Volumen XI [[Die Vorlage enth. 5 Werke]. Reprint 2020 ed.] 9783112378366, 9783112378359

Citation preview

DISSERTATIONES PHILOLOGICAE ARGE NTORATE N 8E 8 SELEOTAE

VOLVMEN

XI.

ARGENTORATI A P V D CAROLVM I. T R V E B N E R . MDcecxciv.

Aulas Vimariensis officina typographic.

Hoc undecimo voluminc continentur hi libelli:

1. LUDOVICUS VOLTZ, De Helia Monacho Isaaco Moiiacho Pseudo-Dracone scriptoribus metricis Byzantinis . . .

1—52

2. GEORGIUS RAUSCHER, De seholiis Homericis ad rem metricam pertinentibus

53—112

3. HENRICUS BROKATE, De Theophilinae quae fertur Iustiniani institutionum Graecae paraphraseos compositione 113—172 4. HERMANNUS CAESAR, De Plauti memoria apud Nonium serrata

173—332

5. CAROLUS BUCK, De seholiis Theocriteis vetustioribus quaestiones selectae 333—403

Commentationis ab HEBMANNO CAESAR scriptae solae paginae 173—190 et 263—319 continentur eis exeraplaribus, quao auspiciis amplissimi philosophorum ordinis academiae Wilhelmao Argentinensis prodierunt, commentationis a CAROLO BUCK scriptae solae paginae 333—396. Absolutum a. MDCCCLXXXVI hoc volumen publici iuris factum est a. MDCCCXCIV.

DE

HELIA MONACHO ISAACO MONACHO PSEUDO-DRACONE SCRIPTORIBUS METRICIS BYZANTINIS.

AD SUMMOS JN PHILOSOPHIA HONOIIES AB AMPLISSIMO

PHILOSOPHORUM ORDINE AGADEMIAE WILHELMAE ARGENTINENSIS RITE IMPETRANDOS SCRIPSIT

LUDOYICUS

YOLTZ

DARMSTAD1ENSIS.

ARGENTORATI APUD CAROLUM I. TRUEBNER, MPCCCLXXXVI,

Aulae Vimariensis officina typographic».

PARENTIBUS CAKISSIMIS S.

Oommentarii in Hephaestionis Alexandrini èyyeiqidiov 7ieql ¡.lérQOJv nobis servati sunt tres: Georgii Choerobosci Exegesis in enchiridion, 'Scholia Hephaestionea A5 ) quae duce Westphalio ap'Scholia Hephaestionea B' ( pellare consuevimus. Quorum commentariorum compositionem nunc demum pernoscere possumus, postquam accuratissime edita sunt Choerobosci Exegesis a Guilelmo Hoerschelmann in Guilelmi Studemundi Anecdotis Variis vol. I (Berolini 1886) pag. 33 sqq., Scholiorum Hephaestioneorum A pars prior a Studemundo ibid. pag. 118 sqq., Scholia Hephaestionea B ab Hoerschelmanno (Dorpati 1882). Hoerschelmannus (in Mus. Rhen. vol. XXXYI pag. 265 sqq.) demonstravit earn scholiorum Hephaestioneorum congeriem, quae ante annum 1882 in Hephaestionis editionibus circumferebatur, olim non exstitisse, sed Adrianum Turnebum demum Hephaestionis editorem s. XYI partes scholiorum audacissime perturbasse ; antiquiorem autem, quae in Hephaestionis codicibus tradita est, scholiorum B formam Hoerschelmannus docuit in quinque libros secedere, qui hi sunt: I. Initium cominentarii a Longino in Hephaestionis enchiridion scripti II. Quattuor tractatus jceqI enrnkox^Sy neqi diayoQag OTIXOV AOJXOV YMI xó/UjuaTOg, Jteqì AVAT^FTATOG, rceql OXri/ACCTOq

III. ^EITITOFIIJ TWV èvvèa ¡lèiQiov IT. Ori (?) in Hephaestionis enchiridion commentarii reliquiae V. Ars metrica Byzantina,

Hunc 'librum quintum', quo continetur ars metrica Byzantina, plerique de re metrica scriptores Byzantini compilaverunt; veluti: Helias Monachus, Pseudo-Moschopulus, Anecdota Chisiana (ed. Guilelmus Mangelsdorf, Carolsruhae 1876), Isaacus Monachus, Pseudo - Draco, Demetrius Triclinius in Tractatus Harleiani parte priore, plerique tractatus anonymi, quos publici iuris fecit Studemundus in Anecd. Yar. vol. I. Ex his scriptoribus Heliam Monachum, Isaacum Monachum, Pseudo - Draconem hac commentatione accuratius examinabo. Ad earn quidem 'libri quinti Scholiorum Hephaestioneorum B ' formam, quae hodie circumfertur, hi scriptores metrici non redeunt, cum nonnullis locis doctrinam integriorem praebeant, sed noster 'liber quintus* ex libro antiquiore ita excerptus est, ut doctrina retractaretur, cuius formae vestigia quaedam colligere licet, conf. e. g. Anecd. Chisian. § l a , 4 h , 6, 10, 12, 14. Antiquissima 'libri quinti1 forma quo tempore composita sit, aliquo modo definiri potest. In nostro enim 'libro quinto0 et in libris metricis qui ex 'libro quinto3 antiquiore pendent, si a veteribus poetis recesseris, nullos deprehendimus versus poetarum s. YII recentiores ad explicandas regulas metricas citatos. Perpauci ex his versibus recentiorem aetatem videntur redolere: veluti apud Heliam Monachum in capite tcsqI èXeyeiaxov invenustum illud pentametri exemplum (pag. 175 med., ed. Studemund) firj fiov Àijihjv ai) no'iu (irj httare, cuius forma to èrcixòv appellatur in Tractatu Harleiano (ed. Gaisford) pag. 325,13, et apud Isaacum Monachum in capite izeqì tov >AvaY.qtovriiov versiculus ille ano fiovaiYMv neXad-qwv, qui depromptus est ex Constantino Siculo I 1 (qui vixit sub iìnem s. IX, cf. Matranga Anecd. Graec. I pag. 25). Heliam autem doctrinam rteQÌ èleyeicmov ex fonte, quem expilavit, descriptam pro suo arbitrio mutasse et Isaacum Monachum in explicanda doctrina de quattuor metris Byzantina aetate familiarissimis omnino suam ipsius rationem secutum esse infra demonstrabimus ; ideoque verisimillimum est et Jleliam

-

7

—

et Isaacum hos versus, qui apud ceteros de re metrica scriptores non reperiuntur, de sua addidisse eruditione. Ergo antiquissima forma 'libri quinti Scholiorum Hephaestioneorum B 3 composita esse videtur s. V I I p. C. Ut hanc antiquissimam formam pernoscamus, singuli, qui ex 'libro quinto 1 fluxerunt, libelli metrici accuratius tractentur oportet.

CAPUT I. H E L I A S M O N A C H U S usgi

diayoQwv

¡xitQiov.

Heliae Monachi liber JTEQI diaqioQiov ¡.ISZQOJV in compluribus quidem codicibus servatur, nec tamen plus duobus integer continetur. Neglegentissime editus est liber a Francisco de Furia in Appendice ad Draconis Stratonicensis librum UEQL ^¿TQWV NOIRPV/MV (ed. Godofredus Hermann Lipsiae 1812), multo accuratius a Guil. Studemundo in Anecd. Yar. vol. I pag. 170 sqq. Ampliorem libri formam praebet codex Laurentianus L V I 16 (E) [de quo cf. Studemundum 1. c. pag. 167 adn. 2], breviorem codices Yenetus Marcianus 483 l ) (K) [de quo cf. 1. c. pag. 165 sqq.J et (mutilatam) Barberinus I 4 (olim nr. 295) (B) [de quo cf. 1. c. pag. 168 sq.]; fragmenta tantum libri continent codices L et QD [de quibus cf. 1. c. pag. 169] et codex Ambrosianus C. 222 ord. inf. [de quo cf. Henricum Keil in Mus. Rhen. VI, 1847, pag. 108 sqq. et imprimis Studemundum in Anecd. Var. I pag. 211 sqq.]. Ampliorem recensionem littera E , breviorem littera K significabo. E a quae in solo codice E leguntur, iam in Studemundi editione scite his uncinis [] inclusa sunt, perpauca quae recensio K ab E discrepans addit, his uncinis [[]]. Capita 7ceql ffvvifcijoeojg et ICEQI ywXaivovxiov ¿niov Studemundus Westphalium ('Metrik 1 1 2 pag. 201) secutus c Appendicem F, caput Tteqi KOV SV xolg ari%oiq rca&wv 'Appendiceal I I ' ap') Ex ipso K descripta est ea partícula Heliae, quae servata est in codice L, de quo cf. 1. c. pag. 169.

pellavit. Atque revera has partes ad Heliam 11011 pertinere ex eo elucet, quod alius loquendi usus in eis nobis occurrit atque in genuinis libri partibus, in quibus Helias Ioannem fratrem allocutus erat, cf. e. g. titulum: QHXiov ¿Xa%ioTOv [xovayrpv Xagaxog [TT^OS 1Iioavvtjv TOV adeX(pòv avTov] iteql diatpOQlüV jXtXQlOV. pag. 170 § 1: Jéov sTciaraa&ai ae. pag. 171 § 8 : ' / dov naoa TOV lafxßov rj xe%voXoyLa, nad-ùg fjfiiv re "/.ai Toig YQUTTOVIOQ eìdóai do/.el, ctveXXmüg re "/.ai àitEQÌrTv quoque tractanda et hae paragraphi ante § 2 post § 1 ponendae erant. Eadem quae hoc loco legimus etiam apud Isaacum Monachum pag. 188, § 3 cum pag. 188, 10—12, § 5 ad verbum fere cum pag. 188,17—22 congruentes. Itaque Heliae Monacho paragraphos 3 et 5 recensionis E abiudicandas esse ex eis, quae modo exposui, satis apparet. Nec multo secus iudicandum est de brevi versuum iambicorum enumeratione in recensionis E § 4 servata; quam haustam esse ex Choerobosci Exegesi p. 68, 23—26 perspexit Studemundus; ibi enim haec leguntur: 'IOTSOV dè ori eìoi- TOV iá/.i(}ov /.iovó/.ievqa, difierqa, E'cog TC5V ti; uodwv, "/.ara rcóda '/.ai x a r ¿ ' diTtodiav * ov (ir¡v nìiov TWV '¿£ (térqiúv ivqio'/ezai . oiov "/.ara izóda fiovófiezqov TO ' cpev ÓQtov fiézQoiv servatam esse in codice Marc. Yen. 483 ( = K).

D e tempore quo Helias vixerit certi nihil statui potest. Sane Nicolaius cum ('Griechische Litteraturgeschichte' III pag. 196) contendat eum circa a. 780 floruisse, siquidem versibus ex Sophronii et Constantini Siculi carminibus desumptis pro exemplis utatur, errat : etenim Constantini Siculi versus nulli apud Heliam inveniuntur. >) Cf. Anecd. Chisian. §§4», 6,

—

14

—

Unum addo incerta fretus coniectura. Yixit enim initio s. IX Ioannes Grammaticua Charax, de quo conf. Nicolaium 1. c. I l i pag. 162. Cognomen autem 'Charax* cum raro admodum inveniatur, suspicari licet Ioannem ilium, cui Heliae Monachi libellus dedicatus est (cf. titulum pag. 8 citatum), eundem esse atque Ioannem Grammaticum Characem itaque vixisse Heliam Monachum Characem initio s. IX p. C. Restai ut paucis disseramus de Heliae appendicibus.

APPENDIX I. Cap. I Tteql ovvitrjoeag,

cap. II neqì %0)XaivóvT0)v èitàv.

Quae de synizesi et de versuum affectionibus dicta sunt, isdem fere verbis legimus in 'Scholiis Hephaestioneis BJ pag. 21, 15 sqq., pag. 22, 19 sqq. Altissime autem cohaerere inter se haec capita intellegitur ex verbis in fine cap. II sub8criptis: rèXog avv &eqi jttqì

avviC^asatg

-A.al

xoXaivóv-

Tb)v lit&v, et ex eo quod in utroque capite idem loquendi U8U8 nobis occurrit. Maximi denique momenti illud est, quod pag. 179 exemplum rcMovég %e /uvtjarijqeg (Homer, a 247) vocatur %(olóv, qui versus pag. 181 ad explicandos versus XtoXaivovrag citatus est. Unde haec doctrina profluxerit, aliquo modo perspici potest. In pag. 183 enim legimus in explicando versu "log ò ravtf loq/xaive %acù tpqèva '/.al xarà dv/ióv haec verba: xowijg ovartg rijg óevzéqag "mtà ròv xqirov xqónov

zijg -Mtvrjg (conf. quae Studemund 1. c. pag. 183 in adnot. 113 monuit). Eo modo ad TQITOV xqoizov zrjg xoivrjg is tantum referre potuit, qui aut ipse de ovXkafìfj noivfj scripserat aut librum exseribebat, quo doctrina iteqì xou% aviUor^g ab eodem a quo versuum affectiones tractata continebatur. zqlrov autem rqonov Trjs xoivrjg legimus apud H e l i o d o r u m in Choerobosci Exegesi pag. 52, 14 sqq. hisce verbis: rqirog iati rqórtog o arcò Ttjg 7rsqia7to)fiévijg sàv èmipéqtfccu, olov iiog o rav-tf ¿¡qfxaivs zara dè óoxel k t icolfaov rr¡v óaoetav itXèov TI véfieiv in explicando versu Tqweg á3 éqqíyr¡aav, omog l'óov aìólov ocptv, quae verba ab Heliodoro scripta non esse apparet. Fortasse omnia ilia, quae pag. 182 inter raya et vépeiv leguntur, ab eo qui hanc explicationem e x Heliodori scriptis ( e x elaaywyy ?, cf. Choerobosci E x e g e s . pag. 55, 13) excerpsit, addita sunt mutatis Heliodori verbis, quae apud Choeroboscum pag. 52, 22 sq. exstant. Similem illam, quae in 'Scholiis Hephaestioneis B ' pag. 21, 15 sqq. circumfertur, doctrinam e x hac Heliodori et e x Hephaestionis explicatione (enchir. cap. II) conflatam esse facile cognoscitur: Etenim synizeseos genera haec enumerantur ab H e liodoro : __ : r¡ XáQer i¡ ohi ¿vórjaev ( / 537), rj ov% aXig OTTI yvvaXyxxg (E 349) Qta ¡xèv yàq [iqtáu (Hes. op. 5), "Exxoqòg u u ; . à/ncpi véxv'i (iì 108) vfjtiov oìneq eaai {H 159) _^ :_ òaéqiov rj yalówv (Sì 769)

—

16

—

aatèqi ovtojQivij) (is5), yaÌQE òè x '¿(¡vitti 'Odvaevg rjQÙro tf Idfhqvrj (K 277) wG:w xqv06

wg *ò

ov YMÌ fiaxqòv

rò óqe ¡iqctyv,

rò

log

{ A 1)

orca Xeiqióeaaav omiog

183)

(a

¿ierqr¡oeig

le tot àv& WL

TO io YMC e àv$

( r 152)'

evòg 0S£FI

evòg

(iqayiog '

TO

óev

(iqayéog.

—

26

—

I I . 5. ïj ôvo ßqa%eiai elg piav ßgayreiav, cog èv riji «ÀÀà reòv ovjzvtt dvfibv evi att'jd-eaaiv

t7tu&ov

(Praxilla fragm. 1) 6. l'i dvo ßqayeiai eiç /.liav [Aav.çcxv, cog ih via [Àtv [toi "Mirìade IToaetdawv tvoaiyßcov (i 283). 7. l'ari e£ó(ievoi o/ror keiQióeaaav ieïai ( F 152). Jiacpéqu òè owitrjGig ovvakoicpijg, ori {¡- uèv avva-

kouprj Turrà awaiqeaiv yi'veiai, rj òè avviÇrjaiç Xiytxai (lèv èvrtXcog, xarà "KQÔGIV òè XaftßavEtai. riverai òè awi'Çîjaiç, toç eiQtjrat, cpiovrjevrog È7iLcpeqofiévov, ovvJri

êè ovfupwvov. Haec paragraphus ex duobus tractatibus consuta est. In ea enim parte, quam numero I significavi, ad explicandam syllabarum quantitatem neutra fxaxgöv et ßqayv adhibita sunt, in parte I I autem feminina fiàxçâ et ßqayeia. Accedit quod, si ex eodem fonte ab eodem scriptore descriptae essent pars I et pars II, non bis idem genus synizeseos ^ : _) tractatum neque bis idem versus Homericus ôevôçéq> èrpetóftevot x. T. X. ad diversa synizeseos genera illustranda citatus esset. Pars I exstat tanquam integer tractatus in codice Veneto Marciano 483 fol. 153T sq. (Anecd. Yar. I pag. 191 § 5C). Fluxit hic tractatus ex Hephaestionis enchiridio ipso, sed is qui" eum conscripsit, tanta usus est neglegentia, ut ad synizeseos genus ^ ^ : _ illustrandum exemplum afferret, quo Hephaestio usus erat ad explicandum genus ^ _ : _, quamobrem pro Hephaestioneo nXéiov ini olvona rcóvtov scripsit falso: nXèov èrti oivorta nóvrov (sic etiam cod.

Yen. Marc. 483!); tractatum huic similem, qui rectiorem lectionem ftléiov exhibet, legas in Crameri Anecd. Oxon. IV pag. 326, 15 sqq. Omisso synizeseos genere secundo exstat similis tractatus in codice Ambrosiano C 222 ord. inf. fol. 18 (Anecd. Var. I pag. 244 nr. 8 a ), quocum Isaacus arte coniunctus est, quippe qui idem (seil, secundum) synizeseos genus omiserit.

—

27

—

Parte II paragraphi 12 Pseudo-Hephaestionis continetur tractatus, qui alio modo atque pars I ex Hephaestionis enchiridio plerumque ad verbum descriptus erat. Integrum hunc tractatum legimus in cod. Ambr. C 222 ord. inf. fol. 18 (Anecd. Var. I pag. 244 nr. 8 b ) et breviorem eiusdem formam (id est imminuto exemplòrum poeticorum numero) in cod. Ambr. M 51 ord. sup. fol. 398 v sq. (Anecd. Var. I pag. 240, 35 sqq.). E x hoc tractatu fluxisse videntur PseudoHephaestionis § 31 a et Tractatus Harleianus pag. 320, 12 sqq. E x tractatu, quo eodem modo atque in Pseudo-Hephaestionis § 12 partes I et I I coniunctae continebantur, liausit Isaacus Monachus explicationem neçi avviùqaetnç. Nam genera synizeseos, quae Isaacus primo, altero, tertio loco enumerat, in Pseudo-Hephaestionis § 12 parte I, synizesis syllabae brevis cum brevi in longam in § 12 parte I I redit. Tamen non eam formam huius paragraphi PseudoHephaestioneae, quae ad nos pervenit, compilasse videtur Isaacus, sed integriorem, cum eodem modo quo Tractatus Harleianus synizesin syllabae brevis et longae in longam apud Pseudo-Hephae8tionem § 12 omissara postremo loco enumeret. Pro versu Hesiodeo (Op. 30) ¿¡Qïj yâç % okiyrj ntkttai veivÀwv % àyoqtiov re, qui in Tractatu Harleiano servatus est, Isaacus (pag. 180, 22) utitur versu Theocriteo •MtQÒv t'xoiaav taov (Theocr. id. V i l i 19) ad illustrandam synizesin syllabae brevis cum syllaba longa in 8yllabam longam. In eis autem Theocriti verbis, quae apud Isaacum legimus, synizesis non exstat, nisi forte Isaacum ea legisse opineris, quae nullius codicis Theocriti auctoritate munita scripsit Bachmanni typographus: Y.agòv è'xoiaav ïaov. Mirum id quoque est, quod Isaacus versus Theocritei verba non ab initio descripsit ; integer enim versus ìlle sic incipit : levviòv XAÇÔV x. T. I. Yerisimillimum est Isaacum hoc exemplum de suo addidisse, praesertim curn in capite neql rjçcoekeyeiov, quod suo arbitrio eum composuisse infra exponam, Theocriti idyllion Y I I I excitet.

—

28

—

III. Post explanationem iceqi ffvvitfoeiog sequitur in Isaaci libro pag. 180, 28 sqq. simplicissima doctrina de m e t r o r u m a m b i t u e t c a t a l e x i , quam isdem fere verbis apud neminem nisi Pseudo-Draconem pag. 134, 6 sqq. legimus; Isaacum ipsum earn composuisse, non Draconem infra ostendam. IY. D e m e t r i s B y z a n t i n a a e t a t e f a m i l i a r i s simis. Quae de metris Byzantina aetate usitatissimis (iambico, heroico, elegiaco, anacreontio) apud Isaacum Monachum legimus, isdem verbis apud nullum de re metrica scriptorem servata sunt, excepta parte eorum quae de Anacreontio dicta sunt, de qua re conféras infra pag. 38 sq. Ego totam hanc doctrinae formam Isaaco ipsi adcripserim. 1. a. Jteçi TOV ïjQioï/.ov (lêxçov, pag. 182, 14 sqq. Post veriloquium nominis fjQOjï/.6v Byzantina aetate notissimum agitur de pedibus, quibus in componendis versibus heroicis uti liceat, et de clausula versus heroici ita, ut novi nihil proferatur; eadem verba repetit ex Isaaci libro descripta unus Pseudo-Draco (pag. 142, 18 sqq.). b. Tteqi DIA(pOQWV rov avrov [lérçov, jsag. 183. Doctrinam 7ceql ôiacpoQÙiv rov rjçwïxov fiétQov apud plurimos de re metrica scriptores Byzantinos legimus; cf. tabulam infra pag. 30 adiectam. Genuina huius doctrinae forma restitui non potest, quia frequenter tractabatur haec materia et quia ei'dy et jtaSri aaepius commiscebantur. Ordo autem, quo in fonte, ex quo omnes quos inspexi scriptores metrici pendent, differentiae enumeratae fuerint, aliquo modo recuperari potest. Permulti enim dicupogcig ita enumerant, ut ¡iovxohx.ov genus post 2a7cq>ixâv, alii ita ut 2aitq>i*M>V post povxoXixév ponant. Genus Sa7tq>iy.6v ante (¡OVY.OXIV.6V collocandum esse facile intelleges. Nam WTSVOTCXIOV _ u u _ u u pertinent ad 7teQiodin6v _ ^ ^ ^^ s che m a t a SampiHof versus heroici,

—

2»

—

_|ad c a e s u r a s VTtÓQQvditov fversusheroici, réXeiov agit de p a r t i b u s o r a t i o n i s , itoh.xiy.6v de a n i m i a f f e c t i b u s . Hae septem differentiae apud plerosque scriptures métricos hoc ordine enumeratae occurrunt, nonnulli (aeque atque Isaacus) inepte Sampixov post ¡iovv.ohy.6v posuerunt. Perpauci octo (sic xhf.tavMTÓv tamquam octavam commémorât Isaacus) aut novem differentias praebent. Quam doctrinam singuli Byzantini scriptores proférant, cognosces ex tabula pag. 30 adiecta. Eadem verba, quae Isaacus Monachus praebet, legimus in 'Scholiis Hephaestioneis B ' pag. 25,1 sqq. et in Tractatu Harleiano pag. 326,27—327,6, ubi (v.7—13) differentiarum genera rjhoeiôig, TO vai TtQojiáépiov vai v.h¡.iavitjT¿v, et É¡j.7ttqi¡ioXov addita sunt 1 ). Ad integriorem formam tractatus in Harleiano servati redire videtur Isaacus, ad formam mutilatam ipse Tractatus Harleianus et 'Scholia Hephaestionea B \ In utriusque enim explicatione differentiae (iovv.ohxov exemplum affertur Homericum hoc : (ÎOVAOXÏMV

èiudi(pQiàôoç 7tv¡.(árr¡c¡'((mat(Uâevto (K 475), qui versus non concinit cum definitione : (¡ovy.ohv.6v, to fiera Tçetç 7TÔÂAÇ a7íctQTÍCov elç ¡uíqog Xóyov, cum TQÎTOÇ nove, ait ôoç Tcvfiá |. Rectius in Isaaci exemplo akX tv. TOI ¿QUO róde vai reléea&ai OUO (.A 204) tertius pes constat ex syllabis w rôde |. Ex hoc fonte deprompserunt Tractatus Harleianus novem, Isaacus octo, 'Scholia Hephaestionea B' septem differentiarum genera. Cf. tabulam adiectam. ') De vetustissima doctrina de xXi/iuxmrt^ et éu-neQt¡ióht> cf. Dioniedem in Keilii Gr. L. I pag. 499, 15 sqq., 9 sqq.

e,

A

•fc

f 214.

X

> s (11.

fl»

59.

?o

A

680.

«o K 5 8o.

M.: 204. Iidem Iidem Iidem Iidem tractatus. tractatus. tractatus. tractatus.

Iidem Iidem Iidem tractatus. tractatus. tractatus

° "2 i

Iidem tractatus.

k Oí

Ordo genuinus (cf. supra pag. 28):

Is.

KS

c

g (n

A

X >» SS- •£a e

"i

18

>1

u.?

Is. M.: 521.

se--

A ce

|& I

S-8 T «J

r •e 1. bs •Mfc

fli

' Oí c -J

Pseudo-Plutarchi cap. I1) — Pseudo - Hephaestio § 13; Codex Ambrosianus C 222 ord. inf.fol. 81v (Anecd. Var. I pag. 245); Heliae Monachi cap. 11 § 4 (interpolatio); Iidem Iidem Iidem Iidem Iidem Iidem Codex Parisinus 1983; tractatus. tractatus. tractatus. tractatus. tractatus. tractatus. Codex Venetus Marcianus 483 § 5« (Anecd.Vai. I pag. 190); Pseudo-Moschopulus pag. 4S sq. 'Scholia Hephaestionea B pag. 25; 'Pseudo-Hephaostio § 29.

Ü

t-H r* SI

w

KS Iidém tractatus.

• 5)

Exempla Homérica usitatissima:

e n u m e r a n t clifferentiarum g e n e r a

X s »1 so. a» o j: -í £ 1* s 1 •gíí t» o o • » Ses O o» | 4g5 . a w» 5O 5 ¡g2. S- ^ w l í!_ S ' t » vS a» ® -g i i S* » M

ínxú. évvéa. ÓXTtá. s i s

— 30 —

—

31

—

c. 7CEQI eldwv TIOV ARI/iov, pag. 184 sq. In hac Isaaci explicatione nafh; et el'dtj metri heroici non secernuntur. Isaacus nominat quattuordecim Ttaihtj et eidrj, sex 7ca$rj et octo fid'?;. Eundem numerum deprehendimus apud Pseudo-Hephaestionem § 2 8 a ; in Tractatu Harleiano pag. 325, 16 sqq. numerus quidem omissus est, sed quattuordecim eidrj enumerantur; apud ceteros de re metrica scriptores numerus quattuordecim generum non invenitur. Itaque artiore vinculo Isaacum Monachum, Tractatum Harleianum, Pseudo-Hephaestionem inter se cohaerere certiores fimus. E t cum in eis, quae iteqi mmCijaecog praecipiuntur, viderimus Isaacum propius ad Pseudo-Hephaestionem quam ad cetera scripta metrica accedere et Tractatum Harleianum ex eodem fonte ex quo Isaacum pendere constet, iam examinandum est, fueritne Pseudo-Hephaestio communis foils, ex quo et Isaacus Monachus et Tractatus Harleianus fluxerint. Pseudo-Hephaestio qui dicitur continet tractatum mathematicum et metricum (§ l a e t l b ) aut ab loanne Pediasimo saec. X 1 Y aut ab homine aliquo docto eiusdem fere aetatis conscriptum et varios de re metrica tractatus cum eis quas dixi paragraphis omnino non cohaerentes. Haec congeries diversis recensionibus, longioribus et brevioribus, tradita est. Longior recensio continet modo 45 modo 44 paragraphos, decurtata forma exstat e. g. in codicibus, quos enttmeravit Henricus zur Jacobsmuehlen ('Pseudo-Hephaestion de metris' pag. 10 sqq.). Longioris illius recensionis congeries metrici argumenti in quinque libros discedit sive in quinque compendia artis metricae Byzantinae. Consentiunt inter se Pseudo-Hephaestio et Tractatus Harleianus in his paragraphis: Pseudo-Hephaestio § 2 8 a = Tractatus Harleianus pag. 325, 16—326, 21; § 28 b = pag. 326, 22—25; § 29 = pag. 3 2 6 , 2 7 — 3 2 7 , 6 ; § 31* = pag. 320, 1 2 - 3 2 1 , 7; § 40 =? pag. 323, 1 - 2 6 ; § 43 a fere = pag. 323, 33 — 3 2 4 , 3 0 ; de § 45 = pag. 318, 7—27 hoc loco non agetur, cum § 45 non in omnibus Pseudo-Hephaestionis codicibus servata sit. XTt planius, uter ex altero hauserit, perspiciamus, compa-

32

—

remus eas quas dixi paragraphos Pseudo-Hephaestionis cum Tractatu Harleiano: Pseudo-Hephaestio § 28 a Tract. Harl. pag. 325, 21 sqq. airtjQTiaftevogeGTiv o rr\v Ttaaav aTtrjqriaftivog, o rrp> Ttaaav tvvoiav iteqikafi^aviov f.v iavTot, tvvoiav TteQiXanfiavwv ¿v favTifi TIOV akhov OTiyiov [At] Ttfi Idiot v.ai fir] TteqiOQiCiav Tijv tiov /•ItTQlit 7te.Ql0QlC0V€(l)V TTjV aXfaov tvarixiov tvvoiav iv zip voiav, alia xai fTtinkexofieviov Idiot /.iSTQii) rj inuiki-AOiv r f j rfi rijs swoiag neQiXtfipei •/.. rtjs ¿vvoiag 7reQih'n[iu x. x. h T. X.

Ea, quae in Tractatu Harleiano legimus, minus apte composita sunt. Pseudo-Hephaestio § 3 1 a Tract. Harl. pag. 320, 23 sq. i] fianQ&g yjuI ftgayeiag elg rj /Ltaxgag /.at (tqa%eiag avrl iilav fictXQav, tog TO fiiag Iuaxgag, tog TO (tqviv aeide &ea nrfaiadeoi ¡Afjviv aeide d-ece Th^iadeio *A%ikTpg {A \)• 'AxiAijog {A I) to yag Xrji fiaxgov v.ai (igayv awl kvog /.taxgov itageihrptxai. i] (¡Qa%eias ~mlI fiav^ag avxi ij /Sga/eiag xai ¡uaxgag avrl fiiag fjavjtag, tog TO fjiag fiaxgag, ¿ig TO vfiiv Si (sic)dcot Soiev'OXvfijtia dtufiar e/ovrcg (A 18) v.ai 7iaqa xqt 'Hoiodtij ¿igrj yag x oXiytj uilziai (ufrrj yag x oXiytj Ttikerai vi.iY.ioiv t ayogtiov re (Hesiod. vemiaiv x ayogttov xe (Hesiod. Op. 30). Op. 30). In Tractatu Harleiano decurtatam doctrinam proferri apparet. Idem statuendum est de Tract. Harl. pag. 323, 12 sqq. = Paeudo-Hephaest. § 40; deest in Tractatu Harleiano inter verba la/tftov ij jtvggi%iov pag. 323, 14 et verba TO ovv naXaiov lafiftixbv 1. c. vers. 15 optima explicatio de pedibus trisyllabis in laf.i(liVM VMf.u/.oi et Tgayixq) positis. Cum iam ex eis, quae in comparationem vocavi, eluceat Tractatum Harleianum artissime cum Ps.-IIephaestionis §§ 28" —43, i. e. cum P8.-Hephaestionis libro V conexum esse, mani-

— 33 — festum fit etiam ex aliis rebus Tractatum Harleianum et Ps.-Hephaestionis librum ilium pendere ex compendio aliquo de re metrica ex Hephaestione excerpto, idque compendium copiosius a Triclinio, Tractatus Harleiani auctore, quam a Ps.-Hephaestione compilatum esse. E x hoc compendio de re metrica Pseudo - Hephaestio § 28 et Tractatus Harleianus et Isaacus Monachus quattuòrdecim eidrj sumpserunt. Quomodo hie numerus ortus sit, iam exponam. Optima doctrinae jceql eìdaiv xov i]Q(oìyiov fiérQov forma servata est apud Pseudo-Herodianum qui dicitur (in Anecd. Yar. I pag. 186 sqq.), cf. Studemundum in annal. philol. 1867 pag. 619 sqq. In hoc tractatu enumerantur duodecim sidrj, quae in quattuor classes dividi posse intellexit Studemundus Anecd. Yar. I pag. 185 sq. Prima classis continet vetustissima 7ta9rt imx evdetav [num. 3. 4 . 5 apud Pseudo-Herodianum] (cf. Athenaeum X I Y pag. 632 e ), secunda classis sidrj cacophoniae [num. 6. 7. 8], tertia classis eìdtj grammatica et rhetorica [num. 1.2. 9], quarta classis Tza&rj yuxvà nXeovaofiov [num. 10.11.12]. Yetere autem errore factum est, ut ei'dij ìaó%qovov et a7trjQTiG[itvov, quae ad tertiam classem pertinent, ante primam classem ponerentur itaque in omnibus de re metrica tractatibus non secus atque apud Pseudo-Herodianum haec iiSij primo et secundo loco enumerantur. Nonnulli scriptores metrici non duodecim sed novem iidrj afferunt, classe quarta omissa (cf. e. g. PseudoPlutarchi cap. I , Ps.-Hephaestionis § 3), alii sex tantum (cf. e. g. Heliae Monachi Appendix II). Apud Pseudo-Herodianum is versus, qui secundum Tta&og evdetav repraesentat, quae species ab aliis oqnpioeidijg appellator, nominator Xayagóg (idem nomen praebet Athenaeus 1. c.); secundum Ttà&og jtarà jtì.Eovaafióv, apud alios 7tQO"/.oiXiog, nominator atprjMag. Alii autem scriptores (veluti Heliodorus in Heliae Monachi Appendicis I cap. 2, Anecd. Var. I pag. 181) usurpant Xayaqog pro nqo^oLhog ad significandum secundum nàd-og xara icXeovao/xóv, cum et Xayagóg pro oqrrjvioeid'qg ponatur et aqn^iag pro 7tQoy.olh.og in usu sit. ÌUXT

3

—

34

—

In tractatu, e x quo pendent Ps.-Hephae9tio § 28", Tractatus Harleianus, Isaacus Monachus, coniuncta erat doctrina Pseudo-Herodiani cum altera doctrina, quae hunc falsum nominum sollemnium usum praebebat. Scriptor huius tractatus descrìpsit ex Pseudo-Herodiano duodecim ei'órj. Sed cum in altero tractatu, quo tanquam fonte utebatur, is versus qui apud Ps.-Herodianum arpUag et

nQoy.oih.oq

idem eldog significari. Is, qui apud Pseudo-Herodianum erat doXixovQOg, in altero fonte erat fimiQooìiek'iqs; hoc eìòog adiecit quarto decimo loco adnotans simul vocabulo juax^ocrxeAijs significali idem eidos quod vocabulo òoXi%6ovqoq. Isaacus alio ordine genera illa enumerät. Inseruit enim affectiones xata

7tXeovaa[tóv affectionibus

VJO.%

evdeiav

suo

quamque loco; ita relictuB est oqnpuas; quem cum artius cum XayctQtp conexum esse intellexisset, alio modo nomen otprpdas explicavit pag. 185, 24—30. Scriptores metrici, qui novem tantum enumerant eì'órj, non ad eum quem nos habemus Pseudo-Herodianum, sed ad antiquiorem formam Pseudo-Herodiani, quae novem tantum eìdr; continebat, redire videntur; in nostro Ps.-Herodiano quarta classis a recentiore scriptore addita videtur esse, praesertim cum explicatio singulorum eidäv, qualis in ceteris tribus classibus legitur, in quarta classe desit. Quam communis hie perversus usus nominum sollemnium fuerit, ex tabula a nobis pag. 35—37 adiecta facile intel-

-

I.

35

—

jtad-i) gtÌ%(OV. Y,az evdeiav. Tiara TtXeovaafióv. ¿xttpaXog. I. 7TQO%écpaXog. Pseudo - Herodianus et Hoc nomen afferunt omHeliae Monachi c. I I § 5 nes, quos sub voce ¿xcinterpolalo et Pseudoq/akog enumeravi, tracPlutarchi cap. I (fere tatus, exceptis Pseudo=Pseudo-Hephaestionis Hephaestionis §§ l l b et § 14, fere = tractatus 26, quibus locis fia'Aqoex cod. Ambros. C 222 •xéipaXos nomen usurord. inf. editus Anecd. patum est. Yar. I pag. 246) Codex Parisinua 1983 fol. 3 editus in annal. philol. 1885 pag. 754 (fere = Ps.-Heph. § 3) Pseudo -Hephaestionis §§ 3, l l b , 26, 28» et Tractatus Harleianus et Isaacus Monachus Scholia Hephaestionea B, Heliae Monachi appendix I Anonymus Ambrosianus (in Anecd. Yar. I pag. 214), Heliae Monachi appendix I I Pseudo-Moschopulus Codex Yen. Marc. 483 K § 5 b (in Anecd.Var. I pag. 190) Pseudo-Plutarchi cap.II = Pseudo - Hephaestio § 17-1)

') Pseudo-Draconem omisi, cum totus liber, qui Draconis nomen prae se fert, ex aliis fontibus, quos infra enumerabo, descriptus sit; cf. Cap. III.

3*

—

36

—

I I . atpijyLoeidils' Heliae Monachi append i ! I. aq>ij%tódris: Anonymus Ambrosianus (in Anecd. Var. I pag. 214). XayaQÓg: Pseudo-Herodianus et Ps.-Plutarchicap. I(fere Ps.-Hephaestionis = § 14), Heliae Monachi app.IIjPs.-Moschopalus, Codex Yen. Marc. 483 K § 5 b (Anecd. Yar. I pag. 191) Ps.-Hephaestionis §§ 3, 11 b , 26, 28» et Tractatus Harleianus et Isaacus Monachua. XayctQÒg ì\ aQ(ov.

E a , quae non in his fontibus exstant, ab Isaaco ipso composita esse censeo. 2. Isaacum Monachum floruisse s. XIV parte posteriore.

CAPUT I I I .

P S E U D O - D R A C O TZEQL ¡.IÉTQU)V uoirjTi'Mîiv.

Liber de re metrica, qui Draconis Stratonicensis nomen prae se fert, servatus est in uno codice Parisino 2675 olim Colbertino, antea Memmiano, s. XYI eadem manu scripto qua Pseudo-Philemonis lexicon exaratum est (cf. Pulchium in Hermae vol. XYII pag. 183 sq.). De codicis scriptura conferas Hasium in 'Notices et Extraits des manuscrits de la

—

40

—

bibliothèque impériale VIII 2 (1810) pag. 33 sq.: „l'écriture est grande, et offre à-peu-près le caractère du XVI e siècle; elle ressemble à celle d'Ange Yergèce, sans cependant être aussi belle." De tegumento codicis conf. Pulchium 1. c. pag. 180 sq. Priorem operis partem publicavit Hasius 1. c. pag. 43—75, integrum librum publici iuris fecit Qodofredus Hermann (LipBiae 1812). Hermannus iam perspexerat librum istum fere totum ex aliorum scriptorum libris excerptum esse; accuratius pertractavit Lehrsius (Herodiani scripta tria etc. pag. 402 sqq.) priorem libri partem neçl dixQÓvcov et addidit magnam partem eorum, quae in altera parte Tteçi (lérçuv legantur, isdem verbis contineri Isaaci Monachi, quem modo tractavi, libro TCBQÌ fiétQtnv TTOIIPI'/uav. Continet autem altera pars libri a Pseudo-Dracone conscripti haec: 1. De metro 2. itóaa naqintxai ro7 nétQ 3. Tteql 7todwv 7teçl

els

^S

eiQi]Tai avcoTeqio (pag. 179, 23 sqq.). Pseudo-Draco omisit verba Si et ¡xa%qag, quae in hac explicatione praetermitti non possunt. Cur omiserit verba u>S ei'qrjzat avojrsqo), patet; nam cum ea, quae Isaacus pag. 179, 24 sq. scripsit: ij ¿tempos XQOVog dtaXvofievog els dvo §Qa%e~is dvo ovXXa/iag ¿vrev&ev notei, non in suum usum transtulisset, hoc loco scribere non potuit: «¿g iiqrjxaianoreqio. Certior res fit eo, quod eodem ac perverso versu Theocriteo tanquam exemplo utitur, quem Isaacus praebet (cf. supra pag. 27). Pseudo-Draco pag. 166,20 sqq. Isaacus Monachus pag. 191, 6 sqq. dè wxl oi

/xoXot-

èfiTTÌitrovai

Tt5v TtSQirtiov

xwQwv

xoi ini

èfiJtinzovai. toÌ

èrti

èv toìs (t7t èXaaaovog &07teq èv toìq

cmo

ìwvixoìg, fiei^ovog.

dè imi

tiuv

èv toìs

un

oianeq

èv toìs

èjtl

tù>v

oi

fioXor-

7teqiTTtov %(oqóóv

èXaaaovog àno

lajvixoig, /¿ei^ovog

àqTÌoìv.

Doctrina in Pseudo-Draconis libro servata cum Isaaco ad verbum consentii omissis eis, quae recte ex Hephaestionis enchiridio pag. 71, 17 excerpta apud Isaacum legimus: èni Tiov àqriojv ; elucet Isaaci verba non ex Dracone, sed Draconis verba ex Isaaci tractatu fluxisse. Quodsi quis

—

43

—

putet Draconem ipsum Hephaestionis enchiridium compilasse et verba de quibus agitur omisisse, is velim reputet in eis, quae Isaacus de metris Byzantina aetate non familiaribus ex Hephaestionis enchiridio excerpta (cf. supra pag. 38, 4) praebet, nonnulla addita esse, quae neque apudHephaestionem neque in Tractatu Harleiano (qui ceteroqui cum Isaaco ad verbum congruit) legimus, quae propter id ipsum in communi Isaaci et Tractatus Harleiani fonte non exstitisse verisimillimum sit. Itaque necessario statuendum est Isaacum ipsum ea addidisse, ex Isaaco autem haec additamenta deprompsisse Draconem. Planius rem cognosces ex eis, quae neql TOV naiwvixov ¡.ISTQOV in Isaaci libro docentur: Hephaestio pag. 77 Isaacus pag. 191, Ps.-Draco pag. 166, 10 sqq. 24 sqq. TO óè naiwvixòv udì] TO óè Ttauovixòv eióij TO óè 7tat(oviy.òv sì'órj (lèv l / t t . TQTTT, TO (lèv e%ei TQÌa, TO Te(lèv è'xei Tgia, TO te xalov- XQrjTixò v xaXoifisvov, ve XQTJTIXOV xai TO yiQtjTiMv ftaxxeiaxòv xai TO (ievov, wg èx TOV wg èx TOV à(i av.â(pijv avatqé7tuç pro Isaaci pag. 1 7 5 , 9 :

av&Qtuji aneld-e, OKaqrrpr;

/«j xàqaxxt

t^v

Ps.-Draco pag. 143, 17 sqq. in Isaaci libro desunt; 146,7—13 alia et plura exempla affert quam Isaacus pag. 180, 5 sqq. Has discrepantias omnes non ad Pseudo-Draconem ipsum sed ad alios revocandas esse fontes, quibus Ps.-Draco in conflando libro utebatur, iam exponam, eis adiectis, quae praeter particulas quas dixi in Isaaci libro omnino desunt: Pag. 124, 4—14 et 16—18. Quae in initio partis alterius libri a Pseudo-Dracone conscripti invenimus, ex Longini Prolegomenis in Hephaestionis enchiridion (pag. 2,16—3, 5 ; 1, 15—,16 ed. Hoerschelmann) vel ex tractatu ad hunc redeunte sumpta esse manifestum est. Eadem fere verba, quae pag. 124, 16—18 et pag. 125, 2—126, 26 tradita sunt, occurrunt nobis in Tractatu Har-

—

45

—

leiano pag. 318, 7 — 319, 11; nec tamen ex ipso Tractatu Harleiano haec Draconis doctrina hausta est, cum nonnullis locis ab illo discrepet; cf. e. g. ea quae apud utrumque de syntaxi metri dicuntur. Yerisimilius est Draconem haec omnia ex eodem fonte, ex quo Tractatum Harleianum, sumpsisse, id est ex compendio artis metricae, cuius vestigia habemus in Pseudo - Hephaestionis libris primo, secundo, quinto. Postquam Ps.-Draco hunc fontem in tractandis eis, Ttooa Tza.QETtEia.1 i Gzi%q>, compilavit, descripsit pag. 126, 5 sqq. Isaaci explicationem vtegi TOfitHv et addidit pag. 127, I—2 ea, quae in Pseudo-Hephaestionis § 15 fine leguntur: (iov*oXi"M\ de x«chcfcai {whlifcai de (¡ovxoXiwri Ps.-Draco), Ttagoaov oi xa (tomoXma itoiij/uara yqaipavreg (yqaipavceg 7toi^fiata Ps.-Draco) ravvrj KexQrprai zfj qxavfj (sic codices pro rfj ro(ifj\ haec duo verba om. Ps.-Draco). Ad hanc caesurae bucolicae etymologiam illustrandam Ps.-Draco (pag. 127, 2 — 5) ex bucolicorum poetarum carminibus exempla conquisivit, quae neque ad Ps.-Hephaestionis §§ 10 et 15 neque ad Isaaci explicationem de caesura bucolica quadrant. Yerba pag. 127, 8—9 similiter in aliis quoque tractatibus de re metrica leguntur, veluti in codice Yaticano 14 et in codice Yen. Marc. 483 K (cf. Anecd. Yar. I pag. 99) necnon in 'Scholiis Hephaestioneis B ' pag. 25, 24 sq. Quae inde a pag. 1 3 1 , 1 6 usque ad pag. 132, 27 sequuntur, ad verbum descripta sunt ex 'Scholiis Hephaestioneis B 5 pag. 26, 2 1 — 2 7 , 1 3 perpaucis mutatis: veluti Ps.-Draco pag. 131, 20 ijyovftai de fiaXXov pro 'Schol. Heph. B ' pag. 26, 23 allot de (paai; Ps.-Draco pag. 131, 23 sq. oianeq yaq oi diovlAapoi pro 'Schol. Heph. B* pag. 26, 25 loaneq yaq, (paaiv, oi 6iavlkaj3oi. Unum tamen habet Ps.-Draco, quod in 'Scholiis Hephaestioneis B ' non exstat, pag. 132, 28—133,2: evq^aeig de TCJV ehtooiTeooaqtov xai htarov ra ovofiara vuai rag diaiqeaeig avTbtv ¿Ttifiekajg yeyqafifteva ev xolg diayqafifiaoi tov

— 46

-

OiXogévov. Augustus Rossbach (de metricis Graecis disputalo altera, Yratislav. 185S, pag. 14) coniecit haec verba in communi 'Scholiorum Hephaestioneorum B', Anonymi de re metrica Ambrosiani, Ps.-Draconis fonte exstitisse; hunc fontem pro suo quemque arbitrio compilasse. Sed cum in Anonymo Ambrosiano (Anecd. Yar. I pag. 232) non verba supra citata sed haec legantur : TCevTaovkXafioi òè uàdeg dal tQiaxovTct àvo, ovg yuxi raXrjvòg

ev tut

jttql

ovv&éaeotg

tt%vwv bizi&erai, probabilius est non ex eodem libro sua exscripsisse Anonymum Ambrosianum et Pseudo - Draconis auctorem. Quod autem et Philoxenus et Galenus dicuntur de pedum pentasyllaborum et hexasyllaborum nominibus egisse, id ita intellegendum esse probabiliter conicit Studemundus Anecd. Yar. I pag. 232 et 235, ut Galenus Philoxeno usua esse videatur. In 'Scholiorum Hephaestioneorum B' libro quinto neque Galenum neque Philoxenum olim citatum fuisse credo ; sed Pseudo-Draconem ilia de Philoxeno verba aliunde arcessivisse, scilicet ex compendio aliquo metrico, quale saepius exscripsit. Qua autem 'Scholiorum Hephaestioneorum B' recensione Ps.-Draco usus sit, aliquo modo definiri potest. Verba enim, quae apud Ps.-Draconem ex 'Scholiis Hephaestioneis B 1 descripta legimus, omnino consentiunt cum lectione eorum codicum, ex quibus Gaisfordius et Hoerschelmannus 'Scholia Hephaestionea B' publici iuris fecerunt. Nonnullis tamen locis Ps.-Draco ab omnibus, quantum perspexi, codicibus d i s c r e p a i : pag. 132, 2 diovXXajìovg (patmovreg eìvai fiera TQiovXXaftwv ìj rqiavXXapovg perà TerQaavXXa(ìù)v scripsit

male Ps.-Draco pro verbis rj TQiovXXafìovg fterà zQiovXXajUmv in scholiorum (pag. 26, 29—30) codicibus servatis, falsam archetypi lectionem emendaturus, ut videtur; pag. 131, 19 legimus apud Draconem revQaavXXa^ov Ttoóiag, quam lectionem una editio princeps enchiridiiHephaestionei(Florentiae apud Iuntam 1526) habet; pag. 132, 20 scripsit Ps.-Draco : ot dtovXXafiot £7tl rovg òxrct) rqiavXXa§ovg Xjì', -/.ai rcah-v o\ oxcù TQiovXXafioi xovg xéaaaqag x. T. X., ubi codices

scholiorum (pag. 27, 8 — 9) classis Y in Hoerschelmanni

—

47

—

editione collati aut non habent w i post ol SiovlXaftoi aut omiserunt ea quoque quae deinceps leguritur; eandem quam Pseudo-Draco lectionem praebet una editio princeps enchiridii; conf. etiam Anecd. Yar. I pag. 100, 50. Quam ob rem vix dubitari potest, quin Pseudo-Draco exscripserit editionem principem enchiridii Hephaestionei. Ea quae restant, omnia ex duobus fontibus diversis sumpta sunt. Veluti pag. 133, 25 sqq. § 18> ex Pseudo136, 8 - 1 3 7 , 3 § 16 Hephaestionis 137, 13 - 1 3 9 , 2 § 11" id est ex compendio metrico, quod saepius eum exscripsisse vidimus. Luce clarior fit res, si Ps.-Draconem pag. 136, 8—137, 3 comparaveris cum Ps.-Hephaestionis § 16 (i. e. Pseudo-Plutarchi cap. II, de quo conferas quae adnotavit Studemundus ad Anecd. Yar. I pag. 216, 13 sqq. In tractandis versibus dey.ao%rj/ioig Ps.-Plutarchus recte praebet verba: ij TO avtmaXiv

dvo

/.itv SaxTvXovg,

Tovg de Xomovg

anovdeiovg.

