230 34 85MB
English Pages 260 [254] Year 2010
Studia Syriaca
j
v
mi
,
V V
Syriac Studies Library
12
Sériés Editors Monica Blanchard Cari Griffïn Kristian Heal George Anton Kiraz David G.K. Taylor
The Syriac Studies Library brings back to active circulation major reference works in the field of Syriac studies, including dictionaries, grammars, text editions, manuscript catalogues, and monographs. The books were reproduced from originals at The Catholic University of America, one of the largest collections of Eastern Christianity in North America. The project is a collaboration between CUA, Beth Mardutho: The Syriac Institute, and Brigham Young University.
Studia Syriaca
Volume 4 Edited and Translated by
Ignatius Ephraem II Rahmani
1 2010
gorgias press
Gorgias Press LLC, 954 River Road, Piscataway, NJ, 08854, USA www.gorgiaspress.com Copyright © 2010 by Gorgias Press LLC Originally published in 1904-09 All rights reserved under International and Pan-American Copyright Conventions. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, scanning or otherwise without the prior written permission of Gorgias Press LLC. 2010
O
1 ISBN 978-1-60724-792-0
Reprinted from the 1904-09 Beirut edition.
Digitized by Brigham Young University. Printed in the United States of America.
Series Foreword
This series provides reference works in Syriac studies from original books digitized at the ICOR library of The Catholic University of America under the supervision of Monica Blanchard, ICOR's librarian. The project was carried out by Beth Mardutho: The Syriac Institute and Brigham Young University. About 675 books were digitized, most of which will appear in this series. Our aim is to present the volumes as they have been digitized, preserving images of the covers, front matter, and back matter (if any). Marks by patrons, which may shed some light on the history of the library and its users, have been retained. In some cases, even inserts have been digitized and appear here in the location where they were found. The books digitized by Brigham Young University are in color, even when the original text is not. These have been produced here in grayscale for economic reasons. The grayscale images retain original colors in the form of gray shades. The books digitized by Beth Mardutho and black on white. We are grateful to the head librarian at CUA, Adele R. Chwalek, who was kind enough to permit this project. "We are custodians, not owners of this collection," she generously said at a small gathering that celebrated the completion of the project. We are also grateful to Sidney Griffith who supported the project.
STUDIA SYRIACA FASCICULUS IV
DOCUMENTA
DE ANTIQlllS HARRESllf S PKDIO EDI DIT VEKTIT PROLEGOMENI ILLUSTRAVIT
IGNATIUS EPHRAEM II RAH MANI PATRIARCHA ANTIOCHENUS SYRORUM
TYPIS PATRIARCHALIBUS IN SEMINARIO SCHARFENSI DE MONTE LIBANO ANNO MCMIX
Tout droit réservé
Praefatio ad lectorem Cum anni praeteriti liieme, muneris c a u s a , nobis contigerit R o m a e com morari, d u x i m u s otii horas opportune impendendas in evolvendis perlegendisque apostolicae
bibliothecae Vaticanae praestantissimis S y r i a c i s m a n u s c r i p t i s .
Quamvìs enìm viri eruditi solertem navaverint.operam ad iIla scripta recensenda, illustranda, atque ad delectos ex iis sive integros sive d c c e r p t o s textus iti publicum vulgandos latina insignia lux
documenta
rerum
sacrarum
interpretatione
donatos, nihilominus plura adhuc alia
recondita ibidem continentu.r, ex quorum disciplinis
tempus, selécta n o n n u l l a
affulgere
d e b e t . Quantum
d o c u m e n t a q u a e potissimum
editione itaque
multa
concessit
spectant ad argumenta
scripturalia, patristica, agiologica, historica atque liturgica, partim nostra m a n u , partim
instrumenti photographici
ope expressa, ex praelaudatis c o d i c i b u s ex -
s c r i p s i m u s , eo s a n e Consilio, ut ilia nostrae collection! inscriptae "studia syrìaca,, ex ordine
insereremus.
Iamvero liic IV fasciculus eiusdem collectionis, qui modo in lucem prodit, complectitur quae s e q u u n t u r documenta de veteribus h a e r e s i b u s : I
Mutilum
initio et in fine a n o n y m i
auctoris
opuscuhim tum de falsis
religionibus ante Christi adventum, tum de h a e r e s i b u s exortis post propagatali! fidem christianarn . II — III
Duae homiliae Severi m o n o p h y s i t a r u m p a t r i a r c h a e
q u a r u m una ex cuiusdam
haeretici
Antiocheni,
nomine R o m a n i opere n u n c u p a t o
"scala,,
suppeditat fragmenta, altera ex Celebris Manetis libro "mysteriorum,, . IV
Excerpta
ex
Philoxeni
Mabbugensis
episcopi
scrìpto
ad
Patricium
Edessenum de Adelphio sectae Messalianorum institutore, nec non de A s s u a n a h y m n o g r a p h o E d e s s e n o , qui "visionum,, cupidine h a l l u c i n a t u s
misere interiit.
— VI — V
H y m n u s superstes memorati A s s u a n a e .
VI
Opusctilum de haeresibus quod
praefationi ad antiquam versionem
Syriacam concilii Nicoeni insertum p r o s t a t .
•
Tandem veluti appendix enumeratis documentis adnectitur rarum frag mentum ex quodam Dositheo, qui coaevus erat Montano et Priscillae. Horum itaque documentorum quorum, dumtaxat q u a r t u m ex parte, atque quintum attinent ad historiam rei litterariae Syrorum, coetera autem ad his toriam
haeresum
priorum
saeculornm, textum
syriacum ad
fidem
codiami
Vaticanorum, unde fuerunt extracti, in prima fasciculi parte accurate exhibuimus, in altera vero parte ad verbum
latine expressimus. Lacunas quae reperieban-
tur in codicibus Vaticanis replevimus ex codicibus qui in oriente exstant, atque ex lis a p p o s u ì m u s suis locis variantes lectiones. Interpretation! porro latinae ampia aliquantum prolegomena praefigenda elaboravinius, ubi post codices descriptos, indicatosque auctores documentorum, paulo latius de vetustioribus haeresibus, nonnisi rariores
atque
obscuriores
hactenus
singulorum
praesertim de q u i b u s
legebantur
notitiae, aut
nihil
amplius de iis praeter solum nomen cognoscebatur. Cum autem sectae Marcionitarum, Bardesanitarum, Cucitarum, Manichaeorum atque Audianorum potissimum
invalescerent
per Syriam
atque Mesopotamiam, ex Syriacis
praecipue
scriptis eruenda testimonia studuimus, ut ex iis innotescerent earurn origines, fundatores atque singularum falsae d o c t r i n a e . Nominatim dein Manetis systema ex eiusdem libro mysteriorum exhibuimus,
relatis
insuper
veterum
auctorum
eodem de argumento
dictis.
systema ideo distinctius explanavimus, ut manifestum evadat basini de d u o b u s
principiis sibi
hausisse ex religione philosophia,
Zoroastri,
elementorum
ex Bardesane,
oppositis s u m m o
doctrinam de aeternitate
pùgnam
alia deliramenta, uti
prius inter se de
procreatione etc . derivasse ex apocryphis denominabantui
bono ac summo deinde
promanationibus libeliis qui
malo
Quod quidem
Manetem
materiae ex graeca adversus
bonum
divinis, giganti um
"apocalypses et acta,,
_
VII —
Prae ceteris fusius egimus de systemate celeberrimi Bardesanis auctoris sectae a suo nomine nuncupatae, quae praecipuam s u a m sedem habuit in urbe Edessa, quam
¡lie uti
patriam retinuit. Cum enim recentiorum aliqui eo d e -
venerint, ut, ad purgandum Bardesanem ab omni macula haereseos, ausi sint temere tum ignorantiae tum etiam malae fidei notam innrere s . Epliraemo in iis quae de ilio in suis h y m n i s aliisque scriptis retulit, operis esse pretium arbitrati s u m u s eiusdem s . Doctoris de ilio haeresiarclia testimonia confirmare non solum ex s . Epiplianio aliisque pristinis scriptoribus, sed et ex ipsis verbis Bardesanis, prouti leguntur in o p . "leges regionum,, vel in allegationibus a s. Ephremo prolatis, ex q u i b u s concluditur eundem docuisse errores gnosticorum atque a s t r o l o g o r u m . Haec sunt quae praestitìmus in vulgandis adnotandisque documentis de haeresibus, q u a e in hoc IV fascículo studiorum syriacorum c o m p r e h e n d u n t u r , Ex dictis elucet addictos disciplinae
historiae ecclesiasticae reperire in
nostra ista e l u c u b r a t o n e nova a r g u m e n t a ad dirimendas n o n n u l l a s inter doctos viros agitatas controversias de liaeresibus priorum temporum . Reperient et in eodem fascículo studiosi titteraturae syriacae novum brevi
tempore ante s . Ephraemum
hymnographum qui
floruit, cuiusque hymnum
ex codicibus
liturgie® q u i b u s hodiernam in diem ecclesia Syrorum utitur, publici fecimus iuris. Coeterum perspicutim est ex detectis revelatisque falsis doctrinis, fabulosis theoriis, ac deridendis commentis recensitarum sectarum plenius luculentiusque apparere veritatem fidei catholicae. Ncque supervacaneum est animadvertere, quemadmodum v . g . Cerinthia n a haeresis occasionem praebuit s . loanni apostolo ut scriberet suum Evan gelium
ad
divinitatem
Iesu
proclamandam ( E u s . h . e . VI, 14 ) , sic
alias
haereses exstitisse causam cur patres doctoresque insignia volumina Christiana« sapientiae postergati
relegarent. In quibus equidem
praeclaris scriptis
perversas doctrinas oppugnant confutantque, dogmata catholica
dum
consolidant,
prolatis in medium textibus scripturalibus, q u o s egregie explanant, adductisque
— vin — iiivictis a r g u m e n t s tarnen ilia patrum
ex t r a d i t o n e atque consuetudine ecclesiarum. Praedicta scripta adversus errores nequeunt facile intelligi, nisi iam
prorsus perspecta h a b e a n t u r haeresum q u a s refellunt o p i n a m e n t a . Neque abs re erit ultimo loco obiter notare d u a s Severi éditas homilias, quamvis monophysitam
habeant auctorem, prodere undique rectam
prorsus
doctrinam. Solide equidem ipse disputât adversus asserentes peccatum naturae insitum nec non Arianos et Manichaeos, atque textus s . Scripturae orthodoxe explicat iuxta ecclesiae rnentem ac traditionem : nominatim vero illud I o . II 4 "quid est mihi et tibi ?„ praeclare c o m m e n t a t u r .
Beryti mense iunio a n . 1909
Index V
Praefatio ad lectorem
IX
Prolegomena 1
Opusculum anonymi de Iiaeresìbus
2
Homilia CXIX Severi Antiocheni,
„ ubi disputatur adversus
Romanum
hareticum auctorem libri "scala,, cuius quaedam fragmenta proferuntur 3
Hcmilia CXXIII Severi Antiocheni, ubi
praecipue disputatur
X
adversus
Manetem, ex cuius scriptis mysticis proferuntur quaedam fragmenta XIII 4
Expenditur
systerra doctrinae Manetis ex fragtrentis ex eiusdem scrip-
tis a Severo productis, instituta collatione cum aliis documentis Manichaeorum
^V
5
Inventor sectae Messalianorum
6
A s s u a n a hymnographus
7
H y m n u s Assuanae
8
Opusculum tractatus de haeresibus
XXV XXVII » XXIX
Interpretatio latina I
Fragmentum anonymi de haeresibus
II
Severi Antiocheni homilia CXIX
III
Eiusdem Severi homilia CXXIII, cateehests vero VI
IV
Interrogationes monachi Edesseni Patricii ad sanctum Mar Philoxenum
5 38
directae
70
V
Hymnus Assuanae
74
VI
Tractatus de haeresibus
76
Appendix
— IX - i
Prolegomena Q u a e lioc in IV fascículo s t u d i o r u m s y r i a c o r u m ex c o d i c i b u s in p u b l i c a m e d i m u s luccm d o c u m e n t a de h a e r e s i b u s , sex e n u m e r a n t u r , q u i b u s in a p p e n d i c e vetustissimum
fragrnentum
adiungitur
Dosithei
qui
coaevus
erat
Montano
et Priscillae l i a e r e t i c i s . In d i s t i n c t i s capitulis de s i n g u l i s p a u c a s u n t a d n o t a n d a .
f Quod
primo
duobus tantum signati
O p u s c u l u m a n o n y m i de h a e r e s i b u s loco in n o s t r o
fascículo p r o d i t
documentimi
consistit
foliis a g g l u t i n a t i s initio codicis syriaci bibliotliecae
n u m e r o 190 : d e s i d e r a t u r opusculi
in
Vaticanae
principimi! et c o n t i n u a t i o . Codicis
a u t e m s c r i p t u r a , in q u a hie i n d e n o n n u l l a É p c a b u l a o b l i t e r a t a o c c u r r u n t , videt u r s a e c u l o IX vel X r e f e r e n d a . Mutilus de astrologia,
porro
iste
l i b e l l u s agit initio
de
erroribus Chaldaeorum
d e i n d e d e religione Z o r o a s t r i , q u a e
seu
per regiones orientis p r a e -
sertim p r a e v a l u i t (1). E x h i n c t r a n s i t a d r e c e n s e n d a s h a e r e s e s , q u a e p u l l u l a r u n t
(1) Barhadbeshabba Arabs ( {.-swv. finem saec. VI vivebat in suo opere de scholis 1
) auctor nestorianus qui circa jaLa.so ja
jjot
1
, cuius exemplar exstat in bibliotheca nostra, liaec consignât de eadem religione : "Zoroaster rnagus Persa tempore Hystaspi regis instituit quoque scholani, coegitquc hìultos, qui eius errores receperinit. Ipsos siquidem edocebat quatuor eodem ordine existere deos, Ashokar, Phrashokar, Zarokar et Zeron ( Zervan ) : quorum cum meminit, minime ostendit gesta operationesque. Deinde asseruit duos alios esse deos, quorum unum Hormizdam alterimi Ahriman dixit, aitque ambos a Zeron generates, unum tanien esse boiuim pcrfecturn, Ahriman vero malum absolutum, ipsosque fecisse
post a d v e n t u m Christi, e i u s q u e à s c e n s i o n e m in coelos, inde a b haeresi S i m o n i s magi, cui s u b ì ungi! e x p o s i t i o n e m de secta Marcionis, cuius, o b deficientem codicem, n o n n i s i brevis p a r s r e m a n s i t . H o m i l í a XIX Severi A n t i o c h e n i , ubi d i s p u t a t u r a d v e r s u s
2
R o m a m i m h a e r e t i c u m a u c t o r e m libri "Scala,, c u i u s quaedarn fragmenta proferuntur A l t e r u m d o c u m e n t u m , q u o d constituit h o m i l í a CXIX Severi Monophysitarum
pàtri arch aé A n t i o c h e n i
super
miraculum a Christo
Domino
in
nuptiis
C a n a e editimi ( I o . li ), nec n o n a d v e r s u s h a e r e t i c u m q u e m d a m n o m i n e R o m a n u m , s u p p e d i t a v i t codex s y r i a c u s V a t i c a r i u s 143 in q u o Severi (1) c o n t i n e n t u r homiliae
cathedrales
seu
epithroniae
CHI -
CXXV,
Idem
codex
dicitur
a b s o l u t u s a n n o g r a e c o r u m 874 ( Christi 563 ) d i e b u s Georgii a b b a t i s c o e n o b i i
universum hunc mundum, bonum quidem bonos, malum vero malos. Itisupcr ait alios existere XXIV deos, ita ut ( divinitatum ) totalis grex sit triginta iuxta dieruni men sium numerum. Docuit quoque
minime
esse mactanda animalia, propterea quod iisdem
i nest Hormizdas. Ait etíam oportere ut filius ( in uxores ) ducat suam matrem, filiam et s o r o r e m . Neque perniitiit ut. defuncti sepeliantur, sed foras proiicicndi vulturibus corrodantur,,. JL*o;-S U a ^
u J i U
. yoila . ideilo
. íJsa*.íSe
, ? ju*>jo . )
o
«
.).*>.=>
•
.
(Usäoo-i)
í
Us>i{ (t*-"»
vaJ«o
JJ°
i^lo • .
^ llUsojo«! ^ ^ U
j f j l -a-
vo»
^ t
o JLaJ
alL i
J Jt-A-oaS?
oo
i.„|a ^
JJ
JLJCCw
— XXIX —
8
Opusculum : "tractatus de haeresibus,,
In amplissima Conciliorum collectione o!im evulgata a Ioanne D . Mansi prostat inserta in T. II p . 1055 s e q q . : "Praefatio concilii Nicaeni ex codicibus arabicis ab A b r a h a m e Hckellensi latine versa,,. Continet autem breves notitias de vetustioribus haeresibus. Cum autem praesumendum iure erat istam arabicam elueubrationem ex antiqüiore textu graeco vel copto vel syriaco fuisse confectam, operam impendimus in perquirendo fonte unde eadem prodierat, feliciterque exinde comperimus illum contineri in tractatu de haeresibus qui cum
una
aliis praefigitur concilio Nicoeno in codice syriaco 82 Borgiano p . 59
s e q q . , hodie Vaticano, cuius archetypon
asservatur in
monasteri©
Rabban
Hormizd haud procul ab urbe Mossul. Quoniam vero tractatus de quo sermo in praefato codice multis laborat lacunis, aliud eiusdem exemplar exscribendum
integrum
curavimus ex codice vetusto quem possidet domus A b u n a in
oppido Alcosh ditionis Ninives. Ad huius itaque exemplaris fidem tractatum seu opusculum de haeresibus in praesenti fasciculo uti documentum VI expressimus, adiecta debito loco latina interpretatione. P o r r o qui attente conferendam suscipiet arabicam huiusce libelli redac tionem
latine redditam,
pronti
legitur apud Mansi 1. c , , cum nostri
textus
versione, d a r e depreliendet illam plurimis in locis interpolatali f u i s s e . Praestat aliqua exempla id probantia ob oculos hic proponere : 1°
Ubi
syr.
textus
quindecim
dumtaxat
haereses
recenset,
redactio ad numerai decem et sepfem, introducens videlicet post sectam cionitarum ¡Mani quam
arabica Mar-
nuucupat "Sophistarum,, { Mansi 1. c . p . 1057 ), cui
adiudicat errores proprios ethnicis pliilosophis, minime vero sectis christianis; insuper postquam de secta P a u l i a n o r u m
egerit sub n u m e r o 6, iterunl ean -
dem sub n . 14 commemorai, quin tarnen unum addat verbum de eius professione . 2
Loco sectae Audianoruin ( L j a i . ) ex Audi (-}«*.) a r c i d i a c o n o Edesseno
— XXX — denominatae, recensio arabica ponit sectam Photinianorum . Accedit quod ubi textus
syrus ait : Ex iis i . e . Audianis
sunt
quidam
ascetae
ieiunantes,,
( v i d . i n f . p . 78 ), apud Mansi ( 1. c , p . 1058 ) perperam ponitur : "Horum quidam sunt Messaliani sive orantes, quidam vero insuper Saiemani, sive ieiunantes,, ! Similiter pro nota penes Syros antiqua secta "Cucitarum,, habet Mansi ( i . e . ) sectam "Phocalitarum,, cuius mentio nuilibi o c c u r r i t . Verisimile est Interpretern A b . Eekeliensem in suo codice arabico pro ¿r>Jy(Cucitae) legisse ù h V ex quo vocabulo inauditam sectam Phocalitarum confixit. Item cum s y r . textus indicans Marcionitarum
dogmata ait "ipsos p r a e -
dicare tria entia, bonum iustum et malum,, ( v i d . i n f . 77 ), arabica interpretatio Mansi i b i d . 1057
minus recte dicit "ilfos asserere tres esse deos, bonum
malum ac medium inter utrumque,, . 3
Praeterea confector arabieae redactionis pristinum textum haud paucis
interpolavit additamentis, quorum praecipua sunt '. AHegantur in describenda secta Sabbatinorurn loca ex V . T . ad probandam abolitionem sabbati, abrogationemque circumcisionis. Recensioni sectae Simonis magi inserta fuit additio de huius ausu ernendae auro s . Spiritus g r a t i a e . Errores Manichaeorutn plurimis additis incrementis f u s i u s evolvuntur. Asserit absque ullo f u n d a m e n t o Audianos, q u o s perperam confundit cum Photinianis , tamquam signo distinctivo indumentis nigris fuisse u s o s . P r o d u c u n t u r ex N . T. loca, quibus Timotheistae perhibentur suam sententiam tueri de spernendis reprobandisque o p i b u s , Ex dictis colligitur ex textu s y r . elaboratam
interpretationem in postero
esse inserendam Mansinianae collectioni conciliorum loco ill ins ab Eckellensi ex codicibus arabicis confectae. m
Modo breviter definiendum est cuinam auctori adiudicandus sit tractatus liic de haeresibus, quem vulgamus. lamvero considerandum est eundem tracta-
— XXXI — turn aliis in codice coniungi, qui simul p r a e p o n u n t u r actis canonibusque concini Nicoeni, quos, rogatu Isaac Seleuciae et Ctesiphontis arcliiepiscopi Syri auctores referunt (1) ex graeco in syriacum vertisse s . Marutham Maipliarkensem episcopum, qui a Theodosio luniore in Persidem ad sedandam persecutionem
missus fuerat (2). Egregie
id confirmatur ex clausula tractatus de s .
ordinibus, qui in praedicto codice antecedit ilium de liaeresibus, in q u a sane clausula diserte declarat auctor se dirigere ¡scriptum suum ad praelaudatum Isaac hisce verbis : "Haec autem omnia, quae scripsimus vobis, studiosissime rerum divinarum et praestantissime Isacule, non iam propter vos ea scripsi m u s . . . . , sed propter alios,, (3). Quod autem iilius tractatus de s . ordini bus auctor idem sit quoque subsequentis tractatus de haeresibus videtur posse deduci ex proemio eiusdem tractatus, qui sequentibus incipit verbis ! "Quoniam ex haereticis multi s , libros plurimum
à d u l t e r a r u n t . . . operis
pretium
est ut hac etiam de re velociter et breviter agentes e t c . | ( v i d . i n f . 76 ) Animadvertendum
insuper est
haeresum quae recensentur
in
nostro
tractatu indicem o m n i n o q u a d r a r e in aetatem qua floruit s . Maruthas,
neque
aptari posse aevo paulo posteriori, quo orientis ecclesias exagitare coeperunt haereses
Eutychianorum,
Nestoriànorum,
Phantasiastarum,
quarum
nullum
continet vestigium tractatus quern i l l u s t r a m u s . Id manifestius adhuc elucet ex eo quod, cum liinc auctor ad compilandum suuni tractatum de liaeresibus videatur in propritim
usum
convertisse
prae-
existens opus aliquod graece scriptum, uli innuunt graeca ilia vocabula explanatur,
syriace illinc palam
praesertim liaereses
apparet eundem
curam
gessise
recensendi
suo tempore per Mesopotamiae regiones notas,
nonnullae uti Bardesanorun: Cucitarum et Audianorum
quae
quarum
ibidem exortae
sunt
(1) Assem , B. O. HI, 1 p . 73 (2) Socrates (3) ^ È i ^ o exi.
(j^-soo
^J-^fco? Jus— i
,.»1 ^ o , o JEJ. . , ^ i a k o
— xxxu — ñeque ad exteras terras m i g r a r u n t . Operis porro pretium est ex s . Ephraemo qui s . Marutham dimidio fere saeculo praecessit hic producere illa loca in q u i b u s commémorât haereses, quo melius a p p a r e a t aetas ad quam referendus sit tractatus de haeresibus, de q u o disputamus. S . Ephraem
itaque in h y m . 22 a d v e r s . errores C C f . c o d . v a t . 111 f .
108 r . ) sequentes enumerat haeresiarcas vel haereses d u a b u s strophis : otJXL^. U u > ....
.
s ^ a j . )oot - a * .
. a^awLIt
^a-uoi.» •
U-i^aao . u ^ L l t
|?K„oo . à ^ a L I t «
JUaJ
U ¿
U - ^ «ï? U^
Itó* •
• U-»l a ^ o a a o o h * « K A . aiaiiil?
.
Uà^ao
• a-S&siih U S ^ o . s ^ i f r . * ! ! ^ . U i o ^ o . â ^ l t
"Vatentinus (1) ab ecclesia subripuit gregem, quem suo appellavit nomine, suo et nomine eum
cognominavit Cucaia, eum subripuit et argutus Bardaissan et
tamquam communem ( sibi ) gregem effecerunt. Marcion suos segregavit oves, q u o s i r r u e n s Manes praedatus est : r a b i d u s rabidum m o r d e b a t . Suis itaque nominibus illi appel laruiit o v e s . Benedictus sit qui illos ex domu s u a p r o i e c i t . Hrrarunt
etiam Ariani, Aetiani (2) qui prodiderunt argutias, Paulinianî, qui
perversos se exhibuerunt, Sabelliani (3), qui dolose egerunt, Photiniani (4), qui fraudolentes extiterunt, Broboriani qui s e contaminarunt, Cathari quod se m u n dos effecerint, Audiani quod illaqueati fuerint, et Messaliani (5) quod luxuriati s i n t . Reducat illos Bonus in domiim s u a m , . Idem a s . Doctore in Testamento
(1) De Valentino cf. Ir. 1, 1 s e q . III, 3 ; E u s . H . E . IV, 7; P h i l o s . VI, 2 0 - 3 7 e t c . (2) De Aetio vid . E p i p l i . Iiaeres. 76 (3) De Sabellio L y b . v i d . P h i l o s . IX, 11 s e q . ; E u s e b . H . E . VII, 6 ; E p i p h . h a e r e s .
62
(4) De P h o t i n o c f . Epiph . h a e r e s . 71 (5) V i d . i n f r . p . 72 ubi M e s s a l a n o r u m s e c t a e indicatur inventor
— XXXII! — metrico ( e d i t . Overbeck p . 1 4 7 ) c o m m e m o r a n t u r hae s e c t a e : o j - s o j o J o o x ^ î j . a i ^ S
J L - i ^ a a JL.*joojo
JU*^f . jL*J..u.:koo W - o v i o .
o'iisjs
J L J m â ï s q i J k ^ i k " A r i a n i , E i m o m i a n j C a t h a r i , O p h i t a e (1), Marcionitae, Manichaei, D a i s a n i s t a e , Cucitae, iani,,. Exinde Simonianis,
apparet
sectas
Pauliani, quas
P t o i o m a e i s t a e (2V, S a b b a t i n i et B o r b o r -
recenset
tractatus
noster,
M o n t a n i s t î s et T i m o t h e i s t i s , a s . E p h r a e m o
praetermissis
memorari,
atque
in
f r a c t a t u c o n t i n e r i o n i n e s q u a e e n u m e r a n t u r a s . E p h r a e m o , p r a e t e r Valentinianos, A e t i a n o s , S a b e l i a n o s , P l i o t i n i a n o s , Messalianos, O p h i t a s .
Hisce e x p o s i t i s p a u c a d e s i n g u l i s sectis d i c a t m i s . R e c e n s e n d a r u m in isto libello s e c t a r u m merito p r i m a m ponit a u c t o r S a b b a t i n o r u m , a d m o n e n s P a u l u m in
e p i s t . ad
P l i l i p p e n s e s ( III, 2 ) e a n d e m
c o m m e m o r a s s e (3) . E i n s
nientio
c c c u r r i t a p u d s , E p h r a e n i u m n o n s o l u m in t e s t a m e n t o ( v i d . s u p r a p . XXXII ), sed etiam in 2 liym . a d v . e r r o r e s ( e d i t . R o m . II, 440 ), ubi alludit ad q u e m d a m rituro s i n g u l a r e m per m u l i e r e m c o n f i c i e n d u m in p r a e f a t a s e c t a . Ait e n i m IL&jJ •J^icL^i!. ^ I n ^ V } J L i a i a a " ^ v . -
ax-sif' ^oc
yoiM-jjJJ "Mulier s u b d i d i t S a b b a t i a n o s , q u i s u a c a p i t a c o r a m i p s i u s m a n u inclin a r u n t . ( S e d e n s ) s u p e r t h r o n u m in b e m a t e collocato a d b o r t a t i o n e m
infudit
e o r u m a u r i b u s , , . In q u o auterr! c o n s i s t â t r i t u s de q u o ibi a g i t u r , b a u d c o n s t a t nobis. Qui dein a n o s t r o a u c t o r e illi sectae a s s i g n a n t u r e r r o r e s iidem f e r e t r i b u u n t u r a v e t e r i b u s s c r i p t o r i b u s Ebionitis, qui q u a m v i s in C h r i s t u m c r e d e r e n t ,
(1) Quos graeci a serpente ( syris
(2) Iti cod . Collegi Urbani habetur Assetti
) gfnominant ophitas vel ophianos, dicunti.i
a
ts^-aj ( Valentiniani ) quam lectionem putat
( B . 0 . I ) genuinam! Nulli autem cognoscuntur
haeretici
nomine P t o l a e -
ini, nisi forsan hoc nomine designentur a s s e d a e Ptolomaei dtscìpiili Valentin!. C f . Epìph. liaeres . 33 (3) Exinde patet dtvérsam ab ¡sta esse sedani Sabbatinorum de qua exstat c a n . 1 concili! Constantinop., quaeque exorta est per Sabbati um ( vid. Socrat. V, 22 )
— XXXIV — Mosaïcae legis o b s e r v a n t e s retinebant, sabbatiim atque diem dominicain custodiebant { E u s e b . H . E. III, ) , suscipiebant carnalem circumcisionem ( O r i g . j p m , III in genes . 3 ) et ad exemplum Christi modo iudaico p a s d i a célébra bant ( Orig . com . Math . 79 ) . II
Sequitur notitia de S i m o n i a n i s , asseclis Simonis magi, ( a c t . a p o s t .
VIII, 9, 18 - 24 ; quem refert semet dixisse filium Dei, virtutem abditam creatoris, ac seipsum a Pâtre fuisse rnissum
ad liberandos homines (1).
praeterea ipsius asseclas composuisse sibi "evangelium quatuor
Tradit
epistolarum,
quod inscribitur : liber regionum,,. Tandem signa externa indicat quibus ¡idem Simoniani se ab aliis discernebant ,concluditque asserens eosdem fuisse deditos artibus magicis. III
Exhinc tractatus auctor transiens ad recensendam sectam denomina-
tam Marcionitarum a Marcione Pontico (2), adnotat illos praedicare tria
entia
(1) Merito S i m o n m a g u s c e n s e n d u s est princeps gnostîcorum, eîusque systetr.a de d e o a l t i s s i m o de, e m a n a t i o n i b u s ab ipso e t c . exponit I r e n , a d v e r s . h a e r e s , 1, 23, f u s i u s q u e a u c t o r P h i l o s o p h u m e n o n VI ex libello a d s c r î p t o eidem S i m o n i , cui titulus : Magna revelatio . (2) Notum est Marcionem ex P o n t o venisse R o m a m , ubi Cerdon S y r u s natione, qui ibidem a t e m p o r e H y g i r i pontificis c o m m o r a b a t u r , m o d o occulte m o d o a p e r t e docebat illum qui a lege et p r o p h e t i s p r a e d i c a t u s est deus, non
e s s e ipstim
Patrem
Iesu
Christi, cum ille quidem n o t u s esset, hic ignotus, ille iustus, hic b o n u s . Marcion ita q u e Cerdonem t a m q u a m m a g i s t r u m f r e q u e n t e r adiens eiusdem blasphematn d o c t r m a m a u x i t . ( c f . I r . III h a e r e s . apud E u s e b . H . E . IV, 11 ) . De t e m p o r e a u t e m quo Marcion s u a m haerestm diffudit haud conveniunt veteres s c r i p t o r e s . T e s t e equidem s . I r e n , apud E u s . H . E . IV, 14, s . P o l y c a r p u s interroganti Marcioni respondit se ipsum a n . 155, quo martyrium
noscere t a m q u a m primogenitum s a t a n a e . Id evenit a n t e
s a n c t u s e p i s c o p u s s u b i i t . Chrontcon deiti E d e s s e n u m ad a n .
138 consignât egressum Marcionis ex e c c l e s i a .
- — XXXV — seu
principia, ab aeterno existentia,
"iustum,, dicebatque
eundem
esse
auctorem ; deum "bonum,, quem principium
nempe rerum
deo
deum
quem
coiiditorem,
creatore
Quamvis
autem
vetustiores,
uti s .
legis
majorem
malum, quod confundebat cum materia
Marcion
appellabat
prophetiarumque
censebat (1);
lustinus ( a p o l .
1, 2 6 fjf s .
( 1, 27, III, 1 2 ) , T e r t u l l i a n u s ( a d v . M a r c i o n . p a s s i m ) , s c r i p s e r i n t duos docuìsse deos (3), nequaquam
quidem,
ille
quem
eidemque
iustum
vitio
verteret
gerierationis, n e i autem
quem
inter
deum
solum
creationem
Marcionem
r e s p i c i e b a n t ad a n t i t h e s i m ,
i u s t u m et d e u m
nuncupabat,
Irenaeus
h o c a s s e r e n t e s e x c l u d e b a n t e i u s d e m seil -
tenti a m d e t e r t i o p r i n c i p i o m a l o , sed liaeresiarcha
tandem
(2).
bonum
exhiberet
uti
u r g e b a t , ut
improbum
ilium
iniquum, atque
non piagas hominibus inflictas aliaque mala p h y s i c a .
Deum
b o n u m , qui in l e s u
institutionem
atque
quam
coniugi!
denominabat
corporum,
adeo
Christo
apparuit,
"cxtrarieum,, seu alienum deo creatori, imo "oppositum,,
ipsi
dicebat
esse
(4).
(1) C f . I u s t i n . a d v . Marcion. apud Enseb . H . E . IV I I (2) De principio malo seu materia vid . dicenda ¡iifenus (3) S . E p h r .
in
h y m . 3 adversus
errores ( e d i t . R o m .
dixit : J o ì ^ v yCWSi.io J.ÌOO» « ^ j j
I Iamo^; o ^ »
II p . 443, 444 ) postquam
fiCO
"Marcion unum deum
stattiit in profondo alium deum in excelso,, subdit : o o l o c a u i J & v L J o » i s "Marcion tres quoque deos clenominat,,. (.4) Eiusmodi antithesim
inter deum
iustum et deum bonum
Mareionitas
urgentes
carpit passim s . Eplu'. turn in h y m . adversus errores turn a l i b i . S i c in !iym . 39 vers. 9 ( p . 519 ait : J j . 3 a a . f o l i t o t i nnm
-oto^^o
JL^j.10 l ^ t a a j . ^ . o > o l
o ^ ^
"Extraueum effecerunt fautorem bonitatis, atque creatorem finxerunt adversa-
bonitatis,,. In h y m . 42, v e r s . I { p . 534 ) indubit
Mareionitas asserentes
JLa..^
J . » * : » ^ a x i à ì v . u o i o A . } ; " B o n u s , qui est adversus pravum;,. In hym . 2 8 de virginitate strcpha 12 ( e d i t , n o s t r . p . 82 ) sic doctrinam Marcioius e x p o n i t : - o t - ; . . o t • yd-owio ^
lloojio
£>( o i t o * .
