Studia Syriaca 9781463222918

Citation preview

Studia Syriaca

j

v

mi

,

V V

Syriac Studies Library

12

Sériés Editors Monica Blanchard Cari Griffïn Kristian Heal George Anton Kiraz David G.K. Taylor

The Syriac Studies Library brings back to active circulation major reference works in the field of Syriac studies, including dictionaries, grammars, text editions, manuscript catalogues, and monographs. The books were reproduced from originals at The Catholic University of America, one of the largest collections of Eastern Christianity in North America. The project is a collaboration between CUA, Beth Mardutho: The Syriac Institute, and Brigham Young University.

Studia Syriaca

Volume 2 Edited and Translated by

Ignatius Ephraem II Rahmani

1 2010

gorgias press

Gorgias Press LLC, 954 River Road, Piscataway, NJ, 08854, USA www.gorgiaspress.com Copyright © 2010 by Gorgias Press LLC Originally published in 1904-09 All rights reserved under International and Pan-American Copyright Conventions. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, scanning or otherwise without the prior written permission of Gorgias Press LLC. 2010

O

1 ISBN 978-1-60724-790-6

Reprinted from the 1904-09 Beirut edition.

Digitized by Brigham Young University. Printed in the United States of America.

Series Foreword

This series provides reference works in Syriac studies from original books digitized at the ICOR library of The Catholic University of America under the supervision of Monica Blanchard, ICOR's librarian. The project was carried out by Beth Mardutho: The Syriac Institute and Brigham Young University. About 675 books were digitized, most of which will appear in this series. Our aim is to present the volumes as they have been digitized, preserving images of the covers, front matter, and back matter (if any). Marks by patrons, which may shed some light on the history of the library and its users, have been retained. In some cases, even inserts have been digitized and appear here in the location where they were found. The books digitized by Brigham Young University are in color, even when the original text is not. These have been produced here in grayscale for economic reasons. The grayscale images retain original colors in the form of gray shades. The books digitized by Beth Mardutho and black on white. We are grateful to the head librarian at CUA, Adele R. Chwalek, who was kind enough to permit this project. "We are custodians, not owners of this collection," she generously said at a small gathering that celebrated the completion of the project. We are also grateful to Sidney Griffith who supported the project.

Omnia proprietatis j u r a vindicantur

uzcO

/ Y ^

£

o~?f, 5 r R /V ? ASMUTE O# ASISTÍAN MENTAL «am

RESEARCH

vm or mm

STUDIA

SYRIACA

FASCICULUS II

APOCRYPHI

HYPOMNEMATA DOMINI NOSTRI SEU

A C T A PI LATI ANTIQUA VEESIO SYRIACA QUAM NUNC PRIMUM EDIDIT LATINE VERTiT ATQUÉ NOTIS ILLUSTRA VIT

IGNATIUS EPHRAEM II RAHMANI PATRIARCHA

ANTIOCHENUS

SYRORUM

T Y P I S PATRI ARCHAI .IBI 'S IN SEMINARIO SCHARFEN SÌ IN MONTE U B A N O MCMVII1

Ad iectorem Libelli apocryphi inscripti " h y p o m n e m a t a Domini nostri,, et magia noti s u b titulo "acta Palati,, vel etiam "evangelium Nicodemi,, textus originarius g r a e c u s juxta duplicein

recensionem

A, B

pluries,

r.ominatim

vero

a

C.

Teschendorf ira opere "Evangelia apocrypha,, typis editusfuit. In praefato volumine adiectae quoque f u e r u n t ipsius libelli antiquissimae interpretationes turn coptica ex foliis papyraceis fere saeculi V, tum latina quam exhibet codex palimpsestus item saeculi V vel VI. T a n d e m a n n o 1896 dicti apocryphi versionem armenatft li! lucem vulgavit F . C o n y b e a r e in studia biblica t , IV. Cum

autem,

sedia la

investigatione

praemissa,

iampridem

nobis exstare in dirabus p r a e s t a n t i s s i m i s codicibus illius •vetusta m usui

-syrtacam

nostrae

versionem, postq r. a ni

bibliothecae,

sumus

arbitrati

curavimus gratam

innotuerit

scripti

eosdem

apocryphi

exseribendos

nos allaturos

utilitatem

c h r i s t i a n a e antiquatatis culto.ribus, eden do typis illam versionem ex praedictis codicibus u n a cum latina vimus. Prior

autem

interpretatione

syriacus

quam ex syriaco fideliter elabora -

codex a p o g r a p h u s ex quo

depromitur

textus

n o s t e r e x s t a t iti u r b e Mossili et refertur ad saeculum XIV, alter, qui custoditili" iti ecclesia

sanctae

Samonae

Mardin, est m e m b r a n a c e u s

in

oppido

Mediad

litter is estrangelis

in

exaratus,

monte Masiò

prope

uti videtur, sasculo

Vili. Videntur autem ambo isti codices videlicet Mossulanus et Medìadensis ex u n o edemque vestustiore apographo directe procedere . Id deducitur non solum ex eo. quod in textu, quem ex iisdem hic edimus, paucae t a n t u m deprehendant u r lectiones variantes quae a d n o t a n t u r in pagina

pracsentis editionis, sed

praesertim ex eo quod in utroque codice desini libelli prologus, nec noti c a p . 1 a n . 1 u s q n e ad medium n . 2, ita ut post pràefixurii titulum ibidem exor -

— II _ d ì a n t u r acta ab a b r u p t a phrasi "Egressus vero cursor,,. Proinde concludendum est codìcem vetùstiorem ex quo duo illi olim exscripti f u e r u n t mutilum fuisse. Porro eo majori aestimatione h a b e n d a est syriaca, quae nunc primum in hicem prodit, versio, quod ilia primigenium textum exhibere videatur, Dum enim très antiquissimae versiones coptica latina et armena, paucis admodum exceptis, graecum

textum juxta recensionem A u n d e q u a q u e

pressius s e q u u n t u r et

cum eo conveniunt, nostra e contra versio, quae graeco textu in forma concision est, plura manifesta disputabitur,

iudicandum

praesefert est

indicia,

ex quibus, uti

ex originali graeco,

ex

in

proiegomenis

quo interpres

syrus

illam confecit, efformatum fuisse q u a r t o probabiliter saeculo ad fmem declinante graecum textum qui ad nostras pervenit m a n u s in recensione A . Ex dictis itaque apparet quanti sit momenti edere versionem istam syriacam,

quae

sola

exhibet primigeniam

formam

huius apocryphi scripti, quod

prodiit aliquo intervallo ante t e m p u s Theodosii I et Valentiniani II. Non a b s re praeterea erit animadvertere istam syriacam versionem p l u r e s exhibere ex s . Scriptura et praecipue ex N . T . allegationes, q u a r u m nonnulla^ coalescunt ex sententiis depromptis ex p l u r i b u s evangelistis simul inter se connexis. Neque semper illae allegationes scripturales verbatim respondent textui graeco vei syriacae versioni evangeliorum. Occurrunt nes

quae referunt variantes quae

quoque ibidem

in q n i b u s d a m codicibus vel

citatio-

vetustissimis

versionibus N. T . l e g u n t u r . Habes exempta eiusmodi citation u m collectarum ex variis mem bris versuum diversorum

evangelisfarum cum variant;bus lectionibus vel o m i s s i o n i b u s

in c a p . tv il. I ubi citatio scripturalis desumpta est ex l o a n . XVIII, 38 et Luc. XXIII, 2 2 ; et in c a p . fx n . 1 ex l o a n . XVIII, 39, Math . XXVII, 16,21 Luc XIII, 18, M a t h . XXVII, 22, 23, L u c . XXIII, 23; et in c a p . XI n . 1 ex L u c . XXIII, 44 M a t h . XXVII, 45 L u c . XXIII, 45 Math. XXVII, 51, 5 0 . Ideo autem haec volumus notanda ut luculenter a p p a r e a t quam inmeritoiionnulli

moderni

ex detectis

minimis

fragmentis

N . T , v . g . in

papyro

Fayumensi ( Resch a u s s e r c . paralleltexte zu den Evangelien t. II p . 2 8 } arguere

— HI — /audent exstitisse evangelia anteriora nostris quae synoptica d i c u n t u r .

Tandem ad calcetti praefatae versionis visum est addere tamquam append i c e s cum interpretatione latina omnia ilia apocrypha documenta, quae legunt u r in iisdem codicibus nostris syriacis, quaeque referuntur ad

commercium

epistolare quod fingitur evenisse Herodem inter et Pilatum et vicissim, vel inter Pilatura et Tiberium de Christo D o m i n o .

In seminario Scharfensi die I ¡unii a n n i salutis MCMVIII

Prolegomena

Ut aequum

proferatur

iudicium de valore syriacae versi onis, quam iti

lucem modo edimus, libelli hypomnematum de Domino nostro, quaedam

brevi-

ter nobis expendenda sunt in distinctis paragraphis.

