XI sjednica Centralnog komiteta Saveza komunista Bosne i Hercegovine

Citation preview

JN 9679 .B63S4 11th . 1967

UNIVERSITY OF VIRGINIA LIBRARY

X030602900

ALDER MAN LIBRARY UNIVE RSITY OF VIRGINIA CHARLO TTESVI LLE, VIRGINIA

OLITIČKA

XI

BIBLIOTEKA

SJEDNICA

CENTRALNOG SAVEZA

KOMITETA

KOMUNISTA

BOSNE I HERCEGOVINE

IZDAJE NP

OSLOBODENJE« -

SARAJEVO

XI

SJEDNICA CENTRALNOG SAVEZA BOSNE

KOMITETA

KOMUNISTA

I HERCEGOVINE

JN

9679

B6354

11th

1967

Izdaje i štampa Novinsko preduzeće » Oslobođenje< Za štampariju Božidar Sekulić

1 .

Jedanaesta sjednica Centralnog komiteta SKBIH, održana 31. januara 1967. godine , imala je sljedeći dnevni red : --- Predlog zaključaka Desete sjednice Centralnog komiteta SKBiH o razvoju i reorganizaciji SKBiH ; - Izvještaj o radu Izvršnog komiteta između Devete i Jedanaeste sjednice CK SKBiH ; - Predlog programa rada Centralnog komiteta SKBIH za 1967. godinu ; - Utvrđivanje sastava komisija CK SKBiH ; -Predlog odluka o unutrašnjoj organizaciji službi I informacija o predlogu organizacije i sistematizacije radnih mjesta u službama Centralnog komiteta SKBiH : a) Predlog odluke o samoupravljanju radnih ljudi u službama CK SKBIH, Predlog odluke o formiranju grupe političkih b) radnika na stalnom radu pri Izvršnom komitetu CK SKBiH, c) Informacija o predlogu organizacije i sistematizacije radnih mjesta u službama CK SKBiH , Predlog odluke o naknadama ličnih dohodaka, put‫ון‬ nim i drugim troškovima članova i funkcionera u rukovodnim i drugim organima SKBiH; - Predlog odluke o formiranju i zadacima Komisije za finansijske i materijalne poslove CK SKBiH ; - Predlog odluke o privremenom finansiranju potreba CK SKBiH za period januar-mart 1967. god.; Razno. -

Sjednici su naizmjenično predsjedavali drugovi Cvijetin Mijatović i Danilo Bilanović. Nakon kraćeg objašnjenja koje je dao drug Ljubo Kovačević u vezi sa predlogom zaključaka Desete sjednice, kao i manjih primjedbi na pojedine formulacije, zaključeno je da komisija za zaključke izvrši redakciju teksta u duhu datih primjedbi. Taj redigovani tekst objavljuje se u ovoj brošuri. Povodom izvještaja o radu Izvršnog komiteta uvodno obrazloženje je podnio drug Branko Mikulić. Poslije diskusije, koju je rezimirao drug Cvijetin Mijatović, dati su odgovori na neka pitanja postavljena u Izvještaju i diskusiji , a zatim je Centralni komitet usvojio Izvještaj o radu Izvršnog komiteta CK SKBIH između Devete i Jedanaeste sjednice. Na Desetoj sjednici Centralni komitet je informisan o pripremama za program rada CK za 1967. godinu . U međuvremenu Predsjedništvo CK je pribavilo mišljenja, predloge i sugestije od preko 50 opštinskih komiteta SK, zatim iz razgovora koje su obavili članovi Izvršnog komiteta u 28 opština , kao i od jednog broja članova CK, Izvršnog komiteta i komisija Centralnog komiteta . Na osnovu toga Predsjedništvo. Izvršni komitet i predsjednici komisija su na zajedničkoj sjednici utvrdili predlog tema koje bi, pored ostalih zadataka , ušle u program rada Centralnog komiteta. U diskusiji o predloženom programu na Jedanaestoj sjednici ispoljena su različita stanovišta o aktuelnosti pojedinih tema . Poslije brojne diskusije predloženi program je usvojen kao orijentacioni , s tim da se pri izradi teza za svaku temu konsultuju članovi Centralnog komiteta, a da se svi konkretni predlozi koji su dati na ovoj sjednici razmotre u Predsjedništvu , Izvršnom komitetu i komisijama i poslije toga daju mišljenja da li da se te teme razmatraju na sjednici Centralnog komiteta ili da budu predmet nekog savjetovanja , seminara i sl. U nastavku sjednice imenovani su članovi komisija Centralnog komiteta, a zatim je usvojeno nekoliko odluka (prema navedenom dnevnom redu) . Time Jedanaesta sjednica završena.

Ljubo Kovačević : OBRAZLOŽENJE PREDLOGA ZAKLJUČAKA X SJEDNICE Prema dogovoru na prošloj sjednici Centralnog komiteta, Komisija je sačinila predlog zaključaka koji ste dobili. Rečeno je da u zaključcima treba ukazati na neophodnost većeg učešća radnika u Savezu komunista, na jačanje njihovog uticaja u društvenom životu i posebno istaći značaj tog zadatka u uslovima društvene reforme i reorganizacije Saveza komunista. Rukovodeći se tim mi se nismo upuštali u mnoga druga pitanja o kojima će se raspravljati u okviru reorganizacije Saveza komunista. Prvu verziju zaključaka uputili smo članovima Centralnog komiteta i svim opštinskim komitetima, tražeći njihova mišljenja i predloge. Odazvalo se 7 članova Centralnog i 18 opštinskih komiteta, koji su razmatrali predlog zaključaka na sastancima komiteta ili svojih političkih aktiva. Pored toga, nekoliko članova Komisije, u međuvremenu, razgovaralo je sa grupom radnika u preduzećima. Prije nego što bismo dali objašnjenja i mišljenja Komisije o pitanjima koja su predlagana da uđu u zaključke, interesantno je napomenuti da su nam se javili i pokazali interesovanje za ovo pitanje uglav-

5

nom komiteti iz manje razvijenih opština (Zvornik, Grude, Kalesija, Gradačac, Foča, Odžak, Prnjavor, Ključ, Laktaši, Vakuf, Stolac, Pale i slično). S obzirom da se prevashodno radi o radničkoj klasi i Savezu komunista prirodno je bilo očekivati da će se i komiteti iz razvijenijih centara postaviti u aktivniji odnos u izradi ovih zaključaka . Ovo ističemo radi informacije, a i da bi se znalo otkuda potiču primjedbe koje ćemo iznijeti. Osnovna primjedba na projekt zaključaka i zahtjev onih koji su te primjedbe stavljali može se svesti na traženje da zaključci budu konkretni, da se u njima detaljno razradi odnos Saveza komunista prema religiji , da se formulišu kriteriji za prijem i isključivanje iz Saveza komunista, da se pobliže definiše politički pasivitet i odnos prema političkoj pasivnosti članova Saveza komunista, da se kodifikuje moralni lik komuniste u današnjim uslovima. Kao što se vidi , riječ je o primjedbama i zahtjevima koje čujemo vrlo često , skoro uvijek povodom donošenja svih naših zaključaka i drugih dokumenata.. Nama se čini da su ovi zahtjevi uslovljeni, pored ostalog, prvo, neprevaziđenim shvatanjima odnosa između viših i nižih rukovodstava i rukovodstava i organizacije Saveza komunista. Riječ je o zahtjevu da rukovodstva treba za sveukupnu djelatnost Saveza komunista da propišu preciznije direktive. Takve organizacije ne smatraju političke stavove dovoljnom osnovom za svoj rad. Očigledno je da se ovakav zahtjev ne može pomiriti s unutrašnjim odnosima i ulogom Saveza komunista koju ostvarujemo i želimo da ostvarimo. Drugo, po našem mišljenju, to je svojevrsna reakcija na one zaključke i druge dokumente političkih

6

foruma koji ne sadrže jasne političke stavove, nego pretežno ostaju na nivou principa. Sasvim je izvjesno da rukovodstva, prilikom rasprava o konkretnim problemima, treba da zauzimaju političke stavove koji bi poslužili kao osnova i orijentacija u djelovanju rukovodstava i organizacija Saveza komunista. Komisija se trudila da tako koncipira ove zaključke da oni ne budu ni direktiva (shvaćena na stari način) , ni obična razrada već poznatih principa, nego da to budu politički stavovi CK fundamentalnim pitanjima razvoja Saveza komunista, posebno međuodnosa SK i radničke klase. Koliko je u tome uspjela, neka to ocijeni Centralni komitet. Druga opšta primjedba sastoji se u tome da Centralni komitet ne završava svoju aktivnost donošenjem zaključaka o ovom pitanju, već da i za njega, kao i za organizacije SK , važi to da su zaključci priprema i početak akcije. Ovaj zahtjev, da se Centralni komitet kao cjelina uključi u tumačenje i realizovanje ovih i svih drugih stavova, sasvim je opravdano postavljen. (Centralni komitet se na takvu praksu obavezao i na našoj Šestoj sjednici, kada se konkretnije govorilo o angažovanosti Centralnog komiteta i njegovih članova) . To doprinosi efikasnijem djelovanju Centralnog komiteta i Saveza komunista u Republici, a i najpodesniji je put da se prevazilaze nesporazumi koji proističu i iz različitog shvatanja karaktera i uloge Saveza komunista. O pitanjima kao što je odnos Saveza komunista prema religiji i nekim drugim koja nisu karakteristična za sve organizacije Saveza komunista, nego za pojedine regione, mislimo da je najbolje da organi Centralnog komiteta organizuju konkretnije raspravljanje sa organizacijama tamo gdje se oni javljaju 7

kao problemi, a da se ne unose u zaključke. U materijalu o razvoju Saveza komunista, koji je podnesen prošle sjednice, sadržano je niz konkretnih razmatranja o Savezu komunista, pa je i to jedan od razloga što ih nismo unosili u zaključke. Ti materijali, po predlogu Komisije, treba da se usvoje. Štampani su u 7.000 primjeraka i biće dostavljeni svim organizacijama Saveza komunista . Na kraju te analize ima nekoliko problema o Savezu komunista i njegovom razvoju koji su označeni kao zadaci, pa bi na njima trebalo dalje da radi Centralni komitet. Ako se usvoji ovakav predlog zaključaka, time se Centralni komitet obavezuje da izuči i ta pitanja, koja bi umnogome upotpunila dosadašnja saznanja o ovoj temi. Na kraju dužni smo iznijeti i primjedbu dva člana Centralnog komiteta koji smatraju da bi možda bilo bolje umjesto zaključaka usvojiti samo materijal, što bi bilo dovoljno za orijentaciju organizacijama Saveza komunista. Što se tiče Komisije, ona predlaže da se usvoji predlog zaključaka koji ju podnesen.

8

ZAKLJUČCI DESETE SJEDNICE CK SKBIH Na osnovu analize » Osvrt na razvoj Saveza komunista Bosne i Hercegovine i neki uzroci uočenih tendencija«< , uvodnog izlaganja i diskusije na sjednici održanoj 14. decembra 1966. godine, Centralni komitet SK BiH donosi ZAKLJUČKE Prihvataju se ocjene i zaključci o radu , socijalnoj strukturi i razvoju Saveza komunista. Pored toga, Centralni komitet smatra za potrebno da naročito naglasi sljedeće : Razvoj Saveza komunista i njegovo osposobljavanje da dosljedno ostvaruje svoju vodeću idejno-političku ulogu u borbi za socijalističke društvene odnose izvanredno su značajni i aktuelni. Promjene u društvenim odnosima traže od Saveza komunista da tako djeluje kako bi radnička klasa sve više postajala stvarna, osnovna politička snaga u društvu . Nova uloga Saveza komunista zahtijeva promjene u njegovim unutrašnjim odnosima, organizacionim principima, socijalnom sastavu i metodama djelovanja, kao i oslobađanje cd starih shvatanja i prakse nastalih u društvenim odno-

9

sima koje prevazilazimo ili smo ih već prevazišli. Birokratske tendencije da se isključivo putem vlasti usmjeravaju društvenį tokovi u pravcu socijalizma otežavaju uticaj Saveza komunista na radničku klasu i slabe njihovu revolucionarnu povezanost. Uspješnim obračunom naprednih snaga sa birokratskim elementima u vrhovima samog Saveza komunista savladavanje ovih tendencija ušlo je u odlučujuću fazu . Vodeća idejno- politička uloga Saveza komunista i stvarno jačanje uloge radničke klase u društvenom i političkom životu ostvarivaće se u dužem periodu: praktičnom borbom za socijalističku demokratiju, jačanjem progresivne, socijalističke svijesti radničke klase i radnih ljudi i njihovim osposobljavanjem da što potpunije i dosljednije razvijaju samoupravne, socijalističke odnose. Taj proces podstiče društvena i privredna reforma, kao i reforma samog Saveza komunista. Ostvarivanje avangardne uloge Saveza komunista uslovljeno je njegovim socijalnim sastavom, jer je stvarna dominantna uloga neposrednih proizvođača u Savezu komunista jedan od bitnih uslova da on može uspješno izražavati konkretne i istorijske interese radničke klase. Neadekvatan uticaj radnika u Savezu komunista i društvu predstavlja danas ne samo idejni nego i praktično- politički problem. Jer, usmjeravanje drustvenih kretanja u uslovima samoupravljanja, odgovarajuća idejno- politička funkcija Saveza komunista u sve široj akciji neposrednih proizvođača u društvenom i političkom životu može se ostvarivati ako se povećava broj i uloga radnika u Savezu komunista. U stvari, dokle god radnička klasa ne bude u punom smislu. na djelu, u praksi , odlučujuća snaga u svojim radnim organizacijama i društveno- političkim zajedni10

cama, ona objektivno ne može postati dominirajuća snaga ni u Savezu komunista. I Osmi kongres je snažno naglasio da socijalni sastav Saveza komunista nije usko organizaciono, nego suštinsko idejno-političko pitanje, neodvojivo od ostvarivanja njegove vodeće uloge. Isticanje u prvi plan odnosa Saveza komunista prema radničkoj klasi proizlazi iz njenog središnjeg mjesta i odlučujuće uloge u društvenoj reprodukciji i izgradnji socijalističkog društva uopšte . Strukturalni i idejno- politički razvoj Saveza komunista do sad je pretežno razmatran bez dovoljne povezanosti sa revolucionarnom praksom, perspektivom našeg razvoja i ulogom koju u tom ima radnička klasa. Zbog toga su ta razmatranja često imala jednostrano i kvantitativno-formalističko obilježje. Uzroci nedovoljnog prijema radnika u Savez komunista nerijetko su traženi gotovo isključivo u inertnosti i sektaštvu organizacija prema neposrednim proizvo đačima, a previđani su objektivni društveno- ekonomski odnosi u kojima je dominirala etatistička struktura, koja je uslovljavala i reprodukovala mnoge slabosti u razvoju i ostvarivanju uloge Saveza komunista. Takode, nedostajala je analiza i jasno fiksiranje snaga koje su pružale otpor samoupravljanju i neposrednoj demokratiji, sprječavale bržu afirmaciju neposrednih proizvođača i bile zainteresovane da se onemogućava njihovo veće učešće i u samom Savezu komunista. Sljedstveno tome nije moglo biti ni stvarne borbe protih ovih tendencija i snaga. Šta više one su i u samom Savezu komunista ojačale i počele snažnije djelovati u pravcu otuđenja Saveza komunista od radničke klase. Posljednjih godina brojnį rast Saveza komunista je bio usporen i neravnomjeran : od 1956. do 1960. godi-

11

ne Savez komunista Bosne i Hercegovine se povećavao prosječno godišnje za 10.327, a u posljednjih 5 godina za svega 2.219 članova. Iz godine u godinu smanjivao se'i apsolutno i relativno broj neposrednih proizvođača među novoprimljenim članovima. U isto vrijeme povećavao se procenat isključenih radnika. Ovo je, očito, jedan od vidova djejstva takvih tendencija i snaga i u samom Savezu komunista. Slične pojave mogu se uočiti i na selu . Novi položaj i sve veći značaj poljoprivrede, a posebno ličnog rada u njoj, naročito u uslovima reforme ne prati odgovarajući odnos Saveza komunista prema ovoj problematici, a posebno prema individualnim poljoprivrednim proizvođačima. I, u onoj mjeri u kojoj se oni bore za materijalni , kulturni, opštedruštveni progres , za kooperativne odnose i socijalistički razvitak sela, u toj mjeri i Savez komunista treba da se oslanja na njih . S obzirom na dosadašnji sastav seoskih organizacija i kriterije koji su u mnogome birokratski , sektaški i konzervativni, neophodno je da ozbiljno preispitamo sprovođenje naše politike na selu i u poljoprivredi i da se na krupnim zadacima u ovoj oblasti mnogo više angažuju ―― pored osnovnih organizacija i rukovodstava Saveza komunista - i sam Centralni komitet i njegovi organi. To treba da dovede do većih rezultata i bržeg jačanja socijalističkih odnosa i produktivnih snaga na selu, a u vezi s tim i do većeg stapanja Saveza komunista s neposrednim proizvođačima, tj . do njegovog većeg idejnog i političkog uticaja na selu. Jačanje Saveza komunista prvenstveno iz redova najprogresivnijih i najborbenijih neposrednih proizvo đača koji se sa puno razumijevanja i odlučnosti zalažu za razvoj samoupravnih odnosa, kao i omladine koja se afirmisala na radnom mjestu i u samoupravnoj ak12

tivnosti ---- jedan je od bitnih uslova uspješne idejno-političke borbe Saveza komunista. Takva orijentacija u jačanju Saveza komunista omogućavaće da se organizacije oslobađaju onih članova koji su u Savez komunista došli iz različitih motiva, ili nisu u stanju da se uključe u nove uslove rada SK i sl .

: Reformom se stvaraju povoljniji i ujedno složeniji društveno-ekonomski i politički uslovi za ostvarivanje samoupravnih i demokratskih prava radnog čovjeka i za djelovanje Saveza komunista i osvježavanje njegovih redova najprogresivnijim i najborbenijim radnicima. Zato organizacije Saveza komunista moraju biti u središtu borbe rada i života, problema i stremljenja radnika i svih radnih ljudi i pronalaziti adekvatna sredstva, podešavati svoju aktivnost prema uslovima i potrebama svoje sredine i imati jasan cilj za šta i protiv čega se bore. To pretpostavlja brže razvijanje demokratskih odnosa u Savezu komunista, stalno jačanje uloge članstva SK, stvarnu javnost rada i otvorenost prema radničkoj klasi, što će omogućiti razvoj demokratske borbe mišljenja i idejne borbe protiv stranih shvatanja i uticaja. To je put za jačanje stvarnog jedinstva samog Saveza komunista i njegovog stapanja sa najprogresivnijim snagama među neposrednim proizvođačima. Ostvarivanje društvene reforme odvija se u protivrječnim uslovima u kojima se javljaju različiti i često suprotni interesi . Iz tih protivrječnosti interesa izviru različita idejna i politička shvatanja. Njihovo stalno osvjetljavanje i razrješavanje je osnovni metod i put za društveni progres uopšte. Idejno-politički nivo članstva i kadrova u Savezu komunista često je ispod savremenih potreba i zahtje-

13

va. Danas kada član Saveza komunista treba da djeluje kao samostalan društveno-politički radnik, neophodno je cjelokupan rad Saveza komunista odlučno oslobađati prakticizma i obezbjeđivati sve tješnje prožimanje idejne borbe i ideološkog obrazovanja . Iz zahtjeva za samostalnim političkim djelovanjem, zasnovanim na ubjeđenjima, a ne na formalnom prihvatanju dirigovanih stavova, proizlazi da članovi Saveza komu nista treba da razumiju tokove društvenog razvoja, njegove zakonitosti i protivrječnosti. Takva saznanja ne bi imala naročite vrijednosti ukoliko ih članovi Saveza komunista ne bi realizovali svojim dosljednim, konkretnim angažovanjem kroz borbu i stvaralačko zalaganje za razvoj samoupravnih društvenih odnosa. U borbi za takve odnose razvijaju se političke, idejne i etičke osobine, kojima se vrednuje ličnost. Svako odvajanje moralnih kvaliteta od društvenih odnosa svodi izgradivanje kriterija komuniste na apstraktni i moralizatorski teren. Razvoj Saveza komunista je kompleksan i dugoročan zadatak. S obzirom na njegovu aktuelnost i složenost, Centralni komitet predlaže organizacijama i rukovodstvima Saveza komunista Bosne i Hercegovine da, na osnovu ovih ocjena i ocjena situacije u svojoj sredini, razrađuju i ostvaruju taj zadatak. Centralni komitet, posebno Izvršni komitet treba da se neposredno uključe u realizaciju ovih zaključaka.

14

IZVJEŠTAJ O RADU IZVRŠNOG KOMITETA CK SKBIH SJEDNICE CK

IZMEĐU X I XI

Od Devete sjednice CK SKBiH do 17. januara 1967. godine Izvršni komitet CK SKBiH održao je 10 sjednica.') Na njima su, najčešće, učestvovali i pojedini članovi CK SKBiH, jedan broj političkih radnika u Centralnom komitetu, autori materijala koji su pripremani za sjednice Izvršnog komiteta, a u radu Osme sjednice učestvovala je i grupa članova CK_SKJ.*)

S obzirom na novu ulogu Izvršnog komiteta, posebno je posvećena pažnja sadržaju, metodu i programu njegovog rada. Pošlo se od Odluke o reorganizaciji CK SKBiH prema kojoj sadržaj rada Izvršnog komiteta, kao izvršnog organa Centralnog komiteta, uglavnom treba da proizlazi iz stavova, zaključaka i odluka Centralnog komiteta. To znači da mjere koje će preduzimati Izvršni komitet treba da imaju za cilj tumačenje i razrađivanje odluka Centralnog komiteta, kɔnkretnije pomaganje organizacijama Saveza komunista da se te odluke sprovode, provjeravanje realnosti utvrđenih zaključaka, obavještavanje Centralnog komiteta o sprovođenju njegovih stavova i predlaganje da se na

15

sjednicama Centralnog komiteta razmatraju pojedina idejno-politička pitanja kada Izvršni komitet ocijeni da su ta pitanja aktuelna i značajna za Savez komunista. Smatra se da Izvršni komitet na taj način neće preuzimati da rješava pitanja koja nisu u njegovoj kompetenciji. U sprovođenju zaključaka Centralnog komiteta, Izvršni komitet je nastojao da se, prema utvrđenom pianu, što neposrednije poveže sa organizacijama Saveza komunista u komunama i radnim organizacijama u čemu će biti ravnomjerno zastupljene sve opštine. U vezi s ovim, aktuelizirano je i pitanje većeg uključivanja članova Centralnog komiteta u tumačenju i sprovođenju stavova Saveza komunista i to na više načina: putem direktnih kontakata sa organizacijama Saveza komunista, javnim istupanjem i napisima u štampi i sl. ) Zato bi trebalo odlučiti na koji način organizovati odlazak članova Centralnog komiteta u organizacije Saveza komunista. Čini se da bi bilo najprirodnije da to radi Izvršni komitet, o čemu bi trebalo da se izjasni Centralni komitet. Na inicijativu IK CK SKJ razmatrani su i načini obezbjeđenja uspješnije razmjene mišljenja i drugih kontakata sa Izvršnim komitetom CK SKJ. Usvojeni su svi predlozi koji su naznačeni u tezama o tim pitanjima (učestvovanje članova IK CK SKJ na najznačajnijim sjednicama izvršnih komiteta republika i cbratno, konsultovanja u pripremanju sjednica, dostavljanje materijala sa sjednica izvršnih komiteta, obavještavanje o idejama, inicijativama i predlozima iz idejno-političke prakse), s tim što je naglašena potreba da se i drugovi iz republika više uključuju u izradu važnijih materijala za potrebe Centralnog komiteta SKJ. Takođe, Izvršni komitet smatra da je potrebno 16

više inicijative u pogledu razvijanja saradnje između izvršnih komiteta republika, da se s njima brže razmjenjuju iskustva i mišljenja o aktuelnim pitanjima u Savezu komunista. Pod tim se podrazumijeva prisustvovanje važnijim sastancima i savjetovanjima, razni vidovi razgovora, razmjene značajnih materijala itd. U vezi s tim predložiće se mjere za dalje razvijanje i jačanje ove saradnje, jer i drugi izvršni komiteti osjećaju potrebu za takvim kontaktima. Iako rad Izvršnog komiteta treba da bude kolektivan, u Izvršnom komitetu je izvršena blaža podjela rada radi uspješnijeg usmjeravanja pojedinih njegovih članova na određene oblasti djelovanja Saveza komunista.¹) Na sjednicama je raspravljano i o tome kako a se proširi javnost rada Izvršnog komiteta. Pored toga što bi zainteresovani članovi Centralnog komiteta i ostali politički radnici prisustvovali sjednicama Izvršnog komiteta, predlagano je da se svim članovima Centralnog komiteta upućuju zapisnici, odnosno izvodi iz zapisnika sa sjednica Izvršnog komiteta ili da se sadržaj tih sjednica objavljuje u informativnim izdanjima Centralnog komiteta. U početku su članovima Centralnog komiteta dostavljani izvodi iz zapisnika sa sjednica Izvršnog komiteta, a u posljednje vrijeme sadržaj tih sjednica se objavljuje u Informativnom biltenu. Trebalo bi da Centralni komitet ocijeni koji bi način bio najpodesniji za buduće upoznavanje članova Centralnog komiteta o radu Izvršnog komiteta. Putem konferencija za štampu u Centralnom komitetu, izdavanjem kraćih saopštenja za štampu poslije svake sjednice Izvršnog komiteta i prisustvovanjem sjednicama Izvršnog komiteta direktora » Oslobođenja«, direktora Radio i Televizije Sarajevo i urednika » Ko17

munista« omogućava se da javnost bude više informisana o radu Izvršnog komiteta. Nametnulo se i pitanje u kojoj mjeri je moguće dugoročnije planirati rad Izvršnog komiteta ili utvr đivati samo kratkoročne operativne planove rada. S obzirom na prirodu posla u Izvršnom komitetu, ko a je određena njegovom izvršnom funkcijom, stalo se na stanovište da se donesu kratkoročni operativni planovi rada Izvršnog komiteta, jer velika frekvencija poslova ne daje mogućnost da se prave planovi rada za duži vremenski period. U toku je izrada poslovnika o radu Izvršnog komiteta u kojem će se regulisati ova i druga konkretna pitanja. Najveći dio svoje aktivnosti u ovom periodu Izvršni komitet je posvetio razradi i sprovođenju zaključaka Devete sjednice Centralnog komiteta SKBiH, koji se, prije svega, kao što je poznato, odnose na osnovne zadatke privredne i društvene reforme. Razmatrajući zadatke Saveza komunista koji su utvrđeni na toj sjednici, Izvršni komitet je odlučio da ostvaruje češće neposredne kontakte sa organizacijama i rukovodstvima Saveza komunista na terenu i tako da se neposrednije angažuje u organizovanju idejno -političke akcije Saveza komunista. Na izvršavanju ovog zadatka već je angažovan Izvršni komitet i jedan broj političkih radnika u Centralnom komitetu . Odlazak u organizacije Saveza komunista koji je obavljen, imao je za cilj da se idejno -politička akcija komunista usmjeri na zadatke koji su utvrđeni na Četvrtoj i Petoj sjednici Centralnog komiteta SKJ i na Devetoj sjednici Centralnog komiteta SKBiH; da se sagledaju angažovanost Saveza komunista na ključnim problemima

