Werke: Band 2, Teil 2 Die Kirchengeschichte. Die lateinische Übersetzung des Rufinus, Teil 2: Die Bücher VI Bis X über die Märtyrer in Palästina [Reprint 2021 ed.] 9783112490105, 9783112490099


246 73 45MB

German Pages 540 [541] Year 1909

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD PDF FILE

Recommend Papers

Werke: Band 2, Teil 2 Die Kirchengeschichte. Die lateinische Übersetzung des Rufinus, Teil 2: Die Bücher VI Bis X über die Märtyrer in Palästina [Reprint 2021 ed.]
 9783112490105, 9783112490099

  • 0 0 0
  • Like this paper and download? You can publish your own PDF file online for free in a few minutes! Sign Up
File loading please wait...
Citation preview

DIE GRIECHISCHEN

CHRISTLICHEN SCHRIFTSTELLER DER

ERSTEN

DREIjAHRHUNDERTE

H E R A U S G E G E B E N VON DER .KIRCHENVÄTER-COMMISSION

D E R KÖNIGL. PREUSSISCHEN AKADEMIE DER

WISSENSCHAFTEN

@PJ?

EUSEBIUS ZWEITER BAND, ZWEITER

TEIL

LEIPZIG j.

c.

HINRICHS'SCHE

1908

B U C H H A N D L U N G

IN D E B R E I H E N F O L G E DES ERSCHEINENS BAND 9 8

Druck von A u g u s t P r i e s in Leipzig.

H E R M A N N UND E L I S E G E B .

HECKMANN

WENTZEL-STIFTUNG

EUSEBIUS WEBKE ZWEITER BAND

DIE KIRCHENGESCHICHTE HERAUSGEGEBEN IM AUFTRAGE DER KIRCHENVÄTER-COMMISSION DER KÖNIGL. PREUSSISCHEN AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN VON

DR. EDUARD SCHWARTZ PROFESSOR AN DER UNIVERSITÄT GÖTTINGEN

DIE LATEINISCHE ÜBERSETZUNG DES ßUFINUS BEARBEITET IM GLEICHEN AUFTRAGE VON

DR. THEODOR MOMMSEN PROFESSOR AN DER UNIVERSITÄT BERLIN

ZWEITER TEIL DIE BÜCHER VI BIS X ÜBER DIE MÄRTYRER IN PALÄSTINA

LEIPZIG J. C. HINRICHS'SCHE BUCHHANDLUNG 1908

INHALT VON EUSEBIUS BAND II 2

Kirchengeschichte Buch VI—X

S.

509-904

Eusebius, Über die Märtyrer in Palästina

S.

907—950

S.

951—956

Rufinus Vorrede und Einlage über Gregorius Thaumaturgus Rufinus Buch X — X I

.

.

.

S. 957—1040

Vorbemerkungen zum zweiten Teile

Während die zweite Abteilung der Kirchengeschichte im Druck war, ist Th. Mommsen durch den Tod von der Arbeit abgerufen. Ich habe nach dem bis zum Schluß fertig vorliegenden Manuscript des Textes und des Apparats die Correctur besorgt, auch die Collation des Palatinus 822, die G. Mercati mit unermüdlichem und stets hilfreichem Fleiß in die Druckbogen eintrug, nach den von Mommsen aufgestellten Grundsätzen dem Apparat einverleibt. Die Bibelstellen sowie die Entlehnungen der griechischen Kirchenhistoriker aus Rufin X. XI sind von mir nachgewiesen. Außer den zu Beginn von Buch I aufgeführten Handschriften hat Mommsen für den Text von Rufins Buch X und XI benutzt: L = Lucca Capitularbibliothek 490. Im Apparat bedeuten La und Lb Lesung erster Hand vor und und nach der Correctur, Ll und L2 Lesung erster und zweiter Hand. Die griechische Übersetzung, die zu großen Partien des elften Buches nach Mommsens Anordnung unter den Text gesetzt ist, stammt aus der zweiten Recension der Chronik des Georgios Monachos und ist von De Boor an Mommsen mitgeteilt. Näheres werden die Prolegomena bringen, deren Manuscript von Mommsen selbst fertig gestellt ist. Der ursprüngliche Plan war, die Prolegomena dem ersten, die Indices dem zweiten Bande beizugeben. Er wurde aufgegeben, weil auf diese Weise die beiden Textbände unförmlich angeschwollen wären; auch ist es bequemer die Indices zu benutzen, wenn sie separat gebunden sind, So ist beschlossen, aus den Prolegomena und den Indices einen dritten Teil zu bieten, der bestimmt 1908 erscheinen wird. Göttingen, November 1907

Eusebius II.

