Summarium Heinrici: Band 2 Textkritische Ausgabe der zweiten Fassung Buch I–VI sowie des Buches XI in Kurz- und Langfassung [Reprint 2019 ed.] 9783110864007, 9783110079159


311 34 44MB

German Pages 623 [640] Year 1982

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD PDF FILE

Table of contents :
Inhaltsverzeichnis
Einleitung
Zur zweiten Fassung in sechs Büchern
Zum Buch XI als alphabetischem Glossar in zwei Fassungen
Die Handschriften des alphabetischen Glossars (Buch XI)
Glossaria
Kapitelverzeichnis Der Handschrift D
Liber primus
Liber secundus
Liber tercius
Liber quartus
Liber Quintus
Liber Sextus
Anhang
Summarium Heinrici, Buch XI, Kurzfassung (Alphabetisch)
A
B
C
D
E
F
G
H
I
L
M
N
O
P
Q
R
S
T
U/V
Z
Anhang in der Handschrift V: De uolucribus et arboribus et quibusdam animalibus
Summarium Heinrici, Buch Xi, Langfassung (Alphabetisch)
A
B
C
D
E
F
G
H
I
K/L
M
N
O
P
Q
R
S
T
U/V
X
Y
Z
Anhang: Handschrift M
Steinmeyers Errata
Korrigenda Zum Band 1 Dieser Textausgabe
Recommend Papers

Summarium Heinrici: Band 2 Textkritische Ausgabe der zweiten Fassung Buch I–VI sowie des Buches XI in Kurz- und Langfassung [Reprint 2019 ed.]
 9783110864007, 9783110079159

  • 0 0 0
  • Like this paper and download? You can publish your own PDF file online for free in a few minutes! Sign Up
File loading please wait...
Citation preview

Summarium Heinrici Band 2

Quellen und Forschungen zur Sprach- und Kulturgeschichte der Germanischen Völker Begründet von

Bernhard Ten Brink und Wilhelm Scherer Neue Folge

Herausgegeben von

Stefan Sonderegger 78 (202)

w DE

G Walter de Gruyter • Berlin • New York 1982

Summarium Heinrici Band 2 Textkritische Ausgabe der zweiten Fassung Buch I - V I sowie des Buches XI in Kurz- und Langfassung

Herausgegeben von

Reiner Hildebrandt

w DE

G

Walter de Gruyter • Berlin • New York 1982

Gedruckt mit Unterstützung der Deutschen Forschungsgemeinschaft

CIP-Kurztiteleintragung

der Deutschen

Bibliothek

Henricus (Laureshamensis): [Summarium] Summarium Heinrici / hrsg. von Reiner Hildebrandt. - Berlin ; N e w York : de Gruyter N E : Hildebrandt, Reiner [Hrsg.] Bd. 2. Textkritische Ausgabe der zweiten Fassung Buch I—VI sowie des Buches XI in Kurz- und Langfassung. — 1982. (Quellen und Forschungen zur Sprach- und Kulturgeschichte der germanischen Völker ; N . F . , 78 = 202) ISBN 3-11-007915-1

© 1982 by Walter de Gruyter & C o . , vormals G . J. Göschen'sche Verlagshandlung • J. Guttentag, Verlagsbuchhandlung • Georg Reimer • Karl J. Trübner • Veit & C o m p . , Berlin 30 • Alle Rechte, insbesondere das der Ubersetzung in fremde Sprachen, vorbehalten. O h n e ausdrückliche Genehmigung des Verlages ist es auch nicht gestattet, dieses Buch oder Teile daraus auf photomechanischem Wege (Photokopie, Mikrokopie) zu vervielfältigen. Satz und D r u c k : Arthur Collignon G m b H , Berlin Bindearbeiten: Lüderitz & Bauer, Berlin Printed in G e r m a n y

Filiolis suis Richard, Christoph, Eike Sebastian compater (—> XI, C 23/51) librum dedicit

Inhaltsverzeichnis Einleitung

XI

Zur zweiten Fassung in sechs Büchern Zur Textgestaltung

Die Handschriften der zweiten Fassung Zum Buch X I als alphabetischem Glossar in zwei Fassungen

XXV XXVII XXVII

XXXIII

Z u m Verhältnis v o n K u r z - und L a n g f a s s u n g

XXXIV

Zur Textgestaltung

XXXVI

Die Handschriften des alphabetischen Glossars (Buch XI) Abbildungen: F a k s i m i l e (die

F o r t s e t z u n g v o n Probeseiten der H a n d s c h r i f t e n in letzte als e r g ä n z e n d e s F r a g m e n t z u B d . 1) . . . .

XXXVIII IL

S U M M A R I U M H E I N R I C I : Zweite Fassung in sechs Büchern* Kapitelverzeichnis der Handschrift D Liber primus:

l

1 ( D e c o g n a t i o n e et affinitate)

3

2 ' ' D e h o m i n e et ejus m e m b r i s 3 D e State hominis 4 "'De clericis et aliis o r d i n i b u s ecclesiasticis

4 7 8

5 D e sacris s d i f i c i i s 6 D e sacratis vestibus 7 8 9 10

De De De De

D E I n o m i n i b u s et sacris o r d i n i b u s principatibus et miliciis aliisque personis m a g i s et paganis et poetis portentis

9 11 12 13 27 28

D i e f o l g e n d e , aus d e m f o r t l a u f e n d e n T e x t der H s . D a u s g e z o g e n e Inhaltsübersicht ist nicht i m m e r identisch mit d e m Kapitelverzeichnis der H s . D (Seite 1 f.). A b w e i c h e n d e r W o r t l a u t z w i s c h e n beiden w e r d e n hier d u r c h ein v o r g e setztes Sternchen gekennzeichnet. N e b e n der meist fehlenden N u m e r i e r u n g im T e x t fehlen d o r t auch einige Kapiteltitel. D i e s e stehen, ergänzt nach d e m Kapitelverzeichnis, in spitzen K l a m m e r n . VII

Inhaltsverzeichnis

Liber secundus: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

De vestimentis De calceis et cingulis De palliis virorum *De stramentis et reliquis, qua: in usu habentur De ornamentis foeminarum De palliis fceminarum De metallis De fabris ferrariis De ferramentis De vitibus De arboribus De propriis nominibus arborum De arboribus aromaticis De lignis De fructibus arborum De herbarum nominibus Item de herbis De holeribus De odoratis holeribus De frumentis De leguminibus

30 32 33 34 35 37 37 38 39 41 41 43 46 47 47 49 52 55 56 56 56

Liber tercius: 1 De pecoribus et iumentis 2 De bestiis Ut sine visu colorem vel sexum in agnis cognoscat 3 De minutis animantibus 4 De serpentibus 5 De vermibus 6 De piscibus 7 De piscibus marinis seu fluvialibus 8 De avibus . . . ' 9 De minutis volatilibus 10 De sono vocum animalium 11 De vocibus avium

57 59 60 60 61 62 63 63 65 66 67 67

Liber quartus: 1 2 3 4 5 6 7 8 VIII

De m u n d o De coelo et eius partibus " D e nominibus ventorum De nominibus dierum s "De mensibus De temporibus De maris nomine et aquarum diversitate De fluminibus

68 68 69 69 70 70 70 71

Inhaltsverzeichnis 9 10 11 12 13 14 15 16

Liber 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Liber 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

D e gentium vocabulis De terra et o r b e De partibus Asia: D e partibus E u r o p a *De partibus Affrica: D e insulis D e montibus et cseteris terra: vocabulis :: "De inferioribus terra:

72 74 74 75 75 76 76 77

quintus: De urbibus D e nominibus V. civitatum in quibus sunt patriarcha: ,: "De vocabulis civitatum regum nobilium F r a n c o r u m :: "De civitate Saxonum D e civitatibus A n g l o r u m D e civitatibus ferocium F r a n c o r u m ( D e edificiis publicis) D e habitaculis et aliis edificiis D e calcatorio D e sepulchris D e VII. miraculis m u n d i D e lectis et sedilibus et aliis utensilibus D e itineribus D e m a r m o r i b u s et aliis lapidibus

78 79 79 80 80 81 81 82 84 84 84 85 87 87

sextus: D e hortis et agris *De agricultura D e aratro D e plaustro D e molendino D e pistrino et armis p i s t o r u m :: "De mensis et escis De potu D e vasis ( D e musicorum vasis) De armis D e bellis et triumphis De instrumentis e q u o r u m :: "De usu alearum De navibus De partibus navium ( D e velis) (De funibus) D e retibus

88 88 89 89 89 89 90 91 92 93 94 95 95 95 96 96 97 97 98 IX

Inhaltsverzeichnis

Anhang: [De musis, arpiis, gorgonibus, parcis, gratiis, discipulis Christi] De viciis gentium De virtutibus gentium

99 99 100

SUMMARIUM HEINRICI, Buch XI, Kurzfassung (alphabetisch) A B C D E F G

101 104 106 110 112 116 118

H I L M N O P

120 121 123 125 127 129 130

Q R S T U/V Z

133 134 135 139 142 145

A n h a n g i n d e r H a n d s c h r i f t V : De volucribus et arboribus et quibusdam animalibus

146

SUMMARIUM HEINRICI, Buch XI, Langfassung (alphabetisch) A B C D E F G H

147 187 202 251 268 292 310 321

I K L M N O P P (Anhang Hs. b) .

329 344 344 358 375 383 393 432

Q R S T U/V X Y 2

435 437 450 493 520 549 550 552

Anhang: Handschrift m

554

Steinmeyers Errata Korrigenda zum Band 1 dieser Ausgabe

558 569

X

Einleitung Konnte man beim Erscheinen des ersten Bandes noch davon ausgehen, daß eine solche Textausgabe eher unzeitgemäß sei, so scheint dieser zweite Band heute nach verflossenen acht Jahren schon beinahe wieder ins Zentrum germanistischen Bemühens zu weisen. Die Beschäftigung mit dem Mittelalter hat, besonders in der Würzburger Schule 1 , aber auch anderweitig allenthalben 2 , ganz entschieden Auftrieb bekommen. Auf dem Programm stehen vor allem die spätmittelalterlichen Vokabularien und Glossare, deren Aufarbeitung der sprachgeschichtlichen Forschung neue Impulse geben soll 3 . Ohne Kenntnis des ,Summarium Heinrici' als erstem und frühestem Versuch, Schul- und Alltagswissen in systematischer Form im deutschen Sprachraum darzubieten, hinge die Beschäftigung mit diesen späteren Werken allerdings in der Luft. Deshalb kann ich wohl davon ausgehen, daß dieser zweite und abschließende Textband des Summariums nicht länger auf sich hätte warten lassen dürfen, selbst auf die Gefahr hin, daß mir durch die Arbeit an der zeitraubenden Texterstellung und der endlichen Drucklegung der ein oder andere Anschluß an die aktuelle Forschungsdiskussion unterbunden worden sein sollte. Ich beschränke mich deshalb auch bewußt auf eine interne Auseinandersetzung mit den Stimmen, die zum ersten Band des Sum1

2

3

Spätmittelalterliche Prosaforschung, DFG-Forschergruppe-Programm am Seminar für deutsche Philologie der Universität Würzburg, ausgearbeitet von Klaus Grubmüller, Peter Johanek, Konrad Kunze, Klaus Matzel, Kurt Ruh, Georg Steer. In: Jahrbuch für Internationale Germanistik, Jahrgang 5 (1973), S. 1 5 6 - 1 8 7 . Z. B . in Freiburg mit dem Historischen Südwestdeutschen Sprachatlas von Wolfgang Kleiber, Konrad Kunze, Heinrich Löffler, Bern/München 1979. - Vgl. dazu auch: Konrad K u n z e , der Historische Südwestdeutsche Sprachatlas, Quellenbasis, Anlage, Ausweitungs- und Auswertungsmöglichkeiten. In: Zeitschr. für Dialektologie und Linguistik 47 (1980), S. 1—24. Dazu die neue Reihe ,Texte und Textgeschichte', Würzburger Forschungen, herausgegeben von der Forschergruppe .Prosa des deutschen Mittelalters', Bd. 1 ff., Tübingen 1980ff. - In Kürze erscheint auch die in Marburg entstandene Textausgabe des ,Vocabularius optimus' von Ernst Bremer.

XI

Einleitung

mariums laut geworden sind, weil ich glaube, daß dies für die notwendige Weiterarbeit ausschlaggebend ist und dem Leser zugleich einen raschen Zugang zur aktuellen Forschungsproblematik ermöglicht. Die durchweg wohlwollenden Kurzanzeigen 4 wie auch die etwas umfangreicheren Besprechungen 5 fußen mit dem Nachweis kleinerer editorischer Schwächen, den Fragen um die Verfasserschaft, sowie der Problematisierung von Entstehungszeit und -ort in den meisten Fällen nicht unwesentlich auf dem umfangreichen Beitrag von H . Tiefenbach 6 , der schon ein Jahr nach Erscheinen des ersten Bandes publiziert wurde. Tiefenbach konnte zunächst dem erfreulichen Umstand Rechnung tragen, daß das als verschollen geltende Fragment K (der Verlust war mir noch einmal schriftlich bestätigt worden!) in Heidelberg doch wieder vorhanden ist. Er konnte dessen Textgestalt an Hand eines Mikrofilms mit meinem Editionstext vergleichen und teilt die Textvarianten mit. Er fand bestätigt, daß K textlich als Vorstufe ganz eng mit E zusammenhängt. Ferner: Der Aufweis von Divergenzen in der Schreibung einiger Glossen bei Steinmeyer und bei mir wird wohl großenteils durch die diesem Bande angefügte Liste von Steinmeyers Errata, aber auch meiner Korrigenda aufgeklärt. Nicht zu beheben war die bedauerte Vernachlässigung der gelegentlich vorhandenen Akzente. Abgesehen von den von mir im ersten Band geschilderten besonders problematischen Verhältnissen in der Hs. A schienen mir die in wenigen anderen Hss. sporadisch auftretenden Akzente so sehr den Charakter des Zufälligen und keinem er-

4

5

6

XII

Hans Fromm in: Wissenschaftlicher Literaturanzeiger, Freiburg 1974, Heft 6; — David A. Wells in: The Year's in Modern Language Studies 36 (1974), S. 5 9 6 f . ; — Gabriel Silagi in: Deutsches Archiv für Erforschung des Mittelalters, Bd. 32 (1976), S. 264; - Ernst Hellgardt in: Germanistik 17 (1976), S. 758f.; — Wolfgang Kleiber in: Zeitschr. für Dialektologie und Linguistik 45 (1978), S. 108 f. Werner Wegstein in: Zeitschr. für Deutsches Altertum und Deutsche Literatur 106 (1977), Anzeiger 88, S. 8—15; — Henning von G a d o w in: Zeitschr. für deutsche Philologie 96 (1977), S. 4 4 8 - 4 5 1 ; - Heinz Mettke in: Deutsche Literaturzeitung 99 (1978), Spalte 3 6 1 - 3 6 3 . Heinrich Tiefenbach, Der N a m e der Wormser im Summarium Heinrici, Bemerkungen zur Neuedition des Glossars mit Beiträgen zu Lokalisierung, Datierung und Werktitel. In: Beiträge zur Namenforschung, N e u e Folge 10 (1975), S. 2 4 1 - 2 8 0 .

Einleitung

kennbaren Prinzip Folgenden zu haben, daß ich sie außer acht ließ. In diesem zweiten Band habe ich nun, Tiefenbachs Mahnung beherzigend, die Akzente, so weit es noch möglich war, berücksichtigt und wiedergegeben. Eine tiefere Einsicht in den Sinn der Akzente hat sich mir aber dennoch dabei nicht erschlossen. Ebenso hätte ich es prinzipiell für verfehlt gehalten, wenn ich — schon Steinmeyer darin bewußt mißachtend — die gängigen Kürzel diplomatisch wiedergegeben hätte. Konsequenter- und absurderweise hätte ich sie ja dann wohl auch im lateinischen Text berücksichtigen müssen. Welche zusätzliche Belastung der Apparate hätte das ergeben! Und welchen Sinn hätte eine Beachtung dieser, jeweils spielerischer Freiheit des einzelnen Schreibers entspringenden Schriftvariationen, sofern sie eindeutig aufgelöst werden konnten? Diesbezüglich gab es aber höchstens bei zwei Kürzeln Probleme: beim Nasalstrich, den ich nicht auflöste, wenn n oder m strittig sein konnte und bei der er-Kürzel, die bekanntlich manchmal auch als re aufgelöst werden muß (bei den deutschen Glossen freilich selten genug). Wer wie ich intensiv lateinische Texte mitbearbeiten mußte, der erkennt sehr schnell, daß die Schreiber beim Nebeneinander von Lateinisch und Deutsch keine Unterschiede in der Kürzelanwendung machen und sieht deshalb auch den einzigen Sinn nur darin, sie aufzulösen. Steinmeyers Strenge in der diplomatischen Wiedergabe in Ehren, bei den Normalbenutzern seiner Bände herrscht aber doch wohl meist Ratlosigkeit vor. Selbst ein so gewichtiger Rezensent wie H . von Gadow 7 hat da noch seine Probleme, denn wie anders könnte man mazalf und b"chmanot wohl auflösen als mazaltra und brachmanot? Mit Recht kritisiert Tiefenbach meine mißverständliche Rechtfertigung gelegentlicher Konjekturen bei mehrsilbigen Wörtern in Richtung auf eine im Lautstand konsequent althochdeutsche Form. Eine Annäherung an den Archetyp ist in der Tat durch ein solches Verfahren nicht zu erreichen, vielmehr war mir daran gelegen, im Haupttext eine Form zu haben, die wenigstens nicht ganz moderner althochdeutscher lexikographischer Norm zu7

zitiert in Fußnote 5, dort S. 451. XIII

Einleitung

widerläuft und gleichzeitig doch nicht gänzlich von den handschriftlichen Zeugnissen abweicht. Die Berechtigung schien mir besonders dann ableitbar zu sein, wenn die Hss. selbst so frei mit der Graphie umsprangen, daß sie an anderer, evtl. auch benachbarter Stelle das gleiche Lexem oder Morphem in eben der für den Haupttext bevorzugten Form darboten. Tiefenbachs beanstandetes Beispiel8 spricht meines Erachtens eher gerade für dieses, zugestandenermaßen gewollt glättende Prinzip: warum sollte bei den Monatsnamen -manet nicht zu -manot konjiziert werden, wenn -manet in den Hss. AB insgesamt dreimal, -manot aber vierzehnmal vorkommt? Ist das „,Normalalthochdeutsch' mancher Grammatiken und Wörterbücher" wirklich so suspekt, wie Tiefenbach meint 9 , wenn doch immerhin in einer weit überwiegenden Zahl der Summariumbelege wenigstens eine, meist aber mehrere Hss. solch eine ,Normalform' vertreten? Ich korrigiere und präzisiere mein .philologisches Prinzip' folglich in der Weise, daß ich im Regelfall die mindestens von einer, meist aber von mehreren Hss. vertretene, in der Graphie einem althochdeutschen Ideallautstand am nächsten kommende Glossenform in den Text aufgenommen habe. Bei zusammengesetzten bzw. längeren Wörtern schienen jedoch bisweilen Konjekturen in die gleiche Richtung angebracht, weil keine Einzelform dafür repräsentativ genug war und deshalb den Vorzug vor einer anderen hätte beanspruchen können. Die konjizierte Form ist deshalb eine Kompromißform, die sich aus Elementen der vorhandenen Formen zusammensetzt. Ob der von Tiefenbach kritisierte Fall der Einsilblerkonjektur 10 kämpf statt kanf / kanpf wirklich dialektale Besonderheiten verwischt, sei dahingestellt. Die Rechtfertigung zur Konjektur leitete ich in diesem Fall aus der Etymologie ab und meine, daß die Plazierung der n-Formen im Apparat durchaus kein Verwischen ist. Dort gehören sie zunächst und so lange hin, bis meine weiteren Untersuchungsschritte zum Lautstand und zur Wortwahl der Ein8

9 10

zitiert in Fußnote 6, dort S. 2 5 3 f . ; dazu Summarium Heinrici Bd. 1, Buch II, Zeile 1115 ff. zitiert in Fußnote 6, dort S. 254. zitiert in Fußnote 6, dort S. 257.

XIV

Einleitung

zelhandschriften genaueren Aufschluß über ihre je eigene dialektale Einbettung ergeben haben. Tiefenbachs weitere Ausführungen betreffen die Verfasserfrage im Zusammenhang mit einem neuen Lokalisierungsversuch. Ohne die im ersten Band erwogene Lorscher Provenienz rundweg abstreiten zu wollen, scheinen ihm ähnlich tiefgreifende Aversionen gegen das Wormser Episkopat, wie die der Lorscher, auch bei den Würzburgern vorzuliegen. Heftiger Streit mit der Wormser D o m schule ist dort vor allem für das St. Burkhard-Kloster nachweisbar. Weitere wichtige Argumente für Würzburg sind für Tiefenbach die weitgehend festzustellende p-Verschiebung und die Existenz eines als bedeutende Persönlichkeit gekennzeichneten Bischofs Heinrich (995/96—1018), der die Abfassung des Summariums angeregt und gefördert haben könnte. Sehr stichhaltig ist bei der Häufigkeit dieses N a m e n s dieses letztere Argument nicht, und auch die p-Verschiebung ist zwar für Würzburg unproblematischer als für Lorsch, aber Tiefenfach kann sie bei der derzeitigen Forschungslage für Lorsch durchaus nicht gänzlich ausschließen. H . Mettke 1 1 bringt zudem ein überzeugendes Gegenargument: in Würzburg müßte die Verschiebung von d > t eindeutig vollzogen sein. Aber viele Beispiele der wichtigsten H s s . zeigen diese Verschiebung gerade nicht und bleiben beim d. Insgesamt kann festgestellt werden, daß Tiefenbachs Würzburg-Theorie bisher keine weiteren Befürworter gefunden und sich die Lorsch-Theorie, wenn auch mit anderer Datierung, eher wieder verfestigt hat 1 2 . Bedenkenswert ist Tiefenbachs abschließende Modifizierung der Etymologie von luotrudin: aus zwei Belegen luot-, die zu einem ön-Verb luodön schwätzen* gehören könnten, das wiederum eine Dentalerweiterung des jan-Verbs *hlö,Schreien des Esels, Kläffen des Hundes* sein könnte, ergäbe sich für luotrudin die Bedeutung ,Lästerhunde*. Diese Etymologie paßt allerdings besonders gut zur Würzburg-Theorie, deren Hintergrund die verbalen Auseinandersetzungen zweier sich befehdender Schulen bildete. Bei der Lorschtheorie waren die ,Rottenhunde' dagegen die in

11 12

zitiert in Fußnote 5, dort Spalte 362 f. s. unten über W. Wegsteins Dissertation. XV

Einleitung

räuberischen Horden auftretenden Wormser Plünderer. N . Wagner 13 gibt zum gleichen Bedeutungshintergrund noch eine erweiterte und aus mehrfachen Belegen zu folgernde Etymologie von luot- an im Sinne von ,Raub und Brandstiftung'. Anders W. Wegstein 14 , der nachzuweisen versucht, daß die ewsei-Endungen (Wormatienses usw.) im Städtekatalog des Summariums nicht die Einwohner pauschal, sondern speziell die Abfolgereihe der einsitzenden Bischöfe meint, so daß sich dann das Schimpfwort luotrudin sogar auf eine längere Dynastie verhaßter Bischöfe bezöge. Einen zweiten wichtigen Beitrag hat N . Wagner geliefert 15 . Er versucht recht überzeugend nachzuweisen, daß mit den im Kapitel ,De Nationibus Gentium' (VIII, 1) zwischen den Bulgarii und den Sclavi genannten Flavi, dt. valwun, der turk-sprachige Volksstamm der Kumanen gemeint ist, der in Eroberungszügen aus Mittelasien nach Westen vorgedrungen war und frühestens im letzten Viertel des 11. Jahrhunderts von einem deutschen Schreiber in die Reihe der östlichen Nachbarvölker eingeordnet worden sein konnte. Damit scheint die frühe Datierung des Summariums (um 1020) entscheidend ins Wanken geraten zu sein. Ein weiteres Argument für die Spätdatierung sind solche Glossenerstbelege, deren Datierung um 1020 bisher teilweise schon auf ungläubiges Staunen gestoßen ist. Wagner nennt z. B. armbrust (X,5) einscilt riter und soldinir / scoldinar (VIII, 6) 16 , aber auch scahzabel (X, 10) würde z.B. hierhergehören. W. Wegstein schließt sich in seiner Besprechung meines ersten Bandes 17 Wagners Argumenten zur Spätdatierung an und erwartet weitere Aufschlüsse durch die künftige Forschung. Das in meinen Augen stichhaltigste Gegenargument für die Spätdatierung (die ich übrigens in anderem Zusammenhang als Möglichkeit nicht ganz ausschloß 18 ), hat N . Wagner selbst gesehen und zu entkräften ver13 14

15

16 17 18

zitiert in Fußnote 15; dort S. 128, Fußnote 13. Werner Wegstein in seiner demnächst erscheinenden Dissertation: Studien zum ,Summarium Heinrici' — Die Darmstädter Handschrift 6. Norbert Wagner, Zur Datierung des .Summarium Heinrici'. In: Zeitschr. für Deutsches Altertum und Deutsche Literatur 104 (1975), S. 118-126. S. 122, Fußnote 27. zitiert in Fußnote 5. Reiner Hildebrandt, Zu einer Textausgabe des ,Summarium Heinrici': Der

XVI

Einleitung

sucht: den älteren Vokalstand, den die Hss. vielfach bewahrt haben, einige freilich nicht konsequent, sondern in Vermischung mit jüngerem. Wagner folgert daraus: „Diese Inkonsistenz beweist, daß der ältere Lautstand nicht mehr fester, selbstverständlicher Besitz ist, daß man ihn vielmehr bereits hinter sich gelassen hat; was von ihm noch vorliegt, ist einer konservierenden Tradition, der historisierenden Bewahrung älterer schriftlicher Fixierung zuzuschreiben. Zu einem Gutteil wird er aus älteren Vorlagen — wohl Glossaren — herübergenommen sein, die ihrerseits zu historisierenden Schreibungen inspirieren konnten" 1 9 . So plausibel das zunächst klingen mag, so ist doch in meinen Augen damit das Bild eines bewußt gestaltenden und sprachlich engagierten Verfassers preisgegeben worden. Wenn er für die deutsch glossierten acht von zehn Büchern ausschließlich Isidor als Grundlage hatte und ihm dabei bisher nur die Parallelbenutzung e i n e s weiteren Werkes von W . Wegstein für die beiden Pflanzenkapitel 7 und 8 des VI. Buches nachgewiesen werden konnte 2 0 , für das aber keineswegs ohne weiteres etwa auch eigenständige deutsche Glossierungen anzunehmen sind, so ist doch sehr zweifelhaft, was das, abgesehen von den in Steinmeyers Sammlung verbuchten, für ältere Vorlagen / Glossare mit echt althochdeutschen Wörtern sein könnten! Natürlich könnte er eine glossierte Isidorvorlage benutzt haben, aber der Drang zu historisierenden Schreibungen dürfte dann sicherlich nicht auf einer Inspiration beruhen, sondern dazu müßte er eher ein weitabgewandter Sonderling gewesen sein, der bezüglich des wahren Interesses an den deutschen Glossen mit keinem der späteren Abschreiber seines Werkes auf eine Stufe zu stellen wäre. Denn das ist ja gerade das Charakteristische an diesen Abschreibern, daß sie jedes einzelne deutsche Wort einer eigenen Graphie unterwarfen! Für ihre Motivation kann es aber nur einen Grund dafür geben: den aktualisierend dialektgebundenen! Jedes vorgefundene Wort ist für den Abschreiber schon archaisch, es kann allenfalls belassen, besser aber dialektgeErlanger Codex (V). In: Zeitschr. für Deutsches Altertum und Deutsche Literatur 101, S. 2 8 9 - 3 0 3 ; dort S. 299, Fußnote 47. 19 N. Wagner, zitiert in Fußnote 15; dort S. 125. 20 \ji/ Wegstein, zitiert in Fußnote 5; dort S. 15: Herbarius des Pseudo-Apuleius.

2

Summarium Heinrici 2

XVII

Einleitung

rechter modernisiert werden, nicht umgekehrt. Ein solches, an einer Hs. unmittelbar erkennbare Verfahren habe ich an anderer Stelle beschrieben 21 . Damit ergibt sich folgende Alternative: Entweder hat der Autor bereits vorhandene Glossen in sein Werk eingebracht, ohne sie auf den , aktuellen' Lautstand gebracht zu haben — damit würde das wissenschaftliche Bemühen um einen Archetyp mit einheitlicher Lautgebung' 22 hinfällig, oder: auch am Ende des 11. Jahrhunderts ist spätahd. Lautstand in der Glossographie noch nicht als archaisch zu werten, sondern muß auf einem allgemeinen Konsens und relativ sicher gehandhabter Schreibtradition beruhen. Dazu könnten weitere Argumente aus diesem 2. Band beigebracht werden: Die Sechs-Bücher-Fassung ist zweifellos das Werk e i n e s Redaktors, und die Hs. D muß ein guter alter Textzeuge dafür sein, denn auch in ihr ist einerseits noch weitgehend spätahd. Lautstand erhalten, andererseits aber belegt sie ebenfalls armbrust (VI, 11), einsciltic riter und scoldiner (I, 8), scahzabel (VI, 14). Als Umarbeitung der ersten Fassung muß diese zweite Fassung in, wenn auch vielleicht kurzer zeitlicher Abfolge zu ihr entstanden sein und noch in die gleiche Spätphase des ahd. Schreibkonsenses gehören. Noch bessere Argumente liefert das Buch X I (Langfassung): Durch die angefügten Additamenta ist eine klare Scheidung von ursprünglichem Textbestand und späteren Zusätzen gewährleistet. Am ausgiebigsten hat das Handschriftenpaar A B diesen Anhang ausgestaltet, und dabei ist deutlich zu erkennen, daß B den älteren Lautstand mit z . B . noch vollen Endvokalen, A aber den jüngeren mit e-Endungen hat. Damit liegt wohl klar auf der Hand, daß diese Gruppe als die von der Erstkonzeption am weitesten abliegende Redaktion doch ebenfalls noch Wortschatz auf alten Lautstand beisteuern konnte, so daß auch evtl. sogar noch anfangs des 12. Jh.s die alte Schreibtradition galt. Die Frage erhebt sich dann allen Ernstes, ob es tatsächlich nur allein Schreibtradition war,

21 22

R. Hildebrandt, zitiert in Fußnote 18; dort S. 301 f. Forderung Edward Schröders in: Zeitschr. für Deutsches Altertum und Deutsche Literatur 73 (1936), S. 103.

XVIII

Einleitung

oder nicht sogar konservativer Sprachgebrauch artistischer bzw. monastischer Gelehrsamkeit? Dasselbe ergibt sich für die Gruppe c d e, die ebenfalls durchaus altertümliche Lautungen beisteuert. Ich glaube also nicht an das von Wagner angenommene .historisierende Bewußtsein' einzelner Verfasser, die alte Lautungen nachzuahmen versuchen, sondern, wenn schon die Spätdatierung des Summariums sich erhärten sollte, viel eher an legitim gehandhabtes (d. h. auch gesprochenes) Spätalthochdeutsch in den Schreibstuben und Schulen bis zum Anfang des 12. Jahrhunderts, aber natürlich nicht in standardisierter Form, sondern mit angemessener dialektaler Toleranzbreite. Erst eine zweite und dritte Generation von Kopisten, die für die uns erhaltenen Hss. verantwortlich ist, dürfte dann im Laufe des 12. Jh.s und späterhin teilweise ,historisierend' verfahren sein, indem sie die deutschen Glossen mit mehr oder weniger reflektierendem Abstand behandelte und gegebenenfalls veränderte. Eine Stützung dieser Argumentation liefert m . E . wieder die Hs. V. Aus ihr geht nach meinen früheren Ausführungen 23 klar hervor, daß der Schreiber Eigilo in Schönau um 1200 noch keine Veranlassung sah, alten Lautstand zu modernisieren, so wie es dann erst knapp 100 Jahre später der Kopist in Heilsbronn mit unterschiedlichem Engagement praktizierte. Wenn allerdings Eigilo es war, der luotrudin durch wormizera ersetzte 24 , dann hat immerhin Wagner für diesen einen Fall recht, ihn als einen Versuch einer historisierenden Schreibung zu erklären. Weitere Klarheit kann für die individuellen Anteile der Schreiber an den Schreibungen erst eine genauere Analyse der zahlreichen Heteronyme liefern. Eine muß dabei immer die ältere Form sein, eine dagegen die jüngere. In einer zweiten Abhandlung Notars Egilio im Kloster Schönau die Lösung der so lange strittigen Friedrich von Hausen versichern.

23 24 25



konnte sich N . Wagner 2 5 des um 1200 als Gewährsmann für Heimatfrage des Minnesängers Eigilo belegt als Schreiber der

wie Fußnote 21. N . Wagner, zitiert in Fußnote 15; dort S. 125. Norbert Wagner, Zum Wohnsitz des Friedrich von Hausen. In: Zeitschr. für Deutsches Altertum und Deutsche Literatur 104 (1975), S. 1 2 6 - 1 3 0 . XIX

Einleitung

Vorlage der Hs. V in einem Zusatz zum Text des Summariums (V, I I ) 2 6 husen als Burg von Heinrichs Vater Walther, gelegen an der Neckarmündung in den Rhein, einer Zollburg, die späterhin unter dem Namen Rheinhausen bekannt war. Dem Historiker und Experten für die Geschichte des mittleren Rheingebietes Meinrad Schaab gebührt das Verdienst, mich als erster brieflich auf diesen Zusammenhang hingewiesen zu haben 263 . Wagner hat dankenswerterweise in seinem Beitrag viel historisches Detailwissen über die weiteren Zusammenhänge dieser Lokalisierung beigetragen. So kann dieses Problem als endgültig gelöst betrachtet werden. Die zweifellos ergiebigste neuere Untersuchung zum Summarium im Anschluß an meinen 1. Band ist W. Wegsteins Dissertation 27 , die demnächst im Druck erscheinen wird. Wegstein erweist sich darin als rigorosester Verfechter einer Spätdatierung um 1150. Daß bei dieser Konzeption der Anachronismus des spätahd. Lautstandes noch viel stärker zum Problem werden muß, sei hier einmal dahingestellt, in der Beweisführung stützt sich Wegstein jedenfalls auf eine außerordentlich wichtige Erkenntnis zum geistigen Hintergrund des Verfassers. Den Fingerzeig dazu hatte Steinmeyer noch selbst in einer Fußnote gegeben 28 , indem er bei dem auch für Wegstein unzweifelhaft originären Prosaprolog auf Abhängigkeit von Seneca hinwies. Aus Senecas 33. Brief ad Lucilium hat der Verfasser so weitgehende wörtliche und inhaltliche Anklänge übernommen, wie sie nur die erst im 12. Jh. einsetzende Senecarezeption in Deutschland überhaupt möglich machte. Die neueren Forschungen auf diesem Gebiet scheinen so stichhaltig zu sein, daß man den Datierungsansatz, vielleicht nicht ganz so spät, wohl aber zwingend in die erste Hälfte des 12. Jh.s verlegen muß. Für rheinfränkische und wiederum am ehesten Lorscher Provenienz spricht sich Wegstein weiterhin aus, und immerhin gab es

26 26a

27 28

XX

s. dazu R . Hildebrandt, zitiert in Fußnote 18; dort S. 296. Dazu vgl. M . Schaab in: Ministerialität im Pfälzer R a u m , hsg. von Friedr. Ludw. Wagner, Speyer 1975, S. 9 5 - 1 2 1 ; dort S. 111 ff. s. F u ß n o t e 14. Die althochdeutschen Glossen, gesammelt und bearbeitet von Elias Steinmeyer und Eduard Sievers, 3. Band, 1 8 9 5 ; unveränderter Neudruck Dublin/Zürich 1969, S. 62, Fußnote 14.

Einleitung

dort von 1151 — 1167 bezeichnenderweise auch einen seiner bedeutenden Leistungen wegen gerühmten Abt Heinricus, der das, wie ich nun wiederum folgere, nicht erst entstehende, sondern bereits fertige Werk nachhaltig publik gemacht haben könnte und dafür den sekundären Versprolog mit seinem Namen im AkroMeso-Telestichon dediziert bekommen hätte. Die Seneca-Abhängigkeit des Verfassers wird nach Wegstein noch ganz entscheidend erhärtet durch die Titelwahl selbst: ,Summarium' ist eine völlig singulare Wortprägung in Senecas 39. Brief, nirgends taucht sie anderweitig auf, außer bei Alexanders de Villa Dei Werk ,Summarium biblicum', das aber unserem Summarium zeitlich nachgeordnet ist und deshalb, wie ich meine, im Titel von ihm abhängig sein könnte. Das Hauptanliegen Wegsteins ist, wie schon der Titel seiner Untersuchung deutlich macht, die eingehende Beschäftigung mit der Hs. H . Wegstein vertritt im Gegensatz zu meiner Vermutung einer korrumpierten Vorlage (Bd. 1, S. XXXVIIIf.) die Auffassung, daß es sich um eine eigenständige redaktionelle Neufassung mit einer, wenn auch nicht mehr in allen Teilen klar ersichtlichen Konzeption handele. Als Entstehungsort entscheidet sich Wegstein nach eingehenden Sachstudien für Himmerod, wodurch die auch landschaftliche Sonderstellung der Hs. noch einmal mehr erhärtet ist. Eine eingehende sprachliche Untersuchung der Glossen, die diese Sonderstellung noch unterstreichen müßte, wird im Rahmen der Arbeit noch nicht geleistet, aber immerhin wird ein erster Problemfall exemplarisch an den Schluß der Arbeit gestellt: die zweimalige Glossierung von ,elephans' als alpant. Mit Wegsteins ausdrücklicher Erlaubnis möchte ich hier auch seinen Versuch einer stemmatischen Verteilung der Handschriften zur ersten Summarium-Fassung aus seiner Dissertation mitteilen. Sie steht weitgehend im Einklang mit vielen Einzelbeobachtungen, die ich bisher bei der Arbeit am Text gewonnen habe. Selbstverständlich erwarte ich von der weiteren Forschung, der meinen inbegriffen, durchaus noch Modifizierungen und Präzisierungen (Stemma auf der folgenden Seite).

XXI

Einleitung

Stemma zur Redaktion A des ,Summariums'

Eine weitere gewichtige Abhandlung über ein Teilproblem zum Summarium, die wechselvolle Geschichte einer Einzelhandschrift betreffend, hat jüngst L. Voetz vorgelegt 2 9 . Er hat die von mir im Band 1 vorgetragene Erkenntnis, daß drei heute getrennt aufbewahrte Fragmente (in Bern, Bonn und Zürich) Teilstücke nur eines Codex (P) sein müssen, aufgegriffen und überzeugend bestätigen können. Meine Angabe im 1. Band (Seite X L ) zur Hs. P3 der Universitätsbibliothek Bonn, sie sei 1834 aus dem Nachlaß des dänischen Philologen und Bibliothekars A. W. Cramer erworben worden, wird von Voetz dahingehend korrigiert, daß Cramer nicht Däne und nicht Philologe war, sondern Professor der Jurisprudenz in Kiel. Voetz hat mit ganz außerordentlicher Akribie dem Lebensweg Cramers nachgespürt und die Umstände, die ihn zum Besitzer dieses Bruchstückes machten, nachgezeichnet. Er fand heraus, daß Cramer 1816 in Bern weilte und die beiden Blätter in der Bibliothek offenbar zum Geschenk gemacht bekam. Allerdings ist auch ein illegaler Besitzwechsel nicht auszuschließen. Die Provenienz aller drei Bruchstücke kann Voetz bis ins 16. Jh. zurückverfolgen und zu diesem Zeitpunkt in der Schweiz lokalisieren. Der Beitrag insgesamt, wie auch einige anregende ab-

29

Lothar Voetz, Summarium Heinrici Codex discissus P — Kodikologische und stemmatologische Vorarbeiten zur sprachlichen Auswertung einer althochdeutschen Glossenhandschrift. In: Sprachwissenschaft 5 (1980), S. 3 6 4 - 4 1 4 .

XXII

Einleitung

schließende Gedanken zur Filiation von P im Rahmen der eng zusammengehörigen Hss. A B F P machen deutlich, daß sich Voetz in die vorderste Reihe der Summarium-Experten eingegliedert hat. Aus gänzlich unerwarteter geographischer Dimension ist letztendlich eine um so beachtenswertere Publikation zum Summarium aufgetaucht: Marina Bartoletti hat an der Universität Messina ein 197seitiges alphabetisches Glossar der deutschen Glossen des 1. Bandes zusammengestellt und publiziert 30 . Das sorgfältig gearbeitete Glossar führt die deutschen Glossen mit dem lat. Stichwort auf, es folgt die Belegstelle nach Buch, Kapitel und Zeile, sodann werden auch noch alle handschriftlichen Varianten aus dem Apparat aufgeführt. Unmittelbar anschließend werden die Belege dann auch noch einmal nach Steinmeyers Anordnung hinzugefügt, jedoch ohne Seiten- und Zeilenangabe. Recht häufig, jedoch ohne zwingende Konsequenz sind in Klammern auch noch etymologische Entsprechungen beigegeben. Das Büchlein enthebt mich als Herausgeber des Textes mancher Sorge um die sinnvolle und konzentrierte Weiterarbeit, hat aber auch einen mit gleicher Arbeit betrauten Schüler in nicht geringe Verlegenheit gebracht. Abschließend ist noch ein Hinweis auf eine von mir übersehene Publikation angebracht 31 , die näheren Aufschluß über Eigilos Briefsammlung im Anschluß an die ,Aurea gemma' des Heinricus Francigena bringt. Hatte ich in der Beschreibung der Erlanger Hs. noch geschrieben 32 : „Was dann aber noch nach dem Explicit aurea gemma auf elf Seiten an Briefen und Urkunden folgt, ist auf jeden Fall allein dem Notarius Eigilo in Schönau zuzuschreiben", so muß ich aufgrund des mir erst jetzt bekanntgewordenen Aufsatzes von F.-J. Schmale 33 nunmehr diese vermeintliche Origina30 31

32 33

Marina Bartoletti, Summarium Heinrici Glossario. Messina 1980. den Hinweis verdanke ich gleichzeitig P. G . Schmidt, Marburg und W. Wegstein, Würzburg, dessen Untersuchung (s. Fußnote 14) noch weitere Studien zu Eigilos Briefsammlung bringen wird. — Vgl. ferner auch Heinz-Jürgen Beyer, Die „ A u r e a G e m m a " . Ihr Verhältnis zu den frühen artes dictandi, Diss., Bochum 1973 und ders., Die Frühphase der ars dictandi, in: Studi medievali 18 (1977), S. 5 8 5 - 6 0 9 . R. Hildebrandt, zitiert in Fußnote 18; dort S. 298. Franz-Josef Schmale, Der Briefsteller Bernhards von Meung. In: Mitteilungen des Instituts für österreichische Geschichtsforschung 66 (1958), S. 1 - 2 8 .

XXIII

Einleitung

lität Eigilos widerrufen. Schmale hat nachgewiesen, daß Eigilo (den Namen kannte er freilich noch nicht!) hier, wenn auch wieder recht eigenwillig 34 , sich nur als Kopist des Briefstellers Bernhards von Meung betätigt hat, der in den achtziger Jahren des 12. Jh.s 3 5 entstanden sein dürfte. Eigilo reiht sich dabei in einen Uberlieferungszweig ein, der die , Aurea gemma' des Heinricus Francigena integriert hatte.

34 35

S. 12f., Fußnote 45. S. 16.

XXIV

Zur zweiten Fassung in sechs Büchern Die in diesem Band an erster Stelle enthaltene zweite Fassung (bei Steinmeyer , Redaktion B') stellt eine Umarbeitung und Verkürzung der zehn sachlich geordneten Bücher der ursprünglichen Fassung dar. Schon die schlechte Uberlieferung der ersten beiden Bücher der ersten Fassung (,de grammatica' und ,de variis dogmatibus') zeigte, daß das Interesse an deren Inhalt von Anfang an eher gering war. Bezeichnenderweise enthalten sie bis auf das Ende von Buch II auch keine deutschen Glossen, so daß man annehmen kann, daß gerade die Zweisprachigkeit des Werkes zu seiner beachtlichen Wirkung beigetragen hat. Ganz in diesem Sinne ist sicher auch das Anliegen der zweiten Fassung zu verstehen, die den lateinischen Text ganz wesentlich reduziert bei gleichzeitiger Beibehaltung oder sogar Erweiterung der deutschen Bestandteile. Thematisch ist aus der ersten Fassung in neuer Anordnung der gesamte Inhalt vom Ende des Buches II bis zum Buch X erfaßt, lediglich der Inhalt des letzten Kapitels des X. Buches über Medizin und menschliche Krankheiten fehlt. Zur genaueren Datierung kann hier noch nicht Stellung genommen werden, aber das Alter der Fragmente I, N und R läßt erkennen, daß diese Redaktion sehr bald nach der Fertigstellung der ersten Fassung erfolgt sein muß. Neben der völligen Umstellung der Kapitel als solcher haben die kapitelinternen Umgestaltungen ein unterschiedliches Ausmaß. Im Text sind die Parallelen zur ersten Fassung marginal nachgewiesen, so daß man im einzelnen genau vergleichen kann, wo längere Teile unverändert übernommen worden sind und wo andererseits von Satz zu Satz Umstellungen erfolgten. Selten ist etwas hinzugefügt, wie z.B. die Nennung Prags zwischen Eichstätt und Passau am Ende des Städtekatalogs Buch V, Kap. III. Hin und wieder weicht allerdings der lateinische Text von dem der ersten Fassung ab und geht dann meist unmittelbar auf Isidor zurück, ein Beweis, daß Isidor in weitgehendem Maße geistiger Allgemeinbesitz war. XXV

Zur zweiten Fassung in sechs Büchern

O b die Verbreitung der zweiten Fassung geringer war als die der ersten, ist nicht mit Sicherheit aus der schlechten Uberlieferungslage zu folgern. Von den fünf bekannten und in dieser Ausgabe herangezogenen Textzeugen ist gerade den zwei vollständigen (D und M) ein widriges Schicksal widerfahren. D , eine Hs. aus St. Blasien, existiert nur noch in einem Abdruck aus dem Jahre 1765 und ist seither verschollen. Dieser Abdruck mußte als Textgrundlage der vorliegenden Ausgabe dienen, denn auch die Handschrift M , die vollständig erhalten gewesen sein dürfte, ist 1870 in Straßburg verbrannt und wir besitzen von ihr nur noch ein kurzes Textteilstück von W. Wackernagel. Es repräsentiert genau so wie das Fragment I mit seinem geringen Textvolumen und einem normalen Ausmaß an Varianten die gleiche Textgestalt wie unser Leittext D . Der Text von R ist dagegen bereits in der vorliegenden Form lediglich das Exzerpt einiger Kapitel der Sechs-Bücher-Fassung in veränderter Reihenfolge der Kapitel und bringt die Verlagerung eines Textstückes in ein anderes Kapitel (den Anfang von IV, X nach IV, XV). Völlig aus dem Rahmen fällt das Fragment N . Obwohl mit einer Ausnahme (Einschub von VI, XVIIII) die Reihenfolge der Kapitel im Prinzip gewahrt ist (I, V—X; II, I—XV), erscheint das Ganze dennoch bis in die kleinsten Texteinheiten hinein verkürzt, verformt und umgestellt. Einzelheiten dazu in der Handschriftenbeschreibung, besonders auch hinsichtlich der z. T. grotesken Graphie des lateinischen Textes. Der Textapparat ist durch die Lesarten von N erheblich belastet worden und findet darin seine Rechtfertigung nur in der insgesamt schlechten Überlieferungslage der zweiten Fassung. Das Kap. I, VIII war darüber hinaus nur textlich zu bewältigen, indem nach kurzer Gemeinsamkeit am Anfang der weitere, völlig umgestellte Text als Paralleltext vollständig abgedruckt und mit doppelten Hinweiszahlen sowohl für den lat. Text, als auch für die deutschen Glossen, versehen wurde. Welche geistige Verfassung für die Konzeption eines derart verformten Textes anzusetzen sein mag, bleibt offen. Keineswegs dürfte es aber das Werk eines Anfängers sein, eher steckt dahinter der Aberwitz einer in fortgeschrittenem Alter extrem verlagerten Psyche.

XXVI

Zur zweiten Fassung in sechs Büchern

Zur

Textgestaltung

Grundsätzlich ist die Textgestaltung des ersten Bandes Maßstab geblieben. Dies gilt vor allem für die Sechs-Bücher-Fassung. Die Leithandschrift D (nach Gerberts Abdruck) hatte eine Gesamtkapitelübersicht vorangestellt, die mit ihren Inkonsequenzen in der Zählung exakt übernommen wurde. Die nach dem Text orientierten und aus ihm eigens ausgezogenen Kapitelüberschriften — dort bis auf zwei Fälle ohne Zählung — finden sich im Gesamtinhaltsverzeichnis dieses Bandes. Die Kapitelzählung ist an beiden Stellen ergänzt und steht deshalb im Text in spitzen Klammern (näheres in der Handschriftenbeschreibung). Dasselbe gilt fünfmal auch für die Überschriften selbst (1,1; V,VII; V I , X , X V I I , X V I I I ) . Gerberts Wiedergabe des e caudata durch die Ligatur x. wurde beibehalten, obwohl sie keine Grundlage in den erhaltenen Hss. hat, sonst gilt für die Textgestaltung all das, was im ersten Band S. X X X I — X X X V dargelegt wurde, nur daß sich die Großschreibung jetzt nicht mehr auf die Nainen erstreckt und auch die römischen Zahlen im Text jetzt handschriftengetreuer als Kleinbuchstaben zwischen Punkten erscheinen. Die Sechs-Bücher-Fassung weist am rechten Rand marginal die Verweiszahlen auf den Paralleltext der Zehn-Bücher-Fassung im ersten Band auf. Als Neuerung gegenüber Band 1 dient in den Apparaten ein senkrechter Pfeil f zum Hinweis darauf, daß das betreffende Wort (oder die Wörter) in der angegebenen Hs. interlinear in kleinerer Schrift steht (stehen). Die Handschriften der zweiten Fassung (mit Angabe der laufenden Nummer bei R. Bergmann

36

)

Von dieser, von Steinmeyer (Band III, S. 176—217) als Redaktion B bezeichneten ,Umordnung in sechs Bücher* des nach Sachgruppen orientierten Textes sind die fünf folgenden Hss. bekannt geworden. Steinmeyers Siglen sind beibehalten worden, aller36

Rolf Bergmann, Verzeichnis der althochdeutschen und altsächsischen Glossenhandschriften ( = Arbeiten zur Frühmittelalterforschung Bd. 6). Berlin/ N e w York 1973. XXVII

Zur zweiten Fassung in sechs Büchern

dings hatte er den Text der Hs. I als zur ersten Fassung gehörig betrachtet. Der Suggestivkraft dieses Irrtums verdankt I daher auch noch die Aufnahme in den ersten Band dieser Textausgabe. Dort müssen die entsprechenden Textstellen folglich jetzt gestrichen werden. D:

St. Blasien, verschollene Hs. der Stiftsbibliothek. — vgl. Steinmeyer IV, Seite 388 [35]; R. Bergmann 68

Sie ist von Martin Gerbert vollständig abgedruckt worden als Anhang mit neuer Seitenzählung in: Martini Gerberti, Iter alemannicum accedit italicum et gallicum sequuntur glossaria theotisca ex codicibus manuscriptis a saeculo I X usque X I I I , San-Blasianis 1765. Der Anhang ist überschrieben: ,Glossaria theotisca medii aevi unaque specimina quaedam antiquorum codicum theodiscorum'. Darin ab S. 15 nach der Angabe ,Ex Cod. S. Blas. Saec. X I I ' das einzig vollständige Exemplar der zweiten Fassung (Sechs-Bücher-Fassung) des Summariums mit vorangestellter Inhaltsangabe, die allerdings in der Zählung der Kapitel mehrfach Unstimmigkeiten aufweist. Im Gesamtinhaltsverzeichnis dieser Ausgabe wurden deshalb wieder die Überschriften des fortlaufenden Textes zugrunde gelegt. Gerberts Abdruck ist kapitelweise zweispaltig. Vereinzelt versucht er in Fußnoten Deutungen und Erklärungen zu den deutschen Glossen zu geben, die jedoch meist wertlos sind. Zu Kap. V, Zeile 32 schreibt er bezeichnenderweise ,Vangiones Ludrudun, manifestus error codicis'. Der Abdruck scheint insgesamt sehr sorgfältig zu sein was den lat. Text angeht, bei den deutschen Glossen dürfte der Anteil der Verlesungen jedoch recht hoch sein, so daß häufig Konjekturen angebracht waren. Gerberts Form steht dann mit vorgesetztem Sternchen im Apparat. Einige Male vermerkt er aber ausdrücklich in Fußnoten, daß bereits der Codex eine entsprechend entstellte Form aufweise; das ist dann im Apparat vermerkt. Gerberts Verlesungen betreffen vorrangig Verbindungen von t, i mit n, u, z. B. zuogwiniseter statt zuogwunseter (1,7), gemehu statt gemehti (1,107), heriflungun statt heriflutigun (I, 335), ferner Verwechslungen von e und c, h und z, z. B. lanemar statt lancmar (I, 89) phorzihe statt phorzihc (I, 206). himilhe statt himilze (I, 232), wezselere statt wehselere (I, 391). Im übrigen muß die Graphie von z in der Hs. durchaus ambivalent gewesen sein. Neben z und zz schreibt nämlich Gerbert auch oft tz und tzz (einmal sogar tztz, z . B . Buch VI, Kap. VIII und V i l l i : Ezzich, Etzzichuaz, Saltzuatz, Scutzzila. Schon Steinmeyer hat alle solche t vor z für unecht gehalten und weggelassen. Dem hat sich diese Textausgabe angeschlossen. Immerhin ergibt sich aus diesem Befund aber, daß die Hs. drei Allographen von z gehabt haben muß: ein hochgezogenes (mit h verwechselbares) ein normales und eins mit vorderem Ansatzstrich, den Gerbert mit t verwechseln konnte. Da aber ersterer und letzterer Allograph sich eigentlich zeitlich ausschließen — ersterer ist früh datierbar, letzterer spät — müßten die Verschreibungen himilhe und wezselere wohl nicht erst Gerbert unterlaufen sein, sondern schon dem Schreiber von Gerberts Vorlage! Dies könnte auch noch bei einigen anderen Verderbnissen der Fall sein, bei denen nicht zu entscheiden ist, ob sie von Gerbert verschuldet sind oder schon in seiner Vorlage standen. Diese erscheinen dann je nach Textgestaltung entweder als Sternchenformen im Text oder aber, bei der bevorzugten Lesart aus einer anderen Handschrift, im Apparat.

XXVIII

Zur zweiten Fassung in sechs Büchern Die Interpunktion Gerberts wurde nicht übernommen. Sie spiegelt offenbar zwar getreulich die häufige Anwendung von Punkt (und Virgel?) in der H s . wieder, jedoch hat Gerbert wohl nach seinem eigenen Satzverständnis zwischen Punkt und Komma frei variiert. Dadurch sind häufig durch fälschliche Punktsetzung Sätze auseinandergerissen worden und falsche Hauptlemmata entstanden. Durch Textvergleich mit der Zehn-Bücher-Fassung und Isidor war hier schnell und eindeutig Klarheit zu schaffen. Anders verhält es sich indes mit der Glossenplazierung. Da z. B. die H s . N die deutschen Glossen ausschließlich interlinear darbietet, besteht die Vermutung, daß auch Gerberts Vorlage dieses Schriftbild gehabt haben könnte und erst Gerbert die Glossen in den Text hereingezogen hat, und zwar möglichst gleich hinter das Lemma, das er für das Hauptlemma hielt, nicht aber in Satzendstellung, wie es in der Zehn-Bücher-Fassung üblich ist (man vergleiche z. B. Buch III, Zeile 36 ff. mit der entsprechenden Textstelle in der ZehnBücher-Fassung Buch III, Zeile 418ff.) N u r so sind einige Fehlplazierungen zu erklären, die sicherlich in der H s . keine Grundlage hatten. Man vgl. z . B . Gerberts Wortfolge ,Dulia, Dierna, Grece, ancilla vel famula idem abra, Kamerwib. Pedissequa blanca, deliciosa' (Buch I, Zeile 349ff.). Hier ist sicherlich nach Ausweis der Zehn-Bücher-Fassung (Buch VIII, Zeile 233f.) Kamerwib zu unrecht hinter abra plaziert und nicht hinter Pedissequa, genau so, wie auch schon Dierna zu weit vorgezogen worden sein dürfte, wenn es auch noch immer richtig hinter dem Hauptlemma steht. D u r c h eine andere Stelle konnte dagegen die bisherige Fehldeutung des Satzzusammenhangs, wie sie bei Steinmeyer und meinem ersten Band vorliegt, auch einmal richtiggestellt werden: bei Steinmeyer 141,53 und der Zehn-BücherFassung VIII, 342f. m u ß es nach Ausweis der Sechs-Bücher-Fassung (I, 428) heißen: . . . item gulosus. Temulentus . . . drunkener: nicht ,gulosus' ist das glossierte Lemma, sondern .Temulentus'! Gerbert hat die deutschen Glossen sicherlich gegen die H s . immer groß geschrieben, was weder Steinmeyer noch die vorliegende Ausgabe übernommen haben. Auch die Frakturschrift der Glossen gegenüber der Antiqua des lat. Textes stammt sicher von Gerbert. W o er in einzelnen Fällen die Glossen nicht als deutsch erkannt hatte, druckte er sie daher auch in Antiqua. Die Kapitelzählung, wie sie die Inhaltsübersicht (mit einigen Unstimmigkeiten) aufweist, wird im Text bei Gerbert nicht wiederholt. Deshalb stehen die Zahlen in der vorliegenden Ausgabe in spitzen Klammern. Lediglich V, XIIII und V I , V sind auch im Text numeriert, somit dürfte eine auf älterer Stufe vorhanden gewesene Zählung noch gewährleistet sein. Mit dem Inhaltverzeichnis bei Gerbert deckt sich V,XIIII allerdings nur zufällig, da dort die Zahl IX ganz fehlt und erst die Zählungen X—XIIII einander entsprechen. Im VI. Buch stimmen dagegen weder die Zählung noch die Kapiteltitel überein, z. B. fehlen die Titel von V i l l i und XI im Inhaltsverzeichnis, aber nicht im Text, der Titel von X fehlt jedoch sowohl im Inhaltsverzeichnis als auch im Text. Die jetzige Zählung orientiert sich nicht gänzlich an Steinmeyer: im Buch V ist 3—9 statt 2—8 gezählt und im Buch VI ist 17 in 17 und 18 geteilt und 19 statt 18 gezählt.

Ii

Einsiedeln, Stiftsbibliothek, Msc. 364 (358); eine Sammlung von Fragmenten, 97 Seiten, darin S. 4 5 - 4 8 zwei Blätter, die äußersten einer Lage, 12,5 x 9,5 cm, aus dem 13. Jahrh. - vgl. Steinmeyer IV, 426 [125]; R. Bergmann 135. XXIX

Zur zweiten Fassung in sechs Büchern Dieser Fragmenttext wurde, Steinmeyer folgend, fälschlicherweise zur ZehnBücher-Fassung gerechnet und in den Text des ersten Bandes integriert. W . W e g stein hat diesen Irrtum aufgeklärt ( Z f D A 106, S. 11 ff.) und somit kann I nun als weiterer Textzeuge der Sechs-Bücher-Fassung gelten. E r wurde deshalb erneut in den T e x t dieses zweiten Bandes eingearbeitet und ist im Text des ersten Bandes zu streichen. Die Seiten 46 und 4 7 weisen Leimspuren auf, da sie früher in einem Buchdeckel eingeklebt waren. D i e Schrift ist dadurch stark in Mitleidenschaft gezogen worden und nur schwer leserlich. D e r Fragmenttext beginnt im B u c h II ganz am E n d e des X I I I . Kapitels und geht über das X I I I I . bis in die erste Hälfte des X V . Kapitels. Das zweite Stück beginnt im Buch I I I ganz am Ende des I. Kapitels und erstreckt sich über Kap. II und III bis in den Anfang von I V .

M :

Straßburg, Universitätsbibliothek B 114, 1870 verbrannt. Nach Steinmeyer ein C o d e x der früheren Johanniterbibliothek in Q u a r t , 1 3 . / 1 4 . J a h r h . , zweispaltig geschrieben. E r enthielt, wenn man aus der kurzen Beschreibung bei J . Witter, Catalogus codd. mss. in bibliotheca ordinis Hierosolymitani Argentorati asservatorum (1746) S. 17 dies schließen darf, nur das Summarium Heinrici. Bekannt ist davon bloß das kleine Stück, das W . Wackernagel, Deutsches Lesebuch 14 (1859), 177—182 abdrucken ließ, nachdem er Zs. 5 (1845), 319 die erste Nachricht von dem C o d e x gegeben hatte'. — vgl. Steinmeyer I V , Seite 6 1 4 f . [555]; R . Bergmann 854.

Wie aus dem Abdruck Wackernagels (auch in der 5. Aufl. seines Deutschen Lesebuchs 1873, Spalte 3 5 5 - 3 6 0 ) deutlich wird, handelte es sich um ein Exemplar der Sechs-Bücher-Fassung. D e r Abdruck Wackernagels umfaßt aus Buch I V die Kapitel V I I - V I I I I (halb) und X V und aus Buch V die Kapitel I I I - V I . N :

Brixen, Bibliothek des Priesterseminars D 19 ( N r . 86). Zwei Fragmentdoppelblätter, die innersten einer Lage, 12. J a h r h . Die Blätter dienten in Q u e r lage vorne und hinten als innerer Deckelschutz (ca. 0 , 5 cm dicker H o l z deckel) eines 1421 auf 2 0 7 Blättern (mit Vorsatzblättern 2 1 3 ) durch Albertum Weinkern de Rosenhaim, clericum frisingensis diocesis geschriebenen C o d e x mit: ,Glossa Psalterii a Rev. Maghistro Chunrado de Sultau Universitatis Pragensis 1374'. Diese Angabe auf Seite 2 a wird auf Seite 2 0 7 b im Explizit wiederholt (zitiert bei Steinmeyer). Die aufgeklappten Pergamentblätter sind von mir in der richtigen Textreihenfolge numeriert worden (also 1 , 2 , 3 , 4 , nicht wie bei Steinmeyer 4 , 1 , 2 , 3 ) . Damit umfaßt das vordere Blatt die gegenüberliegenden Seiten 4 b / l a (Leimseite) und l b / 4 a , das hintere die Seiten 3 b / 2 a (Leimseite) und 2 b/3 a. Die Blätter sind von den Holzdeckeln abgelöst, auf denen sie Buchstabenreste hinterlassen haben. Sie sind so in den Falz der ersten und letzten Papierlage des C o d e x eingenäht, daß der untere Rand mit I V 2 bis 2 Schriftzeilen in den hinteren Teil der Lage eingeknickt ist. Außerdem sind beide Blätter an der linken Seite (d. h. den Seiten 3 ab und 4 ab) so abgeschnitten, daß ca. 1,5—2 cm des Textes an den Rändern fehlt. D e r Schriftspiegel der vollständigen Seiten beträgt bei 31—32 Zeilen ca. 13,5 x 2 1 , 6 cm. Die Schrift der verleimt gewesenen Seiten 4 b / l a und 3 b / 2 a hat sehr gelitten, manches konnte auch bei eingehender Autopsie dank freundlichen Entgegenkommens von K a n . D r . J o h a n n M a y r nicht mehr entziffert werden. D i e von Steinmeyer benutzte .sorgfältige Abschrift' von

XXX

Zur zweiten Fassung in sechs Büchern Oswald v. Zingerle belegt zwar mehrfach Lesearten, die heute nicht mehr zu verifizieren sind, andererseits konnten aber auch Korrekturen und Ergänzungen vorgenommen werden. Letztere betreffen vor allem die Zeilen, die im Falz umgeknickt sind. — vgl. Steinmeyer IV, Seite 395f. [42]; R. Bergmann 77. Die Textgestaltung dieses Fragmentes belegt ein Ausmaß an Verwilderung, wie es bei keiner anderen Hs. auch nur annähernd aufgetreten ist. Nur wegen der insgesamt schlechten Quellenlage wurden die vielen Textabweichungen, Verkürzungen und Umstellungen vollständig in den Apparaten verarbeitet, selbst auf die Gefahr hin, daß diese dadurch sehr kompliziert ausgefallen sind. Der Text beginnt am Schluß von Buch I, Kap. V und fährt fort mit Kap. VI, VII und dem größeren Teil von Kap. VIII, das jedoch nach kurzer Gemeinsamkeit am Anfang den weiteren Text Satz für Satz nach nicht erkennbarem Prinzip umgestellt hat (siehe dazu den Parallelabdruck im Text). Die Kap. V i l l i und X sind jeweils nur mit zwei kurzen Auszügen vertreten. Das Buch II ist sodann mit Teilen der Kap. I, II, III und IIII vertreten, worauf ein Teil des allerletzten Kapitels (Buch VI, XVIIII) folgt, dann geht es wieder weiter mit II,V—XV, wobei der Text innerhalb des letzten Kapitels abbricht. Die Kapitelüberschriften sind rot ausgeführt, ebenso die Initialen. Die Hauptlemmata sind im fortlaufenden Text oft durch einen roten Vorstrich gekennzeichnet, der sich in gerader oder runder Ausführung den kleingeschriebenen Erstbuchstaben anpaßt. Die deutschen Glossen sind grundsätzlich interlinear in dünnerer und kleinerer Schrift ausgeführt, manchmal erst am Satzende, meist jedoch eindeutig über dem Hauptlemma. Die Orthographie des lateinischen Textes ist nicht nur stark fehlerhaft, sondern auch bemerkenswert eigenwillig. Der Schreiber hat offenbar phonetische Ambitionen, indem er des öfteren statt Geminaten einfache Buchstaben schreibt (z. B. paliis statt palliis, ferariis statt ferraras, maleus statt malleus, mesias, confesores, mapa u. a.) oder aber den Doppellautwert des x darzustellen sucht (z. B. audacs, ducs, artifecs, loquacs). Allerdings unterlaufen ihm dabei andererseits auch wieder Inkonsequenzen durch Schreibungen nur mit s (z. B. ductris, res neben recs). Vollends absurd erscheinen in diesem Zusammenhang die Schreibungen eclexiastes oder senecx. R:

Wien, österreichische Nationalbibliothek, Cod. 413 (aus Niederaltaich), 197 Blätter einer Sammelhandschrift in Folio mit vielen verschiedenen Texten aus dem 13. und 14. Jahrh., einiges auch aus dem 15. Steinmeyer erwähnt darunter die Chronik des Ekkehard von Urach nach der Beschreibung im Archiv der Gesellschaft 7 (1839), 474 ff. Die letzten beiden beschriebenen Seiten (jedoch nicht nur die inneren Kolumnen, wie bei Steinmeyer angegeben) enthalten auf je zwei Kolumnen Teile der Sechs-Bücher-Fassung des Summariums. Die unteren 2 h der letzten Kolumne sind von anderer Hand mit einer Aufzählung von Raummaßen beschrieben, beginnend mit: ,diviseru(n)t totum mundum in tres partes Asiam, Evropam et Affricam . . .' und endet mit: ,Palmum diverserunt in digitos. Cubitus habet unum pedem et dim.' Die vier letzten Zeilen, wiederum von anderer Hand lauten: ,hic nota regna vel regiones vel ea . . . francia sicut regnum Aschalun Civitas eiusdem schamfaz prittania regnum artus civitas eius karidol regis sie dicti regnum Prandigan.' Steinmeyer verweist für den ersten Teil auf Parzival 321, 19 + 20. — vgl. Steinmeyer VI, Seite 634 [593]; R. Bergmann 913.

XXXI

Zur zweiten Fassung in sechs Büchern Die Blätter 196 b und 197 a enthalten in je zwei Kolumnen zu je 41 Zeilen aus der Sechs-Bücher-Fassung des Summarums aus Buch IV die Kapitel X—XIIII und den ersten Teil von X V . Aus Buch V sodann die Kapitel I—VI und als letztes aus Buch IV Kapitel V i l l i . Steinmeyer benutzte eine Abschrift von J. Seemüller, der jedoch die 11 deutschen Glossen von IV, X—XV unterschlagen hat und zu V, III (bei Steinmeyer V, 2) den Seitenwechsel von 196 b 2 zu 197 a 1 nicht berücksichtigte (ab 208, 26).

XXXII

Zum Buch XI als alphabetischem Glossar in zwei Fassungen Das elfte Buch steht als alphabetisches Glossar mit den zehn ersten, sachlich geordneten Büchern der ersten Fassung (s. Band 1) in keinem inneren Zusammenhang. Es scheint unmittelbar aus dem klerikalen Elementarunterricht erwachsen zu sein und enthält für jeden Buchstaben in dreifacher Gliederung hebräische, griechische (beide in lateinischer Umschrift) und lateinische Lemmata. Bei den hebräischen Teilen handelt es sich um alttestamentarisches Wortgut. Neben einigen heilsgeschichtlichen Zentralbegriffen sind es fast ausschließlich Namen, deren theophore Bedeutungen lateinisch wiedergegeben werden 37 . Im übrigen sind die Interpretamente zu den griechischen und lateinischen Wörtern ein buntes Gemisch aus ein oder mehreren synonymischen Entsprechungen oder aber umschreibenden Sentenzen. Deutsche Glossen sind dabei nicht nur weiterer Zusatz, sondern können auch alleiniges Interpretament sein. Daraus wird deutlich, daß bei der Anlage dieses Glossars die Intention der Realienvermittlung im Vordergrund stand, wobei die deutsche Sprache durchaus neben der lateinischen funktional verwendbar war. Neben der äußerst schwierigen Frage nach der ältesten, möglicherweise e i n e m Autor (dem Summariumautor) zuzuschreibenden Fassung des Glossars fällt immerhin zunächst eine fortschreitende Perfektion in der systematischen Anlage auf: Zunächst gibt es von A—N nur die alphabetische Ordnung nach dem ersten Buchstaben, von O—S gibt es, wenn auch ohne strenge Konsequenz, bereits Gruppierungen nach den ersten zwei oder drei Buchstaben, von T—Z wird bereits annähernd konsequent nach den drei ersten Buchstaben geordnet.

37

3

Als Quelle für die hebräischen Lemmata kann Hieronymus gelten: ,Liber interpretationis hebraicum nominum' in: CCSL LXXII, Tvrnholti MCMLIX, S. 59-161. Summarium Heinrici 2

XXXIII

Zum Buch X I als alphabetischem Glossar in zwei Fassungen

Zum Verhältnis von Kurz- und

Langfassung

Die Kurzfassung wird von den drei Hss. C Q V vertreten und steht damit für C und V in unmittelbarem Zusammenhang mit der wahrscheinlich authentischsten Uberlieferung der ersten zehn Bücher. Die Hs. Q dagegen bringt beide Fassungen hintereinander und nur einige ausgewählte und umgestellte Kapitel aus den ersten 10 Büchern. Darin zeigt sich ein freier Umgang mit dem Gesamtopus in einem späteren Rezeptionsstadium, und zugleich wird deutlich, daß für die Kurz- und Langfassung auch eine Phase gemeinsamer Tradierung möglich war, bzw. daß getrennte Tradierungsstränge auch wieder zusammenlaufen konnten. Insgesamt mag das jedoch ein Sonderfall sein, der letztlich nicht verschleiern kann, daß die Kurzfassung neben der Langfassung vor allem in dem Moment entbehrlich wurde, als sie nicht mehr Anhängsel an die zehn Bücher war, sondern sich zum eigenständigen Glossar ausweitete. Damit soll nicht ausgeschlossen werden, daß die Langfassung noch auf den Autor selbst zurückgehen könnte, weil vieles darauf hindeutet, daß sie das Endergebnis marginaler Zusätze zur Kurzfassung ist, und daß man sich statt eines diffusen Abschreib e n anderer Hände zunächst einen die Anordnung im Auge behaltenden Diktiervorgang des Autors vorzustellen hätte. Ganz generell sind in der Tradierung zwei Tendenzen festzustellen: Erstens die der sekundären Kürzung der Kurzfassung, denn nur C repräsentiert den ganzen greifbaren Umfang der Kurzfassung, Q und V weisen dagegen Kürzungen auf, Q in geringerem, V aber in stärkerem Maße, jedoch ohne Abhängigkeit untereinander. Der Umfang in C kann dagegen deshalb als authentisch angesehen werden, weil diese Fassung in der Langfassung aufgegangen ist. Die kleinen Indexzahlen direkt vor den Zeilen stellen die Verweiszahlen auf die Zeilen der Langfassung dar. Durch diese Benutzungshilfe zeigt sich unschwer, daß die Kurzfassung vollständig in der Langfassung wiederkehrt, und zwar vielfach ohne größere Umstellungen, wie die Zahlen in ihrer aufsteigenden Reihenfolge verdeutlichen können. Zweitens die der allmählichen Verselbständigung der Langfassung zum eigenständigen alphabetischen Glossar und damit XXXIV

Z u m Buch X I als alphabetischem Glossar in zwei Fassungen

Loslösung von den zehn ersten Büchern des Summariums: alle Hss. der Langfassung mit kleinen Buchstabensiglen vertreten keine Anbindung mehr an die 10 ersten Bücher und titulieren sich auch nicht mehr mit ,Summarium' oder gar ,Summarium über XI'. N u r die Hss. AB weisen das Gesamtkorpus auf und benennen die Langfassung als ,liber XI', wobei wiederum noch hervorzuheben ist, daß beide Hss. die am stärksten erweiterte und durch Umstellungen veränderte Reihenfolge der Lemmata repräsentieren und damit insgesamt die am spätesten anzusetzende redaktionelle Bearbeitung aufweisen. Die Hss. Qabcde stellen dagegen einen mittleren Bearbeitungsstand dar, der, wie auch in AB, durch die Tendenz gekennzeichnet ist, die Verben herauszuziehen und an den Schluß jedes Buchstabens zu setzen. Auf Grund eigener Additamenta läßt sich jedoch die Gruppe cde wiederum enger zusammenfassen. Eng zusammengehörig erscheinen auch fgh, wobei diese Gruppe der ursprünglichen Langfassung sogar am nächsten kommen dürfte. Bei f fällt als Besonderheit auf, daß sie als einzige Hs. fast zu jedem Buchstaben die Dreiergliederung durch die Uberschriften ,hebrea', ,greca' und ,latina' kenntlich macht. Die Gruppe ikl ist besonders eigenwillig. Zumindest ik dürften vom selben Schreiber sein, und als direkte Vorlage könnte 1 fungiert haben, wobei diese Hs. vielleicht sogar nur wieder eine zeitlich frühere Fassung eben dieses Schreibers ist. Die Gruppe ist dadurch gekennzeichnet, daß die Interpretamente mit Vorliebe alternative Formulierungen aufweisen bzw. mit anderen Synonyma versehen wurden. Man könnte dahinter geradezu wieder eine konkrete Unterrichtspraxis vermuten, die den Schreiber veranlaßte, nur die im Unterricht erörterten Alternativformulierungen zu notieren. Daß dem Redaktor der Gruppe AB bei seinem Bestreben, das Material der Langfassung zu erweitern, auch wieder die Kurzfassung als vermeintlich anderes Wörterkorpus in die Hand kam, beweist im Buchstaben E der Komplex zwischen Zeile 174 und 175, der genau die Abfolge der Kurzfassung Zeile 8 1 - 1 0 7 darstellt. Von diesen, gegenüber der Langfassung vorweggenommenen 26 Lemmata wurden vom Redaktor beim weiteren Abschreiben 20 dann ausgelassen, 6 jedoch entgingen seiner Aufmerksamkeit und wurden deshalb entsprechend ihrer Placierung in der Langfassung wiederholt. XXXV

Zum Buch XI als alphabetischem Glossar in zwei Fassungen

Zur

Textgestaltung

(in Ergänzung zu dem in Band 1, S. XXXI—XXXV

Ausgeführten)

Als zwei klar zu trennende Komplexe sind in dieser Ausgabe die Kurz- und die Langfassung nebeneinandergestellt. Die Kurzfassung wird nur von drei Hss. repräsentiert, wobei der Codex C (Trier) eindeutig die Leitfunktion beanspruchen kann. Die beiden anderen (Q und V) weisen voneinander unabhängige Kürzungen auf, nur zweimal hat V auch zwei zusätzliche sekundäre Lemmata (B 13.1 und 13.2). Da bis auf ganz wenige Anhängsel alle Lemmata von C in nur selten unregelmäßig aufsteigender Reihenfolge auch in der Langfassung vorkommen, ist wiederum sichergestellt, daß C an einer ganz zentralen Stelle der frühesten Bearbeitungsphase stand. Die kleinen Indexzahlen direkt vor den Zeilen verweisen auf die Textentsprechung in der Langfassung: Dies gilt auch umgekehrt bei der Langfassung, in der die kleinen Ziffern vor der Zeile auf die Kurzfassung verweisen. In der Kurzfassung ist die Reihenfolge der Lemmata klar vorgegeben und in C vollständig repräsentiert. Der Nachweis, welche Hss. einzelne Zeilen auslassen, wird in dieser Ausgabe prinzipiell dadurch erbracht, daß deren Siglen in Klammern vor die Zeilen gesetzt wurden. Umstellungen in der Reihenfolge sind in der Kurzfassung minimal, in der Langfassung dagegen sehr häufig. Sie werden in dieser Ausgabe dadurch kenntlich gemacht, daß hinter der ersten umgestellten Zeile für die betreffende Hs. die geänderte Reihenfolge durch die entsprechende Anordnung der Zeilenzähler aufgeführt wird, z. B.: Buchstabe A Zeile 14 enthält den Zusatz ,C: 15, 14* d. h. in der Hs. C erscheint Zeile 15 (Anomia iniquitas) vor Zeile 14 (Anagoge . . .). Innerhalb des Textes erscheinen Zusätze, die nur von einer oder einer minderen Zahl von Hss. vertreten werden, in >. . .i, wobei 1 die direkte Vorlage für ki gewesen sein dürfte, wie die letzte Seite von 1 beweist, die offensichtlich vom Schreiber ki ergänzt wurde (sieh Beschreibung der Hs. 1 und S. X X X V ) . 1:

(Steinmeyer g.c): Bayerische Staatsbibliothek München, Clm 17194 (Scheftlarn 194). Zweiteiliger Codex: 1) aus dem 10. Jahrhundert die Blätter 1 — 172; 2) aus dem 12. Jahrhundert die Blätter 1 7 3 a - 2 2 1 a , 37zeilig beschrieben, Schriftspiegel ca. 21,2 x 13,7 cm (Buchblock 28 x 19,5). Die letzte Seite 221 b enthält zur Hälfte lat. Zahlenwörter und dann noch verschiedene Kurztexte mehrerer Hände (näheres sieh Steinmeyer). — Vgl. Steinmeyer IV, S. 558 [424]; R. Bergmann 630.

XLVI

Zum Buch XI als alphabetischem Glossar in zwei Fassungen Die Blätter 1 — 172 enthalten Predigten von Augustin u.a., die Blätter 173-221 a bringen die Langfassung des XI. Buches vom Summarium ohne die Buchstaben X Y Z, zu jedem Buchstaben vermehrt um eine umfangreiche Sammlung von Derivationen (wie in den Hss. i und k). Die Uberschrift in roter Tinte lautet daher auch: Incipiunt expositiones sive derivationes de alphabeto. Die Seite 221 a mit dem Schluß der Derivationen des Buchstabens U / V ist von anderer Hand geschrieben, ganz offensichtlich von der des Schreibers des Hss. ki (vgl. dort!) Dafür spricht der Schriftvergleich sowie ein in beiden Hss. angefügtes, in den Graphemen so gut wie identisches griechisches Alphabet in Großbuchstaben (vgl. Beschreibung der Hs. k und S. XXXV). IT1J (Steinmeyer c.): Universitätsbibliothek Erlangen—Nürnberg, Ms 2006. Ein Fragmentblatt (Folio) aus dem 12./13. Jahrh., vom Buchdeckel eines Dr. Faust-Buches (Nürnberg 1726) abgelöst, die Vorderseite schlecht, die Rückseite gut zu lesen. Zweispaltig mit je 44 Zeilen beschrieben. — Vgl. Steinmeyer IV, S. 429 [133]; R. Bergmann 146. In der ersten Spalte der Vorderseite zunächst ein Mischtext (näheres bei Steinmeyer), dann in der letzten Zeile dieser Spalte beginnend und die übrigen 3 Spalten füllend ein alphabetisches Glossar von A—T. Dieser Text ist im Anhang dieses Bandes abgedruckt. Es soll damit exemplarisch gezeigt werden, wie der Summariumtext des XI. Buches in Umstellung und Verkürzung weitertradiert werden konnte. Im Buchstaben A finden sich zunächst 16 summariumfremde Zeilen, dann 13, die wahllos gemischt auch im Summarium vorkommen. Im Buchstaben B sind neben einigen unleserlichen Zeilen die übrigen 6 auch im Summarium zu finden. Im Buchstaben C wird nur eine Abfolge von 20 Zeilen aus den Additamenta der Handschriftengruppe cde geboten, im Buchstaben D acht Zeilen aus dem Haupttext in aufsteigender Reihenfolge, in E sechs Zeilen, in F vier Zeilen. Die Buchstaben G, H , I, (K) fehlen, in L finden sich von 5 Zeilen drei aus dem Haupttext und zwei aus den Additamenta von cde, in M elf Zeilen aus dem Haupttext in aufsteigender Reihenfolge und sieben aus den Additamenta von cde, N ist mit 6 Zeilen vertreten, O mit 12, jeweils aus dem Haupttext, P mit 24 aus dem Haupttext aufsteigend und acht aus den Additamenta von cde, Q mit zwei Zeilen, R mit 10 Zeilen aus dem Haupttext, S mit einer, aber 28 aus den Additamenta. Beim Buchstaben T folgt die Hs. jedoch dem Haupttext von Zeile 1 anfangend und geht in engster Anlehnung an die Hs. d bis Zeile 43.

XL VII

g

48

l

o

s

s

a

r

i

*

D e M e t a l ! is. u r u m , Q5olt. O b r i z u m , narius , X . n u m m o s appen. 2Bicca {a). Argentum, dit. I t e m n u m i f m a oboliK, ¿ilbt'r. Electrnni, Qc* ôeKu'iinjj. M i n u t u m , g e e r t . fmellje. Auricalcum, 9Jie|;itiC. T u l e n t u m , orbori!v\rnphiair°tuna plma-knaaf*nhjL, fiVmtrh.il«ror.l\Ticon njTLt^ fefmmdi^ÌdoTì caimif, pernii

s i n a l m c c rcfolittonc.A

m d m u i d A n x i d o r i u j z d d

ola A qh€t dqùdUcuÌpinmic do uairf.h mmorutfharArthcnelilhiJt ammnC

T u m . A n i u m f e c

j \ l a

a f c d U . «rfjcfdtAi'^abuliX u a f a r m i l n i à

barn;

i. gUahdum Alice dm ffalco-n T r a m f b e h e r a . thum d,. li pp*i rrtor o b fcqi/aif: X munfF.A tmcuUnoÌìlhm%\bi annui dbimfcpifadAjtiauncutoi^

Jiaba. t ' h d f l a & r t i l a u a f p r i w i a y .

lini-1 ttfht. C U t d o A n g o r a f l ì i c n o . A r w U

\ p £

mborwAbiìnnfaumoàbihnaìfAfU. diaStu Turno eihmoAlxqp?brfh^i. ddboAqmnniU hdìj fid&iidtUbrdiweiu.Anolcihubd Amul* fi ala ^ a n f à T f i n s . f K h p u l a n o a t r c f k m o J U l m o expeav. QjrmAriu repofmo Ubrw.J\flaiav a f f i r m o-A. miqn uxxrriifc&vr&cdmiufediti cuftoCA. edili f ah ù jp cumwrAn^porr amgiiftoéA ppendix foci,a t corneiAUpefuclax A U c g p a f t n w t a f f i r m o . yiUipa^orfUcSòitipjaum i.e. Hirnfelk (Zusatz von Gerbertf er eigene Erklärungen nur als Fußnoten!)

9of„ 89 9iff.

— sonst bringt

108,113,111 109, u2f„ mff. 112,120,217 i24ff.

I, II

D

III, VI

D20 Extrex 'nac. Capilli cincinni locche cirri. Capillicium vel capillatura dicuntur spissi capilli. Cesaries est proprie virorum a cedendo, crines autem mulierum a discriminando, come utrorumque intonse. Timpora tunewende. Facies antlute. Item vultus. Frons stirna vel dinna. Oculi ògun. Ocellus ògelin. Pupilla ògephel. 60 Acies seha. Corona dicitur circulus qui ambit pupillam. Uolui dicuntur ipsi vertices oculorum. Palpebra ògbrawa. Lacrime drahene. Cilia dicuntur pelles quibus oculi teguntur. Supercilia uberbrawn. Intercilium dicitur illud spatium quod est inter cilia et supercilia. Gene hufelun. Male dicuntur eminentes sub oculis 65 partes wangun; vel maxilla kinnebacho. Mandibula bacco. Barba bart. Grenones granun. Aures orun. Austiria orsmero. Pinnula dicitur summa pars auris. Nasus vel nas, naris nasa. Pinnulas dicuntur latera nasi. Coluna dicitur naris porrecta. Sanna rugositas naris. Pirula dicitur extremitas narium. Interfinium nase7o crostela. Os munt vel bucca. Labium dicitur superius, labrum lefse autem inferius. Lingua zunga. Dentes cene. Precisores uarcene dicuntur anteriores dentes. Canini autem dicuntur sequentes, quorum duo in dextra, duo in sinistra parte sunt. Molares vel genuini bacchezene. Gingiue vel ingines dicitur caro circa dentes. 75 Fauces gaumun. Palatus slunt vel baratrum. Arterie dicuntur per quas sonus vocis egreditur. Tolse sunt tuxillae quae in faucibus turgescere solent. Gurgulio est cuius meatus ad os et nares per-

143ft.

isoff.

159 ìssf. i6off.

170 mi.

D2l tendit. Sublingium racho. Mentum kinne. 'Submentum unter- mi., ma. kinne. Rumen sluntbein. Collum hals. Cervix halsadra. Gula so vel guttur kela. Uva blat. Struma croph. Frumen pars guise quse prominet. Humerus ahsela. Ala summi humeri pars posterior. Brachium arm. Tori vel lacerti vel musculi muse. Cubitus elin. Allenus elinbogo. Ulna est utriusque manus extensio, item ulna est cubitus. Alse vel ascelle ochisun, idem subhirci dicuntur. 85 Manus hant. Dextera zeswa. Leva vel sinistra winstra. Palma iwff. dicitur manus expansis digitis. Pugnus fust. Vola bai. Ir vel clessal est medietas palmse. Digitus finger. Pollex dumo. Index vel salutaris vel demonstratorius mutfinger. Impudicus vel medius

74 Gingine D

80 Erumen D

83 Alienus D

5

III, VI, VII

D

lancmar. Anularis goltfinger vel medicinalis. Auricularis orfin9o ger, ipse est et minimus. Ungula nagel. Articulus lidelin. Truncus est media pars corporis a collo usque ad inguina. Torax dicitur anterior pars trunci. Pectus brust. Cartilago *brustteifet vel crostila. Ubera vel mamma:, mamilla:. Papillae dicuntur capita mamillarum. Cutis hut. Inde corium leder. Pellis autem dicitur 95 qua: pilos habet. Pori suezlocher. Sudor suez. Aruina smero pinguedo cutis. Pulpa caro sine pinguedine. Membra liede. Artus geleiche autem ubi membra colliguntur. Vene aderun minores, nervi maiores. Compago ossium capita. Vertibuhe sunt summa: ossium partes nodis crassioribus conglobata:. Lanugo pili puber100 tatis vel femoris. Medulla marg. Costa ribbe. Latus sita. Dorsum vel tergum rugge. Scapula scultra. Interscapulum dicitur spacium, quod inter scapulas est. Pale sunt dorsi dextra levaque D22 'eminentia membra. Spina ruggebein. Sacra spina est ima spinse. Renes lenden. Ren vel rien lendebrato. Lumbi lancha vel ilia. 105 Umbilicus nabelo. Clunes goffun. Posteriora hindirdeil. Cuius vel podex afdero. Podiscus anus foramen culi. Nates. Virilia gemehti. Genitalia a gignendo sunt dicta, idem pudenda vel inhonesta. Veretrum vel erreus virile membrum. Viscus dicitur pellis testiculorum. Burgulio crinis genitalis. Femora huffe. Ingues no hegedruse. Glans drùs vel tollis. Glandula vel tosilla druselin. Coxe vel gösse diech, quarum concava vertebra dicuntur. Suffragines quia subtus franguntur vel flectuntur. Genu knierad. Crura bein. Tibia: scincun. Sures wadun. Talus enkil. Locus corrigie rihe. Pedes füze. Planta sola. Calx versna vel calcaneus dicitur 115 prima pars pianta:, solum autem est inferior pars pedis. Viscera innedre. Cor herza. Precordium furherzi. Pulsus dictus eo quod palpitat locus cordis. Sanguis blüt, cruor proprie dicitur corruptus sanguis. Pulmo lunga. Iecur lebera. Fibra: dicuntur extremitates iecoris. Stomachus maga. Splen milze. Lien kra. RenunD23 cuius niero. Reticulum nezzi smero . Fel dicitur 'ipse folliculus, 91 iguina D

113/14 1>Locus< rihe. 2 Locus corrigie D

89 'Hanemar D 107 *gemehu D 120 ::'nezzislner° D

6

2ooff.

2ioff.

238/217 218H.

230ff.

237 239ft.

251 ff.

261,259, 262ff.

D

I, III

III, VII Vili, IX

cuius humor bilis dicitur galla. Intestina d a r m a . Extalis grozdarm. Omentum budeminc. Ventriculus wamba. Disceptum est intestinum, quod discernit ventrem a ceteris intestinis et a corde et a pulmone. Fren est membrana inter pectus et viscera. Cecum 125 intestinum dictum, quod sit sine foramine. Ieiuna dicitur tenue intestinum. Venter vel omasus buch est qui acceptos cibos digerit. Alvus dicitur, quae cibos recipit et purgari solet. Uterum sola: 270 mulieres habent in quo concipiunt. Aqualicus autem proprie est porcorum. Matrix locus in quo fetus concipitur. Dua: autem »0 matrices sunt, unus in dextra, alter in sinistra parte. Unus in quo masculus, alter in quo fcemina concipitur. Vulva ostium matricis. Vesica. Locium vel urina harn. Membranula vellelin vel menbra- 278,267 num. Calvus calwer vel glaber. Recalvaster calwer; vel glabrio vm, ix, 570«. grint. Yrurcus grintohter. Ruga runcila. Rugosus runcilohter.

135 Candidus wizer albus. Maurus suarzer furvus, niger. Crispus

mo

D24 145

150

reider. Surdus douber. Lacer orloser. Palpo blindo vel cecus. Luscus vel monoptalmus einögger. Lincus scilint vel strabus. Lippus surögger. Gyppus houer. Gypperosus houerohter. Balbus neselenter. Anasus *naseloher. Simius crumnaser. Blesus lisbinder. Edendidus zanloser. Elinguis zungiloser. Mutus s t u m m o . Mancus einhender. Claudus ':"halzel. Equimanus datur qui utraque manu pro dextra utitur. Leprosus misilsuhtiger. Ydro'picus wazersuhtiger. Paralyticus firgihtiger. Emoptoicus dicitur qui sanguinem spuit. Macer macilentus magerer. Crassus corpolentus, obesus, vegetus, pinguis *uehtter. Delicatus zärtlicher. Manzer hurkint filius scorti. Cirratus dicitur adolescens nondum tonsus. Corde sapimus, iecore amamus, splene ridemus, felle irascimur, pulmone sonamus. Stomachus cibos digerit. Vesicca potum exudat. Quidquid mamillas ingreditur lac, quid in iecur sanguis efficitur.

De JE tate hominis.

(III)

(is), 589,573ft.

ssoff. 584 ff. (vm, 471), 587f

in, v i i , 2 6 0 , 2 5 ; (), 261 278, ( )

I I I , VIII

Infantia tendit usque ad .vii. annum. Pueritia autem usque ad 284,29off. .xiiii. annum. Adolescentia autem tendit usque ad .xxviii. annos. 125 Leiuna

137 monoptalinus D

7

D(N)

155

(N2a N2a) (N2a N2a)

165

I, IUI

Iuventus finitur .xxx. mo anno. Gravitas .lxx. mo anno terminatur. Senectus vel senium alter. Infantulus vel puerulus kindelin nondum loquens. Puer knabo vel pusio. Puella dirna. Adolescens jungelinc vel iuvenis vel ephebus. Orphanus weiso grece, pupillus latine. Puberes a pudendis dicti quod iam pubertatem ostendant. Puerperje quod primum pueros pariant. Virgo magid. ^Virago mannine.* Senex alter vel altherro vel geronta. Veteranus uraldo. 'Silicernius altriso est senex veteranus dictus, quasi silicem sepulchri iam cernens? Veternosus altziergerner. Avitus alter. Avita vel anus vel vetula altdiu. Anilitas altin ab anu dicta. Canus grawer. Canities grawin. Mors dot. Mortuus doter. Cadaver dicitur cum insepultum iacet, funus dicitur si sepeliatur. Exequia: dicuntur dum funera portantur. Defunctus sepultus vel humatus vel conditus.

D25

' D e C l e r i c i s et aliis O r d i n i b u s e c c l e s i a s t i c i s . ( I I I I )

Papa vel apostolicus babist. Patriarcha summus patrum. Archi170 episcopus ercibiscof vel metropolitanus. Prsesul piscof vel pontifex vel an tistes vel episcopus. Presulatus vel pontificium vel episcopatus biscofdum. Cardinales cardinale. Episcopi minores. Sacerdotes vel sacrificus ewarto. Ierarchia grece, summus sacerdos latine. Clericus phaffo. Matricularius dumphaffo. Clerus 175 phafheit. Presbiter briester. Archipresbyter ercibriester. Presbytera phaffenwib quam habuit ante ordinationem. Archidiaconus est primus diaconorum. Diaconi grece, ministri latine, ipsi et levita: dicuntur. Diaconissa: sunt mulieres quae sacerdotalia vestimenta parant. Diaconium est ministerium. Nathinnei vel yppo180 diaconi, subdiaconi. Exorcistas bisuerare grece, adiurantes latine. Lectores lesere vel psalmistae. Janitores dorwartun vel ostiarii. Acoliti liehtdragere grece, ceroferarii latine. Flamines dicuntur gentilium sacerdotes. Commentarii vel cancellarii kancelare.

160 mannine N 1 6 9 - ( ) D - Zu den Indexzahlen bei N vgl. App. 315ff. 161 D - »altrist N 1 4 5

8

III, VIII

() 285f„ 29off. 28?(f. 294f. 297ft. 3ooff. () 299,302, (),

303ft

vm,n,m,an 74ff. 78 ff. 83 f. () 84ff. ( ), 87ff

96f. íooff

D

I, V

VIII, I I - I I I

Prepositus brobist. Decanus dechan. Sacrista kuster. Edituus vel íes mansionarius sigersto. Scolasticus scùlmeister. Scolaris sculare. Rabbi ebraice, didasculus grece, preceptor vel magister meister latine. Catagitta doctrix lerarin. Cantor sangere vel coraula vel psalta. Precentor forsengere qui precinit. Succentor qui subsequenter canendo sequitur. Concentor quia consonat in cani9o tando. Abbas abbet. Abba abetissa. Abbatia abeteia. Monachus munich vel cucullio vel cucullaris. Cenobita monachus communiter vivens. Circumcellio monachus vagans lòfere. Sanctimonialis nunna. Inclusus klosinare. Heremita vel solitarius vel anachorita einsidilo, idem pellicatus dicitur. Canonicus canunich.

93ff.

io7ff. 111,109 ii2f. 110 109. io6f.

D26 Cartularius brie'uere. Christianus kristener. Orthodoxus recte ioof„ nsff. 196 credens. Catholicus universalis allicher. Neophytus grece, novellus latine, nuper renatus. Catecuminus grece, auditor latine, qui adhuc doctrinam audit et necdum baptismum percepit. Synagoga 123 congregatio. Ecclesia vocatio vel collectio.

De sacris ^Edificiis. Matricula est episcopalis ecclesia vel ecclesia vel basilica kilcha. Templum goteshus. Oratorium betehus. Cenobium est habitaculum plurimorum in commune viventium. Martyrium grecum est et est parva ecclesia vel capella kapella. Fanum idem delubrum 205 vel idolum. Vestibulum est aditus domus publica:. Porticus phorzihc. Ostium vel janua duri. Fores autem sunt claustra proprie quae foris clauduntur. Ualvje dicuntur que duplices sunt et intus clauduntur ualduri. Item bisfores. Postes dùrstudele et antes. Antes dicuntur qua: ante stant. Postes dicuntur qua: post 210 ostium stant. Limen druoscufel. Superliminare uberduri. Cardo ango. Verticula dicitur quod intus cardinem vertitur. Claustra bisperide. Sera sloz. Vectis grendil, idem pessulum. Clavis slüzzel. Circulus vel orbis ring. Fundamentum gruntfeste. Cemen201 Mitricula D 206 ' : 'phorzihe D

9

160 171, i67, i69f. 173 221 f. 223,22sif.

230ff.

237, (x, 323)

D

i, v

tum plaster. Perpendiculum müruuaga. Pavimentum esterihc. 215 Ostracus est pavimentum testaceum. Lithostrata pavimentum de parvulis crustis ac tesselis tinctis in varios colores. Columna sul. Bases dicitur pes c o l u m n s . Capitella sunt capita columnarum. Epistilia dicuntur lapides qui super capitella ponuntur. Arcus suibogo vel fornix. Statuarium philare. Columen rama vel D27 1 sustentaculum. Paries uuant. Deambulacra umbegengi vel peribolus. Angulus uuinkil. Angularis lapis uuinkilstein. Culmen first vel obenendi. Sculptura graft vel celatura. Anaglifa manleicho. Exedraz absitun. Camene dicuntur volumina introrsus respicientia. Testudo giwelbe vel turhsita. Corus kor. Subsellia 225 gesideli. Pulpitum ubi superlegitur vel cantatur legderi. Analogium unde sermo populo praedicatur, a greco logos, idem ambonis vel comonitorium dicitur. Tribunal dincstul. Sanctuarium domus sanctorum. Sacrarium est locus, ubi sacra oblata ponuntur. Altare, altere vel ara. Ciborium est edicula altaris. 230 Gradus gradi. Cripta krufta. Coclea Wendelstein. Campanarium glochus. Conus knopf. Campana glogga. Nola scella. Tintinnabulum drenkila. Laquearia himilze. Pictura gimalzi. Tectum vel contignatio gedeche. Trabes balchun. Tigna sparrun. Proces dicuntur capita trabium, qua: extra parietes eminent. Tolus wint235 fanc dicitur quod in medio tecto est, veluti breve scutum, in quo trabes coeunt. Copula: henkilboma. Asseres laddun. Epigri sunt d a v i , quibus lignum ligno adheret. Clavi isinnagela a calibe. Pluteus dilo. Tabula: vel laterculi tabulum vel briter. Tessere ehselinga dicuntur unde domicilia sternuntur. Lateres ziegelun. 240 Tegula vel imbrex scindela. Fistula phiffa. Canalis kanel. C o m pluvium *da. Pinna wintperga. Pinnaculum spizza. Antica est anterior pars templi ad ortum solis osderdeil. Postica posterior pars ad occasum westerdeil. Dextera ad meridiem sunderdeil. D28 Scenophegia zelwahta. Encenia kilwiha grece, dedi'catio latine, 245 Oblata ouelata. Eucharistia wizzot. Capsa caphsa. Patena pha-

238 tabulum verderbte dt. Glosse? 232

10

t:himilheD

vii, vii, mi 247ft. 253 252,254ff. 246f. 250t 237,257 24of (ix, 393 f.) (245), 242 246, ( ), (x, 434) i77f., iso 179, o 182 177, ( ) i63f 262, ( ) 243, 270,259,258,251 2711.

u x,xxvi,4oif.,4oof.

D[N

I, VI

IX, I

[Nía tena. [ Thus wiröuh. Turibulum ròhfaz vel timiamaterium. Acerra wihrofaz. Lucerna lìehtfaz vel luminare. Licinius carz. Licnus daht vel funale. Oleum olei vel olivum. Cereus vel candela kerza. Candelabrum kerzistal. Emunctorium zuanga / swengele vel for250 ceps. Lacunaria sunt pendentia lumina. Lampas est proprie fiamma in vertice lucens. Sperula: scibelin. Corona krona vel bladda. Cambutta baculus sacerdotalis. Pastoforium porticus vel cellula vel domus sacerdotis.

De sacratis Vestibus.

(iv, i67), m i ix,xxn,466,468 (iv, io5),467 466, ( ) (VII, 243), 470 ()

( VI ) ix, 1, vi, ix, VII

255

Subucula scurliz est camisia, qua: sub alba induitur. Super- i9ff. humerale humeral, ipsum est ephot. Poderis alba est vestis linea sacerdotalis. Item circumpedilis. Cingulum gurtil. Pianeta hantfano vel mappula. Stola similiter dicitur. Colobium subtil vel subtile. Dalmatica dalmadia. Casula misach / cassul. Pallium 30 260 dicitur quo utuntur archiepiscopi. Scandalia romscùha sunt calcii 28ff. 246 timiaterium D , tim'amaterium N 246/47 'Turibulum . . . . Acerra w. 2t1,us w. N 247/48 'Oleum o. vel oliuum. >cera< cereus eh. vel candela. 2 (Licnus vel) Funalia d. >vel lumbusc. N 248 (Cereus vel) Candela D 249 nach Candelabrum unleserliche Stelle: Ascile selpòm (nur von Zingerle so entziffert!) .... Frondes a stipite procedentes (?). cifi(?) sunt maiores (mehrere Wörter) N 249/51 'Sperule. 2 Emunctoria sw. (vel) forcipes . . . . ( p r o p r i e ) . . . . lucens. N 251/53 (vel bladda . . . . sacerdotis) N 254 sacris D , sacratib N 255 (est) N ; quod N ; albaba N 255/56 Superumerale N 256 ipsum est] dicitur N ; efot N 256/57 (est) vestis 'sacerdotalis 2 linea >albavel zona< N 258/59 'Colobium s. vel 2 stola simili,er (dicitur) 3 subtile. N 259 Cassula N 260 (dicitur . . . . archiepiscopi) N ; Sandalia N ; (sunt) N

246 — 247 — — 248 — — 249 — 251

D - uuirog N D - rauch uaz N D - wiroguaz N D - liehtuas N D - *hars N D - dahte N D - ole N D - cherce N D - chercestal N D/N(-ePilleus huote.< Vexillum fano. Tapeta deppit / tebich. Velum / Cortina umbehanc. Cortine sunt vela de pellibus. Aulea gemalit umbehanc dicuntur vela pietà. Dorsale ruggelachen. Pariales stullachen vel sperrilachen. Paxillus cum quo vela vel tentoria suspenduntur. Ansa hanthaba. Pallia phellola. Purpura brunphellol. Ferrugo suarzphellol color purpura subnigrae. Iacinctus grùnphellol. Sandicinum weitphellol vel persicum. Coccus rothphellol vel vermiculum vel conchilium vel ostreum. Byssus est species candidissimi et nobilissimi lini retorta gezuirnit vel bistinctus.

D29

'De DEI Nominibus et sacris Ordinibus.

33, uellum< N 264/65 (Cortine . . . . ruggelachen) N 266/68 'Pacsillus concauella vel t. suspendantur. (Ansa h.) Pallia pf. Purpura p. 2 Pariales (st. vel sp.) N 268 Ferugo N ; subnigra N 269 Lacinctus D, Iacintus N 270 Cocus ,el 'vel ostreum 2vel consilium. N 271 Bi'sus (est) species] genus N ; candidisimi N ; nobilissimi lini] molissima purpura N 272 bustin'tus N 273 De (DEI Nominibus et) sacro ordinibus N 274 Xps N ; mesias abraice N ; Ihs N 275 ebraice N ; sator D 275— 77 (Nomina Sadday) N

261 262 263 — — 264 265 266 12

D - clensen N D - () N nur N D — uane N D/N D - unbehanch N D - () N D - ( ) N D - () N D - () N

267 — 268 — 269 — 270 271 274 275 277

D - () N D - pfellole N D - " purp uanphellel N D — *swartephellet N D - grünpfellel N D - *weti[ ] N D - rotpfellel N D - gezuirn(e)t N ( e zerstört) D - ( ) N DN D - eng'le N

DN

I, VIII

furstinengila. Throni dominationes, principatus, potestates, virtutes. Chérubin. Séraphin. Baptista dôfere. Propheta wisago vel vates vel videns. Apostoli botun. Euangeliste. Discipuli jungerun. Martyres martilere / marterere. Confessores bihtere. Virgines megede. Viduae wituun. Diabolus dûfel. Satanas widerwardo adversarius. Antichristus endikrist.

