Acta fratrum Arvalium quae supersunt [Die Vorlage enth. insgesamt 2 Werke, Reprint 2022 ed.] 9783112623466

Citation preview

ACTA FR ATRUM AR V A L I UM.

ACTA FRATRUM

ARVALIUM

QUAE SUPERSUNT

11 !•: S T I T r I T K T I L I. i: S T II A V 1 T

( J U 1 L HKNZKN

AI'CKIU'ST l'll\(iMKNTA l'AS'KHil'.M IN LK'i) ARVALIUM EFPOSSA.

BKROLIXI TVl'lS VA' IJII'EXSIS (¡EUHiill REIMKKI 1874.

THEODORO

MOMMSEN

AMICO E T OPEBIS SOCIO.

CONSPECTUS EORVM QVAE HOC VOLVMINE CONTINENTVR. I. EXORDIUM 1 De origine et nomine fratrun Arvaliuui explicatis a v e t e r i b u s . — De nomine fratrum collegia non usitato. — De n u m e r o fratrum d u o d e n a r i o actis coifirmato 2 A d collegium fratrum Arvalum plebei q u o q u e v i d e n t u r a d m i s s i e s s e . — Collegium a Caesare A u g u s t o rostitutum. — Q u o t e m p o r e r e s t i t u t u m sit collegium 3 I m p e r a t o r e s t e m p o r e antiuiiore in ipsum collegium admisei, p o s t e a e x t r a ordincm cootati 4 D e m a g i s t r o collegii annuo — De- p r o m u g i s t r o nominato a mag i s t r o , cuius vice fungeiatur. Promagisl.ri plures a n n o e o d e m . — De officio magiitri r> De flamine annuo. — Mortio magistro c e s s a t officium flaminis, qui q u a e r i t u r num per aiquod certe t e m p u s nominatus sit a magistro. — P r o f l a m e n 6 P r a e t o r p e r p e r a m collegio tribuitur 7 De pueris patrimis et matimis numero q u a t t u o r , qui A r v a l i b u s p r a e s t o erant 8 De b a l a t o r i b u s et publicis ratrum Arvalium. — P u b l i c i a d d i c t i universo collegio, kaiatores f r a t r i b u s singulis. — P u b l i c u s a c o m m e n t a r i i s fratrum Avalium. — T a b u l a r i u s r a t i o n i s kastrensis it K a i a t o r e s pro accessione flint s a c e r d o t u m , m o r t u o q u e p a t r o n o ex officio exeunt. — Ob iitroitiim a r c a e collegii summam quand a m d a r e dobent 10 Aedituus 11 D e cultu fratrum Arvaliun. D e a Dia. Sacra ad domum A u g u s t a m pertinentia. — Ninnili,i in luco Arvalium culta p r a e t e r deam Diam 12 A c t a Arvalium quo modi exarata et concepta fuerint. — De mutata et exarandi et coicipiendi r a t i o n e 13 L u c u s Arvalium l'uit :ipui lapidem quintum via C a m p a n a q u a nunc e s t v i n e a Cuccarellio-iun. — Do m o n u m e n t i s in a g i - o P a b r i c i i Galletti olim repertis. — F r a g m e n t a actorum A r v a l i u m U r s i n i a n a et ipsa in agro G a l e t t i a n o effossa, liuuc a u t e m e u n d e m e s s e a t q u e vineam Cuccirelliuruin. — V i n e a G a l l e t t i a n a quo modo dici potuerit ad laiidem q u a r t u m sita esse

Pag.

i—xxvi I—II

II Ill—IV

I V —V

V—VI VI VI—VII

VII-VIII

VIII IX

IX IX —XI

XI-XIII

14 D e m o n u m e n t i s A r v a l i u m a n n o 1699 efibssis a c f a l s o a d viam O s t i e n s e m r e l a t i s . — D e f r a g m e n t i s Dostra a e t a t e in vinea Oeccarelliorum repertis 15 T a b u l a a c t o r u m a. 5 8 e t 59 ibidem r e p e r t a . — F o s s i o n e s DOSt r a e a n n o 1867 s u s c e p t a e ad c a s a m r u r a l e m viueae aedificio antiquo impositam 16 T a b u l a e a c t o r u m m u r i s aedificii rotundi affixae q u o m o d o dispoBitae f u e r i n t . — F o s s i o n e s c o n t i n u a t a e ultimis m e n s i b u s a n n i 1867 — B a s i s F o r t i F o r t u u a e d e d i c a t a 18 C o e m e t e r i u m c h r i s t i a n o r u m s u b d i a l e in colle d e t u e t u m a. 1868 actorumque Arvalium tabulae inde extractae. — Oratorium a D a m a s o papa dicatum martyribus Simplicio, F a u s t i n o , Viatrici. — C o e m e t e r i u m s u b t e r r a n e u m S. G e n e r o s a e d e t e c t u m . 19 C o n t i n u a t a e f o s s i o u e s h i e m e 186S'i( p r o p e o r a t o r i u m D a m a s i in e a q u e v i n e a e p a r t e , q u a e p o s i t a e s t i n t e r c a s a m et c o e m e t e r i u m subdiale. — A r a e Fortis F o r t u n a e detectae 20 F o s s i o n e s h i e m e 1 8 7 0 / 1 c o n t i n u a t a e sine s u c c e s s u . — D e vinea S t e p h a n i C e c c a r e l l i i s t a t u i s q u e i b i , ut v i d e t u r , olim effossis. 2 1 F r a g m e n t a a c t o r u m collegii Arvalium in u r b e l o c i s q u e vicinis reperta 22 D e luco in suramo colle e t in p a r t e eius declivi s i t o 2 3 De a e d e d e a e O i a e , — C a e s a r e o , — t e t r a s t y l o , — circo. — C a e s a r e u m e t t e t r a s t y l u m duo aedificia f u e r u n t . — A e d e s d e a e D i a e ubi sita f u e r i t 24 C a e s a r e u m r e s t i t u t u m 25 B a l n e a n o n f u e r u n t in luco 26 D e d i a g r a m m a t e P e r u t i a u o ad C a e s a r e u m r e l a t o 27 N a r r a t i o Ligorii d e C a e s a r e o A r v a l i u m 2 8 A c t a A r v a l i u m q u i b u s m o n u m e n t i s i n s c r i p t a s i n t et quo t e m p o r e incidi d e s i e r i n t . — E o i u m r e l i q u i a e cum n e q u e iu c o e m e t e r i o s u b t e r r a n e o n e q u e ili oratorio D a m a s i r e p e r t a e sint, mon u m e n t a A r v a l i u m illaesa m a n s i s s e a p p a r e t etiam p o s t a n n u m 382, q u o b o n a t e m p l o r u m et s a c e r d o t u m c o n f i s c a t a sunt. . .

XIII—XIV

XIV — XV

XV

XV — X V I I

XVIII— XIX XIX —XX XX XX—XXI

XXI-XXII XXII—XXIII XXIII XXIII - XXIV XXIV

XXV—XXVI

II. FRAGMENTA ACTORUM FRATRUM ARVALIUM XXVII-CCXXIX III. FRAGMENTA FASTORUM ANNI IULIANI FASTORUMQUE MAGISTRATUUM IN LUCO FRATRUM ARVALIUM REPERTA CCXXXI-CCXLVI IV. SUMMARIUM ACTORUM FRATRUM ARVALIUM EORUMQUE COMMENTARII. . . . A.

SACRA A F R A T R I B U S A R V A L I R U S C E L E B R A T A . I. D E D E A E D I A E SACRO A N N U O Q u i b u s difcbus s a c r u m a n n u u m f a c t u m sit A. INDICTIO SACRIFICI! DKAtí DIAE 1. a n n u s e t dies.

2. 3.

locus. indictiouis ratio.

1-I68 3-88 3-48 3— 4 4—9

4.

i o d i c t i o n i s carmen.

5.

d i e r u m defioitio.

6.

praesentes.

SACRUM DEAE DIAE T e m p o r i b u s a n t i q u i s s i u n s s a c r u m uou

referebatur

in

a c t a , p o s t e a d i e s siguabantur u u u s vel d u o , p o s t r e m o tres a.

Sacrificii d i e s primus 1.

a n n u s et dies.

2.

locus.

3.

r a t i o sacri antemeridia.ni.

4.

r a t i o sacri p o s t m e r i d i a u i . D e caerimouiis diei primi c o m m e n t a r i u s .

-

De

sportulis. — De e a c e r d o t i b u s i m p e r a t o r i s A u g u s t i . 5. b.

praesentes.

Sacrificii d i e s s e c u u d u s 1.

a n n u s et dies.

2.

locus.

3.

ratio sacri. D e t r i b u s sacri p a r t i b u s ce.

saciificiuin

principalibus.

porcarum piacularium

et

vaccae

De significatu verbortìtn luco coinquiendi

et ope-

honorariae risfociundi.

— De porciliis — V a c c a u b i i m m o -

lata sit. — De ura et f o c u l o e x t i s q u e r e d d i t i s . — De g u s t a t i o n e in t e t r a s t y l o f a c t a . fi.

sacrificium agnae o p i m a e e t c a e r i m o n i a e c u m eo c o n i u n c t a e D e Arvalium p r a e t o x t i s et c o r o n i s s p i c e i s . — I m m o l a t i o a g n a e sacri s u m m a e r a t . — L i t a t i o victimarum. — S a c r u m oliis f a c t u m . — M e n s a e s a c r a e . - De ollis in luco r e p e r t i s d e v a s o r u m que fietilium cultu a p u d R o m a n o s . — D e t h e sauris dal is ad aram. — D e s c y p h i s , s u m p u v i i s , acerris. — De friigibus p e t i t i s et r e d d i t i s . — D e verbo de-icidermit.—

De c a e r i m o n i i s i n a e d e f a c -

tis. — Oliai: per clivuru i a c t a e . — D e a e u n c t a e . — Carmen t r i p u d a t u r . — De v e r b i s

descindere

carmen. — Corouae d e r e c t a e i u f e r u n t u r . — C o r o n u n t u r ileae. — E l e c t i o m a g i s t r i ut — I ' r n u d i u m in t e t r a s t y l o f a c t u m

flaminis.

— Percula

inure p u m p a e ilhitu. Bigae q u a n d o primum a c t i s c o m m e m o r e n t u r . — De l'icinio. — Magister s u p e r c a r c e r e s a s c e n d i t ad sigiuim uiittuudum. — D e c a l c e s i v e c r e t a in ludis c i r c e n s i b u s . (J. cena in u r b e facta 4.

praesentes

.

Pag.

c. Sacrifici! dies tertius 1. a n n a s et dies. 2. locus. 3. ratio sacri. De ritu libandi fruges. — De lampadibus iucensis contactisque tuscanicis. 4. praesentes. d. De sportulis diebus singulis distributis d e q u e acclamationibus in fine epulorum usitatis e. Sacrum Arvalium num pro eodem habendum sit atque Ambarvalia R e s p o n d e n t tempus, locus, ritus. — D e F e s t i loco emendando.

II.

SACRIFICIUM FACTUM OB AUGUSTALIA. 1. 2.

45—46

46-48

49-50

aunus e t dies. ratio et locus sacrificii. De institutione Augustalium. — De divis, quibus ob Augustalia Arvales immolaverunt. praesentes.

3.

III.

.

40-45

SACRIFICIA ANNIVERSARIA FACTA OB NATALES AUGUSTORUM, AUGUSTARUM, PR1NCIPUM DOMUS AUGUSTAE ; ITEM OB ADOPTIONEM NERONIS

51-5*

Elenclius principum, quorum natales commemorantur in actis superstitibus, quibusque diebus sacra eorum causa facta sint. 1. aunus et dies. 2. locus. De tempio novo divi Augusti. 3. sacrificiorum ratio. Quibus numinibus immolatimi sit. 4.

IV.

V.

VI.

praesentes.

SACRIFICIUM ANNIVERSARIUM FACTUM OB CONSECRATIONEM DIVAE AUGUSTAE

r

,ii

SACRIFICIUM ANNIVERSARIUM FACTUM OB MEMORIAM TI. CAESARIS

60

SACRIFICIUM ANNIVERSARIUM FACTUM OB MEMORIAM DOMITII PATRIS NERONIS. .

61-62

1. 2. 3. 4-

aonus e t dies. locus. ratio sacrificii. praesentes.

Pag.

VII.

SACRIFICI A FACTA OB IMPERIUM, TRIBUNICIAM POTESTATEM, CONSULATUM, SACERDOTI A, PONTIFICATITI! MAXIMUM IMPERAT O R E ! ; ITEM OB APPELLATIONEM PATRIS PATRIAE a.

ob

imperiiim (J. C a e s a r i s A u g u s t i ( e i u s q u e

ingressum) ob

63-74

ÌD u r b e m 63—65

imperium

Neroais. Othoais. Vitellii. Domitiani.

b.

ob t r i b u n i c i a m potestatem N e r o n i s ob c o m i t i a t r i b u o i c i a e p o t e s t a t i s

65—66

Otbonis. Vitellii. Domitiani.

D e comitiÌ8 eub i m p e r a t o r i b u s . c.

ob c o m i t i a consularia N e r o n i s Oihonis.

66

d.

ob s a c e r d o t i » et pontitìcatum m a x i m u m

66—68

Nerouis. Othonis. e.

o b appellationeni patria patriae C l a u d i o d e c r e t a m .

68

f.

o b c o m i t i a quacdain i n c e r t a Vitellii «

68

S a c r i f i c i a supra c o m m e m o r a t a deniisse c e l e b r a r i

defunctis

i m p e r a t o r i b u s , ad quos pertiuuerint Temporibus

69

antiquioribus celebraturo non e s t nisi a n n i v e r -

sarium i m p e r i i :

c e t e r a anniversaria non a n t e N e r o n e m n o -

bis

ab

nota

inde

manebat

tamen

aetate

sacrum

Plnvioruni

omnino

ob imperium d e l a t u m ,

cessarunt: licet post

D o m i t i a n u m eius mentio in a c t i s non f a c t a sit. S a c r u m ob consulatum principis k a l e n d i s I a u u a r i i s f a c t u m : a F l a v i o r u m inde a t t a t e desinit in a c t a r e f e r r i .

Acta

sacrificionnn supra coinniemoratorum

cepta 1.

70-74

annus e t dies.

2.

locus.

3.

r a t i o sacriticiorum

4.

(|uomodo c o n -

sint

factorum

a.

ob imperhim.

b.

ob tribuniciam

c.

ob c o m i t i a cousularia.

(1.

ob pontificatum, s a e e n l o t i a , p o u t i i i c a l u i n m á x i m u m .

potcstatem.

e.

ob iutroitum

f.

ob a p p e l l a t i o n e m patris patriae.

praesentes.

consulatus.

Vili.

SACRIFICI A ANNIVERSARIA VARIA Sacrificium a d aram P a c i s . a n t e simulacrum divi Augusti, ad aram P r o v i d e n t i a e A u g u s t a e . D e s i e r u n t fieri sub Claudio vel N e r o n e .

Villi.

SACRIFICIA OB CAUSAS SINGULARES EXTRA ORDINEM AB ARVALIBUS FACTA

7 7 - ss

Sacrificia f a c t a ob d e t e c t s nefaria Consilia L e n t u l i Gaetulici pro salute N e r o u i s post caedem A g r i p p i n a e . ob adventum Neronis post natarn ex P o p p a e a filiam. ob laurum N e r o n i s et supplicationes a senatu d e c r e t a s . ob a d o p t i o n e m P i s o n i s Liciniani. ob laurum ab Othone p o s i t a m . ob diem quo urbem ingressus est V e s p a s i a DUS (?)

ob aram d e d i c a t a m pro magisterio C. Iuli Silani. ob d e t e c t a scelera nefariorum. ob bellum Suebicum et S a r m a t i c u m , aut Dacicum Domitiani ob laetitiam publicam, sc. ob devictos aut S u e b o s e t Sarmatas, aut D a c o s . ob adventum Hadriani. ob ingressum A n t o n i n i Severi f per limitela R a e t i a e in b a r b a r o r u m terras, ob eiu8dem victoriam tìermanicam. quod ex naufragii periculo s e r v a t u s sit idem. A c t a sacrificiorum quo modo coocepta sint 1. annus e t dies. 2. locus. 3. aacrorum ratio. 4. p r a e s e n t e s . De fragmento actorum anui 69, quod utrum ad sacrificia an ad vota sit referendum uon p e r s p i c i t u r D e c o n s e c r a t i o n e Matidiae.

B.

VOTA A FRATRTBUS ARVALIBUS CONCEPTA. . . I. VOTA ANNUA PRO SALUTE IMPERATORUM CONCEPTA 1.

2.

a n n u s e t dies Dies t e m p o r e antiquissimo fuit alius atque a e t a t e posteriore. Quo die solutum sit votum deae Diae conceptum. locus.

81— 88

87

so-126 89-108

Pag.

3.

ratio votorum

annuorum.

De r e l a t i o n « magistri de votis a n n n i s s o l v e n d i s et

con-

c i p i e n d i s , quae amplissime e n a r r a n t u r in a c t i a a d i m p e rium Domitiani

pertinentibus.

D e c a e r i m o n i i s c e l e b r a i i s exponitur. — D e t u r e et v i n o ; — foculo et a r a ;

de immolando vino, m o l a c u l t r o q u e .

Quibus numinibus vota c o n c e p t a

sint.

E x t a a u l i c o c t a reddita. D e a c t i s et aDto Domitianum et p o s t eum b r e v i u s c o n ceptis. D e p r a e e u n d o carmina. Cur interdum die votorum immolatum non

sit.

D e a e D i a e v o t a in luco solvuutur die a l i o . I n d e x imperatorum, quorum de s a l u t e v o t a a n n u a n o bis s e r v a t a sunt. V o t o r u m annuorum Carmen.

4.

Carmen p i e n e refertur in actis n n t i q u i s s i m i s , — b r e v i a tum sub N e r o n e et V e s p a s i a n o a c p e r e x c e p t i o n e m in a c t i s anni incerti T i b e r i i , — integrum legi s o l e t in a c t i s T i t i e t Domitiani, — omittitur sub T r a i a n o , H a d r i a n o , Antonino Pio,

—

redit immutatimi

sub M a r c o ,

—

omittitur sub Commodo et A l e x a n d r e . Donum Iovi ob vola aiinua dicatum. De diis q u i b u s vota amimi c o n c e p t a s i n t , marumque

de

victi-

numero.

».

praesentes.

6-

v o t a prò s a l u t e uovi principia

suscepta:

prò salute OthoniH. Domitiani. Pertinacia. Elagabali. Gordiani. D e numinibus q u i b u s c o n c i p i e b a n t u r . D e votis

decennalibus.

D e a c c l a m a t i o n i b u s ad vota a d i e c t i s .

II.

VOTA ANNUA SINGULARIA PRO SALUTE IMPERATOKIS SUSCEPTA. V o t a annua prò s a l u t e Domitiani 1.

suscepta,

annus et dies.

2.

locus.

3.

ratio votorum.

4.

Carmen

V o t a f o r t a s s e anno 8i persuasit, is praetor est populi R o m a n i , qui inagistratus in actis enuntiari solet pariter atque consulatus, si quis forte ex Arvalibus eo tempore fasces g e r e b a t 8 ) . 7. In sacriticiis caerimoniisque praesto e rant Arvalibus puori ingenui patrimi et matrimi senatorum filii, (juos semper quattuor numero fuisse actorum reliquiis comprobatur. In Iiis priinuni eonnnemorantur anno 80 additis noe numero nec noniinibus, eodemque modo simplieiter dicuntur ministrasse annis 81, 87, i)0, !)1, 105, 155 "). Annis deinde 117 et 241 nomina quidem cornili referuntur, sed tarn mutila sunt ut de numero ncquciit iudicari "')• At annis 118, 120, 1 18(1 quattuor pueroruui nomina vol supersunt, vcl facile restituuntur "), a n n o autem 218 dicuntur

ministrasse

piteri

\praelexlali

pal\rimi

el matrimi

seiialorum

fili

mimerò IUI ' ). Singulos pucros per plnres annos Arvalibus ministrasse inde a p p a r i i , quod annis diversi« nomina reperiuntur eadem : ut ex pueris anno 117 ministrantibus unus etiam anno 118 cominemoratur; item ex ' ¡1 TS. 30 si qq 1. c. 4. IT. "j ;i. 1 55, 40. «) 0. '¿. ¡1. Iii). 120. 18a. 213. Marc. K'•) u. 8T i). 2, 2T. cf. pnsaiin nel¡1 oius ilici. An\ p. XXU et 35T. Secutus euiri est Marquardt lì. A. 3 p. 410.

8

) cf. a. 57. 58. 59. ») cf. a. 80, 9; 81, Il et 25: 87 p. 9, 45; !M), 40. GÌ; 91 p. 2, lit; 105 p. 1, 47; 155, 54. '") a. 117, 15; 241, 15 seqq. ") a. IIS p. 1 , 5 3 - 5 5 ; 120, 32. 33; 183 p. 2, 18; 18«, 17. 18. ,r ) a. 218 p. 1, 11. 12.

Exordium.

VII

pueris anno 118 nominati* anno 120 unus redit, anno autcm 18G duo laudantur ex quattuor pueris anno 183 officio functis. Quod autem ingenui debent esse patrcque ct matre viventibus, id ex sacro Komanorum iure explicatur '). Ncque tanien Arvalibus solebant praesto esse cainilloruni instar, quippe (|iii in ipsis sacrificiis deesse non possent, nec, ut pueri, solis interesse epulis, sed, ut ex more vetusto filii familias patrein coinitabantur non solum cum in senatum, sed etiarn cum invitatus ad cenam i ret, ita cpulantibus Arvalibus non debebant deesse pueri sive filii ipsorum sive qui filiovum loco essent®). Sacerdotes autem duodecim cum discuuiberent tricliuiaribus quattuor, singulis tricliniaribus singuli pueri destinati erant ipsi eatliedris considentes 3 ). Ministrabant etiam in sacrificio eo, quod fieri solebat, cum Arvales epulabantur, ad aramque referebant fruges in incusa propositas 4 ). Sportulas denique, licet minoreni pecuniani quain fratres, et ipsi accipiebant. De his denuo dieeinus ad acta sacri dcac Diae. 8. Diversa omnino a statu puerorum condicio crat kalatorum et publicorum collegii, qui vere ministrorum loco erant. Ita autem inter se dift'erebant, ut kalatores singuli fratribus singulis addicti ab his ipsis noniinarentur, hi vero publico Arvalibus assignati universi collegii essent. Et publici quidem lnagnormn sacerdotiorum apud Romanos satis noti sunt: noviinus enim públicos pontifieum, augurimi, quindecimvirum sacris faciundis, scptcmviruin epulonuni, sodalium Augustaliuin 5 ), in actis autem Arvalium saepe commcniorantur et plane interdum publici fratrum Arvalium appellantur 6 ). Públicos porro constat nomini ipsorum servili cognomen quasi quoddam adiunxissc a nomine, ut videtur, desumptum faniiliae cuiusdani nobilis. llabemus públicos Valcrianum a sacrario (sc. Divi Augusti) vel acdclmim a sacrario Divi Angusti (Henzcn 610G. C>107), Aemilianum pontificalcm (ilxl. (¡100), Asinianum pontifieum (Or. 1518), Silianum a sacris sodalium Augustalium (Henzcn G108), Maecianum sodalium Tit i a Hum (ibd. (>](•!)), in actisquc Arvalium reperinius Narcissum Annianum Nympliiumquc Numisianum anno 87, Saturninum Vcnuleianiim anno 101, Gemellum Meniniianuni ct Iustuni Bruttianum anno 118, Carpimi Cornelianum et Epictetum Cuspianum anno 155, Prinium Cornclianuni annis 214, 218, 220, Arcscontcni Mauilianuni anno 241 7 ). Eos lie crede nomina ea traxisse a sacerdotibus, quibus singuli addicti fuerint; nam quamvis multa illius aetatis Arvalium nomina tradita acccperinius, ex novem quos dixi publicis soli tics ad Arvales nobis notos videntur rcferri posse, Vcinileianus scilicet ct Corneliaiuis et Manili.anus, qui a Venuleio, ') ci'. M a r q u a r d t It- A. ,'! i>. 17K s e q q .

lium c o m m e m o r a t i s a L i v i o 2 0 , 27 e t T a -

) cf.

c i l o hist.

2

Mommsen

Grcnr.lmten

1870, 1

p. 1 7 2 . 3

) cf. a c t a s a c r i d e a c Dian.

' ) a. 8 7 p. 2 , 1 3 . 1 4 ; 101 t a b . 2, 5. 0 ;

«) c f . i b i d e m . s

) ci. Marquardt

vide e t i a m

1, 4 3 .

cf. a . 1 5 5 v. 7 2 c t 7 0 .

de

118 p. 2, 2 2 s e q q . ; 2 1 4 a , 4 . 1 1 ; 2 1 8 6 , 3 0 ; 11. A. 3 p. 1 7 4 . ubi

p u b l i c i s virgiliani

Vesta-

220, 8 ; 241, 23.

Exordium.

VITI

Cornelio, Manilio Arvalibus possunt nomina accepisse '). Videntur igitur cognomina publicorum ab iis potius derivata esse, e quorum manu in familiani publicam transierant *). Nec singulis sacerdotibus, sed collegio universo publici addicti erant, ob eamque causam allerti dicuntur ad fratres Arcales3) et adleguntur aut ex litteris missis ab imperatoribus 4), ut et ipsos sacerdote» ab Iiis comniendatos esse videbinius s ), aut a ìuagistris vel promagistris collegii 6 ), nisi forte bis solum erat ius publicos pro tempore substituendi. Neque publici ad collegium adlecti exibant ex universa familia publica, inimo ita in ea manebant, ut ad alia publicorum officia promoveri possent; ut Carpus publicus Cornelianus ad tabulas quaestorias transcribendas promotus est 7 ). Arvalibus autem non in sacris modo publici praesto erant, sed in rebus quoque eollegii administrandis, unde publicum a commentariis sive commentariensem in actis reperimus *). Quod autem tabu.arius rationis kaslrensis ") dicitur cum publicis piaculum fecisse, id videtur indicare publicos Arvalibus addictos nonuunquam eodem tempore aliis muneribus functos esse "'): nam licet nominetur tabularius eo loco, quo kalatores plerumque commemorar! solent, tum pro publico officium suscepisse videtur. 9. Kalatores e contrario liberti erant ab ipsis patronis fratribus Arvalibus ad officium vocati. Id panca quae supersunt ostendunt eorum nomina, cum Bittio Proculo primo Bittius Thallus, deinde Bittius Callistratus, Hosidio autem Getae Hosidius Achilleus kalatores fuerint. Sacerdoti autem in locum eius, qui vel mortuus erat vel exierat ex officio, alium substituere licebat. Iam vero qui kalatoris officium obtinebat, ob introitum suniiiiaiii quandam dare debebat arcae collegii, neque tarnen cum alius ab eodein Arvali kalator substitueretur, ci quoque summa legitima pendenda erat; nam kalator pro accessione liabcbatur sacerdotis, annoque 120 decreverunt Arvales semel ob introitum inferri \debere, licet alius ka\lator ab eodem sacerdote substitueretur 1 '). Inde licet concludere singulis fratribus praesto fuisse kalatores singulos ab ipsis creatos, quique in actis saepe traduntur piacula fecisse ob ferrimi inlatuin vel elatuni scripturae et sealpturac magisteri alicuius consuiinnati, eos ipsorum magistrorum, de quorum actis agitur, kalatores fuisse exemplo confirinatur Hosidii Achillei, qui ob niagisteriuni Hosidii Getae piaculum fecit " ) . ') cf. acta actatis T i l i , Duinitiuni, Hadriani. 5 ) cf. Monimsen Staatsrecht 1 p. 252. ') a. 87 p. 2, 14. *) a. 101 tab. 2, 5 seqq. ; 118 p. 2, 22 seqq. 5) cf. ad a c t a cooptatiounni. ") a. 155, 04 s e q q . ; cf. comm. ad a c t a a«llectimii» et substilutionis. ') a. 155, 64 seqq. 8;

a. 2 1 4 a , 4. 11; 2 1 8 b, 3 0 ; 220, 8 ;

et a 219, 5. ¡Scriba collegii Arvalium quamquam admissus a Manilio (Arnp. X X I I et 810) et M a r q u a r d t s (Ii. A. 4. p. 411) titulo debetur spurio (Reines. 1, 157 ; Marini tab. L X I V ex eoque Or. 2 4 3 0 ; cf. Monimsen /. N. 697 * ) . ") a. 218 b, 40. 42. '") cf. tarnen comm. ad acta piaculoruni ob ferri inlationem factoruin. " ) a. 120, 4 5 - 4 8 . " ) cf. a. 120, 5 7 - 6 1 .

Exordium.

IX

10. C n m m e n i o r a t u r tloniqiie aedihtus, qui cum k a l a t o r e et publicis in luco ob e x p i a n d a n i a r b o r e m p i a c u l u m fecit '), custos scilicet a e d i s d e a e D i a e , s c r v u s puto collegii, qui cum k a l a t o r e s p l e r u n i q u e p r i m o , publici s e c u n d o n o m i n e u t u r '), ipse tertio deimim loco in a c t a r e f e r t u r . 11. S a c r a f r a t r u n i Arvaliuin, ut m o n s t r a t n o m c n cornili Y a r r o n i s q u e confirmât testimonium, a d arva potissiniuni p e r t i n e b a n t et vitani a g r e s t e m . F u i t a u t e m nuinen cornili propriiun d e a Dia, c u i u s s a c r u m s o l l e n m e in luco et a e d e e x t r a u r b e m sitis m e n s e Maio c e l e b r a b a n t . E t sacrificiuni quideni illud ipsa fuisse A n i b a r v a l i a milii certe otonino p r o b a b i l e est 3 ), d e a auteni D i a nuinen crcditnr f u i s s e simile C e r e r i s C e r e s v e ipsa, q u a e a e t a t e posteriore p r o antiqiiissinio M a r t e i n v o c a b a t u r in A u i b a r v a l i b u s et l u s t r a t i o n e a g r o r u n i *). Et hoc q u i d e n i s a c r u m p e c u l i a r e f u i t A r v a l i u i n ; cetera, q u a e f a c i e b a n t sacrificia, c o m m u n i a h a b e b a n t cum s a c e r d o t i b u s ceteris. I t a votoruni die vota f a c i e b a n t a n n u a p r o s a l u t e i m p e r a t o r i ™ , a d F l a v i o r u i n a u t e m us(|iie iniperinm s a c r a f a c e r e s o l e b a n t p r o n a t a l i b u s p r i n c i p u m , ob c o r a n i q u e iinperium, c o n s u l a t u m , t r i b u n i c i a n i p o t e s t a t e m , pontificatimi m a x i m u m . ¡Sacrificabant praeterea. ob c a u s a s s i n g u l a r e s p l u r i m a s , ob itimi r e d i t u m v e et vietoriam Caesaris, ob p a r t u s et matrim o n i a donni» imperatori»!!, linde a c t a eoriini m a x i m i ìiioincuti s u n t 11011 m o d o ad c o g n o s c e n d a s res s a c r a s , sed a d i l l u s t r a n d a n i etiam i p s a m r e r u m liistoriani. L u c u s d e n i q u e eoruni q u a m q u a m p r o p r i e d e a e D i a e d i c a t u s crat, alia uuniina p l u r i m a in eo c o l e b a n t u r , q u i b u s m i n u s liquet utriiiii ibi s a c r a r i a constituta p e c u l i a r i a sint, cum a d a r a s t e m p o r a l e s iis iinniolari solerei (cf. connu, a d ])iaciila m a i o r a ) . I t e m p r i n c i p e s consecrati c o l e b a n t u r in Caesarco. 12. A c t a sacerdotioruni a c c u r a t e p e r s c r i p t a et d i l i g e n t e r s e r v a t a esse cimi consentaneuin e s t , tuni confirinatur e o , quoti fasti nonnulli collegioriiin in n i a n n o r e e x a r a t i siipersuut "). Xuin p r a e t e r l'astos a c t a q u o q u e ipsa rcliquoriiin collcgioriim in n i a r m o r c incisa sint, diibium est, nec satis probabile, (uni nullae extent ciusmodi r e l i q u i a e . A r v a l e s certe ab a e t a t e inde Caesaris A u g u s t i , q u a collegium v i d i m u s instauratimi esse, ai-la in ìuannove e x a r a n d n c u r a v e r i i n t , in e a q u e r e ita v e r s a t i sunt, ut t e m p o r i b u s quidem p o s t c r i o r i b u s a c t a i n c i d e r e n t i i r n o n statini ]iost finii Lini niagisteriuni a. il. XVI k. l a n u a r i a s , sed p o s t ali(|iiot démuni m e n s e s : nani q u a e ab a n n o inde SI q u o t a n n i s r e f e r u n t u r p i a e u l a ob ferrimi iiilercnduni et etfereiiduin facta, o s t e n d u n t incisa acta esse m e n s e pleruniqitc Aprili vcl Maio '). Cur autem post m e n s e s d é m u n i t r è s quatt u o r v e opus illud perfectiini sit, i g n o r a m u s . X e q u e tainen s e m p e r ill

') n. 91 p. 2, 27. ') nilerdiini (amen commomoranlnr iuverso ordine: ef. a. 120, ¡»8. (il. 3 ) cf. comm. ad sacrum dna« Dino. 4 ) cf. 1. c.

•') cf. B o r g h e s i

ÙTemm-ie

dell'

Inxtl-

hilo 1 p. 258 SP(|(| ; opp. 3 p. 394sec|q. cf. comm. ad piaeula ni) inlationem et elatioiiein ferri facta.

Exordium.

X

factum esse inde apparet, quod in actis a. G9 visitur litura, in qua fuit nomcn Vitellii, quod, si aliquot mensibus post magisterium finitum acta niagisterii exarata essent, ne scribi quidem potuisset '). Interfectus est Vitellius a. d. X I I I kalendas Ianuarias vel paucis diebus p o s t 2 ) , id est post diem tertium, quam magisterio abiit; ea igitur aetate acta, quae sine dubio statini post peracta sacra in codiceni referebantur, post finitum magisterium statini in niannore exarata sunt. Quo minus enim protinus post peracta sacrificia singulorum acta incisa esse credainus, iinpedit litteraruin per universa eins anni acta summa acquabilitas, quainvis extrenia, ut iit, paullo neglegentius exarata sint. Arvalcs autem cum omnium sacroruni acta accurate in marniore incidenda curarent, nec liceret nisi piaculo facto ferrimi in lucum inferro, non liquet quo modo factum sit, ut in actis ante a. 81 exaratis piaculi illius mentioneni non fecerint. Nam quod comparari potest ne sacri quidem deae Diae tempore antiquiore mentioneni fieri3), postea ex tribus eius sacri diebus primuni u n u m 1 ) , deinde duos b) in actis coiiiineinorari, id dissimile est; praecedebat enim sacri indictio dierunique definitio. Xeque omissum in actis piaculuni illud ita explicari potest, ut tabulas extra lucum incisas in cum intulerint: nam ab ea coniectura abborret universa, de qua nunc agendum erit, ratio actorum in tabulis perscribendorum. Acta Arvalium nec exarata nec concepta semper eodem modo sunt. In exarandis actis prioribus temporibus singulorum annerimi acta non singulis tabulis mandata sunt, sed omnia ita continuata, ut interdum anni neque incipiant a principiis tabulariim nec in fine caruin exeant Aetate contra posteriore integrafi singulis annis tabulae destinari solel>ant, eiusque rationis exenipluin antiquissimuiii servarunt acta a. 87. Quamquam non semper singulae tabulae singulorum annoruin acta universa coinplectuntur; ut acta a. 90 per duas tabula» olini coniunetas perscripta fuerunt, versiculis singulis per utramque procedentibus tabulani, acta a. 101 per continuai tabulas duas exarata. P r a e t e r e a ctiani postquaiii acta annoruin singulorum in singulis tabulis perscribi coepta sunt, per exceptionein interdum ad usuili antiquiorem reditum esse acta ostendunt a. 8!) et T2G, quae in niediis tabulis incepisse apparet. Et liae quidem tabulae in muris vel stylobata templi videntur sive infixae sive exaratae esse, ob eamque causam eadeni fere onincs altitudine sunt. Earuin auteni ultima quae superest acta contine! a. 1 r»5. Ex actis annoruin proximo siil)sc(|uentiuin non remanent nisi frustula exigua,* quae non significcnt, quo modo tabulae exaratae fuerint. Acta autem a. 18il dif') cf

Kliigmann

J'hilologus

XXVT1I

voi. 3 p. 47!). 2

) Tillemont

hi«l.

des

emp.

1 p. 0 2 2

•noie 4. 3

deae

) cf. a. 14 e t c o m m e n t , Diae.

4

) ci',

a.

27. 38. 40. 58. 51). G9.

72

et I. c.

ad

sacrum

s

) cf. GG. 87. 8 9 e t 1. c.

c

) cf. a. 3 3 - 3 G ; C l a u d . 15; 5 7 , 2 ;

5 9 ; GO; 6 9 ; 8 ü ; 81.

58;

Exordium.

XI

f e r u n t . N a m t o t a q u i d e m coin (ti e l i e n d u n t u r t a b u l a u n a , d i s p o s i t a a u t e m s u n t p e r p a g i n a s t r e s minus a l t a s , ut t a b u l a multo l a r g i o r sit q u a m altior. Hace igitur a c t a non eodem m o d o collocata f u e r u n t q u o a d a . 155 in luco p r o p o s i t a . .Similiter p a g i n a c a e t o r u m a. 18(3 b r e v i o r e s v i d e n t u r f u i s s e q u a m q u a e a d idem g e n u s t a b u l a r u m p e r t i n u e r i n t . D e n i q u e coll o e a n d i s tabulis e a a e t a t e defuisse s p a t i u m a c t a o s t e n d u n t a n n o r u m 2 1 3 et 219 ex p a r t e a d i e c t a a d acta a n n o r u m 155 et 90 in e a r u n d e m t a b u l a r u m m a r g i n e i n f e r i o r e . I n d e iiitellegitur, q u o d a c t a inscribí coepta s u n t et c a t h e d r i s (cf. a. 2 1 8 et 220) et omiiino monunientis, q u a e in luco e x t a r e n t , omnibus. P a u c a a d d a i n d e r a t i o n e , q u a concepta sint acta A r v a l i u m . Quae q u i p a u l l o accuratiiis p e r l u s t r a v e r i t , eum f u g e r e n o n poterit m a g n a q u a e d a m in iis t e m p o r u m d i v e r s i t a s . A e t a t e enim antiquiore deinptis votis q u i b u s d a m p r o salute principimi susceptis relatis plenius (cf. a. 27. 38. Claud. C.) c e t e r a breviter e x p r e s s a s u n t o m n i a , p o n u n t u r t a m e n , u t a n t e a dixinnis, v o t a et sacrificia, q u a e a d d o m u m A u g u s t a m p e r t i n e n t , p l u r i m a . I m p e r i o d e i n d e ad Y e s p a s i a n u n i delato s a c r a liuius g e n e r i s inulta cclebrari s u n t d e s i t a , nee e x t r a o r d i n e m i n u n o l a b a n t A r r a l e s nisi oí» c a u s a s g r a v i o r e s , ut experiitiones bellica» t r i u m p h o s q u e Caes a r u m (cf. a. 89. 10. 105) c o n i u r a t i o n e s v e detectas (a. 87). Quapropter cxceptis bisce sacrificiis rarissiinis votisque p r o salute i m p e r a t o r u m a n n u i s in actis non solent perscribi nisi res s a c r a e ipsi collegio p r o p r i a e . S e d e a o i p s a c r e s mox l'usi us e n a r r a r i incipiunt, ut v o t a a n n u a , q u a e a n t e a breviter i n d i c a b a n t u r , i n . a c t a a. 8 1 tota r e l a t a sunt, in a c t i s q u e a n n o r u m 87, 90, 9 1 additis et relatione niagistri et a c c u r a t a sacrificior u m d e s c r i p t i o n e p i e n e p r o p o n u n t u r . D u b i t a r i vix potest, quin Domitian u s A u g u s t u s caeriinoniaruiu religionisque cultor et, amplificato!' liane, inutationein a p u d A r v a l e s i n t r o d u x e r i t . C e t c r a e q u o q u e c a c r i m o n i a e a b lioc i n d e t e m p o r e prolixius eiian-antur, et licet a e t a t e T r a i a n i , l l a d r i a n i , A n t o n i n i Pii v o t a , de quibus m o d o d i x i m u s , b r e v i t e r iiidicentur nec ]ilenius r i f e r a n t u r nisi sul) ]\I. Aurelio (cf. Marc. 15. C. I).), u n i v e r s e t a m e n f o r m u l a e i m p e r a n t e Dmiiitiano r e c e p t a e palici» sive ininiutatis sive a d d i t i s v i d e n t u r in usu niansisse u s q u e ad aetatein E l a g a b a l i , cuius a e t a t i s acta cum r u r s u s multo verbosiiis concepta siut q u a m a n t e a , d e n u o is f o r m u l a s e x t e n d e r i t Decesse est. Q u a e tunc i n t r o d u c t a est fonnulariiui ratio, earn a d intentimi usque vel abolitioneni collegii r e t e n t a m esse, q u a m q u a m d e m o n s t r a n neqiiit, v i d e t u r tamen actis confirmari a. 241, quilms s a c r u m d e a e Diae similiter paucis mutatis enarratili'. l)e r e c n u f e r a s sunimariuiii actoruin potissiniuni sacri d e a e l ) i a e indictionis(|iie eius. 13. Acta A r v a l i u m vidimus in m a r n i o r e inscripta esse in luco sacro, linde passim agitili' ili iis de piaeulis in luco faetis ol» ferrimi inlatum et d a t u m s c r i p t u r a e et s c a l p t u r a e c a u s a '). Situs auteiii lueus e r a t a p u d ') cf. acta a. 81, 2 0 s e q q . ; 87 p. 2, 6 5 - 6 7 ; 90, 63. 64; 91 p. 2 , 3 6 - 3 8 cet.

Exordium.

XII

lapidem quintum via Campana '), quam Biondius *) demonstravit esse cam, quae extra portani Portuensem relicta via, quae nunc Portum ducit, Tiberisque ripam sequens j)ervenit ad vetereni villam pontificum, cui nonien est la Magliana. Circa luiius viae lapidem quintum eo ipso luco, quo via ferrea Centumcellensis viani publicain transit, vinea est Ceccarclliorum fratrum, ulti constat fuisse lucum Arvalium. Ibi exceptis paucis fragmentis in urbe vel in coemeteriis cliristianorum repertis effossa videntur esse omnia quae supersunt eorum monumenta. Et primus quidein Aldus Manutius 3 ) quas refert scptcm bases stafuarum imperatorum fratrum Arvalium, cas scribit in agro Vabricii (¡alleiti proxime reperlas 1570*). Ex Iiïh una legitur adsciipta ad imaginem in codice musei Fiorentini servatalo aediculae cuiusdam antiquae, quae traditur fuisse via Porhieiisi ad quartum miliaria m '). Et de imagine ilia postea agendum erit: liic sufficit observavisse collatis verbis ad eam adnotatis verbisque Manutii antea allatis agrum Gallettii constare apud quartuin lapidem viae Portuensis situili fuisse. Sequuntur fragmenta undeviginti actorum a Fulvio Ursino (dim adservata editaque in notis eius ad Varrò neni c ), (juae, exceptis fragnientis duobus, altero anni incerti aetatis Claudii (Claud. A), altero anni 59 (d), deinde apud Farnesios visebantur, postea cum 11101111mentis Farnesianis in museum publicum Neapolitanum illata sunt, ibique etianinunc extant. Ex bis duo, quae suut pars actorum anni GO7) fragiiieiitunique ad annum 224 pertinens"), in schedis quibusdain leguntur Hcaligeranis u) adnotatione adiuncta liac: c ex tabulis niarmoreis Komae effossis anno 1570'; duo alia leguntur in codice Vaticano Manutii antea commemorato 10 ), eorumque alterum traditur fuisse „in agro Gaflettiiu "), alterum proximc sequitur inscriptiones imperatorum antea eoniiiiemoratas") in eodem agro effossas. Inde sequitur anno 1570 non solum bases illas imperatorum, sed fragmenta quoque Ursiniana ili vinea Gallettiana effossa esse. Iain vero ad fragmenta Ursiniana in editione altera thesauri Gruteriani adscripsit Gudius: „extra portata Portuensem loco mute die,to affoga l'asino, ubi fratres Arra 1rs collegium habiiernnt, tid. Lig(orins)u l3); 6)

') a. 2 2 4 v. 3 et 10.

cf. Atti dell' accademia pnntif. (l'ar-2 1 3 cheologia vol. IX p. 490. inde recto

iisdem verbis ndiunctis

tra.xit

Donius 3, 1 5 — 2 0 ,

Mnrinins

Arv.

Ann. inst. arch. addiderunt (1085, 1 0 ) schedis

p. 7 1 8

1858

titillimi

et

p. 57

sex

quilnis

' ) Grut. 118, 4 = 9)

cod.

f. 76.

Rossina

not. ad C'alon.

Paris.

Marini

Arv.\ta\j.

fonds

Dupny

" ) cf. a. 1 3 9 =

Marini t a b . X X V I I I .

12)

a.

datum a S i r m o n d o ,

in cuius

,3)

K a d e m r e f e r t Marinius (Arv.

1418,

66)

edd.

1 8 4 1 p. 1 2 1 et

deyli Arruli

Ami. inni. arch. Melchiorrius upp agli ani

AbeUen

in

p. 5 7 seqq.

461

77.

Grillerò

(suppl. Lat.

XV.

Marini tal». X L I I I .

Gordiani,

Parisinis

cet.

•°) 5 2 3 7 f. 8 5 e t 1 9 9 .

septimum

refertur. 5)

Ursinus

") Grut.. 121, 1 =

' ) end. V a t i c a n u s 5 2 3 7 f. 1 0 8 . titulos

cf.

seqq. e x e o q u e G r u t e r u s 1 1 7 , 1 s e q q .

qui

linde

60 =

Marini t a b .

traxerit,

nrch.

1 8 5 8 p. GÌ) s e

tur.

Desumpsit

ed. 2.

Iu

libris

Rossiiis

XVI. p.65),

(Ann. inst.

non i n v e n i s s e

igitur

i 1 le

Ligorianis

fate-

ex

Grutero

non

repperi

e a quae G u d i u s in iis se l e g i s s e affirmat.

Exordium.

XIII

q u a e indicatio aneto rte licet fallacissimi niliiloniinus pro re dubitationeni p r o r s u s n o n admittit. I t a q u e vinea G a l l e t t i a n a non tani ad viain Portuenseni f u i t quani ad C a n i p a n a n i , cum liac p o t i u s via sit locus liodie q u o q u e dictus affoga l'asino, et i p s a est liodie Ceecarellioruni, q u a m v i s f r u s t r a m e a c a u s a in t a b u l a n o c a n o n i c o r u m 8. M a r i a e in via lata, v i n e a e C e e c a r e l l i a n a e d o m i n o r u m , de ca re inquisiverit H e v e r e n d u s vir H e n r i c u s F a b i a n i eius ecclesiae canonicus. E r r o r e Biondius ') a g r u m Gallettii vineani fuisse scripsit c a m , q u a e n u n c est collegii B r i t a n n i c i , secutus n a r r a t i o n e s colonoruni eius loci liominum r u d i u n i r e r u m q u e a v i t a r u m p l a n e n e s c i o r u m . Neque enini in v i n e a collegii Britannici ulla s u p e r s u n t aedificiorum a n t i q u o r u m r u d e r a , cuius rei certiorem me fecit A n g e l u s P e l l e g r i n i u s , possessor et ipse v i n e a e c u i u s d a m eius regionis a g r o r u m q u e vicinorum p e r s c r u t a t o r diligentissinius; et ipsa v i n e a villae M a g l i a n a e contigua longius a b u r b e distai, quani t e s t i m o n i a a n t e a r e l a t a a d n i i t t u n t ' ) . Quod autem liodie vinea CYccarcllioruni sita est p a n i l o ultra quintum lapidem e x t r a portani l ' o r l n e n s e n i , cum a d q u a r t u m lapideni extra eandem portani a g r u i n Gallettianuin collocent Manutius et auctor d i a g r a m m a t i s Fiorentini, id inde esplicatili-, quod usque ad aetateni U r b a n i V i l i pontificis p o r t a P o r t u e n s i s non (nil eo q u o nunc est loco, sed extra nioenia recentia in loco panilo longius d i s t a n t e a b urbe, cui nonien indituni est la bufalara, p r o p e stationeni quani pro t e m p o r e iiistituerunt viae f e r r e a e C e n t u m c e l l a s ducenti* '). 14. P e r plus centum a n n n s de n o v i s Arvaliuni fragnientis nihil conipertuni est, donec a n n o Ili!)!) ad q u a r t u m l a p i d e m viae quani dicunt P o r t u e n s i s d u a e t a b u l a e , annoi uni scilicet SO. 81 et 183, c r u d e r a t a e sunt, q u a s p r i m u s publici i m ris fecit Pliilippus della T o n e '). Is m e m o r i a e e r r o r e l a p s u v e calami cimi non via P o r t u e n s i vel C a m p a n a , sed Ostiensi a d q u a r t u m miliarium tabulas cfl'ossas esse a f f i r m a s s e t , M a r i n i o 5 ) , F e a e *), Biondio ; ) i m p o s a i t , ut falso lucimi in via Ostiensi siiuni esse s t a t u e r e n t . K e f u t a r n n t erroreni n u p e r l o a n n e s B a p t i s t a de l'ossi ") euinq u e secutus A n g e l u s Pellegrinius ,J) liiciirnqne d e n i o n s t i a n i n t fuisse in vinea Ceecarellioruni, a r g u n i e n l i s usi certissiniis. Practerf(uam enim quod d e tabulis aiiiionun s u . s i et 1H3 extat Buonarrotii testimonium lioc fide (lignum : reperti/e hae insrriptioiics frali tini Arraltum mense, tannarlo UÌ99 ria l'orhieiisi ad MaUianae parte rìertra a Malliana ciintibiis Romani "'), tain in ipsa qnani dixi vinea Ceccarellioruni quani in ea,

') 1. c. p. 490. -) et'. A. I'ellfi;i-ini yli eilijO.j del collegio de fratelli Anali p. 9 noi. 8. 3 ) 1. c. p. 9 not. 2. *) Monumenta veleria Aititi p. 91 et 384. 5

) Are.

p. 65.

