Eusebius Werke. Band 2, Teil 2. Die Kirchengeschichte. Die Bücher VI bis X. Über die Märtyrer in Palästina

Citation preview

DIE GRIECHISCHEN

CHRISTLICHEN SCHRIFTSTELLER DER

ERSTEN DREI JAHRHUNDERTE HERAUSGEGEBEN VON DER

KIRCHENVÄTER-COMMISSION

D E R KÖNIGL. PREUSSISCHEN A K A D E M I E D E R W I S S E N S C H A F T E N

EUSEBIUS ZWEITER BAND, ZWEITER

TEIL

LEIPZIG j.

c.

HINRICHS'SCHE

1908

B U C H H A N D L U N G

IN DEB REIHENFOLGE DES EBSCHEINENS BAND 9 a

Druck von A n g n s t P r i e s in Leipzig.

H E R M A N N UND E L I S E GEB. H E C K M A N N WENTZEL- STIFTUNG

EUSEBIUS WEEKE ZWEITER BAND

DIE KIRCHENGESCHICHTE HERAOSGTEQEBEN IM AUFTRAGE DER KIRCHENVÄTER-COMMISSION DER KÖNIGL. PREUSSISCHEN AKADEMIE DER WISSENSCHAFTEN VON

DR. EDUARD SCHWARTZ rROFESSOR AN DER UNIVERSITÄT GÖTTINGEN

DIE LATEINISCHE ÜBERSETZUNG DES ßüFINUS BEARBEITET IM GLEICHEN AUFTRAGE VON

DR. THEODOR MOMMSEN PROFESSOR AN DER UNIVERSITÄT BERLIN

ZWEITER TEIL DIE BÜCHER VI BIS X ÜBER DIE MÄRTYRER IN PALÄSTINA

LEIPZIG J. C. HINRICHS'SCHE B U C H H A N D L U N G 1908

INHALT YON EUSEBIUS BAND II 2

Kirchengeschichte Buch VI—X

S. 5 0 9 - 9 0 4

Eusebius, Über die Märtyrer in Palästina

S.

907—950

. S.

951—956

Rufinus Vorrede und Einlage über Gregorius Thaumaturgus . Rufinus Buch X—XI

.

S. 957—1040

Vorbemerkungen zum zweiten Teile Während die zweite Abteilung der Kirchengeschichte im Druck war, ist Th. M o m m s e n durch den Tod von der Arbeit abgerufen. Ich habe nach dem bis zum Schluß fertig vorliegenden Manuscript des Textes und des Apparats die Correctur besorgt, auch die Collation des Palatinus 822, die G. M e r c a t i mit unermüdlichem und stets hilfreichem Fleiß in die Druckbogen eintrug, nach den von Mommsen aufgestellten Grundsätzen dem Apparat einverleibt. Die Bibelstellen sowie die Entlehnungen der griechischen Kirchenhistoriker aus Rufin X. XI sind von mir nachgewiesen. Außer den zu Beginn von Buch I aufgeführten Handschriften hat Mommsen für den Text von Rufins Buch X und XI benutzt: L = Lucca Capitularbibliothek 490. Im Apparat bedeuten La und Lb Lesung erster Hand vor und und nach der Correctur, L1 und L'1 Lesung erster und zweiter Hand. Die griechische Übersetzung, die zu großen Partien des elften Buches nach Mommsens Anordnung unter den Text gesetzt ist, stammt aus der zweiten Recension der Chronik des Georgios Monachos und ist von De B o o r an Mommsen mitgeteilt. Näheres werden die Prolegomena bringen, deren Manuscript von Mommsen selbst fertig gestellt ist. Der ursprüngliche Plan war, die Prolegomena dem ersten, die Indices dem zweiten Bande beizugeben. Er wurde aufgegeben, weil auf diese Weise die beiden Textbände unförmlich angeschwollen wären; auch ist es bequemer die Indices zu benutzen, wenn sie separat gebunden sind, So ist beschlossen, aus den Prolegomena und den Indices einen dritten Teil zu bieten, der bestimmt 1908 erscheinen wird. G ö t t i n g e n , November 1907 E. Schwartz.

Eusebius II.

32 bis

Taös xal rj $ jtegie%et ßißXoq xrjq 'ExxXtjßiaaxixijq A B 5 r A E [iaicov sniöxonog Ix frsov jtagaöoS,cog avEÖEixfrtj. "Oöoi yeySvaötv 'ilgtysvovg (potrrytai. Ilsgl Arpgixavov. Tiva 'Qgiysvrjg sv Katöagsia rijg üaXatörivrjg e^rjy^oaro. liegt rfjg BrjgvXXov jiagaxgojirjg. Ta xara MEE I 22 ^arm^armt [ 2 3 ÄZ ^ a r m ^ a r m t | xfja x(ov E 1 2 4 ÄH Sarin ^arm t | TCEQI rov xara Sexiov öicoyfiov xai 8 M | ó > T | 4 MB ¿•aim ¿arm t | 6 MT ¿arm ¿arm t | diovvoiov] naçââoÇoa ER | 7 MJ ¿ arm ¿' arm t | Slovvalov TtQOO vavárov ER | 8 den Titel Me, > A | ME ¿"arm ¿arm t

Rufinua VI

XXXII XXXIII XXXIIII XXXV XXXVI XXXVII

De De De De De De

515

passionibus Dionysii. martyribus, qui apud Alexandriam passi sunt. his, quae scripsit Dionysius. Novato. Serapione. bis, quae ad Novatum scripsit Dionysius.

NPOF 3 scribit

| 6 scribit F 33*

516

ER

Eusebius, Kirchengeschichte VI

Tááe neçié%ei xal f¡ exxr¡ ßtßXoq xf¡q ¿xxXr¡otaaxixf¡s iaxoçîaç Evaeßlov zov IlaprpiXov • A B = Text r '¿2g fiexa 'lovXiavòv drjfi^xçioç xf¡v ¿niaxonìjv 'AXeÇavôçeiaç [àXeÇavôçéwv R] xaxêaxev. Ä—0 [die Zahl 0 > R] = T—B. Text I [0 R] 'ûç SißrjQOV Avxcovîvoç viôç avxov ôiaôêyjxai. ÏA [I R] Heçl zü)v xaxa Nàçxiaaov xòv [xmv ER] 'ieçoooXv/xojv èniaxonov naçaôôçcov. IB [IA R] Ileçl AXeÇàvâçov zov avv xô>i Naçxiaatoi èniaxonovvxoç. ir [IB R] £iç fisxà Saçaniwva 'AoxXt¡niá6r¡q Avxw%elaq èniaxonoç xa&iaxaxai. là [ir R] LIEGE Saçanitovoç xal XVJV (peçofièvmv avzov Xóyojv. IE [là R] Ileçl xû3v K!.r//xevxoç avyyçafifiàxtov, ònóamv éfivr¡fióvsvas yçav. Iç [IË R] Ileçl 'AXeÇàvôçov náXiv xov 'ieçoooXv/tcov. IZ [/ av xig eixot xov 2 1 ßlov xov avögog EV GyoXfi xagaöovvai öia ygavide, pater, ne propter nos aliud aliquid velis«. haec sunt prima puerilia Origenis rudimenta, hie ludus eius infantiae, haec a tenero religionis et pietatis indicia, talis in eo erga deum 25 coalevit affectus. hinc iam lectioni se coepit divinorum voluminum mancipare et in eruditionibus fidei divinae semet ipsum haud segniter exercere, quoniam quidem iam et a parente in his inbui coeperat, qui ei sensim inter saeculares libros, quibus in prima aetate erudiebatur, etiam nostrarum scripturarum nonnulla interim legenda subiciebat. turn deinde 30 paulatim etiam praeferre haec scholaribus studiis conmonebat. iam inde etiam lectiones exigere per dies singulos et memoriae conmendare

N (red-it 13 in patrem) POF 5 origenis PF et sie passim | 6 medium] 0 medio PFl medios F2 2 9 matris] m. suae P | 17 indumenta] eius ind. PF | 20 super PF 25 coaleuit] NP"F coaluit P*0

3

4 5

6

7

8 9

Eusebius, Kirchengeschichte VI 2, 10—14

522

ftóxaxa JISQI xavxa jiovovvxi, [isvr¡. allá xovzcp ys sxávayxsq 14 25 o 'JQQiysvr¡q ovvcóv, zrjq ¿g sxsívov JISQI zr¡v otíoziv oç&oôo^iaq kvaçyrj xaçsixezo ôsiyfiaza, ozi ór¡ ¡.ivçiov dilr¡fbovq óià zb ôoxovv ïxavbv sv lóym zov Ilavlov (zovzo yàç rjv ovojia zœ avâçi) ovvayofiévov otag avxcó ov fiòvov atgezixmv, alla xal f¡(iszsQ(ov, ovôejimnozs JCQOVxQ¿jir¡ xazà xr¡v evxyv avzcp ovozr¡vai, pvláxxcov eg sxi jtaiôbq xavova 30 sxxlrjalaq ßäslvxxö/isvoq xe, còq avxò Qr¡fiaxí M | 16 ABDM avròg TER | re > BD I 24 in ayofikvuìv M | 29 TSWO WO TR

| 4 nageîxev BD

| 7 TI ABDM > TER

| xal 9éXoi Tr

] 9 zotoväe BDM xoiovxov

D svSovia B | 11/12 tWov S-ev ahtoXa M ! 14 yeaywv hoa M | 28 TERBDM d' f¡v A | ovroa â' vlòv avzòv BD Se vv amòv M ôe airtòv vtòv ATER áváyxr¡a BD | 26/27 èv Xóya Ixavòv M | 27 awxavova TERBDM-d xavóvaa A | 30 xktoú E 1 , corr. Ec

Rufinus VI 2, 10—14

523

puerum non invitum, immo potius erga haec discenda promptiorem cogebat, quippe qui legens haec nec solo simplici intellectu videretur esse contentus, sed negotia patri de scripturae sensibus ac quaestionibus commoveret, inquirens ab eo, quid sibi videretur, quod per spiritum 5 sanctum scriptura dicitur inspirata, vel quid divini consilii tegat simplicitas ista verborum. at ille simulabat quidem increpare se eum et vetare ultra aetatem aliquid quaerere, apud semet ipsum tamen incredibiliter exultabat, omnipotenti deo gratias referens, qui ei talis subolis esse donaverit patrem. denique frequenter dicitur dormienti puero re10 ligiosus et sollicitus superveniens pater operimentum pectoris detraxisse, et velut dei spiritu intus incluso, pectus eius tamquam templum quoddam veneratus et demulcens osculis abscessisse, beatum semet ipsum a deo effectum pro tantae prolis felicitate gratulatus. haec et multa his similia in puerili aetate Origenis extitisse memorantur. ut vero pater 15 eius martyrio consummatus est, puer ipse cum matre vidua et sex aliis parvulis fratribus septimum decimum agens aetatis annum in summa facultatum penuria derelictus est, quoniam quidem census paternus, qui vel maximus fuerat, fisco per proscriptionem sociatus est. nec tamen ei defuit omnipotentis dei Providentia, ob insigne namque vel litterarum 20 vel religionis studium a quadam nobili et locupletissima femina perfamiliariter foveri coepit. quae tamen Paulum quendam Antiochiae ortum antiquae haereseos famosissimum sectatorem adoptivum domui suae ilio in tempore habebat. in quo adulescentulus Origenes, cum necessitatem haberet apud praedictam feminam una degere, documentum 25 iam inde a puero fidelissimae et catholicae suae mentis ostendit. nam cum ad supradictum virum velut ad magistrum et summi nominis doctorem per dies singulos inmensae multitudines convenirent, non solum haereticorum, verum et ex nostris multorum, pro eo quod eruditionis ei summa ab omnibus cederetur, nullo tamen pacto vel pro honoris 30 gratia vel etiam pro necessitate coniunctionis flecti potuit Origenes cum eo saltim in oratione consistere, ita ei a prima aetate ecclesiasticae regulae observantia honorabilis fuit et haereticorum societas execrabilis, sicut ipse in quodam loco operis sui ait, quia haereticorum execranda

NPOF 2 nec] NPO ne F | simplice N | 9 donauit N | 13 f'elicitus N 15 puer ipse] pueri spes N | 18 subscriptionem N | sociatus] scriptus Pa 1 22 ad optimum N \ 22/28 domui (domi O) adulescentulus om. Ar ! 27 multifcudinis NP

10

11

12

li

524

5

10

15

20

25

Eusebius, Kirchengeschichte VI 2, 15 — 3, 5

xmv aigeoemv öidaöxaXiag. ngoayß-eig ö' vjto xov Jiaxgog ev xolg 'EXXr/vmv [ladrjfiaoiv exdvfibxegov re [xal] fiera rrjv exeivov reXevrrjv rij jttQi rovq Xoyovg aöxtjoei oXov emöovg eavrov, mg xal jtagaOxtvrjv exl ra ygafifiaxixa ¡¿exgiav eyetv, [lex* ov jtoXv xtjg rov Jtaxgog reXeimoemg, xovxoig exlöeömxmg lavxov, evxogsc rcöv avayxaiatv, mg ev ixeivy rij rjXtxla, daxpiXmq. cyoXa^ovxi eis xy öiaxgißy, cog jtov xal avxog eyygatpmg loxogtl, (irjösvog re exl xtjg 'AXe§avdgeiag rm xazrijelv avaxei/ievov, Jtävxcov ö" axeXrjXafievmv vjto xrjg ¿JceiXrjg rov öimyfiov, Jigooyeoav avxüt nveg axo xmv ed-vmv axovo6[ievoi xov Xoyov xov &eov~ cbv ngmxov ejtiorjfiaivezat yeyovevai ÜXovxagxov, og fiexä ro ßimvai xaXmg xal fiagxvgim &eim xaxexoofirjd-rj, devxegov 'HgaxXäv, xov IlXovragxov aöeXtpov, og örj xal avxog jiag avxm jtXeiöxrjv ßiov a6emg avaxgivofievoig Gvvfjv, aXXa xal fiexa ravxtjv ajtayofievoig rrjv eJtl d-avaxcp xolg ayioig [lagxvßiv, jroXXfj xfl xaggi?oia xgm/ievog xal o flöße rolg xivövvoig %mgmv' coöxe tjdrj avxov jtgoßibvxa fragöaXemg xal xovg fiagxvgag fiera JtoXXr/q jcaggrjöiaq (piXrjftaxi Jtgoßayogevovra jcoXX&xtq ejiifiavelg o ev xvxXm rmv e&vmv dfjfiog ¡iixgov öelv xaxeXevoev, ei fir) rrjg {beiag dei-ictg ßorjfrov xa&ajia£ rvyyävmv jtagaöo^mg öitöidgaßxev, r\ 6' avxr/ &eia xal ovgaviog /apig aXXoxe JiaXiv xal jtaXiv xal ovS" eörtv oöaxtg elotelv, rijg ayav

15

3 1

2

3

4

5

ATERBDMSaim^i 1 äiöaoxaXiao TOJV aiQsaewv M | 2 xal streicht Schw | 4 [xetQiav T1BDM2"armA ov ftetQiav ATcER | 6 emtä^ei ATrBDM evnoQsZ T< ER | cOA in ofiu>A corr. Tr | 7 vor ZVJI + ¿7IL Tr | 8 xaxa zr/yslv M xait]%eiv ij auf Rasur De | avaxivovfihov TER | 10 ysyovtvat > M | 13 ßiov > B | 16 xov T'M, corr. T 1 | aXe&vSQeiao BDM xaxa alt&vÖQtiaG AT1 ER xaxa aXi^avä(isiav Tr | 18 ovo/xa T durch Rasur, ERM ovvofia AT1 xovvofia BD | 22 9-aväzw T 1 zov Tem 9ävazi, über dem zweiten a der Accent radirt E | 28 xal—% A | 26 xazsXevasv ATERDr xaxiXvaev BD'M er war nahe daran durch sie %u sterben ^arm impetus in eum . . fieret A | 27 re xal BD | 28 zfja ayav > B 1 + Bern

Rufinus VI 2, 15 — 3, 5

525

doctrina est. nec tamen deerat ei erga communes litteras studium, in quibus pater eum erudiendum tradiderat, sed exercebatur et in his multo adtentius etiam post consummationem patris. in arte namque grammatica ita fuerat instructus, ut et ad docendum piene sufficeret et ex 5 hoc ei, quae ad necessitatem transigendae domus videbantur necessaria, [III] pararentur. vernm cum praeesset auditorio et grammaticam doceret, sicut ipse in quibusdam scriptis suis refert, et cum ecclesiae apud Alexandriam magisterii deesset officium cumque omnes deturbati persecutorum minis et ferocitatibus aufugissent, aliquanti gentilium 10 conveniebant ad Origenem tunc adhuc grammaticam docentem, audire ab eo verbum de nostra fide ac religione cupientes. quos ille non solum ad fidem de perfidia convertebat, verum etiam perfectae vitae institutionibus informabat. quorum primus extitit Plutarchus, qui per ipsum conversus ad fidem nostram non solum perfectae vitae instituta 15 servavit, verum etiam, quae est summa beatitudinis, martyrii consecutus est palmam. secundus cum hoc fuit Heraclas, et natura Plutarchi frater et meritis, qui cum ab eo in fide nostra atque scientia, sed et vitae purioris institutionibus ad perfectum fuisset instructus, Alexandrinae ecclesiae praeesse post Demetrium subrogatus est. sed ea tempestate, 20 qua Aquila Alexandriae atque Aegypto praesidente persecutionum rabies increscebat, octavum decimum Origenes agebat aetatis annum, quo in tempore perfamosissimum apud omnes vel incredulos vel fideles domi forisque nomen eius effectiim est, praecipue per id, quod sanctos omnes in confessionis vinculis positos non solum sermone et cohortatione per25 fectae et spiritalis doctrinae ad martyrium roborabat, verum etiam multis suis officiis ac ministeriis e vinculorum poenis et squalore carceris sublevabat. saepe denique etiam ante tribunalia iudicum et in ipsis eorum cruciatibus aderat, adversum profanas interrogationes iudicum affectu eis ac mente conpatiens, vultuque et nutibus, si dici potest, velut fir30 miores eis responsiones subicere gestiens. sed et cum sententiam suscepissent, eadem fiducia utebatur, omnibus se periculis inserens nec trepidans persecutoribus intuentibus extremis quoque osculis martyres salutare, ita ut nonnumquam pro his etiam impetus in eum gentilium fieret, sed divina dextera cum admiratione omnium protectus evaderet. 35 verum nec enumerari facile nec referri potest quotiens et quam crebro, immo per singulos paene dies de quantis eum et qualibus periculis,

NPOF 28 aduersus PO 34 euadet N .

| 33 salutare] OF saluare N saepissime salutare P

j

15

3 1

2

3

4

5

Eusebius, Kirchengeschichte V I 3, 6—9

526

xòv Xgiaxov Xoyov Jigoftvfiiag re xaì jiaggrjaiag EVEXEV xrjvixavxa sjciftovXEvófiEvov avxòv óiscertus estoquod cum abiero ad dominum meum, sine mora boni huius tibi remunerationem paraboF | recepit NF | 21 martyrio N | 25 domino] deo 2V

Eusebius, Kirchengeschichte VI 6 — 8, 2

534 návxaivov

ös

xaxr¡yr¡GEcoq rmv

eig

q)oiTì]zóp 6

xovg xà 'Ev

1 0 xr¡g

xovxco

S£vf¡Qov

ovxa>

r¡

'Ev

xovxœ

xa&'

ós

veavixrjg,

ôe

xal

yvvaigi

âs

xò

frela

xi

jisjzóXoyog.

xàg

jtaçà

im og

xóxe

x

naïâa

yevéo&at A [527, 23]

Glementis

v g l . P a m p h i l o s A p o l o g i e P h o t . b i b l . 1 1 8 p. 92b 2 8 rO>v v avrov yevêa&ai

8

xcôv

ATERBDMJSarm/J 1

H

cpexo'

'AXe^avôçsiag

GcocpQoGvvr¡q

GmxrjQiov xrjv

8 — 6 Clem. Strom. 1, 144

avxov

7

&çv-

xXr]Giát,eiv

aloxçàg EitixeXéGai

Z

ôéxaxov

xívr¡Gig

jiéxçaxxai

svvovxoi xmv

ofiov

âià xà

¡ir¡v

>slalv

ßaotXeiav

sxXaßcov,

2 0 ofiov

sig

óicoyfiov

txi

jtçâyfià yt

yàç

xr¡v

GvyJCSQI-

avrò

IÖXOQSI

exsçog,

r¡ór¡

xaxyxr/Geœg

JcíGxemg

àia

xmxsçov

xijg

'Qçiyévsi

xò

>xovg

à 2evr¡Q0v

ôtaXex&ûç,

xóxe

Jtçœxov XEXBVXr¡v

xQovoyçcupiav'

fymv

2xQ M | 18 xaïç xaxtjyoQÎaiç A T E R M ^ a r m > B D | 19/20 ¡XIXQÒV È?C()À/_S-Ì] vaxeçov ATER OfttXQÒv ènQá%frr¡ vaxtQOV Mem ofiiXQÒv [aus /xixçôv corr. De] vareçov sjcçàx&V BD vareçov Mi | 21 rlnavxaa B, Di corr., M mxvxaa ATERD1 | 22 èitexèlei A T E R HÈXEI B D M 25/26

óimyixòw

| 24 I E R B ÓWI/MJV D

| 25 TÛ>V A»T>, corr. A 1 , T durch Ras. | 27

àtt&vSnoa

TERBDM

ó àï.éÇavÔQoa

| A

'sxeöfra

Rufinua VI 8, 3—7

537

potuit, sed rei gestae indicium ad Demetrium episcopum pervenit. isque ingenti primo stupore admiratus est audacis animi virtutem, turn deinde conlaudans fidei eius magnitudinem vel calorem et tarn grande in opere dei propositum: >nunc nunc maxime*, ait cohortans eum, >coepto operi doctrinae 5 et praedicationis insiste, quando adversariis nulla obtrectandi suspicio derelicta est ßim. Jtollà fiev ovv & xai alla xaçâôoga ol xfjç Jiaçoixiaç xollxai mç èx jtaçaôodEOjq xcôv xarà ÓLaSo'fj¡v àóelcpmv rov Naçxiaoov fivrj/iovsvovöiv, èv oiq xai 5 XOIÔVÔE tí {havfia di avrov ysyovòq ioxoçovCiv. xarà rr¡v fieyálr¡v 2 JIOTE xov naGya ôiavvxxÉQEvGiv xovlaiôv xrjç Eyx£yEiQi6ji£V0V XÉXEL XOVXOV yçàipmv

>ravra ÔE vfilv, XVQLOÎ fiov àôelrpoi, rà ygáfifiaxa âxéôxsiXa ôià >EXrjfiEvroç rov fiaxaçiov jcQEößvxsgov, àvôçbç èvagéxov xal ôoxiftov, 18 Philem. 1 ATERBDM^arm^i

9 rf¡a avzfja imatoXT¡a BD | 11 xü>i> M | 12 kxatòv âexahÇ ER himdertundmunxœhn jSarm | nagaxakO) M | -18 IT ER | 16 àXé^avSçoa TERBD ò àXiçavÔQoa AM

| 18 ò óovXoa A

BDM èxxtyoia àvxioyèwv AÏER I 22 ròv] tf¡v M

I 24 àneataXxévai

26 fiov > T1 + To fiov xal R

| 19

avrw/Jwv

ixxXijala

| 20 nv&oixévw BDM nv&o/xévo) (toi ATER BDM^arm^ ènsataXxévai

ATER

|

Rufinus VI 11, 3—6

543

tiatus est et multitudo fratrum plurima extra portas in occursum eius egressa est, vox caelitus manifestissime omnibus audientibus facta est dicens: »suscipite episcopum, qui vobis a deo destinatus estSalutat vos Narcissus, qui ante me episcopatum huius ecclesiae »regere coepit quique mecum positus orationibus vestris centum iam et >sexdecim annos vitae suae gerit, qui et ipse vos mecum pariter depre>catur esse concordesest apud Antiochiam, in domino salutem. Relevavit dominus vincula 20 >mea et carceris huius mei dilatavit angustias, ex eo quod comperi >sanctae ecclesiae vestrae Asclepiadem virum dignissimum sacerdotium >suscepissejcgovoiav xal ejciöxoxrjv xov öeöjtoxov, ejteöx^Qi^ev xe xal rjv^oev >TT]V rov XVQLOV exxXrjöiav oiv TcERBDM ftev T 1 6h A

!