. Utaaj
ooii.
— XXXVI — P r a e t e r praedictos itaque d u o s deos, induxit Marcion rnateriain
tamquam
e n s a b a e t e r n o e x i s t e n s , ex q u o c o n t e n d i t d e u m i u s t u n i c o n f e c i s s e c o r p u s h u m a nuni, q u o d tarn
declarat
esse p r a v u m seu
m a l u m , cui i n f u d i t a n i m a m a se crea -
(I). Marcion c o n s e q u e n t e r asserebat etiam
a n i m a l i u m c o r p o r a f u i s s e ficta ex
m a t e r i a (2)
l * l M J t "Eum quem alienum dixit Marcion, vocavit borsum . Opposita sane est denom i n a l o subiecto s i g n i f i c a n d o ! O s e n s u s quos nobis prodidit Marcion a s s e r e n s d c u m iustum, b o n u m a t q u e i n i q u u m ! O tuum librum execrabilem ! Eum refellit codex ( s a c e r ) quem suscipis, c u m in eo minime p r o s t e n t n o m i n a alieni,,. C f . etiain c a r m i n a Nisibena hym . 37 stropii , 9 - 1 1 ( e d i t . Bickell ) . (1) Idem s . E p h r . in h y m . 14 a d v . e r r . s t r o p h . 8 ( p . 468 ) p o s t q u a m
asseruit
h a e r e s i a r c h a s ex graeci p h i l o s o p h i a d e s u m p s i s s e vocabuhim o d i o s u m maturiae t u r p i s , ita p r o s e q u i t u r : - o t l L o & . | t ¡.JJooN) « a . ^ t o » JLs)l í
ai*-t|a
oí—o
"Filii mendaci i perspicienter inierunt inter s e
m lituani affinitatem c o n s c r i p s e r i m t q u e materiam e s s e existentiam ex se, siquldem Marcion s c r i p s i t earn exstitisse ex a d v e r s o c r e a t o r i s , , . in h y m . 44 s t r . 5 ( p . 538 ) a d d i t creatorem ad c r e a n d u m se inclinasse ad m a t e r i a m , , ; et in h y m . 42 s t r . 2 ( p . 534 ) . Ji^jS
¿va—v
Jl-^ro
" O b i u r g a r u n t insipientes digitimi m i s e r i -
cordiae, quai plasmavit c o r p u s , , ; et in hym . 43 s t r . 1 ( p . 535 ) idem repetit inquiens cjia o í i . ^ ^
"Abiecti v i t u p e r a r u n t iustum quod totum cor-
p u s píasmaverit,,. T a n d e m in h y m . 48 ( p . 544 ) d i s p u t a n s a d v e r s u s Marcionitas qui contendebarit factum fuisse c o r p u s ex materia i. e . principio malo, ait JJ t a ja—i ^ - J o
. Hoot ^OT
(Hiiot
bL^vJlSi'
> s l a » j j L o » "Ñeque
iusto iustum e r a t a n i m a m ab ipso infundere corpori malo ex m a t e n a coiifecto. Q u o modo enim sibi a d v e r s a r i u m a m a s s e t ? „ . (2; Quod
attinct ad a n i m a l i a in s u p c r i u s m e m o r a t o h y m . 48 ( p . 545 ) n o t a t s .
E p h r . "Si in eorum n a t u r a beliuae a n i m a l i a ex materia sunt, q u a in re d i s t i n g u u n t u r ab invicem ?„ j L a L .
i m ^
•
floen
«la
v!o
—
XXXVII
-
P o s t r e m o idem c o n f u d i t d a e m o n e s cum m a t e r i a ( 1 ) . A n i m a d v e r t e n d u m e s t p o r r o ex m o d o
dictis palatn
s e n t e n t i a m de p r i n c i p i o m a l o e t c . ex M a r c i o n e
fieri
Manetem
suam
hausisse.
T a m q u a m e x p o s i t a e d o c t r i n a e de c o r p o r u m o r i g i n e ex m a t e r i a t u r p i c o n s e c t a r i a , d o c e b a t M a r c i o n lesti C h r i s t i h u m a n itàtérn f u i s s e a p p a r e n t e m , m i n i m e autem veram, similiterque eius passionem, mortem atque resurrectionem
(2)
E a d e m de c a u s a c o n d e m n a b a t c o n i u g i u m a t q u e p r o l i s g e i i e r a t i o n e m
(3).
T a n d e m c o r p o r u m n o s t r o r u m r e s u r r e c t i o n e m negat ( 4 ) . Q u o d ad s . S c r i p t u r a m attinet, t e s t i b u s v e t e r i b u s a u c t o r i b u s , M a r c i o n non s o l u m p e n i t u s r e p u d i a b a t V. T . u t p o t e d a t u m a deo ¡usto, sed ex N . T .
(1) S i c
disputât s . E p h r . adversus
.JJoe* ^i-G
Marcionitas
oe* U ^ j a c i i . .
. A . / JJocx
^ l i l
ci .
in
hym . 48 ( p . 545 ) JJoe* y|e
U - a - i 'OUìo} |JJ.*. . Jjra> JL&.JJ JLseotXso J L A . U (3) « (4) JJo^o.ac oct i v
UW
J..JS.J - O f - ^ O i otO v » ^
«^50 .
1 - i o o |tisùa.=> : U^f
rX>
iW
^
1®»° • U u ? « ^ . »
l^sa*-, .aNmo .
(taolïcîin oti.*. oc* o . j L s o ^ . . C M
^O
v «u('
d)
LXVill —
Qutim refert s . Ephraem Bardesanem asseruisse m u n d u m conflatum
ex entibus ( inter se commixtis ) , addit eundem docuisse c o r p u s
humanuni
fuisse plasmatum ex caligine quam corifudit cum materia mala, vel etiam cum d i a b o l o . Ita in h y m . 53 ( p . 553 ) ait : c * — « û a o — j o * . „oiaii^^as^î&^o
^ot .
esse compactum ex malo, idemque
JJ? baud
^aj
K ^ u t ^o}
habiturum
"Corpus
resurrectionem, a n i m a m
vero esse ex septem, ne reliqua fusius referamus, haec s u n t quae B a r d e s a n e s exposuit in suis dictis,,. idem testatur in hym . 46 stroph. 12 collection^ carmin. N i s i b . , ubi c o r p u s h u m a n u m
dicit a Bardesane censeri uti exosum L x r o et
impurum ( c f . ibid, h y m , 45, 8 et h y m . 46, 1 ) . e)
Exinde q u o q u e colligitur ideo Bardesanem resurrectionem c o r p o r u m
negasse, quod eorum formationem ex r e p r o b a n d a caligine derivaverit (1). P o r r o s . Ephraem
tum in h y m . a d v . errorem
tum in h y m . c a r m i n . N i s i b . , atque
alibi passim testatur Bardesanem in suis scriptis iiificiatum esse resurrectionem c o r p o r u m . ( c f . a d v . e r r . h y m . 1 p . 43S carm . N i s i b . h y m . 45, 46, 51 1 .
—i
leu .
lio ooto .
oi^xoaj . . . . ^a.jf' jLaa*— oo< J-n^tV tax—
liovi. » . | i t * J ( ¿ ^ 3 ) isoli •^Ssg&co .
|yot
"Bardesanes
U ^ s a » .500 . o t c a ^ i ^ . ^ JL».V ^ ^ j
dicebat hunc mundum
3 0
visibilem
fuisse factum ex quinque entibus igne, spìriti! ( seu vento ) , aqua, luce et caligine. Singula porro eorum seiunctim in sua constituta erant regione, ignis quidein in oriente, spiritus in occidente, aqua in septentrione, et lux in australi regione, domìmisque eorum in excelso, et caligo eorum itiimicus ih p r o f u n d o . Accidit autern tempore quodam fortuito seu casu, ut entia colliderentur inter se, ascenderetque caligo ( ex imo ) : tunc entia a conspectu caligini* fugerunt ad excelsum confugientia ut ipsa liberaret a g i n e . Hinc ille misit sermonem sui intellectus i . e . christum, qui ab entibus
cali-
abscidit
caligir.em quae decidit pro sua natura deorsum, slatuitque entia singula in suo ordine. Ex immixtìone itaque entium constituit
mundum istum et quod coaluit ecce purifica -
tur donec desinet i n u n d u s , Dicebat autem et corpora esse ex ente ilio caligine, Hanc autem sententiam"desumpsit ex priscis ethnicis,,. (1) Cf, superius notata ad sectam Marcionitarum
— fXL — f)
Eandetn ob sententiam de formatione corporis t r a d u n t veteres aucto-
res Bardesanem
docuisse Christi corpus fuisse spirituale ( c f . P h i l o s o p h . VI,
3 5 ; Philoxen . apud Cureton spicil. s y r . p , V •VI ) g)
Etsi in opere "legum regionum,, dicat Bardesanes hominem esse fac-
tum ad similitudinem Elohim ( p a t r o l , s y r . 11, 5 4 6 , ) , nihilominus haud pauca sunt loca quae produnt eundem singularem doetrinam
tuitum esse de animae
creatione. Ita in eodem o p . "legum regionum,, explicans suo modo fatum a i t : "Fatum dum ad
est cursus
qui datus
lui ne cursum atque animam,
et mutantur
est potentibus
ordinem animae
mutantur cum
et elementis a deo, et secun intelligentiae in suo
descendunt
ad
descensu
corpora,, ( 1. c . p .
572 >. S . Ephraem autem in h y m . 54 C p . 555 ) provocans ad eiusdem h y m n o s indicat ipsum in iis dixisse "animam confectam esse ex entibus,, - . « a * . ? ; ^ U j ) , . - w JL"M ^a U e u a l t ^ - w o j . . .
» ? . Et in hym . 53 C p . 553 ) ait :
"Amor vos compellit fratres ut sustineatis narrationem dictorum eorum : dari entia cohibentia, planetas et zodiaci signa, corpus esse confectum ex malo, quod resurrectionem
non est habitururn, animam esse ex septem, ne reliquà
fusius referamus. Haec sunt quae Bardesanes exposuit in suis dictis,, L— l i ^ j S . i-Ä-Cl^QQ Jl^S-aO-O . U-SClVO JLÄ.I? . yOCH^ÜO
(" ^Oi^-aal.» J ^ v
;.»? ^ c * . J U ^ J il» Jl3J..».o . I v a * , ^a? JL*2ij • ¿ » - f c j ^ „.ota^T^A.as'-'&Äo scribit Bardesanem atque infixam„
.
^o?
. Et in epist. ad Hypatium ( edit. Overbeck p . 63 ) docuisse "animam ex septeni partibus fuisse commixtam (Lj^au
yaiio
^o» i.ao{
»
. Et in
collectione c a r n i . Nisib. h y m . 45 ( e d i t . Bickell p . 89 ) iniutit ipsum statuisse animam esse ex entibus detersis atque venustis,, Qui quidem textus luculenter ostendunt Bardesanem
I S i - a j ILA.^ erroneam tenuisse sen -
tentiam de a n i m a h u m a n a definienda. h)
Insuper praeter "elementa quinque,, profitebatur Bardesanes t a m q u a m
divinitates, uni deo s u p r e m o subditas,
planetas q u a s "potestatem
habentes„
vel "regentes,,
a p p e l l a b a t ( 1 \ a t q u e s i g n a zodiaci ( 2 ) . H i n c
h a u d i m m e r i t o s . E p h r . c o n c l u d e b a t " B a r d e s a n e m q u a m v i s o r e u n u m professimi f u i s s e D o m i n u m , c o r d e tarnen legionem n u m i n u m coluisse,, ( 3 ) . S i m i l i t e r s . E p i p l i a i i i u s ( l i a e r e s , 56 ) s c r i b i t "cum p r o p t e r eos d i c u n t u r , q u o s q u e illi d e o s c ö n s t i t u u n t , g e n u s istud
qui
ab
ethnicis
esse
protulerit ( Bardesanes
n u l l u m a b e r r a n t i u m h o m i n u m o p i n i o n i locum reliquit,, . Hinc p l a n e t a s ac s i g n a zodiaci s è u f a t u m (4) t a n t a m edicebat h a b e r e vim in r e r u m h t i n i ä n a r u m e v e n t u s , ut a b i p s i s p r o r s u s p e n d e r e diceret p a u p e r t a t e m a c divitias, h o n o r e s a t q u e ignobilitatem, a e g r i t u d i n e m et s a n i t a t c m , prolem, al i a q u e v a r i a a p p e t e n d a (5). I n s u p e r
huius
mundi
moderameli tribuebat
fato
(11 C f . "leges regionunri,, patrolog. s y r . Il, 568, 572 (2) S , E p h r . 53 p . 553 : jL-TiwIj yOoTiiöo ^ - j L — i v o ; 3 * f l > L ) ^ i v ^«uis,
laa-
y j y . ! ^ À c t . . . J.*.dS>ioo JLa-saa . l a i t ù t o "Amor compiili it vos fratres ut sustineatis eorum dieta : dari entia cohibentia, planetas, zodiaci signa . Haec sunt quae exposuit Bardesanes in suis dictis,,. Et in h y m . 51 p. 550 . .
] J.^.0
Jjtàïsïs£v I w a » . . . .
JJ-?
l-o y.ao
^ S i s ö o "Vae prolatum a Domino fhsequitur Bardesanem qui
statuii septem entia . . . . praedicat is zodiaci signa, observât horani, proclamat sep • tenaria-; ( planetas ) captatque momenta,,. (If P . 558 c H ^ a a
. ch^V a ^
• ) U _ 2 u ~ = > * ^ » ì "Abiit
( Bardesanes ) post idolatriam, habens in corde legionem ( numinum ) ferens in ore Dominum,,. (4) In libro "leges regionum,, ( patrol, s y r . 11 p . 572 ) sic Bardesanes définit fatum. Fatum, ait, est ordo cursus qui a deo datus est planetis potestatem habentibus au: j e elementis. Porro s . Ephraem testatur ( h y m . 6 p . 452 ) Bardesanem
fatum vulgare
astrologhimi reprobasse atque aliud ilio maius ìnduxisse. (5) In lib . "leges regionum ( 1. c . p. 571 ) ait Bardesanes : ) U = j JJo
A — L? JL^i l ^ i o A - ^ O l»«Var>o
U^o, l'^-l«
W^J?
J u . . ^ » * . » «Toc* "Ita res se habet, ut divitiae, honores, sanitates, aegritudines, proles et varia appetenda subiaceant fato, uec sint nostrae potestatis,, .
— LI — a f f i r m a n s hoc efficere ut i u v e n e s s i n t d u c e s s e n i o r u m , stulti s a p i e n t i u m , et ut belli t e m p o r e d e b i l e s d u c a n t s t r e n u o s a t q u e zodiaci
signis adscribebat
a t q u e ignavi
f o r t e s (1). Imo
planetis
a n i m a e c o r p u s i n f o r m a n t is d o t e s n i e n t i s q u e
cogitatus (2), Et quod m a i o r i s est m o m e n t i d o c e b a t "a fato p r o c e d e r e
odium,
d i s i u n c t i o n e m q u o q u e c o n c u b i t u s , o m n e m p o l l u t i o n e m ac a b o m i n a t i o n e m , q u a s s u b praetextu c o n c u b i t u s p a t r a n t h o m i n e s s e c u n d u m s u a m c o n c u p i s c e n t i a m . . . e fato p r o c e d e r e g u l a m et l u x u r i a m h a u d necessariam,, (3). T a n d e m in carmine, c u i u s initium eundem
— » s o fot ^ - . i j a
propugnai, quod
( En
Adamo quidem
insanit Bardesanes! ) adversus
quia r e u s
evaserat
mortis poenam
i u s t i t i a divina inflixit, Abeli a u t e m occisionem intulit Cain unice a u s u sui liberi arbitrii, c o n c l u d i t q u e n u l l a t e n u s a d m i t t e n d u m
esse h o r a m
interficiendi Abelìs
c o n g r u i s s e ex fato cum v o l u n t a t e Caini ipsi necem i n f e r e n i i s ( c f . e d i t , n o s t r . c a r n i , s . E p h r . II, 128, et O v e r b e c k s . E p h r . o p . s e i . p . 133 ) . Merito i t a q u e s . E p h r . in
ultima s t r o p h a h y m . 1 ( p . 39 ) d e c l a r a b a t " B a r d e s a n e m in s u o
septo non veritatis a l u m n o s p r o p h e t a s , sed l i b r o s de zodiaci s i g n i s t r a c t a n t e s a s s i d u e perlegisse,, {4)
U) In lib. "leges r e ç ï o n u m , ( 1. c . p . 576 ) ait
Bardesanes :
^
? l-cN-
Jl—ao l-coti-Oi U a j l s ^ » ï - i o . JLia—aJi». li^-coo , J L * * * ^
VOOOM!
-otto . (2)
^o l e a ^ a ^ f o J J o
^.aot^Lji
• JL»2ij lòV» lii^S
ocx J l a a ^
U i ^ o
I f c ^
^ . . » f r — a a » "Fatum est ordo cursus qui a deo datus est ( planetis > po-
testatem habentibus atque elementis, et ad lume cursum atque ordiiiem friutantur in telligentiae ( i . e . cogitatiis ) cum illabuntur in animas atque mutantur animae cum illabuntur in corpora,, ( i b i d . 572 ) (3) -o> ( L a i ^ a ] l a s i i ^ oftsûo | L a a l a j t ? O*J.JL>(13O |LUa» JLOC* — ^ ^
i — oot ÌJÌLÌ— ^ o o . . .
^ivco
)la2>la*
4=> |«X> .
Iriix.»
jLavatola
« a â - c o J X » . ^o ' o . ^ A . i i j i ^ oot L i t i o . |
— h}
Nota
Valentini
errorum,
lu
—
quibus veteres
scriptores
dixerunt
fuisse
m a c u latum B a r d e s a n e m ( v i d . s u p r , p. XLIII ), in eo p r a e c i p u e c o n s i s t i t , is a s s e r u e r i t in divinitate e m a n a t i o n e s a t q u e p r o d u c t i o n e s ex q u o d a m sicuti
declarat s . E p i p h a n i u s ( h a e r e s . LVI, 2 ) . Iamvero
in h y m . 3 (. p . 4 4 4 ) , ubi ait " M a r c i o n
et B a r d e s a n e s
qnod
connubio,
id i n n u i t s .
testantur
Eplir.
atque impie
p r o c l a m a n t c r e a t o r e m haud u n u m e s s e , t r i b u e n t e s c r e a t o r i s o p e r a r e b u s c r e a t i s , e t { e c o n v e r s o ) filiurn a c s p i r i t u m s . c o m m i s c e n t e s c r e a t u r i s , , ( 1 ) . v e r o in
Speciatim
h y m . 5 5 ( p , 5 5 7 , 5 5 8 ) d e i i n e a t haud o b s c u r e s y s t e m a B a r d e s a n i s d e
e m a n a t i o n i b u s d i v i n i s p r o d u c t i o n i b u s q u e , a l l e g a n s ex q u o d a m e i u s d e m " a r c a n o , , q u e m in c o n v e n t i b u s
hymno
e i u s a s s e c l a e d e c a n t a b a n t b r e v i a e x c e r p t a . Ni-
trii ru m : 1)
Initio i n n u i t i p s u m e x h i b e r e s p i r i t u m s . , q u e m a p p e l l a i " m a t r e m
t a m q u a m c o n i u g e m p a t r i s , et ex tali c o n i u g i o notât
e u m f i n g e r e n a t u m filium
vitae, i . e l e s u m s . (2) " F i l i i , ' ait, B a r d e s a n i s d é l i r a n t q u a s i pueruli aliquid
defluxisse
atque
d e l a p s u m e s s e ex ilio qui
vitae,,
dicitur
pater
asserentes vitae, u n d e
m a t e r vitae c o n c e p i t p e p e r i t q u e filium a b s c o n d i t u m , qui v o c a t u s est filius v i t a e , l e s u s s , . . . qui n a t u s est ex m y s t i c o c o n n u b i o a m b o r u m , ,
(1) 1 1 a j i ^ i
. o » JLo;.=> j . l^i^lZï
>2i
oot
JLf? ^ a ^ ^ s o o ^ » o t c o V j * - ~ = " 3
Co«
—oio
Jl» J o » »
. . . .
Y*''
1 l u s ~;..ol|o .
Videtur D . F . Nau
in
-otaj.3 JLca.û
duplici principio gnandam
liofà .
?
•
praefatione ad lib . "leges r e g i o n i i m ; ( p a t r . s y r . Il, p .
5 0 5 ) hune locum s . E p h r a e m i i u x t a s . E p h r . , duplicem
v4-0**5
l i . 3 0 . I » ^ Jiïiv QOCX
. l^ooti '3,
(3).
minus rccte
praedicare
intellexisse cum a s s e r u e r i t
Christi naturarli, divinam
"Bardesanitas,
nempe et h u m a n a m
a
g e n e r a t i o n i s , , , Atqui s , d o c t o r in h y m . 55, de quo agitur, a d oppu -
eorum stultam
iinpiamque
sententiam de g e n e r a t o filio ex c o n n u b i o m a t r i s
vitae cum pâtre vitae, ita a r g u i t : "Si nec c o r p u s Domini ex duorum c o m m e r c i o gene.fatum
fuit,
quanto
a b h o r r e r e a quolibet
magis
divina ipsius
connubio,,? , L s ^ o h
purissima
natura ^-'L
lumen de lumine -ch.^o
debeat
— 2) se
LIU
—
H i n e u l t e r i u s h o r r e n s refert B a r d e s a n e m fingere s p i r i t u m s .
geminas
puellas,
excerpitque
ex B a r d e s a n i s
hymno
peperis-
arcano verba
d i v i n a g e n i t r i x i n d u c i t u r b l a n d i e n s p u e l l i s ( 1 ) . Haud o b s c u r e a u t e m
quibus
significai
eundern c e n s u i s s e i m a m g e m i n a r m i ! f i l i a r u m t e r r e s t r e p o r t e n t u m , a l t e r a m ginem
ima-
q u a m e x p r e s s i t s p i r i t u s s . setnet in a q u i s i n t r o s p i c i e n s ( 2 ) . 3}
B a r d e s a n e s , qui f o r s a u , non s e c u s a c
mentus est
spiritum s . sen
matrem
auctor sectae Cucitarum
vitae a m o n s t r o
terrestri
a q u a r i o f u i s s e c o e r c i t a m a r e g r e s s u ad p a t r e m vitae, ftngit
simulacro
illam c o n q u e r i
cum
Ibidem s . E p h r a e m i n n u i t B a r d e s a n e m , qui a s s i m i l a b a t p a t r e m
vitae
patre quod ipsam deseruerit 4)
vel
com-
(3).
soli, v i t a e m a t r e m l u n a e , q u a e , i u x t a l o q u e n d i m o d u m v e t e r u m
astronomorum,
in fine c u i u s v i s m e n s i s quabi i n t r a i l s ad s o l e m ex e o desutnit lucem (4), q u a m J i o t a j } . j L o & s o a - o )oot ^ t « jyotQj
—-o Jbsa.3 .
oot . lamvcro turn iuxta doctrinam
^it
^o ¿ v o » » ^
y-aoo
orthodoxam, turn iuxta dictum B a r d e -
sanis quod spirituale fuerit corpus salvatoris, eius corpus minime fuit procreatum ex connubio duorum. (1) e * - S j U j L=OL
;—ao)o
¿ t L i y o ost^Q-xo (2)
. . . l
JLïiarj oj»—o . 1 - * = J
.l*»ax>
r
J
_ ^
^ J a
.
CHi-^i J L m J o l a * .
1 * . i o j o >*.OÎ? ^.¡.ao?
. lisib^,^
ia^jo
.
|LLc»a I - — . i ^ «
Ucl-3 . JLoo
l*-* ^ 1
^liL
J? A *
U-3|?
© a ^ o C f , s u p . p . XLII, ubi ex Theodoro bar Kliuni ( e d i t , pognon p.
144)
adnotavimus Cticum seu Cucaiam effutiisse deum suani imaginem vidisse in aquis maris quae
dicta
est mater vitae, et eundern procul conspexisse
monstium
vesanum quod
matrem vitae coercuit a regressu ad deum etc.
(3) - ¿ J . JL«>»3; yOOi-.i.x» J3.3.C0 ^ o o t i j a ^ . . • i—o» [ ^ . . J S } ^jis-û.^^
v^»-)!. L l » i
Lia
lia*.
Ji-j
"Bardesanes probris affecit nomen
decorum spiritus s . . - . Satis est ad arguendam illorum impudentiam hymnus arcanus .quern, canunt, ubi ilia dicit : Deus meus et.rex meus me solam dereliquisti,,. Cf. notam .praecedentem. (4) I I S - ^ i i i J o «
laojl
jious2,= . b>U ^ Î S î o i * b a * : s . v
o p o a a ilio ¿»s^i»
liotcoo
Uxuls
"Respiciens solem et lunam,
diffundit, excogitasse matrem vitae congredi cum pâtre vitae singulis mensibus et procreare plures deos deasque quas in memorato hymno arcano ita is s a iutat : "Sit laus vobis domini mei, coetus deorum,, ( 1 ) . 5)
Tandem
addit Bardesanem commentum
esse nefandas
expositiones
de paradiso deliciarum quem confixit s u o s deos, patrem vitae et matrem vitae, suo cuoniugio plantasse (2) e t c . 6) Praeterea animadvertendum est in lib . "leges regionum,, n . 9 eundem asserere angelos malos cecidisse de coelo et commercium habuisse cum filiabus hominum ( 3 ) . S , E p h r , in h y m . 19 ( p . 477 ) refert errantes
censuisse
angeios descendisse et connubium iniisse,, ( 4 ) . C f . h , 7 p . 4 5 5 . E x hactenus breviter indicatis adnotationibus perspicue apparet ad p u r gandum Bardesanem ab haeresi irrita prorsus esse conamina scriptorum quorum nonnulli infensi animi vel etiam malae fidei reum ausi fuerunt dicere s . Ephraemum in insequendo B a r d e s a n e tamquam
haeresiarcha.
ilI£ assimilavit patrem, isti matrem, masculos et feminas dixit deos eorumque procreationes, et pleno ore impia protulit verba extollens plures deos,, C f . biographiam B a r desanis apud Michael, patr. Iacobit. ubi ait "sicuti luna suum lumen per singuios menses exuens intrat ad soient, ita mater vitae exuens vestimenta sua intrat ad patrem per singulos menses, commercium habet cum iIIo et generat Septem pueros qui sunt octoginta quatuor per singulos annos,,. (1) (2).
( Ibid . 558 ) . j i i s ? U a . 3 , , 3 / p^V JLs/ . ^oaiciro
. J ü a n ; liv—î
( Ibid . ) -cnàVÎ^Â. yjtotioVo.^ . (3) j j V o o « ^ — . S l o i s j i i o JJ ypoiJkSiJi v
o«U»U
^o oow ^ a ' j
JJo eow
y o . ^ JL.aa*.
)to>JL« ooex l*-»!*
-;oJ yoot^oojla
^ V « S s A-oJlio vid. quae sup. p . XXXIX
notavimus de coelicolorum delapsorum coniugio cum feminis in terra, unde dicuntur nati gigantes. Cf. lib. Henoch c . VI, VII. (4)
o ^ o j J i J l a o . . . oi^iro? i a ^ o ? ) / o ^ — i ? JLajlso
— LV — X — XII
Recensentur brevissime quae saec . IV praevaluerunt liaereses
Arianorum, Eunomianorum
et
Macedonianorum,
atque indicantur
errores
quibus inter se eaedem cotiveniunt quibusque ab invicem d i s c r e p a n t . XIII
Quod de Montanistarum dicitur quatuor quadragesimis concordat
cum iis quae t r a d u n t u r a vetustioribus scriptoribus de xerophagiis atque rigidioribus ab ipsis observandis ieiuniis. Singulare tarnen
prorsus est quod in
tractatu nostro refertur Montanistas scilicet divam nuncupare Mariam, atque filiutn dei censere natum ex commercio inito a b archonte cum eadem. Videtur auctor Mesopotamenus perperam
sectae illi antiquiori
quae
exorta erat
in
Phrygia tribuisse commentum quod potius Basilidi adscribendum esset. XIV
Videntur qui dicuntur Timothaeistae iidem esse ac "apostolici,, qui
teste s . Epiphanio ( h a e r e s . 61 ) solos complectebantur
qui bonis
omnibus
renuntiabant. XV
Novatiani a presbytero quem Cornelius papa an . 218 excommunicavit
Novato seu Novatiano addicto pliilosophiae Stoicae d e n o m i n a n t u r et dicuntur Cathari i . e . mundi, quia docebant nonnisi a n i m a s m u n d a s inter assecias esse a d m i t t e n d a s . B a n c ob causam poenitentes excludebant a suis coetibus, respue bantque peccatorum remissionein . Propagati autem erant per Phrygiam atque Asiani m i n o r e m . ( c f . E u s . H . E . VI, 43 etc. )
I
F r a g m e n t u m a n o n y m ] de h a e r e s i b u s - ( l ) ( ex c o d . s y r . v a t . 190 )
p r o i n d e q u e tria capita . Videtur c o m p o n i ex
materia, f o r m a et p r i v a t i o n e .
Materia quae conficitur, et f o r m a . . . m i n i m e t a m q u a m ex aliquo constituitur, s e d . . . . et universam
institutionem
libertatis
h o m i n i s . . . . et
horoscopos
s t a t u e r u n t illud, cum aiunt, o m n e q u o d fuit decretum i d i p s u m est, et o m n e q u o d fuit d e t e r m i n a t u m Merodach
idipsum
impletur, et a n e m i n e
rescinditur
d o m i n o et deo, q u e m dicunt s u p e r o m n e s e s s e
neque
ab
ipso
d e o s scilicet s o l e m ,
l u n a m et reliquas a l i a s sttellas, quae a b ipsis n o m i n a n t u r , i. e . Aris, H e r m e s , Bel, Belti et Ceon . H a e c est s u m m a praecipua i p s o r u m c o m m e n t ! praeter z o d i a c o s (2) h o r o s . c b p o r u m qui s u n t m a n s i o n e s istarum s t e l l a r u m q u o s e o r u n d e m error f i n g i t .
De errore magoruin (3)
Isti
quoquef
qui
per
orientis
dominium
sunt
diffusi, s u u m
errorem
r e c e p e r u n t a b i n s u l s o Zoroastre . . . . , qui e d o c t u s f u i t l i n g u a s hebraicam et a e g y p t i a c a m . Ex s e p t e m
Unguis
excerpsit
dicta in q u i b u s
recondidit
mortis
( ! ) Fragmentum istud duobus foiiis constat initio codicis adnexis. Quaedam v o c a hula ibidem ita obliterata sunt, ut legs nequant r pro iis puncta posuimus. (2) Pro
legendum JLû..»jol "zodiac;,, .
(3; Cf. o p . scholion Theodori bar Khuni 1. XI de haeresibul apud Pognon, Inscriptions mandaïtes. Append. 11 p . 111.
—
venerium,
eaque transmisit
2
—
m a g i s , qui, ut
ita
loquar,
non
intelligunt
quod
Ipsi dicunt, neque q u o d i p s o r u m magister e f f u t i v i t . Huius
autem
impietas
manifesta
e s t . Statuit
enini
t r e s sibi
oppositos
i a m q u a m prineipes h u i u s m u n d i , suntqtie H o r m a z d a s , A h r a m a n d a s et S a t a n a s , quos
inquit
n a t o s ex Z e r u a n d e o . His p r i n c i p i b u s e n u m e r a t i s s i c res c r e a t a s
tribuit, 11 i mi rum : lucem H o r m a z d a e , t e n e b r a s A h r a m a n d a e ; vitam
Hormazdae
mortem A h r a m a n d a e ; satiitatem et o p e s H o r m a z d a e , a e g r i t u d i n e m et paupertateni
Ahramandae ; animalia
autem
similiter
h u i c et illi, h o m i n e s
q u i d e m et
q u a e d a m ex a n i m a l i b u s a s s i g n a t H o r m a z d a e , s e r p e n t e s v e r o , s c o r p i o n e s , culi ces, pulices, m u s c a s et u n i v e r s a e t e r r a e
insectas A h r a m a n d a e . Probe
insuper
n o s c i s eundem d e o s r e c e n s e r e m a r e s et f o e m i n a s . Q u e m v i s ex m e n s i u m die bus dicit e s s e deum, p r i m o i n c i p i e n s a b H o r m a z d a , e n u m e r a t q u e triginta deosV o c a t et deos
elementa
scilicet
ignem, a q u a m , t e r r a m et a e r e m , q u o s
tamen
dicit esse, q u o a d excellentiain et divinitatem, i n f e r i o r e s diis A s c h u k a r , P a s c h u k a r (H, Z e r u k a r et Z e r u a n . F u i t autem, ait, P a s c h u k a r qui genuit H o r m a z d a m . Illi p o r r o
a d v e r s a n t u r discipuli eius, qui nequaquatn a i u n t
Hormazdam
et A h r a m a n d a t n a b u n o deo n a t o s esse ut . . . . entium sibi invicetn o p p o s i t o r u m et c o n t r a r i o r u m : sed . . . . cum eis vi s u s c i t a v i t q u o q u e e r r o n e u m comm e n h i m c h a l d a e o r u m cum a d o r a t i o n e a s t r o r u m , f o r t u n a et fati d e c r e t o . T a l e est delirarnentum horum
erroris.
Modo t e m p u s est I t d i c a m u s de d o c t r i n i s h a e r e t i c o r u m , qui post a d v e n tum Domini nostri e i u s q u e in c o e l u m a s c e n s i o n i s a p p a r u e r u n t .
Doctrinae haereticorum q u a e ethnico more p u l l u l a r u n t D o m i n i nostri in coelum a s c e n s i o n e m in c o r p o r e s u a e
post
luimanitatis
{ D o m i n u s ) equidem p r a e l i a t u s est cum p r i n c i p e h u i u s m u n d i , profligavitque
eius
dominium.
