Tora Pardes Lauder: Księga Trzecia Wajikra 8392021355

Citation preview

‫תשכדדת דספדי רכנך נסרריא‬ Odpowiedzi i pisma Sawo r‫ם‬i t6w

TESZUWOTWESIFRE RABANAN SAWORAIM

‫פי חגאנדםי‬.‫תדשכדת סרד‬

TESZUWOTWESIFRE HAGAONIM ALFAS ‫אלפ"ס‬

R.abi Mone bm Mtlimtm (Mqimonides) (1135-1204) wybitny ucmny, (ilozof. kodyfikotor prawc, ldarz, aut.or min. kodeksu hal~ Miszne Tora (Jad Chazaka.J i traktt‫נ‬tu filazoficznego More Newuchim

RAMBAM ‫ןכמ"ם‬

&sbi &:‫א‬r ben J«‫נ‬11‫א‬1 (1250-1327) wybitny autorytet halachiczny, autor Pi8ke haRoez, ojciec R. Jakuba ben .Aszera (Baal H r‫נ‬tu rim)

ROSZ ‫ןא"ש‬

Odpowiedzi i pisma Gaon6w

Babt J i«‫נ‬/uJk Alftui (RlF) (1013-1103) talmudysta i lwdyfileator prowa, autor kodeksu halachicznego Sefer Haha1achot

‫ארבעה טורים‬ ARBA TURIM

•u...,., .....,.,, •. prawa -

""""

zokozanych i dozwolonych, min. prz.epi&jw kosurno§ci

‫דעה‬ ‫דדיה‬ JOREDEA

‫ו‬

""'°""

,,.Kamid pomoey" • prowa dot)‫י‬czqce malietistwc, rozwodu i spra‫ ש‬zwiqz,anych z

EWENHAEZER

‫כאז העזר‬

‫ו‬

" Choaen Jdiupat" - prawo karne

CHOSZEN MISZPAT

‫שרחו משפט‬

"Cztery szeregi" - kodeks halachiczny ulozony przez R. Jakuba ben Aszera (Baal Haturim) (1275-1343) ‫אררח ייחם‬

ORACH CHAJIM JJrolla ~ " . p ‫ז‬uwa dotyc~ oodziennego Zycia w domu i w ,sy‫&ז‬agoti‫ א‬mndlitwy, Szabatu. §wiqt

‫שלחן ערוך‬ SZULCHAN ARUCH

‫חשרך משפט‬

uzupelnien ie‫ו‬n wplecionym zawsze w tekat Szulchan Aruch

CHOSZEN MISZPAT

a‫נ‬1zkenezyjskim

" Nakryty st6l" - najbardziej podstawowy i najpopularniejszy kodeks halachiczny uloiony przez R. Josefa Karo (1488-1575) ‫ום"א‬ REMA(REMU ) R. Moji.az ls&erl.es (1525-1572) kodyfikotor prawa, autor Darcbe Mosze i dziela haladiicznego Mapa ("Obrus") kt6rejest

‫כאז העזר‬ EWENHAEZER

(XVII w.)

R. Samuel ben Uri

(1621-1662)

R. Smbtq; Hakohen

SIFTE KOHEN (SZA"CH )

‫שפתי נחז‬

‫דריה דעה‬ JOREDEA

‫אררח םייח‬

R. &abtqj Hakohen ( 1621-1662)

‫בית שמאד‬

ORACH CHAJIM

‫כחן‬-‫פשתי‬

(jw.J

R. Dawid ben Samuel Halewi ( 1586-1667)

TURE ZAHAW (TA"Z) SIFTE KOHEN (SZA"CH )

‫ טדרי זהב‬-‫ך‬

(jw ).

‫מגז רבאהם‬

(jw ).

‫מגז זדר‬

MAGEN AWRAHAM

(jw ).

MAGENDAWID

R. Abraham Holewi Gombiner (1634-1682)

R. Dawid Hakwi

(1838-1932 )

R. J isr‫ס‬el Meir Hakohen (Clw{ec Chqjim )

MISZNA BERURA ‫משנח כןןןח‬

~‫ה ~פב" בב" "סרא‬:‫ה אסר סם רכס‬:‫התור‬: ‫ את‬t ‫ו‬

Xllw.

XVIw.

XVIIw.

‫כתרנים‬

‫ה‬:‫ה ~בו מייש‬:‫ח ~ו‬:‫תוד‬ ‫תרדה‬

Ksi '1‫ן‬a Psalmdw

TEHIUM

‫תהלים‬

KsifgaPrzysl6w

MISZLE

‫משלי‬

Kaiva HWba

IJOW

‫אריב‬

Piei:‫ו‬i nad pieSniami

SZIR HASZIRIM

‫דיש השריםי‬

Pisma ‫מלנים‬

ESTER

‫אסתר‬

MELACHIM

‫קהלת‬

‫דברי הימםי‬

""""' Estuy

‫נחמהי‬-‫עזרע‬

Ksi'8i Kronik (1,11)

‫תלמוד ירושלמי‬

Vw.

Ilw.

DIWRE HAJAMIM

‫טהרות‬

EZRA.f4ECHEMJA

‫קדשים‬

Czysto8ci

TAHAROT

Ksifgi Ezdrosza i Nechemias‫ש‬

‫נזיקיו‬

SwiftoBci

KODASZIM

DANIEL

‫נשים‬

Szkody

NEZIKIN

IUifllO Daniela

‫דניאל‬

‫אניה‬

KsifgiKrdlewskie

‫בםרח‬

‫דרת‬

‫שמואל‬

‫כימה‬

NACHUM

KOHELET

‫שופטים‬

‫(שיעחי‬l ,11)

‫בריה‬

lllCHA

EICHA

SZMUEL

‫חיזקאל‬

lzajosz

JESZAJA

JONA

MELACHI

‫למאכי‬

Ksifga Koheleta

Ksifgc Samuela (1, 11)

KETUWIM

DEWARIM ‫ירמיה‬

Ezechiel

JECHEZKEL ‫נדעחיד‬

‫זכרהי‬

JALKUT SZJMONI

‫ליקרט שמיעני‬

Tnny (Jerem )io‫וו‬za

SZOFnM

Prorocy

Slowa (lhute ‫ס‬r nomium)

Jeremituz

JIRMIJA

Prorocy mniejsi OWAOJA

ZECHARJA

‫עםדמ‬

‫חגי‬

‫לאוי‬

CHAGAI

‫השוע‬

‫צפנהי‬

AMOS

CEFANJA

JOEL

‫כחקקד‬

HOSZEA

CHABAKUK

‫מדרשים‬ ‫מרדש תנרחמא‬

MIDRASZIM MIDRASZ TANCHUMA

homiletyczne komentarze do TaNaCH

‫מדרש רכה‬ llJDRASZ RABA

Szesc Porzqdk6w Miszny

Kobiety

‫תרספתא‬

NASZIM

(okn:s dzialolMAci Tcnait6w)

R‫ו‬.r‫ז‬ KsifllORut

KBifga 8fdzi6w

‫נביאים‬ NEWllM

Na pustyni (Numeri)

BAMIDBAR

‫ספרי‬ SFRE

‫הישדע‬ JEHOSZUA

TORA

1 zawolol

WAJIKRA

‫ספרא‬ do Bamidbar j Dewarim

Ksifga Joz.uego

Pil{Cioksiqg

lmiona

‫דרבים ו במדבר ו יורקא ו שמרת ו בראשית‬ )E‫ג‬:odus(

SZEMOT

SFRA

(Leuiticus)

Na poczqtku (Genesis )

BERESZIT

‫מכלי תא‬ komentan: do Wqjik ‫חנ‬

komentBn

komentarz do Sumot

m‫ז‬

MECHILTA

‫ר‬

ZOHAR ,.Ksifg‫ג‬r Blasku" - sl6wny kabalistycmy komen.tarz do Pifcioksifgu

‫מרעד‬ MOED

‫ששה סדרי משנה‬ SZISZA SIDRE MISZNA

Wyznaczony

T e‫ג‬sty dodo.tkowe do MiBmy

ca‫ו‬s

NOBio ‫נ‬m

‫זרעים‬ ZERAIM

‫בדיי תא‬

‫תלמוד בבלי‬

Tal.mud Jerozolimski

TALMUD JERUSZALMI

TOSEFTA BERA‫ח‬A Td:siy, kt6rr ‫מ‬ie weuly do Miszny

TALMUD BAWLI

(okres dzialaln.oki Amon‫נ‬it6w)

Tal.mud Bahilo‫ו‬iski (okns dz U‫נ‬lalnoBci Amo ‫נ‬n it6w)

1.1.1 ...1 1.1.1 ‫סנ‬

~

'•

ZAWIN~

ODDANIE

[ASZAM]

[SZLAM/M]

ODDANIE POKOJOWE

INNE ODDANIA

‫ו‬ [ ‫ו‬ ‫ו‬

‫ו‬

-

ODDANIE DODATKOWE NA SIEDEM DNI SUKOT

ODDANIE DODATKOWE NA SZEMINI ACERET ODDANIE WRAZ Z ODDANIEM OMERU ODDANIE WRAZ Z DWOMA CHLEBAMI NA SZAWUOT

ODDANIE NAJWYZsZEGO KOHENA NA JOM KIPUR ODDANJE WST ~ PUJ ,‫\י‬CE PRZYBYCIA NA SZALOSZ REGALIM

-

‫ו‬ ‫ו‬ ~

w 11 w

w

p

‫ום‬

L.:J M

0

0

~

TRZYNASclE LUB SIEU BYK6w, DWA BARANY, CZTERNASclE ~GNI T

M

w

OWCA, KOZIOt LUB BYDtO

BYK

0

0

0

M

0

D

-----

M

10~

M

-----.. --‫יי‬

M

10 0

M

: 100

BYK, BARAN, SIEDEM JAGNll\T

JAGNI {

BYK, DWA BARANY, SIEDEM ) AGNll\T

BARAN

OWACA, KOZIOt LUB BYDtO

ODDANIE ZA GRZECH BAtWOCHWALSTWA WSPOLNOTY

OWCA, KOZIOt LUB BYDtO

JAGNI {

ODDANIE KONWERTYTY

p

‫ום ו‬

‫~ה‬

ODDANIE DOBROWOLNE

]--

BARAN

0

10~

M

0

0

D

---ir--

‫~י‬-

M

l ~F

BARAN

OWCA, KOZlot LUB BYDtO

DWA JAGNl ~ TA

p

w

JAGNI {

OWCA, KOZIOt LUB BYDtO

ODDANIE, GDY OtTARZ BYt PR6ZNY

ODDANIE ZA W,‫\י‬TPLIWY GRZECH, SWJ ~ TOKRADZTWO, KRADZIEZ, POSLUBIENIE NIEWOLNICY ODDANIE NAZIRA, TAME ORAZ MECORY ODDANIE WRAZ Z DWOMA CHLEBAMI NA SZAWUOT ODDANIE DODATKOWE NA SZALOSZ REGALIM

p

!:....JI ODDANIE NAZIRA 1 TAHOR

OWCA, KOZlot LUB BYDtO

]~

M/ F

OWCA, KOZIOt LUB BYDtO

M/F

OWCA, KOZIOt LUB BYDtO

OWCA, KOZIOt LUB BYDl:O

•• p

JAGNI{ LUB MtODY KOZlot

Jro‫ר‬IM‫ר‬ ‫וה‬

p

p ODDANIE DZl~KCZYNNE ODDANIE ZA PIERWORODNEGO ODDANIE DZIESJ ~ CJNY ODDANIE NA PESACH

‫ו‬

ODDANIE DOBROWOLNE

j

‫ןה‬

‫וה‬

‫ ן‬ooDAN ‫ו‬E KOBIETY, KT6RA uR‫ס‬oz‫ו‬tA, NAZ‫ ו‬RA, ‫ז‬AH‫ס‬RA ‫ס‬RAZ MECORv ‫ן‬

r

[

‫ו‬

i

1

'‫ומ ~~יי ~ו מ;זם ו‬ 16:19 Pokropi na niego z krwi swoim wskazujcicym palcem siedem razy (... .)

