Philonis Alexandrini opera quae supersunt: Vol I De opificio mundi. Legum allegoriarum (I-III). De Cherubim. De sacrificiis Abelis et Caini. Quod deterius potiori insidiari soleat [1962 (unveränd. Nachdr. der Ausg. 1896) Reprint 2013 ed.] 9783110833270, 9783110051063

Citation preview

PHILONIS OPERA

PHILONIS ALEXANDRINI OPERA QYAE SYPEESYNT

EDIDERVNT

LEOPOLD VS COHN et PAVLVS WENDLAND

VOL. I CONTINENS

DE OPIFICIO MVNDI LEGVM ALLEGORIARVM LIB. I—III DE CHERVBIM DE SACRIFICIO ABELIS ET CAINI QVOD DETERIVS POTIORI INSIDIARI SOLEAT

BEROLINI TYPIS ET IMPENSIS GEORGII REIMERI MDCCCLXXXXVI

PHILONIS ALEXANDRINI OPERA QYAE SYPERSYNT

VOL. I

EDIDIT

LEOPOLDVS COHN

ADIECTA EST TABVLA PHOTOTYPICA CODICIS VINDOBONENSIS

BEROLINI TYPIS ET IMPENSIS GEORGII REIMERI MDCCCLXXXXVI

Dieser Band ist ein unveränderter Nachdruck

Archiv-Nr. 3616 6 2 / 1

© 1!W>2 l),v Walter do Gruyter & Co., vormals G. J : Göschen'eche Verlagshandlung — J . Guttentag, Vprlasrsburlihandlun« — (ieorg Reimer — Karl J . Trübner — Veit & Comp. — Berlin W 30 Printed in Germany Olmo ausdrückliche (ieiiphmigung des Verlages ist es auch nicht gestattet, dieses Buch oder Teile daraus auf pliotomechanischem Wege (Photokopie, Mikrokopie) zu vervielfältigen.

PROLEGOMENA Philonis Álexandrini memoria a Iudaeis non minus quam a pagania De fatis fere neglecta tota pendei moralis

et Testamenti

ab ecclesia Christiana,

veteris interpretandi

nam cum doctrina operum

ratio Philonis cum sacris Philonis

ecclesiae Christianae libris maxime conspirare viderentur, ab

antiquis

scriptoribus ecclesiasticis eius opera studiosissime lectitata atque usurpata sunt, Märtyrern rasse

iam alterius p. Chr. η. saeculi scriptores velut

Iustinum

et Theophilum Antiochenum Philonis explicationes non igno-

veri simillimum est, etsi certis argumentis demonstran

nequit.

tertio autem saeculo Clemens Alexandrinus quinquies vel potius quater (nam

aut

nomen

alium Philonem

uno

—

Byblium videlicet —

nation Philonem

laudat, multis locis

convertit

loco

Philonis

non

recte

traditum

est

respexit Clemens)

aut

nomi-

doctrinam eius in usum suum

vel tacite verba eius transcripsit; atque Orígenes eius dis-

cipulus, qui duos Philonis libros

(νόμων ιερών αλληγορίας et περί τοΰ

το χείρον τφ χρείτιονι φιλεΐν έπιτίθεσθαι)

diserte commémorât tertium-

que (περί toû θεοπέμπτοος εΐναι τους όνείροος) semel respicit, quantopere a Philonis philosophia et exegesi pendeat, ex servatis libris et fragmentis librorum deperditorum iam perspicitur,

clarius etiam eluceret, si com-

mentarli quos in Pentateuchi libros Orígenes conscripsit integri aetatem tulissent.

quarto deinde saeculo e graecis scriptoribus inprimis Eusebius

Caesariensis, e latinis Ambrosius Philonis libros adhibuit. atque Eusebius quidem non modo multa e libris Philonis superstitibus satis diligenter excerpsit, verum etiam multa et preti osa fragmenta unus servavit librorum deperditorum.

Ambrosius vero Philonem in scriptis ad Pentateuchum

exegeticis praecipuum auctorem ac ducem ita sibi elegit, ut libros eius totos fere compilare! Phlloni· opera vol. I

nonnullos

Philonis interpretatio allegorica tunc A

II

PROLEGOMENA

adeo celebrata fuit, ut ex libris eius nominum hebraicorum explicationes (έβραϊκών ¿νομάτων Ιρμηνεΐαι) colligerentur earumque indices componerentur.

talem etymologiarum librum ad ordinem litterarum confectum et

Orígenes ut Philonis librum agnovit et Eusebius in recensu librorum Philonis commémorât.

Hieronymus eum librum in latinum sermonem

transferre in animum induxerat, sed cum exemplaria valde inter se dissona et ordinem confusum repperisset, „vetus aedificium nova cura instaurane" ipse librum de nominibus Hebraicis ita condidit, ut plerasque Philonis explicationes in graeco libro ilio congestas usurparet.

omnino

aestimatio philosophi Iudaei per ilia saecula eadem fuit, ac si scriptor Christianus fuisset. ecclesiasticorum rentur.

quo factum est ut eodem fere studio quo patrum

opera

Philonis

scripta

describerentur

ac

propaga-

atque cum sexto septimove saeculo veterum patrum libri ad

conficienda varia

opera collectanea

idem Philoni contigit. pletissimam

catenam

excerperentur

et

compilarentur,

etenim Procopius Gazaeus, cum primus locuin

Octateuchum

e multis veterum

scriptorum

libris componeret ac simul éclogas commentariorum conficeret, e Philonis Quaestionibus et solutionibus in Genesin et Exodum multa excerpsit, quorum ope non exiguam partem operis Philonei graece nunc restituere licet, deinde in florilegia Christiana ilia, quorum principem locum tenent Sacra Parallela quae Ioannis Damasceni nomine feruntur, amplissima excerpta Philonea recepta sunt, quae ad verba scriptoris constituenda et emendanda permultum conférant, nec solum intra fines ecclesiae graecae Philonis admiratio sese continuit.

ad scriptores latinos quoque studia

Philonea transgressa esse, exempla iam docent Ambrosii et Hieronymi. sed eodem saeculo quo Ambrosius florebat nonnulli libri Philonis in latinum sermonem toti translati sunt; quarum versionum infeliciter perexigua tantum frusta aetatem tulerunt.

atque eodem fere tempore vel non

multo post aliquot scripta Philonis in Armeniam linguam conversa sunt; quae versiones hoc demum saeculo inventae et in lucem editae sunt, forte fortuna evenit ut his versionibus partim librorum Philonis qui graece perierant memoria resuscitaretur.

omnia excerpta illa apud scriptores

veteres et in catenis florilegiisque servata simul et antiquae versiones egregia subsidia praebent ad memoriam operum Philonis libris manuscriptis graecis traditam supplendam et corrigendam.

PROLEGOMENA

III

Librorum manuscriptorum Philonis etsi nullus saeculo decimo anti- De archetypo quior est, archetypum tamen usque ad saeculum quartum vel etiam scriptorum tertium ascendere demonstran potest, constat Pamphilum presbyterum Caesariensem magnam bibliothecam oondidisse partim iam ab Origene collectam eamque multis libris undique conquisitis amplificatala ecclesiae Caesariensi donavisse. eius bibliothecae libros in papyris exaratos, cum corrupti essent, Acacius et Euzoius episcopi Caesarienses (annis 338—365 et 376—379) in codices membranáceos transcribendos curaverunt. Hieron. Epist. 34,1 Beatus Pamphilus martyr . . . cum Demetrium Phalereum et Pisistratum in sacrae bibliothecae studio vellet aequare imaginesque ingeniorum, quae vera sunt, et aeterna monumenta toto orbe perquireret, tunc vel maxime Origenis libros impensius prosecutus, Caesariensi ecclesiae dedicavit: quam ex parte corruptam Acacius dehinc et Euzoius eiusdem ecclesiae sacerdotes in membranis instaurare conati sunt, idem de vir. ini. 113 Euzoius ... adulescens Caesareae eruditus est et eiusdem postea urbis episcopus plurimo labore corrwptam iam bibliothecam Origenis et Pamphili in membranis instaurare conatus ad extremum sub Theodosio principe ecclesia pulsus est. in celebrata ilia bibliotheca Caesariensi Philonis quoque opera adservata fuisse testimonium exstat luculentissimum. namque in codice Yindobonensi theol. gr. 29 ante Philonis librum περί της χατά Μωυσέα κοσμοποιιας haec verba leguntur forma crucis graecanicae inclusa: e o C o ι o έν σωματιοις c άνενεώαατο : e π

ι ff χ ο π

ο ΐ Εδζόιοί έπίαχοπος έν σωμοτίοις άνενεώαατο. verba έν αωματίοις ανενεώβατο idem significant quod latine Hieronymus in membranis instaurare dixit. A*

IV

PROLEGOMENA

onmes aatem quotqaot tum legebantur libros Philonis in bibliotheca Caesariensi fuisse consentaneum videtur. titilli quoque eorum librorum nobis traditi sunt, namque in eo indice Philonis librorum quem Eusebius Caesariensis (Hist. eccl. II 18) confecit sine dubio habemus πίνακα librorum in Pamphili bibliotheca congestorum. ex quo apparet exstitisse tum etiam hos libros graece nunc deperditos: Quaestionum et solutionwm in Genesin libros sex, in Exodum libros quinqué, de ebrietate librum alteram, de Providentia, pro Iudaeis librum, quod omnis insipiem serous sit; libri de somniis et de legatione ad Gaium swe de virtutibus, quorum nunc partes tantum supersunt, ab Eusebio integri legebantur. quo ordine opera Philonis in bibliotheca Caesariensi composita fuerint ex Eusebii indice non elucet; nempe iam tum videntur confusa fuisse ñeque certo ordine digesta, a papyris igitur in Origenis et Pamphili bibliothecis adservatis et ab exemplaribus illis Euzoii episcopi auspiciis in bibliotheca Caesariensi transcriptis memoria codicum Philoneorum repetenda est. exstant autem in variis bibliothecis permulti Philonis operum libri manuscripti, sed plerique ab antiquis illis papyris et membranis integritate et probitate longe distant, unus tantum codex Seldenianus in bibliotheca Bodleiana adservatus saeculo decimo exaratus est, duo codices unus Yindobonensis alter Parisinus saeculo undécimo scripti sunt, ceteri omnes recentiores sunt et varie corrupti. iam ad enumerandos et describendos codices accedamus. hoc praemoneo nunc quidem eos tantum codices commemorari qui scripta pleraque Philonis continent in iisque libros in hoc volumine primo editos, ceteri suis locis seorsum tractabuntur. De libris

De codicum de codice A

Iam in commentatione de Philonis codicibus editioni meae libri de opificio mundi (Vratislaviae 1889) praemissa deteriorum codicum duas classes distinguendas esse demonstravi, quas notis a et b significavi, in hac editione operum omnium Philonis earum classium exempla duo p r e stantissima instar omnium esse voluimus, ita ut nota A prioris, nota H posterioris familiae memoriam generaliter significemus. est autem A codex Monacensis G r a e c u s 4 5 9 , olim Augustanus, formae quartae maioris, fol. 474, saeculo XIII duabus manibus (I fol. 1—332' II fol. 333'—474") elegantissime exaratus. scripturae specimen edidit C. Tischendorf ad

Y

PROLEGOMENA

calcem

libri

transmissum

PhiUmea bis totam

inscripti. contuli,

codicem

libéralissime

insunt triginta octo

Vratislaviam

libri Philonis in

indice foL 1 T —2* numeris a — λ η ' notati: 1.

κερί περιτομής.

2.

περί μοναρχίας (lib. I).

3.

ετι περί μοναρχίας (lib. Π ) .

4.

τίνα γέρα ιερέων.

5.

περί ζψων των εις τάς θυσίας χαί τίνα των θυσιών τά είδη.

6.

περί θοόντων.

7.

περί των μετονομαζόμενων χαί ών Ινεχα μετονομάζονται.

8.

νόμων ίερών αλληγορία δεοτέρα (i. e. leg. alleg. lib. I I I ) .

9.

περί τοΰ τις ó των

θείων πραγμάτων χληρονόμος χαί περί της ίσα

χα! έναντία τομής. 10.

περί άθλων χαί έπιτιμιών.

11.

περί άρών.

12.

περί άνδρίας.

13. 14.

περί τοΰ βίου Μωσέως (lib. I — I I I )

15. 16.

περί της Μωσέως χοσμοποιίας.

17.

είς τήν (sic) δεχάλογον Μωσέως.

18.

περί καταστάσεως αρχόντων.

19.

περί τοΰ πάντα σπουδαίον είναι έλευθερον.

20.

περί βίου θεωρητιχοΰ ή ικετών αρετής το τέταρτον.

21.

περί τοΰ μίσθωμα πόρνης είς το ίερόν μή προσδέχεσθαι.

22.

περί των άναφερομένων έν είδει νόμων είς δυο γένη των δέχα λογίων, τό τε ς ' χαί το ζ ' , το χατά μοιχών χαί παντός ακολάστου χαί το χατά των άνδροφόνων χαί πάσης βίας (de special, leg. liber I I I : Mang. I I 299—334).

23.

βίος πολιτικός &περ έστί περί τοΰ 'Ιωσήφ.

24.

ιστορία πάνυ ώφέλιμος χαί τ φ βίφ χρήσιμος τά κατά τόν Φλάχκον ητοι περί προνοίας.

25.

(στόρια πάνυ χρήσιμος

χαί

ώφέλιμος περί τών

χαί της αίτιας της πρός «παν αότοΰ.

τό 'Ιουδαίων

χατά τον έθνος

Γάϊον

άπεχθείας

PROLEGOMENA

VI

26.

τά προς δικαστήν

(de ivdice

Mang. I I 3 4 4 — 3 4 8 ) .

cum hoc opus-

de humanitate (Mang. I I de paenitentia usque ad verba

culo in codice conglutinatus est liber 3 8 3 — 4 0 5 ) cum initio opusculi

πάγκαλον γάρ καί συμφέρον αδτομολεΤν (Mang. I I 4 0 6 , 1 6 ) . 27.

περί ών ίερουργοΰσιν "Αβελ τε χαί Κάϊν.

28.

περί των

χερουβίμ

και

της

φλογίνης ρομφαίας και τοΰ κτισ&έντος

πρώτου έξ ανθρώπου Κάϊν. 29.

περί γεωργίας.

30.

δτι άτρεπτον τό θείον.

31.

περί γιγάντων.

32.

περί άποικίας.

33.

περί της πρδς τά προπαιδευματα συνόδου.

34.

νόμων ιερών αλληγορία των μετά την έξαήμερον (lib. I ) .

35.

την (sic) μετά τήν έξαήμερον (leg. alleg. lib. II).

36 ì i περί του θεοπέμπτους είναι τους δνείρους (lib. I. I I ) .

oí. ) 38.

βίος σοφοί» του χατά διδασχαλίαν τελειωθέντος ή νόμων άγράφων.

scholia manu recentiore (saec. X V ut videtur) in margine passim adscripta sunt

nullius

momenti:

e. gr. fol. 1 6 3 ' (ad

lib.

de opificio mundi

§ 8

έν τοις ουσι) ποίοις ουσιν, ώ γενναίε; τοΰ δραστικού φημι χαί τοΰ παθητοΰ* έγώ δέ σοι άντερήσομαι* χαί πως απολαμβάνεις το δραστιχον και παθητόν; άρα γε σύγχρονα καί άναρχα ή το παθητόν έκ τοΰ άναρχου και δραστικού; ου φησιν αυτό

γάρ ές έαυτοΰ άψυχον καΐ άκίνητον δν,

καί

σχηματισθέν

φίλε

δυο άρχαι

καί χείρων.

υπό τοΰ δραστικού κατά σε*

post: λόγων

το

νοΰ είς τελειότατον έργον,

μία μεν ένεργητική καί αγαθή,

ετέρα

ουκοΰν ώ παθητική

el οδν έν άλλοις μονάδα τήν όντως οδσαν άρχήν των δλων καί

ποιητικήν έδογμάτισας, έαυτής

ύστερον κινηθεν καί ψυχωθεν

είναι

πώς ώδε τήν άνείδεον υλην αποτολμάς καί λέγειν ές

εχουσαν,

καθώς εμπροσθεν

ταΰτα ήμεΐς ένετυπώσαμεν οόχ τοΰ ανδρός·

άλλ' οίόμεθα

διαρρήδην γράφεις,

et paulo

δτι ικανοί έσμεν έν ταΐς κρίσεσι των

ταΰτα είναι

προσθήκην τινών αιρετικών ή

σφάλμα γραφέως· έπεί καί δύναται τις εδσεβώς νοεΐν τά είρημένα, εάν προσθη καί το ποιητόν έν τψ παθητόν· καί λέγειν ούτως άναγκαιότατόν έστιν έν τοις οδσι,

το μεν

είναι

δραστήριον

ως αίτιον,

τό δε παθητόν καί ποιητόν

καί

καλώς μοι δοκεϊ γράφεσθαι ούτως, ΐν' έπιστομίζη τις τους τήν υλην άναρχον υπολαμβάνοντας.

ab

eadem

manu

in prima pagina (fol. l r ) haec adno-

PROLEGOMENA

VII

tata sunt: έν τψ παρόντι βιβλίψ πρώτον δφειλουσιν άναγινώσκεσίΐαι οί δυο περί μοναρχίας λόγοι· εϊτα ó περί κοσμοποιίας· καΐ μετ αυτόν ó λδ' και λε' οΓ είσιν εις τόν μετά την έξαήμερον, δτι κατά ακολουθίαν δπονται της ιστορίας και αλληγορίας· χαί μετ' αότους δ η ο ΐ λόγος, ος έπιγράφεται περί νόμων ίερών αλληγορία · πλην δοκεϊ αναμέσον τούτων Ιχειν και 2τερον λόγον, 8ς έν τφ παρόντι βιβλίφ ουκ εστίν· μετ* αυτόν δέ τον ή ον λόγον άναγινώσκεται ó *η' λόγος, ου ή έπιγραφή περί των χερουβίμ καΐ της φλογίνης ρομφαίας· εχει δέ μέσον τούτων ελλειψίν τιν' ώς οΪμαι.

et paulo infra: εις τον λα' τ λόγον περί γιγάντων εύρήσεις δτι δοξάζει και δλος ó κόσμος πεπλήρώσθαι (sic) ψυχών και αότοι οί σύμπαντες αστέρες είσίν έμψυχοι, έπεί άεΐ και ρητοί είσιν.

et in ima pagina: τρεις γάρ δόξας έναντίας τη έκκλησία ευρίσκω

τοΰτον σφάλλοντα· την υλην άναρχον· προόπαρξιν ψυχών· τους αστέρας ζώντας και τον αέρα ζωόν.

tertia manu eaque recentissima praeeipue in legum

aUegoriarum lib. II et de somniis lib. II variae lectiones brevesque observationes margini adscriptae sunt, passim etiam numeri quibus paginae editionis principie Philonis denotantur.

hanc manum Davidis Hoeschelii

esse suspicor (v. infra caput de editionibus). Eandem textus formam quam A praebent omnes codices quibus eadem scripta Philonis (vel eorum pars) eodem ordine descripta traduntur.

plane igitur cum Monacensi A congruunt hi codices: Vaticano - Palatinus graecus 183, chartaceus saec. XIV, fol. 577, in fine mutilus.

cf. Stevenson, Codd. mss. Palat. gr. p. 94.

Vaticani graeci 380 et 378, chartacei saec. XV. Coislinianus 43 et Vaticanus graecus 2174, chartacei saec. XVI. quae ratio inter hos codices et Monacensem A intercedat iam Wendland (Neu entdeckte Fragmente Philos p. 126') breviter indicavit. 183 e codice A ipso videtur transcriptus esse,

Palatinus

nam praeterquam quod

in omnibus mere consentiunt, verba quae in fine libri de agricultura (fol. 332 r ) scriba codicis A adnotavit ίστέον δτι ή βίβλος έσφαλμένη ήν· και ó βουλόμενος κατήγορος εστω μοι της άμαθίας, eadem eodem loco in Palatino (fol. 415') leguntur.

a Palatino 183 autem pendent Vaticani

380 et 378, qui manu eadem exarati Ioannis Thessali Scutariotae, ut testatur subscriptio codicis Vat. 378 (05 -ò δώρον και Θετταλοΰ ó κόπος), unum quasi codicem efficiunt, cuius altera pars (Vat. 380) viginti tres

Vili

PROLEGOMENA

libros Philonis priores (1—23) altera quindecim reliquos (24—38) comprehendit.

namque in Palatino 183 bibliopegi culpa duo quaterniones

loca inter se mutaverunt, ut fol. 201—208 ea nunc legantur quae ante folia 193—200 collocari debebant (sunt autem verba ex libro de opificio mundi 14,3 τό σπέρμα περιέχον usque ad 33,23 βάθους έπιπέδψ προστεθέντος): atque eadem confusio in Vaticano 380 reperitur, cuius librarius exemplum fidelissime expressit, quamquam in Palatino error notatus est. porro Coislinianus 43 a Iacobo Diassorino (de quo cf. quae dixi in Philol. Abhandl. Martin Hertz dargebracht p. 137 sqq.) in Italia medio fere saeculo XVI scriptus, qui viginti tres libros Philonis eosdem continet quos Vaticanus 380, in libro de opificio mundi eandem confusionem prae se fert, ut Diassorinum exemplo usum esse Vaticano 380 pro certo haberi possit.

sicut autem Vaticani 380 frater gemellus est Vaticanus

378, ita Coisliniani 43 Vaticanus 2174, quo libri Philonis quindecim illi posteriores continentur.

nam ut Ricardus Foerster a me rogatus codice

nuper examinato benignissime mihi rescripsit, tota specie et forma scripturae Vaticanus 2174 cum

Coisliniano adeo congruit, ut nullus

dubitem quin et ipse a Diassorino sit exaratus et descriptus e Vaticano 378. Praeter eos quos nominavi codices familiae A adnumerandus est codex O t t o b o n i a n u s g r a e c u s 74, chartaceus saec. XVII, ubi fol. 1-63' octo primi libri Philonis (περί περιτομης— νόμων ίερών αλληγορία δευτέρα) exstant eodem ordine atque in A sese excipientes : cf. Feron e Battaglini, Codd mss. gr. Ottoboniani bibliothecae Vaticanae p. 46.

denique hoc

De codice

loco commemorandus est codex M a t r i t e n s i s b i b l i o t h e c a e a c a d e m i a e

Est. 11

h i s t o r i c a e Est. 11 gr. 2 a n u m . 40 signatus, chartaceus, anno 1508

gr. 2» nr. 40

s c r ]ptus

(subscr. : τέλος oùv θεψ άγίψ αμήν · έν ' Ρόδω αφη'), de quo nihil

cognitum habeo nisi quae Graux - Martin in libro Notices sommaires des mss. grecs d? Espagne et de Portugal (Extrait

des Nouvelles Archives des

missions scientifiques et littéraires tome I I ) p. 13 rettulerunt. sed ex illa descriptione accuratissima quin colligendum sit codicem ad familiam A pertinere nullus dubito,

complectitur enim Philonis triginta octo libros

eosdem eisdemque titulis instructos atque A, sed ordine diverso digestos, indicem subiunxi singulis libris adscribens números codicie A uncis inclusos:

PROLEGOMENA 1—3[13—15]. 4[38j.

IX

περί τοΰ βίου Μ ω σ έ ω ς .

βίος σοφού τοΰ χατά διδασκαλίαν τελειωθέντος ή περί νόμων άγραφων.

5 [2].

περί μοναρχίας.

6[3].

περί μοναρχίας ετι.

7 [16].

περί της Μ ω σ έ ω ς χοσμοποιιας.

8[34].

νόμων ιερών άλληγορία τ ω ν μετά την έζαήμερον.

9[35].

Φίλωνος τήν ( s i c ) μετά την έςαήμερον.

10[8].

νόμων Εερών αλληγορία δευτέρα.

11 [ 1 0 ] .

περί άθλων καΐ έπιτιμιών.

12[28].

περί τ ω ν χερουβίμ χαί της φλογίνης ρομφαίας.

13[27].

περί ών ίερουργοΰσιν "Αβελ τε χαί Καιν.

14[30].

οχι άτρεπτον το θείον.

15[31].

περί γιγάντων.

16[29].

περί γεωργίας.

17 [ 3 2 ] .

περί άποιχίας.

18[33].

περί της προς τ ά προπαιδευματα συνόδου.

19[9].

περί τοΰ τις è τ ω ν θείων πραγμάτων κληρονόμος.

20[1].

περί περιτομής.

21 [ 7 ] .

περί των μετονομαζομένων χαί ών δνεχα μετονομάζονται.

22[24J.

ιστορία πάνυ ωφέλιμος χαί τ φ βίω χρήσιμος τ ά χατά τον Φλάχχον ήτοι περί προνοίας.

23[25].

ίστορία

πάνυ χρήσιμος

και ωφέλιμος περί

των

κατά τον Γάϊον

και της αίτιας της προς απαν το 'Ιουδαίων έθνος άπεχθείας αύτοΰ. 24[19].

περί τοΰ πάντα σπουδαΐον είναι έλευθερον.

25[20].

περί τοΰ βίου θεωρητιχοΰ ή ικετών άρετης το τέταρτον.

26[23].

βίος πολιτικός δπερ έστί περί τοΰ ' Ι ω σ ή φ .

27. 28[36. 3 7 ] .

περί τοΰ θεοπέμπτους είναι τους δνείρους.

29[18].

περί καταστάσεως άρχόντων.

30[17],

είς τόν δεκάλογον

31 [ 2 2 ] .

περί τ ω ν αναφερομένων έν είδει νόμων είς δυο γένη τ ω ν ι τό τε ς

Μωσέως. λογίων,

και τό ζ ' , τό κατά μοιχών και παντός ακολάστου χαί τί>

κατά τ ώ ν άνδροφόνων χαί πάσης βίας. 32[5].

περί ζ ψ ω ν τ ώ ν είς τάς θυσίας χαί τίνα τ ώ ν θυσιών τ ά είδη.

33 [ 6 ] ,

περί θυόντων.

34[4].

περί τοΰ τίνα γέρα ίερέων.

χ

PROLEGOMENA

35[26]. τά προς δικαστήν. „Ce traite est suivi dans le ms., sans rien qui indique de changement, sans même un alinéa par le de humanitate (Mang. II 383), lequel est suivi, dans les mêmes conditions, par le de pamitentia

(II 405). Ce dernier morceau

est incomplet à la fin, il se termine sur les mots συμφέρον αότομολεΐν (II 406,16)". 36[21]. περί τοδ μίσθωμα πόρνης είς τό ιερόν μή προσδέχεσθαι. 37 [11]. περί άρών. 38[12]. περί άνδρίας. vides quantopere tituli vel in minutiis cum titulis codicis A conspirent, itaque nihil damni apparatum criticum nostrum tulisse credimus, quod ampliorem et accuratiorem codicis notitiam ut nancisceremur non contigli De codice

vix enim fore ut novi aliquid ex eo cognoscamus sperandum est. Praeter Monacensem A unus huius familiae codex a nobis adhibitus

Veneto Β est V e n e t u s g r a e c u s 41 ( B ) , chartaceus, formae quadratae, fol. 360, saeculo XIV exaratus, olim Bessarionis cardinalis Tusculani. Wendland,

contulit

ordo librorum discrepai a codice A , tituli piane congruunt.

complectitur

codex triginta libros Philonis a librario numeris (λόγος)

α'—λ' signatos (adscripsi numéros codicis A): 1[23]. βίος πολιτικός δπερ έστι περί τοδ Ιωσήφ. 2—4[13—15].

περί του βίου Μωσέως.

5[16]. περί της Μωσέως κοσμοποιίας. 6[18]. περί καταστάσεως αρχόντων. 7[19]. περί του πάντα σπουδαΐον είναι ελεύθερον. 8[20]. περί βίου θεωρητικού ή ικετών αρετής το τέταρτον. 9[21]. περί του μίσθωμα πόρνης είς το ιερόν μή προσδέχεσθαι. 10[31]. περί γιγάντων. 11 [30], περί τοδ άτρεπτον το θείον. 12[7].

περί των μετονομαζομένων καί ών ?νεκα μετονομάζονται.

13[17]. είς την (sic) δεκάλογον Μωσέως. 14[1].

περι περιτομής.

15.16[2. 3]. περι μοναρχίας. 17 [4].

περί τοδ τίνα γέρα ιερέων.

18[5].

περί ζφων των είς την θοσίαν και τίνα των θυσιών τά είδη.

19[6].

περι θυόντων.

XI

PROLEGOMENA

20[24]. ιστορία πάνυ ωφέλιμος καί τψ βίψ χρήσιμος· τά χατά tòv Φλάχχον ήτοι περί προνοίας. 21[25]. ιατορta πάνυ χρήσιμος χαί ωφέλιμος· περί των χατά τόν Γάϊον χαί της αίτιας της πρός απαν το'Ιουδαίων έθνος άπεχθείας αότοΰ. 22[26]. τά πρός δικαστήν.

cum hoc opusculo coniunctus est liber de

humanitate cum initio opusculi de paenitentia ut in codice Δ. 23[8].

νόμων ίερών αλληγορία δευτέρα.

24[9].

περί του τις ó των θείων πραγμάτων κληρονόμος χτλ.

25[10]. περί άθλων χαί έπιτιμιων. 26[11], περί άρών. 27[12]. περί άνδρίας. 28.

περί άνδροφόνων (Mang. II 313—327).

29. [22] περί του μή άναισχυντεΐν γυναίκας (Mang. II 327—334). 30.