Homines
dociiit
suam
( 1 ) Apud Tlioodorum bar Khuni Parchukat' v ^ a j t u S
praedicationem,
morte
sua
—
3
—
mortem interemit, r e s u r r e c t i o n e s u a nostrum genus ili eoe!um ut locum pararet, ut ri us
et inimicus nostri
resuscitavit, adscenditque
idem dixit, discipulis s u i s . Attamen a d v e r s a -
generis
suum erroreni, qui
commentimi
ethnicorum
superat, prodidit per illos qui j n n o c e n t i u m a g n o r u m p e r s o n a s et veliera praeseferebaut,
cum
intus
reapse
lupi
rapaces
essent, ut ipse Vivifieator noster
praedixerat. Simon
Primo dignum
ameni
Simonem
Satanas
sibi
magus
habitaculum
inquam ( magum ) qui
sumpsit
tempore
pollutum ilio
apostolorum
perdita
locutus
est
v e r b u m dolosum adversus P e t r u m principem a p o s t o l o r u m . Is baptizatus est a P e t r o apostolo uti n o b i s innotescit ea actis apostolorum ( Vili, 13 ) . Hie itaque de semetipso dixit s e esse virtutem
magnam Dei ( i b . 9 ) et
c o m m e n t u s est duos fuisse principes factores mundi, bonum scilicet qui geriuit ( spiritus ) et malum a q u o profecta
sunt
c o r p o r a . Ait insuper Viviflcatorem
nostrum minime s u m p s i s s e c o r p u s neque induisse humanitatem, sed in litudine a p p a r u i s s e mundi, neque in veritate
simi-
eundem visum fuisse . Quoniani
porro Filii c o r p u s arbitrati)r ( minime veruni ) eiusdem resurrectionem
nullate-
nLIS f a t e t u r . Ncque credit in iudicio v e n t u r o , iamvero
coeteri
receperunf, illiusque
haeretici, qui post eum in mundo a p p a r u e r u n t , ex ipso impietati
a s s e n s i sunt, quatnvis a b
eodem
dissensi sint
peculiari quadarn n o t a . O m n e s enim negant Filium Dei induisse corpus
nost-
rum, neque protitentur fore indicium, neque credunt in resurrectione, statuuntq u e duo p r i n c i p i a ad exempium illius e r r o r i s .
Deinde M a r c i o n i s e r r o r (1) P o s t istos apparuit impura doctrina Marcionis . . . qui a b e r r a v i t et sicuti ( I ) C f . Theodorum bar Khuni in cit. o p . p . 119
sodaies et ipse quoque deliquit. Dixit cnirn antequam omnia fierent exstitisse tria principia bonum et malum
cum iusto
ct malum vocat materiam,
iustUm deum legis, quem appellavit extraneum . Tres ait esse coelos, excelsum
—
5
-
II
S e v e r i A n t i o c h e n i h o m i l i a CX1X ( Ex cod. syr. vat.
Super convivium
143 )
nuptiale a Ioaniie Evangelista com memora tutti, quod celebra-
tum est iti Catta Galilaeae ( II, 1 s e q q . ) cui interfuit Christus, qui aquas
immutavit
in viniim, et super matrinlbtiiiuri quod sit h o n o r a b i l e . Disputatur auteirt adversus quentdam nomine Romanum, qui superìus ex evangelio loci citati verba blasphematorie et contradictorie a d u l t e r a v i .
S i q u i s per l i b r o r u m a D e o i n s p i r a t o r u m a m p l i t u d i n e ™ , m a x i m e v e r o s. E v a n g e l i ! , e x p a n d i t meutern, p l u r i m a s r e p e r i e t vi a s ad h o n e s t e v i v e n d u m , s c i l i c e t e x u n d i q u e ad D e u m ad f u t u r u m
adducunt cum
sint plenae
saeculum, vitamque sempiternam
sanctitate,
quae
disponunt
p a r a n t . H o n e s t e e n i m vivere in
e o c o n s i s t i t , q u o d h o m o m i n i m e a Deo p r o c u l e x c i d a t . Idem p r a e t e r e a v i d e t u r sibi
audire
quae
Deus
protulit
per
Jeretniam
prophetam
ad
universos qui
a u d i r e v o l u n t h i s c e v e r b i s : " S t a t e s u p e r v i a s et videte, et i n t e r r o g a t e de s e m i t i s a e t e r n i s D o m i n i , e t videte q u a e sit v i a
b o n a , et a m b u l a t e in ea, et
irivenietis
s a n c t i t a t e m a n i m a b u s vestris,, ( VI, 16 ) . Ecce
enim
v e r o Dei et P a t r i s
Verbum, qui olim per
prophetas
locutus
est, n o v i s s i m o t e m p o r e i n c a r n a t u s et h o m o f a c t u s ineffabiliter sed et i m m u t a bili t e r
atque
vere, per
S p i r i t u a l s . ex s u b s t a n t i a
sanctae
virginis, viam exinde invexit virginitatis, quae stantem
Deiparae
quidetn h u n c
semper mundum
in filiorum p r o c r e a t i o n e s u b ilio iussu divino " c r e s c i t e et m u l U p l i c a m i n i , , c o n t i n e t perficitque, e u n d e m tarnen t r a n s f e r t ad alternili m u n d u m , q u e m tio n o v u m prodit. in c o e l i s e n i m quin
opus
habeant
¡idem ipsi h o m i n e s t a m q u a m a n g e l i
c o n i u g i o ut p e r p e t u o
permaneant, neque
resurrecevadunt,
f u t u r u m est ut
—
iidem
moriantur. Cum autem
6
—
plane noscat quantum
c o e l i b a t u s vita excelieat
q u a m q u e difficile sit o r d i n a r e iliam, fert, u t p o t e Deus, legem de iis q u a e viri bus naturae nostrae congruunt. In n u l l a profecto s c r i p t a lege d e c e r n i t u r o b s e r v a n d a v i r g i n i t a s : a t t a m e n p r o b a r e s est ut eadem
voluntarie
c o l a t u r , ex eo q u o d talis ea sit efficiatque
h o m i n e m ut p a r e v a d a t a n g e l i s . P o r r o ( C h r i s t u s ) excupit s a n e ( virginitatem s e r v a n d a m ) , n e q u a q u a m v e r o ad illam impellit, et a m o r e allicit, m i n i m e a u t e m vi legis ad earn necessario c o g i t . Q u a e enim per m o d u m legis s t a t u u n t u r , s u n t o m n i n o et ex necessitate o b s e r v a n d a : q u a e v e r o ex zelo e m a n a n t , extra legem in liberiate s u n t v o i e n t i u r i i . Q u a m o b r e m P a u l u s m o r e m g e r e n s Dei et Magistri sui non iarti per d u m praecepti sed consilii ea de re scribit
hortatum
mo-
q u e m sic exhibet : "De
v i r g i n i b u s a u t e m p r a e c e p t u m Domini n o n h a b e o '. c o n s i l i u m a u t e m do,,. Q u o d n a m c o n s i l i u m d a s ? p r o s e q u i t u r : " B o n u m est viro ad m u l i e r e m n o n accedere,,; et r u r s u s : B o n u m
est viro sic esse : alligatus es uxori ? noli q u a e r e r e
s o l u t i o n e m ; s o l u t u s es a b u x o r e ? noli
q u a e r e r e uxorem . Si a u t e m
acceperis
u x o r e m , n o n peccas, et si n u p s e r i t virgo viro n o n peccat ; t r i b u l a t i o n è m
tamen
c a r n i s f i a b e b u n t q u i h u i u s m o d i . Ego v e r o vos c o m m i s e r e o r , , ( 1 Cor. VII, 25 28 ) . T r i b u l a t i o n è m c a r n i s vocat s o l l i c i t u d i n e s et c u r a s saeculi q u a e c o n n u b i o a s s o c i a n t u r . Ait enim : "Qui est s i n e u x o r e sollicitus est q u a e Domini s u n t , quomodo mundi,
placeat
D o m i n o , qui a u t e m
u x o r e m ducit, sollicitus est q u a e
sunt
q u o m o d o placeat uxori,, ( i b . 32, 3 3 ) . H a e c a u t e m dicit n o n iam tit
q u i s exinde
contaminatimi atque immundum
a p o s t o l u s illud p r o r s u s p u r u m
c o n c l u d a t esse c o n n u b i u m . Imo
a g n o s c i t : de c o n i u g i o
enim viri infidelis cum
m u l i e r e fideli et vice v e r s a ait : " s a n c t i f i c a t u s est vir infidelis p e r m u l i e r e m fidelem, et sanctificata est m u l i e r infidelis per v i r u m fidelem,, ( i b . 14 ) . Idem q u o q u e scribit alibi : " h o n o r a b i l e est c o n n u b i u m in o m n i b u s et t h o r u s eoritni immaculatus
est,, ( H e b . XIII, 4 ) . Q u i b u s
irionstrare et p l a n e docere c o n i u g i u m Deo d i v i s u m .
s e n t e n t i i s illud sibi
nempe honorabile
proponit d e -
esse et n u l l a t e n u s a
D o m i n u s q u o q u e et D e u s tioster J e s u s C h r i s t u s , qui ex virgine in c a r n e n a t u s est, s u a m q u e
g e n i t r i c e m servavit virginem
etìam post p a r t u m , patefecit
i n a u g u r a v i t q u e virginitatis viam m u n d o . Hinc laetificare voiuit C a u a e G a l i i a e a e convivium
nuptiale
motivo s i m p l i c i s
cui et a d e r a t
virgo
diiectionis et saeculi
ipsius
mater
nec n o n
d i s c i p u l i . Ex
amicitiae t a m q u a m noti f u e r u n t
iidem
ad c o n v i v i u m i n v i t a t i . Ast ille, qui o m n i a s a p i e n t e r o p e r a t u r , a u d i t u s f u i t s e cundum
oeconomiam
benedicere
illi
nuptiali
convivio,
ut
ibidem
primum
Signum seu m i r a c u l u m p a t r a r e t . Id p r a e coeteris n a r r a t s o l u s J o a n n e s evangelista, r e r u m d i v i n a r u m praeco, q u i virginitate exceUebat ideoque, c u m coniugi! consortii n e s c i u s p e r totam vitam r e m a n s e r i t , peculiari dilectione a Iesu f o v e b a t u r . Si p o r r o i m p u r u m
censendum
p r a e t e r m i s i s s e t s u b silentio
f u i s s e t c o n n u b i u m , ex n e c e s s i t a t e s a n e
n a r r a t i o n e m convivii p r o p t e r illos qui c o n n u b i u m
abhorrentes angelorum exemplum
sequebantur.
Eia i t a q u e v i d e a m u s q u o d n a m s i g n u m operatila sit lesus, q u i illud n u p tiale c o n v i v i u m h o n e s t a b a t , "Deficiente vino, dicit m a t e r Iesu ad e u m : v i n u m n o n habent,, ( I o . II, 3 ) . P o r r o c o n s t a t illos, q u i i p s u m ad c o n v i v i u m
voca-
r u n t , cogitatimi excelsum D e o q u e d i g n u m de eo n u l l a t e n u s h a b u i s s e . Secus, si nernpe illuni uti m e r e b a t u r e x i s t i m a s s e n t , iidem a n i m a d v e r t e n t e s vini defìcien tiam ilium r o g a s s e n t ut eandeni i m p l e r e t . Non e n i m s u p p l e x rogat ille qui r e m possidet, n e q u e
proinde
opus
habet
ut r e c i p i a t . Sed, uti dixi,
humatio
sub
aspectu i p s u m cognoscebatit, ideoque ad c o n v i v i u m i n v i t a r u n t , q u i n uìlo p a c t o i n t u e r e n t u r excelsam i p s i u s d i v i n i t a t e m . Maria vero, ex c o m m ì s e r a t i o n i s s e n s u p e r m o t a , ad
Iesutn
porrexit
suam
petitionem r ast
ille, ne v i d e r e t u r
vanam
gloriarti velie c a p t a r e , petitionem p r o p u l s a v i t . U n a s a n e cum m a t r e ita osten tationem
i n t i t e b a t u r , ut m a t e r q u i d e m specie t e n u s
petitionem p e r h i b e r e , ille
vero ad p a t r a n d a m i r a c u l a ita a c c e d e r e v i d e r e t u r , ut s i m u l longe a b e i u s m o d i cogitatione a u d i e n t e s c o h i b e r e t . ldcirco ut patefaceret m i n i m e velie o s t e n t a t i o n e m sed o m n i a o p c r a r i p r o v i d e n t e r et utiliter, matri fortiter r e s p o n d i t , u t a u d i t o r e s doceret q u o d v e r u m erat, ut dixi, n u l l a t e n u s autem u t s u a m itiiuria
a f f i c e r e t . Dixit e n i m ei " q u i d
est mihi et tibi
genitricem
m u l i e r ? n o n d u n i venit
—
hora mea„ ( i b . 4 ) . Quod autem
8
—
talia verba non fuerint obiurgationis, sed
prolata fuerint ad docendos adstantes extraneos, demonstravit ipsa illius mater, cum nullatenus tariiquam reprehensa conturbata fuerit ve! extimuerit,
neque
uti confusa siluerit, neque ex formidine consternata f u e r i t . Quin potius plane cognoscens animum Iesu providum, non aliter ac si a b ilio nihil omniiio sibi dictum fuerit, inquit illis qui convivio ministrabant : "facite quod dicet vobis,, ( i b . 5 ) . Expetebat nimirum, ut is patraret aliquid maximi momenti quod Deo ¿lignum esset. Adversus etusmodi a n i m u m magnalium expetendorum ipse resporisum idoneum de Jit dicens : "mondum venit liora m e a „ . Putasne me pro perare ad patrarida magna signa ? Scito eiumodi opera debitis temporibus esse perficieuda, neque capillus temporarius a b s q u e mea Providentia atque disposit e n e c a d i t . Siquidem per mensuram meam divinitatem, ita ut. cum reali sapientia gratiae
atque
progresses corporis staturae incremento
miraculis et, signis
staturae
videar
Has gratias
manifesto progredì ili
concedo
equidem,
attamen illas, pronti oeconomiae regula expostulat, successive notas facio, ad temporis indivisibile momentum usque. Ita sane ea quae ad oeconomias divinas spectant sese extendunt ad tenuissima quae nullatenus perceptibilia sunt, quaeque difficulter induunt eiusmod.i s e n s u m . Alio loco evangeli! de ludaeis refertur quod "nemo misit in ilium m a n u m , quia n o n d u m venerat hora eius,, ( Io. VII, 3 0 ) . Alibi dicitur 1 "venit hora ut clarifìcetur filius hominis,, ( I o . XII, 23 ) : videlicet donee ad fìnem perducta fuerit oeconomia, nulla omissa. re earum quae sapientiae divinae erant perspectae, a nemine apprehendi ilIe poterà^ ideoque in medio eorum, cum ipsinn lapidarent, is t r a n s i b a t . Postquam vero omnia attigerünt finem consummata fuerunt, et, ut ita dicam, ad f ù n d u m perverierunt ea quae ipsi, qui m u n d u m regit recte et perfecte acta esse visa sunt, t u n c t a n t u m semet voluntarie tradidit is qui dixit : "potestatem habeo ponendi animam meam et potestatem habeo sumendi earn ex metipso,, ( I o . X, 18 ) . Profecto si, iuxta commenta ethnicarum necessariis horarum, memorata
de
fabularum obnoxius fuisset
nullatenus ita fuisset locutus. Simili
causa, ad suam
matrem
dixerat : nondum
ratione venit
legibus quatnvis,
hora
mea,
—
9
—
n i h i l o m i n u s a b s q u e mora signum iliud patravit, quod nunquairi certe patratum fuisset, si i s o b n o x i u s fuisset expectant'is h o r i s . Per
memoratum
responsum
no3
praeterea
docet
parendum
non
esse
genitricibus, si quidpiam iubeaut quod sit i n c p p o r t u n u m vel, quod absit, c o n tineat aliqisid nefandi : c u r a n d u m est potius nobis ut illis faciamus s a t i s
ser-
vati« servaridis, ut praestenuis scilicet quod iilae iubent, cum timore tarnen Dei, vel alio modo conformi i u s t i t i a e . Ncque decet ut d e s e r a m u s il las a n g o r e afflisi propter mandatimi illud : " h o n o r a patrem
tuutti et inatrem tuarn, ut
bene
tibi sit, et sis longevus s u p e r terram,, ( E p l i e s . VI, 2 ) . Accurrate scrutanti Filium
verba
Spiritu s . et praecognovisse dixit
Deiparae
peperit et ex q u o oeconotniae
innolescit
mysteriis
eandem, etiam postquam
ministràverit, fuisse
quod erat f u t u r u m . E r a t
nempe
plenam
prophetissa
uti
Isaias : "et accessi ad prophetissam,, ( I s . Vili, 3 ) Nisi enim r e s ita e?set,
q u o m o d o illa haud c e n s u i s s e t lesum s i n e u l l o opere, ex nihilo seu ex ulla visibili re posse in medium producere vìnum ? Ast q u o n ì a m praetiosccbat ipsutn i u s s u r u m fore m i n i s t r o s ut implerent hydrias a q u a , ea de causa ut scilicet ille a q u a s i m m u t a r c i in vinum, ipsa q u o q u e eisdem m i n i s t r i s i u b e n s ait : " q u o d c u m q u e dixerit v o b i s f a c i t e , , . C o m m u n i s itaque erat praescientia lesu et ipsius ( i . e .
Mariae ) : Jesu quidem utpote Dei, ipsius vero utpote a Deo iuspiralae
seu utpote p r o p h e t i s s a e . Deinde miraculüm, quod patrare sibi proponebat voluit, curavitque removenduin esse a cuiusvis phantasiae e x i s t i m a t i o n e . Si enim ex nihilo fecisset et a p p a r e r e mirabiliter vinum
scaturire
inter convivas, isti n e q u a q u a m in ipso
fidem habuissent, sed potius excogitassent id esse p h a n t a s m a , deceptiouem ocul o r u m et gustus per dìabolicam illusionem, vel non s e c u s ac mìraudorum
auc-
t o r e s in theatro mimico illudere s o l e n t . Ideo quidem deficientiam vini protraxit ut eonvivae ini, t e m p o r i s intervallo quod fluxit, ex perirei! tur se indigere vino, et c o n s e q u e n t e r
m i n i m e deceptiouem esse à r b i t r a r e i i t u r
miraculum
patratum,
sed illud r e a p s e tale esse d i s c e r e n t . Nequaquam ergo c u u c t a t u s est ut e x p e c taret hóram ( d e c r e t a m ) . Quomodo enim ¡Ile, qui est opifex mundi, attendisset
2
opportunitatem
horae,
10 —
atque éiusmodi ¡neptias
immutavit in vinum ut intercluderet locum
com p r o b a s s e t . Aquam
a c c u s a t i o n ! phantasiae,
igitur
simulque
ut ostenderet se omnium rerum esse factorem hand m i n u s q u a m si ex nihilo Vinum f e c i s s e t . Ille enim qui in vinea rorem, qui nil aliud est quam aqua, convertit in vinum, is ipse
rorem
q u o q u e in
malo
a r b o r e facit
malum, in f i a t
ficum, et eundem rorem t r a n s m u t a i in quemlibet gustum . C o n t e m p l a r e q u o q u e q u o m o d o m u l t i p l i a apparatu amplificai miraculum, eidem consistentiam undequaque procurât, removetque procul ab ipso q u a m v i s fai lacis
phantasiae
hydriae sex
s u s p i c i o n e m . Ait enim
positae
secundum
evangelista ; " e r a n t
purificationem
ibi
lapideae
ludaeorutn, capientes
singulae
metretas binas vel t e r n a s . Dicit eis I e s u s ' : implete hydrias a q u a ad summum,, { l o . 11, 6, 1 ) . Siquidem
lex Mosaica
aliquid c o n t a m i n a t u m , s u a s
p r a e s c r i b e b a t ut, qui
lavaret vestes
seque ablueret
eiusmodi purificatio s e m p e r urgeret, P a l e s t i n a ex f o n t i b u s aut f l u m i n i b u s per huiusmodi
potaret, necessitati
a d p r o p i n q u a t ad
a q u i s . E x h i n c cum
autem valde esset sicca, neque purificationis
hydrias, q u a s ex puteis vel c i s t e r n ì s
aqua
a-juis
consuluit
replebant atque in
praefatum finem p a r a b a n t . P r a e s t o itaque e r a n t hydriae illae c o m m o d o Iudaeorum ut sic vacuae
sese
absque
essent t u n c
mora
p u r i f i c a r e n t . Contigit
temporis, ideoque
Iesus
autem
iussit ut illas
casu ut aqua
eaedem
implerent.
lamdiu a q u i s c o n t i n e n d i s eaedem i n s e r v i e b a n t , neque ullum in eis erat o d o r i s vini i n d i c i u m , Si e c o n t r a ut alios urceos implerent iussisset, dicere quis potuisset
aquas
in
illos
urceos
i m m i s s a s ex foece
q u a e in iisdem
inhaerebat
suscepisse vini s a p o r e m , atque convivas iampridem i n e b r i a t o s a m i s i s s e , tatis causa, s a p o r i s facultatem, proindeque illas a q u a s Vide
igitur
q u o m o d o ex undique
omnino
aufertur
a r b i t r a t e s esse vinum .
hallucination!
Non fuerunt p o r r o discipuli, q u e i s iussum fuit hydrias
ebne-
praetextus.
praefatas implere, sed
ministri il li, extranei s a n e testes, qui nullo pacto proferre poterant s i m u l a t u m t e s t i m o n i u m . Neque q u a s c u m q u e hydrias, sed i l l a s diuturno usui ( purìfication i s ) destinatas, implerunt a q u i s et ad s u m m u m usque, ut ne m i n i m a m quidem vini immixtionem
suscipere
possent. Tune
ait Iesus : " h a u r i t e
n u n c et ferte
—
11
—
architriclinio, et tulerunt,, ( i b . II, 7 ) . Architriclinius porro non est u n u s ex iis qui recumbebant super stratum, sed Fuit praepositus triclinii seu convivii cubiculi, cui incumbebat onus, ut a cibo abstinens, circumspiceret quae s u r s u m quaeque deorsum, coquis et pincernis
imperaret, cuncta ordinaret
eum in
finem ut convivas sua cura delectaret. lussit itaque lesus ut primitias a q u a r u m in vinum immutatarum offerrent huic praesidi, cui vigil erat mens et sana facultas gustus, testatusque est non
solum illud vinum esse, sed et o p t i m u m .
Sic enim sponsum allocutus est : "omnis homo primum bonum vinum ponit, et, cum inebriati fuerint, tunc id quod d e t e n u s e s t : tu autem servasti
bonum
vinum usque adhuc,, ( i b . 11, 10 ) . Haec consignavit evangelium ad explanandain narrationem praeclari illius miracuii, quod et extranei a d s p e x e r u n t , lis autem qui altitudinem
sensus,
modo utique imperfecto,
penetrare
valent, ( n e m o est enim capax undequaque comprehendendae t h e o r i a e ) , baud vulgaris t h e s a u r u s d e t e g i t u r . Convivium enim illud
nuptiale
significat quod
lesus in exultatione per incarnationis adventum venit ad convivium penes illos qui super terrain s u n t . Ait enim evangelista : "non
enim venit ut iudicaret
mundiim, sed ut vivat m u n d u s per i p s u m „ ( I o . Ill, 17 ), et ut ecclesiam, quae est virgo pura, sibi desponderet sponsam,
iuxta illud
Pauli ad Corintbaeos
"despondi enim vos uni viro, virginem castam exhibere Cliristo,, (11 Cor. XI, 2 ) de quo Joannes Baptists dixerat : "qui habet sponsam s p o n s u s est,, ( lo . Ill, 29 ). Ipse dein agens de suis discipulis dixit : "numquid possunt ltigere filii thalami, quamdiu cum illis s p o n s u s est?,, ( Math. IX, 15 ) . Convivium igitur figura
fuit coliaesionis et adhaesionis
cohaeret adhacretque Christus, qui
intellectualis, qua a n i m a b u s
est castus ille s p o n s u s
nostris
ecclesiae, cuius
personam agens nuptiali convivio adfuit Deipara ilia virgo et mater, quae, per animadversionetn vini deficientis, significaret deficientiam doctrinae synagogae Itidaeorum ex eo quod eiusdem
doctores, summi sacerdotes et pharisaei, in -
t e m p e r a n t e r cum ilia commiscebant suas proprias traditiones, de q u i b u s etiatn Isaias dixerat : "caupones tui miscuerunt vinum aqua,, ( I s . I, 2 2 ) , propterea quod doctrinas docent praeceptorum hominum, atque ideo cuncta evadunt aqua
—
12
—
P o r r o c u m ( Maria ), Ut iriclinaret .Christum e r g a c o m m i s e r a t i o n e m , eidem dixerit : "vimini n o n h a b e n t , , , i p s u m siniul h o r t a b a t u r ut m u n u s vini mystici sacrorum mihi
mysteriorum
et tibi
e l a r g i r e t u r . Ast i e s u s
mulier ? n o n d u m
veti it liora
r e s p o n d e n s ei dixit : "quid est
m.ea„ : scilicet n o n erit t e m p u s u t
v i n u m p e r f e c t i s s i m u m et m y s t i c i s s i m u m p r o f u n d a m d o n e c p e r f e r a m c r u c e m et s a n ^ u i n e m meun; libem, P a r a c l i t u s q u e s u p e r illos qui in t e r r a e r u n t a d v e n i a t . Modo a u t e m c o m m u t o
h u m a n a m et m o r t u a m
d o c t r i u a m iti p o t u s
spirituals
a r d o r e m , vim, r o b u r et i u c u n d i t a t e m : horittii e n i m s y m b o l u m est v i n u m . Infelix e q u i d e m s y n a g o g a h a u d poterat i l l i u s v i n i s a p o r e m e x p c r i r i . N i h i l o m i n u s , m i s e r i c o r d i a motus, cuni ea r e c u b u i t ( i n c o n v i v i o ) C h r i s t u s , qui, ad d e c l a r a n dam
d o c t r i u a m de b o n o coniugii, p i u r a
p r e s t a n t i s s i m a e l a r g i t u s est et b o n a
docuit : ipsa v e r o id n u l l a t e n u l a n i n i a d v e r t i t . P r a e s i d e s p o r r o convivii eiusdetn s y n a g o g a e f u e r u n t Moyses et A b r a h a m . Moyses q u i d a m p r a e f e c t u s d o n n i s Dei tamquam verint
s e r v u s u t ait s c r i p t u r a . C u m
primis tantum
doctrinae
igitur illi n u t i b u s
labiis, p a f a m lis i n n o t u i t
evangelii i p s u m s e r v a s s e s u a e
p r o p h e t i c i s deliba -
postrer.ium
vinum
optimum
e c c l e s i a e . Sic e n i m C h r i s t u s l u d a e i s
dixit : " A b r a h a m p a t e r vester exultavit ut videret ilium dietn menni, et vidit et g a v i s u s est,, ( I o . Vili, 56 ) , H u i u s m o d i b o n a a t q u e e m o l u m e n t a v e r b a d i v i n a , de q u i b u s a g i m u s , s e c u m f e r u n t . Longe e r g o f u g i e n d u m n o b i s est f a c i e s q u e
nostra
a v e r t e n d a a b illorum
f a l l a c i b u s doctrinis, q u a e rectos s e n s u s ad c o n t r a r i e s p e r vini d e t o r q u e n t , cond u c u n l q u e ad i m p i e t a t e s . Eo s i q u i d e m a u s u s devenit a l i q u i s 11le (1) ut a s s e r e r e t conviviuip n u p t i a l e , de q u o agitur, e s s e . p e r f e c t a m tertia q u o q u e die Liti idem cubitum
dissolutions
impie ait ) h o m o a b
imaginem
corruptionis quae
evenit in p a r a d i s o
e f f u t i t . Domimi i n s u p e r f r p i t i o n i s p a s s i o n i s et ac-
vocat
c o n v i v i u m , cui et a c c u b u i t
eodem in i m a g i n e
Dei
Iesus, vel
i m p r e s g u s . De e o d e m
( ut idem praeterea
(I Ex sequentbus colligitur istum esse haereticura quemdam nomine Romanum coni'a quem inveliit Ssverus in s u i ho.niiia, quiqua error:.? suos diffusit scripto cui titulus : scaia.
— 13 — blasphematorie simili ac ìgnoranter addit quod totum il!ud viniim ex commotione naturae potavit. Deiparam autem uti mollero traducit eamque ait properasse
impudenter
ad vokiptatem et gessisse simulacrum voluptatis cupidinis,
atque
ea de causa dixisse : "viniim non habent;,, Idcirco, subiungit, ipsa fuit obiurgata il lis verbis : "quid est mihi et tibi verba ad ministros contendit
mulier?,, Eiusdem ( Mariae ) praeterea
significare cogitationes de passionibus, hydrias
vero purificationis hidaeorum denotare alacres erga Deum cogitationes, vinum tandem a Deo et Salvatore nostro Cliristo ex aquis, miraculo edito, immutatimi ( eiusdem auctoris dictis utor ) vocat vinum vaesanum c o r r u p t i o n s et depra vationis, atque inquit liane ob rem dixisse prophetam : vae iis qui ebrii sunt non ex vino, currunt post ebriteatem. Aliter profecto ac in textu prostant prophetica dicta insipienter
tamquam fragmina is c o n s a r c i n a t . Siquidem
idem
propheta alio loco iis qui post ebrietatem c u r r u n t dicit vae inquiens : "vinum ipsos comburens,, , et alibi de iis qui inebriantur absque vino ait : "vae coronae despectae, mercenaries montis Ephraim, fiori gloriae decidenti super verticem
montis densi, ebriis a b s q u e vino,, ( I s . XXVIII, 1 ) . Quisquís
inebriatur, ad instar
eorum de
gloriatione est t é m u l e n t u s . Istum
passione
q u i b u s ( lsaias ) prophetat, is in sua mente porro versum
quern is perturbai,
explicat
non de peccato tantum naturali sed et de peccato quod patratur contra naturam, Nequáquam sibi haec cohaerent . Nemo non videt quantum eadem p r a e tergrediantur cumulum
irnpietatis. Cum dictorum illorum
pateat, an verbis opus sit ad illa c o n f u t a n d a ? Quisnam tinguendum
dixit in naturale
atque
contra
absurditas
palam
porro peccatum d i s -
naturam, quod ( i. e . peccatum
contra naturam ) voluntarium n o n n u n q u a m ì 1 le d i c i t ? In medium prodeat qui taleni vult asserere
distin'etionem. Ve! enim
peccatum
tatis, uti est reapse, et exhinc inste d a m n a m u r
cnm
morbus est
volun-
peccamus; vel si quis
a r b i t r a t u r peccatimi esse aliquid naturaliter inhaerens naturae, nemo propterea mulctandus est poena,
cum in promptu
habeat excusationem, se scilicet sic
esse creatum. Quis porro viris eximiis vel sanctis ¡psique Christo praepostere tribuet unquam
vocem improbitatis ? Quisve e converso improbitatem
atqus
— 14 — exinde partam reprobationem virtutem atque honestatem d i c e t ? Oportet equidem voces atque sententias adhibere conformes notionibus d e s i g n a n d o per sonarum. Ita ex, g . no inerì cedri in divina Scriptura denotai modo malitiam, modo virtutem, modo dein fructuum inopiam, atque superbiam. Sic dictum est ; "vidi impium exaltari atque extolli sicut cedros Libani,, ( P s , XXXVI, 35 y. A c q u a n do idem nomen significat fragrantem odorem et ramorum densitatem, nec non rectae
vitae rationem et opulentiam,
atque | o n n u n q u a m
exprimit
quod est
directum et rectum . Sic illud : "iustus ut palma germinabit, sicut c e r d r u s Libani multiplicabitur,, ( P s . XCI, 1 3 ) . Item et vox "vinum,, adhibetur ad significandum, secundum contextum, modo ebrietatem, uti illud "vino iniquitatis inebriati sunt,, < Pi'ov. IV, 17 ) , modo doctrinatn audiendam, 'uti
in
spiritualem
isto versu i "bibite vinum, quod
ab ipsa
miscui
Sapientia
vobis,, ( P r o v .
IX, 2 ) . P o r r o de me ideo nonnulli s u n t minime excupiunt placitum
c o n q u e r u n t u r quod ea quae tiequa et noxa
bona et salutaria d i c a m . lanivero
rogare
vellem ; quo
Silos qui ut ego talia
pacto fas esset mihi
veritatem
dicam
pervertere a d
hominum ? Utrum discernendis doctrinis absonis impar sum ? An
¡lias, tamquam bellua, sectari debeo ? Numquid haud valeo, iuxta Pauli p r a e . scriptum,"moderate consolari in doctrina sana, et eos qui contradicunt arguere,,? ( T i t , 1, 9 ) . Ast nihil hoc est aliud q u a m ecclesiae maledicere. Quod et mihi revera contigisset pericIitanter, si eadem de se ipsa aliter sentiendum docuisse.t, q u a m quod Dominus, qui eandem constituit super sanam doctrinam, ipsamquc a b errore haeretico et a qualibet corruptione immunem conservat atque tuetur. Si dein verba mea contendis resecare, ex quo ea resecas extemplo victus evadis. P r i u s q u a m mea, reseca potius verba Davidis, et sic eum facile negantem Deum efficis, cum ipsum dicentem perhibes : "non est Deus,,. affirmatio adnexa
perhibetur
huic praecedenti : "dixit
Atqui ¡sta
impius in corde suo,,
i P s , XIII, I ) . Ergo impius, non autem David, argUitur tamquam negans Deum exsitentem. Ad risuin profecto tua eiusmodi agendi ratio in resecandis sententiis
— 15 — movet. P a u l u s éniiri iuxta te perliiberetur docens pluralitatem deorum et dicens : "sunt dii multi et domini multi,,, Atqui cum iam proclamaverii ¡"rionnisi u n u s est Deus,,, ad deridendam falsam doctrinam adiunxit : "si s u n t qui dicuntur d i i „ . Inanem igitur criminationem is effugit. "Scala,, autem, quae ad inferos descendentes
conducit, ( talem titulum
suo libro praefixit R o m a n u s ille habilis ! commentator, qui sensum pervertens et delirans impias ilias sententias protulit ) patefacit undequaque suam foeditatem iis qui in illud scriptum
incidunt. Neque o p u s est ut aliquis eiusmodi
foeditatem exprobret, nisi qui ebria mente laborans ad exeniplufn illius a u c t o ris dixerit peccatum esse naturale et contra naturarci. Nam apostolus propter nos qui fuimus salvati per gratiam adventus in carne Christi Salvatoris nostri ait ì "eramus natura filii irae,, ( Epli. Il, 3 }, videlicet reapse. Qui enim operatur
opera quae ira sunt digna dicitur filius irae. Mos quoque est divinae
Scripturae, ut, qui in suis cogitationibus
morbo
laborant
quoad
propsitum
aliquod quod tenent et a quo inducuntur, filios illius propositi vocet. Hinc est quod P a u l u s ubi dixit : "eramus natura fiiii irae,,, iam palam dixerat, quod ; "faciebamus voluntatem carnis nostrae et cogitationis nostrae,, ( i b i d . ) , videlicet quod peccabamus corporaliter et in c o g i t a t o n e . Iamvero vide apostoli
completam sentiendi ratiouem, qua
quodcumque
peccatum, quod gignitur a mente et cogitatione aegrotanti cupidinis
amore,
agnoscat tamquarn
animae
peccatum. Accedit quod velie aut nolle proprium
sit, non c o r p o r i s . Quod autem idem apostolus peccatum corporale n o m i n a v e r i t voluntatem carnis, per id demonstrat quod a mente perversa atque ab
anima
quae quo voluerit mentem adducit trahitque corpus, gignuntur libidinis opera, quae per carnem p a t r a n t u r . Quod autem divina Scriptura morem habeat cui tores passionum filios passionum vocandi, ostendit David, qui a i t . "filius iniqui tatis non adiiciet nocere ei„ ( P s . LXXXVU1, 2 3 ) ; imo ipse etiam Dominus de Iuda ait "nemo ex iis periit, nisi filius perditionis,, ( l o a n . XVII, 1 2 ) ; et apostolus eos qui evangelio haud crediderunt nominavit :"filios iuobedientiae,, ( EpliV, 6 ) . Peccatum autem naturale nemo ex iis qui recte sentiunt d o c u i t .