*) framili. di fasti |>. LXI. ) I. c. p. 488. 8 ) Ann. imi. archaeol. 1858 p. 62 Bt'i|C[. ") yli ediji-j del colleyw de' fratelli Arcali p. 8. 7

'") JJuomiiTuti Vetri cimeteriali praef.

p. XXII; cf. cod. Waiuccll. A 43 f. 99.

XIV

Exordium.

q u a e e regione eius altero viae latere sita Stepliani Ceccarelli est, saepius casu reperta sunt actorum frustula exigua, quae diligenter collecta et descripta ab Angelo Pellegrinio ipse olim cdidi et ut potui illustravi '). Deniquc n a r r a r u n t sciseitanti mihi Ceccarellii avorum suoruni aetate niag n a e molis saxa ibi effossa esse litteris plena, quae cuni sunnno doctrinae detrimento perierunt. 15. Quae cum ita essent, evenit aestate anni I860, ut vineae poss e s s o r s , cum terrani circa casam rusticani inuris antiquis inaedificatam effodiendam curarcnt, sub ca paucis palinis sub terra iiigentem reperirent tabulam marmoream litteris inscriptam totani Arvaliuni acta annorum 58 et 59 m a g n a ex p a r t e coniplexani, quam prostitisse in antiqui aedificii attigui pariete manifesto a p p a r e b a t '). licpcrta tabula cum doctorum animos denuo ad lucum Arvaliuni rcvocasset et sine impensa nimia pervestigari posse vineam Ceccarcllianam a p p a r e r e i , cum monumenta Arvaliuni co certe loco terra non admodum alta tegcrentur, nee terrain eff'ossam r e m o v e d nccessc esset, consilium loci perscrutandi cum Monimseno conmiunicavi. Qui cum Societati arcliaeologicae Berolinensi rem proposuissct ex eiusque sociis baud pauci una cum Instituto arcliaeologico, quod liomac est, impensas ad earn rem necessaria» conferrc eoepissent, Augusta serenissima Borussiae Regina, nunc imperii Germanici Iniperatrix clcnientissiiiia, eius rei certior facta ad privatonun munificentiam donum regium adieeit. His copiis cum instructus ossein, Ceccarellii i'ratres ut vineam explorarcin pcrniiseriint ca condicione, ut nostris impensis eflossiones pcrficerentur nobisque ins esset publicandi quae rc]icrircntur, tierent autem ea dominonun vineae. Approbarunt condiciones qui directi, ut vulgo dicunt, loci possessore* sunt, canonici ccclesiac S. Mariae in via lata. Permissu igitur curatoris, qui tunc erat operimi publicorum et coinmercii, versus tinelli meiisis Aprilis anni 18(>7 Ceccarellii etl'ossiones aggressi sunt, q u a e operi insistente Pctro potissimmn Ceccarellio viro strenuo neque r u d i , intcrruptac interdum operis deficicntibus, ad diem usque III idus Iulias eius anni protractac s u n t , quo vehementia caloris aestivi agricolas il¡os advenas monte» suos repetere coegit. Inceptac autem sunt fossiunes eo ipso loca, quo anno praecedenti reperta erat Neroiiianae actatis tabula, de qua panilo ante diximus. l ' b i cum ad altitudinem nictroruni circiter duorum et semissis opcrac penetrassent solumque invenissent antiquum planum et calce constructum, inscriptionuin Arvaliuni nihil ibi superesse manifesto a p p a r e b a t . Und e terrain pervcstigarc statuinius proximo muros aedificii rotundi, quibus innititur casa vineae; inceptuinque est opus a parte sinistra loci eius, unde prodiit tabula ilia Neroniana, scilicet ab acdificio ad orienteni. Ibi cum ad altitudinem circiter metri unius terra egesta esset, m a g n a reperta ») Ann. 1. c. p. 51. 52.

1860 p. 57 seqq. et ego Hermes 1867

') lidd. du Rossi Hull, di arch, crisi.

p.37 seqq., Ann. Insl. Arch. 1807 p.2l7seqq.

Exordinm

est

moles

plana operis

vetusti

ex

XV

calce

et topho composita,

et p r o p e

earn saxa magna m a r m o r e a effossa sunt, alia rudia, alia a f f a b r e sculpta 1 ), inter

quae

fragmenta

frustulaquc

nonnulla

a d posticani

partem

quaedani actorum

iacebant

statuarum et

Arvalium.

Quamobrein

anaglyphorum, fossiones

usque

aedificii continuatac sunt: item cvaeuarunt puteum

sive cisternam antiquain in eaque reppererunt f r a g m e n t a nonnulla

niar-

morum sculptorum scriptorumque. N i l i i l o minus cum terra altius ascendens, ubi

ad

nec

invenirentur

collem casa adplicita est, d i f f i c i l i o r e m in dies laborem

scriptionuni

ibi nisi frustrila e x i g u a

autem

latus transgressi

marmoris

redderet,

terrae a d m i x t a , in-

f r a g m e n t a v i x lilla, o p e r e liac certe parte relieto a d

dextruni casae,

quod

occidentem

versus

est,

praeter

plurima frustala marmorea ac duo saxa lapidis Tiburtini quattuor statim ibi

reppcrimus actorum A r v a l i u m

tabulae C. ('aesaris (a. 38). effodinius enini terram exceptis

ad

fragmenta,

quorum

unum

pars

erat

A t faustis initiis eventus parum respondit: solum

usque

vetustuni

calce f o r m a t i m i ,

sed

saxis quibusdani Tiburtinis f e r r o et plumbo inter se coniunctis,

fragmentisque nonnullis parvulis actorum c o l l e g i ^ maioris momenti apparuit.

I nde relieta

nihil

liac quoque parte pone casam, ulti altins Collis

adsurgit, propc puteum quo hodie utuntur, terram teniptavinius.actorumque fragmenta

repperinius

minoris momenti p l u r a ,

praeterea

fastorum

civi-

lium particulain insiguem *). Iti.

Fossioncs igitur ctiamsi cxpectationi nostrae lion piane respon-

derant, et quaedam dederunt non spernenda monumenta et rcpertis saxis sculptis

ipsisque ¡inscriptionum

fragmentis

ostenderunt

casa v i n e a e imposita est, ad praeeipuunt quoddam

rudera,

Arvalium

quibus

aedificium

r e f e r e n d a esso, cuius parietcs extrinsccus exornatos olini fuisse tabuli» actorum ipso, quo hae repcrtae crant, ordine pnucissimis

particulae

actorum

confirniabatur.

Kam

exceptis

tabula N e r o n i a n a antiquiores, ut Petrus

qiiidctn Ceccarellius acculate obscrvavit, ad latus aedificii quod occidentem spectat effossîle sunt, rccentiores autem ad latus orientent respicicns. Quapropter cum versus finem mensis Octobris anni 1H(>7 alia augustissiniae reginae

liberalitate

aediticio

insisteremus loco

inni

nimque

(lenito

perserutari

aggrederemur,

tenipiis

terrain certe lasto-

fragmenta.

Eodeni

praeter

fere

nitiros

desistere

tempore

quosdam

coegit,

in parte

opcris

viitcae

admodum

Frustrati

Depinxit

Ime modo spe e a ,

t?a Uudulplius

quam

Laudani

de

ilia

fossione

in

titulus

eiusdcni p. 225 — 2!J(>.

e s t Stari

Arvali,

nel bosco sacro

de1

fra-

in eiusipte a p p e n d i c e (p. 105

¿¡etistu ilo Rossi in

HiiUettiuo

di

archeologia

cristiana

1808

p. 20 seqq. et 1809 p. l s c q q . , in culeberriinu libro, cui uomeu est lioma svtterranca, uberius de iis expositurus. ') cf. de Rossi 1. c. 1866 p. 103.

Exordium.

XVII

TRICi dicatum fragmentuni ostendit inscriptionis litteris Damasianis in epistylio marmoreo exaratac. Nequc ita multo post muri in lucem venerimi et gradus aedificii, quod opere musivo decoratimi fuisse tessellae indicarunt vitreae sparsae, sub pavimento autem eius areaeque hand pauca reperta sunt sepulcra inscripta titulis, quos forma litterarum consulumve nomina quarto aerae christianae saeculo tribuendos esse docuerunt. Et hos quideni ante destructa Arvalium sacraria exaratos esse inde apparebat, quod in aversis tabulis nulla Arvalium acta inscripta sunt. Proxime autem oratoriuni Damasianum porta eruderata est coemeterii subterranei, in ipsoque huius descensu in pariete dextro vestigia reperta sunt monogrammatuni christianorum forma hac: item columba ramusculum ore gerens. In prima vero crypta in pariete externo apsidis cuiusdam semirotundae pastor bonus visitur syringem pecudi nionstrans tunicaque vestitus crucibus quae dieuntur gemmatis insigni, ante apsidem autem in pavimento lamina erat magna marmorea litteris pessimis inscriptionem exhibens anno 3S4 cxaratam. Mox in cubiculo quodam ad sinistram intrantis sito pictura detecta est aetatis multo posterions Christum ostendens in cathedra sedentem inter sanctos quattuor qui coronas nianibus portant, quorum duobus nomina adhuc leguntur adscripta Faustiniano et Hutiniano; tertiae Viatrici nomen fuisse expletae ex titillo epistylii reliquiae demonstrant. Viatrix ea sive Beatrix soror fuit Simplicii et Faustini martyruni, qui cuvu mortem passi essent in Tiberini praecipituti, sepulti sunt in coemeterio (ieiierosae ad sextnm Pliilippi, in quo et ipsa Viatrix deposita est. Generosac esse coemeterium in luco Arvalium repertuni docuit Rossius '). De invento hoc coemeterio certiores facti cardinalis Vicarili» summi pontificis quique tunc cum eo antiquitatibus christianis in urbe praepositi crant, cryptas cas explorandas curarunt, quas intégras invencruiit et satis amplas, pauperrimas tamen et destitutas omni fere ornatu a veteribus christianis in urbanis coemeteriis usurpato. Carcbant enini inscriptionibus loculi paene omnes, clausi inibricibus liinc illinc advectis, ut signacula offiieinarum claro ostendebant : vas nullum ibi fuit nec vitreuni nec coctilc: inter lucernas una tantum anaglyph« iiisignis: aiiaglyphoniiii coctilium, quibus memoria sepulcri servaretur, in calce fixa fragmenta pauca. In calce hic illic graphio scripta f'uerunt monogrammata nominis Cliristi varie formata, interduni cruces hastis fere aequalibus, inscriptioncs in calce exaratae paucae, ex quibus una annum cnuntiat consilium Modesti et Ariiithci, qui est bl'J p. Chr.'). Menioral)ilc autem est 11e in hoc quidem coemeterio Arvalium ullani repertani esse tabulant ad loculos tegendos adhibitam, sed ex fragmentis duobus in eo ett'ossis alterimi inservissc ad loeulum aetate posteriore restaurandum, alterimi in arca inventimi esse sub pavimento sepulta. l'nde coemeterium quoque subterraneum manifestum est institutum corporibusque repletum esse ante deleta luci monumenta. ') Hull, di arch, crisi. ACTA

AHV.

1869 1. C.

1. c. p. 13. 9

XVIII

Exordium.

19. Ita dum cryptae coemeterii subterranei accurate explorantur, summo ardore continuabatur investigatio areae sub divo positae, nec Regina modo dementis sima, sed ipse Rex Guilelmus, Germaniae nunc Imperator gloriosissimus, de felici investigationum successu certiores facti, summa denuo liberalitate nos adiuverunt. Neque fefellerunt nos spes conceptae; nam praeter fragmenta plurima actorum mense Maio ineunte prodiit integra tabula anni 90, et etiamsi diebus posterioribus nulla alia in lucein prolata est tabula integra, multa in dies inventa sunt frustula tabularum potissimum annorum 38 et 87, quarum partes ante annum prope aedificium rotundum vineae inferioris eruderaveramus. Deficientibus denique operis in summo colle ad finem perdueta quae ibi ineepta erat fossione, in parte vineae quae orientem respicit, eo loco, quo ante annum propter difficultatem exiguamque utilitatem opus interruptum erat, terrain denuo temptavimus, nec sine fruetu: nam praeter fragmenta minoris pretii partem repperimus actorum Neronis anni 59. Cessavimus a labore a. d. VI kalendas Iulias operis ob calorem aestivum in patriani redeuntibus. Ad illucl usque tempus quae in vinea Ceccarelliorum reperta a nobis erant monumenta, ea edidi et illustravi in libro inscripto : Scavi nel bosco sacro dei fratelli Anali per larghezza delle LL. MM. Guglielmo ed Augusta re e regina di Prussia operati dai signori Ceccarelli, relazione a nome dell' Instiluto di corrispondenza archeologica pubblicata da G. Henzen, Roma dalla tipografia Tiberina 1868, pp. XIII et 107 et tabb. lithogr. V (cum appendice Rudolphi Lanciani de aedificio rotundo vineae). Multae tarnen partes vineae exploratae nondum erant, nec in summo colle piane exhausta videbatur esse area coemeterii, unde tot tabulae in lucem redierant. Quapropter ab Augustis fautoribus nova adepti subsidia hieme annorum 1868/9 duobus potissimum vineae locis opus aggressi sumus, in ipso scilicet colle paullulum infra oratorium Damasi papae, et maiore etiam ambitu in parte declivi vineae, quae posita est inter casam et coemeterium vere anni 1868 exploratum. Et in colle quidem superiore opere eo usque absoluto, ut cum fossa anni prioris coniungcretur nova, plurima fragmenta eruderata sunt, actorum praecipue anni 69. Nec quod circa clivum opus inceptum erat, in parte certe inferiore sine utilitate fuit, cum baud pauca nec exigua frustula tabularum ibi quoque eft'oderentur: deminuebantur tarnen fructus fossionis, dum ad superioreni collem appropinquamus, quamquam non desita sunt inveniri fragmenta quamvis parvula; nec licebat igitur ab investigando desistere, priusquam pervenissemus sub ipsum coemeterium anno praecedenti exploratum. Quo facto duobus aliis locis terrain temptavimus, sed frustra: reperti enim non sunt nisi muri rudes, qui quibus aedificiis tribuendi essent minime apparebat. Quapropter ingruente aestate cum iam fugere urbem coepissent operae, segetibus autem occuparetur pars vineae in summo colle e regione areae coemeterii posita, quae plus

Exordium.

XIX

ceteris fructuum videbatur promittere, in autumnum constituimus opus differre. Reperta in hac in vesti gatione actorum fragmenta, item fastoruin quoque et sacrorum et civiiium nec non Fortis Fortunae aras duas vetu8tis8imas edidi in Bullettino Instituti archaeologici a. 1869 p. 81—125, omissis aliquot frustulis ad explendas quidem tabulas mutilas utilissimis, nimi8 autem exiguis, quam quae separatim prodirent. 20. Mense Octobri in vineae parte ea, quam consulto antea reliquimus, pluribus simul locis opus aggressi nihil omnino profecimus et per totam hiemem loca diversissima vineae perscrutati nulla amplius repperimus Arvalium monumenta. Quapropter exhaustam rati Ceccarelliorum vineam ab incepto desistendum esse censuimus. Nec hieme insequenti 187°/71 ullam aliam partem eius temptavimus, donee mense circiter Martio in summo colle supra coemeterium subterraneum casu duo actorum fragmenta eft'ossa esse comperi ad annos 69 et 101 spectantia. Unde terram ibi (liligenter pervestigandam esse ratus per tres fere hebdomadas fossiones institui, sed praeter fragmentum parvum actorum anni 87 nihil inventimi est. Sane vinea Ceccarelliorum fratrum ita videtur esse explorata, ut etiamsi negali nequeat hie illic sparsa ibi latere pauca actorum frustili», nullo tamen eius loco cum successus aliqua spe nova investigalo institui possit. Ad portai» vineae alterius Stephani Ceccarellii, quae ab altero latere viae publicae e regione vineae Ceccarelliorum fratrum versus Tiberini sita est, fragmenta nonnulla reperta esse videntur '). Item in ea rudera extant veterum aedificiorum ad tetrastylum fratrum Arvalium relata a Pellegrinio *), qui ad ilium locum pertinere censet a Flaminio Vacca tradita verbis his: „fuori della suddetta porla (Portese) due buone (sic) miglia lontano nel luogo che si chiama affoga rasino, verso il Tevere in certi canneti al tempo di Gregorio XIII furono trovati molti consoli di marmo, e ciascuno aveva il suo piedistallo con le lettere, come anche colonne di marmo gentile lunghe trenta palmi: queste furono segate e servirono per la cappella Gregoriana in S. Pietro: li consoli furono sparsi per Roma: ma erano da mediocre mano lavorali" 3). Quibus verbis q nani vis a vero aberraverit Vacca in numero miliariorum indicando, propter loci appellationem et ipsa quae a Vacca memorantur arundineta probabile est vere intellegi vineam hanc alteram. Statuae auteni titulis ornatae eo loco effossae cum respondeant basibus imperatorum, de quibus antea diximus, et ipsae sacrum Arvalium agrum ad earn quoque viae partem pervenisse confirniant. Accedit, quod, ut antea vidimus tradidisse Buonarrotium 4 ), tabulae ad annos 80. 81 et 183 pertinentcs a Magliana Romani euntibus parte dextra effossae sunt ; ubi nisi eum errore dextram et sinistram permutasse statuis, vinea haec intellegatur necesse est. Quarc vineani quoque Stephani Ceccarellii ') cf. fragmeutum Domitiani A . 5

) Edifizj

Arvali

p. 10.

del

collegio

de'

fratelli

3

) Vacca

Misceli, 4

memorie

98

vol. I. p. X(JIV.

) cf. p. X I I I .

2*

apud

Feam

Exordium.

XX

temptare volui, licet pleraque certe acta videantur ab altera parte viae proposita fuisse. Negavit tamen possessor, cum vineam villae instar instructam et ordinatam destruí nollet. Unde pro tempore certe a luco universo explorando cum desistendum esset, monumentorum, quae liucusque reperta sunt, editionem non amplius differendam esse iudicavi. Lapides autem ipsos a vineae possessoribus emerunt qui monunientis antiquis explorandis et conservandis apud Italos praesunt, iique, dum paratur locus, quo publice proponautur, adservantur in monte Palatino. 21. Praeter fragmenta actorum in ipso luco effossa locis diversissimis urbis eiusque viciniae Arvalium documenta inventa sunt haec: 1. fragmentum actorum a. 33. 34. 35. 36 in Esquiliis. 2. a. 43 in impluvio S. Priscae in Aventino. 3. a. 63 in villa Negronia. 4. a. 78 in hortis Montaltinis, quae postea fuit villa Negroniorum, deinde Maximorum, nunc statio viae ferratae. 5. a. 91 in fodiendis fundamentis chori S. Petri. 6. a. 117: extabat oliin in pavimento basilicae S. Pauli. 7. a. 119 repertum ad ponteni Palatinum in Transtiberina regione. 8. a. 145: extabat in coemeterio quodam in vinea Viscardi e regione ecclexiae 8. Laurcntii extra moenia. 9. a. 186 effossuni a. 1855 in monte Aventino ad S. Sabinae. 10. a. 218: tabula quae subsellii vel mensae loco videtur fuisse in luco sacro, effossa a. 1778, cum fundamenta iacerentur sacrarii Vaticani. 11. a. 2 2 0 : tabula ad eundem usum adliibita unaque cum n. 10 effossa. 12. a. 231 rep. a. 1778 in villa Iustinianea prope S. Joannis in Laterano, nunc Wolkonskv. 13. a.- incerti circa aetatem Elagabali vel Alexandri: rep. a. 1858 in coemeterio Callisti. 14. a. 241 cffossum a. 1744 in regione Transtiberina, cum fundamenta iacerentur aedis conservator» >S. Paschalis. Accedunt, fragmenta hand panca in urbe servata, quae quamquam ubi effossa sint accuratius definiri nequit, tnnien non videntur in luco reperta esse. In quo cum omnia collegii acta olim expósita fuerint necesse sit, inde ablata et dispersa per urbem et loca vicina inventa sunt. Quod quando et qua ratione factum sit, exploiavit nuper Hossius'), et simili ipsam luci historian) enarravit, de qua nobis quoque accuratius disputanduni est. 22. Et lucus quidem quo loco fuerit, ex i is quae de fragmentis in ilio rejievtis exposuimus, infcllcgitur. Erat autem ibi in suinmo colle ') Ann.

lìist

(trek. 1858 p. GÌ seqq.; Bull,

ci arch, crist.

1808 p. 30.

Exordium.

XXI

et fortasse in parte eius declivi, quoniam in actis Arvales saepe dicuntur lucum deae Diae ascendisse ') vel ollas per clivum iactasse r). Id ipsum videtur confirtnare ara rotunda lapidis Tiburtini bucraniis ornata et encarpiis, in cuius parte superiore serpentis figura adsurgit. Earn enini geniuui loci repraesentare, aram autem in sunmio colle repertam olim iu medio luco positam fuisse probabiliter coniecit Rossius J ). Ascendebant Arvales lucum, cum immolassent deae Diae ad aram, quae ante lucum dicitur fuisse 4 ), cuinque epulati essent in tetrastvlo; item dicuntur descendisse lucum s ) vel in tetrastylum "). Itaque et ara deae Diae et tetrastyluin ad radices Collis in plano sita fuerunt. Ex altero latere sacram Arvalium aream ultra viam publicam versus Tiberim excurrisse antea (p. X I X ) vidimus. De aedificiis autem Arvalium ruderibusque eoruin in ea quoque regione superstitibus disputavit Angelus Pellegrinius (1. c.) 23. Commemorantur in actis Arvalium aedes deae Diae, Caesareuui, tetrastyluin, circus. Et ciicuui quidem Pellegrinius 7 ) in dorso collis ibi situm fuisse putat, ubi occideutem versus vinea Ceccarelliorum vineae Molinaiiae contigua est; qua parte plures abbine annos detecti sunt muri pilaeque circi concamerationibus apta; quam opinionem nos in medio relinquimus. Similes muri nostra quoque opera eftbssi sunt, neque tamen scio, nuin ad idem aedificiuin refereudi si lit. Tetrastyluin in ea parte, quae trans viam est, in vinea Stephani Ceccarellii situm fuisse idem posuit "), fortasse recte; quamvis de ruderibus illis accuratius nunquani exploratis certuni nequeat iudiciuui fieri. Mommsenus nuper tetrastylum non diversuin fuisse suspicatus est a Caesareo aedeve Caesarei a ), cuius raro in actis mentio fit. Immolatur enim ante Caesareum genio imperatoris et divis, id est imperatoribus defunctis et consecratis l0 ), divis igitur id teniplum apparet sacrum fuisse, lu actis autem a. 81 " ) legimus haec: inde cum in aedem Caesarei consedissent, et. ex sacrifìcio gustarunt : inde ad summotum in aede sacrificio facto immolavit deae Diae agriam opimam, quo sacrificio peracto in Caesareo epulati sunt. Quae verba fere respondent iis quae in omnibus actis posterioribus in tetrastvlo Arvales fecisse dicuntur, ut scriptum est in s)

') velut in actia sacri deae Diae a. 87. 89. 90 10i>. 1 1 7 . 1 1 8 . 120. 155. 1 8 3 . 2 1 8 c e t . 2)

cf

a

a c t a sacri eiusdeni a. 219 de-

•) cf. a. 87

a. 219 ad

89

90.

sed

8)

cf. autea.

a Mommseuo monitus in lapide satis clare

9)

Grenzboten

recoguovi ¡ii) Tairus Statilius Corcinus promagister c o l l e g i i f r a t r u m Arvaliuin nomine •nmolatit natali Ti. Caesar(h) A u g u s t i in C a p i t o l i o loci o(ptimo) m(aximo) bocem marem *). aifuerunt Paullus Fabius Persicus, Cn. D o n i i t i u s A h e n o b a r b u s , ('.

Caecina

Largus.

h .

. o

un g . tp\T

/ propter commemoratum

Memniium

A u g u s t i (v. 7), d o c u m e n t o e s t i m p e r a t o r e m

Rigulum ad p o s t e r i o r e s ¡inni m e n s e s r e f e -

nominatum e s s e , e u m q u e T i b e r i u m ,

rendum e s t . L i t t o r a e autem quae s u u t O - N

C. C a e s a r c o g u o m i n e G e r m a n i c i non p o s -

v.") cum

sit c a r e r ò , C a e s a r autem A u g u s t u s

divus

dicendus fuerit.

verba

templum

novum

vueantur i n d i c a r e , ramtuni

conieci

Divi

Augusti

ad A u g u s t a l i a

pertinere :

cf.

i'rag-

tabulae

a . Ó S , 6 e t Gli, 2 v. 3 3 s e q q . Maias.

quod posui

d io ni natalcin

indica-

tun e t s e T i b e r ì i , tantum 11011 c e r t u n i N : m l i t t e r a r , quàe

praeeedit

est.

genetivo

et

ad diem n a t a l e m c e l e b r a n d u m

c o m m o d e ret'eruntiir, e t h o c

(ule), L. Salvio Othone Titiano, M. Aponio | Saturnino) '), M. |Valerio Messalla Corvino, Sulpicio Camerino, T. Sextio Africano [fratribua Arvalibus, sacrificium deae Diae indixit L. Calpurnius L. f. Piso mamister, praeeunte L. Salvio Othone Titianó in VI k(alendas) Iun(ias) domi, et in IIII (k(alendas) Iun(ias) in luco et domi et in III k(alendas) Iun(ias) domi, in conlegio adfuérunt isdem qui supra scripti sunt. isdem co(n)s(ulibus) V k(alendas) Mart(ias) L. Piso L. f. magister (sic) conlegii fratrum Arvalium nomine ¿inmolavit |in Capitolio ob ado])tionem Neronis Claudi Caesaris Aug(usti) Germanici Iovi bovem ma|rem, Iunoni vacc(am), Mineriae vaccam, Saluti publicae vaccam. in conlegio adfuérunt P. Memmius Regulus, T. Sextius Africanus, M. Valeriua Messalla Córvinus, Sulpicius Camerinus, L. Salvius Otho |Titianus, M. Aponius Saturnius (sic).

3)

versnm

hunc litteris paullo maio-

ribus ideo e x a r a v i s s e videtur quadratarius,

quod C . Y i p s t a n i Aproniani n o m i o e consolatum significari c r e d e r e i .

Nero

tXXII

». 59 Mart. 4

-

Mart 1

Claudias.

Isdem co(n)s(ulibus) I I I I non(as) Mart(ias)

o«

L. Calpumius L . f. Pisó magi(ster) conlegii fratrum Arvalium nomine 0 5 |immolavit in Capitolio ob comitia consularia Nerón i s Claudi Caesaris Aug(usti) G e r a a n i c i |Iovi bovem mar(enO, Iunoni vaccam, Minervae vaccain, Genio ipsius taurum. in conlegio adfuerunt M. Valerius Messalla Corvinus, L . Salvius Otho Titianus, C. Vipstanus Apronianus co(n)s(ul), T . Sextius Afri|canus, P. Memmius 7" Regulus, C. Piso, M. Aponius Saturninus. Isdem co(n)s(ulibu8) III lionas Mart(ias) L. Calpurnius L. f. Piso magister collegii fratrum Arvalium nomine im|niolavit (continuatur

¡n tabula

quae

serjuilurJ.

Nero

(contimiahir

l.xxiii

Claudius.

tabula

actorum

a. 58. 59.)

(a) in Capitolio

ob pontificatimi ') Neronis Claudi Caesaris Aug(usti) Gernia|nici Iovi bovem marem, /«noni vaccai», Minervae vaccarn, Genio ipsius taurum. in collegio adfueruut T. Sextius Afiicanus, Sulpicius Camer(inus) P. Memmius fiegulus, L. Salvius Otho Titianus, M. Valerius Messalla |Corvinus, M. Aponius Saturninus. F r a g m e n t a a b r e p e r t a s u n t in v i u e a C e c c a r e l l i o r u m a h i e m e a. 1868/9, b v e r e a n n i 1868; c d e f

f u e r u n t i n t e r U r s i n i a n a (e R o n i a e e f f o s s u m a. 1570 S C A L . , / r e p . in

agro Fabricii

Galletti

(MAR.)

a. 1570 M A N V T . ) ;

c e /

postea

e t cum m o n u m e n t i s F a m e s i a u i s N e a p o l i m

in a e d i b u s

Farnesiorum

t r a n s l a t a n u n c in m u s e o p u b l i c o

s e r v a n t u r ( M O M M S . M V S . B O R B . F I O R . N ; d e s t in m u s e o L a t e r a n e n s i i n t e r r e p o s i t a . Descripsi

b in Relazione' litterarum c d e f

ex. e c t y p i s c h a r t a c e i s . inst. arch. 1869 p. 86,

p. 17, in c u i u s t a b u l a 1 u. 3

forinas

exhibet

depingeudas Ursinus

c e t . p . 219, 1 0 ;

217, 6 ;

curavi;

fragni.

Caton.

215, 4 ;

216, 5

tem

eam,

quam

in e a d e m

tabula esse,

t r e s s i v e t a b u l a s si ve p a g i n a s

distributa

eraut. Quaruin prima

incipit

versu 1 fragmenti d

terae, quae prope

g u s t i n i f. 34. 34' (inde vel e.\ aliis s c h e d i s

fragmenti

Ursinianis Ligorius Taur.

conecluntur cum

item

Marinius

tabb. XVII.

a verau

e

in

margine tabulae

iucisae primae

tiau

Dupuy

461 f. 77 ;

M a n u t i u s Vatic. 5237 f. 199, qui q u a m -

quam

repertum

Gallettii, Denique

dicit

videiur c e f

1570

pendere

in

ex

l'orma

id

servatum quamquam

suspiciouem

non

Ter-

esse

dixi

litterarum

movet,

tarnen

cum in p a r v u l o f r u s t u l o m a r m o r i s i n c i s u m sit, mihi n o n v i d e t u r e s s e a u t i q u u i n , s e d Ursiui a e t a t e f a c t u m i m i t a l i o n e f r a g m e n t i

veti. mus.

Jlorb.

c u i u s d a i n q u o d r u r s u s p e r i e r i t : cf.

culai.

zione

De componeudis fragmeutis

ci'. B o r g h e s i a p u d G e r v a s i u m i » m ' s s .

ua/iol.

p . 40, opp. 4 p. 394 s e q q . ; d e R o s s i

Bull,

d'archeol.

fraginentum / ,

quod

Ursino.

1857) I n. 1 1 2 — 1 1 4 ; F i o r e l l i

61. 59. 60.

agro

tabulae

M o u i m s o n / . N. p. X X I I ,

d e n u o e x h i b e n t inscriptt. (Neap.

a.

suut, vv. 29

et 31, in a l t e r a a u t e n i t a b u l a p l u r e s ver-

d e s u m p s i t d\

P a r i s , fonda

lit-

vv. c i r c i t e r 25 et 27

s u s litteri8 m a i o r i b u s s c r i p t i s u n t .

schedis

ince-

e t VS

X I V . X V . X V I , qui vidit c e / , ex U r s i u o e h a b e t etiam S c a l i g e r iu

1

m e u t a d et e c u m f u e r i n t t a b u l a e a l t e r i u s , haue ab ipso

e t o m i s s o fr. c in s c h e d i s A u t o u i i

voi. 18 f. 65'

per

f r a g m e n t i o, e x i t a u t e n i p o s t v. 49. F r a g -

p i s s e ideo p r o b a b i l e , q u o d 0

Au-

cum

a c t i s a. 5 8 v i d i m u s e x a r a t a m

( i n d e G r u t . 120, 2 ; 119, 2 ; 118, 4 ; 119, 1)

interpolata);

/

a l d ex

cum Bormanno

lapidibus, c e f E d i d i a in Bull.

crist. 1866 p. 58 s e q q . ;

Relazione

p . 17 s e q q . A c t a a n n o r u m 59 et 60 p r a c t e r

nòe cooptatus virili

') in c o l l e g i u m p o n t i f i c u i n N e r o fortasse

accepta

comm. de

e s t a. 5 1 ,

consul

sacrificiis

p r i n c i p u m p . 67. par-

Rela-

p . 18. cum

desiguaretur : ob

imperium

toga cf. cet.

LXXIV a. 59

Man. 28

April 5

-

J[n¡

i,m.

(b)

M

M

Nero Claudias.

Isdem co(n)s(ulibus) V k(alendas) April(es) in Capitolio adfuerunt IC. Vipstanus Apronianus co(n)s(ul), L. Piso L. f . , P. Menimius Regulus, Sulpicius Camerinus, T. Sextius |Africanus co(n)s(ul) design(atus), M. Valerius Messalla Corvinus, M. Aponius Satuminus, L. Salvius Otho ¡Titianus, C. Piso. non est immolatimi '). /«dem co(n)s(ulibus) nonis Aprilib(us) L. Calpurnius L. f . Piso magister collegii fratrum Arvalium nomine im|molavit in Capitolio ex s(enatus) c(onsulto) ob supplicationes indicias pro sal u t e Neronis Claudi Caesar(is) AugCusli) Germ(anici) Iovi bovem m a r e m , Iunoni vaceam, Minervae | vaccam, Saluti publicae vaccam, Providentiae vaccam, Genio ipsius taurum, divo Au|g(usto) bovem marem. in collegio adfuerunt C. Vipstanius (sie) Apronianus co(n)s(ul), |P. Memmiu(s) (sie) Regulus, L. Salvius Otho Titianus, Sulpicius Camerinus. Isdem co(n)s(ulibus) I U I k(alendas) Iunias L. Piso L. f . magister collegi fratrum Arvalium nomine ad aram immo. |lavit deae Diae porcas piaculares II, deinde vaccam. inde in aedem in foco sacri|ficio facto immolami deae Diae agil am opimam, quo perfecto sacrificio é carceribus riciniatus coronatas signum quadrigis et desultoribus misit. in collegio adfuerunt C. Vipstanus Apronianus co(n)s(ul), L. Salvius Otho Titiatius, P. JWenimius Regulus, Sulpicius Camerinus. Isdem co(n)s(ulibus) V i l l i k(alendas) Iulias L. Calpurnius L. f . Piso magister. collegii fratrum Arvalium nòmine im|molavit in Capitolio pro salute et reditu Neronis Claudi Caesaris August(i) |Germanicii (sie) Iovi bovem marem, lutioni t'accani, Minervae vaccam, Saluti publicae vac|cam, Félicitat(i) vaccam, raecam, item in templo novó divo Aug(usto) |bovem marem, d i j a ( e )

'-') supplementum petitum eat ex actis a. 105. Caput hoc et id quod sequitur usque ad v. 16, item, ut videtur, vv. 24 — 32 et 35 — 40 pertinent ad caedem

A g r i p p i n a e ac N e r o n i s post aliquot menses iu urbem r e d i t u m ; cf. comm. de sacrificiis ob c a u s a s singulares factis p. 77 seq.

iu

15

2u

25

Lfcxv

N e r o Claudiua.

Aug(uslae)

eaccam, divo Claudio boxerà mareni, item in foro Aug(usto)

»•

[Marti ultori taurum, Genio

((

ipsius (aurum. in collegio adfaerunt M. Valerius Messalla Corvinus, P . Mem|mius Regulus, Camerinus, L . Salvius Otho Titianus.

Sulpicius

T. Sextio Africano, M. Ostorio Scapulà co(n)s(ulibus) I I I idus Septembr(es)

sept

f. magister collegii fratrum Arvalium nomine immolavit in

L. Piso L.

(Capitolio prò salute et reditu Neronis Claudi Caesaris Aug(usti) Germanici I o v i bo|vem marem, Iunoni vaccam, Minervae vaccam, item in foro Augusto Genio ipsius taurum, [Saluti vaccam, ante domum Domifianam dis Penatibus vaccam. in collegio

adfuerunt P . Memmius Regulus, L. Salvius Otbo Tijtianus,

C. Vipstanus Apronianus, M. Aponius Saturninus, T . Sextius Africanus. Isdem co(n)s(ulibus) I I I / idus Octobr(eé)

Oot

L. Piso L. f. magister co/legii fratrum Arvalium nomine immolavit in tempio

divi

Aug(usti)

divo Aug(usto)

noxo

bovem marem,

divae

|Aug(ustae) vaccam, divo Claudio bovem marem 3). in collegio L. Salvius

adfuerunt C. Vipstanus Apronianus,

Otho Titianus, Sulpicius

Saturninus,

A.

T. Sextius /Ifricanus co(n)s(ul).

Vitellius,

Isdem co(n)s(ulibus)

III

L. Piso L. f. magister collegii immolavit

in Capitolio

Camerinus, M. Aponius oct.

idus Ociobr(es) fratrum

Arvalium

ob imperium

Neronis

nomine Claudi Caesaris

Aug(usti)

|Germanici cet. (cf. a. 5 8 ) . Isdem co(n)s(ulibus)

pr(idie)

L. Piso L. f. magister collegii pitolio

ob tribunic(iam)

Germanici in collegio

Iovi

b(ovem)

non(as)

fratrum

potestatem

Decembr(es)

Arvalium Neronis

Uec

nomine immolavit Claudi

Caesaris

marem, Iunoni vaccam, Minervae

in CaAug(usti)

vaccam.

adfuerunt (d) Sulpicius

Camerinus, A . jitellius,

C. Vip-

|stanus Apronianus 3)

cf. a. 58.

ti

fragmentum

— I n d, ab Ursino servata sunt, sed iarn pecum

tabula

prima

r i e r u n t h a e c : 1 in. Ca, 1 extr. C. Vipstanus

coniungitur ita, ut non exciderit iotegrum

Apronianus,

caput ullum, cum

qui anno 58 celebra-

in sacra via, 4 extr. enobarbi b. m., 5 extr.

retur dies

Agrippinae,

natalis

in

actis

aani 59 non possit commemoratus fuiese.

llius

C.

Africanus

2 in. » , 3 extr. e

Vipstanus

Aproniun.,

L. Salvius

Otho,

immolavit

6 extr. us

LXXVI

Nero

Claadiaa.

». 59 Dee. 11

T. Sextius Africanus co(n)s(ul). Isdem co(n)s(ulibus) III idus Decembr(es) L. Piso L. f . magister coltegli fratrum Arvalium nomine immolavit in | sacra via ante domum Domilianam memoriae Cn. Domiti Ahenobarbi b(ovem) |m(arem). in collegio adfuerunt M. Aponius Saturninus, A. Vitellius, C. Vipstanus |Apronian(us) Sulpicius Camerinus, T. Sextius Africanus, L. Sal|vius Otho Titianus ? Dec l; -> Isdem co(n)s(ulibus) XVIII k(alendas) Ianuar(ias) L. Piso L. f . magisler collegii frati-uni Arvalium nomine immolavit in jCapitolio ob natalem Neronis Claudi Caesaris Aug(usti) Germanici Iovi b(ovem) |m(arem), Iunoni vaccam,

r

co

a G0

5

Minervae vaccam, Saluti public(ae) vaccam, Felicitati vaccam, Genio |ipsius taur(um). in collegio adfuerunt A. Vitellius, M. Aponius Saturninus, L. Sal|vius Otho Titianus, Sw/picius Camerinus, C. Vipstanus Apronianus, P. Mcmmius Regulus, |C. Piso. N e r o n e Claudio, divi Claudi f(ilio), Germànici Caesaris

n(epote),

Ti(beri) Caesaris

Aug(usti)

pron(epote), 15

|divi A u g ( u s t i ) abnep(ote), Caesari (sic) Aug(usto) Germànico, pont(ifice) max(imo), trib(unicia) jpot(estate) VII, iinp(eratore) VII, co(n)s(ule) IV, Cosso Lentulo Cossi filio co(n)s(ulibus) 1 k(alendis) Ianuàr(iis) Sulpicius Camerinus magister collegi ') fràtruin Arvalium nomine immojlavit in Capitolio ob co(n)s(ulatum) Neronis Claudi Caesaris Aug(usti) Germanici Iovi b(ovem) 20 ¡m(arem), Iunoni vaccam, Minervae vaccam, Genio ipsius taurini!, in collègio adfuerunt Sulpicius Camerinus ma|gister, L. Piso L. f., T. Sextius Africanus, M. Aponius Saturninus, L. Salvius Otho Titianus, |P. Mcmmius Regulus', C. Piso. la». 3 Isdem co(n)s(ulibus) III nonas lanuar(ias) Sulpicius Camerinus magister collegi fràtrum Arvalium nomine vota nunjcupàvit prò salute e |COLLEO| ÌD lapide.

N e r o Claudius.

LXXVII

«

Neronis Claudi, divi Claudi f(ili), Germanici Caesaris n(epotis), Ti- «. 60 ¡(beri) Caesaris Aug(usti) pron(epotis), divi Aug(usti) abn(epotis) |Caesaris Aug(usti) Germanici, pont(ificis) niax(imi), trib(unicia) pot(estate) VII, imp(eratoris) |VII, co(n)s(ulis) I I I I , et Octaviac coniugis eius, victimis immojlàtis in Capitólio, quae superióris anni magistri voverant, persolvit et in projximum annum nuncupàvit, praeunte M. Aponio Saturnino, Iovi mares duo, Iunoni vaccas II, Mi|nervae vaccas II, Saluti public(ae) vaccas I I , in tempio novo divo Aug(usto) b(oves) mares II, divae |Aug(ustae) vaccas II, divo Claudio b(oves) mar(es) II. in colle|gio adf(uerunt) 31) Sulpicius Camerinus magister, A. Vitellius, L. Piso L. f., M. Aponius |Saturninus, P. Memmius Regulus, L. Salvius Otho Titianus. Ian-1 Isdem co(n)s(ulibus) III idus Ianuar(ias) adstantibus Sulpicio Camerino magistro, L. Salvio Otlione Titiano, C. | Vipstatio Aproniano ccl. (cf.a. 59). (continuabantur

acta

in tabula

alia,

cuius

non superest

nisi fragmentum

hoc:)

(f)

5

111

isdem coOQs(ulibus) XV[li li(alendas) Ianuar(ias) Sulpicius Camerinus magister collegi fralrum ') Arvalium nomine immolami in Capitolio ob natalem Neronis Claudi Caesaris Aug(usti) Germanici Iovi b(ovem) m(arem), Iunoni 2 ) vaccam, Minervae vaccarn, Felicitati publicae vaccam, Concordiae vaccam, Genio ipsius taurum. in collegio adfuerunt Sulpicius Camerinus magister, M. Aponius Saturninus, C. Vipstanus Apronianus, L. Salvius Otho Titianus, T. Sextius Africànus. /

ex Ursino desumpsi quae mine de-

ficiillit h a e c : talem Nero, noni,

1 collegi

:ì manici

4 extr. crani

fr, Iovi

Felici.

tein lectiouis noto liane:

2 tnlio

ob

na-

b. m., J ili.

Iu-

In iis varieta-

1

C O L L E U • A D F Urs. ed.

-') I V N O N I

in fine versus ponit id.

cd. — Quae L i b o r i u s aliter exhibet sprevi.

-

1)ec 1

Lxxvni

fpraecedebant

Nero Claudius.

vota a. d. I l i nona* Ianuarias

prò notule imperatoria

concepta:

deinde:)

in collegio adfuerunl Q. Tillius Sassius magister, Sulpiciua Camerinus, L. Salvius Olho Titiamis, L. Piso L.') f., Q. Volusius Saturninus, C. Vipslanus ylprouianus, C. Piso. ¿idem co(n)s(ulibus) i«n. 12 pridie idus Ianuar(ias) in aedem? Concordiae l ) sacrifieiuin indixit deae Diae Q. Tillius Sassius magister collegi fratrum Arvalium nomine, adliibitis Q. Volusio Saturnino, T. Sextio Africano, L. Salvie Otlione Mai 27 Titiano in VI k(alendas) [un(ias) domi, 6J

IIII k(alendas) lun(ias) in luco et domi, I I I k(alendas) [un(ias) domi, in collegio adfuerunt Q. Tillius Sassius mag(ister), Q. Volusius Saturninus, T. Sextius Africanus, L. Salvius Otlio Titianus. isdem co(n)s(ulibus) ian. 21 X I I k(alendas) Februar(ias) in CapitoWo vota soluta quae susceperant prò partu et incolumitate Poppaeae Augustae: Q. Tillius Sassius mag(isler) collegi3) fratrum Arvalium nomine immolavit Ioni b (oc e in) m(areni), Iunoni vacca»} cet. Fragmentum tabulae marmoreae olim Ron ae in villa Negronia, inde anno 1791 inlatum in museum cardinalis Borgia MAR.; nunc in museo Capitolino. Descripsi. Edidit Marini tab. X V I I b. A c t a spectare ad a. 63 ostendit Tacitus ann. 15, 23: Memmio Regulo et Verginio Rufo consulibus natam sibi ex Poppaea filiam Nero ultra mortale gaudium accepit cet. cf. comment, de votis ob causas singulares factis p. 114.

Paginae 1. ] ) P I S O F lapis: itserendam essa litteram L vidit Marinius p. 122. cf. a. 86: potest scriptum fuisse ante aedem, ut posteriore aetate indictio fiebat in pronao aedis Concordiae. 3 ) . . . CI lapis.

j j

5

10

15

20

Nero Claudius

LXXIX

j

isdem co(n)s(ulibus) IIII idus Apriles? ') magisterio Q. Tilli Sassi collegi fratrum Arvalium nomine immolami in Capito5 lio A. Yitellius ob a.dvenlum Neronis Claudi Caesaris Augusti Germanici et Poppaeae Augustae et Claudtae Augustae ') Ioti b(ovem) m(arem), Iunoni vacc(am), Mi aerea« vacc(am), Saluti publicae vaccam, Felicitati (?)3) vaccam, io Spei vacc(am), Genio ipsius tannini, Iunoni Poppaeae Augustae vaccam, Iunoni Claudiae Augustae vaccam. in collegio ndfuerunl A. Vitellius,J) Sulpicius li

Cameriní/s lius s ), C. Piso. isdem co(n)s(ulibus) II magisterio Q. Tilli Sassi collegi fratrum Arvalium nomine immolami in Capitolio au P a g i n a e 2. ') Apriles restituii Marinius, 8ed potest etiam fuisse Martias vel Mala», cum Neronem Antio revertisse traditum h a b e a m u s ante mortem filiae nuper n a t a e , quam quarlum intra mensem defunctara esse docet T a c i t u s 1. c. •) A u g u s t a s a p p e l l a t a s esse et matrem e t filiam narrat idem ibd. 3 , cum T a c i t u s 1. c. dicat et additac supplicationes templumque Fecunditatis, hic quoque F e c u n d i t a t i s mentio f a c t a esse

L.

Vitel-

poteat, ut prò Felicitati scribendum sii Fecunditatì. A. Vitellius cum immolaverit, nomen eius primo loco videtur ponendum esse inter eoa qui adfuerunt. 5 ) cum nomen requiratur hominis cognomine carentis, nec A. Vitellius hoc loco memoratua esse p o s s i t , fratrem recepì L . Vitellium, quamquam in actia alibi non nomioatur.

». 63 Aprii io?

N e r o Clandias.

LXXX

ab ».66

I praeennte

L

Sa h: ht 0 thoue

lori

b(ovcm)

ma(rem),

lunotti

cacr(ani),

|«erede Genio

p(opuli) \lurninus

inn. il

fr/immi

'). in collegio

adfiieruni

vacc(am),

M. Aponius

Sa-

promag(isler) A.

Isdem

lì(omani)

Mi-

(?)