18

reforme i otpori koji se, u vezi s tim, javljaju ; da se uoče idejno-politički problemi koji dominiraju u pojedinim sredinama u ovom momentu, kao i to u kojoj mjeri se Savez komunista prilagođava sadašnjim uslovima djelovanja.5) Poslije toga, na sjednici Izvršnog komiteta izneseno je više ocjena o aktivnosti Saveza komunista. O tome se priprema poseban materijal koji će poslužiti za organizovanje savjetovanja sa članovi ma opštinskih komiteta, a biće dostavljen i̇ svim članovima Centralnog komiteta. Ocjene o aktivnosti Saveza komunista do kojih se tim putem došlo već su korištene ili će se koristiti u daljem radu Centralnog komiteta i njegovih organa, kao i u radu organizacija Saveza komunista. Tako su, u okviru priprema za Šestu sjednicu Centralnog komiteta SKJ, uz učešće članova CK SKJ, na sjednici Izvršnog komiteta razmatrane teze o političkoj situaciji poslije Četvrte i Pete sjednice CK SKJ i o predlogu zaključaka o zadacima Saveza komunista Jugoslavije. Ovakva razmjena mišljenja u pripremanju sjednice CK SKJ ocijenjena je kao korisna. Dalje, Izvršni komitet je pristupio organizovanju savjetovanja sa grupama članova svih opštinskih komiteta Saveza komunista, koja će se do 10. februara ove godine održati u centrima bivših srezova. Na savjetovanjima će se razmatrati aktivnost Saveza komunista poslije Četvrte sjednice Centralnog komiteta SKJ, za što će se, pored ostalog, kako je već rečeno, koristiti i spomenuti materijal, jer on ukazuje na stanje u našim organizacijama Saveza komunista. Osim toga, na ovim savjetovanjima razmatraće se aktuelni zadaci o informisanju u Savezu komunista. U tu svrhu će se koristiti pripremljene teze za materijal » Funkcija i organizacija informisanja u CK SKBiH« u kojima su 19

razrađeni : karakter informisanja u Savezu komunista, izvori informisanja i tokovi komuniciranja, odnos Saveza komunista prema sredstvima javnog informisanja, dokumentovanje potrebnih materijala, karakter publikacija koje će se izdavati u Centru za informisanje i organizacija te službe u Centralnom komitetu. Prestan kom rada sreskih komiteta Saveza komunista, ovo pitanje je postalo značajnije, jer aktuelizira razvijanje neposrednih uzajamnih odnosa Centralnog komiteta sa organizacijama i rukovodstvima Saveza komunista na terenu. Kontakti sa opštinskim organizacijama Saveza komunista korišteni su i kao konsultacije o pitanjima koja bi, prema mišljenjima organizacija, trebalo unijeti u program rada Centralnog komiteta SKBiH za ovu godinu. U vezi s tim, u spomenutim razgovorima, pored ostalog, najčešće su isticani ovi problemi : - Ukazuje se na postojanje razlika u mišljenjima i ocjenama o rezultatima koji su postignuti u sprovođenju reforme, što otežava angažovanje Saveza komu→ nista na savladavanju teškoća koje se javljaju . Ukazivano je i na mnoge otpore koji se javljaju u sprovodenju privredne i društvene reforme. Zato je isticana potreba da se egzaktnije i idejno -politički ocijene kretanja u sprovođenju privredne i društvene reforme u našoj Republici. ― Savez komunista se u posljednje vrijeme susre→ će sa krupnim idejno -političkim pojavama na selu. Privredna reforma je otvorila pozitivne procese i među poljoprivrednim proizvođačima. Osjećaju se veće inicijative u poljoprivrednoj proizvodnji i u izgradnji komunalnih objekata na selu. Ali, društveno-politički faktori još uvijek nisu uspjeli da se odlučnije uključe 20 20

u te pozitivne procese. Takođe se smatra da idejno-politički stavovi o pitanjima sela često nisu dalje razrađivani i da postoji potreba da se ta problematika konkretnije razmotri, posebno sa stanovišta specifičnosti pojedinih sredina i regiona. Naročito je naglašavana nužnost da se Savez komunista u svojoj konkretnoj djelatnosti, više okrene sadašnjim idejno -političkim problemima, razvoju i izgradnji Saveza komunista na selu. ---- U razgovorima su isticane mnoge već poznate teškoće i slabosti u oblasti obrazovanja, zdravstva i socijalnog osiguranja. Zbog pritiska raznih teškoća i slabosti, kao i nedovoljne usmjerenosti Saveza komunista na najvažnija pitanja u tim oblastima, među nekim komunistima se javljaju različita, pa i suprotna mišljenja, za Savez komunista neprihvatljivi idejno-politički stavovi, razni otpori, pa i besperspektivnost i pesimizam (zahtjevi za preraspodjelu dohotka, obustave rada u školama, problemi oko formiranja zajednica obrazovanja i slično) . - Manje- više u svim opštinama se javljaju problemi u vezi sa jedinstvenim djelovanjem komunista u komuni. Međutim , to djelovanje danas dobiva posebno na značaju. Otuda se ukazuje na potrebu da i Centralni komitet posebnu pažnju posveti izučavanju zadataka Saveza komunista u razvijanju samoupravnog organizma u komuni u uslovima društvene reforme U svim opštinama se ističe da nizak idejno- politički nivo znatnog broja članova Saveza komunista otežava da se mnoge organizacije Saveza komunista konkretnije i odlučnije angažuju na realizovanju povećanih zadataka postavljenih reformom i odlukama Četvrte sjednice Centralnog komiteta SKJ. Osim toga, konstatuje se da i neka javna istupanja, u kojima po-

21

jedinci iznose svoja mišljenja, dovode u izvjesnu zabunu mnoge komuniste. Među komunistima u opštinama vlada opšte mišljenje da se u rukovodstvima Saveza komunista drži dosta sjednica na kojima se donosi veliki broj načelnih stavova. Ali, istovremeno se naglašava da se malo radi na konkretnoj pomoći organizacijama i rukovodstvima Saveza komunista u razradi tih stavova i u njihovoj realizaciji, kao i u nastojanju da se povremeno ocjenjuje dokle se stiglo u ostvarivanju tekuće politike Saveza komunista. U tom smislu, posebno je ukazano na neka pitanja u vezi sa razvojem Republike do 1970. koja su razmatrana na Sedmoj sjednici Centralnog komiteta SKBiH i istican predlog da se na jednoj od narednih sjednica Centralnog komiteta razmotre rezultati u realizaciji utvrđenih principa. Ova mišljenja i predloge organizacija Saveza komunista, Izvršni komitet je uzeo u obzir prilikom razmatranja pitanja koja treba predložiti u program rada Centralnog komiteta za ovu godinu.") Pored već iznesenog, Izvršni komitet je prišao i organizovanju drugih oblika rada u cilju uspješnijeg ostvarivanja zadataka koji se nalaze pred Savezom komunista u našoj Republici. Povodom diskusije druga Milaković Miloša na Devetoj sjednici CK SKBiH i informacije sa sjednice radničkih savjeta združenih srednjobosanskih rudnika uglja, koja je održana u Brezi 25. decembra 1966. godine, u kojoj se ukazuje na više privrednih i političkih problema koji su se javili zbog poznate situacije sa ugljem, Izvršni komitet je zaključio da se organizuje savjetovanje sa članovima rudničkih komiteta Saveza komunista. U cilju pripremanja tog savjetovanja gru223

pa drugova će, u toku januara, obaviti potrebne razgovore u rudničkim organizacijama Saveza komunista i pripremiti odgovarajući materijal za savjetovanje. Pored ovoga, u dogovoru sa drugovima iz Željezničkog transportnog preduzeća u Sarajevu, radi se na pripremanju savjetovanja sa komunistima koji rade na željeznici. Na tom savjetovanju razmatraće se aktuelni idejno-politički problemi u vezi sa novom organizacijom preduzeća, prenošenjem dohotka na ekonomske jedinice i razvojem samoupravljanja na željeznici. Izvršni komitet je takođe zaključio da se u toku januara održe ranije pripremljena i preostala savjetovanja o aktivnosti Saveza komunista na selu u radu sa omladinom i to u tri regionalna centra: Goražde, Čapljina i Bihać. U rad tih savjetovanja uključiće se i pojedini članovi Izvršnog komiteta. Na savjetovanjima će se razgovarati o tome koliko organizacije Saveza komunista sagledavaju aktivnost i probleme mladih i šta u tom pravcu preduzimaju, kakva i kolika je politička i idejna aktivnost komunista u radu sa omiadinom , kakva se pažnja posvećuje prijemu omladine u Savez komunista, koje su pozitivne promjene poslije Četvrtog plenuma u odnosima između osnovnih organizacija Saveza komunista i aktiva Saveza omladine, koliko se omladina uključuje u diskusiju o reorganızaciji Saveza komunista i, u vezi s tim, o problemima materijalnog i društvenog položaja seoske omladine. Pošto se ova savjetovanja održe, sumiraće se njihovi rezultati o kojima će raspravljati Izvršni komitet, kao i o preduzimanju daljih mjera u sprovođenju zadataka Saveza komunista u radu sa omladinom na selu. O važnijim problemima Izvršni komitet će obavijestiti Centralni komitet. 23

Isto tako, planirana je zajednička sjednica Izvršnog komiteta i Univerzitetskog komiteta Saveza KOmunista na kojoj će se raspravljati o mjestu i ulozi Saveza komunista u razvoju samoupravnih odnosa na Univerzitetu i načinu neposrednijeg angažovanja Izvršnog komiteta u radu univerzitetske organizacije Saveza komunista. Materijal za ovu sjednicu pripremiće Univerzitetski komitet. U ovom periodu Izvršni komitet se angažovao i na pripremanju Desete sjednice Centralnog komiteta SKBiH, na kojoj je, kao osnovno pitanje, razmatran razvoj i reorganizacija Saveza komunista Bosne i Hercegovine. Pošto je Izvršni komitet u diskusijama u organizacijama Saveza komunista uočio da postojanje velikih razlika u poznavanju naše politike od strane članova Saveza komunista dovodi do teškoća u političkoj akciji, organizacijama i komitetima Saveza komunista je ukazano da je u ovom momentu neophodno ulagati veće napore da se sadržaji ideološko- političkog obrazovanja, što je moguće više, stalno prilagođavaju stvarnim potrebama ne samo opštinske, nego i svake pojedine osnovne organizacije Saveza komunista, da se više povezuju sa političkim problemima i da više osvjetljavaju ciljeve reforme. Dalje, organizacijama Saveza komunista sugerisano je da za svoje potrebe obezbjeđuju materijale sa sjednica CK SKJ i CK SKBiH i da ih koriste u svakodnevnoj društveno- političkoj akciji, jer u tome postoji neorganizovanost i ozbiljni nedostaci. Izvršni komitet smatra da bi u predračunima prihoda i rashoda opštinskih komiteta Saveza komunista trebalo predvidjeti podmirenje ovih potreba za sve organizacije Saveza komunista. Bez toga se, bar za sada, teško može obez-

242

24

bijediti da organizacije imaju kompletne materiiale sa sjednica centralnih komiteta. Takođe, preporučeno je organizacijama Saveza komunista da više koriste našu štampu i časopise. Posebno je naglašena potreba da se više prate listovi >>Komunist«< , koji problemski tretira aktuelna pitanja i iskustva iz rada Saveza komunista, i »Ekonomska politika «, koja cjelovitije obrađuje aktuelna pitanja i probleme našeg društveno - ekonomskog sistema. *** U okviru postavljenih zadataka Odlukom o reorganizaciji CK SKBiH, koja je usvojena na Devetoj sjednici Centralnog komiteta, Izvršni komitet se angažovao na poslovima dalje reorganizacije u Centralnom komitetu, odnosno na pripremanju predloga za uskiađivanje organizacije i rada službi Centralnog komiteta sa novom organizacijom CK SKBiH. Pored ostalog , o tim pitanjima je raspravljano na više sjednica Izvršnog komiteta. U vezi s tim, pripremljeni su sljedeći materijali: 1. Nacrt odluke o samoupravljanju radnih ljudi zaposlenih u Centralnom komitetu i Kontrolnoj komisiji SKBiH ; 2. Akta o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta u službama Centralnog komiteta i Kontrolne komisije SKBiH. Svi nacrti ovih odluka bili su predmet raspravljanja i na zajedničkoj sjednici Predsjedništva i Izvršnog komiteta CK SKBiH. U izradi tih dokumenata konsultovan je i Savjet radne zajednice u Centralnom komitetu. Nacrt odluke o samoupravljanju radnih ljudi zaposlenih u Centralnom komitetu i Kontrolnoj komisiji SKBIH, Nacrt odluke o formiranju grupe političkih radnika i Informacija o predlozima za unutrašnju or25

ganizaciju i sistematizaciju radnih mjesta u službama CK SKBiH, dostavljeni su Centralnom komitetu na razmatranje i usvajanje. *** U vezi sa štampanjem materijala sa Devete sjednice Centralnog komiteta SKBiH, Izvršni komitet je odlučio da se tekst referata » Neposredni zadaci Saveza komunista« štampa bez mijenjanja i dopunjavanja njegovog sadržaja. S obzirom da je na Devetoj sjednici bilo predloga i sugestija da se Referat proširi i u njega unesu pojedini problemi i zadaci, o čemu se Contralni komitet nije izjasnio, to se Izvršni komitet našao pred dilemom kako da postupi. Nakon diskusije, koja se o tome pitanju vodila na dvije sjednice Izvršnog komiteta, zaključeno je da se Referat ne proširuje, jer Centralni komitet o tome nije donio odgovarajući zaključak, a Izvršni komitet se za takvu mjeru nije smatrao kompetentnim . U diskusiji na spomenutoj sjednici Centralnog komiteta, pored ostalog, predloženo je da se medu aktuelne zadatke Saveza komunista unesu : problemi na selu i angažovanje Saveza komunista ; aktuelna pitanja u vezi sa povećanjem nezaposlenosti ; problemi koji nastaju zbog situacije u kojoj se nalaze rudnici uglja, problemi u vezi sa obrazovanjem radničke klase i dr. Mada ovi predlozi nisu uneseni u Referat, Izvršni komitet je neke od njih unio u program svoga rada. Izvršni komitet predlaže da se o predlozima iz te diskusije Centralni komitet izjasni na ovoj sjednici. Ujedno se ukazuje na potrebu da se ubuduće Centralni komitet izjašnjava o svim predlozima koji se daju na sjednicama Centralnog komiteta, kako Izvršni komitet ne bi dolazio u slične dileme. *** Razmatrajući aktuelna pitanja u vezi sa održavanjem opštinskih konferencija Saveza komunista, Izvr26

šni komitet je konstatovao da su u pogledu sadržajne orijentacije ovih konferencija date određene sugestije na savjetovanjima sa sekretarima opštinskih komiteta koja su održana u pojedinim regionima i na Devetoj sjednici CK SKBiH. U okviru diskusije o reorganizaciji Saveza komunista, u opštinama je otpočelo raspravljanje o tome kako obezbijediti jedinstveno djelovanje komunista u opštini, kakve organizacione oblike i forme koristiti, kako organizovati opštinski komitet itd. Opštinskim komitetima je ukazano da bi te diskusije trebalo nastaviti u periodu priprema za konferencije, kako bi se i na konferencijama dao prilog opštoj diskusiji o reorga◄ nizaciji Saveza komunista. Pošto su ti razgovori u toku i pošto još nisu sagledani svi bitni faktori i pretpostavke za najcjelishodniju organizaciju Saveza komunista u opštini, Izvršni komitet je sugerisao da na predstojeće opštinske konferencije ne treba ići sa pretenzijama da se o tim pitanjima donesu konačna rješenja. Na ovim konferencijama treba, prije svega, da se temeljitije ocijene dosadašnji oblici organizovanja opštinskih komiteta (komisije, sekretari komiteta, profesionalizam u komitetu, broj članova komiteta i dr. ) i da se u sadašnjoj organizaciji opštinskih komiteta izvrše određene korekcije na koje upućuje praksa . Ponovo je naglašena potreba da se u organizovanju komunista i njihovom usmjeravanju na aktuelne zadatke koriste različite elastičnije forme koje ne moraju imati stalniji karakter (okupljanje komunista u povremene aktive, zborovanja za komuniste iz određenih oblasti djelovanja itd.). Ocijenjeno je da nije potrebno, a takvih inicijativa je bilo, da se prilikom izbora i konstituisanja organa opštinske organizacije Saveza komunista krše odredbe 27

Statuta SKJ kao, na primjer, da se opštinski komitet bira na delegatskom principu, da se uvodi stalna opštinska konferencija Saveza komunista, itd. To su pitanja koja traže širu diskusiju i temeljitije izučavanje. Posebno je ukazano na potrebu da se sa puno pažnje rješavaju pitanja oko pronalaženja novih radnih mjesta onim drugovima koji ne budu ponovo izabrani na dužnost sekretara komiteta. Međutim, praksa već pokazuje da se sa rješavanjem ovoga problema (ne samo za profesionalne kadrove u Savezu komunista, nego i u skupštinama i drugim društveno- političkim organizacijama) ulazi u veoma složenu situaciju. Problem se može rješavati samo u skladu sa sistemom (konkursi i sl., a njih uvijek nema, nego se otvaraju prema potrebi), a za ljude koji su dugo vremena radili izvan struke ili tek treba u njoj da rade nakon dugogodišnjeg profesionalnog političkog rada, to predstavlja ozbiljnu teškoću. Ovoj objektivnoj situaciji treba dodati i neke momente koji su rezultat raznih subjektivnih teškoća i krajnosti. Tako, na primjer, ima pojava da se neki radni kolektivi ili njihovi dijelovi (obično rukovodeći vrhovi) organizovano suprotstavljaju i onemogućavaju izbor takvih drugova na redovnom konkursu . Razloge takvim otporima treba, u jednom broju slučajeva, tražiti u činjenici da su ti drugovi bili u situaciji da kritikuju neke pojave u tim kolektivima, da dolaze i u lične sukobe sa pojedincima i sl. U drugim slučajevima razlozi leže u činjenici da se na konkurs javljaju i kandidati sa većom spremom ili praksom na određenim poslovima itd. Najzad, ima i pojava da neki kadrovi nastoje da konzerviraju raniju praksu u kadrovskoj politici, naime, da određuju i razmještaju kadrove, prema svojoj ocjeni, na određena mjesta u privrednim i drugim radnim organizacijama koristeći se, 28

pri tome, autoritetom rukovodstava. Takva praksa, istina nailazi na otpore, ali je još ima. Sve ove i druge pojave ukazuju kako na teškoće u ocjenjivanju raznih otpora i njihovog savlađivanja tamo gdje je to opravdano, tako i na sve veću složenost u rješavanju ovih problema. Zbog toga se ukazuje potreba za našom aktivnošću u dva paralelna pravca. Prvo, na ulaganju napora za dogradnju sistema rotacije u smislu iznalaženja rješenja koja bi mək- , simalno otklonila nesigurnost i dileme ljudi oko toga šta će s njima biti poslije izbornog perioda. Realna je ocjena da su takve dileme i do sada nanijele velike štete. Drugo, treba iznalaziti takva privremena rješenja (sa ličnim dohotkom i sl.) koja bi, ako je potrebno, tim kadrovima obezbijedila relativno duži vremenski period (a ne samo otkazni rok) za pronalaženje rješenja koja im najviše odgovaraju. Upravo zbog toga, Izvršni komitet je zauzeo stanovište da sekretari opštinskih komiteta Saveza komunista (uglavnom se o njima radi) kojima je istekao mandat, a nisu obezbijedili novo zaposlenje, ostanu privremeno na radu u komitetu. Time se, naravno, ne gubi iz vida obaveza ulaganja zajedničkih napora u pravcu obezbjeđivanja definitivnog rješenja ovog problema. S obzirom na značaj ovoga pitanja za našu društveno-političku praksu Izvršni komitet je, takođe, zaključio da Centralnom komitetu, u dogledno vrijeme, prezentira detaljniji materijal o ovoj problematici u našoj Republici. Bilo je neophodno da se Centralni komitet izjasni o predlozima u vezi s ovim pitanjima, odnosno da odobri korake koje je preduzeo Izvršni komitet. Na kraju, Izvršni komitet je zaključio da se njegovi članovi angažuju u radu opštinskih organizacija 29