6 Söftvov T durch Easur corr., ERBDM^i Hieronym. de uir. ill. 41 Sofivivov AT 1

ABDM > TER 13 i^oxiXavxaa

| M

16 öv6fiaxa BD 1

nenövrjxai R

| 11 'tpevir} M

domnine | 12 naQOixiaa A \

| ov Randbemerkung der Genfer Ausgabe von 1612' i)q II

| 17/18 naQEläßofiev] na^aLxovfie&a M

TtQoatpegöfiEvov T»E, T durch Ras. corr.

j

| 19 fiijv M

| 22 e-

Xevev D ¿vegafievmv avxov, ovg Aoxrjxäg xaXov/iev (xa yag xXeiova ygovTjfiaxa 5 >exeivmv eöxi xfjq öiöaßxaXiag), ygrjoa/isvoi nag* avxmv öieZ&slv xal >evgeiv xa jiev jtXsiova xov ogfrov Xoyov xov ömxrjgog, xiva de jcgoo>öieaxaX(ieva, a xal vjtexa^afiev vfilv.< xal xavxa [isv xa Segaitimvog' xov de KX^jxevxog Sxgm^axelg, oi Jtavxeg oxxm, nag' rjfilv 0ßev otgoygaTixov xog xmv xaxa xrjv aXrjd-fj öxgco[iaxelg*, ioagt&fioi xe xovxoig elolv oi exiyeygafifievoi 'Fnoxv- 2 jimoemv avxov Xbyoi, ev oig ovo,uaöxl cog öiöaöxaXov xov üavxaivov fivrjfiovBvei exdoxag XE avxov ygaTig o ömt^ofievog jtXovoiog< ovxmg ejtiygapeig exegog avxov Xoyog xo xe Ilegl xov Jtaaya Ovyygafifia xal öiaXsgeig Ilegl vrjöxeiag xal Ilegl xaxaXaXiäg xal o Ilgoxgejixixog elg VJIO/IOVT/V RJ jcgog xovg vemaxl ßeßa^txiö/ievovg xal b 20 kmyeygannevog Eavcbv exxXrjöiaöxixog rj ngog xovg 'Iovöät^ovxag, ov AXegavdgm cm öeörjXmfievm sjiiöxojtm avaxe&eixev. ev fihv 4 ovv xoig Uxgmfiaxevoiv ov (ibvov xr\g d-etag xaxäaxgcootv xEjioirjxai ygarpfjg, aXXa xal xmv nag' "EXXrjOiv, ei xi aga mq>eXituov edoxsi xal 13/14 Zahn, Forsch. 3, 64 ATERBDM^arm^ 1 qui etiam A welcher 5?arm xal II \ eavriöi] iv aiizi» M | a iXa/.ei i; BDM-Saim^i « i)A).ei ATER | 2 yao vor Euseb falsch zugesetzt | 4 nleiova (pQOvfjfiaza TERBDM tppovtffiaxa xa nleiova A | 6/7 nQoaöieaxaXfxeva ABDM ttf/oöieaxaXßEva TER | 9 IT A^armBDM IE ER | 12 xe ARBDM Se TE rovxoio ABDM xovztov TER | 14 xe ATi'BD > T'KRM | ypatpAv TcM yQCanon ecclesiasticus*. item alius de his, qui Iudaicum sensum in scripturis sequuntur, quem ad Alexandrum supra dictum episcopum scribit. in Stromatibus autem non solum ea, quae ex divinis scripturis sumpserat, sternit, sed et ea, quae apud Graecos auc25 tores habentur. utile namque ei visum est in illo opere comparare ac

POF 3

didicerunt P

AOKNTAC mutati P^O^F 1

F

\ 4 scientiae] sententiae P AO M 4 Tcaçaaxùiv TE

> A

I 2 rà Tc auf Rasur, | 5 xazâk^tjXov èv M

| 10 Te AT'RBD xe xal TcE xal M

xe A | rà > A | 9 xal rfjg itçoç — êmaroli}ç

ERBDM

| 11 xal Kaaaiavov

> M

| xçovoyçaiplao M I 12 äotatoßöXov RA \ 18 nach èyyçâfptoç + ioa Me | 14 TS > BD | 15 iovèaiav BDM rmv îovSaiav ATER | 17 avrov M | 1 8 yêvvrjOiv B | 2 0 ezaigtov ATrR, B übergeschrieben, A hztQoiv T l E B ' D M {von) einem, anderen ^arm | 23 xal > M | 24 ÎZ A 550, 28 BD 546, 21 M-Tarm

| 25 noietzai R

| 27 n > > M

U

1

549

Rufinus VI 13, 5 — 14,' 1

•conferre sibi invieem dogmata vel ea, quae divinitus sancita sunt, vel quae a sapientibus Graecorum inventa vel etiam quae ceteris barbaris visa sunt, arguit etiam haereticorum errores, historiam quoque inibi 5 plurimam texit et ex omnibus materiam nobis eruditionis perfectae 5 composuit. unde merito libros suos UtQcofjatsag appellavit, id est laciniosa quadam et varia diyersitate contextos. utitur sane exemplis 6 etiam ex his libris, qui a nonnullis minime recipiendi videntur, id est ex Sapientia quae dicitur Salomonis, et ex Sapientia Sirac, qui appellator Ecclesiasticus apud Latinos, sed et de Barnabae et Clementis 10 epistula ponit exempla. utitur etiam de epistula Iudae. meminit prae- 7 terea et scriptorum antiquorum, Tatiani cuiusdam et Cassiani velut qui Chronica scripserint, Philonis quoque et Aristoboli et Ioseppi ac Demetrii et Eupolemi Iudaeorum scriptorum, conferens etiam antiquissimis Graecorum Mosea nostrum et Iudaeorum genus antiquius esse com15 probat. multaque alia instrumenta optimarum institutionum in illo opere 8 contexuit. et inter cetera hoc in primo libello indicat, quod ipse non longe post apostolos fuerit, promittitque commentarios se in Genesim scripturum. in libello autem, quem scribit de pascha, confitetur extor- 9 queri sibi a fratribus, ut ea quae a presbyteris, id est a successoribus 20 apostolorum voce sibi sola tradita sunt, describeret in libris ac posteris traderet. meminit inibi Melitonis et Irenaei ceterorumque, quorum etiam quasdam narrationes inseruit. In libris vero 'YxorvjicoCecov, id est informationum, ut breviter Id 14 1 dicam, universam pariter scripturam divinam compendiosis dissertioni25 bus explanavit. in quibus ne ea quidem quae apocryfa a quibusdam

POF 5 stromatheas PF stromataeas 0 sapientia om. P

\

sirach P

| 7 a om. P

TyncocecoN p ynoTynocecoN F

| 25 quidem] P om. OF

| 8 quae die. . . et ex

| 18 scribit]. P F seripsit 0

o

| 22 "yTlO"

ynoTyircoecoN

Eusebius, Kirchengeschichte VI 14, 2—8

550 Xvipiv.

xal

(prjOiv,

yeygarjör]

de,

xov

>[iexQioxi]xa >q>ei eavxov

Eßgaimv

to

xe

ex

ovxa

av&ig

ev

xolg

xa

xtjv

2 0 £avxog

tyai

avxov

6xi

[irjxe xa

xmv

3 0 yevrjv

aQxy 4

ujto-

'Eßgaiovg,

öta

ovx

eyyga-

xov

xvgtov

xtfirjv

emöxeXXetv,

hd-vmv

ev

xal

emyvovxa

xolg

evayyeXioig

KXrjfievxog,

o a/ia

xmv

ös

xov

Poiiir/

mg

xovg

av

axoXov-

Xtyßevxmv,

avayga-

¡lexaöovvai

xolg

öeo-

(irjxe

xco-

ecxaxov,

o

üavxaivov

vjto

ütoir\Gai

ÖTjXm^elg ev

ngbg

8-

'iigi-

yvmgifimv

1—14 Zahn, Forschungen 3, 71

—

15—28 Zahn, Forschungen 3, 72

de

avxm

xivt

ev-,

'AXsgav-

6rj

ygäipei

7

ßvviöovxa

jtgoxgatievxa

nvevfiaxixov &

6-

xrjgv-

mg

avögmv,

¡iv^fiovevei,

xal

ev

öeörjXmxai,

jcaXiv

evayye-

e£,emovxog,

'Imavvrjv

&

xavxrjv

jtgoxgexxixmg

&eog>ogrjfrevxa KXrjU^g.

xmv

Magxov,

Ilixgov

(levxoi

xa§emg XE&ELXUI,

Magxov

evayyeXiov

XO evayyeXiov

xov

xaxa

örjfiooia

xov

xov

xrjg

'¿Xeyev

de

(ie(ivr][ievov ÖE,

xvevfiaxi xoöavxa

xo

xegl

uigeößvxegmv

üexgov

xagaxaXeöai

ngoxgstyaß&ai.

emöxoXjj

Jigog

ßtßXioig

xo

xvev/iaxi

noif\oavxa

ömfiaxixa

xov

ev

O xvgiog.

ejtel

jtgoyeygatjoiv,

IlavXov

axoXog

xmv

[irj

emöxoXrjv

xolg

xrjv

yagEß{>aioig

>xax'

15

jtpbg

de 'Eßgaioig

evgioxeo&ai

sixoxmq'

>öta

rrjv

yevonevmv

xmv

ovxmg

ATERBDM-Taim^ 1 6h >

| 15

ßißloia

rpenuxüjc]

28

toaavta

M

| 5 TO >

TE

| 17

nvevfittTixibq

ARBDM

n Ti xTj Ti corr., ER

Ti. +

TcTr

B

ükeyov

eXeyexo

| 6 beatus presbyter dicebat, quia dominus apostolus >omnipotentis dicitur missus ad Hebraeos, pro humilitate ergo Paulus, >qui ad gentes fuerat destinatus, non scripsit semet ipsum Hebraeorum >apostolum, vel propter honorem domini, qui se missum dixerat ad oves 15 »Israhel, vel quia gentium videbatur apostolus*. Exponit praeterea idem Clemens in ipsis libellis de ordine euan- 5 geliorum traditionem sibi a senioribus presbyteris traditam et dicit priora esse posita ilia euangelia, quae de generationibus continent, id est Matthaei et Lucae. causam vero fuisse euangelii secundum Marcum & 20 huiusmodi: cum Petrus Romae publice praedicasset yerbum dei et in spiritu exposuisset euangelium, auditores rogasse Marcum, qui olim iam sectator ipsius fuisset, conscribere ea, quae sciebat ab apostolo praedicata. cumque id factum Petrus postmodum cognovisset, licet fieri ipse non 7 iusserit, tarnen factum non prohibuerit. Iohannem vero postmodum dicit, 25 cum vidisset, quod ea magis, quae secundum carnem sunt, in euangeliis haberentur, deprecatum a discipulis scripsisse etiam, quae ad spiritum pertinent, unde et repletus spiritu euangelium spiritale conscripserit. haec Clemens. Alexander vero, de quo superius memoravimus, Clementis 8 simul et Pantaeni ad Origenem scribens meminit, velut qui sibi etiam 30 in corpore noti fuerint. scribit autem hoc modo:

POF 1/2 hebraeos . . . . autem om. P | 11 dominus] P1OiFi cum Graeois ì ì 2 2 domini P O F | apostolus] PO cum Qraeeis apostolis OF1 | 17 et om. relieto spatio uacuo oeto litt. P | 18 esse] eis P | de generationibus] (sp. uac.) sitionibus P1 de genera in spat. uae. add. P1 | 19 lucae] PO marci F | 21 auditores] om. in spat. uac. P1 add. P2 \ rogare P 2 rogari P1 1 23 ipse om. P | 24 iusserat P

Eusebius, Kirchengeschichte Y I 14, 9 —16, 1

552 >xovxo >yóvmv

5

>oxsga.

jcaxègag Jtgòg

>àXrjd-mg

xaì

xaxà

yé

xaxà

àgxaioxaxrjv

ipag,

sjcaveiOiv

XrjOECog

rog iavxòv

xaì

s

E R 12

bezeugen

nolvv BD

Xoyixónazov

|

XVQIOV

T c E R

ATER-Sarm^l > BDM 22/28

ATER IÒV—

A

>>rm |

] 5

| 8

yé B D M

à^aLOxaxriv à(>xai,oxdT?]v

ATERM

A T E R

(HO/iaiwv QUìfirjv

A M

T1

TERBDM

àXtj&ùo

zoiccvza

¡xiv

|

| 20

è

Evga/isvog

cvy%mgovvxmv

{ié%gig

ovx

sxxXtjOÌag Xéycov

6vvrj$rj

yganfiàxmv

9-EÌoig

xfjv

xaì

avajtvsvdai

xaì

sloqysxo

mg

ovovia),

Ai/firjxgiov

fheimv

tsgmv

oavxag,

>xaì

10

yàg

rifilv

| 17 xe xal W

> R

|

ER

|

16

1

Rufinus VI 14, 9—16, 1

553

>Hoc enim et voluntatis dei fuit, sicut ipse nosti, ut amieitiae, quae »mihi a patribus fuerunt, inviolatae durarent, itnmo vero et ardentius >ac robustius augerentur. patres autem novimus beatos illos, qui nos 9 >praecesserunt, ad quos paulo post etiam nos abibimus, Pantaenum dico 5 »dominum meum vere beatum et sanctum dominum meum dementem, >qui me in multis instruxerunt, sed et si qui alii tales sunt, per quos >etiam te cognovi, virum cuncta egregium et dominum mihi et fratrem. Haec quidem ita se habent. Adamantius autem, erat enim et hoc 10 nomen Origeni, cum per illud tempus Zefyrinus Romanae ecclesiae 10 praesideret, Romam venit, sicut ipse in quodam loco scripsit dicens voti sibi fuisse, ut antiquissimam Romanorum videret ecclesiam. ubi non multo tempore peracto ad iniunctum docendi officium Alexandriam redire festinat ibique cum omni sollicitudine et studio reli- 11 gioso susceptum opus explebat, Demetrio tunc episcopo non solum 15 cohortante se et confovente, verum etiam prae se ferente, quatenus fratribus divinae eruditionis non deesset instructio. Interea cum videret Origenes non se sufficere ad omnia, id est vel IE 15 in profundioribus et divinioribus pertractandis vel in sanctae scripturae explanationibus disserendis vel etiam in eorum qui cottidie fidei adde20 bantur instructionibus vel institutionibus adimplendis, ex quibus omnibus ne respirare quidem ei unius saltim horae liberum tempus dabatur, dum semper ex aliis in alia vocaretur, ita ut a prima luce usque ad profundam vesperam numquam cessaret auditorium suum, aliis accedentibus, aliis vero non discedentibus, dum verbi dei dulcedine colligati 25 sunt, utilius esse ratus est segregare incipientium turbas et uni ex discipulis suis plene iam et optime instructo viro atque in omnibus virtutibus sibi probato Heraclae tradere participemque eum officii sui ac laboris adsumere. erat enim et in sermone disertissimus et in omnibus philosophicis eruditionibus apprime institutus. huic ergo tradendi prima 30 elementa incipientibus delegat officium, sibi vero perfectorum instructiones reservat.

[XII]

XIII]

Inter cetera quoque eruditionum suarum studia ne illud quidem Ie, 16 1 omisit Origenes perscrutari et addiscere etiam Hebraeae linguae virtutem,

POF 7 cuncta] PO1 per cuncta 02F | 8 enim om. P¡> | 9 zeferinus PbF zeferimus P« | 10 scribit O | 11 uidisset P | 17 uel] uelut P I 21 ne r. q. (ei om.) u. s. horae om. in sp. uac. Pl add. P 2

Eusebius, K i r c h e n g e s c h i c h t e V I 16, 2 — 1 7

554 ìovóaioig

tpegofiévag

J

jtgmrorvnovg

6 ÔE Tçôjtoç

Xr¡q

>EXI EVXETvmxa, T olç

>xrjç

yàç

5

âxoniaç

Ocpôôqa

2 5 >OvyyQafif/áxmv >jtaçà

(pr¡fíLV

'¿TEça

eg

Evôoxi/iovvxoç,

ôiôaoxaXoig ovxoç

;cayó

xal

ETI

jcaQEtXr¡non tam explanationi sint his, quae obscura sunt, quam laudem plau>sumque disserentibus conférant, nam ea, quae Moyses agresti et sim15 >plici sermone conscripsit, divinitus sancita et figuris atque aenigmatibus »obtecta confirmant atque ingentibus repleta mysteriis inflati mente ac »tumidi obturbato in semet ipsis rationis humanae iudicio sacramenta >putant, in quibus inperitus et agrestis scriptor explicare se non valetHuius autem absurdae expositionis initium processit a viro, quem >etiam ego, adhuc cum essem valde parvulus, vidi arcem totius erudi>tionis tenentem, sicut etiam ex his quae posteritatis memoriae tradidit >voluminibus conprobatur. Origenes hie est, cuius ingens gloria inter >eorum magistros habetur, hic namque auditor Ammonii fuit, qui sum- 6 25 >mam inter filosophos praecessores nostros tenuit. sed Origenes quantum >quidem ad eruditionem pertinet litterarum, totum paene in semet ipsum >transfudit magistrum, quantum vero ad vitae rectae lineam et sanum

N (redit 3 in minatur) POF 4 poasit libri | 14 moyses agresti (-ta i*"2)] mos erat gestus N inter] gloriantur N | 27 ad uitae] audite N

| 23 gloria

Eusebius, Kirchengeschichte V I 19, 7—10

560

»exiöoöiv èv èfijieigtav xoXXrjv jcagà xov óióadxaXov xrjv mcpéXeiav éxxrjoaxo, eig >öe xrjv ¿Qd-ijv xov ßiov Jtgoaigeatv xrjv evavriav exeivm xogeiav >enoir)axTov A T E R èyÀQazxov B D M

pázwv xal T 1 avyy(jáixfj.aaiv A B D

2 4 KH

|

| 8 ànexéXti AT"-M ¿itexêXei BD ânoreXet

I 22 KA |

I 16 xwv

| 15 pe'o[ir¡v B D | 17 roC M

|

xevaa M ^ a r m

2 a r m 5 A M 1 0 B 22 KZ

ôiaxaxaoyùw A B D M xazcir¿veOiq èjtiyeygan/iévTj, itagà S* 'Eßgaioiq ajeo xr¡q ¿gxv? ßißXov >Bgrj6t&, ojisg eözlv »Ir ¿gxfi* ' "Egoóoq, OveXXea¡im9-, ojteg èoxlv 20 >*xavza xà ovófiaxav Aevizixóv, Ovìxga, »xal èxàXeOev«" Agid-fioi, 18—S. 576, 2 Orígenes II 528 Del. (XI 377 Lomm.) A T E R B D M , S e [von 10 an], S a r m ¿ 1 rò] xòv M | Swdexa IIS arm Suid XIV Hieronym. Katalog HS tredeeim Citat des Katalogs bei Rufin apolog. 2, 20 [II 646] vgl. Hieronym. epist. 36 [I 165] | 2 ov fióvov ABDM oi iióvov Ti oí durch Rasur ge| 6' > TER + Tr tilgt T ¡jLÓvova TcTr ov fiòvovc ER | TIQÒIJ T 1 , durch Rasur corr. | 3 VNOlivr\fxaxia&ai BD 1 v7to(ivr¡¡jtaxiaai D durch Rasur | xal1 TERBDM àX).à xal A i 5 xaV- > M I 10 KE ASarm l g M 570, 7 BD 1 0 ÄA ER | pév ye

TERBDM fiévtoi ye A fièvxoi Suid

| 11/12 rT/g TtaXaiäg óia&r¡xtfq > M

14 àoi&/uòo AT, E durch Rasur, RM Suid ó àgL&ttòo E 1 BD

¡

| 17 ai > M

i 18 yéveoiv M | ¿myey^a^fisvi] ATERM óvof¿aZ,of¿évr¡ |BD | ißoauua BD nao kßoaioio M nag kß(iaioia ös ATER | ¿7tt M | 19 A figr/aí» TEM ßaotjoiö Suid ßoqoU RB ßQrjGiö" D ¡ oveUecttìò» £/.íauoj¡} A oveí.eofióid- TE oveXeo(iw& RM nix^ll Se xmavöth 10 2 0 OTTEQ — zavxá] xavxa yág iaxiv ZÍJJV fiifiXoiv Tr | 20 ovixga A TE X'lpJI S e rikarea Sarm obixoà RBD OVIZQÚ M

naqa S' fiQr¡a& BD ovarm ¡ ovixpa

Rufinus VI 25, 1. 2

5 73

sicut ex ipsis eius commentariis indicatur. exponens sane primum psal- KË 25 1 mum désignât etiam ipse, qui sit canon veteris testamenti, hoc modo scribens:

»Non est ignorandumviginti et duo esse libros in canone 5 »veteris testamenti, sicut Hebraei tradunt, secundum numerum scilicet >elementorum, quae apud ipsos habentursecundus unus liber est apud illos, quem nominant Samuhel. item >tertius et quartus unus est apud ipsos, quem appellant Regnum David,

NPOF 4 duos PO* F I 1 1 ipsos] illos P

I 8 libri] libri hi

NF

] 9 ihu 0

I 1 0 unus om. N

574

Eusebius, Kirchengeschichte VI 25, 2

>A[i^iE6QMVxcav), SigaöOiQEi^.' ^Hoa'iag, IsßOia' 'fsQEfiiag Ovv &gi]voiq xal ry 10 >Ejii6Tolrj EV EVI, IsQEUia" AavtrjX, AavirjX' 'is^ExitjX, Ie&xirjX' 'imß,

ATERBDM.Se.S'arm^i 1 a^ixeatpexaäsifi A aß(ieo D | 2 iioaoveßevvovv BD Icaaoveßevvovv M Itoaov ißevvovv A taioov ißevvovv TE, R nicht notirt 'paaKlöi 2» | 2/8 iv svi auxpzti/x Schw mit Benutzung von Valois iviaxsacpreiii T iv ioxsaqueifi M iv iaiaatp veZv BD iv'C(oaaet Paralipomeni primus et secundus in uno habentur, quern dicunt »Sermones dierum. Esdras primus et secundus in uno est. item liber »Psalmorum, Salomonis Proverbia, et alius Ecclesiastes, et tertius eius>dem, Cantica canticorum. sed et duodecim prophetarum liber unus est 0 >et Esaias propheta, Hieremias, Ezechiel, Danibel, lob et Hester, in bis

NPOF 1 paralipómenon liber pr. OF 6 hiezechihel P \ et om. P

unum P

| 2/3 psalm, lib. P

576

Eusebius, Kirchengeschichte VI 25, 3—7

>/£»/?• Eadr¡Q, Eó&rjg. tgm óe xovxmv >kxiytygajixai 2ag(ir¡d-oa@avai£XIovóa'iO(iov JciOXEVGaOiv, ygáfifiaúiv 'Efigaíxotq Gvvxexay/iévov ósv- 5 >xegov de xo xaxa Mágxov, mq Iléxgoq v(pr¡yr¡aaxo avzcó, Jioir¡>Gavxa, ov xal viov ev zf¡ xa&-oXixf¡ éjcioxoXy óca zovzcov cofio>XÓyi\úev v »¿6JiáC,£zai vfiáq R¡ EV BaftvXmvi OvvexXexzr¡ 15 >xal Mágxoq o vlóq fiow xal xgíxov xo xaxa Aovxav, xo vnb 6 >/ZavXov sxaivovfievov evayyéXiov xolq áxo xcóv tfrvcov ji£jcoir¡xóxa' >£3tl jcáoiv xo xaxa 'lcoávvr¡v óe xcóv eiq xo xaxa 'la)ávvr¡v 'E^rjyrjxixóv 7 o avxoq xavxa xegl xcóv émOzoXúv xwv aJtoüxóXcov ¿ ÓE ¿xavco&alq óiáxovog yevéod-ai xr¡q xaivíjq óiafrr¡xr¡q, ov >ygafi(iaxoq, aXXa nvevfiaxoq, IlavXoq, o 3tenXr¡gcaxá>q xo evayyéXiov >ano 'legovOaXr¡(i xal xvxXcp (lé^gi ^ov 'JXXvgixov, oúde jtáúaiq >alq éóíóa^ev éxxXrjaíaiq, aXXce xal aíq eygaxpev, oXiyovq Gxtyovg 7—17 Orígenes III 440 Del. (III 1 Lomm.) — 14/15 I Petr. 5, 13 — 15/16 Rom. 2, 16. II Tim. 2, 8 — 2 0 —S. 578, 10 Orígenes in Ioann. ed. Brooke 2, 310 — 20/21 II Kor. 3, 6 — 21/22 Rom. 15, 19 ATERBDM^e^armyí

2 aaíjftí¡fy oapavaUX A oaQflr¡& oafiavaiiX T'E üao¡3}¡& oapavaitl RBD aa(>pf¡&yfiaoavairjlM S«3D 2'e srbiuth sabnaiel ^arm | 4. /xazttaiov ATERM fiax&alov evayyéXiov BD^e^arm | 5 /júva > M | eíSévai ATER^e^arm sivai BDM | Xéyerai fiaQXVQerai D1, corr. D1 | 9 zó > M | 14 ovvexlexxr¡ TE | 15 r¿ 2 > D | 20 yev¿o»ai BDM yeyevf¡o9-ai ATER ¡ 23 alo ATcERM CÍO T'BD | óliyovo azí/ovo ATERM ÓXtyoozíxovo BD

'éygaipev

Rufinus VI 25, 3—7

577

»concludunt canonem voluminum divinorum. Machabaeoram vero libros •extrinsecus habentEx traditionedidici de quattuor euangeliis, quia haec 4 >sola absque ulla contradictione suscipi debent in omnibus quae sub •caelo sunt ecclesiis dei. ita etenim tradiderunt patres, quia primo omnium scriptum sit euangelium a Matthaeo, qui aliquando fuerat publi>canus, Hebraeicis litteris et traditum bis, qui ex circumcisione credilo >derant, secundum vero scriptum esse a Marco iuxta ea, quae sibi 5 >tradiderat Petrus, de quo et in epistula sua commémorât, dicens: »sa>lutat vos f i l i u s meus Marcus«, tertium esse secundum Lucam, quod 6 »Paulus apostolus conlaudat tamquam his, qui ex gentibus crediderant, »scriptum, super omnia vero euangelium esse IohannisIs vero, qui idoneus factus est minister novi testamenti, non lit>terae, sed spiritus, Paulum dico, qui replevit euangelium ab Hierusalem >in circuitu usque ad Illyricum, nec ad omnes ecclesias, quas docuerat, >scripsit, sed quattuordecim solas epistolas et in ipsis plures brevissimas

NPOF 6 in] POF ab N | 7 quia] PF quos N2 am. NW| 8 sit om. NO1 i 2 \ 9 hebraeiois] O F hebraeis N haebraicis PO \ 11 post commémorât ins. ipse petrus 0 de eo ipse sanctus petrus N | 12 marcus fil. meus P | 14 euang. esse] N esse euang. P2OF^ euang. PlFl | 19 ipsas NF Euaebiua II. 37

?