1. De Ütulo libelli

In syriaca versione ex subscriptione, quae ad calcem apponitur, excerptus fuit brevis titutus praefixus libelli initio, qui sic exprimitur : hypomnemata memoriae ) Domini

nostri Jesu

C h r i s t i . Ampliorem

titulum graecus textus istum praesefert:

T0'J

(i.e.

ex prologo depromptum Kuptou ^¡awv frpou Xp«rro»

XPAX&evt» i n Ifevruw na«TOUW .HUÌC sirtiilisést titulus qui vetustissimae ejusdem opéris eopticae interpretation! praemittitur : commehtarii Salvatoris nostri cònscripti

sub Pontio

P i l a t o , In codieibus latinis plerisque

legìtur

sequens

titulus : gesta Salvatoris nostri. Huìc titulo in nonnulis exemplaribus additur: quae invenit Theodosius

magnus in praetorio P i l a t i . Ejusmodi autem additio

minime cohaeret cum prologo, in quo declaratur quemdam nomine Aeniam vei Auaniam

invenisse illa gesta atque eadem ex liebraico in graecum

sermonem

interpretati:m e s s e . Tandem communius inscribitur ; gesta vel acta P i l a t i . Quae inscriptio

non alio sensu accipienda

est quam : gesta vel acta

J e s u Christi

sub P i l a t o . Hisce breviter indicatis, praestat ad notare nullatenus cum opere, de quo dissenni us, eonfundendum esse illùd scriptum ad quòd s . lustinus m . in sua apolog. [, 35, 48 bis appellai sub nomine "acta de Christo sub Pontio Pilato,,. Ibi eri ini significantur

acta in publico instrumento

consuetudine ( C f . E u s e b . h . eccl. II, 2 ) Romani

consigliata

et ex antiqua-

ad Caesarem

transmissa

De q u i b u s itiridicis scriptis exstat disertum testimonium Tertuiliani in apolog.. 21, ubi quidem

primo n a r r a t

verbo a Christo daemones ex hominibus fuisse-

excussos, coecos reluminatos, leprosos purgatos, paralyticos restrictos, rnortuos vitae redditos, procellas compitas etc. Dein subdit Iudaeorum primores magistrosque videntes ingentetn inultitudinem ad eu m deîlectentem, obtulisse eundem Pontio Pilato a q u o extorserunt ut d a r e t u r eis in crucem tollere eundem Iesum,, et, cum spiritum verbo dimisit, medium

orbem sole signante,

lux subducta

est. Hinc n a r r a t quamvis c o r p u s fuit conditum in sepulcro et a militibus ditigenter custoditum, ne discipuli suspectas fallerent ablato cadavere, tertia tamen die, concassa terra, mole quae obstruebat sepulcrum revoluta, et custodia pavore disiecta, nullis a p p a r e n t i b u s discipufis, nihil repertum fuisse in sepulcro, exceptis exuviîs e i u s . Inde concludit postquam cum diseipulis quibusdam ad 40 dies egit docens eos, ordinavitque ipsum

in Galilaea

illos ad praedicandum per orbem,

circutnfusa nube in coelum fuisse receptum . Q u i b u s expressis, subdit

"Ea omnia super Christo Pilatus, et ipse iam pro s u a conscientia christianus, Caesari tunc Tiberio mmciavit,,. Iam vero luculenter patet, neque omnia de Christo in recitatis verbis Tertuiliani referuntur, neque eodem ibidem exponuntur, contineri in nostro

libello

quae

ordine q u o

"hypomnemata Domini

n.J.

Ch .„ . Imo evidens est ibidem Tertullianum designare relationem authenticam scriptam

ab

ipso

Pilato

et

datam ad

Tiberium

super

Christi

miracula,

doctrinam, adductionem ad tribunal, crucifixionem, mortem, resurrectionem et ascensionem . Item

neque in nostro libello adamussim d e p r e h e n d u n t u r singula

quae

s . Iustimis m a r t y r in d u o b u s superi us notatis locis apologise I scribit iuxta prophetias Isaìae et Davidìs

expleta fuisse in

crucifixione. Proimie nullatenus

Christi adventu

désignât ibidem

et

in

nostrum libelltim cum

ipsiuspost

dicta statim subdit "addisci posse ea gesta esse ex actis confectis s u b P i l a t o , , . Postremo loco conchidimus a n o n n u ' l i s libelluni nostrum q u o q u e appellari "evangelium Nicodemi,,, quae quidem a p p e l l a t o , q u a m q u a m in nullo codice eidem veluti titulus p r a e p o s i t i reperiatur, nihilominus desumpta fuit ex s e c u n d a

—

3

-

p a r t e prologi, qui initio praefigitur. ibi enirti refertur "Nicodenuim o m n i a q u a e principes

s a c e r d o t u m et reliqui

hidaet

egerunt

adversus

Salvatorem

scriptis

m a n d a s s e Uteris h e b r a i c i s , , . C e n s e n d a tarnen videntur ista verba a b i n t e r p o l a t o r e s e r i u s inserta in fine prologi, cum eius initio diserte affirmetur eadem h y p o m n e m a t a a ludaeis fuisse scriptis

consignata

lingua

bebraica. Porro

iam

supra

m o n u i m u s in s y r i a c a

v e r s i o n e primam prologi partem t r a n s t a t a m inveniri ad c a l c e m libelli t a m q u a m epigraphen ; s e c u n d a m

vero partem

in eadem

d e s i d e r a r ! in mutilo

codice a p o g r a p h o u n d e desunipti s u n t a m b o nostri c o d i c e s . Hisce p r o g r e d i m u r a d aetatem dèfiniendam hujus libelli

vetusti ori praemissis,

apocryphi.

E u s e b i u s noti semel in h i s t , e c c l . I, 9, 1! mentionem facit operis scripti s u b n o m i n e pseudo - h y p o m n e m a t u m S a l v a t o r i s nostri et F i l a t i t e s t a t u r q u e IX, 5 eadem m e n d a c i a et c a l u m n i i s b l a s p h e m i i s q u e c o n t r a D o m i n u m plena, subditq u e a n t e breve t e m p u s in odium

christianàe

religionis ilia f u i s s e

mendaciter

plasmata, i u s s u q u e Maximini orientis i m p e r a t o r i s p e r pagos et u r b e s in provinciis

propagata et edito

addiscerent videlicet mata

declamarentque.

vel ad

Christi

mandato scholarum Ex

appugnandum

magistris ut ilia m e m o r i t e r pueri

quo testimonio longe

Domini,, c o m p o s u i s s e

lateque

ethnicos

alterutrum

diffusum sua

deducendum est,

scriptum

"hypomne-

p s e u d o - h y p o m n e m a t a , vel

statini ac s e d a t a fuerit Maximini in eh r i s t i a n o » s a e v i t i a , eosdem s i n c e r a hypom n e m a t a de D o m i n o n o s t r o edidisse et divulgasse ut m e n d a c i b u s b l a s p h e m i i s q u e ethnicorum m e m o r i i s ea o p p o n e r e n t . P r i m a autem h y p o t h e s i s

probaoilior

videtur. Accedit testimonium s . Epiphanii qui in haer. L . Q u a r t o d e c i m a n o r u m n 1 a c t a F i l a t i diserte

c o m m e m o r a t , et notat v a r i a n t e s lectiones

exemplarir.rum

e o r u n d e m a t q u e ex iis brevem proferì citationem, q u a e totidem v e r b i s hodie in s e c u n d a parte prologi

reperitur.

G r e g o r i s T u r o n e n s i s in h i s t . F r a n c o r u m

1, XX, XX111 duo producit

loca

ex actis nostrìs, et ex iitis quidem q u a e interpolata fuerurit, pronti e x h i b e n t u r in textu g r a e c o et in v e r s i o n i b u s a b ilio d e r i v a t i s . Attamen

2

falso ipse

putat

_

4 —

eadem esse ilia a t q u e acta a u t h e n t i c a q u a e P i l a t u s confecit t r a n s m i s i t q u e ad T i b e r i u m . Sic e n i m ibi scribit " P i l a t u s a u t e m gesta ad T i b e r i u m

Caesarem

mittit et ei tarn de v i r t u t i b u s Christi, q u a m de p a s s i o n e vel r e s u r r e c t i o n e e i u s i n s i n u â t . Q u a e gesta a p u d n o s hodie r e t i n e n t u r scripta,, . Addatiir iis q u o d cum e o r u n d e m a c t o r u m j a m

exstiterint antiquae inter

pretationes, coptica, i n q u a m , q u a m s e r v a r u n t folia p a p y r a c e a saeculi v, et latina q u a e

h a b e t u r in codice p a l i m p s e s t e Vind . s a e c . VI, d i c e n d u m est text urn

g r a e c u m a n t e e l a b o r a t a s t r a n s l a t i o n e s jam notabili t e m p o r e p r o d i i s s e . Q u a p r o p t e r ex t e s t i m o n i o Eusebii

c o n c l u d e n d u m esse saltern p a u l o post

initium saeculi q u a r t i c o n s e r i p t a f u i s s e c h r i s t i a n s ita divulgarl

c o e p e r u n t , ut s . E p i p h a n i u s

h y p o m n e m a t a , q u a e statim

circa a n . 375 in q u o

edidit suuffl

librum c o n t r a h a e r e s e s ea a d h i b u e r i t , s i m u l q u e notaverit v a r i a n t e s exemplarium Ex

eorumdem

lectiones.

h a c t e n u s dictis m i n i m e videtur

annum

quo hypomnemata

pritnum

e x a r a t a fuerirtt d e s i g n a r e ilia nota t e m p o r i s q u a e i n s e r i t u r in prologo s e c u n d u m q u a m A e n i a s vel A n a n i a s

refert se convertisse in g r a e c u m ilia acta s u b

i m p e r i o Flavii T h e o d o s i i a n n o XVI11 et Flavii Valentiniani a n n o VIII indictione Accedit q u o d ista nota t e m p o r i s desit in s u b s c r i p t i o n e Atianiae q u a e ad ftnetrt a c t o r u m a p p o n i t u r . Merito igitur

p r a e s u m e n d u m est e a n d e m

notani

indicare

aetatem

interpolationis, seu t e m p u s q u o ex p r i s t i n o textu graeco q u e m v e r s i o

syriaca

exprimit e f f o r m a t u s f u i t p r a e s e n s g r a e c a recensio e o r u n d e m a c t o r u m .

