Fontes historiae religionum ex auctoribus Graecis et Latinis collectos: Fasc 2, Pars 4 Fontes Historiae Religionis Aegyptiacae, Pars 4: Auctores ab Eusebio usque ad Procopium Caesaresnium continens [Reprint 2021 ed.] 9783112442203, 9783112442197

Citation preview

CONSPECTUS AUCTORUM. Aeneas Gazaeus 676 Aetius Amideusìs 692 Ambrosius 672 Ammianus Marcellinus 547 Anonymi brevis expositio Vergilii Geòrgie. 618 Anonymus de herbis 634 Anonymi, Arriani quae fertur, Navigatio Euxini 603 Athanasius 558 Augustinus 645 Aurelius Victor 537 Ansoniua 574 Avienus 566 Basilius Seleuciensis 671 Caesarius 571 Capitolinus 557 Carmen de diebus Aegyptiacis 527 Chalcidius 512 Choricius Gazaeus 696 Clandianus 591 Corippus 702 Curiosum urbis Romae 529 Cyrillus Alexandrinus 653 Cyrillus HierosolymitanuB 567 Damascius 686 Descriptio plenaria totius urbis 532 Descriptio regionum interpolata (P. Victor) 529 Epiphanius 604 Eunapius 639 Eusebius 477 Eutropius 555 Filastrius 571 Firmicus Maternus 513 Fulgentius 685 Gregorius Nazianzenus 569 Hephaestio Thebaeus 562 Hermapion 546 Hesychius Alexandrinus 651 Hieronymus 641 Himerius 565 Horapollo 576 Jamblichus 495 Joannes Chrysostomus 611 Joannes Lydus 696 Itinerarium Alexandri 511 Itinerarium Antonini 494 Julianus Apostata 538 Julius Honorius 537 Julius Valerius 566 Lactantius 488 Lactantius Placidus 693 Lampridius 556

Libanius 542 Macrobius 595 Marcellus 678 Marinus 685 Martianus Capella 649 Menologium rusticum Colotianum Merobaudes Flavius 663 [527 Mythographus Vaticanus I 637 Nonnus Panopolita 602 Notitia de region. 529 Olympiodorus 684 Olympiodorus Thebaeus 648 Oracula Sibyllina 703 Orosius 636 Orphica 533 Panegyricus Constantino dictus Paulinus Nolanus 647 [655 Philocali Kalendarium 522 Priscus 652 Probi qui dicitur in Vergilii Bucolica et Georg, comm. 618 Proclus 678 Procopius Caesareensis 707 Procopius sophista 685 Prudentius 609 Pseudo-Apuleius 619 Pseudo-Clemens 564 Pseudo-Cyprianus 568 Rufinus 624 Rutilius Namatianus 635 Salustius 542 Scholia in Platonem 707 Scholia Veronensia in Aen. 618 Scriptores hist. Aug. 555 Servius 612 Sidonius Apollinaris 671 Socrates 657 Sozomenus 659 Spartianus 565 Stephanus Byzantius 673 Sulpicius Severus 644 Symphosius 651 Synesius 631 Themistius 554 Theodoretus 666 Trebellius Pollio 557 Vegetius 590 Verba Seniorum 663 Vibius Sequester 636 Vitae Patrum 663 Vopiscus 558 Zacharias Scholasticus 678 Zeno Veronensis 561 Zosimus 677

P a r s V, quae propediem in lucem prodibit, a u e t o r e s aetatis Byzantinae mediae, Addenda et Corrigenda, Conspectum auetorum omnium, Indices nominum et rerum continet.

FONTES HISTORIAE RELIGIONUM EX AUCTORIBUS GRAECIS ET LATINIS COLLECTOS EDIDIT CAROLUS CLEMEN FASCICULI II PARS IV

FONTES HISTORIAE RELIGIONE AEGYPTIACAE COLLEGIT

THEODORUS HOPFNER

PARS IV AUCTORES AB EUSEBIO USQUE AD PROCOPIUM CAESAREENSEM CONTINENS

BONNAE IN AEDIBUS A. MARCI ET E. WEBER! 1924

Eusebius.

477

Eusebius Caesareensis (ca. 262—340 yixit) Praep. ev. (ed. Gaisford) I, 6 , 1 : xai

Aiyvntiovg

aehrpuqv ztbv

xai

Ttqwxovg &oriqag

OLTOV yeveoed)

jtagdc

rolg

eicrjyijoaod-ai ib. 6, 4 :

dovvai

TS

&7ioav xat "Hcpaiozov xat 'Eotlav èrtovo/^aod-évrag. ib. I l i , 3, 11 = Plutarch., De Iside 32, supra pag. io235/36. ib. 4 , 1 — 2 = Porphyr., epist. ad Aneb. = Chaeremon, supra pag. 182. ib. 4, 6—13 = idem, de abstin. IV, 9, supra pag. 466/7. ib. 10, 20: AiyvTttioi tòv dia d-vr^bv avzòv òjiolóyovv. is ib. 11,27—28 = Porphyr., De imag., supra pag. 469/70. ib. 12 (1—6), 13 (1/2) = idem, ib. supra pag. 470/72. ib. 15, 3 : Ò *ATCÓII(IÌV eq>r] nov ev XORJOPOÌG ÈQCOZRJD-SÌG Ttegl avTOv, Song s'ir) ¿'Hhog, *Q(>og, "Òaigig, Uva!; diog vtóg, 'Artólltov, 'QqCbv xal xatQwv tu/ulrjg àvéfiwv te xat 20 O/.I(3QÙ)V, fjovg y.a.1 vvxtòg Ttohiaatéqov fjvia voafxibv, £aq>leyéwv &atQ(ov fSaailevg rjd' àd-avatov 7tvqu (cf. Joann. Lydum, De mensib. II, 4). ib. IV, 2, 8 : tò Iv Ale^avògela Sagarcelov xazeq)Xé%d-r). ib. 16, 4 = Manetho. apud, Porphyr., de abst. II, 55, 25 supra pag. 73. ib. 23, 1—6 = Porphyr., De philos. ex orac. haur., supra pag. 473/74. ib. V, 6, 4 = idem, ib., supra pag. 474. ib. 10, 13 = idem, ib., supra pag. 474—475. so ib. VI, 10, 16/17 = Bardesanes, vide addenda, ib. V I I , 13 = Philo Alex., supra pag. 169. ib. I X , 7 et 8 = Numenius, apud Origen., supra pag. 386. ib. 10, 2—3 = Porphyr., De philos. ex orac. haur., 35 supra pag. 475. ib. 16, 6—8 = Joseph., Antiqu. Jud. 166,161, supra pag. 213. ib. 17, 6—8 = Alexander Polyh. - Eupolem, vide addenda. io ib. 18,1—2 = Artapan., De Jud. (Alex. Polyh.), supra pag. 276. ib. 23, 2—4 = idem, ib., supra pag. 276. ib. 27, 1—7, 9, 12,16, 30—32, 35 = idem, ib., supra pag. 276—79.

Eusebius.

479

ib. X , 4, 23 = Democrit. ap. Clem. Alex., strom. I , 15 (69) 4 — 6 , supra pag. 369. ib. X , 4, 28 = Clem. A l e x . , strom. I , 15 (70), v i d e addenda. ib. 6, 1 — 2 = idem, ib. 1,16 (75, 74), supra p a g . 369. s ib. 6, 4 , 1 3 = idem, ib. I , 16 (74, 76), supra pag. 369. ib. 7 , 1 0 = Joseph., c. A p i o n . I, 2 (14), supra p a g . 217. ib. 8, 1 — 1 6 = Diodor. I , 96, 97, supra pag. 135/36. ib. 9, 20: o eiti JQyvyov fivrjpovevetai xaraxlvo/xog TTQWROG re *Aiug SV Alyvnrip &ebg (bvofido&i] xal 'lib 10 &vydvrjQ 'Iva%ov, fjv rIaiv Alyvntioi fiSTOvoftdoavreg osfiovoi, IlQOfirjd'evg ie xal 'AvXag kyvcoqll^ovto, ib. 12, 2 1 — 2 5 = Clem. A l e x . , strom. I , 21 (106, Triopas, L e o , Aristippus, Nymphodor.), v i d e addenda. ib. 13, 3 — 1 0 = Joseph., c. Apion. I, 14, 16, supra 15 pag. 217. ib. X I V , 10, 4 = Porphyr., epist. ad Aneb., supra p a g . 182,83. Demonstr. e v a n g e l , (ed. H e i k e l ) V , 4, 17: Aiyvntioi edoxovv TtavTiav TOIV e-d-vuiv deioidaifioveorarot %vyidv£iv 20 HQGITOI IS xardq^ai irjg slSwXoXdrqov nldvrjg; eadem f e r e ib. V I , 20, 9; 11; I X , 2, 1. Hist, eccles. (ed. S c h w a r t z ) I Y , 8, 2 = Hegesippus, supra p a g . 345. V i t a Constantini (ed. H e i k e l ) I I , 4 : Aixhiog AS- 25 yovorog TtoXenwv KwvaTavxlva &eo7t(io7tovg xal (idvteig AlyvitxLwv (paQfiaxeig xal yorjtag •&vzag re xal nqorprjiag o)V fjytlio d-ewv Jtegl kamov molei xarcuxa d-vaiaig ovg 6ij ¿J£XO •d-eovg fisihaaofievog dir^wxa, OTTRJ avrCj} xa %r]g exfidoewg rov itote\iov %wq^ousv. ol d' ¿[leXXrjrwg ex&Qwv so viMjTrjv eaeo&ai icqo'ia%ovro (cf. 5). ib. I V , 2 5 : loig xax' Aiyvitrov avxtjv re xal xrjv 'AXe^drdgeiav xov jtaq3 avrolg Ttora^tbv 6£ ¿VSQWV exre&rjXv/x/.ievwv •S'SQarteveiv e&og e%ovai vofiog xare7ti[i7tero vno Kwvoravrlvov nav TO rwv &vdqoyvvwv ybog &wv pdelvQiq rag noXeig ¡.tiaivovreg, o 6s iboavel xad-aQd-elorjg avxw rrjg %ci>Qas ecpiqero olog ovMitotE. trjv

ib. 7 2 : b Aiyvitxiog OQVIS, ov dtj (pact ^ovoyevij ovra (pvaiv d-vrjoxeiv f,isv sit' ¿Qiot.idxaiV avxov avxqt rijv

480

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

zelevrtjv dvrjjtoXovvta, ävaßubaxeiv d' If avrfjg artoôiSç xai àvajtxâvxa TOIOVTOV, olog xai jtçôxsçov fjv vaiv xat xovg airo yfjç xaçrtovç TQO(pàç TS owfiàxtav navxolag s&éwaav . .. ( = ib. II, 5). xat ovôè [¿¿XQI xovxaiv saxrjaav, àllct xat xfjg av avxCiv ôiavoiag xovg Xoyiafiovg xat avxov ôrj xov xovxwv SQ(irtvéa lôyov d-eovg àveircelv ovx àrtcbxvrjaav, 'A&rjvâv ¡.lèv xrjv 25 ôiàvoiav, xov ôè lôyov 'Eçfirjv ircovofiâaavxsg... ( = ib. II, 6). xat ovôè [¿¿XQ xovxwv saxrjaav, siti ¡xeiÇov ôs avÇovxsç àxorciag vnsqßolf) övaasßslag xà oixsla Ttâd-rj, a ôrj sxçfjV àrtoxçéjtsa&ai xat lôyaj adxpçovi ^sçaneveiv, [oi'dil sd-éwaav avrrjv TS xrjv ocpwv sitid'vy.lav xat xrjv êfijtaâi} xat axôlaaxov 30 xwv tpv%cüv voaov %de xe éhtà jtçog aiaxQovçyiav fiéQrj TS xat [lélrj TOV aw/uaxog xat sxi TTJV T&V ataxçûv {¡ôovorv àyiçjâxEiav "Eç>a)xa xat ÜQlrjTtov xat 'uicpQOÖLxrjv xat a äxxa avyysvfj TOVTOLÇ àvsijtôvxss (— ib. II, 7). xat ovôè fiéxçt xovxaiv saxrjaav, àllà niai àfir¡o\ nçwrov Alyvntíois vo/itodi¡vcu &ebv xal Eágaiuv xXr¡df¡vat. Sync. 281, 20/21 (Sch., pag. 15 Hl). NIÓ¡3T¡ ya/ierf¡ 'Ivd%ov, fir¡TOl Se v

è o T r o v d à ì ^ E z o , i ^ a i q é z w g ôè

yvTtzioig T t O L x i X w z a z a j t a q à IIv&ayÓQCf ss

ib.

28,

TÍ¡V d-eLav

151:

4o eï 3

m

(paai

naqà

x a z à

xaì

ôè

yàç

zà

itaq

avzà

avzòv

Alôè

xaì

. . . itoifjaat

( l a d - ó v z a jzaçce

A i y v n z l w v l e q é w v , & ôè j t a q à

i t a ç i t z r j g zsXsz^g

" i f i ß Q r p TS

z o ï g x o i v o l g , xaì

avvdezov

o

f x j t a a i v äze

d - e q a r c e l a v , S fièv

oè y r a ç à zwv

¡xáywv,S

y i v o / . i s v r j g , iv TI

ôé

( p i X o a o œ l a v -xaì

X a X ô a l w v xal ríivi

ay,eòov

f.teyáXr¡g oizovôfjg È z v y y a v e v

'OQcptxwv, S

zwv

eTtqeaßevenco,

ei

ol S á f i t o i

av/xßoXwv.

" E X X r ¡ o i /.lèv

ôiôaa-

návxr¡

iitai0Ev&r¡,

ZQÓrtov

rtaç?

zwv

Tf¡g

xaì

i y q i j v 7tQoaeq>vr¡aav

à v a y x a i ó z a z o g ôè

yàq

í x n a v z a g xai

á v z i z s í v w v TOV

ovx

eneieLqei

wg

icqeaßvxeQwv

avxoïg icpávrj, itaqa-

av/.ißoXixbv itoieïv

103:

âwÔExa 2á[iov

F¡óq y e y o v w g .

vjtó zivwv

S-E0TZQE7téazEQ0g

&Q[iovliùg xaì 23,

¡ x á y o i g eig

d a v / A a o & ù g x a X X í w v ze

èv&vfxiwv,

arpôôça

ib.

a v z ó t h

a X X a re

r t E v z r j x o a z b v ezog

ó r ¡ / . i o a í a zr¡g

zwv zqóitov

¡uí¡

(ttjòè

zoïg

TtQÓod-ev

xal

x a X o v a t j g avxòv

bfioiov

abv

âvayvioQia&elg

eXaxxov

FIETadiòóvai

xaì

ezr¡

TCEQI SXTOV TCOV xal

vitéazQexpe 20

B a ß v X w v a ávr¡yd-r¡. . .

xaì

z r j g êv ' E X e v -

Sa^iod-çàxr]

TTEQI zobg

xaì

K e X z o v g ôè

J r ¡ X ( p , xaì xaì

TT¡V

IßrjQlav . . . ib.

yeio¡.ieTQÍag

29,

158/159:

l a z í v ,

Trap' A Ì y v n z l o i g n o X X a , 7 t Q o ß X i i / . i a z a

EJteírcsQ

ix

î t a X a i w v h'zi

xal

arcò

Jamblichus.

497

•9-ewv dià xàg xov NelXov itQOO&éaeig te xal àyaiqéaeig àvàyxrjv exovai nSaav ènifiexQeiv, fjv kvéfiovxo, yf\v AiyvnxLwv ol Xóyioi. àXX1 ovò' fj xwv ovqavLoxv &eioQÌa jtaqéqywg avzolg xane^rjTTjtai, fjg xal avxfjg èfineigwg ó IIvd-ayÓQag ei%e. 7tàvxa Sì] xà nsqì rag ygafifiàg &ewQt]fiata ixei&ev 6 s^rjQzfjad-ai donel' xà yàg neql Xoyiofiovg xal àqi&fiovg •uno xwv jteQÌ xìjv $oivixTjv q>aalv evQe-9-fjvai. xà yàp ovqàvia d-ewQTqfiaxa xaxà xoivóv xiveg Aiyvnxloig xal XaXòaloig àvatpéqovai. ( 1 5 9 ) xavxa ài] natta q>aal xbv nv&ayógav TtaqaXaßovxa xal avvavgiiffavTa rag inlOTiq[tag io nqoayayelv xe xal òfiov aacpwg xai èfifieXwg xolg avxov àxQOWfxévoig detrai. De Mysteriis ('AßdfXfiwvog didaoxàXov nqog tty Iloqcpvqtov nqòg 'Aveßin hittoxoXrjv ànóxQiaig xal TCJV év avxfj aitoQimwg ànoxaXéipoftev, xà ftèv ànò xwv ¿Qxaiwv àneiqwv 85 yqafiftdxav àvaXoyt^ófievoi xfi yvéoei, xà d1 àq>' fov vaxeqov 1 Sià 1 xal ànò 9ecüv] xal S.7io9ev Scaliger, xal ävcoS'sv Küster. ràs roti NeiXov F ( = cod. Florent. Laurent. LXXXVI, 3), Stà rov reUov C ( = cod. Cizensis, saec. XVI), Sià vqlov P ( = cod. Paria. 2093, saec. XV), Sià toh Neivov ed. Arcerii. 8 Alyvnriois xal XalSaioie] eie Aìyvjtriove tal XaXSaéovs N. 16 De hoc titillo genuino cf. Hopfner, Jamblichus, Über die Geheimlehren, Aus dem Griech. übersetzt, eingeleitet und erklärt, Lips. 1922, pag. V/VI; de Porphyrii ad Anebonem epist. ef. supra pag. 472, 182. 18 äXois] lóyois A ( = cod. Florent Laurent. X, 32, saec. XV).

498

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

eis ftE7teqaausvov ßißXlov avvqyayov ol itaXaioi TTJV oXr¡v jtBQi TWV d-elwv éidrjoiv. (piXóaorpov ó' ei TI TtgoßaXXsig egúrr^a, dtaxgivov[.iév aoi xaí TOVTO xará Tag 'Egfiov itaXaiag oxr¡Xag, ag nXáxwv i¡dr¡ nQÓa&ev xaí IIv&ayÓQCtg 5 óiavayvóvreg q>iXoaog>íav avveoxr¡aavxo . . , r¡ %r¡v áxoníav avxwv áítoóeí^ofiev, ib. II, 7 : . . . ol rifiWQol daíf-ioveg ra eídrj TWV rqiwgiwv if.iq>alvovai, ol d« aXXoi OTtwaovv novr¡qoí fhjgía Tiva ßiaßeQa xaí al/xoßoga Kai äygia Jteglxuvxai. io ib. III, 3 : . . . "Afpovxig vito stvaávÓQOv xov ßaaiXiwg itoXioQxov/¿évr¡ xaxa tovg &jto TOV vA¡i{iwvog Jte¡Á(pd-évxag óvelgovg eaá&r], rr¡v xa%iaxr¡v avrov xov axgaTOV ávaair¡oavTog éxel-9-ev xa I Xvaavxog ei&éwg xr¡v JIOXLOQXLUV . . . ib. V, 8 : . . . axorca av/xßaivsi, s'¿ Tiveg twv nag3 f¡/.ilv 15 &qi&¡.iovg ¿jg S7ii TOV xgoxodeíXov Xa/ißavovai Ti]v e^rjxovxáda áig oixeiav r¡Xíq>, f¡ Xóyovg cpvoixovs áig tag TWV ^WOJV dwáfxsig x a í evegyeíag, olov xvvóg, xvvoxetpáXov, fivyaXr¡g, xoivag ovoag rtgog aeXr¡vr¡v, r¡ Ta evvXa síiír¡ [materiales

quasdam species]

STOTTEG BÚ

TWV

IEQWV

£IÚWV D-EWQTLXAI

20 nata Tag yqoiag xaí n&aag TOV oio¡.iaxog ¡xoqcpág, f¡ aXXo TI TWV 7ZEQI TOlg odifxaoi TWV £(í)WV 7¡ x&v äXXwv onwaovv 7tQoaayo[iévwv aixiCbvxai xf¡g Ttoiijoswg [i. e. sacrificiorum IvegyeLag], r¡ fiéXog [membrum aliquid] wg iití xrjg xagdiag TOV áXexrgvóvog, f¡ äXXa xiva TOiavTa TWV itegí xr¡v (pvoiv ánegyaaíag 25 S-ewQovfMévwv ¿ig a'ÍTia xrjg ev Talg Svoíaig Xoyí'Qovxai. nal yag ex TOVTWV oi>% vjtsgq)vr¡g Tig f¡ TWV •d-ewv alela diíxvvrai, ovó ág TOiavrr¡ avyxivelxai Talg •dvaíaig, wg de q>voixr¡ xatsxo[xév>] xs vito xrjg vXr¡g xaí vito TWV owf.iáxwv 7iEQLEiXr¡f.ifiévr¡ (pvaixwg avxolg ovv30 eyelgexai xaí ovvavaTiavexai xaí tavxa ia Ttsgi xi¡v ilfj. s'ire ovv £ù)à riva sue iov xaì olog o leqòg àvd-Qwnog Ttavxaxov vn&q%ei. evia Sè xa&ayia£ó/ueva XafiTtqoxéqav itoiel xrjv oìxewxrjxa, offa xrjv àvaXvaiv èjtì xrjv twv nqóxtov a nqoffeyfig re ÌTtiftefìijxÓGi x f j xoiavxrj Ttqoaxaolq xaì ov TtavxeXug avxéqxrj xal àvXov xrjv olxelav àqyì]V SiaxXrjqwaafiévoig f j xoiavxrj dióóad-o) xaiv 25 fiavrixtov òqydvuv èitaqirj • jj el ovxat xig (iovXoixo xl&eo&ai, eSqa avxoìg &7toveve[itfo&to xoiavxrj, di' fjg àvd-Qcbjtoig è/iuXeiv xaì xqfjo&ai jtecpvxaai' oiofiàxwv ¡uèv ovv xat xavxrjv elvai xadaqàv dei vofilì^eiv ovòefiia yàq ylvexai xoivwvla x(j) xaS-aqw Ttqòg rò evavxlov, dià de xfjg ipvxtfg xGtv £d>uiV 30 ovvéutTead-ai avxrjv àv&qwjioig e%ei xiva Xóyov. avxrj yàq eyei xivà olxeióxrjxa Ttqòg àv-9-qaiitovg /.lèv òià xb òfioyeveg xfjg Kwfjg, Ttqòg óai/uovag ói, óióxi awfiàxtov ànoXvd-elaa Xwqiaxrj Ttiog VTiàqxei' ¡.léorj Se ovaa àficpoxéqwv vnrjqexel luèv xq> eiied-a Xóyov, OTteq exei f-iév, wg xaì ov avxòg Xéyeig, ¡iiaoxixàg àiteiXàg, 40 fieqi^exai óè Tteqì rò TtXfjd-og x&v àiteiXwv TtoXvfieqCbg• f j yàq xòv ovqavòv Ttqoaaqà^eiv f j xà xqvTtxà xfjg "Iaiòog 8 owav^ei] ovvdìet D.

1 1 oìocj ols D.

31 air^] avirj A .

500

Pontes historiae religionis Aegyptiacae.

¿•/.(pctvelv fj To èv äßvaaci) àrrÓQQtjTov del^etv fj arrjaeiv xi]v •ßccQiv fj %& fiékrj TOV 3 Oalgiöog óiaaxeóóaeiv Tvrpwvi fj aXXo TI TOIOVTOV àiteiXeì itovqauv. TOVTO dì] nav TÒ eidos Xóywv ov% — cbg ab vo/xi^eig — ngòg fjXiov fj aeXijvqv ij &Tiva TWV xaT* ovqavòv ènavaxeivovtat ol avd-Qwnoi — eri yàg &v avveßrj òeivóxeQa axoita wv ab axetXid^eig — àXX'f OTTIQ iv xolg efiTtQoa^ev ( I V , 1 ) eXeyov, èrti TI yévog óvvdFISCOV £V T(J) xdofUß [ISQIOTÜIV &XQITOV àXÓyiOTOV, 0 dé%ÌTCU juèv àrt1 aXXov Xóyov xaì xaxaxovei, oixeiq óè avviasi oihe io xQrjrat ovrs TÒ àXrj&èg ipevóog fj òvvaxov xaì àòvvaxov diaxyivei. TÒ óè TOIOVTO àd-QÓwg ènavaTeivo^iévwv TWV àneiXwv avyxiveÌTai xaì èxrtXijTTerai, wg &v oiuai itupvxòg AÒTÓ Te äyead-ai Talg èfi(pàaeai xaì TÒ äXXa ipv%ayioyeìv dia Tfjg EJ.I7THQXTOV xaì àoTa&iirjiov (pavxaaiag. ( 6 ) E%ei óè xavxa iB xaì aXXov TOIOVTOV Xóyov • ó •9-eovgyòg òca xrjv óvvafiiv TWV ÀJTOQQRJXMV ovxéri wg &vd-qwitog ovò' wg àv&Qwrtlvjj ipvxfj %Qùij.ievog ÌTCìxàxxu Toìg xoo[iixoig, àì.Xò &g èv TFJ TWV &ewv xa^ei TCQovjrdqxwv ¡.tsiì^oai Tfjg xaP éavròv oiaLag ènavax&aeai %qftxai, ov% wg rtoirjawv rcàvxa, Srteg io òao%VQÌ^£xat, àXX' èv Tfj Toiavrrj TWV Xóywv XQ^aei àióàaxwv, oatjv xaì fjXixrjV xaì xivu e%et TTJV óvva/xiv òià xrjv Ttqòg &eovg evwaiv, rjv rtagéaxev avTtp TWV àitoggifiiov avfißöXwv fj yvwaig. òvvaxai óé xig xaì TOVTO eìitelv, wg roaavxrjv exovaiv ol xaxà ßsgrj òij]Qi]uévoi óal/j.oveg, ol (pvXàxxovreg 25 xà [xÉQrj TOV jravTÓg, èrti/.léXeiav ?jg elXxjXa(SiV exaatoi (.tegióog xaì xrjóefiovlav, wg fj.tjóè Xóyov ivavxiov àvéxea-9-ai, TÌjv óè àióiov óiafiovìjv TWV èv x(j) xóa/uio óiacpvhàxxeiv àuexàtQSTtxov. xavxrjv TOÌVVV àfxexccTixwxov vcageiXtfcpaai, óióxi TWV &Ewv fj xà^ig à/.ivrjxog xara xà avxà ótafiévei' so èv q> TOÌVVV exovai TÒ elvai di Te àéqioi xaì ol neqì yfjv óalfioveg, TOVTO ovóè axQig àxofjg àvéxovxai àjtuXov(xsvov. ( 7 ) fj xaì ovxwg av xig ànoóoirj xòv àTtoXoyiai.ióv • TWV ànoQQrjTom ¡xvoxrjQiwv ol óaifxoveg èitiT^onevovai xrjv (pvXaxìjV OVTW óij TOI diafpsgóviwg, wg èvxavd-a TtQwxwg 36 avvexofiévrjg Tf}g èv xù> navxì óiaxoafi^aewg • óià TOVTO yctq ¡tévei ilèv èv xà^ei TÒ TOV navxòg fióqia, óióxi fj àya-9-oTtoiòg TOV 'OaÌQióog óvvafiig àyvt} xaì axgavxog iiévu xaì ov avuuLyvvrai rtQÒg xriv èvavrlav 7t\rjH(.iéXeiav xaì Tagax^v, fiévet óè xaì fj TWV olwv £wfj xa&agà xaì àóiarpd-OQog, « èrteióìj xà &7ióxQvq>a Ì^woyóva TCJV lóywv xàllrj xr\g "Iaióog 1 äßüaaqi] infra 'AßtiSco, àSirm Porphyr, apud Theodoret., cur. pag. 48 Sylb., p. 134 Gaisf., Taylor. 8 fiepiarénv A CD, fieoioim O. 26 àvéxead-ai A CD, Fesch. ( = cod. Basiliensis Feschianus), Keg., ¡ù\ 8éxeodai O. 80 ytjv] fjv A.

Jamblichus.

501

aè xdciBioiv elg xò (paivójievov xal ôçô/tevov ow/.ia. àxlvt]xa de ôiaxeXsl it&vxa xal àeiyevi], òiózi ovòéjtoxe ïaxaxai ò xov •fjUov ôçôfxog [ — fj ßäQig apud. Porphyr., supra pag. 472], xéXeta ôè xal oXôxliqça ôia/tévei Ttdvxa, STteiàr] xà ev 'Aßvöq ànôççrpa ovòéitoxe ànoxaXxntxzxai' olg ovv e%£i rijv awxrjçiav 5 xà 8Xa — Xéyw òs ev xq> xà àrtôççrjxa xexçv^ifiéva àel ôiavtjçeîo&ai xal èv xq> xrjV äcp&eyxxov xwv 9ewv ovolav firjdéjtOTS xfjç èvavxtag fiexaXapißdveiv fiolçag — tomo ovô' &XQI (pulvis àvexxóv êaxi xolg neçiyeLoig öai^iooiv èrtaxoveiv wg äiXwg ë%ov î) ßeßi]Xov yiyvópevov, xal ôià xovxo e%ei 10 ôvvaftiv xiva jtçog avxovg ó xoiovxog xçonog XWV Xéywv. &EOÎÇ ôè ovdetç àrteiXel ovô' eaxi xiç xoiovxog xçoitog evxtfs nçog avxovg yiyvófievog. ôioneç Traça XaXôaioig, naç olg ôiaxéxçixai xa&açôg 0 TCÇOÇ /lóvovg xovg &eovg Xóyog, ovôa/xov àneiXrj Xéyexai • Âiyvnxioi ôè ov/.i/Liiyvvovxeg 15 S/.ia fiera xû>v âelwv avvdmjfiàxwv xal xovg ôaifiovlovg Xóyovg, %çwvxai eoxiv ove xal xaiç àneikaïg. ib. VII, 1: xfjç ô' avxfjg d-eooótpov Movorjg xàxelva ôelxai eig xrjv ôiâXvaiv xà àjtoçrmaxa' nçôxeçov ôij 001 ßovXo/xai xwv Aiyvmlatv xov xçônov xfjg -if-eoXoyiag ôitç- 20 firjvsvoai • ovxoi yàç xrjv (pvoiv xov navxog xaï xrjv ôrjuiovçylav xwv •9-ewv f.ti(*ov/.ievoi xaï avxol xwv f.ivoxixwv xal ànoxexçvnuévwv xaï àcpavwv vor\oewv eixóvag xivàg ôià avf.iß0Xojv excpaivovaiv, äojiep xal fj (pvaig xolg ificpavéaiv e'iôeai xovg àrpaveîç Xóyovg [i. e. xà tïôrj] ôià avfißoXwv 25 XÇÔTTOV xivà àrtexvTtdioaxo, fj ôh xwv •&ewv ôrj/j.iovçyia xrjv àXifôeiav xwv eiôwv ôià xwv cpaveçwv eixôvwv vrteyçàipaxo. siôôxeg ovv xalçovxa nâvxa xà xçelxxova èfioiutosi xwv vTtoôseaxéçwv xal ßovXo/xsvoi avrà àyad-Giv ovxw nXTJQOVV àia xfjg xaxà xò ôvvaxbv ¡.u^aewg, eixóxwg xal avxoì xòv so 7TQÓO(p0Q0v avxoïg XQÓ7TOV xfjç xexQV[.i[.iévrjç èv xolg avj.ißöXoig (.ivoxaywylag nçocpégovocv. ib. 2—3 : âxovs òr] oiv xal ov xaxà xòv xwv AiyvnxLwv vovv xrjv xwv ovfißoXwv vosçàv ôieçurjvevoiv, àcpùg /.isv xò ànò xfjg (pavxaalag xal xtjg àxoijg tïôwXov avxwv xwv 35 oviißüXwv, èrti âè xrjv vosçàv àXrfteiav savtòv èjtavayayév [cf. de sequentibus Porphyr, epistul. ad Anebon. pag. X X X V I I I — X L , 6 Parthey, supra pag. 472/73] • iXbv /ièv xoivvv vosi xò owfiaToeiôèg TC&V xal vXixòv FI xò &çeitxixov 1 tpaivójxsvov] cpeoófievov Taylor. Gale, Taylor. 14 fióvovs] ,uóvoe C. 27 eis&v] iSe&v A CD. 31 aÌToii]

4 'A/Si)ScpJ äßiiooco (sic) A, àSvzco 24 ix

èjjijqrj/uévog TWV

fj

óvvàfiewv

/.lèv

%wqioròg

xolg

è xfjg

xoa^iixolg

TWV

wg

ATOI%el(av.

ovv

xai

g>vaso)g

¡xex3

nvè-fiévog

rovxwv

TtqorffBlrai

7t£Qté%ei.