')

F^Vellius, Q . Poztumiiis

C(i(n)s(ulil)us)

jXeroms

Claudi

III

idus

Caes(aris)

Ga

I an nur (las)

magisterio

Ang(nsti)

p(alris)

II

imperatoris p(atriae)

ante paedem

F r a g m e n t a r e p e r t a in vinea Ceccarellioi n o n n u l l i s p o s t e a a d i u n c t i s anno 181 D e s c r i p s i m u s B o r m a n n et ego. Kdidi a e t 6 in Annalibus Inst. arch. 1867 p. 261. 262, c et e in Relazione p. 20 s e q q . L i t t e r a r u m i m a g i u e m e x h i b a i i b d . tab. 1, 4. C u r f r a g m e n t a s u p r a p r o p o s i t i ad a n n u m 66 referreiu, has h a b u i c a u s a s : In f r a g m e n t o c p a g . 2, 8 cum n o m i n a t a sit S t a t i l i a M e s s a l l i n a , q u a m non ante annum 66 a N e r o n e in m a t r i m o n i u m d u c t a m e s s e e t i n d e colligitur quod T a c i t u s in libris s u p e r s t i t i b u s de e a re t a c e t . et ex n u m m o E p h e s i o r u m (cf. i n d e x p e r s o n a r u m \ f r a g m e n t u m tribui non p o t e s t a n n o antiquiori. P o r r o commemorantur Augustalia (e p a g . 2, 33) m e n s e O c t o b r i c e l e b r a t a , q u a e cum N e r o d e c e s s e r i t m e n s e Iunio a. 68 (cf. E c k h e l 6, 267), non p o s s u n t pert i n e r e nisi ad a n n u m 66 vel 67. l a m vero p e r a n n u m 67 f e r e t o t u m i m p e r a t o r ageb a t in G r a e c i a (cf. S i e v e r s Studien p. 12G — 134) n e q n e eius i t i n e r i s ulla in a c t i s m e n t i o r e p e r i t u r . A t lauri et supplicat i o n u m m e n t i o q u a e fit in fr. c p. 1 , 1 0 seq. p r o b a b i l i t e r r e f e r e t u r a d a. 66, quo cum R o m a m v e n i s s e t T i r i d a t e s A r m e n i a o rex,

i (i e t e anno 1867, c e x c e p t i s f r u s t u l i s L i t t e r a e altae s u n t mill. 10 - 1 2 . ob earn rein N e r o i m p e r a t o r c o n s a l u t a t u s l a u r e a in Capitolium l a t a I a n u m g e m i n u m c l a u s i t (Suet. Nero 13. 13; Dio 63, 1 s e q q . ; cf. etiam Sievers 1. c. p. 115 s e q q . ) . Q u o d si verum est, q u a e fr. c p a g . 1, 2 e t p a g . 2, 22 v i d e u t u r c o m m e m o r a r i detecta nefar¡orum consilia, ad V i n i c i a n a m c o n i u r a tionem s p e c t a n t B e u e v e n t i d e t e c t a m ( S u e t . Xer. 36), v o t a a u t e m p r o p t e r v a l e t u d i n e m c o n c e p t a (fr. g e t h) c o m p o n i p o t e r u n t cum iis q u a e de c a t a i r h o N e r o n i s ad a n uum'66 t r a d i t P h i l o s t r a t u s vit. A p o l l 4, 44. Q u a e d e n i q u e pro reditu i m p e r a t o r i s f a c t a e s s e d i c u n t u r sive vota s i v e s a c r i licia, e a c o m m o d e r c f e r e n t u r ad iter in G r a e c i a m a. 66 s u s c e p t u m (fr. c p a g . 2, 27 s e q q . ; cf Dio 63, 8). P a g i n a e 1. a b ') t a u r u s qui immolatur vel G e u i o populi R o m a n i principisve vel Marti u l t o r i , cum in v o t i s annuls a. d. I l l n o n a s I a n u a r i a s s a c r i f i c a r i non s o l e a t , c a p u t hoc r e f e r e n d u m est a d s a c r a ob c a u s a m s i n g u l a r e m e x t r a ordinem f a c t a . '-') vel L.

N e r o Claudius.

Concordiae M. Aponiua

I.XXXI

Satur«i«i/s promagister

sacrificium

deae Diae inI dixit *) cet.

c magisterio imperatoris Neronis Claudi Cae| s f a r ò j Aug(usti) II palris patriae M. Aponi us Saturninus promagister collegi fratrum Arcalium nomine vota tiuncupatit |ira Capitolio ob dele eta nefariorum Consilia Ioti b(ovem) m(arem), lunoni vacc(am), Minervae Ivacc(am), Marti taurum, Proeidentiae vacc(am) eodem die sacratissimi principis Genio taurum (?) eocc(am), Honori vac|c(am), Aeternitati imperi vacc(am) ') in collegio adfuerunt |M. Aponius Satuminus promagister Q. Tillim Sassius, L. Sal|vius Otho Titianus isdern co(n)s(ulibus) |. . magisterio imperatoris Neronis Claudi Caes(aris) Aug(usli) II patris patriae collegium fratrum \Arcalium -mandavit L. Salvio Otlioni Titian(o), ut vice promagislri M. Aponi Saturnini collegi fratrum Arcalium nomine |iimmolarci in Capitolio ob laurum imperatoris Neronis Claudi Caes(aris) Aug(usti) Germ(anici) Ioti b(ovem) \m(arem), lunoni vacc(am), Minervae vacc(am), Iovi victori b(ovem) m(arem) vace(am), Paci |vacc(am), ante arcum Iani gemini {?) in collegio adfuerunt L. Salvias Otho Titianus, T. Sexliits Africamis, Q. Tillius Sassius, . . . I C. Fipstanus Apronianus, isdem co(ii)s(ttlibus) magisterio I imperatoris Neronis Claudi Caes(aris) Aug(ttsti) If palris patriae collegium fratrum I Arcalium mandacit L. Salvio Otlioni Titiano, ut vice promagistri ili. Aponi Saturnini collegi fratrum Arcalium nomine Iimmolaret in Capitolio ob supplica-

is dem co(n)s(ulibus)

-) de s u p p l e m e n t s iiou s a t i s coustat. Verba

mayisterio

cet.,

quae

praemisi

propterea, quod per totani liane tabulato

tivo positum.

— T i t u l o s imperatoris qui

sunt (magistri)

II patris

patriae

desumpsi

e x fr. ;/ v. 7, ubi d e e s t nomen

Germanici.

sa videntur iuitio capituui s c r i p t a fuisse,

c

ubstaut, q u o m i a u s acta h a e c e o d e u i modo

antur

concepta

Consilia,

fuerint quo

acta liuius aetatis

plurima, n e c v e r b i s adstantibus tiiun s u f f i c i t , cum pitis

inmicn

ACTA

AUY.

extet

iam

cet. spa-

altero versu ca-

promagistri

') cum pag. 2, 2 0 s e q q . d e u u o v i d e commemorar! posui

hoc

dettela loco vota

nefariorum earn

c a u s a m s u s e e p t a dici, p o s t e a soluta. v e r b i s parimi c o n s t a t .

noniiua-

r>

ob De :

Nero

LXXXII

66

tiones

a senatu

Claudius.

decrelas

loci b(ocem) m(arem), limoni cacc(am), Mi\nercae racc(am), Felicitati vaec(am), Cleinentiae cacc(am), in collegio adfuerunt L . | Salvius Olho Tilianus, C. Vipstanus Apronianus, \T. Sextius Africanus, Q . Tillins Sassius*). isdem co(njs(ulibus) piaciilum factum ob ¡arborei», quae ceciderat in luco deac Diae, per kalatorem et publieos porcam et agnam opimaiii. I.sdem 00(11 :s(ulibus) magisterio imperatoria Claudi Caes(aris) Aug(usti) II palris putride prontag(isler) .)/. Aponius Saturnin(us) v collegi fratrum Arcaiium /tornine ob ¿minolavit in Capitolio et in tempio dici Augusti uovo loci bocem inarem, limoni vacc(ani), | Minerv(ae) vacc(am), dico Augusto b(oveiii) »/(areni), dicae Auguslae racc(ain), dico |Claudio b(orem) m(arem), dicae C/awdiac virgini cacc(am), dicae Poppaeae Angus!ae cacc(am), Genio imp(eratoris) Ne¡rtwis Claudi Caes(aris) Aug(usti) Germanici tauruin, limoni Messaltinae rarefa m). in collegio adfuerunt M. Aponius Salur¡ntnus, C. Vipstanus Apronianus us cet. g li ni ni. Sex b(oveni) i n ( a m n ) . \ ietoriae racc(am) Genio ipsius inumiti, C. Vipstanus

in collegio

adfuenmt

M. Aponius I Satuminus,

/l/jrowianus, Q . Tillins Hassius,

Q. ' ) . . . .

l/'os/winius Cai I

A. (L?) l'itellins. isdeni i'-o(n)s(uHbiis) Maias Neronis Claudi Caesaris A u g u s t i ) I l p;i//f.s' patriae promal^ister Al. Aponius Satiirniiius

magisterio

-) d u o q u a e p r a e c e d u n t c a p i t a ad a d v e n t u m T i r i d a t i s in u r b e m r e t l u l i ; cf. s u p r a e t p. 7 8 . 7 9 . incerta sunt. Titianus

S u p p l e m e n t a magnani p a r t e m C u m a u t e n i L . S a l v i u s Olii.»

v. 19 p r i m o l o c o n o i n i u e t u r i n t e r

. . vii, Irmi gemini

/) id c o n i u n x i . — P r o potest

etiam

fuisse a r c u s m e d i o C a p i t o l i n i

mnntis

• » [ X V I I I k(alendas) Febr(uarias) in luco deae Diae piaculura factum per calatorem et públicos eius ¡sacerdoti, quod arbor a vetustate decidit, expiandum porcam et agnam opimam 5 ). Ma* i L. Vettio Paullo, T. Iunio Montano c(on)s(ulibus) k(alendis) Mais in ltìco " J |deae Diae piaculum factum per calatórem et públicos eius sacerdòti ob ferrum inlatum in ¡aedem scriphir(ae) 6 ) caussa porcam et agnam opimam. Mai i3 i S ( j e m co(n)s(ulibus) I I I idus MaiAs in luco deae Diae piaculum factum |per calatorem et públicos eius sacerdoti ob ferrum de aede elatum porcam et agnam opimam. l o c a 7 ) a d s i g n a t a in a m p h i t e a t r o «•«o

L . Aelio Plautio L a m i a ,

(sic):

-s

Q. P a c t u m e i o F r o n t o n e

co(n)s(ulibus)

a c c e p t u m ab L a b e r i o M a x i m o p r o c u r a t o r e praef'(ecto) annonae8), L . Vewuleio A p r o m a n o

scribendum M.

Tillio,

lud.

6, 4, 3,

Mémoires

esse

emendatis de

nuper

M.

Tittio,

verbis de»

b.

Renierus

inter,

et b.

X X V I I , 1 (p. 46 de Vextrait) : cf. personarum.

Dec

Iosephi

probavit

tacad,

mag(istro), curatore T h y r s o

I.

index

Tittio exhibet iam San Cle-

mente 1. c. p, 1 5 4 ,

et ita legi posse fa-

tetur Marinius p. 2 0 4 et 816. 4

5

) cf. comm. ad vota e x t r a ordinem

quamquam minus

in

anno acta

81

quorum

scripturae

6

) S C R I P V R lapis.

7

) vv. qui sequuntur a v. 2 5 usque

ad v. 3 4 scruti

litteris paullo

sunt.

locorum

Continent

in

novo

maioribus autem

amphitheatro

per-

indicem Flavio

ad a c t a adnexum.

De dedicatione

am-

phitheatri cf. Dio 66, 2 5 ; Sueton Tit. 7 ;

) arborem decidisse apparet sub finem ob eamque

iis,

causa facta erant.

Arvalibus assignatorum appendicis iastar

suscepta p. 115 sq. anni 8 0 ,

adscribebantur

l(ibei-to),

causam factum

relatum

piaculum est,

esse

nihilo

anni

80.

catal.

imp.

Momms 8

apud

) Laberium

annonae

chronogr.

a. 3 5 4

ed.

p. 646. loco

Maximum

procuratori

praefectum Augusti

de-

Eodem modo piacula ob ferrum illatum

putatum esse ad loca adsignanda coniecit

et elatum facta, licet non fieri potuerint

Marini p. 224.

nisi aono sequenti, actis tamen constanter

Titus.

cvn

fratribus Arvalibus maeniano (primo) cuneo (duodecimo) gradi|b(us) m a r m ( o r e i s ) ( o c t o ) g r a d u ( p r i m o ) p ( e d e s ) ( q u i n q u e ) g r a d ( u ) ( o c t a v o ) p e d ( e s ) ( q u i n q u e q u a d r a n s s e m u n c i a sicilicus) : f(iunt) p e d ( e s ) ( q u a d r a g i n t a duo s e m i s ) ; g r a d u

(primo)

maeniano9)

summo

|uno p e d ( e s ) (viginti duo s e m i s ) , e t (secundo)

cun(eo)

|gradu

(sexto) gradib(us) marm(oreis)

(primo)

uno

p(edes)

(viginti

duo

(quattuor) semis),

et

¡maeniano s u m m o in ligneis t a b ( u l a t i o n e ) ( q u i n q u a g e s i m a t e r t i a )

gradi-

|bus ( u n d e c i m ) g r a d u ( p r i m o ) p e d ( e s ) ( q u i n q u e

triens

|semuncia),

grad(u)

( u n d e c i m o ) p e d ( e s ) (quinque d e u n x s i c i l i c u s ) : f(iunt)

ped(es)

|(sexaginta t r e s d e u n x

semuncia).

s u m m a ped(es) (centum duodetriginta deunx semuncia)1"). L.

Flavio Silva Nonio Basso,

Asinio Pollione Verrucoso co(n)s(ulibus) I I I nonas Ian(uarias) magistèr C. Iiinius Tadius Mefitanus collegi fratrum Arvalium nomine |vota nuncupavit prò salute imp(eratoris) Titi Caésaris) divi f(ili) Vespasiani Aug(usti) |pontif(icis) max(imi), tribunic(ia) potest(ate), có(n)s(ulis) V I I I |et Caésaris divi f(ili) Domitiàni có(n)s(ulis) VII, et Iuliae Aug(ustae) liberórumque |eórum, victimis immolatis in Capitólio, quaé superióris anni magistèr voverat, persolvit Iovi o(ptimo) jm(aximo) boves mares II, limoni reginae vaccas duas, Minervae vaccas II, Saluti publicae vaccas [II et in proximum annum nuncupavit, praeeunte L. Pompeió Vopisco C. Ar|runtio Catellió Celere, in ea verba quaé infra scripta sunt: Iuppiter o(ptime) ni(axime), si imp(erator) Titus Caésar Vespàsianus Au|g(ustus) pontif(ex) max(imus) trib(unicia) potest(ate) p(ater) (p(atriae) et Caésar divi f(ilius) Domitiànus, quós nós sentinius dicere, vivent |domusque eorum incolumis erit a(nte) d(ieni) I I I nón(as) Ian(uarias), quaé projximaé p(opulo) R(omano) Q(uiritium) rei p(ublicae) p(opuli) |R(omani) Q(uiritium) 9)

MENIANO lapis. quo modo loca disposita fuerint post Marinium ;p 225 seqq.) quaeievit ,0 )

Hubnerusin4n7j./ns

cxiv

Domitianns.

rum,

quod liodie vovi, ast tu ea ita faxis, tum tibi in eadeni verba >s ( nomin(e) collegi fralr(um) ^realium bove femina alba aurata voveo esse fu|turuni. Salus 7)ii£»lica populi Romani Quiritium, quae in verba Iunoni regin(ae) bove femina ««rata vovi esse futurum, quod liodie rovi, ast tu ea ita turn libi in eadem »erba nomine collegi fratrum Arvalium bove femin(a) alba aurata voveo esse /uturuni. in collegio adfuerunt L. Veratius Quadralus promag(isler), Q. Tillius Sassius, C. Salvius Liberalis Nonius |Bassus, L. Fenuleius Apronianus, P. Sallustius Blaesus, C. •>-, ¡Vipstanus Apronianus. Isdem coOOs(ulibus) . . . trfus Ianuar(ias) in aedeni Concordiae astan[tibus fratribus Arvalibus magisterio i>iip(eraloris) Cacsaris Doniitiani Aug(usti) Gerinanici, prouiag(istro) L. |Veratio Quadra/o, collegi l'ratruni Arvalium sacrum indictum deae Uiae per L. Veratiuin Qua- tu | drat am M«i«.w.:io promag(istrum), praeeunte Q. Tillio Sassio, in diem VI k(alendas) Iu|nias domi, IIII k(alendas) Iun(ias) in luco et domi, III k(aleiulas) Iun(ias) domi, in collegio adfuerunt |L. Veratius Quadratila promag(ister), L. Venuleius Apronianus, A. Iulius Quadratus, |C. Salvius Liberalis Nonius Bassus, Q. Tillius Sassius, P. Sallustius Blaesus! " 'an. •>•> Ser. Cornelio Dolabella, C. Secio Campano co(n)s(ulibus) XI k(alendas) )r, |Febr(uarias) magisterio imp(eratoris) Caesaris Doniitiani Aug(usti) Germanici, proniag(istro) L. Veratio Quadrato, (collegi fratrum Arvalium vota nuncupaverunt pro salute imp(eratoris) Caesaris Domi|tiani Aug(usti) Ger(nianici): luppiter o(ptime) m(axinie) Capitoline, si imp(erator) Caesar divi Vespajsiani f(ilius) Domitianus Aug(ustus) Germanic(iis) pontife maximus, trib(unicia) i)ot(estate), censor perpetuus, pater pat r i a e , ex cuius incolumitate omuiuni salus constat, quem nos sentimus dicere, vivet donius- 4„ |que eius incolumi» erit a(nte) d(ieni) XI k(alendas) Februar(ias), quae proximae Ipopulo Nomano Quiritibus, rei publicae populi Komani Quiritium eruut, et eum diein euni(|iie I salvimi

Domitiamis.

cxV

servaveris ex periculis, si qua sunt eruntve ante eum diem, even|tumque bonum ita, uti 110s scntinius dicere, dederis, eumque in eo statu quo I nunc est aut eo meliore servaveris, custodierisque aeternitatewi') imperi, quod |sj«ct-

pieudo ampliavit, ut voti eompotem rem publicam saepe facias, ast |tu ea ita faxis, tum tibi bove aurato vovemus esse futurum. Isdein co(n)s(ulibus) I U I k(alendas) Martias in aedem Concordiae ad [cooptandum C. Iulium Silanum in locum C. Vipstani Aproniani. in collegio adfuerunt L. Veratius Quadratus ]>roniag(ister), Q. Tillius Sassius, L. Venuleius Apronianus, JL. Maecius Postunius, A. Iulius Quadratus, C. Salvius Liberalis Nonius Bassus, |P. Sallustiws Blaesus. i) A E T E R N I T A T E lapis.

CXVI

Domitiauus,

i m p e r a t o r e ) Caésare Domitiano Aug(usto) Germam'co Xlli, L . Volnsio S a t u r n i n o co(n)sfulibus) I I I non(as) Ianuar(ias) in Capitolio in pronao /oris optimi tnaxinù C. Salvi us Liberali» frater Avvali.v, qui nice C. Itili Silani magistri fungebatur, ad collegium //-atium Arvalium rettulit: cum di inimortales propitiato mimine suo vota ovbis terrar«/«, quae pro salute inip(eratoris) Caesaris divi Vespasiani f(ili) Dominant Aug(usli) Germanici pontif(ic.is) maximi et Domitiae Aug(ustae) cotiiugis cius et luliae Aug(ustae) totique domui eoruin cupide suscepta erant, exaudierunt, convenire collegio priora solvere et nova nuncupare. collegium decrevit: i in |eadeni v e r b a n o m i n e c o l l ( e g i ) f r a t r ( u i n ) A r v a l ( i u n i ) bove a u r ( a t a ) v o v i m ( u s ) e s s e futur(uiii). Fortuna |redux, q u a e in v e r b a I ( o v i ) o ( p t i m o ) n i ( a x i m o ) prò s a l ( u t e ) et reditu et v i c t o r ( i a ) i m p ( e r a t o r i s ) C a e s a r i s d i v i N e r v a e f ( i l i ) N e r v a e |Traiani A u g ( u s t i ) G e r m ( a n i c i ) , p r i n e ( i p i s ) p a r e n t i s q ( u e ) nostri, pont(ificis) ì n a x ( i m i ) t r ( i b u n i c i a ) p o t ( e s t a t e ) p ( a t r i s ) p ( a t r i a e ) |bov(e) a u r a t o v o v i m ( u s ) e s s e f u t u r ( u n i ) , quoti liodie vovi|m(us), astu e a ita faesis, tunc tibi in e a d ( e m ) v e r b a n o m i n e e o l l ( e g i ) f r a t r ( u m ) A r v a l ( i u m ) |bov(e) a u r ( a t a ) v o v i m ( u s ) e s s e futur(um). V e s t a niater, q u a e in v e r b a I ( o v i ) o(ptinio) m ( a x i i n o ) prò s a l ( u t e ) et re|d(itu) et v i e t ( o r i a ) i m p ( e r a t o r i $ ) C a e s a r i s clivi N e r v a e f ( i l i ) ¡Nervae Traian(i) A u g ( u s t i ) G e r n i ( a n i c i ) , p r i n c ( i p i s ) p a r e n t i s q ( u e ) n ( o s t i i ) , pont(ificis) inal i m i ) trib(unicia) pot(estate) p(atris) p(atriae) bov(e) aur(ato) v o v ( i m u s ) esse futur(um), quod liodie v o v ( i m u s ) , a s t u e a i t a f a e s i s , tunc tibi in e a d e m v e r b a n o m i n e c o l l ( e g i ) f r a t r ( u m ) Arjval(iuin) bov(e) a u r ( a t a ) vov(imus) esse futur(um). N e p t u n e p a t e r , q u a e in v e r b a I ( o v i ) o ( p t i m o ) n i ( a x i m o ) prò s a l ( u t e ) et ¡reditu et v i c t o r ( i a ) i m p ( e r a t o r i s ) C a e s a r ( i s ) d i v i N e r v a e f(ili) Nervae Trai(ani) Aug(usti) G e r m ( a n i c i ) , p r i n c ( i p i s ) p a r e n t i s q ( u e ) u(ostri), pont(iticis) m ( a x i m i ) tri|b(unicia) p o t ( e s t a t e ) p ( a t r i s ) p ( a t r i a e ) b o v ( e ) a u r ( a t o ) vov(i|mus) esse futur(um), quod hodie v o v ( i m u s ) , astu ea u ) ita j faesis, tunc tibi in e a d e m v e r b a n o n i ( i n e ) c o l l ( e g i ) f r a t r ( u m ) A r v ( a l i u i u ) t a u r o a u r ( a t o ) |vov(imus) esse futur(um). — H e r c u l e s Victor, q u a e in v e r b a

")

BOVEM

AVR

lapis: potest

tur scriptum fuisse pio B O V E M tum,

seil

RATO quoque

cum

antea

bis

BOVEM

e r r o r e in t a b u l a i n e i s u m s i t , loco

uialui

de

errore

igi-

AVRaAVhoc

cogitare;

cf

Dot. G e t 8

Idem

v. f>8, u i s i q u o d

dicenduiii

b o s f e r u i o a ibi

est

moratili-. verba

A S T V E A

om.

de

commelapis.

Traiaous. '.os

CXLUI

I(ovi) o(|)timo) mfaximo) pro sal(ute) et red(itu) et victor(ia) inip(era|toris) Caesaris divi Nervae f(ili) N e r v a e l l ) Traian(i) Aug(usti) jGernifanici) princip(is) parentisq(ue) n(ostri) pont(ificis) niax(imi) trib( unicia) pot(estate) p(atris) p(atriae) bov(e) aur a t o ) vov(iiuus) esse futur(um), quod hodie vov(inius), astu

«• 101

|ea ita facsis, tune tibi in eadem ve r i a " ) nomine coll(egi) fratr(um) Arval(ium) tauris aur(atis) l 5 ) (sic) |vov(inms)7) esse futur(uni). adfuer(unt) in coll(egio) L. Maecius |Postumus, L. Iulius Marinus Caecilius Simplex, P . ' ) Salvius Liberalis Nonius Bassus, |Ti. Catius C'aesius Pronto, C. Caecilius Strabo, Q. Fulvius Gillo Bittius Proculus. Q . S e r v a e o I n n o c e n t e , M. M a e c i o C e l e r e c o ( n ) s ( u l i b u s ) VI k(alendas) Mai(as) in luco deae Diae arbores expiatae, quod vetustate Aprii. 26 |vel vi maiori deciderant, porcis et (exibat

agnis,

striiibus

tabula

fertifque

prior;

in altera

sequebantur

haec:)

per Ti. Claudiitm Sacerdotem Ittlianum mag(istrum) \ministrantibus pttblicis cet.

a b isdem H ' in luco deae

(?)

co(n.)s('ulibns)

Diae magisterio

vetustaVe deciderai, porcam et publiées eorum.

Ti. Claudi

Saccrdolis

el agitant, struibus

Ittliani piaculum factum, quod arbor fertisqwe per calatvrem

isde/M co(ii)s(ulibus) 5

magisterio Ti. Claudi Sacerdotis Ittliani Earinus Saturnini Venuleiam ad fretires Arra Ics a di echi*

publiais

loco

est ').

isde/M co(n)s(ttlibus) magisterio Ti. Claudi Sacerrfo/is Ittliani,

i"

de Earino

pubblico epislula. niissa tïatribus Arvalibus ab imp(eratore) Caes(are) diri Nervae f(ilio) |jVe/Ta Traiano Aug(uslo) Gcrm(anico) sigilo signata caput August quocl exprimit, in qua sic scriptum fuit:

• '••) N Kit VA lapis. ,4) VERRÀ id. vix recte prò TAVRO AVRATO. Tabulam II deseripsimus Hermann et ego. Kdidì partem maioreui fiagnienti a ci fragnientum e in Relazione

p. 58 d et /;

pars versuum 8—14 fragnienti a et frngnieiitum b postea accesserunt.

Fragmenta osse a. 101 ostenduut et niagister Ti. Claudius Sacerdoa et litterae tabulae prioria vakle similes. a b ') de supplements cf. a. 87 pag. 2, 13. 14, et comment, de actis adlecliouiim publicorum p. lf>S.

Traianns.

CXLIV

i m i > ( e i a t o r ) C a e s a r d i v i N e r v a e f ( i l i u s ) N e r v a Traianus |nicus)

poni(ifER)

max(imus)

Irib(unicia)

c o l l e g i s s u i s s a l u t e m . c u m sit omnibus festum

erga vos inceti

inpensa

m e a ')

pol(estale)

i?)

Gertn(a-

CO(H)*(MD

11

¡III

mani-

nieu

n o s t r u m inci rnoduni

AugCuslus)

ic

c. Traimi adfuerunf

' ) . . . . in collegio

P . S a l v i i / s Liberali*

Ti.

Claudius

Nonius

Sacerdos

Bassus,

lulianus L.

Maecius

Pos-

tlllllMS e

: a

) litteras ab imperatore missas et ipsas s p e c t a s s e ad adlectionem pubiici nomen Eariui in v 8 servatimi indicut : adlectos autem publicos esse ex litteris imperatorum ostendunt acta a. 118. De singulis fracto lapide non constat. — De sigtio quo siguata erat epistula, cf a 118 et 120.

c ') cum de sacro, cui fragmentum tribuendum sit, non c o n s t e t , De nomen quidem Traiani a p p a r e t utrum nominativo, au genitivo, an alio casu scriptum fuerit.

Trai anus.

e x LV

Ti. / a l i o C a n d i d o Mario Celso II, C. J n t i o A. Iulio Q u a d r a t o I I c o ( n ) s ( u l i b u s ) magisterio M. Valeri Trefeici Deciani I I I non(as) I a n u a r ( i a s ) in Capitolio ad vota solvenda et nuncup(anda) pro salute imp(eratoris) Caésaris Nervae Traiani Aug(usti) Germanici Dacici fratrés Arvalés convenerunt. hue die immolatum non est. adfuerunt in collegio M. Valerius Trebicius Decianus mag(ister), L. Maecius Poslumus, Ti. Catius Caesius ironto, C. Caecilius Strabo, us, Ti. Iulius Candidus Mart«« Celsus, C. Antins A. /ulius Quadratus, Ti. Iulius Candidus. ìsdem co(n)s(ulibus) VII ') i d u s I a n ( u a r i a s ) in pronao aedis Concordiae fratrés Arvales sacrum deae Diae indixerunt, ibique M. Valerius Trebicius Decianus mag(ister) maniiws lautis capite velato sub divo, culmiwe contra orienterà cum collegis deae Diae sacrificium indixerunt sic in hunc annum: quod bonu/ra faustum felix fortun&tumq(ué) sit imp(eratori) Caesari Nervae Traiano Aug(usto) Germ(anico)

Dac(ico) \totiq(ne) domili eius, p(opulo) E(oinano) Q(uiritibus) fratribusque Arval(ibus), | sacrificium

Tabula composita

ex fragmeutis plurimis in vinea Ceccarelliorum effossis a. 1867.

68. 69. 70, litteris longioribus, altis ÌD pagina 1 mill, fere 16, in pagina 2 mill. 1 3 - 1 5 . Descripsi cum Bormanno. Edidi frammenta tria, quae complectuntur parles unum indicis et paginae 2 vv. 1 et 2, alteram paginae 1 vv. 4 0 — 4 2 , tertium paginae 1 vv. 43—46 in ami. Inst. arch. 1867 pp. 281. 282 290 nn. 21. 22. 2 7 ; totam tabulam exceptis paucis quae annis ACTA

AKV.

1869 et 1870 effosaa sunt frustulis in Relazione p. 62. Imaginem litterarum pagiuarum 1 et 2 depingendam curavi ibd. tab. 2 nu. 12 et 12o. P a g i n a 1. ') p o t e s t etiam fuiase I I I idus: cf. comment, ad acta indictionis p. 5.

10

Traianus.

CXLVI

»• 105 deae Diae hoc anno erit ante diem XVI k(alendas) luni&s dornt, I 21 M»ii;. 19.20 ante diem XIV k(alendas) Iunias in luco et dorn«, ante diem XIII (k(alendas) Iun(ias) domi, adfuerunt in colleg(io) M. Valerius Trebicius Decianus, Ti. Iulius Candidus Marius Cclsus, C. Antius A. Iulius Quadratus, L. Maectws Postumas, Ti. « Iulius Candidus, Ti. Catius Caesius Fronto, C. Caccilius Strabo, Q. Fulvi«« Gillo Bitttws Proculus. isdem c o ( n ) s ( u l i b u s ) in aedem Concordiae fralres Arvales contenerunl ibique referente M. Valerio Trebicio Deciatio mag(islro) ad collegas de arbortèws lauribus in luco deae Diae, quod a tempestatibus perustae essent, plaeuil piacttlo facto caedi. adfuerunt in collegio M. Valerius Trebicius Decianus, Q. Fulvius Gillo Bittius Proculus, Ti. Iulius 35 Candidus Marius Celsus, Ti. Iulius Candidus, P. Metilius Sabinus Nepos.

isdem co(n)s(ulihus) k(alendis) in luco deae Diae piaculum factum ob arborcs laurus caedendas, quod tempestatibus perustae erant, 411 porcis et agnis, struibus fertisque per M. Valeri?//» Trebicium Decianum mag(istrum), ministrantibus publicis. C. Iulio Basso, Cn. J / r a n i o Dext.ro co(n)s(ulibus) Mai i7 XVI k(alendas) Iun(ias) in domo aput M. Valerium Trebicium flccianuni mag(istrum) /ratres Ar40 vales sacrificium deae Diae ture vino fecerunt, ibique discumbentes toralibus segmentatis sacrificium ture vino feceruni. pueri palrimi malrimi praetextati cum publicis ad ara;« rettulerunt Cornelius DvlàbeWa. Veraniánus , D. Valerti« , . , . Valerius Catullus MesSI1 sallinus, T. Vin sportulis cenatum est denaris centenis. hi colleg(io) ') adfuerunt M. Valerius TrebictMS Decianus, L. Maecius II 1 Postumus, Ti. Iúlius Candidus Marius Celsiis, P. Metilius Saòinus Nepos, Ti. Iúlius Candidus, Q. Fulvius Gillo Bittius Proculus, Ti. Catius Caesius Fronto, C. Antius A. Iúlius Qua5 dratus, C. Caecilius Strabo. M 1 19 * isdem co(n)s(ulibus) X I I I I k ( a l e n d a s ) I ú n ( i a s ) in lrtco deae Diae M. Valerius Trebicius Decianus niag(ister) ad aram immolavit porcas piaculares duas liíco coinquendi *) operis faciundi, ibique M. Valerius Trebicius Decianus »accani honorariam albam ad foculum deae Diae immolami ibi") P a g i a a 2.

') . . . C -

lapis.

-) L V C O I N Q V E N D I id.; c f . D o m . jdiscumbentes aput 'Soo(ium) 3 ) Severum Pium mag(istrum) iterum epulati sunt, post epulas Armenius Pe|regrinus praet(or) pro mag(istro) riciniatus soliatus coronatus supra carceres ascendit et signum quadrigis vigis (sic) desultojribus misit; praesedente ad creta/n 4 ) Aelio Coerano victores palmis et coronis argentets à ) honoraverunt. deinde |Romae in domo 'Aeli Coerani discumbentes ture- et vino fecerunt, ministrantibus pueris matrimis et patrimis |quibus supra, adfuerunt L. Armenius Peregrinus praet(or) pro mag(istro), Cn. Catilius Severus, T. Statilius Silianus, i» |C. Sulpicius Pollio, P. Aelius Coeranus, L. Caesonius Lucillus.

Mai 2u X I I I kal(endas) Iun(ias) in domum Aeli Coerani fratres Arvales ad con|summandum sacrum deae Diae convenerunt, ibique inter Fragmeiituis actorum inscriptum infra a c t a a. 155 io tabula effoasa a. 186(5 in vinea Ceccarelliorum. Descripsi cum B o r m a n n o e t edidi in Relazione

p.

75.

Litterarum

Uepingendas curavi ibid. tab. 2 u. 15. Iu lapide

errore

quadratarii

r e c t e e x a r a t a sunt h a e c : ')

CONSEDEKINT.

'-') F L A M E N E M .

formas minus

N O M , sed cf. a. 2 1 8 , b v. 8. J

)

CRETA. PALMAS

GENTEAS.

ET

COKONAS

AR-

Antoninus S e v e r i l!

15

F.

CXCVII

cenam Armenius Peregrinus praet(or) et promag(ister), Catilius Seve|rus, Stati/ius 6) Silianus, Sulpicius Pollio, Aelius Coeranus, Caesonius Lucil/us ') discumbentes toralibus segmentals ture et vino |fecerunt, ministrantibus pueris patrimis et matrimis senator(um) filis praetextatis 9 ) q(ui) s(upra). fruges liban|tes 9 ) cum calatoribus et public(is) ad aram retulerunt. deinde lampadibus incensis pariter tuscanicas contigerunt, l0 ) quas per kala|tores domus suas miserunt. hoc anno cenatimi est in diebus singulis (denaris) centenis X V I X I V X I I I kal(endas) |Iun(ias), eì adclamaverunt: feZicissime")! felicissime! te salvo et victore felicissime! 0 nos felices qui te imp(eratorem) vi|demus! de nostris ann(is) augeat t(ibi) I(uppiter) a(nnos)!

213

|Germanice max(ime), d(i) t(e) s(ervent)! Brit(annice) max(ime), d(i) t(e) s(ervent)! te salvo salvi et securi sumus! te imp(e|ratore) fe/ix " ) senatus! Aug(uste), d(i) t(e) s(ervent) in perpetuo! iuvenis triumphis, senex imp(erator)! maior Aug(usto), d(i) t(e) s(ervent)! Aug(uste), Aug(usta)! Iuliae Au|g(ustae) matri Aug(usti) feliciter ! ex te, Aug(usta), Aug(ustum) |videmus! d(i) t(e) s(ervent) in perpetuo, Aug(usta), Aug(uste) ! ,„ I I I id(us) Aug(ustas) in Capitolio ante cellam 1 3 ) Iunonis reg(inae) fratres Aug. 11 [Arvales convenerunt , 4 ), quod dominus n(oster) imp(erator) |sanctissim(us) pius M. Aurellius Antoninus Aug(ustus) pont(ifex) max(imus) per limi|tem Raetiae ad hostes extirpandos barbarorum terram") introiturus est, ut ea res ei prospere feliciterque cedat, et immolaverunt per |L. Armenium Peregrinum. isdem co(n)s(ulibus) pr(idie) non(as) Oct(obres) in Capitolio ante cellam Iunonis reg(inae) ob Oct. b |salutem 16 ) victoriamque Germanicam imp(eratoris) Caes(aris) |M. Aurelli Antonini pii felic(is) Aug(usti) Part(ici) (sic) max(imi) Brit(annici) max(imi) (Germanici max(imi) pont(ificis) max(imi) trib(unicia) pote|st(ate) X V I imp(eratoris) I I I co(n)s(ulis) IIII proco(n)s(ulis), jet Iuliae Aug(ustae) piae feltc(is) 17 ) m(atris) imp(eratoris) Antonini Aug(usti) n(ostri), se|natus, castrorum et patriae, fratres Arvales convenerunt '") et | immolaverunt fi

STATITIVS.

'-')

FETIX.

')

LVCILIVS.

,a

)

CELLA.

")

PRAETEXTATI.

M

)

COMVENERVNT.

)

' ) cum

in

ceteris

actis

omnibus

'^'j cf. comm. p

L I B A T A S scriptum sit, liic quoque idem videtur restituendum esse. I0

)

")

81.

SALVIE. F E L • Io.

CONTEGERVNT.

'")

FERCISSIME.

Annum, cui acta tribuenda sint, tiluli

COMVENERVNT.

cxcvm

Antoninus Severi P.

per L. Armenium Peregrinum pro mag(istro) vice Flavi Alpini ma|g(istri) collegi fratrum Arvalium I(ovi) o(ptimo) m(aximo) b(o|vem) m(arem) a(uratum), Iunoni reg(inae) b(ovem) f(eminam) a(uratam), Minervae b(ovem) f(eminam) [a(uratam), Saluti publ(icae) b(ovem) f(eminam) a(uratam), Marti |ultori taurum a(uratum), Iovi victori b(ovem) m(arem) a(ura|txim) et Victoriae b(ovem) f(eminam) a(uratara), Laribus militaribu8 taurum album, Fortunae reduci b(ovem) f(eminam) a(uratam), |Genio imp(eratoris) Antonini Aug(usti) n(ostri) taurum album, | Iunoni Iuliae Piae matris Antonini Aug(usti) n(ostri), senat(us), castior(um) et pa|tr(iae) b(ovem) f(eminam) a(uratam). aclfuerunt Cn. Catilius ISeverus, T. Statilius Silianus. imperatori inditi satis indicant. Qnod autem imperator tertium in nummis demum anni 214 Antoninus appcllatur (Eckhel

7, 2 1 0 s e q q . et 223), h a e c appellatio videtnr ad ipsam victofiam Germanicam referenda esse, cf. p. 81.

Antoninus Severi F.

eie

in Capitolio ante celiata Iunonis reginae fratres Arcales convenerunt el immolaverunt per C. Sulpicium Pollionem promag(istrum) '), quod dominus noster imp(eralor) Caes(ar) M. Aurellius Anto *)ninus pius felix AugCuslus) cet Ioti o(ptimo) m(aximo) cet. . . . . . . Felicit(ati) Aug(ustae) b(ovem) f(eminam) cet |. . . . adfuerunt C. Sulpicius Pollio promag(ister) ^grippinus, P. Aeliws \Coeranus iun(ior) cet Fragmenta o et i olim apud Ursinum VRS. postea a Velitris in museo Borgiano, b in aedibus Farnesiis MAR. nunc ambo in museo Neapolitano MOMMS. F I O R . Litterae altae mill. 6 — 10. postquam neglegi coepta est suffectorum Descripsi ex ectypis chartaceis. Edimemoria, ordinariorum nomina semel inderunt Ursinus ad Caton. cet. p. 223, eunte auno adnotari solita sint: cf. acta 17; 222, 15 (inde Grut. 122, 3 et l ì ; Marini tabb. X X X V i l i et X X X V I I I I ; a. 213 eaque quae infra proponentur. Sed inscript. vet. mus. Borb. (Neap. 1857) simile est, quod per exceptionem etiamI n. 122. 123 ; Fiorelli catal. 69 et 70. Cf. tum formula isdem comulibu» adhibita e s t : Mommsen I. N. p. XXII. cf. a. 213 v. 23, ubi non possunt significati esse nisi consules ordinarli, cum ea Fragmentum a perperam tribui anno aetate iidem suffecti nequeant per menses 213 (cf. Relazione p. 77); nam forma sex (a Maio sc. usque ad Octobrem) litterarum tam similis est ut quin a et b ad eundem annum pertineant dubium fasces gessisse. Item in primis capitìbus esse nequeat; b autem ad a. 214 referenactorum a. 218 consulatum memoratimi dum est tam propter nomina consulum, fuiese ostendit hiatus, qui non aliter videquam propter Caracalli tribuniciam potetur expleri posse. statem X V I I (cf. Eckhel 7, 211) et maDe singulis nota haec : a ') de forgisterium Gessii Bassiani (cf. a. 213 v. 5). mula cf. a. 213, 20 seqq., ubi tamen verba Pertinere b ad anni 214 menses ultimos et immolaverunt per illum inserta sunt cum piacula ostendunt ob ferri inlationem post commemoratasi causam, propter quam et elationem facta, quae in fine tabularum sacrum factum erat, in actis autem a 214 signari solent, tum confirmat mentio ordinem aliura fuisse ostendit a v. 8, hibernorum Nicomedensium, in quibus ubi proxime post mentiònem causae tempore Saturnalium imperatorem commodeorum nomina secuta esse apparet. ratum esse Dio narrat (78, 8; cf. 77,18). Coniecit Mariuius natalem imperatori» Quod autem praecedunt nomina consucelebrari, quia natali quoque Neronis Felum , qui kalendis Ianuariis magistratum licitati immolatum est (cf. a. 59. 60): sed inierant, id ostendit etiam Arvales illa cf. ad a. 186 pag. 2 , 1. aetate in actis conscribendis nomina -') A N T I Momms. minus bene: ultima suffectorum neglexisse. Sane mirum, enim linea frustulum est litterae 0 . quod ipsa nomina repetita sunt, cum,

cc

ADtoninas Severi F .

detulil Primus Cornel(ianus) public(us) a com|m(entariis) fratrum ArValium 3). in Capitolio ante cellam Iun(onis) reg(inae) fratr(es) A rvalues) convenerunt el immolaterunt per C. Sulpicium Pollionem \promag(istrum), quod dominus noster imp(eralor)

Caes(ar) M. Aurellius Antoninus pius \felix Aug(ustus) Parth(icus) max(imus) Bril(annicus) maxfimus) Germ(anicus) max(imus) p(ontifex) m(aximus) \trib(unicia) pot(estate) XVII imp(erator) III co(n)s(ul) IIII pro¡co(n)sul) ex nmfragii periculo 4 ) salvus servatus sit, [loci o(ptimo) mfaximo) b(otem) m(arem) cet Genio Antonini Aug(usli) la\ir(iim), Iun(oni) 5 ) |Iuliae Aug(ustae) b(ovem) f(eminam) eel adfuerunt promag(isler) C. Sulpicius Pollio, P. Aelius Coeranus inn(ior), delulil Primus Corrteliatms public(us) a comm(entariis) |fratrum Arcalium3) in Capitolio ante cellam /un(onis) reg(inae) fraíres Arcales convenerunt cel, b vtfmalla et Sabino co(n)s(ulibus) . . . . in Capitolio ante cellam Iunonis reginae fratres Arvales con|venerunt ad cota sottenda et nuncupanda (?) '), quod dominas n(oster) imp(erator) [Caes(ar) M. Aurellius Antoninus pius felix Aug(ustus) Parth(icus) max(imHs) Brit(annicus) max(imus) Ger\m(anicus) max(imus) p(ontifex) m(aximus) t(ribunicia) p(ojtestate) X V I I imp(erator) III co(n)s(ul) IIII p(ater) p(atriae) [proco(n)s(ul) salvus ' ) alque incolumis pro securilale /H-oetttciar(uni) felicissime ad Aiberna Ni[comediae ingr- 3 )

' ) de supplemento cf. a. 218 b, 29 et comment, ad acta cooptationam p. 157. 4 ) supplementa quamquam incerta probabilitate tamen non carent, cum paullo post sacrum signalum sii ob ingressum principis iu hiberna Nicomedensia factum. De re cf. comment, ad sacra extra ordinem facta p. 81.

Iunonem Iuliae Augustae Genius principis necesse est memoratus fuerit eique taurus inimoiabatur, unde emendavi, b versus extremi integri sunt, nisi quod v. 5 littéra deest una, v. 4 plures; cf. etiam Momms. ') de supplements incertis cf. comment. ad vota extra ordinem facta p. 117.

5) A I V N Mar., . . I I V N Momms., . . V I J V N ego, meamque lectionem confirmarunt et Fiorelli et interrogans a mo Iulius de l'etra Neapolitanus. Ante

-) SALV||i|| de P e t r a . •1) INC Mar., INC,| Momms.; littera tamen G satis clara est, quod etiam Petra testatur.

Antonioas Severi F. e

essus sit, et immolami

C. Sulpicitis

CCI

Polito promag(ister) vice M. Iuli •• su |Gessi Baggiani mag(istri) Ioti o(plitno) m(aximo) b(ovem) m(arem) a(uralnm), limoni reg(inae |b(ovem) f(eminam) a(uratam), Minertae b(ocem) f(eminam) a(uratam), Saluti imp(eratoris) Antonini b(ovem) f(eminam) |a(uratam), Fort(unae) duci ') b(ovem) f(eminam) a(uralam), Lari piali (?) s ) t(aurum) a(u|ratum), Genio Antonini Aug(usti) t(aurum) a(uratum), Iun(oni) |Iuliae Aug(«slae) b(ovem) f(eminam) a(uratam) . adfuerunt C. Sulpicius 6 ) Pollio, P. Aelius Coeranus [iun(ior), M.

io piaculum, factum ferri inferend(i) agnam et porcil(iam) calator(em) ') DVCIS omties, perperam, ut cunfirmavit idem.

piaculum factum ferri effer(endi) per et pub/tcos. b

i sic coni. Miirinius. ') 0 SVLPICIVS omnes.

c

CCII

IMP. CAESAR M. AURELL1US ANTONINUS |PIUS FELIX AUGUSTUS (EL AG AB ALUS). adtersa.

a in luco

deae Diae L. Alfenius I causa, quod immolarit

Acitianus

promag(isler)

operis

inchuandi

swoeetaurilibus maiorib(us) d e a e D i a e b(oces)

f(e-

|minas) n(umero) / / , patri arietes n(umero) II, Iovi verveces n(umero) II, Marti arietes |n(umero) II, Iunoni deae D i a e o v e s n(umero) II, s i v e d e o s i v e

laño

|deae o v ( e s ) n(umero) II, divis ov(es) n(umero) II, Famulis divis verveces n(umero) II, \Laribus verveces n(umero) II, Matri Lar(um) o v e s n(umero) II, |Fonti verbeces n(umero) II, F l o r a e o v e s n(umero) II, oves n(iimero II, Vestae matri oves ?t(itmero) / / ; item Adolendae \Commolendae Deferundae o v e s n(umero) I I ; item ante Caesareum divis n(umero) X X verbee(es) n ( u m e r o ) X X ').

Virginibus

Vestae

*) operis

perfecti

causa

coll(egium)

frat(rum)

Aroal(ium)

fecit

si-

jmiliter q(uod) s(upra) f(act«m) e(st) per ef/ndem 3 ) Avitianum |promagistr(um). Mai 27 isdem

co(n)s(ulibus)4)

VI kal(endas)

Iun(ias)

in Palatio5)

in divor(um) per

|Alfeniuni Avitianum promag(istrum) fratr(es) A r v ( a l e s ) prima Tabula marmorea utroque latere ecripta, quae in luco Arvalium subsellii vel mensae loco yidetur fuisse, etfbssa a. 1778, cum fundamenta iacerentur sacrarii Vaticani MAR. nnnc servatur in aditu sacrarii eiusdem. DeBcripsit Bormann. Edidit Marinius folio singulari ¡Decripto acta fratrum Ar. valium tub imp. M. Aur. Antonino Elagabaio ex marmoribus modo in urbe repertis de$crij>ta, deinde in Arv. tabb. X L I a e^ X L I b (inde a Or. 2271 et 5054, ex b solos vv. 2 1 - 2 6 id. 2268, 3 1 - 3 4 id. 947). De Carmine fratrum Arvalium scripsit ultimus Mommsenus C. 1. L. I n. 28, apud quem primarii memorantur auctores qui de eo antea egerunt. a ') numinum nomina restituì ex

a. 183 pag. 1, 21 — pag. 2 14. — De divis cultis ab Arvalibus cf. comm. ad acta piaculorum maiorum p. 148. T ) propter angustiam hiatus non potest commemoratus fuisse locus, nec deest nisi indicatio diei. 3 ) EODEM lapis. '*) consules indicatos esse certuni est propter hiatum, quamquam est contra morem hoius aetatis. 5 ) cf. acta diei tertii Antonini Pii A.

Elagabalus. 7

luce ture el tino

CCIII

el frug(es) arid(as) et virid(es) contiger(unt)

fecerunl

»• aw

|et panes laureatos, et deam Diam unguentaverunt,

4real(es) 6 ) cathedris conseder(unt) praetex-

et fralres

|tati') et ibi praetextas deposuerunt Alfenius

Catil(ius) Severus, Statil(ius) Silianus,

Avitianus promag(ister),

|Sulpic(ius) Pollio, Fl(avius) Archelaus, Armenius in

us, Fl(avius) Alpinus.