De Principatibus et miliciis aliisque Personis. ( V i l i ) Cesar vel Augustus vel imperator keiser. Augusta keiserin imperatrix. Rex kuning, item tyrannus iniustus rex. Regina kuningin. Arsacide dicuntur reges Persarum. Farao vel Ptolomei dicuntur reges Egyptiorum. Antiochi dicuntur reges Grecorum. Abimelech dicuntur reges Palestinorum. Cecropides dicuntur reges Atheniensium. Silvii reges Albanorum. Monarchus dicitur qui singularem possidet principatum. Tetrarcha qui partem quartam regni possidet. Istarcha vel triarii dicuntur qui tertiam partem regni habent. Consules a consulendo civibus, per singulos annos bini constituebantur. Proconsul dicitur qui vicem consulis agit. 278/79 (Throni . . . . Seraphin.) N 279/80 '(vel) Uates 2 profeta 3 (vel) videns. "Babtista t. N 280 (Euangeliste) D; Disipuli N 281 Mártires N ; Confesores N 282/83 (Diabolus . . . . endikrist) N 284 (miliciis) aliis(que) N 285 (vel) agustus (vel) imperator >vel induperator< N ; Agusta N 286 (impera287/88 trix) D, imperatris N 286 Recs N ; item] vel N ; (iniustus rex) N 2 'Antiochi (dicuntur) reges sirorum. Faraones vel ptolomeus (dicuntur) re(ge)s egiptiorum. 'Arsacides (dicuntur) reges partorum. N 289 Abimelec (dicuntur) recs N 2 8 9 - 9 3 (Cecropides habent) N 293 Cónsul N 293/94 per . . . . constituebantur] princeps [ ] N 293—97 'Dictatores . . . . consules. 2 Consules >autem< (a consulendo civibus) . . . . recedit. D 294 (dicitur) N 278 279 — 280 — 281 — 282

D - *uursteigel N D - toufer N D — wis sage N D - boten N D - iungere N D /N DN D - magde N

— —

D — witewen N D - ( ) N

— 283 285 — 286 287

D - ( ) N D - () N D - cheiser N D — cheiserine N D - cunich N D — chunegine N

13

( ), (vin, 603) (vm, 666) (is.), cm, 294) cm, 86), (is.)

VM,V-VIII

i29ff. () mff.

nsff.

DN

I, Vili

Vili, V, VI

295 Exconsul dicitur qui peracto consulatu recedit. Dictatores principes erant Romanorum qui singulariter per quinqué annos regnaD30 bant ante cónsules. 'Palatinus phalinzgrauo. Palatina phalinz- wtff. greuin. Dux herzogo. Ductrix herzogin. Stratilates grece dicuntur militum duces. Prases vel comes grauo; item ducennarius BO, N 300 centegraue vel exarchus grece. Cometissa greuin. Marchio marg- 151 grauo. Pnetor vel prasfectus burcgrauo. Idem questor rithare vel eparchus grasce iudex. Princeps fursto, idem satrapa vel dikearchon dicitur. Advocatus foget vel patronus. Tribuni dicti quod iura militibus vel plebibus tribuant. Chiliarchi grece, millenarii 305 latine, qui mille viris prasunt. Pentacontarchi grece, quinquagenarii latine, qui .1. sub se habent. Decanus qui .x. praeest. Quaternio qui .iiii. prasest. Centurio qui .c. viris prasest vel princeps cohortis vel centinari. Cohors autem dicitur milites vel multitudo rusticorum e .l.centa. Manipulus habet ducentos mili310 tes. Centuria .c. milites. Turma .xxx. milites. Legio vel caterva vel falanx habet .lx. centurias, manípulos .xxx., cohortes .xii., turmas .cc. Apud veteros autem legio habebat .vi. milia sexcentos .lx. vi. Patricii quasi patres civium. Senatores dicti, quod essent seniores. Horum ordines tres erant: primi dicebantur

295 (dicitur) N ; consulato N 295/96 Dictator princeps 1 romanorum 2erat (qui singulariter) N 296/97 (regnabat ante consules) N 298 Dues N ; >Ducissa vel< ductris N 298/99 (Stratilates . . . . duces) N 300 (vel exarchus grece) c N ; Cometisa N ; Mar hio N ; 301 (vel) N 301/02 (Idem iudex) N 302 p'ceps N ; idem] vel N 302/03 (vel dikearchon dicitur) N 303 Auocadus (vel) N 303—05 'Chiliarchi grece (millenarii) 2 tribuni ^latine (dicti . . . . tribuant) qui mille viris [ . . . . ] N 304 Miliarchi D 305—15 aus 7 nahezu unleserlichen Zeilen in N ist noch folgendes zu entziffern: coors ducenti milites vel multitudo rustif. . .] qui .1. sub se habet, decanus vel decu[. . . .] 5 Zeilen III sunt, primi dicuntur illustres 312 miilia D 297 — 298 — 299 300 —

14

D D D D D N D

-

::

'pfazgraue N pfalcgrauine N herzöge N herzogina N graue N ()D grauinne N

— D - marcgraue N 301 D - porchgraue N — D - " r e c t e r N ' {zur Indexzahl App. 315ff.) 302 D - fürst N 303 D N ( u - ) 308 D - ( ) N

vgl.

149,168/165 1« 152«.

i»sf. 197,199,195 (i98f.) (195) us. 15g i6jf.

DN

I, VIII

VIII, V, VI

Nib illustres, 'secundi expectabiles, tertii clarissimi. Proceres herrun 316 dicuntur principes civium civitatis, item magnates. Municipes dicuntur qui in eodem municipio sunt nati. Municipales autem sunt originales cives. Aulicus houedrut vel houeling. Curiales idem et decuriones administratores curias dinestman. Vicedomnus 320 uicedum. Scabinius sceffino. M i l e s : Equestres sunt milites dicti quod equo sedeant, idem sunt équités ritere. Tirones dicuntur fortes pueri. Ordinarius vel gregarius einscildic riter vel scoidiner est miles humilis, qui per ordinem tantum militât. Extraordinarius dicitur qui ob virtutem promovetur ex ordine. Emeriti D31 vel veterani dicuntur qui iam soluti sunt a mi litia propter laborem 326 militia:. Velites erant apud Romanos iuvenes armati, qui per terga equitum vehebantur et cum ad hostes venirent, desiliebant, et ex alia parte equitum hostes perturbabant. Expeditio heriuart. Exercitus heri. Acies scara. Pedites vuzuenden / fuzgengil. Vul330 gus balgheri. Cornua extremitas exercitus. Procinctus paratus belli. Ale sunt équités, dicti quod tegant pedites alarum vice. Nodus dicitur proprie densa peditum multitudo, sicut turma equitum. Agmen dicitur proprie cum exercitus procedit in itinere. Vexillifer uaner vel signifer. Excubitores wahtere, item vigiles.

315 expetabiles D 315 ff. in N ist auf Seite 1 b und der ersten Hälfte von 2 a der größere Teil des Kapitels verkürzt und vielfach umgestellt wiedergegeben. Mit Auslassungen erstreckt sich dieser Text von Zeile 315—468 und von 514—519. Je zweimal greift er auch auf die Kapitel I, III und X aus, viermal auf Kap. V i l l i . Ein Parallelabdruck des Textes von N erscheint auf den folgenden Seiten. Die Zahlen in Klammern vor den Lemmata verweisen auf die Zeilen des regulären Textes. Die Indexzahlen hinter den Stichwörtern beziehen sich auf die vorhandenen interlinearen Glossen, die in den regulären Glossenapparat aufgenommen sind. Hinter N steht dann dort immer die entsprechende Indexzahl aus dem Paralleltext. Mehrfach hat N eigene Zusätze mit Glossen. Diese erscheinen nur im Paralleltext wie üblich halbfett. 315 318 — 319 320 321 322

D D D D D D N6 D -

herren N 2 *houertrut N 4 houelinch N 3 ( ) N uicetüm N 4 9 ( ) N () D ( ) N

— 328 329 — — 330 334 —

D - ( ) N D - ereuart N 9 D - here N 1 0 D - schare N 1 1 N7 / D D - palchere N 1 2 N " - uenri D D — wahter N 8

15

i66f. i69f. 172,171 i72f. 183ff. ma.

i90ff. () (is ), 199«. 202ff.

( ), i89f.

Paralleltext von N ru Kapitel VIII, 315 ff. (vgl. dazudieErlàuterungimTextapparat) (315) secundi expectabiles [. . .] conciarissimi. Censor (302) iud'.x. 1 item (301) q u e s t o r i qui questionibus presunt. (315) Proceres 2 principes civium civitatis. (319/18) Decuriones vel curiales administratores curie. (318) A u l i c u s 3 + 4 ( » » » ' i « " ' " ) (339) Spatarius s . (320/21) Millites 6 vel equites. (329) Pedites 7 . (334) Excubitores 8 . (328) Expeditio 9 . (329) Exercitus 1 0 . Acies 1 1 . Vulgus 1 2 . (330) Cornua extremitas exercitus. (334) Signifer 1 3 vel vexillifer. (331) Ale dicuntur quod tegant pedites alarum vice. (336/35) Conmanipularis 1 4 vel conmilito. (336/37) Satelles 15 item piculatorum. (337) Aparitorum minister 1 6 . (339) Armiger 1 7 . (336) Contubernalis 1 8 . (350) Pedissequa 1 9 . (346) Vernaculus 2 0 . (371) Iuridicus 2 1 . (340/39) Auriculurius consiliarius 2 2 . (341) O b s e s 2 3 . (3 40/41) Pedagogus 2 4 nutricius vel nutritor. >Nutrix amma.< (363) Ylicus 2 5 vel dispesatorum. item actores ab agendo. (364) Procurator 2 6 . (365) Numerarii 2 7 . (366) Preco 2 8 . (369/70) Tabelio exceptor vel scriba publicus qui ea scribit que gestis publicantur. (365/66) Publicani 2 9 conductores vectigalium fisci. (370) Scriba 3 0 vel scriptor vel notarius. (371) Fehestella bonus scriba 3 1 . (372/73) Vades 3 2 vel fidi^ssores. (372) Rac h anburgius 3 3 . (355) Ar'hitriclinus 3 4 . (3 54) Conviva 3 5 . (353) Pincema. (354) Discoforus 3 6 vel dapifer. (359) Pistor 3 7 . Panificus 3 8 . (360) C o c u s 3 9 . (355) Promocondus grece celerarius 4 0 . (356) Cetarius grece, latine camerarius 4 1 . (357) Cubicularius 4 2 . Vestiarius qui vestibus preest. (358) Erarius 4 3 item arcarius ( < mar-). Stabularius qui stabulo preest. (362) Edilis 4 4 custos edium. (361) Ianitor 4 5 velianista. (362) Portarius 4 6 . (363) Focarius 4 7 . (378/79) Ortulanus 4 8 . (3 1 9/20) Vicedominus 4 9 . (338) Auriga 5 0 . (396/97) Artifecs 5 1 . (375/74) Ruricula 5 2 vel rusticus. (375) C o l o n u s " . G l e b o 5 4 vel arator. (376) Mes o r 5 5 . (376/77) Feniseca 5 6 . (377) Agricola 5 7 . (378) Vinitor 5 8 . Vendemiato' 5 9 . (379) Bubuculus 6 0 vel bubucularius. (380) Armentarius 6 1 . Subulcus 6 2 . (380/81) Mulio 6 3 . (381) Opilio 6 4 dicitur quasi ovilio. (382/83) Caligarius 6 5 . (382) Sutor 6 6 . (3 8 3) Coriarius 6 7 . Sartor 6 8 . (3 8 3/84) Fulo lavantarius 6 9 . (408) Figulus 7 0 vel plastes. (384/85) Lanarius 7 1 . (386) Piscator 7 2 . (386/87) Pictor 7 3 . (3 8 7) Item animator optimus pictor. Faber 7 4 . (3 8 7/88) Malleator 7 5 + 7 6 ("¿»«it**"»*»). (388) Aurifecs 7 7 . (388/89) Arientearius 7 8 . (3 89) Inclusor. (389/90) Calipso 7 9 venditricx calibis vel ferri. (391/92) Numularius 8 0 vel mensularius. (390/91) Trapecita 8 1 vel colobita. (392) Fenerator vel negociator 8 2 . (393/94) L a t o m u s 8 3 . Item lapidicines lapidum cesores. (394) Cementarius 8 4 . (398) Nauclerus 8 5 . Item naviargus vel navicularius. (398/99) N a u t a 8 6 . (399) G u b e m a t o r vel gubernio. Remec 8 7 .' (395/94) Tingnarius 8 8 vel lignarius. (395) Item sartatector vel abiectarius. Ar c hitectus 8 9 . (396) Carpentar i a 9 0 vel coliiatus 9 1 . (402) Laniones 9 2 . (402) C a u p o 9 3 vel (403) tabmaius 9 4 . Telonearius 9 5 . M a n g o 9 6 .

16

(401) Mercator 9 7 vel venditor. (406) Sinfoniacus.

(404)

Paralleltext von N zu Kapitel VIII, 315 ff. (vgl. dazu die Erläuterung im Textapparat) Mimus 9 8 . Fidicen". (406/07) Timpanistria 100 que timpanis canit. (404/05) Ystrio vel ioculator 101 . (405) Coraula. >Scu'ro schernerSaltatrics tretarinnequod armis tarnen sie clausa.< N(je&r unleserlich); Rusata N ; (tunica) D 10/11 'vel fenicia 2 vel coccinea. N 11/12 (Tunica . . . . additos.) N 12 Lacinctina D , Plancintina N

2 3 4 — — 5 —

30

D / N N - ()D D - gedech N D - hemede N D - ,: "höbtüche N D - ()N D - ( ) N

— 6 — — 8 9 10

D — ''emedachn N D — badegewante N D - ( ) N D - roche N D — gestocheteroche N D — gesslizheteroch N N - rothroch D

5iff.

quosdam

DN)

i5 N2a)

20

25

30 D44

II, I

I X , II, III

gruneroch. Sandicea weitinroch vel persica. Bissina zuilehu / wisepfellinroch. Polímita gigiluehroch vel multicolor. Purpurea purprunroch. Ferruginea suarzroch/swarspfellinroch vel nigra. Serica sidenroch. Tunica gilbea geleroch. Tunica olosirica vel tota serica.' Stupeum awirchinroch colobium. Molocinia vel melocina vel maluella est, qua: maluarum stamine conficitur. Bombicina bomwollin a bombice est vermiculo. Linostema vestis est ex lana linoque contexta et inde dicitur, quia in stamine linum, in trama lanam habet. Tramoserica autem stamine lineo, trama ex serico. Olosera tota ex purpura est. Linea lininu. Lanea *lollinu. Recta dicitur vestis quia sursum versum stantesque texunt. Secmentata est conis quibusdam et quasi precisamentis ornata. Citrosa quasi crispata ad similitudinem citri. Trilex drilih. Bilex zuilih. Simplex einlih. Leuidensis quod raro filo sit leviterque densata. Pavitensis contraria est levidensi, dieta quod graviter pressa atque calcata sit. Velenensis dicitur tunica qua: affertur ex insulis. Exótica est vestis peregrina deforis ver.iens. Acupicta dicitur vestis acu textilis vel acu pietà. Eadem frigia dicitur. Ralla scorlachen quae vulgo rasilis dicitur. Interpolata vestis illa dicitur quae dum sit vetusta ad novam speciem 'recuratur. Pannucia

6off.

57,63,58 76,59f. 56,63f. ssf. (is ), ( ) 65f. 70,66f.,68ff.

71 if.

dieta, quod diversis pannis sit obsita. Libitonarium est tunica 77f. sine manica, qua monachi in Egypto utuntur. Limus est vestis, 7 9 f f . 35 qua: ab umbilico usque ad pedes producitur. Licinium dictum quod textura ejus ligata sit in totum. Sarabara sunt qua:dam 9 o f f . capitum tegmina apud quosdam, item sarabara sunt fluxa ac

13 Sandincina >tunica< N ; persica >tunica. Bonbicina tunica a bobice uermiculo.< N ( = Zeile 19) 13—17 'Serica >tunica.t.< 4 Bisina >.t.< w. Polimita >.t.< g. vel multicolor. Purpurea >.t.< p. Feruginea >.t.< sw. (vel nigra). N 17—41 fehlt in N , außer 21 Bonbicina . . . . (sieh App. Zeile 13) und 33 Libitonarium . . . . (siehe App. Zeile 9)

13 — — 14

D - gruaneroch N N — wetinroch D D / N D - gicgelveherroch N

15 — 16 26

N — burbumroch D / N D - ( ) N D - ( ) N s enilih D

31

D(N)

40 (N2a

N2a) (N2a N2a)

45 (N2a N2a)

II, II

IX, XIII, II

sinuosa vestimenta. Linna sunt saga quadra et mollia. Renones sunt velamina humerum et pectoris usque ad umbilicum, atque intortis uillis adeo hispidis ut imbres respuant, quos vulgo reptos dicunt. ( Balteus zona grece, cingulum gurtil latine. Strofium cingulum aureum cum gemmis. Limus quern portant pu[ ] ) 'Femorale bruch vel tubracus, item braca:, quod sint breves, item lumbare diehbruch' vel renare. Perizomata vel campestria dicuntur, quo iuvenes nudi pudenda operiebant, cum in campo exercerentur. Bracile bruchgurtil. ( Ciange hosun, idem calige uuzsoch. Inde caliguhe sokkelin.' Fascia bendil. Pedules soccha vel socci.

De Calceis et Cingulis.

252f. ax, 221.), 254 84f. 78f., 48/item greagra.< D(greagra von Gerbert als Glosse aufgefaßt — vgl. Textapp. 173); (inde) N 162 (vel) D 162/63 'Sartago . . . . glúthauen. 2 Patenus pf. N 163 Frigsor[ium] N(abgeschnitten) 163/64 GraticulaD 164 (vel sc.) N 164/65'(item) lebes >grece< 2 olla >latinein< 2 192 Plante N 192/93 'Uitiligines dicuntur [Plantaria] (dicuntur) aliis D que ex seminibus nascontur. N (Plantaría oder etwas anderes abgeschnitten) 193/94 (inutilia . . . . procedunt) N 194—96 d e s p i d e s w. 2 Frondes 1. 'Radix 4 5 6 w. Truncus st. [Stipes . . . . stift] Rami e. Virga g. 'Virgultum (item surculus). N(Stipes usw. wahrscheinlich abgeschnitten) 197 (inde virgula) N ; (vel a. vel) N ; blumun. >Geremen kimo initium floris grece.< D ( v g l . Zeile 198) 198 (Ramusculi r.) N(vielleicht abgeschnitten) 199 (vel sc.) N 200 id est purgamentum N 201 [purga]mentum N(abgeschnitten) 201/02 Rametum N ; 'Isca z. 2 Tuscus . . . . viscus. 3 Caries w. N 202 (Suber r.) N ; in D erst in Zeile 224

189 — — 190 — 191 192 — 194 195 — — 196 — — —

42

D - () N D - »hos N ( = holz?) D - wait N ( D = Silva!) DN D - vorst N ( D = Nemus!) D - () N »inpfimga D — inpfunge N D - ( ) N D - ( ) N D - wasen N(Plur.!) D /N N - lober D DN D /N D - ( ) N D - () N

— 197 — — 198 — — — 199 — — — 200 201 — 202 —

D - gerte N D - () N D - spach N D — bluamen N DN D - () N D - kim N N - ''weher D DN D /N D - () N DN D /N D (wrmelo) N D - zundre N DN D (aus Zeile 224) - ( ) N

36». 58 •tiff,

49,46ff. 52,49, cutenbóm< N (sieh Zeile 220) 205/06 (a loco . . . . appellatum) D 206/07 Malum punicum r. (ex punica regione) vel malum granatum in D erst Einschub Zeile 215; [puni]ca reione (vel . . . . est) N (puni abgeschnitten) 207—10 'Malle (statt Mella) . . . . dicitur. 2 Medica . . . . pomis. D 208 (tempore) N (vielleicht vor plena abgeschnitten) 209 qua:] quam N ; nach loton ein Wort unkenntlich, vielleicht appellatur N; (que) D ; [siric]a N(abgeschnitten) 210 Coquimella >est arbor< N 211 01eo|[mel]la (est) N(mel vorne abgeschnitten) 212 (sorbo) N (vielleicht vor arbor wie schon Pomelida fast ganz erloschen)., vor Melofos [. .]ucus mit Tilgungsstrich N; (est) N 213 spina D ; [sim]ilis N(abgeschnitten) 215 Egyptiaca D ; aliis. >Malum punicum r. vel malum granatum ( = Zeile 206/07). Malum matianum ( = Zeile 204/05)< D ; Capri|[fic]us N(Capri unleserlich, fic abgeschnitten) 215/16 (Caprificus . . . . innascitur) D 216 (Sicomorus) D ; Nucus D ; nuzbòm. >Nux nuz.< D(vgl. Zeile 276) — 204 N - *plamun D — D - *[. . ,]ereöm N (abgeschnit— ten) — D - afolter N 216 206 D (vgl. Zeile 273/74) - ( ) N 214 D - pirbaom N (nach Zingerle, — inzwischen unleserlich)

D — kersenbaom (en nach Zingerle unsicher, inzwischen nur noch baom erkennbar) D — ficbaom N (nach Zingerle, inzwischen unleserlich) D — murbaom N D — nusbaom N (nach Zingerle, inzwischen unleserlich)

43

DN

II, XII

IV, III

Amigdala mandala. Amigdalus mandilbòm. Pontica nespilbòm

97ti.

grece,

101

abellana

latine.

Esculus

spereböm.

Castanea

ehesten-

b a o m . P e r s i c u s p f e r s e i c h b a o m vel m a l u m p e r s i c u m . P r i n u s m e l e D52

b ò m g r e c e , latine l e n t i s c u s . ' C o t a n u s k u t i n b ò m .

221 est a r b o r , Amurca

oliva o l e b e r e

est fex o l e i .

autem

est f r u c t u s ,

Oleaster wildoleböm.

Olea

oleum

olei

Cedrus

74, io3ff

olebòm sucus.

cedirbòm.

C i p r e s s u s c i p e r b ó m . Q u e r c u s e i c h / e i c h e , c i n u s g r e c e , ilex latine. F a g u s b ù c h a . C a r p e n u s h a g i n b ò c h a . Silicon q u a m latini siliquam 225 a p p e l l a n t .

Abies

danna.

Picea

forhe.

Suberes

dicuntur

quod

sues f r u c t u s eius c o m e d u n t . P l a t a n u s a h o r n . A l n u s e r i l a / a l z e . P i s t a c i a a r b o r c u i u s p o m i c o r t e x n a r d i pistici o d o r e m facit. F r a x i n u s a s c . T r e m u l u s a s p a . P i n u s p i n b ò m vel k i e n .

Sanguinarius

h a r t t r u g i l . Fusarius spinilbòm. Sorbarius s u e l c b ò m . A c e r m a z 217 (mandala. Amigdalus) >ipsa [.]ulcida.< N(ipsa sehr unsicher, das zweite vorn abgeschnittene Wort = nucicla?) 217/18 'Abellana (latine) 2nespelb. grece 3 pontica >diciturcupressusSuber rinda.< D (umgestellt nach Zeile 202) 224/25 (Silicon . . . . appellant) D 225 appelant N ; [Su]beres N (abgeschnitten) 225/26 (Suberes . . . .comedunt) D 225—27 '[Pijstacia . . . . odore facit. 2 Abies . . . . alze. N(Pi abgeschnitten) 226 vor fructus flu mit Tilgungspunkten N 227—30 'Pinus p. (vel kien). 2 Fraxinus a. 3 Fusarius p. Sorbarius. "Sanguinarius h. 5 Acer m. 6 Tremula a. N

217 — — 218 — 219 — 220

D - ( ) N D — mandelbaom N(Amigdala!) D — nespelbaom N D - sperbaom N N — castilbóm D N - pfresibòm D D — [. .]lbaom N(abgeschnitten) D - cutenböm N(aus Zeile 205 Malum cidonia!) — D - olbaom N 221 D - olbere N — D - ole N 222 D - ( ) N — D — cedrebaom N 223 D — eiperbaom N — D /N 44

224 — 225 — 226 —

D - poche N D — aginbüche N D - tanne N D - vorhe N D - . .ha. . N (unleserlich) D / N (nach Zingerle, inzwischen unleserlich) 228 D - asche N — D - aspe N — D — binbaom N (nach Zingerle, inzwischen unleserlich) D - ( ) N — 229 N - "kartrugil D — D — [s]pinnebaom N(s abgeschnitten) — D - ( ) N — D — maceolter N

100,117,

(is.)

usf., (is.) u9ff.

DN)(

II, XII

IV, III

230 haltra. Vibex birka. Ulmus elm. Pixos grece buhsböm, buxus latine. Ornus limböm. Tilia linda. Mirtece mirtilböm grece, mirtus latine. Terebintus arbor, qua: optimam resinam generat. Savina seuinböm. Taxus iwa vel ivinbòm. Populus alber, huius genera duo sunt: altera alba, altera nigra belit. Iuniperus wehalter. 235 Sambucus holdirböm, item riscus. Rodandarum quod vulgo lorandrum dicitur, arbor est foliis lauro similis flore ut rosa. Ebenus arbor, cuius lignum nigrum est et imputribile. Larex a laricino castello. Cornus arlizböm. Salix salaha. Vimina widun. Mirica mazaldra quam latini tramariciam vocant. Ellicus est 240 arbor modicis foliis glandibus parvis. Corilus hasel. Turbiscus dictus quod de cespide eius multa virgulta surgant quasi turba. 242 Stipa quod ex ea tecta stipentur. Radiole quod oblonge sit in modum radiorum. Pfaphie] ex pa[pho insujla tranlate. Licinie N4a quod dent optimum lumen. Pausia hxc vulgo pusia dicitur. 1 Siria N4a)(N4a. D53 vel crustumia eadem et volemis dicitur? (l Phillira est arbor nigro 230 elm. >Corilus a. (sieh Zeile 240). Colurnus e. (sieh Zeile 2(>9/7Q)< N 230/31 'Tilia 1. 2 Ornus 1. 3Prcos (statt Pixos) . . . . latine. N 231 Orcnus D 231-34 1Tasus (iwa vel) i. 2Iunperis w. 3Savina s. 4Populus a. [huius] (abgeschnitten) g' na duna (statt genera duo sunt) . . . . belit. 5Mirtus m. (latine) 6grece 'mirtece ( < -tete) >diciturestdiciturAgnosperma ( < Angno-) s.< N (sieh Zeile 288) 239 (est) N 240 paruus N, dahinter ein Wort unleserlich; Corilus a. in N = Zeile 230 241 (dictus) N 2 4 2 - 4 4 (Stipa lumen.) D 243 Erschlossenes in eckigen Klammern 245 (dicitur) N, es folgt Zeile 260—66; Philira (est) N 230 D — birghe N (nach Zingerle, in- 234 N - ( ) D zwischen unleserlich) — N (nach Zingerle, jetzt nur noch — DN alter zu lesen) — " wecholunt D — D — buhsbaom N 235 D — olderb. N (über riscus wiederholt, beide nach Zingerle, inzwi231 D - limbaom N schen unleserlich) — D - linde N — D - mirtelb. N 238 D - . . . .leb. N(nach Zingerle, 233 D - seuinb. N inzwischen unleserlich) — uva D - ( ) N — D - salehe N — D - iwinb. N (nach Zingerle, in- — D — widen N zwischen unleserlich) 239 D - ( ) N — N - ( ) D 240 D - asel N (in Zeile 230)

45

128,127 129,126, i29ff.

i36ff.

134, wit.

i6i, (is.) (is.), 152 i49ff. is2ff.

II, XIII

DN)(

IV, III

cortice. Tribulus hiefaltra. Spinae d o m a vel dumi vel sentes. 247 Ramnus hagan quam vocant vulgo senticem ursinam. Vebres bramun. A r u n d o rora vel canna. Tirsus dutilkolbo. Cicuta scerlinc.

De arboribus Aromati eis. 25i

Thus wirôhbôm est arbor inmensa atque ramosa, cuius gutta i 6 7 f f . etiam thus wirôh dicitur. Mirra est arbor Arabia: altitudinis .v. cubitorum, cuius gutta stacten dicitur. Storax est arbor Arabia: similis malo cidonie, hec grece stirax dicitur. Bdella est arbor 194 255 India: et Arabia:. Piper pfefferbôm est arbor piperis in India, 173ff. cuius silvas serpentes custodiunt, sive incola: regionis illius cum maturae fuerint, incendunt, et serpentes igne fugantur, et ex flamma piper nigrum efficitur. N a m natura piperis alba est. Aloa est arbor suavissimi odoris. Cinamomum est arbor India: duorum N4a) (N4a cubitorum altitudinis, rotundo cortice.' 'Cassia uichbôm est i82f. 26i arbor in Arabia purpureis foliis. Balsamum est arbor stipide simi- i 8 7 f f . lis vitis, foliis rutae, cuius lignum xilobalsamum dicitur, fructus 246 cortice. >Paliurus hagen< N(vgl. Zeile 247 und 350) 246/47 'Ramnus quam 2 senticem ursinam 3 vocant (vulgo). 4 Spine d. 5 vel sentes 6vel oliumi. >Torta wid'evel cerasa< I, Cer[asium] N(abgeschnitten) 276—80 'Pinee. 2 Nuces n. Nuclei n. 3 Suber vel avella 1. vel b. "Nucifraga n. 5 Abellane n. 'Castane k. 7 [Ami]gdale [. .] {abgeschnitten). 8 Glandeus ei. «Escule. N 277/78 'luft >vel lóuft< 2vel avella 3 töft •louft, D

269/70 *heselmiz D - eseliner N (Colurnus in Zeile 230) 270 I - buchin D — D - olebomin I 271 I / D 273 D (-pf-) I - ( ) N — *maceoha D - malze. . . I(unleserlich), ( ) N 274 D (vgl. Zeile 206) - rotopfel I, ()N — DI - ( ) N

275 — — 276 —

D - svzeopfel I, ( ) N D(pf-)I - pfersech N DI - pire N D — wingifta I, 'Nvimgeste N D - . . . . I (Schrift zerstört), cuten N — DI - ker[. .] N(abgeschnitten) — D - nus I, nusse N(Plur.!) 277 D - . . .kerne I (Schrift z. T. zerstört), nussecherne N — D — nusprecha I, nusse preche N

47

DIN

loft

vel

Castanea

bast / haselnus.

Amigdale 280

IV, VI

II, X I I I I

ma(n)dilu.

Esculae

kestina.

speruun.

-dis eichela.

Dactili sunt fructus palma:.

fructus

inmaturus.

fici

Palatae

fructus

Abellane

Pinee

nespelun.

Carica: figun. fici

Glans,

pinepfili.

inter

palas

Grossus siccati.

L a p a t e s f r u c t u s fici inter d u a s tabulas pressi. P i p e r pfeffer. D55

tida

wecholter

Fragum 285 h a r z .

1

bere.

ertbere.

Prunelle mulbere

slehun /

item

flumen,

vel dubbere.

Pix

prugna. Resina

pech.

C e d r i a cedri resina vel sucus. M a s t i x vel granomastix dici-

tur gutta lentisci. lim

Mora

Arcio-

vel

kuti.

Agnosperma

Gummi

Bitumen

> h a r z vel< f l i e t v e l k a z i n g o l t .

ertlim.

Elata:

dicuntur

folia

Gluten

palmarum.

salhunbleter.

2 8 0 Dachtill I ; Carice >vel ficus< I 280—83 'Piper pf. Arciotida w. 2 Dactili (sunt) fructus palme. >Elate (dicuntur) [folia] palmarum.< ( = Zeile 287, folia 3Grossus abgeschnitten) . . . . inmaturus. 4 Carice >fructus ficidicitur< gutta (Querstrich ersten t fehlt) lentisci 4 vel] hecce grano mastix dicitur. N ( d a r ü b e r von anderer Hand: Terbentinum dicitur l ó r i a t ) 2 8 6 ( G u m m i . . . . kazingolt) I ; harz vel D ; (vel kazingolt) D ; Gluten >vel fiscus< I 2 8 7 (vel kuti) I N ; ertlim. >item pru[. . .]< N (vielleicht Prunelle 2 8 3 ) ; Elate . . . . palmarum in N sieh oben 2 8 0 - 8 3 287/88 'Elata: . . . . salhunbleter. 2 Bittumen e. D 2 8 8 Agnosperma s. in N Zeile 238

278 N ( l o < ba) - lüft vel lóuft D , ( ) I — N - : ' toft k"'1 D / I —

D — kestenna I, kesten N

— D — nespelen I, nesplen N 279 D ( n fehlt) - mandel I, [. . ,]delne N (abgeschnitten ) — — 280 — 282

DI - ( ) N D - :f pinespfile I, ( ) N I - eichila, D , eichein N DI - ( ) N D I (Schrift zerstört), pfefer N 283 D - wercholterbere I, wechalterbere N

48

— D/I - ()N 284 D I - erbere N D I - mulber N D - ( ) IN — N - bech D I 2 8 5 I N - ì:"karz D 2 8 6 nur D DN - ( ) I — — N - ( ) DI 287 D I N — D - ( ) IN — D N - *nie:a I 2 8 8 D I - salhenbleter N (in Zeile

238)

220«.

DIN)(

II, XV

De Herbarum Nominibus. 290

N4a) (N4a 148 296

N4b 3oi

(XV) iv.vn

Mandragora alruna. Vetonica bettonia, vel serrata vel pan- 226ff. donia. Plantago lata vel maior wegerich vel eptapleuros. Plantago minor vel arnoglossa wegerich. Septinerdia wegebreita vel centinodia. Sanguinaria umbitreta vel proserpinaca vel poligonnus. Crocus krùgo est species floris? 'Verbenaca vel lustago vel ierobotana vel alcea vel li'cinia vel peristrion verbena. Insana bilisa vel faba lupina vel bellinuntium vel dielina vel symphoniaca vel caniculata vel iusquiamum. Tormentilla turnella vel figwrz. Lupinum figbona. Lupinum montanum vel thermosorinos pfrimma. Herba scelerata brennekrut vel hanenfuz vel apiastellum vel selinonagrion vel apium rusticum vel 'apiorisu. Si quis hominum hanc herbam jejunus gustaverit, ridendo exanimatur. Artemesia 2«ff. biboz vel monoclos vel valentina vel ostanes. Artemesia tangantes 289 De herbis et radicibus. I, de herbis. N 290 >Nardus (est) herba spicosa. Nardus celtica.< Mandragora N ( = Zeile 354); Vetonia D, Uecanica N ; serrata [vel] N (abgeschnitten) 291 (Plantago. . . . eptapleuros) I; (lata vel) D; vel eptapleuros] lepta pleuros N 291/92 Plantago >maior< 'wegerich 2vel arnoglossa 3 minor. D 292 [ar]noglosa N (abgeschnitten) 292/93 (vel centinodia) N 293 Sangi"naria N 294 (est) sp[ecies] N(abgeschnitten); (est species floris) I; floris. 294/95 h erobotana N >Croco™em*< N(es folgt als Einschub Zeile 355-58) 295 vel alcea f über lustago N ; lincinia I; peristion I; 'verbena] .iii. bena 2vel] item peris[tri]on N(tri abgeschnitten)-, >vel< verbena D (wohl nicht als Glosse aufgefaßt) 296 diellina I; simphoniaca I, sifoniaca N 296/97 vel] item canicula[ta] N ( t a abgeschnitten) 297 canicu(la vel) I; (vel) iusqammü f über canicula N ; (turnella vel) N 297/98 Lupini N 298 termosorinos I, termos°""°! N ( « folgt: Item de Herbis. Veneria . . . . brumaria. = Zeile 354 und 359/60) 299 (brennekrut vel h.) N 300 selinon. Agrion D; rust[icum vel] N (rechts unten abgeschnitten); (vel apiorisu) I; [api]orisu N (links oben abgeschnitten) 301 (herbam) D; (jejunus) N ; exanimatur. >Ueperina vcl h,nul*.< N ( = Zeile 361) 301/02 Artefmesia] N (,abgeschnitten); vel monoclos f über Arte- N 301—03 1 Artemisia tangantes v. 2 t. Artemesia biboz . . . . ostanes. D 301—04 (Artemesia . . . . affrissa) I 290 — 291 292 — 293 294 295

8

DI - alrun N D — bethonia I, betonie N *wagerich D — wegreich N , ( ) I DI - ( ) N DI - wegebrete N DI - vmbidrete N IN(cruo-) - krugo D I - ( ) D N (vgl. Textapparat)

Summarium Heinrici 2

— 297 — 298 — 299 — 302

DI - ( ) N DI (ob deutsch ?) - ( ) N DI (-wrtz) N (-würz) DI - vichbona N DI - ( ) N DI - ( ) N D - hanefüz I - ( ) N D - bipoz N , ( ) I

49

DIN)()

IV, VII

II, X V

vel t a n i u m . A r t e m e s i a . E p t a f i l o s . D r a c o n t e a d r a h w r z vel e m n i o n

(

), 2 4 4 f t .

vel c o c o d r i l l i o n vel affrissa. S a t y r i o n s t i n k a vel u r a vel l e p o r i n a Jos vel testiculi l e p o r i s vel p r i a s p i c u s vel m e n e . G e n t i a n a h e m e r a vel N4a) (N4a. D56 c o m i t i a l i s . '

(

Dictamnum

album

wizuurz.

Dictamnum

'nigrum

g i h t w r z , hasc h e r b a tanta: v i r t u t i s est u t f e r r u m a c o r p o r e e x p e l lat, N4a) (N4a

sagittas

excutiat.

nigrum sitterwrz.'

310 a r g e m o n

(

Elleborum

album

E l l e b o r u m 2soff.

nieswurz.

L a p p a k l e t t a vel p h i l a n t r o p o s . L a p a c i u m vel

latecha / letecha.

Lapacium

a c u t u m vel

oxilapacium.

E b u l u m atech. C e n t a u r i a m a i o r vel plectronia ertgalla. Centauria N4a) (N4a) (N4a

minor matrana (

vel f e b r e f u g i a vel m u l t i r a d i x vel

I b i s c u m ibisca vel altea vel m a l u a silvatica. 1

(

helleborites?

Buglossa

rindis-

z u n g a / h o c s e n z o n g e vel l i n g u a b u b u l a vel b o v i s l i n g u a vel c o r 315 r a g o . N4a)

Cinoglossa

hundiszunga

vel canis lingua vel

S o l o p e n d r i a h i r z e s z u n g a vel h i r z e s w r z . '

Reumatica

caballion. kranches-

303 vel tanium f über tangantes N ; Artemisia D ; (Eptafilos) N 303/04 'vel co[codr]illion vel affrissa 2vel emneon. N(codr abgeschnitten) 304 Satirion I, Saturion N ; 'vel leporina 2vel ura N 305 (vel priaspicus vel mene) N (teilweise abgeschnitten, teilweise unleserlich) 305/06 (Gentiana . . . . comitialis) I 306 conucialis N 306 in N hier Einschub von Zeile 361 — 71; Dictaminum zweimal I 306/07 Pictamnum (album . . . . hjec) N 307 (est) N ; cor[pore] N ( a b g e schnitten) 308 sagitas eccuciat. N ; Eleborum nigrum N 309 in N hier Einschub von Zeile 372/73-, philontropos D 309/10 (vel argemon) N 310 (Lapacium . . . . oxilapacium) I 310/11 'Ebulum a. 2lappacium acutum vel oxilappacium. N 311 (Ebolum) I; plechtronia I; Centaurea N 312 [mi]nor N (,abgeschnitten); febrifugia N ; (vel helleborites) I; helleborites >vel matranat. N (idasselbe \ als Glosse) vor 313 in N Einschub von Zeile 374 313 Abiscum N ; nach silvatica in N Einschub von Zeile 375/76; Buglosa N 314 'lingua 2 bouis N 314/15 vel curago j N ; carrago D 315 Ginoglossa I; (Cino316 (vel h.) DN(es folgt der Zusatz: [. . .]illi reglossa . . . . caballion) N nascantur colige de ac herba) 316/17 (Reumatica kr.) I 316/20 statt der Auslassung folgt in N Zeile 380/81 mit Zusätzen 311 303 D N (-würz) - ( ) I 304 I - stincka D, [. . ,]ke N ( a b g e - — schnitten) 312 313 305 D - hemere N , ( ) I 306 DI (-wrtz) — wisewurz N — 307 I (-wrtz) - githwrz D, ( ) N 315 308 N — niswrz D , nvswrtz I 316 309 DI - *sicteg würz N — D - kletto I, chlete vel chlettewurz N — 310 D / I - lettech N —

50

DIN D — ergalla I, artgalle N DIN D (direkt hinter der vorherigen Glosse) I — ibischa N D — rinderszunga I / N D - hundeszvnga I, ( ) N DI(-v-) — irzezonge N(zonge über durchgestrichenem würz) I — ( ) D N (vgl. jedoch das vorige) D - ( ) I

DI)O(N)

II, X V

IV, VII

snabel. Marrubium andorn vel prassion vel matauro vel camele148) podion vel messida.' Elotropium ringila vel solsequia vel ancusa 26iff. vel incubum silvaticum vel vertamnum, butaganon. Nimphea vel (N4a mater herciania vel digitus grensinc vel clavus Veneris. 'Celidonia 32i major scellewrz vel grindwrz vel hirundinina. Celidonia minor vel pirronagnon, senetion *venwrz vel erigeron vel dia rietachel. (148 Edera abech. 'Edera nigra vel bolusseron vel arbona ebowe. Filix mu. farn. Polipodium steinvarn. Peonia vel rosa fatuina vel con325 sognigo vel penteborina vel dactilosa beonia. Satureia quonelle vel serpillum. Crassinela veltquonele vel ecigios. Absintium vel alosantus wermi'ta. Acero gundereba vel azer. Cerifolium kerN4a) uila vel sacropia vel pedero. Sarmina wildiu k e r u i W Origanum 148) dosto vel cunilagalica vel coiena. Semperuiua' huswrz vel ayzon 330 vel semperfolium vel florium vel ambrosia vel bustalmos. Basilica madilger vel perforata. Coriandrum kolinder vel krollo vel psilD57 lios vel herba pulicaris. Lactaridia sprinc'wrz vel citocatia. Strignum ramesadra vel strignos vel herba salutaris vel uva lupina.

321 (vel grindwrz) N; vel hirundinina \ N 321—24 'Filix. 2Polipodium st. 'Celidonia minor (vel pirronagnon . . . . ebowe). N 323 (nigra . . . . arbona) I 324 Polipodium >polipodion< N 324/25 (Peonia . . . . vel) Dactilosa I, (Peonia 325 Saturgeia D, [S]aturia N ( S abgeschnitten) i25/2(> . . . . dactilosa)N 326/27 (Satureia . . . . ecigios) I 326 'Ecigias 2vel frassinella N ; cicigios D (vel alosantus) I 327 ellosantus N ; Ace[r]o N(r abgeschnitten); vel azer] lazer N(es folgt Zeile 394/95: Olusastrum vel semirnum.) 328 (vel sacropia vel pedero) N ; satropia I; peisero D ; Arminia N (es folgt Zeile 407: Panaces [her]bà fraglantis odoris. ferner nach Isidor: Aconita wergistwurz dicimus nosias herbas.) 328/29 (Origanum coiena) I

317 D - *andron I 321 D - seile würz N (nach Zingerle, inzwischen unleserlich) D — ( ) N 322 D - ( ) N D - ( ) N 323 D - ( ) N — I - ebohe D, ( ) N 324 DI(v-) - ( ) N — D ( - u - ) I - "stainewurz N

325 DI - ( ) N — N (nach Zingerle, inzwischen unleserlich) — colna D, ( ) I 326 N - ueltcolna D, ( ) I 327 I — wermota D, wermoat N — D — gundreba I, gu[n]derebe N (n abgeschnitten) — D - Gerwla I, keruele N 328 D — wildvgerwla I, wildekeruele N 329 D - ( ) I

51

2soff.

D(N)(

II, XV

(N4a 'Millefolium garwa. Lupisticium lubistekil vel libisticum. PsilaN4a) trum sleifa. Nebeta simiza.' Milleborbia druswurz, item maura. 336 Blandonia wllina vel lanaria vel strucius. Calcatrippa zesela. Livendula lauendula. Abrotanum stabwurz. Melones pebenun. Ypiricum harthowe vel troscolana. Cinis prionei liola. Eusole brachwrz. Emicedo brachlóch. Cardopana eberwrz. Gelisia 340 nesziwrz. Vulgago haselwrz vel asaro. Carciola witesa. Nirmendactilia helhubito. Gliconus pulcium. Didimo hasinora. Colofonia harzoch. Emorois blutfluzzida. Tubura ertnuz. Acitura amphera. Trifolium kle vel trisillum vel calta. Apiacu binesuga. Epitimum est flos tumi. Gladiolum suertella vel macherofillon 345 vel y reus vel acorus. Carix riet. Carectum rietahe. Alga rietgras vel saliunca. Vulva est alga mollis. Tipus quae se ab aquis inflat. Spartus est frutex virgosus sine foliis. Papirum vel iuncus binez vel semida vel scirpus. Gramen gras. Fenum howe. Gremium amad. Acaliffa vel Urtica nezila maior. Urtica granatica heite350 nezzila. Paliurus herba est asperrima agaleia. Cardone karta.

IV, VII

289,288 29off.

300ff. 304ff

D58 Arinca wolfeszesila. 'italica kazzintzagel vel ceteramina. Cardus distil. Cardus silvaticus woluesmilch vel cardus varius vel cardus niger vel vertilago vel ustilago. IV, Vili ( (N4a I t e m d e H e r b i s : Nardus est herba spicosa. Nardus celtica. 3i2ff. 355 Asarum est herba floribus casias similis. Fu est herba foliis 317 oleastro similibus. Quipparum est herba nigris radicibus. Costum 316,3isi(. radix herba: nascentis in Arabia et Siria. Quinquefolium winfblat

334 [Lupjisticum N (abgeschnitten) 334/35 zwischen Psilatrum und Nebeta das völlig unleserliche Mittelstück einer Zeile, ebenso die ersten Wörter der nächsten Zeile. Es folgt dann Zeile 382-84 341 Pidimo D 344 Epitimum , . . . i » N Zusatz in Zeile 371 354—82 in N ist der ganze Text mit Auslassungen bzw. einem Zusatz in dem vorherigen eingestreut; sieh dazu im folgenden die Verweise! 354 Item de herbis in Zeile 298; Nardus . . . . celtica in Zeile 290 355—58 in Zeile 294: 355 (est) N ; similibus N ; (est) N 356 olean[. . .] N (abgeschnitten); (est) N ; 1 radicibus 2 nigris. N 357 nascen[tis in] N{abgeschnitten) 334 D — garewe N (nach Zingerle, inschnitten, hinten unleserlich) zwischen unleserlich) 335 D - ( ) N (völlig verwischt) — D - [l]ubest. . . N(wor« abge- 357 D - ( ) N

52

DN)()(

N4a) (N4b 362

365

370 N4b) (N4b N4b) (N4b

II, XV

IV, V i l i

vel pentafilon vel penpidulum vel propedila vel manus Martis. Veneria vel unguentiana vel piper alpium vel achoros. Flammula veneris vel leontopodion vel pedeleon vel cacalia vel brumaria.' 'Viperina vel hinnula. Orbicularis vel palalia vel cyclamenos, ciclama vel rubus porcinus. Irisillica vel arcumen. Acorum herba foliis iridis similis. Aristrolocia vel terra: malum vel scardia. Aristolica longa astrenza. Aristolocia rotunda. Apollinaris vel dicea vel camemelon vel ovalida vel amolatia vel apiana vel thobari. Camedris vel trimagine. Camillea vel labrum veneris vel sciare vel morraria vel alentidium vel cicer rusticum. Camepetim vel spucula vel doctila. Camedapne vel maustillago. Squinum est odoris rosei, huius flos squinoantos dicitur. Samsucus quam latini amaracum vocant. Iacinctus herba purpureum habens florem. Viola huius genera tria sunt: purpureum, album, melinum.' 'Britannica vel beta plantaginis vel bibo vel gloros. Argimonia vel corcotolla. Achontis est herba egyptia super frondens spinisi 'Personatia vel manifolium vel periborasta, vel dardana vel pros-

N4b) (N4b opes.' 'iperum vel equiseia. Malua papla. Malua erratica vel rustica 358 propedila] perdedilaD; [vel manus] N (abgeschnitten) 359/60 in Zeile, 298: 359 Venaria D ; unguen[tiana] N(abgeschnitten); (vel) acoros \ N ; Flamula N 360 leontopodio N ; ca'calia N ; b[ru]maria N(abgeschnitten) 361 Ueperina vel hinula in Zeile 301 361—71 in Zeile 306: 361 ciclamenos < -melnos N 362 (ciclama) N ; [porcinus] N(abgeschnitten)-, Arisilica N 363 similibus N ; Aristolacia N ; [terra:] N (abgeschnitten) 363/64 Aristrolocia . . . . Aristolia longa 364 Aristolica a. in D als Fußnote, d.h. in der Hs. wohl als Randnachtrag rotonda N 364/65 vel dicea | N 365 dicea] dias D ; [vel came]melon geschnitten) 365/66 vel tobari f N 366 (vel) trimagine f N ; [veneri]s N (abgeschnitten) 366/67 (vel) sciare f N 367 (vel) cicer rusticum \ N (davor ale durchgestrichen)', Camepetium D 368 vel doctila f N ; docdila D ; vel 2 manstilago f N 368/69 'o[doris] est N (abgeschnitten) 369 squinantos N 370 Lacinctus D; [herba] N (abgeschnitten) 370/71 ^ o r e m 2 habens D 371 >et< album >et< melinum. >Epitimum flos timum dicitura N(vgl. Zeile 344) 372/73 in Zeile 309: 372 Bretanica N ; vel beta plantaginis f N(es folgen zwei un373 Acontis leserliche Wörter); Agumonia N (darüber ein unleserliches Wort) N ; (est) N ; [egyp]tia N(abgeschnitten) 374 vor Zeile 313: 374 [vel] manifolium N(abgeschnitten); [vel per]iborasta j N(abgeschnitten) 374/75 vel prosopes \ N ; persopes D 375/76 in Zeile 313: 375 Ipirum N ; vel equiseia f N ; (Malua p.) N ; [errat]ica N (abgeschnitten)

364 D - astrenze N

375 D - ( ) N

53

323ff.

322 329t. 34off.

33off. 333ff. 338 () 340 344.'f.

DN)(]

II, X V

N4b). D59 vel malocinagria.' Bulba scillitica vel Scilla 'rubra mascula. Coti377 didon vel umbilicus veneris. Xifilon vel fascinoli. Gallitricum vel capillus veneris vel herba capillaris. Hxc herba in oleo trita et 379 capilli inde peruncti inficiuntur. Tmolum clarissima herbarum est (N4b Homero teste. ( Politricum vel cincinnalis vel terrae capillus vel N4b) supercilium terrae.' Astula regia vel adipsos. Narcissus vel bulbum (N4b vomitonum. ( Splemon vel lonchitis vel teutrion. Polios vel polium vel conula vel omnimorbia. Polium silvestre. Victoriola vel perN4b] unca vel macedonia vel muti'lago vel sisifillus. Conferba vel sin385 situm vel hemostalis vel allium gallicum vel hinnula rustica. Solago maior. Solago minor. Perstereon vel crista gallinatia vel columbinatia vel ferraria. Brionia vel vitis alba. Aluta vel isatis vel apision. Scardion vel pleuritis. Verbascum alba. Verbascum nigra. Heraclea vel ferraria nigra. Solata vel bellonaria vel squi390 balon. Hjec .iiii. species habet: prima hortualis dicitur, secunda cacéanos vel strumum vel sopotrum vel cucullum, tertia stipnotice vel thallia vel anitron, quarta manice vel furialis dicitur. Herba graminis vel viniola vel assefolium. Rosmarinum vel libonitis vel (N4b iecteritis. Saxífraga vel adfanion vel phebere. 'Olusastrum vel N4b) smirnion? Titamallum huius species .vii. sunt: I. Masculus vel 396 caragias vel cometes dicitur, II. Femina vel mirtites vel mutilago capraria, III. paralos vel titimallos, pepilis, IIII. elioscopos vel dentrites vel capragina, V. quiparisia, VI. dentroodes, VII. plantisillos vel persites. Igitur prima caragias capillos fluentes mox 400 illitos in sole retinet atque renatos flavos facit, lepras et omnes curat perfecte ac detrahit et mortuos et exesos dentes tollit. Chameleon alba vel vascarago vel mixa. Chameleon nigra. Canabis silvatica vel hidropitia vel torminalis. Septemfolium vel eptafilos. Aloen est herba amarissimi succus. Brassica rustica vel 376 [vel ma]locinagria f N (abgeschnitten) 379 Tinolum D 380/81 nach 316: 380 Potixicum N 381 [super]cilium N (abgeschnitten); nach terre folgt in N folgender schlecht lesbarer Einschuh: vii fas mi'te in aqua per iii dies et postea tunde is cum oleo et . . . Iis aruina anserina et hec simul conmisces in unges cap est ad capilli renascontur. . capilli de . . . . . . nt quisquilias , p r ° accipies capili ant. 382 (vel omnimorbia f N 384 (vel) num in N in Teile 327 398

54

spelte et coques bene in aqua iii' locum fr . . . . teutrion) N ; [Po]lios N (abgeschnitten) 383 vel macedonia f N 394/95 Olusastrum vel semirdenttes D

IV, Vili

() 348 ff.

360ff.

37off.

IV, Vili

II, XVI

D(N)

405 silvatica vel grambe. Albutium vel affodilos. Scamonia vel acridium. Flomos vel lucubros vel lucernalis. Ferula huius herbas (N4b). D60 sucus galbanum est. ( Panaces her'ba fraglantis odorisi Reuponticum vel reubarbarum. Staphisagria vel scolopendios. Cammipedes vel cucurbitalis. Setemplicia vitriola. Staminus vel mirifica. Fucus 4io herbae genus de qua tinquitur vestis. Valerica vel amatilla. Gamandrea. Agrimonia. Gallicrus. Ocimum. Pipinella bibinella. Pinastellum berenwrz vel peucedamum. Bosa. Crimon. Lilium. Batrachion. Heterbulbum. Ostriago. Grias. Oenontes. Crissios. Crysocantes. Ysopus. Laser. Scilla. Euforbium. Fraga. Genicularis. 4i5 Ciclaminos. Erchantilla. Simpatus. Lantiolata. Rubia. Triscalan. Piretron. Daucos. Volvus. Stoera. Balbum. Viticella hopfo. Agaricum. D e Holeribus.

Holera cruter. Caulis kol ve' magudaris. Rabacaulis rubegras. 420 Colandrum kolgras. Cima est sumitas olerum vel arborum. Pastinaca morha silvatica vel rustica. Panastica *girol. Rapa ruba. Napenpocaulis. Napus. Radix ratich. Rafanum merraatich. Sinapis senef. Lactuca laddich. Lactuca agrestis vel saralia. Capudaris capuz. Lactuca silvatica vel trudracaria vel ibonsus. Lactuca 425 leporina. Cepa intubus. Allium klobelòch. Ascollium ascelòch vel asolinum. Porrum lóch cuius genera duo sunt: capitatum et sectile. Capitatum est maius, sectile minus. Pretula snitelòch. Porrus kil. Exoporium phorsamo. Dispsane lochesuesun. PtiD61 1 sana linsamo. Beta malta. Cucurbita curbiz vel cucumer. Colo430 quintida wildiukurbiz. Cucumer silvaticus vel siquiosagrios, vel agguineus. Pepo fedema. Nasturcium kresso. Cardamus wildekresso. Porcada burzol vel porcastrum vel andragna. Eruca wildesenef. Hasc herba ex vino potata duriciam sensus contra verbera

386ff. 384 3ssf. 385, 389ff.

38i, 392,38o, 394f. 379,395,382,395

iv, vini 397f„ «of. 398 402f„ 400 404,403,408 407,4i2ff„ ( ) 4i5f. 418,416 4i9ff.

creditur posse prestare. Papaver mago vel micon vel folliculosa. (iv, 328) 435 Papaver silvaticum wiltmago vel rias, ex qua fluit sucus qui 427f. opion dicitur. Fungus suam. Boletus buliz. Tuber. Caparis spe- 43off. cies est frutecti, similes lentisco. 407 die Stelle in N oben Zeile 328

436 Doletus D

55

D

II, X V I I - X V I I I I

De odoratis Holeribus.

( X V I I ) iv,x

Apium ephe vel selino. Petrosilinum betirlin vel petrosilenon 434ff. 440 vel apium silvasticum. Feniculum fenechel vel maratron. Anetum 439ff. dille. Ciminum kumin. Cicero ueltkumin. Tanacetum reinuano. Git quoddam infirmum semen fenum grecum. Salvia salbeia vel salvion vel fagos vel elissagon vel tussilagina. Sisimbrium sisimra vel terralis vel menta veneria vel balsamita. Ruta ruta vel peganos. 445 Ruta montana vel peganon. Ruta agrestis vel erisision. Hinnula 4 4 6 f f . campana alant vel laturcium vel helenon vel elna vel hinula. Menta minza. Huius genera .vi. sunt: Mentastrum fisminza, colocasia wildeminza, menta agrestis, nepeta vel calamatin.

'De Frumentis.

D62

(XVIII)

Fruges fruth frumenta proprie qua: spicas habent. Triticum 451 weze. Far species tritici optimi. Ador kerno quod vulgo semen dicitur. Spelta spelza. Siligo dinkil genus est tritici precipui. Sigale r o g g o . Halica amero. Halicastrum enkorn simile est halicae. Hordeum vel canterinum. Hordeum distitum vel can455 titum kerngersta, hordeum trimense. Avena habero. Scindula. Panicium vel fenicium fenich. Milium hirse. Farrago a farre est dieta. Spica aher vel arista. Culmus halm. Stipula: stophelun. Palese helwn. Folliculus dicitur theca frumenti. Zizania rathen vel lolium. Manipulus garba vel sicheling. Glossus scòb. Stfa460 men stro.

De Leguminibus.

i v . x i . x h

451 ff. 455f. 457ft. ( ), 46i 462,464ff.

468,467, 48of.

(XVIIII) IV, XII

Faba bona. Faba egyptia. Cicer kichera. Pisa erwiz. Faselum. 4 7 3 ^ , 4 7 5 , 4 7 9 , 4 7 5 Medica a Medis translata, ha:c semel seritur et .x. annis permanet, 476f. ita ut quater vel sexies per annum recidi. Uitia wikkun. Lens 478,475 465 linsin, lentis. Orabum grece, eruum latine. Finis Lib. II.

439 selmo D

56

456 'fenich 2 Panicium vel fenicium D

461 Legumenis D

III, I

Incipit Liber III. De Pecoribus et Iumentis.

( I ) m,x

Ovis scaf. Berbix wider vel multo, -nis. Item vervex, quod D63 vermes habeat in capite. Aries latine, apo tu arios grece 'ram. 5 Agna kilbirra. Agnus lamb. Agniculus lembelin. Ambigna dicitur ovis gemellos pariens. Hircus boch. Hircellus bochelin. Cinifii sunt hirci maiores a fluvio Cinife in Libia. Capra geiz. Capeila ziga. Hedus kizzin. Caprea steingeiz vel dorcas vel ibix. Caper steinboch. Cervus hirz. Cerva hinda. Cervus emissus, io quando cervam insequitur. Tragelafus schei est autem similis cervo, villosis armis, latis cornibus et barbam habet ut hircus. Idem hircocervus vel paltoceros dicitur. Hinnulus hintkalb. Campolus reh vel cambolus, idem felis grece dicitur. Capreolus rehboch. Dammula dameldir. Lepus haso caniculus. Sus swin. is Porcus *sa. Verris ber. Magalis barch. Scrofa su. Sugula gelza. Porculus ferkelin vel porcellus. Nefrendes spuniferlin dicuntur porculi adhuc lactentes. Taurus far. Aper eber. Singularis uzdrib. Iuvencus stier. Bos ohso. Cornupeta bos stozare cornupetens. Vacca kuo. Vitula kalba vel iuvenca vel bucula vel continnans. 20 Vitulus kalb vel fetellus. Vacantia sueiga, item armentum. Bubali wisindun vel vesontes. Uri urohsun. Camelus olbendo. Camela olbendin. Dromeda est camelus velocissimus. Asinus esel. Asina eselin. Asellus eselin. Asini achatici magni et alti. Equus rosz. Caballus sonipes, cornipes, quadrupes, item iugalis. Alipedes 25 gezalrosz dicuntur equi velocissimi. Ambulator celtare. Sellarius satelrosz. Saugmarius saumare. In generosis equis quatuor expectantur: forma, pulchritudo, meritum et color. U t sit validum corpus et solidum, robori conveniens altitudo, latus longum substrictus, maximi et rotundi clunes, pectus late patens, corpus 1 Lib. D 15

4 a potu D

10 Tragelasus D

sa < saw D (nach Gerberts Angabe Rasur von w)

21

wistndun D (Gerbert verbürgt sich für die Lesung -st-)

57

363ff.

3soff.

39off.

«off.

4ioff.

III, X

D(I

D64 omne musculorum densitate nodosum, pes siccus, 'et corna con3i cavo solidatus. Pulchritudo, ut sit exiguum caput et siccum, prope ossibus pelle adherente, aures breves et acute, oculi magni, nares patuhe, erecta cervix, coma densa et cauda, ungularum soliditate fixa rotunditas. Meritum, ut sit animo audax, pedibus 35 alacer, trementibus membris, quod est indicium fortitudinis: quique ex summa quiete facile concitetur, vel excitata non difficile teneatur. Hie color precipuus equorum: Badius equus rodrosz vel fenicatus, item spadix. Glaucus equus apfelgrarosz est veluti pictos oculos habens, et quodam splendore perfusos. Nam glau- 4 2 o f f . 40 cum veteres album dicebant. Giluus gelo est melinus color subalbidus. Guttatus est albus nigris intervenientibus punctis. Candidus equus wizrosz vel niveus. Albidus blanc vel pallidus. Canus est ex candido colore et nigro. Scutulatus est vocatus propter orbes, quos habet candidos inter purpureos. Varius, quod vias 45 habeat colorum imparium. Petili fizziluehrosz dicuntur, qui albos pedes habent. Pallidi dicuntur, qui albam frontem habent blasz. Cervinus quem vulgo gauranem seu eranem dicunt, quod in modum sit aérii coloris. Mirteus est ut color pressus in purpura. Dosinus dictus, quod sit color eius ex asino; idem cinereus s o dicitur. Niger suarz et mauron. Haje de urbanis equis. Equiferi 4 3 0 f f . equi stùtrosz de agresti genere sunt orti. Mannus equus !;'bruz brevior, quem vulgo brunicum vel brunicium vocant. Veredos D65 antiqui dicebant, quem veherent redas. Erpicarius 'egidare. Paredrus ferfrit est vilis equus. Equa merha. Poledrus folo. Pultrinus 55 fulhin. Equaricia stut. Admissarius, qui ad equas admittitur, emissarius. Mulus mul. Mula mulin. Bucefalus proprium nomen bello equus Alexandri magni. Pegasus proprium nomen equus belloforontis. Mulus ex equa et asino nascitur. Burdo ex equo (145 et asina. Dromeda ex onagro et calmela nascitur. Hibride ex apro 440». 60 et porca. Titirus ex ove et hyrco. Musmo autem ex capra et ariete fit; est autem dux gregis. Idem et nebris dicitur. Caba heingist vel ungula caballi. 59 (nascitur) I; Ybride I 62 (vel u. caballi) I 62

58

D - hengst I

61 (est autem . . . . dicitur) I; >Spado vel< caba I

DI

III, II

(II)

De Bestiis.

m, xi

Leo lewo. Leena vel lea lewin. Leunculus lewelin. Tigris est 445ft. 65 bestia velocitate mirabilis. Panthera est bestia ex ore suo mirum odorem emittens et minutis superpicta orbiculis. Pardus bardo. Leopardus lepartho ex adulterio leena: et pardi nascitur. Rino- nsoff. ceron dictus, quod in nare cornu habeat, idem et unicornis dicitur, quod unum cornu in fronte habeat, accutissimum pedum 70 quatuor, hic monoceros grece dicitur. Elefas helfant vel barro, rostrum eius promoscida dicitur, dentes vocantur ebur, biennio fetus portant, non amplius quam semel gignunt, nec plures, sed unum tantum; vivunt autem trecentos annos. Grifes grifo vel crister. Alx elaho vel flanx. Ursus bero. Ursa birin. Lupus wolf 46off 75 vel licos. Lupa wulpa. Camelopardus albis maculis est ut pardus, equo similis, pedibus bubalis, capite tamen camelo est similis. Caméléon talis est natura, ut ad colores quos viderit facillima conversione variatur. Linx luhs hic tam acute videt, ut muros D66 perspiciat, quidquid au'tem viderit, cum oculos averterit oblivi80 scitur; huius urinam in duriciam pretiosi lapidis ligurii converti dicunt. Castor biber vel fiber vel ponticus canis. Lustrus otter 47off. vel luter. Vulpes fuchs. Vulpecula foha / fvchsin vel alopitia. Cynos hunt vel canis. Catuli welfer dicuntur quarumlibet bestiarum filii. Licisci wolfbiza sunt canes ex lupis et canibus nati. 85 Licisca mistbella vel brekkin. Suses susun dicuntur magni canes. Spartus wint vel velter vel linter. Sparta winzoha. Molosus rvdo.

64 (vel lea) D 65 'bestia 2 est I 67 adultero 71 promuscida I ; (dentes v. ebur) D 73 .ccc. tos flanx.) I 75—78 (Camelopardus . . . . variatur) luter] liddex I ; (vel alopitia) I 83 Cinos I 85

64 — —

D - lówe I D — lowin I D — lówelin I

67 73 74

,;

'leparcho D , lechpart I D - griffo I D - ( ) I DI D — berin I

75 78 81 82 84 85 86

D 70 .iiii. D ; Elefans I I 74 cister I ; (Alx I 79 quicquid I 82 Sudes I

D(wlpa)I D - luchz I I - odder D I - fohs D D /I I - « wolbiza D D - brekin I D — wintzoa I I - rudo D

59

III, I I I

DI

III, X I

146 Canícula zoha. Melus dahs vel taxus. Martarus marder. 'Tebelus zobel. Hiena illttiso vel puto, -nis. Mígale harmo. Spiriolus 48off. eihurno vel squírius. Simia affo vel effin. Gallitrices sunt in facie 90 producta barba et lata cauda. Leontofonos est bestia parva. Histrix animal in Affrica simile ericio. Cirogrillius bestia spinosa maior ericio. Enidros est bestiola circa Nilum corcodrillo inimica. Suillus a setis est dictus. Murio kazza vel muriceps vel pilax. Hxc grece cattus dicitur id est ingeniosus. Melo quidam bestiola. 95 Origen ignota bestia. U t sine visu c o l o r e m vel sexum in agnis c o g n o s c a t : iii.xii Qvis color in pullis peccudum si forte requiris, His poteris signis sine visu cernere certis. Agnus enim natus 'be' semper clamitat albus, 'Me' reserat nigrum repetitis vocibus agnum. Alternat varius 'be, me' sic voce sonorus. Talibus indiciis portendunt signa coloris. Si sexum queris, his sensum decoque curis. 'E' maribus vox est, 'a' femina voce figurât, Nunquam falleris, si sic vigilabis in istis.

loo

ios

D67

' D e Minutis animantibus.

49off.

(HI)

Ericius ¡gil vel erinacius. Mus, inde muscula musilin. Sorex spicera / spicerin vel mvcerin hanc antiqui sauricem dicebant. Mustela wisela. Musareum vel mus saraneum vel solifuga est 87 Tebellus I 88 H y e n a I ; putonis D I 89 (vel effin) D 8 9 - 9 3 (Gallitrices . . . . dictus) I 91 Grogrillus D 94 H i c grece] vel I; catus D 94/95 (dicitur . . . . bestia) I 96 ( U t . . . . cognoscat) I 101 ' m e 2 be D 102 protendunt I 103 hiis I; dequoque I 106 animalibus I 107 in(de) I 108 (vel mvcerin) D 109/10 (Musareum . . . . forma) I 87 88 — 89 — —

60

I - *daz D D - illùse I D — härme I D - eihurne I DI I - ( ) D

107 D - igei I — D - mvslin I 108 D / I I(M-)-()D 109 D - wisla I

III, XIII

sooff.

DI]

h i , mi

III, XIII

no animal aranea: forma. Talpa mulwerf / muwerf vel schero, hsec grece dicitur asíala. Glis, -ris radda vel murmenda, hoc animal per omnem hiemem dormit et in ilia dormitione fit crassum et inde verbum glisco. Grillus heimo / miurheimo. Formica ameza vel mirmica. In -¿Ethiopia dicuntur esse formica: ad formam canis. us Formicaleon / Mirmicoleon animal parvum formicis satis infestum.

De Serpentibus.

120

146] 125

D68 no

us

( IUI )

Anguis vocabulum est omnium serpentium quod plicari potest. Serpens slango vel coluber. Draconta draho grece, draco latine. Dracena drechin. Basiliscus grece, regulus vel sibilus latine, eo quod sit rex serpentium, adeo ut eum videntes fugiant, quia olfactu suo eos necat; a mustelis tamen vincitur. Vipera natra. Pastilli vel quiriaci ex vipera fiunt. Aspis huius genera plura sunt. Dipsa genus aspidis, qua: latine situla dicitur, quia quern' momorderit siti perit. Ispalis vel ipnalis genus aspidis, qua: hominem somno necat. Hanc sibi Cleopatra apposuit et ita morte quasi somno sopita est. Emorrois est aspis et qui ab hoc morsus fuerit, dissolutis venis, quidquid vita: est, per sanguinem evomit. Prester est aspis semper ore patenti et vaporanti currens. Spectabificus est aspis, qui nondum momorderit hominem, statim consumit eum, ita ut liquefiat totus in ore serpentis. Cerastes serpens cornua habens ut aries. Scitalis est serpens tanta perfulgens tergi varietate, ut notarum gratia retardet aspicientes. Amsibena ha:c habet duo capita, unum in loco suo, alterum in cauda, cuius oculi lucent veluti lucerna:. Findris est coluber in aqua vivens. 110 (vel schero) D 110/11 ( h z c . . . . asfala) I 111 (-ris) I; (vel murmenda) 113 Glillus D 114 D 112 hyemem I 112/13 (et inde v. glisco) I (In canis) I 115 I / D 119 (vel) I 122 (suo) I 123 (vel quiriaci) I 124 'situla 2 latine D 110 I / D I - ()D 111 D I I - ( ) D 113 !: 'henno D(nach Cerberts Fußnote

so in der Hs.) / I(mi sehr undeutlich) — D — ameize I 119 D - draggo I 120 D - drakin I

61

siof.

III, XIIII 5i4ff.

522ff.

53off.

D

ho

145

150

155

III, XIIII

III, V

Ydros est aquatilis serpens. Leviathan maximus serpens in aquis. Ydra est dracho multorum capitum, hxc latine excedra dicitur, quod uno ceso tria surgebant, sed hoc est fabulosum. Chelidros vel chersidros est serpens, hie per quam terram labitur, fumare 54off. earn facit. Natrix vel rinatrix est serpens, qux aquam veneno ita inficit, ut ex ea bibentes intereant. Cenchris est serpens inflexuosa. Parias est serpens in cauda ambulans. Boas est serpens Italia: in insula Mole, persequitur enim greges armentorum et bubalos. Iaculus lintwrm est serpens volans. Obetes dicta, quod colorem habeat harena:. Seps est serpens exigua, qua: non solum corpus sed et ossa veneno consumit. Dipsa est serpens tanta: exiguitatis, ut cum calcatur, non videatur, cuius venenum ante extinguit quam sentiatur. Salpinga est serpens qua; non videtur. Cecula 5soft, blindeslicho est cecus anguis. Centupeda a multitudine pedum est dicta. Brucus anguis cuius pene totum corpus in ventre colligitur. Lacerta egidesha. Botraca faciem rana: habet. Salamandra hjec in mediis flammis vivit sine dolore et consumptione. Stellio mol. Admodite. Elefantia:. Camedracontes. Saura. Tunica: ser- 56off. pentium exuvia: nuncupantur, quod his, quando senescunt, exuunt, et induvia:, qua induuntur.

D69

'DeVermibus.

(V)

m,xv

Sanguisuga egila vel hirudo. Scorpius scorpo. Cantarida vel 56sff. cantareda est vermis terrenus. Multipes vermis terrenus multorum pedum. Aranea spinna. Casses spinnewope. Rubicer ruz- 567,572ft. 160 wrm. Limax sueggo. Dolivia grasewrm, eruca latine. Bombix vermis ex cuius textura bombicinum venit. Teredo holzwrm vel tramites vel teredonas. Tinea mile. Serpedo douwrm. Surigo suira. Emigraneus dicitur vermis capitis. Lumbricus regenwrm vel querdela vel vermis intestinorum. Cossi, ascaride, lindex. 165 Pediculus lus. Pulix (loch. Lens niz, -dis. Turmus mado. Ricinus ssoff est vermis canis. Ysia dicitur vermis porci. Cimex wantlus ver-

144 Laculus D

62

159 Cassel D

165 dis zweimal D

D

III, VI, VII

III, XV

mis. Indicus fertur hic corniger vermis converti primum in speciem caulis, atque in ea mutare speciem vel naturam; inde processu quodam fieri bambilius, nec eam tamen speciem figurammo que custodit, sed laxis et latioribus foliis videat pennas assumere. Ex his foliis mollia illa seres depectunt et veliera ad usus proprios divites vendicant; et hinc fiunt vestes molles, de quibus Dominus dicit in Evangelio: 'Ecce qui mollibus vestiuntur' et cetera.

De Piscibus.

(VI) III, XVI

175

Ypocus huso. Rombus sturo. Esox lahs. Gamarus salmo. 591 ff Capito vel Capedo alant vel munuwa. Calma (olant) ac. Lucius hechet. Porca bersich. Timallus asch. Lactuca forhana vel trutta. Anguilla al. Ysmerena grece, murena lamfrida vel lamperda. D70 Gracius cresso. Turonilla grundila. Squama 'scupa. Pennuta 180 flozzun. Brancia aures vel male piscis. Poligadum rogo.

De Piscibus marinis seu fluvialibus.

(VII) 5?8f

Reptilia dicuntur quae natant. Amfibia sunt quaedam genera «off. piscium. Balena: walirun sunt immensas magnitudinis bestise. Casta: wal sunt ingenua genera belluarum et acqualia omnium 185 corpora. Equi marini prima parte sunt, equi postrema solvuntur in piscem. Delfines dicti quod voces hominum sequantur, hi autem proprie simones nominantur. Bocas merohsun dicunt esse boves marinos, item phocas vituli marini. Porci marini suilli meresuin qui vulgo dicuntur. Corvi a cordis voce sunt dicti,

177 tructa D 176 Gerberts olant ist vielleicht Randglosse zu vorhergebendem capito, 177 *sorhana D ac hielt er für lateinisch D 183 "walirim D

63

D

III, X V I

I I I , VII

190 quia grunniunt in pectore. Tinni. Gladius piscis cum magno 6 i o f f . rostro, cum quo naves perfossas mergit. Serra, haec serratam cristam habet, et subter natans navem secat. Scorpena genus marinum. Polipus est dolosum animai piscis. Auranea genus piscis, dicta quod aure feriat. Corcodrillus nikes, hi tantum in 195 Nilo fluvio sunt, plerumque .xx. cubitorum longitudine. Ypotamus est bellua equo similis dorso, aprinis dentibus, cauda tortuosa, die moratur in aquis, nocte segetes depascitur. Pagrum quem greci fagrum nuncupant. Dentix pra: magnitudine et granditate denti um dicitur. Sepius sepa. Lithus. Frotus. Carabus. 200 Lupus ab aviditate est dictus. Mullus. Mugilis. Melanurus dictus òzoff. quod nigram caudam habeat. Lepus a similitudine capitis est nuncupatus. Glaucus. Escarus hie solus escam ruminare dicitur. Sparus. Australis. Hamio dictus quia non capitur in hämo. Echi- 63off. nus hunc latini moram nuncupant. Uranuscopus ab oculo quem 205 in capite habet est dictus. Zigena. Marini canes m e r h u n d a . MilD71 lago dictus quia evolat super aquas. Squatus quod 'sit squamis acutus. Sardas vel sardinas. Draco marinus aculeos in brancis habet. Allee herinc. Afforus est pisciculus exiguus. Congrus. Polipos vel multipes. Torpedo dictus quod corpus torpescere 2io faciat, si eam quisque viventem tangat. Sepia concipit sicut vipera. Lulligo. Cancer crebez. Conca: m u s c l u n et conclese. Murex est 6«ff. coclea maris, qua: alio nomine conchilium dicitur. Ostrea dieta est a testa. Musculi sunt conclea: a quorum lacte concipiuntur ostrese. Pelorides a peloro promunctorio Silicise dieta:, ubi habun2i5 dant. Testudo huius genera .iiii. sunt: terrestres, maritima:, luta- 6soff. rise, fluviales. Icinus huius testa duplex est in modum castanearum, quando adhuc operte sunt, caro eius similis est minio. Rubeta k r o t a vel bufo. Rana frosch, inde ranunculus froschelin; ex his quidam aquatice, quaedam palustres, qusedam rubetae, qua: 220 in vepribus vivunt. Alii calamites dicuntur qua: inter calamos vivunt, minime virides et muta:. Egredula: sunt parva; rana: in sicco commorantes. Sfingia. Penicelli.

190 Tinnì von Gerbert als dt. Glosse zu Corvi aufgefaßt 204 octo D Zigena von Gerbert als dt. Glosse zu Uranuscopus aufgefaßt

64

205

D

III, VIII D e Avibus.

(VIII)

Aves fogela vel volucres vel alites. Pulli jungide dicuntur 225 omnium avium nati. Ala feddich. Penna federa. Piuma flum(edera. Rostrum snabel. Ungues klawn. Aquila aro vel arin. Porfirio isaro. Vultur gir. Ixion avis alba, vulturi similis, sed minor. Gradipes stocaro grece, tarda latine. Grus kranich. Esternulus kreia. Ciconia storc vel otiuaro. Cignus elbiz grece, olor 230 latine. Strutio struz. Pavus fawa. Ardea heigir, hanc quidam D72 Tantalum nominant. 'Alietum eringriez. Seleucus. Fenix avis Arabia: fenicei coloris. Cinomolgus et ipsa Arabia: avis. Psitacus sitach avis colore viridi, torque puniceo, grandi lingua, ex natura salutat dicens: 'ave' vel 'chere'; cetera verba instituitur. Alchion 235 avis maritima. Pellicanus sisegòmo vel absonius. Stromfalide aves ab listrofadibus insulis. Diomedia. Erodius eriualcho vel waltualco. Memnonides aves Egyptise, a laco ubi Memnon periit. Ericinix aves quarum adeo penna: emicant ut gradientibus in nocte iter interluceant. Onocrotalus hortumil; huius genera sunt 240 duo: unum aquatile, aliud solitudinis. Coredulus quasi cor edens. Monedula dacha vel cariola. Vespertilio fledermus. Luscinia nahtegala vel filomela vel acredula. Ulula wila. Bubo huwo. Nicticorax nahtram vel noctua. Strix avis nocturna a stridore vocis dieta. Hsec vulgo amma dicitur ab amando filios. Corvus rapbo 245 vel corax. Istrix herbistram. Cornix krewa. Graculus rùch. Pica ageleistra. Orix hehera vel glandare. Picus speth. Laoficus grunspeth. Picus martius buchspeth. Hanc tradunt quidam, quod in quacunque arbore nidificaverit, clavum vel quidquid aliud foramini infixum fuerit, diu hagrere non possit quin statim 250 excidat, ubi illa insederit; item merops vel gaulus. Fasianus a Faside insula. Gallus hano. Gallinatius kappo. Gallina heinna. Pullus hùn. Pulcinus huneklin. Anas aneth vel anetus anetrecho.

232 Gnomolgus D 252 Gerbert hat aneth nicht als dt. Glosse aufgefaßt und deshalb anetrecho nach seiner Gepflogenheit hinter das vermeintliche Lemma Anas placiert. Steinmeyer hat die Reihenfolge noch zusätzlich verwirrt.

245 *hebistram D 9

Summarium Heinrici 2

65

III, XVII

67off.

68off.

&9off.

zooff.

7ioff.

720».

D

III, Villi

I I I , XVII

Auca gans. Anser ganizo. Fulica horgans est nigra avis stagnenD73 sis. 'Mergus merrich. Mergulus duchere. Merga scarba. Accipiter 255 habech. Nisus sperewere. Mirlus smirl. Capus falcho hunc nostri falconem vocant. Miluus wio. Larus musare. Ossifragus, quod ossa ab alto dimittat et frangat. Columba duba hanc antiqui 73off. veneriam vocabant. Columbinus dubere. Turtur turtelduba. Palumbes holzduba. Perdix rebhun vel coturnix, grece autem 260 ortigia dicitur. Ortigometra orhun, hoc solum animal caducum morbum patitur. Upupa witehopfo. Tucus gòch ipse et cuculus dicitur. Passer sparo. Passer agri ahasparo. Merula amsela. Quaquaria wahtela vel quaquasquilia, vel quaccaqua. Furfario dorn- 74off. dregil. Ficedula snepho. Ydrox wazerstelza. Turdus brachfogil 265 a tarditate est dicta. Turdela drosca quasi minor turdus, ipsa et pelora dicitur. Sturnus stara vel sternulus. Amerellus amero. Fringellus uinco. Carduelus latine, achalantis distiluinco grece. Laudula lericha. Hirundo sualwa. Oscides aves sunt. Aurificeps 752 ff. isfogel. Cupuda rottila. Sepicecula *begister. Cruricula warc270 engil. Sparalus hagilgans. Mullis birchun. Atagge !;"hasilun. Garadrion avis in India tota alba. Parix meisa. Pitriscus kuninglin vel regulus. Ibinx avis egyptia serpentibus inimica, hsec ventrem rostro purgai. Attacus et opimachus aves sunt quadrupes.

De minutis Volatilibus.

D74

(Villi)

275

m,xvm

Apis bin. Examen suarm. Castros wisun grece dicuntur duces 762ff. seu reges apium, veluti quod castra ducantur. Fucus dreno. Vespa wefsa. Scabro hurniz. Bastaban bremo. Brucus keuer. Scarabeus wibil. Tauri dicuntur scarabei terrestres ricino similes. Buprestis rebestichel animai in Italia parvum longipedum, simillimum 770ff. 280 scarabeo. Cicendula glimo vel kleno. Cicada ex sputo cuculorum nascitur. Ha:c in Italia apud reginas multa; sunt, nec usquam alibi. Grillus heimo. Blatta est lucifugum. Pampilio fifaltra. Hastago s:'creko grece, latine locusta. Cenomia fliega communis 280 ,:'glinio D (nach Gerberts Fußnote so schon in der Hs.)

66

283 Gerbert schlägt die richtige Konjektur screko vor

D

III, XVIII

III, X, X I

musca. Cynomia ; hunòltfliga est canina musca. Muscae sunt 285 multac minutissima: aculeis permolestx. Destrus vel asilus, qui vulgo tabanus dicitur, animal aculeis armentis permolestum. Ester bisewrm. Culix mugga. Bibio quos vulgo musciones apellant, qui in vino nascuntur. Gurgulio engering. Apes oriuntur de putridis cadaveribus vitulorum. Locusta: oriuntur de mulis, vespa: 290 de asinis, scrabones de equis, scorpiones de cancris.

De sono vocum animalium.

78iff.

( X ) m.xix

Pusio vagit. Equus hinnit. Bos mugit. Asinus rudit. Onager 7WH. magillat. Ovis balat. Aries horrectat. Verris quirritat. Sus vel D75 porcus grunnit. Hircus mictit. He 1 dus vebat. Canis latrat. Catu295 lus glattit. Leo frémit vel rugit. Elefans barrit. Panthera caurit. Pardus felit. Ursus sevit. Aper frendit. Cervus fugit. Vulpes gannit. Lepus vagit. Tigris rachat. Lupus ululat. Serpens sibilai. Mus minitat. Sorex stridet. Mustella drinodat. Rana coaxat. Pecora balant. Homines clamant. Vermes quiritant.

3oo

De vocibus Avium.

( X I ) m, xx

Aquila clangit. Miluus linugit. Accipiter pipliat. Vultur pion- 796ff. pat. O l o r olrecisat. Ciconia groctolat. Pavo pupulat vel paulat. Grus gruit. Anser seligit vel strepit. Corvus croccit. Cornix garrit. Turtur gemit. Gallus canit. Gallina groccinat. Palumbes pacitat. eooff. 305 Anas trissitat. Perdix cacabat. Graculus fringulat. Turdus truculat vel soccitat. Sturnus passitat. Passer tuciat. Vespertilio platerat. Noctua cucubit. Merula frindit. Hirundo minurrit. Apes berobit. Gicada tunnit. Aves butent, quasdam vero rutilant. Poples strepit et tinnit. Aurum rutilât. Ignis crépitât. Cursus aquarum mur3io murat. Argentum splendet. Ferrum stridet. Finis Lib. III.

284 Gerbert schlägt die richtige Konjektur hundisfliga vor

9"

67

IV, I, II

D

Incipit IUI. De Mundo.

(I)

Mundus werlt latine, cosmos grece. Mundus est celum, terra, mare et omnia, qux in eis sunt opera Dei. Oriens osterriche vel 5 anatole vel eous. Occidens westerriche vel disis. Septentrio nordrot vel arctos. Meridies sundrot vel mesimbria.

De Ccelo et eius partibus.

D76 il

15

20

( II )

Coelum himel. Q u i d a m dicunt .vii. coelos esse: primum aerium, secundum astherum, tertium sydereum, quartum igneum, quintum firmamentum, sex 1 tum aqueum, septimum angelorum. either dicitur locus in q u o sydera sunt. Ethera est splendor etheris. Axis est septentrionalis linea recta. Poli sunt circuii qui currunt per axem. Sol sunno et elios. Luna mano vel Cinthia. Stella sterno sydus vel castillatio. Astra sunt stellse grandes. Lucifer dagesterno. Vesper abintsterno vel vesperus. Aer luft. N u b e s wölken. Nubecula wolkinlin. Tonitruum doner. Fulgur blich. Tria autem sunt nomina: fulgur quia tangit, fulgor quia incendit et urit, fulmen quia findit. Catapulta dunrestrala dicitur coeli sagitta. Iris reginbogo. Pluvia regen. Item ymber. N i m b u s dicitur proprie densitas nubis. Serenitas heitterin sudum vel serenum. Tempestas ungewitere. G r a n d o hagel. Pruina rifo. N i x sne. Glacies is. Frigus frost. Gelu keltin. R o s dou. N e b u l a nebel. Caligo dunckilin. C a u m a gehei. Estus hizzena.

23

68

*dunekilin D

V,, isff.

v, 11, i m - v i 25ff.

31 f. 43,48 50,95f. 54«.

6off.

(ii, 1150)

D

IV, III, IUI

De nominibus Ventorum.

( H I ) v>vn

25

Subsolanus ostronowint. Eurus ostsundroniwint. Euroauster sundostronowint. Auster sundronowint. Austroafricus sundwestronowint. Africus westsundroniwint. Zephirus westroniwint. Chorus westnordroniwint. Circius nordwestroniwint. Septentrio nordroniwint. Aquilo nordostroniwint. Vulturnus 30 ostnordroniwint.

De nominibus Dierum.

35 D77

40

45

ioo, ios, 113 110,115 m, m 119,121 103,123,109

( U l i ) n,xv

Dies solis sunnundach vel prima Sabbati vel dies Dominica. ios7ff. Dies luna: mendach vel secunda sabbati vel secunda feria. Dies Martis ciesdach vel tertia sabbati vel tertia feria. Dies Mercurii mittwocha vel quarta sabbati vel quarta feria. Dies Iovis donrestag vel quinta sabbati vel feria quinta. Dies Veneris vel 'sexta sabbati vel feria .vi. Dies Saturni samizdach vel sabbatum. Mane 1092ft morgen. Meridies mittidach vel undorn. Suprema abent dicitur postrema pars diei. Hic vel hajc vesper vesperis est proprie, qua: paret in initio diei vel noctis et significai idem tempus vespertinum. Dicitur etiam hic vesperus, vesperi et hoc vesperum et hsec vespera et vespere adverbium. Sero spete. Hodie *hutto. Cras io96«. morgene. Hesternum gestere est pridie. Perendie ubermorgene vel egesteren. Nox naht. Umbra scato. Tenebra: finsternisse. Vespertinum. 1101ft Crepusculum. Conticinum. Interpesta. Gallicinium. Matutinum. Diluculum. Aurora morginroto quasi aurea hora.

35

zu donrestag macht Gerbert die Angabe: ,Extincta quidam vox in Cod. maxima parte' (vgl. -tag gegenüber sonstigen -dach)

69

D[M

IV, V - V I I

De Mensibus.

(V)

Ianuarius wintermanoth. Februarius h o r n u n g , hebraice autem unff. 50 sabath, Pericios grece. Marcius merzo vel lenzimanoth, ipse est (ii29ff.) Adar hebraice, Dioscorilos grece. Aprilis ostermanoth vel aprelle, ipse est Nisan hebraice. Maius meio, lair hebraice, Artemesius grece, Pacho winemanoth egyptiace. Iunius bracmanoth, Sivan iuoff. hebraice, Pauni Egyptie. Iulius howemanoth, Panemeos grece. 55 Augustus ¿gest vel a r n o m a n o t h , A b hebraice. September herbistmanoth, ipse est Elul hebraice. October windemanoth, Hyperverteus grece. November wintermanoth, hebraice Casleu. December hertimanoth.

De Temporibus.

(VI)

Annus jar. Mensis m a n o t h . Ebbdomeda wocha vel septimana. ne?, 1113, ini Dies dac. Hiemps winter vel bruma. Ver lenzo. Estas sumer. ìoss, usi, ii4gf. Messis arnoth. Autumnus herbist. < ), uso

'[De Maris nomine et aquarum diversitate. (VII) v,vm,ix,x

D78. [M20b

Mare mere. Mare dicitur omnis aquarum congregatio. Ocfe65 anum wendilmere. Mare rubrum rotmere a rubro litore. Mare magnum vel mediterraneum. Mare mortuum libirmere. Equor ab equalitate. Pelagus se, item pontus. Estus maris dicitur accessus vel recessus. Fretum vel fervidum. Procella: wellun. Undse undun. Fluctus fluot impetus habundantia aquarum. Diluvium

52 Lair D 65 — 66

70

65 littore D

M - wendelmere D D — rótmer M D - lebermer M

67 idem M

68 vel] id est fervidum M

67 D M (sé) 69 DM(v-) — M - flut D

i32ff. 149,131 145, isof. (128). i68 107,(216)

IV, Vili

DM

V, IX, X

70 vel cataclismus sintflut. Lacus vel stagnum wac a stando. Abys- 159, (i67) sus abgrunde. Puteus dicitur lacus defossus phütze. Fons quec- ìsif. brunno. Latex proprie est liquor fontis. Gutta dicitur quas stat i 6 8 f f . drahen. Stilla autem qua: cadit dropho. Stiria ihsilla. Spuma scum. Vadum furt. Natatoria ursprinc. 157, < >

De Fluminibus.

( V i l i ) v,x,xi

76

Flumen dicitur ipsa aqua, fluvius vero cursus aqux. Torrens dicitur aqua veniens cum Ímpetu. Amnis est fluvius nemore ac frondibus redimitus. Rivus runst. Gurges est proprie lacus altus in ilumine dich. Geon ipse est Nilus. Ganges fluvius, idem et so Fison dicitur. Tigris et Eufrates uno se fonte resolvunt. Hase sunt .iiii. ilumina paradysi. Araris aro. Orontes fluvius iuxta muros Antiochia: decurrens. Cignus amnis est Sicilia;. Tiberis vel Tibris diura. Iordanis iordan a duobus fontibus Ior et Dan derivatur. Padus vel Heridanus pfat. Tanaus fluvius. Hister vel Danuvius ss dunowa. Anisis ensa. Licus lech. Vindila fluvius. Renus rin. Mogus vel Mcenus moin. Mosella mùsela. Mosa masa. Alba

ma.

ma.

( ), m 191 i95f., i98ff. 204ff.

D79 elba 'maximus fluvius Saxonias. Néctar neker. Rodanus rotan. 201 Attesis etisa. Liger Her. Minius fluvius Gallile. Sigona vel secona 209ff. sigena. Hiberus. Durius. Betis. Tagus. Gerunda maximus fluvius 90 Hispanise.

70 (Lacus vel) Stagnum M redmitus M 80 Sisón D fluminibus M ; deriuantur M

70 71 — 73 74 —

DM(-uo-) M - *puthe D M — quecbronno D M - drofpho D D - schum M D — fürth M (Konjektur Wackernagel statt furch)

73 autem] vero M 74 Natatorium D 78 82 anthiochie M ; Tyberis D 83 fontibus] 88 Minus D ; Sigoga D — 78

D — ursprunc M DM (Konjektur von statt rüst) 84 D - phät M 85 DM(-uo-) 86 DM(-uo-) von 87 D ^ necker M 88 M - "ensa D

Wackernagel

71

DM[R

IV, V i l l i

^De Gentium vocabulis.

[R197a

( V i l l i ) vm,i

Romani vel quirites romera, ítem Latini a Lado. Rutuli waleha. 21 ff. M2la 'itali ab Italia. Greci vel Iones vel Thessali vel Mirmidones criechun. Hebrei vel Israhelite vel Iudei iudun. Ismahelite vel Aga- ¡2ÍÍ. 95 reni, qui nunc Sarraceni dicuntur. Longobardi vel Liguri lancbartun. Tusci tusculare / tuscani. Burgundiones burgundera. Franci feroces vel Galli senones >francvn< vel Marcomanni vel Merovingi kerlinga. Item Allobroges vel Sicambri. Franci nobiles fr^nkun. Item Germani. Orientales Franci osterfrankun. Alsacii 49ff. 100 elsazera. Lotharii luttringa. Turingii turingera. Saxones sahsun. Liutici lutinzera. Boemi beheima. Bolani bolán. Rosei ruza. Bawari vel Norici beiera. Carentani kerendra. Ungarii vel Pannonii vngara. Bulgarii bulgera. Flavi fallwn. Sciavi winida. Ala-

91 D e (Portentis) Nominibus Gentium. R ( d a s wie in den sonstigen Überschriften rote Portentis durchgestrichen und durch schwarzes Nominibus Gentium ersetzt) 92 idem M ; Rutili D 93 (ab Italia.) >vel< Greci R ; yones R 94 ysraheliteR; Ysmahelite R 95 Saraceni D ; dicuntur >vel< Langobardi D (Gerbert stellte die Glosse lanebartun deshalb schon hinter Ismahelite) 96 'Bvrdvndiones b. 2 Tvsci t.R 97 fronces R 97/98 franevn.'(vel) Merovingi 2 vel Marcomani R 98 Idem M ; Allogobres vel Sycambi R 99 Idem M 100 Lottorii D 101 Lunici R ; Polani R 101—107 'Fresones fr. 2 Boemi . . . . swabn. 3 Danai vel dani d. "Westfali w. Ripuarii. R 102 Bowarii D ; Carentarij R (darüber von jüngerer Hand karinthij); Vngari M 103 Slavi D

92 — 93 94 95 96 — 97 98 99 — 100

72

D M - Romasr R D M - walecha R M — griechun D , krichen R D M - Jvden R D — lanbartun M , langbardvn R D / M - tvschan R D - MR(bv-) nur K(vgl. 99) D M - kherlingaer R D M - ( ) R (vgl. 97) D M - osterfranchen R D — alsazer M , Elesezzer R D — lutringin M , lvtringer R

D — duringen M , dvringer R D M -sahson R 101 M - lutizera D , lvtinzer R — D — beheimi M , beheim R — D — bulan M , polan R — D M - rvzzi R 102 D - beiern M , beiren R — D — kerdern M , khernder R (davor ch durchgestrichen) 103 R — ungerà D , ungern M — D R ( b v - ) - bulgern M — D - valwen M ( u - ) R — D — *windist M (Wackernagel konjiziert zu windisc), winden R

DM)R)

IV, Villi

VIII, I

manni alamanna. Suevi suaba. Westfali westfala. Ripuarii. Freìos sones friesun. Brittones britlender. Normanni nortmanna. Angli engellender. Mercii. Abodriti. Scotti scottun. Danai >vel dani< M2la) denemerkera.' Indi. Seres. Gangaride. Hircani. Bactriani. Parthi. Medi. Asirii. Persa:. Casdei. Sabei. Siri. Chaldei. Samaritani. D80 Fe'nices. Sidones. Philistei vel Allophili vel Palestini vel Cras110 lomi. Gethei vel Amalechide. Chananei. Jebusei. Amorrei. Ferezei. Ethei. Egyptii. Scita:. Massagete. Amazones. Albani. Huni. Troiani. Galatha:. Laphite. Sicionii. Danai vel Argivi. Achei vel Achivi. Pelasgi. Mirmidones. Attici vel Athenienses. Macedones. Epirote. Dores. Lacedemones ipsi et Spartani vel Spartiatas. Trans ces. Strati. Licii. Apulii. Galabrii. Siculi. Tusci. Umbrii. Marsi. Gothi. Daci. Bessi. Campani. Gipedes. Sarmataz. Alani. Wandali. Vaccei vel Vascones. Navarri. Hispani. Aquitani. Gallei vel Galleci. Astures. Cantabri. Celtibri. Sanni. Variquadi. Tungri. Bruteri. Camasi. Blangiane. Tubantes. Afri. Peni. Tyrii. Getuli. 120 Mauri. Numide. Masili. Gaudali. Garamantes. Hesperi. EthyRl97a) opes. Trogodite. Pamphili. Lettophagi. Antropophagi. Titanas.'

104 Sweui R ; Westuali M ; über Ripuarij von jüngerer Hand Riparion) R 105 Normanij R 106 Scroti R ; vel dani R 107 Hyrcania R 108 'Perse. 2 Assirii R ; Caldei D 109 Sydones R llOJetheiR 111 Egiptii R ; Schite R 112 Sycionij R ; Dani D 112/13 (vel Achivi) R 113 (Mirmidones) R ; Atici D 114 Epyrote R ; (Spartani vel) R 115 Syrati R ; Sycii R 116 Bissi D 117 Waschones R ; Aquitanii D 117/18 Galleti R 118 Atures D ; Cetebri R 119 Tirii D 120 Stumide. Massali R ; Esperi R 121 T r o grodite R ; Panphili. Leuophagi R ; Tytanes R

104 — — 105

D M - alaman R D M - swabn R D(uuwest-) - westualn M , ( ) R D M - frisen R

M D 106 M — D 107 D

- *bridendra D , ( ) R — "norwander M , ( ) R - *engellen D , ( ) R - schottun M , ( ) R — denemarg M , denmarche R

73

6off.

7off.

D(R

IV, X, XI

^De Terra et Orbe.

(RI 96b

(X)

V, XII

Terra erda est autem dicta a terendo; idem dicitur humus ab 221ft. humore seu tellus eo quod fructum eius tollimus vel a tenacitate. 125 Item glis glissis; solum a soliditate. Orbis kreiz / vmbrinch. 227ft. Orbis autem trifarie divisus est: Prima eius pars est Asia, qua: tenet medium orbem. Secunda est Europa, in qua est Roma. Tertia est Africa, quae et Libia dicitur, in qua est Cartago magna.

De partibus Asi«e.

( X I

)

no

V, XIII

Paradysus est locus in orientis partibus constitutus, super 234t. omnem altitudinem terra: elevatus. India. Sunt autem très India:. 2« Parthia. Aracusia. Assyria. Media. Persida. Chaldea. Mesopota- 244ft. mia. Arabia. Siria. Fenicia. Palestina. Iudea. Samaria. Galilea. D81 Pentapolis. Nabathea. Egyptus. Seres. Bactria. Scithia. Go'thia. 26ctt. 135 Hircania. Albania. Armenia. Hiberia. Capadocia. Asia minor. Bithimia. Galatia. Frigia. Pamphilia. Lidia. Isauria. Cilicia. Licia.

122 De divisione orbis Terre R 123—25 Terra . . . . vmbrinch in R erst am Anfang von Kapitel XV {nach 166) 123 (est . . . . terendo) R 123/24 (ab humore) R 124/25 (eo . . . . glissis) >vel< solum R 125 (a soliditate) R 126 Trifaria: D 127 Medium 2 tenet orbis R 128 (est) Affrica R; Lybia (dicitur) R; Kartago >civitas< magna. R Zu 126—28 in R marginal von gleicher Hand: Post diluuium filij N o e Sem. Ham et Japhet diuidunt orbem terre. Sem capit Asiam. Ham capit Evropam. Japhet Affricam. 132 Aracusaa D ; Caldea D ; Mesopotanya R 133 Arabya. Sirya. Fenitia R; Samarya R 134 Egiptus R; (Bactria.) Schithya. Gothya R 135 Hyrcania R; Hyberia R 136 Bythia R; Galacia D ; Pamphylia R; 'Litia. 2 Cilycia R 123 DR(erd') 125 D / R

74

DR

IV, XII, XIII

De partibus Europa:.

( X I I ) v.xim

Scithia inferior. Germania superior. Germania inferior franc- 270,27sff. rieh. Misia. Tracia. Grecia; sunt autem Grecie provincia: septem: Dalmatia, Epirus, Ellados, Thessalia, Macedonia, Achaia, Archa- 2soff. dia. Pannonia. Histria. Italia. Apulia. Calabria. Gaudia. Samnia. Lucania. Campania. Tuscia. Umbria. Brucia. Longobardia. Cis- 296ff. alpina. Transalpina. Aquitania. Hispania. Duse sunt Hispaniie: citerior et ulterior; habet autem provincias .vi. : Terraconensem, < ) Cartaginensem, Lusitaniam, Galitiam, Beticam, Tingintaniam. Cantabria, Asturia. Gallia. Trina divisio Gallia:: Gallia cornata, Gallia togata, Gallia bracata. Belgica. Provincia Burgundia ipsa et Lingonia dicitur. Alsatia. Lothringia. Alemannia. Suevia. Retia. Tres sunt Retise: Retia Curiensis, Retia Augustensis, Bawaria. Carentania. Boemia. Saxonia. Turingia. Ripuaria. Fresia. Dania. Normannia. Glacialis.

De partibus Affrica:.

( X I I I ) v,xv

Libia Cirinensis. Pentapolis. Tripolis. Zeugis. Byzantium. josff. Getulia. Numidia. Mauritania. Sitifensis. Cesariensis. Mauritana. Tingintana. Ethyopia morlant. Patria heimote. Provincia Iant- 319,316 schaft. Regio riche. Insula ;isula vel werit. 320,324

138 Schythia R 139 'Gretia. 2 Mysia. Tracia. R ; (Grecie) D , Gretie R ; vii D 140 Dalmacia D ; Epyrus R ; Achaya (Archadia). R 141 Hystria. Ytalia R ; Galabria D , Kalabria R 142/43 Cysalpina. (Transalpina.) Equitania. Hyspania. R 143 (sunt) Hyspanie R 145 Kartaginensem R ; Tingintanam R 146 (divisio Gallia:) R 147 Bellgica R ; ipsa] que R 148 Lyngonia (dicitur). R ; Alsaria R ; Lotharia D ; Alamannia. Swevia. R 149 (Retia.) .iij. sunt Retia (Retia Curiensis, Retia Augustensis) Bawa(ria) R (eme ra-Kürzel über w) 150 Karentania. Bohemia R 151 Datia. Normania R ; Glaciatis D 153 Lybia cyrenensis R ; Leugis. Bizantium D 154 Sivfensis R 154/55 (Mauritana. Tingintana) R 156 (isula vel) R 138 155 — —

D - Franchrich R D - ( ) R DR R - "iantscatf D

156 D R

-



D-()R

*wertt D , werde R

75

D(MR)

IV, XIIII, XV

De Insulis.

V, XV

(XIIII)

Brittania. Tanatos. Tile. Archades. Scotia vel Hibernia. Gades. 325ff. Fortunatarum insula. Gorgodes. Esperidum insula:. Cyprus. D82 Corinthus. Creta. 'Abidos. Coos. Cyclades. Delos. Rodos. 161 Pathmos. Tenedos. Carpathos. Citharea. Icaria. Naxon. Melos. Cion. Samo. Trinacrea vel Triquada ipsa est Sicilia. Tapsum est 34off. insula iuxta Siciliani. Eolio et ipsa est insula Sicilia:. Stoechades insula est Massiliensium. Sardinia. Corsica. Ebolus. Baleares. 165 Venetia venedia. Promunctorium dictum quod promineat. jsof.

^De Montibus et casteris terra vocabulis.

(M2ib

(XV)

Olimpus mons altissimus Greciae. Libanus mons Iudex. Aventinus. Apenninus. Viminalis. Ethna mons est in Sicilia ebulliens sulphur. Garganus. Mons Cassinus. Mons Iovis >id est< monti 170 iob. Septem montes >id est< sestimont. Alpes albun. Solurius mons est Hispaniae altissimus burcisara. Mons Oreb. Mons Syna. Mons Hör. Mons Gelboe. Mons Thabor. Mons Oliveti. Mons Rl96b) Syon. Mons Seir. Mons Galaat. Mons Bethel.'Mons berc. Collis buhil. Tumulus est mons brevis vel cumulus hufo. Vallis dal.

158 Britannia. Thanathos R; Scothia R; Hybernia R 158/59 »Gorgodes. 2 Gades. Fortunarum insule R 159 Ciprus R 160 Habidos R; Choos. Ciclades. R 161 'Noxon. 2Pathmos. Tenedos. Carpados. Cytharea. Ycarea. R 162 Chyon R; Sycilia R 162/63 (est insula iuxta Siciliam). Eolye (et . . . . Sicilia:). R 164 >ipsa< 'est 2insula R; Sardina R; Baleares R 165 Venetica; Permunctorium D ; promuneat R 166 (et . . . . vocabulis) R 167 in R beginnt das Kapitelmit terra . . . . vmbrinch (sieh oben 123—25); Lybanus R; Iudea:] in India R 168 Vimialis R; (est in) Sycilie R 168/69 'sulfur 2ebulliens R 169 (Gar171 (mons . . . . altissiganus. Mons Cassinus) R; id est R 170 id est R mus) R; Orep D 172 (Mons Hor.) 'Mons Thabor. 2Mons Gelboe. R 173 Mons seyr. Mons Galaath. R; Colis M 165 169 170 —

76

D - ()R MR - ( ) D MR - ( ) D M — albvn R, ( ) D

171 174 — —

DM - Burcysara R D - bühel M DM(-ü-) DM(-ä-)

v,xvi,xvii

363,359 366, 368 373,372 370,369 374ff. 35g, 378ff.