E. Schwartz.

32 bis

Taóe

15

rj

t;

jtsgityei

A

Ilegì

x o v

x a r à

B

Ilegì

TÌjg

'Qgiyévovq

xo(iiófj

véog

5

C

i2g

r

10

x a ì

A

"Oooi

ói

E

Ilegì

ftifiXoq

SsvrjQov

a v x o v

Jtaióòg

xbv

Ilegì

KXrjfievxog

x o v

1

Iovóa

Cvyygacpécog.

H

Ilegì

r o v

&

Ilegì

rcòv

x a r à

I

Ilegì

rcov

t v

'Sìgtyévei.

Nagxitìùov

Tcagaóo^oov.

IegoOoXvfioig

Ilegì

I B

Ilegì

S e g a x i c o v o g

W

Ilegì

rv

t j n a x o j z m v .

'AXe§avógov.

Ojtóv

èfivrj(ióvevOe 'HgaxXà.

"Ojtcog

x a ì

KXrj[ievxog

Ilegì

c

Ilegì

'Qgiyévrjg

x ó v

9

|

a v r o v

Xòycov.

ygacpàv.

Jtegì

r a g

JSvfifiaxov x o v

ER

v

ovyygafi(iara>v.

&eiag

inQsa^evaev

ygacpàg

eOxovóaxei.

egfirjvécog.

AAm TBDM(ER)^arm ^arm t A òìQiyèvrjG

fiagxvgeg.

'AXe§avógéa>q.

roXfirj&évrog

I A

/ ?

èjtgèofievev.

jtgorjxQ-rjtìav

IIoTa[uaivrjg.

Ilegì

I Z

Xóyov

xaxrjxrjd-évxeg

?

I É

toxogiag

àoxrjùecog.

XgiOrov

Z

l à

'ExxXrjtìiaOxixrjg

ó i m y f i o v . èx

cov

xrjg

T M

|3 |

rùiv 7

èxxXrjOi&v

nozaniaivrjo

Sitoy/xov

BD

x f j o fiaQrvgoa

| 6 BD

S)v |

T ovyyQatpéwa yjtitjtiavov BD | 10 am Schluss + tuo BD | 15 am Schluss + èmaxójiov Sarm^armt èniaxònov ìeQoaoXvfjLiov BD | 16 den Titel Id > A, so dass die folgenden Zahlen um 1 niedriger werden | ¿fivt]fióvevaev ó amba ygaaEXEXE fit) ôi r¡¡iág aXXo xi 20 B« + Bern

Kufinus VI 2, 15 — 3, 5

525

doctrina est. nec tamen deerat ei erga communes litteras studium, in quibus pater eum erudiendum tradiderat, sed exercebatur et in his multo adtentius etiam post consummationem patris. in arte namque grammatica ita fuerat instructus, ut et ad docendum piene sufficeret et ex 5 hoc ei, quae ad necessitatem transigendae domus videbantur necessaria, [111] pararentur. verum cum praeesset auditorio et grammaticam doceret, sicut ipse in quibusdam scriptis puis refert, et cum ecclesiae apud Alexandriam magisterii deesset officium cumque omnes deturbati persecutorum minis et ferocitatibus aufugissent, aliquanti gentilium 10 conveniebant ad Origenem tunc adhuc grammaticam docentem, audire ab eo verbum de nostra fide ac religione cupientes. quos ille non solum ad fidem de perfidia convertebat, verum etiam perfectae vitae institutionibus informabat. quorum primus extitit Plutarchus, qui per ipsum conversus ad fidem nostrani non solum perfectae vitae instituta 15 servavit, verum etiam, quae est summa beatitudinis, martyrii consecutus est palmam. secundus cum hoc fuit Heraclas, et natura Plutarchi frater et meritis, qui cum ab eo in fide nostra atque scientia, sed et vitae purioris institutionibus ad perfectum fuisset instructus, Alexandrinae ecclesiae praeesse post Demetrium subrogatus est. sed ea tempestate, 20 qua Aquila Alexandriae atque Aegypto praesidente persecutionum rabies increscebat, octavum decimum Origenes agebat aetatis annum, quo in tempore perfamosissimum apud omnes vel incredulos vel fideles domi forisque nomen eius effectum est, praecipue per id, quod sanctos omnes in confessionis vinculis positos non solum sermone et cohortatione per25 fectae et spiritalis' doctrinae ad martyrium roborabat, verum etiam multis suis officiis ac ministeriis e vinculorum poenis et squalore carceris sublevabat. saepe denique etiam ante tribunalia iudicum et in ipsis eorum cruciatibus aderat, adversum profanas interrogationes iudicum affectu eis ac mente conpatiens, vultuque et nutibus, si dici potest, velut fir30 miores eis responsiones subicere gestiens. sed et cum sententiam suscepissent, eadem fiducia utebatur, omnibus se periculis inserens nec trepidans persecutoribus intuentibus extremis quoque osculis inartyres salutare, ita ut nonnumquam pro his etiam impetus in eum gentilium fieret, sed divina dextera cum admiratione omnium protectus evaderet. 35 verum nec enumerari facile nec referri potest quotiens et quam crebro, immo per singulos paene dies de quantis eum et qualibus periculis,