περί των αναφερομένων έν ειδει νόμων είς δυο γένη των δέκα λογίων, τό τε ς χαί τό C\ το κατά μοιχών καί παντός άκολάστου χαί το κατά των άνδροφόνων καί πάσης βίας (Mang. II 299-313).

de totius codicis Β scripturae forma et cum aliis necessitudine certum iudicium nunc quidem ferre non ausim, quoniam ex libris in hoc volumine primo editis duos tantum de opificio mundi et legum allegoriarum üb. III tradit, in ceteris libris qualis sit eius memoria accuratius perquirere nondum licuit. in universum tamen hoc dici posse mihi videtur, codicem Β ad codicum familiam A pertinere, sed e codice aliquo descriptum esse multo mendosiore quam is fuit e quo codex A fluxit. nititur hoc iudicium comparatione codicis Β cum codice A in duobus libris illis instituta.

idem confirmatur ea parte libri de sacrificiis Abelis

et Caini quae sola in codice Β traditur (scilicet opusculo περί του μίσθωμα πόρνης ε?ς το ιερόν μή προσδέχεσ&αι) et libro de vita contemplativa quem F. C. Cony beare nuper edidit (Oxonii 1895). Alterius classis codicum deteriorum exemplum potissimum est codex D® Ven e t u s g r a e c u s 40 (H), chartaceus, formae quartae, fol. 449, saeculo de codice H XIV scriptus, olim Bessarionis cardinalis.

contulit Wendland, locos

dubios vere anni 1893, dum aliquot dies Venetiis commoror, ipse inspexi. codex ab altera eaque docta manu (saeculi XV ut videtur) tractatus

XII

PROLEGOMENA

multisque locis correctus est; ab eadem manu quattuor folia codicis quae interciderant (fol. 55. 56 et 110. I l l ) suppleta sunt,

duo quaternione»

perperam collocati sunt, folia enim 59—66 post folia 67—73 compingere debebat bibliopegus (illud folium quod fol. 72 sequitur in numerandis paginis

praetermiesum

eet).

continet

codex

quadraginta

sex

libros

Philonie a librario α'— μς' numerates : 1.

Φίλωνος περί της Μωυσέος κοσμοποιίας.

2.

περί των δέκα λογίων α κεφάλαια νόμων βίσίν.

3.

τά περί δικαστού (Mang. I I 344—348).

4.

περί εδσεβείας και φιλανθρωπίας (de humanitate Mang. I I 383—405). adiunctum est sine titulo opusculum de paemtentia

usque ad

verba πάγκαλον γάρ καί συμφέρον αότομολεΐν (Mang. I I 406,16). 5.

περί καταστάσεως άρχοντος.

6.

περί του πάντα σπουδαΐον είναι έλευθερον.

7.

περί βίου θεωρητικού ή ικετών άρετών.

8.

περί του μίσθωμα πόρνης εις το ιερόν μή προσδέχέσθαι.

9.

περί των αναφερομένων έν ειδει νόμων C-ίς δυο γένη των δέκα λογίων, το 2κτον καί τό Ιβδομον, τό κατά των μοιχών καί παντός άκολάστου, και τό κατά άνδροφόνων καί πάσης βίας.

10.

βίος πολιτικού 8περ έστί περι 'Ιωσήφ.

11.

περί ών ίερουργοΰσιν "Αβελ τε καί Κάιν.

12.

περί των χερουβίμ καί της φλογίνης ρομφαίας καί του κτισθέντος πρώτου έξ ανθρώπου Κάϊν.

in fine (fol. 116 r ) haec leguntur: ó

παρών λόγος ήκουσα 2τι εχει καί ίτερον λόγον. 13.

περί γεωργίας.

14.

περί γιγάντων.

15.

δτι άτρεπτον το θείον.

16.

περί άποικίας.

17.

περί της εις τα προπαιδευματα συνόδου.

18.

περί βίου σοφοΰ ή νόμων άγράφων. subscriptio libri: Φίλωνος βίος

19.

περί του τίς ó των θείων πραγμάτων κληρονόμος.

σοφοΰ τοΰ κατά διδασκαλίαν τελειωθέντος. 20.

περί τοΰ θεοπέμπτους είναι τους όνείρους (de somnüs lib. I).

21.

περί άθλων καί έπιτιμίων.

22.

περί άρών.

XIII

PROLEGOMENA

23.

περί αρετών ήτοι περί ανδρείας χαί εδσεββίας (de

fortitudine).

subscriptio : Φίλωνος περί ανδρείας. 24.

άς Φλάχχον.

25.

περί αρετών χαί πρεσβείας πρός Γαϊον.

26.

περί τοΰ βίοο Μωσέως λόγος πρώτος.

27.

περί τοΰ βίοο Μωσέως λόγος δεύτερος.

28.

περί του βίου Μωσέως λόγος τρίτος,

29.

περί εόγενείας.

30.

περί φυγάδων.

subscriptio huius libri: Ιπλή-

ρωσεν ó περί ?ερωσύνης λόγος.

31.

περί φυτουργίας τό δεύτερον Νώε.

32.

περί τοΰ έξένηψε Νώε.

33.

περί συγχύσεως διαλέχτων.

34.

περί αφθαρσίας κόσμου.

35.

περί τοΰ τδ χεΐρον τω χρείττονι φιλεΐν έπιτίθεσθαι.

36.

περί μέθης,

post hune librum iterum descriptus est liber περί

αποικίας iam supra (16.) exaratus, ut declarant etiam verba a lectore aliquo in margine adscripta haec: δ παρών όλος λόγος έγράφη χαί πάλιν κατά λήθην Ιγράφη. 37.

περί περιτομης.

38. 39.

περί μοναρχίας (lib. I. II)

40.

περί τοΰ τίνα γέρα ιερέων.

41.

περί ζώων τών ε?ς θυσίας και τίνα τών θυσιών τα είδη.

42.

περί θυόντων.

43.

νόμων ίερών αλληγορία δευτέρα (leg. alley, lib. III)

44.

περί ανδροφόνων (Mang. II 313,26—322,29).

incipit: ονομα μέν

άνδροφονία. explicit: περί οίκετών νομοθετείται βιαίως άναιρεθέντων. 45.

περί τών οιχέτας χτεινόντων (Mang. II 322,29—327,26). θεράποντες τυχη μέν έλάττονι χέχρηνται.

incipit:

explicit: χαί τά ήσυ-

χασθέντα προσπεριέλαβεν. 46.

περί τοΰ μη αναισχυντεΤν γυναίκας (Mang. II 327,27—334,8). incipit: άγοραί και βουλευτήρια, explicit] τοις δρώσιν έξομοιοΰσθαι.

opuscula tria in fine descripta περί άνδροφόνων, περί τών οίχέτας χτεινόντων, περί τοΰ μή άναισχυντεΐν γυναίκας non ex eodem fonte videntur fluxisse ac reliqua pars codicis.

sunt enim particulae libri tertii de

XIV

PROLEGOMENA

speeialibus legibus, quem librum integrum iam supra (9.) descriptum videmus.

ac re vera desunt in eis codicibus huius familiae qui non ab

ipso codice Η pendent (ut in Parisino 483: ν. infra),

accedit quod

textus forma in opusculis illis tradita valde discrepai ab ea forma quam in libro integro (9.) codex exhibet, congruit vero cum codice Veneto Β (28. 29). Praeter singularem librorum ordinem familia Η hoc potissimum sibi proprium habet, quod libri de sacrificiis Abelis et Caini paragraphes 21—32 (p. 210,1—215,20 huius editionis) plane omittit eumque locum tantummodo in opusculo e duobus frustulis Philoneis conglutinato περί τοΰ μίσθωμα πόρνης εϋς το ιερόν ¡χή προσδέχεσδαι tradit.

cf. Wendland

Neu entd. Fragm. Philos p. 126. exstant autem in bibliothecis permulti huius familiae codices, quorum plerisque a nobis inspectis quoniam nihil novi ex iis accrescere intelleximus, omnes (excepto uno de quo mox plura) abiiciendos et ex apparatu critico removendos duximus.

omnes

igitur huius generis codices, quotquot vel inspeximus vel e bibliothecarum catalogis cognitos habemus, breviter hoc loco enumerasse satis habui. Venetus graecus 39, membranaceus,

formae maximae, fol. 271,

saec. XV, gemellus codicis H vel ex eo descriptus. Vaticanus graecus 382, chartaceus, saec. XV, e codice H descriptus. Vaticano - Palatinus graecus 311, saec. XV—XVI.

chartaceus in folio, pag. 899,

continet prima manu

exarata (p. 1—880)

omnia eadem scripta Philonea quae codex H, deinde altera manu (p. 882—899) librum περί των μετονο|χαζο|χένων.

cf. Stevenson,

Codd. mss. Palatini gr. p. 174. Genuensis bibliothecae Congregationis missionis urbanae 39, chartaceus saeculi XIV exeuntis.

omnia eadem atque in H quadra-

ginta sex scripta Philonis ibi tradita esse per litteras ad Wendlandium datas docuit Federico Eusebio Genuensis. Ottobonianus graecus 48, chartaceus, fol. 626, saec. XVII.

continet

quadraginta quinqué scripta Philonea, omittit in fine opusculum περί τοΰ μή ς κατά τδ Ιβδομον titulus legitur νόμων ίερών αλληγορίας τών μετά την έςαήμερον τό δεύτερον). 2.

περί τών χερουβίμ καί της φλογίνης ρομφαίας,

explicit: καί ώς

μεγαλοπρεπώς . . . κατανοήσωμεν. 3.

περί γενέσεως "Αβελ καί ων αδτός καί 6 αδελφός αότοΰ Κάϊν ίερουργοΰσιν.

III 1.

explicit: τοΰτο δέ το ήγεμονικόν διακεχώρηκεν.

περί της Μωσέως κοσμοποιίας.

λόγος ε' (sic).

2.

περί τοΰ μίσθωμα πόρνης εις τό ιερόν μη προσδέχεσθαι.

3.

περί γιγάντων λόγος.

4.

περί τοΰ άτρεπτον το θείον λόγος.

5.

εις δεκάλογον Μωυσέως.

6.

νόμων ίερών αλληγορία δευτέρα (legum allegor. lib. III), post verba

λόγος a (sic).

μόνος ó φαύλος (p. 113, 6) incipit lacuna a librario spatio vacuo relicto significata, quae pertinet usque ad verba el πορεύσονται τω νόμψ (ρ. 148, 17). primam et secundam partem, etsi ordo librorum initio paululum immutatus est, cum Laurentiano conv. soppr. 59 omnino congruere perspicuum est.

e locis nonnullis a Wendlandio collatis in parte secunda textus

formam eandem atque in codice Vaticano U exstare intelleximus.

itaque

hunc codicem et alterum illum Laurentianum ex uno eodemque exemplo

LXIX

11

XXX

PROLEGOMENA

fluxisse certissimum videtur1). accedit quod eadem lacuna, quam codicem Laur. conv. 59 in libro de sacrifions Abelis et Caini habere supra diximus, in Laur. LXIX 11 comparet. — tertia pars huius codicis cum Veneto Β artiore vinculo coniuncta et ex eodem archetype descripta esse videtur, id quod memorabili consensu eorum, qualis in libro de opificio mundi cernitur (cf. quae dixi in editione eius libri p. XIV sq.)2), certo comprobatur. quod si verum est, statim hic uno verbo duo codices absolvendi sunt, Vaticano-Palatinus 152 (chartaceus saec. XIV) et Laurentianus conv. soppr. 107 (chartaceus saec. XV): quorum posterior sex eadem scripta Philonis eodem ordine digesta eisdemque titulis instructa continet quae tertia pars Laurentiani LXIX 11, prior et ipse eadem addito tantum post librum περί της Μωσέως κοσμοποιίας libro primo de vita Mosis. Matritensf

0 17

Tertius hue pertinet codex M a t r i t e n s i s 0 17, chartaceus, formae maximae, fol. 661, duabus manibus saeculo XVI exaratus. continentur eo primum (fol. 1—408) Ioannis Chrysostomi commentarli in Psalmos, deinde Philonis libri quindecim iidem omnes quos Laurentianus LXIX 11 tradit. in eo tantum Matritensis a Laurentiano differì, quod libros ele vita Mosis non in initio sed in fine exhibet. ceterum et in ordine librorum et in forma titulorum ita consentiunt, ut dubitare non possim quin Matritensis e Laurentiano descriptus sit. quae sententia inprimis eo comprobatur, quod Matritensis libri de Abrahamo hunc titulum mirificum prae se fert βίος σοφών τοΰ κατά διδασκαλίαν έκθέντων ή νόμων άγραφων δ έστι περί τοΰ 'Αβραάμ, quem explicare nullo modo possis, nisi formam tituli cognoveris in Laurentiano traditam, cuius librarius κατά διδασκαλίαν εκθέντων scripsit pro τελειωθέντος, quod vocabulum in archetypo ex parte evanidum videtur fuisse, accedit argumentum alterum. in codice Laurentiano magnam exstare et indicatam esse lacunam vidimus post initium libri III legum allegoriarum: eadem lacuna comparet in Matritensi, cuius librarius totum foliorum quaternionem ad lacunam aliquando explendam vacuum reliquit. quod de hoc codice certo iudicare ') Wendland (Neu entdeckte Fragra. Philo's p. 1262) Laurentianum conv. 59 θ Laurentiano L X I X 11 descriptum esse dixit, quae opinio ideo sustineri nequit, quia posterior codex uno minimum saeculo post alterum scriptus est. *) notandum est quod hic liber λύγο; ε' nuncupatur, quocum conféras indicem librorum Veneti Β.

PROLEGOMENA

XXXI

possum, benevolentiae debeo Ottonis Cuntz, qui notitiam codicis mihi suppeditavit accuratiorem ea quam E. Milleri catalogue codicum Matritensium praebuit. Tres igitur codicum familias (A, H, UF) discernendas esse vidimus et omnes quotquot adhuc commemorati sunt codices ad unam earum vel íntegros vel ex parte pertinere demonstravimus. restant tres codices certo generi nulli adsignandi, de quibus nunc singillatim exponendum est. celeberrimus inde a Mangeii aetate fuit codex Mediceus sive L a u r e n t i a n u s plut. X cod. 20 (M), membranaceus, formae duodecimae, fol. 399, saeculo XIII ineunte littorie minutissimis exaratus. olim fuit Francisci Filelfi ; in pagina enim altera folii alterius haec verba leguntur: ή βίβλος αύτη του φραγκίσκου φιλελφου Ιστίν. primus eum contulit in usum Mangeii A. Cocchius medicus Florentinus, qui in codice ipso haec adnotavit: A. Cocchius Mugellanus contuli a0. MDCCXXXIH cum imp(ress)o Turnebi. denuo librum de opificio mundi anno 1887 ipse contuli, ceteros libros Wendland et S. Reiter contulerunt, locos nonnullos vere anni 1893 iterum inspexi. simulacrum scripturae codicis C. Teschendorf libro qui inscribitur Philonea adiecit. scribendi codicis laborem librarli tres inter se diviserunt: primus exaravit folia 1—135* (libros 1—11), alter folia 136'—337' inf. (libros 12—24 et initium libri 25), tertius reliqua. codex duodetriginta libros Philonis complectitur hos: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

Φίλωνος νόμων ιερών αλληγορίας των μετά την έξαήμερον (leg. alleg. lib. I). Φίλωνος είς το ποιήσωμεν βοηθόν χατ' αότόν (i. e. leg. alleg. lib. II). περί ων ίερουργοΰαιν "Αβελ τε χαί Κάιν. περί των χεροοβίμ χαί της φλογίνης ρομφαίας χαί του χτισθέντος πρώτου έ£ άνθρωπου Κάιν. περί γεωργίας. οτι άτρεπτον τό θείον. περί γιγάντων. βίος σοφοΰ του κατά διδασχαλίαν τελειωθέντος ή νόμων άγραφων. περί αποικίας. περί της προς τά προπαιδευματα συνόδου. περί του θεοπέμπτους είναι τους δνείρους (de somniis lib. I).

De codiceM

XXXII

12.

PROLEGOMENA

περί κοσμοποιίας Μωσέως.

IB.

περί νόμων ?δέας (i. e. de decalogo).

14.

περί των αναφερομένων έν είδει νόμων είς β' κεφάλαια των ι' λογίων, τό τε μή νομίζειν εξω ivò; θεούς έτέρους αότοχρατεΐς χαί

τό

μή

χειρότμητα θεοπλαστεΐν (continet de circumcisione et de monarchia librum I). 15.

περί των αναφερομένων έν είδει νόμων εις γ' γένη των ι' λόγων, το περί εδορκίας καί σεβασμού της ιεράς έβδομάδος χαί

γονέων

τιμής. 16.

περί των αναφερομένων έν είδει νόμων εις δύο γένη των ι' λογίων, τό τε ς' χαί τό ζ ' ,

το κατά μοιχών χαί παντός άκολάστου καί το

κατά άνδροφόνων χαί πάσης βίας. 17.

περί των αναφερομένων έν είδει νόμων εις γ' γένη των ι' λογίων, το η' χαί τό θ' χαί τό περί τοΰ μή κλέπτειν χαί ψευδομαρτυρεΐν χαί μή έπιθυμεΐν καί των ε?ς Ικαστον αναφερομένων χαί περί δικαιοσύνης η πάσι τοις ι' λογίοις έφαρμόζει, δ έστι της συντάξεως.

18.

περί τοΰ βίου Μωσέως α'.

19.

περί τοΰ βίου Μωσέως β'.

20.

περί τοΰ βίου Μωσέως γ'.

21.

περί άρετών ήτοι περί ανδρείας χαί ευσεβείας και φιλανθρωπίας καί

22.

βίος τοΰ πολιτικοΰ δπερ έστί περι 'Ιωσήφ.

23.

περί τοΰ πάντα σπουδαΐον έλευθερον είναι.

μετανοίας: περι Ανδρείας (de

fortitudine).

24.

περί βίου Οεωρητικοΰ ή ικετών άρετών τό δ'.

25.

είς Φλάκκον.

26.

περί άρετών S έστι της αότοΰ πρεσβείας προς Γάϊον.

27.

περί της τοΰ κόσμου γενέσεως (i. e. de aetemitate

28.

περί φυτουγίας Νώε τό β'.

mundi).

notandi sunt ii tituli quorum forma plane discrepai a ceteris codicibus. legum allegoriarum

liber I I inscriptus est είς τό „ποιήσωμεν βοηθόν κατ'

αυτόν" secundum verba biblica, a quibus explicandis liber incipit,

liber de

decalogo titulo περί νόμων ιδέας insignitus est (cf. tit. in H et F περί τών δέκα λογίων â κεφάλαια νόμων είσιν).

liber -de aetemitate mundi inscriptus

est περί της τοΰ κόσμου γενέσεως, cum ceteri codices omnes titulum prae se ferant περί αφθαρσίας κόσμου,

ordo quoque librorum a reliquie codi-

XXXIII

PROLEGOMENA cibus differì omnibus, de specialìbus

legibus

cam classe UF in eo M consentit, quod libri I titulum

recte tradidit (14.);

eius autem partem

exiguam tantum servavit. De hoc codice eiusque duplici natura et indole in Prolegomeni^ editioni libri de opificio mundi praemissis (p. V i l i sqq.) iam verba feci, quibus hoc loco pauca addere opus est, quoniam iudicium meum ex uno libro Philonis tunc haustum et ipse interim aliis libris omnino confirmatum vidi et F. Cumont in edendo libello de aeternitate

mundi

F. C. Conybeare nuper in editione opusculi de vita contemplativa probaverunt.

et

com-

archetypum igitur e quo fluxit M vetustissimus optimaeque

notae liber fuit litteris quae dici soient uncialibus exaratus, in quo singula verba nec dirempta distincta erant.

neque accentibus

aliisque notis prosodiacis

quo factum est ut qui primus hunc vetustum librum

litteris minusculis expressit, cum non satis graece doctus esset, in dissolvendis vocabulis multa vitia committeret.

sed idem, sicubi verba tradita

non intellexit, suo ingenio sententias mutavit et interpolavi nec raro verba scriptoris depravavit. est

fidelissime

ipse codicis M librarius exemplum quo usus

videtur expressisse.

hoc ipsum vero lectu difficillimum

eiusque scriptura multis locis evanida videtur fuisse: namque interdum M vocabula vel litteras cum indicio lacunae omittit, certe quia librarius in exemplo suo quid scriptum fuerit dinoscere non potuit. sed quamvis multis mendis corruptos sit, summa tarnen in recensendis Philonis libris eius utilitas omni dubitatione exempta est.

etenim tarn multas et bonas

lectiones ubique suppeditat ac solus tarn saepe verba genuina scriptoris tradit vel restituendae verae scripturae prodest, ut in optimis Philonei testibus iure numerandus sit.

textus

et quod in aestimando hoc codice

maxime respiciendum est, de specialisms legibus librum II, cuius exigua tantum fragmenta in aliis codicibus exstant, M solus omnium integrum servavit.

itaque singularem locum in numero codicum Philonis huic

codici tribuendum esse consentaneum videtur.

sed necessitudine quadam

cum eo familia A coniuncta est, si quidem in eis libris quos M et A simul tradunt mire hi plerumque inter se conseotiunt; ita tarnen différant, ut in familia A saepe textus depravationem etiam latius grassatam videamus.

consensus ita explicandus videtur, ut vetustum illud arche-

typum e quo codicem M derivandum esse dixi classis A quoque fundaPhllonia opera vol. I

C

XXXIV

De codice G

PROLEGOMENA

mentum fuisse, sed per diversos rivalos memoriam eius ad M et ad classera A pervenisse censeamus. Secundo loco post Mediceum nominandus est codex V a t i c a n o P a l a t i n u s g r a e c u s 248 (G), formae maximae, fol. 326, in charta bombycina saeculo XIV scriptus. cf. Stevenson, Codd. Palat. biblioth. Yat. graeci p. 135. codicem contulit Wendland, insunt undetriginta libri Philonis numeris a ' — n o t a t i : 1.

περί βίου Μωυσέως λόγος α'.

2.

περί του βίου Μωυσέως λόγος β'.

3. 4.

περί τοΰ βίου Μωυσέως λόγος γ'. περί της τοΰ Μωσέως χοσμοποιίας.

5.

περί των δέχα λογίων οι (sic) κεφάλαια νόμων είσί. περί των δέχα νόμων of κεφάλαια νόμων είσί.

6.

τά προς δικαστήν (de indice), hoc opusculum sequitur omisso titulo, uno versu tantum vacuo relieto, liber de humanitate cum initio opusculi de paenitentia usque ad verba συμφέρον αότομολεΐν.

7. 8.

περί καταστάσεως άρχοντος. περί τοΰ πάντα σπουδαϊον είναι έλευθερον.

9.

περί βίου θεωρητικού ή ίχετών αρετών τό δ'.

10. 11.

subscriptio:

περί τοΰ μίσθωμα πόρνης ε?ς τό ιερόν μη προσδέχεσθαι. περί των αναφερομένων έν ειδει λογίων (sic) εις β' γένη των ι' λογίων, τό τε ς' χαί το ζ', το κατά μοιχών καί παντός ακολάστου καί τό κατά άνδροφόνων χαί πάσης βίας. 12. βιός πολιτικοΰ δπερ έστί περί 'Ιωσήφ. 13. περί ων ίερουργοΰσιν "Άβελ τε καί Κάϊν. 14. περί των χερουβίμ χαί της φλογίνης ρομφαίας καί τοΰ κτισθέντος πρώτου έξ άνθρωπου Κάϊν. 15. περί γεωργίας. 16. περί φυτουργίας Νώε. 17. 2τι άτρεπτον τό θείον. 18. περί μέθης. 19. περί ών άνανήψας ó νοΰς εύχεται καί χαταραται. 20. περί συγχύσεως διαλέχτων. 21. βίος σοφοΰ τοΰ κατά διδασκαλίαν τελειωθέντος νόμοις (sic) άγράφων 2ς έστι περί 'Αβραάμ.

XXXV

PROLEGOMENA

22. 23. 24.

Φλάκκος ψεγόμενος. περί άρετών α' ζς έστι της αδτοΰ πρεσβείας πρδς Γάιον. περί ανδρείας, post verba των 8à λεχθέντων σαφεστάτην πίβτιν αί ίεραΐ βίβλοι περιέχουσιν (Mang. II 381,8) inscriptìo falsa legitur περί εόσεβείας. 25. περί φιλανθρωπίας et cum eo coniunctum opuse, περί εδγενείας. 26. περί φυγής και ευρέσεως. 27. περί τοΰ τις δ των θείων πραγμάτων κληρονόμος καί περί της Tea και έναντία τομής. 28. περι της πρός τα προπαιδευματα συνόδου. 29.

περί τοΰ θεοπέμπτους είναι τους δνείρους (de somniis

lib. I).

in ordine librorum G cum nullo alio codice vel codicum genere piane conspirât, tituli aliquot eandem formam ostendunt quam in codice A exstare vidimus (cf. 6. 24. 27), alii propius ad H accedunt (7. 23) vel ad F (5. 9. 19. 21). duae titulorum formae in hoc uno quod sciam codice comparent, Φλάκκος ψεγόαενος (22.) et περί φυγής καί ευρέσεως (26.) : prior legitur etiam apud Photium (Bibl. Cod. 105), alteram περί φυγής και ευρέσεως inscriptionem genuinam esse, non earn quam ceteri codices praebent περί φυγάδων, testantur Eusebius Hist. eccl. II 18,2 et excerpta in Sacris Farallelis servata, quod ad scripturae formam attinet, singuli libri multum inter se variant, ut modo ad hoc modo ad illud genus codicum textus proxime accedat. sed generatim observandum est codicem saepius meliorem sequi memoriam quam deteriorem. in libro de opificio mundi per omnia fere cum codice F consentit atque in aliis libris eundem consensum exstare veri simillimum est. at in libris de Cherubim et de sacrificiis Abelis et Caini a textu codicum UF piane discedit et in ilio quidem cum familia H plerumque convenit, in hoc eandem fere atque M et A textus formam exhibet. nec raro vel una cum optimis et antiquissimis testibus vel etiam solus veram scripturam servavit. cf. etiam quae scripsit Conybeare Philo about the contemplative life p. 14. itaque recte fecisse mihi videor, quod huic quoque codici singularem in numero codicum Philoneorum locum adsignavi. Omnium qui in hoc volumine adhibendi erant codicum Philonis optimus et vetustissimus est codex bibliothecae Caesareae Vindobonensis De codice V O*

XXXVI

PROLEGOMENA

theologicus graecus 29 (V) a me primum in edendo libro de opificio mundi anno 1889 e tenebria in lucem vocatus. est membranáceas, formae maximae, fol. 249, saeculo XI manu elegantissima exaratus, ab Augerio Busbeckio Costantinopoli eomparatus et in bibliothecam Caesaream translatas. specimen scripturae dedimus in tabula phototypica ad calcem huius voluminis adnexa. codicem olim in usum meam contulerant S. Mekler et Guil. Weinberger, anno 1890 ipse denuo diligentissime excussi, insunt haec scripta: 1. fol. l r —61 r Eusebii Pamphili libri IV Eclogarum propheticarum de Christo. 2. fol. 61τ—141T Ioannis Philoponi libri ΥΠ in Hexaemeron. 3. fol. 142Γ—146Γ eiusdem Disputatio de tempore celebrandi Paschatis. 4. fol. 147*—154T Philonis de opificio mundi. 5. fol. 155r—249 Cyrilli episcopi Hierosolymitani Catecheses. continet igitur codex V unum Philonis librum eiusque partem tantum dimidiam fere, desinit enim fol. 154T med. in verbis oò πάντως αρχή μονάς χατά το ας διπλάσιους (ρ. 31,19 huius ed.), reliqua pars paginae vacua relicta est. hinc exemplum quo usus est librarius iam mutilum fuisse nec plura Philonis continuisse perspicuum est. sed archetypum ex quo exemplum illud originem duxit plura continuerat et pervetustum praestantissimumque fuisse censendum est. etenim libro de opificio mundi in codice V praemiasa est haec tabula (fol. 146v): ΤΑΔβ eNeCTIN ψΐΛωΝΟΟ

Περί της χατά μωοσέα χοσμοποιιας: Των έν γενέσει ζητημάτων χαί λύσεων Α' Β' Γ' Δ' Ε' Ζ': των έν έζόδω ζητημάτων και λύσεων Â' (sic) Β' χαί Ε': Περί των τοΰ δοχήσισοφοΟί χάίν έγγόνων χαί 4ς μετανάστης γίγνεται IB' : Περί των δεκαλογίων : Περί των αναφερομένων έν ε ιδεί νόμων εις β' γένη των δεχαλογίωντό ς' χαί ζ'· τό τε χατά μοιχών· και παντός ακολάστου· χαί τό χατά άνδροφόνων χαί πάσης βίας. χαί τό η' χαί &' χαί ι ' · τό περί τοΰ μη χλέπτειν χαί ψευδομαρτυρεϊν· χαί μή έπιθομεϊν. χαί περί των είς έχαστον Αναφερομένων · χαί περί δικαιοσύνης ή πδσι τοις δεκαλόγοις έφαρμόζει* 8 έστιν της 3λης συντάξεως:

PROLEGOMENA

XXXVII

his subiunguntur verba cruce inclusa εδζόιος έπίσχοπός έν βωματίοις άνενεώσατο, quorum iam supra mentionem feci (p. Ill), in archetypo igitur praeter librum de opificio mundi exstabant liber de decalogo et libri III et IV de specialisms legibus, tum ele posteritate Caini liber quem solus codex Vaticanus U servavit, denique Quaestionum in Genesin libri sex et in Exodum libri II et V qui graece omnino perierunt. hinc de antiquitate illius archetypi coniecturam facere possumus. etenim post Eusebii et Ambrosii tempora Philonis Quaestioms in Genesin et in Exodum nisi in catenis et in florilegiis christianis non iam commemorantur neque ultra saeculum sextum eas descriptas et propagata^ esse veri simile est. nam postquam ineunte saeculo sexto in catena ad Octateuchum a Procopio sophista Gazaeo congesta nec multo post in Sacris Parallelis quae Ioannis Damasceni nomine feruntur Quaestionum Philonis thesauri excerpti et exhausti sunt, libros ipsos denuo describere non iam intererat. archetypum igitur codicis V post saeculum sextum exaratum esse vix putaverim, ultra illud potius ascendiese mihi videtur ad saeculum quartum. nam si subscriptionem illam Εόζόιος έπιακοποί έν αωματιοις ανενεώσατο recte interpretor, liber ille vetustissimus cuius πίναξ in codice V casu felici servatus est in bibliotheca Caesariensi exstabat et unum erat ex iis voluminibus in quae corpus operum Philonis divisum esse oportebat, quod in membranis instauran Euzoius episcopus iussit. quae sententia luculenter eo confirmatur, quod Eusebius in excerptis suis quae descripsit e Philonis libro de opificio mundi per omnia fere cum codice V ita consentit, ut unum eundemque textus fontem ab utroque repraesentari iure dicere possimus. de indole et scripturae forma codicis V plura dixi in praefatione editionis libri de opificio mundi (p. III sqq.), ad quam relegare velim, ne semel dieta denuo repetam. hoc unum monendum videtur, quae de exemple quo usus est librarius codicis V et de eius erroribus vitiisque ibi- dicta sunt rectius ad archetypum fuisse referenda. Omnibus codicibus enumeratis et descriptis nunc de auctoritate et De codiami dignitate singulorum codicum et generum et de ratione qua in recen-1 a u c t o n t a t e sendo Philone singuli adhibendi sint nonnulla dicamue. codices omnes ex uno archetypo derivatos esse pro certo afñrmari potest, arguunt hoc quidem multi loci in omnibus libris manuscriptis aperte corrupti vel

xxivra

PROLEGOMENA

interpolati, esempla aliquot afferam. de opificio mundi § 25· (p. 8,2) haec tradita sunt: δήλον δτι χαί ή Αρχέτυπος σφραγίς, 2ν φαμεν νοητύν είναι κόσμον, αότος áv ειη tò παράδειγμα, άρχέτυπος ιδέα των ίδεών, δ θεοΰ λόγος, sententiae concinnitatem verbis τδ παράδειγμα άρχέτυπος ίδέά των ίδεών turbari nemo non videt. perspicua sententia evadit, cum verbis illis seclusis legimus αότδς áv εΐη ó θεοΰ λόγο«, verba τδ παράδειγμα, αρχέτυπος ιδέα των ίδεών in margine a lectore aliquo adscripta erant ad verba scriptoris ή αρχέτυπος σφραγις, postea falso loco in textum inculcata sunt. § 81 (p. 28,16) haec leguntur: δήλον γαρ ώς εόμαρέστερον τοΰ τα μή οντα είς το είναι πάρελθε tv τό την έκ των όντων φοράν άνευ τέχνης γεωργικής έπιδαψιλευαασθαι, ubi pro παρελθεΐν sine dubio παραγαγεΐν scribendum est. de Cherubim § 7 (p. 171,21) codices omnes haec exhibent: πατήρ δέ τούτο υ ó νους έπειλημμένος του βπουδαίου, in quibus nemo adhuc offendit. sed e Clementis Alexandrini loco quodam efficitur verba corrupta esse et Philonem scripsisse πατήρ δέ τούτου δ νους, έξειλεγμένος δέ ó τοΰ σπουδαίου: cf. Addenda, memorabilis corruptela invasit de Cherubim § 41 (p. 180,7) έπειδή γάρ φαμεν εϊναι γυναικά τροπικώς αΐβθησιν, . . . τους αοψίας Ιραστάς Ιστησεν αποδοκιμάζοντας μάλλον ή αίρουμένους έπιδείξεται, ubi ?στησεν quod codices praebent omnes sensu plane caret, α?σθησιν emendatione palmari restituit Turnebus. similes corruptelae omnibus communes libris manuscriptis occurrunt de Cherubim § 23 p. 175,18 έξ αρχής σχίσας pro έίαχή σ·, § 3 0 p. 177, 14 τδν μετά των πραγμάτων . . . λόγον, ubi μέσον correxi (cf. p. 176,10), § 37 p. 179,6 έννοιας pro συννοίας, § 68 p. 187,2 μηκίστους άρρωστίας pro άνηκέστους. exemplum luculentissimum F. C. Conybeare nuper protulit, cum in libro de vita contemplativa p. 483,18 Mang, lacunam omnibus codicibus graecis communem exstare demonstraret nunc tandem ex Armenia versione expletam. denique communis originis argumentum gravissimum in eo positum est, quod librum περί άφόαρσίας κόσμου tarn confuso ordine perscriptum codices omnes tradiderunt, ut singula intellegi non possent, donec Iacobus Bernays ingeniosissima divinatione veram formam et ordinem genuinum restitueret: cognovit enim inde ortam esse confusionem, quod in archetypo communi folia aliquot avulsa falso loco deinde reposita essent. hoc archetypum vero sive potius archetypa (nam corpus Philoneum plura volumina com-

PROLEGOMENA plexum esse certissimum videtur)

XXXIX

a papyris

in bibliotheca

Caesariensi

adservatis originem duxisse supra demonstravi. A d archetypnm illud antiquissimum omnium codicum proxime accedit Vindobonensis V ,

qui

bonitate

et

integritate

ceteris

quotquot in hoc

volumine usurpati sunt longe excellit ac tam multas et egregias scripturas suppeditat, ut priorem partem libri de opificio mundi multo emendatiorem nunc

legamus.

secundum

locum

facile obtinet codex

Mediceus M ex

egregio et vetusto exemplari deductus, qui cum in priore parte libri de opifkio mundi cum codice V saepissime consentiat, alibi quoque optimus et gravissimus textus Philonei fons esse censendus est. solus

omnium

posteriore

codicum

parte libri

genuina verba

ac re vera saepe

scriptoris servavit.

exempla e

de opificio mundi aliquot enumeravi

in Prolego-

menis editionis eius libri p. I X sq.,

ex

aliis

libris nonnulla

hoc

loco

leg. alleg. I § 5 p. 6 2 , 1 6 διατυπώσεως (cf. p. 6 5 , 1 8 έτερων γενέ-

addam: αεως).

§ 10 ρ. 63, 19 τήν τετταρεσχαιδεχαετη ήλιχίαν.

δ' ή.

§ 50 ρ. 73,15 χαί συγχλυδα add. leg. alleg. I I

§ 101 ρ. 8 8 , 1

άπο&ανη.

p. 94, 20

των αρετών.

p. 172,11

από

τη μ έ γ α

ρ. 191,11 άλυπος.

διανοίας

§84

§ 18 ρ. 65, 13 αίτιο

§ 71 ρ. 79, 21 άνωτάτω μέρος. § 17

p. 94, 9

ρ. 107,12 ειληχε.

οφελος.

§ 51

ρ. 182, 25

§ 130 ρ. 254, 19

el χαί

codicem Μ quasi aemulatur familia U F , habent libris superatur.

praestantia

scripturae

μή. quae

modo

§ 18

de Chei-ubim § 9 είλήχαβι.

§ 86

de sacrificio Abelis et

§ 122 ρ. 199,12 έιτί χαφόν.

Caini § 66 p. 229,7 των έν ήμΐν τ φ δίυχινητοτάτψ διανοία. εόχαριστητιχός.

τδ γεγονός.

§ 74 ρ. 232,17

§ 137 ρ. 256, 22 χρόνων, in

eis

quos

communes

ilium superai modo ab

eo

nam cum in libro de opificio mundi et in legum allegoriarum

libro primo et in libro de Cherubim M plerumque textus formam prodat meliorem corruptam

quam UF,

sed tarnen ut ope codicum U F haud paucis locis

codicis M et ceterorum codicum scripturam corrigera liceat,

in libro de sacrificiis Abelis et Caini textus in classe U F traditus multo propius ad archetypum accedit quam is quem codex M et qui cum eo coniuncti sunt pretio possis.

ceteri

codices

tradunt.

itaque

in aestimando

codicum

utrum codici M an classi U F palma tribuenda sit iure dubitare ac

familiam

infra perspicietur.

UF

et ipsam e vetusto exemplo

derivatam

esse

sed sicuti textus in M servatus vel incuria vel corri-

gendi libidine librariorum multas et graves depravationes passus est, ita

XL

PROLEGOMENA

in UF correctorum manus deprehendimus quibus verba scriptoris multifariam corrupta et interpolata sunt,

ac maxime quidem in libris de

Cherubim et de sacrificiis Äbelis et Caini doctí hominis cuiusdam inventa occurrunt.

velut de Cherubim § 68 p. 186,24 ubi Philo scripsit oò

πρώτον μέν παρά του διδάξαντος αότάς νοδ παραλαβών εχεις; corrector ille ciaseis UF haud inepte sententiam sic mutavit: πρώτον μέν παρά τοό διδάξαντος αδτάς oò παρά σαοτοΰ λαβών εχεις.

de sacri/. Äbelis et Caini

§ 59 p. 226, 5 ή μέν οον άγαθότης αότοδ μέτρον αγαθών έστιν vocabulum άγίων, quod pro αγαθών UF praebent, e consulta mutatione ortum non errore scriptum mihi videtur.

§ 88 p. 239, 2 verba άντί δέ νεωτέρων xaì

δεοτερείων πρεσβύτερα χαί πρώτα, αντί δέ ήσθενηχότων έρρωμένα χαί πιότερα in UF hoc modo correcta vel potius depravata leguntur: άντί δέ νεωτέρων χαί δεοτερείων πρεσβύτερα χαί τοιαύτα ήσθενηχότων έρρωμενα χαί πια. manifesto correctoris manus cernitur § 106 p. 245,13 3σα δ' κατ' εικόνα άνδρώπω καλόν έατιν είναι μόνψ, ουτε τω πλαατω πολί> μάλλον καλόν έστιν είναι μόνφ, άλλα καί αδύνατον. De ratione quam in textu constituendo secutus sit haec Mangey pronuntiavit: ubique sequor editionem Parisiensem Philonis operum anni 1640 . . . textum nullibi ex coniectura muto nec ex unius tantum codicia manusmpti fide nisi Medicei, quem reliquwum omnium longe optimum esse existimo et ex quo solo hiatus bene multos supplere in textu non dubitavi. attamen hanc normam non stricte observavit, sed saepe textum tacite muta vit et scripturam vulgatam non modo correxit, id quod sane multis locis fecit, sed interdum etiam depravavit. quoniam vero complures familiae A codices adhibuit, horum auct.oritatem secutus multa mutavit et textum nonnusquam diversum constituit ab eo quem editiones priores ostendunt, quas a memoria familiae H pendere constat, sed contra codicum consensum textum mutare noluit; nam huiusmodi quae comparent pleraque vel e lapsu calami vel ex erroribus typothetarum orta esse videutur. coniecturas et suas et aliorum plerasque vel in notis vel in addendis commemoravit. atque in his non minima laus Mangeii posita est. erat enim Philonei sermonis adeo peritus ac tanto opere in doctrinam Philonis penetraverat, ut facili negotio multas corruptelas et lacunas textus detegeret ac saepissime coniectaudo veram scripturam indagaret vel ad veram proxime accederet. etsi eius coniecturae non omnes ita comparatae sunt, ut in textum recipi possint, ac nonnullae vel falsam sententiam ingerunt, multae tamen acu rem tetigerunt, quas omnino recipiendas esse nemo dubitabit. eadem ac fortasse etiam maiore laude dignae sunt animadversiones et emendationes I e r e m i a e M a r k l a n d i i a Mangeio in addendis commemoratae, quarum plerisque in verbis Philonis emendandis et restituendis uti licet, maxima illum virum fuisse sagacitate et in coniiciendo felicitate optime arguitur eo, quod multa inventa eius meliorum codicum testimonio postea confirmata sunt, in Mangeii notis passim laudatur etiam Ericus B e n z e l i u s episcopus Lincopensis,

LXXVIH

PROLEGOMENA

cuius observations et coniecturas quasdam ille acceperat, quae ad emendationem Philonis non multum conferunt.

denique Ioannis C h r i s t o -

p h o r s o n i coniecturae, quas ambabus manibus amplexus est Mangey, nihili aestimandae sunt. De editionibus

Editio Mangeiana quae prima fuit critica usque ad hunc diem unica mausit. nam qui postea Philonis opera ediderunt Mangeii textum integrum expressisse satis habuerunt. ac Fridericus P f e i f f e r quidem, cuius editio') imperfecta emissa est annis 1785—1792, in praefatione se Mangeii speciosam egregiamque editionem vel plane immutatam recudendam curavisse libere fatetur.

ipse nihil praestitit nisi haec: errata typographica quibus sane

editio Mangeiana scatet non pauca correxit (sed multa intacta reliquit nec pauca nova ipse admisit), Mangeii notas ex addendis collectas textui subscripsit, tres codices Monacenses quos Mangey neglexerat ipse contulit et eorum lectiones varias adnotavit.

sed valde erravit quod ex eorum

collatione ornamentum novum accedere Philoni ratus est.

nam quos

saeculo XIV eleganter satis exaratos dicit ac de codicibus optimae notae summa cum cura et diligentia descriptos esse videri, codices re vera sunt saeculi XVI et summa cum neglegentia scripti et nullius pretil,

primus

codex a Pfeiffero A notatus (num. 52 signatus), qui Philonis libros plerosque continet e bibliotheca Bessarionis cardinalis descriptos, nunc est Monacensis graecus 124 (v. supra p. XIV sq.).

alter codex Β (num. 35 signa-

tus), qui libros continet de vita Mosis, de fortitudine,

de vita Iosephi, de

Abrahame, nunc est codex Monacensis gr. 19: cf. Hardt Catal. codd. mss. graec. Ubi. Bavaricae t. I p. 98 sqq.

tertius codex C (num. 174 signatus)

nunc est Monacensis gr. 113, qui fol. 225—233 Philonis opusculum de septenario (Mang. II 277—291) continet: cf. Hardt 1. I. t. II p. 38. tertium hunc codicem adhibere non iam potuit, quoniam in edendo Philone usque ad libros de specialibus legibus non pervenit. Qui hoc saeculo Philonis opera imprimenda curaverunt nihil fere praestiterunt, nisi quod libros per I. Β. Aucherium ex Armenio publici ') Philonis Iudaei opera omnia ¡/raeee et latine. Ad editionem Thomae Mangey collatis aliquot Mss. edenda curami Augustus Fridericus Pfeiffer. Vol. I— V. Erlangae, sumptu Wolfgangi Waltheri, 1785—1792. 5 voll, in octavo, quibus continentur scripta omnia quae in editionis Mangeianae volumine primo exstant et e volumine altero vita Ábrahami. editio fertur repetita esse anno 1820.

PROLEGOMENA

LXXIX

iuris factos et opuscula de cophini /esto et de parentibus colmáis ab Angelo Maio e Laurentiano M edita ') libris antea cognitis adiecerunt. editto Lipsiensis Schwickertiana quam M. Car. Em. Richter curavit anuis 1828—1830 prodiit octo voluminibus®). editor, quemadmodum ipse in praefatione professus est, textum Mangeii secutus est, quocum editionem Pfeifferianam et ubi haec deficit editionem Parisiensem anni 1640 contulit; scriptis a Mangeio editis suo loco inseruit opuscula de /esto cophini et de parentibus colendis et in fine adiecit libros ab Aucherio latine redditos. declarat autem sese efficere studuisse, ut mendis innumeris quibus pristinae editiones scateant textus purgaretur; quod, si menda typographica et lapsus calami quosdam exceperis, parum vere dictum est, vitia enim pleraque editionum priorum in hac quoque redeunt: cf. Proleg. in librum de opificio mundi p. XXXIY, ubi exempla nonnulla contuli quae facile augeri possunt. denique commoditati legentium eo prospectum voluit, quod summaria singulis libris praeposuit, textum in paragraphes distinxit et quam aptissime fieri potuit interpunxit. sed ñeque distinctionibus neque interpunctionibus textus Philonei difficultates levavit, immo vero saepius auxit. nam paragraphis suis textum interdum omnino depravavi^ cum sententias artissime inter se conexas discerperet: cf. e. gr. p. 62,16. 95,23. 139,30. 143,29. 145,2.166,28. 178,16.286,6. in interpungendo autem tanta neglegentia usus est, ut multis locis verba scriptoris omnino intellegi nequeant, nisi interpunctiones immutaveris. quod in praefatione promisit ultimo volumini se indicem rerum et verborum graecum additurum, huic promisse non satisfecit, sed indicem rerum latinum ex Mangeii editione repetitum dedisse satius habuit. novissima operum Philonis editio T a u c h n i t i a n a 3 ) fere integra ex editione Richteriana expressa est. nam et universa cum illa conspirât et in singulis voluminibus omnia eadem continet et textum in paragraphes a Richtero

') Philonis Iudaei de cophini festo et de colendis parentibus cum brevi scripto de Iona. Editore ac interprete Angelo Maio. Ad Leopoldum principen Etruriae heredera. Mediopini regiis typis MDCCCXVIII. in octavo. 36 pag. -') Philonis Iudaei opera omnia. Textus editus ad fidem optimarum editionum. Vol. I— Vili. Lipsiae, sumptibus E. B. Schaickerti, 1828—1830. in octavo minori. 3 ) Philonis Iudaei opera omnia ad librorum optimorum fidem edita. Editio stereotipa. Tom. I— Vili. Lipsiae sumptibus et typis Caroli Tauvhnitii 1851—1853. 12°.

LXXX

PROLEGOMENA

inducías distínctum praebet.

ea re tantum discrepai, quod editor ano-

nymus interpunctionem sane meliorem et accommodatiorem reddere studuit et coniecturas nonnullas a Mangeio in notis significatas, quae quidem ei certae videbantur, in textum recepii. Denique in editionum numero nominanda videtur Ioannis Christiani Guilelmi D a h l i i Chrestomathia Philoniana1) duobus voluminibus edita et doctis adnotationibus instructa, cuius volumine priore capita selecta e variis Philonis libris, posteriore libri adversus Flaccum et de legatione ad Gaium illustrantur; textum editor Mangeianum secutus est.

neque hoc

loco silentio praetereunda sunt Constan tini T i s c h e n d o r f i i

Philonea1)

îdentidem iam a me laudata, qui liber primum Philonis opusculum de posteritate Caini

continet e Vaticano 381 accuratius descriptum quam

apographon a Mangeio adhibitum, deinde de specialibus legibus librum II integrum e Laurentiano M editum, cuius antea partes tantum valde corruptae et in breve contractae cognitae fuerunt; adiectum est fragmentum Quaestionum in Exodum in Vaticano 379 servatum, finem faciunt sententiae Philonis e florilegio Cahirino (quod cum Maximi Eclogis conspirare videtur) excerptae. De versionibus recentioribus

De editionibus disputatione absoluta pauca adiungenda sunt de ver.

.

sionibus recentiore tempore factis.

.

η

.

T

.

primus quod sciam Lilius Aegi-

dius Libellius Tifernas opera Philonis latine reddenda suscepit iussu Nicolai V papae: cf. Dominicus Georgius Vita Nicolai V pont. (Romae 1742) p. 192.

max.

eius translationis etiam nunc in bibliotheca Va-

ticana exstant septem tomi manu ipsius annis 1479—1484 elegantissime exarati et Sixto IV vel Innocentio Vili dedicati, quibus octavus accedit in bibliotheca Barberina adservatus.

cf. Pitra Anal. Sacr. II p. 331.

paulo post editionem principem ab Adriano Turnebo in lucem emissam Ioannes Christophorson 3 ) Anglus quattuor libros Philonis in linguam ') Chrestomathia Philoniana sive loci illustres ex Philone Alexandrine decerpti et cum animadversionibus editi a Ioanne Christiano Guil. Dahl. Hamburgi sumptu Caroli Ernesti Bohn 1800—1802. 2 voll. 12«. 2 ) Philonea, inedita altera, altera nunc demum recte ex vetere scriptura eruta. Edidit Constantinus Tischendorf. Lipsiae, Giesecke et Devrient 1868. 3 ) Philonis ludaei scriptoris eloquentissimi gravissimique libri quatuor, quorum primus est De mundi fabricatione, quae est à Moyse descripta, secundus De decern praeceptis, quae capita legum sunt, tertius De magistratu seu principe deligendo, quartus De officio Iudicis,

LXXXI

PROLEGOMENA

latinam conversos edidit.

anno post omnium operum Philonis quotquot

ediderat Turnebus translatio latina Basileae prodiit a Sigismundo G e l e n i o facta 1 ),

quae et identidem repetita (Lugduni 1555, Lugduni 1561'),

Antwerpiae 1614 3 )) et omnibus graeci textus editionibus inde ab editione Colon. Allobr. 1613 usque ad Pfeifferianam adiecta est.

opuscula ab

Hoeschelio edita Fredericum Morellum Interpretern latinum nacta sunt, gallice Philonis opera Petrus Bellier anno 1588 edidit 4 ), in sermonem anglicum hoc saeculo transtulit C. D. Yonge 5 ).

germanice adhuc pauca

scripta Philonis reddita sunt®). i am primum de Graeco in Latinum conversi: Ioanne Christophorsono Anglo interprete. Errata quoque fere quadringenta, quae in eisdem quatuor libris nuper Parisiis Oraece impressis ex collatione exemplarium manu descriptorum deprehensa sunt, notata correctaque et in fine uoluminis posita. Antverpiae. Excudebat Joannes Vervvithagen Anno 1553. in quarto. 12 fol., 149 pag., 4 fol. 1 ) Philonis ludaei scriptoria eloquentissimi oc philosophi summi lucubrationes omnes quotquot haberi potuerunt, nunc primum Latinae ex Graecis factae per Sigismundum Gelenium, addito in fine rerum memorandarum Indice foecundissimo. Basileae (apud Nicolaum Episcopium iuniorem) M.D.LIIII. in folio. 651 pag., 11 fol. — Editio plane repetita Lugduni, Apud Ioannem Frelonium, 1555. in octavo. 32 fol., 870 pag. Philonis ludaei, summi philosophi, ac scriptoris eloquentissimi, Operum, quotquot ad hunc diem haberi potuerunt, Tomus prior (alter), interprete Sigismundo Gelenio, Ioanne Christophorsono et Ioanne Voeuraeo. Cum utriusque Tomi singularibus et amplissimis indicibus. Lugduni, Apud Ioannem Frellonium, MDLXI. 2 yoll. in octavo, 512 et 480 pag. hac editione continentur primum Sig. Gelenii translatio omnium operum Philonis, deinde Io. Christophorsoni translationes quattuor librorum, tum Ioannis Voeuraei Galli interpretatio libri de decalogo. 3 ) Opera Philonis ludaei exegetica in libros Mosis, De opificio mundi, Historíeos et Legales, quae partim ab Adriano Turnebo, Professore et Typographo Regio, e Christianùsimi Regis Bibliotheca, partim a Davide Hoeschelio ex Augustana, edita et illustrata sunt. Accessere extra superiorum ordinem eiusdem Philonis sex opuscula, quorum alia sunt έπιδεικτικά, alia διδαβχαλιχά, alia denique histórica res quae ludaeis Auctoris aevo contigere describentia. Nunc noviter odditis marginalibus in lucem emissa ex accuratissima Sigismundi Gelenii interpretatione, cum rerum Indice locupletissimo. Antwerpiae, Apud Iohannem Keerbergium, M. DC. XIV. in quarto. 811 pag., 24 fol. haec editio accurate expressa est ex parte latina editionis graecae et latinae quae prodiit Coloniae Allobrogum a. 1613 (v. supra p. LXXII). 4 ) Les Oeuvres de Philon Juif, contenons l'Interprétation de plusieurs divins et sacrés mystères et l'instruction d'un chacun mises de Grec en François p. Pi. Bellier. Paris chez Ch. Roger 1588. in octavo, editio repetita et tribus libris a Fred. Morello translatis aucta Paris chez Chapelain 1612. 5 ) The Works of Philo Iudaeus, the contemporary of losephus, translated from the Qreelc by C. D. Yonge. London, H. Bohn, 1854—1855. 4 voll, in octavo. 6

) Bibliothek der griechischen und römischen Schriftsteller

Pbiionis opera vol. I

über Judenthum F

und Juden

LXXXII

De ratione buius editionis

PROLEGOMENA

Novam et criticam operum Philonis editionem hoc saeculo moliebatur Chr. G. L. Grossmann theologus Lipsiensis. quod ad consilium perficiendum Constantino Tischendorfio persuasit, ut in itinere quod anno huius saeculi quadragesimo in Galliam et Italiani suscepit libris Philonis manuscriptis excutiendis operam daret. quern laborem ita ille exsecutus est, ut codices Parisinos fere omnes exploraret et cum editione Mangeiana conferret atque Italiae bibliothecis perlustratis multos codices perscrutaretur et investigaret'). quo factum est ut Grossmanno supellectilis critica praesto esset locupletissima. sed morte abreptus est (anno 1857), priusquam vel initium edendi Philonis fecisset. apparatus criticus ab eo comparatus hucusque neglectus in bibliotheca Universitatis Lipsiensis delitescit. post Grossmanni obitum idem consilium persecutus est Carolus Guilelmus Otto theologus Glauchaviensis, quem ad finem et apographa Tischendorfii collationum codicum Parisinorum et collationes aliquot codicum Vindobonensium compara vit. sed ne is quidem eo pervenit, ut ad opus perficiendum accedereia). nova Philonis edendi spes excitata est, cum. anno 1887 Academia Regia Berolinensis ad certamen de praemio Carlottiano subeundum Philonis librum de opificio mundi critice tractandum proposuisset. quo in certamine Paulo Wendlandio mihique contigit, ut Academia opellas nostras praemio dignas iudicaret. quo facto uterque nostrum editionis omnium operum Philonis novis curis parandae consilium cepit. mox vero, ne diutius opus dudum desideratum tardaretur et quo citius res ad finem perdaci posset, Consilia nostra communicavimus et consociato labore Philonem edere constituimus. apparatu pienissimo per hos annos conquisito et omni studio pertractato nunc volumen primum in lucem mittimus. D e ratione huius editionis haec animadvertenda sunt, ordinem .

.

.

librorum in universum sequimur eum quem Mangey constituit, quamquam non per omnia eum recte sese habere haud ignoramus, sed quoniam editio Mangeiana in omnium manibus est et omnes verba Philonis secunin neuen Uebertragungen und Sammlungen. ib. 1870. IV. Bd. ib. 1872.

I. Bd.

Leipzig,

Oskar Leiner,

1865.

I I I . Bd.

cf. Grossmann in programmate pro rectoratu Lipsiensi a. 1856 p. 1. Tischendorf Anecdota sacra et profana p. 171. Philonea p. V sq. 2) cf. quae dixi in Philo!. t. LI p. 274.

Τ.ΤΤΤΊΓΤΤΤ

PROLEGOMENA

dum earn laudare consueverunt, lectorum commoditati consuluisse nobis videmur, quod ordinem editionis Mangeianae quoad fieri potuit retìnuimus. quo facilius verba scriptoris alicubi laudata reperiri possent, numeri paginarum editionis Mangeianae (M.) in margine interiore adnotati sunt, nec minus propter verba secundum editionem Richterianam laudata paragraphos eius editionis in textum recepimus cancellis rotundis ( ) inclusas, sed ut difficultates Philonis legendi aliquanto sublevarentur et singulae sententiae magis essent perspicuae, textum in novas et minores paragraphos distinximus in margine exteriore notatas. textui duplicem adnotationem subiunximus, unam qua codicum varietas lectionis enotata est, alteram qua loci memoriae quae dici solet indirectae congesti sunt et scriptorum loci quos Philo laudavit vel perstrinxit significati. in textu constituendo quantum fieri potuit fidem et auctoritatem librorum manuscriptorum sequendam esse duximus, sed simul ab emendatione in scriptore tam corrupto non prorsus abstineri posse nobis persuasimus, in qua tamen a certa via et ratione nos non recessisse speramus. equidem coniecturas vel meas vel aliorum in textum non recepì, nisi ubi et verba tradita aperte corrupta sunt et emendatio certa mihi visa est. sicubi rem dubiam esse nec medelam certam adhuc inventam existimavi, textum libris traditum quamvis corruptum retiñere malui quam coniecturis locum concedere parum probabilibus. ceterum praeter Mangeium et qui ab eo laudantur Christophorsonum Marklandium Benzelium vix quisquam nominandus est, qui in emendandis libris huius voluminis aliquid praestiterit, nisi quod Fridericus Creuzer locos aliquot illustravit et emendare conatus est '). etiam in rebus grammaticis et orthographicis codicum optimorum fidem plerumque secutus sum. eas tantum formas verborum quas ex usu Philonis et illius aevi scriptorum communi admittendas non esse censeo, ubi mutatione levissima vitium tolli potuit, emendare et iustas formas substituero non dubitavi: velut αυτού pro αδτοΰ, ubi pronomen reflexivum necessarium vide tur, et σεαυτοΰ (σαυτοΰ) pro έαυχοΰ, ubi sententia loci pronomen secundae personae postulat, et similia. de legibus quas Philo in hiatu vitando et admittendo

') Fr. Creuzer Zur Kritik der Schriften des Juden Philo in Theol. Studien und Kritiken 1832 I p. 3—43 ( = Deutsche Schriften III. Abth. 2. Bd. p. 409—446).