DM)

V , XVII

IV, XVI

175 Vallum grabo. Vallus stecco. Clivus halda. Campus velt. Fauces dicuntur angustorum locorum aditus. Confrages sunt loca in qua: venti undique currunt. Rupes uels. Scabra sunt loca situ aspera. Lustrum dierwega vel diergarto. Antrum hoi. Anachoresis grece, heremus latine wòste, item desertum. Devia awicki. Amena loca 39off. i8o lussarne stete. Aprica loca dicuntur qua: sine frigore sunt. Opaca loca scatelumi. Estiva loca id est umbrosa sumerliche. Lubricum slif. Navalia loca ubi naves fabricantur. Statio ubi naves ad tempus stant. Importunum dicitur ubi nullum est refugium. Portus a deportandis commerciis est dictus. Litus stat. Circumluvium 185 dicitur locus quem aqua circumluit. Alluvium est consumptio 4ooff. D83 ri'parum ex aquis. Margo est pars cuiuslibet loci. Maritima quasi maris confinia. Ostia ab ingressu et egressu fluminum sunt dicta. Continens dicitur perpetua terra nec ullo mari disiuncta. Vivarium vel piscina wiere.

D e Infer ioribus ter ex.

( X V I ) v.xvm

Specus est fossa sub terra? Profundum dufin. Vorago slunt est nimia profunditas vel baratrum. Gehenna hella locus ignis et sulphuris. Tartarus quod omnia illic sint turbata est dictus. Infernus vel inferus, quod infra omnia sint. Septem infernales 195 fluvii: primus dicitur Herebus, secundus styx, tertius cocitus, .iiii. Flegeton, .v. Acheron, .vi. Achelous, .vii. Letheus.

M2lb)

176 (loca) D 178 hol. >Specus terra.< M (sieh 191) 179 Idem Desertum >wüost.< M 180 'dicuntur 2 loca M 181 id est] idem D 183 Portum D 185 circumfluit D 190/91 in M keine Kapitelüberschrift, da Specus . . . . terra schon in Teile 178 steht. 175 DM(-ä-) — D — steko M — D - haldo M DM(u-) 177 M - uelß D 178 D - dierwege M — DM

— 179 — 180 181 — 189

DM(-ö-) D - wuost M M — awichi D DM(lü-) DM(-uo-) DM(sü-) D - wier M

77

405ff.

4iiff.

D(R

V,

Liber V. ^De U r b i b u s .

(Ri96b

5

10

D84 i6

(I)

Roma Lateranis. Ostia. Babylon vel Babylonia. Ninus ipsa est Ninive. Susis. Bactrum. Carra. Edissa. Rabbath, quae nunc Philadelphia dicitur. Laodicia. Ephesus. Smirna. Pergamus. Thyatira. Sardis. Seleucia. Apamia. Maritima. Damascus. Media. Persipolis. Ascalon. Gaza. Acharon. Geth. Dor, ipsa est Cesarea Augusti. Joppe. Jericho. Sichern, quse latine et grece Sicima dicitur. Bethel ipsa est Bethaven. Effrata vel Bethleem. Ebron, qua; quondam Arbe vel Mambre dicebatur. Reblata, ipsa nunc Antiochia Siriie dicitur. Sebaste vel Augusta, quae prius Samaria dicebatur. Tyrus. Sydon. Cartago. Memphis. Taphnis. Helyopolis. Thebas. Ptolomais. Tharsum. Ilium. Dioscoria. Bithinia. Epirus. Athenas vel Cecropia. Corinthus. Lacedemonia. Achaia. Patras. Rodus. Cous. Samis. Darda 1 nia. Thessalonica. Brundisium. Terraconia. Cesaraugusta. Kartago. Saguntum. Emerita. Olisipona. Hispalis. Gades. Septem oppidum. Tingis. Lix. Cesarea. Icosium. Cyrene.

2 D e vocabulis V r b i u m . R 3 Hostia R ; (vel . . . . est). R 4 Ninnive D ; Blactrum D ; Rabbat R ; (nunc) Phyladelfia R 5 Smynna R ; Thiatira D 6 Seleutia D 7 G o z a . Akkaron R ; D o r ] dei R 8 Jappe R ; ' S y c h o m (que . . . . dicitur). 2 Jericho. R 9 ipsa est] vel R ; Betauen D ; vel] id est R ; Betlehem D 9 / 1 0 (qua; quondam) R 10 Arbion R ; (dicebatur) R ; Beblatha R 10/11 >est< Antyochia ( S i r i s dicitur). R 11 Sebasta (vel Augusta) R ; qua; prius] olim R ; Samarya (dicitur) R 12 Tirus D ; Kartago. Memphis >Egiptus

Batavienses.

De Civitate Saxonum.

( U l i ) mu.

P r e m a m e t r o p o l i s Saxonias b r e m a . P a r t h i n o p o l i s vel u r b s vir45 g i n u m m a g e d e b u r c , M a g e b u r g e n s e s . M a r t i p o l i s m e r s e b u r c . A l l e barestudium halberstat.

C i s a c i t z a , C i s e n s e s . M o n a s t e r i u m vel

Mimigardeforda m u n s t e r . F o n s podoli p o d e l b r u n n o .

mindina,

misna, hiltinisheim, osinbrugga, brandenburc, losanna.

De Civitatibus Anglorum. so

( V ) isof.

Cantuaria kantilbiria. Lunduna Lundunes. Eboracus ebirwih.

36 (Babinbergenses) R; (Augustenses) R 37 Constanntia R ; (Constantienses) R; (Curienses) R 38 (Ratisponenses) R 39 Jvuauia R; Iuvanenses D 39/40 (Iuvavenses . . . . dicitur) R 40 Frinsigia D, Frinzîgia M; (Frisingenses) R; Aigistudium R 41 (Agistudenses) R; Braca D ; (Braga . . . . Boemia:.) R; Patavium R 42 (Batavienses) R 43 Civitatibus R 44 (metropolis Saxonias) R; Barthinopolis M 45 (Mageburgenses) R 45/46 1Cisa c. cisenses. 2 Allebarestudium h. R 46/47 1Mimirgofoda 2vel 3Monasterium "m. R 48 'hiltinisheim 2misna D 50 Lundines M, (Lundunes) R 36 — 37 — 38 — 39 40 — 41 44 45 — 80

D — babinberg M, babenberch R D — ovgustburg M, ( ) R M - constanza D, ( ) R D - kûr M, khvra R D - reginsburg M, ( ) R D - Salzburg M, ( ) R D - salzhaha M, ( ) R DM - ( ) R D — ':"eisterin M, Eisteten R D - bazavwa M, ( ) R MR - prema D D — magedebûrg M, *Mandburch R D — mersebûrg M, Merspurch R

46 — 47 — 48 — — — — 50 —

MR - halberstad D D - s"citha M, cithtza R DMR(mv-) DM — poderbrvnne R DMR (davor minsna durchgestrichen) DM - Hiltinensheim R DM - Osinbvrga R D — brandenburg M, brandenbvrch R DM - ( ) R DM - kantelbiria R M - ( ) DR

DM]R]

V , VI, VII

De Civitatibus Ferocium Francorum.

VII, III

VI 152«.

Parisius caput est Francia: paris. Remis Remenses. Laudunum Laudunenses. Lugdunum Lugdunenses. Lingonis Lingones. Vienna. Belgis. Aurelianis orlenis. Carnotum. Cinomannis. Seno55 nis. Ambianis. Andegavis. Autisiodorus. Rotomagum. Arelatum. Pictavis. Suessionis. Augustuduno. Tornacus. Valentia. Bisantium. Rl97a] Massilia.' Mediolanum. Lauda. Luna. Lucanum. Vercellis. Verona M22a] berna. Mantua. Cremona. Brixa. ]

< De Edificiis Publicis. ) 60

D86 65

70

75

< VII > VII, II

Metropolis dicitur civitas qua: mater est aliarum civitatum, ut Mogontia. Urbs antea sola Roma dicebatur, cetera: autem oppida vel civitates dicebantur. Et illi qui Romas habitabant urbani vocabantur, qui 'autem in aliis oppidani. Colonia proprie dicitur ilia civitas, quse defectu indigenarum novis cultoribus impletur. Municipium a muniis vel officiis. Castrum Castel, inde castellum castelin. Vicus dorf, inde viculus dorfelin. Villa wilare, inde villula wilarchin. Pagi sunt loca edificiis apta inter agros commorantibus. Hase et conciliabula dicuntur, a conventu et societate multorum. Suburbana furiburgi sunt circumiecta civitatis edificia vel antemurale. Minia gieimbere sunt murilia omnia edificia civitatis. Murus mura. Mine cinnun. Turris durn. Propugnacula brustweri. Promurale formure est murus proximus ante murum. Porta burgedor. Arx, arcis festin. Plates strazzun. Cloacae sunt aquarum ductus sub aquis. Imbula quia sub his ambulant. Forum marchet. Puteal harpha locus vel statua in foro. Mallum dine.

51 ( D e Civitatibus) Francie. R(De Civitatibus mit der vorhergehenden Kapitelüberschrift identisch, Francie mit Einfügungsstrich daruntergesetzt) 52 (Remenses) R 53 (Laudunenses) R; (Lugdunenses) R; (Lingones) R 54 'Cynomannis. 2 Carnotum R; Sennonis DM 55 Antisiodorus D 56 Swessionis R; 'Tornacus. 2Augustuduno R 59 Die Überschrift nur im Inhaltsverzeichnis. D 70 Mine] Pinne D 52

10

DM - ( ) R

Summarium Heinrici 2

54

D - orleins M, ( ) R

81

m, 122 11,6?ff,

75ff.

85ff,

D

80

85

90 D87

V, Vili

V I I , II

Curia d i n c h u s vel s p r a h u s , item consistorium. Pretorium q u o d ibi pretor sedeat ad discutiendum. Gimnasium locus generat exercitiorum. Capitolium q u o d sit s u m m u m caput religionis. Circus a circuitu equorum est dictus. Theatrum h u r s h u s , ipsum 95 est prostibulum vel lupanar vel ephebia. Scena locus erat infra i o 2 f f . theatrum in m o d u m domus instructa cum pulpito. Orcistra autem vocabatur pulpitus scenas, ubi cantabant comici et tragici et saltabant histriones et mimi. Amphitheatrum dictum est, q u o d sit 96ff. compositum ex d u o b u s theatris, est vero rotundum. Theatrum autem est quasi circulus medius sit divisus. Laborinthus est perplexis parietibus edificium. Pharus maxima turris est, supra quam io6ff. ignis succenditur. C o l o s s u s i r m i n s u l altissima columna est. Term s dictas sunt q u o d caleant. Apoletherium dicitur ubi lavantium vestimenta ponuntur. Popina, q u o d corrupte propina dicitur, locus est ubi post lavacrum reficitur. Taberna w i n h u s vel c r a m . 'Macellum fleiscranna. Mercatum m a r c h e t . Theloneum zol. Career kerkeri. C u n a h o f . Curtile h o u e s t a t . Fiscus f r o n e h o f . Cimiterium.

D e Habitaculis et aliis Edificiis.

(VIII)

VII, ini—vim

Edificium gecimberi. E d e s h e r b e r g a vel lares, item habitacu- 191 lum. Habitatio b u w n g a . D o m u s h u s , domuncula huselin. F u m a - i89,21st. rius r ò h u s . Penas wihselstein. Posticium durlin vel ostiolum. ( > Postica h i n d e r d u r i . Postes ostii durstudili. Postis p h o s t o . Limen 227ft. d r ù s c u u e l . Superliminare u b e r d u r i . Repagulum grendel vel seel- ( ) del dicitur q u o ostium clauditur. Aula p h a l i n z a , item palatium. i 9 2 f f . Atrium dicitur ampia edes. Thalamus b r u t e s t u l vel brutbedde. D o m a t a sal vel u f h u s i , quae latine meniana vel solaria vel anatala 204 vel cenacula dicuntur. Ferculum m u s h u s vel d r a h t dicitur d o m u s < ) seu cibus. Triclinium a tribus lectis discumbentium est dictum. i 9 9 f f . C u b i c u l u m b e t t e k a m e r a , item conciava:. Secessus gesuase vel 209 g a n g . Latrina u e l t g a n g dicitur publicus secessus. Diversorium 2 0 1 g a s t h u s . Diverticulum ubi de itinere diverti potest. H o s p i c i u m ( ), 202 92 Curtill D ; Ficus D 95

82

,;

'gecimbert D

101 Atrum D

VII, mi—vini herberga. Patriarchium est papalis domus, hoc est domus pro- ( ) pria. Dictiloteca dicitur scolasticorum domus. Reclinatorium leneberga. Cancelli kancelun. Apogeum dicitur edificium sub terris constructum. Pisale pfiesel. Refectorium reuindre. Repausatorium slafhus vel dormindre vel dormitorium. Claustrum kloster. Xenodochium almusenhus. Brephotrophium grece, dici- 205 tur domus ubi infantes aluntur. 'Orphanotrophium domus ubi ( ) orphani aluntur. Nosochomium domus ubi egroti curantur. Pro- 206 chotrophium ubi infirmi et pauperes curantur. Gerotochomium 2osf. dicitur locus ubi senes aluntur. Asilum dicitur domus refugii. Erarium dresekamera vel gazophilacium. Armarium dicitur locus mf. ubi quarumcumque artium instrumenta ponuntur. Armamentarium wafenhus. Biblioteca buchkamera, item archivum dicitur. (is.)

D

no

D88 115

120

125

130

135

D89 do

V, Vili

Promptuarium keller, item cellarium. Apoteca vel horrea. Tisanarium spichare. Pomarium obizgadem. Zeta grece, camera kamera latine. Vestiarium wathus. Toreuma scafreida vel scanc. Cumera darra, item ardaria slat. Ergasterium dicitur locus ubi aliquod opus fit. Ergastulum est locus ubi deputantur noxii sub custodia ad aliquod opus faciendum. Genezeum dune dicitur locus ubi femina; ad opus laneficii conveniunt. Textrina webehus. Scola scula. Munitum vestisal vel munimentum. Sudes stecko. Retorta ranstecko. Palus pfal. Intervallum dicuntur spatia inter capita vallorum. Agger hufo. Macerie sunt parietes longi, quibus v i n e s aliquic clauduntur. Formatum dunel vel formatium. Sepes zuni proprie sunt satorum munimenta. Stabulum stai. Ovile scafstigia item caula. Bosta pherrich. Presepe kripfa. Plance rusticum vocabulum est latinorum; et est genus edificii subtectalis quo stabula equorum regalium vel aliorum divitum substernuntur, ut equi stercoribus non sordidentur. Cippus stoch vel farnaicus. Conguscio grece dicitur angusta habitatio. Incastratura dicitur coniunctio tabularum. Umbraculum lòba. Casa herberga. Tugurium 'hudda est casula custodum vinearum. Hanc rustici cavannam vocant. Tescua scopf. Magalia korbe sunt edificia pauperum rotunda in modum furnorum. Papilio est tentorium sine velamine. Columbar dubhus. Columbria dublocher. 111 '''reumore D 10'"

124 ::'stat D 83

186, (is.), 262 , 275,2S4f. I/'JII

287ff.

() 261 291,296«

295 298

D

V, VIIII-XI

De Calcatorio.

VII, Villi

( V i l l i ) 299ft.

Calcatorium *ettlchetirhus. Torcular est in quo uva: premun145 tur. Prelum pfressere. Qualis est colum, per quem mustum fluit. Trapetum mola olivaría. Fisclum dicitur fiscella olei. Torcia winda.

De Sepulchris.

( X ) vn,x

Sepulchrum a sepulto est dictum. Item bustum a comburendo 305ff. >50 est dictum. Item monumentum quod mentem moneat ad sepulti memoriam. Item tumulus dictus quasi tumens tellus. Sarcofagus. Mausoleum dicitur nobile sepulchrum regum, a Mausoleo rege. Pirámides est genus sepulchrorum quadrum et fastigiatum et ultra omnem altitudinem altum, quales in Egypto sunt.

De .VII. Miraculis mundi.

( X I ) VII, XI

156

Primum miraculum est capitolium Roma: miranda: structura:, 3i3ff. maior salvatio civium quam ipsa civitas; ibique olim fuerunt omnium gentium a Romanis captarum statua: vel deorum imagines; et in statuarum pectoribus nomina ipsarum gentium, de 160 quibus delata fuerant, et tintinnabula in collibus earum appensa; quodam autem prestigio hoc erat factum ut quaccunque illarum D90 gentium, qua: Romanis subiugata fuerant, re bellaret, simulachrum illius gentis moveretur tintinnabulo mox sonum faciente. 320ff. Sacerdotes quoque pervigiles diebus et noctibus per vices ad 165 harum custodiam curam habentes intendebant, si quelibet earum moveretur sonum faciente tintinabulo, ut scirent, qua: gens Romanis rebellaret. H o c autem cognito Romanis scripto verbo nuntiabant, ad quam gentem reprimendam exercitum mox destinare deberent. 170

Secundum miraculum est Pharus Alexandrina super .iiii. cancros vitreos per passus .xx. sub mari fundata. Hoc namque mirum quomodo tam magni cancri fieri possent, vel quomodo deportan et non frangi valerent, qualiter fundamenta cementia superherere potuerint et quomodo sub aqua cementum stare valeat et quare 33off. 84

D

V, XII

VII, XI

175 cancri non frangantur et quare non lubricant desuper iacta fondamenta. Hunc Pharum Sostratus Onidius construxit in Alexandria. Tertium miraculum est in Rodo insula Colossi imago erea, .cxxxvi. pedum fusilis facta. Hoc namque mirum qualiter tam i8o inmensa potuit moles fundi vel facta erigi ut staret. Quindecim pedum mensura altior est ista imago Colossi ilia quae Roma: est. Quartum miraculum est simulacrum Bellerofontis ferreum cum arcu suo in Smirna civitate, in aere suspensum, nulla re innixum. Sed hoc lapidis magnetis, qui habetur in arcu, assumptione mira185 biliter trahitur, et mensura equiparata consistit. Est autem pon- 340ff. deris eius estimatio eira .v. milia librarum ferri. Quintum miraculum est theatrum in Eraclia civitate marmoreum, de monte ita sculptum ut omnes cellula:, mansiones, muri etiam et antra bestiarum ex uno solidoque lapide videantur facta, i9o et nemo in gyro ipso tam secrete solus vel cum alio loqui potest, ut non ab omnibus audiatur, qui in gyro ipsius edificii consistunt. Sextum miraculum est balneum, cuius ut aqua: calefiant unius candela: accensione efficitur, et sicut in brevi sine lignorum subsidio terma: tota: calescunt. 195 Septimum miraculum est templum Diana: Ephesi in columna- 3 s o f . rum magnitudine et multitudine mirabile. D91 Turris quam Nem 1 broth gygas edificavit post diluvium, habet ( ) in latitudine ut ajunt .v.c.lxxiii. passus paulatim altioribus in angustiis coartata, ut pondus inminens sustinere possit.

D e Lectis et Sedilibus et aliis utensilibus.

( X I I ) x, xxvi

2oi

Stratus bette vel lectus. Storia dictum quod sit terra strata. 38&ff. Cama est brevis et circa terram. Grabattum grecum est. Baionula lectus qui in itinere portatur fartbette. Pulvinar dicitur lectus divitum. Spinga: lecti sunt in quibus spingata effigies, quos nos 205 grifos dicimus. Lectica sine pluteis lecti spanbette. Sponda dici- 386,390ff. tur exterior pars lecti; pluteus autem interior pars. Punicani lecti parvi, humiles. Geniales proprie lecti qua: puellis nubentibus sternuntur. Cunabulum waga. Ferretrum bara grece, capulus latine, item loculus vel libitina. Sedile sidilla. Sella satel. Scamnum 398,396ff. 85

V , XII

D

210 scranna, inde scamnellum benkelin. Axidonum stul sessorium. Gestatoria dragestul. Volochtetra ualtstul. Item orchestra. Seabellum scemel. Idem suppedaneum fuzscemel. Scansilia sunt gradus ubi honorati in sedibus herent. Sedes sez vel stul. Curulis senatorum sedes. Thronus kunigstul grece, solium latine. Item 215 suggestus. Katthedra doctorum sedes. Tripodes sunt scamnelli tres pedes habentes, vel candelabrum tres pedes habens, vel mensa in sacris Apollinis. Triplecia stelza. Ignis fuir vel focus vel pyr, item pira vel rogus. Ticio brant vel torris. Fiamma fiamma. Fumus ròch. Scintilla ganeistra. Favilla falewisca. Cinis asca. D92 'Fuligo ruz. Veru spiez est virga ferrea. Percussorium slegel. 221 Cathomus besemo vel scopa. Verris kerebesemo vel verriculum. Scutica geifila vel scotica. Taurea genus est flagelli, ex veretro tauri factum. Plumba bligeislun vel blikolbo. Vectis grendil. Contus stanga. Fustis stekko. Baculus stab vel scipio. Ferula 225 pastoralis virga. Ruterum knuttel baculus pastorum vel rusticorum. Catasta eculeus quoddam tormentum. Columen rama vel sustentaculum. Haustra wazerwinda est rota unde aqua de flumine extrahitur. Girgillius dicitur lignum in transversa pertica mobile ex quo funis cum situla in puteum dimittitur. Telon 230 brunnekrapfo est lignum quo hauriunt aquis. Lupus vel canicula ferreus uncinus. Simphonua sprizza. Pila stampi dicitur inferior pars, pilum superior. Subtel undirscubil. Tortus wit. Pertica mezruta dicitur virga mensurarum. Aspidiscos krapfo grece, uncinus latine. Callipodium leist. Tribula pflegil. Tribulaculum 235 pflegilbant. Palavannus wanna. Furca zuwisela, inde furcilla gabela. Rastellum recho. Pala scufela. Ventilabrum wintscufela. Tessera: quibus numerus f r u m e n t o r u m designatur. Pedica druha. Muscipula mufifalla. Decipula elobo. Laqueus, idem tendicule. Horologium. G n o m o est stilus qui in horologio umbram facit. 240 Barga bera. Sabona seipha. Pabulum phuater. Trocus dopf.

X, XXVI

430ft.

mi. 433 399,434,439ft.

() 442ft. (xhii, 214), 444

(xmi, 214), 404t. () 4ii,406ff. () 4iiff.

42off.

(xim, 206) 424ft.

Traha slito. Pergamenum a Pergamo civitate ubi primum exeogi- (xxm, 342) tatum est. Fistula suegela. Tibia: scinkun. () 214 Thornus D

228 transumsa D

233 ^krapso D (langes s!)

86

D

v, xiii, x m l

D e Itineribus.

(XIII)

V, X X I I I

Via w e c h . Privata b u r c s t r a z a . Publica via h e r i s t r a z a . Strata 479ft. D93 vel dilapidata dicitur via lapidibus strata. Iter l o c u s 1 transitu facilis. 246 Itiner est itus longae viae et labor a m b u l a n d i . Semita itineris dimid i u m est. Callis p h a t

iter p e c u d u m

inter m o n t e s

angustum.

Tramites in transversa itinera in agris. D i v o r t i a dicuntur viae in diversa tendentes; eadem diverticula dicuntur. Miliarium m i l a 473 ff. 250 terminatur autem mille p a s s i b u s habens p e d e s .v. milia. L e u n a finitur p a s s i b u s mille quingentis. S t a d i u m est .viii. pars miliarii. C o m p e t u m w e g e s c e i d a . B i v i u m ubi .ii. vise conveniunt. Trivia: 486ff. ubi très. Q u a t r i v i a : ubi q u a t u o r . A m b i t u s . C l i v o s u m iter flexuo s u m . O r b i t a w a g e n l e i s a . Vestigium f u z s p o r . P a s s u s scritemele.

D e marmoribus et aliis Lapidibus. 256

X I I I I vi.m, 11,1

M a r m o r m a r m i l s t e i n . Parius m a r m o r eximii candoris. O p h i t e s 54,59,54 m a r m o r serpentium maculis similis. Basanittes m a r m o r ferrei 56 coloris.

Purpurites

marmor

rubens,

candidis

intervenientibus 55

punctis. Alabastrites m a r m o r Candidus, intertinctis variis colori- 57 260 b u s .

M a g n e s n a d i l s t e i n , hic lapis f e r r u m ad se trahit.

Petra 25, ìoff.

stein grece, lapis latine. Silex w a g g o lapis d u r u s . S c o p u l u s s a x u m eminens. Speleum h o l grece, spelunca latine, est autem

rupis

cavata. C r e p i d o stekkilin extremitas saxi abrupti. C a u t e s aspera saxa in mari. Icon s a x u m est q u o d humanae vocis s o n u m captans

uff.

265 et verba l o q u e n t i u m imitatur. C a l c u l u s kiselin est lapillus terra: admixtus,

rotundus.

Scrupulus

est lapillus m i n u t u s

et

asper.

Glarii g r i e z s t e i n a . C o s w e z e s t e i n . P u m e x b u m i z . G i p s u m g i p s . ( ), i6,19,21 Creta crida. Harena griez.

Sulphur sueuel.

Sal s a l z . Sal terra: ( ), 23, (v, 500,506)

ertsalz. D94

'Finis L i b . V.

255 D e ' X I I I I 244

,:

2

m a r m o r i b u s et aliis L a p i d i b u s . D

'burestraza D

87

VI, I, II

D

Incipit V I . De Hortis et Agris.

( I )

V, X I X ,

XXIIII

Hortus garto. Cucumerarius kurbizgarto. Pomerium böm- 4 2 o f f . garto est hortus pomorum. Pometum obezgartun autem dicitur 5 locus ubi poma nascuntur. Pomarium obizgade vero ubi poma reponuntur. Ager ager, inde agellum. Possessio gidregide. Patrimonium uatereigen. Prestatio lehin. Predium eigen, item fundus. Rura gelen(de). Novale nuilende. Sulcus furh. Seges dici- (465) tur ager in quo seritur. Mansus huba vel ariola. Iurnalis vel iugus 430 10 juchart vel morgen. Compascuus est ager qui ad pascendum 429 communiter est relictus. Alluvius est ager quern paulatim fluvius 43iff. in agrum reddit. Arcifinius dicitur ager cuius fines arcentur obiectu fluminum et montium arborumque. Squalidus ager dictus, quod iam a cultura exierit. Uliginosus ager semper uvidus. Sub15 seciva dicuntur quos divisores recusant quasi steriles. Butheca vel pascua. Pratum. Palus, paludis. Gieba. Pulvis. Sabulum. Limus. Uligo sordes limi vel aquae sordidatas. Libina quod ambulantibus lapsum inferat. Lutum volutabrum. Sterquilinium. Argilla vel terra Samia. Alumen terra madens. Cimolia.

De Agricultura. 21

I I

496,493,499 493,498,497 494, (), 499 (sos), (>

V, X X I I

Cultura ù b u n g a . Cinis bisengunga est incendium. Aratio 4ssff. erunga. Intermissio est, qua alternis annis vacuus ager vires recipit. Stercoratio mistunga. Occatio egunga vel brachunga.

12 Arcinifius D 3

88

"kurbizgrato D(nach Gerbert so in der Hs.)

8

*gelen D (nach Gerbert so in der Hs.)

D

VI, I I I - V I

V, XXII

Runcatio est a terra herbas veliere. Veractum dicitur quod verno D95 est aratum. Proscissio brachun'ga est aratio prima, cum adhuc 26 durus est ager. Satio seiunga. Messis arnot. Seges sath. Sementurn samo vel sementis.

D e Aratro.

(Ill)

X, XXIIII

Stiua geiza. Ligo sech. Vomer scar. Dentilia riestra. Buris 354ff. 30 pflùghòbit. Erpica egila. Traheria selo vel epiredia.

D e Plaustro.

(HII)

358ff

Plaustrum wagen. Themo disia. Rota rath. Canti uelgun. Radii speichun. Mediolus naba. Axis ahsa. Opex Iona. Humeruli chipfa. Dentale spannagel. Iugum joch. Lora juchalmun. 35 Scala leittera vel clima. Plostellum parvum plaustrum. Currus reitwagen. Reda carrich.

D e Molendino.

V

x, xxv

Molendinum mùlin. Mola kurn. Molaris mulinstein. Scusso- 3?3ff. rium rennila. Sclusa wac vel wer.

D e P i s t r i n o et a r m i s p i s t o r u m .

(VI)

4i Pistrinum pfistreia. Clibanus ouan vel fornax, item furnus. D96 Cerialia bachscirre dicuntur arma pistorum. Capisterium mul ta. Ascia *dexbunda vel mina. Ustularius ouenstab. Tractula kissa. Furnitergius ouenwisc. Exes ouenscuzzil vel misellius. Cribrum 45 ritra. Cribellum sib. Sedacium hesib. Rotabulum redestab. 26/27 Samentum D 44

30 epitedia D

44 Cibrum D

*ouensculzzil D

89

376«.

D

VI, VII

D e M e n s i s et e s c i s .

(VII)

ix,xv

Mensa disc. Stephadium a stipitibus dictum. Acubitus. Con- 2 7 9 f t . vivium wirtscaft. Cibus ezzin. Alimonia libnara vel victus. Alimentimi fursal. Annona pfrùnda. Opulentia ginoth, item affluen50 tia. Delicia; zartluste. Dapes dicuntur proprie cibi regum, epula: autem privatorum. Pulmentum zùmuse vel episumen. Edulium drahta vel ferculum. Sacietas et saturitas inter se differunt. Sacietas setin ex uno cibo dici potest, saturitas autem alimentorum apparatu dicitur. Crapula uberezin. Lataculum bolz dicitur primus 29off. 55 cibus quo ieiunium solvitur. Prandium imbiz. Merenda undirimbiz cibus qui meridie sumitur. Cena merot vespertinus cibus. Panis brot vel paximas hleib grece. Paximatium est .iiii. panis. Cibarius est panis qui- ad cibum servis datur. Fermentacius panis irhabenbrot fermentis confectus. Azimus panis derbebrot, quasi to sine zimo vel fermento. Acrizimus panis leviter fermentatus. Siligineus panis dinkilinbrot. Rubidus panis recoctus et rube- 3ooff. factus. Subcinericius vel focatius dicitur panis ciñere coctus et reversatus. Clibanicus canstella in testa coctus. Liba fiado vel placenta vel fertus. Laganum est panis latus et tenuis, qui primum 3 o s f f . D97 in aqua, postea in oleo frigi'tur. Torta kùcho vel :;"flekkelin. 66 Collirida panis modicus et triangulus vel quadrangulus. Sfungia p. aqua diutissime laxatus similam accipit et fermentum modicum et habet humectatione plus quam omnis panis. Crustula brezitella panis oleo conspersus, in medio concavus et tortus. Dulcia 70 dicuntur quedam genera pistorii operis melle conspersa. Crusta vel fragmenta superficies panis. Artocrese krephelin. Frixilke kuchelin. Simila est subtilissima farina. Similago p. de simila factus. Amolum flos farina: tenuissimum, prx levitate de mola eiectum. Polenta pulchra, subtilis farina. Pollen genus est farina; 75 candidissimum. Farina melo. Alfita girstinmelo est farina hordeacia. Buccella snita. Mica brosma. Furfures kliun. Fermentum deismo. Puis bri. Feces hefun vel drusnùn. Cantabrum huntaz. Caro fleisc. Crudum rowiz. Coctum gikochitez. Assum gibraten. Elixum gisoten. Frixum girostet. Salsum gisalzen. Ranci65 posita D

90

75 Alsita D ; ferina D

310 304 311 ff. 3i4ff. 313, ¡ni. (313) (3so), ( ) 3isf., 321 f. 320,322,324»

D

IX, XV

VI, Vili

so dum ex vitio dictum, quod raucos faciat. Perna bacho. Lardus spec vel taxea. Sucida carnes in usum repositas. Spatula scultera. 323,326f. Armus buch. Suffrago h a m m a . Assatura spizbrato. Decallo kelebrato. Aruina smero. Anxugia ancsmero. Frustum stukki. mi. Offa biz frustum dentium. Salsicia wrst. Farcimen wanst. Indù- 334ft. ss tilis slòbrato vel scubelinc. Minutai ex piscibus et holeribus minutatim concisis fit. Isicia ex piscibus fiunt. Afratum quod latine spumeum dicitur. Martisia in mortaria ex pisce fiunt. GalaD98 ricx a colore lacteo nominata:. Sfera clozelin ex 'rotunditate ex (is.) greco dicitur. Ius broth latine, zema grece. Iutta mùs. Caseus 34off. 90 kese quod careat seru. Seru kesewazer. Colustrum biest dicitur lac novum post partum. Lac milich. Quactum girunst quasi coagulatum. Butyrum butira. Mei honic. Favus wabo. Ovum ei. Vitellius dotero. Suppa merata. Lapastes gombost. Lapates fructus fici inter duas tabulas pressi. Repurgium feim repurgatio.

D e Potu.

fruuazungeimpeditio lingue< blapizon. hi Bombo sono. 35 95 Bombus sonus. 142 Bombizatus sonus vel vox vermium. us Butrio aliena congregans. i5o Bachus deus vini id est liber pater.

20 (id est) C 23 sydus V 24 >est< ventus C 25 bach(u)s 12 Bat V V 26 Boosia QV; tebanorum C 27 Biiuga C 28 ceptrum Q 33 Balputio C; impeditio lingue Q 36 Bonbizatus Q ; (sonus vel) C; 'vox vermium 2vel 3 sonus Q 38 (id est liber pater ) V 23 nur V

33 C - *balbizo V, ( ) Q

105

CQV

C

153 (V) 175 158 (V) 154 (V) i6i (V) 165 166 168 (Q) 176.1 (V) 169 i7o (V) 98.3 (V) 98.4

Bravium munus victoria Ion. Baca uva vel gemma. Bélgica provincia galli?. Brutisco stultus fio. Butant aves cum clamitant. Bubes barba puerilis vel adolescentia. Biheres dúos habens heredes. Bachanalia festa bachi. Bitalassum bimaritimum zuimelichan. Bullans aqua bullas faciens. Bes vel bisse du? partes dempta tercia. Belial sine iugo. Bel idolum ninivitarum, pater ninivitarum.

(V) (V) (V) (V)

Celeth ecclesiasticus. Chore calvus. Cedar nigredo. Casleu mensis november. Cirinus heres. Caboth gloria. Caiphas vomens vel investigator. Cypriarches princeps cypri. Cosmos mundus. Cosmographia mundi descriptio. Cenodoxia vana gloria. Castrimargia ven tris ingluvies. Cataclismus diluvium. Cataract? celestium aquarum conclusiones vel fenestr? vel voces tonitruorum.

13 24 21 23 27 30 (V) 28 3o.i 31 32 (V) 33 34 (V) 35 (V) 37/38

39 (munus victoria) V ; >id est< Ion Q 41 gallia V 45 Bieres Q ; duas C 47 Bubalassum V ; bimaritinum C 49 dues V 50 Belyal Q 51 ydolum Q 1 CElecht Q 3 n(i)gredo C 5 Cyrinus Q V 6 Caboht C , Chaboth Q 7 Cayphas Q 8 Cipriarches V ; cipri C V 10 Cosmagraphya Q 11 Cenodax(ia) Q 14 Catharacte Q 39 C ( | ) Q V

106

CQV

15

20

25

30

35

40

c

39 (V) 4i 44 (V) 45 47 (V) 48 (V) 49

Cata mane vel iuxta. Catezizo doceo. Categoro predico. Categorie predicamenta. Catacumba pro nomine Rom?. Catalogus numerus vel descriptio. Catafrige heretici spiritum sanctum super se venisse, non super apostolos. so Cathari novatiani heretici. si Catharus mundus. (V) 52 Canon regula. (V) 200 Celeuma carmen navale. (V) 55 Commaticus breviter dictatus. 56 Chos terra. 57 Choicus mundanus. (V) 59 Chronos tempus. (V) 60 Chronica temporum descriptio vel series. 6i Cryson aurum. 119.5 Catapectatio obiurgatio. (V) 63 Climata plag? mundi. (C) 119.6 Circiter quasi. (V) 65 Climax gradatio. 66 Chous centrum vel axis celi. (Q) 67 Capsaces species vasis. 72 Cimiterium dormitorium mortuorum quia qui in eo sepulti sunt, C66b a somno 'mortis suscitandi sunt. (C) 74 Cyro manus. (V) 73 Cirographum manualis scriptio. 78 Cronographia temporum scriptio. (V) si Calliope musa pulchra vel pulchre faciens interpretatur. Q : 43,44,42 15 Catha 'iuxta 2vel 'mane Q 16 C a t h e z i z o C Q 17 Cathegoro Q V 18 Cathegorie Q 19 Cathacumba V; nomine] nom C, .n. V 20 Cathalogus Q 21 sanctum >dicentes< Q 22 Catari C ; herethici C 23 Catarus V 26 dictatur C 27 C h os C 28 C h oichus C 29 Cronos C Q 30 Cronica C ; (descriptio vel) C 31 Crison C Q 32 Cathapectatio V 33 Clymata Q 38 Cymiterium Q ; (mortuorum) C Q ; sompno V 40 Cyrografum Q 41 Cronographya Q ; temperorum Q 42 Calliope C ; pulchr^ C

107

CQV

C

(V) 82 Clio musa bona. 45

50

55

(V) 86 83 75 (V) 89 90 94

95 93 H9.8 io6 ii2 (Y) ii3 (V) 147 4i3

Cloto una parcarum, evocatio interpretatur. Calos bonus. Cacos malus. Cauma estus. Crisocomus auricomus. Crotalon cymbalum; hinc onocrotalus quia hec avis voce carens rostrum in modum cymbalorum repercutiens vocis similitudinem reddit. Cratos potens. Chyros dominus. Chyrica dominicalis domus. Calamizo leta cano. Caragonton regio vivorum. Cleo servio; hinc >cliens et< clientela. Cauteriatus simulatione corruptus vel ustione insignitus. Corpus est quicquid cum aliquo quinque sensuum sentitur. V: 61, 58, 57, 59

60

(V) (Q) (C)

65 (CV)

174 i9i 245 257 265 267 268 284 422

Commissura assumentum >clebetuchid est< dominicalis V; domus] dicitur C 53 Calarnizo C 55 cliens et C 57 q u i d q u i d Q ; .v. V; sentititur C 58 Comissura Q ; (assumentum) V 59 ciclus C, cliclus V 62 >vel< altercatio >id est< Q ; (altercatio) V 63 sillogismus C, silogismus 66 (intelligo) CV; sapeo V Q 64 Cominus Q ; acusat acusari C 58 nur V 59 C Q - Rinch V

108

61 C - mushina V

CQV

286

(V)

287 302

CV)

305

316 32 33 34 38 40 45 59 63 64 65

66 70 72 73 74 76 77 78 79

Cuniculi insidi?. Cuniculum foramen, a cuniculo quod est genus leporum. Compos particeps vel acquisitor. Cyterior ulterior. Condilo pugnis cedo. Capillicium vel capillatura vel spissi capilli. Circus locus ubi equi currebant. Circenses ludi ubi circa 'enses in circo positos in equis volitabant. Colossus altissima columna irminsul. Celibatus virginitas vel castitas. Crepundia nutrimenta infantium >certisalmeistervel cresso vel fulgeo< C 100 Capadium V; 'vel c. animalis 2iacet C

98 aves Q

3 Didasculus CV; (magister) V 4 (id est) C 5 Dyatonicum V 6 Dyesis V 7 Dyatome V 8 Dyametrum V; media] dimidia Q 9 Diatetica C, Dyaletica V; (vel de dictione) V 11 Dia Q 16 Dyptongus Q ; (id est) CV 17 Dikerachos V 99 V - "amilachen Q 100 conj. - wildiuaso C, wildivahse Q , wildiuahsso V 3 110

nur

V

CQV

20

(V)

25

(V) (V) 30

(V)

35

(V) (CV)

•0

(QV) (C) (V) 45

109 115 116 117 126 127 128 129 180 221 84 139 174 170 179 182 226 169 192 89.5 193 195 204 187 206 222 211 215

D

Devotatio sceltat / scelta iuramentum vel maledictio. Deunx .xi. dempta ,xiia. Dextans vel decunx .v. partes dempta .via. Dodrans .iii. partes dempta .iiii\ Despicatus incassus, diruptus. Dumus dorn. Divus quasi deus et sanctus. Dumtaxat tantummodo. Digero ordino vel dóve / deuuo. Dissio refugio. Dindima secreta. Decusatim honorabiliter. Ductile metallum geslagenez. Delumbis mollis. Delego, -gas demando, decerno, eligo. Depilo pilos aufero. Dolo, -as snido. Distraho vendo. Disceptor litigo. Dissio refusio. Depasco frizzo. Depleo evacuo. Deamo valde amo. Desipio ich tumben. Desipisco insanio. Diffiteor nego. Dico deputo./ Dico, dicas effero. Deiuro multum iuro. 19 Decunx V; >pars< .xi. C; .xii. Q V 20 deunx C ; ,ve. Q ; .xi*. C, .vi. V 21 (panes) V ; .iiii. V 22 in cassum C 24 Dius C 25 Dum taxat Q 27 32 (de)mando Q 33 aufero >vel Disso Q V 28 secreta >dicitur snide > sniden jünger) V — snide Q CV - frizze Q

111

CQV

89.7 89.8 220 219 98

E

Dilectio dicitur quod duos sibi liget. Dorix proprium nomen fluvii. Demolior extermino. Devoto promitto. Delatura proditio.

89.9 Deliramentum tobizunga; lira dicitur proprie sulcus, hinc delirare dicuntur boves cum exorbitant, hinc etiam deliros homines dicuntur exorbitantes a ratione. l C : Dapsilitas largitas. (QV) 64 Dasian ubi aspiratio id est h deest.

C67b

182 Emissarius + dicitur equus / vel putii + qui semper equabus interest, vel apparitor qui sanguinem emittit, et admissarius 'qui ad tempus inter equas admittitur id est rainesc ros / reino.

9 io is i9 2i (V) 22 (QV) 24 (V) 4o 36 44 45 46 (V) (V)

Ennon proprium nomen hominis vel loci id est gratia. Ende epulç vel deliciç. Edom sanguineus. Effrata frugifera, ipsa est bethlehem. Enaim gigantes. Enachim fortes. Engaddi nomen loci fons edi. Eufrates frugifer. Elamite ipsi sunt perse. Exodus exitus. Ecclesiastes concionator >id est spracheretas< j C 51 lira] Dira V (fälschlich vom Rubrikator); 1proprie sulcus 2dicitur Q ; 'deliros 2etiam Q ; dicimus C, (dicuntur) Q I V / C Q ; (et) admissarius >vero vocatur< V; (ad)mittitur V; (id est) C 2 'hominis 2nomen V 5 ipsa est] que et C ; 1>id est< bethlehem 2ipsa est Q ; bethleem CV 6 Enaym V; gygantes QV 8 loci ] C 10 (ipsi) C 12 Ecc(lesi)ates Q (concionator) V; id est sprachere V (conj. < isprachere) 51 C— tobezunge Q, topizunga V 1 C - putei Q, ( ) V - C - rainisros Q / V(R-) 12 nur V (isprachere, verderbt statt .i. sprachere!)

112

CQV

E

(C)

47 Ecclesiasticus convocatus.

(Q)

48 Eclipsis defectus.

(Q)

49 Eclipticus medius zodiaci circulus ubi sol et luna eclipsin patitur. so Ephebus iuvenis vel sacerdos solis. 52 Epicinia convivium vel laus victorie vel sollemnitas. 53 Ethis mos; 54 inde ethica moralis in qua de moribus disputatur. ss Elogium dampnatio vel hereditas mala. 59 Eulogia munuscula vel benedictiones./ Eulogium benedictio vel munusculum. 60 Elogia laudes collect^ vel proverbia. 62 Eusebius bonus cultor. 63 Eusebian pietas. 64 Elencus titulus librorum. 65 Exomologesis confessio. 66 Economicus über xenofontis id est dispensatorius. 69 Exa sex. 70 Exameron sex dierum vel partium operatio. 71 Emera dies. 72 Ebda septem. 74 Ebdomada septimana.

(Q)

Energia efficatia.

(V) 173.4 Exaplois exemplaribus. i6o Exapla est bibliotheca sex ordines habens, quia origenes sex ordinibus diversas interpretum editiones in una pagina consti tuit. so Edra sedes episcopalis. si Exedra sedes presbyterorum exterior. 84.2 Epilogus superlocutio vel conclusio sententie. 86 Epotasis subsistentia. ss Egloga exceptio. 16 eclypsim V 17 sa(cer)dos C, sydus Q 18 sollempnitas Q V 20 (in qua . . . . disputatur) C 22 Elogya Q / Eulogium . . . . munusculum C 23 Eulogia C, Elogya Q 28 disspensatorius C , dispensatoris V 29 Ex(a) C 33 Ebddä C 34 Eneria e. von anderer Hand am Rand mit Verweiszeichen V 35 Exaploys Q 36 biblioteca V .vi. Q ; pagina] pugna C 37 epälis Q 38 pbforum C Q V 41 Eloga C

12 Summarium Heinrici 2

113

CQV

87 90 93 94 120 98 99 (Q) loo (Q) loi Q17a io3 los (C) io6 (Q) io4 121 ii2 123 us 129 C68a 133 no (Q) 134 135 136 137 us 139

E

Epitasis irreprehensibilis. Euphonia bona sonoritas. Eucharistia bonum donum. Euangelium bonum nuntium. Euangelista bonus nuntius. Euticiani a quodam abbate dicti, qui duas naturas in Christo esse mentiti sunt conmixtas et in unam redactas. Eunomiani dissimilem patri filium esse mentiti sunt. Encratiani heretici continentes nuptias dampnantes, nam encratia continentia dicitur. Eudoxia bona 'gloria. Emistichium medietas versus. Emistichide littere in medio versus. Enteca suppellex. Heresis scissura. Extasis pavor vel excessus mentis. Epilogium vox cum prece, Emporium proprium nomen loci supra mare. Echo vocis imitatio vel repercussio. 'Epicum carmen laudabilibus pedibus compositum, Egerimion liber resurrectionum. Emitonium semitonium. Emionium sesqualterum dum maior numerus minorem in se habet et eius medietatem. Epitrium supertercium cum maior numerus minorem continet et eius quartam partem. Epogdous superoctavus cum maior numerus minorem in se habet et eius octavam partem, Ely sis solutio. Elysius campus interpretatur solvens sanctas animas.

42 Epithasis C, irreprehnsibilis V 45 Ewgtm Q , Ewangelium V 46 Eugtista C, Ewangelista Q V 47 abbe C Q ; in xpo CV; in Si Q ; >sibi< conmixtas Q ; unum Q 52 Emisticium Q 55 Eeresis V; cissura Q 61 Egerimon Q V ; (re)surrectionum V 63 sexqualterum C 64/65 (continet . . . minorem C (Zeilensprung!) 65 Epogdogus Q 66 Elisis C Q 67 Elisius C Q ; solvas C ; seas C Q , .s. V

114

CQV

140 141

70

146 147 143 173.8

148

75

150 157 151 164

80

(V) 167 172 (QV) 174 274 317 181

85

263 206 225 226 231 90 (Q) 232 236 266 280

E

Euterpe musa bene delectans. Erato inveniens similem interpreta tur. Eumorfos bene formatus. Eutiches bene fortunatus. Ekaton centum. Esto fors vel recte adverbium sicut de cetero id est deinceps temporis. Empirium intellectuale vel igneum celum. Era terra vel domina. Examussim ab examine id est perfecte vel diligenter. Eys deus. Eritreum mare rubrum. Eucharis bene loquens. Epichenon promiscuum ubi duo genera mas et femina significantur. Emolumentum lucrum vel fructus. Expergefio evigilo. Exolesco deficio. Eregione econtra. Ebilustrie bis gemina lustra id est viginti anni. Essentia substantia. Elucubraciuncula brevis sententia que una scribitur candela. Equestantia eque separata. Enucleatim manifeste. Eatenus ea ratione, eo modo. Enixe humiliter. Exsententia secundum voluntatem vel votum. Exentero >ich< scurpho >vel gellenid est< ferrati C 31 F o e n u s V 33 simulatio] assimilatio Q

12 C V - roste Q — C V - herte Q — C V - ribe Q — 20 21 25 31 —

C— gnite nur V beide nur Q(-ov-) V V - lehin nur C

Q , cnito V V (Bvtender verderbt aus Bibender?) - zöbir C C , lehen Q

117

CQV

35

ii3 us 122 (V) no V88a(Q) 159 40 136 137 hi (Q) 175 (Q) 174 45 179 185 (Q) 188 190 191 50 198.4 (V) 198.5 (QV) 97 (QV) 01.67 ,i

(V) (QV) (QV) (QV) 5

(QV)

(QV)

6 4 7 8 9 10 11

G

Fecialis federa faciens. Fluvonia iuno a fluoré seminis. Frivolum fragile. Fastus fastus superbia. Fotiniani 'heretici Christum ante Mariam fuisse negantes. Flagrans ardens vel estuans. Fraglans odorem dans. Fors fortuna. Fanum idolum. Fanatici idolatrç. Functorius transitorius. Flacceo arefio vel contraho. Facesso desino. Fascino zouberon >bruofonleue< fragile V 39 xpm CV 40 (vel estuans) V 41 Flaglans V 43 ydolum V 44 idolatrie C, ydolatre V 46 Flaueo C; 'vel contraho 2arefio V 47 Facesco V 49 facio] desidero facere C 50 C Q / V 53 Furnitergius C (g jünger) 1 adpropinquans Q

7 G- als Initiale

48 V — zöbron C, *zovbrim Q — nur V 51 C ( > brieuelin jünger) — brieuelin Q

118

V

CQV

(Q) (Q) (Q) (QV) (QV) (QV) 15 (V) (V) (V) (V) (Q) 20 (Q) (QV) (QV) (QV)

12 i9 2i 22 24 26 27 28 3o 29 33 39 40 4i 43 44

C69a(QV)

45

10

25 (Q) (Q) 30 (QV) (V) (V) 35 (Q) (Q)

46 47 63 53 58 59 60.1 66 82 97 99 102 si

G

Gehennon vallis gratuita. Geon fluvius paradisi preruptus interpretatur. Genesis generatio. Ge terra. Geometria terrç mensura. Georgius terrç cultor. Georgia terre cultura. Gramma littera; hinc gramaticus litteratus et gramatica litteratura et graphia scriptura. Galate galli a candore. Gregorio, -as vigilo. Gregorius vigilantius. Graius grecus. Graiugena greco genere. Genealogia 'generationis sermo. Gigantomachia gigantum pugna. Gnotiseauton scito te ipsum proverbium. Gallogreci galli de grecis nati. Gimnologiso exerceo. Gorgo terror. Gorgones terribiles. Gete goti. Gunguscio angusta habitatio. Gesticulatio motus musicus id est wichunga. Genuinum naturale intimum. Gesta mancipalia gesta publica. Gnaviter sapienter. Geniculatus genibus provolutus.

V: 35, 32

9 Geon e mit (späteren?) Tilgungspunkten C; paradysi V 15 Grama litera C 16 literatus C 17 (et) Gr. C ; literatura C 18 grafía Q 19 Galathe C 20 Gregoro C ; (-as) C ; vigilo >as - a i t ó n C, Gontiseauton V 28 Ginnologizo V; execro C 33 (id est) C 34 initium Q 35 manicipalia V 33 C(-a > -e jünger) — wichunge Q

119

H

CQV

(Q) (V) 40

(V) (V) (QV) 45

(V) (Q) (V) 50

(V) (V) 55

Gutta quoddam pigmentum vel stilla. Gradivus mars, deus belli. Genius naturalis deus vel angelus cuiusque hominis. Garum ungentum gutturis. Genialis voluptuosus. Gratie tres dee voluptatis. Gratuitus gratis datus, non emptus. Getulus affricanus. Gnatus filius. Geniatus gratus. Genium opinio vel ordinatio. Genimina generationes. Gestio desidero. Gannio grino. Glisco cresco. Glomero congrego. Grassor bachor, pugno. Galbanus genus pigmenti vel ferul^ sucus. C : Homousion . . . —» 16

12 13 íé 17 18 19 23 (C) 25 (CV) 26 (V) 3o (V) (V) (C) (V) (V)

10

Hierusalem visio pacis. Hiericho luna, Hel deus. He ista. Het vita. Hin mensura liquidorum id est sextarius. Histriate historias imitantes pictur?. Hibrida ex bina gente natus. Hidor aqua. Hiberus hispanus.

C = vor 11 C = vor 11 C : 5, 4

40 cuiuscumque Q 43 Gracie Q 45 africanus C 50 Gestio >vel gaudeo< C (\ von anderer Hand) 54(pugno)V 55 pigmenti >albi< V; 'sucus 2 ferule V 1 Ierusalem C (I- als Initiale beim Buchstaben Initiale V 7 hystorias Q 8 Hibria Q 51 C V - grine Q

120

I)

2 Iericho C

3 H - als

CQV Q17b

48 49 50 51

15

53 56 62 63 66

20

67 94 95 96 98

25

(V) (V) (V)

102 106

109.1

71.1 71.2

Homerocentones excerpta ab ho'mero. Hymen membrana in quibus fiunt puerperia. Hymeneus nuptiarum deus. Hymeneum nuptiale carmen vel tripudium. Hemisperium dimidia spera. Homousion çqualis substantiç. Hypocrisis deauratio vel simulatio. Hypocrita deauratus vel simulator. Helicon mons musarum. Hesperus vespertina stella id est venus. Hohe interiectio admirantis, sicut heu dolentis vel adverbium respondentis et heus vocantis. Heredium prediolum. Hostiatim hostiliter. Hiulcus patens, apertus. Heccine pro hecne. Hiperas protector. Hisagoge introductiones.

C = vor 1

C : Ierusalem . . . — » H I ; Iericho . . . —» H 2

5

(V) 3 (V) 33 35 (V) 37 (V) 46

C69b(V)

47

Iebuseus calcatus vel presepe eorum. Iubileus quinquagesimus annus vel commutans vel remittens. loth principium. Iordanis descensus. Idumea terrena vel cruenta. 1 Idioma cuiusque lingu? proprietas qu? in aliam non facile transfertur.

12 Hirnen C Q ; menbrana Q 13 Himineus C , Himeneus Q ; 'deus 2 nuptiarum C 14 Himineum C , Himeneum Q ; Carmen 2 nuptiarum Q 16 H - als Initiale C ; H o m o y s i o n Q ; supstantiç C 17 Hipocrisis C , Hypochrisis V 18 Hipócrita C ; (vel) CV 19 Helycon Q V 20 (Stella) C Q 22 sicut >est< C 23 vocantis. >He sicut dolentisquasi imivsvm .i.< deorsum C 43 Inficio QV 45 Imprecor V; maledico] opto C 50 Interlabor wie neues Lemma V 51 Intrico C Q ; retardor V 52 (vel) C 56 Instrigo C 57 Intendo C 59 pars] parcium Q ; orationis >id est adverbium temporis< V (von anderer Hand) 59 V — *zantwart C, zantwrte Q

123

CQV

Logos sermo vel ratio. Logica rationalis. Lyrin varietas. Lyricum carmen vario metro compositum. Letum mors. Lethos sopor vel oblivio. Letheus obliviosus vel mortifer. Limpha aqua. Lachesis una parcarum, sors interpretatur. Lemnius vulcanus deus ignis, lutuosus interpretatur. Licius apollo. Latoius apollo a latonia matre. Linis asfaltis mare rubrum. Limma semitonium. Lieum vinum. Linsa 'bestiarum dea. Leuxos lilium. Lichnus lucerna. Latria servi tus divinus. Lesium paradysus. Liturigi celestes ministri vel dii morbos inferentes vel auferentes. Lamia holzmvia / holzvrowe. Lares dii ignis vel domorum vel ipse domus. Lemures nocturni demones. Larve screzzo vel scrato. Lanugo mies. (QV) 104 Lances vasa quibus sacrificatur.

6 rationalis] sermocinalis C 7 L- als Initiale V; Lirin CQ 8 Liricum C Q ; Carmen vario] crimen vorio V 10 Letes C , Loethos V 11 Leteus C 12 Linpha CV 13 Lachsis C 14 Lempnius V; Lutosus C (L- wie neues Lemma) 16 lat°nia C, latomia Q 21 Leucos C 22 Licnus V 23 divina Q 24 Lesius C Q ; paradysis C 29 (vel scr.) C 31 uaua C 26 C - holzmua V / Q 29 V - screiz C V - ( ) C 30 C (míes) Q V

124

M

CQV

152 153 (QV) i6o 163 (Q) 168 189 190 196 (V) 197 188 2oi 89 121 122 126

Lepos leporis eloquentia. Lepide eloquenter. Laureatus coronatus. Lentus ociosus vel flexibilis. Levigatus limpidatus slehter. Luminosus apertus. Libramen examen. Lucubratio vigilia; inde diminutivum lucubratiuncula. Lautus mundus pulcher. Lumentum nitrum in modum salis. Lorum funis vel ligatura. Lentesco mollesco. Lacesso provoco. Ligurrio summatim gusto.

28.1 (QV) 2 (QV) 3 (Q) i6 (V) 2o (QV) 2i (QV) 22 (V) 23 (V) 24 (V) 28.2 30 31 32 38 39 (Q) 42

Medianica arte id est arte qu§ manu fit. Michahel quis sicut deus. Moab ex patre. Malchus rex regnaturus. Magog de tecto. Mane numerus. Mem ex ipsis. Moloch idolum ammonitarum. Maslon proverbia. Manna quod est hoc. Mathesis doctrina. Mathematica doctrinalis scientia. Mathematicus de motu siderum facta hominum scire studens. Mechia fornicatio. Machia pugna. Machabeus bellator / pugnator. 32 (le)poris Q ; eloquentia >dulcis.< C 37 Liminosus C Q 41 (pulcher) C Q 8 M o l o c h : Q ; ydolum Q 16 V / C t

10 hoc f C

35 flexibilis 2 vel 3 ociosus C ; (vel) V 46 Ligurio Q 11 Matesis C

13 syderum V

125

CQV

M

44 Migma mixtura, so Monas unitas. 53 Monarchia singularis principatus. 20 (Q) (Q)

25

30 (C)

35

60 66 67 69 75 79 si 82

Melos vel melodia cantus dulcis. Myrtinum oleum de myrra factum. Mirrum quoddam ungentum quod ethiopes candidos facit. Metafrasis interpretatio. Metamorfosis transformatio. Minerva quasi non mortalis, dea sapienti?. Melpomene musa id est meditationem faciens. Medusa una gorgonum id est oblivio. Megera una furiarum id est magna contentio.

Macrobius id est longevus. 88 Manie quedam monstra id est insaniç. 93 Mithologia fabularum sermo. 94 Macrologia longa dictio. Micrologus minor sermo. 54 Monos unus. 57 Monoides luna cornicularis.

(V) 104 Macharius beatus. (QV) los Manichei insani quidam heretici. C70b(Q) los Macedoniani heretici 'spiritum sanctum patre et filio minorem esse mentiti sunt. (V) m Margo extremitas vel terminus. 40 143 Mulciber iupiter quasi mulcens imbrem. (Q) 144 Mulcifer vulcanus quasi mulcens ferrum. 145 Manes dii inferi vel anime per antifrasim quia mali sunt, nam manum bonum dicitur. 157 Mirteum ubi multç mirti sunt. (Q) 156 Mirratum vinum amarum vel myrra mixtum.

19 Monarcha C 20 melodya V; 'dulcís 2 cantus Q 21 Mirtinum C ; mirra C 23 Methafrasis Q 24 tranformatio C 26 Melpome Q ; 'id est 2musa V 28 >gorgonum vel< furiarum Q 29 (id est) V 30 Mane? C , Manee Q 31 Mirthologia C , Mitología >id est< Q 34 Mons V 35 lijma Q 38 (sunt) V 39 Morgo Q 40 ymbrem Q V 42 antifrasin C ; (quia . . . . dicitur) Q ; manum] malum V 43 Miretum C , Murteum V; multi Q ; myrte V 44 mirra C

126

CQV

N

45

163 Massa congestio vel coadunatio cuiusque rei >id est spisakoufinwinchelmezgruelinga vel gruesal< quando se pr? horrore erigunt capilli. (V) 92 Obsum noceo. C: Item officio —» 24; Opido . . . —> 27

(V) 96 Obunco obiurgo. (V) 98 Obex obsistentia. (V) io7 Ocius velocius.

35 (mercor) V 1

37 nesi Q

2

1 turris prope templum V 2 Oronia V 3 .viii. anni Q C 16 horror . . . . capillorum C Q / gruelinga . . . . capilli V

7 Ortografia

35 nur V 6 nur C 16 2mal nur V 13

Summarium Heinrici 2

129

P

CQV

io9 Oceanotenus usque ad occeanum. 101 Obsonium Stipendium >vel officium vel< negocium >zümüse 14

(V) 195.1 Probatis ovis dicitur grece; inde probatica id est pecualis ubi lavabant hostias. (CV) 195.2 Polimitus textus multorum colorum. (V) 268 Pelicatus kebisoth. (QV) 5

8 Phe òs ab ore, non ab osse. i8 Panerethos omne utile.

21 Occeanotenus C ; occaeanum V 22 (Stipendium . . . . negocium) C ; vel officium vel V 24 >Item< officio (noceo) C (da im Anschluß an Zeile 17) 25 Opilo C ; (Oppilo concludo) 1 Opil vel pila 2grece (enim) 3ianua dicitur 4inde] Hinc. Opilo >concludo< V; (pil vel) Q 26 propheta Q 27 Opido CV; (constanter) V 28 Opera: C, (-e) C Q 29 '>Hinc< diminutivum 2opella (ab opera) G 32 1dignum 2>et< utile V 34 Optendo C 37 osculum diminutivum ab osculo< V 1 'gre(ce) 2ovis (dicitur) >lat(ine)< C ; (id est) C ; peccualis Q 5 P- als Initiale V; Paneretos Q ; inutile C 22 nur C 3 conj. - chebesoth C, kebisocht Q

130

2 tectus Q

CQV

(V) i6 21 i8o 25 34 (V) 35 36 37 38 4i 48 (V) so 53 (V) 60 75 C7lb 92 93 94 97 137 139 hi (V) 152 157 (Q) 160 164 165

p

Paralippomenon verba dierum. Palidonia carmen bellicum. Plastica factura vel plasma. Paulianiste heretici filium deum ante mariam fuisse negantes. Parasceue preparatio. Pan deus rusticorum id est omne. Palo luctor. Palestra luctatio. Palestrites luctator. Pales dea pabuli. Pantheos domus omnium deorum rome, nunc autem omnium sanctorum. Pentateucus ,ve. libri moysi. Pentagonus quinque angulos habens. Peripsima quisquilie quod de farre purgatur id est spriur. Penitum secretum. Polisillabum 'verbum multarum sillabarum. Polissemos sermo multa significans. Polimnia una musarum et interpretatur plurima memoria. Poetrida mulier carmini studens. Praxeos opus. Practica activa. Pracmaticus causarum auctor. Priapus deus honorum. Proserpina uxor plutonis. Prognosticon precognitio. Psiche anima. Psichomachia anim? pugna.

6 Paralypomenon Q 7 Palidodia V 8 'plasma 2vel 'factura Q, 9 Pauliniaste Q ; fuisse] esse Q 14 Palastrites V 15 pabula C 16 Panteos Q ; (autem) CV 17 Pentateucos C ; .v. C 18 .v. CV; angulus (habens) C Q 19 (id est) C 20 Pentum C 22 Polissemus C 23 Polimnua V; 'musarum 2 una Q ; plurima] multa Q 28 deorum C ; ortorum Q 31 Phice Q 32 Phicomachia Q 19 CQ(-iv-) 13"

131

CQV

P

(CQ) 188 Pneuma spiritus. 182 Planeta errans stella. 35 (CQ) 192 Ptis(a)na far vel ordeum nondum cortice exutum id est fesa.

40

45

50

55

196 197 2i4 226 227 (V) 243 24i 246 466.2 (V) 247 (V) 257 (V) 258 259 269 27i 278 28i (Q) 295 (Q) 3i9 (Q) 323 324 325

Palmus latitudo .iiiior. digitorum. Palastes palmus unus, sexta pars cubiti. Patrisso patrem imitor. Passis crinibus sparsis. Passim publice. Parsimonia abstinentia. Patrans libidinosus. Passus .ve. pedes scritmale. Putum antiqui dicebant purum, inde putatum id est purgatum, inde putamen id est sectio vel pellis nucis. Pessimo affligo. Perperam iniuste, adverse. Pessum in perditionem. Pessundo perdo, disperdo. Peiero peius iuro id est periurium facio. Pervado proterve invado. Pelliceo seduco. Perinde admodum id est valde. Pituita caligo vel flegma oculorum vel morbus capitis vel morbus in ore gallinarum id est phiphiz / pipz. Pinso cnito. Pitisso frequenter spuo. Pipant accipitres et pulii cum vocem dant. Pionpant vultures vocem dantes.

37 'unus 35 Ptisna V 36 P- als Initiale CQ(Beginn der lat. Lemmata!) 2 palmus Q ; .vi. C, .vi'. Q ; pars] palis C 38 Patrissat p. imitatur V 39 >i(d est)< sparsis V 41 Parsymonia Q 43 .v. CV 44 id est Sectio] vel Sectio C 48 (disperdo) V 49 >i(d est)< peius Q ; periurium facio] periuro V 50 Provado Q 52 Proinde V; (id est valde) C 53 (vel morbus capitis) V; (in ore) V 56 acipitres C ; et] vel Q 43 CV(Scr-) - ( ) Q 53 C / V

132

54 C - cniten V

CQ)V

334 348

60

385 373

(Q)

391

(V)

415

(V)

418

65

436

(V)

445 460 461 464

Q18b(V) 71

(V)

50/81 466.3 466.4

Q18b)

1 2 3

(C) 5

4 15

C72a

19.1 28 29 30

10

31

Pompatice lascive, decore. Pugillo pugnis cedo. Placor maminta vel huida. Punctus .iiiia. vel .v\ pars hor$. Pluris maioris precii. Prostituo ad scortum statuo. Protelo prolongo. Profligo persequor, percutió. Prestigium incantatio magica. Prestes genius, custos hominis. Proluo tinguo, madefacio. Portunus deus portuum id est neptunus. 'Pistes fidelis. Phitonicus spiritus. Phyton serpens erat quem apollo phitius occidit, sub cuius corium quisquís venit spiritum divinationis habuit.' Q u e s t u s cum diptongo lucrum. Questus sine diptongo querimonia. Questio cum diptongo inquisitio vel interrogado. Questio sine diptongo querimonia. Quadraplas die quarta pars diei. Quinquatria 'quinqué festi dies in honore minerv^. Quorsum ad quid vel ad quam partem. Quotenus quam longe vel quousque. Quatenus quomodo vel qualiter. Quatinus ut.

58 'decore 2 lasciue V 61 vel .vi'. Q 63 ab Q ; statuo] trado C 65 Profligor Q ; prosequor C Q ; (percutio) C Q 66 Prostigium C ; mafica C 67 1 hominis 2 custos C 72 Phiton C V ; erat] fuit V ; habuit. »Phyton consulem interpretatur.< V 2 (querimonia) V 6 Qunquatria C ; .v. C nus V 9/10 qualiter(. Quatinus) >vel< ut C

7 quid] quod C

9 Quati-

60 Q V - maminda C — C V - hulde Q

133

cv (V) (V) (V) (V) 5 (V) (V) (V) (V) 10 (V)

15

(V) (V) (V)

20

25

30

R

1 R a p h a h e l medicina dei. Raphaim gigantes vel medici. 9 Racha interiectio dedignantis. 14 Ramatha ipsa est aromathia. 16 Raguel pastor dei vel pabulum. 23 Ramoth visio mortis. 31 Rabbi magister. 44 Reblatha ipsa est anthiochia dicitur multa hec. 51 Resef reptans ventre. 71 R o m a tonitruum vel tristis vel merens. 72 Romani tonantes. 75 Rancor asperitas morum. 85 Rachalla hispitudo. 90 Ramentum proiectivum, purgamentum. 106.1 Repandi lilii repansi vel reflexi. 114 Reclinatorium lena. 118 Resipisco resapio vel recogito. 123 Redibitus redditus. 124 Reboo canto. 125 Recidivus reviviscens. 127 Redimio exorno. 128 Redimitus ornatus. 129 Redimiculum ornamentum. 130 Redoleo fraglo, odorem emitto. 131 Renideo similiter. 136 Rimor scrutor. 138 Ringo mereo, tristor vel os aperio g e w o m . 142 Ruditus vox asinorum. 143 Rugitus vox leonum. 158 Rubrica rubeus color vel norma. 161 Rusticitas simplicitas. 162 Rusticatio plantatio primum ad animum, posterius ad terram pertinet. 7

4 Ramatha < Ramathia C J interlinearer Zusatz: vanum et absque cerebro C 5 R- als Initiale V 13 Rachada C 27 mereor V 27 C - ( ) V

134

C(QV

163 166 167 173.1

35

( Q l 8 b ( V ) 77.2

.1 (CV) (V) 5 (V) (V)

10

(Q) (O)

4 is 25.5 47 69 65 22.2 39 40

S

Ruder stercus, purgamentum. Runco depilo, evello. Runcina dea metendarum frugum. Ruriculant aves quedam dum cantant. 'Sinikion quidam psalmi habent titulum apud hebreos, victori apud latinos in finem; hoc sinikion dicitur. C : Sidonii venatores. Sabbatizo requiesco. Sabaoth virtutum vel exercituum. Satan contrarius. Salom pax habundans. Sion speculatio. Sina mandatum. Salem pax vel reddens. Samaria custodia. Samaritanus custos.

(V) 77.3 Sorech electa; est autem genus vitis optim^. Sincronos con temporalis. 157 Spermologos seminiverbius, verba seminans. 78 Synodus conventus, cetus, comitatus. C72b 16 (V) 20

(V)

so Sabelliani heretici 'unam personam sanct? trinitatis mentites et patrem passum. si Scea umbra; hinc scena. 83 Scenici ludi impudici. 84 Synaxis vespertina laus vel cura vel officium cuiusque horum. 85 Sintagma opus vel documenti compositio. 92 Stigma signum vel figura in corpore id est animale.

34 Runcor C ; depilo < depillo C 1 spalmi 1/1.1 'sidonii venatores 2 hoc sinikion dicitur C (zwei Bogenzeichen machen den Einschuh kenntlich) 4 Sathan Q 6 Syon Q 7 syna Q 11 vittis C ; (optima) Q 13 Spermologus Q ; 1 seminans 2 verba V 14 Sinodus C ; Synodus >g(rece). l(atine)< conventus (cetus comitatus). V 15 per(son)am Q 16 cena Q V 18 oficium C ; cuius(que) Q 20 C ( < aninimale)Q

135

CQV

S

(V) 95 Symbolum collatio. (CQ) 98 Stema sedes. 99 Stemma genealogia nobilitas vel filum in capite sacerdotis. V89a ios So'phistice argumentóse, deceptive. 25 (V) 106 Scenofactoria quç scenas vel tabernacula faciunt. 107 Stoa porticus atheniensium; ios hinc stoici philosophi animi beatitudinem in virtutem ponentes. 109 Simoniaca heresis ubi manus impositio ad premium datur vel accipitur. in Syncope morbus, defectio stomachi. V: 30, 29 30 117 Stroma varia textura. us Stromatum variationum. 136 Scamma locus duelli. (V) hi Synagoga congregatio vel locus congregationis. C: 34, 34.1, 33 148 Stayros id est crux. .1 C: Scandalum a greco scalon vel scandalon id est offensione vel ruina, (vgl. 104) 35 152 Soma corpus. 153 Sotheria salus. 155 Sotherion salutare. 161 Synathos senatus. 162 Sy tu. 40 163 Se te. 164 Soi tibi. 166 Synete intelligite. 167 Sylogese benedicite. 168 Semeron hodie. 45 180 Sophisma falsa conclusio vel circumventio. 183 Stilbo mercurius. 184 Synphosium convivium. 185 Sticon versus. 21 Simbolum C 23 (sacerdotis) CV 26 atteniensium Q ; stoyci phylosophi Q ; animi] a|tam Q ; 'in virtute 2 animi beatitudinem V 28 Symoniaca QV 29 Sincope CV 34 Stairos C 35 >id est< corpus Q 37 Soterion V 38 Sinathos C, Synatos V 41 Soy QV 42 Sinete C 43 Silogese C 45 Sophysma Q ; 'conclusio 2 falsa C ; conventio C Q 47 Sinphosium C, Symphonium V

136

CQV

(V) 189 (V) 191 194 195 (CQ) 195.1 (V) 96 55 (V) 198 (V) 431.1 l (V) 208 (V) 211 236 60 237 '(V) 238 239

50

240 (Q) 241 65 (QV) 246 (Q) 242 258 C73a(V) 353 255 70 (QV) 261 267 423.il 287

S

Stilon longum; hinc stilus. Stenno una gorgonum interpretatur debilitas. Symmachia conpugnantia. Satira genus lancis vel scutre diversis cibis referte. Satira genus poematis ubi diversa hominum vicia carpuntur. Satrapa princeps philistea lingua. Sanctio statutum, decretum, confirmatio. Sario howo vel grabo, C : Sequestra sunpara adverbium. Sarcio naio. Sarta tecta templi dirupta ubi erant innovanda. Sanna derisio. Sancus deus sanctionum. Sequestro separo. Sescuplum vel sesqualterum ubi maior quantitas minorem habet in se et insuper dimidium minoris. Sesquitercium ubi maior quantitas minorem habet in se et insuper tertiam partem minoris. V: 66, 67, 69, 63, 64 Secta prava doctrina. Sentes spin?. Sexennis sex annorum. Serietas tarditas, antiquitas. 'Scortum meretrix. Sesquipes unus et dimidius pes. Sensim paulatim. Simultas contentio, discordia. Syrophenissa ex syriis et phenicibus orta. Solsticium solis statio ubi dies incipit.

50 Stennjo C , Stennio Q ; interpretatur] dicitur C 51 Simmachia C, Sinmachia V; opugnancia V 52 scrutre C , scvte Q 54 phylistia Q 59 irrrisio C , 62 sequalterum C , sequaltrum V; 'in se 2habet C irrisio Q 60 Sanctus Q 63 Sesquitertium C 69 dimdius C 71 Sinmultas V 72 Sirophenissa C , Syrephenissa V; siris C ; fenicibus C 56 C - howe Q — C — grabe Q 57 C ( > naien jünger)

— newo Q

137

CQV

(Q)

(C) (Q) (V)

292 293 294 295 298 299 306 3io 3i4 321 322 324 325 327 328 329 330 333 337 323 332 339 344 346 350 354

S

Soleror solarium fació, soleas in calceos mitto. Sode socialiter. Sorbillo parum sorbeo. Surreptio fraudulentia. Suffulcio adiuvo, sublevo. Superstitio ficta, vana religio. Suggillatio reprehensio. Subnervo hahsinon. Subrufus non manifeste rufus. Sudus serenus. Summatim breviter. Sucinus sucus. Suppuratus purulentus id est sanie fluens. Suppedito auxilior, proficio. Subans luxurians vel libidinans, a suibus tractum. Suffio subministro. Subdivo sub aere. Summates viri potentes. Suffragium laus, adiutorium. Subura populosissima platea rom?. Suppetia auxilium. Summanus summus manium id est pluto. Scalpo >grabo vel< iucho. Scrupulum anxietas, dubietas. Scurrilitas iocosa, inutilis verbositas. Scaturigo fontium profluxio quasi scatens origo.

V: 81, 80

74 Solarium eher wie idlarium V; calcium Q 78 Suffultio < Suffulctio C, Suffulteo Q 79 (ficta) V; >et< uana C ( | ) 82 Subrufa QV; rufa QV 86 Supuratus Q 87 >subministro< auxilior Q(vgl. 89); (proficio) V 88 (vel libidinans) C Q 89 Subfio Q , Sufficio V; sumministro C 90 subdivo nicht 92 Suffrafium C; (laus) wie neues Lemma Q ; Sub aere wie neues Lemma V V; 1 adiutorium 2 laus Q 94 Subpetia Q ; adiutoria C, auxilia Q 95 summum V; m a n w m C 96 Scalco V; gr. vel C 98 Scurilitas C ; iococosa C ; (inutilis) V 99 prolixio Q 81 conj. — hasino C, hahsine Q , hassinen V 96 nur C — C Q V (eher wie lucho)

138

CQV

100

360 370 372 (V) 385 33i

T

Scitum decretum ban. Scabra ruhi. Scrobs fovea. Spir§ circumflexiones circini. Sutela astutia.

105 (Q) 326 Subalto exulto, canto. (QV) 347 Scandalum offendiculum. (vgl. 33.1) 388 Stipendiarius sub stipendio serviens. (V) 409 Stibe quedam viles res. (QV) 393 Stolidus presumptuosus. 110 4oo Stacio exercitus vel castra vel vigilia vel statutum vel conventus. (V) 403 Stibio ceruleus color quern sol? mulieres solebant inducere ciliis ornandis vel colorandis. (QV) 404 Sternutatio niesu"ga. 4i6 Spaciatur deambulai. (V) 376 Spatul? fructus palmarum antequam aperiantur et dicuntur per diminutionem a spata propter similitudinem. 115 (Q) Sortior accipio. (QV) 70 Sodoma civitas vel pecus silens. .1 C : Sabrateria navis pyratica id est galina. .2 C : Stipteria beiza. .3 C : Supinus ofgeracht. .4 C : Subniti pinigen.

5

i3 i9 i2 (V) 49 32

T a b o sanguis corruptus. Tabitudo putredo vel morbus. Tabes macies. Taurea genus flagelli de veretro tauri factum. Tandem aliquando.

100 (decretum) C Q 102 Scorbs Q , Scrops V 103 circumflixiones C 105 exulto, canto] inalto, exalto C 106 o;fe°diculum C 110 vigili? (vel statutum vel conventus) C Q 111 ciliciis Q ; (ornandis vel) C 113 deambulabat C 114.3/4 von jüngerer Hand 100 C Q V ( B - ) 101 C - rvhe Q , Ruh V

139

CQV

T

35 36 37 38 io « 42/44 C73b 47 si 55 15 57 53 59 62

Taritene tanta ergo. Tantisper interim. Tantidem tantummodo. Tantundem ipsum eadem similitudo vel figura, Tantocius tanto velocius. Tantulum tantundem vel modicum. 'Tartarinum horribile. Taxo tango, nomino, estimo. Taxatio designatio, nominatio. Taxator estimator. Taxatiuncula brevis taxatio. Tectoriatus tecto coopertus. Teges coopertorium. Q l 9 a ( V ) 99 'Tergus, tergoris pelles sive posteriora iumentorum. 20 64 Telatifia fulmina tifi gigantis. 68 Tellurus numen terrç. (V) 73 Temeratur violatur. (V) 78 Tempestivum oportunum. 316.69 Tendis ire perseveras. 25 89 Tenilis qui potest teneri. (V) 90 Tenus finis usque et aliter. (V) 316.70 Tentât explorât. 96 Teres, teretis rotundus. (V) loi Teris moras facis. 30 102 Terimentum nutrimentum. (V) 316.3 Tophet interpretatur lata et spaciosa gehenna. (V) 316.4 Terafim imago, idolum. io4 Terminatus exulatus, extra terminum patriç eiectus. io6 Terribula formidolosus. 35 (V) io8 Tessararius prepositus curruum qui bello nutriuntur. (V) 316.5 Tesseris quadris. (V) ii2 Testinum oportunum.

6 tante Q 12 Tantarinum horibile C 14 (nominatio) CQ 16 Taxatuncula V 19 (ter)goris Q 20 ™atifia C ; Telatisia V; tiphi Q , tysi V; gygantis Q 24 perseverans Q 28 (teretis) CQ 31 Tephet Q 32 ymago ydolum Q 33 exulatus < exsulatus C 35 Tessarius C

140

CQV

•0

45

50

55

60

T

(V) lis Testudo ordo militum in modum coron? interius terga habentes vel densitas ramorum. 119 Teterani proni vel tenebrosi. (V) 122 Textus ordo vel narrado. (V) (V) 125 Theos contemplator. (V) 127 Theorisma diligens verborum scriptio. (V) 132 Tórax facies vel militare munimentum id est lorica >brunia Tetis C 50 sigillatim Q 51 tundentes transatio Q 57 hystoria Q ; seva < sceva C 60 (in) festis Q ; festis aber mit Umstellungszeichen C 62 qui teri non potest V Q ; ludum Q

sic] ita Q ; CQ 55 'diebus 2in 65 Trocus

43 nur C ( > -ie jünger)

141

V

CQV

4 Tropologia sensus spiri talis vel moralis intelligentia. Trico impedio. (V) 5 Tropus sonus. 238 Troseus equester, adolescens. (V)

V: Torritus . . . —» 53

240 Trosoli equites. (CQ) 2io Tribunal suggestum. (CQ) 2ii Tribunalia cathedre. (V) 250 Trutino perpendo. (V) 258 Turn preterea, preter. 75 (V) 287 Turmalis ordinalis. C74a 29i Tutulus 'pallium quo sacerdotes caput tutabant cum sacrificarent. (V) 292 Tymiama confectio aromatis in incensum. 295 Typho caribdis princeps. 296 Typhonia gens tartarea. 80 (V) 298 Typus figura. (V) 316.14 Typice figuraliter. 300 Tiria purpura, preciosa. 301 Tyrias arces cartaginem dicit a tiriis candidam. (Q) 303 Tirannicidium occisio tyranni. 85 (V) 304 Tirii carthaginenses. (V) 305 Tyrus angusta. 216 Trimus triennis. 316.15 Tabeel bonus deus.

70

(V)

3 4/5 7 (V) io

Vacillo titubo. Vadatur promittit >vel litigatur a unsicher) tiranni C 85 Tiris cartagenenses Q 86 Tirus C ; augusta < - i a C Tabel C, Tabehel V

C 82 84 88

1 Initiale U - in C, V- in Q (im folgenden werden die willkürlichen Schreibungen von U- oder V- wie schon im sonstigen Text der neuzeitlich gültigen Regel angepaßt) 2 U - als Initiale V; vel litigatur V 3 Vadimomonium C

142

CQV

5

10

(V) i3 27 (V) 30 3i (V) 39 (V) 44 45 47 (V) 61 63

15

20

(V) 64 (V) (77) (V) 84 (V) 377.3 (QV) 98 362

(QV) (Q) (V)

106 97 117 129

25

(V) (V)

132 135 136

(QV) (V) 30

377.4 146

( Q V ) 377.116

(V)

161 167

35

(V) (Q) (Q)

184 188 191

u/v

Vagantes palantes. Valentia fortitudo. Vali tudo dicta est a valendo sive bene sive male. Valetudinarius qui frequenter egrotat. Varico ambulo. Vasit ambulavit, sed accipit prepositionem et facit evasit. Vasta profunda, infesta. Vast? rupes, immensa saxa. Uvidum humidum. Ubinam quomodo. Vecordia stulticia. Velifico navigo. Vellus populus. Veneris premia filii. Veneunt venduntur. Venum vendicio. Venusta formosa. Venus pulchritudo. Verbotenus verbi gratia. Verno letor vel floreo. Verrà verrucula. Verro scopo. Verrit trahit. Versa hasta tracta hasta. Vermicula lana rubri vel coccinei coloris Vesper rexit fecit. Vestiarium erogatio vestium. Vestis mutatoria badegwant. Vibrat micat. Vicatim per vices aut per singulos vicos. Vicissim mutuo. 10 prepositionem] c° n pos(itionem) C ; facit] fit C 7 'seu male 2 seu bene. C 11 infesta >vel latavel< traho C 28 tracta h(asta) C 34 (aut . . . vicos) C ; sugulos V 32 C(-gu'vant) Q - Bodegwant V 143

CQV

U/V

(Q) 196 Vittimo immolo.

40

45

50

55

60

65

(Q) 201 Viduvium que dúos maritos / viros amisit. (QV) 211 Villico villam ago vel colligo. 2i3 Vilito valeo, sanus sum. 237 Viritim + singulatim, nominatim / per singulos viros. (QV) 238 Virosus venenosus. (V) 377.128 Visere visitare. 377.129 Visitur videtur. 244 Visor videns. (QV) 266 Ulta vindicta. (QV) 267 Ultatus dampnatus. (V) 276 Ultro sponte vel voluntarie. 377.5 Ultra citraque extra et infra, ante et retro, longe et prope. V: 50, 49 Ultus et defenditus significat vindicatus. 278 Ultum ire vindicare. 285 Umetto infundo, perfundo. 377.6 Umens umerosus, umidus, umectus nazzer. (QV) 289 Unio uni tas. 288 Unaicus qui genibus vinctis ambulat. (Q) 29i Unco curvo. (QV) 292 Uncus incurvatus. (V) 294 Uncomorsum ab unco dente morsum. 298 Unanimis caritativus. (Q) 3oo Unicora unius uxor. 377.7 Unorum multorum. (Q) 356 Uredo durri. (V) Vespre longe. 3i3 Volventibus annis transcurrentibus eius. 3i5 Voluto crebro volvo. (V) 32i Vorago submersio.

37 Viditinum V; viros C 40 CQ(sigillatim) / V 49 defenditur Q ; (significat) Q ; >et< vindicatur Q V 51 Vimecto Q , Vumecto V; (perfundo) CQ 52 Vimens Q 54 pedibus iunctis Q 57 Uncomorsus Q ; unico Q ; morsus Q 65 summersio C 52 CQ - ( ) V

144

Z

CQV

324 Vortex vorago aque id est werbo. 323 Vorri edaces. (V) 325 Vorticum unda maris vel gurgitum. 326 Votificantes dona libantes. C74b 328 Voti reus obligatus voto 'vel debitor voti. 71

327 Votivum quod promissum est votis. (V)

Votis nuncupatis quod occurrit iam dedicatum votum.

(QV) 332 U r incendium. (V) 336 Usian substantie. 75

(V) 339 Usito usitatio. / Visito visitatio. 340 Uspiam ubicumque vel usquam. (V) 342 Usque adeo denique. (V) 343 Usque tenus vel fine adeo, denique. 349 Vestrina ubi porci ustulantur.

80

(V) 360 Utpote ut forsitan, ut q u o m o d o . 365 Utrobique undique vel ubique, ibi et ibi. (V) 366 Utrumlibet ut placet. 377.8 Vacuitas ocium. Vertiginis spiritum erroris spiritum.

85 (QV) 373 Vultuosus crassus in facie. l

Zelotipa zelosa vel pessima. Zelotipia est furor cum rancore mentis accensus. C74b)

Zelatus est ultus est.'

9a)(CV)8.3/io.2 Zelotipia emulatio, suspicio, invidia.'

66 (id est) C 69 dona] nota Q 74 Vsian < Visian C 75 Q / C Q ; (vel ibi) V

70 (obligatus voto vel) 'voti 2 debitor V 76 (ubicumque vel) V 81 vel] Vtrobi

1 Zelotipia C Q 2 (est) C 3 in C folgen auf Seite 7 4 b - 7 8 a Differenzen, beginnend mit-. Inter metum et timorem et pavorem hoc interest quod metus frustra prospicit. timor subibita mentis consternatio est. pavor animi motus unde et iam pavida iumenta conspicimus. - dann folgt abschließend auf Seite 78a—78b aus Buch II, Kap. XVIIII und X X 4 in Q folgt auf Seite 19b Buch VIII, Kap. VIII 66 CV - werbe Q

14

Summarium Heinrici 2

145

Anhang in der Handschrift

V

De uolucribus et arboribus et quibusdam animalibus.

V89b

V89b)

PItriscus künic. Picus speht. Merops Grünespeht. Laoficus wanneweho. Monedula taha. Fringellus vinko. Amarellus amero. Sturnus stura. Turdus velthön. Turdela drosela. Aurificeps 5 isvogil. Orix hehera. Vasianus fasihön. Ortigometra vrhfai. Cupude Rottel. Sepicetula listera. Cruricula warcengel. Graculus Gruoch. Sparalus hagilgans. Attagge Birchün. Mullis hasilhün. Mirlus smirla. Filomena lercha. Luscinia nathigal. Cicendula cleno. D e q u i b u s d a m a n i m a l i b u s : 10 VRus huroso. Linx luhs. Martarus marder. 'Tebebelus zobil. Mustela wisela. Sorex spizmvs. Hyena illeteso. Cimex wantlaus. Prinus phrumboum. Cinus cri'chboum. Picea foreha. Pinus chin. Esculus speboum. Vlmus fulboum. Cornus arlezboum. Carpenus hagenb(oum). Ornus limboum. Fraxinus asch. Treis nula aspa. Lentiscus melboum. Taxus iwen. Alnus erla. Paliurus agaleia. Sicomorus wildenulboum. Morus mulboum. Mirica heida.'

1 es folgt im selben Duktus der Überschrift noch-. In terris galeas. in aquis f o r m i d o galeas. 17 auf den Seiten 89b—93b folgt noch eine Kollektion verschiedenster lat. Kurztexte, z.T. in Versen, ein interessantes Spiegelbild alles Wissenswerten der Zeit vor 1300. Der Schluß lautet sodann: Explizit liber qui dicitur s u m m a r i u m . p r o eo quod diversas summas in se continet. scriptus a n n o domini m°. cc°. xciiii. iubente d o m i n o Heinrico abbate huius monasterii halsprunnensis. 14 hagenb" < heigenb" jedoch

146

unsicher

AB[Q[a[b[c[d[e[f[g[h[i[k[l

A

(Buch XI) (Langfassung)

[da [eia [i2a[kla [Ii73a

A B : Incipit liber undecimus: De interpretatione quorundam verborum superius pretermissorum. [ c: G L O S S A R I V M L A T I N O - T H E O T I S C V M . e: 'Vocabularius secundum alphabeti ordinem. ik: ^Incipiunt glos? super alphabetum. 1: ^Incipiunt exposiciones sive derivationes de alphabeto.

[Qla[aib[b42a[d47a[f87a[glb[h68b

(h)

[

' A d a m homo vel terrenus >vel rubra testamontanus vel< mons fortitudinis / fortitudo. b: Achab . . . -> 17.1

(ikl) (ABQab)

(h)

Abrech pater amalech. Amalech populus lingens / lambens / lambiens. / Amalech pro parturiente sive dolente. cdef = 02.23f.; ikl = l6.2f. Amorreus amarus vel loquens. ikl = I6.2ff. Agar advena vel conversa. ikl = 22ff. Anna gratia. ikl = 22 f.

0.1 .XI. B 0.3 Überschrift von anderer Hand 0.4 alfabetum i; alphabetum >de a< k 1 (homo vel) ikl; terrigena a; vel rubra terra i (-rr- auf Rasur), vel rubra testa kl 2 vapor] vel pavor b; Muctans 2vel 'vapor e, Muctus 2vel 3 pavor f; (vapor vel) luctus (vel vanus) ikl 3 Abraham Q 4 'multarum gentium 2 pater Q 5 Aser acefhikl; (vel latitudo) ikl 6 montanus vel ikl; fortitudo abe, >(ve)l< fortitudo d 7 (amalech) g 8 Amalec f; cdef/ikl/g; Amalech pro . . . . dolente h 9 (vel loquens) ikl 9a (vel conversa) ikl

i4*

147

ABQabcdefghikl

(h)

A

Aoth / Ahot gloriosus / inclitus. Abimelech pater rex meus. (vgl. 22.3) Absalon patris pax. ikl: Abiram pater meus excelsus. ikl: Abinaam patris mei decor. ikl: Abbihel pater meus deus, ikl: Abiathar pater superfluus. fikl: Abigail patris mei exultatio. ikl: Abisai patris sacrificium. Abia pater dominus. cdefikl: Achim frater meus. (vgl. 26.3) ikl: Achitòfel fratris ruina. ikl: Achor tumulus. ikl: Achias umbraculum vel frater deus, ikl: Adama desiderabilis. (vgl. 52.3) ikl: Abdias . . . - » 28; Adonay ...-*

ikl: ikl: ikl: cdefikl: Attalia /

ikl = 22 ff. ikl: 13,12

f = 47.3f.

cdef = 02.32f.

25

Adoram generatio excelsa. Aelam vestibulum. Adoniram dominus meus excelsus. Alpheus millesimus vel doctus. cdef = 02.24f. Athalia + ad tempus domini / declinatio domini. ikl = 22.8ff.

Amasias / Amasa populum tollens vel robustus. ikl: Amasia factura domini, ikl: Amaria verbum domini, (vgl. 02.31) ikl: Amalech . . . —> 8; Amorreus ...—*

9

ikl: Ammon populus. (vgl. 02.22; 02.28) ikl: Aran iracundus. Amon + fidelis vel honestus / donans. bgh: Achab mater patris. (vgl. 02.24) Azarias auxilium domini, (vgl. 02.27) b: 19, Anania / Ananias gratia dei / domini, (vgl. 02.25)

d: 22, 17-20 b = 6f. 18; ikl = 22.8ff.

ikl = 22ff.

11 Aoht A, Aod ikl/Ahot fg, A h o r a, A b o t h b, Ahet d, Ahoch e; gtorius ef / ikl 12 Abymelech Q ; 1 meus 2 rex bcghikl 13 (A)bsolon b; *pax 2 patris Qgikl 14 (dominus) f 14.9 Alfeus d; (vel) d; (vel doctus) ikl 15 Athalia fghikl, Atthalya Q , (A)tthalia b, Analia e; declinano domini ikl 16 Amasyas Q / Amasa ikl; (vel robustus) hikl 17 donans ikl 19 Ananya Q / Ananias cgikl; diei d / ikl

148

ABQabcdefghikl

(ikl) (dikl)

20

A

Abdenago serviens. Achaz tenens vel robustus. Arnos fortis / robustus. ikl: Anna . . . - » 10; Aod . . . —• 11; Agar . . . —> 9a; Aggeus . . . — » • 30; Ananias . . . —> 19

.1 .2 .3 .4 .5 .6 .7

ikl: ikl: ikl: ikl: ikl: ikl: ikl:

Achitob frater meus bonus. Achinaam fratris mei decor. Abimelech frater meus rex. (vgl. 12) Arihel leo dei. Aromathia altitudo eius. Astaroth ovilia. Asahel factura dei. (vgl. 26.1)

.8

ikl: Ascalon ignis ignobilis.

ikl: Asaph . . . - > 26

ikl: Aser . . . —> 5; Athalia . . . —» 15; Azarias . . .

.9 (h) (ikl) 25 .1

.1 .2

.3 (ikl)

30

(f) (ikl) (ikl)

18

ikl: Azotus ignis patruelis. Azahel / Azael + visio dei / visus deo. Arem fidelis. Adonay + dominus vel omnipotens / domine deus. ikl = 14.5ff. cdefgh: Abiud pater meus iste. cdef = 0 2 . 3 l f . Asaph synagoga / congregans. ikl = 2 2 . 7 f . gh: Asahel fluens sanguinem. (vgl. 22.7) defgh: Aram electus >vel excelsusrex< omnipotens g; domine deus ikl 25.1 (pater meus iste) h; iste] ille d, (iste) fg 26 Afaph Q , Asa:p f; sinagoga Adaf / ikl 26.1 (fluens sanguinem) h 26.2 (electus) h; vel excelsus g 26.3 Acham (paratus) h 27 Abisach Ad, Abysac Q g , Abisaac c, ysaac f; risus] filius c 28 Abdyas Q ; domini ikl 29 Abacuch h; luctator ikl 30 Agenos e; fessus b; sollemnis Agh / ikl 31 Arphaxad b, Arfaxad gh; depopulationem >factam superfluam.< d / AB 32 gratiarum] grece Q

149

ABQabcdefghikl

(ikl) (c) (ikl) (ikl) (ikl) (ikl) (ikl) (ikl) (ikl) (gikl) (ikl) h69a (ikl)

A

Appellius / Apellius humilis. Arbe / Arbe? quatuor. ikl = 55.9f. Aleph doctrina. c: 38, 40, 41, 36, 37, 35, 39 Ain / Ahi fons vel oculus / ocultus. (vgl. 55.6) ikl = 55.2f. Amas iniquitas. Adoneus dominus, Ammonia fides. Aegiptus tenebra / afflictio. ikl = 55.16f. Aethiopia nigredo. Asseroth / Aseroth atrium. Anathema maranatha perditio in adventu domini, (vgl. 96) Alleluia laudate dominum / deum. (vgl. 416.9; 04.23) Amen vere vel fideliter. c: 46, 45; f: 46, 47, 45 'Anna interiectio deprecantis. cd: Augusti . . . —» 75; Asteriscus . . . —» 77/78; Apocriphum . . . —» 79; Amigdalum . . . —» 80; Astragula . . . —» 81; Archimagirus . . . —» 82; Auctenticus . . . —» 83; Amphora . . . - * 84; Anaglifa . . . —> 85 d: Agiographa . . . —» 86

Abba syriace pater. ikl: Abbai pater hebraice. ikl: Abbanec cingulum sacerdotum. ikl: Abiline regio iude?. f: Abigail . . . - » 13.5

(fikl) (ikl) (ikl) (c)

Aelam / Adelam porticus vel ante fores. g: 49, 48 Aelaumoth / Adelaumoth / Aeumaloth vestibulum. Aileu fontem. c = 92 ff. Ararath armenia. c = 92ff.; ikl = 55.7f. Accorati / Accaroti / Accaron + nunc cesarea dicitur / urbs palestin$.

33 Apellius abcdef 34 Arbe^ ikl; .iiii?' f 36 Ayn Q / Ahi ikl; ocultus cdef 39 Amonya Q , Amonia e, Arinonia f 40 Egyptus A Q , Egiptus B, Aegyptus fh; afflictio ikl 41 Ethiopia A, Etiopia B, Ethyopia Q 42 Asserodh af / Aseroth ch, Asereth d, Aserot e, Aserodh g; attritum d 43 maranata Qa, marantha bgh, maraña.Atha e, Maranjtha f; (in adventu domini) fh; Interlinearzusatz in b: sequestratus vel separatus vel excommunicatus, in e: excommunicatus periurus 44 deum ab 45 fideliter >quasi dei iuramenid est< factura 'superflua. Adramelech idolum assyriorum >vel decorus rex ad testimonium 40 (Qacdeikl) (ghikl)

Artaba mensura modii tres et tercia pars modii. b: 5 7 , 5 9 , 6 0 , 5 8 , 5 6 Arrabo, -nis >id est< phant >vel vadimonium / quasi arra bona que sponse daturubi appellativum< (Zusatz am Rand) vicem >proprii< nominus tenet g 134 Annafora g, Anafora ikl; (per) h 137 Antimos h 138 intelligitur fikl; (et) acd, et] vel e 139 impropria gh 140 Amphybologya Q , Amfibologia bikl, Amphipologia f, Anfibologia h; ambigua] dubia f; dictio] locutio e 141 Apocopa c, Apocape de, Apocape < -cope i; ablatio >sillabç< ikl 141.1 literç g, (litterç) ikl; litera fg 142 Obedya Q , Acedia fh, Accidia ikl / cde, Akedium a

157

(Qabcde)

Aporicho resolvo.

AB = i8l.3ff.

fghikl: Anomalus . . . —» 177

.1 145 (Qabcde) A90b g2b (Qabcde)

fghikl: Apollo proprium nomen exterminans. Acteon spondens / splendens / splendidus equus >solisvel sine legeniare 146 Q a b c d e : Asilum . . . —» 100

ABQ: Alucinare vana sompniare. (vgl. 284) B: Autenticus auctoritate plenus.

.1 .2

A B : Apodixes . . . — > 1 1 7

AB: Apoplexis effusio sanguinis.

.3 B66a

A B : 'Antonomasia . . . - * 133; A n a p h o r a . . . —» 134; Anadiplosis . . —» 135; Anastrophe . . . —> 136; Antismos . . . —» 137; Acirologia . . - » 139; Arsis . . . —> 143; A p o r i c h o . . . - > 144; Articus . . . - > 148 Antarcticus . . . - » 149; A z o n u s . . . —> 150; Astrites . . . —» 155 A g r i m n o . . . —» 158; Agrimnia . . . —» 159; Arpen . . . —» 162; Aonides . . . —» 163; Andreia . . . —» 164; Amphicircos . . . —> 169

AB: Agan nimis. Q: Alathia . . . - » V 376.4 b: Amarcion miserator. b: Affessis misericordia. b: Angaria angustia vel anxietas.

.4 .5 .6 .7

b42b.f88a

'Amurca 'fex olei id est drusena. c: Atticus . . . —• 196

.1 .2 •3

185

f: Amerina retinacula virge quibus ligantur vîtes, apud amerinum oppidum nascuntur. f: Aucipula clobo. ef: Aqualiculus ea pars ventris in quam aqua descendit. (e) Aqualicus vel aqualiculus pinguedo ventris id est arvina >smerovel ut quidam humbelvel< mergil / letdo.AB = 4 l 6 . 4 f f . ; cde = 380.1f. 72 Angor afflictio. e: 200.2, 2 0 0 . 4 - 6 , 199 AB = 416.2 ff. 70 Areola lectulus / lectus in horto id est bette. f: Anacasmos urbanitas vel facundia.

186 (Ala) Ascella f; asella Q ; >id est< ühcsin a; öchesa >sub humerisavis< f(Zusatz})-, >id est< h. b ( | ) , hehera >.t.< h; vel ut quidam h. fh, in g ist hier 1/3 Zeile radiert, der letzte Buchstabe zu t korrigiert, vel (ut quidam) h. ikl 198 Argillum c; vel ikl 199 afflitio g 200 lectus ikl; orto A B f ; (id est bette) fikl 186 187 188 189 190 196 197 — 198 200 15

cfgikl - vhschene A , óchese B, vchosa Q , ühcsin a, öchsay d, öscesa e, ouchsa h, ( ) b nur f acdeghikl - hanthabe A( h ant-)Q, hantaba Bf, ( ) b B(-v-)a - glütphanne A ( - v - ) Q , glutphanna b ( f ) , glotp h anna c, glöthphanna d, glötphanna fg(-?hanna)h(-ou-) / ikl, ( ) e h — erengriz A(-i-)B, eringriz g, eringre'z f / ikl Q - humbel AB(hv-)cd, humbil a, hummel e (vgl. 197) B Q a b ( t ) d e g h i k l - hehere A , *hebera c, hera f nur h - hunbel f, hiumbel g, hummel ikl (vgl. 196) c(r < l)ef - :;'melgil d / ik(-e-)l, ( ) A B g h g - bete AB(-é-), beitte h ( t ) , ( ) fikl S u m m a r i u m Heinrici 2

161

ABQabcdefghikl

.2 .3 .4

e2a

A

ef: Alloteti/Alloteca ubi diversa genera punguntur/ponuntur. f: Afforus phirllo. ef: 'Asbestus lapis qui a nichilo extinguitur accepto igne. f = 03.2 f.

.5 .6

ef: Advecticium vinum longe adductum. f = 03.2ff. ef: Adulterina clavis aftersluzel. f = 03.2ff. (c) Abstemius a vino abstinens. (Qabcde) 73 Auctionor / Autumo estimo. AB =416.2ff.; f: 205, 202, 203, 206, 2 0 6 f „ 204 (Qabcde)

(Qab)

Alx genus bestif id est elaho. Aquamanile / Aquamanilis hantkar / hantfaz.

AB=4l6.4ff.

AB = 4 1 6 . 4 f i . ; cde = 380.3f.

205

Andela brantreita. Ariola hùba. f: Adoleo . . . (Qabcde)

243

74 A n d o p e r f i d o .

AB = 416.2ff.; f: 210.1, 211, 207-210; i k l = 148f.

(Qabcde)

Amula fiala ansas habens. (vgl. 02.14) Astipulatio / Abstipulatio attestatio. 210 (Qabcde) 75 AllectO expecto. .1 f: Armamentarium repositio armorum. Armarium repositio armorum / librorum. gh: Afla . . .

h7ia

AB = 4i6.4ff. AB = 416.2 ff.

195

Assevero / Assero affirmo. (vgl. 375.1) 'Antiquarius veterum scriptor.

c: 219, 213, 216, 218

200.2 f/e; f/e 200.4 'accepto igne 2 a nichilo extinguntur f 200.5 adductum e 201 Abstonus Q , Astemius a, Abstemcus d, Abste"mius e; 'abstinens 2 a vino ABQ 202 Autumo ikl 203 (id est) ABg 204 die Zeile am Rand von anderer Hand e; Aquamanilis cde 205 Andeda f 206 Adriola d; >id est< h. b ( | ) 208 phiala A 209 Abstipulatio cde; atestatio Q e , adtestatio c 210 aspecto f 211 Hbrorum efikl 212 >Assero< Assevero f / Assero e; afirmo Q , >id est< affirmo b 213 veterum] uenter e; scriptorum bh 200.6 203 204 205 206

162

f - afdersluzel e Bfghikl - elhe A B(-car)cdef(-car)g(-car)h(-car) - hantchar A / ikl Bfghikl - brantreite A, brant"e|yta Q , branthreita a, brantrayda c, brantraita d, branttreita e, ( ) b B(hv-)ae(hv-) - hvbe A, hübe Q , höba b(|)cdfgh(hou-), huba ikl(hv-)

ABQabcdefghikl .1 .2

.3 (Qabcdef) 215

(Qabcdef) (Qabcde)

f: Alcerto h a i g e r . f: Alenos ellenbogo. f: Angina id est gula. Aedituus edium custos. Aedilis edium procurator.

AB=4i6.4ff. AB=4l6.4ff.

Angiportus angustus locus. Appendix socia vel comes. fghikl: Altanus levis motio maris. Assecia assecutor vel comes.

AB = 4l6.4ff. ikl = 223f. ikl = 223ff.

ikl: Alipes . . . - > 260

Allego affirmo vel astruo. ikl: Alapa . . . - > 293

220 .1

.2 (Qabcde) (Qabcde) (Qabcde) (Qabcde) 225 (Qabcdeikl) .1

(a)

.1

(Qabcde) d48a (ghikl) 231

(f ghikl)

Auspicium avium inspectio. (vgl. 02.37) fgh: Auspicium initium omen, fghikl: Augurium quasi avium garrium. (vgl. 01.66) Abax planatura. Abacus tabula plana vel mensura / mensa. Astrolabium astrorum lapsus. ikl: Altanus . . . - > 217.1; Assecia

AB = 416f. AB = 4l6ff. AB = 4l6ff.

