Volumen 10 [[Die Vorl. enth. 4 Werke]. Reprint 2020 ed.] 9783112378243, 9783112378236

Citation preview

BISSEßTATIONES PHILOLOGICAE

ARGENTORATENSES

SELEOTAE

VOLVMEN X.

ARGENTORATI APVD CAROLVM I. TRVEBNEß. MDCCCLXXXVI.

Darm3tAdii typja Q. O t t o ,

Hoc decimo volumine contineuiur hi libelli:

1) HUGO HERBRECHT

de sacerdotii apud Graecos emptione

venditione 2)

de modorum temporuruque EHRISMANN de temporum et modorum non Am-

HENRICUS BLASÉ

3 ) HENRICUS

mianeo 4 ) HENRICUS ZUR JACOBSMUEHLEN,

metri»

1—56 57—110 111 — 186

Pseudo - Hephaestion de 187—298

Commeutationis a H . ZUIT JACOBSMUEHLEN' scriptae solae paginae 187—298 continentur eis exemplaribus, quae auspiciis amplissimi philosophorum ordinis academiae Wilhelmae Argentinensis prodierunt.

Hoc decimo volumine contineuiur hi libelli:

1) HUGO HERBRECHT

de sacerdotii apud Graecos emptione

venditione 2)

de modorum temporuruque EHRISMANN de temporum et modorum non Am-

HENRICUS BLASÉ

3 ) HENRICUS

mianeo 4 ) HENRICUS ZUR JACOBSMUEHLEN,

metri»

1—56 57—110 111 — 186

Pseudo - Hephaestion de 187—298

Commeutationis a H . ZUIT JACOBSMUEHLEN' scriptae solae paginae 187—298 continentur eis exemplaribus, quae auspiciis amplissimi philosophorum ordinis academiae Wilhelmae Argentinensis prodierunt.

DE SACERDOTI! APDD GRAECOS EMPTIONE VENDUTONE.

A D S U M M O S IN P H I L O S O P H I A AB

HONORES

AMPLISSIMO

PHILOSOPHORUM ORDINE ACADEMIAE WILHELMAE ARGENTINENSIS RITE

IMPETRANDOS

SCKIPSIT

HUGO HERBRECHT.

ARGENTORATI APITD CAROLUM I. TRUEBNER. MDCCCLXXXV.

l)ftrmatftdtii tv pi a G . ó t í d .

Graecorum sacerdotes cum inde ab antiquissimis temporibus a u t ex certis gentibus aut suffragio aut sortitione constituti sint, qui ex his sacerdotes creandi modis aetate primus fuerit, difficile est diiudicatu. A t q u e gentilicia quidem sacerdotia late p r o p a g a t a ñeque numero exigua fuisse constat. Yeluti apud Athenienses quis est qui ignoret Centriadarum, Hesychidarum, P h y t a l i d a r u m gentes vel Cerycum, qui hieroceryces et daduchos, Eumolpidarum, qui hieropbantas, E t e o b u t a d a r u m denique, qui Minervae Poliadis p r a e b u e r u u t sacerdotes? Ñeque minus memoria digna est CiDyradarum gens Cypria, Milesia Branchidarum, e quibus Apollinis sacerdotes legi solebant. Quibus sacerdotiis illustrandis cum alii, qui supersunt, sacerdotum indices turn Halicarnassensium Neptuni Isthmii sacerdotum stemma maximi momenti est. Nee vero antiquissimis t a n t u m temporibus gentilicia constituta esse sacerdotia e titulis quibusdam aetate recentioribus colligitur. Cf. e. g. R e v . arch. 1845 p. 209 ( G y t h i u m ) : xai tlvcu avrovg isQstg rov *Anó\hovov ^ ìnwvtov E. C f . p. li"). '» cf. v. 47. 63.

9

2*

20 Xsìrai,

n

óì fitj

fari/le,

Tìutltìrat

congruere

nego,

cum

in

Iiis

verbis ea notio inesse non possit, ut smmnguaxsiy ad illud coacervationis ius pevtineat. Denique vel ideo ea reicienda est, quia multos illos Erythraeos semel in titulo commemoratos, quibus sacerdotia fninoótfrqnav, iam ante IrrinQuaiv saeerdotes fuisse verisimile non est. Restai igitur tertia interpretatio eaque simplicissima, quam nullo argumento refelli posse persuasum habeo 1 . Unde cum proficiscamur, hiuiga^eiaiòv ¡tQtjrsKÜf numerum multo maiorem esse quam ngadsiowv consentaneum est. Hoc unum examinemus oportet, num v. 107 vis atque notio ab hac interpretatione recedat. Praescribi igitur videtur, si quis, dum sacerdos est, alterum sacerdotium auctione quaesiturus sit, ut plus liceatur aliis, qui nondum sacerdotium einerint. Nostra quidem aetate fieri potest, ut opificibus opificumve conductoribus, qui iam unum opus publicum perficiendum suscepeiint, cum nova opera locanda sint, ei praeferantur, quibus nondum simile beneficium publicum contigerit. Dubium tarnen est, num ex simili ratione condicio ilia repetenda sit, quae in titulo Erythraeorum publico 2 disertis verbis expressa est; sane sacerdotiorum et redituum ex sacrificiorum reliquiis provenientium coacervatione ne ceteri cives detrimentum caperent, verendum erat. Quod si recte a me expositum est, fieri non potest, quin v. 63 in snga^ijo av legatili 1 . S e d p r i u s q u a m hgyreiuc

ngads/oag

e t snmfta^n'aag

enu-

m e r e m , quotiens verba ilia vel similia in Erythraeo titulo inveniantur, lioc demonstrabo conspectu : 1) 7it7iQclax(i> v. 50. 94. 109. 126. 166. moX&w V.

107.

àyogàU* v. 97. 157. 1

In eandem sententiam Anthes 1. c. p. 28 iiicidit; quae num recla sit, dubitat, cum Itayetum secutus pretium ex epiprasi ductum usque minus esse quam ex prasi arbitretur. Quod autem una ili a ¿tiò; 'jinoTQOTlatou xa\ "'ji\tr]Va$ ^ylTTOTQOTTruai IfQrjTfCa t 711 TT Q a & £ T (t u minoris valuit quam ir fu &eìoa, in posteriore venditione (v. 115) mains pretium quam in priore (v. 08) publice constitutum esse videtur. Nec quidqnam habemus, cur semper unum idemque pretium pro eodcra sacerdotio publice constitutum esse putemus. 2 c-f. p. 34.

[21] 2)

21

liumTtQÚay.w v. 9. 2 4 . 5 3 . 63. 9 1 . 99. 120. 1 2 7 . 133. tnimokÌM v. 44. 8 5 .

107.

tnayogúOo v. 17. 4 1 . a)

IsQr¡ velai

nçadt

ïaai:

1) — ¡ lvdoyj)?¡OTOv v. 2 . 2 ) 'A(pooáhi¡g

— v. 4.

3)

v. 7.

dtooy.ógwii

4 ) ' AyiXXt'toç, QíTióog, 5)

KogvßavTMv

G) Twv ' Avógtúov 7 ) Awg BuoiXkog 8 ) BaaiXtwg 9)

?

1 0 ) Aïoç

NflQsîâiuv v. 5 1 .

Ewpgovtsíiov

v. 95.

y.ai QaXsíwv

(sel. KnQvßavTwv)

v. 9 7 .

v. 1 1 0 .

'AXeÇàvdçov

V. 111.

v. 113. '/liiOTQOTtaíov y.ai ^A&ijvàç

1 1 ) "Hnag

'/Inorçonmaç

V. 1 1 5 .

TsXei'ug v. 128.

1 2 ) 0cwe Hgoy.vy.Xiwv v. 131. It Qf¡t sì ai 17i m ça fr sìa ai :

b) 1) Eoviag

Tt/.ttviaç

v. 9. 5 9 .

2) ? v. 11. 3 ) ÇAnôXlwvog Kavxuotoiç v. 17 sqq.) 4 ) Ztji'ôç

(fitjtilov

xai Agrifuâoç

xwt 'A&ijvâç

Kavy.aoiâoç

xrX.

(¡irj/itiaç v. 2 6 .

5 ) Adqvâg Niy.ijç v. 2 9 . 6 ) LlHijvùç \loUaç v. 3 1 . 7 ) Evvovg y.ai ' EvvaXiov v. 3 4 . 8 ) (Aq.godîrijg Tijg ¿v 'Efißano v. 4 0 . ) 9 ) Ar¡ai]T.(ioq ¿y KoXwvaïg 10)

?

11) l ijç v. 5 5 . 1 2 ) Aq>goóirr¡g Uavò^iov 1 3 ) A&yvàg 1 4 ) 'Ear¿ijç 1 5 ) AßXaßmv 1 6 ) Atôç 17)

V. 4 7 . 6 3 .

v. 5 4 .

'Emuáyov BovXaít¡g

1 8 ) Aïoiniaov

v. 65.

v. 67.

'Anorçonaiov

A^UIJTQOÇ

V. 5 7 . v. 6 1 .

y.ai 'Afrijfàg

y.ai Aij/.ir¡Tgog Kôçr/g v. 7 3 .

Anorgonaíag V.

71.

V. 6 8 ,

[22]

22 ^¡(fgndivtjg

riv9oygrjarov

\4y_iXXuoc,

QtuSoc,

v.

74.

NrjQudiov

v.

'AnoXXwvog

ey

KoiXotg

Tlunsidtovog

(DvraXf-iiov

v.

76.

78.

v. 80.

KoQTjC 2 v:

mi Llgrt/ndog

rrjg iv 'Esparto llvdoygijorov

144.

146.

¿fiaovaraoeig

1 ) 'AnoXXiovog Kuvxaatmg 2 ) Afpgodivijg

136.

V. 1 3 9 .

141.

TlvXiov

Aiovvaov

V. 1 0 5 .

106.