578

Eusebius, Kirchengeschichte VI 25, 8—13

>EJiiOZ£iXev. üexgog 6s, s

1E1OLJC£V, '¿6rM 6s xal ösvxsgav' a(I(pißaXXsxai yäg. xi 6sl Jtegl 9 >xov avajtsOovxog SJU xo Gxrj&og liysiv xov lrjaov, loaavvov, og 5 >svayysXiov sv xaxaXsXoiJtsv, ofioXoycöv Svvaß&ai xoöavxa xoirjOeiv >a ovö' o xoöfiog xmgrjoai eövvaxo, tygaxpsv 6s xal xi]v 'Ajcoxalviptv. >xeXsvö&-sig öioajtrjöai xal (iij ygaipai xag xcöv sjixa ßgovxmv (poavac; *xaxaXsXoutsv xal sjnotolrjv jcavv oXLycov oxixcov, söxco 6s xal öev- 10 >xigav xal XQLxrjv' SJIsl ov navxsg oxi o %agaxxr]Q xrjg Xsgsmg xrjg Ilgog 'Eßgaiovg sjiiysygafintvijc >smoxoXrjg ovx 's/si xo sv Xoym iöicoxixov xov ajtoöxoXov, ofioXoyrj15 >6avxog savxov löimxTjv slvai xq> Xoym, xovx söxlv xfj (pgaoei, aXX >eöxlv t] sjtioxoXrj owd-sösi xrjg XsS-scog'EXXijvixcoxsga, Jiäg o smöxä>(ievog xglvsiv cpgaGimv öiarpogag ofioXoyrjöai av. jtaXiv xs av oxi 12 >xa vorjfiaxa xrjg sxiöxoXrjg &av(iäoia sOxiv xal ov ösvxsga xmv >ajco6xoXixcöv onoXoyovfiivmv yga/if/axcov, xal xovxo av (Svficprjoai 20 >sivai aXrj&eg nag o xgoösycav xy avayvcoösi xrj ajcoßxoXix%sya> ös ajioano6x6Xov söxiv, // 6s M 1 22 fisv > M

Rufinus Y I 25, 8 - 1 4

579

>scribit. quamvis et nonnulli de ea, quae ad Hebraeös scripta est, dubi>taverint, pro eo quod non videatur in ea servari eius ilia sententia, >quam de se ipse pronuntiat, dicens se inperitum esse sermone, sed »ego dico, sicut mihi a maioribus traditum est, quia manifestissime 5 »Pauli est, et omnes maiores nostri earn ut Pauli epistulam susce>perunt. si vero requiras a me, per quem sit eius sermo conpositus, pro »certo quidem deus viderit, opinio tamen, quae ad nos usque pervenit, >huiusmodi est: a quibusdam dicebatur, quod Clemens apostolorum dis>cipulus et episcopus urbis Romae Graeco earn sermone, non tamen 10 »sensibus expoliverit, alii quod Lucas, qui euangelium scripserit et Actus »apostolorum. Petrus vero, super quem Christi fundatur ecclesia, duas »tantummodo epistulas scribit, e quibus a nonnullis et de secunda du>bitatur. Iohannes quoque, qui supra pectus domini recubuit, post >euangelium scribit et Apocalypsin, in qua tamen reticere iussus est, 15 »quid Septem tonitruorum locutae sunt voces, scripsit autem et tres »epistulas, in quibus duae perbreves, de quibus et apud quosdam dubia »sentntiae estxivoq xa aztoßxoXixa xal WÖXEQ öxoXioygacprjßavxoq xivoq xa slgrj-'[¿¿va vjto xov öiöadxaXov. EI Xig ovv exxXrjaia £%EI xavxrjv xi]v >£jtiöxolr]v 03q IlavXov, avrt] evöoxifieixoa xal koil xovxm• ov yag >slxy ol aQ'faioi avögeq atq IlavXov avxrjv xaQadtöcoxaöiv. xiq de o 14 5 >ygaipaq xrjv sjciöxoXrjv, xo (isv aX.rjd-sq -d-eoq oiösv, rj 6s slq Tjfiäq >[i£Voq EJtioxoJioq Poj(iaimv, lygatpsv xrjv smöxoXrjv, vjto xivmv de >oxi Aovxäq, o ygaxpaq xo evayysXiov xal xaq IJ(ia§8iq BD | 2 T?)V > B | g AVRT! ATcER arnfj T*BM AVZRJ D 4 »S > BD | 6/7 VNO XLVWV FIEV — btb TLVÜJV 6S stehen in der Luft, das Excerpt ist vor dem Satzschluss abgebrochen | Xeyöfievog arm | 10 Kc, (aus IfZcorr.) A, ¿/armßDM | Sixaxov TERBDM^arm A SwSixaxov A die Übersiedelung des Origenes nach Caesarea wird in dem armenischen Text der Chronik des Eus. zum 13., bei Hieronym. zum 10. (cod. A, nach anderen zum 11.) Jahr Severus Alexanders gestellt | 11 O > M | 15 ¿iccngeyao D YQ SiaQxtaaa ßim I ö > RM I 16 KZ 2armBDM > A ÄE ER I 18 xa»' avxbv Tr , 19 ¿xxaXioaa&ai BD | ini ATERM sxi BD | 22 ye M | ZQOVOV TERBDM YQÖVOV wo tnoa elneiv A täglich ^arm omne paene uitae suae tempus A | 23 twv > M1 + Mc

Rufinus VI 26. 27

581

De his quidem talia. Interea decimus erat annus supra dicti principis Romanorum, in Re, quo Origenes Alexandria profugus Caesaream venerat, Heraclae uni ex discipulis probatissimo, de quo superius dixi, catecheseos auditorium 5 derelinquens. non multo autem post et Demetrius episcopus defilnctus est, quadraginta et tribus annis episcopatu illius ecclesiae ministrato, cui succedit supra dictus Heraclas. Per idem tempus erat in episcopis magnificus Firmilianus Cappa- KZ docum gentis, urbis Caesareae. hic tantum yenerationis erga Origenen 10 scientiae et doctrinae gratia habebat, ut indesinenter constringeret eum seeum morari. sed et ipse derelieta ecclesia ad ipsum properabat et utebatur religiosa quadam vicissitudine, dummodo ipsum ad instructionem suae ecclesiae ilio evocaret, modo ipse sui profectus gratia ad ipsum pergeret et docenti ei diebus ac noctibus adsideret. sed et 15 Alexander, quem Hierusolymorum ecclesiae praeesse supra edocuimus, et Theoctistus, qui apud Caesaream gubernabat ecclesiam, omne paene vitae suae tempus ad audiendum eum mancipabant atque ipsi soli in divinis scripturis et ecclesiastica doctrina summam magisterii concedebant.

[XVIIII]

NPOF 8 firmillianus P2F PF | 14 docendi P

uir milianus N \ 11 ipsa N | 12 dum ipsum modo \ 15 quem om. N \ 18 magisterii] P magisteri NOF

Eusebius, Kirchengeschichte VI 28 — 29, 3

582 Tóv

je

ixtGLv

f i r / v 'Pcofiatmv

%7)v

xaxà

a g y j j v

xóxov

xbv

o v v t o x m x u , 5 Qiym>r¡o BD (oçiyévovo E | 14 K@ AZarmBD 17 M | 15 èvézeaiv M I 16 AZ ER I "T'M + Te I 24 V¡£1 AERM^arm d'tj T J B D i]V Tr, Te unlesbar

xaì

ezaÎQOiç

I 21

àvtXttóvza âiaôéÇao&cci

A

hzépoig

28

J t i ö x S v

âvaiQsîôd-ai

x a x é y t i

xov

KH

ôfj

agxovxaq

Kaiöagsia

xçiExovq

EÏq

M a ç i f i î v o v

óiaxovr¡oá¡ievov.

A v x e q c o x o ç

elq

xXsíovoq

óéxa

òq

GvvxâxxEi,

jtsgíóxaúig

óiajtgtrpai

ov

ôs

zrjq

a¡i Ti

1 16 zà BDM > ATER Suid

! 21 ÄÄ AM^arm 586,14 BD 21 M ER

]

| 12 tya TER

| 15 y(>r¡yÓQiov M

| xbv

| xovxov TcERBDM Suid

| 17 èvsla BDM èvûelo ATER âh xal M

| 21/22 ò—èyvmQÌ-

Çero II war ein bekannter Schriftsteller 2 arm erat. . . uir inter seriptores ecclesiastics nobilis A die Ktozoi 28 wo TERBDM wo av A

erwähnt auch Hieron. de uir. ill. 63 nicht

|

Rufinus VI 29, 4 —31, 1

585

in sancti spiritus imagine super Iesum descenderat apud Iordanen, supra caput adstitisse Fabiani, ad quod spectaculum ora cunctorum oculosque 4 conversos et omnes velut uno spiritu commotos hunc esse episcopatu dignum per dei iudicium decrevisse eumque continuo cathedrae inpo5 situm et legitimo sacerdotio confirmatum. quod alii super huius, alii super Zephyrini nomine gestum tradunt. tunc etiam àpud Antiochiam [XXII] episcopo Zebenno defuncto Babylas ecclesiae suscepit principatum. | apud Alexandriam vero, cum Heraclas Demetrio successisset, auditorium catecheseos, quod ab Origene susceptum tenuerat, Dionysio tradidit, eo 10 quod et ipse unus ex discipulis esset Origenis. Ipse autem cum apud Caesaream moraretur, innumeri ad eum non A 36 solum regionis ipsius viri, sed et e provinciis procul positis concurrebant et derelicta patria ac parentibus sequebantur eum viam dei docentem. in quibus fuit et vir famosissimus Theodoras ipse, qui non longe a 15 nostra memoria nobilissimus in episcopis apud Pontum Gregorius nominatur, fide et virtutibus atque scientia per omnia apostolicus, sed et eius frater Athenodorus, quos Origenes adulescentulos de auditorio rhetoris retractos studia communium litterarum in divinam suasit philosophiam commutare quique apud eum per quinquennii tempus verbo 20 dei operam dantes in tantum profectum divinae eruditionis atque scientiae pervenerunt tantumque vitae merito et morum cultu enituerunt, ut ab scholis eius immatura adhuc aetate ad episcopatus Ponti provinciae sacerdotium uterque raperetur. [XXIII] Per idem tempus erat etiam Africanus vir inter scriptores eccle- AÀ 31 1 25 siasticos nobilis. huius epistula fertur ad Origenen scripta obicientis ei vel proponentis, quod historia Susannae, quae in Danihelo scripta est, ficta videatur et aliena ab scriptura prophetica. cui Origenes magnificentissime rescribens adserit nequaquain Iudaeorum commentis et frau-

NPOF | ? babyllas NP \ 9 susceptum tenuerat] 4 cathedrae] cathedra et N susceperat N | 18 patria] parata N | 1 4 et om. N | 19 uerbum N } 2 0 profecto P« | 21 meritum P® | 25 scripta] NCßF scripta est PO 2

586

Eusebius, Kirchengeschichte Y I 31, 2 — 32, 3

siterà JSovoávvav iozogiaq ' oíçbç r¡v 'Siçiyévrjç ER

|

¿ntTçeipev M

xovç > M |

TOVTO)

I 11 kÇxaiôexa BD sexto A

13 ¿ç A ÄE 2 arm Zç 592,13 BD 18 M MË ER ßaXsIv T1 corr. To

35

oit- Ai, 36 1

xa

SJÙ XOV

xófimv jcEQiyçacpalq, coq av ¡ir¡xéxi

exaxòv

xòv AE

jtiOxEmq VJCEQ

ôrj

xàç

[lExaXaßslv

EVQO[IEV

2evr¡Qav

GJioQaSr¡v

ÔEÔvvrjfiE&a, èv iôiaiç xòv

avxòv

xî]ç

ovyxsxaìQrjxóxa.

émÔExa Jiçofprjxaç,

xaxeXégafiEv,

JCQO-

9-slov eXr¡Xv&év ziç krii/zov jcaçôvxoç ¡iéya (pçovôiv hjtl zm ôvvaoQ-ai >jiQt6ßemiv yvcí>[ir¡q ¿9-éov xal aosßeoxazrjq, xaXov¡itvr¡q 'EXxeOaïzmv, >vecoGzl kjtavt(Sxa(iévr¡q xaïç sxxXrjOiaiç. kxúvr¡ f¡ yvrnfirj ola Xéysi 20 >xaxá, Jiaçad-TjOOfiai v[ilv, tv a ¡ir¡ ovvaQJtá^rjad-e. âd-exei xiva àjcb >jtáot]g yçaipfjç, x¿xQr¡xai QTjxolg náXiv ano 3táor¡q jtaXaiâç ze xal -evayysXixrjç, zov àjtoOxoXov zéXeov ctd-ezeî. • cprjölv ôe ozi zb ¿Q>vr¡OaG&ai aóiácpoQÓv èoziv xal o fiev vorjôaç zm fiev Gxofiazc èv >avayxaiç aQvr¡Gezai, zfj ôe xaçôia ov>xi- xal ßißXov zivà tpéçovoiv, 25 >r¡v XéyovOiv èS, ovçavov jieoizcoxévai xal xbv âxrjxoôxa sxsivrjç xal 1 7 — S . 594, 2 Orig. Comment, p. 51 ed. Huet ATERBDM^arm^

TtEQiyQatptiorja M | âjtoXoyiaç] àno auf Rasur D | 4 AZ AM Aç AZ 594, 3 BD 4 Mç E R | xijq > am Zeilenende D | 8 / 9 âvaßicooao&ai M I IO xivfoeia E | 1 1 vneç BD | 1 2 nçôxeçov ATrRoB, 3

^•arm

D 1 corr., M tiqozîqwv

TiER»D»

| 1 3 AH

AM

AZ JSJarm AH

594, 15 BD

MZ E R I ôe ABM TERM 1 18/19 yvú>fir¡v a&eov — äaeßeozuzrjv xaXovfiivr¡v — énaviaia¡xévr¡v Tr | 18 xaXovftévijç > M | 20 ovva(jTtáK,ta9e M I 23 (lev vOTjOao II Synk 682, 18 der welcher weiss i arra is qui fixus est in corde .suo A, alte Verschreibung, hvor¡aaq Wendland | fihv2 ERBDM > AT Synk | 2 3 / 2 4 ènâvayxeo M | 2 5 nemuixévai BDM Synk 682, 20 Theodoret. haer. fab. 2, 7 xazanenrwxévcu A T E B 13

Rufinus VI 37. 38

593

[XXVII]

Ea tempestate in Arabiae partibus extiterunt quidam adsertores dogmatum perversorum, dicentes animas hominum per mortem cum corporibus interire pariter et corrumpi, rursum vero in tempore resurrectionis denuo cum corporibus suscitari. ad quem morbum ab 5 ecclesia depellendum cum ingens episcoporum concilium convenisset, iterum Origenes rogatur ab omnibus interesse et facere sermonem. cumque coram omni sacerdotum concilio disputaret, tam magnifica fuit eius oratio, ut omnes eos, quos novi dogmatis error involverat, ad fidem rectam et sensum catholicum revocaret. 10 Extitit etiam alia haeresis per illud tempus, quae dicitur Helcesaitarum, quam ille statim, ut visa est apparuisse, restinxit. facit autem eius mentionem, cum de octogensimo et secundo psalmo in ecclesia disputaret, hoc modo dicens:

AZ

37

VIII]

AH

33

>Venit quidam in his diebus, qui sibi magnum aliquid et supra 15 »ceteros sapere videretur, adserere volens quaedam impia et absurda, >defendens haeresim quandam Helcesaitarum, quae nuper exorta est. et >tamen quae sint, quae ipsa haeresis adserat, indicabo vobis, ne cui forte »vestrum subripiatur ignaro. isti ergo quaedam de scripturis sanctis >refutant et rursum utuntur testimoniis de novo et veteri testamento, 20 >quibus volunt. apostolum tamen Paulum ex integro respuunt et >adserunt, quod in persecutionibus, si qui negaverit, nihil criminis habeat, »pro eo quod is, qui fixus est in corde suo, etiamsi ore negaverit pro »necessitate, corde tamen in fide permanet. haec adserunt et librum >quendam circumferunt, quem dicunt de caelo lapsum, cuius verba si

NPOF | 4 denuo om. PF | 5 ingens] in genere N | 10 hereses 1 ea] ex N P | 10/11 helchisaitarum P elcesaitarum NOF et sio fere deinceps \ 11 illi P | 16 quendam P ' | 2 1 qui] PF2 quis NO*Fi qua Oi | 22 quod om. N | negat P1 | 2 4 quaedam N | de] e P 2 om. P1 Eusebius II.

3g

Eusebius, Kirchengeschichte VI 39, 1—5

594

>yiiöT£vovza äysöiv Zrjipeöd-cu xmv ¿fiaQrr¡¡iárcov, >r¡v Xçiôrôç 'irjßovg â(prjxsv£Oiv naç>

'Alla yàç 'PíXijtJtov er söiv h xi à ßaöiXsvöavxa ôiaôtxtxai Asxiog' A0 39 1 òg ÓR¡ xov JCQOÇ èyœ ¡úv yàç Jttçl rjXtov ôvOfiàg afta xolg ovv sfioì yevòfiEVog xolç Oxçaxiœxaiç, EIÇ Tanòcigiv r¡X$"r¡v> ò ôe Tifiófreog xaxà 25 >vr¡v xov d-sov jiQOVOiav exvyev [ir¡ xaçcàv ¡urjôe xaxaXr¡ôh VOXEQOV EVQEV xòv olxov eçrjfiov xal tpçovQovvxag avxbv vjtrjçé>xag, r¡(iag ôè t¿r¡vó{)ajioÓLú[iivovqVJCO

8—S. 598, 25 Georg. Synk. 686, 20—638, 19 A T E R B DM

—

8/9 Gal. 1, 20

arm-à

3 ooai > R I & M AM Ä6 ¿'arm M 600, 2 BD 5 ÑA ER | 8 st ERBDMZ'arm yç oïâev el ysvSofiai Tcm (getilgt) Zzi ov AT Synk | 9 ifiavvov TERBDM ¿fiavzóv A êftavzS) Synk | ßaXXo/Mvoo ATER Synk ßalouevoo M

ßovXöfievoa BD

|

ri¡v interpolirt

| 13/14 rào èôova tova noxaiiova TER

BDM SynkS'arm Xova nota/tova rao èâova A

üyjiv A I 18 dè M I 21 fiezaÇv zivà M fiêvoia TER Synk | 24 Tujpóaioiv Re

| 16 ixéveiv TERBDM Synk Xarm

| 23 yevóutvoo ABDM ysvo-

4

Rufinus VI 40, 1

597

nec interitus praestaretur nec poena cessaret, et quales postmodum de his ipsis epistulas scripserit, quam omni miseratione et lacrimis plenas, ex ipsis manifestius quae scripta sunt integram qui agnoscere cupit horum notitiam sumet. [XXX] 5 Dionysius vero Alexandrinus episcopus per illud tempus, sicut ex M 40 1 ipsius epistulis verissime conperimus, in multis saepe confessionibus satis clarus efficitur et pro passionum tormentorumque diversitate

NPOF

Eusebius, Kirchengeschichte VI 40, 5—9

598

xal fisfr' txega >xal

zig

o

5

xrjg {havfiaöiag olxovofiiag

>aXrj&tj AsxfrrjösTcu. >Ti[io9-i(p xal

(prjßiv

axrjvxExS

XExagayfiEvcp,

5 >o de xaXtfösg

xig xcöv

E£,EIXEV, xaxelvog yag

>£losX&£jil xcöv

xm

sv xalg xoiavxaig

Ovvfrr/f/axi, jcavxeg sgavsöxtjöav,

>fjxov, exEidjiEöovxeg

yag

xgoxog;

(ajiyei 6' svcoyrjOo^Evog ya- 6

axovoag

avxolg

Xa

vxoqiEvyovxi

xr/g exeigewg EJCV&EXO.

xal xrjv aixiav

>(iovg, 6iajtavwxi£siv anr\yyuX?v

avrov

ya>Qixmv

xaxaxEifisvoi.

ngöxEgov

¡i£v, O16EV o 7

xayco

SJCI övlrjötv xal

tfyovfxsvog

ag-

>jcayrjv a£6&q[iazi,

dt

xrjv 6h Xoixrjv söd-rjxa xagaxEifiEvrjv avxolg

15 >SB Egavioxaö&ai

XE EXSXEVOV xal

M xagtjöav,

>avv£ig sip

avixgayov

>rj§iovv. xal

xoiavxa

Jtävxmv

ßocövxog,

>l(iavxbv vjtxiov tig xov6aOvQovxsg >rvg£g,

cog iöaöiv

ysi'Sfisvoi, avidxaCav

xal IXEXEVCOV

xi xgrjdtov sgyaOacO-ai,

(IS rp&aöai xal xrjv xsfpaXrjv avxovg

>axayovxag

ol xoivmvoi

xgog

ga6rjv sgqyayov

xov

ÜExgog

ßiav.

fiov xal fiE-

xayco fihv uiagrpca

oi 6k 6iaXaßovzsg

xoXixviov

JJavXog'

xovg

xrjv E/IT]V ajtoxsfielv

ysigmv

¿¡¡r/yayov, sjtrjxoXovd-ovv ös [ioi oi xovxcov

ralog

xal XOXE 8

sgiivai.

dsofisvog avxcöv

lav, EI 6h ßovXovxai

>axisvai xal rmäg

20 >xoxoi

xrjv xayidxr^v

mgtyov'

xal

xavxcov

oi xal vxoXaßovxEg

xal ova> yv/ivm

jioömv [lag- 9 (is yayov

E1 +

E>m

| yaQ ATBDMSynk fihv yaQ E R

ERBDM Synk anr/vza A anrjv xo T 1 cmtjVTäxo To Synk sur], ERDM Synk ^WQIJZGIV B %UJQIXÖJV A 6 iv—avvoSoiQ > M

|

|

tibi > D

xala xola xoiavxata R

1 S anr/vzsxo

| XWQITWV T 1 [über x Ra[ 4 Äovx

axo

>rjg^axo,

>avxov

xavxt]

>jtgo[io&v(iadbv

ejtl

ovöytaxi, jiQoömjtov

avxov

Sgf/rjßav

exaöxoi

avxov

orpQ-aXfiovg

slöcoXslov

noXtcog

xaxa

slxa 4

ayayovxsg,

xov

xolg fivXiaioig

ayayovxsg xag

xmv

vgl. Georg. Synk. 688, 21 — 689, 1

—

XOJIOV.

d-soßeßcöv

sjtsiGjisöovxsg

sx-

xga^sog

Xid-oig,

xaxsXsvöav

XE- 3

utaiovxsg

ös xal ßöeXvxxo/isvTjv

xrjg

snl

ro

xljv

xal

xe

xovg

xal 2

o[isvrjv

Jioöcöv

sxslvog

vjttXaßov, [irj

xo

tffilv xaxmv

/lövr/p evösßsiav

xaXovfisvtjv,

xgodxvvslv xmv

¡.taöxiyovvxsg,

>ovg

o§söiv slg xo

Kö'ivxav

oöxig

oi 6' egefrtöd-svxsg

Mrjxgäv

xaXajioig

>Xifro6xgmxov 20 »xal

xov-

nag

Sr\6avxsg

aymvag

öicoyfiog

xal

JiXrjd-t) xa>v sfrvcov,

avaggutiöag'

ayayovxsg

>rjvayxat,ov

MÄ 4 1 1

snioxoütov,

xovg

o

JtgovXaßsv,

avooiovgyiav

jtgsößvxrjv,

Gcöfta xal

xgoöxayfiaxog Jioirjxrjg,

xa

öaifiovmv

a&sa

15 >xsvxovvxsg, >möxrjv

xal

^¡imv elg

rmv

>Xsvöavxsg

&gyöxsiav

>xo

ßaöiXixov oXov

ÖEiöiöaifioviav

10 >jtaor}g

xy ngog

xgonov xov

>xaQO}Q[ir]ö£v

AiovvOiog.

fiagxvgrjöavxcov

aXXa yag

>x% JtöXu

o

Iv hxiOxoXy

oixiag,

ijyov

¿fia si&' 5 xal

sövXoav

5 - S . 612, llüGeorg. Synk.