218

Amiculum peplum, fascia pectoralis höbettvch. AB = 416.4ff. Alatus odor >vel fraglantia hovbetöch g, höbetüch 1

höbettöch H, höbetduch ik,

163

ABQabcdefghikl (ghikl) g3a (Qabcde) (Qabcde) .1

235

(Qabcde) (ghikl)

Ausculto obedio vel audio. 78 Anelo >vel antlo< hau'rio. 45 Autumno maturesco >vel colligo 317

f: Auripigmentum orgement. f: Acer agena. (vgl. 415) Attonitus >intentus vel< stupefactus.

.2

ghikl = 343.1 f.

233 Ando h; vel anthlo A, vel antlo B 234 Auctumno g; vel colligo fgh 235 Acapto 236 iacta e 237.1 Zeile auf Rasur 238 Aoleo e; g, Accapio h, Accapito ikl / AB doleo d 239 ABghikl / Qabcdef 240 Abietor d 241 Acupor g; (vel concupisco) fghikl 242 Assentor f; 1 smeichen 2 adulor k; >id est< slithelon g 243 Aduleo h; (vel) gh; adureo d, (aduro) ikl 244 adduco bgh 245 aggre||(dior) a, adgredior d 246 Alterco ikl; (vel) fgh; (vel rixo) ikl / Altercari . . . . Qabcde; (litigare) vel] id est Q ; (vel) c; Qbc / ade 246 ff. Die Zeilen in f alle auf Rasur 247 Atonitus g; internus vel gikl, intentus (vel) h 242 164

nur h - slithelon g / ¡(f)kl(t)

ABQabcdefghikl

A

Abstrusus occultus >vel< latens. Absurdus incongruus >sibi factus< dispar. 250

(Qabcdef)

.1 255

.1 (c) c2b 260 j k3b .1 (Qabcde) .1 f88b .1 265

(Qabcde) (c)

Arrogans superbus, iactans. Abrogans humilis, non / nil iactans. 62 Amminiculum adiutorium. Animadversio sententia / vindicta. 64 Admodum valde. f: Acerri sunt populi.

ghikl = 343. l ff. ghikl = 343 ff. ghikl = 343.1 ff. ghikl = 343.Iff. ghikl = 352f. ghikl = 352ff. ghikl = 354 f.

Anticipo preoccupo. c: 267, 255-264; fghikl = 371.1 ff. Agrippa qui cum dolore nascitur. (vgl. 03.7) ghikl = 275f. Adnitor, -teris adiuvo vel opitulor. (vgl. 371.2) ghikl = 371,2f. f: Attamino adversor. 66 Aliquatenus / Aliquatinus aliquando vel aliquomodo. ghikl = 354 ff. 'Allubesco consentio vel faveo. fghikl = 237.iff. Alipes velox. 'Animator optimus pictor. 48 Ablego evanesco. (vgl. 416.1)

c = 242f.; fgh = 237.1 ff.; ikl = 218f. de: 266, 262, 264; ikl =237.1 f.

fghikl: Amarum viride. f: 266, 264,-1, 267,-1, 262.1, 263, 265 46 Alumnus qui nutrit et qui nutritur. AB = 416ff. fghikl: Antevorto anteverto. 'Antisticium presulatus. (vgl. 416.5) f: Antistes presul. 47 Antisto precello. Ater niger.

AB = 416.4ff. ghikl = 343 f.

Acerra vas / archa thuris >vel thimiamatisid est< crapho/chròwil >vel haccoid est< h. b ( f ) 392.1 Amphybologya Q 392.2 Qc / ad / bef; >tacite questionis< responsio f 393 'sermo 2 brevis c; (sermo) a 393.1 Agiograuus e 394 Adolator e; simulator AB; >id est< 1. b ( t ) 397 cura vel AB; 'infirmitas vel anxietas 2 cura (vel) Q 382.3 386 387 389 392 394

174

dm — senchelsten c, senkinstain e, senkelsten f nur f B(f-)ef(f-,-wJida) — uogelweide A, uogelwieda Q , vogilweida a, uogelveida b ( j ) , vogelweda c, s 'volgelweide d ab(f)c - barte A, bartha BQ, partha d, parta ef ab(f)c - han Q / f, ( ) de d - loser b(f), ,; iosen e, losare f / a / Q , ( ) AB

ABQabcdefg(m) (ghikl) (cghikl) d48b (cghikl) 401

(ghikl) a4b (cghikl) (ghikl) (ghikl)

A

Aporior / Aportior infirmor. (vgl. 286) Allido elido >contero< ich zerchnuso / ceristozon. 'Amitto omitto, perdo. Ampullo, -las elate vel superbe loquor. Assequor aquiro 'vel consequor. Abdico, -cas + recuso nego >vel abicio< / desino. Addico, -eis destino.

cf: 4 0 4 , 4 0 3

c: Alopicia . . . —> 412 405

(cghikl) (ghikl) (ghikl) (cghikl) (cghikl)

410 Q 2 a (ghikl) (ghikl)

Arbitror puto, existimo. Aurifrigium goltborto. m = Anhang 26 Ascisco, -eis >id est< advoco / adiuvo. Animo, -mas conforto. Affecto, -tas cupio. e: 410, 409 'Arpago tridens vel fuscina / fuscinula >id est< cròwel / chrewil. (vgl. 02.10) Aurugo est color in auro sicut in pede accipitris >vel miletou< id est gelesuht. (vgl. 301.1) m = Anhang 24 Q : Abrotanum . . . - > 382.2

(Qabhikl)

Alopicia >scabies capitis< >id est< grint. AB = 96.4ff.; c = 404f.; g = 04.30f.

(Qabghikl)

Ardea heiger / reiger.

AB = 0l.87f.

399 contero A B ; >id est< ich z. d 400 obmitto Q , (omitto) e 401 (A)mbulo b ; (elate vel) Q c ; (vel superbe) f 402 Asequor e; consequor] conquiro f 403 Abdicor a, Addico e; vel abicio A B / cdef 404 Abdico a; testino e(Zeile von anderer Hand am Rand) 405 'existimo 2 puto f; >vel< estimo d 406 >id est< g. b ( f ) 407 Adscisco abc, Abscisco d, Addcisco e; scis A b , sci us c; id est abe; adiuvo A B Q 409 affectas e; >id est< cupio b 410 (vel) Q ; fuscinula cef, fiscinula d; ist est ae 411 (est) c; (sicut in pede accipitris) f; ancipitris b, vel miletou A B ; >aurugo< id est be, >Aurogo< (id) est d; id est] Aurugo c, vel f 4 1 1 / 4 1 1 f . accipitris. 'Abrotanum g. 2 id est] Aurugo g. Q 412 scabies capitis g; id est e 399 —

406 410 411 —

413

ich: Qad - ihc b, hie f, ( ) A B e d — cecnusin Q , cerchnusi a, zecnuse b / f, ( ) A B e f(golt:borto|to) — goltporte A , goltporto Bad(G-)em, goltborten Q , goltbort b, goltbordo c cde - craöal f / a - ( ) A B Q b nur B — miltó A d - gelsuht Aa, gelewesvth B, gelsvcht Q , gelosocth b, gelesöth c, *gelesonht e, geleshut f, gelesuhth m f / A B — regera cde

175

ABQabcdefghikl

A

(cghikl)

.1 415

.1

.2

.3 .4

.5 .6

Arrideo delector. def = 02.38f. b: Artemo modicum navis velum. (vgl. 272) (b) Acer >herba< gundereba / gunderebo vel >arbor< mazaltra / mazelterböm. (vgl. 246.2) cde = 381.3f. + 02.6f.; fgh = 287f.; ikl = 379.2ff. (bghikl) Arundo >vel< canna >calamus< rora. cdef = 02.38ff. AB: Abax ...-> 221; Abacus . . . —> 222; Astrolabium . . . 223; Alatus . . . —» 225; Auricomus . . . —> 229; Autumno . . . —> 234; Alumnus . . . —> 263 AB: Ablego evanesco. (vgl. 262) AB: Auctio . . . —> 281; Averunco . . . —> 283; Aluncino . . . —» 284; Aletudo . . . 285; Aporior . . . —> 286; Armonica . . . —» 302; Armizata . . . —> 303; As . . . —» 354; Adnibeo . . . —» 371 AB: Auspicor incipio vel inicior. (vgl. 372) AB: Aplanes . . . —» 376; Areola . . . —» 200; Ancomiscos . . . —> 314; Atticus . . . —> 330; Auctionor . . . —» 202; Ando . . . —» 207; Allecto . . . -> 210; Anclo . . . —> 233; Ancapto . . . —> 235; Aera . . . -> 268; Arvales . . . -> 270; Aenum . . . -> 271 AB: Adorior aggredior. (vgl. 245) AB: Ad calcem . . . 357 85 AB: Argumentatio quasi argut? mentis ratio, quod et sillogismus dicitur. AB: Alietum . . . -> 190; Argilla . . . -> 198; Alx . . . -> 203; Aquamanile . . . -> 204; Amula . . . —> 208; Edituus . . . 214; Aedilis . . . —> 215; Appendix . . . —> 217; Amiculum . . . —> 224; Antisto . . . —* 265 AB: Antisticium presulatus. (vgl. 264) A92a AB: 'Artemon . . . -> 272 AB: Aruspex ararum inspector. (vgl. 269) AB: Astiros . . . —» 273; Antiteta . . . 274; Archos . . . —> 275; Ardanio . . . —» 277; Ambigna . . . —> 280; Aricina . . . -> 282; Aquilo . . . -» 305; Affricus . . . —> 306; Aumatium . . . -» 308; Aestus . . . -> 309; Asia . . . —> 316; Affrica . . . —> 317; Angelus . . . —> 318; ApoB67a stolus . . . -> 319; Arsidum . . . -> 328; Ancis . . . ^ 329; Axi'donum . . . -» 332; Antes . . . 333; Anfrate . . . -» 334; Appel415 die beiden Teile der Zeile an verschiedenen Stellen cde; herba gh; 'arbor m. 2vel 3herba

g. ikl; vel] Acer cde(davor Aser); (vel m.) Qa; arbor f(t)gh cantia A; calamus B

2

415 — 416 176

416 vel Qae; 'cakmus

fghikl — gundirebe a, !fguudereba c, gundreba d, ':'grundereba e / ABQ AB — mazeldera cde, mazziltira f, mazziltra gh / 1 - mazelterboim ik, ( ) Qa Bae — ror A, *.i. ora Q, rorra c, ror < rörra f, ( ) d

ABa

A(Additamenta) lestia . . . —» 335; Alapidiosus . . . —> 336; Avernus . . . —» 346; Aerarium . . . ^

350; Apex . . .

—> 351; Acclivus . . . ^

Anus . . . —> 353; Ascia . . . —» 358; Adga . . . ^ - » 365; Aquilum . . . - » 368; Aetatula . . . ^

352;

359; Amneium . . .

370; Amus . . . -> 379

AB: Angulus winchil. AB: Adiuvo faveo. AB: Anticti . . . - » 377; Anteoci . . . - > 378 a: Auxesin . . . —> 101; Amnetis . . . —» 365

a: Alleluia est laus verbi humanis inexplicabilis. (vgl. 44) a: Ariopagita id est riopagos curia athenarum; arios grece dicitur mars, pagos villa, (vgl. 104—105.1) (Additamenta:) AB: AB: AB: AB: AB:

Athleta pugnator. Absis absita. Accidia tracheit. £dicula g a ( J e m > Aedes gecimbere.

AB: Alea . . . - > 382

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

Alimonia libnare. (vgl. 01.58) Abundantia gnuhsämede. Affluentia gnüht. Ambrosia et artemesia biboz. Annona pfrvnta. Ansa hiena. Ansula slöfa. Absa hüba.

416.9 All(elui)a; verbi am Rand nachgetragen 01.1 Atleta B 01.4 Edicula B 01.5 Edes B 416.7 01.2 01.3 01.7 01.8 01.10 01.11

01.12 01.13

16

01.9 Arthemesia B

B - winchel A B - absíte A A - thrächeit B A - gnvssamede B A - gnvth B B - phrunte A B - hiene A B - slöfe A AB(-- V - )

Summarium Heinrici 2

177

A (Additamenta)

ABbde

ABb: AB: ABde: AB: AB: AB:

01.15

Antemna >id est< segelböm / segelröta. Appetentia girde. Arista spica / ehir. Armilla armböc. Armonia consonantia. Aula pfalanza.

AB: Aulea . . . ^ 381

01.20

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

01.25

01.30

01.35

01.40

Aurora morgenrot / morgenrota. Aura weter. Acervus hvfo. Achantus genus floris. Aculeus angel. Amaracus genus floris. Alveus droc. Alveolus trügelin. Alacer gezaler. Aper eber. Articulus gelit. Arcturus signum in c^lo. Arbiter magister. Asilius bremo. Autumnus herbest. Auster sunderwint. Affaber ingeniosus. Abruptus stekeler. Abortivus frvwer. Absonus töber. Adoptivus erwnsgeter.

01.14 (A)ntempna b; id est b von 01.26)

01.14

01.16 01.17 01.19 01.20 01.22 01.27 01.35 178

Ab/b

nur e (h eher wie b)

BBA/B BA A -

armböch A phalanze A

hüfe A drvgelin B svnterwint B

01.16 ABd / e

01.25 genus] droc A (Vorwegnähme

AB

A(Additamenta)

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

01.45

01.50

01.55

01.60

01.65

Aequevus co^vus. £quivocus cognominalis. Aduncus curvus. Aemulus inimicus. Almus inclitus. Agilis velox. Algor chvle. Algidus kalter. Amarus bitterer. Anhelabundus fneschezenter. Annotinus anniculus. Arduus altus. Argutus cleiner. Aridus turrer. Asper scherpher. Astutus listeger. Aconium eiterwrz. Alimentum libnara. (vgl. 01.6) Amphiteatrum spilstat. (vgl. 02.21) Aplustria instrumenta navium. Arvum lant. Arbitrium selbcure. Astrum stirne. Atramentum incaustrum. Augmentum gemersale. Augurium heilscowede. (vgl. 220.2) Avium awicke.

A B : Auricalcum . . .

01.41 Equevus A 01.50 01.53 01.54 01.55 01.58 01.62 01.66 01.67

16"

380

01.42 Equivocus A

01.64 A t t r a m e n t u m A

b - ,: "pfehsenter A B - :; 'clenner A AB(-v-) A - serpfer B B - libnare A B - selbecure A B — ,: 'heigelscowede A B - awike A

179

ABcdef(m)

A92b

A(Additamenta)

01.75

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

Ar'butum pomum silvaticum. Accipiter habech. Aries stéro. Anger engerlinc. Acheron fluvius inferni. Asser bret. Auceps uogelere. Axis ahsa.

01.80

AB: AB: AB: AB: AB:

Abhominatio excommunicatio. Abolido fertilgunga. Actio getat. Amministratio ambet. Aedilitas eloquentia.

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

Anxietas angest. Assertio sermo. Ademptio abenemunge. Agaso custos equorum. (vgl. 308.1) Angaria aporia genotunge. Alathia Veritas. Ascia chnetetroc.

01.70

01.85

A B : Ardea . . .

413

A B : Ardalio slát. A B : Actutum id est confestim. cdefm: Anstra nustil. m = Anhang25 cdef: Acidia grece cura vel anxietas. (vgl. 142) cdef: Alluvium >est< consumptio + riparum ex aquis / rip? et

02.1

01.69/70 habech. Aries Nachtrag f A 01.72 Acharan B 01.89 Zusatz | in B: adverbium temporis 02.2 anxietas >dicitur.< d 02.3 est de; riparum] aquarum e; rip^ et aqua c 01.73 01.74 01.77 01.79 01.83 01.87 02.1

180

A - breth B AB(f-) B - uertilgünge A A - ambeth B AB(-v-) B - chnetröch A cdef — "mistil m

A (Additamenta)

cdef

aqua, f: Asserum . . .

02.15

cdef: Aserum haselwrz. def: Antiphrasis unius verbi yronia ut lucus quod minime luceat. (vgl. 132) cdef: Anaglipha manliha.

02.5

cde: Acer . . . —> 415

e3a 02.10 f89b

def: def: de: d: def: cdef: def:

Arinca wolfzeisila. Acommentarius chanzilari. 'Apparitores dienestman id est ministerialis. (vgl. 386) Arpago cròwil. (vgl. 410) Attenuatus 'garmeter. Auricularius ratgebo. Assatura spizprato.

f: Achab . . . -> 02.24

cde: Amul^ fial? altiores. (vgl. 208) c: Agyos . . . -> 02.33

cdef: Asserum laddo. f = 02.3f. cdef: Aporos grece, latine pauper; Aporiamur quasi pauperes abicimur. (vgl. 286) e: Albugo ògsal. (vgl. 339) f: Arcuatim menbratim. cdef: Amiculum pallium lineum meretricum. cdef: Apex est pilleum subtile quo gentilium sacerdotes utebantur.

02.15

02.20

02.5 Antífrasis df; lue d 02.6 Anaglifa cdf 02.8 Acomtarius d, Armentarius f 02.9 (id est ministerialis) e 02.12 Aurifularius e 02.13 Assitura d 02.15 Asserem e 02.16 >inde dictum est< aporiamur f, aporians d; (quasi) c; pauperi e 02.19 dieZeile unleserlich d; (lineum) e 02.4 02.6 02.7 02.8 02.9 02.11 02.13 02.15

ce — ,:"baselwrz d, K'Haselòrz f cde - manlicha f f (wolf :zeisila) - "wolfzusila d, wolfzaisila e d — canzilarin e, cancilari f d - dinesman e df - garment e (lies garineter?) df — spisbrato e cef - Lado e

181

cdef

A (Additamenta)

cdef: Amphiteatrum locus spectaculi >in modum circulipopulus< meroris. (vgl. 16.3) cdef: Agareni adventj. cdef: Amalech . . . —» 8

cdef: Achab frater patris. (vgl. 17.1)

f = 02.l3f.

cdef: Alpheus . . . -> 14.9 f: Ayos . . . -> 02.33

02.25

d: de: d: de:

Ananias gratia dei. (vgl. 19) Addo servus eius. Azarias auxilium domini, (vgl. 18) Amon filius populi mei. (vgl. 16.3)

def: Aram . . . -> 26.2

cdef: Aminadab populus spontaneus. cdef: Asa tollens. cdef: Amarias sermo domini, (vgl. 16.2)

02.30

cdef: Abiud . . .

f: 02.30, 29 c: 0 2 . 3 1 , 3 2 , 3 0

25.1

cdef: Azor adiutus. cdef: Achim . . . —» 14.1

cdef: Agyos / Ayos sanctus. c = 02.i4f.; f = 02.24ff. cdef: Arioli sunt qui circa aras idolorum nefarias preces fundunt et funesta sacrificia offerunt. his officiis demonum responsa accipiunt. cdef: Aruspices horarum inspectores, horas et dies in agendo negotio custodientes. cdef: Augures qui avium volatus vocesque intendunt. cdef: Auspicia sunt que iter agentes observant, (vgl. 220) cdef: Astrologi sunt qui in astris augurantur.

02.35

def: Arrideo . . . —» 414 cdef: Arundo . . . —» 416 de: Auxesin . . . —» 101 cde: Amnetum . . . —> 365 de: Arista . . . —* 01.16

de: Avis inde avicula. 02.21 >est< locus d; 'spectaculi 2 locus c; in modum circuii ef 02.22 Amons d; populus de 02.23 Aggareni d 02.28 Ammon e 02.29 Aminadap f 02.31 Amanas d 02.32 adiutori 02.33 c / def 02.34 ydolorum c ; ' o f f e r u n t 2 sacrificia c; hisque c, hiis e 02.35 Auruspices d, hauruspices f; 'negotio 2 agendo f 02.37 (sunt) c; que] qm e; (ob)servant d 02.38 (sunt) ed; auguriantur f 02.39 (inde) e

182

A (Additamenta) 03.1

f: Arilli semina id est granula intra racemos. f: Alapari colaphizari. f: Asbestus . . . —» 2 0 0 . 4 ; Advecticium . . . —» 2 0 0 . 5 ; Adulterina . . . - > 200.6

03.5

03.10

f: Argutus fraudulentus. f: Amussis est perpendiculum quo cementarius probat. (vgl. 04.79) f: Amusta sit maceria an non et componitur ex a et musso quod est dubito et dicitur a mussis quia reddit cementarium certum et sine dubitatione quia prepositio aut complet aut minuit aut mutat. f: Athomus tamen secundum ysidorum .v. modis dicitur scilicet punctum id est in corpore sicuti linea et in sole. Quoddam momentum et in numero unitas et morbe quoddam elementum. f: Agrippa dictus est qui primus natus est cum pedibus antepositis et interpretatur eger partus, partus enim huiusmodi est laboriosus. (vgl. 256) Auricalcum est vicium auri. (vgl. 380) Ausiculo fratre ital1 sicilia. Aprifusus herba washolanter. Arnoglossa . . . —» 62.11

03.15

03.20

Agaone subtilla herba w o r m u : r : :z. Agre vel canape herba hanif. Alumen vel casaltro vel spiptiria herba bisten. Alosantus herba worimota. Apiorisu vel butration heininfuoz. (vgl. B 04.5) Arthemesia herba mater herbarum. Artem pungo. Agatia fructus arboris spinosi id est slei?a. Ansora ringila. Amatilla actex herba holantar. Alba menta rosarum herba wizumunza. Avellane nespila fructus vel arbor ipsius. Amarellus amirzo. 0 3 . 1 / 2 beide Zeilen auf Rasur -misia 03.17 pungo < puggo

03.11 radiert

aus wormuworz

03.16 Arthemesia
id est< duplices b 108 Byge Q ; currus] d(icitu)r d; 'duorum] .iiii?r equorum 2 currus ikl 109 Byvium Q , Bivi^ a, Biduum c 110 Byssus Qch; >est< species d; limi b; candissimi Q 110.1 Betha ikl; litera g; B g, >id est< b. h 111 Baltheus eik / Qc; .iiii?r BQabcdl, .iiii. ehik; digitorum latura a 112 dhikl / ABe / Qaf(g > c?)g — Brate b; >id est< femorale ikl; id est abe[)fg, id est] .t. h; bróch >.t.< g 112/113 femoralia (. Brac?) >vel< crurium b 113 Brage Q/Brai^ ABa — Bragia h; 'indumenta 2 crurium Q ; indumentum a 114 Bilatrones c; vanilo(qui) d; (sive) c, vel Qf; detractatores e 98.6 100 101 103 112 17

B - bere A acdeh — wìsint A, wisent BQ, wiusant (oder wui-?) b ( | ) , wiesent g, ( ) f B(-v-)Qa(-v-)cdef(-v-)gh(f)ikl / A, ( ) b af — rieffo b(f), ripho c, riffo de Q(-v-)ae - brouch b ( | ) , bróch fgh, ( ) ABdikl

S u m m a r i u m Heinrici 2

193

ABQabcdefghikl 115

(Qabcde)

Brattea / Bratea lamina tenuissima. (vgl. 176.3; 02.9; 05.18)

(Qabcde)

fghikl: Bulla sperula aurea id est rinch. (vgl. 03.6) Boo >as< sono vel cano. (vgl. 121)

A B = 176. I f f . .1

A B = 121 f.; h: 116.1, 116; ikl: 116.2, 116, 116.1

fghikl: Boatus sonus vel cantus. fghikl: Bucina tuba. (vgl. 01.9)

.1

.2

h: Bucca . . . - > 136 (ghikl) (ghikl) (hikl) .1

120

Bilis amaritudo fellis. (vgl. 161.1) Bilis a felle procedit sicut et colera, (vgl. 161.1) Bracilogia brevis dictio. f: Bostar rinderstal. Bidens agnus / ovis. fgh =

g = 05.l7f. I 5 5 f f . ; ikl = I42f.

c: Balans . . . - > 162 (ABghikl)

A B Q a d e : Brae? . . . —* 113

Boans sonans vel canens. (vgl. 116) A B : B o o . . . - » 116

.1

fghikl: Balista sagitta vel genus iaculi id est pheterare. (vgl. 176.2; 03.8) ikl: 121.2, 1 fghikl: Balatus vox pecorum. Ballena species piscis >id est< walira. m = Anhang 33 Brancia guttur vel maxilla >id est< chela, ikl: 124.4.3, 124, 123, 124.1 Bastaban bremo.

.2

c: Bucca . . . —> 136

fghikl: Bitumen gluten >id est lim< terr^ tenacissimum id est erdlim / erdleim. 115 Bratea A B f , Bartea ikl 116 as A B ; l cano 2 vel 3 sono AB 117 Bylis Q 118 Bylis Q ; (et) c 119 Brachiologia g 119.1 Die Zeile auf Rasur 120 Bydens Q ; ovis fghikl 121 (vel) Q 121.1 (iaculi) k; (id est ph.) f; pheterare] pharetra 1 121.2 peccorum f 122 Balena ci(Ba::l-), Balelena kl; id est fghikl 123 Bracia d, Brantia ikl; (vel) c; (vel maxilla) de; id est ab(f)fg, id est] vel ikl 124 Bastalian a, Brabstaban e; >id est< bremo b ( | ) , bremo >.t.< g, >.t.< bremo h 124.1 id est lim f ik; (tenacissimum) h, tenacissimus ikl; (id est) f 119.1 121.1 122 123 124 124.1 —

194

rindert f ik - phederare g, federari h ( f ) , ( ) fl Q a b f h — wallira e, walare g, walra ikl, ?walera? m (kaum leserlich), ( ) ABcd Bab(t)efgikl - chêl A , chelle Q , ( ) cdh BQab(î)cdefghikl - brème A nur ik h - ertlim f(f)g(-î-) / ikl

ABQabcdefghikl

.2

.3 .4 125

e4a

B

f: Bachare herba qu? fascinum pellit. ghikl: Babursa stultitia. ghikl: Babursus stultus. 1 Bubulcus vel bubucularius / bubularius >boum pastor / custos boum< >id est< ohsinare/sweinero. (vgl. 68) b: 128, 125, 126; ikl = 68ff.

.1 .2

(Qab) h74b (c) g6a.1177b (Qabcde) 131

(Qabcdeg)

Bucula vacca >vel< iuvencula >kalbabarta vel< bial >bis acutaid est< munt. c: 124f.; h: 116.2f. fghikl: Buccella panis quatum semel ori datur >id est pizzoblebbezen. Item balbutiosonus vel< vox apium / apum.

AB = 176ff.;

h:

142, 141

AB = l76ff.

ikl: Balans >vel< bidens . . . - » 162+120

Bombix vermis qui / que sericum facit >goteweppewrm Brv- i, Bramalis kl 135 Bratta g 136 Bucia d; 'id est 2 os e; id est b(î)ikl 136.1 (panis) h; id est p. g 136.2 auf Rasur h 137 Blattero g; Blatero . . . . profero.] Blatterans trepide loquens. h; trepidantia AB; bleb . . . . balbutio. AB 138 Babuciens Q , Balbucus d; >id est< st. b ( f ) / Balbutio fikl, Balbutto g 139 (vel) A B Q ; pulcher e(r < 1) 140 elefans Qf 140.1 Barbi(tus) ikl 141 auf Rasur h 141.1 auf Rasur von anderer Hand 142 Bombilatus ikl; sonus vel AB; apum ABf 143 Borabix d; (vermis . . . . facit) fhg; que dikl; serjcum ik, sercum 1 134 136 136.1 137 138 — 143

196

h(t) - stafel gikl / f ( | ) / AB(-i-) Qa(-v-)b(|)efgl - mönt ik, ( ) ABcdh nur g nur B - blebzen A d - stamelunder Aae, stammelender B, stamelender Q C , stame^nder b(f), !i balpzonte h (zum nächsten gehörig) conj. — bla'bizo f, blabpizon g / ikl — stanbilon::: {(beide Glossen!) nur f(gote.weppewrm)g — gotweppe wrm h

ABQabcdefghikl

Basterna species vehiculi >id est< sambuch / sambòch. Bulla blatera. fgh = 168.1 £.; ikl = I 4 0 f . Bianca deliciosa. ghikl: 147, 146

145

(c) (Qabcde)

(c)

Biblum pergamenum ex papiro >factum 175; Bidens . . . - > 120

Belua bestia maris et terr?. AB = 0 l . 7 f . fghikl: Beluis concha / concavum >id est< labil. (vgl. P 01.99) fghikl: Bimaritus iterum maritus / maritatus. Belligero pugno. 41 Belgica provincia galli?, (vgl. 05.9) A B = l 7 6 f f . ; h : 159, 158 Bellicosus pugnax. Burrus niger, subrufus. A B = l 7 6 . 2 f f . ; ikl: 161.1, 160, 161 43 Butant aves cum clamitant. AB = l76ff. ghikl: Bilis fel vel ira. (vgl. 117, 118) Balans ovis. c = 1 2 0 f . ; fg: 1 6 3 - 1 6 6 , 162; h: 163, 162; ikl = 142f.

144 Basterma g; (species) vehiculum c, (species vehiculi) ikl; id est b(f)fgh 145 >id est< bladra b ( f ) , >.t.< platera h ( f von anderer Hand) 147 pergamenum: erstes e aus Rasur von i, pa'rgamenum k, pargamenum 1; papyro Q h , papira a, papire b ; factum A B 148 congrego ikl 149 Ballus i; Balbus >blesus< f ; >id est< n. b, >.t.< n. h, n. >.t.< g; neselenter >qui verba frangunta< binis Q ; (dictus) Q, aptus c 168.1 vel vermis] blatera g (Vorwegnahme aus der nächsten Zeile —» 145) 169 pullas f 170 .iii? h 170.1 Bassiris g 171 >.t.< lisbenter h 172 Bracui e / Bracia f 173 Berbex f 174 beas cd, (-as) f 175 Bacca fg(> Baca)hikl; (uva) AB; id est ab(|); lorber ( f ) vel b 176 Balsamus de; (Baisami . . . . stirpe) similis f(schließt an 66 exit an); arbori a; stirpe >ysidorus< similis e; vitis f; (in) Q ; albidio|oribus A / albioribus ef; manentibus AB, madentibus b; ligam (eius) Q ; xilobalsamum >dei< e; fructus . . . . opabalsamum am Rand mit Verweiszeichen f; succus f; eius bf; opobbalsamum b, opabalsamum ef 171 172 175 —

198

B(-î-) — *"lispetenter A, lisbinter fg, lisbenter h, lispender ikl AB(-â-)de(M-)f - maltz c nur b ( î ; lor- < loi-) Qab - »hegelari d(heG- < heb-)e / AB - ( ) fghikl

B (Additamenta)

ABbcdef

.1

47

.2

.3 .4

sucus >eius< opobalsamum. (vgl. 66) def = 66f. AB: Blatero . . . -> 137; Bombo . . . —> 141; Bombizatus . . . —» 142; Butrio . . . —> 148; Bélgica . . . —» 158; Butant . . . —> 161; Bubes . . . 165; Bieres . . . 166 AB: Bithalassum bimariticum zvimelichan. (vgl. 176.4) AB: Bullans . . . -> 169; Bes . . . -> 170; Bratea . . . ^ 115 AB: Balista genus machine ubi iaciuntur sagitte. (vgl. 121.1) AB: Bipennis . . . —» 127; Battudo . . . —» 131; Basis . . . —> 134; Batta . . . -> 135; Burrus . . . -> 160; Barritus . . . 155; Bruma . . . -> 164; Blesus . . . -> 171 b: Bratee auri lamine mira tenuitate tunse. (vgl. 115) b: Bitalassus proprie dicitur lingula terre in mare protensa. hinc et inde circumdata mari. et dicitur bitalassum quasi mare bifidum interiectum divisum. (vgl. 176.1) (Additamenta:)

Ol.l

AB: Bonus benignus, benivolus. AB: Braveta qui bravium accipit. (vgl. 05.19) AB: Beana carmen. AB: Pasta teic. ABf: Barbita suegila. AB: Beta multa. AB: Bellona dea belli. AB: Belua . . . ^ 156 AB: Ballana species ornamenti. AB: Bracium . . . -> 172 AB: Bucina horn. (vgl. 116.2) AB: Blasphemia lahster / laster. AB: Baculus stab. AB: Batus genus mensure. ABcdef: Brucus >vermis< keuer / keuere.

01.5

oi.io

01.5 Zeile auf Rasur f 176.1 01.4 01.5 01.9 01.10 01.13

f = 165 f.

cdef = 02.7ff.

01.13 Bruchus d; vermis f

B - zvimelechan A (entstellt aus zwimerlichan?) AB(-éi-) f - svegela AB(své-) AB(-ö-) B/A cde / A - kéuera B (Plural?)

199

ABcdef(m)

B (Additamenta)

AB: Bombus sonus tumidus. (vgl. 95) A B : Birrus . . . ^

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: ABcdef:

01.15

01.20

01.25

130

Balneum bath. Beneficium lehen. Bellum wích. Blandimentum blandicia lógchunga. Bocetum stabulum boum. Brachium arm. Blandus gelinder. Baiolus tregere. Bibulus tranchere. Balbosus stamelenter. (vgl. 138) Bufo frosc. Biliosus qui semper est tristis. Brasicia / Brasium >id est< wirz.

cdef = 02.7ff.

def: Bancale >id est< banchlachan. cdef: Bacinum >pelvis< >id est< bechin.

02.1

cde: Bipennis . . . —» 127

cdef: Bulcio >id est< bolz. cdef: Bachones perna >id est< bacho. cde: Bracium . . . —» 172

cdef: Brinna >id est< hundaz. defm: Bacina >id est< wegewahta.

02.5

f: 02.6, 5 m = Anhang 23

01.27 Brasium A B ; id est f 02.1 Banchale d; id est f 02.2 Baccinum e; pelvis d ; id est f 02.3 Bultio c; id est e 02.4 perna] poma b ; id est f 02.5 Brina c; id est f 02.6 id est f 01.16 01.17 01.18 01.21 01.22 01.27 02.1 02.2 02.3 02.4 02.6

200

AB(lé-) AB(-i-) B — lochvnge < lochege A B - gilinder A AB(tré-) ABcef - wrz d conj. - *banchachan d, banchlachen e, banclachin f c(-é-)e - becchin f, ( ) d cef - polz d ef - *abacho c, ( ) d d — wegewaht e, "wegwitha f, wegewata m

B(Additamenta)

cdef

f: Bacha uva hegelari. (vgl. 175) de: Baca . . . —» 175; Balsamus . . . —* 66 cdef: Brasicia . . . - > 0 1 . 2 7 ; Brucus . . .

01.13

cdef: Boletus buliz. cdef: Brattea / Bratea >id est< blech, (vgl. 115) Basileus basis populi. (vgl. 44) 0 3 . 1 - 0 3 . 1 0 in d Basis fultura columpne. (vgl. 134) Brantia kinnebacho. Brancus >morbus id est< dampho / dempho. Bendan / Bedan ipse est samson.

03.1

d:

03.5

d: d: df: df:

hinter I 02.14

03.10

df: Bulle sunt ornamenta colli similia bullis que in aquis vento inflantur. (vgl. 115.1) d: Babtizo tinguo, lavo. df: Balista genus tormenti, torquetur >enim< verbere nervorum et magna vi iacit aut hastas aut saxa. (vgl. 121.1) df: Belial vel beemoth animal, (vgl. 98.3; 05.11) df: Bucco / Buco garrulus.

f: Bruma . . . - * 103

04.1

f: f: f: f: f: f: f: f:

04.5

Brionia herba id est schitworz. Bonina benigna, Brucia bechela. Batus h(erba) brenbrama. Butracion vel apiorisu heininfuoz. (vgl. A03.15) Basilica vel basilicon vel regia madilger. Bicus lingua spechtes zunga. Basplenion h(erba) lingua cervi radix eius siccata et in pulverem redacta mollissimum in vino potui detur. summa rem experies si h(unc) pulverem mittis in pabula

02.7 uva hegelari conj. aus wahegelari 02.9 Brathea c, Bratea f; id est f 03.4 morbus id est d 03.5 f / d ; sampson f 03.6 aqua d; vento] vet"o d 03.8 enim d; (aut) hastas d 03.8—03.10 Balista genus tormenti. 'Bucco garrulus. 2 (Belial vel) Beemoth animal. 3>Balista< torquetur . . . . saxa. f 03.10 Buco d 02.8 02.9 03.4

df(u < o) - •huliz c, bulis e c(B-)de - plech f d / f

201

ABQabcdefghikl

C

peccorum dies .vii. post ea si occideris. sine splene invenitur. f: Buris fluggishöbit. f: Bumasthe uva est in mamme bovis similitudinem. f: Biduvium kertare vel rebemezer.

04.10

05.1

g: g: g: g: g:

05.5

g: g: g: g: g: g:

05.10

g: g: g: g: g: g:

05.15

Barones milites fortes. Basan siccitas vel confusio. (vgl. 23) Basium quod uxori, savium quod meretrici datur. Batha apud hebreos mola olearia dicitur. Bathin in daniele vestis linea, baht enim apud hebreos linum. (vgl. 41/42) Bosor caro. (vgl. 35) Baubant latrant. (vgl. 165.1) Baxea calciamenta mulierum. Belgis civitas galliç a qua belgica provintia. (vgl. 158) Belliportç ianuç iani que bellis patent in pace clauduntur. Beemoth interpretatur animal et significai diabolum. (vgl. 03.9) Benelinguamus eloquens. Burdalia intestina maiora. Benepotuli bene potati. Boia est torques dampnatorum quasi iugum in bove, Bussus pinguis obçsus. Brachis brevis.

g: Brachiologia . . . - * 119

g: Brathea tenuis auri lamina, (vgl. 115) g: Brabeta qui palmas dat. (vgl. 01.2) """Cain possessio vel lamentatio. Cainan possessio vel lamentatio eorum. Cham calidus.

a 6 b . g 6 b . h 7 5 a . . i 4 b . . k l i a . ,1178a

04.9—04.11 Nachträge auf freiem Raum. Es folgen noch folgende Notizen von verschiedenen Händen: Confitemini domino quoniam bonus / quoniam in sclm mia eius / bonus esto 1 Cayn Q

202

2 Caynan Q , Caina c; (eorum) cd

3 Cam Qade, Cahin b, C^am f

ABQabcdefghikl

(d) Q2b

d49b f91b

b43b

Canaan negotiator vel humilis sive motus eorum. ikl: 5, 4 Chus ethiops. e: 6 - 1 3 , 5 Cethura thimiama >eorumvel< vocatio e; (vel) gh; litera adhl; littera >talis b< f ( f ) , litera >hebraica< h 13 Celecht Q , Celeht b / Coeleth fh, Coeleph g; celestiastes h; id est] vel a, (id est) b 14 Clebal a, (C)ohbal b, Cobal d, Cohbar f 15 Chaldei achikl; foroces B 16 Chephas Q ; petrus] cap(ut) h 17 Cherubyn Q , Cherubim g

203

ABQabcdefghikl

C

ikl: Cana viculus galile^ ubi dominus aquas in vinum convertit. ikl: Carmelus unde nabal fuit. ikl: Carnan civitas assyriorum. ikl: Calanne civitas nemroth in babilonia. ikl: Cyrinus . . . —» 27

ikl: Carcamis civitas iuxta eufraten. Cydarim / Cydaris mitra vel pilleus >episcopi< >id est< hvtilin / hubelin / höbe. (vgl. 02.36) e = 27f. (ikl) (c) (Qabcde)

(d) (d)

Corbona / Chorbanan gazophilatium sacerdotum. Ciceion species herb? una nocte crescendis. 3 Cedar nigredo. Cinoth lamentationes. 4 Casleu mensis november. AB = 30f.; h: 26.1, 24, 23, 27, 25, g: Calend? convocationes. 2 Chore calvari? locus vel calvus. Cineus densus populus. b: Capharnaum villa pulcherrima. (vgl. 17.14) Chananeus possidens vel possessio, (vgl. 17.12) ghikl: Cirenen vocatio.

30, 26, 29, 28

ikl: 30, 26.1, 26.1 f., 26, 29

ikl: Chos . . . —» 56 (d)

5

Cirinus heres.

ikl = 17.l9f.

e: Cidarim . . . —» 18

Caiphas investigator vel capax vel vomens ore. Craslomi >philistini vel< palestini. 6 Caboth gloria. 7

(g)

f: 29,28; ikl = 17.11 ff.

18 Cidarim aefgh, Cidarin b / ikl; '(vel) pilleus 2 mitra; pelleus h; pilleus >vel infula< b; episcopi ABQace; 'hütelin 2 episcopi ABa; id est b(f)dghikl 19 Carbona af, Corbana be, Chorbona h / B — Chorbonan A, Carbalia Q ; gazofilatium Qdfh, gohophilatium b; (sacerdotum) d 20 Cyceon Q , Ciccion a, Ciceon d, Ctceton g; 'una 2 herbe (nocte crescentis) 21 nigredo >vel habitatio tenebrammo de; una] in g, prima h; (una nocte crescentis) c b 22 Cynocht Q , Cinoht b, Cineth d, Cineht e 24 Chor^ ah, Core f, Chere g 25 Cyneus Qa; 'populus 2 densus Q 26 Cananeus Qbcfg; 'possessio 2vel 3 possidens h; possessio] possessus e 26.1 Cyrenen ikl 27 Cyrinus Qikl; heredes f 28 Cayphas AQcfil, Crophas d, Caiphas < Cauphas k; (investigator vel capax vel) ikl; capans gh; fomens e; höre B 29 Craslonii cdef; Carslomi gh; philistini [philistl h] vel gh 30 Caboht Q b 18

204

a - hfitelin AB(-v-)b(-uo; |)1, hötelin dik, hötili gh / Q / f, ( ) ce

ABQabcdefghikl A94a

C

AB: 'Casleu . . . —> 23

s

AB: Cipriarches princeps cipri. AB: Chos . . .

56

b: Corazaim misterium meum. b: Crissostomus aureum os habens. b: Canticum exultatio mentis et hoc dicitur iubilum vel iubilatio. Cosmos mundus. c: Cardia . . . —» 104 10 11

12

(ikl)

13

Cosmographia mundi descriptio. Cenodoxia vana gloria. Castrimargia ventris ingluvies >buchwllevel< iuxta mane. Catholicus universalis. b: Condus crater. Catezizo doceo. Catacesis doctrina. Catecuminus docibilis vel audiens fidem / legem.

h = 45 ff. AB = l l 9 . 4 f f .

31 Initiale bfh (B hat die Initiale schon beim vorausgehenden Lemma Chos 30.1 f., während sie dort in A ausradiert ist); Chosmos B, Cosmas Q , Cosmus abcdeghikl; >id est< mundus b 32 Chosmografia A, Chosmographia B, Cosmografya Q , Cosmografia ch, Cosmagraphia d 33 Zeile als Nachtrag am Rand h 34 Castrimargya Q , Castrimaria g 34.1 Chiliarcus gl 35 Cathaclismus ABQcf 35.1 Cataplasma g(-a < -o)ikl; >id est< medicamina ikl; medicina inligni g, (medicamina inligo) h; (ist est) g, id est] .t. h 36 Cathartica ABQabce, Carthartica d 37 Catharactç BQ, Caractç a, Catarachte e 37/38 fenestrç (.Cataracte) >vel< voces bikl 38 Catharactç AB, Catarecte Qcde; tonitruum d, tonitruorum fghikl 39 vel ABikl; iuxta (mane) AB 41 Cathezizo AB(-t h -)Qabdeghikl; >id est< doceo b 42 Cathacesis AQcehikl, Cathazesis b, Catabcesis d, Cathecesis g 43 Cathecuminus ABbcfgikl, Chathecuminus h; audens e; fidem auf Rasur f / legem gh 34 35.1

nur AB(bv-) f — foschon g, faszon ikl / h

205

ABQabcdefghikl e4b

i7 ' C a t e g o r o / C a t h e g o r i z o p r e d i c o . Qade: Cardia . . .

45

ikl: 45, 44

104

i8 C a t e g o r i a p r e d i c a m e n t a . A B : Cardia . . .

104

h: Cataract? . . . —» 37; Cataract? . . . —» 38 a7a

C a t a s t a e c u l e u s v e l scala i n q u a m / q u a l i g a n t u r ' p u n i e n d i .

.1

g : Calamintis m e n t a agrestis.

.2

fghikl: Catabula c u m quid de sublimi iacitur. (Qabcdef)

i9 C a t a c u m b a p r o n o m i n e r o m ^ . / C a t a c u m b o p r o p r i u m n o m e n loci rom?.

AB = 119.4ff.

20 C a t a l o g u s n u m e r u s v e l d e s c r i p t i o . I758b

(Qabcde)

21

' C a t a f r i g ? h e r e t i c i s p i r i t u m s a n c t u m s u p e r se 'venisse m e n t i t i s u n t n o n super apostolos.

50

AB = 119.4ff.; hkl: 50, 49; i: 50, 51, 49

22 C a t h a r i n o v a t i a n i h e r e t i c i . (h) .1

23 C a t h a r u s m u n d u s id est r e i n e r . f g h i k l : C a p a r i s species f r u t e c t i simile l e n t i s c o .

ikl: 5 2 , 5 1 . 1

24 C a n o n r e g u l a vel n o r m a . (Qabcde)

C o l o n m e m b r u m vel p a r s s e n t e n t i ? .

AB = 119.4 f.

C o m m a i n c i s i o vel s e c t i o . 55

26 C o m m a t i c u s b r e v i t e r d i c t a t u s . (Qabcde)

27 C h o s t e r r a .

AB = 30.1 f.; ild = 26.1 f.

28 C h o i c u s m u n d a n u s v e l t e r r e n u s . ki2a (c)

60

Carisma do'num.

ABQabde = 70 ff. (c) 29 Chronos tempus. (vgl. 02.45) (c) io Chronica temporum +descriptio/series vel temporalia. (vgl. 02.46) ABQabde = 70ff. ; ikl: 61, 60, 60.1

44 Cathegoro Qacdehikl / AB — Cathegorio g 45 Cathegoriç ABQbcdeikl, Catagorie g 46 eq"leus 'in quo >rei< ligantur >et< puniendi 2 vel scala h; qua acdegikl; >cum< puniendi f 46.2 quod h 47 AB / ghikl 48 Catalagus ABg, Cathalogus Qcef 49 Catafrigii g, Cathafrige ikl; (mentiti sunt) ABg; (sunt) fh; apostolos >affirmant:'güteppe 1 / e — a'hema cd Q(hv-,-ov-)d(-ou-)i - ::'hunthovba; c, hvnthóbet e / B(hv-)b(f)kl -hunthòbte A, hunthobeto a, *hunhovbeto g, hunthoboto h

207

ABQabdefghikl

C

(Qabdef) 38 Cimiterium + sepultura mortuorum / dormitorium quia qui in eo sepulti sunt, a somno mortis suscitandi sunt. AB = ll9.6f. 40 Cirographum manualis scriptio / descriptio. d: 74, 73 39 Ciros manus. ikl = 64 f. (fikl) 46 Cacos malus. Clinos lectus / letus. ghikl: 77, 76 Crania cerebrum. ghikl: Cathedra sedes. ghikl: Catapulta c^li sagitta. (vgl. 02.1) ghikl: Cronographus temporum scriptor. AB = ii9.6ff. (Qabdef) 4i Cronographia témpora scriptura / scriptio. ghikl: Catastrophos conversio. Categita doctrix. (Qabdef) Catarrus reuma de naribus fluens. AB = il9.4ff. ghikl: Chisis >item< reuma cum ad pulmonem venit. ghikl: Calcias ventus dexter subsolano, ghikl: Cyprus insula interpretatur >vel< mixtura, ghikl: Cypris venus, gh: Carit? tres grätig. (Qabdef) 42 Calliope musa pulchra vel pulchre faciens + interpretatur / vel optima v o x .

AB = 119.6ff.

(Qabdef) 43 Clio musa bona fama vel cogitatio >interpretatur 83

Contubernalis/Contubernialis quasi contabernacularis/contubernacularis >id est< heregisello. (vgl. 327) f = 87.1 f.; gh = 112.1 f.; ikl: 88.1, 88

.1

fghikl: Cacaumenus malus fervor. 47 Cauma estus. ikl: Calos . . . - » 83

90

(Qabde)

48 C r i s o c o m u s a u r i c o m u s .

(Qabde)

AB = 119.6ff.; h = 87.13f.

Chele brachium.

kl2b (Qabde)

C h e ' l i s lira.

.1 .2

AB = 119.4ff. AB = 119.4ff.; h: 92.1, 92

fghikl: Ceraunium fulmen. fghikl: Ceraunius lapis fulvus fulmini similis. 87.2 Catacristicos h 87.9 auf Rasur von anderer Hand 88 Cont ur bernalis B/Aabdef; (quasi c.) ABQef; contubernacularis dikl; id est b(f)gikl 88.1 Caucamenus g, Caucaumenus h, Cacumenis ikl 90 Zeile als Nachtrag am Rand von anderer Hand A; Crisocomus f, Criscomus gh 91 Clemle ikl 92 Clele h 92.1 ceraunium f 92.2 (fulmini) h; similis] resistens f, inutilis h 87.7 88 18

worth- < worga - hergeselle AQg, hergesello Bb(t)def(|)ikl, ( ) h

Summarium Heinrici 2

209

ABQabdefgikl

fghikl: Cristallus lapis ex glacie gelatus. ikl: Chiros . . . -> 93

fghikl: Cristallon glacies.

.4

ikl: Curis . . . - > 94.3

fghikl: Condolacina / Condocilina nodositas nervorum.

h: 93, 92.5

.1 .2

.3 (Qabde)

.1 .2

.3 95

Chiros / Cyros dominus. (vgl. 87.1) ikl = 92.3f. fghikl: Coraula cornu canens vel poeta. fghikl: Crusma pulsus cordarum. ikl: 94.1, 93.2, 94, 93.3 fghikl: Cantes fistul^ musicam excedentes. Crotalon / Chorotalum cymbalum >hinc onocrotalus quia h$c avis voce carens rostrum in modum cimbalorum repercutiens vocis similitudinem reddit 105; Car-

tallus . . . - > 124 e: Carpos . . . —» 111 f = 87.10Í. Centaurus homo semiequus. Cyclops inmane monstrum unioculum in fronte >habensauribuswinzugilautem< interpret(antur) 2 cleo fleo ikl 115 C h a m u m A , Charnus Bh, C a m u r a Q , C h a m u s g; ( q u o d d a m ) Q ; f e r r u m ikl; asperum] durum a 116 tabernarius fgikl 117 C h o m i s A B Q 117.1 auf Rasur von anderer Hand 117.2 C r e o b o r o s f, caerberos g (auf Rasur); (id est carnem vorans) h 117.3 ave] auc us f 117.4 Caratriton >cesura in versu< {(Zusatz j ) ; .iii? f, .iii. g 117.6 venditor g 117.7/8 von anderer Hand 118 C E P H A L E f ( C - als Initiale, fälschlicher Beginn der lat. Lemmata?); (hinc cepa) A B 119.1 genus piscis ] 116 119 119.2 119.3 119.4

212

nur a AB(-ô-)Qade e - :: 'stahewrz d (-z < -b?) e - : 'anticho d d - lutertrach e

ABQabdefgikl

C

- > 71; C a t a r r u s . . . - > 80; C h e l e . . . ^ p h a t o n . . . —> 9 6 ; C a c o s i n t h e t o n Ceros . . .

^

91; Chelis . . . ^

Cacen-

101; C a l o . . . - > 103; C h i l l o n . . . - » 109; C a r e o l u s . . .

—> 1 1 0 ; C e p h a l e

. . . —» 1 1 8 ; C a t a m a n e

-> 47; Catafrig^ . . .

^

. . . —> 3 9 ; C a t a c u m b a

49; C e l e u m a . . .

32

AB: Cataplectatio obiurgatio. (vgl. 443)

34

AB: Circiter quasi.

A94b

92;

. . . —» 9 7 ; C a r i e n t i s m o s . . . —» 9 8 ;

. . .

200

A B : C l i m a t a . . . —> 6 3 ; C h o u s . . . —> 6 6 ; C a p s a c e s . . . ' v a s i s —> 6 7

AB: Cimiterium Clio

. . . —> 7 2 ; C r o n o g r a p h i a . . . —» 7 8 ; C a l l i o p e . . . —> 8 1 ;

. . . ->

82; C l o t o

. . . ->

86;

Crisocomus

. . .

^

90;

Crota-

l o n . . . —» 9 4

AB: Cratos potens. (vgl. 95) AB: Chiricha dominicalis domus.

52

AB: Caragonton

. . . —> 1 1 2 ; C a u t e r i a t u s ' . . . — * 1 4 7 ; C o r p u s . . . —» 4 1 3 ;

C o m m i s s u r a . . . —» 1 7 4 ; C i r c u s . . . —» 1 9 1 ; C i r c u m p e d e s . . . —> 2 4 5 ; C a s s i d i l e . . . —> 2 5 7 ; C o n t r o v e r s i a . . . —> 2 6 5 ; C o r n u t u s . . . —» 2 6 7 ; Communis Cuniculi Citerior Circus

. . . ->

268;

Clanculo

. . . —» 2 8 6 ; C u n i c u l u m . . . —> 3 0 5 ; C o n d i l o

. . . —» 3 3 2 ;

Celibatus

. . . ->

284;

Calleo

. . . —» 2 8 7 ; C o m p o s

. . . —> 3 4 8 ; C a p i l l i c i u m

Circenses

. . . —» 3 3 3 ;

. . . —» 3 3 8 ; C r e p u n d i a

Colossus

. . . —» 3 4 0 ; C e s s i m

. . . ->

422;

. . . —» 3 0 2 ; . . . —» 3 1 6 ; . . . —»

334;

. . . —» 3 4 5 ;

C o n c i n n o . . . —> 3 5 9 ; C o m p l o d o . . . —» 3 6 3 ; C o m p l u d o . . . —» 3 6 4 ; Clepo . . . - > 365; Cleps . . . - » 366; Cavillor . . . - > 370; C o m o

. . .

—> 3 7 3 ;

. . .

Comatus

—» 3 7 7 ; C o n i b e o



. . . —> 3 7 4 ;

Comitas

. . . —* 3 7 6 ;

. . . —» 3 7 8 ; C o n i b e n t i a

380;

Consultatio

393;

Cilleo

. . . —> 3 8 2 ;

. . . -»

397;

Cluo

Censeo . . . ->

Coniveo

. . . —> 3 7 9 ; C o n s u l t o . . . —» 3 9 2 ; 398;

Cavea

. . .

Censio

. . .

. . . -»

417;

C a u s a p e . . . —» 4 2 3

ìoo

AB: Copadium weltewahso quod in collo bovis iacet vel cuiusque animalis. (vgl. 01.2) Cocodrillus / Corcodrillus / Crocodrillus mala bestia nili fluminis >id est nichus 158 ikl: Castor . . . —» 138

A95a

Camelopardus bestia camelo capite similis, equo collo, 'bubalo pedibus. f: Castor fibur id est biber. (vgl. 138) gh: Castor . . . —> 138

fgh: Cuniculus >lepus subterraneus id est« lorichi / cònol. fghikl: Capreolus . . . —» 140 (Qabde)

Ceculus blindoslicho / blintsleicho >id est< cecus anguis. AB = 444.3 f. fghikl: C a p e d o . . . - > 220

Conchilium species ostreç vel conchç marinç, cuius sanguine purpura coloratur. Conca vel concula >id est< muscula/multa >vel labile, ikl: 131,130 b: Calculus . . . —* 244

Cancer crebiz.

123 Cerasten de; cornutus A B Q ; 1 serpens 2 cornuta [cornutus g] gh 124 Cartallum fgh; cophynus Q ; (cophinus vel) fghikl; carastrum d ; sportula ikl; id est cr. fgh 125 C a prea < Camprea B; >id est< st. b ( | ) h ( | ) 126 >id est< g. h 127 Camelo pardus ae, Camelobardus f; 'capite 2 camelo d ; (capite) e; ' e q u o pedibus 2 similis ikl; p u b a n o e; pedi(bus) g 127.2 Cuculus h; lepus s. id est g 128 id est ikl; 'anguis 2 cecus ikl 129 Cochilium bgl, Còclilium h, Cojchilium ik; ostre bikl; conc? B Q b , conche f; sanguine e; coloratur] tingitur Q 130 C o n c h a ad; ' C o n c u l a 2 vel 'conca ikl; id est bg; multa >.t.< (auf Rasur) g; vel 1. fhikl 131 >id est< cr. b ( f ) 124 125 126 127.2 128 130 — 131

214

nur igh(das zweite t undeutlich) A B a b ( f ) d g k l - steingaiz Q i , sraingaiz e, steingez f h ( f ) A B a b ( f ) d ( G - ) f h - *geinz Q , gseiz e f h / g (auf Rasur) fg - blintsliche A , blindeslicho h / B - blindsleicho ikl Q f h l — muschel A , muscla Babik, musculla d, mvschule e / g ( a u f Rasur) nur f — label h, *laber ikl a b f ( < crebizo) — chrebze A , cre|brez B, chrebz Q , crebez deikl, crebizo g, chrebiz h

ABQabdefghikl

Capus falco >avisvel fols< gòch. Caradrion lericha. f: 135, 134 Carduelis / Carduelus distilvinco >vel distilwizoid est< rebh^n. (vgl. 02.13) a: 139, 136, 138 Cicendula cleno >glimoid est< gouch b(|), >.t.< göch. >Cuttus< h 134 Caladrion Q ; >id est< 1. b(T) 135 Carduelus Qadfikl, Carduvellus g, Carduellus h; >id est< d. b(|), distilfincho >.t.< g; vel d. f ( f ) 136 Cotturnix ABg, Conturnix b; >vel< perdix A; id est b(|)fg 137 >vel< cleno AB 138 fiber ikl, fibur g; id est b(f)gh(1") 139 >id est< era b ( f ) 140 Campulus Q ; cambulus Q , cabolus b / def — campoleus a; >id est< rech bCf) 141 apum] avium g; id est w. ikl 142 >vel< cornu A B ; (bos) bdf 143 cervus emissus an das Vorhergehende angeschlossen, quando c. sequitur folgt hinter bolz (146) e; cerva h; 'sequitur 2 cervam ikl; insequitur Q 132 133 134 135 — 136 137 — 138 139 140 141 142

defgikl — falche A, falcho Bah, valc Q , a~salcho b ABQ(-ov-)b(-ou-; f)d(-ou-)e(-ov)g(-ov-)hkl — covch a, gouhc f (-c von anderer Hand), govh i(-vh auf Rasur) Bab(f)defghikl - lerche A Q Bd(-u-)f(-u-)gikl - distiluinche A, tisteluinc Q , distilvinch ae(-u-), disteluinco b ( f ) , distilfincho h nur f(|) Aael(-ü-) - rebhvn BQi(-u-)k(-u-), rephön bf, :: 'rebohonh d, rebhön gh ABfgikl nur AB(-i-) ABgh(|)ikl / Qae - odder b, ottir f b(t)ei(-ä)kl - chra AQadh / f - crawa B ABab(t)dfghikl - reche e, ( ) Q nur ikl nur a

215

ABQabdefghikl

C

fgikl: Cete + grandia inmensa beluarum corpora in mari / marina belua inmenso corpore et pinguis. ikl: Cocodrillus . . . —> 120 (Qabde)

Caries putredo vel pulvis lignorum / ligni. AB = 444.3ff.; c = 0 2 . 2 6 f . ; de = 02.71 f.

(Qabde) (fghikl) (fghikl)

(Qabde)

h77a

Cautio scribgeziuge / scribgezowa. Cauterium >vel cauteriolum< + >ferrum quo animalia uruntur / instrumentum super quod scribitur< + >id est« brennisen / bolz / cantari, (vgl. 186.1) Qabde: 147,146 Cauteriatus simulatione corruptus vel ustione signatus / insigniAB = 119.8 ff. tus. AB = 444.3 ff. Codex über multorum voluminum. Columbar knebil. b = 191 f. Colludium spil. (vgl. 01.49) b = 191 ff. fghikl: Calvari? locus decollatorum locus. Calvaria rotunditas capitis >id est< gebel / gibilla. Calvitium >privatio capillorum< calava. Cincinnus vel cirrus >tortus< capillus. AB = 444.3ff. fghikl: Cesaries virorum proprie a cedendo, fghikl: Crines mulierum a discriminando. (vgl. 444.4) fgikl: Com? utrorumque intons?. ikl: 155, 153.3, 154 'Cilia pelles quibus oculi teguntur >brawaid est< scr. b ( f ) Q a b d e / ikl; id est ab(f)de, id est] .t. h 147 Cautheriatus B, Cautenatus e; Signatur d, (signatus) ikl/AB 149 (C)olubar b; >id est< k. b ( | ) 150 >id est< spil b ( | ) 151 >id est< rotunditas b; id est abCf)egikl 152 privatio capillorum ikl; >id est< c. b ( | ) , calua >.t.< g 153 'circus 2 vel f; cyrrus h; tortus ikl 153.1 'proprie 2 virorum ikl 154 Cylia Q ; pellis d 145

146 149 150 151 152 154

216

conj. — scribgezuge A, scribgezvg B, scribkezivge a, scripgeziuge d, schri b gezivge :: e(b rot übergeschrieben), 'scribizuz f, scripgezuch g, scribgezuch h, scribgezöge ik, scribgezuge 1 / b ( f ) — scribezowa Q A - bremsen B / b d ( f ) e - polz a / f - cantare gh, ( ) Qikl Bde - knebel A, chnebel Q , chenebil a, *koebil b(T) AB(-i-)Qab(|)de AB(-e-)egikl / abd - ( ) Q f h b ( | ) — chalwe A ( v o n anderer Hand Uber durchstrichenem gebel wie 150), käluwa B, calwe Q , chalwa ah, calua dg, chaluva e, calwa < calowa f, ( ) ikl nur B - brä A

ABQabdefghikl 155

ki3b

.1 (Qabdef) (h) (Qab)

C

Cervix >vel< collum >'unum est / id est< hals / halsadra. ghikl: Cervicatus / Cervicosus dur^ cervicis. Colaphus >percussio colli< halsslac. AB = 444.4f. Cubitus elina / elle. Cartilago / Cartillago >molle os et sine medulla< >id est< crustila / crostilla / brustlefel. A B = 444.4ff.; cde = 02.26ff. + 02.39f.; g = 126f.; ikl: 159, 158

(h) .1

Costa / Cost$ rippi / rippa. A B Q : Cautis stein. A B Q : Clava . . . - > 311

Coxa / C o x ? vel clunis / clunes diech >vel huffe / goffeid est< e. bCf) 158 Die Zeile zweimal mit verschiedenen Glossen cde; Cartillago fg; molle . . . . medulla f, molle . . . . medulla] ossis speciem habet sed fortitudinem non habet g, molle os (et sine medulla) hikl; id est f g ( | ) h 159 Cost? f(-e)g; >id est< r. b ( f ) 160 C o x ' f(a von anderer Hand) / gh; vel] et f, (vel) ikl; clunes fghikl; >id est< leich b ( f ) , >.t.< diech h; vel h. f / vel g. g, vel goss? h (lat.r7) 161 Cerevella ABikl 161.1 ikl/gh/f 155 156 157 158 159 159.1 160 — 161 161.1

Q a b ( | ) d e g h / B - halsader A, hals::: f, ( ) ikl conj. - halslach A, halslac B(hä-)g, halslag h, ( ) ikl B — ,:'e linna a, elin b(f)f, elna de, !:'elnie g / A Q i k l cdgef) — chrustila e / f — chrostilla h, cröstela i, crostela kl / AB(-v-)ce — prustleifel d d - ribbi b ( | ) / e - ribba a; rippe A(-i-)BQfg(- S )ikl A(-ei-)BQ A(-iè-)BQadeghikl - "leich b ( | ) , deich f nur f / g e — hirnereba cfhikl, "hinereba d, ::'hirnetreba g / B(hi-) - hirneschal A fghkl - tener < tenar \(von anderer Hand)

217

ABQabdefghikl

g8a (Qabde)

.1 165

d50a (f)

Calx vel calcaneus / calcaneum >posterior pars pedis< >id est< fersina. (vgl. 02.59) 'Colonus alienam terram colens >buwelincvel servitor / serviens< vel contubernialis / contubernalis genoz. fgh: Clientela societas vel servi tus. Collactei vel collactanei uno lacté nutriti. / Collacteus vel collactaneus uno lacté nutritus. Coniunx >chvena / chone< et vir et femina. AB = 444.4ff. fghikl: Castra dicta >sunt< quia / quod ibi castratur libido. Castro testiculos aufero. AB = 444.4ff. fghikl: Classicum + tuba qua vocatur in pugnam / herihorn quo vocantur pugnatori, ikl: Conclavis . . . —» 179

170 (Qabde)

Cohors quingenti milites. Centurio + qui centum milites sub se habet / princeps centum militum / virorum. AB = 444.4 ff.

162 Cale ikl; (vel) f; calcaneum fgh; posterior pars pedis ikl; id est b(|)ikl, id est] .t. h 163 (alienam terram colens) AB; Rolens 2 terram f 164 (vel) f; tybia Qe, tibi d; >id est< sc. b(T), sincha >.t.< g, >.t.< scincha h 165 confortium QB; vel societas ghikl 166 clientelus B; vel servitor g / serviens ikl; 'gnoz 2vel servitor h; (vel) ae; (vel contubernialis) hikl; contubernalis Q b ; >id est< gnoz b(f") 166.1 Clien.tela f 167 Cholactei Q ; (vel) Qde; conlactanei d; >id est< uno d / fgh, (Collacteus vel) Collactaneus [ < Collectaneus ik, Collectaneus l]ikl 168 Conuix ikl; (et) vir h; et vir et] tarn vir quam ikl; vir] u A 168.1 sunt ikl; quod ikl; 'castratur 2 ibi ikl; castratur] moratur h 169.1 vocantur g; her(i)horn quo [qua 1] v. pugnatori ikl 170 Choors Q h ; .dT m B t m i ikl 171 AB / princeps centum [.c. fh] militum fgh, princeps .c. virorum ikl 162 163 164 166 168 169.1

218

Bb(f)df(< fersinna) — ferse A, fersn Q, fersna a, versne e, uersena g, fersenna h, uersen < -no i, uerseno kl nur AB b(f)d - schinche A, schinca Bf(sch-)1, scinken Q , sincha ag, skincha e, scincha hik d - gnoz ABQab(j)egh, ( ) ikl nur B / A nur ik — herhorn I

ABQabdefghikl

(Qabde) (Qabde)

1179b

58

C

Coevus >coevulus< coetaneus >^quevusvel fornaculumid est< wendilstein. Camera >absida / absita< vel arcus / arcuatum >id est< giwelbe. Conclavis cubiculum >gademquo murus conpingitur< >mortere vel< phlaster / plaster, fgh: Calces / Calx calc. Cementarius >murorum artifex< murare. Curia + colloquium senatorum / regalis domus 'vel + h o f / d i n c hus >vel sprachusin curia nutritus< houelinc / esago. Curules senatorum sedes.

172 >Coequus vel< coevus Q ; >vel< coevulus f, coevulus gh; coaetaneus h; ^quevus AB 173 Corpolentus g; (vel) Q ; (vel) grandis] pinguis h, (vel grandis) ikl 174 assuitio vel assutum ikl 175 (vel) AB; domus parva ikl 176 vel fornaculum fghikl 177 quam ghkl; crcuitum f; scanditur ikl; id est ab(|)h(]')ikl 178 absida gh / absita ikl; 'gewelbe 2 absida vel arcus f; arcuatum ikl; id est b(1")gh(aber keine Glossel) 180 Crippta f; (spelunca) cfghikl; 'cruft 2 spelunca a, 'crufda 2>vel< spelunca b; >id est< churt h 181 quo murus conpingitur ikl; 'pilaster 2 quo murus conpingitur fgh; mortere vel AB; >id est< phlaster bikl 181.1 Calx h 182 murorum artifex ikl; >id est< murare b ( j ) 183 A B Q a b d e / ikl; vel spr. fgh 184 in curia nutritus ikl; >id est< houeling b(T) 177 178 —

179 180 181 -

181.1 182 183 —

184

ah — wuendelsten b, wentelstjein e, wendilisten f, Wendelstein ik, wendelstain ( ) ABQdg nur ikl A — gewelbe BQdefgikl, giwilibe a, giewelbe b ( f ) , ( ) h nur A(-ä-)B(gade) AQikl - gruf d / B(-v-)ac(-v-)efg - crufda b, : ; churt h(t < f?) nur AB a(l < a)df(pf-)g(pf-)hikl - pfelaster Q , ,; 'phalster e / ABb f — calch g, chalh h AB(-v-)ab(j)defgh - mörare Q , ( ) ikl AB / fg(-vs)hikl, ( )Qabde nur fh(-vs) — sprahus g AB(-v-)Qb(T)d - houilinch a, hovelinch e / fg(e-)h - ( ) ikl

219

ABQabdefghikl

(d) a8a (e) (Qabde) 190

i5b ( A B )

C

Calips / Calibs >ferrum< >id est< stahal >vel isanid est bolzgubernaculum navis< nagal / stujrnagel / twirnagel vel 1 zwec. Clavis >qua domus clauditur et reseratur< sluzzil. Creagra fuscinula >id est< crowil/crewel. A B = 4 4 4 . 4 f f . ;

gikl: 1 9 0 , 1 8 9

A B Q a b d e : Ciminum . . . —> 2 1 5

'Circinus / Circinum >cirkil< >id est< rizza. 59 Circus vel circulus vel ciclus >id est< rinc. (vgl. 332)

AB = ii9.8ff.

b : Colubar . . . - > 149; Colludium . . . - > 150

k l 4 a (Qabde)

Carra >vel< carruca >vel< carpentum plaustrum >id est< wagan. Carpentarius >lignorum seccione peritus< waginari vel holzwerhman / holzman. Cuna vel cunula vel 'cunabulum waga / wiga / wiega >vel ligeridecum< quo f; conburuntur g; id est bolz f h ( f ) 187 gubernaculum navis ikl, >quo regitur< navis gubernaculum e; >id est< nagel b ( f ) ; (nagal . . . . zwec) eikl; (vel) Q 188 qua . . . . reseratur] quo regitur sera d, qua . . . . reseratur ikl; >id est< si. b ( f ) 189 Ceagra g; id est g 190 Cyrcinus Q , Corcinus b / de; id est a b ( j ) i k l 191 (Circus vel) Circulus h; (vel circulus) A B ; circulus (vel) ikl; cyclus Q , cidus a, clicus de, ciolus ikl; id est b ( f ) g h 192 'Carruca 2 vel 3 carra ikl; vel carruca [caruca e] efgh; vel carpentum fghikl; c r e apentum Q , carpenter e; >vel< plaustrum Q d ; (plaustrum) e; id est a b ( f ) f g 193 lignorum s. peritus. (w. vel h.) ikl; (waginari vel) f; (vel) e; (vel h.) bh 194 (vel cunula vel) A B ; cunula] cunabula h ; (vel) cunabulum ik; vel 1. f 186 — 186.1 187 — 188 189 190 — 191 192 193

ab - stale A , stahel B k l , stahil Q d , staehil e, stal fgh, sta:el i nur f — isin g nur fh(|) a - nagel A B Q b ( f ) / f / g - tuuirnagil h, ( )eikl B(zvec)Qb(zuu-)f(zu-)g(zv-) — zwech A h , ziwech a, ( ) eikl fg - sluzel A B ( - v - ) b ( | ) , slvzzel Q , sluzil ah, ( )dikl g - crowel ikl / f - chrewil h, ( ) A B nur ikl a b ( f )efgh(f )ikl - rise Q , riza d A B Q f g h ( - k ) i k l - rinch a b ( t ) e , ring d d - wagen Q a b ( | ) e f g , »wagant h, ( ) A B i k l a — wagner A(g < n), wagenere B ( - a - ) b ( | ) , wagena;r Q , weginare d, wagener e, wagenare gh, ( )fikl

— 194

a — holzwerchman A Q , holzwercman B f g , , : 'hozwerchman d / e - ( )bhikl f - wage g / B ( - i - ) k / i(-i;-)l - wiege A , ( ) h



nur f(li- < la-)

220

ABQabdefghikl 195

(Qabde) (Qabde) (Qabde) (Qabde) .1

200

h77b (Qabde)

f93a (Qabde)

25

Cenaculum mushus / musgadem. AB = 444.4ff.; ikl: 199, 1 9 5 - 1 9 8 . 1 Cythara musicum instrumentum triangulum .xxiiii. cordarum >harpfa / herpheid est stoufid est< sc. bCf) 200 'navale 2 carmen >vel navigantium< ik\(Zusatz f in allen 3 Hss.) 201 Core? Q g , Chore'^ f 202 Chorius g, (C)horus k 203 Corus >sine aspiratione< f; .xxx. Babdef, .xxxf Qikl, .xxx" g, .xxc. h 204 .iii. aef 205 Cadus AB 206 Calatus ABQghikl; (vel canistrum) fghikl; >id est< z. b ( | ) ; zeina. >Calix< g 206.1 Cortallum d 207 Cyatus Q , Ciathus e; id est stouf fg, id est stovf >.t.< h 208 >id est< napf b ( f ) ; vel coph | b, (vel copf) dhikl 209 Crator Q ; cum] vel e; duobus a / ikl 210 >id est< 1. b ( f ) 195 196 199 206 207 208 — 210

AB(-v-,-v-)l — möshus ik / h(-uo-) - mòsgadem f, musgadem g nur B / A Q a — scherlinch A, scherlinc Be, scerninc b ( f ) , scerhlinc d, ( )fghikl ef — zeìne A, zeina BÌ-eì-JabCfJg, cein Q , zainna d / ikl — ( ) h nur fg(-ov-)h(-ö-) BQadfg - naph A b ( t ) h i k l , :: naps e(langes s statt f) Befg - coph A b ( t ) , chopf Qa, ( )dhikl B(-è-)f(e < i)h - lefil Aa, lefel Q e , leifel b ( | ) / dikl - lephel g

221

ABQabdefgh]ikl

h77b]

(Qa)

C

Cacabus vas lapideum vel fictile. (vgl. 02.33) de: Cucuma vas coquinarium. (vgl. 02.24; 02.33) Caldarium vel caldariolum chezzil / chezze / chezlin >in quo calefit aquaheui / erhevei< >vel graftnapf vel< canneta ] / canna / c h annele. fgikl: Condimeus poculum vel sciphus. fgikl: Cynamomum frutex brevis cortice dulci. ikl: 215, 214.2 Ciminum >id est< cumin/cumil/cumich/cumi. A B Q a b d e = I89f. Collirium medicamentum/medicamen/ungentum oculorum >vel collectio medicamentorum< >oucsalba / òchluppeid est< curbiz. Cucumerarius >ortus cucurb(itarum)< curbizgarto. Colocintida/Coloquintida/Colocintias cucurbita agrestis amara >wildiucurbizid est< sculptura h; 'heui vel graft 2scul?rura f; erhevei >.t.< g{auf h Rasur von anderer Hand) 214 Cant arus f; (vel) ikl; cancta d; (vel caneta) fgh; vas ikl; napf vel fgh; >id est< canna b 214.1 poculus 1; scyphus g 214.2 Cinamomum f ; frutea g;'dulcis 2 cortice ikl 215 Cyminum Q f , Cimlnium b; id est abCf) 216 (medicamentum oculorum) bce; medicamen fikl / ungentum d; vel c. medicamentorum fgikl; >id est< öchluppe b ( f ) 217 (vel) AB; cuccurbita Q ; id est bC^g 218 Cucumerarium f; ortus 219 ikl / g — Coloquinthida f / ce - Colocincias d; Colocucurb" ikl; >id est< c. b ( f ) cintida . . . . amara] Colocintide fructus agri b; (cucurbita a. amara) cde; 'agrestis [aggrestis ik] Cucurbita ikl; (amara) g 220 (species) Q ; (id est a.) Q , id est a. b ( f ) 212 213 — 214 — 215

216 217 218 219 220

222

g - kezil d, kezel ik, kezzel 1 / af / e - ( )ABQbh nur {/%{von anderer Hand) nur f nur f — naph gh fgh(k-)kl / bd(k-)e - channa Ab(-ä-)a, channe Q / i (h und -le als Korrekturen) b(f) - cymin Q, cömin ikl / B / e - chumich d, chömihc g / f - chvmi a, ( ) A{über durchgestrichenem sluzel [= 188] unleserlich von anderer Hand: zhln?) nur c(oüc-)e(ovc-) / b befgl — churbiz Q , corbiz a, gurbiz d, cörbiz ik, ( ) AB Bb(f)d(k-)efg - churbizgarte Q A , chvrbizgarto a, ( )ikl nur e — wildecurbez c(|), wildiuchurbez d Bab(j)defgh - alente A, alnt ikl, ( ) Q

ABQabdefgikl

Q 3 a (e)

(eikl)

g8b

C

'Carectum riet >vel saherah< >gramen palustreid est< ch. b ( j )

2 3 2 species floris fgikl; id est

221

AB(-ie-)Qg -

ried a(-ie-)f, reid b ( | ) , rieth dikl



nur g — saer f ( < saerach)

221.1

ikl -

222

b -

scherelinc f / g ( a u f Cibulli d / B -

)fg

Rasur)

zvibolle A , zwìuol Q / a / f g ( - o v - )

223

B(pfl-)b(t)fgl -



a — snitlöch A Q ( - o v - ) , snitelöch B d ( - o v - ) ,

phlanze A d , pflanz Q , flanz a / eik

224

ikl -

cheruulle A , chèrvela B, cherwlle

::

'sniteòch e, ( )bfgikl

Q , kerfela a, keruela b ( j ) ,

::

'koruilla d,

cheruilla efg 225

adef -

226

egikl -

hanef A B ( - ä - ) , hanf Q , hanof a b ( f ) ,

227

Qdgl -

schellewrz A B , scelliwrz a, "fellewrz b ( f ) , schelliwrz f, scellewrc ik / e

228

distel A(s < d)Bb(|)gikl, *tiste Q

dl(-iv-) -

::

'haipf d, anif f

wildeminze A Q b ( j ) , wildeminza Baik, wildevminz e, wildumunza f,

wiltminza g 229

defg -

230

fg -

( )ikl

231

d — wilderchresso a, wildercresse 1 / B b ( | ) f g — wildechresse A Q ,

coèl A, koèl B ,

,:

'hol Q , chole b ( | ) , còle ikl / d -

i:

'col.i.gras a, cholgras e willdecresse

e, wildecresse ik 232

a -

erogo B , c r ö g e d, cruog e / bfg / Q -

!|

sintvarwe A , ( )ikl

223

ABQabdefgikl

(de) (ab) (ab) (Qabde)

(f)

C

Crocinus / Croceus rubicundus vel purpureus. b: 234, 233 Coliandrum / Coriandrum collindir / sindar. fgikl: Consitus plantatus vel >insitus< ginbitotir. Cuta / Citta cortex >id est rindatruncus< StOC vel bloc. ABcde = 4 4 4 . 2 f f . ; Q = V 376ff. Cedrus >genus arboris< cederbòm. AB = 444.4ff. fgikl: Citreus / Citretus cedrinus. ikl = 230f. Cupressus cypressus >genus arboris< >cipresboumvel< plantatus g; insitus ikl 235 Citta fg; >vel< cortex g; id est r. fg 236 truncus d ; (vel) c; (vel bloc) ikl; bloc] lapis qui supra sepulchrum ponitur e 237 genus arboris ikl 237.1 Cittreus f / ikl 238 Cup e r sus a; (Cupressus) Cypressus [Cipressus ikl] deikl; >vel< cipressus b, cipressus g; genus arboris ikl 239 Cerasus: a aus halbem s verbessert e; >id est< c. b(f) 240 C y n u s e 241 Carapenus f 243 C o r u l n u s e 234 234.1 235 236 — 237 238 239 240 241 242 243 243.1

224

fg - colinder ikl / ab — sinter AB, sinder Q f - gimbetote g, ( ) ikl nur fg B(-ô-)Qcefgkl - stoch Ai, ( ) d Afg - bloch B Q c , ( ) deikl ABg(-ov-) - cedirboum f, ( ) ikl nur de d(-oû)e(ke r sboû)i — chersböm A Q , chirsbòm B, ! i kir|bòm a, cerseboum b(er < ri; f ) , kersbom kl / g f — khriehcbóm A , krîechbôm B, chriehbôm Q i , chriechbôm a(-îe-)d(-ou-)l(-ou-), chrieboum b( j ) , chriecboum e, c r i h b o u m g, criehbom k e(-uo-)l - hagenbvche A , hagenbùcha B(-v-)b(î), haginbvcha a, hagebôcha d, haginbucha f, hagenbôch g, hagenbòcha ik / Q A B ( - â - ) Q b ( î ) g i k l - hasil adef Aaf(hesiljner) - heseliner B Q b ( f ) d e i k l , *hesebrier g ik - haselach 1

ABQabdefgikl

245

(Qabde)

60

.1

(e)

.1

g: 254, 2 4 7 - 2 5 3 ikl = 2 3 8 f .

ikl: Cassis . . . —» 278

Conopeum rete quo culices excluduntur. Canopus / Canopia çgiptus >spersus< >inde canopicusnumerus vel sententia vel lapis rotundus vel lapis in vesicarubra purpura< rotphellol / rotphelle / rot. fgikl: Coccinum reizza / rotez >vel zarea< >color rubensvel purpureusvel cereris sacraumbihancscòh vel< soc / hosa. / Caligç hosun. Caligula / Calicula linsoc / sochili / hosenestel. fgikl: Ciange / Caligç hosun.

(AB) 250

C

A B = 4 4 4 . 4 f f . ; fikl: 254, 253

Culix mugga. Crustula + panis strictus >rinta< / superficies panis / panis tortus oleo conspersus. (vgl. 02.31) A B = 444.4ff.

(Qabde)

244 >id est< k. b ( f ) ; 'numerus . . . . rotundus 2>id est< chiselinc 3 vel lapis in vesica g; numerus . . . . vesica fikl 245 (vestis . . . . id est) A B ; (linea) ikl 246 die Zeile nachträglich f f; rubra purpura ikl 246.1 vel zarea ikl; color rubens f 247 rubicundus f b ; vel purpureus fgikl 248 Cerimonia Q ; vel cereris sacra fgikl 249 >id est< u. f 250 scòh vel fg; Caliga h. Qabd 251 Calicula de 251.1 fg/ikl 252 Canopeum e; quo culices] que volucres e; excludantur g 253 Canopeus g / Canopia d, Canopeia e; egiptus >est< e; sparsus A B ; inde canopicus de 255 AB/ikl/fg 244

A B — chyselinc Q , chisilinch a, kieselinc b(|), kiselinch d, kisenlinch e, chiselinc g,

246 246.1



249 250 — 251 251.1 254 255

19

( )fiW B(-pf-)ag - routphellol b ( T ) , rotphellil f ( f ) / A Q ( - p f - ) - rothphello d / e ( ) ikl f — rezza ikl / g(-otez auf Rasur) nur ikl nur f — umbehanc e nur g — scöch f fg - soch ikl / B ( - 6 - ) — hose A / ad — hosen Q , hosin b ( f ) A B ( - i - ) b ( T ) - linsoch ade / fg - sockelin ikl / Q fg(-vN) - hosen ikl B(-ü-)b(|)fgikl - muke A Q , mucca ade nur B — rinte A

Summarium Heinrici 2

-

225

ABQabdefgikl

(Qab)

C

Collirida >panis triangulus + et fructus/vel frictus< phanchvche/ bergida. AB = 444.4ff.; cde = 02.40f. fg: Capulus . . . —» 277; Cassis . . . —» 278

(Qab) 6i Cassidile / Casilide pera >vel capsa< muhsina / helmfuter vel tasca / casta. AB = 119.8ff.; cde = 02.33f. Cos / Chós wezestein >genitivus cotistextorale instrumentumid est< stfit.

AB = i i 9 . 8 f f .

ABQade: Cecutio . . . - » 387

256 panis . . . . fructus fg, 'triangulus 2vel frictus 3 panis ikl 257 Cassidile < -dule f, Cassida < Casside g / ikl; (pera) AB, >est< pera d, petra f; vel capsa cd, (vel) capsa e; (vel) f, vel] id est ikl 258 Chós g; genitivus cotis fg 259 Culumen e; (sustentaculum) ikl; id est f b, (id est) ikl; (id est r.) dfg, id est r. Nachtrag von anderer Hand e; textorale instrumentum ikl 260 >id est< h. b ( t ) 261 Corica e ; >id est< f. b ( f ) / fgikl 262 Conturbatus Q ; (vel) b; (vel afflictus) ABQade 263 >id est< bonorum a 263/64 bonorum consensus >seu< 'malorum (consensus) ^coniuratio ikl 265 Controversio a; id est b(|)fg 256 257 — 258 259 260 260.1 — 261 265

226

A - pfanchvcho B / cd - *hergida e, ( )fgikl fg / A - helmfüter B, ( )cdeikl Bikl - tasche A, tascha g / f — ( ) ede ik - wezstain d, wezestain el, Wezzesten f, ''wezzein g AB(-a-)Qab(t)ekl - rame i(-e von anderer Hand), ( )dfg b(T)fgikl - *habda d / B(-e-) - helde A / e g - sticchili f(-icch- < -eg-) / ikl fg(h- könnte auch b- sein, -ä-) - hale i(-a-)kl B(-i-)Qab(t)de - fige A, ( )fgikl AB(-i-)Qab(t)defgi(-i-)kl

ABQab(cdefgikl

(fgikl)

.1 .2 (Qabde)

63

(Qabde)

64

C

Conexio compago, coniunctio. b = 295ff. e: Caritas est motus animi a diligendum deum. e: Cupiditas est motus animi ad fruendum se vel quolibet contra deum. Cornutus sillogismus acuta conclusio. AB = ll9.8ff. Communis causa in rethorica ubi qui accusat, accusari potest. AB = 119.8ff.; ikl: 274, 2 6 8 - 2 7 2

(Qabde) 1180a (Qabde) 271

(Qabde) (Qabde) (c5a(g)

275

(c) (c) (c) (c) (c) (c)

280

Cardinales episcopi minores. A B = 444.4ff. Cardinales 'venti a plagis mundi fiantes. A B = 4 4 4 . 4 f f . ; f = 300f. Circius ventus dexter septentrionis. A B = 444.4ff. Chorus ventus sinister favonii. A B = 444.4ff. ( Cloacç aquarum ductus in fossis. (vgl. 04.22) fikl = 262f. Cardo ango. Callis phat vel wee. f: 276, 275 Circumcellio monachus vagans. / Circumcelliones monachi vagantes. (vgl. 403.2) fg = 2 5 6 f . ; ikl = 240 f. Capulus helza vel hanthaba. fg = 2 5 6 f f . ; ikl = 251.1 f. Cassis galea >helmvel< cultellus >mezzerCassidue< c o m m u n i s ikl; acusat ikl; ' p o t e s t 2 accusari facusari ik] ikl; pote f 269 ' m i n o r e s 2 episcopi ikl 270 (a plagis m . flantes) A B ; flates f 271 septentrionalis g 274 C a r d u s g 275 Cardis a; >id est< phat b ; vel wee f b, (vel wee) dikl 276 (vagans) b / fgikl 277 Capalus b ; (vel h.) ABdikl, vel h. f b 278 (galea) ikl 279 Culter fgikl; vel fgikl 280 (circa rotas) ABikl, >id est< circa rotis b ( f ) 281 (cutis spissata) ABikl, 'spisata 2 cutis Q ; 'swil 2 cutis spissata fg; >id est< gieswil b ( f ) 274 275 —

277 —

278 279 280 281

19"

A(â-)B(â-)Qab(î)def - ange gikl AB(pfât)Q(pf-)a(pf-)bdefgikl B Q b ( j ) f g - wech Aae, ( )dikl B(-ê-)defikl - heize Ag, hilz Q , heiz a, *holza b ( î ) a b ( î ) g - hanthabe Q e , anthaba f, ( )ABdikl nur ikl nur fg Babcdefgikl — félge A , uelge Q A(sv-)B(svîl)f(su-)g / a(-su-)de(-suu-) - geswil Qc(-su v il), giesuil b(f ) / ikl

227

ABQabcdefgikl (Qabcde) (Qabcde) f93b (Qabcde)

Cetramentum blacha / balco. AB = 444.4ff. Colostrum / Colustrum biest >lac novum post partumquedam< storech. fg: Ceconia cecitas.

AB = 444.5ff.; i k l = 2 8 6 f . g = 04.6ff.

283 Colostrum > Colvstrum B / defikl; lac . . . partum fg 286 Cuniculo B 287 Umstellungszeichen!)] uoramen f; a cuniculo . . . . leporum Pgeneris 'leporum B ( Z a h l e n als AB 288 Contellatio Q , Consternatio a 289 funalis ikl 290 >id est< tr. f 291 vel A B ; (punctus) f, punctum g; (circuli) e, circuli f f 293 Conphinium b; stillicidium ikl 295 Carab b, Carbasus g; (modica) eikl; parva A B ; navis Q ; (navicula) b 296 Caustigus f 298 Cyconia ikl; (avis) ceikl; 'storech 2 avis A B , 'storch 2 avis quedam Q ; quedam ab; >id est< st. d 298.1 Cecona f 282 283 288 290 293 294 298

228

Bfg - bläche A / ikl ABab(f)cdefgikl - piest Q ce — gisterne A , gestirne Bgikl, giestirne b ( f ) , gistirne f / ad - gestirre Q nur f — tröta g BQdf(-ou-)g(-ov-) - dachtröph A , tachtröph a, dachdrouf b ( f ) , ' : "datht ro f c, tachtrof e, dactrof ikl b(|) - segel ABQegikl, segil adf B - storch AQadegikl, store b(|)c(-6-)

ABQabcdefgikl

'Colus dolor ventris. Colus rocko >vel chunculaid est< ex ista parte de propriis nominibus dictumAB = 444.5 ff. Citra + ultra / similiter >ex ista parte< + sed de appellativis. (vgl. 293)

305

(Qabcde) (Qabcde)

70

Citerior ulterior. Citimus ultimus.

A B = 444.5 ff. AB = 119.8ff. A B = 444.5ff.

ikl: C r e p e r u m . . . —» 324

(c) (c) (Qabcde)

Compotus annualis numerus, Compotista computator. Cornutus cornu / cornua habens vel acutus vel splenditus. A B = 444.5 ff.

310

(c) (abcde) (Qabcde)

Contus >stanga vel< vectis vel fustis >dirigendç navisvilisvel< capillatura >vel< spissi capilli. AB = li9.8ff. (c) Crispus >tortis capillis< reider / crisper. g = 312.1 f. Calamistrum ferrum quo calefacto crispantur capilli. ikl: 319, 318 Calamistratus calamistro crispatus. (c) Cittum / Centum granum mali punici, (fgikl) Conubium gihileich / gihilaichi. (vgl. 160.2) fgikl: Concubium vel concubia cum omnes excubant. (vgl. 160.1)

(Qabcde) (Qabcde)

Conticinium pars noctis cum omnia tacent. Crepusculum + inter diem et noctem / dubia lux, cum occidit dies et incipit nox. Creperum dubium. A B = 4 4 4 . 5 f f . ; g = 3i2f.; ikl = 306f. Complutus pluvia infusus / perfusus. AB = 444.5 ff. e: Conquinisco, conquiniscis caput inclino, quod facit preteritum conquexi. Calamitosus infelix vel miser. Conmanipularis commilito herigesello. / Commanipulares commilitones her gesellen, (vgl. 88) ABQabcde: Conclavis . . . 179; Cripta . . . c: Capsella . . . —> 352

180

Competum ubi >du?< vi? conveniunt. f: Calpes . . . -> 02.67

gikl: Canna harundo. fgikl: Cannas urbs itali? ubi hannibal romanos delevit. 314 hof >crispatusvel< celestes habitatores. Consus vel cossus consiliorum deus. A B = 444.5ff. fgikl: Consuales / Consulares ludi ubi conso deo annuatim ludebatur. Circus locus ubi equi currebant. (vgl. 191) AB = ll9.8ff. Circenses ludi ubi circa enses in circo positos in equis volitabant. A B = 1 1 9 . 8 f f . ; ikl: 334, 333

(Qabcde) 335

(Qabcde) (Qabcde)

(Qabcde) a9a 340

(Qabcde)

(Qabcde)

Colossus altissima columna id est irminsul. AB = ll9.8ff. Celox species velocis navis / navicul?. AB = 444.5ff. Capularis morte dignus. AB = 444.5ff. Celeps / Celebs + celestem vitam ducens / qui non potest uxorem habere >vel non vultvel caliga / caligula< scuch. Con'dilus nodus. Condilo pugnis cedo.

AB = 119.8 ff. ; Qabcde = 418 f. A B Q a b d e = 444ff.

AB = 119.8ff.; Q a b c d e = 444f.; ikl: 353, 3 4 8 - 3 5 0 , 352, 351, 352.1 g9b 350 f94a (c) 1180b. B69b .1

d50b .1

355 (Qabcde) (cikl) (Qabcde) 360

'Congero aliena congregans / congrego. Contignatio tectum >vel gesperrevel< scrip tura. e: Capite scensus cinsare. Caracter nota vel signum vel littera. Conitio arbitror vel estimo. AB = 444.5ff.; g = 262ff.; ikl: 358, 356 Colaphizo in collum cedo. Cudo condo / tundo vel acuo. AB = 444.5 ff. Concinno compono vel consono. AB = H 9 . 8 f f . Conpingo conpagino vel coniungo. Condio salio / sallio vel saporifico. Corrodo dilacero >id est< bignago/benagon/gnago/ich nago./ Corrodere dilacerare id est bignagnun / benagen.

345 Ceissim e 346 Calceus >subtularis< d; vel caliga f, vel caligula g; >id est< souch b 347 nodus] tardus d 349 Congrego Q ; alieno e; (congregans) Q / ceikl 350 C o n tingnatio ab, Condignatio e; rectum B, tectus kl; vel gesperre AB 351 Die ganze Zeile mit Tilgungspunkten f; Cutella b ; vel ikl; 'meisa 2 vel cistella e; (cistella) Q d ; >vel< meissa f; meissa >.t.< g 352 Cistella capsella fgikl; id est fg 352.1 Con'ternans gi; bisentium f, bisentiv < brisentia i / kl; bisentium kalba] id est nomen loci dictum a vitula g 353 (-as) ABQfgikl, coraxas ade; >id est< scribo b / AB, ascribo Q 354 caractaries ik; vel ABikl 355 (vel) signum Q ; (vel) littera B; litteram Q , litera adgl 356 arbritor A 357 Colaphyzo Q , Colafizo adefg; collo Q 358 tundo ikl 359 'consono 2 compono (vel) a, 'consono 2 vel 3 c o m p o n o bcde; (vel) Q 360 >vel< conpagino Q ; (vel) A B Q c 361 sallio Qikl; (vel) eg, vel] id est a; (vel saporifico) AB; saprofico Q 362 (dilacero) ikl; id est fg; Corrodere dilacerare [lacerare Q , dilacere b] . . . . Q a b d e ; (id est b.) bde 346 350 351 352 352.1 362

232

ae — schvch A, schuch B, sveh Q , souch b, schòch c, scòch f, scuh g, ( ) d nur AB AB(-èi-)de - maise Q , meissa abfg, meise ikl efg — tashe A , tascha Bikl, tase Q , dasca ab(f ), dascha c(-a-)d f - cialba i, calba kl, ( )g fg / B — benage A / c / 1 — igh nago i, ighnago k / a / Q — ( ) bde

ABQabcdefgikl

Conplodo >-dis< collido >id est< ih sameneslaho / zesameneslahe. A B = 119.8 ff. (Qabcde) (Qabcde) (Qabcde)

(Qabcde)

(AB)

ki6a

87

(Qabcde)

88 89

90

Conpludo plausum fació. AB = 119.8 ff. Clepo furor >id est< stilo. AB = 119.8ff. Cleps vel clepes >id est< fur. AB = ll9.8ff. Catillo >alienas domus more catulorum giro< >id est< ih nascon. Clisco cresco. / Cliscere crescere. Conto tempto. AB = 444.5 ff. Cavillor >-laris< / Cavillo irrideo. AB = l l 9 . 8 f f . Cavillum vel cavillatio >irrisio / risus< hvch / hosc vel spot. Coacuo / Coaceo in acetum vertor >id estx >ich< irsvren. / Coacuare >acitare< gisuren. ikl: 373, 374, 372 Como >-mis / -mas< exorno / orno. A B = 119.8ff. Comatus vel comptus ornatus / pule'her. A B = 119.8ff. Comis / Comus >urbanus vel< lepidus vel honestus vel pulcher. (vgl. 117) Comitas lepos, honestas vel venustas. AB = ll9.8ff. Coniveo oculos claudo vel dormisco / obdormisco. A B = l l 9 . 8 f f . e: Coniuo coniui similiter. Conibeo consentio. AB = ll9.8ff.

363 C o m p l o d o d ; dis Q a b c e , complodis d ; (collido) Q a b c d e ; id est ab 365 id est fg 366 (vel clepes) A B ; clep: e :s f, celeps g; id est A B 367 alienas d o m u s [domos f, d o m u s >id est< ikl] . . . . giro fgikl; id est fg 368 creso f / Q a b c d e 370 -laris Q a b c d , cavillaris e / ikl 371 (vel) f; irrisio ikl / risus d; >i(d est)< huec vel spot b ( j ) ; (hvch vel) c; (hvch vel spot) dikl 372 fg / ikl; id est g / Coacuare bede — C o a c u r e Q a ; acitare ede 373 -mis Q a e , comis c / -mas d ; exoro a / o r n o A B 373/74 o r n o >inde< comatus A B 374 C o m a t u s vel] C o m a t u l u s f; ( C o m a t u s vel) C o m p t u s Q a b c d e ; (vel) g; (ornatus) AB, Qabcde/fgikl 375 C o m u s ikl, C o n u s g; urbanus vel fgikl; J (vel) pulcher 2 lepidus (vel) honestus Q ; (vel) honestus ed; (vel honestus vel pulcher) ikl; (vel pulcher) b; (vel) pulcher ed 376 (lepos) AB; (vel) g 377 C o n u i c o a; vel] id est a, (vel) e; obdormisco ikl 378 C o n n i b e o c, C o n u b e o g; C o n i b e o >bui< e 363 — 365 367 —

e - ich Q a c d , ihc b, ( ) ABfgikl c(l < c) — samneslahe Q / b — cesameslahvn a, :: 'zesameren d, zesameslahe e, ( )ABfgikl fg - stelon AB(-è-), stile ikl e - i- AB, ich Q c d , ihee- a, ( )bfgikl A(inàscon)B(inàscon)a(ihcenascon)bCf)def - :: 'nascim Q , naschon c, nasco g, ( ) ikl

233

ABQabcdefgikl

(C)

(dfgikl) (Qabcde) (Qabcde)

(Qabcde) (c)

92

C

Conibentia consensus. AB = ii9.8ff. Consulto vel consulo >quando dativum regit< consilium do / quero vel >sucurro, quando accusativum< interrogo. / Consulo te consilium quero a te, consulo tibi consilium do tibi. A B = 119.8ff. Cirostringa hantwinch / hentwinc. Consultado >consiliorum inquisitio< ratfraga. AB = ii9.8ff. Consul consulens civibus unius anni princeps. AB = 444.5ff. Collimito >terminum fació id est< anamarcho / anamercho / marco / merche. AB=444.5ff. Confuto >-tas< / Conscandalizo confundo >gehonoinduro< gerosto v e l geherto. A B = 444.5ff.; g: 387, 386 Cecutio dubitO >vel< obcecor vel lippio. A B Q a d e = 265f.; b = 295f. Commentor tracto v e l expono / compono. ikl: 392, 3 8 8 - 3 9 1 Commentum commentarium vel commentatus expositio vel tractatus. (vgl. 03.2) Compilo, -las >expolio vel< aliena dicta colligo.

380 Consultu d; (vel 379 Coniubentia B, Conhibentia a, Connibentia c, Conniuentia i consulo) Qabcde; quando d. regit A B ; (consilium . . . . vel) Q ; quero abde; vel] id est a; (vel interrogo) e; succurro quando accusativum A B ; interrgo a / ikl 381 Cyrostringa Q , Cyrostringua c, Cerostringa e 382 consiliorum inquisitio ikl 383 (consulens civibus) ikl 384 Colimito A ; terminum f. id est ikl 385 tas B, as A / Conscandalizo ikl (wohl < Confuto scandalizo); Confutare confundere Qabcde 386 Confrico < -frigo 387 dubite e, (dubito) fg; (dubito obcecor vel) ikl; f; induro ikl; (gerosto vel geherto) ikl vel A B Q ; dicecor d ; (vel) d; vel lippio f b, (vel lippio) g; lipio A B , lippio < luppio f 388 Comentor k; 'expono 2 vel 3 tracto ikl; compono d(con-)e 389 (commentarium) fg; J vel commentatus 2 commentarium A B Q , (commentarium vel commentatus) aikl; (vel) eg; (vel tractatus) a; tractus b 390 as A, (las) fgikl; expolio vel (aliena dicta) fgikl; dicto e 371 — 372 — 381 382 384 385 386 —

234

a - huhc A, hveh B, huec b ( | ) , hu f, hoch g / Q - »has e, ( )cdikl AQB(t)c(-ö-)efg - s p o t h Ba, ( )dikl nur ikl g(-reN) — i:"isuren f, ersòre ik, ersüre 1 / cd — gesuran Q a , gesuren b(f), gisuern e Aa - hantwinc Q b ( f ) c e / B(-è-) B(-ä-,-ä-)acefg - ratfrage A Q , rathfraga b ( | ) , ,:~rafraga d, ( )ikl f / g — anemerche A, anemèrchon B / kl / i(merch') nur fg(-ó-) fg - geroste A, gerosten B, ( ) ikl fg — geherte A, geherten B, ( ) ikl

ABQabcdefgikl

C

Compilator aliena dicta suis miscens >id est< zesaminiplezzare / zesamnevlechtare / zesamleger. A96a

AB Q a b c d e : Caduceator . . . 94

(g)

95

(Qabcde) (Qabcde)

96

(Qabcde)

97

(deg) c5b (fgikl)

343; Calta sp. 'floris . . . - » 424

Censeo decerno. A B = l l 9 . 8 f f . ; c = 435f. Censio decretio. AB = l l 9 . 8 f f . ; c = 435ff. Censor iudex vel census custos. c = 4 3 5 f f . ; e: 395, 394 Conduco convoco >convenio< >mietenvel fulgeocanina musca< hundisfliega / huntfliega. Cenomia communis musca. 'Conspicabilis apertus vel visibilis. b: Convassatus consumptus. Cenobium congregatio monachorum >vel communis vita.t.< g 393 decerno b 394 1 Census custos 2 vel ( f ) 3 censor iudex A ; 'custos 2 census ikl; >vel< custos d 395 C o n d u c e o f; 'convenio 2 convoco g; >vel< convenio 397 (vel tango) f, convenio ikl 396 'convenientia 2>vel< utilitas ikl; (convenientia) AB AB 398 AB/fgikl; vel fulgeo ikl 399 C y n o m i a Q ; canina musca fgikl 399/400 huntfliga(. Cenomia) c o m m u n i s c 400 C y n o m i a Q 401 (vel) c 402 vel communis vita ikl 403.1 cucullaris ikl 403.3/4 auf Rasur von anderer Hand statt 403.2 404 C h a t u s Q c / abde 391 395 399 403.4

g - zesamneblesere A , zesamneblezzere B, : ; zesaminbizari a, zesameneblezare cd, zesameneplezzare f / Q / e — ( ) bikl nur ikl a - huntesfluge A , huntesfliga B, hundes flega b ( | ) / d - hvntflivge Q , huntfliga c, *hutfliega e, ( ) fgikl Glosse |

235

ABQabcdefgikl

C

Catervative congregative v e l s i m u l . Capistrum halftra quo equi capiuntur. ikl: Capisterium multerà. Capitium houbetloch. Collarium halstüch >vel circulus colli 434

410

(AB)

(Qabcde)

57

Ciati .xii / xi. sextarium faciunt. Consistorium dinchus. Commonitorium ubi >commonetur vel< predicatur populo/populis. Corpus est quicquid cum aliquo quinque sensuum sentitur. A B = 119.8ff.; ikl: 413.1, 413

.1 (Qabcde) 415

(Qabcde) (Qabcde)

kl6b

fgikl: Cura dicta quod cor urat. (vgl. 01.27) Cachinno derisor >cachinnonisid est keuia / hol / uogelhus 345

405 vel] id est ad, (vel) c 406 (quo e. capiuntur) cdikl 408 (C)ollarium a; vel circulus colli fg 409 (pulvillus) ikl; 'cussi 2 pulvillus fg 410 Cyati Q c , (C)lathi b, Clati d; xii.>dii< Q (Tilgungsstrich?) / .xi. fikl, ,xi" m g; facit d 411 Consistorium < -erium B 412 c o m m o n e t u r vel ikl; 1 p o p u l o 2 predicatur a; (populo) f / populis A B , populs g 413 (est) ikl; .v. fg; sensum f A (von anderer Hand) 414 Cachinno > v " b u m ' derisor'" omen< ikl; cachinnonis f(C-)g 415 C i m b u m g 416 ' m o d i c a 2 vasa g 417 (domuncula) ABcikl; aves Q , auille b; id est f 418 Ceriala d / A B ; (arma) ABc; p i s t o r u m < pastorum g; pistorum instrumenta >pistorum 141

B70a 01.20

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

Cicada heimo / grille. Clementia gnada. ' C o n c o r d i a ébenhellunga. C o p i a gnuht. C o n t u m e l i a scheltata. (vgl. 01.55) Canilla brecha. C o l u m n a sul.

01.4 Chilliaste A 01.3 01.6 01.7 01.8 01.14 01.16 01.17 01.18 01.19 01.20 01.21 01.22

240

A - gnoz B A - spinweppe B B - gvarheit A AB(--v-) lies urluge A - wolc B B / A B - gnade A B - hebenhéllunge A A - gnvth B B - sheltat A A - brehcha B AB(-- V - )

C (Additamenta)

AB

AB: Colocintula smiruwa. (vgl. 219) AB: Contumax procax. AB: Concubina kébes / kebswip. AB: Ciliada zála. AB: Cura sorga. (vgl. 413.1) AB: Cupa cvfa. AB: Cetauca täha. AB: Cultura vbida. AB: Cimba commissura fléccho. AB: Carca mist. AB: Crusta stvcke. AB: Catamitus infans. AB: Caper bóc. AB: Ceparius hortulanus. AB: Cignus elbiz. AB: Comentarius über. AB: Cithisis zepfo vel gebroz. AB: Cretobolus hortubel. AB: Cluciculus zapfo. (vgl. D 02.3) AB: Chornus ahorn. AB: Castrum castellum. AB: Carrus currus. (vgl. 02.38) AB: Cenum höre. AB: Comessarium müshvs.