(Dwoqogov v.

103.

v. 134.

TlgoxvxXimv

'Egfiov

89.

122.

TsXtiag

Agrtfttdog

v.

lAvdgsiutv

v.

v.

101.

2a(itjQtJatiov. Nec vero minus Chalcedone nisi assentente tutore id fieri non potuisse neque Erythris Idorvvm illi puero licuisse sacerdotio fungi, quod nonnullis annis ante 1 homo sui iuris emisset, quis non fatebitur? Prorsus diversa est condicio et duodecim et Samothracum deorum sacerdotiorum 2 , quae emptoribus ipsis obeunda erant. Halicarnassi autem et viro et mulieri Dianae Pergaeae sacerdotium emere licuisse, sed emptori feminam sacerdotem instituendam fuisse ex Dittenbergeri supplemento (initio V. 5) ngi(if.isvog apparet: (W) ngia/Lisvog rrjV Ugrjveiav tifg Idgrtfudog rijg llegyaiag nagìì-erai isgsiav àarijv eS, àarwv à/.t(f,OTtgiuv ¿ni rgsìg yeveàg ytytvr^ti-vrjv -/.ai voòg natrgòg xai ngòg /.irjrgóg, rj óè ngtaftsvy isgaoerai ini £toijg rrjg aitrjg. Boeckhii lectio ngiafitvyj v. 5 sine dubio repudiando est. Quod autem Eeilius: ngla(o) \duì\ rijv ìegrjzùav rijg 'jigTetaSog rfjg riegyaiag \_£vi\'ì;ira(t ìjigsiav legendum proposuit 3 , a sollemni eiusmodi decretorum sermone illud ¿vieterai alienum esse Dittenbergerus monet, quem ipsum sacerdotiorum apud Graecos coacervationem haud inusitatam fuisse videtur fugisse. Idem vir doctus Erythris eandem legem, si qui vir sacerdotium emisset, ut feminam institueret sacerdotem, valuisse frustra studet demonstrare 4 . Sane mirum esset, si Erythris feminae sacerdotes non fuissent. Quo autem argumento usus Dittenbergerus omnia Erythraeorum sacerdotia in hoc indice enumerari putet, nescio. Unius quidem deae, quae in hoc titulo non commemoratur, 'Adijvuiijg ilohdSog apud Erythraeos cultum et tituli 5 et Pausanias 6 et nummi 7 testantur. Immo vero ex eo ipso, quod ne una quidem mulier pro se ipsa emit sacer» cf. of. » of. * of. 5 of. 6 cf. ' cf. 2

tit. IV v. 7. tit. I a. II. 1. c. p. 618. Herro. X V I p. 170. L e Bas-Wadd. As. min. 38. VII 5, 4. Mionnet. méd. gr. I l l 127. 474 sq.

|27]

27

d o t i u m , ubi A s i a n a r u m m u l i e r u m c o n d i c i u n c m r e s p e x e r i m u s 1 , u s u m ilium, ut s a c c i d o t i b u s i d e m s e x u s esset ac deis, ad E r y t h r a c a ilia s a c e r d o t i a lion p e r t i u u i s s e colligere licebit. C e t e r u m , q u o n i a m n o n euilibet a p u d G r a e c o s f a c u l t a s f u i t s a c e r d o t i u m a d m i n i s t r a n d i , in H a l i c a r n a s s e n s i d e c r e t o p r a e s c r i b i t u r , u t s a c o r d o s i n d e a t e r t i o g e n c r e civis sit legitima-. A e s c u l a p i i d o i n d e s a c e r d o s i n t e g e r (QXOXXOUJOC) et iuris b o n o i u m p a r t i c e p s (i/t da/.ioaiouyiag /.tsrsartj esse d e b e t . C u i u s m o d i condiciones, q u a m q u a m tit. I a et I I p l a n e et e x p r e s s e n o n a d s c r i p t a e s u n t , t a i n e n in d e o r u m et d u o d e c i m et S a n i o t h r a c u m s a c e r d o t i i s — si q u i d e m p u b l i c a f u e r u n t — valuisse n e m o negabit*.

§ 5. QUAE RATIONE8 INTKIICESSKRINT INTER ERYTHRAEORUM SACERDOTIORUM EMPTORES ET PRAEDES. S a t i s inulta v e r b a de c m p t o r i b u s s a c e r d o t i b u s q u e fecisse milii v i d e o r ; p r o x i m u m est, u t r a t i o n e s , q u a e i n t e r c e s s e r i n t inter e m p t o r e s et p r a e d o s , b r e v i t e r a t t i n g a m . A c p i a e d i u m q u i d e m in u n o E r y t h r a e o titulo m e n t i o fit4; in q u o e m p t o r u m et p r a e d i u m n o m i n a h a e c l e g i m u s plus semel c o m m e m o r a t a : 1) 'AQiavijg \. ioi(jr!v: tria s a c e r d o t i a emit a ) — , tyywjTtjg (•¡>£0770/477og J)]fwn'(f/.Tnc V. 54, b ) '//(f oodiTijQ llavSijfiov, ¿yyvrjvrfi ^AXi£av$Qog v. 5 8 , c) Atng 'Anoroona/ov y.iX-, iyyvrjTrtg Oso770/777 oc Arjimva'/.Tog v. 70. 2 ) ©£0770/(770? Jr/uiiircc/.Tog: bis v a d i m o n i u m facit, cf. 1 a. c. 3) BovXair/g 4) Nixrjg v.

JrjUTjTijwg 'AntXliov : a ) e m p t o r s a c e r d o t i i 'Enxit]g v. 66, b ) v a d i m o n i u m f a c i t ' EofirjaiXsm Mivioooc v. 4. Arjj.i^TQtog '-'lowzag/ov: e m p t o r s a c e r d o t i i A d r j v a g 30, b) v a d e m se d a t p r o 'IEQOIrn 'Iigwvog v. 60.

5 ) ' EYMTWWFIOG XOVOIJTTIOV : e m p t o r s a c e r d o t i o r u m a ) Aij¡.irr TQOC xal ArjurjtQog Kimrjg, iyyvrjrijg 'Exarag TVMTOV v. 72, 1

cf. p. 30.

2

cf. tit. I l l v. 6 sq.

3

cf. p. 53 sq.

4

cf. Anthes p. 40.

28

[28]

b ) JijffijTQog xai Tvunov V. 90. 6 ) 'Exarag

Kogrtg

I VMTOV

flvdo/gijoTOv,

¿yyvyr-qg

' Exaiac

: cf. 5 a. b.

7) 'IargoxXijg'HgaxXeonov: a ) 'Apiaisldr] ^IargoxXsiovg dietOVVSOT1JOE TT]V It-Qwovvrjv IdtpgodIT tjg trjg tv 'E/Lifidrio v. 38, b ) vadimonium facit 'AginvuSq iarooxXetovg v. 4 3 . 8) OtdrpQiov A^urjTQiov: a ) emptor s a c e r d o t i i ' HguxXiovg v. 87, b) xvgiog Nooaovg v. 124, c) vadimonium facit 'Aarvvw v . 125. 9) Nooaio 2lf.iov:

a ) snirgonog

14OTVVOV

v. 123, b) cf. 8 b.

10) riv&oxX^g '-Axtorsv: e m p t o r sacerdotiorum, a ) vag 'Agsiag, eyyvi]T7jg 'Isgoixug 'Itgoysvov v. 32, b) 'Evvovg xai 'EvvuXiov, ¿yyvijTTjg Iegoiiac 'hgoysvov V. 35. 11) 'hgoixag 'Itgoytvov : bis vadimonium facit, cf. 10 a . b. 12) KaXXiag KaXXiov: vadimonium facit a ) MevtxXeT (fravonohdoQ v. 132, b) Mrjigoimgw dtocpavrov v. 138, c) KaXXiag KaXXiov veiorsgog: emptor sacerdotii Amg 1Anorgonaiov xai 'A&rjvag Anorgonaiag, ¿yyvTjrijg Mtjrgdd'ogog Aioqavrov v. 117. 13) MijvgoSatgog diocpavtov: a ) e m p t o r sacerdotii 3HSV TlgoxvxXkov v. 137. cf. 12 b, b) vadimonium facit, cf. 12 c. 14) MoXiwv diovvoiov: emptor sacerdotiorum a) M/jrgog MtydXtjg, eyyvyrijg (DuvonoXig MwsxXuovg v. 84, b) ' Eoiiov 'Ayogai'ov, syyvqrijg 'Agarog Mtjrgodwgov v. 9 3 , c) Eo/nov Ayoguiov, iyyvqrqg (DavonoXtg MevtxXsiovg v. 102. 15) OuvbjioXig MsvsxXtiovg: 14 a. c.

bis vadimonium f a c i t , cf.

16) 2t/Liog AnoXXmviov: a) e m p t o r sacerdotii 'AnoXXcovog 'Evayioviov, eyyvqvqg BaxyvXog Mr/rgodoigov v. 101, b) vadimonium facit Bax/vXio Mijrgodiogov v. 108. 17) BuxyvXog Myrgotiiogov: a ) emptor sacerdotii 4tog ' EXtv&egiov v. 108, cf. 16 b, b) vadimonium facit, cf. 16 a. 18) KaXXi'uv OvXag/ov vadimonium f a c i t : a ) Avxovo(xw v. 135, b) OvXag/M KaXXmvog v. 140.

OvXag/m

U b i hoc fere modo cognationis ratio repraesentari videtur p o s s e :

29

[29] [(DvXagyog KaWiwv

Avrovófiov]

(l>vXaQyov

[Avróvoftog

I (frvXaQyoq

Kalh'iov

KaXXiujvog

igitur et pro

'

Aiovvaotiwoov

Aoiazoiiivov Tfiuv,

xov

Hyqaayóyov

QvXapyog

tov

AywrayoQi] y.urà

Aoinzoiiivìjg

¡.irjvòc

y()tjoTOv,

òoayuiòv

tyyvijTijg

AnoXXumov

,' Avtovo/iiov.