NPOF 2 8 aduersus PO 3 4 euadet AT

| 33 salutare] OF saluare N saepissime salutare P

15

3 1

2

3

4

5

Eusebius, Kìrchengeschichte VI 3, 6—9

526 XEGL

XÒV

XAVXA

XGIOXOV

XÒV

ÀDILOXMV

AVRÀ)

XÒV

XA

ÒORJFIÉGAI

XRJV

JTÀOAV

JET (A

LÓYOV,

ÈJTEÓEIXVVXO),

&EIAC,

¡IVGIOVG

ÓI

LÓYOIV 2 0 NAG'

XOV

XRJG

QYTJOAFIEVOG &ELA

ÀVCOYELRI

XAL

AGXAIMV

XOLG

ELXA

JILEIOXOIC

XOV,

VLAG

2 5 ÀIA

JCAOR/Q

XAL

[IEV

TOTE

¡IEV

XOLG

RÒV

VJTVOV

ITLEIOVA

(ÌICP

ÈV

XOVXOV

%GÓVOV

ÀOIXIAIG

RATG

XOXE

XY ARE

XT]G

JTGÓXEGOV FTEXAÓOVG,

VJTÒ

XRJG

ÓIEXÉLET

&EICOV

ÓE

9

LOYCOV XOV

R/FIT GAG

XOV

XGO-

JCEGTAIGOV[IEVOG,

XAL

ÀVAJT(IFIJT)LÒV, YGAILOOOV

eg

¡IAXA XOV

EVRJYEV

R/ÓRJ JILETOVG

OTGÒG

/LEV EVEXEV

TV

(PAOIV,

EVD-A

ÓIMYFIÒG

SJCTL XAL XA XAX A

ROIÓVÓE,

EPEOVOV

OIXOV,

OLXOVG

XAL

CÒG XAL

JIIOXEMG

XRJG JILR/OVOG

LÓYOV

15 w r ò

XÒV

AVXOV

XAXOG&CÓFIAXA

RE

ÓIECPVLAXXEV.

NÓLEFIOG,

LEGÀG

JIÓHV,

ÓIÓAAXALIA• 1 0

T'

+

T e Ti'

|

¿VAAXOVFIEVOA A, Tom [ausradirt], E R

YI/XVAAIOKS



TiTrBDM^arm

> M

| 11/12

XAL

I 21

ÀVAKIFITTXCÓV

ÀVARXIAV aus ÀVAVXXCOV c o r r . T , i n ÀVZXMV c o r r . E ÀVATXMV A R B D M RE&ELA D

ROVTOV

ÀXEUAVSPÉCOV TZÓXLV B D TOTA

OLXOVAI T 1 , d u r c h R a s u r c o r r .