—
16
—
Ast i n o n is : a p o s t o l u s e x i m i u s peccati! m c o r p o r a l e dixit peccatum vere nat u r a l e . Q u i d ? An ergo
commentitium
est
peccatum v o l u u t a r i u m ? Q u a e d a m
enirn ex peccatis dicit n a t u r a l i a , q u a e d a m v e r o v o l o n t a r i a , Q u i d sibi vult eiusmodi d i s t i n c t i o p r o r s u s species
imperita ? Siquidem poena
peccatorum, u t p o t e
qui r e a p s e
plectimur ob q u a s c u m q u e
peccaverimus,
non
ficte. Sane
idem
a p o s t o l u s ad R o m a n o s s c r i b e n s . a i t ; " f e m i n a e e o r u m i m m u t a v e r u n t n a t u r a l e m u s u m in e u m u s u m qui est c o n t r a n a t u r a m , , ( R o m . I, 26 ) . Quid e r g o ? N o n ne intelligis
ipsum
dicentem
usum
n a t u r a l e m , non a u t e m
peccatum ? P o r r o
u s u s f e m i n a e est ¡Ile p e r quern fit p r o c r e a t i o filiorum et t r a n s m i s s i o progenieì, minime vero
c o n c u p i s c e n t e adulterii, q u a e
c o n s u m m a t u r per p e c c a t u m : seu
u s u s f e m i n a e est ¡Ila c u p i d o légitima, q u a e a d i u m e n ï » p r a e s i d i o q u e est ad ge. nerationem
prolis, ex q u a s u b s i s t i t f o r m a
huius
mundi ; concupiscentia vero
c o n t r a n a t u r a m est ilia l a s e i v o r u m , q u a c o n c i t a n t u r eiiam ad coitum c u m marib u s . Non est i t a q u e peccatum u s u s n a t u r a l i s f e m i n a e , qui legem c q n i u g i j fovet Attamen
cuni lex p r o h i b e a t
declaretque
illicitum
commercium
c a r naie
cum
s o r o r e , a u t m a t r e a u t alia simili p e r s o n a , s e q u i t u r q u o d , qui ad e i u s m o d i comm e r c i u m habet a n i m u m p r o p e n s u m , c u p i d i n i s v e n e n u m q u a s i
h a m u m recipit,
l e g e m q u e v i o l â t . Nequaqu.am igitur p r o p t e r u s u m f e m i n a e dico peccatum n a t u rale
inordinationem
peccatum
v o l u n t a t i s et a e g r i t u d i i t e m
m o v e t u r . Eiusmodi
enim
cogitationis
quibus
quis
a e g r i t u d o est v o l u n t a t i s , uti dixi,
ad
neque
a e g r i t u d o fit natu ra . C a u s a e e n i m c u i u s c u m q u e peccati veluti radix est cogital o animas. Accedit q u o d ex motu m e n t i s et passior.is d i i u d i c a n d u m esse p e c c a t u m d o c e a m u r tum ex s a c r a S c r i p t u r a t u m ex legislatoribus, qui ad n o r m as e a n m d e m legum o p e r a , s u a s q u e a c t i o n e s p r o b e e x h i b u e r u n t .
Et re q u i d e m
vere inspice
s . Ioannem episcopum Constantinopoleos explanantem citatum a nobis versum ( apostoli ) in q u a r t a cogitatione
homilia, ubi d e m o n s t r a t
prodit, causam
t r a n s g r e s s i o n e m legis, q u a e ex
t r i b u e r e peccato, ut i u r e d i c a t u r v o l u n t a r i u m , non
autem n a t u r a l e . H a e c s u n t e i u s d e m v e r b a ; " Q u i d q u i d Deo positas,
aliena
c o n c u p i s c i ^ nec s t a t in
enim
excedit
leges a
c o n s t i t u a s t e r m i n i s . Sicuti
multi saepe, relieto a l i m e n t o r u m a p p e t i t u , pulverem
enim
c o m e d u n t , et alii a r d e n t i
siti corrcpti illegalem
lutum
plerumque appetunt, sic et illi iniqui in amorem
ilium
e x a r s e r u n t . Quod si dixeris ; et unde ilia concupiscentiae v i s ? Ilia
provenit ex eo quod Deus dercliquerit. Dei autem derelictio u n d e ? Ex iniquitate eorum, qui dereliquerunt eum,, ( Migne P . G . torn , LX p . 418 ) . Et in homilia V scribit sic ; "Quapropter non dicit! et sicut non cognoverunt, sed sicut non probaverunt Deum habere in notitia, ex corrupto iudicio et ex contentione potius quam ex rapina dicens esse peccatuin et ostendens quidam
haereticorum
peecata
proficisci, et h u n c esse
non ex c a m e , ut
dicunt, sed ex animo et mente malae malorum
omnium
concupiscentiae
f o n t e m . Postquam
enim
mens r e p r o b a facta est, omnia denium iabefactantur et destruuntur,,. ( i b i d , p. 422 ) . Similiter et Gregorius Theologus in epistola ad Cledonium a d v e r s u s Apollinarein qui dicebat mentem
disputans
minime fuisse assumptam a Deo
Verbo qui liomo factus est pro nobis, et verbum faciens de Adamo qui prae ceptum divinum
transgressus est inquit : "Quod enim m a n d a t u m accepit, iiic
mandato quoque minime
p a r u i t ; quod
autein minime paruit, hoc etiam eo
audaciae progressum est, ut illud violaret; quod autem violavit, hoc in primis q u o q u e salute iudigebat; quod autem salute indigebat, hoc etiam assumptum est : ita fit, ut mens assumpta sit,, ( Migne P . G . torn. XXXVII p . 187 ) . Hoc itaque evictum est vi argumentorum, uti aiunt, geoinetricorum et demonstrationibus. Sapientissimus deinde s . Cyrillus peccatum agnoscit esse morbum, non autem
naturam, atque corruptionem
quae ex morbo consequitur, ex eo quod
m e n s potiusquam ad virtutem rite dirigat motum
naturalem
concupiscentem
nobis insitum, potissimum eadem mens a morbo permota per appetitum i n a nem iubet, atque t a m q u a m legem decernit sectandum epistola 1 ad Succensum
peccatum, Ita autem in
scribit : "Asserimus igitur ex Adae praevaricatione
h u m ä n a m naturam in corruptionem incidisse, cumque a n i m u s noster voluptate carnis ac motuum salutem
insitorum tyrannico dominatu premeretur, necessarium ad
fuiüse nobis, qui
in terris
degimus, Dei Verbum
hominem fieri, ut
—
humanam carnem propriam
18 —
c o r r u p t i o n ! subiectatrc et v o l u p t a t u m
faceret, et c u m
cupiditate laborantem
vita sit et vivificator, d e s t r u e t
corruptionem,
illam i n v a s e r a i , et insitos m o t u s ad c o n c u p i s c e n t i a m et v ó l u p t a t e m
quae
pertradentes
c o m p e s c e r e t . H a c n a i n q u e r a t i o n e mortificari potè rat in n o s t r a c a r n e peccatimi. M e m i n i m u s etiam P a u l u m legem peccati a p p e l l a s s e i n s i t o s in n o b i s v o l u p t a t i s motus,, ( Migne P . G . t o r n . LXXV1I, p . 233 ) . C o m p e r t u m est a u t e m mur morbo
voluptatum
q u o d peccatum in hoc consistit, quod cum affici -
appetitionis, ingravescunt
exhinc m o t u s
nobis
insiti,
p r a e v a l e t q u e lex peccandi, q u a e i m p o t e n t e r inducit m e n t e m d u c e m . N e m o s a n e u n q u a m id, q u o d ex m o r b o contigit, n a t u r a l e dixit. Undenam
ergo in
mentem
"sca!ae„
Deo d i m i c a n t i s venit, ut e i u s m o d i corporale
diceret
peccati
auctoris, fabri distinctionem
n a t u r a l e , q u o d vero est cogitationis
lignarii
illius
cum
i n v e h e n s illud q u o d
peccatum
voluntarium,
a t q u e p e r hoc d e m o n s t r a t e sibi p r o p o n e r e t , v o l u n t a t i s peccatum m a i u s esse ilio n a t u r a e , et c u l p a m intellectualem g r a v i o r e m esse sensibili, ex eo q u o d s a t a n a s i m m u n i s sit a q u a v i s c u l p a sensibili, cum i n c o r p o r e u s s i t ? Q u a e n a m
species
c o m p e r i t u r , r e s p o n d e a s mihi q u a e s o , peccati q u a m dicis n a t u r a l e m , q u i n originem ducat a v o l u n t a t e ? A u d i v i m u s
equidem a sanctis
pat ri bus,
relatis c i t a t i o n i b u s , doceri m e n t i s c o n s e n s u m esse f o n t e m o m n i u m atque haereticorum
e r r o r e m esse q u o d I r i b u a n t
irt
superbis
peccatorum,
peccati c a u s a m c a r n i . N o n n e
a d v e r s u s c o m m u n e t n o m n i u m h o m i n u m s e n t e n t i a s dimicas, cum dicis peccatum sensibile et c o r p o r a l e levius èsse peccato intellectuali et cogitationis ? Non enim idem o m n i n o est ut a p p e t i t i o
a d u l t e r i i a b a n i m o f o v e a t u r a t q u e in eo d u m -
t a x a t ipsa se contineat, et ut illud a d u l t e r a m i c o m m i t t a t u r
mediante corpore,
Q u a m v i s p o r r o ipse D o m i n u s a d u l t e r i i p e c c a t u m c e n s u e r i t esse illud q u o q u i s intuetur
mulierem
ad c o n c u p i s c e n d a m
earn ( c f . M a t h . V, 28 ) , n i h i l o m i n u s
i n a g n o p e r e distat ac d i s t i n g u i t u r actio c o r p o r a l i s a motu a p p e l i t i o n i s c u p i d i n i s qui in a n i m o c o n t i n e t u r . C a n o n XLVIII per s a n c t a s ecclesias v u l g a t u s sic a i t : "Si q u i s c o n c u p i e r i t
mulierem ut cum ea c o n c u m b e r e t , sed eius
venit d e i n d e in effecfum, videtur
is p e r gratiam
cupido hand
liberatus,, . D i m i c a r i s
ergo
— 19 — a d v e r s u s l i b r o s s a c r o s a Spiritu inflatos, a d v e r s u s d o c t o r u m p r o b a t o r u m relationes atque
adversus
d e c r e t a et Canones
ecclesiasticos, cum
veniam
tribuis
peccatis s e n s i b i l ¡ b u s et c o r p o r a l i b u s , q u a e dicis peccata n a t u r a e , et, v e r b i s expolitis adhibitis, c o n t e n d i s leviora esse iis q u a e p e r cogitationem c o n i m i t t u n t u r . C u i u s c o m m e n t i exinde iuxta
Manichaeos,
proindeque
idem
repeterida est c a u s a , q u o d
corpus
emanare
ex p o r t i o n e
c o r p u s de necessitate
naturae
iamdudum
aliqua
quae
a r b i t r a t u s sis, peccare
s u a e ad p e c c a n d u m
facit,
impelli.
A b s o l u t a m ergo t r i b u e veniam corpori q u o d vi t r a h i t u r ad peccatimi, n e q u e ad s u b o r n a n d o s a u d i t o r e s d i c a s intellectual ia peccata g r a v i o r a p r o r s u s esse peccatis s e n s i b i l i b u s et c o r p o r a i i b u s . Non
enim
quod
satanas
haud
materialiter
et
c o r p o r a l i t e r peccavit, s i q u i d e m etsi m i n i m e materialiter, ecce iam ad s i m i l i t u d i n e m iltius et peccata h o m i n u m p e r cogitationem g r a v i o r a c e n s e n t u r illis q u a e me d i a n t e c o r p o r e p a t r a n t u r , Uli e n i m m a i o r r e a t u s i m p u t a t u r q u o d , cum existeret in statu intellectuali et angelico, a d v e r s u s divinarti gloriarti d e l i q u e r i t . H o c o m n e callide excogitasti ut l a q u e u i n e r r o r i s texeres, et c a u s a m diceres, s i m u l a t e loco a p o s t o l o r u m , c o n t r a l u d a e o s q u o s i m p e t i s o p p r o b r i i s et v i t u p e r i i s u t p o t e q u i peccatuin d i c a n t n a t u r a l e , n o n a u t e m v o l u n t a r i u m . H a e c s u n t
tua
v e r b a ad illos : "ldeirco ii ìpsi s u n t indices vestri, ii i n q u a m , qui per tolerata t e n t a m e n t a , p e r o p e r a v i r t u t i s e g c r u u t v i t a m rectam
incorruptibilitatis, vosque
a r g u u n t p r o p t e r e a q u o d noti m o d o a peccato n e u t i q u a m a b h o r r e a t i s , sed q u i a i n s u p e r doceatis
illud n a t u r a l e esse, m i n i m e v e r o v o l u n t a r i u m , ut ¡Ile
(i.e.
D e u s ) p r o c l a m a v i . Vos a u t e m dicitis : q u i d vult aliud D e u s q u a m s e m e n ? „ . Q u i s n a m h a u d o b s t u p e b i t a u d i e n s ista q u a e a b s c o n d i t i i m tei in s i m p t i c i u m animos
i n f u n d u n t ? I n e r i t i l i n a t u r enim
l u d a e o s ex eo q u o d
peccatuin
dicant
esse t a n t u m n a t u r a l e , q u i n s e q u a n t u r d i s t i n c t i o n e m illam n e q u a m , futilem a t q u e stolidam, qua unum genus
peccati
naturale,
aliud
voluntarium
d i c a t u r . Ex
i m p r o b a s u a m e n t e et adliibitis t a m q u a r n testimoiis S c r i p t u r a e locis i n c r i m i n a t i o n e m l u d a e o r u r n c o n f i n g e u s sic p r o s e q u i t u r : "Vos e q u i d e m ( o ludaei ) dicitis quid
vult
aliud D e u s
nisi
s e m e n ? q u o vult e s t e n d e r e
inìectionem
seminis
I m m a n i , .quod cfficit g e n e r a t i o n e m , esse peccatimi n a t u r a l e , , . Atqui, p r a e c l a r e !
—
20
—
¡am su peri u s probavirvius n u l l a t e m i s p e c c a t u m esse coinmixtionem cum m u l i e r e , c u m esse
e a d e m p r a e s c r i b a t u r a lege, n e q u e
p r o c r e a t i o n e m p r o l i s ; illegitimam
libidinosam
cupidinem,
quae
cerisendam
c o n s e q u e n t e r peccatum
a u t e m c o m m i x t i o n e m et i m m o d e r a t a m ,
praetergreditur
legis
fines,
constituere
sane
peccatum . Quod
autem
minime
immundum
sit
semen,
a u d i e n d u s est Isaias in -
q u i e n s : " B e a t u s qui h a b e t s e m e n in Sion, et d o r n u s in Ierusalern,, i t e m q u e : "Videbit a n i m a v e s t r a s e m e n horum
longaevum,, ( I s , LIU, 10 ) . Litteralis
s e n s u s est de p r o l i s g e n e r a t i o n e , sed s e n s u s
sumitur de germine virtutis fllios qui
noscuntur
doctrinaeque
Dei f i l i i . H i n c in
equidem
excelsior et s p e c u l a t i v u s
spiritualis, q u a e gignunt complures
d e u t e r o n o m i o M o y i e s ait :
"fcen?dicti
f r u c t u s v e n t r i s tui„ ( XXVIII, 4 ) . Sed l o n g u m est p l u r a t e s t i m o n i a p r o f e r r e . C o m p e r t u m est a u t e m q u o d tu p r o c r e a t i o n e m et in peccato et cum peccato t a m q u a m
p r o l i s dicere i m m u n d a m
massam
audes,
s u b a c t a m p e r h i b e s ad
instar
M a n i c h a e o r u m et M e s s a l i a n o r u m qui b l a s p h e m a n t a t q u e d e e r r a n t , P a u l o a n t e citata t u a v e r b a in eodem libro "scala,, haec et scripsisti : "Vox Baalzebub, quae fornicationis
significai, uti iam
iuxta
illud
quod
dictum t"uit, i n i m i c u m , d e s i g n a i
scriptum
est
scilicet
h a b e r e i m m u n d u m spiritimi ( M a r c . Ill, 30 ) , qui
ludaeos
dixisse
m o d o ad i p s u m
q u a r e faciebat t u r p i a et p a s s i o n e s p r a v a s , m o d o e a s a b eo procul i d e o q u e et p r i n c e p s
daemonum
f o r n i c a t i o n i s peccatum
hominem
is v o c a b a t u r .
spiritimi
Prae
cunctis
ipsum
adpropinremovebat,
nefandis
p r i m o invasit, et c o n s e q u e n t e r
¡stud
fornicationis
s p i r i t u s , qui exinde ducit i n i t i u m , cum u n i v e r s a h u m a n a n a t u r a auclacter a t q u e i m p u d e n t e r g i g n i t u r , adolescit a t q u e p r o m o v e t u r . Id a u t e m facile et l u c u l e n t e r potest c o m p e r i r i ex eo q u o d p u e r i l i s a e t a s cum sit nescia p l e r u m q t i e p a s s i o n u m , uti s u n t c u p i d o
operimi
a r g e n t i , v a n a gloria, a m o r sui, iactatio, invidia et
coetera eiusmodi, praecociter t a m e n c o g n o s c a t et a d a m e t v o l u p t a t e m c u p i d i n i s , q u a n d o q u e ut ipsa c o r r u m p a t i i r , q u a n d o q u e v e r o ut c o r r u m p a t alios,, . Q u o d n a m , R o m a n e , ex i n s i p i e n t i b u s , impiis et i m p u d e n t i b u s
tuis
dictis
i n t u e b i m u r ? S i q u i d e m ex cibi appetitu p r i m u m h o m i n e m seti A d a m u m f u i s s e
—
21
—
victum, lion autem ex fornicatione, evincit sacer codex, qui ait "et vidit mulier quod bona esset a r b o r ad comedendum, et surnpsit ex fructu eius et comedit, deditque viro suo, qui cum ilia comedit,, ( G e n . II, 6 ) , Non est id itaque fornicationis, sed ventris a p p e t i t u s . Cum coeteris et hoc audes atque in tua fragili "scala,, inditum inhibes quod nempe in paradiso Adam carnaliter congressus sit cum H e v a , effutisqu eid significare comestionem ex ligno. Fabularis insuper et de Ioanne
baptista et de satana, sic scribens : "Ille
quidem
tamquam amator sincerus et dilectus spiritualiter adiunxit Domino ecclesiam, cui promittebat ea quae ad desponsationem spectant, i . e . regnum
coelorurn,
hie vero utpote amator occultus et exitialis simul coniunxit carnaliter Adamo Hevam, cui promisit tamquam
dotem Dei potestatem. Die enim, ait illis, quo
comedetis ex ligno, aperientur oculi vestri et eritis sicut dii, scientes bonum et malum ( G e n . Ill, 5 ) . Qua in actione per opus quod operatur
corruptionem
cum ipsis abdidit,,. Contendis itaque quod s a t a n a s in paradiso comparens talia fuerit locutus Hevae, quam ex eo quid aberraverit copulavit carnaliter Adamo, qui edidit o p u s quod corruptionem
effecit, et proinde fornicatio fuit primum
peccatum, et locus incorruptionis evasit, iuxta dictum tuum, locus fornicationis. Ast divinus codex aliter nos docet. Postquam enim d i x i t : "Et egredi fecit Deus Adamum et collocavit ante paradisum voluptatis,, (III, 2 4 ) , a d d i d i t : "Adam vero cognovit Hevam uxorem suam, quae concepit et peperit Cain,, ( IV, 1 ) . Ut significaret autem emolumentum
proveniens ex procreatione prolis et ad
constituendam exhinc progeniem, inquit H e v a : "Possedi virum per Deum„ (IV, 1 ) . Tu autem ( te alloquor ut propinquum, et sic alloquor quemcumque, qui tibi amicus est, et qui tecum siniilia opinantur ) intellige si vis quod dico, De comestione ex arbore doctores ecclesiae et veritatis edocent f u t u r u m fuisse ut eiusmodi comestio extolleret ad divinam theoriam, si congruo tempore s u m p t a fuisset. Gregorius Tlieologus in sermone de Theopliania sic scribit : '"'Legem quasi
materiam
libero arbitrio
t r a d i t , Lex autem
ilia praeceptum
erat, quo
praescribebatur turn quibus a r b o r i b u s ei utendum esset turn a qua manus abstin e n d u e m . Ea porro erat scientiae arbor, non ilia quidem, aut male a principio
—
22
—
consita, a n t p e r invidiam interdicta ( n e illuc Dei h o s t e s l i n g u a s s u a s iniiciant nec serpentoni i m i t e n t u r ) , sed b o n a q u i d e m t e m p e s t i v e p e r c e p t a ( c o n t e m p l a t i o n i s enim, ut ipse c o n t e m p l a n d o a s s e q u o r , haec a r b o r erat, qui a n i m i habitu perfectiori atque
sunt ) , haudquaquam
appetitu
avidiori
autem
bona
simplicioribus
praeditis quemadmodum
nec
adhuc
perfectus
animis
ac
soiidus
c i b u s iis c o n d u c i t q u i t e n e r a a d h u c s u n t aetate lacteque o p u s h a b e n t „ (. jMigtie P . G . torn . XXXVI p . 323 ) . Quapropter dicatur
Adamum
non sunt
a u d i e n d a ea q u a e a s s e r u n t u r de peccato, et q u o d
f u i s s e victum p e r p a r t i c i p a t i o n e m
eius t e m p u s . Quomodo
ergo a r b i t r a b i r n u r
commixtionem
cum
mulieris
s u m p t i o n i s f r u c t u s extra
comestionem
esse
fornicationem,
viro, a c t i o n e m q u e o b s c o e n a m , u t dixisti,
atque
peccatum p r i m ü m esse illud f o r n i c a t i o n i s , i d e o q u e cum eo s u b d i s gigni s p i r i t u m i m m u n d u m circa e a n d e m
f o r n i c a t i o n e m , q u i p e r universarn h u m a n i t a t e m ? Id
f a l s u m esse d e c l a r a t P a u l u s i n q u i e n s : "Alioquiii ergo fllìi vestri i m m u n d i e s s e n t , n u n c a u t e m sancti sunt,, ( 1 C o r . VII, 14 ) . Q u o m o d o a u t e m ais p u e r o s p á r v u l o s , ( q u o d tibi ad o s stolide venit, id t a n t u m profers, q u i n u l l a t e n u s quod rectum sit i n t e l l i g a s ) a n t e q u a m a t t i n g u n t a e t a t e m c o n g r u a m , p r a e coeteris aliis p a s s i o n i b u s , videri i n c l i n a t o s ad f o r n i c a t i o n e m ? Imo v i d e n t u r a p p e t e r e maxi m o p e r e cibos, ira incendi, sibi invicem invidere, n e q u a q u a m v e r o a n t e e i u s m o d i p a s s i o n e s e f f e r u n t u r c u p i d i n e consortii D o m i n u s ; "Nisi
efficiamini
sicut
carnalis
pueri, n o n
coitusque. Quod intrabitis
regnum
dein
dixit
coelorum,,
( M a t h . XVIII, 3 ) , d i c t u m est de illis qui adliuc p a r v u l i s u n t , q u i q u e n o r . d u m aliquid
ex e i u s m o d i in s e r e c e p e r u n t , m i n i m e a u t e m de aliis q u o m o d o l i b e t .
"Nisi 'enim, ait, conversi f u e r i t i s et efficiamini sicut pueri,, videlicet nisi faciem avertitis ab universo
malo, iuxta illuc! apostoli ad C o n n t h i o s : " F r a t r e s nolite
p u e r i effici in c o g i t a t i o n i b u s vestris, sed malitia pueri estote, in c o g i t a t i o n i b u s autem v e s t r i s estote perfecti,, ( C o r . XIV, 20 ) . Hac p o r r o de c a u s a t u a ( d e ì i r i a ) revolvis i n q u i e n s " S p i r i t u m
fornica-
tionis nasci cum u n i v e r s a h u m a n a s t i r p e , p u e r o s p á r v u l o s a n t e a l i a s p a s s i o n e s c o n c u p i r e t r u p i t e r , violare a t q u e v i o l a r i , , , q u i a c o n t e n d i s d e m o n s t r a r e e i u s m o d i
— 23 — peccatum existere dicis
cum essentia
fornicationis, superius
n o s t r a et n a t u r a . Idcirco de d a e m o n e ,
scripsisti quod " p r o p t e r peccatum
quern
acquisivit
ius
affinitatis cum liominibus,,. Hisce attinia et c o n s i m i l i a addidisti in alio labanti gradu tuae periclitantis " s c a l a e , , , q u a e iam vergit r u p i . ( Romani ) "Itaque festum c e l e b r e m u s non in fermento veteri per o p u s legale, n e q u e in fermento
malitiae et nequitiae ( c f . 1 C o r . V, 8 ) , idest per opus
et yoluntarium Adae et C a i n , commixtum fuit in disputans
per quod totum
figmentum
naturale
naturae mortalium
peccato corruptionem efficienti et foetido,,. Haec tu
specietenus
contra
l u d a e o s . Ast
peccatum
non est
effutis
naturale
sed
VQluritarium. D i c a s itaque, quaeso, Adami et Caini q u a e n a m actio fuerit naturalis,
quaenamque
naturae
fuit
destituta
conglutinatum
v o l u n t a r i o ? Quove in
peccato ? Vel
pacto
quomodo
figmentum nonnulli
liumanae ex
iis, qui
conglutinati fuerunt in figmento naturae a p a s s i o n ì b u s immuni, construxerunt suam
arcam,
permixte
Liti tu, qui
omnia,
implicas, dixisti ? Q u a
quae
enim
sibi
inviceni
ratione
s e r u n t u r et immittuntur ? Q u a e n a m est cum
nequaquam
q u i s abolebit
coliaerent
ea, q u a e
natura
daemone f o r n i c a t i o n i s cognatio ?
Quisve eiusmodi cognationcrn per s u d o r e s virtutis e x u e t ? Quo dein modo illud, quod
gignitur a peccato, r e p e r i e t u r t a m q u a m
commentatorum
dixit
ludaeos
affirmasse
cognatum n a t u r a e ? Quis porro
Domino
nostro intuisse
daemonem
f o r n i c a t i o n i s ? Siquidem ipsius vitae ratio, s a n c t i t a s , conversatio cum liominibus atque dispensatio occludebat os vel ipsorum inimicorum atque a d v e r s a r i o r u m . Quod eiusdem
autem
cum
liominibus gignitur
passio
fornicationis
daemonque
passionis, palam in scriptis r e p r o b a n d i s M e s s a l i a n o r u m
i n e s t . Huic
quoque errori tuo similis est alter iLie, quod q u a e d a m peccata d i c a n t u r natu ralia, quaedam vero alia v o l u n t a r i a . T a l e m errorem in p l u r i m i s locis professus es. S i c enim scripsisti : "cogitationes appetitus concupiscentiae h o m i n i b u s carnalibus
i n c u b a n t , i n c i t a m e n t a autem defraudationis nidificant in
haesitantibus
a n i m i s | | R u r s u s docuisti : " I m p r o b i t a s naturalis m e n t i b u s t e r r e s t r i b u s l u d a e o rum insidiatili", impietas vero s a t a n i c a insidet in m e n t i b u s inflatis ethnicorum,,
— 24 — Videsne quomodo quasi retibus captus deprelienderis asseruisse, quod quodvis peccatum sit naturale, minime vero tantum
peccatimi quod per corpus c o m -
mittitur, imo et illud quod patratur in mente, quodque
dixisti voiuntarium ?
Audi modo tui ipsius verba, nisi tamquam surdum temet perhibes, atque edoce illos qui te audire c u p i u n t . lamvero ita dixisti ; ( Romani ) "Pravitas naturalis insidebat in mentibus terrestribus ludaeorum. Si pravitas igitur est mentis, sequitur quod naturalis sit, non autem voluntaria,,. Ad quid ergo ilia distinctio dolosa atque exornata cui innixus tamquam praetextui, ut hoc genus peccati
voces naturale, aliud
vero
voiuntarium, ita tamen ut
videaris affirmare dumtaxat peccatum voiuntarium, dum interea verbis sublandiris iis qui incidunt in t u a d i e t a . Eadem quoque distinctione uteris alio loco verbum faciens de A d a m o . ( Romani ) Ita enim dicis ; "Hora sexta tamquam botrus fuit excerptus per appetitum voiuntarium . Post excerptionem hora nona fuit in dolio mortis, tamquam vinum inclusus per peccatum naturale,,. R u r s u s alio loco scribis ; "Accesserunt ad lesimi qui ex regione quae intra est et quae extra videlicet i cogitationes naturales et spirituales aegritudinìs voluntariae quibus affectae erant turbae plurimae et variae, atque forsan ideo illam aegritudinem sanavit, quod in monte praeclarae philosphiae sederet,,. An intelligis haec quae p r o f e r s ? C u r n a m t u r b a s corrupto sensu interpretaris ? Quaenam sunt ( cogitationes ) naturales, et quaenam voluntariae ? Quo pacto illae turbae affectae erant aegritudine voluntaria ? Si quis enim intuetur ea quae
naturae insiint, i . e . quae voluit ¡ridere in natura
naturae opifex et creator comperiet sane naturam
Deus
esse quammaxime
neque indigere sanatione . Quoniam vero tu inquis totam turbam
eiusdem sanam, laborasse
voluntaria aegritudine, q u a m n a m a r b i t r a b i m u r faciendam distinctionem t u r b a rum
naturaliuni, voluntariarum, atque spiritualium ? Maximopere erras, vel,
quod verius est, potius confuse c o n t u r b a s distinctionem
indistinctam . luxta
— 25 — • cn im tua dicta, dantur qui peccatum naturale patrant ( tales enim s u n t t u r b a e n a t u r a l e s ) , qui nempe
afficiuntur
morbo
v o l o n t a r i o . Captus es igitur,
cum
peccatimi voluntarium redigis quoque ad naturale, compertumque est ad lusum te in piurimis locis illud peccatimi a p p e l l a r e v o l u n t a r i u m . Q u o m o d o praeterea haud perspicis te aliarti protulisse b l a s p h e n i i a m , cum ex impietate imperita a u s u s sis dicere ? ( R o m a n i ) . "Ideo Iesus coetum aegrotorum facile s a n a v i t , quia sedebat s u p e r montem
philosophiae,, . Q u a m n a m
sanationem
haud
facile
operatus
est
?