7TSQI

èv avxov

re

xfjg

avxò

CToixeloig

VTteqé%o)v

&q>avtjg

xai

TCJV

ovxog

xolg

àyévvrjxóg

òiòiooiv

èv

èv

órj

vneq(pvì]g

óIOTI

xai

eidos

avfiqieqó/ievov

%v ye fiì]v itaçsiXiqcpaiiÉV zr¡v S7tiazr¡fir¡v zf¡g àvaXvaecjç, èrti zovrutv zfjç &elaç ovalaç xal ôvvàfxswg xal zàÇeojç ijofisv SXrjg if i òvófiazi zr¡v eïôrjoiv xal eu àSçôav zrjv fivanxrjv xal ànôççrjzov elxóva iGtv â-swv sv zf¡ xjtvxfj ôiaq>vXàzzof.iev xal zr¡v \pvyr¡v di3 aviCiv áváyo/xsv sul zovg IO &sovç xal âvax&eïoav xazà zb òvvazòv ZOLÇ ¿heoîç avváiczoftsv. àXXà dia zi zâiv or¡j¿avzixG>v za ßäqßaqa itqb zwv sxáoztp oixsiwv ítqozi^w¡.isv [cf. Porphyrii epist. ad Anebon. 1. 1.]; '¿ozi óè xal zovzov fivazixog ò Xóyog• òiózi yàq zwv isçwv Id-vwv warteq Alyvrczíwv zs xal sioavqiwv is oí ¿tsol zr¡v oXrjv diáXexzov leçonçSTtfj xazéôet^av, ôià zovzo xal zàg xaivoXoyíag oió/xsda ôelv zf¡ avyysvsl nqoç zovg •d-eovg Xé^ei nçoatpéçsuv, xal è LÓTI jtqwrog xal itaXaiôg saziv ò zotovzog zçôjtog zr¡g cpwvrjç xal ¡xáXiaza, sjtsiór¡ oi (lad-óvzsg zà nçwza ovó¡.ia%a nsql zwv â-swv (iszà zfjg ao oixslaç yXúzzr¡g aizà %v(I(il^avzsg Ttaqaôsôéxaaiv R¡ulv OJÇ oixsíag xal Ttqoarpôqov itçog aizà vjtaç%ovorjç, ¿xivr¡zov ôiazrjQovfisv ôsvço àsl zov d-sofiov zfjç Ttaçaôôaswg. sïitsç yàç zi zolç -9-eoîs äXXo rtçooiqxEi, ôrjXovôzi xal zb àlòiov xal áiisxá§Xr¡zov aizoîg sazi ovyyevéç. 25 ib. VII, 5 : ,,àXX3 o àxovwv, q>i]Ç, Jtçog zà ar¡¡.iaivó(.isva àcpoçijc, wave avzaçxrjg r¡ avzr¡ ¡lévovaa evvoia, x&v onoiovovv vrcáqyr¡ zoiïvo/ia". zb ô' ov zoiovzôv saziv, olov av jtQoasóóxr¡aag• si fisv yàq i¡v xaià ovv&r¡xrp> xsí/isva zà òvoftaza, ovâsv òié(pSQS zà szsça àvzl zùv SZÎQCJV (isza80 Xa/.ißdveiv. si ôs zf¡ q>voei ovvr¡Qzr¡iai, zwv ovzwv, zà (.iSXXov avzfi Jtqoosoïxôza xal zoïç â-soiç sazai ôijjtov jtQOOcpiXéozeça• sx ôs zovôs xataçalvszat, wç svXôyioç xal R¡ zœv ISQGIV sfh>G)V Ttçoxéxçizai cpa>vr¡ jtçb zwv aXXwv àv&Q(imwv ovâs yàç ítávzwg zrjv avzr¡v diaoàÇsi âiàvoiav (.is&sçfirjvsvôitsva 35 zà òvófiaza, àXX* sazi zivà xa& sxaaxov sdvoç ìòiéfiaza, àâvvaza sig äXXo s&vog ôià xpwvf\g or¡j.ialveo&ai. sjtsiza x&v si olóv re avrà /.is&sçfirjvevsiv, &XXà zr¡v ye ôvva/xiv oixézi tpvXázzsi zìjv aizrjv s%si ôè zà ßäqßaqa òvóf.taza noXXr¡v ¡uèv sfiipaaiv, itoXXrjv ôs avvzofiLav, ¿¡.icpißoXiag zs «o IXázzovog [leiéoxrjxs xal noixiXiag xal zov jcXr¡d-ovg zwv Xéijsaw ôià itávza ór¡ ovv zavza avvaçfiôi^ei zolg xçeizzooiv. äveXs ovv sx fiéawv zàg àitortinzovaag zf¡g ¿Xy&eíag 24 ovyyevès] àye*vis B, àyevii 32 f¡ tàv] f¡/imv D.

CD.

25 JPJJS (sic) A CD, ftovtje

0.

Jamblichus.

505

vrtovolaç, r¡ âg Aiyvnziog f¡ Aìyvitxlq cpwvfj XQfhftsvóg èoriv o xaXovfisvog- àXXà /A.Silov exslvo vjtoXdfißave, wg Aiyvitriwv Ttqázwv tr¡v ¡xsrovoiav zwv •d-ewv óiaxXi¡Qwoapévwv, xaì oí &eoì %aÍQOvai zoïg AìyvjtxLwv deoftolg xaXov/isvot. sì ò' ad yor¡zwv sazi ruara rtávra rexváofiara, 5 Ttßig &v rà fiáXiara avvr¡v(ofiéva rolg S-soîg xaì t¡¡.i5g Ttçog avTOvg ovváitrovra xaì fiávov ovyl rag ïaag òvvàfxeig toïg X.QSÍTTOGL tpavraonxà &v eïî] TtXáofiara, wv %wqîg ovôhv isçanxôv eçyov ylvsrai; aXX' ovôè TtçoxaXvfi^iara zavza âià z&v STtiv &v r¡/xelg ná&wfiev, rovvavzlov ôè àrtò rwv oixeíwv zolg S-eolg èçf.tw/.ievoi rag jtqoa(pÓQOvg aizoîg XéÇeig xarà tpvoiv TtçoO(péço[.iev • ovó' svavzíag itoiovf.ad-a tisqì zov •3-elov zàg svvolag, f¡ avrò z(j> Stri ôiàxsirai' àXV fjrteç sxsi cpvoewg xaì ¿»g zEzv%r¡xaoi zf¡gis Ttsqì avzov àhq&eiaç oí Ttç&zoï xazaazr¡aá(isvoi zovg vóf.iovg rf[g ieçSg éyiozslag, ovzcog ¿v avroíg.é/¿/.iévo¡j.ev • eÏTtsç yáq zi zwv aXXwv zwv ieçortçe7twg vo(il(iwv, xaì zò áfiezártziozov avzolg avvaç/.w^ei • xaì ôel zà zwv TtaXaiwv âansç ieçà äovXa zrjQslo&ai xazà zà avrà xaì àoavrwg, ¡ir¡re ácpat- 20 çovvrâg zi àrf aír&v, (ir¡re Ttçoori&évrag ri avralg àXXaxó&sv. oxsôbv yàç xaì zovro aïriov vvvì yéyovs rov Ttávra e%lrr¡Xa xaSeorrixévai xaì rà èvójuaza xaì zà zwv ei%wv, diózi ftszaßaXXo/isva &eì dia rr¡v xatvorofiiav xaì Ttagavo/tlav zwv lEXXr¡vwv ovòèv Traverai • (fvau yàç ss "EXXr¡vég slot vewreqOTtoioì xaì qtrovreg (péqovrai jtavza%f¡, ovôhv exovzeg eç/.ia ev èavzolg, ovd', warteç 8v ôe^wvzai itaqá zivwv, diacpvkárrovrsg, òlla xaì zovzo ò^éwg àcpévreg Ttávra xarà zrjy äararov evçsaiokoyiav ¡UErartkázrovoi • ßaQßaqoi òè ¡uóvtftoi rolg ìj&soiv ovisg xaì rolç lóyoig 30 ßsßaiwg zoîg avrolg ê/ufiévovoi • ôiÔJteq avroi ré eiaiv tcqootpikeïg zoïg &eoîg xaì rovg lôyovç avrolg Ttqoarpsçovai xexaQia/.iévovdiaf-tsißeiv ôè avrovg xar' oiôéva zqôitov ovôevi âv-d-QÙTTM &E(iiróv lari, roaavra xaì rceql rwv òvofiárwv rwv re àcp&éyxrwv xaì zwv ßaQßägwv [lèv xaXovfiévwv 35 leçoTtçsiTwv ôè fivziov ítgóg as à7toxçivô/.teâ-a. ib. V i l i , 1—3: zovzwv ôs àitooràg, &g ç>j]ç, ßovXsi 001 ôt]Xw9ijvai, nrí rò jtqwrov aïriov r¡yovvrai sîvai AiyvTtrioi, ítórsQOV vovv fj vtisq vovv xaì fióvov r¡ fiet' StXXov f¡ aXXwv xaì itôrsçov áaáfiarov r¡ awfiarixòv xaì si zq> 40 èi]/iiovçy^ zà avzà fj jtço rov ômuovçyov xaì si svòg rà Ttávra f¡ èx TtoXX&v xaì si vktjv ïoaotv ij awfiazoTtoià 5 si S'J oèS* A, oí ? CD. 17 ififtêvoftev] òri rà ndrçia àxîvrjra 8éov fiáluna ¡xívtiv F69ch. m arg. 26 àrrovres AC, Arromas D.

'¿x

506

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

TtQwza xal àyévvmov vlrjv T¡ yevvqrijv." èyà» ór¡ aoi Jtqwxov iqw %r\v alxiav, 01' fjv i'v TE yqáfifiaai xwv áqxaiwv IEQOyga/i/xaxéwv nókhú. xal itoixíkai dogai izegl TOVTWV cpéQovxai xal Jtaqà xolg eri t,wai TWV aocpwv rà ¡isyáXa ov% àrtXwg s o lóyog TtdQadidoTCìf kéyca ór¡ ovv, wg noXXwv ovoiwv vjtCLQXovaüiv xal TOVXWV óiacpEQOvawv rtáfi7iXr¡&Eg itoXXal itaQeàó&rjoav avxwv xal àq%aì òiacpÓQOvg e%ovaai láj-eig, aliai itaQ1 aXXoig TWV naXaiwv ÌEQÉWV • xàg fièv oìv oXag !'EQfirjg sv xalg óiafivQÍaig (¡¿ftloig, wg SéXevxog àitEyqàìpaxo, io f¡ xalg TQiafivQÍais re xal éxaxiaxiXiaig xal ftsvxaxooiaig xal éixoai TTÉVTSJ wg Mavs&òg IOTOQEÌ, vekéwg àvéóei^e. rag ó' èrti TWV xaxà fiégog ovaiwv SXXoi allag óiafiàllovreg óiEQfirjvsvovoiv. del óè zálrj-9-hg TWV itaXaiwv itoXXayov itsql Ttaawv ávsvQe&fjvai avvzófiwg TE avrò aoi xazà %ò 18 óvvazòv òiEQfirivevaai. xal TCQWXOV ¡xév, o TZQWZOV r¡qxr¡aag, jteqì TOVTOV àxove • ( 2 ) tiQÒ

d-eòg elg, fiaoiXéwg, 20 fiévwv

ovrwg

TWV

ovTwv

xal

TWV

OXWV &QXWV

BOTI

itQÓTsqog xal TOV Jtqwz(oyóv)ov &eov xal (d-Ewv) á/.ívr¡zog sv ( r f ¡ ) (lovÓTiqii zfjg éavzov èvórrjzog

OVTS yccQ VOTJTÒV avrei)

EitutéTtkEY.zai

OVTE aXXo

ti •

itaQÚÓEiyfia óè tòqvzai (ovzog) TOV avzonázoqog (xai) aèzoyóvov &eov, TOV òvzwg àya&oii' fiEÍ^ov yáq TI (ò elg) xal

JTQWTOV

fiévwv, 25 BOTI

xal

xal

7tr¡yr¡ xal

7ivd-/xr¡v

TIQÒ TWV IÓEWV ibv • (avròg TWV

VOTJTWV Á(>%R¡ •

dio

yàg xal

(návzwv)

TWV

TO TIQOÓVTIog vor¡z¿Qxr¡g

VOOV&yad-)óv

(jtQoaayo-

Qsverai). ànò óè TOV svòg TOVTOV è (avzonázojq)^ •3-sòg lavTÒv E ¡¡¿laflips' óiò xal aizàgxvs (òvofiàì^eiai). àqxt] yàg ovzog (àqxwvy xal &eòg •d-ewv, fiovàg ex TOV évóg. Ttgoovaiog (ovzog) xal &QXV ovo Lag • àn avzov yÒQ f¡ so ovaiÓTr¡g xal f¡ ovaia • óiò xal ovaiojtáiwQ xalelzai. avrai fièv oìv eiolv àq%al itQEofivzaxai jtávxwv, ag 'EQ/irjg TÍQO TWV

ai&EQÍwv

gaviwv

xal

H\IITVQÍWV •d'Ewv ngozàzzei

éxaTÒv fièv

Jtsql

zf¡g íozoqíag

xal TWV ETIOV-

TWV BUTCVQÌWV xal

18 npeoroyóvov S(cott in Journ. of. Egypt. Arch. IX, 1923, pag. 7/8), nqcàiov libri. 18 dsmv sappi. S. 19 rf¡ guppl. S. 20 èmnénlexrcu libri, hmtU*ezziY.r¡v oiaav Tag artlâg nal àna&eïç ocpaÍQag àn? avzf¡g lór¡fiiovQyi¡a£, TO âè eaxazov avzf¡g sig TÚ ytvvr¡zá 35 nal (p&aQTa aco/xaza áisnóofir¡oe. 3 Kvijff Gale in not. pag. 301, cf. Hopfner, 1. 1., not. 130. 6 /*aíevfia Gale in not., fiáyevfia O, f¿ayetov\ Roth, Aegypt. Glaube, not. 107 pag. 63; cf. Hopfner, 1. 1., not. 131. 7 Elxràv] slxreav C, Ichton D mar g., icthon Ficinus; cf. Hopfner, 1. 1., not. 131. 7 voovv] voVv D. 11 h(>%ó/ievoe] àç%ôfievoe D. 13 'A/i&vv Parthey, àfi&vv A C D , Reg., 'A/iwv 0 , Amun D marg. 14 03àJ faolv iXooo(f>tüv yXwzTf] jtoXXdxig 5 %Qwxaf [leTaydyQctTtTat yaq &no rfjg Aiyvitxlag yXwixrjg V7t &VÖQWV (ptlooorpictg ovx ¿Ttsigtag S%OVTtov. Xaig^^iwv de (cf. supra pag. 182/83) xal si tcveg äXXoi rwv nsql TOV xöüfiov üntoviai TtqdiTiov aixttov, rag TsXsvraiag ¿Q%ag k^rjyovvTai. oaoi TS TOVg TtXavrjTag xal TOV £codtaxov Tovg 10 TS dsxavovg xal wqoaxoTtovg xal xovg Xsyofiivovg xqaTaiovg xal fiyefiövag jtaqaöidoaai, Tag (.isqiOTag TWV &Q%G>V diavopag avacpaivovai. TÜ TS SV TOig 2aX[ieo%oiviaxoig {isqog TI ßqaxvxarov ITSQIS%si TWV 'EQ{ialxG)V Siaxd^ewv xal Ta jteql daxiqwv rj cpavasiov fj xqvxpswv fj osXrjvyg av^aswv 15 fj ¡¿suboewv iv Tolg sa%dTOig ei%e trjv naq Alyvitxioig aixioXoyiav. qivoixd TS ov Xeyovaiv slvai itavxa Aiymixiot, &XXa xal TTJV Tfjg ipv%rjg ^airjv xal TT]V VOSQCCV ¿7to Tfjg (jpvoeaig öiaxQivovaiv ovx sitl TOV navxog f.IÖVOV, &XXa xal sq? fjf.tü>v • vovv TS xal Xöyov 7TQoaxrjaäfxevoi xa-9? kavxovg 20 bvTag ovTcog örifiiovqytiad-aL cpaoi TCC yiyvöfisva • nqoitdToqd TS Töiv sv yeviaei drjfiiovqyov TtQOxdxxovai xal TT]V nqo TOV ovgavov xal TTJV SV x(j) ovqavij) ¡¿artixrjv övvafxiv yiyvdioxovoi • xaDaqov TS VOVV vireq TOV XÖO/J.OV itqoxid-iaoi xal sva ¿[¿¿Qioxov sv oXtp T

zov vorjzov /.iezé"/yovocc xaì zfjg órj/.novgyov óvva^ieug, fj de evòiSofiévri ex zfjg raiv oiigaviiov 7tegi(pogSg, eìg fjv Ijteiaégnei fj &eojtrixfj ipvxtf- rovriav órj ovrwg £%óvzaiv fj /.lèv 15 àjtò TÙÌV xoc/uwV eìg fjfxccg xa&rjxovoa ipv%rj ralg jtegióòoig avvaxoXov-9-ei zwv XÓG/ÀWV, fj Óè àvtò rov vorjrov vorjzuig jtagovoa rfjg yeveaiovgyov xvxXijaecog vjtegéxei xaì xaz avzfjv r'j re Xvaig yiverai rfjg eifiagiiévrjg xaì fj itgòg zovg vorjzovg d-eovg avoòog •d-eovgyia re, oarj ngòg rò àyévvrjrov 20 àvóyexai, xarà zfjv roiavrrjv ^wfjv àjtozeXelrai. ib. 7 : oixén órj ovv, 0 ab ànogelg, óeafiolg àlvzoig àvóyxrjg, fjv eifiagfiévrjv xaXovftev, evóéòerai ndvza • e%ei yàg ¿QXVv oixeiav fj tpvyjj rfjg eig rò voiqzòv Tisgiayùìyfjg xaì rfjg àjtoaràaeiè%eTai Taylor. 36 yewrjoeme] yevéaetos A, yvtóoews CD.

33*

510

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

xal Ttçbg xà xqsÍTXova áváyr¡xai avzfjç R¡ ipv%r¡, TÓTS %WQÍÇsTai Ttavràitaoi TCJV xaxs%óvTOì v avirjv e ig TT¡ V yéveoiv xal árpiaxaxai TG>V %EIQÓVÙ)V £AN¡v TE èxéqav àv%P sxéqag àXXàxxtxai xal òi&waw éavzrjv sig aXXrjv òiaxóofirjoiv, xr¡v 5 jtQOxéfjav ácpelaa iravTsX&g. i b . V i l i , 8 : TÍ ovv ; olóv Té taxi òià xwv TtoXevóvxwv •d-swv Xvsiv éavxbv xal xovç avxovg r¡yela&ai /.loiçayéxaç nal dsofiolg áXvxoig xovç ßiovg óea/.ievovxag ; xwXvsi /.isv ïoiag ovôsv nal xovxo, si xwv -d-s&v 7toXXàg itsQis%ôvxwv io ovaiag xal òvvófiEig sv savxolç, svvrtáqxovoiv sv avxolg äXXai TE á¡xiï%avot Saat ôiaqjoqal xal svavxiwosig. ov ¡urjv àXXà xal Tovxo SVEOTI Xéysiv, wg sv ExáoT(¡) xwv ê-ewv xal T&v i¡.u•pavaiv sial TIVSÇ ovaiag vorjxàl àqyai, ât' wv yivsxai f¡ 0,1th xr¡g ysvéoewç xwv xóa^iwv Talg ipv/aïç áitaXXayr¡. is si ô' aqa xig xal ôvo yévrj jtsqixoo^iitnv TE xal vitsqxoofxiwv d-Ewv ànoXsLnoL, ôià xwv vrtEçxoa/ÂÎuv saxai xalg ipv%aîg ànóXvaig. Tama fisv ovv sv TOIg jtsql d-sCov &xqißdaxsqov Xéysrai, xlvsg TÉ siaiv àvaywyoï xal xaxà itoiag avxibv ôvvá/xeig, Ttû>g xs xr¡v ei(j.aQuévr¡v Xvovoi xal ôià TÎVOÎV so Isqaxixwv âvoâcov, xàÇiç TS onoLa xfjç xoo/Ltixrjg lavi (pvaswg, xal Sïtwg r¡ vosqà xavxr¡g snixqaxsl xsXsioxárr¡ svéqysia, {¿axe ovô\ ërteq EX xwv 'Oftrjqixwv ov 7taqéd-r¡xag xò OTQEJITovg sïvai xovç -d-eovg (II. I X , 4 9 7 ) , oaióv satt cp&éyyea&aL. vófioig yàq ¿xqávxoig xal vosqolg wqiaxai náXai TÙ sqya 25 TI¡g ísoag ayiaiEÍag T&Í-EI XE /isiÇovi xal óvváfiEi XvExai xà xaTaÔEéaxsqa slg ßeXxiova xs /.isd-ioxafiéviov fjuwv Xfj^cv &Ttóaxaaig yívsxai xwv xaxaôeeaxéçwv. xal ov itaqà xbv si; áqyrjg TI &EO[iòv smTsXelxai ev Tip xoiwôs, iva fiSTaGTQacpwaiv oi -9-sol xaxà TÌ]V vaxsqov yiyvofiévnv ísqovqylav, so ¿AÁ' àrco xfjç 7tQwxr¡g xad-óòov erti xovxro xaxéitEfixpsv ò •S'EÒg xàg t¡rv%ág, iva itáXiv sig avxbv sjtavéXd-uiaiv • ovxs oèv f.isxaßoXi] Tig yivexai ôià xfjç roiavxrjç àvaywyfjg ovxs ¡xá%ovxai al xà&oôoi xwv ipv%wv xal al avoôoi • waiteq yàç xal sv Tip navxl Tf¡ vosqq ovaia f¡ yévsoig xal TO itäv 35 TOÖE avvr¡QXIR¡Tai, ov'xw xal sv xf] xwv xpvywv diaxoofxrjosi TFI TVSQI ysveoiv avxwv ijtifxsXsi

3 o ßovXexai xá%og. jtoXv- no XQOviclixazog dé EOTI nal ov /.lóvov Ey.dvófievog xo yfjgag veáCsi, áXXa xa« a'v^r¡oiv EJtidé%£od-ai /.isí^ova né(pvv.E, xat ETtEidav xo áioio/j.évov ¡ÁÍXQOV TcXrjQfboj], EIg eavxov ávaXlanExai. dio xal tsQoig xovxo TO £WOV xat ¡j,vaxr¡QÍoig avfi7taQEÍXr¡jtTai.u 35

Itinerarinm Alexandri (ca. 340 scriptum) (ed. C. Müller, S R A F , pag. 155sqq.) 12: Alexander, natus Olympiade, generis Aeacidarum, patre ambiguus fuit, Jove Hammone tali de sobole et Heraclide Philippo conpetente. 38 et] aut de cod.

Jamblichus, Itinerarium Alexandri.

511

oi D-EOVQYOL xbv •9-elov vovv hvoy¿kovoiv, áXXa TTEQÍ %G>V sig tpvxfjs nád-aqaiv xal imóXvoiv v.al oa>zr¡QÍav ávrptávTtav • ovös %al£Tta fisv dia^ielerwaiv OVTOI, &XQr¡axa öe xolg ávd-qdutoig, ¿tila xovvavxLov za TF¡ xpvyf¡ návxoiv éq>ski¡j.wxaxa• ovó' tuto nXávov Tivog 3 o ßovXexai xá%og. jtoXv- no XQOviclixazog dé EOTI nal ov /.lóvov Ey.dvófievog xo yfjgag veáCsi, áXXa xa« a'v^r¡oiv EJtidé%£od-ai /.isí^ova né(pvv.E, xat ETtEidav xo áioio/j.évov ¡ÁÍXQOV TcXrjQfboj], EIg eavxov ávaXlanExai. dio xal tsQoig xovxo TO £WOV xat ¡j,vaxr¡QÍoig avfi7taQEÍXr¡jtTai.u 35

Itinerarinm Alexandri (ca. 340 scriptum) (ed. C. Müller, S R A F , pag. 155sqq.) 12: Alexander, natus Olympiade, generis Aeacidarum, patre ambiguus fuit, Jove Hammone tali de sobole et Heraclide Philippo conpetente. 38 et] aut de cod.

512

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

ib. 48: Memphi diis Aegypti sacra facit et sacras agonas exsequitur . . . ib. 50: Hammonis sacrum longe in desertis situm, ut illa sibi opinio patris staret, itinere incerto et in5 limitatis locis magno dierum plurium labore contendit, quoniam harenis aequalibus diu non dinoscibile est. denique duos corvos draconesve praevios ivisse aiunt inimici fabularum donicum locum sacri appulit ire, sane secretum deo et ad mira quaeque credendum. 51 : quippe io per immensum illud pelagus harenarum loci facies otì'ertur consita, arborum virens, nemoribns umbrosa, inhospita solibus, fontis affluens, tam deo quam copiis dives. hic pratis mollis, hic floribus pietà, glauca hic oleis, hic ebria Libero, hic palmis arboribus grandifera et caesariata, ìs interscatentibus nymphis et interloquentibus rivulis. 52: nec tamen illi ex ingenio nostratium fontium sunt. quippe praecalidi noctis e medio sensim meridie frigent ad nivem gelidi: eximque tepentes in noctis medium convalescunt. salem quoque offendunt nitore quo purior 2ocrystallus et sapore gravissimo ceu, si arte condiatur, forma terete, qua ovum est, paulo maius quam ovum ex ansere, ara (paivwv . .. Hymn. XXV: IlQurtéwg, •d-vfxiafj.a arvQaxa. IlQCOTéa jcixXijoxa>, Ttóvxov xXrjlòag e%owa, 1 TtQurtoyevrj, nàarjg tpvoeag &qx®S 0g ecprjvev 20 VXTJV àXàaauv IEQRJV idéaig jioXvfxoqcpoig, jtàvrifiog, 7toXv§ovXog, èniarafievog xà t sovra oaaa re ITQÓO&ev etjv oaaa r3 scoerai VOXSQOV aìxig ' 5 nàvra yàq avròg €"/_OÌV justa(3àXXsrai, ovóé ng SXXog àd-avdrwv, oi 's%ovaiv eóog vupóevrog 'OXv/znov 25 naì itóvrov xaì yalav ¿vrjegioi re iterùvrai' nàvra yccQ ev tlgoneì jtQÒrr] (pvaig èyxaré&rjxe. &XXó, Ttàreq, fióXe (ivarutóXoig èairjat nqovoiaig 10 TtéfiTtav evóXfiov fìiórov réXog èad-Xòv èu? 'éqyoig. ib. XXXIV V. 1/3: ^AnóXXojvog, d-v/uiafia fxdvvav: 30 'EXd-é, ftàxaQ, Ilaiàv, Tiravoxróve, ol@e, AVXUQSV, 1 Meficplx3, àyXaózifiog, irjiog, oXfliodwra, XQvaoXvQi], ansQfislog, àgórQIS, Ilvd-ie, Tiràv,... ib. XLII: Miai]g, -d-v/xia/xa arvqaxa: 0ea(io(póqov xaXéo) vaqdrjxo(póqov Jiówoov, I35 OrtéQjxa TtoXvfxvrjarov, noXvévvfiov EvfìovXrjog, àyvriv 1? eèiegov re Miarjv, CCQQIJCOV Svaaaav, agaeva xaì -iMjXvv, diq>vfj, Xvaeiov y'lcnt%ov • sir" èv 'EXevoivog xéqitji vrjip dvóevri, 5 s'ire xaì èv ^Qvyljj avv (xì]xéQi fivoriitoXeveig, 40

534

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

fj KvTtQtji téQTtrj avv kvaxsfpdvio Kv-9-eqeirj, fj xal nvqocpóqoig jzedioig htaydlleai ayvolg avv af} fjLrjXQÌ -freq /xelavì](póq(a "laidi aefivfj Aiyvmov itaqa %evfia avv àficpinóloioi n&rjvaig' 10 5 eòfievéovo' eld-oig ScyaS-' Ixreléovà' eit3 àéd-loig. ib. L Y y. 1, 15—19: Eig 'Acpqodiwqv. Ovqavirj, Ttolvvfive, guloftfieidìjg Acpqodixr], . . . 1 eqxeo, Kvrtqoysvkg S-eiov yévog, eix ev VlvfiTtcp 15 eaai, -9-ea ßaaileia, xaläi yq&ovaa nqoa07t(^, io e'ixe xat evhßavov üvqirjg edog àficpinoleveig, eÌTS av y' ev itedioiai avv äquaai yiQvaeorevKcoig Aiyvmov xatéxEig ieqfjg yovifididea lovrqd .. . Lith., vv. 61—81, qui ad Constantii (a. 357) et Valentis (371) decreta de opprimendis paganorum caeriumoniis et ad Maximi supplicium (ca. 364) spectant: 'All1 ov 7tdy%v ßqotolai aaocpqoavvyg dleyiQeiv ifieqog• alipa dé, itqeaßa, a3 àhxqoovvaig àtiovai• firfcéqa d' fjQÓoiv àqerìjv àjtdxeq&É xlvovieg iZQOTQOJtàdì]V tpevyovaiv, àoaarjtfjqa de juóx&ov, 20 fióx&ov àoGGì]Tfj()cc ßiov fiala TtEcpQÌKaatv. 65 ovòé o(pi xqeiwv evi défiaaiv ölßog òjxilù, oìdi Tig o'ide S-eolg èaqi^éfiev à&avdxoiaiv Ix à' oiye ittolLoìv re xaì àyqwv tjlaoav èoit-lrjv — À òeiloI — aotflrjv, 'EQIOVVLOV vßqL'Qovxeg. 25 iólexo de jtqoxéqoig Ttmovrjfiévov fjfii&éoiaiv 70 eqyov o d' àqyaléog xaì àrtex&rjg avxixa jtQaiv, (¡j xev ertoivvfiLav laol revgwai (.idyoio. nai q1 o fiev ev xovirjaiv vre" äoqi xqaròg à/ieq9eìg Xevyaléqi &avàxia dlog (flog èxxexdvvoxai ' so ol iv, âevço (i. e. Antiochiam) (iexoixiÇexai xivijoaua /uèv èveiçaot Sélevxov xòv àitò xov leXevxov xéxaçxov elg rr¡v èavxfjg (iexÚ7te(iipiv, xixnqaaaa âè so IJtohefiaîov (III. Euergeten) eig exoipov xrjg -3-eov âôotv, xal vrjeg evxçsTtslg, xal xo ayak(ia fjyexo. (115) xal xaxa*) oratio a. 360 habita est. 18 oarçaiiBÎae] oTçareias U ( = cod. Urbinas gr. 126, anno 1316 ser.) I (= cod. Marcian. append. XCI, 2, saec. XIV), sed in hoc yo oarçaneías suprascr. m2; num ràs oryareíae int aireó (noiovvrait Mi&çrjs Sì xaXelrai) Heçaioi yxovfj oíros? F(oerster).