01.25

01.30

01.35

01.40

01.45

01.33 Crusta > Crista B 01.23 01.25 01.26 01.27 01.28 01.29 01.30 01.31 01.33 01.39 01.41 01.45 01.46

20

01.41 lies Duciculus?

AB(smirvwa) B/A B - zäle A B - sorge A B - cöfa A B - tähe A B - wbide A B - fléch A B - stüch A B-cepfeA B - zapfe A höre < hört A AB(mvshvs)

Summarium Heinrici 2

241

AB

C (Additamenta)

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

01.50

01.55

01.60

1

Custodiarium werehvs. Classes wichorn. Colludium spîl. (vgl. 150) Caputlavium höbetwahel. Conivium govma. Commentium schof. Commentarium vrdaht. Commentum gedaht. Convitium scheltata. (vgl. 01.20) Commotum gefüre. Commertium Wechsel, (vgl. 01.62) Confinium gemerche / gemerchede. Constitutum gesezede. Conventiculum samenchumft. Conchilium schilt. Concambium wehsei. (vgl. 01.57) Crementum wehsede. Culcitrum federbette.

A B : Cuna . . . - » 194.

01.65

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

01.70

01.47 01.48 01.50 01.51 01.55 01.56 01.57 01.58 01.60 01.62 01.63 01.64 01.66

242

Cinedus inmundus. Candidus wizer. Ceruleus blâwer. Citus sneller. Clarus sconer. Contrarius adversarius. Conspicuus schowelicher.

B - uuerhus A AB(' tvîchôrn) A - hobettvwahel B B - göme A B - scheltat A A - gefure B A - wehssel B A / B A - samentchvnft B A - wehssel B A - wêhssede B B - vederbete A A - wizzer B

ABcdeg

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: ABcdeg: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

01.75

01.80

01.85

01.90

01.95

C (Additamenta)

Compositus gefvger. Consonus ebenlutenter. Conductus gemietter. Contentus gavager. Corneus hurniner. Consentaneus gefolcsamer. Continuus emezeger. Contiguus naher. Crudus frischer. Cruor blüt. Curvus aduncus. Cianeus blavaruwer / blaualwer. Calculatio numerus. Cimex wantlus. Cornicen hornblasere. Collis buhel. Cera wähs. Cornu horn. Carex säher. Corda seita. Cordex seitere. Caligo tunchele / tunchel. Ceres chorn. Cervisia hier.

cde = 02.13f.: e = 04.6f.

01.85 Cinex cd, Cynex e, Cymex g 01.72 01.73 01.74 01.75 01.76 01.78 01.80 01.81 01.83 01.85 01.86 01.87 01.92 01.93

A - gefuger B B - ebenlutender A(-er < -us-Kürzel) A - gemiteter B A(-u-)B AB(-v-) B - emziger A A - frisger B A B (-v-) B/A AB(-v-)ceg(-ü-) - wanlus d A - hornblesere B AB(-v-) A - seiter B B / A

243

ABede

C(Additamenta)

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: A:

01.100

01.105

01.110

02.1

Clades val. Cuspis spíez. Coemptio chóf. Contio gesemne. Centón filz. Cicer chichera. Cognominalis gnanno. Cubiculum slafcamera. Culmen virst. Carisma unctio. Claucoma effusio oculorum. Croma color. Contectalis domesticus. Cophium mitra. Caula ovile ovium. Celium tigel. Callipodium leist. (vgl. 87.6; 02.60) Cithareda roddare.

cde: Catapultum vel venabulum >spiezrephun 02.15

02.6 de / c 02.7 (rogus) ce 02.8 Cidon c; arbon e 02.19 (longa) d 02.21 c / de e ; comedit < vendit e 02.6 02.7 02.12 02.13 — 02.14 02.16 02.18 02.20 02.22 02.23 02.25

02.14 e / d

02.17 uemis

c - s 'garthumil d, ::'grat cumil e ce - ( ) d c(-â-)de conj. — watala c, wathtila e nur e, conj. < rephur e — forinna d ed — :: 'zph°a e (am Rand mit Verweiszeichen) c — gottwebbi d, goteuu e bbi e (von anderer Hand) e - Gioca d c(S-)de ed — kichira e c — s 'habila d, hahila e

245

cdef(m)

C(Additamenta)

cde: Cratis rogus harsta. (vgl. 02.7) c: Caries . . . —» 144 cde: Cartílago brustl . . . —» 158

de: cde: defm: cde: c6a

Cantarus / Canterus wibel. Capesso desidero capere, Cremium spahha. (vgl. 02.2) f=87.9f.; Contribules / Contrubules cunelinge.

m = Anhang35

cde: 'Colocintias . . . —» 219

cde: Crustulum / Crustolum brecita >et est< genus panis + concavus et tortus/oleo conspersus in medio, (vgl. 255) cde: Conpendium brevis et utilis via churzi. (vgl. 436) e: Colobium . . . - » 02.18

cde: Cacabus et cucuma/ cucumis vasa coquinaria, (vgl. 211; 211.1) cde: Cassidile . . . —» 257

cde: Catinum vas fictile. cde: Casula est vestis per diminutivum a casa >eo< quod / qui totum hominem tegat. cde: Cydarim pilleum sacerdotum / sacerdotis quod mitra a plerisque dicitur. (vgl. 18) cde: Collirium . . . —» 216

cde: Carpentum pompaticum vehiculi genus, cde: Carrum vel carruca id est currus / currum. (vgl. 01.44) cde: Cervicatus rebellis uuidirbruhtir / widerbrüsthiger. cde: Cartílago crust . . . —» 158

cde: Colobista cambiator wehseleri. cde: Collirida . . . —* 256 02.26 (rogus) ce 02.27 e / d 02.28 Capere c; deficío c, de(si)dero e 02.29 Zeile auf Rasur von anderer Hand f 02.30 ce / d 02.31 Crustolum d; et est c; oleo . . . medio c 02.32 (brevis . . . . via) d 02.33 (et) e ; cucumis e ; cucuma vasa] cucumanasa d 02.34 uictile < uictime e 02.35 (est) e; (vestis per) d; eo c; qui e; (totum) e 02.36 Cidarim ce; sacerdotis c 02.37 ponpaticum e ; ' g e n u s 2 vehiculi d 02.38 id est d; currum e 02.39 (rebellis) ce 02.40 (cambiator) ce 02.26 02.27 02.29 02.30 02.31 02.32 02.39 02.40

246

e - harstda c, ( ) d d - wibil e def - ?spaha? m(kau m leserlich) c — ì:'cumelinge d, chvnelinge e ed — precita e d - ()e e/ c - ()d c(vue-) - wecsilari e, ( ) d

cdef(m

d51a

02.45 e6b

02.50 (mia

02.55

02.60

C (Additamenta)

cde: cde: cde: de: cde: cde: cde:

Canicula stella estivis mensibus in medio centro exorta. 'Crusta superficies panis. Cudere est cedere vel ferire, Cinexus / Cinotus est lata zona >et minus lataCollol< Cronos tempus. (vgl. 59) 'Cronica temporum series, (vgl. 60) Cronicon liber cesariensis episcopi eusebii de serie temporum. cde: Cison duricia eorum. cde: Cethura thimiama. (vgl. 6) c: 02.50, 49 cd: Cocitus luctus. (vgl. 60.1) cde: Cociton fluvius infernalis. (vgl. 60.1) cdem: 'Centuno ager .cc. iugerum. efm: Confisco ilium id est tributarium facio. f = 435ff. cde: Cancer est vulnus in corpore nullis medicamentis sanabile. cde: Culleus est parricidale vasculum in quo rei cum simio gallo et serpente in mare precipitabantur. (vgl. 302.1) cde: Cenacularius qui cenam dispensât, cde: Calamités ranç minimç omnium et viridissimç. cde: Calathus grece, quassilum latine, (vgl. 206) cde: Calx prima pars plantç. (vgl. 162) cdefm: Cali / Calli formulç ad faciendos / faciendum / formandos calceos / calcios / calceolos leiste, (vgl. 01.112) f = 03.14ff.

cdem: em: cde: dem: cdem:

02.65

Calcus es. Cathabatmon descendens. Calerta et calceta ferrum. Caltulum cingulum a coactoloro dictum. Caltulum ubi mortui feruntur / iacentes.

02.41 centro exorta] cent r o ta d 02.43 (est) c 02.44 d / e; et minus lata e 02.45 Collol [Colol d] cronos de 02.47 Chronicon e; >epi< cesariensis epi (letzteres durchgestrichen) c; epi eusebii >epi< d 02.48 Cyson c 02.49 Cetura d 02.53 Zeile auf Rasur von anderer Hand f; fatio m 02.55 cum] quo e; (simio) c; (et serpente) d 02.57 ranee d 02.58 qui silum e 02.60 Calli f m ; c f m / e / d ; c f m / e / d ; >id est< leist fm 02.62 Cathabathmon m 02.63 calceti e 02.64 Calutulum m ; (a coactoloro dictum) d 02.65 iacentes e 02.60

e{Plur.\) - leist f m , ( ) cd

247

C (Additamenta)

cdefm)

cdefm: Calventes frustra calumpniantes. f = 03.l4f. cdefm: Calpes gale^ militum. f = 328f. cdefm: Calomaucus / Calomancus / Calomaticus pilleus. f = 03.14 ff.

cdem: Calamistus candelabrum parvum. cdem: Caprificus >que et< eadem arbor qu$ ficus, (vgl. 424.1) cefm: Capital census capitis id est redemptio >zins 01.85; Ciconia . . . -» 298 g: Cenon commune inde cena et cenaculum a communione vescendi dictum, g: Cirurgia manuum operatio inde cyrvrici medicici inscisores et ustores. g: Cea insula occeani omnium rerum fertilissima, g: Cohors congregio militum. g: Colobium . . . - > 02.19 g: Cometa nomen stell? masculini generis, g: Comet? latine crinit? dicuntur quia in modum crinium flammas spargunt. g: Comicus comediarum scrip tor. g: Comedia villarum laus, comos enim villa, dia laus dicitur. g: Conchus lapis marinus conchavus et rotundus. g: Conium herba letalis et perniciosa, hac sturni >stara< vescuntur sine periculo. g: Contribuii consanguinei quasi ex eadem tribù, g: Contumatia gravis superbia, g: Contumax superbus contemptor. g: Coriza difficultas glutiendi. g: Cloaca phül. g: Cloac? foss? inde diet? quia per eas fetid? aqu? colantur. (vgl. 273) g: Clunes pars posterior corporis inde diet? quia iuxta colum sunt, g: Colus arsdarm. g: Coclear minima pars mensurarum. g: Confrages sunt loca ubi venti undique concurrunt. g: Conpago coniunctio vel iunctura. g: Copo negotiator, (vgl. 116) g: Cops copia.

ABQabcdefgikl

04.30

g: g: g: g: g: g: g: g: g: g: g:

04.35

04.40

D

Copsus copiosus. Corna poma silvestria. Cornus arbor. Corsica insula non longe a tuscia multis promunctoriis angulosa. Creber frequens. Crebro frequenter. Cunctator dubitator. Cuneus densus populus vel collectio militum. Cottula mensura habens ciatos sex. Clostrum clausura ostii. Curculio vermis frumenti vel fab?.

f: Hebrea Dabreiamin verba dierum. Dan iudi'cium vel iudicans. Dina causa. Debbora apis vel loquax. Dalila paupercula vel situla. David manu fortis vel >visu< desiderabilis. Q: 7, 6 Daniel iudicium dei vel vir desideriorum. Damascus misericors >vel sitiens sanguinemvel eternum vel sensus mutatio«. Debela opera palatus. / Debilim palatus in osee. Dabir oraculum. Dodanim nomen gentis >rodum/id est rodiu. g: 16,14,15

A97a. alOa. glOb. .i7b. . k 2 l a . .Il83a

(Q3b) (Q) 5

io (ABQ)

04.39 ostii < hostii 1 Dabreiamyn Q , Dabriamin b, Debreiamin cd (das ganze Wort in Versalien), Defreiamin e 2 iudicium vel iudicium a 3 Dyna Q , Dana d, Diana f 3/4 causa(. Debbora apis) vel loquax f 4 Dabbora a, Deppora bl, Debberà d 5 Dilila Q ; (vel situla) g 6 David] D D c, Davit e; visu eikl 8 misericos B; vel s. sanguinem ikl 9 Delecht Q ; tabolärum e 10 vel deorsum] retro d; deorsum A; >cadens< fluens a / ikl 11 cefg — Diaspalma Q / abdikl — Dyaplasma AB; vel . . . . mutatio ikl 12 Debilim . . . . osee g 14 conj. — Damanum AB, Damamim Q d , Dabanum a, Domamin b, Damani c, Damanim e, Dodamim f, Domamim g, Domanim ikl; rodum g / id est rodii fikl

251

ABQabcdefgikl

k2ib (f)

D

Dagon idolum 'philistinorum. Daran affricus. b: Demon quasi deymon valde sciens. (vgl. 59.1) f: Dotai pabulum vel viride eorum vel sufficiens defectio.

f: Greca Disis occidens. i Deuterus secundus. 1183b (d) 2 Deutro'nomium secunda lex vel iteratio legis. e7a 'Deuterosis secunda explanatio >legis< vel iteratio vel novitas. fgikl: Dioscorilos mensis marcius. (Qabcde) 10 Diploma scedula qu? duplicatur. AB = 88 ff. Dromeda camelus velocissimus. Dromedarius eques / sessor dromed?. c: Doxa . . . —» 54

(d)

f95a

fgikl: Dromones / Dromenes velocissim? naves. Diadema regii capitis Corona. Decapolis regio decem civitatum. c = 48f. 3 Didascalus magister. 4 Didascalium magisterium. Discolus / Discoiis indisciplinatus >vnsiteger< id est sine scola. fgikl: Drama scriptura vel 'fabula vel introductio personarum. fgikl: Diotrepes speciosus, insulsus vel decor insaniens. Diaphonia dissonantia. Diatessaron ex quatuor cordis symphonia.

15 Dagun a; ydolum ABQcdikl; phylistinorum Q ; Zusatz ] in f: et interpretatur piscis tristicie 16 Daraz c 17 Initiale nur in f; Desis b 19 Deuteronomium c; .ii? c; (vel iteratio legis) ikl; Megis 2 iteratio g 20 (D)eut r0 osis b, Deutrosis ef, Deuterosi g; (Deuterosis secunda) d(Zeilensprung von 18 nach 20), .ii? bg; legis ikl; (vel novitas) ABQ, vel novitas] novitatis ikl 20.1 Dioscoridos f 21 Diplorna g 22 Dromeda f;'velocissimus 2 camelus [camus d] cde 23 sessor ikl; (dromed?) a 23.1 f / gikl 24 regni b; Zusatz in f: Dia grece duo. dema divisio. inde dia dema id est divisio regni. 25 .x. BQbcef 26 Didasculus acg; diDascalus e (di nachträglich) 27 Ditastalicum e; magisterium] magister in scola e 28 Distolus b / AB; id est] quod est AB, vel ce, (id est) Qabf 28.1 Droma f, Dramma < Dramgma g; (vel fabula) ikl 28.2 Diotropedes g; vel decor] decorus g 29 Diaphania i; disonaria e 30 Diatesseron ABQabcdgl, Ditesseron e, Diatessaron > -sseron i; .iiii" Qbcdgikl; chordis Aa, (cordis) c, cordis f g; simphonia Aabcefi, sinphonia Q 28

252

nur B — vnsitegir A

ABQabcdefgikl

(Qabcde)

5

D

Diapente ex quinqué >vocibus / sonis< symphonia. Diapason ex omnibus >id est< octo vocibus symphonia. Diplasion duplum. fgikl: Diezeugmenon disiunctor / disiunctorum. Diatonicum genus melorum / meli in musica quo nos utimur. A B = 88 f.

6 Diesis medium semitonium. (Qabcde) 7 Diatome media Sectio vel divisio. A B = 88 ff. (Qabcde) s Diametrum media mensura vel latitudo circuii vel equaliter per centrum ducta linea. A B = 88ff. Diaconus minister, (fikl) Diaconiss? mulieres sacerdotalia vestimenta parantes, (ikl) Diaconium ministerium. Diócesis parrochia vel gubernatio. a : 42, 41 Delichinus severus. Dialogus duorum sermo vel conflictus. (f) il Dia duo. g: 45, 46, 44; ikl: 46, 45, 44 f: Demos plebs. 9 Dialéctica / Dialetica dualis dictio / sermo vel de dictione. A B : 47, 45, 46

alOb

Dialecticus / Dialeticus facundus. 12 Deca decem. A B Q a b d e : ' D o x a . . . - » 54

13 Decas denarius numerus.

b: 49, 48

c: Decapolis . . . —> 25

(ikl)

Dorium indiculum. c: Dia . . . —> 71

31 D y a p e n t e Q ; l y m p h o m a [sim- be] 2 ex .v. [.v? e] bde; 'simphonia 2 ex q u i n q u e sonis f; •xv. Q , .v. acgikl; vocibus A B / sonis fg; (symphonia) Qcikl 32 D y a p a s o n A B Q a ; 1 simphonia [sin- Q ] 2 ex . . . . vocibus Q a b e f ; (omnibus) c; id est abdegikl; .viii. Q a b c d e f g , >ex< octo ikl; (symphonia) cdgikl 33 Dyplasion B Q b , Dyapasion d, Diapason e, diaplasion f 33.1 conj. — Dieuseugimenon f, Dieuleugmenon g, D r e z e u g m o n o n ikl; ikl / fg 34 meli ikl; qua ikl 35 dimidium Q , medicum i; semt d 36 D i a t h o m e g, D i a t h o m e ikl 37 per . . . linea j f; Minea 2 ducta g 38 D y a c o n u s Q ; Zeile am oberen Rand mit Verweiszeichen g 39 Dyaconisse Q ; 'vestimenta 2 sacerdotalia c; parantes] portantes g 40 D y a c o n i u m Q 41 Dyocesis Q c , Diacesis a; barrochia Q e ; (vel gubernatio) c 42 Dilichinus d, Deliclinus ikl; 43 Dyalogus Q ; .ii? rum g; 1 sermo 2 d u o r u m aikl; (vel) e 44 D y a Q ; / « r f vgl. 24! 45 Aacd / Bbefgikl — Dyaletica Q ; >locutio< dictio a, dictio < lectio c / A B f ; (vel de dictione) ABcde; de|dedictione a 46 Aac / Bbdefgikl — Dyaleticus Q ; >quasi< facundus c 47 .x. Q c d e 48 Deca cde

253

ABQabcdefgikl

D

Didaxis doctrina. Didactos docibilis. Diatriba dissensio. ikl: 54, 5 2 - 5 3 fgikl: Dekerida decennalis. Dioctes compulsor. ABQabde = 47f.; c = 23f. 14 Doxa gloria. fgikl: Dinastia potestas quedam apud egyptios. fgikl: Diapolita princeps qui dinastiam habebat. c7a is 'Dorco video. Dorcas capella / capra quia acute in montem videt. a: 57, 56 fgikl: Delos insula clara interpretatur. fgikl: Delios apollo id est clarus vel declaratio. k22a 'Disticon carmen duorum versuum. (vgl. 135.1) ikl: 58, 59, 57, 57.1 fgikl: Dentrites lapis arboreus id est succinum. 1 d5lb Dikea msticia. B70b Dike 1 os iustus. fgikl: Demon quasi diamon / daimon id est omnia sciens vel apotu demonii id est a principatu dictus. (vgl. 16.2) fgikl: Dictis rete. g: 59.3, 2 fgikl: Dictinna dea retiaria id est diana. fgikl: Diana ipsa est luna dea venatorum et parturientium et animarum. glla fgikl: 'Delophon formido serpentium id est ibis avis. b44b 'Democritus iudex populi >interpretaturvel digitus 70

(c) 52 Dasian vel aspiratio ubi h deest. Dipsa >sitis< species aspidis quemcumque momorderit siti perit. Diobolaris vilissima meretrix. d: 67, 66 Delticus litteratus. de: Delta grecum. Decalogus decem verba legis. (ikl) Degraphides sculptura / scriptura. fgikl: Diplois sagum vel clamis vel quodlibet duplex vestimentum. (vgl. 02.9) ikl: 71, 69.1 Danai greci. c: 74, 73, 70, 72; ikl = 63f. (b) Dia sancta. c = 49f. fgikl: Dolone stella abscondita / absconsa. Draconita gemma ex cerebro aspidis. fg: Dracontea herba draconi similis. Dulos servus. Duleion servile. ikl: 75, 74 Dulia ancilla vel servitus. fgikl: Diota . . . - > 87 ikl: D o s doxan . . . —» 79 fgikl: Direpanum . . . —> 86

fgikl: Diona venus. fgikl: Dracum carpentum. Dictilotheca scolasticorum domus.

61.2 Diastile ikl; fg / ikl; choerentia g 62 Dyanonea B, Dianenea ed, Diancnea e, Dianone g, Diononea ikl 63 Dyaliton A B Q ; Dialiton . . . . sententia Nachtrag am Rand f k ; sentetia g; eoniunetonibus Q 64 Dasya Q ; (vel) dikl; 1 ubi 2 aspiratio ikl 65 Dispa A b e , Dypsa Q ; sitis a b ( f ) f g ; 'siti perit 2 quemcumque momorderit A B ; quecumque b, que quecumque c; quem(cumque) mordet ikl 66 Dyobolaris Q , Diabolaris bedf, Diobelaris ikl 67 Dolticus Q ; Deltacus g; literatus adg 68 .x. Qacdefgikl 69 Degraphrides A , Dedraphides Q , Degrafides e; scriptura bede 69.1 quodlibet] quod velet vel f 70 Danay Q 71 D y a Q , Di v a f 71.1 absconsa ikl 72 gemma 2mal Q 74 Duleyon Q , Duleon d, Duleion eik, Duelion f 75.1 Dionia ikl; ventus f 76 Dictolotheca ede, Dictoloteca f, Dictiloteca ikl

255

D

ABQabcdefgikl

Draxo, -as apprehendo >disid est< zvinilinc / glzuinelo. Desposinos heriles >vel dominici 88

.2 (Qabcde)

16

A97b.f95b

28

fgikl: Dip to turn quod per duos casus variatur. Diptongus >id est< duplex sonus ubi du? vocales in una sillaba sunt. AB = 88 ff. Dindyma "secreta. ikl: D a p s . . . - > 96

85 .1

i7 Dikearchon princeps. 1184a fgikl: Dramaticon activum carmen 'ubi tantum introduci person$ loquuntur. Direpanum falx. fgikl = 75 ff. D i o t a vas vini.

fgikl = 75f.

Dolivia eruca >id est< >grasewrm 21; D y p t o n g u s . . . —» 83

(fgikl) .1

D e g e n e r ignobilis >vel< vilis. A B : Devotatio s c h e l t a t iuramentum vel maledictio. (vgl. 109) AB: Deunx

115; D e x t a n s

116; D o d r a n s

117

77 xas ad, (as) fgikl; a p p e n d o c; dis cde 79 >id est< da gloriam b 79.1 D r a c u o n ikl 80 Decia f; d e x t r a ikl 81 D y d i m u s Q ; >vel< g e m i n u s b ; id est f 82 D e s p o s i n e s A ; vel dominici fg 82.1 Disintheria g, D e s i n t h e r i a ikl 82.2 D i p o t u m i 83 D y p t o n g u s A B ; id est A B ; (vocales) g 84 D y n d y m a A , D y n d i m a Q , D i n d i m a agikl, D y d i m a c, D i d i m a de 85 D i c h e a r c h o n A B a , D i k e a r c o n b d , D i c h a r c h o n ikl 85.1 l o c u n t u r f g ; l o c u n t u r >vel dapes< f 86 D y r e p a n u m Q 87 D y o t a A Q 88 D o l i u i a e i e r D o l u u a eikl; id est fg 89 Initiale in A B b ; >vir< ignobilis (vilis) a; 1 vilis 2 ignobilis Q d e ; 1 vilis 2 vel 3 ignobilis b ; vel A B 81 88 89.1

256

e — zvinelînch A , zvinelinc B b ( z u - ; f ) , z w i n l i n c Q , zwinilinch a / conj. — guizuinelo f(oder giù- ?, -elo < -elio), g e z w i n e l e g, ( ) cdikl nur g i ( - w u r m ) k ( - w u r m ) l ( - w u r m ) — g r a s s e w r m f A - scheltata B

ABQabcdefgikl

D

.2

AB: Despicatus incassus, diruptus. (vgl. 126)

.3

AB: Dissio refugio. (vgl. 221)

AB: Divus . . . -> 128; Dumtaxat . . . - » 129; Digero . . . ^ 180 AB: Decusatim . . . -> 139; Delumbis . . . —» 170

.4

AB: Delego, -gas demando, decerno, eligo. (vgl. 179) 37

.5

AB: Depilo . . . ^ 182; Dolo . . . tor . . . —» 192

226; Distraho . . . -> 169; Discep-

AB: Dissio refusio. (vgl. 221) AB: Depasco . . . -> 193; Depleo . . . -» 195; Deamo . . . -> 204; Desipisco . . . —» 206; Diffiteor . . . —» 222

.6

AB: Dico, -cas deputo. (vgl. 211) AB: Deiuro . . . ^ 215

.7 .8

46 47

AB: Dilectio dicitur quod duos simul liget. ABf: Dorix proprium nomen fluvii.

f = 03.llf.

AB: Demolior . . . -» 220; Devoto . . . -> 219; Delatura . . . - » 98

.9

90

si

(fgikl) (fgikl) (fgikl) (fgikl) (cfgikl)

95

AB: Deliramentum ursinnecheit; lira dicitur proprie sulcus, hinc delirare dicuntur boves cum exorbitant, hinc etiam deliros homines dicuntur exorbitantes a ratione. Diffidentia desperatio. (vgl. 01.4) Dimensus / Diffisus divisus. Derepente velociter. Donaria dona. Distentio labor occupatio. Dentilia >dentes aratri< riestra >vel egedadiscum ferens< >id est< >dapifer< druhsazo. fgikl: Discriminalia muliebris capitis orna1 menta qu? crines discernunt id est vahswinta / härscaida. (vgl. 02.10) fgikl: Damma . . . —* 110

alla

(Ac)

Delubrum templum idolorum. Defecatum liquidum vel purum. Decurio curialis, de ordine curi?. d: 106, 104, 105 Decanus vel decurio 'qui .x. viris preest. Dilatio mora. Deambulacra / Deambulacrum ubi deambulari sub tecto potest >ut in porticibus< >id est< genge / gange. f: 1 0 8 , 1 0 7 Dextralia lat? armili? >id est< bòga / bougun. i8 Devotatio iuramentum vel maledictio. (vgl. 89.1) Damma >vel dammula< >id est< hintcalb / damo >bestiola latis COrnibuSwidemoscutra.t.< g 102 ydolorum ABQcikl 103 'purum 2vel liquidum g; (vel) d 104 'de ordine curi? 2>vel< curialis ikl; (de ordine curi?) c 105 (vel decurio) cikl; qui .x.] quie b, quia g; .x'm A ; prodest g 106 Dylatio Q 107 Deambulacbra g / ikl; deambulatur Q , deambulari] itur c; (sub tecto) bf; 'potest 2 sub tecto ikl; (sub . . . . gange) Q ; tectum B, tectu a; (potest) c; ut in porticibus ikl; id est b(f)f 108 (lat? armili?) c; id est g 109 Devoratio aeg 110 Damma] Damula e; vel dammula fikl, vel damula g; id est fgikl; dama >.t.< g; bestiola 1. comibus gikl 110.1 Damvla < Damila e 111 precium e; sponte bde 112 Discors d, Disors g; dissonatus b 113 Divine e; 'idolorum 2 prophete e; ydolorum ABQikl 101 101.1 107 108 110 111

258

c - druhseze A, drvsezzo B , truchsasze Q , dróchsazo a, druchzazo e, trutsaz f, tròhsaz g, ( ) bd ik(u-)l(w-) - ::"fasyvit|tta f / g(auf Rasur) ABacf / b ( t ) - ( ) Qdegikl Bg(-ov-) - böge AQa(g < b) / c(-óv-)df - bougum e - ( ) bikl B — hintchalp A, hintenchalp Q , hintkalp a, hintcalp bc, hinchalb d, hintcha'b e, hintchalb f / ikl — dama g nur e

ABQabcdefgikl

(c)

Divinatio prophetatio. ikl: Delibutus . . .

115

D

122; Ditio . . .

120

(Qabcde) 19 Deunx .xi. >partes< dempta .xii\ (Qabcde) 20 Dextans vel decunx .v. partes dempta ,via. (Qabcdeg) 21 Dodrans .iii. partes dempta .iiii1. Dragma octava pars unci^.

AB = 89.lf. AB = 89.1 ff. AB = 89.1 ff.

ikl: Dumus . . . —> 127

120

125 .1

(c) (fgikl)

gilb 22 23 24 25

130 (Qabcde)

Didragma du(j dragm? / unci?. ikl = lI4ff. Dicio potestas. Delibuo, -buis, -bui id est unguo / ungo. Delibutus unctus. (vgl. 04.2) f: 123, 124, 122; ikl = 114f. Delicatus + deliciose nutritus / deliciosus >id est zartilicherid est< curia dignus.

AB = 230ff. AB = 230ff.

c: Decuso . . . —» 178

fgikl: Dis quasi dives id est pluto inferorum deus. 29 Decusatim / Decuriatim honorabiliter. A98a 'Desultorius mobilis vel iocularis / iocularius. (Qabcde) Danubius >proprium nomen fluvii< tvnöwa.

(g) (Qabcde)

fgikl: Diutulus brevium deorum sacerdos. Dividia tristicia. >Desiduo< Diuturne, morose, Delenificus blandiloquus. Diluculum hora cum dies incipit.

AB = 89.3f. AB =230 ff.

AB =230ff.

ikl: Dissors . . . — * 112

(ikl)

Disceptatio / Diceptio >altercatio vel< contentio. Decipula laqueus / pedica ualla vel druh. Dudum olim >vel< paulo ante. Diversorium domus >privata vel< hospitalis. fg: Dissors . . . —» 112

k23a

(Qabcde)

ikl: Dissimulo nes'cire . . . —» 173

Dividuus ignavus, piger, divisibilis. Decrepitus + valde senex / senectute deficiens.

AB = 230ff.

135 quasi AB; (duorum) Qabe, .n?rur" g; duorum bellum] bellum inter dúos c, 'bellum f 136 (negligens vel) AB 137 Dirivatus f 138 id est AB; decuria g 138.1 >deus< dives g; (id est) f; infernorum ikl 139 Decausatim g / ikl 140 Desultarius Q , Detultorius e; iocularius ABg 141 proprium n. fluvii fg; >id est< t. f 142 Dividua A 143 Desiduo diuturne fgikl; merose d; moror g 144 Denificus B, blandiloqus abe, blandiloqu'is e 146 Diceptio A B Q ; altercatio vel ikl 147 (laqueus) c / ikl; 1ualla 2laqueus bg; >vel< ualla f; (vel) ce; (vel dr.) Qbd 148 1paulo ante 2olim c; vel AB 149 privata vel ikl 150 Dividus g; 'divisibilis 2>vel< ignavus 3>vel< piger AB 151 valde] multum AB, 'senex 2valde de; senectute deficiens ikl 2 duorum

137.1 141 147 —

260

in f vielleicht auch zurgift (urgift von urgeban?) B — tvnöwe A, tönouua f, tunowe ¡(tv-)kl, ( ) g Ba(v-)bcdefgikl - ualle A(uâ-)Q f(u < uu)g - druhe A, druch B(-v-)aceikl, ( ) Qbd

ABQabcdefgikl

B7la .1 (Qabcde) 155

D

Domuncula/Domunculum >vel< 'domicilium >id est< parva domus. fgikl: Dictator princeps romanus per quinqué annos. Dictatura officium dictatoris. Docilis ingeniosus, docibilis. AB = 230.1 f. Disclusus separatus. (vgl. 230.2) Divortium divisio / separatio >quolibet federe< coniugiorum / coniugii / coniugatorum / coniunctorum. d: 157, 156 Domativus testis. fgikl = 174 f. Dolabra ascia >id est< barta. ikl: Dolo . . . - > 226

¡8a .1 160

(Qabcde) (Qabcde) f96a (c)

Decer'niculum / Deceruiculum ornamentum virginalis capitis ex auro >id est< underbant. fgikl: Disparilis dispar, dissimilis. Diverticulum ubi + ab itinere / via + diverti potest. AB =230.2 f. Dilutus purificatus. (vgl. 230.3) ikl: 163, 161, 162 Diutinus diuturnus, morosus. AB=230.3f. Defectus 'lassus / lapsus deficiens. c: Duciolus . . . —» 02.3

165

170

Disseptus divisus >vel< divulsus. 'Domesticus familiaris. Detestabilis odibilis >vel< pessimus. / Detestabilem odibilem, pessimum. (Qabcde) Deciduus qui cito cadit, labilis. AB = 230.3ff. Dapsilis mitis, liberalis, largus. ikl: 172, 168, 170, 171 (Q) 35 Distraho >dispergo vel< vendo >vel dissipovel elumbis< mollis. AB = 89.3ff. allb

152 Domunculum A B ; (Domuncula) Domicilium c; vel fg; 1 domus 2 parva 3vel domicilium ikl; id est Q a b ; (parva) A B Q ; (parva domus) g 152.1 .v. fikl 155 Diclusus a 156 Divortivum a; separatio Qikl; quolibet federe ikl; cüiugiorum f / AB / cde / ikl 157 Domats e 158 Dolabrum c; (ascia) ABikl; id est fg 159 Deceruiculum acde; ornamtum g; 1unterbant 2 omamentum . . . .auro AB; (capitis) a; id est acdefg 159.1 dispar dissimilis] dispari similis fikl 160 via ikl 161 Dylutus Q , Delutus e 162 (morosus) AB 163 Defessus Q ; lapsus ikl; (deficiens) Qikl 164 Disceptus e; vel ikl 166 vel ikl; Detestabilem o. pessimum A B Q b 167 Mabilis 2 qui cito cadit ikl; (labilis) AB 168 'liberalis largus 2 mitis c; (liberalis) f; 'largus 2liberalis Q 169 dispergo vel A, disperdo vel B; vel dissipo ikl 170 vel elumbis ikl; mollis] mobilis g 158 159

Bac(-â-)defg - bârte A, parte Q , bartha ikl, ( ) b Q(v-)afg - unterbant AB(v-), enderbant c, underpant d, und^'ebant e, ( ) bikl

261

ABQabcdefgikl

D

Decusatus ornatus. cde: Deliro . . . —> 184

(0

Delirus insanus. cde: Deliramenta acosunge. Dissimulo nescire fingo. Ductile metallum >quod tundendo dilatatur< gislagenez.

ikl = i 4 9 f f . d: 178,174

fgikl: Domativus . . . —> 157 175

(Qab) (Qabcde)

(Qabcde) Q4a

Demptor malus odor. A B = 230.3 ff. ; cde = 230 f. ; f: 176, 175 Deditus subiectus, intentus vel contradi tus / traditus / contradictus. A B = 230.3 ff. Denuto texo vel impleo. AB = 230.3 ff. 'Decuso, -as orno >-as-das< >vel decerno vel eligo / elegofrizzo 226

Delibo immolo >vel degusto 169; Dissio . . . 185 g l 2 a (Qabcde)

Delibero eligo vel diffinio. 'Destino mitto vel decerno.

cde = i 7 l f . ; ikl = 227ff. 221 AB = 230.3 ff.

172 Delyrus Q 173 >me< fingo f 174 Dúctiles e; quod t. dilatatur ikl 176 (subiectus) A B ; intentus > intectus i, intectus k ; (vel) f; A B / f / gikl 178 Decusa e; sas abe, (as) fgikl; as de, nas ac; die Zeile in einer Lücke der Kolumne links gegenüber c 179 (g)as B Q e , delegas c, (gas) fgikl; (de)mando Q ; das de; vel decerno (vel) eligo fg, vel decerno vel elego i, vel decerno vel Delego kl 180 (ris) ABfgikl; (ordino vel) ikl; 1 d e w o n / d ö w e 2 vel 3 o r d i n o A B ; (vel d,) Q a b c d e ; vel devito >.t. frizzo< g(devito entstellt aus dewo?) 181 (vel) Qacde 182 Depilo >las< (pilos) c; pilos] capillos b ; auffero g 183 Delibo >bas< c; vel degusto fikl, vel gusto g 185 D e l y b e r o Q ; (vel) Q c 186 >dirigo< mitto (vel decerno) f; (vel) g 172.1 174 180 —

262

de — hacosunge c a — geslagenez ABcfg, geslagenz Q , *geslagench d, ,: 'geslage e, ( ) bikl f(deuuo)ikl - d e w o n B / A - ( ) Q a b c d e g nur %(sieh 193)

ABQabcdefgikl

.1

190

D

4i Desipio male / stulte sapio >vel sentio< >id est tumbizouzstozzovel< consumo b, cüsumo f; id est af 194 Depopulor] Depleo g(wie nächstes Lemma)-, devasto ikl 196 (pis) aede; is est ab; (as) aede 197 depopolatio a 198 disiungor ikl; 1>scrindo vel< chino 2 patesco f 199 (is) aedefg; (destruo) Qacde 200 (dis) Qacdefgikl; id est f. f 202 Detracto g 203 Derudo e 204 multum AB 187 193 — 198 — 200 203

nur f nur Qacd df - frizze Aa, frizzon B; vrizin Q , frezo c, ( ) begikl e - ich ABQacd, ( ) bfgikl f - chinon B/a — geinen d/c(-eN)e/A — gin Q / f ( z w e i Glossen\)g(auf Rasur)ikl Ob nur f nur f

263

-

ABQabcdefgikl

D

Decedo discedo, locum do >id est rumo 222

(ikl)

42

(Qabcde)

Desipisco deliro, insanio. Derivo >detraho vel< deduco / divido >vel runso 222

f: Discuio dissencio, nolo, g: Diplo duplico. Dego, -gis habito / vivo. ikl: D e c o . . .

218

Deseco, -cas, -cui >id est< abscido. g: D e c o . . .

e8a

(Qabcde)

218

Disturpo / Disturbo dissipo, depello. 44 Dico, -cas deputo vel consecro. (vgl. 89.6) 'Dedo, -dis + subdo, trado >id est< ih irgibo / cum in manus alterius se tradit aliquis. Debilito / Delibito vulnero, saucio. Dispubero separo. AB = 230.4ff. 45 Deiuro multum iuro. AB = 89.6 f. Discrimino >divido< discerno >id est sceidonad nichilo 132; Deses . . . —> 136; Derivatus . . . - » 137; Diluculum . . . —» 145; Danubius . . . —> 141; Dividuus . . . —» 150

.1

AB: Dissors dissociatus. (vgl. 112)

.2

AB: Disclusus separatus. (vgl. 155)

.3

AB: Dilutus purificatus. (vgl. 161)

AB: Docilis . . . - » 154 AB: Diverticulum . . . —» 160 AB: Diutinus . . . —» 162; Deciduus . . . —> 167; Demptor . . . —> 175; Deditus . . . —» 176; Denuto . . . —» 177; Destino . . . —»186

.4

B: Depleo evacuo, (vgl. 195) AB: Detrecto . . . -> 202; Derivo . . . —• 207; Dispubero . . . —» 214; Diserò . . .

.5

217; Deco . . . -> 218

AB: Describo. . exprimo vel dinumero. AB: Deprivor . - » 229; Discrepo . . . -> 228

222 Deffiteor d 223 Debrio Qikl; (quasi) c 224 deffido d 225 (r)is Q , (ris) a, disseris e 226 (las) fg, (l)as ikl; incido ikl; vel h. f 227 desudas Q , (das) a 228 (vel) Qab; (vel discordo) ABc; discordio f 229 Dep"vor AB; (varis) a, (va)ris cdf 230 Defectisco cde; in a Liicke bis E 167 226 — — 229 —

e - ich Qacd(?), ihc b(t), ( ) ABfgikl fg(-i-) — snìde A, snidon B / b(c-;|)e — cymere Q , cimbero a, zimbron c, "ichimbore d, ( ) ikl nur f aef - ihc A, ich BQcd, ( ) b Bad(u-)ef - ferbose A, uerbóse Q , ferbosen c, ( ) b

265

AB

D (Additamenta)

(Additamenta:) 01.1

01.5

01.10

A98b

01.15

01.20

01.1 01.2 01.3 01.4 01.6 01.9 01.10 —

01.11 01.12 01.13 01.19 01.23

266

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

Desidia tracheit. Dementia unsinnecheit / vrsinnecheit. Differentia vnterschidunga. (vgl. 01.26) Diffidentia missetrvwa. (vgl. 90) Davus senex. Dolus vnchust. Digamma littera. Damis fenerator. Devium awicke. Detrimentum breste vel ungefure. Defensaculum biscirmunge. Dispendium zefurede. Diluvium 'sinflut. Delictum missetat. Dipticium tabula. Dalum velum vel navis. Defunctorium transitorium. Dominium hertvm. Diarium tagewerc. Delator meldere. Dispensator spentere. Delitor exterminator. Duitas zvischenunge. Devotio fliz.

AB(-eit) A /B B — unterschidunge A B — missetruwe A A — vnchvst B B - awike A AB A - vngvfure B A — besirmvnge B A — zefvrede B B - sintflvt A B — tagewerch A AB(zu-,-vnge)

ABcdef

01.25

D(Additamenta)

A B : Delatio meldvnga. A B : Distinctio vnterschidvnga. (vgl. 01.3) A B : Desina claustrum. A B : Declivus stekeler. f : Dextrochirium sponsalicium.

02.1

cdef: Dispendium cladis vel damnum. cdef: Duciolus zapfo. (vgl. C 0 1 . 4 1 )

c = l63f.

cdef: Dictamnum wizwrz. 02.5

cdef: Devocatio sceltunga. def: Dipsane lovchesuesun. def: Demolitus zestorta. def: Detentio andacht >hunsabida 89.8

f96b

03.15 04.1

f: Desolabit dominus linguam maris egypti: non mare sed linguam maris egypti desolabit id est interficiet. f: Decern peda 'est virga decern pedum, f: Dorsale ruclacchen. f: Dentix walera. g: g: g: g: g: g: g:

04.5

Delenificus blandiloquus. Delibutus perunctus, impollutus. (vgl. 122) Dumus spina, (vgl. 127) Dumetum virgultum ubi nascuntur spin?. Daphnes arbor quam latini laurum dicunt. Driade de? silvarum. Divinacula sortes.

f: Hebrea . . i 8 b . . k 2 5 a . .U85b

5

(f) .1

"'Eva vita vel calamitas. Enos h o m o vel vir. Enoch dedicatio. Etheus formidans vel obstupescens. Eveus feralis vel ferox. Ezechias imperium domini vel fortis dominus / domini. Esayas salus domini vel incensum >dominifrugifer interpretaturid est< sprechare / sprahare. d: 46, 45; g: 47, 45, 46

(c) i3 Ecclesia collectio vel vocatio / convocatio. 14 Ecclesiasticus convocatus. is Eclipsis defectus. 32 Ely Q / ABb 33 Elyas Qcikl 33.1 auf Rasur, statt 32/33? 34 memoris i 35 Ebrey transitores Q 37 h Erodes AB, Erodes < Eredes gik 37.1 auf Rasur, statt 37? 38 Elizabeth Ade, Elyzabeth Q , Elisabeht b, Elisabet f, Elysabeth ikl 39 Elmadidi dg, Elmadadi f / Elmadi ikl; Mei 2 mensura f; nam] Enam Q , Enan f(wie neues Lemma!) / vel ikl; (nam oculus) g; oculis 1 40 Effrates Q b e , Euffrates g; paradysi BQeikl; frugifer interpretatur cikl, >quod< frugifer interpretatur d, >id est< frugifer (interpretatur) e, i n t e r p r e t a t u r 2 fructifer g 42 Exodorarius Q , Exodarius cde; officii 2 impositor Q 43 '>currus vel< vehicula 2 sunt Q ; vehiculi d / AB 44 Initiale nur in f 45 Ecc(lesi)ates Q , Eclesiastes g; cucioniator f; id est fg 46 Eclesia e; 'convocatio 2 vel 'collectio g; convocatio f 47 Eclesiasticus eg 48 Eclpsis B, Eclypsis dikl; defectio f 45

270

Bdi(a < e) — sprechere Ackl, sprechaere Q , Sprecher e / g — sprahh a re f, ( ) b

ABQbcdefgikl

E

e8b i6 Eclipticus médius zodiaci circulus 'ubi sol et luna eclipsin patiuntur. c8b i7 'Ephebus iuvenis vel sacerdos solis. ikl: 57, 50-55, 57.1, 56 Ephebia lupanar hvrhus. is Epicinia convivium vel laus victoriç vel sollempnitas. ABQbcde: 53, 54, 52

19 Ethis mos. 20 Ethica moralis in qua de moribus disputatur. Electrum metallum >auro clarius fulgens< >mixtum ex auro et argento / auro argentoque preciosus< >id est< gesmelze / gesmide. Electron sol. (cde) Elios Sol. fgikl: Eliopolis solis civitas. 21 Elogium dampnatio vel hereditas mala. (Q) 22 Eulogia munuscula vel benedictiones. ikl: 68, 59, 63, 61, 59.1, 62, 64, 71, 65, 70, 69, 7 2 - 7 4 , 66

fgikl: Eulogium verbum >bonum< vel confessio. (ikl) 23 Elogia laudes >vel< collectç vel proverbia. (ABQb) Elleborum veratrum >id est< hemera >germâravel piusdomini 132

cde: Eucharis bene loquens. (vgl. 167) 25 Eusebian pietas. (Qbcde)

26 Elencus librorum titulus.

f97a

27

(Qbcde)

28

AB = l73.3f.

Exomologesis / Exomologisis 'confessio. Economicus >quidam< liber xenofontis id est dispensatorius. AB = 173.3ff.

(fgikl)

29 30 d52b (c) 3i 32 33 (g)

Economia dispensatio. Economus / Economicus dispensator. Exa sex. Exameron sex dierum vel partium operatio. 'Emera dies. Ebda Septem. Ebdades septenarius. Ebdomada septimana. Ergastulum career + in quo operari solet/ubi operari licet, (vgl. 05.10)

(g)

A99a (fgikl) k26a

c: 76,75

Erga opus. (vgl. 05.9) g: Energia agilitas. g: Enervus sine virtute. Ergodioctes operis conpulsor vel 'operator amabilis. Enargia defectus. Energio 'efficax vel operatrix. ikl: Electoc . . . - » 111 fgikl: Exaplois . . . —» 173

62.4 Erom de; (domini) d; sagitta(m) de 62.5 Eli e; domini d 62.6 Elei d 62.8 Elyon c 63 Eusebyan Q , Eusebiam fk 64 Elenus ikl 65 Exomologesis < -gisis i / bcdef — Exomologysis Q , Exomologissis g 65/67 Exomologisis (confessio. Economia) dispensatio e 66 quidam fgikl; (id est dispensatorius) g; despensatorius 1 68 Economicus bcde, Economius f 69 Ex(a) e; Exa sex] Exaxes f; .vi. g 70 .vi. ce, .v. d 71 cies d 72 Epda beg, E b d o d; .vii. cdeikl 73 Ebdates Qc, Epdades b, Ebdabes d, Eptades g 74 Ebdomada < -moda i, E b d o m o d a k 75 (in quo o. solet) AB; operari solet] operatur d / fikl 77 Ergodiotes g 78 Enargya Q

272

ABQbcdefgikl

E

(g) 37 Edra sedes episcopalis interior. 38 Exedra sedes presbiterorum exterior. cde: Elumbis . . . —» 255

(Qbcde)

39 41 40 42

43

fgikl: Excedra ydra serpens novem capita habens, cui primo / uno ceso tria surgebant. fgikl: Escamatismenos dum aliud / unum dicitur >et< aliud agitur. Ethnicus paganus, gentilis. (vgl. 336.3) AB = i 7 3 . 3 f f . Enigma obscura sententia >id est< ratisca / retelnisse. Epithalamium carmen nuptiale. ikl: 87, 8 4 , 8 6 , 84.1, 8 8 , 8 4 . 2 , 85, 87.1.2 fgikl: Epichrema quedam species in tropis. fgikl: Epilogus superlocutio vel conclusio sententi^. Egloga exceptio >vel carmen rusticumque sunt super< capita columnarum. Epiphania manifestado vel superapparitio / apparitio. Euphonia bonus sonus vel sonoritas. Encenia consecrationes vel dedicationes. fg: 93, 94, 9 1 - 9 2 ; ikl: 94, 93, 9 1 - 9 2

fgikl: Epistola supermissa. (vgl. 02.13) Episcopus superspeculator vel superintendens. 44 Eucharistia + bonum donum >id est< >corpus domini< wizzot / bona gratia vel dominici sacramenti preceptio. 80 (interior) cde 81 sedis e; p o p u l o r u m Q , prespiterorum eg 81.1 .viiii. ikl; (cui) ikl; p r i m o f, .i? g / u n o ikl; .iii? fg 81.2 Excamatismenos f; u n u m ikl; et ikl 83 E n y g m a Q ; id est fg 84 Epitalamium Q c d e f g 84.1 Epicrema g; in tropis] ydropesis g 85 vel carmen rusticum ikl 86 Epothasis bg 87 Epythasis Q , Epithasis b ; inreprehensibilis Bbf 87.1 teatralis f 88 que sunt super c, que (sunt) super d, 'sunt 2 que super e; c o l u m p n a r u m A Q c i k l , c o l u m p b a r u m e 89 E p h y p h a n i a Q ; (vel superapparitio) AB / bcde 90 (bonus) sonus (s- < b-) e; (vel sonoritas) c 91 ' d e d i cationes 2 vel 'consecrationes Q ; consecratio vel dedicatio e; dedicationes >nov^id est< dona f; domus c, donum de 97 Energuinninus b, Erguminus de; insaniens] insipiens i; >et< demoniosus c / ikl 98 Eutichiani g; heretici fgikl; a quodam . . . . qui AB; .ii" fg; 'in Christo 2naturas fg; 1mentiti 2esse fgikl; sunt AB 99.1 Epicuri gikl 100 Enuptias 99 Eunomja,"' f; heretici fgikl; esse AB, sunt AB d(falsch gesetzte Versalie an Zeilenanfang); damnantes fg 101 contentia d 102 Escena bcdef, (ve)l seena '^(entstellt statt Lemma); ydolorum ABQc; templum Q 103 Caritas b; 'bona gloria 2vel 3claritas ikl; vel AB; gala c(gloria > gratia?) 104 Enteca A B Q ; super d, suplex e 105 Emisticum ikl 106 Emistichi? A; liter^ g; versu fgikl 107 Epygramma Q 107.1 adbreviatio fik(< abbr-), abreviatio g 108 Epiliorthoso f, Epiliortose g 109 Encatasteman Q , Encarastemati b, Encacastemati e, Encastemati f, Encatastemata g, Encastatemati ikl; habito e 109.1 von anderer Hand auf Rasur, statt 109? 111 Electoc ikl; (electus) b

274

ABQbcdefgikl

.1 k26b .1 115

.1 .2 .3 (Qbcde)

120 i9a (Qbcde)

E

56 Extasis pavor vel excessus mentis. A B Q : E r u g o milcdò mei q u o d de c?lo pluit. (vgl. 194) Empha'nicoteron illuminatus. b : Eulabia timiditas. Elechos castigatio. Elegos miser. Elemosina misericordia. Elegiacum / Eleiacum carmen m i s e r o r u m ubi u n u s exameter, alter versus pentameter est. fgikl: Elegidia carmina elegiaca. fgikl: Exakedeketerida sex et decennalis. ikl: 121, 118.2-120 fgikl: Enneakedeketerida n o v e m et decennalis. Ethimologia proprietas vel origo sermonis. d: 121, 118 Exetheseos questio.

AB = l73.3ff.

46 'Euangelista b o n u s nuntius / nunciator. (vgl. 173.5) A B = 173.3ff. ; g: 121, 120

.1

.1 125 .1

(f) ss Eresis scissura, (f) Eresiarches scissura princeps. fgikl: Exanathomicis exsectione. 57 Epilogium vox c u m prece, (vgl. 173.6) (fgikl) io8 Ependiten piscalis tunica. f97b fgikl: E thesis 'aur^ ab aquilone flantes. E u r u s ventus sinister subsolani. (c) Euroauster ventus dexter austri. f: E u r o n o t h u s ventus sinister austri. E o u s orientalis. 112 (mentis) d 112.1 'mei 2 milichdov Q 113 Emphanitatoren d, Emphanicateron e, Enphanicateron f, E m p h a m i c o t e r o n g; illuminarus Q 114 die Teile zweimal A ; Elechies c 115 Elegus c 117 Elefiacum B(g von anderer Hand) / A d g — Eleyacum Q ; miserorum ubi] miserabile id est ikl; examiter d, examitro e; 'versus 2 exameter alter ikl; 'versus 2 alter c; (versus) Q ( a n der Stelle examet gestrichen)', pentamiter e; (est) cdikl 117.1 Eligidia f, Elidia g; elegica g 117.2 .vi. g 117.3 Enneachede- g 118 Ethymologia Q ; s(er)mon s d 119 Exethlos A , Exetesios g, Exetheseoc ikl 120 Ewangelista A B ; nunciator ABf 121 Eeresis i; sissura Q , cissura b 121/122 1 V2 Zeile ausradiert f 122 'princeps 2 scissur? ce 122.1 Exanatomicis execcione f 123 Epylogium Q 124 Epentiten e; pascalis Q 124.1 Ethesic g 125 subsolanus ef, subsolano g 112.1 22»

B - milchdv A , milichdov Q

275

ABQbcdefgikl

130

58 Emporium + proprium nomen / pro nomine + loci supra mare. Echo vocis imitatio vel repercussio. AB = l73.6ff.

(Qbcde)

59

(Qbcde)

6i

(Qbcde)

(Qbcde) 60 .1 .2 (Qbcde) 62 (Qbcde) 63

135

(Qbcde) 64 (Qbcdegikl) 65 66 67 68 (Qbcde) 69

140 .1 .2 .3

(Qbcde) .1-

Egerimion / Egerimon liber resurrectionum / surrectionum >vel ascensionums(anctas)< animas. Euterpe musa bene delectans >interpretaturnunc< g 155.2 Erisebe g; missium k 156 senior f 157 Examissim Q ; id est Q b 158 Ergota d 158/159 eine Zeile freigelassen c

277

ABQ(abcdefgikl 160

(Qbcde)

.1

.2 1186b (Qbcde)

36

Exapla + sexiplicia vel .vi. columnç / est bibliotheca sex ordines habens, quia origines sex ordinibus diversas interpretum ediciones in una pagina constituit. AB = l 7 3 . 4 f . Echeila consobrina. fgikl: Ether spacium purum a luna usque ad firmamentum. f: Ethicus philosophus de moribus disputans. Epizeuxis superconiunctio vel dupli'catio eiusdem sermonis. AB = 173.3 ff.

(Qbcde) .1

.2 .3 (Qbcde) 165

(Qbcde) (fgikl) (a 12a

170 (Qabcde)

Elephantinus morbus >misilsuht< lepra, (vgl. 03.6) AB = l 7 3 . 3 f f . fgikl: Emisescla dimidia sextula id est duo scripuli. fgikl: Emina mensura duas libras pensans. (vgl. 01.3; 03.3) fgikl: Euchion bachus vel vox bachantis. AB = 173.8ff. Eritreum mare rubrum. AB = 173.3 ff. Expuggo perfido. Ebur dens elephantis. (vgl. 197) 'Eucharis bene loquens id est gratus. (vgl. 62.9) cde: 169, 168 Euergetes boni factor. Emblema varietas pavimenti vel / et superhabundantia. Embolismus superhabundans >vel supercrescens119; Ewangelista . . . —» 120; Egerimo . . . -» 131; Emitonium . . . —» 134; Erigone . . . —» 142; Epizeusis . . . —» 162; Elephantinus . . . —» 163; Expuggo . . . -•165; Epiteton . . . —» 171; Economicus . . . —» 66 AB: Exaplois exemplaribus. (vgl. 173) AB: Exapla . . . -> 160 B: Euangelista bonus nuntius. (vgl. 120) AB: Emistichide . . . —» 106 AB: Epilogium vox cum prece. (vgl. 123) AB: Euticiani . . . —» 98; Eunomiani . . . —» 99; Echo . . . —> 129; Epicum carmen . . . —> 133; Egerimion . . . —» 130 AB: Epitonium semitonium. (vgl. 134) AB: Emitonium . . . —» 135; Epitritum . . . —» 136; Epogdous . . . —» 137; Erato . . . -» 141 AB: Esto fors vel recte adverbium concedendi sicut de cetero id est deinceps vel temporis. AB: Empirium . . . —» 148; Eritreum . . . —» 164

si Emolumentum lucrum vel fructus. AB: Expergefio evigilo. (vgl. 274) AB: Exolesco . . . —» 317; Eregione . . . —» 181; Ebilustriç . . . —» 263; Essentia . . . —» 206; Elucubraciuncula . . . —» 225; Equestantia . . . —» 226; Enucleatim . . . —» 231 ; Eatenus . . . —» 232 AB: Enixe humiliter. (vgl. 236) AB: Exsententia . . . —» 266; Exentero . . . —» 280; Extrico . . . —» 281 AB: Expedio explico, (vgl. 286) AB: Emancipo . . . -> 290 AB: Effero id est laudo, (vgl. 291) AB: Eliceo . . . -» 295; Episcor . . . -» 296; Effutio . . . -» 297; Eluctor . . . —» 298 AB: Enucleo aperio. (vgl. 306) AB: Excieo . . . -» 308; Extubero . . . -> 307 173.2 Epimemeris g; ikl / fg 173.3 enarrantium f A 174 Initiale nur in ABf; Emulumentum e

173.6

Zeile

j

von anderer

Hand

279

ABQabcdefgikl

E

A B : Excudo produco, (vgl. 324) A B : Euge . . . 175

265; Effrenis . . .

252

Edituus edium custos. Edilis magister edium. Efferatus ferinam mentem habens. Extalis g r o z d a r m >vel grozmagoid est antfristungaid est< reinescare/reinesc ros. (vgl.204; 02.3) Emulus >inimicus vel< invidus vel imitator, (vgl. 224.1) Ericinum / Ericinium mavorte vel stola id est vestimentum quod superius induitur. 'Empticius >emptus servus< còfscalc. Exactor qui aliquid exigit id est fridemari/notegare. b: 188,186, 187 Emunctorium forceps >cum< quo adustum luminare pur'gatur >id est< z a n g a / z w a n g a . / E m u n c t o r i a forcipes quibus adusta luminaria purgantur >cluftlignum< imputribile (imputribile) A B 196.1 auf Rasur, statt 196? 197 E b o r bdef; 189 —

193 194 —

197

190 domuncula >ut 'ut femina 2 vivens vel . . . . polire[-e < i k ; 194 miltowe n. frugi(vel) sollicitus c ; (vel) 2 lignum nigrum ikl; os elefantis ikl

AB(sua, r m)f(su-)g, ( ) ikl nur f — vrsóh g ABcdf(-v"rm)g / Q e — graswrm a, ( ) b nur kl — miltow i A B ( - ö - ) Q c ( R - ) e f g - »rot a, ( ) bdikl b ( f ) - : : hephenbein A , helfenbein Q g , helfinbein de, helfenben f ( < helfent-) / B - * e l p h " a, ( ) ikl

281

ABQabcdefgikl

(c)

E

Elephans + beluarum maximus / bestiarum maxima >id est< help h a n t / e l f a n t / h e l f e n tier.

(ikl) 200

(cfgikl)

(c) B72b .1

a: 199, 198

Edera >id est< >ebah vel< ebeheue / ebhov. Ebitudo / Ebetudo slafheit / slawecheit.

Exosus odiosus. Esox / Exsox >species< piscis >id est< lahs. (vgl. 02.5) Eri'cius bestiola / bestia spinosa >id est< igil. (vgl. 1108) fgikl: Extrex posterior pars capitis id est nòwe. ikl: Essentia . . . —» 206 fgikl: Eia:? . . .

214

d53a. gl4a .1 205

.1 210

"Emissarius qui ad vindictam emittitur / mittitur. (vgl. 182) fgikl: Eburneus helfenbeininer / elfenbeinin. (vgl. 197) c9b (ikl) 'Exterus alienus. (c) 86 Essentia substantia. AB = 174.iff.; ikl = 203.1 f. Extorris expulsus de patria. Emeritus bene meritus vel dignus. (vgl. 05.1) b: Epiredia id est sielo. (vgl. 01.5) (ikl) Expeditus paratus >vel< promptus. (c) Expeditio herivart vel preparatio / paratio belli. Exercitus laboribus assuetus. (vgl. 336.5) fgikl = l95f. fgikl: Evitabiliter . . . -> 284

Epulaticius / Epulatius epulis deditus.

198 Elefans ABQ; bestiarum maxima ikl; id est Qafg 199 id est b; ebah vel fg 200 Ebetudo Q 202 Esox < Exox f / cg — Exox d, Exsax e, Exsos 1; species fg; id est ABaf 203 bestia Q ; 'spinosa 2bestia c; (bestiola spinosa) ikl; id est adf 203.1 Exttrex f(-x < -s); '(id est) nòwe 2>vel< posterior p. capitis ikl 204 'mittitur b, emittit f / acdikl 207 Extor.ris Q ; de < a c, de] a d 208 Eneritus Q ; meritus] memor a; (vel) ABQc 208.1 id est s. j 209 Expitus de; vel ef; promtus ab 210 Epeditio f; (vel . . . . belli) e; paratio ikl; beli g 211 asuetus d 212 Epulatius ABQ, Epulaticus d; epula a 198 199 — 200 202 203 203.1 204.1 210

282

b(t)e - helfant Q , helphent a, helfant h f / AB / g - ( ) dikl nur fg — eboch b f(ebe^eue) — hebe^vvoi g / A(-hó)BQ — ebowe a, ebohov c, : 'ebov d, ebhav e, ( ) b Qa(-heit)b(t)e - »slafzeit d / A(slauec-)B AB(-à-)Qab(t)cdeg(t)ikl - lashs f B(ì-)adfikl - igei A, ygel Q, *igis e, ( ) bcg ikl — noue f, nóo g g — helfintbeininer f(< helfent-), helfenbeinin 1 / ik ae(-uart)f(-uart) — hervart A(-uart)Qb(-uart;f )g, hereuart B(-vart)dikl

ABQabcdefgikl

(ac) (a) al2b

(Qabcde)

87

E

Elimatus ornatus, limatus >id est< politus. Elat? palmarum id est folia palmarum. fgikl = 203.1 ff. fgikl: Enervatus invalidus, sine viribus et nervis. fgikl: Ea tempestate eo tempore. Exesus >consumptus< attenuatus >id est< devoratus. Eques >vel< equester >miles< reitman / ritman. Excidium destructio. 'Enixa parturiens. Exta viscera, intestina. cde: 220, 219 Edulium esca vel cibus. fgikl: 222, 221, 220 Evestigio statim >vel< subsequenter / subsequor. Editior excelsior. Expositus >abiectus vel< ostensus vel tractatus / tractus. Expilatus / Epilatus interceptus, expoliatus. b: Emula inimica vel adversatrix. (vgl. 183) Elucubratiuncula brevis sententia qu$ una scribitur candela. A B = 174.1 ff.

k28a

(fgikl)

88 Equestantia $que separata. AB = 174.1 ff. 'Essedum species vehiculi >id est< sambuch / sambvch. Egestio evomitio sive de ore vel de naribus. Egelidus tepidus. Exsors >id est< sine sorte. 89 Enucleatim dare, manifeste >vel< aperte. AB = l74.lff. e: Eripes . . . —» 239

(c)

90 Eatenus ea ratione, eo modo. Erinatius bestia quedam iuxta mortuum mare.

AB = 174.1 ff.

213 (ornatus, limatus) c, 'limatus 2 ornatus ikl; (limatus) g; id est abe, vel g 214 (palmar u m id est) folia p a l m a r u m >dicuntur< Q ; palmarii (id est) folia (palmarum) d 214.1 'nervis 2 et 3 viribus g 214.2 E o g; tempore] t e m p r ikl 215 c o n s u m p t u s ikl; id est Q a b d e , vel A B 216 vel f ; 'reitman 2 vel equester ikl; miles d 219 >id est< viscera >vel< b 220 E d u l u m b; cybus c 221 Evestigeo b, Evestigium d ; statim] m o x c; vel B Q a b c d e ; subsequor ikl 222 >vel< excelsior d 223 abiectus vel fgikl; (vel) fg; (vel tractatus) cikl / abdeg 224 Expylatus Q / ikl; exspoliatus g 225 Elucubratuncula g; (una) ikl; 'candela 2 scribitur fgikl 227 id est afgikl 228 evomatio g; sive] vel c; (sive . . . . naribus) fgikl; vel] sive Q d ; natibus c 229 tepitus e 230 id est a 231 (dare) AB, 'aperte 2 manifeste ikl; vel Q b ; (aperte) ABcdeg 233 Erinarius a; iuta B; ' m a r e 2 m o r t u u m AB 216 227

befgikl / Q - ( ) ABd ABdik - sambuc e, sanbuch 17 Q a - sambòch cfg, ( ) b

283

ABQabcdefgikl

(c) (c)

235

E

Equor mare vel campus vel planities. Edax vorator >vel< consumptor. 9i Enixe humiliter vel suppliciter. (vgl. 174.2) Exuvi? indumenta. Erutus id est eversus. c: Excitus . . . —> 260

240

e9b 1187a b45b .1

f98b

(ce) 245

Eripes velox. e = 231 f. 'Excors fatuus >id est< sine corde. Exspes sine spe. / Expes sine 'pede. 'Eventus >id est< casus. Encaustus inustus / iniustus. c: 247, 243, 245, 248, 246 fgikl: 'Ecca ecce hec / illa. Eccum ecce >eum / illume. Exequi? prosecutiones / persecutiones lamentantium. Effeta que ultra parere non potest. ikl: Ecivitus . . . —» 262

(Qab)

Evidens manifestus. Edicomatus eiectus. Edentatus dentibus privatus. Edentulus infans sine dentibus. Enormis ingens, mensuram excedens. AB = 336.7f.; ikl: 253, 252, 251 Effrenis vel effrenatus sine frenis. AB = i74.6ff. Efferus atrox >vel< dirus. Elevigatus purificatus. Elumbis >delumbis / dissolutus< sine viribus >id est mollisgalgoExemplum q u o d sumitur.vel< langueo f; vel ABab 274 Exspergefio e, Epergefio f / ikl; (vel) bc; (vel expergiscor) fgikl; exspergiscor e; >vel< evigilo b 275 faciens A B b , facies a 270

A(zv-)B(zvmvse)a — zomvse Q , zòmòse bCfjceg, zemöse d, zömose f, zümose i, zumose k, zümose 1

285

ABQabcdefgikl

E

Emungo nares purgo >snuzoaufero vel< augeo. Enervo emollio. fg: 294, 293 276 Emunco g; 'snuce 2 nares purgo ikl; >id est< snuzo f 277 Execor 1 / ABQbdfg; abhominor AQabcdikl 278 Excubio g; evigilo b; (vel) c 280 eviscero >ras< a; (eviscero) AB / fgik, ventrem >purgo vel< aperio 1; id est fg; scurfe chlt d(?) 281 vel Qabe; (expelió) AB 282 as ABabde; extraho vel ikl, facio vel e; auffero Q g ; id est af; filio (vel) f, filio vel g 283 exolvo >vel< A 284 vel ABQab; pulcre ag, (pulchre) ikl 286 paro vel fgikl; (vel prosum) fgikl 287 (ex)orno A 287/288 plano(. Exspolio) >vel< ikl 288 acg / ABQbdef; depredor ikl 289 expurgo f / ABbcdei(< -geo), exuergo a, exurgeo kl 290 Emancipo < -pio ik, Emancipio 1; manum mitto dgikl, >id est< manum mitto f; vel Qabcd; do d, (dono) e 291 vel ABQabe 292 cuculo e; aufero vel AB, aggerem b; augeo >acquiro-das -tio f; id est aceg 323/324 expello, exeludo, produco. ikl 324 Ecudo A B Q 325 dispenso ede; (vel) AQcd 326 Ewangelizo AQabe 327 Ex ! upero e 328 contigit AB 329 as Aab, (ras) de 331 is a; (rui) AB, exerui b; das ce 333 Zeile von anderer Hand 334 luis Q , lis d 335 exordiris A, ris Q b d , iris e an Stelle von 331 d? 315 322 334 — 288

nur B(i nicht abgetrennt) / A 1 — iblvwe A, iblvon B, bllwe Q , plwon a(w < w), pluwoN c, plwuon e, bluo < bluio f / i - blóe g, blowo k, ( ) bd ABQa - ( ) bd B — arne Q , *artiun a / A — ( ) bd

ABQabcde

E(Additamenta)

'Exordium initium. b: Epithoma adbreviatio. b: Ethnos gens. b: Ethnicus gentilis. (vgl. 82)

elOa (fgikl)

.1 .2 .3

A B : Erreus . . . - > 179; Examen . . . - > 189

.4 .5

AB: Exertus nudatus, sollicitus. (vgl. 195) B: Exercitus laboribus assuetus. (vgl. 211)

.6 .7

AB: Epulaticus epulis deditus. AB: Expositus abiectus.

AB: E b e n u m . . . - > 196

AB: Enormis . . . —> 251; Elumbis . . . —» 255; Eculeus . . . —> 256; Ecivitus . . . —» 262; Expolio . . . —> 287

.8

AB: Exolesco evanesco, deficio. (vgl. 317) AB: Exc?lo . . . - » 321

(Additamenta:) oi.l

AB: AB: AB: AB: AB: ABcde: AB: AB: ABf: AB: AB: AB:

B73a

01.5

01.10

Exorcista demonis adiurator. Efficatia gefrumide. Emina mensura. (vgl. 163.2) Erumna 'freisa. (vgl. 01.18) Essecla silo. (vgl. 208.1) Erpica egida. Extollentia ubermvt. Erebus helleuvarto. Echinus / Escarus >genus< piscis >id est< huso. Euripus merlicher. Elefantia helahesuth. Edictum gebot.

cde = 0 2 . 4 f .

f = 268f.

01.9 Escarus f; genus f; id est f 01.2 01.4 01.6 01.7 01.8 01.9 01.10 01.11 23

B - gefrumede A B - frejse A Bcde - eide A AB(v-) AB(u in beiden Hss. eher wie Ii) Bf - huse A B - mellicher A A - elaheshvt B

Summarium Heinrici 2

289

ABcde

E (Additamenta)

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

01.15

01.20

01.25

01.30

02.1

Ebolum a tech. Embanum nezila. Erarium scazhus. Emplastrum gretetvch. Exilium ellente. Exicium freisa. (vgl. 01.4) Experimentum irfuntnisse. Efferatus irgrimezeter. Exhaustus erschafener. Exoletus giwahssener. Elax endix conca mvscul. Epictasis adiectio. Epicherema conamen. Exocius veneratus. Elinguis stammelenter. Explicabilis irrachliher. Etricabilis solubilis. Exilis cleiner. Eleymon misericors. Eleyson ymas miserere nobis.

cde: Esculus eschilbovm. (vgl. 04.6) e: Erro est approbare verum pro falso. cde: Emissarius reino. (vgl. 182) 01.23 lies Claxendix

01.13 01.14 01.15 01.16 01.18 01.19 01.20 01.21 01.22 01.23 01.27 01.28 02.1 290

B B A A B A A B A B B A d

- athche A — nezele A - schazhus B - gretetvch B - freise A - erfuntnisse B - ergremezeter B - ersaphener B — gewahssener B — muschel A - stamelenter A - irraclicher B — eschelboum c, esculiboum i

cdef

E (Additamenta)

cde: Erpicarius egidare. cde: Erpica . . . —» 01.6

02.5

cde: Elox piscis salmo, (vgl. 202) cde: Eliotropia herba. cde: Encletice inclinate,

c: 0 2 . 7 f . , 6, 7

cde: Elleborum . . . —> 61

cde: Epilempsia grece, latine appensio dicitur eo quod mentem in amentia appendeat; est enim >nomen< morbus qui et lunaticus dicitur, inde epilempticus. (vgl. 43.1, 2) c: 0 2 . 1 1 , 8 , 10

de: cde: cde: cde: e: cde: cde:

02.10

02.15

Ester bisewrm. Encenia chirwahta. Echo galm. Emula >pelex< gella. Epistola supermissio. (vgl. 91.1) Epistelia supermissa bolster. Epilogus sermo super / superior.

d: Eu b o n u m . (vgl. 332.1) 0 3 . 1 - 6 hinter 1 0 2 . 1 4 f f . d: Euangelium bona adnuntiatio. (vgl. 94) d: Emina mensura liquidorum appendens lib ram unam (vgl. 163.2) d: Emoctous emissio sanguinis per os. d: Eresipila est insuper morbus in superficie cutis rubore slamnico id est Tubescente id est flethtinde. d: Elefantiachus morbus elephantorum cuti similis, cuius naturaliter dura pellis et aspera est. (vgl. 163)

03.1

03.5

04.1

f: Enula alant. (vgl. 102.5) £: Eraclea h' reitachaltir. f: Exungilogia vel sintice h' smeruua. f: Exedontiton vel cicer h' chicherra. 02.5 Elex c; lies Esox 02.6 E l i o t i p i a eher wie E l i o t i p i a d, Elitropia c, Eliotra e 02.7 inclinative e 02.8 Epilemsia c; appensio] oppositio d ; Micitur 2 appensio c; in] vel e; amentiam c; appendat c; n o m e n d; epilemsia c, empilempticus d 02.10 Entenia e 02.12 pelex e 02.15 superior c 04.2 Eraclea < Ereclea 02.4 02.10 23*

de — egedere c e — kirwata c, kirichwaht d

291

ABQabcdefgikl

04.5

f: Erpilium puleio. f: ESCULUS sperbovm. (vgl. 02.1)

05.1

g: g: g: g: g: g: g: g: g:

Emeritus miles veteranus. (vgl. 208) Emetriteus febris ex qua difficile evaditur. Emisperium dimidia spera, Emathites lapis sanguinarius. Emoptoici qui sanguinem exspuunt. Emorroidi ficblatera. Ephialtes serate, Eberus infernus. Ergasterium werchus. Erga enim opera (vgl. 76), sterio statio dicitur. g: Ergastulum locus vel career ubi dampna operantur. (vgl. 75 )

05.5

05.10

Exorzizo adiuro. Ester absconsa. Epyphora lippitudo oculorum. Enphemeris adbreviatio rerum. 0.1

f: 'Fvtifar os inclinans ad dissiciendum. f: Fui ruina vel cadens.

f99a

.2

"Fares divisio; hinc / inde pharisei. Faleg separatio. ikl: 8, 2-5, 7, 6 Ferezeus/Fariseus separatus/divisus vel absque muro. Fanuel videns deum vel faciès dei. e: Fullo walchare. Farao nomen dignitatis regum egyptiorum id est nudans vel dissipans. Finees + ori parcens / ore placens + vel os mutum. Facen / Facee aperiens. (vgl. 11.1) Faran id est aucta.

a l 4 a . . k 2 9 b . .1187b (cfg)

(f) .1 5

(f) (f)

04.5 E r p i l l u m > S E r p i l l u m (S

jünger)

1 Fhares Q , Phares k ; inde ikl; p h a r i s e y Q 2 Fagel e, Paleg k ; separatio] dividens vel divisum g 3 F o r e z e u s d , F o r e s e u s Q / il - Phariseus k ; divisus ikl; (vel) ikl; (vel absque muro) g 4 P h a n u e l k ; fidens e 4—6 3 Zeilen ausradiert f 5 Pharao k; e g i p t i o r u m a b c d e g i k l ; (id est) A B Q e ; 'dissipans 2 vel 3 n u d a n s aede 6 ore placens ikl 8 P h a r a n k ; (id est) fgikl; a u c t o r f 7 Facens a / il — Pacee k

292

ABQabcdefgikl

10

1188a (f)

.1 .2 .3 (f) (f) (f) (cf)

15

F

Fe os ab ore, non ab osse. Fase 'transitus >id est< pascha. Filippus os lampadis. de: Facees aperiens. (vgl. 7) f: Fallu mirabilis. fgikl: Fison fluvius paradisi ipse est ganges + oris mutatio interpreta tur / ganges dictus est a gangaro rege, lo Filargiria >id est< amor pecuni? id est avaricia / avaricia. n Filoxenia amor donorum. ikl: 15, 13, 14 Filologus amator rationis. Filos amor. e: Fax . . . - > 171

(f) (f) .1 .2 .3 .4 .5 .6

13 Fisis natura. c: 17.1-5, 16.17 i4 Fisicus naturalis. cde: Filos amicus. cde: Filo amo. cde: Filetus amabilis. cde: Filargirus avarus. cde: Filasso custodio. cde: Fauni silvestres homines id est waltsc(r)aze / waltscrechel. (vgl. 119) cde: Fusus . . . —» 102

.7 .8

cde: Funda genus est piscatorii retis. cde: Fulcra ornamenta sunt lectorum que et reclinatoria dicuntur. c: Frondator löpfros. cdef: Flascones vel flasc? sunt vasa vinaria >flascön 86

c: 17.11, lOf.

9 Fe os ab] Peosa k; ori bde 10 id est fgikl, vel a; pasca aef 11 lampidis d 11.2 auf Rasur (an Stelle von 11?) 11.3 Phison k; paradysi kl; Foris 1; ganges dictus . . . .rege f 12 id est ikl; p"'|cunie Q , peccunie g; id est] vel d; avaricia < - c i e g / Qabde 12—17 7 Zeilen ausradiert f 13 1 donorum 2 amor ace 14 Filogus c; amor Q 17 Fiacus k 17.6 Faunos d; silvestri de; (id est) e; (id est w.) d 17.7 'est 2genus c; piscatorum e 17.8 (sunt) c; inclinatoria e; dicuntur] d(omi)ni d 17.10 (vel . . . . vinaria) f; 'vasa vinaria 2sunt c, 'vasa 2sunt 3vinaria e 17.6 17.10

e(r fehlt) / c — ( ) d nur f

293

ABQabcdefgikl

.11

F

cde: 1 Filix lisca.

ciob

e: Flamen . . . —» 176

.12

cde: Fiscus saccus publicus. (vgl. 143) c: Fos . . . —» 35

.13 .14 .15 (Qabcde)

15

cde: Faselum / Faselus genus leguminis. e: Facies est certus horis habitus. fgikl: Fagolidoros manducans senecias id est grana olivarum vel uvas amaras. g: 18, 19, 17.15 Fago comedo. A B = 4 7 f . ; f: 19, 19.1, 18 ikl: Fos . . .

.1 20

35

i6 Frasis locutio vel facundia. f: Falernus mons est in quo optima vina nascuntur. gl5a (f) i7 'Fosphorus lucifer. e: F a n u m . . . —» 175 AlOla

(f)

Filocomptus 'amator iactanti?. Fren menbrana inter pectus et viscera. 2o Frenesis amentia, (vgl. V 376.3) Frigens / Friens >id est< insaniens.

AB = 47.2 f. f: 2 5 - 2 8 , 30, 29, 24

ikl: F o n e . . . —» 36

25

30

2i Freneticus insaniens vel amens. 22 Februo purgo. k30a 23 Februus / Februarius purgator, 'ipse est pluto. Fones dii silvatici. (c) Fiscos frons. Filologa / Folologa >vel filogora< composita verba, (vgl. 39) ikl: 32, 31, 37, 30, 33, 34

(f) (Qabcde)

Fanes apparens. Fleumo fervor. Fleotomum ferrum quo sanguis minuitur fliedema.

AB=47ff.

17.13 Faselus c 17.15 seneceias f 19 f a c u n d i a 2 vel 3 locutio g 20 Flos forus A , Fios forus B, Fos forus Q , Fosphirus a, Fosforus e, Fasphorus ikl 21 Filocomptus] Filo combustus ikl 22 Feren ikl; menbraña Q , membrana e 23 amantia b 24 Qikl / 25 '(vel) amens 2 insaniens f; vel] id est A B Q e ; ABabcde — Furiens f, Fric" s g; id est Q a b (vel) gikl 26 Febvo f 27 Februarius cdeg; p u r g a t o r u m e; 'ipse est pluto 2>id est< p u r gator g 29 fons g 30 Filologia B, Filo',°ga c / abf - Folo',°ga g, Fodologa ikl; vel filogora il, vel filogera k 33 Flectonum e, F l e o t h o m u m f, Fle^otomus g; >quo< f e r r u m q u o a; (ferrum) ikl; 'fliedema [-me A] 2 ferrum . . . . minuitur AB 33

294

B - fliedeme A , fliedem ikl, ( ) Q a b c d e f g

ABQabcdefgi)kl

i9b) 18

F

Farus turris supra quod / quam lumen ponitur vel quodlibet luminis instru'mentum. Fos lumen. c = 1 7 . 1 2 f . ; ikl = l 8 f . e: Fatus . . . —» 172

(c)

Fone vox. ikl = 24f. (c) Fuma terra. f: 3 8 , 3 7 Flegeton fluvius inferni >interpretatur ardensid est< custodiens. Fronesium prudenticula. Felis capreolus / campolus >vel damma< rech / rechkeizilin / rech cigelinc. A B : Fago . . . - > 18; F l e u m o . . . ^

19

32

AB: Feodum beneficium lehen; inde feodalis et adverbium feodaliter. AB: Felethi sicut et cerethi bellatores erant doctissimi et admirabiles interpretantur. A B : Fren . . . ^

22

34 Faris g; super g; quam gikl; inpon(itu)r c; quod(libet) d ; ' i n s t r u m e n t a r u m 2 luminis c; i n s t r u m e n t u m ] infertur d ; in i fehlt ein Blatt mit dem Rest des Buchstabens F, dennoch ist die Paginierung fortlaufend, Blatt 10a beginnt mitten in den Derivationen später anzusetzende zu F, die in der Gruppe ikl jeweils hinter dem lexikalischen Teil bei jedem Buchstaben angefügt sind; außerdem enthält 10a auch noch den Anfang von G 35 Flos de, Sos f(das Wort auf Rasur und undeutlich) 36/37 in c nur ein F, sonst ist die Zeile leer 37 F u m a ] summa d 38 fluuu" s g; interpretatur ardens kl 39 Flagora c 40 ipim f; laudans] diligens f 42 F o n e r u m kl 43 Fathodima c, Flatodima g; meridiä Q 44.1 c/e 45 Fusalon cde; id est ab 47 campolus Q c e — campeolis d, capolus k; vel damma fgkl 47.1 inde . . . . feodaliter \ B 47 47.1

A B ( - è - ) Q / a / d - rech »cigelim e, ( ) bcfgkl B - liehen A

295

ABQabcdefgkl

F

26 Frugi abstinens, utilis vel continens. 27 Frugalitas abstinentia vel utilitas. g: 50, 56, 49, 51-55; kl: 50, 49 al4b Frugalis 'parcus / largus. b : 52, 50, 51 Fenestella bonus scriptor. c: 56, 5 1 - 5 4 ; e: 52, 51 AB: Fronesis prudentia. (c) Fistula >calamus< suegula. elOb 'Fascia circumligatura vel limbus >id est< lista. a: 54, 53 Fascialis windinc. (c) Furca hakko vel zuisilla. de: Fenerator wocherare. (b) Furcilla gabala. (c) Famosus fama nominatus. b: 5 8 , 5 7 Fulvum >rubrum, croceum< >id est< rotaz >vel< elewaz vel b r u n a z . (vgl. 01.40) c = 78f.; kl: 67, 58, 59, 61, 60, 62, 63, 68, 64, 66 Far species tritici optimi. Feminale >vel< femorale >brache< >id est< bruch. Femen / Femur coxa >id est< diech. c: 65, 6 1 - 6 3 ; de: 65, 6 1 - 6 4 48 Initiale nur in ABf, für b siehe 49; '>id est< utilis 2 abstinens a, 1 utilis 2 abstinens cde; (utilis) b; (utilis vel) fgkl; (vel) cde 49 F als Initiale bifälschlich statt 48?); (vel) c; (vel utilitas) fgkl; (utilitas) e(statt dessen swegela von 52 mit undeutlichem Verweiszeichen) 50 (F)rugalis a; partus d / largus g; parcus >tenax< f 52 calamus >vel< fg, calamus kl 53/54 'Fascialis 2 fascia . . . . limbus. kl 55 53 >id est< circumligatura b; id est ace (hakko vel) b 57 Famos(us) d; famo a, fami de 58 rubrum, croceum (rotaz . . . . brunaz) kl; id est a; vel ABbde; (vel) fg; (vel brunaz) c 59 Fax d, Far: k, Fari 1; (optimi) c 60 'Femorale 2 feminalia c, 1 Femorale 2 feminale de; vel Qafgkl; femoralia g; id est-ABQ 61 Femur ekl; doxa e; id est afg 52 53 54 55 — 55.1 56 58 — — 60 — 61

296

d - svegele A, swegela B(su-)be(ww 49)f(su-)g, swegel Q , *sw|gela a, ( ) kl ae - liste A, lisda B(-i-)cd, ::'sisda Q , ( ) bfgkl ABQcg - windinch adef, ( ) bkl kl - hake A, hacc h o B, hagge Q , haggo adef, hajge g, ( ) b f - zwisele A Q , zwisela B(zu-)b(f), ::'ziwiselle a, zuisella d, :;'huisella e, ::'zivselle g, i: 'zinssella kl d — *wolchereri e f - gabele A Q , gabela B(-i-)cdgkl, cabela a, gabila e a — rotez ABdfg, rodaz Q , rödaz b ( f ) , rothez c, rotiz e, ( ) kl b — elwez A, eluwez B, elewez Q g , elwaz a, eluez cd, alewiz e, eluuez f, ( ) kl B(-v-)Q(-v-)ab - brunez A(-v-)d, brvnis e, prunez f, p r v nez g, ( ) ckl nur f — brage g AB(-v-)Q(-v-) a(-uo-)e(-v-)l - brouch b ( f ) , bröch cdg, bróh f, brüch k ABQacdefkl - dieh g, ( ) b

ABQabcdefgkl

65 .1 .2

(c) (kl)

70

F

Fiscella sportula >id est< curbelin / curbele. Fascis vel fasciculus gebundelin / gebundili. Fibula concatenatio >id est< nuskil. (vgl. 01.6) Forceps >ferrum capiens / quia fortiter capit< zanga. (vgl. 02.13) c: Forpex pilum capiens. c: Forfex filum capiens. Fuscina vel fuscinula cròwil / creul vel crapho. ab: 67, 66 Falx >vel falcinula< sichila. Falx fenaria segensa. Feniseca madari >id est< fenum secans. Falcastrum >riutseginsa vel< getisan. (vgl. 01.16) kl: Fiscus . . . —» 143

75

(Qabcde) 29 Falcati currus id est ferrati. / Falcatus currus. Fornix swibogo >vel signum victori?ouan< >id est< cli'banus. (kl) Fumarium >id est< ròchhus.

AB = i98.5f. AB: 74, 72, 73 kl: 76, 73, 74

62 sportalla e; id est agf 64 >est< concatenatio Q ; concatenatica g; id est Qaf 65 Force'ps c; ferrum capiens cde / 'zanga 2 quia fortiter capit fg; zanga >vel crapho< ABQ (gehört zu 66!) 66 (vel crapho) bcde 67 vel falcinula e, vel fascinula cd 68 senaria Q 69 Fenisca AB; 'fenum secans 2 mádere c; id est ABQabd; fenum zweimal A; (fenum secans) e 70 r. vel fg 71 fgkl / AB 72 Fornax 1; vel signum victoria fgkl 73 ianue >diptongon< qua Q ; (que . . . clauduntur) AB; (de) kl 74 '(vel) Fornax 2 furnus A; (vel) B; furnax e; id est abg, vel Q ; clybanus c, dibanus k 75 Fumarius Q ; id est Qa 62 63 64 65 66 — 67 68 69 70 — 72 74 75

B(-v-)kl — chorbelin A Q , chorbilin a, churbelin d / f — cörbilie g, ( ) bce Qcdekl - gebuntelin AB, gibundelin a / g — gebundeli f, ( ) b ABQae(-sc-)f (n- < m-) - nuschil d, *muskil g, nuskel kl, ( ) b Bac(««r 02.13)fg - zange A Q , ( ) bde de(-uuil) — chrowel A Q , cròwel Be, chrowil a, crowel g, croil k, crowil 1 / f - ( ) b B (von 65)fgl - chraphe A (von 65), craph Q(von 65), s 'chracco a, crap:o k, ( ) bcde a - sichele A, sichela Bcdgkl, sichel Qe, sihcíila f, ( ) b a(s- eher f-)dfkl — segense Ag, *sièsna B, *sehn Q , seginsa c, seinz e, ( ) b d — madere AB(-ère)a, mad;er Q , midere c, mader e, madare fgkl, ( ) b nur f - rutsegensa gkl(-ü-) Q a b ( t ) - ietisen A, getisen Bcgkl, getesin d, getisin ef B(sv-)ac(swiBogo)d(su-)f(su-)k(su-)I(suI-) — swiboge Ae, swiboch Q , swiubogo b, •'swibelo g nur f — ouen g Bf(-ov-) - ròchus Aa(-ov-)b(-ou-;f)c(R-)d; ::'rovch Q , rvchvs e, rovhchus g

297

ABQabcdefgkl

F

Focarius focum faciens. Ficarius fieos colligens. f: Figulus . . . —» 0 1 . 1 3

Flavus falewer / blawer. (vgl. 01.41) c : Fulvum . . . —> 58

(kl) 80

Q5b 85

(gkl)

Feri$ fira / firun vacationes. 30 Feriatus vacans. Funda slinga / slengera. 3i Fenus questus vel usura / usus lehan. Famelicus fame cruci 1 atus >hungerlincdivisio< scissura scrunda / sleizunga. Fissilis divisus >cluftigeravis< snepha / snepfo. Fringellus uinco.

1

76 foc" ! u a, focum >id est ignem< f 77 ficum Q e , ficus d, ficós g; colligens] faciens Q 78 Faluus c, Flauens d 79 'vacationes [undaciones d] 2 fira ade 82 (vel) cdekl; usus A B Q ; >id est< lehan a, >vel< lehan fg 85 Fundilum b ; maehyna Q ; machin? cum quibus a 86 Fiola ede; (vas vini) ede; calix fgkl; >id est< clasechoph a 87 Fistula kl; divisio fgkl; >vel< scissura b, (scissura) gkl 88 (F)esilis b, Fiscilis c ; >id est< divisus b, (divisus) f 89 Fantus Q , Fa'stus d 90 falsaciter b 92 A B Q / abdefkl - Ficeula c, F i c e d u l a g; avis Qabcde 78 79 81 82 83 84 86 87 88 92 93 298

Q k l - falwer Aa, faluwer B , fàluuer c, faluer df, falber e, falwe g / b ( f ) af - vière A , fiere B , uire Q , firra g / e — firrun d, ( ) bc Bacfg — slinge A Q e k l / b — slengerra d adef(leian) - lehen A B Q g k l , ( ) bc nur A B edefg— slingere A B a k , slinga:re Q1 / b Bc(-pf)d — glascoph A , glaschopf Q , clasechoph a, glasechof e, ( ) bfgkl ade — scrvnde Q / B — sleizvnge A , ( ) bcfgkl nur f a(-pf-)b( j ) d g — snepha c, snefa e, sneppha f, :: 'finieffa kl / B — snepfe A, B b ( f ) g k l — vinche A , uinc Q , uincho aede, fingo f

ABQa)bcdefgkl

B73b.k30b 95

(g) (c) cl la

100

(fgkl)

F

'Fucus 'api similis treno. 33 Fucus >niger< color vel simulatio. 34 Fucatus fictus >vel< coloratus. (vgl. 04.17) 52 Ficones >id est< sochscûha / sôccha >vel schvhaid est< (enich >rubri coloris pigmentumid est< s w a m / svâmb / s w â m m e . kl: Frafolium erdberslôb.

.1

94 Fucus auf Rasur e; (api similis) AB 94/95 treno(. Fucus) >vel< color kl 95 niger cde; (vel) f 96 Fucutus de; vel cde; coloratus] simulatus c, (coloratus) fgkl 97 id est b; vel sch. AB 99 asch >arbormulierum instrumentum< Q 103 (F)arnalcus b, Farcaicius kl; cyppus Q ; id est acdefg 105 Fenitium e; id est b; rubri c. pigmentum de, pigmentum rubei coloris c; Seitenende in a, anschließend fehlt ein Blatt (bis G 13), was aber die spätere Paginierung nicht berücksichtigt. 107 id est b 94 97 — 98 99 101 102 103 104 105 106 107

AB(-é-)acdefgkl - tren Q, ( ) b a — ,:'scozcuch Q , socscuha bg(soc scuha), söchschova d, socschöha e(mit spitzer Feder nachgetragen), socscöha f, *sócsoia kl / B — soche A nur B - schvhe A B(-v-)a(-v-)b(-uo-:|)e(-uo-)k(-v-)l - bvche A, bvch Q. böcha cdfg b(|)cfkl - asch Qad, ,:"ase e / B - asche A, asee g acdfgl(-oum) — spinnelbön A, spinelböm Bb(j)- spindelböm Q, *spilinbovm e, spinnelbom k Bcfgkl — spinnel A Q , spinela abd, spinala e Abcefgkl - stoch Qab(f)d ae(u-) - fenich AB {statt 105?), fenichen Q, fenechel b(f)kl, fenichil c(ve-)d(u-)g, fenechil f afgk(u-)l(u-) - fenech b, ( ) cde: [AB vgl. 104] b(f) - ertbere AB(-é-)eg, ertber Q, erbere c, erthbere d, erdbere f, erdbero k, erdber 1 bd(su-)e(su-)f(su-)gk(sü)l(su-) / B / A - ,;'swaben Q, ( ) c

299

ABQbcdefgkl

Faber >qui aliquid fabricat< smit.

(Qbcde)

(Q)

25

A l O l b (c)

35

(c)

(c) (C)

36 28

AB =

l98.6f.

F r i x u m q u o d d a m legumen. c : 116, 1 0 9 - 1 1 1 , 1 1 3 - 1 1 5 Ferculum >rihte< cibus >vel vas< vel d o m u s esc? >mvshusque una petunt< >id est< drùsana / drvsna. Fundus predium >vel grunt< >vel< bodom / eigen. Feculentus sordidus, inpurus. s Formata epistula canonice sigillata / bullata. AB = i98ff. 9 Factio >strit vel< tumultus, coniuratio, dolus. Factiosus tumultum faciens. kl: 165, 157-164 c: Fastigium . . . —» 145

Forum >marchet< ocium vel locus ludi. 39 Fotiniani heretici Christum ante Mariam fuisse negantes. Funditus radicitus. Funestus mortifer >vel< scelestus. g: 165, 161-164 Flagitium nefas, peccati / peccatum >meintatlemniscis id est fasciolis flOOa 'ligatçid est< bendil. 147 Facêtus f; et fgkl; (vel docte) c 148 chorda AB 149 Falans kl; >vel< cuneus b; turma f 150 'lugubris 2 tristis g 151 Fribula AB; fictilia kl 152 liquidorum f / bce; que una petunt fgkl; id est ABe 153 vel grunt fgkl; vel fg, id est Q 154 2 sordidus < sordibus fg; 'inpurus sordidus f; inpurus] inmundus c 155 bullata AB 156 strit vel AB; (dolus) c 158 otium b, ocium < occium fg 159 Fortiniani ABQb; statt Christum allgemein xpm bzw. x m in c und k; 'fuisse 2 ante mariam kl 160 radi163 lemniscis [(id est ) kl] . . . . ligatç catus e 161 vel ABbe 162 peccatum fkl fgkl 163.1 Fasciolis Qe 148 152 153 — 156 158 162 163.1

302

Bk - seite A Q , -serta 1 / fg - ( ) b e — drvsene A, drvsena B / Q - ( ) bcfgkl nur f ( < girunt)gkl kl - bodem Q , boidim f, bodim g / AB — ( ) bce nur A(-î-)B nur AB nur AB be - bendel Q

ABQbcefgkl

F

Fomentum >brvtesal vel< medicamentum, unguentum. f: Ferula . . . —» 144; Fiscus . . . —» 143

165

170 gl6a

(Qbce)

i

Fibr§ ven^. / Fibra vena. Flagrum flagellum >fillàtabellicum< instrumentum quo lapides et missilia iaciuntur. Fidicen fidibus canens >id est< >seitspilareid est< letamen deisc vel stercus boum. 'Fax facula >facchelaurlàga< dicunt esse quicquid dii vel iupiter effantur id est locuntur. / Fatum quod unicuique homini decernitur. A B = 198£.; kl: 180, 1 7 3 - 1 7 8 , 182, 179

Fanatici / Fatici idolatra / idolatri^. (vgl. 04.4) A B = 198.3f. 43 Fanum idolum. (vgl. 198.3; 01.15) e = 20f. Flamen sacerdos iovis. e = 17.11 f. Funale / Fonale / Fonalia stuppa / stupp? lucernarum id est daht / dahte. Ferrugo >id est< nigredo, color ferri, (ce) 45 Functorius / Fluctorius transitorius. Ferax fertilis. 44

175

180

164 b r . vel AB; u n g e n t u m kl 156 Fibra vena A B 166 Flarum e, Fragrum 1 167 bellicum fgkl; (instrumentum) g; (et missilia) b ; missalia ce, massilia kl 168 (canens) AB, cane(n)s >boum 127

01.40

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

01.45

01.50

Fulvus roter, (vgl. 58) Flavus faluwer. (vgl. 78) Fuscus saluwer. Fulgur blic. (vgl. 01.59) Fulgor schîmo / schine. Furor tobehalmo. Fei galla. Favor lob. (vgl. 04.1) Flatus blas. Flosculus blvma. Follis bale.

AB: Fullo ladentere. AB: Fustis steccho. AB: Funus re.

B: 01.53, 52

01.33 Fedus B 01.30 01.34 01.36 01.37 01.41 01.42 01.43 01.44 01.46 01.49 01.50 01.52

24'

A - gemveter AB(vnsv-) A - berafter B B - »flix A B - falwer A B - salwer A AB(-î-) B / A B - galle A conj. - blvme A, bluma B AB(-â-) B - steche A

307

F (Additamenta)

ABcdeg

01.55

01.60

01.65 53 02.1

02.5

02.5 ce/d 01.55 01.56 01.57 01.58 01.59 01.60 01.61 01.63 01.64 01.67 02.1 02.2 02.5 02.7

308

AB: AB: ABce: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

Fotor qui pullos fovet. Facultas stata. Falanga stanga. ce = l82f. Filix farm. (vgl. 03.2) Festus dult. Fulmen blic. (vgl. 01.43) Fragmen stucke. Fiemen masala. Focular fivrstat. Fatalis urlacliher. Fertilis berhaftiger. (vgl. 01.36) Fenenna promissio. Fescennin?, -narum vox nutricis qua allicit infantem. Furnitergius ovenwisch.

cde: cde: cdeg: cde: cde: de: de: cde:

Piscina kasechar. Fossorium rastrum hówa. Farcimen wrst. g = 04.6f. Fridarium suiza. Fussar gruzi. / Frussar gurlat. Frondator speht. Fiscella / Festella summa. Frenesis >est< febris cum inpedimento mentís et frendore / stridor(e) dentium.

02.7 d / e

02.8 est e; stridor d ( - e fehlt)

B(-á -) - státe A Bce — stange A B - uarme A AB( -Ü-) B(-í--) - blich A B - stuch A B - masela A A - vrlaclicher B A - berhafteger B A(ouen-)B cd -- kescar e c - h o w a d, h o w e e e - grutze c / d (?) e - siumma (oder sui ? ) d

F (Additamenta)

cdefg

cde: cde: ce: cd: c:

02.10

Filiolus fìllol. e: 0 2 . 1 1 , 9, 10 Filiaster stiefsun. Fleugmon est fervor stomachi cum intensione et dolore. Fidis fidicula / fiducia, (vgl. 148) Forceps zanga. (vgl. 65)

f: Fur dicitur a furto qui in obscuro aliquod rapit. f: Filix dicitur quasi felix a singularitate foliorum. (vgl. 01.57) f: Fenesii menbranis aurium teguntur. f: Fetellus calp. f: Formellum wasleip. f: Faux guomo. f: Furfarius dorendral. f: Faidius fezel. f: Ferrum consertorium dehsihisen. f: Fulcrum liniberga vel spriuzzida. f: Facitercula feztregela.

03.1

03.5

03.10

f : F l a s c o n e s . . . —> 17.10

f: Fenilia loca ubi fenum ponitur. 04.1

g; g: g: g: g: g= g: g= g: g: g:

04.5

04.10

0 2 . 9 F i l c o l u s cd furvo f 02.9 02.10

Favor laus, assensus, gratia. (vgl. 01.47) Fabulones fabularum inventores. Fage grece, latine commedere dicitur. Fanaticus templi minister. (vgl. 174) Fantasia falsa inmaginatio animi. Fantasma visio vana. F a r c i m e n . . . —> 02.3

Fauni dii silvestres. (vgl. 119) Feba luna. Febei criniti. Faxo facio. (vgl. 191)

0 2 . 1 0 Filaster e

c — fillon d, filloli e (-i unsicher, ce — stiephsun d

0 2 . 1 1 extensione c

keinesfalls

- b wie bei

02.12 c/d

03.1 furto >

Steinmeyer)

309

ABQ(abcdefg(ikl

G

g: Fenix avis unica que post .d. annos in ignem se mittens conburitur et iterum reviviscit. g: Fidicul? cord? cithar?. g: Focus fomes ac nutrimentum ignis est. g: Frivolum vanum vel turpe, (vgl. 122) g: Frugalitas largitas. g: Fucatum tinctum, coloratum. (vgl. 96) g: Fulchra ornamenta lectorum. g: Flamines pontifices idolorum. g: Flagra flagella vel incendia, (vgl. 166) g: Flocci pendo nichili pendo.

04.15

04.20

f: Hebrea

Gabriel fortitudo >dei< vel latitudo dei.

( i l O a . . k 3 4 b . .1190b

(d) .1

Gad félicitas vel accinctus. Gedeon experimentum iniquitatis eorum vel circuiens / circuitus in utero. 2 Galaad acervus testimonii vel divisio. cdeg: Gelboe decursus >interpretaturvel genesareht< b ( f ) ; reiciens A B ; (vel) d ; a p p r o p i n q u a s b, a d p r o p i n q u a n s de 7 G a d e / cf; t e c u m Q b 8 G a l a d e / gl / fik 9 Galylea Q ; t r a n s m i g t i o b ; volubilis >vel revelation c 9/10 Galilea (transmigratio . . . . Galgala) v o l u t a b r u m inpietatis ikl 11 G a r i l i m e / ikl 14 ( G ) e h t b / cde

310

ABQabcdefgikl

Gomor mensura '.v./.xv. sextariorum id est decern librarum.

k35a

15

a: 17, 15, 16; g: 16, 15

Gezi / Giezi preruptum videns. Gimel plenitudo. Gomer galli. 'Geon fluvius paradisi, ipse est nilus, preruptus interpretatur.

(d) ellb

c: 20.3,4; 19, 20.2 ikl: 22, 24, 25, 21, 19 20

Godolias magnitudo domini.

(Qabfgikl)

cde = 4.lf.

b: Gnotoseliton . . . —» 47 f: Gog . . . - > • 7; Galgal . . . - » 8 .1

AB: cde: cde: cde: cde:

.2 .3 .4 .5

(d)

io ii

(fgikl)

i2 25 Al 02b

30

i3 i4 is 17 i6

Gaza fortitudo eius. Gebal vallis vana, Geron senex. (vgl. 48) Gerontes >id est< senes. Gamus nupti?.

f: Greca Genesis generatio. Ge terra, Geta amicus. Geometria terr^ mensura. Geometra / Geometer terre mensor. Georgius / Georius terr^ cultor. Georgia / Georia terr^ cultura, Gramma linea vel littera. Grammatica litteratura. g: 30, 31, 29 Grammaticus litteratus. Grapho scribo. f: 32, 31; ikl: 33, 31, 36, 32, 34, 35

15 G o m e r d, Gomor u m 1; quinqué A, .v. f f / cde; (id est) ikl; est >preruptus [preruptus Q ] inter< decern A B Q {vgl. 19?); .x. abcegikl, (decern) d; libras A 16 Gezim a / bcdfg — Gyezi Q 17 Gymel Q 18 (G)emer b; galli] filius iafeth g(von anderer Hand) 19 fluuu" 5 g; paradysi Bceikl; (ipse . . . . interpretatur) d; (preruptus interpretatur) ABQf(t;g/. 15?); preruptus] etiam ruptus g; 'interpretatur [-tus e] 2 preruptus ce 20 domini] dei e 20.2 vallas d 20.4 ¡ d e s t e 21 Initiale nur in ABbf; generatio] narratio g 22 (G)é 23 amicus] amo d 25 Geomeitra a / ikl; mensura d 26 Georius ABgikl 27 b Georia gl, Geórgica f; terra b 28 Gamma g; (linea vel) ikl; 'littera 2vel 3 linea Q ; litera adfgl 29 Gramatica Q b g ; literatura abdgl 30 Gramaticus Q b g ; (litteratus) B, literatus abdfgl 31 Grafo Q

311

ABQabcdefgikl

(ABQ) 18

(ABQ) 35

(c) (c) (valde veteranus / üraltid est< erarium b, errarium e; id est fg 63 Galgogreci b; (galli . . . . nati) e; nati] natura d 64 Glösa Qacd; absolo g; s(er)monis d, (ser)monis e 64.1 auf Rasur statt der vorigen Zeile 65 lies Griphus? / Gyphus Qabfg 66 lies Gurgustium?, Gunscio Q , Gungutio f, Gunguzio g, Gunguscia ikl 67 lies Germen?, Gereom ikl 62

a(-hvs)cef(-îus)g(-hvs)ikl - sazhvs Q , ( ) ABbd

313

ABQabcdefgikl

G

Graphicus

pictus.