òiadtjy.r/v

tqiuxuòi,

tnioviov

e,

Aiovvaódwgog

/.istu

y.X?](jot>odwoov

qyofjaoev

I,

suo ipsius et pro fratris filio spondet.

1 9 ) cf. v. 1 5 1 s q q . : 7raiùòg

QvXugyov]

,

ini

ifpr,icQunoiov

A^goòtitrjg

AnoXXtnvim

rov riov

IlvdoApioxofiivov,

Aoiarofiévov.

Cognationis rationem Rayetus hoc stemmate illustravi : MrjTQÓSmQog

Atovv6(i7 T i ^ ; ; . 4 D e Bona F o r t u n a cf. C. L G. n. 371. 1950; C. I. A. ï l n. 162, 20. 741 etc. H u i u s igitur deac non solum in formula illa notissima mentio fit, sed etiam ara et victimis cum alii turn Athenienses earn coluerunt. D e E r y t h r a e o r u m B o n a F o r t u n a cf. L e B a s - W a d d i n g t o n As. min. n. 55. » cf. cf. » cf. • cf. 3

Müller, H. G. II p. 190. Paus. I X 2. 5. Dittenb. 8. I. G. n 368. Gerhard, Mytliol. § 156, 2 ; § 294, 4».

[44]

B. TITULI. la. N] ixo/uáyov xov &v[oaxóov ? — — 6 n(jtà/.ievoç ràv iepa)T([lav twv 5,£ûT]i' viùv ivwisxa lepurevaei ¿[ni Çwiïç £v]iaaô/u£voç Tiov d-voftévwv náv[rwv rà ] ièçfiaxa xai ràç xwXsaç oaa xa x\oi It]çtiÔTat &v'wvn xoTç ivwâtxa 3-foTç tv t[ovxwi Tiîït Nixo/ua/siwi' norayóvrw is r [ o i ît(isTç r o i ] exaaváxi yivôfisvot r a ispsîa, ¿i x [ a 6ér¡ i non tov ßafiov twv xiSv iva\àtxa xai noiovvrcû ràv &voiav' ai is xa l/tJj] nozá[ya)VTt

Ib. ttotâ . . oxçartîaç xai ou . . . . av av xa fir¡ avxoç tfífto?« . . . . . . . roù] snixicpaXuiov xsXeoç xov t . . . . tov. aTs[(p\ava[(p\oQsira âs ràç tp[orta]ç xai ¿ni xà ätin va is xai [n]a»(K àvsïa&ai, «[J.A.öm] is (iijdsvi ¿£¿ara ràv isça>Tsia\v r¡ l a vx]m ' o ç is x [ a ] unr¡i r¡ ngoaiai/itváaiji [çoç*AçiOTopt'voV V. 1 2 9 . Baxj^tayoç V . 1 8

zf

/Vwrou „ 72. 91 ¿JafiaauTTçaTov V. 16

Exarâ;

'Exardvu/iOi —

Xçvolnnov

'EXnqvwç IdnoXXunilov ' EnCyovoç Uçonotôç

A' oTVXQaTiV

*Etlîxovqoç Srttpávov 'EnCnraroi

SfvâoToç e^eraoT^ç n 2 6 Gêvâwçoç Mqrqavot

101.108

dafÀ,aoé ex eis de quibus supra eginius versibus hue spectant Mil. 1207, As. 589 sq., Rud. 744, Capt. 4 1 7 , quibus addendus est locus Cure. 226 sqq: Adferre argentimi credo, nam si non ferat, Tormento non retineri potuit ferreo, Quin reciperet se hue esum ad praesepem suam. Protasi responderet apodosis qualis est: 'se recipere non potest'; sed abrunipitur ea cogitatio altera ilia, quae apodosi continetur: 'retineri non potuit.'

§ 11His expositis breviter deinceps dicendum est de praeteriti indicativis qui leguntur in apodosi eorum enuntt. condd., quorum in protasi coniunctivus exstat. Sunt autem hi : non potuere Cure. 449 ; non potuit Mil. 803 ; quomodo potui Most. 458; licitumst Trin. 5 6 6 ; full ubi negotiosus essem True. 140 (i. e. Degotiosus esse p o t u i ) ; fuit oceasio Pseud. 2 8 5 ; volui mittere (— misissern) Cas. I I 8, 4 ; voluit indipisci Stich. 5 6 3 ; (cf. Cic. Phil. I I 76 volui, si posse-m et 88 qui te, si sanus esses, salvum voluerunt) ; his adnumerandus est v. Mil. 1356, quem supra eommemoravimus, cuius in apodosi malui legitur; praeterea oportuit Bacch. 118; ego eram dicturus Cist. I 3, 4 ; par fuerat Stich. 5 1 2 ; paene decidi Persa 5 9 5 ; quid propius fuit, quatti ut perirem Mil. 475. Si pro etiamsi positum est Mere. 694 Decern si ad se vocasset summatis viros, Nimium obsonavit et Pseud. 433 Sed si sint ea vera, ut nunc mos est maxume, Quid mirum fecit? Reliquum est ut pauca dicamus de v. Mil. 53, cuius ex Ambrosiano haec forma eruta est a Studemundo: Ni hebes machaera for et, uno ictu

occideras.

2

At Palatiui occideres (sic B , occideris B ' C D ) formam praebent neque, utra lectio praeferenda sit, satis perspicuum *

54

[110]

est. Neque enim ulla similitudo est huic loco cum altero exemplo Plautino, cuius in protasi coni, impf., in apodosi ind. plusquamperfecti par fuerat legitur: Stich. 512. Verum illorum potius enuntiatorum condicio similis est, quorum apodosis cum interiectionis quadam vi pronuntiatur. Itaque talia comparari possunt exempla, qualia inde a Ciceronis aetate saepius apud scriptores occurrunt hoc modo conformata: Praeclare viceramus, nisi spolia turn, . . . Lepklus recepisset Antonium Cic. ad fam. XII, 10, 3 ; e t : Perierat alter filius, si carnifici conviva non placuisset Sen. de ira I I 3 3 , 6. Cuius generis exempla congesta sunt a Draegero 1. c. I I p. 696 sq. et a Pothio 1. c. p. 274 sq.

CORRIGENDA. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p.

p. p.

6 lin. 12 lege: àbeo BC, 7 lin. ultima lege : p. 344. 14 lin. paenultima dele (Tubero) 16 lin. ultima lege: quentium. 22 non recte dìxi coniunctionem si = 'ob' nusquam legi nisi ita, ut ipsa enuntiatum principale s e q u a t u r : conf. Cas. III 2, 10. 12. 27 lin. 1 lege : Symp. 217 B : ti 36 lin. 14 lege: iratum. Marcelli 36 lin. ultima lege : te a tuis 42 lin. 28 lege : sola, si 43 lin. 22/23 lege : exprimi-mus, 44 lin. 7 lege: Capt. 118 44 lin. 13 lege : I 2 p. 298 45 lin. 6 ab ultima lege: Stich. 28 et 46. 47 lin. 14/15 lege : in-speetavi 49 lin. ultima lege : attondeant Epid. 311. 51 non recte Ussingio credidiparum hoc est dici non potuisse ; sane posteriore tempore hanc locutionein in usu fuisse docet Landgraf ad Cic. Rose. Am. p. 230 sq. 52 lin. 5 lege: non erat meretrieum aliarum Athenis 52 lin. 23 lege I 1, 59 et quid tibist et quid velis.

DE TEMPORUM ET MODORUM USU AMMIANEO.

AD SUMMOS IN P H I L O S O P H I A

HONORES

AB AMPLISSIMO

PHILOSOPHORUM ORDINE ACADEMIAE WILHELMAE ARGENTINENSIS RITE IMPETRANDOS SCKIPSIT

HENRICUS EHRISMANN ALSATA.

ARGENTORATI APUD

CAROLUM

I.

TRUEBNER.

MDCCCLXXXVI.

DarmatuHii typis O. O t t o .

PARENTIBVS SACRVM

Inter scriptores cbristhinae fìdei non addietro, qui post sacculum I I sermone pedestri utebantur, facile princeps est Ammianus Antiochonsis, quem sub fìnem saeculi IV Romae cum omnium plausu rerum gcstarum libros ab ipso conscriptos recitasse constat. Quoniam magnopere recedit Ammiani usus loquendi cum universus tum temporum et modorum, verbi 8yntaxin accuratius peiscrutatus sum, praesertim cum nemo, quae ad earn rem pertinent, plane exposuerit. Ipse autem nimis multa ex schedis meis depromere nolui, quoniam quas leges in temporum et modorum usu secuti sint ceteri 8aeculorum I Y et Y scriptores Romani, nondum satis exploratum est. Ad syntaxeos Ammianeae usum perquirendum imprimis accesserunt — ut omittam Hauptium, Langenum, Hertzium, Gardthausenum, qui potissimum in Ammiano via critica emendando eminuerunt — 1) K a l l e n b e r g u s (Quaestiones grammaticae A. diss, inaug. Halensis 1868), qui de usu infinitivi optime disputavit. 2) H a s s c n s t e i n u s ( D e syntaxi A. M. diss. Regimontana 1877). 3) D e d e r i c h s u s (Quaestiones Ammianeae grammaticae et criticae; diss. Monastericnsis 1878), qui nonnullas partes syntaxeos verbi attigit. D e Hassensteini commentatione iam Dederichsus recte udicavit, cum diceret (pag. 2) : „qui cum in totam materiam syntacticam inquisiveril, ut nonnulla et ea quidem, quae in altera parte prolata sunt, non tarn absolute accurateque explicar et quam in priore dissertationis parte factum est." Qua re adductus est Dederichsus, ut nonnulla ab Hassensteino brevius disputata retractaret, atque imprimis condicionales

6

[118]

sententias accurate perquireret; nec dubium est, quin, si simili modo in totum temporum ac modorum usum inquisivisset, omnibus numeiis absolutuin de his rebus commentarium in lucem editurus fuerit. Quae cum ita sint, equid em syntaxin verbi ab Hassensteino nimis breviter tractatam retractandam suscepi. Luce clarius apparebit Ammianum non modo, ut hominem natione Graecum et militem Romanum et structuras Graecas adhibuisse et usum linguae vulgaris secutum esse atque inter se permiscuisse, sed ctiam modo- optimorum scriptorum genus dicendi esse imitatum modo peculiares sibi normas ac saepe absurdas ineptasque licentias constituisse aut a grammatico quodam, cuius opera litteris latinis imbutus easet, constitutas accepisse. Iam primo libro de temporum usu disseram, atque in priore huius libri parte de temporum, quibus res semel gestae exprimuntur, usu disputabo, in altera parte ceterorum temporum rationein exponam. Altero libro de modorum usu dicam.