Saveza komunista i predložio da to učine i ostali članovi Centralnog komiteta, o čemu je utvrđen raspored i tako obuhvaćene sve opštinske konferencije Saveza komunista. O tome su obaviješteni članovi Centralnog komiteta. Pripremiće se materijal u kome će se sumirati ocjene ovih konferencija, koji će biti dostavljen članovima Centralnog komiteta. Na sjednici Izvršnog komiteta dat je osvrt na konferencije Saveza komunista u proizvodnim radnim organizacijama koje su održane u 1966. godini. Ovim konferencijama se prišlo dosta organizovano, što je doprinijelo poboljšanju kvaliteta njihovog rada. Međutim, zajednička konstatacija za gotovo sve osnovne organizacije u preduzećima je da se u konsultovanju o pitanjima koja će se razmatrati malo izlazilo izvan organizacija Saveza komunista u radne kolektive, pa je, vjerovatno, i to jedan od razloga što je konferencijama prisustvovao samo neznatan broj radnika koji nisu članovi Saveza komunista. Zadaci u sprovođenju privredne reforme, višemjesečno angažovanje preduzetnih komiteta i osnovnih organizacija Saveza komunista na tim pitanjima, kao i drugih rukovodstava, opredijelili su i sadržaj rada preduzetnih konferencija. U spomenutoj informaciji, pored ostalog, iznesene su i ove ocjene : - U mnogim diskusijama, pa i u dokumentima nekih osnovnih organizacija, ukazano je da u priličnoj mjeri ima neshvatanja o tome šta su samoupravna prava, a šta poslovi iz oblasti rukovođenja, pa se zato i nejednako pristupa ovim pitanjima. Zbog toga ima primjera uzajamnog optuživanja u nekim radnim kolektivima. Uzroke za mnoge slabosti pojedini ljudi koji se nalaze na rukovodećim radnim mjestima vide goto80

vo isključivo u ukorijenjenom javašluku među radnicima, pa i u oportunizmu članova Saveza komunista. S druge strane, među proizvođačima i u osnovnim organizacijama Saveza komunista često se kritikuju samo rukovodeći kadrovi za slabosti organizacije rada i rukovođenja. Na konferencijama je izneseno više primjera neraščišćenih odnosa između radnih jedinica, pa i sukoba koji se na tom planu javljaju između pojedinih sektora u preduzeću. Upućuju se primjedbe na jednostran i slab rad organa upravljanja u radnim jedinicama u uslovima centralizovane raspodjele, a u nekim slučajevima i gotovo formalno postojanje ovih organa, jer se u njima manje odlučuje o poslovima radne jedinice, a više se prenose odluke i zadaci centralnih organa. Preduzetne konferencije su cjelovitije zahvatile ova pitanja smatrajući ih kao posebno značajna u uslovima sprovođenja društvene i privredne reforme - Organizacije Saveza komunista su se u priličnoj mjeri suprotstavljale tendencijama uravnilovke u raspodjeli ličnih dohodaka. Međutim, pod pritiskom niskih dohodaka velikog broja radnika dolazilo je do valorizacije ličnih dohodaka u jednakim iznosima što je umanjivalo ranije raspone između visokokvalifikovanih i kvalifikovanih radnika, s jedne, i nekvalifikovanih radnika, sa druge strane. Službenici u preduzećima, naročito tamo gdje ih ima veći broj, vrše pritisak da njihovi lični dohoci prate lične dohotke visokostručnih i stručnih kadrova, čiji je rad neposrednije vezan za proizvodnju. - U informaciji se posebno ističe da su preduzetni komiteti u periodu poslije donošenja mjera privredne reforme bili vrlo aktivni. O tome govori i veliki 31

broj održanih sastanaka komiteta, kao i drugi oblici aktivnosti koje su oni organizovali . U uslovima sprovođenja reforme ukazala se potreba zauzimanja što konkretnijih stavova o mnogim aktuelnim pitanjima u preduzeću, kao i o njihovom sprovođenju . Zbog toga je i dolazilo do čestih sastanaka komiteta, pojačane aktivnosti političkih aktiva , čestih zborovanja svih komunista i drugih vidova sastanaka i to najčešće sa ciljem da se članstvo upozna sa stanjem i stavovima i inicira angažovanje komunista i drugih članova kolektiva na njihovom sprovođenju. U svemu tome znatnapažnja je posvećena i raznim drugim oblicima informisanja u radnim organizacijama. Međutim, ta cjelokupna aktivnost često je išla mimo osnovne organizacije Saveza komunista, pa je tako izostajalo njeno nužno angažovanje. Dakle, u radu jednog broja pređuzetnih komiteta nedostajalo je potrebne koordinacije aktivnosti osnovnih organizacija Saveza komunista, što je trebalo da bude njihov prvorazredni zadatak. Izvršni komitet je, u vezi sa nekim drugim pitanjima koje je razmatrao , zaključio sljedeće : Prema zaključku Izvršnog komiteta od 1 , decembra 1966. godine svi članovi Izvršnog komiteta prešli su na rad u Centralni komitet. Osim toga, zaključeno je da, u cilju stvaranja uslova za puno angažovanje u radu , članovi Izvršnog komiteta treba da podnesu ostavke na sve izvršne funkcije . Od toga se izuzimaju funkcije poslanika i odbornika. ― Izvršni komitet je odlučio da se funkcionerima u Centralnom komitetu SKBiH izvrši povećanje ličnih dohodaka u iznosu od 12 % i to od 1. januara 1965. godine. U osnovu za ovo povećanje ne ulazi funkcionalni dodatak. Na osnovu predloga Izvršnog komiteta, Sav32

jet radne zajednice CK SKBiH je odlučio da se takvo povećanje izvrši i za ostale zaposlene u Centralnom komitetu (u što je uključen i ranije isplaćeni iznos od 8 %) . Ovo povećanje ličnih dohodaka predviđeno je predračunom prihoda i rashoda CK SKBiH za 1966. godinu i usklađeno je sa sličnim povećanjima ličnih dohodaka u saveznim i republičkim organima i organizacijama. O ovoj odluci obaviješteni su svi sreski i opštinski komiteti Saveza komunista, s napomenom da u skladu s njom i oni mogu da povećaju lične dohotke. ― Usvajajući Informacije o prestanku rada sreskih komiteta Saveza komunista, Izvršni komitet je, pored ostalih dogovora, zaključio da se politički radnici iz sreskih komiteta (sekretari sreskih komiteta), koji nisu otišli na nove dužnosti, angažuju na poslovima Centralnog komiteta dok se ne riješi pitanje njihovih novih radnih mjesta.7) koNa sjednici, održanoj 25. januara 1967. godine ja je uslijedila nakon sjednice IK CK SKJ - Izvršni komitet je raspravljao o zadacima Saveza komunista u pripremama za izbore predstavničkih organa. Konstatovano je da se ocjene koje je dao Izvršni komitet CK SKJ odnose i na aktivnost Saveza komunista u našoj Republici. U vezi s ovim pitanjima IK CK SKBiH je ukazao na neke uočene pojave i probleme u dosadašnjoj političkoj aktivnosti, kao i na zadatke organizacija i rukovodstava Saveza komunista u narednom periodu . Osnovna konstatacija je da se Savez komunista nedovoljno organizovano i sa izvjesnim nesnalaženjem uključuje u političke pripreme za predstojeće izb re. Ovakav odnos Saveza komunista prema tako značajnom političkom zadatku posljedica je i mnogih teškoća

33

i slabosti koje se inače javljaju u ostvarivanju uloge -Savez komunista u novim uslovima djelovanja . Naine, napuštena je stara praksa angažovanja komunista u pripremama izbora (konkretno raspravljanje o kandidatima za predstavničke organe u samom Savezu komunista i zalaganje da oni budu izabrani), ali istovremeno nije bilo dovoljno nastojanja da se komunisti organizuju za političku akciju na ovim pitanjima kroz razvijene oblike naše socijalističke demokratije (Socijalistički savez, zborovi birača, zborovi proizvođača , itd.) . Osim toga, i u Savezu komunista ima pogrešnih shvatanja da bi konkretnije angažovanje Saveza komunista u pripremama izbora značilo sužavanje demokratičnosti u izbornom procesu, pa otuda proizlazi i pasivnost mnogih organizacija i rukovodstava Saveza komunista, odnosno shvatanje da je to zadatak isključivo Socijalističkog saveza i drugih demokratskih institucija (opštinskih skupština, zorova birača, zborova proizvođača itd.) . Takvom situacijom stvoreno je pogodno tlo za djelatnost raznih neformalnih grupa koje kuloarski djeluju izvan političkog organizma, pa čak i oko pojedinih rukovodstava političkih organizacija. U tim grupama konkretno se raspravlja o ličnostima za funkcije poslanika, odbornika, predsjednike skupština opština, kao i za druge funkcije i već se agituje i priprema teren za njihovo kandidovanje. U svemu tome, ponekad, pojedinci koriste sadašnji svoj društveni položaj , pa i autoritet Saveza komunista, iako u stvari ni rukovodstva ni organizacije Saveza komunista nisu kreatori takvih stavova i rješenja . Zbog toga je nužna organizcvana i javna politička borba komunista protiv tak-vih pojava, a za afirmaciju demokratskih institucija i prava birača. U tom cilju komunisti treba da djeluju

34

sa jasnim stavovima, kan organizovana politička snaga društva. Izvršni komitet ocjenjuje da se pripreme za naredne izbore odvijaju u povoljnim političkim uslovima stvorenim Četvrtom sjednicom CK SKJ. Ali, istovremeno je naglašeno da se oni održavaju u složenoj situ aciji kad se od svih radnih ljudi traži maksimalnɔ angažovanje na sprovođenju zadataka društvene i privredne reforme. Iz toga pogotovo proizlazi potreba što organizovanijeg pripremanja i uključivanja članova Saveza komunista u političku akciju u pripremama za izbore. U tom smislu, Izvršni komitet je ukazao, prije svega, na sljedeće : Okupljajući komuniste putem raznih formi (sastanci osnovnih organizacija, sastanci aktivą na teritorijalnom principu, sastanci komunista iz radnih organizacija koje učestvuju u izboru određenih vijeća radnih zajednica, sastanci komunista iz podružnica i injesnih konferencija SSRN, opštinske konferencije Saveza komunista itd.) treba nastojati da se oni, što je moguće više, aktivno uključuju u tok političkih priprema za izbore i da svojim angažovanjem doprinesu da taj tok bude usmjeren na afirmaciju dosadašnjih rezultata i daljih zadataka na sprovođenju privredne i društvene reforme. To podrazumijeva i odlučnu borbu na savladavanju raznih birokratskih, konzervativnih i drugih otpora koji se ispoljavaju u njenom sprovođenju. --- Jedan od prioritetnih zadataka je da se komunisti u Socijalističkom savezu založe za što konkretnije utvrđivanje kriterija od kojih treba polaziti u predlaganju kandidata u svakoj pojedinoj sredini. Naime, potrebno je obezbijediti da se za predstavničke organe kandiduju one ličnosti koje su sposobne i spremne da se bore za najprogresivnija rješenja u sprovođenju re-

35

35

a

forme. Pri tom treba nastojati da se, zavisno od potreba u svakoj sredini, u predstavničke organe kandiďuje više neposrednih proizvođača (u rudarskim bazenima - rudari, u poljoprivrednim rejonima -- poljoprivredni proizvođači, agronomi, tehničari , itd .) , žena i omladine. Treba voditi računa i o tome da nacionalna struktura kandidata što adekvatnije odražava nacionalni sastav stanovništva. To znači da strul tura predstavničkih organa treba što je moguće više da odrazi strukturu društva (nacionalnu, zatim socijalnu : radnici, inženjeri, tehničari, kulturni , zdravstveni i prosvjetni radnici itd., pri čemu je nužno više nego do sada založiti se za izbor žena i omladine ; ovoga puta u predstavničke organe treba birati i više oficira JNA) . O tome treba izgrađivati stavove i na sastancima aktiva komunista. Zalažući se za tako utvrđene stavove i kriterije, komunisti će se u javnoj diskusiji u biračkom tijelu opredjeljivati za najbolje kandidate. Tim putem Savez komunista se mora otvoreno i najenergičnije suprotstavljati raznim negativnim pojavama koje su se već javile ili se mogu javiti daljem toku predizborne aktivnosti. To su, prije svega, razne lokalističke tendencije (da kandidat, po svaku cijenu, bude »svoj « a ne » stranac « , da se vrši vještačka rodjela mandata među opštinama, itd.) ; nastojanja pojedinaca da zadovolje svoje lične ambicije ; demagoška nastupanja grupa i pojedinaca s ciljem da obezbijede kandidovanje ličnosti čiji kvaliteti i djelatnost odudaraju od opšte političke platforme, itd. -— Na sjednici Izvršnog komiteta posebno je naglašena potreba da se posveti odgovarajuća pažnja političkim pripremama za kandidovanje odbornika opštin´skih skupština, jer se u dosadašnjoj predizbornoj ak-

36

tivnosti tome pridavao manji značaj u odnosu na poslaničke kandidate. - Kao jedno od važnih pitanja naglašeno je i to da u slučajevima kandidovanja više lica za jedan mandat treba se izboriti da kvaliteti svih tih ličnosti odgovaraju utvrđenim kriterijima (u odnosu na radne kvalitete i sposobnosti, na nacionalnu , socijalnu i drugu strukturu) , kako ne bi došlo do neželjenih političkih posljedica. U sredinama koje nisu nacionalno kompaktne treba izbjegavati kandidovanje više lica različite nacionalne pripadnosti. - U ocjeni ličnih inicijativa pojedinaca da se kandiduju za predstavničke organe mora se biti pažljiv i politički osjetljiv. Jer, ukazano je na mogućnost da se, s jedne strane, osudom takvih inicijativa može spriječiti kandidovanje vrlo sposobnih i progresivnih pojedinaca, a, s druge, podržavajući ovakve inicijative u principu, postoji realna mogućnost da se njima koriste razni nezdravo ambiciozni pojedinci, demagozi i drugi elementi. Izvršni komitet smatra da tamo gdje rukovodstva društveno- političkih organizacija u opštinama ocijene da je politički nužno i opravdano, opštinske konferencije SSRN mogu izaći s predlogom kandidata za odgovarajuće funkcije (za predsjednika skupštine opštine, na primjer,), s tim da taj predlog posľuži samo kao osnova za javnu diskusiju u odgovarajućem izbornom tijelu. -- U vezi sa svim ovim Izvršni komitet je podržao inicijativu da se na nivou Republike formira koordinaciono tijelo sa zadatkom da sagleda probleme i predloži rješenja za društveno -političke kadrove u čitavoj Republici (uključujući komune i neke radne orga-

37

nizacije) koji podliježu rotaciji u ovom izbornom period . Pošto je u dnevnoj štampi od 25. januara objavljeno šire saopštenje o sjednici Izvršnog komiteta CK SKJ na kojoj su razmatrani zadaci Saveza komunista u pripremi izbora, Izvršni komitet CK SKBiH skreće pažnju opštinskim komitetima i organizacijama Saveza komunista da se obavezno upoznaju s tim stavovina i da ih koriste u političkoj aktivnosti u narednom pericdu.

1) Na sjednicama Izvršnog komiteta razmatrana su sljedeća pitanja: sadržaj i način rada Izvršnog komiteta; program rada Izvršnog komiteta ; sprovođenje zaključaka Devete sjednice CK SKBiH; predlozi Izvršnog komiteta za program rada Centralnog komiteta za 1967. godinu ; pripreme za Desetu sjednicu Centralnog komiteta SKBiH; aktuelna pitanja u vezi s održavanjem opštinskih konferencija Saveza komunista; osvrt na konferencije Saveza komunista u privrednim á radnim organizacijama ; organizovanje službi CK SKBiH i izrada odgovarajućih dokumenata ; informisanje u Savezu komunista; ocjena političke situacije poslije Četvrte i Pete sjednice CK SKJ (materijal za Šestu sjednicu CK SKJ) ; pripreme za organizovanje savjetovanja sa sekretarima i drugim članovima opštinskih komiteta o aktivnosti Saveza komunista poslije Četvrte sjednice CK SKJ i o informisanju u Savezu komunista ; pripreme za savjetovanje sa članovima rudničkih komiteta Saveza komunista ; savjetovanje o aktivnosti Saveza komunista na selu u radu sa omladinom ; podjela rada u Izvršnom komitetu; o načinu i oblicima komuniciranja između IK CK SKJ i IK CK republika ; zatim više tekucih pitanja iz programa rada Izvršnog komiteta. 2) Izvršni komitet je zaključio da na njegovim sjednicama učestvuje i sekretar opunomoćstva CK SKJ za Šestu armijsku oblast. Na posljednjoj, Šestoj sjednici CK SKJ, na tu dužnost je imenovan drug Jovica Grković, pukovnik JNA. ") U vezi sa razradom zadataka sa Devete sjednice CK SKBİH, Izvršni komitet je utvrdio 17 radnih tema i postigao saglasnost da jedan broj članova Izvršnog komiteta, Centralnog komiteta i političkih radnika pripreme napise za »Osiobođenje . (Upućena su već dva napisa).

38

Ta podjela je izvršena prema sljedećim djelatnostima Saveza komunista : 1. Način organizovanja i djelovanja Saveza komunista, idejni rad i kadrovska politika u Savezu komunista (uključujući praćenje odnosa i problema iz oblasti saradnje u međunarodnom radničkom pokretu i blagovremeno obavještavanje Saveza komunista o tim pitanjima) : Vaso Gačić, Ljubo Kovačević i Mato Andrić. 2. Politika i djelovanje Saveza komunista u oblasti obrazovanja i kulture: Sana Salahović i Hamdija Pozderac. 3. Društveno-ekonomski i društveno-politički sistem i međurepublička saradnja : Jovica Lazarević, Petar Dodik i Munir Mesihović. 5) U obavljanju ovog zadatka, u 28 opštinskih organizacija Saveza komunista u Republici prisustvovano je na : 38 redovnih sastanaka osnovnih organizacija Saveza komunista (od čega 28 u privredi) ; 34 sastanka sa većim grupama komunista (19 sastanaka u radnim organizacijama u privred:) , 3 savjetovanja sa članovima Saveza komunista ; dvije konferencije Saveza komunista, jednom sastanku mjesnog komiteta Saveza komunista na kojem su prisustvovali i sekretari osnovnih organizacija, 4 sastanka preduzetnih komiteta, 5 sastanaka opštinskih komiteta , 18 sastanaka opštinskih političkih aktiva, 7 sastanaka političkih aktiva fakultetskih organizacija, sastanku aktiva na Univerzitetu i na 10 drugih grupnih razgovora sa komunistima. Svi drugovi su sačinili izvještaje o zapažanjima do kojih su došli putem ovih sastanaka.

6) Izvršni komitet je predložio da se u predlog programa rada CK SKBiH unesu ova pitanja : idejno-političke ocjene u sprovođenju reforme u Bosni i Hercegovini, politički problemi i dalji zadaci Saveza komunista ; sadašnja idejno-politička kretanja na selu i Savez komunista ; idejno-politički problemi u oblasti obrazovanja ; Savez komunista u visokoškolskim ustanovama i razvoj samoupravljanja ; sistem i sadržaj idejno-političkog obrazovanja i njihov odraz na akciono anga◄ ◄ žovanje Saveza komunista na razvijanju samoupravnog sistema u komuni ; sprovođenje zaključaka Sedme sjednice CK SKBH; organizovanje službi CK SKBiH, predračun prihoda i rashoda CK SKBiH i druge odluke u vezi sa radom u Centralnom komitetu. Pored toga, predloženo je da se u predlog programa rada organa CK SKBiH unesu sljedeća pitanja : rad Saveza komunista na razvijanju samoupravljanja u preduzećima vojne industrije (Predlog : da odgovarajuća komisija CK SKBH pripremi savjetovanje) ; zadaci komunista na političkom 1 ekonomskom obrazovanju radničke klase (Predlog : odgovarajuća komisija CK SKBH zajedno sa Republičkim odborom Saveza sindikata) ; politički problemi u vezi sa porastom nezaposlenosti u Bosni i Hercegovini ; idejno-politički problemi samoupravljanje . na relaciji rukovođenje

39

Zaključeno je da se predloži da, prema mogućnostima, programom rada organa CK SKJ budu obuhvaćena i ova pitanja: ocjene o sprovođenju zaključaka o privrednoj reformi u Jugoslaviji ; problemi koji nastaju u sprovođenju rotacije kadrova i deprofesionalizacije političkog poziva. 'Broj ovih drugova, za sada, je sljedeći : Banja Luka 4, Bihać 2, Doboj 2, Mostar 1, Tuzla 2 i Sarajevo 2. Prije donošenja odluka o prestanku rada sreskih komiteta u njima je bilo zaposleno 70 lica. Poslije pronalaženja novih radnih mjesta, kao i realnih izgleda za to, prema informaciji bi sa 1. januarom 1967. godine ostalo neraspoređeno 15 radnika i službenika i 13 funkcionera. Zaključeno je da se imovina sreskih komiteta prenese, - bez naknade, pojedinim opštinskim komitetima, izuzev dijela imovine Sreskog komiteta Sarajevo koja će se predati CK SKBİH. Neutrošena finansijska sredstva prenijeće se Centralnom komitetu SKBiH, a finansijske obaveze će se unijeti u predračun prihoda i rashoda CK SKBiH za 1966. godinu. Izdato je uputstvo o finansiranju opštinskih komiteta u toku ove godine. Takođe je zaključeno da se arhiva sreskih komiteta preda opštinskim komitetima u bivšim sjedištima srezova, odnosno regionalnim arhivima.

40

Branko Mikulić : OBRAZLOŽENJE

IZVJEŠTAJA

IZVRŠNOG KOMITETA CK SKBIH

S obzirom na to da se radi o prvom izvještaju ✪ radu Izvršnog komiteta nakon reorganizacije Centralnog komiteta, Izvršni komitet očekuje na današnjoj sjednici kritičku diskusiju o njegovom radu. Pored toga, mi smo u izvještaju istakli neke od stavova koje. je zauzeo Izvršni komitet i pojedine dileme pred kojima smo bili i pred kojima se i sada nalazimo. O tome bi, na današnjoj sjednici, trebalo da se izjasni Centralni komitet. Ja ću vas podsjetiti na ta pitanja. U vezi sa sprovođenjem zaključaka sjednica Centralnog komiteta i ostvarivanjem većih kontakata između Centralnog komiteta i opštinskih organizacija Saveza komunista, postavilo se pitanje kako organizovati neposredne kontakte članova Centralnog komiteta sa opštinskim organizacijama. O tome smo diskutovali. i sa drugovima iz Predsjedništva , pa nam je preporučeno da Izvršni komitet preduzme inicijativu za to, 5 obzirom na funkciju Izvršnog komiteta kao političko-izvršnog organa Centralnog komiteta. Centralni komitet bi o tome trebalo da se izjasni i da Izvršnom ko- . mitetu da zadatak da ubuduće inicira kontakte Cen-,

41

tralnog komiteta sa opštinskim i osnovnim organizacijama Saveza komunista To praktično znači da bi Izvršni komitet trebalo da organizuje odlazak svih članova Centralnog komiteta u te organizacije, a ne samo članova Izvršnog komiteta. Drugo, bili smo pred dilemom koji je način najbolji za upoznavanje članova Centralnog komiteta sa radom Izvršnog komiteta. Razmišljali smo o tome da članovima Centralnog komiteta šaljemo zapisnike sa sjednica Izvršnog komiteta, izvode iz zapisnika, ili da u biltenu dajemo šire komentare sa sjednica. Do sada smo praktikovali da izvode iz zapisnika i komentare sa sjednica dajemo putem biltena. I o tome bi se CK trebalo da izjasni. Za nas je svaki od ovih načina obavještavanja .članova Centralnog komiteta, prihvatljiv. Mislimo da bi se to moglo postići širim komentarima u biltenu Centralnog komiteta, jer bi takve informacije dopirale i do opštinskih komiteta. Treće, mi smo konstatovali da osnovne organizacije ne znaju šta se raspravlja na našim sjednicama , odnosno da materijali sa tih sjednica do njih ne dopiru. S tim u vezi, Izvršni komitet je zauzeo stav, i molimo da Centralni komitet to potvrdi, jer se radi o materijalnim bilansama, o budžetskim obavezama za ovu godinu, da se u budžetima opštinskih komiteta planiraju sredstva za kupovinu po jednog primjerka materijala sa sjednice CK SKJ i sjednica CK SKBiH za sve osnovne organizacije Saveza. Mislimo da bi na taj način obezbijedili bar to da svaka osnovna organizacija ima te materijale. Dalje, bili smo u dilemi kako srediti materijal sa Devete sjednice CK SKBiH. Naime, u diskusiji je bilo predloga da se referat proširi (na primjer sa problemima u vezi sa povećanjem nezaposlenosti, situacija

42

zbog sadašnjeg stanja u rudnicima uglja, problemima u vezi sa obrazovanjem radnicke klase itd .) . Pošto se Centralni komitet nije izjasnio o tome da li bi sa tim trebalo proširiti referat, Izvršni komitet bio je u dilemi šta da radi. Raspravljajući o tom pitanju na dvije sjednice Izvršnog komiteta, konstatovali smo da Izvršni komitet nije kompetentan da donosi takve odluke. Zbog toga molimo da se ubuduće o ovakvim predlozima i sugestijama Centralni komitet izjašnjava na samoj sjednici, kako Izvršni komitet ne bi bio u dilemi, odnosno u položaju da presuđuje da li nešto treba uraditi ili ne. Takođe, molimo da Centralni komitet potvrdi naš stav da se, dok se na drugi način ne riješe ta pitanja, sekretari opštinskih komiteta i jedan broj profesionalnih političkih radnika koji su radili u sreskim komitetima, a sad su u rotaciji, zadrži na radu u Savezu komunista, jer mislimo da bi i na taj način trebalo da stvaramo normalnu sigurnost među političkim kadrovima. Već smo se susreli sa nekim problemima na terenu. Mislimo da bi bilo politički pogrešno da određen broj kadrova koji su radili u Savezu komunista, a momentalno im se ne mogu naći odgovarajuća rješe◄ nja, odnosno ni oni trenutno ne mogu da riješe pitanje odlaska na druga radna mjesta, ostavimo, da tako kažemo, materijalno neobezbijeđen i da na njih ne primjenjujemo institucije otkaza. Zbog toga mislimo da bi, dok se to pitanje ne riješi na drugi način, trebalo da ostanu sa platom na radu u Savezu komunista. Raspravljajući o ovome, Izvršni komitet je ocijenio da se u vezi sa sprovođenjem rotacije društveno - političkih kadrova nalazimo pred problemima i zaključio da se o tome izradi cjelovitija informacija , koja će se podnijeti Centralnom komitetu .

43

DISKUSIJA

Nisim Albahari : U izvještaju na trećoj strani govori se o tome da je Izvršni komitet izvršio blažu podjelu rada radi us.pješnijeg usmjeravanja rada organizacija Saveza komunista. Ja izražavam sumnju u ispravnost takve podjele nada. Mislim da to vodi malo ka starom metodu rada, da se na taj način, tobože, formira specija liziranje pojedinih drugova u određenim sektorima rada, a u stvari da nastaje određeni patronat nad jednom čitavom oblasti, komuniciranje pojedinih članova CK isključivo samo sa određenom oblasti i pojedincima u pojedinim oblastima i pojedincima u pojedinim sektorima, a iz prakse znamo da to poslije sprečava da svi članovi Izvršnog komiteta budu kompletno i kompleksno upoznati s cjelokupnom problematikom, političkom i idejnom u vezi sa radom Saveza komunista i onemogućava novi metod rada. Onemogućava rad na jednom cjelovitom rasuđivanju i kolektivnom radu uopšte. Svi mi to iz dosadašnje prakse znamo i ja mislim da bi Centralni komitet trebalo o tome stvarno malo više da razmisli i da ispita da li 43

je uopšte takva podjela potrebna . Takođe sam u dilemi da li je u redu što se ovakva podjela vrši i u organima vlasti. Na primjer i u Izvrvijeću rada podjela šnom Skupštine takva ima štetne posljedice na kolektivnost rada. U odnosu na rad Izvršnog vijeća, posmatrajući njegove zadatke i sadašnji rad, ja sam duboko uvjeren da nije najbolji, a ni Ustav ni drugi zakoni nisu takav rad predvidjeli. Mislim da pogotovo u Savezu komunista takve podjele ne bi trebalo da bude.