QAVFTAOTCBO T E R

RÒV LÓYOV A

corr. T 1

FIESchw

| 27

AVA-

YV/XVAOIOIA

| 2 9 OV ATERDc OV B D i M

Rufinus VI 3, 6—9

5

10

15

20

25

30

527

dum erga praedicationem verbi dei impiger et promptus est, eadem illa divina dextera conservavit, quotiens in insidiis positis, qui eum clam interimerent, effugit. et in tantum adversum se, dum in opus dei promptus est, infidelium ooncitavit insaniam, ut turmae militum dispositae domum, in qua conmanere videbatur, obsederint, nec tamen eum capere aut tenere potuerint divina protectione servatum. tanta rabies contra eum mentes hominum incesserat pro hoc solo, quod plurimos per eum videbant ad fidem nostram ab incredulitate converti, et in tantum cottidie adversum eum persecutio cumulabatur, ut tota urbs maxima Alexandria eum tegere non posset, sed de domo ad domum transiret et tamen undique fugaretur, cum viderent per loca singula multitudines plurimas per eum ad fidem dei sociari. obtinebat autem haec, quia non solum in verbo erat ei perfecta doctrina, verum etiam in opere consummatae disciplinae praebebat exempla et dicebatur, sicut aiunt, de eo, quia hic est, qui quale habet verbum, talem habet vitam, et qualem habet vitam, taie habet verbum, quoniam quae docet, agit et quae agit, haec docet. manifeste autem et evidenter aderat ei divina gratia, per quam innumeros ad imitationem sui in fidem dei provocabat. unde et videns Demetrius episcopus, quod ad ipsum praecipuae doctrinae gratia et praedicationis verbi dei multitudines plurimae convolarent, catechizandi ei, id est docendi magisterium in ecclesia tribuit. quod primus post apostolos apud Alexandriam Pantaenus, secundus per ordinem Clemens, tertius administravit Origenes, ipsius discipulus d e mentis. qui Clemens in opere ^tQO'jfiuTÌoìV, ubi etiam tempora, quibus libros describebat, in prooemiis designavit, ad finem imperii Commodi pertendit. unde certum est, quod Severi tempora haec ipsa, quae nunc habemus in manibus, continebat. qua tempestate etiam Iudas quidam alius scriptor de septimanis, quae in Danihelo referuntur, disseruit, qui et ipse decimum Severi imperatoris annum regni commémorât, is etiam divulgatam Antichristi praesentiam iam iamque aestimans imminere ex persecutionum nimietate, multorum ex nostris fidelium animos perturbavit. igitur Origenes, iniuncto sibi a Demetrio episcopo magisterii officio, grammaticam scholam neglegere coepit, magis se verbo dei conferens. utitur sane etiam Consilio non puerili, bibliothecam gentilium NPOF 5 domum] d. eius PO2 | obsidorent PF2 obsédèrent F1 | 9 aduersum] 0 aduersus NPF | 10 posait NPF \ 11 cum] NOF cum postea P 16 uerbum] et uerbum P \ 17 et om. N | 18 fide PF | 21 magisterio A* : 24 stromateo 0 stronmatheo P stromatreo NF | 25 libris N | ad] et ad P ! 80 iam om. N | 81 fldelibua N

6

7

8

ç 6

Z 7

3 9

Eusebius, Kirchengeschichte V I 3, 10 — 4, 2

528 aXX'

em

zovôcupoç

evayyeXixàg

XOV FIRJ ôvo

xeçl

ó ta

axovór¡g

%ixœvaq

fitjô'

fiTjv xalg jrsQÏ xov ¡léXXovxog 5 [IEÎÇOVI

rf¡Q

eig axçov

a/itp' avxòv fitvovg

eig xà

avxm

(¡pEQovxa 10 èvôiôovg

xoivmvelv

xalg

xaçxegiaig.

exeoiv xov

fir¡óevl

xal

xmv

ajtsOxrjfiévog,

Q-mçaxog

15 voig

jcXeíovg

xaxa

¿Xóvxag

¡laQxvQÍco

Ilgrnxog ov

fihv

o Xòyog,

25 xmv

avxov

freov

xmv

ovv

avxov

ôimyfiov

xovxmv

ôvfinaçôv exr¡gei

'SÎQiyîvovg

2/3 Matth. 10, 10

o /iixçœ

frávaxov

xoXixmv

ôe avxòv

xiQoq

xov

avxòv

JtXeióvmv

aXXà xal

avaxQojrr¡q

xal

ôiacp&oçâg d-emfié-

avxm

r¡ór¡ xal

xóv

ov

xvyôvxaç

xovg

t,f¡Xov

ÁníGxmv

i&vcov vjtáyeo&ac

èv ßafrei

tyvyrjç

jcaçaôexofiévoig, xaiçôv,

oivov

jiXeÍGxoig

xolg

ofiotov

yvrjGÍmg

ye yr¡v 12

exmv

xQo