689, 1—696, 5 ATERBDM^armyi 1 avrov DcM MÄ 808 , 2 BD

|

|

| 2 MÄ

Siovvaioa Si£%t:Q7£xai BD

tn ABDM > TER

|

AM

M S&rax

^arm

AER Synk corr. Dr A

|

MiqxQavbv Synk A

| 11 ro — rpoväv

| 12 ovv T'BDM, To getilgt, fisv ovv

(povtlav BD1 corr. Do

|

\ 15 xevxtbvxEG T 1 con\ To xsvovvtea T>1

| ayayövtea TERBDM anayayovxea A

| elxa TERBDM Synk eiteixa

| 16 xotvxav AToERBD xbivxav T 1 xoi\vxa Synk| xokvrav M

Xov BD

| 17 ie ATERM re BD Synk

22 exaaxov BD1 sxadxoa Do

|

| s?6co-

| 20 ayovzeo M ayayövtea «fia B

ysixviütvxea M

|

|

ineianeaövxea TcER ¿ni-

neaovxsa M ¿niallljvxsa T l btiNon ex praecepto', in quit, >imperatoris apud nos persecutio sumpsit 5 »exordium, sed anno integro principalia praevenit edicta minister dae>monum, qui dicebatur in civitate nostra divinus, superstitiosum contra >nos exagitans vulgum. a quo multitudo succensa nihil aliud quam »piorum sanguinem sitiebat. primo ergo religiosum quendam senem >Metranum nomine corripientes iubent impia verba proferre. quod ille 10 »cum facere recusaret, omne corpus eius membratim fustibus conliserunt >vultumque et oculos acutis calamis terebrantes extra urbem cum >cruciatibus eiecerunt ibique quod in eo supererat spiritus, lapidibus »eiecerunt. post haec mulierem quandam nobilem Cointham nomine ad >idola perducentes adorare cogebant, recusantem, immo potius execrantem 15 >vincula pedibus innectentes et per plateas totius civitatis trahentes >foedo horrendoque supplicii genere discerpunt. dehinc omnes simul in>ruerunt per domus servorum dei diripientes, evertentes atque hostili >crudelitate cuncta foedantes, ita ut pretiosioribus quibusque direptis, si

NPOF 1 antioohensem N | 7 uulgum] P lNF uulgus P 20 | 9 corripiente 2 P | 10 conciserunt P | 12 superaret P 1 | 14 recusantes NF 1 | 17 domos P 1

2 3

4 5

Eusebius, Kirchengeschichte V I 41, 6—9

602 >T£ xal

öirjQJta^ov,

>xa 6s tvzeltoxega >xaxaxäovxeg >slxov >gt]6ev,

odoig

egexXivov

fiexa

xaQ&?

>xal

xrjv

>diaXaßövxeg,

xovg

>xaxaxavOeiv,

xSxe

fiev

xvgav

de

>exXafj{iegav;

ael

ov xal

>xig avvfivolrj >6&ai.

xal

20 >del-afievq >r\fimv

vxegmov

grjfiara,

xovxov

exi

de xovg

(¿fiSxrjxa

afrXiovg xgog

>xgoöavexvevöaiuev,

fiev

i) CxaOig

aXXqXovg

aßfioXiav

delv

xov

xal

xgog

xa

xoXefiog

xe xov

exgerpev,

fied'

dvötprjfia

xal

x'ifixga-

xgoxov,

dia-

9

xrjv

xa&'

Ofiixgov

fiev

Xaßovxcov,

ev-

xal

&vfiov

odog,

OV

e(i(pvXiog

8

dia-

de

el firj xa

övgeöd-ai

i]fiag

exr\-

ag&ga

ovdefiia

r/xfiaOev

avxmv

xrjgvy-

övvxövmg

ov vvxxmg,

xexgaySxmv, xovxov

ßiayövag rjxeiXovv

aöeßeiag

xavxa

r\v,

aXXa 7

xs xaxaXaßovxeg

xaxeggitpav.

evfremg

xoXv

xal

el firj

'AxoXXmviav

ave&elöa,

ßadi/iog

xavxmv

xXfjv

xag

xfjg

ag- 6

efiagxv-

£möav

2egaximvä

xgrjvrj tfftlv

xavxaxov

xavxa

xa

xrjv

rjgvrjoaxo'

xoxxovxeg

alxiOafievoi

öxevmxog

ei xig,

xöXemg

xal

xaxaxexcov öeöioxtq, oi ös ör/fioßiEvovxsq vjib xcov xgat-ecov rjyovxo, oi öe >vJtb xcöv ¿[iq? avxolq eàvàyvoiq xal àviègoiq ftvßlaiq JtQoarjetìav, oi fihv myQicövxEq xal 10 >xgs(iovx£q, coßjisg ov 9-vßovxsq, ¿XX' avxol {bvfiaxa xal ßrpayia xolq >slömXocq iooiisvoi, còq vjtb JtoXXov xov jiegieöxmxoq örjfiov %Xevrjv >avxolq sjutpegsofrai xal örjXovq ¡ikv dvai otgbq jravxa ösiXovq vjtag>XOvxaq, xal jigoq xb re&vavai xal jtgbq xb &vaar oi ös xivsq exoi- 12 >(ióxegov xolq ßco/iolq JtQOGétQtypv, lóyvQi^ófievoi xy d-gaßvxrjti xb 15 *(it]ós jtgóxEQOV Xgißxiavol ysyovévai, itegl mv rj xov xvgiov ngög>grjßiq aXrjfhsßxaxt] oxi övßxoXcoq ßco&rjßovxai. xcöv ös Xoutmv oi >//ev EIJCOVXO xovxoiq sxaxsgoiq, oi óe £xovxcov oi [lèv ä%gi öeöfimv xal nXsiovaq rjjitQaq xa&eigxfrevxeq, elxa xal jigìv ejù öiocaßxrjgtov sX20 >&elv, E§co(i0öavxo, oi ös xal ßaoavoiq èjcl jtooòv èyxagxsg^Oavveq, >jtgoq xb E^rjq ajcEljtov. oi ös ßxeggol xal [laxagioi ßxvXoi xov xv- 14 >glov xgaxaicod-évxeq vx avxov xal xrjq ißyygäq hv avxolq nißxscoq >a§iav xal àvaXoyov övvafiiv xal xagxegiav Xaßovxeq, d-avftaßxol >yeyovaßiv avxov xfjq ßaßiXsiaq fiagxvgsq• còv ptgcöxoq 'lovXiavóq, 15 25 >avd-gmjtoq jtodaygóq, ¡lì) ßxrjvai, firj ßaöiöai övväfisvoq, ovv sxegoiq >övo xolq (psgovóiv avxov Jigotìrjx&i]' cov o (isv sxegoq ev&vq rjgvrj>0axo, S ö' exegoq, Kgovlcov òvó/iaxi, lnixXr\v ös Evvovq, xal avxoq é Matth. 24, 24 vgl. 24, 8—10

—

16 Matth. 19, 23. Marc. 10, 23. Luc. 18, 24

ATEBBDM^arm^l

3 xal 3!] rcaQfjv ¡cai M xal naQrjv Synk sxeTvov M eljtstv Synk

ßQaxv TERBDM Synk àno

| 5 ye nàvxea M

ER xaxenxfjyaaiv

| 7 Stjuoaisvovzeq — oióh>

R

| 10 ob übergeschrieben B

| 8 avxova Tr R

| 12 xal interpolirt |

|

|

naQa

| 5/6 xaxenxiixeaav

T l an übergeschrieben Tc, später

ATcERBDM Synk xaXov/ievoi T1 xaXovfxevoi xal Tr ERM n&vxaa A'T^BD Synk 2iarm

AT1

| xe xaXov/xtvoi

| 9 àviaooTa T1 corr. Tc | n&vxa A1 corr., T l corr.,

óeiXovff ó' BD

| 18 xal3 >

T'Synk

-I- Tc | 19/20 eia Sixamfaiov eloeX&eTv BD | 22 ¿v avxota > D> + D lm tv havxota B | 25 noSaXyòa TrSynk | Svvàpevoa ¡xf] ßaSiaai M

605

Rufinus VI 41, 10—15

>tionibus proeliisque decertant, interim nobis paululum licuit respirare. >sed non in longum venia fuit. continuo namque crudelissima princi>pum mittuntur edicta, quibus tanta in nos ferebatur inmanitas, ut secund u m quod praedictum est a domino, si f i e r i p o t e s t , s c a n d a l i z a r e n t u r 5 >etiam e l e c t i . ex quo perterritis paene omnibus quidam ex istis nobi>libus statim se sponte impiis actibus ingesserunt. alii conventi tantum>modo, nonnulli a domesticis proditi ad sacrificia execranda et ad in>mundas hostias properabant. aliqui ex his pallentes et trementes, ut >magis immolari ipsi quam immolare idolis viderentur, ita ut etiam ab 10 >inspectante vulgo riderentur, eo quod et ad moriendum et ad sacrifi>candum iuxta meticulosi videbantur. alii sane tam inpudenter ad aras >prosiliebant, ut et adfirmare niterentur se numquam Christianos fuisse. >hi erant, de quibus praedixerat dominus, quoniam p e c u n i a s h a b e n t e s » d i f f i c i l e s a l v a b u n t u r . ceteri vero aut istos sequebantur in praeceps 15 >aut certe vertebantur in fugam. ex quibus nonnulli conprehensi et in >carcerem missi, alii ad primam statim iudicis faciem negaverunt fidem, >aliquanti paululum suppliciis toleratis ad ultimum deciderunt. hi vero, >qui beati effecti sunt, tamquam columnae fortissimae domini ipsius >spiritu confirmati pro fidei suae merito virtute a domino percepta 20 >admiranda deo et angelis martyrii sui spectacula praebuerunt. quorum >primus venerabilis Iulianus podagra constrictus, ita ut neque incedere >neque stare posset, cum his, qui eum in sellula portabant, offertur. >quorum unus quidem statim negavit, alius vero nomine Eunus cum

NPOF N

3 in] NO aduersum PF | 10 inspectanti NF \

16 alii om. NO1

| 17 hii P

| 5 paene om. N1 eo] PO^F om. NOi | 2 0 deo om. N

| 9 ipsi q. immolare om. | 15 certe om. N | | 22 possit libri

10

H

12

IS 14

15

Eusebius, Kirchengeschichte V I 41, 16—18

606 >6 jtgEoßvxrjg

''IovXiavoq

>3ioXecoq, (isyißxqg >[ia6xiyov(isvoi,

zD.og

>xaxsxaxrj6av.

rfjg

>Nsgl

>£Tsgog, 10 >jrgog

svcsßsiag [iev

agiörsvcag,

yevog Aißvc,

aXrjd-rig Mäxag, agvrjöiv

>fiaxog

re

>yag,

xai

fivgtag

aößeöxtp

xai

nXsKSxov

>oxi

¡irjöev

>Xiav,

xov

>fj jtoXvjraig

¡isv,

ovx

>vvaia, xaraidsö&svroq 20 >rjxxäod-ai

rov

r/ ösfivorarrj

slg avrjvvxov

qysfiovoq,

aidrjga)

ZTJV

sv-

sfistvav ¡iaOxi18

yvvalxeq

(piXoveixcog

avzfjv

jtgoajiocprjvanEvrjv

aXrjd-svöaöa xgsößvxig

6s ayajirjdaöa

sxi ßaöavi^siv

xsd-väöiv,

'EjiI-

ov

t-vGxrjgag

axs

(p&sygsrai,

zw xtg 17

öixaßrov

ovv avzolg

Jiavv

ßaöaviöavxog,

xvgiov

xai rov

JCOXVV

xai

otag&svog,

vJisg xov

¿fia

aXyrjöövag

öisxv&yoav.

xsXsvoi

6s Xoijcai,

fisza

av-

xai

C,mv xaxaxscpXsxxai.

disvsyxovzsg

öixaoxov

o

jtoXeficp

JtoXXrjg vxo

vjiax&sig

xs ayia

cov exslvoq

ajfrjx^7)'

de jigoar/yogiav avxm

Jiavzög, xai xotg 16

x£sm

ovy

avxovg

>deönrai ygövov,

rrjv

fisxscogoi

ngoöax&sig

reo ptyctlm

axerfirj&rj

jtgoxgojtijg

ysvofievrjg,

fisx'

xav

xai Srjfiov

Jtagaözaq

exeivcov

d-sov Brjoäg

öia JcaOrjg rfjg

rov

axayofievoig

sxßorjöavxcov

rov

xvgiov,

exoxovftevoi

xEQixexvfievov

xs avxolg

svavzico&siq,

xov

xa[irjXoig

aoßsarm,

OJtXoftaxog

ro

>Xoyiav

oag löte,

oxgaxicöxrjg

5 >sg>vßgi£ovOiv >6gsioxaxog

oßoXoyrjöavxsg

ovorjg

xv\v sjtayys-

Msgxovgla

xai

xa xsxva

Aio-

xai vjto

(irjxsxi

yvvaixmv

ßaöavmv

xstgav

8/9 Matth. 5, 10 ATERBDMSavm^ 2

xapijlova T 1 corr. Tc

|

psxsioQOia M

| 3 7TE^ixe/vpgvov B D M

TCVQI

xexvftevov TER Synk tivqI TCEQixf/ypevov A (sie wurden verbrannt) mit Feuer vor allem, Volk Sarm (iubentur) populo inspeetante (laniari)

| 4 xaxexdxtjaav

A

BD usque quo finem uitae in ipsis uerberibus ponerent A xaxsxärjaav ATERM Synk Sarai

>

|

& B

MSarm^i

| 6 dv A B D M Synk Sarm ^

| 7 xaa BD

Synk Sarm A /¿era TioWjV M put ov noXvv BD fteivav B D M vgl. zu 3 |

Tg

| 12 iv Stapmxrjgiio M

|

ovra> M

ffSynk^arm

|

T E R domini

| 10 vTtozctyßda M |

PVQLAIA

dveyv&Tjoav B

A

|

ßyaäo

| 11 perä noXvv ATER

|

Efieivccv ATER Synk iveD

| 13

| 14 appwvagia

falsch, man erwartet psv >), in quibus

TIVQL

>

Schw,

De M Synk ¿"arm A

durch Conjectur A

\

16 in ipsis verberibus ponerent. sed vir quidam militaris cum adsisteret 16 >et quosdam volentes etiam mortuis inludere cadaveribus prohiberet, »clamor repente adversum eum totius vulgi extollitur. offertur iudici »fortissimus miles iam domini et nusquam se inferior factus in confessione »persistens capite pro pietate damnatur. alius quidam vir nominis sui 17 »Macarius gente Libycus cum multis verbis a iudice ad negandum suade>retur et eo maiore constantia fidem suam profiteretur, vivus ad ultimum >iubetur exuri. Epimachus quoque atque Alexander cum multo tempore >et in vinculis et in cruciatibus carceris, torti etiam frequenter et diver»sis suppliciis confecti, perdurassent in fide, ignibus ad postremum cons u m i iubentur. sed et mulieres cum ipsis quattuor, in quibus Ammo- 18 »naria sancta virgo, adversum quam summa contentione iudice persistente »et inmensis eam atque exquisitis cruciatibus adfligente, eo maxime >quod eius sententiam vincere cupiebat, quam laudabili voce decreverat »nihil se prorsus eorum, quae sibi contra fas imperabantur, acturam, »statuti sui tenax ad ultimum capite punitur. secunda vero fuit virgo »Mercuria nomine anus venerabilis, et fecundissima in filiis, sed quos »non praetulit Christo Dionysia et alia Ammonaria; quae dum nimia »utuntur constantia apud iudicem et ille vinci erubeseit a feminis, in-

NPOF 8 spectante] NF inspectante P 2 0 insectante P1 | 6 aduersus PO \ 8 quidam] P quidem NOF | 9 magarius N | 13 confesti N | 15 somma c. iudice persistente] iudex s. c. utebatur P | 16 adfligente] 0 adfligent N affligente F afligebat P | 19 statuti] N02F stati O1 quaeque statuti P

608

5

10

15

20

25

Eusebius, Kirchengeschichte VI 41, 19—23

>Xaßovßac xàg yccg vjteg otaOmv r\ jcgó[iaxog 'Afifimvagiov àveóéóexxo. >'Hgmv óe xaì AtijQ xaì loiómgog Aiyvjczioi xal ovv uvzolq Jtai>óagiov mg Jievzexaióexaézrjg o Aióoxogog Jiagsóó&rjoav xaì jtgmzov >zb fieigaxiov XÓyoig xe anaxàv mg evjtagäymyov xaì ßaOavoig xax>avayxa.C,eiv dog evévóoxov JCEIQCO/ÌSVOV, ovr èxeiofrr] ovz elgev o >AioOxogog~ zovg óe Xoucovg àygimzaza xazaSflvag, èyxagxegrjOavxag >oivgì xaì xovxovg eómxev. xbv óe Aioùxogov eXXafixgvvàfisvóv xe >órj[iooia xaì Ooipmxaxa jigòq xàg lóiag jttvoeiq axoxgivafievov d-av>fiaoag, 3tagr\x£V, vjcégd-eoiv r\oag E ig fiezavoiav avrò óià xr\v rjXi>xiav èxifiEXQElv • xaì vvv o &eojtg£M£Oxaxog ovv rjfilv sor tv AioOxo>Qog, elg [laxgòxegov xbv àymva xaì óiagxéoxegov fieivag xbv à&Xov. >NE[1£GÌCOV óé xig, xàxelvog Alyvjtxiog, èovxoyavxrjd-rj (lev mg óij >ovvoixog Xyöxmv, axoXvoàfiEvog óe xavxrjv oiagà xm sxaxovxagx

xrjv àXXoxgimxàxrjv 0iaßoXrjv, xaxafirjvvd-eìg mg XgiOxiavbg fjxev >Ó£Ofimxrjg exì xbv rjyovfievov ' ò óe àóixmxaxog óutlalq avxbv rj >xovg Xyozàg xalg r e ßaöavoig xaì xalg (iaOzt§iv Xv/irjvafievog, fie>zaS,v zmv Xyozmv xazéXgiOxov ztagaóeiyjiaxL. a&góov óé xi ovvxayfia oxgaximxixóv, ''A(i>/imv xaì Zr\vmv xaì üxoXe/ialog xaì 'iyyévrjg xaì Ovv avxolg Jtgeoßv>zrjg @£0xivog mg XgiOxiavov xaì Jtgbg agvrjOiv rjótj géjiovxog, hxglovxo >ovzoi xageOxTjxóxeg, xaì xolg xe jtgoomjcoig evévsvov xaì xàg xelgag >avéx£ivov xaì ovveoxrjfiazi^ovzo xolg Omfiaöiv. èjiiozgotpfjg óè ütav>xmv ngog avxovg yevofiévrjg, jtgiv xivag avzmv aXXmg Xaßeo&ai, xpfraOavxeg « r i r ò ßad-gov àvéóga/iov, dvai XgiOviavoì Xéyovxeg,

19

20

21

ATERBDM^arm/i 1 àfificovaQÌa DM Synk S'armai | àvedéóexzo T 1 ¿óéóexzo BD àvaóéóexzai M Synk àveóéóexzo ßaoavovo ATr àvaóèóexzo ßaaavova Te ER hatte sieh dargeboten (ohne ßaaavovq) .Sarm | 2 àzìjQ IIS arm àazijf) Synk Arsinus A \ IcLSrjQoa M | 4 ró > Mi + Me 5 om2] ovd' M | 7 sSwxsv [eöioxe R] TERBDM Synk TcecQaSéówxev A | xòv óe ATERM xòv ze BD zóze Synk j re in xal corr. De | 10/11 ÒIÓOXOQOG OVV fjfiTv èaztv BD | 12 zia óe M zia Synk | 13 ànoXvadfievoa ATERZarm/i ànoévoauevoa BDM Synk | 13/14 Ttcp« zw txazovzà(>xäXXoi de nXelOxoi xaxà JioXsig xal xmf/ag vjib xóv èd-vmv >öiEö3täoöa xal r¡Xíxa ôeivà jtaç' r¡[ilv Gvvtßt]' mv ol ¡läXXov JiEJisigafiévoi >jtXEÍova

25

tira

av

MB 4 2 1

2

3

Í

EIÔEIEVavxol xoívvv ol &EÏOI Ftâgxvgeg jcag R¡(ilv, ol vvv xov XgiOxov >jtag£Ôgoi xal xr¡g ßaGiltiaq avxov xoivmvol xal nèxoyoi rrjç xgiosmç >avzov xal avvôixàÇ,ovxEç avrò, xóv jiagajiejtxmxóxmv ¿Ó£X ATiBD Synk | 2 1 imo R | vvv BDM xal vvv ATER Synk | 22 iSr¡a T 1 M Synk, corr. Te | 28 âôeltpovo B

Rufinus VI 42, 1—5

611

>Christianos esse testantur. tunc vero versa vice ex eorum confidentia >persecutoribus terror, nostris constantia animi adcrescit, dnm hi, qui >per tormenta vinci putabantur, sponte se cruciatibus offerunt et ab his >quod illi prò terroribus inferebant, velut prò quadam specie voluptatis 5 >expetitur, deo ita triumphante per sanctos suosSed nec Iscyrionis opus memorabile fas est silentio praeterire. is MB 42 1 >namque cum rem cuiusdam potentis sub mercede procuraret, iubetur >ab eo idolis immolare, recusans cogebatur iniuriis, persistens rursum >blanditiis mulcebatur. cum vero utrumque contemneret, praeacuta 10 >sude validissima transverberatus per media viscera neci traditur. quid 2 >vero memorem, quantae multitudines in desertis et montibus oberrantes >fame, siti, frigore, languore, latronibus bestiisque consumptae sunt? >qui omnes imitati electos dei prophetas gloria martyrii coronati sunt. >denique et venerandus senex Chaeremon, episcopus hic erat urbis 3 15 >Aegypti, quae dicitur Nilopolis, cum ad Arabicum montem una cum' »grandaeva coniuge discessisset, nulli ultra apparuit, et cum ad per>quirendum eum plurimi fratrum frequentissime processissent, perscrutatis »omnibus locis neque ipsos ultra quisquam neque corpora eorum potuit >invenire. haec autem non frustra commemoravi, frater carissime, 4 20 >sed ut scias, quanta apud nos a sanctis martyribus ad dei gloriam >gesta sint.
Isti igitur divini martyres, qui cum Christo in caelestibus sedent >et regni eius participes sunt atque iudicii, qui cum ipso de lapsis

NPOF 6 iacyrionis] N squirionis O1 schyrionis PF schirionis O2 | 8 eogitabatur a P | 9 praeacute P \ 11 merorem N \ montibus] ia m. P« | 14 thaeremon N | 15 nolopo*s Pa \ 17 eum] cum P 39*

5

Eusebius, Kirchengeschichte VI 42, 6 — 43, 2

612

>rivag vxev&vvovg rolg rmv d-vöimv èyxXrjfiaOiv ysvofievovg JIQOOE>Xaßovro, xal rrjv sxtörgogirjv xal ¡leravoiav avrmv löovreg öexrrjv >xs ysvéo&ai óvvafiévrjv xä> ¡ir) ßovXofisvm xa&óXov ròv frävarov >xov èfiagrmXov mg rr\v fiexavoiav öoxifiaöavreg, eiasóé^avro xal 5 >Ovvqyayov xal övvsoxrjöav xal JtgoOevxmv avxolg xal eOxiaOsmv >ex0tvmvrj0av. xi ovv rjfilv, àósXtpoi, Jtsgl xovrmv öv/ißovXevere; xi 6 >rmlv Jtgaxréov; övftipqgpoi xal òfioyvmftoveg avxolg xaxaßxm(iev xal >xrjv xgioiv avxóv xal xrjv %aQiv (pvXa^m/iev xal rolg èXerj&slOiv >VJt avrwv %QrjGTEv6a>[ie&a, rj rrjv xgioiv avrmv aóixov jtoirjOm/iE&a 10 >xal óoxifiaoràg avxovg rrjg sxsivmv yvmfirjg exiöxrjöcofiev xal xrjv >XQT]GTÓzr]xa XvotrjOmfiev xal rrjv xà%iv avaOxevaómfiev;< Tavxa ó' elxóxmg o Atovvoioq Jiagaxèd-eixai, ròv JCSQI xmv è^rj- MT O&evrjxóxmv xaxà xov rov óimyfiov xaigòv àvaxivmv Xóyov, ènei- 43 1 órjjtsQ xrj xara xovrcov àg&eìg vnegrjtpavia Noovàxog, xrjg 'Pmfiaimv 15 IxxXrjOÌag Jtgsaßvrsgog, mg ¡irjxéx' ovOrtg avzolg Omxrjgiag sXjcióog fitjó' si xavxa xà slg ejtioxgo BD | 21 Tiiiv xaxà -/óìQav noi/iévcov ATER^arm > BDM4 | 23 avv avxö) ATEM avxov BD1 avvio DoR | rota B