A B : Gnotiseauton . . . —» 47

f:

Latina

Generosus nobilis. (e)

Generositas nobilitas.

g = 60.lf.

G i t / G i t h q u o d d a m i n f i r m u m s e m e n >id est< u e l t c u m i c h / c u m i c h / ikl = 55 f.

prothuurz. k35b

Glis

cisimus

vel

'potius

gurgulio

>id est< e n g i r i n g /

engerlinc.

(vgl. 1 3 2 ; 0 1 . 1 0 )

ikl: 74, 72

g: Garrulus . . . —» 84 a l 5 b (ikl)

' G u m m i g u t t a d e a r b o r i b u s f l u e n s >id est< fliet /

(c)

G e n ? p a r t e s s u b o c u l i s >id est< h u f i l a / h i v f i l a /

fluz. hvfelin.

G i n g i v ? c a r o c i r c a d e n t e s >id est< b i l a m a / b i l a r e .

ikl: 77, 78, 75, 76

G u r g u l i u m m e a t u s ad os et ad nares, (c)

Guilla

slunt.

acdeg: Gippus . . . —» 86 (c)

G u l a kela vel

comessatio.

Genitalia + pudenda partes / pudenda + B 7 4 b (d)

corporis.

Geniculum / Genicula a 'genu diminutivum. 37

Geniculatus genibus

ikl: 84, 8 0 - 8 3

provolutus.

68 Graphycus Q , Graficus e 69 Initiale nur in A B a b f 71 Gith A B c d i k l ; q u o d d " e; (quoddam i. semen) ikl; id est f 72 Glis glicis. mus A , Glis eis. mus B ( - v - ) Q ; (Glis . . . . potius) Gurgulio c (davor zwei Zeilen frei); (vel potius) Gurgulio e; (vel . . . . engerlinc) d; id est A B 73 ' G u t t a 2 gummi A { j e d o c h mit Umstellungszeichen); (fluens fl.) d; id est g 74 (partes sub oculis) ikl; occulis b ; id est Q e g 75 Gyngnie Q ; caro] partes d; (caro c. dentes) ikl; dentibus d; id est dfgikl 76 Gurgulea Q ; hos b ; (ad) nares fgikl 77 Gwilla Q , Glivla g 78 c o n messatio Qabdefikl; c°"messatio >niminavel< sinus Q 82

83 — — 85 86 86.1 88 89 — 90 91 —

f(c > s oder g?) — wichvnge Q , wigunga gferstes g < h oder h < g?) / B — winchunge A / c(-sunga am oberen Rand z. T. abgeschnitten) — winsunga a, wisunge e, ( ) bikl AB(-6-)Q(-6-)ab(T)cdefgi(-o-)k(-6-)l(-6-) Ab(-ü-)Q(-v-)b(t)e(-v-)fg - hurt aikl, ( ) cd nur 1 — har:st i, harist k nur d c(-6-)dg(-v-)ikl / B(-v- < -g-)Qa(-ro- < -rh-)b — hogerohter A, houerother e, houerochter f il — houerother k f — glueli g / c — chluelin A, cluelin B(-v-)eikl, chlvwelin Q , cliuelin d / b — glungilin a ab(f)c(e-)de - ensteger AB, henstiger f, engestigeR g, ( ) ikl nur A — gnedeger B ABQab(-i-;T)cefg(-i-)i(-I-)kl - lim d nur fg(ä-)ikl Q a - shoz A, schöz B / e - soze b ( | ) , ( ) dfgikl

315

ABQabcdefgikl

G

Glarea >genus terr$ tenacis< grioz. g: 94, 92, 93 Graculus >avis< >id est< rüch / rucho. Grillus >grillo vel< heimo / mucho >vermis cantansvel naturale / natale« intimum / initium. (cde) Genuinus dens >maior< kinnizan. (c) 35 Gesta mancipalia + gesta publica / vel dieta. Gravitas morum maturitas vel molestia / modestia >vel< ponderositas corporis >vel< grossitudo vocis. Gnavus sapiens >vel< strennuus. g: 102, 101; ikl = 136f. 36 Gnaviter sapienter. ikl = 136 ff. ei2a (ikl) 'Gnarus sapiens. (c) 38 Gutta >quoddam pigmentum vel< stilla tropfo/drahan. d: 1 0 5 , 1 0 4 Gleba cespes durus >id est< scollo / scolla. (Qabcde) 39 Gradivus mars, deus belli. AB = i4if. fgikl: Galli sacerdotes de? terr?. fgikl: Galli castrati hanon. (c)

g: Gurgulio . . . —» 132

92 genus t. tenacis ikl; giris >parvus< d,giris >parvi capilli«. e 93 Gragculus c; avis cde; id est Q a 94 grillo vel de; vermis cantans c 95 Gladiola gikl 96 feci b, (fici) e 97 Geminum Q ; naturalis a; vel naturale bc / vel natale a Q ; (intimum) Q / bc 98 maior ikl 99 maniepalia g; vel dicta ikl 100 >vel< maturitas a; molestestia A / bg(d < 1); vel ABikl; ponderasitas b ; corp(or)is k; vel A B e d e ; crossitudo d, grozsitudo e, grossitus g, grassitudo ik; (vocis) ikl 101 Gnauus b, Gnanus e; 'strennuus [strenuus 1] 2 sapiens ikl; vel A B d ; strenuus a 103 sapienter d 104 quoddam p. vel fgikl; >vel< stilla b ; stilla >terr?< g 105 cespis A B ; (durus) g; id est ikl, vel f 106 Gradiusis A B , Garadrius f 106.1 (terr^) f 106.2 >vel< haniN g 92 93 94 — 95 98 104 105 106.2

316

Q - griez A B b f g , ,:'grix a, ="giris d, ::"giris e, ( ) ikl Q(-v-)aikl - roch Bcdf, rouch b(T), róh e / conj. - rvche A, rvcho g nur de ABQab(t)cdefikl / g acd(su-)f(su-)g — swertel A, swertela Bi(su-)k(su-)l(su-), swerdella b ( f ) , suerdilla e/Q f - chinnezan A, kinnezan Bgikl, chynnezant Q , kinezan a, ( ) b B(-ó-) - trópf A / ae - drehen Q , ( ) bdfgikl Baef - schölle A , scolle Q / ikl - ( ) bedg ikl - *hain f, haniN g

ABQabcdefgikl

G

Gallus gallinatius >id est< hano. / 'Gallinacius gallinarum gallus. Gallina >id est< henna / henin. Gallicinium / Gallinacium + galli cantus hanichrat / pars noctis cum galli cantant. (a) Glaucus >color ferrugineus vel nebulosus vel< viridis. g = 03.7f. g: Ganeo gulosus. (vgl. 127) (Qd) 40 Genius naturalis deus vel angelus cuiusque hominis / nominis.

g l 7 a (c)

(cfgikl)

110 .1

f: 112, 111

41 Garum unguentum / ungentum gutturis. 42 Genialis voluptuosus. b: Glabrio . . .

149.5

flOla.Al03a (c) 43 Grätig 'tres de? vo'luptatis. 115 (cg) Gratia pulchritudo vel indulgentia. (c) 44 Gratuitus gratis datus, non emptus. e: 117,116 (c) Gracilis subtilis. ikl = 86f. b46b (c) 'Gradus ascensio / ascensus vel ordo vel incessus / incensus. Gerulus portitor, baiolus / baiulus. e: 122, 119-121, 126, 123-125 120 (c) Gemini bini vel simul geniti / nati >vel signum in zodiacode grege, plebeius< vulgaris. (ikl) Glebo rusticus >aratortexentium instrumentum< kippha / chipphen. Hebenum lignum preciosum nigrum. de: 76, 75 Habena zugil / zuhil. g = 66 f. ; ikl : 78, 79, 76 (ikl) (c) (cd) (ikl) (ikl) (dfikl)

(bcfgikl)

Hinnulus pullus cervi hintkalb. Hinnibile quicquid hinnit id est equus. Hinnit weiot equus cum vocem emittit. Hulcitum hülst / satilhulst. Hirundo swalewa. Harundo sagitta vel canna,

a: 79, 78

Hinnula alant.

g: Heruca grasewrm. (vgl. E 1 9 3 ) e: H u m o . . . - » 109; Hiades . . . - > 02.1

(c) (f) (f)

Hirudo sanguisuga >id est< egela. Hibix steingeiz vel steinboc. Hibis avis egiptiaca serpentibus inimica, (vgl. I 70.1) ikl: 8 7 , 8 6 f: Haurifer scaffo, Histrix bestiola maioribus spinis quam ericius. (vgl. I 109.2)

74 Humeroli c ; Humeruli >in curru< Q ; texentium instrumentum ikl; >id est< cippha b 75 Habenum ce; (nigrum) c 76 Habene c ; >id est< zugil b 77 Hinnulusn e 78 Hinnibibe Q ; quidquid Q a b ; quicquid . . . . equus] proprium equorum ikl; equus >et cetera< d, equus >binnit< e 79 H(innit) e(H~ = Verweis auf das vorangehende Wort), Hinnü ik (ü < it entstellt?); >id est< weiot f; '(equus) cum v. emittit 2>id est< waiot e; (equus . . . emittit) g; (cum v. emittit) ikl; emittit] dat Q 80 >id est< hülst b 81 Hyrundo Q f 82 Hirundo c; vel] id est b, (vel) c ; canna] sagitta a 84 Hyrudo Q f ( < Hyrundo), Hirüdo 1; sanguisusa a, (sanguisuga) d; id est Qbfg 85 (steingeiz vel) d, 'steinboc 2 vel 3 steingeiz g; (vel steinboc) Qabcefikl 86 egyptia Q ; egiptia acegikl; Zeile in f getilgt und reskribiert mit 86.1 87 Histrir c, Hystrix d; (quam ericius) Q ; erucius b, heritius e, hiricius ikl 74 76 77 79 80

81 83 84 85 —

326

b(c-)ik - chipfa a, kipfa cde, chipp h a f, *clippha 1 / Bg — chippen A , chyppen Q abd - zugel AB(-v-)Q(-v-)e, zügel ikl / cf - "scvhel g conj. - hintchalp A , "hiltkalb B , hyntchalb Q , ( ) abcdefg Bf - weiget A (g < n), waiet Q , wiöt a, weioth bg, waiot e, ( ) ikl ABQ(-v-)abfg / d — ::'satelhals c, *satelhust e — Steinmeyer liest in allen Fällen

außer fc hulft, was jedoch nur möglich ist, wenn man verkennt, daß st nicht ligiert geschrieben ist. bc(sv-)f(su-) — swalwe A Q , swalwa B(-ua)ad(su-)e(su-)g ABQade ABbd(e-)gikl - egel Q e , egila f, ( ) a A B Q a b ( f ) g i k l — stengez c, staeingaiz e, steingez f, ( ) d AB(-6-)dg - ( ) Qabcefikl

ABQabcdefgikl

gl 8a

90

(e) (e)

(c) 2i 1192b.fl02a

96

22

23 a l 7 b (d) 24 (cfgikl)

100

(c) (ABQacde) (cikl)

25

(c) 105

Al04a

26 (c)

H

'Histrio ioculator vel vir femineis vestibus vel femina virilibus. (vgl. Y 6.24) Helluo vorax, instabilis. Hellians avide comedens. Helluus pallidus a nausia. g: 92, 91 Hirniosus ponderosus id est holoht / holohter. a: 93, 92 Harpa quoddam musicum instrumentum. Hohe interiectio admirantis. Heu interiectio dolentis 'vel adverbium 1 respondents. Heus adverbium vocantis. ikl: 97, 96 'Heiulatus ploratus. Heredium / Herediolum prediolum. (vgl. 109.2) f: 101, 102, 9 8 , 1 0 0 Horridus tremens. Horridulus tremulus / tremens. gikl: 101, 100 Hactenus usque nunc / hucusque. Hostiatim hostiliter / hostialiter. Horrificus horrorem faciens. Hebes >tardus vel< stultus, brutus. 'Hispidus hirsutus vel hircus, pilosus. a: 106,105; ikl: 1 0 8 , 1 0 5 - 1 0 7 Hiulcus patens, apertus. e: 107, 106 Hio, hias >os aperio< >id est< >ih< ginon / ginen vel hisco vel patesco, -scis.

88 H y s t r i o Q ; femine.is b, femineu® d ; (vestibus) g; virilibus >induta< a, virilis g 89 H e l l u d o d, Helliuo k; verax b, coniunx g 90 Helyans Q ; comedens d 91 Helynis Q , H e l l u d u s a, Hellus d , Heiluis e, Hilluus ikl; pauidus d ; (a nausia) e, ansua b 92 H y r n i o s u s A , (H)irniolus b, H e r n i o s u s eg, H i r n i o d u s e; '(id est) holehter 2>et< ponderosus A B ; (id est h.) Q b c d e i k l 93 H a r p h a g; ' i n s t r u m e n t u m 2 musicum a 94 H o e cf; adiurantis A , ammirantis Q b e i k l , amirantis f 94/95 (admirantis. H e u interiectio) a 95 r e s p o n d e n t u m f 96 vocandi c, (vocantis) d 97 Heuilatus k 98 H e r e d i o l u m A B Q , H e r o l i u m ikl 100 H o r r i d o l u s Q ; tremens fgikl 101 usque n u n c b, nunc u s q u e f / gikl 102 hostiliter Q a b f g / A B d e 103 Horificus e 104 tardus vel ikl; •brutus 2 stultus Q c d e ; (brutus) ikl 105 ' H i r s u t u s >hirsutus< 2 hispidus a; irsutus c, >vel< hirsutus f; (vel) Q d ; (vel hircus) ikl; (vel h. pilosus) c; hirtus Q , ircus a 107 (hi)as A Q a d , (h)ias e, (hias) fgikl; os aperio ikl; id est Qab(1~); vel hesco f b, (vel) H i s c o d, (vel) hisco eikl, (vel) H i s c o >hio< fg; (vel) patesco bdefg, (vel patesco scis) ikl; (s)cis Bb, (scis) efg 92 107 —

a - :; 'hölolt g / f - holehter A, s h o l e n t e r B, ( ) Qbcdeikl nur de - i- A(i-)B B ( i g i n o n ) Q a b ( | ) > defg - ¡gin A. ( ) ikl

327

H (Additamenta)

ABQabcdefgikl

(Qe) .1 .2

Hesito dubito. Humo, -mas sepelio. 27 AB: Heccine pro hecne. AB: Heredium predium. (vgl. 98)

A B = 109, 1 0 9 . 1 - 2 , 108 e = 83.1f.

(Additamenta:) 01.1

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

01.5

01.10

01.15

Hasta schaft. Heremus wald vel einode. (vgl. 64) Harena sant. Honos honor, honorificentia. Hora stunta. Hostia opfer. Hamus ángel. Hiberus fur. Hausorium schepfevaz. Hilaris letus. Horror eigesa. Humor fuhte. Humus erda. Heros dominus. Habitudo gehabede.

A : Internuncius . . . —» I 5.1

02.1

de: Hiades .vii. stell? sunt in fronte tauri que exoriuntur tempore vernali. (vgl. Y 6.2) e = 83.1 ff. cde: Heredipeta hereditatem appetens. 108 Hesito >tis< a, Hesito >tas< b 02.1 stella: e; >que< sunt d 01.2 —

A - *wát B A - enote B

01.3 01.5 01.9 01.11 01.12 01.13 01.15

AB(-á-) B - stunde A B - schepheuaz A B - heise A A - fvite B B - erde A A - gehébede B

328

109 (m)as A , humas Q , (mas) fgikl

ABQabcdefgikl 03.1

f: Hiena illitise. £: Hilum id est ullum vel fragile quod est in penna, f: Hipode homines equina crura habent.

04.1

g Hesperia italia ab hespero rege. Hiberia hispania ab hibero amne. hertet stupet. hertus asper et malus. Hymnus carmen in laude dei. Hysagoga introductio. Hirti horridi, asperi. Humidum est quod exterius habet aliquid humoris. Huvidum quod interius.

04.5

Hammon . . . —» 54.1 04.10

Horticolus hortulanus. Hospis est et qui suscipit et qui suscipitur.

al8a. d55b (ikl) . i l l b . k 3 9 b . ,1193a

5 (ABQacde) .1

10

"Iesus salvator vel salutaris. "'iafeth latitudo. Iebuseus calcatus vel presepe eorum. g: 6, 3-5 Ismahel exauditio dei >suivel principans cum deo< A 10 Iosep de, Iosep h f; amplificatus Qikl 11 Isacar f

329

ABQabcdefgikl

I

Iamnes magus marinus vel ubi est signum eius. c: 1 4 - 1 8 , 13; g: 14, 13; ikl: 21, 1 3 - 2 0

(ikl)

cl3b

B75b

ei3a

b47a (d)

(c) (b)

Iosue salvator. Iahel ascensio. lair illuminans. 'lepthe aperiens vel apertus. g: Ipotesis causa. Isai in sole sacrificium vel incensum. (vgl. Y 0.2) Idida di'lectus vel amabilis domini. fg: Ionatam columbi vel domini donum. Iosaphat domini iudicium. g: Ieffone conversio. Ioram qui est excelsus. 'loas spirans vel temporalis sive domini mora. Ioatham perfectus vel domini perfectio. Iosias ubi est incensum domini. Ioachaz robustus. Ioachim ubi 'est preparatio. Iechonias preparatio domini, leu ipse vel est dolens. Isaias domini salus. (vgl. Y 0 . 1 ) Ionas columba vel dolens. Iohel incipiens vel est deus.

c: 21, 19, 20

g = 31.1

ag: 25, 2 2 - 2 4

g: 35, 29-34

g: Ionatas . . . —» 19.1

Iohannes gratia dei vel in quo est gratia. 2 Iubileus quinquagesimus annus vel commutans vel remittens. Iebus quondam hierusalem dicta est >inde Iebuseuscomponiturvel confidenseos< >vel saliens / saltumsubnigraid est< simulacrum, (vgl. Y6.10) .1 g: Idolatria cultura idolorum. (vgl. Y 6 . l l ) 55 (b) 9 Idolium templum idolorum / deorum. (vgl. Y 6.13) (Qafgikl) io Idolotitum + quod idolis immolatur / sacrificium idolo immola(c)

t u m . (vgl. Y 6.14)

ii (g) i2 (g) i3 i4

60

k40a fi02b 65

Ichoos sonus id est galm. Ieros sacerdos. Iereon sacerdotale. Ierarcha summus sacerdos. Isos iustus vel equus. Igios filius. Icona imago vel fi1 gura. 'ianto prandeo. Ianticulum / Iantaculum >primum< prandium.

Bb: 5 7 - 6 5 , 56

e: 62, 57-61

ikl: 64, 63

b: Idithun . . . - » 39.1

.1

f: Intiba est herba que est cicorea quarum radices segetes ambiunt et necant. Ineptus non aptus vel incom 1 modus vel stultus. (fgikl) Ineptia stulticia vel incommoditas. is Infrunitus / Infronitus non frenatus, sine moderatione / moderamene >unschamelichervel deorum< Q / deorum acde 56 Idolothitum bc, Idolocium d; quod i. immolatur AB / sacrificium idolo [ydolo c] immolatum [.i. simulacrum e] cde, sacrificium idolorum (immolatum) b 57 Ichcoos e, Ichoyos f; (id est) e, id est] vel fgikl 58 Heros a 59 Hereron a, Iereron cde 60 Ierarcha < -ia B, Ierachya Q , Herarcha a, Ierarchia kl 62 Igyos Q , Igios < Iogios f 63 Iconia Qbfg; ymago Qbce 64 Iantho b, lauto e; prandeo] gusto ante prandium g 65 Iantaculum fgikl; primum g 66 Initiale in ABb; (vel) incommodus AB; (vel incommodus vel) c; incomodus Q ; (vel stultus) d 67 (In)eptia b; (vel incommoditas) c; incomoditas Q , incommodi(tas) e 68 Initiale in f; Infronitus aegikl, Infrinitus d; non frenatus] infrenatus AB; >et< sine a; modereatione g / ikl 57 68

332

ABQacdefgikl nur AB(v-)

:f

glam b

ABQabcdefgikl

16

17

(c) (Qabcde) (fgikl)

Indapatia verba stulta, inepta. Involucrum convolutio vestium >id est uuollòch/wollòchl/welvel< ruda.

69 Indaptia a; >et< inepta de; (inepta) c 70 Involutum Q , Involuolum a, Involucum b, Involuclum de, Involuclm f; id est w. fgikl 71 .i.brix b; scropha AQabfgikl, sprofa d 72 Iecor Qadef, Iecora b 74 Interranea ABd, Internea e; (Intranea) Intestina e (2 Zeilen weiter wiederholt und durchgestrichen) 76 Ingluna b; pudenda >corporis< f; (id est) ce, vel fgikl; (id est h.) b 78 'magnificus 2 famosus f; (magnificus) e 79 Interasilis a, (I)nt"nsilis b; (id est) cikl; (id est u.) b 80 'nvth 2 id est 3 coniunctio tabularum AB; (id est) ikl 82 (cutellus) AB, cutellus ikl / *citerlus ab usw. siehe Glossenapparat, >id est< citerlüs b; (cutellus . . . . ruda) d{die Zeile freigelassen)-, vel bikl, id est a 70 72 73 76 77 79 80 82



nur f / ikl / g Babdefgikl - lebere A, leber Q Bfg - !: ianco ikl / A(-ä-) 1 — hegedrös gik / conj. — egedrüsa a, hegedrösa f / conj. — hegedrusi AB, hegedrose Q(H-)c(-?), heidröse d, hegedröse e, ( ) b b(o!r-)f - horringe A, orringe BQceg, oringe ad AB(v-) - underfilider Qa, underfileter c, *undersiliter d, *undersileter e / f(o < on) - underfigelote g, underfigeloter ikl, ( ) b A(-vo-)B(-v-)ikl - not f, ::'sitöt g ab(-lüs) - *cuterlus Q , *cöterlus c, *cuterlo e, !;'citterlus < citterllus f(alle Formen aus dem Lateinischen entstellt und an gleichbedeutendes zitaroch angelehnt), ,; "grintlus %(Synonymentausch im Bestimmungswort?), ( ) ABdikl fgikl - rwde A, rudo B(-v-)ab, rvdo Q , rödo ce, ( ) d (die Formen mit -o in Anlehnung an rudo 'Rüde'?)

333

ABQabcdefgikl

Q7a.ll93b

is

cl4a

(Q) (fgikl) 19 (fgikl) 20 (Qc) el3b (ed)

al9a (c) (ede)

(ikl) 2i

I

Inquilinus vernaculus vel advena. a: 85, 83, 84 'ixion avis alba vulturi 'similis sed minor, Illuvies effusio. Iuniperus wechalterböm / wachalterböm / wecholder / wachalter / rechelterbom. (vgl. 124.1) Incisio divisio, discerptio. 'impostor >trugenere< fraudem faciens vel simulator. ikl: 89, 88 g: Iub? com?, g: Iubar splendor solis. Infaustus infelix. g: Inprocinctu id est in militia, Immunis non communis. Immunitas + non communitas / securitas. (vgl. 183.1) Inertia pigritia. (vgl. 01.3) Iubilum leticia que fari verbis non potest. Inclusor qui gemmas includit. Inclusus >id est< closenare. AB = 183.1 ff. 'infusorium vas + a quo infunditur / in quod funditur. Ignominia infamia >schandavel< insipiens b, (insipiens) c 99 digutus Q ; pollicem < -us A 100 dignus b 101 Institutor abde 102 >id est< tegula b; >id est< schindela g; (quia i. arcet) ceg, que imbrem coercet d 103 pulcre bg 86 88 95 97 102 334

AB — wechelterbòm a, wechelderbovm c, weckelderboum d, wekelterboum e, uuecchelterbovm f / Q / b / i k l / g nur AB(-v-) begikl — closnere A, clüsenere B, ,:"cholosonari a, chlosanare d, closinare f nur AB ABf(sch|n-)g — scindei Q , sindela a, skintel e, ( ) bcdikl

ABQabcdefgikl

I

d56a

'insulsus indoctus, non sapienti? sai? conditus. g: Intemerabilis idoneus. 23 Insolentia inquietudo, superbia. 24 Indeptus adeptus, acquisitus. (fgikl) Illecebra immunditia >gispensta 162

(cfgikl)

Ignitius ardens. f: Ir inhende. f g : Istrix bestia maioribus spinis quam ericius. (vgl. H 87) Impensus studiosus.

(fgikl)

b: Impensius . . . —» 178

Iaculus anguis qui + animalia transiacit / per animalia transit >id est< l i n t w r m . Impubis >imberbis< nondum barbatus. g: 113, 112 f: Infucatus non fictus. Indisciplinatio inquietudo. e = l35f. (fgikl)

Insignis egregius.

25 26 (Qabcde) 27

28

cde: Illustris spectabilis. Iactura iactus vel dampnum. Impendio voluntarie. Inconsulte sine Consilio. Improbitas procacitas, presumptio. Insigne decus vel nobilitas. Intestatus sine testimonio. Inhumanitas inclementia. Insertibilis innumerabilis. Indempnis sine dampno.

fgikl: 120,114-119

AB = 183.1 f. a: 121, 122, 120

104 indoctus] non doctus Q , >insipiens< indoctus ikl; 1 sapientie sale 2 non ikl; sapienter b 109.1 I r d e r f 105 >vel< superbia A B 106 Ineptus Q , Indeptus a ; (acquisitus) fgikl 111 (qui . . . transiacit) A B ; Uintwrm 2 qui . . . . transit ikl; animalia] serpentes Q , (animalia) b ; per animalia transit ikl; id est Q a d f g 112 Imbubis abde; imberbis ikl; barbatus < orbatus k, orbatus 1 115 iactum cd; damnum fg 116 Inpendo e 121 Inhumanatus tas Q ; inclementia] sine dementia c, >indementia< inclementia e 122 Insertilis A 123 Indemnis Bbfg, Indampnis e; dampnö A , damno bfg 107 108 111

nur d ac(l-)dg - igei AB(ì-)e, ygel Q Qcdfgikl - lintwreme A , linthwrm B, linth-Ärm a, ( ) be

335

ABQabcdefgikl

I

Indago / Indagatio investigatio. g: Iuniperus wechelter. (vgl. 86) Intercapedo intervallum >vel< separatio. e: Insons . . . —» 148

k40b

Intersticium interpositio. g: Interpolatus interfedatus maculatus. Intercessor adiutor vel 'magister ecclesia inter duos episcopos. g: 129, 130, 128, 127

il2a 29 Infuca'tim non simulate. 1 Inextricabilis indissolubilis / insolubilis. gl9a (c) Infestus gravis, inimicus. (a) Infestes / Infestis >non festivus< sine barba, (a) Ingenuus liber, nobilis. 30 Ingenuitas libertas / nobilitas. lanista ianitor >id est turuuartquasi< imperator. Ianus initiorum deus. Iuno dea aeris, uxor et soror iovis. fgikl: Interduca iuno quia nubentes per iter ducit. 34 Inconum inrotunditatem. e: 144, 141, 142,147, 143, 145, 146 (fgikl) Illex seductor. b : Ilex . . . —* 162

35 Inpromptu palam, inaperto. 36 Itidem denuo >vel similiters 124 Indago >nis< c / dg 125 Indercapedo e; intervallium ikl; vel A B Q a b 126 Interstucium Qabcdel, Interstitium f(i-)g, Intersticium < -stucium ik; int(er)positio b 127 (vel . . . . episcopos) c; (ecclesi? . . . . episcopos) e 128 Infucatem a, Infugatim e, Infingatim ikl; non simulate] insimúlate e; simulare ik 129 Inextercabilis b ; indisolubilis Q / insolubilis ikl 130 (gravis) a, gratus g 131 Inberbis g / ikl; non festivus ikl 132 1 nobilis 2 liber g 133 nobilitas cde 134 1 Ianitor 2 ianista a; id est t. f 135 Ilinicus d 136 avis] iauis f; id est] vel ikl; (id est universalis) d; universalis >uis< f 137 quasi] id est d 138 quasi ikl 139 'deus initiorum fgikl 140 dea] domina d; (et soror iovis) c 140.1 'ducit 2 per iter ikl 143 Inpromtu Be, Inpronitu Q , Inp(ro)mptu k; inpalam Q ; 'inaperto 2 palam cde 144 Ideidem Q , Ivdem e; vel similiter ikl 134

336

nur f

ABQabcdefgikl

I

B76a 37 Identidem iterum atque 'iterum. g: 147, 145, 146 (c) Incaustum atramentum >scriptorum< >id est< tincta. a: 147,146 ikl: Indigesta inordinata, incomposita. (c) Incassum invanum. (c) 38 Insons innocens. e = 125f. ikl: Ilico . . .

172

In1 curia negligentia. al9b 'lugerum/luger >agellus< morgan/iuch/iuchart >.ccorxl. pedum< >longitudinem constanstitillatio< / scintillationes. g: Inficior nego. Inficiatur negat. (vgl. 189) 'indigesta inordinata, incomposita. Impensius studiosus. b = 110f.; g: 180, 178 Insector,-taris ih ahton / ich ehtun. AB = 23if. b: Informo . . . —» 196

44 In propatulo in medio / in aperto, palam. Induvi? indumenta. Inenodabile insolubile / indissolubile. 58 Interlitus deletus.

180

fgikl = 220 f.

165 Imbellis ikl; vel non audet ikl 166 Interula < Internila A, Internila B ; (id est camisia) bd; camisia e, (camisia) fg 167 >id est< vitta AB, uita Q b , unta e; 'vel ornatus 2 sacerdotum ikl; vel] id est g; (vel ornatus) ed 168 Inedya Q ; (longa) b(sieh 169!) 169 170 Yris Q ; Insarcus d; (qui) in nubibus (lucet) cf; spei >longa< b; Indoles . . . spes ikl lucet] apparet d, apparere solet e / ikl " 170.1 'expiari 2 non potest d 171 inde natus] innatus d / ikl 172 'Illicet 2 ilico f; ilicet g 173 >vel< in imum 1, inimo g 173.1 b / ad(In-) 175 Ideficacus a / ikl 176 >titillatio< f / ikl 177 'incomposita 2 inordinata g; (incomposita) ed 178 Zeile f b 179 insectaris c, tans d; >id est< ich ehdun 180 Impropatulo ef; in aperto kl, non aperto i 182 indissolubile Ad a 166 167 173.1 179

338

nur fg nur A - hvtelin B d — (ih) firwizan a, ich uerwize b conj. - ich athon c, ih s"anton d, !,"ihaton e / B Q - ich etun A, ich ehdun a, ( ) b

ABQabcdefgikl

I

AB: Immunitas securitas. (vgl. 91) AB: Insigne . . . —» 119; Ilia . . . —» 73; Incastratura . . . —» 80; Inclusus . . . —• 95; Ilico . . . —» 172 AB: -> Additamenta 01.1-01.35

(cikl) (c) (c) 42 k4la

43

22 (c) 45 (ABQa) (c) (c) (c) (cfgikl)

a20a (c) Al05b 46

Inalto exalto. Innitor insisto, confido / consido >vel< incumbo. Ineo, -is inchoo, -as, incipio. Impingo offendo, cado. Ire pergo ire dispono. g: Intercalo intermitto. 'inficior nego. (vgl. 176.1) ikl: Infici^ negationes. Initior, -aris / Initio consecro >dedicoincuso< superpono vel fraudem fació, Informo bene formo. Irretior / Irretio illigo, implico. g: Inlice velociter. Illiceo / Micio persuadeo, seduco >hinc illecebr^vel irritumvel< confido a; vel ABQb 186 inis Ad, (is) fgikl; (as) adefgikl; >vel< incipio b 187 Inpingo >gis< Q ; ofendo f; (cado) g 188 irredispono Q 190 iniciaris Q , (aris) fg / Initio eikl; >vel< consecro b; dedico cde 191 ris Q , aris ade, (caris) fgikl; opto de 192 Inscido 1; prescido ikl; 'seco 2 precido f 193 Inscido d; 'cado 2 incurro A 194 (dis) Qdefgikl 195 inponis d, (nis) fgikl; incuso ikl; suppono Q ; (vel) ikl 197 Irretio fgikl; 'implico 2 illigo ikl 198 Illicio fikl; persaudeo d; seduca b; hinc illecebr^ abfg 199 vel irritum ikl 200 (I)nperitiorb, Impertior fgikl 201 inculco kein Lemma? ikl; inculcas d, (cas) fgikl; vel annuntio [adnuntio bd] abd, (vel) annuntio fg 202 Insulco g; (tas) Qfgikl; exprobrat a, exprobo g 203 (inoles) Qfgikl, (ino)les ab, (inol)es e; (in)cresco ikl 26*

339

ABQabcdefgikl

(c)

205

(c) (c) (cf)

.1 Il94a (c)

47

(acdikl) 210

d56b

49

(c) (c) so (ac) (c) si (c) 52 53 54 55

215

.1 .2 b47b

220

56

(c) 57

I

Inhibeo detineo, prohibeo. f: 205, 204; gikl: 205, 206, 204 Interno discerno. Intervenio subvenio >adiuvoih< forschon. f: Incusum perforatum. 'insimulo accuso. f = 220f. Incuso accuso. 'incesso impugno / fatigo. Ignosco indulgeo. Interluo interlabor. Indugredior ingredior. Intricor immoror, retardo. Indusio induo vel orno. Insolesco superbio, inquieto. Indo, -dis insero. Interpolo, -las divido, separo. e: Iustitia est motus animi communi utilitate servata. e: Ira est motus animi prò lege in agentes contra legem. 'instrico, -cas defendo. Intento / Intendo denuntio. f: Insinuilo . . . - > 208 fgikl: Interlitus . . . —» 183

.1 .2 (cfgikl) (cfgikl) (cfgikl) (fgikl)

g: Isis dea egiptiorum. ikl: Iole locutiones pulchr?. Interpello, -las intercedo, Imploro rogo, Impello compello. Indulco >gusto< ih smeccho / smachun.

209 acuso 204 (I)nibeo b, Inibeo g; perhibeo b 205 discreno kl 206 adiuvo ikl 210 fatigo ikl 212 Interluor e 213 Indugreor Q 214 Intrico >cas< Q ; reb tardo] recordo d 215 Inclusio A B ; ' o r n o 2 vel 3 i n d u o ikl 216 Insolesco >cis< a; (inquieto) cfgikl 217 indis Ae, (dis) fgikl; infero Q b 218 (las) fgikl; divino a; (separo) b 219 (cas) efgikl 220 Intento >tas< Q d e / ikl 221 (las) Q a b d e 224 Indulco >cas< ed; gusto AB 207 — 224 —

340

nur d - i- A B a - i f o r s c h e A , iforschun B, forsch Q , forsca d, ( ) begikl ed - i- A , ich B Q a b , ( ) c e — ismeche A , smecchun B, smeche Q , smecche d / a - smacon b - ( ) c

I (Additamenta)

ABQabcde (cfgikl) (cfgikl) (cfgikl) (fgikl) (cfgikl) (fgikl) (fgikl)

48

Intersero, -ris intermisceo, -sces. Insero, -ris iniungo, -gis. Inhabilis incommodus. Infligo infigo vel vulnero, Inpiano, -nas seduco, Instigo provoco vel incesso >vel suadeo 227

b: (I)llibata immaculata, ab: Incolatus peregrinado. ad: Imputare . . . —> 173.1

a: Ingruere . . . —» 203.1; Inexpiabilis . . . —» 170.1

(Additamenta : ) AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

Indeficiens infatigabilis. (vgl. 175) Indulgentia antlaz. Inertia tracheit. (vgl. 92) Itia wit. Inopia ermute. Impudentia unchusche. Iunctura (ugeda. Inducia tegedinc / teidinch. Imperium gewalt vel gebot. Improperium itewiz / itewize. Impedimentum gemirre / geirre. Indicium urchunde.

0 1 . 1 - 3 5 nach 1 8 3 . i f f .

225 (ris) Q d e ; (s)ces Bb, (sees) de 226 (ris) de; inungo e; (g)is a, (gis) bde 228 Infligo >gis< Q ; (vel) Q c 229 (n)as a 230 Instrigo e; (vel) ede; vel suadeo A B 231 Irrogo Q b c d e 01.6 01.7 01.8 01.10 01.11 01.12

AB(v-j-v-) conj. — fügede A , fùgeda B B/A B/A B/A A - urkunde B

341

ABcde

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: ABcde: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

01.15

01.20

01.25

01.30

01.35

I (Additamenta)

Interlunium untermane. Ingenium gewizze. Instrumentum lera vel geruste. Incendium cuntesal. Indumentum gewant. Incrementum gemersal. Iurgium strit. Iuramentum iusiurandum eit. Iusquiamus / Iusquiamum bilisa. Iumentum fiho. Ignarus ungewizzener / vngewizzeger. Inprovisus umbewanter. Imus tiefer. Improbus ungestvmer. Imbecillis weicher vel murwer. Inglorius honlicher. Infulatus garewer. Insimulatus gebildeter. Invitus genoteter vel ungerner. Incestus vnchuscher. Infimus smaler vel niderer. Integer alenger vel ganzer. Irriguus fuhtere.

0 1 . 1 3 Interlimium A 01.13 01.15 01.16

01.21 Isquiamus cd

AB(v-) B - lère A B - : i chuntesal A

01.17

B — gewant A(Zusatz von jüngerer Hand, rot

01.18 01.21 01.22 01.23 01.24

A - gemersale B c(bi-)de - bilse A , bilsa B B - fihe A A /B AB(v-)

01.25 01.26 01.27 01.31 01.32 01.33 01.35

A - tifer B conj. — umgestvmer A , vngestvmer B AB(mvrwer) AB(vngerner) B - unchusscher A B - smallr A A - fui ter B

342

umrandet)

cde = 0 2 . 1 3 f.

cdef

I (Additamenta)

02.1

de: cde: de: cde: de: de: de: de: de: cde: de: cde:

02.5

02.10

cde: cde: cde: d: d: 03.1

Imbus bortdo. (vgl. L 91.1; N 02.10) Indúctiles scubelinc. Iuvencus stier. Imprecatio flóchunga. (vgl. 191) Inula alant. (vgl. E04.1) Illuvies unsubri. Imprecatus optavit. Imposuisti bitruge. In competís in den geuvin. Indulcoro ih gesuozi. Infula est fasciola sacerdotalis capitis, (vgl. 167) Ippodes monstra humanam formam et equinos pedes habentia. Idus ab edendo dict^. Iusquiamus . . .—» 01.21; Iuger . . . —» 150 Inpetigo est sicca scabies cum asperitate et rotunditate forme. Basileus etc. bis Buco . . . -» B 03.1-10 Eu etc. bis Elefantiachus . . . —» E 03.1—6

f: Ilex arbor ab electo vocata. (vgl. 162) f: Ieiunium dicitur ex quadam parte viscerum tenui semper et vacua quod vulgo ieiunium vocatur. f: Isca zundira fungus in arboribus. f: Iuctus grabilis. (??)

02.1 liefi Limbus (Steinmeyer) competis d 02.11 fascinóla e 02.2 02.3 02.4 02.6 02.8 02.9 02.10 —

d d c d d d de d

02.7 Imprecavit e; optavit: -it undeutlicb d 02.9 Im02.12 Ipodes c 02.14 (est) cd; (et) d; rotumditate e

- subelinc c(sü-)e - stir e - flohunga de - unsubrin e - bitrlgi e - "inguuuinen e -- ich c - gesózoN c, gesózen e

343

ABQabcdefgikl

KL

cde: Kalo, -lis id est voco; inde kalend? id est vocationes. ikl: '"Kalos grece, bonus latine; inde kaledemon id est bonus nuntius. ikl: Kakos grece, malus latine; inde cacodemon id est malus angelus.

..k42b..1194b

ikl: Kyrie grece, pater latine vel deus, f: hebrea a20b. gl9b

Q7b

l 3

(cde) el4b.B76b

2 4

fl03b (fgikl)

Lamech percutiens vel humilis / occidens. Loth declinans vel iunctus / uinctus. Laban dealbatio. Lia laboriosa. 'Lamuel dilectus dei vel in quo est deus. g: 7, 6, 5 Lazarus adiutus. c: 8, 6, 13, 9-12 Levita minister. f: 8, 7 'Lisanias nativitas, contempti'onis / conceptionis. Leviticus ministerialis vel oblatorius. Leviathan additamentum eorum interpretatur, draco vel serpens vel cetus diabolum significans. Levi additus vel assumptus vel auditus. Lucas ipse >est< consurgens 'vel elevans. Laph disciplina, Libanus dealbatio vel candidatio.

£: Greca 5 L o g o s sermo vel ratio. Leo rex interpretatur. 6 Logica rationalis.

cf: 17, 18, 16

g: Lampos . . . —» 30

0.1 kalis d

0.2 Calos ik; latine] lator < -er i, later k

0.3 Cacos ik

1 occidens cde 2 Loht B ; uinctus Qdfik 4 Lya Qa; laboriosa < laboria f 6/7 adiutus(. Levita) minister ik 8 Lysanias Q, Lisinias a; conteplationis 1 / conceptionis cde 9 ministeraalis b; (vel) d 10 Leviatan Qbeg; additamenta B, additam mentem d, adtitamentem e; (interpretatur . . . . significans) cde; dracho (vel) f; (draco) 5vel cetus 2vel serpens g; signif9 a, sig'n f, (significans) g, sig'cat ikl 11 asumptus e 12 est AB; (vel elevans) e; >ipse< elevans d 14 Lybanus Q c ; candidatio < con- B(von anderer Hand) 15 Initiale in ABQbf 16 Leo] Lex ikl

344

ABQabcdefgikl

Logium lamina in pectore pontificis id est rationale, b: Lieum . . . —» 38

20 (c) (e)

7 8 9 io ii

Lirin varietas; hinc / inde lira a variis vocibus. Liricum carmen vario metro compositum, Letum mors. Lethos sopor vel oblivio. Letheus obliviosus vel mortifer. Logis vel nois + cogitationibus mentis / cogitatio vel mens. e: 25, 24; g: 29, 27, 31, 24

25

30

35

40

(g) Lian valde. (beg) Lampron / Labron ignis, (vgl. 113.1) cl5a 'Limphaticus insanus. cikl: 28,27 (g) Lexis dictio. (c) i3 Lachesis una parcarum, sors interpretatur. (f) Lampos unus equorum solis lucens interpretatur. g = I7f. (Qabcde) i4 Lemnius / Lemnis vulcanus deus ignis, lutosus / lutuosus interpretatur. AB = 113 f. (Qabcde) is Licius apollo, a licio fano. AB = 113ff. (Qabcde) i6 Latoius apollo a latona matre. AB = 113 ff. Logium responsum vel ratio. (c) i7 Linis asfaltis mare rubrum. is Limma semitonium. ABQabcde: 38, 36, 37 (c) Limma corruptum. 19 Lieum vinum. b = l8f. 20 Linsa bestiarum dea. ikl: 42, 39, 40, 41 Leucothea alba dea id est aurora. ac: 41, 40 17 Logyca Q 18 Longioum lumina e; lamina >aurea< f; 'in pectore pontificis l a mina AB; pontificalis e 19 Lyrin Q ; Lixin e, Larin ikl; inde cikl; lyra Qc; lira >composita< e; (a) f; variis] diversis A, uar us d; 'vocibus 2 variis 1 20 Lirium b; (compositum) e 21 Leotum f 22 Letos Q , Lothos e, Loethos f; sapor (vel) e 23 Loetheus f, Letheosus ikl; (vel) Q ; mortifer < pestifer c 24 Lois A; (vel) fgikl; noys Q ; cogitationes Q ; (cogitationibus mentis) g; cogitatio vel mens cd, cogitatio (vel) mens e 25 Lyan Q 26 Labron ABQ 27 Linphaticus ikl 29 Lacheis g; (sors interpretatur) ABQade 30 .i"s g; luctans g 31 Lemnis ikl; ikl / ABf — luctuosus g 32 Litius f; a litio f f; (a licio 35 Lacus i, fano) AB; lieo ikl; fano < famo f 33 Latous B, Lathoius g; latonia AB Lanis k; affaltis Qabdefkl, affalt g; rubrum] mortum f 36 Limina ae 36/37 semitonium >vel< limma d 37 Limnia a, limina e, limma gikl(nicht wie neues Lemma); incorruptum AB 38 Lienum e, Lyeum f, Leum ikl 39 Limsa ABQ, (L)inpha b, Liusa g; 'dea 2 bestiarum e 40 Leuicothea aed, Le"chot h ea f, Leuchotea g; id est] vel b, (id est) c

345

ABQa)bcdefgikl

¿572 (ikl) k43a (g)

L

21

Leuxos >id est< albus flos id est lilium.

il

'Lichnus lucerna, Lichnis lapis purpureus.

25 Liturigi c^lestes ministri vel dii

1

morbos inferentes vel laboris

solutores. Il95a

Letargus obliviosus 'morbus. Limna stagnum. Lebbeus >id est< circulus.

(fikl)

c: 49, 50, 47, 48; ikl: 48, 47

Lithos lapis.

b: 51-53, 4 8 - 5 0

Licos lupus.

ikl: 52, 51, 49

Licofagi populi lupos comedentes. 12 Limpha aqua. 24 Lesium paradisus. fgikl: Leuga miliarium unum et semis.

g: 53, 52.1

23 Latria servitus divina / divinus. b : Labara vexilla regia. f: latina

Al06a

Libra .xii. 'unci^ pfunt vel >pensa< waga. Librum humor sub cortice id est s a f .

a20b)

Libertus servus liber dimissus' / factus. ikl: Libertinus filius liberti. Liberalis largus. g: Lotium urina.

41 Leuros e, Leuchos g; id est ABQab; (id est) c 42 Lichnus < Lichinis f, Lignus g; lucerna: g 43 Lichnus ABQ, Lichnis < Lichinis f, Lignus g 44 Liturgii d, Liturii e; (inferentes) ikl; laboris solutores] labo,"tores i, labotores kl; solutores < -ris B, solutoris e 45 Lethariis e, Lethargus g 46 Limma Q , Lonna e, Liminia f 47 Lebeus d, Leppens e, Leppeus al; id est Qab 48 Litos ikl; apis e, lapis] papa ikl 49 Lichos ABabcde, Lischos Q 50 Lichofagi AQabcde; cömedentes ad 51 Lipha e 52 paradysus ABceik 52.1 Leugo f; sen > semis am Rand ergänzt k; semis >id est passus mille .d. pedum VII.d.< f 53 'divina 2 servitus c; divinus ABabdefg 54 Absatz und Initiale in ABbf; Libra >sunt< e; .xii. < decern f; untie be; 'pfunt 2 uncie [aintie d] adg; pensa ikl 55 2 2 (humor) a, humorum el; 'sub cortice humor A; *saph humor sub cortice ikl; (id est) cdgikl 56 dimis(sus) e / ikl 54 — 55

346

ABadg(ph-) - ( ) Qbcefikl Babcd(wag')ef - wage AQg, ( ) ikl ABQabcdef - saph gikl

ABQbcdefgikl

(ikl)

Lapsilitas / Liberalitas largitas >vel< fertilitas. ikl: Ligo . . .

(g)

(c)

L

199

Larus avis id est musare, Loaficus / Laoficus grùnspeht. (vgl. M 177) Lustrus / Luter aquatica bestia id est otter. Lumbricus regenwrm. Laudula lericha >a laudec. Locusta non plenum volatile id est hòwescrikel / hòscrecchil / howesreche / haberscreke / hovstaphel. Licisca mistbella vel zoha / breckin >caniculavelox< id est wint. Linx bestia quedam >id est< luhs. f: Lacerta . . . —» 112

(c)

Lumbi lendi >ylia vel renesid est< mus.

f: 69, 68

58 Liberalitas cde; vel bg; (fertilitas) c\im Textlticke bis 127 59 1ìd est 2avis b; (id est) cgikl 60 Laoficus Bikl; grunspeth >auis< k(f ) 61 Lirstrus e / Luter ikl; 'otter 2 bestia Aquatica ikl; bestiola f; (id est) bcikl 62 Lubricus b; >id est< regenw. \ b 63 Laudila bcd, laudala f; a laude ikl 64 (non) e; (non . . . id est) cikl; (id est h.) b 65 Lincisca AB, Licssca g; vel] id est A B Q , (vel) bcde; 1 breckin 2 vel 3mistbella ikl; canicula ikl 66 Linta e; 1id est 2canis b, (canis id est) de; 'wint 2canis velox ikl; (id est) Aikl 67 (bestia quedam) eikl, 'quedam 2 bestia g; (quedam) Q c ; id est Q f 68 Lunbi f; >id est< 1. b, lendiv >.t.< g; ylia vel renes ikl 69 id est defg 59 60 61 62 63 64 65 — 66 67 68 69

ABb(-û-)dfgikl — mószre Q , mûsere c, ::'mirusa e b — grunspehte A, grovnspeht B, *gruntspelt Q , gròntspeth c, grounspeht d, gronspechto e, grunsphet f, grun:speth i(Rasur von t), grunspeth kl ABQcde(-er < -or)gikl - ottar f, ( ) b ABQb(f)ci(-wurm)l — reginwrm df(-uurm), *regenre e, *rogenwrm g, regniwvrm k Bb(t)cef(-c h a)gikl - lerche A Q , lerocha d 1 — howeschrichel B, hówesrikel ik / d — hòsrechil c, hvscrechel e / A / Q / g — heustafel f, ( ) b Bcdfgikl - ';'minstbella A, mistbell Q , mispella e, ( ) b Bbc(î)de - zohe A Q / ikl - brechin f, brechinne g AB(-Î-) Qbdef(uujnt)gikl AB(-v-)c(-v-)dfgikl - luchs Q(-v-)e, ( ) b f - lende ABQe, ':iendiu b, lente d, lendiv g, ( ) ikl AB(-v-)Qd(-v-)e(-v-)fg - ( ) bcikl

347

ABQbcdefgikl

70

75

L

26 Lamia quoddam monstrum mulieri simile >id est< holzmuwa / holzvrowe / holzwib. 27 Lares dii ignis vel domorum vel ipse / ipsa domus. 28 Lemures lares cum corporibus morantes vel nocturni demones. (vgl. 201.1) 29 Larv? lares mali, quedam monstra screzza vel scrato. so Lanugo fructus maturus carduum / cardui vel lana terr? id est mies / mos. (ikl) Latura / Litura cementum a liniendo. (vgl. 201.3) Lathomus lapidum cesor id est steinmezzo / steinmeize / steinmeizil. (cde) Lapidicines lapidum cesores steinmezzun / steinmeizen.

g20a (Qbcde)

1

L a q u e a t u s pictus.

AB = 201.3 f.

Laquear himellizze. Lacunar similiter / etiam >himelize< vel luminare pendens,

80

g: Libisticum . . . —» 145

fl04a (Qg)

Latrina 'cloac^ vel aqu^ ductus. Lima fila / figila.

AB = 201.3ff.; f: 83, 84, 82

70 Lania e, Lammia ikl; 'monstrum 2 quoddam c; 'holzwib 2 quoddam . . . . simile ikl; 72 lares] manes g; 'cum corpori(mulieri simile) b, id est BQfg 71 ipsa ABQcdeg bus 2 lares AB; morantes] monstrantes e, (morantes) g 73 Large g; 'mali 2lares f; (monstra) b; >id est< screzzo (ve)l scrato b("f), (screzza vel scrato) fikl, (screzza vel) >id est< scrate g 74 Lanigo g; (maturus) ikl; 'carduum 2 maturus Q ; cardui ikl; (id est) ABQbcf 75 Latera de / Litura bf(t < tt)g; alinendo e(oder almendo?) 76 Latomus Q ; ceser d; (id est) Abikl 77 cesores] incisores b 79 Laqueare g 80 Lucunar Q ; etiam ikl; (pendens) c 81 gloace b; vel] id est defikl 70 73 — 74 76 77 79 80 82

348

b(f) — holzmowe A, holzmowa B, holzmuwo c, "holmuhwa d, holzmoia e, holzmua f(-üa)g / Q / ikl B — srezze A, screzze Q , screzzo b(f), screza c(sc r )d, !;'serez e, ( ) fgikl Bb — sräte A, scrate Qg, ( ) cdefikl fikl — mis d, mieis g / Qce - möes AB, ( ) b conj. — steinmizzo B, steinmezze Q , ste'nmezo c / A(-ei-) — stasinmeize e / f — steinmazzil d, steinmeizel gikl, ( ) b conj. — steinmizzvn B, ':"steinmozzen Q / A — ( ) bfgikl A — himelezze B, himelizze Q, himilze bd(-ce), himelze cegi, himileze f, himelize kl nur 1 — himelze i, humelize k Bb - phile A, viila c, !i wla d, veile e, fi:ila i(< figila), f . . . el k{auf Rasur unleserlich) / fl

ABQbcdefgikl

L

Lautamia / Lutamia genus carceris. AB = 2 0 l . 3 f f . cde: Later ziegel. (vgl. 167) (eg) Laterculus / Latercula >diminutivum a latere< >id est< scindila / ziegili vel dil / dilo. Limatus politus mundatus. Lanceola modica lancea. (g) Lineolus filum id est snur. Lupatis frenis vel chamis. 43 Lorum funis vel ligatura >zòhel 02.14 (fgikl)

(f) el5a

Liciatorium fizzebòm. Laciniosus laceratus. 'Lectica vehiculum super quatuor equos.

83 Laucamia f / ikl; garceris f 84 Latercula A B Q ; diminutivum a latere [altere d] ed; id 86 Lancecla b; est b(|)d; (scindila . . . . dilo) c; (vel) b, vel] id est Qikl; (vel dil) d modica] parva e 87 >id est< filum A B Q ; id est] vel bf, (id est) Qikl 88 Lupati: freni: >aculeati< g; vel] id est g; camis BQe, chami g (dies als dû) 89 funus b, famis d; (funis vel ligatura) g; (vel) A 90 Lanule de, Lunula; f; (aurea) c; (in m. lunç) A B Q 91 (id est) cde; (id est . . . ort) b; (vel ort) cef 92 (vel fizza) bg 93 Litiatorium e 94 lacerosus b, lacertus e 95 sup(er) e; .iiii?r bdefl, (quatuor) c, .iiii. ik; 1equos 2 quatuor AB 83.1 84 — 87 89 91 — 92 — 93

e — zigel c, ziegil d Qikl - schindel A, schindela Bf, scindela b(|) / d - ( ) c BQikl / f - dille A, dile b(f), ( ) cd Q(-v-)il — snur AB(-v-)k, *stnûor b, snòr cdf(< sinòr), !i sonvr e nur g A(-ó-)B(-ó-)Q(-ov-)c(-ov-)d(-ov-)g(-ov)ikl - savm e, suom f, ( ) b ABQdikl - :;'hore g, ( ) bcef Q(-ua)ce - *halifa AB, harlufa b, harlopha d, harlefa f, harlvfe g / ikl ABf — fizze Q , fiza ce, fitzza d, uieze ikl, ( ) bg ABQ(-ov-)B(-ou-) — vizebovm c, fitzebóm d, fizeboum e

349

ABQbcdefgikl

cl5b

L

Lumbare vel renale, a renibus 'dictum, modica braca id est diechbruch. g: Lolium . . . —» 144 ikl: Lecsiva . . . —» 200

(g) k43b 100

105

(cde) (c) (gikl)

ilo

(bcfgikl) (ABQ)

Lena quedam vestis lilachan. La'narius qui lanam operatur. Lanicium lana vel lan? opus. Lacerna vestis fimbriata id est kozzo. Lamina tenuatum metallum id est blech. Lagena vas fictile vel lapideum id est cruog vel lagella. Languncula similiter. 31 Lances vasa quibus sacrificatur. Lanx scutella libr^. Lenticula modicum olei eneum. Lechitus vas vitreum id est ampulla. Lebes caldarium magnum >kezzelvel< lilachin f 98 operatur] carpit i(|)k(|) 99 Lanicinium b; >vel< lana Q ; 'lan$ opus 2vel 3lana ikl; 'opus 2 lan? c 100 La "'na A; (vestis fimbr.) ikl; fimbriaca c; (id est) cdeikl 101 Lämina b; 'Tainuatum ( < Lanuatum) 2lamina e(jedoch mit Umstellungszeichen); 'blech 2tenuatum metallum ikl; (id est) bcgikl 102 '(id est) cruoch vel lagella 2vas . . . . lapideum ikl; (id est . . . . lagella) b; (cruog vel) g; (vel lagella) e 105 stutella b 107 Lecitus bdf, Lectitus e, Le:citus g; (vas) Q ; 'vitreum 2vas defgikl; (id est) de 108 >id est< chezel Q 109 >id est< linde b 110 (cicuta) de 111 quod] quia;'saturnus 2latuerit g; (saturnus) e 96 97 100 101 102 —

107 108 109 110 350

AQ(-v-) — diechbruch B(-v-)ikl, diechbr u oc b, dìhbruc c(f), :;'diechröc d, diechbróch e, diehbröch f, diehbröh g ikl - lilacken ABede, linlachen Q , lilachin f, ( ) b Bb(f)k(c-)l(c-) — kozze A, chozze Q , cozo c, chozzo dfi(c^-), cotzo e, cho|sce g ABQcdgikl - plech e, bleh f, ( ) b A(-v-)B(-v-)f — chrvg Q , crvc c, chròc d, *trvch e, crüh i, ch|cruh k, crüch 1, ( ) bg ABQcdfgikl - ( ) be Qdefikl — ampolla AB, ambulla b, ampula g nur de — chezel Q Bbce - linde AQde / f Qe - scherlinc AB, ,:'scerline d

ABQbcdefgikl (gikl)

L

Lacerta egidehsa.

f = 67f.

L i x a mercennarius exercitum sequens.

fgikl = 20l.7ff.

AB: Lemnius . . . —» 31; Licius . . . —» 32; Latoius . . . —» 33 .1

A B : L a m b r o n ignis. ( v g l . 2 6 ) Latices sevum / Laticesseum / Laticelseum vinum.

115

fgikl = 20l.7ff.

L a t e x l i q u o r + a q u ? vel vini / a q u a v e l v i n u m . (vgl. 0 4 . 7 ) fgikl = 201.7ff. >H$c< L i n t e r n a v i c u l a .

fgikl = 201.7ff.

L e m b u s similiter >navisvel< pigresco b, pinguesco c, (pigresco) fgikl; >vel< mollesco b, (mollesco) c, mollesco >vel purgo< ABQ(vgl. 120) 122 Latesso e, Lacesso < Lacesco f, Lacesco g; (incesso) fg; 'provoco ^incesso Q ; 'fatigo 2 provoco c; >vel< fatigo b, fastigio g 123 Lugubro f; 'custodio 2vigilo cde; >vel< custodio AB, (custodio) b; 'illumino 2>vel< custodio Q ; (custodio, illumino) fgikl; >vel< illumino AB 124 Lectico b; frequenter Qikl, frequentor e; leg"e e 125 Leugo e; (gas) f 126 Ligurio dikl; sumatim AB 128 (t)aris A, (ta)ris Qde, (taris) c; (pugno) e 112 125 — 126 127 128

cdf - egdehse A, egedehsa Bb(f)e, egdechse Q bde - i- A, ich Qcf, ( ) B d — erlithderon c, erlichteron e / B — s~herlich|tvn Q / cotíj. — lideron b / A(ilihte) - *lichon f nur c — ih choren d Qc(S-) — :f suroker A, suróger B, ,:'surcuger b, sùroger d, siuróger e nur e 351

ABQbcdefgikl (bfgikl) (fgikl) (fgikl)

(fgikl) (fgikl)

L

Litura tunechunga. Liveo, -ves invideo. Lacessio lasso, Luctamen vel luctatio certamen, Lucta pugna.

c: 132, 133, 130, 131

b: Lexiva . . . —• 200

(cde) (e) d57b

Q8a

Libatoria vasa sacrificii. (vgl. 201.4) ikl: 138, 134-137 Loculus vas mortuorum corporum >id est baro«. Lubrum vel labrum vel labium lefs / lefse vel lábil / snabel / labetroch. Luter / Laiter concha vel labrum id est >labüid est< huntesbere vel vitis inutilis.

129 >id est< t. Q 130 (v)es Q , (ves) c, liues de; invido be 132 (vel) bc; caertamen e 134 'sacrificii 2vasa g 135 (corporum) eikl; id est b. ikl 136 Labrum ik(a auf Rasur), Lubrum 1; 'Labrum 2vel 3 lubrum e; 'lefs vel labil [lefs huius labii i] 2vel labrum vel labium ikl; (lefs vel labil) b; (vel) g; (vel labil) bcde 136/137 die beiden Bedeutungen von labrum haben die Glossierung verwirrt: einerseits Vorwegnahme von labil {bzw. verderbt zu snabel und labetroch) in 136, andererseits z.T. labil verderbt zu labii in 137 und bei i in 136) 137 Laiter ABQ, Leuter g; conca BQbfg; (vel) f; (vel . . . labil) ikl; id est] vel g; labil] labii ABQ 138 Lituus < Lutuus f 139 lutuo f; cauens e 140 in modum Nachtrag am Rand g; (circuii coctus et) olei e; (coctus) ikl; (coctus . . . . frictus) A B Q ; et] vel cd; frictus < fricatus g 141 Lapates id est fi. g(f); feci b; tabulas] turtas g 142 Librusca Q ; id est ikl 129 135 136 — 137 141 142

352

B — tunechunge AQ(-v-,-v-), dunchunga ce, dunchunge d nur kl - bare i(-e auf Rasur) ABcgikl - lefz e, »leff f / Q d , ( ) b Qfkl / AB / g - ( ) bcdei nur bfg nur g(T) ikl - huntespere AB, ( ) Qbcdefg

ABQ(abcdefgikl

L

Lappa vel lappatum leticha / bleticha vel eletto / chledda. Lolium ratin / rate. g = 96f. 145

Lubisticum lubistechel / lubestecco. Libanus arbor thuris vel proprium nomen montis / loci. Lens, lentis >quoddam legumen< linsin / linsi. Lens, lendis >animal< niz.

g = 80f.

g: Lis . . . - > 201.7

Leopardus ex leena et pardo nascitur. 150 (a2la

155

¡kl: 151, 152, 149,150

Luscinia avis >id est< nahtegala / nahtegela. Lepus leporis haso. ( 32 Lepos, lepôris eloquentia. 33 Lepidus eloquens, sapiens. g: 154, 153 Luteus splendidus. Luscus unioculus. c: 160, 155—159; f: 156, 155 b: Lippus . . . —» 127

(Qabcde)

Locuples dives quasi loco plenus. Lacer curtatis auribus.

g: 157, 156 AB = 2 0 l . 5 f .

143 Lavpa e; (vel) Lapatium g; 1 [b]leticha. 2(vel) Lappatum [Lappacium ce, Lapatium d] (vel) eletto cdeikl; >vel< lecicha f; eletto] zaisla %(am Rand von anderer Hand mit Verweiszeichen) 144 >id est< rate b 145 (L)ubisticium b, Lubisticium de, Libisticum g 146 Lybanus c; turis f; vel] et e; (proprium) nomen c, pro nomine de; (montis) A B Q / ede 147 (len)tis A B Q , >g(e)n(itiv)us< lentis g; >genus< quoddam leguminis f, quoddam legumen g; >id est< Ii. Bf 148 (len)dis ABd, (len)dinis Q, >gen'tlvus< lendes f; animai g; >id est< niz Bb 149 (et pardo nasc.) e 150 Liscinia e; (avis) Qikl; id est ABfg 151 (leporis) Qbde, >gen(itivus)< leporis f(f); >id est< hase b 152 Lepor i, Lepos > Lepor k(von anderer Hand)', (le)poris Q ; >genus< eloquentia f; eloquentia. >sln versus: Silva tenet leporem. sapientis lingua leporem.< A 153 >vel< sapiens e 155 monoculus c, unoculus g 156 locis Q , locus ikl 143 — 144 145 147 150 151 27

c - letteche A, lettecha B, ,flette Q , latecha e, ::'lecicha f / gi - bletecha b(f), pleticha d, *blechteca kl Bbfikl - elette A, chlete Q , cleddo ce / d — zaisla ? g (sieh Textapparat) Qdefikl - raten AB(-â-)g / b - raddo c f — lubistichil B, lubistukel Q , lubestecil b, lubestechel g, lubistikel ikl / c(L-) lupsteche A, lubesteche d, lubistic e bceikl - linsen AB / df - linse Q , liensi g BQ(-gal a ) - nahtegalle A, nathdegal b, nathegala c, nachtegal i / de - nahtegila f, nahtegel g, nachtegela kl B(-â-)bc(-â-)dfikl - hase AQg, has e Summarium Heinrici 2

353

ABQabcdefgikl

(ikl)

L

Lincus / Lintus / Limus strabus >id est< scilihinder >vel leimid< est e 02.12 Laborintus c, Laberyntus d; edificium est complexis] domus complexa c; completis e 02.14 lodo vel m 02.16 carnifer e 02.17 (est . . . septiis) e; (septiis) d 02.18 (vel) c; labis de 01.1 01.2 02.1 02.2 02.3 02.4 02.6 02.7 02.14 — 02.17

B - chumbost A B(i auf Rasur) - hehchide A cd — harlipfa e cd — spech e cd(-v-) / e(-e eher wie -o) cd(-o-) c — -brache d, pracho e e — hechid c(ch eher wie cb), *hechil d nur m m — ' : woppe c, weppe df, wepi e nur e

357

ABQabcdefgikl

03.1

M

f: Latro dicitur a latendo quidam erant rome qui volebant laudem habere absque labore, f: Lentiscus . . . - » 109

f: Lucar cum precium quod sumitur de luco. f: Lemni? vel blemni? homines sine capite sunt et oculos in pectore habent. f: Lardare fleishus. f: Lisinna lesen. f: Levigatorium lichstein.

03.5

f: Levigo . . . —» 125.

f: Levir gesuio. (vgl. 174.1) f: Linistipula pozzo, f: Lien . . . - > 176.1; Lactaria . . . —> 02.5

f: Loculus vel feretrum liccijar. f: Lacune huluue.

03.10 04.1

g: g: g¡ g: g: g:

04.5

Labellum diminutivum a labro. Laberna gladiator sive fur. Lanugo prima capitulatio (sie!) in barba, Lar domus. Larem domum, familiam, déos patrios. Larvales demoniosi. Larua scema.

g: Lactes . . . —» 179

g: Latex aqua quia in venis latet. Latex vinum quia in vase latet. (vgl. 115) f: Hebrea a2lb.. il3b. ,k46b. ,1196b M a r i a stella maris vel illuminatrix >vel domina mundiest< AB 3 Moap 1; parte b 4 Mathusalam c 5 iustiti^ g

358

ABQabcdefgikl

M

Manasses oblivio vel obliviosus. Moyses hebraice serviens domino / deo. Moyses grece assumptus >est< de aqua. 'Mambres 'pellicium mare vel mare in capite. Madian ex iudicio. Manaem / Manahen / Manue consolans. Malachias angelus domini. Matheus donatus.

1197a

a: 10, 9

c: Mem . . . - * 22

4

(g) g21a

d58a

5 6 7 8 9

cde: Magdalena turris. cde: Micheas quis hie vel quis iste, cde: Martha irritans vel provocans. Marcus excelsus. Messias Christus id est unctus. Malchus rex vel regnaturus. Malachim regum. Malachot regnorum. Masoch amentia. Magog detectum / detectio / de tecto. Mane id est numerus. 'Mem ex ipsis. Moloch idolum ammonitarum. Masloth parabola, proverbia. 'Manzer filius scorti.

ikl: 21, 15-20 a: 17, 16 a: 2 2 , 1 8 - 2 1

e: 22, 19-21 c: 27, 25, 28, 21, 23, 24, 26 c = 13f.

6 Manases cefg 7 Moses abf, Meses g; hebrayce Q , ebraice b; deo ikl 7/8 domino(. Moyses) grece e 8 grece >aquaticus< g; assumtus f, >id est< (as)sumptus g, asumptus k; est ABQb; (de aqua) A B Q 9 Manbres Qefikl; pelliceum Q ; pellicium (mare) b, 'mare 2 pellicium f 10 Madyan Q 11 Mana é Q , Mana(em) g / ikl / cde 12 Malachyas Q ; (domini) gikl 13 Matheus] Marcus g; donatus >vel assumptus< b 13.2 'quis iste 2vel 3 quis hic c 14 Marchus f 15 Messyas ABQaikl; statt Christus alle Hss. xpe bzw. x(= Ac); (id est) ce 17 regum >liber secundus< g 18 Mälachoth Q , Malachot b, Malacho d, Malachoh e 19 Mosoch cdf, Masech g; Mamentia a(M fälschlich vom Ruhrikator), demencia e 20 Magoth b, Magoge e; ABQ - (de)tectum g / dikl / abcef 21 Mano b; (id est) efikl 22 Men d 23 Maloch b, Maoch de, Malech g; ydolum AQcdeikl; amonitarum Ac, ammanitorum e 24 Masloch Q ; Maslocht e, Maslot g; 'proverbia 2 parabole a] Ac, 'proverbia 2>id est< parabole ikl; >vel< proverbia b, adverbia e, >id est< proverbia fg 25 Mancer cd, Macer e

359

ABQabcdefgikI

M

Musach gazophilacium ubi reges >et principes< pecuniam/munera mittebant et numquam nisi in sabbato aperiebatur / aperiebant. a: 27, 26 (ikl) Mozel mauritani. (ikl) Marisuan octavus mensis. g: 28.2,28 i AB: Mechanica arte id est arte qu? manu fit. (vgl. 36) B77b io ABfg: 'Manna quid est hoc.

n 12 13

k47a (e) fl05a (e) el6a (c)

14 is

i6

f: Greca Mesembria / Mesimbria / Misimbria meridies. ¡Id: 30, 29 Mathesis doctrina. Mathematica doctrinalis scientia. Mathematicus + de motu siderum facta hominum scire volens / in astronomia peritus. Mathites discipulus. Musa dea cantatrix / 'carminis. 'Musica bene canendi / cantandi et cantus discernendi disciplina. Mechanica fabric? cuiuslibet disciplina, dicta quasi adulterina 'vel imitativa a mecho. (vgl. 28.1) Mechus fornicator vel stuprator. Mechia fornicatio. Machia pugna. Machera gladius. Machomenos repugnator. Machabeus bellator >pugnatorinde malumvel confectio< de mirra factum.

e: 67, 66

22 ' M i r r u m quoddam unguentum 'quod ethiopes candidos efficere potest. Meander proprium nomen fluminis vel circuitus.

g: 69, 68

23 Metafrasis interpretatio. 70

Metapsiches transanimatio nominis positum. Metonomia transnominatio id est nomen invico, (ikl) (d)

Metaplasmus transformatio. M o r f o s forma.

75

g: 74, 72 , 73

Metafora translatio. f: 75, 74

24 Metamorfosis transformatio. Metabulum prospera navigatio. (c)

Miaparo parva >scafa id est< navigatio >id est scafa / scifungei(d est) fasche< d(gehort zu 63) 63 Maligma B ; '(id est) fascon 2 confectio medicorum ikl; (id est f.) Q e 64 Mausolium b, Mansoleum d / ac - Mauseolum >vel mausoleum< i ( f ) k ( f ) l 65 Myrra f, Mirra < Mirta g; myrra B f ; aromatica . . . utimur ikl 66 Mirinvm d, Myrtinum f; vel confectio ikl; myrra fikl, mirra] mirti bacis g 67 Myrrum f ; (quoddam) c; oleum Q , ungentum deikl; qui e; ethyopes Q ; efficere potest ] facere Q , efficit g, facit ikl 68 Menander ikl; (proprium) c; 69 Metrafrasis A, Methafragis pro(prium)nomen d, pro(prium)nomine e; fluvii cgikl Q , Merafrasis e 70 Metasiches Q , Metaphiches b , Metapsiches < -psides f; trananimatio a, transanima e; trans amo aminatio (nominis positum) f 71 Metanomia A B , Methonomia Q , Metomia e; transnominatio] transformatio nominis g; (id est nomen invico) c ; in vicio A, in vitio B , invice >nominis positum< f, muto g 72 Menpsalmus Q , Metiplasmus abed 73 Methafora Q , Metaphora ce 74 Morphos c, Morsos e 75 Metamorphosis aceg, Meamcorforsìs d, Methamorfosis f 76 Metabolum d 77 Miaporo b, Miapara g; scafa (lat./) [fasca 1] id est bfgikl; (navigatio) b, nauucula f; id est scafa(dt.f) [safe, scifunge Q ] A B Q a d e 63 77

362

A B f - fasch? ac, fasche bdtfälschlich schon in 62), *géfasc?), ( ) Q e nur ABad - safe e / Q

ABQabcdefgikl

M

Melicerta neptunus deus maris. 25 Minerva quasi non mortalis, dea sapienti?. (c) Mantice divinatio. iki = 60 f. (Qabcde) 26 Melpomene musa id est meditationem faciens >interpretaturi(d est)< dea AB, >vel< dea a 80 Montice g 81 Melpomone ikl; (id est) ikl; interpretatur fikl 82 >ideste< furiarum AB, fvriarum < feriarum c, ferarum de; (quasi megale eris) gikl; eris] oris ede; (magna) g 86 longevus < legevus f / A B Q 87 Menin d, Meni ikl; furon B 88 Manice ABQa, Menie g; (id est) Qdef, is est] vel g; insane AB 89 Manas A B Q ; bacha < bacca f; (id est) d 90 Meiallones d; Memaliones ikl; furorem] sororem a; (furorem) 92 Mysterium fikl; secreta e / bachum b; inmitantes f 91 Mitos ABQ, Mitthos f Qabcd 93 Mitologia AB, Micrologia Q , Macrologia ade, Mittologia f; fabulosa locutio b; >dictio vel< sermo a 94 Mithologya Q , Mithologia ad, Mitholoia e, Mocrologia ik, Micrologia 1; >id est< longa A B Q 95 Mantonomia AB, (M)anthonomen b, Mactonomen ikl 96 Misteriathes ade, Misteriarthes b, Mysteriarches f; secretorum fgikl 97 Mysticus Q f ; dicens] sciens g; et gikl 97.1 Miberculi g, Mierchule ikl; miformis g, (mi)fortis ikl

363

ABQabcdefgikl

M

Mandragora herba quidam homini radice similis >id est alruna 0 3 . 1 - 1 2

fl05b

1197b ilo

f: latina Magnates principes vel proceres. Magnes quidam lapis ferrum ad se trahens. ikl: Muncus . . . —» 126

39 Margo extremitas vel terminus. Mna vel mina sicli .lx. cd: Mna mensura ponderis .c. dragmas appendens.

.1

98 'quedam 2 herba abde; (quedam) cikl; homini] hov d; 'radice 2 homini g; (homini r. simitis) b; radici AB; >in< radice c, >vel< radice e; id est a. ikl 99 Martir AQabefk 100 Martirium AQbe; oraculum d 101 Mathötheum f, Mantontheon ikl 104 >insanus< 2 beatus e 105 Manichey Q ; 'quidam heretici insani ABQ; (quidam) c 106 patri g; patre . . . minorem Nachtrag am Rand f;'minorem (esse) 2 patre et filio ikl; (esse mentiti) g 107 Minothaurus Q , Minotaurius e; (quoddam) gikl; 'monstrum 2 quoddam bdf 108 (Menica) Membranica celebri e; membracula ¿(sehr unleserlich) 109 Initiale in ABbf; (vel) defg, (vel proceres) c 109/10 Magnetes princeps vel (proceres. Magnes quidam) lapis ferrum (ad se) trahens ikl 110 (quidam) cg; 'lapis 2 quidam b; lapide a 112 Mena g; sicli e; sexag g 98

364

nur ikl

ABQabcdefgikl d58b 115

(c) (AB) 120

M

'Min? murorum summitates id est cinna / cinnen. Magi divinantes philosophi. Malefici demonum cultores et incantatores. Macies >mageres< exilitas / tenuitas et defectio carnium. Macilentus macer >id est mageren. de: 118, 117 Maurus niger >ethiops< >id est swarcequodque< ornamentum matronale / matronarum. Murenul? caten? / catenul? teretes / colli virginalis + >snörlinid est< >baccho / kinnebaccoc Mentum kinne / chinnebein / kinnebachi. Muccus / Muncus quod de naribus fluit >rozspecies< piscis fg; 1 lamfride 2 id est 3 piscis Q ; (id est) ABaeikl 123 Mitra | A ; 'ornamentum, 2 capitis Agikl; capitis o. id est] pilleus est ex lana factus d; (id est) A g ; (id est h.) b 124 (vel mandibula) b ; (os . . . . sunt) A B ; (os) in qua e; (in)fixi Q e ; id est ikl 125 >id est< chinneb. b 126 Muces d / ikl; qui e; 'roz 2 quod . . . fluit g 113 116 117 118 121 122 123 124 125 126

acefgik(c > z)l - cinne Q d / A B - ( ) b nur ABQ nur adf — mager e, magere g nur g nur d — snovrliu e B — lemfride A, lamfride Q / ikl / abcef — :: 'lantfruda d, lantprida g ikl - hübe AB(-v-), hübe Q , höba g / a - hovt d, höt f, ( ) b nur B(bacc h o) - bache A / k(-b :acco) — :; 'kinnebracco il Bikl — chinne A / bg chynbein Q , chinebein a, :;'chinnebä f / d nur cg — rotz d, rosze e

365

ABQabcdefgikl

(ce) (ce) 130

B78a.k48a

(e) (c) (e) 135

(e)

M

Muculentus mucco infectus. ikl: 128, 135, 127, 1 2 9 - 1 3 4 Medulla marg. Mamma vel mamilla tutti / tutten. Matrix 'locus uteri 'quo fetus gignitur. (vgl. 03.17) Menstruus sanguis >a< mulieribus profluens. Matrona fröwa. Mas masculus. c: 134, 133; f: 134, 136, 133, 135 Murix puerpera. g: 135, 134 Merus purus. (vgl. 04.5) Membranum vel membranula >id est< fei / uellili / flech / liste. cdikl: 137, 136

(c)

Mador humor. g: 138, 137 Materies unde aliquid fit. Monstrum portentum vel + male signatum / malum signum. gikl: 141, 139, 140

140

Modulamen vel modulatio dulce carmen. Melicus musicus. (c) Monendum sacrificium vel donum. cl7b 40 'Mulciber iuppiter quasi mulcens imbrem. A108a 4i Mulcifer 'vulcanus quasi mulcens ferrum.

c: 1 4 3 - 1 4 6 , 141

ikl: Mansus . . . —* 164

145 .1

42 Manes dii inferi / infernales vel anim?. fgikl: Manum bonum; hinc / inde manes per antifrasim 4- scilicet quia mali sunt / id est minime bonum.

127 Mucculentus fikl; infectus] q u o d [qui e] de naribus fluit ade 128 >id est< marc b ( | ) 129 Mami|na i; M a m m a vel] M a m m a l g; (vel) Q , id est b ; mamilla < maxilla d, maxilla >vel< g, mammilla ikl; >id est< tutti f 130 fetus] sexus cd 131 a ikl 132 >id est< f r . b 133 Mas >maris< A , Mas >ris< B; masculus >vir< f 134 Mutrix d ; Matrix gi(m beiden a aus Korrektur) 136 membranule f; id est A B Q a b 137 "mor f 139 >vel< p o r t e n t u m b ; (vel) c; A B Q / defgikl — male signum ab, malum sigc c 140 (vel) cde 141 >id est< musicus b 142 (vel) Q ; (vel d o n u m ) e 143 iupiter A B Q b c d f , iubiter e, (iuppiter) g; (quasi) mulces imbre c; y m b r e m A Q g i k l 144 (quasi) c; quasi m . f e r r u m ] qui f e r r u m mulcet b ; (ferrum) d 145 infernales ikl 145.1 fg / ikl; scilicet . . . . sunt f / id est m . b o n u m ikl, quasi minim? b o n ? g 128 129 132 136

366

Baf(ma[g)g - march A Q d i ( m a r c h ) , marc b ( | ) k l fg - "'deddi a, tuddi d / Aikl - d u d d e n B, tuten Q , ( ) b Bb(-ou-)dl - f r o w e A Q ( v r - ) , fròa a, f r o w a eg, frua f, u r o w a ik BQabcde / g - uelleli f / A / ikl

ABQabcdefgikl

a23a (efgikl)

(e)

M

Manipulus colligatura id est garba. Molimen 1 Studium. Maniplus collectio militum. Malus arbor navis qu? velum sustinet.

f=l87f.

af: 151, 149, 150

ikl: Modiolum . . . —» 162

150

g22a (gikl) (ikl) (cikl) (ikl) .1

155

160

Museum + quod in silva nascitur / vel muscatum >bisemo< odoramentum vel + m i e s / m o s . (vgl. 164.1) b = I65f.; c = 84f. Malus arbor >pomifera< id est affaldra >vel afelvel hisazmöma 02.8

170

fl06a (ABQ)

(ce)

Multra / Mulctra / Mulctrum / Mulgarium vas in quod / quo mulgetur / mulgitur. Mantile linteum quo manus terguntur. Manuter'gium / Manuterium similiter. Mensale tisclachen. d = 239.3f. Mappa vel mappula hantfano >vel hantillaid est< duchare, fgikl: Merga scarba / scarbo. g: Murcus . . . —» 198

Merulus vel merula amsela / amphsela / amissel. b: 177, 176 Merops grunspeht. (vgl. L 6 0 ) Muscula parva musca vel quilibet vermis volans. Murió cazza; Muriceps >mures capiens< similiter >cazza 229

Mustela >quasi< mus longa wisela. Migale quasi gulosus harmo. Muscipula laqueus musfalla / falla, Melos / Melus quedam bestiola / bestia >dahsid est< amsela b 177 >id est< gr. b 178 (vel . . . . volans) c; quelibet ikl 179 >id est< cazza b; >vel< muriceps c; (Muriceps similiter) ikl; mures capiens g; (similiter) cg 179/180 'Mus, muris mus. 2 Muriceps similiter [(similiter) AB] A B Q b 180 (muris) Q b , muris] similiter f 181 Mustella g; quasi fgikl; (mus longa) a; longus cd; >id est< wisela fgl 182 Megale A, Migale < Megale B ; (quasi) b; """gulosus i; >id est< harmo abf 183 (laqueus) ABcikl; >id est< laqueus b; Hialla 2>vel< laqueus g; >id est< falla Qa, >vel< falla f 184 Melus ikl; bestia gikl; >id est< dahs g 185 Melotes . . . . cuculla] cuius pellis melotes appellatur ikl(Anschlttfi art 184); Melotem abdfg, Melotum e; pelliceum b, pellic f; cucullam Q b f 186 (vel) b 187 Municeps munia] Munia minia b; munus ikl 2>commoratur
harm a g B(mvs-) - musualle A, musualla ikl / af — falle Q , valla c, ualla deg, ( ) b nur eg

Summarium Heinrici 2

369

ABQabcdefgikl

M

Municipium possessio vel predium. Municipale congestum / gestum >rusticorum< geburlich gedinge.

(c)

ikl: 190, 189

190

Mancipium vilis servus vel ancilla. Matricula publica 'vel episcopalis ecclesia >id est tumcanonicus< dümphaffo. Mansionarius ecclesia custos. Mulio custos mulorum. (vgl. 04.3)

f = 03.l6f.

f: Meatim . . . -> 02.18

195

200 .1 a23b 48

Matrimonium coniugium. Manumissio libertatis / liberalitatis concessio. Morigera consentanea / consentaneos mores gerens. Murcus truncatus. g= 175.1 f. Murcidus marcidus, putridus. Multatus percussus >vel< punitus / victus. fg: Mulcatus victus, percussus. Munificus 'largus. Munificentia largitas. c: 205, 2 0 2 - 2 0 4 g: Murco . . . —» 232

Munerarius munerum avarus. Meticulosus pavidus. Madidus humidus. 49 Medioximus in medio positus quasi medius proximus.

205

g: Madeo . . . —» 226

188 1 predium 2vel 'possessio cde; prediolum b 189 Municipale | f, Manicipale ik; gestum fgikl; rusticorum ikl 190 Municipium A 191 (vel) c; id est t. Qf 192 Matricularis de; canonicus ikl 193 Mansiorius a; 'custos 2ecclesi? Aaikl 194 >est< custos mulorum >inde mulionica [ < mulicana] possessio*, f; mulorum] equorum Q 196 liberalitatis AB 197 Mougera 1; consentaneos A B Q ; (mores gerens) c 198 Muncus c 200 vel ABQade; (punitus) c, punctus g / ikl 205 humilis Q 206 (proximus) ikl 189 191 192

370

BQ(-v-) - giburlich gedinge A, giburlinc gedinge a, geburlich geding d, geburlih gedinge e, geburlich gedige f, :: 'geburlicher dinge g, ( ) bikl nur Q(-v-)f B - dvmpfafe A, tvmpfaphe Q , tuömpfafe a, i. phaffo b, dömp h affo c, doumpfaffo d, dumpfaffo e, tuomphaffo f, *comphaffo g(-o < -a), tümphapho il, tömphaph: k(-o radiert)

ABQabcdefgikl d59a

50

(Qabcde)

'Mediastinus testis quasi medius stans / astans. Morbus regius leprositas. (vgl. R110) g: Mico . . .

(ce)

M

AB=2l3.4f.

219

Matta vel mattula vel natta >id est< matta / tacha. g: Mulgeo . . . —» 233

210

(c) 51

(Qabcde)

62

.1

63

.2

.3 .4

Mantica pera tasca vel malaha. Manticulatio fallatia vel fraus. Molitio mali meditatio. Malleolum quoddam ignis fomentum. f = 238f.; gikl = 236f. AB: Maranata dicitur 'dominus noster venit', syrum est. AB : Murex purpura vel conchilium. AB: Monstrum trugnisse. AB: Morigeratus consentaneus. AB: Morbus regius . . . —> 208

A108b 215

Q9a.cl8a 1198a

52

el7a

53

.1

54

220

55

'Marceo langueo >ih< serwen / welchun / suelcho. "Medeor curo vel sano. ikl: 216, 215 'Mutilo vel murco trunco / detrunco. (vgl. 239.1) g: Marcor pigritia. (vgl. 238) 'Manico, -cas mane venio vel surgo. ikl: 219, 217, 218 Mutio, -tis modicum murmuro >winsonvel tacha< g 1 210 >vel< pera b; (pera tasca vel) ikl; >id est< dasca b; (tasca vel) e; malha (vel) 2 dasca d; (vel) bf 211 fallatia vel fraus] flagitio vel fraudo g; (vel) c 212 Mollicio Q b , Molicio ci; moli e; Meditatio 2 mali Q 213 Momentum 2ignis g 213.1 sirum B 214 >id est< seruen f; Suelcho 2>vel< langueo ikl 215 1 sano (vel) 2 curo ikl; (vel) acf; fano b 216 (vel) a; (vel murco) fgikl; >vel< trunco a / ikl 217 (cas) Qfgikl; 1 surgo 2vel 3 venio a; >mane< surgo g 218 mutis e, (tis) fgikl; (modicum murmuro) c 219 micas c, (cas) fgikl 220 Metati . . . . mutaverunt f(Metati sunt auf Rasurjgikl / Meteor . . . . eligo ABQabcde — (ta)ris Q , trans e; >id est< castra Qa, castea e; 1 eligo 2vel 3 muto cde 209 210 — 213.3 214 — 218 28*

BQg - matte A, madda ad, matda b ( | ) / fg(a/s Zweitglosse)ik\ Baf(|)g - tasche A, dasca bd, ( ) Qeikl fg - malhe A Q , maleha Bb(f)ikl, malha ad, malicha e AB(-v-) nur d acdf(-u-) - serwe Q / B(-vn) - welche A / ikl - ( ) beg nur c — winsin d

371

ABQabcdefgikl

M

Multor, -taris percutió vel punió >ih mordivel< mensuro ih mizzo. (c) 56 Mingo vel meio urinam fació >id est seicho 213

(ikl) 60 Manticulor fraudem fació >id est stiloid est seicho< fg]. 2 (vel) Meio >similiter< fgikl; (id est) s. b ( f ) 224 Mictio e / ABbg 225 (cas) fgikl; cibum ikl; (dentibus c o m m i n u o ) c; id est Q f g 226 (d)es Q a , (des) fgikl; >madesco< humesco A 227 (pas) fgikl; (trado, subdo) c; (quasi manu capio) b 228 (paro, dispono vel) c; (vel) defikl; >nitor< studeo c 229 Musito Aafgikl 230 M u s o il, Mu^so 232 M a r c o ikl 233 (ges) cdfgikl; >id est< milche Q 234 delino b, delineo de, k (delinio) i 235 Mansitor bg 236 suavider e 237 Manticor g; 'fació 2 fraudem c; fació >furor< f ; id est st. fg 221 222 — 223 225 — 233 — 237

372

nur d d - i- A B , ich Q a c , ( ) be a — imizze A , imizzvn B, mizze Q , m i z o c, mizze d, ( ) be nur fg — ihc seiche b ( f ) nur ae - i- AB con). — ichvwe A, ichvwen B, eòon c, cuon d, cuen e, chuuo f / con). Q , chiwe a, chiuo g, ( ) bikl nur ad - i- AB, ihc b acdfgkl - imilche A , imilchvn B, milche Q i , mileche b, miliché e nur fg

chíwe

ABQabcdefgikl

M (Additamenta)

61 Marcor pigricia, (vgl. 216.1) f: Malleolum . . . ^ (fgikl)

.1 .2

ABe: 239, 238; ikl = 47f.

213

Meditor cogito. AB: Mutilo trunco, (vgl. 216) B: Musito murmuro, (vgl. 229) A B : Musso . . . —» 230; Manumitto . . . —» 231; Murco . . . —» 232

.3

AB: Manticulor furor vel fraudem facio. (vgl. 237) d: Mensale . . . —» 173

(Additamenta:) 02.1 (mlb 02.5

02.10

02.15

cde: Manile hantfaz. cd: Milium hirse. cdem: ( Malteum balz. (vgl. B i l l ) cde: Mancus einhender. cdefm: Melantium / Melamium morcrut. f = 03.7ff. cdefm: Melones biboz. f = 03.7f. cdem: Mese media. cdefm: Manubius r&bare. f = 169f. cde: Metaphora rerum verborumque translatio. cde: Mortarium vasculum in quo semina in pulverem redacta condiuntur morsare; inde mortariolum. cde: Miliarium mille passibus constat qui sunt pedes .v. milia. cde: Mimi ioculatores sunt humanas res imitantes, cde: Macropii monstra .xii. pedum statura habentia. cde: Magalea tugurium parvum. de: Municeps a municipio id est a territorio nuncupatus / appellatur.

239 Mediator d 02.3 lies Balteum (Steinmeyer) 02.4 Macus d 02.5 d / efm - Malamium c 02.7 Mese c 02.9 Methaphora ce; tranlatio d 02.10 (vasculum . . . . condiuntur) c; retacta e; (inde) Mortariolum >diminut(ivum)< c 01.12 (sunt . . . . imitantes) c 02.15 (id est a) e; appellatur e 02.1 02.3 02.5 02.6 02.8 02.10

ed — ''hantfanh e edm - *balh e defm — m o r t e m c cm — piboz df, pibos e d(-ou-)m — roibare ce, róbere f ( | ) de — mòrsare c

373

cdefm

02.20

mlb)

M (Additamenta)

cde: Municipium dictum quod tantum munia id est tributa debita persolvat. de: Matrissat morem matris agit, cdefm: Meatim meo more facio. f = i94f. cde: Meretrix a mercede quam meretur. cdefm: Manstruga lachin.) f = 03.7ff. cde: Mater a matro dicitur; inde matropolis id est mater civitatum. : : : : : :

Mitillis hasilhoun. 03.1-12 nach 108 Mirle smirle avis. Miuola molta vas pistorum. Mirica in deserto id est phr(i)ma. Matardus bestia mardir. Mantropodes debilitate pedum serpunt potius quam incedunt. : Monopedes pernicitate freti ultra canes venatibus vivunt.

03.1

03.5

: Melones . . . -> 02.6; Melamium . . . - » 02.5; Manstruga . . . - » 02.20; Melancolía . . . —» 62

: : : : : : :

Malachma, -tis lachendom. Mufidus pañis scimelgez proth. Mappalia case pastorales. Mutiulus marchstein. Mori mulbere. Mesenteron pinguedo. 03.13-29 nach 238f. Mathesis cum aspiratione int(er)pretatur doctrina, sine aspiratione vanitas vel stulticia. : Modestia est moderantiam tenere et modicum estum in quolibet. : Mordacia id est responsoria quod tractum est a canibus.

03.10

03.15

Mulio . . . ^

194

02.16 (tantum) c; id est] et c; (debita) c 02.18 fatio m; die Zeile in f auf Rasur statt 194 02.20 Manstrugga c 02.21 (civitatum) e 03.1 lies Mullis (Steinmeyer) 03.3 lies Minola (Steinmeyer) 03.3 03.4

374

molta < multa i fehlt

ABQabcdefgikl

N

f: f: f: f: f:

Matrix in quo puer concipitus a greco dictus. (vgl. 130) 'Matros unde dicitur mater. Motarius est navis inmotum. Mercennarius dicitur quasi mercedarius mutata d in n. Malagma medicamentum dictum quod sine igne maceretur. f: Mauru dròswrz. f: Molosum ruden. (vgl. 162.1) f: Mullus sturo. f: Melanurus slio. f: Mugil barbo, f: Meritorium cella vinaria, f: Meditullium schuolhus. f: Mino tribo vel menno. g: Mantum cuius diminutivum mantellum. g: Manubi? spolia. g: Mulio sessor muli. (vgl. 194) g: Marsi incantatores. g: Merum purum, inde merum purum vinum. (vgl. 135) g: Microcosmus minor mundus.

fl06b

03.20

03.25

04.1

04.5

f: Hebrea N o e requies. Nemroth tyrannus. Neptalim dilatatio / dilatio / dilatata vel comparatio. l Num / Nun sempiternum / sempiternus. 2 Noemi consolata / consolatio, (vgl. 15.1) Naas serpens, Naustana / Naustrana / Narstane es eorum. 3 Nazareth flos. Nazareus flos vel mundus. cde: Neemias consolator a domino.

a24a. , i l 5 a . , k 5 2 a . ,1199b

5

(g) (c)

•1

ikl: 6, 4, 5

f = 13.1 f.

2 Nemrot A, Nebroth ab, Nemroth e, N E B R O ^ T f, Nembroth ikl; tirannus bde, (tyr)annus ikl 3 dilatio bg / dilatata cde; (vel comparatio) f; conparatio a 4 Nun Qfgikl; sempiternus ikl 5 Noemi i, Noeni k; desolata Q , esolata a / ikl 6 Nas d; serpes b 7 A B Q b g — Naustan f / a — Naustrano de / ikl 8 Nazareht e; flos >vel mundus< f 8/9 flos(. Nazareus flos) vel mundus A 9 flos] scs g 9.1 domino] deo e

375

ABQabcdefgikI

N

cde: Naum germen vel cosolator. cdeikl: Nabuchodonosor >sessio vel< prophetia laguncul? >angust?< vel prophetans. ikl = 104ff. cdeg: Nathanael donum dei mei. g = 04.4f. Nisan mensis Aprilis. (vgl. 04.1) Nablum psalterium. Nathinnei ypodiaconi id est subdiaconi. ae: 13, 12 Nageb eurus / currus. ikl: 13. l, 13 fgikl: Napta quoddam fomentum ignis persicum vel grana olivarum cum amurca arefacta incendio apta. (vgl. 100.1)

(f)

f: Nazareus . . . —» 9

4

5 k52b

cl8b

i

7

f: Greca Neomenia novilunium vel mensis initium. Neapolis nova civitas. AB: Noemi pulchra vel consolata, (vgl. 5) Neophitus nuper conversus. Neopheos inperfectus. ikl: Neoptholomus novus miles. Noys mens divina vel ratio. Neomoesis sors 'vel tribuens. Nuthesia / Nauthesia correptio vel commonitio. Nephilos honestus. 'Norcia infirmitas. (vgl. 97.4) Nosochomium domus ubi egroti / egri homines curantur. Naumachia / Naumachium navale prelium. Nia novem.

9.3 Nabuchodonozor e; sessio vel ikl; lagunculç < lanunculç c, lanuncule d, langunculç kl; (lagunculç . . . . prophetans) e; angustç (vel prophetans) ikl 9.4 Natanael de, Nathanahel g; (mei) g 11 Naplum d, Nablun e; splaterium e 12 Nathinuei B, Natinney Q , Nattinnei a, Nathanei c, Natanei de, (N)athinnei k; yppodiaconi abdeg, ippodiaconi cikl; id est] idem b 13 Nabeb g, Nageh ikl; currus A B Q 13.1 persiccum 1 14 Absatz in a, Absatz und Initiale in bf; (vel) f 15 Neopolis a 16 Neophycus Q ; nuper] noviter c 18 Nois eg; (vel ratio) b 19 Neomesis eg, Noemoejis f 20 Nuthesio d / A B Q ; correptio über gestrichenem conuersio f; (correptio vel) b; commotio g, commolatio ikl 21 Neophilos a, Neophisos g, Nephisos ikl 22 Nortia Aabcdgk 23 Nosochonium a, Nesochomium d; egri ikl; (homines) cikl 24 Naumachium A B Q ; novale e; precium A 25 Nya Q

376

ABQabcdefgikl

N

Nete yperboleon ultima excellentium.

1200a (ikl)

Nete diezeugmenon ultima disiunctorum. ABQ: 29, 27, 28 g: Naasson auguruum. Nete synemenon ultima coniunctorum. 'Nomisma solidus / siclus vel sescl? vel sextula quatuor >pars< scripuli. Nebel vini .cl. sextarii. 8 Nictos nox. Nicticorax nocturnus corvus >id est nahtramvagi vel< fugaces, instabiles.

e: 36,34,37,38,35; g: 36,34,35

f: Latina

10 N e n i a vanitas, inutilitas / vel inutile. (vgl. 02.8 und 04.2) cd: 3 6 - 3 8 , 35

11 Nuga vanitas. (vgl. 38.1) 12 Nugax vanus, inutilis. d59b 'Nugigerulus nugas gerens / ferens, discordiam seminans. g: Nuga inutilitas vel turpitudo. (vgl. 36) ei7b 'Nävus strennuus, sapiens, (vgl. 04.8) 13 Naviter sapienter, efficaciter. (vgl. 97.5) Nutabundus instabilis, mobilis. Notabilis vituperabilis. ikl: 44, 45, 43, 42 Nactus adeptus. 26 Netehiperboleon a, Netheiperboleom e, Nete'perboleon f, Neiperboleon g, Neteu:perboleon i, Netevperboleon k; excellentia e 27 Nete diezeumenon ABg; Netedieceugemenon d, Netediçzefmen f; disiunctarum d, alesüctorum e 28 sinemenon Bf, sinemon a, simenon cg, simeneon d, symeon e 29 syclus c, siclus d, sichus e; sertula e; .iiiii" acde, quarta i; (quatuor scripuli) b; pars ikl; scrupuli Ac, scripuli < scrupuli B, (scripuli) a; über scripuli in i von anderer Hand: et est pars uncie ; g hat folgenden anderen Text: Nömisma genus nummi quod pro .x." m nummis imputatur. 30 Nethel (vini) g; .clî c 31/32 Nictos [ < Noctos] (nox. Nicticorax) c 32 Nocticorax d, >inde< nicticorax ikl; 1 corvus 2 nocturnus Q ; id est n. d 33 Nomes d 34 vagi vel ikl; >et< instabiles Q , (instabiles) ikl 35 Absatz und Initiale nur in bf; (inutilitas) c, inutilis e / vel inutile ikl 36 vanitas] utilitas b, vanitas >minansvel< strennuus [strenuus ik] ikl 40 1 efficaciter 2 sapienter d; (efficaciter) ABQ, efficatiter ab 41 Natabundus d; (mobilis) bfikl 42 vituperalis A 32

nur d

377

ABQabcdefgikl

N

Negotium actus cuiusque rei, dictum quasi non otium. Negotiosus actu aliquo occupatus. (c) fl07a (c) Nanus parvus homullus / homunculus 1 id est getwerc. i4 Nevus macula >vel lebetorasorium / cultellus acutissimus id est< scarsahs.

44 '(dictum) quasi negans ocium 2 actus cuiusque rei ikl; (rei) A B Q 45 (actu aliquo) ikl; aquo e 46 >vel< homullus b, homulus e / ikl; (id est) begikl 47 vel lebeto fgikl 49 Nothis Q , N o t u s de; nobile f; (et) d; (natus) abceg; Zusatz: >Sicut e converso spurius.< g 50 'vel 2 filii d 51 filia gikl; nepotis] filii vel filie g 52 N e p e Q ; species scorpionis] serpens g, >serpentis< scorpionis Q ; (de)vorans ikl; hie d; (hinc nepos) cgikl 53 luxoriosus i 54 (vorax) Q , >vel< vorax a 54.1 N i t h r u m il, Nithru|hrum k; nithri^ ikl; abluendis Nachtrag am Rand i, (abluendis) kl; apta fg 55 spinosa cde; unde] in e, inde ikl; pretiosum c; 'fit 2 preciosissimum ikl; sit e; 'unguentum 2 fit g; ungentum Qdikl 55.1 pysticum c; nardum] id est c; (et) c 55.2 (ab) c; (ipsa) c 57 arvum] ager b, agrum e; cultus b 58 'arbores 2 et 3 oves g; vel eikl; pepererant d, peperere f 59 rasorium b / cultellus acutissimus [accu- f] id est fg 46 59

378

f(-tuerc)g(tuverc) — gedwerc A, gedewerc B Q , gedverch a, *getuvies d, getwejeh e, getewerc ikl, ( ) b Q — scharsach A, scharsas B, scarsach ag, sarsahs c, scarsachs d, *scarchah e(-h < -s), scaresahs f, scarsas ikl, ( ) b

ABQabcdefgikl

N

Noverca >uxor patris post mortem matris< stiefmvter.

(c)

g: Nimpha . . . —» 74

(bcfgikl)

is 16 k53a

17 (c) is i9

(Qab) 20 (c) 2i (c) 22

Novitricus stieffater. fgikl: Novicius noviter veniens. de: Nurus snura. Novatiani heretici spem veni? semel prolapsis denegantes. Nestoriani heretici duas in Christo personas et beatam / sanctam Mariam >virginem< non dei sed hominis genitricem / matrem 'esse dicentes >sed hoc qui asserunt fide catholica extorres suntquod nefas est< >a nicolao .vii0, apostolorum diacono exortiid est< stiefmvter b 6 1 . f veniens] conversus g 62 (semel) b; (pro)lapsis gikl; (de)negantes ikl 62/63 (spem . . . . Nestoriani heretici) A B Q 63 1personas 2in Christo b; statt Christo: xpo BQabdef, x Acgikl; et] aius b; sanctam ikl; >semper< virginem a, virginem bcdef; >tm< genitricem c, >sce< genitricem e / matrem ikl; (esse).e; sed hoc . . . [katholica e] . . . sunt [sint >amen< a] ade 64 Nykolait^ AB, Nycolaite Q , Nicholait? c, Nicolayte e, Nic^olaite f; (habere) d; quod nefas est [(est) c] acde; a [(a) de] nicolao [nicholao c] .vii? [.vii. cd] apostolorum diacono [>est< c] exorti [exortum c] cde 67 (vel nuchus) bfgikl; nucus c / A B Q 69 Nudeus d 71 (annu?) cde 72 1 Noctur"a avis 2 noctua e; 'avis 2 nocturna Q^öwela [ü- 1] 2 noctura avis ikl; >id est< uwila adfg 73 Nouaria ikl 74 Nimphea d; Ninpha ikl 60 61 61.2 68 69 72

Qab - stiefmvter AB, st'ufmöter d, stifmùeter e, ( ) fgikl Q(-uater)ae - stiefater AB, stiufater d de(-v-) bcdegil — nuzpreche A, nuzprecha Ba, nuzprech Q , nuzbrehca f, nuzbrech: k b(-cerno, c eher wie e)c — nuzchern A Q , nuzcherna a, nuzkern e nuzcherno ikl / d — nuzzecherno B(nv-)f, nuzzecherne g af(wvila) — vwel A, vwela B, vwlle Q , ewla e, vvele g, òwela ik, üwela 1 / d - ( ) b

379

N

ABQabcdefgikl

(c) (Qabcde)

23 Nereus vel neptunus deus maris. 24 Novensales iovis salvatores / saltatores / saltatrices. 25 Neverita dea timoris et reverenti?. (cefgikl) Nequaquam non. (cefgikl)

(Qabcde) (ikl)

(c) (c) (Qabcde) cl9a

AB = 97ff. a: 78, 77

Nequiquam frustra. fgikl: Nisiacus / Nisaicus indicus a nisa civitate. Nef(f)rendus / Nef(f)erendus porcus crassatus / castratus. Nitan venustas vel pulchritudo. AB =97.6 f. Nasturcium / Nausturcium >herba quedam id est< cresso. 26 Nixa parturiens, a verbo nitor. Naulum precium navigii >id est< feriscaz. Nauclerus + vel nauta / magister navis scifmeister. Naufragus fracta navi bona sua perdens. (vgl. 97.7) Nauticus / Naucticus sceflicher. Nictans vigilans.

AB = 97.7f.