3 . De lingua q u a o r i g i n a r i u s libelli textus e x a r a t u s f u i t

Q u o d A e n i a s asserii, in prologo vel iuxta d i s p o s i t i o n e m versionis Syria cae

in

subscriptione,

hypomnemata

quae

ipse graece

consigliata litteris hebraicis, nequit solido d e m o n s t r a r i verisimile

est verum

libelli scriptorem, ut iis q u a e

reddidit, f u i s s e p r i u s

a r g u m e n t o . H a u d in -

n a r r a i de Christi Domini

crucifixione r e s u r r e c t i o n e et a s c e n s i o n e m a j o r e m t'idem conciiiaret, exeogitasse illum a d i u d i c a n d u m esse h e b r a e i s t a n q u a m a u c t o r i b u s , et ad magis

magisque

-

5

suLim talem propositum confirmandum

-

finxisse

etiam

e u n d e m fuisse h e b r a i c i s

litteris c o n s c r i p t u m . N i h i l o m i n u s ipse textus g r a e c u s prouti ad nos venit c a p . I n . 4 s e q u e n tem sententiam integrarli non iam in h e b r a i c a sed in a r a m a i c a l i n g u a etsi aliq u a t e n u s c o r r u p t a exhibet ' W w a ^ ¡ S p o ^ B a p o u * « ^ a W a i „ JUeossan J L j . s c ; Jba*.=> )LJ»

L v ^

" O s a n n a in excelsis B e n e d i c t u s ( qui v e n i t ) in n o m i n e

Domini,, . Quidquid sit tarnen de o r i g i n a r i a

l i n g u a libelli, certuni est eundem

passim redolere aramaistnum . S i c v . g . cum c a p . XVI n . 2 eum c o m m e m o r a tili" oblatio Christi ad Deum in tempio dicitur quod " S i m e o n dixit

ad Mariani

matrem eius : nuntio tibi nuntium de puero i s t o . Ait : b o n u m ( s i t ) , d o m i n e ! „ Qui modus

intercipiendi

simili e x c l a m a t i o n e

l o c u t o f e m , cum n u n t i a t a l i q u i d ,

viget hodie etiam apud a r a m a e o - a r a b e s . lllud q u o q u e iuvat

animadvertere

scriptorem a d h i b u i s s e in textu g r a e c o

rerum vel p e r s o n a r u m n o m i n a latina q u a e per o r i e n t e m , qui iam imperio Rom a n o s u b i a c e b a t , in usu e r a n t , n e m . " c u r s o r , , , "praeco,, "signa,, e t c . Etiam in v e r s i o n i b u s eadem n o m i n a

retinentur.

Quod s p e c t a t ad s y r i a c a m nostrani v e r s i o n e m , s i g n a p l u r a testaritur eandem ex g r a e c o textu e m a n a r e . S i c v . g . cum in pschitta evangeliorum

versione

p r o verbo i ™ ? " * et derivatis pouitur . A e l , >®uajff extollere ( in c r u c e m ), versio a c t o r u m , ad instar H e r a c l e e n s i s magis ad literam r e d d e n s praedictum adhibet ubique

^ ' ^ ¡ i • Imo eadem actorum v e r s i o s e r v a i n o n n u l l a voca-

bula graeca, uti in titulo JL^jhcLùaaoo* c a p . VI n . 1 I j a c e n - vexvwwi n. 3

cy^siov,

probatur

versionis

interpretetur

verbum,

cap

XVI, 3 j L a - a o o j voiuxùc J u a ^ U

nostrae a graeco

dependentia

ca

p _ ^¡y

*Y wv *f> . T a n d e m

ex eo quod in cap . 1

n. 4

U v * . « / non iam ex h e b r a i c o " s a l v a nos„ sed ex m e n d o s a r a t i o n e

graeco

legendi

Quem

erroretn

u

quod ait significare "gloriam,, vel iam

notaverat ( J a c o b u s

potius

E d e s s . Vid . in Wrigth,

"laudem,,.

catal.

Brit.

M u s . cod . a d d i t . 14 5 9 9 f . 21 v . ) . Etsi p o r r o nequeat statui q u o praecise tempore eadem versio, quae s a n e antiqua

apparet, fuerit confecta,

n i h i o l m i n u s in c a p . Il n , 2 e x h i b e t u r J o a n .

—

6

—

XIX, IO ¡uxta versionem Heracleensem . Aliae citationes vero ex evangelio, qtige plerumque sunk i n d e p e n d e n t e s ab u t r a q u e syriaca N . T . versione,

propius

accedunt ad P s c h i t t a m . Ncque praetermittendum nonnulla obscura

est ex nostra actorum versione explanari

vel dubia quae

occurrunt sive

in

textu

graeco

versionibus copta et l a t i n a . Speciatim autem notandum est nonnulla

sive

loca in

nomina

propria eorrectiorem orthographiam in syriaca versione praeseferre. Sic v . g . latrones

vocantur "Dymas,, vel in forma diminuitivi "Dymachos,, et

"Titas,,.

Levitae tres ( c a p . XIV, 1 ) dicuntur "Phinees, Addai et Aggai,, e t c .

4 . Praecipuae discrepantiae delineantur syriacam inter libelli versionem et graecum eiusdem textum praesenteni I, P r i m a discrepantia in eo consìstit quod versio syriaca quaedam dieta quae in evangelio continentur vel exprimat verbis aliquantulum diversis ab eo et panlo liberius, vel interdum

iuxta a n t i q u ì c r u m codicum

textus N . T . aut

versionurn lectiones. E contra in graeco libelli textu eadem dieta rnagis a c c o modata d e p r e h e n d u n t u r

recepto

evangelii

textui. Ita v . g . in c a p . IV n . 1

cum in s y r . v e r s , referatur Christum dixisse "possum dissolvere templum hoc magnum,, g r a e c . textus omittit "magnum,, quod et deest in evangelio

Math.

XXVI, 61. Ibidem in s y r . v e r s , perhibetur P i l a t u s dicens ludaeis "vos accedite ad istum,,

huius dicti loco g r a e c . textus substituit "vos videritis,, ex M a t h .

XXVII, 2 4 . C a p . VII n . 1 ubi inducitur mulier ilia c l a m a n s : "mihi s a n g u i n i s t'luxus erat,, additur in textu g r a e c . "a duodecim annis,, ex M a t h , IX, 20. Item cap, IX n . 1 ubi habet vers. s y r . "scitis quia quovis die testo est eonsuetudo ut u n u m vinctum dimittam vobis,,, gr. textus post "eonsuetudo,, addii "vobis„ ex Joan . XVJII 39, et eodem loco ubi

in v e r s . s y r . interrogai Pilatus

"quid

faciam de Jesu ?„ adiicit t e x t , g r , ex M a t h . XXVII, 22 "qui diritur Chtistus,, Praeterea

cum

y y r , v e r s , prae

oculis habens L u c . XXIII, 44 e t c . omittit "et

obseuratus est so!,, ( v i d . Origenem

c o m m e n t , in

Math. ) g r . textus

iliam

pericopen r e s t i t u i i . Tandem, aliis praeteritis, duo praesertim loca p r o p o n i m u s expendenda et conferenda

pronti leguntur

in v e r s , syr . hypomnematum

et

prouti f u e r u n t accomodata ad evangelicum textum in g r . textu. Ea sunt c a p . IH n . 2 q u a e respondent J o a n . XVIII, 34 — 3 7 ; et c a p . XVI 11. 2 et 6 ex Luc . II, 30 — 32, 34 . lam vero aliata exempla aliter explicari n e q u e u n t nisi dicatur auctorem textus graeci superstitis curam

adhibuisse reformandi textum quem exprimit

syriaca versio illiusque allegationes textui evangelico a p t a n d i .