Kropienie krwi~ rog6w oltarza Po sprzqmi ~ciu popiofu, kt6ry pozostat po codziennym paleniu kadzidta, z pofudniowej strony oltarza, pokropit oltarz krwiq siedem razy. Pozostata krew zostata wylana na podstaw~ zewnt‫ו‬z~nego oltarza.

CHUMASZ PARDES lAUDER

447

i pomaie na rogi oltarza dookola - W Gemarze dyskutuje si :‫ ו‬kwesti ,‫ו‬: czy NajwyZsz}' Kohen obchodzif dookofa oftarz, czy tez staf w jednym miejscu podczas pomazywania rog6w oftarza krwiij,.

-

-( 2

4

~'

446

1. Najwy:Zszy Kohen 2. zar:Znii:te byk i koziof 3. koziof na zrzucenie z wysokiego urwiska 4. szufla z kadzidtem

CHUMASZ PARDES lAUDER

~‫ב‬:vf:9.‫ת מ~ן‬1f‫ עלזזך‬m‫ול\?ח מכם מ~ר ~מכם מ~~יי וו‬ 1 6: 18 (... ) i poma.Ze rogi ottarza dookota.

~·

~

\ ,/'

'~

.~

/'

.. ··''

\.

,.//~:

/ Pomazanie rog6w oftarza krwi ‫ן‬c Poczynajqc od p6tnocno-wschodniego rogu, NajwyZs.zy Kohen pozmazat kw‫ו‬iq cztery rogi oftarza. Umoczyf palec w naczyniu z kw‫ו‬iq przed ka2:dym pomazaniem .

CHUMASZ PARDES lAUDER

445

‫ ו‬wyjdzie do [zfotego] oltarza - Stowo wajece 'wyjdzie' oznacza opuszczanie szczeg61nego miejsca. W tym miejscu wajece nie oznacza opuszczenia Heicha/, lecz raczej wyjscie z cz~sci Heichal, potozonej po wewn t‫ו‬z~nej stronie

ztotego o/tarza, do cz~sci po przeciwnej - zewn~nej - stronie ztotego o/tarza. i dokona przeblagania na nim - Celem pomazania i skropienia krwiq ztotego o/tarza bylo uzyskanie przebfagania za kaZde skaZ:enie rytualne, kt6re moglo dotknqc tego o/tarza lub kadzidta, kt6re zostato na nim ztozone.

-

-( 2

4

-‫יייי‬t‫ייי‬-1

-

1. Najwy:Z:szy Kohen

2. zar:Z:ni~ byk i koziot 3. koziot na zrzucenie z wysokiego urwiska 4. szufla z kadzidtem

444

CHUMASZ PARDES lAUDER

‫ ן~ר; ~]יו‬... f"9,‫;נ‬.‫מז‬-‫ל‬t‫~~ן ז‬ 16:18 ‫ ו‬wyjdzie do [ztotego] ottarza, (... ) i dokona przebtagania na nim (... .)

",

·~

Przeniesienie krwi do zfotego oltarza [mizbeach hazahaw] Wziql krew kozla ze stojaka i zmieszal jq z krwiq byka. i zani6sl j'! za zloty oltarz [mizbeach hazahaw].

CHUMASZ PARDES lAUDER

Nast~pnie zabral mieszanin~

krwi sprzed zas/ony oddzielajqcej

443

‫ ו‬tak samo uczyni dla Namiotu Wyznaczonych Czas6w- Miejsce Swi~e [Heicha ‫ ח‬w Swiqty‫ ח‬i bylo tym samym, czym

Namiot Wyznaczonych Czas6w w Miszkanie . Zadnego czfowieka nie b~ie w Namiocie Wyznaczonych Czas6w, gdy [Aharon] b~ie wchodzil, aby dokonac odkupienia do Swi~ego [miejsca] - Nie wolno bylo nikomu innemu przebywac w Heichal [Miejscu Swi~tym], kiedy NajwyZszy Kohen palit kadzidto i skrapiat krwiq w Naj5wi~tszym. Ani w dniu Jom Kipur, ani w Za.dnym innym, kiedy kohen palit kadzidto i kropit krwiq w Heicha/, nie wolno bylo nikomu innemu przebywac w Heichal lub w Azara pomi~dzy zewn~trznym oltarzem i Heicha/. Dokona przeblagania za siebie i za sw6j dom, i za cal‫ן‬i spoleczn‫ס‬SC Jisraela - Jest to wyja5nienie celu kropienia krwiq w Heicha/. Celem tym jest przebtaganie za jakiekolwiek skaZenie rytualne [tuma], z kt6rym mogly wej~c w kontakt przedmioty z Heichal, wfqcz ‫ ח‬ie z men‫ס‬rq [menora], stofem [szu/chan] w Heichal i zast‫ חס‬q oddzielajqcq [parochet.] JednakZe przebfaganie to nie obejmowato wewn~nego oltarza.

-

-( 2

442

1. NajwyZszy Kohen 2. zar.Znii:te byk i koziot 3. koziot na zrzucenie z wysokiego urwiska 4. szufla z kadzidtem 5. krew byka i kozta w naczyniach na stojaku

CHUMASZ PARDES lAUDER

.‫ל מרדע‬Q)'t{ ~‫~!ג‬f‫;ו ו‬.‫ןן‬ 16:17 ‫ ו‬tak samo uczyni dla Namiotu Wyznaczonych Czas6w (... .)

Drugie kropienie krwi ‫ז‬c byka i kozla Opuscit w6wcz.as Naj5wi~tsze i potoZyl naczynie zawierajqce krew kozta na drugim stojaku przed zast‫ חס‬q oddzielajqC'l· Stojqc w Heichal [Miejscu Swi ~tym] ponownie wziqt krew byka. Umoczyl w niej na palec i pokropit krwiq osiem razy w kierunku zastony oddzielajqcej (lecz nie na niq), po czym odstawit naczynie z krwiq na stojak. N~pnie wziqt krew kozta i uczynit z ‫ ח‬iq to samo, w ten sam spos6b.

CHUMASZ PARDES lAUDER

441

16:17 ‫ ו‬dokona przeblagania dla Swi~o [Swift>'chJ z [powodu] rytualnego ska.Zenia synow Jisraela - Nie jest to przykazanie, lecz raczej wyja5nienie celu skrapiania krwi‫ ף‬w Naj5wi ~tszym. Przebtaganie, jakie dokonuje si ~ w wyniku tej stu:Zby, obejmuje wejkie do Naj5wi~tszego w stanie ska:Zenia rytualnego, jak r6wnie:Z spowodowanie rytualnego ska:Zenia sprz~t6w z Naj5wi~tszego. Moze to odnosic si~, na przykfad, do rzemieslnika, kt6ry dokonywat napraw w NajSwi~tszym . za ich buntownicze

przes~pstwa

- Odnosi

si~

to nawet do grzech6w popetnionych swiadomie w stosunku do

Naj5wi~tszego.

spo5r6d ich wszystkich grzech6w- Slowo "wszystkich" ma obejmowac tak:Ze takie przypadki, w kt6rych kto5 popetnit te grzechy nie5wiadomie i nie odkryt dotychczas swojego bt~du. Osoba taka byta chroniona przed kar‫ ף‬do czasu, gdy u5wiadomita sobie, :Ze zgrzeszyta, i uzyskata catkowite przebtaganie dzi ~ki osobistemu oddaniu za grzech [chatat.] Stowo "wszystkich" nie odnosi si~ do grzech6w innych ani:Zeli tumat mikdasz wekadashaw.

-...c

440

1. Najwy:Zszy Kohen 2. zar.Zni~ byk i koziot 3. koziot na zrzucenie z wysokiego urwiska 4. szufla z kadzidtem 5. krew byka w naczyniu na stojaku

CHUMASZ PARDES lAUDER

‫ממת לפרכת‬-‫ו אל‬b1-‫=והמא את‬ "···

‫די‬

-

..\.

•

•••

‫די‬

•••

•••

‫ר‬$‫ןמו ר~~ ה'"~ ~_ןם מ‬-‫ת‬t‫~'"~י ז‬ 16:15 (... ) i wniesie jego krew za zaston ~ oddzielajqcq, i ztozy jego krew, tak jak ztozyt krew byka.

l

~·

‫ ·י‬f. ·

~ ;:·!j

--

. . . . __'

..........',~‫י‬

-..- .....

\,

__ -- ....

.. ........... ~

--· -..__ .....

--

.. ‫ר‬

--

‫ו‬

"Pierwsze kropienie krwi‫ז‬c kozfa Nast~pnie NajwyZsz}' Kohen powr6cit do w jaki uczynit to krwiq byka.

CHUMASZ PARDES LAUDER

Naj~i~tszego.

Dokonat kropienia krwiq kozta dokfadnie w taki sam spos6b,

439

kozfa oddania za grzech [chatat] - Celem tego oddania byto pz‫ו‬ebtaganie za pozostalych ludzi nie b~dqcych kohenami, kt6‫ו‬zy weszli do Swiqty‫ ח‬i lub spoZ}'wali ~i~e pokarmy b~ qc skaZeni rytualnie (nawet jesli zrobili to umy51nie.) Niekt6‫ו‬zy rabini wyja5niaj.‬זג‬ ‫ע‪.‬הים כ~ץ‪i.‬ק~ל ף‪,‬ק‪~\.‬מ ~מ‪:‬אזג~ם‪ :‬יא כ~ק\‪.‬ח ~ת‪-‬ט‪.‬נ~ר מ~ק;ה‬

‫~ת‪-‬ס‪:r.‬יןרום מ~~גה רמ‪.‬ז‪:‬כ‪P‬ים ך~ת‪-‬מ~ל‪.‬וי‪ :‬יב כ~‪f‬וו ~ת‪-‬מ‪.w‬נ~ר‬ ‫‪393‬‬

‫‪CHUMASZ PARDES LAUDER‬‬

HAFTARY

HAFTARA EMOR Jechezkel 44:15-31 ‫~ז‬

haftar~ czyta si ~ dlatego, ze wzmiankuje ona ‫ ס‬wielu prawach, kt6re odn ‫ס‬szq si ~ szczeg61nie do kohen6w, podobnie jak parasza .