LIBER PRIOR DE T E M P O R U M U S U . CAPUT I. DE TEMPORUM, QUIBUS RES SEMEL GESTAE EXPRIMUNTUR, USU.

§ 1. I N D I C A T I V I ^ . Res gestas ita enarrat Ammianus, ut non omnibus locis eodem utatur tempore. Memorantur enim actiones semel praeteritae ope quattuor formarum: 1) perfecti indicativi, 2) praesentis indicativi, 3) plusquamperfecti indicativi, 4) imperfecti indicativi. Ex his quattuor temporibus nihil novi inest in indicativo perfecti eodem, quo Graeci aoristo utebantur, modo usurpati

[119]

7

ncque ia indicativo pracsentis quod dicitur liistorici. Contra ab usu aureae latinitatis Ammiatius in usurpandis indicativi imperfecti et plusquaraperfecti recedit. Maxime autem illud est memoria dignum, quod haud levis apud Ammianum intercedit differentia inter quattuor ilia tempora secundum v e r b i quod vocatur g e n u s . Etenim ubi passiva aliqua forma usurpatur, saepius praesente vel imperfecto usus est quam perfecto. a) PEBFECTUM

AORI8TON.

Perfectum a rerum scriptoribus praecipue ponitur, cum res gestas narrant; quamobrem perfectum historicum appellatur. Differt autem ab imperfecto eo, quod hoc actiones praeteritas tamquam tales, quae iìant, durent, repetantur, ad aliam actionem referantur, perfectum tamquam tales, quae factae sint, animo proponit. Perfectum igitur imprimis inservit ad eas res exponendas, quae aut cito perfectae aut ita comparatae sunt, ut duraverint necce, nihil intersit. Saepissime autem perfectum et praesens historicum promiscue ab Ammiano poni infra sub b) exponam. Nunc nonnulla afferam exempla, ubi perfectum et imperfectum inter se ita coniuncta sunt, ut diversa horum temporum vis scite observetur: 18. 2, 1 haerebat anxius qua vi . . . terras eorum invaderei repentinus, s edit que tandem . . . id temptare quod utile próbavit eventus; 20. 9, 3 Perculsus tarnen ardenter cunctatione stringebatur ambigua . . . haesitansque diu . . . flexus est quorundam sententia . . . et iter orientem versus edixit. 31. 1, 1; 31. 10, 12; 23. 5, 8 quo ornine velut certiore iam spe status prosperioris elatus exultantius incedebat, sed incerto fatu fortume aliorsum pr or up it eventus. Iam de singulari quodam huius temporis usu mihi dicendum est. Saepe enim perfectum historicum collocatum legimus, ubi rectius plusquamperfectum ponendum erat. Quod Ammianus de industria fecisse videtur, ut res praeteritas, quae ante alias easque perfectas actae sunt, tamquam per representationem mutato tempore animo nostro proponeret omissa recta temporum ratione. Quapropter eadem fere intercede differentia inter perfectum historicum et plusquam-

8 perfectum atque inter praesens historicum et perfectum historicum. Quod iam exemplis probabimus: 16. 12, 15, sqq. addiderat autem fiduciam nostris considerarlo gemina recordantibus quod anno nuper emenso Romanis . . . nec visus est quisquam laris sui defensor nec obvius stet it sed . . . aegre v ix ere barbari longius amendati, quodque . . . nec resistere ausi nec apparere pacem impetraverunt suppliciter obsecrantes . . . (16) postea vero pace data discesserat imperator et . . . gentes iam concord ab ant et turpissimus ducis . . . digressus ferociam . . . auxit in maius. TTbique plusquamperfectum exspectatur, cum res, quae perfecto exprimuntur, ante eas factae sint, quae pracedentibus paragraphia narrantur — ut verbis „anno nuper emenso" indicatur — eaedemque ei, qui narrat, quasi plusquamperfectae sint. Yidetur autem Ammianus animum in tempora ilia praeterita tamquam remittens cum militibus sentire et agere. Itaque facile intellegitur soriptorem perfectum per repraesentationem quandam pro plusquampefecto, cum tempora mutaret, usurpasse. Quod eo clarius aparet, cum § 16 discesserat scriptum legamus, quamquam actiones, quae verbis visus est, stetit, vixere, impetraverunt enuntiantur, illud discesserat praecedunt. Cf. praeterea 17. 12, 18, 19 armavit, vicerunt, confugerunt; 21. 4, 2 miserat, tradidit, mandavitque; 22. 13, 3 statuii, cessit, adhaesere, potuit ; 16. 12,5, 6 superavit, vastavit, persultavit, accessit, abiere; 23. 1, 6; 23, 5, U oblati sunt, discessit. b) PRAESENS Q. D. HISTORICUM.

Praesens quod dicitur historicum pro vero perfecto usurpatur, si actiones praeteritae animo eius qui loquitur et animo eius qui audit tamquam praesentes repraesentantur. Ammianus praesens historicum in deliciis habet ac praesertim ita, ut aut series quaedam praesentium ex stet, aut — quod saepius fit — perfectum excipiat praesens historicum aut inverso ordine illud ab hoc excipiatur. Atque plerumque quidem praesentis historici forma passiva usus est, cum formam compositam perfecti passivi consulto evitaret. Quod quam verum

[1211

9

sit, intelleges, si numcrum piaoscntium activorum et passivorum per singulos libros sparsomi» consideraveris. Yeluti in libro X V tredecim praesentia passivi, contra tria pr. activi ; in libro X V I I I 18/3; in libro X X V 16/3; in libro X X V I I 9 praes act. nullum leguntur. Videtur an te in scriptori perfectum passivum tamquam vulgaris forma odio fuisse; atque ob eandem causam imperfecto saepe pro perfecto passivi et nonnunquam pro plusquamperfecto utitur:

17. 5, 2 ideoque . . . pads amplectitur nomen et condiciones proposuit graves, . . . litteras ad Constantium dedit; 19. 2, 2 quinquietis ordine multiplicato scutorum cingitur civitas, ac . . . globi turmarum impleverunt cuneta . . . et . . . loca . . . incedentes ordines occuparunt; 19. 9, 7 matrimonium alterius splendidae virginis adfectavit. et. . . ad Persarum vastatorium globum . . . confugit susceptusque aventer, . .. Tamsapori. . . traditur ; 20. 4, 14 node vero coeptante in apertum erupere discidium . . . ad tela convertuntur et manus fremituque ingenti omnes petiverant palafium; 20. 6, 3 quieti diem integrum dedit et . . . lucis exordio, signo per flammeum erecto vexillum circumvaditur civitas; 18. 5, 6 suscipitur, ferebatur, praedicabat ; 14. 11, 32 eadem (scil. fortuna) Mancinum post imperium dedit Numantinis,..,. substravitque feritati Carthaginis Regulum, istius iniquitate Pompeius... in Aegypto trucidatur. 20, 11, 4 Edessam venit, ibique durn . . . abundantes copias operitur, diu moratus . . egreditur ; 23. 5, 8 stetit, offertur ; 27. 2, 1 mittitur . . . accingitur . . . venit. . . exstinxit; 16. 8, 5, 6 iubetur . . . respiravit. . . confitetur . . . damnavere; 27. 8, 3 disponitur... et... ire tendebat; 27. 12, 16 remittitur... oravit; 17. 4, 14 intepuit . . . defertur; 17. 4, 15 restabat erectio . . . innectuntur . . . locatur . . • superponitur . . . infigitur; 18. 8, 8 diffundimur . . . miscemur. Haud raro fit, ut, ubi plura verba generis passivi inter se coniuncta sunt, unum pcrfecti, cetera praesentis liistorici forma e x p r i m a n t u r ; quo usu illud, quod supra dixi, Ammianum formas compositas passivi non adamasse confirman vi-

detur: 25. 10, 9, 10 committitur . . . iungitur . . . mittitur . . . mandatum est . . . iubentur; 20. 4, 3 Et super auxiliariis