Q u i s n a m v e evangelistarum u n q u a m scripserit talem morbum difficulter s a n a s s e , t a l e m vero facile ? O m n i a profecto tantum
suae voluntatis .
i n d i g e b a t ? An haud protulisse
illam
Q u a n a m porro
noscis
ipsuin cum
sententiam
actionem promptam
operabatur
atque
qua
ascensione descenderet
voluntatem
efficacem edidit,
dare,, ( Math . Vili, 3 ) ? Atque
tamquam
una
Deus
super ex
montem
monte
suam
ad
divinam
cum scilicet dixerit
cum his verbis
verus
nutu ad
id
leprosum
patefecit
et
"volo ; m u n -
mundatio extemplo facta
est illius l e p r o s i . Quod autem Iesus per haec cu net a nobis delinearet figuram vitae philosophiae ( i . e . sapientiae c h r i s t i a n a e ) , et t r a n s i r e t ad locum tranquillitatis, ibidernque oraret, verum e s t . Nihilominus nulla earum rerum
indigebati
ut facile s a n a r e t qui aegrotabant, neque ut o p e r a r e t u r alia m i r a c u l a . Q u o m o d o ergo ad i n s t a r ebriorum piitas te per g r a d u s "scalae,, a s c e n d e r e , cum te lateat eo ipso te deorsum
labi, cumque
conaris
rursus ascendere,
rursus
quoque
prolaberis teque capiunt, ut dicitur, vertigines ? Scripsisti autem et ista : ( Romani ) . "Homini imam
sacerdotali
qui
partem ex quinque, c o n d o n a v i t
Accipe
debebat scilicet
oleum
doctrinale
eidem peccata
condonavit
non v o l u n t a r i a .
enini ait chirographum tuum et scribe o c t o g i n t a . Homini
vero s a e c u -
lari qui o n e r a b a t u r debito m e n s u r a r u m tritici c o n d o n a v i t dimidium debiti duas
partes
portionem ipsi
accipe
et mediani
partem,
n e m p e { debita ) involontaria,
q u a n d a m ex voluntariis chirographum
tuum,
propter et
commercium
sedens
in
fovea
4
seu
naturalia,
saeculare,
et
desperationis
et
dixit scribe
-
26
-
q u i n q u a g i n t a , , (1). In p r o m p t u erat hic allegare p l u r i m a s a l i a s eiusdem s e n t e n t i a s r e d o l e n t e s i m m a n e m c u i u s v i s g e n e r i s b l a s p h e m i a m , ex q u i b u s n o n n u l l a e a l i q u a n d o p a l a m , m o d o a u t e m occulte ad o b s c e n i t a t e m M a n i c h a e o r u m et M e s s a l i a n o r u m , nec n o n ad aliud s t r a m e n v a r i a r u m h a e r e s u n i tantum
dicta in
medium
a d d u c u n t , Nihilominus necessario
protuli, ut d i s c a t i s
qua
de c a u s a c o n v i v i u m
ilia illud
n u p t i a l e C a n a e s u m i t p r o d o m u a p p e t i t i o n i s c o n c u p i s c e n t i a e , ut videlicet d o c e a t c o m m e r c i u m c o n i u g a l e esse c o r r u p t i o n e m peccati n a t u r a l i s . Q u a p r o p t e r etiamsi o c c u r r a t alicubi locus in q u o e x o r n a t i s c o m m é m o r â t v e r b i s c o n v i v i u m
illud
( C a n a e }, i m o etiamsi peccatimi n o m i n e t v o l u n t a r i u m , a t q u e i n s u p e r v i d e a t u r a r g u e r e M a n i c b a e o s , n e q u a q u a m ei c r e d e n d u m est : inliaeret e n i m a b d i t e ipsi fel, q u e m a d m o d u m licuit ex e i u s d e m dictis, q u a e rite a n o b i s f u e r u n t e x p e n s a . S i q u i d e m m o s est p l u r i m i s , ex illis q u o q u e t o r i u m scilicet
qui Nestorii e r r o r e s t e n e n t , Nes -
excommunicandi atque forsan
e u m t a m e n in fìnem ut e i u s d e m
etiam e i u s d o c t r i n a s a c c u s a n d i ,
semina subtilius
callida q u a d a i n
maligniate
s e r a n t . Aliis s i m i l i t e r h a e r e s u m s t r e n u i s f a u t o r i b u s idem m o s e s t . Quare
nequaquam
h o r r u i t i 1 le a d d u c e r e
virginem
Deiparam
uti t y p u m
sensus appetionis concupiscentiae atque tamquam inverecundam neque horruit e converso
dicere h y d r i a s I u d a e o r u m e x e m p l a r esse
p u r i t a t i s et c o g i t a t i o n u m
dilectionis Dei ! P r o f e c t o o b l i v i s c i t u r q u o q u e , q u o d vox " a q u a „ ' a c c i p i e n d a sit p r o signifîcatu ipsi
tribuendo
iuxta
p e r s o n a s vel
acta
q u i b u s a p p l i c a t u r . Modo
enim
i n d i c a t s u a v i t a t e m et r e f r i g e r a t i o n e m c o g n i t i o n i s d i v i n a e q u a m D e u s p r o m i t t i t lis qui t o r q u e n t u r quidem
minime
si tie rites, ite ad
foedis passionibus autem
v i r e n t i b u s . Sic
a q u a m , , ( LV, 1 ) ;
vel
a r d e n t i b u s s a t a n a e sagittis,
per Isaiam
et per l e r e m i a m
ait : "me d e r e l i q u e r u n t
U ) Cf. Luc. XVI, 6,7, ubi tamen debitori centum cadorum o k quaginta, debitori vero centum
condonantur
cadorum tritici condonatur vigirit , non autein
versa ut ait Rotnamis il le haereticus.
aridis
clainat : "o v o s q u i estis
quinvice
— 27 — fontem a q u a e vivae, et f o d e r u n t sibi c i s t e r n a s discissas, q u a e c o n t i n e r e
non
valent aquas,, ( II, 13 ) ; similiter in evangelio inquit : "si q u i s sitit, veniat et b i b a t . Qui credit in me, sicut dicit S c r i p t u r a , de v e n t r e eius fluent f l u m i n a a q u a e vivae„ ( l o . VIII, 3 7 , 3 8 ) . Modo vero a q u a d e s i g n a t h o m i n e s
inflates
audacia, signifìcatque dissolutionem, mollitiemque saeculi libidinosi, nec non d i r a s o p p r e s s i o n e s . Ita in libro genesi lacob dixit ad R u b e n : " d u r u s ,
audax
( es ), f a c t u s es vilis sicut a q u a ; non cresces, quia ascendisti cubile patris tui„ ( XL1X, 3, 4 ) . David p r o p h e t a item ait : "eripe me et libera ex a q u i s multis, ex m a n u
filiorum
h o m i n e s in
alienorum,, ( P s . CXLIII, 7 ) ; et r u r s u s "cum
me, forte vivos degfutissent n o s ; cum
exsurgerent
i r a s c e t u r f u r o r e o r u m in
nos, forte a q u a e a b s o r b u i s s e n t nos,, ( P s . CXXXlll, 2 - 4 ). Designat dein a q u a imbecillitatem,
inanitatem,
atque inconstantiam
doctrinae fallacis, sapientiae
e x t r a n e o r u m , scilicet Aegyptiorum, C h a l d a e o r u m , a l i o r u m q u e iis similium, iuxta iIluci quod per Isaiam fuit dictum ad Jerusalem : " c a u p o n e s tui vinum miscent aqua,, ( 1, 22 } ; atque illud Ieremiae : "quid èst tibi et viae Aegypti, ut bibas a q u a m ex Gehon ? quid
est tibi et viae
A s s y r i o r u m , ut bibas a q u a s fiumi -
n u m ? „ ( II, 18 ) ; t a n d e m iuxta illud . " a q u a e fallaces, q u i b u s non est Veritas,,. j porro quomodo
impietate plenum
Signum a Deo, D o m i n o et Salvatore
non erit illud, quod
nostro Christo, qui
primum
editum
d i g n u m et mirum in
m o d u m a q u a m in v i n u m mutavit, declaretur c o r r u p t i o n s , p a s s i o n i s a t q u e dissolutionis c a u s a efficiens ? illud dein
Signum
dicitur { i n evangelio ) p r i m u m . De h a c autem quaes-
tione d i s p u t a t u r . Q u i d a m
enim dicunt istud
signum s a n e esse p r i m u m q u o d
D o m i n u s patraverit, cum, t e m p o r e praeterito a n t e attactam s t a t u r a m c o r p o r a l e m , nihil eiusmodi o m n i n o evenerit, propterea quod nolebat ut is ipse cognosceretur a n t e dispositum t e m p u s . Iudaei enim praesertim n u l l a t e n u s eidem credidissent, ex eo quod
n o n d u m ad h o m i n i s
p e r a s s e n t ad eum eundem
perfecti s t a t u r a m
pervenerat, et quod pro -
a r r i p i e n d u m crucique affigendum, q u a m q u a m , sì voluissent
capere, m i n i m e o b n o x i u s is erat ut a b iliis c a p e r e t u r , Q u a m o b r e m
n u l l a t e n u s fuit captus, sed ipse semet voiuntarie t r a d i d i t . N u l l u m igitur visus
—
28
—
est fecisse Signum ante istud, cum esset in praecedenti statura, excepto ilio de quo scribit Lucas, nempe, cum esset a n n o r u m
duodecim, sedens in Jerusalem
cum scribis Iudaeorum, eos perculit stupore per interrogationes et responsa sagacia. S u n t tarnen audiendi alii
qui
hac
de re subtilius
ìnquirentes di -
cunt, evangelistam minime dixisse hoc fuisse primum Signum simpliciter ( i . e . absolute ) quod patravit lesus, sed primum in Cana Galilaeae, quo significai eundem alio tempore atque alibi signa edidisse, quantumvis haud plane eadem fuerunt ilia neque huic similia, sed diverse sapienterque patrabantur ab ipso signa pro diversitate
personarum, temporum, locorumve, aliter nempe erga
ludaeos invidos et altiora cogitantes, qui propterea arbitrabantur se cognoscere Deum, eiusque legem, aliter vero erga eos qui erant liberi ab eiusmodi pas s i o n i b u s . Siquidem
cum, ob Herodis
Aegyptum, iuxta prophetiam et simulacra
furorem, adhuc
in
Isaiae, commovit idola m a n i b u s facta, sculptilia
daemonum, qui hac ratione suam
proximam suam subiectionern
puer descendent
ipsi tamquam
praenuntiabant
deficientiam,
Deo vero, s u a m q u e ruinam ob
praesentiam eiusdem victoriamque de se r e f e r e n d a m . Ipsîus itaque mater virgo Deipara, quae assueta erat videndis miraculis, eompertumque ipsi : "vinum
liabebat
eundem auctorem esse virtutum m i r a n d a r u m ,
dixit
non habent,,. Vel ergo illud primum fuisse signum eorum q u a e
lesus edidit in Cana Galilaeae, vel primum fuisse post eins baptismum
nos
a r b t f r a m i i r . Iste autem eximius ! qui quae: sunt recta perversis fallacibusque suis expîanationibus contorcet, in pessimam erumpit blasphemiam, contradicens tum sacrae Scripturae, turn doctoribus authenticis atque accessum
habentibus
ad mysteria, qui eandem Scripturam Spiritu s . interpretati s u n t . Cuius rei in confirmationem, illoritm nonnulla testimonia, in gratiam auditorum, hie profero. Sic s . loannes episcopus Constantinopoleos hunc locum
evangelii
exponens
ait : "Tunc igitur vinum ex aqua fecit l e s u s ; tunc et nunc voluntates molles et dissolutas in melius mutare non desinit. Sunt enim
homines qui nihil a b
aqua differunt, ita sunt frigidi, molles, et n u n q u a m consistentes. Qui ergo ita sunt, adducamus ad Dominum ut eorum voiuntatem in vin' conditionem mutet,
— 29 — ne r u r s u s diffluant, sed ut sïbi aliisque
laetitiae c a u s a sint 8 ( H o r n . XXII in
loan . Migne P . G . T . L1X p . 136 ) . Perspicitis
equidem
quantum
haec
opposita
sirit tenori
daemoniaco
arbitrariae interpretationis illius ( Romani ) , Siquidem vinum in nuper relato loco dicitur esse signum t r a n s f o r m a t i o n s in virtutem, atque laetitiae spiritualis, non
autem
ebrietatis : item
tarriquam s y m b o l u m
aqua
( convivii C a n a e ) non
sumitur
ibidem
puritatis Deique dilectionis, sed est a q u a frigida, mollis!
inconsistens q u a e p r o f u n d i t u r . Audite i n s u p e r s, Cyrillum, qui rexit m a g n a m et fidelem urbem Aiexandriae, s i c divinitus exponentein hunc evangelii locum : "Tertia die erant nuptiae in C a n a Galiiaeae,,. A i t ; " O p p o r t u n a m a d h i b e n s occasionem venit ad initium faciendum signorum p a t r a n d o r u m , q u a n t u m v i s videretur haud voluntarie vocari a d initium illud, cum s o l e m n i t a s ili a celebraretur ob n u p t i a s . lam notum et matrem
Servatoris
nostri
caste a d f u i s s e ; is q u o q u e
qui vocatus
est
fuit, ivit
cum s u i s discipulis, minime ut epularetur sed 1° Praecipue ut miraculum faceret. 2 ° Praeterea ivit ut g e n e r a t i o n s h u m a n a e principium sanctificaret, q u e m a d m o dum, ut ita dicamus, decebat
c a r n i . Decebat siquidem ut qui naturam i p s a m
hominis r e n o v a t u r u s ac totam in virtutis s t a t u m iis qui
iam ad existentiam
vocati
erant
r e p a r a t u r u s erat, non s o l u m
benedictionem
impertiretur, s e d ut
gratiam antecedenter praepararet iis q u o q u e qui erant postea nascituri et sanctificaret transitum ipsoruni ad existentiam . 3° Tertiam habe rationem hac de re . Dictum est a Deo alicubi mulieri : in dolore paries f i l i o s . Q u o m o d o igitur liane a nobis execrationem depelli oportebat, aut q u a n a m a l i a ratione condemn a t a s nuptias vitare licebat ? Istud etiam solvit S e r v a t o r propter s u a m misericordiam . Praesentia s u a nuptias ita cohonestavit, ut cum sit gaud in m et laetitia universorum, veterem tristitiam depelleret longe a partu filiorum, O m n e enim, q u o d in Christo est, creatura nova est, q u o n i a m vetera transierunt, ut P a u l u s inquit, et facta s u n t nova,, ( Iii loan . Migne T . LXXI1I, p . 224 seq . ) . Videtisne q u a n t a inter lucem et t e n e b r a s intercédant i n t e r v a l l a ? N u m q u i d convivium
nuptiale dixit domuiti a p p e t e n d a e
concupiscentiae ? An
indicium
— 30 — c o r r u p t i o n s quae in paradiso, et veram copulam Adami, uti delirai praecipi tanter ¡Ile depravatus menie ? Prodeant
insuper
in medium
eiusdem
excelsiorem sensum t h e o r i a e . Paucis enim
doctoris verba quae elevant ad post citatas sententias interiectis
haec addit, quibus profecto radicitus evellit blasphematoris illius commentarii aberrationes, fabulas turpitudinesque, et tamquam profanas illas arcet longe a mysteriis Scripturae divinae. Sic enim effatur : ( Eiusdem Cyrilli ) "Descendit igitur de coelo Dei verbum, sicuti ipse ait alicubi, ut t a i r q u a m s p o n s u s naturam hominis sibi sociatam copularet, significaretque conceptionem spiritualis seminis sapientiae. Et sponsa quidem, ut per est, ideirco vocatur humanitas, sponsus vero est ipse Servator noster, divina Scriptura ex rerum nostrarum similitudine ad intelligentiam nobis altiorem dictum illud evehente. Nuptiae
tertia die celebrantur, h . e. extremis
Ternarius enim n u m e r u s initium
huius
saeculi
temporibus.
nobis, medium et finem inducit. Sic enim
quodlibet tempus d i m e t i m u r . Videtur in hoc q u a d r a r e quod per unum sanctorum prophetarum dictum est : percutiet et curabit 110s, sanabit nos, in tertia die resurgemus et vivemus in conspectu
eius, et sciemus prosequi
post illud ut
cognoscamus D o m i n u m . Quasi mane paratura inveniemus eum ( O s . VI, 3 ) , Percutit autem propter transgressionem per Adamum, cum dixit : pulvis es et in pulverem
reverteris. Sed corruptione et morte percussum
ipse tertia die, i . e . non
rursus
primis, neque mediis, sed in ultimis
curavit
temporibus,
quando, pro nobis homo factus, naturam nostrani sanam exhibuit, earn totani excitans ex mortuis in se ipso . Ideoque vocatur primitiae quoque dormientium ( I C o r . XV, 20 ) . Igitur
cum tertiam
diem dicit, qua
peragebantur
nuptiae,
ultimum t e m p u s significai. Praeterea locum designai : in Cana enim Galilaeae oppido, i n q u i t . Hie r u r s u s animadvertat studiosus, non Hierosolymis n u p t i a rum celebritatern, sed extra ludaeam, ut in regione gentium, convivium peragi. Galilaea enim gentium est, ut ait propheta ( Is. IX, I ) . Illud sane perspicuum èst
synagogam
Iudaeorum
sponsum
ilium
coelestem
repulisse,
sed
ipsum
— 31 — ¡ibentissimo aninr.o s u s c e p i s s e ecclesiam gentium. Non venit autem S e r v a t o r ad n u p t i a s ex senietipso : m u l t i s enim vocibus s a n c t o r u m a d v o c a b a t u r . Ait autem evangelista quod v i n u m defecit convivis : nihil enim lex perfecit ( Heb . VII, 19 ) s c r i p t u m enim Mosaicum non suffîciebat ad perfecte laetificandum, sed n e q u e i p s a m e n s u r a vigilantiae n a t u r a l i s ea erat q u a e posset sese p r o t e n d e r e ad n o s s a l v a n d o s . Q u a r e de n o b i s q u o q u e d i c e n d u m illud : v i n u m n o n h a b e n t . D e u s a u t e m qui est dives in s u i s d o n i s
n e q u e negligit n a t u r a m
bonorum penuria
l a b o r a n t e m v i n u m priori p r a e s t a n t i u s obtuiit n o b i s : littera enim occidit, Spiritus
autem
vivificat. Lex
porro
non
habet
illud
ut
c o n c e d e n d o : e c o n t r a divinae insitutiones disciplinae
sit perfecta in evangelicae
bonis
perfeetam
i n v e h u n t b e n e d i c t i o n e m . Architriclinus m i r a t u r : quilibet e n i m e o r u m , o p i n o r qui
in
pontifices ordinati
Salvatoris
miratur
primo Christus
eius
iussit
sunt, et q u i b u s
eredita est d o m u s Christi
doctrinam, quae supra
propinandum,
quia
nostri
legem e l e v a t u r . Uli
iuxta P a u l i
apostoli
autem
sententiam
l a b o r a n t e m agricolam oportet p r i m u m de f r u c t i b u s percipere,, { Migne i b i d . p 228 s e q . ) . Hisce auditis, an itidigetis a d h u c dietis meis ut diiudicetis m o d o aliata c o m m e n t a r l a h a b e r e Spiritimi s . auctorem, ilia vero perditi illius h o m i n i s foet u s esse d a e m o n u m , mendacii
ora
praeseferentes, q u i b u s p r i m o
veî
p e r t e r r e n t u r ii qui in ea i n c i d u n t ? Requidem vera C y r i l l u s doctor declarat C h r i s t u m
coelestem
sponsum
per convivium
Canae
obtutu sincerus
delineari
sibi
copulantem a n i m a s n o s t r a s per fidem in ipso et per a p p r o p r i a t i o n e m : ille vero ( i . e . Romanus )
minister
mendacii
et
contradictionis
dicit
"Salvatorem
n o s t r u m t y p u m agere h o m i n i s c u p i d i t a t i b u s inebriati et confusi,, (1) : sic autem o b s c o e n i s verbis, q u a e tpsum c o n d e m n a n t dicit : { Romani ) " H u c u s q u e s u s t i n e o r e s i s t e n t i a m q u e o p p o n o ne c o r p o r i s appetitioni consentiam,,.
Et
subdit : "Dicit
(i; Viiietur legendutn
mater
eius
ministris,
videlicet
cogitationibus
^ ^ J S ï o loco . j s ^ j l i i o quod deest in lexicis.
-
32 —
libidinosis, facite quod dicet vòbis. Impossibile erat enirn ut istud, quod statuturn erat ipse liaud faceret, ex q u o priorem ilium potum cogitationis gustaverat,,. lam
vero possibile
s a n e est, ut qui concepit cogitationem pravam, quae c u p i -
dinem respicit, per aliarti cogitationem castani ita depellat illam, ut n u l i a t e n u s ea in
effectum
prodeat. Quomodo
igitur
spectans
theoriam
tuam
tenebris
refertam tu dixisti in loco s u p e r i u s allato "discipulos in convivio C a n a e figurare cogitationes rectas, et excellentes, et ilium qui cum eis erat, utpote qui Itabens liberum
arbitrium
calca ret boni et
mali viam,
processisse
absque
obstaculo
q u o is volebàt ?„. Si ergo sui arbitrii liber erat t e n d e b a t q u e s i n e o b s t a c u l o q u o is volebat, potum
quomodo
priorem
dicis
impossibile
esse
cogitationis ? Ilia a s s e r t i o
ut non quod
faceret, ex
"impossibile
quo
gustavit
erat„
implicat
necessario « a c t i o n e m et i n v o l u n t a r i u m . Illud p o r r o quod a s s e r i s turn de a r bitrii
liberiate, turn
aliud
est
actiones
nisi
de pietate et rectitudine s u b q u i b u s l i b e t
praetextus
introducunt
cui
peccatum
dicio distribuisti in peccatum e x e r c i t a s . Nos illud
esse
autem
inniteris
sonus.
coactum et naturale,
E contra
quod
tamen
haec tuo
in iu -
naturale et voluntarium ut falleres a u r e s haud
peccatum
foetus cogitationis
merusque
n o m i n i b u s , nil
agnoscimns
quae
esse
aegritudinem
infirmatur, ut divinus
animae,
sen
propheta
psallens
dixit s a p i e n t e r et prudenter : " B e n e d i c a n i m a mea D o m i n o . . . , q u i
propitia-
t u r o m n i b u s iniquitatibus tuis, qui s a n a t o m n e s
irifirmitates tuas, qui redimit
de interitu vitam tuam,, t P s . CII, 1, 3 ) . Ast q u a de causa, p r a e t e r m i s s i s c o m m e n t a r i i s rectis convivii C a n a e , a b i s post explicatior.es p e s s i m a s ? In perspicuo equidem est te per id tibi p r o p o n e r e t a m q u a m a b o m i n a b i l e perhibere coniugium, ad i n s t a r n e f a n d o r u m Manichaeorum, de q u i b u s
apostolus
scribens
ad T i m o t h a e u m
¡am
dixerat : " S p i r i t u s
autem manifeste dicit, q u i a in novissimis t e m p o r i b u s discedent quidam a tide attendentes sipiritibus erroris, et doctrinis d a e m o n i o r u m in hypocrisi loquen tium m e n d a c i u m , et cauteriatam
liabentium s u a m
nubere,, ( i T i m . IV, 1 - 3 ) . E t cum
semel
c o n s c i c n t i a m , prohibentium
perverso spiritu
f u r e n s in talem
sententiam erupisti, ulterius illud bonum vinum, i . e . evangelicam
doctrinam
— 33 — perfectam dixisti causarci passionimi et d i s s o l u t i o n s , architriclinum
irtellectum
se i n d ì n a n t é m et immergentem in passiones, tandem s p o n s u m esse cogitationeni lascivam appetendae concupiscentiae, vel daemonein com ¡lem cogitationi
adhae-
rentem effectoremque c o n t a m i n a t i o n i s . P o r r o sì hisce adiungenda essent ea q u a e s e q u u n t u r , tuis quoque u t e r e r v e r b i s : attainen nonnisi ea q u a e respiciunt relatum textum evanglii de convivio nuptiali C a n a e Galilaeae deque ipsius theorìa pauca ex illius
blasphetniis
plurimis protuìittnis ad vos d o c e n d o s . Et si o m n e s et s i n g u l o s eiusdem e r r o r e s vellemus referre, id s a n e postularet totum librimi integramque expositionem in separato v o l u m i n e . Sed me valde miseret vestri, ideoque, ut consulam utilitati vestrae, n e q u a q u a m c o n s e n t i o ut ob a u r e s vestras ponam v a r i a s eiusdem ex plicationes i m p r o b a s atque vet ut arum fabulis plenas, ne vestro auditui vestrisque anitnis detrimentum feram : sed eurae niihi est ut prius vos quasi solido cibo nutriam, delectem, laetificemque
doctrinis spiritualibus p a t t u i t i . Horum
dieta referre mihi gloriae duco, simui dein hac publicum
vulgo, vnsqite
ratione
pravitatem
enim
e r r o r i s in
indices eoruni q u a e dicuntur r e d d o . Hoc autem Deo
concedente, ordine p r a e s t a b i m u s .quamquam credam vos, qui auditis, in legendo tantum scripto ilio ìmpiissimo simul ac risu digno, cui titulus " s c a l a , , , posse introspicere quae ei in est foeditatem in perditionis a b y s s u m praecipitantem, atque insuper
exinde
arguere
illud
alienum ac extraneum
esse
divinis
Scripturis
destitutumque t e s t i m o n i o . pacto { ut modo impietatem scripti illius p r a e t e r i e n s
Q u o autem
unum
locum ex iis quae risum movent c o m m e m o r e m ) continere licet risum, cum video ibidem
lignum
a r b o r i s paradisi cubitis demetiri, audioque
eorundem c u b i t o -
rum numerimi inepte c o m p u t a t i , ex eo quod aliud illud lignum cui affixus fuit apud P e r s a s
homo ille n o m i n e
Aman erat q u i n q u a g i n t a
cubitorum ? ( E s t h .
VÌI, 9 ) . N o n n e eiusmodi theoria inimicos ad risus provocai non leves ? G r a vioris ludibrii est
illud
quod
exponit de statere
invento in
evangelio D o m i n u s dixit ad P e t r u m : vade ad mare et mitte
pisce de q u o in hamum tuum, et
eum piscem, qui p r i m u s a s c e n d e n t , tolle, et, aperto ore eìus, iuvenies staterem;
5
— 34 — illuni s u m e et d a eis,, ( M a t h . XVII, 26 ) . Iste i g i t u r rum auctor
q u i s e e l a t i u s effert o b e x c o g i t a t a m
alienorum
su am
commentato-
theoriam
ac
gloriatur
a r r o g a n t e r , n o n h u m i l i t e r , d e i n t e r p r e t a t i o n e evangelici loci u t i s e q u i t u r : ( Romani ) " I n v e n i e s s t a t e r e m e l e c t u m et p r a e s t a r i t e m , n e m p e f i d e m o r t h o d o x a m . P r o h o m i r i e ìlio
i n t e r i o r i et e x t e r i o r i d u o s u n t d i m i d i a , i . e c o g n i t i o et a c t i o ; p r o
s p i r i t u , c o r p o r e et a n i m a t r e s p a r t e s , f i d e s , s p e s e t C h a r i t a s ; d e i n p r o t e m p e r a m e n t i s c a l i d o , sicco, h u m i d o et f r i g i d o h a e
quatuor
virtutes
quatuor fortitudo,
s a p i e n t i a , m o d e s t i a e t i u s t i t i a . Viginti a u t e m q u a t u o r c e r a t i a i l l i u s s t a t e r i s u n t tribuum
Israel
patriarcharum
duodecim
sensus
Dei
timoris,
plus
duodecim
a p o s t o l o r u m o p e r a r e c t a et a c c u r a t a , , , Q u i s n o n recte d i c e t t a l i a p r a e s e f e r r e v e r b a s t a b u l a r l i , q u i p r o m p t e digitis c o m p u t a i p r e t i u m liordei e t f o e n i ? N e q u e est f a c i l e s e c e r n e r e ibidem sint mcgis deridenda, utrum an
allegorica
eiusmodi
arguere
transiens
computatio
computalionis
fines ludibrii, quam
illa
ad
tolerabi'e
et
testatus est Salvator
quaesitis
mensurarum
enim
eorundem mpietatem
ex
a b s u r d i t a s ¡Harum ineptiarum
ineptiae
criminationem est
maiorem
de
1 aud
ludibrii. Joanne
esse
vetularum,
nominibus ! Sed
Sed
magis
modo
taptista
omnium
utinam
praetergrederentur
f o r t e f u i s s e t illis c a v i l l a t o r i b u s
ausus
noster
¡Iiis
suis
quaenam
irridere
haud
tacite
praecursore
quem
ex m u l i e r e
natorum
sie
scribere : ( Romani ) "Quemadmodum
ipse
Dominus
venit
in
similitudine
a b e r r a v e r a t , ila et a d d u x i t l o a n n e m , i m a g i n e m s a t a n a ? q u i deeeperat,, . Q u i b u s
senteniis
impiis
subiungit
v
hominis
qui
primum hominem )
alias i n e p t a s sie impie
atque
a u d a c t e r d i c e n s ". ( Romani ) "Vicibus
numero
trinis
fuit
Adam
a
satana
baptizatus,
sicuti
et
C h r i s t u s a I » a n n e , , . K u r s u s s c r i b i t : " C u m I o a n n e s u n a t a n t u m vice q u e m l i b e t b a p t i z a r e t , d i c e b a t : b a p t i z o te a d e x p l e t i o n e m p e c c a t i , a d
agendam poeniten -
— 35 — ti a m et ad cognitionem veritatis. Siquidem et satanas cum
irrponeret
manum eficientein dicelat : te baptizo ad transitimi
incorruptibilitate
ex
Adae
ad aquisitionem peccati, ad oppugnandam salutis redditionem . Ioannes autem Dominum trinis vicibus baptizans dicebat ; baptizo te tollentem peccata mundi, qui cuivis hominum coelorum,,. Nonne
das immortalitatem et conducis quemlibet ad haec
temeritatem
undequaque
redolent
regnùm
blasphemasque
irritationes ? In istum sane quadrant ilia verba sacra, quod "mors irruit in imperitos,,, nec non ili a Osee prophetae
"eadent
principes eonmi in gladio
propter indisciplinam linguae eorum,, ( VIT, 16 ) . Quinam ex s . Iibris retulit Adamum
fuisse
terna
invocatione
a
satana
baptizatum ? Quodnam
ex
evangeliis tradidit trina immersione trinaque invocatione loannem baptizasse ? Uundenam
ergo insaniens talia desumpsisti ? Id tantum
scriptum
est
de
Ioanne quod "baptizabat ad poenitentiam,,. Quis doctorum eiusmodi commentimi
invexit
in ecclesiam ?
Perfectum
Christus unus ex Trinitate tradidit
equidem
baptisma
regeneration is
nobis perficiendum in Patre, Filio et
Spiritu s . , cumque istis tribus invocation ¡bus respondentibus tribus ( divinis ) immersiones testatur s .
fiunt très,
Scriptura . Ait
enim
quibus Paulus
inest in
sua
mysticus epistola
personis
sensus ad
quem
Romanos :
"Consepulti sumus cum Christo per baptismum, cum in morte ipsius baptizatj sumus,, ( VI, 3, 4 ) , Quod autem
Christi
sepultura ad très fuit dies quos
secuta est ipsius resurrectio, id significamus per très immersiones in aqua . Cumque vetustatem peccatorum sepelimus per sepulturam efficientem vitam, transmutamur in hominem
novum ex eo quod
promissionem
resurrectionis
exinde acceperimus . Sed supra ill Lid cönvivium Canae Galiiaeae spiritu elevemur, vivamusque vita digna immunitate sponsi a passione, Perversa
dein ac turpissimi
relata
commenta Manichaea procul abiiciamus, curramusque post vinum bontmi, quod "laetificat cor hominis,, iuxta psalmistae doctrinae evangelicae. Praeterea
dictum, quod
laudibus prosequamur
est figura coniugalem
perfectae statum
— 36 tamquani
honorabile, itemque
praestantiorem coelorum
atque
fideles
laudibus
lionorabiliorem,
prosequamur
virginitatem
profiteamurque
utrumque
d i s p o n e r e . Ne impediarnus a coniugio
tamquam
ad
regnum
ineundo, cum id sit
haereticorum, h o r t e m u r vero ad virginitatem, s e q u e n t e s apostolum, qui sic
ad
C o r i n t h i o s scribit ; "Igitur qui m a t r i m o n i o iungit virginem suam bene facit, et qui non iungit melius facit,, ( 1 C o r . VII, 3 8 ) . Aliud est enim quod impediarnus et vituperemus coniugium quod praescriptum est, aliud vero quod liorte• m u r ut pro statu b o n o eligatur iste qui nielior est, et hie prae ilio legali habeatur malori h o n o r e et s u p r a ilium qui est l i c i t u s . Deinde c e n s e a m u s
peccatum
esse
aegritudinem
animae,
cuius
initium
consistit in c o m m o t i o n e p a s s i o n i s in anima, a t q u e in m o r b o cogitationis, q u a m quam exptetio c o n c u p i s c e n t i a e peragitur per c o r p u s . Neque c e n s e a m u s
pecca-
tum necessario i n e s s e n a t u r a e . Imo qui talia docent reprobare debemus, atque eosdem t a m q u a m haereticos a b h o r r e r e , etiamsi in s u a apologia i n s e r a n t quaedam c o n s e n t a n e a d o c t r i n a e orthodoxae a l i q u a ex parte, non autem quoad partem doctrinae ob quam illi damriantur. Idcirco enim diudicantur seductores, propterea quod
redarguuntur
errorem
docuisse.
Siquidem
neque
Eutychium
neque
Nestorium a s u i s e r r o r i b u s iustificat c o n f e s s i o eorundem in s a n c t a m T r i n i t a t e m c o n s u b s t a n t i a l e m , et nemo unquani eos accusavit quoad dogma i s t u d . Neque profuit Novatio quod ipse admittebat gloriosam ( doctrinam ) ecclesiae aliaque, cum interim repudiabat poenitentiam . Ridiculum est equidem quod a c c u s a t u s de adulterio ad suam
defensionem
contexat
apologiam
quod
non
occiderit.
Deinde n u l l u s ut p i u r i m u m reperitur haereticus qui haud c o n f e s s u s sit aliquid recti ex iis q u a e docet ecclesia, et n i h i l o m i n u s ilia de c a u s a n e q u a q u a m ipsum recensemus
cum
iis qui
orthodox!
s u n t . Et A r i u s ipse
eodem modo ac n o s
confitebatur patrem Deum esse o m n i t e n e n t e m : ast id satis non fuit ut ipsum irnmunem redderet a b l a s p h e m i a in F i l i u m . Quisquis
igitur in parte
a regula et s e n t e n t i a praedicat
iuxta
Pauli
aliqua
ecclesiae, invehit
corrumpit
doctrinas
religionis,
recedit
s e m i n a haeresum iam d a m n a t a r u m , et
dictionem " e x t r a quod a c c e p i m u s , , , is c e n s e n d u s est ex
-
37 —
numero haereticorum, de q u i b u s idem apostolus a d m o n e n s fideles ait : "Exite de medio eorum, et separamini, dicit Dominus, et immundum ne tetigeritis, et ego recipiam vos, et ero vobis in patrem
et vos eritis rnihi in fillos et filias,
dicit Dominus omnipotens,, ( II C o r . VI, 17, 18 )•: cui decet gloria et potestas, Patri, Filio et Spiritui sancto nunc, omni tempore et in saecula Amen ,
saeculorum .
— 38 —
Eiusdem Severi homilía CXXIII C a t e c h e s e o s vero V[
C u i u s argumentum est de fidei orthodoxae professione, praecipue a u t e m ibidem alte redarguuntur impii ac foedi Manichaei, fidelesque
a d m o n e n t u r ne
incidant in l a q u e o s ipsorum, cum nonnulli c o n a r e n t u r illum perditionis e r r o rem
propagare.