Il. Altera discrepantia syriacam Ínter versionem et textum graecum con sistit in iis quae respiciunt rationem agendi Filati quoad indicium Christi, eiusq u e crucifixionem e t c . Ubi enim syriaca versio hac in re nihil fere amplius de Pilato affirmat quam quae evangelia testantur, graecus e contra textus hic inserii exaggeratas sen tent ias Pilato faventes, expungit q u a e m i n u s o p p o r t u n a e videbantur eiusdem laudi et alibi alias c a s t i g a i . Exinde videtur concludendum textum graecum, qui ad n o s verni, d u o sibi proposuisse, primo, pervicaciam ludaeorum et praecipue sacerdotum in Christi c o n d e m n a t i o n e a p e r t i u s c o n f u n d e r e e o r u m q u e incredulitatern nefariam redarguere; secundo, Pilatum a quovis reatu traditi Domini exhibere i m m u n e m , imo ipsum uti defensorem eiusdem commendare et t a m q u a m credentem laudibits efferre. Eiusmodi interpolationibus hypomnematum textus v i d e n t u r occasiorrern prae buisse quaedam vetustiorum

apolegetarum dieta, uti illud Tertulliani a p o l o g .

21 "Pilatus et ipse pro conscientia sua c h r i s t i a n u s , , . H a n c ob rem v. g . in textu graeco praesenti c , 11 n. 1 additur quod Pilatus sic allocutus sit Iudaeos "Scitis meam uxorem piam esse in Deum et addictam ludaismo,, — Similiter in g r . text, in c a p . IV post n . 3 a d d u n t u r n . 4, 5 ubi Pilatus instantibus sacerdotibus ut Christus crueifigàtur obiicit se conspexissè plures Iudaeos

lacrymantes,

proindeque ait

minime verum

esse universum

multitudinem expetere eiusdem mortem — Praeterea in c a p . IX additur n . 2 in quo perhibetur Pilatus e x p r o b r a n s Iudaeis rebellionem

contra D e u m post -

-

8

—

q u a m eos ex Aegypti Servitute eduxerat et beneficiis cumulaverat etc . — Insuper in c a p , XI inseritur n . 2 in audierint Christum spiritum

quo

prius

refertur

Pilatura

et uxorem,

cum

emisisse, "neque manducasse neque bibisse il la.

die prae dolore,, ; deinde perhibentur ludaei obücientes solem obscui _ atum esse "ex eclipsi quae facta est secundum consuetudinem ( v i d . O r i g . in c o m m e n t , ad M a t h . h . 1 . ) Tandem in g r . text, in c a p . XIi n . 1 Pilatus laudatur utpote qui sit corde etsi non carne circumcisus.

Demum in g r . textu amplificatur n . 1 capitis XII q u o manifestius a p p a reat obstinatio J u d a e o r u m ; et in c a p . XIII n . 2, inseritur inter custodes testes resurréctionis Christi et Judaeos disceptatio quae ostentìit animum

istorum

i n c r e d u l u m . Notàndum est autem in ejusmodi disceptatione dióUntur custodes, respondisse Judaeis "date vos nobis Joseph ( a b Arimathea ) et n o s d a b i m u s vobis Jesum,, : quae verba allegantur a Gregorio T u r o n . h i s t . F r a n c . 1, XX.

III. Tandem in eo a s y r . versione discrepai g r a e c . textus quod conti neat n o n n u l l a aucta vel adiecta quae luculenter dignoscuntur fuisse posterius in primigenium textum i n v e t t a . Ita v . g . c a p . I n . 6 perhibetur

Pilatus,

iura-

mento per Caesaris vitam ertiisso, declara^se signiferis prioribus se ipsis capita praecisurum, nisi ingressuro r u r s u s lesu signa s p o n t e sese inclinarint Cap . V n . 1 Nicodemus discrimen

inter miracula ex Deo et portenta ex h o m i n i b u s

illustrât hinc sxemplo miraculorum per Moysen coram pharaone, illinc exem pio signorum quae operati sunt l a n n e s et lambris ^

Insuper in c a p . VI addi -

tur il. 2 ubi coecus et leprosus testantur se a Domino fuisse sanatos, et in c a p . VI inseritur testimonium Praeterea contactu

de Lazaro ad vitam ab ipso Jesu

in c a p . VII n . 1 postquam

clamavit

mulier illa

revocato —

hemorrhoissa ex

ipsius vestis se fuisse s a n a t a m , affigitur obiectio facta a .ludaeis de

non admittendo mulierutn t e s t i m o n i o . Item in c a p . X n . I ex evangelico passionis Christi n a r r a t o n e superadditur impositio coronae s p i n a r u m ipsius capiti et confixio titilli scripti in cruce.

_, 9 _ Tandem, ut cetera praetermittamus,

notare praestat aperte innotescere

fuisse posterius adiecta tum quae repetuntür de Domini in ccelum ascensione, quae

confirmatur ex Eliae et Elisaei assumptione ( cap. XV n . 1 ) tum ea

quae referuntur de arcessitis et seorsim interrogatis testibus ascensionis ( cap. XVI, 3, 4, 5, 6 )

Index

Pag. Ad lectorem Prolegomena Hypomnemata Domini nostri Jesu Cbristi

j 11

Appendices Praenotanda

29

Epistola Filati ad Herodem

32

Epistola Herodis ad Pilatum

35

Epistola Theodori ad Pilatum

37

S c r i p t u r a Longini ad Pilatum

38

Ursinii scriptoris fragmentum

38

Memoriae Domini Jesu Christi

nostri (a)

( Cap. I ) ( n . I ) ( ri. 2 J . . Egressus ( b )

cum viderit eum, inclinatus

ipsum

a d o r a v i t , et t o l l e n s f a s c i a l e q u o d e r a t i n m a i i u s u a , e x p a n d e n s q u e i l l u d

super

terram

vero cursor ( c ) ,

d i x i t ei : h i e a m b u l a ,

advocat. Judaei

autem

Domine

videntes

quod

m i , et i n g r e d e r e , fecit

quia

ecce

cursor, coeperunt

p r a e s e s te

conclamare

ad

Pìlatum : q u a r e minime per praeconem jussisti ipsum ingredi, sed p e r curso rem ? C u r s o r s i q u i d e m , q u e m misisti, cum ipsum viderit, inclinatus eum adoravit, tollensque suum a m b u l a et

fasciale, sternensque super

t e r r a m c o r a m eo, dixit

ipsi : h i c

ingredere.

( a ) T e x t u s graecus istius libelli, cui nomen est "

Obouv^jx«™

h

n e c

n o n

versiones

c o p t i c a , latina et a r m e n a praefigunt initio prologum, in quo quidam, qui Ananias voeatur, ait se, sub T h e o d o s i o et Valentiniano imperatoribus, vertisse ex hebraico sermone in graecum

praedictum libellum, refertque deinde eundem

fuisse

hebraice

conscrip -

tum a Nicodemo s u b T i b e r i o C a e s a r e . Versio vero syriaca, quam typis edimus, epigraph en

Ananiae ad finem

libelli reiicit, nulla facta tarnen mentione temporis

confectae

versionis, et sub silentio praeterit nomen Nicodemi a u c t o r i s textus originalis hebraici. (bV Cum in utroque vetusto

apographo

nostrorum

exemplarium

desiderentur n . 1

et initium n. 2 capitis primi, videtur merito exìnde concludendum eosdem codices apograp h s esse derivatos ex uno eodemque codice mutilo . In m e m o r a t a autem lacuna agitur de pnricipibus sacerdotum et s c r ì b i s

Judaeorum

J e s u m de irmltis, et eundem praesidem

adeuntibus

Pilatum ad accusandum

rogantibus ut itlum ad suum tribunal advocet

atque publice a u d i a t . (c) Interpres syrus habet ubi que ? a j a i . o » a . o pro

3

12 I n . 3 ) Ail P i l a t u s cum me Hierosolymam

-

cursori : quid est h o c quod

feristi ? Dicit

misisti ad A l e x a n d r u m , vidi ilium ( i . e .

cursor :