Petar Dodik : S obzirom na značaj problema koji se javljaju u vezi sa predstojećim izborima, zadužen sam u Izvršnom komitetu da nešto o tome kažem . Zaključke Izvršnog komiteta CK SKJ trebalo bi dalje da razrađujemo, konkretizujemo i da se borimo za to da oni budu realizovani. Prije svega, i na sjednici Izvršnog komiteta CK SKJ i na našoj sjednici konstatovano je da se organizacija Saveza komunista u cjelini i organizovano nije u dovoljnoj mjeri uključila u pripreme i izbornu aktivnost, da čak vlada izvjesna zbunjenost i nesnalaženje organizacije Saveza komunista. Nesnalaženje Saveza komunista prouzrokovano je činjenicom da je napušten stari metod rada, a da nije usvojen novi, odnosno da je napuštena praksa zauzimanja stavova o konkretnim ljudima za kandidate, kao i nastojanje da se ti ljudi kandiduju na zborovima birača. Preorijentacija Saveza komunista na nov način rada u novim uslovima je problem uopšte. Ovo je konkretna prilika da se Savez komunista postavi na nov način i da djeluje u okviru sistema kojeg izgrađujemo, kako bi svojom aktivnošću doprinio afir-

46

maciji demokratskog sistema i jednoj proceduri koja je predviđena i Ustavom i određenim aktima Socijalističkog saveza o kandidovanju i izboru predstavničkih tijela. Dakle, do sada nije bilo nastojanja da se Savez komunista organizovano uključi u već razvijene oblike socijalističke demokratije (Socijalistički savez, zborovi birača, zborovi radnih ljudi u radnim organizacijama itd . ) u pripremanju izbora. Postoji shvatanje kod mnogih članova Saveza komunista i mnogih drugova u komitetima Saveza komunista, da su pripreme za izbore stvar Socijalističkog saveza, a zaboravlja se da je Savez komunista dio Socijalističkog saveza, da je Savez komunista idejno vodeća organizacija našeg društva u cjelini, a prema tome da ima i određenu odgovornost kako u svim drugim aktivnostima u našem društvu, tako i u pripremama izbora.

U saopštenju Izvršnog komiteta CK SKJ se kaže da su neangažovanjem komunista dobile šansu konzervativne snage i neformalne grupe koje pred izbore pokušavaju da se aktiviraju kroz kuloarsko djelovanje i na druge načine . Ja ne želim da šire govorim o djelovanju izvjesnih grupa oko kandidovanja poslanika za Saveznu i Republičku skupštinu, pa i za položaje predsjednika opština itd., ali činjenica je da takvo djelovanje postoji, da postoje neformalne grupe, da su na nekim mjestima prilično aktivne i da ima dosta neprincipijelne aktivnosti. Pojedinci rade jedan za drugoga, dogovaraju se i tako pokušavaju da izdejstvuju kandidovanje ove ili one ličnosti. Citiram jedan dio izvještaja Izvršnog komiteta koji se odnosi na ovu pojavu: » U tim grupama konkretno se raspravlja o ličnostima za funkcije poslanika, odbornika, predsjednika skupština opština, kao i za 47

druge funkcije i već se agituje, i priprema teren za njihovo kandidovanje. U svemu tome ponekad poje◄ dinci koriste sadašnji svoj društveni položaj , pa i autoritet Saveza komunista, iako u stvari ni rukovodstva, ni organizacije Saveza komunista nisu kreatori takvih stavova i rješenja. Zbog toga je nužna organizovana i javna politička borba komunista protiv takvih pojava, a za afirmaciju demokratskih institucija i prava birača. U tom cilju komunisti treba dạ djeluju sa jasnim stavovima kao organizovana politička društvena snaga«. O ličnim inicijativama pojedinaca koje su izražene u pripremanju ovih izbora, više nego do sada, ne treba Savez komunista da zauzima apriori negativan stav. Mislimo da tu treba biti pažljiv i osjetljiv, tj. pozitivne inicijative pojedinaca ne bi trebalo osuđivati i zauzimati negativan stav ili zauzimati pozitivan stav i kad je to štetno. U vezi sa kandidaturom grupa građana takođe postoji jasan stav. To je jedna ustavna institucija i mi ne možemo biti protiv takve inicijative . Ali , ukoliko grupa građana kandiduje nekoga ko ne odgovara kriterijumima utvrđenim od strane Socijalističkog saveza, onda komunisti ne treba da podržavaju takvu kandidaturu. Postoji mogućnost i izgledi , ove godine više nego ranijih izbora, da će se na nekim mjestima pojaviti veći broj kandidata, što je takođe normalna pojava u jednom demokratskom sistemu kao što je naš. Međutim, mislimo da bi trebalo izbjegavati više kandidata različitih nacionalnosti, jer to može da ima štetnih posljedica. Takođe, kod izbora radnika u vijeća radnih zajednica, trebalo bi nastojati da svi kandidati za jedno poslaničko mjesto budu radnici jer je samo tako moguće sigurno obezbije-

48

diti izbor radnika. Dakle, trebalo bi nastojati da se sastav predstavničkih tijela približava nacionalnoj i socijalnoj strukturi stanovništva. Dalje, u nekim opštinama naročito za vijeća Savezne skupštine, postoji dijeljenje mandata po opštinama, što u svakom slučaju vjerovatno ne bi trebalo osuditi, ali teško je vjerovati da pri takvoj podjeli može da dođe do izražaja jedan od osnovnih principa, jedan od osnovnih kriterija koga bi trebalo da poštujemo, a to je da se izaberu najkvalitetniji kadrov , najkvalitetniji ljudi koji će u današnjim uslovima u predstavničkim tijelima u najvećoj mogućoj mjeri doprinijeti sprovođenju reforme, i uopšte doprinijeti kvalitetnijem radu predstavničkog tijela . Takođe, na nekim mjestima postoje i lokalističke tedencije, odnosno nastojanja da se po svaku cijenu bira samo čovjek koji živi u radnoj organizaciji ili opštini, što je, uostalom , teško bilo ikada sprovesti i apsolutno se time rukovoditi. Savez komunista treba da se zalaže da čitavo predstavničko tijelo bude što boljeg sastava, da može da odgovori poslovima i zadacima dalje izgradnje našeg društva, a ne da naša pažnja bude usmjerena samo na vodeće funkcije . Pošto bi u izbornoj kampanji trebalo da se raspravlja o dosadašnjem radu predstavničkih tijela, a Socijalistički savez, zajedno sa skupštinama, pripre ma takve izvještaje, Savez komunista bi trebalo da se uključi u takvu aktivnost i da se kroz raspravljanje o izvještajima predstavničkih tijela bori za dosljedno sprovođenje ciljeva reforme ; zatim da se istaknu rezultati koji su do sada postignuti u izgradnji našeg sistema i u izgradnji našeg društva uopšte, jer je u posljednje vrijeme bilo dosta kritike i često

49

nipodaštavanja tih rezultata koji su veoma veliki . Dalje, trebalo bi na svim skupovima da se govori i o daljoj dogradnji našeg sistema, jer je to uslov za nje govo efikasnije funkcionisanje. Dakle, trebalo bi da Savez komunista u svim demokratskim institucijama našeg društva svojom aktivnošću afirmiše naš demokratski sistem, a ne da se prije svega bori za afirmaciju pojedinaca. To ne znači da se u određenim slučajevima, insistirajući na kandidovanju onih ljudi koji odgovaraju kriterijumima, Savez komunista neće boriti i za afirmaciju pojedinaca. Dakle, treba da nastojimo da obezbijedimo kvalitetan sastav predstavničkog tijela u cjelini. Pri ovome želim da naglasim, što je i stanovište Izvršnog komiteta, da ne bismo smjeli da potcijenimo potrebu izbora kvalitetnih ljudi u opštinske skupštine i u radničke savjete, a takva tendencija se već do sada osjeća. Komunisti treba da se zalažu za odgovarajuće kriterijume, a u Socijalističkom savezu i na zborovima birača da se zalažu za kandidovanje ljudi koji odgovaraju utvrđenim kriterijumima. Način akcije i dogovaranja komunista mogu da budu i sastanci aktiva SK u pojedinim područjima i djelatnostima (prosvjeta, zdravstvo itd.). Bilo bi dobro da se povede šira diskusija i dobije mišljenje građana o ličnosti predsjednika i potpredsjednika opštinske skupštine. S tim u vezi želio bih da vas u najkraćim crtama upoznam sa diskusijom koja je vođena na sjednici Predsjedništva CK o potrebi većeg zalaganja za rotaciju u vertikalnom pravcu. Dosta smo napredovali u smislu smjenljivosti ljudi na pojedinim funkcijama, to je već normalna pojava i vjerovatno za koju godinu da će to, tako da kažem, fetišiziranje izvjesnih 3

funkcija sasvim nestati, da će se ljudi sa pojedinih funkcija pomjerati jednim normalnim, demokratskim putem. Međutim, kad je riječ o cirkulisanju ljudi i ideja, o čemu smo često govorili i zaključivali, o cirkulisanju ljudi i ideja od baze do vrha naše društve ne strukture ― od federacije do opštine i radne organizacije i obratno - tu nismo napravili neki naročiti korak, ili takoreći nikakav korak ako se izuzme opština - radna organizacija. Zato bismo morali u predstojećem periodu da se zalažemo da se stvori takva klima da postane normalno da jedan čovjek sa odredenih funkcija iz Republike i federacije ide u opšti◄ nu i radnu organizaciju i obratno. Takvo pomjeranje ljudi ima višestruko pozitivno djejstvo. Ali, u vezi s tim zapaženo je da pomjeranje ljudi iz nekih opština slabi intenzitet rada opštinskog rukovodstva, a republički centar se zagušuje kadrovima, koji ponekad nisu dovoljno ni iskorišćeni. Osim toga, neke od radnih or◄ ganizacija, naročito u vanprivrednim djelatnostima, pomalo se zatvaraju prema društvu i iz tog razloga bilo bi poželjno da određeni politički kadrovi, sa odgovarajućom stručnom spremom, dođu u te radne organizacije, jer bi sigurno to služilo daljem, bržem dograđivanju našeg društveno-ekonomskog i društve no-političkog sistema. Predsjedništvo je takođe sugerisalo Izvršnom komitetu da se u daljoj aktivnosti oko pripremanja izbora sa još jednim brojem članova Centralnog komiteta konkretnije uključi u ovu diskusiju, naročito u nekim opštinama i u nekim sredinama . 51)

Čedo Kapor : Prihvatam izvještaj Izvršnog komiteta u cjelini i u pojedinostima. U obrazloženju druga Mikulića, pored ostalog, govori se o tome da je jedan broj sekretara opštinskih komiteta, koji usljed rotacije treba da odu sa tih mjesta, potrebno prihvatiti dok se ne nađe neko rješenje. Načelno protiv toga nemam ništa, ali mislim da iz ovog i sličnih slučajeva treba izvući određene pouke. : Činjenica je da smo u nekim opštinskim rukovod.stvima, pa i opštinskim komitetima, birali rukovodioce i sekretare komiteta pod subjektivnim uticajem nekih drugova iz sreza i republike i da su na taj način birani za sekretare opštinskih komiteta ljudi koji po svojim kvalitetima nisu bili dorasli za takav položaj . Prirodno je da su se takvi rukovodioci više okretali gore, prema ljudima i organima kojima za svoj izbor treba da zahvale , nego prema svojim biračima kojima na prvom mjestu treba da odgovaraju . Zato ་ sada, kada se javlja potreba rotacije, kod ovih ljudi stvara se problem . Radne organizacije ih ne primaju na rukovodeća mjesta, a oni ne prihvataju nikakvo mjesto koje bi po nekakvom rangu bilo niže od do✅ sadašnjeg. U takvoj situaciji kad im nismo mogli naći · odgovarajuće mjesto, onda smo ih povlačili u sreske i republičke institucije ili slali u političke škole. To . znaći da smo ih opet pripremali za neke izrazito političke dužnosti, funkcije itd . Zbog toga mislim da problemu izbora partijskih i drugih rukovodilaca u komunama moramo posvetiti znatno više pažnje, vodeći pri tom računa o stvarnim moralnim, političkim, radnim i drugim kvalitetima.

5232

Ne slažem se s time da su radnička klasa i radnici nesposobni da ocijene ko koliko vrijedi i da zbog toga, u stvari, neće da prime ovoga ili onoga, do juče funkcionera u opštini , u svoju radnu organizaciju . Uvjeren sam da za svakog sekretara komiteta ili predsjednika opštinske skupštine, opštinskog odbora -SSRN, Sindikata i omladine koji je svojim radom, . moralno-političkim kvalitetima, inicijativom , zalaganjem i principijelnošću položio ispit u opštini u po·`gledu radnog mjesta nema problema u komuni. Istina, u nekim kolektivima ima i neopravdane zatvorenosti, ali nju je lako razbiti ako im se nudi dobar i sposoban čovjek. Prema tome, mislim da z toga treba da izvučemo određenu pouku i da rješenja za ljude čiji izbor nije bio sretan ne treba da tražimo u tome što će ostati na platnom spisku Centralnog komiteta ili neke druge institucije ili što ćemo ih poslati u visoku političku školu. To, u stvari, može biti neka socijalna pomoć dok se ne nađe rješenje , ali to ·nije rješenje, jer onog sekretara opštinskog komiteta koji je svojim radom, zalaganjem i rezultatima pokazao šta zna i koliko zna i koliko mu je stalo do socijalističkih odnosa mnoge radne organizacije će rado primiti. To, u stvari, ističem radi toga da bismo reainije ocijenili često i neke naše postupke jer mislim da su u ovim uslovima komunisti u komuni sposobni da bez sugestija i pritiska odozgo izaberu sebi sekretara. Ja se ne bih složio s tim da će pozicije sekretara koji bude principijelan i odlučan u kritikovanju svega što je negativno, biti nepovoljne kad dođe vrijeme rotacije.

Problem zatvorenosti radnih organizacija, meni se čini, najviše se odnosi na mlade radnike i mlade stručnjake, koji još nisu imali prilike da pokažu šta 53

znaju, koji su došli iz škole. Ali naši sekretari komiteta, predsjednici opštinskih skupština itd . imali su prilike da pokažu šta znaju, šta hoće i šta mogu i manje-više u komunama se zna koliko vrijede. Mislim da je drug Mikulić u pravu kada kaže da se Centralni komitet treba da izjasni o određenim pitanjima koja dođu do izražaja u ovim našim diskusijama, jer, na kraju krajeva, diskusija mora biti na određen način finalizirana, svedena u jasan i precizan zaključak, u stvari u zadatak Izvršnog komiteta za njegov rad. Zato sam se zadržao samo na ovom momentu, preko koga mislim da ne bi trebalo tako jednostavno preći stavljanjem na platni spisak Centralnog komiteta nekih sekretara sa kojima ne znamo šta ćemo, jer neće da ih prime u radne organizacije komune u kojoj su djelovali ili je po srijedi neki drugi problem. Drug Dodik je ovdje opravdano iznio problem u vezi sa našom praksom da predsjednike opština, po isteku njihovih mandata u komunama, povlačimo u veće centre kao da više njima nema mjesta u opštini. Kada bismo, na primjer, analizirali koliko predsjednika opština iz Hercegovine sada živi u Mostaru, onda bismo vidjeli da se radi o vrlo velikom broju. Mislim da je to u suštini pogrešno, a možda i antidemokratska stvar. Ni sa stanovišta našeg sistema nije opravdano povlačenje predsjednika i uopšte aktivnih i sposobnih ljudi iz opština i to kao po nekom pravilu ili sistemu, kao neku obavezu društva da ga unaprijedi da ide do sreza i tome slično . Znam da treba da bude izvjesnih pomjeranja od opštine pa do federacije, a mislim i obrnuto, ali za tako masovno povlačenje iz komuna, kao što smo to radili, nema opravdanja. Jasno je da u današnjim uslovima takvi ljudi su i te

54

kako potrebni u komunama, jer se tamo najneposrednije bije bitka za sprovođenje društvene i privredne reforme. Ovim sam htio samo da ukažem, prije svega, da se kod izbora sekretara komiteta, pa i drugih rukovodilaca u komuni, mora voditi računa o stvarnom raspoloženju Saveza komunista, odnosno drugih tijela koja će se rukovoditi sigurno interesima što snažnijeg razvoja socijalističkog društva kod nas. I ako takvi budu izabrani za sekretare komiteta, onda tvrdim da neće biti potrebe da se kasnije uzimaju na platni spisak Centralnog komiteta, osim ako se ne radi o stvarnim potrebama Centralnog komiteta. I drugo, nije dobra ova praksa da povlačimo poslije određenog mandatnog perioda tako masovno predsjednike opština u centre. Izuzetaka tu treba da bude, ali to ne smije biti pravilo, iako je skoro do sada to bilo. Naravno, najveći broj rukovodilaca društveno -političkih organizacija u komunama (sekretari komiteta, predsjednici skupština opština, predsjednici opštinskog odbora Socijalističkog saveza, sindikata i omladine) dolazio je demokratskim putem na te funkcije i u najčešće slučajeva imao odgovarajuće kvalitete za tako odgvorne funkcije, zato naravno, ovo moje upozorenje ne odnosi se na njih.

Ahmed Ćatić : Ja se ne slažem s ocjenom kadrova i kadrovske politike koju je dao drug Čedo Kapor. Možda ima negdje i moralno nepodobnih ljudi i karijerista, ali za mene to nije bitno. Čini mi se da su rezultati naše kadrovske politike posljednjih godina pozitivni. Činjenica je 55

da smo u demokratizaciji kadrovske politike otišli najdalje u opštini . Mi danas imamo, u odnosu na stanje unazad pet godina, veoma povoljnu kvalifikacionu strukturu i sekretara opštinskih komiteta SK i predsjednika opštinskih odbora Socijalističkog saveza i predsjednika opštinskih skupština i dr. To je, smatram, veoma značajno i jedan preduslov više da možemo i ove stvarne probleme koji se javljaju u rotaoji lakše da prebrodimo. Niko ne negira činjenicu da ima pojava otpora pojedinih birokratskih grupa i grupica u nekim radnim organizacijama i pojedinim sredinama. Na primjer, jedan principijelan i stručno kvalifikovan politički rukovodilac nerado se prima u neku radnu organizaciju . Isto tako ima otpora da se prime u radnu organizaciju i ljudi koji su iz nje otišli na političku funkciju. Evo nekih negativnih primjera sa područja bivšeg dobojskog sreza : jedan od sekretara sreskog komiteta (nastavnik matematike i fizike, završio političku školu i sad završio treći stepen nastave) nije primljen u jednu srednju školu u Doboju iz formalnih razloga ; ili jednog sekretara opštinskog komiteta SK nisu primili u radnu organizaciju iz koje je otišao iako je konkurisao za referenta, a ima i stručne i druge kvalitete. Isto tako je tačna ona konstatacija u Izvještaju da ima pojedinih slučajeva zagovaranja stare prakse u kadrovskoj politici, ali to su sve skupa pojedinačni slučajevi, pojave koje je dobro uočio Izvršni komitet i protiv kojih se mi u procesu dalje demokratizacije naše kadrovske politike moramo boriti. Prema tome, ono što je drug Kapor rekao ne odgovara stvarnom stanju. Mislim da je danas daleko bitnije ono pozitivno što smo postigli u našoj kadrovskoj politici u komuni, a sigurno je da smo tu otišli dalje nego na nivou Repub-

like. Ovo kretanje u komuni na nivou Republike ne poredim mehanički, jer za sada ima objektivnih razloga da na nivou Republike taj proces ide nešto sporije. Mislim da bismo mi u kreiranju kadrovske politike, naročito u komuni, trebali polaziti od pozitivnih rezultata koji su stvarno dragocjeni. Vjerovatno da ćemo u ovom prelaznom periodu imati izvjesnih teškoća u zapošljavanju pojedinih ljudi koji se rotiraju , čak i kad nisu u pitanju direktni otpori. Te probleme u rotaciji mi već uočavamo i treba ih smireno rješavati. Zato kažem da je važnije da našu dalju politiku gradimo na ovim pozitivnim rezultatima i da odlučno nastavimo kurs rotacije koji smo započeli. Povodom ovoga bilo bi dobro da ponovo razmotrimo da li stvarno ima negdje još potrebe da nekim drugovima sa političkih funkcija pomognemo da završe školu, iako smo mi našu obavezu u odnosu na te kadrove uglavnom izvršili. Zato kažem da se o ovim problemima ne može jednostrano diskutovati. Prihvatajući ocjene u Izvještaju Izvršnog komiteta o ovom pitanju, napominjem da je potrebno da još pažljivije pratimo ove probleme koji će se javljati u vezi sa rotacijom. Ukoliko bi se pojavilo više slučajeva otpora da se zapošljavaju kvalifikovani i sposobni kadrovi koji su bili na političkim funkcijama, onda bi trebalo politički daleko više intervenisati i više o tome javno govoriti, jer je očito da se radi o slučajevima diskriminacije prema ljudima koji to ne zaslužuju.

Bojan Selić : Pridružujem se mišljenju druga Ćatića u vezi s izlaganjem druga Čeda. Mislim da na ovom mjestu ipak 57

ne bismo mogli dati takvu ocjenu kadrova u komuni koji su radili duži period, upravo zbog toga što se ne radi o nekvalifikovanim, o nesposobnim ljudima, već se radi o sposobnim ljudima. U bihaćkom srezu, gdje sam živio i radio, znam da su od sedam sekretara opštinskih komiteta dva ekonomista, dva sa visokom privrednom školom, koji su ranije bili isto okvalifikovani, dva profesora i jedan sa visokom upravnom školom. Prema tome, ne bi se moglo reći da se radi o nesposobnostima ili moralnim deformacijama, iako negdje možemo, ako ćemo tražiti moralne slabosti, naći i kod drugih. Mi znamo da postoje nerazvijene sredine koje nemaju slobodnih radnih mjesta. Takav je slučaj u Kladuši, u Grahovu itd. U uslovima privredne reforme, kad se smanjuju mogućnosti zaposlenja, teško je naći radno mjesto. Centralni komitet ima analizu o partijsko-političkim kadrovima iz opština i njihovim kvalifikacijama. Ta je analiza pokazala da je stručnost sekretara OK dobra i da ona nije razlog njihovog otežanog zaposlenja. Prema tome, mislim da sa ovog mjesta ne bismo mogli dati takvu ocjenu kakvu je dao drug Čedo, jer javnost to ne bi prihvatila, a bila bi i apolitična. Kao primjer mogu navesti slučaj da je jedan sekretar komiteta - ekonomista, konkurisao na jedno radno mjesto, bio čak i primljen, ali je na kraju ipak konkurs poništen, anuliran kao na zakonu nezasnovan. To govori o zatvorenosti izvjesnih sredina, jer da je izabran drug koji je s njim konkurisao dotadašnji direktor, ne bi pronašli da konkurs nije bio zasnovan na zakonu. Mislim da moramo imati druga mjerila o ovom pitanju i zbog toga u suštini podržavam, mada ne mislim da je to trajno rješenje, stav Izvršnog komiteta da se rješenja moraju naći i da te ljude ne smijemo jednostavno da 58

prepustimo njima samima. Nije tačno čak ni to, kada se radi o opštinskim komitetima, unazad 5-6 godina, da su odozgo sugerisani ljudi za sekretare komiteta. Iz prakse znam, a poznajem gotovo čitavu našu Republiku, da je više-manje predlog poticao od osnovnih orga◄ nizacija, sredine u kojoj su živjeli i radili ti kadrovi. Unazad četiri godine nikad nisam iz Centralnog komiteta dobio nikakvu sugestiju koga da predložimo za sekretara opštinskog komiteta, nego su predlozi stvarno nicali iz opština. Prema tome, mislim da takva jedna ocjena ne bi mogla da stoji na ovom Plenumu. Ja sam se za riječ javio prije druga Ahmeta, ali pošto se slažem sa njim, ne bi dalje htio da dužim . Podržavam stav Izvršnog komiteta, bez obzira da li je to pravo rješenje, jer u ovoj situaciji mislim da je to ipak odredeno rješenje.