F*

LXXXIV

PROLEGOMENA

secutus sit alio loco fusius disserendum erit.

nam quae J. Jessen 1 ) de

hac quaestione investigasse sibi vide tur, minime omnia probanda sunt, si quidem iustae hiatus excusationes apud Philonem multo latius patent quam ille putavit. in universum sic iudico, propter hiatum solum verba tradita non esse corrigenda ac ne gravissimos quidem hiatus tollendos esse, id si levissima mutatione fieri non possit.

ν quod dicitur para-

gogicum in codicibus vetustioribus ante consonas saepe scriptum reperitur, ante vocales rursus interdum omissum; sed quoniam codicum scriptura fluctuât, propter aequabilitatem normam vulgatam secutus ante consonas illud ν nusquam scripsi.

ούτως

ante consonas quoque tantum non

ubique in omnibus codicibus scriptum est; quae scriptura nescio an a Philone omnino praelata atque etiam paucis locis illis ubi ούτω legitur in libris deterioribus restituenda sit.

veteris Testamenti locos quos

attulit vel perstrinxit Philo quam accuratissime significavi LXX interpretum versionis editione novissima Cantabrigiensi (ed. Swete) usus, iuxta quam Lagardii editionem Geneseos (a. 1868) adhibui. in scriptura locorum biblicorum constituenda codicum Philoneorum fidem ubique secutus sum ac ne tum quidem ab ea discedendum esse iudicavi, ubi codices a versione graeca discrepant, scripturam traditam ibi tantum e LXX virorum interpretation e correxi, ubi codices corruptos esse manifestum est. sicubi codices Philonis in laudandis verbis biblicis inter se différant, eam scripturam praeferendam esse duxi quae ad versionem graecam proxime accedat.

itaque non paucis locis codicum familiae UF lectionem asper-

natus ceterorum codicum memoriam secutus sum.

nam ut ceteroquin

manus correctrix in familia UF grassata est (v. supra p. XL), ita et verba biblica corrector ille interdum immutavit fortasse alia quadam veteris Testaménti versione usus,

ceterum studiis biblicis maximeque

eis quae ad originem et historiam LXX virorum interpretationis pertinent e textu Philonis fructum non exiguum redundare consentaneum est. sed de ratione quae inter Philonem et veteris Testamenti versionem graecam intercedat tum demum iuste et copiose disputari poterit, cum editio haec operum Philonis absoluta erit.

') J. Jessen De elocutione Philonis Alexandrini,

Hamburg! 1889.

LXXXV

PROLEGOMENA

Haec hactenus de universa Philonis librorum memoria ceterisque subsidiis criticis et de ratione huius editionis.

singulis libris in hoc volu-

mine editis pauca praemittenda sunt. DE OPIFICIO MVNDI.

Codices VMABPFGH.

librum

separatim

1

edidit J . 6 . Müller ), de cuius editionis indole dixi in priore huius libri editione ') p. XXXIV.

titulum e codice V restituì περί της κατά Μωυσέα

κοσμοποιίας, quem confirmant excerpta D, ut D c fol. 196v έκ της κατά Μωυσέα κοσμοποιίας (ad p. 9,15), fol. 259* έκ της κατά Μωσέα κοσμοποιίας (ad ρ. 7, 7), D R fol. 192» έκ της κατά Μωσέα κοσμοποιίας (ad ρ. 7,11), D K fol. 49 r έκ του περί της κατά Μωσέα κοσμοποιίας (ad ρ. 3 5 , 2 5 ) , fol. 15

r

D

L

r

fol. 21 et 55

T

DM

έκ της κατά Μωσέα κοσμοποιίας (ad p. 23, 2).

Eusebius in recensu librorum Philonis (Hist. eccl. II 18) hunc librum non commémorât, scilicet quia partem esse putavit operis illius quod nomine νόμων ιερών άλληγορίαι complexus est, id quod verbis expressis dicit Praep. Evang. VIII 13, ubi verba Philonis e libro de opificio mundi

excerpta

sic inducit: πάλιν ουν (επί?) τον Φίλωνα παριτέον από του πρώτου των εις τον Νόμον.

textum plerumque secundum

editionem priorem

recensui,

nonnunquam vel ipse δευτέραις φροντίσιν edoctus vel suadente Wendlandio aliter constituí, quo facto librum nunc emendatiorem prodire iure sperare mihi videor.

e codice V, cum anno 1890 denuo conferrem, mihi con-

tigli ut aliquot novas et partim bonas lectiones eruerem: § 11 p. 3 , 1 1 κατασκεύαζαν (non κατασκευάζειν).

§ 59 p. 1 9 , 1 5 άηθεστέρων (non άληόε-

στέρων). codicis V auctoritatem secutus sum etiam his locis: § 19 p. 6, 4 ώς άρα pro δς άρα.

cf. de sacrificüs Abelis et Caini § 77 p. 234, 2.

p. 1 0 , 1 1 συμφερόμεναι, seil, at εναντιότατες. περιόδους,

cf. quod deterius potiori insidiavi

και ούρανοΰ περιόδοις.

cfe specialisms

§ 33

§ 70 p. 2 3 , 1 6 τάς oòpavoò soleat § 85 p. 277, 23 αέρος

legibus IV (de concupiscentia)

II

3 5 5 , 1 0 Μ. τάς oòpavoò περιόδους,

de aeternitate mundi p. 17, 1 Cum.

της τοΰ παντός οόρανοΰ περιφοράς,

de Cherubim § 21 p. 175, 2 τήν του

παντός oòpavoù φορα'ν et § 25 ρ. 176, 6 τοΰ παντός ουρανοΰ τήν άιδιον φοράν.

') Des Juden Philo Buch von der Weltschüpfung. Herausgeg. und erklärt von J. G. Müller. Berlin, G. Reimer, 1841. 2 ) Philonis Alexandrini libellus de opificio mundi ed. Leopoldus Cohn. Vratislaviae apud Guil. Koebner 1889.

PROLEGOMENA

LXXXVI

§ 71 p. 2 4 , 6 αθρόου φωτός: cf. de Cherubim § 61 p. 185,10 άθρόον φως. § 81 p. 28,14 έλπίς äv ήν. LEGVM ALLEGORIARVM LIBER I.

Codices MAPUFL.

accedit

versio Armenia,

memoriam meliorem plerumque exhibent Arm MAP,

deteriorem UFL.

titulum νόμων ίερών αλληγορίας των μετά τήν έξαήμερον

τδ πρώτον e codd. UF recepì, quem uno loco testificantur etiam excerpta D: D K fol. 220' et DR fol. 267' έχ το5 a της νόμων ίερων αλληγορίας (ad p. 74,6).

codices MAP et Arm numerum libri non significant,

mirum

est quod in codicibus UF liber in duas partes dirimitur et ante verba τοίκ κατά τό ίβδομον καΐ θείον ώς αληθώς φως κινηθέντας τρόπους (§ 17 ρ. 6 5 , 4 ) quasi novi libri titulus legitur νόμων ίερών αλληγορίας των μετά τήν έξαήμερον τό δεύτερον1), quoque cernitur: D

c

cuius divisionis vestigium in excerptis D

fol. 45' et 173' DK fol. 22' et 162' D L fol. 26T έχ

τοδ δεοτέροο της νόμων ίερών αλληγορίας (ad ρ. 72, Β), codex Ρ non integrum hune librum exhibet, omittit § 8—30 et 74—87. LEGVM ALLEGORIARVM LIBER II. Codices MAP. accedit versio Armenia,

in Ρ desunt § 9—18, 54—67, 77—108.

inscriptionem νόμων

ίερών αλληγορίας τών μετά τήν έξαήμερον τό δεύτερον huic libro vulgatam fere secutus addidi, etsi eam nullo niti testimonio non ignoro,

nam et

in versione Armenia et in codice Ρ sine titulo cum libro priore coniunctus est atque in codice M ita inscriptus, ut in eius archetypo cum libro priore unum librum effecisse iudicandus sit.

et re vera si ambitum

horum opusculorum respicimus, unum olim fuisse librum consentaneum videtur *). sed quoniam inter hoc opusculum et librum sequentem interiisse nonnulla videntur (desideratur enim expositio allegorica versuum Genes. 3, l b — 3 , 8 a ) neque ita exploratum est, ubi liber I desierit et liber II initium ceperit, divisionem vulgatam quamvis parum correctam retinendam esse censui. LEGVM ALLEGORIARVM LIBER III. Codices ΑΒΡΗ. in codicibus melioris notae liber deest.

titulum codices prae se ferunt νόμων ίερών

') hinc etiam explicandum est quod codex L huius libri titulum praebet νόμων ίερών άλληγopfa« τών μετά τήν έξαήμερον το δεύτερον: nam in codice Vaticano 379, quo usus est librarius codicis L, is titulus ad alteram partem huius libri pertinet. cf. E. Schürer Geschichte des jüd. Volkes im Zeitalter Jesu Christi II p. 840 sq.

PROLEGOMENA

LXXXVH

άλληγορία δευτέρα. sed tertium esse librum testantur excerpta D. cf. adnotata ad p. 114,2. 115,11. 123,18. 128,18. 129,26. 130,9. 136,22. 148,25. 153,19. 162,26. legum allegoriarum liber quartus interiit, pauca fragmenta eins in excerptis D servata sunt: cf. Harris Fragments of Philo p. 6 sqq. DE CHERVBIM. Codices MAPGHUF. textus formam genuinam modo codices MAP6H modo codices IJF servarunt, nonnusquam utra memoria praeferenda sit dubitari potest, interdum archetypi codicum UF textum docti correctoris manu tractatum esse supra monuimus (p. XL), neque integer hic liber in archetypo ilio traditus fuit, abrumpitur enim in codicibus UF § 84 verbo χατανοήσωμεν. operis legum allegoriarum partem fuisse certum est, sed nescimus utrum singularem librum (quintum videlicet) formaverit an cum libro quarto qui periit aliquo modo conexus fuerit. titulum proprium tribuunt buie libro testes omnes: codices MAPGH inscriptionem exhibent περί των χερουβίμ xaì της φλογίνης ρομφαίας χαΐ του χτισθεντος πρώτου έξ άνθρωποι» Κάϊν, codices UF περί των χεροοβίμ xaì της φλογίνης ρομφαίας, excerpta D breviter laudani περί των χερουβίμ: cf. adnotata ad p. 196,1. 199, 25. semel verba quaedam afferunt έκ των αδτών (ad p. 176,3), ubi generaliter legum allegoriarum opus significan videtur, cum praecedat excerptum έκ τοΰ η' καί θ' της νόμων ίερών άλληγορίας i. e. de posteritate Caini. DE SACRIFICIO ABELIS ET CAINI. Codices MAGHPUF, quorum memoria in duas partes rursus discedit, quarum unam effîciunt codices MAGHP, alteram UF. accedit papyrus, cuius scriptura proxime accedit ad codices UF. ne hic quidem liber quota pars legum allegoriarum fuerit certo scimus. ubique liber titulo singulari vel inscribitur vel laudatur. titulum genuinum περί γενέσεως "Αβελ xaì ών αότός τε xaì ó αδελφός αύτοδ Κάιν ίεροοργοΰσιν e codicibus UF restituí, quibuscum fere consentit papyrus. idem confirmatur excerptis D, quibus sententiae huius libri laudantur έχ τοΰ περί γενέσεως "Αβελ: cf. adnotata ad p. 207,6. 238,1. 247,12. vel έκ των εις τον Άβελ: cf. adnot. ad p. 238,1. 247, 9. 252, 4. formam huius libri genuinam nunc primum revocavi, si quidem earn partem quae hucusque in editionibus omissa erat codicum meliorum auctoritatem secutus inserui. namque in codicum familia H ideoque in Turnebi editione desunt omnia quae in huius editionis paragraphia 21—32

LXXXVin

PROLEGOMENA

(p. 210,1—215,20) leguntur. recurrunt enim eadem in opusculo subditicio περί τοΰ μίσθωμα πόρνης είς τί> ιερόν μή προσδέχεσθαι (Mang. II 265—269). quod cum animadvertisset is qui archetypum familiae Η conscripsit, in hoc libro illa omittenda esse inepte putavit. ceteri codices omnes, quamquam opusculum illud Pseudo-Philoneum in nonnullos eorum (AG) irrepsit, veram formam libri de sacrificiis Abelis et Caini servaverunt. Mangey cum in codicibus suis banc particulam repperisset, recte quidem hue earn pertinere cognovit et ab Ambrosio agnosci videri observa vit, tarnen ordinem libri a Turnebo receptum in vertere noluit. Wendland Neu entd. Fragm. Philos p. 125 sqq. formam libri codicibas plerisque traditam veram iustamque esse egregie demonstravit et simal opusculum περί του μίσθωμα πόρνης είς τό ίερον μή προσδέχεσθαι quomodo ortum sit ostendit. bis igitur partícula illa legitur in codice A (omnibusque codicibus qui ab eo pendent) et in codice G: lectionis varietatem ita significavi, ut A1 et G l textum qui exstat in libro de sacrificiis Abelis et Caini notarem, Aa et Ga textum qui legitur in opusculo de mercede meretricio, cum A s plerumque consentit Β, in quo liber de sacrificiis Abelis et Caini omnino deest, opusculum illud exstat. in M et in familia UF opusculum περί τοΰ μίσθωμα πόρνης εις τ h ίερον μή προσδέχεσθαι non exstat. codicum Η et Ρ lectiones ex opusculo de mercede meretricio enotavi: in eis bis leguntur tantummodo verba quae particulae illi praecedunt (p. 209,11—16 δυο γαρ ημών — εστίν αρετή) et quae subsequuntur (p. 215,20—216,3 τοιαύτα—δυνηθείη), ubi notis H 1 et Ρ 1 textus forma quae exstat in libro de sacrificiis Abelis et Caini significatur, notis H a et Ρ 3 ea quae in opusculo de mercede meretricis tradita est. QVOD DETER1YS POTIORI INSIDIARI SOLEAT. Codices UFHL. titulus quem codices tradunt περί τοΰ το χείρον τιό κρείττονι φιλεϊν έπιτίθεσθαι iam Origeni cognitus fuit: cf. adnot. ad p. 297,19. eundem noverai Eusebius, qui cum nullum huius voluminis librum suo titulo commemoret, hune nominatim laudat Praep. Evang. XI 15 ταΰτά μοι άπο τοΰ Έβραίοο Φίλωνος ένταΰθα κείσθω, ληφθέντα έκ συγγράμματος ψ τέθειται έπιγραφή περί τοΰ τό χεΐρον τ φ κρείττονι φιλεΐν έπιτίθεσθαι. sed erravit Eusebius: nam quae de hoc libro sese desumpsisse ibi dicit, re vera deprompta sunt e libro de confusione linguarum. alter titulus comparet in excerptis D ; pleraque enim ex hoc libro excerpta laudantur έκ τοΰ ζ'

PROLEGOMENA

LXXXIX

χαί η' της νόμων ιερών αλληγορίας: cf. adnot. ad p. 259, 4. 266, 7. 289,1. unus locus laudatur έκ του ζ' της νόμων Ιερών Αλληγορίας (cf. adnot. ad p. 272,14), unde hune librum operis legum allegoriarum partem septimam numeratum esse apparet: quod verum esse videtur, si librum de Cherubim partem quintam et librum de sacrificiis Abelis et Caini partem sextam fuisse censemus. quid autem sibi velit notatio illa το C και η' της νόμων ίερών αλληγορίας (et similis libri de ρ ostentate Caini notatio Ι* τοΰ η' χαί δ' της νόμων ίερών αλληγορίας), adhuc non diiudicatum est. ex huius modi titulis hoc videtur colligendum, legum allegoriarum opus ab aliis aliter esse divisum.

Iam cum in eo sit ut primum hoc Philonis volumen in publicum prodeat, facere non possum quin omnibus qui in labore meo perficiendo me adiuverunt gratias agam quam maximas, cum viris doctissimis qui rogatu nostro bibliothecarum exterarum libris manuscriptis examinandis et conferendis officiosissime operam impenderunt tum bibliothecarum praefectis quibus vel intercedentibus vel permittentibus ipsis codicibus uti nobis licuit. inprimis autem multam debemus gratiam Hermanno Dielesio, quo auctore et adiutore proprie contigit ut opus hoc susciperetur et perficeretur; idem cum plagulas aliquot perlegeret, benignissime observationes suas mecum communicavit. deinde summa benevolentia et amicitia me sibi devinxit Fred. C. Conybeare Oxoniensis, qui cum Oxonii me comiter receptum opera et Consilio adiuvit tum iis libris Philonis qui in Armenium sermonem translati exstant opem tulit maximam. Wendlandio amico carissimo et assiduo socio laboris quantum debeam, dicere vix possum; ñeque enim illa tantum ei tribuenda sunt quibus nomen eius adscriptum est, sed cum plagulas et priusquam prelo traderentur et typis expressas pertractaret et corrigeret, in perpoliendo hoc volumine Consilio suo nunquam mihi defuit nec raro ab errore me avocavit. Scribebam Vratislaviae m. Aprili a. h. s. LXXXXVI.

L. COHN.

ADDENDA ET CORRIGENDA

P. 2,16—3,19 cf. Ambros. Epist. 44,1 . . . non enim sua Moyses sed infusa et revelata sibi scripsit, ea praecipue quae sunt de constitutione mundi: quae divisio operatorem atque opera distinxit. nam cum aliud impassibile esset, aliud passionis receptabile, quod erat impassibile, ad Deum operatorem rettulit, quod autem passibile, sine anima, sine motu proprio, motum et animam et figuram a creatore accipiens suo, deputavit huic mundo, quem factum non oportuit sine gubernatore et quodam patre indefensum relinqui. et ideo invisibilem Deum visibilis huius mundi rectorem esse et quasi tutorem apertissime describit. quod ergo invisibile, sempiternum, quod autem videtur, temporale. 4,1—4 cf. Ambros. Epist. 44,2 Sex itaque diebus factum mundum exprimit, non quod Deus tempore indiguerit ad constitutionem eius, cui intra momentum suppetit facere quae velit, . . . sed quia ea quae fiunt ordinem quaerunt ; ordo autem et tempus et numerum plerumque exigit. 11.10 corr. πάν·η|. 19,4 τά{ ιδίου: scribendum fuit cum codice V. 20.8 corr. ποίντη. 22,13 corr. τοΰτ έατ{. 23.9 sqq. cf. Ambros. Epist. 43,15 Namque ut ad imaginem eius et similitudinem, sicut scriptum est, praesumamus dicere, . . . ita νοΰ; hominis videt omnia et non videtur, habens sui invisibilem substantiam, disciplinis et coneiliis ac sensibus comprehends latentia, pénétrât occulta maris atque omnium diffusa terrarum latibula, utriusque scrutator naturae, . . . elevans quoque se in aerem et eius nubilosa praetergrediens ad caeli alta se dirigit studio cognitionis et ardore sapientiae; ubi paulisper stupefactus admiratione stellarum caelestium et luminum delectatus claritate, prospiciens desuper mundana ista, conferens quoque se ad hesperum atque arcturum et ceteros illos άπλανεΐς (et) πλανήτα: . . . maiore se cupiditate attollit ad ipsum gremium Patris. 25.11 corr. τη μίν—rf¡ î \ 25,17 adnot. add.: δ'] δέ V 25,25 adnot. corr.: αϊ ΙεραΙ γραφαΐ MF: ίεραί om. V, al om. ceteri

ADDENDA ET CORRIGENDA

ΙιΧΧΧΧΙ

26,1—9 cf. Ambrot. Epist. 43,10 . . . dédit enim nobis de cognatione sua, [et] rationabili[s] scilicet natura[e] . . . (11.) cum itaque contulisset homini quod est gratiarum maximum, quasi carissimo et domestico animanti concessit ea quae in hoc mundo sunt omnia, nt nullius indigeret quod esset necessarium vel ad vitam vel ad bonam vitam; quorum alia ministraret abundantia copiarum terrestrium ad yoluptatis perfunctionem, alia cognitio secretorum caelestium, quae mentem inflammaret hominis amore et desiderio disciplinarum, per quae ad sublime illud divinorum penetralium possimus pervenire. 26,9—15 cf. Ambros. Epist. 43,3 Etenim qui convivium adornat, . . . utique omnia prius praeparat, tauros et saginata occidit, et tunc amices ad cenam invitât prius ergo quae leviora sunt parantur, et tunc rogatur honoratior. unde et Dominus homini ante animalium ceterorum praeparavit epulas, tunc ipsum quasi amicum ad suum vocavit convivium. 28,13 corr. ήσυχη. 28,18 sqq. cf. Ambros. Epist. 43,7 Specta aliud, in omnibus rebus praestantiora sunt principia et finis. . . ita ergo et caelum primo est conditum, novissimus homo quasi quaedam caelestis in terris creatura. 29,3—4 cf. Ambros. Epist. 43,14 Frocessit tamen postremus creaturarum omnium homo, specie gratus, mente sublimis, ut omni esset creaturae miraculo. 29,5—9 cf. Ambros. Epist. 43,16 Hoc igitur mentis vigore . . quo . . . et validiora viribus animalia subiicit, tantam ceteris venerationem sui infudit, ut certatim quasi regi oboediant, voci eius obsecundent... denique videntes ferae eius mansuetudinem eius imperio mansuescunt. 30,3—15 cf. Ambros. Epist. 43,17 Quid vero de muneribus loquar? nutrit aries veliera, ut placeat homini . . . tauri depresso sulcis per totum diem aratro gemunt. cameli praeter subeundi oneris obsequia tondendos se exhibent ut arietes; quo velut regi diversa animalia tributum suum conférant pendantque vectigal annuum. equus tanto se iactans equite glomerat gressus superbos atque ad domini ascensum dorsa sinuatus belili terga substernit sedili . . . uno momento homo longinqua obit, circumerrat distantia, tum equis singularibus tum quadrigis triumphalibus. 30,7 corr. ήσυχ^. 36.9 sqq. cf. Ambras. Epist. 44,11 Solon autem decern fecit aetatum ordines per annos septenos, ita ut prima aetas infantiae usque ad emissionem sit dentium, quibus confidai cibum sermonemque distinguât, ut possit effabilis videri; pueritia quoque usque ad annos pubertals procedit et genitalia testamenta; adulescentia usque ad barbae lanuginem; iuventus usque ad perfectae virtutis processum; quinta aetas virilis est apta copulis coniugalibus per totam hebdomadem; sexta quoque bebdomas virili deputatur aetati et ad prudentiae processum habili et ad agendum strenuae; séptima quoque bebdomas et octava aevi maturum et sensu vigentem et sermonem item non insuavis alloquii gratia praeditum produnt; nona hebdomas reliquias adhuc habet aliquas virium, lingua ac sapientia mollior; decima vero hebdomas mensuram implet, ad quam is qui pervenire potuerit, non immaturo temporum cursu pulsabit mortis sera vestibula. 37.10 sqq. cf. Ambros. Epist. 44,10 Celebretur itaque hebdomas, eo quod per septem aetatum cursus vita hominum usque ad senectutem transcurritur, sicut Hippocrates medicinae magister scriptis explicuit suis, prima aetas infantia est, secunda pueritia, tertia adulescentia, quarta iuventus, quinta virilis aetas, sexta aevi matu-

LXXXXII

ADDENDA ET CORRIGENDA

ritas, séptima senectus. est ergo infans, puer, adulescens, iuvenis, vir, veteranus, senex. 38,12 corr. πηγή. 41,12—14 cf. Ambros, Epiat. 44,4 Descendit haec de cáelo in terras praerogativa (hebdomadis). 41,19—23 cf. Ambros. Epiat. 44,13 Est etiam in visceribus nostris hebdomadis explorata gratia; ferunt enim Septem quoque esse in nobis interiora viscera, stomachum, cor, pulmonem, lien, hepar, renes duos, septem quoque exteriora, caput, posteriora, ventrem, binas manus et binos pedes. 41,23—25 cf. Ambros. Epist. 44,4 . . . nam ut transeam septiformem capitis nostri gratiam, in oculis duobus, auribus et naribus biais, ore quoque per quod magnam suavitatem percipimus. . . 43,1—3 cf. Ambros. Epist. 44,4 . . . quantum istud miraculi, quod séptimo mense in plerisque origo legitima formatur et qui fuerit editus -Vitalis generationis curricula sortitur? octavo autem mense interdicta naturali lege pariendi cernimus tempora. . . 43.16 e codicis M scriptura άϊδι'ου restituendum vidétur της ¡ δ ( o u δυνάμεως, cf. 278,2 της ιδίου θεώτητος. 49.17 sqq. cf. Ambros. Epist. 45,14 Etenirn si magnetis lapis tantam naturae vim habet, ut ferrum ad se trahat et transfundat se in illius speciem, ita ut plerisque experiri volentibus cum plures annulos ferreos ad eum Iapidem admoverint omnes pari teneat modo, deinde si ei annulo cui adhaeserit lapis alium admoveas annulum et rursus per ordinem singulis substituas, licet in omnes penetret per ordinem ex ilio lapide vis naturae, tarnen priores nexu vehementiore constringit, posteriores remissiore: quanto magis humani generis condicio atque natura ex puriore statu in deteriorem lapsa est, quanto nequiorem attigit! 50,2 sqq. cf. Ambros. Epist. 45,16 Primum igitur mundum creavit, deinde babitatorem mundi, cui totus inundus patria foret, nam si hodie quocumque accesserit sapiens ubique civis est . . ., quanto magis ille primus homo totius erat mundi incola et ut Graeci dicunt κοσμοπολίτης, opus Dei recens, confabulator assiduus, civis sanctorum, complantatus virtutibus, praepositus omnibus terrenis animantibus, marinis, volatilibus, totum mundum suam possessionem putabat. 51,12—22 cf. Ambros. Epist. 43,19 Recte ergo novissimus quasi totius summa operis (homo), quasi causa mundi, propter quem facta sunt omnia; quasi omnium habitator elementorum inter feras vivit, cum piscibus natat, super aves volat, conversatur cum angelis, terram inhabitat et caelo militât, sulcat mare, aere pascitur, cultor soli, viator profundi, piscator in fluctibus, in aere auceps. . . 52,12/13 nescio an rectius fecissem, si codicis M et prioris editionis scripturam προς τι των οικείων Mangeii coniecturae προς έπίδειξιν των οίχείων praetulissem : cf. de sacrif. Abelis et Caini § 75 p. 233,6 πρός τι των οικείων έχάατην τείνασο έργων et quod deter, pot. insid. soleat § 127 p. 287,4 πρ(!ς τι των οίκείων όρμήν λάβη. 53,25 sqq. cf. Ambros. Epist. 45,7 Ergo paradisus in principali nostro est, silvescens plurimarum opinionum plantariis, in quo principaliter lignum vitae constituit Deus, id est pietatis radicem; ea est enim vitae nostrae substantia, si Domino et Deo nostro deditos cultus deferamus. 54,4 sqq. cf. Ambros. Epist. 45,9 Sed quia scientiae capax hominis affectus cognitus est Deo, quod citius ad astutiam inclinaretur quam ad summum prudentiae (neque enim iudicem, qui fines certos in anima nostra constituit, operis sui qualitas latere

ADDENDA ET CORRIGENDA

LXXXXIH

p o t e r a i ) , eliminare voluit astutiam de paradiso, quasi providue auctor nostra« salutis. 55,1 sqq. cf. Ambros. Epis t. 45, IO Sed quia creatura omnis passioni obnoxia, ideo delectado sicut serpentino illapsu humanis irrepsit affectibus. itaque non immerito sanctus Moyses delectationem serpentis figuravit similitudine; prona est enim in ventrem sicut serpens, non pedibus incedens, aut ullis elevata cruribus, sed sinuoso flexu totius velut corporis sui lubrica; ei terra cibus est sicut serpenti, quoniam escam nescit caelestem; corporalibus enim pascitur atque in varias mutatur species cupiditatnm et tortuosis angulatur anfractibus; venenum in dentibus habet, quibus unusquisque se eviscerai Iuxuriosus, helluo internecat, abliguritor perimit. 64.8 corr. xal δ δι' δλου τοϋ σώματος ίδρώς e codice Parisino 1630, ubi laudantur verba αϊ τε άποχρίσεις έπτά—ίδρώς (v. supra p. LVII). 67,7 adnot. corr. ά π ε ί χ α σ ε . 69,25 corr. πλούτου. 76.9 fortasse scribendum τον (μύστην) ίντα. 79,11—80,18 verba άξιον μέν ουν (sic) άπαρησαι — ώσπερ έμπειρίςι χαΐ άρετζ διασψζεσθαι laudantur in codice Berolinensi Pbillipp. 1617 (saec. XVI) fol. 206 T έχ των μετά την έξαήμερον άλληγοριών τοϋ φίλονος (sic), forma scripturae consentit fere cum codd. ÜFL. 8 8 , 6 — 7 verba το δέ σώμα— χωλυσιεργεί laudantur in codice Parisino 1630 (v. supra p. LVII). 88,24—25 verba Si έστι—άπάσαις laudantur ibidem. 94,16 corr. δν. 97,15 corr. άναχΰψαι. 98,9 scribendum fuit cum Arm υπό (τοϋ) τραχέος xaì μαλαχοΰ. 102,10 sqq. cf. Origen. Sel. in Genesin (t. Vili p. 67 Lomm.) εί xal έμεθύσθη xaì έγυμνώθη δ Νώε, άλλ' έν τψ οΐχφ αύτοϋ· άγίου γαρ τό μή ίξιο του οίκου αύτοϋ γυμνοΰσθαι. 109,8 corr. δ. 111,12 corr. δ«. 117,3 corr. όπομιμνησχεσθαι. 122,10—14 cf. Origen. Sel. in Genesin (t. Vili p.75 Lomm.) „Kai έξήλθεν Ίσαάχ άδολεσχήσαι εις τό πεδίον τό προς δείλης", έξελθεϊν δεΤ των γηίνων τον μέλλοντα περί τών θείων δμιλεΐν, δπερ άδολεσχήσαι νΰν ώνόμασεν. 135,12 corr. θεόν. 137,7 fortasse scribendum ώσπερ ή χαρά εύπάθεια ουσα (ψυχής) εύχής έστιν έπαξία. 140,14 δηλονότι 'Ααρών delendum videtur. 147,24 — 27 verba ή γαρ ήδονή— οί»χ έα laudantur DR fol. 244» τοϋ αδτοΰ (seil. Φίλωνος): oòx loti τών Ισταμένων xal ήρεμούντων ή ήδονή, άλλα τών χινουμένων χαΐ ταραχής γεμόντων* ώσπερ γαρ φλογμός χινήσει, οδτω φλογμοΰ τινα τρόπον τό πάθος έν Ψ ϋ ΧΪ χινούμενον ήρεμεϊν αυτήν ούχ έα. 150,23 corr. ίχανός. 171,6—8 cf. Clemens Alex. Strom. V 648 P. . . . ούτος τήν μετάρσιον τών χατά τον ¿έρα συμβαινόντων χαΐ τήν μετέωρον τών χατά τον ούρανόν χινουμένων φιλοΐοφίαν μετιών Ά β ρ ά μ έχαλεϊτο, δ μεθερμηνεύεται πατήρ μετέωρος. 171,18—21 cf. Clem. Alex. 1.1. ύστερον δέ . . . λέγεται 'Αβραάμ άντί φυσιολόγου σοφός καΐ φιλόθεος γενόμενος· έ^μηνεύεται [μέν] γάρ πατήρ έχλεχτός ήχους· ήχει μέν γαρ δ γεγωνδς λόγος, πατήρ δέ τούτου 6 νοΰς, έξειλεγμένος δέ 6 τοϋ σπουδαίου νους. unde apud

LXXXXIV

ADDENDA ET CORRIGENDA

Philonem verba tradita πατήρ δέ τούτου ό νους έπειλημμένος τοϋ σπουδαίου sic emendanda s u n t : πατήρ δέ τούτου δ νου;, έ ξ ε ι λ ε γ μ έ ν ο ς δέ ¿ τοϋ σπουδαίου. 173,23/24 corr. λεγόμενον. 180.19 adnot. τερθρείαις έθών] τερθρείαις έννοιών coni. Wyttenbach ad Plut. Mor. p. 31 E. 196.20 corr. óipavás. 220,19 — 21 verba διττόν— λογιχά e Philone laudantur in Laurentiano LVII 12 fol. 122"· et in Vaticano 1354 fol. 119* (v. sup. p. L X I X ) : διττόν το άλογον, τό μέν παρά τον αίροΰντα λόγον, ώς άλογος δ άφρων, το δέ χατά στέρηαιν λόγου, ώς των ζψων τά μή λογιχά. 244.13 corr. γεννημάτων. 259.14 corr. πλανώμενον.