Peregrinus,

item post meri-

|d(iem) a balneo cathedris consederunt; deinde manibus lautis

cenatoria alba sumser(unt) et in tricliniarib(us) discu|buer(unt) et epulati sunt, item pueri

pairimi et matrimi senator(um) fili n(umero) I I I I in cathe-

praetextati

|dris 8 ) consederunt et epulati sunt. ^ r v a l e s post")

fralres

epulas

,0)

super toralibus

segmentatis

discu-

|buer(unt) et t(ure) v(ino) f(ecerunt) et per pueros praetext(atos) sena/orum filios et public(os) ad " ) aram pertul(erunt) et unguent(a) |et coronas acceperunt et in mantelis is

l!)

pulmenta

rursus

13 )

contigerunt.

item mensa secunda belIarior(um)

| divisa est, et sportulas acceper(unt) sacerdotes imp(eratoris) Aug(usti) et ceteri sacerdotes q(ui) s(upra) s(cripti) s(unt), jet rosam soluta?»

u

)

diviser(unt),

ibique felic(ia) dixer(unt).

|item I I I I kal(endas) Iunias

Is)

m»¡ 29

in luco deae Diae Alfenius Avitianus promag(ister) ad aram immo|l(avit) porcil(ias) piacul(ares) I I luci coinq(uiendi) et operis faciund(i); ibi vacc(am) honor(ariam) imm(olavit) et inde in tetrastylo re|vers(us) subsellis consed(it). deinde reversus ad aram extas

l6)

reddidit porciliar(es) " ) . item in circo in foculo arg(enteo) ce|spiti ornato extam vacc(inam) reddidit), et in tetrastylo

reversus est, et in códice cavit, et praetextam deposuit, et in papilione |suo reversus. promeridie autem fratres Arvales praetextas acceper(unt) et in tetrastylo conveneruni , 8 ) let subsellis consederunt et cacerunt 1

l9)

'

se adfuisse et sacrum fecisse, et porcilias piaculares epulati sunt et Isanguem postea, inde praetextati

6;

in lapide nou supersunt nisi L et

ante earn frustulum litterae quod ad litteram

C

videtur

pertinuisse.

In scrip-

1J)

[fru\menta Marin.: sed cf. pultea

contigerunt I3 )

a. 219, 1.

R S lapis.

tura taraen recentiore nec accural a cogi-

") ROSA S O L V T A

tari potest etiam de littera A .

I5 )

IVNIAP

15 )

EXTN

7)

TRAETEXTATI

") C A T H E D I V S ") T O S T

id.

'") E P V L A P AF

id.

lapis.

neglegenter id.

id.

" ) P O R C I L L A R id. 16)

id.

id.

id.

CONVENERVM

" ) videtur RVNT.

in

lapide

id. esse

CACE-

ccrv

Elagabalng.

capite velato vittts

spiceis coronati lucam adscenderunt et per Alfe[nium 1 ') Avitianum promag(istrum) agnam opimam imm(olarunt) et hostiae litationem in8pexer(unt). perfecto sa|crificio") omnes ture et vino fecerunt. deinde reversi in aedem in mensa sacrum fecerunt oMis " ) et ante aedem in | cespite promag(ister) et flam(en) sacr(um) fecer(unt). item foras ad aram reversi thesauros dederunt; item flam(en) et pro|mag(ister) scyfos arg(enteos) cum sumpuis (sic) vino repletis ante osteum et,4) acerras ferenles ture et vino " ) fecer(unt), [et ante osteum restiter(unt) et " ) duo ad fruges petendas cum publicis *7) desciderunt et reversi dextra dederunt, laeva reeepe[runt; deinde a d " ) alterutrum sibi redd(iderunt), et public(is) &ug(es) tradider(unt). deinde in aedem intraver(unt) et jollas precati sunt, et osteis apertis per clivum iactaverunt, deinde subsellis marmoreis consed(erunt) et panes laureat(os) |per public(os) partiti sunt: ibi 3 0 ) omn(es) lumeniulia cum rapinis acceperunt et deas unguentaverunt, et aedes elusa e(st); [omnes foras 31) exierunt. ibi sacerdote« elusi, succincti, libellis acceptis, carmen descindentes tripodaverunt in |verba haec: enos Lases iuvate, enos Lases iuvate, enos Lases iuvate! neve luerve " ) Marmar") sins [incurrere in pleores, neve luerve Marmar sins incurrere in pleores 34 ), neve luerve Marmar sins " ) incurrere in [pleores 36 )! satur fu, /ere") Mars! limen sali, sta berberi satur fu, fere Mars! limen sali, sta berber! satur fu, |fere Mars! limen sa li, sia,1") berber! semunis alternei advocapit conctos, semunis alternei advocapit conctos, [semunis alterne» 40 ) advocapit concios! enos Marmor iuvato, enos Marmor iuvato, enos Marmor 4 I ) [iuvato ! triumpe, triumpe, triumpe, triumpe, iriumpe ! — post tripodationem deinde signo dato publici introie. |r(unt) et libellos receperunt.

M) 21 )

"-') :4 ') 25 ) 36) ") J9 ) «) i0 )

V I T T A S lap. A L F E N V M id. S A C R I F L R O id. OTIIS id. et om. id. ACERRAS T V R E E T VINO id. R E S T I T E R I E T id. P V B L I C O S id. A B id. I A C V E R V N T errore Marinius. IBE lap.

31) 3a) 3S) M)

") 38) 39 ) in )

FORIS id. L V A E R V E id. MARMA id. P L E O R I S id. SERS id. PLEORIS id. F V R E R E id. S A n S I A id. SIMYNIS id. A L T E R N I E id. MAMOR id.

F.lttgabalus.

ccv

b atersa. et ante ianuatn deae Diae adsteterunt et coronas derectas cet. calatoribus singulorum inferentibus aras contigerunt; et deae coronatae sunt, et de Saturnalibus primis P. Aelium Secundinum magistrum ') creaverunt et M. FlartMí» Alpinum (?) fiaminem nominaverunt *) noaie 3)

I

et desciderunt lu|cum. depositis praetexfis cenatoria alba acc(eperunt) et ¿n tetras/y/o epulati sunt, fer|cula cum campanis et urnalibus mulsi singulorum. more pompael) in tetrastylum transieran*. post epulas singuli praesentes I acceperutit sportulas (denarios centenos) et rosam solut(am) acc(eperunt) et pariti» Isunt(?). deinde L. Alfenius Avitianus promag(ister) latum s u m « / 5 ) et úúnium ; superaccepit coronanti pacfilem 6 ) roseam, et Isummoto super carceres ascendit signumque

ibique felicia dixerunt.

quadrig(is)

big(is)

deswftoribus m i s i t , praesideniiÒMS

. . . .

I Catilio Severo, Armenio Peregrino, Caesonio Luciflo, 7 ) t . No|v¿o Severo Pio 8) ad cretam. , deinde peractis circensibns 9) Romae reversi, l0 ) et in domu . . . . . . . I mag(islri) cenatoria alba acceper(unt) et discumbentes toralibus segmentals ture et vino fe|cerarci, ministrantibus pueris patrim(is) et matrimis senalorum filis q(ui) supra; et sacrificio peracto Iunguenta et coronas accep(erunt) et manteles pulmenta rursus contiger(unt) " ) et sportulas |singu/i acceperunt (denarios centenos). mensam secundo?» bellariorum diviserunt et rosam solutam acceperuni |i6ique felicia dixerunt. b ') cf. acta a. 219. '') reliquiae videntur remanere litterarura L A , quae possuDt pertinere aut ad vocabulum flaminis, aut ad nomen Flavii cuiusdam. Excluditur autem Flavius Archelaus eo, quod anno 218 ilamen fuit: itaque cogitavi de M. Flavio Alpino. a ) sic videtur legi io tabula; cogitaveram de NOMInaverunf, idque ad creationem flaminis referebam ; sed nimis videtur distare a litteris quae praecedunt L A , quas ad flamiaeni nomenve eius pertinere coniecimus.

4

) TO lapis ) SYM . . I id. «) TACILIEM id. ') L Y C I A L O id. s ) \ O V O id.; cf. acta a. 213 v. 5. 9 ) cf. comm. ad acta diei secundi sacri Arvalium p. 39; quamquam de supplemento non plane constat. 5

10

) ROA AEI

I lap.; supple-

mentum reversi respondet dicendi rationi ei, qua antea quoque scriptum esse vidimus reversus in tetrastylo (a, 19;, in papilione (a, 20). ") de supplemeutis, quae licet certa

CCVI

H a i so

Elagabalus.

III kal(enda8) Iun(ias) in domum mag(islri) jfratres Arvales ad consummandum sacrum deae Diae convener(unt) ; inter cenam L. Alfetiius Atilianus /)romag(ister), Fl(avius) is |Archelaus tiam(en), Sulpic(ius) Yollio, Armen(ius) Peregrin«« dtscumbentes toralibus fecerunt; | segmentatis lure et vino min(istrantibus) puer(is) patrimis et matrimis senatorum fills isdern q(ui) |s(upra). frug(es) libat(as) cum ealat(oribus) et public(is) ad ja*£m retulerunt. deinde lampaditws incensis pariter tuscanicas contiger(unt) et per ka|lator(es) suos domi miserunt. item mens(am) sec(undam) hzWariorum ditiserunt et coronas et ung(uenta) jet sportul(as) acc(eperunt) sing(uli) (denarios centenos). hoc |anno cenat(um) est in dies sing(ulos) (denaris centenis) VI, II1I, III kal(endas) Iun(ias); pueri |cenav(erunt) senator(um) fil(ìi) n(umero) IIII et sport(ulas) aclc(eperunt) in d(ies) sing(ulos) (denarios) X . . " ) et felic(ia) dixer(unt). preeatio cooptationis : quod b(onum) f(austum) felix fortu«olus Fea exhibet, qui sic h a b e t : IIl,. '-') VII ID N O V ( A Y G Ligor.) supra totum documentum posuit U r s . CAMPANA Urs. fragm. J L V C id. ibd., L Ligor. P a p e n b r . Grut., L V C I L i p s . Vict.

CCXIV

Alexander.

»• 224

arduer(int), ear(um)q(ue) arbor(um) eruendar(uin), ferr(o) /"encienda|r(um) adolendar(um), 5 ) commolendar(um), item aliar(um) restituendar(um) causa opcnsq(ue) inc/toandi 6 ) avas |temporal(es) sacr(as) 7 ) d(eae) I)(iae) reficiend(i), eius rei causa lustr(uin) miss(um) suovetaurilib(us) niaiojr(ibus); item ante aed(em) a c d(eae) D(iae) b(oves) f(eminas) a(uro) i(unetas) n(umero) I I , item ad |ar(as) tenipor(ales) dis inf(ra) s(uli) s(mptis): Ian(o) patr(i) |ariet(es) II, Iovi verbee(es) II, Marti patri ult(ori) ar(ietes) n(umero) II, sive deo sive deae ¡verb(eces) 6 ) I I , Iim(oni) d(eae) D(iae) ov(es) n(umero) II, Virginib(us) div(is) ov(es) n(iunero) II, Fani(ulis) div(is) verb(eces) n(u[mero) I I , Larib(us) vcrb(eccs) n(umero) I I , Matri 9 ) Lar(um) !ov(es)_n(umero) II, Font(i) l 0 ) verb(eces) n(uniero) I I , Flor(ae) ov(es) n(umero) I I , Suni[ma(no) pat(ri) verb(eees) atros II, Vestae matri ov(es) II, Yesioe deor(um) dear(um)q(ue) 1 ') ov(es) I I ; item Adolend(ae) Coinjq(uendae) ov(es) II; et ante Caesar(eum) Genio d(omini) n(ostri) Severi Alexandri Augusti) t(aurum) a(uratum); I J ) ¡item divis n(unicro) X X verbec(es) X X . Dec , io I I I I id(us) Dec(embres) fratres Arval(es) in lueo deae Diae via Campana |apucl lap(idem) (quintum) convener(unt) per C. Porc(ium) Priscum mair(istram), et ibi immolav(erunt), quod |ab ictu fulminis arborea luci sacri d(eae) D(iae) attactac arduerint, earuniq(ue) arborum adolefacta|rum et coinquendarum, et quod in co luco 13) sacro aliae sint repositae et arae tem|poral(cs) refectae, ferri effer(endi), Auius H ) oper(is) perfecti causa lustrum missum suovetauIrilib(us) maioribus 5) P E N D E N D A R U r s , P O N E N D A R e x arbitrio Ligor ; F E N D E N D A I l pro findendarum coniecit GeSDerus : cf. Marinias (p. 679' qui quod ipse de poena arboribus pendeuda proposuit p. G80), id nemiui eum persuasurum esse puto : in ipsa tabula scripsit pcrdendarum. — C O L E N D A R Lig. Vict Lips. Papenbr. Busbeq. pro A D O L E N D A R 6) I N C R O A N D I U r s . , INCIIOANDI

Lips. Busb., INCKOANDI Vict. 1) A R A E omues ; credi possit scribendum esse arae temporalis.... rejiciendae, sc. c a u s a ; sed de pluribus aria agi ostendit v. 17, ideoque correxi. Marinius post verbum sacr yerbuui L V C I

5

15

inserii, dubitans muu explicandum sit SACR(arii); fortasse sacrasi s ) V E R B K C Urs. fr„ V E R B ceteri. 0) MA'l'R Urs. fr., MATRI ceteri. ">) F O N T . V E R Urs. fr " V E S E O R D K O R - DEORQ lapis. '-) verba I T E M • A D O L E N D C O I N Q O V ^ I I • E T - ANTE CAESAR GENIO D • N • SEVERI ALEXANDRI AVG' T • A • I T E M om. Ligor. Vict. Lips. Papenbr.: inde et ex falsa lectione COLENDAR (5) ab uno esemplo eos pendere constat. '=) E T IN E O L V C O lap. " ) E F F E R R V I V S id.

Alexander. 10

et cetera q(uae) s(upra).

ccxv

adfuer(unt) P. Ael(ius) Secundinus, T . F l ( a |vius) ArcAesilaus,

20

tus, M. Saen(ius)

u

ls

a. »24

) M. F a b ( i u s ) Fortuna-

) Donatus.

F u s c o I I et Dextro co(n)s(ulibus) X I I I I 1 7 ) k ( a l e n d a s ) Mai(as) in luco d e a e a. 225 jDiae p(iaculum) f(actum) mag(isteri) 1 8 ) L . P o r c i Prisci ob Aprii. is ferri inlationem scriptur(ae) et scalptur(ae) marmor(is) c a u s a , immol a n t e ) ipso mag(istro) porcam et a g n a m , struib(us) et f e r t i s , , 9 ) et extas reddid(it) a d aram, |ministrantibus public(is) et praesentibus 25

!0

) a sacr(is) d(omini) n(ostri) Aug(usti) ; |item immolavit ob f e r r i

clationem scripturae et scalptur(ae) " ) et operis perfecti I I I non(as) I Mai(as) per Porc(ium) Prailologuwi " ) calat(orem)

et per public(os) fratr(um) lArvalium.

ID aversa tabulae litteris maximis legitur SeptimiMS 4nioninus ut solus Marinius notavit. ") ARCEESILAVS id. I6 ) SABNIVS Urs. (fr.) Ligor. Lips. " ) XIII Urs. (fr.) Ligor. Vict. Lips. Bueb., XIIII Papenbr. Grut. 18 ) magisterio perperam Mar.; terminatura enim erat magisterium Porci Prisci S a t u r n a l i b u s anDi 224.

19

) -0) -') ••)

E F F E R T I S lap. P R E L E N T I B Y S id. SCALCTVR id. PRILOLOGO id.

M

|cé«s Priscus mag(ister) loci b(ovem) m(arem) a(uratum) Iunoni reginae b(ovem) f(eminara) a(u|ratam), Minervae b(oveni) f(eminam) a(uratani), Saluti publicae p(opuli) R(omani) b(ovem) f(emiliani) a(uratam). adfue|runt C. A rinitis Perccnnianus, L. Lorenius Crispinus, L. Fab(ius) Fortunatus, L. jAlfenius Avitianus. Ian. 7 VII idus Ianuar(ias) in pronao aedis Concordiae fratres Arvales convenerunt ad indicendum M«ii7.i9.2o ¡sacrijìcium deae Diae iti XVI XIIII XIII Ital(endas) Iun(ias). \adfuerunl C. Porcius Priscus mag(ister), P. Ael(ius) Secundinus, M. Saenius Donatus, m |C. Annius PercennianMS

Fragmentum

e f f o s s u m a n u o 1 7 7 8 iu v i l l a J u s l i n i u n e a p r o p e S . I o a n n i s in p o s t e a io a e d i b u s I u s t i u i a n e i s

Descripsit M a r i n i u s e t e d i d i t n u a cum a c t i s a. 2 1 8 e t 2 2 0 in folio s i n g u l a r i scripto

acta

fratrum

M. Aur. Antonino modo postea

in

urbe in

Arv.

Arvaliuni

Kkujabalo reperlit

ex

descripta,

tab. X L I I I I .

restitutionem fere secutus

sum.

sub

inimp

marmoribus ed. 2 ; Eiusdem

1

De

Laterano,

MAR. cognomine

dubitavit Marinius

s e d . cf. n u n c Chronogr. et Branibacb

T. Rh.

alterius

(p. 7 0 0 ,

consulis

cf. p .

821);

anni 3 5 3 in f a s t i s 1031

-') n o m e n A l e x a n d r i s c a l p r o

deletum.

-1) d e s u p p l e m e n t i s cf. a. 183.

Alexander.

CCXVII

III kal(endas) fratres Anales in Capitolio ante cellam Iunonis reginae convenerunt per |C. Poreium Priscum mag(istrum) pro salute et redilu et victoria*) imp(eraloris) Caes(aris) M. Aurellii Seteri Alexandri pii felicis Aug(usti) |pContificis) m(aximi) trib(unicia) pot(estate) X co(n)s(ulis~) / I I |p(atris) p(atriae) proco(n)s(ulis) cet.

*) hoc capat referendum fortasse est ad expeditionem Parthicara hoc anno,

ut videtnr, ab Alexandro cf. Eckhel 7 p. 273 seq.

susceptam;

CCXVITI

Alexander.

ALEXANDRI A. anni

incerti.

focali orwati ') caespite ante iawwam coniunct lacte iocinfa *) anis super caespite fecer(unt). ite/« tis irib praepant. 3 ) deinde in a edera inlracerunt et ollas praecati sunt et contigerunt pultes. praeca/i 4 ) colleg(ae) et mag(ister) s Jet flamen ollas accep(erunt) 5) et ianuis apertis 6) per | clivum iactaverunt . . . . rfeinde osteis reclusis su6se/l(is) 7 ) marmoréis confederimi, et panes laureatos per /amil(iam) et offic(ium) - divis(erunt); item de aede |exierw«< et reversi ad aram thesanros dederunt et flain(en) Donatus duos colleg(as) |sui»piis 8 ) ad mag(ister) et flamen cura scyphis m fruges petendas misil et Ivino repletis et acerris

F r a g m e n t a m litteris altis mill. 7 — 8, repertum anno 1867 in vinea Ceccarelliorum, nuDC apud Angelum Pellegrinium. Descripsi et edidi in Ann. inst. arch. 1867 p. 292. D o n a t u s flamen (v. 9) cum videatur e s s e Saenius Donatus qui in actis a. 219, 224, 231, A L E X . B. commemoratur, fragmentum referendum est ad aetatem fere E l a g a b a l i vel Alexaudri, cui etiam formae l i t t e r a r u m respondent. N e q u e tarnen s p e c t a t ad a. 218 et 219, ex quorum actis idem caput superest, nec anno 220 videtur tribui posse propter formam litterarum et lapidis. Actorum autem a. 221 littertfe v a l d e quidem similes sunt neque tarnen ita, ut ad hunc annum

fragmentum tuto referri possit. Quae cum ita sint, ad imperium potius Alexandri referendum erit, licet de anno nihil enucleare contigerit. De singulis nota h a e c : ') M l lap. 2 ) L i t t e r a e ut clarae sunt, i t a quid sibi velint non perspicio, videntur enim verba nimis breviata esse. 3 ) hic quoque mihi omnia obscura. 4 ) P R A E C A I I lapis. 5 ) AC'CIP id. 6) A. E R T I S id. S V ß S E I L id. 8 ) SN": p o t e s t etiam fuisse summolo.

Alexander.

ccxix

ante osteum ture et vino fecerunt, et reversi collegae dextra dederunt, |/aeva frug(es) acc(eperunt) ; deind(e) camere descindentes iripodaverutit fee(erunt); deinde corbul. |cum 9) deinde in aede reversi sign(o) officio dato publici introierunt cet. . . . •

9

, lectio certa ; quid subait assecutus non sum. — Supplementa petita sunt ex actis a. 218 et 219.

ccxx

Alexander.

ALEXANDRI B. anni

fratres

Arvales

Donalum

incerti.

ante pronaum aedis Concordiae

magistrum

nominavenmt.

1

convellermi

et M.

Saenium

annuum in locum

) M. Saenius Donatus

demortui magister

diem sacris indixit q u l ) x non(as) fraires

Arvales

Mai(as)

in /ueo deae Diae via Campawa apud

lap(idem)

(quintum)

|concenerunt Saenium

Donatimi

luag'(istrum).

lustrum

mi,smini.

Prastina 3 )

M.

causa

immolavi!

s suovetaur¿/i'6/is maioribus Fragmentum

per

operuni luci sacri inchoandorum

*).

r e p e r t u m a n n o 1 8 5 8 in c o e m e t e r i o C a l l i s t i ¡Dter v i a s A p p i a n i e t A r d e a tinaui, litteris parura bonis altis mill. 6 — 8.

E d i d i t d e R o s s i Ann.

inat. arch.

1858

p . 7 4 e t a e r i i n c i d i t i b d . t a b . D : de stituendo

fragmento

74 — 7 9 ,

disputavit

supplemeDtaque

eius,

1. c. etsi

omnia c e r t a sunt, paucis mutatis Saenius rum

219,

quoque

231

fragmentum Alexandri

ad

aetatem

esse.

Iam vero ex actis annorum omnium

frustuli

videtur fragmenta

probabile

Elagaimperii

supersunt,

scripturae plane respondent

de quo agimus,

et

locis

christianos,

cum

acta

lium ad c o n t e g e u d o s c o e m e t e r i o r u m los

hoc

referendum

effossa

s u n t a via A p p i a l o n g e d i s t a n t i b u s ,

adhiberent,

fragmenta

Itaque bali

nec Arvalocu-

detulisse.

cum

tribui

fragmentum non

posse

perium Alexandri

noil

recepi.

commemoretur,

vel

eaque ncque

p.

D o n a t u s c u m in a c t i s a n n o -

224,

bali

Elagabali

re-

imperio

videatur,

referri tuto

caput hoc s p e d a r e magistrum

mense

cum nec dies

Maio

Im-

poterit.

non p o t e s t

e lege

n e c formula

Elagaad

ad

creatum,

satis

respon-

d e a n t . I t a q u e c o g i t a v i d e m a g i s t r o suÉfecto in l o c u m

mortui.

'-') l i t t e r a e dubitet

tarn

Rossius,

INDIXITQV,

incertae

utrum

au

sunt,

legendum

INDIXERVnc

p o s i t o , a d d e n d u m e r i t cum.

ut sit hoc

collegis.

3

) erat fortasse

4

) supersunt versus subsequentis ve-

stigia quaedam

promagister.

litterarum

dimidiatarum,

q u a s R o s s i u s in i m a g i n e a e r i i n c i s a s i g n a t , o m i t t i t in t i t u l o

restituto.

Alexander.

ccxxi

ALEXANDRI C. anni

incerti.

VII id(im) Ianuar(ias) in pronao aedis Concordiae fralres Arvales |runt, ibique \cinm deae Diae cimi fratribus

sacrifìcium dpae Diae mag(ister) cet.

indixesacrifiA r v a l ( i b u s ) i w d i c ( i t ) : ' ) quod |bonum fauslum felìx forlmialum salulareqiie sit imperatori) Caes(ari) M. Aur(ellio) Serverò Alexandre» Aug(usto) p(ontifici) m(aximo) trib(unicia) poJ/(estate) . . . co(n)s(uli) . . p(atri) p(atriae) proco(n)s(nU), divi Magni ^Iw/onini p(ii) |f(ilio), divi Severi nep(oti), et Iuliae Mammaeae Angustae /»atr(i) Aug(usti) n(ostri) et enslrorum et | senatus et patriae, totique d(oniui) eovuni, s(enatui) p(opulo)q(ue) R(omano) |Q(uiritibns), fratribusque Arralibus: sacrificinm deae Diae hoc anno erit an(te) d(iern) 2 ) XVI |(VI?) k(alendas) Iun(ias) domi, ante d (ietti) XIIII (IIII?) k(alendas) Iun(ias) luco et domi, ante \d(iem) XIII (III?) k(aletidas) Iun(ias) domi, adfuerunt cet.

F r a g m e p t u m olim apud Ursinum V E S . ( r e p e r t u m igitur videtur in v i n e a O e c c a r e l l i o r u m ) postea

Velitris

iu

museo Borgiano

FIOR.

MAR.

Descripsi ex ectypo chartaceo. Ediderunt inde

Ursinus ad Grut.

XXXXV: tNeap. Cf

Caton.

122,4); inscript,

nunc in m u s e o

L i t t e r a e parum a c c u r a t a e , altae mill.

p. 2 2 3 , 18

cet.

Marini vet.

Arv.

mus.

1 8 5 7 ) I n. 1 2 5 ; F i o r e l l i calai.

tab. Borb. 72.

M o m m s e n I . AT. p. X X H . ') A R V A L D I C l a p i s : Marinius resti-

tuit lus

sic: .

Neapolitano

adstaniibus magùter

Arval(ibus)

diefens),

MOMMS.

10—12. fratribus cet. perperam.

Avvalifratribus] P r o [in]

DIG'ii p o t e s t s c r i p t u m fuisse [ ! n ] D I C u n i ; cf. comm. ad a c t a indictioDis p. 7 . 3)

A N U r s , A N I Momrns., A N D Mar.

F i o r . ego.

ccxxn

Alexander.

ALEXANDRI D. anni (praecedunt

pueri cenaverunt

acta sacri

senatorum

incerti.

die lertìo

in domo

consummatij

fili n(umero)

IIII qui supra,, in dies singul(os) |(denarios) ( . . . . ) acceperunt et felicia dixerunt. ilio die in pronao aedis Con|cordiae per mag(istrum) in locum illius ex |litteris impCeraloris) Caesaris illius ilium fratrem Artalem cooplarunl. ilio die |

mag. et I. . . . immo\&mt? cel.

Pragmentum repertum in vinea Ceccar lliorum anno 1869, litteris parum bonis, altis .ill. 9. Descripsi. Litterae perquam similes sunt scripturae actorum a. 221, cum autem fragmentum neque his tribui possit propter diversa versuum intervalla, nec in actis annorum qui praecedunt ei locus sit, ad

imperium Alexandri videtur tuto referri posse. Reliquiae vv. 4 et 5 spec - ,ant fortasse ad piaculum ob ferri inlatiooem factum, nimis tamen exiguae sunt qaam quae restituì possint.

ccxxm

IMP. CAESAR M. ANTONIUS GORDIANUS PIUS FELIX AUGUSTUS. ft. 233

ni VI idus Iun(ias) in Capilolio ante cellam Iunonis \eginae vota annua suscepta in III non(as) Ian(uarias) q u a e proximae p(opulo)

R(omano)

Q(uirierunt;

item decennalia suscepta pro salute et incolumitate imp(eratoris) Caes(aris) M. Antonii Gordiani pii felicis A ng(usti). fratres Ar vales convenerunt per M. M F r a g m e n t u m olim a p u d U r s i n u m V R S . ( r e p e r t u m i g i t u r v i d e t u r In vinea C e c c a r e l liorum}; d e i n d e in a e d i b u s F a r n e s i i s M A R . n u n c in m u s e o N e a p o l i t a n o M O M M S . F I O R . L i t t e r a e s a t i s b o n a e , a l t a e mill. 7 — 1 0 . Descripsi ex ectypo chartaceo. E d i Iunii f a c t u m e s s e i p s i u s G o r d i a n i o s t e n d i t d e r u n t U r s i n n s ad Caton. p. 222, 16 ( i n d e rescript,um a. d . X k a l e n d a s Iulias factum Grut. 122, 2 ; M a r i n i t a b . X X X X V I ; (cod. I I , 10, 2 ; cf. B o r g h e s i Bull. nap. n. s. inscript, vet. m u s . B o r b . ( N e a p . 1857) V I I p 45). I t a q u e v. 2 s c r i b e n d u m e r i t I n. 126; F i o r e l l i catal. 7 3 : cf. M o m m s e n V I Idus Iunias, n o n Augustas, u t p r o p o I. N. p. X X I I . suit M a r i n i u s , q u e m in e x p l e n d o f r a g P e r t i n e t ad v o t a a n n u a et d e c e n n a l i a suscepta, postquam interfectis P u p i e n o et Balbino Gordianus imperium auspic a t u s e s t : id q u o d a n t e d i e m 22 m e n s i s

m e n t o s e c u t u s sum. C e t e r u m cf. comm. ad a c t a v o t o r u m p r o s a l u t e novi principis s u s c e p t o r u m . p. 106 seq.

Iun

8

ian-

3

Gordianus

C C X X I V

2-41

in

locum

GIIIXN

V S I S ')

1 IIII

')

fratres Arvales

a n Ic 3 ) c e l l am lun(onis)

in ( ' a p i t o l i o

reg(inae)

|r(unt) da,

i i n p ( e i a t o r ) 4 ) C a e s ( a r ) M. A n t o n ( i u s ) G o r d i a n u s

quod

| lix)

Aug(iisliis)

p(onlifex)

m(aximus) |IIII

5

suscipien-

) p(ins)

lrib(unicia)

co(n)s(ul)

HVMMIGVADMDIPIOCAGMILAQVE

convene-

ad vola

f(e-

poi

(estate)

II p(ater)

p(atriae)

Furiant

Sabiniam

Tranquil-

duxerit.

adfuerunl

Iasdius

| linam Aug(ustam) liberorum

creaudorum

HonoratianusH)

Aemilianus

causa7)

magis/er

L.

Fabius

F r a g m e n t u m e f f o s s u m a n n o 1744 in r e g i o n e T r a n s t i b e r i n a , c u m aedis conservators dedit

ecclesiae

S. P a s c l i a l i s ; d e i n d e

S. Mariae

Transtibcrinae

apud

Marangonium

MARIN.

Ibi

fondamenta

iacerentur

M A R A N G . qui dono

hucusque

servabatur

s a c r a r i o , n u n c visitur muro insertum in p o r t i c u a n t e e c c l e s i a m . — L i t t e r a e

in

pessimae

l e c t u q u e difTicilea, a l t a e mill. 6. Descripsi ipsum

ex

ectypo

chartaceo

l a p i d e m d i l i g e n t e r contuli.

d e r u n t et

et

Edi-

in a e r e i n c i d e r u u t M a r a n g o n i

cose gentilesche

p. 4 8 8 inde Irico in Calo-

gerà

t . , 38 p. 225)

raccolta

et

Marini

V v . 2 — 8 ad v o t a p e r t i n e r e ob matrimonium principis concepta verba ostenliberorum

Versus videtur

dunt

quae

creaudorum

causa

(v. 6). I t a q u e cum de nomine Gor-

e i u s q u e n o m i n a i n f i n e v. u r e s t i t u e n d a sunt. F r a g m e n t u m l e c t u difflcillimum, cum et summa

neglegentia

e x a r a t u m sit, ut

s a e p e vix d i s t i n g u a n t u r P e t C, G e t

Q,

et

litterae I et T ,

scateat

verbis

f o r m u l i s b r e v i a t i s , q u a e ne collatis dem

documenti^

ac qui-

aliis satis iwpliccntur.

S u b i u n x i v a r i a m lectioueiu Mariiiii.

ad a c t a coop-

lapis,

MNÉTIIO

4

) I M G lap., I M G M a r . d i a g r . ,

IMP

id. t a b . 5

) MANTON • COMOA

i f . Antoninus

q u i l l i n a m ille d u x i t ( E c k b e l 7, 311.318),

pertinere

) ANIECELL

anno

Sabiniam T r a n -

a\

Mar. d i a g r . , M A E T I L j i d . t a b .

MANTOCONIN

quo Furiam

Yi

'-') om. M a r .

d i a n i c o n s t e t , f r a g m e n t u m t r i b u e n d n m est 241,

IIIATT

tationis. 3

tab. X L , parum accurate.

sunt

') I N L O C V N

Mar. diagr., om. in t a b u l a t y p i s e x p r e s s a ,

c

) quid

tab.

ponti/ex hoc

id.

diagr.,

Interpretatus

est

maximus.

versu

lateat non

per-

s p i c i o , nisi f o r t e l i t t e r i s 6 p r i o r i b u s s i g n i ficatum

est

litteris certe

HVM[an]I constat,

Generis).

nec differt

De Mari-

n i u s nisi eo, q u o d p r o G A G h a b e t G A G . 7

) C . . Mar.

-s) H O N D O A T I A N V S l a p i s , H O N O CA'I'IANVS

Mar.

Gordianns.

ccxxv

Fortunatus') Victorinus, P. Manilius ,0 ) X F / k(alendas) Iun(ias) in domum Iasdi ") Aemiliani Paulus Ic 12)

promag(ister) | ture et vino sacrificium deae Diae concepit prima luce et fruges ar(idas) et vir(ides) | contigit 13 4 et panes ) laureatos, et dearn' ) unguentacii. item fraires Armies ture et vino fecer(unt) et fruges yirides et aridas contigerunt et d e a m " ) unguentaver(unt) et in camedris 16 ) consederunt. item post meridie mag(Í8ter) lo/us") cenatorio albo ac pueri l 8 ) praelextati patrimi et matrimi l 9 ) senatorum filii, Bo •. . Iulianus, L. Ale(ius) Ver(us),") Avit(ius) Avitianws in cathedris con8eder(unt) et epulati sunt, postea cenatoria alba fralres ¿rv(ales)*') acc(eperunt) et toralem segmentatum " ) et epulati sunt | (be/ et lure et vino fecerunt), ministr(antibus) puer(is) praetextatis, et cum") publicis ad aram ret\tuler(unt), et ungüenta acc(eperunt) et coron(as) convival(es); mante/is pultes? ") contige\r(unt) et coronas, et sport(ulas) ib ) acc(eperunt) sing(uli) (denarios) (vicenos quinos) per J Arescontem Manilianum covcim(entariensem) INIRIVNIDVPLQ • EA COMM AED IITR • XIIN • XXIII SING X XLV ET C «) F O C T V N A T V S lapis, M a r . ; n o m e n

L. F a b i i d e s n m p s i e x a. 2 2 4 et 231. l0

3,

i I A S i > l id., perperatn; cf. C. / . L.

797.

798

et

Ann.

inst.

arch.

1852

p. 3 1 5 D. 39. ) P I 3 X N E S id. diagr.,

,5

D E M id. tab. ) EIDEMA

id.

diagr.,

E I D E AM

') M A V

lapis,

AMV

diagr , I N U A I N id. tab.

ARV.

Mar.

diagr.,

Mar. diagr.

23

) E T O id. diagr., E T C id. tab.

2
tr¡v 'Avzinvíav nlùoxu '¿an (votftuii; noi^aug — Titviijv TÍ yùp Avyovaiúf TÍ iò&vg xaì ìtgttav TOV Avyovaxov ùnoòtl^ug, núvTu avxfi xa9ánu$ oaa rrxtg ¿tmag&tyoig vjitipyet, (dainty; similiter Suetonius (Cal. 15): Antoniae avias quidquid unquam Livia Augusta honorum cepisset, uno senatus consulto congessit. Confirmant iam acta Arvalium ea quae de C. Caesare tradita accepimus.

e. 38 [40]

GERMANICI CAESARIS.

a(nte) d(iem) V i l l i k(alendas) Iunias ')•

') nota diei periit 40. Dies natalis Germanici Caesaris ex actis a. 38 demum innotuit, cum ex actis anni 40 id tantum desumi p o s s e t , non multo ante kalendas Iunias Germanicum natum esse.

Sacrificia anniversaria.

f.

53

AGRIPPINAE GERMANICI CAESARIS.

[39]

lapide fraclo deficit nota diei, qui videtur in mensem Octobrem incidere, cf. 38. De C. Caesare scribit Suetonins (Cai. 15): Tiberio . . . . pro contione laudato funeratoque amplissime, con/estim Pandateriam et Pontias ad transferendos matris fratrisque cineres festinavit . . . et . . . Bomarn Tiberi subvectos . . . . Mausoleo intulit inferiasque is annua religione publice instiiuit et eo amplius mairi Circenses carpentumque, quo in pompa traduceretur. Itaque, ut patris, ita etiam matris diem natalem a C. Caesare celebratum esse consentaneum est.

g. [38]

C. CAESARIS AUGUSTI.

[pr(idie) k(alendas) Septembr(es)].

h.

TI. CLAUDII GERMANICI, QUI POSTEA IMPERAV1T.

[38 CLAUD. D?]

[k(alendis) Aug(ustis)].

Natales C. Caesaris et Ti. Claudii Germanici Gaio imperante non possnnt sine sacris suis fuisse, cum quae ad familiam principi? spectant omnia Arvales in ea rettulerint, moti, ut videtur ipso quo in suos Caligula fervebat studio; cf. Eckhel 6 p 219 et nummi ab hoc descripti. — De natalibus C. Caesaris cf. Suetonius Cai. 8; vita Commodi 10 et 1; fast. Vali, et Pigk, de Ti. Claadii Caesaris Augusti cf. Sueton. Claud. 2; Dio 60, 5; fast. Vali, et Ant. — Hunc credibile est indicatum esse etiam initio C L A V D . D, cum sacrum soli Iovi factum natalem cuiusdam videatur significare, et proxime sequatur uatalis divi Augusti a. d. V i l l i et V i l i kalendas Octobres celebratus.

i. [40]

DIVAE D R U S I L L A E ?

[. . . no]nas Iunias.

Cogitavi de Drusilla, quia propinquum aliquem C. Caesaris in actis indicatum fuisse patet, de ceteris autem fere constat hie non agi. Quod in actis anni 38 huius diei mentio non extat, inde colligo Diusillae demurn vita functae et consecratae natalem celebrari coeptum esse: cf. acta a. 38; Sueton. Cai. 24 Dio 59, 11 cet.

k. 57 58 Cf. fasti

AGRIPPINAE AUGUSTAE.

VIII id(us) Nov(embres). Antiat.

54

Sacrificia anniversaria.

1.

NERONIS CLAUDII CAESARIS AUGUSTI.

55 [57] 58 59 [GO] XVIII k(alendas) Ianuar(ias). Cf. S u e ton. y ero 6

m.

IMPERATORE VITELLII GERMANICI.

|(39i>]

[Vili k(alendas) Octobr(es) vel VII id(us) Septembr(es)].

A c t a sacri ol> Vitellii natalem facti q u a m q u a m fracto lapide ita interciderunt, ut s o l a e litterae atalem s n p e r s i n t , tameu f'ragmentum s a t i s certo a d Vitellium refertur, cum videatur f u i s s e in actoruni anni 69 tabula altera. D e uatali Vitellii cf. S u e t o n i u s Y iteli. 3.

n. [69«]

GALERIAE VITELLII.

III non(as) Iu[nias].

consularis D e Vitellio scrihit sic S u e t o n i u s ( 6 ) : turorem habuit Petroniani viri filiam — duxit mox Galeri am Fuudaiiam -praetor io pâtre, ac de hac quoque libéras utriusque xexus htlit, sed marein tilubanlia oris prope milium et elinyuem. T a c i t u s (liist. 2, 64) dicit earn m o d e s t a m neque immixtam tristibus, T r a c h a l u m que a d v e r s u s criminalités p r o t e x i s s e n a r r a t (1. c. 60). A b hoc inde tempore in a c t a collegii desinunt referri natales imperatorum tain viveutium q u a m divorum, q u a m q u a m eos aetate etiam posteriore semper celebratos e s s e a p u d omne.s constat : cf. e x e m p t a collecta a M a r q u a r d t i o lì. A. 4 ]). 221 u. 1314. Mariniiis quidem in actis anni 186 mentiouem f a c t a m e s s e existiinat natalis Conimodi (p. 427 4 2 8 ) ; sed non minus bene pro s a l u t e vel ob aliam q u a n d a m c a u s a m s a c r u m id factum e s s e potest. — N o t a n d u m p r a e t e r e a ])lcrumque imperatorum modo coniugumque eorum natales celebratos e s s e : nam quod imperantibus Tiberio et N e r o n e l u l i a e A u g u s t a e et A g r i p p i n a e n a t a l e s celebrantur, id per exceptionem factum est, q u o d a e q u a fere cum iiliis p o t e s t a t e utebantur. Iani vero qui praeter illos in actis ponuntur natales a d domum A u g u s t a m pertinentes, omnes solo auno 38 cominemorantur: nec d u b i t o , quin a C!. C a e s a r c instituti p o s t mortem eius statim sint aboliti. A c c e d i t s a c r u m ob manici c e l e b r a t a l i

adoptionem Neronis

Claudi Caesaris

Aug(usti) Ger-

[58] 59 [NER. B] V k(alendas) Mart(ias). A d o p t a t u s est N e r o a C l a u d i o anno p. C . 5 0 ; cf. T a c . ami. 12, 25 s e q q . ; S u e t . Claud. 3 9 ; Dio 60, 33 cet. D i e s adhuc ignorabatur.

A c t a , quae ad c o n c e p t s sunt s i c :

dies natales

principum

et adoptionem N e r o n i s spectant,

Sacrificia anniversaria.

1.

Annus

et

55

(lies.

A n n u s e t dies, nisi l a p i d e fracto, ntinquam d e f i c i u n t et u b i q u e p r i m o loco p o n u n t u r . C o n s u l e s a n t i q u i o r c potissimum a e t a t e in actis uon p o n u n t u r nisi in p r i n c i p i o . N o n n u n q u a m a d n o t a t u r magisterium collegii. S c r i p t u m i g i t u r est sic : 27 3 3 35 38 39 40) ni a Tir» rw non repetita r CLAUD. D oo ) 5 7

NER

5

G9a

B

6 0

noia

, . consilium /

I i s d e m C0(n)8(ulibus)

j

i s d e m eo(»)s(ulibus) die

ilio

g ( i s t r o ) ilio ' ). ') fracto' lapide intercaleinnt

G'J4.

f i e i

0

-

m a g ( i s t e r i o ) illius

proma-

L 0 C U S. L o c u s in actis nisi l a p i d e f r a c t o nunquam omittitur, r e f e r t u r a u t e m m o d o p r o x i m e p o s t n o t a m dici, m o d o versus finem capitis (cf. i n f r a de r a t i o n e sacri). I m m o l a b a t u r in C a p i t o l i o , nisi quod -Siluri ob n a t a l e m divi A u g u s t i f a c t i die a l t e r o in t e m p i o novo (a. 38) sive in P a l a t i o ( C l a u d . D ) s a c r i f i c a r i s o l e b a t . T e m p l u m n o v u m divi A u g u s t i quod inrhoatum a T i b e r i o G a i u s C a e s a r p r i m o imperii a n n o a b s o l v i t d e d i c a v i t q u e (Sucton. Cai. 2 1 ; D i o 59, 7 cf. 56, 46), situm e r a t a d f o r u m p o n e a e d e m C a s t o r u m p r o p e t e m p l u m p o s t e r i o r e a e t a t e a Dom i t i a n o M i n e r v a e d i c a t u m (cf. tabulae honestae missiouis, q u a e d i c u n t u r , T i t o p o s t e r i o r e s ) , ut p r o b a t S u e t o n i u s (Ctili/j. 22) super templum dici Aujusti ponte tranmisso Palotium Capito/iuiinjiie cumun.iit C a l i g u l a . N a m p o n t e m illuni p e r t e c t u m b a s i l i c a e Inline ductum fuisse d e m o n s t r a v i t B e c k e r u s (topotjr. p. 343 4 3 1 ; cf. S u e t o n . Cai.'ài; Iosepli. iiutiijij. 1!), 1, 11). A d i d e m t e m p l u m r e f e r e n d a s u n t v e r b a Plinii (n. h. 12, 94) in J'alatii tempio quod fecerat diro Auyuslo coìtila• Auywsta: p e r p e r a m eniin de templis d u o b u s c o g i t a s s e c u m Marinium (p. 83 i i . 2 l ) , tum H e c k e r u m (1. c. p. 430) et Prellcrum {li. Mt/tli. p. 775 ed. 1), a c t a o s t e n d n n t a n n i 38 et C l a u d . I) inter se c o l l a t a , cum e a d e m s a n a dicaiitur in t e m p i o novo et in P a l a t i o f a c t a esse. Cf. ctiain q u a e a n t e efl'ossa a c t a a. 3S de t e m p i o divi A u g u s t i Moinniscnus (llull. iust. arch. 1845 p. 125 s e q q . ) et P i e l l e r u s (Regionen p. 150) e x p o s u e r n n t . A n t e id a e d i l i c a t u m in a e d e Marti» divo A u g u s t o s a c r a f i e b a n t : cf. Dio 5 5 , 4 0 : ir to ò'ovr T I ) ir 'L'IÓ/IIJ ^oiòor iyiyrtio, tì/.óru i/.vinv (se. coi- .-Iryoro ini) ZQrai]r in) xj.lvtjq ig jùr lov Z-ipmc »'uòc I'titauv y.itì ì/.tivi] miriti titin. nò tlyt'O.imn avxov /iliù TOVTO /pinato!)tu t f i i l h ì i ' ¡¡•óuiaiw. I n a c t i s igitur a. 35 ad diem p r i m a m s a c r i ob natalciu clivi A u g u s t i t e m p l u m M a r t i s videtur scriptum fuisse.

3. CLAUD. D

fSacrii'iciorum

n a t a l e illius

ratio.

') in C a p i t o l i « i n m i o l a v i t ille m a g i s t c r (pi'O-

niagister) pro collegio iVatruni ') divi Aug usti,i.

Arvaliuni.

56

Sacrificia anniversaria.

[27]

[ille promagister] in Capito[lio collegi fratram Arvalium nomine immolavit ob] natalem illius '). ') Iuliae Augustae.

3 8 [39]

ille promagister collegii fratram Arvalium nomine natali illius ') in Capitolio *) cet. inmolavit. Iuliae AaguBtae — Ti. Caesaris Augnati — Antoniae Augustae — Germanici Caesaria — fortasse etiam C. Caesaris et Ti. Claudii Germanici 38. — [Agrippinae Germanici Caes]aris matris [C. Caesaris Angusti Germanici 39. [in Capito]lio nata[li illius] 39.

[35 4 0 55]

in Capitolio ille magister (promagister) collegi ') fratram

Arvalium

nomine a )

ob natalem illiusr)

cet.

immolavit.

') om. 55. pro verbis collegi — nomine legitur ex dec[reto consilium (?)] 35*) Ti. Caesaris divi August[i f. Augusti pontificis mazimi] tribunicial potestate XXXI1[II co(n)s(ulis) V 35; Germanici [Caesaris] 4 0 ; — [divae Drusillae] Germanic[i filiae sororis] Augusti 40; — Neronis Claudi Caesaris Aug,usti) Germanici principis [parentisque publici] 55-

57

natale illius ') ille mag(ister) collegi fratrum Arvalium nomine immolavit in Capitolio. ') Agrippioae Augustae.

5 8 [59] 5 9 (adopt.) ille magister (promagister) ') collegi fratruin Arvalium [60 69]

nomine immolavit in Capitolio ob natalem

illius1).

') nomina magiatri et promagistri ablativo posila »tint 69. ') Agrippinae Aug usti) matris 58 ; — Neronis Claudi Caesaris Aug(usti) Germanici 58 59 60; — Galeriae Germanici imp(eratoris) I I I AJugusti ;sc Vitellii) 69"; - [Vitelli Germanici imperatoris I I I Augusti] 69', ut videtur ; — ob adoptionem Neronis Claudi Caesaris Aug(usti, Germanici [58] 59. Accedit sacrum ob natalem divi Augusti factum die altera, cuius acta concepta sunt sic:

[35 38]

ille promagister collegii fratrum Arvalium [nomine in tempio n]ovo natali divi Augusti cel.

[inmola]vit ').

') desumpsi ex actis a. 38: in a ctis enim a. 35 fere ciderunt.

CLAUD. D

in Palatio ille magister pro collegio fratrum Arvalium immolavit.

Sacrificabant Arvales numinibus his victimas hasce : [33

35]

38

[39

CLAUD. D?] (nat. divi Aug. — Iuliae Aug. — Ti. Caesaris —Antoniae

tota inter -

Aug.—(

Germanici—Agrip-1 pinae Germ. — Clau-1 dii?) I

Iovi

° ( p t ™ o ) m(aximo) bovem marem.

Sacrificia anniversaria. C L A U D . D inai, i dici Aug ) ( 4 0 (nat.

Germanici^

et divae

Drusillae)j

su ra

sed

P i

Iovi

accedit : ad aram g e n t i s I u u a e v a c c a m .

b(ovem)

m(arem),

Iunoni

vaccam,

Minervae

vaccam.