Rufinus VI 42, 6 — 43, 2

613

»fratribus iudicant, isti, inquam, susceperunt lapsos et paenitentiam >conversionemque eorum non respuerunt scientes, quod deus noster, >cuius ipsi erant martyres, non vult omnino mortem morientis, sed con>versionem eius et paenitentiam quaerit. si ergo isti receperunt quos5 >dam et in ecclesia statuerunt, in oratione quoque eis et in cibo com- 6 >municaverunt, quid nos facere vultis, fratres? quid nobis agendum >putatis? nonne sequi nos eorum sententias et iudicium convenit atque >erga eos, quos illi miserati sunt, non existere crudeles et truces? non >puto, quod expediat nobis sententias eorum in irritum revocare, 10 >miserationes infringere, bene facta turbare et recte religioseque in=-stituta violare D> + De | xaxà xòv D | 1 3 / 1 4 Ti(>a-/ßtvxwv ARBDM^arm TiQoayßivzujv TE | 14 xwXvrj B xwXvei D | 16 Fabianum ^l^arm vgl. zu 594, 14 | yeyóvoi TERc ¿yeyóvoi R'BD yeyóvei A iyeyóvsi M | 18 èmxoTiija D 1 corr. Dr | 1 9 kavxw A Synk | 2 0 xò M Synk | 2 8 aSóviòa AT 1 DM oiSùvLoa Te E R B Synk | 2 5 óievèyxcto ATERM óisveyxùv Synk erduldet hatte ^arm ötavvoao BD | 13

Rufinus VI 43, 3—6

615

caritatis servantem sententiam declinarent, alienum esse ab ecclesia, eos vero, qui lapsi in certamine fuerant, fraterna miseratione curandos et fomentis paenitentiae medicandos. scribit de hac re et Cornelius urbis Romae episcopus ad ecclesiam Antiochenam, indicans Fabiano eius 5 episcopo, quid statuerit in urbe Roma concilium congregatomi, quid etiam Italis, Afris ceterisque Occidentalibus visum sit. Cyprianus vero de his librum magnificentissime scriptum edidit, in quo et lapsos ad paenitentiam cohortandos et contradicentes alienos esse a Christi visceribus statuit. extat autem et alia epistula Cornelii ad Fabianum Anti10 ochiae episcopum scripta, edocens singula quaeque de Novato, quis qualisque fuerit vel vita vel moribus, et quomodo ab ecclesia declinaverit. in qua refert quod episcopatus cupiditate, quam intra se latenter gerebat, in haec omnia mala deciderit, ex eo autem maxime elatus sit, quod quosdam de confessoribus viros optimos inter ipsa initia 15 sibi socios adsumpserit. in quibus fuit Maximus quidam presbyter Romanae ecclesiae et Urbanus, qui secundo confessores extiterant, sed et Sidonius et Celerinus, qui valde clari in confessoribus habebantur, eo quod omnia tormentorum genera superaverant. >Sed isticum diligentius perspexissent agere eum cuncta 20 >fraudibus et dolis, mendaciis atque periuriis et quia bonitatem ad hoc »solum simularet, ut deciperet ignorantes, relicto eo vel potius execrato

NPOF 9 corneli P

F

| 11 ecclesia] PF e. christi NO

| 18 eo] PF pro eo NO

| 17 sidonus N dionisius

3

4 5

6

Eusebius, Kirchengeschichte VI 43, 7. 8

616

>6açxbç BTciQçœOag, xazà xçàzoç vEvixrjxev zbv àvzixeífisvov, ovzoi >ôt) ovv ol âvôçsç xazavorjOavzeç avxov xcà xazayxoçàùavzeç zr¡v >lv avzcp jiavovQfíav xs xcà JtaXiftßoXiav zâç XE èmoçxiaç xcà xàg >iptvôoXoyiaç xcà xr¡v áxoivcovr¡oíav avxov xcà XvxorpiXiav, èjtavrjX&ov 5 >£LÇ xrjv àyiav sxxXr¡oíav, xcà âjcavxa avxov xà xsyváo^iaxa xa\ >jt0Vt]Q£V(iaxa, a èx JtoXXov £%a>i> hv eavzœ vjcsOxéXXexo, jtaçôvzmv >ixavàvôçœv jiafijzóXXmv, ègqyyeiXav, ànoôvçôfievoi xcà (lexayivmOxovxsç >sg)'

olç

JCEIO&ÉVXEÇ

10 >IQÔVOV xrjç exxXtjOÎaç six a fiera

ßgay^ea

xœ

ÓOXEQC5

xcà

xaxorjfrei

d-RJÇICP

JCQOÇ

oXiyov

ántXú'p&r¡6avr¡oíp

7

>á¡ir¡xavov oCtjv, ayajtrjzh àôeXqié, xQojrrjv xal /iszaßoXrjv tv >ßQa%el xaigó èd-eaoàfied-a ex avxov yeyevrjfiévTjv. o yâç xoi Xa¡i>jtçôzazoç xcà âi oçxœv tpoßegcov xivcov jtiazov/ievoç xà firjâ' oXœç 15 >EJU6xoJirjç ¿QtytúO-ai, alq>víótov èjtidxojtoç múneg èx fiayyâvov zivoç >elç xò fiéôov QKpsiç avatpaívszai. ovxoç yâç xoi ò ôoyfiaxiôxrjç, 6 8 >xîjç èxxXrjôtaôxixrjç sjcLOTr¡¡ir¡q vjteçaùjtiOxrjç, ¿Jtr¡víxa Jtaçaaxàoibai >x€ xal vrpaçjiàÇeiv xrjv fii] óo&tlaav avxœ avco&ev ÍJti6xonr¡v sjce>XEÎQSI, ôvo èavxq> xoivcovovç, ¿nsyvcoxóxag xrjç savxcôv ômxrjçiaç, 20 >èjtsXé^azo, œç av EIÇ ß(ja%v xi [ÎEQOÇ xal èXà%i6zov xrjç 'ixaXiaç >àjtoôx£ÎXy xàxEl&ev EJiiOxôxovç ZQEIÇ, àv&QC0JC0vq ayçoixovç xal >ajtXovozaxovç, jcXaûzy xivi sjiixeigrjOei ègajiaxrjôy, äiaßsßaiovfiEVoq >xal ôiiôxvQiÇôfiEVoç ÔELV avxovç EV Z¿XEI JiaQaysvtö&ai EIÇ 'POJ¡IT¡V,

ATE R B DM .S'armi 1 xœv âvxixeifiévtov 2arm | 0vxa> BD | 2 xal > T 1 + TeTr | xarà (fOQsaavxea M | 3 naXivßovUav Dr naXifißovUav Synk | 8/4 xàa yjsvâoXoylao ATEM Synk rpsvâoXoyiaa RBD | 6 novr¡(>Evfiata RBDM Synk xà novtjQsvfiaxa ATE | 7toXXœv R | iv > D èv èavxwi > Synk | 8 àitoSvpôfievoi AM Synk ànoôvQàfievoi TERBD | 12 â/ir/xavov ehteïv Re | àôekpe àyanrjze BD | 13 avxov TERBD avxova A Synk avrei) M | 14 nioxevôfievoa M I r ¿ > B S y n k | 16/17 ô zfjç — vneçaamOTrtq > M | 17 naQaanâa&ai ATER naQaaitáoao&al Synk neçiojtâo9ai BDM | 18/19 èmxeiçeï T 1 corr. To | 19 kavzài ABDM Synk èavxov TER | xfja açiaa zfja kavxâ>v M xf¡v kavxwv a(X)XT¡Qlav Synk | 2 0 èneXè^axo ABDM Synk ¿geléÇaTO TER | 22 èm%ei()r/oei é^anaxr¡ar¡ ATE, R auf Rasur), ^¿'arm inixsLç^aei èÇanazijosi M iniyuQriGu ¿§anátr¡a BD ¿¡¡anaxfjoai èmxeiçtfosi Synk | 23 nayayevêad-at ATrBDM Synk naoayivea&ai T'ER

Rufinus VI 43, 7. 8

617

>ad ecclesiam cum magna satisfactions reverterunt et praesentibus >episcopis ac presbyteris, sed et laicis viris primo quidem errorem suum, >tum deinde et illius fraudes ac fallacias confitenturcum semper fratribus 7 5 >iurare solitus sit episcopatum se omnino non cupere, subito ex inpro>viso velut novum plasma episcopus apparuit, scilicet qui disciplinam et 8 >instituta ecclesiastica vindicabat, episcopatum, quem non a deo accepe>rat, praesumebat. tribus namque episcopis simplicissimis hominibus et »omnium ignaris de remota Italiae parte adhibitis, immo potius subtili

NPOF

1 reuerterunt] reuerai sunt O2 | 2 ac] et P \ 5 ex] NPìO et ex PF I 6 plasme P \ discipulinam N | 7 insti tuta] statuta P \ 9 ignaris d. r. i. p. a. i. potius om. P« 1

Eusebius, Kirchengeschichte VI 43, 9—13

618

Jtäöa ?'¡xIÇ 6R¡jtoxE OVV óiyooraoía y tyovvia ovv xaì EXÉ>goiç êjtiOxojioiç xaì avzóv ¡IEOÍXEVÓVXCOV ôiaXv&jj ' ovç xaçayEvo>fiévovg, ars ór¡, mç e T l M Synk + Tr, Tc

) 16 ßori&tfoeiv M xal ßoTj&ijaai | 16 8ffa»] a M

) 21 n&oiv D1 corr. D1

| 17 ßoq&eTv | 24 yßi^aa

Rufinus VI 43, 1 5 - 1 7

621

et quod iacens in lecto pro necessitate perfusus sit nec reliqua in eo, 15 quae baptismum subsequi solent, sollemniter adimpleta sint nec signaculo chrismatis consummatus sit, unde nec spiritum sanctum uxnquam potuerit promereri. 5

>Deniquecum privata quadam gratia diligeretur ab episcopo 17 >et vellet eum ordinare presbyterum, clerus vero omnis et quam plurimi »ex laicis prohiberent dicentes non licere clericum fieri eum, qui in »necessitate positus in lecto gratiam consecutus sit, episcopum ab »omnibus specialem gratiam poposcisse, ut sibi hoc de isto uno conio >cedereturSgOV r/v TOP sv xlivi] öia vSöov itEgixv&evxa, >xXrjgöv xiva ysvsod-ai, tfgicooev ovyxmgrj&^vai >X£iQOTOvrjGaiOa>[iaxoq xov xvgiov rjfimv 'iqaov Xgiaxov (iTjdsJioxE ¡ie xaxalijctlv >xal sjtiOxgsipai MQog KogvrjXiov«. xal o ad-Xtog avd-gmxog ov ngo- 19 >xEQOV yevexai, D firj jtgöxegov avxm xaxagaöaixo, xal avxl xov SL>jcsiv Xafißavovxa xov agxov exelvov xo ¿[irjv, »ovx EJiavfäm jcgoc 15 >Kogvr}Xiovi Xi\yeirjÖTj 6h iod-i ysyvfivcöod-ai xal egrj/iov yeyovevai, xaxaXifinavov>xmv avxov xaQ• rj[iigav exaoxrjv xmv a&sX2egaximv rig ijv jtag rjfilv, jitGròq yégmv, à/iéfijcrmg fiev rbv >noXvv óiafticócag xgòvov, èv óe rm jceigaófim jceOmv. ovrog JCOX15 >Xaxig èóelro, xaì ovóeìg Jtgoaùyev avrò' xaì yag èred-vxei. èv vóom >óe yevofievog, rgimv hSflg fjfiegmv aqxovog xaì avaiofbrjrog óieré>Xeoev, ftgayy óe àvaOrgióovv, xaì ié%gi fie rivoga cprjtìiv »e» rèxvov, xaré%ere; óéofiai, >OjcevxaXeoov«. xaì ravra eìxcóv, JtaXiv rjv atpmvog. eógafiev ò Jialg >èjù rbv ngeoftvregov' vv$ óh rjv, xàxelvog rfo&évei. àcpixttì&ai fiev >ovx èóvv^&rj, evroXrjg óe vjt èfiov óeóofiévrjq rovg àjtaXXarrofiévovg >rov iSiov, ei óéoivro, xaì fiaXiora el xaì Jtgoxegov ixerevóavreg >rvyoiev, agioxlag eócoxev rm jiaióagico, àxo^gé^ai xeXevOag xaì rm jtgeofivry >xarà rov ùrófiarog èxiOragai. èjiavijxev ò nalg (pégoav, èyyvg re 1 2 - S . 626, 7 Georg. Synk. 702, 2 — 703, 3 p. 135, 10—136, 2

—

2

S

4

5

1 3 - S . 626, 7 vgl. Zonar. 12

ATEBBDM^arm^

1 ìniarjfjLrjvàfjLtvoa BD | 2 fiev > M | re M | 4 èxàxeQOO ìx>Qfj.-qliévoo M | 6 MA BD 4 A 8 M 6 MT ^arm | azia/xazi ARcDM a/_tjfiaxi TERiB | 9 óaìov ATBDcM Sì àv D1 SMIQÙV ER | 11 èv R¡¡Se R | TtapaSovvai rr/óe M | 12 NE ER | 13 rl/xe/inzoG RSynk | 17/18 filiarn suam A \ 18 fié%Qi fie — rèxvov BDM [lèxgi — véxvov fie 'ATERSynk | 18/19 Séofiai — ànoXvaare > ^arm | 19 ¿^ TE /xe, fi auf Rasur M | 21 àfixveXoSai T 1 Synk, corr. ToTr | 24 nach TV'/OLÌV + rcuv 9-eiwv

TrEr

| ÓIJJQWV

¡¿ev TiBMSynk iiìv oh

ti/a [itraòòaeoxs

| 24/25 rco naiSagia) %ija evyaQioiiaa eSuixev BD

ÀQIOVO&AI

ATcTrERD

xaì

OVTOÌG

| 26 Si A Zonar

Rufinus VI 43, 22 — 44, 5

625

Haec et multa alia huiusmodi Cornelius de Tita et moribus ac 22 [XXXIIII] profanis eius actibus scribit. Dionysius vero de hoc rescribens ad supra Md 4 4 1 dictum Fabianum intexit etiam quandam historiam dignam memoriae, dicens:

5

'Serapionen! quendam fuisse apud Alexandriam unum ex his, qui >lapsi sunt, eundemque saepe deprecatum, ut susciperetur nec tarnen >inpetrasse. oppressum deinde hunc esse aegritudine, ita ut triduo iam >sine voce prorsus iaceret, paululum vero quarta die respirantem vocasse >ad se filiam suam et dixisse: »quousque me detinetis? quaeso vos, cito 10 >aliquis presbyterum roget, ut possim aliquando dimitti«. et cum haec >dixisset, rursum sine voce permansit. abiit cursu puer ad presbyterum »noctis tempore, infirmabatur presbyter, venire non potuit; tamen, quia >praeceptum fuerat a me, ut lapsis in exitu nemo reconciliationis solacia >denegaret et maxime his quos prius id rogasse constaret, parum 15 >eucharistiae puero, qui ad se venerat, dedit; quod infusum iussit seni >praeberi. regrediente adhuc puero, antequam ingrederetur domum,

NPOF 1 multa] in multa N Pi OF | 8 profusus N Eusebius II.

| 2 hoc om. Pa

\ 3 memoriae NlPi 40

memoria

2

3

4

5

Eusebius, Kirchengeschichte VI 44, 6 — 46, 1

626

*y£v0¡iév0v, JIQÌV eloeld-elv, àvEvéyxaç JiáXiv Ò Stganimv *r¡xeg* >t(pr¡ »réxvov; xal o ¡iev jiQsoßvzegog èX&siv ovx r¡óvvr¡&r¡, oi) de >jtoír¡xalç xal ¿fia TE èvéxssv xm oxófiaxi xal uixgòv èxslvoç xata5 >ßQO%{yioaq ev&èmq ¿Jiêômxav rò JiVEV/ia. àg ovx èvagymq óiExr¡Qr¡0-r¡ 6 >xal Jiaçéfisivev, tcaç Xvfry xal rr¡c, ¿[lagxiaç, ègaXeig>d-£Îôr]ç èjtl oiol>Xolç olç ejtçagev xaXoZç fj¡J.oXoyr¡9r¡vai óvvr¡&r¡;< xavxa ó Aiovvdioç. lôcofiEv ô' o avrò g ònola xal xœ Noováxco ôiEXaga^EV, xaçâxxovxi ME 45 10 xijvixaôe xr¡v Pcofiaícov àâeXçôxtjxa ' èjteiôrj ovv xr/ç àJtoöxaöiag xal TOV ôxiOfiaxoç 3tçôxéça rrjç EVEXEV TOV ¡ir¡ ûômlolaTgrfiai yivofiévrjç r¡ EVEXEV XOV ¡ir¡ >axíoai fiaçxvQia, xax E(J,E ÓE xal fi£ÎÇa>v. EXEI [IEV yaç VJIEQ ¡iiâç "XIÇ xrjç havxov rpvxîjç, èvrav&a ÓE VJCEÇ oXrjç xrjç èxxXrjOÎaç fiag>XVQEI. xal vvv óe el Jtsiaaiç r) ßiaöaio xovç aôsXcpovç tlç ¿¡lovoiav 20 >èX&£lv, fiElÇov soxai ooi TOV ag>àX(iaxoç xb xarogfrmfia, xal xà fihv >ov Xoyiöd-rjOExai, rò óè £jtaiV£Q-r¡0Exai. £Í ÓE ¿JIEI&OVVTWV àôvva>xoír¡q, Omi^cov OmCß rr¡v öEavxov xpvxtfv. kggóod-aí 0£, £XOji£vov xr¡q >£lgr¡vr¡q sv XVQÍCO, Evxofiac*. >ÔEΧEIÇ

Tavra xal jcgoq TOV Noováxov èmaroXrjv JCEQÌ (iBxavoiaç,

25 yvjcTOv

yçàJIÍQI yà(I XOV vvv xivrj&F'vzoç èv xf¡ IlxoXtfiaiôi zr¡q üsvra>nôXsoiç ôoyftaxoç, ovroç ciösßovg xal ßXaO(pr]fiiav JtoXXrjv sxovroç 5 >jt£Qi rov jtavroxçàxoQoç &sov jcaxçbç rov xvçiov r¡[imv \IrjGov >Xçiôrov «möTiav rs JIOXXTJV JCSQI rov fiovoysvovç Jtaiôbç avrov, >xov jtçmrorôxov xaôrjç xrÎGSCOÇ, rov èvavd-çmjtqGavroç XÓyov, àvai>a&-r¡aíav ôs rov ayiov jtvevfiaxoç, èX&ôvrmv sxarsQco&sv Jtçbç sfie >xal XQoyQafiftávQjv xal rmv óiaXs¡¡ofiévo?v aôsXcpcôv, èxsGxsiXà riva, 10 >mç èóvvrj&qv, xaçaôxôvxoç rov &sov, ôiôaGxaXixœxsçov vçptjyov>utvoç, cov Xà àvxiyçagpa tJitfiipá öoirò êSeléyxtiv avrovç JIUQ èftavxœ xal jtoXv jtltov ßösXvrrsG&ai. >xal ôrj rivoç aôeX A

\ 7 rov1 BDM

2

.Sarm xal ATER Synk | roi» — Xóyov > A | 9 nnoyQaixfitiToiv T durch Rasur, ERBDM TIQÒ yQauumuiv AT'Sarai zûw yçafifiâzwv Synk | 12 Z A^aimRBD 15 EM I 15 xal zaïç naoaSòataiv > D | 16 TXQÒO ùkiyov ¡iov M | 17 an > TER I 19 fie > D Synk | 20 ovitfpvQuo&at TcERDM Synk .2arm ava-

auferens intellectum. pro quibus cum utraeque partes ad me venissent >et praesentibus fratribus quae cominota faerant discussissem, etiam >litteris, prout deus dedit parvitati meae, prosecutus sum et scripsi, 10 »singula quaeque diligenter exponens, quorum tibi exemplaria trans>misi Egoet tractatus haereticorum lego et traditiones eorum [VI] 15 »perscrutar, etiamsi videar ad horam verbis eorum pollui. sed multum >mihi confert hoc ipsum, quod ex ipsorum verbis arguere eos possum. >denique cum aliquis ex fratribus conpresbyteris prohiberet me, ne 2 »haeretica lectione tamquam caeni alicuius fetore polluerer, visio mihi »quaedam a deo ostenditur, quae me confirmaret, et sermo ad me factus 3 20 »est, haec mihi evidenter proloquens: »lege omnia quaecumque in manus >tuas venerint, quia probare singula quaeque et discernere potes, quando-

NPOF 1 sabelli P molaris

P

| B ptolemaidam] F pt(h)olomaidam NPO

\ 13 comme-

a

41*

Eusebius, Kirchengeschichte V I I 7, 4—6

644 >eiç "/elQaç Xaßoig'

âievd-vveiv

yàç

>)caí ooi yéyovev

xovxo

>¡ir¡v xb

œç ¿JcoOxoXixy

oçafia,

>xovç ôvvaxcoxêçovç 5

slxá

riva

>xovxov >jtáxa

èyò

r¡¡imv

>alçéoecov,

xbv

xaixoi

>Oxâvxaç,

x ivi

ov

xaç

avxov

dè exl

náXiv

>xovç

>oíov

ßovXag

öov,

Pmiir¡v

jtaçà

xov

fiâXXov

¡laxaçiov rcôv

ôe ovôe

àjcoôe coç

âxsXàoaç Jtávza

ègéXtîv ov% vxofiévco.

yàç

exicpéçei

sxeçoôiôadxaXovvxœv,

aXXà xal

>a0sXcov xàç

xvxov

xovç

àxoôxâvxaç,

¡iev

Xeyovoy

xexvyrjxeoav(i£fiá&-r¡xa xal >jtaQeiúr¡yayov,

xbv

xçoOrjxaxo,

ex

xf¡

et,

¿jtsáe^á-

xçaxeÇlxai*.

àvxiôcaxi&efiévoiç

ov ôerj&slç

>xçôxeçov

xal

Ixavbç

aïxiov«.

xcöv aiçéoeœv,

èxxXrjoiaç xcöv

ôoxifiâ&tv

cpœvy ovvxçéxov

eijtòv

xavóva

xrjç

xolç

júaxscog

jtageXaßov.

ôsofiévovç

>x6aßiv xaçà

xal

rfjç

óóxtfioi

aXXà OvváyeO&ai

>xlr/oiaç,

15

xaaúv

*HçaxXâ

10 >xçooavxovç,

yíveod-e

neçl

exacta

¿g ¿QXV? xal

ßanxiOfiatog rote

4 Resch, Logion 43 (Tü 5, 116 ff.) —

¡iev

èxiOxoXóv

Jtgeößeiov

xçbç

rfeico¡iévov,

xbv H ft ovx

21/22 Deut. 19, 14

ATERBDM^armyf 3 ( o í v ) xb Wendland 6 tovtov] xov xòv xQoitov

M1

]

| 4 áóxi/xoi > B1 + Bcm

| 16 fióvov xovxo ATERBD fióvov M xovxo

17 nQoor¡yayov D

| xax^ amova M

I 19 avvââoio II Synk ovv aXXoca ^arm ßa/leiv TER Synk ¿vßa/.Xeiv M | xOìv >

| 18 nach êv + ôh Tr

| 20 aireo va xal qikoveixiav ATERSynk

xal quidem et ex initio haec tibi fuit causa credendi«. amplexus sum >visionem, quia et apostolicae sententiae concordabat dicenti: omnia >legite, quae bona sunt tenete*.

In ipso quoque libello commémorât non tune primum in Africa de 5 5 haereticis rebaptizandis ab episcopis esse decretum, sed et antea iam in nonnullis ecclesiis et conciliis episcoporum velut in Iconio atque aliis locis, de hoc fuisse tractatum.

[VII]

Scribit adhuc et in quarto de baptismate libro ad Dionysium H 6 urbis Romae presbyterum plurima de Novati impietate commemorans.