TESTIMONIA DE PHILONE EIVSQVE SCRIPTIS

IOSEPHVS Ant. lud. XVIII 8,1

Kat δή στάσεως έν Άλείανδρεί^ γε-

νομένης 'Ιουδαίων τε ο" ένοικου σι χαΐ 'Ελλήνων τρεις αφ' έκατέρας της στάσεως πρεσβευται αιρεβέντες παρήσαν είς τον Τάιον.

και ήν γαρ των Άλεξανδρέων

πρέσβεων εις Άπίων, δς πολλά είς τους 'Ιουδαίους εβλασφήμησεν άλλα τε λέγων και ώς των Καίσαρος τιμών περιορωεν . . . πολλά δε και χαλεπά Άπίωνος είρηκότος, υφ' ών άρ&ήναι ήλπιζεν τον Γάιον καί εικός ήν, Φίλων ó προεστώς των 'Ιουδαίων της πρεσβείας, ανήρ τά πα'ντα ένδοξος, 'Αλεξάνδρου τε του αλαβάρχου άδελφος ών και φιλοσοφίας οόκ άπειρος, οίος τε ήν έπ' απολογία χωρεΐν των κατηγορημένων,

διακλείει δ' αυτόν Γάιος κελευσας έκ-

ποδών άπελθεΐν, περιοργής τε ών φανερός ήν έργασόμενός τι δεινον αυτούς, ó δε Φίλων είεισι περιυβρισμένος καί φησι προς τους 'Ιουδαίους, οι περί αυτόν ήσαν, ώς χρή Οαρρεΐν, Γαίου λόγω μέν αυτοΐς ώργισμένου, εργω δέ ήδη τον θεόν άντιπαρεςάγοντος. CLEMENS ALEXANDRINVS Strom. I 334 Ρ.

Ερμήνευα δέ δ Φ ί -

λων την μέν "Αγαρ „παροίκησιν" (cf. leg. alleg. III § 244) . . ., την Σάραν δέ „αρχήν μου" (de Cherubim § 5). CLEMENS ALEXANDRINVS Strom. I 360 P.

. . . τούτων απάντων

πρεσβυτατον μακρψ το Ίουδαΐον ('Ιουδαίων Wendl.) γένος καί την παρ' αυτοΐς φιλοσοφίαν εγγραπτον γενομένην προκατάρξαι της παρ' "Ελλησι φιλοσοφίας διά πολλών ó Πυθαγόρειος υποδείκνυσι Φίλων.

cf. Wendland Jahrb. f. Philol.

Suppl. XXII p. 770. CLEMENS ALEXANDRINVS Strom. I 413 P. . . . έν δέ ηλικία γενόμενος (Μωυσής) άριθμητιχήν τε καί γεωμετρίαν, ρυθμικήν τε χαι άρμονιχήν, ετι τε ίατρικήν αμα χαΐ μουσιχήν παρά τοις διαπρέπουσιν Αιγυπτίων έδιδάσχετο χαΐ προσέτι την διά συμβόλων φιλοσοφίαν, ήν έν τοΤς ίερογλυφιχοΐς γράμμασιν έπιδείκνυνται, την δέ άλλην έγχυχλιον παιδείαν "Ελληνες έδίδασκον έν Αίγυπτφ

LXXXXVI

TESTIMONIA DE PHILONE

ώς 5v βασιλικόν παιδι'ον, ή φησι Φ ί λ ω ν έν τ ώ Μ ω υ σ έ ω ς β ι ψ (de

vita

Mos. I 5 Mang. II 84). CLEMENS ALEXANDRINVS

Strom. II 482 P.

. . . αί γάρ μεγάλαι

φύσεις χαί γυμναί παθών εδστοχοδσί πως περί την άλήθειαν, ώς φησιν ó Πυθαγόρειος Φ ί λ ω ν τά Μωυσέως έξηγουμενος

(ibid.).

[CLEMENS ALEXANDRINVS Strom. I 404 Ρ.

Φ ί λ ω ν δέ xaì αότός

Ανέγραψε τους βασιλείς τους 'Ιουδαίων διαφώνως τψ Δημητρίω. Clemens hoc loco Philonem Byblium, non Alexandrinum, respexisse videtur.] ORIGENES

Comment, in Εν. Matth. XV 3 (t. Π Ι p. 381 Lomm.)

. . . χαί Φ ί λ ω ν δέ έν πολλαις των εις τόν Μωυσέως νόμον συντάξεων αδτοδ εδδοχιμών και παρά συνετοΐς ανδράσι Φησιν έν βιβλίω ψ ούτως έπέγραψεν έπΐ (leg. π ε ρ ί ) του το χ ε ί ρ ο ν

τω

χρείττονι

φιλεΐν

έπιτίθεσθαι,

έξευνουχισθήναι μέν άμεινον ή πρδς συνουσίας έχνόμους λυτταν. deter, pot. insidian

δτι

cf. quod

soleat § 176 p. 297,19.

ORIGENES Comment, in Ev. Matth. XVII 17 (t. IV p. 124 Lomm.) . . . των μέν προ ήμών ποιήσας τις βιβλία νόμων ιερών αλληγορίας, τάς ώσπερει άνθρωποπαθή παριστάσας λέξεις τόν θεον διηγουμενος χαΐ τάς τό θείον αδτοδ έμφαινοόσας Ivi μέν ρητψ έχρήσατο περί τοδ ώς άνθρωπον λέγεσθαι εΓναι τόν θεόν άνθρώπους οίκονομοδντα τφ „έτροποφόρησέ σε κύριος δ θεός σου, ώς ει τις τροποφορήσαι άνθρωπος τόν υίδν αύτοΰ" (Deut. 1 , 3 1 ) , Ivi δέ περί τοΰ μή ώς άνθρωπον είναι τον θεον τφ „οδχ ώς άνθρωπος δ θεός διαρτηθηναι " (Num. 23, 19). Mang. I 280.

cf. quod

deus sit immutabilis

11

de somniis I 4 0 Mang. I 656.

ORIGENES Contra Celsum IV 51 (t. XIX p. 81 Lomm.) Δοχεΐ δέ μοι καί άκηκοέναι (Κελσος), fin έστί συγγράμματα παρέχοντα τάς τοδ νόμου αλληγορίας· 5περ e? άνεγνώκει, οόκ 3ν ελεγεν* „αί γοδν δοχοδσαι περί αδτών άλληγορίαι γεγράφθαι πολυ των μύθων αίβχίους είσΐ χαι άτοπώτεραι, τά μηδαμη μηδαμώς άρμοσθήναι δυνάμενα θαυμαστή τινι καί παντάπασιν άναισθήτφ μωρίθ|ΐ συνάπτουσαι".

εοικε δέ περί των Φ ί λ ω ν ο ς συγγραμμάτων ταδτα λέγειν ή

καί των ϊτι αρχαιοτέρων, όποια έστι τά 'Αριστοβούλου,

στοχάζομαι δέ τόν

Κέλσον μή άνεγνωχέναι τά βιβλία, έπεί πολλαχοδ οδτως έπιτετεδχθαί μοι φαίνεται, ώστε αίρεθηναι äv καί τους έν Έλλησι φιλοσοφοδντας ánb των λεγομένων, έν ο?ς οό μόνον φράσις έξήσχηται, αλλά χαί νοήματα καί δόγματα καί ή χρήσις των ώς οιεται άπό των γραφών μύθων δ Κέλσος.

TESTIMONIA DE PflILONE

ORIGENES

LXXXXVII

Contra Celsum V I 21 (t. X I X p. B36 Lomm.)

Μωυσής

δε ó αρχαιότατος ημών προφήτης έν οψει του προφήτου (leg. πατριάρχου) ημών 'Ιακώβ φησιν έωράσθαι θεΐον ένυπνιον, κλίμακα εις ουρανόν φθάνουσαν καί αγγέλους του θεοϋ αναβαίνοντας και καταβαίνοντας έπ' αυτής, τον δε χύριον έπεστηριγμένον έπί τοις άκροις αυτής, είτε ταϋτα είτε τινά μείζονα τούτων αίνιττόμενος έν τ λεγόμενον εκ

τίνος παιδιάς είσεται πάνυ συνήθους, έπιπέδψ

κάρυα

οί καρυατίζοντες είώθασι τρία έν

προτιθέντες έπιφέρειν ίν,

σχήμα πυραμοειδές απογεν-

νώντες· το μέν ουν έν έπιπέδφ τρίγωνον ίσταται μέχρι τριάδος, τό δ' έπιτεθέν τετράδα μεν έν άριθμοΐς, έν δε σχήμασι πυραμίδα γεννά, στε- 15 51 ρεον ήδη σώμα.

προς δέ τούτοις οόδ' έκείνο

άγνοητέον,

δτι πρώτος

αριθμών δ τέτταρα τετράγωνος έστιν ίσάκις ίσος, μέτρον δικαιοσύνης καί ίσότητος, και δτι μόνος έκ τών αυτών καί συνθέσει καί δυνάμει πέφυκε γεννασθαι,

συνθέσει μέν έκ δυοΐν καί δυοΐν, δυνάμει δέ πάλιν έκ τοΰ

1 δεχθήναι V

2 Ιδειςεν V

4 σημεϊον "V: είναι σημεΐον ceteri

δ δ«5τι — γραμμή V F 2 G : δις δ' έτέροος δτε δή τελέση θεός Ιπτ' ένιαοτούς, ηβης έκφαίνει σήματα γιγνομένης· x f τριτάτη δέ γένειον άεξομένων Ιτι γοίων

15

λαχνοΰται, χροιής άνθος αμειβομένης · τη δέ τετάρτη πας τις έν έβδομάδ' έστίν άριστος ίσχόν, ην τ' άνδρες σήματ' Ιχουσ' αρετής· π έ μ π τ η δ' ώριον άνδρα γάμου μεμνημένον εΐναι καί παίδων ζητεΐν έξοπίσω γ ε ν ε ή ν

20

1 έστίν D 1. 2 δύνααθαι om. DV 2 προεϊναι DK γενέων DK καί om. D τετάρτη δέ D, τετάρτη ή Μ 3 δ' aù MD y , δέ αδ DK; τε αύ ceteri post ώρα add. ή έ π ' áxpov δύναμις Μ δέ om DV ά*μή] άρχή D 4 δέ om. Μ συναύξηβις om. ΑΒΡ 5 έν έχατέρα Β έννάτην MAP, έννέα Η, θ' F έπιείκεια— δεκάτην (6) om. DK 6. 7 τό εόκταΐον τοδ βίου DV 7 £τι] έπΐ F ' G 8 παρερρεϊαθαι Β, παρίεσθαι Μ τάς ήλιχίας cum παρίεσθαι coniungit Μ τάς ήλιχίος — γέρων (37,20) om. Ρ 8. 9 ταύτα Μ 12 φύσας έν ?πτ' ίτεσι έκβάλλει πρώτον Β έν gire'] 2πτ' δν Cram. έπτά Η 13 τελέση F G : τελέοει ceteri 14 έκφαίνει] δη φαίνει Μ, δέ φαίνει Cram. γιγνομένης Μ: γινομένης AB Αρ., γεινομένης FGH Cram. 15 τρίτη Cram. γένεια AB Αρ., γένει Cram. ϊτι Bergk: έπΐ codd. γυών Μ, γΰων AB 16 λαχνοΰνται AB 17 πδς τις έν έβδομάδ' έστίν Brunck: παις τις έν έβδομάδεσσιν FG Cram., παις τις έν έβδομάσιν AB Αρ., παις έν έβδομάδεσσιν Η, πασιν έβδομάδεσιν Μ 18 ήν τ ' Clem. ΑΙ.: ή τ ' M H F ^ 1 , S 2 ή τ ' ABF G Cram. Αρ., of τ ' L άνδρός μνήματ' Μ Ιχουσιν ABF» άρετάς AB Αρ. 19 ώριον] ώρη AB Αρ. μεμνημένον γάμου είναι Η

9 Solon, frg. 27 Bgk e Philone bauserunt Cod. Paris. 1843 ap. Cram. An. Par. I 46 (Cram.) et Apostolius ProY. XIV 94 (Ap.); ex eodem fonte quo Philo bausit Clemens Alex. Strom. VI 814 P.

DB OPIFICIO

37

MUNDI

Tfl δ' £κτη περί πάντα χαταρτύεται νόος άνδρός, οδδ' ίρδειν 2ft' όμως εργ' άπάλαμνα

θέλει*

έπτά δε νουν και γλώσσαν έν έβδομάσιν μέγ' άριστος δκτώ τ ' , αμφοτέρων τέσσαρα χαι δέχ' ετη· 5

τβ δ' ένατη ετι μήν δύναται, μαλαχώτερα δ' αδτοΰ πρός μεγάλην άρετήν γλώσσα τε καΐ σοφίη' τήν δεκάτην δ' ει τις τελέσας κατά μέτρον Γκοιτο, οόκ äv άωρος έών μοΐραν εχοι θανάτου. (36.) Ό

μεν οδν Σόλων έβδομάσι δέκα ταΐς είρημέναις καταριθμεί 105

10 τον άνθρώπινον βίον. 6 δ' ιατρός "Ιπποκράτης ηλικίας έπτά ειναί φησι, ρ. 26 Μ. παιδιού, | παιδός,

μειρακίου, νεανίσκου, ανδρός, πρεσβύτου, γέροντος,

ταύτας δε μετρείσΟαι μέν έβδομάσιν, oò μήν ταΐς κατά το έξης. δ' ούτως·

λέγει

,,Έν ανθρώπου φύσει έπτά είσιν ώραι, δ ; ηλικίας καλέουσι,

παιδίον, παις, μειράκιον, νεανίσκος, άνήρ, πρεσβύτης, γέρων· καί παιδίον 15 μέν έστιν άχρις έπτά έτέων δδόντων έκβολής· παις δ' άχρι γονής έκφύσιος, ές τά δις έπτά" μειράκιον δ' άχρι γενείου λαχνώσιος, ές τά τρις έπτά· νεανίσκος δ', άχρις αόΐήσιος 2λου του σώματος, ές τά τετράχις έπτά·

άνήρ δ' άχρις ενός δέοντος έτέων πεντήκοντα,

ές τα έπτάκις

έπτά" πρεσβύτης δ ' άχρι πεντήκοντα £$, ές τά έπτάκις δκτώ· 20 έντεΰθεν γέρων."

τό δ'

λέγεται δε κάκεϊνο προς διασύστασιν έβδομάδος ως 106

1 περ1.] κατά Cram. καταρτΰνεται AB Αρ. 2 οόδ'] έν δ' Cram. £αθ' δμως Η 3 νου Η xal] ή Μ μέγ' άριβτος Μ : μετ' άρίαταις ceteri 4 δχτώ τ ' Mang.: ¿κτώ δ1 codd. άμφοτέρων Mang.: ¿μφότερα codd., άμφότερον α Cram. τεσβαρεσκαίδεχ' F, τεασαρεσχαίδεχ' Η, τεασαρεαχαίδεχα AB 5 έννάτη Α μήν Μ: μέν ceteri μαλαχωτέρα codd. 6 χαι om. F 7 τήν δεχάτην Μ: τη δεχάδ' Η, τη δεκάτη ceteri δ' om. Η ήχοιτο Β 8 άορος Β οι εχη Α, έχει FG Αρ. 9 δέχα] δις F προειρημέναις Μ 11 πρεσβυτέρου Μ 12 ταύτα Μ 13 δέ D χαλέουσιν D 14 νεανίσκος—γέρων MD: χαΐ αϊ λοιποί ceteri 15 άχρι D v έτών codd. 8è D 15. 16 έχφόβεως codd. 16 ές] είς MDV ές τά] έπτά Η δέ ABD λαχνώαεως codd. ές] είς AB 17 δ' om. Μ άχρι D v αόξήσεως MBGD ές] είς AB 17. 18 ές τά τετράκις έπτά ante νεανίσκος transp. Μ 18 δέ D άχρι D έτέων] έτών DV, των BN, om. codd. ές] είς AB 19 δέ D άχρι έτών Μ ές] είς ABFG δέ D 20 χάχεινο om. Η πρός ίδίαν σύστααιν Turn. 10 Hippocr. περί εβδομάδων § 5 (VIII ρ. 636 Littré) D v p. 314 Φίλωνος: é ίατρός 'Ιπποκράτης — γέρων.

10—20 DN fol. 493' et

38

PHILONIS θαυμαστήν

έχουσης έν τ η φύσει τάξιν, έπεί συνέστηκεν έχ τριών και

τεττάρων·

τδν

τετράγωνον,

μεν τρίτον α π ό

μονάδος,

τόν δέ τέταρτον κύβο ν ,

εί διπλασιάζοι

τις,

ευρήσει

τον δ' ές άμφοΐν ?βδομον κύβον

όμοΰ χαί τετρα'γο>νον · ó μεν οδν από μονα'δος τρίτος έν διπλασίονι λ ό γ ψ , (τέτταρα), τετράγωνος έστιν, ó δε τέταρτος, δκτώ, κύβος, ó δε Ιβδομος,

5

τέσσαρα προς τοις έζήκοντα, κύβος όμοΰ και τετράγωνος· ώ ς είναι τελεσφόρον όντως

τον Ιβδομον ά ρ ι θ μ ό ν , άμφοτέρας τάς ισότητας καταγγέλ-

λοντα την τ ' έπίπεδον διά τετραγώνου κατά την προς τριάδα συγγένειαν καΐ την στερεάν διά κύβου κατά την προς τετράδα οικειότητα· έκ τριάδος 10

δέ καί τετράδος έβδομάς. 107

(37.)

Έ σ τ ι δέ οδ τελεσφόρος μόνον, αλλά

άρμονιχωτάτη πάσας

μέν τάς αρμονίας,

π α σ ώ ν , πάσας ετι δέ την

την διά τ ε τ τ ά ρ ω ν , την

δε τάς αναλογίας,

άρμονικήν π ε ρ ι έ χ ε ι ,

καθ'

δν ή

διά π έ ν τ ε , την

την ά ρ ι θ μ η τ ι κ ή ν ,

δ διά

την γεωμετρικήν,

το δέ πλινθίον συνέστηκεν

τ ω ν α ρ ι θ μ ώ ν , Ες δκτώ έννέα δ ώ δ ε κ α · λόγφ,

καί ώ ς επος ειπείν

καί τρόπον τινά π η γ ή του καλλίστου διαγράμματος,

έκ τώνδε 15

6 μέν δκτώ προς Ε£ έν έ π ι τ ρ ί τ φ

διά τεττάρων άρμονία έ σ τ ί ν δ δέ έννέα προς εξ έν

ή μ ι ο λ ί φ , κ α θ ' δν ή διά π έ ν τ ε · ó δέ δώδεκα προς Εξ έν διπλασίονι, κ α θ ' 108 δν ή διά π α σ ώ ν ,

ε χ ε ι δέ ώς ελεγον καί τάς αναλογίας π ά σ α ς ·

άριθμη-

τικήν μέν έκ τ ώ ν Εξ καί έννέα και δ ώ δ ε κ α · οίς γάρ υπερέχει δ μέσος 20 τοΰ πρώτου τρισίν, τούτοις ό π ε ρ έ χ ε τ α ι υπό του τελευταίου·

γεωμετρικήν

δέ έκ τ ώ ν τεσσάρων* δν γάρ λόγον έ χ ε ι τ ά ό κ τ ώ προς Ι £ , | τούτον τά ρ. 27 Μ. δώδεκα πρός έννέα* δ δέ λόγος έπίτριτος· άρμονικήν δέ έκ τριών, τοΰ 109 Εξ καί δκτώ καί δώδεκα,

άρμονικής δ' άναλογίας διττή κρίσις* μία μεν,

οταν δν λόγον έ'χει ó έσχατος προς τον πρώτον τούτον ε χ η ή υ π ε ρ ο χ ή 26

2 τεσσάρων Μ τον] τό Ρ διπλασιάζει ABPG 4 xal om. M 5 τέτταρα add. Wendl. 6 τοις έξήκοντα MF2, έξήκοντα (om. τοις) G: τοις έπτά F ' H P 2 , τά τρία ΑΒΡ 1 7. 8 -/αταγγέλλοντα] άποτελοΰσιν έπτά Μ 8 πρός τριάδα Μ: τριάδος ceteri 10 δέ om. ΑΒΡ 1 11 δ' Μ ού μόνον τελεσφόρος Μ 12 8 MF 2 : 9¡ ABPF'GL' 2 , ή HL 1 13 τεσσάρων Β 16 Βχτοο όγδοου ένάτου δωδεκάτου G ¿ μέν oiv MF 17 καθ' δν scripsi: καθ' ήν codd. τεσσάρων MB ΐξ] ς ΜΑΒΡ, τά ς' F 18 καθ' ην codd. 18. 19 καθ' V¡v codd. 19 ή] ó ΑΒΡ διά πασών ς' Μ έχει] εί Μ άπάσας Η 20 έκ τών] έν ταΐς ΑΒΡ οίς Μ: ώς ceteri περιέχει Μ 21 τούτοις όπερέχεται Μ: τούτοις om. ceteri γεωμετρική ΑΒΡ 22 έχ τών τεσσάρων Markland (Mang.): ή τών διά τεσσάρων codd. προς έξ Μ: προ; τά ceteri 23 προ; τά έννέα ABPL, προς τόν έννέα ν δ' Μ 23. 24 του προς έξ Μ 24 μίαν Β 25 δ έσχατος τοΰ μέσου ΜΑΒΡΗ, τοΰ μέσου eras, in FG, omisi Gelenium secutus τούτον] τόν αυτόν Β ί χ η F : έχει ceteri ή υπέροχη om. ΑΒΡ

DE O P I F I C I O η

υπερέχει δ έσχατος του

υπό τοΰ μέσου δ πρώτος,

MUNDI

39

μέσου προς την υ π ε ρ ο χ ή ν

η

δπερέχεται

έναργεστάτην δέ πίστιν λάβοι τις áv έκ τ ω ν

προκειμένων α ρ ι θ μ ώ ν , τοΰ εξ καί δκτώ και δώδεκα · δ μεν γάρ τελευταίος τοΰ πρώτοι» διπλάσιος, ή δ' υ π ε ρ ο χ ή πάλιν διπλασία· τ ά μέν γαρ δώ5 δεκα τ ω ν δ χ τ ώ τέτταρσιν υ π ε ρ έ χ ε ι , τέσσαρα τ ω ν δυοΐν διπλάσια, γίας,

τά δέ δκτώ τ ω ν Ιξ δυσί·

τά δέ

έτέρα δέ βάσανος τ η ς αρμονικής άναλο- 110

δταν ó μέσος των άκρων

ίσψ μορι'φ (καί) υ π ε ρ έ χ η καί υπερέ-

χ η τ α ι * δ γάρ ογδοος μέσος ών υπερέχει μέν τοΰ πρώτου τ ρ ί τ ψ μορίιο· υφαιρεθέντων ίο ύπερέχεται

γάρ

τών

εξ,

τά

λοιπά

δυο

τρίτον έστί τοΰ

δ' υπό τοΰ τελευταίου τ ω

ίσφ·

ε{

γάρ

πρώτου·

ύφαιρεθείη

τών

δώδεκα τά δ κ τ ώ , τ ά λοιπά τέσσαρα γίνεται τοΰ τελευταίου τρίτον. (38.)

Ταΰτα

μέν

άναγκαίως

περί σεμνότητος,

γ ρ α μ μ α ή πλινθίον ή δ τι χ ρ ή καλεΐν, π ρ ο ε ι ρ ή σ θ ω · ετι πλείους έβδομάς

έν ασωμάτοις

ήν έ'χει το δια-

111

τοσαύτας ιδέας καί

καί νοητοϊς έπιδείκνυται.

διατείνει

15 δ' αότής ή φύσις και Ι π ί την όρατήν απασαν οΰσίαν, oòpavòv καί γην, τά πέρατα τοΰ π α ν τ ό ς ,

φθάσασα.

τ ί γάρ οδ φιλέβδομον τών έν τ ψ

κ ό σ μ ψ μέρος, ερωτι καί π ό θ ψ δαμασθέν εβδομάδος; αδτίκα τον ουρανόν 112 φασιν έπτά διεζώσΟαι κυκλοις, ών δνόματα είναι τάδε · άρκτικόν, άνταρκτικόν, θερινόν τροπικόν, χειμερινδν τροπικόν, {σημερινόν, ζψδιακόν, καί 20 προσέτι γ α λ α ξ ί α ν δ γάρ δρίζων π ά θ ο ς έστίν ήμέτερον, ως áv δξυωπίας έ'χη τις ή τουναντίον,

άποτεμνομένης της αίσθήσεως τοτέ μέν έ λ ά τ τ ω

τοτέ δέ μ ε ί ζ ω περιγραφήν.

of γε μην πλάνητες, ή άντίρροπος στρατιά 113

1 ή prius F S H : ήν MG 2 , ή A B P F ' G 1 ή alterutii MG 1 : ήν ceteri 3 τοΰ του ¿ κ τ ώ τοΰ δώδεκα Α Β Ρ 4 διπλασίων G γάρ om. FG 5 τέσσαρσιν AIÌPF υπερέχει F G 5 : υπερέχεται ceteri 6 τέτταρα ΑΡ τών δυοΐν Α Β Ρ : τοϊν δυοΐν ceteri 7 (xaì) add. Jessen υπερέχει Ρ 8 όγδοος] η' ΑΒΡ μέν otri. G 9 τρίτον] τρίτα ΑΡ, τρία Β 11 τρίτον] τρίτα Α Ρ , γ' Β 12 άναγχαϊον F 13 προειρήσθω Μ : προσειρήσ9ω ceteri 14 έβδομάς >1: ή έβδομα; ceteri έν άσωμάτοις προκαλείται και νοητώς Α Β Ρ 15 (ili) oùpavòv Weiidl. IG καί τά πέρατα Μ τ ψ oaj. Β 10 τροπικόν post χειμερινόν om. ΑΒΡ ισημερινούς Μ ζψδιακόν] δύο Μ ' 9 . 20 καί προσέτι om. Α Β Ρ 21 ε/οι Λ BP τ η ; ¿ράσεω; F , γρ. αίσ&ήσεω; in marg. F 3 τοτέ μέν — τοτέ δέ (22)] το μέν — τό δέ Η 22 ή άντίρροπος Μ: ή τ ' άντίρροπος ceteri βτρατεία JI

14 — 20 Ioann. Lyd. de mens. I I c. 11 . . . διατείνει δέ αυτής ή φύσι; χαί έπί την όρατήν άπάντων oùsiav, oùpavòv χαί γήν. αύτίκα γοΰν oùpavòv φασιν έπτά διεζώσθαι χΰκλοις, ών όνόματα τάδε ' άρκτικός, άνταρκτικός, θερινές, χειμερινός, ισημερινός, ζωδιακός, καί προσέτι γαλαξίας.