Haec verba et in Ps.-Hepbaestionis § 16 et apud Ps.Draconem desunt; itaque constat Ps.-Draconem non ex Ps.Plutarcho, sed ex Ps.-Hephaestione hausisse. Verba Draconis pag. 143,19—146, 4 147, 6—151, 24 152, 3 - 1 5 4 , 23 paucis minutiis exceptis redeunt in tractatu de metro dactylico et de syllabis ancipitibus, qui exstat in codice Havniensi 1965 saec. XY, cuius apographum Studemundianum inspexi, et in codice Ambrosiano A 110 ord. sup. Cum hoc tractatu Ps.-Draco Isaaci Monachi librum confudit: pag. 142, 18—143, 5 = Isaacus pag. 182, 15 - 2 5 143, 5—9 = cod. Havn. pag. 627 10-16 = Isaacus pag.. 182, 25—32 143, 17—146, 4 = cod. Havn.usque ad.pag.630med. 146, 6—147, 4 = Isaacus pag. 179, 29 sqq. 147, 5 sqq. = cod. Havn. pag. 630 im. sqq. Yerba Ps.-Draconis cum cod. Havn. congruentia in codice

— 48

-

Havniensi unum et continuum efficiunt tractatum; itàque fieri non potuit, ut is, qui codicem Havniensem exaravit, sua ex Draconis libro hauriret, et omnia quae Ps.-Draco ex Isaaci Monachi libro deprompserat, omitteret. Yerba tractatus Havniensis apud nullum alium de re metrica scriptorem legi. Ps.-Draconis verba pag. 155—161, 14 omisi, quippe quibus metrica non contineantur ; ea, quae in partibus libri a me tractatis non commemoravi, Ps.-Draconem ipsum composuisse censeo. Pseudo-Draco igitur descripsit: 1. Isaaci Monachi librum rceql [ISTQCOV noiiqtiYMv, saeculo XIY compositum, 2. Compendia doctrìnae metricae, qualia nobis praesto sunt in Pseudo-Hephaestionis libris I, II, Y, 3. Tractatum de metro dactylico et de syllabis ancipitibus, qualis exstat in codice Havniensi 1965, saec. XY scripto, 4. Editionem principem cScholiorum Hephaestioneorum B' (Florentiae apud Iuntam 1526). Sequitur Pseudo-Draconem librum JIEQÌ (IÈXQÙÌV NOVQIIYMV conflasse post annum 1526. Quocum bene ea convenilint, quae Pulchius in Hermae vol. XYII pag. 180 sqq. exposuit. Et cum Pseudo - Draconis liber in uno tantum codice exstet, dubium vix est, quin idem qui hunc codicem exaravit, auctor libri sit de quo egi.

APPENDIX. D o c t r i n a de c a e s u r i s metri heroici in s c r i p t i s de re m e t r i c a B y z a n t i n i s s e r v a t a . De versus heroici caesuris in omnibus fere quos novi libris de re metrica Byzantinis agitur, exceptis 'Scholiis Hephaestioneis B' et Pseudo-Moschopulo. Quodsi doctrinam

—

49

—

in singulis tractatibus servatam accuratius contemplatila eris, statini apparebit: 1. singula caesurarum genera in variis tractatibus diversi» significata esse nominibus, 2. non eundem caesurarum numerum in omnibus tractatibus nobis occurrere, 3. exempla ex poetis petita non apud omnes esse eadem. Yel ex his elucet non ad unum communem fontem omnes de caesuris versus heroici tractatus Bjzantinos redire; quod certius fiet, si métricos Latinos comparaveris. Qui cum vetustissimi sint testes, ab his incipiamus. Agitur de caesuris apud Marium Victorinum (G. L. ed. Keil V I pag. 64,30sqq.), apud Diomedem (G.L.I pag. 497,7sqq.), apud Anonymum de caesuris (G. L. V I pag. 645, 25 sqq.). Marium Victorinum et Diomedem in explicatione 7tegi Tcoôiôv et 7ieqi 7tad-wv versus heroici eundem compilasse fontem demonstravit Westphalius 'Metrik' I 2 pag. 203 sqq., 213 sq.; eandemque rationem esse doctrinae de caesuris ostendit Mangelsdorfius Anecd. Chisian. pag. Id. Argumentum utriusque scriptoria simillimum est. Différant hac re, quod Marius Victorinus priore loco posuit caesuras principales : penthemimeren et hephthemimeren ( c erunt igitur hae duae principales tomae'), posteriore eas, quae non aeque familiares erant: tertium trochaeum et bucolicen; Diomede» rectius caesuras eo ordine enumerat, quem indicat magnitudo membrorum, quae caesura de integro versu deciduntur. Caesuram 'quartum troch aeum' vel c -/.ara xixa^tov xqo%aíov uterque appendicis loco commémorât: Marius Victorinus pag. 65, 23 'eodem modo et quartus trochaeus accipietur, qui raro admodum reperictur', Diomedes pag. 498, 4 'sunt qui quartum trochaeum in hac caesura conlocant et ex eo xorrà xixaqrcov TQO%alov appellant'. Huius antiquissimae doctrinae de caesuris, quae 'quartum trochaeum3 appendicis loco commemorabat, vestigia apud Graecos de re metrica scriptores non deprehendimus nisi in Ps.-Hephaestionis § 30, quo loco post quattuor caesuras enumeratas legimus haec: 'heqoi de 7tqoOtid'éagi nal Texáqxr¡v 4

—

50

—

TQOxaix^v, et in Tractatu Harleiano qui ad eundem fontem redit ad quern Ps.-Hephaestionis liber V (§ 28a—43) pag. 319, 12, ubi haec leguntur: IVegoi (sic teste Studemundo codices Yeneti Marciani 531 et 263 et Bernensis 589) ds 7tqooti&eccoi xal eréqav TQOxaiw/jv. Nomina quidem sollemnia rgirog xqoycdoii vel y-azà rqirov Xfioyaiov et zeraQrog TQO/aiog vel Kara téraqrcov Tqo%ciiov et

Teif>tx7zoòla (¡ov/LoXixrn quae apud Marium Yictorinum et. Diomedem invenimus, in eia quos dixi tractatibus non redeunt. Fro his nominibus Byzantina aetate nomina tqìti] TQO%aìxiq, TevaQTrj TQOxaimIJ, /SOVXOÀMWJ usurpata videntur esse ; itaque factum est, ut ei tantummodo tractatus, qui antiquioris aetatis doctrina innituntur, veluti Anonymus de re metrica Ambrosianus (Anecd. Yar. I pag. 215 sq.), Anonymus de caesuris (G. L. VI pag. 645, 25 sqq.), Tractatus de caesuris § 1 (Anecd. Var. I pag. 158 sq.), explicatio Maximi'Victorini (G. L. V I pag. 240,1 sqq.), Supplementum III ad Dionysium Thracem (ed. Uhlig pag. 123 sq.), haec nomina sollemnia praebeant, in eis autem, qui Byzantina aetate conflati sunt, nomina recentiora nobis occurrant. E x antiquissima de caesuris doctrina, quam Marius Victorinus et Diomedes servaverunt, iam ante Byzantinam aetatem duae novae doctrinae derivatae sunt, quarum altera quattuor, altera quinque caesuras comprebendebat. Quattuor caesurae enumerantur in his tractatibus hisce nominibus : apud Anonymum de caesuris Latinum: penthemimeres, hephthemimeres, tritos trochaeos, tetarte bucolicon (sc. Ttoi^fictTCDV an 7iotr/ruivl); apud Anonymum de re metrica Ambrosianum: eq&tjpifteQrjs, Trev&tjiui/uegijs, tqitoq

TQO%aìoq, retateti

fiov-

xoAtxif ; apud [Maximum Victorinum]: penthemimeris, hephtbemimeris, cata triton trochaeon, bucolice tome; in Tractatu de caesuris § 1 ( = Anecd. Chisian. § 9): net'dyfiifieQyg, kdt]fii(ieq^g, TQitrj TQOxaimij, Teraqrn] /SovxoAtxij (item Ps.-Hephaestio §15), Helias Monachus pag. 172: Ttevdrjf.ajxeq'qg, kqtxhjfiifieqyg, rgo/atxij, /SovxoAutij. Quinque caesuras enumerant : Tractatus de caesuris § 2 (Anecd. Yar. I pag. 159 = Anecd. Chisian. § 8 ) , Isaacus Monachus pag. 186, 1 sqq., Pseudo-Draco pag. 126, 3 sqq. Ad verbum fere congruunt omnes quos dixi tractatus, excepto versu explanatorio falso: sroAAàg ¿tlcp&i/xovg xftvxag, quem pro ouavoiai de itàai apud Isaacum servato affert Tractatus de caesuris § 2. Integrior forma huius Tractatus de caesuris § 2, quae utebatur versu Homerico oitovoioi ds itaai ab Isaaco Monacho compilata est, forma mutilata a scriptore paragraphi 8 Anecd. Chisian.; hanc paragraphum non recte emendavit Mangelsdorfius pag. 15 sq. Nam in Tractatu de caes. § 2, qui nobis praesto est, tq Lxr\ TQOxai'xrj ea caesura est, quae fit, quotiens in s e c u n d o pede pars orationis finitur cum trochaeo, reraqzrj rqoxahmj, quotiens idem fit in pede t e r t i o . Quamquam hanc doctrinam perversata esse nemo est quin intellegat, tamen cum et versus oìtivolai \ dè naai ad ZQizrjg Tqoxccinijg, et versus TQOJÌOV $rjl;e (pakayya | ad zeraqryg zqoxai%R^g explicationem in § 2 traditam quadrent, errores illos non corrigendos esse censeo. Ad duo igitur fontes tractatus de caesuris, de quibus egi, redeunt, quorum fontium alter quattuor, alter quinque

—

52

—

caesuras comprehendebat. Hos quoque fontes ex vetustissima doctrina apud Marium Victorinum et Diomedem servata derivatos esse supra pag. 50 vidimus.

F a c e r e non possum quin hoc loco s i n g u l a r e s g r a t i a s agam O u i l e l m o S t u d e m u n d , p r a e c e p t o r i meo c a r i s s i m o s t u d i o r u m q u e meorum r e c t o r i fid e l i s s i m o , cuius b e n e f i c i i s in me c o n l a t i s in perp e t u u m sum d e y i n c t u s .

DE SCHOLIIS HOMERICIS AD REM METRICAM PERTINENTIBUS. Al) SUMMOS IN PHILOSOPHIA HONORES AB AMPLISSIMO

PHILOSOPHORUM ORDINE ACADEMIAE WILHELMAE ARGENTINENSIS RITE IMPETRANDOS SCHIPS1T

GEORGIUS R A U S C H E R ALSATA.

ARGENTORATI APUD (JAROLUM I. TRUEBNER. MDCCCLXXXVI.

X ostquam scriptorum de re metrica Graecorum libri ex bibliothecarum latebris conquisiti et maximam partem publici iuris facti sunt, operae pretium esse videtur accurate omnia illa conquirere metricae doctrinae fragmenta, quae in vastis scholiorum ad poetas Graecos adscriptorum corporibus delitescunt. Atque cum grammaticorum Graecorum opera ab Homericorum carminum interpretatione et emendatione initium ceperit et uberrimi salubris doctrinae thesauri in Homericis scholiis insint, inprimis id mihi videtur examinandum esse, quae Homericis scholiis sint interspersae reliquiae doctrinae metricae, quibus grammaticis singulae reliquiae tribuendae esse videantur, quatenus consentant reliquiae metrici argumenti ab Homeri scholiastis traditae cum eis, qui publici iuris facti sunt, libellis scriptorum de re metrica Graecorum. Hoc, quod ego auctore G u i l e l m o S t u d e m u n d praeceptore mihi carissimo in scholiis Homericis impendi, studium, ut expiscarer pietrici argumenti fragmenta, magnopere adiutabatur doctissimis illis quaestionibus commentationibusque, quibus hoc potissimum saeculo philologi scholiorum Homericorum fontes aperire et summorum grammaticorum commentarios Homericos restituere conati sunt. Sed quoniam longe plurima scholia Homerica sine auctoris nomine in eis, quibus hodie nobis uti licet, codicibus Homericis tradita sunt, id inprimis appetendum est, ut argumenti et loquendi usus singulorum grammaticorum ratione habita ea fragmenta, quae simillima vel saltem similia sunt, eidem vindicentur auctori. Cum vero ei homines docti, qui scholiorum Homericorum corpora resuendi et singulis auctoribus sua fragmenta reddendi mu nus susceperunt, plerique ea frustula, quae metrici argumenti sunt, minore cum cura et sollicitudine respexerint, mirum non est, quod mihi contigit, ut aliquot metrici argu5*

4

-

[56J

-

menti scholia Homérica primus certis attribuere possem auctoribus ; nam ubi de re metrica agitur, admodum restricto numero sollemnium artis vocabulorum solent uti singuli auctores et facile plerumque ex hoc sollemni loquendi usu cognoscitur, quae scholia metrica ad eundem redeant auctorem. Difficilius est ad decernendum, quae scholia ad rem metricam proprie dictam, quae ad prosodiacam doctrinam pertineant. Collegi igitur ex scholiorum in Iliadem et in Odysseam conditorum corporibus non tantum ea, in quibuB metricae quaestiones tanguntur, sed etiam omnia ea, in quibus aliquo modo de rebus prosodiacis agitur. Haec autem, quae posteriore loco commemoravi, tam arte magnam partem cohaerent cum quaestionibus de verborum accentibus, ut saepissime prosodiacae doctrinae mentio in scholiis ideo tantum fiat, ut, cur hie vel ille accentus vocabulo alicui impositus sit, appareat, neque quidquam cum re metrica commune habent eiusmodi scholia. Itaque, ne nimis absona cum scholiis ad rem metricam pertinentibus in hac commentatione consociarem, delectus mihi faciendus erat ex eis, quas congesseram, copiis. Continui igitur operam meam intra ea scholia, in quibus disertis verbis rov fiérgov vel certi alicuius versuum generis vel pedum metricorum similiumve rerum mentio fit, et ea scholia, in quibus res metrica proprie dieta non tangitur quidem, tamen eiusmodi res prosodiacae tractantur, quae a re metrica aut omnino non divelli possunt aut difficulter. Omisi in hoc libello Eustathii commentarios Homéricos; hi enim peculiari indigent disquisitione. Excerpsi autem, quantum fieri poterat, diligentissime Homericorum scholiorum corpora ab Immanuele Bekker et a Guilelmo Dindorf curata. Ea, quae Ernestus Maass nuperrime de scholiis Homericis scripsit, nondum inspicere potui. Praeterea in censum vocavi Curtii Wachsmuth libellum de C r a t e t e Mallota (Lipsiae 1860); A r i s t a r c h i et D i d y m i fragmenta secundum librum Arthuri Ludwich 'Aristarchs Homerische Textkritik nach den Fragmenten des Didy-

-

[57]

-

5

mos' (2 voll. Lipsiae 1884—1885); D i d y m i G h a l c e n t e r i fragmenta, ed. Mauricius Schmidt (Lipsiae 1854); D i o n y s i i T h r a c i s Artem grammaticam ed. Gustavus Uhlig (Lipsiae 1883); H.Planeri libellum de T y r a n n i o n e grammatico (Berolini 1852); T r y p h o n i s grammatici Alexandrini fragmenta, collegit et disposuit A. von Yelsen (Berolini 1853) ; A r i s t o n i c i 7teql arj/ueícov ^IXiádog reliquias, ed. Ludovicus Friedlaender (Gottingae 1853); A r i s t o n i c i izegi ai¡[isí(ov 3 Odvaaeiag reliquias, ed. Otto Carnuth (Lipsiae 1869); Nic a n o r is 7teQÍ 'lhaxr¡g a r i y ^ g reliquias, ed. Ludovicus Priedlaender (Begimontii 1850); N i c a n o r i s TZEQÌ 5Oövaacianos OTiy/ur¡s reliquias, ed. Otto Carnuth (Berolini 1875); H e r o d i a n i technici reliquias, collegit disposuit emendavit explicavit Augustus Lentz (2 voll. Lipsiae 1867—1870). His igitur adiumentis usus scholia Homérica metrici argumenti in duos digessi libros, quorum priore continentur omnia ea scholia, quae aut confidenter aut probabiliter certo alicui scriptori antiquo vindicari posse videbantur; posteriore ea, quae anonymis invitus grammaticis assignavi. Ex eis grammaticis, quorum nomina scholiis metrici argumenti praescribere licet, maximam fragmentorum metricorum messem suppeditavit mihi Aristonicus, Augusti aequalis, proximum locum tenet Nicanor, Hadriani aetatis grammaticus, ceteri longiore ab his distant spatio, si non tam numerum fragmentorum metrici argumenti respexeris quam pretium; sane plurimorum, veluti Herodiani, scholia metri quidem mentionem faciunt, sed tamquam secundario loco, ut scilicet res grammatici argumenti decidantur metri aliqua ratione habita. Recepì autem in collectionem meam omnia fragmenta, in quibus quam vis obiter Sia TO ¡xírqov vel similis aliqua locutio legitur.

6

-

[58]

LIBER

-

PR10R.

CAPUT

I.

D E C R A T E T E MALLOTA. Cratetem Mallotam Pergamenorum grammaticorum principem ac signiferum, Aristarchi aequalem, non plus sexagies ter in scholiis Homericis excitari constat, quorum locorum plurimi ideo in memoriam revocantur, quia Aristarchei Cratetis opinationes inopugnabant. E x Cratetis diorthosi Iliadis et Odysseae hoc unum tantum profluxit scholion ad rem metricam pertinens, quod Wachsmuthius in eam, quam curavit, fragmentorum collectionem recepit: i 60 noìXol

S'affi

fxaaxtjg

"/MTrjyóqovv

tov

axo-rcov yctQ fjyovvxai acp

è'/.aOTrjg vrpg,

dè xà ¡iovXexai o/eóòv

àdvvaxov

l'aovg log mio

iuO-avà

"Ompog

TteLÒv (.lèv tÒ

wv elg

eraÌQoi) èaxi

-/.ai

/utjxe jtXèovag ./.irjxe ¿Xdxxovg

ctìX

itXaO(iacu

(vrtòg èvv.vrjf/ideg

¿mid-àvov,

eìvai.

ijiòourpiovra

(favai ehielv

eivai

dio

àicohoXócag dia

xò

tftòo[xrf/,ovza ¡.trf/Àxi eivai

Tiòv axqaxuoxiòv

7iXr\Qr> ir

fxaoTftt

àno/iXeìv,

tot e e f òvófxaxog

y.aXùv

Xe'movxag

àvay/.aiiog

Xmov

¿¡.ttgioev

dè '¿S elg r/MOT^v vavv

elg èqhai.

jiXOL«j. jcavxag xàg

àio'

*ai

uéx QOV. ÓOJ-

dey.a yàg veidv oùaióv /.al ànolo^téviov evie ex /cXeióvotv,

ovriog. ot]f.ictvai.

o'i fjido^'AovTa

7couycr/.òv

yjyìj

o XQarrjg

fiiàg

veòg ctitàvziov

àvrjq^ad-ai

TOV èmxayfiaxog.

Xóei dè

„aficuXovio

ZiolXog.

oxe ~mì

vavg

I I . Q. =

s£

dvo, el're ex iov

aqi&fiòv

yctQ

tf.iei.lov

evQiòv TOV g t'ffjjg.

èvè-

Wachamuth

p. 49. Brevius est scholion codicis B : ofì' ¿?coXiuXóxag ¡iovXrj arjfiàvai. vteCòv ovv xò (favai „àmóXovro ói o/?'" y.ai ayeóòv advmxov einsiv 7coirjxr/Mg dia xò ¡.itxQov.

xùi

Cum quo fragmento nescio an consociandum sit hoc, quod sequitur, quamquam dubito an potius Aristonico tribuendum sit:

-

7

[59]

Z 2 3 6 (xQvaea xaÀxetW, ey-avófifioi) èwéa

flocdv

/x/Mkvzui

òt

èweaftoiiov

v N ò TOV fiéxQov

eìrteìv

de/ia-

fiouov. A . D . L .

Fortasse hue spectant etiam ea, quae p. 56 § 2 composui, scholia.

CAPUT I I . DE ARISTARCHO E T

DIDYMO.

Aristarchum et Didymum fere invitus coniunctos tractavi, quoniam hie, quamvis plus centum annis post Aristarchum floruerit,

in libro nsql

Tìjg '^iQiaraqyeiov

òioq9-waeiog

accu-

ratissime solet Aristarchi vestigia sequi eiusque verba servare. Usus autem est Didymus codicibus duarum, quas Aristarchus curaverat, editionum Homeri necnon eiusdem ovyyQafjfiaoiv et v7io/Livrj[.iaiaXog xai ¿Ttrjviqg) IdQÌataQxoe xeivov 'Icr/Mg. A. = Ludwich I p. 388; Schmidt p. 156. 1 c II 648 (ij rjdtj) xai neivov (svi XQctTCfnj va^iivtj) est Ttl^Qovg x.ai -/.elvov at ^Aqtaxaqxov. A. = Ludwich I p. 413; Schmidt p. 160. l d r 402 (ei Tie T O t ) mì xeZ\h (q>ii.og (leqoizoiv àv&QCJ7110V) IdQÌaTctQxo? [itrà xov « '/.ai xeìfbi. A. = Ludwich I p. 240; Schmidt p. 125. 1 e M 348 {si de aq>iv) /.ai xeifh (novog xai veixog OQCOQEv) ex 7tXriQ0vg xov avvSea/xov x a t xci&i. A. = Ludwich I p. 345; Schmidt p. 146. l f 0 45 (avraq tot) xai (syw 7iaQa[ivfh]Gaifivv) yuai yieivip' ex TtkrjQoug IdQiaxagxog xòv x a i evvdeGfxov. A. == Ludwich I p. 385. 1« 0 179 (fytdXei) '/.ai xetvog (svavxipiov itoke/ii^utv) ex 7thqqovg xòv avvóeofiov idqiaxaQxog. A. [TO] xaxetvog ex itXrjQOvg [id est xat neìvog]' o xai ò Zrjvóàorog yqatpei. V. = Ludwich I p. 389. l h O 62 (ij «V ófiwg) /.ai xéid-ev (èXevoerai, y fxiv tqv^ei)

-

[61]

-

9

f x Tihqqovç TOV y.ai avvôeofiov ^QÎOTCCQXOÇ. A. Alii v.axei&ev. = Ludwich I p. 459; Schmidt p. 170. 11 a 260 ((¡>%£TO yàç) v.al "MICE (&orjç inl VTJOÇ 3Odvoaevç) ovTcaç ¿x NXIQQOVG ô V.AI ovvdeofiog. M. = Ludwich I p. 514. l

k

o 181

(tw

x î V TOI)

xai

XEÏ&I

(&E(îi wç EVXEROQIFIRJV)

è-A. 7tlrjQovç ô '/.ai avvâeofioç. H. = Ludwich I p. 612. 1 1 a 150 {jLivrpxriQaç) mai xeïvov, (enei ze ¡xiXa&QOv V7TÊX&RJ)

x a i . H. = Ludwich I p. 623. 2 J 117 {àfiX^ra Ttreçoevra,) peXaivéïov (tQfi oôvvâcov) ovrioç ôià TOV ê [i. e. fiekaivéwv] dià TO (IÎTQOV. A. = Ludwich I p. 243. E x hoc scholio apparet etiam ¡xeXaivacov lectionem cîrcumlatam esse, quae ipsa exstat in Iliadis codicibus CDEGHLMNO et apud Apollon. Soph. p. 2, 26: ctfiXijTcc aita% ¿¿(yrpai t) XéÇiç ' àfiXrjTa 7TTeqésvra fieXaivâtov tçfi oâvvaiov, ovTtoze aXXoTe (3efthj[itvov, xcuvov • r] noXv(iXr\Ta. olov TtoXXovç TTXTÎQTJÇ Ô

PEFIXRFMTCT.

Nec tamen ad metrum quadrat forma [xeXaivâiov, quoniam vocales ctïu non aeque atque ëw synizesi contrahi possunt. 3 / 9 2 OJQVVT ctQ evvri it, a, T, docuerit, vide in Choerobosci Exegesi in H e phaestionis Enchiridion p. 53 (ed. Hoerschelmann adsumpto operis socio Guile]mo Studemund in Anecdotorum Variorum volumine I, 1886).

7

Ö 3 7 8 (yifti\aei)

^QiGzaQXOQ

[631 jcqotpavivxe

') TiQocpavévve

cekevraiav, et.

taci

laykag O7cóviov

VLegavvc-i ( © 1 Gag

TC Qocpave

rijv

¿•/.rccoeiog rov

icioMuoto

yetfivQitg)

455)

Zrjvódotog

YRFTIQOEI

avaxéXKuìv

(¿và

cog

7cXr/yérre óv'r/Mg " ó óè

11

-

idojv

óè a/.Qatov

viovg

de rò roiov-co

èg ÒOVTCOV

nago^vróviog

cnuivciov,

7rgoq>EQÓ^ievog ¡.IET

JWQIOV[,

¿>g %b

(Pind. Ol. I 89).Y]

HctQÙ rt\5 noiT/cij.

A. =

Ludwich

I

p. 291 sq., I I p. 127; Schmidt p. 134. Si Aristarchi lectionem (7ZQ0aveiaag Didymus probavit, sed dorice syllabam ag correptam censet et (teste scholio codicis V) exemplo ex Pindaro deprompto hanc correptionem illustrai. Deniquc aliquo modo ad rem metricam haec quoque, quae ultimo loco pono, scholia pertinent: 8

')• 2 5 1 jcaiaaxe,

Zrjvóòorog

(cog % ò §eivog

71 aiaatov

elnev,

ov /.a/.wg.

èviojcr)

ol.cn

H.Q. =

cpLXoioiv)

Ludwich

I

p. 570; Schmidt p. 198, ubi secundum Schmidtium aut ov delendum aut pro /.ay.tòg non secus atque tp 310 v.aXiòg scribendum est. Codex Q aliud scholii fragmentum ad # 2 5 1 servavit: èvneXios ói.à TO UIZQOV. Didymum fere haec scripsisse suspicor: 7caiaaze Zrjvóóozog

' (ovzcog

^qiozaqyog)

7caiacctov,

ov

èvreXwg

óià

TO UÌTQOV, ó

(óè)

/.aXtòg,

quo scholio exprimitur Didymum Zenodoti lectioni naiaaxov Aristarcheam Ttalaatt, quae èvxeXiog, i. e. cum e finali pronuntiato vocabulo 7ta/iv

dia

rò

nXrjd-vvxr/òv xai

ó

„rjviç v.ai

(eiiQVfitTionov) wç

nì[viv de

i n i réXovç

rôiv

wv

-/.al

rrp>

ixreivea-d-ai ov

'

n i n n i

oeorj/iieiojfitviov,

Xóyov

TvqawLojv

%ai

èÇvvei

èni(peQO/uévrjç

vneoraXfitvojv

èxreivei

nóXtv

x a ì rtjv

neçi

rjvïv rjviv

Tvqavvuov

ftçaxeîaç

vai%i,

rò

flovv)

àviyvio

dwaei

e'&oç,

"/.ai

Xéyovai

ori

aïS-e

ovv

qs^co

òvaXoyov.)

¿uaxçâg

'/.oivòv

rov

rò

dijXov perà

èyò

'Oçoâvdov

eìvai

• -/ai

ò^eìa

dè

( i v o i d'av ó rov

Xtyio

deôajxapev.

dia

xo

^xcaraç" (Z 94) • fxâvxiç xat fiâvrïv.

xâya

fiéxçov, '/.ai

ovyi

yàq

A. =

nóXtg

Planer

p. 15. 16. 2

i l

542

(^iqîoxaqyoç navv.)

6 Ss

avrò

vtv/.irp>) ano

Tvqawuov

ovvrjXeìcfi&at.

òfioiiog

eïqvxo.)

eiqvro

(Sivjijoi

réXovg

x^v

nqoneqianq,

(dvvarai

x etevywro

exrerao&ai. •/.ai

(oç rqixrjv

ijvvxo

ovzioç

tv. rov

dè rò

eiqvro

,,-9-owç

¿¡-wvfiev

'/.ai

A. = Planer p. 23.

') Aliter Planer p. 9.

re

v.ai

oj;éiav

dé oï hti

oì) vyiwg

e Iqvexo

vli&èv ijvvzo rov

o&iveï

noieï,

ano l'qyov" ei'Xvro

ódorog ygagiei 'HqctaXeÌh [i. e. HQayiXstrj], "mi adergov tcotwv *ai ov% 'OfirjQixov to axijfia' aixo yaQ TovtHQayik{jos eiTte. V . 2a(it] re] r^v 2apov 2àfirjv xaÀel. B. =

Carnuth

¿671

Sóftotó tc] ori rrjv 2ó(itjv 2a(iov ehrev. B . E . T . — Carnuth p. 52. ò 845 Safioio] ori rr\v 2a[iìp> 2à(iov Xéyei. H . = Carnuth p. 54. t

24

dovULyiov re 2afitj T C ] TÌJV 2afitp> èv aXXoig 2a/iov Xéyst• ,,oi' TB Zcmvv&ov e%ov ij el'gjjilev, èv ìxXXoig Ss ovveozaXfiévtog ,"Yfo) svi olxia vatiov" (H221). vvv Sè xaXovvzai "YXai nXrjd-vvzixiòg. A . = Friedlaender p. 70. 7 b E 708 {og $ èv) "YXrj (vaiea-/,e /xéya nXovzoio ¿iefiijXwg) ori Zrjvódozog yqàffei "YSrj. sazi Sè zqg ylvòlag f] "YSy, 6 Ss àvi}Q Bouozóg, '/.al YAÓ/ÌÌ] Bouoziag fj "YXrj. xal ozi ovzio avveazaXfiéviog Xsyezai fj nóXtg, sxzèzazai Sè èv zip xazaXóyy (B 500) Sia ¡.ISZQOV. A . = Friedlaender p. 113. Eodem ex fonte, ex quo scholion Veneti A , profluxit hoc quoque, quod codex B ad eundem versum adscriptum habet, scholion : zò "YXrj svzav&a nèv ovozéXXei, èv Sè zrp xazaXóyqt zeivei „-ijfT "YXrpr "mi Ilezeùiva" (B 500). ' ) verba l'va — AC'ÌEWÌ seclusit Friedlaender.

sx-

24

-

[76]

-

7 C i f 221

(ox.vT0T0fii0v o% aqiorog,) "Yh; (evt om'a valiijv) OTL ivravS-a avvearalfievug, ¿v de NO xar«Aoyy ( B 500) syiTerafisvatg "Yhrp> v.ai Ilereajva". A. = Priedlaender P-131- 1 ) 8 P 218 (QOQY.VV re) Xgopiov (re XAI "Evvofiov olwviazrp>) on rov ev Tqi dtaxSofiqi (B 858) Xqofiiv elQrjfievov vvv Xqo[iiov eigrjxe dia TO (ISTQOV. 6 de diovvoiog, ei Tig trjcoitj, cptjoi, TCOTEQOV 7zaQanenott]TAT, UTtoifiev av TOV XQO/.UOV ' evloyov yaq exei TO ovofia TCQCJTOV (Lehrs addit: eigrj/ievov vyiig eivai). = Friedlaender p. 276. 9" B 4 (TifiT^arj, oXiarj de) nokiag (enl vrjvalv OTL Zrjvodozog ygatpei TtoXvg. A. = Friedlaender p. 56. 9 b -A 559

(Ttfii^aijg, oktoyg de) itokeag (e-rti vtjvaiv L^jjatw»') ZrjvSdorog nolvg (codices rtoXelg). L.Y. = Friedlaender p. 55. Eundem auctorem horum duorum scholiorum esse verisimillimum est; itaque falsus esse videtur Ludwichius, cum (I p. 200. 202) id quod ad A 559 adscriptum est scholion Didymo, illud, quod ad B 4 pertinet, Aristonico attribueret. Ceterum scholion ad £ 4 adscriptum codex A continuat his verbis non ab ipso Aristonico scriptis: fiova de Ta elg vg fiovoyevrj dvvatai Ttaga rijv exvaaiv i] ffvffroXrjv evixa nai TCIa'¡SvvrvMt ylveoScu, olov ftdrgvg nal ¡¡¿rgvg. 10 tt O 262 (xojQy evt ngoakel,) fp&avei (de te \ml rov ayovra) 1/tgioTCtgxog £§tTEive TO a dia TO fiergov 'Zrjvodoxog ,,v TtytSf ,','Ydp In" - 0» o A'iug ix trj$ Av&iug to «axog ficrenifinero.

—

[77]

—

25

1 0 b / 506 (iroklov VTceyiTrQotbtei,) (pd-ávet (dé TS naaav 1 > T \ S7t aiav) OTI Zr¡vódoTog yqácpei „cp&avéei'\ A. = Ludwich I p. 307; contra Priedlaender p. 165: ¿xtazéov TO cpd-ávu día xo fiézQOV. (r¡ dé ói7ikr¡ 7tEQieari.yfi¿vr¡,) orí Zr¡vódoTog yqáq>ei ,,g ipevóog áipevór¡g. elza c| avrov yqáq>ovoi (xtaórr^og S7t¿qqr¡/Lta áfiS7tú¡e, úg aipevdcüg, •mi ¿v 'iwvim} SiaXvaet áfienéiog, log axpevSéwg. '/.ai énei rqeíg (¡qa%zlai aXXs7táXXr¡Xoi ov avvíaxavTai, T$ Si7tXaoiaoft(jí TOV (i -ml avri7taqa%wq^au TOV a xai e yíverai sufianéiog. B . H . Q. Vind. 133. TA%T(og, AFTA Tdias èv zoig izQ07caQ0^vz6v0ig yiai i'xovai 7CQ0 xéXovg zrjv ei òicpd-oyyov alzò TtazaQi&fteì, xat xovxo avrò rò 'OfitjQiuòv Ttaqtnid^jOi, v.ai akXaxov Xtyet xfjv ei £%eiv avrò (paveqòig naì ènicpéqu bri vtai Qeama ò^vxóviog Myex ai.

A. = Lentz II p. 34. 2 b B 731 (zwv av&' fjyuadipi) ovxcog ixvaxèov dia TÒ fiéxqov TO

y

u4g TO

5 h X 324 (f¡ye fiév,) ovâ* ànóvrfto' (TCÙQOÇ âè fiiv^'AqTefiiç «tra) ovâ* ¿7IlóvaTO. avaxéXXexai âè âià TO fié T gov. B. 6 E 203 (âvâQwv eiXofiéviov, elca&ÔTeg eâfievai) aârp> NiMaç âià âvo â yqátpei âià rò fiêrqov éfioiwg xo> „xvov èââeég" (aiqe9"^aerai, wç „ßovxoXs stcíÍ o vze xaxfjï" (y 227), ,,r¡ où fitpvy ore % èxqtfiw" (O 18). ovrwç ôè '/.ai èv TOÏÇ e§ijg „ « ôeiXt, ov fièv aoí ye" {A 452). A. = Lentz I I p. 76. Hoc scholion ex Nicànore et Herodiano consutum esse perspexit Ludwichius I p. 331 ; conf. schol. Yen. A ad F 201. 17 a II 41

{ai xe /.te aoi) Xéftoio)

ïonovreç

(anoayfiivxai

7to~

ó y-4oxafai)vÍTt¡G /.ara ¿%òg ¿Xeverai ^ntQonevftv" 400). P. Pro hoc, quod codicibus traditum est, scholio Lentzius (II p. 145) ex scholio ad A 192 adscripto haec in contextum scholii ad £ 33 pertinentis recepii: qilaroXij èytvexo ij fierafioX^ èyxXioetog ¿>g y.ai ini rov „ènei ìxq ney àfteiìperai tq'/og òdovriov" ( / 409) jtoti ,,oq>qa xai aXXog nru)%òg aXeverai rj7ieqoneveiv'ì (£ 400). 26 b & 18

(ei S' aye nstq^oaa^e, &eol, iva) eì'óere (ndvreg) big Xéysxe. rj ovoroXàg tuèv rà rotavra naqaXtjnrtov, tj èvaXXayàg èy/Aiotùtv, wg rò ,,o&' ijóéi Xé£erai vnvqt" (J 131)" ,,oq>Q e$ naoai eider àì^ovovoal,, (2ó2b Seruianijn . . . . s'xeiv) refert. Denique etiam eius legandi speciei, quae sub finem huius paragraphi scripta est, verba cum Iustiniani textu optime consentiunt, aliena sunt a Gaio. Ita enim se excipiunt: lust.: ex cognatis tneis qui nunc sunt si quis filiam meant uxorem duxerit, ei heres meus illam rem dato. P a r . : hi TWV VVV OVTIOV ¡.IOL avyyeviov sav ng zrjv ¿/¿¿¡v •9-vyarega Xaßy TVQOQ ya/xov, Xaf.ißav8Tio 7taqa tov ¿fiov y.XrjQovofiov rode TO 7tqay(ia. G . : ex cognatis nteis qui nunc sunt qui primus ad funus nieum venerit, ei X milia heres meus dato. 8) lust. I I 23, 2: . . . . opus esse, ut aliquis testamento heres instituatur .. . . Par. ibid.: . . . . TOV directvts F.V TIJ Dta^ijxij f.ievov yltjQ0v6ft0v . . . .

recto

iure

yqacpo-

G. I I 248: . . . . ut aliquis heres recto iure instituatur . . . . Cum verborum ordo hie notandus est — in Iustinianis enim Institutionibus et in Paraphrasi verba recto iure inter aliquis et heres inseruntur, apud Gaium leguntur post Acres

12

-

[124]

-

— tum verbo testamento, quod Paraphrastae cum Iustiniano commune est, caret Gaius. At dixerit quispiam discrepare a graeci sermonis consuetudine yga EÍQR¡VR¡S óig TOV éviavrov rovrov TOV TQOTCOV. G . I I 1 0 1 : quae comitia bis in anno testamentis faciendis destinata erant. 12) P a r . ibid.: procinctus yaQ Xéyezai 6 ¿Cioa/xévog mal ¿Totfiog 7tQog uagára^tv. G . ibid.: procinctus est enim expeditm et armatus exercitus. 13) P a r . ibid.: avvéftaivé xtvag á &avÚTi¡) yiazaoxe&évrag adia&érovg reXevrav, OVTE yaQ calatis comitiis óierí&evro . . . . ovre procinctu TÍTX. G . I I 102: qui ñeque calatis comitiis ñeque in procinctu testamentum fecerat, is si súbita morte urgmbatur etc. 14) P a r . ibid: R¡y6qat,e rr¡v TOV fiéXXovrog TeXevrav TÍSQIovaíav Xéyojv nva Qyfiara rvniYM, a vvv 7ÍEQITTÓV sari Xtyeiv xai értedídov Xóyi¡t TI(ir¡(iarog eiy.ovfx.ov vovftfiov rq> dt.onorcr¡ rrjg 7teQtov0Íag. v.ai ¿Xéyero 6 ayoQÓCtov familiémptior YJXI Xoutov Ó (.téXXojv TeXevrav diexímov, TL otpeíXei So9"¡¡vai fiera Ti¡v avrov TeXevrr¡v. in

G . I I 1 0 4 : mancipat alicui dicis gratia familiam stiam; qua re his verbis familiae emptor utitur ; deinck

-

38

[150]

-

aere percutit librarti, idque aes dat testatori velut pretii loco; 103 et ob id ei manda bat testator, quid cuique post mortem suam dari veUet. 15) Par. II 13, pr.: ¿ìX ei f*èv ègtorixoi eloiv oi yeyqafifiévoi, elg TÒ rjfiiav Y¿verai FJ IZqoffav^rjaig, ei dè sùoi, elg TO èvaXoyovv. olov xqelg èveaz^aavó zig ylijqovófiovg zrjv &vyaztqa rt zov exyovov praetériton wrcakinav. eì fièv è^orriy.oi elaiv ol yeyqanfiévoi ydrjqovófioi, fj /¿èv dvyazyq ijyovv ó ixyovog piperai oiyuag, ol dè y oi egazixol xltjQovófioi ef ovy'dag" eì dè séoi, Xafifiavei zò àvaXoyovv, zovzsazi zqeìg ovfiuag, oaov ijfieAle Xafifiaveiv, eì'ye àdiafbezog èzeXevrijaev 6

7ZCtZ1Qq

. . . .

G. II124 : (sect) praeteritae istae personae scriptis heredibus in partem adcrescunt, si sui heredes sint, in virilem, si extranei, in dimidiam: id est si quis tres verbi gratia filios heredes instituerit et filìam praeterierit, filia accrescendo pro quarta parte fit heres, et ea ratione idem consequitur, quod ab intestato patre mortuo habitura esset; at si extranèos ille heredes instituerit et filiam praeterierit, filia adcrescendo ex dimidia parte fit heres. 16) Par. II 20, 2: avztj dè fj uindicatiiov SeOTtóztjv ¿¿colei ròv Xijyazaqiov afta ZFJ TOV ~/CkrtQovófxov aditimi. èXéyeto dè uindicatkov 7taqà zò 'uindieareo ¿ari dia rfjg in rem éxdix^oai zò nqaypa. G. II 194: ideo autem per vindicationem legatum appellatur, quia post aditam hereditatem statim ex iure Quiritium res legatarii fit; et si eam rem . . . . petat, vindicare debet, id est intendere suam rem ex iure Quiritium esse. 17) Par. ibid.: èzixiezo dè èvzev&ev T(TI XrjyazctQÌo) yuerà TOV xXr/qovófiov personalia ¿ycoyij.... G. II 204 : et ideo legatarius in personam agere debet. 18) Par. ibid.: '/.al èrrev&ev ófiolatg rjqfioKev fj ex testamento. G. Il 213: et ideo huius quoque legati nomine in personam actio est €quidquid heredem ex testamento dare facere oportef. 19) Par. ibid.: ¿pelei ov y.aXwg Tip /xrj orzi fieqr/M zAijqovòfjKj) %azà praeceptiona 'AazaXifinavb^iev. TO yàq eìnelv

-

[151J

-

39

quifiaiazl 'praecipito^, zovzéazi ' y.aze^aiqezov Xa/ißariro/, òrjXioTr/.óv sazi nqov7io~/.Eifiévov /xsqovg "/.Xrjqovofiiag, zovzéazi TCQÒQ zi[t ¡Asqei, wreq avzot VMZSXITZOV, ßovXo/.iai avzòv y.ai zóSs ì'%eiv sv s^aiqszi'). Gr. I I 217: sed nostri quidem pracceptores nulli alti co tnodo legavi posse putant, nisi ei qui aliqua ex parte heres scriptus esset; praecipere enim esse praecipuum sumere; quod tantum in eius persona- procedit qui aliqua ex parte heres institutus est, quod is extra portionem hereditatis praecipuum legatum habiturus sit. 20) Par. ibid.: ¿7zrjzéizo Ss •>] praeceptkov Sia zov familiae erciscundae. G. I I 219: item, nostri praeceptores quod ita legatum est nulla (alia) ratione putant posse consequi eum cui ita fuerit legatum, quam iudicio familiae erciscundae. 21) Par. 1122, pr. : 7ial erètti] ¿tezà zavza ò vó/nog 6 Furios, oaztg euce il-eìvai rivi Xyyazevsiv jceqaiztqio %i\iitiv vofiiOftaziov ¿IX evyeqwg ó zoiovtog nsqieyqaq>evo vófiog. sì yaq rig nevzaMayiXiuìv vo^iiatuazwv tywv 7tsqiovaiav s' Xrjyazaqioig èlrjyazsvosv ava a', ovóè z(T> vó/.to> nqoasxqovos xai r/vqio'teto 7ióXiv ò yXrjQOvófiog Sia zò /.itjSèv i'xeiv '/.¿(¡dog repudiateücjn zi\v yXi^qovo^iiav xal ovzcu rcóXiv avetqSTCOVzo ai Siad^xai. G. I I " 225 : itaque lata est lex Furia, qua, exceptis personis quibusdam, ceteris plus mille assibus legatorum nomine mortisve causa capere permissum non est. sed et haec lex non perfecit quod voluit; qui enim verbi gratia quinque milium aeris Patrimonium habebat, poterai quinque hominibus singulis millenos asses legando totum Patrimonium erogare. 22) Par. ibid.: àXH èzé&rj sv óevzéqa za§ei ó Vocónios vó(.iog, oaztg siizs fitjSsv TCXÌOV Xa/ißaveiv zòv Xrjyazaqiov zov •AXRJQOVÓFTOV' YMÌ avzòg Ss evavazqSTtzog. si yaq zig i'Mtzòv vofiiopaza i'yiov sveazrjaazó fie ^.X^govófiov v.aì swsvifAovza svvsa Xrffazaqioig sXyyazevaev ava tv vó^tia/na, ovSs zòv vófiov VTtsqsßaivs '¿ai rcaXiv sSiSov yióqav zfj repudiations • Si sv yàq v6f.ua¡¿a OVY. 1\vsi%sxo Ó /.Xrjqovófiog óXoYÀyqov xXrjqovofiiag wteiosX&sìv ßaqrj.