542

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

7t€çiT0fiT]V efia&ov Alyvjixioig èfti^svw-9-svxeg, iaeßdodiqaav âè -&SÓV, og ejuol xal xolg avxòv, ûojteç "Aßgaafi eoeße, asßo^isvoig ev(ievr¡g R¡v, fiéyag re $>V návv mai âvvaxôg, v(xlv âè ovôhv TtQoarjxíüv. ovòè yaq xov cAßQaa/.t (ii(ieîo&e . . . Salustius (Juliani Apostatae aequalis) s

De diis et mundo (ed. Mullach, FPhG III, 30 sqq.) 4 : x&v (jteql â-ewv) (ivd-oìv oi ¡xév eiai &eokoyixol, oi âè C^vaixol, oí âè ipv%ix.oí te xal vl.IY.oi xal ex xovxwv ¡XIXXOÍ . . . vhxòg dé eoxi xal eoxaxog, ia (láhaxa oi Alyvitxioí òi àrcaiâevoiav ex(¡r¡oavxo, avrà tòt où ¡.tara S-eovg vo(iLoavxeg îoxat xaXéoavxeg xal rIoiv ¡uèv xr¡v yrjv, "Oaiçiv âè %ò vyqóv, Tvrpôjva âè xr¡v -d-eQfióxrjxa (r¡ Kqóvov (lèv vâtaç, "Aôaivtv âè xaQTtovç, Jióvvoov âè olvov). xavxa âè àvaxeîa&ai [ikv îteotg Xéyetv 8>07teç xal ßoxdvag xal Xl&ovg xal Çûa owcpçovovvxwv èaxl àvd-çàjtwv, •3-eovç âè xalelv (iaivo(iévwv, ei i5[ii] aça &OTC6Q xiô r¡líq> xr¡v oqxxlçav xal xr¡v àitò xrjg aq>aiçag àxxïva rjhov èv ovvTj&eiq xakovfiev . . . Libanins ( 3 1 4 - 3 9 3 vixit) Orat. (ed. Foerster) X I (Antiochicus) 64/65:*) . . . ov (léyioxov ayovoi â-eôv néqaai xbv "HXiov xal xàg aaxQaneiag V711 avxài Ileoaídi q>wvf¡, ovxog, èrteiòì] xov Ka/xßvorjv vítvog 20 ekaßsv, èrti xq» nqézco axàg vitèç xe d-eip xal (Antiochiae) nhqoiov nov xrjg 'Açréfuâos xov àôelcpôv 25 lâçvoaxo . . . ib. 114—117: . . . f¡ *Ioig, xo ßovxeqtav iïyakfia xo Aiyvjtxiov, àcpeïoa xrjv Mé(iq>iv, âevço (i. e. Antiochiam) (iexoixiÇexai xivijoaua /uèv èveiçaot Sélevxov xòv àitò xov leXevxov xéxaçxov elg rr¡v èavxfjg (iexÚ7te(iipiv, xixnqaaaa âè so IJtohefiaîov (III. Euergeten) eig exoipov xrjg -3-eov âôotv, xal vrjeg evxçsTtslg, xal xo ayak(ia fjyexo. (115) xal xaxa*) oratio a. 360 habita est. 18 oarçaiiBÎae] oTçareias U ( = cod. Urbinas gr. 126, anno 1316 ser.) I (= cod. Marcian. append. XCI, 2, saec. XIV), sed in hoc yo oarçaneías suprascr. m2; num ràs oryareíae int aireó (noiovvrait Mi&çrjs Sì xaXelrai) Heçaioi yxovfj oíros? F(oerster).

542

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

7t€çiT0fiT]V efia&ov Alyvjixioig èfti^svw-9-svxeg, iaeßdodiqaav âè -&SÓV, og ejuol xal xolg avxòv, ûojteç "Aßgaafi eoeße, asßo^isvoig ev(ievr¡g R¡v, fiéyag re $>V návv mai âvvaxôg, v(xlv âè ovôhv TtQoarjxíüv. ovòè yaq xov cAßQaa/.t (ii(ieîo&e . . . Salustius (Juliani Apostatae aequalis) s

De diis et mundo (ed. Mullach, FPhG III, 30 sqq.) 4 : x&v (jteql â-ewv) (ivd-oìv oi ¡xév eiai &eokoyixol, oi âè C^vaixol, oí âè ipv%ix.oí te xal vl.IY.oi xal ex xovxwv ¡XIXXOÍ . . . vhxòg dé eoxi xal eoxaxog, ia (láhaxa oi Alyvitxioí òi àrcaiâevoiav ex(¡r¡oavxo, avrà tòt où ¡.tara S-eovg vo(iLoavxeg îoxat xaXéoavxeg xal rIoiv ¡uèv xr¡v yrjv, "Oaiçiv âè %ò vyqóv, Tvrpôjva âè xr¡v -d-eQfióxrjxa (r¡ Kqóvov (lèv vâtaç, "Aôaivtv âè xaQTtovç, Jióvvoov âè olvov). xavxa âè àvaxeîa&ai [ikv îteotg Xéyetv 8>07teç xal ßoxdvag xal Xl&ovg xal Çûa owcpçovovvxwv èaxl àvd-çàjtwv, •3-eovç âè xalelv (iaivo(iévwv, ei i5[ii] aça &OTC6Q xiô r¡líq> xr¡v oqxxlçav xal xr¡v àitò xrjg aq>aiçag àxxïva rjhov èv ovvTj&eiq xakovfiev . . . Libanins ( 3 1 4 - 3 9 3 vixit) Orat. (ed. Foerster) X I (Antiochicus) 64/65:*) . . . ov (léyioxov ayovoi â-eôv néqaai xbv "HXiov xal xàg aaxQaneiag V711 avxài Ileoaídi q>wvf¡, ovxog, èrteiòì] xov Ka/xßvorjv vítvog 20 ekaßsv, èrti xq» nqézco axàg vitèç xe d-eip xal (Antiochiae) nhqoiov nov xrjg 'Açréfuâos xov àôelcpôv 25 lâçvoaxo . . . ib. 114—117: . . . f¡ *Ioig, xo ßovxeqtav iïyakfia xo Aiyvjtxiov, àcpeïoa xrjv Mé(iq>iv, âevço (i. e. Antiochiam) (iexoixiÇexai xivijoaua /uèv èveiçaot Sélevxov xòv àitò xov leXevxov xéxaçxov elg rr¡v èavxfjg (iexÚ7te(iipiv, xixnqaaaa âè so IJtohefiaîov (III. Euergeten) eig exoipov xrjg -3-eov âôotv, xal vrjeg evxçsTtslg, xal xo ayak(ia fjyexo. (115) xal xaxa*) oratio a. 360 habita est. 18 oarçaiiBÎae] oTçareias U ( = cod. Urbinas gr. 126, anno 1316 ser.) I (= cod. Marcian. append. XCI, 2, saec. XIV), sed in hoc yo oarçaneías suprascr. m2; num ràs oryareíae int aireó (noiovvrait Mi&çrjs Sì xaXelrai) Heçaioi yxovfj oíros? F(oerster).

Salustius, Libanius.

543

yóyiov f¡v xuiv xgsixxóvwv f¡ nóXig, &axs xal ngog xbv "OXvfiJtov VTtáQxeLV f¡[itv èglÇsiv, el ßovkoifie&cc f¡ /.dv yàg avxód-i xwv S-süv öiatQißrj jtotrjxwv saxi (pr¡¡ir¡, xà ô3 av nag1 f^Civ 0q>ê-aX[i0vç snsias. (116) xal av(i7tgof¡X%be xà egya xip %QÓvct), Insl nal xfjg cPio[iaíwv loxvog fiór¡ Ttávxa 5 S7tia%ovar¡g xovxó ye ov (isxénsas xf¡ itóXsi, àkk3 enad-ov ¡.lév xi itgog xbv Káaaiov êxeîvoi día xoiovxov, olov hxoXs¡.taloç nsgl xijv "Agxsfiiv (cf. 109) nal fie&íoxaoav, o ôs xsgavvbg èq>' äjtavta ècpislg èvsxeixo, xrjv snávoóov avxG> nagaaxsvá^tov, xal ávsotgscpEv. (117) ovxovv oi fisv èxé-io Qo)îh (paivovxai ßovXrjS-evxEg ¿>g r¡n&g IXd-slv, oi ôs nag3 f¡f.úv ovx uvaa%ó(.tEVOL xr¡v éxégwos ¡j.sxáaxaaiv, àXXà xC¡) xáXXei fiev sgcoxag tcp' èavxovg áváipavxeg, avxol ôs o xovg &XXovg snolovv, ngog fjfxâç nsnov&óxsg xal vnb fisv xGtv Igaaxüv íXxóftsvoi, xfjg ó3 sgwfiéviqg yf¡g &vd-anxó(iEvoi 15 náXtv. xoaavxr¡ (piloxojQÍa ¡.lèv eï%e xovg f¡¡.isxégovg ôalfiovag, íni&vfila os xovg ¿jsvovg f¡f.isxégovg ysvéad-ai. ib. 267: . . . xr¡v Aiyvitxicav Xvxvoxáíav . . .

ib. X I I (In Julian., Kaiend. Januariis a. 363 habita) 80: . . . %algsi (Julianus) xaXov/.tsvog isçevg ov% f¡xxov f¡20 ßaailevg xal xovvofia xoïg sgyoig ov/xßalvsi, wg ov (lakXàv ys ßaaiXiag xoïg nsgl xrjv àç^-qv f¡ xovg isgEÏg àyioxslaig nagi¡Xd-sv, ov Xéyco xovg vvv xovg à^Xvzégovg, àXXa xovg náXai xovg sv Aiyvnxbi xovg äntjxgißw/xevovg . . .

ib. X I V (Ad Julian, pro Aristophane, a. 362 ad 25 Julian, missa) 7: . . . 3Agiaxo(pávr¡g . . . naiôsvsxai vno xov naxgog Xôyovg xs xal xo xaXâg àvaXlaxsiv ôià navxog eïôovg óajtávr¡g SQXOfXSVoç, f] xo ngog xovg Seovg svasßsg &va(ié¡.axxai. oïôs xavxa Jr¡¡xr¡xr¡g xal Kógr¡ xal Záganig xal Iloasiôwv xal ô xr¡v Aégvrjv xaxé%ü)V y'lax%og xal noXXol so 7tqbg xovxoig sxsçoi ôal^iovsg, nsçl ovg Srtavxa (piXoxL^ioig s^sTiXiiçcoae . . .

ib. X V I I I (Epitaph. Julian., non multo ante fin. a. 365 conscr.) 171/172: . . . xig ovxwg aXXoxs äXXwv ànéaxrj oixicov, allots &XXov &sgarrsvcov fbeóv, xbv Ilâva, 35 xbv 'EQfirjv, xrjv 'Exáxrjv, xr¡v 'laiv, xwv XoiitCbv sxaaxov; xlg ovxco rtoXXàg àaixlag fisdf¡óovf¡g ijveyxe •3-eoïg ovvóv; (172) o ycxQ ór¡ xßiv TtotijxCiv Xóyog egyov i¡v xal xig avxov xfjg xó¡.ir¡g rjipato xatv ¿Ç ovgavov xaxaßdvxwv xal elmbv xi xal axovoag lj)%sxo. xal xàg fisv äXXag avvovaiag fiaxçov 40 ñv sir¡ Xsysiv, áXX3 elg xo Káooiov ogog naga xbv Káaaiov ävaßag día fisarj^ißgiag axa&sgùg sîôé xe xbv â'ebv xal IdwY àvéaxrj xal avfißovXrjv èôéÇaxo, ôi' í¡g rcáXiv ôcacpevysi

Xóxov (cf. Ammian. X X I I , 14," 4).

544

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

ib. X X (Ad Theodosium) 22: Jibg

itaida

rr¡ra

. . .

óó^avra

elvai

rov

vixcxg

. . .

^4lé^avdqov

xal eig

rov

ye

rov fjfieqó-

ib. X X X (Ad Theodosium pro templis, a. 384 conscr.) s 35/36: ov rolvvv TFJ CPDI/.IR¡ f.ióvov lq>vXá"¿diq TO &veiv, &Xka xal

r f j rov

Saqdnidog

xexrrjuévj] rrjv

veCov,

Tfjg

Myvnrov

NelXov

de

wv

ov

E&ehqoeiev.

&v

f¡déo)g

ávelóvreg

evwyelod-ai 15 TOV del,

TJJ

NeiXov &XV,

fjóéwg

TI

o

exelvo

/¿r¡v, 80 firjde

didóvai Ttaoav

olg

ov

yovai

25

nvqovg

delv rolg $

ó3

rifiwv

xelrai

Xí&oig,

TOOOVTOV

ijxovoa

dé uqqi, —

rolg ovdév,

xal

e7té%un>

rf¡g

¡uíjxeV

fyjteq

o

ovri

eariv

arófia, ovx

ev

ri¡.iág. rwv

éyeyóvei xal

OTtozéqio

f¡

—

&v

of.ioi.o-

(i. e. Edessae)

anccvruv

bítóaov

rovrw,

yaq

teqwv

fieyíaroig

yf¡g,

Sáqajtig

rwv üsqacbv

TIVWV,

eqi^óvrwv

r(j>

ág

oí

yf¡v

ro

TOV NeiXov,

rág

fiéyiorog

fir¡ áftaad-ai

áváyeo&ai

óiáqaiev

Xéyovaiv.

óqíoig

ovg yvú-

/.irjdé

¡xr¡ñ'

rovtoig

av/.icpéqeiv

ovrai

ev

dídwoi &

náayeiv; T Neiloj,

yiyvófxeva OTteÍQead-ai

enl

ra lega

naqeXd-óvreg

¿7tooreqelo9-ai

nqhg

7taqa7tXr¡aiov áxoveiv.

30 j t t e l ^ o v

oaa ovx

eiwd-óri. áyqov

rovroig

TOVTOIO'L,

Ta

/.irjóe

dieléyyovoiv, ratv

fiévajv

ravrbv

fir¡6' ei

ráv

ovó' ravra

7toxa¡.ibv

exaarov

rolfirjaovoi,

¡lev yf¡v

ávd-qwTtoig

ib. 4 4 : veág,

eivai

rr¡v

Xéyovai,

eíízóvreg

TOV

ovó'

yevvalotg

wv, xal

(IIOD-Q) T(¡>

Ttaqéxwv, ei

maq

ácpelvai tul xa&'

rolg

rov ágovqag

oi

eon

eqoL¡xr¡v,

& vvv.

ákV

noiel

rag

eidóreg

ítora/tóg

dómete

avrov

enl

re %qr¡ xal

vouífioig

Ttlf¡d-og

TOO Neílov,

eqyov

doxovaiv

áveXelv,

itertavait-ai

de

érti

yf¡

&v

einelv

fieri%£iv

ore

nalaiolg

éítel

dé

xal

áv&qwnwv

ávafiaíveiv

& (ioi ovx

tolg

ovv;

avtr¡ lariv

¡,ieyáXr¡

ánávrwv

jtoiov[iévQr¡[¿a¿ aoi àvct jtñaav oly.ov¡xévr¡v fiera %a.Qag ¡iaoiXeveiv, ov "Hltog io q>ilel, ^Anóllwv xgareQÓg, * avroîg aç%ovraç 35 i) xal rovç rovrwv itaîôag eig d-eov g àvadelvai rj ôià ri/uijv r&v àq^âvrwv f j ôià q>oßov rfjç airwv rvçawLôog, &g . . . ituçh AiyvTtxioig 'loig xal "Ooiçig xal zSqoç xal ô vvv 2 Tiri] venti cod. Bamberg. I, 140 ( = BÌ, cod. Palat. 899, saec. X/XI ( = P) ; del. Eyssenhardt ; an „cuncti" ? Peter. 3 Tasi BP, avidi novar. rer. ed. princ. Mediolan. a. 1475;. vafri Baehrens, quasi Klein.

Athanasius.

559

lädgiavov TOV cPo)jxaiu)v ßaoiMwg itacöixog IdvzLvoog, ov xaLiteg eidorsg av&QW7tov xai av&QWTtov ov as/uvov, &XX' ¿coeXyeiag EfmXsav, öia cpößov TOV 7tQoazd^avzog aeßovaiv. ertiöijfiiioag yag 'Aögiavog TFJ TWV AiyvnzLwv zeXevzrjaavra TOV zfjg fjdovfjg avzov v7tr]Qezr]v 'Avzivoov exeXevoe 5 •d-Qrioxsvso-d-ai, avzog xai fierce fhdvazov kguiv TOV rtaiöbg . . . ib. 1 0 : . . . xai yag xai yvvaixag, äg ovöe eis xoivrjv jtegi jtgayfidxwv ovj.ißovXiav Xafißdveiv aocpaleg, zavzag xfj zov &eov Ttfifi Sgrjoxsvovai xai oißovoiv, ¿ig . . . Ttaga r AlyvitTloig Iaig xai Koqr] xai Newziqa . . . noXXoi de ov 10 (idvov ev to¿g Ttükai, äXXa xai ev zoig xad-3 fj^iäg XQOvoig &TtoßaXovTeg cpiXrata xai adeX(iGìv IOTI TUIV aocpGiV xà aeßdofiaxa. ib. 75 : . . • Jtlàvag Volqiòog xaì "Iaidog xaì eitißovlag Tv(pwvog . . . fivd-oXoyelxe . . . ib. 90: ol AlyvTtTiot XqiOTiavoì TÒ TWV xe&veóxtov oitovòaiurv o&fiaxa xaì (.idhoxa TWV aylwv fiaQXvgcov 25 (piXovai fiev d-àitxeiv xaì jciQiellooetv ò&ovioig, fiìj XQVJtxeiv oè V7iò yfjv, òlla èrti av.ifj.7io0io)v xid-évat xaì (pvkdxxeiv 'evòov naQ* èavxolg vofil^ovxeg èv TovTip xifiSv xovg àitel•d-óvrag. è de 3Avru)vtog rtolldxig JTEQÌ TOVTOV xaì èmaxójtov rfèiov Ttaqayyélletv xolg laolg, éfioltag òè xaì la'ixovg30 èvéxQETte xaì yvvaigìv èiténh\xxe admonens eos de Christi resurrectione. qua de causa, et ipse ubi sepultus fuerit, prodere fratres vetuit. Zeno Yeronensis (episcopus 362—380) Tractat. (ed. Migne, P L X I ) I, 15: . . . displicent D e o . . . qui dies observant, qui Aegyptiacos de candidis 35 faciunt . . . ib. 16 (De resurrectione) 9 : Phoenix avis illa pretiosa resurrectionis evidenter edocet iura, quae nobilitatem generis sui non a parentibus accipit, non liberis tradit: ipsa est sibi uterque sexus, ipsa omnis affectus, ipsa io

Athanasius, Zeno Veronens.

561

(pQovovvxag /nev fiaytxd, öeioiöalfiovag de vjteq xfp> g>vaiv xai àyqiovg xolg xQÓrtoig . . . Hist. Arian. 56: . . . fj ßovg Sxe TFI 'ìaiòi UQCC oioa ov {bverai . . . V i t a S. Antonii 15 : %qelag ysvofiévrjg ÖIEX-9-SIV avxòv 5 xrjv TOV IdQOivo'hov öidiQvya . . . Ttlrjjprjg òs f\v fj ÖIWQV§ xgoxodeäwv, xaì fióvov ev^a/ievog evéftt] avróg TS xaì ndvxeg ol avv avviò xaì dirjl&ov dßlaßelg. vitoax^éxjjag de sig xò (tovaaxriQiov xwv avxwv aefivwv e%%eto xaì veavixwv nóvtav . . . (cf. Lucianum, supra pag. 313). io ib. 32 : ( E x oratione quadam S. Antonii de daemonum futuri revelatione) xal Tteqì TOV Ttoxa/uiov (i. e. N i l i ) i'öazog eaxiv, ore (plvaqovatv • èiuQaxóxeg yàq Ttollovg vexovg yivofiévovg èv xoìg trjg Aìd-ioitlag fiégeaiv xaì eìòóxeg, wg èxelvurv FJ Tthqfifivqa TOV itoxajiov ylverai, TIQÌV èl&elv eig i5 TTJV ÄiyvitTOv TÒ VÓUIQ, TCqo%qéyfiv%eg léyovat. TOVTO óJ &v xaì ol av&Qtmoi eÌQtfxaoiv, ei TOOOVTOV rjàvvavzo ÖQafielv, Saov exelvoi . . . ib. 74: . . . èv alóyoig TÒ &eìov ègofioiovv xaì dia TOVTO aeßeiv rezQÓTtoòa xaì eQTtexà xaì àv&QÓìjtoiv elxóvag, 20 TavTa i>(iGìv IOTI TUIV aocpGiV xà aeßdofiaxa. ib. 75 : . . • Jtlàvag Volqiòog xaì "Iaidog xaì eitißovlag Tv(pwvog . . . fivd-oXoyelxe . . . ib. 90: ol AlyvTtTiot XqiOTiavoì TÒ TWV xe&veóxtov oitovòaiurv o&fiaxa xaì (.idhoxa TWV aylwv fiaQXvgcov 25 (piXovai fiev d-àitxeiv xaì jciQiellooetv ò&ovioig, fiìj XQVJtxeiv oè V7iò yfjv, òlla èrti av.ifj.7io0io)v xid-évat xaì (pvkdxxeiv 'evòov naQ* èavxolg vofil^ovxeg èv TovTip xifiSv xovg àitel•d-óvrag. è de 3Avru)vtog rtolldxig JTEQÌ TOVTOV xaì èmaxójtov rfèiov Ttaqayyélletv xolg laolg, éfioltag òè xaì la'ixovg30 èvéxQETte xaì yvvaigìv èiténh\xxe admonens eos de Christi resurrectione. qua de causa, et ipse ubi sepultus fuerit, prodere fratres vetuit. Zeno Yeronensis (episcopus 362—380) Tractat. (ed. Migne, P L X I ) I, 15: . . . displicent D e o . . . qui dies observant, qui Aegyptiacos de candidis 35 faciunt . . . ib. 16 (De resurrectione) 9 : Phoenix avis illa pretiosa resurrectionis evidenter edocet iura, quae nobilitatem generis sui non a parentibus accipit, non liberis tradit: ipsa est sibi uterque sexus, ipsa omnis affectus, ipsa io

562

Fontes historiae religioni» Aegyptiacae.

genus, ipsa finis, ipsa principium. non ex coitu nascitur, nec officio alieno nutritur. non invita, non imprudens moritur, sed cum maturum lethi tempus advenerit, a semetipsa invitatis sacris ignibus libentissime concrematur. 5 sepulcrum nidus est illi, favillae nutrices, cinis propagandi corporis semen, mors natalicius dies, denique post momentum festo exultat in tumulo, non umbra, sed Veritas, non imago, sed Phoenix, non alia, sed quamvis melior alia, tamen prior ipsa, erubesce, Christiana conio scientia, vel tot ac tantis ex rebus, quemadmodum rursum eadem, quae es, sis melior futura, cognosce! Hephaestio Thebaeus (381 scripsit) ^ Astrolog. (ed. Engelbrecht) X X I V pag. 99: sari óè xat srsQog xoft^Tijg, og xaXsirat Tvcpév, %aXenòg Xlav xat itvQchdrjs, äfioficpog xat ßgaäimivrjrog, óè %airyv ùg is fiäXXov Ò7tla sv rolg rtégaoi rov ¿Qxnxov TCÓXOV (paveìg ós jtoXXibv xaxwv ALTlog sarai, xaqiTGÌV àrtwXeiag xaì ßaoiteiov sv xfj àvaroXfi xat óvasi. ib. I pag. 48, 7sqq: Kqiòg . . . eti óè xaì éxàarov 2o ^wòiov rqslg à&aQfiévr]v

562

Fontes historiae religioni» Aegyptiacae.

genus, ipsa finis, ipsa principium. non ex coitu nascitur, nec officio alieno nutritur. non invita, non imprudens moritur, sed cum maturum lethi tempus advenerit, a semetipsa invitatis sacris ignibus libentissime concrematur. 5 sepulcrum nidus est illi, favillae nutrices, cinis propagandi corporis semen, mors natalicius dies, denique post momentum festo exultat in tumulo, non umbra, sed Veritas, non imago, sed Phoenix, non alia, sed quamvis melior alia, tamen prior ipsa, erubesce, Christiana conio scientia, vel tot ac tantis ex rebus, quemadmodum rursum eadem, quae es, sis melior futura, cognosce! Hephaestio Thebaeus (381 scripsit) ^ Astrolog. (ed. Engelbrecht) X X I V pag. 99: sari óè xat srsQog xoft^Tijg, og xaXsirat Tvcpév, %aXenòg Xlav xat itvQchdrjs, äfioficpog xat ßgaäimivrjrog, óè %airyv ùg is fiäXXov Ò7tla sv rolg rtégaoi rov ¿Qxnxov TCÓXOV (paveìg ós jtoXXibv xaxwv ALTlog sarai, xaqiTGÌV àrtwXeiag xaì ßaoiteiov sv xfj àvaroXfi xat óvasi. ib. I pag. 48, 7sqq: Kqiòg . . . eti óè xaì éxàarov 2o ^wòiov rqslg à&aQfiévr]v

Eephaestio Thebaeus.

563

yvvalxa xal zexváoeiv xal %o zéXog zov (iiov e&dvfiwg egew, za óe arjfieia' yevvazat fiev £av&bg xal wyqóg, yevr¡oszai £VítQS!tr¡g to [iéysd-og, (iw¡iog eatai ev zq> /.tijxei avzov ex &eov eveqyeíag. oí de xhfiaxTf¡Qeg' ezog ta', xrf, Xy", A«5, v(?, oó', Ttrf, TO de fiexa^b Kgiov xal Tavgov, orteq [ieoe[¿(iólr]tia xalelrai, ¿i ng e%ei áqoOXÓTCOV, ovrog ¿c'laXog xal x(mg>bg xal aar¡¡iog %e\evTr¡aei knl iwv avzOiv xXifiaxzr¡Qoiv TWV TOV zqlzov óexavov zov Kqiov. é^fjg TO TOV Tavgov ócaóexaTrjfióqiov . . . (pag. 49, 24sqq) oí de óexavol avzov zqÉlg • Xwov o nqütxog, "Eqcú o óevzeqog, cPo^QÓ(iaqe o zqlzog. singulorum decanorum eveqyelag hie et in sequentibus signis enumerare supersedi. Jidv/.M)v . . . (pag. 51, 8sqq) óexavol . . . Qoaólx, Otíaqe, &ovoqi . . . Kaqxlvov . . . (pag. 52, 25/26) óexavol . . . Iw&Lg, IÍT, XvovfiLg . . . Aéovzog . . . (pag. 54, 15/16) óexavol.. . Xaq%vov(iig, vH7tr¡, 0ovítrj . . . ITaq&évov . . . (pag. 56, 3/4) óexavol.. . Táfi, OVOJOZSVxdizi, 3A, Xvovs, Mes, in adnot.:

Xa^vovfiís, 'Hnr¡, ovg. oleo g yàq èotokiofiba eiolv, àkk' VTtóozaaiv oix eyovoiv, zà fièv wg xovioqtôç, zà âè wg axià •9-âzzov ôiaqqéovza. èv yàq toïg tqiaxoaíoig e%r¡xovta rtévze 15 jtá&eoi ta ôaifiàvta Iveqyelv naqaoxevâÇovocv eiç ititoTtkávrjaiv.

Gregorios Nazianzenus (390 mortuus est) Or. (ed. Migne, PG XXXY) Y (Contra Julian. II)

3 2 : . . . ev 001 Çlovhavé) fióvov aìòéoifiov, al naq' Aiyvnzíoig ôû àvôqoyvvwv tifial zov Neilov aï te "Ioideç xal 20 01 Mevór¡aioi &eol xal oí Attiôeg zákká te, 8aq itkátteig f¡ yqácpsig, Sr¡qla eév&era xal ákkóxota . . .

ib. XXVIII (XXXIV, Migne PG XXXVI) 15 : . . . ¥¡ór¡ âè xal xvwáákoig xal tetqajtááoig xal èqizezoîg xal zovzwv tolg ala%iazoig te xal yekoiozázoig eavtovg xadvßqioav xal 25 tovtoig qiéqovteg tr¡v tov 6eov áó^av itqoaé&r¡xav, àg ¡xr¡ qqâiov elvai xqlvat, jtóteqov ôel xazacpqovùv fiâkkov twv jtqoaxvvovvzwv f¡ twv 7tqooxvvov/.iévwv záya âè xal Jtokv jtksov twv kazqevóvtwv, vaewg xal %áqtv 8eov dei-ái¿evoi to %elqov wg âfieivov itqoeozr¡oavto ... so zovç ( ib. XXXIV (XXIV) 5 : ai ôé fioi(S> Aíyvitte) zqáyovg eitf¡veig tovg Mevdr¡aíovg xal tòv Msfxcplzrjv ^Aitiv, fxóa%ov aitevtóv ziva xal Ttokvaaqxov, xal tag lotòog xekezàg xal tovg 'Ooíqidog ortaqayfiovg xal tòv ae/xvóv oov Sáqaniv, §vkov itqOOXVVOV/.ISVOV fiezà fivd-ov xal %qóvov xal tf¡g twv 85 jtqooxvvovvtwv ávoíag wg vkr¡v ayvwozáv tiva xal ovqávtov — Ttkrjv vkr¡v — x&v ßorj&fjzai tip xpevóei, xal tee eti tovtwv aioxqóteqa, xvwdákwv tivwv xal èqitetwv nokveidr¡ ítkáa/xaza, wv itávtwv VTteqfjqe Xqiazoç xal oi Xqiatov xijqvxeg . . . 10

Pseudo-Cyprianus, Gregor. Nazianzen.

569

äkoyog yvwaiç xal ââixoç âixaioavvrj xal ovyxeyv^ieviq xazáazaoïç. ÍXÍÍ sîôov (zò) sïâoç xpevôovç, ¡ioqcpr¡v exov jta¡xnoíxikov xaì tò eiôoç zfjg itoqveíag tqífioqcpov, ai/xatwôeg, âcpqwôeç, hitàìòes, (zò) eiôoç òqyfjg jtetqwòeg, eqrjfiov xal tqa%v xal xhjqiwdéoteqov. simili modo ta e'¿dr¡ òóXov, s (iLoovç, (pd-ávóv, TtovrjQÍag, &jtkr¡atelag, yqvTVzôzrjzoç, è/iftoQÎag, fiazaiôzrjzoç, eiòokokazqsiag, vttoxqioewg, àvoiaç, itqorteteLag xal fxwqiaç describuntur. xal exáatov èkazzw/¿azoç slòov exeï (loqqyfjv, fjv exaotoç âaifiwv èvôvôfievoç liti tov xóofiov Jtqo'ietai. tqiaxóoia k%r¡xovra vtévte Jta&wv 10 eïôr] eiôov exeï xal tijg xevodot-laç xal xevf¡g àqszfjç xal xevfjg oocpiaç xal xevrjg áixaioavvr¡g, èv olg mkavwoiv tovg 'Ekhqviov q>ihooóq>ovg. oleo g yàq èotokiofiba eiolv, àkk' VTtóozaaiv oix eyovoiv, zà fièv wg xovioqtôç, zà âè wg axià •9-âzzov ôiaqqéovza. èv yàq toïg tqiaxoaíoig e%r¡xovta rtévze 15 jtá&eoi ta ôaifiàvta Iveqyelv naqaoxevâÇovocv eiç ititoTtkávrjaiv.