PHILONIS

40

τη τ ω ν απλανών, έπτά διακοσμούνται τάξεσι,

πλείστην

έπιδεικνύμενοι

συμπάθειαν προς αέρα καί γήν· τόν μέν γάρ είς τάς έτησίοος έπικαλουμενας ωρας τρέπουσι καί μεταβάλλουσι καθ' έκάστην μυρίας ζαας έμποιοΰντες μεταβολάς νηνεμίαις, αίθρια«, νεφώσεσι, βίαις έξαισίοις πνευμάτων πάλιν τε ποταμοί»? πλημμυροΰσι καί μειοδσι καί πεδία λιμνάζουσι καί τοδναντι'ον άφαοαίνουσι·

5

καί πελαγών έργάζονται τροπάς έξαναχωροόν-

των ή παλιρροίαις χ ρ ω μ έ ν ω ν

εόρεΐς γάρ εστίν 2τε κόλποι θαλάττης

υποσυρείσης άμπώτεσι βαθί>ς έξαίφνης αιγιαλοί είσι καί μικρόν ύστερον άναχυθείσης πελάγη βαθύτατα oò βραχείαις | όλκάσιν άλλά μυριοφόροις ρ. 28 Μ. ναυσιν έμπλεόμενα*

καί μέν δή τά έπίγεια πάντα, ζ ψ ά τε αδ καί φυτά 10

καρπούς

αυξουσι

γεννώντα,

καί τελεσφοροΰσι την

έν έκάστοις «póotv

δολιχευειν παρασκευάζοντες, ώς νέα παλαιοΐς έπανθεΐν και έπακμάζειν 114 πρός χορηγίας

άφθονους

τών

δεομένων.

(39.)

άρκτος γε μην,

φασι πλωτήρων είναι προπομπόν, έξ έπτά αστέρων συνέστηκεν·

ην

είς ήν

άφορώντες κυβερνηται τάς έν θαλάττη μυρίας όδους ανέτεμον άπίστψ 15 πράγματι καί μείζονι ή κατά φόσιν άνθρωπίνην έπιθέμενοι· γάρ τών είρημένων

άστέρων

τάς

πριν

νήσους μεν οί την ήπειρον οίκοΰντες,

άδηλουμένας

στοχασμψ

χώρας

άνεΰρον,

νησιώται δέ ηπείρους·

εδει γάρ

όπδ του καθαρωτάτου της οόσίας οόρανοΰ ζ ω φ τ φ θεοφιλεστάτιΐ) γης πρός 20

115 όμοΰ καί θαλάττης άναδειχθήναι τους μυχους ανθρώπων γένει,

δέ τοις είρημένοις και δ τών πλειάδων χορός αστέρων έβδομάδι συμπεπλήρωται,

ών αί έπιτολαί καί αποκρύψεις μεγάλων αγαθών

αίτιαι

γίνονται πασι* δυομένων μέν γάρ αύλακες ανατέμνονται προς σπόρον

1 rj) Wendl.: της θ τ α ϊ » corr. Μ, της Α Β Ρ Η , om. F G πουσι καί μεταβάλλουσι M :

3. 4 έμποιοΰνται Μ, έμποιοΰντα Η ΑΒΡ

ποταμοί« MF 1

8τε] είσtv ο'ί, τε F G 2 άμπώτισι Α Β Ρ Μ,

9 άναχθείσης Η

κς Β

αιγιαλοί

είσι corr. Turn.: εΓσεισι Α Β Ρ 1 , ΐησι F G H , είησι Ρ 2 , om. Μ post βαθύτατα add. ώφθησαν Μ

αυξουσι — παρασκευάζοντες στου Μ

4 έξαισίοις Μ :

7 εόρεϊς F G 2 :

βαθύς A P F ' G ' H :

αιγιαλούς F 2 G 2

2 τό μέν F G

καί μεταβάλλουσι om. ceteri

om. Α Β Ρ 1

13 χωρηγίας Α

(in

11 γεννώντες F ' ( Î ) H

marg. add. Ρ 2 )

γε Μ :

έν έκάστοις] ν

μήν] μέν F G F2G2

14 προπομπήν F G

ϊ)ν] ο'ύς F

έπιθέμενοι] έπόμενοι Β

19 iwtò της καθαρωτάτης ούσίας Μ om. G γίνονται ceter'

22

καί ai άποκρύψεις Η μέν om, Μ

ν

15 άνέτεμον Μ, άνατέμονται

15. 16 άπίστω πράγματι Μ : πράγματι άπίστιο ceteri

φόσιν] πίστιν Β, γνώμην Η

έκά-

τε Α Β Ρ Η , om. G, om. ì e ras. F

16 μείζω Μ 18 νησαίους Μ

θεοφιλεστάτω M F G : θεοφιλεϊ ceteri αίτίαι Μ

23

21 καί

γίνονται πασι Μ : πασι

DE OPIFICIO MUNDI

41

ήνίκα δ' ς δρους τούτους ceteri 5 δ' Μ έπΙ Μ : προς ceteri 6 ευσεβείας δέ καί όσιότητος Μ: όσιότητος δε καί εύσεβείας ceteri 7 περιγίνεται Μ: έπιγίνεται ceteri προύβάλετο G H : προύβάλλετο ceteri 9 πλημμελούση om. F 6 δφις Μ καλόν Μ

έπειδή Μ

12 προσελθόν s c r i p s i : άπολαυθήναι Μ

11 λέγεται δέ Β

όφις seclusi

προσελθεϊν F G , προσελθών ceteri 14 πάν 15 προς δέ και ώφελιμώτατον om. F

16 τε καί αυ Α Β Ρ , αυ om. Η 17 post άνιδρύτου add. Ιργου Μ συναινέσαιεν φαγεϊν Μ 18 καί τ ο ΰ τ ] καπειτα Μ έξαπιναίους Μ 19 μεταβαλείν Markland 20 ή] ήν JIaikland

έπεί] εΐ Μ

το της ζωής F

φυτόν άθανάτου Α Β Ρ

25 μύθου π/.άαματα Μ: πλάσματα μύθου Η, πλάσμα μύθου F G , πλάσματα μύθων Α Β Ρ 26 τύπων] τρόπων Μ, τύπων τρόπον G

DE OPIFICIO

παρακαλοΰντα κατά τάς δι' υπονοιών αποδόσεις, στοχασμψ βολον,

55

MUNDI

έπόμενος δέ τις είκότι

φήσει προσηκόντως τον είρημένον οφιν ήδονής είναι σύμ-

δτι πρώτον

μέν ζφον άπουν έστι καί πρηνές πεπτωκός

γαστέρα, δεύτερον δ ' δτι γης βώλοις σιτίψ χρήται,

έπΐ

τρίτον δ' δτι τον

5 ίόν έπιφέρεται τοις δδοΰσιν, φ τοί>ς δηχθέντας άναιρεΐν πέφυκεν. οόδε- 158 νός δέ τών λεχθέντων δ φιλήδονος αμοιρεΐ· μόλις τε γαρ την χεφαλήν έπαίρει βαρυνόμενος καί καθελκόμενος, έκτραχηλιζούσης καί υποσκελιζοοσης της άκρασίας·

σιτεΐταί τε oòx οόράνιον τροφήν, ην δρέγει τοις

φιλοθεάμοσι δια λόγων καί δογμάτων σοφία, τήν δ' άναδιδομένην έκ 10 γης κατά τάς έτησίους ώρας, έ£ ης οίνοφλυγίαι και δψοφαγίαι και λαιμαργίαι, (αϊ) τάς γαστρδς έπι&υμίας προσαναρρηγνΰσαι καί αναρριπίζουσαι [καί άνδραποδίζουσαι] προς γαστριμαργίαν συναύξουσι καί άναρρηγνύουσι καί του; υπογαστρίους οίστρους· σιτοπόνων τε γάρ και δψαρτυτών κάματον έπιλιχνεύει καί της από τών ήδυσμάτων κνίσσης έν κύκλω 15 τήν χεφαλήν περιάγων μεταλαμβάνειν [της είδεχΟείας] δρέγεται,

και

όποτε πολυτελή τράπεζαν θεάσαιτο, καταβαλών αυτόν δλον έπι τά εότρεπισθέντα έκχεΐται, πάντων αθρόων σπουδάζων έμφορεΐσθαι, τέλος ου κόρον άλλά τό μηδέν υπολείπεσδαι τών

εότρεπισθέντων ποιούμενος.

δΟεν οόχ ήττον δφεως έν τοις δδοΰσιν έπιφέρεται τον ι ό ν

ούτοι γάρ 159

20 είσιν άπληστίας υπηρέται καί υπουργοί, πανί)' δσα προς έδωδήν τέμνοντές τε καί

λεαίνοντες καί το μεν πρώτον γλώττη παραδίδοντες τη

ρ. 39 Μ. χυλους δικαζούση προς έπίκρισιν, έπειτα δέ φάρυγγι· | αιτίων δέ άμετρία θανατώδες φύσει καί ίοβόλον, ατε πέψιν ουκ ένδεχομένων δια τήν

1 καλούντα Η, καλούντων L κατά] καί Μ 2 φησί Μ 3 ζώον άπουν Μ: άπουν (om. ζφον) ΑΒΡ, άπους (om. ζψον) F G H καί πρηνές Μ: καί om. ceteri πρηνής Η πεπτωκώς MFGH 4 δέ Δ Β Ρ γης — δτι om. F κέχρηται Α Β Ρ δέ Α Β Ρ 6 μόγις Μ 7 έπαίρει] έπιφέρει Μ 8 της om. Μ τε] δ' Μ 9 καί διά λόγων Α Β Ρ 11 αϊ add. Creuzer έπιθυμίας συναύξουσι προς γαστριμαργίαν· άναρρηγνύσαι (sic) καί άνδραποδίζουσαι τάς γαστριμαργίας καί τους υπογαστρίου« οίστρους Μ 11. 12 άναρριπίζουσαι Mang.: άναρριπτοϋσαι codd. 12 και άνδραποδίζουσαι seel. Wendl. 12. 13 συναύξουσαι καί άναρρηγνύουσαι Α Β Ρ 13 καί ante τους om. Α Β Ρ 1 14 έπιλιχνεύει Μ: περιλιχνεύουσι ceteri της] τις (ι in ras.) Β κνίσης Η 15 μεταλαμβάνει καί μετέχει της είδεχθείας· ¿ρέγεται δέ Μ της είδεχδείας seclusi: ήδη της θέας Mang., ώ της είδεχθείας coni. Wendl. 16 καταβαλών Μ: έπιβαλών ceteri αύτόν M 17 έγχεϊται Μ πάντα άνδρωπον σπεύδων Μ άθρόων Markland: ¿9p¿ov codd. 17. 18 ού κόρον άλλα Μ: ούχ ίρον άλλο η F G H , ουκ άλλο ή Α Β Ρ 19 έν τοις Μ: αύτοϊς ceteri 20 έδωδήν ΜΗ: ήδονήν ceteri 21 πρώτον γ λ ώ τ η ) ] γλώττη πρότερον Μ tig] τους Μ 22 χιλους ΒΗ διχάζουσι (sic) Μ τώδη φύσιν Μ ένδεχώμενον Μ

δέ alterum om. A B P G

2 3 θανα-

56

PHILONIS

160 των έπεισιόντων φοράν, ή γίνεται πριν Ιξικμασθήναι τά πρότερα, φωνήν δ' άνθρώπειον όφις λέγεται προΐεσθαι, διότι μυρίοις υπερμάχοις κάί προαγωνισταϊς ηδονή χρήται την έπιμέλειαν καί προστασίαν αότής άνειληφόσιν, ο"ι τολμώσιν άναδιδάσκειν δτι πάντων το κράτος άνήπται μι161 κρών τε καί μεγάλων ουδενος υπεξηρημένου τί» παράπαν. (57.) αλλ' αϊ τε πρώται του άρρενος προς το θήλυ σύνοδοι ξεναγόν εχουσιν ήδονήν, α? τε σποραΐ καί γενέσεις δια ταύτης συνίστανται, τά τε γεννώμενα ουδενί πρώτον οίκειοΰσθαι πέφυκεν ή ταύτη, χαίροντα μεν ήδονη, τήν δ' έναντίαν άλγηδόνα δυσχεραίνοντα · παρο καί άνακλαίεται τό βρέφος άποκυηθέν, άλγήσαν ώς είκός τη περιψύξει· έκ γάρ θερμοτάτου καί πυρωδεστάτου χωρίου τοδ κατά τήν μήτραν, φ πολύν χρόνον ένδιητήίΐη, προελθόν έξαπιναίως είς αέρα, ψυχρον καί ασυνήθη τόπον, έπλήχθη και της δδύνης καί του δυσχεραίνειν άλγηδόνι τά κλαύματα 162 δείγμα παρέσχεν έναργέστατον. σπεύδει τε, φασί, πάν ζψον ώς έπ' άναγκαιότατον καί συνεκτικώτατον τέλος ήδονήν καί μάλιστα άνθρωπος· τά μέν γάρ διά γεύσεως μόνον καί των γεννητικών Ιφίεται ταύτης, ó δέ άνθρωπος καί διά των άλλων αισθήσεων, δσα θεάματα ή ακούσματα 163 τέρψιν δύναται παρασχεΐν ώσι καί ¿φθαλμοΐς μεταδιώκων. λέγεται δέ και άλλα παμπληθή προς επαινον του πάθους καί ώς έ'στιν οίκειότατον καί συγγενέστατον ζψοις· (58.) άπόχρη δέ δείγματος £νεκα καί τά νυν εϊρημενα, ών χάριν άνθρωπίνην φωνήν εδοξεν ó οφις προΐεσθαι. διό μοι

5

ίο

15

20

I έπεισιόντων] έπιοιτίων Μ φοράν] έπιφοράν Η ή om. Μ τά πρότερα Μ: καί τά πρότερα ceteri 2 δέ FG άνθρωπίνην ΑΒΡ προέσθαι FGH 3 άγωνιαταίς ΑΒΡ ήδονή om. FG κέχρηται ΑΒΡ έπιμέλειαν καί προστασίαν Μ: '/.at προστασίαν om. ceteri αύτοϊς Μ 4 πάντων το κράτος Μ: το πάντων κράτος ceteri 5 παράπαν—άρρενος (6) om. Μ 6 σύνοδοι ξεναγόν ϊχουσιν ήδονήν FGII: συνέχουσιν ήδονήν σύνοδοι ΑΒΡ, ouváSots ζένιον έχούοαις ήδονήν Μ 7 αϊ τε — συνίστανται] αίτίαν, σποραϊς καί γενέαεαι· δια ταΰτην συνίστανται Μ τε post τά om. Μ 7. 8 γεννώμενα] γενόμενα ΜΗ 8 ουδέν Μ πρώτον] πρότερον Markland πεφυκότα Μ 9 παρά] καθό Μ άποκλαίεται Η 10 άλγήσαν — περιψύξει] άλγήμααιν ώς εικός τοις περί ψύξιν Μ είκός Μ: Ιοικε ceteri ω II χορίου Μ του om. Β τήν om. Η φ ] ου Μ 12 προελθών FH έξαπιναίως om. Β 13 κλαυσματα Μ 14 παρέχει Mang. τε Μ: τε γάρ ceteri φασί] φηυί Η, φύσει coni. Creuzer έ π ' Μ : έπί ceteri 15 ήδονή GH 16. 17 6 δέ om.' ν 17 δ' ΑΒΡ θεατά ή άκουστά Μ 18 δύνανται Μ μεταδιώκει Marklaiid καί post δέ om. ΑΒΡ 1 19 άλλα] αμα Μ παμπληθΐ Μ παμπληθή post πάθους transp. Η 20 συγγενέστατον] δικαιότατον Β 21 6 om. BPFG 7 sqq. cf. Epicur. frg. 398 p. 274 Usener

DE O P I F I C I O

MUNDI

57

δοκεΐ καν τοις κατά μέρος νόμοις, ου περί ζ ψ ω ν εγραψεν α τε χ ρ ή προσφέρεσθαι καί τοόναντίον, έπαινέσαι μάλιστα τον ύφιομάχην έπικαλούμενον ( L e v . 11, 2 2 ) — έρπετόν δ' έστίν εχον ανωτέρω σκέλη των ποδών, οΓς από γης πέφυχε πηδαν καί μετέωρον αφεαδαι καδάπερ το των άκρίδων γέ5 νος

ó γάρ όψιομάχης

μοι δοκεΐ, ακρασίαν

οόδέν αλλ' ή συμβολικώς έγκράτεια εΪναί 164

μ ά χ η ν άκαθαίρετον καί

ήδονήν

καί πόλεμον άσπονδον έκφέρουσα προς

ή μέν γάρ ευτέλειαν καί όλιγοδεΐαν καί δαον

άναγκαΐον

φιλαυστήρψ

περιεργίαν

καί πολυτέλειαν,

καί

σεμνά) βίψ διαφερόντως ασπάζεται,

ή δέ

S χλιδής καί θρυψεως αίτια γίνεται ψυχη

ίο καί σώματι, δι' ών τήν υπαίτιον καί θανάτου χαλεπωτέραν ζωήν παρά τοις εδ φρονοΰσι συμβέβηκε γινεσ&αι. (59.)

Τάς δέ γοητείας καί άπάτας αυτής ηδονή τ φ μέν άνδρί ου 165

ρ. 40 Μ. τολμ^ προσφέρειν, τη δέ γυναικί καί | διά ταύτης έκείνψ, πάνυ προσφυώς

καί

εύί)υβόλως·

έν

ήμΐν

γαρ

ανδρός

μεν εχει λόγον ó νοΰς,

15 γυναικός δ' αΓσ&ησις" ηδονή δε προτέραις έντυγχάνει καί ένομιλεΐ ταΐς αίσ&ήσεσι, δι' ών καί τόν ήγεμόνα νουν φενακίζει· έπειδάν γαρ έκαστη τών α?σ&ήσεων τοις φίλτροις αδτής υ π α χ Ο η , χαιρουσαι τοις προτεινομ έ ν ο υ , έπί χρωμάτων μέν καί σχημάτων ποικιλίαις οψις, νών έμμελειοκς ακοή, έν δέ χ υ λ ώ ν ήδυτησι γεΰσις,

έπί δέ φω-

κάν ταΐς τών ανα-

1 οδ] οϋ M, où ς Mang. (coni. Turn.) άνέγραψεν M 2 καί τοόναντιον Η : καί ci τοόναντίον ΑΒΡ, ή τουναντίον F, καί ή τοόναντίον G, καί μή Μ έπαινείν Μ τον ο φ tv μάχην Μ 3 8' om. Μ 5 ή (corr. ex ¿) γάρ ίφεως μάχη Μ αλλ' η MFG: άλλ' ή Η, άλλο η ΑΒΡ 7 ¿λιγοδέειαν G, ¿λιγοδείαν AB 8 ante φιλαυστήρψ add. i δή Μ, δ δή G Ή , δ δή τώ F, όποτίθεται, δ δή ΑΒΡ: corr. Turn. 9 περιεργίαν Μ: πολυεργίαν ceteri 3 om. Μ αιτία M 9. 10 τη ψυχή τε καί τώ σώματι ΑΒΡ 12 αύτη ς corr. ex αότής Η : αύτης ceteri ήδονή Μ: ή ήδονή ceteri 15 δέ ή αίσθησις ΑΒΡ 16 έκάστην Μ 17 χαίρουσαι Markland: χαίρουσα codd. 18 έπί] έν Μ σχημάτων ποικιλίαις] ποικιλίαις χρωμάτων ΑΡ, ποικιλίαις σωμάτων Β οψις in textu om., in marg. add. ΑΒΡ οψις — έμμελείαις (19) om. F έπί] έν Μ 19 έν χυλών δέ ΑΒΡ χιλών ΒΗ ήδυτησι om. Μ ή γεΰσις Μ κάν scripsi : καί Μ, κάκ ceteri ταϊς τών άνατεθυμιωμένων (sic) άτμών εύωδίαις Μ: της τών άναθυμιωμένων άτμών εύωδίας ΑΒΡ, της τών άναθυμιωμένων εύωδίας FG, τής τών άναδιδομένων άτμών εόωδίας Η

12 sqq. Ambras, de Paradiso 2,11 . . . namque ante nos fuit qui per voluptatein et sensum praevaricationem ab homine memoraverit esse commissam, in specie serpentis figuram accipiens delectationis, in figura mulieris sensum animi mentisque constituens, quem αΓσθησιν vocant Graeci; deceptam autem per sensum praevaricatricem secundum bistoriam mentem asseruit, quam Graeci νουν vocant. recte igitur in Graeco νους viri figuram accepit, αίσθησις mulieris.

58

PHILONIS

θυμιωμένων ατμών εόωδίαις οσφρησις, δεξάμεναι τά δώρα θεραπαινίδων τρόπον προσφέρουσιν οία δεσπότη τψ λογισμψ, παράκλητον έπαγόμεναι πειθώ περί τοΰ μηδέν άπώσασθαι το παράπαν ó δ' αότίκα δελεασθείς όπήκοος άνθ' ήγεμόνος καί δούλος αντί δεσπότου καί άντί πολίτου 166 φυγάς καί θνητός άντ' άθανάτου γίνεται,

συνόλως γαρ οδκ άγνοη-

5

τεον δτι οΓα έταιρίς καί μαχλάς οδσα ήδονή γλίχεται τοχεΐν έραστοΰ καί μαστροπούς

αναζητεί, δι' ών τούτον άγκιβτρεόσεται"

ουσι δ' αυτή καί προξενοΰσι τόν ραδίως όπηγάγετο

έρώντα

αισθήσεις,

μαστροπεύ-

δς

δελεάσασα

τόν νουν, ψ τά φανέντα έκτός εισω

κομιζουσαι

διαγγέλλουσι καί έπιδείκνυνται, τους τόπους έκάστων ένσφραγιζόμεναι 10 καί το δμοιον

ένεργαζόμεναι πάθος* κηρω γάρ έοικώς δέχεται

τάς

διά των αισθήσεων φαντασίας, αίς τά σώματα καταλαμβάνει δι' αυτοΰ μή δυνάμενος, καθάπερ εΐπον ήδη. 167

(60.)

Τά δ' έπίχειρα της ήδονής εδθυς εδραντο οί πρώτοι γενό-

μενοι δούλοι χαλεπού

καί δυσιάτου

πάθους" ή

μέν γυνή

σφοδράς 15

ανίας ένδεξαμένη τάς έν ώδΐσι και τάς παρά τόν άλλον βίον λυπας έπαλλήλους και μάλιστα τάς έπΐ τέκνοις γεννωμένοις και τρεφομένοις καί νοσοΰσι καί υγιαίνουσι καί ευτυχοΰσι και άτυχοΰσιν, είτ' άφαίρεσιν έλευθερίας καί την από τοΰ συνόντος ανδρός δεσποτείαν, ου τοις έπιτάγμασι πειθαρχεΐν άναγκαιον

ó δ' ανήρ έν μέρει πόνους καί ταλαι- 20

πωρίας και συνεχείς ιδρώτας Ινεκα πορισμού τών αναγκαίων καί στέρησιν μέν τών αυτομάτων

αγαθών,

απερ έδιδάχθη φέρειν ή γη δίχα

γεωργικής έπιστήμης, άτρυτων δέ μετουσίαν καμάτων εις ζήτησιν βίου 168 καί τροφής υπέρ τοΰ μή λιμφ παραπολέσθαι · οίμαι γάρ äv ώσπερ

1 aï δεξάμεναι Μ θεραπαινίδος Β 2 τόν τρόπον Μ 3 δελεασθείς] δικαστής Μ 5 άντί άθανάτου Μ 6 μαχλάς W e n d l . : μάχλος codd. ή ήδονή Μ 7 τούτον] καί τούτον F , τόν νουν Markland άγκιστρεύεται Α Β Ρ 1 8 αότής Μ έρώντα W e n d l . : ϊρωτα codd. ¿¡ς] αΓς Α Β Ρ 9 υπήγαγε Α Β Ρ 10 έκαστων] έκ πάντων Μ αφρα-μζόμνιαι Μ 11 καί το δμοιον M Pal.: και om. ceteri ένεργαζόμεναι P a l . : έναυγαζόμεναι M, om. ceteri έοικός Μ 12 καταλαμβάνεται M Pal. αίίτοϋ FG, έαυτοΰ Pal.: αότοΰ ceteri 13 εΐπον ήδη Μ : ήδη εΐπον ceteri 14 δ' έπίχειρα] δέ παΰρα Μ εδραντο Μ: ήραντο ceteri πρώτοι Μ: πρότερον ceteri 15 σφόδρα Μ 16 δεξαμένη Μ 16. 17 λύπας έπαλλήλους Μ: έπαλλήλους λύπας ceteri 17 γεινομένοις Μ 18 είτ' Μ: είς ceteri 19 συνόντως Α 22 φέρειν — έπιστήμης (23)] Ιχειν άπό τοΰ θεοϋ έπιστήμης λογικής Μ 23 δέ] δέ τε Μ μετουσίας Μ 24 τροφής] τρυφής ΑΒΡ μή om. A 1 B P 1 οΐμαι] οί μέν Μ äv om. Α Β Ρ 1

6 — 1 3 P a l . fol. 24r οΓα έταιρίς — μή δυνάμενος.

DE OPIFICIO ηλιον

καί σελήνην

γενέσει

αεί φωσφορεϊν

τοό παντός

MUNDI

59

απαξ κελευσθέντας

αμα τ η

καί τό θείον πρόσταγμα διατηρειν

πρώτη

οόδενός έτέροο

ρ. 41 Μ. χάριν ή δτι | των δρων οδρανοΰ μακράν κακία πεφογάδεοται, τόν αότον τρόπον και τ η ς γ η ς την βαθεΐαν καί καρποφόρον άνευ τ έ χ ν η ς καί συμ5 πράξεως

γεωπόνων

έτησίοος

ώρας·

ανδρών

vuvl δέ al

φέρειν

äv

πολλήν

αέναοι πηγαΐ των

κατά

τάς

τοΰ Οεοΰ χαρίτων

άφθονίαν

έπε-

σχέθησαν, δτε ηρξατο κακία τάς άρετάς παρευημερεΐν, Γνα μ η ώ ς άναξίοις

χορηγώσιν.

άρμόττοοσαν

εδει

εμελλε

μέν

δίκην

οδν

το

των

υπομένειν,

ανθρώπων

ήφανίσθαι

γένος,

διά

την

εί προς

την 169 τόν

10 εόεργέτην καί σ ω τ ή ρ α θεον άχαριστίαν· ó δ' ατε την φόσιν ί λ ε ω ς οίκτον λαβών έμετρίασε την τ ι μ ω ρ ί α ν , δε

τροφάς

οόκέθ' όμοίως

τό μέν γένος έάσας διαμένειν, τ ά ς

έξ έτοιμου π α ρ α σ χ ώ ν ,

tva μ η δυσΐ κακοΐς

dp-j-íof καί κόρω χ ρ ώ μ ε ν ο ι π λ η μ μ ε λ ώ σ ι καί όβρίζωσι. (61.)

Τοιούτος

15 τητι χ ρ ω μ έ ν ω ν , απέχεσθαι].

μέν

δ

βίος των έν ά ρ χ η

αδθις δε κακίαν α ν τ ' αρετής

δια δέ

της λ ε χ θ ε ί σ η ς

μέν ακακία καί άπλό- 170 προτιμώντων

κοσμοποιίας πολλά

[ών άξιον

μέν καί άλλα

ή μ α ς άναδιδάσκει,

πέντε

δέ τά κάλλιστα καί πάντων άριστα*

πρώτον

μέν

θείον

και

οί

δτι

εστι

τό

ένεδοίασαν έπαμφοτερίσαντες 20 ρότεροι αότο

καί

μόνον

άλήθειαν

κατεθρασΰναντο προς

θέου δόξης, δτι

περί

διά τους

της

φάμενοι

όπάρξεως μηδ'

πλάσμασι

δλως

μυθικοϊς

άθεους, αδτοδ, είναι,

ών

μέν

οί δέ τ ο λ μ η λέγεσθαι

έπισκιασάντων

δ' την

δεύτερον δ' δτι θ ε ό ς εις έστι, διά τους είσηγητάς τ η ς πολυ- 171 οΊ οόκ έροθριώσι την φαυλοτάτην

λοκρατίαν άπό 25 ται

ανθρώπων

δπάρχει,

γενητός

άίδιον είναι,

τών κακοπολιτειών

δχ-

γης εις ούρανόν μετοικίζοντες · τρίτον δ' ώ ς ήδη λέλεκδ κόσμος,

διά

τοίίς οίομένοος

οΊ πλέον ουδέν άπονεμουσι

θεψ·

αυτόν

άγένητον

καί

τέταρτον δ' δτι καί είς

3 χαχίαν πεφυγαδεδσθαι Μ 4 χαί post βαθεΐαν om. F χαρποφιΐρον φοράν F, καρπό cum lacuna c. 7 litterarum G 6 8 ' ABP al áívvaoi Α Β Ρ : χαί άένναοι Μ, άένναοι FGH πηγαί om. F 6. 7 άπεσχίαθησαν Μ 7 τάς ¿ρετάς om. Μ ώ{ om. Μ 7. 8 άναξίως Μ 8 τών ¿νθρώπων Μ: τών om. ceteri 9 παναρμιίττουσαν Μ post ήφανίσθαι add. xal Μ 10 ί τ ε ] άεΐ Μ 12 έξ έτοίμου om. Η 13 πλημελώσι FGH 1 14 μέν prius om. M 15 χαχίαί ΑΒΡ 1 άντ' om. Μ ών άξιον] τών άζίων Μ 15. 16 ών άξιον άπέχεσθαι seclusi 16 μεν om. Μ 17 άναδιδάσκεί Μωσής Mang. (Christophorson) 18 Isti τό θείον χαί υπάρχει Μ: lazi xal Οπάρχει τό θείον ceteri 19 αότών ΑΡ 19. 20 τολμηρότερον Μ 20 χατεθραοΟνοντο Μ μηδόλως ΜΑΒΡ, μήθ' δλως F δε ΑΒΡ 23 την φαυλότητα Μ χαχοπολιτειών Mang.: χαταπολιτών FG, χαχοπολιτών ceteri Μ: πλεϊον ceteri

23. 24 όχλοχρασίαν MF'GH

25 γεννητος F G

26 πλέον

60

PHILONIS

έστιν ô κόσμος,

έπειδή καί εις δ δημιουργός (δ) έζομοιώβας αύτφ

κατά την μόνωσιν το έργον, του δλου γένεσιν·

δς άπάση κατεχρήσατο τη υλη εις τήν

δλον γάρ ουκ äv ήν, εΐ μή

έξ δλων

έπάγη

και

συνέστη των μερών · είσί γάρ οι πλείους ύπολαμβάνοντες είναι κόσμους, οί

δέ και

άπειρους, άπειροι καί άνεπιστήμονες αυτοί προς άλήθειαν

5

οντες ών καλόν έπιστήμην Ι χ ε ι ν πέμπτον δ' δτι καί προνοεί του κόσμου ó θεός· έπιμελεϊσθαι γάρ dei το πεποιηκος του γενομένου φύσεως νόμοις καί θεσμοϊς άναγκαΐον, καθ' ους και γονείς τέκνων | προμηθουν- ρ. 42 Μ. 172 ται.