10

[122]

quidem . . . ocius proficisci Lupicinus conventus est solus,. . . de Scutariis autem . . . excerpere quemque promptissimum et ipse perducere Sintula iubetur ; 16. 12, 7 Iamque solis radiis rutilantibus . . . pedestres copiae . . . educuntur earumque lateri equestres iunctae sunt turmae; 21. 3, 3 adgreditur inconsulte Germanos . . . ipse concidit omnium primus, cuius interitu . . . certamen committitur obstinatum et . . . disiecti sunt nostri; 21. 6, 5 Habita est . . . Florentii ratio . . . et Anatolia . . . mittitur . . cumque Tauro . . . suscepit insignia magistratus; 21. 12, 4 conveniens visum est ad deditionem allicere defensores . . . , et . . . ex conloquio re infecta disceditur ; 18. 10, 2 petit . . . prodidere . . . obtulere . . . eruitur et productae sunt. Praesens historicum raro iu enuntiationibus secundariis occurrit, excepta temporali coniunctione dum, de cuius usu vide infra pag. 47 sqq. Primum in sententiis relativis verbum aliquod praesente historico efficitur: 19. 1, 8 numerosas gentes ad arma . . . concitarunt, quorum concursu . . . atrox committitur pugna; 31. 11, 2 didicit . . . barbaros . . . revertisse, qui . . . festinant; 31. 5, 9 periere . . . praeter ducem . . . qui . . . petit; 18. 6, 16 invenimus militetn, qui . . . pandit rerum integrum fidem docetque; 15. 8, 18; 31. 8, 9. Deinde, si libros manuscriptos sequimur, coniunctionem temporalem cum quattuor locis praesens historicum indicativi excipit. Sed plus quam verisimile esse hos locos in codicibus corruptos circumferri, quam brevissime potero, ostendam. Iam singulos locos inspiciamus : 20. 2, 1 quae cum ita geruntur..., magistrum reversum . . . obtrectatores excipiunt. Codex Y scripturam depravatam g e n r e n t u r praebet, quae certe ex archetypo male descripta est pro g e r e r e n t u r . Manus autem secunda eiusdem libri pro nibilo est putanda, quae cum g e n r e n t u r verbum latinum non esse intellexisset, supra litteram e paenultimae syllabae u scripsit, scilicet emendandi causa. Quamobrem ceteri qui ex Vaticano fluxerunt codices g e r u n t u r praebent. Quae lectio non solum Ammiani usui répugnât, sed etiam minus quadrat in sententiam. Ammianus enim coniunctionem cum cx praesente historico

[123]

11

pendentcm ubique cum i m p e r f e c t o vel p l u s q u a m p e r f e c t o c o n i u n c t i v i ad actionem praeteritarn exprimcndam construit (cf. pag. 40). Atque si indicativum praetulisset, sine dubio aptius imperfectum, non praesens posuisset (cf. infra). 30. 5 , 17 cumque locus adgestis ruderibus neglectus purgatur, lapsarn forem . . . multitudo removere non potuit. In codice V est p u r g a t u s ; Gelenius, cum in libro Hersfeldensi eandem verbi formam rcpperisset, emendavit locum p u r g a r e t u r scribendo. Sed p u r g a t u s tenendum est ac contextui copula e s s e t inserenda; quae nescio an neglegentia librarii codicis Hersfeldensis interciderit. Paulo probabilior emendatio illa esse videtur, quam C. W . F. Muellerus (in annal. philo). 1873 pag. 364) proposuit: vult enim cum in dum mutari; quod necesse est fìat, cum p u r g a t u s perperam pro p u r g a t u r exaratum esse censeat. Quidquid tarnen emendaveris, sane c u m . . . p u r g a t u r tollendum est, quandoquidem neque traditum est neque cum sententia reliquae oratio nis congruit. Similem in modum hi duo loci, quibus c u m construitur cum praesente bistorico indicativi, emendandi sunt: 25. 4, 23 sciant . . . Constantinum ardores Parthicos succendisse, cum Metrodori mendaciis avidius adquiescit (gerroanice: so l a n g e e r ) ; 29. I, 26 eodem die . . . evenerat triste, quod Salia,... cum de vinculis educitur audiendus et calceo inserii pedem... ànimam . . . efflavit. Quos locos si accuratius inspexeris, ita redintegrandos esse putabis, ut pro c u m scribatur d u m . Ac primum quidem sententiarum conexus d u m efflagitat. Deinde Ammiani usus loquendi dissuadet, ut priore loco c u m , quippe quod in oratione posi tum sit obliqua, coniungatur cum indicativo. Hunc enim usum apud Ammianum semel legimus (23. 6 , 7, 8 cf. infra), contra d u m in oratione obliqua modo cum indicativo, modo cum coniunctivo coniunctum est (cf. 31. 13, 14; 15. 5 , 16). Itaque dum . . . adquiescit et dum . . . educitur scribemus, si syntaxi quandam constantiam perpoliendo vindicare volemus.

[124]

12 c)

DE

IMPERFECTI

ET

PERFECTI ET CONFUSIONE.

PLUSQITAMPEUFECTI

Emanisi non negaveris scriptores illos antiquioros, quibus imitandis Ammianus operam navat, vini et usum temporum actionis praeteritae non semel neglexisse, tamen artissimis finibus haec ücentia circumscripta est (cf. C. Fothium 'Die Verschiebung der lateinischen Tempora in den romanischen Sprachen' in Bochmeri 'Romanische Studien' T i l l pag. 307). Ammianus autein quamvis dictioni politae atque eleganti in universum diligenter student, cum illis, quibus ipse vigebat, temporibus sermo latinus atrociter corruptus esset atque pristinae temporum et modorum usus normae confusae iacerent, hanc temporum et modorum confusionem non prorsus evitare poterat. Itaque imperfectum et perfectum et plusquamperfectum non raro promiscue neque ulla intercedente sententiae differentia ab eo ponuntur, sive indicativum modum sive coniunctivum requirat periodus. a.

DE PLUSQUAMPERFECTO PRO PERPECTO USURPATO.

De hoc usti iam Hassensteinus (pag. 51) pauca verba ita fecit, ut nonnullis exemplis additis contentus esset. Equidem paene omnes, qui mihi occurrerunt, locos congeram. Sed id prius monendum est, hanc plusquamperfecti commutationcm nusquam in genere passivo fieri. Est enim omnino plusquamperfecti passivi et indicativi et coniunctivi perrarus usus. 14. 7, 11, 12 subiratus abscessit nec in conspectum eius postea venit . . . itine ille commotus . . . praefedi custodiatn protectoribus mandaverat fidis ; 20. 4, 14 node vero coeptante in apertum erupere discidium . . . ad tela conoertuntur et manus fremituque ingenti omnes petiverant palatium; 16. 8, 8; 19. 9, 5 evasit exoptatum mulieri nuntium ferens, quae hoc cognito per Tamsaporem ducem supplicaverat regi . . 19. 1, 6 ; 20. 11, 11, 12 Decimo itaque postquam pugnari coeptum est die . . . transferri placuerat molem arietis magnani . . . quae subito visa . . . clattsorum hebetaverat mentes . . . ni . . . opponendo . . . praeparassent. nec temeritas post haec cessaverat nec consilium; 16. 5, 1 2 ; 22. 8 19 Residuae (Amazones) . . . ad pacatioretn sedem transiere

[125]

13

Thermod otitis, quarum progenies longe deinde propagata per numerosam suholem manti f finissima ad loca reverterat genitalia ; 27. 8, 10 quo monitu ut rediere plerique, incentivo percitvs . . . Civilem . . . ad se poposcerat mitti ; 19. 2, 1 planter at ; 29. 4, 7 in Macriani locum. . . Fraomarium ordinavit, quem paulo postea . . . Alamannorum praefecerot numero; 19. 6, 12 iusserat; 'JO. 2 , 2 dederat; 22. 16, 11 iusserat; 14. 5. 6 ; 24. 1, 11; 24. 4, 17; 24. 4, 29; 24. 7, 4; 17. 1, 2 ; 19. 2, 14 tanclemque nox finem caedibus fecit et satias aerumnarum indutias partibus dederat longiores; 20. 4, 4 Conticuit hisque adquieverut Iulianus ; 21. 12, 16 turbatis consultai rebus, moxque Agilonem . . . miserai, ut . . . solveretur obsidium; 27. 12, 5 commisit Armeniam . . . isdemque mandar at; 14. 11, 1 Caesar em convellere . . . cogitabat, eique deliberanti . . . qua vi . . . id fieret . . . acciri. . . eundem placuerat Galium (Caesarem); 15. 5, 30 occulta scrutabamur . . . sederatque . . . « < £ . . . ; 19. 1, 6 eruendae urbis apparatu nisibus magnis instabat, et. . . leni summatum petitione placatus postridie quoque super deditione moneri decreverat defensores; 23. 1, 2 templum . . . instaurare sumptibus cogitabat immodicis, negotiumque maturandum Alypio dederat Antiochensi. Nonnunquam perfectum et plusquamperfectum ita sese excipiunt, ut sensu utriusque temporis mutato plusquamperfectum tempus pro perfecto, perfectum pro plusquamperfecto intellegendum sit. Itaque fit tamquam quoddam hysteron proteron temporuni: 20. 9, 5 in locum Florentii praefectum praetorio Nebriturn quaestorem eiusdem Caesaris promoverut . . . dium Gumoarium enim successorem Lupicini, antequam sciretur huius modi quicquam, magistrum provexit armorum. Pro promoverat Ammianus promovit et pro provexit scribere debebat provexerat; quod multo clarius apparebit, si totum Ammiani locum accurate perlegeris. 27. 7, 1 vix dies intercesseli pauci, cum Mamertinum . . . Avitianus . . . peculatus detulerat retim. Inverso temporum ordine scribendum erat: vix intercesserant, cum detulit. 28. 6, 29 Romanus ad comitatum profectus secum Caecilium duxit, cognitores accusa-

[126]

14

turum ut inclinatos in provinciae partem: isque Merobaudis favore susceptus, necessarios sibi plures petierat exhiberi; 16. 5, 12 aditus a parentibus virginia raptae, eum qui violarat convictum relegari decrevit. hisque indigna pati querentibus, quod non sit morte multatus, responderat hactenus . . . fi.

DE IMPERFECTO PRO PERFECTO USURPATO.