44. 15 "Ale koheni [z rodu] Lewiego, synowie Cadoka, kt6rzy pefnili sfuzb~ w Mojej Swi ‫ף‬tyni, kiedy synowie Jisraela odstqpili ode Mnie - oni przybli.Z‫ף‬ si ~ ku Mnie, aby Mi stu.Zyc, i stan ‫[ ף‬przede] M ‫ףח‬, aby czynic [przede] M ‫ףח‬ oddanie z tfuszczu i z krwi. [To jest] prorocza zapowiedz Boga, Elokim. 16 Oni to wkrocz ‫ ף‬do Mojej Swi ‫ף‬tyni i przybliz ‫ ף‬si ~ do Mojego stotu, aby Mi sfuzyc i wypetnic [t~ ] sfu.Zb ~ , [kt6r‫ ף‬im nakazafem]. 17 Kiedy wejd ‫ ף‬w bramy we wn ~trznego dziedzi ‫ו‬f ca, b~ d ‫ ף‬mieli na sobie [tylko] szaty lniane, a nie wolno im nosic wetny, gdy wypetniaj ‫ ף‬stu.Zb ~ posr6d bram wewn ~trznego dziedzi -f‫ו‬ ca.18 lch gfowy maj ‫ ף‬byc [okryte] lnianymi przykryciami, a ich biodra [okrywac] b ~ d ‫ ף‬lniane spodnie. Nie wolno im opasywac si ~ [za wysoko], tam, gdzie si ~ poc‫ף‬. 19 A kiedy b~ d ‫ ף‬wychodzili na zewn ~trzny dziedziniec, [gdzie wszy scy] ludzie [mog‫ ף‬wchodzic], maj ‫ ף‬zdj ‫ף‬c swoje odzienie, w kt6rym petni ‫ף‬ stu.Zb ~ , i maj ‫ ף‬je zto.Zyc w salach Swi ‫ף‬tyni. Nafoz‫ ף‬wtedy inne ubrania, a nie pozwol ‫ ף‬ludziom stykac si ~ ze swi ~tymi przedmiotami poprzez [dotykanie ] ich [swi ~tego] stroju. 20 Nie wolno im [catkowicie] golic gt6w ani te.Z pozwolic, aby [ich wtosy] rosty dziko; maj ‫ ף‬przystrzygac [wtosy] swych gf6w. 21 A .Zaden kohen nie moze pic wina, kiedy wejdzie na wewn ~trzny dziedziniec. 22 Nie wolno im poslubic wdowy ani rozw6dki, lecz tylko dziewice, kt6re wywodz ‫ף‬ si ~ z Domu Jisraela; a wdow~ , kt6ra jest wdow‫[ ף‬po innym kohenie], [niekt6rzy] koheni mog‫ ף‬poslubic. 23 B~ d ‫ ף‬oni pouczac M6j lud [‫ ס‬r6znicach] pomi -~ dzy tym, co swi ~te, a tym, co swieckie, i tfumaczyc im [r6znic~ ] pomi ~ dzy rytualnie skaZ:onym a czystym. 24 A w sprawach spornych [ludzie] stawac b ~ d ‫ף‬ [przed nimi] dla rozs‫ ף‬dzenia, [a] oni b ~ d ‫ ף‬s‫ ף‬dzili zgodnie z Moimi prawami . B~ d ‫ ף‬zachowywali Moje nauki i bezwzgl ~ dne nakazy odnosz ‫ף‬ce si ~ do wszystkich Moich nakazanych swi ‫ף‬t i swi ~ cic b ~ dq Moje Szabaty. 25 Zaden [kohen ] nie moze si ~ [zetkn ‫ ף‬c] ze zwfokami ludzkimi, [wtedy bowiem] stanie si ~ rytu alnie skaZ:ony. Mog‫ ף‬jednak stac si ~ rytualnie skai:eni dla ojca, matki, syna, c6rki, brata albo niezam ~znej siostry. 26 Po tym zas, [kiedy si ~ ] oczysci, [inny kohen] naliczy mu jeszcze siedem dni. 27 A w dzie ‫ו‬f jego [pierwszego] wejscia do Swi ‫ף‬tyni, na wewn ~trzny dziedziniec, w celu pefnienia stuzby w Swi ‫ף‬tyni , ztozy ‫ חס‬swoje oddanie za grzech. [To jest] prorocza zapowiedz Boga, Elokim .

392

CHUMASZ PARDES LAUDER

‫הפטחת‬

‫‪HAFTARA EMOR‬‬ ‫‪Jechezkel 44: 1 5-31‬‬

‫מד טו ומ‪:‬נ‪t‬וגים ס~?כ‪ J‬י‪~ ~).‬דוק ר~~ ~‪,r‬נרו ת~י‪.‬ץ~‪-‬ת~ ~קן\ן)י‬

‫~נ;ןו;ות כ~רנ;\~‪-‬יג~ ‪P.‬ג'~י ‪j‬כ~ה ~קךב‪ 1‬י~~ ?~‪.‬רןוגי רגנ‪.r‬יי~ ?~כי‬ ‫למקר"יב לי ח‪..‬נלב כדם ם‪~ ~~,‬ד"גי ךה"ך‪.‬ה‪ :‬טז ה~ו‪? f.‬ב~או‬

‫~‪-‬ל~ ‪ p‬ךשי יס~~ה ?קךב_‪,‬ו ‪-‬ל~ ‪? W,‬סג‪,‬י ל~‪.‬רח"גי ו‪,‬ר~‪~.‬י‬ ‫ז‪t‬ת‪-‬מץ;מךז‪:‬ו‪.‬י‪ :‬יז וס‪ i‬ה ~בוז‪t‬ם 'יר‪.‬ע‪.‬ש‪-‬ל‪Q ~.‬ר~כ‪ .t‬מ~גיילית ~ד~~‬ ‫~ץ‪J.‬ן‪:‬ןים וש~;{~ ךלא‪~-‬ע‪~,‬ה ע‪,‬ל‪.‬י‪ tJQ‬ר~~ ~~‪.‬ךנלם ~ש‪.‬ע‪.‬ר~י ‪Q‬ר~כ‪.t‬‬ ‫פארי פשנ‪:‬וי‪t‬נ יהיו על‪-‬ר·אשם ומכנסי‬ ‫הפנימית וביתה‪ :‬יח‬ ‫‪< •• :‬‬‫‪-‬‬

‫‪:‬‬

‫•‬

‫יז'‬

‫• ‪\.‬‬

‫דין‪:‬‬

‫‪1-‬‬

‫ד'‬

‫•‬

‫‪:‬‬

‫•‪: 1‬‬

‫•‬

‫‪.J‬‬

‫‪-‬‬

‫•‬

‫‪T‬‬

‫‪:‬‬

‫‪:‬‬

‫•• ‪.J‬‬

‫~~‪t‬וים ו‪:‬ו‪ ?.;:‬על‪-‬ו;ננ;רגיס"ם ל~ ?ז‪:‬י~ר‪,‬ו ‪?.‬כ‪ J‬ע‪ :‬יט ו?~א‪t‬ים‬

‫‪5‬‬

‫ז‪t‬ל‪-‬ס‪~ o.‬ר מח‪.‬יצו ה ‪.‬ס‪-‬ל~‪.~ o‬נר מח‪.‬יצו~ה ~ל‪-‬סג'‪t‬כ ~? ~ט‪.‬נו‬ ‫את‪-‬בגדי‪f‬ום אשר‪-‬המה משרתם ‪ il‬ם והפיחו אותם בלשכ"ת‬ ‫•‪:‬‬

‫•‬

‫••‪:‬‬

‫‪:-‬‬

‫•‪:‬‬

‫•‪:‬‬

‫••‬

‫‪:‬‬

‫‪T‬‬

‫די‬

‫‪: 1‬‬

‫• ‪.J‬‬

‫‪:‬‬

‫די‬

‫•‬

‫ן‪•.‬‬

‫‪\,T‬‬

‫•‪1‬‬

‫‪:‬‬

‫‪.J‬‬

‫‪:‬‬

‫מקןש ךל‪~.‬ש~ ~~ד‪.‬נים ~מרים ךל‪.‬א‪~-‬קןש‪ 1‬ז‪t‬ת‪-‬סגנם יד~~~‪:Q‬ם‪.‬‬ ‫ופרע ל"א ישלחו נ>סרם יבסמו‬ ‫יגלחו‬ ‫כ ‪:‬ור"אש‪t‬כ ל"א‬ ‫‪:·\.‬‬‫‪•• - :‬‬ ‫די‬

‫‪.‬נ‬

‫‪.‬נ‬

‫‪-‬‬

‫‪:‬‬

‫‪.,.‬‬

‫••\‪1‬‬

‫•‬

‫‪.‬ן‬

‫‪:‬‬

‫'‬

‫‪:‬‬

‫ז‪t‬ת‪-‬ר‪.‬אשיס‪.‬ם‪ :‬נא ך;?ן וי!~?‪-‬א‪:‬ל ~ל‪-‬נ"ך}ן ~בו~‪,‬ם ר"~ס‪.‬ס‪-‬ל~‬

‫מ‪ p‬גי~‪.‬ית‪ :‬כב ך~לו;נ~ה ו~רו~ה ל;א‪-‬ךקח_‪,‬ו לס‪,‬ם ל~ש"ים ינ‪';).‬‬ ‫נ‪:‬והיה אלמ ‪ j‬ה‬ ‫אשר‬ ‫מזרע בית ישראל והאלמנה‬ ‫אם‪-‬בתו?ת‬ ‫‪:‬‬ ‫‪:‬‬‫• ‪:·-‬‬ ‫‪:‬‬ ‫•‬ ‫נ‪••.‬‬