δ δή ταύτα μή άκοη μάλλον ή διάνοι'^ προμαθών καί έν η}

αυτοΰ ψυχη

σφραγισάμενος

θαυμάσια καί περιμάχητα είδη, καί δτι ίο

έ'ατι καί υπάρχει θεός καί δτι εις δ ών όντως έστι καί δτι πεποίηκε τον κόσμον και πεποίηκεν ίνα,

ώς έλέχθη, κατά τήν μόνωσιν έξομοι-

ώσας έαυτψ καί δτι dei προνοεί τοΰ γεγονότος, μακαριαν καί ευδαίμονα ζωή ν βιώσεται δόγμασιν ευσεβείας καί δσιότητος χαραχθείς.

1 ò κόσμος M: b γενητός κόσμος ούτος II, 6 γεγονώς κόσμος ceterì ó ante δημιουργός om. M (6) addidi: 8c add. Mang. αότώ Ρ, αότώ corr. ex αύτώ MF 2 μο'νωσίν] ¿μοίωσιν FG 8ς άπάση scripsi : Ssa πάαη Μ, 8 πάς FG, 8 π θεού,

δτι χαλών épq,

„έκλήθη γάρ

σκηνή μαρτυρίου" φησί· χαί τον καλούντα παρεσιώπησεν, Γνα συγκινηθεΐσα ή ψυχή σκεψηται, τίς ó μαρτυρών ταίς φιλαρέτοις διανοίαις έστί. τούτου χάριν τω

ó αρχιερευς εις τά αγια τών άγιων οδκ είσελεύσεται έν 56

ποδήρει (cf. Lev. 16, I s s . ) ,

αλλά τόν της δόξης καί

φαντασίας

15 ψυχής χιτώνα άποδυσάμενος καί χαταλιπών τοις τά έκτος άγαπώσι χαι δόξαν προ αληθείας τετιμηκόσι γυμνός άνευ χρωμάτων καί ήχων είσελεύσεται σπεισαι το ψυχικόν αίμα χαί θυμιδσαι σωτηρι χαί εδεργέτη θεψ.

δλον τόν νουν τψ

χαί μέν δή Ναδάβ χαί Άβιουδ (cf. Lev. 57

10, 1) oí έγγίσαντες θ ε φ χαί τον μέν θνητον βίον καταλιπόντες, του δ' 20 ¿θανάτου μεταλαχόντες, γυμνοί θεωρούνται της κενής και θνητής δόξης· ου γάρ äv έν τοις χιτώσιν αδτους οί κομίζοντες εφερον (Lev. 10, 5), ε? μή γεγόμνωντο πάντα δεσμόν πάθους καί σωματικής ανάγκης διαρρήξαντες, Γνα μή ή γύμνωσις αυτών καί άσωματότης άθεων έπεισόδψ λογισμών

κιβδηλευθη·

οό γάρ πασιν έπιτρεπτέον

τά

θεοΰ

καθοραν

25 απόρρητα, αλλά μόνοις τοις δυναμένοις αότά περιστέλλειν και φυλάττειν. διό καί οί περί τόν Μισαδαί οδχι τοις ιδίοις χιτώσιν αιρουσιν, άλλά 58 τοις τών

έκπυρωθέντων καί άναληφθέντων Ναδάβ χαί Άβιουδ·

δυσάμενοι γάρ τά έπικαλύπτοντα

πάντα τήν

μέν γύμνωσ« τψ

άποθεφ

ρ. 77 M. I προσήνεγκαν, τους δέ χιτώνας τοις περί Μισαδαί κατέλιπον· χιτώνες δ' 30 είσί τά μέρη του άλογου, S τό λογικόν έπεσκιαζε.

χαί 'Αβραάμ γυμ- 59

3 τριχώς—κέχληται (ρ. 103,23) om. Ρ χαί om. Arm, seclusi 7 έχδΰβα om. A 11. 12 ¿ναχινηθεϊσα coni. Mang. 16 post γυμνός add. φησίν Arm ήχων] είχον A, σχημάτων Arm 19. 20 τοϋ δ' αθανάτου μεταλαχόντες om. Arm 20 χενης MArm (coni. Mang.): χαινης Α χαί θνητης om. Arm 21 έν τοις "t: θνητοϊς Arm, έν ταίς (sic) Α αυτούς Arm: αύτοΐς codd., αύτών coni. Mang. έξέφερον Arm 22 γεγύμνωντο codd.: έγεγύμνωντο y 23 άθέων Mang.: άθέω codd. 24 έπιτέτραπται Arm 26 Μισάδε M, MisaSè A ούχΐ — Μιααδαί (29) om. A αΓρουσιν om. Mang. 28 μέν om. Mang. 29 MisaSe M

102

PHILONIS

νοΰται,

δταν

άκουση ·

,,εξελθε έκ της γης σου και έκ της Συγγενείας

σου" (Gen. 12, 1). και ó 'Ισαάκ ου γυμνοΰται μεν, αεί δε γυμνός έστι κ Ott ¿σώματος" πρόσταγμα γαρ otó τω δέδοται, μή καταβήναι ε?ς ΑΙγυπτον ( G e n . 26, 2 ) , τουτέστι τό σώμα. κής —

και 'Ιακώβ γυμνότητος èpa ψυχι-

ή γάρ λειότης αυτοΰ γόμνωσίς έστιν — *

ήν γαρ Ή σ α ΰ άνήρ

5

δασός, 'Ιακώβ δε, φησίν, άνήρ λεΐος (Gen. 2 7 , 1 1 ) , παρό και τής Λείας 60 άνήρ έστι.

(16.)

μία μεν αρίστη γυμνωσίς

έστιν αυτη,

έστίν έναντία, αρετής άφαίρεσις έκ τροπής γινομένη, παρανο^

ή

ψυχή.

οί'νου· χάρις

ταύτη χρήται ó Ν ώ ε γυμνουμενος,

δέ τψ Οεψ,

ή δ' έτερα

δταν ληραίνη και δταν πιη τοΰ

δτι ή τροπή και ή γυμνωσις τοΰ νου κατ'

ίο

αρετής άφαίρεσιν οδκ άχρι των έκτος έ χ υ θ η , αλλ' εμεινεν έν τ ψ ο'ίκψ · φησι γάρ δτι „έγυμνώθη έν τ ψ άμα'ρτη

δ σοφός,

οίκω αυτοΰ" (Gen. 9, 2 1 ) ·

οόχ ούτως έξώκειλεν ώς δ φαΰλος,

κέχυται ή κακία, τοΰ δέ συνέσταλται·

την γυμνωσιν

κάν γάρ μεν

γαρ

διό και ανανήφει, τοΰτο δ' έστί

61 μετανοεί καί ώσπερ έκ νόσου Αναλαμβάνει, οί'κψ γίνεσθαι

τοΰ

θεασώμεθα·

ακριβέστερον δε το έν τψ 15 έπειδάν ή ψυχή τραπεΐσα

μόνον έννοηθή τι των άτοπων καί μή έπεξέλθη, ώστε αυτό έ'ργψ τελειώσαι, έν τψ τής ψυχής χωρίψ καί οίκοι γέγονε το αμάρτημα* έάν δέ προς τ ψ μοχθηρόν τί λογίσασθαι και έπανόσηται, ώστε έργάσασΟαι, 62 κέχυται και ε?ς τά έκτος το αδίκημα,

παρό καί τ ψ Χαναάν καταραται, 20

δτι τήν τής ψυχής τροπήν έ'ξω άπήγγειλε, τουτεστι καί εις τά έκτος έτεινε καί έπε£ειργάσατο προσθείς τψ των έργων αποτέλεσμα· 63 τή ψυχή, εόχαί

άλλα

κακψ

βουλήματι

Σ ή μ δέ καί Ί ά φ ε θ έπαινοΰνται μή έπιθέμενοι

τήν τροπήν αότής περικαλόψαντες.

και οί ορισμοί

κακόν το διά

τής ψυχής έπιλυονται,

διά τοΰτο καί αί

δταν έν οί'κψ γένωνται 25

πατρός ή ανδρός ( N u m . 30, 4ss.), μή ήσυχαζόντων των λογισμών μηδέ έπιτιθεμένων τή τροπή, αλλά περιαιρουντων το αμάρτημα· τότε γάρ και ó δεσπότης απάντων „καθαριεΐ αότήν". μένης άναφαίρετον έα· „osa αότής,

ευχήν δέ χήρας καί έκβεβλη-

γάρ δν ευξηται" φησί „κατά τής ψυχής

μένει αυτή" ( N u m . 30, 1 0 ) ·

κατά

λόγον

ε? γάρ

άχρι

των 30

έκτος έκβληΟεϊσα προελήλυθεν, ώς μή τρέπεσδαι μόνον αλλά καί διά των αποτελεσμάτων άμαρτάνειν, αθεράπευτος μένει ανδρείου τε λόγου 64 μή μετασχοΰσα καί τής τοΰ πατρός παρηγορίας στερηθεισα.

τρίτη γύμ-

β φησίν om. Arm 7 αρίστη om. Arm 13 έξώκειλεν Hoeschel: έξωκείλει codd., έξοκέλλει ν 19 μοχθηρόν τι] μοχθηρόν είναι τό Arm έκτανύσηται coni. Cotelier (Mang.) '20 τψ] τό A Χανάν Mang. 21 και oin. Arm 24 τήν ψυχήν Α 26 μή MArm: [xèv A 27 συντιθεμένων coni. Mang. 28 έκβεβλημμένης M 30 αύτη κατά λόγον A Arm 33 πατρός παρηγορίας] θεού προσηγορίας Arm

LEGÜM A L L E G O R . L I B . II

103

νωσίς έστιν ή μέση, καθ' ην ó νοΰς ά'λογός έστι μήτε αρετής πω μήτε κακίας μετέχων,

περί τούτης έστιν ó λόγος, ής καί ó νήπιος κοινωνεί,

ρ. 78 Μ. ωστε | το λεγόμενον „ήσαν οι δύο γυμνοί, δ τε 'Αδάμ και ή γυνή αότοΰ" τοιούτον είναι* ουτε ó νους ένόει ουτε ή αισθησις ήσθάνετο, αλλ' 5 ήν ó μεν (17.) έστίν

τοΰ νοεΐν ερημός

τε

και γυμνός,

ή δε του α?σθα'νεσΐ)αι.

το δέ „ουκ ήσχυνοντο" πάλιν ίοωμεν. άναισχυντία,

αίδώς,

το

μήτε

τρία κατά τον τόπον 65

άναισχυντεΐν

μήτε

αίδεΐσθαι·

άναισχυντία μεν ουν Γδιον φαύλου, αιδώς δέ σπουδαίου, το δέ μήτε αίδεΐσθαι μήτε άναισχυντεΐν τοΰ άκαταλήπτως έχοντος και άσυγκαταθέτως, ίο περί ου νυν έστιν δ λόγος· ó γάρ μηδέπω κατάληψιν αγαθού ή κάκου λαβών ουτε άναισχυντεΐν ουτε αίδεΐσθαι δύναται,

της μεν ουν άναισχυν- 66

τιας παραδείγματα αι ασχημοσύναι πασαι, δταν ó νους άποκαλύπτη τά αισχρά, συσκιάζειν δέον, έπαυχών και σεμνονόμενος έπ' αυτοΐς. καί έπι της Μαριάμ, δτε κατελάλει Μωυσή' 15 ένέπτυσεν

εις

το πρόσωπον

( N u m . 12, 1 4 ) ;

αότής,

„ti

ουκ έντραπήσεται

όντως γάρ αναίσχυντος και

λέγεται

ó πατήρ αυτής πτύων επτά ημέρας"

θρασεΐα ή αίσθησις, ή 67

έξουθενηθεΐσα υπό τοΰ θεοΰ τοΰ πατρός παρά τον πιστόν έν δλφ τ ψ οικψ (ibid. 7),

ψ

την Αίθιόπισσαν,

την

άμετάβλητον

και

κατακορή

γνώμην, αυτός ó θεός ήρμόσατο, τολμά καταλαλεΐν Μωυσή καί κατηγο20 ρεΐν, έφ' φ ώφειλεν έπαινεϊσθαι (ibid. 1 ) · τοΰτο γάρ· έστιν έγκώμιον αυτοΰ μέγιστον, o n την Αίθιόπισσαν έλαβε, την ά'τρεπτον και πεπυρωμένην καί δόκιμον φύσιν·

ώσπερ γάρ έν

δφθαλμψ το βλέπον μέλαν

έστίν, ούτως το όρατικόν της ψυχής Αίθιόπισσα κέκληται.

διά τί ουν, 68

πολλών όντων κακίας έργων, ένος μόνου μέμνηται τοΰ κατά το αϊσχρόν 25 ειπών

„ουκ ήσχύνοντο",

ουκ έπλημμέλουν; ουδέν

ούτως αίσχρον

αισθάνομαι,

ήγοΰμαι

ώς το υπολαμβάνειν

7 και αιδώς καί τό μη άναισχυντεΐν Arm

12 δ νοΰς] ουν Arm

codd.:

μά τον αληθή μόνον θεον δτι νοώ

ή

δτι

ó έμος νους αίτιος τοΰ νοεΐν; πόθεν; εαυτόν γάρ οΐδεν, 69

2 ταύτης] ής Arai Arm

αλλ' (οόκ) ουκ ήδίκουν ή ουχ ήμάρτανον ή

παράκειται δέ ή αίτια,

καταλάλει (sic) Mang.

16 ¿ντως] οδτως Arm

14

Μωση MArm,

S¡ s c r i p s i : ή codd.

Μωυσίβ ν

κατελάλει

15 έντραπήσηται Mang.

18 οΐχω αυτού Arm

βλητον] καί άμ. Arm

19 Μωυο^ ν

24

25 άλλ' ουκ οόκ Arm : άλλ' ούκ codd.

της κακίας Arm

μήτε αίδεΐαθαι om.

Μαριάμ s c r i p s i : Μαρίας codd.

την άμετά-

22 φύσιν] φύσει Α, φαϋαιν coni. Creuzer

8 — 9 Anton. Mel. II 71 Col. 1169 Flor. Par. No. 14 ( = Max. Eel. cap. 4 0 ) Φίλωνος: άναισχυντία μεν ίδιον φαύλου, αιδώς δέ σπουδαίου, το δέ μήτε αίσχύνεσθαι μήτε άναισχυντεΐν τοΰ άκαταλήπτως Ιχοντος καί άσυγκατα&έτως.

104

PHILONIS

όστις ών τυγχάνει ή πώς έγένετο; ή δέ αίσθησις αίτια τοΰ αίσθάνεσθαι; πώς áv λέγοιτο, μήθ' ύφ' αδτης μήτε υπό του νου γνωρισμένη;

οόχ

δρ^ς δτι δ δοχών νοεΐν νους ευρίσκεται πολλάκις άνους, έν τοΐς κόροις, έν ταΐς μέόαις, έν ταΐς παραφροσυναις; ποΰ δή το νοεΐν έπ' αότών; ή δέ αίσθησις οδ πολλάκις αφαιρείται τδ αίσθάνεσθαι;

δρώντες εστίν δτε

5

οόχ δρώμεν και άκούοντες οόκ άκουομεν, έπειδάν δ νοΰς μικρόν όσον 70 έτέρψ νοητψ

προσενεχθη

παρενθυμουμενος.

Ιως oSv γυμνοί είσιν, δ

μέν νους του νοεΐν, ή δέ αί'αθησις τοΰ αίσθάνεσθαι,

οόδέν

εχουσιν

αίσχρόν · έπειδάν δέ | άρίωνται καταλαμβάνειν, έν αισχύνη καΐ υβρει ρ. 79 Μ. γίνονται, εόρεθήσονται γάρ ευηθει'α καΐ μωρκ£ πολλάκις χρώμενοι μάλλον 10 ή υγιαινουση έπιστήμη, ου μόνον έν κόροις *αΙ μελαγχολίαις καΐ παραφροσυναις άλλά και έν τ ψ άλλψ β ί ψ · δτε μέν γάρ ή αϊσθησις κρατεί, δ νοΰς ήνδραπόδισται μηδενί προσεχών νοητψ,

δτε δέ δ νοΰς κρατεί,

ή αί'σθησις άπρακτος θεωρείται μηδενός άντίληψιν ισχουσα αίσθητοΰ. 71

(18.)

„ Ό δέ οφις ήν φρονιμώτατος πάντων τών θηρίων τών έπΐ 15

της γης, ών έποίησε κύριος δ θεός" (Gen. 3, 1).

δυεΐν προγεγονότων

νοΰ και αίσθήσεως καΐ τούτων γυμνών κατά τον δεδηλωμένον τρόπον υπαρχόντων, ανάγκη τρίτην ήδονήν συναγωγον άμφοΐν ύπάρξαι προς την τών νοητών καΐ αισθητών άντίληψιν*

ουτε γάρ δ νοΰς δίχα αίσθήσεως

ήδυνατο καταλαβεΐν ζψον

λίθον ή £υλον ή συνόλως σώμα 20

72 ουτε ή

αί'σθησις

τοίνυν άμφω

δίχα

ή φυτον ή

του νοΰ περιποιήσαι το αίσθάνεσθαι.

ταΰτα συνελθεΐν

έπειδή

εδει πρδς κατάληψιν τών όποκειμένων,

τίς αυτά συνήγαγεν δτι μη δεσμός τρίτος έρωτος καΐ έπιθυμίας, άρχου73 σης καί δυναστευουσης ήδονής, ήν συμβολικώς οφιν ώνόμασε; πάνυ καλώς δ ζψοπλάστης θεός έδημιουργησε την τάξιν· πρεσβυτατον τρίτον

γαρ έν άνθρώπψ,

ήδονήν.

νοΰν πρώτον τόν άνδρα, 25

είτα αΓσθησιν την γυναίκα,

είτα έ£ής

δυνάμει δέ είσιν αότών al ήλικίαι διάφοροι νοουμεναι

μόνον, χρόνφ δέ ίσήλικες· αμα γάρ έαυτη ψυχή πάντα έπιφέρεται, αλλά τά μέν έντελεχεία, τά δέ τ ψ δύνασθαι γενέσθαι, εί καί μήπω προσείληφε 74 το τέλος,

είκάσθη δέ οφει ήδονή διά τόδε·

πολύπλοκος γάρ και ποι- 30

2 υπ' αυτής codd. 3 -/¿ροις] καιροϊς Arm 4 δή codd.: δέ Mang. έπ' αύτοΰ Arm 5 δρώντες γάρ Arm 7 προαενεχθη codd.: προαανέχ^ Mang. Εως ουν Arm (ut vid.): ίως ou codd. 8 τό νοεΐν Ρ εχωσιν Α 11 χόροις] όργαΐς Arm ut vid. 12 ή αίαθηαις om. Ρ 16 δυεϊν codd.: δυοΐν ν 21 περιποιήυοαδοι coni. Wendl. 25 νουν codd.: νοΰν γάρ ν 26 τών έν άνθρώπψ Arm 27 δυνάμει APArm: δυνάμεις Μ ai scripsi: καί codd. 28 έαυτήν ψυχή ΑΡ 29 ένδελεχεία ΑΡ 30 όφις ήδον^ Arm γάρ Μ: γε Α, δέ Ρ, ora. Arm

LEGÜM A L L E G O R . LIB. II

105

κίλη ωσπερ του όψεως ή κίνησις, οδτως καί ήδονής· πενταχή γέ τοι πρώτον είλεΐται, xoi γάρ δι' δράσεως ήδοναί συνίστανται xal δι' άχοής καί δια γεύσεως χαί διά ¿σφρήσεως χαΐ δι' αφής· γίνονται δέ αί σφοδρότατοι χαί σύντονοι αί περί τάς γυναίκας όμιλίαι, δι' ων γένεσις ή 5 του όμοιου πέφυκεν άποτελεΐσθαι. καί μήν oò διά τούτο μόνον ποικίλην 75 φαμέν την ήδονήν, δτι περί πάντα τά τοΰ άλογου της ψυχής είλεΐται, άλλ' δτι καί περί

ίκαστον μέρος πολύπλοκος έστιν* ευθέως δι' ορά-

σεως ήδοναί γίνονται ποικίλαι, γραφική πάσα,

πλαστική, τάλλα δσα

κατά τέχνας τεχνικά δημιουργήματα τέρπει την δρασιν· πάλιν φυτών 10 βλαστανόντων πολυσχιδείς·

άνθούντων

καρποτοκούντων

διαφοραί,

ζφων

ομοίως τήν άκοήν αυλός ήδυνει, κιθάρα,

εόμορφίαι

πάσα όργάνων

ρ. 80 Μ. ιδέα, | ζφων άλογων έμμελεΐς φωναί, χελιδόνων, άηδόνων, των άλλων δσα φύσις μεμούσωκε, λογικών εόφωνία, κιθαρφδών κωμφδίαν τραγωδίαν τήν άλλην υποκριτικήν έπιδεικνυμένων.

(19.)

τί (δέ) δει περί τών 76

15 γαστρός ήδονών διδάσκειν; σχεδόν γάρ δσαι τών υποκειμένων χυλών προσηνών διαφοραί καΐ τήν αίσθησιν κινούντων, τοσαΰται και της ήδονής. αρ' (οδν) ου δεόντως ποικίλο ν οδσα ήδονή ποικίλψ ζω φ όφει παρεβλήθη; διά τοΰτο καί τό λαώδες και οχλον εχον έν ήμιν μέρος, δτε τών έν 77 Αίγυπτω, τουτέστι τ φ σωματιχφ ογχψ, οίκιών έφίεται, ήδοναΐς περι20 πίπτει

θάνατον έπαγούσαις, ου χωρισμόν ψυχής άπό σώματος,

ψυχής όπό κακίας φθοράν

φησί γάρ·

άλλά

„χαί άπέστειλε κύριος εις τδν

λαόν τους οφεις τους θανατουντας, καί εδακνον τον λαόν, και άπέθνησκε λαός πολύς τών υίών Ισραήλ" (Num. 21, 6 ) · θάνατον έπάγει ψυχή, ως άμετρία τών ήδονών.

όντως γάρ ουδέν ούτως το δέ άποθνήσκον oò 78

25 το άρχον έστιν έν ήμΐν, άλλά το άρχόμενον το λαώδες, καί μέχρι τούτου θάνατον ένδέξεται, μέχρις áv μετανοία χρησάμενον όμολογήση τήν τροπήν·

προσελθόντες

γάρ

ελεγον

Μωυσή

„δτι

ήμαρτήκαμεν,

δτι

κατελαλήσαμεν κατά κυρίου καί κατά σοΰ· ευξαι οδν προς κύριον, καί άφελέτω άφ' ήμών τους οφεις" (ibid. 7).

εδ τό φάναι, οδχ δτι κατε-

2 είλεΐται U Β post δέ add. xal Mang. ai om. Arm 4 συντονώταται περί τάς γυναικών όμιλίας coni. Wendl. αύντομοι AP 6 τά άλογα μέρη Arm εί(

λεΐτοι Μ 8 τάλλα ΑΡ 11 πολυσχεδεϊς ΑΡ 14 τί δέ Arm: δέ om. codd. 17 ούν oò scripsi: oòv Arm, oò codd. ποικ&ον MArm: ποικίλων ΑΡ ζώιο ίφει Μ: ζψψ om. Arm, δφει om. ΑΡ ζαρεβλήθη : — hic desinit Ρ 18 οχλον Ιχον] ¿χλικόν coni. Mang. έν ήμΐν om. Arm 19 τών σωματικών ίγχων Arm όγχω codd.: οίχφ ν οίκιών] ώ{ οικείων Arm, οικυών coni. Mang. ήδοναΐς om. A 24 ψυχή A 2δ καί τό λαώδες Arm 29 ευ τό] έν τώ Α

106

PHILONIS

λαλήσαμεν, ήμάρτομεν, αλλ' „δτι ήμάρτομεν, κατελαλήσαμεν" · δταν γάρ άμάρτη καί απαρτηθη

ó νους αρετής, αιτιάται τά θεία την ιδίαν τρο-

79 πήν προσάπτων θ ε ω .

(20.)

πώς ουν γίνεται ιασις τοΰ πάθους;

δταν

Ιτερος δφις κατασκευασθη τ ω της Εΰας έναντίος, ó σωφροσύνης λόγος* ηδονή

γάρ

αμυνομένη

έναντίον

σωφροσύνη,

πολεμίαν ήδονήν.

ποικίλψ

πάθει

θές αυτόν έπί σημείου" (ibid. 8). τούτον ó Μωυσής

,,ποίησον

κατασκευάζεται, διά

τάδε·

¿moiot,

5

,,ποίησον σεαυτψ οφιν και

εαυτό", προστάττει γάρ δ θεός

δτι oò παντός έστι κτήμα σωφροσύνη, 10

σκεπτέον δέ, διά τι Μωυσής χαλκοΰν οφιν

oò προσταχθέν

πρώτον μέν

και

όρας δτι οόκ άλλψ τινί κατασκευά-

τον οφιν ή

σεαυτψ," Γνα γ ν ψ ς ,

80 αλλά μόνου τοΰ θεοφιλούς,

αρετή

τον κατά σωφροσύνην οδν οφιν κελεύει

ó θεός Μωυσεΐ κατασκευάσασθαι και φησι· ζεται

ποικίλη

αυτψ περί ποιότητος,

μήποτ' | ουν ρ. 81 Μ.

αυλοί είσιν αί θεοΰ χάριτες [ίδέαι αύται] και

αί δέ των θνητών συν υλη θεωρούνται*

δεύτερον δέ Μωυσής

μεν άσωμάτων £ρά αρετών, αί δ' ήμέτεραι ψυχαί ου δυνάμεναι έκδΰναι 15 81 τα

σώματα

σωματικής

έφίενται αρετής,

δυνατή δε και στερεή ουσία

τη χαλκού άπείκασται ó κατά σωφροσύνην λόγος ευτονος και αδιάκοπος ων,

ίσως δε και παρόσον ή μέν έν τ φ θεοφιλεΐ σωφροσύνη τιμιωτάτη

έστί

καί

χρυσψ

έοικυια,

σοφίαν άναλαβόντι. (ibid.)*

δευτερεύουσα

δέ ή

έν τ ψ κατά προκοπήν

δν αν ουν „δάκη οφις, πας ó ίδών αυτόν ζήσεται" 20

πάνυ αληθώς·

έάν

γάρ ó νους δηχθείς ήδονη, τ φ τής Ευας

ο'φει, ίσχυση κατιδεΐν ψυχικώς το σωφροσύνης κάλλος, τον Μωυσέως οφιν, καί διά τούτου τόν θεόν αυτόν, ζήσεται· μόνον ίδέτω καί κατανοησάτω. 82 ( 2 1 . )

ουχ όρας δτι καί ή άρχουσα σοφία Σάρρα φ η σ ί ν

Λ δς

γάρ αν

άκουση, συγχαρείταί μοι" (Gen. 2 1 , 6 ) ; αλλά φέρε τινά ίσχΰσαι άκοΰσαι, 25 δτι τέτοκεν ή αρετή την ευδαιμονίαν 'Ισαάκ, υμνον υμνήσει,

καί ευθυς συγχαρητικον

ως ουν τοΰ άκούσαντός έστι (το) συγχαίρειν, ούτως τοΰ

83 σωφροσύνην και θεόν ίδόντος είλικρινώς το μή άποθνήσκειν.

πολλαΐ

τηθή 2 άπαρτισθή Α

5 ήδονή Α

άποίκιλος vel ού ποικίλη) 1 3 ίδέαις Μ δέ καί Mang. Arm

σωφροσύνης Α

7 Μωσεί codd.

άποιχίλη coni. Mang, (rectius 8 έπί σημείφ Arm u t vid.

còéat αύται om. Arm, s e c l u s i ; ίδέαι ούσαι coni. W e n d l . 16

2 5 τίνα ΜΑ

δυνατή δέ καί στερρά Α ίσχύσαι ΜΑ

συγχαρητικον A r m , συγχαριτικόν Μ

22

Μωϋσέος ΜΑ

ίσχύσαι άκούσαι] λέγειν A r m

1 4 δεύτερον 2 3 μόνον δέ 2 6 τον

2 7 το addidi (sic A r m )

5 Cod. Urbin. 125 fol. 3 0 4 (Pitra A n a l . Sacra II p. 3 1 1 ) Φίλωνος: ήδονη έναντίον σωφροσύνη, ποικίλψ πάθει ποικίλη άρετή. μόνου τού θεοφιλούς.