5 7 5 8 (nat. Agrip .. . ut AO, sed accedunt haec: Ne-) „ matr rpmae i matris ( Concordiae ) vaccam. ronis) Concordiae ipsius 58. [55 5 7 ] (nat. ronis)

57

JVe-j ut 4 0 , sed accedunt haec: j Genio eius [taurum] '). 1

publicae

vaccam, '

Saluti fpublicae vaccam],

desttmpsi ex at lisa. 5 5 : similiter videtur scriptum fitisse in a. 57, in r/uibus lapide fritcto fere omnia interciderunt. ut

5 8 5 9 6 0 ( at Ne ì •ì i remo |

Saluti

actis

acce unt

' i a c c ; Saluti publicae v a c c a m et Concordiae honoris Agrippinae A u g ( u s t a e ) ') vaec(am), Genio ipsius taurum. ^

' ) pro

verbis

et — Aug(ustae) in nctis a. 59 legitur

Felicitati,

in actis a. 60 Felicitati publicae vaccam Concordiae.

[58] 5 9 adopt- Ne j ^ ronis [NER. B] )

^

sef/

accedunt:

Saluti publicae ') vaccam.

in actis anni 5S spatum videtur poscere S a l u t i p u b l i c a e p o p u l i R o m a n i . — In actis N E R . B lapide fracto tota perierunt. ut

[69a] (nat. Galeriae)} )

mU ^ W ^ e tauru[mj.

57 58, sed accedil

Gen(io) i p s ( i u s )

Die, quo ob natalem divi Augusti immolabatur, altero Arvales sacrificabant: [38] CLAUD. D

divo Augusto [bovcin mareni]. divo Aug(usto) boveni inarem

et

divae

Aug(ustae)

vaccam. De ceteris natalibus quamquam lapidibus fractis minus certo constat, videtur in iis soli Iovi optimo maxinio l>os itmnolatus esse, cum ad annos 27 et 38 pertiueant, quibus ob natales principimi non immolari solebat nisi Iovi. Anno autem 40 ob natales Germanici et, ut mihi videtur, Drusillae Iunoni quoque et Minervae immolatimi est. Id quod uescio utrum eo anno omnibus natalibus factum sit et post mortem C. Caesaris omissum, an in honorem patris modo sororisque dilectissimae factum: nam acta Claud. D, quamquam posteriora sunt, solum Iovem Dominant, adiuncto sacrificio ad aram gentis Iuliae facto, cum ad divam Augustura sacrum pertineat. Haec ara commemoratur in tabulis quae dicuntur honestae missionis C. I. L. 3 nn. 4 5 6 7 8 de eaque pluribus disseruit Mommsenus Bull, itisi, arch. 1845 p. 122. — Deinde Neronis aetate praeter Iovem Iuno, Minerva, Salus publica constanter in actis commemorantur, ad easque accedit Concordia, cum pro Agrippina sacrum fit; pro Nerone cum sacrificatur, annis prioribus Genius eius additur, annis posterioribus praeter Geninm Concordia honoris Agrippinae viva ea, post caedem matris Felicitas Felicitasve publica (cf. ad sacrificia ob imperium facta), in actis a. 60 etiam Concordia. Ad sacrificium quod ob natalem divi Augusti in tempio novo ipsi divo Augusto fiebat, ab eo inde tempore, quo a Claudio inter deos Livia relata est, sacrum accessit divae Augustne ibidem faciendum.

58

Sacrificia anniversaria.

4.

Pracsentes.

N o m i n a eorurn, qui a d f u e r u n t , nisi fra< to l a p i d e p e r i e r u n t , ad fincm actorum addi solent his verbis

[27]

praescviptis:

lapide fraclo

deficit.

1331 3 5 8 8 C L A Y D . D , .. or* .rv - - - > adfuei'unt. 39 40 5 5 57 58 59

GO [ G 9 a ]

in c o l l e g i o a d f u e r u n t ' ) . ') lapide fractn elsi hit eri Idit furmula, scriptum adf(uerunt) oslcndimt en i/nne praecedunt liS)1" omninu periit.

E x e e p t i o n e m faciunt

acta

eum qui i m m o l a v i t , f r a t r e s sint p r a e s e n t i u m n o m i n a .

natalis Antonine

Augustae

A r v a l e s non v i d e n t u r a d f u i s s e , Minus

certo

n a t a l e m eius p e r t i n e n t i b u s praesente.s c a e r i m o n i a eodem die ob c o o p t a t i o n e m

de

non

fuUsc in coll(egio) 0 9 " ; in fragmenlo

a. 3 8 ,

Germanico constat: Mint a d s c r i p t i ,

novi

collegac facta,

cui

cum non sed

praeter adscripta

a c t i s enim ad cum

eiusque

a d s c r i p t i s u n t ii qui a d f u e r u n t , Iii a d u t r a m q u e c a e r i m o n i a m r e f e r r i

sequatur ad

acta

possunt.

IV.

SACRIFICIUM ANNIVERSARIUM FACTUM OB CONSECRATIONEM DIVAE AUGUSTAE.

Saerificium ob consecrationem divae A u g u s t a e semel in actis commemoratur (Claud. A ) , neque celebratuni est nisi- imperante Claudio, a quo inter divos L i v i a r e c e p t a e r a t (cf. s u p r a de die natali eius): nam in actis aetatis Neronis nulla eius mentio extat. Sacrificiuin autem anniversarium esse nec intellegendum esse sacrum tum f a c t u m , cum primum Livia c o n s e c r a t a est, inde a p p a r e t , q u o d paucis diebus ante divae A u g u s t a e immolatum esse eadem a c t a ostendunt. D u b i t a t quidem Marinius (p. 78), num re v e r a ad consecrationem h a e c a c t a r e f e r e n d a sint, cum nec de lectione plane constet nec quod in actis est verbum item bene r e s p o n d e a t iis q u a e p r a e c e d u n t : sed verbuni consecratiorie certuni videtur esse, verbuni autem HemPortasse e m e n d a n d u m in i[n] temfylo], cum mentio l o c i , in quo sacrifiratum est, vix omitti potuerit. Q u o d templum necesse est fuerit divi A u g u s t i . A c t a autem c o n c e p t a sunt sic:

XVI k(alendas) Febr(uarias) [ob consecr]ationem divae Aug(ustae) i[n] temfplo novo] divo Augusto bovem marfeni, divae Augusta] c vaccaui. adfuerunt illi. Claudius cum a. d. V i l l i k a l e n d a s F e b r u a r i a s anni 41 imperium auspicatus sit, sacrificiuin autem anniveisariuni pro consecratione L i v a e mense I a nuario ineunte factum esse hacc acta o s t e n d a n t , ilia f a c t a esse nequit ante annum 42. A c t a igitur haec concepta sunt anno 43 vel anno aliquo posteriore, tarnen ante annum 4 8 : cf. a d a c t a C l a u d . A.

V.

SACRIFICIUM A N N I V E R S A R I U M F A C T U M OB MEMORIAM TI. CAES ARIS.

l a actis anni 38 legantur haec:

[a(nte) d(iem) YIII (VII?) k(alendas)] Iunias [C. Caesar Augustus German]icus magister eollegii fratru[m Arvalium ob memoriam Ti. Ca]esaris avi sub diu in ara sacjrificavit

] adfueruut

illi.

Sacrificium hoc cum sub divo factum sit, diis Manibns celebratum est, in honorem autem Ti. Caesaris factum esse verbum aoi demonstrat. Tiberius cum vita functus sit a. d. X V I I kalendas Apriles anni 37, hoc sacrum, quod mense Maio factum est, non potest esse anniversarium mortis eius, videtur igitur referendum esse ad funus amplissimum defuncto principi celebratum (cf. Ioseph. antiqq. 18, 6, 10; ib c. 15), quod non statim post mortem ductum esse consentaneum est. Haec quae supra disi exposuit accurate Mommsenus in Relazione p. 11 12. — Hoc sacrum iam anno 40 omissum esse acta huius anni ostendunt, nam minus recte idem (1. c.) in iis eius memoriam repperisse sibi visus est. De die inde fere constat, quod praecedit mentio diei V i l l i kalendas Iunias, sequitur commemoratio magni sacri annui quod factum est diebus V I I I I I I I I kalendas Iunias. Non restant igitur nisi dies V i l i et V I I kalendas Iunias; nam diem V I I olim (cf. Ann. inst. arch, 1867 p. 244) perperam me exclusisse detecto fragmento d nunc constat. — Adfuerunt sacro Arvales octo, scilicet plures quam qui ilio anno in actis commemoravi solent: id quod facile inde explicatur, quod imperator ipse in memoriam imperatoris defuncti immolavit.

VI. SACRIFICIUM ANNIVERSARIUM FACTUM OB MEMORIAM DOMITII PATRIS NERONIS.

CD. Domitius Ahenobarbus (CF. in iudice nominum) excessit anno p. C . 4 0 : mm teste Suetonio (Ner. C) Nero trimulus patrem amisit, natus autem ast pist octavum mensem, quam Tiberius excessit, XVIII kalendas lanuarias anni sc. 37. Haue memoriae Domitii patris honores maxi mos habuisse idem tradit Suetonius (I c. 9; cf. Tac. ann. 13, 10) actaque coiifirinant Arvalium, quae concepta sunt sie:

1.

A n n u s et

dies.

Annus et dies ubique primo loco notantur, omittuntur tamen nomina consilum in actis iis, quihus semel ab initio ponuntur. 5i> (nota consulatus omissa) I I I idus Decembr(es). 5? 58 59

i s d e m co(n)s(ulibus) I I I i d u s Dec(embres).

2.

Locus.

Fiebant sacrificia ;n sacra via ante domum Domitianam, neque tamen eodem semper loco indicatio locorum in artis ponitur, quae ordinata sunt sic: bb notarti diei proxime sequnntur verba in s a c r a via, nerba autem [ante] domum D o m i t i a n a m versus finem adorum collocala sunt ita, ut proxime praecedant verba ob m e m o r i a m cel. 5" 5!" 59

in s a c r a m viam verba proxime praecedunt verba quae sunt m e m o r i a e cel. omissa accuratiore loci indicanone. in s a c r a m viam ') a n t e d o m u m D o m i t i a n a m posila sunt proxime ante verba m e m o r i a e cet. ') in sacra via 59.

62

Sacrificia anniversaria.

3. [55]

Ratio

sacrificii.

ille pro m a g i s t r o fratrum A r v a l i u m [nomine i m m o l a v i t e x edicto (?)] X e r o n i s Claudi Caesaris A u g ( u s t i ) Germanici

principis [parentisque publici cet.J ob memo-

riam Domiti patris [eius bo veni marem]. 57

ob

natalem

Cn.

Domitii Alienobarbi

ille

mag(ister)

c o l l e g i fratrum Arvalium n o m i n e i m m o l a v i t cet. mem o r i a e Cn. D o m i t i b ( o v e m ) marem. 58 59

ille m a g ( i s t e r ) ob n a t a l e m

ul

supra,

nisi

quod

omissa

sunt

verba

cel.

A c t a a n o o r u m 57 58 59 differant ab actis anni 55, quibus cura vix possit dubitari quin edicti N e r o n i s mentio f a c t a f u e r i t , de i p s a sacri institutione vid e t u r agi. I d iis confirmatur quae in Annalibus eiusdem anni 55 exeuntis T a c i t u s (.Inn. 13, 10) t r a d i t de effigie Cn. Domitio p a t r i a N e r o n e petita. Die natali Domitii s a c r u m factum esse, n e q u e die eo quo vita functus est, ex actis discimus anni 57.

4.

Praesentes.

N o m i n a eorum qui a d f u e r u n t in actis anni 55 mihi probabilius est omissa esse a b eo qui a c t a concepit q u a m p r a e t e r promagistrum in collegio f r a t r e s adfuisse nullos. Q u a m q u a m enim temporibus p a r u m tranquillis Vitellii factum est, u t solus p r o m a g i s t e r ad sacrum faciendum p r a e s t o esset (cf. a c t a a. 69), id h a u d facile crediderim aetate quoque evenisse Neronis, praesertim cum hoc imperante maiore quam consuevcrant numero A r v a l e s in collegio a d e s s e solerent. — I u actis annorum 57 58 59 formula u s u r p a t u r consueta quae e s t : in c o l l e g i o a d f u e r u n t .

VII. SACRIFICIA FACTA OB IMPERIUM, TRIBUNICIAM POTESTATEM, CONSUL ATUM, SACERDOTI A, PONTIFICATUM MAXIMUM IMPERA TO RUM, ITEM OB APPELLATIONEM PATRIS PATRIAE.

Acta

s u p e r s u n t haec q u a e pertinent ad sacrificia f a c t a :

a. [38]

OR

IMPERIUM.

a(nte) d(icm) X V

Iqalondas) Apriles

C. C a e s a r A u g u s t u s G e n u a u i c u s appellatus

—

quocl h o c d i e

a senatu

imper[ator

est|.

D e m o r t e T i b e r i i C a e s a r i s c o n s e n t i u n t T a c i t u s (ann. 6 , 5 0 ) : septimum mimi kal.

Apriles

n i u s (Tib.

13),

interclusa

anima

cum X V I I

crcditus est mortalitatem

k. A p r . Cu. A c c r r o n i o

explecisse

ret.

et

Proculo, C. Poutio

deciSueto-

Nigrino

c o u s u l i b u s e u r a v i t a f u n c t u m e s s e ì i a i r a t , c o n t r a D i o n e m (58, 2 8 ) t r a d e n t e m vigesimo

sexto

Tiberinni

mortuuui

C u m i m p e r i o C. C a e s a r i s

esse.

coriiungeuduni

v e n t u m e i u s ; q u o d in a c t i s i n d i c a t i m i e s t [381

die

Illud a c t a Avvalium confirniant. — est sacrum factum quotanuis ob

ad-

sic:

a(nte) d(iem) V k(alendas)

Apriles —

[quod] hoc die

[C.] C a e s a r A u g u s t u s G c r m a n i c u s u r b e n i i n g r e s s u s e s t . Q u a e v e r b a i n t e l l e g e n d a esse de primo eius ingressu p o s t i m p e r i u m initum f a c t o i p s a diei n o t a c o u f i r m a t : S u e t o n i u s (Cai. Julius

Tiberii

et laetissimo

13) n a r r a t :

prosequens, obeiorum

de

Itaque

itinere

tanien inter (diaria aymine

autem

ut a Miseno

incessi!,

eius ex

mocit,

et rictimas

super fausta

Campania

quamris ardentisque

Romani

Ingenti» habitu, taedas

nomina sidus et pullum

et

densissimo et pupum

appellardium. 58

[66]

III

idus

Oetobr(es)

Caesaris

—

ob

imperium

Neronis

Claudi

A u g ( u s t i ) G e r m a n i c i ').

') elsi ex actis a. (Hi exiguae reliquiae supersunt, videlur respondere locus, quo leyuntur, ei loco QUO sacrum sarium imperii poiiendum erat. D e d i e i m p e r i i N e r o n i s cf. T a c i t u s ann.

12, 69.

lamen anniver-

64 [69]

Sacrificia anniversaria.

[XVII (?) k(alendas) Febr(uarias) — ob imperium imp(eratoris) Othonis Caesaris Aug(usti)] '). ') elsi fraclo lapide omnia hate deficiunt, sacrum ibi eommemoralum fuisse ostendunt et locxie, quo excidit, et nomina quae super sunt deorum.

Sacrum ob imperium Othonis in actis defuisse nequit, cum potestas eins tribnnicia, consulatus, pontificatila ab Arvalibus celebrati sint. Tacitus (hist. 1, 27 seqq.) die octavo decimo kalendas F e b r u a r i a s eccisnm Galbam iraperiumque Othoni delatum esse n a r r a t : q u a p r o p t e r cnm sacerdotum collegia primo quoque die convenire solerent ad imperium novi principia celebrandum, nec id factum esse possit ipso die, quo imperium Otho auspicatus erat, diem proxime sequentem recepi. P o t e s t tamen et die aliquo posteriore immolatum esse: cf. caput quod sequitur de imperio Vitellii.

69

k(alendis) Mai(is) ob diem imperi [Vitelli | Germanici imp(eratoris), quod XIII k(alendas) Mai(as) statutum est.

E n a r r a t o proelio Bedriacensi morteque Othonis Tacitus (hist. 2, 55) sic p e r g i t : at Romae nihil trepidationis ; Ceriales ludi ex more spectabantur ; ut cessisse Othonem et a Flavio Sabino praefecto urbis, quod erat in urbe militum, sacramento Vitellii adactum certi auctores in iheatrum adtulerunt, Vitellio plausere in senatu cuncta longis aliorum principatibus composita statini decernuntur cet. Cerialium dies ultinius ac primarius fnit dies X I I I kalendas Maias (cf. C. I. L. 1 p. 301), qui in actis indicatur ut dies imperii Vitellii.

[81]

XVflll k(alendas) Octobr(es)] ob imperium Caes[ari]s divi f(ili) Domitiani Aug(usti).

Defnncto imperatore Tito Caesare in villa Cutiliarum idibus Septembribus (Suet. Tit. 11; cf. Vesp. 24 et Dio 66, I t ) quam celerrime Domitianus Romam venit, fratre etiam turn vivo ex Sabinis profectus (Suet. Bom.it. 2: correptum gravi valetudine [Titum] prius quam plane e/jlaret animam, pro mortuo deseri iussit ; Dio 66, 26 : i'f.i7iyovy yuQ xot aviòv 'óvzu xui xu%u niQiytvta&ai dvyufttvoy ig lupvaxa -/lóvog noXXjjg yf'fiovauy o dofxixiuvòg iafjSuXlv, (Va d-Ctaoov àno&àvr]. txi yovv fyòvxog uvxov tg xt xfjv 'Ptóftrjy ¿(finntvat xui tg TO axQuxomSov tai^Xd-1, trjy xt tniyXrfiiv xui rrjv ì'^ovaiuv xov uvxoxguxoQog i!Xu/}t xxX.). In urbe autem comperta morte Titi senalus prius quam editto convocaretur, ad curiam cucurrit, obseratisque adhuc foribus, deinde apertis tantas mortuo gratias egit cet. (Suet. Tit. 11). I t a q u e die proximo, postquam Titus excessit, Domitianus in urbe imperator potest agnitus esse. I d confirmatur his quae de vita Domitiani Dio (67, 18) n a r r a t : doixtxtuvòg òt ìZr,at tttv ì'xij rtaaaoa xui xtaaaguxovxu xui ftijyug dixu xui r/fiigug Vg xui ti'xoaiy, ifioyug/r/ai Si txrt ntvxixuiStxu xui yfifpug nivxi. N a t u s autem erat Domitianus ante diem V i l l i kalendas Novembres (Suet. Bom. 1); interfectus est ante diem X I I I I k a l e n d a s Octobres (id. 17): a die autem vigesimo quarto Octobris anni 51 usque ad diem decimum octavum Septembris anni 96 vere numerantur anni quadraginta quattuor cum mensibus decern et diebus viginti sex. I t e m si de die decimo octavo Septembris anni 96 anni deducuntur quindecim et dies quinque, quibus Domi-

Sncrificia anniversaria.

65

t i a n u s i m p e r a s s e a D i o n e traditili-, a d diem p e r v e n i t u r d e c i m u m q u a r t u m m e n s i s S e p t e m b r i s a n n i 81, q u e m in aetis restituimus.

b. 57 5 8

OB TRIBUNICIAM POTESTATEM. pr(idie) non(as) Dec(embres) ob tribanic(iam) potestatem ') Neronis Claudi Caesaris Aug(usti) Germanici. ') ob tribuniciae potestat is) 57.

69

pr(idie) k(8] 6 0 f. |CLAVD. A]

COXSULATUS.

OB A P P E L L A T I O X E M P A T R I S P A T R I A E . lovi bovem marem, Iun|oni vac]cam, Minervae vaccam,

Sacrificia anuiversaria.

74

Feliciftati v]accam, divo Aug(usto) bovem marem, di[vae] Augustae vaccam. 4. Praesentes. Ii qui adfuerunt semper in fine ponuntur eorumque nomina nisi fracto lapide nusquam deficiunt. Praecedunt formulae hae: 38 CLAVD. A 57 adfuerunt. 58 59 GO 69 81 in collegio adfuerunt. [39 GG] fracto lapide deficit. V e r b u m adfuer(unl)

legitur in actis anni 69 etsi solus p r o m a g i s t e r adfuerat,

u t V I I kalendas Februavias L . S a l v i u s Otho T i t i a n u s , p i i d i e k a l e n d a s Maias et k a l e n d i s Mais L . Maecius

Postumus.

Vili.

SACRIFICIA ANNIVERSARIA VARIA.

In solis actis anni 38 sacra commeraorantur haec:

a(nte) d(iem) III k(alendas) Februav(ias) — in campo ad aram Pacis. c(onLegitur in fastis Praenestinis ad hunc diem sic: feriae ex s(enatus) i\ullo) quo\d eo] die ara Pacis Augusta[e in campo] Martio dedicata [é\st Druso et Crispino c[o(n)s(ulibiis)] (a. u. c. 745). Item habemus in monumento Ancyrano in Graecis 6, 20 seqq.: ort ¿Ì 'Ianuviug xut Fuluriug, TWV tv luviuig ruìg ìnug/ttutg Trguy/tditov xuiù xùg iv/ùg Tt).trr&t'vTiov, tig 'Pio/tr/v tnuvrjlfrov Tifiteli;) [iVt]pw>'/ xut Ilo n A ii¡1 Km VII ktit> v/iuxoig, fttofiò v E[ì]Q)'jvi]g Affinai >]g vntg irtg tftrjg tnuvóòov drpitQio&ijvut tìpijtflauro ìt 2 1 8 2 3 8

vota

notantvr

aliis

novis suscepta, rias

anni

[TIB. A 6 6 N E R . C 77 86 8 9 9 0 9 1 DOM. B D ' 101 ) notae 139 180 MARC. C D G 183 186

quidem

solvenda

diebus

pro

imperaloribus

tarnen a. d. III nonas

Ianua-

proximi.

anni et diei interciderunt

lapidibus

fr actis.

V o t a annua pro salute imperatoris instituta sunt a. u. c. 724 : narrat enim D i o (51, 19) Tovg ßovlrtg

tv/aig

Tt

y.ut into

ttgttig

y.ut z ù ? ìtgtt'ag

txtivov

tv

tuie

( s c . TOV Kuiauoog)

vnio

it TOV drtaov

nitoiwc

tvyjrsd-ai

y.i'h.

y.ut

rijg Vota

autem haec ad vota antiquiora pro salute rei publicae kalendis Ianuariis suscepta (cf. M a r q u a r d t lì. .1. 2, 2 p. 124 et 4 p. 219) ita adiuncta esse ut suum diem acciperent, dies vero secundus Ianuarii propter religionem ut postriduanus (cf. Iulianus misop. p. 346 Spanhem. et fortasse acta a. 36) praetermitteretur, observavit Marinius (p. 50), probavit nuper Mommsenus (C. I. L. I. p. 382). E t ille quidem ab initio eadem die vota pro imperatore et pro re publica concepta, postea separatili! celebrata esse p u t a t ; Mommseno contraria sentenz a magis placet. E x actis autem Arvalium hoc apparet non semper vota annua pro imperatore ante diem III nonas l a n u a r i a s facta esse; nam anno certe 27 pridie nonas easdem facta sunt, nec ante annum 38 ulla superest corninemoratio diei qui est a. d. I l l nonas l a n u a r i a s ; qui ab eo inde tempore semper mansit votorum dies: cf. Marquardt 1. c. 4 p. 219 qui post Marinium (p. 56) et Avellinum (opusc. 3, 233 seqq.) plurimos de ¡is locos collegit. V o t a I I I nonas lanuarias suscepta eodem die anni iusequentis soluta esse et res poscit et acta confirmaut. Exceptionem faciunt vota deae D i a e , quae una cum votis aliorum deonim suscepta erant. Quae cum in luco eius solvenda essent, nec facile id eodem die fieri posset, quo cetera vota in urbe solvebantur, ea caerimonia in diem quendam posteriorem transferretur necesse erat. E t anno certe 38 in actis notatur: a(nte) d(iein) V I I i d u s I a n u a r ( i a s ) immolasse promagistrum in luco deae Diae vaccam quam I I I non(as) lanuarias (sc. anni praecedentis 37) voverat. Eius modi res cum in actis non meraoretur nisi semel, non licet adfirnmre diem V I I idus lanuarias sollemnem fuisse diem votorura deae Diae solvendorum; immo cum posteriore aetate ilio die indictio sacri Arvalium fieri soleret (cf. a f t a ad indictionem pertinentia p. 5), incertum videtur fuisse et arbitrio m a e s t r i permissum qno die deae Diae immolanda esset victima votorum die promissa. 2.

L o c il s.

V o t a annua fiebant in Capitolio, iu actis loco enuntiatur. In quibus legitur:

autem id non semper

[58] 5 9 6 0 [69 75 ) in Capitolio insertum li] 78 8 1 86 | mae immolatae.

ibi

I in Capitolio insertum 118 J 120 1.39 l o o , J. . jgg ( et diet.

statini

ubi commemorantur

post \

indicationem

eodem vieti-

anni

V o t a annua.

91

69 81 in votis pro j salute novi impe- J in Capitolio insertion ratoris I 87 [90 180]

loco

eodem.

in Capitolio in pronao Iovis optimi maximi.

231 et in rolls pro ) salute imperatoris > in Capitolio ante cellam Iunonis reginae. novi [218 238] ) [27 T I B . A G 6 N E R . ) C 89 91 DOM. B D j lapidibus MARC. C D G 186. '

fractis

defìciunt nolae

loci.

38 soluta vota deae ) • , , p.. , in luco deae Diae. n. Diae suscepta i Primaria quibus pro salute imperatorum

vota

fiunt

tiuraina

cum sint dii

Capitolini I u p p i t e r I u n o Minerva, probabile e s t lorum Capitolii, in quo victimis immolatis n o v a vota concipiebantur, semper fuisse aédem tolinam,

quam

significant

acta

prolixius

concepta

magnam

annorum 87 90 218

Capi231

238, cum vel pronaum I o v i s optimi maxiini nominant vel ante cellam Iunonis reginae A r v a l e s c o n v e n i s s e referunt.

L o c u s enim ante cellam Iunonis in ipso

pronao templi videtur positus fuisse. — I n luco deae D i a e ea sola vota soluta sunt quae huir, deae c o n c e p t a erant: cf. infra.

3.

Ratio votorum

annuovum.

V o t a annua ut solverentur et nova conciperentur, relatione opus erat magistri vel promagistri ad collegium dubitali

vix

potest

quin

fratruraque

semper in usu

d e c r e t o : quae res quamquam

fuerit, commemoratur tamen in solis

actis q u i b u s d a m aetatis Domitiani, in quibus vota annua plenius quam in ceteris enarrantur.

87 [90]

C o n c e p t a autem sunt s i c :

in Capitolio in pro[nao Iovis optimi maxijmi il le frater Arval[is qui vice illius] magistri fungebatur, ') ad collegium fratrum Arvalium rettulit: §. 1. cum di immortales propitiato numine suo vota orbis terra [rumj qua[e pr]o salute imp(eratoris) Caesaris divi Vespasiani f(ili) Domitiani Aug(usti) Germanici pontificis maximi et Domitiae Aug(ustae) c[oniugis eius et Iulia]e Aug(ustae) ') totique domui (sic) eorum cupide suscepta erant, exaudierunt, convenire collegio priora solvere et nova nfuncupare]. 3 ) §. 2. collegium decrevit: [qu]od bonum faustuin fclix salutareq[ue sit: eu]m v[ota] contingeret ut priora solverentur et nova voverentur pro salute et incolumitate imp(eratoris) Ca[es]aris divi [Vespasiani f(ili)] Domitiani Aug(usti) Germanici pontificis maximi et Domitiae Augustae coniugis eius et Iuliae Aug(ustae) ') totique domui 4 ) eorum, Iov[i o(ptimo)] m(aximo) b(oveni) m(arem), Iunoni re-

Vota annua.

92

ginae b(ovem) f(eminam), Minervae b(ovem) f(eminam), Saluti publicafe popujli Romani Quiritium b(ovem) f(eminam): §. 3. eodem die ibidem in area Me q[ui vjice magistri fungebatur, b) ture et vino in igne in foculo fecit immolavitq(ue) vino mola cultroque Iovi o(ptimo) m(aximo) b(ovem) m(arem), Iunoni reginae b(ovem) f(eminam), Minervae b(ovein) f(eminam), Saluti publicae p(opuli) R(omani) Q(uiritium) b(ovem) f(eminam), exta aulicocta reddidit. §. 4. eodem die ibidem in pronao Iovis o(ptimi) m(axinii) ille frater Arvalis qui vice Mius magistri fungebatur, ') adstante collegio fratruni Ai-valium vota pro salute et incolumitate imp e r a t o r i » ) Caesaris [divi Vespasiani f(ili) Domitiani Aug(usti) Germanici pontificia niaximi trib(unicia) pot(estate) censori» perpetui p(atris) p(atriae) et Domitiae Aug(ustae) coniugis eius et Iuliae Aug(ustae) 2 ) [totiquc djoinui eorum nomine collegi fratrum Arvalium in liaec verba suscepit (sequilur carmen volorum) '). ') f r a t e r A r v a l i s omissis

ceteris

90.

'*) Iuliat; A u g u s t a e nomen om. '.JO. lul'ui est Titi filla, quae cum, commemoretur actis anni 87, defciat anna 90, vita functam esse apparet anno 88 vel 80. Id nunimis confirmatur Domitiani anni Ì10 vel 91 sic inscriptis: divae Iuliae A u g ( u s t a e ) divi Titi f(iliae) s(euafus) p(opulus)q(ue) K ( o m a n u s ) )( imp e r a t o r i ) Caes(ari Doinit iauo) A u g u s t o ' Germ anico) co n)s(uli) (quintum decirnum) cens(ori) p e r p e t u o ) p(atri) p(at r i a e ) : r/« Relazione p. 51 et IHrschfeldius (Colt. gel. Anz. 18G9 p. 150G , qui mortem eius anno 89 exeunti triliuit. 3

) nova in [proximum a n n u m s u s c i p e r e ] vel similiter, 90. ) t o t i u s q u e domui 90. 5 ) dejiciunt verba, quibus indicatur is qui fecerit: sed ridetur in actis scriptum/uine f r a t e r A r v a l i s ; cf. 1. c ) i m m o l a v i t q u e om. 90. 7 ) Eodem modo videntur concepta fuisse acta anni 91, in quibus lapide fracto interciderunt ea quae respondent parlibus supra propositis.

4

Habemus praeter exordium quod verbis conthietur in Capitolio — rettulit, capita quattuor: primum ipsam relationem complexum; alterum decretum continens collegii; tertioenarrantur caevimoniae quibus vota solvuntur; quartodenique referuntur vota in annum novum suscepta. Et conveniebant quideni Arvales in pronaum aedis Iovis optimi maximi Capitolini ibique et magister, quive vice eius fungebatur relationem, et collegium decretum facere solebat. Iiumolabatur deinde in area, puta, Capitolina, ante nedem Iovis sita: vota autem nova suscipiebantur in pronao aedis eiusdem. — De singulis nota haec: §. 1. Dii immortales vota exaudisse oibis terrarura rerte dicuntur, rum vota I I I nonas Ianuarias non in urbe solum, scd per totum impcriuin fierent: Plinius ep. 10, 35. 36; cf. Marquardt li. A. 4, 219. §. 3. Sacra ob vota solvenda fiebant sic, ut primo sacerdos ture et vino faceret, deinde bovem immolaret. De ture et vino ad sacra adhibitis agit

V o t a annua.

93

p l u r i b u s A r n o b i u s (7, 26) qui copulata et mixta dicit esse caerimoniarum haec genera cultumque adhibita in plurimum. T u s autem novellarti a d d i t esse propemodum rem neque annorum inexplicabilem seriem, ex quo eius notitia pro flux it in has partes et delubris meruit interesse divinis: nam ncque t e m p o r i b u s heroicis nee E t r u r i a e nec R o m u l o n e q u e N u m a e t u s n o t u m fuisse. Similiter t u r a p e r e g r i n a dicit T e r t u l l i a u u s (de spect. I I ) . N i h i l o minus c o m m e m o r a n t u r i a m a P l a u t o (Aulul. prologus 24) et C a t o n e (r. r . 134) qui p r i u s q u a m m e s s i s fiat, t u r e vino I a n o I o v i I u n o n i p r a e f a n d u m esse p r a e s c r i b i t ; nec p o s t e r à c e r t e a e t a t e in sacrificiis p o t e r a n t d e e s s e : cf. M a r q u a r d t R. A. 4 p. 467. D e vino diis o b l a t o cf. C a t o 1. 1. 132. 134. — T u s a u t e m et vinum fere s e m p e r c o n i u n c t a e s s e in sacris, id q u o d vidimus t r a d i d i s s e A r u o b i u m , c o n f i r m a n t e t a c t a A r v a l i u m , q u i s a e p e d i c u n t u r ture et vino ferisse (cf. a c t a sacri Maio mense facti p a s s i m ) , et a r a c e l e b e r r i m a N a r b o n e n s i s (Or. 2489) in q u a s c r i p t u m e s t : ad supplicandum nummi eius (Augusti) tus et vinum de suo eo die praestent et VIII k(alendas) Octobr(es) tus vinum colonis et incolis praestent. VII quoque idus lanuar(ias) ture vino supplicent et hostias singultus) immolent et colonis incolisque tus vinum eo die praestent. — N a t a l i b u s A u g u s t i et T i . C a e s a r u m u t t u r e et vino genii e o r u m a d e p u l a n d u m a r a numinis A u g u s t i invitentur, p r a e s c r i b i t u r titulo O r . 6 8 6 ; similiter P l i n i u s (ep. 1Q, 96), de christianis a d T r a i a n u m litteras m i t t e n s , i m a g i n i eius t u r e a c vino a q u i b u s d a m s u p p l i c a t u m esse r e f e r t . D e q u a r e plura. collegit M a r i n i u s p. 288 s e q q . — Q u o d autem A r v a l i s t u r e et viuo dicitur f e r i s s e in igne in foculo, id r e s p o n d e t verbis Ovidii (fast. 4, 935) qui sic scribit : a dextra villis muntele solutis cumque meri patera turis acerra fuit. Tura focis vinumque dedit cet. D e foculis sive focis cf. Marinius (p. 3 1 1 seqq.) qui a b aris eos d i v e r s o s fuisse d o c e t . I d confirmant V a r r ò a p u d S e r v i u m (ad Aen. 3, 134): inter sacratas aras focos quoque sacrari solere, ut in Capitolio loci Iunoni Minercae c e t . ; q u a e v e r b a n o n est qui non videat, q u a m b e n e r e s p o n d e a n t iis q u a e d e A r v a l i b u s n a r r a n t u r in a r e a C a p i t o l i n a s a c r i f i c a n t i b u s . Plautus (Amphitr. 1, 1, 7 1 ) : urbem, agrum, aras, focos c e t . ; C i c e r o (nat. deor. 2, 27,67): Vestae nomen a Graecis est . . . vis autem eius ad aras et focos pertinet cet. ; i d e m (pro domo 40, 106): ius statuetis esse uniuscuiusque vestrum sedes, aras, focos, decs Penates subiectos esse libidini tribuniciael; Veranius apud Macrobium (Sat. 3, 2, 3 ) : exta porriciunto, dis danto, in aitarla aramce focumve eove quo exta dari debebunt, alii. Q u o m o d o inter se d i f f e r a n t , p a n i n i liquet, n e c c e r t a s u n t q u a e de f o c o r u m f o r m a et m a t e r i a coniecit. M a r i n i u s (1. c.), etsi p r o b a b i l i t e r f o c o s fuisse c r e d i t et v a s a vcl fi< tilia vel a e n e a e t t r i p o d e s plicatiles. F o c u l o certe a r g e n t e o u t e b a n t u r A r v a l e s (cf. acta A r u b a r v a l i u m a. 218 et p. 23). E t facile loco mov e b a n t u r foci sive foculi et ad s a c r a f a c i c n d a t r a u s p o r t a b a n t u r : cf. C i c e r o (pro domo 47, 123. cf. 48, 125) foculo posito in rostris adhibitoque tibicine; similiter P l i n i u s (n. h. 22, 11): praetextatum immolasse ad tibicmem fondo posito; et p r a e c i p u e V a r r ò (1. 1. 6, 14): Liberalia dieta, quod per totum oppidum eo die sedent sacerdotes Liberi anus edera coronatae cum l-ibis et foculo pro emptor e sacrificantes. — T u r e e t vino cum s a c e r d o s fecisset, deinde victimas i m m o l a s s e dicitur vino m o l a c u l t r o q u e . Immolare, s c r i b i t P a u l u s (p. 110 e d . M. s. v.), est mola, id est farre molilo et sale, hostiam perspersam sacrare (cf. F e s t u s p. 141 s. v. mola): similiter S e r v i u s (ad Aen. 10, 541): immolari proprie dicuntur hostiae, non cum caeduntur, sed cum accipiunt molam salsam cet. cf. id. ad Aen. 4, 5 7 : olim enim hostiae immolatae dicebantur mola salsa tactae; cum vero ictae et aliquid

94

Vota anona.

ar illis in aram

datum,

mactatae

cet.

dicebantur

E t mola qnidem aspergebantur

et frons victimae et foci et cultri (id. 1. c. 2, 133).

P a r i t e r autem etiam vi-

nnm fundebatar snper victimam: quotients enim, scribit idem

(ad. Aen. 9, 641),

aut tus aut vinum super

est taurus vino

ture:

victimam fundebatur,

item Cicero (de dicinat.

dicebant:

2, 16, 3T) molam

mactus

vel

et vinum in taurum inspersa me-

morai, purumqne vinum inter cornua fusum esse testantur Ovidius (Met. 7, 5 9 4 ) et Vergilius (Aen.

4 , 6 0 ; 6, 24-jt).

Nihil igitur mirnm,

vino Arvales usos esse accipimus. cuntur, non ad ipsum sacrificium percussae

mactentur

monumentis ad gummas,

artis

referendum

est,

cum

(cf. Marquardt 1. c. 4 p. 469

repraesentata;

quod una cum

mola

Cultro denique quod immolari victimae disecuri illae

plurimaque

item Ann. inst. arch.

ut ait Vergilius (Aen. 6, 245), media

malleove

sacrificia

1858 p. 13 seqq.),

inter cornua

sacrificium carpebantur ignibusque sacris imponebantur.

in sed

quae ante

saetas,

l l e c t e autem sacerdos

dicitur immolasse nec victima occisa ipsum sacrificium perfecisse; nam immolare sacerdotis est, mactare victimarii. •— Sequuntur nomina deoruni, quibus vota solvuntur, Iovis, Iunonis, Minervae. Accedit Salus publica populi Romani Quiritium, c u i u n a c u m i l l i s i n ipsa area ante aedem Iovis iminolabatur. I d mirum estpropterea, quod, cum divis imperatoribus in tempio divi Augusti sacrificaretur (cf. votaa. 69), celeberrimum Salutis templum in Quirinali ad portam Salutarem fuisse sciums (cf. B e c k e r Topoyr.

p. 578) ut in eo videatur ei immolandum fuisse.

tamen distinguendas esse blicam sive publicam

populi Rotnani Quiritium,

de quibus mox videbimus: carens, modo publica

Quominus

putemus Salutcm simpliciter dictam Salutemque puimpediuDt

in iis enim invocatur dea Salus

votorum modo

carmina, coguomine

appellata, addita nonnunquam mentione populi Romani

Quiritium. I a m vero cum anno 59 pro salute et reditu Neronis Saluti immolatum sit in foro Augusto (cf. acta eius anni v. 34 e t p . 17 82), ea aetate templum proprium dea non videtur habuisse: id autem nescio an ita explicandum sit, ut templum in Quirinali situni, cum sub Claudio incendio dirutum esset (Plinius ». h. 19), nunquam restitutum esse dicamus. — U n a cum numinibus

victimae

memorantur iis immolatae, et immolabant quidem Iovi bovem marem, singulis singulas boves feminas. — Denique exta dicitur. quae

quia nullam

litteram

in ollis coquebantur,

aries,

quod

eum dicebant

rum in sacrijiciis pontijiciis coqua

ijeininabant.

dicehunt,

videmus;

solet addi,

dicebant

aiilicocia

ex mola, in

id est ex sale et /arre olla

visceribus

quas not

diexta,

Item Varrò (1. 1. 5, 98 ed. M . ) :

cocuntur,

Sacerdos

deabus sacerdos

(1. aulicocta)

nostri arc'nja, hi ne arcitjnus. quas

molilo.

haec

et Accius

et deniio (1. c. 104): etiam jrumentum,

reddendi cf. Marinius p. 583. coctisque

Itaque

id est elixa.

uuìti> reterei,

exta in olla, non in cent

libris

haruspice

recklidisse

scribit Festus (s. v. p. 23 ed. M . ) , antiqui

Aulas,

cimus ollas,

aulicocta

35, com-

sunt

ambit

quaet

quod ad exta

— De caevimonia

post victimam

caesam

in olii-

exta

inspectis

ab

horum partem lanci impositam ac ter

circa aram foculumve portatam (cf. Statius Theb. 4 , 4 6 6 ) huic ministros imponere

iubebat

idque

dicebatur exta reddere,

aspersa in honorem deorum cremabantur. (Georg.

2, 194) lancibus

dotum ustis est verbo, ponebantur;

et pandis

reddi

fumantia

enim dicebantur

quae ture deinde et mola vinoque Cf. Servins reddimus exta,

cum probata

adnotat et elixa

haec:

sacer-

arae

super-

deque Potito et Pinario verba faciens hunc ad sacrificium ab Her-

cule institutum advenisse narrat extis iam redclitis ad Stat.

qui ad versum Vergilii

exta

Thebaid.

5, 6 4 1 : prosecta

dicuntur

exta,

(ad Aen. 8, 2 6 9 ) ; itera schol. cum

redduntur

inspecta

. .

.;

V o t a annua. particidae rmiur

enim minutae

aris.

Plnra

de

membrorum

omnium

prosed

a dicuntur

in sacri*,

quae

infe-

h i s praeter M a r i n i u m 1. c. et M a r q u a r d t u m R. A. 4 p.

469 c o l l e g i t S c h e i f f e l e a p u d P a u l y Realencycl. Illustratis

95

aetatis Domitiaiii

actis

6, 1 p. 6 7 2 .

iis, q u a e v o t o r u m anuuorum p l e n i o r e m

e x h i b e n t notitiam a d d o c u m e n t a a c c e d a m u s t e m p o r u m tarn priorum q u a m p o s terioram, quibus a c t o r a m e p i t o m a e q u a s i q u a e d a m contineutur. A c t a enim c o n cepta sunt s i e : [27 T I B . A 3 6 5 8 ] 59 6 0 N E R .

ille

C

m a g i s t e r ') collegi f r a t r u m A r v a l i u m n o m i n e v o t a

nuneupavit

M A ß C . C]

molatis

voverat, ') pavit,

3

pro

s a l u t e illius

in Capitolio, )

persolvit

praeeunte

imperaloris

quae

: victimis

superioris

anni

et in p r o x i m u m ilio4)

in

annum

eadem5)

im-

magister nuneu-

verba

quae

sunt.6)

infra scripta

') promagister 27 36) magisiri voverant TIB. A 60. 3 ) nuneupavit in proxumum annum 36; nuncupaverun[t] N E R . U, ut manifestum sit antea quoque in his actis scriptum fuisse vota nuneupaverunt et persolverunt. In actis TIB. A Aie inseruntur verba [Iovi o(ptimo) m^aximo) b(ovem) m.arem), Iunoni regiuaje vacc am), M[iuervae vacc.aui) vet. 4 ) verba praeeunte ilio praecedunt verbum nuneupavit 27. 5 ) ea 27. 6 J verba in eadem seqq. om. 60. — Ex actis NER. C non remanent nisi verba . . . . perioris anni . . . . . . . . . Duncupaverun quae infra seri . . . . — Acta M A R C . C, quamvis mutila, videntur tamen similiter concepta fuisse, cum appareant reliquiae verborum [n]om[iue], [persol]vit et in pr[oximum],

a

[6£ 75] 7 8

m a g i s t e r i o illius

promagistro

ralium nomine 2

ut supra)

ilio

') collegi f r a t r u m Ar-

vota nuneupaverunt

(quae

) in e a v e r b a q(uae) i ( n f r a )

sequuntur

s(ub)s(cripta)

s(unt). ') magister ille 7f>. '') in actis a. 78 quas cet. [77] 8 1

[86]

magister

ille

nuneupavit

legitur

collegi

victimis

fratrum Arvalium

( q u a e sequuntur

o(ptimo) m(aximo) boves vaccas

duas,

vaceas

I I ')

praeeunte

ilio

Minervae

ut supra) mares vaccas

et

in

proximum

J

in

e a ')

)

immolatis

verba

II, II,

in

nomine

vota

persolvit

Iovi

Iunoni Saluti

annum quae

Capitolio,

reginae publicae

nuneupavit, infra

scripta

sunt. ') singulae singulis numinibus immolantur victimae indicatae sic: Iovi o(ptimo) [m(axitno) bovem| auratum, Iunoni reginae bovem [au]ratam, Minerv[ae bovem] auratam, Saluti publicae bovem a[urat]am 86; anno enim 86 pro solo Domitiano domoque eius vota facta sunt, annis autem 77 pro Vespasiano et Tito, 81 pro Tito et Domitiano eorumque ilomu; cf. infra. ') verba praeeunte cet. deficiunt 3 ) eadem 86.

86.

gg

Vota annua

[89]

[101] 105 [117]

lapide fracto interciderunt verba, priora; deinde legilur: [pro] salute imperatoris illius i Ile [fratejr Arvalis, qui vice illius magi [stri fu]ngebatur, vota nuncuparunt (sic). in Capitolio ad vota solvenda et nuncupanda pro salute imperatoris illius fratres Arvales convenerunt. hac die immolatum non est. ') verba tus

[118] 120

h a c die e. q. t. de/uisse angustus.

in

actis

a. 117 ostenilit

hia-

in Capitolio votorum nuncupandorum causa pro salute imperatoris illius fratres Arvales convenerunt. magisterio illius per promag(istrum) illum . . . . in Capitolio votorum nuncupandorum causa pro salute imperatoris illius fratres Arvales convenerunt. , in Capitolio ille [magister collegi frat|rum Arvalium; votorum solutorum et no[vorum') c]ausa pro salute imperatoris illius fratre[s] Arvales conveneru[nt] (sequuntur nomina magislri eorumque qui adfuerunt; deinde:) hoc die immolavit ille mag(ister) Iovi o(ptinio) m(aximo) bofvem] marem, Iunoni reg(inae) bovem feminam, Minervae bovem feminam, [Sajluti publicae p(opuli) R(omani) bovem feminanj. 2)

[139] 155

[183]

') forlasse legendum D [ u n c u p a n d o r u m ] cf. ad acta. endem ratione vi,l acta o. 18G secundum reliquias paucissimas den tur concepta fuisse: supersunt certe verbn I u n o n i r e [ g i n a e ] .

a

231

[fratres Arval]es in Capitolio ante cellam Iunonis reginae convenerunt ad vota annu[a solvenda et suscipienda ') pro salute] imperatoris illius: hoc die immolavit ille magister Iovi b(ovem) m(arem) a e r a timi)], Iunoni reginae b(ovem) f(eminam) a(uratam), Saluti publicae p(opuli) R(omani) [bovem) feminam) a(uratam). ') verbum gabalo

s u s c i p i e n d a ex actis imperium

adepto

votorum

concepta

quae anno 2 1 8 pro

sunt,

ita desumpsi

ut

Eiaadde-

rein verbum s o l v e n d a , cui in illis locus non erat,

cum pro

ilio

imperatore

Gordiano

ob

initum

i ^ M À R C D fíj j fracf*s

tum primum

imperium

concepta

lupidibus

vota

fierent

cf. vota pro

a. 238.

interciderunt.

Collatis actis modo propositis cum iis, de quibus antea disputavimus, iü illis a p p a r e t

vel

breviter significata

(coUeyì nomine

imncupacil,

nuncupaverunt)

vel omm'no praeterinissa esse et relationem magistri vel promagistri, et decretum collegii, p a u c i s autem indicata ea, quae capite tertio continentur de votis solutis victimisque immolatis; nam semel (Tib. A ) ante aetatem Domitiaui nominantur uumina ac victimae iis oblatae. Domitiani contra aetate ne in actis quidem minus plenis deest deorum et victimarum mentiu, exceptis, ut

Vota annua.