‫•‬

‫‪:‬‬

‫‪T‬‬

‫••‬

‫‪:‬‬

‫‪1T‬‬

‫‪-‬‬

‫‪:‬‬

‫‪T‬‬

‫‪T‬‬

‫נ‪•.•.‬‬

‫• ‪1‬‬

‫‪,‬ג‪•.‬‬

‫‪-‬‬

‫‪:‬‬

‫‪T‬‬

‫‪T‬‬

‫‪w‬‬

‫מכ‪.‬ו~ ~ ‪.‬חו‪ :‬כג ו~ת‪-‬ע ‪p‬י יורו כ"יו קןש לי‪ -?f‬וג‪..‬יו‪\-‬י~ ?\י‪r‬יור‬ ‫ןוד)‪!.‬ם‪ :‬כד ךעל‪ i -‬יב ת~ה ?‪.‬ע‪,r‬נד‪.‬נו ל‪ .‬ט~‪.J‬ץ [ט~‪.J‬ץמ{נ י‪,‬ט~‪.J‬ץמ~‬ ‫וה"‪.J~\?.‬ץן [וה"‪.i~\?.‬ץ~נ ךז‪t‬ת‪-‬נ‪:‬ו‪.‬ור‪t‬ר‪.i‬ע‪,‬ר‪?,‬ים על‪-?~-‬ל‪.‬י‪-‬ן‪,‬גום‪:‬‬

‫ה נח יאמר ~יה ‪j‬ה ~גי ך ‪j‬ה ~קן~ ?‪-‬שם‪~-‬ע‪,‬קב ך ‪ j‬ה ~?ןוב ~ו ~יה‪ j‬ה‬

‫ו?‪-‬ש"ם ~ץ‪J‬ךז‪t-‬ל ‪:‬ה~כ~ ו נ‪:‬ה‪~-‬מר ~הכה ~ילן‪~-‬ץנר~~ל רג‪?~:‬י ~הנה‬ ‫תו~~~ ~גי ךאשו‪ i‬י‪~).‬כ ~‪-1Q‬ון יד~{~~ו ו~~ ‪:‬ם‪rJ‬יל~ ז ו‪P,‬י‪?-‬ו‪p‬גי‬

‫‪w‬‬

‫~קןא ר~~יגס ר~ע‪.‬ר?‪f‬כ לי ~שו ‪p‬י עם‪-‬עו‪,‬לם ראנ‪:‬ר~ות כ~ ר ה~~ג~‬ ‫וד~~~ ‪d‬מו‪ :‬ח ‪~.‬ו‪:‬נ‪-‬ל~‪1Q‬ו ך~ל‪-‬נ‪:‬וך‪f‬וו ‪ ~Q‬ז~ר‪ Y::‬ח~מע‪,‬נ‪:‬ו~ך ךח}ןנ‪:‬וי‬

‫‪o‬‬

‫‪t‬‬

‫‪v. .‬‬

‫ר~סם ע‪.‬ני ש‪~ :.‬כוי‪ ~~{~ J‬י ר~~ו ~וו ‪:‬יו‪:‬נ‪.‬עד‪-~:‬ל~ ט ~‪-‬יר~? ל‬ ‫~ל‪t‬נ ‪.f‬רהו כ‪Q‬ןנודי‪p‬ם ~ל‪-‬יוגנילו ך‪>.J‬דינ‪:‬כם ה~ה ~ל‪~-‬ךז‪t‬ו וג‪.‬ל‪-‬ןו‪'>.‬ו‬ ‫‪.J‬‬

‫{‪p‬ען ‪:‬ו~ב‪ ?.‬י ‪-~~P.‬י ~ל ו~‪ V.r‬ל ~ ‪y‬ן יר‪:‬ן{~{ הוגניל‪ :‬יא רונ ‪-‬ל?‪~Q‬ך‪1‬י‬

‫‪365‬‬

‫‪CHUMASZ PARDES LAUDER‬‬

HAFTARY

‫וכרבת לפני ההפטרה‬

Blogoslawiei‫ו‬.stwo przed czytaniem Haftary Bfogosfawiony jestes Ty - Haszem, B6g nasz, Kr61 swiata, kt6ry wybraf dobrych prorok6w i przyjqt ich stowa wypowiedziane w prawdzie. Btogosfawiony jestes Ty - Haszem, kt6ry wybraf Tor~ i Moszego, Swojego sfug~, i Jisrael, Sw6j nar6d, i prorok6w prawdy i sprawiedliwosci.

‫וכרבת חאיר ההפטרה‬

Bfogosfawienstwa po czytaniu Haftary Bfogostawiony jestes Ty - Haszem, B6g nasz, Kr61 swiata, skato wszystkich swiat6w, spra wiedliwy we wszystkich pokoleniach, B6g godny ufnosci, kt6ry m6wi i czyni, przemawia i ustanawia i wszystkie Jego sfowa sq prawdziwe i sprawiedliwe. Jestes godny zaufania Ty Haszem, nasz Boze, i godne zaufania Sq Twoje stowa . ‫ ו‬ani jedno z Twoich st6w nie powr6ci niespetnione, bo Ty jestes Bogiem i Kr61em godnym ufnosci (i mifosiernym). Btogosfawiony jestes Ty - Haszem, B6g godny ufnosci we wszystkich Swoich stowach . Zmituj si ~ nad Syjonem, bo ‫ חס‬jest zr6dtem naszego zycia . ‫ ו‬wybaw zgn ~ bionego, pr~d ko, za naszych dni. Btogostawiony jestes Ty - Haszem, kt6ry pociesza Syjon przez jej dzieci . Uraduj nas, Haszem, nasz Boze, przez proroka Elijahu, Twojego sfug.~ ‫ ו‬przez Kr61estwo domu Dawida, Twojego pomazanca, oby przeszedt i ucieszyt nasze serce. Niech nie zasiqdzie zaden obcy na jego tronie i oby juz wi ~ cej nie dziedziczyli inni jego chwaty, bo przysiq gfes mu na Swoje swi ~te lmi ~ , ze jego lampa nie zgasnie na wieki. Bfogosfawiony jestes Ty Haszem, Tarcza Dawida .

W Szabat dodaje si~: Za Tor~ i za stuzb~ w Swiqtyni i za prorok6w i za ten dzien Szabatu, kt6ry nam dates, Haszem, nasz Boze, dla swi~tosci i dla odpoczynku, dla chwaty i dla wspaniatosci. Za wszystko, Haszem, nasz Boze, dzi~kujemy Tobie i btogostawimy Ci~, niech Twoje lmi~ b~dzie btogostawione w ustach wszystkiego, co :Zyje, zawsze i na wieki. Btogosfawiony jestes Ty - Haszem, uswi~cajqcy Szabat. Na Pesach, Szawuot i Sukot dodaje si~: Za Tor~ i za stu:Zb~ w Swiqtyni, i za prorok6w, i za ten (dzien Szabatu, i za) dzien Swi~ta Mac / Swi~ta Szawuot / Swi~ta Sukot / Szemini Aceret, kt6ry nam dates, Haszem, nasz Boze, (dla swi~tosci i dla odpoczynku), dla cieszenia si~ i radowania si~, dla chwaty i dla wspaniatosci. Za wszystko, Haszem, nasz Boze, dzi~ku­ jemy Tobie i btogostawimy Ci~, niech Twoje lmi~ b~dzie btogostawione w ustach wszystkiego, co zyje, zawsze i na wieki. Btogostawiony jestes Ty - Haszem, uswi~cajqcy (Szabat) Jisraela i okresy swiqteczne.

364

CHUMASZ PARDES LAUDER

‫הפטחת‬

‫טובת לפני ההפטרה‬ ‫‪Blogoslawienstwo przed czytaniem Haftary‬‬

‫‪v‬‬

‫‪ W‬ר ~ר םי‪:t‬י‪Z‬י~~~ טו~ים‪ ,‬ןך~ה יר~;‪:‬ד~;‪ :‬ם‬ ‫~רון ~נכח~? ~ל‪;J‬ינו ז?לן סעו?ם‪~ ,‬‬ ‫מ~~‪;Y‬נרים ‪,‬ת?>~~ ~רון ~נכח ‪ ~?,‬מבוח‪.‬ד ~תוךה ·מ~;‪:‬ו ה ‪,‬וד~;‪:‬ע ל~ך~~~;‪:‬ו עובר‪,‬‬

‫‪w‬‬

‫י~י~~~ו ת?>~ס ו~ךק‪.‬‬

‫טובת חאיר ההפטרה‬

‫‪Blogoslawienstwa po czytaniu Haftary‬‬ ‫~רון ~נכח ~?~יהינו ז?לר סעו?ם‪ ,‬צור ?ל סעו?‪Q‬ים‪~ ,‬דיק ל?~ מדורות‪ ,‬ס~ל‬

‫ן?>~מ סאוז‪;.‬נר ן"עץ!ה‪ ,‬מ‪,r‬נד~ר ו‪,r‬נק~ם‪? W,‬ל ד?ריי ת?>‪t‬ז ג~ןק‪~ .‬י?ן ~נכה הוא ?~‬ ‫~לס"‪,‬ינו‪ ,‬ן~~>?גים ד?ר‪,‬יףי‪ ,‬וד?י ז‪t‬י‪:‬יד ‪ Q‬ן?ך‪,‬יףי ~חור לא ?שוב ריקם‪ ,‬י>;‪~ :‬ל דל‪'?.‬‬ ‫~י?ן >ךד‪( p‬ןנ;‪~ Y‬נכה‪~ .‬רון ~נכח ו?~ ס~ל ן?>~מ ל?~ ן?ךיו‪.‬‬ ‫ןח‪.‬ם על ןר)‪ ~:‬י>;‪ :‬היא ~ית זכ~ינו‪ ,‬ךלע‪?,‬וכת ג~ש תוש‪,‬יע ~‪,r‬נמךה ‪?~;:‬ןגינו‪~ .‬רון ~נכח‬ ‫‪,r ~?,‬נשן‪;.‬גזכ ןר)‪· ~:‬י‪t‬יג?~‬

‫ש~ח‪,.‬נו ?~ ~לס"‪,‬ינו ~~ל~הו מ~~יא ‪,‬יף‪,‬ן~;‪:‬ע ו‪~;:‬מ{כות ~ית ןןד ‪,r‬נשי‪,Q‬ףי‪,r~ ,‬נמךה ?בא‬ ‫ך?גל ל~נו‪ ,‬על וא~>;‪ :‬לא ן‪.‬שב !י ןלא ~~לו עוד ~זכרים ז‪t‬ת ‪f‬בודו‪ ,‬י>;‪ :‬םש~;‪ :‬קןץ;ף‬

‫ג~;גע‪.‬נכ לו‪" W,‬לא ה~?~ גרו {עו?ם ג~ד‪~ .‬רון ‪~?,‬הכנ~ ‪;Y‬נגן ןו‪.‬ד‬ ‫לשבת‪:‬‬

‫על מתוךה‪ ,‬ךעל סע‪,‬בוןה‪ ,‬ןעל ‪,‬םי‪:t‬י‪Z‬י~~מ ןעל יום מש~ת מ~ה‪~ W,‬נכ‪.‬נכ‬