Permultis locis imperfectum legitur, ubi perfectum exspectes. Atque equidem, cum saepissime imperfectum passivi pro formis compositis perfecti positum sit, suspicor Ammianum consulto perfectum passivi evitasse, quod iam supra observavi, ubi de praesente historico verba feci. Quod qua de causa factum esse videatur, breviter exponam. In linguis Romanicis, quas dicimus, praesens et imperfectum passivi e temporum commutatone perfecti et plusquamperfecti orta esse constat : amatU8 sum, je suis aimé, io sono amato; amatus eram, j'étais aimé, io era amato; quam temporum commutation em Ammiani aetate iam floruisse et litteris et monumentis probatum est. Forarne igitur compositae perfecti et plusquamperfecti tamquam vulgares habebantur, imperfectum vero, cum tamquam forma docta et elegantior videretur, Ammianus ceteris temporibus ad praeteritum significandum idoneis, ni fallor, praetulit. Altera huius singularis usus causa in ratione quadam rhetorica posita esse videtur. Quod neque incredibile est neque mirum, si reputamus Ammianum, ut ex epistulis Libami amici apparet, historias suas vel totas vel partem coram audi* torum corona recitasse. Persaepe in uno eodemque enuntiato perfectum ab imperfecto vel inverso ordine hoc ab ilio mirum in modum excipitur ita, ut facile in opinionem adducamur Ammianum hanc variationem dedita opera appetivisse. Rerum gestarum narratio saepius interrumpitur atque ad descriptionem rerum transitur, cum rectius oratio perfectum historicum poscat. Nonnusquam, ubi perfectum exspectes, imperfecto actionem ita incohatam esse significatur, ut sententia quaedam conativa in imperfecto inesse videatur. 1. Atque passivi quidem imperfectum his locis legitur, ubi perfectum exspectes:

[127]

15

14. 2, 13, 14, 15 circumstetere . . . hoc munimentum .. . et cum . . . nec procederei ullum obsidionale commentum, mciesti excedunt. . . maiora viribus adgressuri. (14) Proinde concepta rabie saeviore . . . amplificatis viribus ardore incohibili in excidium urbium matris Seleuciae efferebantur ... (15) horum adventum praedòcti . . . rectores . . . armatos omnes . . . eduxere. Efferebantur in excidium perverse de Ímpetu semel facto dicitur. Yerbi formas 'latus sum, elatus sum' apud Ammianum mihi occurrisse non memini. 14. 5,

6 infudit et ferebatur; 14. 10, 4 unde Rufinus ea tempestate praefectus praetorio ad discrimen trusus est ultimum. ire enim ipse compellebatur ad militem, quem exagitabat inopia. Non saepe compellebatur Rufinus, sed semel iussus est ab imperatore ad exercitum ire. 16. 12, 36 ad pugnandum

utrimque magnis concursum est viribus ; propilabantur missilia et . . . Germani . . . involavere; 16. 12, 37 erigebantur crassi pulveris nubes variique fuere discursus nunc resistentibus nunc cedentibus nostris; 16. 12, 43 Sed postquam comminus ventum est, pugnabatur paribus diu momentis. Cornuti enim . . . barritum ciere. D ubi tari non potest, quin Ammianus consulto evitaverit ventum est, pugnatum est. Similis est hio

locus: 25. 8, 1 caedebantur ut pecora vel longius amendati sunt venumdandi; 16. 12, 45; 17. 10, 9 ad colloquium tandem accitus a Coesore . . . condicione difficili premebatur;

17. 1, 5 quo ita disposito soli8 primo exortu visis per montium vertices barbar is ad celsiora ducebatur alacrior miles; 17. 13, 12 ducebantur, venere, cernebantur; 17. 13, 8 Iarnque vergente in vesperum die cum moras rumpere lux moneret excedens, erectis vexillis in eos igneo miles Ímpetu ferebatur ; 18. 6, 12 sectabantur ; 18. 7, 11 sequebantur; 19. 8, 4 oppletae sunt, pandebantur, truncabantur ; 19. 8, 9 ferebamur ; 19. 9, 2 ducebantur; 19. 11, 10 ferebatur; 20. 7, 6 pugnabatur . . . nec visae sunt; 20. 9, 6 exclamabatur; 20. 11, 6 docebatur ; 20. 11, 7 parabantur ; 21. 7, 6 docebatur ; 21. 9, 2 ferebatur; 21. 12, 5 ferebantur; 22. 2, 4 effundébatur; 23. 1, 5 terrebatur; 27. 2, 8 sequébatur; 24. 1, 10 ducebatur; 27. 3, 1 audiebatur; 31. 10, 13 nitebantur; 31. 15, 3 certa-

[128]

16

batur; 20. 7, 12 vetabantur; 31. 5, 8 urebatur ; 19. 12, 13 extinguebaniur ; 24. 1, 6 obsidebatur; 24. 1, 8 hortabatur. 2. Multo autem rarius activi imperfectum vices agit perfecti : 23. 3, 5 cuius atrocitate mali percitlsus ilico . . . triginta tnilia lectorum militum eidem commisit Procopio iuncto . . . Sebastiano . . ., isdemque praecepit, ut intra Tigridem interim agerent vigilanter omnia sercaturi . . . mandabatque eis ut . . . regi sociarentur Arsaci; 17. 13, 13 hos, cum ad loca venisset avidus barbarici sanguinis miles, disiectis culrnis levibus obtruncabat nec quemquam casa vel trabibus compacta firmissimis periculo mortis extraxit; 20. 7, 7 cum magnus terror circumsisteret muros Persaeque paria formidarent, Christianae legis antistes exire se velie gestibus ostendebat et nutu . . . usque ad tentoria regis accessit; 23. 2, 3.

§ 2.

CONIUNCTIVUS.

PRAESENS CONIUNCTIVI ET PERFECTUM P E R

REPRA.ESEN-

TATIONEM POSITA.

Ut repraesentationem perfecti indicativi per praesens hiatoricum ab Ammiano coli vidimus, ita praeteritorum coniunctivi temporum repraesentatio quaedam eidem in deliciis est. Fit autem haec repraesentatio, si pro imperfecto vel plusquamperfecto coniunctivi praesens vel perfectuni tum recipiuntur, cum proprie ac vere imperfectum vel plusquamperfectum coniunctivi significationem praesentis vel perfecti habent: id est temporum iusta consecutio neglegitur, quo alacrior atque vivacior fìat oratio. Quam repraesentationem a Caesare potissimum in iitteras Romanas introductam esse constat. Livius et Tacitus Caesarem non modo magnopere imitati sunt sed etiam latius hunc usum patere voluerunt; poeta e prisci comici et Cicero nunquam atque nusquam usurpaverunt, raro Sallustius. 1 1

l)e hoc usti imprimis disputaverunt : l ) G u i l . S t u d e m u n d u B , praeceptor meus, in Analectis Liviailis pag. 28, 29; 2) A. D r a e g e r u s in 'Untersuchungen aber den Sprachgebrauch der römischen Historiker' I

[129]

17

Mirum sane est quam late liic usus apud Ammianum pateat. Sed iam rein ita exponamus, ut singula enuntiationum genera perlustremus. I. E n a n t i a t i o n e s f i n a l e s : ut, ne. 14. 11, 26 pinnas autem ideo illi (i. e. Nemesi) fabulosa vetustas optavit, ut adesse velocitate volucri cunctis exisiimetur ; 14. 6, 23 exeogitatum est adminiculum . . nequi . . . amicum... videat ; 20. 4, 15 resistebat . . . óbsecrans, ne . . . agatur . . . neve . . . excitaret; (eandem coniunctivi temporum historicorum varietatem habes in 25. I, 12; 22. 4, 2; 14. 6, 13; 28. 4. 13: ampliora leguntur pag. 40); 25. 3, 16 munus autem id mihi delatum optime scio, ne difficultatibus sub* cumberem . . ., neve me prokiam . . . aut prosternam; 21. 9, 8 ut desinas pavere porrexi; 25. 8, 12 iussum est . . . remeare . . . ut . . . Consilia quaerantur ; 27. 11, 5 fuit . . . blandiens ...ut noceat; 27. 12, 7 ordinarunt... vallumque ... adgredi . . ., ut lateant id temptantes polliciti se provisuros ; 29. 5, 48 visus est Firmus . . . horfari, ut dedant\ 29. 5, 1 disseri placuit, ne . . . confundatur. II. En n u t i a t i o n e s c o n s e c u t i v a e : ut, ut non. 14. 6, 23 additumque est . . . remedium aliud satis validum, ut famulos . . . non ante recipiant domum quam lavacro purgaverint corpus. 22. 8, 15 stetere . . . ut . . . credant; 22. 16, 23 et nulla tormentorum vis inveniri adhuc potuit, quae . . . latroni invito elicere potuit, ut nomen proprium dicat; 23. 5, 5 quoniam nulla vis fiumana vel virtus meruisse umquam potuit, ut quod praescripsit fatalis ordo non fiat; 23. 5, 20 ita oppressit. . ., ut suadere nobis laboret . . ., ut. . . credamus; 22. 4, 2 namque fatendum est, pleramque eorum (palatinorum) partem vitiorum omnium seminarium... aluisse ita, ut rem publicam infecerint cupiditatibus pravis, plusque exemplis quam peccandi licentvi laederent multos. In ultimo quod protuli cxemplo perfectum coniunctivi ponitur. Falsus igitur est Draegerus (Syntax. I [1878] pag. 270), cum hunc p a g . 2—18, imprimis 11, 12; 3) P r o c k s c h i u s in p r o g r a m a t e gymnasii, Bautzen. 1870 pag. 31 sq.; 4) A. D r a e g e r u a in 'Hist. Syntax d e r lat. Spr.' § 133; ö) K u e h n a s t u s in 'Die H a u p t p u n k t e der Liv. S y n t a x ' pag. 211) sqq. et adnot. 192.