40

-

[152]

-

G. I I 226: ideo postea lata est lex Voconia, qua cautum est, ne cui plus legatorum nomine mortisve causa capere liceret quam heredes caperent . . . . sed tamen fere vitium simile nascebatur; nam, in multas legatariorum personas distributo patrimonio poterai (testator) adeo heredi minimum relinquere, ut non expediret heredi huius lucri gratta totius hereditatis onera sustinere. 23) Par. I I 23, 3: ó óé tavrrjv òe^apsvog èv pèv xoìg àqXctioraTOig xqóvoig àyoqaoxov taì-iv Ì7téixe . . . . xai 6 '/krjqovópog evòg vovppov xip> näaav iniitqaavjE %hqqovopiav •/.ai Tiveg erceqojTijffeig èyivovro pexa^v TOV ylrjqovópov :tal xov fideicomtmssariu, -mi èyévovto al èrceqioTijoEig 'emptae uenditae hereditatis'. èneqixrca yàq ò •/ì.tjqovópos TOV fìdeicommissdrion ovztog • 'ópoXoyéig, wfideicommissàrie,èàv cmaiZÌJ&ÀI TI vitò hereditariu creditoros Sidóvai poi TOVTO rjyovv xaì defendetiein pe "/.ai ntqmoiüv [tot TO avtvoyhijcov ; xai skeyev ò fideicommissdrios' 'ópokoya?. àvrtitsqwta de /¿ti 6 fideicommissdrios TOV "/Xrjqovópov ovxwg ' 'òpokoyeìg, ¿5 vXijqovófie, èàv CMAITRJARJG hereditdrion debitora Sidóvai POI TOVTO rjyovv nai ixyfuqeiv poi Tag àywyàg ¿JOTE dwy-dijvai pe procuratorio nmnine *tvijaai xavxag ; ' .... -/.ai skeyev ò "/Xrjqovópog' 'ópokoyitJ\ G. I I 252 : (olirti autem nec heredis loco erat nec legatarii), sed potius emptoris. tunc enim in usu erat ei cui restituebatur hereditas, nummo uno earn hereditatem dicis causa venire; et quae stipulationes (inter venditorem hereditatis et emptorem interponi solent, eaedem interponebantur) inter heredem et eum cui restituebatur hereditas, id est hoc modo: heres quidem stipulabatur ab eo cui restituebatur hereditas, ut quidquid hereditaria nomine condemnatus solvisset, sive quid alias bona fide dedisset, eo nomine indemnis esset, et omnino si quis cum eo hereditario nomine ageret, ut rede defenderetur; ille vero qui recipiebat hereditatem, invicem stipulabatur, ut si quid ex hereditate ad heredem pervenisset, id sibi restitueretur, ut etiam pateretur eum hereditaria^ actiones procuratorio aut cognitorio nomine exequi. 24) Par. I Y 6 , 15: condicere èoxl wxà xrjv àq%aiav

-

[153]

-

41

dialexzov zò TcaQctyyEihai ' nahxi yàq é e'xcuv dlxrjv 7cqóg riva ¡rctQijyyeiAev avzip, ozi èld-è zìjde zfj ijfUQt^, (óg dt'Mtaó¡.lEVOg (1ST iflOV. G. IV 18: condicere autem denuntiare est prisca lingua . . . . nam actor adversario dcnuntiabat, ut ad iudicem capiendum die XXX adesset. 25) Par. II 23, 1 : ovvéftaive JcoXXa/ug CP(0fiai0v ZEXEVZSV i'xovza avyyeveìg peregrinus, olg ovóè y.XJ]QOvofiiav ovdè hrr yaza %axaXip.TcavEiv è^rjv Sia zò diatpóqov 7ioXizEiag elvai. ¿'¿atei . . . . G. II 284. 285 : erant etiam alme differentiae, quae nunc non sunt, ut ecce peregrini poterant fìdeicotnmissa capere; et fere haec fuit origo fìdeiconimissorum. 26) Par. Ili 12, pr.: èyivezo òevzéqa TtqooéXevoig vii avziuv aìzovvThiv, ¿lare avzoìg è^ovaiav elvai, %va è£ avziov 7iQo^akXea&ai zòv ¿(peiXovza ÒLanióXr^aaL zrjv 7C£Qiovaiav ¿"/eiQozóvovv aùziov iva, oazig ¿Xtyezo juayiazgog. G. Ili 79: postea iubet convenire creditores et ex eo numero magistrum creari, id est eum per quem bona veneant. 27) Par. IY 6, 13: praeiudicium Ss ¿ozi xiitog arto ìvzevriiovog /^óvrjg avyM.ip.evog. G. IV 44 : certe intentio aliquando sola invenitur, sicut in praeittdicialibus formulis. 28) Par. IV 15, 7: àfiékei /.al ó TTQOÌZIOQ, fjvi-Mx è.didov avzoìg za ìvzèqòiytxa, ftéarj ¿xtXQijTO àfxikia . . . ènl yàq zov uti possidetis eXeye zavra zà Qrjpaza • uti possidetis, quominus possideatis, uim fieri ueto . . . . ETCÌ òè zov utrubi zovzoig •/A%(>r[CAI, TÓÌS FRQFIAOIV utrubi uestrum seruus Ule quo de agitur maiore parte huius anni fuerit, quominus is eum ducat, uim fieri ueto. G. IV 160: quippe praetor pari sermone cum utroque loquitur, nam summa conceptio eorum interdictorum haec est: 'uti nunc possidetis, quominus ita possideatis, vim fieri veto''; item alterius: 'utrubi hie homo de quo agitur [apud quem] maiore parte huius anni fuit, quominus is mm ducat, vim fieri veto'.

42

-

[154]

-

29) Par. I Y 10, 2: -/.al rrjv ftèv Ivtevriwva . . . . hxfißavei ctTtb rov ôeanoTov, elç eavròv ôè fieraoTQtcpet r^V xOV-

defivaziutva. G. IY 86: qui aidem alieno nomine agit, intentionem quidam ex persona domini sumit, condemnationem autem in suam personam convertit. II. 1) Par. 1 2 , 7 : •/.are^aiçerov ôè TO vofio&eréïv ôeôw/MGi, T(î» praetori r urbânoj yial r praétori rot pcregrinoj G. I 6 : sed amplissimum im est in edietis duorum praetorum, urbani et peregrini. 2) Par. I 5, 4: l'onv, OJÇ eiTtov, cpvor/.rj ôeo-rcoteia VMI twofÂOç deoTtoreia. -/.ai f j ftèv (pvamrj Xêyecai in bonis xal & âeOTcôrrjç ßovitaqiog, tf ôè twofioç Xéyerai ex iure Quiritium. G. I 54: eeterum cum apud cives Romanos duplex sit dominium (nam vol in bonis vel ex iure Quiritium vel ex utroque iure euiusque servus esse intdlegitur),. . . . 3) Par. ibid.: el ôé ttç ¿fMporsQaç «rjjc rag òionoreiaq, ¿Ityero pleno iure dominus. G. II 4t: . . . pleno iure incipit, id est et in bonis et ex iure Quiritium tua res esse . . . . 4) Par. I 20, pr.: og (sc. STtitQOJtog) ex rov vo/ioitérov rov évçôvroç Xéyeiai Atilianós. G. I 185: . . . . qui Atilianus tutor vocatur. III. 1) Par. III 15, 1 : alla to piv spondes? spondeo ov fiera(fçâterai ellrjviori. G. III 93 : sed haec quidem verborum obligatio 'dari spondes? spondeo1 propria civium Romanorum est. Apud Iustinianum haec quidem non leguntur, attamen de Gaio cogitandi nécessitas nobis minime imponitur; nam quamquam sollemnitas obligationis verborum typicorum, quae Iustinianus e Gaio in hanc paragraphum transtulit, Leoniana, ut ipse infra dicit, constitutione sublata iam erat,

-

[155]

-

43

tarnen, si latina vel graeca lingua stipulatio concipiebatur, etiam tunc temporis et cetera verba (promitto = ó/joloyiò, fide promitto = ¿darei y.eXevio, dabo = òióoio, facìam — noi^aio) et verbum spondeo forensis sermonis maxime in usu fuisse cum ex sequentibus titulis Iustinianarum Institutionum facile intellege8, in quibus spondeo quavis in paragrapho saepius occurrit, tum ex I I I 20, 7, ubi expressis » verbis dicitur: graece fideiussor plerumque ita accipitur: r f j èfifj Quae cum vix negari posse arbitrer, id 7tiaxet y.eXeiio ATX. quoque persuasum habeo, ex vetere usu una cum iis verbis ctiam consuetudinem verbi spondeo graece non reddendi ad Iustiniani tempora propagatam esse. Quapropter si contendemu8 Paraphrastae ex sui temporis usu forensi satis notum fuisse verbum spondeo nonnisi latine dici solere ideoque, cum (secundum consuetudinem suam verba latinis litteris in Paraphrasin translata postea graecis, quae responderent, vociibulis intcrprctandi) cetera verba sollemnia graece redderot, hoc unum non redderet, ex ipsa rei natura sequi, ut causam, cur hoc uno in vocabulo a consuetudine recederei, expressis verbis commemoraret, a vero non aberrabimus. Accedit, quod ordo illorum verborum sollemnium alius apud Gaium est, alius in Iustinianis Institutionibus et in Paraphrasi: in his cnim verba dàbis? dabo quinto loco leguntur, apud illum secundo. 2) Miror quod ctiam libri I I I titulo X X I tamquam exemplo eiusmodi consensionis uti voluit Ferrinius: in quo nihil quod inter Paraphrasten et Gaium commune esset de(litteris prehendi nisi quod apud utrumque litteris obligatio èvo%i']) exstat, cum in Institutionibus scriptura obligatio legatur. Sed cum vocabulum litteris (obligatio) linguae forensi aptius et usitatius esset, facile fieri potuit, ut consulto Paraphrastes latinum textum emendaret; cum praesertim alibi ipsi huius Institutionum partis compositori vocabulum litteris in usu fuerit: cf. I I I 13, 2: Harum (se. obligationum) aeque quattuor species sunt: aut cnim re contràhuntur aut verbis aut litteris aut consensu. Fortasse eo potissimum nomine consentire Gaium et

44

-

[156]

-

Paraphrasten ratus est Ferriiiius, quod ea, quae de litterarum obligatione dicuntur, uterque exemplis illustrât: 6 . I I I 129 veluti si id quod tu ex emptionis causa aut conductionis aut societatis mihi débeas, id expensum tibi tulero; Par. I I I 21 : ei yâq tig èxçewdTei (tot i'Mxrbv vofiioficeca arto ctyoqaaiag ij ¡uio&cuaecoç tj davelo/ActToç rj ineQWTrjaeioç,. tjßovKofirjv di TovTov v7tev&vvov iroirjoai rfj litteris èvo%ij, ctvayxr] rp> TV7iLY.cc Myeiv yuxi yoatpeiv za ^fiaza Iustinianus eo

de quo agitur loco nihil simile habet. Sed duo ilia exempla si inter se comparaveris, nihil in iis commune esse cognosces nisi verba emptionis causa aut conductionis (ccyoQaoiaç

T) jwtff^waewg), pro Gai vero vocabulo societas, cuius loco in graeco textu xoiviavia erat exspectandum, duo alia verba (dóveiafia et èneQwrrjOtç) leguntur ; quamquam ex posteriore titulo elucet usitatum fuisse Paraphrastae hoc verborum in conexu vocabulum •A.oivwviav (èv rfj àyoqaaiq xaì Ttçâaei •/xti /.uad-waei xaì xoivioviç '/.al èvrokfj). — Ne que magis

id verisimile esse existimo, si re vera haec ex Qaio hauriret Paraphrastes, futurum fuisse, ut divisionem, quam ille (III 128) in nominibus transcriptions facit (a re in personam vel a persona in personam), Paraphrastes prorsus neglegeret. Ex hac tanta copia locorum Iustiniani textui additorum apparet fuisse Paraphrasten iureconsultum iuris historiae studio praecipue deditum. Et cum Gaìanas Institutiones Iustiniani aetate fere solas iureconsultorum scholarum usui inservisse probabile sit et ex magistrali Paraphraseos forma habituque satis intellegatur eius auctorem fuisse ipsum magistrum iurisprudentiae, consentaneum est ea, quae addiderit, praecipue apud Gaium eum requisivisse. Simul autem intellegitur propter cotidianum Gai usum multa adeo memoria tenuisse Paraphrasten, ut non denuo requireret apud Gaium, sed potius e memoria adderei; id quod pluribus fortasse locis, quam ego statuere conatus sum, statuendum erat. In universum tamen recte iudicasse Ferrinium de locis ad iuris historiam pertinentibus concedendum est.

-

[157]

-

45

§7. Praeter hos, qui ad iuris historiam pertinent, locos Ferrinius non pauca congessit ex Gaio et ex Paraphrasi ad dicendi genus vel ad singulas locutiones vel ad res non historici, sed iuridici argumenti spectantia, quae adeo congruere Ferrinio visa sunt, ut to y.axìx nôôaç Gaianum Paraphrastae fundamento fuisse contenderet. Attamen has adiinitates omnes non Gai auctoritati, sed casui tribuendas esse demonstrare conabor. Argumentorum, quae hue pertinent, copiam ita divisit Ferrinius, ut I. de iis locis dissereret, qui leguntur in Paraphrasi et apud Gaium, desiderantur in Institutionibus, II. nonnulla inesse in Paraphrasi 'contenderet, quae nonnisi ad Gaianarum Institutionum dilucidationem referri possent, III. de iis locis diceret, in quibus Paraphrastes una cum Gaio aliam verbi personam usurpât atque Iustinianus, IV. multos locos historici argumenti esse contenderet, quibus et Paraphrastes et Gaius praesenti tempore utuntur, Iustinianus praeterito, Y. eos locos afferret, quibus Paraphrasis cum Gaio consentit, dissentit ab Institutionum textu. De singulis igitur dispiciamus. I. 1) Par. I I 6, pr. : àXkà rama fièv ô ôiodemâektoç. G. I l 42: et ita lege XII tabularum cautum est. Hoc argumentum facile infirmatur. Etenim quam recte identidem monuerim magistralem in modum Paraphrasin conscriptam esse, hic quoque locus ostendit. Est enim magistrorum vel omnino eorum, qui oratione aliquam rem explicant, ut' absoluta ea re talibus verbis, quales hic leguntur, orationem finiant. Quod idem Paraphrastae in usu fuisse multi loci docent, ubi eiusdem modi verba addidit latino textu minime postulante: cf. I I 16, 3 rama /¿èv neql T^Ç uulgarias; praeterea II 2, pr. 6, pr. 6, 7. 9,4; III 19, 19;

46

[158]

-

IV 6, 2. 11, pr. (med.) etc., in quibus omnibus et Gaius et Iustinianus illis verbis carent. Atque ceteros libros scholarum in usum magistralemque in modum saeculo p. Chr. n. sexto conscriptos si comparaverimus, saepissime similia occurrere videbimus : e. g. Choeroboscus ille, quem grammaticum supra pag. 26 in censum vocavi, in dictatis ad Theodosii cañones permulta capita isdem vel similibus verbis concludit, sive ita ut generaliter dicat: RAVCA ¡XÉV ¿v TOVTOIQ, sive ita ut specialiter: veluti rama fièv 7IÍQI TÜV av'Cvyiwv, ravra fièv ó Te%viY,òg ^noXlióvtog, alia multa. 2) Par. II 13, 2: ¿ai xovxo T(¡¡ IulUp Vellé) In citandis locia Nonianis (N) sequor paginas editionia Mercerianae (Lipsiae 1826) ad editionem Parisiensem anni 1614 fideliter repraesentatae, sie quidem, ut alter numerus lineam significet, in qua lemma, ad quod pertinet exemplum Plautinum, incipit. 2 ) Quid notae significent, uide sis in huius praefationis fine. a ) Ubicumque per hanc totam commentationem lectionem rotundis cancellis ( ) circumclusam antecedenti sine adnotatione addidero, intellege lectionem genuinam pro corrupta substituendam. Uncinis [ ] ea circumclusi, quae omittenda, cancellis acutis ( ) ea, quae contra codicum memoriam supplenda sunt.

-

[179]

~

7

alter alterius recensionis uestigia exhibuerit. Leuius illud est, quod alterum exemplar horum, alteram eorum (cum Palatinis) habet. Ceterae discrepantiae Nonii aut librariorum socordia effectae sunt. N 388, 6, Amph. 1127 Supremum] susum altum. — Plaut, in Amph.: Ut Iouis supremi multis host (i) is pacem pet am || N 460, 11 Pacem] peti et a cliis posse, Virgilius significat — Plaut. Amph.: Ut Iouis supremi multis hostiis pacem expetam. N 308, 32, Asin. 174 Fingere] effigiare uel formare et feiere. — Plaut, in Asin.: Nam nee fictum usquam est nec dictum (LW tictum; utrumque corruptum ex pictum) neque scriptum in poematis || N 493, 8 PoematorumJ pro poematum. — Plaut. Asin.: Nam nec fictum unquam est neque pictum neque scriptum in poematis. N 152, 4, Aul. 445 — 46 Pipulo] pro cmuicio. Plaut. Aul.: Ita me bene amet Lauerna! Te iam, nisi reddi Mihi uasa iubes, pipulo te hie differam ante aedis || N 284, 18 Differre] diuidere uel scindere. — Plaut, in Aul.: Nisi redde (reddi) Mihi uasa iuues (iubes), pipulo te differam ante aedis. Infra uberius ostendam exemplum priore loco commemoratum cum recensione Palatina congruere uideri, posteriore loco commemoratum cum Yarroniana, quae recensiones in collocatione uerborum te et hie inter se distabant. Haec quattuor exempla uariis, ut lemmata docent, de causis a Nonio aliata ad fontes contextus Plautini diuersas formas exhibentes redire posse concedent omnes; certo redire primum confidenter affirmare licet, reliquorum discrepantias Nonio (breuitatis studio ductus Nonium dico; nam semel moneo, quid Nonio ipsi, quid auctoribus, quos secutus est, tribuendum sit, discerni non posse) neglegenter uel licenter exempla exseribenti tribuendas esse suspicari possis. Sunt sane exempla Plautina a Nonio repetita, quorum explicatio docere uideatur ad eundem fontem utrumque exemplum redire, cum tamen contextus forma discrepantias exhibeat: N 7,9, Gas. II3,49 Frigere est et friguttire et fritinnire]

8

—

[180]

—

sussiliré cum sono nel erigi et exilire: quod quaecumque friguntur uel frigent, nimio calore uél frigore cum sono susum sussiliunt. Plaut. Cas. : Nam quid friguttis ? Quid istuc tam cupide cupis? Il N 308, 11 Frigere est et friguttire] cum sono sussilire. Plaut. Cas.: Nam quid friguttis? [nam] quid istud (pro istuc) {tam) cupide petis? Illic cupis, hic petis legitur, quamquam dubitari uix potest, quin lemma et exemplum utrumque ex uno eodemque fonte iluxerint. N 54, 9, Trin. 194 RecepticiumJ seruurn quidam ab ea proprietate dictum uolunt, ut, si nequam et nihü{i) sit qui uenundatus (Quich. uenumdatur) oh aliquod uitiuni aid malefactum, a distractore reeipiatur. Sed uera haec est eins Hominis interpretatio : quem in data dote aut donatione quis exceperit, quod est proprie receperit. Plaut. Trin.: Posticulum hoc recepit, quum {a)edis uendidit || N 384,10, Trin. 193—94 Mecipere] exceptum faeere. Plaut. Trin. : Ubi nunc adulescens habet? Posticulum hoc recepit, quum aedis uenderet. Quamquam uterque locus ex Gellio XVII 6 contrà Yerrium disputante fluxit, tamen in hunc irrepsit coniunctiuus uenderet e quum suspensus, qui quidem et a sermone Flautino alienus est et usui loquendi posterions temporis conuenit. Eodem modo saepius sermonem Plautinum non ea qua par erat diligentia tractatum esse exemplum babemus Ciceronis, qui de diu. I 31, 65 Aululariae uersum 178 laudat, ubi apud Plautum legimus quom exibam domo, apud Ciceronem exirem. Minus certa est res in his locis bis a Nonio laudatis: N 496, 8, Amph. 257 Aecusatiuus positus pro datiuo. Ignoscamus illam rem, pro illi rei [ignoscant]. Plaut. Amph. : Vélatis manibus orant, ignoscamus peccatum suum || N 502,8 Accusatiuus pro datiuo. — Plaut. Amph.: Velatis manibus orant, ut ignoscamus peccatum suum. Hoc exemplum cum in eodem capite (IX.) bis extet, fortasse errore librariorum repetitum est. Sed id quoque fieri potuit, ut, cum undique doctrinam corraderet, in alio fonte Nonius idem exemplum, quod iam antea aliunde attulerat, inueniret itaque reciperet. Sane quidem constat particulam ut tamquam glossema

-

[181]

-

9

irrep8Ìsse, qui error utrum fontis discrepantiae an Nonio an librariis tribuendus sit, dici nequit. N 438, 13, Asin. 784 Positum est annuerej pro innucre. Plaut. Asin.: Neque ilio, ulli homini nutet, nietet, annuat || N 439, 27 (in eodem capite) Inter nutare, annuere, nietare] ueteres hoc interesse uoluerunt, ut nutare capitis, annuere uel innuere narium uel labrorum, nietare oeulorum significantiam esse decreuerint. Plaut. Asin.: Neque ilia ulli hominum nutet, nietet, annuat. Locutio ulli hominum etsi non est secundum sermonem, quo uti solet Plautus, tamen non utique damnanda est: cf. Lorenz ad Most. 712. Ceterum quid Nonius in altero loco scripserit, pro certo affirmare non licet, cum Mercerus et Gerlach exhibeant ulli homini, Quicherat ulli hominum, nulla adnotata codicum discrepantia. Praeterea alia exempla bis terue a Nonio aliata eundem fontem redolent, atque maxime ea, quae isdem uitiis laborant : N 391, 17, Ampb. 276 Ita statim ad (slant) signa omnia || N 393, 8 Ita statim stant signa omnia. Utroque loco omnia, quod in contextu Plautino metro respuitur, perperam additum est. N 247, 10, Asin. 158 Aestus] marini impetus uel commoliones. — Plaut, in Asin.: Quomagis te in altmn capessas (eapessis), aestus te in portum refert || N 266, 19 CapessereJ immittere. Plaut, in Asin.: Quo magis te in altum (Quich. errore, ut uid., in altum te) eapessis, aestus te in portum refert || N 381, 27 1leferre] reuocare. — Plaut, in Asin.: Quo magis te (in altum) eapessis, aestus te in portum refert. Pal (id est codices Plauti Palatini) Quam magis — tarn aestus. Quod Nonius habet quo omisso pronomine demonstratiuo in enuntiato primario, prauum esse infra docebo. N 3, 26, Asin. 172 Par pari hostimentum datum est, opera pro pecunia || N 528, 29 Par pari hostimentum datum (est), opera pro pecunia. Pal recte datum hostimentumst; nam Nonium verba perperam collocasse metrum indicat. N 1,18, Men. 756—58 Senium] est taedium et odium e. q. s. Plaut. Men.: Consitus sum Senèctute: — uires Beli-

10

— [182] —

quere. ut aetas mala est mers mala est ergo || N 192, 18, Men. 758 Aetas] feminini est generis. Plaut. Men.: Ut aetas mala est mers mala est ergo. Alteram est, quod Pal post ergo collocant (sed hie quoque est delendum), Nonius eo loco hubet, ubi metrum bacchiacum disturbet. Ceterum Nonius utroque loco mers, Pal B 2 C D merx ( B l mer***«). l i 115, 31, Merc. 205 Quo(d) guttatim — quasi in aqua indideris salem || N 223, 11 Quasi in aqua indideris salem. Utroque loco Nonius perperam ab indere praepositionem in cum ablatiuo (pro accusatiuo) pendentem tradit. N 8, 31, Epid. 609 Caperrare] est rugis frontem contrahere e. q. s. Plaut. Epid. : Quid illuc (Merc., Gerì. Mud) est quod illi caper rat frons seueritudine? [| N 173, 8 Seueritudine] pro seueritate. Plaut. Epid.: Quid illud est quod illi càperrat (sic codd. HL; Gerì., Quich. caperai) frons seueritudine? Pal caperat, Nonius utroque loco (ut uidetur; nam de altero non prorsus constat) caperrat minus, si quid uideo, probabiliter. Quodsi Mercero et Gerlachio fides habenda est, eo quoque Nonius a Pal discrepat, quod utroque loco illud habet, Pal illuc. Alia denique sunt exempla apud Nonium repetita, in quibus lectio Noniana aeque bona aut praestantior quam codicum Plautinorum est; sunt autem haec: N 95, 12, Aul. 398—99 DesquamaiJ squamis exspoliat. Plaut. Aid.: Dromae (Bromo) — tu Machaerio Gongrum (Congrum), muraenam exdorsua quantum potes{t) || N 17, 29 Exdorsuare] dorso nudare. Plaut. Aul. : Tu Mac(ha)erio Congrum, muraenam exdorsua quantum potest. Palatinorum lectio Congrum m. exossata fac sient quam praua sit, infra docebo. N 272, 6, Aul. 567 Caedere] immolare. Plaut. in Aul.: Caedendum conduxi ego illu m || N 274,13 Conducere] emere. Plaut. in Aul.: C(a)edendum conduxi ego ilium. Pal ilium ego condurti, ubi saltern ego ilium conduxi scribendum erat. N 151, 15, Asin. 506—7 Pien (Piem)] colam, cusiodiam. Plaut. Asin.: TJU pien (piem) [colam] pietatem, si istoc more moratam Ubi Postulem — praecipis? || N 375, 16 Postulare]

-

[183]

-

11

nelle. Plaut, in Asin.: Ubi opèm (pieni) pietatem, si istue (pro istoc) more moratam tibi Postulem — praecipis? Pal is to more. N 317, 26, Aul. 657 HabereJ tenere, occupare. — Plaut. Aul.: Postremo Jiunc iam perscrutaui: nihil habet || N 469, 2 Scruto] Plaut, in Aul.: Postremo hunc iam perscrutaui. Pai iam hunc. N 128, 33, Aul. 774—75 Indipiscere] petere, usurpare. Plaut. Aul.: Nec partem tibi Adeo cui sit indipisces neque furem excipies? || N 293, 11 Excipere] excusare uél celare. Plaut, in Aul.: Nec partem tibi Adeo cuiuis (sic plerique codd.) indipiscis (indipisces) neque furem excipias (excipies)?. Pal ab eo cuiquam est (hic locus antiquitus corruptus est; Goetz coniecit quoiumst) inde posces. De lectionum discrepantia adeo — indipisces et ab eo — posces infra agam. Ceterum leuiculum illud est, quod Nonius utroque loco Nec habet, Pal Neque. Formas indipiscis et excipias in altero loco librariorum socordiae tribuerim. Ad eundem fontem hoc quoque exemplum bis a Nonio laudatum redire inde cognoscimus, quod utroque loco Lucilio tribuit Nonius, siue error fuit in fonte quo usus est, siue Plautina uerba Lucilius commemorauit : N 271,27, Mere. 397 C{a)edere] excidere — Lucilius lib. XXVI (H XXV11I, L XXVII): Lignum — uerrat uapulet || N 420, 7 Verrere] mandare — Lucilius lib. XXVII (W XXVIII): Lignum — uerrat [oc] uapulet. Reliqua, quae apud Nonium bis extant, exempla Plautina aut inter se et cum codicibus Plautinis consentiunt, aut librariorum tantum culpa discrepant. Itaque quae exempla Nonius repetit plurima ad eosdem, nonnulla ad diuersos fontes redire apparet. Atque solebant illius temporis grammatici non omnia ex uno eodemque scriptoris, quem tractabant, exemplari haurire, sed simul antiquiorum grammaticorum scrinia compilare. Quod autem Schmidt exempla illa in „ordinibus" quos uocat extantia partim ad grammaticos, qui multo ante Nonium uixerunt, redire ex certis indiciis conclusit, idem quin de magna parte ceterorum ualeat, uix est cur dubitemus.

12

-

[184]

-

Quodsi quae exposui respexeris, facile intelleges exemplis Plautinis apud Nonium seruatis non unum effici corpus, neque unam recensioneni ab uno homine docto confectam, quales sunt Ambrosiana et Palatina, repraesentarì, sed cum uariis ex fontibus confluxerint, earn formam exhiberi, quam singuli exhibuerint fontes. De duobus illis commentariis, e quibus „ordines" Plautinos in opus Nonianum transscriptos esse Schmidt docuit, nuper egit Maximiiianus Hennig in libello qui inscribitur „de Nonii Marcelli locis Plautinis" (Regimont. 1884), in quo non omnia exempla Plautina, quae Nonius memoriae tradidit, sed primaria tantum, quae in ordinibus Plautinis seruata sunt (de quibus uide Schmidt p. 6), perlustrauit, et id ipsum deinonstrare conatus est, utrumque commentarium ad recensionem Ambrosianam redire. Nam ut hominis docti ipsius uerbis utar, summam eius quam instituit quaestionis hanc esse pronuntiat (p. 39) : „uidimus nullum locum Plautinum a Nonio allatum certe demonstrare, non ex A siue e fonte, unde postea A fluxit, commentarios, quibus Nonius usus sit, hausisse; certe e Palatinis non fluxisse, quae habuit commentarius prior, in undetriginta uersibus uidimus, quae habuit commentarius posterior, in uiginti quattuor uersibus. A autem fuisse fontem commentarii prioris certe apparuit uersibus uiginti tribus ; quin in ceteris quoque uersibus, cum Palatinis consentientibus, quamquam possent Palatini fontes fuisse, tamen, si haec omnia considerauerimus, ex Ambrosiana recensione hauserit Nonius, non dubitabimus." Facile Hennigio concedo Nonii commentarios non e Palatinis fluxisse, cum in tanto exemplorum numero Nonius a Palatinis discrepet. Nec tamen pari iure priorem commentarium ad Ambrosianum librum redire contendit Hennig. Nam eorum exemplorum, quae in commentario ilio tamquam primaria seruata cum utraque recensione, Ambrosiana et Palatina, comparare licet, non minorem numerum cum Pal contra A quam cum A contra Pal facere uidebimus, si ipsam contextus formam examinauerimus. En exempla de quibus agitur congesta:

-

[185]

-

13

I. N cum A a P a l d i s c r e p a i . 1) N 548, 17, Epid. 224 N A istae faciunt, Pal istacc facimus. Praeterea N casu quodam idem mendum quod A (Inpluuiata) habet || 2) N 84, 19, Pseud. 674 NA me ut gloriosum — et copi, Pal me gloriosum — ut copi || 3) N 164, 30, Pseud. 1300—1 N Simon, A Simo, Pal modo. (In priore huius exempli uersu N cum Pal contra A facit; uide sub II.) || 4) Uno loco N ab A propius abest quam a Pal: N 12, 16, Trin. 251—52 N Vestispici, A Vestispica, Pal uestiplice. Cur Nonium codicis A lectionem ita mutasse, ut pro feminino masculinum substitueret, Hennig (p. 6) contenderli, non intellego: immo masculinum eum in fonte suo inuenisse lemma docet || 5) et 6) Dubitari potest de his locis: N 549, 4, Mil. 1179 N thalassicus est; in A 8 (id est in A teste Studemundo) aut thalassicust aut thalassicus fuit; Pal om. est || N 9, 29, Mil. 1407 N dispennite — distendite. Pal distendite — dispendite (B dispendite — dispendite). In A 8 postremum uerbum distendite fuisse paulo uerisimilius est quam dispendite : itaque priore loco dispendite, cuius tarnen praeter duas litteras D omnes reliquiae euanuerunt, exaratum fuisse procliuis est suspicio. Ex ceteris uero exemplis omnibus, quae Hennig affert (p. 22—27), nihil ad hanc quaestionem diiudicandam concludi potest, cum homo doctus partim de codicum Plautinorum lectionibus errauerit, partim eas, quae librariis Plautinis Nonianisue debentur, discrepantias recensionibus tribuerit. Breuiter omnes deinceps locos enumerabo: 1) N 476,33, True. 138—39 Ego expedibo: Rem perdidi apud uos. Yerba apud uos in Pal interciderunt una cum uerbo insequente uos (— abstulistis) : quod pronomen in A calami errore ortum esse non recte iudicat Hennig. 2) N 539, 15, Epid. 230 Tunicam rallam, tunicam spissam II N 539, 28, Epid. 230 Linteólum caesicium. N 539, 32, Epid. 231 Indusiata, patagiata, catulam aut proputülam || N 540, 4 Indusiata, patagiata || N 548, 21 Illusiatam, patagiatam, caltulam aut crocotulam.

14

-

[186]

-

l i 539, 17, Epid. 232 Bica, basilicum aut exoticum || N 540, 8 Supparum aut subnimium est ritam (H 2 ricam), uasilicam aut exoticum || N 540, 17 Basilicum aut exoticum. N 548, 33, Epid. 233 Plumatile aut cumatile (sic H Gerì.; Quich. Cumatile aut plumatile), cerinum aut gelinum || N 540,19 et N 548, 8 Cumatile aut plumatile. Eae lectionum discrepantiae, e quibus Hennig (p. 24) concludi^ Nonium non Palatina, sed Ambrosiana recensione usum esse, sunt hae: Nonius cum A habet crocotulam, Pal crutulam ( E 3 s. u pr. o); Nonius cum A supparum, Pai sub parum (at J stvpparum). Quid? nonne haec librariis tribuenda sunt? Quod uero Nonium cum A subnimium tradere contendit homo doctus, errauit, nam A8 habebat subnimiciam aut subnimniam. 3) N 548, 17, Epid. 224 Impluuiata? ut istae faciunt uestimentis nomina. Pai non Impluuiatum, sed BE inpluuiatam, J impluuiatam praebent. 4) N 8, 31 et 173, 8, Epid. 609 nihil probant, cum codicis A scriptura eis de quibus agitur locis (illud, Pai illuc; caperrat, Pal caperat) non seruata sit. 5) N 10, 31, Pers. 421 Percnnis herbae, lurco, edax, furax, fugax. A8 habet lyrche edax, Pai lur chedax. 6) N 123, 20, Trin. 535—37 Alii exsolati abierunt, olii emortui. — redactus est. A exolatum, Pai exulatum. Quod N ab antiquiore uerbi forma, quam A tradit, propius abest, non recensioni tribuerim. 7) N 199, 19, Poen. 908 Quin prius disperimi faxo quam unum calcem ciuerit. A8 non unum, sed cum Pal unam exhibet. 8) N 423,28, Pseud. 281 — 82 Nimio —piget: Non dedisse istum pudet: me, quia non accepi, piget. Quod Pai habent dedissetis tum, quis recensioni Palatinae tribuat? 9) N 456, 21, Epid. 559 Cacdo (Cedo) manum. Accipe. Aerumnarum et miseriarum compotem. A" cum Pal habebat aèrumnosam, nam haec apparuerunt: AERUMNOS— 10) N 476, 25, Cas. I 41 Buri reddibo. Pai te ruri reddibo, non ruri reddibo te tradunt.

-

[187]

-

15

11) N 533, 23, Stich. 366—68 Quum percundor portitorcs, — censeo. A percontor, Pal per condor. Nonium ex uersu proximo 370 formam uerbi ex codice A in priorem locum transscripsisse nemo Hennigio credat. Neque uero habet u. 370 A 8 percundamur, sed percuntamur. (Ceterum hoc loco moneo Goetzium non recte u. 368 in adnotanda codicis A lectione ME omisisse.) II. N c u m P a l a b A d i s c r e p a t . 1) N 102, 33, Epid. 582 N Pal prorsum, A prosus. S o n recte Hennig p. 6 sq. Nonium prorsus tradere contendit || 2) N 10, 12 et N 446, 31, Pers. 408 N Pal iniure — lobes, A periure — tabes, ubi tamen tabes errore librarii pro labes exaratum uidetur esse || 3) N 423, 28, Pseud. 281—2 N P a l Nimio — istum, A Nimis — istunc || 4) N 164, 30, Pseud. 1300—1 N Pal ruetare in os mihi, A — OSR U(d)AREMIKI; fuerit in A in os ruclare mihi. (In u. 1301 N facit cum A) || 5) N 123, 20, Trin. 535—37 N P a l abierunt, A abiere || 6) N 457, 8, True. 268 N Pal te mulier quasi sus eatulos, A te quasi sus eatulos mulier || 7) IJno loco N a Pal propius abest quam ab A : N 227, 19, Pseud. 152 N quam hoc terginum meum, P a l quam terginum hoc meum, A om. hoc. His septem exemplis consideratis commentarium ilium priorem siue maiorem ad codicem A redire nego; nec de commentario altero siue minore, cuius reliquias, cum Amphitruonis, Asinariae, Aululariae tantum sint, cum cod. A comparare non licet, quicquam statui potest. Praeter exempla modo allata ea quoque Hennigio obstant, in quibus Nonius et a codice A et a Pal discrepat: 1) N 540, 8, Epid. 232 N subnimium, A 8 subnimiciam aut subnimniam, Pal subminiam || 2) N 548, 33, Epid. 233 N cerinum aut gelinum, A8 carinum aut gerrinum, Pal garinum aut gerrinum || 3) N 456, 21, Epid. 559 N aerumnarum, A 8 AERUMNOS-, Pal aerumnosam || 4) N455, 10, Men. 89 N hominis, A 9 —INI, Pal homini || 5) N 9, 29, Mil. 1407 N dispennite, A8 D(ispen)D(ite) aut quod est minus uerisimile D(isten)D(ite), Pal dispendite sed in fine uersus || 6) N 210, 17, Pers. 493—94 N pergrandem lucrum, A" PERGRA(ndJ-

16

-

[188]

-

ELUCRUM, Palpergrande lucrum\\ 7) N424,17, Poen. 488-89 N neque umquam, A Pal nec umquam || 8) N 199, 19, Poen. 908 N unum calcetti, A Pal unam calcem || 9) N 227, 19, Pseud. 152 N hoc terginum meum, A terginum meum, Pal terginum hoc meum ¡| 10) N 533, 23, Stich. 366—68 N Quum, A Pal Dum ; N percunctor, A percontor, Pal percondor || 11 ) N 12, 16, Trin. 251 — 52 N Vestispici, A Vestispica, Pal uestiplice || 12) N 123, 20, Trin. 535—37 N exsolati, A exolatum, Pal exulatum; N a(d) incitas redadus est, A ad incitast redadus, Pal ad incitas redadus || 13) N 103, 4, Mil. 1180 N expapillato, Pal exfafillato, A8 certo nec expapillato nec exf'afillato habebat, fortaase expalliolato (?). Itaque ea exempla apud Nonium seruata, quae cum duabus illis, quibus hodie crisis Plautina nititur, recensionibus comparare licet, partim Cum recensione Ambrosiana, partim cum Palatina faciunt, partim ab utraque recensione distant: et plures duabus fabularum Plautinarum recensiones olim circumlatas esse uerisimile est. Hanc uero, quam modo dixi, rationem inter locos Plautinos, quos Nonius seruauit, et recensionem Ambrosianam Palatinamque intercedere is non mirabitur, qui, quomodo grammatici Latini opera sua compilauerint, reputauerit. Bestat, ut de eis exemplis agam, quae quoniam non in „ordine" ilio seruata sunt, Hennig non examinauit. I. N cum A a P a i d i s c r e p a i . 7) ') N 98, 23, Cas. IY 4, 5 NA sis, Pal sies || 8) N 508, 10, Epid. 151 NA illa, Pai de illa || 9) N 510, 33, Poen. 335 NA aha, Pal ah || 10) N 396, 32, Poen. 855 NA sit, Pal est II 11) N 170, 25, Pseud. 382 NA ego illuni simulier (A similiter), Pal similiter ego ilium || 12) N 536, 18, Pseud. 738 NA addecet, Pal deed || 13) N 192. 10, Stich. 348—9 NA araneorum — eorum, Pal araneorum (quod casu pro aranearum exaratum esse ex sequentibus apparet) — earum || 14) N 497,5, Trin. prol. 1 NA Sequere hac (N ac) me, Pal Sequere me mea. ') Exempla 1—6 uide supra p. 13.

-

[189]

-

17

II. N cum P a l ab A d i s c r e p a i 8) 1 ) N 8, 15, Epid. 152 NPal exsolmm, A exsoluar || 9) N 203, 4, Mil. 397 NPal dorsus totus, A dorsum totum || 10) N 305, 11, Mil. 1322—23 NPal ut fluat, A s ut afluat || 11) N 495, 10, Pera. 391 NPal dicam, A" dico || 12) N 104, 10, Poen. 357 NPal expalpa, A palpa || 13) N 89, 16, True. 232 NPal habeat, A habet. Praeterea multa sunt exempla, quae non in „ordine" ilio extant, ubi Nonius ab utraque recensione distet: de quibus infra data occasione agetur. Iam transeo ad id, in quo maxime opera mea uersabitur, ut exemplorum Plautinorum apud Nonium seraatorum quae sit auctoritas in Plauti fabulis recensendis atque emendandis, accuratius exponam ; atque in priore commentationis parte ea Noniana complectar, quae nullius pretii sunt in crisi Plautina, siue a Nonii librariis siue a Nonio siue ab antiquioribus grammaticis criticisue corrupta sunt, in posteriore ea, quae alicuius, uel minimi, pretii uidentur esse. In qua re pertractanda maxima difficultas inde oritur, quod Luciani Muelleri editione Nonii ad optimos codices facta etiam nunc caremus. Nam Gerlach et Both, quorum editio prodiit Basileae 1842, codices Guelpherbytanum (W, saec. X.) et Leidensem (L, saec. IX. uel X.) potissimum ita respexerunt, ut ipsa menda in contextum reciperent, Quicherat (Quich.) autem, cuius editio Parisiis 1872 publici iuris facta est, plerumque codicem Parisiensem (P, saec. X.) sequitur, atque insuper contextum Nonianum ex codicibus Plautinis, quibus bodie utimur, passim interpolatum exhibet; codicis Noniani antiquissimi Harleiani (H, saec. IX.) collationem edidit I. H. Onions in Anecdotis Oxoniensibus 1882 (Classical series vol. I part II). Ex his quattuor codicibus ego genuinam archetypi Noniani lectionem restituere conatus sum. Codicis Harleiani et manus prima et secunda sunt respiciendae, cum modo ilia, modo haec (quae uidentur esse eiusdem temporis, cf. Onions 1. c. p. 93) lectionem ') Esempla 1—7 uide supra p. 15.

16

18

-

[t»oi

-

genuinam seruauerit; saepissime tarnen id, quod negligenti primae manus calamo exciderat, eorrexit manus secunda. Codex Parisinus ad Harleianum tarn prope accedit, ut Onions ex hoc ilium descriptum esse contenderà. Item codices Guelferbytanus et Leidensis artiore quadam necess i t i n e inter se coniuncti sunt, atque cum editio a Gerlachio et Bothio curata his potissimum codicibus nitatur, ubi de iis taceant editores, eos id quod L W habent recepisse recte colligere mihi uideor : quas lectiones ego nota „Gerì" significaui ; itaque „Gerì" est fere = JiW, ubi non alterum utrum codicum discrepare adnotauero. Denique moneo me, quae ratio intercedat inter Nonium et codices Plautinos in minutiis orthographicis et orthoepicis, non respieere, plurimas autem recentiores uerborum formas in Nonium irrepsisse. Codicum Plautinorum Ambrosianum ad ipsum Guilelmi Studemund, praeceptoris mei dilectissimi, apographum (A8 uel A) citare mihi licuit ; Palatinos uniuersos nota Pai, singulos (inspectis praeter editionem Ritschelianam eiusdem Studemundi collationibus) litteris B C D E J significaui.