‫ל‪.‬נו ?~ ~למ"ינו‪ ,‬לקך~ה ןל‪,r‬ננוי‪:‬יה‪~;{ ,‬ברד ‪.‬תך‪~~.‬ר‪:‬נ{ו על מ‪:‬פ"ל ?~ ~למ"‪,‬ינו‪~ ,‬ג‪:r‬ינו‬

‫מודים לה ו‪,r‬נ?ךגים אונכה ~נ;ו?דן ש‪,r‬נף י~~ ?ל זכי נכ ‪ Q‬יד {עו?ם ג~ד‪? .‬רון‬ ‫~נכח ו?~ ‪,r‬נקןש מש~ת‪.‬‬

‫לשלש‬

‫רגלים‪ :‬על מתוךה‪ ,‬ןעל סע‪,‬בוןה‪ ,‬ןעל מ~~י‪Z‬י‪t:‬ים ךעל יום >מש~ת מ~ה‬

‫ועל יום( זכג מ~~ות ' זכג מ~~עות ' זכג מ‪:w.‬פות ' מץ‪QJ‬יגי זכג סע‪~.‬רת מ~ה‪w,‬‬

‫ת~~‬

‫ל‪.‬נו ?~ ~למ"‪,‬ינו‪{> ,‬קך~ה ךל‪,r‬ננו‪ Q‬ה( {ששון ‪,‬הי‪:‬ינ‪{~r,‬ו {;~ברד ‪.‬תך‪~~.‬ר‪:‬נ{ו על מ‪:‬פ"ל‬

‫?~ ~ל"מ‪,‬ינו‪~ ,‬ג‪;r,‬ונו מודים לה ו‪,r‬נ?ךגים אונכה ~נ;ו?דן ש‪,r‬נף י~~ ?ל זכי נכ‪ Q‬יד‬ ‫{עו?ם ג~‪.‬ד ~רון ~נכח ‪,r ~?,‬נקןש >מש?ת ן( ל~ך~~ ןמזוכ~ים‪.‬‬

‫‪363‬‬

‫‪CHUMASZ PARDES LAUDER‬‬

‫הפטרות‬

HAFTARY

BECHUKOTAI

WAJIKRA

Teraz mozemy wr6cic do p‫ס‬czqtkowego problemu. Widzielismy jak klucz ‫ס‬wq rol ~ w procesie rozpoznania odgrywa wstyd. Bierze si ~ ‫ חס‬z poczucia niesp6jno5ci, sprzeczno5ci pomi ~dzy dobrem , ‫ ס‬kt6rym cztowiek wie, iz si ~ go od niego wymaga, oraz zlem, kt6re czlowiek nadal w sobie odczuwa; pomi ~dzy stanem idealnym i stanem rzeczywistym; pomi ~zy tym, co jest, a tym, co byc powinno. Od czasu grzechu Adama zlo stalo si ~ integralnq cz~5ciq ludzkiej natury, jest odpowiedzialne za poczucie wewn ~trznego konfliktu, za rozszczepienie pragnien, czyli za poczucie wstydu. Kto zas odczuwa 6w wstyd, dla tego cnotq staje si ~ skromnosc - znak ludzkiej godno5ci. Dlatego wlasnie "Zabronione jest przejscie chocia:iby czterech lokci z wysoko uniesi ‫ ס‬nq gl‫ס‬wq 11 • Poniewa:i zlo tkwi w nas samych, jedynq w pelni szczerq postawq, jak‫ ף‬mozemy wobec tego przyjqc, jest potwierdzenie jego istnienia ze wstydem, zalem oraz korzqc si ~ przed Bogiem . Jednak:ie nie jest to koncowy etap rozwoju cztowieka. Mozliwy jest jeszcze ostateczny tryumf nad zlem , kiedy B6g usunie je z nas calkowicie. W6wczas nie ~dzie w nas miejsca na wstyd, a w zamian w pelni zaplonie w cztowieku pragnienie mi/owania Boga oraz pozbawiona wstydu czesc i t ~ knota w obliczu Jego wspanialo5ci . ‫ ו‬jak obiecuje B6g: 11 powiod/em was wyprostowanych11 • Nikt w6wczas nie b ~dzie odczuwal drzenia przed Bogiem. Wraz ze zlem zniknq tak:ie wszelkie powody odczuwania strachu przed karq oraz wstydu. Pozostanie jedynie przera:ienie wielko5ciq i po~gq Boga, kt6re jest szczytem dq:Zen cztowieka w jego pragnieniu poznania Boga . Na koniec, jako rodzaj postscriptum, mozna dodac, iz w naszych czasach mamy do czynienia z niespotykanq wczesniej sytuacjq narastania tego strachu, kt6ry stanowi pierwszy stopien w procesie odczuwania strachu przed Bogiem. Jest to strach przed ludzmi w jawnie wrogim swiecie. Wydaje si ~ , iz nigdy wczesniej nie bylismy tak bliscy totalnego zniszczenia. Wydaje si ~, ze na scenie mi ~dzynarodowej, jak i w stosunkach mi ~dzy nacjami , miastami czy tez na najnizszym poziomie relacji mi ~zyludzkich prawo dzungli utwierdza sw‫ס‬jq przewag~ nad prawem konstytucyjnym oraz wyrafinowanymi formulami legislacyjnymi. Walka ‫ ס‬istnienie przybiera na sile. Nie moze wi ~c wydawac si ~ dziwne, iz tylu ludzi odczuwa rozpacz wynikajqcq z przera:ienia w obliczu tak wielu zagrozen. Przera:ienie to, samo w sobie, moze byc pozyteczne, moze stanowic pierwszy krok na drodze do odczucia czystego strachu przed Bogiem; moze byc rozpoznaniem, iz w rzeczywistosci "Nie mamy innego wsparcia opr6cz naszego Ojca w niebie". (rabin M. Miller)

Paraszat BECHUKOTAI zawiera 7 przykazan pozytywnych i 5 zakaz6w 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

360

Przykazanie dotyczqce tego, :ie cztowiek, kt6ry slubuje przekazac wartosc czlowieka, ma dac tyle , ile zapisane jest w Torze . (27:2 ) Nie wolno zast~ powac zwierz~cia przeznaczonego na oddanie innym zwierz~ciem . (27:10) Przykazanie stanowiqce, ze w przypadku zastqpienia zwierz~cia przeznaczonego na oddanie in nym zwierz~ciem - oba stajq si ~ po5wi ~cone . (27:10) Przykazanie dotyczqce tego, ze czlowiek, kt6ry slubuje przekazac wartosc zwierz~ ia, ma dac tyle, na ile wyceni je kohen .. (27:11-12 ) Przykazanie dotyczqce tego, :ie cztowiek, kt6ry slubuje przekazac wartosc domu, ma dac tyle, na ile wyceni go kohen, i dodac jednq piqtq. (27:14 ) Przykazanie dotycz‫ף‬ce tego, :ie czlowiek, kt6ry slubuje przekazac wartosc pola, ma dac tyle, ile zapisane jest w Torze . (27:16) Nie wolno przeznaczac zwierz~cia poswi ~onego na oddanie jednego rodzaju na inne oddanie . (27:26) Przykazanie dotyczqce tego, :ie to, co ktos ze swojej wlasnosci wyznaczyt jako wlasnosc zastrzezo ‫ ח‬q (cherem), nalezec b~dzie do kohena . (27:28 ) Nie wolno sprzedawac pola wyznaczonego jako wlasnosc zastrzezona - ~dzie ono nalezec do kohena (. 27:28) Nie wolno wykupic pola wyznaczonego jako wlasnosc zastrze:iona. (27:28) Przykazanie wydzielenia i poswi ~cenia co dziesiqtego ze zwierzqt koszernych co roku . (27:32 ) Nie wolno sprzedac dziesi ~ciny ze zwierzqt, ma byc zjedzona w Jerozolimie. (27:33 )