Nevenka Novaković : Izmijeću neka svoja zapažanja i mišljenja u vezi sa položajem, odnosno rotacijom sekretara opštinskih komiteta, predsjednika opštinskih skupština i drugih. Činjenica je da su ogroman broj ovih funkcionera uglavnom mlađi i kvalifikovani radnici. Mislim da nemamo više nekvalifkovanih kadrova na rukovodećim funkcijama u opštinama. Zbog toga, kad se govori o rotaciji ovih kadrova treba imati na umu više činjenica. Mi se nalazimo u borbi za ostvarivanje privredne i društvene reforme, odnosno u ostvarivanju odluka VIII kongresa SKJ, IV plenuma, ili bolje rečeno reorganizaciji čitavog našeg društva. U vezi s ovim postavlja se problem jednog broja vanredno sposobnih i beskompromisnih kadrova u borbi protiv raznih defor-

59

macija, koji nailaze na otpor kad treba da se rotiraju. O tim kadrovima se zna da su po svojim kvalitetima i rezultatima u radu pokazali dosljednost u sprovođenju naše proklamovane politike. Podržavam stav Izvršnog komiteta da u principu vodimo računa o obezbjeđivanju radnih mjesta sekretarima sreskih i opštinskih komiteta koji se rotiraju. Ali , isto tako, po mom mišljenju, bilo je potrebno da vidimo zašto se javljaju otpori u nekim sredinama i radnim organizacijama prema funkcionerima u opštinama kada im treba naći odgovarajuće zaposlenje. Da ti otpori nisu rezultat određenih birokratskih odnosa i shvatanja u nekim sredinama, radnim organizacijama i institucijama? Da li je to rezultat mišljenja kolektiva u cjelini , ili pojedinaca koji nameću svoje mišljenje kolektivu? Mislim da ovo pitanje nije jednostavno i da bi ga trebalo izučiti. Pri tome treba imati u vidu činjenicu da je jedan broj tih drugarica i drugova, koji imaju kvalifikacije, relativno mlad, da duži period radi na profesionalnim društveno-političkim funkcijama, što znači da nije imao prilike da se afirmiše u svojoj profesiji . To znači da su se ovi kadrovi sa velikim respektom odnosili prema zadacima SK i naša je dužnost da o njima vodimo brigu. Pri analiziranju ove problematike treba polaziti i od rezultata u radu tih kadrova. Na opštinskoj konferenciji SK u Bos. Krupi, na kojoj sam nedavno učestvovala, delegati su u diskusiji pokrenuli pitanje odnosa komunista prema poslu na kojem rade, i to je naišlo na odobravanje. Ja bih se založila da mi vrednujemo i rad članova Centralnog komiteta. Mi bismo morali da služimo za primjer na funkcijama, koje su nam povjerene, u društveno-političkom životu i u sredini gdje živimo.

60

Takođe se zalažem, mislim da je to vrijedno pažnje, za izučavanje položaja kadrova iz generacije kojoj ja pripadam. O tome se po kuloarima diskutuje, a mi se nekako ustručavamo iznijeti to na forum. U prošlosti jedan broj ovih kadrova rotiran je prije novog Ustava, upućivani su po zadacima Partije u opštine i srezove, na razne dužnosti. Ovi kadrovi su se snalazili kako su umjeli i znali, mnogo je zavisilo od sredine u koju su dolazili, kako ih je ta sredina primala, na što ih je orijentisala u radu itd. Činjenica je da su mnogi od njih bili vrlo poznati društveno-politički radnici, svršili razne škole i u radu se dobro snašli . Mišljenja sam da bi i ovo pitanje trebalo da razmotri Izvršni, odnosno Centralni komitet. U vezi sa brigom o partijskim kadrova podržavam izlaganje druga Branka Mikulića i zalažem se da se u vezi sa ovim izuči i pitanje prihvatanja ovih kadrova na nove dužnosti.

Čedo Kapor : Prema reakciji druga Ćatića i Selića proizlazi ili da sam pogriješio ili da sam pogrešno shvaćen. Želio sam da kažem da takvih slučajeva ima, da su birani sekretari jednim dijelom podrškom odozgo i da takvi sekretari često nisu mogli da poslije rotacije nađu svoje mjesto. Ja nisam generalisao i to ne želim, a ako sam tako shvaćen, onda mi je žao. Ipak, želim da istaknem da bi upravo bilo sasvim logično i normalno da se, na primjer, jedan nastavnik koji je proveo dvije-tri godine na položaju sekretara opštinskog komiteta, vrati pozivu prosvjetnog radnika. Ali, obično, jedan broj takvih neće da budu više nastavnici. Ako bi mogli 61

biti direktori, još bi nekako pristali , ili da idu nekud gore. Mislim da to nije u redu. Takođe, normalno bi bilo da se jedan pravnik, koji je bio dvije-tri godine sekretar komiteta, vrati u sud kao sudija ili kao pravnik u neko privredno preduzeće. Ne mora odmah biti predsjednik suda i tome slično. Ja sam upravo htio da ukažem na to da nije normalno, ako je neko proveo dvije-tri godine na polažaju predsjednika opštinske skupštine ili sekretara komiteta, da mora odmah da dobije rukovodeće mjesto u komuni, ili da ide u srez ili Republiku. Istina je da u ovim našim uslovima rotacije i razvoja sistema samoupravljanja, predstavničke organe, organe uprave i druge u Republici i federaciji. treba konstantno osvježavati najtalentovanijim i najsposobnijim kadrovima iz komune, koji su već položili ispit u svojoj sredini. (Ne bih htio da pravim analogije sa nekim kapitalističkim zemljama gdje današnji predsjednik vlade sutra postaje predsjednik opštine itd.). Druga je stvar sa onim političkim radnicima koji se već 15-20 godina nalaze na profesionalnim političkim funkcijama i nisu okvalifikovani za obavljanje usko stručnih funkcija u radnim organizacijama . Za njih treba tražiti elastičnija rješenja. Želim samo da kažem da bi, po mom mišljenju, bilo sasvim logično da jedan predsjednik opštine poslije svog mandata, u ovim našim uslovima samoupravljanja i deprofesionalizacije političkih funkcija, ako je pravnik po struci, odlazi kao pravnik u radnu organizaciju, a ne mora biti odmah postavljen za direktora. Isto tako i sekretar komiteta. U tome je defekt što smo mi stvorili neke predrasude da je ponižavajuće ići sa višeg na niži položaj . Istina, sad tu ima i drugih problema, jer kao sekretar komiteta imao je primanja kakva više ne može dobiti na drugom radnom mjestu 62

u komuni. To je zato jer kod nas ipak nije tako rijedak slučaj da se neki ljudi nagrađuju prema položaju, a ne prema radu. Sad te stvari moramo da raščistimo i da više demokratizujemo, jer se tu ne mogu unositi neka dinastička, kako da kažem, prava. Prema tome, ja nisam generalisao, niti to želim, a ako sam tako shvaćen ---- žao mi je. Međutim, da takvih slučajeva ima, svima nama je poznato. Ja sam govorio na osnovu primjera koji su meni sasvim dobro poznati.

Danilo Bilanović : Ja lično i poslije ovog objašnjenja ne mogu da se složim s drugom Kaporom, jer je ovo daleko kompleksniji problem. Prvo, i sad drug Čedo kaže da je većina sekretara birana odozgo. Ja se ne slažem sa takvom konstatacijom iz prostog razloga što već godinama egzistira kod nas takva praksa da osnovne organizacije predlažu članstvo u komitetu. Po mom mišljenju, čak se sada mjestimično i pregoni. Sve osnovne organizacije, pa i članstvo izjašnjavaju se o sekretaru komiteta, tako da sekretar dobiva nekakvu veću ulogu nego što bi mu normalno pripadala s obzirom na položaj opštinskog komiteta i u Statutu i u praksi. Drugo, ovo što su već drugovi rekli, svi profesionalci, koliko ja znam, na području Bosne i Hercegovine su kvalifikovani ljudi. Mislim, da je najmanja stručna sprema srednja stručna, ne priznata, nego stvarna. Treće, bar na sarajevskom području u zadnje vrijeme mi takoreći uopšte nemamo problema sa sekre

63

tarima profesionalcima, u vezi sa tzv. vertikalnom rotacijom. Svi su oni spremni da idu u radne organizacije, najčešće tamo gdje su i bili. Podržavam inicijativu Izvršnog komiteta da izuči ovaj problem. Vjeru' jem da u čitavoj Bosni i Hercegovini u zadnje vrijeme nemamo većih problema sa profesionalnim političkim kadrom u opštinama u toj trci za nekim većim funkcijama, iako ima i takvih koji » trče« . Primjera radi (ne znam hoću li u jedan pogoditi) u zadnjih godinu, godinu i po dana sa sarajevskog sreza od 31 sekretara otišlo je ili ovih dana ide, jer se neće birati , 20 drugova, od kojih je 15 otišlo u privredne organizacije. Što je jedan dio biran za direktore, za mene je to normalno. Neki su prije bili direktori, a neki su otišli po sasvim normalnoj proceduri konkursa itd. Mnogi su i propadali na konkursima. Mogao bih navesti i primjer druga, čak i konkretan ako treba, koji je propao na pet konkursa, iako ispunjava uslove. Jedan od sekretara je otišao u penziju, dvojica su otišli u školu i samo dvojica su birani na druge političke funkcije. Ne znam hoće li biti nekih izmjena u vezi sa ovim izborima. Ovo je stanje u zadnjih nepunih godinu i po dana. Ovdje bih želio da kažem još i to da kod kadrova, posebno u opštinama, dolaze do izražaja veoma energični protesti oko načina naših razgovora o profesionalizmu. Jer, u zadnje vrijeme se, po mom mišljenju, veoma paušalno , da ne kažemo neodgovorno, daju ocjene o tome. Ono što traže drugovi iz opštinskih komiteta, i ne samo iz opštinskih komiteta, je da se taj problem kvalifikovano izuči i zauzme jasan stav. Iz podataka o kojima sam govorio vidi se da gotovo nema problema da se neko vrati u radnu organizaciju, kao što i sutra neće biti problema, ako se zauzme

64

stav da se potpuno ukinu profesionalci u Savezu komunista, što ja, uzgred budi rečeno, smatram za današnje uslove sasvim nerealnim. Problem zapošljavanja tih profesionalnih političkih kadrova takođe je veoma kompleksan . Ja mislim da ćemo vidjeti sad, u ovoj rotaciji , kako će to da izgleda u praksi . Iz iskustva poslije izbora 1965. godine i ovih izbora u partijskim organizacijama, bar nama se pokazalo da se samo pojedinci grabe za neku veću i značajniju funkciju. Takvih ima, ali oni se mogu na prste prebrojati. A ako bismo analizirali uzroke zašto je to tako, vjerovatno bi se došlo do zaključka da smo i mi pomalo te drugove stavili u takav položaj da im ne ostaje ništa drugo nego da se zalažu da dođu na nežu drugu funkciju. Posebno pitanje su male opštine u kojima je ograničen broj radnih mjesta. Čovjek objektivno u nekim ne može da dobije radno • mjesto. Ljudi koji su otišli sa radnog mjesta željeli bi da se vrate na isto radno mjesto, ne traže nikakvo napredovanje, ali već su tamo zaposleni drugi sa istim kvalifikacijama. I često u tim organizacijama nema otvorenih, slobodnih radnih mjesta. Ne treba zaboraviti da je popriličan broj radnih organizacija neposredno poslije reforme zauzeo stav da za jedno određeno vrijeme neće primati nikoga na posao. Poseban problem su birokratski otpori zatvorenih grupa i interesnih grupacija u pojedinim radnim organizacijama, koje na određen način ne dozvoljavaju da se probije bilo ko van njihove sredine. Mi imamo veoma konkretnih iskustava iz pojedinih opština da su ljudi koji su po svim ocjenama kvalitetniji i kvalifikovaniji propadali samo zato što je protivkandidat bio iz organizacije u kojima su konkurisali.

65

Dalje, jedan od problema koji nije za potcjenjivanje, je i to što u pojedinim slučajevima radne organizacije, kad i pristaju da zaposle ove ljude, ne nude im ni polovinu ličnog dohotka kojeg su imali do sada, iako taj lični dohodak nije bio baš tako visok. Istina, ima slučajeva, da se mjestimično i pretjeralo sa tim ličnim dohotkom. Navodim sve ove podatke ne da bih polemisao, ne da bih dao neke meritorne sudove, nego samo da bih pokazao da je ovaj problem kompleksan i da podržavam inicijativu Izvršnog komiteta da izuči, za mene ovo veoma načelno pitanje s kojim ćemo se sretati ubuduće ukoliko podržavamo, a podržavamo Mogu svi, ovu politiku rotacije. vam reći da se jedan broj naših kadrova osjeća napušten od svega i svakoga. Mi imamo mjestimično slučajeva da upravo ozbiljni kvalifikovani, kvalitetni ljudi iz radnih organizacija neće da primaju društveno- političke profesionalne funkcije. Ja bih vas samo podsjetio na to da su neki dan, ako se ne varam » Večernje novine« ili neki drugi list, pisale da je 20 predsjednika opštinskih odbora Socijalističkog saveza na području sarajevskog sreža izjavilo da ne želi više da budu profesionalni društveno-politički radnici zbog toga što je ta politička funkcija društveno degradirana i anatemisana. Ne tvrdim da su ta mišljenja sasvim u redu, da među tim mišljenjima nema i izrazito birokratskih pozicija, ali sve su to elementi koji upućuju na potrebu da mi izučimo ovaj problem ozbiljno, da na njega damo odgovor i zauzmemo stavove kojih smo dužni da se pridržavamo. Jer, upravo ovi divergentni stavovi kojih ima između nas, a koje mi izričemo s obzirom da i govorimo na raznim skupovima, dovode do po66

metnje među tim ne samo profesionalnim kadrovima, nego uopšte u članstvu Saveza komunista.

Mustafa Šabić : Htio bih, koliko mogu kraće, da se najprije osvrnem na dijelove izvještaja Izvršnog komiteta koji se odnose neposredno na njegov rad. U ovom momentu kad težimo intenzivnijem djelovanju komunista i organizacija SK, a posebno u situaciji kad nema srezova, aktivna uloga Centralnog komiteta, Predsjedništva, a naročito Izvršnog komiteta je od izvanrednog značaja. Ona će biti i teška i složena s obzirom na velike zadatke u izgradnji SK . Mislim da se slažemo s tim da je sadašnje stanje duhova u SK i u društvu, idejno-političko stanje veoma heterogeno i počesto neadekvatno društvenim i idejnim ciljevima koje smo sebi postavili. Imam pri tome na umu mnoga pojedinačna i grupna prilično raširena shvatanja kako o našem globalnom društvu, tako i o pojedinim pojavama, procesima i problemima koja idejno odudaraju od pozicija koje smo odavno ili skoro usvojili kao pozicije SK. Ta shvatanja žive kao tradicionalni nazori koji se inercijom održavaju do danas, ili proizlaze iz savremenih protivrječnih društvenih zbivanja kao produkt zaostajanja svijesti za njima. Nemam mogućnosti da to detaljno ilustrujem i istaći ću samo da o socijalizmu, na primjer, postoji čitava skala gledanja, od sitno-bužoaskih, administrativno-političkih do savremenih gledanja. Pogledi na bazu društva takođe su složeni : od neekonomskih gledišta, preko racionalno ekonomskih, u stvari biro-

67

kratskih, pa do ekonomističkih shvatanja odnosa u njoj . Slično je stanje i u pogledu samoupravljanja. Još žive formalističko-normativistička administrativno-birokratska shvatanja, ali i partikularistička sitničarska, esnafsko-seljačka shvatanja samoupravljanja kao kolektivizma. I u formiranju raspodjele veoma su snažna etatistička shvatanja društvene svojine, što u praksi vodi centralizmu u raspodjeli dohotka, ali i egalitaristička , partikularistička, egoistička i druga shvatanja . I tako redom. U svakom pitanju naši pogledi, pogledi pojedinih komunista i organizacija puni su idejnih natruha iz društvenih struktura koje smo preživjeli ili koje prevazilazimo. Proces njihovog preovlađivanja je u toku i ima promjenljive rezultate, te čini osnovu na kojoj se javlja razdrobljenost Saveza u shvatanjima, a time i u praksi. Sve ove pojave ja ne želim da prenaglašavam, da dramatizujem, jer mislim da su one uslovljene cjelokupnim našim razvojem, momentom našeg prelaza iz staroga u novo društveno stanje. Uvjeren sam da ćemo ga uspješno preovladati, razumije se uz ostvarivanje više pretpostavki. Jedna od tih je široka, zrela í skladna aktivnost rukovodstava SK, naročito Centralnog komiteta i njegovih tijela. Svoje optimističko shvatanje zasnivam na nekim očevidnim činjenicama koje se ispoljavaju u praksi , na činjenicama da komunisti svesrdno prihvataju reformu SK, da ulažu napore da je shvate i sprovode, da zahtijevaju i podržavaju svaki napor koji doprinosi razjašnjavanju raznih društvenih problema na nov, savremen način, da ogromna masa komunista prihvata naše nove poglede i spremna je da ih usvoji. Međutim, to traži veliki rad na idejno -političkom uzdizanju članova SK, u čemu će uloga rukovodstava biti veoma velika.

68 .

Htio bih naročito da podvučem veliku aktivnost Izvršnog komiteta u ovom kratkom vremenu i da na nju ukažem kao na nešto novo, da bi takvu praksu podržali i još šire je razvijali . Mislim naročito na aktivnost u organizacijama SK, na susrete članova Izvršnog komiteta, razmjenu mišljenja, rasprave, seminare i drugo što je Izvršni komitet preduzimao. Ističem to zbog toga što bih htio da naročito naglasim potrebu da se to još više razvije, i da postane i način djelovanja Centralnog komiteta. Organizovanim angažovanjem velikog broja kadrova ovog rukovodstva znatno bi se ojačali napori u idejnoj izgradnji komunista. Osim toga, i van rukovodstva SK, među radnim lju dima u proizvodnji i van nje ima mnogo radnika i intelektualaca koji nam u tom naporu mogu dosta pomoći. Sve te snage trebalo bi šire mobilisati i kroz bogatije forme i nove metode potpunije koristiti za jačanje našeg idejno- političkog fronta. Izvršni komitet je u prošlom periodu objektivno bio vlast u SK, a danas se on transformiše u faktora organizovanja borbe komunista za ostvarivanje uloge SK. Takva uloga ima široke mogućnosti i velike perspektive, ali će tražiti i nove forme i oblike djelovanja, zahtijevaće da se još više obogati platforma u djelovanju Izvršnog komiteta. U izvještaju ima nekoliko postavki o tome, mnoge su nove, ali mogućnosti obogaćivanja sadržaja i oblika djelovanja Izvršnog komiteta još nisu u cijelosti ostvarene. Zato, uostalom, i nije bilo dovoljno vremena, ali će se ubuduće otvarati sve šire perspektive . Zbog toga mislim da bi bilo dobro da se u Predsjedništvu, a zatim i na sjednici Centralnog komiteta nastoji izgraditi još bogatija platforma o ulozi i radu Izvršnog komiteta. Izvršni komitet mora da ima aktivan stav prema životu i inici-

69

jativu svugdje tamo gdje ona zaostaje u komunama. Ne bih mogao da se složim sa prenaglašavanjem autonomnosti organizacija SK, jer tako postavljanje stvari vodi pasivnosti i neborbenosti. Izvršni komitet mora ulaziti u rasprave i polemike sa rukovodstvima i organizacijama, organizovano i po svojoj inicijativi kad god je to potrebno. Ovo naglašavam zbog toga što ima tendencija da se članovi rukovodstava SK spontano uključuju samo u tekuću djelatnost a da se organizovanje izvjesnih rasprava sa komunistima od strane i po inicijativi rukovodstava ne rijetko identifikuje sa centralizmom i birokratizmom. Međutim, idejno- politički pristup problemima, čak i kad se inicijative za njihovo razmatranje daju iz rukovodstava, nema ništa zajedničko sa birokratizmom. Naprotiv, on je nužan i izraz je borbenog stava prema stvarnosti. Ako postoje dobre ideje ili određen idejno-politički koncept koji će unošenjem u članstvo da doprinese daljem njegovom idejnom jačanju , ja sam za to da CK u tom pogledu igra aktivnu ulogu, da ima aktivan odnos prema pojavama života i usmjeravanju društvene akcije. Međutim , mora se istaći da se samo neposrednim kontaktom sa organizacijama, s obzirom na njihov broj, neće moći sve postići. Bilo bi od izvanrednog značaja da izučimo i sve druge vidove i mogućnosti uticaja na članstvo SK i društvenu sredinu. Naročito velike mogućnosti za to pružaju sredstva javnih komunikacija : štampa, radio , televizija. Ova sredstva mi ne koristimo dovoljno. Po mom mišljenju, nije dovolino da radi javnosti u radu obavijestimo javnost da e održana sjednica i da su na njoj razmatrana odredene pitanja. Mnogo je bitnije da se ideje i gledišta koja smo razmatrali u sklopu pojedinih društve-

70

nih problema sučele kroz kritičke i polemičke osvrte, kroz teorijske i druge rasprave sa svim nama tuđim shvatanjima da bi objektivno, u političkoj akciji , kroz idejno -političku borbu doprinijeli sazrijevanju sredine. Korištenje štampe, radia, televizije danas se postavlja kao pitanje osavremenjavanja našeg idejno-političkog rada i korištenja značajnih idejno -političkih snaga koje postoje u novinarskom kadru. Potencije ovih kadrova su znatno veće i mogle bi se i bolje koristiti za jačanje našeg idejno - političkog uticaja. Centralni komitet bi trebalo da bude u stalnom kontaktu sa ovim kadrovima , da raspravlja s njima i polemiše, da im daje podršku i pruža pomoć. To bi doprinijelo da programi djelovanja štampe, radija i televizije budu još stvaralačkiji, borbeniji i sinhronizovaniji sa djelovanjem svjesnih snaga u borbi za nove odnose. To bi ubrzalo i promjene u karakteru naše štampe, radija i televizije koje se već začinju - Ida oni od informativnih organa postaju u sve većoj mjeri sredstva uticaja najnaprednijih snaga na naša društvena zbivanja. Značajne promjene u tom pogledu mogu se još više produbiti ako se na tome svjesno angažujemo. Dalje, htio bih da se složim sa drugovima koji su govorili o profesionalnim kadrovima u opštinskim komitetima polemišući sa drugom Kaporom. Ne bih tome davao nove priloge koji negiraju ocjene druga Kapora, jer je i on kasnije bio svestraniji, ali bih htio da kažem, da se pitanje zapošljavanja mladih profesionalnih kadrova kojima prestaje politička funkcija mora fundamentalnije rješavati. Smatram da zakonom treba obezbijediti da se ti ljudi vraćaju poslije isteka mandata na ona mjesta na kojima su ranije radili. To nije nikakva privilegija već logičan i nužan za◄ htjev koji jedino može obezbijediti normalnu raz71

mjenu kadrova . Ovi kadrovi napuštaju svoja mjesta po zahtjevu društva i nerijetko se događa da poslije mandata ostaju višestruko oštećeni . Osim toga što zaostaju u struci, oni ne mogu da dobiju mjesta koja su imali, a da ne govorimo o tome da ima pojava da zbog zatvaranja radnih organizacija, teško dobivaju bilo kakvo radno mjesto. Ovakav položaj kadrová ima za posljedicu da mnogi kvalitetni ljudi nerado prihvafaju ili odbijaju da prihvate pojedine društvene funkcije . Zato se može desiti da na njih dolaze i ljudi sa neadekvatnim kvalitetima. Ove pojave su uslovljene i raznim neodgovornim ocjenama profesionalizma, društveno -političkih funkcija , uloge i njihove realizacije, koje su na njih navukle odijum ne sredine već mase malograđana kojima smeta svako predstavništvo. svako rukovodstvo . Usljed tih kritika koje se nerijetko čuju i u višim forumima, izvjesni ljudi se osjete nesigurnim i ostavljenim da se sami o sebi brinu. U tome često ne mogu da uspiju, jer konkursi se raspisuju prema potrebama radnih organizacija , a ne onda kad ovim kadrovima ističe mandat. Na primjer, profesor, učitelj , ekonomista, pravnik ne može se. izuzev slučajno , zaposliti onog momenta kada mu je to potrebno. Zato je nužno regulisati položaj ovih ljud : dok se ne zaposle i to smatrati normalnim. U našoj štampi se ponekad o ovome piše na način i u stilu koji panižava, kao da se radi o bezvrijednom , problematičnim ljudima itd. Čovjek sa dostojanstvom teško može da podnese ovakve nepravične i nehumane ocjene. Slažem se da kadrove u komitetima treba zadržati na radu i plaćati dok ne nađu zaposlenje, mislim da je to neadekvatno rješenje koje se može vremeno prihvatiti. Pitanje treba temeljnije riješiti, omogućavajući ljudima pravo da se na svoja ra-

72

nija mjesta vraćaju po svršetku mandata. Jer, ovi problemi neće nestati ubrzo . Preovladavanje profe-lonalizma , za što smo se izjasnili , mi ne možemo menanički ostvarivati , to je jedan proces, a to znači da će se ovi problemi pojavljivati i ubuduće. U pogledu ocjena profesionalnih kadrova mora se biti objektivniji , ljudskiji i pošteniji i ne smiju se vršiti nipodaštavanja . Sigurno je da ima ljudi koji izbjegavaju da idu na radna mjesta koja odgovaraju njihovim kvalitetima i spremi, kao što ima i pokušaja namještanja radnih mjesta, ali su te pojave danas znatno prevaziđene. Isto tako, u izboru tih kadrova može da bude neadekvatnih rješenja , ali u cjelini ostvarili smo veliki napredak. Prije par dana bio sam na opštinskoj konferenciji SK u Orašju i poslije nje došao sam u Sarajevo. Pitali su me neki drugovi ko je izabran za sekretara. Ja nisam znao da im kažem, jer su komunisti predložili za tu funkciju sedam ljudi i tek će komitet izabrati jednog . Juče se to ponovilo u Banovićima. Moram istaći da je to visok nivo demokratskog izbora kadrova, visok nivo demokratskih odnosa, često viši nego onaj koji izbija iz pojedinih naš h ocjena. Jer, ako govorimo o socijalističkim odnosima onda se u njih uklapa i odnos prema društveno- političkim kadrovima, prema pojedincima i prema značajnom broju tih ljudi o kojima se često daju neadekvatne jednostrane a ne rijetko i nehumane ocjene.