Accessurus
ad
sermonem
catecheseos
atque
adhortationis,
ut
muñere
eiusmodi apte fungar, pronti nomen ipsüm postulai, volo, omni adhibita dili genti
sollicitudine,
assectari
vocum
humiliter c o n a r i , ut illas a d s t a n t e s
submisse
atque
i n t e l l i g a n t . Nolo autem per easdem
solos
s o n o s , simulque
voces
accedere ad disserendum de rebus divinis, ad q u a e fidei professio nos compelIit. Timeo haud
enim
excultam
plusquam
ne forte neque
oportet
cum
sonitus
attingit aurem
formatam ad eiusmodi
profero,
aberrer,
liaud
exercitam
seu
contemplationes, ego ipse, cum
quippe qui aurem
aperiam, cum ei insinuo ea q u i b u s percipiendis
neque
obturem capax
potiusquam
neque
idonea
r e p e r i t u r . P e r s p i c i e n t e r enim nosco, si mentis meae oculos ad c o n t e m p l a n d a m divinam gloriam immitto, eosdem intueri n o n n u l l a ex compreliensibilibus et si ex iis, quae primo s u b nostro prospectu cadunt, ipsam gloriam suscipiam quam levissime c o n t e m p l a n d a m ,
extemplo extollor, eripiorque, atque ad
excelsioris
s e n s u s apicem me plane elevat Jesus, ille V e r b u m Dei, ¡lie unus ex Trinitate, ille ostium valde
cognitionis qui
circumspecte
introducit
firma ratione ad altiora, atque
educit s e n s u s obvios c o n l e m p l a t i o n i s ad e d o c e n d o s
q u i b u s liaud licet a c c e d e r e . H a n c o b c a u s a m ostium, per me
ex
iis
illos
idem lesus dicebat : " E g o sum
si quis introierit, vivet, et ingredietur et egredietur et pascua
inveniet,, { I o . X, 9 ) , Idcirco per incarnationem b e n i g n i s s i m a m usque ad nos descendit, et, ut
— 39 — ita dicam, quasi ad pedes n o s t r a e mentis, quae propendet erga ea q u a e infra sunt, sese prostravit, ut via illis qui nequeunt incedere explanaretur. Q u a m o b r e m praeterquam
ostium
semetipsum
n o m i n a v i ! viam, a p p o n e n s
pro
diversitate
actionum n o m i n a d i v e r s a . Ait enim : " E g o s u m via, Veritas et vita : n e m o venit ad Patrem nisi per me,, ( I o . XIV, 6 ) . Si itaque incedo in via et t r a n s g r e d i o r ostium, s a n e etiam
nolens a s c e n d a m ad m o n t e m . Excupit enim attollere illuc
non modo qui s u n t sicuti P e t r u s , Iacob et Ioannes, sed et illis m i n o r e s liumilioresque pro modo cuiusque f a c u l t a t i s . V e r u m t a m e n elatio sericordiae : extollimnr quippe non ex eo quod s i m u s
quaelibet est mi -
propinqui, sed quod is
a c c e d a ! illìs qui haud oninino remoti s u n t . " D e u s enim e vicino s u m , ait Doniinus, et non D e u s de longe,, ; l e r . XXIII, 2 3 ) . Si autem a s c e n d o , et transfigur o r : nimirum
eveniet
mihi quod in evangelio n a r r a t u r . S e n s u s autem q u o s
revel at, minime s u n t t a m q u a m
via et ostium
quae
introducant,
neque
sunt
a c c o m o d a t a auditui eorum qui catechizantur : sed ex iis q u a e prope s u n t a d movet ad e x c e l s i o r a . T r a n s f i g u r a t i o ergo est cogitationum e l e v a t i o . "Uluxit quidem facies eius sicut sol, et vestimenta
eius facta
sunt
alba tamquam lux,,. Siquidem
Deus
noscitur ex s p l e n d o r e circumstantium nec non ex iis q u a e exterius adspicluntur, quasi
ex lucentibus
abdita eiusdem
vestimentis : minime
vero
n o t i o n e . S i c ex decore atque
ordine a t q u e dispositione
partium
cognoscitur
magnitudine
rerum visibilium
ex intima
atque
ipsius o p e r u m , ex
eundem cognoscimus, ut
cum propheta David dicamus ; " Q u a m magnificata s u n t o p e r a tua, D o m i n e ! : O m n i a in sapientia fecisti,, ( P s . CHI, 2 4 ) . Noscitur quoque D e u s ex iis q u a e suis servis is locutus est revelavitque. Ne igitur ineffabilia s c r u t e m u r , inqui rentes q u i s n a m is sit in sua essentia, quae s u p r a o m n i a e s t . P r a e d ì c t i s in adiunctis Moyses et E l i a s advenerunt apparueruntque, Moyses quidem
vice legis,
mysterium
Elias
vero loco prophetarum, c o m p r o b a r u n t q u e
pìetatis in Christo, uti s u p r a
tur, ut absolutum
perhiberent consensum
indicavi. Cum
lesu
magnum
et c o l l o q u e b a n -
veteris et novi testamenti,
nempe et realìtatis, scripti et spirit us, typorum et prototyporum,
umbrae
praedictionis
— 40 — futurorum atque rerum
e v e n t u s . H a e c e r a n t d e q u i b u s lex et p r o p h e t a e p e r
Moysem et Eliam cum Iesu d u m s u p e r m o n t e m s t a b a t c o l l o q u e b a n t u r . Si i b i . d e m p o r r o m o r a r i t e n t a r e m , l i a l l u c i n a t i o n e q u e affectus ad ea q u a e a p p a r e b a n t a c c e d e r e m , dieerem
et
ego : " D o m i n e b o n u m
est
nobis
hie e s s e . V i s n e
ut
f a c i a n ì u s hic t r i a t a b e r n a c u l a , u n u m tibi, et Moysi u n u m a t q u e Eliae u n u m ? , , ( M a t h . XVII, 4 > . Ad ilia e q u i d e m t a b e r n a c u l a c o n d u c u n t lex p r o p h e t a r u m q u e c h o r u s , c u m e l e v a n t u r u s q u e ad evatigelium et s p i r i t u a l i t e r d e c l a r a n t ilio m e d i a n t e , t r è s illos qui e n u n i e r a n t u r ( Moysen, Eliam et Iesuirt ) in u n u m con vergere f i n e m . Ast c o r u s c a n s n u b e s o b u m b r a n s m e a m p r a e c i d i t p e r s c r u t a t i o n e m . S i m u l a u t e m ac praecidit et i l l u m i n â t obtegitque : n e q u e ex invidia agit, sed
potius
ex c o m m i s e r a t i o n e , E i u s enim p r o p o s i t u s est ut m i n i m e sit o n e r i s q u o d s u p e rat vires, a t q u e ut i l l u m i n e t q u a n t u m a n o b i s c a r n i s u b i u g a t i s ferri
queat;
c e t e r u m efficit ut m i n i m e s t u p o r e c o m m o v e a m u r , n e q u e m a g n i f i c e n t i a e exun d a t i o n e o b r u a m u r , q u i n imo ut i n t u e a m u r q u o d v a l e m u s , V e r u m t a m e n q u i d est q u o d a u d i o ? Ecce vox r e s o n a t ex n u b e q u a e s a h i t a l i t e r lucet praeciditque, et t a n i q u a m a p e r s o n a P a t r i s p r o d i e n s ait : "Hie est filius m e u s dilectus, in q u o compiacili,, ( i b i d . 5 ) . I a m v e r o cum e i u s m o d i percipio
vocem i n f r a
d e l a p s a m a b a b s c o n d i t a excelsa divinitate, i m p a r s u m ei
f e r e n d a e , m e q u e ideo c o h i b e n s , i n f e r i u s meutti i n t u i t u m
d e m i t t o . S t q u i d e m et
"discipuli c u m illam vocem a u d i e r i n t , in faciem s u a m c e c i d e r u n t t i m u e r u n t q u e valde,, ( i b i d . 6 ) , i n d i g u e r u n t q u e ut lestis, s l a n s a d h u c in m o n t e ,
accedens
t a n g e r e t eos erigeretque, ac i u b e r e t ut f o r t e s e s s e n t a n i m i s , n o i l e n t q u e tirnere. Scriptum
est enim
quod
"accessit
l e s u s et tetigit eos,
d i x i t q u e : s u r g i t e et
nolite timere,, ( i b . 7 ) . Item curii s o n u m a u d i o , p e r illam a u d i t a m
vocem
doceor atque
egomet
doceo c r e d e n d u m esse in u n u m D e u m P a t r e m o m n i p o t e n t e m , in u n u m D o m i n u m l e s u m C h r i s t u m Filium u n r g e n i t u m c o n s u b s t a n t i a l e m P a t r i . Si enim ipse P a t e r dicit : hie est filius m e u s , ecce t o t u m s e r m o n e m de divinitate h a b e o b r e v i b u s iiisce v e r b i s e l u e i d a t u m a t q u e e x p l i c a t u m . P l a n e e q u i d e m simplicia s u n t haec
— 41
—
verba, attamen facillime incredulum c o m p e l l u n t ad a s s e n s u m veritati
exhiben-
d u m . Ita enim r a t i o c i n a m u r : Si filius est, ergo est genitus et non factus, cum P a t e r dicit ; filius meus est, non autem : factus e s t . Si porro dictum fuisset ; et factus
est, c o n s e q u e n s
fuisset
ut ¡tie" qui
factus est r e c e n s e r e t u r inter ea
q u a e facta s u n t . Q u a r e filius qui est, non autem
qui factus est,
proculdubio
r e c e n s e n d u s est cum P a t r e , qui est neque factus est, habendusque est excel s i o r omnium q u a e facta s u n t . Quemadmodum
itaque
qui a b aeterno
est P a t e r , nullatenus a l i q u a n d o
incepit P a t e r esse vel a l i q u a n d o desinet, similiter et hie a b aeterno est F i l i u s , propterea quod
verum
nomen
Patris
nullatenus
existat v a c u u s F i l i o vero o r b a t u s q u e gloriae et imago eo, quem
personae
reflectit, n u l l a
patitur
ut aliquando
nato dilecto. E s t enim F i l i u s
Patris,, ( H e b .
ac
solem ( p e r
solem
Nequaquam
i n q u a m , solem vel
s a n e sol expers suo splendore
parum a s p l e n d o r e
sit lumen
liaud
procul a P a t r e ,
neque
a b aeterno, rectissime que
confitendum
naturae P a t r i s , cum
qui generat et qui Ast
dicit
unius
Quapropter cum F i l i u s quod
F i l i u s est, a P a t r e genitus sequi-
aeterno
existit cum
illo qui
existit
est ipsum esse ex eo qui existit, filium-
eiusdemque essentiae
atque
n a t u r a e s i n t et
generatur„
a l i q u i s : ecce in lob
auditur ipse
pluviae pater ? Q u i s est qui genuit stillas r o r i s ?
D e u s dicens : " Q u i s
pluviam vel gelu dicemus eiusdem
praedictas voces quae illis t r i b u u u t u r egressus
est,, ?
Atqui D e u s m i n i m e
nempe
inquit:
est
de cuiusuam utero e g r e s s u s
e s t crystal 1 us ? gelu dein in coelo q u i s n a m genuit ?„ ( XXVIII, 2 8 s e q . An ergo
in
removebit ?
seiiinctim ab ipso, sequitur
de l u m i n e . Et q u o n i a m t a m q u a m
t u r quod sit Deus de D e o . Et quia a b
exstat
exoritur, neque s p l e n d o r qui res-
plendet seiungitur a b eo a q u o obtinet ut r e s p o n d e a t . respondeat
intellige,
igneum, sen aliis verbis quod
ex lumine, quod ex eo diffunditur, splendores emittit, s p l e n d o r q u e puncto ) quis,
"splendor
I, 3 ) , splendor quidem, q u i a a b
in re differt. Quis enim
o qui audis, s p h e r a m seu corpus rotundum
quolibet
idem
e s s e n a t u r a e Dei
"pater,, ego sum
6
"genuit,,
et " e x
) .
propter utero
pater pluviae, vel ego
-
42 —
gsn'ui ros, a u t ex s i n u meo e g r e s s u s est c r y s t a l l u s . Sed cum lob, qui se reputabat
perituro in d e s i g n a n d i s
rebus
creatis
a c c o m o d a t o ™ m, vellet D e u s o s t e n d e r e pervincere
insuper
humanam
scientiam
lob m o l e s t e sic i n t e r r o g a i : an t u pluviae, vel
quis genuit totum
hand
per
plurima laborare
istum
vocabulorum
p e n i t u s exercitatum
fili h o m i n i s
rarem
appositionem
esse
atque
inscientia, e u n d e m
dicere potes,
quis
sit
pater
multitudinemque ? Nequaquam
a u t e m , ita i n t e r r o g a n s , vult p a t e f a c e r e p r a e d i c t o r u m g e n e r a t i o n e m vel nativilatem, sed c u m h o m i n u m a l i a r u m q u e r e r u m c r e a t a r u m s u p e r terrain et p a r t u s
n o n n i s i p e r t é m p u s efficiuntur, idcirco
lob, q u o d ego i n d i g e a m
m o r a et labore, uti
productiones
D e u s dixit : n u m q u i d p u t ä s ,
productio
roris
pluviae, gelu et
crystal li iis iridiget ? N o n n e p o t i u s q u a m celerrime, v e l o c i u s q u a m c u m profert u r v e r b u m , potis s u m ea c o n d e r e per a c t u m
v o l u n t a t i s d i v i n a e ut fiant, imo
n u t u d u m t a x a t ? C e t e r u m si a l i q a a n d o o c c u r r u n t v o c a b u l a e i u s m o d i sicuti ea q u a e de Deo d i c u n t u r , necesse est ut illa v o c a b u l a
intelligantur pro
notione
r e r u m q u i b u s a d p l i c a n t u r , m i n i m e v e r o s e n s u qui v e n t a t i o f f i c i t . Aliter e n i m q u i s percipit p r o p o ' i t i o n e m istam : D e u s est p a t e r p l u v i a e ; a l i t e r a u t e m
hanc
aliarti : D e u s est P a t e r Filii, et Filii quidern U n i g e n i t i . S i q u i d e m n o m e n u n i geniti
indicai ex u n o Deo
Patre
unum
Deum Verbum
esse g e n i t u m
praeter
q u e m li bet m o d u m q u a m l i b e t q u e n o t i o n e m c u i u s v i s g e n e r a t i o n i s ( r e r u m tarum ) . Proinde
illud
nomen
"unigenitus,,
generationem
excelsiorem
creaFilii
d i s c e r n i t a c u n c t i s a l j i s triferioribus g e n e r a t i o n i b u s , sive istae sirit g e n e r a t i o n e s sive ex u s u t a n t u m t a l e s a u d i a n t . Aliter a u t e m r e s esset, si S c r i p t u r a dixisset d u m t a x a t " P a t e r g e n u i t Fili uni,, nullo alio a d i e c t o a d d i t a m e n t o ad i n s t i t u e n d a m c o m p a r a t i o n e m inter v o c a b u l a sibi c o n s i m i l i a e u m in fìnem ut exinde d e d u c a t u r g e n e r a t i o n e m i'IIam m i n i m e intelligendam esse t a m q u a m
v e r a m a t q u e ex e s s e n t i a P a t r i s , sed
metaphorice
s u m e n d a m , si cut est ilia q u a e de pluvia, nive, c r y s t a l l o et gelu d i c i t u r . l a m v e r o quoniam
q u a e d i c u n t u r de g e n e r a t o n e Filii m i n i m e ad p r a e d i c t a
coarctantur
vocabula, ne in p r o s e q u e n d a a e q u a l i t a t e vocabuli i m m o r e m u r , uti c o n t e n d u n t isti i n a n e s , ne ex a d u l t e r a t a
illius explicatione
periclitentur ea q u a e
attinent
-
43 —
ad f i d e m . Désistant quatnobrem isti a corrumpendis seu rodendis
vocabulis
more vermium . Quid porro
nobis agendum est, cum audimus loannem dicentem : "lu
principio erat Verbum et Verbum
erat apud
Deum, et Deus erat Verbum,, ?
{ l o . 1,1 ) . Si itaque in principio erat t a m q u a m
qui existit apud
eum
qui
existit, atque erat tamquam Deus apud Deum, quomodo intelligere licet. Filium Dei qui ab aeterno existit non esse verum Filiutn, personalem, aeternum atque ex ipsa essentia genitoris, sed similem eundem facimus pluviae et rori ? Vel quomodo crystatlo vel pluviae adplicabimus haec dicta quod nempe ad instar filii a Pâtre fuerunt, uti vos asseritis ? Et qui fieri potest ut aptetur
eisdem
illud : "Nemo novit Filium nisi Pater et nemo novit Patrem nid Filius, et cui Filius voluerit revelare,, ? ( Math. XI, 21 ) . Numquid
Deus reputabitur pater
crystalli personaliter et per communicationem n a t u r a e ? Videtis ergo quomodo Arii discipuli cum inepte contendant divinam Filii nativitatem extenuare, nantur in idearum verborumque similitudinibus vacuis vanisque, quin discernant quid sub verba subsit, quidve
illud significet, atque perversam ob mentem
suam eo deveniunt ut ratiocinandi facultate expertes omnino é v a d a n t . Ast a d d u n t et lioc : quid
mirum si Christus dicitur sapieritia Dei ac
fortitudo Dei ? Ecce eniip et Ioel scribit : locusta, bruchus, ventus u r e n s et eruca, fortitudo mea magna, quam immisi in vos,, ( ÏI, 25 ) . An ergo locusta et eruca ex ipsa erunt essentia Dei, ex eo quod dican t u r fortitudo magna Dei ? Quam apte hisce aptanda sunt ilia verba : "erratis neseientes Scripturas, neque virtutem Dei„ ! { Math. XXII, 2 0 ) . Christus enim tamquam
Deus de Deo, qui ab aeterno existit ab eo qui ab aeterno
sapientia est yirtusque quae sulsistit essentialîter. Plagae autem
existit,
locustarum
et erucarum sunt virtutis Dei effectus qui peccantes revocant ad resipiscen tiam conversionemque ac adducunt ad virtutem. Per easdem plagas agnoscitur magnitudo virtutis illius qui percutit, cuius equiJem potentia etiam per locustas atque erucas tam despiciendas apparet ! Hasce P a u l u s modo operattonem virtutis vocat, modo v i r t u t e m . Ait enim : "Alii quidern
per spiritum
datur
— 44 — sermo sapientiae, alii autem s e r m o scientiae secundum
eundem
spiritum ;
alteri fides in eodem spiritu, alii gratia sanitatum,, ( I Cor, XI!, 8 - 10 ) . Alibi idem ait : "Etiamsi nihil sum, tamen signa apostolorum
facta s u n t in vobis,
per omnem operationem, per signa, miracula et virtutes,, ( II Cor, XII, 11 s e q . ) Ita divinae Scripturae mos est ut operationes virtutis Dei dicat virtutem, sicuti et plagae locustarum et erucarum ne vocat duces qui
dictae f u e r u n t magna v i r t u s . Eodem nomi-
missi f u e r u n t adversus gentes quae terram
Israel ¡am
occupabant, et per quos, etsi adinodum pauci erant, Deus ostendit roborem et vim virtutis s u a e . Quamobrem et losue filius Nun qui post magnum Moysem fuit ductor populi et dux exercitus in memoriam filiorum populi sui revocans miracula et virtutes q u a s Deus operatus est, i n q u i t : "Et misit ante vos vespas, et ex conspectu vestro eduxit duodecim reges Amorrhaeorum, non per gladium t u u m , neque per sagittam tiiam,, ( l o s . XXIV, 12 ) . Intelligisne modum
istum quo per insectas despectas apparet
infinita
Dei v i r t u s ? Hac et de causa cum Deus vexaret Pharaonem per ranas, grandities et locustas dicebat : "ut per te ostendam virtutem
nieam, et cognoscatur
nomen in universa terra,,. Attamen exinde nullatenus censere d e b e m u s Christum, qui est virtus et robur essentialis Patris (1), aequiparanduin esse signis hisce et miraculis quae nonnisi
per ipsum efficiuntur. Discrepat enim quod
efficitur ab eo qui efficit. Neque
nomina
aequalia
alias
adhibita
significant
aequalem
naturam
eorum quibus nomina ilia a p p o n u n t u r . Sic spiritus vocatur Deus uti ait loann e s : "Spiritus est Deus,, ( Io. IV, 24 ) ; sed et angeli dicuntur spiritus, prouti psallens David a i t : "Qui facit angelos suos spiritus,, ( P s . CHI, 4 ) . Non tamen idcirco a r b i t r a m u r eundem inesse spiritum angelo atque Deo : imo inter creatorem et creatum discrepantia intercedit maxima, quae nequit dici q u a n t a s i t . Ne itaque sese fallant Ariani cum perverse intelligunt atque in medium adducunt generationem ( i . e . productionem ) atque ortum roris et crystalli, (1) 1. e . " r o b u r essentiae Patris,, et ita in aliis locis
— 45 — autumantes
eiusmodi
evincere generationem
exemplis
prorsus
fallacibus atque futilibus se posse
ineffabìlem Filii non esse ex essentia P a t r i s . Neque
Unigenito sapientiae et virtuti essentiali Dei aequiparent virtutem locustarurn atque e r u c a r u m . Imo audiant David cum confirmans divinae nativitatis Filii veritatem inquit : "Dixit Dominus Domino meo, sede a dextris meis ; . . . ex utero meo ante luciferum ( stellam ) genui te„ ( CIV, 1, 3 ) . Ne quis autem existimet haec affirmari de dominis improprie
dictis, puta de duobus r e g i b u s . Neque enim
talia stolida dicta et commenta destituta quovis argumenta credibilitatis ullo in loco protulerunt Iudaei, penes quos sermone bebraico plura nota nomina ita servantur Deo, ut nemini alii t r i b u a n t u r ; s u n t q u e Elohim (1), lehova (2), et A d o n a i . Eadem autem nomina illi ipsi interpretes ( LXX ) multis in locis absque interpretatione reliquerunt, quo demonstrant ilia nomina propria esse Deo non vero aliis comnninicabilia. Adducto in loco iisdem nominibus usus est propheta psallens : "Dixit lehova ad adonai, i . e . Dominus ad Dominum virtutum, sede a dextris meis,, Praedicta enim nomina hosce perliibent s i g n i f i c a t e . Quoniam igitur Dominus Deus noster l e s u s Christus, postquam explevit totam incarnationis dispensationem atque a niortuis resurrexit, corpore indutus ascendit ad coelum, uti scriptum est, cum ex eo cuncta plena essent divinitus minime vero c o r p o r a l i t e r . Sese humiliavit quidem usque ad mortem, mortem autem
crucis, nihilominus nullo modo imminutus est a s u a gloria : imo in
ipsa passione atque carnis infirmitate quam voluntarie idem admisit, suam potestatem ostendit atque impassibilitatem, mortemque legaliter per passionem vicit debellavitque. Propheta ilia verba quae a Spiritu
igitur praefatum mysterium prospiciens scripsit
iubebatur ut audire faceret tarn quam per citharae
vibrationem : ideoque ad nos docendos inducit Patrem alloquentem
Filium •
Non enim poteramus veritatem addiscere nisi h u m a n a e rationi scilicet tenuitati
bviibs •>3i,ix nini (2) Pro male lccto ilio Dei tetragrammate I 1 "' 1 posuerunt
.
— 46 — nostrae
scripta
ilia v e r b a fuissent a p t a t a . AHoquin
qui i n c o r p o r e u s est, n e q u a q u a m
in perspicuo
est
Deum,
loqui per organa q u a e r e s o n a n t . Velie e n i m
t a n t u m m o d o est verbuni D e i . P a r i t e r et eie Filio dicendum : g u o m o d o enim dici potest quod Pater
indigebat ut v e r b a
noscit
omnia,
atque
excepto
audi ret, cum îpsemet noscat v e l i t q u e ea q u a e
vult, c u m q u e
quod
utriusque
i I Je sit Pater,
una
sit
essentia, e a d e m q u e
per
hie vero P'ilius ? Aeque et v o l u n t a s una
eademque est u t r i u s q u e . Quodnam est ergo verbum
quod per prophetam vult
indicare cum dicit : "Dixit D o m i n u s Domino meo, sede a dextris meis,, ? Nihil equidem aliud id deinonstrat q u a m coaequaiitatem
h o n o r i s P a t r i s et F i l i i .
Stuitum est autem a s s e r e r e per dexteram intelligendum esse Deum
incor-
poreum atque infinitum . Dextera porro apud nos est indicatio h o n o r i s , ideo que s e s s i o a dextris
désignât ex usu hominutn
n o m i n a e o r u m qui e x c e l l u n t .
Si quis autem nonnisi in verborum extrinseca ratione sisteret, quin ad notiones Deo idoneas elevetur, F i l i u s dicendus esset P â t r e honore potior, utpote qui a b eius dextris s e d e t . V e r u m t a m e n per ilia v e r b a et eorum significatus qui penes nos usu, uti dìxi, decurrunt unum sollicita est S c r i p t u r a demonstrare, videlicet coaequaiitatem quantumvis
honoris P a t r i s et F i l i i . P e r s p e c t u m
maximum
velit q u i s F i l i u m
honore
enim
eadem habet, quod,
extollere,
nullatenus
ipsum
elevat s u p r a P a t r e m , qui eundem g e n u i t . H u n c etiam s e n s u m produnt s e r m o ne hebraico praefata verba : Dixit nempe lehova ad Adonai, i , e . D o m i n u s ad Dominum
virtutum. Si
vero
inversus
fuisset
ordo,
ita
ut dìceretur '. Dixit
D o m i n u s virtutum ad D o m i n u m , perseveranter d i x i s s e n t a u d i e n t e s illud " D o m i n u s virtutum,, tri bui Patri utpote eminentiori, iüudque quod s u b s e q u i t u r
i.
e . " D o m i n u m „ ad Filium t a m q u a m inferiorem r e f e r r i . lamvero textus isti inversum perhibet illud
ordinem, scilicet quod
vero " D o m i n u s
conceptum, de Filio
virtutum,,, quod dicitur, propterea
subsequitur sine quod
nempe "Dominus,, de P a t r e
c o n t r o v e r s i a excelsiorem Scripturis
continet
divinis cura est liaud
minorem P a t r e manifestare F i l i u m , qui tarnen nequit praetergredi s p l e n d o r e m P a t r i s . Haec dicta s u n t de singulorum istorum vocabulorum speciali significatu in lingua g r a e c a . hixta hebraeorum autem s e r m o n e m , uti iam diximus, ista duo
_
47 —
n o m i n a Iehova et "Adonai,, nonnisi de uno Deo dicuntur, neque aliis appiicantur. Hinc interpretes ( LXX ) pro geminis nominibus u n u m adhibuerunt
idemque
vocabulum
hoc modo : Dixit Dominus Domino meo, sede a dextris m e i s .
Ne porro, iuxta stolidam sententiam Nestorii discipulorum, reputaretur homi nem per gratiam ascendisse atque insiliisse in s u m m u m thronum, rapiriamque arbitratum
esse ut is esset Deo aequalis, iuxta Pauli dictum ( P h i l . 1!, 6 ) ,
atque ne diceretur Patrem
mentitum
esse cum per prophetam ait : gloriam
meam alteri non dabo„ ( Is, XLII, 6 ), idcirco verbis superius adductis adiecit haec alia causam (1) indicantia, scilicet : "ex utero meo ante luciferum genui te„. Idcirco ( ait Pater ) clamo : sede a dextris meis etiam tamquam incarnatus, quoniam non es filius diversus ab illo, qui peramanter ex me est, seu aliis verbis pro modo dicendi hominum, ex meo utero natus est, sed u n u s idemque e s t . Hoc etiam more h u m a n o usus explicavit veram generationem Verbi. Alioquin enim numquid qui incorporeus est uteruni h a b e t ? S e d sicuti nos ea quae operamur, nostris manibus o p e r a m u r , ipse quoque, etsi cuncta verbo perficit, nihilominus consuetis nobis vocabulis utitur, ita ut more
h u m a n o dicat : "Ego manibus
meis firmavi coelos,, ( I s . XLV, 12 ) : et nos quoque dicimus ipsi : "Manus tuae fecerunt nos et plasmaverunt nos,, ( C f . p s . CXV1II, 73 ) . Pariter gene • rationes illorum qui s u n t corporei et eiusdem naturae ac nos, fiunt, uti plurimum, ex utero uti occurrit apud Isaiam : "Numquid mulier obliviscetur infante m suum, aut non miserebitur filiis uteri sui ?„ ( Is. XLIX, 15, ) , et in libro Proverbiorum : "Quid fili uteri mei, quid p a r t u s viscerum meorum ?,, ( XXXI, 2 ). Similiter h u m a n o usu sed vatde dilucide Pater suo Filio d i c i t : "Ex utero meo
aute luciferum genui t e „ . Propterea recte CCCXV1II patres nobis fidei
professionem tradentes sequentes Iibros a s . Spiritu inflatos de FiSio dixerunt "natum esse ex Patre unigenitum,, scilicet ex essentia P a t r i s . IIHid dein
"ante
luciferum
genui
te„
significat turn
ante
quoslibet
(1) Graeci et syri Patrem dictmt causam Filii, latiui principium Cf, s, Thorn. S u m . P, a, ac Q. LI 11 c. f.
— 48 — mundos, turn ante q u a m c u m q u e i n t g l è c t u praeditam c r e a t u r a m , i . e ante spiritus s u p e r n o s ,
virtutesque
i n c o r p o r e a s . P o r r o lux s u b s t a n t i a t e
T r i n i t a t e ; angeli vero, qui desumunt ex illius splendore,
est D e u s in
sen, ut ita dicam, ex
illius fluxu, q u o ipsum susti nere possunt atque ad n o s eius i u s s a eferre, pieni sunt
l u m i n e et
scientia,hi
sunt
luciferi. Talis
fuit
Gabriel,
qui
apparuit
Danieli e x p o n e n s ipsi quantum fieri poterai et r e v e l a n s ignota nutuum
prophe-
t i c o r u m d i c e n s ; " D a n i e l , n u n c egressus sum ut docerem te intelligentiam . In exordio precis tuae egressus est s e r m o t ego autem veni ut indicarem libi, q u i a vir desideriorum e s . Inteilige ergo sermonem,, ( D a n . IX, 2 2 et seq . ) . Lucifer et fuit qui Deiparae Virgini significavit illius qui est lux umbra
mortis
ineffabilis
et excelsior,
sedebant, q u i q u e totum
t i a r e p l e v i t . E x utero
annuntiationein
in
carne
qui illuxit iis qui in t e n e b r ì s
et in
orbem
itaque i . e . ex s u a
divina
essentia
de
adventu
coruscante
P a t e r genuit
Dei scienFilium
ante
q u a m c u m q u e c r e a t u r a m atque ante quemvis l u c i f e r u m . A b s o n u m p r o r s u s esset h u n c luciferum intelligere de sidere s e n s i b u s o b n o x i o atque visibili quod creatura fuit die q u a r t a c u m sole, l u n a et stellis post creationem coeli, terrae, plantarum,
graminumque.
Porro cuncta
quemadmodum
vocabula
denotant
Hlud
" F i l j u s , , , atque " e x utero
eiusdem
esse
naturae
genui,, et s i m i l i a
genitum a c qui
genuit, ita
similiter F i l i u s vocatur V e r b u m ut ostendatur eiusdem generationem esse a passibilitate a b affectione
immuitem
corporea, a fluxu, et a q u i b u s v i s aliis e i u s -
modi quae a p p a r e n t in g e n e r a t i o n i b u s c o r p o r a l i b u s . V e r b u m quippe est mentis p a r t u s expers p a s s i o n i s , gigniturque ab ipsa mente sine commixtione vel
con-
n u b i o corporali, seu est imago intellectus u n d e q u a q u e s i m i l l i m a ipsi, significat tamen se esse distinctam ab ilio c u i u s est imago, q u e m q u e manifestat deiineatque in s e m e t i p s a . Cum verbo quod prodit, item et prodit flatus. V e r b u m quidem utpote
quod ex mutabili ( finita ) niente
mediantibus
l a b i i s et lingua
prodit, ac per
auditur ac percipitur,
flectiones
desinit
nostrum, corporales
simili ac
prodit :
itemque flatus oris et spiramiriis desinit dissolviturque cum prolatione verbi .
-
49
-
Dei vero Patris, qui est intellectus supereminens, qui est, qui subsistit, qui dat aliis ut sint, Dei, inquarti, Patris tum Verbum tum Spiritus sunt
vìventes,
subsistentes, creatoresque universprum continentesque omnium quae. facta sunt ; s u n t q u e in Patre, uti et Pater novit
in iis
non iam definite vel corporaliter,
sed
prout testatusque est ¡ile ipse in evangelio dìcens : "'Ego in Patre, et
Pater in me est,, ( I o . X, 38 ) , Quemadmodum enim Verbum est splendor, gloria et imago personae Patris, ita et Spiritus sanctus est Spiritus veritatis, qui a Patre procedit et vere in se ostendit illum cuius is est Spiritus, eiusdemque est essentiae
cum ilio a quo
procedit : propterea quod impossibile est ut Spiritus veritatis habeat essentiam diversam
ab eo a quo is procedit, Idcirco cum
Patre et Filio
corinumeratiir
atque conglorificatur S p i r i t u s . Idcirco et in Patre, Filio ac Spiriti! sancto b.ìpt i 2 a m u r , Nisi enim sicuti Pater et Filius et is subsisteret, atque
cum illis in
natura
fuisset ut is
cum
consubstantialis esset,
creaturis
statueretur,
coaequalisque in honore, necesse
ncque
in ipsum
eadem
habe re tur
fides qua in
Patrem et Filium c r e d i m u s . Trinità® igitur sancta est sempiterna increata et c o n s u S a n t i a l i s . Quemadmodum Pater est Deus, item Deus est Filius, atque Spiritus s a n c t u s quoque est Deus; quemadmodum lumen
est Spiritus
universa
lumen est Pater, lumen
s a n c t u s ; quemadmodum
quoque ett Filius, item et
Pater est plasmatori
tenens, ita quoque est Filius et Spiritus s a n c t u s . Non
sunt tres princìpatus . Etenim
opifex et
ideo autem
Filius et Spiritus sanctus referuntur eminenter
ad Patrem, il 1 e quidem utpote qui ab eo natus est, iste vero utpote qui ex ipso processit : q u a r e u n u s omnino est principatus, unusque Deus qui in u n a es sentia et divìnitate in tribus personis liaud confusis monstratur bonus, iustus, qui omnia attingi! per providentiam ac bonitatem. "Bonus est enim Deus erga omncs simul, et miserationes eius super omnia opera eius,, ( P s . CXLIV, 9 ). Cura enim ille sit rerum omnium creator, aeque iis providet, earumque curam habet,
1
-
50 —
Und'enam igitur scelestìssìmis Manichaeis in meutern venit, ut inducerent •duos principatus f i . e . duo principia ) eosque initio expertes, bonum nempe et malum, lucem et caliginem, alterumque nominarent materiam ? Quisnam vel exhinc talem insaniani hand execrabìt ? Quisve postquam execraverit tantam mentis aberrationetn baud deflebit ? Principium enim ( summum ) est causa vel stirps rei universae i ut autem principium sit vere tale oportet ut
nihit
supra se habeat. lamvero quodnam ex ìllis duobus dicemus esse causam alterius, ut nómen principii eidem inscribamus? Nuin bonum potius quam malum? Anve e contra malum potius quam bonum ? Et quo pacto fieri potest ut qrtod in sua essentia est bonum sit causa, stirps et origo existendi tlliits mali? Aut ut malum ( principium ) det initium naturae illius quod est bonum quodque ex ìntegro ei est extraneum atque adversmn ? Falsa profecto ertint gemina ìlla principia, cum unum alteri in quibusdatn superemineat. Atqui, aiunt, "utrumque est ìncreatum atque initio expers, tum scilicet bonum quod est lux, turn malum quod est caligo et materia, neque inter se communicant,,. Quid ? Mihi interroganti eia responde. An eiusmodi duo principia profitemur esse infinita ? Quae enim non fuerunt neque initium habuerunt necesse est ut iis irihaereat quoque infinìtio, lnfinitis autem proprium essentiaIiter est ut sint incorporea , Rursus noturn est quod ens incorporeum debet esse intellectu praeditum. Quamobrem nonne absurdum omnino est principium quod ad materiam accedit affirmare esse immateriale atque intelligentiae particeps? Praeterea si gemina principia ilia sunt infinita et a nulla re eohibentur, necessario interse immiscentur quae sibìmet maxime opponuntur atque adversantur, quaeque natura minime sibi consimilia sunt. Non itaque duo
erunt
principia, sed unum coalescens ex illorum unione et commixtione. Deinde si quodlibet duorum principiorum ab alio est separatum, suum que occtipat locum, erunt certe illa principia definita : quae vero sunt definita, versantur in corpore, quamvis haud spisso atque duro, sed adinodum subtili. Atqui corporibus proprium est ut liabeant limites
sen fines. Si autem illa
corpora fines habent, quomodo erunt ingenita atque initio
expertia
? Quidnam
erit porro illud quod coHibebit Sitibo principia ab invicem, ne inter se i ni ni isc e a n t u r ? Necessario erit
excQgitare e n s tertium, ipsumque
initio expers et
increatuin, ut assidue continent bina ilia principia, bonttrn atque malum, secum invicem certantia, quae perhibentur initio expertia et i n c r e a t a . Erunt
igitur
tria principia, non d u o . Et tunc oportet ut illud tertium p o n a m u s ex natura diversa extranea iisdem binis principiia, ut cadetti quae sibimet sunt adversa coercere q u e a t . Si ad unum
enim vel ad alternili illud ens medium
(i.e.
tertium ) a d p r o p i n q u a m u s , dicimusque illud esse ex substantia tucis, vel caliginis, alio medio ( i. e . quarto principio ) indigemus ut permixtionetil cohibeat. Scelesti sane homines isti sibi videntur arrogare licentiam eiusmodi temere effutiendi stoliditates atque impietates quae nequeunt consistere ! Audent et principio malo adscribere essentiam ; illudque adversus principium
bonum
lucem sempiternam, a r m a r e ; asserere esse illud increatum, quod tamen minime habet sui subsistentiam ; illud, quod est materia, atque ab iisdem ita vocatur, immateriale et inteiligentia praeditum includere in locis ad
instar
principi!