CHUMASZ PARDES LAUDER

‫ויקרא‬

‫בחקתי‬

gdy] ‫ ח‬ie ~dzie g‫ חס‬iqceg‫ס‬. 37 [B~dq uciekac w pospiechu, tak] ze kaZdy czt‫ס‬wiek potk‫ ח‬ie si ~ ‫ ס‬sw‫ס‬jego brata [bo zawsze ~ q si ~ czuli 5ciga ‫ ח‬i] mieczem, choc [w rzeczywist‫ס‬Sci] ‫ ח‬ie b~ie g‫ חס‬iqcego. (Wajikra 26:36-37) Z‫ ח‬ajdujqc si ~ w takiej duch ‫ס‬wej r‫ס‬zterce, czt‫ס‬wiek desperack‫ ס‬wr~cz p‫ס‬szukuje schr‫ חס‬ie ‫ ח‬ia - sam bezsilszuka m‫ס‬cy, kt6ra m‫ס‬glaby g‫ ס‬wesprzee. Lecz gdzie jest ‫ס‬w‫ ס‬wsparcie, kt6re ma mu d‫ס‬dac ‫ס‬tuchy? Nie mamy i‫ חח‬eg‫ ס‬wsparcia, ‫ ס‬pr6cz ‫ח‬aszego Ojca w ‫ ח‬iebie (S‫ ס‬ta 49a). Kiedy czt‫ס‬wiek r‫ס‬zp‫ס‬z‫ ח‬a, iz t‫ ס‬B6g jest zr6dtem wszelkich zdarze ‫ ו'ו‬- zar6w ‫ סח‬d ‫ ס‬brych, jak i ztych - w6wczas st‫ ס‬p ‫ ח‬i‫ס‬w‫ ס‬m‫ס‬.Ze zaczqc ‫ ס‬pa ‫סח‬wywac 6w pora.lajqcy strach, kt6ry przejmuje g‫ ח ס‬awet w‫ ס‬bec ‫ ח‬ajlzejszej zmia ‫ ח‬y wiatru, w‫ ס‬bec tysi ~cy ‫ ח‬atural ‫ ח‬ych drg‫ ח‬ie ‫ו'ו‬ zachodzqcych w ciele. U5wiadamia ‫ חס‬sobie, iz ‫ ח‬ie jest dtuzej zda ‫ ח‬y ‫ ח‬a task~ jakieg‫ ס‬k‫ ס‬lwiek zwykteg‫ ס‬wypad ku, iz zt‫ ס‬jest jedy‫ ח‬ie karq za grzech, ‫ ח‬ie za5 jed ‫ ח‬ym z przypadk‫ס‬wych zdarze ‫ו'ו‬, jakie zachodzq w am ‫ ס‬ral ‫ ח‬ym wszechswiecie. Kara wi ~c staje si ~ tym, czeg‫ ח ס‬ale.ly u‫ ח‬ikac za wszelkq ce ,~‫ ח‬tym, przed czym ‫ ח‬ale.ly odczuwac strach. Czt‫ס‬wiek ‫ ח‬abywa w te ‫ ח‬sp‫ס‬s6b swiad ‫ ס‬m‫ס‬sc grzechu. W ‫ ח‬ajm ‫ ח‬iejszym ze sw‫ ס‬ich czy‫ ח‬6w bada siebie sameg‫ס‬, by d ‫ס‬wiedziec si ~ , czy aby ‫ ח‬a pew‫ סח‬w dziata ‫ ח‬iach, kt6re chciatby p‫ס‬djqc, rzeczywi5cie spe/ ‫ ח‬ilby w‫ ס‬l~ B‫ס‬.Zq. Tym samym swiad ‫ ס‬m‫ס‬sc grzechu pr‫ס‬wadzi d‫ ס‬wi ~ kszej swiad ‫ ס‬m‫ס‬sci Obec ‫סח‬sci B‫ס‬ga. lstota bycia 5wiad‫ ס‬mym Obec‫ח‬cS‫ס‬i B‫ס‬ga mie5ci si ~ zaledwie w kilku s/‫ס‬wach: Stawiam Boga zawsze przed sobq (Tehilim 16:8). Zasad~ ~ uz‫ח‬al raw Mosze lserles z Krak‫ס‬wa za tak bardz‫ ס‬istotnq, ze umie5cil jq ‫ ח‬a samym p‫ס‬czqtku Szulchan Aruch (Orach Chajim 1:1). Wszelkie szczeg61‫ס‬we prawa halachy ‫ ס‬pierajq si ~ w swej istocie ‫ח‬a ‫ס‬wej wra.lliw‫ס‬Sci czt‫ס‬wieka, kt6ry jest 5wiad‫ ס‬m ‫ ס‬bec‫ח‬cS‫ס‬i Boga ‫ ס‬kaZdej porze i w kaZdym miejscu. Rambam ‫ ס‬pisuje szczeg6/‫ס‬w‫ ס‬uczucia wywolywa‫ ח‬e przez ‫ס‬wq 5wiad‫ ס‬mo5C, jakie pojawiajq si ~ w czt‫ס‬wieku. M6wi ‫חס‬: Jest t‫ ס‬wa.l‫ ח‬a zasada T‫ס‬ry, jak r6w‫ ח‬ie.l wszystkich sprawiedliwych, kt6rzy pra‫ח‬g q podq.lac przed Bogiem. Po‫ ח‬iewa.l, og61 ‫ ח‬ie rzecz ujmujqc, dziala‫ ח‬ia i zaj ~ia, jakim oddaje si~ zwykly cztowiek przebywajqc samemu w d‫ס‬mu, r6.Z‫ ח‬iq si ~ z‫ח‬acz‫ ח‬ie od dziala‫ ו'ו‬i zaj ~, jakie podejmuje ‫ חס‬w ‫ס‬bec‫ח‬cS‫ס‬i wielkieg‫ ס‬kr61a. Pod‫ס‬b‫ ח‬ie, w sw‫ס‬jej m‫ס‬wie jak i w d‫ס‬borze s/6w zach ‫ס‬wuje czt‫ס‬wiek taki wi~ kszq ostr‫ס‬z‫ ח‬ose i r‫ס‬zwa~, gdy z‫ ח‬ajduje si ~ w palacu kr61ewskim, a‫ ח‬iZeli gdy przebywa po5r6d sw‫ ס‬ich wlas‫ח‬ych przyjaci61 i rodzi ‫ח‬y. 0 ile wi ~ kszq cze5C powi ‫ ח‬ie‫ חס ח‬odczuwac u5wiad ‫ס‬miwszy sobie, ze wspa ‫ ח‬ialy Kr61, Swi ~ Btogos/awi ‫חס‬y, kt6rego chwala wype/‫ ח‬ia calq ziemi ~, stoi po ‫ ח‬ad ‫ ח‬im i przyglqda si ~ jeg‫ס‬ czy‫סח‬m, jak zostal‫ ס‬powiedzia‫ח‬e: CzyZ je51i czt‫ס‬wiek ukryje rzecz w tajem ‫ ח‬iczym miejscu, Ja jej ‫ ח‬ie z‫ ח‬ajd ~ ? powiedziat B6g: CzyZ ‫ ח‬ie wype/‫ ח‬iam ‫ ח‬ieba i ziemi?" Z pew‫ח‬cS‫ס‬iq w6wczas czt‫ס‬wieka powi ‫ ח‬ie ‫ ח‬ogar‫ח‬qc strach i powi ‫ ח‬ie‫ח‬ ‫ חס‬odczuwac pok‫ ס‬r~ w‫ ס‬bec Boga, i wstydzic si ~ przed Nim! (More Newuchim, cz. 3, r‫ס‬zdz. 52.) Ostatni szczeg61- ‫ס‬w‫ ס‬pojawie ‫ ח‬ie si ~ wstydu d‫ס‬swiadcza ‫ ח‬eg‫ ס‬przez czt‫ס‬wieka, kiedy prawdziwie zaczy‫ ח‬a ‫ס חס‬dczuwac strach przed B‫ס‬giem -z ‫ ח‬alezc m‫ס‬zemy takZe w k‫ ס‬me ‫ ח‬tarzu Malbima d‫ ס‬wersetu: aby b‫ס‬jai ‫ו‬f przed Nim byta w was (Szem ‫ס‬t 20:17). W ‫ס‬d ‫ ח‬iesie ‫ ח‬iu d ‫ ס‬teg‫ ס‬wersetu Gemara m6wi: b‫ס‬jai‫ ו'ו‬ta ‫ס‬z‫ ח‬acza wstyd (Nedarim 20a). Jak wyja5 ‫ ח‬ia Malbim (Dewarim 10:12), strach 6w jest ist‫ס‬tq wstydu, po ‫ ח‬iewa.l jesli kt‫ס‬s wierzy i wyrai ‫ ח‬ie odczuwa, iz B6g rzeczywi5cie ‫ ס‬bserwuje wszystkie czy‫ ח‬y czt‫ס‬wieka, ‫ ח‬awet te ‫ ח‬ajbardziej ‫ ח‬iez ‫ ח‬acz ‫ ח‬e, w6wczas ‫ס‬s‫ ס‬ba taka aut‫ ס‬matycz ‫ ח‬ie b~dzie wstydzi/a si ~ p‫ס‬djqc dziala ‫ ח‬ia, ‫ ח‬iewa.l ‫ ח‬e jak dr ‫ ס‬b‫ ח‬e, kt6re m‫ס‬glyby wyw‫ס‬lac ‫ ח‬iezad ‫ס‬w‫ ס‬le ‫ ח‬ie B‫ס‬ga. P‫ס‬d‫ ס‬b‫ ח‬y wstyd ‫ס‬dczuwatby czt‫ס‬wiek chcqcy p‫ ס‬pe/ ‫ ח‬ic chocby ‫ח‬ajdr‫ ס‬b ‫ ח‬iejsze wykrocze ‫ ח‬ie, gdyby wiedziat, iz jest ‫ ס‬bserw‫ ס‬wa ‫ ח‬y przez kr61a. Nie jest t ‫ ס‬wi ~c juz dluzej strach przed karq, lecz raczej i‫ ח‬sty‫ ח‬kt‫ס‬w‫ ח‬e c‫ס‬fa ‫ ח‬ie si ~ przed ‫ ס‬hydq takich dziala ‫ו'ו‬. Je51i zas kt‫ס‬s zgrzeszyt, t‫ ס‬swiad ‫­ס‬ m‫ס‬sc teg‫ס‬, iz kr61 caly czas g‫ ס ס‬bserw‫ס‬wat, r6w‫ ח‬iez w m‫ ס‬me ‫ ח‬cie p‫ ס‬pe/‫ ח‬ia ‫ ח‬ia grzechu, staje si ~ zr6dlem jeg‫ס‬ cierpie ‫ ח‬ia. Jest t‫ ס‬cierpie ‫ ח‬ie zr‫ס‬dz‫ חס‬e ze wstydu . W tym t‫ חס‬ie Mesi/at )eszarim (r‫ס‬zdz. 10) m6wi ‫ ס‬c‫ ח‬ocie duch ‫ס‬wej czyst‫ס‬5ci: W rzeczy samej, jedy‫ ח‬ie czt‫ס‬wiek, kt6ry jest catk‫ס‬wicie oczyszcz‫ חס‬y z ‫ ח‬ajdr‫ס‬b‫ ח‬iejszeg‫ ס‬grzechu czy ‫ ח‬iegodziwych czy‫ח‬6w, jest przyg‫ס‬t‫­ס‬ wa ‫ח‬y, by d‫ס‬5wiadczyc B‫ס‬ga, Kr6la po‫ ח‬iewa.l w przeciw‫ח‬ym razie, stajqc przed B‫ס‬giem, m‫ס‬ze ‫ס חס‬dczuwac jedy‫ ח‬ie wstyd i zmiesza‫ ח‬ie. Jak czytamy w wersecie: B‫ס‬ze m6j, po‫ ח‬iewa.l ogar‫ ח‬ia m‫ ח‬ie wstyd i zmiesza‫ ח‬ie, ‫ ח‬ie m‫ ~ס‬wz ‫ ח‬iesc mej twarzy d‫ ס‬Ciebie, m6j B‫ס‬.Ze (Ezra 9:7). Dzi ~ ki tej zbawie ‫ חח‬ej tasce wstydu, czt‫ס‬wiek zaczy‫ ח‬a r‫ס‬zumiee gl~ bokie z‫ח‬acze ‫ ח‬ie odrazy, jaka pojawia si ~ w ‫ ח‬im ‫ ח‬a samq my51 ‫ ס‬grzechu (Nedarim 20a). Na tym etapie czt‫ס‬wiek odczuwa dos/‫ס‬w‫ ח‬ie ws~t d‫ ס‬grzechu i dlateg‫ ס‬ze wszystkich sil dqZy, by wyk‫ ס‬rze ‫ ח‬ic 6w grzech z siebie. P‫ ס‬przez zr‫ס‬zumie ‫ ח‬ie zta, kt6re w ‫ ח‬ieu ‫ ח‬ik‫ ח‬i‫חס‬y spos6b zwiqza ‫ ח‬e jest z grzechem, zrodzi si ~ w ‫ ח‬im a‫ ח‬al‫­ס‬ gicz ‫ ח‬e zr‫ס‬zumie ‫ ח‬ie pi ~k‫ח‬a, jakie zawiera w sobie c‫סח‬ta; po ‫ ח‬adt‫ ס‬wzr‫ס‬s‫ ח‬ie w ‫ ח‬im zd ‫ ס‬l‫ ח‬ose r‫ס‬zp‫ס‬z ‫ ח‬awa‫ ח‬ia ‫ ס‬raz mil‫ס‬wa ‫ ח‬ia B‫ס‬ga. 6w ostat‫ ח‬i etap t‫ ס‬jirat har‫ס‬memut - strach, kt6ry wyrasta z czysteg‫ ס‬przera.le ‫ ח‬ia p‫ס‬t~gq B‫ס‬ga. T‫ס‬ wla5‫ ח‬ie poprzez samq istot~, ese ‫ח‬cj ~ tego, c‫ ס‬5wi ~te, B6g zostaje u5wi ~‫חס‬y. Czyst‫ס‬sc B‫ס‬ga m‫ס‬ze ‫ ח‬ape/‫ ח‬iac jedy‫ ח‬ie czyste ‫ ח‬aczy ‫ ח‬ia . ‫ ו‬tylk‫ ס‬kiedy czt‫ס‬wiek wyk‫ ס‬rze ‫ ח‬il ju.l wszelki grzech z siebie, m‫ס‬ze ‫ס‬siq‫ח‬g qc pozi ‫ ס‬m k‫ חס‬templacji czci, kt6ra jest ‫ ח‬ajczystszq f‫ ס‬rmq uwielbie ‫ ח‬ia B‫ס‬ga. Na tym st‫ ס‬p‫ ח‬iu zaa ‫ ח‬ga.l‫ס‬wa ‫ ח‬ia jego wizj ~ wype/‫ ח‬ia ‫ ס‬braz wspa ‫ ח‬ial‫ס‬5ci B‫ס‬ga, za5 jedy‫ ח‬q rzeczq, jakiej prag‫ ח‬ie, jest sluze ‫ ח‬ie B‫ס‬gu ca/q sw‫ס‬jq ist‫ס‬tq. ‫ ח‬y,