Gregorios Nazianzenus (390 mortuus est) Or. (ed. Migne, PG XXXY) Y (Contra Julian. II)

3 2 : . . . ev 001 Çlovhavé) fióvov aìòéoifiov, al naq' Aiyvnzíoig ôû àvôqoyvvwv tifial zov Neilov aï te "Ioideç xal 20 01 Mevór¡aioi &eol xal oí Attiôeg zákká te, 8aq itkátteig f¡ yqácpsig, Sr¡qla eév&era xal ákkóxota . . .

ib. XXVIII (XXXIV, Migne PG XXXVI) 15 : . . . ¥¡ór¡ âè xal xvwáákoig xal tetqajtááoig xal èqizezoîg xal zovzwv tolg ala%iazoig te xal yekoiozázoig eavtovg xadvßqioav xal 25 tovtoig qiéqovteg tr¡v tov 6eov áó^av itqoaé&r¡xav, àg ¡xr¡ qqâiov elvai xqlvat, jtóteqov ôel xazacpqovùv fiâkkov twv jtqoaxvvovvzwv f¡ twv 7tqooxvvov/.iévwv záya âè xal Jtokv jtksov twv kazqevóvtwv, vaewg xal %áqtv 8eov dei-ái¿evoi to %elqov wg âfieivov itqoeozr¡oavto ... so zovç ( ib. XXXIV (XXIV) 5 : ai ôé fioi(S> Aíyvitte) zqáyovg eitf¡veig tovg Mevdr¡aíovg xal tòv Msfxcplzrjv ^Aitiv, fxóa%ov aitevtóv ziva xal Ttokvaaqxov, xal tag lotòog xekezàg xal tovg 'Ooíqidog ortaqayfiovg xal tòv ae/xvóv oov Sáqaniv, §vkov itqOOXVVOV/.ISVOV fiezà fivd-ov xal %qóvov xal tf¡g twv 85 jtqooxvvovvtwv ávoíag wg vkr¡v ayvwozáv tiva xal ovqávtov — Ttkrjv vkr¡v — x&v ßorj&fjzai tip xpevóei, xal tee eti tovtwv aioxqóteqa, xvwdákwv tivwv xal èqitetwv nokveidr¡ ítkáa/xaza, wv itávtwv VTteqfjqe Xqiazoç xal oi Xqiatov xijqvxeg . . . 10

570

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

ib. X X X I X (In sancta lumina), 5/6: . . . ' O O Î Q I Ô O Ç anaqay^ioL, ak'ij] ovftcpogd, Ttfiwfiévì] Ttaç' AlyvmLoig, . . . "laiôoç àrvxrjfxaia xal tq&yoi Mevôrjoiiov aideaifidneçot xal "ATCIÒOQ, cpdcvvrj, fióoxov xaTarqvcpCivTOg Tfjç MeficpiTwv 5 svrjd-eiaç, . .. xal oaa xov Neïlov TCÛÇ zifialç xaxhfiçiÇovoi, %ov xaç7todôzr}v, cbç àvvfivovaiv avroi, xui tijara%vv xal fiBTQOvvxa TÏ]V eiôaifxoviav Tfï]%toiv. (6) ÌG) yàç kéyeiv èçjtezwv xal xvcaôâlcav Tiftàg xal nò rfjs ào%r][ioovvrjç

r} xantivwoiv xò

¿e'qaxa Ojjov

eìówXov

codd. e t e d d . ; de P a n w corr. eie airò vel eìs C, A i d . ; f o r t . l e g e n d . : àorpov xvvòs vel àorpov

xaì fjXlov avrà. yel

kócov L(eemana). 22 fortasse legend. im.ieU.oiv, nisi de toto signo canis accipere velimns. L. 24 prò àvarohrjv fortasse legend. àntToirfv L. 36 ti "Apea ? 'A.] Mercerus haec verba in editione, cuius textum est secntus, non invenisse videtur neqne ea habent versiones L a t . ; fortasse ex cap. 8. errore huc sunt translata L .

578

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

vjtàç%siv naga návxa Ta nexeivà ngoç TÙÇ avTov àxiïvaç è§vto7tovv âégexai, légal; ôè xaxev&b ènì TÒ xaneivòv xgénexai • io V71ËQOXÎ]V ôé, èfceiôîj ôoxel návxwv TGJV TCBXUVCJV ôiaqiégeiv • allia ôé, eneiór¡ itXrjoiaofiÇ TT¡g dr¡Xeíag &7toòiòóaoiv. eTégu)g ôè TÒV "Agea xal TTJV 'A(pgoÔÎTÏJV ygácpovzeg ôvo xogàvaç t,u)yga &ito%eXehai, ftjteg earl &rjXeiag egyov • xal TO TCOV so yvitCbv di, wg rcgoelnov, yivog ¿hjXetwv ¿OTI yivog (.IOVOV di1 fjv ahiav xal TVOVTI &rlvy.(i> ol AiyvitTioi yvna cog fiaolXeiov eniTid-iaaiv, &cp' ov xal nSoav &eov, iva /.¡rj negl exaazrjg yq&fpwv /.trjxvvai zov Xoyov, . . . Alyvitxioi (.irjTega ovv •d-eXovzeg orjufjvai yvna £u)ygaov Ovgavlav de, ov yag 6tgioxei avzolg TOV oigavov Xeyeiv, xa&utg ngoslnov, snsl TOVTWV $ yiveaig exei&ev eozi • doaxiiag de dvo, dtozi nag1 AlyvnzLoig fiovdg saztv at dvo dgaxual, fiovag de navrog ¿gi&[iov ysveoig' evXoycog ovv dvo dgax,uag /SovXofisvoi drjXwaai, yvna 33 post rdv l6yov excepto cod. Par. A, in quo nullum lacnnae indicium, Mhs. et edd. lacunam indicant. Merc, supplet: SrjXovoiv . . . Hoesch.

orj/maivovtee rijv yvna ypaipovatv. De Pauw nihil deesse putat, sed conicit non esse distingaendum post Aiyvn-tioi et pro /i-qre^a ofo> esse legendum /njis^a ovaav.

Horapollo.

581

yqàipovoiv, èitel fi^zrjQ Soxel xal yéveaig elvai xad-àrteq xal fj novag. ib. 1,12: c'H(paiazov óè yqdcpovzeg xdvd-aqov \xal yurta] ì^otyqacpoùaiv, idihjvav Sé, yurta xal xóv&aqov doxel yàq aòrolg ò xóo/.tog ouveazàvat ex re àqaevixov xal &tjXvxov' s INI Sè zfjg 'Ad-r\vS.g TÌJV -yurta (xal tòv xàv&aqov} yqdfpovaiv • avzrj yàq fióvrj &ewv rtaq' avzolg àqoevóxhjXvg vjtaqxei. ib. 13: &eòv Se èyxóofiiov atjjuaivovreg rj eifiaq^évTjv ¥j zov névi e àqid-fiòv àozéqa £iuyqaq>ovGiv -3-tòv fiév, io èrteidìj nqóvoia &eot> zrjv óiviqv nqootaoaei, f] TÙIV òozéqiov xal roù rtavzog xóouov xlvr\aig xeXeltai • óoxel yàg avzolg di%a &eov firjóèv tiXwg ovveoravaf ti/jtaq^tévrjv óé, enei xal avzrj àozqixfjg oixovofiiag avviatazai • %òv óè rtévze &Qi&f.ióv, erteióì] itXtjd-ovg Svrog (òozéqcjv) èv ovqavqi 15 rtévze fióvot èì; avzwv xtvovfievoi zì]v zov xóo/iov oìxovo^ilav èxzeXovoiv. ib. 14 : oeXrjvqv de yqàfpovzeg fj oixov/.tévr]v fj yqdf.i/.taza fj ieqéa i) óqyrjv ») xóXv/.t,iov xuvoxécpaXov ^ojyqacpovoiv. oeXrjVTjV (lèv, èrteiSìj zò Lwov zovzo ovf.i7tàd-eiav riva rtQÒg 20 zrjv TOV &eov avvoSov èxxrjoazo' ozav yàq èv zip fiéqei rijg & gag fj oeXrjvrj auvoóevovaa fjXio> àcpétiozog yévtjzai, zóze o (lev aqorjv xvvoxé Ttaçati-9-rjOiv o ieçsvç xai o%oiviov xai fiéXav TteiqaÇu)v, ei èx trjg e7t iota/.iévr]ç loti ovyyevelag yçâ/.t/.iara xai si yçdcpei. eti de xai to Çwov eni 'Eq^ifi evEfïrj&y tû nâvtwv fxetiyflvti yqa^ndtoiv • • leqéa dé, oti 10 (pvosi o xvvoxétpaXoç i%&vv ovx eo&iei, àl'k" otde fisvov açTov xad-ditEQ xai oi ieçalg' [tx-rog] yevvâtai te 7I£QlTST/41ij/iévOÇ, TjV xai 01 leQeïÇ ê7tl1ïjÔ£V0VaiV TteQltO/AlÎV ôçyijv dé, £7i€Î7T£ç to Çwov tovto Ttaqà TOT alla •d'Vf.Uxd)tatôv te xai oqyilov vnâqyei • xolvjxfiov dé, dion ta /.ùv 15 ¿illa Çwa xolv/jfiq) %qd)[i£va çvitaçà qialvetai, (xovov de tovto, lis ov tÔTtov jtQofiQrjtai 7toçev3ijvai, xolv(i§q xatà firjdev tip QV7i(p 7taçaalov Çaiyçaqiovoiv G%1]naît toiqiôe ' kotGita xai tàç so xeïçaç elg ovçavov knaLqovta, (iaoileiàv te eni tfjg xe(palrjg è'xovta• tovto yçâcpovoi to oxtj/xa eni tfjç àvatolfjç, o wç einelv nQOoevxôfievoç t f j S-eip, xvvoxéq>aloç noieïtai èneidi] à/xtpéteçoi cpwtbç neteilfjcpaoiv. ib. 16: ioï](j.eQÎas dvo itàhv orjfxalvovteç xwoxécpalov 25 xaS^/uevov Çcjyçacpovoi Ç&ov èv talç dvoi yàç io^fztçlaiç tov iviavtov diodexâxiç tfjç fjj.téçaç xad-' êxâotrjv wçav oiçeî, to dè avxb xai talç dvoi vvÇi noiel' diôiteq oix àXoytoç ev tolç vôqoloyoïç avtwv jiiyvittioi xvvoxéq>alov 3 ygd/ifiara] forte legendum ypa/u/iaTÎa dé L. 4 ÂlyvTtrioti Aid. et C, ÀlyiÎTiTia cod. Morell., cett. codd. 10 Sri yov Aid., ïx&wàftsvov &f>yov cod. Morell., Mere. : àXX* oiSè Ix&vcb/ievos àçyog et yertit: „quern tametsi piscibus interdum vesci con tin gat, segne tamen et torpori deditum animal non est sicut et externi sacerdotes." 11 pro èxràs, quod omnes habent, de Pauw corrigendum putat atiros et post oi leçelg distinguendum. 15 (¡vnaçà tf aiverat] de Pauw (>e5 naçacpéçerai et sequens rœ $v7ïcp mutât in rtp (>û>, ita ut sit: „quoniam reliqua animalia fluxu abripiantur, solum autem hoc natet, nihil omnino fluxu abreptum".. finem huius capitis Merc, vertit: „Solum hoc ad eum, quem instituit locum, nando peryenit, nec tamen ullis a nativo colore transfertur aut inquinatnr sordibus." 22 rovro yçâfovoi rà offifta, hti rfjs àvaroXfjs 8 xvvokcv íegaziaSiv egywv iniazázai • ácp' oh mal l-iéy.gi vvv xar1 ev%r)v nXeovaa^iov vygózr¡zog * . . . i b . I , 2 4 : (pvlaxzr¡Qiov Se ygáovoiv óice io návzoze rovg ocpd-akfiovg áveioyózag e%eiv 20 zovzo io £a>ov. i b . 3 4 : x^vx^v óe evtav&ct ttoXvv %góvov SiazqLftovaav (¡ovXó¡xevoi ygáipai f¡ nhq¡.tf.ivQav q>oívixa i o oqveov ^wygacpovot• ipvxr¡v f.iév, eiteiSr¡ Ttávziov i&v ev zq> xóo/xq» noXvyqoviúizuzov VTCÚQ%ÍL ZOVZO zo £A>ov nXr¡FI¡.ivgav óé, 25 kjteiór¡ f¡Xíov eazlv ó qiolvil; avfiftoXov, ov firjóév lazi jtXeiov nata t o v nóafiov návzwv yag enifiaivei xai návta e^egevv^ o fjXiog, ovzio TtoXvg * dvof.iaa&r¡aezai. 3 noienai Tov fooc cod. Morell. atqne ita etiam A, B, in quibus tamen snpra voces iov &sov scriptum est iov Neílov. pro l/ifiévwv cod. Morell. ififiívov, codd. Aug., C et edd. omues &ois éfifiévovroi iov rjXíov no ^coSícp toviqt cet. 4 ias xolégae L. 7 Mere, addendum putat: red ainto or¡/ieí{p x^mnat yel simile quid, vertit autern: „qua propter in hodiernum usque diem, dum pro immódica inundatione preces effandunt, Leonis signo uti solent." Causs. nihil deesse opinatur, sed pro itltovaafiov legendum nleovaaftós. in cod. Morell- post iiy^ÓTrjioe adscriptum est: «ai Bv j>o>Qímv yífiovise iov oivov tjioov Xéovra; A, B : iypóirjioe «tú iv * lóiv'¿oioíatvyéfiovies iov olvov tfótov Xeóvrwv in C post iy^óirjxog yerba inde ab «al ív nsque ad leóvtcov absunt, sed relicta est lacnna dnorum versuum atque eodem modo in Ald. 17 ita cod. Morell., sed Ald., Mere., Causs., Pierias: ¿>s «ai exliTtóvxi — owexXineiv. Hoesch. et de Pauw: ixXmóvTc —• uvvsxXeínetv atque ita quoque A, B ; de Pauw legendum putat: o í «ai íxXmóvros im nora/uíj avpexXeÍTiei. 26 návia epewá Morell., reliqui et editores ztáviae e^soewá. 27 in A nulla lacuna adest; eam habent B, C, Morell. et Aug., in C spatium est unius fere versus relictum. Ald.: útf OVTCO noXi>¡ * óvofiao^xerai et ita quoque Hoesch. Mere, correxit ovo/iaodi¡oeiat. Hoesch. suppleri

Horapollo.

585

ib. I , 3 5 : xaì TÒV xqovUag dè àuto §évrtg S7tiòr]uovvza òrjXovvzeg nàhv tpolvixa zò OQVEOV £toygacpovoiv • ovzog yàq tig Atyvitzov, enàv ó xqóvog zoù ¡.IUIQLÒÌOV avzov xaraXafifìàveiv /.lélkj], òià nevxaxooicnv ITCJV itaqayiverai xaì àitoòovg, èàv (p&ÀARJ, ivròg T f j g Alyvitzov TO %QSWV, 5 xrjòevezai (ivozixCbg, xaì boa ini TWV alkojv teqwv ^CITWV Alyvrtzioi TeXovoi, zaùza xaì zq> (poivixi vnaqxeiv è(pellei • léyerat yàq /.iSXXov T&V aklojv àvd-qàitwv fjklù) %ai(>eiv vjt" AiywrcxÌMV, àio xaì TÒV Neikov amolg 7iXrjfi/avqeiv irto rfig •9-sqi4ÓTt]xog rovzov TOV -9-eov, neqì OV (iixqov '¿¡.inqoad-ev io ò Xóyog ¿7Todod-tjaerai aoi naq fj^iwv. ib. 3 6 : xaqdiav (iovXófievoi yqàcpetv ìfhv twyqacpovotv' %ò yàq £,(j)ov 'Equyj óixeiojzai, naarjg xaqdiag xaì Xoyio/.tov òeanózr), ènei xaì fj l(ìig avrò xaì)-' avzò z f j xaqòiq èaiìv i(x(peqiqg' neqì ov Xóyog ¿OTÌ nXtlazog naq Aìyvnrloigi® q>eqóf.ievog. ib. 3 8 : . . . ieqoyqafipaTsa óyXovvreg . . . fiéXav xaì xóoxivov xaì oxo tv tov Qwyqacpovoiv • . . . eneidrj £COTJ V xaì •9-àvarov ovzog òiaxqivef tori óè naqà ioig leqoyqa/ÀfiaTevoi xaì §i§Xog lega xaXovfiévrj 'A/.i^q-qg, ài' ?jg xqivovai TOV 20 xaraxXi&évia &Qqoi[ióg èoziv FJ ov, zovzo ex tfjg xaraxXioeiog TOV àqqóoTov or^ieiov^ievoi . . . ib. 3 9 : ÌEQoyQa(Xj.iazéa óè itàXiv rj 7tQ0(prjZì]v fj evzacpiaazrjv rj artXfjva . . . fiovXó/nevoi yqacpeiv xvra twyqa(povoiv ieqoyqafi(.iaTéa fiév, irtEidrjfteq TÒV (3ovXó/.ievov 25 I£Qoygaf.I[.iaTéa TéXeiov yiveo&ai xqi] noXXà /.teXezav, vXaxzelv TE ovvex&g xaì àjTrjyqicboS-ai /.irjàevì x&QtCófievov &oiteg ol xvveg' 7tqo(PRJTIJV óé, ètteiór] 0 xi'mv àzeviì^ei Ttagà za SXXa TGÌV ^d)i elg r à zCJV &ewv e'idtoXa xa&àrceq itqotprjzrfiposse putat: lovxkan mirra •niQièymv aut pro TioX-bs legendum nohvóydaXftoe. Causa, nihil deesse suspicari yidetur; de Pauw legendum qpniciebat: eld" oihm nolvs iati * mare óvo/uda&r] atque lacunae inserendum epitheton solis; legendum yidetur cum Hoesch. elO1' oilreo (vel fortasse oìroe) nolvótf&aluos òvofiàa&rj L. ultimam yocem óvofiaodrjoerai Mere, yertit: „vocitari solet". 4 de Pauw putat pro 500 potius 7000 yel 1461 anuos hic ab Horapolline Phoenici fuisse adscriptos numero ab amanuensibus corrnpto. 9 in AlyvnrUov codd. et edd. praeter A habentem: léyerai yào — ijkioe xaÌQcov v,r' Alyvjiricov. Mere, legendum putat : èn' Alyvnrimv, Hoesch. roìie Aìyvnriovs yel Kéyovrai yàp — ol Alyvnnot atque ita quoque Causa."de Pauw pro àv&gdmcov reponendum esse òovéaiv atque tunc commate posito post Alyvm'uov sequentia ita mutanda: Si Sv xaì i NelXoe aiiroZs TzXrjfifivgel v'iò rfje tì'toiióupos rovrov rov &eovì sed Hoeschelii ratio potior videtur L. 15 èfife^e A B C et edd., à/tepije cod. Morell. 29 els rà &XXa Oecòv eìbioXa cod. August., Hoesch. et de Pauw; hic tamen conicit: els rà &71X& &eàv eiomXa.

586

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

evta(piaatr¡v dk xwv ieg&v, sítetór¡ xaí oíros yvfiva xaí &varerfir¡(iéva 9eu¡gel xa vrí avzov xr¡devó/.ieva e'íduXa. &orteQ ol %r¡vaXdi7texeg, àXXa xarà Hvoiav ò neXexàv noieirai. ib. I, 55: ev%aqiorlav yqárpovxeg xovxovyav £(oyqa(povaiv, diàri rovro fióvov zwv àXóyutv eneióàv ino 5 zwv yovéoiv inxqacpfj, yrjqáoaoiv avxoíg xr¡v avxrjv àjtodldwat %áqiv . . , od-ev •/.al ini xwv &el vnáqyeiv òoxeì, eneiór¡ ovor¡g Xoifiúóovg xaraoráoewg nal navxòg èfiipvyov re xat áipvyov voowdwg 25 òiaxi&Efiévov \rovg èo&iovrag] rovro fióvov ov pieraXaftfiávei rfjg roiavrr¡g x a x í ' a g ' òióntq xar' inelvov ròv xaiqòv ovòev extqov rq> fìaaiXel èv rqotpfjg fiéqei naqazí&ezai, ei fir¡ fióvov neqiozeqá' rò ós aitò xaì rolg èv áyveíaig ovai dia rò vnr¡qexeio&ai rolg d-eolg' íoxoqelxai òé, Sri ov yoXrjv so e%ei rovro rò Cwov. ib. 62: Xaòv nqòg fiaaiXéa rcei&r¡viov órjlovvreg [iéXiaoav ^üiyqarpovai • nal yàq fióvov zwv aXXaiv £d)OJV x«Tct

2 àvoiav codd. Morell., A, B ; eUvotav C, Aug., Aid., alterum tamen praeferente de P a u w ; Mere, vertit: „sed benevolentia tantum et mira in sobolem pietate certamen hoc suscipere." 3 oinovnav Pignorius, ttovx(rí>f¡a.v de Pauw. 7 xovxov(f>ov TiQOTOfjiri ? Hopfner. 15 eli Sì — fiemos] xccxcirepov fiépoe de Panw, sed locus videtur mutilas; Mere, vertit: „ceternm ideo gemino» eius ungues deorsum maxime iuflexos pingnnt" ; snppl. videtur iG>v delwv ox^nrpcov Hopfner, cf. Denkschr. Akad. Wien. 57 (1913) pag. 68. 25 in C, apud. Aid., Mere, et Pierium distinctio est posita post toìis io9iovras\ de Panw mutandum putat vel : roiie io&iovrae TOVTO fióvov oi> xar«Xafifiávet f¡ roiavir; xaxía vel: ol io&iovres TOVTO fióvov oi fisTctXafiftávovot %F¡$ Toiavrrjs xaxíassed verba TOÍIS èo&IOVTAS abundare videntur L. Mere, vertit: „quotquot hoc vescuntur animali, ab hac lue immunes ser van tur."

Horapollo.

589

/îaaiXéa e%ei, $ to Xoutov twv ¿teXiaawv erteiai rrXfj&og xad-b x a t ol üvd-qoiTtoi nü&oviai {.iaaiXel• aivLixovxai ôè ex T^g í o ü ¡léXvcog * ex T^g tov xévTqov tov Kúov ówáltetog « %Qr¡Gxbv 8[ta nal emovov elvai nqog * nal ôiolnrjoiv. ib. I, 6 4 : 7iewg] 5 TeXeiwaewg ar¡/ialvovai, itáXvv tov oXóxXr¡qov orpiv Çuyqarj>ovvT£Ç" ovrat itaq* avzolç tov Ttavrog nóo¡.tov to óirjxóv taxi Tívev/xa. ib. 6 7 : Sqrcaya ôè r¡ noXvyovov % ftaivófievov (iovXáor¡tif¡vai xçoxôôuXov ÇtjyQacpovoiv ôià to noXvyovov 10 jtat noXvTtnvov vnáqy^Eiv nal /.laivófievov • iitav yaq uqnáaai ti ¡üovXó[.tevos ánoivyjj &vfiiod-els nafr1 avvov uaívexai.

(.lEVOi

ib. 6 8 : ávaroXrjv ôè Xéyovreç ôvo ocp&aXfiovç nqonodelXov Kioyçwpovoiv Í7Ctiór¡jieq itavroç ow/iaroç Çwov ol ¿(p&aX/ioi in tov (2v&ov &vaq>aivovrai. is ib. 6 9 : ôvaiv fpovaiv • avróioxov

ôè Xéyovreç xçoxàâsiXov yàq x a t xaroKpeçèç to

xsxvaXrjg 'Qioyqacpovai' TOVTOV eàv yàq ì'fieiog nxeqij} xhyfig, àxivrjxov evqijaeig. ib. 8 9 : Svd-QWTtov ^aavxa xéXeiov (ttov SéXovxeg drjXuioai xoqòvrjv àrto&avovaav £ioyqa alii. 4 àXXa yewarat C. 6 TtogeveTai OVT> TIP TZ/ITOL eie ¿¡XIOV TZÒXIV IÌJV èv Air yinxq>, 8s ttaì Ttaoayevójievos cet. A. naQaysvófisvos ixst &/ia rfi ijXiov ava-zolfi èxetvog relevTq aut Se xal napayerófievos èxeloe — èxsT relevrà L. 28 natalem vero] octavo igitnr kalendas ianuarias (i. 1. er. a 1 = cod. Palat. 909, saec. X)>

590

Fontes historiae religionia Aegyptiacae.

ToiovT ex %ov (¡rjyuaxog Xa/j.8óvei xal ex. TOV ì%ù)Qog TOV xaxaqqiovrog dia Tijg òitrfe ixXXog yevvccxai • ovxóg re S/ua jtTeqocpvrjoai abv Tip mrrgì 6 noQSvezai tig xrjv 'HXiov jtóXiv xrjv èv Aiyvjtxio, og xal TtaQaysvófievog èxsl 8fia i f j rtXiov àvaxoXf} [«xitae] xekevxq. xal /.tsxà TOV Sàvarov TOV naxqòg o veooaòg TtàXiv etti TTJV idiav naxqiòa art eiaiv ' oi òs ieqeig %rjs AlyvitTOV TOVTOV TOV àrto&avóvxa (polviy.a &àrtxovoiv. io ib. II, 58 : cpiXoTtàxoqa ftovXó/.ievoi arj/.ifjvai ¿tvd-qwrcov jteXaqyòv twyqwpovaiv • imo yàq TS>V yevvrjoàvuov èxxqacpeìg ov yiogiì^exai TWV idiaiv Ttaxéqwv, àXXct 7raqa/.iévsi aòxoìg &XQIS èa/ccTOv yfféwg legare eiav aòxoìg &7tovéfi(iiv. ib. 8 1 : Sqrtaya Hvd-quutov àvsvsqyrjxov (iovXó[ievoi 15 aiqfifivai xqoxódeiXov exovxa '¿(ieoyg rtxeqòv erti trig xsq>aXrjg 'Qioyqacpovai' TOVTOV eàv yàq ì'fieiog nxeqij} xhyfig, àxivrjxov evqijaeig. ib. 8 9 : Svd-QWTtov ^aavxa xéXeiov (ttov SéXovxeg drjXuioai xoqòvrjv àrto&avovaav £ioyqa alii. 4 àXXa yewarat C. 6 TtogeveTai OVT> TIP TZ/ITOL eie ¿¡XIOV TZÒXIV IÌJV èv Air yinxq>, 8s ttaì Ttaoayevójievos cet. A. naQaysvófisvos ixst &/ia rfi ijXiov ava-zolfi èxetvog relevTq aut Se xal napayerófievos èxeloe — èxsT relevrà L. 28 natalem vero] octavo igitnr kalendas ianuarias (i. 1. er. a 1 = cod. Palat. 909, saec. X)>

Vegetius, Claudianns.

Clandianus (ca. 370—404 vixit) In Rufln. (ed. Koch) I, v. 1 4 0 - 1 4 9 : Otia te, Rufine, iuvant frustraque iuventae consumis florem patriis inglorius arvis? heu, neseis, quid fata tibi, quid sidera debent, quid Fortuna parat. toto dominabere mundo, si parere velis! artus ne speme seniles! namque mihi magicae vires aeyique futuri 1 praescius ardor inest, novi, quae Thessala canta eripiat lunare iubar, quid sigila sagacis Aegypti valeant, qua gens Chaldaea vocatis imperet arte deis . . . ib. V. 254—256: 0 mites Diomedis equi, Busiridis arae clementes, iam Cinna pius, iam, Spartace, segnis Rufino collatus eris! In Eutrop. I, v. 159—162: Sic multos fluvio vates arente per annos hospite qui caeso monuit placare Tonantem, 1 inventas primus Busiridis imbuit aras et cecidit saevi, quod dixerat, hostia sacri . . . ib. 170-171, 176—180: . . . Postquam obsitus aevo 1 semivir excelsam rerum sublatus in arcem, . . . iamiam dissimulai dominos alteque tumescunt serviles animi, procerum squalore repletus career et exulibus. Meroé campique gemescunt Aethiopum, poenis hominum plaga personat ardens, Marmaricus claris violatur caedibus Hammon. ib. 311—316: (Eutropius Romae) scandii sublime tribunal atque inter proprias laudes Aegyptia iactat somnia prostratosque canit se vate tyrannos. scilicet in dubio vindex Bellona pependit, dum spado Tiresias enervatusque Melampus 3 reptat ab extremo referens oracula Nilo, ib. II, v. 3 9 - 4 0 : iam tibi nulla videt fallax insomnia Nilus, pervigilant vates, iam, miserande, tui. ?3 semivir i. e, Eutropiug.

592

Fontes bistoriae religionis Aegyptiacae.