2/8 I Thess. 5, 21 NPOF 2 quia et] NPbF

quae et (et om. Ol) P"0

| 5 sed et] sed

PFl

Eusebius, Kirchengeschichte VII 8 — 9, 3

646

stç ¡laxQov ôe xal xr¡v eniGxojtr¡v xmv èxelae jcaQeiXr¡yàç èxelvo xal ßXaGqprjfiimv JtexXïjçmG&at, Xéymv ôe jtâvv xi xr/v S >xpvx^v vvv xaxavevvx&at xal ¡ir¡óh naQQrjoíav '¿xtiv èjtâçai xovç 5—S. 648, 19 Georg. Synk. 712, 8—714, 4 A T E R B DM .S'armai BD I 2 avròa ovzoo ATERD avxòa B ovroa coo M | 4 xax à xaxà xòv A | 5 voovariavw AT 1 vaovaxiavvj M vavaziavü) BD Synk vavátío ER voováza) Tr Neotos ¿'arm | 7 TOf¡ > BD Synk | 1 2 xal > A I 1 8 0 ARBDM 1 6 ^ a r m E | f¡ > BD | zmv B'D, corr. B | 16 xal2 2 > B I 18 arpáXXw/xai Be oVere autem, frater, consilium*, inquit, >peto et requiro sententiam, 5 >quid tibi videatur in ea causa, quae in ecclesia nostra exorta estivili] >vereor enim, ne forte fallar in aliquo. | erat apud nos frater quidam 2 >fidelis antiquitus, ante etiam quam ego episcopus ordinarer, immo et >ante quam decessor meus Heraclas. is cum interesset his qui baptizan>tur et audiret vel quid interrogentur vel quid respondeant, flens accessit 10 >ad me et procidens ad pedes meos confiteri coepit se baptisma ab >haereticis aliter suscepisse, quod tamen secundum ea, quae nunc videret >a nobis ministrari, nec baptisma duceret, eo quod esset repleta blas>phemiis omnis illa confessio. simul et hoc addebat se in tantum pro 3 •hoc errore stimulari, ut ne oculos quidem ad deum auderet erigere.

NPOF 1 sixturn P"

| 4 inquit om. P

Eusebius, Kirchengeschichte VII 9, 4 — 10, 2

648

>6jtQay[iáxa>v oç/icôfisvog, xaì àia zovzo ósófisvog zr¡g siXixçiveaxâxrjg >ravz?]Ç xa&àçôemç xaì xagadoxyg xaì %aQLxoq xv/tlv' OJCSQ êyœ 4 >fisv ovx ixoXftrjOa jtoirjöai, ovpsj[ivjzoäox?jv xrjç ayíag XQOcpr¡g jcçoxsivavxa xaì xavxrjv xaxaôeS,â[isvov >xat xov Oœ/iaxoç xaì xov aïfiaxoç xov xvçiov rjfimv j,isxaoxovxa >lxavâ> XQ0Vg>Qixév xs xf¡ xçaJtéÇy xçoôiévai xaì ftóXig jtaçaxaZovfievoç Gvv>EOxâvai xatç JtQooevyalg âvtyezai ^ a r m 21/22

Rufinus VII 9, 4 —10, 2

649

¡-propter quod exorabat mundari se et purificari ecclesiastico baptismate, >ut et gratiam oonsequi posset spiritus sancti. quod ego facere ausus 4 >non fui, sed dixi posse ei sufficere tam multi temporis communionem, -quam in ecclesia consecutus est per hoc, quod a nobis eucharistiae 5 >suscipiens donum responderet amen, ex quo et per singula potuisset >ipsa sacramentorum virtute purgari. cohortabar igitur eurn debere »confidere fidei suae et conscientiae iam purgatae et ante omnia, quod >tamdiu in sacramentis nobis iam particeps fuerit. sed ille neque a luctu 5 >cessat et lacrimis neque ultra ad mensam dominicam audet accedere, 10 >ita ut vix a nobis cohortatus et conpulsus orationi audeat interesse«.

Haec et multa alia de huiuscemodi quaestionibus per diversos libros 6 suos Dionysius scribit.

[Villi]

Gallus vero non integris duobus annis imperio detento rebus hu- J 10 1 manis exemptus est. post quem Yalerianus cum filio Gallieno suscepit 15 principatum. de quo Dionysius scribens iterum ad Hermammonem 2 hoc modo refert: >Sed et Iohanni similiter revelatum est, ut diceret: et d a t u m est, >inquit, ei os l o q u e n s m a g n a et b l a s p h e m i a s et data est ei

NPOF | 4 per hoc] NPF per hac O1 prò eo O2 2 posset] 0 possit NPF 6 debere] et debere P | 15 hermammonem] PO hermammonam F hermammo niam N | 16 hoc modo om. P 1 | 18 loquens] 2VP0 2 loquì OlF

Eusebius, Kirchengcschichte VII 10, 3—ö

650 >eö6&,rj >rega

avxm de

avxov

»JIQO

e^ovOia

eöxiv

ejtl

cog 'ovxcog

>ijv oiQoq xovg 5

avxov

>XQO

xal eo^ev,

av&Qcinovg

ßaOiXsatv

avatpavdov

>raxa

xal

>xal

otag

>9sov10 >ajt

xe

o

>avögag >yag

elölv

xal

15 >EMßovXag), >govgyiag

EJILXEXEIV

xal

xsxva

cog

xal

EX

xovxoig

xovg

xal

xov

exxXrjota

xal xal

ogcopsvoi

xag

xcöv aXixriQicov

xal

xal

Efi-

datfiovcov xal

jcalöag xal

xa>(xal

fiovov

egayioxovg

xaxa&vstv

öiaxojtXEiv

oöiovg

vjcagxovxag,

xal

fiayyavsiag

xcöv 4

xal

cog avvijtalovq

naxEQcov

frsov

r\v

fiev xaQ-agovg

vxoxi&sfievog,

övoxr\vcov xa

olxeio-

ajtoösxofiEvog,

xal

hnaoiömv

xcöv ovö

sxslvog

o öiöaOxaXog

XEXSVCOV

öiaoxeöaöai

avayvovg

(6g

jtEjeXrjQmro

jcagovxeg

de

xa

Sit reibt],

fjv avxovg

avxov

ßösXvxxcöv

Ixavoi,

xeXsxag

>3iXaö[iaxa,

xal

xal

axaXXiEQrjxovg öiaiQElv

yeyovevai,

dicoxeöd-ai

3

¿¡upo-

fiaXiOxa

yaQ äXXog xig ovxco jcQoq avxovg

qpavegog

&eoOeßcöv

(p'&tyyöynvoL

>ajtoO(päxx£iv >veoyEvfj

xal

rjoav

xal

öegicög

aQ%iövvaycoyog,

zcafifiiagcov

övo«.

rovxcov

cog fiev tfjriog xal Xvrag

xal

xal

ovöe

Xgiöxiavol

ajioöXEvaGadd-ai Alyvjcxov

d-sov'

xgoögitXecixaxa

oixog

rEOOagaxovxa

&avfiaöai

övvvoslv

xov

ev/ievcög

>ot Xex&svxsg sv agxy

/nrjvsg

OvaXeQtavov

le-

a&Xiovg OüiXayxva

xaxaxoQÖEveiv

evöai/iovrjOovxag

BD

|

Rufinus VII 10, 3. 4

651

>potestas per menses q u a d r a g i n t a et duos, utraque autem con- 3 >plentur in Valeriano. vere enim mirandum est, quomodo supra ceteros >qui ante se fuerunt, hie et humanus et benignus extitit erga famulos >dei, ita ut in initiis multo etiam illis benignior videretur, qui nomine 5 >saltim Christiani dicebantur. in tantum venerabatur servos domini et >omnis domus eius erat ecclesia dei. depravatus autem est et a veri- 4 >tate deiectus per quendam doctorem pessimum magistrum et principem >Aegyptiorum magorum. ut iustos et sanctos viros persequi et interimi >iuberet, tamquam qui adversarentur magicis artibus, quibus se ipse 10 >subdiderat. erant enim re vera et sunt etiam nunc, qui possint virtute >meritorum suorum restinguere fallacias daemonum. nam ille ut im>puros ritus et execranda mysteria ac sacra incesta conficeret, pueros >investes iugulari iubebat et orbari liberis patres atque in teneris visceri>bus humanas rimari per piaculum fibras, et vocem illic quaerebat, ubi 15 »fugaverat vitamxaXa yovv avxolq Maxgtavog xr\g sXjci^ofiEVTjg ßaöiXEiag xgoßrj>v£yxsv %agiöxrigia' og xgoxsgov fisv sJti xmv xa&oXov Xoymv Xsyo>/i£vog tlvat ßaöiXecog, OVÖEV svXoyov ovös xad-oXixov Etpgövrjösv, >aXX' vjiojtsjixmxsv agä xgog>rjxixfj Zeyovöy »oval xolg otgo5 >3iovöivov yag övvfjxev xrjv xafrbXov Jtgövoiav, ovöe rrjv xQtdiv 6 >vjtsiÖExo zov JCQO nävzmv xal ÖIA oiavzmv xal EJCI TCÜÖIV, 6i o xal >xfjg fisv xad-oXixrjg avzov sxxXrjöiag ysyovsv JIoXsfiiog, rjXXozgimösv >6h xal anE^EVmdEV kavxov xov sXsovg xov -9-sov xal mg xoggmxaxm 10 >zijq havvov Omzrjgiaq ETPVYAÖEVOEV, sv xovxco xo IÖIOV exaXrjd-Evcov >ovo/xaovzoi E^sXe^avxo rag oäovg avzmv xal xa ßösXvyfiaxa >avxmv, a q tyvxi] avxmv qd-EXrjöev, xal sym sxXsgofiat xa >E[ixalynaxa avxmv, xal xag afiagxiag avxaxoömöm av>xolg«' ovxog ¿s xfi ßaoiXsia jcaga xrjv a^iav EMifiavslg xal xov 8 >ßaöiXsiov vjioövvai xoCfiov aövvaxmv avajcrjgq) xm dmfiazi, xovg 20 >6vo jcalöag xag xaxgmaq avade§a/itvovq afiagxiag JtQOEözrjöazo. >svagyrjq yag hxl xovxmv rj jigöggrjGiq rjv EIJCEV o &sbq » a j t o ö i ö o v g >a(iagxiag xaxsgmv EJCI xsxva smg xgixrjq xal xsxagxrjg >yEV£ctq xolg fiioovöiv fiEmv rjxvxEi, xalg xmv vimv xssavxov xaxiav xal xo JiQoq xov frsov ¡xlöoq lgm{i6gt-axo T 1 Synk + Tr | ¡Av getilgt T, wiederhergestellt Tr | 3 fiaaiXktna ehai M ] zov ßaaiXewa TrRo | 7 Sia Ttdvvmv xal > T'Synk + Tc, dann getilgt | 8 avtov > R | 10 äne^ivwaev itpvyädevoev D1 oorr. D1 | 13 TtQoax&ilo xal Tr | 15 zä > T 1 + T r , To getilgt | 17 afia(rtiao AT1 BDM Synk afxctQrlao avvibv Tr [To getilgt], ER

| 19 iv avan^co T'Tr, ¿v getilgt Tc

| 2 0 Dionysios schrieb

ävaSe^o/xsvovg | 2 1 tcqüo Qtjaia M | h> fj T 1 corr. Tc | 2 4 rfrvxei BD Synk et rvyoi M ijvTv/ei ATERSarm | vtetov BD | 2 5 i^EfiÖQ^aro Tr Synk

Rufinus VII 10

653

Sed et multa alia huiuscemodi de Valeriani piaculis memorans addit etiam hoc, quod ipse a barbaris captus et luminibus orbatus filios sceleris et impuritatis suae reliquerit successores.

NPOF

Eusebius, Kirchengeschichte VII 11, 1—5

654

xaì Jtegì (lèv rov OvaXsgiavov xoöavxa o Aiovvdiog' jcsgì ós xov xar' avrbv óimyfiov ù(poógóxaxa jtvsvöavxog ola IA 11 1 Ovv ersgoig o avxbg óià xrjv slg xbv xmv ¿Xmv &sbv Evosßeiav vxédxrj, òr]XcÓ0ov6iv al avxov gpmvaì àg Jtgbg Tegfiavov xmv xar 5 avxbv sjtioxójcmv xaxmg àyogsmiv avzòv xeigmftEvov àxoxsivòfisvog, xovxov Jtagaxid-sxat ròv xgójtov >slg àvvT}v de xivòvvsvm jtoXXrjv xaì avaiöd-rjöiav ovxmg 2 >EfixsóElv, e lg aväyxTjv öv/ißißa^ofievog rov óiTjysìo&ai xrjv ftavfiaoxrjv >X£QÌ tffiàg olxovoftiav rov d-eov' aXX' EXSÌ [ivOrrjQiov, Xémg xgvipai xaXov, xà ós sgya rov d-sov àvaxaXvjcxsiv >£vóogov, ofiódE xwQrjóco xy r£Qtuàvov ßia. rjxov jcgbg AlfiiXiavóv, 3 >ov (lóvog, rjxoXovd-rjOav ós ¡ioi övfixgEOßvxEgog xé fiov Ma^ituog xaì >ócaxovoi y£iv ixÉQovg o Xóyog ¿¡v avrm, aXXà JCEQÌ XOV firjó avxovg rjfiàg >£ivat Xoioxtavovg, xaì rovrov xgooéxaxxEV JiEJcavöd-ai, d fisxa>ßaXoi/i?)v sym, xaì xovg aXXovg Eipsö&ai (toi vo[iiC,mv. aJcsxQtva[ii]v 5 20 >óe ovx ànsoixóxmq ovós ¡xaxgàv xov »K£iQ-ag%slv òsi &£gò fiàX>Xov ij àv&gcójcoig«, M | 5 iniaxonov B | neigda/¿evov A T ' B D M Z a m neiQWfièvaiv T r E R | 6 TtrxQaxs&etcat DM | 7 xivóvvevcav 1 M | 8 ißßißat,0fievoa Tr | tì]v d-av/xaazijv] rüiv d-av/xäzwv B , durch Ras. corr. ] 9 ènei BDM èneiS>ì ATER | 9 / 1 0 i>xai ¿yçàrpœg vy.lv 0itXéy9r¡v jteçi xrjç (piXav&çmJciaç xœv xvçiœv >r¡[ióv f¡ jtsQÌ vfiâç xéxQTjvxai ' ôsôœxaOtv yàç è£,ovoiav vfilv Gœxrj- 7 >QÍag, EI ßovXoiöfre èjtì xb xaxà rpvOiv xçéjcto&ai xal -d-eovç xovg >ômÇovxag avxcöv xr¡v ßaOiXeiav MQOÖXVVEZV , èjctXad-éo&ai de rrnv 10 >jtaçà xà ßsXxito vfiâç jtQOxçéjiovxai«. >Aiovvöiog ànexQÎvaxo' »où Jiàvxeç utâvxag JIQOÖXVVOVÖI &eovç, 8 >àXX' é'xaazoï xivâg, ovg voftiÇovCiv. r¡nttg xoívvv xbv spa freòv xal 15 >ór¡(iiovQybv xcöv ¿jtávxmv, xbv xal xr¡v ßaGiXüav èyxEiçioavxa xolg >d-eoOeßo[iev xal JtQoöxvvovfiEv, xal xovzm ôirjVExœg vjthç zr¡g ßaOiXsiag >avxœv, ôjtmç ¿oáXevzoq ôia[i£Îvq, JiQoOevyófis&a«. >Al(iiXiavbg ôiéjcœv xr¡v qye/jovíav avxoïg EÎXEV »xíg yàç vfiâç 9 20 >xœXvEi xal xovxov, ÎÏJIÎQ EOXIV &eóg, fiExà xœv xaxà cpvGiv &£œv >XQOÏOaOiv«. >Aiovvoiog ajtExçivaxo' *r¡[iEíg ovôéva EXEQOV JtçoCxwovfiEV«. > AlfiiXiavbg ôiéjcœv xf¡v R¡y£[iovíav avxolg EÍJIEV »OQCÖ vfiäg 10 25 >ofiov xal axaQÍóxovg ovxaç xal avaio&qxovg xr¡g jtQaoxr¡xog xœv >2Eßaöxmv r¡[xmv' ÓI OJIÍQ OVX EOEO&E êv xy JtoXei xavzy, âXXà >ano0xaXr¡6£0&-E elç xà {léçrj xîjg Aißvrjg xal EV xoxcp XEyo^iévcp >KE

M

Evoißiog

I

ènlaxonoa

I

I

TERBDM^arm

l'are T 1 corr. Tr, To getilgt

o/iiXQÒv BD fiixQÒv M nach kurzer

èniaxonoa

BDM^íS'arm

xT¡a èxxlrjalaa

19 xal auf Rasur Te TERBDM^arm

| 1 0 óe B D

xr¡ xaxà

Rom

sniaxonoa | 16

/xità

|

âwvvoioo ài >

Zeit

ov

A

xal

¿v

| 1 4 U(jo-

ATE

xòv M

| 1 8 xofxiSfji >

| 2 6

B

Rufinua VII 11, 25 — 12

5

10

15

20

665

atque Aquilam satis claros et insignes titulo confessionis effectos. sed et ex diaconis quosdam in insula post poenas confessionis esse defunctos, superfuisse vero ex his Faustum et Eusebium. quibus etiam refert tantum fiduciae et magnanimitatis per dei gratiam datum, ut cum ad eos, qui in carcere tenebantur, fratres nemo prorsus humanitatis et ministerii causa permitteretur accedere, isti tarnen indesinenter et reviserent et necessaria ministrarent. et cum per dies singulos prae- 25 sidis furor crescerei iugulando alios, alios suppliciis adfligendo, squalore carceris et catenarum ponderibus enecando et super omnia praecipiendo, ne quis ad eos prorsus accederet, ut et inedia quasi aliud tormenti genus adhiberetur, concessit tarnen deus supra dictis diaconis gratiam confessoribus suis providens, ut invitis omnibus istis tamen non negaretur ingressus. sciendum tamen est, quod hie Eusebius, quem diaconum 26 supra diximus, postmodum episcopus apud Laodiceam Syriae ordinatus est, Maximus vero, quem presbyterum memoravimus, ipsi Dionysio apud Alexandriam successit in episcopatu. Faustus autem, qui cum ipsis tunc confessor enituit, usque ad persecutionem, quae nostris temporibus facta est, grandaevus et plenus dierum perdurans perfecto martyrio obtruncatione capitis consummatus est. haec a Dionysio certissima fide memorantur.

[XI]

Igitur in Yaleriani persecutionibus apud Caesaream Palaestinae IB 12 multa a diversis martyria consummata sunt, in quibus tres quidam admirandi adulescentes, quorum unus Priscus, alius Malchus, tertius Alexander vocabatur, cum suburbanum agellum supra dictae urbis ha25 bitarent, divino fidei calore succensi coeperunt semet ipsos segnitiae

NPOF 2 in insula] ¿v O1 in suppliciis N et] POF2

vóoto Qraecus, vhi vtfooj legit Bufinus

suppliciis et diuersis cruciatuum generibus P0 2F

et ut N ut F

1

| 2 2 martyrio P

\ 8 suppliciis] | 1 0 ut

Eusebius, Kirchengeschichte VII 13

666

ojq afisXslc, xal Qa&vfiovq xaxiöai, ort örj ßgaßeiwv, rov xaiQOv rolq MO&OV yXt%o[i£voiq ovgaviov diavefiovzog, oXiytoQolsv avzol, (IRJ ovyl XQoagjtaCovztg zov rov ¡ICIQXVQ'LOV ßzirpavov' zavzrj ös ßovXevöa[isvovg, oQfirjöai sjtl rrjv KaiöaQsiav ofiöoe rs ycoQrjOai sm rov ö15 xaozrjv xal zvyslv rov MQoöeör)XAvroxQara)Q Kaloag üovjtXiog Aixiviog raXXirjvog Evöeßijq 15 >Evzvyr)g SeßaOzoq Aiovvoim xal Uivva xal ArjfirjzQicp xal rotg Xoirov >jcolq Ejuöxojtoiq. rrjv evegysoiav rrjq Efirjg öcoQsäg öiä jcavzoq >x6o/iov sxßißaöd-rjvai jtQoOsra^a, ojtcoq ajio rcöv rönmv zmv d-Qnoxtv>oi[imv ajcoxojQrjoojOiv, xal öiä rovro xal vßstq rrjq avziyparprjq zfjq >sij.rig reo zvjtrp ygr/od-ai övvaO&£, coözs (irjöeva v/ilv tvoyltlv. xal 20 >zovzo, oJtEQ xara ro egbv övvazai vrp vfirnv avaxXrjgovöd-ai., rjörj >xgo JioXXov vjt kfiov OVYXEXCOQRJRAI, xal öiä rovro AvgrjXioq Kv>giviog, o zov fisyiozov Jtgayfiarog xQoörarevmv, rov rvnov rov >vjt tfiov öo&svra öia(pvXägsi M | ^ £ r«>A» + Am ; 2/3 TER | 3 xannaSoxiaa B 5 naXaiarlvTja ATiRBD naXatazivr)v Te EM | 7 ó TcERBDMSarm > AT1 i 9 fiat,aßävvov A £,aßobtinequod elegisti, o fili, et contemnens praesentem >vitam aeternam sperato, ccmfidens perge et suscipe coronam, quam >tibi dominus praeparavitXaXsnbv

x b xav

d-avftaoxbv ôi

si jtçbg

xovç

6/.UXEIV,

EJCIOXOXCÔV

JIOQQCOTÎQCJ

jcaçoixovvxag

ore xal xb Jtçbg

èfiavxbv

ATEEBDM^arm A

1 TtQÒo TERBDM^arm jtQÒo avxov AA

| 2 vnoâeÇafiêvcav M

| 2/8

•/QRIßAXIAAL

5 xov àylov âvSçôo M

|

&eo B

àJsiôxçeoiv asßaa ERB à§iò%Qsov asßaa D à^iòxQsmv ftev xavxti ATERM^arm BD

T av»'

ovxioa BD

I 9 avvxxsiv M1 avvráxxsiv Me

Tsd-etxai BD

| 13 âepivfjv A >

¿•armER KA A K 14 M 682,17 BD

I 20 rijç oxâoecoç > M

|

asßaa AT1 M ¿"arm

Tcm [getilgt]

| 7 xavxa

| 8 Ï0 2/armMER K A IQ 680, 8 | 10 TÍEQI — soçxî]ç > R

| 12 èx-

| 15 Siayagaxxsiv M

I 17 K

¿'arm

| 17 ovâénu) B D

| 22 ô/idsT BDr

| 19 í¡v > T^M +

TcTr

| 28 xœv — èniaxóiua BDM

xüyv—èmaxÓTtoìv TER xü>—iniaxónw A {an. ..) den Bisehof {welcher war danaeh), zvw xax1 Aïyvnxov > -2"arm

| 26 xaxoixovvxaa BD

| 27 Sia yçafifiàxwv M

Rufinus VII 13. 14. 21

675

cattedra, qui primus in terris episcopus ab ipso salvatore et ab apostolis in Hierusolymis est electus quemque fratrem Christi volumina divina designant, usque in hodiernum inibi conservatur atque in ea sedent omnes, qui usque ad praesens tempus sedis illius sacerdotium sortiun5 tur. servatur ergo cum ingenti studio velut a maioribus tradita memoria sanctitatis et cum magna veneratione habetur vel vetustatis vel primi sacerdotii sanctificationis obtentu. sed de his ista sufficiant. [XVI] Gallienus vero Valeriani fìlius posteaquam rerum summam solus ir 13 obtinuit, lenius ac moderatius erga nostros agere instituit datisque de10 cretis inhiberi supplicia persecutionesque cessare, et quo quisque putat more exorare quod divinum est sinit. [XVII] Per idem tempus cum Romano adhuc sacerdotio Xystus praeesset 1J 14 et apud Antiochiam Demetrianus Firmilianusque adhuc Caesareae Cappadociae superesset, Ponti ecclesias Grregorius, qui prius Theodoras dictus 15 est, ex Origenis discipulis cum fratre Athenodoro suscepit gubernandas. apud Caesaream vero Palaestinae post Theoctistum Domnus episcopatum sortitus et brevi defunctus Theotecno iam nostrae memoriae viro sedem tradidit, qui et ipse Origenis auditor fuisse dicebatur. in Hierusolymis vero post Mazabanen sacerdotium suscepit Hymenaeus. 20 et ii omnes in pace ecclesias gubernabant. [XVIII] Sed apud Alexandriam, etiamsi nulla extrinsecus mali causa sit, K 21 ipso quod genus hominum ferox, seditiosum et semper inquietum est, civiles inter se motus et bella non virtutis merito neque ob defensionem, sed ob necem atque interitum civium commovebant. de quibus 25 Dionysius in epistulis suis commemorans refert ita a propriis civibus esse vastatam deletamque urbem, ut ilia, quae constipatione populorum vix-soleret idigredientibus incedendi spatium dare, nunc eo usque per-