Jesum ) s e -

dentem s u p e r pullum filium a s i n a e , p u e r o s q u e H i e r o s o l y m a e filios s u i s m a n i b u s o l l v a r u m r a m o s i e n e n t e s , a l i o s autem s u a s expandentes vestes c o r a m ipsius via, a t q u e eundem a c c l a m a n t e s : Dilecte (a) in c o e l i s ! B e n e d i c t u s qui vcnit iti n o m i n e Domini ! H o s a n n a in e x c e l s i s (b) ! ( n . 4 ) Dicunt J u d a e i a d v e r s u s cttrsorem : si filii H e b r a e o r u m

clamabant

( hebraice ), u n d e n a m tu id g r a e c e novisti ? Ait eis c u r s o r ' interrogavi J u d a e o rum

quemdam,

quid

est quod

e x c l a m a n t ? Et i II e mihi

id interpretatus est

g r a e c e . Ait Ulis ( P i l a t u s ) : quid est h o s a n n a ? Dicunt Hebraei eis c u r s o r (c) : si et v o s ipsi

t e s t a m i n i pro

: g l o r i a . Dicit

a c c l a m a t o n e filiorutn

vestrorum,

quid ergo peccavit c u r s o r ? S i l u e r u n t q u e J u d a e i . Ait p r a e s e s P i l a t u s

cursori ;

egredere et q u o m o d o c u m q u e v o l u e r i s introduc ipsum . C u r s o r autem

egressus

introduxit J e s u m modo p r i o r i . ( n . 5 ) Cum ingrederetur vero J e s u s , viderunt eum signa (d) et i n c u r v a t a s u n t a t q u e ipsum etiam a d o r a v e r u n t . J u d a e i vidcr.tes quod factum est, a d v e r s u s . ìli ös, qui s i g n a p o r t a b a n t , vociferati s u n t . P i l a t u s autem ait ill is : n e q u a q u a m v o s m i r a m i n i q u o m o d o s i g n a sese i n c l i n a r i n t ad F i l i u m a d o r a n d u m , sed potius vociferamini a d v e r s u s s i g n a portantes, tamquarn si illi i n c l i n a r i n t cadem signa. D i c u n t J u d a e i : n o s (e) ipsi vidimus q u o m o d o sese i n d i n a r u n t , et eum a d o r a r u n t . P i l a t u s vero a d v o c a n s

eos,

qui

portabant

signa,

dixit

¡Iiis : quid

est

iioc

quod f e c i s t i s ? Dicunt ei : tuam d e p r e c a m u r magnitudinem, n u m q u i d veruni tibi v i d e k i r quod nos, cum ethnici s i m u s , a d o r a v i s s e m u s istum ? An nescit

magni-

la) Eiusmodi exdamatio apud neminem ex Evangelistis o c c u r r i t . (b) Math . XXI, 9 (c) In textu gr . et in versionibus "Dicit eis Pilatus,,. (dj I . e . statuae. (e) Sic vertendus locus juxta (ectionem exigít ut corrigatur ¡ta : o N

-»^o

utriusque

exemplaris . Attamen

w a i / JL>^..!}

vidimus quomodo ( portaföres ) inclinanmt ea ( signa

^ u

i.e.

contextúa nos

quae ipsum adorarunt.

ipsi

-13 — tudo

tua

m i n i m e icì nobis l i c e r e ? Profecto id n e q ü a q u a m

ex n o s t r o

placito

factum e s t . ( n

6 ) P i l a t u s ait J u d a e i s : eligite vobis h o m i n e s

fortes et validos qui

t e n e a n t signa . E l e g e r u n t q u e liomiues fortes et v a l i d o s duodecim jussit

vìros ( a ) . Et

P i l a t u s ut J e s u s s e c u n d a vice i n g r e d e r e t u r : c u m q u e s e c u n d a vice in -

grederetur, s i g n a r u r s u s se i n c l i n a n t i a a d o r a r u n t Filiitm .

.( C a p . II ) ( n . 1 ) Pilatus s u r g e r e : sed

puduit

vero t e r r o r e ipsum

comprehensus

q u a e r e b a t ex t r i b u n a l i s u o

s u r g e r e . A t q u e ecce

uxor ejus

misit ad

illuni

d i c e n s (b) : n i h i l ' s i t tibi et huic h o m i n i j u s t o , valde enim fui c o n t u r b a t a propter eum

hac n o c t e . Dicunt

Judaei

Pilato : n o n n e

diximus

tibi

eum

esse

m a g u m ? Mittendo misit ad ipsam ( p h à n t a s i r . a ), et in s o m n i o illuni vidit (c). ( ri. 2 ) Idem a u t e m p r a e s e s i n s p i c i e n s J e s u m dixit : quid est hoc, q u o d m o d o de te t e s t a n t u r ? Il le vero t a c e b a t . Et r u r s u s P i l a t u s ad i p s u m

dixit :

n o n l o q u e r i s ? a n neseis p o t e s t a t e m mihi esse te crucifigendi, p o t e s t a t e m q u e t e dimittendi (d) ? Ait eì J e s u s : etiamsi tibi p o t e s t a s esset, n o n n i s i d e s u p e r d a t a est tibi ilia p o t e s t a s . U n u s q u i s q u e

enim

homo

habet

potestatem in ore s u o

b o n a et mala l o q u e n d i . Ast Judaei s u a h a b e n t labia, a t q u e ipsi c r i n i i n a n t u r . ( n . 3 ) P r e s b y t e r i (e) et scribae J u d a e o r u m a p e r i e n t e s o s d i c u n t J e s u ; (a) Interpres syrus brevius exhibet n. (i quam graecus t e x f u s . (b) Math . XXVII, 19 . Notandum est lectionem "hac nocte,, quae exstat in graeco textu uti f t in vérstonlbus s y r . ' c o p . et l a t . , legi in versione c o p i s. Math. , nee non in nonnullis codicibus version , italae . Cf . Tischendorf Nov . Test . E d i t . critic . (c) Interpres syrus omittit quod in textu graec. ceterisque versior.ibus addit Pilatus : "scitis uxorem meam cultricem esse Dei et adliaereritem Judaìsmo,,. (d) J o a n . XIX 10 Quae citatio in nostra versione accuratior est quam in textu graeco aliisque versionibus . Porro cod, noster A taniummodo habet "poCstatem mihi esr-e te dimittendi,,. cod. vero B habet integrum textual quem Vèrtimus U^Ssa*.? JSu('\&.rl J) . ^

f - ^ j ! ? ¿S.

(Cj i . e . seniores

_I4

-

quid nos criminamur ? P r i m o quod tu sis natus ex iornicatione ; secundo quod tua nativitas fuerit in Bethlehem, q u o d q u e infantes fuerint tui causa interempti per m a n u m H e r o d i s ; tertio quod pater t u u s et mater tua propter te aufugerint in Aegyptum, ex eo quod haud f r u e r e n t u r fiducia in populo, et quod nihilomi n u s te ipsum Filium Dei et regem ecce f a d s (a). ( n . 4 ) Ex adstantibus ibidem Judaeis nonnulli distincti viri duodeciin, i . e . . Lazar, Aster, Antoninus, Jacob, Hamsai, Azaaras,

Samuel, Jsaac atque etiam

Phinees, Agrippas, Crispus et J u d a s respondentes d i c u n t : nos minime asseri m u s ipsum esse ex iornicatione, imo s c i m u s t e s t a m u r q u e hoc eloquium vestrum nullatenus verum esse, quia facta fuerat Mariae desponsatio, atque adstitimus, vosque universusque

cui interfuimus

populus ibidem f u i s t i s . Dicunt Judaei

Pilato : isti sunt ethnicorum filii, et Jesu discipuli, ideoque bene de eo testi f i c a n t u r . Advocans

itaque

q u o m o d o isti ethnici commixti nobiscum nequaquam

Pilatus

ad se H a n n a n

et C a j a p h a m

s u n t ? Dicunt ei : ethnici quidem facti sunt Judaei. Ajunt duodecim

dixit illis :

erant, modo ilti viri qui

ex fornicatione fuisse Christum : a b s i t ! nullatenus

autem

dixerant

nos

ethnici;

sumus, quin potius filii s u m u s Judaeorum et vera loquimur, et desponsationi adfuimus. ( n . 5 ) Ait eis P i l a t u s : vos a d j u r o per vitam Caesaris, utrmn verum sit quod dixistis, ipsum minime esse ex f o r n i c a t i o n e . Dicunt ei : nos legem habem u s non j u r a n d i . J u r e n t idcirco ipsi per vitam Caesaris, et nos rei erimus. mortis.

Pilatus hinc

advocans

Hannan

et C ä j a p h a m

dixit

eis : quam n a m

defensionem pro hisce p r o f e r t i s ? Dicunt ei illi duodecim : n o s equidem veraces s u m u s cum dtcimus m i n i m e ex fornicatione fuisse ilium, quem populus universus ecce clamat ex f o r n i c a t i o n e . S u n t

prorsus

isti

progenitum

m e n d a c e s . Dicunt et ilium magum

esse,

semetque filium Dei et regem efficere : n e q u a q u a m ¡is fides habenda est. ( n . 6 ) Jussit autem Pilatus ut extra exiret universus populus,

praeter

illos duodecim qui p r o Jesu testati fuerant, ingressusque ut esst solus, duodecim (a) Ista sententia desideratur jtt graeco textu .