97

videtur, actis anni 89, quibus solito brevius vota r e f c r u n t u r ; post eius vero aetatem i m p e r a n t i b u s T r a i a n o , H a d r i a n o , A n t o n i n o P i o quam m a x i m a brevitate a c t a c o n c e p t a sunt, ut sub T r a i a n o nec numina nominentur nec victimae, sub H a d r i a n o auteui et A n t o n i n o P i o ne votorum quideni solutorum a u t d e o r u m victimarumque ulla extet commemoratio. I t e m quae de novis votis n u n c u p a n dis quarto c a p i t e actorum Domitiani leguntur, ea in actis ante a e t a t e m Domitiani conscriptis breviter significata sunt, ita tamen ut r e f e r a n t u r ipsa votorum c a r m i n a n o m e n q u e a d d a t u r eius qui carmen p r a e i e r a t : sub T r a i a n o contra, H a d r i ano, A n t o n i n o P i o carminibus omissis simpliciter votorum n u n c u p a n d o r u m c a u s a convenisse dicuntur Arvales. — D e actis sub M. A u r e l i o e x a r a t i s , quorum p a u c a f r a g m e n t a supersunt, nihil certi affirraare licet: cum a u t e m c a r m i n a r e l a t a fuisse ex reliquiis eorum eluceat, p a r t e s quoque quae p r a e c e d e b a n t plenius videntur conceptae fuisse. T e m p o r i b u s denique Commodi et Severi A l e x a n d r i omisso carmine nomina r e c e n s e n t u r deorum, quibus vota solvuntur, additis, ut fieri solet, victimis immolatis. D e singulis noto haec. N o m e n eius qui carmina votorum praeiisset a d n o t a t u m esse diximus a n t e aetatem Domitiani : legitur etiam in actis anni 81, omittitur iam a n n o 8 6 . D e r e c f . i m p r i m i s P l i n i u s (n. li. 2 8 , 1 1 ) : cktimam referre

autdeo-s rite consult, proeterea

mendationis verborum que alium

videmusque praetereatur custodem

certis

precationibus

aut praeposterum dari

caedi

alia sunt verba inpetritis,

qui attendai

obsecrasse dicatur,

summon

de scripto

cet. ; q u a e q u e

ine precatione

non

alia depulsoriis, magistratus praeire

a Marinio

videtur

alia

com-

et ne

quod

aliquem (p. 110)

rursuset

Prel-

lero ( R. M. p. 125) citantur precationum ac devotionum exempla. — A n n i s 101 et 105 A r v a l e s non i m m o l a r u n t : sacrificia autem cum non fierent ea die nisi votorum solvendorum causa, h a e c videntur tum soluta non esse, q u a m q u a m ex f o r m u l a c o n s u e t a ad solvenda vota sacerdotes dicuntur convenisse. N e c sacrificia ilia quomodo praetermitti potuerint, equidem perspicio, nisi forte dieendum est t r a n s l a t a m in annum sequentem votorum solutionem ob absentiam principis profecti fortasse iam ad belluni Dacis inferendum. Similiter anno 89 de n u n c u p a t i s solis votis agitur. T e m p o r a autem si respexeris formulasque aetati Domitianae proprias, in actis illis quamvis breviatis vix credibile victimas immolatas votorumque solutionem sine causa silentio p r a e t e r m i s s a s esse, lain vero q u a e ex actis anni 89 supersunt, ea m a g n a ex p a r t e ad Domitiani expeditioncm a u t Suebicam et S a r m a t i c a m aut Dacicam pertineut v i c t o n a m q u e eius et reditum celebrant. A f u i t igitur Domitianus, cum anno 89 vota a n n u a c o n c i p e r e n t u r : ut s i r e vera tum ncc vota soluta nec victimae immolatae sunt, a b s e n t i a principis bellique periculum videatur c a u s a fuisse. L i c e t autem actis anni 89 videantur confirmari ea quae de annis 101 et 105 coniecimus, tamen non t a c e n d u m est T r a i a n i expeditioncm D a c i c a m prioreui ipsi anno 101 tribui, alteram anno demum 105 iuceptam esse (cf. lickhel 6, 414 et 4 1 8 ; Momnisen a d ('. I. 3, 550). O s t e n d n n t p r a e t c r e a ipsa Arvaliutn acta v o t a aunis illis pro reditu et victoria T r a i a n i concepta rnensibus demum Martio et l u n i o n u n c u p a t a esse, annoque 105 a d vota pro reditu accedunt etiam vota pro itu Traiani c o n c e p t a : linde baud scio an cum aliqua p r o b a b i l i t a t e poni possit mense I a n u a r i o ineunte imperatoreni iam ab urbe afuisse. Possis etiam cogitare de caerimonia illa piaculo aliquo intevrupta et p r o p t e r e a ornissa sed neque probabile in annum sequentem dilatam esse solutionem v o t o r u m , quae primo potius t e m p o r e r e p e t e n d a e r a t , praesertim ENAKIi. ACT.

7

V o t a annua.

98

c u m d e s a l u t e C a e s a r i s a g e r e t u r , n c c facile d u o b u s a n n i s non multum d i s t a n tibus Arvalium

vota

iuterrupta

esse

putarim,

cuius

rei

in

tot

monumentis

alterum vestigium superest nullum.

P r a e t e r d e o s C a p i t o l i u o s d e a m q u o q u e D i a m n o n n u n q u a m ob vota a n n u a vidimus

a b A r v a l i b u s invocatati) e s s e eique

f a c t u m ; cuius acta habenius 38

ille

die

i i r o m a g i s t c r colleg'ii luco d c a c Uiac quam

d i v e r s o in luco eius s a c r u m

haec: fratru[in| Arvalium

pro

s a l u t e Mitts

nomine

imperatoris

III non;as) Iantiar(ias) voverat.

in

vaceam

inniolavit.

Q u o d a u t e m die d i v e r s o v o t a s o l v u n t u r d e a e D i a e n u n c u p a t a , i n d e exp l i e a t u r , q u o d minis a b u r b e lucus eius r e m o t u s e r a t q u a m ut A r v a l e s e o d e m die in eo a t q u e in C a p i t o l i o i m m o l a r e p o s s e n t . C e t e r u m in voti.s a u n u i s c u m semel tantum dea D i a comrneinoretur, credi potest per exceptionem factum e s s e ut p r a e t e r v o t a o r d i n a r i a d e a e q u o q u e D i a c v o t a a d s u s c i p e r e n t u r .

A d d o nomina eorum, quorum superstitibus memorata: | 2 7 T I B . A 361

¡Ti.|

prò

salute

facta

Caesaris Au|g(usti)

nizia)

potcst(ate)

s u n t vota a n n u a in a c t i s

pont(ifìcis)

X X V I I I '),

nia.\(imi',

co,n)s(ulis)

p ( a t r i s ) p ; a t r i a e ) et l u j l i a e A u g ' u s t [ a e | .

3

tribuI I I I ''),

)

') [ x x x v i i i •-)

| Vi •>':• et luii;ie Augusta« om. .'?(j.

Ada

3S

'21 et .'ìli nitide mutila restituì e.r Carmine votornm. Ada anni incerti TIB. A )>aene tota ìiiterciderniit, sed qua e yentant satin iudicant Iidiae 'jitor/tte Aui/astne mentitine/ti in iis faclam esse: item additar domusqut! co|rum|.

C. C a e s a r i s A | u a - u s t i | ;">0 i;o | X E R . C ] N e r o n i s

Claudi,

Cennaniei.

divi ( l a u d i

lili,

(¡enuanici

Caesaris

n ( e p o t i s \ r r i ( b c r i ) C a e s a r i s A u g u s t i 1 pron; epotis i,divi Aug(usti) abnepotis,

Caesaris Aujr;usti)

Germanici

pontifieismaxinii, trib(unicia) pot(estate) V,iniperatoris V I , e o ( n ) s ( u l i s ) I I I . d e s i i i i i ( a t i ) I I I ! , et O c t a v i a c iug'is e i u s . ' ) di'tii

e.': actis

1

eon-

) in{e) niinis

praeter .M Aureliimi

Augustum

mutilum

quam

commemoiantur

Antonin

similiter

certe

eiusdeni fere

quod restituì L . Verus

possit.

et

Lucilla

....

videnaetatis In

eo

uxor,

f o r m u l a e enini in eo usitatae etsi diS'erunt a carminibus taui antiquiore quam ricentiore. I.egimus [tumqtte Arvaliunt]:

tarnen enim

canceptae

sunt ita ut ad aliud sacrum vix possint referri.

in eo verba H in eo

Immun ita tili uns seiiìimits

.wr|ii/ifrà (sic) ropositum.

Piacula.

[218J

141

, Herum-. M. Herennio Secundo, M. Egnatio Proculo co(n)s(ulibuß) III id(us) Mai(as). (lapide fracto deßciunt annus et dies.)

224

(omissa sunt nomina consulum) VII id(us) Nov(embres).

[ALEX. B]

(lapide fracto deßciunt consules) non(is? as?) Mai(s?as?).

(item) I U I id(us) Dec(embres).

2. 183 bis [218]

Locus.

in luco deae Diae, ibiqtie item immolatur deae Diae et ante Caesareum.

ad aedem ')

') verba ad aedem omissa sunt 218, ubi tamen notnlur ifnitiolatum esse deae Diae. Ibidem in actis operis perfecti locus nnn comment or alur.

224 [ALEX. B]

in luc(o) d(eae) D(iae) via Camp(ana) apud lap;idem) V, ') ibique item immolatur ante Caesar(eum). '

haec certe legebantur in actis: de iis quae sequuntur stat propter Inpidem frmtum A L E X . B.

3. a.

Ratio

non con-

piaculorum.

quas ob causas facta sint

piacula.

183

operis incbuandi causa quod in fastigio aedis deae Diae ficus innata esset, eruendam et aedem reficiendam. operis perfecti causa, quod arboris eruendae et aedis refectae.

(218]

fracto marmore deficit indicatio causae, iti actis tarnen operis perfecti nihil aliud potest scriptum fuisse nisi ipsa verba operis perfecti causa.

224

quod vi tempestat(is) ictu fulmin(is) arbor(es) sacr(i) l(uci) d(eae) D(iae) attactae arduer(int), ear(um)q(ue) arbor(um) eruendar(um), ferr(o) [f]endendar(um), adolendar(um), commolendar(um), item aliar(ura) restituendar(um) causa operisq(ue) inc[h]oandi, ara[s] temporal(es) sacr(i) [luci?] d(eae) D(iae) reficiend(i), eius rei causa cet. quod ab ictu fulminis arborea luci sacri d(eae) D(iae) attactae arduerint, earumq(ue) arborum adolefactarum et coinqueudarum, et [quod] in eo luco sacro aliae sint repositae et arae temporal(es) refectae, ferri effer(endi) [lijuius oper(is) perfecti causa.

[ALEX. B]

operuni luci sacri [inchoandorum

causa-] cet.

Piacula. Anno 183 facta sont piacula maiora, quod fico in fastigio aedis nata cayendum erat ne haec everteretur. Similiter narrat Plinius (n. h. 15, 77): fuit et ante Saturni aedem (ficus) urbis anno 2ti0 sublata sacro a Yestalibus facto, cum Silvani simulacrum subcerteret. De ficis in luco sacro natis cf. Festus ed. M. 169 s. v. Kacia et Plinius 1. c. — Anno autem 224 quod piacula facta sunt maiora, id inde videtur explicari, quod arbores non solum vetustate tempestat e l e ceciderant, sed arserant ictu fulminis attactae, unde eruendae earumque loco aliae restituendae eraut. Ipsae autem arbores attactae dicuntur ferro fissae e s s e : verbum enim quod apud Ui-biuum legitur pendendar(um) emendandum esse in \f\endendarum sive [f]indendarum, priores secutus, licet dubitans, recte proposuit Marinius (p. 679). Idem vocabulura attactae proprium fuisse haruspicinae ex verbis Festi (ed. .VI. p. 333) collegit, qui de puteali Scriboniano verba faciens ea vore videtur usus esse. L i g n a deinde fissa non exportata ex luco sunt (cf. a. 3 8 ) , sed ad sacrificia ut videtur adhibita (cf. a. 14), vel in honorem deorum combusta: de verbo enim adolendi scribit quidem Nonius (p. 58 ed. Merc.): adolere verbum est proprie sacra reddentium, quod significai votis ac supplicationibus numen auctius facere cet., alibi, autem (p. 247) adolere, dicit, est urere. Yerg. in Bucolìcis: verbenasque adole pinguis et mascula tura cet. Similiter Servius ad Yerg. Aen. 1, 7 0 4 : Jlammis adolere penates, i. e. colere, sed adolere est proprie ungere. In sacris autem /.UT' TVRP^IIOFTÒV adolei-e per bonum omen dicitur, nam in uris non aclolentur aliqua, sed cremnntur; id. ad Ecl. 8, 6 5 : adole: incende, sed xia' tvf/ i.tunttì'ir dicitur; nam adole est auqe. — Verbum quod sequitur commolendi idem videtur significare atque quod eodem loco postea ponitur coinquendi vocabuluin (cf. Marini p. 382 et 680): de quo vide ad acta diei secundi sacri deae Diae p. 22. Vulgari enim verbi commolendi signification!, quae ad granum conterendum pertinet, locus hie non est. Yideutur igitur non onines arbores ciematae, sed quae minus damni passae erant, deputatis quibusdam ramis in luco relictae esse. — Aras denique temporales fuisse ad tempus factas, caespiticias iortasse, Marinins (p. 6 8 3 ) exposuit, qui dubitat, utrum quae in lapide extant notae S A C R . D. D. omisso per errorem verbo luci explicandae, an sacr(arii) d(eae) J>{iae) legeudue siiit. Piaculum autem quod iuchoandi opens causa factum erat, repetitum est operis perfecti causa.

b.

a quo facta

sint

piacula.

183

ille

mag(ister).

218

[collegium fratrum Arvalium] per euudem magistrum. ') ') lapide fracto inlercidit in actis similiter puto scriptum fuisse.

224

operis

inchoctndi,

fratres A r v a l e s in cet. conv(enerunt) ') g(istruin) et ibi imm(olarunt) ') conveDer(uut) ; ") imraolav erunt1 itela op. perf.

2)

ilium

pro-

in ijuibus

per ilium

ma-

143

Piacula

[ A L E X . B]

cum solum acta

aclis a.

c. Piacnla,

quo modo

de

quibus

verbum

concepta

m a g . supersit, fuerint;

non constat quo

videntur

tamen

modo

respondisse

224.

quibus

numinibus

facia

sint

piacula.

a n t e a egimus, minora soli deae D i a e

e s s e : m a i o f a h a e c omnibus, q u a e in luco

colebantur,

videntur

numinibus.

Et

facta initiam

quidem eorum i t a fiebat, ut lustrum mitteretur suovetaurilibus, id quod in a c t i s notatur sic :

183 [218]

ille ') immolavit suovetaurilibus maioribus. ') collegium, videlur nominatum fui ss e in actis a 218 ; cf. b.

224

fralres

Arvales

immolarunt . . . . eius rei c a u s a lustrum

miss(um) suovetaurilib(us) maior(ibus). |ALEX.

B]

[lustrujm missum

ille [immolavit]

suo-

vetaur[ilibus maioribus]. Suovetaurilium opima spolia),

fuisse

genera

duo

coufinnat F e s t u s

(ed. M. p. 1 8 9 s. v.

qui legem opimorum spoliorum citans s c r i b i t sic : secunda

spolia,

in Martis warn in campo solitauriUa utra voluerit caedito.

Quae minora ac ma-

iora a p p e l l a t a esse ex actis A r v a l i u m priimim

esse

rinius (p. 3 6 4 ) .

cognitum

observavit

Ma-

I d e m recte, ut videtur, maiora victimis adultis, minora l a c t e n t i b u s

f a c t a esse ex precatione quadam desumpsit a C a t o n e s e r v a t a {de r. r. 141), in q u a

verba leguntur h a e c :

lustrique faciendi

. . . . harumce rerum ergo fundi, tei'rae agrique met lustrandi ergo simili dixi macie Irisce suocetaurilibus la cte nlibus immolandis

eslo. M a i o r i b u s autem suovetaurilibus ob a r b o r e s fulmine a t t a c t a s sacrificandum fuisse inde effecit, qu.:d inter prodigia, quae Livius ( 2 4 , 1 0 ; 2 8 , 1 1 )

maioribus

hostiis

de

narrat

procurata

esse,

non

raro

comniemorantur

aedes

caelo

t a c t a e : item ob ficum eruendam aedemque reficiendam iisdem opus fuisse l o c o

Servii (ad Aen. 12, 170) probat, quo sic legitur: in rebus quas colebant fieri celerius, senilibus el iam decrescentibus animalibus sacrificabant; in rebus vero, quas augeri et con/irmari i-olebant, de minoribw et adhuc crescentibus sacrificabant. De suovetaurilibus

sive

solitaurilibus cf. F e s t u s

(p. 2 9 3 ed. M. s. v . ) :

solitaurilia

liostiarum trium diuersi generis immolationem significant, lauri arietis cerris; et Cato (1. c.): ubi porcum, agnum vitulumque immolabis cet. — Lustrum mittere idem esse atque lustrum facere,

coudere

d o c e t Marinius (1. c. et p. 6 8 4 ) verbum r a t u s inde

e x p l i c a n d u m esse, quod in lustro faciendo victimae c i r c a agrum strandam

ducebantur

(cf. C a t o 1. c.).

In

qua

pompa

secutum esse aguum, taurum venisse ultimum imagines ostendunt vetustis monumentis

lu-

porcum,

sacrificii

in

superstites.

Suovetaurilibus perfectis inimolabatur numinibus ceteris, fices

areamve

praecessisse

de

a c t a c o n c e p t a sunt s i c :

183

ad aedem ileae Diae boves feuiinas II.

[218]

deae Diae [b(oves) f(eminas) n(umero) XX

iisque

sacri-

144

Piacula.

224

ante aed(em) d(eae) D(iae) b(oves) f(eminas) a(uro) iunct(as) n(umero) II.

S a c r i f i c i a q u a e a d a e d e m d e a e D i a e vel ante earn f a c t a esse dicuntur, ipsi d e a e o b l a t a e s s e collatis his actis a p p a r e t . — Boves feminae auro i u n c t a e e g r e g i e e x p l i c a n t u r iis q u a e de p o m p a q u a d a m a. Gallieno in Capitolium d u c t a T r e b e l l i u s (fit. 8) n a r r a t : proresserunt etiam altri imeni* centeni albi botes cornuis auro iugatis c e t . ; cf. S a l m a s i u s a d hunc locum (p. '281 ed. P a r i s 1620), qui auro iugatum, vinctum, liyalum, /orrrMnor idem esse notât a t q u e auratum, e t M a r i n i u s p. 685. — P r o s e q u u n t u r a c t a anni 224 s i c : i t e m a d a r ( a s ) tempori'ales)

dis

i»f(ra)

s(ub)s(criptis)

q u a e v e r b a deficiunt in actis a n n o r n m 183 et 218: deinde numina et euumerantur quae

183 224

victimae

sequuntur:

Iano patri arietes II. ') M lapide fraclo

deest 218.

D e I a n o Cic. n. d. 2, 27 : quumque in omnibus rebus cim haberent maximum prima, principerà, in sacrificando Ianum esse colueruni. Confirmant id f o r m u l a devotionis apucl L i v i u m 8, 9, q u a e q u e de l u s t r a n d o a g i o p i a e s c i i b i t C a t o r. r. 141. Cf. P r e l l e r R. Myth. p. 148 ed. 1.

183 224

Io vi berbeces l i altilaneos. ') ') lapide frado

Verveces (poëlam)

altilanei

hitonsam

183

dicuntur

. . . bidentem

désuni "218; verbec;es [I om. verbo nltilaneos 224. pro

dirisse.

intonsis,

ut

quant ponti/ices

Servius

ad

altilaneam

Aen.

12, 170:

vocant.

Marti arietes altilaneos II. ') ') lapide fractn deest 21 H.

224

Marti patri ult(ori) ar(ietes) n(umero) II.

D i s t i n g u e n d u m e s s e M a r t e m h u n c ab ilio, rui agri lustrandi causa t a u r i l i b u s i m m o l a b a t u r ( C a t o 1. c. 141), o b s e r v â t Marinius (p. 686).

183 [218] 224

suove-

limoni deae Diae oves IL ') ') n umero) I I 224, ubi verba linee leguntur quuntur.

post ea quae se-

Genii deoruni I u n o n e s q u e d e a n i m saepe in monumentis antiqnis comniem o r a n t u r : cf. e. g. genius Asclcpii (?) Or. 1731; lovis ('. I. L . 2, 2407. 1. N. 6011 = Or. 2 4 8 8 ; Martis C. I. !.. 2, 2407. 1. Men. 1611. 1701 = Or. 1351. 1352; M e r c u r i i A l a u n i 1. Bhen. 1717 = H e n z e n 5866; numinis F o n t i s S e r m o n . C. I. L. 6, 1 5 1 ; I u n o C o n c o r d i a e A u g u s t a e 1. A. 1429; I s i d i s victricis Or. 1882. A s c r i p t o r i b u s l a u d a n t u r genius Iovialis ( A r u o b . 3, 4 0 ) ; genius P r i a p i ( P e t r o n . 2 1 ) ; g e n i u s I u n o n i s S o s p i t a e ( M a r t , C a p . 1, 53). Cf. Marinius p. 368 seqq. et Preller R. Mythol. p. 74 ed. 1. 183 218 224 s i v e d e o s i v e d e a e o v e s I I . ') ') oves n(umero) II 218; verb(eces) II 224A r a s h a b e m u s p o s i t a s sei deo sei deicue C. 1. L. 1, 632 et 6, 110 = Or. 2 1 3 5 ; sive deo sice deae C. I. L. 6, 111 ---- Or. 2 1 3 6 ; nei deus sei dea H e n z e n 5952 ( e a d e m v i d e t u r e s s e a t q u e e a quain citat Marinius p. 370 editam ab O d e r i c o diss. p. 184 et 285). I t a a u t e w Houiaui -^olebant a p p e l l a r e numina, q u o r u m

Piacula.

145

de indole et sexu parum e o n s t a b a t ; iisque modo oves tamquam deabus, modo verdeces tamquam diis immolabantur: cf. Marinius p. 370.

183 2 2 4

Virginibus divis oves II. ') ') n(umero) II 224. — Lapide

fracto

Virgines divae quae fuerint parum constat: phae,

ut

nomen

ipsum indicai Graecae

inepte Prellerus (E. xidentes

querqueto

eo dicta

virescenti,

quod

sit Querquetularia:

labant,

linde

ginibus

supplicare

adhuc

permanent

183 2 2 4

\virae] putantur

genus silvae indicant

sed femitías

nupturae

videntur

antiqui,

virgines

soìitae

Fámulos

nymphae

intra portam, dicimus,

—

Camelis

prae-

quae

viras

(=

ab

appel-

gameliis)

vir-

legitur apud Paul. Diac. p. 63 ed. M.

II 224. — Lapide

fracto

intellegendos esse non Famulas inde apparet, quod verbeces iis

(cf. L o b e c k Agìaoph.

p. 1234

seqq.).

ministrare,

ex quo dii quoque

quoque

alios

ex illorum

deaeri'iunt, et specialis

gabalus omnes

singulis

. . . .

quod

ac deae feruntur

alios

diversarum

enim manina

183 2 2 4

sed

quoniam

arbitrio

genius

esse aiebat, rerum

habent

inferiores

di-

quibus

nomina

sunt

referri

quae deorum

et generalis

om-

cet., nec quod E l a eius cubicularios

(vita 7).

potestates

posse

superiorum

comitalu

cum alios

verba

amulare

coli,

admovetur

ministros

ngonólorg

confert

antiqui

uni cuique

istorumque

mortalibus

deos sui dei ministros

servos,

5, 95 : singula

(Wm,rttc

(p. 371 seqq.)

Neqtie tamen ad fámulos líos videntur

et anculae.

Martianus C a p e l l a (2, 152) scribit: nium ]>raesul

conferì

Marinius

F e s t i (Paul. Diac. p. 19 ed. M. s. v. ancillae): cebant pro

218.

deficiunt

Prellerus (1. c. p. 80) eos Faunos fuisse putat vel Silvanos Y i r -

ginum Nympharumve propinquos, Graecorumque

larci,

fuisse Nym-

Famulis divis verbeces duos. ')

immolantur.

singuli

significavi

fuisse

quas

et viragines.

erant

') n umero

anculi

tamen

certe appellationi respondens, »eque

p. 88 ed. 1) adfert Festi (p. 2 6 1 ed. M. s. v. Quer-

Myth.

yerba haec : Querquetulanae

quetuìanaé)

218.

deficient

appel-

Cf. Servius ad

[quasi]

Aen.

ministras.

Laribus verbeces duos. ') V' n(umero) II 124.— Lapide

183 [218] 2 2 4

fraclo

deficiunt

218.

Matri Larum oves duas. ') ') n(umero) l i 218 224.

L a r e s in lucis cultos esse docout verba Cireronis (de leg. 2, 8, 1 9 ) : in a gris habento

et Larum

lucos

praeterea noti sunt L a r e s cusanici, compítales,

sedes;

domestici, rurales, viales (cf. Or. Heuzen index p. 32), nec videtur dubium esse quin

omnibus

fere

locis L a r e s

praef'ueiiut;

De maire eorum cf. idem p. 4 5 8 seqq. 1. 9, 6 1 ) : videmus . . . ludi per Laribus

enim Maniam

urbem

ac Maniae

ex responso

tibus supplicaretur. mactarentur

matrem

in compitis Idque

Maniae

aliquamdiu

deae

Larum

agilabantur, Apollinis,

matri

cf. Pieller 1. c. p. 4 8 6 seqq.

Euni Maniain dici,

restituii

Alii

Larum.

scilicet

a Tarquinio

est ut pro

ut pro familiarium Larundam

sive

matrem L a r u m e s s e ; cf. L a c t a n t . 1 , 2 0 , 3 5 : quis quum audiat nere risum nant

queatl

liane

vel Larundam;

esse dicunt

ex qua sint nati Lares,

Auson. Tecltnop.

de

diis

v.

quaeque de nympha L a r a sive Muta matre Larum (fast.

9:

Larunda

capi-

sospitate

pueri

Laram

deam

et ipsam

¡Superbo

capitibus

progenitus

compituliuni

volutit

Mutam,

Laram

tenomiLar;

dicit Ovidius

2, 581 seqq.)

ENARR. ACT.

— (1.

et Macrobius ( 1 , 7 , 3 4 . 3 5 ) :

quo praeceptum

observation

dici tradunt V a r r ò

10

146

Eiacula.

183

sive deo sive deae in cuius tutela hic lucus locusve est oves II. ') ') iiumen hoc omùaum Idem

fere

deus tutelae

est

qui Genius

(€'. I. L.

luci

eat 218 224.

vel

2, 3377 4 0 9 2 ) ,

loci, et v i d e t u r etiam c o n f e r r i p o s s e

r e i deus lutelae

ubi vide ea qune adnotavit H u e b u e r u s ) .

Genius

loci (1. c. 2, 3021,

O m n i a loca omnesque omnino res ia

t u t e l a dei c u i u s d a m f u i s s e s a t i s c o n s t a t : cf. M a r i n i p. 374. 183 218 224

F o n t i v e r b e c e s I I . ') ') verveces u(umero II 218, v e r b e c e s ) n(umero) I I 224.

Cf. S e r v i u s ad Aen. 4 : fonti um memoria d.

III

idus Octo'ores

Fontanalia

a Fonte,

ciuìit et puteos et Romae

e nini fons

adhuc

celebratis

e.itaì eius;

non sacer;

et colitur,

( f a s t i Sab.

quod is dies feriae

coronant,

Fontinalis

C. I. L.

7, 8 4 : nullus

cum sanctitate

Maß'. ab

Frontinus

deque

Amit.)

eo tum

Varrò

porta.

2, 2 0 0 5 2 6 9 4 ;

coronas

fontium

sacra,

I n s c r i p t i o n e s a d 'cultura f o n t i u m p e i t i n e n t e s 3, 7 5 5 ;

6, 1 4 9 — 1 6 6 4 0 4 ;

aquis a.

(I. 1. 6, 22):

et in fontes

et F e s t u s (p. 85 s. v . ) : Fontinalia

de

Foniinalibus

iaunde

habes

H e i u e n 5765 5 7 6 6 c e t . —

A r a m F o n t a n o d i c a t a m e d i d i in A n n a l i b u s I n s t i t u t i a r c h u e o l o g i c i 1866 p. 128. cf. i u s c r i p t i o s a c r a F o n t a n o et F o n t a n a e C. I

183 218 224

L. 2, 150.

Florae oves II. ') ') n(umero) l i 218 224.

Cf. fast.

Praenest.

cendis praeest,

I I I I k. M a i :

dedicata

est propter

adnotat Mowmseuus

224

C. 1. L.

eodem

die aedis Florae,

Sterilitäten

frugum,

et

quae

quae

rebus

ad

Jioret-

bunc locum

1 p . 392.

Summan(o) pat(ri) verb eces) atros II. ') ') om. 183 218. S u m m a n o r e c t e p e r s p e x i t M a r i n i u s (p. 687) i d e o s a c r i f i c a r i , q u o d

expian-

d a e e r a n t a r b o r e s f u l m i n e t a c t a e , id q u o d n o c t u f o l l a s s e f a c t u m e r a t : e n i m veteres, nocturna bant;

julmina

triluebant,

(cioit.

coluerunt

item P l i n i u s (n. li. 2, 1 8 2 ) :

existumant tantum

scribit Augustinus

eaque esse undevim

w iis seri avere,

lator,

Summa ni,

quod

et

ignoratur

mano Jit. quod

noctu

diurna

locis,

an

appcllabant

Iovem

altum

Summanum

exhibet

quem ad quem

novem trina

nocturna cliurnum,

deos

interdiu

sit factum,

Summani

eius

mano

ad circuiti

Livius

30,

maximum

29;

emittere

fulmina

Romani cet.;

dium

condit(um)

(V. 1. L.

(C. I.

O r e l l i u s 1216.

L. —

Ioti

Ö, 2 0 5 ;

O v i d . fast.

l e g i t u r in fastis

6,

725;

Venus.

Amit.

cf. 2, 2 4 2 1 ; eius

fictili

li. 2 9 , 57. ad X I I

i m m o l a b a t u r diis i n f e r i s d i i s q u e m a n i b u s : cf. Ccnot. Pisan. i»feriae

manibus

eius (L.

Caesaris)

mactentur,

et ocis atri

ad euniquc

q u i d e e a re p l u r i m a s c r i p t o r u m t e s t i m o n i a

infidi»

caerulis

locum Norisius

collegit.

Sum-

le. l u i . —

A t r i s victimis

bosque

in

1, 10, 1 6 ; d e q u e

Orelliuin 6 4 2 :

mittantur

Sum-

explicau-

cf. M a r i n i 1. c.

imagine

P l i n i u s n. Esq.

ut

appelet

Inde

6, 2 0 6 ) : De

locis,

fulyur fulguri

habentur.

duo

Paulus

putabant

f a s t i g i o a e d i s I o v i s o p t i m i m a x i m i p o s i t a cf. C i c e r o de divinai. aede

pettine-

¿luminano

itaque

fulyura

cui

diurna

iaculari.

quod

Romani

Summanum,

(p. 2 2 9 e d M. s. v.): pr.rcorsum

nocturna

sum{manum)

lovern,

enim

loci,

t u r q u a e in titulis c o m m e m o r a n t u r fulyur O r . 2482) et fulgur

nescio

litterae

Jocem

attribuentes

Festus

quam

Tuscorum

D i a c . (p. 75 ed. M . ) : dium fuljur norturnum

mayis

generuut,

diurna

dei 4, 23),

apud

infuìati

diis

diss. I I I

c. 5,

147

Piacula.

183

Vestae oves II. Yestae matri oves II.

224

Vestae matri ov(es) II. Ves[taeJ deo(rum) dear(um)q(ue) ov(es) II.

Q u o d V e s t a claudit agrnen numinum eorum quibus ad aras temporales i m m o l a t u r a e s t , r e c t e se h a b e t ; s c r i b i t enim C i c e r o (de deor. nat. 2, 2 7 ) : cumque in omnibus rebus vim haberent mcuumam prima et extrema, principem in sacrificando Ianum esse voluerunt . . : . . Nam Vestae nomen a Graecis — ea est enim, quae ab illis ' lini tu dicitur — vis autem eius ad aras et focos pertinet. Itaque in ea dea, quod est custos rerum intumarum, omnis et precatio et sacrijicatio estrema est. C f . M a r i n i p. 3 7 8 e t P r e m i e r Heslia-Vesta p. 28. V e s t a d e o r u m d e a r u m q u e quo m o d o a V e s t a inatre d i v e r s a f u e r i t , e g o e e r t e non p e r s p i c i o . I l l a m M a r i n i u s (p. 380) r e p p e r i s s e sibi visus e s t a p u d A r n o b i u m (3, 32) : trina pariter numiua vobis interpretibus nulla sunt: non Ceres, non Vesta deorum esse computabuntur in fastis, non ipsa denique Mater deum cet. ; s e d g e n e t i v u s deorum, q u e m cum nomine V e s t a e ille c o n e c t i t , c o n i u n g e u d u s p o t i u s v i d e t u r esse cum verbis in fastis. V e s t a autem ubi mater a R o m a n i s a p p e l l a t u r , i p s a e s t ilia q u a e a V e s t a l i b u s colitur (cf. V e r g i l . Georg. 1, 498 et q u i p e r p e r a m a P r e l l e r o c i t a t u r t i t u l u s Or. 1181, in q u o p o n t i f e x V e s t a e m a t r i s m i n i m e d i v e r s u s e s t a pontifice simpliciter dicto) e a m q u e q u a m v i s v i r g i n e m i n d o l e t a m e n q u a d a m m a t e r n a p r a e d i t a m fuisse n u p e r e x p o s u i t P r e u n e r u s (I. c. p. 333 s e q q . e t 420 seqq.). A'esta m a t e r i n v o c a t u r e t i a m iu votis a n n o 101 p r o itu e t r e d i t u T r a i a n i factis (p. 124). A n u m i n i b u s h u c u s q u e e n u m e r a t i s voce item s e p a r a t u r d e a q u a e d a m varie iu a c t i s i n d i c a t a . H a e c enim c o n c e p t a s u n t s i c :

183 [218]

Adolendae Commolandae rundae oves II. ')

(site

Commolendae) Defe-

*) fraclo lapide periit nomen quod non constat num plane respanderti nomini in actis anni 183 usitato 218; n^umero) U ibd.

224

Adolend(ae) Coinq(uendae) ov(es) II.

B i n a r i u s v i c t i m a r u m n u m e r u s o s t e n d i t d e uno n u m i n e agi. Pertinebat a u t e m id a d ipsum actum, p r o p t e r quein p i a c u l u m f a c i e n d u m e r a t , ob e a m q u e c a u s a m nou e o d e m s e m p e r uomiiie a p p e l l a b a t u r . C u m enim a n n o 183 piaculum fieret ob ficum in f a s t i g i o a e d i s e r u e n d a m , a r b o r ilia d e b e b a t p r i m o d e f a s t i g i o tolli i u d e q u e d e f e r r i , deinde corninoli, d e n i q u e adoleri sive c o m b u r i : t r i b u s igitur a c t i b u s c u m c o n s i s t e r e i o p u s , cuius i n c h o a n d i vel p e r f e c t i c a u s a p i a c u l u m f a c t u m est, t r i b u s n o m i n i b u s a p p e l l a b a t u r d e a , q u a m p r a e s i d e r e o p e r i p u t a b a n t . A l i n o c o n t r a 224, cum a r b o r e s fulmine a t t a c t a e c a e d e n d a e m o d o et c r e m a n d a e e s s e n t , ab his d u o b u s a c t i b u s o p e r i s f a c i e n d i q u a e ei p r a e s i d e b a t d e a d u o b u s n o m i n i b u s n u n c u p a b a t u r . A c t i o a u t e m c o m m u l e n d i cura in actis a n n i 224 v e r b o i n d i c e t u r c o i n q u e n d i , d e a q u o q u e p i o C o m m o l e n d a , ut in actis a n n i 183 uoniinatur, in bis C o i n q u e n d a v o c a t u r . Ceterum a p u d o m n e s s a t i s c o n s t a t ex pontificum d o c t r i n a , u t S e r v i u s (ad Jen. 2, 141) scribit, singulis actibus proprios deos praeesse, cerios deos a V a r r o u e a p p c l l a t o s , a l i o q u e loco (Georg. 1, 21) idem sic t r a d i t : nomina haec numinum in indiatalo*

148

Piacaln

mentis inveniuntur, i. e. in libris pontijicalibus, qui et nomina deorum et rationes ipsorum continent: quae etiam Varrò dicit. Xam, ut supra diiimus, nomina numinibus ex officiis impnsita. Verbi causa, ut ab occatione, deus Occatr.r dicatur, a sarritione deus Sarritor cet. Cf. M a r q u a r d t lì. A 4 p. T s e q q . ; P r e l l e r R. Myth. p. 572 seqq. ed. 1. — Nuniiuibus singulis h u c u s q u e enumeratis quod binis victimis i m m o l a b a t u r nescio quo modo explicandum sit: hoc certe cons t a t altero quoque die sacri deae Diae, cum immolabatur luci coinquiendi c a u s a , d u a b u s porcis piacularibus .sacrificatum esse, lit numerus biuarius victimarum in piaculis maioribus fuerit sollcmnis. In caerimoniis ceteris duae victimae non s o l e b a n t immolavi nisi cum p i o salute duorum imperatoruuj simul sacrifieabatur. A b s o l u t o deorum d e a r u m q u e ordine acta continuantur sic:

224

Genio d(omini) n(ostri) Severi

Alexandri

Aug(usti)

t(auruin) a(uvatum). ') ') Genius

imperatoris

om. 183 218.

Genio i m p e r a t o r i s semper immolabatur t a u r o : cum autem ei sacvificetur ante C a e s a r e u m , in t o una cum imperntoiibus consecratis a p p a i e t Genium A u g u s t i i m p e r a n t i s cultum esse. Quamquam non semper simul iis imrnolatum esse acta o s t e n d u n t annorum 183 et 218.

183

Divis n(umcro) XVI verbec(es) n(umero) XVI.

[218] 224

Divis n(umero) X X verbec(es) XX. ') ') n ( u m e r o

XX 218

Divi sunt imperatores consecrati, eorumque sedecim anno 183, viginti annis 218 et 224 ab A r v a l i b u s c o k b a n t u r . Quern numerum ita explicat Marinius (p. 387), ut p r a e t e r i m p e r o t o r t s consecratos solae coniuges eorurn eo comprchc'iisae i u e i i n t , exclusis ¡-ororibus coiuni et filiabus. Consecrati autem re vera sunt hi, t x quibus asterisco notavi e o s , qui ab A r v a l i b u s non coluntur: 1

C a e s a r A u g u s t u s a. 14.

2

Iulia A n g u s t a sive Livia a Claudio A u g u s t o : 60, 5 ; cf. nummi et inscriptiones.

Suet. Claud. 11;

Dio

3* Drusilla Germanici filia a C. Caesare fratre a. 3 8 : Dio 59, 11 13: Sueton. Cai. 24; cf. acta a. 38; Or. 673 1 ' 674 5389; et de uuramis E c k h e l d. n. 6, 231 et B o r g h e s i u s dec. 14, 2, opp. 2, 139. 4

Claudius A u g u s t u s .

5* C l a u d i a A u g u s t a N e r o n i s filia ex P o p p a e a a. 63: T a c . Atin. 15, 2 3 ; cf. a c t a a. 66 et s u p r a ad sacrum ob Au.nustalia factum p. 50. 6

Poppaea Augusta

Neronis

exeunte

fere anno 65

(Relazione p. 21);

cf. Or. 731 et s u p r a ad sacrum ob A u g u s t a l i a factum p. 50. 7

Yespasianus

8

T . C a e s a r A u g u s t u s : Suet. Dom.

Augustus. 10.

9* I u l i a A u g u s t a Titi C a e s a i i s filia, quani ineunte saltern vivis fuisse acta o s t e n d u n t : cf. nummi 1. c. p. 366. 10

anno 87 in

Nerva.

11* T r a i a n u s p a t e r imperatoris: C. /. L. 3, 5807; cf. Eckhel 1. c. p. 433

Piacula

149

et Mommsen zwei Septilcralreden in Abhandl. der Akad. der Wissenschaften zu Berlin 1863 p. 487. 12* MareiaDa A u g u s t a soror Traiani Aug. inter a. 112 et 114: Or. 792; cf. Eckkel 1. c. p. 468 et Mommsen 1. c. p. 486. 13 T r a i a n u s Auguslu?. 14* Matidia A u g u s t a socrus Hadriani a. 119: acta a. 120; cf. Cohen 2 p. 166 n. 543 et E r k h e l 1. c. p. 472. 15

Plotina T r a i a n i : Or. 797 3744 3774; cf. Eckhel I. e. p. 466.

16

H a d r i a n u s Augustus.

17 18

S a b i n a H a d r i a n i : DOD constat,, utrum a marito, an a b A n t o n i n o P i o consecrata sit; cf. Eckhel 1. c. p. 522. F a u s t i n a Antonini P i a. 141: Capitol. Anton. P. 6; cf. Eckhel I. c.

19

Antouinus Pius.

20

L . Yerus.

7, 37.

21

F a u s t i n a Marci.

22

M. Aurelius Philosophus.

23

Commodus.

24

Pertinax.

25

L. Septiniius

26

M. Aurelius Antouinus Severi filius. ') ') Addii Marinius p. 387 et 825 Iuüam Domnam et Getam, sed cf. Eckhel 7, 197 et 234.

Severus.

E x hoc numero deductis iis quos asterisco notavimus divis sex manent divi vigiliti ab Arvalibus culti; anno antera 183, cum nondum consecrati essent Coramodus et qui ei successerunt, reete colebantur divi sedecim. Nec miraberis omissum esse uomen Divi luiii, cura nunquam eius meminerint acta Arvaliuin ad cultura gentis Iuliae pertinentia, piimusque qui inter Divos commeraoretur Divus A u g u s t u s sit. N o t a siugulos divos nulla soxus catione habita singulis vervecibus ratos esse, quamquam deabus victimis ferainis immolari solebat.

hono-

De piaculo opeiis perfecti acta eoncepta sunt sic: 183 [218|

-

respondent [collegium s(upra)

omnino

verbis

fratrum f(actum)

actorum

operis

inchoatidi.

Arvalium

fjecit similiter

q(uod)

e(st)

eundem

proma-

per

ilium,

gistrum. 224

lustrum missum suovetaurilib(us) maiovibus q(uae) s(upra). adfuerunt

et

cetera

illi.

N o t a anno 224 piaculo operis perfecti a magistro facto q u a l t u o r Arvales adfuisse, cum cetera quorum acta supersunt piacula praeseutibus tantum publicis aliisve inferioris ordinis ministris facta sint.

D.

C O O P T A T I O

1.

F R A T R U M

A n n u s

e t

A R V A L 1 I M .

dies.

A n n u s e t d i e s nisi l a p i d e f'racto n u s q u a m deficiunt p r i m o q u e

semper loco

adscribuntur.

M e n t i o n e s a n t e m c o o p t a t i o n u m s u p e r s u n t e x a n n i s his ad d i e s -

que pertinent

hosce:

14

[is]dem co(n)s(uIibus) ') pridie eidus Maias. [isdem consul]i[b]us ') X V I I I k ( a l e n d a s ) I a n u a i i a s . ' ) ciirisules fuerunt Sex. Pompeius tolum annum fauces yesserunt.

et Sex.

Appuleius

qui

per

21

Mam(erco) Aem[ilio Scauro], Cn. Trem[ellio libus)] I I I k ( a l e n d a s ) Iun(ias).

38

[ e o d e m j q u e die (sc. a. d. V i l l i k a l e n d a s Iunias). ' ) ]

) consilium

iiota ab initio

lapide

semel positu

perierunt

postca

non

repetitur.

43

fraclo

69

isdem co(n)sfulibus) ') I I I I k ( a l e n d a s ) Ma[rtiasj. ') consules fuerunt Otko Titianus.

imp.

et consilium et diei

co(n)s(u-

M. Otho Caesar

Augustus

nolae. et L.

Salvius

78

isdem co(n)s(ulibus) ') k(alendis) Mart(iis).

81

i s d e m eo(n}s(ulibus) ') III kialendas) N(ovembres).

') consules

sunt

L. Ceiouius

Commodus

et D. Kooius

Prtscu>.

') consules sunt M Petronius Umbrinus et L. Carminius Lnsitiniicus. Fraymentum referendum esse putavi ad coopUitionem qunndnm propter locum, quo tonveniunl Arvales.

86

isdem co^nis^ulibus) ') I I I I k ( a l e n d a s ) Martias. ') consules

sunt

lapide

Domitianus

X I I , Sex.

annus et dies

Cornelius

Dolabella.

91

fracto

118a

isdem -eo(n)s ulibus) ') I I I I k(alendas) M a r t ( i a s \ ') consules fuerunt linator.

[1186]

Hadrianus

fraclo lapide periit diei nisi litterae

deficiunt.

Au Caes ari) divi Mag(rii) Antonini fil(io divi Severi nep(oti) M. Aurellio Antonino pio felici Aug(nsto) p(ontifici) m(aximo) tr(ibnnicia) pot(estate) co(n)s(uli) p(atri p(atriae) proco(u)s(uli) et Iuliae Maesae Aug usfae aviae Aug(usti n(ostri . 2 3

) domo divin(ae) eorum ibd. ) imp(eratorem) (Jaes(arem) M. Aure[llium AJntoninum felicem Aug(ustum).

D e c o o p t a t i o n e s a c e r d o t u m qui p o s t Mercklinium (die

der

Börner

1 8 4 8 p. 131 seqq.) diligeuter

nuper disseruit A l b e r t u s G e m o l l ( B e r o l i n i

1870)

Borghesiura

1 p. 2 7 2 s e q q . ,

(mem.

dell'

Inst.

292 seqq.,

4 2 8 s e q q . ) secutus, facultatem p r i v a t o s sacerdotiis

opp. 3 p. 4 0 9 seqq.,

ornandi penes

fuisse statuii, senatum neminem nisi ipsum principem f a c e r e potuisse.

Cooptation

pium

filiosque

imperatorem

eius

sacerdotes

I n fastis euim s a c e r d o t a l i b u s qui iuveniantur creati ex s. c., aut

i m p e r a t o r e s esse aut ex domo eoi uni; qui inveniantur c o o p t a t i ex litteris

tabellare

i m p e r a t o r i s , omnes e s s e p r i v a t o s : ubi autem in privatis id non a d s e r i b a t u r , ibi indicationem electionis a b i m p e r a t o r e f a c t a e omissam e s s e n e g l e g e n t i a sive eius qui a c t a c o n c e p i t sive q u a d r a t a c i

(p. 17).

I d nescio nnra r e c t e ille statuerit,

cum mentio litterarum principis tot locis

desit,

recte

qui

cogitelur.

In

fastis

sacerdotum

de c a s u n e g l e g e n t i a v e aedem

invenimus

lovis

convenerunt

(Henzen 6057 6058),

imperatoris, cum a d n o m i n a principum verba e.r s. r.

adiectam

formulato q u a e

intercidisse

potest

denique a. 2 1 8 in c o o p t a t i o n e E l a g a b a l i in

s e m p e r vi-

I t e m in Arvulium cooptutionibus annis 3 8 4 3 78 118

120 imperatorum l i t t e r a e c o i n m e m o r a n t u r , non c o m m e m o r a n t u r anni.-que 6 9 8 6 9 1 ;

hiatu

i m p e r a t o r i s quod sequitur.

qui Nec

est

i n t e r verba fratrem

anno

14

fuerit,

nccne.

¡Sane

(bis)

formula ex s. c.

A realem

nomenque

magis in actorum c o o p t a t i o n i s H a d r i a n i

gusti (a. 118) exiguis quae suporsunt reliquiis diiudicari p o t e s t utrum ilia a d d i t a

vix

propugriatoris

e s t ex litteris

deantur a d s c r i p t a fuisse.

semel

ut

in

Au-

formula

forinnlam quae e s t ex s. c. in principe coop-

t a n d o omissam ess-e nullo e x e m p l o c e r t o e t indubitato c o m p r o b a t u r ; contra in privatis mentio tabellaruiu modo additur modo omittitur.

Equidem

ex litteris imperatoris c i e a t o s lion esse nisi eos, quibus formula

crediderim

ilia a d s c r i p t a

e s t , c e t e r o s collegiorum arbitrio f a c t o s neque iure s a c e r d o t e s

eligendi

i m p e r a t o r e s usos esse.

e r a n t principum,

Irumo

ut

magistratus

alii sine horuru s u f f r a g a t o n e e l i g e b a n t u r ,

alii c a n d i d a t i

ita s a c e r d o t e s q u o q u e

esse a b i m p e r a t o r e electi, alii a c o l l e g i i s , p r i n c i p e s autem

omnes

alii

semper videntur

ex

senatus

c o n s u l t o s a c e r d o t i o honorati. [ S c i l i c e t cum senatus i m p e r a t o r e m c r e a n s ei prineipibus

solita,

cuncta

ut ait T a c i t u s hist. 4 , 3 , decernit, etiain c o l l e g i a m a i o r a i u b e t

i m p e r a t o r e m eum c o o p t a r e ;

e a q u e s e n a t u s c o n s u l t a hie intelleguntur T H .

C t . M a r q u a r d t R. A. 2, 3 p. 2 0 8 de e a q u e re uberius d i s s e r e n s Mercklinius Coopt. 1 5 9 seq.

M.]. p.

De v a r i a t a secundum a e t a t e m ratioue s a c e r d o t e s eligendi cf. quae ad co-

mitia sacerdotiorum exposui p. 6 7 . — In a c t a a. 118 quae relata est cooptatio a l t e r a ,

Cooptatio.