10

18

[130]

usuili ab Anumano abiudicaret, neque probabiles causas afferre videtur, cur Aimnianua Liviana repraesentatione vitata a perfecto coniunctivi in enuntiatis consecutivis abstinuerit.1 De temporum varietate infecerint, laederent cf. pag. 16 sq., deinde pag. 40. Accedit mirimi quoddam apud Ammianum repraesentationis genus in enuntiationibus consecutivis et fìnalibus. In usurpando enim verbo posse ccrtam et tamquam absurdam rationem sequitur: 1. In enuntiatU consecutivis affi r in a ti vis possit per repraesentationem prò posset legitur; in n e g a t i v i s autem sententiis recte imporfectum ponitur, uno excepto loco (cf. 17. 13, 2 3 ) : possiti 19. 2, 13 exurgebant enim ruentium . . . eiamores, ut . . . consistere . . . vix quisquam possit ; 21. 12, 8 ut possint foravi cunìculi inveniebatur . . . habilis locus ; 25. . convenirent, humano1, 12 erant . . . ita . . . tectae, ut.. rumque vultuum simulacra ita capitibus . . . apta, ut . . . corporibus . . . tela possint haerere; 19. 1, 5 portis obequitabat . . qui dum se prope confidentius inserii, ut etiam vultus eius possit . . . cognosci, . . . corruisset, ni . . . evasisset. posset: 19. 5, 4 turris fuit . . sub qua hiabant rupes abscisae, ut despici . . . non posset; 21. 15, 2 urente calore . . . ut ne tangi quidem corpus eius posset, . . . deflebat exitium ; 21. 16, 6 castus, ut nec amaro ministro saltem . . . posset redarguì; 27. 2, 6 eo usque negotium venerai, ut nec acta nuntiaturus quisquam posset superesse nostrorum; 18. 8, 12 stetimus ita con/erti, ut . . . cadaoera . . . reperire ruendi spatium nusquam possent ; 17. 12, 7 nostros adgredi cogitarmi, ut nec expedire tela nec . . . declinare, . . . nec . . . verti possent in fugam; 27. 11. 6 ita implacabilis . . . ut . . . nec exorari posset, nec ad ignoscendum .. . incUnari. Leni emendatone, ut aequabilitatem recuperemus, possent prò possint legemlum esse 17. 13, 23 puto: sedes alias 1

Cf. etiam Stu.leiuundum in 'Analectis Livinni» pag. '29.

[131]

19

suscipere sunt adsensi tranquiUas . . ., ut nee bellis vexari nec mutari seditionibus passent. 2. Eandem fere rationem Ammianus in enuntiationibus f i n a l i b u s observât, sed minus constanter. Enuntiationes positivae omnes (una excepta 28. 1, 50) possint pro possent praebent, contra enuntiationes negativae maiorem partem recte construuntur : quinquies enim posset, ter possit exstat. a) possit in enuntiatis a f f i r m a t i v i s : 16. 11, 13 non levaturus . . . electus est, sed ut possit per bella deieri; 18. 2, 2 miserai. ., ut . . . scitari possit ; 18. 6, 3 ireturque..., ut occupari possint provinciae-, 18. 9, 1 Hanc civitatem... ut accolae mffugium possint habere . . . turrïbus circumdedit; 19. 7, 5 noctis spatium maius consumptum est, ut excogitari possit-, 20. 4, 2 misit . . . hac specie iussos adcelerare, ut adesse possint ; 20. 5. 2 quasi lituis, verbis, ut inteUegi possit, simplicibus incendebat,-, 20. 11, 12 ut possint facile qui essent agnosci . . . fundebantur-, 21. 7, 7 ut... possit antevenire . . . egressus, petit; 21. 16, 16 addictus (erat) . . . quid ille aiat aut neget, ut adsentirì possint, observantibus ; 22. 6, 1 Aegyptiï venere..., genus hominum controversum . . . ut levari debito possit-, 24. 7, 5 ut possint custodivi discretae sunt; 29. 2. 8 quid . . . conlocaret, ut proficere possit facilius . . . praemonebat\ 30. 6, 1 pacem obsecrantes, quam ut adipisci sine obstaculo possint, et tirocinium . . . pollicebantur. Codex V possit praebet. Gardthausenus falso possent scribit; ex iis, quae supra exposui, apparet possint légendum esse. Ut in sententiis consecutivis unicum illud 'ut non — possit' (17. 13, 23) mutavimus ac posset scripsimus, ita aequum est ad constantiam servandam pro unico ut — posset' (28. 1, 50) in enuntiato finali corrigi possit. Itaque hoc modo oratio redintogranda est: 28. 1 , 50 mulier vero ut continendae vitae spera firmam . . . possit habere . .vim in domo Aginati perpessam adseveravit. b) possit in propositionibus n e g a t i v i s : 19. 8, 7 ne labi possit... habenam . . . sinistra manu . . . inligavit\ 24. 2, 5 ne possint emittere coegerunt ; 30. 7, 6 Bhenum . . . castris munivit, . . . ne latere . . . hostis . . . possit. Contra posset : IO*

20

[132]

14. 11, 14 venere tarnen aliqui. . . eundem ne commovere se posset . . . cmtodituri ; 17. 13, 30 Limigcmtes . . . migrare conpulimus ne in perniciem nostrorum se commovere possente 20. 11, 15 retinuere (arietem) . . . ne .. . ferire muros . . . posset; 30. 1, 20 inmittitur barbarus . . . confossurus iuvenem, {ne) exilire posset etiam tum praepeditum. Cum possit mira quadam constantia usurpari videatur, manifestum est Ammianum huic peculiari usui operam dedisse neque neglegentia licentiave librariorum lias foimas in contextum irrepsis8e. Cetera, quae hue pertinent, vide pag. 40. 3. In reliquia sententiis ubique rccte posset invenitur.1 III. Rcpraesentatio in e n u n t i a t i s e v e r b i s t i m e n d i p e n d e n t i b u s nonnusquam occurrit: 19. 6 , 4 gladiis portas caedebanty .. . admodum anxii, ne . . . sine ullo specioso facinore deleantur, aut. . . nihil egisse . . . memorentur\ 31. 3, 6 veriti ne .. . index procul agentes absterreat, Athanaricum . . . petivere; 25. 2, 4 horroreque perfusus est, ne ita aperte minax Mortis apparuerit sidus. IV. E n u n t i a t i o n e s t e m p o r a l e s . In his raro exstat repraesentatio: 30.7, 10 Efficacia pari Valentinum... antequam negotium effervescat, oppressit; 14. 6, 23. Y. E n u n t i a t i o n e s i n t e r r o g a t i v a e o b l i q u a e . In his sententiis repraesentatio et per praesens et per perfectum eifecta saepissiuic in usu erat. P r a e s e n s : 14. 7, 18 qui sint hi magna quaerebatur industri«; 15. 8, 16 qui futurus sit colligebant; 18. 5, 1 1

14. 2, 13 codices p o s a i t praebent: cum... tiec cuniculis quic• quant gerì posait, nec procedebat (Gardthausenus procederei) ullum obsidionale commentnm, . . . excedunt. Gardthausenus contra codices posset nec procederei scri|isit, ut orationis aequabilitatem restitueret. Sed iniuria locum correxit vir doctus. Nam ut omittam p o s s i t , quippe quod ex historico praesente pendens recte scriptum sit, Ammianus — si procederei teneremus — variationem teniporum e praesente historico pendentium non fugit, id quod multa probant esempla: 18 7, 10; 24. 4, '¿'2; 2*. 1, ' yag xai ròv 9fòr ògiòpir NTOT/MAAAI TO nàv ex eodem fonte videntur fluxisse atque ea quae leguntur in tractatu Harleiano pag. 321, 26 et 27 et in tractatu, quern edidit Studemund Anecd. Yar. I pag. 161, 3 sqq. || xai om. PMBV [| 15 xai TOV 9eòr offi/ifr] ogtòpcr xai 7òr &eòr 8 || 16 TO V || "

FIRF? IloTtgor VA ||

18

OToi/taavrat

an

aroi^ijoarrat

in-

certura S ; oro^iWra; PMBVA || « xa'i om. RDS || 20 d,a V || 81 incipit fol. 150» 8 || 2> ontQ DS || 28 de om. A II 24 avU.afitj B || 25 ygdfifiart VAB8 || M 3c om. R, Si fi BVA || « ovUafò P, ovXXafiij ex auXXafiij factum D, oiMafliji U.

[209] xi' 29 ,

tloiv23 Xovaiv'^. 3 4

tx

Jf

71 ov

wnntg

Xoyixov

xaì

sì

ftijoai

5 £

ahiav,

Jlà

rò

firj

ióiov.

5 7

6 3

ovv

roV

166

/ì»?5'tatuiai,

TQÓnov,

ov

rj

ftrjrf

'X'chg

ìxeivoig

yag

71 àg

Xóyog

21

Si

P M B V

||S1

verbis

tv

7jovs

clmv

iihk

xtfviófiri'n

V

3 4

||

Troaiv)

ìrrnSn

45

SUXTOVTO

o m . 8 | | 4 9 fio 55

cipit

Xtir

R

fol.

D

ri

xa\

varcar

vioTarai

M R s0

r

Y

|| »

46

||

M fol.

ovX'

n

V

2"29")So; || 6»

soriptum

S,

e s t ||

M D

R

Y ,

p r i m u m

P M B V ,

xai

R D S , S

||

D ^ rer^aytavoi

16

w

17]

M.

1 ex ri

s

xat

f

A

factum II ' »

voreqov f

S

||

in

, s

»

Ttrgayairoy

||

x a r à

incipit 141v

A

P

M B , ìntl ||

6 8

fol.

1

7S

xar'

exstant

etiam

StuTovrur

Si T

Si

V ||

D

B

8

||

8 ||

||

r

A

litteris

i f

||

Y

5 (

pìv

|| inoZv

ngoxón-

M || « ' 69

)|

PIAV

S ;

64

xat

M B A D

eupra

lineam

Sv

R D S , D 8

xàv

1 4

4 9

||

(ijrffpfQtro

|| "

R

V

-toi-,

om. ||

D || « xai

r

51

a i r

om.

ttov;

rf;] 1 4 6

P,

om. V

M

||

||

| | «1

Sià

M

||

noti £tóov

fol. 151

fol.