—

[t91]

—

19

PARS PRIOR. In parte priore omnia ea Noniana complectar, quae nullius pretii sunt in crisi Plautina, siue a Nonii librariis siue a Nonio siue ab antiquioribus grammatici» criticisue corrupta sunt. CAPUT PRIUS. N o n i u s et c o d i c e s P l a u t i n i inter se consentiunt. Haud pauci loci isdem in codicibus Plautinis atque apud Nonium uitiis ita laborant, ut corruptela iam olim latius patuisse uideatur. I. A et P a l seruati sunt. N 8, 15, Epid. 152 Aliqua ope exsolmm, extricabor aliqm[m], Si recte disputauerunt Langen Beitr. p. 67 seq. et Abraham ann. pbil. suppl. XIY p. 221, Nonius cum codicibus Plautinis ope ex glossemate uetere ortum exhibet, sic quidem, ut cum Pal exsolmm pro exsolmr, quod solus A seruauit, non recte tradat. N 468, 13, Men. 359 Item hie ultro (cod. Nonianus Bambergensis secundum Vahlenum ineultro, Pal. hinc ultro) fit ut meret potissimus nostrae domi ut sit. Clausula huius uersus eadem est in A (ubi haec legit Studemund RAEDOfmi) TJTSIT) et in Pal et apud Nonium. Quam ut in iambici octonarii numeros redigerent, Ritschl et Brix scripserunt potissumus nostrae ut sit domi-, sed ne hac quidem scriptura uitium sanatum esse ipse Brix (in adnot. crit. ad h. 1.) professus est, nec recte dactylus ille -IssUmus unius uocabuli clausulam efficit. Itaque Langen (Beitr. p. 103) traditam scripturam ita seruauit, ut hunc uersum cum proximo in duoruin senariorum iambicorum metrum cogeret praeeunte Bergkio, quamquam senariorum iambicorum usus cum canticorum natura parum quadrat (cf. Studemund de cant. Plaut. p. 22). Spengel traditam scripturam ita tuetur R.Y. 1 ) *) R.V. = „Reformvorschläge zur Metrik der lyrischen Versarten bei Plautus" etc. Berolini 1882. 16*

20

-

[192]

-

p. 373, ut octonarium trochaicum statuat in mediis uersibus ascendente metro insignibus parum probabilem. Hie locus antiquitus grauius corruptus uidetur esse, quam ut certo persanari possit. Audaculus sit, qui hanc iambici octonarii formam commendaturus sit: Item hínc ultró fit, út merét: potissumús nostraé domisi. Possis etiam de quaternario iambico et semiseptenario anapaestico cogitare: Item Mnc ultró fit, út merét, Potissúmus nostraé domi ut(í) sit. N 146, 12, Mil. 1171 Quasi quae (Quásique) eiús opuléntitáte(m) réuereáris. Luchs de gen. pron. Lat. p. 31 seqq., cum ictum in ultimam formarum pronominalium eius, quoius, huius apud priscos scriptores Latinos cadere- non solere ostendisset, proposuit scribendum: illius (bisyllabum); Ribbeck maluit (tu) eius; traditam scripturam seruauit Brix. N 52, 27, Poen. 1111—12 Sed earum nutrix qua sit facie (A/ac—) mihi expedi. Statura — est. Eduardus Becker in Studemundi Studiis I p. 153 seqq. uersum 1111, cuius eandem, quam A Pai Non., formam Gellius quoque XIII 30,6 (ed. Hertz) tradit, corruptum esse ratus commendami: Sed earum nutrix qua erat facie, mi expedi uel Sed earum nutrix quad est facie, mi expedi. qualist facie maluit W. W(agner) Lit. Centralblatt 1873 p. 947. Goetz et Loewe in lectione tradita acquieuerunt. N 406, 4, Rud. 533—34 Utinam — terent (uterer Ut) cum exissem ex aqua (a)rerem tamen. Pro exissem scribas exiuissem (cf. Neue II 525). N 533, 20, Rud. 1020 Me appéram (Mea opera; sic recte H 2 Gerì) labo[ra]re et rete et horia. Fleckeisen inter opera et labore inseruit et, quod A Pai Non. omittunt. Quamquam Plautus notionem generalem mea opera ( = per me) ita praemittere potuit, ut epéxegetice adderet labore et rete et horia, tamen, etsi opera et labore eodem modo coniuncta aliis locis non inueni, collato Capt. u. 410 (Nam tua opera et comitate et uirtute et sapientia) Fleckeisenum recte et addidisse censeo. Dolendum est, quod Priscianus (Gr. L. II332, 12) haec tantum uerba seruauit: Mea opera et rete et borea.

-

[193]

-

21

N 511, 16, Stioh. 692 Sat est serui (seruo) homini modeste facere sumptum quam ampliter. Cuius sententiae structura est nulla, nisi pro Sat restitueris Satius. In Pal post modeste insertum est melius, quod glossema ad uitium corrigendum haud sollerter additum uidetur: nam ne sic quidem Plautinam efficias orationem, si post Sat est interpunxeris. In A inde a prima uerbi modeste littera usque ad sumptum nihil legi potuit. Non dubito, quin et in A et in Pal et apud Nonium Sat est ex Satiust simili modo corruptum sit, quo Pers. 168 in A et in Pal legitur Satis fuit pro Satius fuit. Ne quis offendat in datiuo cum infinitiuo a satius est suspenso, cum aliis locis a satius est aut accusatiuus cum infinitiuo pendeat (cf. Amph. 176; 1017—18, Bacch. 395, Cas. I 23—24, Cure. 266, Ep. 59—60, Merc. 656, Poen. 552, Trin. 311, True. 926) aut infinitiuus solus (cf. Bacch. 150, Cist. I, 1, 44, Pers. 168, Poen. 1337, True. 928), addo eandem constructionem legi Cist. IY 1, 10—11 satius est mihi — interire. Minus confidenter commune omnium testium uitium in hoc tetrametro cretico catalectico inesse contendo: N 81, 9, Trin. 250 Quod eftjbibit, quod earnest, quod facit sumpti || N 484, 26 Quod ebibit, quod earnest, quod facit sumpti. A Quod ebibit, Pal Quo debebit. Itaque si quidem collaqueatio in uersibus creticis et bacchiacis auctore Studemundo rara est, cum Ritschelio emendarem Quod bibit, nisi Buecheler (ann. phil. t. 99 p. 487 adn. 4) primam uerbi eebibit uel exhibit syllabam corripi posse (coll. u. 318 quid exprobrds) arbitratus uerba eomedere et ecbibere etiam True. 155 coniuncta esse nec non usu loquendi uerbum ebibere ( = bibendo consumere) commendari monuisset. Yide etiam, quae ad lectionem traditam defendendam disputauit Bergk op. I 624. II. P a l a t i n i soli s e r u a t i s u n t . A. Nonnullae corruptelae Nonio cum Pal communes sunt, quia utrorumque librarii neglegentia in idem uitium orthographicum deducti sunt: N 43, 12, Amph. 179 Hie — quaeritur; pro queritur. N 171, 7, Amph. 357 Faciam — nisi (ni) hine abis.

22

-

[194]

-

N 225,12, Asin. 746 Agedum istum ostende quem conscripsisti syngrafum (BDE singraphum, J syngraphum). Metro ut satisfiat, pro conscripsisti, quod etiam codices Prisciani (Gr. L. I I 50, 7) habent, corrigendum est conscrips ti. N 157,20, Asin.910 Et qitis —pollktorem accersere; pro Ecquis — arcessere. N 320, 13, Aul. prol. 16—17 Et quide (Pal et qui) — pater; pro Ecquid (et ecqui). N 164, 16, Aul. 336 ÜM si quid poscamus quae — prius ; pro poscam usque. N 45, 21, Aul. 667—68 Fi dei censebam maximam multo fidem Esse — penissume. Quodsi recto Goetz hue rettulit Charis. Gr. L. I 55, 9, qui Plautum in Aulularia genetiuum fide admisisse testatur, Nonius cum Pal perperam Fidei exhibet, non secus atque Gbarisii ipsius (Gr. L. I 70, 16) codex, ubi tamen commento Charisiano fide requiri uidetur. Cf. quae Goetz adnotauit ad u. 667. N 7,28, Capt. 662—63 Non — dicere Nam semper occant prius quam sarriunt rustici. Formam sarriunt geminata r littera insignem medio demum quod uocatur aeuo ortam esse Fleckeisen suspicatus est, cf. ann. phil. t. 60, 262 et t. 97, 212 (cum adn.), cui adsentitur Loewe anal. Plaut, p. 210 seq. Formam genuinam seruauerunt codices Noniani H 2 , Montepessulanus, Bambergen sis, Colbertinus (G), Petri Danielis (D). N 334, 21, Cas. I I 6, 47 Quondam (Quondam) prognatis in sortiendo sors deliquerit; pro delicuerit. Cf. Neue „Formenlehre" I I 486. Nonium recte sententiam intellexisse ex eo apparet, quod hunc locum sub lemmatè Liquidum] affert. N 331, 26, Cure. 319 Ita tibi (cibi) uaeuitate uenio lassis lactibus. Pro forma Plautina uaciuitate (cf. Bitsehl „Neue Plaut. Exc." I 59 adn., Brix ad Trin. 11, Lorenz ad Pseud. 449), quae metro flagitatur, forma uaeuitate secundum posterioris temporis usum substituta est. StipenN 486, 14, Mil. 74 Latrones ibus denùmerem dium. Etiam Donatus (ad Eun. I I I 1, 42) denumerem habet

-

[195]

-

23

(in Donati codice Bodleiano Canonic. 95 testante mihi perhumaniter Carolo Dziatzko legitur: vtplatusibus dcnumerern Stipendium inquit expersona militis); editores recte dinumerem Plauto reddiderunt. Denumerare ceteris quoque locis plurimis pro dinumerare praebent codices Plautini. N 306, 13, Mil. 1106 Et quid — est. quid, CD recte ecquid.

B cum Nonio et

N 355, 24, Epid. 298 Atque — decet — dies; pro decern. N 291, 27, Rud. 659 lube — ut saepius (Gerì sepius, idem Pal CD ; B sepiis, sed u ex posteriore i effecit iam B ') fadunt coqui; pro sepiis. B. Ceterae corruptelae Nonio cum Pal communes. a) Nonium uel eius auctorem ex exemplari Plautino eodem similiue modo atque Palatinorum archetypo corrupto hausisse certis indiciis cognoscimus, siue explicatione, quam Nonius addidit, siue eo, quod bis eandem corruptelam exhibet, siue eo, quod eandem apud alios quoque grammaticos legimus: N 487, 31, Amph. prol. 98 Amphitreo (sic H ; P L W Amfitreo, Pal Amphitrió) natus Argis ex Argo patre. Yerba ex Argo, quae Nonium uel eius auctorem legisse lemma Nonii Argus] pro Argiuus demonstrat (item Seru. ad Aen. I 268 ex Argo patre, id est Argiuo), antiquitus corrupta esse Fleckeiseno assentior, qui in ann. phil. t. 121 p. 607 accurate de hoc loco egit et Aleaeo pro duobus illis uerbis scribendum esse coniecit, quam lectionem Goetz et Loewe merito amplexi sunt. Neque enim Plautus praepositione ex a participio natus suspensa usus est, ubi de patre agitur. Extat autem, ubi de patre agitur, prognatus aliquo: Men. 408, 1078,1079 (?), 854 (?); ubi de patre matreque siue de parentibus agitur, natus cum ablatiuo sine praepositione: Amph. 28, Cist. IY 2, 52, Men. 1103, Pers. 594, Eud. 738 (?); ubi de matre uerba fiunt, natus ex aliqua : Cas. prol. 46, Cist. II 3, 60, 61—62, 67—68, Epid. 574, 636, Mil. 1082, 1292, Rud. 410, 604, 704, uel prognatus ex aliqua,: Epid. 170—72, uel prognatus aliqua: Epid. 32. N 480, 20, Amph. 238 Sed fugam in se tamen nemo

24

-

[196]

-

conuertitur. Hie uersiculus graui uitio laborat; etenim quod Nonius uult Conuertitur] pro conuertit, id nullo modo ferri potest, nam numquam Latini se conuerti pro se conuertere uel pro conuerti dixerunt. Accedit, quod praepositio in soloeco modo collocata est. Quae cum ita sint, Lindemann, Hermann eosque secuti Fleckeisen, Goetz et Loewe audacter dederunt: In fugam sed (Fleckeisen set) tamen nemo conuortitur, Ussing etiam minus probabiliter Sed fugam in sic tamen etc. N 183, 10, Amph. 901—3 VerecundumJ est audax et confidens. Plaut. Amph.: Sic est, uera praedico: Nisi etiam hoc es. Edifalso dici insimulaiurus es[t]. Nimis uerecunda tores recentiores, ne metrum corrueret, cum Lambino emendauerunt iracunda. In initio uersuum iambicorum traditum est Nimis iracunde Asin. 470 et Bacch. 594, in initio uersuum trochaicorum Nimis iracunde Men. 696; Nimis iracundi estis Poen. 541. N 215, 26, Asin. 65 Obsequela (Gerì Obsequélam)] f eminino. Plaut. in Asin.: Qui mihi auscultabunt, faciunt (facient) obsequélam. Pal obsequellam. Quod uerbum cum metro respuatur, editores obsequentiam substituerunt. Luchs (in Studemundi Stud. I 56) traditam scripturam ita seruat, ut totum locum liberius conformet. N 530, 24, Aul. 401—2 Quod ludis pueri praesules essent — quos antiqui Romani lydios (H2 lidios)] appellabant — ideo Plaut. in Aul.: Tu — quam uulsus lydius {est). Pal: B lydyus est, D lidyus est, J lidius est. Editores ludius est. Ussing ad h. 1. haec adnotat: „Ludius autem histrio est in ludis saltans. Italicae ac plerumque Etruscae originis hi esse solebant, u. Liu. YII 2, 6, unde ludii barbari Cure. 150 [ubi B 2 men lidi barbari ex me alidi b., E me alidi b., J mea lidi (ex lide correctum) b., Goetz mea ludii 6.]. Antiqua uox et Ciceroni et Suetonio familiaris posteriorum saeculorum hominibus ignota erat, librariique eos lydios quasi a Lydia appellare solent." N 549, 26, Aul. 521 Crocuta (Quich. Crocota)] crocei coloris uestis. Plaut. in Aul.: Quum ince[n]dunt infectores

—

[197]

—

25

crocotarii. Metri causa Pylades crocotularii scripsit coll. Epid. 231 (crocotulam). Wagner et Goetz maluerunt corcotarii. N 136, 3, Capt. 135 Macritudine] pro macie. Plaut. Capt.: Ossa atque pelli(s) sum miser macritudine. Fleckeisen et Brix propter metrum aegritudine. N 1, 18, Men. 756—58 Consitus sum — uires Beliquere: ut aetas mala est mers mala est ergo || N 192, 18, Men. 758 Ut aetas mala est mers mala est ergo (sic H Gerl). Pal mala est merx (B 1 mer****) mala ergost. Et apud Nonium et in Pal, quamquam diuersis locis, praue repetitur copula est, cum uerba aetas mala ( = senectus, cf. Brix in append, crit. ad h. 1.) coniungenda esse non intellectum sit. Praeterea ergo particula quamuis saepe confirmetur res uera (cf. Hand Turs. II p. 449 n; Langen Beitr. p. 235; uide similem huic de quo agitur uersurn Amph. 174), propter insolitam collocationem dubitationem mouet. Ritschl audacter emendauit malast merees tergo, Brix cautius mala mers est mala tergo. Quibus nescio an haec praestet lectio: ut aetas mala est mers mala tergo. N 394, 30, Pseud. 183—84 Vino modo cupidae estis. Eo — siccus || N 500, 17, Pseud. 183 Ablatiuus pro genitiuo. Plautus Pseudolo Vino modo cupid(a)e [tjestis. Ubi cum in Pal quoque Vino legatur, uetus uitium scripturae latere perspexit Bitschl, siquidem aliis locis cupidus cum genetiuo a Plauto coniungitur, cf. Cure. 98 (ubi codices ueteris uetusti cupida sum, Goetz alios secutus ueteris uini sum cupida) et Poen. 179. b) lam cetera exempla apud Nonium et in Pal corrupta enumerabo: N 497, 32, Amph. 187 Ut salui potiremur domi. Quibus uerbis cum altera octonarii iambici pars efficiatur, iam Guyetus poteremur correxit; uerbi potiri forma secundum tertiam coniugationem ficta potitur occurrit Cure. 170, apud Terentium Ad. 871, 876; poteretur apud Terentium Phorm. 830 (in parte codicum nec non Bembino), cum res sit dubia u. 469 (ubi codd. pateretur, sed Bemb. littera A a correctore

26

-

[198]

-

recentiore super erasam 0 scripta). Lachmann salui ut potiremur proposuit; nee tamen Lachmanno obtemperarunt editores recentiores. N 272, 29, Amph. 233 —34 Fremitu uirum et spirita atque arihelitu Nebula, constat. Versus ex Scaena tetrametris creticis acatalectis pacta excerpti sunt, atque ex hoc sententiarum conexu: boat Caelum fremitu uirum: ex spiritu atque anhelitu Nebula constat e. q. s. anhelitus nominis syilabam alteram produci constat: cf. Merc. 124. Itaque, si anhelitu recte traditum est, syllabae ànhè collaqueationis artificio pronuntiafidae sunt, a quo in uersibus creticis ars Plautina teste Studemundo fere abhorruit. Itaque Mueller (Pros. p. 267), Spengel (R. V. p. 5 adn. 1) kalitu acribendum proposuerunt, Goetz et Loewe receperunt. Quodsi cui haec uox, quae apud Plautum alibi non occurrit, minus probabitur, ei cum Camerario et pro atque scribere licebit seruata anhelitu forma. Nam priorem particulae atque syilabam hie corripi non posse, quod Fleckeisen uoluerat, Spengel (1. c. p. 117) recte monuit, qui (p. 104) demonstrauit ne cum Christio quidem (cui nuper assensus est Leo Mus. Rhen. X L 176) uersus clausulam trochaice dimetiendam esse. N 231, 22, Amph. 253 Haec Ulis est pugnata pugna usque a mani ad uesperum. Pal eundem octonarium iambicum tradunt, nisi quod illic (E itti) et mane habent. Hiatus cum tolerari nequeat, scribas cum Abrahamo ann. phil. suppl. X I Y p. 209 Haec itti sic pugnata pugnasi e. q. s. N 521, 29, Amph. 616 Nimia memoras mira. Sed — meam. Luchs (Herm. V I I I 120) mira memoras, qua uerborum collocatone Plautum usum esse his locis euincit: Amph. 1105 nimia mira memoras; Amph. 1117, Epid. 553 Men. 1104, Poen. 905 (?) mira memoras; quibuscum nescio an comparari possint hi: Pseud. 1154 Vera memoras, Cure. 642 Si uera memoras, Most. 370 Si tu uera memoras; Poen. 901 Nimium lepidum memoras facinus. Accedit, quod iusta uerborum collocatio est nimia mira: Amph. 1080, 1105, Men. 1039.

-

[199]

-

27

N 44, 17, Amph. 710 Qui istuc in mente est tibi — percontarier? Plautum in mentemst scripsisse docet Amph. 180 in mentém fuit, quam lectionem praeter codices Flautinos, ex quibus solus E inmente habet, Gellius disertis uerbis testatur; cf. praeterea Bacch. 159 B in mentem est, CD in mente est; Bacch. 130 in mentest uel mente est codices omnes ; Amph. 666 in mentemst (sed codd. in inentem uenit). Cf. Holtze synt. I 208, 10; Draeger synt. I 660, 5. Identidem constructiones tempore posteriore usitatae in codices irrepserunt. N 88,22, Amph. 978—79 Fac — aedibus Ut àbeat quouis poeto, fac commentus si es. Ubi editores dudum sis recte substituerunt. N 296, 2, Asin. 247 Dignos (indignos) adire atque experiri certuni est mihi. Pronuntiationem atque éxpriri a Plautino usu abhorrere opinati Fleckeisen experiri stut mihi, Langen (Beitr. p. 91) experiri certa rest dederunt; Goetz et Loewe temptauerunt (adire) precibus decretumst mihi. N 394, 11, Asin. 807 Tot nodes reddat spurcas quot pur as habuerit. Turbatum senarii metrum Scaliger et Bothe scite ita emendauerunt, ut ex uersu proxime antecedente (Si forte pure uelle habere dixerit) adsciscerent quot pure habuerit. Vocis pure terminatio antecedente spurcas deprauata est. N 333, 10, Asin. 867 Is apud scortum corruptelae et liberis lustris studet. Editores recte dederunt corruptelae(s)t liberis. Cf. u. 875, 932. N 317, 31, Aul. prol. 5 Patriabo(que) — habet. In Noniano -abo nihil latere nisi auo, omisso que, apparet. Goetz Aldo adstipulatus edidit Patri(que) auoque, quam emendationem probauerim coll. Trin. 645 patérque auósque, ubi A pater auusque. Hiatum post Patri defendere ausus est Lachmann (ad Lucr. p. 195). N 375, 4, Aul. prol. 21—22 [H]is ex se hunc reliquit, qui hie (nunc) habitat, filium Paritér moratum ut pater atque auus eius fuit. Pal pater auusque hums. Seruius (ad

28

—

[200]

—

Georg. I 189) cum Nonio eius tradit, quod recepii Wagner ; Goetz Palatinos secutus est. At siquidem recte disputauit Luchs de gen. pron. Lat. p. 31, neque in eius neque in huius genetiuorum syllabam extremam ictus cadere potest apud Plautum: nisi forte prologo haec licentia condonanda est. N 44,11, Aul. 268 Blatis et blateras] — Plaut. — (Idem) in Aul.: Ubi tu es quae deblaterasti iam uicinis omnibus? Pal: J deblatrauisti, BD deblattauisti (ex deblatrauisti a librariis corruptum). Itaque et Nonius (débl&teràsti) et is qui Palatinam recensionem confecit (deblatrauisti) secundam uerbi deblaterare syllabam longam fuisse arbitrati sunt. Sed et Lucilius (XXX 106 M.) deblaterare et Afranius (13 et 195 R.) blaterare correpta priore a usurpauerunt, et ipse Plautus Amph. 626 dixit blatis (sic Non. ; Pal praue blattis) in fine septenarii trochaici, item Cure. 452 in fine senarii iambici et Epid. 334 in fine octonarii iambici. Unde a illam in lingua prisca breuem fuisse cognoscimus. Itaque cum Guyeto deblaterauisti emendandum est. N 455, 3, Aul. 561—62 [in] Quo •— scio Magis curiosam numquam esse ullam beluam. Yersus insequens Volo scire ego ex te qui sit agnus curio indicat, quam recte Gulielmius curionem pro curiosam coniecerit ; alioqui inepta esset Megadori interrogatio. N 487, 21, Aul. 722 Tantum gemiti et mali maestitiae mihi hie dies optulit. Prisciano (Gr. L. II 258, 17) obsecuti malae maestitiae dederunt "Wagner, Ussing, Mueller (Pros. 195). Post mali inserere et maluit Goetz ; at uix apte procedit oratio a gemitu ad malum, a malo ad maestitiam. Cf. etiam mali maeroris Most. 352, malum maerorem Aul. 279. Quod B 2 solus habet mestitiaeque, id coniectura ortum uidetur esse, quo uitium illud de quo agimus et simul hiatus tolleretur: sequitur enim in Pal hie dies mihi. N 422, 5, Capt. 690 Perire et interirej — Qui per uirtutem perit at (BEJ peritai) non interit. Ut claudicantibus numeris succurreretur, Scaliger scripsit perbibat pro peritat, uix recte, cum et Nonii lemma uerbum perire in hoc uersu

-

[201]

-

29

antiquitus traditum esse ostendat, et u. 693 Hegio hunc uersum respiciens Vel te inferisse uel perisse

praedieent

dicat. Aliis modis traditam % duobus testibus formam mutauerunt Geppert (periit, is non interit), Brix Spengelium secutus (perbitit, non interit), Ussing (perii, aiunt, non in-

terit). Paulo propius ad traditam scripturam accedit Fleckeiseni emendatio perit, at non (is) interit, quam recepit Sonnenschein; nec tamen eadem prorsus est condicio huius loci, cuius apodosis ab ai incipit, atque uersus 684, ubi apodosis post enuntiatum condicionale ab at exorditur. N" 422, 10, Men. 98 Nam illic homo hominis (homines) non aut (alit) rnrt (uerum) educat. Nominatiui illic syllaba

altera quoniam produci nequit, aut cum Brixio restituendum est homones (ita Bergk quoque op. I 147 seqq.) aut Nam(ique). Ferperam Ritschl inter homo et homines, inter quae uerba in codice B rasura est, inseruit herele; debebat enim hercle saltern post Nam collocare. (Codex A quid habuerit, non constat, quippe in quo buius uersus haec tantum legi potuerint: tertia littera M, undecima M, postremae uersus' litterae AT). N 476, 25, Men. 1038 Saluum tibi ita ut mihi dedisti,

reddibo. Sententia tibi item ut flagitatur: et sic B hunc uersum prauo loco (post u. 1028) iterum exhibens, ubi CD item tibi ut. N 476, 28, Mil. 927—28 Ludifieata ero] hominem pro (ludificauero. Plautus Milite: Ni) ludifieata lepido (lepide) Ero, culpam omnem in me imponit(o). Pal idem, nisi

quod med pro me. Lorenz traditam lectionem seruauit, me ex Nonio recepto. Sed dubito, dirimaturne recte ero a ludifieata uersuum confinio; neque probabiliter me elisionem patitur. Itaque ero et apud Nonium et in Pai praue collocatum esse, praeterea apud Nonium me ex med corruptum esse suspicor. Quibus de causis cum Brixio (ed. I) ludificaia ero lepide, Culpam omnem in med corrigendum esse censeo. Ritschl ludifieata ero hominem Culpam omnem in med, Ribbeck et Brix (ed. II) ni ludificaro lepide Culpam

omnem in med dederunt.

30

—

[202]

—

N 499, 4, Mil. 1079 Qui mUle annorum perpetuo ukiunt — saeculum. Sententiarum progressu Quin requiri editores perspexerunt. l i 11, 24, Poen. pro!. 48—49 Eius — confinici Determinato: ei[us] irei ego sum factus f initor. finltor (a uerbo finio deriuatum) in senarii clausula ferri posse, quod Spengel (,,T. Maceius Plautus" p. 195) ita probauit, ut simul sum, quod in codice B casu intercidit, contra usum loquendi Plautinum (cf. Ritschl Proleg. p. C I X seqq.) omitteret, non concedo, sed Gepperto, Goetzio et Loewio assentior, qui sic scripserunt: Detérmin&bo: ei rei (Goetz et Loewe re) égo finitor f Actus sum. N 392, 13, Poen. 791—93 Eheu — aruspices, Quia quid (Qui si quid) bene promittunt, — euenit; Id quod mali promittunt, — est. boni, quod pro bene receperunt editores, et proximis uerbis id quod mali respondet et sententiae satisfacit : etenim hoc loco non „bene promittunt" aruspices, sed „aliquid boni". Cf. Cist. I I 2, 4 quid illi promisi boni! contra Ep. 124 bene promittit. spero, seruabit fidem. N 511, 10, Rud. 263—65 Sed unde Vorsire (Vos ire) cum uuida ueste dicam, obsecro, Tarn maestiter [ueste] uestitus (uestitas)? Ut metrum stàret, Fleckeisen et Spengel ( R . Y . p. 230) pro Vos ire transposuerunt Ire uos. Quamquam de metro non prorsus certo constat. N 144, 6, Trin. 1156 Filiam meam Mi desponsatam esse audio. Nisi tu neuis. desponsatam Nonius cunt codicibus Plautinis CD. N e metrum corruat, aut esse cum Bothi» delendum est (sed cf. Ritschl prol. p. C X I I I ) , aut desponsam cum codice Plautino B et Hermanno scribendum. Hoc ea quoque de causa praeferendum est, quod formam desponsare, quae posterioris latinitatis est, Plautus nusquam usurpauit. N 5, 20, Àul. 422 Ita fustibus submollior (sum móllior) magis quam ullus cinaedus. Pal: BD móllior miser magis quam, J mollior magis miser quam. Adiectiuum miser in Pai glossema esse diuersa in codicibus collocatio indicai. Sed cum teste Studemundo in priore huius scaenae arti-

—

[203]

—

31

ficiocissime a Plauto pactae parte uersua eonstent ex quaternario iambico et aut penthemimere iambico, cuius secundus pes iambo puro efficitur, aut semiseptenario iambico syncopato, de quo bic cogitandum non esse apparet, ad«erbium niagis quoque, quod et Nonius et Pal habent, delendum esse perspexit Studemund, ut secundus pes purus fieret. N 128, 17, Ampb. 209—10 Sin — pefa[n]t Sese igitur summa uiresque eorum oppugnaius se (oppugnassero) oppidum. Pal et Donatus (ad Eun. 1 1 , 1 ) summa ui uirisque, quod et ipsum Nonium dedisse persuasum habeo. Tamen nescio an antiquum uitium in uirisque lateat, quoniam et eiusmodi ablatiuum comitatiuum in prisca latinitate sibi non occurrisse adnotat Draeger synt. I 547, et pro uocabulo uiris aut aduerbium aliquod exspectes, quo impetus uis accuratius significetur, aut artis militaris uocabulum sollemne. N 312, 32, Asin. 896 Noe (Gerì Ne) ille castor fenerato fundit. Nonium idem uitium, quo Pal deturpati sunt (ille ecastor pro ilia ecastor), tradidisse suspicor. N 155, 33, True. 913 Plus decern pondo amoris pausillisper perdidift]. Pal pondo moris (ex amoris corruptum, ita ut Nonius et codices Plautini inter se consenserint). Mire Schoell in his uerbis eum lusum cognoscere sibi uidetur, ut Stratopbanes miles amoris detrimentum quasi ponderet, collato uersu 68 (immo 69?). Stratopbanem, qui amicae iam antea aurum attulerit, quem in hac ipsa scaena denuo minam addentem neque tamen quicquam proficientem Plautus faciat (cf. uu. 893—94, 900, 909—10, 912), his uerbis de argento frustra consumpto queri, pridem intellexerunt Bothe (Plus decern pondo auri morns), Spengel (P. d. pondo minas auri), Mueller „Nachtraege" p. 22 (P. d. minas pondo auri), quamquam Bothii emendationi id obstat, quod Plautus genetiuum nusquam a uoce pondo suspensum habet (cf. Men. 526 auri pondo (unam) unciam, 542 pondo dmrn nummum stalagmia, Pseud. 816 Eo lasarpici libram pondo diluont, Rud. 913—14 nee pisciuM ullam unciam hodie Pondo cepi).

32

-

[204] —

N 456, 30, Mil. 631—32 Si cdbet capittus, hie uidetur neutiquam ab ingenio series (senex); Inest — indoles. Pal Si albicapillus (sic fere C) hie uidetur neutiqnam ibi (pro ab) ingenio senex. Copulam est in Pal perperam omissam editores plerique post ingenio addiderunt; contra Ribbeck Kochium secutus uersus clausulam forma senet effici maluit. Nonium uel eius auctorem exemplum illud omissa copula legisse docet corruptelarum progressus: nam cum in apodosi uerbum finitum desideraret, et formam uidetur ad apodosin pertinere emendator putauit, et albet capittus scripsit. N 305, 11, Mil. 1322—23 Nam — facetiis Et quia tecum eram, propterea animo eram ferocior. Pal animum. Plauto editores scite restituerunt nimio. Quod simili modo corruptum est in Pal et apud Nonium, postquam de forma animus nominis agi creditum est. Nam quod in B legitur propter animum, non ex propterea nimium, sed ex propterea animum, quod in archetypo Palatinorum fuerit, corruptum esse puto. Dubia res est de N 57, 18, Amph. 488; de coniunctiuo imperfecti exsolueret ibi extante infra agam. CAPUT ALTERUM. Nonius a codicibus P l a u t i n i s discrepat. A. Ne minimi quidem momenti ad quaestionem de qua agitur soluendam permultae illae sunt scripturae discrepantiae, quae meris Nonianorum librariorum mendis ortae sunt. Ceterum moneo de multis ho rum exemplorum dubitari posse, utrum hoc loco tractanda sint an una cum eis, quae consulto aut neglegenter mutata sunt, de quibus infra sub B agam. Tamen, quantum potero, haec exempla ab illis secernere conabor. I. A e t P a l a t i n i s e r u a t i s u n t . N 6, 24, Cas. I I 2, 4 Nam — soror (sopor) — caluitur || N 8, 15, Epid. 152 Aliqua ope exsoluam, extricabor aliquam (aliqua). Parum diligenter rem consideranti fortasse uideatur Nonius recensionem ab A et Pal diuersam sequi, quae in

—

[205]

33

—

uerbis extricabor aliquam banc sententiam inesse uoluerit: „opem aliquam extricabor", id est „expediam, reperiam". Attanien Nonium idem quod A et Pal legisse ex ipsius explicatione elucet: TricaeJ sunt impedimenta et implicationes; et intric[en]arej impedire, morari e. q. s.; neque interpretationem id est (codices inde) ex impediments liberdbor addidisset, nisi legisset extricabor aliqua. Quod autem passiuam significationem in extricabor inesse Nonius putat, adsentientes habet Langenum (Beitr. p. 67 seq.) et Abrabamum ann. phil. suppl. XIY p. 221, ut sententia uerborum haec sit „ipse ex impedimentis quae fidicinae exsoluendae obstant liberabor", cum alii homines docti extricari hie deponentis ui praeditum esse malint ( c f . N e u e l l 325) || N 539,32, Epid.231 Indusiata (Indusiatam), patagiata (patagiatam), catulam (caltulam) aut proputulam (crocotulam; Pal mendose crutulam). Idem uersus N 54S, 21 sic traditus est: Illusiatam (Indusiatam), patagiatam, caltulam aut crocotulam. Maxime dignum est quod commemoretur, Nonium cum A et Pal indusiatam — aut legisse, cum Yarro (de 1.1. Y 131) exhibeat: — alterum quod intus, a quo intusium, id quod Plautus dicit: Intusiatam, patagiatam, caltulam (cod. caltuluni) a c crocotulam || N 540, 8, Epid. 232 Supparum — ritam (sic H 1 PLW; ricam recte H 2 cum libris Plautinis) uasilicam (terminatio ex uerbo antecedente per errorem orta est; A Pal recte basilicum) — exoticum. Nonius ipse praebet rica p. 539, 17, basilicum p. 539, 17 et 540, 17, quos locos sine dubio ex eodem fonte, ex quo hunc de quo agimus locum, hausit || N 548, 33, Epid. 233 Plumatile aut cumatile (sic H P Gerl; Quich. nulla addita adnotatione cum A et Pal Cumatile aut plumatile) — gelinum. Cum Nonius ipse p. 548, 8 et 540, 19 eandem quam A et Pal uerborum collocationem exhibeat, nec tamen alio atque Illic fonte usus uideatur esse, haud aberrare a uero mihi uideor, si transpositionem illam librariis tribuendam esse censuero || N 102, 33, Epid. 582 Atque egurgitem — prorsum, omisso ante egm-gitem uocabulo argentum, quod in A quoque extitisse Studemund ex lacunae spatio computauit || N 456, 21, Epid. 559 Caedo (Cedo) manum — com17

34

—

[206]

—

potem || N 473, 12, Epid. 543 Quid — aut sicia an (hau scio an) — si hoc est. A (s)i haec (east), Pal si haec ea est uel east || N 455, 10, Men. 89 Apud — deligis (deliges) || N 394, 15, Men. 168 Nee (Nam ex) istoc (sic codices teste Quich. cum A Pal ; sed H Gerì isto) — inlutibili || N 467, 9, Men. 570 TJt (Hue) — aucwpa || N 31,14, Mil. 2 Cum (Quam) — sol et (Gerì Pal solent; A legi non potuit) || N 34,29, Mil. 4 Praestingat (Praestringat, et sic Gerl^ — hostibus, sub lemmate Praestringere] \\ N 146, 12, Mil. 1171 Quasi quae (Quasique) — opulentitate (opulentitatem) reuerearis || N 479, 16, Pers.308 Sed— conatus (ansatus) — conscreàbor || N 495,10, Pers. 391 Pol deum uirtutem (uirtute) dicam — meMm||NlO, 12, Pers. 408 Impure — labes populi ( H l recte cum A popli). Idem mendum apudNonium eundem uersum p. 446,31 afferentem omnes codices habent. Pal quoque populi || N 150, 4, Pers. 588 PrognariterJ — Plautus Per sec or (Persa Ego) scio hercle (a Quich. falso omissum) utrum (utrumque) — ate (age) —prognarìter || N 137,20, Poen. 393 Cuius (Huius) — mammeatam || Ii 501, 4, Pseud. 5—6 Duorum — hominem (hominum)—Me interrogandi (Mei te rogandi recte A, Pal, Gell. XX 6, 8—9, in cuius codd. Paris. 8664 et Lugd. est ter rogandi uel terrogandi, quod mendum, quomodo corruptela in Nonio oriri potuerit, illustrai) — mihi. Fortasse tarnen interrogandi scriptura homini alicui fabulas Plautinas male recensenti tribuenda est, qui interrogationis notionem uerbo simplici rogare non satis dare exprimi arbitrabatur || N 503, 24, Pseud. 10 _Z?as lacrimas (lacrimis) ?omì's||1ì227,19, Pseud.152 Nunquam — durum (durius) — meum || N 500, 17, Pseud. 183 Vino — cupide testis (cupidae estis) || N 423,28, Pseud. 281—82 Nimio id quod piget (pudet) — piget: Non — piget || N 331, 26, Pseud. 319 Una — allicem (alligem) — agnis sycofantia (agninis) lactibus || N 11, 18, Pseud. 572 Cui — (H sico fantia) est (sycophantias A, sicophantias B, siconphantias C, sicophantis D) || N84,15, Pseud. 864 Si conquinis cesi (conquiniscet) istic — simul || N 11, 29, Poen. 312 Siquid ea estumecum (Gerì sìquide aes tu mecum, pro Siquidem es tu mecum) — pensili || N 424, 17, Poen. 488—89

—

[207]

—

35

Si — Faciam (Faeiat) — litem || N 258, 9, Poen. 579 Quid opus uerbis? — sinam. Post opus excidit est || N 396, 32, Poen. 855 Ut— sorium (corium) sufferas || N 123, 20, Poen. 907 Profecto — l e on em (lenonem) — abduxerit || N 199,19, Poen. 908 Quin — disperiuit (disperibit) — ciuerit || N 406,4, Rud. 533—34 Utinam — anutinam terent (uterer Ut) — (aqua arerem) tamen [| N 533, 20, Rud. 1020 aquarerem Me apperam (sic H 1 ; P Meapperam; Mea opera H 2 et Gerì recte exhibent) laborare (labore, quod in A quoque extitisse, etsi LA tantum seruatum est, ex lacunae spatio concludi potest) — horia || N 515, 17, Stich. 76 Utrum — laeessam orationem (oratione) ad hunc modum. Casu idem mendum apud Charisium (Gr. L. I 213,26) extat || N 509, 24, Stich. 241 Fuit disertim, id usu perdidi. Post disertim excidit uerum propter quandam ¿¡.toioxelevTov speciem || N 533, 23, Stich. 366—68 Quum — et quae (ecquae) — interim Cyrcerum (Cercyrum; A B recte Cercurum, C Cer currum, D Cercurrum) — cerneo. Nonium Cercyrum dedisse ex lemmate Cercyrus] nauis est etc. apparet || N 497, 5, Trin. prol. 1 Sequere ac (hac) — tuum || N 81, 9, Trin. 250 Quod et bibit (ecbihit) — sumpti || N 374, 27, Trin. 276 Quo — fortasse (foras se) — aedibus, male praeterea omissa praepositione ex ante aedibus || N 220, 9, Trin. 410 An (Quam) — papauerern || N 304, 19, Trin. 467 Vostras (non nostras, quod Schoellii editio, mendo typographico, ut uidetur, exhibet) — nosti (A Pal recte nostris) — opes || N 123,20, Trin. 535—37 Alii — emortui. Hem — cuius tuta (cuius est, Ut ad) incitas redactus est || N 486, 24, Trin. 545 — 46 Credo ego (quod pronomen Quich. omisit) istuc istasime (Stasime) — patientia || N 475, 7, Trin. 641 Nam retiñere (retineri) — promeres || N 510, 33, Trin. 1060 Animum (Pal ha nimium, A recte aha nimium, cf. Richter ,,de usu particularum exclamatiuarum apud priscos scriptores latinos" p. 10—11) — saeuiter || N 499, 7, True. 137 Quia tu (tuo) — curas || N217, 27, Truc. 196 Horresco — quod (A recte quotiens, Pal mendose quod diis uel quoddiis) — partionis. Restant duo loci,

quos Nonius affert ex Varrone, 17*

36

—

[208] —

Pseudoli u. 741 respiciente: N 551, 7 Murruna] potio confecta. Varrò Amfhropopóli — ut Plautus ait: Murmurena, possum, defritum. Formam murmurena ex genuina mur-

rina, cuius accusatiuum A Pal exhibent, librariorum errore deprauatam esse concedes collato lemmate, quod ipsum quoque leuiter corruptum est || N 551, 16 Lara] — Varrò de uita populi Romani — Antiquae mulieres bibebant — defritum aut passum, quam murmurinam quidam Plautum appellare

putant (sic ed. Quich.) ; ubi murmurinam in codicibus eadem uia corruptum est, qua murmurena ortum est in loco modo tractato. Duo loci sunt, ubi Nonii archetypum labem contraxisse eo magis dolendum est, quia menda obstant ne diiudicemus, utrum cum Ambrosiana an cum Palatina recensione fecerit Nonius: N 10, 31, Pers. 421 Perennis herbae, lurco — fugax. A habet Per(enn)is serue; Pal Perenniserue, quod

Ritschl probauit || N 212, 25, Trin. 332 Mercaturam ttenalis habuit,

ubi rem perdidit?

A Mercaturan

an,

earn Pal

Mercaturamne an. De quibus lectionibus uide quae Brix ad h. 1. adnotauit. Nonii uerba utrum ex Mercaturane an an ex Mercaturamne an corrupta sint, non diiudicauerim. Ceterum codicis A lectionem receperunt Ritschl Schoell Brix, Palatinorum Pleckeisen ; Spengel codicis A scripturam secutus est, ita tamen, ut mercaturan = mercaturamne esse statueret: cf. praef. p. XI. Grauius corruptus est Truculenti u. 232, quem laudat N 89, 16, ubi (teste Quich.) plurimi codices Bum abeam et ubi nihil coepiam exhibere uidentur, Bum abeam quodam et

ubi nihil coepiam codices HP et Gerì. Quattuor huius uersus uerba habeat alium quaestum coepiat, quae suo loco (post nihil) exciderunt, in codicibus perperam inculcata esse post lemmatis paruo interuallo sequentis Calliscerunt (Quich. Callescerunt)] uerbum extremum iniurias perspexit iam Hadrianus Iunius, qui a. 1565 Nonium edidit. Itaque remotis librariorum erroribus uel interpolationibus hunc uersum Nonio restituere nostro iure nobis uidemur: Bum habeat, quod amet, ubi nihil habeat, alium quaestum coepiat. Pronomen

-

[209]

-

37

quod prauae uel Nonii uel librariorum coniecturae deberi consentaneum est. Itaque ex Nonio nihil lucramur ad coniecturam eorum hominum doctorum aestimandam, qui pro codicum A et Pal lectione Dum habeat turn habet scripserunt Dum habeat, dum aniet. Nonnulli loci Plautini in codicum Nonii archetypo glossematis aut uerbis aliunde p e r p e r a m intrusis corrupti sunt: N 539,10, Epid. 223 An regillam tuniculam indulam an mendiculam? Iam Goetz perspexit uerba tuniculam indulam glossemate intruso ita orta esse, ut lectioni genuinae induculam in archetypo Noniano interpretamentum tunicam superscriptum fuerit. Minus probabiliter Duentzer (Ztschr. f. Altertumswissetasch. t. 6 [a. 1848] p. 485) censuit primum tunicam scriptum fuisse, deinde emendatione induculam addita lectionem illam spuriam ortam esse. Ceterum moneo fieri potuisse, ut ipse fons, ex quo Nonius hausit, glossemate ilio inquinatus esset. N 540, 8, Epid. 232 Supparum aut subnimium est ritam (ricatti) — exoticum. Ubi est illud particulae alicuius (et uel aut) inter uocabula subnimium et ricam adscriptae uestigium eSse suspicor. N 108, 24, Men. 94 Esculentum et escariumj etc. Plaut. Menaechmis: Ea enim fere lenta — (e)scaria. Pal Ita istaec nimis lenta; codicem A idem quod Pal exhibuisse litterae huius senarii seruatae (It)AI (nei E) demonstrant. In primis duobus uerbis, assumpta antecedentis (menaechmis) terminatione (—is ea enim), lectionem genuinam istae(c) nim(is) inesse conieceris, ita ut Nonius uerba inde ab Istaec excitauerit. Quod si probaueris, fere aliunde hue intrusum esse putandum est, siquidem et metro repugnat nec ad sententiam quadrat fere aduerbii significatio ( = „paene", cf. Capt. 232, Poen. 902, True. 64) nec credibile est grammaticum quemquam ita Plautum interpolasse „Ea enim fere lenta uincula sunt e.", ut significaret ,,ea uincula escaria p l e r u m q u e lenta sunt."