Miloš Milaković :

73

Mislim da je Izvršni komitet postavio sasvim ispravno da treba posvetiti pažnju i brigu ljudima koji su radili na profesionalnim funkcijama u organizacijama

Saveza komunista i drugim društveno- političkim organizacijama. Ali diskutovati danas na Plenumu toliko o tom problemu, pored jednog stanja kakvo imamo u čitavoj našoj privredi, a uskoro vjerovatno i u vanprivrednim djelatnostima, mislim da nije bilo neophodno. Nije slučajno što se toliko naših ljudi nalazi van zemlje. Nisu svi oni otišli zbog toga što su samo željeli da rade vani, nego zbog toga što nisu mogli da nađu radna mjesta. Zato smatram da bi, posebno u našoj Republici, trebalo da se taj problem kompleksnije rasvijetli, odnosno da se studiozno obradi, jer situacija, problemi na terenu, pa i ljudi , očekuju od nas da o tome ne samo zauzmemo svoj stav, nego da, koliko je to moguće, preduzmemo i izvjesne mjere . Ovim ne mislim da kažem da ne bi trebalo povesti računa i o ljudima koji prilikom rotacije ostaju bez funkcija, ali mislim da je to moglo da riješi Predsjedništvo i Izvršni komitet, bez ovolike diskusije na ovom plenumu.

Branko Mikulić : Ispred Izvršnog komiteta odgovaram na dva pitanja koja su ovdje postavljena, ne upuštajući se u diskusiju o tome šta su drugovi o njima govorili. Naime, u pauzi ove sjednice sastao se Izvršni komitet, i ja sad želim da iznesem mišljenje Izvršnog komiteta o ovim pitanjima. Drug Nisim je postavio principijelno pitanje kojem smo mnogo govorili na sjednicama Izvršnog komiteta i nekoliko smo puta odgađali zauzimanje sta◄ va o tome. Riječ je o podjeli rada u Izvršnom komitetu. U svim našim diskusijama, u prvi plan smo isticali

74

zahtjev i potrebu kolektivnog rada Izvršnog komiteta. Međutim , treba priznati da su struktura Izvršnog komiteta i potrebe svakodnevnog rada nametali zahtjev da se izvrši blaga i to grupna podjela rada u Izvršnom komitetu. Nismo išli na to da zadužimo svakog člana Izvršnog komiteta za jedan od sektora rada, što bi nosilo opasnost sektorisanja u Izvršnom komitetu. Izvršni komitet smo podijelili, da tako kažem, prema trima grupama zadataka . Mislimo da to ne nosi nikakve opasnosti od sektorisanja u Izvršnom komitetu . U vezi sa ovim treba voditi računa o još dvije stvari : Prvo, u tački III, stav 3. Odluke o organizaciji Centralnog komiteta, koja je donesena na Devetoj sjednici rečeno je: »Izvršni komitet radi kao jedinstveno tijelo sa unutrašnjom podjelom rada«. Dakle, mi smo Odlukom na toj sjednic¡ usvojili to kao princip. Drugo, u Izvršnom komitetu ima dosta drugova koji su i sada u kontaktu sa svojim pozivom i žele da se, prema svom afinitetu, više bave određenim problemima. To se poklapa sa potrebom rada u Izvršnom ko mitetu i mislimo da takva blaga i uz to grupna podjela rada neće nositi opasnosti od sektorisanja. Izlaganje druga Nisima je samo potvrdilo ono o čemu smo mi diskutovali na nekoliko sjednica Izvršnog komiteta, odnosno o potrebi da se vodi računa o tome da ne padnemo u sektorisanje. Dalje, mislim da će sve vise postojati potreba u narednom periodu, kad raspravljamo o radu Izvršnog komiteta, da posvetimo pažnju tome šta je Izvršni komitet radio, kakve je stavove zauzimao i kakve mjere preduzimao. Zato mislim da je od toga manje važno kako se on organizovao u tom poslu . U vezi sa diskusijom druga Čeda, drugovi su već govorili, ne bih htio o tome više da govorim. Međutim , mislim da nije na odmet da vas podsjetim da Izvršni

75

komitet ne smatra predloženo rješenje trajnim. Mi smo na strani četrnaestoj izvještaja o radu IK kazali : » Izvršni komitet je zauzeo stanovište da sekretari opstinskih komiteta kojima je istekao mandat a nisu obezbijedili novo zaposlenje, ostanu privremeno na radu u komitetu . Time se, naravno, ne gubi iz.vida obaveza ulaganja zajedničkih napora u pravcu obezbjeđivanja definitivnog rješavanja ovog problema«. Zatim smo predložili da Izvršni komitet izradi posebnu informaciju u kojoj će se detaljnije ovaj problem razraditi. Međutim , slažem se sa drugovima koji su kazali da postoji opasnost da se u diskusiji o ovom problemu ode na teren totalne devalvacije političkih funkcija i političkog rada i da takve diskusije o tom pitanju strašno vrijeđaju ljude. Oprostite, drugovi , vrijeđa i nas svakog pojedinačno kad pročitamo, bilo gdje, ocjene koje izravnavaju politički rad, političku funkciju sa birokratizmom, birokratizovanim ljudima itd . Mislim da je to pitanje koje zaslužuje našu diskusiju, ali diskusiju koja će biti zasnovana na jednom realnom materijalu, potpuno hladną i koja će nas uputiti da u sistemu tražimo rješenje ovoga problema. Mi nemamo pojava da mladi sekretari komiteta, predsjednici opštinskih skupština, Socijalističkog saveza itd. , daju otpor da se vrate svom pozivu. Međutim, ima problema u obrnutom smislu, o čemu su drugovi govorili, kao što su zatvorenost sredina koje neće da primaju nikoga, Dalje, sada se održavaju konferencije Saveza komunista. Profesori sekretari komiteta sad ne mogu otići u prosvjetnu struku. Nije stav da ne idemo na to da ljudima dajemo otkaze, već da ostanu u komitetu da rade u Savezu komunista, dok se ne riješi njihovo upućivanje u radne organizacije. Inače, kod tih kadrova uopšte nema otpora za njihov odlazak

76

u radne organizacije, odnosno otpora vertikalnoj rotaciji. Pridružujem se drugovima koji ne mogu prihvatiti ni ocjenu da neko odozgo« planira i insistira na izboru određenih ljudi. Drug Mustafa je maloprije spomenuo dvije konferencije . Drug Niko Mihaljević, Stipe Bilan i ja bili smo u nedjelju na jednoj konferenciji . Prisustvovali smo konferenciji da se uključimo u njen rad, a ne da insistiramo na izboru sekretara komiteta. Tako smo otišli sa konferencije, a da ne znamo ko je sekretar komiteta . Mislim, ako je bilo tih pojava u prošlosti, onda smo sigurno posljednjih godina napravili takav zaokret da se više ne može govoriti o tome da mi odavde direktno insistiramo na izboru bilo kog čovjeka. Čini mi se da postoji jedan drugi zahijer, a on je u vezi sa ovim našim stavom, da se pobrinemo za izvjestan broj ljudi o kojima je prestala naša Južna kadrovska briga. I ti znaš, druže Čedo , za izvjesne könkretne slučajeve kadrova koje smo mi povlačili , recimo iz Armije i sa raznih drugih funkcija i dovodili u kɔmune, a sad su se najedamput tj ljudi , ni krivi ni dužni, našli u čudu , Rotirani su po jednom normalnom postupku koga smo otvorili u društvu, pa im sad dolazi u pitanje egzistencija . To takvi kadrovi nisu zaslužili . Mi imamo obaveze prema tim ljudima i moramo rješavati te probleme . To je upravo suština ovoga 20510 smo zauzeli ovakve stavove . Centralnom komitetu cemo dati kompletniju informaciju o ovom pitanju u cjelini .

Jelena Ćišić :

Čitajući izvještaj Izvršnog komiteta u intervalu od Devete do Jedanaeste sjednice , hoću da otvoreno na ovom Plenumu iznesem svoje zadovoljstvo zbog ogro77

mnog napretka u radu Izvršnog komiteta, zbog njegove velike mobilnosti u pokretanju većih i složenijih akcija u Savezu komunista, naročito u ovim posljednjim mjesecima. Aktivnost Izvršnog komiteta ne gledam samo kroz broj sjednica koji je održan, a i on je evidentan (od polovine novembra do kraja januara oko 10 sjednica), uz prisustvo i ostalih članova Centralnog komiteta i drugih političkih radnika. Zbog toga, ja podržavam izvještaj Centralnog komiteta น cijelosti i pojedinostima, a naročito podržavam nastojanja da se aktivnost Izvršnog komiteta i Predsjedništva Centralnog komiteta, kao foruma, spusti što više do opštinskog nivoa. U materijalu koji smo dobili, vidi se da je Izvršni komitet zajedno sa Predsjedništvom na sedam punktova u opštinama izvršio pripreme za savjetovanja da bi se analizirala aktivnost Saveza komunista od Četvrtog plenuma CK SKJ do danas . Zbog toga bih i dalje podržala ovakve inicijative Izvršnog komiteta u smislu organizovanja ovakvih i drugih savjetovanja na opštinskim i regionalnim nivoima, pogotovo sada kad je prestao rad sreskih komiteta Saveza komunista. Takođe, podržavam stav Izvršnog komiteta u vezi s aktivnošću članstva Saveza komunista u predizbornoj kampanji. Ovo zbog toga, što bez obzira na program rada Centralnog komiteta za 1967. godinu, smatram da su izbori, odnosno primjena demokratskih i progresivnih principa kroz izbore, jedan od najzna◄ čajnijih događaja u 1967. godini i da zbog toga ova aktivnost ne bi trebalo da mimoide ni jednog člana Saveza komunista, a naročito rukovodstva Saveza komunista. Zbog ovoga, Izvršni komitet i Predsjedništvo Centralnog komiteta treba svakako da usmjeravaju

78

svoje stavove, da pruže punu pomoć članstvu Saveza komunista. Iako nije možda ovdje mjesto, želim da iznesem svoje neslaganje, da se dosadašnji sekretar Izvršnog komiteta drug Mikulić pomjera na novu dužnost, zbog toga što nije prošlo ni dva mjeseca od njegovog izbora za sekretara Izvršnog komiteta, o čemu, mislim, da je, pored konsultativnih sastanaka koji se drže, trebalo da se izjasni i Centralni komitet na svojoj sjednici. Ovi predlozi na konsultativnim grupama imaju odraza u osnovnim organizacijama Saveza komunista i sasvim bez opravdano se nametnulo pitanje : da li je nužno obzira na nacionalne i druge ključeve, kao i sposobnost druga Mikulića i za ostale funkcije u vlasti, u izvršnim i drugim organima vršiti ovo pomjeranje? U Predsjedništvu, kao i u Izvršnom komitetu, osjetio se izbor relativno mladih kadrova, što se vidi kroz aktivnost, veću mobilnost i pokušaj da se članstvo Saveza komunista angažuje na svim bitnim pitanjima našeg društvenog života.

Cvijetin Mijatović : Trebalo bi, prije svega, odgovoriti na ove predloge i pitanja Izvršnog komiteta koja je Branko Mikulić u ime Izvršnog komiteta postavio. Ja mislim da nije teško na ta pitanja odgovoriti i ja ću pokušati da dam svoje mišljenje. Prvo je bilo : na koji način organizovati odlazak članova Centralnog komiteta u organizacije Saveza komunista. I sam Izvršni komitet smatra da je najprirodnije da Izvršni komitet organizuje taj posao. Ne vidim naročite potrebe da o to79

mne šire raspravljamo, jer to treba u duhu naših odluka o reorganizaciji Centralnog komiteta normalno tako shvatiti . To spada u redovnu, kako da kažem, partijsku političku operativu, to je izvršna funkcija i normalno je da taj rad organizuje Izvršni komitet. Drugo, Izvršni komitet je postavio pitanje na koji najpodesniji način da se ubuduće upoznaju i članovi Centralnog komiteta o radu Izvršnog komiteta. U izvještaju je pomenuto nekoliko takvih oblika : da se daju zapisnici, da se služi informativnim biltenom, da se da izvještaj itd. Ovaj izvještaj je mnogo sadržajniji , širi ' nego dosadašnji. On je stoga i pobudio ovu diskusiju, koja se može ocijeniti korisnom. Ja mislim da su dosadašnjim fermama, ako se prema tim informacijama odnosimo sa određenom odgovornošću i aktivnošću , članovi Centralnog komiteta dovoljno informisani o radu Izvršnog komiteta. To se može i dalje poboljšavati, tako da članovi Centralnog komiteta budu još bolje i brže informisani. Ako ima još konkretnih primjedaba i predloga , treba ih ovdje dati . Ubuduće se mogu dati predlozi i ne čekajući sjednice Centralnog komiteta . Naravno, tu spaña i informisanje o pojedinim problemima, kao i neposredna inicijativa članova Centralnog komiteta o kojoj o i prije govorili, da se usmeno ili na drugi način. raćaju, predlažu , da ako žele prisustvuju sjednicama Izvršnog komiteta , ili komisija ili Predsjedništva. U tom cilju članovi CK se mogu informisati k se drže te sjednice i o njihovom dnevnom redu. Mi sada u Centralnom komitetu radimo na tome da stvorimo bolje uslove za rad, da materijali budu kvalitetniji i tako klasirani da ih mogu bolje koristiti članovi Centralnog komiteta. 80

Izvršni komitet je predložio da u predračunima prihoda i rashoda opštinskih komiteta treba obuhvatiti i troškove publikovanja sjednica Centralnog komiteta za sve organizacije Saveza komunista. Mislim da je to jako korisna inicijativa i sa svoje strane ja bih je podržao, ukoliko je to u okviru naših finansijskih mogućnosti. Dalje, Izvršni komitet je dao opravdanu primjedbu na neke slučajeve u radu naših sjednica kad nismo zauzeli stav o nekim predlozima. Radilo se ovdje konkretno o nekim predlozima članova CK za dopune izvještaja i referata Desete sjednice o kojima CK nije zauzeo svoj stav. Izvršni komitet nije mogao da primi na sebe odgovornost da sprovede nešto što nije zaključeno. Naš je zadatak, a posebno nas koji predsjedavamo, da se trudimo da raščistimo stvari koje se postave na sjednicama. U principu naš rad trebalo bi da bude u tom pogledu i u drugim slučajevima što odredeniji, tako da naši zaključci budu decidirani, jasni. Prema tome, to bi morao biti opšti zaključak i predlažem da podržimo insistiranje Izvršnog komiteta da naše sjednice i zaključci budu takvi da mu mogu poslužiti za orijentaciju u radu.

o kome je i poDalje, predlog Izvršnog komiteta vodom koga je najviše sada diskutovano ---- da se sekretari komiteta koji nisu do sad još obezbijedili novo zaposlenje privremeno zadrže na partijskom radu, dok se njihovo pitanje ne riješi , diskusija je i u ovoj konfrontaciji mišljenja, rasvijetlila. Uglavnom, ta diskusija podržala je one stavove koje je IK iznio u svome izvještaju i pokazala je da bi se stvarno morali čuvati i voditi računa da ne uopštavamo stvari olako, naročito kada se radi o kadrovima, da pokažemo što 81

više brižljivosti, političke mudrosti, da tako kažem, i da vodimo računa da iz pojedinih slučajeva ne izvlačimo opšte zaključke. Mislim da su se u diskusiji gledišta nešto približila, da se i drug Čedo poslije korigirao i da su i njemu i nama te stvari sada još jasnije. To se u prvom redu odnosi na demokratizam u izboru opštinskih komiteta i na položaj jednog broja kadrova, na to kakav treba da bude naš odnos prema njima. Nas praksa stalno sve više upućuje da budemo konkretni. Niti možemo uopštavati i tvrditi da nema problema i da prikazujemo stvari bolje nego što jesu, niti istovremeno smijemo zbog pojedinačnih slučajeva uopštavati pojave i time gubiti ono osnovno. Dalje, u izvodu iz zapisnika IK sa pretposljednje sjednice izdvaja se mišljenje IK o kandidovanju funkcionera za predstavničke organe u Republici i federaciji. Ovdje je drugarica Jelena Ćišić, iznijela svoje neslaganje zašto da se sekretar Izvršnog komiteta, koji je takoreći počeo da radi, kandiduje za drugu dužnost. Mi smo u Predsjedništvu, nemajući mogućnosti da u međuvremenu održimo sjednicu CK, diskutovali o tom pitanju, diskutovao je i IK i o tome vas u izvodu iz zapisnika obavijestio. U međuvremenu na svim konsultacijama, koje je organizovala Kandidaciona komisija, mi smo se organizovano uključili u njih, tako da je i direktno, na licu mjesta, i posebnim obraćanjem Predsjedništvu, mogao svaki član CK da izrazi u tom pogledu svoje mišljenje. Nigdje nije bilo kategoričkog, da tako kažem, zahtjeva da se ne diskutuje o mogućnosti kandidovanja druga Mikulića na tu dužnost. Kad smo dobili i podatke niza konsultativnih sastanaka, ni Predsjedništvo , a ni IK nisu mogli kategorički da zauzmu stanovište o tome da su protiv te kandidature, nego se konstatovalo da to ima svojih nedostataka, a

82

da su se oni mogli izbjeći bilo bi bolje. Kandidaciona komisija koja je došla do tog predloga na određen normalan, demokratski način, koja je bila kompetentna i mjerodavna da to rješava, dala je jedinstven predlog Glavnom odboru SSRN. Pošto je to kroz takvu proceduru prošlo i usvojeno, mislim da mi to treba tako, i pored ovih svih momenata, da prihvatimo. Dalje, mislim da je rano davati neke kompleksnije ocjene o radu Izvršnog komiteta. Može se reći pozitivna, jedna uslovna ocjena o aktivnosti, pa i o prvim rezultatima, a da zaključimo da u dogledno vrijeme, možda 1 za pola godine ili poslije godinu dana, Centralni komitet da jednu cjelovitiju ocjenu o svom izvršnom organu. (Svi predlozi koje je iznio drug Cvijetin Mijatović su usvojeni).

Ilija Materić : Ja se slažem sa obrazloženjem koga je dao drug Majo i poznatom procedurom oko ovoga kandidovanja, kao i sa isticanjem kandidature druga Mikulića za predsjednika Izvršnog vijeća. Drugarica Cišić je ovdje iznijela svoje mišljenje ili, vjerovatno, mišljenje grupe sa kojom je razgovarala. Nemam ništa ni tu da primijetim, to je njeno mišljenje i može ga iznositi ovdje kao i na svakom drugom mjestu. Ali pošto nisam bio ni ranije u Izvršnom, komitetu, a nisam ni sada, moram da kažem da mi se nije dopao način na koji ona sada nekako upoređuje kako smo dobro uradili što smo mlade ljude izabrali, jer, eto, već se sve radi drukčije i bolje nego što je ranije bilo - u stvari bolje nego što je radio ranij

83

IK. Čini mi se da to pomalo liči, evo i na ovom mjestu, na anatemisanje svega onog što smo do sada radili, u stvari što su radili ljudi koji pripadaju starijoj generaciji i ranijem IK. Ja mislim i to hoću da kažem da se ja s tim i takvim tretiranjem stari ne slažem . To nije tako . Ako mi želimo, drugovi, da se osjećamo sasvim onako kao drugovi, bez obzira koliko nam je godina, i mladi i stari, jedinstveni svugdje 1 na svakom mjestu, a u prvom redu ovdje, onda bi nekako trebalo voditi računa o svim tim upoređivanjima koje ljudi, ne znam iz kojih razloga, često ističu, pa evo i na ovom mjestu . Ja to ne prihvatam i mislim da nas to ne vodi onome što želimo da stvorimo i kakve odnose hoćemo da izgradimo u Savezu komunista i u radu samog Centralnog komiteta.

Cvijetin Mijatović : Sa svoje strane da pomenem problem koji je potepodjela rada u Izvršnom gao drug Nisim Albahari komitetu. Slažem se s tim da ta podjela, kako je Izvršni komitet ovdje objasnio , za sada može takva da ostane. Ja bih bio za to da vidimo iskustva. Ali, ima mjesta upozorenjima, pà i takvim koje je dao drug Nisim, jer iz prošlosti imamo dosta negativnih iskustava : ono što je iz dobrih namjera počinjalo sa podjelom rada, završilo se u nečem drugom, u jednoj birokratskoj zatvorenosti tih sektora. Nije zlo u podjeli rada kada se ne bi to pretvorilo kao što znamo iz u jednu pogodbu : Ja sam našeg vlastitog iskustva gazda na svome, a ti na svome, ne diraj ti ovo moje, a ja se ne miješam u tvoje stvari« . To je, rekao bih, borba za podjelu vlasti. Mi smo danas u jeku borbe 84

za oslobađanje od vlasti u Savezu komunista, od toga da se SK pretvara u nešto drugo. U tom pogledu, istovremeno mora da postoji kolektivna odgovornost svakog člana Izvršnog komiteta za sav njegov rad i za ono što radi neka druga grupa kojoj on ne pripada. Toga treba da se čuva u svom radu Izvršni komitet. Zato u Odluci, mislim , dobro stoji da će IK raditi kao kolektivni organ sa određenom unutrašnjom podjelom rada. Sada ne bi trebalo ništa mijenjati, s tim da se poslije izvjesnog vremena i u tom pogledu analizira i ocijeni kako je išlo sa tom podjelom rada, da se prate iskustva i da se ništa ne učvrsti kao nekakav stalan princip koji ne podliježe preispitivanju i kritici. I posebno još jedno pitanje, u vezi sa onim dijelom diskusije koji se odnosio na izbornu aktivnost u Savezu komunista. Mi smo dobili od Izvršnog odbora SSRN pismeni predlog da se formira jedno koordinaciono tijelo u koje bi svoje predstavnike delegirali, pored Glavnog odbora SSRN, Centralni komitet, Republičko vijeće sindikata , Republički odbor Saveza boraca, Centralni komitet saveza omladine, Konferencija za društvenu aktivnost žena, Republička skupština i Izvršno vijeće. Zadatak tog radnog tijela sastojao bi se u tome da ono , polazeći od ustavnih načela kadrovske politike i opšte usvojenih kriterija i stavova sadržanim u zaključcima Savezne konferencije Socijalističkog saveza, razmatra i probleme iz ove oblasti, daje inicijative i ideje za moguća rješenja. O tim inicijativama i predlozima raspravljali bi i zauzimali političke stavove odgovarajući forumi i odgovarajući organi, rukovodeći se pri tome, u prvom redu, društvenim interesom i potrebama ovih organa i institucija, kao i mogućnostima i sklonostima kadrova o kojima bude riječ. Predlog je da se saglasimo sa ovakvim jed-

85

nim tijelom i da za rad u tom tijelu delegiramo određeni broj ljudi. Ovakva inicijativa je došla poslije jedne diskusije predsjednika političkih organizacija įza završenih konsultacija o funkcijama u Republici i federaciji. Poslije završetka rada Kandidacione komisije, stali smo na stanovište da mi nismo više nikakvo i ničije tijelo i da ne bi trebalo da se anonimno, tako da kažem, i opet nehotice pretvaramo u nekakve grupe i da se sastajemo i dogovoramo o ovim problemima. Nismo kvalifikovani ni za kakve takve razgovore, dok se ne utvrdi ko je za buduću aktivnost i oko ovih kadrovskih i drugih izbornih pitanja u stvari taj koji treba da bude nosilac te aktivnosti. Mi smo se složili, jer nismo imali ništa da izmišljamo, da je to već utvrdeno i da nosilac te aktivnosti treba da bude Socijalistički savez, a da on ili neki njegov organ, onda može, ako nađe za shodno, da predloži da se formira neko konsultativno, koordinaciono tijelo na nivou Republike. Ima potreba da se o određenim kadrovskim pitanjima konsultuje, da se čuju mišljenja predstavnika političkih faktora, organizacija, ali ovo tijelo ne bi trebalo da ima nikakvih prava. Ono može da ima konsultativni karakter, a nosilac čitave izborne aktivnosti pa i ove je Socijalistički savez. Mi smo to u Predsjedništvu naglašavali sa gledišta, tako da kažem, da budemo budni i da vodimo računa da se, po inerciji, opet ne oživi stara praksa. A ja mogu reći da je do sada u ovim konsultacijama bilo tih navika i tendencija da nosilaç te aktivnosti opet treba da bude Centralni komitet. A to se svede na mene, ili na nas nekoliko u Predsjedništvu. Ja neću i mislim da nemam pravo, i ne treba ni ja to da dozvolim, niti Centralni komitet, ni njegovo Predsjedništvo, da slijedimo staru praksu, da centar kadrovskih pitanja, bez obzira ko je

nosilac, bude tu, u Centralnom komitetu. A mi imamo tu svoj dio, i tako treba da se postavimo i organizujemo. Izvršni odbor Glavnog odbora nam je poslao pismo. Mi smo ga razmotrili i mislimo da u njemu nije raščišćeno i nije u potpunosti tačno formulisano onako kako smo mi ranije predlagali i kako smo se dogovo rili. Ne kaže se ko je nosilac aktivnosti i kome će to tijelo iznositi ideje i predloge do kojih dođe, ne kaže se da je ono konsultativno nego radno tijelo. Mi smo na Predsjedništvu zaključili da prihvatimo takvo tijelo pod uslovom da se koriguje njegova funkcija i da se naglasi da će nosilac te aktivnosti biti Socijalistički savez, da će ono imati konsultativni karakter, da će davati svoja mišljenja, obavljati konsultacije itd . Naravno, predstavnici pojedinih foruma i tijela imaju u radu tog tijela ograničena ovlašćenja. Oni će se morati konsultovati u toku rada sa svojim organima i forumima. Mislim da Centralni komitet u ovom slučaju treba da ovlasti Izvršni komitet i da u to konsultativno tijelo delegira jednog ili dva člana.