-15

-

ullis dixit : quodnam ob dictum petunt ( Judaei ) eundetn interimere ? Ajunt : •odio ipsum habent, quoniam in sabbato sanat, Dicit eis Pilatus : ergo propter bonum opus volunt eum interimere? Ajunt 3LIi : ita sane e s t . ( Cap . Ill) ( n . 1 ) Pilatus extra praetorium egressus

ait eis : juro per solem me

neque unam (a) invenisse culpam morte dignarn in isto viro , Dicunt ei Judaei : nisi (b) esset malefactor, nequaquam eum traderemus tibi. Dicit eis Pilatus : tollite (c) eum vos et secundum legem vestram judicate ilium . Dicunt ei Judaei: noil licet nobis quempiam occidere (d). Ait iIIis Pilatus : vobis quidem Deus dixit ne occidatis; sed numquid mihi dixit ut occiderem ? ( n . 2 ) Et vocans ad se seorsim Jesum

dixit ei : tu (e) ipse es rex

Judaeorum ? Ait illi Jesus : an ex temetipso dixisti ? aut alius homo dixit tibi de me ? Ait ei Pilatus : numquid ego Judaeus s u m ? Imo gens tua testantur, principesque sacerdotum

qui te mihi tradiderunt, Confitere ergo coram me

quae fecisti. Respondens Jesus ait ei : regnum meum non est de hoc mundo. Si enim de hoc mundo esset, mei ministri pro me in agone stetissent ne t r a derer Judaeis. Nunc autem

regnum meum non est de hoc m u n d o . Dicit ei

(a) Lue . XXIII, 22 . Notamus

in graec . t e x t . , uti in Cod . D . evang , s . Lue. legi

ou5®[xtav at~ixv)f

¡temque

in v e r s . syr . pschitta

syriaca uti et versiones copta et latina habent [ l à v i c o

^jJo

D o . Attamen

versio

JJo "nullam culpam,,. Sola

deinde versio nostra addit "morte dignarn,, pronti exstat in evangelii textu . (b) Joan. XV1I1, 30 (e) Joan . XVIII, 31 (d) Joan. XVIII, 34 — 37. graec . equidem textus actorum cutn textu evangelico concordat. Syrus vero jnterpres variantes exhibet sequentes :

in vers. 34 ponit in praet.

verbum "dixisti,, omittit "hoc,, et habet "ari alius homo „pro "an ahi,, ci. cod.MS K et vers. actli. apud Tischendorf Nov. T e s t . edit. 2» vers. 35 aliquanto liberili? adhibetur ab interperte nostro. 3° in vers. 36 omittit versio syr. repetitum "regnimi meir.n,, et pro ' exhine„"ex hoc mundo,, 4° in vers . 37 pro "in hoc natus sum„ habet "in hoc sum„ .

_(6

_

P i l a t u s : ergo rex es J u d a e o r u m ? Ait illi J e s u s : tu dicis quod rex s u r n . Modo a u t e m in hoc surn a t q u e ad hoc veni in m u n d u m , ut o m n i s qui ex veritate e s t , a u d i a t meam v o c e m . Ait ei P i l a t u s (a) : ergo veritas in t e r r a

n o n est ? Dicit

ei J e s u s : v e r i t a s in coelo e s t . Et P i l a t u s iterata vice ait : a n veritas in t e r r a non est ? Dicit illi J e s u s : a n n o n vides q u o m o d o veritatem d i c e n t e s j u d i c a n t u r a b his qui potestatem h a b e n t in t e r r a ?

( Gap.IV )

( n . i ) R e l i n q u e n s i t a q u e P i l a t u s Jesuin in p r a e t o r i o e g r e s s u s e s t f o r a s ad J u d a e o s dixitque eis : ego (b) n c q u e unain

c u l p a m morte

d i g n a m in ipso

investii .Ajunt illi : iste (c) dixit q u o d p o s s u m dissolvere t e m p l u m hoc n i a g n u m , i l l u d q u e in t r i b u s d i e b u s A j u n t illi : q u o d

Salomon

a e d i f i c a b o . Dicit eis P i l a t u s : q u o d n a m per

quadraginta

sex

templum?

a n n o s (d) aedificavit, Dicit

P i l a t u s eis : ego (e) i n n o c e n s sum a s a n g u i n e h u j u s i n n o c e n t i * . Vos accedile ad i p s u m . illi vero d i x e r u n t ei : s a n g ü i s h u j u s s u p e r n o s et s u p e r fllios n o s t r o s .

{ n . 2 ) A t q u e P i l a t u s etiam ad ilios dixit : videte quid facitis : n o n e n i m culpam m o r t i s

ullam de ipso p r o t u l i s t i s , Ipsi a u t e m c l a m a b a n t : c r u c i f i g a t u r

crucifigatur ( f ) .

(a) Pro interrogatione "quid est Veritas ?„ interpres syrus habet "ergo Veritas in terra non est ?,,

(b) Luc . XXIII, 22 . Vide notam a p a g , 5

(c) Math . XXVI, 6! . Cf . Joan . 1Í, 19, Marc . XIV, 58 , Antiquior versio syriac . evan. geliorum , in cod .sinaitico addit "hoc,, post "templum,, : altamen adjectivum "magnimi,, ñeque in evangel lis ñeque ili textu graec . actor u in neque in ceteris versionibus legitur. (d) Cf . Joan . II, 19 (e) Math . XXVII, 24 — 25. Porro addítio "hujus innocentis,, legitur in cunctis codicibus v e r s , pscbitta, -nee non in quibusdam codicibus eyangelii graecis et latini». Notanti turi insuper est nostrum interpreten! habere "vos adcedite ad ipsum,, pro "vos videte,,. (f) Discrepai in hoc numero versio acto rum s y r . a textu g r a e c . aliisque versionibus.

- n

-

( n . 3 ) Pilatus vero advocans Jesum dixit ei : quid faciam l i b i ? Ait ilii •Jesus : ita (a) datum e s t . Dicit Piiatus : quomodo

datum e s t ? Ait ei J e s u s :

Moyses et prophetae ita praenuntiaverunt de morte et de resurrectione m e a . ld autem Judaei audientes dixerunt Pilato : quid amplius praeterea quam bìasphemiarr. audire cupis ? Dicit eis

istam

Pilatus : si sermo hic blasphemia est,

tollite (b) eum vos et secundum vestram legem judicate ipsum (c).

( Cav. V ) (. n . 1 ) Nicodemus vero puer quidam ex Judaeis, s t a n s coram Pilato, dixit ei ; peto a te, pie, ut dìcam coram

magnitudine

tua pauca v e r b a . Ait

praeses ; die quod v i s . Respondens Nicodemus ait : ego in

synagoga

dixi

Judaeis, quid vultis cum ¡sto v i r o ? multa enim facit signa et portenta, et nullità homo talia fecit aut .facit. Sinite ergo ipsum abire, neque cogitate a d v e r s u s ipsum quid m a l i . Si ex Deo s u n t signa, persistent, sin vero ex homine, dissolventur et cessabunt ( d ) . Multi siquidem venerimi ex errore, et, q u i a a Deo non erant, perierunt ipsi et opera e o r u m . Et n u n c dimittite virum istum : n e q u a quam is morte est d i g n u s . An, quia inorbos vestros sanai, vultis ipsum interimere ? ( n . 2 } Dicunt Judaei Nicodemo : tu ipsius es discipufusl ex eo q u o d pro ipso facis verbum . Ait eis Nicodemus : n u m q u i d et ipsius est d i s c i p u l u s praeses, quoniam pro eo facit verbum ? Nonne Caesar ilium in tali constituit potestate ? Judaei autem frementes c o n t r a Nicodemum, acuebant contra ipsum dentes . Ait eis Nicodemus : quid acuitis in me d e n t e s ? an quia a me veritatem

(a) Forsitan legendum

"uti„ pro U-Sot "ita„.

(b) Joan . XVII], 31 (el Onuttit interpres syrus tum continuationem hujus nuraeri, tum sequentes muneros 4 et 5 , (

«"¿tr^-s o en «•—»'H.a h L - i ä u c j j>— j j ^ . crii ^Aaci caMiorf ~p-xJ3 ruacjQeva Ajs,aal r¿i'.i«j yiJsart' . n Í M a - i a i a -H™»!^ . SmtsIioj . ¿i_jr¿jcu y-Ji ^ricraA ñJott'. .

JSJÍÁ

KIíjk'

o cno .

v nro.ii!¿ai

. ri^isii

cuuo

ànjrs' . ooera ^N-a rdi-.niw. >»» .jt"

itliJM'n r¿i"-ncu ^si tiaiA á-.Arüu . i i u a a i a o

tfàfuuojaxk «"k-A-o A\,

^ ñ a i t f • «'era reUiw xitXs.ort 1 «jsaaA • t ^ k ' kjV¿ ^jtierax&ai ^ a k i r f ^Jtuvt'o TOiMiañaja

r¿¡v ^ l i ^ r t ' t . - m k ' . iC. J ~ ' iOj ^ncra^-A c i A x a , -ioxaxi-naa n ja-Ai .

¿r._irs'

r-iy-j-veorï'

. TCj^añajaJ

A.«,**! cnAXnf nÜosTva (ùnu*nírjc\ ñaeuaTftíi »

«¡i^fti , iraA > a\.«u ^krf

"

«

«u^-ißa icnìivu .

1

AT¿\, TÍA

t

4 W

M*

^acri-I n_sart' .

^»¿aiJ^ti ^Ajpì Ai.

n i _ l r t " . rfnai» cn^iTi^xai

. re" a ni ti 7JT1M nvu

^ A a kHiìjv£ . ^ o c a M ^ à t rclA 1 cbcv^I^Ì

a i A T r i ^cuosti «era « y r f oajJ.i^-t.s« ^u-iXl, ti ^ i l j r f ' rÌT._ts . o s i

^qotjri

v^i-i niiAjT^n ^»us ^iju rdi ncvi ^inasti' . o a i i i ^ t ó i l

. ^ o i i n — n X n rcLjoi sti^a .