38

-

[210]

-

N 10, 12, Pers. 408 Impure — illex (post hoc uerbum pars lemmatis Torialim p. 11,12 intrusa est) labes popfujli. N 446, 31, Pers. 408 Iniure, illex [hoc est uiuens sine lege, sine iure] labes popfujli. Interpretamentum ad illex pertinens in exempli Plautini contextual insertum est: quod post pop[u]li transposuit Quicherat. N 292,3, Stich. 272—73 Ne — poculo [exanclauit plautus in penulo] Saepe exanclauit — scitissime. Yerba exanclauit plautus in penulo, quae H exhibet (exanclauet pi. in paenulo P), pro quibus uerbis Gerì habet plautus Ululo, suo loco mouerunt formam pauxillulo, quam A et Pal recte tradunt, eiusque reliquiae Gerlachii codices LW seruauisse uidentur. Quodsi cui in mentem uenerit Nonium fortasse aliud exemplum ad exanclandi uerbum illustrandum ex Poenulo addidisse, eiusque exempli uestigium H P seruasse, hoc ei obstat coniecturae, quod uocabulum illud in Poenulo non legitur. Itaque hanc illius lectionis originem esse opinor, ut pauxillulo primum deprauatum sit in plautus Ululo, deinde librarius uerba corrupta in margine praua coniectura expleuerit, quae in codicibus HP in textum irrepsit. II. P a l a t i n i soli s e r u a t i sunt. N 99, 8, Amph. prol. 67 Cui fautores (codex H cum Pal DEJ seruauit formam uetustiorem fauitores, de qua Neue II 558; Char. Gr. L. I 86, 14; Non. 110, 23) delegatores (delegatos) uiderint || N 224, 30, Amph. prol. 117 Quod ego hue praecessi (sic compendio scripturae, ut uidetur, falso soluto H l L ; H 2 Gerì recte cum Pal processi) — schema. (Quich. nulla subscripta de codicibus adnotatione processi hue) || N351, 15, Amph. 202 Prius — si (H 2 recte cum Pal sic) hoc pro hoc loquar (Gerì hoc pro hoc proloquar). Perturbationem dittographia exortam esse ex hoc proloquar demonstrat Gerlachiana lectio; deinde in ceteris codicibus alterum pro uel casu uel consulto omissum est || N 128,17, Amph. 209—10 Sin — essent (sient) — dent quae petant (petat), Sese — uiresque (ui uirisque?) — oppidum || N 391, 17, Amph. 276 Ita statim ad (stant) signa omnia || N 361, 6, Amph. 299 Oppida interio (P interi, Pal

-

[211]

-

39

recte inferii): obsecro — est || N 34, 3, Amph. 317 Illic (P Gerì illuc) — interpolanti (sic H P ; Gerì recte interpolabit) — denuo || N 171, 7, Amph. 358 Auferere — abiis ( H 1 recte abibis) || N 57, 18, Amph. 488 Uno (pro quo H 1 ut-, Pal Uno ut; in Nonii archetypo fuerit uno superscripto ut, ita ut solus H 1 ut seruauerit, ceteri codices uno) — duas || N 301,28, Amph. 495 Sua — expetere mortalem — sinat. Praepositionem in ante mortalem non Nonii, sed librariorum culpa intercidisse ex eis uerbis apparet, quibus Nonius uerbum expetere illustrai: Expetere (codices mendose Expeetare)] transferri (codices transferre), euadere || N 43, 18, Amph. 529 Lacrimante (Laerimantem; idem apud Nonium traditum est, siquidem Gerlachio fides habenda est) ex habitu (abitu) — uxorem || N 198, 31, Amph. 537 Cui est] pro qualis est, neutro positum pro masculino. Plautus Amphitryone: Edepol — cui est (Gerì cule 'st ; H 1 quale, ut uidetur, ex librarii coniectura), qui — dedit. Minime dubito lordano (Beitr. p. 94) assentiri, qui forinam miram cui uel (siquidem cui est potest significare cule (e)st) cule, quae nullo alio loco occurrit, mero librariorum errore ex cuale (pro quale) ortam esse contendit. Nam cum in eodem hoc capite I I I (de indiscretis generibus) sub C littera deprehendantur haec lemmata: Ouerellae] (sic L W ; Quaerellae H) et Cuts], nihil offensionis habet Cuale] scriptura, quam Nonium in Plauto legisse adnotatio ilia pro qualis est demonstrare uidetur. Buecheler (Mus. Rhen. X X I X 196), utrum cuale an cale Nonius uoluerit, in medio relinquit || N 179,30, Amph. 554—55 Eccere — tuatim Facit (Fads) || N 462, 21, Amph. 570 Quid — tanta (tua) — promeritus? || N 369, 23, Amph. 592 Quo — meurn (mecum) — putet (H 1 P putat, e x p u t a corruptum)|| N 521, 29, Amph. 616 Nimia — sed uidisti uxorem mcam? Particula interrogatiua -n, in Pal uidisti uerbo recte adnexa, ante uxorem in Nonii codicibus facile intercidere potuit || N 233, 9, Amph. 673 Ni ego — hoccepsio (occepso Nonius recte 148, 9 et 410, 11) — intertraxero. N 410, 11 idem exemplum redit, sed inde demum ab ego ; nescio igitur an post Amphitryone uocis clausulam Ni in codicibus ex-

40

—

[212]

—

cider it || N 439, 5, Amph. 676 — Plaut. in Amphitrione: uxorem — lectus (laetus) — suam. Primum Plautini exempli uerbum Amphitrio quam facile intercidere potuerit, sponte intellegas || N 359, 2, Amph. 713 Eo — experte (expertem te) factum (sic HP; Gerì recte factam) — domi || N262,21, Amph. 836—37 Quae non delinquit (deliquit), decet — loqui |[ N9,6, Amph. 843 Examussim] — Si uera haec loquitur examussim est optima. Quich. subscripsit haec : „uera haec loquitur codd. plerique" et „haec loquitur haec H" ; de examussim nihil proferì nisi „haec amussim codd. Colbertinus et Petri Danielis". Sed cum Onions ad h. u. ex H haec adnotet: hcùec amusim, collatis Quicherati et Onionsii adnotationibus in H extare concludo si uera haec loquitur haec amusim-, et praebet P: si uera haec loquitur haec amussim. Codices LW autem si uera loquitur haec amussim habere ex Gerlachii lectione colligas, eamque lectionem Nonianam esse putauit Ritschl (op. II 272). Videtur igitur lectio genuina examussim, quam et Nonium dedisse ex lemmate fit uerisimile, et Charisium (Gr. L. I 198, 24) legisse constat, in nonnullis codicibus in haec amussim corrupta, deinde prius haec omissum esse || N 453, 23, Amph. 845 UsuJ — Plaut. Amphitryone: est (es) profecto — perduis. Aeque atque supra primum Plautini exempli uocabulum Amphitry o intercidit || N 456, 11, Amph. 883 Stupri — arguta (argutam) meo || N 183, 10, Amph. 901—3 Sic — est (es). Nimis — es || N 88, 22, Amph. 978—79 Fac — Amfitrione (Gerì Amphitryone, ablatiuus perperam positus est pro accusatiuo) aduenientem (unde Goetz et Loewe compererint adueniente apud Nonium extare, nescio) — sies [| N 43, 12, Amph. 1033 Gum cruciatur (cruciatu) — funditas || N 227, 17, Amph. 1062 Strepitus, screpitus (crepitus) — tonitrus. Goetz et Loewe non recte adnotant apud Nonium „Screpitus, om. crepitus" traditum esse [| N 504, 15, Amph. 1102 Postquam — ut hos (haec duo uocabula ex nos corrupta) : accedimus || N 388, 6, Amph. 1127 Ut — hostis (hostiis) —petam || N 393,17, Asin. 16—17 Sicuti turn (tuum) — superstitem || N 361, 10, Asin. 22 Atque — et (ut) — oppetat (sicPLW; H recte oppetas) ||

-

[213]

~

41

N 215, 26, Asin. 65 Qui — auscultdbunt, faciunt (facient) obseqmlam || N 501, 4, Asin. 77 Volo amari ( H 1 recte amori) obsecutam (obsecutum)—- patrem. Yersum tamquam spurium expunxerunt editores || N 31, 8, Asin. 94—95 Ten ego defraude (sic H 2 P ; H 1 defrude, L W de fraude, Pal recte defrudem) — defrudaueris (sic H 1 L ; defraudaueris I I 2 P 2 W ) . Ceterum codices Plautini eodem modo atque Noniani inter se discrepant in defrudandi uerbi scriptura, cum altero loco defrudaueris solus D commendet, ceteri defraudaueris. Solam formam defrudare comoediam nouisse Ritschl docuit (parerg. p. 541); quamquam in A 8 et Trin. 413 defraudaui et Pseud. 93 defraudes scriptum est (ceteris locis, ubi uerbo ill,) utitur Plautus, codicis A memoria seruata non est) || N 471, 31, Asin. 102 Fabricare quiduis comminiscere. Errore quiduis semel exaratum est, cum iteraretur oporteret j| N 454, 10, Asia. 119—21 Nec magis uersutum (uersutus) nee quo caueas aegrius; Idem (Eidem) — Mandes. Praepositio ab post quo errore omissa est || N 153, 17, Asin. 133 Pellecrebre (Perlecebrae), permitiis (permities) || N 344, 2, Asin. 155—56 Aurum — est. Fixus hie apud nos animus tuus clauo Cupidinis. Post nos Pal recte exhibent est || N 381, 27, Asin 158 Quo — te capessis — refert. Inter te et capessis uerba in altum non tarn Nonii quam librariorum neglegentia omissa exciderunt || N 528, 29, Asin. 172 Par pari hostimentum datum opera pro peeunia, N 3, 26 h. datum est, Pal recte datum hostimentumst. est N 528, 29 deest || N 308, 32, Asin. 174 Nam — dictum (sic H P ; L W tictum, Pal et N 493, 8 recte pictum) — poetnatis || N 76, 29, Asin. 196—97 Ubi — nimis (nam si) — pascerem (poscerem) || N 296, 2, Asin. 247 Dignos adire — mihi. Pal recte Dignos indignos adire-, librarii Noniani oculi aberrauerunt a Dignos ad indignos || N 145, 33, Asin. 266 Obsceuauit] — Plaut. in Asinaria: et uocum (metuo cum) illic — fallaciae || N 270, 31, Asin. 274 Aetatem — seruare (sic H P L ; W seruere; Pal recte seruire) — modo || N 146, 4, Asin. 282 Maximas optimitas et (optimitates, praue pro opimitates) — exfertissimas (ecfertissimas) || N 72, 14,

42

-

[214]

-

Asin.284 Abeo (Adeo)ut — ambobus sint óbnoxii. Post ambobus excidit nobis||N412,19, Asin. 289 Non — exemplo (extemplo) — quid (qui) tremit |[ N 250, 7, Asin. 298 0 — colonae (colme) || N 227, 19, Asin. 319 Habeo — queram (quáeram) foris || N 476, 14, Asin. 375 Patitor tui item (sic P Gerl pro tu item) — referiam || N 192, 10, Asin. 425 Ius incolomem (sic H 1 ; H 2 ius incolumem, L iussin columem, W iussin columen, Pal recte Iussin columnis) — araneorum || N 375, 16, Asin. 506—7 Ubi op em (piem) — istue (istoc) more moratam (sic recte H * P ; H 2 L W duobus uerbis male inunum contractis memoratam)— martem tibi (mater mihi) — praecipis || N 151, 19, Asin. 515—16 Et — turn (tuam) tardo (trado) — iacendum (tacendum) tu ut habes (habeas) portisculum || N 85, 26, Asin. 519—20 Quin pul (pol) si repulsaui (sic H Gerl; P repulsiui, corruptum ex reposiui propter litteras pul si quae praecedunt) — consistit cibi ( H 2 W ibi; Pal recte tibi) || N 144, 25, Asin. 550 Neruus (H 1 recte cum Pal Neruos) — boias || N 118, 27, Asin. 600—1 Gerrae! Qui se esperare (sic H 1 ; H 2 Gerl Qui sesperare, P Qui se sperare; Pal recte Qui sese parere) — profecto || N 79,9, Asin. 660 Ego — dolonum (H 2 dolonem, Pal recte dominum) — inanis || N 266, 26, Asin. 725 Viginti — eommoda (commodas) minas — matri || N 190, 14, Asin. 764—67 In (ante quam uoculam Ni excidit) quatriduo (sic Quich. nulla subscripta adnotatione; Gerl quadriduo, quae scriptura proba est, cf. Bitscbl op. II 265) — Turn is (Tuus) — comburat si uelit (postquam errore Turn is exaratum est, ex comburas si uelis effecta est tertia persona), Nulli (Ne illi) — litteras || N 382, 31, Asin. 778 Spectandum nee uia ullum (sic H; P necuia ullum, pro ne eui anulum) — roget. Eadem uerba N 402, 17 sic tradita sunt: Spectandum ne cuia nullum (sic H; P neuia nullum-, Gerl cum Pal ne cui anulum) — roget || N 439,27, Asin. 784 Ñeque ulla (H 1 recte ilia) ulli — annuat || N 387, 25, Asin. 805 Tuus — uero (uiro) || N 13, 15, Asin. 862—63 Qui — Potest (Potet) unam (una) atque unam amicam ductitet (sed H 1 ducit et, L ducitet; ductet, quod in Pal extat et secundum usum

-

[215]

—

43

Plautinum praeferendum est, errore librariorum in ducitet deprauatum, deinde coniectura cam ductitet commutatomi uidetur esse) — senex || N 4, 21, Asin. 892 Peri (Perii) — decus l| N 317, 31, Aul. prol. 5 Patriaho (Patri auoqm) iam — habet || N 275, 9, Aul. prol. 15 Ubi — obit (obiit) — quid (qui) mihi in (id) aurum credidit || N 359, 32, Aul. prol. 15—16 Ubi — obit (obiit) — obseruare || N 320, 13, Aul. prol. 16 —17 Et qui de (Ecquül) maiorem filium (filius) Mihi — habere (haberet) — pater || N 128, 30, Aul. prol. 18—19 Impedio] pro magis — Atque — imp e.dio (item in lemmate, pro impendio) — honoribus || N 375, 4, Aul. prol. 21—22 His (Is) - fuit || N 115, 2, Aul. 49 Testudineum — grandino (grandibo) gradum |] N 75, 5, Aul. 50 AdanxintJ — Utinam — adanxint (sic HL 2 W, l P adauxint; L recte cum Pal adaxint, cf. Fest.-Paul. 28, 11 adaxint] adegerint) — suspendium || N 360, 4, Aul. 53—54 Oculos — improbe (improba) ecfodiam — gerani || N 483, 17, Aul. 83 Nam — furius (furibus) || N 123, 18, Aul. 84 Ita inanis (inaniis) — arantes (araneis) || N454, 29, Aul. 215 — in Aulularia: Acerto (Certo; a ex uocis antecedentis clausula perperam iteratum est) — malitia || N 240, 10, Aul. 237 Optumus tu (Optumumst: tu; Pal optimum est: tu) — accipe || N 151, 32, Aul. 312—13 Quin ipse (ipsi) quidem (pridem) — ungues deserat (dempserat) — praesegmina. N 273,27 Quin ipse (ipsi) — unguis dempserat — praesegmina || N 374, 10, Aul. 336 Ut (sic Quich. sine adnot. ; PGerl recte Ubi) si quid poscas (poscam) — rabim (ravim) poscamprius || N 399, 27, Aul. 365—66 Ut — cenam coquam (coquant)—corbulis|| N 95,12, Aul. 398—99 Dromae (JS. drome, P dormae, Pal recte Bromo) — Gongrum (Congrum) — poles || N530,24, Aul.401—2 Tu — satis (sapis) — reddis (reddes) — lydius (pro lydiust ; Pal : B lydyus est, D lidyus est, J lidius est, communi errore pro ludiust) || N 5, 20, Aul. 422 Ita — submollior (sum mollior) — einaedus || N 284, 18, Aul. 445—46 Nisi redde (reddi) — iuues (iubes) — aedis || N 541, 31, Aul. 510 Flammarii, uolarii (uiolarii), cararii. Eadem uerba N 549, 28 sic extant: Flammari (Flammarii),

44

-

[216]

-

uiolarii (sicH; L uiolorii, ceteri codices uiolari), cariarli (sic H 1 ; H 2 cum ceteris codicibus cariari, corruptum ex carinarii) || N 251, 8, Aul. 517 Im (lam) hosce —petunt || N 541, 28, Aul. 519 Textores limbolari (sic H * P ; H 2 Gerì recte limbolarii) alcularii (arcularii) || N 549, 26, Aul. 521 Quurn incendunt (incedunt) — crocotarii || N 369, 17, Aul. 527 — Aulularia: tur (sic H 1 Gerì; H 2 [ i n mg.] P cur, W uir, pro Itur) putatur — argentario || N 487, 16, Aul. 556 Quem — Ioni custodem addidit. Post Ioni excidit limo || N 455, 3, Aul. 561—62 Beluam] — Plautus Aulularia: in quo (in ante Aulularia transponendum esse puto1); a quo exemplum incipit) quidem ag nose at (agno sat) scio — beluam || N 509, 11, Aul. 564 Qui ossa — tenos (Must; Pal totus est) — macet || N 313, 24, Aul. 622 Facere] — in Aulular i am uisi (in Aulularia: Mulsi) — fideliam || N 45, 21, Aul. 667—68 Fidei — Esse a (Esse ea) — penissume || N 396,12, Aul. 674—75 Silrnni — Creber (Crebro) salictu (salicto) opletus (oppletus) — summam (sic PLW; H recte sumam) locum || N 232, 20, Aul. 690 Aduorsum] rursum „apud" significai — Egone ut (sic H P Gerì; quod apud Quich. codices dicuntur habere at, id mendo typographico deberi opinor) ea aduorsum mentiar — mea? Lectio genuina ut te aduorsum, quam Nonium exscripsisse docet eius commentum, mendo leui corrupta est || N 152, 7, Aul. 701—2 Pici diuitis (diuitiis) — supero || N 284, 7, Aul. 708 Ubi — ab it (abiit) — serium (deorsum) —arbore || N 136, 22, Aul. 732 Qui (Cui) — obtigit (HP cum Pal optigit) || N 219, 4, Bacch. 50—51 Qui (Quia) enim — palumbem\\ N 476, 19, Bacch. 679 Occidi ani mis (animus) iam stoc (istoc) — mali || N 6 , 1 2 , Bach. 792—93 Nunc — lubricum (lumbricum) — tenus || N 164, 20, Capt. 84 Bum rurant — ligurriant. Ante rurant excidit ruri || N 136,3, Capt. 135 Ossa — pelli (péllis) sum — macritudinc || N 335,7, Capt. 426 Id — eg io (Hegio) || N 512, 25, Capt. 439 Fac fidele, eaue — feras. Post fidele interciderunt uerba sis fidelis, cum oculi ') Obiter moneo Nonium certain rationem in praepositione in titulis fabularura Flautinarum praeniittenda secutum non esse uideri.

—

[217]

—

45

librarii a fidele ad fidelis aberrassent || N 184, 4, Capt. 569 Pol — uero a (uera) uanitudine || N 143,17, Capt. 764—65 Neminis — nam me (mei) miseret neminem || N 146,4, Capt. 769 Maximas optimitas (optimitates, praue pro opimitates) — mihi || N 484, 9, Capt. 855 Pro uicti — afferas. Inter pro et uicti interciderunt (pro)in tu tui || N 532, 32, Capt. 874 Vidi in publica celocem (celoce) ibidem ullum (P recte cum Pal ilium) adolescentulum || N 135, 7, Cas. I I 3, 29 Unde es (is) nihil (nihili)? ubi lustretur ibi bibatur. Post ubi interciderunt uerba fuisti ubi || N 334, 21, Cas. I I 6, 47 Quondam (Quondam) — deliquerit || N 171,17, Cist. IY 2, 34 Etad (sic H Gerl; ceteri codices [ut uidetur, secundum Quich.] ad, Pal recte attat) — uestigium || N 218, 3, Cure. 228 Quin — hue cessum (essum) — suam. Nonium non essum, sed cessim uoluisse, quod Passeratius coniecit atque Mercerus et Quicherat receperunt, non uerisimile ease puto. Charisius quoque Gr. L. 159, 14 esum uidetur habuisse || N 331, 26, Cure. 319 Ita tibi (cibi) — lactibus || N 290, 5, Cure. 424 Clipeatus eligantum (clephantum)— macera (machaera) diligit ||N199,8 Cure. 691—92 Delicatum — Ferro (Ferreo) — dico || N 102, 29, Epid. 188 lam — irundines ( H 2 hirudines, Pal recte hirudinem) — sanguinem. Aliis quoque locis saepe inter se commutantur haec duo uocabula hirudo et hirundo. N 479, 21 lam — erundinem (hirudinem) — sanguinem || N 254, 23, Epid. 432 Qui — chlamydem (Gerl clamidem) — fecit (sic H P ; Gerl recte cum Pal faeit) || N 191, 9, Men. 855 Ita — cuius (huius) — artua || N89,16, Men. 960 Neque — ne litis coepio. Inter ne et litis interciderunt syllabae (ne)que ego || N 108, 24, Men. 94 Esculentum et escariumj — Ea — scaria (escaria). N 338, 13 Lenta uincta (uinda) — scaria (escaria) || N 422,10, Men. 98 Nam — hominis (homines) — aut (dlit) uert (uerum) educat || N 24, 19, Men. 117—18 Portitorem — dixi (sic H ; P L W dixit, Pal recte duxi) — ago || N 255, 6, Men. 925—26 Die mihi — intestina crepant quod sentias? — tunc (sic P G e r l ; Quich. recte cum Pal turn) crepant. Post intestina intercidit tibi || N 137,9, Merc. 105 Dicens (Dico eius) — fore || N 175,15, Merc. 117 Ita — una (sic H Gerl; Quich.

46

-

[218]

-

tacitus recte unarn cum Pal) hoc ceperis (occeperis) || N 534, 2, Merc. 193 Bum — paxillulo (pauxillulo) || N 115,31, Merc. 205 Quo (Quod) guttatim — salem || N 233,2, Merc. 574 Ieiunitatis — animam faetidat (sic H l ; H 2 P animam fetidat, recte Gerl cum Pal B anima fetida, CD anima foetida) || N 476, 8, Merc. 864—65 Inuoco — diales (uiales) — tutetis || N 31, 14, Mil. 2 Cum — sol et (Gerl cum Pal solenf) || N 456, 30, Mil. 631—32 Si — senes (senex) — emeusietas (sic H ; P emeussi aetas, Gerl etneussiaetas, corruptum ex emussitata) — indoles || N 120, 25, Mil. 677 Sine (Es bibe; Pal male Est bibe) — hilaritudine || N 476, 28, Mil. 927—28 Ludificata ero] hominem pro ludificata lepido (lepide) Ero — imponit (imponito; sequitur osculaui). Lipsius recte suppleuit Ludificata ero] hominem pro (ludificauero. Plautus Milite: Ni) ludificata etc.; oculi librarii a ludificauero ad ludificata aberrauerunt || N 499, 4, Mil. 1079 Qui — ad (ah) saeculo — saeculum || N 103, 4, Mil. 1180 Id — in numero (umero) — brachio || N 305,11, Mil. 1322—23 Nam — potissis (potis es) — ferocior || N 305, 3, Mil. 1390 Ut domatum (adoriatur) mecurn (sic I I l P ; L W maecum, H 2 equum, Pal medium, pro moechum) — ferox || N343,12, Mil. 1424 Mitis sim (sum) equidemfustibus\\ N 8 1 , 9, Most. 12 Contest] — Plaut. Mustellaria: Ne (Sine) — comes (sic recte H P Gerl; Quich. adnotat: „codd. comest.il)|| N 179,21, Pers. 122 Tuburcinari — domi sit (est) || N 397,20, Poen. prol. 88—90 Vendit eas crinis (omnis) — uirginis (uirgines) — terras (terra) sustinet sacerrimo || N 533, 10, Poen. 507 Tardiores — sunt et in — mari. Voculae et origo ab errore librariorum propter antecedens t peccantium repetenda est||N 181,17, Poen. 532 Quodragosi (Podagrosi) estis cocleas tarditudine. Post estis excidit ac uicistis propter homoeoteleuton || N 507, 6, Poen. 537 Est — tam conteras. Ante conteras excidit contemptim, propter homoeoarchon || N533,10, Poen.543 Obsecro — nec(P recte ne; idem N 532,32 nec, dittographia pro ne) corbitam date || N 446, 31, Poen. 745 Quid (Qui) — fumus (fuimus) inlix (inlices) || N 392, 13, Poen. 791—93 Eheu — Quia quid (Qui si quid) — prae-

-

[219]

-

47

sentati (praesentarium) est || N 334, 18, Pseud. 762—63 Ab (Pai Aui) sinistra — mens mea (meos me) — perdere. Riitschl Bothio adstipulatus Auè sinistra propter metrum maluit. Quamquam utramque formam (aui et aue) in usu fuisse docet Neue I 218, non uideo, cur hic non cum Lorenzio Aui seruemus, cum collaqueatio in septenarii trochaici thesi prima nihil offensionis habeat. Epid. 184, ubi syllaba longa metro flagitatur, Pal cum A habent aui sinistra J| N 164, 30, Pseud. 1300—1 Percin (Pergin) — Simon (Simo) || N 519, 20, Rud. 167 Non — undas maiores censeo. Ante maiores intercidit me || N 511, 10, Rud. 263—65 Sed — uorsire (uos ire) cum uuida ueste — maestiter ueste ucstitus (uestitas). Posterius ueste errore librariorum ex proximo uestitus ortum est || N 145,8, Rud. 275 Quae in loco si (locis) nescis (nesciis) nescias pessumus (Gerì nescia spes sumus, Pai recte nescia spe sumus) ; in Nonii archetypo fuerit locos, i s. alt. o add. || N 362, 27, Rud. 377 Capillum promittam — incipiantque (H 2 recte incipiamque) hariolari (Gerì ariólari) || N 291, 27, Rud. 659 lube oculos (P iubeo [in fine lineae] culos, H 2 praue iubeo oculos) — idem (itidem) ut saepius (Gerì sepius, item Pal OD; B sepiis, u supra alt. i manu prima add.) faciunt coqui. H l P ante coqui falso iterant ut || N 533, 20, Rud. 910 Salute horia (horiae; Pai ipsi quoque male : B horeia, CD horreia), mari fluctuoso. Ante mari exciderunt uerba quae in. Ablatiuus salute, a quo genetiuus pendet, legitur etiam Men. 134 (Auorti praedam ab hostibus nostrum salute socium); cf. Mere. 824, Bacch. 1070 || N 218, 3, Rud. 1038 Ad — intra (falso iteratum in codd. Non.) — praesepias meas. praesepias errore pro praesepis exaratum est, cum nominatiuus praesepia feminini generis nusquam occurrat, sed praesepe (neutr.), praesepes uel praesepis (fem.), praesepium (neutr.) || N468, 20, Stich. 502 Ea (B idem mendum habet, CD recte Earn; in A haec uocula omissa est) ego auspicaui in re capitali mea || N 511, 16, Stich. 692 Sat — serui (seruo) homini — ampliter || N 109, 14, Trin. 576 De (sic I P P Gerì; H 2 Dei, Pai Di) — Consilia || N 84, 25, Trin. 692 — 93 Haec —

48

—

[220]

-

honestet et me collutulet — duxeris. Gerl ora. et uoculam in H P W errore ex uerbi antecedents clausula repetitam, nisi forte glossemate orta est, similiter atque in Pal, qui uu. 692—94 post u. 704 iterant, extat me autem conlutulentet |j N 73, 3, Trin. 873 TJbi habitet item — albitudinem. Post habitet omissum est et || N 306, 14, Trin. 1133 Eurn — dispondisse (despondisse) — familiam || N 355, 33, Trin. 1135 Familiam optimas (optimam) occupauit || N 139, 9, True. 439—40 Ostendisse sciam (Ostendit sese iam) mihi — fore || N 457, 20, True. 497—98 Nunc — decimo mense, Athenas attiseas (Atticas) — reliqui (PL perperamrelinqui) — quod (sic P Gerl; Quich. nulla codicum discrepantia subscripta quid) ea agat. Post mense intercidit praepositio post || N 5, 7, True. 833 Siue — tamen ab ingenio imprcibus. Post improbus copula est excidit || N 80, 24, True. 854 Bliteae clautea (Blitea et lutea) est meretrix. Nonium et, non ac scripsisse e illud demonstrat. In quinque exemplis quod codices Noniani labem traxerunt, ualde dolendum est, cum Palatinorum quoque codicum lectio deprauata sit: N 312, 32, Asin. 896 Fundere] dicere. — Plaut. Asin.: Nae (P Gerl Ne) ille castor fenerato fundit. Pal habent Ne ille ecastor f. funditat: nam si domum. Cum uerbum funditat obiecto careat, Goetz et Ussing Bothium secuti probabiliter ilia scripserunt, cum Fleckeisen mallet: Ne ille ecastor faenerato (haec) funditat etc. Audacius coniecit Lambinus in Nonii fonte fuisse Ne ille ecastor — fundit (haec) || N 468, 13, Men. 359 Item hie ultro fit ut meret potissimus nostrae dorni ut sit. Pal hinc; codex Nonii Bambergensis incultro habet teste Vahleno, quod coniectura ortum aut fortasse ex Plauto correctum est, cum ceteri codices perperam hie habeant, quod nullo modo tolerari potest. Palatinorum illud hinc ita tantum intellegitur, ut signiiicet „a nobis". Ritschl et Brix huic substituerunt || N 206, 23, Trin. 720 Fulmentas iubeam supponi fico (H 1 foco). Pal habent suppingi socios B, sotios CD, unde profectus Camerarius recte restituit soccis; cf. Bacch. 332 Quin

—

[221]

—

49

habeat auro soccis subpaetum solum? || N 66, 31, True. 495—96 Praeficas (Praefica) — conlaudare a se uero non potest. Verba a se aperte corrupta sunt. Pal exhibent: B (eonlaudat)e apsa se, CD (conlaudat)e àbse se, unde Scioppius restituii eapse se, Schoell eapse sese. Latius patet corruptela codicum Nonianorum in his exemplis : N 362, 20, Amph. 1068—69 PraeuertitJ reuocat — Ibi me inclama argumenta amea res me horrore affiter illis praeberet metus — uelit. Sic H 1 ; H 2 Ibi ine inclamar argumenta mea res me horrore affiléberis praeuertitur metus, et similibus corruptelis inquinati sunt ceteri codices, ita tamen, ut lectionem genuinam quam Pal exhibent (Ibi me inclamat Alcumena: iam ea res me horrore adficit. Erilis praeuertit etc.) Nonium quoque legisse appareat. N 194, 8, Asin. 357 Balneae] — Unde in bàlneas cyrus inde hic ueni, Pai recte Ille in balineas iturus est, inde hue ueniet (postea). G l o s s e m a t i s u e l u e r b i s aliquo modo p e r p e r a m aliunde in contextum i n t r u s is inquinati uidentur esse hi loci: N 128, 17, Amph. 209—10 Sin — Sese — oppugnatus se oppidum. Sic H ; P oppugnatus seoppidum, Gerì oppugnatusse oppidum; Pal expugnassere, ut ex D concluditur. In Nonii archetypo fuerit oppugnassere, superscripto oppugnaturum esse, ex qua duplici scriptura una oppugnatusse coacta est. N 266,21, Amph. 262 Nuncpergam eri imperium persequar et me domum capessere. Apparet Nonium hanc forniam huius octonarii iambici non scripsisse, cum constructio sententiarum nulla sit. Atque cum in Pal legatur Nunc pergami eri imperium exequi et me d. capessere, in archetypo Noniano ad pergam — exequi glossemate persequar adscripto uocabulum exequi suo loco motum esse conicio. N 301, 28, Amph. 495 Sua si quid culpa expetere {in) mortalem ut sinat. Huius quoque uersus constructio est nulla. Pai habent Suamque ut (haec uocula ex uersus 18

50

—

[222] —

clausula perperam iterata est) culpam expetere in mortalem ut sinat; antecedunt haec: nam deum Non par uidetur facere, delictum suum Suamque e. q. s. Glossematis Sua si quid culpa factum est pars in contextum intrusa lectionem genuinam remouerit. N 359, 2 Amph. 713 Eo more experte(m te) factum adueniens [tenebrosum] offendi domi. Iam Mercerus perspexit adiectiuum tenebrosum ex sequente lemmate Obscurum] est sine lumine in hunc locum perperam irrepsisae; itaque suo loco reddiderunt Quicherat et alii. N 262, 21, Amph. 836—37 Quae — confidenter [consternan significai deici] pro se et proterva loqui. Yerba, quae uncis inclusi, ex sequentibus hue irrepserunt. N 454, 10, Asin. 119—21 Nec magis uersutum (uersutus) — homini [uersuto] si quid — Mandes. Glossema uersuto delendum est. N 72, 14, Asin. 284 Abeo (Adeo) ut [ad] aetatem — óbnoocii. Litteras ad olim ad abeo corrigendum superscriptas falso contextui insertas esse iam Duentzer coniecit (Zeitschr. f. Altertumswissensch. 6 [1848] p. 484). N 151, 15, Asin. 506—7 Firn (Piem)] colarti, custodiam. Plant. Asin.: Ubi piencolam (sic H 2 ; H l pientolam, "W pien colam, L pien superscr. colarti) pietatem — praecipis? colam ex Nonii interpretation desumptum et superscriptum (cf. cod. L) fuit, deinde in contextum receptum, simulque piem in pien corruptum est. N 333, 10 Lustris studet (W stridet). Ubi cum sequantur haec: Idem: Is — liberis lustris stvdet (Asin. 867), non improbabiliter Quicherat exemplum prius ad Asin. 934 referendum esse coniecit, ubi legimus uxor ex lustris rapiti quae uerba grauiter deturpata sunt lacuna et intruso ex sequentibus studet pro rapit. N 360, 4, Aul. 53—54 Oculos ego tibi istos, improbe (improba), ecfodiam tibi, Ne — geram. Alteram utrum tibi delendum est. Pai Oculos hercle ego istos improba effodiam tibi. Itaque prius tibi in archetypo ab aliquo ad istos coniectura additum uel superscriptum uidetur fuisse.

—

[223]

—

51

N 395, 32, Aul. 640 Non equidem [ego qua uoluptate] sumsi — tetigi. Pro eis, quae uncis circumclusi, uerbis Pal exhibent quicquam. Quicherato uoluptate ex sequente exemplo repetitum uidetur esse, quamquam non in illo, sed in exemplo secundo loco sequente extat uoluptatis (non uoluptate); quod si recte coniecit, in ego qua uestigia superesse lectionis genuinae quicquam aliquis coniecerit; nisi forte tria illa uerba aliunde perperam intrusa sunt. Nec probabiliter O. Seyffert (Stud. Plaut. p. 19) hoc exemplum Nonianum inter fragmenta Âululariae numerauit. Ac ne Brixio quidem (cf. ann. phil. t. 91 p. 55) concedam Nonium aliam uersus formam atque quae in codicibus extat, in suo exemplari legisse. N 497, 32, Capt. 92 (sic Quicherat) Ille alter potitus hostis est. In Pal hic senarius traditus est : Nam postquam meus rex est potitus hostium. Prima statim specie apparet ea quae Nonius exhibet Ille alter nullo modo in hune locum quadrare. Casu incidi in capitis VII (De contrariis generibus uerborum) finem (p. 481, 25 seqq.), ubi sub lemmate Potior illam rem] pro illa re potior, quod ad id caput non pertinere iam Quicherat obseruauit, exemplum ex Terentii Adelphis sumptum his uerbis in codicibus traditum est: Mille potior gaudia. In quibus uerbis duo exempla latere in unum perperam a librariis coacta perspexit Quicherat: Ter. Ad. Y 4, 17 Ille {alter sine labore patria potitur commoda, et in sequentibus (u. 22) Hic) potitur gaudia. Iam non miraberis, unde uerba Ille alter in exemplum illud Plautinum irrepere potuerint. Apparet lemma Potior illam rem] cum exemplis, quae adscripta sunt, ad caput IX (De numeris et casibus) pertinere et olim exempla, quae extant p. 481,25—32, cum hoc de quo agimus coniuncta fuisse, ita ut librariorum errore et uerba Ille alter in exemplum Plautinum irreperent et duo exempla Terentiana in unum coalescerent. Yide de hoc loco etiam Bartels „de Terentii memoria apud Nonium seruata" p. 13. Ceterum ex reliquis uerbis quae Nonius habet potitus hostis est colligo eum non tam Capt. u. 92 quam u. 762 respexisse, ubi est in Pal: 18*

52

—

[224] —

Maior potitus hostium est, quod in codicibus Nonianis in hostis est deprauatum est. N 138, 21, Men. 195 Iamdudum — nasum adeptum mor-

dicus. Pal abreptum. Cui uoci in archetypo Noiliano glossema ademptum superscriptum fuisse idque cum uerbo genuino abreptum in unum adeptum falso confluxisse uidetur. N 499, 4, Mil. 1079 Qui — ad (ab) saeculo [pro] ad saeeulum. pro ex antecedentibus Mille annorum uiuunt]

pro mille annis uiuunt in hunc locum irrepsisse probabile est. N 118, 27, Pers. 89 Hie aderii credo congerrae omnia eius. Sic HVL; H 2 congerrae congerio meus, P W congerio (W congerius) meus congerrae. In archetypo congerio uoci

ex congerro corruptae superscriptum fuerit glossema gerrae (cf. Yarro 1.1. 7, 55). Unde uariae codicum lectiones natae sunt, atque in W ita, ut ex congerio sequente meus efficeretur congerius. In H'L, postquam uerbi congerio littera extrema o cum meus coniuncta est, omeus praua coniectura ita suppletum est, ut omnia eius efficeretur. B. Sequuntur ei loci Plautini apud Nonium seruati, qui aut Consilio quodam aut neglegentia siue a Nonio eiusue auctore siue a librariis, quorum opera Nonii compendiosa doctrina ad nos peruenit, aliquam ob causam mutati sunt: nam cui haec licentia uel neglegentia in contextu Plautino tractando debeatur, ut discernamus, perraro nobis contingit, cum quomodo Nonius opus suum compilauerit et qua ratione fontibus suis usus sit, parum dispectum habeamus. Sunt autem huic licentiae et neglegentiae obnoxia maxime ea exempla, quae fere in opus tale, quale Nonii est, recipiuntur. Saepius enim e. g. unum alterumue uerbum, ut sententia aptius a sententiarum conexu soluta stare possit, mutari, aut sententia uno uel pluribus uerbis omissis in breuius redigi, aut aliis de causis singula uerba coniecturis temptari soient. Ceterum iterum moneo de nonnullis eorum locorum, quos iam afferam, dubitari posse,

—

[225]

—

53

utrum hue pertineant an potius ad corruptelas sub A enumeratas. Id uero constat, haec exempla non maioris pretii esse in crisi Plautina quam ea quae sub A tractaui. I. A e t P a l s e r u a t i sunt. N 222, 4, Bacch. 513 Ramenta fiam (pro tertia persona fiat) plumbea (peruersa coniectura pro plumea) propensior. N 548, 17, Epid. 224 Impluuiata (itidem A perperam; Pal Inpluuiatam uel Impluuiatam) ut istae faciunt — nomina. Post uersum antecedentem Quid erat induta? an regillam induculam an mendiculam? dubitari non potest quin accusatiuus, quem Pal habent, recte stet: pro quo apud Nonium nominatiuus positus est, ut exemplum aptius extra sententiarum conexum staret. N 540, 4, Epid. 231 Indusiata (Indusiatam), patagiata (patagiaiam). N 539, 17, Epid. 232 Rica (Ricam), basilicum aut exoticum. N 210, 17, Pers. 493—94 Nunc ( H ^ perperam ne) ea (earn) narrabo, unde tu — facias. Apud Plautum antecedunt haec: Nam est res quacdam quam occultabam tibi dicere; nunc e. q. s. Itaque pro accusatiuo feminini earn, quem A et Pal seruauerunt, apud Nonium neutrum pluralis ea substitutum est. N 150, 4, Pers. 588 PrognariterJ — Plautus Persecor (Persa: Ego) scio hercle — belle (sic etiam A; Pal recte mile) — prognariter. Nonius belle tamquam aduerbium ad scio perperam rettulit; antecedunt enim haec: Vin bene emere? — Vin tu pulere uendere? N 173, 11, Poen. 970 Ut mihi absterserunt omnes sorditudinem. Accusatiuus singularis omnem, quem A et Pal recte habent, propter antecedens absterserunt perperam cum nominatiuo pluralis mutatus fist. N 52, 27, Poen. 1111—12 Sed — corpore aquilino — est. A et Pal recte exhibent corpore aquüo, id est fusco et subnigro, cf. Fest.-Paul. p. 22, 2. 26,11, Placid, gloss. 30,16, glossas apud Loewium (Prodrom, p. 273, 296 seqq., 402).

54

—

[226] —

aquilino infelici coniectura scriptum est : est enim aquilinus = aETcidrjs, yQV7vóg: ut explicat glossa (Loewe 1. c. p. 271); praeterea metrum hac lectione foede turbatur. Eadem coniectura deprauata est glossa ea, quam profert Loewe 1. c. p. 298: draquilini (i. e. dii aquilini,

pro di aquili)

manus

impii. Haec coniectura aut Nonio aut librariis debetur, cum Gellius (XIII 30, 6), ad quem (uel potius ad fontem qui prope abest a Gellio) hunc locum redire ueri simile est, habeat aquilo. N 466, 21, Pseud. 10 Eas lacrimis laui (pro lauis). N 137, 20, Poen. 393 Mammeatam] mammosam. Plaut., in Poen.: Cuius (Huius) amicam mammeatam. Apud

Plautum solus nominatiuus amica mammeata feri potest. Apparet Nonium neglegenter excerpentem, quippe in scriptum continua (Huius amìcamammeata(mea) e. q. s.), facile errare potuisse. Liberius haec duo exempla mutata sunt: N 138, 21, Men. 195 Iamdudum

oportuit

nasum

adeptum (abreptum) mordicus. Apud Plautum septenarius trochaicus integer hie est: Nam si amàbas, iam oportébat nasum abreptum mordicus; in A quoque oportébat extitisse,

quamquam posterior huius uerbi pars inde ab R nunc legi non potest, ex forma amàbas in A seruata recte colligere mihi uideor. Itaque quo planius sententia apparerei, initium exempli apud Nonium maiore, quam par erat, licentia mutatum esse procliuis est suspicio. N 468, 29, Trin. 839 Cum hisce

erumnis

deluctauit.

Apud Plautum haec legimus: satis partum habeo Quibus aerumnis ( = eis aerumnis quibus) deluctaui fèlio dum di-

uitias quaero. Pronomen demonstratiuum in hunc locum non quadrat; itaque, cum exemplum a relatiuo minus apte incipere uideretur, cum hisce substitutum, deinde pro prima persona (deluctaui) tertia posita est. In his exemplis unum uel plura uerba consulto neglegenterue omissa sunt uel ab eo, qui exempla ex Plauto excerpsit, uel ab eo, qui excerpta in opus suum transscripsit,

—

[227]

—

55

siue Nonius fuit siue eius auctor; cf. edam Hennig p. 5seq., quamquam exemplorum nonnullorum, quae affert, lacunas librariis quam Nonio tribuere malui. Verba omissa ego duplicibus cancellis acutis (( )) circumclusi: N 24, 19, Men. 117—18 Portitorem — dixi (duxi): ita ((omnem)) mihi {(rem)) Necesse est eloqui quidquid — ago. Nam in Pal uersus hi traditi sunt: Portitorem domum duxi: ita omnem mihi Rem necesse loqui est quicquid egi atque ago, cum in A8 hae tantum prioris tetrametri eretici reliquiae incertae apparuerint: MMIKI. N 31, 14, Mil. 2 Cum (Quam) solis radii cum sudum est sol et (solent).

((esse)) olim

N 8 7 , 1 5 , Pers. 534 Quid — sensi ego ((tarn)) compluries. VerÌ8Ìmilius mihi quidem uidetur esse Nonium hoc exemplum in breuius redegisse, quam recensionem a codicibus Plautinis discrepantem praebere. N 20, 10, Pseud. 138—39 Rape, clepe, ((tene)), (h)arpaga. tene quamquam in sententiarum conexu deesse potest, tamen cum A et Pal seruandum est. N 292, 3, Stich. 272—73 Ne — exanclauit ((sub))merum scitissime. N 123, 20, Trin. 535—37 Alii exsolati — emortui. ((Alii se suspendere.)) Hem! nunc — redactus est. N 486, 24, Trin. 545—46 Credo ego istuc [ijstasime ((ita esse)); sed Campans genus — patientia. II. P a l a t i n i s o l i s e r u a t i s u n t . E x eis, quae hue pertinent, quattuor tantum exemplorum contextum Plautinum certo affirmare nobis licet non a Nonio eiusue auctore, sed a librariis mutatum esse: N 496, 13, Aul. 379—80 Deinde egomet mecum cogitare interdum Occepi. Pal recte habent: cogitare inter u.ias Occepi. Nonii lemma est Genitiuus casus positus pro accusatiti. Itaque iam Mercerus suo iure adnotauit Nonium uias scripsisse, cum genetiuum priscum uias pro accusatiuo uiam positum crederei. Non recte igitur "Wagner Nonium inter uiam legisse coniecit, sed fortasse pro interuias

56

—

[228]

—

temere a librariis substitutum est interuiam idque postea inepta coniectura mutatum. Yocabulum interuias praeter hunc locum apud Plautum occurrit in Poen. 1162. Cf. Draeger synt. I 608 seq. N 135, 7, Cas. I I 3, 29 Lustratus] luxuriosus: a lustris, abditis locis. Plaut. Cas.: Unde es (is) nihil(i)? ubi lustretur ibi bibatur. Lemmate docemur Nonium idem scripsisse quod Pai : ubi lustratus (= lustratus es), ubi bibisti. N 449,23, Mere. 832—33 Interfici et occidi] et inanimalia ueteres posse uehementi auctoritate posuerunt. — Plaut. Mere. : Mihi harum edium Interitus interfectus est. Hi sunt uersus in Pai: Usus, fructus, uictus, cultus iarn mihi harunc aedium Interemptust, interfectust e. q. s. Haec uerba sine dubio Nonii commentimi respicit, qui si legisset interitus interfectus est, nullo modo hoc exemplum afferre poterat. Stoltissimi alicuius librarii coniectura hic locus foede inquinatila est. N 200, 3, Mere. 860 Calor] generis masculini. Verg. Georg. — Neutri (sic H^L; om. in H 2 W ; pro quo Quich. Neutri restituii). Plaut. Mere.: Ñeque frigus ñeque, calorem metuo. Pal calor exhibent; quod Nonium quoque legisse commentum eius docet. Librarii igitur formam uulgarem calorem substituerunt. Reliquorum exemplorum Plautinorum uerba Consilio aliquo uel neglegentia mutata esse ut doceam satis habebo, ita ut, cuinam licentia debeatur, in medio relinquam :. N 513, 2, Amph. 161—62 Hospitio — accipiat (accipiar) || N 207, 16, Aul. 304 Etiamne obturas (obturat) — gutturem? || N 290, 32, Aul. 412 Itaque omnis exigit (exegit) foras || N 146, 4, Capt. 769 Maximas — offert (offers) mihi\\ N 421, 13, Cure. 3 Quod Venus Cupidoque imperai — Amor. Post interrogationem u. 1 Quo ted — dicam proficisci —? responsum iustum est quod Pai exhibent Quo Venus — imperai. Quo apud Nonium extra sententiarum conexum in Quod mutatum est || N 163, 10, Mere. 153 Palpo percutit (percutís) || N 9, 33, Pers. 104 Ad edes (sic códices teste Quich. ; P Gerì ad aedes) nani — focula. Lectio genuina Ai

—

[229]

—

57

edes praua coniectura mutata est, cum forma uerbi „edere" edes accusatiuus pluralis substantiui aedes (uel edes) esse putaretur. Pal A t edis (pro edes, nam non de cdis = aedis cogitandum esse at illud demonstrat) || N 155, 33, True. 913 Plus — perdidit (perdidi). Liberius haec exempla mutata sunt: N 261, 26, Amph. 775—76 lube istam procerritam (uel pro cerritam) circumferri. Pal quin tu istanc tubes Pro cerrita circumferri? Initium exempli summa licentia mutatum est. Accusatiuus cerritam, nisi mendo debetur, ita ortus uidetur esse, ut Nonius aut librarii litteris procerritam unum uocabulum effici ad istam pertinens putarent. N 454, 6, Asin. 76 Ego sane cupio obsequi gnato meo. In Pai hoc traditum est uersus initium : Et id ego percupio obsequi. Huius quoque exempli initium grammatici alicuius arbitrio libere mutatum esse opinor, quippe quod a sententiarum conexu solutum minus apte uerbis Et id ego incipere uideretur. Apud Plautum uero aptius inter se sententiae cohaerent. N 134, 10, Aul. 301 Ligellum] tuguriolum, domicilium breue. Plaut. Aul.: Tuo Ugello fuisti qua exis foras. Pai De suo tigillo fumus si qua exit foras. Contextus genuinus ut accommodaretur ad miram uerbi ligellum interpretationem, coniectura inquinatus est hominis stolidi hanc fortasse efficere sententiam studentis: „In domicilio tuo fuisti, unde exis foras". N 143, 17, Capt. 764—65 Neminis Me miseret, nam me(i) miseret neminem. Pal Neminis Misereri certum est quia mei miseret neminem. Neglegentissime atque licentissime scriptum est Me miseret, nam. Ex Nonio Mueller (Pros. p. 503) nam recipiendum proposuit; sed in hoc exemplo Nonio nullam auctoritatem tribuendam esse censeo. Adde, quod etiam Gharisius Gr. L. I 159, 32, Diomedes 333, 33, Priscianus II 207, 2 cum Pal quia exhibent. istüd

N 308, 11, Cas. II 3, 49 Nam quid frigüttis? nam quid cupide petis? pro: friguttis? quid istuc tam cupide p.