Niko Jurinčić : Meni ova stvar nije jasna, zato bih zamolio druga Maju da, ako može, bude malo jasniji i da to još malo objasni. Ne vidim u ovom momentu neke ozbiljnije razloge koji bi govorili da je potrebno na nivou Republike formirati jedno tijelo kao što je ovaj konsul◄ tativni odbor. Koliko mi je poznato pri Glavnom odboru Socijalističkog saveza postoji Izborna komisija, koja je izabrana prije par godina. Onda kada smo formirali to tijelo kazali smo da je to stalni organ Socijalističkog saveza, organ koji treba ne samo da dje87

luje od izbora do izbora, tj . da predlaže kandidate , pa da onda >>zatvori dućan« , nego da stalno djeluje i da između ostalog razmatra i ove probleme o kojima je drug Majo govorio. Ako bismo sada formirali i to jednovo tijelo, kakvi bi onda bili odnosi tih tijela nog koje je stalno i drugog, koje je privremeno koje bi se zvalo konsultativno. Zadaci bi bili isti. Ne vidim potrebu za tim. Inače, ovim mi se nameće zaključak da imamo isuviše tijela koja se bave ovim pitanjima.

Boško Baškot : Ukoliko je situacija nejasna, onda je razumljivo da se javljaju pitanja i nedoumice, a situacija jeste nejasna utoliko što ova inicijativa , koja je realizovana prije par dana, a pokrenuta nešto raniję, od jesenas, zapravo od oktobra mjeseca vode se diskusije u tom smislu što ta inicijativa, dakle, nije mogla u ovih nekoliko dana biti dovoljno dostupna u svojoj cjelovitosti članovima CK i zato mi je razumljivo što drug Niko postavlja pitanje. Međutim , ne može se izjednačiti rad ove jedne radne grupe kakva se predlaže po ovoj inicijativi sa radom Izborne komisije , niti se na Izbornu komisiju mogu ti poslovi prenijeti, jer su poslovi Izborne komisije prilično jasno formulisani jednim dokumentom koji se zove Teze Saveznog odbora Socijalističkog saveza o problemima kadrovske politike, a taj dokumenat je usvojen 1964. godine. Zato nije potrebno da sad objašnjavam koji su sve zadaci tom prilikom naznačeni kao djelokrug rada Izborne komisije. Ali nisu niukoliko zadaci kadrovske prirode ni u užem smislu riječi, a pogotovu nisu personalne prirode. 88

Sada se javio ovaj problem o kome smo danas raspravljali dva sata, povodom izvještaja Izvršnog komiteta o situaciji sa sekretarima opštinskih komiteta koji se sad pomjeraju i ne mogu da se odmah ponovo zaposle. Radi se o tom da jedan niz dugogodišnjih profesionalnih društveno -političkih radnika u primjeni principa rotacije moraju da se pomjeraju sa svojih radnih mjesta , a nije moguće automatski naći druga rješenja za njihovo angažovanje i zaposlenje. Da ne bi ljudi bili prepušteni sami sebi, da se ne bi stvorilo tzv. slobodno političko tržište, da ne bi na osnovu tog nastalo grupašenje i kojekakve druge negativne posljedice, da ne bi dolazilo do demoralizacije, apatije, o čemu su govorili drugovi ovdje kad su danas isticali taj problem u Izvršnom odboru Glavnog odbora SSRN, stalo se na stanovište da bi bilo korisno da se na ovom planu na organizovan način radi . Uzgred budi rečeno, u Izvršnom odboru Socijalističkog saveza stalo se na stanovište da bi valjalo, sa jednog šireg stanovišta, cjelokupnu problematiku kadrovske politike u uslovima razvijenih odnosa samoupravljanja razmotriti i po mogućnosti utvrditi izvjesne principe i potražiti izvjesne nove oblike i metode djelovanja, koji bi odgovarali principima samoupravljanja . Ovdje je sad riječ o tome da je svrsishodno, i Izvršni odbor se u tom pogledu potpuno saglasio, da se osnuje jedna radna grupa konsultativnog karaktera, operativno -tehničkog karaktera, koja bi razmatrala tu problematiku zapošljavanja kadrova u okviru republičkog centra i koja bi mogla da daje izvjesne inicijative , ideje, mišljenja u . pogledu rješenja, s tim da o inicijativama i eventualnim predlozima konsultativne grupe odlučuje u okviru svoje samoupravne funkcije svaki nadležni organ svake društveno -političke organizacije. I utoliko

89

je to zajedničko tijelo, a nije tijelo samo Izvršnog odbora Socijalističkog saveza, premda Izvršni odbor može da bude u neku ruku matični organ. Njegov izvještaj, prema tome, istovremeno ide svim tim organimna i svaki organ za onaj dio izvještaja koji se odnosi na njegovu problematiku donosi u punoj mjeri punopravne odluke, odnosno političke stavove, preduzima inicijative itd. A u prethodnom postupku ova radna grupa obavlja konsultacije sa rukovodnim organima pojedinih društveno-političkih organizacija, kao i sa ličnostima o kojima je riječ, a potom donosi jedan zajednički izvještaj sa prethodno već prodiskutovanim stavovima i mišljenjima. Jednom riječju, sve je usmjereno na to da se ova problematika obuhvati na jedan organizovaniji način i da se osigura javnost i demɔkratičnost u tom radu, a time da se spriječe grupaške i kojekakve druge aktivnosti do kojih bi neminovno došlo ako bi nastala situacija da se o zapošljavanju i angažovanju profesionalnih društveno- političkih radnika oni sami, svaki za sebe, brinu bez ikakve organizovane pomoći od strane organizovanih snaga društva. Ja mislim da, prema tome, ta inicijativa zaslužuje podršku i da bi bilo korisno da Predsjedništvo ili Izvršni komitet delegira dva, tri druga koji bi ušli u to tida bi se to Izvršni odbor je delegirao trojicu jelo ― tijelo moglo da okupi i konstituiše kao konsultativna koordinaciona grupa i da bi mogla onda da počne da radi.

Cvijetin Mijatović : Iz izlaganja druga Baškota ipak se vidi razlika između onoga kako mi u Predsjedništvu shvatamo to tijelo od onoga kako je on to izložio. Drug Baškot ka90

že da članovi tog tijela podnose izvještaj svaki svom forumu. Ja se bojim da tu postoje dvije opasnosti : jedna je da mi zanemarujemo ono što smo zaključili u pogledu Socijalističkog saveza - da on bude nosilac izborne aktivnosti i da snosi odgovornost i, drugo, da se ovo tijelo polako ne pretvori u jedno nadtijelo koje ne konsultuje, nego prilično i rješava. Ja mislim da bi trebalo da Centralni komitet insistira da glavni nosilac te aktivnosti bude Socijalistič◄ ki savez, kao što je inicirano na Saveznoj konferenciji, a da ovo tijelo konsultuje Socijalistički savez. (Predlog je usvojen).

91

PROGRAM RADA CK SKBIH ZA 1967. GODINU Na sjednici, održanoj 31. januara 1967. godine, Centralni komitet je usvojio da u program rada CK uđu sljedeće teme: 1. IDEOLOŠKO OBRAZOVANJE I NJEGOVA EFIKASNOST U IDEJNO- POLITIČKOM DJELOVANJU SAVEZA KOMUNISTA 2. IDEJNO-POLITIČKE POJAVE I PROBLEMI KOJI SE ISPOLJAVAJU U SPROVOĐENJU PRIVREDNE I DRUŠTVENE REFORME 3. RAZVIJANJE SAMOUPRAVNIH ODNOSA U KOMUNI I AKTIVNOST SAVEZA KOMUNISTA 1 4. NEKI IDEJNI PROBLEMI U OBLASTI OBRAZOVANJA 5. AKTUELNA IDEJNO-POLITIČKA PITANJA 1 AKTIVNOST SAVEZA KOMUNISTA NA SELU U USLOVIMA SPROVOĐENJA REFORME 6. AKTIVNOST SAVEZA KOMUNISTA NA UNAPREĐIVANJU MEĐUREPUBLIČKIH I MEĐUNACIONALNIH ODNOSA U PROCESU DRUŠTVENE REFORME 93

DISKUSIJA

Novak Anđelić :

Uz predlog programa rada htio bih da kažem nekoliko riječi o nekim pitanjima koja se tiču ostvarivanja programa rada i pripreme sjednica i zaključaka Centralnog komiteta. Neosporno je učinjen značajan napor da se svestranije prouče problemi koje je razmatrao Centralni komitet i da se brižljivo pripremaju zaključci. U tim pripremama i razmatranjima povećalo se u određenoj mjeri učešćę komiteta i djelimično organizacija Saveza komunista, o čemu je bilo riječi i u prethodnoj tački dnevnog reda. Pa ipak mislim da naš rad još u velikoj mjeri ima obilježja forumske zatvorenosti i nepovezanosti sa organizacijama, kao i nedovoljnog učešća članova Saveza, posebno neposrednih proizvođača u razmatranju problema koje pretresa Centralni komitet u formiranju stavova koje sadrže zaključci naših sjednica. I to je jedan od razloga nedovoljnog uticaja stavova sadržanih u zaključcima na idejno-političku integraciju Saveza, a time i na jedinstvo akcije komunista. 94

Takođe je nedovoljno korištenje naučnoistraživačkog rada u izučavanju problema kojima se bavi Savez komunista. U budžetu za prošlu godinu, koliko mi je poznato, bilo je predviđeno 8 miliona starih dinara za tu svrhu, a nije ništa utrošeno. Tako naš rad karakteriše još uvijek oslonac na usku socijalnu bazu i prakticizam . Ispitivanja koja je vršio Sreski komitet Saveza komunista Sarajevo pokazala su da ima organizacija Saveza komunista, pa i sekretara osnovnih organizacija, kojima je nepoznata većina zaključaka Centralnog komiteta. O tome je govorio i drug Mikulić u toku ove sjednice. Tako, niti je prethodilo niti je slijedilo sjednicama Centralnog komiteta razmatranje u organizacijama Saveza komunista pitanja koja su ovdje bila na dnevnom redu. To ne znači da Centralni komitet svojim stavovima ne vrši uticaj i u tim organizacijama Saveza, u mjeri u kojoj se sa njima upoznaju i do njih dopiru direktno i indirektno, putem sredstava javnog informisanja, živim kontaktima i živom riječju, kroz iskustvo drugih i sl. Očito je da naši zaključci nemaju, a niti mogu imati, u promijenjenim ekonomskim i društvenim odnosima onaj značaj i uticaj koji je imala direktiva. Međutim, oni još nemaju ni značaj dokumenta koji bi bio završni rezime široke diskusije u organizacijama Saveza (koja još istina, nije dovoljno otvorena i razvijena), u kojoj bi se sučeljavali svi stavovi i mišljenja koja o pojedinim društvenim pitanjima postoje u društvu i u Savezu komunista i uticaja naučnog znanja i svijesti u formulisanju idejnog i političkog stava Saveza komunista o problemima koji se javljaju u samoupravnoj društvenoj praksi. I to je jedan od razloga 95

zbog kojih zaključci nemaju u dovoljnoj mjeri ono djejstvo na jedinstvo akcije komunista i na staranje uvjerenja da u istom pravcu djeluju i na sličan način postupaju svi komunisti. Poznato je, na primjer, da među članovima Saveza komunista ima ne samo pasivnosti nego i otpora pojedinim stavovima i zaključcima rukovodećih organa u Savezu, a koji, tj . ti stavovi sigurno izražavaju interese radničke klase i zajednice u cjelini (odnos prema stručnim kadrovima, o nekim pitanjima proizvodnje i raspodjele i sl .). To upućuje da se, polazeći od pozitivnih iskustava iz dosadašnjeg rada, nastavi sa radikalnijim promjenama u načinu rada Centralnog komiteta u pravcu ostvarivanja šireg učešća i uticaja članstva, u prvom redu proizvođača i organizacija Saveza i na program rada CK i u izradi i sprovođeneju istog . Zbog toga bi bilo dobro da takvom uticaju u punoj mjeri bude podložan i program koga ćemo danas donijeti. Svestranijem proučavanju problema doprinijelo bi njihovo razmatranje ne samo u organizacijama Saveza komunista i komitetima, nego i na raznim sastancima koji prevazilaze okvire pojedinih organizacija i komiteta na kojima bi se sastajali komunisti po određenim problemima iz raznih organizacija putem delegata, iz istih i raznih oblasti koje proizvodni procesi i interesi upućuju na saradnju , komunisti sa širih teritorija i sl . U procesu takvoga rada mogu se formulisati stavovi i zaključci koje bi verifikovali komiteti kao najviši organi Saveza komunista. Sve upućuje na potrebu bržeg i smjelijeg prilaza novim oblicima rada u Savezu komunista, prevazilaženju forumske i ćelijske zatvorenosti i ostataka hijerarhijskih odnosa.

96

Određen značaj imaju tradicionalna savjetovanja, obilasci organizacija i sl., ali kvalitetne promjene neće donijeti samo intenzitet rada Centralnog komiteta i drugih komiteta i njihovih organa, pa i svih organizacija Saveza zajedno (iako i taj rad daje određene efekte i od značaja je) . Uključivanje u stvaranje i realizaciju programa rada Centralnog komiteta i svih zainteresovanih organizacija, pa i pojedinaca koji mogu i žele da doprinesu u proučavanju pitanja i formulisanju stavova, doprinosiće jačanju jedinstva komunista u uslovima samoupravljanja i efikasnijem ostvarivanju uloge Saveza. Na taj način zaključci bi mogli u većoj mjeri da budu željno očekivan odgovor o idejno-političkom stavu komunista prema problemima koji se u samoupravljačkoj praksi i životu nameću, završnica otvorene diskusije u kojoj će se ispoljavati različiti interesi i shvatanja, sučeljavati stihijne tendencije i naučna misao, izgrađivati na širokoj osnovi na principima demokratskog centralizma stavovi o usklađivanju pojedinih i zajedničkih interesa, oplemenjivati komunisti i društvo.

A sada nekoliko riječi o predlogu da se u program rada Cenetralnog komiteta unesu teme o aktuelnim problemima obrazovanja proizvođača u uslovima sprovođeneja privredne i društvene reforme i o stambenoj politici sa stanovišta rješavanja stambenih problema radnika koje su dali . Boško Baškot, Ale Galić i ja. Kada smo predlagali da ove teme uđu u program rada Centralnog komiteta imali smo u vidu njihov idejno-politički aspekt i potrebu da se i u Centralnom komitetu razmatraju još češće sasvim određena, konkretna pitanja, ali od opšteg značaja za razvoj Bosne i Hercegovine, a za radne ljude posebno. 97

Problem obrazovanja proizvođača, obrazovanja uz rad, suštinsko je pitanje sprovođenja privredne i društvene reforme i ima poseban značaj za razvoj Bosne i Hercegovine. Bosna i Hercegovina u odnosu na broj stanovnika ima najnižu zaposlenost od svih republika. Čak i u tako relativno malom broju zaposlenih kvalifikaciona struktura je ispod prosjeka kvalifikacione strukture zaposlenih u Jugoslaviji i u bilo kojoj dugoj republici pojedinačno. Poslužiću se nekim podacima o kvalifikacionoj strukturi zaposlenih u Jugoslaviji, Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori i Makedoniji . Od ukupno zaposlenih sa visokom stručnom spremom: u Jugoslaviji 2,6 %, Bosni i Hercegovini 1,6 %, Crnoj Gori 4,4 % , Makedoniji 2,1 % . Srednji stručni kadrovi u Jugoslaviji 9,6 %, Bosni i Hercegovini 8,3 %, Crnoj Gori 13,7 % , Makedoniji 8,8 %. Tako je i kod drugih kvalifikacija višega ranga. Međutim , kod najnižih kvalifikacija mi imamo najveći procenat, tako da je u Jugoslaviji nekvalifikovanih 30 %, Bosni i Hercegovini 32,6 % , Crnoj Gori 20 %, Makedoniji 26,7 %. Još je nepovoljnija kvalifikaciona struktura zaposlenih u privredi Bosne i Hercegovine u odnosu na kvalifikacionu strukturu zaposlenih u privredi drugih socijalističkih republika. I dalje, mada je broj visokostručnih i srednjestručnih kadrova u kvalifikacionoj strukturi zaposlenih u BH ispod prosjeka u Jugoslaviji, u zavodima za zapošljavanje

krajem

1966.

godine bilo je evidentirano

1.430 sa završenom srednjom i 166 sa višom i visokom čom koji traže zaposlenje.

A

Prema posljednjim informacijama, zalihe roba u Bosni i Hercegovini, a koje ne čine namjenske i funkcionalne rezerve, iznose 3/4 jednogodišnjeg nacionalnog dohotka Republike i srazmjerno su najveće u odnosu na zalihe u Jugoslaviji. Istovremeno, najnepovoljnija je kvalifikaciona struktura rukovodećih kadrova u komercijalnim i finansijskim službama u radnim organizacijama naše Republike, prema podacima popisa koje je sproveo Zavod za statistiku 1963. godine, ali koji još nisu zastarjeli. Ako se ima u vidu imperativ reforme da se bolje koriste kapaciteti, povećava produktivnost, da se ekonomičnije posluje i investira i neminovna perspektiva većeg zapošljavanja u narednim godinama, onda je sigurno da nas očekuje još jače zaoštravanje problema stručnih kadrova i obrazovanja proizvođača. I dalje, vijek amortizacije osnovnih sredstava u prosjeku je oko 16 godina, a to znači u mnogim djelatnostima i samo nekoliko godina. U toku svoga radnoga vijeka čovjek danas mora sve češće da mijenja uslove svoga rada, a često i mjesto rada i stanovanja i uslove života uopšte. U vezi sa tim, potrebe za dopunskim obrazovanjem i prekvalifikacijom sve više se proširuju. U pogledu organizovanja tih oblika obrazovanja stanje je sasvim nezadovoljavajuće. Poznati su problemi sa kojima se bore škole za obrazovanje mladih radnika itd. Takvo stanje nije rezultat isključivo objektivnih teškoća, niti je ono što je do sada činjeno i učinjeno, a učinjeno je mnogo u odnosu na zatečeno stanje, bila gornja granica korištenja mogućnosti koje su postojale za ostvarivanje širih programa obrazovanja. Poznato je, na primjer, da su sredstva koja su u radnim organi-

99

zacijama zakonski izdvojena za obrazovanje ponegdje trošena u druge svrhe i da su u organima koji su o tome odlučivali sjedili većinom komunisti. U postojećem stanju ogledaju se i ostaci primitivizma, skorojevićkog mentaliteta, besperspektivnosti u pogledu razvojnih mogućnosti proizvodnje i sl., čije se prisustvo jako manifestuje i u Savezu komunista i umanjuje akciju komunista za efikasnije rješavanje ovih problema koji su od najvećeg značaja za naš cjelokupni privredni i društveni razvoj , kao i punije iskorištavanje materijalnih i drugih snaga koje omogućavaju širi i efikasniji rad na obrazovanju proizvođača. Upravo odlučna kritika konzervativnih shvatanja i stavova u Savezu komunista prema problemima obrazovanja biće podsticaj komunistima za intenziviranje rada na obrazovanju u svim organima, organizacijama i radnim kolektivima, a u radu Saveza komunista biće obezbijeđeno stalno prisustvo jednog od životnih pitanja radničke klase i zajednice u cjelini od čijeg rješavanja u velikoj mjeri zavisi tempo našeg razvoja, ravnopravno uključivanje u širu raspodjelu rada, stvaranje materijalne osnove za povećanje standarda, za produbljivanje samoupravljanja, za humanizaciju odnosa među ljudima. O ovim problemima nužno je da se govori u okviru mnogih tema, u okviru teme o aktuelnim idejno-političkim problemima u sprovođenju

reforme

posebno.

Ali , na taj način ipak ovo pitanje ne može se svestrano sagledati, proučiti i razmotriti i ostalo bi u sjeni mnogih drugih. Sem toga za obradu ove teme potrebno je i više vremena i šira organizacija za proučavanje i pripremu.

100

Za sjednicu Centralnog komiteta mogao bi biti pripremljen odgovarajući materijal sa predlogom zaključaka, kao rezultat razmatranja ovih problema na specijalizovanim sastancima, u organizacijama i organima Saveza komunista i sl. što bi pripremila odgovarajuća komisija Centralnog komiteta. Što se tiče predloga da se u Centralnom komitetu razmatraju i aktuelna idejno-politička pitanja u oblasti stambene politike, posebno u vezi rješavanja stambenih problema radnika, isto tako radi se o jednom od životnih pitanja radnih ljudi. Predlog da ova pitanja razmatraju Skupština i Sindikat ne može umanjiti ektuelnost njegovog razmatranja u Savezu komunista. Ova pitanja su redovno prisutna u programima rada Skupštine. I pored promjena koje su izvršene u stambenoj politici sprovođenjem stambene reforme, ipak se u ovoj oblasti održavaju etatistički odnosi i distribucije (što je vjerovatno još uvijek dijelom i objektivno uslovljeno), u gradovima i industrijskim centrima hiljade mladih radnika žive u neodgovarajućim stambenim uslovima i mnogi bez realne perspektive da taj problem u dogledno vrijeme riješe. Među žalbama na rad organa u preduzećima i opštinama najviše je onih koje se odnose na stanove, mada se najveći dio nacionalnog bogatstva nalazi u stambenom fondu, a godišnje ulažu velika društvena sredstva u izgradnju stanova. Prema tome, postoje mnogi problemi koji se tiču upravljanja društvenim stambenim fondom . Iz tih odnosa javljaju se i politički problemi koji zaslužuju veću pažnju Saveza komunista. Teško je naći značajnije pitanje sa područja standarda o kome se Savez komunista manje interesuje nego što su problemi stambene politike, mada o 101

aktuelnosti tih problema za Savez komunista govori činjenica da su o njima raspravljali pojedini opštinski i sreski komiteti Saveza komunista. Zato predlažemo da odgovarajuća komisija u Centralnom komitetu radi na izučavanju idejno-političkih aspekata ovih problema. To je u skladu i sa stavom koji stoji u zaključcima koje smo danas usvojili i u kojima se kaže da se : » Organizacije Saveza komunista moraju više i konkretnije interesovati za uslove rada i života, za sve probleme i stremljenja radnika i svih radnih ljudi «. Ova pitanja ne moraju doći na dnevni red u ovoj godini. Trebalo bi nastojati da naš program rada prevaziđe sezonski karakter i da se proučavanje pojedinih problema iz rada Saveza komunista organizuje na duže rokove, na dvije, tri, pa i više godina, uz veće angažovanje naučnih institucija.