P r o ,J

||

Xoytxov

B D

ftóvov

71,ODI. — R

3 6

S ||

P M B Y A R D

fol.

D

incipit

P M B V A

M

incipit

|| »

SiaSoc

dicano,

xaì

8

verba

ora.

avXiaflqr

xàv-

5 0

||

? o m . B || « ||

||

om.

incipit H

wontg

à-nojtXovai

infra

59

Wi(joi'

x«r«73 cìvaXuyiuv navi a t« ógiofitva

B A D S ,

tnecpt-

TtTQaavXXajliag.

svvoiav,

P s e u d o - D r a c o n e m

•«

fiéy.gt

TQÓnov'

nXtiovag55,

Trjg

J f

òè

ovXXapiìv50

'iva

ino

ó nporfoptxòi,;

ngocpoyixóg.

xQivtifirra

(t%ottoin>&iivat a p u d

ori

£còov

ovx

nóòag

XCUVOTO-

èyìveTO

nooxónzttM

!i

)iiXt/&iii,

rav&u

Sui

i)f

60

xaì

firjv

68

aXXov

tlg

ov'x

àvfrgwnov

rja/vvsTO46

54

58

tvQtfcai

tlnov.

Xoytxovg

ftóvijv4^

TOVTO

dvàòog

' yXa(pvgoTtpav'

x«e74

Jf

avv&ijxtj5"1

rovg

XIXT

XO-

ÙV&QW-

TOidÒs TOV

TOVTO*5

ngoxónTSiv

TOV

TWV

143

xul

TOV

aiòfia

siiti

ùià

Svvaofrat

e2

YMiavTPL

TOVTO

fduv4S

vvv

TÌ]q

10

trtgav

av

ovy59

61

/.lèv

noci, xrd

yivsvat,

noSiìiv,

oXov 1]

f7ieiu

novg44 r«^'

51

ro

ànoTt-

novg33

dvd-giunov

OVVÌOTUTOU.

£alov'

ovXXafiàg

óvo

rovuoi'36

ólà

42

47

tntió'tjntf)

ano

B ,

sxaXsÌTO

TOV

ari/nv

dXXov

(pvaiv,

ftovaàog56

y.al

rag

tldyioTov

¿xeiviov

tìof.toi(o9ijr(u

¡.ir}

TÌJV 51

di'

39

rj

ov'x

toiov

intidrì

(>f r o

Xóyov

ro

TI!>I>

~/"6

a "1.

**

-

ft

1 " id)vi*oc

^ %\

u

u

iwyixos

166 A

—

9« •jiQOxtUvofiaiixór M Y || •'"> Jiapflo; P V A S || 199 a P || 200 f t P || 2»' a w f r a x f o r A in proximo folio sequitur Homeri B a t r a c h o m y o -

28

[214]

L o n g i u s ab h a c s p e c i e d i s t a i d i a g r a m m a in codice D, ubi h a e c fere ( n a m m i n u t i a s in describendo hoc d i a g r a m m a t o non c u r a v i t H o e r s c h e l m a n n u s ) est eius forma : rwv

TI od

/

/

/

/I "

I

i c t f i f i o q TiVQqtyiog

anovSfiog

TTCtlWV TQÌTOS

xai

TQÌTOg

xlfóftovkog V

lionxog

an

y

X

7TQOXS?.£VOjUCl-

iXctaaovog

itxoq

U U — —.

•

Sio^ir^tjq 7

r

6

*

V

u u u U \

rpUoocxpog

71 aio) V T€-

nvQQt^iog

TUQTOg xa

di

V \J v

U

—

TTaCoiv

pa

u

aa

Ttqog —

icovtxoC

òsv-

— —uu

yqaxXeidìjg

S

uu

t

— U

KJ

u —

—u fyqóg

—

\J

—

—

o>

.\

naéoìv

E* .

> 4*

—

v

u u ^

OTT]OL%OQOS

£

u u—

€fX(pO()i(i)V

TTQTTITOS

aQtoreiJyg Q

XOQI'afi/Sog

X V

% ,x

¿QX&WOS

ari)(o)v

f p s g TU)V 71

—

t

nqwrog

(sic)

u ——

apxirsxTiov

— u — u

\p

S

i

€7icrqiTog S°$

StTQO%cuog

inCrqirog

^

StJfiÌjTQtOg

ayqctf.i

qo/aìog

Xé/iye

avaxqéior

/

*

atag

Sua/xfiog

/

*

ikxaqTOg

\)

\

—

s

GTTÙlQlTOg

onovSftog

ia f x f t o q

AVTIOTRAOTOS aaov ivSoTsgtov yQaf.if.idjv O Tiragrog 231 inirgtrog xai O StonóvSstog, ix Ss T(Sv TOV naXiftfiaxysiov 232 O ÀNÒ F.IEI^OVOG ®* lavixòg inÌTQiTog, xai av&tg ¿x /.tèv r eòe 2 3 5 TOV ypgtlov236 xai O TQÌROG 231 o ngoxsktvafuarixòg xai 2 3 8 d rsvagrog239 nalcov, ix de TOJV 240 d ÀN' ikaaaovog241 uovtxòg xai b rgirog234 TOV àvanalarov 243 242 2II I I A U O V , NÀHV de f ' x /.tè» TOV SaxrvXov Ó )rogsia(I^og xai xai 6 Ssiio ngiÙTog vaitdv, ix Ss TOV àfi xaì"10 ó 7 1 071' ìwvixoi, o 6 7 ¿nò ,uti£ovog68 kXaaaoi>og, naoà TÒ l'i 7 2 hxeivwv trgrja&ai npiÓTug73, Xéyai 3tj TÌOV 'Iróvav. xai oi TT'ooagfg nato) veg7* naoà r o 7 5 sig TOV Haicova16 jtnóX.Xo>va 3» incipit fol. 156T 8 I *•> rò ora. R I »' 8 ìarty] Taìf S I " Stovinaov S | ahpPax/rios P, naXtt/Sax^eiO; MV | 40 SaxruXof] SàxcvXot ù rrayTtOf litteris novern ultimis deletis R | 4 1 ¿770] Se a'710 S | 4 1 fiera ipogee; M | M incipit fol. 236r V | 44 .ai

tni^RJZITV

TÌJV ovXXaßrjv xui

ÒCVTCPOV

roV

y.ait u>g TIQOHQI]xa&a-

TOV ànapzioftòr

ftaxoàv

avXXaßijv

fieriì

TCOV

ànaQTiKo-

aXXovg^

Tovvovg

xovg

òvo òvo

slg ró TI (gag TOV ¿Xsysia-

>} ßoayüav*6, /uerpov

xai

&fpanevó/nsvov'20

xai

avXXaßijv

¿jrityrslv

OTTYOV25 ÌJ ftaxgàv

TiQotigrjTai,

TOV

ìj TiaXifißüxyfiov

(IVO XOVTIOV 7ioätov yorj 71 o J a g

ftirfjrjoat'

öaxzvXov ?j ano vä (Tov sm^ijrsìv,

aóiatfopog

27

tnaòìj

TTOV,

€Otìvì8

i]

xa9mg

TeXtvtalu

TOV CTiyov ovXXaßij27. 1 tari Q I 2 auyxrfftrra Q | 3 xai P Q , OKI. M | * v e r b a mitif'^trai — /lòror om. Q I «a 'ìviSixfrm (sic) Ut P M | s incipit fol. 117 v M I 6 post uóvor v e r b a à/uipt'uaxQOv xai nahftßäx^tiov r e p e t u n t u r in P M | 1 tic fl ùr Q | s oràv Q \ 9 Xijìioaiv Q I 10 ìXOVOÌV MQ | 11 uirtot Q | 12 ¥:aai Q | 13 rraXtfißtlx^ov Q | ^ vXà^^RJ PM, Q I » ;„ 1 7 . e 0 1 ',. Q I 16 Xu-Qa M I « xa\ Q I 18 incipit fol. 42 r Q I 19 vaXivßax/aov Q | 2 0 9tga7itvó/teyo; Q | 21 v e r b a xae xa$agio; — Xfifitvov om. M I 2 2 incipit fol. 149 r P | 2 3 àllov Q I 2 1 Snxrviov fiorar Q | 2B 25 OTOI'/OV M | ß(¡a^t'ar Q | 21 pro verbis ineliij TTOV — ariyov avXlaßrt Q nihil h a b e t nisi unum verbuni ¿(haipòqia; I 28 ìartv M.

Paragraphus 7" modo tota, modo e x parte isdem fere verbid concepta saepius legitur in ipso Pseudo-llepliaeatiouis

48

[234]

contextu; t o t a quidem iteratur paragrapho 23, p r i o r paragraph! pars usque ad ea quae in media paragrapho leguntur verba r\ xtXeviaia

avXXa^i] cum paragraphi 32 initio

rov ori/ov

congruit, omissis tamen verbis xafraçovç ad nXâyy&ri inti;

initium denique

(ubi p r i m u m

pax/itov

Saepissime

FIÉVTOI

e. q. s. usque

usque ad verbuni nah/n-

id verbum occurrit) cum § 38 a .

etiam

in

aliis

de

re

metrica

libris

haec

materia tractatur, e quorum numéro ad Pseudo-Hephaestionis verba proxime accedunt mund

ei tractatus, quos indicavit Stude-

pag. 156 ( § 3 a ) .

Anecd. Y a r . I

Apud

Pseudo-Mo-

schopulum (pag. 48 sq.) desiderantur duo ilia exempla ov fxoi e. q. s. et nka-yx^V * n £ i

n

ultima paragraphi verba inde

a verbis snnôfj nov et ea, quae leguntur in quarti pedis descriptione post tj âè rtraprj; verba fiôvov

àvûnaiGTOv,

rj ôè

nsiuiTT]-, facile id quidem effici potuit ea re, quod a priore verbo

dvunuusrov ad

i d , quod

statim

sequitur,

amanuensis

oculi aberrabant.