'Nervus fibra qua colligantur ossa vel vinculum, (vgl. 03.2) a: 90, 89; f: 91, 89, 90; ikl: 91, 90, 9 2 - 9 5 , 89

28 Nichili inutilis. 27 Nausia >unwillo< vel vomitus. (e) Nequam malus. (e) Nates arsbelli. (c) Necne / Neccine an non.

g: 92 -94, 97- 99, 91 AB: 94-97,93 f: 95, 94

76 AB / f - salutatores g / il - saltit k(i < u) 77 timom a; et] vel kl 78 non] nullum d(kaum leserlich) 79.1 Nisaicus g 80 Nefrendus Q , Neffrendus g / Nefferendus ABabc(ff eher wie ss)e, Neferendus dikl — Nefjerendus f; castratus fgikl 81 Nitam f; pulcritudo ABg, pulc h ritudo f 82 Nausturcium ABa; herba quedam id est fg; cresso >que est herbanagiivel conpesni vel< >id est< nisi. 30 Neo, nes, nevi filo, -las >id est< spinno / fademon / nagen. AB: Nundin^ . . . —> 71; Novensales . . . —> 76

.1 .2 .3 .4 .5 .6

36 37

AB: AB: AB: AB: B: AB:

Nudius tercius nunc die tercio id est egesterent. (vgl. 95) Nane? proprium nomen de^. Neptar vel nefi purificatio. Nortia infirmitas. (vgl. 22) Naviter sapienter. (vgl. 40) Nitrum lutersalz. (vgl. 54.1 und 02.12)

AB: Nitan . . . ^

.7

B79a

81

A B : Naufragus 1 schifbrustige / schifprvgede. (vgl. 86) AB: Nictans . . . -> 88

100 .1

(e) 3i N o nato id est >¡h< swimmo. (bf) Nausio >-as< vomo. (vgl. 03.5) a25a 32 Nanciscor 'adipiscor. b: Napta id est harz. (vgl. 13.1) (Q) 33 Naucifacio parvipendo. (b) Nieto >-tas< vigilo. 34 Nugor deliro vel iocor. 35 Nundinor mercor.

g: 102, 100, 101 acde: 102, 101 Q: 104, 103

ede: Nundinq . . . —» 71 ikl: Nabuchodonosor . . . —» 9.3

ikl: Nummularis wesselare vel monetarius. (vgl. M161)

.1

95 >tercius vel< nunc b; (die) ede; .iii. >die< a, .iii. f; (id est) bcfikl 96 ni vel ikl; id est ABQa 97 Nenos d; (n)es g; (nes nevi) fgikl; (ne)vi A, (ne)cui Q ; (filo las) ABb, >id est< filo las c; filas d, (las) efgikl; id est bfg 98 (No) Nato Q ; (id est) Abikl 99 Zeile in f getilgt; Nauseo e; as Qae, sias c, nausias d; >id est< vomo [evomo c] ede; vomo >mis< Q , vomo >is< a 100 Namciscor f, Naciscor g, Nanciscor >ceris< Q ; adipiscor >vel acquiro< Qa 101 Nau"facio e 102 tas Qad, nictas c, >nictat< nictas e 103 Nugo A; delyro c, deliror e 104 mercor >annuntio< f{am Rand nachgetragen) 104.1 Diese Zeile in den anschließenden Derivationen (i: 15b/16a, k: 54b, 1201a) 95 97 97.1 97.6 97.7 98 —

Adf — egesterent B, egestern Qikl, egestren a, "'gestern e, ( ) bc ikl — spinne Ag, spinnen B / aed — vadem Q , fadimo f / b — ( ) e B - *egerster A A - lvetersalz B A / B nur d - i- AB a(sv-)bc(sv-)d(su-)f(su-)ikl — ,;'ismime A, iswimmon B, swimme Q g

381

cdefgm

N (Additamenta)

(Additamenta: ) 02.1

Nola scella. N a p u m raba. m = Anhang 75 Nuccinus nuzboum. (vgl. 03.3) Nespulus nespilboum. Nectar seim. Nutricius magezoge. Nidor odor exust? carnis. Nenie laitsanc. (vgl. 35 und 04.2) Natatoria ursprinc. Nimbus est fasciola transversa ex auro assuta in linteo, quod est in fronte feminarum id est borto. (vgl. I 02,1) de: Nimbus quoque est lumen quod circa angelorum capita pingitur. de: Nitrum quod in nitria regione egypti colligitur iuxta flumina canescentibus siccitate lutoribus virtutem salis habens inde ad luendas corporum vestiumque sordes. (vgl. 54.1 und 97.6)

cd: cdem: cde: cde: cde: d: cde: de: cde: de:

02.5

02.10

03.1

f: f: f: f: f:

03.5

04.1

Nefandorum non dicendorum. Nerua senua. (vgl. 89) Niu Nucbovm. (vgl. 02.3) Nisus spariuare. Nauseare est vomere, dictum a navi quia navis provocai vomitum. (vgl. 99)

g: Nisan mensis martius. (vgl. 10) g: Nenias carmina senilia et mortalia. (vgl. 35 und 02.8) g: Nachor requies luminis interpretatur. 02.3 Nuncinus e 02.4 Nepulus cd 02.10 (est) e; uasciola e; lintheo d; (est) e; (id est) d 02.11 (quoque) e; depingitur e 02.12 nitea e; egipti e; fluvium nauescentibus e; (virtutem . . . . sordes) e 03.4 Ni"" f(sus nachträglich) 02.3 02.4 02.8 02.9 02.10

382

c(-ovm)d — nüzboum e cd(-óm) — nespelboum e d - lassane e ed — vrsprinch e d - *broddo e

O

ABQabcdefgikl

g: Nairn interpretatur fluctus vel commotio. g: Nathanahel . . . —• 9.4

g: g: g: g:

Napç deç florum vel virgultorum. Nathan accipiens. Nupedalia nuditatem. Nävus fortis, impiger, (vgl. 39)

f: Hebrea a25b.b49a.fl07b. ,íl6a. .k54b. .1201a " ' Othoniel tempus eius / est deus. (vgl. 9.4) Ofni insania, (vgl. 9.3) Ozias imperium sive / vel fortitudo domini. Ochozias / Ochorias apprehendens deum.

g23b d60a. el8a .1 .2 .3 .4

Ombri crispans meus. 4 Og conclusio. 5 O r illuminatus. 'Oliab protectio mea pater.

ikl: 6, 5 f: 8, 7

"Orim horribiles / horribilis >eset< cri(s)pans f ( < scribans); meus] dm s AB 7 illuminans ikl 8 O 0 liab f; (pater) e 9 Ori d, Orun f; 1 orribilis 2 orim e; terribiles c / dfikl; es ikl 9.2 vel] aut d; (vel salvans) e 9.3 Osni e 10 Ofi Bb; 'Oepha 2vel 3 ophi A; oepha] oephi d; krium 2modiorum acdeg; .iii. f 11 salvivifica AB, saluiuica Qeg; (vel . . . fac) cde; (me) bfgikl 12 Osi salva anna] Osianna ikl; anna >obsecro id est salva obsecro. anna< b; >id est< interiectio ab; (precantis) d, precantis] dolentis dicitur e / A B Q

383

ABQabcdefgikl

O

f: Greca 2 O r o m a visio vera qu^ ita fit ut videtur. Q9b A 109b k55a

O b e l u s >vel oboliscus< sagitta vel virgula qu? superflua 'confodit 'talis >est< ^ l i t & l o ì ' O n i x vel onichinus lapis preciosus ungui human^ colore similis. O n i c h ? unguis,

(c)

O n i c h a species pigmenti.

(c)

Olocaustum totum incensum id est sacrificium quod totum c o n buritur.

g: 19, 18; fikl: 19, 19.1, 18

O d o p o r i c u m / O d o p o r i u m viaticum, itinerarium / iterarium. fikl: Olosericum totum de serico. (ABQ)

Olimpus mons altissimus vel c^lum.

a: 21, 22, 20

Olimpus quasi ololampus id est totus lucidus. Olimpias quadriennium quia in quarto semper anno greci circa olimpum ludos exercebant. 3 Ogdoas octo anni vel octava dies. Ophiomachus / Opimachus avis contra serpentes pugnans, quidam ciconiam putant >udebero / (storich)id est< quadriennium Q g ( î ) , quadrigennium Abde; .iiii™ ABcdi, .iiiif el; (semper) i; 'anno 2 semper Q b ; ludum Q 23 Ocdoas AB; .viii. anni A, .viiii. anni e; .viii. dies A B Q 24 Ophyomachus Q , Ophiomacus cg, Ophiotnachus e / fikl; quidam] q'm g; (quidam c. putant) ikl; ciconia b, cyconiam c, coconiam d; putant >quidam< Q ; udebero] ù uero debero d 24/25 pugnans . . . . comedens Nachtrag am Rand mit Verweiszeichen ¡(comedens jedoch auch im Text) 25 Ofifagion A, Ophyfagion Q , Offifagion e, Opifagion f; ybis ABQabf; >id est< serpentes f; ser(pentes comedens) e 26 Ofon abegik, Oson f 26.1 Ofite gikl 27 Orton Qfgikl; tectum f 24

384

nur AB(v-) - vdebero Q , ódebero e / f(f)

ABQabcdefgikl

(c)

(c)

O

Orthodoxus recte glorians vel recte credens. g: 30, 28 Ohcleole / Ochleole vermes. g = 34ff. Origen / Origon ignota bestia. fgikl: Ortogonium rectum angulum habens. 6 Orthographus rectus scriptor. 7 Orthographia recta scriptura. Ortigometra coturnix de ortigia insula >(horhun) 29

(Qabcde) (Qabcde)

9

Orco iuro. A B = 63.1 ff. Orcus deus inferi / inferni quasi iurans quod nemo se effugiat. A B = 63.1 f.

(c)

cl9b

a26a

Osiros pauper. fgikl: Omalon planç figurç in superficie pictç. io Oxigonium acutum angulum habens. g: 40, 38, 39 Oxia acutum vel acuminatum vel morbus qui cito hominem necat. 'Onoma >id est< hoc nomen. Omonimus equivocus, nomine tantum similis. Optalmus oculus. cde: 43, 42 Optalmo 'dolor oculorum id est ovcswero. Orphanus puer parentibus orbatus >id est weiso 28

(a)

Parabola comparatio >vel< similitudo. Paradigma similitudo. b: 14,13 Paranimphus administrator, amicus sponsi et/vel spons?. g: 15,14 ikl: Paradisus . . . —» 33

(f)

(bcfg)

Parasitus ioculator qui nuptiis interest. c = 5f. 6 Paralipomenon verba dierum. (vgl. 195.3) Paraphrastes coniector non disertus. 5 Panerechos / Panerchos / Paneretos omne utile vel copia divers^ locutionis. gikl: 19, 18 Q: Peroravit prosecutus est. Panagericus liber totus in laudem victori^ scriptus. (vgl. 29) g: Pape interiectio admirantis. g: Papa admirabilis. Pegasus equus bellorofontis / iasonis. ikl = 120 f.

5 (dignitatis) regis b; egiptiorum abfgil; (id est nudans) bg 6 ammirabilis Qag 6.1 Philatus c 7 Phynees Q ; Phineesor(i) g; (vel os mutum) b; mutuum 1 8 Zeile in f getilgt; Pheós a; oris non ossis ikl 9 Parchocabas AB, Pacho.chabas d, Parco.cabas f, Parcochabas g 10 Pasca Bb, Pacha f; (vel phase) bg; fase A, phise f 11 Phelenti b; 'custodes 2 milites Q ; (custodes) b 12 neuer Abschnitt mit Initiale nur in f, Halbinitiale 13 Paraim Text in b; comparatio f b; (comparatio) c; vel aegikl: similitudo >regis< c dicma c 14 amministrator Q , (ad)ministrator cde, (administrator) fgikl, vel ABQa 15 (ioculator) fgikl: 'interest 2 nuptiis b; interest >vel conuiuus< g 16 in c Anfangszeile mit Initiale; Paralippomenon ABQad; Paralippemenon bg; dierum >vel liber pretermissorumpatrum< vel custos virginum. 9 Paulianistç heretici 'filium dei ante 'mariam fuisse negantes. Paralisis dissolutio menbrorum. f: 2 7 , 2 6 Pastophorium porticus vel cellula vel domus sacerdotalis / sacerdotis / sacerdotum. 1 Paretus minister. b = 05.59f.;ikl = llf. Panagericus / Panegiricus laudabilis. (vgl. 19) Parcherdum / Parchredum prestigium zòberunga / 1 zòber.

ikl = 69 f.

el9a

(g) c20b.fl09a (g)

d61 a (c) (bcikl)

B80a (ikl)

g: 33, 30, 32 b49a)

k57b (b49b

Paraclisis consolatio? g: Pophus insula. Paraclitus consolator vel advo'catus. ( Paradisus

ortus deliciarum.

ikl: Penta . . .

g = 2f.

b = 05.40 f. ; ikl = 14 f.

49

io Parasceue preparatio vel cçna pura; Parasceis preparationis.

b = 05.40ff.

c: Pistis . . . - > 80 21 f / ad / cgikl - Pallidodia e / AB - Pelidonya Q 22 Pana ethericus f 23 multicolor cde; (mirum) b; (mirum . . . . emittens) ikl; (ore) suo] se a; (suo) bcde; 'emittens 2 odorem Qg; (e)mittens ce, emitens f 24 patrum ikl; virgigantes e 25 Palianiste d; (ante) marie Q 26 Paralysis c 27 Pastoforium ABQabcdeg; porcus 1; 'vel domus 2vel cellula g; (vel domus sacerdotalis) b; sacerdotis acde / sacerdotum ikl 28 Paratus d, Parethus fg 29 Panegiricus f 30 Parcherdus Q , Parcherolum b / g — Parcredum f; p(re)stigium d, prestigium < uestigium f 31 Paraclysis cd; (consolatio) a; in b Ende des regulären Textes; die folgende Seite 49b (siehe unten 05.1—83) ist von anderer Hand und repräsentiert ein Glossar eigener Prägung, das nach den ersten drei Buchstaben geordnet ist. Die Seite umfaßt die Folge pab, pac- pal-, pan-, par-, pap-, pas-, pat- und enthält umgeordnet auch die entsprechenden Summariumglossen. 32 Paraclytus cd 33 Paradysus BQbcei; (deliciarum) fikl 34 Paraceue b; scena g; 'pura 2cena a; (pura) c; Paraseys Q , Parasceys fg; (Parasceis preparationis) bd 30

con). — zobervnge Q , zòbrunga a, zòberunga c, ì:'zòberunte d, zauberunga e / AB, ( ) bfg

395

ABQab)cdefg)ikl

35

ii 12

(b) (be) g24b) (be) 40

(be)

Pan deus rusticorum et / vel pastorum id est omne. Palo luctor.

i3 Palestra luctatio. i4 Palestrites luctator. (vgl. 05.18) Pallas minerva id est nova.' Patronomicum nomen a parentibus inditum.

b = 05.28f.

ade: 4 2 , 4 0

.1

fikl: Parallela squestantia.

.2

fikl: Paralleli circuii qui quinqué zonas celi dividunt. (vgl. 05.57) (Qabcde)

.1

is

Pales dea pabuli. fikl: Palladium palladis simulachrum. Pathos passio.

1202b (b)

.1

A B = 195.3 f.

b = 05.80f.

P a t h i a pas'sibilitas.

f: Peripetasma velamina. (be)

45

b = 0 5 . 3 2 f.

b49b)

(f) (ede) a28a (d) 50

(Qacde)

Panes vel panos discipuli. Pacho nonus egyptiorum mensis id est maius.'

b = 05.7f.

e: 4 9 , 46, 48 Pauni decimus egyptiorum mensis id est iunius. Panemeos .xi.us / ,viii.us egyptiorum mensis id est iulius. i« 'Pantheon domus omnium deorum rom^, nunc autem omnium sanctorum. A B Q a : 4 9 , 48 Penta quinqué. ikl = 33f. i7 Pentateucus quinqué libri moysi. ikl: 51, 50

Pentacontarchus quinquagenarius. Pentecostes quinquagesimus. is Pentagonus quinqué ángulos habens. (vgl. 195.4)

AB = l95.4ff.

35 (deus . . . id est) g; 'pastorum 2 et 3 rusticorum ikl; vel A B Q b ; (et . . . . omne) c; pastor(um) ade; (id est omne) be 3 6 / 3 7 luctor >inde palestra >id est< luctatio ikl 37 39 minerum Q , imnerua e; id est] et e; in g Palestro c 38 Palestriteas Q , Palestris g ist zwischen Seite 2 4 b und 2 5 a eine größere Textlücke bis 173 40 Patromicum d, Patronemicum e; indictum Q , inditum < -dictum f 40.1 Parajlella f 4 0 . 2 Paralelli f; .v. conas f 4 1 . 1 simulacrum k 42 >morbus vel< passio b 43 Pathya Q 44 'Panos 2 vel 3 panes eikl; disepulos d, discípulos e Aabcdefikl; maius] iunius f; zu den folgenden

4 5 Paccho b ; .viiii!" B Q , .viiii. e; egiptiorum Auslassungen in b vgl. 31 46 Pann A , Paini

e, Paum ikl; . x ! " A B Q , .v. a, .x. e; egiptiorum Aaceikl; id est] vel e; iunuis] iulius ede 47 ikl / A B Q f - .viii. a; 'mensis egyptiorum 2 .viii" s B ; egiptiorum Aikl, grecorum af 48 Penteon Q ; (nunc . . . . sanctorum) a; (autem) f 49 .v. A B Q a c e 5 0 Pentatheucus f, Pentateucum ikl; .v. A B Q a d e i k l , .v. q u t c ; ü b " a; (moysi) f 51 Pentecontarchus A B , Pentecontharcus Q , Pentacontarcus a, Pentaconthartus c , Pentacont"rchus d, Pentacontharcus e 53 .v. Afikl

396

ABQacdefikl

(c)

P

Pentapolis regio quinque civitatum. fikl: Pentimemeris ubi in versu post duos pedes sillaba de verbo remanet. Periscelides ornamenta vel circuii aurei crurum muliebrium. Perizoma renale succinctorium id est lumbare >vel est questa teut(onice) 91

i9 Peripsima quisquilia quod de farre purgatur >et proicitur< id est spriur / spruwir / sprò >vel umbesniten de pomo vel pirovel< precipuus ikl; precipius B 62 Perifronos ABcde 64 circumlocutio Q 65 Peripazito a 66 Peryboy d, Periboi ikl 68 Peritecraria ikl 69 Peripthochyas Q , Peripthochias ef, Peritochias ik, Perithochias 1 70 (de bonis) f; (de) bona 1; paupertate] demonitate < debonitate f 56 60 —

nur AB(-è-) c(auch -ui- móglich)d{(sp:r'mr) nur ikl

/ Q(-v-)a - spruwer AB(-vw-), sp'uir e / ikl

397

ABQacdefikI

Periergia / Perigeria studiosa operatrix. Perizologia supervacua et longa locutio. k58a (de) 'Periphrasis honesta circumlocutio. Pedagogus nutritor infantium. ikl: 80, 7 4 - 7 9 20 Penitum secretum. fikl: Peto volo, volas. Petasum/Petasii alatum/latum calciamentum scritescòha/scritscuch. Pericios tercius grecorum mensis >id est< februarius. ade: 8 0 , 7 7 - 7 9 Petalum lamina aurea in qua scribitur nomen domini. Pilax muriceps cazza id est custos vel serva trix. f: Phele admirabilis. (vgl. 6) acde: Papaver . . . —» 218

Pistis fides. c = 34f. Pisticus fidelis. Qacdeikl: 82, 81 Alila Pigmeus homo 'cubitalis. (c) Pimela cura. f: 84, 85, 83 (Qacde) Pigargon quedam ignota bestia. AB = l95.4ff. (c) Pirgus turris vel ale? tabula / tabularum / tabul?. (c) Pitho interrogo. a28b (c) Pithius 'apollo id est fidem auferens. ABQade: 8 8 - 9 0 , 87; ikl: 88, 87 Polis civitas. Polimita varia multicolor. Polimitarius vari? vestis opifex. Polon multum. (vgl. 195.5) f = 103f. ; ikl = 59f. (Qacde) 21 Polisillabum verbum multarum sillabarum. AB = 195.4f. 71 Periergia nur f 72 Perizologya Q , Perizoloia e; et] vel A B Q ; (et longa) c 73 Perífrasis ABQcikl, Periprasis f; (honesta) A, onesta f 74 infantum aeikl, infantis d 75.1 (vol)as ikl 76 Petasii AB, Pethasii Q ; 1scritscovsa 2alatum calciamentum a; (alatum calciamentum) A B Q ; latum cdeik; >id est< scr. df 77 .iii!" c; 'mensis 2grecorum A B Q ; id est adf; feb~ Afikl, febr Be, februarum Q, febrx a 78 'aurea 2lamina Q ; qua] quibus de; (nomen domini) ikl 79 Perilax e; (muriceps cazza) f; (id est) ikl; (id est . . . . servatrix) ce; (vel) ikl 81 Pystikus c 81/82 f stellt diese Reihenfolge durch Umstellungszeichen her 83 Pimelia f 85 'tabul^ 2alearum Q ; adef / AB / ikl 87 Pithus ABQ 89 Polomita 1 76 79

398

f - scriteschüa AB(-schüä), :;'sirtescoyhe Q , "scritescovsa a, sritsuhe c, scritscòhe de(-ov-) / 1 — scritschòch ik B1 — kazze A, chazze Q , cahazza a, caza c, catza de, chazza ik, ( ) f

ABQacdefikl (Qacde)

22

(Qacde)

23

Polissemos sermo multa significans. AB = l95.4ff. fikl: Polionimum plurivocum ubi una res plurima / plura nomina habet. Polimnia una musarum et interpretatur plurima memoria. A B = 195.4ff.; f: 95, 95.1, 94

fl09b

(c)

(C) (C) (C)

(C) (C) el9b.il7a

(c)

Polidamas multinuba id est adulter. a: 96, 95 fikl: Polisinteton ubi plures 1 coniunctiones simul sunt, fikl: Polideuces ipse est pollux. Poeta carminis fictor. acde: Pastonacha moraha. (vgl. 263) 24 Poetria vel poetrida mulier carmini studens. Poema carmen vel opus poet^. Poesis magnum carmen. Pogsut^ mutatores / imitatores. Porfirio avis quedam id est isaro. (vgl. 03.25) Pori + fistul^ vel foraminula/subtilia forami'na + p e r qu$ 'sudor emanat / exit >de homineponuntur pro / et quibuslibet foraminula / foraminibus 110.2

Pyrois igni similis. Pyropos ignis visio. Pyra rogus. Pyrflegeton igneus fluvius.

f: 108, 107

93 Polissemus i, Polissemus < Posillemus k, Posillemus 1 93.1 (plurivocum) ikl; (una) ikl; plura ikl; habent 1 95 (id est) cfikl; adulterina d 95.1 Polisintecim f 95.2 Polideuceps f 96.1 Pastonaca d, Pastomacha e 98 (vel) ikl 99 Poesisi a 100 imitatores ikl 101 Perorrifirio Q ; (id est) eikl 102 subtilia foramina cde; (per . . . . emanat) A B Q a f ; cde / ikl; de h o m i n e ikl; p o n u n t u r p r o qu. foraminula c, p o n u n t u r et qu. foraminibus d 103 Podaris ikl; 'tunica 2 talaris ikl 104 Pir Qefikl, Par d 105 Pirois A , Piroys B Q i k l , P y r o y s adf, Piros e 106 Piropos Adeikl; visio] similis d 107 Pira A Q a e i k l 108 Pirflegeton A Q a d i k l , Pirflegeon e 96.1 101

acd — *moralia e afl — isare A B Q , ysaro de, îsaro i, "insaro k

399

ABQacdefikl

c2la

P

Pyramis / Piramus figura vel turris in imo lata in summitate acuminata, a similitudine / in similitudinem pyre. 1 Pirat? latrones maritimi. fikl: Pytonissa mulier apollinis pitii sacerdos et divinatrix >et magaante sermonem< >prolocutio vel< prelocutio. (e) Proemium prefatio. ikl: 147, 146 1 fikl: Protesifon quidam liber demostenis. 2 f: ?Penum chanaba.? 126 Phymus Q ; 1ale^ 2 tabula a 127 (P)hos a 128 scripta vel ad magicam A B Q a 129 Phosphorus AB, Pho forus Q , Pophorus e 130 Phonos d 131 (P)honoscos A, Phonochos ikl; 'vocis 2 medicamen c; (vocis) ABQ 132 id est] quasi c; cotidie Acf 133 Phronosis e, Pronesis f 133.1 Phillua f(a auf Rasur) 134 >vel< locutio a; (locutio) e 135 Phylacterium Q , Philacterium e / ikl; sedula c, ceduta e; (ad iactantiam . . . magicam) A B Q ; (ad) iactantia c; scripta dfikl; (vel) d; (vel ad magicam) ce 136 Phoca c; maria e / ABikl 137 Praxos a 138 Prachenethes B, Pracheneres ikl 139 Pragtice f; (vel actualis) c 141 actor Qcef 143 Prespiter ABd; 'provectus 2 senior ikl; quasi prebens iter ikl 144 Prespitera ABd; prespiteri ABd 145 ante sermonem fikl; prolocutio vel Q d 146 Prohemium Q 146.1 demonstenis f 146.2 von anderer Hand auf Rasur. 136 30

nur (

S u m m a r l u m Heinrici 2

401

ABQcdefikl

150 .1 (Qcdeikl) 28 .1

155

160

165

(c) (c) (c) (c) 29 (c) (c) (ce) 30 (c) (c) (ABc) (c) 31 32 (c)

P

Prothos primus. Prothoplastus primo plasmatus. Prothomartyr primus testis. Problema propositio id est ratisca/radissa/retilnisse. ikl: 151,150 Proselitus advena. f: Proslampanomenos adquisitus. Priapus deus ortorum. AB = l95.4ff.; g = 04.0 fikl: Prosephane manifestavit. ikl: 155, 152.1, 153, 154 Prosomonia narratio. Prineso / Permeso, -sas perdo. Pronoe providentia. f: 156, 155 Prephotrofium domus ubi infantes aluntur. Proserpina uxor plutonis dea seminum. ABQde=l84f.;f: 158, 159,157 Prosicum responsum. Prester anguis qui quern / quicquid momorderit, totum in tumorem versum extinguit. Prognosticon precognitio. Promocondus cellarii custos. Priso exprimo. Priseus bachus id est barbatus. Psich^ anima. ikl: 165, 164 Psichomachia anim? pugna. Psichonicon animale. Psichiexodo de anim? exitu.

147 Prothus ABQe, Protus ed, Protos f 148 Protoplasms cd; >formatus vel< plasmatus Q ; plastus d 149 Prothomartir Ae, Prothomr Qik; Protomartyr c, Protomartir f 150 Propblema e; (id est) cdikl; (id est r.) e 152 ortorum >simulacrum magna virilia.p.< anima e 165 Psichomachya Q, Psicomachia e 166 Psichonichon cdikl, Psiconicon ef 167 exitu] pugna de (wie 165!) 150

402

cdf — ::'ratilsge Q, ratdisce i / 1 — ratdissa k / A - retelnisse B, ( ) e

ABQcdef(gikl

Al lib. fi 10a

170

(ikl) .1 .2 (d) .1

.1 .2 .3

(ce) (Qcde) (g25a

(ikl) 175 (g) (Qcde)

180

P

Psitacus 'avis indi? loquens, totus viridis 1 sed gutture puniceus >*hincust 157

168 Psithachus Q, Psitachus dikl; avis >quodamin< gutture AB, guture f; punicea B(-a < -us?) 169 Pseudo falso c 170 Pseudografus A 170.1 scriptura e 171 Pseudoepigrafia A, Pseudoegraphia Q 172 musicum f f; (in modum A) d; a kl 173.1—3 der unterbrochene Text beginnt in g auf der neuen Seite 25a zunächst mit diesen drei Zusätzen einer nachträglich über beide Kolumnen geschriebenen Zeile 174 Psisios A, Psilios B, Philios Q , Phillios d; caliandrum e, frigida g / A Q 175 Plato Q ; laton e, latum am Rand ergänzt f 175/177 latum. >hinc< platanus. (arbor . . . ahorn) c 177 (arbor . . . . id est) dikl; Matis foliis 2 arbor Q ; (latis . . . . ahorn) e 179 Piasmus d; factura fikl, figura g 180 formatura cde 181 Pianos c; 181/182 error. >hinc< planet?, (.vii. err. stell?) c 182 Planet? . . . . stell? de 183 Plectia d / ikl 184 infernorum Qikl 168 177 30"

nur d ABQfgikl - *abhorn d, ( ) ce

403

ABQcdefgikl

(Qcdeikl)

P

Plerosplenos plenilunium.

(c)

AB = 195.5ff.; f: 186, 185

Plasma medicamen / medicamentum gutturis.

d: 188, 186, 187

ikl: Parix . . . - » 209

(c) Pleonasmos supervacua adiectio verbi. ikl: 188,187 (e) 33 Pneuma spiri tus. Ptongus sonus musicus. (c) Ptochium dispensario pauperum. (c) Ptochotrophium locus ubi pauperes et infirmi curantur. ikl: Pala . . . -> 203

(c) 35 Ptisana far vel ordeum n o n d u m cortice exutum id est fesa. (Qcde) Phasides avis pulcherrimç. AB = 195.5ff. (cfgikl) Petorrita sunt véhicula famularum. (fgikl) Pu tarnen pellis nucis. cde: Parma . . . —» 215

1 2

AB: Probatis ovis dicitur grece; inde probatica id est pecualis ubi lavabant hostias. AB: Polimitus textus multorum colorum. B: Paralippomenon verba dierum. (vgl. 16) AB: Pales . . . - » 41

AB: Pentagonus quintus angulus. (vgl. 53) AB: Polisillabum . . . —» 92; Polissemos . . . —» 93; Polimnia . . . —» 94; Priapus . . . —» 152; Pentagonus . . . —» 53; Pigargon . . . —» 84

AB: Polon multum. (vgl. 91) AB: Psaltes . . . - » 173; Plastes . . . —» 178; Plerosplenos . . .

185;

Phasides . . . -> 193

AB: AB: AB: AB:

Plaura latus. Peri circumcirca, desuper. Pleon plus. Pleonexia avaricia.

185 Plerosplenus g; -lunium Nachtrag von anderer Hand A 186 medicamentum, ikl 187 Pleonasmus Q , Plasma e; Plenasmos g; superflua Q , supervacu: f; adiectio] locutio g; 'verbi 2 adiectio AB; (verbi) Q 188 spiritus in allen Hss. nur als Kürzel spc - sps d, spc ikl 190 Pertochium e 191 Ptochotrophilum d; Prochotrophium e; locus] domus Q ; (pauperes et) eg; '(et) infirmi 2 pauperes ABQ, 'infirmi 2 et 3 pauperes d; curantur] aluntur Q 192 Ptipsana < -ma i, Ptipsama kl; '(id est) fesa 2>vel< far [uar 1] . . . . exutum ikl; >oleum< ordeum A, hordeum fg; 'id est fesa 2 nondum c. exutum ABQ; 'exutum 2 cortice g; (id est) e 194 Petorrica Q ; feminarum A 195.9 Pleonexina A 192

404

ABQdfgikl - uesa e

ABQ(bcdefgikl

P

AB: Planeta casula. f: Prostare est pro precio stare; inde dicitur prostibulum domus meretricum. f: Pretor bitil. f: Pollis vel pollen farina purissima. f: Pres est dives; inde predium. f: Pielolum promunctorium.

.10 .11 .12 .13 .14 .15 (b49b.e20a

36

(c)

37

'PalmuS latitudo ,iiii.or digitorum. b = 05.29ff.; ikl: 197, 197f., 196 Palastes palmus id est sexta pars cubiti, (vgl. 03.9) b = 05.l0f.

(

ikl: Piastino . . . - > 210.1

Palma manus extensa vel arbor latis foliis vel victoria. b = 05.10ff.; ikl: 199, 198 (b)

200

(b)

(b) (b) 205

(Qcde) (c)

Palatus gùmo / giumo >vel huraid est< brûch/ brucheha / môs. b = 05.29f. Palus, pali stecco vel phal. b = 05.29ff. Pala scuuela. f: 204, 205, 203; ikl = 191 f. Paxillus clavus nagel. ikl: 2 0 5 , 2 0 4 Palans fugiens. AB = 466.4f. ; b = 0 5 . l l f . Palatç fructus fici inter palas siccati. b = 0 5 . l 0 f f . ; g: 209, 206, 208

195.12 Pretor < Precor f 195.13 purissima < pulcerissima f 196 Absatz und Initiale nur in ABf; Reihenfolge der Lemmata in b bis 246 und 263, 317 vgl. Anhang 05; .iiii. e 197 Palestes de; (id est) Q f ; .vi? ABQeg, .vi. df 198 'vel victoria 2vel arbor latis foliis g; latis] longis f; (vel victoria) eikl; victoria >et est dieta palma quasi pacis almaid est< nagil f 205 Palans >vagans vel errans vel passim< fugiens >vel gaudens.< b 206 palos g 199 — 201 202 — 203 204

1 - gvme A Q , gömo dik / e - gumo B, gvimo c, guimo f, ( ) g nur f — hòr g conj. - bröc c, bróhc d / 1 - bröcheha ik / g - ( ) ABQbef B(-ck-)cdgl - steke Ab, stechke Q , stecho ef, steccho ik AB(pf-)bdfgi(pf-)k(pf-)l(pf-) - fâl e, ( ) Qc c(scû-)ef(< -lla)gl - schufele A, schvfela B, scvuel Q , scòuela d, schuuela ik A B Q - nagil fgikl, ( ) cde

405

ABQbcdefgikl

(beg)

P

Pampilio eruca vel vermis volans >id est < fivaldera / zwifaltera. ABQde: Pensationes cinsi. Papilio parvum tentorium. b = 05.59ff. Parix >avis< meisa. (vgl. 02.19a) b = 05.59ff. ; ikl = l86f. Pagus provincia absque muro. d: 2 1 1 , 2 1 0 ; b = 05.7ff.; g: 210.1, 2 1 0 fgikl: Pastino pianto, (vgl. 05.68) ikl = I97f. Passa uva id est siccata / sicca. b = 05.70f. Palistr? / Palestra luctatores vel homines super leones.

.1 (c) (c) 210

.1

(bc)

g: 215, 212, 216, 213-214

213a

(bc) (b) (Qbcde)

215

(bc)

d62a (c)

38

Patruus frater patris >veterovel hagenbutta vel wechaltervel< possessio g, possesio e 224 A B Q d / ik — 227 'publiPabula fl 225 vel||velA 226 >i(d est)< sparsis b f g ; sparsis >crinibuset< eqúalis f, (equalis) g 229 Pabumbes e 230 lector b, >vel< lictor e 230.1 (id est) d 231 Proaximatium A , Paxinatium g; .iiii. k; vel bizzo ikl 231.2 (Plerumque vel) Pleraque e; >multa< sepe A , >id est< sepe Q e 232 Palutus e 233 fikl - Patritius g / A B Q d e 234 Paluda|amentum f; imperatoris] principis (vel militum) e; (vel) 1; vel militum] militumve A B Q 220 222 224 225 229 231

ef / Aik - liebhart Q , leibart d / bl / c - lebartho B, lebarte g ABede - wadil fm / Q A(&ter)BQ - fóter d / fl - bwlla i, bivlla k B(pf-)dfgik(pf-)l(pf-) - phanne A , pfanne Q g(-v-) - hagetvbe Q , *addubun vel heitubin d, , : addubim e / Bikl A , hegituba f nur ikl

hegetube

407

A B Q b)cdefgikl

235

P

Parricida / Parricidus qui consanguineum occidit >vel patremcastimoniaavis id est< rebhvn. Pedica + qua / laqueus quo + pedes avium capiuntur >id est druch vel< Strie. ABQcde = 262 i f . Pelta / Pel turn scutum oblongum / rotundum. ABQcde = 262 ff. (c) Pessulum >cedel vel< sloz vel dremel/grindel/henge. (vgl. 246.1)

(Qcde)

A B Q d e = 262ff.

Perpendiculum plumbum in filo ad muros recte edificandos. (fgikl)

Pertusus perforatus. Penes apud vel iuxta. ede: Pone retro participium. d: Perdius . . . - > 286; Pernox . . . - > 287

Qlla

cde: Pone iuxta adverbium. 46 Perperam iniuste, adverse >vel £rau'dulenteret dicitur quasi per empta una diequod< in terra nascitur (id est) ikl; 'erdaphel 2vel 3 pedima f, 'erdapphel 2 vel] id est 3 pfedeme ikl; (vel erdaphel) g 250 avis id est f 251 'stric 2 qua pedes avium capiuntur A B Q ; laqueus quo cde; 'avium 2pedes g; (avium) ikl; id est druch vel ikl 252 Peltum ikl; rotundum ABQcde 253 Peffulum g; cedel vel Q ; sloz >vel grindel< vel dremel de; (vel dremel) fg 254 Perpendiculum >rebh'< Q(mjt Tilgungsstrich versehener Glossenrest der ausgelassenen Zeile 250, die in der Vorlage von Q wie in anderen Hss. unmittelbar vorausgegangen sein mag) 255 Perthusus Q ; perforatus] pertusus A 256 aput Ae 256.1 Pone e 257 Perpera 1; adü f, (adverse) g; vel fraudulenter A B Q c , vel fraudfl~ d, (vel) fraudulenter e 258 in perditionem] in peditio g; perdictoem e 249 — 250 251 — 253 — —

AB(pf-)c(pf-)de(pf-)g — phademe Q , pedima f, pfedeme ikl A(-pf-)def - ertapfel B, erdeaphel Q , erdepfel c, erdapphel ikl, ( ) g Ae - rebhun B(-v-)ikl, rebehòn d, rebhòn f; für Q vgl. Textapparat 254 nur ikl ABQikl, ( ) edefg nur Q ABQfikl - *floz g, ( ) de deikl {in de als Zweitglosse) / ABde / Q , ( ) fg

409

P

ABQ(b)cdefgikl

(c) 48 Pessumdo / Pessundo, -das perdo, disperdo >ad nichilo 277.1

260

g25b (c) (c) (fgikl^

'Persicus phersichbòm. Petrosilinum / Petrosalinum >herba< petersil. Patera napf. (vgl. 05.78) ABQcd: Patibulum . . .

244

A B Q : Paulat . . . - > 245 ABQcde: Pedica . . . - > 251; Pelta . . . ^

252

ABQde: Pessulum . . . - > 253

(b49b) (c)

265

(ce) (ce) (c)

'Pastinaca / Pestinaca moraha / morhel? (vgl. 96.1) ABQcde: Pessum . . .

b = 05.65ff.

258

Peta >herba< malta / multa / melda / bieza. Pediculus / Peduculus lùs. Pellicanus sisegomo / hisigomo / hisigòm / hvsegomo. Pelex >gella< concubina, (vgl. 466.6) g: 272, 2 6 7 - 2 6 9 , 271, 270 3 Pelicatus concubinatus kebesoter / kebeselinc. (c) 49 Peiuro / Periuro, -ras peius iuro id est periurium facio. ABQde = 466.8ff.; ikl: 270, 269

270

(Qc) Perfindio / Persindio discerno, (vgl. 03.8) (c) so Pervado proterve invado. (c) Pertinax obstinatus, rebellis.

ABde = 466.8ff. ABQde = 466.8ff.

259 Pessundo Qe - Pessüdo d, Pensundo g; (-das) defgikl; ad nichilo ikl 259.1 auf radierter Zeile von anderer Hand 261 Patrosilinum e, Petrosilinum < -salinum i / kl; herba Qdefg 263 Pastinaca < Pe- f / de 264 herba dfg; malta >vel biez< ikl 265 Peduculus ABg 266 Pelicanus A 267 Pelix d, Pellex 1; (concubina) g 268 Pellicatus Qdg; concubinarius Q 269 Pciero Q / ikl — Pereiuro e; peioras Q, (-ras) defgikl; (peius iuro id est) ikl; (id est) de; (facio) ABdeg 270 Persindio dgikl - Persindie e 272 'rebellis 2obstinatus Q ; (rebellis) fgikl 260 261 262 263 264 265 266 267 268

410

Qde(-ou-)f(-ou-)gl(pf-,-ou-) — pfirsichböm A, pfirsechböm B, phersicböm ¡k(pf-) Qikl - petirsille A(r < 1), pfitersele B, !|"pertirsil d(per-ifarze/), petirsil ef, ( ) g ABcd - *nafc Q , ì:'nafe e def — morhe A, moreha Bikl, morha Qg / b ikl / AB / d - melde Q / fg - biez ikl(*/s Zweitglosse) AB(-v-)Q(-v-)dfg(-v-)ikl de / f — hisgvme Q / ikl / B - husegumo A, husegome g nur gikl cd / AB / cheflinc Q , ( ) efgikl

ABQcdefgikl

i l 7 b (eg) (Qcdeg) 275

'Pernix celer, studiosus. e: 276, 275, 273 A B = 466.6f. Perniciosus periculosus, mortifer. Pervicax constans, perseverans, pertinax >einstritigermalorumhöbttvch vel< höbetlachen / höbetdecha. Perna tergus suis id est bacho. Pede ire perficere, conari. (vgl. 464.1) A B = 4 7 3 f f . ; g: 2 8 7 , 285, 286 Perdius tota die studens. d = 256.1 f. Pernox pernoctans, pervigil. d = 256.1 ff. Petulcus laseivus. (vgl. 02.31) Petulans laseiviens. A B Q d e = 30lf.

273 Pertinix cerer Q 274 Peruiciosus A B ; (mortifer) A B 275 'Perseverans pertinax. 2 Pervicax constans. A B (zwei Lemmata!)', 'perseverans 2 constans g ; (perseverans) c ; pertinax | über Pervicax c 276 (prurigo) c, prorigo d ; (uredo cutis id est) Q f g ; (id est) d 277 m a l o r u m ede 277.1 l á c e m e f ; (id est c.) g 278 illicio c, inliceo de 279 (blandio) c; (delinio) g / B / cd 281 Q f i / A B c d e g k l 282 Pedisequa f; (vel) d e f g ; (vel . . . . sequens) ikl; pedissecus Q , (pedissequus) f g ; mat c r ns d ; (vel domini) f g ; >id est< k . f 283 'capitis 2 id est] vel velamen c; (vel pectoris) A B Q c ; höbttveh vel Q 284 Perno 1; (tergus suis id est) ikl 285 perficere \ f 287 'pervigil 2 pernoctans Q ; pervigis e, (per)vigil f 288 Petul'us d 289 laseivus Q , laseivens d 275 276 277.1 282 283 — 284

nur d c(iv-)d / f — iuehede A ( i v - ) Q g , iuehedo B(iv-)e 1 - ehugilchozza ik / f - ( ) g Bf(^uuib)ikl - chamerwip Q , ( ) A d e g nur Q A b - hobtlachen Q , höbelachen c, havplachen e / d - ( ) fgikl Bcdefgikl - bache A Q 411

ABQcdefgikl

290

(c) (Qcde) .1 (c) (c)

P

Pecten >quo capilli reguntur< kamp / kambe. Pectinatus pexus gistralter. g: Peculium pecunia servi.

AB = 466.7f.

Pes mensura .xvi. digitorum >pedadecem pedumlignum< >in quo milium et frumentum exuitur< >id est< stamph >inferior pars pila, superior pilumin esaia< fauni, satyri. AB = 466.7ff.; g = 04.if. Pincerna >minister potus< schencho. ABQde: Petulans . . . - > 289 ABQcde: Permulsus . . . - > 280

f: Pino grece dicitur bibo, inde dicitur pincerna. Pirula extremitas narium. e: 303, 302

.1

290 Pecton Q ; quo c. reguntur >id est< f; 'c(h)amp 2 quo c. reguntur. de, 291 >vel< pexus f, pecus g 291.1 Zusatz von anderer Hand 292 .xv. Q , ex .vi. d 293 mensorum f; decern pedum] id est duorum passuum d, decern pedum f, .x. pedum g, decern (pedum) ikl 295 Petuita cde; I flegma 2vel 3 caligo A; flecma Beikl; (vel morbus capitis) cde; in lingua cdef; (id est) g; (id est ph.) ikl 296 >id est< h. g 297 Pala de; id est fg 299 (Pilum vel) Pila cdeg; 298 (iaculum) de; parvulum fikl, parvum g; >id est< ph. Q lignum fgikl; in . . . . et frumentum [frumentumque g] exuitur fg; id est fikl; inferior . . . . pilum cd 300 in esaya g, in esaia ikl; fauni satyri] demonum genera g; satiri ikl 301 minister potus fgikl 302 (narium) Q 290 291 292 295 296 297 298 299 301

412

e(c-)fi(c-)k(c-)l(c-) - camb B, champ Qde / g - chambe A f ( < gilstrater)ik - gestralter ABl, ( ) g nur ABQ - ob du Glosse? A(pf-)B(pf-)g / ce(-phis) / f / d - ( ) ikl AB(-v-)l - höt dfgik / Q fgikl / B - bizze AQ / de AB(pf-)Qd(-i-)e(pf-) - ( ) fgikl A(-pf)B(-pf)Qc(-pf)dg(f)ikl - stampfe e, stanphf f B — schenche A, senke Q , scenche d, sceincho e, ( )fgikl

ABQcdefgikl

P

Pinnul^ latera naris / narium. Pinnula summitas auris. g: Picus . . . —» 312

(c)

305

(ABce)

(c) (fgikl)

(c) 310

(e) (e) (ce)

(c) (c)

315 .1

(c) .1

Piaculum peccatum. Pisa arweiz / areuuiz. f = 316.1 f.; ikl: 307, 306 Pitacium vel pitaciolum modicum coriolum >id est sceda/scedula vel< clebetvch / ulec >vel bletzoid est filii< pignore multatus. Pinax tabula pietà vel organi capsa. Pixis /Pix, pixidis buhsa vel truha. c: 312,311; d: 3 1 2 , 3 1 5 , 3 1 1 , 3 1 3 , 3 1 4 Picus speht vel hehera. g = 304f. Pica agelestra. Pinus pinbòm. Picea (oraha. ikl: Pidulanea bircha. Pirus pirebòm / birebòm. de: Pirum pira / bira.

303 nauis g / ikl 305 peccatum] scelus crimen sacrilegium nefas g 306 Piza Q 307 Pitatium eg, Pitacium < -c?um f; (vel pitaciolum) gikl; (pitaciolum) f; curiolum d, corium e; coriolum >vel cartula< g; id est sceda [seeda f] vel [(vel)df] Q d f , id est scedula vel A B ; vel bletzo d 308 Pitatium e / cde; ^ r i e f Epistola Q 309 Pigneratus f ; id est filii ABQ 310 (vel organi capsa) e; 1 capsa 2 organi g; (capsa) c, capsi d 311 fgikl / Q c d ; (Pixis) Pixidis AB, (pi)xidis ikl; (buhsa vel) c; (vel) d ; (vel truha) g 312 (speht vel) cd; (vel hehera) A B Q g 316 Pirtis d 306 307 —

311 —

312 —

313 314 315 316 316.1

Qikl - arwezzi d / f — aruiz g Q — clebituch AB(-v-), :; 'debetóh d(scedadebetóh wie ein Wort) / ikl — ( ) efg nur d - plezzo f(seedaplezzo wie ein Wort) Bdfl - puhse A , bvchse Q , bvhsse g, bóhsa i ( > b v hs)k, ( ) c B(-v-)f - truhe A , trvge Q , trucha ed, tróha i ( > tr v ha)k, truha 1, ( ) g fik - spehte Ag, spheht B, specht Q , speth 1, ( ) cd cfikl - *heheta d, ( ) A B Q g i(-a radiert)kl — agelstere A , egelestra B, agelster Q , aglestera d, agalstera f, agelstra g A B Q d e ( - o u - ) i k l ( - o u - ) — b i n b o u m fg(-ov-) g — uórhe A, foreha Bf, forhe Q , forha dikl, vorha e B — pirbòm A Q e ( - o u - ) / f(birebovm < biremo)i(-bòm auf Rasur) — b i r b ò m dg, :: "birchhón k, ' : "birchun 1 e / d

413

ABQ(b)cdefgikl (b49b) (cfgikl)

Al 12b (c)

P

(

Papirus vel papirio vel cirpus biniz' / lisc. b = 05.59ff.; de=.293f. Pisalis / Pisale >domus que calefieri potest id est< phiesal / phisal. ikl: 319, 318

54 Pinso, -sas / -sis ferio, premo id est cnito >vel cnvsondomus ubi panis coquitur vel frumentum purgatur< bachus. fl lla (c) 'Pilentum quoddam vehiculum reginarum. (Qcde) 55 Pitisso frequenter spuo. (vgl. 02.46) AB = 473ff. 56 Pipant / Pitant accipitres et pulli cum vocem dant. (vgl. 404)

325

57 Pionpant / Plonpant vultures + vocem dantes / cum vocem dant. d62b (c) 'Pollinctor qui mortuos tractat et sepelit. (c) Pons >via super aquam< brucca. (c) Pontifex >quasi< pontem faciens >populo< ad deum >episcopusvel platanusid est plattavel reteid est< dil / dilo. ikl: Prolixus . . . —> 417 386 panis . . . . melle fikl, panis . . . . oleo et adipe (et melle) g; id est fl. f; vel bergita fikl 387 vehiculum . . . . id est f, vehiculum (cum rôtis) id est g 388 parvum Q c d ; paustrum g 389 anterior [subterior g] pars pedis gfikl 390 (Planta) Plantatio A B 391 maiors f 391.1 Plumarum g; variarum g 392 pictâ e; collecta ikl; perpexa Q 393 Plagianus de; alium . . . . vendit] mancipium aut alienum distrahit pecus g; plaga d, plagas f 395 (ferrum . . . . id est) A B Q ; (quo pl. lignum) g; (lignum) ikl 396 (vel) f ; spalmus e; (cantus) f; (cantilena) e 397 multus ikl 398.1 Platoma f; id est pl. fg 399 mundi vel] mundilis Q ; (vel clima) c; clima] dona de, ima g; vel rete ikl, vel rete] Plaga rete f, aut summa pars retis g 400 Plûtes d; (tabula parietis) A B Q ; 'dil 2 tabula parieti ikl; (parietis) c; id est Q d e f g 386 — 387 389 390 394 395 398.1 400

418

B(-â-)defikl - flade A , fladen Q , ( ) g nur fikl f(uu-) - wagen A B Q d g i k l , bagen e nur B - uersen: A (Rasur von -e) nur B — pflanzunge A BQcdefgikl - wegrich A d - schabe A , schaba B, sabe Q , scabe cg, scoba e / f / ikl(-ou-) nur fg AB(-î-)deikl / f - dile Q g , ( ) c

ABQcdefgikl

(ce) flllb (ce) (c) (cgikl) 405

(Qcde) (cikl)

(c) (e) (c) 410 (c) (c)

415

P

Plamblum / Plamplum / Plambum >vel blamplum< navicula. 'Plumbatç flagella plumbea >id est blicholbeid est< bli. Plipiant / Plipitant accipitres vocem dantes. (vgl. 324) Proverbium exemplum vel similitudo aliud dicens aliud significans. AB =466.7ff. Prefatio prelocutio / prolocutio. Prima fronte in initio / ab initio. Precox uva quç cito maturescit. g: 409, 408 Procax contentiosus verborum. Procerus longus. f: 411,410 Pretoriola cellaria in navi ubi mercimonia servantur. Proceres domini, seniores. P r o p i n o p o t u m d o >i schenchohôrhusid est balcofiliaster< >id est< stiufsun / stiufchint. de: Privigna stiuftohter. Proavus pater avi >alter anevel< lehan.

421 Prignus d 422 vel propello ikl 423 Plerum ce; id est A B Q ; quo] ubi A, un B; luue|| 2 quo Q ; uua e; id est b. c, (id est) b. d 424 Prodigia AB; (monstrum) cde; 'presagium 2 monstrum (portentum) ikl; Portentum (als neues Lemma) cdefg; presagium] signum g 425 priva(ta) e / A B Q f - privata hominis g; publicata e, pliblica f 426 Privignus >na< c; filiaster ABQde; id est Bd 427 P(ro)avus e; >id est< alter ane e 429 (nimium declivus) g; declivis c, (declivus) d 431 exspecto cdg 432 (do) d / ad honorem elevo Qikl 433 Prescriptus ABQe; damnatus d 436 Profiigor A B Q ; prosequor Qg; vel dissipo ikl 438 vel fikl 421 423 426 426.1 427 435 438

420

Bf(phl-,-ou-)g(pÌl-,-ov-)ikl(-ou-) — *pflòbov c, pfloumböm d(fl undeutlich, keineswegs in r korr., wie Steinmeyer meint), flumboum e / A — brvnböm Q nur cd defg(-vn) — stiefsun AQ(-vn)ikl, stifsvn b / c de(-iv-) nur d(a'ter a.)e f - eigen A B Q / c(-e-)de, ( ) g d - lehen A(-è-)BQikl, lehin f, ( ) g

ABQcdefgikl

440 (c) (c)

P

Prerogativa excellentia / excellentium >privilegiumvel propago 319

.1

fgikl: Prurigo >uredo cutis id est< iuchido. (vgl. 276) ikl: 445, 443.1, 444

445

.1 .2

Prefoco strangulo. A B Q c d e = 468ff. 66 Prestigium incantatio magica >id est< gökel / guggerla / zòber. Propagans dilatans, fructificans. ABQcd: 447, 446 Promunctorium rupis vel collis in litore maris preminens / prominens. g: 448, 447 ABQ: Propago progenies, (vgl. 443) AB: Pallium pallidum, clamis. (c) Pr^texta pallium quo pueri nobiles usque ad duodecim annos utebantur / usi sunt, f: Profusus . . . —» 442 (cikl)

450 (c) il8a (c)

Pretextatus puer nobilis pretexta indutus. Primipilus / Primipilis primus astatus, signifer. Primipilaris de ordine primipilorum. Precluis valde gloriosus. Proletarius 'augend? proli inserviens / serviens. Primores >primates< principes, senes.

g: 452, 450, 451

f: 4 5 5 , 4 5 4

439 excellentium A B Q ; Privilegium ABQf 440 (elevatus) g 441 (excelsus) g 442 habundas A Q d / ikl 443 Prosapia. Progenies c; vel propago c; (vel) propago >progenies gugerla< d(-la < -ea; Glosse gehört zu 445) 443.1 uredo cutis id est fg 445 Prestagium (g < ci) d; id est A B Q 446 Propagan" 5 d; (dilatans) c; frutificans f 447 Promontorium f; 'preminens 2 in (littore) mare ikl; littore Bed; preeminens e, (preminens) g / cdf 448 .xii. Q e f , duoeim g; 1 annos 2 .xii. d; usi sunt ikl 449 Pretexatus g 450 Primipilis ABede, Primip"us g; (primus astatus) c; constitutus d, astutus e, h astatus fg, (astatus) ikl; signifer|fer c 451 Primipilari us d, Primilaparis g; primo pilorum d 452 Preclius Qdeg, Precluus c, Precliuis ikl 453 serviens AB 454 primates ikl; 'senes 2 principes Q ; (senes) ikl 443.1 445

f — iuccedo g, iöcchido ikl A - göchel B / c - gugerla d(-la < ea; die Glosse fälschlich efgikl

in 443) / Q - ( )

421

ABQcdefgikl

P

Prepetes aves omne volatu et gestu >augurium< dantes.

(Qcde)

AB = 466.7ff.; ikl: 458, 457, 456, 455

(dgikl) (Qcde) (Qcde) (Qcdeg) (cfgikl) (cfgikl)

Proportio collatio, comparatio. Prediatus dives vel ditatus. Prora anterior pars navis >grans 464

71 72

AB: Phitonicus spiritus. AB: Phiton serpens erat quem apollo phitius occidit, sub cuius corium quisquis venit spiritus divinationis habuit. AB: Palans . . . -> 205; Paximatium . . . —» 231

AB: Patricius senator vel princeps patri^. (vgl. 233) AB: Pappirotum ...—>• 240

ABd: Pelex gella. (vgl. 267)

d = 02.35f.

AB: Peruiciosus . . . —• 274

AB: Permulsus blanditus. (vgl. 280) AB: Pectinatus . . . - » 291; Pilosi . . . —• 300; Postumus ...—>• 335; Porca . . . -> 344; Pugil . . . -> 350; Pusio . . . -> 365; Pus . . . -> 366; Puerpera . . . - » 367; Pulli . . . -> 370; Pubescens . . . -> 375; 455 Perpetes g; (omne . . . dantes) g; (omne) 'gestu 2et 'volatu ikl; gustu A; augurium ikl 456 'comparatio 2 collatio ikl; preparatio e 457 'ditatus (vel) 2 dives c, 'ditatus 2vel 3 dives de; (vel) Q 458 anteriorum 1 459 Prorenida cef 460 gen|us f, genus ikl; (vel angelus) AB; hominum ikl 461 tingo cdfg; malefacio Q , madefatio df 462 Prosegmina gikl 464 '(id est) neptunus 2 deus portuum ikl; portunum (id est) f 464.1 Pedeire: i mehr wie t 458 466.6

422

nur ikl Bd -gelle A

P (Additamenta)

ABQcde

437; Prepetes . . . dan1 tes

Proverbium . . . —» 405; Predecessor 455

B82a

AB: Pius clemens, benignus. . . A113b. .

(fgikl) (fgikl)

e21b

AB: AB: ABQcde: ABQde: ABde: ABQcde: ABQde:

Presegmina . . . —» 462 Additamenta-» 01.1-108 Proluo . . . - > 461 Pessumdo . . . - > 259; Peiuro . . . Perfindio . . . - > 270 Pelliceo . . . - > 278; Permulceo . . Pinso . . . - > 319

ABQde: ABQcde: ABQde: ABQcde:

Propino . . . - > 413 Promulgo . . . - » 414; Protelo . . , Proturbo . . . - > 422 Prestolor . . . —» 431; Promoveo

• 271

• 269; Pervado 279

Populor depredo / depredor. Prepedio impedio.

418 432; 'Profligo

436;

Prefoco . . . —» 444 Al 14a (cfgiki) 470

(cfgiki) (fgikl) (fgikl) (fgikl)

'Predio, -dias dito, ditas. Penso, -sas scio, scis. Premineo >es< excello. Peragro circumeo / circueo. Pullulo cresco vel inolesco. AB: Pessimo . . . —» 247; Pitisso .

e: 472, 469 - 471

323; Pugillo

348;

Patrisso . . . - » 214; Pede ire . . . - > 285

AB: Peto flagito, supplico, postulo. AB: Pabulator fùterere. (vgl. 05.2; 05.60) AB: Palestrita ringere.

.1 .2

.3

Q : Pecus . . .

V 376.5

(Additamenta: ) AB: AB: AB: ABb:

01.1

Pagina blat, pagella, paginula. Palea spru. Palma hant. Palmula munt.

01.1-01.108 = 466.8ff.

b = 05.29ff.

467 depredor Q 468 >pp'< Prepedio e 469 Perdio d; (di)as A B Q ; (di)tas ABQ 470 (s)as Q 471 es Q 472 circueo Qce 473 Pustulo e; (vel) cde 473.2 473.3 01.2

AB(-v-) A - rengere B AB(-v)

423

ABb 01.5

A113b 01.10

01.15

01.20

01.25

P (Additamenta)

AB: ABb: AB: AB: AB: AB: AB: ABb: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: ABb:

Palpebra brawa. Papilla >herba vel< summitas mamm?. (vgl.200) b = Policia sconi. Purpura pfellel / pfelle. 1 Periermeniás interpretado. Persona benenede. Petulantia getelose. Pastura mestunga. b= Pilus loch. Pretor burcgreuo / burcgraue. (vgl. 03.4) Pausia restunga. Plecta geflehtvnga. Postica latens ostium. Podagra fvzsuht. Postella turlin. Protervus frebeler. Provincia lantschaf / lantschaft. Phitonissa zóbererin. Preda rób. Pinna virst vel wipfel. Potio tranc. Poculum potirium. Propola tranchus. Popina coquina. Panucula spinela. b=

01.6 herba vel b; sumitas b

01.13 Pillus B

01.5 01.7 01.8 01.10 01.11 01.12 01.14 01.15 01.16 01.18 01.19 01.21

B-braA A - schoni B B / A B - benende A B - getlose A B - mestunge Ab B/A B - restunge A B - geflehtunge A B - füzsucht A AB(-v-) B/A

01.29

B - spinnele A, spinele b

424

01.20 Proteruu"5 A

05.59ff.

05.65ff.

05.37ff.

ABbf

01.30

P (Additamenta)

AB: AB: AB: AB: ABb: AB: AB: AB: ABf: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: ABf:

01.35

01.40

01.45

01.50

01.44 lies Procus 01.31 01.32 01.33 01.34 —

01.39 01.40 01.41 01.42 01.43 01.45 01.50 01.51 01.52

Prosa recta locutio. Periscelida nestila. Pituita spiunga. Palatium pfalanza. Pastillus chvchelin >vel phanzeltid est< peterise b 01.53 01.55 01.56 01.59 01.60 01.64 01.66 01.69 01.70 01.71 01.74 01.75 01.76

B - piregarte A A - wirbel B B -obzgarte A A(u-)B B - wichhus A A - lvimvnt B B - gnade A A - fvrz B B - herbe A B — bcterise A , peterise b A - tvrnehteger B B - widerwertiger A b — turhscowelicher A

b = 05.43 f.

AB

P (Additamenta)

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

01.80

01.85

01.90

01.95

01.100

01.78 01.82 01.86 01.89 01.92 01.93 01.95 01-.96 01.97 01.98 01.99 01.101

Placidus senfter. Planus slehter. Prosus longus. Privatus orbatus. Providus giwarer. Probrosus leider. Prodigus spildeger. Proficuus frumeger. Profanus verwazener. Publicus lvetparer. Proditor meldere. Precorus frumeger. Pennirapus velox. Persatio examen. Pollex dumo. Postis tverstvdele. Púgil gladiator. Bubo hvwo. (vgl. B 101) Propinquus nawenteger. Pestis suht. Phalanx gesamne. Pelvis beckin / bechi. (vgl. B 156.1) Plebs populus. Presumptio erbaltnisse vel geturst. Puls, -tis pulmentum sufen. Preparado gerwe. Pausatio requies.

B - shemfter A A - gewarer B AB(f-) AB(-v-) B - dume A B - tvrstüdele A B - hvve A B - nawentiger A AB(-v-) A - gesemne B B/A A - erbeltnisse B

427

A B cdef (m

01.105

P (Additamenta)

A B : Pignus pfant. A B : Porisma mieta. A B : Pictamen pictura. A B : Peripetasina vestís quidam.

02.1

cde: Ponendo preostendo. (vgl. 424.1) de: de: de: de:

02.5

c22b 02.10

(mlb

02.15

Proslambanomenos acquisita sive apta mele, Paraneteyperboleon iuxta ultimarti excellentiam. Paripateypaton iuxta principalem. Paranetediezeugemenon iuxta ultimum disiunctorum.

de: Parinese iuxta medium. cde: Parentesis est interposita ratiocinatio divisa sententi?, cde: Perífrasis circumlocutio que fit aut ordinandi rei causa que pulchra est, aut vitande que turpis est. cde: 'Paradigma enarratio exempli hortantis vel deterrentis. cdefm: de: dei: dem: dem: de: cde: de: cde:

Propunctorium stozisin. Pulcita federbette. Plumatium wancussi. Pista deich. Pacha ertbere. (vgl. B 175) Paro gùmo. Panaceta reineuano. Pulcina hòninchil. Purro piscis sturo.

(

f = 03.1 f. f = 03.7f.

02.2 Proslambanomenas e, squisita (sive) d; melo e 02.3 excellentium d 02.4 principale d 0 2 . 5 Paranetediezeugmennon e; ultimam disiunctarum e 02.6 medium < mediam e 02.7 (est) c ; interposata d; ratio c, rationatio e 02.8 Perífrasis conj.: Parasis c, Pericasis d, Perisrasis e; circumloqutio c; aut] vel c(2mal) 02.9 Paradicma e; (exempli) e; (vel) d, aut e 02.11 lies Culcitra 02.13 Pisca m; lies Pasta 02.14 Pascha d; lies Baca 02.15 = Baratrum? 02.16 lies Tanaceta 01.106 02.10 02.11 02.12 02.13 02.15 02.16 02.17 02.18

428

B - miete A c(-N)dem - stozisen f(z < h) e - uederbete d d — : i wantcussin e, *wantcussi f e - diech dm e — goumo d c — reniuano d, reinivano e d - hvnincli e (hv- geschr. wie lv.) c - sturi d, "strudo e

cdefm)

P (Additamenta)

cdefm: Petralimatica / Plectalimatica / Pectilimatica slifstein. f = 03.8f.

,19a 02.20

e: cde: de: cdefm: cde: de: cde:

02.25

deg:

02.30

mlb) 02.35

cd: dem: defm: de: cde: de: cd: defm: de:

Parix maisa. (vgl. 209) Penus spichare. d: 02.22, 20, 23, 21 Pultes bonbri. Polipodium steinfarn. f = 03.8ff. Pessimant malos faciunt >vel affligunfc. (vgl. 247) Palla est quadrum pallium vestis muliebris. Poderis est sacerdotalis linea que vulgo camisia dicitur, pertingens usque ad talum. (vgl. 103) Pliades .vii. steli? sunt, ante genua thauri harum una latet, que et vergilie dicuntur. g = 04.2f. Promptuaria cellaria. Ptisanas linsamo. Popo uvrstelinc. f = 03.8ff. Patinus phanninstil. e: 02.32, 30, 31 Petulcus lascivus. (vgl. 288) Pilo verbum; Pile balla, (vgl. 297) Propugnaculum brustweri. Parafrasten luginare.' f = 03.8ff. Percrebuit marewart.

d: Pelex . . . - > 466.6

de: Palatarum figon. de: Pleteras lora. 02.19 f /de/ m - Pectilimatica c 02.23 vel affligunt d 02.25 Podris (est) e 02.26 Plyades e; .xii. stelle e; (ante thauriarum e; harum una] harüne d; vergehe e; (dicuntur) g Pecultus e 02.32 Pilo verbinch (Pile balla) e(Zeile entstellt, nung an vorangehendes wrstelinch von Zeile 02.29) 02.37 02.19 02.20 02.21 02.22 02.29 02.30 02.32 02.33 02.34 02.35

02.24 (est) e; (muliebris) d . . . . latet) g; thauri harum] 02.28 Ptysanas m 02.31 verbinch vielleicht in AnlehPletras e

dm — slifsten c, slifstasin e, slifistein f c(-I-)d — spichar e e — bönbri d cdf(stei?-)m — stainvarn e d — wrstelinch e, wurstrelinc f, wrstreling d — phanunstil e d - ()e c — prustwere d d — lugunare em(-gv-), lugenare f d(-uvart)e

429

cdef

P (Additamenta)

de: de: de: de: de:

02.40

de:

02.45

d63b

03.1

e: d: cde: de: cde:

Podium locus incestus. Pagus est locus aptus edificio. Periodus ambitus circuitus. Podagra est retentio et infirmitas pedum, (vgl. 04.5) Parotide sunt duricie vel collectiones que ex febribus fiunt in aurium vicinitates. Panothii monstra tanta magnitudine aurium ut totum corpus ex eis contegant. Parapsis vas cum duabus ansis. Patriscat morem patris agit. (vgl. 214) Pytisso id est poto vel spuo. (vgl. 323) Poema id est positio poet?. 'Pus indeclinabile id est sanguis corruptus, inde bustule quedam volatilis dicitur ? g a h a / g a z a ? , (vgl. 366)

f: Plodapis redestap. f: Propunctorium . . . —» 02.10

f: Palaster flee.

f: Pensum . . . - > 01.52

f: f: f: f: f:

03.5

Pedalis weppegert. Prefectus purcrauo. (vgl. 01.14) Preses grauo. Praturarius wiseheio. Phoca brahs'ma.

f: Plumatium . . . - > 02.12; Prorenida . . . - » 459

f: Persindio discerno, (vgl. 270)

f: Petralimatica . . . —» 02.19; Polipodium . . . —» 02.22; Parafrasten . . . 02.34; Popo . . .

02.29

f: Palestes palmus id est .vi. pars cubiti, (vgl. 197) f: Panariolum chrettili. f: Palearia pelles ex guture pendentes.

03.10

02.42 Parodide e; collectio e; frebibus d 02.43 Panotii d 02.46 Pytissa d, Pitissa e; puto e 02.47 posicicio d 02.48 (id est) d; (inde . . . gaza) c; valatices dicuntur e 03.1 — 13 von anderer Hand 02.48 03.2

430

d / e - ()c f eher wie langes s

P (Additamenta)

fg

f: Polixium est splendor solis in aqua, f: Peniculum . . . —» 222

f: Pumilius mollis, iners. f: Palatium dictum est a palanto gigante qui primus ob magnitudinem sui fecisse dicitur. f: Palatium dictum est babatium ab ovibus que ibi fuerunt ubi nunc est palatium. f: Palitus est arbor, balanum est fructus et ungentum inde fit. f: Paludamentum quoddam genus purpure. (vgl. 234) f: Paludatus indutus ea parietine. f: Parietum ruine.

03.15

03.20

fi 12a

f: Parthia regio ab indie finibus 'usque ad mesopotamiam generaliter dicitur, nam propter invictam virtutem parti arum earn ita dixerunt; sunt enim in ea aracusia. f: Pontus . . . - » 01.38

03.25

f: f: f: f: f: f:

Propontus mare. Pendines binti quod in tela mulierum pendet. Piscinula curbile in quo pisces servantur. Piscina wiare. Porfirio isaro. (vgl. 101) Pinnirapus dicitur qui velocior cursu coronabatur de penna.

g: Priapus . . . —» 152

04.1

g: Panites qui et pilosi. g: Pilosi . . . - » 300

g: Pilosi a grecis panites, a latinis incubi vocantur, quorum forma ab humana effigie incipit sed bestiali extremitate terminatur. g: Pliades . . . - > 02.26

04.5

g: Pleuresis dolor lateris. g: Podas pes grece. (vgl. 110.2) g: Podagra pedum dolor, (vgl. 110.3; 02.41; 05.17)

03.18 indutus < inductus 03.15 >patiu< palatium; ibi < ubi gungspunkten, vielleicht weil Zeile 101 erinnert wurde.

03.25 Die Zeile mit Til-

431

P (Anhang)

Anhang Seite b49b als Fragment eines nach den drei ersten Buchstaben geordneten Glossars, in das auch die Summariumglossen umgeordnet eingegangen sind. Der Anschluß ergibt sich oben bei Zeile 33 (siehe die dortige Anmerkung). 05.1

(b49b

05.5

'Pabulum victus, cibus. (vgl. 224) Pabulator qui pascit. (vgl. 473.2 ; 05.60) Pactum vel pactio condicio, convencio ex pace facta. Pacificus pacem faciens. Pacatus paciscor, pacem habeo. Pactus modice placidus vel compositus. Pacocomum infirmum vel deiectum. Paccho . . .

45; Pagus . . .

210

Paganus incredulus apago villa. Pagonisma ritus paganorum. Pagaso homo iocularis.

05.10

Palastes . . . - > 197; Palma . . . - > 198; Palate . . .

Palpo stultus. (vgl. 236) Palans . . . - » 205

Palpans adtrectans, blandiens. Palantus intrinsecus. Palathi massa de recentibus vuis. Palatinus attinens palacium. Palla pallium. (vgl. 238) Palagra dolor in postremo pede. (vgl. 04.5) Palestrite consortes vel luctatores. (vgl. 38) Palmes virgula in vite vel in alia arbore. Palesto luctor. Palenticion iteratum iudicium.

05.15

05.20

Paledrus . . . ^

219

Palestrita adletica congressio. Pale scapula. Palestina provincia. Palemon princeps. Palisma, -tis locus lucte. Palin iteratum vel patena.

05.25

05.3 pace < pacto

432

206

b

P (Anhang) Paliurus . . . —» 217 Paliengeneseos iterata generacio. Palo . . . ^ 36 Palumbes columba silvestris. (vgl. 229) Palus . . . -> 201; Palus . . . —• 202; Palmus . . . -> 196; Paludamentum . . . -» 234; Palmula . . . - » 0 1 . 4 Palmula quasi navis gubernatur vel extremitas rerum. P a . . .us lana de tribulis. Panpinus folium de vitibus. Pan . . . —» 35 Patora rete aucupale. Panther animal . .rium. Pangit carminat, cedinat, illigat. Pandit comperit. Panifagus qui mandit quidquid mandi potest. Panicium . . . 242; Panus . . . -> 237; Panucula . . . -> 01.29 Pansus solutus, extensus. Pantocraton omnipotens. Pansus pes distortus. Paradysus . . . —» 33; Paraceue . . . —» 34 Paranimpha pronuba. Paradoxa admirabilis. Paradoxa grece mirabilia. Paraliticus . . . —» 01.71; Parma . . . —» 215 Parvipendit floccipendit, vilipendit id est despicit. Participai partem capit. Parce fatales dee id est eloto, lachesis, atropos. Paret obedit, obsequitur. Parazomum cingulum sacerdotale. Parsimonia . . . —» 243 Parentalia dies festus paganorum. Parmo copula. Parricida . . . —* 235 Parathesis deposicio. Paragoge apposicio in fine. Paradoxus qui se separat ad gloriam.

05.30

05.35

05.40

05.45

05.50

05.31 im Falz unleserlich Panbus oder -dus?

05.34 im Falz unleserlich

05.35 cedi-

nat: ce- unsicher

32

Summarium Heinrici 2

433

b]

P (Anhang) Parasium marubium herba. Parfonista cantor melodias faciens. Parapsis vas cibarium id est cifus. Paralelli .v. zone celi. (vgl. 40.2) Parcipollex trabellum schuchzugel. Parimen in agro rein. Paretus . . . -> 28; Parix . . . -> 209; Pardus . . . -> 220; Parilis . . . -> 228; Paritor . . . — 230; Papaver . . . -> 218; Papilio . . . -> 207; Papilla . . . -» 01.6; Papirus . . . -> 317 Pabulator nutritor vel custos caballarum. (vgl. 473.2; 05.2) Paprum carta ex papris facta. Papirio avis que non crescat. Pappare comedere. Papillat discoriat. Papas pedagogus id est qui sequitur Studium circa pueros. Passis . . . —* 226; Passim . . . —» 227; Passus . . . —» 246; Pastinaca . . . 263; Pastura . . . -> 01.12; Pastillus . . . - > 01.34 Pasciscitur pactum pacis facit. Passivus vagus a paciendo. Pastinat plan tat, colit. (vgl. 210.1) Passus perpessus inde passio pena. Passionarium liber passiones continens. Passa . . . -> 211 Patriarcha patrum princeps. Patrimonium hereditas patris. (vgl. 223; 01.70) Patrat perficit, finit.

05.55

05.60

05.65

05.70

Patrocinium defensio vel custodia, (vgl. 01.45) 05.75

05.80

b49b] 434

Pater patrus sacerdos vel prepositus id est pater federum. Patulum amplum, apertum. Patruelis a patruo id est a fratre patris natus. (vgl. 213 a) Patera fiala vel calix. (vgl. 262) Patricius consiliarius vel consul, (vgl. 233) Patia theo de potencia dei. Pathos . . . -» 42 Patruat similis patri fit. Patrissat opus patris facit similiter, (vgl. 214) Patalogia ratio passionisi

ABQcdefgikl

Q

" Q u ç s t u s cum diptongo lucrum. 2 Questus sine diptongo querimonia. 3 'Quçstio cum diptongo inquisitio vel interrogado. 4 Questio sine diptongo querimonia. e: 7, 4-6 Querulus lamentanti similis. Querimonia querela, lamen1 tatio. Questus census, quesitor. Quisquilia frumenti purgamenta / purgatio >id est< spruwir / sprv. (vgl. P 60) Qualus cophinus corb. (vgl. 02.1) Quaquaria / Quacaria / Quaqualia / Quasquila avis >in segete< wahtala. (vgl. 02.2) Quiritant vermes / verres cum 'vocem / voces dant. d: 12, il Quiritatus vox vermium / verrium. Quadrans quarta pars cuiusque rei. Quaternio qui quatuor milites sub se habet. g: 15, 14 5 Quadraplas die quarta pars diei. Quincunx quinqué unciç. Quintilis iulius mensis. Quinquagenarius qui sub se .l.ta milites habet. (vgl. 04.12) Quinio quinqué in tessera signati.

,il9a. ,k65a. .1207a i

B82b

5 i l 9 b (g)

(ed)

(d) (c)

io

k65b

15

(c)

(Qcde)

AB: 2 6 - 3 0 , 24.1, 25, 19, 31, 2 0 - 2 2 , 24, 23 .1

g27a

6

fgikl: 'Quinquatria .v. festi / festa dies in honore minerve.

1/2 lucrum(. Questus) sine cikl 2 Q u e s t i o A (vgl. 4); d y p t o n g o A B Q 3 (cum diptongo) g; d y p t o n g o A B Q ; (vel) A B d e f ; (vel interrogatio) c 3/4 interrogatio(. Q u e s t i o ) sine cikl; interrogatio(. Q u e s t i o sine diptongo) >vel< querimonia g 4 Q u e s t u s A (vgl. 2); dyptongo A B Q 5 lamenti d 6 querula ikl 7 Questor f 8 Quisquila cdel; (frumenti purg.) ede; purgatio ikl; id est A B Q f 9 c o p h y n u s Q ; ' c o r b 2 cophinus ikl; >id est< c o r p f 10 AB/deikl — Q u a c a r a f / Q / g ; (avis) A B ; 'wahtel 2>id est< avis Q ; in segete fikl 11 Q u e r i t a n t AB, Q u i r i t a n t < Queritant c; verres f; voces ikl 12 u o z d ; verrium f 13 .iiii? A Q d e f i k , .iiii™ c, .iiii. 1 14 (qui) .iiiif milites (sub se) habens c; .iiii 0 ' A B Q d g i k l ; ' s u b se 2 milites A B d e 15 (die) g; die >id est< ikl; .iiii? A Q d e g i k 16 Q u i cunx Q , Q u i q u n x g; .v. A B Q d e g i k l , . v i " c; untie Q d g 17 Quntilis e; l mensis 2 iulius g 18 Quinquigenarius 1; (qui) 1.1? 2 (milites) habens 3 s u b se c; M . [.1" i] milites 2 sub se gikl; .1. Befgkl, .1? Q c , .vi. d 19 Q u i n n i o f; .v?"c A , .v. fgikl; in tessera] uites.sura ik; tessura gl 19.1 Q u i n q u e t r i a fi, Q u i n q u é .iiif ik; festa ikl; (in h. minerve) g 8 9 10

32' 1

f(spruuir) — sprvwer A B , ,: 'spvrwir Q , spruer ikl / c — '"spirti d :; 'spirn e, ( ) g ikl — chorb AB, c h o r p Q , corp f, ( ) ceg de - wahtele A , wahdala B, wahtel Q u b a t i l a f, wahtela gikl

435

ABQcdefgikl(m)

.2 20

(Qcde)

fgikl: Quimas arabice quinarius. Quiris hasta. fikl: Quiritis >iuno< dea pugnantium. Quirites romani >id est astativel roburid est< feim. Riscus >sambucus< holandir / holder >vel sumbirc

176.3 ff. i76.3ff.

176.3 ff. 176.3 ff.

A B = 176 ff.; cde = 181 f. 135

Rima scrunda >vel foramen inter compaginesginezvngaarchitectorum< id est noil / nuil / nugil / nvwel. (vgl. 03.4) 125 Q / cdefg / ikl — Redivivus >reciduus< A B ; (reviviscens) gikl 126 rem incipio e; 'iterum 2 (re)incipio gikl; itero f 127 Redimo g; (ex)orno e 128 exornatus g 129 >argentum< ornamentum A 130 flagro Q ; (odorem emitto) e; (e)mitto g 131 (similiter) ABc; Reniteo (wie neues Lemma) gikl; 'Refulgeo (wie neues Lemma) 2 reniteo f; (refulgeo) Qcde 133 Repurgium Q ; id est cde / 134 sambucus ikl; (vel) sumbir g, 135 vel foramen [in(ter) ikl] compagines fikl, vel foramen (inter comp.) g vel sumbir f 137 ABfi - Ricimum kl / Qcd — Redinium e, Renicium g; (vel) A B 138 Rivgo e / g; Qfikl / ABeg — meror d; (mereo tr. vel) c; (vel) g; hic g / ikl 139 (viri) g; uxorem] mulierem e; una [>cum< una i Zusatz nachträglich] uxore manent ikl 140 (ferramentum id est) gikl; architectorum cdef 133 134 —

135 137 138 140

444

ABc(veim)d(u-) - vaim Q , ( ) e f - holenter A B / cdeikl - ( ) g nur fg f(d < t)i(> sc h rund)klm — schrunde A, schrvnda B, scrvnde Q , scrunta dg(-v-), srunda e f(spinu la ) — spinele A, spindel Q , spinnila m / c(-v-)dg -- spenela Bikl, :; specula e nur B — ginezunge A f - »nölo e, nöl g / c(-v-)d / ikl / A - nuwel B(-v-)Q

ABQcdefgikl

R

ABQcde: Rubigo . . . ^

k67b

145 c23b

Rumex

1

156; Rubus . . . - > 154

ruf.

28 Ruditus vox asinorum / asini. 29 Rugi tus vox leonum. (cikl) Rubricata pellis losgishut / losge / loscotiv. (c) Rogus compositio lignorum ad focum. (fgikl) 'Refragatio contradictio. (Qcde)

(ce) (c)

R o m b u s species piscis.

c: 152, 142, 143, 146

d: 148, 146

AB = l76ff.

Rostrum snabel. Rostrata navis ad bellum parata / preparata, ferrata / ferre prora. ABQde: 151, 152, 155, 149, 153

150

(Qcde)

(c) (cikl)

Roscidus rore infusus / perfusus. AB = Rotula convoluta cartula >id est rodelspreidehe / spreidecrotavel quod in segete spicas inanes et rubeas facit id

155

est militOVvel< leonum. e 149 Rostrata) ikl; 'parata 2ad bellum ikl; preparata A B Q ; (ferrata prora) g; ferrata prora >habens< A, ferratam proram >habens< B, ferratam proram >trahens< Q ; ferre ikl 150 (rore) g; perfusus ikl 151 Ritula >est< e; 1 cartula Convoluta g; cantula d, cratula e, kartula 1; id est r. de 152 Rosacium e, Rosacceum f / ikl / g; ungentum ikl; ex ikl 153 nymphéa Q ; (nimphea id est gr.) g 154 fructectum e 155 Rubeca Q , Rubea d; (terrestris) g; 'rana 2 2 3 4 terrestris f; 'crota rana terrestris (valde) nociva ikl; (valde) f; (valde nociva) g; >id est< crota f 156 vel . . . . militov fikl, vel (quod . . . . id est) milva g 157 remuro d / Q 158 (rubeus) A; (vel norma) eikl 141 144 148 151 153 154 155 156 —

AB(-v-)Q(-v-)cdefgikl conj. — loshvt Q , losgishut e, losgisut f / AB(-ô-) - loisc d / %{Adj. !) ABQfik - snabil dgl nur de ABd(g'en)ef — !:'gensinc Q , grensinch m, ( ) g nur B / A nur fi — chrota ik ABQcdefgikl nur f — ::'milva e, miltó ik, miltow 1

445

ABQcdefgikl

(c) (c) (c)

R

Rus villa rustica >gelente / govvegebürprimum ad animum, posterius ad terram pertinetx. AB = 176 f. fg: Ruga . . .

(c) (Qcde) (c)

e: 160, 159

172

33 Ruder stercus, purgamentum. Ruterum / Rintherum pastoralis baculus. Rumigerulus rumorem / rumores gerens. 34 Runco depilo, evello, extraho. 35 Runcina dea metendarum frugum.

AB = 176 ff. ABQde= 176.3 ff. AB = 176 ff.

Rumino cibum in os >de ventre< reducens comedo >id est< >ih< itrucho.

1208b

ABQcde = 176.3 ff.

'Raucedo obscuritas vocis >id est< heisi/heiso/heisir/heisunga/ heiserunge. ikl: 170, 169

(Qcde)

Rutulus italus.

(c) (c) (ABQc)

AB = 176.1 f.

Ruricola rus colens. Ruga >vel< runcila / runze / zucha >lesavel< gelente AB 161 Rusticicitas f; (fatuitas) g 162 primum . . . . pertinet AB 163 RudeR < Rudex e 164 Rintherum ikl 165 rumores efgikl 166 extraho] exturbo e 167 (dea) A; metendarum 120; Reboo . . . - > 124 A B Q d e : Reciproco . . . - » 126

d64b

A B Q c d e : Redimió . . . ^

127

A B Q d e : 'Redoleo . . .

130

A B Q c d e : Renideo . . . - > 131; Ringo . . . - > 138 A B Q d e : Runco . . . ^ Q12b (fgikl) 23a (fgikl) (cfgikl) (fgikl)

A B Q c d e : 'Rumino . . . ^

166 168

Refercio impleo vel farcio. 'Referserunt impleverunt vel farserunt. Retendo, -tas retineo. Retundo >-dis i ferwerton< obtundo. A B : Rimor . . . ^

136

175 Resupnus e; sursum versus de / ruit evellit Q 176 (a verbo . . . . euphoni^) c; d e iuatum e; (a) prepositione de; pposit Q ; aspiro e; in d] Ide A B d ; (in d et a) Q ; (a) A B ; eufoni^ A B e , euphonye Q 177 Refertio de; ampleo d; (vel) c; fartio d 178 (vel) c 180 dis A B Q 175 175.1 180

A - ufcafender B / Q - ( ) de A / B / Q nur B(i- nicht abgetrennt) — iferwerte A , firwerton Q ( o h n e

Pronomen)

447

ABQde

(cfgikl)

R (Additamenta)

Resipio retraho, recogito >vel i tumbon • 15

k69a

g28b

8

fgikl: Salem / Sale 'pax vel reddens. ikl: 22.3, 2 fgikl: Samme / Samine perditio. Sason speculator. Salama vestimentum vel pacifica. g: 'Salamandra serpens qui in ignibus vivit, cuius inter omnia venenata vis maxima est. fgikl: Saua eloquentia vel clamor. fgikl: Saphnetphane vel somptonfane^ salvator mundi vel absconditor, repertor.

10 poticio Q ; 'petitus 2vel 3 petitio g; 'vel abutens 2vel petitus A B Q ; abutens] et butens d 11 (panis) e 12 (vel umbra prohibendi) e; (umbra) g 13 Sabaot e, Sabahot h f; virtutum >deus< e 14 Saducey Q ; antifrasin Acfikl, antifrasim Q g , antyfrasim d 16 captivataf;(vel)e 17 Sabey Q , Sabaei f 18 limus] humus Q 19 Sabata g, Sabbata ikl; gyrans Q g ; circuens de 19.1 Saba cathacha f, Sabacathea g; confessio ikl; (tua) vel sedes (tua) g 20 Samarrseum Q ; (vel custos) e 21 Saior Q g , Sarc d 22 Samebad dfg — Samebat e 22.1 elatio ikl 22.2 Sale ikl; redjens ik, redens 1 22.3 Samine f 23 Salon Q 24 (vel) pacificum d, (vel pacifica) ikl 24.1 Zusatz am oberen Rand über beiden Kolumnen 24.3 Sapneiphane gikl; somp h tonfane^ f, somphtofance g; (repertor) g 451

ABQcdefgikl

S

.4

fgikl: Sarad ut descenderet.

.5 .6

fgikl: Sar? / Salem maliciosus / melliciosus vel sibilans. fgikl: Salu temptatio respiciens.

g: Sabacha . . . - > 29.1

g: Sama . . . —> 28.3

25 .1

(cde)

Salumen retributio vel pacifica. fgikl: Salamiel retribuens mihi deus vel pax mea deus. ikl: 25.4, 25.1, 25.5, 25.2

.2 .3 .4 .5 .6

4

fgikl: fg: fgikl: fgikl: fgikl:

Saphan lamia vel lepus iudicii. Samo? audiens. Saphath iudicavit. Sathan / Satanan contrarius. Sarabe / Sara? velamen vel princeps fratris.

g: Saraon . . . —» 26

.7

fgikl: Sabama conversio quedam vel attollens multitudinem vel leva in eis. fikl: Salmona umbra portionis vel numeravit umbram. g: Salmentum piscium confectio. fgikl: Saphatan iudicans populum. fgikl: Salami pax mea. Saraon princeps meroris. c: 2 7 , 2 6 ; g = 2 5 . 6 f . fgikl: Sanir / Same leva novitatem / novitate vel dens lucern? / lacert?. fgikl: Salacha levamen vel tollens venit vel temptatio itineris. fg: Samis mandatum humile. fgikl: Sarathan tribulatio eorum. Saron princeps tristici? / iustici?. fgikl: Saran vinculum vel angustia eius. Saloim / Saloimmi emissiones. (vgl. 30.1) fgikl: Saraa scabrones / scrabones vel angustí? malorum.

.8 .9 .10 .11 26

.1 .2 .3 .4 27 .1 28 .1

g: 28.2, 28.1

.2

fgikl: Salaphim port?. fgikl: Sama sibi / sunt.

.3

f = 29.4f.; g = 24.6f.

24.4 descendere g 24.5 Salem g; melliciosus g 24.6 'respiciens 2>vel< temptatio ikl 25 (vel pacifica) A B Q 25.1 Salamel g 25.2 lami(a) g; >vel< iud(icii) g 25.4 Saphat ikl 25.5 Satanan g 25.6 Saraç f; (fratris) g 25.7 atollens f; (vel leva in eis) 25.10 Saphata ikl 26 Sareon f 26.1 Same g; novitate ikl; lacertç g 27 g A B Q d e g / cfikl 28 Saloym d / ikl 28.1 Saraas carbones g; f / ikl 28.3 fg / ikl

452

S

ABQcdefgikl

.4

fgikl: Sanan habundans vel egressus eorum. Samer custodia. fgikl: Sabacha reticulum. fgikl: Samari lana mea. fgikl: Sala tollens.

29 .1

.2 .3

ikl: Salim . . .

.4

ABQcde = 30,29 g = 24.4f.

f: 2 9 . 4 , 2 9 . 3

34.2

fikl: Sabe septem vel septies. f: Sama . . . - > 28.3

.5 .6 .7 30

1209b

.1 32 .1 34 .1 .2 35 .1

g: Sabech virgultum. fgikl: Salabim / Salabi aggravans intellectum. fgikl: Sasai / Salsai longevus vel senarius. Sallabim salus 'cordium. e: Saloim emissiones. (vgl. 28) Sabaath / Sabath februarius mensis. Saratha tribulatio. fgikl: Samir vepres vel incultum / virgultum. Samanoth nomen humile. Salma sentiens vel perfecta vel pacifica. fgikl: Salisa tercia. fgikl: Salim vulpes. Saufa speculator. fgikl: Saua / Sasia tolle. ikl: Sade . . .

.2 .3 (c)

38

(ikl)

ikl: 32, 3 0 , 3 1

g: 34.1, 34 ikl = 29.3f.

41

fgikl: Saros / Saro coangustans. fgikl: Sariua / Saruia unctus. Samai dissipator. Safamoth / Safaoth labium mortis. Sargon princeps hortorum.

f: 3 7 , 3 6

ikl: Siphor . . . —» 56.4

.1 40

fgikl: Sabia saturitas vel plures vel .vii. 9 Samaria custodia. io Samaritanus custos.

c: 40, 39

28.4 abundans g; (e)gressus f 29.4 .vii. fik 29.6 Salabi ikl; acgrauans g 29.7 Salsai g 30 Sallabey Q , Salabim cd, Salabin e, Silabim g; cordium >humile 56.6

fgikl: Saraiam vinctus. fgikl: Saim / Samin temptatio. Sadoch iustus vel iustificans. c: 44, 43 Sabarim circuitus montium. Salathiel preco / precio / petitio. ABQde: 4 8 , 4 5 - 4 7 Samum mare vel c^lum. 5 Salon pax habundans. fgikl: Saffir pulchra. fgikl: Seth positio vel positus vel resurrectio vel gramen vel semen vel poculum. fgikl: Sem nomen vel nominatus / nominans. fgikl: Sennaar excussio dentium vel fetor eorum. ikl: 48, 47.4 Segor parva. c = o.2ff. fgikl: Seboim cingulum meroris vel caprea / capra vel dammula. Seir pilosus vel hircus. cde = 0.2f. fgikl: Sellum dimissio eius. fgikl: Seon germen inutile vel germen eius non est vel temptatio. fgikl: Setim responsio vel refutatio. Sepher pulchritudo. fgikl: Seimona imaguncula. Sethim arbor quedam imputribilis. Seor parvulus. c = 0.2 ff. Sedechias iustus domini, (vgl. 0.2) Sela / Sella umbra eius vel petitio. cde = 0 . 1 f f .

42 Sedemoth f 42.1 Saraim g; eher iunctus g 42.2 Sain f / ikl 43 Sadoch < 47 Salonx A B ; Sadodh e 44 Sabarom g 45 Salatiel e; gikl / A B Q - preci de / f abundans g 47.1 p u l c r a f g l 47.2 Sed f; resurrectio] res vel rectio ikl; gramen] gl(ori)a g 47.3 ' n o m i n a t u s 2 vel 3 n o m e n g; nominans ikl 48 Ssegor c, Sagor e; parvula g 48.1 cingulum] cinguli 1 f; capra ikl; damula g 49 Seyr cd; (vel hircus) cde 49.2 (vel temptatio) g 49.3 Sethim ikl 50 pulcritudo A B Q f g l 50.1 imagjuncula f, ymaginuncula g 51 Sethym Q , Setiin e, Setim f 53 Sedechyas Q d ; dominus ikl 54 Sella cd — Stella e; ] vel 2 u m b r a (eius) 3 petitio] precio e; (eius) cd; petitio] peutio d

454

S

ABQcdefgikl

55

Selmon umbra. .1

g29a

g: 55.2,55.1

fgikl: Sennaab + dentis pater / dens patris + vel fetor patris.

.2

ikl: Sédela . . .

.3 .4 .5 .6 56

c = 57,58,61,55

f g i k l : ' S e r u g corrigia vel p e r f e c t u s .

(ABQ) .1 .2 .3 .4

fgikl: fgikl: fgikl: fgikl: Semei + fgikl: fgikl: fgikl: fgikl:

56.8

Sebeon stante iniquitate. Selo dimissio eius vel peticio vel ut ea. Sermon nomen videns vel custos. Sesión egressum est os tristiciç vel absconditus. audi vel auditio mea / audiens dominum. cde = 0.lf. Sechri exactor meus vel absconsio mea. Setchim spinarum vel spinç. Sethur absonditus vel divertens. Sephor / Siphor avis. ikl = 38f.

g: Selam . . . — » 56.14

.5

gikl: Senrom / Senron nomen vidit vel custos eius meius. ikl = 42 f.

.6 .7 .8 .9

fgikl: fgikl: fgikl: fgikl:

Semidahe nomen meum vel seientia. ikl = 42ff. Senna voluntas vel mandatum eius. Sédela / Sedela / Seicla ex latere eius. ikl = 55.2f. Semron maron / marim custos amari meroris.

.10 .11 .12 .13 .15

fgikl: fgikl: fgikl: fgikl: fgikl: fgikl:

Secroma ebrii vel tabernacula. Seme auditio. Senesanna tollens rubrum vel temptationes.Semdahe nominis scientia. Selam / Silam latus >id est< sîtta / sita. Semes / Semel sol.

.16

f g i k l : Seta spinç.

.17 .18

fgikl: Semri sol meus. fgikl: Selim sub specula.

ikl: 56.11, 9, 10

.14

g = 56.4f.

f: 56.19, 16,18, 17

g: 56.18,17

5 5 . 2 Sennab ikl; dens patris ikl 55.4 petititio g ; ut ea] put ei auf Rasur f 55.6 'os tristici^ 2 egressum est ikl 56 audiens d o m i n u m ede 56.4 Siphor ikl 5 6 . 5 Senron ikl 56.6 S- als Initiale, davor eine Zeile frei f, Semidabe g 56.7 'eius 2 vel m a n d a t u m ikl 56.8 ikl / g / f 56.9 Seron f; S e m r o n m a r o n g ; marim ik, marini 1; 'amari meroris 2custos g 56.12 Sennesanna g 56.14 Silam ikl; id est f 56.15 Semel ikl 56.14

ik / fl - ( ) g

455

ABQcdefgikl

.19

S

fgikl: Secui / Secin fatuus. ikl: Sin . . . - > 67.2

57 58 .1 .2 .3 .4 .5

Seraphim incendentes. Sennacherib excussio multitudinis. fgikl: Sellem consummatio vel completio. fgikl: Semeias torrens. fgikl: Sellum / Sallum pax vel 'pacificus. fgikl: Sesach / Sesas / Selac bissus >saccvel temptatio vel amphora meavel sydona< venatio meroris vel inutilitatis / inutilitas. Syna 'mandatum. fgikl: Sian sciens. f: 6 6 , 6 5 . 1 ; g = 6 3 f .

g: Sian . . . —» 65.1

.1 .2 65

All6a .1

7

56.19 Secin ikl 57 Seraphym A , Seraphin B, Seraphyn Q ; incendens Q 58 Sennecharib A , Sennacherip ikl; (multitudinis) A B Q 58.1 Selem g; 'completio 2 vel 3 consumpmatio g 58.3 Sallum ikl 58.4 g / i k l / f 58.5 f / i k l / g 59 Senna e; (vel) ikl 60 Symeon Q d / A — Symeson B; auditio ce — auditor d 61 Sychem Q l ; cons u m m t a c, c o n s u m p m a t i o g; 'vel labor 2 vel perfecta vel humeri [humilis c] cde; (vel humeri vel labor) g 62 Sycima f / ikl 62.1 Sinay gl / f ; ' r u b u s 2 vel 3 m a n d a t u m g; vel temptatio [vel intp f] vel a m p h o r a mea fg 62.2 Sim ikl; b u b u s ikl; >vel< amphora f 63 Simon ce / ikl 64 Sirasiri ikl 64.1 Syria f 64.2 Sodoma ikl; vel sydona f; >venatio< inutilitatis f; (in)utilitatis g / ikl 65 Sina ikl 58.4

456

nur g — sacci f

ABQcdefgikl

66

(ABQ)

.1 67 .1 .2

.3 .4 .5 68 .1 69 .1

fl 14b

S

Sisare / Sysara gaudii / gaudium exclusio vel detollens recedentem vel qui Ut sic. cde = vor 0.1; g: 66.1, 66 fgikl: Simi amphora mea vel mensura mea. Sicher ebrietas. fgikl: Sisai longevus. fgikl: Sin egrediens. ikl = 56.19f. fgikl: Sicileg/Siceleg defectio vocis abducte/adducte vel effundens / effundit sextarium. fgikl: 'Sior parvulus vel turbulentus. fgikl: Syarath capra / caprea. Siuan iunius mensis. fgikl: Silo avulsio / amissio. 6 Syon / Sidon specula / speculatio. fgikl: Simoth / Samoth solitudinis vel desert?, c: Saulus . . . —» 74

70 .1 71 .1 72

ii6 Sodoma cecitas / civitas vel pecus silens. fgikl: Sochoth tabernacula / tabernaculum vel tentoria vel ramus. (c) Sophonias speculum vel archanum domini vel absconditum. (vgl. 0.1) fgikl: Soptim / Septhim iudicium. (f) Sophar dissipatio specula vel + buccina / speculatorem dissipans. cde = 0 . 2 f f .

.1 .2 .3 .4

gikl: gikl: gikl: gikl:

Sophara / Sophera narratio vel liber. Sobal / Sobar vana vetustas. Soni pupilla mea. Sophra adhesit vel placens meus.

66 Sysara cd — Sisara e; gaudium ikl; (vel . . . sic) cde; (de)tollens f(de- radiert); qui ut sic] ' q u i uisio f; sic] sü g 66.1 (vel m . mea) g 67 Sycher Q d , Sicar f 67.1 Sisay g 67.3 Siceleg gl; (abducte . . . . sextarium) g; adducte ikl; effundit ikl 67.4 Syor 1; (vel turbulentus) f(stattdessen eine Lücke) 67.5 Syrararath f, Siarath g; caprea f 68 (iunius mensis) {{stattdessen eine Lücke) 68.1 amissio f 69 Sin f, Sion g / ikl; speculatio A B 69.1 Samoth gikl; solitudines f 70 civitas A B Q ; siliens df 70.1 Socoth f, Sochot g, Sachoth k(a auf Rasur)-, tabernaculum ikl; (vel tentoria) g; (vel ramus) f 71 speculum >domini< c; 'vel absconditum 2 domini de; (vel) absconditum Q , (vel absconditum) cfg 71.1 Septhim f; iuditium g 72 (vel buccina) A B Q ; bucina 1 / speculatorem dissipans cde 72—72.10 . . durch zwei Halbzeilenlücken wird in f eine defekte Vorlage angedeutet; so auch schon in 67.4 und 68 72.1 Sophera ikl 72.4 (meus) ikl

457

ABQcdefgikl .5 .6

1210a

.7 .8 .9

gikl: gikl: gikl: gikl: gikl:

S

Soar pupillus. Sosi equus 'meus. Sodi archanum vel exclusit me. Sosai longevus meus. Soontanis / Soon tanais + urbs egipti.

ikl: Sanir . . . —» 76 .10 .11 .12 .13 .14 .15

.16 .17 .18 73 .1

.2

g29b

gikl: Son coccinum vel pupilla mea. fgikl: Socha tabernaculum vel umbraculum. fikl: Sophim specula mea. f: 72.13, 12 fgikl: Solem avulsio vel demissio. fgikl: Soba / Sola mandatum in ea. fgikl: Sonaim / Sunaim coccinea / coccinei. fgikl: Sobnas / Sobnä convertere nunc vel conversio. fgikl: Sor / Sehe angustia ipsa est tyrus. fgikl: Suph rubrum vel scirpus. Sunamitis coccinea. fgikl: Subi / Suhi loquens. gikl: Sur murus vel directus. '. . . g: Saulus . . . —» 74

gikl: gikl: gikl: gikl: gikl: gikl: gikl: gikl:

.3 .4 .5 .6 .7 .8 .9 .10 74

k70b

75

(ikl)

76

Sue loquens vel cantilena. Sutulam / Sutula radicatus. Sud venatio vel captura. g: 73.6-10, 5 Surgel coangustans deus vel robustus deus meus. Surisaddai continens verba mea vel fortis meus omnibus. Suthale poculum mixtum vel spina viridis. Supham attorrens / atterens vel umbraculum nostrum. Saulim / Sausim vulpes.

Saulus 'temptatio.

c = 69.lf.; g = 73.2f.

Stephanus coronatus vel norma vestra >vel bucinasenethinde scandalum 105.1 (Qcde)

is

d65a

i6

Sabelliani heretici unam personam sanct? trinitatis >esse< mentientes et patrem passum. AB = 197.1 ff. 'Scea umbra; hinc / inde scena. c: Sirasirim . . . —» 64

17 18

(Qcde) (Q)

19

Scena >louba< umbraculum ubi turpes ludi fiebant. Scenici ludi impudici gentilium. Synaxis vespertina laus vel cura vel officium cuiusque / quarumque horum / eorum / hor? / horarum. (vgl. 197.5) Syntagma opus vel documenti compositio. A B = 197.2f. Stacten / Secten sudor arboris mirr? priusquam incidatur. ikl: 87,86 Sicel siclus >solidus.t.< AB 102 Sophya Q 102/103 Sophia (sapientia.) sophos sapientia cde 103 Sophaos ikl; sapientia] similiter g / Qf 89 92 94 101

460

ABQdef(|)gikl anemal AB, anemale f / lichmal c, lichmale d / Q , ( ) g(vgl. nur B — wildir vicbòm A f ( t ) - issilla g / AB, ( ) Qcdeikl

Textapp.)eikl

ABQcdefgikl

105 .1

S

Sophista sapiens, astutus >vel deceptorars< que / qui / qua scenas / seen? ikl: 107, 106 et / vel tabernacula facit / fiunt. (Qcde) 26 Stoa / Sto porticus atheniensium / athenis; hinc stoici. AB = 197.2if.; f: 108, 107 (Qcde)

27

Stoici philosophi animi beatitudinem in virtutem ponentes. AB = 197.2 ff. ikl: Sincellita . . . —» 135

(c) 28 Simoniaca / Symonia heresis ubi manus impositio + ad premium / pro munere + datur vel accipitur. g: ill, 109, 110 110 Scenopheia/Scenophegia tabernaculorum festivitas in septembre. f i 15a (Qcde) Stelaba offa >'id est< balla / ballo >vel bizzoleiterenid est sarcargumentatio, est enim< conclusio vel complexio rationis inevitabilis / inenarrabilis. Symbulion pactum vel consilium. Sinsasca vel sinisca vel siniscata sociatrix. g: 123, 122 Selena / Seiina luna. AB = l 9 7 . 5 f f . fgikl: Selenites lapis cuius candor interior cum luna crescit et decrescit.

g30a (c)

c: 118, 117f.

ikl: 123.2, l

fgikl: Selenes simonis magi socia, fgikl: Scalen? figur? inequalibus lateribus et angulis. 1 Stimphalides quidam aves ignot?. fgikl: Scirosin durus et lapideus tumor, ikl: Simpolones conviva. fgikl: Synedoche . . . —* 142

121 Ob (cfgikl)

Sineresis / Sirenesis coniunctio duarum sillabarum in unam. Symphonia consonantia musi'cum quoddam instrumentum extensa super lignum pelle factum, Scevus malus. fg: Sambuca ut quidam dicunt musicum instrumentum de cortice cuiusdam arboris factum, ikl: Siricula ...—>• 137

(c)

Sceva + mala / sinistra immunda, contraria. ABQ: 129, 128 fgikl: Scazon / Scalon / Scazonilis vel scaton clodus, non rectus, versus.

ikl: 128.2, l

117 testura A, textum d 118 Storma tu , m g; variatio(num vel lectorum) cde; electorum g / AB 120 Sillogysmus A, Sillogismus Bdeikl, Syllogissimus Q , Silogismus c, Silogis123.1 simus g; argumentatio est enim cde; (inevitabilis) g / ikl 123 Selena AB / fgikl Silenites g, Selentes ikl; (interior) ikl; et] vel g 123.2 symonis f; sotia fg 124 Styphalides AB, Stiphalides Q , Simphalides de, Stymphalides f; 'ignot^ 2 aves A B Q 125 Syneresis Q / gikl; syllabarum d; (in unam) edeg 126 Simphonia cegikl, Sinphonia f; consonantia] consolatrix Q ; ' q u o d d a m 2 musicum AB; (quoddam) Qgikl; extensum e; (extensa . . . . factum) g; 1 factum 2 extensa 3 pelle "super lignum ikl; (factum) cde 127 Seuus Q 127.1 (ut quidam dicunt) g; (cuiusdam) g 128 Scena Qikl; sinistra, immunda, contraria fgikl 128.1 f / g / ikl; vel scaton f f; recte g 119

462

ABd - dech e, ( ) fgikl

ABQcdefgikl

S

gikl: Sinonima univoca, (vgl. 180.2, 02.29) f: Stellabia hepho. f: Spaga drat. (vgl. 382) ikl: Sperma . . . —» 156

Scola vacatio. fgikl: 132, 133, 133.1, 1 2 9 - 1 3 1 Scolasticus va'cator, disciplina / disciplinis vacans vel in scolis AI 16b doctus. Ql3a (ikl) Scolaris 'discipulus, in scolis discens. (c) Sethus apertus. (c) Sethio aperio. fgikl: Sabrateria / Scabrateria loca aspera, fgikl: Sicionia archadia a sicione rege. (Qcde) Siderata fulminata. AB = l97.5ff. fgikl: Spinx quoddam volatile monstrum + quod pretereuntes sermonibus stringit et devorat, a stringendo dictum / homines devorans + ; spin? enim constringere dicitur. (vgl- 197.6) fg: 137, 136, 135; ikl = 108f. (c) Sincellita socius. (c) 32 Scamma locus duelli. (c) Siricula vas quoddam. ikl = 127.1 f. 1 c24b Scenobita/Scenobata funiambulus/funambulus, qui super funem ambulat. fgikl: Semones semidei, viles dii. (Qcikl) Sinpolones con vi v^. (Qcde) Scilla monstrum quoddam vel locus periculosus in mari. (ikl)

A B = 197.6f.