Sead Babović : Iz materijala koje smo dobili u vezi sa programom rada Centralnog komiteta vidi se da su i Predsjedništvo i Izvršni komitet razmatrali predlog druga Miloša Milakovića, u vezi sa problemima u oblasti rudarstva i o potrebi da ove probleme razmatra CK. Predsjedništvo je, prema ovom materijalu, ovaj problem i predlog ostavilo na razmatranje i predlaganje mjera Izvršnom komitetu. Iz obrazloženja Izvršnog komiteta vidi se da ✔u drugovi u Izvršnom komitetu, razmatrajući neke od problema u oblasti rudarstva formirali nekoliko radnih grupa koje su već obišle veći broj rudnika u Republic i tom prilikom vodile razgovore sa komunistima

102

i rukovodećim ljudima iz privrede i društveno-političkih organizacija u rudnicima. Izvršnį komitet predlaže da se početkom faberuara održi savjetovanje na nivou Republike o problemima rudarstva. Prilikom boravka ove grupe drugova u tuzlanskom bazenu i iz razgovora sa drugom Brankom Mikulićem, koji je bio prije par dana u Tuzli gdje je vodio razgovor sa političkim aktívom rudnika Kreke, proistekao je zahtjev ovog aktiva i komunista Rudnika Kreka i Banovići, kao i drugih aktivista iz ovog bazena, da se pitanje idejnih i političkih problema koji su rezultat novonastale situacije i teškoća u rudnicima razmatra ne samo na savjetovanju, nego i na plenumu Centralnog komiteta. Ne bih htio šire da obrazlažem taj zahtjev, ali su karakteristični i veoma prisutni ozbiljni i krupni politički problemi sa kojima se susrećemo i u opštinama i u drugim organizacijama u oblasti rudarstva. O tim problemima u posljednje vrijeme je štampa pisala veoma mnogo, ali malo o problemima tuzlanskog bazena. Ovo ističem zbog toga što hoću da naglasim da su subjektivne snage, Savez komunista, čitav politički aktiv, radni ljudi rudarskih kolektiva u tuzlanskom bazenu, shvatajući teškoće na koje nailazi privreda u cjelini, a posebno rudarstvo, prišli i razriješili niz momentalnih problema sa kojima su se sukobljavali. Međutim, poslije sprovođenja niza odluka koje je radnički savjet i kolektiv Rudnika Kreka u posljednje vrijeme donio, sada se nalazimo u situaciji da je došao u ozbiljnu krizu dalji razvitak samoupravljanja i raspodjele. Sada se nalazimo u situaciji da komunisti u ovom kolektivu, a i politički aktiv i najizraslije subjektivne snage ovog kolektiva prilaze svim tim problemima sa velikom rezervom, jer su im nejasne perspektive. Nejasna je perspektiva rudarstva u cjelini, a posebno rudnika uglja. Mi 103

smo sada u situaciji , u Rudniku Kreka, da se mnogi zborovi radnih ljudi i sastanci organizacija Saveza komunista održavaju bez velikih diskusija i bez dubljeg sagledavanja problematike sa kojom se rudnici susreću. Među ljudima je zavladala, da tako kažem, izvjesna apatija i postavlja se ozbiljno pitanje u kakvoj bi se situaciji našao i kolektiv i Savez komunista Kreke, vjerujem i drugih rudarskih kolektiva, kada bi morao da primjenjuje slične mjere kao što ih je primjenjivao prije dva mjeseca u vezi sa otpuštanjem radne snage i smanjenjem kapaciteta. Ja ne bih htio da govorim i iştičem kakvih sve komentara i strujanja među rudau rima u posljednje vrijeme ima u vezi sa situacijom kojoj su se rudnici našli. U tom smislu ima veoma opravdanih i umjesnih zahtjeva, zahtjeva koji nisu u suštini protiv mjera reforme, nego su za njih, ali zahtjeva koji traže od odgovarajućih organa Republike i federacije da kažu šta je to što očekuje radnike uglja u Jugoslaviji , a posebno u našoj Republici. To niko neće ili ne može da kaže, odnosno mislim da može, ali neće . Situacija u kojoj su sada ovi kolektivi mislim da imeperativno nameće potrebu da Centralni komitet na jednom od svojih plenuma, i to u najskorije vrijeme, možda poslije ovog savjetovanja, koje ja priʼnvatam kao jedan pripremni skup koji bi trebalo da dâ odgovarajuće materijale za plenum Centralnog komiteta, razmatra ove probleme da bi na taj način inicirao druge odgovorne organe da se ovom problemu posveti odgovarajuća pažnja, jer je do sada ona bila nedovoljna. Poznata je stvar i poznate su činjenice o visini ličnih dohodaka u rudarstvu . Poznato je i to da su lićni dohoci u Rudniku Kreka u prošloj godini znatno opali u odnosu na raniju godinu . Međutim, poznato je i to da su učinjenį izvanredni napori u smislu prevazilaže-

104

nja postojećih teškoća i da su činjeni stvarno izvanredni napori u svim rudnicima u Republici da se zadu sve moguće unutarnje rezerve, da se snizi cijena kostanja, da bi ugalj Kreke i drugih rudnika bio konkurentan na tužištu , da bi mogao da opstane . Posebno što izaziva ozbiljne komentare među komunistima i alnim ljudima u rudnicima je to da o ovim problemima koji su veoma krupni i koji za sobom povlače ozbiljne idejne i političke probleme nije niko od zvaničnih odgovarajućih foruma u Republici i u federaciji diskutovao i zauzimao odgovarajuće stavove, izuzev Privrednog vijeća naše skupštine koje je veoma kvalitetno i odgovorno analiziralo ove probleme i predložilo niz mjera, koje nisu do sada realizovane. Rudari to komentarišu i upoređuju sebe i svoje probleme sa drugura. Radio, televizija, štampa, odgovorni društveno-politički radnici, pa i razni organi vrlo često su razmatrali, diskutovali i isticali problem niskih ličnih dohodaka u prosvjeti. O problemima rudarstva malo ko diskutuje i malo ko staje iza njihovih interesa. Rudari se pitaju da li i ovaj problem njihovih ličnih dohodaka treba da se razmatra na način kako se razmatra prosvjetnih radnika. Oni to ne traže, ali traže da se ovim problemima prilazi na jedan adekvatan i normalniji način koji bi obezbijedio takve mjere koje bi rudnike stavile u takav položaj koji oni treba da imaju u društvu i sistemu. Mislio sam širę diskutovati o ovim problemima, ali odustajem od toga zbog vremena i drugih pitanja koja su istaknuta. Ipak želim da naglasim da je u ovakvoj situaciji veoma otežan rad organizacije Saveza komunista ne samo u rudnicima nego i u opštini, ne samo u Tuzli, nego i u drugim opštinama gdje djeluju i gdje imamo rudnike i rudarske kolektive . Mislim da nije sasvim svejedno ni nama kako ćemo reagovati i

105

djelovati na akcije i mjere koje se preduzimaju u pojedinim rudarskim kolektivima. Ako imamo ozbiljnih teškoća imamo ih u Rudniku Kreka i u našem bazenu ; ako imamo ozbiljnih problema, a imamo ih u rudnicima srednje Bosne i u tim razvijenim industrijskim krajevima, onda se postavlja pitanje šta je sa rudnicima u Krajini, šta je sa rudnicima u Mostaru, sa rudnicima u Doboju, u Ugljeviku itd . Mislim da ne bismo smjeli i ne bismo mogli a da tom problemu ne posvetimo je dan svoj plenum i da ne donesemo odgovarajuće zaključke koji bị inicirali i usmjerili aktivnost komunista u narednom periodu, s jedne strane, i, s druge strane, koji bi, po mom mišljenju, trebali da podstaknu odgovarajuće forume, pojedince i organe da ovaj problem problem rudarstva razmatraju na onim mjestima gdje bi on mogao i trebao da se rješava i riješi. Tu ima veoma ozbiljnih idejnih i političkih problema i mislim da bi jedan plenum imao šta da razmatra i šta da zaključi .

Osman Karabegović : Htio bih da iznesem neke primjedbe i predloge u vezi sa temama u predloženom programu rada CK. Mislim da je veoma značajno šta će CK da radi i kakvim će se problemima baviti u budućnosti. Zbog toga smatram da program rada treba da bude što odredeniji i realniji kako u izboru tema, tako i u pogle du njihovog što potpunijeg definisanja. Međutim, meni se čini da su mnoge teme u ovom programu tako formulisane da zvuče dosta uopšteno i da nisu dovoljno precizne.

106

Za prvu temu, koja se odnosi na ideološko obrazonjegovu efikasnost u idejno- političkom belovanje vanju Saveza komunista, tačni su argumenti koji su navedeni u obrazloženju . Međutim, meni se čini da bi se promašilo ako bi se CK upustio u to da raspravlja o cijelom sistemu obrazovanja počev od škola, kurseva, pa do svih onih oblika koje smo imali . Mišljenja sam da je naš prvenstveni zadatak u ovoj oblasti da idejno osposobljavamo Savez komunista. U tome cilju bi trebalo određene idejne, teoretske i političke probleme i pitanja razrađivati i razjašnjavati svim članovima Saveza komunista. U tome pravcu, čini mi se, trebalo bi da se odvija i naša aktivnost, a to bi i u programu trebalo predvidjeti. Kad ovo ističem, ja prije svega imam u vidu činjenicu da je jedna od karakteristika našeg dosadašnjeg sistema obrazovanja u tome da je on prilično odvojen od života. Fored toga, iz mnogih pitanja sa kojima se suočavamo u praksi. uočava se nedovoljna ideološka uzdignutost jednog dijela članova Saveza komunista i njihova nedovoljna osposobljenost za uspješno idejno - političko djelovanje u rješavanju problema koji se otvaraju u praksi. Siabost ovog programa, po mome mišljenju, je u tome. što se odredenije ne razrađuju pojedine teme, odnosno ne ukazuje šta se pod pojedinim temama podrazumijeva. Zbog toga bi ovaj program u tome pravcu trebalo upotpuniti, pošto će se ogroman broj ljudi angažovati na obradi ovih problema. Smatram da i druga tema, koja se odnosi na idejno-političke pojave i probleme u sprovođenju privredne i društvene reforme, nije dovoljno jasno definisana. U vezi sa ovim ističem da smo na plenumu CK SKJ i ovdje, na plenumu CK Republike, raspravljali aktuelne probleme reforme. Zbog toga imam utisak da

107

se ovako definisanom temom ne unosi ništa novo. Kad ovo kažem ja polazim od toga da reformu treba stalno pratiti, ali prije svega sa gledišta mjesta i uloge Saveza komunista. Čini mi se da u ovom smislu tu temu treba razraditi, da se ne bi ponovo ulazilo u probleme raspodjele i preispitivanje ili mijenjanje osnovnih odnosa uspostavljenih reformom. Smatram da bi ovu temu trebalo uzeti, ali je usmjeriti na idejne i političke probleme koje otvara reforma i zadatke koji se u tome pogledu postavljaju pred Savez komunista . Na taj način bi se obezbijedio odgovarajući pristup i izbjegla ponavljanja tematike u vezi sa reformom. Programom predvidena tema o razvijanju samoupravnih odnosa u komuni koja obuhvata niz pitanja, kao što su stanje samoupravnog mehanizma u komuni, odnosi među društveno - političkim zajednicama, aktuelni problemi izbornog sistema itd. -- po mom mišljenju, trebalo bi da bude razrađivana u programima rada drugih organizacija, prvenstveno Socijalističkog saveza. Tema o nekim idejnim problemima u oblasti obrazovanja je u predlogu programa šire obrazložena. Mišljenja sam da je prvenstveni zadatak Saveza komunista i CK da sagleda kako se ova oblast uklapa u naš sistem, ne ulazeći u pojedinačne materijalne odnose i stručne probleme obrazovanja. Smatram da je i tema koja tretira probleme sela, kako je formulisana u predlogu programa, prilično uopštena i sadrži dosta elemenata starog prilaza pitanjima društveno -ekonomskih kretanja , samoupravljanja, ekonomskih i proizvodnih odnosa na selu itd . Može se postaviti pitanje šta će se novo reći, bilo da se radi o kooperaciji , o zadrugama ili drugim pitanjima, jer su stavovi o tome izneseni na nizu naših kongresa 108

i usvojenih rezolucija. Zbog toga smatram da naša pažnja treba da bude upravljena na to, kako Savez komunista djeluje u sprovođenju zauzetih stavova, kako ostvaruje svoju ulogu na selu i na kojim pitanjima treba da se angažujemo kako bi Savez komunista mogao sa uspjehom da djeluje na rješavanje aktuelnih problema sela. Tema o međurepubličkim i međunacionalnim odnosima je, po mom mišljenju , aktuelna i nju bi trebalo unijeti i razraditi u programu rada CK, s tim da se ona potpunije i određenije definiše. Na kraju bih ponovo želio da ukažem na potrebu potpunije razrade, jasnijeg definisanja i obrazloženja pojedinih tema. Uopštene i nedovoljno obrazložene teme je teško razumjeti . Pored toga, tu se krije i opasnost da se ne obuhvate ona najaktuelnija politička i idejna pitanja u odgovarajućim oblastima života i da se ne postigne efekat koji bi bio srazmjeran trudu koji se ulaže u obradu pojedinih tema. Mislim da bi ubuduće pri izradi programa bilo dobro koristiti i metod koji se praktikuje u CK SKJ, naime da se najprije razrade teze za pojedine teme. Članovi CK bi bili u većoj mogućnosti da na bazi teza iznesu svoja mišljenja i primjedbe, a to bi olakšalo rad na izradi programa i na obradi samih tema. Što se tiče pripreme materijala, ne bih bio za to da CK priprema velike studije i obimne analize i da se zbog toga dugo čeka na sjednicu CK na kojoj treba razmatrati odgovarajuća aktuelna pitanja. Mišljenja sam da bi rad na pripremi sjednica CK trebalo malo pojednostaviti, tako da pripreme ne traju po nekoliko mjeseci . Međutim ovo ubrzanje priprema sjednica ne bi smjelo da ide na račun kvaliteta materijala, koji bi trebalo da bude dat u takvom obliku 109

da omogući rad i donošenje političkih odluka. Ako je potrebno neka pitanja detaljnije i studioznije obraditi, onda to blagovremeno treba dati odgovarajućoj naučnoj instituciji. Najzad, mislim da bi teme po ovom programu trebalo uskladiti sa programima Socijalističkog saveza i drugih organizacija, kako bi se CK jače orijentisao na one teme koje su za njega specifične.

Ahmed Ćatić : Drug Anđelić je na početku svoje diskusije ukazao na potrebu da se povodom razmatranja predloga programa za 1967. godinu osvrnemo i na metod rada Centralnog komiteta, da se podsjetimo na zaključke naše Šeste sjednice i da imamo u vidu saznanja do kojih smo došli, naročito poslije Brionskog plenuma sve u cilju da ubuduće rad Centralnog komiteta i nje་ govih organa bude što efikasniji. U svemu tome je najvažnije kako u cjelokupnoj aktivnosti Centralnog komiteta obezbijediti ne samo konsultovanje opštinskih komiteta i članova SK. I sama riječ » konsultovanje« je sve manje adekvatna i ne izražava dalju demokratizaciju unutrašnjih odnosa u Savezu komunista. Mi daaktivnost Saveza komunista uopnas čitav naš rad šte želimo da postavimo tako da se obezbijedi što je moguće veće učešće članova Saveza komunista u kreiranju politike, a ne samo njihovo konsultovanje prilikom donošenja važnijih odluka To je jedna napomena. Drugo, ako pođemo od diskusije povodom prve i druge tačke dnevnog reda, a prije svega ako imamo u vidu primjedbe, predloge i sugestije koje su dali op-

110

štinski komiteti SK, onda bismo morali u programu rada Centralnog komiteta daleko više poslova ostaviti za neposrednu akciju, jer će sam život, posebno problemi koji se javljaju u sprovođenju privredne i društvene reforme tražiti aktivniji odnos prema njima i određeniji idejno-politički stav Centralnog komiteta. Nekada će osnova za razgovor o nekom pitanju biti, na primjer, informacija o sprovođenju zaključaka, drugi put izvještaj sa savjetovanja i sl. Opštinski komiteti i osnovne organizacije sve više postavljaju takve zahtjeve. U izvještaju Izvršnog komiteta koga smo usvojili stoji : >» Među komunistima u opštinama danas viada opšte mišljenje da se u rukovodstvima Saveza komunista drži dosta sjednica na kojima se donosi veliki broj načelnih stavova, ali se istovremeno naglašava da se malo radi na konkretnoj pomoći organizacijama i rukovodstvima SK u razradi tih stavova i njihovoj realizaciji, kao i nastojanju da se povremeno ocjenjuje gdje se stiglo... « Itd. Ovo nije za nas nova stvar, jer smo to već konstatovali na našoj Šestoj sjednici . Sigurno je da će nova organizacija Centralnog komiteta, a prije svega izmijenjena funkcija Izvršnog komiteta, doprinijeti čvršćoj vezi sa opštinskim komitetima SK i bržem strujanju predloga i sugestija odozdo -— iz baze društva. Naša je dužnost da se još pažljivije odnosima prema inicijativama i mišljenjima koja dolaze od komunista iz radnih organizacija. Imajući sve to u vidu, trebalo bi, možda, i ovaj predlog tema revidirati. Opšti je zahtjev opštinskih komiteta i osnovnih organizacija da Centralni komitet razmotri probleme ideološkog obrazovanja komunista. Da li da ostavimo i temu o komuni, o čemu je govorio drug Karabegović ? Dobro bi bilo da to ocijenimo.

111

Opravdana je primjedba da ima razloga da o njoj prije svega raspravlja Socijalistički savez, ali je isto tako tačno da su najsloženiji odnosi u komuni, da mi tek izgrađujemo komunu kao asocijaciju samoupravnih organizacija, radnih organizacija i građana. Opštinski komitet SK, kao i druga politička ruokvodstva u opštini danas se nalaze u najkomplikovanijoj situaciji. Nije slučajno što se baš najprije u opštinskom komitetu javila dilema o » miješanju« i » nemiješanju «, tj . o načinu uticaja najprogresivnije društvene svijesti u uslovima sve veće samostalnosti radnih organizacija i većih prava radnih ljudi. To su razlozi, po mom mišljenju, da ova pitanja budu predmet i naše pažnje. Temu o reformi bi trebalo da obradimo na drugi način, a ne ovako uopšteno. Pojedine konkretne probleme koji će se javljati u sprovođenju reforme mi pratimo i, kada se ukaže potreba, o onim najaktuelnijim treba upoznati Centralni komitet. Tako se već i radi . Na Devetoj sjednici dali smo jednu globalnu ocjenu o tome. Sigurno je da ne bi bilo suvišno da opet razgovaramo o odnosu komunista prema zadacima reforme, ali onako kako to traže opštinski komiteti za pojedine oblasti ili grane, kao što je, na primjer, rudarstvo gdje se javljaju krupni i idejni i politički problemi u vezi sa položajem rudnika. Možda ima izvjesne krajnosti u opštinskim komitetima kada predlažu da Centralni komitet konkretnije raspravlja o pojedinim pitanjima. Naše je da zajedno sa njima odaberemo ona najbitnija . Ali ni u kom slučaju taj zahtjev se ne može uprošćeno svesti na prakticizam i prenošenje odgovornosti na Centralni komitet, mada negdje može da bude i takvih tendencija. Odozdo se u osnovi traži odgovor na ključne životne probleme. Razumije se da sve to ne mora i ne treba 112

da ide na plenarne sjednice. Mi već imamo jedan kurs u tom pravcu (savjetovanja, prošireni sastanci, dogovori, zajedničke sjednice Izvršnog komiteta i drugih komiteta ― Univerzitetskog i dr.). U vezi sa obrazovanjem interesantno je pitanje idejnosti u nastavi. Međutim , o obrazovanju se - i to ne samo O materijalnim problemima ipak više raspravlja nego, na primjer, o kulturi. Ja ne zagovaram da u ovoj godini dođe na dnevni red kultura. Ne potcjenjujemo temu o obrazovanju , ali se idejno - političkim problemima u kulturi u posljednje vrijeme vrlo malo bavimo. U Prosvjetno-kulturnom vijeću Skupštine SRBiH ta tema je zanemarena, u Socijalističkom savezu, Sindikatu takođe, a naš Centralni komitet je o kulturi samo jedanput diskutovao prije Četvrtog kongresa, na VI plenumu . U ovoj oblasti ima takođe ozbiljnih idejnih problema, pogotovo ako imamo u vidu značaj umjetnosti i kulture uopšte u izgrađivanju cjelovite ličnosti radnog čovjeka, s obzirom na njegovu kvalitetno novu poziciju u našoj neposrednoj socijalističkoj demokratiji. Znači, moglo bi se naći opravdanja da se i neki problemi kulture nađu u programu rada CK za ovu godinu. Naše je da ocijenimo da li ići na više tema. Ja predlažem da to budu četiri, a da se izostave teme o obrazovanju i reformi onako kako su koncipirane. Pored ovoga što sam već rekao, može da se ukaže potreba da se mi kao Centralni komitet izjasnimo o nekom elaboratu koji je pripremljen za sjednicu CK SKJ, pa bi i to bila jedna nova, nepredviđena obaveza. Sve to upućuje na potrebu da mi naš program shvatimo kao orijentaciju i da damo prioritet pojedinim proble113

mima, a sve ostalo da bude stvar naše ocjene koja čemo »neplanirana« pitanja stavljati na dnevni red sjednica Centralnog komiteta.

Dubravka Latifić : Prije svega, u cijelosti sam saglasna sa programom rada Centralnog komiteta. Međutim, ipak bih se pridružila, i pored malo dužeg kolebanja, predlogu drugova Anđelića, Baškota i Galića, koji je izložen u ovom materijalu. Evo iz kojih razloga. Ja sam podstaknuta nedavnim razgovorima druga Tita u nekim vecim radnim kolektivima u Sloveniji, a isto tako i druga Veljka Vlahovića prilikom posjete Hrvatskoj, konkretno Zagrebu. Tad je naročito istaknut problem i važnost da član Saveza komunista, ne samo kao proizvođač, već i kao upravljač, mora da posjeduje više od onoga minimuma poznavanja ekonomskih kretanja i društvenih zbivanja u svojoj privrednoj organizaciji i u komuni u kojoj živi, kao i uslova koji utiču na ta kretanja i razvoj . To znači da dobar radnik može da bude dobar i pravi upravljač pod uslovom da je ne samo stručno već i ekonomski obrazovan, naglašavam to ekonomsko obrazovanje, ne upuštajući se u opšte , a samim tim i sposoban da realizuje svoja samoupravljačka prava i dužnosti. Jer, čini mi se, nije dovoljno danas, u eri tako širokog razvoja samoupravnog mehanizma u našem društvu da on bude samo radin, svjestan, idejno-politički ispravan, odan stvari socijalizma, već da i svojim adekvatnim, odnosno odgovarajućim ekonomskim nivoom obrazovanja bude kompletan upravljač, ako hoćete kompletan član Saveza komunista, na šta inicira dalji razvoj socijalističkih odnosa u našem si114

stemu, na šta je inicirao i Osmi kongres SKJ, a posebno da, kao takav, svoju aktivnost orijentiše na razvijanje samoupravnog mehanizma i na taj način još više razvija svoje ekonomsko-upravljačko pravo osposobljavajući sebe i svoju osnovnu organizaciju Saveza komunista za ostvarivanje vodeće uloge u društvu. Ovako prilaženje ovom problemu bilo bi djelimično vezano i sa samom strukturom u Savezu komunista, koja je isto tako podvučena i u zaključcima Desete sjednice. Isto tako, trebalo bi nekako da i CK, unoseći kao posebnu temu : Aktuelni problemi društveno-ekonomskog i stručnog obrazovanja proizvođača u svjetlu sprovođenja privredne reforme, na jedan određeni način i obaveže malo više privredne organizacije da tom problemu posvete više pažnje, iako znam da izvjesne privredne organizacije odvajaju sredstva i za takve stvari. Ali to još ne rješava taj problem koji se svakog dana sve više ispoljava u oštrijoj formi.

Danica Erak : Htjela bih da kažem nešto u vezi sa predlogom grupe drugova Baškota, Anđelića i Galića. Ne znam da li je njima poznato da smo prije par mjeseci na Prosvjetno-kulturnom vijeću, zajedno sa Sindikatom, razmatrali ovaj problem. Izrađena je vrlo široka analiza o obrazovanju radnika, dato je niz predloga kako dalje podizati obrazovanje radnika u radnim organizacijama. Sindikat je uzeo na sebe najveći dio obaveza, konkretno su određeni nosioci zadataka i ja mislim da bi to trebalo da nas zadovolji.

115

Meni bi kao članu Centralnog komiteta više odgovaralo dạ razmotrimo probleme koji se javljaju oko zapošljavanja stručne radne snage. U našem društvu imamo takvih manifestacija koje se više ne mogu tolerisati. Istina, štampa prediomenzionira ove probleme navodeći da ljudi hoće da javno pale diplome zato što nisu u stanju da se zaposle, da ekonomista peče bureke ili pravnik čuva ovce. Zato prihvatam predlog Predsjedništva da se ova tema posebno ne razmatra. Osim toga smatram da bi kod izrade teza za pojedine teme trebalo u tom cilju polaziti prvenstveno od zadataka Saveza komunista. Takođe do kraja se slažem sa predlozima druga Osmana tj . da ne idemo u široko razmatranje cjelokupne problematike, nego da vidimo kako se snalazi Savez komunista u razrješavanju određenih problema i što bismo mogli u tom pogledu još da uradimo. Takođe smatram, da i pored toga što smo o sprovođenju društvene i privredne reforme mnogo raspravljali, da bi ova tema trebalo da se zadrži u programu, jer procesi reforme i dalje traju i dolaze do izražaja novi problemi, a SK treba da ih na adekvatan način prati.

Nevenka Novaković : U vezi sa programom rada za 1967. godinu, predlažem da se u program unese tema » Idejno - političke pojave i problemi koji nastaju u vezi sa radnom snagom, raznim oblicima migracije i mogućnostima zapošljavanja u Republici čaršija« i na selu . ---- Stvarni pravci političke akcije komunista u pokretanju borbe radnih ljudi ka još širem razvoju de-

120

mokratskih odnosa u preduzećima, u društvenim službama, u zadrugama, u opštinama. Uzroci komplikovanosti našeg političkog siste,

ma. Ne znam, da li imam pravo da dam komentar, ali ovo je čitav život i čini mi se suprotno od onog što drugovi zagovaraju. b) Kadrovska politika, rezultati i iskustva u sprovođenju ustavnih načela o demokratizaciji kadrovske politike i idejni problemi u toj oblasti. c) Problem udruživanja građana i politička ocjena sadašnjeg stanja (u pogledu djelovanja brojnih organizacija) . međud) Spoljno- politički problemi i stanje u narodnom radničkom pokretu.

Milan Knežević : Pošto sam čuo predloge koje su drugovi iz Beograda dali, vidim da je to manje-više ista problematika, gledano iz jednog ili drugog ugla. Zato bih ja predložio da se naslovi tema usvoje kako su predloženi, a u toku izrade teza da se bolje pripremimo ; najprije nećemo ići široko, nego uže, nećemo ići na istorijat, nego na aktuelnu materiju itd. Jer čini mi se da su predložene teme ipak osnovni problemi koje mi danas možemo izraditi. U prilog ovog predloga ide i to što mi uvijek neku aktuelnu materiju koju danas ne možemo predvidjeti , možemo staviti na dnevni red Centralnog komiteta i dati joj prioritet.

121

Boško Baškot : Ja mislim da nije nimalo slučajno što se razvila obimna diskusija u vezi sa utvrđivanjem programa. Mislim da je to izraz težnje i potrebe da se rad CK učini sadržajnijim i efikasnijim, da CK na drukčiji način pristupi problemima. Na nizu mjesta u posljednjih nekoliko godina imao sam prilike da slušam primjedbe, otprilike ovog sadržaja : najviši organi Saveza komunista, Socijalističkog saveza, Sindikata itd. raspravljaju društvene probleme sa stanovišta » državne politike