155

earn nota factam esse ex litteris Traiani vita iam functi: ut apparcat litteras a Traiano ante mortem missas anno demum inseqoenti in urbem allatas esse. Nominationem et renuntiationem sollemnis cooptatio secuta est, qua perfectam et absolutam esse creationem inde p i t e t , quod sacerdotes cooptandi baud raro inter eos recensentur, qui cooptationi adfuerunt; cf. caput quod sequitur de iis qui adfuerunt p. 156. Cum cooptatone c-oniuncta erat caerimonia vocandi ad sacra, qnam cnm Marinio (Arv. p. X I V ) et Marquardtio ( R . A. 4 p. 409) inaugnrationem eqoidem fuisse credidi (Relaz. p. I V et 66), Gemolliiis (p. 23) ipsam cooptationem ita perfici statuii, ut novus sacerdos ad sacra vocetur. De qua re uter verum invenerit aliis diiudicanduin relinquo. Sed cnm ne Gemollius quidem neget sacerdotes inaugurar! oportuisse (p. 22), non perspicio, quo modo statim ex cooptatione sacris adesse potuerit novus Arvalis nisi rite iam inauguratus. Cooptationem uota temporibus ant'quioribus dici a magistro vel promagistro nomine collegii factam esse (a. ] 4 38); postea adstantibus fratribus collegae dicuntur cooptati esse (a. 69 78 8 1 ) , ncque tamen additur, a quo id factum sit; ab anno inde 86 collegio ipsi cooptatio tribuitur. — Sollemnis precatio, quae ante cooptationem facta esse dicitur in actis 118 et 120, nihil aliud videtur fuisse nisi quae in actis a. 218 pevscripta est formula consueta quod bonum faustum cet. Cooptationem videtur secuta esse cena, quae una cum ilia commemoratur in actis a. 43, in quibus sunt haec: et colflegani post c]ooptati[onem (?) res et eenafveruiit (?) Litterae, quibus imperatores novum collegam commendabant, anulo signatae erant ipsius principis. De anulis autem imperatorum tradita accepimus haec. Narrat Plinius (n. h. 37, 1 0 ) : divo* Augustin inter initia spliinye signavit. duas in matris anuiis eas indiscretae .sintilitudinis inveiurat: altera per bella civiltà absente ipso amici signacere epistuìas et edicta, quae ratio tcmporum nomine eius reddi postulabat, non infaceto lepore accipientium, aeniymata ad/crre earn spltintjem. quippe etiam Maecenatis rana per conlationes pecuniarum in magno erat. Augustus postea ad evitanda confida sphingis Alexandri Magni imagine signavit. Posterioribus tamen temporibus Caesar Augustus imagine sua. signare consueverat: scribit enirn Suetonius {Aug. 50): in diplomatibus libellisque et epistulis siynandis initio spliinye usus est, mo.r imagine Magni Alexandri, novissime sua, Dioscoritlis manu sculpta, qua signare insediti quoque principes persévérant; item Dio ( 5 1 , 3 ) : òniXì^ yù òfj ntf oti)ìòa, ìj tu!.),mia nht ì/otjio, iritriol^io, 2 t/.tiitoci oimi'ni' H'Tcni'ianQ. ! ntioav yÙQ zi]v fìxnvu. 1i)i' ìin-iov tyyXvxjmç ixtlt'ij m ritiri n irrr^iuirn'i. xit't avi i~ y.tt't til ittrù Ttrixu nvzoxpttToptç nX^v ru\[iov t/çijntti'Tti. nvinç y"p nçnynnxi'i zi et atf pityiu/tui t xvvn tv. u QtnQuç l'uòg npiixciiioi'zt'. t'yorTi tcóiuatr. Caput igitur Augusti, quo in actis Arvalinm legimus signatas fuisse imperatoium epistuìas, imaginein fuisse constat Caesaris Augusti, qui quod di vus Augustus non dicitur, id nescio an inde explicandum sit, quod Caesar vivus lepraesentatus fuerit. Quod autem posteriores etiam principes capite Augusti tignasse dicuntur, id confirmant acta

terrore

Cooptatio.

156

Arvalium, in quibus epistulae imperatorum T r a i a n i et H a d r i a n i (a. 101 118 120) capite Aogasti signatae fuisse dicuDtur. Miuus tamen accurate refert Dio (1. c.), cam alio signo solum usum esse Galham s c r i b i t : nam T r a i a n u s , quem a n n o 101 capite Augusti diximus signasse, litteras quae p o s t mortem eius R o m a m allatae sunt signo quodam signaverat quod exprimebat Marsyam et Olympum snringe canentes: itaque non eodem semper signaculo T r a i a n u s usus est. — De Marsya a Romanis confuso cum P a n e et syringe illi interdum loco tibiarum tributa cf. Stephani Compte rendu pour F année 1862 p. 99, 3.

4.

Praesentes.

Nomiua eorum qui adfuerint in fine adscripta sunt turn quoque, cum praec e d u n t verba adstantibus fratribus Analibus (a. 69 78 81); hoc enim loco nomina eorum non recensentur. Indicantur praescriptis verbis hisce: 14 2 1 3 8

adfuerunt

6 9 78 86

in collegio adfuerunt

illi. illi.

9 1 1 1 8 a c 120

adfuerunt in collegio

illi.

218

adfuerunt illi ibique a d c l a m a n t e s f(ejli[c]ia fdixjerunt.

Temporibus antiquioribus si qui fratres Arvales cum ceteris ad cooptandum convenire non potei ant, absentibus edam per tabellas cooptare licebat: in actis enim scriptum est post nomina eorum qui adfueruut 14 pridie

eidus

Maias

14 XVIII

k(alendas)

per tabellas eooptarunt Ian.

per tabellas cooptavit

illi. ille.

H a n c tamen cooptationem per tabellas caveas eiusdem generis esse cred a s atque qua posteriore aetate irnperatores collegis novos fratres designare solebant, cjuod coniecit Gemollius (I. c. p. 21). Nani etiamsi in exemplo altero solus Ti. C a e s a r dicitur per tabellas cooptasse, in altero tamen praeter Caesarem Augustum, Ti. Caesarem, Germanicum Caesarem P a u l l u s quoque F a b i u s Maximus commemoratur; videtur igitur etiam privatis tum licuisse per tabellas cooptare, nec maiorem vim habuisse tabellae missae quam suffragia coram data. Collatis elenchis eorum qui adf'uerunt cum ipsis cooptationum actis, eos qui cooptabantur interdum iam ipsi cooptatioui interfuisse constat; ut C. Salvius Liberalis Nonius Bassus, qui anno 78 in collegium cooptatus est, inter eos qui adfuerint receusetur; item a 120 P. Manlius Cavlio. N o t a n d u m autem nominatos eos esse loco ultimo. — Iis e contrario qui absentes cooptabantur, p e r publicum a commentariis Arvales cooptationis nuntium misis^e inde fortasse aliquis concluseiit, quod in actis anni 218, quibus de cooptatione Elagabali agitur, post nomina fratrum qui adf'uerunt et conimemorationem a d d a mationis Ieguotur h a e c :

157

Cooptntio. detulit P r i m u s Corne[lianus

pub]l(icus)

[a

c]omm(en-

tariis) fratr(um) Arv(alium). A t formula eadem bis videtur scripta fuisse etiara in actis anni 214, in quibus p o s t nomiua eorutn qui adfuerunt, idem c o m m e m o r a t u r P r i m u s C o r uelianus publicus a commentariis. Ibi autem cum acta descripta sint sacrificiorum, si recte conieci e a n d e m fovmulam ibi vepouendam esse, verbum defereudi u s u r p a t u m sit uecesse est de r e f c r e n d o iu a c t a , ut quasi testis loco uomen commemoraretur eius, qui acta coucepisset.

E. ADLECTIO ET S O S T I T U T O PUBLICORUM.

De publicis fratrum Arvalium cf. E x o r d i u m p. V I I

seq. E o s a d l e c t o s e s s e

a s a c e r d o t i b u s , c o m m e n d a t o s ab imperatore a c t a ostendunt auni

118.

1. A n n u s et d i e s . Annus et dies nisi lapide fracto uusquam

deficiunt.

Servata

a c t a haec e x annis

bisce:

87

isdem co(n)s(ulibus) k(alendis) Febr(uaris).

[101]

deficiunt consulum illius.

[118]

[isdem co(n)s(ulibus . . . .

[155]

. . . .

et diei

notae:

sequitur

autem

sunt

magisterio

Sejpt(embres).

Severo, L. Iulio Severo co(n)s(ulibus) I I I idus

Decembi\es).

Loi'us non cow memora tur:

2.

Locus.

qui

cum

in c o n v e n t i b u s A r v a l uni e n . m a u d i s

nunquaiu o m i l t a t u r , o b a d l e g e n d o s públicos collegium videlur uon c o u v e u i s s e .

3.

Ratio

adlegendi.

87

adlectus ille publicus loco illius ad fratres Arvales.

[101]

ille [publicus loco] illius [ad fratres Arvales adlectu]s est. ') de adlegendo publico agi ostendit nomen hominis ac servile ; cf. etiam fragmenta incerta p. 167.

[118J

Graecanicum

[allectus ad fratres Arvales in loc]um illius publici [fratr(um) Arval(iuni) ex litteris imp(eratoris)] Caes(aris) n(ostri) ille publicus.

Public!.

159

Cum adlectione pnblicorum substitutionem eornrn coniunxi, quam pro tempore tarn credo factam esse, com publirus ex collegio exisset in eiusque locum alius noodum adlectus esset: unde id quoque explicatur, quod cum adlectio ex litteris imperatoris fieret, snbstitutio ad magistrum yel promagistrum pertiuebat. Quod si minus placet, etiam adlectionem publicorum putandum est tarn ab imperatore quam a magistro fieri potuisse. Substitutionis exemplum acta praebent boc: [155]

[iu locum] illius publici promoti ad tabulas quaestorias transcribendas substitu[tu]s est ille publicus ex litteris illius (pro)magistri.

F. SUBSTITUT«) CALATORUM.

De c a l a t o r i b u s Arvalium cf. E x o r d i u m p. V I I seq. C a l a t o r e s singulos vidili.us nominates esse a saeerdotibus singulis, quibus p r a e s t o essent, ut defuuetis p a t r o n i s illorum cessaret officium. O b introitum autem inferre debebant in arcani oollegii ea condicione, ut si calatori raortuo aliamve ob c a u s a m alius substitueretur, successor denuo ne inferret: calator enim pro accessione tantum sacerdotis b a b e b a t u r . Cuius rei testimonium acta p r a e b e n t h o c : [120] i b i q u e c u m a d i t i e s s e n t f r a t r e s A r v a l e s a Bittio Call i s t r a t o n o m i n e Bitti T l i a l l i c a l a t o r i s Bitti P r o c u l i [ p e t e n t e ] ' ) u t ei ob i n t r o i t u m r e d d e r e t u r , q u a e r e r e t u r q u e a n l e g i t i m i c a l a t o r i s l o c o l i a b e n d u s esset, q u i [in n u m e r o c a l a t o r ] u m s i n e i n t r o i t u f u e r a t , p l a c u i t , c u m c a l a t o r a c c e s s i o sit s a c e r d o t i s , s e m e l ob [ i n t r o i t u m i n f e r r i [ d e b e r e , licet a l i u s c a ] l a t o r a b e o d e m sacerdote substitueretur. ') sic restituii Mmitvisenui Staatsrecht 1, 283; petentis minus rede idem in Relazione p. 70, cf. 71. Bittius P r o c u l u s , cuoi in collegium cooptatus esset, calatorem fccerat libertum Bittium T h a l l u m , qui ob introitum, ut las erat, in arcam intulerat; m o x T b a l l o substituerat libertum alium, qui non iutulit. Tliallus auteiu cum defuneto P r o c n l o (cf. a. 120 v. 21 seqq.) ex olficio exiiet, postulavit a collegio p e r Bittium Callistratum conlibertum ut s u m m a , quam ob introitum intulerat ei restitueretur ab eoque impenderetuv qui sibt substitutus esset. Collegio tarnen placuit semel ob introitum inferri d e b e r e , calatorem igitur substitutum pro legitimo h a b e n d u m esse, etiamsi non iutulisset. Cf. Mommsen Staatsrecht 1. c. qui diverse explieaverat in Relazione p. 71.

(T. MAGISTKI FLAMINESQUE SUFFECTI.

Magister et flamen annui die altero sacri Ai-valium a Satumalibus primis in Saturnalia secunda a fratribus nominari solebant (cf. acta diei secundi sacri deae Diae p. 34): fieri autem poterai, ut demortno vel magistro vel flamini, antequam annus exisset, alius sufficiendus esset: cuius rei in actis exempla supersunt haec: 78

mag(isterio) illius,

in cufiu]s locuin successit,

obiit

magisterium eodem anno isdem co(n)s(ulibus) k(alendis) illis ille. [ALEX. B]

. . .

non(is? as?) Mai(is? as?)

[fratres Arvales

ante

projnaum [aedis Concordiae convenerunt et illuni magistrjum annuum [in locum illius demortui nominaver]unt. ille [magister | diem sacris indixit ') cet. ') Supplementii

parum

certa

aunt.

Videtur autem, cum magister vita functus esset, flamen flamiuatu se abdicasse, in eiusque locum non liquet utruin novus magister an fratres suocessorem nominaverint. In actis enini a. 78 sequuntur haec: 78 isdem co(n)s(ulibus) V id(us) Mart(ias) in aede Concordiae mag(ister) ille cooptatus in locum illius coll e g i u m ) f r a t r u m Arvalium convocavit flam[inemque n o m i n a v i t ' ) | illuni. ') aut nominarunt, se. fratres

Arvaltt.

Sequuntur nomina eorum qui adfuerunt, praescriptis verbis in collegio adfuerunt Uli. Item púterat evenire, ut valetudine impeditus in collegio adesse nou posset vel magister vel flamen, nee praesto esset prouiagister vel proflamen: quod si factum erat, novus pariter sufficiendus erat vel magister vel flamen, eiusque rei esempi uni videntur exhibere acta a. 21, quamquam fracto lapide pauca in iis certo restituì possunt: ENARR. ACT.

11

162

21

Magistri

[quod ille

flaminesque

suffecti.

magister fratrum Arvajliuiu ad [fratres Ar-

vales rettulit]

ilium

[flaminem

fratrum Arvalium?]

qui valet|udine impeditus erat, ad)esse

non

a d s a c r a facienjda d[e[ae l)i[ae Mis diebiis], lo[cum ille J su[ffectus est. adfuerunt Similiter videntur intellegeoda esse legitnr sic: uit

[posse in eius

illi.

fnistula duo actorura a. 6G, quibus in Capitolio

illi,

ob

lauruin

cel. et t illi, tiones

Capitolio

ob

supplica-

cel.

quae restituí possunt fere sic: [collegiuin fratrum Arvalium

manda |vit illi

| ut

vice

promagistri Mitts eollegii fratrum Arvaliuiu nomine inimolarct] in Capitolio

cel.

Cf, ad sacrificia propter causas singulares extra ordinem facta p. 83,

H. FRAGMENTA VARIA ET INCERTA.

[27]

|

ille promag(ister) statua]in (?) cum titulo et columella ponendam curavit in |luco deae Diae (?) cum inscriptiojne quae infra est: [pro s|alute |Ti. Caesaris divi Augusti f. Augusti ponjtiiicis niaximi tribunicia |potestate co(n)s(ulis) p(atris) p(atriae) et Iuliae August |ae inatris eius, anni . . . niagis[terio| quart(o).

I u e x t r e n i o f r a g m e u t o cimi c o m m e m o r e t u r uiagi.sterium q u a r t u m ut v i d e t u r , initio p r o n i a g i s t r i mentioneiii c r e d i d i iiiserendain

|27| . . . . De

hoc

frammento

Caesaris.

esse.

|v]oto suscepto posivitque

nihil

constat

nisi

p o s t dieoi X 1 I I I

kalendas

Iunias

f a c t u m e s s e saciuui, de quo agitili*.

[34J

|L. Vitelli«, Fabio Pjevsico co(n)s(ulibus) | niag(istro) fratru|ni Arv(aliuni) K(aleudis) lan(uariis) K a l e n d i s I a n u a r i i s v o t a fieri s o l e b a n t

deni

eo

anno

princeps

fasces

gerebat.

(iterimi). coli . .

ob c o u s u l a t u s i n i p e r a t o r u m , si quiAnno

aiitcm 34 T i b e r i u s consulfttu

11*

164

F r a g m e n t a iiicerta.

c u m f u n c t u s n o n s i t , c o g i t a v i d e votis k a l e n d i s I a n u a r i i s p r o i p s a re p u b l i c a s u s c e p t i s (cf. c o m m e n t a r i u s

d e votis a n n u i s p r o s a l u t e i n i p e r a t o r u m

p . 90), s e d eovum in A r v a l i u r a a c t i s v e s t i g i u m e x t a t nullum. p o t e s t r e f e r r i etiam a d sacrimi q n o d d a m ,

conceptis

Ceternm fragnientuni

a d qnod colliet/as)

c o n v o c a v e r i t Ma-

g i s t e r vel p r o m a g i s t e r : cf. T I B . B id. I a n . et X kal. F e b r .

[38]

[eodeni

die

divi

ob

consecrationem

Augusti

colleIgium

Drusillae)

in

tempio

novo |

fratrum [Arvaliuni

. . . .| i subsequi | Drusillae [

divjae Jin.

P r a e c e d i t s a c r i o b n a t a l e m Divi A u g u s t i facti dies prior.

Arvales autem

c u m d u o b u s d i e b u s euni c e l e b r a r i n t , n e c in hoc corte c a p i t e eius s a c r i nientio fiat, eodem die p o s u i f a c t u m e s s e s a c r u m , q u o de a g i t n r . p o t e s t affirmari nisi

quod

verba

hi

tempio

diri Auyuuli

De

quo

nihil

certi

novo a d fauiiliam A u -

g u s t a m c a e r i m o n i a m v i d e n t u r r e f e r r e ; cuin a u t e m divae D r u s i l l a e nonien p a u l l o p o s t c o n n n e i n o r e t u r , dt\ h u i u s c o g i t a v i c o n s e c r a t i o n e ; cf. Dio !j9, 11.

[43]

(XVI • K • 1YN • II Jo F r a g m e n t u m , c u m nec p r a e r e d a n t

potest

utruni

ncc

s f q u n n t m ' dieruin

ad ipsum s a c r u m d e a c D i a c m e n s e Maio f a c t u m ,

t i o n e m eius r e f e r e n d u m sit.

notar, an

dubitari ad

indic-

Milli t a m c n v i d e t u r ad indictionem p e r t i n e r o , cum

in a c t a c e r t e n o b i s s e r v a t a s a c r u m diei

primi a n n o 81 priiuum r e l a t u m sit, ut

non c r e d i b i l e sit c o m m e m o r a t i m i e s s e ili a c t i s a. 4.'!: p r a e t e r e a 1 itera O in v. 2 sola

superstes

ad

acta

iudirtinuis

optinie

convenit.

Restitiiendum

igitnr

f r a g m e n t n m p u t o fere s i c : [sacriticiuni

indixit

XVI k(alendas) lun(ias) ntas)

[43]

[tabell|ae

in

in

done Diae

Me

(pro)inagister

l u n ( i a s ) i|n d o m o , X I I I I

luco

et

in d o m o ,

XIII

doni|o.

allatae

ut

|

in ! c | n i p l o n o v o d i | v i

Augusti

I eodem die | t a b e l l a |ni

recita|veniut

in]

k(alendas)

k(alendas)

Ju-

Fragmenta incerta.

165

Ti. Claudius Caesar A u g u s t u s Ge|rman[icus -

1 i. f. frfater

Arvalis (?) Frustulum uimis exiguum quam quod restituì possit. Pertiuet autora ad epistulara quandam ab imperatore raissam, quae non liquet nuni ad cooptationem referenda sit.

[CIJAVD. B |

\ille (pro)magister collcg-ii fratrum Arvalium nomine in Capitolio pro salute (?) Ti. Claudi Caesaris Augusti Germanici Iovi o(ptiino) m(aximo) boveni marem, Iunoni vaccam], Minervae vaccam, [Saluti publicae (?) vaccam,] divo A u g u s t o bovem [marem, d i v a e A u g u s t a e vaccam,] in tempio Concordiae [ ] item in Palatio divo A u g u s t o [bovem marem, divae A u g u s t a e vaccam,] ad aram P r o v i d e n f t i a e vaccam, innnolavfit. adfuerunt illi.

vaejcam

Imperio Cluudii fra gm en tu ni tribuendum esse indicant et forma litterarum et nientio divae Augustae omissumque nomcu divi Claudii. Neque tarnen constat, utrum pro salute imperatoris, an propter aliam quandam causam sacrum factum sit. Cum auteni divo Augusto et divae Augustae immolatum sit bis, in Capitolio et in Palatio sivc in tempio novo, ad imperatorem pertinere sacrutn probabile est. In tempio Concordiae sacrificium factum esse in his solis actis legitur, quamquam Concordiae immolatum esse acta aetatis Neronianae traditili: cf. de sacris ob natales principini) factis p. 57. A d aram Providentiae immolatum est a. 38 et ob detecta, ut videtur, nefariorum Consilia a. 6 6 ; praetcrea Providentiae deoruni in Capitolio sacrificatili' a. 183 pro salute Commodi Augusti.

CLAYD. E

[itejm in m(areni), Tunofni v a c c a m , o]b consula[tum tjempluni nofvoni

[Iovi b(ovem)] Minervae vaccam . . . . ante

Cf. comment, de sacro annuo ob coinitia consiliario, Neronis facto p. 66 et sacrificia ob introitimi consulatus principis p. 70.

Iovi

[58] vaccam I cet.

b(ovem)]

mar(eni),

Iu[noni

166

Fragmenta incerta. V i d e t u r c o n i u u c t u m e s s e sacrificium

luco deae D i á e f a c t a piaculi

[66]

cum

caerimonia

quae

praecedit,

ìd

causa.

[praeeunte

L.

S a l v i |o O'fthone

m ( a r e n i ) cet r u m ').

Titiann

Iovi

b(ovein)

G e n i o p(opuli') R ' o m a n i )

ta]u-

[in c o l l e g i o aflfiicruiit] il li.

') rei G e n i o i p s i u s , vel M a r t i u l t o r i

tajuruin.

F r a g m e n t u m in a c t i s proxime praecedit indictioneni sacri deae D i a e a. d. I I I idus l a n u a r i a s f a c t a m . nas lanuarias nuncupata,

l t a q u e facile r e f e n d i l i 1 ;id vota annua a. d. I I I nonisi

obstaret

taurus

iminolatus

nescio utrum G e n i o

populi R o m a n i C a e s a r i s v e , an M a r t i ultori, qiiibus pro salute potins et reditu principum similesque o b c a u s a s sacrum fieri solet.

Qui cum nunquam comrne-

m o r e n t u r in a c t i s votorum annnorum, fragmentum bis tribui non posse c o n s t a t e t referendum videtur a d vota ob causam siiigulaiem e x t r a ordiuem

[66]

suscepta.

ui ille

li'ovem)

m(a-

r e m ) , Viet[ o r i n e v a e c ( a i u ) G e j n i o i|>siiis tan| r u m . run|t

ad

sacrum

ordinem f a c t u m , de quo certi nihil affirmare vel

Maio celebratimi

est:

collegio

adfue|-

illi.

F r a g m e n t u m dubitari nequit quin

leguntur A I A S .

in

quoddam

licet nisi quod

ut collato apparet capite s c q u e n t i ,

pertinuerit mense in

extra

vel A p r i l i

quo

litterae

P o t e s t s p e c t a s s e ad victoriam et triumphuin N e r o n i s , q u a m -

q u a m aliis quoque a c t o r u m locis ii memoranda'.

[66]

[isdem

co(n)s(ulilms

magisteri«

impejratoris

N e r o n i s ( ' [ l a u d i O a c s ( a r i s ) A u g ( u * t i ) Il p a t r i a p a t r i a e promagisfer

i l . Aponius Saturnina« collegi

fra|truni

A r v a l i u m n| o n l i n e p r a e | e i i n t e L . Salvi«» O t l i ( n n e V i d e t u r s p e c t a r e a d vota e x t r a ordineni

nuncupata, de quibus rj ih il certi aftirmare licct mense Aprili vel M a i o

ineunte.

Titia.no.1

ub causata quandam nisi qnod

facta

singularem

siut

exeunte

Fragmenta incerta.

167

[item] in foro [Augusto Marti ultori taurum, Genio ipsius taurum. in collegio adfuerunt] illi. Fragmentum propter mentionem fori Augusti videtur referendum esse ad sacrum extra ordinem pro salute et reditu vel ob causata similem ab Arvalibns factum. De singulis restituendis cf. uotae ad ipsum fragmentum p. L X X X V I . [NER. A]

[NER. A]

[isdem co(n)s(ulibus) ] C. Vipstanfus Apronianus (pro)mag(ister) collegi fratr(um) Arval(ium) nomine immolavit in Capitolio ob (pro?) Iovi b(ovem) m(arem), Iuno]n(i) vac(cam), Mifnervae vac{cam) in collegio adfuerunt illi.

De restituendo fragmento cf. ut supra p. L X X X V I .

[101]

isdefm co(n)s(ulibus) | magisterio Ti. Claudi Sace|rdotis Iuliani de E | a i i n o [ publico epistula] missa fratribus Arvalibu|s ab imp(eratore) Caes(are) divi Nervae f(ilio) Nerva T r a j i a n o Aug(usto) Germ(anico) signo signata caput Augii [sti quod exprimit, in q u a sic scriptum fuit:] imp(erator) Caesar divi Nervae f(ilius), Nerva [Traianus Aug(ustus) Germ(anicus) pont(ifex) max(imus) trib(unicia) pot(estate) co(n)s(ul) IUI] collegis suis salutem . cum sii o[mnibus (?) manifestum erga vos meli . . nostrum ilici ic modum inccti [inpe]nsa mea.

Praecedit in actis caput de allcctione [EJarini publici, cf. p. 158. Cuius nomen cum in hoc quoque capite redeat, ad eaudem rem quodam modo apparet pertinuisse cpistulam ab imperatore ad collegas missam, etsi nimi.s exigua fragmenta remanent, quam quibus probabili aliqua coniectura firmari possit.

|11£]

. . . T|rai[an . . Hadrian ijmmolaIvit? quod imp(erator) Caesar Traianus Hadri |anus Aug(ustus) [ adfuerunt in collegio

illi.

168 [214]

Fragmenta iocerU. [in C a p i t o l i o a n t e c e l l a m I i m o n i s

reginae

v a l e s e o n v e n e r n n t et i m m o l a r n n t

f r a t r e s Arilium

proma-

g(istruin), q u o d d o m i n u s n o s t e r iinp(erator)

Caes(ar)

M. Aurellius] A n t o f n i n u s p i n s

per

f'elix A u g ( u s t u s )

cet.

I o v i o ( p t i m o ) n i ( a x i n i o ) eel Fe|licit(ati) Aug(nstae) b(oveni)

fcniinani)

adfuei'iint///('. dctulitI a

| ret.

. .

ille p u b l i e ( u s )

conini(cntarÜ!s).

S u p p l e m e u t a i u c e r t a sunt, nec a p p a r e t , utrum ad v u t a , au a d nacrificia ob c a u s a m s i a g u l a r e m f a c t a f r a g r o e n t u m p e r t i u e a t . M a r i n i u m tarnen c o n s t a t p a r u m r e c t e a d n a t a l e m principis r e t t u l i s s e : cf. comm. ad acta s a c r o r n m ob n a t a l e s A u g u s t o r u r a c e l e b r a t o r u m p. 54. — De delatione a p u b l i c o f a c t a cf. comm. a d a c t a c o o p t a t i o n u m p. 157.

INDEX NOMINUM CUM RERUM

Numeri

nudi

Nomina

quadratis

Nomina,

quantum [

indicant

annos

litteri) fieri

aclorum,

exarata potuit,

data

I, in J'ragmentis

ENARRATIONE.

qitibus commemorantur

distinguunl

senatorii

sunt plena: actorum

quae

homines

ordinis

propositi.

homines.

ear um posila

nut scripta

in indice

non erant,

sunt aut

intra

cancelloì

interciderunl.

I. I M P E R ' À T O R E S .

f r a t e r A r v a l i s 14; : n a t a l i s cius c e l e bratur post mortem V i l l i et V I I I k. Oct 35 3 8 Claud. D. I V L I A A V G V S T A (Livia C a e s a r i s A u g u s t i ) : natalis e i u s c e l e b r a t u r I I I k. F e b r . 2 7 3 8 ; — vota pro salute eius 2 7 ; — iinlnolatur ob coDsecrationem c i u s Claud. IMP. --

A.;

CAESAR AVGVSTVS DIVVS

—

GVSTA

AVGVSTVS

post consecrationem

DIVA AV-

appellata usque ad. a. 69

passim.

TI. CAESAR DIVI AVGVSTI F. AVGVSTVS

fra-

lei' A r v a l i s 14 2 7 ; m a g i s t e r collegii, ut vicletur, q u a r t u m 27; c o s . I l l a. 18, cos. V a. 31 fasti mag.; — n a t a l i s e i u s c e l e b r a t u r X V I k. D e c . 3 3 35 3 8 ; v o t a pro s a l u t e eius p r . non. I a n . 27, I I I (?) noil. I a n . 36 Tib. A; — s a c r i ticatur ob m e m o r i a m e i u s V i l i ( V I I ) k. I u n . 38. A N T O N I A A V G V S T A M. A n t o n i i triumviri f., Drusi uxor, m a t e r G e r m a u i c i C a e s a r i s : n a t a l i s eius pr. k. F e b r . 3 8 ; ubi cum iam dicatur A u g u s t a , nomen hoc ei a C. Caesare delatum esse constat; cf. Suet. Cai. 15 et Dio59, 3 contraSuet. Claud. 11. GKRMANicvs C A E S A R T I . F. f r a t e r A r v a lis 1 4 ; — c o s . a. 12, cos. I I a. 18 fasti mag.; — c e l e b r a t u r natalis e i u s V i l l i k. Iun 38. GERMANICI CAESARIS, »later C. C a e s a r i s A u g u s t i G e r m a n i c i : c e l e b r a t u r n a t a l i s cius 39 die incerto. D R V S V S C A E S A R T I . F. c o o p t a t u s inter A r -

AGRIPPINA

vales 14; — i n t e r e o s q u i a d f u e r u n t c o m m e m o r a t u r 21. T I . C A E S A R D R V S I C A E S A R I S F. f r a t e r Arvalis : in l o c u m eius c o o p t a t u r a l i u s V i l l i k. I u n . 38. c. C A E S A R A V G V S T V S G E R M A N I C V S f r a t e r A r v a l i s , m a g i s t e r collegii 3 8 ; — imp e r a t o r a p p e l l a t u s X V k. A p r . ibd.; — u r b e m i n g r e s s u s e s t V k A p r . ibd-; — i n i m o l a t u r ob c o n s u l a t u m eius k. I a n . ibd.; p r o s a l u t e eius I I I non. e t V I I i d u s I a n . ibd.; — vicletur i m m o l a t u m e s s e a n t e s t a t u a s e i u s k. I a n . 3 9 ; — mag. — fuit c o s . suf. a 37 fasti [ M I L O M A C A E S O N I A ) C. C a e s a r i s A u g u s t i u x o r u l t i m a Suet. Cal. 2 5 ; Dio 59, 2 3 cum e o q u e o c c i s a Ios. antiqq. 19, 2, 4 ; Suet. Cal. 5 9 ; Dio 59, 2 9 ; — n o m e n cius f o r t a s s e a b r a s u m . . . non. I u n . 40. DRVSII.I.A G e r u i a n i c i filia: c o n s e c r a t i o eius v i d e t u r c o m m e m o r a r i V I I I k. O c tobr. 3 8 ; — fortasse commemoratur n a t a l i s e i u s ! . non. I u n . 40. TI.

CLAVDIVS

CAESAR

AVGVSTVS

GER-

antequam imperium accepit, n o m i n e Ti. Claudii Neronia German it- i cos. suf. a. 37 fasti mag.-, — p a t e r p a t r i a e a p p e l l a t u s Claud. A ; — iliviuus p r i n c e p s p a r e u s q u e p u b l i c u s Claud. C: — d i v u s C l a u d i u s usque ad a. 69 passim. NANICVS:

NF.RO

CLAVDIVS

MANICVS

:

CAESAR

autequam

AVGVSTVS

imperium

GER-

iniit,

172

Imperatore?.

nero clavdivs drvsls GERMANICVS CAESAR Clilild. C. ; — SU-

appellabatar

boles Agrippinae Augusta«, Ti. Claudii Caesaris Augusti Germanici divini principis parentisque publici tiliiis ibd. ; — magister fratrum Arvalium 6G; — natalis eius celebratur X V I I I k. Ian. 5 5 57 5 8 59 6 0 ; — immolatur ob adoptionem eius V k. Mart. 58 59; — ob imperium I I I idus Octobr. 5 8 ; — ob comitia consularia I I I I non. Mart. 59 ; — ob pontificatimi I I I non. Mart. ibd.; — ob tribuniciam potostatem pr. non. Dee. 57 5 8 ; — ob alterum consulatum li. Ian. 5 7 ; — ob consulatum tertium k. Ian. 5 8 ; — ob consulatum quartura k. Iun. 6 0 ; — prò salute eius I I I non. Ian. 58 5 9 ; — prò salute et redilu eius posi caedem Agrippinae V i l l i k. lui. et I I I idus Sept. 5 9 ; — ob advontum eius post partum Poppaeae I U I idus Apriles (?) 6 3 ; — cum profH'isi^rctur in Graeciam, ut videtur, V I I k. O d . 6 6 ; — ob laurum in Capitoli» positam die incerto 6 6 ; — propter . . . . efvalctudinera eius die incerto ih,l.

AGRIPPINA AVGVSTA

T i . Cllllldii Caesai'Ì3

Augusti, maler Neronis: nalalis oius V i l i id. Nov. 57 5 8 ; - supplicationes ob caedem eius prò salute Neronis non. Aprii. 59. octavia (Claudii f.) coniux Augusti, su. Neronis 5 8 59 60. poppaea [sabina] avgvsta Neronis : vola prò partu eius concepta X I I k. Febr. 6 3 ; ob adventuni eius I I I I idus Apriles (?) 63 ; — Iuno eius ibd. — Avus eins maternus fuerat Poppaeus Sabinus 'consulari et triumpliali decore praefulgens' Tac. ann. 13, 45, ubi cf. de nioribus eius; — mariti Rufius Crispinus et Otho qui postea imperavit l. c. ; nnpsit Neroni a. 62 Tac. ann. 14, 60, cf. Eckhel 6, p. 286 ; — filiali] enixa Augusta dicitur Tac. I. . 153, opp. 4 p. 485 ; — fortasse legatus Tiberii in Germania a 4—G id. ami. inst. arch. 1844 p. 319 seqq., opp. 4 p. 457 seqq. ad Veli. 2,11G ; — proconsul Africae Tac. ann. 4, 13, fortasse a. 15,

cf. Borghesi II. ce. p. 322 et 459 seqq. ; — nominatur anno, ut videtur, 20 legatus S y r i a e , sed Romae retinetur, anno autem 32 praefectus urbi fit Dio 58, 19; — moritur funereque censorio effertur a. 33 Tac. ann. 6, 27 : cf. Borghesi Oiorn. arcad. 112, 1847 p. 243 seqq., opp. 5 p. 90 seqq. [l.] a e l [ i u s l a m i a ] ? eum in actis Claud. fì. inter fratres Arvales commemorari coniecit Borghesius apud Melchiorrium appendice agli alti cZe' fratelli Arvali p. 5, filiumque fuisse consulis a. 3. L. AELIVS PLAVTIVS LAMIA Clllll Q. PaCtumeio Frontone cos. suf. a. 80 8 0 : datur ei cognomen Aemiliani a Dione 6 6 , 3 ; — abrepta ei coniux Domitia Corbulonis Alia a Domitiano ducta ibtl. et Sueton. Domìt. 10; — occisus a Domitiano Sueton. I. c. v. a e l i v s secvndinvs frater Arvalis 219 221 224 2 3 4 ; magister collegii 219 et fortasse 221. AV. aemilivs [lepidvs] cos. a. 11 fasti mag. cf. fusti Capitol. et Antiat. in C I. L. 1 pp. 442 et 4 7 5 ; Or. 2489 4 2 6 3 ; — proconsulatu Africae cedit Iuuio Blaeso a. 21 Tac. ann. 3, 35; — procos. Asiae a. 26 l. c. 4, 5 6 ; cf. C. I L. 3, 3 9 8 ; — vita fuugitur a. 33 Tac. I. c. 6, 27. — Causas egit in senati! Lepidae sororis a. 20 l. c. 3, 22; Lutorii Prisci a. 21 c. 5 0 ; — patronus adfuit Pisoni reo a. 2 0 / . c. 11; — miti-

176

Privati.

gavit seutentiam c o n t r a Sosiam Ci ali ani l. c. 4, 20. Cf. Borghesi opp. 5 p. 291 seqq. qui ad enm rettulit etiam quae de L e p i d o oratore liabet Seneca controv. 9 praef, qui p r a e c e p t o r e m dicit N e r o n i s Germanici f. I. c. 2, 11. L. [AEMILIYS] PAVLLVS f r a t e r A r v a l i s d e -

c e s s i t a. 14 vel e x e u n t e a. 13, in eiusqne locum cooptatila est Drusus Caesar Tiberii filius 1 4 : fasces gessit a. p. 0 . 1. F u i t filius Paulli Aemilii I s p i d i censoria a. u. c. 732 (cf. fasti Capitol, a. /. L. rol. 1 p. 441 et 450), Iuliamque neptem ex A g r i p p a et Iulia filia in matrimonium ei dedit Caesar Augustus Suet. D. Aug.64. — Coniuravit iuvenis contra C a e s a r e m Augustum id. 19: cf. Drumann 1 p. 11, 20 et Marini Arv. p. 13. M A M . A E M [ I L I U S SCAVRVS] c o s . a . 2 1

cum

Cn. Tremellio 21, cf. C J. L. 4, 1553 = Henzen 7419 d « ; Borghesi ami. ir,st. arch. 1855 p. 8 si'q. Adfuit ill senatu, cum de imperio Tiberii ager e t u r Tac. ann. 1, 13; — oratorum sua a e t a t e uberrimus l. c. 3, 31 ; — defendit Sullam a Domitio Corbulone accusatum a. 21 ibd.; — C. Silanum procos. Asiae repetundarum a sociis postulatimi a. 22 cum aliis maiestatis accusat l. c. 3, 66; — m a i e s t a t i s postulatur a. 32 l. c. 6, 9; — denuo postulatus damnationeni anteit a. 34 l. c. 29; cf. Dio 58, 2 4 ; — in eo Scaurorum familia extincta e s t Seneca tuasor. 2. — D e indole eloquentiae Scauri id. controu. 10, 2 ; — de moribus eius Senec. de iene/. 4, 31. Cf. Drumann 1 p. 33, G. [CN. AFR]ANIVS DEXTKR

cos.

suf. cimi

0.

Iulio Basso a. d. I l i idus Maias a. 105 C. I. L. 3 p. 865, X X I I = Henzen 6857; X V I k. Iun. 105; cos. des. in senatu seutentiam dicit Plin. ep. 5, 13, 4 ; — quaeritur iu senatu au iuterfectus sit consul a suis id. 8, 14, 12. Cf. Mommsen index nominum ad Plin. epiat. ed. Keil e t Hermes 117 p. 52. [ 214:

A]GRIPPINYS frater Arvalis fortasse ex g e n t e Claudia cf.

CLAVDIVS

AGRIPPINTS.

L. AIE(IVS) V[E]R(VS), nisi forte corri-

gendum

est

ALF(IVS)

YRRVS,

vel,

ut

proponit Marinins (Ari:, p. 519) has litteraa coniungeus cum iis quae sequuntur, L. ALFKMVS AVITIANVS, UI1US ex pueris seuatorum filiis niinistrantib u s a. 241 241. L. ALFENIVS AviTiANvs frater Arvalis 218 231. c . ANNIVS PERCF.NNIANVS

frater

Arvalis

231. M. A N N U S VERVS f r a t e r A r v a l i s 1 0 5 ; —

cos. I I I cum Eggio Ambibulo a. 126 126. — Avus M. Antonini, 'adscitii9 in patricios a principibns V e s p a s i a n o et T i t o censoribus' Capitol. Mure. 1;— cos. primum cum Neratio P r i s c o anuo incerto Digest. 48, 8, 6 , fortasse 83 (Borghesi ann. inst. arch. 1851 p. 17, opp. 5 />. 356), lterurfl cum A u g u r e a. 121 fasti cons. ; — (decessisse videtnr senex admodum circa ßnem imperii Hadriani, cum interfuerit sonatili, in quo gener Arrius Antoninus a principe a d o p t a t u s est Capital. Aut. l'ius 4. Cf. Borghesi anii. inst. arch. 1852 p. 10 seqq., opp. 5 p. 5150 seqq. L. ANNIVS viMciAKvs in collegium coopt a t u s a. 38 38; inter Arvales nominatur, sed errore dicitur M. Ennius V. 40 — Maiestatis postulati a. 32 causa dilata a Caesar« (Tiberio) Tac. ann. 6, 9 ; — coniuravit contra Gaiuui Caesaretn a. 41 Joseph, imtiqq. 19, 1, 3 et 4, 3 (ubi errore nominatili - Hitronzittvós)', — post caedem Gai fuit unus ex iis, quibus deferri p o s s e vid e b a t u r imperium Dio 60, 15; — coniuravit cum Furio Camillo Scriboniano eoque occiso se ipsum interfecit ibd. — Cf. Borghesi bull. inst. arch. 1845 p. lf>4 seq., opp. 4 p. 478. c. AN TISTI vS vET v S praetor urbanus a. 20, COS. a. 23 fusti mag. cf. Henzen 7165, tiiulus Scirti C. I. L. 1 p. 475; index Dionis l. 57. De genere eius cf. Nipperdey ad Tac. Ann. 4, 1. C. A N T I V S

A. IVLIYS

(1VAURATVS

a.

105

iterum cos. cum Ti. Iulio Caudido Mario Celso l i 105, cf. Or. 3051; — refertur inter Arvales ibd. - - Fuit primum cos. suf. a. 93 tab.privil. veteran. X V I (C. I. L. 3 p. 85(1). — H o n o r e s

177

Privati. eins enarrantur in titulis C. I. Or. 3532 (melina Borghesi opp. 2 p. 15) 3548 3549 4238, Baitie fase, inscr. 1 p. 86 = Le Bas et ÌVaddington 1722. Fuit legatus Ponti et Bithyniae, legatus prov. Asiae bis, legatus Cappadociae, procos. Cretae et Cyrenaicae, legatus pr. pr. Lyciae et Pamphyliae, consul a. 93, legatus Syriae imperatoris Traiani appellati iam Dacici, indeque reversus cos. II a. 105, procos. Asiae. Fuit etiam septemvir epuloauin. De eo plenius egit post Marinium p. 735 seqq. et Mommsenum Hitzungsber. d. S. Qes. 1850 p 223 seqq. Waddington fastes des provinces asiatiques 1 p. 172 seqq., ubi vide etiam nummos nomine eius insignes. Ab A. Iulio Quadrato (cf. sub nomine eiusj diversus videtur Mommseno Hermes 3 p. 76, 7 : dubitat Waddington l. c. p. 176. ALBVS frater Arvalis 117 118 120 129 130 139; — magister a. 129 130 ; — procos., ut videtur, Asiae circa a. 151—152 Arislid. p. 497; cf. ÌVaddington faste) p 214; vie d1 Aristide p. 40 seqq. (extrait). ii. Antonius . . . l b u . . . calator fratris,Arvalis 130. M. A N T O N I V S I V V E N I S fraterArvalis 183186. L. A N T O N I V S

N. ANTONIv[s

PRIM]VS

P R . . . VS

UnUS

ex pueris senatorum filiis ministrantibus a. 118 118. N. A P O N I V S SATVKNINVS frater Arvalis 58 59 60 66. — Fuit legatus Moesiae a. 60 Tac. hist. 1, 79 ob victoriamque de Khoxolanis triumphali statua ab Othone donatus est l. c ; — primo Vitellii partes secutus (l• c. 2, 96), max Vespasiani (l c 3, 5) seditione militum Yeronam oppugnantium fugere coactus est (l. c. 9 seqq ). L.

APRONIVS

CA[ESIA]NVS

cos.

a. 39

cum

C. Caesare Augusto Germanico 39; fasti sacri Antiat. C. I. L. 1 p. 327. Fuit in coliorte Drusi ad legiones Pannonicas missi a. 14, ab eoque legatus ad Tiberium missus est Tac. ann. 1, 29; — legatus patris proconsulis Africae a. 20 prosperam adversus Tacfarinatem Numidam pugnam facit l. e. 3, 21. — De Vit. onomast. s v. perENARR.

ACT.

peram ad eum refert cladem Romanis a. 28 a Frisiis illatam Tac. ann. 4, 73 cf. 11,19, quae pertinet ad patrem legatum Germaniae inferioris, cum filius, qui a. demum 39 cos. fuit, tune non potuerit fungi legatione consolari Germaniae. Arescon Manilianus publicus commentariensis fratrum Arvalium 211. L. A R M E M V S P E R E G R I N V S frater Arvalis 213 218 221; — praetor 213. — Marinius p. 531 perperam credidit esse eundem qui fasces ord. gessit a. 244; cf. Relazione p. 77. c. A R R i v s A N T O N I N V S frater Arvalis 186. Enarrantur honores eius in titulo Concordiensi C. I. L. 3, 1874 = Henzen 6485; fuit scilicet I U I vir viarum curandarum, tribunus laticlavius legioni» quartae Scythicae, sevir equestrium turmarum, ab actis senatus, aedilis curulis, praetor cui primo iurisdictio pupillaris a sanctissimis imperatoribus (se. Marco et L. Vero) mandata est, frater Arvalis, iuridicus per Italiam regionis Transpadanae primus, praefectus aerari Saturni (cf. Borghesi ann. inst. arch. 1853 p. 188 seqq., opp. 5 p. 383 seqq.; Mommsen Berichte d. Sachs. Ges. 1852 p. 268; Zumpt comm. epigr. 2 p. 3 seqq.) — Iuridicus Transpadanae fuit ante a. 166, cum ad eam iurisdictionem pertineat epistula Frontonis de causa Yolumnii Sereni scribae Concordiensis (ad amicos 2, 7), Fronto autem anno fere 166 vita cessisse videatur. Itaque cum post administrationem regionis illius praefectura aerarii Antoninus functus sit, fasces eum anno fere 170 gessisse recte Waddingtonius posuit I. c., qui in eo tamen videtur erravisse, quod post a. 175, quo M. Aurelius Sarmaticus dictus est, Pontum et Bithyniam eum rexisse ex titulo C. I. Gr. 4168 conclusit. Pontus eiiim et Bithynia a praetoriis regebantur, nec ad banc provinciam potest pertinuisse Amasenus huius certe aetatis titulus, cum Ponti pars ilia tum cum Cappadocia contributa esset, cf. Ptolemaeus 5, 6. Fuit igitur Antoninus legatus Cappadociae quae consularis dignitas est,

12

Privati.

178

cam qua legations bene convenit titulus G I. Or. 4 1 9 3 ; cf. Wadding ton l. e. Denique factus est proconsul A s i a e Tertullianus ad Scapulam 5 cf. Mommsen ind. novi, ad Plinti ep. s v. ARRIVS); Lampridius Comm. 7. Insimulatus adfectati imperii a P e r t i n a c e tunc Britanniae legato (qui proviuciam illam rexit post mortem P e r e n n i s interfecti a. 185, cf. Eckhel 7, p. 130), insidiis Oleandri interfecti a. 189 (Dio 72, 12 1 3 ; Her od. 1, 12 13 c f Eckhel 7, 120) vel ineunte a. 190 (cf. Waddington I. c.) occisus est Capitol. Perl. 3, Lamprid. 1. c. : id anno ft re 188 factum e s s e statuii Waddinylon l. c. p. 241, qui prouousulatum A s i a e ad a. 184 vel 185 probabiliter rettulit. Coinmeinoratur in titulo Calpurniae Quadiatillae coniugis Jìenier I. A. 1495. M. AR[R]IVS HE Arvalium Trai. M

AKHVNTIVS

magister fratnun

3 4 8 seq. c.

fasti

L.

cum Traiano

IIII

(cf. Mommsen

Hermes

cos

suf.

a.

101.

cum 69

T . Flavio

1872 p. 191);

Tac.

hist.

Sabino

rimum

iur. Dig.

temporibus

pr.

AsiNivs Cosso

Cornelio Scirti

2 5 4 6 ; Tac.

1, 77.

Com-

3 p. 347

et

Dru-

14. a.

81

cum L . Flavio Silva Nonio B a s s o

POLLIO

VKRRVCOSVS

cos

80

3 1 * , 1 ; Fea fasti

Giorn.

arcad.

8, 18.

1831 t. 54 p. 81,

nium Pollionem, qui a. 69 alam

rexit

in Mauretania

per-

(Tac.

hist. 2, 59),

peram, cum praefectus alai! illaaetate vix possit fuisse originis senatoria«. L

(NONIVS)

ASPK[KNAS]

cos.

suf.

mag.;

a.

29

Or. 4 0 3 3

=

I . 1\. 1968; C. I. L. 1 n. 767 768. SK|X

ATT|IVS

SVBYRANVS

COS.

culli

Q

Articuleio P a e t o suffectus Traiauo Augusto post d. V I I (?j idus lanuarias a. 101 1 0 1 ; - cos. I I a. 104 cum M. Asinio Marcello inscr. Ephesina citata a Mommseno Hermes 3 p. 132, cf. index ad Plinium Keilii. — Iudex datus a b imperatore Plin. ep. 7, 6, 10 11. Mommsenus ind. Plin. Lune et praefectum practorio fuisse credit Traiaui [Saburanus Victor 13, 9], et octogeuarium illuin patrem qui Attiam Viriolam exheredavit (Plin. ep. 6, 33, 2 ) : quod si veruni est, praefectus fuit ante a. 101, quo prituum fasces gessit aetate iam admodum provectus, cum anno fere 107 octogenarius esset. c.