128.3/4 auf Rasur, wahrscheinlich statt 128.2 129 Scola < Stola Q 130 >id est< disciplina A B / ikl; (vacans . . . . doctus) f(vgl. 131); (vel) ikl; (vel . . . doctus) g; (doctus) ikl 131 >vel< in scolis e; (in scolis discens) g; discens >vacans vel in scolis doctusid est< funiambulus d ; (super) 1 138.1 semidii ikl 139 Simplones f 140 ( m o n s t r u m q u o d d a m vel) A B ; (quoddam) g 128.3 128.4

lies h o p h o drat f

463

ABQcdefgikl

S

.1

fgikl: Sirius canicula stella a tractu id est longitudine dieta.

.2

fgikl: Sirin trahere >inde sirtis tractusplena odiidoctiloquus< d(vgl. 157) 154 Sother ABQcgl 155 Sotherion ABQcgikl; salutaris e 156 Spernia 1 157 seminiverbius ede; doctiloq1" c, (doctiloquus) d(vgl. 153) 158 Sstereon d, Stereon g; (vel) e

464

ABQcdefgikl

S

Sintrimma contritio. Scotos 'tenebnj. fgikl: Sclerochelos cervicosus. (c) 38 Synatos senatus. 39 Sy tu.

(Qc)

AB: 164,162, 163, 159, 161

160 i21b (Qcde)

AB = 197.6ff.

.1

165

c: 164, 162

(Qcde)

40 S e t e .

(Qcde)

4i Soy tibi. Stathesete stabit.

AB = l97.6ff.

(Qcde)

42 Synete intelligite.

AB = l97.5f.

(Qcde)

43 44

.1 170

Q: 164, 161, 162

fl 15b (c) (Qcde)

.1

d65b

175 .1 (c)

(c) (Q)

Sylogese benedicite / benedicere. AB = l97.5ff. Semeron hodie. g: 169.1,170, 168,169, 172,171 Synergos cooperator. fgikl: Synechmalotos concaptivus. 'Syngenes cognatus. Sarcian superfluum carnis incrementum. Sarchia caro / carnis. (vgl. 1 1 5 ) AB = 197.6ff. de: Satyri homuntiones sunt adunces nares, cornua in frontibus caprarumque pedes habentes et gesticulatis motibus inquieti. Satyriasis iuge desiderium veneris cum extensione veretri >passio dicta a satyrisid est< incrementum e 172 carnis fgikl 172.1 Satiri e; gesticutatis e 173 Satiriasis ABe; desiderio f; (veneris . . . . veretri) g; (cum . . . . veretri) ikl; ext"sione e; veretrum f; passio . . . satyris [satiris e] cde 174 Syllaba ABf; 'contexio 2 vel(f) 3 conceptio g; literarum fg 176 ABf - Sinzintes Q / de / gikl; inquisitor d, cùquisitor f 177 defg / ABikl - Solecissimus Q ; (vilis) fgikl 178 AB / f — Sinzugia cdeg, Sinzjuga ikl 34

Summarium Heinrici 2

465

ABQcdefgikl

S

Strophium >aureum< cingulum >cum gemmis; poni tur autem pro quolibet cingulo 198; Satago . . . - » 200

fikl: Sinonima univoca quibus unum nomen congruit et una diffinitio. (vgl. 128.2, 02.29) (c) Syrrego / Syrrogo corrigo. A B Q d e = 197.1 f.; ikl: 185, 1 8 1 - 1 8 4 (Q) Smaldum electrum. (Qcde) 46 Stilbo mercurius id est celer. AB = l97.4f. 47 Sinphosium convivium. f: Sinapi . . . - * 197.7

(g) 48 Sticos versus. B84b Senpecta sapiens, 'senex pectore. Syneche continuum. Synecha febris continua. A B Q : Syntichi? contubernia, societates. 49 Stilon longum; hinc / inde stilus >grifelet< interpretatur debilitas. fgikl: Sorita minutarum rerum collectio. (c) Sophrosine temperantia. (c) Speroides rotundum. si Synmachia conpugnantia.

g: 189, 188

AB = i 9 7 . 4 f f .

179 aureum cde; c u m gemmis . . . . autem [aut e] . . . . cingulo cde 180 Sophysma Q ; (vel callida locutio) g 180.1 zyosbvle f(v < o) 180.2 Sinomina f; u n u m ] u n f; una] eius f 181 f — Synego g, Sirrego ikl / ABd — Sirrogo Q e 182 Smaldrum e 183 (mercurius id est) g; (id est celer) AB 184 Sinfosium AB, Sinposium g, Simphosium ikl 186 Sempecta A , Senpectas e; (sapiens) Q ; >in< pectore AB, (pectore) eg 187 Sineche Q i k l , Synethe d, Sinethe e 188 Senecha A B Q , Sinecha ceikl, Synochia g; 'continua 2 fe190 Schitis f 191 Stenbris c 188.1 Sintichi? A , Sinthichia Q 189 inde ikl n o n ikl; gorgonium f; et fikl 191.1 Soryta f; (rerum) f 192 Sophor.sine d , Sophorsine e, Soprosine f, Sophiusine g ( a u f Rasur), Sophrosina ikl 193 Speroydes Q , Seroides ikl 194 Sinmachia A B Q c i k l , Simachia g; conpungnantia e 189

466

nur B - grifele A

ABQcdefgikl

S

g30b (Qcde) 52 'Satira genus lancis vel scutell^ / scutre diversis cibis referti. A B = 1 9 7 . 4 f f . ; ikl: 197, 1 9 5 - 1 9 6

.1 196

53 (cg)

.1

fgikl: Satira genus poematis ubi diversa hominum vicia carpuntur / capiuntur. Satyri dii silvestres. f : 197, 197.1, 196 Symmista consecretalis / consecretabilis. f: Septa grece, veneratio latine. A B Q d e : Syrrogo . . . ^ A B : Sabelliani . . .

.2

181 80

A B : Spermologus seminiverbius, verba seminans. (vgl. 157) A B : Syntagma . . . - » 85; Stoa . . . - » 107; Stoici . . . —> 108

.3 .4

B : Stayros crux. (vgl. 148) A B : Soma corpus, (vgl. 152) A B : Stilbo . . . - > 183; Stenno . . . —» 191; Staire . . . - > 195

.5

B : Synaxis vespertina laus vel cura vel officium cuiusque hore. (vgl. 84) A B : Sinete . . . —» 166; Silogese . . .

167; Stelaba . . . —> 111; Selena . . .

- > 123; Syderata . . . —» 134

A B f : Spinga merecazza. (vgl. 134.1)

.6

f = 03.3f.

A B : Scilla . . . —» 140; Sindiasmos . . . —» 145; Stenarmos . . . —> 149; Storome . . . —» 150; Scotos . . . —» 160; Statese . . . —» 165; Sarchia . . .

.7 .8 .9

All7a(c) (c)

.1 200

172

A B f : Synapis / Sinapi >sapori fortis< senef. A B : Sin cum. A B : Spodra valde.

(Q)

55

f = 184 f.

f: Latina 'Sanctio statutum, decretum, confirmatio. ikl = 180.1 f. Sacrilegium sacrarum rerum furtum vel paganus ritus. g: 2 0 0 , 2 0 1 , 1 9 9 cde: Salsugo sulza. (vgl. 423.14) Satago studeo vel conor vel cogito. A B c d e = 4 2 4 f . ; ikl = 180.1 ff.

195 Staire A B , Satyra fg; (vel scutelle) g; scutre f; referta g 195.1 Satyra fg, Satira] vel ik\(Anschluß an das Vorhergehende)-, capientur g 196 Satiri ikl 197 Symnista A , Simnista Q i ( m n < mm)k(mn < m m ) , Sinnista e, Simmista gl; consecretabilis ed, consecratabilis e 197.7 Sinapi f; sapori fortis f 198 Initiale in A B f ; Sanctitum Q ; confirmo e, (confirmatio) g 199 furtilis Q ; paganorum g 2 0 0 (vel conor) f; (vel conor vel) g; (vel) c o n o r (vel cogito) cde, (vel conor vel cogito) ikl 197.6 197.7

34«

B — merchazze A , mercaza f A B - senif f

467

ABQcdefgikl

k72a (cef) .1 .2 (Qcdeg)

S

San'guisuga egela. cde: Salsilago salsus humor. f: Saxatilis grundela. Satisfactio penitentia vel folbveza. / Satisfacio gedancuuerchon >vel f 0 l b 6 z z 0 < .

205

(c) (Qcde) (c) (c) (c)

AB = 423f.; ikl: 204, 205, 202, 203

Saturn quedam mensura >inde sagellumhinc sagellumsacer locusgisovmi< et / vel alia id est meisa >vel burde(n) / refbesto / siwon / suweewarto• 218

202 AB / f - Satisfactio ikl; vel f. f 203 inde sagel201.1 Salzilago e, humor] ho e lum ikl(vg/. 205) 204 Stagma Qde; sagma filtrum zweimal: hier und mit den Glossen 423ff. A B ; fultrum d, (filtrum) g / eikl; (vel stul) ikl; (vel stul vel soum) Qde 205 (filz vel) ikl; (vel hemedelachen) g; hinc sagellum fg(vgl. 203) 206 Sarcellum Q ; sacer locus g 207 Sarcina vel] Sarcina! Q e ; (vel sarcinula) g; (cibi . . . . id est) g; A B Q / efikl; vel alia] talia d; (id est) de; (id est m.) ikl; vel b. / r. ABf 208 Sartio e / ikl; (-cis) fgikl; 'naio, besto 2 bozzo fg; >vel< newon [nege A] >vel< siwon [suwe A] AB 209 Sator 1 210 'euuarto 2 quasi . . . . dicitur f; dans sacrificium ikl; (dicitur) A B Q d 201 202 — 204 — 205 — 206 207 — — 208 — — — 209 210

468

Bdgikl - egele A, egel Q B — folboze A / f — gedanwercon ikl nur f A - stvl B , stol fg, ( ) Qdeikl A(-6-)B(-o-)fg(-ov-)ik(< scum) - *scum 1, ( ) Qde ABf(z < s)g - ( ) ikl A B i ( > hemedlachen) kl - hemetlachen f, ( ) g AB / ikl - *bethura Q , betibura f, ( ) deg nur e(gy-) — gosome d B Q f — meise A, *mi ! sa d, :>missa e, meissa g, ( ) ikl — (vgl. 273) nur burde A(bu|burde), burden B / f d - i- A B , ich Q , hie e, ( ) fgikl conj. — ibvze A, ibvzzon B, bvzin Q , bozo de, bozzo f, boze g, ( ) ikl f — nege A, newon B , naige g, ,:'nato ikl, ( ) Qde nur fg / B / A(-u-) cdfg(na-)ikl - natere A B , nstaer Q nur Bf(euu-) - ewarte A

ABQcdefgikl

S

1211a (c) 58 Sartatecta dirupta / disrup1 ta + ubi erant / tecta et + innovanda. (vgl. 423.9) Satelles miles vel minister a satagendo. Sarmenta rami de vitibus abscisi. Sagina pinguedo. Saginatus inpinguatus. e: Scientia est quicquid non latet animam per rationem non per corpus, ikl: Salpix . . .

(ce) (Q) fi 16a (c)

226

Sandalia / Scandalia calciamenta desuper corium non habentia, a sandiceo colore >romeschuha'vel gertare vel houaid est< disrupta f, disrupta >templi< A ( f ) ; (ubi . . . . innovanda) g; tecta et ikl 212 (vel) ikl; (vel minister) g; (a satagendo) de; sagendo Q , satogendo c 216 Sandalia < Scandalia B / AQdgl; calciamentum A; (a s. colere) gikl; 'ronscöha (davor a mit Tilgungspunkt) 2>dicta< a scandiceo colore d; (colore) A B Q 217 Scandix d 218 Scandiceus d 219 vel g. vel h. f, (vel g.) vel h. g 220 Suamarius de / Sagmarius < Saumarius ik — Sacmarios g 221 (salaha vel) e 222 (arbor) g 216 217 218 219 — — 219.1 220 221 — 222

conj. — nur romeschvhe A, romeschuha B, ""ronscöha d ABcdf (uu-)ikl - beid e, weithin g Bf(uu-)ikl — weitener A, weit|tiner Q , weidiner c, uvidiner d, beidener e, waitine g ABQfg(-i-) - getisin dikl, kertheisin e nur f nur f(íoua) - höve g f — isinschuvele A, isinschvuela B f - sömere AB(-ov-), sömare Qd(-ou-)ikl, suammer e, :;'söman g B - salihe A, salehe Q , saliha d, salih f, saleha ikl, ( ) e BdfQ'uida)ikl - wide A Q , beida e f / g - harttrögelin ik, hartrüglin 1 / d — hartrvgelböm Q , hartrugilboum c, hartrugelboum e / B — ,:"hartrugelinhoz A

469

ABQcdefgikl

(e) .1 225

S

Sambucus holantir / holder / holare. f: Sabina seuina.

(cegikl)

S a c c u s sac.

(cegikl) (c)

Sacculus sechil / secchelin. Salpix tuba vel clangor tub?. (vgl. 423.1) d: 227, 226; g: 228, 2 3 0 , 228.1, 2, 229, 226; ikl = 215.1 f.

(g) .1 (Qcde)

.1

Sabona / Sabana seifa. (vgl. 01.1, 02.14) ikl: Sambuca musicum instrumentum. Sabanum / Sabonum linteum subtile. fgikl: Sagellum / Sacellum crisium lachin grauuez.

A B = 423.1 f.

ikl: 229, 2 2 8 . 1 , 2

.2 230

(Qcikl)

.1 (Qcde) (Qcde)

235

(cg) (Qcde)

fgikl: Sarcile tunihlachen. Salsicia / Salsucia / Salsicium / Salsities wrst. Satureia quenela / chenila / veltquenela. dem = 0 2 . i 9 f . A B Q d e : Squalens vel squalidus inmundus. Salarium victus cottidianus vel debita pecunia. Sandapila feretrum mortuorum vilium. AB = 423.1 ff. Saliunca rietgras. d: 237, 234, 236; ikl: 236, 234, 235 Sacrificus / Sacrifiticus sacerdos, quasi sacra faciens. A B = 423.1 ff. Salum mare. 59 Sanna derisio. f: 237, 236 60 Sancus deus sanctionum. AB = 4 2 3 . 9 f .

225 Saculus f 226 (tuba vel) A B Q ; (vel) de; (tub?) e 227 Sabana A B Q 228 Sabonum A B ; lintheum Abikl 228.1 Sacellum ikl; (crisium lachin grauuez) g; cris'um f 229 Q c d f - salsitia e / A B / ikl / g; >saturcia [-tia e]< wrst cde (in de wie Lemma von 230!) 230 Satureia de (vgl. 229) 230.1 Sualens d, Swalens e; sualidus de 231 Cottidianus [cotidianus f] 2 victus fgikl; cotidianus c; 'pecunia 2 debita f; peccunia Q , (pecunia) g 232 Sandipila g, Sandacila ikl; 'vilium 2 mortuorum f, (mortuorum vilium) g; (vilium) AB 234 Sacrifiticus A B ; (quasi sacra faciens) A B ; sacrum g 235 Solum de 236 Sana d 237 sancionum f 223 . 224 •225 227 228.1 228.2 229 230 233

470

f - holenter B / cgikl / d - holre A , holler Q B ( - ä - ) Q f - sach Ad df / B - sechelin A , sachelin Q Bfl - seife A Q i ( - e < -a), seiffa cd, saiffa e, seifa: k ( s < a) f(l. grauuez) - i:'lach ingrau wer ik, s 'lach.ingrawer 1, ( ) g f — *tuniolachen g, tunica lachen ikl AQcd(uv-)ef(uuist)gik - wurst B1 B - quenel A , quonila d / f — chenela g / conj. - :i ueltqueuula e, veltquula m ABQcdgikl — ::'riegras e, reitgras f

ABQcdefgikl

(c) (Qcde)

S

Sequestro separo. A B Q d e = 424ff. 62 Sescuplum vel sesqualterum ubi maior quantitas / numerus minorem habet in / sub se et insuper dimidium minoris.

61

A B = 4 2 3 . 9 f f . ; ikl: 242, 2 3 9 - 2 4 1 240

(Qcde)

(c) (c)

(c) .1 .2 245

(c) .1 (c)

63 Sesquitercium ubi maior quantitas / numerus minorem habet in se et insuper terciam' partem minoris. A B = 423.9ff. 64 Secta prava doctrina, heresis. 66 Sexennis sex annorum. Sequester secutor. Semita quasi semis via >phatstritvel semicincium< zona minus lata. (vgl. 03.4) 65 Sentes spin§. / Sentis spina. fg: 247, 246 ABQde: Spiculum spiez vel scoz / gischoz. Sellarius satelros / satelare. c: 249, 247, 248 c: Siligo . . . —» 275

Sedacium / Sidacium ha(r)sib. c: Scrops . . . —» 372

.1

fgikl: Semispacium quasi semispata id est sahs. 239 vel] et A ; sesqualtrum A B , sequantium g; n u m e r u s ikl; 1 in se 2 habet f; sub ikl; (in se) g; in|insuper g; (minoris) g 240 (quantitas) g / ikl; 1 habet 2 m i n o r e m ikl 1 in se 2 habet f; (insuper) ,iiif m g; minoris] eius g 241 >id est< heresis ABg, (heresis) Q c d e 242 Sexennius g, Sexeimis ikl; .vi. Adeg 243 sequutor e 244 uiua e 245 Sedictio e; (dieta) Q ; 'a sedando 2 dicta f; (a sedando) A B ; sedendo de; antifrasim Q , antyfrasim d, antriphrasi e 245.1 Semicioctium g, Semicioccium ikl; vel semicincium ikl; minus] inmus 1; (lata) ikl 246 Sentis spina A B 246.1 'scoz [soz e] 2 vel 3 spiez [spez e] de; (vel scoz) Q 248 Sedatium Q f g / ede 248.1 Semispatium g; (semi)spata ikl; (id est) ikl 244 245 246.1 — 247 248 248.1

nur AB(pf-) nur AB(-Ì-) A B Q d - spez e d — soz e / A — geschoz B, ( ) Q ABc — satilros df, ''salteros e, *rossatel ikl / g — satelser Q harsib B ( < hesib) Q , hasib efg(-à-)ikl - hesib A , hasip c(-à-)d fikl - sahsa g

471

ABQcdefg]ikl

S

Sentina aqua in navi collecta. 250

Septunx vel septus septem unciç. Semis .vi. unciç id est medietas divisibilis rei. k72b (g) (ikl)

Sextans duç unciç id est 'sexta pars divisibilis rei. Sescuntia uncia una et semis id est septima / octava pars divisibilis rei.

.1

d: 253.1, 253

cde: Stater est medietas unciç appendens aureos très, dictus quod tribus stet solidis.

.2

de: Semuntia semissis dicta a semis assis ponderis.

.3

fg: Semuncia medietas / dimidietas unciç id est vicesima .iiii a . pars divisibilis rei.

.4

cde: Solidus sextula bis sex unciis completur. (cikl)

255

Serpillum pulegium agreste id est veltquenela / ueltchenila. 69 Sesquipes unus et dimidius pes. (vgl. 423.10) fgikl: Secius / Segnius pigrius. (vgl. 423.2)

.1 c25a (Qcde)

Seria gravis morbus 'vel rima vel scissura >vel ollaplaga vel ventus< northalba >vel nortuuintquedamguttur tumidum< chelch vel chroph. cd = H7f. Stibe 'quedam vilis / vilissima / vilissime res. AB = 423.3ff. Sterquilinium locus vel collectio stercorum >id est misttruncus< stam »stimulus brantstirpis< genealogia >progenies< stam. Stupeum colobium uzspunne / uspunnin roc. d: 417, 414; ikl: 419, 414, 416, 418

415

(Qcde) (Qcde)

(Qce) B85b (Qce)

in

Stiva >cauda aratri< sterz / gey za. AB = 423.3ff.; ikl = 364f. Spaciatur deambulat. / Spacior deambulo. / Spaciatum deambulatum. AB = 431.1 ff. Stabulum stai. ikl = 392 f. Stabu'larius + qui preest stabulo / custos stabuli. Stranguina / Stranguinaria morbus qui urinam stringit. f: Scombri . . . - > 370.1

.1 420

(efikl) (cefikl)

ikl: Siliqua fructus quidam similis peponibus. (vgl. 283) Sabulum >levissimum genus terr?< sant. Sospes sanus.

407 impig' e ( = -git); (vel) defikl; >vel< fortis AB 408 Sstruma d; guttur tumidum ikl; (chelch vel) cikl; (vel) B 409 AB / f / ikl 410 Sterquili"'um A, Sterquilium e; cocus Q ; (locus vel) AB; (stercorum) e; id est mist A, id est] vel mista B 411 '""Stips ce; (sti)pis Q , (stipis) ikl 412 hec Stipes e / c; (sti)pitis Q d , (stipi)tis cikl; truncus ikl; stimulus brant e 413 stirpis A, (stir)pis B Q ; genealoya Q , genealoia e; progenies A, progeñ B; >vel< stam f 415 cauda aratri ikl 416 f / AB / ikl 417 Stabulum >hospitium< d 418 qui preest stabulo [stabularius d] ABd, qui 'stabulç 2 preest f / ikl 419 Stranguina d / ikl (Zusatz ] von anderer Hand in ik: Stranguiria); urinam stringit >urinam< A 420 levissimum genus terrç [terrç genus d] cd 408 — 410 412 — 413 414 415 417 420

484

Af - chelc Bd, ( ) cikl A(-pf)B(-pf)df - cropf cikl nur A - mista B ABQcdf - ( ) ikl nur e Qdef - ( ) ABikl d - vspunne AB, uzpunne e / fk - urspunnin (roc) Q , uzpunninroc i(z < s), uspinnin roc 1 AB / f - ( ) ikl ABfikl - ( ) d A B Q - ( ) cd

ABQde

(cfikl)

S

Sospitas sanitas.

(cefikl)

Sustentatio sufferentia, sustinentia i>vel< patientia. AB: Satisfactio . . . —> 202; Sagma . . . —> 204; Sagum . . . —> 205; Sandix . . . —» 217; Sace . . . -> 219.1

.1

AB: Salpix tuba vel clangor, (vgl. 226) AB: Sabonum . . . —» 228; Sandapila . . . —> 232; Sacrifiticus . . . —> 234

.2

AB: Segnis piger. (vgl. 255.1) AB: Septentrio . . . —> 257; Seminium . . . —> 263; Sementum . . . —» 264; Sinesacta . . . —> 279; Silvanus . . . —» 284; Sistrum . . . —» 285; Sonipes . . . —» 290; Socus . . . - » 291; Sode . . . - « • 293; Subnixe . . . 297; Suggillatus . . . -> 307; Sura . . .

304; Sulphur . . . -> 308;

Succentor . . . —> 315; Sucula . . . —» 317; Subans . . . —> 328

.3

AB: Scol schurpfisen. AB: Scaturigo . . . —» 354; Sciphus . . . —» 355; Scutra . . . —> 356; Scino . . . —> 364; Scabra . . . —* 370; Sponsale . . . —» 380; Stragula . . .

.4 .5 .6 .7 .8 •9

AB: AB: AB: AB: AB: B:

402; Stibe . . . -> 409; Stiva . . .

415

Simphoniaca bilsa. Sistermen centauria. Solopendria hirzeszvnga. Sarmina cerefolium kervela. Sylynon apium epfe / epfich. Sartatecta templi disrupta ubi erant innovanda. (vgl.211)

AB: Sancus . . . —> 237; Sescuplum ...—>• 239; Sesquitercium . . . —> 240

.10 .11

72

B: Sesquipes unus et dimidius pes. (vgl. 255) AB: Sirophenissa ex syriis et fenicibus orta. AB: Solsticium . . . —» 287; Summanus . . . —> 339

.12 •.14 13

AB: Sternutatio niesunga. (vgl. 404) AB: Salina Sterticio rvzvnga. (vgl. 404) ABQ: svlza vel salzvaz. (vgl. 199.1; 02.5)

Q = 101f.

422 Sospites Q; von hier an andere Hand in e 423 >vel< sufferentia AB; >vel< sustinentia Q ; vel Q d 423.4 Simphonica B 423.11 Sirofenissa A; siriis B 423.14 (vel salzvaz) Q 423.4 423.6 423.7 423.8 423.12 423.13 423.14 —

B - bilse A B — hirzeszunge A A(-u-)B B / A B - niesunge A B - ruzunge A B - sulze AQ(-v-) A(-uaz)B - ( ) Q

485

ABQcde(m)

AB: Saliva speichela.

.15 . . A l 18b. .B86a

425

AB: Subula . . . ^ 320 AB: A d d i t a m e n t a —» 01.1—01.101

(cefikl)

Sancio / Sanctio statuo, decerno vel confirmo.

A119a

ABcde: ABQde: ABQcd: c: ABQcde:

(Qcfikl) .1

Satago . . . -> 200 Sarcio . . . -> 208; Sequestro . . . -> 238 Suffulcio . . . -> 298 Scrobo . . . —» 428 'Subnervo ...—*• 310

Susurro, -ras runzon / ich rvnon. AB: Sustineo expecto. ABQcde: Subfio . . . ^

.2

(cfikl)

329

Qcde: Subfactus sum subministravi./Subfactus subministra tus. Stipulo affirmo vel contestor. (vgl. 388.1) ABQde: Subalto . . .

326

ABQe: Suppedito . . . —» 327 (cfikl)

(fikl) (cfikl) 430

(cfikl) (cfikl)

Suggero persuadeo vel consilior. Scrobo iodio. Scobo vel scopo, -pas mundo vel purgo. Secerno separo vel discerno. Subrigo erigo. AB: Sario howon vel grabon. AB: Soleror . . .

292; Sorbillo . . . -> 294; Scalpo . . . ^

d: 428, 427 c = 424 ff.

344; Spa-

cior . . . —» 416

(Qcfikl) (Qfikl)

AB: Suspendo protraho. AB: Scrutor investigo, inquiro, exploro, runor. AB: Suffrago hamma. Sifonua / Sinphonua sprizza. dem = 02.6f. AB: Socida decora. Surculus zuic / fropfris. cdem = 02.18f. AB: Sunius ager atheniensis ubi puell? ludos exercent.

424 Q / ABd 425 (-ras) de 425.2 Q / cde 426 affirmor d; contesto e 427 Suggoro e; (vel consilior) e 430 Seterno e; sepero e; (vel discerno) de 431.4 Sufrago B 432 de - Sifonia m / AB 433 Sortulus c 423.15 425 431.1 — 431.4 433

486

B - speichel A de / B - irvne A B - howe A B - grabe A B - hamme A c(zv-)e — zui d, *zinc m / AB(-Ì-)

ABde(m)

S (Additamenta)

(Additamenta:) Ol.l All8b 01.5

01.10

01.15

01.20

AB: AB: AB: AB: ABdem: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: ABdem: AB: AB: AB:

Sapo seifa. (vgl. 227, 02.14) Sparta wintzohe. 'Sculptura grabunga. Sententia reda. Serra sega >vel scerra 288.2

02.25

e25b

dem: Secunde folliculus qui cum infante nasci tur. dem: Scotomia est morbus repentinas tenebras oculis ingerens cum vertigine capitis, cdm: Scinifes muse? minutissima, sed aculeis permolest^. (vgl. 355.3) cd: Sextarius duarum librarum mensura. cdm: Saltus sunt vasta et silvestria loca ubi arbores in al turn exiliunt. cdm: Sortilogi qui divinationis + scientia sorte sequuntur / habent scientiam. cdem: Scipod? sunt monstra singulis cruribus et / cum celeri tate mirabili, 'per estum in terra iacentes suorum pedum magnitudine adumbrantur / obumbrantur. cdem: Sinonimus multivocus. (vgl. 128.2, 180.2)

02.12 Stiri Ila e 02.15 dem / c 02.22 Setunde de; ifante d 02.24 Scynifes c, Sciniphes m 02.26 (in ahum) m 02.27 scientia [scientiam m] sorte sequuntur [secuntur m] dm / habent scientiam c 02.28 Scindope e, Sciclope m ; (sunt) m ; curribus m ; 02.29 Synonimus m cum e; terram m ; iacentia c; magni(tudi)ne e; obumbrantur em 02.12 02.13 02.14 02.16 01.17 02.20

492

e — ihselle d, isilla m de — saher c d — seiffa c, :: 'sclpha e de(Scovha) m — :; 'spibòm d d — sunniwerbil e(-uuer-)m / c

T

ABQcdefiklm

03.1

f: Stlataria est quoddam genus purpure, dicta sic a navi in qua fertur que est stlata. f: Sabbazo silentium a vespera usque ad vesperam servaretur. (vgl. 4) f: Serices side. (vgl. 01.35) f: Spinga . . .

03.5

l.

197.6

f: Sinzuia coniunctio. (vgl. 178) f: Solarium dicitur vel a sole quod alte edificatur vel a solido quia fit a solidis lignis vel a verbo solero, soleras quod est alte edifico. (vgl. 289) f: Sartago dicitur a sarta quod est caro, est enim patella in qua coquitur caro. f: Stilaphus willidi. f: Suppura rogose manice.

Thomas abyssus vel >similis< gemitus. ikl = 131 f. Tatheus ipse est et iudas >iacobifacies vel< militare munimentum, lorica >bruniaid est< scincun >vel svegelaid est< lorica ikl 133 Toragium AB 134 (vel quo . . . . c^lum) AB 135 Thymus Q ; (genus) herba, apibus apta f; (apt?) e 136 d - Timinum ef / ABQikl 137 Thibiq A B Q ; calamie d; calami(e). (vel) >Tibias< df; (vel . . . . scincun) Qeikl; id est AB; vel svegela AB 138 AB / Q - Tibieces f / ikl - Tibicas d, Thibies e; tibias d, thibias e; AB / Qdeikl - cant"' f 139 (dubitans vel) f; 'trepidans 2vel 3 dubitans d; trepidus A 140 (trepidatio vel frigus) d; (vel frigus) f 141 Tinnigens e 142 haspa >id est arborvel< pretexta ikl 156 '(a) philosophis 2 in senatu induitur e; >a philosophis 2 induitur Q d f ; (a philosophis) ikl 157 B / AQdefikl 159 (fert vel) AB; Tolero . . . . fero ikl 160 vel df, vel] et Q ; AB / Q d f ; Tollo d. porto ikl 161 ginerat d; extinguit aufert ikl 162 (turbatur) f 163 Tolli Q ; circa] cuta d 152 152.1 —

502

ABQdefikl - ( ) c 1 - besancte (be- < bi-) stechen ik ik - breinte 1

ABQcdefikl

(O 165

(Qcdef) .1

.2 (ce) (Qcdef) (c) (ikl) 170

(c) (ce)

si Tonditantes frequenter tondentes. AB: 166, 168, 164 Tons? remi. A B = 316.31 f. ikl: Tonsus compositus. ikl: Topazion lapis in quo omnium lapidum colores nitent. Torcular lacus / locus vel calcatorium >calcturecrimen, error< segnicies, stupor >tam animi quam corporis< Torpet languet, deficit, stu'pet et obmutescit. A B = 316.67ff.; Q d f = 1 8 2 f .

(e)

ikl: Torrens fluvius nive vel aquarum inundantia concitus. (vgl. 316.32; 01.46) 52 Torreo sicco >concremo< vel asso >uro< >id est igne coquovel purpurea 'regia vel toga 'purpureas

k80b

A B = 316.36f.

.1

176

(ce) (c) (e)

ikl: Thorus lectus. (vgl. 23) Tortus asper, durus. Torno, -nas >ih< draio. AB = 3l6.67ff.; Qdef* Torvus trux, iratus, ferox vel tortus, (vgl. 01.44)

1 7 8 - 1 8 1 , 177

164 tondentes] tellentes e 165 Tonsa: A 166 locus (vel) ikl 168 ratus B Q ; (commotus) e 169 Trifolium >detoriumasper< trux (iratus ferox) c; (iratus . . . tortus) ikl; (vel tortus) f 166 169 177 —

nur A B A B H ) c f ( - e ) - chle Q e , ( ) d

nur B - i- A def — idrage A, traion B, drewe Q , dreie i(-e < -o), dreio kl

503

T

ABQcdefikl (Qcdef) 180

(ceikl) (ceikl) (ceikl)

Torques >monile< >halsbvcvel doctrinarerum< d ; vel doctrina ikl 188 (progenies) ikl 189 Tradegia d; hystoria Q ; 'fabula ^composita ikl; (fabula . . . asperitate) e; aut res seva] autem f; (res) d 190 (species v. id est) ikl; (id est) c 192 (vel) c; vestis cikl 193 vel perfuga ikl; tranfugit Q , confugit d / hostes . . . . fugit ikl 194 pervaricor ikl 179 190 191

504

nur A B Bkl - slite Adi(-e < -o), slitte Q , sliddo c, slitdo e, slijdo f nur AB(-à-)

ABQcdefikl

(ce) (c) (Q)

Transmitió dirigo.

AB = 3l6.67ff. ; Qdf = 308ff.

Tranquillitas pax vel securitas. Transtra sedes nautarum >vel rvdermunezare< nummularius vel colobista, qui nummos feneratur vel mensularius.

(Qcdef) (ikl) (cfikl)

Trapete mol?, (vgl. 3 1 6 . 2 8 ) Tripedia mensa, Trementia palpitantia / palpantia. ikl: Trepidus vel tremulus timidus, nutans. Tripudium + pars triumphi id est gaudium vel exultatio / gaudium de triumpho.

(c) (cf)

Triarchus navigans prepositus in exercitu.

ikl: 205, 203, 207, 204

Triarii qui tercio loco constituuntur >vel portitores signorumgeslehteiudicum, thronus regum, cathedra doctorum< >dincstvlvel< triennis trium annorum. Trietria / Triecteria triennalia sacrificia vel ludi post tres annos exercendi. AB = 3 l 6 . 4 6 f . Trifauces fauces triplices. AB = 316.46ff. Trieris navis magna quam greci durconem vocant. Triginta orbes 'triginta anni. AB = 3 l 6 . 4 6 f f . Trilice triplice. / Trilex triplex. Trinacus siculus / sicilius. AB = 316.46ff. ikl: Trinacria sicilia a tribus promunctoriis dieta. Triones + boves aratorii / septentriones. AB = 3 l 6 . 4 6 f f . Trinepos pronepos, proneptis .vi.a generatio inferiori gradu. c: 225, 228, 229, 224 ikl: Triumphus . . . —» 234

225

(e)

(ceikl) (Qce)

Tripoda tripedia id est scabellum habens tres pedes vel mensa + cum tribus pedibus / in sacris apollinis vel nemus consecratum. Tristis mestus, vultuosus, terribilis. Tristia dona infernalia atque funerea, ikl: Tysum . . . - > 297

211 s'edes e 212 m(ille) e; 'viris 2 m(ille) d; 'preest 2 viris Q ; >vel< se. B 213 censsus < senssus e; pullicus d, (publicus) e 214 Tricilium e; 'discumbentium 2a tribus lectis ikl; (lectis) e; (discumbentium) c; (dictum) Q ; (enim) e; clynos d; clinon . . . . latine ikl 215 >vel< creagra AB; (creagra, fuscina vel) ikl; (vel) df; 'cròwil 2 cum tribus [.iii!"" d] dentibus df 216 Trimuis d; vel ikl; (trium) d 217 AB / ikl; triannalia ikl; (sacrificia . . . . exercendi) AB 218 (fauces) AB 220 .xxx" Bl, .xxx. A 221 Trilex triplex cikl 222 AB / ikl 223 AB / ikl 224 Trinopes i; proneptis] pronepotis Q ; generatio] gradatio d; >in< inferiori ik 225 Tripodia ikl; (id est) cikl; habens tres pedes] cum tribus c, '.iii. pedes 2 habens df; .iii. Q ; (vel mensa . . . . pedibus) f; in sacris . . . . consecratum ikl 227 dona] doctrina f; funeria Bf 212 215

506

nur B - schultheize A f - cròi d, cròil ik, cròwil 1, ( ) AB

ABQcdefikl ti

230

(ef)

62

(Qcdef)

63

(Qcdef)

64

Tristega tricamerata. ikl: 2 2 9 - 2 3 3 , 235, 228 Tritavus proavus >proavi< id est .vi.a generatio in superiori gradu. Tritile quod teri potest. c: 2 3 7 , 2 3 0 Triton deus marinus. A B = 316.1 i f f . Tritonia minerva >vel genus ferri in mari 261

Tubicines / Tubices vel tibicines qui tuba canunt vel tibia, Tueri tutari, conspicere, custodire, (vgl. 2 5 8 . 1 ) AB = 316.67ff.; d: 255, 254

255

(cfikl)

(e)

Tuetus misertus. Tueor defendor / defendo, protegor / protego vel videor. AB = 316.84f.; Qcdf: 257, 256

(e) .1 (Qcdef)

Tuitio defendiculum vel securitas. ikl: Tum de futuro tempore dici tur vel postea. 74 T u m preterea, preter. ikl: Turbo . . . ^

.1 (Qcdef) 260

(cdefikl)

AB = 316.61 f.

280

ikl: Tueor vel intueor inspicio. (vgl. 254) Tucceta cibus regius. AB = Tugurium hospicium modicum pauperum hutta. (vgl. 8 )

3i6.66ff.

247 T(runcus st. a. vel) e; stips Aikl; capite >truncatus< Q ; 'debilitatus 2 pedibus ik; debilitai e 248 reclausus e 250 (estimans sive metiens) e; metior AB, metitor d f / T r u t i n o . . . . meditor ikl 251 durus Q ; (dirus h. palpitans) e; (palpitans) f 252 (ferrum . . . . liniuntur) AB; cdf / ikl; vel vas secessus ikl 253 AB / Qcdeikl; tubicines d, tubicenes e; tubis cantant e; 'vel tibia 2 canunt ikl; vel] sive de; tibiis c 254 'custodire 2 conspicere Q d 256 defensor Q , (defendor) c / defendo (protegor vel videor) ikl; protego c; (vel videor) Q d f 257 defensaculum (vel) c; (vel securitas) fikl 257.1 Tum] Cum i 258 (preterea) ikl 259 Tuceta A 260 'modicum 2 hospicium Q 247 252 260

508

nur B(-ò-) - stoch A c(-è-)dfikl - chelle Ae, kèlla B conj. - hutte A , hvtda B, ( ) Q

ABQcdefikl

(ce) (Qcikl) (ceikl) (ceikl) 265 (ceikl) (cikl) (Qcfikl) (cikl) (cikl) Al20b (ceikl) 271

275

280

(cikl) (cikl) (cikl) (ceikl) (Qcikl) (ce) (Qcefikl) (eikl) (Qeikl) (Qe)

Tulit obtulit procreavit. AB = 3l6.67ff.; ikl = 252f. Tulicatum carpitum. Tumidus inflatus, concitatus, iratus. Tum tune, deinde, demum. Tumidior inflatior, superbior. Turnens surgens. Tumesco surgo. AB = 3l6.67ff. Tumor succurratio >swlstcredeme vel< seditio aut timor multus / vultus. Tumulus locus altus vel monumentum vel / sive 'terr? congeries super sepulchrum. Tundo verbero, contero. AB = 316.67ff. Tundentes pascentes. d: 274, 272 , 273 Tune tu ergo, Tu quoque etiam tu. Tunsa pectora acerbos ánimos. Turba multitudo, turma. / Turma turba, multitudo. ikl: 286.1 f. Turbidus commotus, ventosus, iratus, fervidus. Turbidines venti vertigines, ruin^ perturbationes vel tempestates. Turbines tempestates vel ventorum commotiones. Turbo vis / -nis ventorum >wiwinthi vel< vorago, procella, perturbatio >id est volubilitas ventorum wintweigeid est odor [dor ef]< def ( = u6cog?); 'tumor 2 et sibi placentium (hominum) c; (et) e; tumorum e; Tipus e; (p ibi . . . . h) c; legendum e; haspiratio d 284

510

nur AB

ABQcdefikl

(c)

Typus forma, figura, similitudo vel umbra, (vgl. 316.13) Typus falsa opinio vel aspectus. Tyria purpurea, preciosa >a tirowutrichinterpretatur< >vel sors dei/insula est • 70

Toreuma scafreita. (vgl. 167) Trica mora; >inde< Tricor, -caris moror, moraris. AB = 3l6.67ff. Q : Tetigitque pedes domini angeli vel moysi. Tau greca littera >est< dominici crucis 'demonstrans et hebraice signum interpretatur. Tortus wit >vel torques< a verbo torqueo. f: 315, 314

298 Tipus dikl; (similitudo vel umbra) c; (vel) AB 298/299 umbra(. Typus falsa) >vel< opinio def 299 Tipus ikl 300 Tiria ikl; a tiro ikl 301 Tirias ikl; carthaginem de; dicunt A B , d i c ~ e ( = dicitur?); (a) c; thariis d, thiriis e, tiriis ikl; condita e, conditam fikl 302 (crudelis qui) c; (qui) ikl; (lege) f; vivens cikl 303 Tyrancidium Q , Tyranniculum d, Tirrannicidium i, Tirannicidiùm kl; occasio f; 'tiranni 2 occisio ikl; tyrani e 304 Tirii ikl; (vel sidonii) A B ; (dicuntur) A B 305 ikl / ABdef; interpretatur ikl; vel sors dei A B / insula est ikl 306 tiris ikl (nicht wie neues Lemma) 307 scriptâ d; trahit Q 308 (transvolo vel) df ; (vel) Q 309 (vel) d ; (vel transfigo) f 311/312 'Tricor . . . . (mor)aris 2 inde] hinc trica mora c 312 inde tr. Q d e f , trycor e; (ca)ris Q , (c)aris ef; (moraris) A B , (mor)aris d 313 grece Q ; Mitera est 2 greca f; litera e; est de; 'demonstrans 2 dominicç crucis A B Q ; (et) c 314 vel torques A B 302 310 314

nur A(wtrich)B Q - scafreide A , scafreida B, scafraida cdef AB(-î-)Q(-î-)def

511

ABQcdef

315

(cikl) (cdeikl)

T

Telum iaculum. Tela webbi.

f = 300f.

AB: Tabitudo . . . - > 19

A B : Taurea genus flagelli de veretro tauri factum, (vgl. 49)

.1

AB: Tandem . . . —» 32; Tartarinum . . . —» 47; Taxator . . . —» 57; Taxatiuncula . . . —» 53; Telatifia . . . —> 64; Tellurus . . . —» 68; Tenilis . . . —* 89; Tenus . . . - > 90

31 32 36 44 45 46 47

.5

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

Terimentum nutrimentum. (vgl. 102) Tofet interpretatur lata et spaciosa gehenna. Terafim imago vel idolum. Thesseris quadris. (vgl. 108.1) Titivili fila putrida quç de telis cadunt. Tilinum filurinum. Tyrocinia inicia, (vgl. 144) Titan sol; hinc titulus inscriptio vel signum honoris, quia sicut sol illuminât mundum sic titulus libri sequens opus. (vgl. 148)

AB: Testudo . . . - > 115; Titanes . . . - > 150; Torritus . . . - > 149

316.10

B87b 60

A B : Tragedia historia luctuose 'composita aut res seva cum asperitate. (vgl. 189) A B : Talli vasa fuerunt offertoria in quibus in festis diebus immolabant. AB: Trabicula . . . - > 185; Triton . . . - > 231; Tritonia . . . - > 232;

A121a

Trochus genus 'rotç . . . —» 236

si

A B : Tropus sonus. (vgl. 5) A B : Typus figura, (vgl. 298) A B : Typice figuraliter.

ss

A B : Tabeel bonus deus.

AB: Tyrii . . . - > 304

.15

A B : Tabentes . . . —» 6; Tactus . . . —> 20

A B : Tuber maser. ABcdef: Temo dihsela.

cdef = 02.l0f.

AB: Tanquam . . . —> 30 316 Tela < Telle Q 316.6 Titi vili B 316.9 Tytan B; sicut (sol) A tuose composita 2 hystorica A 316.14 Tipice A 316.17 Themo AB 316 316.17

512

AB - webba Q , weppi f Ab — diessella c, diesila d, dichzl e, dihsilla f

316.10 Muc-

ABdf

T AB: Tantummodo dumtaxat. (vgl. 42.1) AB: Tecta . . . —» 54; Tectum . . . —» 52; Tectus . . . —» 56; Tede . . . -> 60; Te duce . . . -> 61 AB: Teges tegmen, velamen, (vgl. 62) AB: Telorum . . . —» 65; Tello . . . —» 66; Telloris . . . —» 67; Temeratus . . . —» 71; Tempe . . . —» 76; Tempestas . . . —» 80; Templum . . . -> 79; Tempus . . . 81 AB: Tenebrosum nigrum, obscurum. AB: Tener tenuis, gracilis, subtilis; diminutivum tenellus murewer. (vgl. 81.1; 87.3) AB: Tenetis . . . —> 88; Tepido . . . —» 91; Tergiversatus . . . —» 100; Terminatus . . . —> 104 AB: Territus turbatus. AB: Testa taha. (vgl. 106.1) AB: Testaceus . . . —> 111; Testamentum . . . —» 110; Thalami . . . —» 123; Terpsicore . . . —» 128 AB: Thesaurus pecunia. AB: Thesaurarium . . . —* 129 AB: Theris estas. AB: Teristrum risa. (vgl. 02.14) AB: Thorath lex. AB: Thronus . . . -» 134 AB: Trapetum vel trapeta mola olivaría, (vgl. 199) AB: Tytania astra micantia. (vgl. 147) AB: Trocus topf. (vgl. 236) ABdf: Tilia / Tilium linda. df = 02.7Í. AB: Tons? . . . -> 165 AB: Tudis malleus. AB: Thoreuma . . . —» 167 AB: Torrens candens. (vgl. 171.1) AB: Torritus velox. (vgl. 149) AB: Talus aencle. AB: Tolus eminens rotunditas vel wipfel. AB: Torques ...—>• 179; Totidem . . . —» 183; Tot vada . . . —» 184

316.20

.25

316.30

.3ia

.35

316.24 peccunia A

316.31 Tilium d

316.21 AB(mv-) 316.26 AB(-î-) 316.34 B - aincle A 37

Summarium Heinrici 2

513

ABdef

T

A B : Tociens quotiens, sepius. A B : Trabea . . . ^

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

316.40

.45

175

Trabs balco. Trabes materias valid?, (vgl. 185.1) Transitus traiectus. Traiectio commutatio vel transmigratio. Translatio traditio. (vgl. 194.1) Tranquillum temperatum. Trementi nutanti. Tremendus palpandus. Trepidus timidus. Tetra grece quatuor.

A B : Trietria . . . - > 217; Trifauces . . . - > 218; Triginta . . . - » 220; Trinacus . . . —» 222; Triones . . . —» 223; Tricolanum . . . —> 209

AB: AB: AB: AB: AB: AB: ABdf: AB: AB: ABdef: AB: AB: AB: ABdef: AB:

316.50

.55

316.60

Tristici? merores lacrim?. Tritonia genus ferri in mari. (vgl. 232) Trochus genus rot?, grece rota. (vgl. 236) Tropus sonus vel modus locutionis. (vgl. 5) Toxa lena. Temulentia ebrietas. Turdus species avis stara / droscala. Tuitus misertus. Turtur turteltuba. Tarmus mado. Taxea lardus. Tumor succuratio. (vgl. 268) Tumultuosus plenus tumultu. Tabanus / Tauanius asylus id est bremo. Tinea miluwa.

A B : Turn . . . Al2lb

514

def = 02.8ff.

def = 02.3f.

258

A B : Turbata'refusa.

316.49 (genus rot?) B ; grece rot? A 316.51 lena = lat. laena? 316.56 Tarinus e 316.60 A B / def; (asylus id est) def 316.53 316.55 316.56 316.60 316.61

df = 02.11 f.

B(-a-) - stare A / d - tr°hscela f B - turtultube A B(-a-)f - made A d , *mod E e Bef - breme A , premi d B - milwe A

316.53 (species) df

AB

T

AB: AB: AB: AB:

.65

Toxus olus rubicundum, unde tela venenantur. Turgor tumor, inflatio, superbia. Turgium convivium, rixa. Trisciles tripedes.

AB: Turris . . . -> 288; Tucceta . . . - » 259 AB: A d d i t a m e n t a — » 01.1-01.54 AB: Thuris cremissarius . . . —> 286

. . B88a

AB: Teredo vermis in ligno. (vgl. 94) AB: Tergiversor . . . —» 98; Testor . . . —* 113; Texit . . . —» 122a; Tere152a; Tolerat . . . -> 159; Tollere . . bro . . . - » 92; Titubo . . . 160; Tollit . . . - » 161; Tollitur . . . - » 162; Torno . . . 177 Torpet . . . ^ 171; Trucidat . . . - » 243; Tueri . . . - » 254; Tulit . . —» 261; Tumesco . . . —> 267; Tundo . . . —> 271; Transcribit . . —» 307; Transeo . . . —> 308; Transgredior . . . —» 194; Transmitió . . —» 195; Transverbero . . . —> 309; Tricor . . . —» 312; Taxo . . . —» 51

24 316.70

27

AB: Temeratur violatur. (vgl. 73) AB: Tendis iré perseveras, (vgl. 87.1) AB: Tentat explorat. AB: Teris . . . -> 101; Torreo . . . ^

59 A122a

172

AB: Trano transvolo. AB: Trutino perpendo. (vgl. 250) AB: Tegit . . . co'operit—» 63; Tempero . . . —» 75; Temperavit . . . —» 77; Tempto . . . —> 82; Teneto . . . —• 87

AB: Tenuit possedit, invasit. AB: Terrífico terreo, confundo. AB: Territo crebro terreo.

.75

AB: Testificor . . . ^

109

AB: Tono sono. AB: Torqueo . . . ^

AB: AB: AB: AB: AB:

316.80

174

Tradunt claudunt. Tremit irascitur. Trepidat timet, festinat. Tripudiat gaudet. Tribuo dono.

AB: Triumpho . . . ^ 235

AB: Trudo inpingo, recludo, expello, (vgl. 246) AB: Tueamur custodiamur. AB: Tuetur custodit. 316.75 creb|bro A 17"

316.84 Tuitur A, Tuetur < Tuitur B

515

ABcdef

T (Additamenta) A B : T u e o r . . . - > 256

.85

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

.90

Turgeo i swillon vel superbio. Tu tare custodire. Turdela avis droschela. (vgl. 316.53) Talea snitelinc. Taxus iwinbóm. (vgl. 02.16) Ton omnium. Teoria speculatio vel deitas. Truf? garrul?.

(Additamenta:) AB: AB: AB: AB: AB: AB: ABcdef: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

Ol.l

01.5

01.10

Tetrarcha fierdilinc. Taberna camera, (vgl. 9) Thabita proprium nomen. Tegula schintela. (vgl. 62) Tenia nestila. Thibia svegela. (vgl. 137) Tina zuber. Toga rog. Tonstrina schera. Trica isingelta. Tunna chvfa. Tenucula chesewazzer. Testula schirbe. Theologia sermo divinus.

01.14 Theologia A , T h o l o g i a B 316.85 316.87 01.1 01.4 01.5 01.6 01.7 01.9 01.10 01.11 01.12 01.13

516

B(i nicht abgetrennt) - iswille A B - droshel A A - firdeling B B - schindel A B - nestil A B - swegel A AB(-v-)cdef B - schere A A - ¡sengalta B B - chvfe A B - cheswazer A A - schirben B

0 l . i - 0 l . 5 4 = 3i6.66ff.

cdef = 0 2 . 4 f .

ABdef 01.15

01.20

01.25

01.30

01.35 B88a

AB: Timbra cresso. ABdef: Tribrucna diechbruch. (vgl. 02.5) AB: Teda facchela. AB: Thanatos mors. AB: Telonearius zolnere. AB: Thirsus Stengel vel tutelcholbo. ABdef: Tofus tubstein / duchistein. AB: Thomus incisio. AB: Tornarius trehsel. AB: Thallus opferfaz. AB: Tribunus heimburgo. AB: Tiphus superbia. AB: Tundus peccatum. AB: Tripudium gaudium. AB: Taphium sepulchrum. AB: Ter gum rucke. AB: Temptamentum chorunga. AB: Titillamentum incitamentum. AB: Theatrum tympanum spilhus. (vgl. 58) AB: Tignum tigillum gesperre. (vgl. 02.3) AB: Toxicus venenatus. AB: Tapetum teped. (vgl. 31) AB: Tricliniolum 'sedes alta. AB: Threnum luctus. AB: Tacitus svifter. (vgl. 17)

01.15 Tinba AB (nach Steinmeyer 01.21 Tofos e, Tophus f • 01.15 01.16 01.17 01.20 01.21 01.23 01.24 01.25 01.30 01.31 01.39

T (Additamenta)

entstellt aus Tinb* = Tinbra)

01.18 Thanathos A

B - cresse A AB(-v-) B - fachet A B - tutelcholbe A AB / d - *ducstam e, >:"ductam f B - drehsele A A(-uaz)B B - heimburge A A - rugge B B - chorunge A AB(su-)

517

ABcdef

T (Additamenta)

01.40

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

01.45

01.50

02.1

Tabes suht. (vgl. 12) Tepor tracheit. (vgl. 91.1) Tepidus slaueger. Tumor swlst. (vgl. 268) Torvus twereher. (vgl. 178) Tinnulus clingenter. Torrens bach. (vgl. 171.1) Tremor bibenvnga. Tributarius cinsgelto. Triumphatus victus. Truculentus grimmer. (vgl. 244) Thorus halsadra. Thorosus plenus de thoris. Tribunal dincstùl. (vgl. 210) Torpor slewecheit.

def: Torreo uro, verto, volvo. (vgl. 172) de: Tritediezeugmenon tercia disiunctorum. cdef: Tignus sparro. (vgl. 01.34) def: Tauanius . . . —» 316.60

cdf: Tumba còffa / hòfa. cdef: Tina . . . - > 01.7

02.5

def: Tributa diehbrato. (vgl. 01.16) df: Tinso ih sniton.

02.1 uuoluo d 01.40 01.42 01.43 01.44 01.47 01.48 01.53 01.54 02.3 02.4 02.5 02.6

518

02.2 Tritedie zeuginénon e; .iii? d

AB(-v-) AB(-aw-) AB(suvlst) B - dwerher A B — bibenunge A B - cinsgelte A A - dincstvl B B — slauecheit A cef — spara d ed / f ef — diechbrato d f ( < sinton) — ihsnitin d

cdef

T (Additamenta)

df: Tussis hòsto. df: Tilia . . . - > 316.31

def: Tipsanarium stampf. (vgl. PO 1.58) def: Tofus . . . - > 01.21; Tarmus . . . - > 316.56

def: Timalus asc. >Tymallus asevel< stulticia ikl; (stulticia infantia) c; (infantia) fikl; vel Stupor ikl

522

ABQcdfikl (cikl)

Ql5a

(fikl) (ikl) (Qcdf)

(c) (c) (cf)

(cfikl)

(cf)

V

Vecors fatuus, brutus, stultus vel demens. Vectigal reditus, tributum fiscale >zolvel< firmus ikl; (vel portatus) fikl 73 preceps ikl; inportunus ikl 74 fortiter ikl; acriter d 75 q u o d c u m q u e . . . . potest] o m n e id q u o d portat c; ' c u r r u s 2 navis df; ' p o r t a r e potest 2 navis . . . . i u m e n t u m Q ; 'potest 2 portare df / ikl 76 AB / d / Q 77 (id est . . . . navigabant) ikl; tesis A 78 tegimen df 79 (vel) df / ikl 82 Velud df 83 edifficare B; (vel) ABc / ikl 84 ikl / Q d f ; (pellis populus) A B 66 84

nur A B nur B - Scheper A

523

ABQcdfikl

.2 85

V

ikl: Verna oculi cuniculi vel in domo natus. (vgl. 130) (cikl)

Vellitur / Velitur ducitur.

(cikl)

Vendo distraho. AB = 3 7 7 . l l 2 f f . 'Vendito frequenter vendo. AB = 377.112ff. Veneficus qui venenum dat / facit. Venenatus qui venenum accipit. ikl: 90, 89 Venenum virus vel pus. / Virus venenum, (v^l. 237.1; 377.33) Venenosus >qui portât ut< serpens + et cetera/vel similia animalia.

d69a (cikl)

90 (Qcdf)

AB = 377.112 ff.

AB = 377.32 f.

(Qcdf)

Veneo vendor. / Veneor vendo. AB = 377.il2ff. Veneratur adorat, honorât, colit, precatur/prédicat. AB = 377.ii2ff. Venerandus honorandus. Venerandum adorandum / honorificum >sanctum augustum ad-

(Qcdf)

orandumvel< schufela / wintscuvela. ikl: Ventât ventus flat id est vento, -as. ikl: Ventus ferens id est prosper ventus. Venter alvus. Q: 102, 101 Ventriculus umbilicus nabolo. (vgl. 01.14) d: 110, 102-109 Ventrale fascia >circa ventremhoneste< >qua coronabantur scelera facturi vel bella indicturi, abusive autem verbenas frondes sacratas dicimus ut est laurus, oliva, mirtushonorovel< honeste / pudice. Verecundia pudor. Veridicus vera dicens. Veretrum + genitale membrum / virilia genitalia. A B = 377.39Í.; d: 125, 122

(Qcdef)

ABQ: Veretra genitalia. Ver >prima estas / etas vel ipsum vernum tempus< lenzo. A B = 377.39ff.

(Qcdef) 125

(c) (cikl)

Vergentia loca húmida >et inclinata locavel< inclino / ad ima labor. AB"=377.113ff. Veritus verecundatus >vel< timens. ikl: 128, 129, 126 Verisimile + veritate similis / veritati simile, (vgl. 377.41) Vervex multo >-nis< id est aries >widervel< convertibilis (vel vibralis) ikl; vibrabilis c 144 (astutus . . . . versatur) cikl; vel e ; (qui . . . . versatur) f 131 133 134

526

Bed - chnet A , kenecht Q , chneht e, ( ) fikl Bcfikl — werze A , w a r c h z u n e(Plur.\) B - barch A / ikl

ABQcdef)ikI

145

V

fl20a)

.1

150

Vertex >cacumen capitis< sceltila' vel cuiusque / cuiuscumque / cuiuslibet rei cacumen / summitas. c: 147, 145, 146 (ikl) 29 Vermicula lana rubri sive / vel coccinei coloris. d: 147, 146 ikl: Vermiculus quoddam genus vermis; unde panni rubricantur. Vertigo + globus / summitas cuiusque rei. (c) Verto permitto >vel< torqueo. (vgl. 139.1) AB = 377.ll5ff.; de: 149,148 (cikl) Verum certum. Vesica blatera / blasa vel >struma< croph. c: 153, 150 (c) Vesanus insanus, infirmus. (c) Vesania insania / furor. Vescor manduco / comedo, edo, convivor. / Vescere comedere, manducare, convivere, pascere. / Vesci comedere, conviva«.

(c) 155

1218b

(ikl) (c) (Qcde)

diei.

(Qcde) Al23a (c)

160 .1

AB = 377.115 ff.

Vescus non appetens cibi. 'Vespertilio >avis quadrupes id est< fledermus. ikl: 1 5 7 - 1 6 0 , 155 Vespa wefsa / wefsich / wefsi. Vesper + vesperugo quod est genus stell^ / stella vel tempus serotinum. (vgl. 377.45) Vespere + indeclinabile est, ab hora nona usque ad noctem / finis AB = 377.46f.

Vesperascit + sero facit / dies occidit. AB = 377.ll5ff. Vespelli1 ones fossarii qui mortuos sepeliunt >vel qui nudant cadaveraid est< sceitila d; (sceitila vel) Q c ; (vel . . . . cacumen) ikl; A B Q c / d / e; (rei) A B Q ; summitas c; Auslassung in f bis 176 146 vel cde; coccinei Q 147 summitas c. rei ikl 148 (permitto) deikl; vel A B ; pertorqueo e 150 (vel croph) A B Q c ; struma ikl 151 1 infirmus 2 insanus A ; (infirmus) ikl 152 furor ikl 153 Vescor manduco edo convivor A B , Vescor comedo (edo) >vel< convivor ikl / Vescere . . . ['convivere 2 manducare de] [>vel< Q ] pascere Q d e / Vesci c. convivari c 154 cibum i 155 avis qu. id est de 157 (Vesper) Vesperugo (quod est) de / ikl 158 A B / ikl 159 A B / ikl 160 (fossarii) ikl; vel . . . . cadavera ikl 145 150 — 155 156

del — scheitele A, scheitela B, sceidela f, sceitela ik, ( ) Q c ikl - blater A Q e , blatra c, plater d / B ikl - croft d, crapf e, ( ) A B Q c ABQci(ul-)k(ul-)l(ul-) - fledermös d, fledermaus e cd - wefse Q , wefz e / B / A

527

ABQcde(fikl

V

(c) 3i Vestiarium + erogatio vestium / domus ubi vestes servantur. (ed) Vestiarius qui preest vestibus. e27a (ikl) 'Vestibula >prima< domus vel spacium. Vestibulum + ingressus ianuç vel aditus vel ante ianuas / prima pars domus. 165 (ikl) Verticula foramen cardinis. (c) Vestigia pedum signa >vel indicia rerum< >fvzstapfenvel victualia< cibus, Stipendium. AB = 377.54ff. 36 V i c t i m o i m m o l o .

AB = 377.120ff.

(cikl) (c)

Victima hostia, Videlicet utique, itaque, sine dubio, profecto, certe, etiam >vel< quippe.

(cikl)

Video conspicio, contueor / intueor vel tueor vel aspicio. A B = 377.120 ff.

(Qcdef)

Videtur conspicitur >vel placets

AB = 377.l20ff.

183 signum militare vel victoria df, signum militare (vel victoria) e, signum militi? vel victori? ikl 184 choruscat . . . crispat vel A B / movet vel resplendet vel ikl; (vel micat . . . dirigit) c; (micat minando) ikl; vel A B ; vel intorquet ikl 186 Vippera Q ; quod] quia Q ; parit Q ; corroris e; lat"bus d; vipere pariunt [paruunt f] . . . . nutriunt def 187 (villula . . . . nova) A B 188 Viatim f; per vices Q ; aut] vel A f ( f ) ; singulos viros def 192 Vincit d. superat [superávit Q ] A B Q 190 'finitimus 2 propinquus [propinq™ ef] def 193 superans ikl 195 vel victualia ikl; (Stipendium) ikl 196 ymmolo d, immola e 198 (utique . . . . profecto) ikl; 'itaque 2 utique A f ; (etiam) d; (etiam quippe) ikl; vel ef 199 intueor def; (vel tueor) ef; (vel tueor vel) d 200 vel placet ikl 183 187 38

nur B — fane A , uáne Q nur A(-Î-)B S u m m a r i u m Heinrici 2

529

ABQcdefikl

(cikl) (cikl)

(cikl)

37

V

Viduvium qu$ duos maritos / viros amisit. Viduatus orbatus, fraudatus. / Viduata orbata, fraudata. Vigeo cresco, valeo / valesco >vel< vivo >vel< polleo. (vgl. 71) A B = 3 7 7 . 1 2 2 f.

.1 (c) (cikl)

205

(cikl) (cikl)

(c)

ikl: Vigil qui excubias agit wathare. Vigilantia astutia / diligentia. Vivens vivax. Vigiles urbis custodes. Vigili? lucubratio / lubricatio. (vgl. 377.55) Vigor letitia, potentia, censura, ingenium, virtus >vel< robur. ikl: Vis . . . - > 2 3 9

(cikl)

210

(c) (ceikl)

.1 (cikl)

(ABcikl) 215

(cikl) (Qcdef)

(c) (ABcikl) (ABc) .1 220

(c)

Vilicus / Villicus rusticus, custos nocturnus. Villicus dispensator exactor + vili? pensionum insularius / fiscalium dispensationum. 38 Villico villam ago vel colligo. A B = 3 7 7 . 1 2 3 ff. ikl: Villico vel villicatio ipsum ministerium. Vinctus ligatus >vel< consternatus. 39 Vilito / Vilico valeo, sanus sum. Vimen virgultum molle >virg? humiles vel mollesvel< ebrius / ebriacus. / Vinolentus abutens vino.

201 Viduiuium Q ; qui f; viros f 2 0 2 Viduata o. fraudata def 203 'valeo 2 cresco A B Q ; valesco d; vel A B Q ; (vivo polleo) d; vel A B Q 204 diligentia ikl 2 0 6 'custodes 2 urbis Q 2 0 7 lubricatio def 208 Vigo e; (letitia) ef; (letitia potentia) d; (letitia ingenium) ikl; ' r o b u r [ < rubor f] 2 virtus [vertus f] ef; vel ikl; robor Q 2 0 9 Villicus A B Q 2 1 0 penssionum f; insularis de; fiscalium dispensationum ikl 212 >vel< ligatus Q ; vel A B 213 Q / def 214 (molle) ikl; virg? . . . . molles ikl 2 1 5 Vinctiturum d f ( > V i n c i - ) ; vinctor d 2 1 6 A B / ikl 217 ligamen ikl 2 1 9 (defensor) ikl 2 1 9 . 1 ulciscorum k 2 2 0 Violentus e, Vio"lentus f; (ebriosus) A B ; vel Q ; ebrius A B Q , (ebrius) f / ebriatus d, ebriacus e; Vinolentus a. vino ikl 203.1

530

1 - wathere ik

ABQcdefikl

(Qcdef) (Qcdef)

U/V

Uter vas vinarium >butrichvel luraprata< A , virentia >pr'< B 233 Zeile in B a Is Nachtrag am unteren Rand mit Verweiszeichen 234 Virgula vel ikl; Virgula (vel Virguncula) f; 'modica 2 virga def; parva et gracilis ikl 235 ikl / A B ; ikl / AB 236 (cepit) fortiter (inicium sumpsit) ikl; id est f ; supsit d 221 222 — 224 227 229

38*

nur AB(-v-) ikl/AB conj. — nur lure A , lvra B nur AB(-Î-) nur d nur f — friedela d, friedil e

531

ABQcdefikl

V

40 Viritim singillatim, nominatim, equaliter per singulos viros vel fortiter. ikl: 245, 237, 242 .1 d: Virus venenum, (vgl. 90) f l 2 0 b (cikl) 4i Virosus 'venenosus. (c) Vis >potentia vel< violentia. (vgl. 377.67) ikl = 208f. 240 (cikl) Vis animi sapientia. ( v g l . 377.56) (cikl) Vis corporis fortitudo. (c) Viso >-sas< + desidero videre / visito. AB = 377.i27f. (cikl) Visendus visitandus. / Visendi visitandi. (cikl) 44 Visor videns. 245 (c) Visum est + superis placuit diis / placet. A B = 377.123 f. (cikl) Vis / Vi superum ira vel violentia deorum. .1 def: Viscitur compensatur. (c) Vitalis + animalis / sanus vel in quo spes vivendi est. (Qcdef) Vitam + exalantem animam efflantem / exalavit id est animam. A B = 377.68 f. (Qcdef)

250

(c) .1 (Qcd) k85b (cikl)

255

(c)

Vito >-as< declino >vel< fugio. AB = 377.l29f. Vicium dedecus, nota, macula, proprum >vel< flagitium. ikl: Vicio violo, corrumpo, deturpo. Vicia >-q< genus leguminis wicca >dicta eo quod vix ad triplicem fructum 'perveniate AB = 377.70f.; ef = 02.8ff. Viciositas turpitudo. Vitta sacerdotalis infula vel bentel / binda. Vitricus + patruus vel secundus maritus / qui vice patris pupillis dominatur + stiefater. Vitupero increpo >vicium< impropero vel expello / dehonesto. A B = 3 7 7 . 1 2 4 ff.

237 sigillatim Q f ; (singillatim n. equaliter) ikl; numeratim c; (equaliter . . . fortiter) c; (vel fortiter) ikl 239 potentia vel ikl 242 sas ef, as d ; 'videre 2 desidero ikl / A B 243 def / A B Q 245 (superis) placuit (diis) A B Q / ikl 246 A B / Qdef 247 sanus . . . . est ikl 248 A B / ikl 249 as ikl; vel A B 250 Vitium de; 'nota 2 dedecus (macula . . . . flagitium) ikl; vel f 251 Vitia e; $ i, e kl; (genus leguminis) ef; dicta . . . . perveniat ikl 253 (vel b.) Qcdef 254 (vel) A ; secunde e / qui . . . . d o m i n a t u r ikl 255 (increpo) ikl; vicium ikl - vicium] vel vitupero A , vel B Q ; (vel) dikl; dehonesto ikl 251 253 254

532

A(-ck-)B(-ck-)fikl - wiccha e AB / ikl - ( ) Qcdef AB - stiephater ikl, ( ) Qcdef

ABQcdefikl

.1 .2 .3

.1 260

.1

265

270

U/V

ef: Vispelliones baiules vel fossarii qui mortuos sepeliunt vel cadaverum nudatores. (vgl. 160) ikl: Vivax vitalis. ikl: Viber biber animal aquatile. (c) Vibex / Vivex plaga nigra vel ex virga >birchavel< aliquando / §gre. (vgl. 377.71) d: 259, 258 (c) Ullus aliquis. A B Q : Ulli alicui, aliqui. Ulcus >vulnus< q u o d in corpore nascitur vel lues vel pestis >vel< geswer / ancweiz. Q : 261, 260 (cikl) Ulciscor defendo, vindico / vinco. AB = 377.l25f. (c) U l l o m o d o aliquomodo. ikl: Ulcero vulnero vel lacero. (Qikl) Uligo sordes limi vel aque huliwa. AB = 377.31 f. Uliginosus pinguis. A l 2 3 b (c) Ulna + bra 1 chium vel muscula lacerti vel scapula >vel elna< / mensura brachialis. (ikl) 45 Ulta vindicta. (vgl. 270.1) 46 Ultatus dampnatus. (cikl) Ulterior posterior, (cikl) Ulterius deinceps. (Qcdef)

(ikl) .1 (Qcdef) (c) e27b (cikl)

Ultimus postremus, novissimus.

AB = 377.71 f.

Ultor vindex, defensor, (vgl. 219) Q : Ulta vindicata. (vgl. 266) Ultio vindicta, defensio. (vgl. 218) Ultra supra, amplius. 'Ultrices dir^ furi^ >vindicesvel< perfundo / humidum facio vel udum.

275

(ce)

('kl)

AB = 377.71 ff.

AB = 377.125ff.; ikl: 287, 285, 290, 286 (Qcdef) (c) (c) (ikl) 290

(Qcdef) (ikl) (c) (cikl)

Umousion unius substanti?. / Umosion potius. (vgl. H 56) Una simul, pariter. (vgl. 377.76) 54 Unaicus qui genibus vinctis ambulat. ikl = 298 f. 53 Unio unitas. Unio coaduno / in unum redigo. AB = 377.131 f. 55 Unco curvo. AB = 377.i25ff. 56 Uncus >fuscinula crowil vel< curvus. Uncus anchora curva.

276 vel A B Q ; volúntate Q , (voluntarie) ed; spontanee ef 277 Ultro citro] Vitus scitus d; et A B Q 279 (fremo) c 280 ploratus nimius ikl 281 (avis nocturna) A B Q , 1 nocturna 2avis ikl; a planctu (dicta) c, a planctu dicta def; id est def 282 plaustris d 283 med 1 e; scutorum [scuti c, scutium d; (id est cupula e)] . . . . ora [hora f] edef; clypei ed; id est e / ik! 284 'hutta 2 vel 3 lovba edef 285 Vmec'to e; infondo e; vel edef; (perfundo) Q , (per)fundo e / h u m i d u m . . . . udum [hudum 1] ikl 286 Umosion potius ikl 287 Una] nam ik; similis Q (simul) ikl; 'pariter 2 simul def 288 'vinctis 2 genibus ikl; 'ambulat 2 genibus vinctis Q ; 'ambulat 2 vinctis AB 290 in u m u m redigo ikl 291 Uneo d, Vnco < Vneo f 292 fuscinula cr. vel ikl; currus d 281 282 283 284 — 292

534

f(uuila) — vwel A , vwela B, wla c, u w i l d, a:uwila e, ( ) ikl / Q ( d i e Glosse gehört wohl zu 280, obwohl die Zeile in Q fehlt'.) nur AB nur edef Bcde(Lov-)f(-ou-)il - lobe AQ(-ov-), loba k c(-ü-)ikl - hutte A Q , hvdda B, hetta d, hütt e, hütta f nur ikl

ABQcd]efikl

U/V

(Qcikl) 57 Uncomorsum / Uncomorsus ab unco et dente morsum / incurvo uberzan / eberzant. AB = 377.6 f. 295

(Qcdef)

U n d a fluctus >undevel de quoprime, optime 3 1 8

(Qcikl)

ef: Unguibus aureis fulgentibus. Vocatus accitus, scitatus./Vocatis accitis, appellatis.

AB = 377.76ff.

(Qcikl)

V o c e refert loquitur.

AB = 377.76ff.

.1

ef: Voces ambiguas voces dubias vel fallaces. Vola + >palma< cavitas quç in media manu >vel pede< est / vel ir medietas palme. Volema species pomi id est winegifta.

305 (Qcikl)

V i o l a v i t v i m attulit.

(Qcikl)

Voleat volat.

(Qcfikl)

Volitare d i s c u r r e r e .

.1

310

AB = 377.76ff.

ikl: Unaicus qui vinctis 'genibus . . . —> 288;Vomex . . . —* 319

(Qc) 300

AB = 3 77.76 f.

AB = 377.132 f. AB = 377.132 ff.

ef: Volitat frequenter volat. (Qikl) (Q)

AB = 377.l32ff.

Volubilis >qui< quicquid viderit desiderai. AB = 377.77f. Volubili tas + mentis varietas / volubilis rotundum instabile. A B = 377.77ff.

(Qcef)

Volucer + velox, celer / cupido vel pennatum animal vel agilis. A B = 377.77 ff.

294 A B / def; (et) A B ; A B / def 296 >quo< bullientia d / ikl 297 a quo] aque 1; vel de quo def 298 concors def 299 prime optime A B 300 Univira c, Unicura > Univira f; (uxor) ik, uxor] cura 1 301 U m q u a m B 302 ef / A B 304 palma A B Q ; vel pede cef / ikl 305 (species p. id est) ikl 306 Viulavit A ; adtulit e 309 qui cef 310 mentis] animi c / ikl 311 A B / ikl 294 295 305

ef / d - ( ) A B nur A(-ç)B Be — *wingiste A , winegift Q , winigift e, :; 'winegitf < winigetf f, *wegenist ikl

535

ABQcefikl

(Qc)

V

Volvo cogito, dispono vel concito. / Volvere cogitare, disponere vel c o n c i t a r e .

AB = 377.132ff.

(Qcf) 63 Volventibus annis + transcurrentibus annis / recurrentibus. AB = 377.7f.

c27b (Q)

'Volumen liber + a volvendo dictus vel quicquid volvitur / vel sinuatio sicut dicitur longo volumine id est longo tractu. AB = 377.80 f.

ef: Veritas est per / post quam inmutata ea que sunt vel fuerunt vel futura sunt dicuntur. (Qc) 64 Voluto + crebro volvo / proprium porcorum luto volutantium. AB = 377.132 ff.

ikl: Volutabrum ubi porci volutantur. (Qcikl)

Voluntas mens.

(Qcikl)

Voluptas concupiscentia.

AB = 377.81 f. AB = 377.81 ff.

Vomer >waginso / wagensun vel< scar / scaro.

(Qc) (Qcef)

Vomex roz.

ABdef = 3 0 l f .

A B = 377.82f.; ikl = 298ff.

ikl: Vomo vomitus ciborum egestio. (Qikl) Voro glutio / gluttio, sorbeo. AB = 377.132ff. (Qc) 65 Vorago 4- submersio aque vel gurges / profundum et periculosum a vorandum.

(ABQc) (c) (ABQcikl) (Qcef) (ikl) (Qcef)

67 66 68 69 7i

AB = 377.7ff.; ef: 322-324, 321

Vorax >multum< edax >glutto< >frazid est< werbo. Vorticum unda maris vel gurgitum. AB = 377.7ff. Votificantes dona libantes. Votivum + quod promissum est votis / voto promissum. AB = 377.7ff.

ikl: Votifico votum reddo. 313 ABe / ik - reccur312 (vel concito) ikl; Volvere . . . . concitare [conscitare e] ef rentibus 1 314 (a volvendo . . . . volvitur) A B ; (dictus) c / ikl 315 (crebro) AB / ikl 318 w. / w. vel def 319 Zeile an dieser Stelle nicht belegt 320 gluttio cf 321 (aque vel gurges) A B / ikl 322 multum ef; glutto e 323 'elones 2>id est< edaces i, 'elones 2 Vedaces k, 'elones 2 edaces 1; (elones) A B Q , elocnes f 324 id est f 326 lilibantes e 327 A B / ikl 318 — 319 322 324

536

nur df / e - w a g e n s \{\von anderer ikl - schar AB / def AB(-6-)ikl nur e(vr-)f f — werbe e

Hand)

ABQcefikl

(Q)

U/V

(ABQc) (Qcikl) fl2la (Qc)

70 Voti reus >obligatus voto vel< debitor voti. AB = 377.7ff\; cef = 36lf. ikl: Votum desiderium. ikl: Votum vovi promisi, ikl: Votis omnibus id est desideriis. Votum sacrificium. / Votis sacrificiis. Voveo polliceor / promitto. AB = 3 77.132 ff. Vox faucibus hesit pre timore + 'loqui non potuit / obmutuit.

(Qcf) k86a (Qc)

73 Ur incendium >terra chaldeorumdiscernoVtrobi ubique, ibi vel ibi.< (vgl. 377.92) (Qcef) 82 Utrumlibet + ut placet / fac id est si placet aut non. AB = 3 7 7 . 7 f f . (Qc) Vulgare »commune vel< assiduum >vel< cottidianum. A B = 377.94f.; ikl: 370, 3 6 7 - 3 6 9

(Qc) (Qc) (Qc) (Qcef)

Vulgatus passivatus, diffamatus. / Vulgata diffamata, passivata. / Vulgatum diffamatum. A B = 377.94ff. Vulgo passim >palamvel iratusvel tustus< mistil. (vgl. 03.5) (Qcef)

Q : A m e t u m ...->• Cedria . . . ^

A 365; C u t a . . .

C 235; C i p p u s . . .

C 236;

C 329

Q : Theodolus dei servus. 364 u t r a q u e parte ikl 365 (ubique) Q e f ; (undique) ikl; Vtrobi . . . . ibi e 366 A B / ikl 367 c o m m u n e vel ikl; 1 cotidianum 2 assiduum A ; vel ef; (cottidianum) ikl 368 ef / A B / ikl 369 passi e; palam A B 370 Vulgo e; (populus vel) ikl / ef 371 A B / ik 372 (aspectus) ikl 372.1 e / f 373 (qui) c; (qui in facie est) ikl; (est) c; vel iratus ikl 374.2 1 / ik 375 ef — intutilia e; que radice] et radices e; (procedunt) e / A B 376 vel tustus Q 375 376

nur B — sumerlate A ABcef - mistel Q

539

ABQ]

.2 .3

U/V

Q : Theadarus dei inspector. Q : Frenesis prudentia. (vgl. F 23) Q : Pseustis . . . - > P 171.1

.4 .5 377

Q : Alathia id est unitas. Ql5b] (cikl)

.1

Q : Pecus, hec -dis maiora animalia. Hoc pecus, -ris minora.1 Ulmus ulmbftm. A B : Ubinam quomodo. (vgl. 63) A B : Vellus populus. (vgl. 84) is A B : Veneris premia filii. AB: Venum . . . ->• 362; Venus . . .

28 48 52

.5

97; Verra . . . ^

132

A B : Versa hasta tracta hasta. A B : Ultra citraque extra et infra et retro, longe et prope. A B : Umens umerosus, umidus, uvidus, umectus nazzer. AB: Uncomorsum . . . —* 294; Unanimis . . . —» 298

60

A B : Unorum multorum.

83

AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB: AB:

B89b

377.10

.15

AB: Volventibus annis . . . —» 313; Vorago . . . —> 321; Vorticum . . . 325; Voti reus . . . - > 328; Votivum . . . 'votis -> 327; Usian . . . —» 336; Uspiam . . . —> 340; Usque . . . —» 342; Usque tenus . . , - > 343; Utpote . . . - » 360; Utrumlibet . . . - » 366

Vacuitas ocium. Vadatus obstrictus vel sub fide iussione ambulans. Vas, vasis vaz. Vas, -dis burgo. (vgl. 41) Vadum, -di furt. Vas, vassis proprium nomen est. Vassus, -si miles vel servus. Vagus discurrens. (vgl. 20)

AB: Vallatus . . . ^

22

A B : Vallum munitio, subsidium grabo. (vgl. 25) A B : Valentissimus fortissimus. A B : Validior firmior.

377.4 tracta hasta Nachtrag am Rand von anderer uuudus B 377.10 (va)sis A 377.13 (est) A 377 377.12 377.16

540

AB(v-)e(v-,-ov-)f(-ou-) A - würt B B - grabe A

Hand

B

377.6 uvidus] uuulus A,

ABef

U/V

AB: Validum forte. A B : Vach . . . - > 37; Uter

377.20

.25

A 124a 377.30

...->221

AB: Varix warza. (vgl. 133; 02.2) AB: Varicosus plenus varicibus. AB: Vasa fictilia fribula. AB: Vasculum vas. AB: Uber gleba, solum fertile, (vgl. 01.32) AB: Vector portitor. (vgl. 70) AB: Vectis sera vel grintil. AB: Velatas comas coronatas comas. AB: Urus species besti? mir? magnitudinis. AB: Visonta bubalus wi'sint. AB: Velocius citius, ocius, cito. AB: Vappa wullido. A B : U l i g o . . . - > 263

AB: Uligo humor terr? naturalis ab eo numquam recedens. A B : Venenosus . . . —» 91

AB: Venenum virus, (vgl. 90) A B : Venerandum . . . —» 95

AB: Venus delectatio. (vgl. 97) AB: Venus de .vii. planetis id est vesper. AB: Venti flamina aur^. AB: Ventosus turbidus. AB: Vepercula vepris. AB: Veras reddere voces id est vera et certa fabulari.

.35

A B : Veretrum . . . - > 122; Ver . . . - > 123; Vergentia . . . - » 124

ABef: AB: AB: AB: AB:

377.40

Veru stilus vel ferrea virga spiz. Verisimile veritati simile, (vgl. 127) Verriculum species retis. Versos carmina. Upupa witehopfo.

377.30 'ocius 2 citius A 377.20 377.26 377.29

B - warze A A - grintel B A - wisent B

377.31 377.44

A(wllido)B B - withopfe A

ef = 0 2 . 8 f .

377.40 (stilus . . . . virga) ef

541

AB

.45

V

AB: Vesper stella qui initio noctis ab occidente apparet et in sero prodit; hoc, vesperis. (vgl. 157) AB: Vesper est obscuritatis luna aut sole; hec. AB: Vespere . . . ^

158

AB:Vespera est cum aurora oriente nox finitur, hec vespera huius vespere; hoc vesperum vesperi est dum sole occidente dies deficit. AB: Veneria pudenda. AB: Vestigiis indiciis. AB: Vestigia pressit stetit. AB: Vestis regia trabea. AB: Vexillum signum militare vel victori^ fano. (vgl. 183) AB: Varus curvus. AB: Victoria tropheum.

377.50

AB: Victor . . .

.55

193; Victus . . .

194; Victus . . . ^

195

B: Vigilia lucubratio. (vgl. 207) AB: Vis virtus, (vgl. 240) AB: Vim virtu tern vel violentiam vel iniuriam. AB: Vinculum ligamen funis, (vgl. 217) AB: Vinine iterum vini. AB: Vinetum . . . —> 224; Vinatium . . . —» 222; Violentus . . .—» 228

AB: Virecta sacra virentia prata. (vgl. 231)

377.60

AB: Viria . . . -> 233

AB: Virida alba glucia nemorosa. AB: Virida . . .

235

AB: Viris concurrere cum viris certare. AB: Viscera intestina, interiores partes corporis, (vgl. 377.100; 03.1) AB: Visendi studio videndi cupiditate. AB: Visibus obtulibus, conatibus. AB: Vis queat virtus possit. AB: Vis violentia. (vgl. 239) AB: Vitam amittens luce privatus.

.65

AB: Vitam exalantem . . . —» 248 377.54 thropheum B intestina zweimal B 377.52

542

B - fane A

377.61 Zeile am unteren Rand mit Verweiszeichen B

377.63

AB

U/V

AB: Vitam spolio interficio. AB: Viciatus corruptus, adulteratus.

377.70

AB: Vicia . . .

251

AB: Vix quod egre vel moleste agitur. (vgl. 258) AB: Ultimus . . . - > 270; Ululatus . . . ^ 280

AB: AB: AB: AB: AB:

.75

Vividus validus, fortis. Umbram noctem. Umbris somnis imaginibus. Viror viriditas. Una vice, semel. (vgl. 287)

AB: Unda . . .

295; Unde . . . - > 297; Unice . . . - > 299; Unquam . . .

—• 301; Vocatis . . . - > 302; Voce refert . . . - » 303

AB: Voces preconum laudem. AB: Volubilis . . . ^ 309; Volubilitas . . . ^ 310; Volucer . . . - » 311

A 124b B90a 377.80

AB: Volucres aves vo'latilia. AB: Volvere fumum 'agere nebulam. AB: Volvit pectore cogitat vel fovet. AB: Volumen . . . - » 314

AB: Vultur gir. AB: Voluntas . . . —> 316; Voluptas . . . —> 317

AB: Vomens emittens. AB: Vomex . . . - > 319

AB: Vosmet vos ipsos. AB: Vox . . .

AB: AB: AB: AB:

.85

331

Urbs civitas, oppidum. Urbis potiri in urbe dominari. Urtica grenanica heiternescila. (vgl. 337) Usian substantia, materia. (vgl. 336)

AB: Usitatum . . . —» 338; Usque eo . . . —> 341; Usque hue . . . —» 344; Usque quaque . . . —» 345; Usque quo . . . —» 346; Usta . . . —> 354; Usui . . . —» 347; Usurpatio . . . —> 348; Ut enim . . . —> 355; Utensilia . . . —> 353

AB: Uter quis eorum. AB: Uterque . . . - > 351; Ut . . .

357

AB: Uti . . . —> 359; Utinam . . . ^

361; Utique . . . -H. 363

AB: Uterque vestrum aliqui vestrum. AB: Ut forsitan ut quomodo, utpote. (vgl. 360)

377.90

AB: Utrisque ambolus. 377.86

B - heiterneschel A 543

AB

U/V

AB: Utrobique undique, utrobi, ubique, ibi et ibi. (vgl. 365) AB: Utrum si. AB: Verruca . . . —» 133

AB: Verrucaria ringela. AB: Vulgare . . .

367; Vulgata . . . — 368; Vulcanus . . . -> 371;

Vulgo . . . -> 369; Vulgus . . . -> 370

.95

AB: Vulneribus ictibus. AB: Vulnera ulcera vel ictus. AB: Vulnus dolus vel animi dolor. AB: Vultus . . . -> 372; Uxorius . . . - » 374

AB: Uxor matrona, coniunx. AB: Viscera vitalia id est circumfusa cordis loca quibus anima continetur. (vgl. 03.2) AB: Viscera interiora membrorum medulla, (vgl. 377.63; 03.1) AB: Visenda notanda, expetenda, iusti digna. AB: Visentes aspicientes. AB: Visiones nocturn^ imagines fantasi? fantasmata. AB: Visus a videndo. AB: Vita natura, mores, ingenium, pactio.

377.100

.105

AB: A d d i t a m e n t a —» 01.1—01.34 AB: Vacillo . . .

A 125a

3

AB:Vaporo i d5mon 'vel brademo. AB: Vadatur . . . —» 4; Vadatur . . . —> 5; Vado . . . —» 9; Vagatur . . . - » 12; Vagio . . . Vallo . . . ^

16; Vagito . . . -> 18; Vagurrio . . . -> 19;

21

AB: Valeo possum. AB: Valebat vigebat. AB: Valet viget, sanus est, potest. AB: Valetro . . . -> 29; Valito . . . - > • 33; Varico . . . -> 39; Vasit . . . —» 44; Vasto . . . —> 46; Ubero . . . —» 60; Vaticino . . . —» 54; Vigeo . . . -> 71; Vehor . . . —» 76; Vela dabant . . .-* 77

AB: Vela cadunt deficientibus ventis.

377.110

AB: Velo . . . ^

79

377.92 utropi > utrobique B(von anderer Hand) mit Verweiszeichen B 377.94 B - ringele A 377.106 AB (in beiden i nicht — B - brademe A

544

abgetrennt)

377.99 die Zeile am unteren

Rand

V

AB

B90b

.115 30

377.120

.125

42

A B : Velificat vela facit. (vgl. 77) AB: Volo . . . ^ 80 A B : Velit libenter cupit. AB: Vellere . . . 83; Velitur . . . 85; Vendo . . . 86; Vendito . . . —> 87; Veneo . . . -» 92; Veneratur . . . pre'catur 93; Veneor . . . -» 96; Veneunt . . . -> 98; Venii: . . . —> 99; Venundo . . . -» 104 A B : Venundare vendere. AB: Vereor . . . -> 118; Vergo . . . -> 125; Verno . . . -> 129; Verro . . . -> 135; Verrit . . . -> 136; Verso . . . ^ 138 A B : Versant vertunt. A B : Versare agere et tractare. AB: Verto . . . —» 148; Vescor . . . —» 153; Vesperascit . . . —> 159 A B : Vesper rexit sero fecit. A B : Venor, -naris iagon. A B : Vestit amicitur, amictat. AB: Veteravit . . . —» 170; Veto . . . —» 174; Vexo . . . -> 175; Vexare . . . 176 A B : Vexit portavit. A B : Vexerunt obtulerunt. AB: Vibrat . . . -> 184; Vincit . . . 192; Victimo . . . -» 196; Video . . . -> 199; Videtur . . . 200 AB:Videris esto. A B : Videt prospicit. AB: Vigeo . . . -» 203 A B : Vigebat pollebat. AB: Visum est . . . 245; Villico . . . ^ 211 A B : Vinco supero. AB: Vincio . . . -> 216; Vitupero . . . ^ 255 A B : Vinxit alligavit. AB: Ulciscor . . . 261; Ululo . . . -> 279; Umecto . . . -> 285; Unco . . . -> 291; Violo . . . -> 225 A B : Violant rapiunt. AB: Viridico . . . -> 230 A B : Viret viride est. AB: Viso . . . ^ 242 A B : Visere visitare.

377.116 Vesperexit A

377.117 iagon >.t.< B

377.118 amictat] vestit amittat A

377.117 B - !i.i.nage A 39

S u m m a r i u m Heinrici 2

545

AB

43

U / V (Additamenta)

AB: Visitur videtur. AB: Vito . . . ^

377.130 Al25b

249

AB: 'Vitavissem fugissem. AB: Vivere sumere, implere. AB: Unió . . . -> 290

AB: Voco nomino, cieo, appello. AB: Violavit . . . -> 306; Voleat . . . - > 307; Volitare . . . 308; Volvo . . . 315; Voro . . . -> 320; Voveo . . . ^ 330 - » 312; Voluto . . .

AB: Vovet votum promittit. AB: Uro . . . -> 333

AB: Urgeo stingo, cogo. AB: Urgeat glutiat. AB: Urgere premere.

.135

AB: Urgeo . . . - » 334

AB: Urgetur premitur. AB: Uritur ardet, crematur. AB: Usito . . . -> 339

AB: Usurpo vendico. AB: Usurpat . . . —* 352; Ut comperit . . . —• 350

377.140

AB: Ustularius ovenstab. AB: Wangi (ustelinge. (Additamenta:) AB: Venerepeta adulter. AB: Vena adra. AB: Vernaculus minister. AB: Vaccaricia sveiga. AB: Vulva wamma. AB: Wanga hówa. AB: Verecundia schama. AB: Vespera abent. AB: Venalis veiler. AB: Vicium crimen laster.

01.1

01.5

01.10 377.140 01.2 01.4 01.5 01.7 01.8

546

A(ouen-)B B - adere A B — sweige A B - wambe A B - scham A A - habent B

0 1 . 1 - 3 4 = 377.i05ff.

ABcef

U/V (Additamenta)

AB: Uva bere. AB: Vereda reitwagen. ABcef: Uncinus hacko / crapho. AB: Ventriculus mago. (vgl. 102) AB: Vatillum glutpfanna. AB : Vestibulum sportich. AB: Vaccinum heitpere. AB: Venabulum weidespiez.

01.15

cef = 02.8ff.

AB: Verres . . . - * 134

AB: Vivarium wiwere. AB: Verriculum becherunge. AB: Villicus ambetman. AB: Vocabulum genennede. AB: Vacuus iteler. AB : Vanus ubbeger. AB : Vetustus alter. AB : Venustus erhafter.

01.20

01.25

AB: Vicus . . . - > 187

AB: Vicinus affinis. AB: Veternus piger. AB: Velter canis wint. AB: Venator iegere. AB : Vastitas wstede. AB: Uber gnuhtsamer. (vgl. 377.24)

01.30

AB: Verax ...—>• 112

AB: Uranica cçlestis curia.

01.13 Vicinus e 01.13 01.14 01.15 01.20 01.21 01.22 01.24 01.25 01.32 39'

B - hake A / e(-pf-)f — crafo c B - mage A conj. — glvtpfanne A, glutpfanna B AB( - V - ) A - ambethman B b - genenede A AB(' B - altéré A conj. — gnuhtssamer A, gnvssamer B

547

cefikl

02.1

02.5 e28a

U / V (Additamenta)

cef: Vicetula avis id est snepfa. ef: Varix werra. (vgl. 377.20) ef: Vatillum kella. cef: Variola meisa. ef: Verriculum scoup. ef: Vuanga / 'Vuango scora, ef: Viltrum uilz. ef: Vibex birca. (vgl. 256) ef: Veru . . .

377.40; Vicia . . . ^

251

cef: Uncinus . . . —» 01.13; Verruca . . . —> 133

cef: Verrucaria herba que et solsequia. cef: Usia vermis porci suinislus. cef: Veredarius boto,

02.10

cef: Usia . . . - > 336

ef: Virtus est motus animi modo rationi modo nature sentiens / consentaneus. 03.1

ikl: Viscera non tantum intestina dicimus, sed quicquid sub carne est; a visco quod est inter carnem et cutem. (vgl. 377.63; 377.100) ikl: Viscera quoque dicimus capita nervorum ex sanguine et nervis copulata et vivida. In singulis quoque membris insunt suo modo quia ut cor in corpore sic quoque loco cordis eis insunt quidam mures vel musculi id est caro quedam qu§ a similitudine animalium illorum nomen sortita est, ut in lacertis et cruribus et tori in collo eo dicta, quod viscera torta videantur et quasi in globum et caput quoddam collecta. (vgl. 377.99)

02.1 Vicetula] Vacillo iecula e (Vacillo = erstes Verb in der Redaktion von AB siehe 377.105ff.) 02.6 f / e 02.9 (que et solsequia) e 02.11 Vereclarius e 02.12 (motus) f; e / f(-vs < -os) 02.2 02.3 02.5 02.6 02.11

548

f - werr e f - *RelIa e ef(scovp < scoip) f — schora e ef - bodo c

ABcefi]k]l]

X

ikl: Viscus masculino genere plautus posuit. ikl: Viscus merus similitudo viscerum. ikl: Viscus etiam arbor est unde viscum gluten conficitur unde capiuntur aves, adherent enim cum tetigerint. (vgl. 376) ikl: Viscum de quercu in italia conficitur quo aves in aqua et stagnis capiuntur. ikl: Vesica dicitur quasi vas aquç qua de renibus urina collecta completur et humore distenditur, cuius usus in volucribus non est. ikl: Vitrum glas. ikl: 'Vitellum doter. ikl : Virulentus plenus veneno. ikl: Visus generalis sensus est quodammodo nam et per alios sensus nominari solet ut cum dicimus: audi et vide quam bene sonat, olfac et vide quam bene sapit, tange et vide quam molle est, ubique sonuit vide, sed ad oculos visus proprie pertinet et dominus ad thomam: Infer digitum tuum in latus meum et 'vide — nec tamen digitus habebat oculos. Visus igitur vivacior est ceteris sensibus. ])) (( kl: Veredarius pharefrid.]]

03.5

k86b

03.10

1219b i26a] k86b) 1219b) (k89a] (1220b]

Xpcunctus. Xpisma unctio. AB: Xpianus ab unctione vocatus. Xenia dona. / Xenium donum, munus. cf: Xrista kamp. cef: Xpeleyson miserere Xpe. AB: Xenodochia susceptio peregrinorum.

.1 3 •1 .2 •3

AB: 3, 1,2, 2.1

03.6 in italia < utalia k, in italia] utalia 1; stagnis] stagius i(i aus anderem Buchstaben radiert)k 03.7 Vesicca ik; qua] que 1 03.9 (V)itellum k 03.11 Volfac k(wie neues Lemma) 03.12 Die beiden Wörter stehen in den anschließenden Derivationen zum Buchstaben U / V , die entsprechende Seite ist in i bis auf einen schmalen Streifen ausgeschnitten; X Y Z fehlen in den drei Hss. 3 xpinia e / AB (in beiden X- ah Initiale) 3.1 Xpa f 2 Xpisma c, Xpma e, Xpicma f 3.2 Xpeleison f; ' X p e ^miserere c 3.3 Xenodoxia A 3.1

c -

::

'kramp f

549

ABcef

Y

AB: AB: AB: AB:

Xilon lignum dicitur. Xilva quasi silva eo quod ibi ligna cedantur. Xero siccum. Xerampelin^ vestes veteres et presicc^.

AB:Ysaias domini salus. (vgl. I 29) AB: Ysai in sole sacrificium vel incensum. (vgl. 118) AB: Ysaac gaudium. (vgl. I 6) ef: Ypolitus equis laceratus. cef: Yperbole dictio fidem excedens augendi minuendive causa, (vgl. H 32) Yperbaton transcensio + verbi vel sententi? / verborum ordinem turbans. AB = 6 . 2 l f . Yronia irrisio >aliud dicens et aliud significansquorum uno absciso tria crescere feruntscilicet lupiiustus vel< iustificatus. Zorobabel iste magister de babilone >Zo iste, Ro magister, babel babiloniam sonata< rotunditate H Textapp. 269 einfügen: (Ieiuna t. intestinum) H Textapp. 276 einfügen: sequntur H Textapp. 301: A B C E F G H Q statt A B C E F G Q Text 324 einfügen: H92b. ClOb statt H92b; diffusa statt diffusa Textapp. 315 einfügen: Gygas B; Textapp. 331 einfügen: mangnitudine H ; Text 344/45: H93b) hinter A36b; populi statt populi', subter'ranei.' statt subter'ranei. Textapp. 364: (vel) a statt (vel) Textapp. 374 einfügen: (vel) Dorcas H Textapp. 377 einfügen: Tragelaffus F

569

Korrigenda zum Band 1 dieser Textausgabe

143

145

146 147—152 148 149

150 151

152 153 154 155 156 158

159

160 161

163

570

Textapp. 381 einfügen: cambulos C Glossenapp. 381, zweite Zeile-. 486), statt 486) Text 388: uarro statt varro Textapp. 384 einfügen: Porcellus H ; Textapp. 393 einfügen: boaca H Textapp. 395: B F G H V statt BFGV Text 426: vizziluechros statt vizzelvechros Textapp. 417 einfügen : concitetur] excitetur A B C E F G H Textapp. 420 einfügen: dicebalbant H Textapp. 429 einfügen: in] ut H alle Angaben zu Hs. I sind zu tilgen, da I zur zweiten Fassung gehört (in diesem Band) Textapp. 466 streichen: tarnen C G Textapp. 474 einfügen: Licifica F Textapp. 475 einfügen: subpressis H ; sit H Textapp. 476 einfügen: 'canes 2 magni Textapp. 486/87: vocatur statt vocatus Textapp. 491 einfügen: cernere] discere C Textapp, einfügen: 504 Mustella F Textapp. 505/06 einfügen: marginal Cecula spizmus H Textapp. 509 einfügen: Grillus >vel cicada< H Text 522 die beiden Sätze umstellen: Pastilli . . . fiunt. Vipera . . . natra. Textapp. 522: Vippera F statt »Pastilli ABCEFGHV Text 538: est draco statt draco Textapp. 538 streichen: Ydra >est< draco V Text 568: sugat statt sugat. Textapp. 568 einfügen : Sanguissuga G ; Text 578: Ascarid^. Cossi. Pediculi statt Ascarid^, cossi, pediculi Textapp. 594: truita H statt F; einfügen: Ysmerina H Textapp. 620: E H statt E Textapp. 625 einfügen: calore H ; glaucum H Textapp. 631: retineat] statt retinendo] Glossenapp. 621: cherpho A statt cherphe Text 646: humore statt homure Text 651: K26a (statt K l ) beginnt mit sit statt 655 mit Ran^ Textapp. 643: habundat B C F G H V statt BEFGV Textapp. 646 streichen: (inde) C Textapp. 653 streichen: cistanearum C Textapp. 655—729 mit Text streichen (vgl. Korrigenda XXXIX) Glossenapp. 666 ergänzen: gehört wohl zu Melanurus 664 Text 688 voranstellen: K26a), da Textunterbrechung nach Psitachus (die oberen 11 Zeilen der folgenden Seiten abgeschnitten) Textapp. 682: Alietus H statt F Text 701 voranstellen: (K26b; der Text beginnt wieder mit taha, dies allerdings nur mit unteren Buchstabenresten, da auch diese Zeile noch halb abgeschnitten ist Textapp. 698 einfügen: Onocrotulus F; >quem< greci F Textapp. 702 einfügen: Luscina EK Glossenapp.: zweite Glosse von 704 ist richtig erste Glosse von 705; hinter H : (von 732) statt (von 150,23)

¡Corrigenda zum Band 1 dieser Textausgabe

163 164

165

166

167

168 169 170 171 172 174 175

177 178

179 180

181 182 183

184 184—192 185

186

Glossenapp. 707/08: zweimal über den hochgestellten r noch ein waagrechter Strich (Nasalkürzel) Textapp. 714 einfügen: Loaficus gr. Nachtrag am Rand H ; Textapp. 718: vocis statt covis Text 731 voranstellen: K26b); die Seite endet nach Venerias und nicht 729 mit turteltuba Textapp. 725 einfügen: Merchulus EK Text 746: pascitur statt pascitur. Textapp. 735: Vppuba H statt E Textapp. 745 einfügen: Turdula G Text 756/57: H27b beginnt mit Aliens statt mit Ova Textapp. 754: Garadrion F G H statt FG Glossenapp. 752: A(-u-)B statt AB Textapp. 763 einfügen: Crastros B, Crastos F; (duces) H Textapp. 765: horneza. cabro H statt a cabro H (a vielleicht fälschlich als Endung an hornez) Textapp. 766: Bruchus H statt bruchus Textapp. 767: Scarabeus GV statt V Textapp. 776 einfügen: Cinifes ABEFH Text 788 voranstellen-, G9b. C15b (G9b nicht 787), C15b beginnt mit vel Textapp. 11/12 einfügen: innectat < innectant C Textapp. 23: herlinc C. statt herling Glossenapp. 27: haunischtraub F statt -raub Textapp. 56: cefiro A statt C Textapp. 67 einfügen: Laras S, Textapp. 74/75: ABCE statt ABCEF Textapp. 77 einfügen: c°"mestibiles B F G H Glossenapp. 106, zweite Zeile: nur V statt H Textapp. 107: similis C H V statt CV Textapp. 112 einfügen: (Huius . . . dicitur) LT Textapp. 112/13 nach ilex einfügen: [Ylex V] Textapp. 119 einfügen: Plata|tanus B Glossenapp. 124, erste Zeile : a- > e- statt -a > -e Text 135: uelua statt velua Textapp. 132: (et) toxicata H statt (et) Glossenapp. 135, vierte Zeile: S(v-) statt S Glossenapp. 157, zweite Zeile: B(tv-) statt B Textapp. 162: A B E H L T statt ABELT; esse dicunt >esse< S statt C Textapp. 163: (latine) F H T statt FT Textapp. 194 ändern in: 194/95 (que in Exodo . . . arbor est) H statt 194 (que in Exodo . . . aromatica) Textapp. 194/95: ABCEF statt A B C E F H Glossenapp. 203, dritte Zeile: püchlein F statt püchlein alle Angaben zur Hs. I sind zu tilgen, da I zur zweiten Fassung gehört (in diesem Band) Text 210, Textapp, und Glossenapp., erste Zeile: Pirum bira ist zu streichen, da nicht in H , sondern in I Textapp. 212 einfügen: Castatanea C Textapp. 219: bitumen< H statt bitumen