Panegyr. de IV consulatu Honorii, v. 143—144: . . . tibi (i. e. Honorio nascenti) corniger Hammon et dudnm taciti rupere silentia Delphi . . . ib. 565—576: [pompae 565 Nunc quoque quos habitus, quantae miracula vidimus, Ausonio cum iam succinctus amictu per Ligurum populos solito conspectior ires atque inter niveas alte veherere cohortes obnixisque simul pubes electa lacertis sidereum gestaret onus, sic numina Memphis 570 in vulgus proferre solet: penetralibus exit effigies, brevis illa quidem, sed plurimus infra liniger imposito suspirat vecte sacerdos testatus sudore deum: Nilotica sistris ripa sonat Phariosque modos Aegyptia ducit tibia; summissis admugit cornibus Apis . . . Panegyricus dictus Manlio Theodoro consuli, v. 126/31 : Invenit (Iustitia) aetherios signantem pulvere quos pia sollicito deprendit pollice Memphis, [cursus, quae moveant momenta polum quam certus in astris error, quis tenebras solis causisque meantem defectum indicat numerus, quae linea Phoebo damnet et excluso pallentem fratre relinquat. De consulatu Stilichonis I, v. 246/49, 254/56: Post domitas A retos alio prorupit ab axe tempestas . . . moverat omnes Maurorum Gildo populos . . . venerat et parvis redimitus Nuba sagittis et velox Garamas, nec quamvis tristibus Hammon responsis alacrem potuit Nasamona morari . . . ib. II, v. 4 1 4 - 4 2 0 : . . ubi fecunda reparavit morte iuventam et patrios idem ciñeres collectaque portat unguibus ossa piis Nilique ad litora tendens unicus extremo Phoenix procedit ab Euro, conveniunt aquilae cunctaeque ex orbe volucres, ut Solis mirentur avem; procul ignea lucet ales, odorati redolent et cinnama busti. Phoenix: Oceani summo circumfluus aequore lucus trans Indos Eurumque viret, qui primus anhelis sollicitatur equis vicinaque verbera sentit, umida roranti resonant cum limina curru,

Claudianus. unde rubet ventura dies longeque cornscis nox adflata rotis refugo pallescit amictu: haec fortunatus nimium Titanius ales regna colit solusque plaga defensus iniqua possidet intactas aegris animalibus oras saeva nec humani patitur contagia mundi. par volucer superis, stellas qui vividus aequat durando membrisque terit redeuntibus aevum, non epulis saturare famem, non fontibus ullis adsuetus prohibere sitim; sed purior ilium Solis fervor alit ventosaque pabula potat Tethyos, innocui carpens alimenta vaporis. arcanum radiant oculi iubar. igneus ora cingit honos. rutilo cognatum vertice sidus attolit cristatus apex tenebrasque serena luce secat. Tyrio pinguntur crura veneno. antevolant Zephyros pinnae, quas caerulus ambit flore color sparsoque super ditescit in auro. hie neque concepto fetu nec semine surgit, sed pater est prolesque sui nulloque creante emeritos artus fecunda morte reformat et petit alternam totidem per funera vitam. namque ubi mille vias longinqua retorserit aestas, tot ruerint hiemes, totiens ver cursibus actum, quas tulit autumnos, dederit cultoribus umbras: turn multis gravior tandem subiungitur annis lustrorum numero victus . . . iam solitae medios alae transcurrere nimbos vix ima tolluntur humo. turn conscius aevi defuncti reducisque parans exordia formae arentes tepidis de collibus eligit herbas et tumulum texens pretiosa fronde Sabaeum componit bustumque sibi partumque futurum. hie sedet et Solem blando clangore salutai debilior miscetque preces ae supplice cantu praestatura novas vires incendia poscit. quern procul adductis vidit cum Phoebus habenis, stat subito dictisque pium solatur alumnumr „0 senium positure rogo falsisque sepulcris natales habiture vices, qui saepe renasci exitio proprioque soles pubescere leto, accipe principium rursus corpusque coactum desere, mutata melior procede figurai" haec fatus propere flavis e crinibus unum

593 5

10

15

20

25

30 39 40

45

50

55

594

Pontea historias religionis Aegyptiacae.

concussa cervice iacit missoque volentem vitali fulgore ferit. iam sponte crematur, ut redeat, gaudetque mori festinus in ortum. fervei odoratua telis caelestibus agger consumitque senem. nitidos stupefacta iuvencos 60 luna premit pigrosque polus non concitat axes parturiente rogo: curis Natura laborat, aeternam ne perdat avem, flammasque fldeles admonet, ut rerum decus inmortale remittant. continuo dispersa vigor per membra volutus 65 aestuat et venas recidivus sanguis inundat. victuri ciñeres nullo cogente moveri incipiunt plumaque rudem vestire favillam. qui fuerat genitor, natus nunc prosilit idem succeditque novus: geminae confinia vitae 70 exiguo medius discrimine separat ignis. protinus ad Nilum manes sacrare paternos auctoremque globum Phariae telluris ad oras ferre iuvat. velox alienum pergit in orbem portans gramíneo clausum velamine funus. 75 innumerae comitantur aves stipatque volantem alituum suspensa cohors. exercitus ingens obnubit vario late convexa meatu. nec quisquam tantis e milibus obvius audet ire duci, sed regis iter fragrantis adorant. 80 non ferus accipiter, non armiger ipse Tonantis bella movet: commune facit reverentia foedus . , . clara per Aegyptum placidis notissima sacris 89 90 urbs Titana colit, centumque addine columnis invehitur templum Thebano monte revulsis. illic, ut perhibent, patriam de more reponit congeriem vultumque dei veneratus erilem iam flammae commendat onus, iam destinat aris semina relliquiasque sui: mirata relucent 95 limina; divino spirant altaría fumo et Pelusiacas productus ad usque paludes Indus odor penetrai nares completque salubri tempestate viros et nectare dulcior aura ostia nigrantis Nili septena vaporat . . . 100 Epistula ad Serenami v. 15/16: . . . venit et extremo Phoenix longaevus ab Euro adportans unco cìnnama rara pede . . .

Clandianns, Macrobias.

695

De Isidis navigio: Isi, o fruge nova quae nunc dignata videri plena nec ad Cereris muñera poscis opem (nam tu nostra dea es nec te deus ipse tacendi abnegat expertus, quis tua vela ferat; namque tibi Zephyrus favet ac Cyllenius ales): ne nostra referas de regione pedem!

s

Macrobius (ca. a. 400 floruit) Satura, (ed. Eyssenhardt) I, 7 (14/17): . . . Aegyptii neque Saturnum nec ipsum Serapim receperunt in arcana templorum usque ad Alexandri Macedonis occasum, post io quem tyrannide Ptolemaeorum pressi hos quoque deos in cultum recipere Alexandrinorum more, apud quos praecipue colebantur, coacti sunt, ita tamen imperio paruerunt, ut non omnino religionis suae observata confunderent. nam quia numquam fas fuit Aegyptiis pecu-15 dibus aut sanguine, sed precibus et ture solo placare deos, his autem duobus advenis hostiae erant ex more mactandae, fana eorum extra pomoerium locaverunt, ut et illa sacrificii sollemnis cruore colerentur nec tamen urbana tempia morte pecudum polluerentur. nullum 30 itaque Aegypti oppidum intra muros suos aut Saturni aut Serapis fanum recepii, horum alterum vix aegreque a Eomanis admissum audio, Saturnum vero vel máximo inter ceteros honore celebrant. ib. 17, 40 : . . . kvxov solem vocari etiam Lycopolitana 25 Thebaidos civitas testimonio est, quae pari religione Apollinem itemque lupum, hoc est Xvxov, colit in utroque solem venerans, quod hoc animai rapii et consumit omnia in modum solis ac plurimum oculorum acie cernens tenebras noctis evincit . . . so ib. 18, 10: . . . in sacris haec religiosi arcani observatio tenetur, ut sol cum in supero, id est in diurno hemisphaerio est, Apollo vocitetur, cum in infero, id est nocturno, Dionysus, qui est Liber pater, habeatur. item Liberi patris simulacra partim puerili aetate, partimss iuvenis fingunt. praeterea barbata specie senili quoque, 12 recepere P l ( = cod. París. 63711 saec. VI, lectio codicia emendations anterior). 19 illis sacrificiis B ( = cod. Bambergens. M. L. V. 5, or.1 9, saec. IX lectio codicia emendatione anterior). 22 Syrapig B. 29 atiera B.

Clandianns, Macrobias.

695

De Isidis navigio: Isi, o fruge nova quae nunc dignata videri plena nec ad Cereris muñera poscis opem (nam tu nostra dea es nec te deus ipse tacendi abnegat expertus, quis tua vela ferat; namque tibi Zephyrus favet ac Cyllenius ales): ne nostra referas de regione pedem!

s

Macrobius (ca. a. 400 floruit) Satura, (ed. Eyssenhardt) I, 7 (14/17): . . . Aegyptii neque Saturnum nec ipsum Serapim receperunt in arcana templorum usque ad Alexandri Macedonis occasum, post io quem tyrannide Ptolemaeorum pressi hos quoque deos in cultum recipere Alexandrinorum more, apud quos praecipue colebantur, coacti sunt, ita tamen imperio paruerunt, ut non omnino religionis suae observata confunderent. nam quia numquam fas fuit Aegyptiis pecu-15 dibus aut sanguine, sed precibus et ture solo placare deos, his autem duobus advenis hostiae erant ex more mactandae, fana eorum extra pomoerium locaverunt, ut et illa sacrificii sollemnis cruore colerentur nec tamen urbana tempia morte pecudum polluerentur. nullum 30 itaque Aegypti oppidum intra muros suos aut Saturni aut Serapis fanum recepii, horum alterum vix aegreque a Eomanis admissum audio, Saturnum vero vel máximo inter ceteros honore celebrant. ib. 17, 40 : . . . kvxov solem vocari etiam Lycopolitana 25 Thebaidos civitas testimonio est, quae pari religione Apollinem itemque lupum, hoc est Xvxov, colit in utroque solem venerans, quod hoc animai rapii et consumit omnia in modum solis ac plurimum oculorum acie cernens tenebras noctis evincit . . . so ib. 18, 10: . . . in sacris haec religiosi arcani observatio tenetur, ut sol cum in supero, id est in diurno hemisphaerio est, Apollo vocitetur, cum in infero, id est nocturno, Dionysus, qui est Liber pater, habeatur. item Liberi patris simulacra partim puerili aetate, partimss iuvenis fingunt. praeterea barbata specie senili quoque, 12 recepere P l ( = cod. París. 63711 saec. VI, lectio codicia emendations anterior). 19 illis sacrificiis B ( = cod. Bambergens. M. L. V. 5, or.1 9, saec. IX lectio codicia emendatione anterior). 22 Syrapig B. 29 atiera B.

696

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

uti Graeci eius, quem Baaaaqéa item quem Bqiaia appellant, et ut in Campania Neapolitani celebrant "Hfiwva cognominantes. hae autem aetatum diversitates ad solem referuntur, ut parvulus videatur hiemali solstitio, qualem 5 Aegyptii proferunt ex adyto die certa, quod tunc brevissimo die velut parvus et infans videatur. exinde autem procedentibus augmentis aequinoctio vernali similiter atque adulescentis adipiscitur vires figuraque iuvenis ornatur. postea statuitur eius aetas pienissima effigie io barbae solstitio aestivo, quo tempore summum sui consequitur augmentum. exinde per diminutiones veluti senescenti quarta forma deus figuratur . . . ib. 1,19 (10) : . . . ideo (quod Mercurius sol sit) pennis Mercurius quasi ipsa natura solis ornatur. hoc argui5 mentum Aegyptii lucidius absolvunt ipsius solis simulacra pennata fingentes, quibus color apud illos non unus est. alterum enim caerulea specie, alterum clara fingunt. ex his clarum superum et caeruleum inferum vocant, inferi autem nomen soli datur, cum in inferiore haemi20 sphaerio, id est hiemalibus signis, cursum suum peragit, superi, cum partem zodiaci ambit aestivam. eadem circa Mercurium sub alia fabula fictio est, cum inter superos et inferos deos administer ac nuntius aestimatur. ib. 19 (13): . . . terram Aegyptii hieroglyphicis 25 litteris cum significare volunt, ponunt bovis figuram . . . ib. 19 (16/18): in Mercurio solem coli etiam ex caduceo claret, quod Aegyptii in specie draconum maris et feminae coniunctorum figuraverunt Mercurio consecrandum. hi dracones parte media voluminis sui in so vicem nodo, quem vocant Herculis, obligantur primaeque partes eorum reflexae in circulum pressis osculis ambitum circuii iungunt et post nodum caudae revocantur ad capulum caducei ornanturque alis ex eadem capuli parte nascentibus. (17) argumentum caducei ad genituram ss quoque hominum, quae yéveoig appellatur, Aegyptii protendunt deos praestites homini nascenti quattuor adesse memorantes Jccfyiova, TV%rp>, "EQWVO, *Av&yxr\v et duos priores solem ac lunam intellegi volunt, quod sol, auctor spiritus, caloris ac luminis, humanae vitae genitor et « custos est, et ideo nascentis òotlfiwv id est deus creditur, luna TV%Iquia corporum praesul est, quae fortuitorum varietate iactantur, amor osculo significatur, necessitas 11 diminutiones] dierura 6 certo P l , carta B 1 . 9 ornatus B1, addit F. 19 datum B 1 . SO modo B 1 . 31 oculi» P. 83 modum B l .

Macrobius.

597

nodo . . . ad huius modi argumenta draconum praecipue volumen electum est propter iter utriusque sideris flexuosum. ib. I, 20 (7) : . . . ceterum deus Hercules religiose et apud Tyron colitur, verum sacratissima et augustissima s Aegyptii eum religione venerantur ultraque memoriam, quae apud illos retro longissima est, ut carentem initio c o l u n t . . . (11) praeterea sacrorum administrationes apud Aegyptios multiplici actu multiplicem dei adserunt potestatem, significantes Herculem hunc esse tòv kv Ttäoi io xaì dia rcàvToiv rjhov

. . .

ib. 20 (13—17): eidem Aegypto adiacens civitas, quae conditorem Alexandrum Macedonera gloriatur, Sarapin atque Isin cultu paene adtonitae venerationis observat. omnem tarnen illam venerationem soli se sub 15 illius nomine testatur impendere, vel dum calathum capiti eius infigunt, vel dum simulacro signum tricipitis animantis adiungunt, quod exprimit medio eodemque maximo capite leonis ei'figiem; (14) dextra parte caput canis exoritur mansueta specie blandientis, pars vero 20 laeva cervicis rapacis lupi capite finitur easque form as animalium draco connectit volumine suo capite redeunte ad dei dexteram, qua conpescitur monstrum. (15) ergo leonis capite monstratur praesens tempus, quia condicio eius inter praeteritum futurumque actu praesenti valida 25 fervensque est. sed et praeteritum tempus lupi capite Signatur, quod memoria rerum transactarum rapitur et aufertur, item canis blandientis effigies futuri temporis designat eventum, de quo nobis spes, licet incerta, blanditur. tempora autem cui nisi proprio famularentur so auctori? cuius vertex insignitus calatho et altitudinem sideris monstrat et potentiam capacitatis ostendit, quia in eum omnia terrena redeunt, dum inmisso calore rapiuntur. (16) accipe nunc, quod de sole vel Sarapi pronuntietur oraculo. nam Sarapis, quem Aegyptii deum 85 maximum prodiderunt, oratus a Nicocreonte Cypriorum rege, quis deorum haberetur, his versibus sollicitam religionem regis instruxit : . (17) eifil &eòs roióoòe (¿a&eZv, olóv x5 ìyìo élma • ovgdviog xóafiog xecpah], yaazrjg óè -d-àlaooa,

2 volumine lectnm P. 6 eum Eyssenhardt, cum BP. 11 HAISN P. 14 serapin b (== lectio cod. B emendata). 23 conpescitur B, 33 in eo P. 34 serapi P conspjcitur add. b. 32 ostendat P. Pb, serapig b, 87 nlcocrente rege cypriorum B.

40

598

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

yala óé (tot ftóòeg elal, tà ó' ol'ai1 h ald-éqi xeltat, ofifia TB xrjXavyeq XafirtQÒv Q&a%olvil-, zéqfxa ßioio (péqwv avzóanoqov áq%r¡v, zlxzerat laozvitoio %oóvov itaXiváyqszog eixév, * kvaag ó' sv rtvql yrjgag äjxelßezai ex rtvqhg fjßrjv sirs Záqarcig £g"Ellr¡veg),

j.itzr¡llai^av

xaì

¡.leyáltjg

Alyvnxioi

xeçoaîà elg

7toXva%iòhg òè

'

tov tov

xaì

è§v7tt]Qerov/.iévoiç

jtávTiog

zú^ei

xzrjvwöeig

85 ¿QTtezocpáyov,

òè zfjg

yevvq

xf¡ òè xqíxj¡

eoeßäadrjGav

Ta

zf¡

aw/xa

fabellis auctor resurrectionis fldem

xezçânoôa

¿br¡QÍa

axdtkrjxa xóniti

Tag véov (pd-avovoiqg. oi (xovov det dlla xai 25 ddeXcpoxxoviav dia xrjv idiav xrjg e7ti&v[j.iag dxogeoxiav xolg tpiXx&xoig vjtodeixvvai, (xaia) TvcpCivog tov &llov idiov ddeX xal xarà ròv rqáyov Ttóoa re èv Seßevvvzq), rov Mevór¡oíov, oaa re èv BOVOÌQI, rtóoa re èv Jiooitólsi, wg itr¡ [lèv zw ov(¡) eig ovovia TOV Er¡tb, óf¡&ev TOV TvcpCbvog, rslezàg egyá^ovzai, allot óè z f j 5 Ti-d-gdfxßq), 'Exázi] eQ[ir¡vevO[A.évr], ereqoi óè Néqiìtvt, allot óè zf¡ @£Q/_tov&I relíaxovrai, allot óè zf¡ "laidi . . ÍZÍQOJV óè náliv (.ivazr¡QÍü)v nollCov . ... áqyr¡yol itaqà /.lèv IJéqoaig Mayovoaloi, nagà óè AiyvitzLotg TtQocpfjzai xalovfievoi, rtóv áóvTWir te xal tegcjv aQ%r¡yol . . . 10

.

De vit. prophetar. (opus spurium) 8: 'lege/uíag o JtQO(pr¡vr¡g r¡v ¿§ 'Avad-ád" xal èv Tácpvatg ( z f j g ) Alyvnzov h&oßoly&elg virò rov laov èzelsvzrjaev ' xelrai óè èv róma rr¡g oi%r¡oe(og 0aQaá, bri oí Aiyvitnoi kóó^aaav avrov eveQytzr¡&évT£g viv' avrov• áaníóeg yàg nal ribv vdázaiv 15 df¡Qss, ovQ xalovaiv oí Aiyvitzioi vecpád-, "Ellr¡veg óè xqoxoóeílovg, f¡aav avrovg Navazo üvzeg xal ev^afiévov TOV ítQO(pr¡TOv cIeqe¡.Uov èxwlvd-ì] èx rftg yr¡g éxeívr¡g r0 yévog Twv áaníóuiv nal ex TOV nora¡xov ojoavziog zb eveógov TGJV &r¡QÍa)v. xal oaoi eialv morol, ecog or¡[iegov tvyßvzat. ív ao iw TÓ7t(p éxeívtp nal la/ußavovzeg TOV %oog óf¡y¡xa áoitíóajv •&egaitevovaiv nal avrà ra \h¡gía cpvyaóevovaiv. ovzog è 7tgocpr¡TR¡s ar¡¡xelov eówxe rolg Aiyvnrov iegevaiv léywv, ozi óel aeiod-r¡vai návra rà eiòcola airüv xal av¡.ineaelv ra %eigonohqta návra, orav erttßfj sv Aiyvnztü naq&évog 25 ,lo/evovaa avv ßqecpet •d-eoeióel. xal èyévero avrolg. dio xal vvv TifiCíioi nagd-évov lo%ovv xal ßgitfog èv q>ázvr¡ TI&évreg ngooxvvovoi. xal Urolenaícp rq> ßaaiXel ítvvdavo/.tévq) rr¡v alríav eleyov, orí „TtarqOTtaqáóorov f¡/.ilv éozi (ivarr¡qiov vnò ooíov TOV 7iqo(pr¡zov rolg nazgáoLV fj/iùv 30 reagaóod-èv xal ÌA0t%ó(.te&u ro Ttéqag rov f.tvazr¡qíov f¡¡.iü)v."

Prndeiitins (ca. 3 4 8 - 4 0 5 vixit) Carm. (ed. Obbarius), Apotheosis, v. 194/96: Quae gens tarn stolida est animis, tam barbara Unguis, quaeve superstitio tam sordida, quae caniformem latrantemque throno caeli praeponat Anubem? ss ib. 441/43: perdidit insanos mendax Dodona vapores, 1 èv 'AßiStp? 6 Nétfd'vi] 1f¡ Eavétpdv cod. 12 Tdtpvcus] racfaTi cod. 12 Trje snppl. Hopfner. 19 TOC yivove ifav àonlStov cod.

609

Epiphanius, Prudentius.

Bovßaozoi, rá re tv "Aßvdi, rá re zoo Avrivóov re/.tévr¡ xal ra èxelae (ivonqqia, zòc èv 0aqSr¡-9-(t> xal xarà ròv rqáyov Ttóoa re èv Seßevvvzq), rov Mevór¡oíov, oaa re èv BOVOÌQI, rtóoa re èv Jiooitólsi, wg itr¡ [lèv zw ov(¡) eig ovovia TOV Er¡tb, óf¡&ev TOV TvcpCbvog, rslezàg egyá^ovzai, allot óè z f j 5 Ti-d-gdfxßq), 'Exázi] eQ[ir¡vevO[A.évr], ereqoi óè Néqiìtvt, allot óè zf¡ @£Q/_tov&I relíaxovrai, allot óè zf¡ "laidi . . ÍZÍQOJV óè náliv (.ivazr¡QÍü)v nollCov . ... áqyr¡yol itaqà /.lèv IJéqoaig Mayovoaloi, nagà óè AiyvitzLotg TtQocpfjzai xalovfievoi, rtóv áóvTWir te xal tegcjv aQ%r¡yol . . . 10

.

De vit. prophetar. (opus spurium) 8: 'lege/uíag o JtQO(pr¡vr¡g r¡v ¿§ 'Avad-ád" xal èv Tácpvatg ( z f j g ) Alyvnzov h&oßoly&elg virò rov laov èzelsvzrjaev ' xelrai óè èv róma rr¡g oi%r¡oe(og 0aQaá, bri oí Aiyvitnoi kóó^aaav avrov eveQytzr¡&évT£g viv' avrov• áaníóeg yàg nal ribv vdázaiv 15 df¡Qss, ovQ xalovaiv oí Aiyvitzioi vecpád-, "Ellr¡veg óè xqoxoóeílovg, f¡aav avrovg Navazo üvzeg xal ev^afiévov TOV ítQO(pr¡TOv cIeqe¡.Uov èxwlvd-ì] èx rftg yr¡g éxeívr¡g r0 yévog Twv áaníóuiv nal ex TOV nora¡xov ojoavziog zb eveógov TGJV &r¡QÍa)v. xal oaoi eialv morol, ecog or¡[iegov tvyßvzat. ív ao iw TÓ7t(p éxeívtp nal la/ußavovzeg TOV %oog óf¡y¡xa áoitíóajv •&egaitevovaiv nal avrà ra \h¡gía cpvyaóevovaiv. ovzog è 7tgocpr¡TR¡s ar¡¡xelov eówxe rolg Aiyvnrov iegevaiv léywv, ozi óel aeiod-r¡vai návra rà eiòcola airüv xal av¡.ineaelv ra %eigonohqta návra, orav erttßfj sv Aiyvnztü naq&évog 25 ,lo/evovaa avv ßqecpet •d-eoeióel. xal èyévero avrolg. dio xal vvv TifiCíioi nagd-évov lo%ovv xal ßgitfog èv q>ázvr¡ TI&évreg ngooxvvovoi. xal Urolenaícp rq> ßaaiXel ítvvdavo/.tévq) rr¡v alríav eleyov, orí „TtarqOTtaqáóorov f¡/.ilv éozi (ivarr¡qiov vnò ooíov TOV 7iqo(pr¡zov rolg nazgáoLV fj/iùv 30 reagaóod-èv xal ÌA0t%ó(.te&u ro Ttéqag rov f.tvazr¡qíov f¡¡.iü)v."

Prndeiitins (ca. 3 4 8 - 4 0 5 vixit) Carm. (ed. Obbarius), Apotheosis, v. 194/96: Quae gens tarn stolida est animis, tam barbara Unguis, quaeve superstitio tam sordida, quae caniformem latrantemque throno caeli praeponat Anubem? ss ib. 441/43: perdidit insanos mendax Dodona vapores, 1 èv 'AßiStp? 6 Nétfd'vi] 1f¡ Eavétpdv cod. 12 Tdtpvcus] racfaTi cod. 12 Trje snppl. Hopfner. 19 TOC yivove ifav àonlStov cod.

610

Pontes historiae religionig Aegyptiacae.

mortua iam mutae lugent oracula Cumae nec responsa refert Libycis in Syrtibus Ammon . . . Contra Symmachum I, v. 271/77; 624/32; II, 347/61, 528/31, 865/81: s Quid loquar Antinoum caelesti in sede locatum? illum delicias nunc divi principis, illuni purpureo in gremio spoliatum sorte virili Adrianique dei Ganymedem non cyatho dis porgere, sed medio recubantem cum Jove fulcro 275 ìonectaris ambrosii sacrum potare Lyaeum cumque suo in templis vota exaudire marito? . . . . . . o pereuntum 624 adsertor divum, solus qui restituendos Vulcani Martisque dolos Venerisque péroras is Saturnique senis lapides Phoebique furores, Iliacae matris Megalesia, Bacchica Nysi, Isidis amissum semper plangentis Osirim, mimica ridendaque suis sollemnia calvis, 631 et quascunque soient Capitolia claudere larvas . . . 20 ib. II v. 347/61 : Innumeros post deinde deos virtute subactis 347 urbibus et Claris peperit sibi Roma triumphis, inter fumantes templorum armata ruinas dextera victoris simulacra hostilia cepit 350 25 et captiva domum venerans ceu numina vexit. hoc Signum rapuit bimaris de strage Corinthi, illüd ab incensis in praedam sumpsit Athenis. quasdam vieta dedit capitis Cleopatra canini effigies, quasdam domitis Ammonis harenis 355 soSyrtica cornutas facies habuere tropaea. Roma triumphantis quotiens ducis inclita currum plausibus excepit, totiens altaria divum addidit et spoliis sibimet nova numina fecit, numina, quae patriis cum moenibus eruta ullum 360 35 praesidium potuere suis adferre sacellis . . . ib. v. 528/32: Fluctibus Actiacis signum symphonia belli 528 Aegypto dederat, clangebat bucina contra, -institerant tenues cumbae fragilesque faseli 530 «inter turritas Memphitica rostra Liburnas: nil potuit Serapis deus et latrator Anubis . . . ib. v. 865/81 : Sunt, qui quadriviis brevioribus ire parati 865

Prudentins, Joannes Chrysostom.

611

vilia Niliacis venerantur oluscula in hortis? porrum et cepe deos inponere nubibus ausi alliaque et Serapin caeli super astra locare. Isis enim et Serapis et grandi Simia cauda et Crocodilus idem, quod Juno, Laverna, Priapus: 870 6 hos tu, Nile, colis, illos tu, Tibris, adoras, una superstitio est, quamvis non concolor error, hinc alia exoritur tenebrosis tecta frutetis semita, quam pecudes et muta animalia carpunt quaeque latens silvis operitur: nescia caeli io mens hominum saevo vivens captiva tyranno haec putat esse Deum nullum: namque omnia verti casibus et nullo sub praeside secla rotari. hoc iter haudquaquam magno discrimine distat hisce viis, quas vos teritis, qui numina multa is et portenta, Deum summum, numerosa putatis . . . Peristephanon X, v. 254/65: Promisee adora, quidquid in terris sacri est, deos Latinos et deos Aegyptios, quis Roma libat, quis Canopus supplicat. ao Venerem precaris? conprecare et simiam. placet sacratus aspis Aesculapii? crocodilus, ibis et canes cur displicent? adpone porris religiosas arulas, venerare acerbum cepe, mordaz allium. as fuliginosi ture placantur Lares et respuuntur consecrata oluscula: aut unde maior esse maiestas focis quam nata in hortis sarculatis creditur, si numen ollis, numen et porris inest? so

Joannes Chrysostomus (ca. 345—407 vixit) Adv. Jud. (ed. Migne, PG X L V I I I ) I, 6: . . . nxole¡xalog o 4>iXáóel(pos rag 7tavTa%ódsv ftífílovg awayaytnv xal ¡.lad-év, 6V¿ xal Ttaga 'Jovdaloig slal yqayal TIEQÍ &eoC (pikoaocpovoai xal itokixúag &QÍarr¡g, [iSTaiteiixpáfiEvog avdgag ex Ttjg 'lovdalag f¡qfir¡VEvasv avrág di1 éxelviov xal &7téd-e%o 35 eig TO TOV legártidog leqóv * xal yctQ r¡v "Ellrjv o ávr¡Q • xal [i¿%Qi vvv EXEÍ TWV 7tQ0(pr¡TG)v ai f¡Q(ir¡vev&eioai (¡IfiXoi (tévovoiv . . .

In cap. I Genes, homil. V I I (ed. Migne, P G L U I ) 6: . . . oí kóyoj ttTi¡.ir¡[iévoi

xal Toaav%r¡v nqoEdqiav haftóvreg 40

Prudentins, Joannes Chrysostom.

611

vilia Niliacis venerantur oluscula in hortis? porrum et cepe deos inponere nubibus ausi alliaque et Serapin caeli super astra locare. Isis enim et Serapis et grandi Simia cauda et Crocodilus idem, quod Juno, Laverna, Priapus: 870 6 hos tu, Nile, colis, illos tu, Tibris, adoras, una superstitio est, quamvis non concolor error, hinc alia exoritur tenebrosis tecta frutetis semita, quam pecudes et muta animalia carpunt quaeque latens silvis operitur: nescia caeli io mens hominum saevo vivens captiva tyranno haec putat esse Deum nullum: namque omnia verti casibus et nullo sub praeside secla rotari. hoc iter haudquaquam magno discrimine distat hisce viis, quas vos teritis, qui numina multa is et portenta, Deum summum, numerosa putatis . . . Peristephanon X, v. 254/65: Promisee adora, quidquid in terris sacri est, deos Latinos et deos Aegyptios, quis Roma libat, quis Canopus supplicat. ao Venerem precaris? conprecare et simiam. placet sacratus aspis Aesculapii? crocodilus, ibis et canes cur displicent? adpone porris religiosas arulas, venerare acerbum cepe, mordaz allium. as fuliginosi ture placantur Lares et respuuntur consecrata oluscula: aut unde maior esse maiestas focis quam nata in hortis sarculatis creditur, si numen ollis, numen et porris inest? so

Joannes Chrysostomus (ca. 345—407 vixit) Adv. Jud. (ed. Migne, PG X L V I I I ) I, 6: . . . nxole¡xalog o 4>iXáóel(pos rag 7tavTa%ódsv ftífílovg awayaytnv xal ¡.lad-év, 6V¿ xal Ttaga 'Jovdaloig slal yqayal TIEQÍ &eoC (pikoaocpovoai xal itokixúag &QÍarr¡g, [iSTaiteiixpáfiEvog avdgag ex Ttjg 'lovdalag f¡qfir¡VEvasv avrág di1 éxelviov xal &7téd-e%o 35 eig TO TOV legártidog leqóv * xal yctQ r¡v "Ellrjv o ávr¡Q • xal [i¿%Qi vvv EXEÍ TWV 7tQ0(pr¡TG)v ai f¡Q(ir¡vev&eioai (¡IfiXoi (tévovoiv . . .

In cap. I Genes, homil. V I I (ed. Migne, P G L U I ) 6: . . . oí kóyoj ttTi¡.ir¡[iévoi

xal Toaav%r¡v nqoEdqiav haftóvreg 40

612

Fontes historiae religioni» Aegyptiacae.

jtaçà TOV Jij^uovçyov, ovxoi siç xoaavxrjv àXoyiav xaxrp>éy&iqaav, aig xvvaç xal Jttd-rixovg xal XQOXoôelXovg xal rà àxifiÔTEça TOVTWV jtQooxvvélv. xal TÎ léyai 'Çq>A ëXoya ; ttoXXol TOVTWV elç Toaavvrjv &voiav xal àvaioîhrjoiav 5 értsaov, &g xal xQÓfifiva xal rà TOVXWV evxeXéoxeça oéfieiv...

In Psalm. 105 (ed. Migne PG LV) 3:*)

. . . ijovreg

ol 'lovôaïoi e| Aiyvitxov cpccvraoiav TOV "Amòog, oong fjv 6V xfj Mépcpidi, xal ovyl xovzqj, àXXà xal noXXolg yXvnxolg itçooexvvrjoav. sva yovv [lóaxov 7tS7toirjxÓTeg itoXXovg loèôelxwov cpâaxovxeg (Exod. 32, 4)• „Ovtoi ol &eoi aov, 'IaqctrjX, oï àvayayóvxeg as Ix yr\g Aiyvivtov . . ."

In Matth. hom. VIII (Migne, PG LVII) 5 : . . . AÏ-

i5

yvitroç èxeivr], fj •d-eo/.iâyoç xal (.laivofiévtj, fj zcbv alXovçiov âovXïj, f] xçôfi/iva ôeâoixvïa xal xçéfiovoa . . .