NPOF 3 hodiernum] h. diem P | 6 uel uet.] NPb vel P2 02F uelut uet. P® vel l 1 P0 | 7 sufficiat P sufficient F \ 12 systus N sixtus P1 xistus P2 \ 18 firmillianus F | 19 post mazabbanen P 2 0 post zabbanen NPlF | 20 hii NP | 22 ipso] eo ipso P \ 27/677,1 peruenerit] conuenerit N 43*

Eusebius, Kirchengeschichte YII 21, 3—7

676

>avT

ajioQov; Jtgog yovv xà èfiavxov 6jtXay%va, xovg ¿[looxrjvovq xal 3 >Ovfiipvxovq aöeXcpovq xal xrjq avxrjg ütoXixag exxXrjöiag, èjciOxoXi>(iaiwv óéofiai yga^naxcov, xal xav&' oxcoq öiajcefirpaifirjv, aiirjjavov 5 xpaivsrai. gäov yàg av xiq OVX ODimq elq xrjv vnegogiav, ¿XXà xal >àjc avaro Im v sjtl óvOfiàq xegaicod-eirj, r) xrjv 'AXsi-avdgetav avxrjq xrjq 'AXegavógeiaq lxtXf&oi. xrjq yàg egrjpov xrjq xoXXr\q xal 4 >àxgißovg exeivrjg r)v èv óvólv yeveaig óicóóevOev o IogarjX, axeigog >fiäXXov xal aßaxog söxiv rj (leßaixarrj xrjq xoXecog oöog' xal xfjg 10 >d-aXaG0r)g r)v èxelvoi gay ilo av xal ó'tareiyjo&sìtìav txal mv sv xfj Xemaxv(iavxoi Xifisvsg yeyovaßiv eixoov, jtoXXaxig (pavèvxeg ano xmv tv >avxotg jtóXiv jtoxs (ìsv egrjfiov xrjq àvvógov grjgóxegoq mcpd-rj xal ¡läXXov 15 >avxficóórjg exeivrjg r]v óiaxogevó/ievoq 6 'ißgarjX ovx mg èóiiprjOev, coq >Ma)örj [lèv xaxaßoäv, gvrjvai ó' avxolq Jcagà xov -d-avfiaßia icoi>ovvxog fióvov ex jtéxgag àxgoxó[iov jtoxóv Jtoxe óe xoßovxog 6 >enXrjH[ivgev mg ztäßav xrjv jcegfamgov xag xe òóovg xal xovg aygovq >exixXvoavxa, xrjq èjà Ncöe yevo/iévrjq xov vóaxog (pogàg èjtayayelv 20 >àxeiXrjv ' ¿ti óe aìfiaxi xal (ieHiaO(iévog, oiog vjto Mcoßrj yéyovev xcp alfia xal èito^éoag. xal JCOLOV yèvoix> av xov jcavxa xafraigovzog 7 >vóaxog vócog aXXo xa&agOiov ; oimg av o JcoXvq xal àjcégavxog >av&-gmJtoig coxeavòg èjci%vd-elg xrjv otixgàv xavxrjv axoOfirjt-ai &a25 >Xaßöav; rj jtmg av o ¡léyag jcoxafióg, o èxjtogevófievog sg 'Eóé/i, xag >xécoagag ¿rr/àg eig ag à BD | xal TEBDM > AR | 8 anoQoa T*R (mit für Dionys richtiger Conjectur), durch Ras. corr. T

+ Tr, Tc getilgt

| 11 ÓJV interpolirt

| 13

T1

| 16 [Moarj BDM

ßmvafj T durch Rasur, R /j.a)vaiji E ftwvaov A | 17 zoaovzoa BD xoaovxoa ovxoa M xoaovxov ATER | 1 9 yivofiévrja M | 2 1 ¡x(oaij DM faxtet B [MovaeX AT1 E jxwvaov TrR | 22 xa&àgQovxoa M | 23 aXXo xa&&Q7cavTayó&£v ¿va{h)[iiaöemv ar/Q elXixgivrjg yévoixo; xoiovxoi yàg >àjcò xrjg yrjg àx^ioì xaì ano d-aXaOOrjg avsfioi Jioxafimv re avgai >xaì Xiy.èvmv àvifiTjóeig àjtojivtovaiv, mg órjjtofiévmv tv jiäöi xolg 5 >vnoxei[iévoig Gror/tioiq vexgmv Ixmgag eivai rag ógóoovg. eira Q-av- 9 >[iat,ov6iv xaì óiaJtogovOiv, jcó&ev oi awE%elg Xoifioi, jióO-ev ai >%a?.£Jiaì voOoi, Jtó&EV al xavxoóapiaì (pd-ogai, xod-ev o :toixiXog xaì >jcoXvg xmv àvd-gmjtmv oXe&gog, ótà xi firjxéxi xoóovxo nXrjd-og oì>xrjxogmv rj fisyioxrj jcoXig èv avx% (pégei, aitò vrjnimv ag§a[iévr) 10 >xaióo3V (léxQi- tmv elg axgov yeyrjgaxóxmv, odovg mfioyégovxag ovg >èxaXsi, ngóxegov ovxag ergexmv tßöourjxovra ìxmv xoOovxov jtXéoveg xóxs, mOxe [ir] OVfMcXrj>QovO&-ai vvv xov àgid-fiòv avxmv, Jigo0eyygayévxmv elg xò ötjfioöiov oixrjgéoiov xmv aJtò xeööageöxaidexa exmv 15 "[téxQi xmv oyóorjxovxa, xaì yeyovaOiv olov r]Xiximxai xmv jcaXai >yegaixaxmv ol oipei vemxaxoi. xaì ovxm fieiovfievov àeì xaì òazia- 10 >vm[ievov ogmvxeg xò èm yrjg av&gmJtmv yévog, ov xgéfiovoiv, avgo>fiévov xaì ngoxóxxovxog xov JcavxeXovg avxmv axà jtagóvxa, ovóe sóxiv avxolg ov xe ovxog ov xe xig exegog, ovx >0Jtmg xmv èmXvjcmv, aXX ovó et xic otegvxagrjg, ov olrj&slev fta25 >Xioxa. vvv ¡lèv ye d-gfjvoi otävxa, xaì Tievd-ovöiv jcavxeg, xaì xegi>rjxovOcv olfimyaì xrjv jtoXiv óià xò JtXrjfrog xmv xe&vrjxóxmv xaì >xmv àjtoO-vflOxóvxmv oOrjfiegat ' mg yàg ejù xmv Jtgmxoxóxmv xmv 3 ATERBDM^arm^i 1 xòv TER 1 BD xò AR«M

| 2

(av) Dionyeios

| 3 xal — avsfioi

> M | Oaiàaarjo ABD zfja d-aXàaaija TER | 4 li[xtva>v] àvé/iwv xal XifiéWJV M I tv > M I 8 nlrfìoq > M | 10 xaì naiSmv Tr [ 11 à).).' ol ATER aXXoi BDM^arm | 13/14 ovyxcczà Xeytvza M | 15 ¿ySor/xovra TI nevTfjxovra

Z'arm

| 16 (itiovjitvujv

T 1 corr. T 1

| 19 KA Xarm MKR KB A

KA 684, 21 BD | zìjv nòXw Tr, R' durch Rasur 1 20 ópiXeT ABDM ioftiXei TER | 21 èniai]fiì]vó[ievoa M | óià zovzo (zum Folgenden gezogen) T1 corr. Te Tr | 24 buXvnwv A iniXolnmv TERBDMS'arm | ovó* eì' zia ABM, De {¿¿zio auf Rasur) ovóé zia TER

Eufinua VII 22, 1—3

[XVIIII]

679

Scribit autem de his idem Dionysius in epistula paschali, quae sollemniter per annos singulos scribi solet, his verbis:

KA

>Aliis fortassis hominibus non videatur tempus hoc tempus esse 2 »sollemnitatis, quoniam quidem luetus ubique et acerba lamentatio in 5 >plateis cuncta circumstrepit, gemitus vero inest et mugitus in domin u s propter multitudinem morientium. sicut enim de primogenitis 3

NPOF

22 1

Eusebius, Kirchengeschichte VII 22, 4—7

680

>Alyvjcxioav yeygajtxai, ovxcog xal vvv eyevrjd-rj xgavyij (¿eyaXif >ov yctQ eßxiv olxia, ev y ovx eoxiv ev avxy xe&vTjxcig, xal >oßeßrjx6xa' JtQmxov ¡iev ^¡täg rjXaßav, xal ¡lövoi icQoq aotavxmv 4 5 >dicoxofievoi xal &avaxov[ievoi eatQxaöafiev xal röte, xal xag o xrjg >xafr' exaOxov ß-Xirpecog xöxog PtavrjyvQixov rj/ilv yeyove XCDQ'IOV, >ayQog sQTjfiia vavg jiavdoytiov deG[icoxrjQiov, rjyayov eoQxrjv ot xeXeioi ¡laQxvQeg, tvmyri&ivxec, ev ovgavcp• ¡iexa 5 >de xavxa otoXeftog xal Xifibg ejteXaßev, a xolg ed-veßt 6vvdtrjveyxay.ev, 10 >[iovoi (iev vnooxavxeg oOa tjfilv hXvfirjvavxo, jcagajroXavOavxeg de >xal cov aXXrjXovg elgycLöavxö xe xal üienöv&aßiv, xal xfi XQIGXOV >jcaXiv EVI]Vde q/icöv xe xal avxmv xvypvxcov avajtvorjg, ejcixaxeöxrjipev rj vöoog >avxT), agayfia cpoßov xe jcavxog (poßegcozegov exeivocg xal ov/npoQÜg 15 >?]yQaxmv aXXcov eXaxxov. ajteß%exo (iev yag ovde ^¡icöv, xoXXr] de egfjX>frev elg xa ed-vrjot yovv üiXelßxoi xmv aöeXxal iXadeXjtevovxeq ev Xgißxcp, 6vvaxr\XXäxxovxo exeivotg aßfieveßxaxa, xov 25 >nag exegmv avajii[uiXäfi£voi üta&ovg xal xrjv voöov e

eXxovxeg aito xcöv jcXrjoiov xal exövxeg avafiaößSfievoi xag aXyrj>dovag. xal jcoXXol voöoxo/iijöavxeg xal gcoöavxeg exegovg, exeXev1/2 Exod. 12, 30

—

16/17 Thukyd. 2, 64, 1

ATERBDMSarm^

2 —S. 682, 34 xal BipeXov — ¡knto&ovvzo > arm | 3 elg' noWx Turnebus Bio noXla BD inl noXlh To EM itoXXa AT'TrR | ¡ilv > M1 + M'm | 4 (iev ATER > BDM | navxojv BD | 6 sxaorov] kavrova M | ysyove > T' + To ! 7 aygov ¿(trjßiai M | 9 6s > BD1 + D1 1 xavxa xal B | lot/xoo A ! « Xoi?] avrolo M | 1 2 ¿¿ÖOJXCV [e R] ATER ¡sdvoxev BDM | 1 4 itQ&yixa TERBDM itQäyiiä

&ovxv6l6>io Tom > M

xe A

|

xe A, T durch Rasur, RBD xe xal T ' E M

| 16/17 yevöftevoo M

| 24 avvanrjXXaxxov T1 corr. ToTr

| 15 6

| 21/22 vneQßallovoav ayänrjv xal | 26 nlrjoimv EM

Rufinus VII 22, 4—7

681

»quondam Aegyptiorum refertur, ita etiam nunc ingens ubique clamor »attollitur. non enim est domus, sicut scriptum est, in qua non sit >in ea m o r t u u s . primo namque ipsi manibus suis partem maximam et 4 »meliorem populi ceciderunt persequendo sanctos, partem alteram bella 5 »intestina rapuerunt, partem vero quae superfuerat pestilens nunc aegri>tudo consumit. séd nos nec in persecutionibus cum iugularemur, a >festivitate cessavimus nec umquam nobis potest sollemnitas inpediri, »quibus praecipitur in tribulatione gaudere. omnis igitur nobis locus, »quicumque a tyrannis eligebatur ad poenam, sive ager ille seu de10 »sertum fuit sive insulae sive career, sollemnitatem nobis inpedire non >potuit. laetissimam vero super omnes habuere sollemnitatem beati [XX] »martyres, qui cum sanctis angelis in caelo pascha curarunt. j post haec 5 »persecutores nostri in semet ipsos manus ac tela verterunt, sed ne »sic quidem nostrorum festa turbata sunt, insecutus est hic pestilens 6 15 »morbus et plaga terribilis, sed illis multo terribilior et gravior, quos »nec spes erigit futurorum. nobis Yero haec omnia exercitia quaedam »virtutis et fidei probamenta ducuntur. quamvis enim densior saeviorque »paganos magis quam nostros morbus invaserit, tamen ne a nostris »quidem penitus abscessum estxrjöav avzoi, rov EXEÍVCDV &ávaxov siç Iavzovg /iExa6zr¡0á¡iEV0i xaì >xò ôrjfiœésç çrjfia, ¡ióvr¡g àei cîoxovv zmv jiaQ rjfilv aôsZçpmv xovzov xòv XQOJtov sí-e%cÓQr¡oav xov ßiov, 5 >jtQ£ößvT£Qoi ré xivEç xaì óiáxovoi xaì Tcöv àxb xov Xaov, Xíav >èjicuvovfievoi, mg xaì zov fravázov xovzo xò stóog, óià xoXXrjv £v>ÓOXEIV. xaì zà àxmd-ovvzo xaì ¿jtég>Evyov xovg r¡[ii&vr¡zag xaì VEXQOVÇ axácpovg aJiE6xvßaXit,ovxo, xrjv xov d-aváxov >óiaóooiv xaì xoivmvíav ExxgsjrófiEvoi, r¡v ovx r¡v xaì JtoXXà nr¡yavm>¡iévoig ExxXlvai çàôiov BM1 + M1 1 I xwv > M» + M I 19 xax BDM xaxà z?)v ATER | ànootêXXu D | 20 xal — ôiaxvnovxai > D | xavxr¡ ABM xavxr¡v TER | náXtv aXXaa BM üXXaa náXiv TER wiederum andere ^ïarm aXXaa SiaipÒQOva náXtv A ! 2 2 KB 2 a r m M 684,1 KT

xal A

A 2 5 KB

E R 690, 9 BD

I 24/25 vnofiifivrjaxExai BD

| 2 3 xe TERBDM

xe

Rufinus VII 22, 8 —23, 2

683

>cum dolentibus cupientes aliénas in se mortes haud segniter trans>ferebant, et effecti sunt eorum, ut dicit apostoli sermo, jcsçiiprjfia. >denique plurimi nostrorum praecipui et electi viri, inter quos et près- 8 >byteri nonnulli et diaconi multique alii de plebe, constantissima et 5 >ardentissima fide, tamquam si martyrii tempus instar et, miserando in>firmos semet ipsos huiuscemodi mortibus inserebant, misericordiae ex >hoc martyrium capere praesumentes. et dum curandis aegris, defunctis 9 >exportandis humandisque corporibus operam navant, insequebantur >paene eos, quos suis umeris ad sepulchra devexerant. pagani vero e 10 10 »contrario suos, continuo ut aegrotare coeperant, deserebant, parentes >caros liberos, uxorem coniunx filiique nihilominus parentes, statim ut »tremere membra vidissent et morbo ora pallere, domo propulsos in >plateas semineces eiciebant ibique insepulta eorum cadavera relinquentes >vim morbi, quam per haec se effugere opinabantur, dupliciter incur15 >rebant, dum ad pestilentiae rabiem etiam foetor insepultorum cadave>rum iungeretursx£ìvog (iev ovv xcóv ìavxov fiaOiXscov rov (isv ngosfiEvog, xq> •-óh ìjtid-éfievoq, JcayyEvel xa^écog xal Jtgoggi^og icflcpavÌG&r}, avt>6eix9"rj óe xal ovvavwfioXoyrjd-rj jtagà jcavrmv o raXXiTjvog, jiaXaiòg >afta (iaOiXEvg xal véog, Jigmxog cov xal ¡iet èxsivovg Jtagmv. xaxa 2 5 >yàg rò grjd-hv etgòg xov jtgocprjxriv 'Hóatav »xà àx àgyjig lóov >7]xaoiv, xal xaiva a vvv arareXeì*. coOxeq yag vèqXiaxàg axxlvag voioógafiòv xal ucgbg oliyov èjtrjlvyaaav èoxiaosv >avxòv xal àvx avxov jcgoetpavrj, sìra jtagsX&óvxog r) óiaxaxévxog >xov vécpovg, È^£jtgooxàg xal jigoOnslaGag lavxòv ò Maxgiavbg xrjg eco0ji£g rjv, xal olov ctJiofrs[iévi] xò yrjgag rj fiaQiXeia xal xr\v jego- B >ov6av àvaxa&tjgafiÉVTj xaxiav, àxfiaióxEgov vvv èjtav&sì xal jtoggcó>xegov ògàxai xal axovExai xal éiatpoira 3tavxa%ovògvaOiv àvmvvfioi, 6 ós ¿OicóxEgog xal (piXod-Ecaxsgog vjtsgpàg xr\v tjt20 >xa£xqgióa, vvv èviavxòv tvaxov óiavvEi, sv co rj[i£ig logxaofisvÔÇ&ôq Xéyoixo, eger áC,Eiv Ó H xal ÔLEV&VVELV, EÏ XI [IR¡ (paívoixo vyiœq 20 >àvayeyQa[i(iévov. xal JTQOÇ ¡IEV xaçôvxa xal tyiXcp Xóycp âoy/iari5 >Cpvxa avzàçxrjq i¡v ctv r¡ ayçatpoq OfiiXia, ôi êçœx^Osœq xal àjio>XQi6Ecoq jtd&ovßa xal (Svfißißa^ovöa xòvq avTiâiaxi&Sfiévovç' yçacprjç >ôi èxxEifiévrjq, coq ÔOXEI XIOIV, jti&avo3záxr¡g xaí xivmv ôiôaOxâXœv >xov (tIEV vófiov xal xovq xQog>r¡xaq xb ¡IT¡ÓEV R¡yovfiévcov xal xo 25 >xolq EvayyEXcoiq tjcsôdai jtaçsvxcov xal xàq xœv àjtodxôXcov èjtiôxo>Xàq èxcpavXiôàvxmv, xr¡v óe xov Ovyyçàfifiaxoq xovxov óióacxaXíav > BD | yàp T'M + Te | i¡>B

¿yxeifiévi¡o TEBD

| 24 r¡yov¡xévovc R

| 18 i¡ > M

| 19 âs ATER^l | 23 ixxei/xévi¡o ARMyí^arm

|27ti>M

| xal1 ARBDM > TE

Rufinus YII 24, 2—5

687

Iudaico intellectu de futuris repromissionibus sentiebat easque corporaliter exhibendas docebat et niille annis in deliciis corporalibus in hac terra sanctos regnaturos esse cum Christo, huiusque sui dogmatis pro- 2 bamenta sumptis ex revelatione Iohannis testimoniis conabatur adserere, 5 de quibus etiam libellos edidit interpretationes huiusmodi continentes. igitur Dionysius de repromissionibus scribens ad hunc Nepotem 3tilum 3 suae intentionis obvertit et in primo statim libro suam sententiam, quae ei de divinis repromissionibus videbatur, exponit. in secundo vero volumine de revelatione Iohannis disserens facit mentionem Nepotis his 10 verbis: >Et commentariosnituntur plurimum et per quos putant ineffabili quodam Sacramento >ostendi, qualiter regnum Christi futurum sit super terras, sed in aliis >quidem multis etiam ego amplector et diligo Nepotem vel pro fide sua 15 »vel pro eruditione et studio scripturarum et praecipue pro exercitio »psallendi, quoniam quidem plurimi fratrum libenter pro hoc eius ele>gere consortia, est ergo etiam mihi erga eum multa reverentia et inde >magis, quia iam praecessit ad dominum, sed revera plus omnibus et >amanda et praeferenda est Veritas, laudare oportet et absque invidia 20 >amplecti, si quid recte dictum est, discuti vero et discerni, si quid >minus sane scriptum est. et si quidem praesens esset is, de quo sermo 5 >est, sufficeret solo sermone discutere, quae minus recte dicta vide>bantur, dum interrogatione praecedente responsio subsequens in con»cordiam, quod contrarium et discrepans videbatur, adduceret. ubi vero 25 »scripta edita sunt et, ut videtur quibusdam, satis suasoria, et ubi »doctores procedunt, qui legem et prophetas pro nihilo ducant, euan»gelia non sequantur, apostolorum scripta despiciant, hos autem solos -libros atque istam doctrinam velut magnum aliquod et occultum my-

NPOF 11/12 innititur P 22 dicta om. P

\ IB terras] NOlF

terram PO2 cum Oraeco

Eusebius, Kirchengeschichte VII 24, 6—8

688

>rovq ajtXovoxégovq àósXtpovg ¿¡¡¿mv ovóhv èmvxmv viprjXòv xal fisya>XEZOV QÌOV i](imv ÈJTicpavsiag ovrs xijg T]fisxégag ex vsxgóv àvaOxaóEmg >xal xrjg Jtgòg avxòv EJtiOvvaymyijg xal oftoimósmg, ¿XXà fiixgà xal 5 >&vf]xà xal ola xà vvv, èXxiQsiv àvaxE&óvxmv sv xy fiaoikeia xov >&eov, àvayxalov xal ijfiàg mg xgòg jiagóvxa xbv à6eXóia?.ty&rjvai NénmxajroXXov xovxo sjisxóXa^sv xò óóyfia, mg xal tiyió/mxa xal àjcooxa>oiag oXcov èxxXrjóimv yeyovévai, OvyxaXÉGag xovg xgeóftvxégovg xal >óidaGxaXovg xmv sv xalg xmfiaig aósXqpmv, utagovxmv xal xmv ftov>Xofiévmv aósXfpmv, òrjfiooia xfjv sgéxaciiv jtoirj6ao&ai xov Xóyov >ngoExgsipaiir)v, xal xovxó fioi Jigooayayóvxmv xò (h@Xiov mg xi 7 15 >6JCXOV xal xelyoq ajiayov, Cvyxad-só&slg avxolg xgimv SGIJG qfisgmv >lg ¿co ftsxgiq ÌGnégaq, óisvd-vvsiv èjtsiQa&rjv xà ysyga/ifiéva ' svd-a 8 >xal xò svOxad-sg xal xò awsxòv vx£gr]yaad-f]v xmv àósXfpcòv, mg EV xa&i xal ¡isx' èxisi>xslaq xag sgmxrjOEtq xal xàg ijiajioQrfiuq xal xàg ovyxaxad-éosig 20 >EJI:oiovfi£d-a, xò fisv EX jtavxòg xgóztov xal cpiXovEÌxmg xmv ajtaS, >óo£avxmv 3isgiÉys6d-ai, si xal (irj (paivoito og&mg s/ovxa, jtagai>XF]6ansvoi, [irjxs ós xàg avxiXoyiaq vxoOxEXXÓfisvoi, aXX' sg óoov >oióv XE, xmv xgoxEifisvmv sjiifiaxsvEiv xal xgaxvvsiv avxà itsigm>tusvoi, (irjxs, eI Xoyog algol, fiExaxEÌd-Etid-ai xal ovvofioXoystv alóov25 >HEVOI, aXX' evOvvEiórjxmg xal àvvxoxgixmg xal xatg xagóiatq jtgòq ATERBDM^armyi