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

11

1

11

11

11

11

CHUMASZ PARDES lAUDER

359

BECHUKOTAI

WAJIKRA 0 STRACHU 1 BOJAZNI

Komentarz Rasziego do wersetu 26:12 podnosi bardzo wainy problem, omawia mianowicie natur~ strachu przed Bogiem: ‫ ו‬Moja Obecnosc b~dzie odczuwana posr6d was. Ja b~d ~ waszym Bogiem, a wy b~ziecie Moim ludem . (Wajikra 26:12 )

12

Raszi w n~ puj‫ף‬cy spos6b wyja5nia jego pocz‫ף‬tek: "B~~ przebywat w5r6d was w Ogroclzie Edenu jako jeden z was, wy za5 nie ~iecie dr:Zee przede M ‫ "ףח‬- w razie za5, gdyby wydawato si ~ wam, iz s/owa Boga znacz‫ף‬: " Nie powinni5cie si ~ mnie bac", dodaje: "Ja ~~ waszym Bogiem". Wedtug Rasziego istnieje zasadnicza r6znica mi ~ dr:Zeniem przed Bogiem, a odczuwaniem przed Nim strachu. Temat strachu pojawia si ~ ponownie w n~pnym wersecie, gdzie mozemy przeczytac: "Ja jestem B6g, wasz B6g, kt6ry was wywi6dt z ziemi Micrajim, gdzie byli5cie niewolnikami . ‫ ו‬zlamatem belki waszego jarzma, i powiodtem was wyprostowanych" (Wajikra 26:13). U:Zyte tu s/owo "wyprostowanych", wedtug Rasziego, znaczy 'z wysoko uniesion‫ ף‬g!ow.'‫ ף‬Jednak Gemara zawiera przecie:Z nast~pu j ‫ף‬ce pouczenie: "Zabronione jest przej5cie chociaiby czterech amot z wysoko uniesion‫ ף‬g!owq, jak zostato powiedziane: 'Ca!‫ ף‬ziemi ~ wypelnia chwata Jego' Ueszaja 6:3)" (Kiduszin 31 a). Owo zalecenie zachowania pokory w obecn‫ס‬Sci Boga, wydaje si~ pozostawac w sprzeczn‫ס‬Sci z inn ‫ ף‬obietnicq zlozon ‫ ף‬przez Niego, mianowicie: "i powiodtem was wyprostowanych". Jakie jest wi~ wobec powy:Zszego miejsce pokory i czci w relacjach z Bogiem ? M ~drcy udzielaj ‫ ף‬na powy:Zsze pytanie nast~ puj ‫ף‬cej, dosc oczywistej odpowiedzi, m6wi ‫ף‬c: "Wszystko jest od Boga, z wyj ‫ף‬tkiem strachu przed Bogiem" (Berachot 33b). Cz~sto jednak:Ze modlimy si ~ ‫ ס‬pomoc w naszych wyborach, jak to ma miejsce na przyk!ad, gdy m6wimy: "Niech B6g zasieje w naszych sercach mi!osc do Niego i strach przed Nim". Nie prosimy w tej modlitwie ‫ ס‬dar mitosci i strachu, poniewa.z uczucia te nadal pozostaj ‫ף‬ catkowicie w zakresie mozliwo5ci cztowieka i nie mog‫ ף‬zostac nam samowolnie narzucone nawet przez samego Boga. Prosimy jednak ‫ ס‬pewn ‫ ף‬rad ~, pewn ‫ ף‬wskaz6wk~ , kt6ra utatwi nam dokonanie wyboru. Na przyktad w Dewarim btogostawienstwo i przeklenstwo zostaty zestawione razem, obok siebie, jednak:Ze wolny wyb6r mi ~dzy nimi, jaki pozostawia si ~ cztowiekowi, zostat dodatkowo opatrzony s!owami Boga, kt6re maj ‫ ף‬stanowic wskaz6wk~ : "Wzywam na swiadk6w przeciw wam nieba i ziemi ~ . Po!o:Zytem przed wami :Zycie i smierc b!ogostawienstwo i przeklenstwo. Jednak powinni5cie wybrac :Zycie, 3Zeby5cie mogli :Zyc, zar6wno wy, jak i wasze potomstwo" (Dewarim 30:19). Wyraienie "powinni5cie wybrac :Zycie" Raszi wyjasnia nie jako nakaz lub odg6rnie narzucony wyb6r, lecz jako wskaz6wk~, prosb~ niemalze: "Prowadz~ was, by5cie wybrali :Zycie, podobnie jak ojciec, kt6ry m6wi do syna: 'Wybierz dla siebie dobr‫ ף‬cz~sc z mojego spadku', zabiera go, by mu pokazac najlepsz‫ ף‬cz~sc swojego dobytku, i m6wi mu: 'To powinienes wybrac dla siebie"'. Jak mozemy przeczytac w Tehilim 16:5: "B6g jest moim wyznaczonym udziatem i kielichem (b!ogos/awienstwa) mojego. Ty kierujesz mym losem". Ty poto:Zyte5 moj ‫ ף‬dton na najlepszym losie m6wi ‫ף‬c: "Ten wez dla siebie ." Jednak:Ze w dalszym ci ‫ף‬gu to cztowiek dokonuje wyboru, choc wskazuje si ~ mu najlepszy. Jakq form ~ przybiera owa rada? W jaki spos6b Boskie przewodnictwo wptywa na wyb6r cztowieka? Strach przed Bogiem to proces, w kt6rym mozna wyr6znic pi ~c stopni, z kt6rych kaidy prowadzi doktadnie do nast~ pnego, przy Boskiej pomocy, jaka opisana zostata powy:Zej. Pierwszy stopien to strach przed zwyktym wypadkiem; drugi - strach przed kar ‫ף‬, prowadz‫ף‬cy do strachu, kt6ry, z kolei, wyrasta ze wstydu; nast~ pnie pojawia si ~ strach przed samym grzechem, zas ostatecznie, na najwy:Zszym poziomie rozpoznania, strach przed sam‫ ף‬chwat‫ ף‬Boga. To w skr6cie pi ~c stopni strachu. Wymagaj ‫ ף‬one jednak oczywi5cie szerszego wyja5nienia, zanim b~dziemy mogli w petni zrozumiec proces rozpoznania i stuzby Bogu . Pewien m~drzec napisa! kiedy5: "KaZdy grzech wywotuje w duszy sobie tylko wta5ciwy strach". Grzech niew‫ף‬tpliwie pociqga za sob‫ ף‬6w stan strachu - pewn ‫ ף‬przepojon ‫ ף‬trwogq stuzalczosc, od kt6rej nie ma ucieczki. Ogarni ~ty panik‫ ף‬duchowej pustki, cztowiek w szale miota si ~ z miejsca na miejsce, staraj ‫ף‬c si ~ bezskutecznie znalef.c jakies schronienie, pragn ‫ף‬c bezpieczenstwa, a napotykaj ‫ף‬c jedynie na nieprzyjemnosci i nieszcz-~ 5cie. Ten wtasnie stan grzechu Tora opisuje w przeraiaj ‫ף‬cych fragmentach Tochacha (Napomnieniu) po5wi ~co nych skutkom b!ogos/awienstwa i przeklenstwa. W przeraiaj ‫ף‬cym opisie przeklenstwa owe paniczne uczucie przenika wszystko jak okrzyk strachu : 36 Tym, kt6rzy ocaleli sposr6d was, Ja ze51 ~ przeraienie w ich serca, [gdy ~ d ‫ ף‬przebywac] w ziemiach ich wrog6w, tak ze szelest li5cia b~dzie [ich ptoszytJ i ~d‫ ף‬gnali tak, jak ktos, kto gna uciekaj ‫ף‬c przed mieczem. Upadn ‫ף‬, [nawet

358

CHUMASZ PARDES LAUDER

‫ויקרא‬

‫בחקתי‬

tak by mogla byc spo‫ן‬ywana w jakimkolwiek miejscu. Pieni ‫ף‬dze, dzi ~ ki kt6rym dziesi ~cina zostala wykupiona, powinny byc zu:Zyte na zakup poZ}'wienia przeznaczonego na posilek w Jerozolimie, jak m6wi werset: "1 zamienisz j ‫ ף‬na pieni ‫ף‬dze ... " (Raszi )

27:32 ~ie swi~ - Gdyz krew oraz okreslone cz~5ci ciala takiego zwierz~cia maj ‫ ף‬byc przyblizone w oddaniu na oltarzu, za5 mi ~so ma byc spo:Zyte przez wla5ciciela. Nie znajdujemy bowiem tej dziesi ~ciny posr6d wymienionych dar6w nalcinych kohenom. Nie ma r6wniez nakazu przekazania kohenom mi ~sa takiego zwierz~cia. (Raszi )

27:33 Nie uczyni r6znicy- Na podstawie wersetu: "Wszystkie najwyborniejsze sposr6d waszych slubowa "‫'ו‬i (Dewarim 12:11) mozna by wnioskowac, ze powinno si ~ wybrac ze stada najdorodniejsze sztuki i przeznaczyc je na dziesi ~cin ~ . JednakZe omawiany werset kontynuuje: "Nie uczyni r6znicy pomi -~ dzy dobrym [bez skazy], a z1ym [z wad ‫ ף‬cielesn ."]‫ ף‬Niewal:ne, czy jest ono wolne od skazy, czy tez ma ‫ סחס‬jakqS wad ~ cielesn ‫ ף‬- 5wi ~tosc dziesi ~ciny przychodzi bowiem na dziesi ‫ף‬te zwierz~, kt6re prze kracza wej5cie. Nie znaczy to, ze takie stworzenie, posiadaj ‫ף‬c skaz~, moze byc przyblizone w oddaniu na oltarzu, powinno jednakZe zostac spo:Zyte wedle praw zwiqzanych z dziesi ~cin ‫ף‬, nie mozna go u‫ן‬ywac za l:ycia do pracy, a takZe strzyc jego runa. (Raszi )