In Jesu Christi diem natal, hom. (ed. B. de Mont-

faucon) 6 : . . . aixol (i. e. pagani) xat sig aiXovqovg xal

xvvaç, ttoXXol âè TÛIV AIQSTIXWV xal eig exi TOV tov fiôxeça TOV 6sov xarâyeiv zoX/iiwoiv TTJV (Dei) ovoiav x&xeîvoi xal ol xa avrà àaeftoûvxeç avxolç Mavixaîoi 2o xvvaç xal md^xovç xal d-rjçla jtoXvòarzh Tìjv ovoiav àyovoi TOV Qeov" TTJV yàç ipvyiiv TOVTOIÇ titnaoiv sx oioiaç èxsivrjç eïval qiaaiv . . .

àxi. . . sig eia• ifjg

Seryius (ca. 355—410 vixit) In Vergil. Aen. (ed. Thilo-Hagen) II, 116: virgine caesa] non vere, sed ut videbatur. et sciendum in sacris 25 simulata prò veris accipi : unde cum de animalibus, quae difficile inveniuntur, est sacrificandum, de pane vel cera fiunt et pro veris accipiuntur. hinc est etiam illud [IV, 512] „sparserat et latices simulatos fontis Avérai", nam et in tempio Isidis aqua sparsa de Nilo esse diceso batur. ib. III, 65: crinem de more (solutae)] aut de more gentis, ut etiam in Aegypto est, aut certe de more plangentium. ib. 68 : animamque sepulcro condimus]... rite reddita ss légitima sepultura redit anima ad quietem sepulcri, quam Stoici herciscundi, id est medium secuti, tam diu durare dicunt, quam diu durât et corpus, unde Aegyptii, periti sapientia, condita diutius reservant cadavera, scilicet ut anima multo tempore perduret et corpori sit obnoxia, *) opus spurium.

612

Fontes historiae religioni» Aegyptiacae.

jtaçà TOV Jij^uovçyov, ovxoi siç xoaavxrjv àXoyiav xaxrp>éy&iqaav, aig xvvaç xal Jttd-rixovg xal XQOXoôelXovg xal rà àxifiÔTEça TOVTWV jtQooxvvélv. xal TÎ léyai 'Çq>A ëXoya ; ttoXXol TOVTWV elç Toaavvrjv &voiav xal àvaioîhrjoiav 5 értsaov, &g xal xQÓfifiva xal rà TOVXWV evxeXéoxeça oéfieiv...

In Psalm. 105 (ed. Migne PG LV) 3:*)

. . . ijovreg

ol 'lovôaïoi e| Aiyvitxov cpccvraoiav TOV "Amòog, oong fjv 6V xfj Mépcpidi, xal ovyl xovzqj, àXXà xal noXXolg yXvnxolg itçooexvvrjoav. sva yovv [lóaxov 7tS7toirjxÓTeg itoXXovg loèôelxwov cpâaxovxeg (Exod. 32, 4)• „Ovtoi ol &eoi aov, 'IaqctrjX, oï àvayayóvxeg as Ix yr\g Aiyvivtov . . ."

In Matth. hom. VIII (Migne, PG LVII) 5 : . . . AÏ-

i5

yvitroç èxeivr], fj •d-eo/.iâyoç xal (.laivofiévtj, fj zcbv alXovçiov âovXïj, f] xçôfi/iva ôeâoixvïa xal xçéfiovoa . . .

In Jesu Christi diem natal, hom. (ed. B. de Mont-

faucon) 6 : . . . aixol (i. e. pagani) xat sig aiXovqovg xal

xvvaç, ttoXXol âè TÛIV AIQSTIXWV xal eig exi TOV tov fiôxeça TOV 6sov xarâyeiv zoX/iiwoiv TTJV (Dei) ovoiav x&xeîvoi xal ol xa avrà àaeftoûvxeç avxolç Mavixaîoi 2o xvvaç xal md^xovç xal d-rjçla jtoXvòarzh Tìjv ovoiav àyovoi TOV Qeov" TTJV yàç ipvyiiv TOVTOIÇ titnaoiv sx oioiaç èxsivrjç eïval qiaaiv . . .

àxi. . . sig eia• ifjg

Seryius (ca. 355—410 vixit) In Vergil. Aen. (ed. Thilo-Hagen) II, 116: virgine caesa] non vere, sed ut videbatur. et sciendum in sacris 25 simulata prò veris accipi : unde cum de animalibus, quae difficile inveniuntur, est sacrificandum, de pane vel cera fiunt et pro veris accipiuntur. hinc est etiam illud [IV, 512] „sparserat et latices simulatos fontis Avérai", nam et in tempio Isidis aqua sparsa de Nilo esse diceso batur. ib. III, 65: crinem de more (solutae)] aut de more gentis, ut etiam in Aegypto est, aut certe de more plangentium. ib. 68 : animamque sepulcro condimus]... rite reddita ss légitima sepultura redit anima ad quietem sepulcri, quam Stoici herciscundi, id est medium secuti, tam diu durare dicunt, quam diu durât et corpus, unde Aegyptii, periti sapientia, condita diutius reservant cadavera, scilicet ut anima multo tempore perduret et corpori sit obnoxia, *) opus spurium.

Servius.

613

nec cito ad alios transeat. Romani contra faciebant, comburentes cadavera, ut statini anima in generalitatem, id est in suam naturam, rediret . . . ib. Ill, 466: Dodonaeos]... Juppiter quondam Hebae filiae tribuit duas columbas humanam vocem edentes, & quarum altera provolavit in Dodonae glandiferam silvam Epiri . . . altera autem columba pervenit in Libyam et ibi consedit super caput arietis praecepitque, ut Jovis Ammonis oraculum constitueretur. ib. IV, 196: Jarbam] filium Jovis Ammonis. Liberio cum Indos peteret et per Xerolibyam exercitum duceret, fatigatus siti Jovis sui patris imploravit auxilium et statim viso ariete fons secutus est. unde factum est Jovi Ammoni ab arenis dicto simulacrum cum capite arietino, quod ideo fingitur, quia satis eius sunt in-15 voluta responsa. — Jarbam] filium Jovis Ammonis. Liber, vel ut alii dicunt, Hercules, cum Indos peteret et per deserta Libyae, hoc est per Xerolibyam, exercitum duceret, fatigatus siti Jovis patris imploravit auxilium: cui ille arietem ostendit, quem secutus ille pervenit ad 20 locum quendam, in quo aries terram pede suo scalpsit, e quo loco fons manavit. unde factum est, ut Jovi Ammoni ab arenis dicto templum cum simulacro cum cornibus arietinis constitueretur : quod ideo fingitur, quia satis eius sunt involuta responsa aut quia Libyes 25 Ammonem arietem appellant, alii hunc Ammonem in luco natum, ubi sola ovis fuerat, a finitimis inventum dicunt creditumque ex Jove et ove natum appellatumque Ammonem ab arena, quia ibi tale solum est. alii inter Cyrenas atque Carthaginem locum tradunt fuisse, in quo 30 pastores puerum arietinis cornibus insignem in arena sedentem et vaticinantem deprehenderunt. hie sublatus tacebat, repositus loquebatur: mox cum e conspectu hominum subito recessisset, creditus est deus: unde Jovem ideo ibi colere coeperunt nomine Ammonem, quod 35 in arena fuerat visus. ib. 250: Nilus Callirrhoén, Oceani filiam, amavit; ex his nata puella nomine Chione, quam, cum rure agentem (rusticus stupro affecisset), Juppiter a Mercurio tolli et nubibus misceri praecepit. unde factum est, ut nives,4o quae cadunt, Graece %ióveg appellentur; quae tamen 15 arietino] àfiuos enim graece arena dicitur add. D ( = cod. Dresdens. D 136, Paris. 7965). 23 dicto] lingua Libyca add. Daniel. 39 rusticus — affecisset suppl. Schoell.

614

Fontes historiae religioni» Aegyptiacae.

nives, repraesentantes virginis vitam priorem, montibus magis inhaerent. ideo aatem cadentes nives sata exurunt, ut ostendant, puellam iniuriam, qnam pertulit a rustico, vindicare. & ib. IV, 577: quisquis es] . . . non nulli quattuor Mercurios tradunt: unum Caeli et Diei filium, amatorem Proserpinae, alterum Liberi patris et Proserpinae filium, tertium Jovis et Maiae, quartum Cyllenii filium, cuius mater non proditur, a quo Argus clam occisus est, qui io hoc metu in Aegyptum profugit et ibi invenisse primum disciplinam litterarum et numerorum dicitur: qui lingua Aegyptiorum 6ev& appellatur, de cuius nomine etiam mensis dictus est. ib. 609: ululata per urbes] Proserpinam raptam a is Dite patre Ceres cum incensis faculis per orbem terrarum requireret, per trivia earn vel quadrivia vocabat clamoribus. unde permansit in eius sacris, ut certis diebus per compita a matronis exerceatur ululatus sicut in Isidis sacris, ubi est imitatio inventi Osiridis, quem dilaniatum a 20 Typhone eius fratre uxor Isis per totum orbem requisisse narratur: Juvenalis [VI, 534, supra pag. 281] „plangentis populi currit derisor Anubis". ib. V, 30: . . . dicunt Laomedontem regem Troianorum, cum graviter cives sui ab ceto, id est belua 25 marina, infestarentur propterea, quod mercedem Neptuno ob fabricatos muros negasset, ad templum Jovis Ammonis scitatum misisse de mali remedio vel fine, cui est responsum, ut filiam suam Hesionam beluae offerret... ib. 85: . . . annus secundum Aegyptios indicabatur so ante inventas litteras picto dracone caudam suam mordente, quia in se recurrit . . . ib. VI praef. 1: totus quidem Vergilius scientia plenus est, in qua hic liber possidet principatum, cuius ex Homero pars maior est. et dicuntur aliqua simpli85 citer, multa de historia, multa per altam scientiam philosophorum, theologorum, Aegyptiorum adeo, ut plerique * de his singulis huius libri intégras scripserint pragmatias. ib. 68 : agitataque numina Troiae] aut mecum vexata, 12 QsvS] cuv» F ( = cod. bibl. Bern. 172, olim Floriacensis), T (=cod. Bern. 165, olim Turonensis). 19 inventi om. F. 19 Osiridis] siridis F. 20 tyfone N ( = cod. Laurent, bibl. S. Crucis XXII, 1), F. L ( = cod. bibl. Lipsiens. rep. I, 36 b); tifone H ( = cod. bibl. Hamburgens. 52), ty sifone M ( = cod. Monacens. 6894, olim Frisingens. 194).

Servius.

615

aut certe jjóava, id est simulacra brevia, quae portabantur in lecticis et ab ipsis mota infundebant vaticinationem, quod fuit apud Aegyptios et Carthaginienses. ib. VI, 322 : . . . multi ad gloriam generis simulabant se numinum filios ut Romulus ex Marte, Alexander ex 6 Jove Ammone. ib. VII, 790: Io auro insignibat] . . . Io in vaccam mutata et ob oestro a Junone inmisso diu exagitata ad Aegyptum venit et Jovis voluntate in Isin mutata colique coepta est . . . io ib. VIII, 299: Hercules . . . in Aegypto Busiridem necavit, qui advenientes hospites immolare consueverat... ib. 696: Patrio vocat agmina sistro] Cleopatra sibi tantum adsumpserat, ut se Isin. vellet videri. Isis autem est genius Aegypti, qui per sistri motum, quod gerit in is dextra, Nili accessus recessusque significai : per situlam, quam sinistra manu retinet ostendit fluentiam omnium lacunarum. Isis autem lingua Aegyptiorum est terra, quam Isin volunt esse, hanc Isin et alios deos ideo Aegyptii colunt, quia deos reges habuisse dicuntur ; ergo 20 in opprobrium Alexandrini exercitus pro classico sistrum posuit . . . ib. 698: Deum monstraj ideo monstra dixit, quia sub Augusto necdum Romani Aegyptia sacra susceperant. et admittebat locus pro laude Augusti aliquid etiam in 25 deos inclementius dici. Varrò (supra pag. 82/83) indignatur Alexandrinos deos Romae coli. Latrator Anubis] quia capite canino pingitur; hunc volunt esse Mercurium ideo, quod nihil est cane sagacius. bello autem Gigantum plures deos ferarum formas so accepisse traditur. ib. X, 272: . . . sextum cometen appellari ex regis Typhonis nomine Typhonem dicunt, qui semel in Aegypto sit visus, qui non. igneo, sed sanguineo rubore fuisse narratur; globus ei modicus dicitur et tumens, crinemw eius tenui lumine apparere ferunt, qui in septentrionis parte aliquando fuisse dicitur. hunc Aethiopes dicuntur et Persae vidisse et omnium malorum et famis necessitates p.ertulisse. quarum plures vel inpleniores differentias 16 per situlam] per sistollam H, per sitellam F. 18 lacanamm] lacrimarum A ( = cod. bibl. Carolirnhens. 116), S ( = cod. bibl. 8angallens. 861 et 862), id est fossarum, in quas nilus stagnans recipiebatur add. D. 18 Isis] Sis A8. 18 terra om. A. 39 quarum i. e. stellarum. Thilo. quorum Mascivius fort, recte. 39 plures] pie vel inpleniores diferentias F, plena Tel in pleniores differentias T;

616

Ponte» historias religioni« Aegyptiacae.

vel in Campestro vel in Petosiri, siquem delectaverit, quaerat. ib. XI, 265: . . . quidam amissa in Syrtibus classe per mediterranea arietis fortuito ductu iter facientes ad 5 Ammonem pervenisse et oppidum Aucela inter Nasamones dicuntur condidisse. ib. 287 : lageret] morem lugendi quidam dicunt Aegyptios invenisse: eos enim primos Liberum, quem Osirim appellant, a fratre Typhone per insidias interio emptum atra veste luxisse : inde ceteris gentibus traditum, ut post interitum proximorum suorum veste mutata lugerent ita tamen, ut intra annum finiretur luctus. ib. 849: monte sub alto] . . . apud maiores nobiles aut sub montibus altis aut in ipsis- montibus sepeliei5 bantur ; unde natum est, ut super cadavera aut pyramides fierent aut ingentes collocarentur columnae. In Yerg. Georg. I, 19: uncique puer monstrator aratri] alii Triptolemum, alii Osirim volunt, quod magis verum est, ut dicit Propertius vel Tibullus [I, 7, 29 sqq.] ; «o nam Triptolemus frumenta d i v i s i t . . . Varrò de scaenicis originibus vel in Scauro Triptolemum dicit, Nigidius [supra pag. 86 cf. et addend.] Sphaerae barbaricae: „Sub virginis signo arator, quem Horon Aegyptii vocant, quod Horon Osiridis filium ab hoc educatum dicunt." ergo as Osiris significatur, ut Philostephanus Jteqì evQrjpáiwv [cf. supra pag. 76]. ib. 33: qua locus Erigonem inter chelasque s.] Aegyptii duodecim esse adserunt signa, Chaldaei vero undecim : nam scorpium et libram unum Signum accipiunt, so chelae enim scorpii libram faciunt. iidem Chaldaei nolunt aequales esse partes in omnibus signis, sed pro qualitate sui aliud Signum XX, aliud XL habere, cum Aegyptii tricenas esse partes in omnibus velint. ib. 147: prima Ceres omne agriculturae genus 3òhominibus indicavit; superfluo enim quaestionem movent commentarii dicentes Osirin vel Triptolemum aratrum fort, „plures differentia« vel in Plinio" Thilo ; piares differentia« vel in Avieno Schoell. 1 in Campestro] in Necepso Masciv., sed cf. Zitok „Der Mythol. Fnlg." pag. 91. 1 vel in Petosiri] vel impetus sirisque F, vel impetas syrisiquem T, corr. Commelinus. ö Aurela Daniel, Augyla vel Angila vel Augilam Burmann, Uzalin (ef. Serv. ad Aen. III, 399) aut Tauchira (cf. Herodot. IV, 171, Plin., hist, nat. Y, 32) Thilo. 14 in montibus] in domibu« M. 15 pyramides] paranides AS, pirámides corrector cod. S. 16 columnae] D add. Lucan. VIII, 695. 23 arator corr. Boll, aratorem codd.

Servius.

617

invenisse, nam aliud est unam rem invenire et aliud omnem agriculturam docere, quod fecit Ceres. ib. I, 166: et mystica vannus Jacchi] id est cribrum areale . . . „mystica" autem „Jacchi" ideo ait, quod Liberi patris sacra ad purgationem animae pertinebant 5 et sic homines eius mysteriis purgabantur, sicut vannis frumenta purgantur. hinc est, quod dicitur Osiridis membra a Typhone dilaniati Isis cribro superposuisse : nam idem est Liber pater — in cuius mysteriis vannus est, quia, ut diximus, animas purgai, unde et Liber abio eo, quod liberei, dictus est —, quem Orpheus a gigantibus dicit esse discerptum . . . ib. Ill, 5: inlaudati nescit Busiridis a.] Busiris rex fuit Aegypti: qui cum susceptos liospites immolaret, ab Hercule interemptus est, cum etiam eum voluisset is occidere. huius laudem scripsit Isocrates [cf. supra pag. 48/50] . . . et aliter: Busiris, Aegypti rex, omnibus annis Jovi hospites immolabat: nam per octo annos sterilitate Aegypto laborante Pygmalion Cyprius finem futurum non ait, nisi sanguine hospitis litatum fuisset.20 primus autem Thyestes alienigena immolatus originem sacrificio dedit. alii sic: Busiris, Neptuni Alius, rex Aegypti: qui cum Jovi hospites immolaret, pari exemplo mactatus est ab Hercule ipsum quoque ausus aris admo v e r e .

25

ib. 152 : hoc quondam monstro] (fabula nota de Jone, Inachi filia) quae tandem aliquando venit ad Aegyptum et illic in Isim conversa est. transiit autem per mare angustum, quod Bosphoron appellatum est, nunc Hellespontum nominatur. 30 ib. 153: pestem meditata iuvencae] Jonem dicit, Inachi filiam, quam in bovem conversam (Juno) oestro percussisse dicitur. illa se in mare praecipitavit, (quod) Jonium vocaverunt. et Isis dicitur, quasi sola dea: hoc enim Aegyptiis placet. ss ib. IV, 363 : speluncisque lacus clausos 1. s. i . ] . . . lacus dicit fontium et fluviorum receptacula. haec autem non sunt per poeticam licentiam dieta, sed ex Aegyptiis tracta sunt sacris: nam certis diebus in sacris Nili 7 dicitnr Osiridis] dicturus iridis L. 8 a Typhone] a tysiphone R (== cod. Reginens. 1495). 8 dilaniati P ( = cod. bibl. nat. Paris. 7959), H ( = Hamburg. 52) LR, dilanti A ( = Caroliruh. 116), dilaniata V ( = cod. Vatican. 3317), M ( = Monacens. 6394). 34 sola] an „soli" (i. e. terrae) ? sed cf. Apul., met. XI, 5. Thilo. 39 cam — sacris om. APHM, ed. Ursinus. 39 Nili] ubi nilides M.

618

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

pueri de sacris parentibns nati a sacerdotibus nymphis dabantur. qui cum adolevissent, redditi narrabant lucos esse sub terris et inmensam aquam omnia continentem, ex qua cuncta procreantur: unde est illud secundum 5 Thaleta „Oceanumque patrem rerum." ib. IV, 390: Pallenen . . . Proteus quondam propter Busiridis crudelitatem relicta Aegypto petiit. ib. 400: De Proteo interpretatio physica. Probi qui dicitur in Yergilii Bucolica et Georgica commentarius Georg, (edd. Thilo-Hagen) 1,19: uncique puer monio strator aratri] quidam putant Triptolemum Atticum dici . . . sed constat multis annis ante et fruges in Aegypto inventas esse et arasse primum Osiris duobus bubus, quorum nomina nunc sunt sacra sub eis, qui religionis causa eodem vocabulo appellati coluntur, Apis is et Mnevis, quorum alterum Memphitae colunt Apim, alterum Heliopolitae Mnevim. ib. III, 4: quis aut Eurythea durum aut illaudati nescit Busiridis aras?] . . . Busiris, Neptuni filius, rex Aegyptiorum fuit, advenas ad aras immolare solitus, »quem Hercules interfecit. Anonymi brevis expositio Vergilii Georgicorum (Burmannianus G) ib. 1,19 (edd. Thilo-Hagen) : uncique puer monstrator aratri] alii Triptolemum dicunt, alii Osirim putant, * ob quam ab Aegyptiis inter Deos sit relatus . . . Scholia Yeronensia in Aen. (edd. Thilo-Hagen) II, 82: Epaphus, Jovis 26 et Jus filius, de [Euxia] (Elidis) amnis filia Memphi [genuit Libyam], ex qua et Neptuno Belus (etAge)nor nati sunt . . . ib. 714: templum Cereris desertae] quasi a filia derelictae . . . vel (propter sacerdote)m, quem postea 15 Mnevis Keil, Mneii, Mnei, Mneni, fié/iQa3 lacunam stat. Goldbacher. 36 agimus suppl. R(eitzenstein), qui in Arch. f. Relw. 7 (1904) 396 aqq. text. Graec. e Pap. mag. Miuiaut da Louvre I, 2391 edidit; sigla E lectiones notavi, quas Eitrern in „Les papyrus magiques Greca de Paris" (Kristiania 1923) pag. 34/35 (col. X, 1. 280—298) praebuit. 37 summe om. R. 37 ipv%fi miaa E. vtpwie,

3 8 àpaTBzafiévrjv R . e t E . , P s e i l d o - A p u l . %àQiv aoi oìSrtfiev, TOOOCTO xrjs ofje YVI'ooetos s sllrj-/óxet v i d e t u r l e g i s s e . R .

623

Pseudo-Apnleius.

sumuscognitionis tuaelumen consecuti, nomen sanctum et honorandum, nomen nnum, quo solus deus est benedicendus religione paterna, quoniam omnibus paternam pietatem et religionem et amorem et quaecumque est dulcior efficacia praebere dignaris, condonans nos sensu,ratione, intellegentia: sensu, ut te cognoverimus, ratione, ut te suspicionibus indagemus, cognitione, ut te cognoscentes gaudeamus, ac numine salvati tuo gaudemus, quod te nobis ostenderis totum, gaudemus, quod nos in corporibus sitos aeternitati fueris consecrare dignatus. haec est enim humana sola gratulata, cognitio maiestatis tuae. cognovimus te, lumen maximum solo intellectu sensibile, intellegimus te, o vita e vera vita, (cognovimus t e ) , o naturarum 3 nomen codd., nomine R. ftevov

—

Òri

7i(tòs R ,

atov

ovo^a

rov

-9-eov

rerifirj/névov

rfj

TtQoarjyoQÌG>g ctTtdorjg

xvoq>ÓQe

èv

èyvwQÌaa^iév

Ì,(j)O(p0Q0vvT0g

Siafiovri.

ovrwg

TtQoaxvv^aavreg

. ,]ov

ae,

5)

jtarqòg ae,

¿>25

aioiviog ovv

ae

ovòefiiav

4 etiXoyoii-

3 unum codd., om. R. rov\

r^gio èyvio-

eyvwqLaa^iév

q>vrelq,

ae

yvwQÌaai.

ae,

àvd-QOJTtivrjS

15

orrag

fiéysdog

èyvoìQÌoaiiév

aeav-

jj/u6g

¿v&QÓTtov

giaa/.tév

io

eniyvéori

%ai()onev,

aat^iaaiv

tò

vovv Xóyov

ae

eòei^ag,

àited-éwaag

:

éTtixaXéawfiev, '¿va

%alqof.isv,

ròv

{¡filv

v0Tj0(u[iev,

ae dé,

aufiev.

evXoyOTj/ievov tfj

sv-

%aqtad^evog

fiév,

rov

km,-

ìvéqyeiav

eòel^w,

6

aroQyrjv

xaì

yXvxvrarrjv

aov

narqi-

xaì

R èvSt^ot E . 9 ìjfiiv R , ifilv È . 12 Xóyov] lv]a ae E . 12 ènixaiéocofiev R , ixoioyiocofzev P s e u d o - A p u l . V. 1., R . 14 yvmatv, iva èmyvd>\ao>/iev E . 14 %a[iqofie]v E , R , ímyvóvree %aí¡>a>ftev

ocofrívree imo ooV xaipo/iev Pseudo-Apul. videtur legisse. R.

16 Sri

èv ocbftaoiv R , Ò[TI èv nJXáofiaotv E . 17 if¡ aeavrov dèa R , rfj aeavrofv Swáfiji E . 19 ngós ae — yvcogíoai R , ngóe ae fi . . io\ yjvcopioat E . 20 èyva>QÌaa/iév ae R , eyvfcapiaa/ijev E . 21 £> £a>i¡ Tfjs ÀvdpcoTtivqe £,tor¡s R , rf¡s áv&^eamvrjs tfofjs E . 22 èyvcopiaafiév ae, & QÌaa/ie[v, & lije?] ámtor¡e E . 24 t e R , te et .codd. 26 èyvcogioa/uév oe, ti> JUTJT^a HVOv /irjtga. opee /ur¡roóe rpviial E . 26 sensibile

R, sensibili codd. 26 . . 27 28

26 intellegimus te R, intellegimus codd.

iyvcaffiaa/iév ae, iy\oa/iev toara . . . . tpoQotvjrJos E . 27 aleivios Siafiovrj R , aicàvioe aia fto\vi\ E . ovro>e trbv as R , oiroe ov E. 28 c o g n o v i m u s t e suppl. R . oiSe/uíav R , fi[r¡]Sefiíav E .

624

Fontes historiae religioni» Aegyptiacae.

omnium fecunda praegnatio, f¡TR]AA/.isv ôérjoiv, nMpr&élrjOov cognovimus te, totius natu- •¡¡fi&ç óiatrjQrj&rjvai sv %f¡ afj rae tuo conceptu plenissimae yvúaei ftaçaiTrj&eiç xo fif¡ aeterna perseveratio. in o]o[eiJ

T

» S]éXr¡aov E. [jipòej TÒ E.

4 perseveratio] plenissimae aeterna perseveratio JEt, pienissime; cognovimus te aeterna p. codd. 6 roc TOIOIÍTOV FVun> yévovs R, roa rotovTov E. Cf. Jamblicb., De myst. X, 8, supra pag. 611.

ftuinnd.

625

persequens submersus est et unusquisque id, per quod occupali visus est, uti ne Pharaonem sequeretur, hoc sibi reputavit deum dicens: „quia hoc mihi deus fecit hodie, ut non sequerer Pharaonem et simul cum eo demergerer . . erant aliquando in circuitu eius (i. e. 5 S. Apollonii) positi decern circiter gentilium vici, apud quos daemoniaca superstitio summo studio colebatnr. templum enim erat ibi amplissimum atque in eo simulacrum, quod moris erat circumferri a sacerdotibus bacchantium ritu cum reliqua multitudine circumeuntibus 10 et quasi pro aquis pluvialibus profana mysteria pergentibus . . . simulacrum vero erat ligneum... lis quodam tempere dicebatur exorta inter duos vicos, quorum unus Christianus, alter gentilium fuit. procedunt ex utraque parte armatorum plurimae turbae . . . 15 ib. 11: alio quodam tempore abbas Helenus cum presbytero descendit ad flumen (Nilum) et exclamans statim voce magna adesse bestiam iubet. quae statim voce eius audita affuit ac dorsum suum ad vehendum placide praeparavit; prior ipse conscendens invitat et 20 presbyterum . . . at ille visa belua exterritus retrocedere atque refugere coepit. omnes autem, qui ad erant, stupor ingens et metus apprehendit videntes hominem Dei crocodilo evectum fluminis alvenm transmeare. qui ubi descendit, secum pariter in siccum educit etiam beluamas dicens ad earn : „Melior est tibi mors, quam tot scelerum et tot homicidiorum involari reatu." at ilia statim conruens exspiravit (cf. Lucianum, supra pag. 313). Historia eccles. (ed. Mommsen) XI, 4: (Macarius Aegyptius, Isidorus, Macarius Alexandrinus, Heraclides, so Pam bo relegantur a. fere 375) in insulam quandam Aegypti paludium, in qua Lucius (Alexandriae episcopus Arrianus) compererat neminem prorsus Christianum esse . . . in insula erat templum quoddam summa veneratione a loci incolis observatum. (tunc sacerdotis Alia a ss daemone vexata ad senes sanctos accurrit et eos vehementissime increpare coepit, sed panlo post ab iis sanata et cum ceteris loci incolis ad christianam religionem conversa est). ib. 18: . . . in regionibus Mempheos et Babylonis . . . « tradunt esse loca, in quibus Joseph fertur condidisse frumenta, quos et „thesauros Joseph" vocant, alii vero pyramidas, quas dicunt ipsas esse, in quibus, ut putant, frumenta tunc congregata sunt.

626

Fontes historiae religiobis Aegyptiaoae.

ib. 19: . . . idolorum cultus, qui Constantini institutions et deinceps neglegi et destrui coeptus fuerat, Theodosio imperante collapsus est . . . ib. 22 : . . . apud Alexandriam novi motus et contra 5 temporum fidem adversum ecclesiam concitantur ex occasione huiuscemodi oborti: basilica quaedam publici operis vetusta et admodum neglecta fuit, quam Constantius imperator donasse episcopis perfidiam suam praedicantibus ferebatur. quae longa incuria nihil ìovalidum praeter parietes habebat. vigum est episcopo, qui per idem tempus gubernabat ecclesiam, hanc ab imperatore deposcere, ut crescentibus fldelium populis orationum quoque crescerent domus. quamque cum acceptam vellet excolere, reperta in loco sunt antra » quaedam latentia et terrae defossa latrociniis et sceleribus magis quam caerimoniis apta. igitur gentiles, qui retegi criminum suorum latebras et flagitiorum cavernas viderent, non ferente» operta tot saeculis mala et tenebris obtecta reserari velut draconum calice potato insanire omnes et so palam furere coeperunt,. nec vocibus iam et seditionibus, ut solebant, sod manu ferroque decertare nituntur. (itaque Olympo philosopho quodam duce crudelissime in Christianos saeviebant tempio suo tamquam arce utentes. re ad imperatorem delata ille rescripsit) malorum causam asradicesque discordiae, quae pro simulacrorum defensione veniebant, penitus debere succidi: quibus exterminatis etiam bellorum causa pariter conquiesceret. cumque haec scripta venissent et velut post inducias parvi temporis ad audiendum uterque populus convenisset ad aotemplum, statini ut prima epistolae pagina reserata est, in cuius exordio vana gentilium superstitio culpabatur, clamor a nostris immensus attolitur, stupor ac pavor gentilium populos invadit. latebras unusquisque quaerere, angustos fugae calles rimari aut nostris se latenter ss immergere, ut ab omnibus, qui aderant, nosceretur Dei praesentia populo suo audaciam tribuente furorem daemonis, qui in illis prius debacchatus fuerat, efifugatum. ib. 23: Serapis apud Alexandriam templum auditum quidem omnibus puto, plerisque vero etiam notum. locus « e s t non natura, sed manu et constructioiie per centum aut eo amplius gradus in sublime suspensus quadratis et ingentibus spatiis omni ex parte distentus; cuncta vero, quo ad summum pavimentorum evadatur, opere

Rufinns.