•Haott'a o i i i - i ^ i » . . j u N ^ t i

cnci^i^a

t s L - . ì j j j ^»ìk—irf^ y—t.->i » . ri'vi ni vyl n i i i i z , « \ i i f t a i ^ nilrt' .

-htm rÉ—iti « ^ i s a a i

j ^ - S i i ^ rgl_jtirt'

r £ l . •acCSs.-oa-iTi

^ stìi-hàitr Arsii,

rfcnfl

^aci— futi

r£in

J p ^fti a . QLU^AOÌ s .?irt' ^ t u x n l i ^ÓJEOO rdliju ri"

cnft-l^A 1

ri'ocra ^..art' r i j crii

r i i ^ c u i r u a a l ucO^Xj^ ninrc' .

-USUATI n £ _ £ j « '

tVàx—Ijurtaa

m i ^jtjqtì'

nmS. -H^i

shT^ì Ò.CIX1 laXlVi ^jtì a era . ri-àrsi Ì " " "

1

•

cai

cali*

i'^jso

CooipAiA 7U3_&fl

qlu^lqi

^joSn

^ n ya euajTI

-1r> . nfo mO_ÌA. iv ii.xx.rf tiìnasal rdiC\ju-n tt'^cilxca r i a « rdlirc'o r ù t f . ^ocrai i^kì^iao « b i óra cn 1 y i .

I^JCD

rdliuoii rfnj^ti-a l ó r i j n y n i i a t i tòcn crai ^ i a r f

Tilt1 , tdl—xicn t i n t i oafl^iift ,_e»cnl -Hasti . tcracuiaxi ^oao*

Mu-n ri-iri . Botv^X^a ^ocrxi ¿osri .

. OT—»fi

W o ^iVairsia ^ a s u l t rtliziti

^cvico . ojaex-T-o ^olfcjti riicul . nln-ini rùcn-a craaaTi

tiim OV-W• caci^iiA i M t i

vnrn\-mai

jaoina

^¡às ià-ii

pitica . tiiiiCnr» tiÀicvliX» .cdcOlA ^ a ^ i s i n r rdi.51 . . \

ric\

XCIKLI

rùti

tijcra:i cruori

i t i . ^oiruti

a r n ^ i i à ^»n ri-i-a .»cruaftlj. i c m a a i ^ a eteri

crumiri v i s i v i cìift^.ii.a n s s t i . ¿sembri rdLi.cn A.cuti crii - o i i i . vyl Tirò-ri A- v c e n i t i

VA

r__yi

C*_33TUB

rtLi^cn rii-iict r£x.coa . Acuu crai -óaiti

n. i^u ^joii (¿133 : ma.ipij.il y ^ c n t i tij-nci—> ^jti oA^ix. TI^O . tàoajJS

r
enormi . ocra l i a n a ^ iàen rtu

COCOIJICVXLI.I Y N

A A a . r i o x j j -HJa

nL-Jti n-Jatin aacon-ncuLu riiV . Iwti n ^ ò s , RÙN

rùcn

•SA

rsiiri onuAai , cai

itbs noi ri r ù e o a ^ t i n a i t i

^ E I I W I A RTJ^WN R I K X . < U ^ 3

RII"-NEUL

ÀIIAJRI

8 .

rcLAa nLjAira

rt'cn—W

ni—i ( ¿ . x j n a ^ a . •a'is. r r ' i i n ^ T t ì n c

¡ j f * . , j a o c n .

niocn i r u r i ^ i x . ntiaaàia ^ ^ l i n r & n f

« " k - l a o T-Sost'o . m À i c A

n£fl_oau tósa«" a .

r f i j n . v i r t ' n • » A j t i r c ' à i i n i ¿•iA»tx'a à i s A c n a ^am-jkjif

rfrt^mct

. yjart

TÙ'Vitòj.

rfjs'iVsi

natica

rdiit' n ^ n - i o

rixan.^ ivlxus. À o i o c i rf^«.ata

starna

v O c n i TjiUtSk >s%». a l i a r * ^ e u m l i » e o G \ r l A a A «•¿¡•neu c a i ^ i n s a r e ' - ^ a a i a t i .

vflnrf rósaai r ù a r t ^ T t .«Uri* A r i . - o W - n n à o

t < j s t 3 rc'aea

rtl-A

• "¿J^®1

. v d i l ^oJnrtLin

^»naorf . t r a i ^ L U i ^ i n s a r f ^

^cvicn

V^ISLTT'

\-¿O.MAÑ

N F T I T A

W C A R F ^ R F A

. CNL

^ N

TTLIIJA;-I.^

NÍA

. CTIJ^CÜ^^KJ.I I É A Ñ A A . » !

junrf

• N . N I . R Í

I U T F

A Í T I

RFOCRA

RFVIAATI

¡vt

^»TI

^ U T Í

RC'-H.Í.RS'N «^ATFUXR» « ¿ ( C R U J A

T¿J4T¿L

•

V

. JCNOIUIS'

ANJL

TT^RF

.

-ptío-n

.

TT'^Í-URC'

RFIU'AÑSA

RC'TIT

.

rf-aM

CNSAX.II

. ^ A C N I

T ¿ , . A I M

.

RCLÍUVI

CV\ G

(¿JJA

A . A 2 ¿ L Q

.

«XTCAA

RFÑS.

Y N

RFÑJUARF

NÜJCNO

TUUÍI

. I T A R F

ÁOJRS'

.

^

I T N ^ J A S

CUI_A

. X E U I U I

Í Ñ^RARFN

Y N

JCNATWRF

X L A ^ I - N

OAQ^XIFT

NÍJRF

O ^ T ^ O

FFI.-I.CZU

Y M

TUU

N ' I ^ F N L

RTL-J NC\J ^ O E N — L I A

O.EN

Y

~n

N L ^

:

,

ÑSS

Í ^ N I V

CNAAX.II

A V ^ X & A

^IÑSJTF

M I

N

N A

E U X N

OCN

^JTI

C N W I I

« Y R F

RDFLSCVSAI

^OJCRALO

.

CNAA*

«/YIJ-N

«VIRR'

J A A R F O

. ^ I N

T ^ ^ A R I A

JCRA&JNÍSA

OAJUUCI

. ENLAIAS

RUUO

•

T U

EN

TUW

. CNIA

NEN

2

T'TUA

: I X - X

^NTCOICI

1 kiacn n s a n . L a c n

tfl^ssii

o - l y-1 T ü t f a

tfoiaas

j j r d i tf ntf*.

acrWri ^ k i ^ t u tfl ^i •H^n'

aen tfiltf . yä-i col J h n » t f o . y l a j o o l ässtf r, k x * * A l i

aera

rdirf itiitt' y i n » r f . S r i jtjw àure' ^ai crai k i n a s r f a . r ù r i rsfiiii

t^Tnci—jBio . rL-iotuso^i ot-H^-ì ài^n^ti eien . tao^Vifl

ersn^a ^ìiréz.71

icrueui >TÌ3 c a i ¿•.-lantt"« . r i n u a i «^T.SJIS jouàiaxeno >eraaAr(f

àia-ìAti

y o u j r i a roniito >xà.r3Ìa , ocra ^.osjti àvV-ruo , vi cruajjo . rùn^cn a m i rt'rsiaa^a'nnii K^TOÌ. .j RLjbu^.

.

M

^i-a iti!«'

1\. a A Ai a i t L j o i a rOco^ ^jan

M

cviJair.

meu c o ò a a . y \«>.r ¿xi

i a c i n t i ivaco n i s i i ^ riàvnx-Ti , r£saui ^cl^rtLi-n •

nsjtt'a . ȓusca

yjjrc' Àiai rtjix'

r c L ^ a i o ^-JJJ.1 „eurc* cv_mie\rt'o cca^xu'najaua

yi

nir.^uj ^ o c n i i i o

M

^»T-Mii t ù i u a c renaio r i i c m ^ n ,OTÀvjCsÌj u I ì aAirt'a cu ini. r i a o l à t i a A l i >eoa_3nìi

. ^i kiTTiti^ rc'àvxi^: l i n a i ,eo riiaa . ^ o a i W i

hSsfl .ti1 col ri1 »Z73 anco ^i-wnii j c a a i i r i l r ù r i Xru iìò5.cd >ai n a n i . c n ^ i ì i i ^aeairvlaiirf^iTi'si.aacD^i'n^J »junna^ ri-'u&^a.aaOT^xtunjarii r i s t a i » . • rt*m \rt'\ riirvunn iotciììAju arjTjaa . ticsui.c\-n ritieni >CT3CjàurC'a , *

cn_A il—iri r i . y i n n rt" tot cu

•

cn_l - a s i l i a icaaX-ii Ai. .

yÌA. iv-w r i otti . «^àvias

òivQJLI

rinAm Jan cnAsL.x,a r i s a l i i ^-c.tii

. Ì_jt—cai •jysaSkA ri.u-jcvi.ci riujnA. ^•a c r i l i 71000 rclai^. y>rw . v^Aa^nA *

ridurmi . r i i m rdiii^ A\. yai eùrfTZxmai . o r a r i '

tjxlÌ i a i f o m a •Via a

r i T u n i g r i à i _ Ì a À 3 i Ì a co ^h-jju rdiOT . t o\-nr. m i ¿ o s t i . » a i r i n t a n i rij^icu cai ^inasri , t ù i i i i ^ rióMtiàt.aa rtlcoajai XvMji c n o o i

tiia-^

ifìii^Q iiTjaii^a

n£Ì *_acni T j s r i . ìnSTir, r i u n i i ìruti ^òer»

n—asiia • ccuiuri ri^n.»" 1 «^ « a a a i iin>a . i c n e u » a < i a r d a o a a i Ojìrufia

.i m

j u r f riitv tfvxi j u r f r i i cnìnei» i x t i t ó j ràc-toa. ^014

. u t f 7 1 3 niici ri.'oa-n W t u A . y>-xn ràt-ccn IxiZi-z t¿.-=03^ n l a i c o n a tfcn-a , 0..XS1X. n.Jart'Ti r ù m oro . i a r f .