27:34 Moszemu dla syn6w Jisraela - Nauczyciel zasluZyt na sw6j lud, a lud zasluZyt na swego nauczyciela. (Daat Zkenim)

CHUMASZ PARDES lAUDER

357

BECHUKOTAI

WAJIKRA

27:28-34

Ale ka.Zda zastrzezona wtasnosc, kt6r‫ ף‬cztowiek zastrzeze dla Boga , z czegokolwiek, co jest jego, od cztowieka po zwierz ~ , albo pole jego dziedziczonego maj ‫ף‬tku, nie b~ dzie sprzedane ani nie b~ dzie wykupione, bo wszystko, co jest zastrzezone, b ~ dzie najswi ~tsze dla Boga. 29 Ka.Zdy cztowiek, kt6ry jest skazany [na smierc], nie ma zad nej [wartosci] wykupu, [skoro] ma poniesc smierc. 30 [Druga] dzie si ~ cina z ziemi czy z ziarna ziemi, czy z owoc6w drzewa, nalezy do Boga. Jest swi ~ta dla Boga. 31 Jezeli cztowiek wykupi cz~ sc swojej dziesi ~ ciny, doda jedn ‫ ף‬pi ‫ף‬tq [jej wartosci]. 32 Ka.Zda dziesi ~ cina z bydta albo z trzody, ka.Zde dziesi ‫ף‬te, kt6re przejdzie pod lask‫ף‬, b~ dzie swi ~te dla Boga. 33 Nie uczyni r6znicy pomi ~ dzy dobrym [bez skazy] a ztym [z wad ‫ ף‬cielesn ‫ ]ף‬i nie zastqpi go innym. A jezeli go zastqpi, wtedy [pierwsze] i to, kt6re je zast~ puje, b~ d ‫ ף‬swi ~te . Nie b~ dq wykupione. 34 To s‫ ף‬przykazania, kt6re B6g przykazat Mo szemu dla syn6w Jisraela na g6rze Synaj . 28

Si6dmy

czytaj‫‪1‬גכ ?ש~ב מץ‪.‬י ‪ t‬ה ל‪.‬ז‪ t‬ר‪ w‬גה~ מ‪~.‬ןו‪ 1‬ל‪.‬ז‪ t‬ר‪-‬‬ ‫?‪ 1‬ז‪t‬סת; ס~ךץ‪ :‬ן?ל‪~-‬ך ‪:;~ ~f‬ונה ל‪,‬ק")ץ~ מקןש ם~ך~~‬ ‫~גת ~;‪:‬והנ ‪:‬ל‪,‬ק‪~.‬מ ~‪15~,-‬ר ז‪ t‬י ו~~~ ליהבה ~~ה‪t‬יה‬ ‫ל‪.‬א‪ -‬ד~ש ~יש אןו‪- a ~ 1‬ש~ר ~ ‪ a‬ה~‪ -‬ליחכה ןו~א‪ :‬ר~ם‬ ‫~~סן;נה מ\קמ~‪f‬ו ה"ד~~ ~~ך~ףי ך? ‪Q‬ף‪J V),~ Q _,‬ן‪ 1‬גי ‪j‬יו‬ ‫•‬

‫כ‬ ‫נא‬

‫ששי כב‬ ‫כג‬ ‫כד‬ ‫כה‬ ‫נו‬ ‫כז‬

‫‪:‬‬

‫•‬

‫•‬

‫•‬

‫‪p‬‬

‫‪p‬‬

‫•‬

‫‪w‬‬

‫‪:r‬‬

‫‪w‬‬

‫‪w‬‬

‫‪w‬‬

‫‪m‬‬

‫רם"י‬

‫מס סקדיפס מפכמ סירככ רכפמסס כיד ג‪ r‬כו וכמ ‪ r‬ס כבמכס מוכו סיוכל‪ :‬ווכםנ ~ו ‪::‬וכ‪::‬ון ‪f‬נמ ‪::‬וכס‪~ q‬ס‪ :‬טי‬ ‫‪::‬וםכים ‪::‬וכומרומ‪ .‬כפי וכפכרן‪ .‬כי‪ S‬ז סרי ק‪ S‬כ דמיס פל מוכג‪.‬ויס ומפכ‪.‬ו פכיס וכמפיס פקל‪ ,‬סרי פקל לכל פכס‬ ‫רפקל ימו כ‪.‬וכ כרכן‪ ,‬רספקל מוכג‪.‬ויס רפמכס פרכדירכין‪ ,‬סרי סכבכ רפרכדירן כפנס מכמ פוכסו פרכדירן מוכד‬ ‫כוככן‪ ,‬וממור וכרמינו פמרמר פרכדירן ס?נון ~‪ p‬ווד;יווס‪ ,‬רסכמ כגמרכ ימן סכבכ רפרכדירן כככ פכס כפכיס‬ ‫סכרמורמ פז פכמ סירכל‪ :‬וכנו‪:‬ס ממרכך‪ l ~ ?P .‬ספכיס פמפכמ סירכל‪ ,‬נכד פכמ ספדירן‪) :‬יס( ו‪f‬נם נ‪f‬נ~ ינ‪f‬נ~‪.‬‬ ‫סמקדיפ מומר ירסי‪c‬ן וכרמפ נככ סק‪ S‬כס ס‪ r‬ממ‪( :‬כ) ו‪f‬נם נ‪ ~f‬ינ‪f‬נ~ ‪f‬נמ ‪.‬ו‪::‬דםו‪ ::‬סמקדיפ‪ :‬ו‪f‬נם מכר‪ .‬סג‪ r‬כו‪f :‬נמ‬ ‫‪::‬וםד‪::‬ו ~‪f‬נים ‪f‬נוכר נ‪ ~f‬ינ‪f‬נ~ ‪:‬סוד‪ .‬כפרכ כיד סמקדיפ‪( :‬נ‪f‬כ) ו‪::‬וי‪::‬ו ‪::‬וםד‪::‬ו נ‪f 5‬נמו נינ~‪ .‬מיד סכרקוכר מן סג‪ r‬כו‪,‬‬ ‫‪::‬כדוך פמו פדרמ סיר‪ S‬מרמ מיד כרקוכיסס כירככ‪ :‬קדם ‪•.‬ו‪ ~::‬כמ פיפרכ כסקדפ כדק סכימ כיד סג‪ r‬כו‪ ,‬מכמ‬ ‫‪::‬כפדס סוכוס סכמרן ככסכיס‪ ,‬פכממו ככ וכוס כיפומכ כך יסי‪:‬ג )כמזכר יוכ‪(, ,‬ד‪.‬י מ‪ r q‬ר ממוכלק ככסכיס פכ‬ ‫‪f‬ורמר מפוכר פיוס סכפרויס פכ ירככ ופגע כר‪) :‬כנ( ו‪f‬נם ‪f‬נמ םד‪::‬ו ‪ n‬קכמו ונו'‪ .‬וכלרק יפ כין פדס מקנס‬ ‫כפדס מוכר‪r‬ס‪ ,‬פפדס מקנס כמ ממוככק ככסכיס כירככ‪ ,‬כפי פמיכר י‪>:‬רכ כסקדיפס מכמ נכד סירככ‪ ,‬פסוי כירככ‬ ‫‪:‬גימ‪:‬ג נכמיד‪:‬ג כ ממ מידר רכפרכ כנכ‪.‬וכיס‪ ,‬כפיכן ‪ ,‬מס כמ כגמכ‪:‬ג‪ ,‬יגמכ כדמיס סלכו ‪:‬גק רכיס כפד‪:‬ג מוכר‪, r‬ג‪:‬‬ ‫רמס כמ יגמכ‪ ,‬רימכוכס ג‪r‬כו כמוכר' מר מס כמ יגמכ סרמ‪ ,‬כפכמ סירככ יפרכ ספדס כמפר קכסר מממר' מומר‬

‫‪s‬‬

‫‪s‬‬

‫פסקדיפס‪ ,‬רפן ממוכר כמפר קכסר סלרקוכ ס‪ r‬ס סמוכורן מממר‪ ,‬ר‪ r‬סר סג‪ r‬כו‪ ,‬ככך סר‪ S‬וך כרמו כמפר כר מוכר‪ r‬מ‬

‫סמוז' מיורפמ מכר מ‪ ,‬ר‪ r‬סר כנכליס סומפרכיס פמכורס כמקדיפ‪) :‬כס( ~" נכרכן י‪::‬וי‪::‬ו נםק~ ‪::‬וקדם‪ .‬ככ‬ ‫בכרכך פכמרכ כר פקכיס‪ ,‬יסי‪:‬ג כפקל סקדפ‪: :‬סםרים בר‪::‬ו‪ .‬נ‪.‬ופויס מנכרמ‪ ,‬כך סיר ממוככס‪,‬רכמוכו מכמן‬ ‫סרסיפר פמרמ‪ ,‬וממור וכרמינו פפ מבכס כס‪c‬ן זיכו' נ‪.‬ופויס רמוכנכ מנכרמ כסכנכ‪) :‬רכ( "~ יקדים ‪f‬נים ‪f‬נמו‪.‬‬ ‫כפס קונן מוכו‪ ,‬לפי פמיכר פכר‪) :‬זם( ר‪f‬נם ננ‪::‬ו ‪ n‬ו‪:: ::‬וס‪ n‬ו‪::‬נ‪ f‬ובו'‪ .‬מין סמקומ ס‪ r‬ס מרסכ נככ סככו ו ‪ ,‬פמין‬ ‫כרמו כככרו כסמס סממס רפדס כפוכך' ווכמרו מין ‪ r‬ס‪ ,‬פסוי מין פדיון פסו וכמרו מכמ סכס‪ ,‬רסרמ ממכס‬ ‫ככסן רמיכר כסקדפ‪ ,‬מכמ סכמרכ מרסכ נככ ססקדפ‪ ,‬פסכמרכ פכמנככס זכו כפדיון כסמס ססרוס פסרממס‪,‬‬

‫‪353‬‬

‫‪CHUMASZ PARDES LAUDER‬‬

BECHUKOTAI

WAJIKRA

27:11 Jezeli jest to zwierz~ z wad‫ן‬c cielesn ‫ן‬c - Chodzi tu ‫ ס‬zwierz~ ze skazij, jest ono bowiem "skai:one" dla oddania. Werset uczy nas, ze doskona!e, swi~te oddania ze zwierz