— [230] —

58

N 467, 21, Mil. 423—24

uagas.

Te adloquor — plenus Qui —

Summa licentia masculinum pro feminino plena Quae

substitutum est. N 272, 29, Amph. 233—34 Fremitu uirum et spiritu atque anhelitu Nebula constat. Quae uerba ex his Plautinis perperam excerpta sunt: boat Caelum fremitu uirum: ex spiritu atque anhelitu, Nebula constat. Is igitur, qui hoc

exemplum excerpsit, fremitu uirum ad sequentia pertinere

ratus inde a fremitu uerba Plautina exscripsit, et 'ex in et mutauit. N 95, 17, Capt. 672—73 Beartuasti

dilacerauisti

atque

opes confecisti. Quae uerba ex his excerpta sunt, quae in codicibus Plautinis leguntur: Quia me meamque rem — Delacerauisti, deartuauistique opes, Confecisti omnes res ac rationes meas. Is, qui haec excerpsit, opes a confecisti pen-

dere arbitratus que in atque mutauit. N 72, 21, Men. 859 Nisi

dedolabo assulatim

uiscera.

Qui haec excerpsit, lectionem genuinam hunc senem Osse fini dedolabo cum parum intellegeret, neglegenter nisi

scripsit. N 176,26, Merc. 10 SimplicitusJ simplkitcr. Plaid.Merc.: Sed earn simplicitus dicam, si opera est (pro operaest) auribus. Pal Sed cam (sc. mulierem) ut sim implicitus (B

inplicitus) dicam.

Foede is, qui hoc exemplum ex Plauto excerpsit, errauit, cum sim implicitus in unam uocem cogeret, deinde, ut aliqua sententia efficeretur, ut omitteret.

In his, quae sequuntur, exemplis singula uel plura uerba consulto uel neglegenter omissa sunt; ea ego duplicibus cancellis acutis, sicut supra, saepsi. N 361,6, Amph. 299 Oppido interio (interii)! obsecro hercle quantus ({et)) quam ualidus est || N 191, 20, Amph. 1108 Deuolant — iubatae ((deorsum)) in compluuium duo || N 472, 11, Asin. 271 Hanc — praedam ((pariter)) cum illis partiam || N 128, 27, Asin. 937 Male — me uxor ((ab))ducit domum || N 375, 4, Aul. prol. 21—22 [HJis — qui hie ((nunc)) habitat filium —fuit ||

-

[231]

-

59

N 483,17, Aul. 83 Nam — nihil est ((aliud)) quaesti furir(b)us H N 304, 19, Aul. 167 Istas — factiones, ({ánimos,)) dotes dapsilas || N 233, 33, Aul. 303 (305) Ne — animae ((forte)) emittal dormiens || N 524, 20, Aul. 405 Bedeo — ne quid hie ((itidem)) turbae fìat. Pal turbae hie itidem. (Non recte Goetz adnotat apud Nonium Me quoque decsse) || N 509, 11, Aul. 564 Qui(a) — ita ((cura)) macet || N 395, 32, Aul. 640 Non ((hercle)) equidem — tetigi || N 532, 32, Capt. 874 Vidi in publica celoee[m] ibidem((que)) ullum (ilium) adolescentulum. In hoc exemplo partícula que ea de causa omissa uidetur esse, quod ilium adolescentulum a uidi pendere facili errore is putabat, qui hunc uersum extra sententiarum conexum legebat || N 145, 13, Cas. II 8, 7 Retrouorsum cedam ((ad parietem)), imitabor nepam || N 50, 8, Cas. II 8, 62 Lingulaca est ((nobis)), nam — tacet || N 552, 11, Cure. 690 Atque ita — torquebo ((itidem)) ut — soient || N 479, 21, Epid. 188 lam — me ((con))uortam in — sanguinem || N 420, 7, Merc. 397 Lignum caedat, ((pensum faciat,)) aedis uerrat ac uapulet II N- 476, 8, Merc. 864—65 Inuoco — ut me ((bene)) tutetis II N 446, 31, Poen. 745 QuifdJ itti tantae rei fu(î)mus inlix (inlices). Neglegenter malae omissum, neglegenter cetera collocata sunt. Nam Palatinos secuti recte editores dederunt: Qui illi malae rei tantae fuimus inlices || N 221, 26, Kud. 938 Dum hanc ((tibi quam trahis)) rudentem cmnplico || N 139, 9, True. 439—40 Ostendisse sciam (Ostendit sese iam) mihi medullitus infidelem nunquam — fore. Neglegenter uerbis Se mihi ante infidelem omissis duo enuntiata in unum contracta sunt. Buecheler (ann. phil. t. 105 p. 571) cum in structura et sententia uerbi ostendit in his duobus senariis inaequalibus offendisset, Scio mi scribendum proposuit; Schoell Sensi scripsit. III. C o d e x A s o l u s s e r u a t u s e s t . Hie locus librariorum interpolationibus deturpatus est: N 7, 19, Cas. Y 4, 3° Beflaccare] est atterere: tractum a uestibus sine fiacco. Plaut. Cas.: Ferii fiacco habebit iam illic homo lumbos meos. E x Ambrosiano Studemund (emendat. Plautinae, ind. schol. Gryphisw. 1871, p. 15) hunc septe-

60

—

[232]

—

narium reconcinnauit : Perii, f(u)s(ti) defloccabit iam ttlic homo lunibos meos. N 305,23, Casinae septenarius inter V 4,13 et 14 inserendus (V 4, 13'), quem Nonius laudat tamquam ex Asinaria: Qui etiam me miserum famosum facit flagitiis suis Studemund (1. c. p. 14 seq.) ex A (ubi FEC-) fecit Plauto reddidit. C. Paulo maioris pretii in crisi Plautina sunt eae lectiones apud Nonium seruatae, quibus forma contextus Plautini a codicibus, quibus hodie utimur, diuersa repraesentatur, quae aut uitiosa aut saltern deterior est ea, quam codices Plautini exhibent. I. A et P a l s e r u a t i sunt. a) N d i s c r e p a t ab A et P a l inter se congruentibus. Nonnulli sunt loci, quos Nonium iam in fonte, ex quo hausit, uitiis deprauatos legisse certo affirmare liceat: N 473, 12, Epid. 543 Quid — aut sicia (hau scio) an congredias — est. Hoc exemplum extat in capite YII (De contrariis generibus uerbormi), sub lemmate Congredias]. Itaque constat Nonium uel eius auctorem in corrupto exemplari Plautino congredias legisse et pro congrediaris accepisse. Yide Langen „Beitr." p. 62. Codex A, etsi extrema littera uerbi congrediar a Studemundo legi non potuit, quin congrediar exhibuerit, nemo dubitabit. N 210, 17, Pers. 493—94 Lucrum] secundum consuetiidinem neutri est generis. Masculini Plaut. Persa: Nunc — Unde tu pergrandem lucrum facias. Etsi metrum non prorsus repugnat lectioni pergrandem, cum tertius pes ut in anapaestico uersu (cf. Studemund de cant. Plaut. p. 3 et 75, Spengel R. Y. p. 317 et 389) cum collaqueationis artificio legi possit, tamen uix credibile est masculinum in usu fuisse, cuius nullum aliud uestigium seruatum est. N 126, 26, Poen. 449 Infelicitent] Caecilius Nauclero — Plaut. Poen.: Difi] ilium infelicitent {GoetzetLoewe banc lectionem Nonianam omiserunt) omnes. Formam infelicitare falsam esse cum Brix Phil. XII 655 et uberius Buecheler

—

[233]

—

61

Mus. Rhen. XV 432 seq. docuerunt, tum haec exempla Plautina probant: Cas. 113, 30—31 (di me et te infélicent), Epid. 13 (Di immortales te infélicent), Merc. 436 (Hercle (qui) illune di infelicent, B félicent), Rud. 885 (Di te infélicent), 1225 (Hercules isturn infelicet). Placidus quoque in glossis affert p. 58, 7 Infelicare] infelicerti facere, affligere. Accedit, quod metro forma ilia, cuius praeter Nonium nullum extat testimonium, respuitur. N 52,27, Poen. 1111—12 Facicm] toiius cwparis formam, 7tqóao)7tov, id est os, posuit antiquitas prudens. TJt ab aspectu species et a fingendo figura, ita a factura corporis fades. Plautus Poenulo: Sed earum — Statura non magna, corpore aquil[in]o. Ipsa est. non uitiosum esse metrum coarguit, quod codicum Plautinorum lectionem hau (sic A; Pal haut uel haud) requirit. Deinde pro Ipsa est A et Pal recte habent Ipsa east. Eadem uitia leguntur apud Gellium XIII 30, 6 : Ecce autem id quoque in mentem uenit, quod etiam Plautus in Poenulo facietn pro totius corporis colorisque habitu dixit. Verba Plauti haec sunt: Set earum nutrix — expedi. Statura non magna, corpore aquilost. Ipsa est. Nonium et Gellium ex eodem fonte isdem uitiis inquinato hausisse persuasum habeo : nam ex ipso Gellio, ex quo multa Nonium deprompsisse constat, eum haec sumpsisse ueri simile non est cum propter discrepantias quasdam in explicationibus extantes, tum propter est illud, quod Gellius alia recensione usus aquilo uoci affixum habet, Nonius A Pal non exhibent. Iam ceteros proferam locos qui apud Nonium leuioribus grauioribusue uitiis corrupti sunt: N 258, 9, Pers. 305 Plus calleo quam aprunum callum collet. A et Pal aprugnum, item Seruius ad Aen. XI 65; at Charisius (Gr. L. I 72, 1) cum Nonio aprunum, ut uidetur. De formis aprugnus, aprunus, aprignus, aprintis uberius ita egit I. Becker (Phil. "VIII 548), ut aprugnus formam uetustiorem posteriore demum tempore in aprunus transiisse doceret. Ceterum forma aprinus in partem codicum Nonianorum irrepsit, cum H 2 P praebeant aprinum, H ' L W

62

-

[234]

-

aprunum: quam formam sine dubio posuit Nonius. Plautus eodem uocabulo usus est Poen. 579, ubi Pal apugnum (mendose pro aprugnum), in A Studemundo haec apparuerunt: (ap)RV(g)NU(m), ut hie quoque A aprugnum habuisse appareat; Nonii etiam hunc uersum laudantis (N 258, 9) codices omnes aprunum praebent. N 177, t l , Pers. 347—48 Nam ubi ad paupertatem accessit infamia[m], Paupertas grauior fit, fides sublestior. Prior uersus in A et Pal hie est: Nam ad paupertatem si admigrant infamine, apud Pestum p. 294 hie : Ad paupertatem si immigrant infamiae. Yides huius uersus très formas inter se discrepantes extitisse, quarum deterrimam sine dubio exhibet Nonius. Nam in uerbo admigrant uel immigrant (quod calami lapsui tribuit Leidolph p. 223) très testes contra Nonium faciunt, pro quo uerbo Plauti ingenio digno apud Nonium uulgare et tritum accedere substitutum est. Itaque cum in priore exempli parte Nonium ex fonte parum liquido hausisse intellexerimus, ne in alterius quidem senarii discrepanza multum ei tribuemus. Yerba enim in A, Pal, apud Festum (et Paulum p. 295) exquisito chiasmi artificio collocata sunt Grauior paupertas fit, fides sublestior, apud Nonium ieiunius sic: Paupertas grauior fit, fides sublestior. N 123, 20, Poen. 907 Profecto ad incita le(n)onem rediget, si eas abduxerit. Metrum septenarii trochaici requirit codicum Plautinorum lectionem ad incitas. Utrumque (ad incita et ad incitas, cf. Brix ad Trin. 537) in usu fuisse Nonius ipse est testis, qui praeter hunc locum et alterum ex Trin. 537 depromptum (ubi recte ad incitas exhibet) duo exempla e Lucilio affert (III 62 et XY 19 ed. Mueller; posterior locus repetitur a Nonio p. 479, 3), ubi metro incita flagitatur. Portasse igitur his locis ipse Nonius in errorem adductus est. N 551, 7 et 16. His duobus locis Yarronis fragmenta ex Anthropopoli satira et ex libro de uita populi Romani excerpta Nonius laudat. Utroque loco Yarro respicit Pseudoli u. 741 initium, quod hoc est in A et Pai : Murrinam, passum, defrutum. Nonius (Yarro) pro forma genuina defrutum (cf.

—

[235]

—

63

Corssen Krit. Nachtr. p. 221) priore loco defritum habet, altero H'PL defreturn, H 2 W defritum praebent, quae formae posterioris sine dubio temporis sunt. Itaque Buecheler (sat. Men. 40) et Kettner („M. Terenti Yarronis de uita pop. Rom. — quae extant" p. 26) suo iure defrutum restituerunt. Plinius quoque (hist. nat. XIV 13 Detl.) defrutum exhibet. N 192,10, Stich. 348—49 Ut operas araneorum tergam et texturam improbem — telas. A ct Pal perdam, quod collato Most. 136 Perdidi operarti fabrorum probamus. Quam uim tergere apud Plautum habeat, apparet ex Poen. 229 (de mulieribus) Ornantur, lauantur, tergentur, poliuntur, item Poen.220. N 533, 23, Stich. 366—68 Quum pcrcunctor portitores, et quae (ecquae) nauis uenerit Ex Asia: negant uenisse. conspicatus sum interim Cyreerum (Cercurum), quo - - censeo. A Pal Dum pro Quum. Luebbert Beitr. II p. 64 disputauit de praesente quod uocatur historico post quom usurpato. Apparet autem in eis, quae p. 223 seq. sub Aq collegit, exemplis quom significare „eo tempore quo" (e. g. Epid. 217 Quom ad portum uenio, atque ego illam illic uideo praestolarier)-, contra hoc, de quo agimus, loco et percontandi notio et aduerbiùm quod sequitur interim de longiore temporis spatio agi itaque dum desiderari demonstrant. Cf. de dum — interim particulis etiam Brix ad Mil. 1271. N 384, 10, Trin. 193—94 Ubi — Posticulum hoc recepit, quum aedis uenderet. Subiunctiuus uenderet pro indicatiuo perfecti secundum usum posterioris temporis substitutus est, cf. Luebbert Beitr. II p. 60 seq. Atque ipse N 54, 9 cum A et Pal recte uendidit exhibet. N 123, 20, Trin. 535—37 Alii exsolati abierunt — redactus est. A exolatum, Pal exulalum. exsolare uel exsulare significai „exsulem esse", „in exsilio esse", et constanter Plautus dixit exsulatum abire, ire, aufugere etc., cf. Cure. 559, Merc. 43, 593, 644, 885, 981, Pseud. 1035, Rud. 325. Posteriore demum tempore exsulari nonnunquam tamquam passiuum usurpatum uidetur esse, cf. Hyg. fab. 26

64

— [236] —

tunc iterum exulatur (Medea). Cuius usus uestigium hoc quoque loco habemus: nam Nonius eiusue auctor hanc sententiam esse uoluit, ut uidetur: „Alii, exsules facti, abierunt." Recensionis a codicibus A et Pal ita discrepantis, ut non uitiosa, at minus praestans sit, haec apud Nonium supersunt uestigia: N 456, 21, Epid. 559 C[a]edo manwm —

aerumnarum

et miseriarum compotem. In A haec seruata sunt: aerumnos—, ut A cum P a l ,

qui aerumnosam et miseriarum compotem

habent, congruisse pro certo affirmare liceat. Ac uix dubium est quin Plautus syllabarum concentum aerumnarum — miseriarum euitauerit. N 455, 10, Men. 89 Apud mensam plenam hominis rostrum deligis (deliges). Pal hmdni, A idem habuit, nam

— INI seruatum est. Non dubito quin datiuum limitatiuum, qui in A et Pal legitur, usus loquendi Plautinus magis commendet quam genetiuum, cf. Peine ,,de datiui usu ap. prise, script, latin." p. 70 seqq. Brix datiuum seruauit, Ritschl genetiuum recepit. N 342,17, Pers. 346 Modice et modeste est melius

uitam

uiuere. A et Pal meliust. Apud Charisium (Gr. L. I 206,16) casu infelici media huius uersus pars non seruata est. Quamquam Plautus est melius scribere potuit, tamen meliust lectio maiores habet probabilitatis numeros. Idem dicendum est de N 11, 29, Poen. 312 Siquid ea (Siquidem)

es tu mecum futurus pro

uua passa

pensili.

A et Pal tu es — pensilis, eosque secuti sunt editores. N 177, 11, Pers. 347—48 Nam — Paupertas grauior fit, fides sublestior. A et Pal (et Festus p. 294, Paulus p. 295) Grauior paupertas. Vide quae supra p. 62 de hoc loco exposui. b) N d i s c r e p a t a b A et P a l , et i p s i s i n t e r s« discrepantibus. Hoc loco Nonium lectionem et ab A et a Pal discrepantem in fonte, ex quo hausit, inuenisse ex lemmate cognoscimus:

—

[237]

—

65

N 103, 4, Mil. 1180 Expapillato brachio] quasi usque ad papillam renudato. Plautus Mil. glor.: Id conexum in [njume.ro l(a)euo, expapillato brachio. A, qui cum Nonio expapillato habere creditur, teste Studemundo neque expapillato neque cum Pal exfafillato habet: Studemund in litteris huius uerbi male seruatis expalliolato uel simile quid cognoscere sibi uisus est, ita tamen, ut quid A non habuerit, affirmare liceat, non liceat affirmare, quid habuerit. Longum est omnia enarrare, quae de hac uoce difficili atque obscura cum alii homines docti tum uberrime Leidolph (p. 206 et 213) disputauerunt. Id unum moneo, triplicem huius loci formam traditam esse, quarum unam repraesentet Nonius cum Fest.-Paul. p. 79 (expapillato), alteram A (expalliolato?), tertiam Pal cum Fest.-Paul. p. 83 (effafilatum), Placid, gl. p. 40 cffafilatus, exerto humero (cf. p. 41 exfabittauero), quod uerbum grammatici (Festus, Placidus) a filum deriuatum esse putabant. expalliolato post u. 1179 (Palliolum habeas ferrugineum, nam is cólos thalassicust) non apte dici puto. Nec magis expapillato, quo recepto Ritschl et Lorenz hiatum in diaeresi et correptam in uocabulo expapillato syllabam tertiam statuerunt, a Plauto scriptum esse mihi persuadere potui, quoniam expapillare bracchimi idem esse ac „bracchium et pectus renudare ita ut papilla conspicua sit" etiam respecta similitudine locutionis s^iofiiteiv xbv ßQa%iova, quam ex Aristoph. Eccl. 267 Leidolph affert, nego: in hac enim agitur de umero, in ilia de papilla, neque infringitur hoc loco id, quod Mueller (Pros. p. 264) contra expapillato bracchio protulit, scilicet bracchium Romanis non usque ad papillam pertinuisse. Probabilius Ribbeck, Leidolph, Brix Buechelerum (progr. Bonn. 1878 „Interpretatio Tabulae Iguvinae I I " p. 27) secuti Palatinorum lectionem effafilato receperunt. N 540, 8, Epid. 232 Supparum aut subnimium [est] ritam (ricam) uasilicam (basilicum) aut exoticum. Agitur de obscurae originis uocabulo subnimium, cuius quae sit uis, latet. A 8 habebat subnimiciam aut subnimniam, quae formae ipsae quoque obscurae sunt, Pal subminiam. Palatinos sequuntur Goetz et Ussing, ad minium colorem re19

66

—

[238]

—

ferunt lexicographi recentiores. Sed res est incertissima neque ad tenebras disiciendas Nonius quicquam utilitatia affert. N 548, 33, Epid. 233 Caerimim (Quich. Cerinum)] a eaerae (Quich. cerae) colore. Plaut. in Epid.: Plumatile aut cumatile (Cumatile aut plumatile), cerinum aut gelinum. A carinum aut gerrinum, Pal garinum aut gerrinum. Sunt igitur tres recensiones inter se discrepantes. Is, qui Nonianam confecit, cerinum a uocabulo cera deriuatum esse uoluit: quam etymologiam impugnauit Brandt, qui in ann. phil. t. 117 p. 385 seqq. de hoc loco et maxime de uocabulis gerrinum, carinum, carinarii uberius ita egit, ut formas carinum et carinarii (Aul. 510) probaret, quarum originem a uerbis Semitici» repetit; garinum in Pal traditum qui exarauit, fortasse propter uerbi insequentis gerrinum litteram primam errauit. gelinum Nonianum quid significet, ignoramus ; probabilius illud est, quod in A et in Pal legitur gerrinum, quod uocabulum ridiculi causa propter uerbum insequens gerrae (maxumae) formatum uidetur esse: quamquam Brandt 1. c. gerrinum quoque corruptum esse iudicat. N 533, 23, Stich. 366—68 Quum percunctor portitores — censeo. A percontor, Pal perconctor. Ea forma, quam in A legimus, quin cum Goetzio Plauto restituenda sit, post ea, quae Corssen (Krit. Beitr. p. 4 et Nachtr. p. 42 ; cf. etiam Bugge Phil. XXXI p. 257, Pleckeisen Mus. Rhen.VIII p. 226 adnot. 5) disputauit, minime dubiiim est. c) N c u m P a l d e t e r i o r e m l e c t i o n e m e x h i b e t c o n t r a A. N 8, 15, Epid. 152 Aliqua ope exsoluam, extricabor aliquafm]. A exsoluar. Passiuum exsoluar probauit Langen (Beitr. p. 67), quo recepto ne metrum corruat, ope delendum est tamquam glossema. Langeni coniecturam confirmauit Abraham ann. phil. suppl. XIY p. 221, cum Palatinos et Nonium secuti essent editores. N 305, 11, Mil. 1322—23 Nam tu quemuis potissis (potis es) facere ut flu at facetiis; Et — ferocior. A8 ut afluat (non quod Ribbeck teste Loewio adnotat, uti fluat). Ritschl

—

[239]

—

67

et Lorenz scripserant adfluat, Brix nuper rectius afluat: de quo uerbo cf. Dombart in ann. phil. t. 115 p. 341. seqq., Brix ad h. u. Compositum aflucre etiam Pseud. 191 (atque adeo ut frumento afluam) in ABC traditum est (D affluam). II. P a l a t i n i s o l i s e r u a t i sunt. Primum eos locos congeram, quos Nonium in fonte ex quo hausit deprauatos legisse certis indiciis cognoscimus : N 391, 17, Amph. 276 Ita statini ad (stant) signa omnia. Idem uersus laudatur N 393, 8 Ita statim stant signa omnia. Utroque loco omnia, quod contextus Plautini metro reapuitur, praue additum est. N 546, 28, Amph. 429 Oyrnea] uas uinarium. Plaut, in Amph.: Cadus erat nini: inde impleui cyrneam. Pai hirneam (J hyrneam), item u. 431 hirnea (J hyrnea), 432 hirneam (J hyrneam), in quo uersu metrum cyrneam non fert. Itaque forma Plautina est hirnea. De huius uocabuli etymologia cf. Corssen „Aussprache" I p. 472 adnot., Yanièek „Griech. - latein. etymol. "Wörterbuch" I p. 252. Forma a c incipiens hoc uno loco Noniano legitur (et uocabulum cyrnearius in inscriptione posterioris temporis [apud Grut. p. 643,2]) : quae nescio an hoc loco ad hiatum tollendum supposita sit; plenus enim uersus quadratus est hie: Cddus erat uini: inde inpléui hirneam. 'Ingressust uiäm. N 57, 18, Amph. 488 EnixaeJ dicuntur feminae nitendi, hoc est conandi et dolendi labore perfunetae: (ueT) a Nixis quae (codd. pro quattuor postremis uerbis: mixisque) religionum genera parientibus praesunt. Sed eligantior intellectus, ut ex hoc dictae esse credantur, quod uinculis quibusdam periculi, quibus implicarentur, fuerint exsolutae: nexum enim dicimus arctum et colligatum. Plaut, in Amph. id probat dicens: Uno ut labore exsolueret (a)erumnas duas. Nonium uel eius auctorem exsolueret (uitioso admisso dactylo pro trochaeo) apud Plautum legisse apparet; nam exemplum, quod ad hoc lemma proprie non pertinet, ad illustrandum exsolutae uerbum in Nonii commento occurrens adscriptum est. Ceterum exemplum aliquod, in quo enixae extabat, intercidit. absoluat, quod in Pal legitur, usu loquendi 19*

68

—

[240] —

Plautino flagitatur. Exsóluere enim apud Plautum aut propriam uim seruat: uelut Truc. 784 (uinclis exsóluemini), item Bacch. 857, 858, 861, 862, 962, Capt. 514, Epid. 152, 722, aut pro simplici sóluere ponitur: Amph. 784 (cistulam exsóluere) et Rud. 367 (restem), aut ui translaticia usurpatur: Men. 985 (pretium), Amph. 948 (nota, ubi Goetz et Loewe persoluam). Contra perficiendi notionem Plautus exprimere debebat uerbo àbsolwre. Quamquam enim locum cum hoc de quo agimus prorsus congruentem apud Plautum non inueni — nam ceteris locis cum persona hoc uerbum coniunctum est —, tamen collata simili eorum, quos iam afferam, uersuum condicione dubitari non potest, quin Plautus hic quoque àbsoluere usurpauerit: Capt. 731 (diu ego hune crucialo, non uno àbsoluam die), Cure. 454 (te àbsoluam qua aduenisti gratia), Most. 839 (Omnino, ut te àbsoluam [ = ne te morer], nullam pictam conspieio hic auem), Rud. 653 (Uno uerbo absoluam, lenost). Coniunctiuus imperfecti uero quamquam et metro et sententia loci respuitur, tamen dignus est quem respiciamus propter uersus antecedentis (487) formam, quae est in codicibus Plautinis: Pater curauit, uno ut foetu fieret: ubi tempus praeteritum non minus peruersum est. Hic uitiorum consensus ambigo utrum casui tribuendus an ita explicandus sit, ut Nonium ex exemplari, quod similiter atque Pai corruptum erat, hausisse putemus. N 247, 10, Asin. 158 Quo magis te in attum capessas (capessis), aestus te in portum refert || N 266, 19 Quo magis te in altum capessis, aestus — refert || N 381, 27 Quo magis te (in altum) capessis, aestus — refert. Pai Quam magis — tam aestus — refert. Dubitari non potest, quin Noniana uerborum constructio a Plauto aliena sit: cf. Langen Beitr. p. 289. Particulis enim quo — eo Plautus ad comparatiuos comparandos non usus est, et inde a T. Liuio demum in apodosi interdum demonstratiuum eo omissum est, cf. Draeger synt. II p. 626. N 3, 26, Asin. 172 Par pari hostimentum datum est, opera pro pecunia. Eadem uerba excitantur N 528, 29, nisi

-

[241]

-

69

quod est omissum est. Utroque loco eodem uitio contra metrum peccatum est; Pal rccte datum, hostimentumst. N 146, 4, Asin. 282 Optimitas] ab optimo. Plant. Asin.: Maximas optimitas et (optimitates) gaudio exfertissimas. N 146, 4, Capt. 769 Maximas optimita(te)s — offerì (offers) mihi. Formarti optimitas improbat Martianus Capella I V 369: Quare cognoscendum est dici quasdam substantias ex qualitatibus, quarum nomina non inueniuntur. Namque ut bonum dieimus a bonitate, non ita optimum ah optimitate. Duo tantum affert exempla huius uocabuli D e - V i t , ex Mario Yictorino (s. IV. p. Chr. n.) et ex Onom. Lat. Gr. Apud Plautum ipso metro hae formae respuuntur. N 278, 16, Aul. 165 DegereJ est etiam minuere. Plant, in Aul.: Nunc ego istum, soror, laborem degam et deminuam tibi. Pal demani. Nullum apud Plautum inueni locum, ubi degere earn, quam uult Nonius, uim haberet; iinmo ubique de tempore peragendo usurpatur, uelut diem, aetatem degere: Most. 534; Cas. 114, 11, Cist. I 1, 79. Sed etiam ceteris locia, qui ad illam uerbi degere significationem illustrandam afferuntur, omnibus (cf. De -Yit sub h. u.) lectio parum stabilita est praeter Frontonis epist. lib. IY 3 (p. 66 Naber) Potest aestus per tiestis interualla depelli, potest degi, potest denteare e. q. s. : de quo loco etsi dubito, tamen lectionem emendare nescio. Hoc tamen mihi aeque atque Plauti editoribus persuasum est, ipsum Plautum ilia degere uerbi notione usum non esse. N 278, 18, Epid. 65 Degere] est detraJicre. Plant, in Epid.: Degitur (neglegenter pro Degetur) corium de tergo meo. Pal Detegetur. Prorsus idem de hoc loco ualet quod de proximo: ab eodem homine docto perperam hie quoque degere uerbum pro genuino substitutum est. Obscura, quae apud Festum Pauli p. 73, 4 legitur, glossa Degere] antiqui posuerunt pro exspectare (?) uix quisquam ita abutatur, ut detrahendi uel minuendi uim uerbo degere uindicet. degetur ex Nonio recipiendum commendare ausus est Fleckeisen ann. phil. t. 119 p. 767. At uerbo detegere detrahendi notionem saepius expressit Plautus : Most. 139—40 (Haecuerecundiammi et uirtutis modum Deturbauit detexitque de me Meo), 162—63

70

— [242] —

(tempestas mea, mihi quae modestiam ornnem Detexit, tectus qua fui)\ uide etiam Rud. 85 (Detexit uentus uillam). N 134, 10, Aul. 301 Ligellum] tuguriolum, domicilium breue. Plaut. Aul.: Tuo (De suo) Ugello fuisti (fumus si) qua exis (exit) foras. Pai tigillo. ligellum deminutiuum a

lignum, substantiuo deriuatum nec aero recte formatum (cf. Prise. Gr. L. II 110, 23) hoc uno loco occurrit. Minus ei rei tribuerim, quod Plauto hic Ugello scribere uix licuisse quispiam opinari possit, cum u. 357 Staphylam ligna in Euclionis aedibus nulla inesse dicentem faciat ; nam ligellum eo quo Nonius uult modo intellegere non licet, ut significet „tuguriolum, domicilium". Contra omnibus numeris sententiae satisfacit Palatinorum tigillo, quod deminutiuum a tignurn nomine formatum est: signifìcat enim tecti asseres uel tectum ipsum. N 509, 6, Aul. 317 DeplorabundusJ pro deplorans. in Aul.: Homo ad praetorem uenit deplorabundus.

Plaut, Cuius

senarii cum ultimus pes spondeus sit, Hermolaus uerba ita transpoBuit : deplorabundus uenit. Quibus numeris cum paulo suauius fluant hi, qui Palatinorum lectione efficiuntur: plorabundus deuenit, Nonii exemplum ex fonte audacius corrupto haustum esse putauerim. Yerbum deuenire eodem pacto atque hic usurpatimi est e. g. Epid. 364, Bud. prol. 44 (ad lenonem), Pseud. 287 (ad danistam). N 541, 31, Aul. 510 Flammarii, u(i)olarii, cararii (sic H 1 ; H 2 carati, P cariarii, Gerì canari) || N 549, 28 Flammar(ì)i, uiolarii, cariarii (sic H 1 ; ceteri codices cariart).

Pai carinarii: quod uocabulum recte formatum est a nomine carinum (Epid. 233) ; contra formas cariarii et cararii, cum uix recte a cera uel XCCQÓS deriuentur (cf. Brandt in ann. phil. 1.117 p.385seqq.), corruptas opinor esse: quamquam cararii probauit Brix. N 75,7, Bacch. 376 - 7 7 Affectare] afficere. Plaut. Bacch.: TUM flagitia — Quibus patrem et me teque amicosque omnes affect as tuos. P a l : B adflictas, C 1 aflictas, C 2 D afflictas. Versus proximus 378 est hic : Ad probrum, damnum, flagitium

adpellere una et perdere : quem cum neque Nonius legisse

—

[243]

—

71

uideatur neque is, qui recensionem Palatinam confecit, quoniam infinitiui appellerò et perdere ab afftictas pendere non posaunt, suo iure spurium iudicauerunt homines docti plerique. In u. 377, siquidem Plautinus est, Palatinos genuinum afflìctas seruasse opinor; nam uerbi affectare alius est usus Plautinus Terentianusque : uide Langen Beitr. p. 164 seqq. N 512, 25, Capt. 439 Fidele] pro fideliter. Plaut. Capt.: Fae fidele {sis fidelis), caue fidem fluxarn feras. Pai Fae fidelis sis fideli. Nonii lcctioncm, quam Fleckeisen probauit, corrupto exemplari deberi iam Brix et Ussing contenderunt. Et quamquam aduerbii uices agere fidele forma potuit (cf. Neue II 658), tarnen, quoniam hoc uno loco occurrit, magnam dubitationem mouet. Accedit, quod in ceteris eiusmodi figuris, ubicumque aduerbium ab adiectiuo formatum adiectiuo ad eius uim augendam additur, siue priorem siue posteriorem locum occupat, nulla alia uerba interponuntur ; uide exempla quae congesserunt "Woelfflin „Lat. u. roman. Comparation" p. 13 seq., Brix ad h. 1. Quocumque uero loco apud Nonium lacunam statueris, siue post fidele siue ante earn uocem, iusta illa uerborum coniunctio (fidele fidelis uel fidelis fidele), quam requirimus, effusi per ipsum metrum nullo pacto potest. Neque uero Plautus excepta formula inpudenter inpudens adiectiua et aduerbia nisi secundae declinationis in hoc genere admisit, quod scite monuit Landgraf „de figuris etymologicis linguae Latinae" (Act. semin. phil. Erlang. II p. 57—59). Mihi datiuus fideii optime extare uidetur; nam id ipsum saepius Tyndarus significai, se Plutocrati fidelem esse ideoque ilium sibi fidem inuicem praestare debere, cf. u. 432 et maxime 443. Geterum possis conicere Nonium non legisse fidele sis fidelis uel fidelis sis fidele, sed lectionem eius redire ad exemplar lacunosum, in quo fidele, cum deessent uerba fidelis et sis, pro fideli substitutum cum fac coniungi uoluerit interpolator quidam. N 290, 5, Cure. 424 Diligere] manifestarti habet significationem, ut plerumque. Diligiti diuidit. Plaut, in Cure. : Clipeatus eligantum (elephantum) ubi mae(ha)era diligit. Pal dissicit (BE dessicit). Ad miram illam uerbi diligere signifi-

72

—

[244]

—

cationem probandam Nonius praeter hoc de quo agimus exemplum alterum affert ex Titinio petitum (Ribbeck com. Rom.fragm. &A):pernam totani diligit. Ubi etsi Ribbeck diligit e contextu remouere non ausus est, tamen idem (in Corollario Com. Rom. p. L X I ; cf. etiam p. L I X et p. XIV) „diligit pernam Titinium aut elephantum Plautum, ubi c discindit' intellegi uellent, scripsisse non credibile uideri" suo iure profìtetur. Nec quicquam ad persuadendum ualent illae, quas Mueller Pros. p. 490 adnot. affert, 'eligendi' et 'deligendi 3 notiones. Itaque antiquarius quidam loco Plautino corrupto et Titiniano deceptus illam diuidendi significationem uidetur finxisse. Ceterum apud Titinium diligit non necessario illam uim habere monuit iam Ribbeck. Accedit, quod praeter Nonium nemo illam significationem testatur; nam Pesti uerba (Pest.-Paul. p. 69,15): Dirigere] apud Plautum inuenitur pro discedere (boni codices discidere ; Scaliger discindere) quo iure plerique Scaligerum secuti hue referant, non intellego. N 115, 31, Mere. 205 Quo(d) guttatim — quasi in aqua indideris solerti || N 223, 11 Quasi in aqua indideris salem. Utroque loco N ab indere praepositionem in cum ablatiuo pendere uoluit; at Plautus praeter constructionem uulgatam nomen indere alicui semper indere in aliquam rem, usurpauit, cf. Cas. I I 3, 31, Poen. 481, Pseud.831, Asin. 552 (?). N 198, 17, Most. 254 Capillus] —Neutri Flaut. Mustellaria: Vide capillum satin compositum sit commode. Iam Doederlein Synon. 3 p. 11 capillum nomen neutrius generis in usu fuisse negat, cum hoc exemplum, quod solum neutrum testatur, sine dub'o ex corrupto exemplari in Nonii opus reeeptum sit; neque aliter iudicant Neue I 531 et Becker in Studemundi Stud. I p. 168. Iusta constructio haec erat: Vide capillum satin compositus sit ammode-, quam constructionem in exemplar Plautinum irrepsisse atque ita deturpatam esse conicio, ut aliquis capillum nominatiuum esse ratus compositum scriberet. Becker totum uersum sine dubio recte ita constituit: Suo quidque locost? uide capillus satin composüust commode.

-

[245]

-

73

N 84, 25, Trin. 692—93 CollutuletJ significai dedecoret. Plaut. Trin.: Haec famigeratio Te honestet [et] me collutulet, etsi sine dote daxeris. Pai eonlutulent et si, unde profecti Ritschl et Schoell Bergkium secati eonlidulentet si scripserunt. Formas lutulare, collutulare Ritschl (prol. L X X I Y et parerg. p. 534) improbauerat, etiam tum me autem conlutitet si scribendum esse ratus. Cf. Ritschelii adnotationem ad h. 1. (In Placidi glossa, quam Ritschl affert, Deuerling p. 61, 6 scripsit LuculentassitJ lueulentum fecerit: libri Placidi, utrum de lucidentare an de lutulentare agatur, incertum relinquunt). Nonii lectio aperte ex genuina corrupta est: nam etsi illud sensu caret. Minus probabiliter de hac septenarii forma Nonium eiusue fontem cogitasse conicias: Té honestét et mé collutulet, si sine dòte duxeris. N 192, 18, Trin. 1090 Aetas] feminini est generis. — Aetas masculini. Plaut. Trin.: Propter eosdem quorum causa fui hoc aetate exercitus. Pal hac aetate. N quod uocabulum aetas masculini generis esse putat, foede errat; sed hoc aetate ex hoc aetatis oriri potuisse contendit Bergk Beitr. I 149: cui tamen obloquitur Ritschl in append, crit. ad h. 1. Postremo afferò locum, quem Nonium ex fonte deprauato hausisse minus certo indicio cognoscimus: N 312, 32, Asin. 896 Fundere] dicere. Verg. Aen. — Plaut. Asin.: Noe (P Gerì Ne) ille (illa) (e)castor fenerato fundit. Possis conicere Nonium ex recensione a Palatina (quae erat illa — funditat, codices ille — funditat) discrepante legisse : ille — fundit haec. Quod ex Nonii consuetudine uerisiinile esse nego; nam etsi nonnumquam exempla uno uel pluribus uerbis omissis in breuius redegit, tamen perraro sententiam mancam affert, qualis ea est, quam omisso obiecto codices Noniani habent; de qua re uide etiam Hennig p. 5. Itaque Nonium scripsisse : illa — fundit uerisimile est. fundit illud aut ex exemplari Plautino corrupto haustum est, aut e x funditat commutatum ad lemma uel ad exemplum antecedens ex Vergilio depromptum (talia fundebat) accommodatum est. Ceterum Plautus et funditare et fundere ita, ut

74

-

[246]

-

Nonius uult, usurpati Am ph. 1033, Poen. 273 (uerba funditare), contra Pseud. 943 (mendacia

fundere).

Eis, de quibus adhuc egimus, uersibus respectis hos quoque locos ex fonte uitioso fluxisse putabimus: N 502, 8, Amph. 257 Velatis manibus orant ut ignoscamus peccaium suum. P a l et N 496, 8 omittunt particulam

ut, quae metro respuitur. Quamquam rarissime apud Plautum uerbum orare uel exorare cum coniunctiuo sine coniunctione ut consociatur: nam Merc. 992 (Modo pacem faciatis oro, ut ne mihi iratus siet) cum hoc de quo agitur loco non

satis apte comparari potest, et Merc. 488 Pal quidem exhibent (Achillem orabo) aurum mihi det, sed A 8 aurum

ut

mihi det. Cf. etiam Langen Beitr. p. 317 et Heerdegen 'Untersuchungen zur lateinischen Semasiologie1 III pag. 24 seq. N 321, 18, Amph. 283 Mirum si inuitauit sese in corna (sic Quich.; Gerì cena) plusculum. Pal Mira sunt nisi.

Mirum si corruptum esse et metro et usu loquendi Plautino euincitur, cum Plautus numquam mirum si = mirar si (cf. Amph. 772—73) usurpauerit. Possis putare mirum si librariorum socordia pro mirum ni (cf. Brix ad Trin. 495) scriptum esse, quo Plautus usus est Amph. 319 (codices m. ne) et Cas. III 2, 24 (cf. etiam Capt. 824) ; sed ne hoc quidem metro toleratur. Ad mira sunt cf. quae adnotarunt Ussing ad h. 1. et Lorenz ad Pseud. 1196. N 295, 7, Amph. 324 Si in me exerciturus (exercituru's) quaeso in parietem ( H P imparietem) prius domes. Pal in parietem ut primum domes, prius uitiosum est, cum Plautus in

pangenda uersuum iambicorum acatalectorum et trochaicorum catalecticorum clausula duo uocabula iambica euitauerit. N 198, 31, Amph. 537 Edepol condignum donum culest (quälest) qui donum dedit. Metro respuitur Sdepol. (Quam-

quam e prius longum esse parum probabiliter iudicat Lorenz Phil. XXXII p. 429). Accedit, quod ecastor (sie Pal) optime quadrat in Alcumenae mulieris sermonem. N 166, 33, Amph. 678 Quamque (Gerì Quamquam) ideo ciuis — uero rumiferant próbam. Respuitur ideo loci sententia,

flagitatur adeo, quod fere in Pai est.

-

[247]

-

75

N 88, 22, Amph. 978—79 Fac iam Amfitrione(m) aduenientem ah aedibus Ut abeat qnouis pacto, fac commentons si[e]s. Pal àbigas. Corruptum est abeat, nam casus attractio fac Amphitruoncm — ut abeat nullo exemplo Plautino comprobatur. Cf. Capt. 337 (Fac is homo ut redimatur), Men. 1014 (face ut oculi locus — appareat), Most. 1145 (Fac ego ne metuam (imihi atque) ut tu meam timeas uicem). Ac ne eis quidem locis, ubi ab imperatiuo fac pendet coniunctîuus sine coniunctione ut, subiectum enuntiati secundarii tamquam obiectum ad fac refertur, cf. Most. 854 (canem — aliquis abducat face), Pers. 438 (fac sit mulier libera), Poen. 893 (Fac ergo id facile noscam ego in A; Pal om. ego). Uno loco (Aul. 399) in Pal est congrum murenam exossata fac sient: qui ex Nonio corrigendus est. Quamquam, ubi de aliis formis uerbi facere (praeter imperatiuum fac) agitur, subiectum enuntiati secundarii tamquam obiectum ad uerbi facere formas attrahi potest. N 362, 20, Amph. 1068—69 Ibi — accurro ut sciam quid uelit. Pal sciscam. Forma sciam metro octonarii iambici respuitur. N 191,20, Amph. 1108 Demlant angues iubatae (deorsum) in compluuium duae (sic H 1 ; ceteri codd. duo). Pal inpluuium. Inter impluuium et compluuium Fest.-Paul. (p. 108, 14) hanc statuit discrepantiam : Impluuium, quo aqua impluvi, collecta de tecto. Compluuium, quo de diuersis tectis aqua pluuialis confluii in eundem locum. Itaque ex praepositionum potissimum ui significationem explanare conatus ipsam rem Festus (uel Paulus) non dilucide explicat: tarnen si uerba de diuersis tectis recte sic intellego, ut complurium tectorum aqua per idem cauum, quod compluuium uocabatur, collecta deäuxerit, facere uidetur cum Varrone (de 1. 1. V § 161), qui disserit haec: Si relictum erat in medio ut lucem caperei, deorsum quo impluebat dictum impluuium, susum qua compluebat, compluuium: utrumque a pluuia. Quamquam ne haec quidem plane intelleguntur — nam susum non „hinauf", sicut deorsum „hinab", sed „oben" significare debet, quae uis uix inest in hoc uocabulo —, uidetur tarnen Yarro

76

—

[248]

—

significare, cauum in medio tecto relictum compluuium, inferiorem lacuna cauo respondentem impluuium uocari. Similiter lexicographi recentiores nec non H. Nissen „Das Templum" p. 139 et 140 rem exponunt. Tamen ex compluribus Militis locis, ubi Plautus uocabulo impluuium usus est, Plautum huius uocabuli uim non ubique eam esse uoluisse, quam Yarro affert, persuasum habeo. Mil. 287 legimus : per inpluuium hue despexi in proxumum, 553—54 me despexe ad te per inpluuium tuum Fateor, 159—61 per inpluuium intro speetant. nunc adeo edico omnibus: Quemquea milite hoc uideritis hominem in nostris tegulis — hue delurbatote in uiam, 174—76 Modo nescio quis inspectauit uostrum familiarium Per nostrum inpluuium intus aput nos Philocomasium atque hospitem Osculantis; cf. etiam 339—40. Hi loci omnes demonstrare mihi uidentur certe cauum, quod erat in tecto, Plautum uocauisse inpluuium: itaque recte explicauerunt hoc uocabulum Brix (ad Mil. 159) et Lorenz (in prooemio ad Mil., adnot. 9). Hoc uno autem Amphitruonis loco de inferiore cauaedii parte agi praepositio in demonstrat, cum, ubi de superiore parte uerba fiunt, per extet. Nec tamen Nonianum illud compluuium ideo commendauerim : nam partem, quae postea impluuium uocata est (uide Yarronem et Festum-Paul.), Plautum compluuium uocasse parum probabile esse puto. Malim ita rem explicare, ut Plautus superiorem et inferiorem cauaedii partem nondum diuersis nominibus distinxerit: nam uerbum compluuium nullo loco praeter hunc, quem seruauit Nonius, apud eum occurrit; neque habent comici ceteri. N 3 9 3 , 1 7 , Asin. 16—17 Sicuti t(u)um uis unicum natum tuae Superesse — superstitem. Solet Plautus in primo uersuum iambicorum pede sicut, non sic üti usurpare, idque hoc loco recte et Pal tutantur et Gellius I 22, 20; cf. praeterea Men. prol. 74, Most. 545, Trin. 549, 805, Poen. 1193 (in initio octon. iamb.); ante uerba a uocalibus incipientia Asin. 559, Cas. III 3, 4, Mil. 518, Most. 416, Pers. 137. N 186, 10, Asin. 222—23 Compellando blanditer, Oscu-

—

[249]

—

77

landò, orationc uinnula, uenusta. Pai uenustuìa, quod metro flagitatur. N 72, 14, Asin. 274 Aetatem uelim sentire Libanum qui conueniam modo. Pro qui ilio inepto corrigendum est ut, quod Pai et N 270, 31 exhibent. N 412, 19, Asin. 289 Non placet: pro monstro ex{t)emplo est quando sudat qui[d] tremit. Pai quando qui sudat tremit. Ussing loci sententiam ita explicat : „Quod Leonidas socium sibi quaerit, Libano timorem indicare uidetur. Hoc cum summo gaudio, quod in prioribus ostenderat, non magis conuenire, quam cum sudore tremorem, quae si non sibi succedunt, sed iuncta inueniuntur, pro portento habendum est, grauissimum morbum indicante." Quam sententiam exprimunt uerba in Pai tradita qui sudat tremit = „qui aestu laborat ideoque sudat, tamquam gelu laborans tremit". Uee tamen argutias Plautinas in hoc uersu prorsus assoquor. N 479, 24, Aul. 116 Adeunt — copulantur corpora. Pal et N (in eodem capite) 476, 16 copulantur dexteras, quod unum ad loci Plautini indolem quadrat, corpora ex glossemate uel loco huic uersui simili olim adscripto (cf. e. g. Poen. 343 qmndo illi apud me mecum caput et corpus copulas ?) ortum esse suspicor. N 304,19, Aul. 167 Istas — dotes dapsilas. Pai dapsiles. Plautina huius adiectiui forma fuit dapsilis, non dapsilus, cf. Most. 982, Pseud. 1266, cum parum co'nstet de lectione Pseud. 396 et True. 54. N 528,29, Aul. 199 Da mihi operam parumper, si opera est, Euclio id quod te mio. Pai Da mihi operam parumper paucis, Euclio, est quod te uólo (— appellare). Glossemate si opera est uel si operaest uox genuina paucis suo loco mota uidetur esse; quod qui in contextum recepit, est in id commutauit, ut iustam uerborum structuram efficeret. N 454, 29, Aul. 215 [A]certo edepól equidem ' te ciuem sine mala omni malitia. Pai Certe edepól. De differentia, quae est inter certo et certe aduerbia, egit Langen Beitr. p. 22 seqq. Codices Plautini ubique tradunt certe edepól (Langen p. 25).