627

forniceo constructa, quae inmissis desuper luminaribus et occultis adytibus invicem in semet distinctis usum diversis ministeriis et clandestinis officiis exhibebant. iam vero in superioribus extrema totius ambitus spatia occupant exedrae et pastophoria domusque in excelsum porrectae, 5 in quibus vel aeditui vel hi, quos appellabant àyvevovcag, id est, qui se castifìcant, commanere soliti erant. porticus quoque post haec omnem ambitum quadratis ordinibus distinctae intrinsecus circumibant. in medio totius spatii aedes erat pretiosis edita columnis et marmoris saxoio extrinsecus ampie magnificeque constructa. in hac simulacrum Serapis erat ita vastum, ut dextera unum parietem, alteram laeva perstringeret. quod monstrum ex omnibus generibus metallorum lignorumque compositum ferebatur. interiores delubri parietes laminis primo aureis vestiti, 15 super has argenteis, ad postremum aereis habebantur, quae munimento pretiosioribus metallis forent. erant etiam quaedam ad stuporem admirationemque videntium dolis et arte composita: fenestra perexigua ab ortu solis ita erat aptata, ut die, qua institutum fuerat2o simulacrum Solis ad Serapem salutandum intro ferri, diligenter temporibus observatis ingrediente simulacro radius solis per eandem fenestram directus os et labra Serapis illustraret ita, ut inspectante populo osculo salutatus Serapis videretur a Sole, erat et aliud fraudis 25 genus huiusmodi : natura lapidis magnetis huius virtutis esse perhibetur, ut ad se rapiat et adtrahat ferrum. signum Solis ad hoc ipsum ex ferro subtilissimo manu artifìcis fuerat fabricatum, ut lapis, cuius naturam ferrum ad se trahere diximus, desuper in laquearibus fixus, cum 30 temperate sub ipso ad libram fuisset positum simulacrum, vi naturali ad se raperei ferrum, adsurrexisse populo simulacrum et in aere pendere videretur, et ne hoc lapsu propero proderetur, ministri fallaciae „Surrexit, aiebant, Sol, ut valedicens Serapi discedat ad propria". 35 sed et multa alia decipiendi causa a veteribus in loco fuerant constructa, quae nunc longum est enumerare per singula, verum ut dicere coeperamus, rescripto recitato parati quidem erant nostrorum populi ad subvertendum erroris auctorem, persuasio tamen quaedam ab ipsis« 1 inmissis L ( = cod. bibl. capitular. Lticcae 490), P ( = cod. Vatican. Palai. 822), F ( = cod. Monacens. 6375) inmensis N ( = cod. Paris, bibl. nat. 18. 282). 6 AFNETONTEC L2, AINEYONTEC NP, ATNETO res F, ine. L l . 31 ipso LPP, ipso radio N.

628

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

gentilibus fuerat dispersa, quod, si humana manus simulacrum illud contigisset, terra dehiscens illico solveretur in chaos caelumque repente rueret in praeceps. quae res paululum stuporem quendam populis dabat, cum ecce, sunus ex militibus fide quam armis magis munitus correptam bipennem insurgens in omni nisu maxillae veteratoris inlidit. clamor adtollitur utrorumque populorum, neque tarnen aut caelum ruit aut terra desedit. inde iterum atque iterum repetens putris ligni fumosum io genium caedit quodque deiectum igni adhibito tarn facile quam lignum aridum conflagravi^. post hoc revulsum cervicibus et depresso modio trahitur caput, tum pedes aliaque membra caesa securibus et rapta funibus distrahuntur ac per singula loca membratim in conspectu culi5 tricis Alexandriae senex veternosus exuritur. ad ultimum truncus, qui superfuerat, in amphitheatro concrematur: vanaeque superstitionis et erroris antiqui Serapis hic finis fuit ( = Georgii recensio prima cod. Coisl. 305, ubi haec sequuntur: TO Sé ye d-fasQov ¡.teréiogov l-óavov 2oo fiéyag di' svxfjg xaTéoftaoe SftvqLòoiv xat OVTOÌ àia TWV òvo TOVTOÌV TtariQwv (id est per hunc et Theophilum) èlrjXeyxtai oacpéoraza /.lóXa eixóriog fj -frgirjoxeia acci òvooéfteia twv y.Tia/xaiolaTQOvvTù)v xaì eleetviog (psvam^of.iéviov.

ib. paulo ante legimus a gentilibus de Serapidis simul a c r o fuisse dispersum, o%i ueg, ei av^ißfj avtòv xaiarcsaelv, é ¡ihv ovgavòg eig yfjv 0vymta07taGdTl0evai xaì è fjhog avvina aßEod-fjOeiai, fj óè yf} òixao&eìoa Ttàvtwg eig %àog xaTepex&iioeTCti).

De cuius origine diversa fertur opinio paganorum: so alii Jovem putant, cuius capiti modius superpositus, vel cum mensura modoque cuncta indicet moderari vel vitam mortalibus frugum largitate praeberi. alii virtutem Nili fluminis, cuius Aegyptus opibus et fecunditate pascatur, quidam in honorem nostri Joseph formatum perhibent 85 simulacrum ob dimensionem frumenti, qua famis tempore subvenit Aegyptiis. alii repertum in historiis Graecorum veteribus ferunt Apin quendam patrem familias seu regem in Aegypto Memphis positum, cum famis tempore frumenta apud Alexandriam defecissent, ex proprio ad4ofatim civibus alimenta praebuisse. quo defuncto in honorem eius instituerint apud Memphis templum, in quo bos quasi indicium optimi agricolae nutritur habens 8 desedìt Vallarsius, descendit codd.

Rnfiiius.

629

quaedam coloris insignia, qui ex nomine eius Apis appelletur: soron vero, id est sepulchrum, in quo corpus eius inerat, Alexandriam deduxerint et Soron Apis primo ex compositione Sorapim, post vero per corruptionem Serapim nominarint. quid verum sit aut nihil omnino de his, 5 Deus viderit. sed ad inceptum redeamus. ib. 24: post haec capite ipso idolatriae deiecto studiis vigilantissimi sacerdotis quaecumque fuerant per totam Alexandriam portenta potius quam simulacra pari exitu et simili dedecore publicantur. horret animus io dicere, qui miseris mortalibus laquei a daemonibus praeparati sint, quae funera, quae scelera in illis, quae dicebant adyta, tegerentur, quot ibi infantum capita desecta inauratis labris inventa sint, quot miserorum cruciabiles mortes depictae. [sequitur narratio de Tyranno ib Saturni sacerdote, totius paene Alexandriae adultero, cap. 25.] ib. 26: iam vero Canopi quis enumeret superstitiosa flagitia? ubi praetextu sacerdotalium litterarum — ita etenim appellant antiquas Aegyptiorum litteras — magicae 20 artis erat paene publica schola. quem locum velut fontem quendam atque originem daemonum in tantum venerabantur pagani, ut multo ibi maior celebritas quam apud Alexandriam haberetur. sed de huius quoque monstri errore, cuiusmodi originem tradant, absurdum non e r i t » paucis exponere: ferunt aliquando Chaldaeos ignem deum suum circumferentes cum omnium provinciarum diis habuisse conflictum, quo scilicet qui vicisset, hic esse deus ab omnibus crederetur. reliquarum provinciarum dii aeris aut auri argentive aut ligni vel lapidis vel ex so quacumque materia constabant, quae per ignem procul dubio corrumperetur. ex quo fiebat, ut ignis locis omnibus obtineret. haec cum audisset Canopi sacerdos, callidum quiddam excogitavit. hydriae fieri solent in Aegypti partibus fictiles undique crebris et minutis admodum 35 foraminibus patulae, quibus turbida aqua desudans defaecatior ac purior redditur. harum ìlle unam cera foraminibus obturatis desuper etiam variis coloribus pictam, aqua repletam statuit ut deum. et excisum veteris simulacri, quod Menelai gubernatoris ferebatur, caput 40 desuper positum diligenter aptavit. adsunt post haec Chaldaei, itur in conflictum, circa hydriam ignis accenditur, cera, qua foramina fuerant obturata, resolvitur, sudante hydria ignis extinguitur, sacerdotis fraude Cano-

630

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

pus Chaldaeorum victor ostenditur. unde ipsum Canopi simulacrum pedibus perexiguis adtracto collo et quasi suggiHato, ventre tumido in modum hydriae cum dorso aequaliter tereti formatur et ex hac persuasione velut 5 deus victor omnium colebatur. sed fecerit haec fortasse aliquando Chaldaeis, nunc vero ad ventante sacerdote Dei Theophilo nullus profuit sudor nec ceris fraus obtecta subvenit: vastata sunt omnia et ad solum deducta. ib. 27: sed nihil gestum est, quod in squalorem io verteret locum, flagitiorüm tabernae ac veternosa busta deiecta sunt et veri Dei tempia, ecclesiae celsae, constructae. nam in Serapis sepulchro prophanis aedibus conplanatis ex uno latere martyrium, ex altero consurgit ecclesia, causa autem martyrii construendi unde data is sit, dignum arbitror memorare : (28) (imperatoris Juliani temporibus duo monachi Hierosolymitani ossa S. Joannis Baptistae apud Sebasten Palaestinae urbem condita a paganorum rabie defendentes clam ad 8. Athanasium archiepiscopum Alexandrinum pertulerant, qui ea paucis 2o arbitris sub cavato sacrarii pariete inclusit.) post occasum Serapis, qui numquam vixerat, quae iam alterius daemonis stare delubra potuerunt? parum dixerim, si omnes, quae erant Alexandriae, per singulas paene columnas cuiuscumque daemonis aediculae incultae cecide25runt; sed per cunctas Aegypti urbes, per castella, per vicos, per omne rus, per ripas fluminis, per heremum quoque, si qua fana vel potius busta repperiri potuerunt, instantia uniuscuiusque episcopi subruta et ad solum deducta sunt ita, ut rus denuo culturae redderetur, quod soiniuste fuerat daemonibus deputatum. ib. 29: sed et illud apud Alexandriam gestum est, quod etiam thoraces Serapis, qui per singulas quasque domos in parietibus, in ingressibus et in postibus etiam ac fenestris erant, ita abscissi sunt omnes et abrasi, ut 35 ne vestigium quidem usquam vel numinis appellatio aut ipsius aut cuiuslibet alterius daemonis remaneret, sed pro his crucis' dominicae Signum unusquisque . . . depingeret. quod cum factum hi, qui superfuerant ex paganis, viderent, in recordationem rei magnae ex tradiz i o n e sibimet antiquitus commendata venisse perhibentur: signum hoc nostrum dominicae crucis inter illas, quas dicunt hieraticas, id est sacerdotales litteras habere Aegyptii dicuntur velut unum ex ceteris litterarum, quae apud illos sunt, elementis. cuius litterae seu vocabuli

Rnfinns, Syneaius.

631

hanc esse adserunt interpretationem: '„Vita ventura" [O = cnh = vita], dicebant ergo hi, qui tunc admiratione rerum gestarum convertebantur ad fidem, ita sibi ab antiquis traditum, quod haec, quae nunc coluntur, tamdiu starent, quamdiu viderent Signum istud venisse, in quo 5 esset vita, unde accidit, ut magis hi, qui erant ex sacerdotibus vel ministris templorum, ad fidem converterentur quam illi, quos errorum praestigiae et deceptionum machinae delectabant. ib. 30: sane quoniam moris erat in Aegypto, utio mensura ascendentis Nili fluminis ad templum Serapis deferretur velut ad incrementi aquarum et inundationis auctorem, subverso eius simulacro ignique consumpto omnes simul negabant Serapin iniuriae memorem aquas ultra et affluentiam solitam largiturum. sed ut ostenderet is Deus non Serapin, qui multo erat Nili posterior, sed se esse, qui aquas fluminis temporibus suis iuberet excrescere, tanta ex eo et deinceps fuit inundatio, quantam fuisse prius aetas nulla meminerat, et ideo ulna ipsa, id est aquae mensura, quam Ttfjyffv vocant, ad aquarum domi-20 num in ecclesiam coepta deferri, sed ubi haec gesta religioso principi (Theodosio) nuntiata sunt, extentis ad caelum palmis cum ingenti fertur exultatione dixisse: „Gratias tibi, Christe, quod absque urbis illius magnae pernicie tam vetustus error extinctus est." 25 Cf. infra „Dicta Seniorum". Synesius (ca 370-412 vixit) De regno ad imp. Arcad. (ed. Krabinger) 3 : . . . èyw rovro TCttv oo Jtag1 so EXXr¡viov XrjTczéov tov -9-eíov tag &Xr¡d-eorégag eíxóiag. ib. 12: calvitium Signum sanitatis est. dógeie ó'&v avto tovto aívítteod-ai nal ta ßgezi] ta *Ao'/.Xr¡n¿eia nal toi (xpiXa) tgix&v Alyvittiaxibg dianei/teva. eír¡ yag &v eig noivov vov&eaía nal jtagáyyeX^ia t&v ev latQixfj vyieivo»5 tátüiv nal ¡xovovovyX Xéyeiv eomev, á>g, Satig vyialveiv tgif, (iilieío&w tov ÍatQiy.f¡g evgetrjv nal Ttgoozátrjv. eíXrjd'egeg yag ngavlov nal itáaaig talg ¿igaig énxeífievov ovn &v &avfiáoaig, el taxéwg &7tegyaod-eír¡ aldrjgog ávt* éotéov ovzio dé e%ov aitáoaig ñv eír¡ vóooig övoe/.ißoXd>tatov. testem «adfert in cap. 13 Herodot. III, 12. ib. 15: tefhecbtiov av^ovoi tgl%eg' tovzo yag vno t&v 18 Tov/j.evov

Synesius.

633

èv AÌyvrtxx avxol xeiqoxov^aovxeg. ovcpoqßoi óè eiqyovxo xfjg &éag xal ooxig, avxòg rj yévog àXXócpvXog ¿ov, ònXoyoqel fiia&wxòg *a Alyvnxioig . . . ib. 6 : xa&ioxaxat òè AìyvnxLoig o ßaaiXevg xqórtij) xoifpóe' teqòv Sqog èatl naqà xìjv ¡.isyàXtjv 23 xal sappi. Hopfner.

34 n^orjyogsv/iivrjv?

33 ol detot vófioi malira. Hopfner.

634

Fontes historias religionis Aegyptiacae.

nokiv

Tag

(poîv

zò

TIXÇV

Ofjßaq

geûfia

Aißvxov

otievrjç

rbv

ère'

rfjç

azgaziwtai

xa&tt7iEQ

itagéxuiv

xaì

ôè TOV fiaozov

eÇeoriv

Ijtì

TF¡ &éa

zolg

nagelvai.

xivr¡owoi

xwfiaOTr¡giov,

TCT rtsQÌ Ttjv aïgeoiv ÜO ÔEix&évTog %Eïqag

TWV

xcofiaoTixT]

xaì

ezegov

ípf¡q>oi.

fièv

d-azéqa

ávad-éo9ai

ôeZ

ftegiôi

e'wg ä v

avvdr¡(iáT(av,

àvadeiÇwoi

ov

xaì

ô

SÍ fièv

ovzwg,

'Oolgiöog

vvv

eidvg

avToi

xaì

ixjtavrl

ôè èxelvwg

O-eoi TE ovôèv

7igwzr¡v

40 TtagóvTwv ßaaikixwv

Srtaaa italôwv

ib. 1 1 : ôalfiovog Tig

. . .

?¡v,

f¡

TÒ

/.tév, èyévezo

X£ÍQ> Tovvofia Aiyv7iTioi

ys

TWV

xakwg

X£ÎQeS ßaoikevg rf¡

ôè

£%eo&ai àyiOTEv-

ôià

TWV

éxáff-

TÒV tfjg

ßaaikta

Ttagà

TWV

zvy%ávoi. Tvtpwvóg

ye

rtgay/uazevaa¡.i¿vwv xaì

ezazzov oçeiéçovg

xpf¡V Tekezwv

TOV ox&ov,

ëtkko,

ßaoikea 15

ótg rregì

£TI 7t£çi

èoriv

àÇiav

xaì

ZOVZO fièv

• TO ôè íegóv, xaì

aocpol,

xaz'

fièv

fièv

aigéoEwg

aocpíav

oí

ôè

èv avrà)

ògwv

TOVg vno\pr¡rpovg

zq> ßaaikel

oiroi

xaTavrixgv

ôiairav

äxgov

TÒ àgiOTSvov, 10

äkko

xaì

%çôvov

TÏ]V fisyákr¡v

Sgog

zwv

5 ETtaia&ávBad-ai [ûv

xaì

TOV Neíkov.

xaì

vswzégov

fir¡ TWV

. .. noiovai

naga

tr¡v

jtgtaßvzi] EVVOVV TE

iôéav

TOV

à^iovvzeg, elvai,

xaì

Synesius, Butilius Namatianus.

635

&Xxifiov, ojg àxsXsg elg ¿xpéXsiav dàreçov jtaçà &àxsçov. xavxa äça xal f¡ 2(pìy% siti xwv 7tqoxty.sviay.áxwv ïôqvxai tî]v iusv ia%vv rjhqoLov, xr¡v òs si xal xçvjtxsi' rjv oiav âtpéXrjg ¿TTißeßXrj/iievtjv KCtl axaXLaiv SIOTTSQ èq>sXxiôa, çijcoxâvrj itoXXr¡ xal X£QFFÌ àçovv TÒ ßdd-og. TÒ ôè âva%iovvvfisvov aleg slalv lôslv xs as fjöeig xal ysvoaod-at xrjv aXlr¡v f¡Sovr¡v . . . ib. 146 (ed. Herclíer): . . . t¡oav oí Jiyvjtxioi giaç/iaxsîg xal ov itávxa "Ofir¡Qog (Od. IY, 237, supra pag. 3) if/evôerai . . . Ratilins Namatianus (a. 416 scripsit) De red. suo (Itinerar.) ed. Baehrens (PLM, Y),40 y. 371—376: Hopfner, Fontes hlstoriae rellgionis Aegyptiaoae.

41

Synesius, Butilius Namatianus.

635

&Xxifiov, ojg àxsXsg elg ¿xpéXsiav dàreçov jtaçà &àxsçov. xavxa äça xal f¡ 2(pìy% siti xwv 7tqoxty.sviay.áxwv ïôqvxai tî]v iusv ia%vv rjhqoLov, xr¡v òs si xal xçvjtxsi' rjv oiav âtpéXrjg ¿TTißeßXrj/iievtjv KCtl axaXLaiv SIOTTSQ èq>sXxiôa, çijcoxâvrj itoXXr¡ xal X£QFFÌ àçovv TÒ ßdd-og. TÒ ôè âva%iovvvfisvov aleg slalv lôslv xs as fjöeig xal ysvoaod-at xrjv aXlr¡v f¡Sovr¡v . . . ib. 146 (ed. Herclíer): . . . t¡oav oí Jiyvjtxioi giaç/iaxsîg xal ov itávxa "Ofir¡Qog (Od. IY, 237, supra pag. 3) if/evôerai . . . Ratilins Namatianus (a. 416 scripsit) De red. suo (Itinerar.) ed. Baehrens (PLM, Y),40 y. 371—376: Hopfner, Fontes hlstoriae rellgionis Aegyptiaoae.

41

636

e

Fontes historiae religioni« Aegyptiacae.

Lassantem cohibet vicina Faleria cursum, quamquam vix medium Phoebus haberet iter, et tum forte hilares per compita rustica pagi mulcebant sacris pectora fessa iocis: ilio quippe die tandem revocatus Osiris excitat in fruges germina laeta novas . . .

Orosius (post a. 418 mortuus est) Hist. adv. pagan, (ree. Zangemeister, CSEL, V) I, 8 (7—12): . . . sacerdotum Aegyptiorum fallax malitia confutanda est, qui vel astu, quod manifestius est, evidentem ìoiram misericordiamque veri Dei memoriae subtrahere conati sunt, particulatim expositione confusa, ne in contumeliam idolorum suorum eum colendum merito ostenderent, cuius Consilio adnuntiata haec mala et auxilio evitata docuissent, vel forte, ut indulgentius accipiamus, is obliti sunt. (8) illius enim nostri Joseph, qui fuit veri Dei servus et pro creatura domini sui pie intenteque sollicitus, provisione ipsi abundabant frugibus quasi sacerdotes; sed quia falsi sacerdotes erant, cum ceteris esurientibus non dolebant. enimvero cui placet, oblivi2o scitur, cui dolet, meminit. (9) quamquam huius temporis argumentum historiis fastisque reticentibus ipsa sibi terra Aegypti testis pronuntiat: quae tunc redacta in potestatem regiam restitutaque cultoribus suis ex omni fructu suo usque ad nunc quintae partis incessabile 25vectigal exsolvit. (10) fuit itaque haec fames magna sub rege Aegyptiorum Diopolita, cui nomen erat Amosis, quo tempore Baleus Assyrios, Argivos Apis r e g e b a t . . . (12) ipsos autem, qui semet cum terris suis accipiendae stipis taxatione vendiderant, statuta quintae partis so pactione laxavit. ib. 11 ( 2 ) : . . . (anno ante Urbem conditam DCCLXXV) . . . Busiridis in Aegypto cruentissimi tyranni crudelis hospitalitas et crudelior religio fuit; qui innocentum 3 hilares] ilares ed. princ. Bonon. a. 1620. 3 pagi Castalio, fagi edd. 6 revocatus cod. Vindobon. 277 (olim 387) saec. XVI, renovatus edd. 26 amosis P ( = cod. Vatican. Palat. 829, saec. Vili), R ( = cod. Rehdigeran. S. I, 5, 30, saec. IX/X), amoses B ( = cod. Bobiens. Ambrosian. D. 23 snp., saec. VIII). Amasis h ( = ed. Haverkampi Lngd. Bat. 1738, 1767). 27 baleus PRBD ( = cod. Donaueschingens. n. 18 saec. Vili) h, BaXcuòs Syncell.

636

e

Fontes historiae religioni« Aegyptiacae.

Lassantem cohibet vicina Faleria cursum, quamquam vix medium Phoebus haberet iter, et tum forte hilares per compita rustica pagi mulcebant sacris pectora fessa iocis: ilio quippe die tandem revocatus Osiris excitat in fruges germina laeta novas . . .

Orosius (post a. 418 mortuus est) Hist. adv. pagan, (ree. Zangemeister, CSEL, V) I, 8 (7—12): . . . sacerdotum Aegyptiorum fallax malitia confutanda est, qui vel astu, quod manifestius est, evidentem ìoiram misericordiamque veri Dei memoriae subtrahere conati sunt, particulatim expositione confusa, ne in contumeliam idolorum suorum eum colendum merito ostenderent, cuius Consilio adnuntiata haec mala et auxilio evitata docuissent, vel forte, ut indulgentius accipiamus, is obliti sunt. (8) illius enim nostri Joseph, qui fuit veri Dei servus et pro creatura domini sui pie intenteque sollicitus, provisione ipsi abundabant frugibus quasi sacerdotes; sed quia falsi sacerdotes erant, cum ceteris esurientibus non dolebant. enimvero cui placet, oblivi2o scitur, cui dolet, meminit. (9) quamquam huius temporis argumentum historiis fastisque reticentibus ipsa sibi terra Aegypti testis pronuntiat: quae tunc redacta in potestatem regiam restitutaque cultoribus suis ex omni fructu suo usque ad nunc quintae partis incessabile 25vectigal exsolvit. (10) fuit itaque haec fames magna sub rege Aegyptiorum Diopolita, cui nomen erat Amosis, quo tempore Baleus Assyrios, Argivos Apis r e g e b a t . . . (12) ipsos autem, qui semet cum terris suis accipiendae stipis taxatione vendiderant, statuta quintae partis so pactione laxavit. ib. 11 ( 2 ) : . . . (anno ante Urbem conditam DCCLXXV) . . . Busiridis in Aegypto cruentissimi tyranni crudelis hospitalitas et crudelior religio fuit; qui innocentum 3 hilares] ilares ed. princ. Bonon. a. 1620. 3 pagi Castalio, fagi edd. 6 revocatus cod. Vindobon. 277 (olim 387) saec. XVI, renovatus edd. 26 amosis P ( = cod. Vatican. Palat. 829, saec. Vili), R ( = cod. Rehdigeran. S. I, 5, 30, saec. IX/X), amoses B ( = cod. Bobiens. Ambrosian. D. 23 snp., saec. VIII). Amasis h ( = ed. Haverkampi Lngd. Bat. 1738, 1767). 27 baleus PRBD ( = cod. Donaueschingens. n. 18 saec. Vili) h, BaXcuòs Syncell.

Orosius, Mythograph. Vatican. I.

637

hospitum sanguinem diis scelerum suorum participibus propinabat . . . ib. II, 8 ( 2 ) : . . . Cambyses Cyri filius devicta Aegypto cunctam Aegypti religionem abominatus caerimonias eius et tempia deposuit . . . 6 ib. Ili, 16 (12/14): . . . Alexander . . . Ciliciam, Rhodum atque Aegyptum pertinaci furore pervadit. inde ad templum Jovis Hammonis pergit, ut mendacio ad tempus conposito ignominiam sibi patris incerti et infamiam adulterae matris aboleret. (13) nam arcessitum ad se fani io ipsius antistitem ex occulto monuit, quid sibi tamquam consulenti responderi velit, sicut historici eorum dicunt. ita certus Alexander fuit nobisque prodidit, dis ipsis mutis et surdis vel in potestate esse antistitis, quid velit, fingere vel in voluntate consulentis, quid malit ib audire. (14) revertens ab Hammone ad tertium bellum Persicum bellum Alexandriam in Aegypto condidit. ib. VII, 15 (8/11): . . . cum insurrexissent gentes immanitate barbarae, multitudine innumerabiles, hoc est Marcomanni, Quadi, Vandali, Sarmatae Suebi atque omnis 20 paene Germania, et in Quadorum usque fines progressus exercitus circumventusque ab hostibus propter aquarum penuriam praesentius sitis quam hostis periculum sustineret, (9) ad invocationem nominis Christi, quam subito magna fidei constantia quidam milites effusi in precesai palam fecerunt, tanta vis pluviae effusa est, ut Romanos quidem largissime ac sine iniuria refecerit, barbaros autem crebris fulminum ictibus perterritos, praesertim cum plurimi eorum occiderentur, in f'ugam coégerit. (10) quorum terga Romani usque ad internecionem so caedentes gloriosissimam victoriam et omnibus paene antiquorum titulis praeferendam rudi parvoque militum numero sed potentissimo Christi auxilio reportarunt. (11) exstare etiam nunc apud plerosque dicuntur litterae imperatoris Antonini, ubi invocatione nominis Chi isti persi milites Christianos et sitim illam depulsam et conlatam fatetur fuisse victoriam . . . Mythographus Yaticanus I (scripsit posi Servium et Orosium) (ed. Bode) I, 11: . . . et ipsi dii, Typhoei Gigantis aspectu perterriti, in diversa monstra et animalia transformati aufugerunt . . . 40 41*

Orosius, Mythograph. Vatican. I.

637

hospitum sanguinem diis scelerum suorum participibus propinabat . . . ib. II, 8 ( 2 ) : . . . Cambyses Cyri filius devicta Aegypto cunctam Aegypti religionem abominatus caerimonias eius et tempia deposuit . . . 6 ib. Ili, 16 (12/14): . . . Alexander . . . Ciliciam, Rhodum atque Aegyptum pertinaci furore pervadit. inde ad templum Jovis Hammonis pergit, ut mendacio ad tempus conposito ignominiam sibi patris incerti et infamiam adulterae matris aboleret. (13) nam arcessitum ad se fani io ipsius antistitem ex occulto monuit, quid sibi tamquam consulenti responderi velit, sicut historici eorum dicunt. ita certus Alexander fuit nobisque prodidit, dis ipsis mutis et surdis vel in potestate esse antistitis, quid velit, fingere vel in voluntate consulentis, quid malit ib audire. (14) revertens ab Hammone ad tertium bellum Persicum bellum Alexandriam in Aegypto condidit. ib. VII, 15 (8/11): . . . cum insurrexissent gentes immanitate barbarae, multitudine innumerabiles, hoc est Marcomanni, Quadi, Vandali, Sarmatae Suebi atque omnis 20 paene Germania, et in Quadorum usque fines progressus exercitus circumventusque ab hostibus propter aquarum penuriam praesentius sitis quam hostis periculum sustineret, (9) ad invocationem nominis Christi, quam subito magna fidei constantia quidam milites effusi in precesai palam fecerunt, tanta vis pluviae effusa est, ut Romanos quidem largissime ac sine iniuria refecerit, barbaros autem crebris fulminum ictibus perterritos, praesertim cum plurimi eorum occiderentur, in f'ugam coégerit. (10) quorum terga Romani usque ad internecionem so caedentes gloriosissimam victoriam et omnibus paene antiquorum titulis praeferendam rudi parvoque militum numero sed potentissimo Christi auxilio reportarunt. (11) exstare etiam nunc apud plerosque dicuntur litterae imperatoris Antonini, ubi invocatione nominis Chi isti persi milites Christianos et sitim illam depulsam et conlatam fatetur fuisse victoriam . . . Mythographus Yaticanus I (scripsit posi Servium et Orosium) (ed. Bode) I, 11: . . . et ipsi dii, Typhoei Gigantis aspectu perterriti, in diversa monstra et animalia transformati aufugerunt . . . 40 41*

638

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

ib. 18: Io et Argus. Io, Inachi regis vel Iasi filia, cum aequales specie sua praecelleret, a love adamata est, qui admotis precibus desiderium explevit; et ne puella Junonis iram procuderet, a compressore in vaccam 5 transfigurata est. cuius cum Juno fallaciam deprehendisset, petiit vaccam a Jove velut munus sibi dari eo, quod speciosior esset ceteris armentis, quae in Peloponneso cernuntur. Juppiter vero ne, si negasset, stuprum prodei'et, puellam tradidit. Juno, ne pellex eius amplius Jove potilo retur, Argum, centum oculos habentem, ei custodem praefecit, quem Mercurius iussu Jovis interemit. Juno Argum, quia ob custodiam sibi mortuus erat, in pavonem transformavit et receptum in suam tutelam pennis insignibus amissa lumina exornavit. Io, cum Furiis exagitata tóorbem terrarum peragrasset, novissime in Aegyptum delata est. ibi placata Junone a Jove pristinam formam recepii atque nominata est Isis. ib. 79: Apis, refert Solinus (XXXII, 1 7 - 2 1 , supra pag. 450), quod inter omnia, quae Aegyptus digna memo2o ratu habet, praecipue mirentur bovem, quem Apin vocant, insignem albae maculae nota, quae dextro lateri eius ingenita refert corniculatae lunae faciem. hunc Aegyptus ad instar numinis colit eo, quod de futuris det quaedam manifesta signa, apparet autem Memphi, cui statutum asvitae spatium est; nam mersus profundo sacri fontis necatur, ne diem Ion gius trahat, quam licebit. hunc etenim centum antistites Memphim prosequuntur et repente velut lymphatici praecinunt. dat omina manifestantia de futuris, illud maximum, si de clientis manu üocibum capiat, huius capitis imaginem sibi in eremo Judaei fecerunt. ib. 86 : Pierides. Pieri, regis Macedoniae, et Euippes novem filiae insolentius dum gloriantur, Musas in certamina provocaverunt cantus. quarum una carmen exorsa 35 est, quod Gigantes adversus deos contenderint ; ex quibus Typhoeus terrigena deformitate terruisse deos compulsos in Aegyptum. ibi Juppiter ob metum in arietem versus est, Apollo in corvum, Liber in caprum, Diana in felem, Juno in vaccam, Venus in piscem . . . 40 ib. 119: Mercurius et Maia. . . . Hermes dicitur 1 Jasi Bode, Argivorum Maj, Argivorum fluminis Servios, Aen. VII, 799, amnis Lactant., Janis A ( = cod. Vatican. Reginens. 1401, saec. X/XI). 17 nominata est Bode, nominabatur A. 32 Euippes Bode, Enipes cod.