( quod etiam lucem et arborem
dicere ; hocce
idem finibus definire et
boni ; contendere
bonum
vitae nominarit ) regiones
principium,
versus
orientali,
occidentem, et septeutrionem tenere; tandem regione« orientale»! et meridionalem
dicunt
tenere
arborem
mortis { sic enim
vocaut
materiàm
adrnodum
et malam increatam ) . Cum tam impie atque blasphematorie de Deo fantur, a r g u m e n t s sane digna verbis quae proferunt de divinitate liunc in modutn a d d u c u n t . Sic nenipc de tota ista variatione disserunt : "Distinctio quae intercedit inter haec
gemina
principia
quidem
est ad instar
illius
quae est inter regem et suem . Illud
( principium bonum ) in regiouibus suis tamquam in regia circumit, istud vero ( principium malum ) ad instar suis volutatur in luto atque alitur recreatur q u e fostore, vel ad
instar
serpentis qui in suis
latebris
i n s i d i a t u r „ , Dicunt
autem "sive suem sive serpentelli ex semetipsis pullulasse,, ut hisce exemplis forsaii dilueretur illud quod affirmarunt, nempe materiam esse i n c r e a t a m . Consentaneum sane erat ut istis assimilaretur Manichaeorum principium
— 52 — Increatae materiae, a q u a rectissinie dicunt se factos fuisse, cum illain opificem f a c i a n t . Ecce iàm et ipsi s u e s evaserunt in su is m e n t i b u s ! Sed
ut
modo
pràetermiHam
quae
risu
sunt
digna, verbum
faciam de
v e h e m e n t e r c x p r o b r a n d i s , p r o f e r a m q u e n o n n u l l a ex i m m u n d i s c o m m e n t i s liramentisque tiabeatis q u o
illius a q u o
Manichaei
denominantur,
modo s u a duo principia
ut
exinde
quae a u t u m a n t esse
de -
compertum
increata
inclusa
perhibeant in l o c i s . In uno itaque s u o r u m scriptorum mysticorum, q u a e potius dicenda s u n t caliginis a t q u e e r r o r i s ille sic i n q u i t : "Eorum quae ab
initio s u n t f loquitur de materia et de deo ) q u o d l i b e t
in s u a natura exist i t . Ita autem existit a r b o r vitae ibidem c u n c t i s s u i s decoribus exornata, c o n s e n t a n e i s cunctis repléta b o n i s iisque inclusa et in sua n a t u r a f i r m a t a , Eiusdem terra o c c u p a i t r e s partes, septentrionem extra et infra orientem et occidentem s u p r a et i n f r a . Infra autem nihil cavimi est, neque ullo latere : sed infinita ( a r b o r ) extra est et i n f r a . Neque aliud corpus
in
extraneuin
existit circa illam regionem neque infra earn, n e r i i e in ullo loco trium h a r u m regionum, sed ipsius
i . e . a r b o r i s vitae * s u n t quae infra, q u a e extra septeiv
trionaliter orientaliter et occidentaliter, ac nemo est in iisdem t r i b u s regionibus qui ipsam
apprehendit sed s o l a est, q u a e per s e m e t i p s a m
sepit fructus
suos,
et dominium in ipsa e s t , , . Hisce
dein
permultis
ineptiis
alia
fuerunt
congesta
commenta,
neque longum per t e m p u s facile possunt educi, cum c o m p l u r i e s
quae
circumvertan-
tur et quasi in caligine v o l v a n t u r . Eiusmodi enim s u n t n o t i o n e s c a l i g i n i s . De Iona
a r b o r e ) ista et a s s e r i i : " B o n a
a r b o r non est visibilis
ex eo quod iis q u a e in s u o s u n t s i n u o b t e g i t u r . Deus enim
parti
locum
australi, nuinivit,,.
Et p o s t q u a m in medium a b eodem auctore prolata fuerunt p l u r i m a ( stolida ) addii a l i a m i n i m e longe a l i e n a a b illis impietatibus, cum dicit : ' S i c u t a r b o r bona invisibilis est
, ila et eius lux et b ò n i t a s invisibilis est, ne malae a r b o r i
q u a e est in ¡australi
parte perhibéat c o n c u p i t u s praetextum, fiatque causa c u r
excitata ad c e r t a m e n
v e n i a t . Manet ergo illa in sua gloria
reclusa, n e q u e o b
— 53 — siiam
bonitatem
iustitia e a n d e m
p e r h i b e t praetextum
ipsi ( i . e . arbori m o r t i s ) sed in s u a
c o n s e r v a v i , Est autem in liac gloria p e r p e t u o q u e in n a t u r a
s u a e magnificentiae est in istis t r i b u s
r e g i o n i b u s . Non est autem
vita a r b o r i
mortis, neque f r u c t u s b o n i t a t i s inest ulli ex s u i s rainis : estque c o n t i n u o In regione ilia australi, q u a e est locus ipsi p r o p r i u s , ubi existit,,. Videte q u o t i n i u r i a s passiotiesque i n u r e r e Deo qui est u n n s b o n u s a u d e n t isti qui sibi c o n f i x e r u n t timorem ut c a u s a m ad b l a s p h e m a n d u m , quin nihilomin u s ea p r o f é r a n t q u a e sibi cohaerent. Siquidem principium illud ; b o n u m
quod
in adductis locis infinitum esse dixit ( Manes ), idem illud perhibet uti finitum limitatimi
i n c l u s u m q n e in t r i b u s
septentrione. Praeterea
postquam
regionibus, dixit
q u o d q u e o b t e g a t u r in s u o sinu„ addit lamvero si in s u a n a t u r a
n e m p e oriente, occidente
quod "sit
invisibile regioni
q u o d "locum s u u m
illud ( p r i n c i p i u m ) est
atque
australi,
clauserit m u r o , , .
perpetuo
invisibile,
neque
u n q t i a m adspicitur a materia, quae in regione australi est, s u p p e t e b a t equidem ipsi praesidium ex s u a n a t u r a invisibili q u a e necessario non poterai p r e h e n d i . P r a e s e r t i m vero m i n i m e
erat
illum
custodiendum
erigit
ad
semet
e x p u g n a b i l e a m a l o . P o r r o cum adversus
helium
m u r u m erigit,
quod
pertimescat
s u s c i t a n d u m ab. ilio qui validior ipso e s t . Ergo et itibecille est ac f o n n i d o l o s u m artificiisque sese custodiendi indigens, n c q u e p r o p t e r e a nipote Deus sibi sufficit Ulterius : si . botnitn principium ) Suum munivit locum, ( s c i r e c u p i m u s ) a d v e r s u s q u a m n a m materiam munivit e m ù ? Et si iam illum munivit, a n t e q u a m erectus f u e r a t m u r u s , ergo ante erectum m u r u m
m i n i m e erat
ipse custoditus.
Et tunc q u o m o d o c u m esset Deus h a u d pridem praecognovit s i l i requiri
mu-
r u m , et q u a r e illuni haud exstruxit a b initio ? Deinde q u o m o d o t u n c t e m p o r i s m a t e r i a destituta erat vi agendi, neque a d o r i e b a t u r b o n u m , cum deesset eidem t u n c m u r u s ? Quin p o t i u s d e l ì r a n s asseris, quod, p o s t q u a m fuit m u n i t u s locus, eadem materia insiliens adeo praevaluit ut et bono partem a b s t u l e r i t . Et q u o m o d o
principium
bonum
quod
poterai ex aliqua b o n a
materia
m u r u m exstruere, non condidit ex eadem b o n a materia tmindum, qui n u l l a m haberet commixtioncm cum malo ? Si p o r r o m u r u s , q u e m fecit, erat immater-
ialis atque
intelligentia
praeditus,
54 — mirum
sane
est
qttod qui
potens est ut
substantias immateriales ex non existentia ad existentiam adducat, baud facile feéerit et m a t e r i a l e s . Si dein contendis istum murum ex semetipso assurgisse; erat iste, uti vobis mos est dicendi, tertius expers initio et non genitus : ergo connumeremus
eum
simul cum
duobus
esse principia, non d u o . Si vero
illis ( prîncipiis ) , et credamus t r i a
respondes quod deus ¡Ile bonus ex sua e s -
sentia ( bona ) confecit murum ilium; quanam ratione ilie qui incorporeus est ex semetipso alsquid decerpserit vel sese diviserit ? Deinde si, uti fabularis, futura erat materia mala ut bellum iniret cum bono cuius
decorem spiendidissimum
excupiebat, murusque confectus erat ex ilia, ipsa praeclarissima essentia, necess e profecto
erat,
ut bonus
ex alia
omnino
natura
exstrueret
murum
ad se
cust'odiendum : alioquin, si murus ex ipsa dei substantia esset confectus, satis erat
ut
materia
particulam
excideret
accessum, atque ut ita cupidine quomodo
bonum
ex muro,
ad
quem
habebat
repleta cum bono sese imniisceret. P r a e t e r e a
undequaque cìaudis
utpote indigentem muro aliquo ad
custodiendum ? Quomodo inquis terrain quae ipsi debeiur septentrionem,
facilem
nempe, orientem
et
occidentem,
très tenere partes,
nullamque
existere ? T u i s equidem utor dictis, quibus videris verbum
se
cavitatem
infra
facere de quodam
homine quasi frìgore contracto qui semet accumulati^ quamplurijbus tegumentis calefacit, contraliitque pedes ne ex imo forsan ascendens frigus illos a t t i n g a t . Ast ipsius sententias q u a s deo dignas is arbitratur i n t u e a m u r . Qua igitur de causa b o n u s ilie sese abscondit a b eo qui cum deo dimicat ? Nobis i n t e r rogantibus is respondei : "Ne concupiscendi praetextum daret arbori malae in australi
regione
ad ceriamen
sitae, neque
veniret.
c a u s a es'set cur eadem
Ast ( idem
concupiscentia
ilie deus b o n u s ) in sua
mìnime praetextum dedit propter suam
flagrans
inclusus
gloria
bonitatem,,.
Qtiisnam aranearum texta eiusmodi tela potest ferre ? Quisve haud coilacrimabit videns a n i m a s ratione praeditas iisdem irretitas t e l i s ? Dolendum s a n e fuisset
si
talia
quanto
ergo
locuti
magis
essent
cum
cum
conantur
tauris asìnisque ad seducere
homines
illos
decipiendos :
qui nondum
penitus
— 55
-
a m i s e r u n t r a t i o n i s facilitate™, q u a nempe s u n t quod sunt, scUicet h o m i n e s ? Iatnvero qui natura quidem sua nialus est, q u o m o d o appetii rem b o n a m ? Quod enim quis appetit, illud in se recipere p o t e s t . Quare qui m a l u s est n a t u r a sua, non est idoneus ut fiat particeps eorum quae sunt b o n a . Quae enim attinent ad essentias n a t u r a s q u e , eadem m a n e n t immobilia ac i n h a e r e n t i a iis dem
constante!"
atque invariabiliter, quin
ullain
h a b e a n t commixtionem
cum
n a t u r i s essentiisque o p p o s i t i s . Q u a e est e n i m , apposite c l a m a t apostolus, participatio lucis cum t e n e b r i s ? Equidem s e c u n d o loco admodum e x e c r a n d u s iste Manes ait, quod " b o n u s sit invisibilis quae
regioni
inhabitat
inter
a u s t r a l i , , . Attamen australem
nescio
quomodo
regionem et orientale«!
dicit
ac
in
de
materia,
ipsa
australi,
quod potuerit appetere ilium qui est invisibilis . Si enim m a n s i s s e t in regione australi, minime ilium praeclarum videre potuisset, si vero ex iis egressa esset, praeteriisset
haereditatis
fines,
quos
hie stolidus
ipsi constituit a b
initio, et
tunc verum esset quod hie impius d i x i t . S e d q u o m o d o eiusdem figmentis
ne-
f a n d i s s i m i c o h a e r e u t ea q u a e asseruit, deuin n e m p e semetipsum inclusisse ne ipsum
videns a r b o r
mala
eundem
appeteret et idem
in periculo
constitutus
e v a d e r e i ? Quod nam, quaeso, periculum erit bono, ex eo quod materia paticeps eius fiat, si modo eadem esset apta eiusmodi participationis ? Quin imo emolumentum exir.de e m e r s i s t e t ,
quod scilicet b o n u s s i n e r e t participationem
boni
immutare m a t e r i a m q u a e in se m a l a est : et deus ipse incriminationerr. invi diae iure i n c u r r i s s e t ex eo quod se abscondat, cum per suum decorem
posset
ad virtutem attrahere et subiicere rectae rationi materiam q u a e adversus ipsum insurgit d i m i c a t q u e , Qui enim s e inclinai ad appetendum, obtemperat ei quern appetit, neque ei ullatenus d e t r a c t a t . S e d cum ( Manes ) ¡am dixerat quod, deus propter suam bonitatem s e s e includit ne a r b o r mala eiusdem intuitu c o n c i t a t a a t q u e in periculo tot um certamen
c o n s t i t u a t u r , , , deinde quasi adversus
capiatur c o n c u p i s c e n t i a eius
suorum
commentorum
bonum ( deuin ) parat, congregai
a r m a t in eum improbitatem, materiam, a r b o r e m q u e malam
oblitus
enim, a c e r b e q u e
mortis.
— 56 — R e c e n s e a n t u r dein
sìmu.1 u n i v e r s a n o m i n a , d i s c a t q u e quilibet q u e i s n a m ,
Manichaei t r i b u a n t v i c t o r i a s r e l a t a s d e deo b o n o . I n p r i m i s de eadem haec d i c u n t : ' ' A r b o r
m o r t i s in p l u r e s dividitur
materia
a r b o r e s , q n i b u s belli i m p e t u s
à t r o c i t à s q u e i n s u n t , paci a u t e m s u n t alienae, o m n i malitia r e p l e n t u r , n u l l o q u e in loco b o n o s f r u c t u s f e r u n t . A r b o r
p o r r o a d v e r s u s f r u c t u s s u o s divisa est,
f r u c t u s q u e s u n t divisi a d v e r s u s a r b o r e m , n c q u e c o n s e n t i u n t c u m a r b o r e
quae
i p s o s peperit, sed o m n e s p l a s m a n t cariem ad p e r d i t i o n e m s u a e regionis, n e q u e subiiciuntur
illi
quae
eos
peperit,
sed
t o t a a r b o r m a l a est,
nihilque
boni
p e n i t u s f a c i t . Est ipsa in se divisa, et u n a m q u a m q u e ex r e g i o n i b u s n o m i n a t i m ex iis d e p r a v a i , , . Modo a u t e m
i m m a n e m congeriem
subsistentia suscipiunt
figmentorum
praesertim
coacervare atque hinc materiam
destitu.torum
distribtiere in m u l t a s
p a r t e s , q u a s n o m i n a n t f r u c t u s , qui sese ad invicem p e r i m u n t , pon.untqu.e co.sdem concitantes tumultum
a d v e r s u s a r b o r e m q u a e ipsos g e n u i t , e o s d e m q u e confici
et q u a s i l a n a m per cariem c o r r u m p i ; a s s e r u n t q u e t a n d e m q u o d c a r i e s m i n i m e s p o n t e e x o r i t u r s e d a b iisdem f r u c t i b u s f i n g i t u r u t iidem d e v e n i a n t ad se invicem d e s t r u e n d o s c o n f i c i e n d o s i n t e r i m e n d o s q u e , p r i u s q u a m
i n s u r g a n t a r m i s et
bello a d v e r s u s b o n u m . C u m talia athei isti e x e c r a n d a e t u r p i s q u e gloriae avidi e f f u t i u n t u r , n e q u a c o n s i d é r a n t s e a b s q u e Consilio a f f i r m a r e q u a e sibi l u b e n t , e a q u e si inni
quam
illieo inficiari, n u l l o q u e s u a s i o n i s a r g u m e n t o c o m m e n t a s u p e r c o m m e n t a c o m pungere, q u a e s u i s i n e p t i i s dein i u s e r u n t , C u m
enim
dicunt materiae
partes
agitari, i n v e h u n t p e r m i x t e c o n f u s i o n e m in m a t r e m , p r o g e n i e s a l i o s q u e c u n c t o s q u o s t e r r o r e a t q u e p e r t u r b a t i o n e r e p l e t o s p e r h i b e n t p r o p t e r i n s u r r e c t i o n e m aliorum
a d v e r s u s alios. Ex e i u s m o d i m u t u a agitatione, a b s q u e i n t e r v è n t o ac s i n e
subiectione
congerunt
concitatos
ad
se
simul
armandum
bellunique.
uno
c o n s e n s u g e r e n d u m a d v e r s u s lucem, i n s t r u u n t q u e a r m i s etiam f r u c t u s a r b o r i s malae,
q u o s et
i m p r o b i t a t i s et
membra
mortis
m o r t i s fingendi
p h i r e s dividendi,
turn
a p p e l l a n t . Potestatem essentias
dein e a s in u n u m
quae minime collìgendi
e q u i d e m sibi
faciunt
existunt, e a s d e m
illasque
disponencli
in ad
—.57seditionem simul et ad concordia™,
atque hoc
modo
delineandi
omnia
ista
aenigniata c o n s i s t e n z a d e s t i t u t a . Expedit partem
porro ut hic proemium
stupendi libri i l l i u s ! , praesertim autem
figmentorum, afferamus et ex c o m m e n t i s
seligamus, q u a n t u m
illis sibi
liaud
fieri potest, pauca ut cuivis dignoscatur
consentaneìs
stoliditas
blas -
p h e m i a r u m ipsorum, iuxta apostoli d i c t u m . De materia, deque fructibus illius ( a r b o r i s malae ) ac membris notantur liaec dieta i m m a n i a . " S e d ipsis exinde nempe ex agitatione usque ad lucis m u n d o s
exstitit c a u s a c u r
a s s u r g e r e n t . Neque enim a r b o r i s mortis m e m b r a se
invicem noscebant, neque s e n s u s ipsis inerat ad invicem, nam quodvis eorum nihil
amplius
quam su um s o n u m cognoscebat, et nonnisi
quod erat ob s u o s
o c u l o s il la. intuebantur, a u d i e b a n t q u e cum quis c l a m a b a t . Cum ciamorem itaque eiusmodì sentirent, cum impetu egrediebantur s o n u m versus : neque aliud quidpiam
n o s c e b a n t . Hoc autem
modo a b invicem fuerunt concitata ut egre-
dereritur usque ad fines gloriosae t e r r a e l u c i s . C u m q u e intuita s u n t aspectum lucis p r o f s u s m i r a n d a e atque splendidissimae prae propria luce, t u n c convenerunt : s u n t
haec
autem
materia illa caliginosa, e x c o g i t a r u n i q u e s e s e ¡ili Itici
immiscere r attamen
ob suatn
in
Imo cupierunt
illa
inliabitare.
divinitatis
famam
stultitiam
nesciebant
ascendere
ad
n u l l a t e n u s agnoverant, neque
deum fortem excelsum
ac
locum,
quis sit deus
heroem quoniam
s e n s e r a n t , sed
cum stulte adspexerint, ex cupidine adspectus ¡Horum benedictoruni
mundorum
r e p u t a r u n t eosdem fore s u o s . Q u a m o b r e m c u n c t a m e m b r a illius a r b o r i s caliginis, quae est m a t e r i a multis cum
efficiens
corruptioneml sese
extulerunt
ascenderuntque
virtutibus quae numero n e q u e u n t dici quot ' induta autem o m n i a
illa erant ignis m a t e r i a . P o r r o distinguebantur m e m b r a illa, alia enim g e r e b a n t corpora
dura, et in s u a magnitudine
erant
infinita, inicorporea,
intangibilia,
q t i i b u s s e n s u s t e n u i s inerat, sicuti s u n t d a e m o n e s et species spectrorum . Cum ergo sese extulit u n i v e r s a materia cum s u i s spirìtibus, turbo, aqua, ignis et su d a e m o n e s , spectra,
principes et o m n e s virtutes, dum
ratione sese luci insererent, h a n c ob agitationem
interea
inquirebant qua
concitatali! ab imo a d v e r s u s
8
terrain
iucis f r u c t u s q u e s a n c t o s ,
profecta a d e s s e t
seseque
58 ¡§
necessarium
îmmisceret
bisce
fuit ut a l i q u a l i s
p a r s ex luce
malis, ut p e r immixtionem
hostes
c a p e r e n t u r , a t q u e pax ( e x i n d e ) esset b o n o e i u s q u e n a t u r a c u s t o d i r e t u r , p r o p terea q u o d e x e m p t a evaserit i 1 la. benedicta n a t u r a a b igne m a t e r i a e et a earie ilia c o r r u p t r i c e . Deinde : lucidi illi se e x u u n t materia, scilicet v i r t u t e ipsis immixta, ut m a t e r i a e m e d i o a b o l e a t u r , e t fiat ilia a r b o r vitae d e u s in o m n i b u s et s u p e r o m n i a . In ilio s i q u i d e m lucis
m u n d o non est ignis c o m b u r e n s , qui ìniiciatur
s u p e r m a l u m , n e q u e f e r r u m illud a b s c i d e n s , n e q u e a q u a e suffocantes, vel q u i d piam aliud
malum
hisce
simile. Quidquid
e n i m est, lux est, l o c u s q u e
liber
est, n u i l u m q u e a d v e r s u s eum est exitium. V e r u m t a m e n hic est exitus, u t hostes, cum a p a r t i c u l a Illa q u a e ex luce e m a n a v i t d i s s i p a n t u r , s u p e r s e d e a n t a b impeti: et c a p i a n t u r p e r i m m i x t i o n e m , , . lamvero quisnam
eiusmodi
impietatis perturbationi ebibendae consentit
nisi qui e b r i a sit niente a f f e c t u s ? Q u i s n a m v e intellectu p r a e d i t u s h a u d d e r i d e t undequaque rentia
atqire
talem a b e r r a t i o n e m q u a e redolet dieta o m n i n o c o n f u s a , i n c o l i a e inconsiderate
prolata ? Quo sane
pacto fieri potest ut m a t e r i a
illa esset non facta e x p e r s initio et b o n o c o a e t e r n a , a t q u e ut a b u n d a r e t c u n c t i s m a l i s illis f r u c t i b u s , v i r t u t i b u s p l u r i b u s q u a e n e q u e u n t n u m e r a r i , et, ut a f f i r m a t i m p i u s ille s c r i p t o r , e s s e n t c o r p o r a d u r a Quodnam
quorum magnitudo
dixit i n f i n i t a m ?
u n q u a m r e s p o n s u m d a b i s ? An i n f i n i t u m d i c i t u r c o r p u s e x s t a n s in
c o r p o r i b u s t e n u i b u s , in spectris, s p i r i t i b u s , t u r b i n i b u s , aquis, igne, d a e m o n e , a t q u e p r i n c i p i b i t s q u i in p r o f u n d o s u n t ? Hosce
e n i m c u n c t o s e n u m e r a i cum
aciem m a t e r i a e o r d i n e r e c e n s e t . Dicant
porro
oli m a t q u e a b
utrum
initio, an
f r u c t u s qui
p a r i t e r p u l l u l a r u n t iain a r b o r i i n e r a n t
v e r o d e i n c e p s additi
f u e r u n t ? Si olim ( a t q u e a b
initio ) , e r g o p l u r e s s u n t qui e x s t i t e r u n t s i n e initio, q u i q u e n o n f u e r u n t fact.i, iique s u n t n o n c o m p u t a b i l e s et, ut s u m m a t i m d i c a m , t o t u s ille c o e t u s
eorum
qui f u e r u n t n o m i n a t i . Si v e r o t e m p o r i s d e c u r s u a r b o r , ut solet fieri, g e r m i n a v i t fructus, p r o t u l i t q u e u n i v e r s a m e i u s m o d i progenietn malitiae, ergo e i u s d e m
ar-
boris d u m t a x a t p a r s a l i q u a increata est d i c e n d a , ast reliquae, e a e q u e p l u r i m a e ,
— 50 partes sunt creatae, quae scilicet deiheeps fäciäe flietuiht. iahiverö
qüomödß
intelligemus uni eidemque essentiae inesse ista duo opposita quod ipsa sit simul increata et c r e a t a ? Quomodo materiae fructus quos dicit stultos Sensu* que destitutos et nonnisi quae ob ipsorum oculos sunt cernentes, quiqilé vix propter süam imbecillitatem otiositatemque compotes sunt ut vocem eorum qui prope sunt audiant, quomodo, inquam, perhibentur adversus sese invicem con* citati, atque
dicuntur ita attract! simul ut communi concordia usque ad fines
terrae lucis processerint, non secus ac si una sub ordinatione ducerentur, adspexerint visum lucis, fuerintque abrepti cupidine venustatis quam appetierunt ? Atqui eiusmodi actiones nequaquain sunt essentiae stultae atque sensus expert i s . Appetitio enim boni, qui est reapsa deus, supponit rite intcllectum excelsum, non stultitiàm . Cum malum appellasti naturam, qua ratione, o praeciare!, n a t u r a eorum
stulta et sensu
expers potest beatam gloriam boni appetere ?
Quo ergo pacto scriptor iIle piene a m e n s dicit illos ( i . e . fructus a r b o r i s malae ) adspexisse visum lucis admirandae et decorae quae megnopere suam lucem antecellebat seseque congregasse, eosdemque esse materiam illam caliginosa ni ? Ast quinam decor, q u a e n a m q u e stupenda lux inerat caliginosae illi ma • teriae ? De ¡sta disquirens asserebas quod f r u c t u s materiae adspexerunt visum lucis admirandae, quae vaide speciosior erat s u a
luce. Sed
itaque ilii caliginosae materiae inerat particula quaedam
mihi die : an
lucis ? T u n c
ergo
iampridem ab initio eadem materia caliginosa immixta erat luci, atque idcirco supervacaneum e s t o m n i n o initurn illud bellum i n f e s t u m . Conveniens siquident tunc fuisset ut materia erga iucem sibi cognatam illam pacis
legationem
mitteret, posceretque
peramanter sese gerens ad
perfectam immixtionem
partis
lucis, ex qua iam pars aliqua ipsi materiae caliginosae immixta r e p e r i e b a t u r . Verum procedendum
est
ad
aliam sententiam,
qua
dixit fructus
membra materiae tunc
sese congregasse, eosdemque
fuisse illam
caliginosam.
quomodo
materiam,
Iamvero
baud
ipsius fructus i n t e l l i g e m u s ? Si dein
aliud
esse
seu
materiam aliud
vero
materia in hisce ( i . e . in fructibus )
—
60
—
consistit, ergo p è r m u l t i f u e r u n t infiniti e x p e r t e s initio et n o n geniti : non ergo d u o t a n t u m d a n t u r p r i n c i p i a , Liti a l i a s v e r b u m feci m u s . Stupet attamen animus
m e u s q u o d ilia i m m a t e r i a l i intelfectualis a t q u e
invisibilis lux dei boni d i c a t u r f u i s s e visibilem f r u c t i b u s m a t e r i a l i b u s . l n s u p e r , hisce
praetermissis,
stupet
animus
quomodo
praedictus
scriptor
o b l i t u s sit
illius m u r i q u o lucem c i r c u m c i n x e r a t , Idcirco fieri m i n i m e p o t e r a i ut illi ( i . e . f r u c t u s ) u s q u e ad fines g l o r i o s a e illius
terrae venirent atque
super
earn
c o n s i s t e n t e s a d s p i c e r e n t s u i s oculis muriirn, i n t u e r e n t u r q u e lucem i n t u s inclus a m a t q u e c o n t r a c t a m . De h a c luce mysticuS f o e d u s q u e ìIle a u c t o r i n s i p i e n t i u m c o r i p h e u s ita i n e p t e s c r i b i t : "Est ¡Ila invisibilis regioni a u s t r a l i , o b t e g i t u r q u e lis q u a e s u n t in s u o s î n u . D e u s s i q u i d e m mur.ivit l o c u m , , . Et dein a d i u n g i t : "Sed ipse in s u a gloria i n c l u s u s e s t , , . Q u i s o p e r i s p r e t i u m esse censet c o n f u t a n d a ista, q u a e ita c o n t r a d i c t o r i a s u n t , ut s e s e invicem eiidant, imo q u a e p u g n a n t cum ex iis q u a e s u n t
impossibilia haud protulit
ipsa natura ? Quidnam
i 11 e a u c t o r , d u x e x p e d i t u s Mani-
chaeorurn, p r ì n c e p s d o c t r i n a r u m o b s c o e n a r u m , ac l e g i s l a t o r i m p i e t a t i s ? N o n ne
adscripsit
Nonne
malum
naturam
malo,
constituit
et
adversus
istud
dixit e x p e r s
deuin
ilium
initio
essentia
et
ir.creatum ?
b o n u m ? N o n n e et
i d e m m a l u m seu m a t e r i a m d i s t r i b u e n s in p a r t e s , scu in f r u c t u s i n f i n i t o s m a los, effecit i n c r e a t o s existentes
atque
deos
innumeros, quos
introduxit ? Sane ethnicorum
nobis t a m q u a m
impietatem, eorundem
a b initio
polytheismum
a t q u e g i g a n t i u m c e r t a m i n a leviores esse s u i s b l a s p h e m i i s p r o d i t . 111 ì e n i m ex indulgentia gigantibus
nominant
deos quos
invenerunt
h o m i n e s q u i b u s q u e victorias de
r e l a t a s t r i b u u n t : hic vero a d v e r s u s illum, q u i est u n u s Deus, qui
o m n i u m e x i s t e n t i u m c a u s a est a t q u e s u p e r o m n i a existit, a r m a t v i r t u t e m
malam
inateriamque,
(i.e.
commentaturque
bellum s e m p i t e r n u m , c o n f i n g i t q u e ipsi
m a t e r i a e ) f r u c t u s g e r m i n a n t e s , aciem n e m p e d a e m o n u m v i r t u t u m q u e a d v e r s a r i a r u m . N o n n e iisdem hisce ( f r u c t i b u s ) , qui n a t u r a sua, iuxta s e n t e n t i u n c u las f a b t t l a r u m senilium illius auctoris, s u n t destituti s e n s u a t q u e fatui, t r i b u i t c u p i d i n e m illius excelsae lucis ? N o n n e ponit visibilem m a t e r i a l i b u s illuni q u i
~
immaterialis
invisibilisque
61
—
est ? N o n n e
murutti
exstruit q u o
ineludit
lueem,
i s t a m q u e u t p o t e i n e x p u g n a b i l e m efficit ut a longe a s p i c i a t u r ? Ex stultitia dein f r u c t u s materiae,
seu
i p s a m m a t e r i a m , similem
cohorti cuidam
w>XuJtpoicw
a r m a v i t a d v e r s u s lucem liaec d i c e n s : "Impulit i p s a m s u a a u d a c i a ad egredi endum
versus
intellectum
p r i n c i p e m : vicit a u t e m , q u o n i a m
d e u s ille b o n u s ,
c u m m a g n o p e r e s t a r e t in t r e m o r e ac in t i m o r e esset, ad v i t a n d a m a l a q u a e in i p s u m insu?*gebant, c o m p u l s u s necessitate eo devenit, ut, ad c o m p l e n d a m c u p i d i n e m m a t e r i a e , e i u s q u e rabieni c o h i b e n d a m , p a r t i c u l a m q u a m d a m
abscinderet
et i n f r a d e m i t t e r e t ex s u a luce, q u a e p a r t í c u l a c o m m ì x t a est m a l i s . In multi t u d i n e enim e r a t m a t e r i a ilia KfAunpaawrc*^. C u m ( m a t e r i a ) c o p i o s a ¡taque e s s e t c u n c t i s istis f r u c t i b u s , R h e a ethnicorum prae
diva, ut videtur, s a p i e n t i o r
erat
Manichaeorum
d e o . b o n o . Hie
enim
illis { d i v i n i t a t i b u s ) ita i n f i r m i o r t i m i d i o r q u e erat, v a c u u s q u e intellectu,
u t ñ e q u e r e p u t a n d u s sit u n u s ex iis qui recte s e n t i u n t : libi e c o n t r a illa ( diva ) , ut in f a b u l i s n a r r a t u r , cum d e b a t natos, p r o
s u u m noverit maritimi S a t u r n u m , q u i eius c o m e -
p u e r u l o s u p e r s t i t e et m o d o n a t o l a p i d e m
obvolutum
fasciis,
t a m q u a t n i n f a n t e m dolo o s t e n t a n s , o b t i n u i t u t S a t u r n u s i s t u m d e g l u t i r e t . Q u a m p u e r i l e s p o r r o s i n t M a n e t i s nugae, p e r p e n d i t e , q u a e s o . " N o n ignis c o m b u r e n s , ait, est in m u n d o lucís, q u i iniicitur s u p e r
malum, ñeque
ferrum
a b s c i n d e n s , n e q u e a q u a e s u f f o c a n t e s , , . N u m q u i d hisce, i m p u r e , indigebat d e u s ? Q u i d ? An ille q u i , ut inquit P a u l u s , v e r b o o r i s sui c u n c t a p r o d u x i t aptus
haud
erat ut n u t u
suo dumtaxat omnia
alieni protulisti, cum et t u i s b o n u s ) in t r e m o r e
steterit,, et q u o d ut
dederit,, n o n
sane quam
d u c a n t u r . Impietatibus belli i n s t r u m e n t ì s
ad
extermtnaret ? Neque
aliquid
b l a s p h e m i i s hoc adiunxisti, q u o d n e m p e "( d e u s
( habenda ), atque aliter
(Heb.1,3)
arcerentur
effugiendis m a l i s
particulam q u a m d a m
q u i sese i n t e r i m u n t , ne in
t u i s et hoc poenam
idem « p r o
inimici
addidisti
quod
infligendam, cum
ex
pro
pace
s u a luce
captivitatem a b -
putasti ( d e u m ) indigere
interim
ipsius
iufirmitatem
i n o p i a m q u e b l a n d í s v e r b i s obtegis, et q u a s i ad i l l u d e n d u m i n q u i s : "illam particulam lucis ideo f u i s s e d a t a m materiae, ut d e i n c e p s , iuxta l o c u t i o n e m t u a m ,
-
62
—
commixtio e l i q u a r e t u r , r e p e r i r e t u r q u e p u r a lux,,. E q u i d e m videris d i s s e r e r e de faece villi n o n v e r o v e r b u m facere d e d e o . P r o s e q u e r i s autem u l t e r i u s : " P o s t q u a m commixtio e l i q u a t u r , d e s i n i t m a t e r i a o m n i n o in abolitionem,,. Hisce v e r b i s •uti et lilis s u p e r i u s
adductis
e x h i b u i m u s te d i c e n t e m : " u t m a t e r i a
aboleatur
de m e d i o , , . C u r n a m , o vane, c u n c t i s hisce dictis d e l i n q u e n s in d e u m In p a t e f a c i e n d a m o m n i m o d a m
blasphémas ?
t u a e m e n t i s a b e r r a t i o n e m profecto e x e u n t varii
c i r c u i t u s t u i . Si enim m a t e r i a m
e i u s q u e f r u c t u s p o n i s sese m u t u o
abolentes,
ita ú t c r e e n t cariem a b s u m e r i t e m , necesse erat, u t o m i t i e r e s illud q u o d post dixisti, n e m p e
paulo
q u o d m a t e r i a ex s e m e t a b o l e t u r , n e q u e o p o r t e b a t ut illam
d i m i c a n t e m c u m d e o b o n o effutires, s i n e r e s q u e q u a e a carie a b s u m i t u r de deo victoriam r e f e r r e , Ast forte q u i s
a l i u s dicit, congru'um
fuisse ut pars
a l i q u a ex luce sese
m a t e r i a e immisceret, e u m in finem ut p a r s ilia p r a e s t a n t i o r victoriam r e f e r e n s i m m u t a r e t m a t e r i a m e a m q u e ad se a t t r a h e r e t . Si r a b i d u s i lie i m m a n i s t a b u l a t o r i m p i e t a t i s talia e s s e t p r o f e s s u s , f o r s a n quaedam
species f u i s s e t eius c o m m e n t i s , n e q u e in foedani illam d o c t r i n a m is
a b initio f u i s s e t l a p s u s . O m n i s e n i m eius c o n a t u s eo tendit, ut m a l o t r i b u e r e t d o m i n â t urn, u t q u e liaud
esse reprobandum
ostenderet
peccatum, utpote
quod
m a t e r i a sit q u a é
cogat ad p e c c a n d u t n , q u a e q u i d e m m a t e r i a fingit c a r i e m a b s u m e n t e m . S u p e r i u s s i q u i d e m i n q u i t : "Jdcirco d a t a fuit p a r t í c u l a lucis, c u m m a t e r i a a r m a t a fuit,,. V e r b a dein i p s i u s hie a d d o "Ut c u s t o d i r e t u r b o n i n a t u r a , m a t e r i a illa b e n e d i c t a effugit de igne m a t e r i a e , et de carie c o r r u p t i o n i s , , . Si ¡taque ipsa n a t u r a boni m a t e r i a e dedit t a m q u a m s u a e i i b e r a t i o n i s p r e t i u m p a r t i c u l a m sui, ne experiretur
ignem
cariemque
d a t a m et m a t e r i a e
corruptricem,
immixtam,
compertum
fit p a r t i c u l a m
illam a b o n o
f u i s s e eum in finem d a t a m ut d e s i n e r e t
atque
c o n b u r e r e t u r , d o n e e e l i q u a r e t u r illa immixtio iuxta i n e p t i a s d e ü r a n t i s Manetis. Q u a r e ¡lie b o n u s in d u a s p a r t e s s c i n d e r e t u r , et p a r t í c u l a lucis a b il 1 o
ablata
s u b i i e e r e t u r m a t e r i a e , et p r o i i e e r e t u r ad cariem a b s u m e n t e m , et c o a g e r e t u r ad
— 63 — p e c c a n d i m i . Dicunt dein quod : " I p s a ¡sta niateriae propter Secus
praebuerit
causam
cur
immixtionem
istatn
cum
autem qua de c a u s a
partícula
lucís
quae
crearetur m u n d u s
iste,
ex
tríalo
coactus
fuerit
immixta fuit
eo q u o d
ad facienda
deus
omnia,
deus indiguisset mundo, h o m i n i b u s q u e qui ipsum
minime erant audituri ? O m n i a enim existentia condita fuerunt post b a n c im mixtionem,
cum
quibus
et
homo { r e c e n s e n d u s
est ) , qui
est
pars
huius
m u n d i , , . Q u o autem pacto vos t a l i a d e l i r a n t e s q u i s p e r f e r e t ? Nonne enitn docetis q u o m o d o deus necessitate c o a c t u s creaverit ? N o n n e et docetis q u o m o d o ille ex materia coacte c o m p u l s a s potuerit constituere compositum h u n c m u n d u m ex c o m m i x t i o n e excitati
sese
coacta ? Et q u o
invicem
elidunt
pacto fieri
ex
praelio,
potest ut cum concitatione,
ac
fructus
materiae
certamine
atque
ex partícula quam a r r î p u e r u n t a bono aliquid exsurgat potius quam dissolva tur ?