AVCID[IVS]

XVI c.

k. Iun.

AVFID1VS

VICTOR

cos.

suf.

a.

155

155.

VICTOR1NVS

COS.

II

a.

183

cum Commodo I I I I 183;

C.

Vespasiani

746 =

Arv. p. 354.

euin

cos. a.

25

cum may ;

L. 1 p. 4 7 5 ;

Or.

ann. 4, 34. — D e c e s s i t

1831,

2 p.

1, 2, 5 3 qui plu-

Lentulo fasti

C. I.

26 id. I. c. 4, 61. arcad.

arcad.

Giorn.

Or. 1 9 1 8 ;

Marini

I.

L. 6,

— De anno, quo primum consul

AG[R]IPPA

titulus

fasten

Cf. Borghesi

122.

opp. 3 p 352 statuii eundern esse Asi-

k.

epiijr.

potuisse scribit. M.

37 — 3 8 Waddington

1 p.

Borghesi

0604.

memoratur inter iure consultos a P o m ponio orig.

Rexit proconsul Asiani

et 8 1 ; Murai

66

Ephem.

l.

C. I.

5 p. 144, 6 p. 2 1 1 ; auuis fere,

ASIMVS

4.

(.cf. Mommsen

Dionis

Scirti

ut videtur,

mann

Hen zen 5958

3 }>. 137)

index

titulus

1831, 54 p. 76, opp

CN. ARVLENVS CAELIVS SAB1NVS COS. Suf. a. 6 9

mag.;

7165;

1 p. 4 7 5 .

Eckhel

14.

cos. cum C. Antistio V e -

5 7 ; Henzen

ARRVNT1YS CAMILLVS vide M. PVRIYS CAM1LLVS. L. ARKVNTIUS CATELLtUS CELER vide L. POMPEIVS CATELLIYS CELER. 1?. ARTicvLEivs P ] A E T V S COS. a 101

Maias

mag.;

2 p.

praetor peregr. a. 2 0

POLLIO

cum A. I'lautio fasti

[AQVILA]

Hadr.

et Drumann

tere a. 23 fasti

A.

kaleudis luliis 66. Krrore ei collogam tribui M. Aponium Satuminum Relazione p. 22. — Videtur e s s e pater M. Arruntii Aquilae filli C. I. L. 5, 2819, c o s . a. 72 cum C. Arruutio Catellio Celere Or. 4 0 3 1 ; cf. Marini p. 149 151 et Borghesi opp. 7 p. 398.

Sjiarlian.

Asisivs

Cf. Borghesi

54 p. 77 seq.,

opp.

a.

Giorn. 3 p.

pro-

cesserit, nihil constat. — F u i t legatus Germaniae,

procousul

Africae,

prae-

fectus urbi ob eamque dignitatem,

ut

videtur, altero consulatu honoratus e s t : a Peronni ipse

mauus

cum sibi

caedes ei intuii!

pararetur, Dio 72, I I .

['rivati. QVADRATVS magister fratrum Arvalium a. 155 155; promagister a. ioccrto Ant. Pius A; magister II vel promagister a. incerto Marc. A. Nou liquet an idem sit qui dicitur:

AVILLIVS

A.

AVILLIVS

VRINATIVS

QVADRATVS

COS.

suf. cum Strabooo Aemiliano pridie idus Martias a. 156 155. A V I T ( I V S ) A V I T I A N V S u n u s ex pueris senatoruoi filiis ministrantibus a. 241 241:

sed.

cf.

ALB(IVS)

V[E]RVS.

cum M. Valerio Messallino a. 20 fasti mag.; titulus Scini C. I. L. 1 />. 4 7 5 ; fasti Ostienses Henzen 6443. — Filius M. Valerii Messallae Corvini oratoris ex Aurelia quadam e familia Cottarum (Ovid, epist. ex Ponto 4, 16, 41 seqq.) primo appellabatur M. Valerius Maximus, deinde adoptatus a b avunculo M. A u r e l i u s Gotta Maximus schol. ad Persii sal. 2, 72; cf. titulus M. Aurelii Cottae Maximi I. Zosimi iu ami. inst. arch. 1865 p. 6, e t Ovid. I c. 3, 2, 103 seqq.); douique mortuo Messallino fratre {Veil. 2 , 1 1 2 ; cf. Suet. Tib. 20; Dio 56, 17; huius nomine a c c e p t o Cotta Messalinus dic e b a t u r (cf. Veil. I. c.; Plin. n. h. 10, 22, 2 7 ; Tac. ann. 2, 32J. De moribus eius Tac. 6, 7 ; lenius de liberalitate eius iudicat Juvenali* 5, 109; 7, 94. P o e t a et orator Ovid, ex Ponto 4, 16, 41 seqq. — In rebus publicis s e m p e r Tiberii amicus Tac. ann. 6, 5. Cf. Boryhesi apud Caninam via Appiii p. 152 153; Henzen ann. inst. arch. 1855 p. 14; 1865 p. 7 seqq. r . A V R K L I V S F v L v v s cos. a. 120 cum L.Catil i o S e v e r o I I 120; Or. 2946.; omnibus nominibus dictus T . A u r e l i u s F u l v u s Boionius Arrius A n t o n i n u s Capitol. Ant. IJ. 1, ubi vide de genere eius deque honoribus ab eo gestis. F u i t q u a e s t o r , aedilis, consul, ab H a d r i a n o e l e c t u s inter quattuor consulares quibus Italia committebatur, proconsul A s i a e (I.e. 2 ; O. I. Gr.'2%o; Digest. 48, 3, 6 ; Philoslratits rit. sophist. 1, 2 5 ; 2, 1, 8 j a. fere 135; cf. IVaddinyton fastes p. 205 206; Eckhel 7, 1. P o s t e a a d o p t a t u s ab H a d r i a n o A u g u s t o i m p e r a b a t a d. V I . id. Iul. 138 usque ad nonas, ut videtur, Mar[M. A V R K L ] I V S C O T T A

COS.

179

tias a. 161 (cf. Eckhel 7, 3 et 26J, nominibus uteus T . Aelii Hadriani A n tonini Augusti Pii ; cf. inter imperatores. axIvs m f r a t e r Arvalis 193. Axius quidam Aelianus procurator Augg. e s t C. I. L. 3, 1422 1423 1456. C.

BRLLICVS

N A T A L IS

TEBANIANVS

COS.

suf. a. 87 cum C. Ducenio P r o c u l o X I I I l . k.Iun. 87: Or. 2 3 7 5 ; filius, u t videtur, C. Bellici Natalis cos. a. 68 C. I. L. 3 privil. I V . V (p. 847 848). Bittius Callistratus ) c a l a t o r e s Q . Bitti Bittius Thallus | Proculi 120. (J. B I T T I V S

PROCVLVS

LO B I T T I V S

V.

9.

FVLVIVS G I L -

PROCVLVS.

BO unus ex pueris s e n a torum filiis ministrantibus a. 241 241. [c.

BRVTTIVS C. F .

POM

PRAESENS] . . . .

V.

BRVTTIVS

L.

FVLVIVS

PRAESENS.

[ c A E c i L i v s j C O R N V T V S f r a t e r Arvalis 14 21; — e s t tertius ex curatoribus locorum publicorum iudicandorum, quorum primus eo t e m p o r e consularis, secundus tribuuus plebis fuit O. I. L. 6, 1267 = Fabr. 656, 482; - a. 24 dicitur praetorius Tac. ann. 4, .28; — propria manu se occidit a. 24 I. c. c. c A E c i L i v s S T R A B O frater Arvalis 101 105; - cos. des. a. 103 vel 104 Plin. epist. 4, 17, 1 eoque loco in s e n a t u sententiam dicit 4, 12, 4 ; cf. Mommsen Hermes 3 p. 45, 4 et index nominum ad Pliniumed.Keil. — Decessisse euma.117 inde efficitur, quod ex litteris T r a i a n i in locum eius Hosidius G e t a , licet anno demum 118, cooptatus est 118. SEX. CAKCINA p r a e t o r peregrin, a. 11 fasti mag. C. C A E C I N A L A R G V S frater Arvalis 38 39 40. Claud, li. D; cos. a. 42 fasti sacr. Antiat. C. I.'L. 1 p. 327. Commemoralur a T a c i t o inter comites Claudii Augusti Romam redeuntis ad p o e n a s de Messalina sumendas ann. 11, 33. [c. C A E L I J V S R V F V [ S ] cos. a. 17 cum L . P o m ponio F i a c c ofasti may.; fasti Antiat. et titulus Scirti C. I. L. 1 p. 475 ; fasti Lunenses I. c. p. 476 et Dio 57, 17 fastique ms. fere omnes falso Caecilium vocant, recte Caelium Tac. ann. 2, 41 ex cod. Med. ; cf. ann. inst. arch. 1855 p. 13 et C. I. L. 1 p. 475. M.

180 i.

Privati.

cAEsoNivs i.vciLLvs f r a t e r À r v a l i s 2 1 3 218. H o n o r e s eius enarraDtur in titulo Grut. 381, 3. O m n i b u s nominib a s d i c e b a t u r L . C a e s o n i u s C. fil. Quirioa Lucillus Macer Rufinianus. F u i t a u t e m d e c e m v i r s t l i t i b u s iudicand i s ; e l e c t u s in familiam p a t r i c i a m ; q u a e s t o r et mux p r a e t o r k a n d i d a t u s ; c u r a t o r r. p. S u e s s a n o r u m , item r. p. Tusculanorum ; legatus provinciae A f r i c a e , e o d e m t e m p o r e vice p r o c o n s u l i s ; c u r a t o r alvei T i b e r i s e t cloacarum u r b i s c u r a t o r a q u a r u m e t Miniciae. P o s t h a n c c u r a m vel inter d u a s c u r a s f a s c e s g e s s i t , cum a. 237 elect u s sit i n t e r v i g i n t i v i r o s c o n s u l a r e s ad t u e n d a m c o n t r a M a x i m i n u m Italiani a s e n a t u c r e a t o s : cf. Capitol. Gord. 10 14 2 2 ; Herod. 8 , 13; Zosimus 1, 60, ob e a m q u e c a u s a m in titulo eius vid e t u r e m e n d a n d u m e s s e XXvir. [c\os. (pro XXviros) ex senatus consulto r. p. curandae. D e i n d e provinciali! A f r i c a n i sortitus et electus ad cognosceudas vice C a e s a r i s c o g n i t i o n e s , denique praefectura urbis functus est ante a n n u m c e r t e 254, cum in t a b u l a a c h r o n o g r a p h o a n n i 354 s e r v a t a nomeu eius non l e g a t u r . D e a e t a t e eius minus r e c t e d i s s e r i t M a r i n i u s p 793 s e q q . — M o n u m e n t a f e c i t p a t r i Grut. 381, 1, m a t r i 381, 2.

c.

CALPV[RNIVS]

COS.

c.

CALPVRNIVS

AVIOL[A]

COS.

SUF.

[piso P J O N T I F E X f r a t e r À r valis 14; pontifex consul Marini Aro. p. 13; — fuit consul a 739 fasti Colot. C. I. L. 1 p. 467, I V ; fasti vis ; — legatus P a m p h y l i a e Dio 54, 34; — leg a t u s C a e s a r i s Augusti triennio cum T h r a c i b u s bellavit iisque in pristinum p a c i s niodum r e d a c t i s d e c u s triumphale meruit Veli. 2, 9 8 ; cf. Liv. epit. 140; Tac. ann. 6, 10; Dio 54, 3 4 ; — praefectus urbi per annos q u i n d e c i m ab a.

L. C A L P V R N I V S

,

17 ad a. usque 32 Tac. ann. 6, 10 ad eumque Borghesius apud Nippertìeium ; cf. Veil. I. c.\ octogenarius obiit e t publico funere e x decreto Bcnatus celebratus est Tac. I. , 213 c. S A I . O N I V S M A T I D I V S P A T R Y I N V S frater Arvalis in magisterio deceseit 7?. Maritum eum fuisse Marcianae sororis Traiani Augusti, patrem Mutidiae conq. p.

SAI.L[VSTIVS ?] sALLVSTIvs

COS.

RLAESVS

(earn ob caitsam nomen eius deest in actis posterioribus imperii Domitiani) ; a. 100 in senatu reuni defendit l c. 2, 11. 17; a. 101 in senatu agit l. c. 3, 9, 3 6 ; vir disertus ì. c. 2, 11, 17; 3. 9, 36. Uxor eius Vitellia Rufilla Or1171, filius 0 . Salvius Vitellianus ibd. Cf. Mommsen ind. noni, ad l'iin. Keilii et Borghesi Giorn. arcad. 1826, 32 p 163 seqq., opp. 3 p. 177 segg. L.

S A I . V I V S O T H O frater Arvalis tlamen et eodem tempore, ut videtur, promagister coltegli 39. Fuit consul suf. a. 33 Suet. Galba 6. Urbanos honores, proconsulatuni Africae et extraordinaria imperia severissimo adniinistravit id. t/i. 1; - Post occisuni Furinm Camilluni rebellem /:f. n. e.) legatus (Dalmatiaevidelicet) niilites quosdam, quod praepo^itos suos quasi dcfectionis ailversus Claudium auctores occiderant, ante principia se coram capite piinivit inox eqnitein llomanum necem Claudio parare comperit. Kamque ol> causali! statua ci in Palatili

107

Privati. posita, ipse autem inter patricios adl e c t u s e s t l. c. cf. Dio 60, 18. L. sALvivs OTHO TiTiASvs frater Arvalis 57 58 59 GO 63 66 Nero B 69 ; magister collegii 58 et f o r t a s s e Ker. B; p r o m a g i s t e r 57 69 sub Galba et Othone, vice a g e n s p r o m a g i s t r i 66. F u i t cos. a. 52 cum F a u s t o Sulla Tac. ann. 12, 5 2 , cos. iterum a. 69 cum OthoDe A u g u s t o 69. Tac. hist. 1, 77; cuius f r a t e r maior e r a t Suet. Oth. 1; — A s i ani p r o v i n c i a m p r o c o n s u l r e s i t Tac. Agr. 6, anno 63/64, u t videtur Waddingtonio {fastes p. 137), 'in omnem avidit a t e m p r o n u s ' Tac. I. c.; — Agricola, qui q u a e s t o r eius in A s i a erat, p o s t devictam B o a d i c e a m Romam rediit, eodem, u t videtur, t e m p o r e quo Suetonius P a u l i n u s , se. versus autumnum a. 61 {Tac. «nu. 14, 2 9 - 3 9 ; Agric. 5 6). I d e m A g r i c o l a p o s t q u a m uxorem duxit e t filium s u s t u l i t , qui decessit paullo p o s t q u a m natus e s t , s e c u t u s T i t i a n u m in A s i a filiam sustulit, u e c p o t e s t igitur T i t i a n u s in provinciam cam p r o f e c t u s esse nisi exeunte anno 6 2 ; sed cum R o m a e fuerit mense I a nuario a. 63, proconsulatum ge9serit n e c e s s e est a. 63/64. Nipperdeius quidem a. 65 Asiara eum administrasse s t a t u i t {index scholar. 71/72); sed annum 64/65 Waddington p. 138 tribuit L . A n t i s t i o Veteri, post discessum ex provincia a. 65 a c c u s a t o (Tac. min. 13, 5 6 ' . — Vitellius litteras ad Titianum f r a t r e m O t h o n i s composuit, e.\itium ipsi fìlioque eius minitans ni incolumes sibi m a t e r ac liberi servareutur Tac. hist. 1, 7 5 ; — p r o f e c t u s Otho quietem urbis c u r a s q u e imperi Salvio T i t i a n o fratri p e r m i s i t l. c. 1, 90; — T i t i a n u m f r a t r e m accituin bello praeposuit l. c. 2, 23 ; — Otho pronus ud d e c e r t a n d u m ; f r a t e r eius T . et praefectus praetorii P r o c u l u s imperitia prop e r a n t e s l. c. 2 , 3 3 ; — profecto Brixellum Othone honor imperii penes T i t i a n u m fratrem, vis ac p o l e s t a s penes P r o c u l u m p r a e f e c t u m l. c. 2, 3'J; — T i t i a n u s nullum discrimen adiit, p i e t a t e et ignavia e x c u s a f u s l. c. 2, 60. M SALVIVS OTHO

frater Arvalis

57 5 8 ?

N a t u s I I I I k. Maias a. 32 Suet. Oth. 2 ; — P o p p a e a m S a b i n a m uxorem ei a b d u x i t N e r o in provinciamque L u s i taniam legatum eum m i s i t , q u a m q u a e s t o r i u s per decem annos administravit l. c. 3 4 , Plul. Galba 19; — c o n a t i b u s G a l b a e a c c e s s i t Suet. I. c.; Plut. Galba 2 0 ; — G a l b a m filiumque P i s o n e m interficieudos curavit Suet. I. c. 5 6 ; Plut. Galba 21, Otho 2 ; — i m p e r a t o r factus est II. cc. cf. Tac. hist. 1, 4 1 aeqq. — D e imperio eius v. Imperatores. [M. SANQVINIVS

M]AXIM(VS)

cos.

suf.

a.

2 3 videtur fuisse fasti mag. cf. Relazione p. 96. Is fuit p r a e f e c t u s urbi e t cos. iterum a. 39 Dio 59, 1 3 ; — dec e s s i t legatus G e r m a n i a e inferioris c i r c a a. 47 Tac. ann. 11, 18. — Borghesia consulatum eius priorem perp e r a m anno 26 tribuit Giorn. arcad. 1831, 49 p. 294, opp. 3 p. 326. M. SATRIVS VALENS

praetor

urbanus

a.

19 fasti mag. S a t u r n i n u s V e n u l e i a n u s publicus fratrum Arvalium 101. c.

SECIVS

C A M P A N VS c o s .

A u g u s t o XI

suf.

Domitiano

le. Febr. 86.

[L. SEIV]S TVBEHO

cos.

suf. T i b e r i o

Cae-

sari mense I a n u a r i o a. 18 fasti mag.; fasti Antiat. O. I. L. 1 p. 475; Grut. 26, 9. F u i t l e g a t u s G e r m a n i c i Cues a r i s c o n t r a C h e r u s c o s bellum gerentis Tac. ann. 2 , 19; — a V i b i o S e r e n o a c c u s a t u s tumultus host.ilis et t u r b a t a e rei publicae a. 24. sed statini e x e m p t u s l. c. 4 , 29. F r a t r e m Seiani p u t a t Borghesius Saggiatore 1 />. 329, opp. 3 p. 446. C. S E N T I V S

ABVKNIANVS

UUUS

EX

piiei'is

senatorum filiis m i n i s t r a n t i b u s 120. c. SKNTIVS

SAT(VRNINVS)

COS. a

4

cuin

Sex. Aelio (Jato fasti mag.; fasti Gabini C. I. L. 1 473, XII; Or. 643. Borghesius Ann. inst. 1844 p. 323, opp. 4 p. 461 habuit prò legato Germaniae ornamentis triumphalibus honorato a. 6 (Dio f>5, 28, cf. Veli. 2, 105), quem roctius Zumptius covivi, e/iigr. 2 p. 84 seqq. et Mummseuus res gestae d. Aug. p. 117 consulem p u t a n t a. 735, legatum Syriae.

198

Privati.

cw. S [ B ] N T I V S [ S A T V R N I K V S ] os. u a.csf. 4 cum C. Clodio Licino fasti mag. ; fatti Oabini C. I. L. 1 p. 4 7 3 , XII; C. I. L. 6, 1263 1264 = Or. 3260. L e gatQ8 Germanici post buius mortem Syriam provinciam obtinuit Tac. ann. 2, 7 4 ; 3, 7; P i s o n e m repulit 2, 79 et ad deditionem compulit 2, 81. [cu. ( S E N T I V S ) S A T V R N ] I N V S ? praetor urbanus a. 37 fasti mag. S i recte expievi, debet esse cos. a. 4 1 : sed potest esse etiam Suetonius Panlinus cos. a. 42.

S T A T I L I V S CORVINVS frater Arvalis 35 36 3 8 40. Claud. A B D — Consul videtur esse a. 45. Mariniti» Arv. p. 43 credit esse Statilium Taurum eum, qui accusatus a Tarquitio Prisco instigato ab Agrippina a. 53 se ipse occidit Tac. ann. 12, 5 9 ; cf. Suet. Claud. 13, quem consuletfi potius a. 44 putat Xipperdeius ad Tac.

TAVRVS

I. c.

L. S E P T I M I V S F L A [ c C U S ? VIAStiS?] COS. Suf

a. 183 cum T . Pactumeio Magno post (lievi XIII kalendas lunias 183.

153, opp. 4 p. 485. [SILIVS?]

MESSALLA

cf.

MESSALI.A.

c. SPLATTIvs praetor urbanus a. '20 mag. [ S T A T J I L I V S C A S S I V S T A V R I N V S frater valis magister creatus in a. 156 Genti Statiliae adscripsi propter gnomen Taurini.

T.

101

cum M. Maecio Celere VI h. Mai 101. SERVILIVS cos. a. 3 cum L . Aelio L a m i a fasti mag.; fasti Oabini C. I. L. 1 p. 473. — Tiberius tradidit ei hereditatem Patulei equitis Romani Tac. ann. 2, 48; — inter testes in causa Lepidae commemoratur l. c. 3, 22. S E X T [ I V S ] praetor peregr. a. 26 fasti may.: potest esse Sextius Paconianus praetorius Tac. ann. 6, 3, straugulatus in carcere a. 35 ob carmina illic in principem factitata l. c. 39. SEXTIVS AFRJCATÌVS frater Arvalis Claud. C 57 58 59 60 63 6 6 ; consul suf. cum M. Ostorio Scapula III idus Septembr. 59. Nobilis iuvenis, queni a nuptiis Silanae deterruit Agrippina Tac. ann. 1 3 , 19; — a. GÌ censuni egit per Gallias cum Q. Yolusio et Trebellio Maximo l. c. 14, 46.

fasti Ar155 co-

S E V [ E R V S ] frater Arvalis 2 2 1 : praeterea ignotus, cum non possit esse neque is qui commemoratur Dig. 29, 1, 24, nec Statilius Maximus Severus, de quo cf. Bull. inst. arch. 1 8 6 7 ^ . 125. S T A T I L I V S S I L I A K V S frater Arvalis 213 218 221; proflamen creatus flamen in a 214 213.

STATILIVS

C.

STATIVS TATI

C A P I T O A K R I A [ Ü VS

PR]AETEX-

unus ex pueris senatorum fili is

ministrantibus a. 117 118 117 118. c.

STATIVS

STRABO

CEHIALIS

AEMILIANVS

frater Arvalis 120. COS.

Suf.

Cum

A.

Avillio Urinatio Quadrato pridie idus Martial a. 156 155[ S V E T O N I V S P A V L J I S V S potest esse praetor urbanus a. 37 fasti mag., cum fasces gesserit a. 4 2 ; cf. Cu. Sentius Saturninus. [o.] S V I . P I C I V S C A M E R I N V S frater Arvalis 57 58 59 60 6 3 ; magister collegii 60. - Cos. suf. a. 46 C. 1. L. 5, 5 0 5 0 ; procos. Africae saevitiae accusatus, sed a Caesare absolutus a. 58 Tac. min. 13, 5 2 ; — iussu Neronis interfectus a. 67 Dio 63, 18 [c.

SVLPICIJVS

GAI.B[A]

cos.

cum D.

Ha-

tcrio Agrippa a. 22 fasti mag. ; fusti Lunenses C. I. L. 1 p. 176 = Henzcn 6444 ; C. I. L. 6, 562 = Or. 1825; titulus Scirti C. I. L. 1 p. 475; Tac. nun. .'!, 52. — Frater Galbae eins qui postea imperavit Borghesi ann. inst. arch. 1848 />. 25!!, opp. 5 p. 142; 'attritis facultatibus urbe cessit proliibitusque a Tiberio sortiri anno suo proconsulatum voluntaria morte obiit' Sueton. Galla 3 ; cf Tac. ann. 6, 40 ad a. 36. c. S V I . P I C I V S P O I . I . I O frater Arvalis 213 214 218 magister collegii 214. Potest esse Pollio is, qui cum Bithyniam

Privati.

sertus ad Vitellium perfugit Tue. hist. 1, 60; cf. Agric. 16.

Elagabalo subiecisset, Germaniae praepositus est Dio 79, 3. C.

TADIVS NIVS

L.

T.

MEFITANVS

v i d e C. F V F I V S

IV-

SEX.

TEIDl[vS

CATVtLINVS]

COS. S u f .

VII

id. Maias a 31 cum Fausto Cornelio Sulla fasti mag.; fasti Nolani I. N 1968 Or. 4033; Or. 4034. Thyrsus libertus curator, Arvalibus loca adsignavit iu amphitheatro 80. ç.

M.

T i L L i v s s A s s i v s frater Arvalis Ner. B 63 66 69 72 78 80 81 86 87 89 90 91; magister collegii 63 88; — decessit a. 91 91. TITTIvs

FRYGI

cos.

suf.

cum

T.

Vi-

nicio Iuliano a. 80. VII idus Dee. 80. — Bello Iudaico fuit legatus legionis decimile quintae Apollinaris Ioseph. b. I. 6, 4, 3 ; cf. Renier officiers qui assistèrent au conseil de guerre tenu par Titus cet. ex M¿m. de l'acad. d. inscr. et b. I. XXVI, 1 p. 45 seqq. I>. T R E B K L [ L I V S ]

fasti

es.

praetor urbauus a. 30

mag.

M A x i M v s frater Arvalis magister collegii 72. Fuit consul, ut videtur, a. 57 cum L. Anuaeo Seneca de Rossi Bull. arch, crist. 1866 p. 60 contra Borghesium apud Gervasium iscrizz. di Napoli p. 37 seqq., opp. 4 p. 393; — censum egit per Gallias cum Q. Volusio et Sextio Africano Tac. ann. 14, 46 ; — legatus Aug. pr. pr. Britanniae, per avaritiam ac sordes contemptus exercitui , cum Roscio Caelio legato legionis vicesimae et!am cohortes et alae se adgregasseut, de-

THEBELLivs

TREM[ELLIVS]

cos.

a.

21

cum

Mam.

Aemilio Scauro 21; C. I. L. 1, 1553 = Henzen 7419 da ; cf. Borghesi Ann. inst. 1855 p. % seq.

M.

TAMPivs FLAVIANVS frater Arvalis cooptatus in locum Galbae I I I I h. Mart. 69. — Fuit legatus Pannoniae a. 68 Tac. hist. 2,86; 5, 26; coeptaute legiooam motu profugus, deindo sponte remeavit legatique nomen resumpsit l. c. 3, 4 ; — mox propter seditionem legionis nocte profectns obviis Vespasiani litteris discrimini exemptus est l. c. 10. — Ab eo nomen accepit ala I Pannoniorum Tampiana C. I. L. 3, 5531 5632 privil. veter. p. 864, XXII = Henzen 5442 ; cf. Ann. inst. arch. 1855 p. 28.

199

L.

TVTIUVS

PONTIANVS

GBNTIANVS

COS.

suf. Commodo Augusto a. 183 VI id. Februar. 183. T I . T V T I S I V S S B V B R V S frater Arvalis magister collegii Dom. C. De familia eins cf. Marini Arv. 306. D. V A L E R I V S unus ex pueris senatorum fi Iiis ministrantibns a. 105 105. [ V A L E R I V J S C A T V L L V S M E S [ S A I L I N V ] S unus ex pueris senatorum filila ministrantibus a. 105 105. M . V A L E R I V S H O M V I I V S frater Arvalis 155. Fuit eoa. cum M'. Acilio Glabrione a. 152 Or. 4054; cf. id. 156 4443; — Antonini Pii contra Marcum suspicionem frustra temptavit excitare lui. Cap. Marc. 6; — de iocis eius id. Ant. P. 11. M. VALERIVS IVKIANVS frater Arvalis 119 122 155. Pius A. e. V A L E R I V S M A R I N V S frater Arvalis 69. Destinatum a Galba consulem in a. 69 distulit Vitellius Tac. hist. 2, 71. M . V A L E R I V S M E S S A L L A C O R V I N V S frater Arvalis Claud. Chi 58 59; — cos. cum Nerone I I I a. 58 58; Tac. ann. 13, 34. M. V A L E R I V S

MESSALLIKVS

COS.

CUm

M.

Aurelio Cotta a. 20 fasti mag.; dicitur M E S S A L L A Uenzen 6443; Dio ind. cons, libri 57; M . V A L E R I V S simpliciter titulus Scirti C. I. L. 1 p. 475 ; frater Arvalis 21, qui potest tarnen fuisse etiam M. Valerius Messallinus cos. a. 751, legatus Illyrici a p. C. 7, ornamentis triumphalibus honoratus a. 8 Veli. 2, 112; Dio 55, 29 cf. Borghesi Ann. inst. arch. 1844 p. 320, opp. 4, 456. Messallinus, qui commemoratur Tac. ann. 5, 18 et 34, non satis constat, utrum consul fuerit a. u. c. 751, an a. p. C. 20. M . V A L E R I V S T R E B I C I V S D E C I A N V S frater Arvalis 101 105 117 118 120; magister collegii 105, mag iterum 120. Q.

VALERIVS

VEGETVS

tilio Secundo

cos.

cum

non. Nov. 91.

P.

Me-

Titulos

200

Privati.

matris

Corneliae Severi uae

Etriliae

Afrae

sunt

C. I.

et

uxoris

L. 2 ,

2074

VBNVLEIVS

MONTANVS

APRONlANYS

f r a t e r A r v a l i s 8 0 8 6 8 7 89 90 9 1 A B;

-magister

collegii 8 0 ;

Dom.

cos.

a . 92 c u m Q. V o l u s i o S a t u r n i n o h. Maias) l.

frater

A '80 ( u b i

81

cum A. Larcio

PAYLLVS

Montano

8 0 ; XVI

COS. Sllf. CUm

a. 8 1 /.'. Mais

k. Iunias

I. L. 6, 3 2 8 =

{VII

p.

217.

Ad

Arvalis

errore

dicitur

86 87 89 9 0 ' 9 1 -

magister iterum

Dom.

C;

91.

eum

T.

a.

81

8 1 ; I I I k. lui.

O.

Grut.

7, 1 4 3 ; Martial.

50, 3 : cf

sine

Marini

causa

rettulit

P o m p e i o Y o p i s c o k. Mart.

69.

Natus

lusoio P r o c u l o

a . 17 fasti

C. I. L.

1 p.

cum

cousultaretur,

octogensimum excessisse dicatur

Saturnino

seniori

Tac.

2, 74; —

n i t i m o C o m e n s i id. familia, ignoto

2, 1, 8 ;

patre

Tac.

fi-

equestri

hist.

1,52;

fasti

Legatus

quisnam

praeficeretur,

Plin.

may.;

475.

G e r m a n i c i in o r i e n t e , p o s t m o r t e m e i u s

e s t a . 1 5 , c u m a. 9 7 a n n u m t e r t i u m e t oriundus ex municipio

sat.

8, 33, 1 e t 10, 10.

[c. v i b i v ] s m a [ r s v s ] cos. s u f . c u m L . V o Antiales

L. V E R G I N I V S RVFVS COS. I I Suf. CUI11 L .

ep. 2, 1, 4 ;

Mace-

122.

B o r g l i e s i u s opp. 5, 5 3 3 l o c o s Iuv.

ovadratvs

Vesp.

Titus)

Iunio

suf.

91.

verativs 78.

suf.

done mense Maio L. V E T T I V S

2077. L.

v e r r e s cos.

ann.

llomam

ad

concessit et

Syriae

Cn.

aci'ius

dicendam

Sentio tendenti

nuutiavit

Pisoui

causam

veniret

l. c. 7 9 ; — s e n t e u t i a a b e o l a t a a. 26

— c o s . a. 6 3 c u m C . M e m m i o

Regulo

de

C. I. L. 6, 3 9 7 =

legatus

56; — procos. Africae p e r annos tres,

Germaniae

superioris

Oalb. lute

C.

Iulio

v i d e l i c e t a n n i s 2 7 — 3 0 , Uoryhesi

arch. 1856 p. 13; — l e g a t u s S y r i a e

Tac.

ami.

8,

52:

so-

eius p o s i t u s ad tempus

ginus

— Galbae

suspicionem

Piai.

Tac.

Oalba

Tac.

hist.

1, 8 5 2 : 3, 6 2 ;

r. vis

cf.

Plin.

ep. 2,

evasit 1, :ì;

Othonis partes secutus post

—

proelium

11, 10;

in

Ioseph. scius

4;

locum A

ann.

—

Vitellina

p e p e r c i t l. e. 2, 6 8 ; cf. Plin. 3. — S a c e r d o s

Plin.

tutor Plinii

f a u t o r l. c. —

et

ep.

ei

ep. 2, 1,

2, 1, 8 ;

—

Gratias

defertur

u n u s ex p u e r i s

m. [ v i M c i v s ] e o a . a. 3 0 c u m may. ; fasti

L.

f a m i l i a : ei I u l i a m G e r m a n i c i 3 3 c o n i u n x i t T i b e r i u s Tac.

filiam

ann.

n e c a t u s e s t Dio

videtur,

exeunte

post,

a. 97, ut

o b i i t l. c. 5.

I n ul-

tima valetudine a quinqueviratu sumptuum

publicorum

minuendorum

P l i n i u m s e e x c u e a v i t l. c funere

elatus

l. c.

1,

9.

Publico

laudatusque

c o n s u l e C o r n e l i o T a c i t o l. c. 6. mina

eius

Plin.

ep.

per

5,

3, 5.

a

CarMonu-

I.

X.

atque avo consularibus, cetera equestri

cf. 4 5 ; — a. 4 6 a M e s s a l l i n a

etiamtum Nerva,

Cassio

Or. *4033. O r t u a C a l i b u s , p a t r e

t e r t i o a 9 7 k a l e n d i s I a n u a r i i s in c u r i a cecidit et coxa fracta aliquanto

senato-

Nolani

a c t u r u s in s e n a t u in i n e u n d o c o n s u l a t u

imperante

Loumissus

r u m filiis m i n i s t r a n t i b u s a. 1 0 5 105.

1968 =

51;

legatus

6, 47.

Tac.

49

a. 4 5 C a s s i u s eius

I. 20, 1. — A . 37 u t c o n -

L o n g i n o fasti

2,

cf. - I m i .

consiliorum Albucillae

B e t r i a c e n s e imperium iterum recusavit hist.

dccad.

inst.

1,

oblatum

63, 2 4 2 5 ; t i t u l u s prò

10;

l. c. 4,

Plut.

hist.

et Victoria

64,

statuendo

ep. 2, 1, 2 ; 6, 10, 1. l a n ] Jindictio

I.XXXVll 1

V k. M a r l .

I.XXXV1I 11 seqq.

jjailopt. Neronis|

A. [ I I I non. l a n ]

107

10

0.

9

54.. S i . 5

N C E R T I ( N E R O N I S C) vol. pro sai. Nerunis Octaviae aut

el i . X X X V I I I 1 seqq.

90.

95. y-

l'oppneac i • • •

A. I . X I X Ser. Ilalha i m p . Cars. k. lan. Auf;. I I ,

T.

|cos. Galbac]

XC, 1 1 - 0

70

vota pro sai. eitisd.

XC, 1 7 - I C .

89.

Vinio

Un l i n o cos. [ I I I non. l a n ]

90.

9. 9.5.

9 8 . 102 1 0 4 isdem cos.

VI id. l a n .

imlictio

XCI, 1 1 7 - 2 3

5. 6 . 7. 9

isdem cos.

U l i id. l a n .

iiluptio Galbac Caos.

XCI, 1 2 4 — 3 2

79. 8 1 . 8 i

Imperium Uthörns

XCI, 1 3,i -

0 4 . 70. 7'. 7 4

i o in i t ia cos. eiiisd.

X t . l l , 1 41 — 4 .'i

0 0 . 70. 71."3. 7 4

vota pro sai. O t l i o n i s

XCII, 1 4 6 — 5 4

10 j

(omissa

cos. [ X V I I k . F e b r . ? )

nomina

nonduvi

10

renuntia-

torumj ut

VII k. Febr.

supra

O t b o n e A u g . , !.. Sal- I I I k. Febr. vio O t b o n e

Tiliano

cos. isdem cos.

I N I k. M a r l .

coopt. collegae

XC.II, 1 5 4 - 5 8

150. 151. 5 2

isdem cos.

pr. k. M a r l .

coinit. Ini).

M.II, 1 58—02

05. 70. 7 1 . ' 3 . 7 4

X C I I I . 1 63 — 07

79. 8 1 . 83. 6 scribe 3, 4, 5, 6, 7, et adde in fine: 10 ornine immolavit in Gapilolio, 11 Germanici lovi. b. m. lunoni vaccam. p LXXIX not. 5 1. 4 post in actis adde huius anni. p. L X X X not. pag. 1 1. 21. 22 dele verba: ncque eius itineris ulla in adia mentio reperitur. p. LXXXII 1. 11 (I v. 23) scribe Neronis Claudi. p. L X X X V I I : inserenda sunt fragmenta haec aestate anni 1873 reperta in vinea quadam quae est via Portuensi mille fere passus ultra ecclesiam la parrocchietta. E

litteris altis fere mill. 1 1 - 1 3 . COS.

Ili

non(as)

Ianuar(ias) magCisler,

nomine Caesaris molatis

vota

nuncupavil

Augusti in

pro

Germanici

Capitolio,

aut promagisler) salute cet.

Neronis

et Octaviae

collegii Claudii coniugis

fralrum divi

Arvalium,

Claudii

eius

victimis

f.

cet. im-

238

A d d e n d a e t corrigenda.

quae superiorie l ) anni magislri roceranl, l cupacit,

p r a e u n t e T *)

persolvit

et in proximum antiurti nunin eadem verba quae infra scrip| la sunt

Ioti b(oves)

5

mares

Mineriae vaccas II, Saluti |public(ae) vaccas II; in tempio novo d i v o A u g ( u s t o ) b ( o v e s ) m f a r e s j II, dime Aug(uslae) j taccas II, divo Claudio b(otes) m(ares) II. in collegio adfuerunt C . C a l p u r « i ) / s Piso II,

Iunoni

vaccas

II,

') e s i g u a r e m a n e n t litterarum vestigia nec de littera s plane constat. ) p o t e s t etiam fuisse P vel F , cum non reliqua sit nisi pars inferior lineae.

2

Fragmentum scriptum est ante V e s p a s i a n u m p r o p t e r sacrificium divo A u g u s t o factum (cf. p. 104), p o s t annum autem 37, quo templum novum 0 . Caesar Aug. dedic a v i t : cf. p. 55. P r a e t e r e a v. 4 adfuisse videtur nomen divi Claudii. I t a q u e frustulum r e f e r e n d u m est ad aetatem Neronis, cui litterarum quoque forma recte cojivenit. Neque t a m e n p o t e s t tribui a c t i s annorum 59 et 60, quae supersunt, nec annorum 5 8 et 66 actis p r o p t e r scripturam p l a n e diversam, nec anni 57, quippe quorum versus! amplioribus intervallis distincti sint. Excluduntnr denique anni 67 e t 6 8 , si qnidem recte C. Calpurnium habuimus pro P i s o n e ilio, qui anno 65 contra N e r o n e m eoninravit (cf. i n d e x privat s. v.), item a. 03, quod in indice eorum, qui votis annuis ndfnerunt, C. P i s o n i s nomen superest. Nec fragmentum coniungitur cum fruslulo N E R O N . 0 , p a r t e actorum ad vota annua pnrtinentium ; ibi enim non in tempio nnro, sed ante templum novum immolatimi esse traditur. E contrario litterae et forma et, altitudine simillimae sunt fragmento N E R O N . B anni ut videtur 62, in quo cum infer collegas, qui a d f u e r u n t , non commemoretur C. Calpurnius, pro mngistro autem fungatnr Salvius O t h o T i t i a n u s et p r o p t e r e a ad euin ipsum annum fragmentum novum r e f e n i noqueat, hoc f o r t a s s e anno proximo praecedenti (il adsignandum est. F litteris altis mill, fere 12—14.

Nerone Claudio Caesare tiliae

Messallinae

Aug(usto)

Germanico

cct.

co(n)s(nle) V |ob natalem

Sla-

(?) comugis eius m a p i s t e r i o ')

') litterae et dimidiatae sunt e t valde e v a n i d a e , ut cogitari possit de im]perio vel su]perio[ris: sed videtur certum e s s e punctum post litteras erio, nec verbum imperio occurrit in actis aetatis antiquioris F r a g m e n t u m ad aetatem Flaviis antiquiorem referunt nomina Cacsaris Augusti hoc modo c o n i u n c t a : e x c l u d u n t tempora divi A u g u s t i litterarum forma, 'l'i. Caesari*, G a l b a e , Othonis mentio coniugis, C. C a e s a r i s , Claudii, priores aunos N e r o n i s verbum mayisterio (v. 3), quod in actis snperstitibus non occurrit nisi nb anno fere 03 ad annum usque 90. F r a g m e n t u m igitur videtur referri posse ad posteriores Neronis a n n o s : excluduntur autem scripturae diversitate anni 61 et 6 2 , si quidein recte ad eoa rettulimus fr. B et E ; item anni 63 et 66, nec remanent nisi anni 64 (15 67 6S. I a m vero qui v. 1 legitur ablativus Caesare Augusto, consulatum indicat, cum supplementum magistro excludatur mentione magisterii. nec supplementnm pruecunte h o c loco probabiliter admitti possit. P n s t e r i o r i b u s autem imperii aimis noil gessit N e r o consulatum nisi e x t r e m o 68, cum aut a b r o g a t i s fascibus Galerio Traclialo et Silio Italico in breve tempus solus consul factus est (Suet. Ner. 43 cf. Plin. paneg. 57),

239

A d d e n d a et c o r r i g e n d a .

a n t coDsnlatura I t a l i c o a b r e p t u m cum T r a c h a l o i p s e s u s c e p i t (cf. 7. N. 6855). E o s i p s o s f a s c e s h o c loco indicari c o n f i r m a t a r e o , q u o d cum principum c o n s u l a t u s u t p o t e ordinarli supra tabulas litteris maioribus perscribi soleant, hie litteris solitae m e n s u r a e u o i n e n C a e s a r i s p e r s c r i p t u m c e r n i t n r . A c c e d i t , quod v e r b n m magisterio, c o l l o c a t u m p l e r u m q u e in i p s o p r i n c i p i o c a p i t i s p o s t n o t a m c o n s u l a t u s d i e m m q u e a n t e c a n s a m s a c r i , h i e l e g i t u r ei c a u s a e p o s t p o s i t u m , id quod s e m e l a. 66, s a e p i u s a . 69, n o n n u n q u a m a. 8 1 e t 87 o c c u r r i t . I t a q u e ad a. 6 3 q u i n t u m q u e c o n s u l a t u m N e r o n i s f r a g m e n t u m p r o b a b i l i t e r r e f e r e t u r . M e n s i s a u t e m [unii d i e o c t a v o vel n o n o c u m v i d e a t u r N e r o o b i i s s e (cf. S i e v e r s Sludien p. 153) n e c c o n s u l i b u s f a s c c s a b r o g a t i s i n t nisi s e d i t i o n e G a l b a e R o m a m n u n t i a t a , f r a g m e n t u m ad m e n s e m A p r i l e m e x e u n t e m v i d e t u r p e r t i n e r e (1. c. p. 148). Cui s a c r o t r i b u e n d u m s i t , i n c e r t n m e s t ; q u a m quam cogitari poterit de natali Statiliae Messallinae. p. p. p. p. p.

C H I 1. 11 (v. 51 c o r r . . . . idfus) /anuar(ias). C X X V 1. 2 5 (v. 24) corr. Minerva. C X X X 1. 29 corr. praecedit. C X X X I 1. 22 (v. 25) corr. Nov(embribus). C X X X I I I : i n s e r e n d u m e s t f r a g m e n t u m litteris allis mill, f e r e 1 0 r e p e r t u m a e s t a t e a. 1873 in vìnea q u a d a m ad viam P o r t u e n s e m s i t a u l t r a e c c l e s i a m della parrocchletla u n a cum f r u s t u l i s Neron. E e t P . S p e c t a t a d a n n u m a u t 92 a u t 93 aut 94 a n t 95 a u t 96.

quod bonum faustum felix fortunalum salntareqne sit imperatori) Caesari Domitiano Aug(uslo) Germanico pontifici maximo et Domitiae Augiislae coniugi eius totique domu eorum, isdeni populo Romano Qniritibus fratribusque /Ireartbus mihique cet. P e r t i n e r e f r a g m e n t u m ad i n d i c t i o u e m sacri annui e t s u b D o m i t i a n o i m p e r a t o r e e x a r a t u m e s s e osteDdunt v e r b a mihique e t t i t u l u s pontifex maximus. quo princeps ille in a c t i s i n d i c t i o n u m ornari s o l e t : cf. p. 6 . 8 e t a c t a ibi c i t a t a . C o n c e p t u m e s t p o s t a. 87, q u o formula a m p l i o r e A r v a l e s uti c o e p e r u n t , e t vix p o t e s t a n t e a. 9 2 s c r i p t u m e s s e , cum n o n v i d e a t u r a d m i t t e r e n o m e n I u l i a e A u g u s l a e a. 89 vita f u n c t a e , e x annis a u t e m 9 0 e t 91 a c t a i n d i c t i o u i s s u p e r s i n t . — V. 2 domu s c r i p t u m f u i s s e s a t i s c l a r o a p p a r e t . P r o isdem populo in formula i n d i c t i o n i s solet legi populoque. p. C X X X I V p. p. p. p. p. p.

not. p o s t Marini

Am.

tab. 10; i n s e r e inscriplt.

reti,

mus

1857; 1 ti. 116. C X X X V 1. 5 (I v. 2) c o r r . Tu\\lini Severi. C X X X V n o t . p o s t Marini tab. XXV i n s e r e inscriplt. veti. mus. Dorb. 1 n . 118. C L X X I X not., p a g . 2 1. 4 dele v. 12. C X C I 1. 3 (v. 7) s c r i b e : Germ(anico) mnx(imo) Britt(nnnico) pontifici) C X C I I 1. 9 (II v. 2) maximi i n s e r e p o s t Qerm(anici) et d e l e p o s t C C X X X V ad A u g . 2 3 : s c r i b e n d u m v i d e t u r e s s e s i c :

Volcan(alia)

|\P

Iuturnae

Bnrb.

(Neap.

(Neap.

1857j

m(aximo). Brltl(unnici).

feriae Volcano Nymphis in carnp(o). Opi opifer(ae) Quir(ino) in colle. Volk(ano) in comit(io)

M o n i t u s e n i m a K l u e g m a n n o in f a s t i s anni Fuliani s a c r a c o g n o v i p e r s c r i p t a e s s o s e c u n d u m l o c a , h a e c a u t e m o r d i u e m s e q u i l i t t e r a r n m initialium , ita ut n e c c i r c u s Flaminius ante campum

nec l a c u s I u t u r n a e a n t e

collem p o s s i n t n o t a t i

esse.

Ex-

240

Addenda et corrigenda.

ceptionem facit sacrum kalendis Septembribus I o v i Libero, Innoni reginae in Aventino factnm: sed notes hop in litura rescriptum esse. p. C C X L ad N o t . 13 et 14: idem Klnegmannus sacra Feroniae in campo Fortnnaeque primigeniae in colle ad idus potias Novembres qnod tam admittit scriptura fastomm, kalendas,

quam

pertinere

postulat

monuit, id

lex qua postridie

nonas, idus ne sacrificaretur vetitum erat: cf. fasti Praenestini

m. Ian. et Mommsen C. I. L . I p. 373. p. 5 1. 9 post 183 insere 186. p. 10 in capite quod inscriptum est annus et dies 1. 5 post 155 iusere [186]. p. 44 1. 12. 13 dele verba quae sunt: videntur facta

nunc addi posse aebnciaria a

vigilibut

inst. arch. 1867 j>. 12 seqq. cf. p. 20).

(Bull.

p. 45 in capite de sportulis cet. 1. 3 pro [185] corr. [183], p. 53 ad a. 40 et p. 56 1. 19: Mommseuus probabilius proposait nomen esse Caesoniae uxoria C. Caesaris Augusti

nomen adiungeDdum est ad p. 57 1. 4: Drusillae 1. 7 post dilectissimae

insere: vel

abrasum

Germanici, cf. p. L I .

Idem item

vel potius Caesoniae;

uxoria.

p. 86 ad 213 b neglegentia librariorum post mentionem Iunonis omissa sunt Min(ertme)

bfovem) f(eminam)

verba

a(uratam).

p, 87 1. 6 ab ima paginae parte: dele Iuliumve;

cf. p. X C V not. 8-

p. 90 1. 21 pro 38 scribe 36. p. 112 in capite de ratione tici) Germ(anici)

votorum not. 1 scribe: PU

max(imi)

p. 119 1. 3 dele verba et proprie

Britt(annici)

pont(ificis)

Fel(ins)

Aug(usH)

Sa[rm(a-

p(atri*)

p(atriae)

max(imi)]

Opis et Saturni (Or. 1506