Mythograph. Vatican. I, Bunapius. G r a e c e àitò

zrjg eQprjveiag,

L a t i n e interpres.

639 qui ob vir-

tutem multarumque artium scientiam Trismegistus id est ter maximus nominatus est. cur autem eum capite canino fingunt, haec ratio dicitur, qaod inter omnia animalia canis sagacissimum genus et perspicax habeatur. » ib. 121: Liber et Juppiter Hammon. Liber, seu Dionysus, cum Indos peteret et per Xerolibyam exercitum duceret, fatigatus siti Jovis sui patris auxilium imploravit ; et statim viso ariete tons secutus est ab harenis. unde factum est ab eo deinceps Iovi, Hammoni ab arenis dicto, 10 simulacrum cum capite arietino, quod ideo fingitur, quia notis eius sunt involuta responsa. Eunapins (ca. 345—420 vixit) Vit. soph. (ed. Boissonade), Aedes. (41/45 pag. 470/73 ed. Paris.): . . . Iwoi-jtazQa ezekeika EJCI ZQIGI jtaial. xal ovösv äsofiai yqaipEiv • Avzwvlvog is zwv 'fikv övo zä övofiata öe i]v a^iog zfov jtatiqwv, og ye TO Kavwßixov zov Nelkov •/.axaXußojv ozof.ia xal zoig exel Tskovpivoig nqoad-elg Skov eavzbv zrjv ze &7to rfjg iirpgog nqöqqrfiiv ¿¡¡eßicc^ero. xal fj veortjg ZOJV vyiaivovzwv rag xpv%ag xal ikoooq>lag EITIibvfxovvrojv E(poiziov Ttgdg avzov xal TO IEQOV veaviaxwv 20 leqewv fieazbv rjv. avTog (lev oiiv EZI av&QWjtog elvai doxwv xal &v&Qíkov ôè rCQoaratovvtog t&v ivay&v, àvd-QÚJtov tivbg Evçvfiéôovtog, ßaoilevev, 8g jto-3-' vjteqd-úfioiai Tiyàvteoaiv Evetiov ôè rr¡v itoí.itixr¡v àçyftv âç%ovtoç, 'Pwfiavov ôè tovg ÌUXT' Aïyvmov ozçatiwTaç tteitiatevfiévov, oï tiveç 8fia io q>qa^áfievoi xatà k¿&cov xaì kt&oÇôwv &v(iòv Ini tavia àXkófievoi, noké/iov ôè fir¡%e âxoijv vgiiotàfievoi, tip te Zaçanelq) xutekvfir¡vavto xai tolg avaâijfiaoïv enoiÁ(iv¡aav, àvavtaydtviaxov xaì äfia%ov víxr¡v vixr¡oavreg. tolg yovv ávIfiaxéoavto, ÓQiáai xal áva\h]f.iaoiv èg tooóvóe yevvalwg 15 &ate ov fióvov èvixwv avrà, âklà xaì Uxkentov, xaì tá^ig í¡v aitolg noke(iixì] tòv vq>elóftevov ka&elv. tov ôè Saçajtelov fióvov tò eôag>og oíx vq>eíkovto ôià ßdqog t&v kí-d-wv, oi yctç ?¡oav evfietaxlvrpoi' ovy%éavzeç ôè Siriana xaì %açàÇavteg oí nokefiixátatot xaì yevvaloi xaì tag %elqag àvaiso fiáxtovg fièv, oi áq>ú.o%qr¡ixáiovg ôè nçoteivavteg tovg te •3-eovç êg>aoav vevcxrjxévai xaì trjv leçoovkiav xaì ti¡v àaéßeiav eiç Mnaivov ocp&v awürv xatekoylÇovto. elta eneurijyov tolg teqolg ténoig tovg xakovfiévovg /lovaxovg, àv-ihçdifcovg (lèv xatà tò elôog, ó ôè ßiog avtolg ovùôrjg, xaì èg tò 26 ifupavèg enao%óv te xaì enoLovv fivqla xaxà xaì ¿içpçaota. ákk' ftfiwg tomo fièv evaeßeg eôôxet, tò xatagiQOvelv tov d-elov tvçavvixijv yàç el%ev l^ovalav tòte it&g av&çtonog (lélaivav q>oç&v so&fjta xaì ôr]fioaUf ßovköfievog áoxr¡f*ovelv. ég toaàvôe àçetrjg ijkaae tò àv&çcbnivov. álkcc neçi tovtmv so (lèv xaì ev tolg xa&okixolg tf¡g iotoçiag avyyçàfifiaoïv eïçrjtai. tovg ôè fiovaxovg tovtovg xaì eig tòv Edvwßov xa&lÔQvoav, àvtì t&v vorjr&v &e&v elg àvòqaitóòoìv â-eçaitelag xaì oiôè xQ^ot&v xataór¡aavteg tò àvd'QÓMtivov. òotéa yàç xaì xecpakàg t&v eitì itoïXolg á(iaqtr¡(iaaiv kaX «5 owaliÇovteg, ovç tò Ttokitixòv èxôlaÇe óixaansq fjXlov rtiOTSÓovreg e'ivai dia 30 TÒ — x&Taye TÒ avxolg óoxovv — fjXiov xrjv osXiqviqv (pmxl^eod-ai. oixovv &g oeXtjvrjg /¿èv Téxvov, fjXlov óè exyovov èTÌ/Àiov TÒV Idrtiv • àrtexófii^e ós avxovg eig TOVTO ÓJJ nXaviqg xal loyiofiwv àS-Xlotijtog è noXv(irj%avog ógdxaìv xovxéaxiv é aaxavSg. cf. V pag. 208: . . . asXijvtjg Téxvov, exyovov s& ós fjXlov TÒV *Artiv AiyviZTioi fiv&o-rtXaozovvxeg s'Xsyov. "Sv óé ÈORI xax avxovg ò rjXiog. sig xvrtov óè xov TCOQ' AlyvrcxLoig "Anióog fi óàfiahg tfv, i)v èrtoiqoev ÌSQO^oàfi (3 R e g .

XII, 29); cf. praef. pag. 5/6, I I I pag. 116, 125. ib. V pag. 183: . . . fivqla

¿¡v èv Aiyvrtxtp

TÒ oeftào- io

42*

Priscus, Cyrillus Alexandria us.

653

téqiov k&vòjv eÌQrjvrjg jtégi fiovXó/uevoi OTtévdea&ai (a. 453) . . . èv xalg ojtovòalg idònei 'Pw/zaioig . . . slvai volg fiaq(¡¿QOig xaxà TÒV itaXaiòv vófiov ¿CXWXVTOV xtjv èg TÒ tegòv Tfjs "Iatóog óiàfiaoiv, xov TtotajAÌov oxà

Ma^ifilvfp èrtiTi^ósiov ov. ETtéunovxo fiexe^éxeQOi. Tiage-10 yiyvovro ós xal twv BXsfi/xvojv xal Nov^aótov ol rag ortovóàg èv t f j vrjoq) Ti&éfievoi. èyyqacpévTOìv ós TCÌV avvào^avzcjv xal rwv òfifjQeiXovTO {¡iaoà[j.evoi xal %t]v %d)Qav xatéòqafiov.

frgt. 22 ap. Euagr., Hist. eccles. II, 5 : Cum anno 453 Proterins communi totius synodi suffragio Alexandrinum episcopatum sortitus esset, plebs Alexandrina tumultuao exorto milites, qui seditionem inhibere vellent, lapidibus appetitos in fugam vertit. TQérpaod-ai re roviovg Priscus narrat xal àvà tò legòv TÒ itàXai Xaqaitlòog xal àvaòqafióvrag èxrtoXioQxfjoai xal jivql £wvtag Tcaqaóovvai. cf.

Nicephorum VIII, 15, qui nonnulla de hoc tempio addit,25 quae fortasse e Prisco fluxisse Valesius suspicabatur. Cyrillus Alexandrinus (412—444 patriarcha) Comm. in Oseam (ed. Pusey) I I I pag. 125: . . . xexifirjxaoiv TÒV ^Aniv AiyvnTioi osXtfvrjg /¿èv téxvov elvai Xéyovreg — TOiyccQTOi xal (irjvoeióèg èrti fietwTtov sì%e arjjueZov — sxyovov óè S>ansq fjXlov rtiOTSÓovreg e'ivai dia 30 TÒ — x&Taye TÒ avxolg óoxovv — fjXiov xrjv osXiqviqv (pmxl^eod-ai. oixovv &g oeXtjvrjg /¿èv Téxvov, fjXlov óè exyovov èTÌ/Àiov TÒV Idrtiv • àrtexófii^e ós avxovg eig TOVTO ÓJJ nXaviqg xal loyiofiwv àS-Xlotijtog è noXv(irj%avog ógdxaìv xovxéaxiv é aaxavSg. cf. V pag. 208: . . . asXijvtjg Téxvov, exyovov s& ós fjXlov TÒV *Artiv AiyviZTioi fiv&o-rtXaozovvxeg s'Xsyov. "Sv óé ÈORI xax avxovg ò rjXiog. sig xvrtov óè xov TCOQ' AlyvrcxLoig "Anióog fi óàfiahg tfv, i)v èrtoiqoev ÌSQO^oàfi (3 R e g .

XII, 29); cf. praef. pag. 5/6, I I I pag. 116, 125. ib. V pag. 183: . . . fivqla

¿¡v èv Aiyvrtxtp

TÒ oeftào- io

42*

654

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

fiata xaì tœv &eçajtevôvi(i)v avia -9-av(iaazr¡ tig vnóhqxpig enì ôvvaotsiatg cog taïg fiayixaïg s^iJtsiçlatg návta xatoç&OVV eixólùjg ôsôwrjfiévwv . . . Comm. in Amos III pag. 474 : Cum Moyses in monte 5Sina esset, Judaei tçaitôfievot fxjta% èrti tr¡v &ç%alav itXávr¡oiv . . . sxaatog tò ÔOXOVV "eitoieïto oißag NÀI ôiéTtlatrsv eavtfy nata rr¡v avwd-ev eti xaì ev Aiyvrtxty avvr¡•9-eiav • jtçoaéxeivto ôè fiallov taïg rwv âorçcov Xatçeiaig. ib. IV pag. 524: . . . itaç&évot rivsç f¡oav toïg tûv io elôùXœv tefiéveaiv êviÇàvovoai xal avv amaïg /jeiçàyua ¥¡yovv Ttaïôeg ävrjßot, ôi" ojv eôôxovv oí jteQieQyôteçoi jteçi yorjteíag tà itaçà twv Saifióvwv óióáoxea&cti • wg yàç ÍTÍ" àxçàvtoiç odì/taoi xaXovvteg avrà toïg àitoççijioig xpi&vçiofiolg àjtoXoyeïo&ai itaçeoxevaÇov . . . is In Nahum I pag. 56/57: . . . f¡ xaXov(j.évr¡ "S2v, ¥¡toi ¿ififiwv, r¡ vvv lax tv 'AXe^àvôçeue . . . De adorat. et cultu in spirit, et Verität.. (Migne PG, LXVIII) I pag. 189 (35) : . . . (ióa%og toïç AiyvntLoig ... tò aißag . . . ovg r¡ aï i; f¡ ßqinag àvògòg nal Tttrjv&v àitoao axíaofia xaì èçTtetwv elxóveg tà sv at]xoïg iôçvfiéva. Aiyvittloiç r¡v e-9-og — te%r¡qr¡xai ôè xaì sig ôevço jtaçà tolç twv eiôùXwV Jtçoaxvvrjtaïg — tò ôslv eiotpoit&vtag ev ieçoïg vexçqt neçitv%eïv 7taçaiteïa&ai aé(iati. fioXvafiòv yàç eivai tòv ávwrátüi si yàç ovTwg sv TÍ¡> TCQOIZM TVSÇI avrov, sloxsxéfxixs âs' Tiva TWV Isçovçywv XéyovTa' ,,ïv oiv sXd-wfisv eig Tag ó/uoíag,

656

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

OV%1 xal TOV FJ/XHEQOV 'Egfirjv ¿cxoveig wjv te Aiyvmov eig Xij^iv xal xlrjQovg Srtaaav tefielv oyjolvip Tag &qovqüg xaza/ÄexQovvxa, xal 8id)Qv%ag re^Ua&ai xalg ijtaqöevaeoi xal vd[iovg xbeivai xal Tag X^QaS avxGtv Ttgooemeiv 5 xal XAXAATRJOAO&AC tag avvakld^eig TWV avfißoXaiwv xal veioozi cpvoaod-ai xaT&Xoyov T\ig xGiv äoxQatv iniTokfjg xal ßox&vag xefieiv xal itqög ye ¿Qt&fiovg xal loyiofiovg xal yewfiez(>iav ¿oxQOvo/xiav xs xal ScoTQoloyiav xal xijv fiovoixrjv xal %i]v yQafiiicetvxrjv &71aaav evQÖvxa ttaQaöovvai; . .

10 cf. pag. 549 (31), 552 (33),, 556 (35, ex sermone tertio ad

Asclepium), II, 5 7 9 (52 ix TWV Jlgog TOV eavxov Novv), 5 8 5 (56, ad Asclepium), 5 8 8 ( 5 6 / 5 7 iv 1$ itqog TOV TUT öie£oöix$ loyy), 5 9 7 ( 6 3 / 6 4 ad Asclepium), I V 7 0 1 ( 1 3 0 / 3 1 ,

ad Asclepium), quibus locis Cyrillus Sanctam Scripturam 15 firmare conatur.

ib. V, pag. 7 6 9 ( 1 7 6 ) : . . . e%ovai eiitelv xal Aiyvnxioi ita(f kavrolg ¿tTraQi&fiovfievoi aotpüv ovx oliyiov ovofiara Ttollovg ko%rptivai TOVg &ito 'Eqfiov diadox^g, 'EQ/IOV DI girjfii TOV TQITOV Tfj Alyv7tT(p eTtidrjfirjoavzog . . .

•20 VI pag. 801/04 (198) == Julian., pag. 198 B/C, supra pag. 541.

pag. 8 0 5 ( 2 0 0 / 2 0 1 ) : Anig 0 Aiyvmiog ovx üorj/iog T&V avTOxh TS^ievn&v ysyevfjo&ai XsysTac xal trjg xaXovf.iivqg (pvaixfjg ikoxcüQ£lv rjvioxeto, &kXa yaQ EQaaixQW^ög TS vrtctQXwv xal irj^/id30 Twv aioxQ&v ixx6jtQav kQavi^oftevog xa naga TCOIXCJV ioviov TS 7tQ0&elg Toig &Xyovoi T0 HCLZIQÖEVFXA, dum apud Epi-

daurios fulmine tactus et exstinctus est. ib. pag. 812 (204): Texlfirjvxai de SZEQOI

ävd-qunoc 35 Ttaq' Aiyvitxloig o ex ßrjßwv 'Egfifjg, 0 Me/icpiTrjg 'AoxXrj7tiog Jioaxogol TS rtQog xovxoig "Artig xig xal Ooiqig . . . ib. pag. 8 1 3 ( 2 0 5 ) : . . . AXI^avöqov de TOV 9üXniiov TQiaxaidixaTOv iöoxei &eov ¿vo/id^eiv xolg •¡tat' ixeivo xaigov. xal fiijv xal aixog AXi^avÖQog eva Tiva TGIV eiritrjöeiatv xal 40 yvvaltov aiaxqCbv TtQoaxo/iiaxijv avxqi yeyovoTa — CH(paiatLo)v ovrog rjv — &veine &eov, ß(Ofiq> xal itvalmg xifiüo&ai rtQoaxixaxev . . . ib. V I I pag. 8 5 2 ( 2 3 0 ) :

. . . nqoonvvovoi

. . . xa1 TV-

Cyrillus Ales., Socrates. novg . . . \H¡gwv áygíiov xal evaXíojv . ..

xal

twv

TSfievnüv

TOVTOig

ovx

ártagádextov

XTTJVWV

ib. IX pag. 957 (298): . . . xal

itgóg

ye

noiela-9-aí

657

xal

kg-rtexCov, 7TVR¡vCí>v

AiyvjtTÍwv

TF¡ xal nvgóg, sha xagdíag htr¡gxr¡- 25 fiévrjg.

Socrates (439—450 opus finivit) Eccl. hist. (ed. Hussey) 1,18: ó ßaadevg

(KwvOTavxívog)

8>v negl Ta Xgiariavwv ájieoxgá(fr¡ Tag €EXXr¡vixag 9gr¡oxeíag . . . eixóvag óe Tag ióíag ev TOÍg vaolg evartéd-exo. Xeyóvxwv óe TWV ^EXXijviov, wg aga o Záganig 30 etr¡ o TOV NelXov áváywv enl ágóeí TOV Ttfjxvv eig TOV vaov TOV Sagájtióog xofii^eo&ai, avtog eig TTjv exxXr¡aíav TOV 7tf¡%vv 'AM^avdgov fieraTid-évai exéXevoe. TWV ÓE TS

ogovg

ib. I I I , 2 3 : TOV Maxedóvwv ßaoikiwg l4aíav diaßalvovrog oíIífifixTvóveglíXe^ávdgfj) xal ávelXev i] üv&la Táde • TÍJV

rf¡g

Öelxvvrai,

ügovoíag

'AXe^ávSgov ixagll^ovro

Inl 40

Cyrillus Ales., Socrates. novg . . . \H¡gwv áygíiov xal evaXíojv . ..

xal

twv

TSfievnüv

TOVTOig

ovx

ártagádextov

XTTJVWV

ib. IX pag. 957 (298): . . . xal

itgóg

ye

noiela-9-aí

657

xal

kg-rtexCov, 7TVR¡vCí>v

AiyvjtTÍwv

TF¡ xal nvgóg, sha xagdíag htr¡gxr¡- 25 fiévrjg.

Socrates (439—450 opus finivit) Eccl. hist. (ed. Hussey) 1,18: ó ßaadevg

(KwvOTavxívog)

8>v negl Ta Xgiariavwv ájieoxgá(fr¡ Tag €EXXr¡vixag 9gr¡oxeíag . . . eixóvag óe Tag ióíag ev TOÍg vaolg evartéd-exo. Xeyóvxwv óe TWV ^EXXijviov, wg aga o Záganig 30 etr¡ o TOV NelXov áváywv enl ágóeí TOV Ttfjxvv eig TOV vaov TOV Sagájtióog xofii^eo&ai, avtog eig TTjv exxXr¡aíav TOV 7tf¡%vv 'AM^avdgov fieraTid-évai exéXevoe. TWV ÓE TS

ogovg

ib. I I I , 2 3 : TOV Maxedóvwv ßaoikiwg l4aíav diaßalvovrog oíIífifixTvóveglíXe^ávdgfj) xal ávelXev i] üv&la Táde • TÍJV

rf¡g

Öelxvvrai,

ügovoíag

'AXe^ávSgov ixagll^ovro

Inl 40

658

Fontes historiae religionis Aegyptiacae.

Zrjva, d-ewv vTtcaov, xai '¿tdiqvâv Tçizoyéveiav Tifi.Sete, ßQoriüiv ev oáfiazi xqvTtzòv avanza, ov Zevç àqLaxaig yovaîç eOTZeiçev àçojybv Evvo(.Ur¡s d-vrjxoiaiv 3AXé^avôqov ßaaiXija . . . s avtbç de slÖQiavog 'Àvzivoov TOV èavzov eqú/ievov âite-&éœae...

ib. IV, 24: cf. Sozomen VI, 20.

ib. V, 1 6 : xazà ôè zòv %qóvov zóvòe (id est anno 3 9 1 p. Chr. n.) xai ev %f¡ 3AXe^avôçeiq zoiovzo rrád-og èyévezo. zf¡ TOV emaxójtov 6eo(p¿Xov oítovdfj ßaaiXiwg exéXeve ftqóoTayfia io Xveo&ai zovç ev slXeÇavôçeia TWV "EXXr¡vwv vaovg, xal TOVTO yíveo-9-ai t f j 6eo(p¿lov tpçovxiôi. zavzrjg zrjg èÇovoiaç ôqa^àfievoç ô deócpiXog itavzoîoç èyévero xa&vßqloai zà zwv 'EXXrfvwv (ivazr¡QIA. xal àva-Aad-aiqei /uèv TÒ M I & Q E Ï O V , xazaaiçécpei ôè TÒ Saqanelov. xal TÀ (lèv TOV Mi&çeiov 15 (povixà ¡xvazr¡qia ór¡¡jióoia enófineve, TÒ ôè zov laqàitiôoç xal TWV aXXwv yéXwzoç eôeixvv fteazá, zovç (paXXovç v ev zf¡ Kwvozavzivov TÍÓXBI eq>oLzr¡aa. 'EXÂàôioç [lèv ovv I S Q S V Ç èXéyezo eîvai, ^/ifiùvioç ôè ftiihjxov. OVTW ÔTJ TOV z/ioç so zov xaxov xazaazaXévzoç avveXafißdvovzo TIP 0eoq>iXm nçog zr¡v xazáXvaiv TWV vawv S Te zfjç 'AXe^avôçeiag enaç^oç (Evàyqioç sec. Sozomen. VII, 15) xaì ò fjyovfisvoç zov ozQttztwzLXOv záynazoq. zà fièv ovv ïtça xazeazgetpezo, TÒ ôè áyáX/uaza zwv d-ewv [lezexwvevezo sig Xeßtfzia xaì eiç 35 izégaç %qelaç zf¡g yiXe^avôçéwv èxxXrjoiaç, TOV ßaaiXiwg %aQtoa[iévov zov g d-eov g e ig óa7tavr¡[.iaza zwv nztaywv. návzag oiv zovç -9-eovg ovvzQÎipaç ó 6eá(piXog, ev üyaX/ua Tovôe zov &SOV á%(bvevzov zrjçeïo&ai xeXevaag ór¡[ioaLq jtQOéazrjaev, iva, qyr¡ol, %qóvov TCqolórzog fir] áQvr¡owvzai 40 ol "EXXtjveç TOIOVTOVÇ jtQoaxexvvr¡xévai -9-sovg. eiti zovzo itávv áviw[ievov oïôa *¿4[i[iáviov zov yqafi/iaTixóv, og eXeye ôetvà jzertovd-évai zrjv 'EXXr¡vwv -d-çrjaxeiav, iva /ur¡ xai ô elg àvÔQiàç e%wvev9nq, àXX* ETCÌ yéXwrizfjç 'EXXr¡vwv &Qr¡axeíag (pvXázzrjzai.

Socrates, Sozomenns.

659

'Ekkddiog dh naqd Tiaiv rjvx€l> evvia e'irj ¿tvdqag ev zfj avf.mkrjyddi q>ovevoag . • . ib. V, 1 7 : ev de zip vaw zov Eaqdjtidog kvo/idvov xai yv(ivov{.iivov TJVQT^ZO yQdfifiaza eyxexaqay^iiva zolg ki&oig zee xakov/ieva iegoykvcpixd. t]oav de ol xagaxzygeg ozavQwv 5 fyovzeg tvTtovg. zovrovg ¿Q&vzeg XqiOTiavoi re xai "Ekhqveg zfj iditf exazegoi dgrjoxeiq jtQoorjQfio^ovzo, Xqioziavol /.lev yaQ orjfieiov zov xaza Xgiazov otozrjQiibdovg na&ovg eivai kiyovxtg TOV azavqov oixelov eivai tov XCTQAXXF^a evo/xii^ov, "Ekkiqveg de, z I xoivov Xqiazip xai Eaqdjtidi ekeyov, el 6io azavQoeidi]g xagaxxi]Q alio fiev Xqiaziavolg, akko 6k "Elliot noielzai ib ov(ij3oXov. xovzwv de a^tovevoag . • . ib. V, 1 7 : ev de zip vaw zov Eaqdjtidog kvo/idvov xai yv(ivov{.iivov TJVQT^ZO yQdfifiaza eyxexaqay^iiva zolg ki&oig zee xakov/ieva iegoykvcpixd. t]oav de ol xagaxzygeg ozavQwv 5 fyovzeg tvTtovg. zovrovg ¿Q&vzeg XqiOTiavoi re xai "Ekhqveg zfj iditf exazegoi dgrjoxeiq jtQoorjQfio^ovzo, Xqioziavol /.lev yaQ orjfieiov zov xaza Xgiazov otozrjQiibdovg na&ovg eivai kiyovxtg TOV azavqov oixelov eivai tov XCTQAXXF^a evo/xii^ov, "Ekkiqveg de, z I xoivov Xqiazip xai Eaqdjtidi ekeyov, el 6io azavQoeidi]g xagaxxi]Q alio fiev Xqiaziavolg, akko 6k "Elliot noielzai ib ov(ij3oXov. xovzwv de a^t

á y y e X & é v n o v xûv

ysvo-

X ç i o x i a v o v ç è f i a x â ç i ^ s v àç vnèq

âvsXôvxaç

siç

fièv

itsçl

ßaaiksvg

f i e x a a x ô v x a ç xat

i s x i v â v v s v a a v x a ç , TOVÇ

é x a i - s v , ùtç

âè

àvaiçs&éVTCCÇ

ysçwv

¡.LAQTVQÍAQ

sivai

n X r j - d i v ' E X X i j v w v %xalfjg xal ovaiag vófiog exeiro xarà ravza rol/ioivrcov TTJV rI/uwQÌav XVQWV. rrjvixavra ÖI (paai TÒV Alyvnrov Ttorafibv xaxoitiv rov xaigov yevéo&ai TTEQÌ T7JV TTQCLITTJV ÀvdßüOlV TÜIV VÒATCUV ' OL ÖK AlyVJtriOl e%aiA7taivov, tin /nrj avy%(OQ0ZvT0 tiara rov IMXXQIOV vó/xov 5 rip nora/iip Sveiv. vjtovorjoag òe 6 rov e&vovg ijyov/xevog eig ordaiv avrovg JtaQaoxevà^eo&ai róde efirjvvoe. (la&wv òe ò ßaatlevg ä/ueivov efjxe rà §evfiara. enei òe Tcqòg rò reketórarov xal OTtavlwg jchriQovjievov fiérgov 15 etpd-aaev, ovòev óè TJTTOV exoQvcpovto ro VÒOIQ, eig evavrlov q>oßov TteQtéarrjaav ol Aiyvitrioi. xal òéog rjV, /itj xal rìjv 'Aks^àvÓQOV nokw xal Aißvrjg fiégog xaraxXvaj). fjvixa óè Xéyerai rovg 'Ellyviatccg Ale^avòqéoìv àyavaxrovvrag itQÒg ro ovfißav itaqà yvéfirjv eTtirio&àoai xal ev toìg &Ealfjg xal ovaiag vófiog exeiro xarà ravza rol/ioivrcov TTJV rI/uwQÌav XVQWV. rrjvixavra ÖI (paai TÒV Alyvnrov Ttorafibv xaxoitiv rov xaigov yevéo&ai TTEQÌ T7JV TTQCLITTJV ÀvdßüOlV TÜIV VÒATCUV ' OL ÖK AlyVJtriOl e%aiA7taivov, tin /nrj avy%(OQ0ZvT0 tiara rov IMXXQIOV vó/xov 5 rip nora/iip Sveiv. vjtovorjoag òe 6 rov e&vovg ijyov/xevog eig ordaiv avrovg JtaQaoxevà^eo&ai róde efirjvvoe. (la&wv òe ò ßaatlevg ä/ueivov efjxe rà §evfiara. enei òe Tcqòg rò reketórarov xal OTtavlwg jchriQovjievov fiérgov 15 etpd-aaev, ovòev óè TJTTOV exoQvcpovto ro VÒOIQ, eig evavrlov q>oßov TteQtéarrjaav ol Aiyvitrioi. xal òéog rjV, /itj xal rìjv 'Aks^àvÓQOV nokw xal Aißvrjg fiégog xaraxXvaj). fjvixa óè Xéyerai rovg 'Ellyviatccg Ale^avòqéoìv àyavaxrovvrag itQÒg ro ovfißav itaqà yvéfirjv eTtirio&àoai xal ev toìg &Ealfjg xal ovaiag vófiog exeiro xarà ravza rol/ioivrcov TTJV rI/uwQÌav XVQWV. rrjvixavra ÖI (paai TÒV Alyvnrov Ttorafibv xaxoitiv rov xaigov yevéo&ai TTEQÌ T7JV TTQCLITTJV ÀvdßüOlV TÜIV VÒATCUV ' OL ÖK AlyVJtriOl e%aiA7taivov, tin /nrj avy%(OQ0ZvT0 tiara rov IMXXQIOV vó/xov 5 rip nora/iip Sveiv. vjtovorjoag òe 6 rov e&vovg ijyov/xevog eig ordaiv avrovg JtaQaoxevà^eo&ai róde efirjvvoe. (la&wv òe ò ßaatlevg ä/ueivov efjxe rà §evfiara. enei òe Tcqòg rò reketórarov xal OTtavlwg jchriQovjievov fiérgov 15 etpd-aaev, ovòev óè TJTTOV exoQvcpovto ro VÒOIQ, eig evavrlov q>oßov TteQtéarrjaav ol Aiyvitrioi. xal òéog rjV, /itj xal rìjv 'Aks^àvÓQOV nokw xal Aißvrjg fiégog xaraxXvaj). fjvixa óè Xéyerai rovg 'Ellyviatccg Ale^avòqéoìv àyavaxrovvrag itQÒg ro ovfißav itaqà yvéfirjv eTtirio&àoai xal ev toìg &Evaiu ; xal ¿7toxqi&elg elfter • „Al xoq&vai xqd^ovai xqag, xqSg. TO 6e xqSg t f j Avawviwv ( p w v f j aiiqióv iati." xal nqooezid-ei, 8ti „Avqiov oipeo&e zrjv àó§av tov 8eov.u 5 xal é g i j g rjyyél&rj ò d-àvatog tov lovhavov ßaoikiü)g. xal tovtov yevofiévov avvòqafióvteg xatéxqaì^ov tov Seqaitidog Xéyovteg ' n'Eàv oèx fj&eleg avróv, ti elä/j.ßaveg tà avtov" ; [cf. Sozomenum IV, IO, Nicephorum IX, 34, Michael. Glycam Annal. pag. 251J. io A. P., pag. 164 (Ileqi tori ayiov *Enupavlov eitiaxóitov KVTTQOV 2): '0 aitòg òiriyrjoato, oti f j v zig fy>io%og xatìt t ì]v Ì4ke§avòqéiov, og rjv (irjtqòg Mag Lag vlóg. ovtog litmxov litvteXo^iévov xatéiteoev sita àvaatctg iteqirjX&e tòv xataßeßkrjxota xal èrixrjae, xal tò itXfj&og ¿veßoyoev • 15 „o viòg Maqlag itéittwxe xal èyijyeqtai xai èvlxrjoe". tavt r j g eri t f j g gxovrjg Xeyofxévrjg hvéneaev f j iteql tov leqov tov Seqàitlòog ( p r j f i r j tip ithq&ei, Stc o (iéyag ßeocpilog àveX&òjv tò tov Segàizidog xatéotqetyev eìòwlov xal tov vaov yéyovev eyxqatijg. ao A. P., pag. 268 (Ileql tov ¿ßß& Maxaqlov tov Aìyvittlov 13) = Pelagius VII, 10 = Versio Coptica (ed. C. Wessely, Studien zur Palaeographie und Papyruskunde, Leipzig 1911) pag. 74 b 1 [36—43] = Versio Syriaca (ed. Budge, Book of Paradise, London 1904)25 p. 875, XV, 195: ävißt] note o ¿ßßSg Maxaqiog àitò Ixijte