78

—

[250] —

N 509, 11, Aul. 564 Qui ossa ac pellis tenos (totust): ita (cura) macet. Qui praue pro Quia tradit Nonius; quia

enim iustum est responsum post interrogationem u. 563 Volo ego ex te scire qui sit agnus curio. Sic saepe qui? — quia sese excipiunt, cf. Kienitz „tie qui localis modalis ap. prise, script. Lat. usu", ann. phil. suppl. X p. 537. N 210, 7, Aul. 748 Luci claro disripiamus (H 1 diripiamus) aurum matronis palam. Pal deripiamus (D diripiamus). disripiamus uel diripiamus nullo modo tolerandum

est, cum propriam uim praepositio dis in hoc composito apud Plautum seruauerit, cf. Cist. II 1, 5 (disferor, distrahor, diripior, sc. amore), Merc. 469 (Pentheum diripuisse aiunt Bacchas), Poen. 646 (Hunc nunc, Lyce, ad te diripiendum

adducimus). Hoc loco, ubi de auro detrahendo uerba fiunt, deripiamus desideratur. N 75, 7, Bacch. 376—77 Tua flagitia aut damna aut dispoliabula, Quibus — affectas tuos. Pal desidiabula

( = „desidiae acta" Ussing), quod sententiarum conexu flagitatur. N 512, 25, Capt. 439 Fac — catte fidem fluxam

feras.

Pal recte gcras, cum homo infidelis fidem tamquam uestem fluxam gerat. feras propter allitterationem defendit Spengel (Phil. XXXVII p. 436), qui comparai hunc de quo agimus locum cum Poen. 194—95 ut Collabiscum uUicum Hanc perdoceamus ut ferai

fallaciam.

N 7, 28, Capt. 661 Sartor satorque scelerum et messor maxume. P a l : B Sator sartorque (EJ Sator satorque), quod

solum Plautus scribere potuit: alioqui operum rusticorum ordinem inuertisset. N 145,13, Cas. I I 8, 7 Retrouorsum cedam (ad parietem): imitabor nepam. Pal Recessim cedam. Retrouorsum per

metrum ita tantum stare potest, ut retrorsum pronuntietur. At neque hoc uocabulo neque simplici retro usquam usus est Plautus, atque consulto aduerbium recessim cum cedam coniunxisse uidetur ; recessim praeter hunc locum legitur Amph. 1112 Ego cunas recessim (codices recessum) rwrsum uorsum

-

[251]

-

79

trahere et ducere. IUud exemplum excerptum esse puto ex exemplari, in quo glossema retrouorsum ad recessim adscriptum genuinam lectionem remouerat. N 96, 15, Cure. 296 Tum isti qui ludunt semi scurrarum datatim in uva. datatim, quod Pai recte ante semi habent, male collocatum esse metrum ostendit. N 499, 2, Epid. 138 Desipieìtam mentis quum illa scripta mitterem. Pai mittebam libi. Subiunctiuus praue pro indicatiuo ex usu posterioris temporis substitutus est. N 254, 23, Epid. 432 Qui suam undantem chlamydem quassando fecit (facit). Pai Suam qui. In leetione Noniana hiatus offendit. N 24, 19, Men. ti7—18 Portitorem — ita (omnem) mihi {Rem) nccesse est eloqui, quidquid egi atque ago. Pai loqui est. Teste Gerlachio apud Nonium extat est eloqui idque habet P ; Quicherat nulla subscripta de codicibus adnotatione dedit eloqui est, quae uerborum collocatio tetrametri eretici numeri» satisfacit. N 3, 5, Men. 778 Nescio — inter uos duo. Pal duos : ubi duos, non duo scribendum esse docuit nos Studemund in scholis Argentoratensibus. N 166, 5, Mere. 138 Tui causa mpi ramices, atrum dum sputo sanguinem. Tui causa falso tradit Nonius pro Tua causa (sic Pai), qua constructione Plautus constanter utitur, cf. Holtze synt. I p. 143 seq.; de tui causa (et similibus) Kuehner gramm. II § 83 adn. 6. Deinde atrum dum quoque ex exemplari, in quo lectio genuina iamdudum (sic Pal) praua coniectura corrupta erat, haustum est; nam et constructio et sententia uerborum rupi ramices atrum dum sputo sanguinem claudicant. li 401, 14, Mere. 204 Mirum quid me subigitaret. Pai Mirum quin, de cuius locutionis ui cf. Kienitz „de quin particulae apud priscos script. Lat. usu" (progr. Carolsruh. 1878) p. 22 et Brix ad Trin. 495. Nonii illud mirum quid, quod recte extat e. g. Amph. 954 (Mirum quid — ille agat), hic uitiosum esse sententia loci indicat.

80

—

[252]

—

N 420, 7, Merc. 397 Lignum caedat, (pensum faciat), aedis uerrat ac uapulet. Pal et N 271, 27 omittunt ac. Copulam ac praue additam esse metrum ostendit. N 449, 23, Merc. 832—33 Mihi harum (a)edium — interfectus est. Pal harunc, quod ante uocales semper usurpasse Plautum docuerunt Fr. Schmidt „quaestiones de pron. demonstr. formis Plaut." p. 48 et Studemund in ann. phil. t. 113 p. 59 seq. N 191, 29, Merc. 859 Neque ulla mihi óbstauit (óbstabit) amnis nec mons at que adeo mare. Praue ulla mihi collocat Nonius: cf. Capt. 621 (mi — ullum), Cist. II 1, 12 (mihi ulla), Merc. 363 (mihi ulla), Pseud. 773 (mi ullum), Rud. 926 mi ullus; Men. 366 (tibi — ulla); Cure. 498 (udbis — ullus — nec uosmet ulli). Deinde atque perperam scriptum est pro neque-, cf. locos congestos a Langeno Beitr. p. 143. N 482, 19, Merc. 929 Quin tu ergo itiner exsequi meum me sines? Pal sinis. Ad quae uerba cum Eutychus respondeat Non sino, consentaneum est aut sines librariis deberi uel grammatici alicuius neglegentiae, aut in eo exemplar!*, ex quo hie locus fluxit, non tantum sines extitisse, sed etiam Non sinam. At futurum in hunc locum non quadrat, cum de tempore praesenti agatur, cf. uu. 927—31. Priscianus quoque, ubi (Gr. L. II 229, 3) eadem huius uersus uerba quae Nonius laudat, sinis exhibet. N 456, 30, Mil. 631—32 Si albet capillus, hic uidetur neutiquam ab ingenio senes (senex); Inest — indoles. Pal Si albi capülus (sic C; D albis [M S. i add.] capillus, B albus capillus) hic uidetur. Nonii lectio ab exemplari praua commutatione corrupto originem ducere praeter collaqueationem in secundi pedis thesi parum probabiliter admissam sententia demonstrat, cum id ipsum Palaestrio hoc loco exprimere uelit, militem uideri illum quidem albicapillum, sed reuera senem non esse; itaque uidetur necessario refertur ad enuntiatum condicionale, non ad enuntiatum primarium. Ceterum cf. supra p. 32. N 207, 16, Mil. 835 Nam nimis calebat, adurebat gut-

—

[253]

—

81

turem. Metro respuitur adurebat (quod fortasse librariis debetur) : pro quo cum Pal amburebat scribendum est. N 476,28, Mil. 927—28 {Ni) ludificata lepido (lepide) Ero, eulpam omnem in me impónilo). Pal recte med. Iam supra p. 29 monui me apud Nonium perperam traditum esse; ero autem priori uersui attribuendum est. N 79, 28, Most. 53 Bubulcitare] Varrò — bubulcitarat (ex Rothii coniectura) — Plaut. Most.: Deeet me amare et te bubulcitare. Pal bubulcitarier, quod metro flagitatur. N 202, 25, Most. 226 Gerundum morem eenseo et capiundas crines tibi. Pal Soli gerendum eenseo morem et capiendas (sic B 1 ) crines. Nonius octonarium iambicum cum hiatu in diaeresi exhibet in media scaena usque ad u. 248 septenariis iambicis pacta haud tolerandum. Uberius huius uersus sententiam enarrauit Lorenz in fine editionis (p. 188). Palatinorum lectio seruanda est. N 510, 30, Poen. 235—36 Nam quum sedulo munditer nos habemus, Vt egre (uel aegre) amatorculos inuenimus. Pal Vix aegreque amatorculos. A tetrametrorum bacchiacorum numeris lectio Noniana, in qua ut exclamatiuae particulae munere fungitur, aliena est. N 166, 5, Poen. 539—40 Ncque — flagitat Tua causa nemo nostrum est suos rupturus ramices. Pal nostrorum, quod metri ratio requirit. De formis nostrorum et nostrum uide Langen Beitr. p. 132. N 11, 18, Pseud. 572 Concenturiare] — Plaut. Pseud.: Cui concenturio (sic H P W teste Quich.; sed W teste Gerì Cui centurio, L [Pseudolojcus concenturio, ut uidetur) in corde sycofantia est (sycopiiantias). Pal Dum concenturio. Yidetur igitur Nonius scripsisse Oum concenturio, praue hoc loco, cum concenturiare illud, postquam Pseudolus de scaena abiit, duret, dum tibicen spectatores delectat. Hie enim est sententiarum conexus (u. 571—73): Concedere aliquantisper hinc mi intro lubet, Dum concenturio in corde sucophantias. Tibicen uos interea hie delectauerit; ubi in A 8 inter u. 572 et 573 extant reliquiae unius senarii, qui deest in Pal. 20

82

-

[254]

-

N 155, 27, Rud.618 Ne ineptorum potior sit pol(l)entia. Pal impiorum. In Plauti contextu sic procedit sententia : Quam innocentum; innocentibus uero inepti insipide opponuntur. N 245, 6, Rud. 726 Argento arido. Versus quadratus in Pal hie est: Tu senex si istas amas hue arido argentost opus. Nonius prauam uerborum collocationem tradit, cum septenarius trochaicus in duas uoces, quarum prior creticum, altera iambum efficit (artdöst opüs), exire nequeat. N 525, 20, Trin. t66—68 Quia — dies Me absente atque insciente, inconsulto me Aedis — litteris. Pal inconsultu meo, quod metrum requirit. N 73, 3, Trin. 873 Ubi haUtet {et) item alterum ad ipsam capitis albitudinem. Pal adistane (D ad istane, c s. e add.), unde editores deriuarunt istanc (fortasse rectius: istam). ipsam idoneo sensu caret; nam sycophanta uerba facit cum Charmide sene, seque praeter adulescentem senem eadem capitis albitudine qua sit Charmides insignem quaerere pronuntiat; cf. Brix ad h. 1. N 139,9, True. 439 — 40 Ostendisse sciam (Ostendit sese iam) mihi medullitus, {Se mihi) infidélem nunquam, dum uiuam, fore. Pal uiuat, recte, siquidem is, qui alteri se fidelem fore spondet, se, dum ipse, non dum ille alter uiuat, fidelem fore promittere solet. In his qui iam sequuntur locis Nonium ex fonte uitiis inquinato hausisse eo uehementius dolendum est, quia Pal quoque corrupti sunt. Hunc locum Nonium ex fonte corrupto hausisse certo indicio cognoscimus: N 335, 7, Capt. 426 Laudare] etiam significai nominare. — Plaut. Capt.: Id ut scias Iouem supremum testem laudo, {H)egio. Pal testem do hegio (sic B E 1 ; D Hegio, J egio ; E 3 ex Nonio, ut uid., testem laudo hegio). Palatinorum lectionem mancam esse metrum demonstrat. Nec uero recte Ussing ex Nonio dedit laudo, Hegio, quoniam testem laudare a sermone Plautino abhorret. Solet enim Plautus dicere testem dare (uelut Men. 812, Pseud. 514) uel testem memorare (Merc. 627) uel testem testari (Rud. 1338). Contra laudare

—

[255]

—

83

quotienscumque apud eum legitur, significat „laudibus efferre", atque posteriore demum tempore auctorem laudare et quae sunt similia in usum uenerunt. Reiz eique obsecuti Fleckeisen et Brix locum ita emendauerunt, ut tibi inter do et Hegio insererent; Langen Beitr. p. 219 maluit testent testor, Hegio. N 190, 14, Asin. 764—67 (Ni) in quatriduo (Gerì quadriduo) Abalienarit quod abs te argentum acceperit, Turn is (Tuus) arbitratus sit — litteras. quod, ut uidetur, ad argentum relatum, uitiosum esse apparet; non enim argentum, sed pictura (u. 764) abalienanda est. Pal: BD quo abste, E J quo exte. Sententia huius loci necessario haec est: „nisi quadriduo, postquam argentum accepit abs te, abalienauerit". Eampmann („de ab praepos. usu Plaut." p. 14 adn. 1) defendit lectionem codicum BD (quo abste), quo idem quod ex quo tempore significare posse ratus; nam adnotat: „ex praepositione non opus est ad tempus accurate designandum, quod solo ablatiuo satis certo constituitur". Quod mihi usu loquendi Plautino non probari uidetur. Geterum recte Kampmann codicum E J lectionem improbauit, cum accipere ex aliquo non usurpari doceret. Liberius locum constitueront Goetz et Loewe, Acidalium Hermannum Fleckeisenum secuti: quo ex argentum aceeperit. Sed ne sic quidem omnis profligatur dubitatio; nam neque quo ex apud Plautum significat „quo ex tempore" uel „postquam", neque quo illud, si ad quadriduo referremus, sententiam sanam praeberet. Mihi haec lectio ex corrupta Palatinorum et Nonii memoria cum Abrahamo (ann. phil. suppl. XIV p. 212) elicienda uidetur esse: quom abs te argentum acceperit. N 128,33, Aul. 774—75 Nee partem tibi Adeo cui sit indipisces neque furem excipies? || N 293,11 Nee partem tibi Adeo cuius (sicH 1 ; ceteri codices cuiuis) est (H 1 e t H 2 ; om. ceteri) indipiscis neque furem excipias (excipies)? Pal Ab eo cuiquam est inde posces. Sententiam huius loci sollerter exposuit Ussing: Euclio Lyconidem spondere iubet se non ab eo, penes quem nunc aurum raptum sit, partem petiturum esse ea condicione, ne ilium (sc. possessorem) Euclioni 20*

84

—

[256]

—

indicet. Quae sententia uerbis traditis non recte exprimitur. Palatinos corruptos esse consentaneum est; apud Nonium nero priore loco ipse coniunctiuus (cui sit) lectionem falsam esse indicat, neque datiuo plane sententia exprimitur: „qui aurum nunc possidet" ; altero aatem loco in cuiuis (est) sententia sana non inest, et cuius est, quod unus H 1 habet, recte stare posse ea de causa nego, quod genetiuus dominum iustum significat, cum hoc loco is, qui contra ius aurum possidet, significari debeat ; idem contra Goetzii coniecturam quoiumst monendum est. Ussing haec temptauit: Adeo umqmm eius indipisces, Mueller (Pros. p. 644 adn.) ingeniöse, sed nimia licentia usus: Hereulaneam inde posces. Omnes, quas homines docti protulerunt, coniecturas enumerare supersedeo, cum nulla omne probabilitatis punctum tulisse uideatur. N 126,10, Cure. 73 Ieientare (sic H 1 L Bamb. ; ceteri Ientare)] — Flaut. Cure.: Quid antepones (uel ante pones; Gerì an te pones) Veneri ieientaculi (sic H 1 et, ut uid., L Bamb.; ceteri ientaculi)? Pal Quid ante pones Veneri aientaculo (sic J ; BE aientaculo). Y. 72 haec profert Phaedromus: Me inferre Veneri uoui iam ientaculum; deinde respondet Palinuro eis uerbis, quae supra exscripsi (u. 73), interroganti u. 74: Me, te atque hosce omnis. Palatinos corruptos esse apparet. Neque ex Nonio ad locum sanandum quicquam lucramur. Nam primum forma ieientaculum hoc uno loco (neque uero in omnibus codicibus) tradita admodum incerta est; praeter hoc, de quo agimus, tria exempla (duo ex Afranio, unum ex Varrone) ad uerbum ieientare (ientare) illustrandum Nonius affert; in quibus locis codices eodem modo inter se discrepant atque in exemplo Plautino. InAfranii fragmentis Ribbeck (com. Rom. fragm. p. 167, 19) seruauit Ieientare, (p. 171, 43) ieientauit; apud Yarronem Buecheler (sat. Men. 278) scripsit ientent, sed ieientent Nonium legisse uerisimile esse adnotat. Mihi de harum formarum (ieientare, ieientaculum), quae commendet aliquis collato adiectiuo ieiunus, ratione ut quicquam certi enuclearem non contigit; Plautum ieientaculum scripsisse negauerim, quippe quod in u. 72 metrum respuat ; nam qui omissa particula iam corrigat

[257]

-

85

Me inferre Veneri turni ieientaculum, audaculus sit. Deinde ea interrogatio, quam Nonius habet („quid ientaculi Veneri antepones?"), inepte atque sine sale extat: inepte, siquidem Phaedromus dixit : me inferre — uoui, ita ut Palinurus quaerere debeat „ q u e m antepones — ientaculo?" aut „quid? antepones — te ientaculo?"; sine sale, siquidem consulto uerba Phaedromi ambigua esse poeta uoluit, ut significare possent et „uoui me illaturum esse ientaculum" et „uoui me memet ipsum tamquam ientaculum illaturum esse", et Palinurus earn uim, quam posteriore loco commemoraui, in uerbis inesse per iocum simulans quaerere debet: Quid? antepones Veneri te ientaculo? Ad quae apte respondet Phaedromus: Me, te atque hosce omnis (u. 74). Itaque duplici ratione ducimur in eandem Quicherati emendationem Quid? antepones Veneri te ientaculo?, quam receperunt Ussing et Goetz. Kampmann („de ab praepos. usu Plaut." p. 29, 5) hane emendationem proposuit: Quid? an te pones Veneri iam (uel in) ientaculo? Quam, cum uerbum simplex ponere usurpatum sit, minus probabilem esse puto collatis his, quos iam Ussing attulit, locis: Men. 274 (anteponete prandium), Eud. 509 (cenam anteponete); accedit, quod nusquam apud Plautum particulas interrogatiuas quid? an pari modo coniunctas inueni; eadem praeter incertam uerbi ieientaculum rationem obstant huic quam quispiam proposuerit coniecturae: Quid? an te pones Veneri ieientaculo? N 120, 8, Cure. 463 Halofantam (uel Halophantam) aut sycofantam magis esse dicam. Pal halophantam (sic EJ ; B halophantawi) an sycophantam hunc magis [hoc] esse dicam nescio. Yidetur legendum esse: Halophantam{ne) an sycophantam hunc mage esse dicam nescio. Mueller (Pros. p. 299) pronomen hunc post Halophantam collocandum proposuit; Goetz Halophantam(ne), deinde cum Bothio hunc magis dicam esse nescio maluit; Hennig p. 41 coniecit: Sycophantam an halophantam magis esse dicam nescio. N 305, 11, Mil. 1322—23 Nam — facetiis, Et quia tecum eram, propterea animo eram ferocior. Pal propter ea (B propter) animum. Heque animum neque animo ad usum

86

—

[258]

—

loquendi Plautinum quadrat, neque magis nimium (Ritschl enim codicis B lectionem ex propterea nimium ortam esse putat, parum probabiliter), quod Plautus cum positiuo, non cum comparatiuo coniungere solet (cf. Langen Beitr. p. 333). Recte Ritschl Mercero adstipulatus nimio scripsit, quod horum locorum similitudine commendatur: Rud. 606 (Atque ilia nimio iam fieri ferocior), Am ph. 213 (Superbi nimis ferociter legatos nostros increpant). N 151, 10, Rud. 1314 Praeterea centum denaria philippea in pasceolo seorsum. Pal centum mna Philippia. Nonius denaria ex fonte uitioso hausit; nam et metrum disturbai, et Plautum semper nummos Graecos, nusquam Romanos commemorare constat, cf. Christ ann. phil. t. 97 p. 345. Sed ne Palatinos quidem, praeterquam quod ima Philippia pro minae Philippeae exhibent, lectionem genuinam tradere metrum docet. Itaque Reiz et Fleckeisen uerba transposuerunt: Philippeae minae. Postremo de eis locis disputandum est, ubi Nonius a Pal discrepans recensionis minus bonae, quam est Palatina, auctor est. Ac primum quidem duos locos tractabo, quos Nonium a Pal discrepantes in fonte quo utebatur legisse certis indiciis cognoscimus: N 102, 29, Epid. 188 Exorbebo] pro exorbeam. Plaut. Epid.: lam ego me conuortam in irundines (hirudinem) atque horum exorbebo sanguinem. Pal et N 479,21 exsugebo uel exugcbo. Ne exorbebo quidem prorsus absonum est: cf. Bacch. 869 Iam illorum ego animam amborum exsorbebo oppido ; uide etiam Bacch. 372 sorores quae hominum sorbent sanguinem. Tamen lectio, quam Pal et N posteriore loco habent, quin praeferenda sit, non dubium est, cum collato Poen. 614 (Iam nunc ego illi{c) egredienti sanguinem exsugam procul), tum quia sugere est uox propria hirudinis, quippe quam uulgo sanguisugam appellatam esse constet, cf. Plin. nat. hist. VIII § 29.

—

[259]

87

N 200, 3, Merc. 860 Calar] generis masculini. — Neutri (Neutri) Plaut. Merc.: Ncque frigus neque calor[em] metuo. Septenarius trochaicus plenus hie est in Pal: Nec calor nee frigus metuo neque mntum neque grandinem. E x eodem fonte, ex quo Nonius (non ex Nonio ipso, cum uersum integrum afferai), Philargyrius (ad Yerg. Georg. II 344) tradit (teste Goetzio) : Neque frigus neque calor metuo — grandinem. Quam uersus formam deteriorem esse metrum ostendit: Néque frigus nequé calor métuo. Eodem pertinent hi loci: N 128,17, Amph. 209—10 Sin — peta[n]t, Sese igitur summa uiresque (ui uirisque) eorum oppugnatus se (oppugnassere) oppidum. Pal oppidum expugnassere (sic recte D ; BJ espugnasse, E expugnassee). Non dubium est, quin collocatio uerborum, quam Pal exhibent, praeferenda sit ei, quae apud Nonium tradita est ; nam solet Plautus infinitiuos in assere desinentes in uersuum iambicorum trochaicorumue clausula collocare. Exempla horum infinitiuorum collegit Neue II p. 541. Adde, quod uerba itidem ac Pal Donatus (ad Ter. Eun. I 1, 1) collocai. N 493,8, Asin. 174 Nam nec fictum unquam est neque pictum neque scriptum in poematis. Pal et N 308, 32 usquam, quod sine dubio aptius uerbis in poematis respondet. Nam inter se opponit Plautus hoc uersu ea, quae artifices (fictum — pictum), et quae poetae (scriptum) expresserunt. N 144,25, Asin. 550 Neruos, catenas, carcerem, numellas, pedicas, boias. Pal: B D E carceris, J carceres. Poeta, qui lepide atque per iocum tormenta, quibus serui affici solent, Libanum enumerantem facit, ceteris pluralibus (uide etiam u. 549) non unum singularem carcerem immiscuisse uidetur, immo ad risum augendum pluralem carceres scripsisse. Sed patet, cur recensor argutus singularem substituerit. Tamen Ussing non tantum carcerem defendit, sed adeo in codicum BDE scriptura carceris genetiuum singularis latere ratus de lectione catenas carceris cogitare ausus est. N 266, 26, Asin. 725 Viginti argenti commoda{s) minas,

88

—

[260]

—

eius quas dem matri. Pal huius. Minus apte legitur eius, cum Philaenium, quae significatur, in scaena adsit. N 187, 5, Asin. 942 Hie senex si quid clam uxorem suam animo fecit uolup. Pal suo animo. Collato uersu Cas. IY 2, 5 (facite nostro animo uolup) Palatinoruzn lectionem praetulerim. N 250, 7, Aul. prol. 3—4 Hanc domum Iarn multos annos est ut possideo et colo. Pal cum. Luebbert (stud, gramm. II p. 49) de quom particulae usu, quam exhibent Pal, ( = ex quo tempore) egit; idem, ubi de ut particulae usu disserit (p. 182), affert exemplum huic de quo agimus Noniano prima specie simile: Stich. 29—30 nam uiri nostri domo ut àbierunt Hie tertiust annus, sed Stich. 29 ab ut non praesens, sed perfectum pendet. Itaque Palatinorum lectio praeferenda est. N 375, 4, Aul. prol. 21—22 [H]is — filium, Pariter moratum ut pater at que auus eius fuit. Pal pater auusque huius; Seruius ad Georg. I 189 pater auusque (Lion adn. : 1 „al. atque auos") eius fuit. Numerorum suauitatis ratione habita Plautum auusque scripsisse uerisimilius esse puto. N 233, 33, Aul. 303 (uel 305) Ne quid animae (forte) emittat dormiens. Pal amittat. Cur Plautus scribere non potuerit emittat, non uideo; sed amittat, quippe quod etiam Priscianus (dr. L. II 155, 10) exhibeat, maiore fide confirmatur. Adde, quod dormiens (cf. u. 302) fortasse paulo aptius animam amittere dicitur ; nam in amittere apud ipsumPlautum interdum inest notio, quam postea habere solet, perdendi (cf. Cist. IV 2, 43), cum plerumque, aeque atque emittere, oppositum sit tenendi notioni (cf. Mere. 592). l i 395, 32, Aul. 640 Non (hercle) equidem ego qua (haec duo uerba pro quicquam) [uoluptatej sumsi neque tetigi. Pai nec tetigi. In septenario trochaico Non hercle equidem quicquam sumpsi nec tetigi. Ostende hue manus uocula neque, quam Nonius tradit, recepta parum elegans proceleusmaticus nèque tetì efficitur. N 484, 9, Capt. 855 Pro(in tu tui) uicti cotidiani uentrem ad me afferas. Pai cotidiani uicti, idem Priscianus

-

[261]

-

89

(Gr. L. II 258, 16), quo seruato diaeresin, quam Nonius post quintum pedem habet, post quartuin probabilius constitutain habes. N 375, 29, Cure. 363 Ostium ubi prospexi, exinde me ilico protenam dedi. Pal rectius conspexi. Prospicere ui uel propria uel translaticia apud Plautum significare „procul uidere" elucet ex his locis: Amph, 1059 (Caput dolct neque audio neque oculis prospicio satis), Cure. 317 (prospicioparum); Trin. 688 (Nolo ego mihi te tarn prospicere qui meam egestatcm leucs). Cf. etiam Mil. 597 (Sinite me prius prospectare, ne uspiam insidiae sient). [Pers. 550 Camerarius scite correxit mores hominum perspexi parum, codices prospexi.] N 218, 11, Cure. 367 Haec sunt uentris stabilimenta, pane et assa bubula. Pal uentri. Genetiuum ex Nonio receperunt Fleckeisen et Goetz; tamen aptius Palatinos datiuum tradere puto qui est limitatiuus, ut sint uentri stabilimenta res ad uentrem stabiliendum pertinentes atque aptae; cf. exempla congesta a Peinio ,,de datiui usu apud pricos script, lat." p. 79seqq., quibus addi potest Stich. 173 (Inanimentis explementum quaerito). N 11, 24, Poen. prol. 48—49 Eius — confinia Determinabo: eius rei ego sum foetus finilor. Pal ei rei. Datiuum limitatiuum aptius extare puto, cf. Peine 1. c. p. 80seq. Goetz et Loewe dederunt ei re. N 181, 17, Poen. 532 Quodragosi (Podagrosi) estis (ac uieistis) cocleas tarditudine. Pal cocleam. Pluralem recensionis a Palatina discrepantis uestigium esse elucet ex uersu antecedente 530, quem Palatinis obsecuti Goetz et Loewe sic constituerunt: Vinceretis ceruom cursu uel gralatorem (Pal clabatorem uel gldbatorem) gradu. Etiam Yarro (de 1.1. YII69) hunc uersum laudans ceruum (cod. cireum) habet, sed Fest.-Paul. (p. 97, 14) ceruas. Itaque idem homo doctus, qui in u. 530 ceruas pluralem scripsit, in uersu 532 scripsit cocleas. Sed iam Leidolph (p. 229 seq.) ostendit singularem ceruom, quippe qui respondeat singulari gralatorem (sic Yarro, Paulus grallatorem), omnium testium consensu forma singulari

90

— [262] —

traditimi, praeferendum esse. Itaque siquidem in u. 530 singularis aptius extat, non dubitabimus, quin Plautus u. 532 quoque cocleam acripserit. N 206, 23, Trin. 720 Fulmentas iubearn supponi foco (uel fico, prò soccis). Pai suppingi, quo aptius res significatur; cf. Bacch. 332 Quin habeat auro soccis subpadum sólum?

— [263] —

91

PARS ALTERA. In parte altera omnia ea Noniana complectar, quae in crisi Plautina alicuius pretii sunt. CAPUT PRIMUM. Nonius et codices P l a u t i n i i n t e r se consentiunt. A. Ac primum quidem ea exempla breuissime enumerabo, quae cum codicibus Plautinis omnino congruunt atque earn tantum utilitatem afferunt, ut lectionem certa Plautinorum codicum fide traditam atque ab hominibus doctis comprobatam confirment. I. A et Palatini s e r u a t i sunt. N 476, 25, Cas. I 41 Buri reddibo || N 483, 33, Cas. Ill 5, 22 Quid — fuit? || N 539, 28, Epid. 230 Linteolum caesicium (Pal caesitium uel cesitium) || N 54-0, 17, Epid. 232 Basilicum aut exoticum || N 548, 8 et 540, li), Epid. 233 Cumatile aut plumatile || N 123, 29, Epid. 545 Longa — animum || N 154, 30, Pers. 588 Age — prognariter || N 468, 20, Pers. 689 Lucro — auspicami || N 422, 25, Pseud. 68 Papillarum — oppressiunculae || N 11,29, Stich. 369 In — peruenit || N 322,3, Trin. 197 Iuxtague — mea || N 423, 28, Trin. 34-5 Pol — litteris. II. P a l a t i n i soli seruati sunt. N 213, 6, Amph. prol. 1 Ut — mercimoniis || N 38, 6 et 41, 23, Amph. prol. 123 VersipeUem — lubet || N 301, 27, Amph. 174 Ergo — iniqua || N 393, 8, Amph. 239 Nec — gerat || N 496, 8, Amph. 257 Velatis — mum || N 178, 26, Amph. 313 Quid — dormiat || N 179, 17, Amph. 44-4 Sura — labra || N 362,18, Amph. 527—28 Illuc — republica || N 31, 21, Amph. 707 Irritabis cràbrones || N 159, 3, Amph. 727 Délirât — est-, N 17, 32 Belirat (Gerì Delerat) uxor || N 33, 31, Amph. 855 Nunc — serio || N 148, 12, Amph. 900 Inimicos — obtuerier || N 364, 5, Amph. 914 Verum — tuum || N 460, 11, Amph. 1127 TJt — eocpetam || N 375, 10, Asin. 63 Posterius

92

-

[264]

-

— m i || N 285,17, Asin. 73 Eos — patris || N 293,2, Asin. 51 Demiror — metu || N 83, 7, Asin. 78 Quanquam — hdbet || N 24, 19, Asin. 159 Ego — portorio || N 43,18, Asin. 216 Auceps — cibum || N 439,15, Asin. 248 Nam — sumam (sic H P ; Gerl summam) fenore || N 532,32, Asin. 258 Unde — conferam? || N 414, 19, Asin. 264 Aut — Saureae || N 350, 24, Asin. 304 Ubi—complexae (sicH; P Gerl complexe) sunt || N 198,21, Asin. 326—27 Non — ducere? || N 44,32, Asin. 391 Clamat — adse caleitronem. (Quod Goetz et Loewe apud Nonium ad sese legi adnotant, id debetur Quicherati interpolation^ || N 469,31, Asin. 539 Meum — contemples || N 454, 15, Asin. 649 Auscultate — deuorafe || N 255, 29, Asin. 668 Prehende — labellis || N 438, 13, Asin. 784 Neque — annuat || N 394, 30, Asin. 857 Siccum — maxime || N 45, 9, Aul. 42 Nam — uerberas || N 381, 10 et 395,16, Aul.45 Ttbi—seyes?||N217,27, Aul. 75 Probrum — appetit H N 454, 25, Aul. 79 Nunc — domo || N 543, 22, Aul. 95 Cuttrum — mortarium || N 43, 4, Aul. 108 IHuidere — uiros || N 476, 16, Aul. 116 Adeunt — dexteras || N 45, 12 et 340, 23, Aul. 191 Virginem — illocabilem || N 454, 29, Aul. 213 Quid factis — improbis || N 433, 26, Aul. 239 Bum — satis || N 496, 13, Aul. 245 Abiit — mei || N 509,9, Aul. 325 Solet — coctum || N 5, 7, Aul. 355 Quia — intellego || N 171,32, Aul.467 Ubi — obcepit ^obscepit) — ungulis. (Quod Goetz apud Nonium unguibtts legi adnotat, id debetur Quicherati interpolationi) || IT 342, 5, Aul. 535 Dotat(a)e — uiros |] N 279,15, Aul. 575 Ut — uiam || N 266,17, Aul. 590 In — capessere || N 543,29, Aul. 622 Mulsi — fideliam || N 455,7, Aul. 624 Non — manu || N 348,19, Aul. 651 lam — hue || N 253,33, Aul. 798 Nam — cape |] N 81, 33, Aul. 814 Contollam gradum || N 552,11, Capt. 796 Nam — mihi || N 191,24, Capt. 999—1000 Verum — Acherons (EJ acherons, B achaeruns, edd. Acheruns) — fui\\ N 333,10, Cas. II 3,26 Ubi — in lustra? || N 7,9, Cas. II 3, 49 Nam quid — cupis? || N 102, 18, Cist. II 2, 6 In — diceret || N 510, 17, Cure. 126—27 Hoc — auariter || N 40, 6, Epid. 39 Supersede — face. (Non recte Goetz hunc uersum e Nonio ita affert, ut personae notam Ep. ante Tu ponat; sane nusquam personarum notae apud Nonium ex-

—

[265]

—

93

tant) II N 484, 13, Epid. 189 Senati — cluent || N 499, 26, Men. prol. 47 Propterea — facilius || N 9, 6, Men. prol. 50 Ut — disputem || N 333, 31, Men. 85 Anum —praeterunt || N 271, 27, Merc. 397 Lignum c(a)edat — uapulet || N 421,21, Merc. 854 Cupido — es! || N 55, 18 et 239, 14, Most. 1 - 2 Exi — argutias || N 108, 2, Most. 42 Non —exotica || N 381,2, Most. 108—10 Tempestas — neuult || N 361, 26, Most. 225 Atque — uita || N 104, 22, Poen. prol. 96 Earum — perii || N 199, 14, Poen. 139 Tris — bubulos || N 97, 14, Pseud. 767 Cui — lenoniam || N 158, 26, Rud. 942 Non — pecu? || N 306, 27, Rud. 1061—62 Si quidem — facessas || N 70, 30, Rud. 1204- Nimis p(a)ene — amatio [e]st || N 123, 32, True. 601 Frendit — femur. Accedunt quattuor exempla, quorum quae in codicibus Nonianis seruata sunt frustula cum Pal conaentiunt: N 309, 27, Aul. 587 Hoc est serui facinus ** Excidit saltern adiectiuum frugi, ac fortasse posterior huius uersus pars tota frugi, facere quod ego persequor, cum oculi eius, qui archetypum codicum Nonianorum exarabat, a uoce facinus ad sequens lemma Faciwus] rursum scelus aberrarent. N 478, 28 VolamJ pro uelim — Plaid, in Asinaria : Atque audin etiam? uolam quoniam intus non licitum est mihi. In quibus duo latent exempla, librariorum errore in unum contracta: Asin. 109 Atque audin etiam? {Ecce. Si quid te uolam et Asin. 152 Meo modo loquar quae) uolam quoniam intus non licitum est mihi. N 548, 13, Aul. 514 Molochinum] a graeco, color fiori similis maluae. — Plautus in Aulularia institores molochini coloris molocinarios (sic Gerì; H molochinarios, P molodnarias, "W molicinarios) appeUauit. Excidit hoc exemplum : Solearii adstant, adstant molocinarii. N 461, 26, Men. 350 Reuocare pedem] — Et Plautus remos nauium pedes dixit. Siquidem recte iudicauerunt homines docti, hie quoque excidit exemplum hoc: Adseruatote haec sidtis (Pal si uoltis), nauales pedes. Certe errauit, ut saepius, Nonius uel eius auctor in uoce pedes interpretanda.

94

—

[266] —

B. Multi sunt loci Plautini, quos homines docti nulla iusta causa adducti coniecturis temptauerunt, quorum forma eadem est in codicibus Plautinis atque apud Nonium: I. A et Palatini seruati sunt. N 87,15, Pers. 534 Quid? metuis? Metuo hercle itero: sensi ego {,iam) complurie(n)s. Ritschl Ecquid metuis? Hercle. Cf. similem horum locorum condicionem: Cure. 711 Quid? riegas? Nego hercle uero. Mil. 324 Quid? domi? Domi hercle uero. Stich. 597 Quid? foros? Foras hercle uero. Multis aliis quoque locis Plautus in responsis ante hercle uero repetit id uerbum, quod in ea quae praecedit interrogatione maximam habet uim : Cure. 725, Ep. 688,706—7, Men. 306—7, 515—16, 630, 821, Mil. 365—67, 829—30, Poen. 797, Pseud. 626, et sic negationem Cas. Y 4, 14, Men. 618, Pseud. 326, Rud. 1372. N 10, 4, Pers. 169 Nimis tándem mé quidem prò barda ét pro rústica rear habitant èsse abs té. Octonarium anapaesticum unanimiter ab A8, Pal, Nonio (cum eollaqueatione duarum extremarum uocabuli rustica syllabarum, quae anapaesticorum uersuum licentiam uix migrat) traditum Ritschl, cum septem primos huius scaenae uersus septenarios discripsisset, incertissima, quae ipsi uidebatur, coniectura temptauit hac : Nimis tandem me quidem pro barda et blenna reor habir tam esse aps te, uerba pro rustica uetus glossema esse ratus. Fidelius codicum uestigia secutus Spengel (R. V. p. 386) primos septem huius scaenae uersus septenarios et octonarios inter se mixtos dimensus est. Multas autem scaenas simili modo acatalectis et catalecticis tetrametris anapaesticis aut alternantibus aut pro lubitu mixtis compositas esse iam Studemund monuit („de cant. Plaut." p. 53). Eosdem septem uersus omnes octonarios anapaesticos esse Mueller (Pros, p. 87 adn. 2) censet. N 396, 32, Poen. 855 Ut enim, ubi mihi uapulandum sit tu sorium (corium) sufferas. Mueller (Pros. p. 27) cum Gepperto mihi libi. Goetz et Loewe uhi mihi seruauerunt N 227,19, Pseud. 152 Nunquam edepol uestrum durum (durius) tergum erit quam hoc terginum meum. Ritschl cum

— [267] —

95

Bothio dùrius nostrum,; rectius Lorenz, Ussing, Spengel traditam uerborum collocationem seruauerunt. N 394, 30, Pseud. 183—84 Vino modo cupidae estis: Eo — siccus || N 500, 17, Pseud. 183 Vino modo cupid(a)e [tjestis. estis omiserunt Ritschl et Lorenz, dubitanter seruauit Spengel R. V. p. 330 (octonario anapaestico hypercatalecto constitute). N 192, 10, Stich. 348—49 Ut operas araneorum tergam et texturam improbem Deiciamque eorum omnes telas. Cum improbem non solum in A8 sit, sed etiam in B, casu uidetur factum esse, ut in C impróbam, in D impróbam (ex improbum correctum, ut uid.) extet, quod receperunt Ritschl, Fleckeisen, Goetz. Nec tamen quicquam mutemus necesse est, cum uerba ut — texturam improbem collato Mil. u. 1174 (si tibi — opus ita dabo expolitum, ut impróbare non queas) ita explanari possint, ut Pinacium per iocum se munus texendi, quo fungantur araneae, non probare significet, idque deinceps explicetur uerbis Deiciamque eorum omnes telas. N 533, 23, Stich. 366—68 Quum (Bum) percunctor portitores, et quae (ecquae) nauis tienerU Ex Asia: negarti uenisse: conspicatus sum interim Cyrcerum (Gercurum) — censeo. Ritschl Asia, (ac) negant. Particulam oc non desiderari Goetzio assentior. N 486, 24, Trin. 545—46 Credo — Campans genus Multo Surorum iam cmtidit patientia. Ritschl (parerg. p. 340) eumque secuti Schoell et Brix patientiam, quod grammatica ratione flagitari Ritschl censet, scripserunt; Klotz ann. phil. t. 87 p. 628 et Spengel lectioni traditae patrocinati sunt Plautum semper antideo alqm alqa re ac ne semel quidem antideo aliquant rem alcuius dixisse haec exempla ostendunt : Bacch. 1089 (Solus ego omnes longe antideo stultitia et moribus indoctis), Cas. I I 3 , 9 (munditiis Munditiam antideo), Cist. II 1, 3 (Qui omneis homines supero atque antideo cruciàbilitatibus animi). Accedit, quod etiam Diomedes (Gr. L. I 313, 18) patientia tradit. Ellipsis substantiui genus ad Surorum ex uersu antecedenti supplendi nescio an defendi possit respectis eis, quae disputauit Holtze synt. I p. 342; cf. Poen. 1062—63

96

—

(268]

—

Ecquid meniinisti tuoni parentum nomina? Patris atque matris memini. II. P a l a t i n i s o l i s e r u a t i sunt. N 43, 12, Amph. 179 Hic qui uerna natus est qù[a]eritur. Ritschl (parerg. p. 383) trimetrum bacchiacum acatalectum in uocabulum choriambicum parum eleganter exeuntem constituit: Hie qui uerna nàtust (con)quéritur. Studemund („de cant. Plaut." p. 36) cum Bothio ex tradita forma quaternarium trocbaicum elicuit. N 128, 21, Amph. 245 Cum clamore inmlant impetu alacri. Goetz et Loewe Hermannum secuti tetrametrum creticum acatalectum dederunt adiecto in fine ruont uerbo. Studemund (I. c. p. 21) uerba tradita tamquam dimetrum creticum et dipodiam trochaicam dimensus est. N 198, 31, Amph. 537 Cul est (Quale est)] pro qualis est, neutro positum pro masculino. Plaut. Amph.: Edepol condignum donurn culest (quälest) qui donum dedit. Pal: BD quale est, E J qualis est. Nonius igitur form am quale pro qualis usurpatam esse confirmât: quam formam improbauit Ritschl (op. II p. 617), defendit Buecheler (mus. Rhen. XXIX 196); receperunt quälest Goetz et Loewe. N 153, 17, Asin. 133 Permities (sic L W ; H Permitiis)] periculum, exitium. — Plaut. Asin.: Pettecrebre (Perlecebrae), permitiis (permities). Pal: B D ' E permities, J permicies, D 3 pernities ex permities. Editores dederunt pernicies. Formam permities defenderunt Corssen („Aussprache" II p. 422, „Krit. Beitr." p. 266 seq.) et Bergk („Beitr." I p. 154 seqq.). N 3,5, Asin.307 Vélitatio] — Verbis uelitationem fieri compendi uolo. Meursii coniecturam Verbiuelitationem amplexi sunt Fleckeisen, Goetz et Loewe. Ego assentior Ussingio, qui in adnotatione ad h. 1. et ad Amph. 515 subs t a n t i a uerbalia apud Plautum saepe uerborum modo construi scite monuit. N 217, 27, Aul. 276 Nunc próbrum atque partitudo prope adest. Pal: BD cum Nonio Nunc, J Nam. Nam recepii Ussing neque improbat Goetz. Quamquam sententiarum

—

[269]

—

97

conexum hac partícula recepta magis perspicuum effici non nego, tamen Nunc seruandum esse puto, cum haec partícula per anaphoram repetita optime quadret in sermonem anus mala futura animo praecipientis (uu. 275 — 77). N 151, 32, Aul. 312—13 Quin ipse(ipsi) quidem (pridem) tonsor ungues de(mp)serat: Collegit, omnia abstulit praesegmina || N 273, 27 Quin ipse (ipsi) pridem — praesegmina. Goetz cum Seyfferto non male Quin {quom) ipsi. At non necessario quom addendum arbitror collatis enuntiatis in uu. 316—19 ¿ovvdtTiog sese excipientibus. N 481, 33, Capt. 164 lam maritumi omnis milites opus sunt tibi. Fleckeisen et Brix Turn maritumi. Iam ferri posse puto, quippe qua partícula usi Latini ad maiora et eximia adscendere soleant : cf. Hand Turs. I l i p. 148, 28. N 335, 7, Capt. 426 Id ut scias, Iouem supremum testem laudo, (H)egio. Fleckeisen dedit uii ; Mueller Pros. p. 211 (qui p. 374 locum incertum esse contendit) et Brix ut tutantur. N 157, 28, Capt. 655 Numleum amisi, reliqui pigneri putamìna. Editores retinui. At relinguere similiter idem quod reliqui facere significai Cure. 387 (Et quidem reliqui in uentre cellae uni locum). N 421, 13, Cure. 3 Quo[d] Venus Cupidoque imperai suadetque Amor. Goetz Pyladem secutus inperant. Seruius quoque (ad Aen. IV 194) singularem tradit: quem recte seruauerunt Fleckeisen et Ussing. N 8,15, Cure. 613 Quod argentum, quas (quasi P Gerì,) tu mihi tricas narras? Ritschl (prol. CXXXYI in adnot.) Bothium secutus Quod tu argentum, quas mihi commendat. Goetzium recte traditam lectionem seruasse opinor; non quasi corripiatur prima uocabuli argentum syllaba, sed, quod saepe fit in prima septenariorum trochaicorum thesi, collaqueantur syllabae breuis et longa (Quod argentum)-, ñeque apte tu a mihi dirimitur. N 476, 8, Mere. 864—65 Tutant] Plautus in Mercatore: lnuoco Vos, lares diales (uiales), ut me (bene) tutetis. Pal: CD tutetis, B uiuetis, unde profectus iam Camerarius sollerter iuuetis proposuit. At cf. Mere. 835 Vobis mando, meum 21

98

— [270] —

parentum rem bene ut tutemini. De forma actiua tuto cf. Neue II p. 325 seq. N 456, 30, Mil. 631—32 Si — senes (senex). Inest in hoc emeusietas (uel emeussiaetas; pro emussitata) sua sibi ingenua indoles || N 9, 6, Mil. 632 Inest in hoc emussitata sua sibi ingenua indoles. Pal emusitata. Ritschl et Lorenz amussitata; contra Ribbeck et Brix emussitata seruauerunt, item Loewe (prodr. p. 284), quamquam banc formam nondum explicatam esse concedit; nam apud Festum (Pauli) quoque (p. 76,8) emussitata] ad amussim facta extat, et apud Placidum (p. 42,5) emussitatosj ad amussim exactos. N 306, 13, Mil. 1106 Et quid (Ecquid) fortis uisa est? Pal: B et quid, CD ecquid. Ritschl ecqui, cum paulo post (u. t i l l ) in codicibus sit Quid is, ecqui (B aec qui, C et qui) fortis? Ego utroque loco cum Lorenzio et Brixio ecquid scribendum esse censeo. Nam interrogatio directa ubicunque incipit ab hac particula, traditum est ecquid, praeter Mil. u. 1111 (cuius uis infringitur uersu 1106) et Pseud. 370 (Pal ec quite pudet; Bed A" KAECQU1BTE = ecquid te). True. 584 autem Ecqui auditis debetur Schoellii coniecturae (codd. Ilec [CD Haec] quid auditis). Idem ualet de interrogatione indirecta: Bacch. 1084—85 MnesUochtm — Viso ecquid eum (sc. filium) — conpulerit; Most. 907 Ecquid place(a)nt me rogas?; Mil. 993 subauscultemus haec quid (sic B, = ecquid-, CD ecqui) de me fiat mentio; Aul. prol. 16—17 Coepi obseruare, ecqui maiorem filius Mihi honorem haberet, sed N 320, 13 et quide (= ecquid). Stich. 32—33 autem ecqui bene agant, Neque participant nos neque redeunt perperam scripsit Ritschl; codd. ecquid agant. N 305, 11, Mil. 1322—23 FeroxJ significat cordatus uel facetus. Flaut. in Mil. glor.: Nam tu quemuis potissis (potis es) facere ut (a)fluat facetiis, Et quia tecum eram, propterea animo (nimio) eram ferocior. Pal: CD ferotior, B fortior. Ribbeck scripsit facetior, quod post uersum antecedentem (ut afluat facetiis) parum apte stare puto, cum ferocior optime in hunc locum quadret; cf. Most. 890 Ferocem facts, quia te erus tuus amat.