^

•

R^TIÌ. c n V a s

r f W - l a n L a i i a i a t f k ì a à s a l

l—¿»-.¿ï^xôJJo Jbov^xo oot u t t a J - ^ o l t i » . •&MÍ l

*l)L-ì Jl^i

.

^»Jo . o i ^ ö

. liv.^^vö i ^ i i ^V l i i u .¿3 odi—O . ^a

yOCH—Vsi^JI v>|o oot

Jloto JJ (oCis. OCH-? ^CL'is.* loti a v i «(H-Iv I

50rv. , l i^x^o I L I ^ O

v aJot

»*.t ^o^.sol» ô f

a «—m . o»—^ ooot

oot - X - ' ) l a v j

ooot

i^avil

»io^ OvfiJO^wa ^AJDII -¡.COI

. JL=SfÎ | ÎS.=>Voii loot

. p.jDo Ä « o ? ' | o JS—V51 a - j » ^.Jik ;

~ J U l | o ja,e>t

- tootla.^ol

^—o-ia.-JSo ooot

JIäOVS Ol

.ot-vsl

yoftj? ^ l ^ O l V ) JJ} a l »

. t—1 Joot

. «e|lf JbuJ oot . JjÍ

j.« l » 0 t loto

a. . laiûj

JJj . ^javacQjt

^ e a ? K ? L l^xsLa . Jia.*M ©*=>

l«.p*

i ^ K s i^Li' .

ç.—.sKitxi; j t a x f c a ^ o o o -

OOjJ

oys^soj

oa»

Aoo

r

3 o

•

o l í • ch.XS.^1

. d i . o o « c i ^ i a ^ yO-J©» *

A

JLaoo» w5».i.;»;Jo JLíooU»? jLioJbt A - o p t ^ j f

^—»»ijO^-ao

*

-

. -«a-l-.il

- wiïk-l !

,»—

. [ - ¿ a - ^ A i o í c*3 00«

,

a j j ^ o - a v . |o«t

Jr^^ j i ^ L l i a ^ o

. S . jsa^ìK-S JÖH-^IS? U s )

5 J L ü l a j o ^ o . Jí'tJ - L f t j f í « K Ü ä v o l»¡ ÂÎî -Liu/p.^.

|o»? JLvií

-«01

foo» W » coa-iow-í

. IfL-fH |;_ioo Lû-^JÊk > ^ 1 «

o

of

Ai/ . L - t o U oí», foot ¿j» -ota-SUJlí? 1—»,

fialí

^-»f

lio .

- í . » l*.oto.

.JSO . culaci -1—lí

L . J co* a-ootf

•

jLowso

^Ksu I

^ ^ n>jíL , i^v lla.^

. jbk.»ho

lot^s

í/a j o a — ^ 3 JOO.—¿.is

*^ï - J

(wo O—ODO

fiuto

-•»o ¿ o * "»rr>| . ¿Cout

^ o » ^ L o ^ J L a )oc* JJo . L;— oot

caches y ^ .

000»

1 JLtx.0 o » jax. ^ Ä i o o foot

Jo» »JL. j a

tao? lio i l í r i c o . . o H i ^ « &t¡

of

foot MJJU. . JL»iaCH^>

• . L ^ l ^ o wJük |oo* »«ùoî .

. A-oot

\0î)0 -QtÒVv

. ü — 1 - J S ß . v i® , 1-ÎOÂ XxSoi^.*.' J.3Ì JooÄOOso ^ a Í o J } jla-o»:» „JU.LJ JJo 0 « Jl^a-aa-a ^ t . - O t—D

woJLs

UJ» v*

JC.X Ux>c*® - . t f e j i ç - î -Loo* 'fcfcSûjL

ç-ôo.^ i )IJU^JO

(13) U ç J a * . ? JL»js{ M.=> U v ^ a s

. JoiSiS? - . « a - j û » ^ » A - a JLioî^gïo . j - v - i p ^ lîoi^gbo .

oiSSs o o , \ [ j U L o

fivif

(1) Exstat haec epistola in duobus praedîctis codicibus A, B nec non in tertio codice nestoriano quem littera C designamus , (2) C habet j o a - ^ J i S Î ï k icoyoien : ^-Oo»

JjaïQ^

-rotoje* cs!>o? I L s ^

p.ii.jjtio)} Xta^ïvc* (3) C J . 3 i

» a — (4) B omittit

(6) C U t » » « vJTx Loot (8) C

-oto

— (7) C — (9) C

— (5) C omittit ^ o t JL-V. KaiO ..3 — (10) C « f e ù o o».'£so.*.!a

(11) j K a - ^ - S i ^ e J W « . „ o — (12; C Jj^va^o ^ A - a ^ o « V y ï - v o (13) C omittit J^î l a * . ; J h —

3

j o a ^ a

..14) C i r * / —j (15) C

•

JJo i — 0 «

1—...

yofiui .

JL

O . JLcocúajf (»«So/ «SÌ^» b a ^ / y i • i-io*.? )la."vVo ' J ^ o t - L I

yadS.; * yO^i-iO

-iv.? o o L h i . p L ~ c U—¿a&ìo? Ift^A-f 1(>OJLÌ » v a ^»ì (1) ^sg4>)J

JLl»?

ha

ç^ï*.

JLl-f

. J L ~ JoCisjí - (9) o t o ja^&M » a v . j Ooot j,«

[Il ucoo»o;)L O & O } (10)

lli^*

: Jja.^.^.1 1 t a l l i v i

yí •

U.—J.3

s3..CMLJ»

l i b

a»oiot|l,

-OlàVk. Joa»? "^».».ÛOt

J»^^

. y o o t l a j l - ^ A»oo» tSxìV*, JJ liic^i. 2>jJ . ( j o ì i . oïï» ooot ^o

— ? »

l . — C . B O l—noa-sû-i 1;

^

. Jfoìs» o o »

A.M-3 •i ILojJLO

j—i^of

- o i a j ^ j j ^ ô o n o j f o . o>&£>>j? A.oot

U (toil

loot

í ot&.2US» : ch*21J I^jO

( ! ) C omittit

— (2) Deest ¡n C ( « o — (3) B

(4) omittit C |oto — (5) B (6) Deest in C J.jD»oi (8) Deest in C ^ ^

Iújl

)bu»o

— (7) C omittit jb/ }i^txxie> — (9) A, B tiabent jcísSs».

(10) Ex duobis praefatis codicibus A, B

oa:»o

r IV JLaocVj ^ o o m ì ' Ì . D ^ X (2)

v

| Ì \ L J l ^ i o l i a r » Jaoi u s t o » oc* ( ) )

ocui*/

- i o « ! l-»aiO}

vac»Lao(o

jaa^flM^/

Uajajis

ooot ( 4 )

• > ,la.fìS.Vi? (3)

JJ a i i o v a o

( 5 ) a.j.aot . ^ a i

JJO, oo»

oì^v

JL*jj.ao;

Iva*.

Uaìs»*

*

JL£o»9f

foo*.}

(6) Ijto» .

J b c V (7)

« Itjs^

(1)

Ex

duobus

praedictis

nostrae

. U^'OJO

bibliothecae

« .. Vi} ^tejf^öO •

.A*.]

yooiv OObO »¡JkO 0 ^ 9 0 oöm|?

cm

JU JU»i

jLaiciv

ü ^

iàol

j a jsaöL !i ^ooo.» ^ i a t J J Jäv i » | o Jb^oaS l i b a v o ^a jaa^isaSaSi cum. a^X^jjo ^-so? laav. ciào i » | o

om a-

l

a-

^

a-

JOt-ÌKMD Jl^ioJ.^

jaja^joa pag. l^JaariaSe»

uuagb.^ii. aooiojll, ^ ^ a i ^ s a ^

r

icaiiN

JLW^

«tua^iK^ai

jL-jaS)

.axu-.^jii, otso»

.oa-U^dS:*, joa^flja^l

JLjs

jBa.v^gsK

PAG.

L

E R R A T A

10

libelli

CORRfGE

3

de aetate ad referendus