1 ècòv BD | 5 iXm^òìxeva ne&òvxmv BD ] 8 /xe»' exs^a ATERM fiExÉTiEixa BD | 9 àgoevoiTr] TrERBDM àcjGEvoiixrj AT1 | 10 xovxov B | 11 ulwv ATER olaa BDM | 12/13 TKXQÓVTCOV — àSely&v > T 1 + Tcm | 14 nQooayóvxiDV RM | 15 àfia^ov BDM àxaxafiàyrixov ATER | 16 va xs M | 17 xò (pila/.tj&EG ATEM (pL/Altj&ea RBD | 18 avveròv xal M | 7tù)(T Tr | 19 xal zàq avyxaxa&ÉaEii > D | 20 ¿7toiovfie&a xò [ihv] inoiovvxo ¡JLIV Tó) TrRc ; ¿noioifiE&a von ^arm bezeugt 1 xal BDM > ATER | 21 TiEQisxeod-ai ATrRBDM TtaQÉQXSoS-at T'E | xal BDM ós TER > A | loyla xal xy jtçoç jiâvxaq övyxaxaßaöei xal ôvvôia&éôEt*. Eld-' 10 (prjOiv

s^rjç vjioßaq,

jt£QÏ xrjç

'AjioxalvipEύ

Iωvvov

xavxâ KA 25 1

>xivsç [isv ovv xœv Jtço q/iœv rftlxrfiav xal àvsGxevaOav Jiâvxt] >to ßißliov, xa&' ïxaôxov xsipâlaiov ôiev&vvovxsq ayvœoxôv XE xal >àovllôyidxov àjtojioxolç xal yafiOLç xal ôi' œv £v B1 + Bern | 5 finôe] ^xe B | âia?.é&a&ai TcERBDM ôiaXèl-aod-ac AT1 | 6 iie/ivfjod-ai verdorben | 7 Tjçqftèvoo ÀTER elQijfièvoa M eÎQrniêvoiv BD^arm suffieere quad erratum est A \ ¡ûv TERBDM omnes reliqui fratres A und, viele andere Brüder ¿'arm naQÔvtea A, das Excerpt ist schlecht abgeschnitten

| 8 ôia&êaei B

| 9 KZ

¿arm MER KË

A

KJ

| 12 xa$ RBDM xal xa»' ATE | 14 oW > A | atpôôça ToERBDM^arm oyoôçàv T i asogxaïq xaì d-voíaiq xaì iegsímv Ofpay'aîq. sym óe ä&Exrjöai [lev ovx 4 >av xoX/irjOaifii xò ßißXiov, jioXXmv avrò ôtà Oxovôrjq s^ovxcov aôsX>gioq« yag 'Iœâvvrjq o ßXsncov xaì ¿xovcov >xavxai. xaXsloftai /JSV ovv avxòv 'lœâvvrjv xaì slvai rr¡v ygacprjv 7 >Icoávvov x avxrjv ovx ¿vxegm, ayíov fitv yàg elvaí xivoq xaì -d-eo>jrvevOxov ovvaivm ' ov [ir¡v gaôicoq av avv&sífirjv xovxov sivai xov 20 >anódxoXov, xòv vïbv Zsßsöaiov, xov à&shpbv 'laxmßov, ov xò ev>ayyéXiov xò xaxà 'lXixr¡. xsxfiaígofiai yàg ex re r o í rjd-ovq sxaxsgcov xaì xov xóv 8 >Xoymv s'ídovg xaì xrjq xov ßißXiov ôis^aycoyrjç Xeyo¡iévr¡q, [ir] xòv >avxòv slvai. o (isv yàg svayyeXiOxrjq ovóafiov xò ovofia avxov 25 >jzagsyygaôià xr¡q emOxoXr¡q R | codaica victimasque legales«, ego vero, quantum ad meam sententiam 4 >pertinet, spernere aut abicere scripturam libri huius nullatenus audeo, »maxime cum multi ex fratribus ita mecum sentiant. sed hoc magis >de eo iudico, quod excedant atque emineant quae in eo scripta sunt 5 »humanae auditionis modum et sit in eo arcanus quidam et reconditus »atque admirandus omnibus sensus, quem et ego admiror ac venerar, »etiamsi non intellego. et ita sentio, quod divina aliqua sacramenta 5 »sermonibus contegantur humanis, non tam iudicio meo discernens quam >fide credens, et ideo non reprobo quae non intellego, sed tanto magis 10 >admiror, quanto minus adsequorConsummata igitur omni profetia beatos dicit profeta eos, qui haec 15 >custodiunt. sed et semet ipsum beatum dicit; ait enim: b e a t u s , q u i >servat v e r b u m p r o f e t i a e l i b r i h u i u s , et e g o I o h a n n e s , q u i »video et a u d i o h a e c . vocari ergo eum Iohannem et esse hanc 7 »scripturam Iohannis non nego: sancti namque alicuius est et sine ulla »dubitatione per dei spiritum scripta, etiamsi non sit ille apostolus Io20 »hannes filius Zebedaei frater Iacobi, cuius euangelium secundum Io»hannem scriptum est et epistula catholica0 ós xr¡v 'Axoxálvipiv yçâipaq svfrvq re èv ¿QXV savròv jcQOxâôûti >»'Ajioxálvy>iq 'itjOov XQLÖXOV , r¡v sâœxsv avrò ÓELL-AI xolq >ôovXoiq avxov sv xa^si, xal sor¡(iavEV cuioöxeiXaç ôtà rov >ayyslov avrov xm ôovlœ avxov 'lmávvq, oq êfiaçxvçrjOEV 5 >xov lòyov %ov &-SOV xal xr¡v (laçxvQÎav avxov, oda eîôevf >sîxa xal èjtiôxokrjv yçaèv xfi 'Aaia, %aQtq vy.lv xal eiçqvr]*. ¿ ôs ye svayysliöxrjq ovôs >rr¡q xad-ohxr¡q èjttOrokrjq itQoéyQatpev tavxov xb ovo fia, alla âjts>çirrœq an avxov rov ¡ivOxrjQÍov xrjç &siaq ¿jioxalvipEmq rjg^axo 10 >»o rjv ¿je àçxrtç, o áxr¡xóa[isv, o hmçàxafisv xoîq ¿g>&al>¡iolq r¡jiávëjù ravxy yàç xf¡ anoxalvrpei xal ò xvçtoq xov >IIéxQov êfiaxaçioev, suxmv * ¡laxágioq si 2U[ia>v ßaQ Iœvâ, ori >ôàç£ xal aïfia ovx ¿jtsxáZvrpsv ooi, àlk' o JtaxrjQ fiov o ov>çàvioq«. ¿Il' ovôs èv xy ôsvxsça rpsçofiévy 'Iœâvvov xal xçixy, 11 15 >xaixoi ßQayßiaiq ovöatq èmoxoXalq, o 'Icaávvr¡q ovofiaöxl jtQoxeixai, >àllà àvallà xaltv avalaßßavsi »èyœ Icoávvrjq, o aôslovyxotvmvbq sv xfj d-litpst xal ßaöiXsia xal sv vjcofiovq 'it)20 >Oov, sysvôfifjv ev xy vr¡loyov rov d-sov xal XT¡V fiaçxvçiav 'irjöov*. xal ór¡ xal JCQOÇ >xâ> rélst xavxa^ÏJIEV »fiaxâçtoq ¿ rr¡góv xovq loyovq rr¡q >jiQOxai ¿xovcov ravrat. ori ¡ÌÈV OVV 'imávvrjq sörlv o ravxa yçâ- 12 25 xpcov, avrœ Xêyovn jctorsvxéov jtoloq ds ovroq, àôrjlov. ov yàç >£ÎJCEV havrbv slvai, coq èv rm Evayyslicp jtolXaxov, ròv r¡yajtr¡¡iévov >vjtò rov XVQÍOV ¡lad-rjrrjv ovôè ròv avansoóvra èjtl xo Oxrjd-oq av2—5 Apoc. 1 , 1 . 2 Matth. 16, 17

—

—

6/7 Apoc. 1, 4

—

10/11 I Ioann. 1 , 1

1 6 II Ioann. 1 III Ioann. 1

2 2 — 2 4 Apoc. 22, 7. 8

—

—

—

12—lé

1 8 — 2 1 Apoc. 1, 9

—

26/27 Ioann. 13 , 23. 19 , 26. 20, 2. 21, 20

—

27/696, 1 Ioann. 13, 25. 21, 20 ATERBDM^arm^l 1 7 ye >

lav ròv èv AQ%FI B M

15 npóoxeizai M ATER

| 2

| 8 avxov BD

A

M ¿'arm

| 19 èv* >

| 2 1 xal Sia rfjv M ¿'arm

28/24 âxovaiv xal ßUntov ¿'arm A T E R M ovTÍO B D

>

| 4

svayyeXiov BD

| I O S 3 ] xal M^arm

| 16 àvwvvfitoa ABD ávú>vv¡ioa TERM

1 17 eia TERBDM >

XV T E -/y .Sai-m

XQLOZOV

| 8/9 neQazwa M

M |

j ¡

| ovài BDM oik e

| 19/20 Tv ARBDM Tv S)¡ xal

ARBD óf¡ TEM

| 24 ovv BDM yàç ATER

| 25 avzw

Rufinus VII 25, 9—11

695

Ytitur ergo Dionysius plurima adsertione divinitus quidem inspi- 8 ratam revelationem non esse dubitandum et Iohannis esse, non tarnen sibi liquido videri, quod illius sit Iohannis, qui euangelium scripsit, quia ille nusquam nominis sui fecerit mentionem ac sese signaverit 5 nominatim, hie autem, qui Apocalypsim scribsit, tertio ferme mentionem 9—11

NPOF 5 scribsit] NO scribit PF

Eusebius, Kirchengeschichte YII 25, 13—18

696

5

10

15

20

25

>rov ovôè xòv ààelrpòv 'Iaxmßov oväe rbv avxójixr¡v xal avxrjxoov >xov XVQÍOV ysvófiEvov. EÏJCEV yàç av ri xovxmv xmv JtçoÔEÔrjXm- 13 >¡iÉvmv, Oatpcög savxòv EFIxal fiaxágiov èjtl xf¡ d-éa xal àxofj xmv àjtoxaXvrpEmv. JioXXovq ôe 14 >ófimvv/iovç 'icoávvy tòt àxoOxoXcp vofii^m yeyovévai, oì ólà x r¡v >JIQOÇ EXEÏVOV àyànrjv xal xm d-avfiá&iv xal T,R¡Xovv áyaxr¡9'R¡vaí XE >o[ioiavxr\v rjOJtáaavzo, OJOJIEQ xal o JTavXoç JCOXVÇ xal 6r¡ xal o I I E X Q O Ç >EV xolg xmv Jiiöxcöv jtaiOÌv ovofiaÇsxai. EÖXIV fûv ovv xal exsçoç 15 >ImávvT¡g ev xatç I I Q Ú ^ E O I xmv àxoOxóXmv, ó èjtixXfj&slç Màçxoç, >ov Bagvaßäg xal IlavXoç èavxoiç OvftjtaQtlaßov, JIEQI ov xal jtaXiv >Xéyei *E¿XOV ÔE xal Imávvr¡v v3tr¡QÉxr¡vi- EI ÔE ovxoç Ô yçâtpaç >Eöxiv, ovx av ly¡d-ai ovv avxolç elç xr¡v 'Aoíav >yÉyçajtxai, aXXà ïàvax&EVXEç (lévt, JIEQI xov IlavXov r¡X&ov slç ÜÉQyrjv xrjç IIa[i(pvXiaç, 'Ico>ávvr¡q de ¿jcoxa)Qr¡6aq an avxcöv vjcêoxQEtyEV slç 'IEQOOO>Xvfia«• ccXXov ÔE XLVa olfiai xmv EV Adía yEvo¡iévmv, ÈJCEI xal évo 16 xpaolv EV 'Ecpéom ysvsö&ai (ivr¡[iaxa xal EXÚXEQOV 'imávvov XéyEOfrai. >xal àjcò xmv vorjfiáxmv ós xal ¿jio xmv grjfiáxmv xal xijç Ovv- 17 >xáS,emq avxmv slxórmq EXEQOÇ OVXOÇ Jtaç EXETVOV vjtoXr¡(pd-r¡OExaL. >ovvâôovoi fiEV yàç ¿XXrjXotç xò EvayyéXiov xal r¡ ExiOxoXr¡, ofioimç 18 0 Xoyoçf] •re açxpvxat' xò [lèv àot ctQxrjçz' xò [lèv cpr¡oiv »xal ò Xoyoç oàç§ syévExo xal >E0xr¡vm0EV EV f¡nlv xal e&Eaoáfie&a xr¡v óó§av avxov, ôôgav >coç fiovoyevovç ot açà xaxçôç*, iq (Jè xà av xà Ofitxçm xaçrjXXay>(iéva »o àxTjxóafiEV, o Emgaxa/iEv xolg òfp^aXfiolq r¡nmv, ö 1 vgl. Ioann. 21, 2 — 1/2 vgl. Ioann. 1, 14. 19, 3 5 — 4 Apoc. 1, 9 — 6 Apoc. 22, 7 — 10—12 Act. 12, 25 — 18 Act. 13, 5 — 15—18 Act. 13, 13 — 2 8 Ioann. 1, 1 — 23/24 I Ioann. 1, 1 — 24—26 Ioann. 1, 14 — 27—S. 698, 2 I Ioann. 1, 1 ATERBDM^arm^ 2 üv rt] avel ,2>rm | g àxnfji] avxrjxoiov M | 6/6 âe O/JLOÎO òfitovvftovo M I 6 iü)ávvr¡ ARBDM zCb lu>ávvr¡ TE | 1 xò RBD | "Qr/lovv] tfiv xal t,r¡Xovv M I 8/9 TÌ/V avrijv ATERM zavztjv BD | 9 noU.ola TrR | óf¡ xal TrBDM St¡ AT1 ER | 10 náaiv M | 11 ó > BD | 12 8 D ] 16 TÒV > BM

I 20 ¿7tò2 > BD

| 21 vnoi.r¡EV oagxl tpäoxovxag ÈXrjXvd-évai xov xvgiov ói ä xal avvrjiptv sxi>/j.£Xmg »xal o imgaxafiEV, (lagxvgovfiEv xal ajxayyéXXofiEv >v[ilv xrjv C,mrjv xr/v almviov, ijxtg rjv ngbg xov jtaxsga xal >Exov öiaßoXov xov àvxixgioxov rj èjcayysXia xov àyiov jcvsvfiaxog rj >vio&EOia xov &EOV rj óioXov jtioxig rjfimv àitaixovfiévrj o Jtaxr/g xal xaL >o vlóg, xavxaxov' xal oXmg óià Jtävxmv xaQaxxr)Qliovxaxov avxov ovvogäv xov r e EvayysXtov xal xrjg EJtiöxoXrjg XQ^xa 'JtgoxEtxat. aXXoioxäxrj ÓE xal §Évrj jiagà xavxa rj 'AxoxaXvtpig, (irjxs >EOvXXaßrjv Jigbg avxa xotvrjv £xovöa ' ¿XX' ovóh fivrjfirjv xiva ovdè >Evvoiav OVXE rj ExiöxoXt] xfjg'AjtoxaXvipEmg '¿X£i (ea yàg xb EvayyÉXiov) >ovxe xrjg sjtiöxoXrjg rj 'AjioxaXvipig, UavXov óia xmv EmoxoXmv >v7io(prjvavxòg xi xal jcEgl xmv axoxaXvxptmv avxov, ag ovx EVE>ygaipsv xa& avxäg. sxi ÖE xal öia xrjg (pgaOEmg xrjv ótaipogàv >EGTiv xExprjgaö&ai xov EvayysXiov xal xrjg EJtiöxoXrjg ngog xrjv 'Ajto-

5 - 8 1 Ioann. 1, 2. 3

—

24/25 vgl. II Kor. 12, 1—9

ATERBDM^arm^ avzfj ij S&rm | 4 d i ' a B D M óiò A T E R | 5 8 ewgàxafiev BDM ttuctàxautv xal A T E R | 6 xìjv ^wf/v rfjv aiioviov II über das Wort des Lebens ¿ " a r m | 7 àxr\xòay.tv xal btogäxafisv ^ a r m | 7 / 8 xal anayyéXXopev xal M | 8 avxov A R , c'xexac avxov v e r d o r b e n aus (iv)' e%ijxe avxov (xoiva)vlav) v g l . I I o a n n . 1 , 3. 6 I 1 0 vnofivrjoonev T d u r c h R a s u r , E R B D M vno(ivrjowptv A T 1 vnsfxvrjoapev ^ a r m | 1 8 XQ'LOIV xal RÌ/V M | 1 8 / 1 4 Z^V TIQÒQ — 2

¿•arm

&EOV > >

D xov

2arm

| 15

( r j y v ) ¿,? Dionysios

|

16

V

>

T» +

TcTr

|

^

aQaxx7iQ%ovxa T r | 2 0 xavxa A B D M xavxaa T E R 2 1 ¡xijxe M | 2 2 avtào M | 2 3 sa T E R M S a r m ¿ä A B D | 2 4 navXoa 1 äi' emoTotäv B D | 2 5 xal > B D | avxov A T ' E R avxov T r kavTi +

BDM

TcTr

I

18

I 26 ort R

X

|

Sia

TERBDM^arm >

A

19

20 21

22 23

24

700

Eusebius, Kircheiigeschichte VII 25, 25 — 26, 3

>xáXvipiv. xà [lèv yàg ov ¡lóvov àjtxaiôxmg xaxà xr¡v xmv 'EXXr¡vmv 25 >6vi>r᧣0iv xrjg £çfiî]vsiaç yéyganxai, jcoXXov ye óel ßagßagov xiva >lxaxegov yàg e¿xsv, mg eoixev, xbv Xóyov, á¡i¡iévov x ov XVQÌOV, xov xe xr¡g yvmOemg xòv xe xr¡g (pgâôemg' xovxm 26 >ôs anoxaXvipeig (lev Imgaxévai xal yvmOiv elXr¡xeíav ovx avxegm, ótáXexxov ¡itvxoi xal yXmOóav ovx axQißöig >eXXr¡ví^ov6av avxov ßXenm, àXX' lôimfiaoiv xe ßagßagixotg XQWIIKVOV 10 >xaí Jtov xal ôoloixiÇovxa¿JIEQ OVX àvayxalov vvv exXéyeiv ovóe 27 >yàg eniOxmjixmv (fir¡ xig vofiißy) xavxa elxov, alia (lóvov xr¡v avo>HOióxr¡xa chevd-vvmv xovxmv xmv yga BD I 2 XoyLÚizaxa xaïa BDM Xoyi Xóyiov zyv yvwaiv S arm | à/xipoxéçova ATER àfi arm | 6 yvœasioa ATER aotpiaa BDM^arm (vgl. I Kor. 12, 8) I xóv TE ATER xal xòv BDM | rm I xali > M | 9 re ATERM fxev BD | 10 ovôe ABDM oiks TER I 13 KË ^armMER Kc, A KÊ 704,4 BD | 14 xal itqha M | ßegevix^v M I 16 Ev7io@ov xal afifimva D | 18 naf) avxàa M | 19 xal2 > M i 21 ev B | 24 xal Schw xs xal BD xàa xal M xal xàa ATER | 26 nsQl xovxœv BD

Rufinus VII 26

701

Multa vero et alia instructionis ecclesiasticae monumenta nobis in KE libris digesta beatus Dionysius dereliquit, quorum lectio magnopere ab studiosis quibusque expetenda sit. sed iam ad historiae ordinem revertamur.

NPOF

702

Eusebius, Kirchengeschichte VII 27, 1 — 28, 2

Svöxov ríjg 'Pmfiaímv sxxXtjOÍag srsöiv svôexa jtQOGxávxa ôia- Ke, 27 1 ôéxercu rœ xax AXs§àvôçsiav ¿(imvv/iog Aiovvôiog. èv xovxœ de xaï Ar¡¡ir¡xQiavov xar' 'Avxió%siav xbv ßiov fisxallá^avxog, xr¡v JcaQaXafißävsi. xovxov ôs ta- 2 èjiioxojcrjv IlavXoç o ex 2a[ioOarœv 5 zisivà xal xa¡iaui:£xr¡ jisqì rov XçiOxov Jtaçà xr¡v éxxXr¡Cia6xixr¡v ôiôaOxaXiav ovrjôavxoç œg xoivov xrjv cpvßiv àv&çœxov ysvofisvov, 0 ¡isv xax' 'AXet-àvôçsiav Aiovvôiog Jtaçaxltjd-siç œg av èjù xr¡v ovvoôov «(píxoixo, yr¡Qag ofiov xal ¿od-éveiav xov dœfiaxog alxiaoâ[isvog, av arid-et ai xr¡v jtaçovoiav, ôi èjuôxolijç xr¡v avxov yvEvxv%ioq xal QeodcoQoq xal MaX%icov xal Aovxioq xal oi XOIJIOI >xavxeq oi övv tjfiiv Jtagoixovvxeq xaq syyvq jtoXsiq xal sQ-vrj £jti>axonoi xal xgsößvxsgoi xal öiaxovoi xal al sxxXtjöiai xov &sov >ayajrrjxolq a6sXcoslq xrjv 'Avxio%siav, xov rjyefiöva xr\q jiXaviqq ov6s XQOögrjösmq >«gtcoöߧ ov6s jcgoq ngoömjtov ygarpaq avxm, aXXa ry nagoixia >jia6t], rjq xal xo avxiygatpov vjtsxagafieV o 6s ai0fisv xal fiagxvgovfiev ol jcagaysvofisvoi xal aXXoi noXXol övvißaoiv, 20 >sjcayysiXa/isvov 6s (isxad-rjOea&at, xißxsvöaq xal sXxiöaq ävsv xivoq >jtsgl xov loyov Xoi6ogiaq xo xgäyfia elq 6sov xaxaöxrjöeö&ai, avs>ßaXsxo, Jtagaxgovöfrslq vjto xov xal xov &EOV xov savxov xal xv>giov agvov/isvov xal xr\v x'iQxiv, rjv xal avxoq jcgöxsgov slxsv, [irj >xa).ovvxmv xal avafievóvxmv, a%gi av íX&t], xéXoq £Oyev xov ßiov. ¡led-' exega ó' av&iq xov ßiov 5 óiaygáyr¡q, 6

>ojtov óe ájioozaq rov xctvóvoq, tm xißörjXa xal vód-a dióáyfiara >¡iexeXr¡Xv9-ev, ovóev óet zov e¡-03 ovroq rag xga^eiq xgíveiv, ovó 7 >oxi jtgoxt.gov otévrjq cov xal Jixcoyoq xal ¡ir¡re jtaga jtaxégcov Jtaga>Xaßcov ¡ir¡0e¡iíav evjtogíav ¡ir¡xe ex zlyvqq r¡ xivoq £Jtixr¡Ó£v¡mxoq >xxr¡oá[ievoq, vvv elq vjtegßaXXovxa JCXOVXOV eXrjXaxev eg avo/iiäv >xal iegoovXccöv xal cov aixel xal oeÍ£i xovq aóeXipovq, xaxaßgaßevoov >xovq aóixovfiévovg xal vjuöyyovfievoq ßorjd-rjtieiv [iiöfrov, tpevóófievoq >óe xal zovxovq xal (láxrjv xagjcovfievoq xr¡v xxmv eroifióxrjxa Jtgoq xó óióóvai VJIeg asraXXayrjq xcöv évoyXovvxcov, >JiogiO¡iov r¡yov[iEvoq xrjv freoöeßeiav ovre coq vipr¡Xa r¡gxai, xoOfiixa a^icó fiara vxodvófievoq xal óovxrjvágioq ¡iciXXov r¡ >£jiíoxoJcoq Q-éXatv xaXelO&ai xal ooßmv xaxa xaq ayogaq xal EJCIÚXO>Xaq ávayivcóoxcov xal vjtayogevwv á¡ia ßaöi^wv ór¡¡looia xal óogv>(f)ogov[ievoq, xmv fiev xgojtogevofiévcov, xcöv ó ecpexofiévoav, JtoXXcóv >xov agi&fióv, mq xal xr¡v Jtíoxiv (p&ovtlod-ai xal fiiOeía&-ai óia xov >oyxov avrov xal xrjv vjtegr¡rovç fisv siç rov xvçiov rjfimv ír¡Oovv X ç i o r à v Jiavoaç mq ôrj vsco>réçovç xal vsœxéçmv avôçcôv ovyyçàfifiara, elç savxbv ôs èv (isoy >xf¡ èxxXrjôia xf¡ (isyáXy xov jtádya r¡[itQa xpaXfimôelv yvvalxaç ïJiaçaOxsvàÇmv, jtevovxaç avrov èmôxônovç xcôv ¿fiôçcov àyçmv re xal JiôXemv xal 15 >3tQ£6ßvxéçovç èv xalç j i q o ç xòv Xabv ofiiXiaiç xa&ír]úiv ôiaXéysôd-af >xòv [i£v yàç vibv xov -d-eov ov ßovXsxai OvvofioXoyslv èS, ovçavov 11 >xaxeXr¡Xvd-évai (iva xi jtgoXaßovrsç xcöv [isXXovxmv yçag>rjô£0&-ai >fb(D[i£V, xal xovxo ov Xoycp rpiXm çijibrjôsxai, aXX eg mv èjté(iipa[i£v >vjr0fivr¡fiárr/jv ôdxvvrai jcollayód-tv, ovx ^xiora dé ojcov Xéy£i 20 >Ir¡oovv X q i G x o v xáxco&£v), oí ó i slç avxbv tyáXXovxeç xal éyxcofiiá>Zovrsç èv Xm Xam ayysXov xov aosßrj ôiôadxaXov tavxmv ig ov>çavov xax£XfjXv&évai XéyovOiv, xal xavxa ov xmXvsi, ¿XXa xal >Xeyo[iévoiç jzciQ£önv ò vjciQTjrpavoç ' xàç ôs ovvEiôâxxovç avxov 12 >yvvalxaç, coç 'Avxioxslç ovo(iàÇ,ovôiv, xal xœv x e ç I avrov jiQEOßv25 >rÉQcov xal ôiaxovcov, olç xal rovro xal xa âXXa afiaçrrjfiara âviara >ovra OvyxQVJtrEi, OW£iâœç xal èXéygaç, o j i o j ç avrovç v j i o x q î c o ç axy, >j[£çl mv Xôyoïç xal ïçyoïç àôixel, [ir¡ roXytôvraç xarrjyoçeîv rep >xad- lavrovç , aXXà xal jtXovdiovç an£yQaΣçax£lov ânav Jiaçâôsiyfia tlvai òsi x

£çyœv, xal ovâh èxslvo áyvoov¡i£v ¿