-

[271]

-

99

N 397, 20, Poen. prol. 88—90 Vend.it eas crinis (omnis), et nutricem et uirginis (uirgines), Proemiti — sacerrimo. Geppert Venditque eas ; que non desiderari Goetzio et Loewio assentior. N 511, 10, Rud. 263—65 Sed unde Vorsire (Vos ire) cum uuida ueste dicani obsecro, Tam — uestitus (uestitas)? Fleckeisen Pttéllae. set unde (hue) ; Spengel (R. V . p. 230) omittit hue. N 210, 20, Stich. 721 Age tibicen, quando bibisti, refer ad labeas tibias. Bothe et Ritschl, ut dactylum quando bi(bisti) euitarent, quom bibisti dederunt. Contra Petrus Scherer „de particulae quando ap. uet. script. Lat. ui et uau" (in Studemundi Stud. I I p. 114 seq.) traditam lectionem defendit, quam Goetz quoque tutatus est. N 5 2 5 , 2 0 , Trin. 166—68 Quia ruri dum sum ego unos sex dies Me — litteris. Pal dum sum (om, B ) ego. Ritschi et Schoell cum Eochio dum ego sum. Spengel et Brix traditam lectionem seruauerunt (cf. Brix in append, crit.). De his locis dubitari posse concedo: N 262, 6, Asin. 547 Scapularum confidentia, uirtute ulmorum freti. Saracenus non ineptam sententiam restituii genetiuo [hjumerorum (uel armorum) pro ulmorum substituto, quamquam umerorum mentio in seruorum punitione minus exspectatur; Ussing parum probabiliter spreta pro freti, uel (Nonii explicatione Confidentia] duritia, patientia abusus) Scapularum confidentia in uirtutem ulmorum freti maluit. Res incerta est, cum praesertim ea quae sequuntur lacunosa sint. Fleckeisen atque Goetz et Loewe in tradita lectione acquieuerunt. N 152, 7, Aul. 701—2 Pici diuit(Ì)is, quiaweos monies colunt, Eos solus supero. Concedo in ablatiuo diuitiis nimis magno spatio ab enuntiato ad quod pertinet Eos (uel Ego, quod est in Pal) solus supero dirempto offendi posse, quamquam licenter uerba a Plauto saepius traiecta esse nuper monuit Brix (ann. phil. t. 131 p. 202). Audacius Fleckeisen (ann. phil. t. 101 p. 459) coniecit Pici Ripaeos qui aureos m. c. Goetz traditam lectionem seruauit. 21*

100

-

[272]

-

Postremo eos locos afferam, qui, quales hodie in codicibus Noniania leguntur, non cum Palatini» congruunt, nihilo tamen secius, quoniam grammaticorum uel librariorum tantum culpa corrupti sunt, Palatinorum lectionem confirmant : N 72, 21, Men. 859 Nisi dedolàbo assulatim uiscera. Ritschl audacter dedit (hunc senem Osse) tenus dólabo {et concidam) assulatim uiscera. Contra Brix codices Plautinos, quorum auctoritas augetur Noniana lectione quamuis corrupta et obscurata, secutus: hunc senem Osse fini dedolabo assulatim (ei) uiscera. Saepius genetiuus uel ablatiuus a fini uel fine idem quod tenus significante pendet, cuius usus esempla collegit Neue I p. 219 seq. ; uide etiam Woelfflinii „Archiv" I p. 424. N 89, 16, Men. 960 Neque ego insanio neque pugnas ne (que ego) litis coepio. Ritschl et Brix pugnas ego nec litis. Subiectum amò -/.oivov in Pai collocatum defenditur e. g. Persae u. 525 Mancupio neque promittet neque quisquam dàbit. N 176, 26, Mere. 10 Sed earn simplicitus (ut sim implicitus) dicam, si opera est (operaest) auribus. Goetz ea ut sim inplicitus. Non uideo, cur accusatiuus earn a dicam pendens non eadem ratione defendatur, qua Becker (in Studemundi Stud. I 174) Mercatoris u. 892 sic restituii : Obsecro te {e)loquere (amicarti) ubi sit; Goetz (ex parte cum Ritschelio) dedit: Obsecro te, (e)loquere (propere earn) ubi sit; ubi quam praue Ritschl ea scripserit, docet Becker 1. c. Appendix. Restât ut ea exempla, quae apud Nonium perinde atque in codicibus Plautinis, quibus hodie utimur, h i a t u m exhibent, enumerem. Hiatus enim licentia quatenus pertinuerit apud Plautum, nondum constat. I. A e t P a l s e r u a t i s u n t . a) Hiatus traditus est in caesura principali: N 499, 7, True. 137 Quia tu(ó) vestimento ét cibò \ aliénis rébus curas. Bothe cibo(d); Reiz rebus alienis.

—

[273]

—

101

N 406, 4, Rud. 533—34 Utinam — terent (uterer Ut) cum exi(ui)ssem \ ex aqua (d)rerem tamen. Fleckeisen Ut(t) quom exi(ui)ssem. N 468, 20, Stich. 502 Ea(m) ego auspicaui | in re capitali meet. (In A uocula Earn deeat.) Ritschl et Goetz cum Acidalio Earn auspicdui ego in re. b) Hiatus traditus est in caesura secundaria: a) aut in caesura hephthemimere aut in caesura ante ultimum creticum: N 34, 29, Mil. 4 Praest{r)ingat oculorum dciem | in acie \ Mstibus. (Idem exemplum redit N 373, 31.) Ritschl (prol. CCYI) dciem {acri) in acie; Brix et Ribbeck dciem in acie(d), ad quorum sententiam proxime accedunt Lorenz et Buecheler (Lat. Dekl. ed. I p. 48). Etiam Priscianus (Gr. L. I l l 421,25) hiatum tradit. /?) in caesura ante ultimum creticum: N 406, 4, Rud. 533—34 Utindm fortunam nunc anatlnam (sic P) | terent (uterer Ut) cum — tamen. A8 ct Pal fortuna — anetina. Fleckeisen dedit fortunam nunc (ego) dnatinarn; Ritschl (Neue Plaut. Exc. p. 69) commendauit anetina(d). y) in caesura ante ultimum creticum et ante nouae personae uerborum initium: N 52, 27, Poen. 1111—12 Sed — expedi. Statura non (hau) magna, corpore dquil[in]o. \ Ipsa e(d)st. aquilino Nonius mero errore, aquilo codd. Plaut. Apud Gellium (XIII 30, 6) hiatus est adiecto (aquilost) sublatus est: quod receperunt Goetz et Loewe. c) Hiatus traditus est in alia uersus sede: a) in uocalium aequalium confinio: N 497, 5, Men. 223 Ndmparasitus octo | hominum munus fdcile fungitur. Ritschl cum Mureto octo munus hominum, Brix octo homonum munus. ft) in uocalium inaequalium confinio post -m: N 331, 26, Pseud. 319 tlna opera allicem (diligent) fugitiuum cdnem | agn(in)is Idctibus. Editores transposuerunt uerba fugitiuum (A8 et Pal fugitiuam) canem.

102

-

[274]

-

II. P a l a t i n i soli s e r u a t i s u n t . a) Hiatus traditus est in caesura principali: N 175, 15, Amph. 631 SimituJ simul — Plaut. Amph.: Non ego cúm uìnó simitu | ébibi imperiúm tuúm. Etiam glossarium Plautinum (Or. L. I l i p. 59, 9) simitu; pro quo simitur, quod Ritschl (op. I l 258 et IY 249 seq.) proposuit, receperunt Goetz et Loewe. Hanc formara Bitschl ex duabus inscriptionibus elicuit, in quarum altera Mommsen C. I. L. X n . 174 exhibet SIMitVR, in altera (apud Orellium 2863, tempore Augusti imperatoris exarata) simitur traditum uidetur esse. Cuius formae uestigium codices Plautini nullum seruauerunt; uide locos Plautinos, ubi simitu occurrit, congestos a Brixio (ad Trin. 223). N 148, 9, Amph. 673 Ni ego illi puteó, si occépso, | ánimam omnem íntertráxeró || N 233, 9 NI ego itti puteo si [h]oecepsfijo, | animam omnem intertraxero || N 410,11 (Ni) ego itti puteo, si oceepso, \ animam omnem intertraxero. Traditam formam seruauerunt Fleckeisen et Ussing; Goetz et Loewe maluerunt horridos accentus hos: Ni égo illi púteo si (semel) óccepso. N 88, 22, Amph. 978—79 Fae iam 'Amfitrióne(m) | ádueniéntem ab aédibús Ut abeat (abigas) — si[e]s. Pai Fac amphitrionem. Fleckeisen, Goetz et Loewe cum Lambino Fac 'Amphitruónem iam. N 109, 9, Asin. 320 Si isiàm firmitúdinem ànimi | óptinés, salul sumús. Fleckeisen, Goetz et Loewe cum Bothio istanc et praeterea cum Pylade animi firmitúdinem scribere non dubitauerunt. N 3, 5, Men. 778 Néscio quid uos uélitdti | éstis inter uós duo. Traditam formam editores probauerunt. N 382, 31, Asin. 778 Spectándum nec uia ullum (né cui \ ánulúm) det néque rogét || N 402,17 Spectándum ne cuia nullum (né cui | ánulúm, et sic Gerì) det néque rogét. Pylades, Ritschl, Goetz et Loewe né quoi(quam). N 138, 27, Aul. 703 Memoráre nòlo, | hóminum méndicábulá. Goetz cum àliis regum mendicabula. Yerba hominum mendicàbula recte explicauit Langen Beitr. p. 155. Aliter iudicat Draeger synt. I p. 467,

-

[275]

-

103

N 455, 10, Men. 89 Apud ménsam plénam \ hôminis rostrum deligis (déligés). Ritschl plénam. (tu) hominis, Fleckeisen plénam (tu) kômini; Brix plénam homôni.

N 397, 20, Poen. prol. 88—90 Vendit — ùirginis (uirgines) Praesénti argénto | hémini, si lenô est homo Quantum

— sacerrimo. Hiatum Geppert seruauit, Goetz et Loewe cum Muellero (Pros. p. 501) Praesénti (ibi) ârgento, alii alia

temptauerunt. N 392,13, Poen. 791—93 Eheû! quant ego hâbui \ âriolés

arûspicés! Qui[a] — est. Geppert, Goetz et Loewe hâhui (hos) âriolôs. [Debebant saltem hosce scribere].

Certo iudicari non potest de exemplo N 552, 11, Cure. 690 'Atque ita té neruô torquébo | (itidem) ut câtapultaé solént.

Hoc Goetz seruauit, Mueller (Pros. 554) torquébo (hodie) itidem ut.

b) Hiatus traditus est in caesura secundaria: N 343, 28 et 423, 19, Men. 19—21 Ita forma simili pueri | ût matér sud Non — pepererat. Camerarius, Ritschl,

Brix probabiliter emendauerunt ut(l). c) Hiatus traditus est in alia uersus sede: a) in uoealium aequalium confinio: N 528, 21, Amph. 462 Ût ego | hôdie râsd câpite cdluus câpiam pilleûm. Camerarius Ût ego (hic) hôdie ; Spengel et

Ritschl Ût ego ho (ce) die; Ussing (in comment.) Ût ego (hoc) hôdie. Fleckeisen, Goetz et Loewe Ut ego rdso câpite câluos hôdie.

/?) in uoealium inaequalium confinio: N 349, 30, Àsin. 592 Valé. \ Aliquânto | âmplius ualérem, si hic manéres. Fleckeisen Valé. (Pot) âliquanto; Ussing (in comment.) Valé . Aliquânto (ego) ; Bothe Valé. Aliquânto(d) ;

Goetz et Loewe non male (Mane sis.) Vale. 'Aliquânto. N 4, 2, Asin. 706 Demam hércle iâm de | hôrdeô, tolûtim

ni badizas. Pylades, Fleckeisen, Goetz et Loewe non maie iâm (tibï) de hôrdeô. N 219, 4, Bacch. 50—51 Qui(a) enim intelligo Duae \ unum éxpetitis palumbem. Ritschl Dûae (me) unum; Fleck-

eisen exercit. Plaut. p. 15 alia temptauit. Verba Duae unum dçlet Goetz,

104

—

[276]

—

N 510, 23, Pers. 255—56 Quam (Quom) mèo \ amico amícitér hanc cómmoditátis cópiám Danunt. Pal Quia mèo | amico uel Quia meo amico. Bits chi Quoniám meo amico, Spengel (R. Y. p. 388) Quom (iám) meo amico. Certo iudicari -non potest de his exemplis, in Nonii codicibus corruptÌ8 : N 317, 31, Aul. prol. 5 Patriabo iam huius qui nunc hic hábet. Pal Patri | auóque, quod defendit Lachmann (ad Lucret. p. Ï95). Idem Nonium scripsisse magis ueri simile est quam quod Wagner et Goetz cum aliis recte emendauerunt Patri(que) auóque. Mueller (Pros. p. 512 in adnot.) alia commendauit. N135, 7, Cas. I I 3 , 2 9 Únde es (is) n(hil(ì) ? | ubi lustretur ibi bibatur. Pal níhili? úbi fuisti? úbi lustrátus? úbi bïbisti? Gepperti coniectura nihilì (homo) certe eis, quae apud Nonium semata sunt, quamuis corruptìs, non confirmatur. Fortasse hiatus post nihili non statuendus, sed níhili? ubi pronuntiandum est. Singularis est res in exemplo N 233,2, Asin. 894 Anfoétet (H Gerì fetet) ánima túae | uxòri? Versus quadratus in Pai est hic: Die amdbo an foétet (BE fetet, D faetet) ánima | úxoris tuae? Naúteám. Pal igitur hiatum in diaeresi tradunt, Nonius post tuae. Id quidem persuasimi habeo, parum felici emend a t a n e Goetzium et Loewium uersum sic constituisse : Die amdbo an foétet ánima uxóris? Fúfae: naúteám, cum praesertim uxor, quae sermonem mariti cum meretrice potantis aucupatur, postea (u. 928) ipsius uerba cauilletur, cum eum interroget: anima foetetne uxoris tuae? CAPUT ALTERUM. Capite altero ea exempla Noniana complectar, quae in codicibus Plautinis librariorum erroribus corrupta ex Nonio uel certe Nonio adiuuante corrigere licebat. I. A e t P a l s e r u a t i s u n t : A. N o n i u s c o n f i r m â t c o d i c i s A s c r i p t u r a m , u b i Pal d e p r a u a t i sunt.

—

[277]

—

105

N 6, 24, Cas. II 2, 4 Caluitur] dictum est frustratur e. q. s. Plaut. in Cas.: Nani uhi domi sola sum, soror (sopor) manus caluitur. Pai B E J manu scalpitur (in B post c eraaum est l uel i) || N 508, 10, Epici. 151 Quid illa fiet — àliqua res reperibitur (P Gerì repperibitur). Pai re || N 539, 15, Epid. 230 Balla] uestis dieta a raritate. Plaut. in Epid.: Tunicam rallam, tunicam, spissam. Pai: B J raliam (in B li ex bi corr.), E 3 rallam ex ralia || N97,10, Mil. 17 Cuius tu legioncs — spirita. A8 LEG(iones); Pai egionis || N 203,4, Mil. 397 Timeo quid — gesserim—prurit. Pai gesserit || N146,12, Mil. 1171 Quasi — reuerearis. Pai: B reueris, CD1 reuearisre(t simul), D 3 reuearis (et simul) || N 549, 4, Mil. 1179 Palliolum — nam is colos thalassicus est. Pai: B siccolost alassicus, C isisco lost talassicus, D 1 isis colost alassicus, D 3 is est color tàlassicus. Codicum CD scripturae ratione habita dubitari uix potest quin is, quod errore iteratum erat, conieetura praua in B mutatura sit in sic || N 305,11, Mil. 1322—23 Nam — ut (a)fluat facetiis — ferocior. Pai facetis || N 137, 20, Poen. 393 MammeatafmJ] mammosafmj. Plaut.in Poen.: Cuius (Huius) amicafmj mamme atafmj. Pai mammiata (B [amica]m ammiatà) i| N 258,9, Poen. 579 Quid — aprunum — sinam. Pai apugnum; A8 (ap)RV(g)NU(m) || N 423, 28, Pseud. 281—82 Nimio — piget Non dedisse istum pudet — piget. Pai dedissetis tum; A dedisse istunc || N 27,22, Pseud. 989 Puius] — Purus putus est ipsus. Pai mutus || N 509, 24, Stich. 241 Disertim] — Fuit disertim, — perdidi. Pai: B disertum, CD desertum. Cf. Ritschl op. II 269, Fest.-Paul. p. 72,17 || N 192, 10, Stich. 348 — 49 Ut — impróbem. Beiciamque — télas. Pai: B De hic iamqm, CD dehinc iamque || N 486,24, Trin. 545—46 Credo — patientia. Paipatlentia || N 476,33, Truc. 138—39 Ego expedibo Beni perdidi apud uos. Pai: CD om. ego. B expediuo. Praeterea uerba apud uos in Pai desunt || N217,27, Truc. 196 Horresco misera mentio quod(quotiens) fit partionis. Pai Horrisco — sentio — parationis || N 89, 16, Truc. 232 Dum — coepiam (coepiat). Pai caepiat || N 98, 23, Cas. I Y 4 , 5 Noctuque et din — sis. In Pai Noctuqm excidit.

106

—

[278]

—

B. Nonius confirmât Palatinorum scripturam, ubi A deprauatus est. N 102, 33, Epid. 582 Atque (argentum) egurgiterà domo prorsum. A» (egurgi)TE lectione incertissima || N 497, 5, Men. 223 Nam parasitus odo hominum munus facile fungitur. A" nunc pro munus || N 177, 11, Pers. 347—48 Sublestum] est lette, fribolum (friuolum H 1 ). Plautus: Nam — Paupertas — fides sublestior. A subtestior || N 10, 12, Pers. 408 Impure — labes pop[u]li, N 446, 31 Iniure — labes pop[u]li. A8 tabes. Quod quamquam ita ferri potest, ut significet „pestis populi", tarnen mero mendo pro labes exaratum uideri (aeque atque in A" est Pers. 348 subtestior pro sublestior, Pseud. 319 tactibus pro lactibus etc.) Ritschelio concedo, cum praesertim labes etiam a Festo Pauli commendetur (p. 121 : Labes] macula in vestimento dicitur, et deinde fiera-, cpoQiviôjç transfertur in homines uituperatione dignos) ; cf. etiam Cicero Yerr. act. I § 2 adduxi — hominem — labern atque perniciem prouinciae Siciliae || N 407,11, Poen.500 Ornnis extollo ex hoc die in alium dient. A" om. ex || N 184, 28, Pseud. 70 Distractio — uastities uenit. A°AU(stitie)SW!S 20,10, Pseud. 138—39 Rape, clepe, (tene), (h)arpaga. A8 om. clepe || N 394, 30, Pseud. 183—84 Vino — quum ego s im hic siccus. A" si mihic [| N 33t, 26, Pseud. 319 Lades] dicuntur intestina. — Una opera — lactibus. A" tactibus || N 468, 20, Stich. 502 Ea(m) ego auspicaui in re capitali mm. A8 auspicabi — capitati II N 54, 9, Trin. 194 Posticülum hoc recepii (sic etiam N 384,10) quum — uendidit. A8 recipit — uendedit || N 484, 26, Trin. 250 Sumpti] pro sumptus. Plaut. Trin.: Quod — quod facit sumpti. (Idem exemplum extat N 81, 9.) A" sumptui. Cf. Cas. I I 7, 2 (Et praeter operarti restim sumpti fecerim) || l ì 304, 19, Trin. 467 Vostras — opes. A» opus || N 486, 24, Trin. 545—46 Credo — Campans genus Multo — patientia. A8 Campanis uel Campanes. Pal Campas littera nasali n non expressa, cf. Ritsehl op. II 715. C. Paulo uberior ex Nonio redundat fruetus, ubi çt A et P a l corrupti sunt;

—

[279]

—

107

N 291, 13, Capt. 1009 Exigere] significai agere. Plaut. Capt.: Salue — aerumnam exigo. Pal: B exiguo (sed E J s recte exigo); A GUO || N 10, 31, Pera. 421 LurconesJ — Perennis — lurco, edax — fugax. A 8 lyrche edax; Pal lur chedax (D s lurche edax) || N 479, 16, Pers. 308 ConscreaborJ. Plaut, in Persa: Sed — Magnifice conscreabor. A8 concreato—; Pal: BC constabor, D contestabor || N 501, 4, Pseud. 5—6 Duorum — Itibens Me interrogandi (Mei te rogandi) et tui respondendi (P et uirespondendi) mihi. A8 etuirespondendi, Pal et te respondendi. Et a mendosa Palatinorum scriptum et a scriptura (et uitis uel et tuitis uel et intis) codicum Gellii, qui (1. X X 6, 8—9) de mei genetiuo pronominis ego disputans hos duos uersus laudat, profectus Ritschl cum aliis hominibus doctis emendauit: et tis; sed cum Gellius quoque scripserit mei et tui, formam tis non omni dubitatione exemptain esse puto. Hi uersus, et in A et in Pal librariorum errore perturbati, ex Nonio quamquam ipso quoque erroribus deturpato restituì potuerunt: N 415, 20, Mil. 728—29 Quae im-

proba est mers pretium eis statuis pro uirtute ut neuiant, Quae improba est pro meräs uitio dominum pretio pauperat. (Gerì posteriorem uersum non exhibet, P om. uerba pro — pauperat)

Il N 157, 4, Mil. 729 Quae improba est pro mercis uitio dominum pretio pauperat. Recte de his uersibus et de u. 727 egit Spengel ( „ T . Maccius Plautus" p. 37), qui Nonii reliquiis et codicibus Plautinis usus [quorum A 8 haec habet: Sicut merci pretium

statuii qui est probus agoranomus Quae proba est pro mercis uitio dominum pretio pauperet, Pai haec : Sicuti merci pretium statuit pro uirtute ut ueniat Que improba si pro mercis (B mercedis) uitio dominum pretio pauper erit] hos uersus Plauto restituii : Sicut merci pretium statuit qui est probus agoranomus, Quae próbast mers, pretium ei statuii, pro uirtute ut ueneat: Quae impróbast, pro mercis uitio dominum pretio pauperet. Quorum uersuum alterum et tertium exhibet Nonius ita, ut praeter ceteras corruptelas in priore uersu ex posteriore improba pro proba librariorum errore substitutum sit, Brix

108

—

[280] —

et Lorenz Spengelium secuti sunt, Ribbeck maluit: Quae próbast et pretto digna, pro uirtute ut ueneat. II. Aliquanto maius lucrum affert Nonius ad eos locos eihendandos, qui in P a l a t i n i s solis s e r u a t i sed corrupti sunt. N 230, 32, Amph. prol. 108 Usuramque — cepit (sie Quich. ; sed Gerì coepit) sibi. Pal coepit || Ii 369, 23, Amph. 592 Quo id, malum, poeto potest nam — putet (puta). Pal potes. (Sequitur in u. 593 Fieri, & potest pendens) || N44, 11, Amph. 626 Qui — blatis. Pal blattis |j N 439, 5, Amph. 676 (.Amphitrio) uxorem salutat — suam. Pal: DE salutet, J salutet (uel tat s. u.), B salutat (at in litura) (| N 148, 9, Amph. 673 Ni ego — si occepso — intertraxero. oceepso recte Nonius habet etiam 410, 11. Pal occepto. De intensiuo occepto, quo Plautus aliquotiens usus est, hoc loco propter sequens intertraxero cogitari non potest || N 44, 17, Amph. 710 Qui istuc in mente(m) est tibi ex me, mi uir, percontarier? In Pal interciderunt uerba ex me || N 44, 22, Amph. 739—40 Sed mulier postquam experrecta est e (i. e. es te; H est) prodigiali lout Aut — comprecatam oportuit. Pal om. te || N 278, 8, Amph. 844 Delmitus] est mente alienatus. Plaut, in Amph.: Delenitus sum — nesciam. Pal delinitus || N 362, 20, Amph. 1068—69 Ibi — metus — uclit. Pal: B meatus, D motus, J me otius, E meo totius || N 504,15, Amph. 1102 Lauere] — Postquam peperit pueros lauere iussit ut hos (nos): accedimus. Pal lattare, inuito metro || N 308, 32, Asin. 174 Nam nec fictum usquam est nec dictum (pictum) neque scriptum in poematis. (N 493, 8 Nam nec fictum unquam (usquam) est neque pictum neque scriptum in poematis.) Pal Nam neque usquam pictum neque scriptum in poematis. Quae uerba lacunose tradita ex Nonio ita suppleri possunt: Nam neque usquam (fictum est neque) pictum neque scriptum in poematis || N 72, 14, Asin. 274 Aetatem uelim seruire — modo (Idem exemplum extat N 270, 31). Pai aetate || N 22, 12, Asin. 912 Tempus est subducere hinc tne — proelium. Pal om. est || N 500, 28, Aul. 266—67 Credo ego illum iam inaudiuisse mihi esse thesaurum domi — inhiat.

-

[281]

-

109

Pal inalidisse || N 164,16, Aul. 336 Rauis] est mucitas. Plaid. Aid.: Ubi — at (ad) rauim poscam prius; N 374, 10 Ut (Ubi) — ad rabim (rauim) poscam prius. Pal: B adarauin, D ad ara iun, J ad arram. Deinde Pal poscamus || N 95,12, Aul. 398—99 Dromae (Dromo) desquama piscis; —potes(t). Pal fere desqmrn aspicis || N 530,24, Aul. 401—2 Tu — Glabriorem reddis (reddes) — lydius (ludius est). Pal: B Clabrionem, DJ Glabrionem || N 85, 31, Aul. 408 Neque — ueni in baccanai coquinatum. Pal: B in bachinal (a s. i add.), D in bachinal, J inbachinal || N 152, 4, Aul. 445—46 Pipulo] pro cmuicio. Plaut. Aul.: Ita — nisi reddi Mihi —pipulo te hie differam ante aedis (Idem exemplum inde a nisi extat N 284,18). Pal : B'D redi, J redis, B2 reddi. Deinde BJ populo, D populos (exp. s) || N 541, 28, Aul. 519 LimbusJ — Textores limbolarii (sic Gerì; H 2 limbo larii, H 1 limbo lari, P limbolari), alcularii (arcularii). Pal: BD linbuarii, J limbuarii || N 454, 15, Aul. 537 Nimium libenter edi sermonem tuum. Pal: D di, B 1 di audiui, B 2 edi id est audiui ita, ut B 2 simul uideatur uocabulum audiui delere uoluisse, J audiui || N 509, 11, Aul. 564 MacetJ — Qui(a) — ita (cura) macet. Pal: B (cura)m aegei (exp. pr. e), D (curam)magei, J (cura) maget \\ N 45, 18, Aul. 625 Simul radebat — et uoce crocibat (sic recte H 2 ; H 1 PL 2 W croccibat, L 1 groccibat) sua. Pal semel — grocchibat || N 317, 26, Aul. 657 Postremo — nihil habet. Pal: B nihili habet (h m, 2.), D nihili abet, EJ nichili abet || N 45, 21, Aul. 667—68 SubleuitJ — Fidei •— fidem Esse: (e)a subleuit os mihi p(a)enissume. Pal fere subluit os || N 396,12, Aul. 674—75 Siluani lucus — auius — locum. Pal aulus || N 152, 7, Aul. 701—2 Picos] — Pici diuit(i)is — supero. Pal B: PICIS, E tei (c. spat. in. et ras. post alt. i), D icis (c. spat, init., in mg. p), J Vites. Non dubito, quin in Pal pici propter uerbi insequentis terminationem in picis deprauatum sit, neque Ussingio assentior, qui cum aliis hominibus doctis picis accusatiuum pluralem heteroclitum esse putat; quid? quod cum Bothio Italos fortasse grypas pices a nomine pix (boeotice eiov 7iora(A.ov TtXyqovod-ai. l'ori dè x a i èv Evpoitji nai akkvi ev Zapo). II. "AXhag. 'jQé»ot «tirai xal ig xéXog tifve fioÌQctg.

EQIOZCT

Scholiasta autem ea, quam supra exposuimus, norma ductus unum hoc enuntiatum in duas partes discerpsit, quarum tòv «nò Aifivrjs X^ófiiv, aìya eoi (foiaui. Sequitur deinde scholium ad voc. àiitvfiutóxoy pertinens: tpaal di rng noXvxóxovg xal noXv%vXovg elvat, ijyovy TioXvyaXdxtovg. 25. d iSv fiuxóxov : SÌSvfia texoxvìav èg xò xglg afic'Xìjut,• 7ioXv yttQ trovai yaXa ol &ióvuaxóxoi. ') Cfr. Schol. Id. VII 115 (Z. p. 59): Tà étij;- vfietg, tu /u^Xoiaw ¿Qev&o/iévoiciv 0f4otoi"EQa>xeg,'Yexidog xai BvflXittog vàfitt Xinóvxeg, xttl xri g, èQuaihijvai notijaaxe roV iOXvov. — Schol. Id. VII 99 (Ahr. II p. 2 6 8 , 1 5 ) : Oliev "AQIOX ig : tà ne pi 'jQtexi&og '/.axaXéXoiTte' dvvaròg yag elfit (.lekojdeìvl). Neque dubito, quin non pauca ex eis scholiis, quae tuo iure singulorum verborum interpretamenta nomines, ex continua ilia paraphrasi effluxerint. Quod quam recte statuerim, uno et certissimo exemplo confirmabo : Habemus ad Id. XIII 10 (Z. p. 79) hanc paraphrasin : XatQÌgtf':ovdénore, (prjoiv, 6 'H^w/l^g avrov ¿xo>QÌ£eto, Oì/óè fieaovarjs Trjg ¿¡/¿¿gas, ovdè raìg etofhvaXg cìlpaig, ovte [xarà] tÒv xoiqÓv, "Mtf? ov oi veoaaoi o\ sv olxijjuaTÌ rivi ovreg àizofììÀizoiev elg t^v jtotV^v, TtTSQvaaofiévTjg Tijs (iijtqòs nai XoiTtòv avaxcoQOvarjg, t^v reXevraiav èvòe%6(tevoi TQoeprjv. Sequitur deinde ad v. 13 scholium pertinens ad vocem aeiabfiévag, quod partim desumptum est ex paraphrasi ad v. 10 (rcreQvaaofiivijs), partim propriis scholiastae alicuius additamentis auctum: icusa/xévas: TtreQvaaofiév^g, omas V7tò Tag 7rréqvyag Tovg veoaaovg ^¿ßj)2)Atque simili modo nescio an multa ex brevioribus illis scholiis, quae ad singula vocabula spectant, exorta sint. Introducuntur autem hae explicationes saepenumero verbis arri tov, nonnusquam adverbiis rjroi, rtyovv, similibus. Ex loco autèm, quem haeo adverbia in huius generis scholiis occupant, haud scio an concludi possit, quae fuerit singularum partium origo. Mihi quidem videtur scholiorum, quae in mediis Verbis haec adverbia habent, prior pars ex genuina paraphrasi hausta, altera quae post àvcl tov etc. sequitur pars deberi alicui ex recentioribus scholiastis. Itaque, ut exemplo utar, scholii Id. I 150 (Z. p. 18): Kgavaioi: èni xgijvaig Talg TiZv c£ìqwv Só^tig avrò iztjikva&ai, arti tov èv eaqi, ènei àv&eì nàvra Tote verbis inde ab ¿ni nQ^vaig usque ad

•) Cfr. Theoer. Id. IV 2 9 - 3 1 :

ov rrjva y, ov Nvfiipug, ¿nei nozl JÌÌa«v ùtpcQTitav diÜQOf è/Àoi vt.v iXimev • èyiù de rig ti/il fieXixras' xcv ftèv rà rhavxas «yXQOvofiai, tv di T« IIvQQt». s ) Cfr. Ahr. II p. 313, 1, ubi legitur: 'OC(vqòs «Tè o TaXfdntopos; quod adiectivum deinde deprehendimus in paraphrasi p. 313, 3. Vid. Z. p. 68 Schol. Id. X 1.

-

[351]

-

ne7ihjo&ai eontineri puto paraphràseos fragmentum, verbis Y..T.X. scholia8tae additamentum '). E x contrario ea scholia, quorum in initio ilia verba exstant proximo post lemma loco, discerni nequit utrum ex paraphrasi originem duxerint an posterioribus debeantur scholiastis. Sed iam missis eis, quae certa ratione enucleari non possunt, videamus, num certis exemplis regulae, quas observavimus, comprobentur. ¿v MQI

§ 3Excerpuntur scholia paraphrastica Idylliorum X et 'Vili. Qui memoriam earum rerum revocaverit, quas supra exposui de paraphrasium fatis, vix eo offendetur, quod in his, quae ex Idylliis X et YIII excerpsi, scholiis paraphrasticis miserrime truncata videtur continuatae paraphraseos imago, sed agnoscet his quoque novis exemplis regulas, quas supra posuimus, confirmari. Ceterum ratione usus sum hac in excerpendis paraphraseos frustulis: Mera scholia paraphrastica latius diductis litteris distinxi. Quae scholia leviore quodam modo cum genuina paraphrasi cohaerere mihi videbantur, ea exscripsi partim, partim commemorasse satis habui. Ubi fieri potuit, corpus Ahrensianum adhibui ad supplenda scholia Ziegleriana. I d y l l . X. (1) OVTE Tip

tà v

Ttlrjoiov

d'k^rjs'

w raXaimoQE

Ta^iv

LBS nqóreqov

deqiCetg,

àXhà

d-egiara,

ri

diaTrjqele,

Tteitovd-tjg o v d a p a

x.a&vvvov,] co TIàatt àyéXtj. 26*

20

—

[352]

—

Deest paraphrasis ad v. 4. (5) 7TÙJg, (prfiiv, OVY. àqyóreqog SOG nqoiova^g Ttjg fjfiéqag, 07T6RE vvv àqxófievog rijg èqyaoiag OVK ¿ttozéfiveis Trjg avXatiog ovdév; Desunt deinde vv. 7 et 8. Suspicor autem scholii, quod legimus ad vocabulum 'JxeQu/xvov, verbum h&ivrjg (supple: nixqiqg) aut àvaia&rpov manasse ex pleniore paraphrasi. (9) Kal sxrog vov nqoxeifievov eqyov yiverai Ttó&og; Deest paraphrasis ad v. 10. (11) XaXenSv, tftjaiv, èvréquiv xt5va yevaai. (12) 2v (iév, (prjoiv, aneiqaTog eqwcog xvyyavug' èyù de èquii ia ijfiéqag ijài]. (13) i'oixag, qyijolv, eie ntqiovaiag àvrXeiv. Alteram versus 13 partem supplere possumus ex Ahrensii editione, ubi legimus (II p. 316, 2): 1

*

fc

*

1/

)

d

t i «

J/u

o§ovg. syw de ejjw ovo ahg Yocabulo itEQiovoia, quod (omissis ìllis adverbiis, quae posteriorum temporum scholiastis adeo in deliciis sunt, ut hoc praecipue loco propterea, quod poeta per proverbium loquitur, sine dubio eis usuri fuerint) ponitur pro voce nid-og, egregie illustratur vetustioris paraphraseos breviloquentia, de qua supra diximus. Versus 14 paraphrasis servata non est, quippe cuius intricatiore sententia longiora scholia flagitarentur, quae genuinam paraphrasin videntur absorbuisse. Proximam paraphrasin legimus ad versus 15 verba « HoXvjSttiT« x. r. ì.. : (15) fie, (prjal, ivfiaiverai d-vyaxi]q ij d-eqanaiva1), •ij rtqiirjv fj(iiv •d-eqil^ovoi 7taq '17t nono io vi ovvio iiah)vl*év 7tqoatjvXei. Quodsi ab huius scholii verbis dvyarqq ij d-eqaitaiva et OVTÙ) HALOVFTÉVQI recesseris, obtinebis paraphrasin cum Tbeocriti textu ad verbum congruentem ; neque dubium est, ') In textum recipienda aunt verba codicis &vyciit]Q tj {hegànaiva, quae quo iure Zieglerus reiecerit, nescio.

—

[353]

21

quin haec fuerit prior huius scholii forma. Unde autem aliena haec additamenta emanaverint, apparet ex his duobus scholiis, quae ad hunc versum leguntur apud Ahrensium (II p. 317, 15 — 21): ™A8i\kov di, 7tOTEQOV &VYATÌQA ij &e(>a7taivciv TOV JIoAvfiiurov Xiyet et: "¿.al TO [¿ÈV -RCAQ 'l7tTcoxóù>VTI yqa e'xei èxeZvog ¿ySoviav TCJV vtia-rcov. (54) w 7tiovoie TMXI (pikaqyvqe, xalòv av eirj ovvij&q ¿qyazrjv oe ovxa xat yewqyòv (paxòv eipeiv xat TOUTM rqétpeo&ai, ( i f y TQijìei de xt'ftivov, o deiy/ia Tqvtprjg ¿OTI, fifautg dì àntiqiav zrjv %eìqa nKrjytjg. TOV

FIR}

H o r u m quattuor scholiorum f o r m a m i t a e x o r t a m esse, u t g e n u i n a p a r a p h r a s i s commisceretur cum aliis commentarii scholiis, colligo e x additamentis ad explicandum p o t i u s q u a m a d circumscribendum idoneis, qualia s u n t : vrteq TOV -/.al snl nkiov avgeo&ai ; dia TO èmzijóeiov FIRF diazivaaoeaihxi elvai TOV -/.aiqóv; o deìyfia zqviDve, avqiteiv dvva/jeve.

7tQog zovzov yiai 6 ¿Jatpvig rj/jeixpazo, anexqivazo dia

Desunt scholia omnia usque ad v. 5.

8—10.

¡.nyala

-

[357]

25

-

Xoyov IO MevaXxa ovQinta, ijyovv avqiyyi ftiXneiv eidcug, i] jueyaXcog ovqi(11) ftovXei sgyoig (iad-etv, on oov xaXXitov (Ahr. Ceiv dvvafievog, TTOIFI-QV TCQOIUV xa EQIA xa elg •Aqeiaawv) elfd; Ahr. I I p. 288, ftanov, yroxoug ETtixr^dua' ovdiTtoxs 7sq.: &eXecg x i j t a & e t v a i ¡ie av vixqaeig, ovd' omog (av) a&Xov; diated-eirjg (av adiov). (13) rig ad-Xog rj/niv otQxeaei, v.al xiva zarafhtfoopev rjfiiv avxt rijg vixtjg; (10) ovTtots iue vixijaeig, ovd1 el diaQQayelrjg qdiov.

(14) laov

TTJ FIRJTQI,

¡.ttyav.

Desunt omnino scholia inde a v. 20 usque ad v. 25. (26) aye Stj 7tiog ¿/.eivov e Sé (¿>dr¡v 7tQor¡yov/xevog ydev 6 MeváXxag.

63. éyxQaxdís Ijje, anexe Xvvue TÍOV ¿QÍqxov fiov, ANEXE táiv Toxáduv, ijyovv xwv ¡xr¡téqo¡v avxwv. (67) Kai vfieig oles ^ onveite elg KOQOV ¡üóoxeo&ai. av yocQ rcXi¡&og TtáXiv yévr¡xai Y. a i avzj¡, avxlxov a7tt.*Qivá(ir¡v, ... ov t 1 t ( b/ ) i) /oV legerit, non JIIXQÓV illud, quod bominibus doctis difficultates praebuit (cfr. Zieglerum in ed. carm.)

-

[361]

29

TOV m-Aqóv,

káytov

TOV

¿7taxd"i¡>

ijyovv

ròv

àXytivév.

75. Tr¡v

éfir¡v

ódòv

sßaäiCov.

¿TtOQevófttjv,

78.

'HÔV ÂÉ ÈATtv btï

RQT XCCIQÛ

TOV -9-SQOVÇ £V AAYCEMT) TOTTM •Mx&evdeiv QÉOVXOÇ.

nXr¡aiov

vâarog

8t. aOv

avToi

yíQirr¡v

é7téoTt¡oav,

ovTiog

avzwv

tjyôçevev.

85. 86. (87)

í>TCSQ TA

àfioXyéca

g

ytal Tr¡

aXoiTO

6 ¿f ácpvig

víviy

MeváXxag

avTi¡j FIRJTIÇA, r¡o&elg

ôcniTQa, TOP

yáfit¡i ovvio

r¡TTtjd-eig

èftè

TÍ- afict aol

ôiââÇai

aîyaç

oot

TOP

TR¡g

evexa

avròv

TAG

áiúaio

ijyovv

Ta

ôi-

fuff&òv

ôtâaoxaXiag,

èxeivtp> zr¡v cuya TT¡V ¡XITVXUV.

fjXaro.

ùtç av

Xvjrr]9eír¡, Ttlj&lj.

av

eì de -9-éXeig xai

ßöa-AOvra,

TVQOÇ Ttjv

à a/tvòg

(90)

TOV

Ttoieï.

( 8 8 ) ¿jg

ètri

TOV

7ckr^Qr¡

àfioXyéa

ovTta

XEILT]

90. 91. (7ZAQ€TQ(X7Z7J Y

vvfMpy xaì

à èXv-

èraneivióSì] Ofiòv

{ino

rrjg

ròv

äantq

¿Qfii

nqwfcov

XVTCOÏTO.

ÈX&ovoa

yáftov

Xoyi-

Xvrtrjg),

av yvvr¡ naq&tvog elg

LAARÉNEAEVF)

(xazá)

93. •/.al Sevéav

Nv¡x(pr¡v, HXQ^OÇ,

rjßqg,

TÍjg

axçag

ijßt]g

¿xfiijg

rjyovv ¿ V , i¡ái]

anzófievog,

eyiov f¡kix.íag,

¥¡TOI

eXaßev.

eyr¡fiev,

elg

T

Í S TÍjg

à(ì%rp>

véog,

DA, TT¡V êv Tatg Xífivaig da, yñ/isv,

xr¡v

èv aQxfj

HAI-

NR¡QR¡Íyvvaïxa

30

-

[362]

-

§ 4. De v o c a b u l o r u m , quibus scholia p a r a p h r a s t i c a i n t r o d u c u n t u r , vi et u s u . 1. (prjoi. Eis, quae supra" (p. 16 sq.) disserui de qrqol verbi significatione, pauca addenda sunt. Huius enim verbi usus in introducendis interpretationibus paraphrasticis tam late patet (legitur _ in Schol. Id. II duodecies: v. 34. 35. 53. 66. 71. 90. 94. 96. 144. 151. 159. 161), ut hàc tamquam nota signetur vetustior paraphrasis. Atque eo faaec paraphrasis diiFert cum ab aliis turn a scholiorum Theocriteorum recentiorum paraphrasi Moschopulea, quae nusquam q>r]oi intercalato utitur; contra in Trìcliniana (prjai aliquotiens comparet 1 ). Quae de qyqol intercalato exposui, eadem valent in formis, quae initio paraphraseos leguntur: qnjoì 3è ovTtog (Il 66); (prtaì 3è on (II 71); qirjaìv ovv ori (IV 11). Leguntur autem haec verba non solum in meris quas diximus paraphrasibus, verum etiam in iis, quae universam tantum poetae sententiam reddunt, ut vel in eis obviam fiant scholiis, quae vocabulo 6 vovg introducuntur (XIII25 : ó dè vovs' naif ov,