Concitalo
enim
et
coactio
pariunt
potius
dissolutionemj non
autem
ç o n s t i t u t i o n e m . U n d e n a m ergo ordinate haec o m n i a reguntur g u b e r n a n t u r q u e , ubi diei horae ordinate
dispositione c o n c i n n e t e m p e r a n t u r , atque ubi sol
succedunt
observatis
normis
s e r i t u r et metitur, et mare n o s c e n s
compositis ? ubi
s u o s fines a r e n a
spiritus
et l u n a sibi fiant,
terra
c o m p e s c i t u r ut coliibeat
situiti ftuxum, q u o s e convertit ad procellas e x c i t a n d a s ? Non a l i u n d e proculdubio quam quia u n u s idemque est universorutn opifex moderatorque qui o m n i a constituit de iisque nempe
fuisse
curant
h a b u i t . Si
perturbationem,
autem
coactionemque
damus, quod praecessisse
asseritis, creationem,
prius nihil
o m n i n o ordinate notum fuisset, sed quidvis dissolutum f u i s s e t . Q u a igitur ratione contenditis immundi vos P l a t o n e m sequi ? Ex q u o vos t a m q u a m b a r b a r o s ponit divina S c r i p t u r a abiicitque utpote dieta s a c r a m i n i m e intelligentes, illico ad t e s t i m o n i a rum
claustra
vobis
properatis a l i e n a et extranea, c u m q u e et Ito-
occluduntur, reperietis
vos
effectos
adversarios
contra
vosmetipsos et c o n t r a q u e m e u m q u e atque o p p o s i t o s . Nonne reapse tales estis, cum
a s s e r i t i s ea, q u a e sibi
invicem
nequaquam
q u a m v i s P l a t o professus est aeternitatem materiae, malam, seu
naturae
consentanea
sunt ?
Porro
n u l l a t e n u s t a m e n materiam
m a l a e affirmavit aut eandem
asseruit
esse ( c a u s a m )
efficientem
mali, vel praelium
commiitentem cum bono uti contenditis. Imo
idem Plato ait deum ex eadem materia mundum liunc effecisse, atque exhinc ipsam materiam vocat rerum omnium matrem, educatricem, atque susceptricem amplissimisque nominibus eandem extollit, Neque tamquam invitum aut coactum inducit deum opificem ad creandum, uti contendunt vestra lingua vestraque
mens cum deo certantes, sed eundem inducit uti opificem voluntarium
atque solummodo ex bonitate. Hinc ait Plato : "Ad illam quaestionem
: q u a n a m de causa Deus res
creatas et hutic universum consti tu it ? r e s p o n d e n t s : quia est b o n u s . B o n o autem nulla inest invidia cuiuscumque rei,,. Et haec quidem rectissime dicit ; ast iIIud aliud quod
asseruit
nempe
materiam ex q u a fuit factus m u n d u s
esse aeternam, minime c o n c e d i m u s . Hie enim m u n d u s materialis factus est. Atqui quod factum est nequaquam est aeternum, cum u n u s Deus increatus sit a e t e r n u s . Omne enim quod non est ex essentia ilia quae super omnia est, id est creatuin proindeque non est aeternum, uti et fidei divinae verba o s t e n d u n t . Ast inquies : undenam ergo m a l a ? En validior Manichaeorum obiectio quae secum ad perditionem pertrahunt imperitos, Gui veritatem docens ego sic respondeo : ex vobis o mali sunt mala, vos ipsi habetis unde obiectio nem diluatis. Cum enim vos estis origo totius mali, quod est causa aegri tudinis, q u a mentes vestrae afficiuntur, nolite alibi malorum causam investigare. Quid igitur
lapides non dubitatis
efTodere ad
p e r q u : r e n d a s mali opes
q u a s abditas habetis in terra vestra ? Malum enim nequaquam est essentia quaedam, sed est a b u s u s facultatis liberi
a r b i t r i i . Sic, exempli gratia, Deus
creavit in corpore oculos ut videant, seu perticipes fiant luminis liuius sen sibilis et visibilis, l u m i n e . Si q u i s est coecitatis,
non tamen effecit coecitatem, cum coecitas sit orbatio a nihilominus voluntarie occludit oculos, is ipse sibi causa
neque
idcirco Deum criminatur tamquam
auctorem
eiusmodi
coecitatis. Essentiarum siquidem auctor est Deus non p r ì v a t i o n u m . Pari et ratione Deus tamquam
oculum
intellectualem
creavit in nobis
mentem
ut
luminis divini iìitellectualis participes simus compotesque contemplandis hisce
— 65 — rebus visibilibus,
atque ex coririnnitate et coagmentatione
existentiam
qui
illius
fecit
disposuitque
hunc
mundi
arguamus
rerum ordinem. "Invisibilia
enim Dei, ut ait Paulus, ex creatura mundi ex operibusque intelliguntur et videntur,, ( Heb . XI, 3 ) . Quidam alius sapiens dicit : "Ex pulchritudine operum quasi ex mensura quadam opifex rerum creatarum cernitur,,. Si porro ab eiusmodi theoria mentem nostrani voluntarie procul aniovemus, imo ad cupi ditates passionesque couvertimus, profecto eo ipso voluntarie occludimus intellectualem nostrum intuitum eique inhibemus coecitatem, quae est discessio a deo, discessio autem a deo est orbatio a lumine, et in hoc consistit peccatum, quod
est
privatio, non essentia,
quae privatio nequaquam substitisset
nisi
oculum tntellectualem occludens a consideratione insita naturae amoyissem, Ast subiungis : necesse erat ut tales fuissemus qui nequissemus deflectere in malum, seti qui nullatenus peccato obnoxii essemus. Equidem
haud alius mihi videris quam ille qui vellet ut vice hominis
lapis vel lignum esset, qui scilicet creaiurae voluntate praeditae atque rationali praefert creaturam sensu destitutam, quae capax non est ut concitetur ad peccatimi : lapis siquidem et lignum et alia eiusmodi nullatenus sunt obnoxia peccato. Creaturas
autem
rationabiles
ideo fecit Deus ut ex eiùs bonitate
reciperent.
Quoniam vero ipse est essentialiter sapìentia, iustitia et lux, iios quoque, per motum
intellectualem
eiusdem scientiae
quo ad eum
luce illustrati
elevamur, ex eius scientia recipimus et
possumus iusti et boni esse et resplendere
scientia ad coelestia percipienda quantum fieri potest, Hanc ob rem ipsi sapientes externi liane esse phtlosophiae definitionem docuerunt. ( Philosophorum ) . "Philosophia est assìmilatio
qua
quis
assimilatur
quantum fieri potest bono qui est ipso praestantior,,. Non aliunde sane talem illi definitionem desumpserunt, quam ex iis quae vera sapientia nostra docet, hominem
nempe ad
exercitationes
imaginem et simjlitudinem Dei
virtutum
s u s c i p i a t . Praecipua
idoneus fit ut imaginem
autem
factum fuisse cum
et similitudinem
imaginis Dei significatio
Dei in se
consistit in libero
9
per sui
—
a r b i t r i o , Si enim
non a voHintate
66
—
nostra
sed a necessitate
recti
fuissemus,
maximopere a similitudine exinde d e f e c i s s e m u s prototypi, a c imago praesertim Dei in n o b i s
quodainmodo
mutilis
esset. Quapropter
nobis
demandata
fuit
cura n o s m e t regendi, atque, ad id praestandtim, a c c e p i m u s facultatem cotigruam Vi'mque p r o r s u s sufficientem, ne l a b e r e m u r in aliquid ex iis quae c o n s t i t u e n t p e c c a t i m i . Id autem evidenter c o n s p i c i t u r in iis qui virtutem recte o p e r a n t u r . Nisi ètiim huic
animali
rational! inesset f a c u l t a s idonea ad recte o p e r a n d u m ,
nemo u n q u a m ex iis qui indesinentem operam iiavarunt disciplinis, recte adeptüs fuisset v i r t u t e m . Cum ergo conspiciuntur r e c t e o p e r a n t e s , concludendum est negligentiam liaud recte o p e r a n t i u m culpam esse iis ipsis iure minime vero Deo
creatori, propterea
quod m i n i m e
adscribendum,
recte operati sint cum id
poterant. Ast dicunt : Minime congrutim erat ut anima s u b i u g a r e t u r huic c o r p o r i , ne ex i n c l i n a t i o n e c o r p o r i s in peccatuin hoc s e q u e r e t u r . Sed, nequaquam haec est c a u s a peccandi, quin imo ideo p e c c a m u s q u i a male arbitrium nostrum d i r i g i m u s . Siquidem nobilium a n g e l o t u m natura cum exempta p r o r s u s sit a quovis ligamine corporali n i h i l o m i n u s s a t a n a s , qui ¡am a n t e a cum stellis lucis n u m e r a b a t u r , d e l a p s u s est, ex eo quod concupierit q u a e ipso e x c e l s i o r a erant, neque ordinem ipsi a Deo s a n c i t u m s e r v a v i t ; q u a r e de eodem s a t a n a ait s a c r a
nec non de iis qui eadem
S c r i p t u r a in quodam
defectione cuin
loco " A n g e l o s
ipso infecti
vero, qui non
Fuerunt
servarunt suum
principatum sed dereliquerunt suum domicilium, in judicium magni diei vinculis aeternis s u b caligine lapsi
sunt
in ilium
reservat,, ( l u d . 6 ) . R e s e r v a n t u r
ignem
finalem, et in" vincula
autem
aeterna in
utpote
qui
c a l i g i n e . lllud
enim "reservat,, respicit tempus futurum, sicuti et P e t r u s scribit ; "Coeli autem qui nunc sunt et terra eodem verbo repositi s u n t igni reservati in diem iudicii et perditionis impiorum hominum,, ( II P e t r . III, 7 ) , Idcirco D o m i n u s q u o q u e in evangelio, a l l u d e n s ad diem iudicii, apparet dicens : "ite maledicti in ignem aeternum reservatum diabolo et angelis eius,, . Porro
isti
quos
vocamus
quoque
daemones
non
iam fuerunt
naturae
— 61
inalae
ita c r e a t a e a Deo
qui
omnia
-
fecit bene, s e d
quia
v o l u n t a r l e seti ex
p r o p r i a v o l ú n t a t e post inalarti v o h m t a t e n i p r o c e s s e r u n t uti Dei v e r b u n i o s t e n d i t . Q u a de c a u s a el v o l u n t a r i e
conceperunt
invidiam
c o n t r a n o s et
bellum
m o v e h d u m . P r o f l i g a n t u r t a m e n c u m D e u s opem fert n o b i s cum eis c e r t a m e n i n e u n t i b u s , a t q u e exhinc c u m v i n c u n t u r , i p s o r u m c o n f r s n g i t u r a r r o g a n t i a e i a * t i o q u e s p i r i t u s , n o s q u e eximie probati h a b e b i m u r p e r victoriam de iis r e l a t a m . Ne q u i s p o r r o c r i m i n e t u r q u o d c o r p u s et a n i m a siinul e x o r i a n t u r . D e u s enim s u a e s a p i e n t i a e u t ita dicam
a b u n d a n t i a n i m a n i f e s t a r e volens, h o m i n e m fecit
imaginem d i g n a m a d m i r a t i o n e , retionalem et s e n s i b i l e m , e u n d e m q u e c o n s t i t u i t in m e d i o
c r e a t u r a e visibilis a t q u e i n v i s i b i l i s . Intellectu
qui supra sunt, corpore
a u t e m ad ea q u a e
e n i m accedit ad eos
i n f r a s u n t , a t q u e cultu
Virtutum
ad eos q u i s u p r a s u n t t r a n s f e r t u r . Ex r a t i o n e i t a q u e vivendi e o r u m qui instificati s u n t c o n t e m p l a s a p i e n tiam
bonitatemque
Dei : ast
cave
criminationem creatoris. Neque
ne
plurimorum
negligentiam
vertas
in
p r o p t e r illos qui e r a n t peecaturi a c f u t u r i ut
ex p r o p r i a i n c o g i t a n t i a procul a Deo d e c i d e r e n t , c o n g r u e n t i u s erat ut n e q u e illi qui iustificati s u n t p r o d i r e n t ad existentiam. P e r u t r o s q u e e n i m a p p a r e t b o n i t a s c r e a t o r i s , q u i cu netos p a r i
r a t i o n e creavit, noti iam
istos ex u n a
natura,
illos vero ex alia d i v e r s a . Ita d a n t u r p l u r i m i q ù i b u s initio i n e r a t s a n e v o l u n tas mala,
quique se macularunt
virtutem
excoluerunt; danturque
cupiditatibus, postea alii
modo
v e r o sese
inverso, lamvero
convertentes per
utramque
d i v e r s a m vivendi r a t i o n e m o s t e n d e r u n t m i n i m e c a u s a m m a l o r u m e s s e D e u m . N a m q u e si, iuxta p e r i m p i o r u m M a n i c h a e o r u m s e n t e n t i a m , d i c e r e t u r c o r p u s coacte impelli ad peccatimi, n e m o p r o f e c t o ex iis qui vinculo c a r n i s d e v i n c i u n t u r iustitiam f u i s s e t o p e r a t u s . Et q u o pacto f a c t u m est u t l o s u e f i l i a s N u n e q u i d e m c a r n a l i , edito i u s s u ad coeli
l u m i n a r i a , fecerit sistere c u r s u m
lingua lunae
et solis e u m in f i n e m ut r e f e r r e t u r de i n i m i c i s victoria, ñ e q u e illam i n t e r c i p e ret nox ? P r a é t e r m i t t o s u b silentio a l i o s
buie s i m i l e s v i r t u t e p r a e c l a r o s v i r u s
q u i c o m m e m o r a n t u r turn in veteri t u m in n o v o t e s t a m e n t o .
— 68
-
Cum hisce itaque eruditi dictis credideritis in u n u m Deum omnipotentem qui est in una quidem essentia ac divinitate, ac in tribus vero personis, eia surgite atque convertite vos ad occidentem, abrenunciantes caligini illi Mani chaeorum, scilicet satanae qui sese extulit super creatorem s u u m sibimetque adplieavit verba quae occurrunt apud Isaiam : "super a s t r a ponam
solium
meum,, ( I s . XIV, 13 ). Et quamvis ille fuerit deiectus, modo per Manichaeo • rum linguas extollitur ad s u m m u m spiritus arrogantiae vertieem, vocaturque caligo initio expers et non facta, pugnatque cum d e o . Deinde convertite vos Orienten! versus, vobisque occurrit cum suis radiis Christus qui est sol iustitiae, qui palam declarat "ego sum lux mundi,, { l o . Vili, 12 ); ipse in se ostendit Patréffl revelatque cum se Spiritum sanctum, ipse vos ducit ad a q u a s vosque lavat lavacro ilio quod est totius veteris vitae ex purga tio, dirigitque ad vitam novam, obruens fluctibus vetustatem
peccati. Vos enim per sepulturam
cum eo sepelimini, vosque induet iuventutem
eius
staturae spiritualis, vosque ita
novos ostendet neque amplius veteres . Haec iam aperte praedixit per Isaiam ostendens magnitudine™ bonitatis et doni. Ait enim : "ego sum ipse qui deleo iniquitates tuas propter me, neque peccatori!in tuorum amplius recordor,, { I s . XLIII, 25 ) . Probe autem dicit in praecitato textu
"propter
me,, : quamvis enim sibi
v o s „ , o p u s est tarnen, ut compleat deficientiam "propter me,, scilicet gratiam meam facio causam quae Deum decet, pro vobis cunctis mortem
proponit dicere "propter
nostrani,
proindeque
dicit
d o n i . Idcirco enim gratia,
gustavi et ex mortuis resurrexi,
ut vobis talia elargirer. Quamobrem etiam P a u l u s dicebat : "Non ex operibus iustitiae, quae nos feci miss, sed secundum suam misericordiam salvos nos facit, per lavacrum Isaias dein
regenerationis et renovationem
Spiritus sancti,, ( T i t . III, 5 ) .
propheta cum gloriatur in magnitudine doni inquit : "Exultant
pauperes p r o p t e r Dominum
in laetitia : et qui s u n t sine spe ex
hominibus
implentur iucunditate,, ( I s . XIXX, 19 ) . Quir.am vero sint "pauperes,, et "qui sunt sine s p e „ , disce a Paulo qui docet : "Eratis in ilio tempore sine Christo, alieni a conversatione Israel et hospi)
C o n c e n t u s citliarae meae a decoro officio ( s a c r o ) c e s s a v i t . Haud am -
p l i u s in fine c a n t i c o r u m meorum proferet sacerdos oratiouem ¡.2?.
.«> (at)
Absolutus est finis meorum dierum, inique a vobis s e i u n c t u s . Vos ita-
que pacem habeatis : ego autem inveniam c o r a m Deo m i s e r a t i o n e s . (L)
Proficiscatur
spiritus tuus discedensque
perveniat ad regionem
Det B e n e d i c t u s nobis q u o q u e ut revelatis faciebus ipsum
vitae.
inspiciamus.
(1) Legenduin est fr.— WS pro (2) Notandus est LISUS liturgicus qui et illa aetate vigebat, ut post cantica vel psalmos diceret sacerdos o ratio nen . Cf. S t u d . s y r . fase. Ili p . 18, 20 (3) Huius hyrnni stropha quae incipit cum lit. (»} excidit ex cogi'cibus officii exsequiaruin.
—
16
-
VI
( E x c o d . s y r , in oppido Alkosh
asservato,
collato c o d . M u s . B o r g i a n i 8 2 )
T r a c t a t u s de h a e r e s i b u s
Quoniam ex haereticis
multi s a c r o s L i b r o s plurimutn
r u p e r u n t q u e , operis pretium agentes, indicemus
quanam
est ut, hac etiam de c a u s a
iidem
haeresis eos vitiaverit, q u a e n a m q u e in eisdem enumerentur
haereses, quidve
affirment, seu
adulterarunt cor -
de r e velociter
atque breviter
libri fuerint depravati, q u a e n a m nihil ¡rnrnutaverit. Quot autem quidnam
haud vacat modo dicere : nihilotninus ex multis
singulae
pauca
profiteantur,
excerpentes
necesse
est ut qitas singulae i n d u x e r u n t depravationes d e l i n e a m u s d i s t i n c t i s capitibus atque scripto c o n s i g n e m u s , ut sit m e m o r i a iis qui lecturi s u n t . Haeresis s a b b a t i a n o r u m qui s y r i a c e d i c u n t ü r jL Dicunt isti sacrificium loco diei dominicae offerendum esse die sabbati (1), quae est quietis, et pro evangelio coetu, tiec
esse
abolendam
legendum esse in fine péntateuchum
circumcisionem,
neque
abrogandas
corani
observantias
legis ( Mosaicae ) , a t q u e i n s u p e r typum paschae retinendum, q ü u m nova minime
adversa sit v e t e r i . Etsi
autem
iidem
lex
legem ( Mosaicam ) s e r v a n d a m
cupiant, sese c h r i s t i a n o s vocant. H o r u m beatus q u o q u e P a u l u s mentionem facit cum de
iis dicit : "Cavete
canes, cavete
operarios,, ( P h i l . III, 2 ) cum
reiiquis
carnis circumcisionem atque
quae
cavenda
idem
malos
apostolus i u b e t .
Haeresis sectae S i m o n i s ( magi ) S e c t a t o r e s huius S i m o n i s , quem d e n o m i n a b a n t (
(1, C f . S . Ignatiitm M. ad Magnesios, IX, X .
) Sher.ioon, ipsum
_ fìlium esse Dei
17 —
dicebant, e u m q u e vocant
virtutétn (1) a b s c o n d í t a m
ereatoris.
E x eo quod a u s c u l t a v i Patri, qui ipsum ad nos liberandos misit, ex auscultat o n e nomen S h e m o o n ( y a S a * . ) sortitus e s t . S e d deineeps apostoli, adempto ilio nomine, eum (
) Simon
nuncuparunt.
P o r r o iidem ipsius s e q u a c e s confecerunt sibi evangeíium q u a t u o r epistolarum, quem i n s c r i b u n t "librum regionum,,, E r a n t autem o m n e s magi, filümque coccineum atque roseum alligabant suis Collis, sicuti pontífices veterum eodem modo
capitis
crines
p l e c t e b a n t . Assidue
v a c a b a n t incantationibus alienisque
operibus, H a e r e s i s Marcionitarum P r a e d i c a n t isti tria entia : bonum, iustum et malum . Iidem depravarunt libros ( s a c r o s ), inductis additionibus in evangelium atque in apostolum : libro vero
praxis a p o s t o l o n n i i de medio s u b l a t o s u b s t i t u e r u n t alium quem denomi-
nant ( J.~irr> ) i . e . " s u m n i a m , , , ut esset secundum in principem
apostolorum
sibi c o n s t i t u e r u n t
placita e o r u m . P r o P e t r o
M a r c i o n e m , et pro p s a l n i i s
sibi
confecerunt h y m n o s s a c r i s suis officiis d e s t i n a t o s . Inficiantur autem c o r p o r u m resurrectionem . H a e r e s i s s e c t a e Manetis Hi q u o q u e praedicant duo entia, b o n u m scilicet et malum, c o r p o r u m resurrectionem
denegant,
solem et
lunam a d o r a n t ,
c e n s e n t impuros, atque cuivis rei q u a e in mundo runt.
Mens
ipsorum
redolet
immanent
coniugitim
reiiciunt,
cibos
existit a m m a n i inesse a s s e -
perversitatem,
blasphemiam
atque
blateratum in Deum p r o f e r u n t . P r a e d i c a n t septem (2) et duodecim, affirmant que dari f o r t u n a s fata a t q u e h o r o s c o p o r u m d e c r e t a . A s s i d u a m operam
navant
astrologiae a t q u e i n c a n t a t i o n i b u s . H a e r e s i s sectae P a u l i ( S a m o s a t e n ì ) Confìtentur isti in u n u m
Deum, quem
dicunt u n a m
(1) C f . Act. a p o s t . VII!, 9 etc . (2) l . e . septem planetas et duodecim signa zodiaci.
naturam
unamque
— 78 — personam, quin
c r e d a n t in V e r b u m
s a n c t u m : sed i p s a m nominibus. Aiunt
filium
n a t u r a e P a t r i s , n e q u e in S p i r i t u m
n a t u r a m ( Dei J a f f i r m a n t u n a m
Dominum
nostrum
esse s i m p l i c e m
personam
tribus
cum
h o m i n e m uti u n u m ex
nobis, e u n d e m in s u a n a t u r a esse sicuti n o s , a t q u e ex Maria f u i s s e initium filii. A t t a m e n p r o p t e r eius p r a e s t a n t i a m cum f u e r i t electus ut esset l i i u n a n a e n a t u rae liberator, ipsi a d i u n c t a est d i v i n a gratia, a t q u e p e r v o l u n t a t e m ac a m o r e m in ilio habitavit,
quapropter
d i c t u s fuit filius Dei, cum
s i m p l e x . Ubi p o r r o in { s a c r o ) codice rant sempiternam
Filii
iidem
interim
o f f e n d e b a n t dicta
divinitatem, d e m o n s t r a n t q u e
esset
homo
q u a e decla-
T r i n i t a t i s p e r s o n a s , illis
s u b l a t i s s u b s t i t u e r u n t a l i a . Minime a u t e m t i t u l o s l i b r o r u m p r o p h e t a r u m a p o s tolorumque
mutarunt,
sed
singulos
libros
uti
p r o s t a n t , sic s u i s
nominibus
vocant. Haeresis sectae Audianorum A s s e r u n t isti T r i n i t a t e m tas subsistere
secum
existere in c o m p o s i t i o n e , p e r s o n a s q u e c o m p o s i -
invicem . Ex iis s u n t q u i d a m
ascetae
i e i u n a n t e s , dediti
excipiendis peregrinis, a s s i d u i q u e per t o t i u s vitae dies in f l e t u . Si q u i s a u t e m p e r t r a n s i e n s illosque v i d e o s ridet, eum de medio d i m i t t u n t . Haeresis Barborianorum P r o p t e r h o r u m n e f a n d a , i m m u n d i t i e m , lasciviam m a x i m a m , gesta abiecta, a c t i o n e s foedas, nec n o n
ob
infantium
sanguinem
quem
p r o f u n d u n t , s u p e r s e d e o a s c r i b e n d o q u i d p i a m ex e o r u n d e m
in i n c a n t a t i o n i b u s narratione.
Haeresis Cucitarum S u n t isti p l u s m i n u s v e sicuti S a m a r i t a n i , n e q u e m o r t u o s s u o s s e p e l i u n t , sed m e r c e d e alios c o n d u c u n t h o m i n e s ad s e p e l i e n d u m vita d e f u n c t u m . Inficiantur resurreetionem ; abhorrent
leprosos
laborantesque elephantiasi
ceterisque
aliis l a b i b u s . N o m i n e d u o d e c i m a p o s t o l o r u m sibi c o n f i x e r u n t d u o d e c i m e v a n gel i s t a s . Hi q u o q u e t o t u m n o v u m t e s t a m e n t u m d e p r a v a r u n t , m i n i m e v e r o vetus. Haeresis Daissanitarum C o n f i t e n t u r hi q u o q u e in b o n u m et m a l u m , d i c u n t q u e , uti Manichaei, d a r i fortini as, fata et h o r o s c o p o r u m d e c r e t a . P r a e d i c a n t q u o q u e Septem et d u o d e c i m .
— 79 Demunt Creatori
potestatem regendi
mundiim, negaiit
Uomini inesse liberum
arbitriuni, infitianturqiie c o r p o r u m resurrectionem ad i n s t a r Marcionitarum
ac
M a n i c h a e o r u m . Induunt
ex
dein vestes a l b a s a s s e r e n t e s a l b a s
parte boni, nigras autem indutos ex parte mali
indutos vestes
esse.
H a e r e s i s Arianorura, E u n o m i a n o r u m ac Macedoniorum Praedicti in quibusdam inter s e c o n s e n t i m i ^ in quibusdam autem dissent i u n t . Ariani eiiim et E u n o m i a n ì dicunt Filiuni D e i , e s s e creaturam, Macedon • ins vero ait Filium quidem c o n s u b s t a n t i a l e m ( Patri ) , sed Spiritimi s a n c t u m esse creaturam . P o r r o A r i u s
et E u n o m i u s
in
libros s a n c t o s
nul las
omnino
depravationes invexere, ast Macedonius quaedam immutavit loca in novo t e s t a mento. Haeresis Montani Nuncupant isti beatam Mariani nfgrcium
habuisse, atque ex ipsa
divam, quacum dicunt
natum
fuisse F i l i u m
Archontem com -
D e i ; aliaque
atque indecora dicta invehunt in s u a s n a r r a t i o n e s : isti q u o q u e c r a e scripturae
l i b r o s . Habent
insolita
foedarunt sa-
p o r r o per a n n u m q u a t u o r ieiunia q u a d r a g i n t a
dierum. Haeresis Timotheistarum Sunt
ubique sìculi
nos, nec
quidpiam
vitiarunt
in lïbris sacris, n e q u e
ullatenus deliquerunt quoad fidei d o g m a t a . S e d tantum r e p r o b a n t qui dent opes quin
possi -
iiìas c o m m u n i coetui d e n t . Magis quam laici multi s u n t inter
hos m o n a c h i . Haeresis tandem
Catharorum
qui s y r i a c e dicuntur ( | » j a j ) p u r i . Hi q u o q u e neque s e r i p t u r a s foedarunt neque deliquerunt in fidei professione. Respuunt poenitentes
ilium
tamen qui peccant, neque i n d u c u n t u r ad admittendum qui
sive
m o r a dimittunt de m e d i o .
multimi
sive
parimi
deiiquit, sed eundem
inter hand
—
Hisce ecclesìa
ìtaque c u n c t i s h a e r e s i b u s
sancta
80
—
multisque aliis teterrimis veluti
o b n u b i l a b a t u r . Neque referre singillatim
tempore in orbe sit o b o r t a , quam per regionem sint loca in q u i b u s singulae pellentur e a r u n d e m
praevaluerint
nimbis
vacat q u o quaelibet
incoeperit
serpere,
quaenam
haereses, vel queis n o m i n i b u s a p -
inventores.
Quamvis vero opportunum minime sit ut universam de h a e r e s i b u s e n a r rationem
modo
niliilominus
describamus,
pauca
breviter
ne
ab
inito
adnotamus,
cursu
prosequendo
distineamur,
ut o s t e n d a m u s ad q u a n t a m , ecclesia
s a n c t a pervenerit deiectionem d e m i s s i o n e m q u e , qualisque angor, vexatio atque persecutio
contigerit
fidelibus in quibusdam
locis
ilia aetate,
qua
homines
fideles baptizabant in laicorum domibus, sacrificiumque offerebant in a b s c o n dito o b
metum
depellebatur
persecutionis.
fidelesque d e m i s s o
h a e r e t i c i . T u n c quemadmodum solque
ipse in medio
Dum
Ìtaque
rectitudo
opprimebatur,
capite incedebant, e c o n t r a cornu radii
solis
inter
tenebrosas
n e b u l a e obseurae vi sui s p l e n d o r i s
nubes
Veritas
extollebant videntur,
elucet, ita a p p a r u i t
c o r o n a fidelis imperii invicti, C o n s t a n t i n u s dignus omni tempore b o n a m e m o r i a rex t r i u m p h a t o r : hie est filius H e l e n a e .
—
81
—
Appendix Apostolicae bibliothecae Vaticanae codex s y r . signatus 11 . 135 inde a f . 87 r. continet a n o n y m u m o p u s adversus Nestorìanos « i - i a ^ u s u " ^ a - D Ì V . Inprirnis probatur ibidem
doctrina orthodoxa de u n a filii Dei incarnati persona
ex testimoniis Àthanasii,
Basilii,
ad thesim demonstrandam scripto
adversus
Habib
Gregorii et loannis
proferuntur
Chrysostomi.
Postea
fragmenta ex Philoxeni Mabbugensis
a r o m a t a r i u m (1), atque
ex
eiusdem
epistola
ad
Arziinitas (2). Tandem subiuiiguntur dicta Clirysostomi et Gregorii Nysseni de eodem argumento . Quibus expositis, contendit auctor disputationis Nestorianos, asserentes Christum Dotninum esse simplicem hominem in quo habitabat Dei filius, proxinie accedere ad sententiam ludaeorum aeque ac ethnjcprum de lesu . Tarn quam
ludaeorum
tamquam autem
dicta allegai Math. XXVII, 6 3 ; l o a n . IX, 16, l o a n . X, 34 : ethnicorum
inserii
quasdam
sententias ex luliano apostata
atque ex sophista Libanio. Deinceps sic prosequitur f . 90 , . ^.-iL?
s-Wioh