10 ibid. ού παντός έστι κτήμα σωφροσύνη, άλλα

LEGÜM

ALLEGOR.

LIB.

107

II

δέ καρτερίας και σωφροσύνης έρασθεΐσαι ψυχαί και έρημωθεΐσαι παθών δμως κράτος όπέμειναν θεοΰ καί τροπήν την πρίις το χείρον έδέςαντο, διασυνιστάντος αυτόν τε καί την γένεσιν τοΰ δεσπότου, εαυτόν μεν, δτι άκλινής Ιστηκεν άεί, την δέ γένεσιν, 5 άντιρρέπει· μεγάλης

φησί

γοίρ ·

„τοΰ

δτι ταλαντεύει καί προς τάναντία

αγαγόντος

καί της φοβέρας έκείνης,

ου

σε

όφις

δια

της

έρημου

της 84

δάκνων καί σκορπιος καί

δίψα, ου ουκ ήν υδωρ, τοΰ έξαγαγόντος σοι έκ πέτρας άκροτόμου πηγήν ύδατος, τοΰ ψωμίσαντός σε το μάννα έν τη έ ρ ή μ φ , πατέρες σου" (Deut. 8, 15. 16).

ο ουκ ή'δεισαν οί

όρ^ς δτι ου μόνον των έν Αίγυπτο)

10 παθών έφιεμένη ή ψυχή περιπίπτει τοις οφεσιν, άλλά καί δτε έστίν έν έρήμφ δάκνεται υφ' ηδονής, τοΰ ποικίλου καί δφιώδους πάθους· τατον δε όνομα εϊληχε το ηδονής έργον, δηγμος γαρ καλείται, μόνον

οι έν έρήμφ δάκνονται υφ' ηδονής,

οικειόαλλ' ου 85

αλλά και o? έσκορπισμένοι·

καί γάρ έγώ πολλάκις καταλιπών μέν ανθρώπους συγγενείς καί φίλους 15 και πατρίδα καί εις έρημίαν έλθών, ινα τι των θέας αξίων κατανοήσω, ουδέν

ώνησα,

αλλά

σκορπισθείς ó νοΰς ή πάθει δηχθείς άνεχώρησεν

είς τάναντία· έ'στι δε δτε καί έν πλήθει μυριάνδρφ ηρεμώ την διάνοιαν, ρ. 82 M. I τον ψυχικόν δχλον σκεδάσαντος θεοΰ καί διδάξαντος με, δτι ου τόπων διαφοραί τό τε ευ καί χείρον έργάζονται, αλλ' ó κινών θεός καί άγων η 20 αν προαιρήται το της ψυχής όχημα, έστί σκορπισμψ, έν τη έ ρ ή μ φ ,

μέχρις áv ó θεός τής άκροτόμου καί

ποτίση

την

τραπεΐσαν

σοφίας έαυτοΰ το

ψυχή ν

άκρότομος πέτρα ή σοφία τοΰ θεοΰ 25 ετεμεν

από

ψυχάς· —

τών

έαυτοΰ

ποτισθεΐσαι

καλείται

γάρ το έστιν

λόγφ

υπάρχει,

30 ( 2 2 . )

μόνον

μάννα

ó θεός,

,,τί", καί

έ'ργοις

ήν

έξ ης

μάννα

δ πάντων

ποτίζει

τάς

τοΰ

έστί

ή

τφ

οόχ

γαρ

πρωτίστην φιλοθέους γενικωτάτου

γένος — , το

ó θεοΰ λόγος, ου ίσα

έπιπέμψη

όγεία ·

άκραν καί

έμπίπλανται

δεύτερος

δέ έ'στιν

νάμα

άμεταβλήτφ

έστιν,

δυνάμεων,

δε καί τοΰ

γενικώτατόν

πλην περιπίπτει σκορπίφ, δπερ 86

καί δίψα καταλαμβάνει ή των παθών,

δέ

τά δ' άλλα υπάρχοντι.

Γδε νΰν διαφοράν τοΰ έν έρήμφ τρεπομένου καί τοΰ έν Αίγύπτφ· 87

ó μέν γάρ τοις θανατοΰσιν οφεσι χρήται, τουτέστιν άπλήστοις ήδοναίς 1 xel alterum om. Mang. 5 άντιρέπει A AArm

2 ό'μως om. Arm

8 έν ττ) έρήμφ om. Arm

13 ol om. Arm

δάκνεται Α, δακνόμενος Arm

ol ¿σκορπισμένοι] σκορπίζεται Arm 19 τ]] η Α

22 νάμα Μ

δυνάμεως Arm

έξ ής] έξης Arm

ίσα scripsi: ίσον codd.

ήρεμώ MArm: έρήμω Α,

24 έστιν om. Arm

27 του μάννα Α

υπάρχοντι] έργω δέ δοκεΐ υπάρχειν Arm

3 αυτόν MA 12 είληχε Μ: ειληφε

ΰφ' ήδονής om. Arm

J 7 μυριάνδρων Α

έρημώ Mang.

Mang.

-ήν om. Arm

10 περιπίπτειν Α

29

25 τής έαυτοΰ

ύπάρχειν Α

εργοις—

έστιν ου corruptum; έστιν ούν ve! αυ coni. 30

ή δέ νΰν διαφορά Α

31 άναπλήστοις Α

108

PHILONIS

θάνατον έπιφεροόσαις, δ δ' ασκητής δάκνεται

μόνον δφ' ήδονής καί

σκορπίζεται, oò θανατοΰται· κακεΐνος μέν σωφροσύνη, χαλκψ οφει, θεραπεύεται γενομένη όπό το5 σοφού Μωυσέως, ούτος δέ δπό τοΰ θεού ποτίζεται κάλλιστον ποτόν σοφίαν έκ της πηγής, ή ν αδτός 88 άπό της έαυτοΰ σοφίας,

έξήγαγεν

ουδέ τοΰ θεοφιλεστάτοο Μωοσέως άπέχεται ή

όφιώδης (ήδονή), λέγεται δέ ώδε·

5

„έάν οδν μη πιστευσωσί μοι μηδέ

είσακουσωσι της φωνής μου — έροΰσι γαρ, οδκ ώπταί σοι ó θεός — , τί έρώ πρός αδτοός;

και είπε κύριος Μωυσεΐ· τι τοΰτ' έστί τό έν τη

χειρί σου; ó δέ εΤπε* ράβδος,

καί είπε· ρίψον αότήν έπΐ την γήν.

καί

ερριψεν αδτήν έπΐ την γήν, καί έγένετο οφις, και Ιφογε Μωοσής άπ' 10 αυτού, κέρκου,

κα'ι εϊπε κύριος Μωυσεΐ* εκτεινον την χείρα καί έπιλαβοΰ τής έκτείνας οδν τήν χεΐρα έπελάβετο

τής κέρκου, καί

έγένετο

89 ράβδος έν τη χειρι (αδτοΰ)· Γνα πιστευσωσί σοι" (Exod. 4, Iss.), άν τις πίστευσαι. θ ε ψ ;

πως

έάν μ ά θ η , δτι πάντα τά άλλα τρέπεται, μόνος

δέ αότός άτρεπτός έστι.

πυνθάνεται ουν ó θεός τοΰ σοφοΰ, τί έστιν έν 15

τ φ πρακτικψ τής ψυχής αδτοΰ βίψ·

ή γάρ χείρ συμβολον

δ δ' αποκρίνεται, δτι παιδεία, ην ράβδον καλεί, των παθών 'Ιακώβ φησιν·

πράξεως·

διό καί δ πτερνιστής

„έν γάρ τη ράβδψ μου διέβην τον Ίορδάνην

τούτον" (Gen. 32, 1 0 ) · 'Ιορδάνης | δέ κατάβασις έρμηνευεται· τής δέ ρ. 83 Μ. κάτω καί γηίνης και φθαρτής φύσεως έστι τά κατά κακίαν καί πάθος· 20 διαβαίνει δέ ταΰτα δ ασκητής νους έν παιδεία· ταπεινόν γάρ τδ έκδέ90 χεσθαι, δτι βακτηρίαν έχων ποταμον διέβαινε.

(23.) καλώς ουν καί δ

θεοφιλής Μωυσής αποκρίνεται· δντως γάρ ai πράξεις τοΰ σπουδαίου παιδεία ώς áv ράβδψ έπερείδονται, τδν κλόνον και σάλον τής ψυχής ιδρυόμενοι.

αυτη ή ράβδος απορριφθείσα γίνεται δφις· είκότως· έάν γάρ ή 25

ψυχή άπορρίψη τήν παιδείαν, γέγονε φιλήδονος αντί φιλαρέτου.

διό καί

Μωυσής φεύγει άπ' αδτοΰ· άπό γάρ τοΰ πάθους καί τής ήδονής'άπο91 διδράσκει δ φιλάρετος.

αλλά τοί γε δ θεός τήν φυγήν οδκ έπαινεΐ· σοί

μέν γάρ, ώ διάνοια, μήπω τελειωθείση φυγήν καί δρασμόν τών παθών άρμόζει μελεταν, Μωυσεΐ δέ τω τελείψ παραμένειν τψ πρός αδτά πο- 30 3 Μωυσέος ΜΑ ούτος] ούτως Α 4 τήν σοφίαν Arm 5 Μωυσέος MA G ήδονή add. Mang, (sic Arm) ουν om. Arm πιστεύσωσί μοι μηδέ om. Arm 8 Μωσεί MA 11 Μωσεί MA χείρα σου A 12 έκτείνας—κέρκου om. Arm 13 αότοΰ addidi (sic Arm) ante ha add. καί είπεν αύτψ ν, om. codd. et Arm σοι om. Arm 14 πιστεΰσαι Μ έάν μή μά9η Arm 16 αότοΰ] σεαυτοΰ Arm 17 δδ' Μ 18 γάρ om. Arm 20 καί φθαρτής om. Arm 21 τό om. Arm 21. 22 έκδέχεσθαι MArm: ένδέχεσθαι A 22 εχον A 23. 24 παιδεία ώς] παιδείαι αίς Arm 24 äv] έν Arm έπερείδωνται Α 25 άπορριφεϊσα Α 28 τοι fere evan. in M 30 άρμόζει codd.: άρμόσει Mang. Μωσεϊ ΜΑ τ φ et πολέμψ om. Arm

LEGUM A L L E G O R . LIB. II

λεμφ καΐ άντιστατεΐν αότοις χαί διαμάχεσθαι·

109

εί δέ μ ή ,

άδειας xat

έξουσίας λαβόμενα μέχρι τής ψυχικής ακροπόλεως άναβάντα πάσαν έκπολιορκήσει καΐ λεηλατηθεί τυράννου τρόπον την ψυχήν.

διό καΐ προστάτ- 92

τει ó θεός ,,λαβέσθαι της κέρκου", τουτέστι το άντίδικον της ήδονής 5 χαί άτίθασον αότής μή φοβείτω σε, αλλά τούτου μάλιστα λαβοΰ καΐ κατάσχες χαί περιχράτησον· εσται γάρ πάλιν αντί όφεως ράβδος, τουτέστιν αντί ήδονής γενήσεται έν τη χειρί

παιδεία,

άλλά γενήσεται

έν 93

η} χειρί, έν τη πράξει τοΰ σοφού, δ δή χαί αληθές έστι· λαβέσθαι δέ χαί περιχρατήσαι

ήδονής αδύνατον,

ε? μή πρότερον έχταθείη ή χείρ,

10 τουτέστιν ε? μή τάς πράξεις καΐ προχοπάς άπάσας όμολογήσειεν ή ψυχή χατά θεον είναι χαί

μηδέν εις έαυτήν άναγάγοι.

τούτον μέν δή τον

όφιν αποδιδράσκειν δ βλέπων διέγνωκεν· ίτερον δε τον σωφροσύνης λόγον κατασκευάζει, τον χαλκοΰν έκεΐνον, fva ó δηχθείς 6φ' ήδονής ίδών σωφροσυνην ζήση τδν αληθή βίον.

(24.) τοιούτον οφιν εύχεται δ Ι α κ ώ β 94

15 γενέσθαι τόν Δάν και φησιν ούτως· „Δάν κρίνει τόν έαυτοΰ λαόν, ώσεί και μία φυλή 'Ισραήλ, χαί γενέσθω Δάν οφις έφ' όδοΰ, έγκαθήμενος έπι τρίβου, δάκνων πτέρναν Γππου, χαί πεσεΐται ó ίππευς είς τά ¿πίσω, τήν σωτηρίαν περιμένων κυρίου" (Gen. 4 9 , 1 6 — 1 8 ) . πέμπτος οίος έστιν Ίσσάχαρ γνήσιος τοΰ 'Ιακώβ,

έχ μέν της Λείας

συγκαταριθμουμένων

30 δέ των έκ τής Ζέλφας δυεΤν ίβδομος, τοΰ δέ 'Ιακώβ πέμπτος έστίν ó Δάν έκ τής Βάλλας τής παιδίσκης ' Ρ α χ ή λ . ιδίαν έξευρήσομεν.

περί δέ τοΰ

τήν δέ αίτίαν έν τοις κατ'

Δάν πάλιν κατανοητέον.

δυο γένη 95

φορεί ή ψ υ χ ή , τό μέν θείον, το δέ φθαρτόν· το μέν οδν κρεΐττον κερ. 84 Μ. κυηχεν ήδη χαί Γσταται έπ' αδτοΰ· δτε γάρ έξομολογήσασθαι τω | θ ε φ 25 καΐ παραχωρήσαι πάντα ισχυσεν ή ψυχή, κτήμα χρεΐσσον λαβείν οδχέτ' εΐχε· διά τοΰτ' εστη τοΰ τίκτειν τόν Ίουδαν, τδν έξομολογητικδν τρόπον, ένεγχοΰσα.

τό δέ θνητον γένος νΰν άρχεται διαπλάττειν.

δφέστηκε δέ 96

τό θνητον καταπόσει· θεμελίου γάρ τρόπον ή γεΰσις, ή αίτια τής των ζφων διαμονής έστι· Βάλλα δέ έρμηνευεται κατάποσις· έκ ταύτης ουν 30 γίνεται δ Δάν, δς έρμηνευεται κρίσις· τοΰτο γάρ το γένος διακρίνει χαί 4 άντίδιχον om. Μ, κολακικόν Arm 5 τιθααόν Arm 7. 8 ¿v χειρί om. Arm 8 δή et έβτι om. Arm 10 τουτέβτιν om. Arm 11 άναγάγοι Hang.: αυναγάγοί codd. 13 έχεΐνον om. Arm 15 ούτως om. Arm 16—18 έφ' ¿Sou — κυρίου om. Arm 19 Ίσάχαρ Α τοΰ 'Ιακώβ Μ: τώ Ι α κ ώ β Α, ¿ξ 'Ιακώβ Arm 20 Ζελφάς Μ δυεΐν codd.: δυοϊν ν 21. 22 x a t ' ίδίαν] άλλοις Arm 22 έξευρήσωμεν Α, έροΰμεν Arm; έξερευνήσομεν coni. Wendl., έρευνήβομεν Mang. πάλιν] νΰν Arm κατανοητέον] λεκτέον Arm 24 γάρ om. Arm 25. 26 ούκέτ' είχε] οί> κατείχε Α 26 τοΰτέατι (sic) Μ, τοΰτο ίστι Α, ίβτη corr. Hoeschel (sic Arm) 30 & Δάν, δ( om. Arm κρίσις έρμηνεύβεω: Arm

PHILONIS

110

χωρίζει

τά αθάνατα

dito

των θνητών,

εύχεται ουν

αότδν γενέσθαι

σωφροσύνης έραστήν, τω δέ ' Ιούδα: οόκ ευξεται* ε χ ε ι γάρ ή δ η το έξομολο97 γεισθαι καί ευαρεστεΐν θ ε ψ .

„ γ ε ν έ σ θ ω " οδν φησι „Δάν οφις έφ' δδοΰ".

οδός ήμών έστιν ή ψυχή · ωσπερ γάρ έν ταΐς δδοΐς εστίν ίδεΐν διαφοράν των δντων, άψυχων έμψυχων, άλογων λογικών, σπουδαίων φαύλων, δού-

5

λων έλευθέρων, νεωτέρων πρεσβυτέρων, άρρένων θηλειών, ξένων άστών, νοσούντων υγιαινόντων,

λελωβημένων δλοκλήρων,

ούτως καί έν

ψυχη

καί άψυχα και άτελή καί νοσώδη καί δοΰλα και θήλεα και μυρία άλλα μεστά κινήματα έστι, καί εμπαλιν έμψυχα ολόκληρα άρρενα έλεό-

χήρων

98 θερα δγιδ πρεσβύτερα σπουδαία γνήσια καί άστά όντως,

γενέσθω ουν 10

δ σωφροσύνης λόγος οφις έπΐ της ψυχής της δδευούσης διά πάντων των έν τω βίω πραγμάτων καί έγκαθισάτω έπι τρίβου.

τί δέ τοΰτ' έστίν;

άτριπτος μεν δ άρετης χώρος, ¿λίγοι γάρ βαίνουσιν αότόν, τέτριπται δέ δ κακίας·

έγκαθίσαι δη καί ένεδρεΰσαι καί λοχήσαι

τριμμένην 99 βίον

οί

δδόν,

τδ πάθος

φυγάδες

άρετής

καί την χακίαν,

λογισμοί.

(25.)

παραινεί την τε-

έν οίς κατατρίβονται τδν 15 „δάκνων

πτέρναν

ίππου."

έχομένως πτερνιστής έστιν δ την στάσιν του γενητοΰ καί φθαρτού διασείων τρόπος, πάθος φύσει,

ώς

τά πάθη δέ ίππω άπεικάσθη·

ίππος καί όρμητικόν

δ δέ σωφροσύνης

τετρασκελές [γάρ καί τδ

καί αόθαδείας γέμον

καί

σκιρτητικδν

λόγος δάκνειν καί τιτρώσκειν φιλεΐ καί άναι- 20

ρεΐν το πάθος· πτερνισθέντος δέ του πάθους καί δκλάσαντος „πεσεΐται δ ίππεί>ς εις τά δπίσω".

ίππέα νοητέον (τδν) έπιβεβηκότα τοις πάθεσι νουν,

100 δς άποπίπτει των παθών, δταν αότά συλλογισθώ και πτερνισθη. 2τι εις τουμπροσθεν oò πίπτει ή ψ υ χ ή ·

θών, άλλ' υστεριζέτω τούτων, καί σωφρονισθήσεται. δ λέγει·

ευ δ'

μ ή γάρ προερχέσθω των πακαί δογματικόν έστιν 25

έάν γάρ δρμήσας δ νους άδικήσαι δστερήση

καί πέση εις τά

δπίσω, οόκ αδικήσει· έάν δέ έπί πάθος κινηθείς άλογον μ ή

έπεκδράμη,

101 άλλά I κατόπιν μείνΐβ, άπάθειαν, τδ κάλλιστον, καρπώσεται.

διδ καί τδ ρ. 85 Μ.

κατόπιν πτώμα αποδεχόμενος τών κακιών έπιφέρει· „την σωτηρίαν περιμένων κυρίου"·

όντως γάρ υπό θεοΰ σφζεται

δ άποπίπτων

τών πα- 30

1 αυτόν om. Arm 2 έραίτήν Arm (coni. Wendl.) : έργάτην codd. 3 οδν] γάρ Arm 4 γάρ om. Arm G άρρένων] παρθένων Α 8 δοΰλα]! άρρενα Arm 9 μεστά κινήματα MArm: μεταχινήματα A Isti om. Arm άρρενα om. A 13 μεν] μεν γάρ AArm χώρος] δδός Arm 14 δή] δέ Mang., om. Arm 16 άρετής] άρετοί Α 17 γεννητοΰ Α 19 χαί ante δρμητιχόν om. Arm 21 δέ Μ: γάρ Arm, om. A 22 είς τά] είτα Λ τον addidi (sic Arm) 26 έάν γάρ MArm: γάρ om. Λ 27 έκδράμη Α 29 τών κακιών om. Arm 3 0 — 1 1 1 , 3 Cod. Urbin. 125 fol. 304 (Pitra Anal. Sacr. II p. 311) Φίλωνος: ίντως υπό θεοΰ — εΰδαιμονήβΤ).

LEGÜM ALLEGOR. LIB. II θών καί δστερίζων της ένεργείας αότών.

111

πέσοι τοιούτον μου πτώμα

ή ψυχή καί μηδέποτε άνασταιη έπΙ το ΐππειον xal σκιρτητικόν πάθος, ίνα θεοΰ σωτηρίαν περιμείνασα ευδαιμονήσΐ[|.

διά τοΰτο χαί Μωυσης 102

έν τω ασματι όμνεΐ τδν θεόν, δτι ,,ιππον χαί άναβάτην έρριψεν είς 5 θάλασσαν" (Exod. 15, 1), τά τέσσαρα πάθη χαί τον έποχουμενον αότοΐς άθλων νουν ε?ς την φθοράν των πραγμάτων καί τδν άνήνυτον βυθόν·

χαί σχεδόν τοΰ άσματος

δλου το χεφάλαιον τοΰτ' έστίν, έφ' 8

τά άλλα πάντα αναφέρεται, χαί ούτως έχει· έάν γάρ απάθεια κατάσχη την ψυχή ν, τελέως εδδαιμονήσει.

(26.)

ζητητέον δέ, τίνος Ινεκα δ 103

ίο μέν Ι α κ ώ β φησιν, δτι ,,πεσεΐται δ ίππευς εις τά ¿πίσω" (Gen. 4 9 , 1 7 ) , Μωυσής δέ άδει, δτι ίππος καί αναβάτης χατεποντώθησαν.

λεκτέον

οδν δτι δ μεν καταποντούμενος δ Αιγύπτιος έστι τρόπος, 8ς, κάν φευγη, υπό το δδωρ τουτέστιν υπό την φοράν των παθών φεύγει, ó δέ πίπτων ίππευς ε?ς τά οπίσθια ουκ εστι των φιλοπαθών· τεκμήριον δέ, δτι ούτος 15 μέν έστιν ίππεύς, έκεΐνος δέ αναβάτης·

ίππέως μέν ουν έργον δαμά- 104

ζειν τδν ιππον χαι άφηνιάζοντα έπιστομίζειν, άναβάτου δέ φέρεσθαι γ áv τό ζψον άγΐβ· χαί έν θαλάττη τοΰ μέν κυβερνήτου έργον άγειν το σκάφος και εύθυνειν καί δρθοΰν, τοΰ δέ έπιβάτου πάσχειν ναΰς υπομένίβ.

δσα äv ή

παρο καί δ δαμάζων τά πάθη ίππευς oò καταποντοΰται,

20 άλλά άποβάς αδτών την σωτηρίαν περιμένει του δεσπότου.

παραινεί 105

μέντοι ó ίερός λόγος έν Λευιτικω „από των έρπετών, α πορεύεται έπι τεσσάρων, α εχει σκέλη άνώτερον των ποδών, ωστε πηδαν έν αδτοΐς" σιτεΐσθαι (Lev. 11, 2 1 ) , ων έστιν ó βροΰχος καί δ άττακος καί άκρίς καί τέταρτον δ δφιομάχης·

και δεόντως· ε? γάρ άτροφον καί βλαβερδν

25 πράγμα δφιώδης ήδονή, τροφιμώτατον äv καί σωτήριον γένοιτο ή προς ήδονήν διαμαχομένη φύσις· αυτη δέ ή σωφροσύνη έστί.

μάχου δη 106

καί συ, ώ διάνοια, πρός παν πάθος καί διαφερόντώς πρός ήδονήν, καί γάρ „φρονιμώτατός έστιν δ οφις πάντων θηρίων τών έπι της γης, ων έποίησε κύριος δ θεός" (Gen. 3, 1)· τών γάρ πάντων πανουργότατόν 30 έστιν ήδονή·

διά τί; δτι πάντα ήδονής δοΰλα χαί ó βίος δ τών φαυ- 107

1 μή πέσοι Urb. πτώμοί μου Urb. 6 φθοράν] φοράν coni. Mang. ώ Α 8 άναφαίρετοι Α 14 δτι om. Arm ούτος om. A ίππευς et ó άναβάτης Arm 16 έπιστομίζειν Wendl.: έπιατοματίζειν codd. •g] η A 18 καί ¿ρθοϋν om. Arm 19 ύπομειντ) Mang. xol codd. et ór¡ Mang. 23 árraxós Μ: άτταχος A 24 ¿φιομάχος A 28. 29 θεός om. Arm 8 ibid. έάν άπάθεια — εύδοιμονήυει.

7 έφ' 15 6 Arm: ών—

112

PHILONIS λων δεσπόζεται δφ-' ήδονής· τά γοΰν ποιητικά οδτης ευρίσκεται διά πανουργίας πάσης, χρυσός άργυρος δόξα τιμαί άρχαί,

αί υλαι των

I αισθητών xal τέχναι αί βάναυσοι καί #σαι άλλαι κατασκευαστικοί ρ. 86 ήδονής πάνυ ποικίλαι, καί άδικοϋμεν δι' ήδονήν, τά δέ αδικήματα οδκ 108 άνευ πανουργίας τής έσχατης έστίν.

τήν ¿φωμάχον οδν γνώμην άντί- 5

ταττε καί κάλλιστον αγώνα τοΰτον διάθλησον καί σπουδασον στεφανωθήναι κατά τής τους άλλους οΓπαντας νικώσης ήδονής καλόν καί eòκλεα στέφανον, δν οόδεμία πανήγυρις ανθρώπων έχορήγησεν.

2 άρχαί] ¿ρχαϊαι Α 3 αισθητών] έσθήτων coni. Mang. 4 άδικοΰμεν δι' ήδονήν Arm: άδιχούμεναι ήδονήν ΜΑ, άδιχοΰααι τήν ψοχήν ν (Hoeschel) 6 τοΰτον om. Arm 8 έχορήγησεν Creuzer : έχώρηαεν codd., έχαρίσοτο coni. Mang.

ΝΟΜΩΝ

ΙΕΡΩΝ

ΤΩΝ Μ Ε Τ Α Τ Η Ν

ΑΛΛΗΓΟΡΙΑΣ

ΕΞΑΗΜΕΡΟΝ

ΤΟ

ΤΡΙΤΟΝ

I ρ. 87 Μ. (1.) „Kai έχρυβησαν S τε 'Αδάμ xai ή γυνή αδτοΰ από προσώπου κυρίου τοΰ θεού έν μέσψ τοΰ ξύλου του παραδείσου" (Gen. 3, 8). δόγμα εισηγείται StSofaxov, δτι δ φαύλος φογάς έστιν. εΐ γάρ πόλις οίχεία των σοφών ή αρετή, ταύτης δ μή δυνάμενος μετέχειν άπελήλαται 5 πόλεως, ής αδυνατεί μετέχειν δ φαύλος· άπελήλαται άρα xal πεφυγάδευται μόνος δ φαύλος, δ δ' άρετης φυγάς εδθυς άποχέχροπται θεόν· εί γάρ xal έμφανεΐς οί σοφοί θ ε φ , ατε όντες αδτψ φίλοι, δήλον ώς άποχρύπτονται χαί καταδύονται πάντες οί φαΰλοι, ώς &ν έχθροί xal δυσμενείς δντες όρθψ λόγψ. δτι μέν οδν άπολις χαι άοιχος δ φαΰλός 10 έστι, μαρτυρεί έπΐ τοΰ δασέος χαί ποιχίλου την χαχίαν Ήσαΰ, 2τε φησίν „ην δέ Ήσαΰ ε?δώς χυνηγεΐν, άγροΐχος" (Gen. 25, 2 7 ) · οδ γάρ πέφυκεν ή των παθών θηρευτιχή κακία την άρετης πόλιν οίχειν άγροιχίαν χαι άπαιδευσίαν μετά πολλής άγνωμοσυνης μεταδιώχουσα. δ δέ γε σοφίας 88 Μ. μεστός Ίαχώβ χαί πολίτης | έστι xal οίχίαν τήν άρετήν χατοιχεΐ· φησι 15 γοΰν περί αδτοΰ* „Ίαχώβ δε ¿πλαστός άνθρωπος οίκων οίχίαν" (ibid.). παρο χαί „at μαΐαι, έπειδή έφοβοΰντο τον θεόν, έποίησαν έαυταϊς οικίας" (Exod. 1, 21)· a? γάρ ζητητιχαί των άφανών θεοΰ μυστηρίων, δπερ έστί „ζψογονεΐν τά άρσενα", οίχοδομοΰσι τά άρετης πράγματα, οΓς xal ένοιχεΐν προήρηνται. διά μέν δή τούτων έπιδέδειχται, πώς δ μέν φαΰ30 λος άπολίς τέ έστι xal άοιχος, φογάς άρετης ών, δ δέ σπουδαίος xal πόλιν εχειν xal οίκον σοφίαν κεχλήρωται. (2.) ίδωμεν δέ έξης, πώς

1

2

3

4

νόμων Ιερών άλληγορία δευτέρα ΑΡ, τοΰ αΰτοϋ φίλωνος νόμων Ιερών άλληγορία δευτέρα Β, τοΰ αύτοΰ φίλωνος ¿ουδαίου νόμων Ιερών άλληγορία δευτέρα Η έχρύβη codd.

3 εί codd. (ex ή corr. Η ) : ή y

7 χαί om. Η

10 έστίν Η

θηρευτιχή] θεραπευτική L γοΰν scripsi: φησίν ούν codd.

δτε Hang.: δτι codd. 13 διώχουαα Η 16 έαυτάς Η

1 έχρύβηααν L X X :

6 θεόν scripsi: θεοΰ codd. 12 παθών] ήθών L

14 οίχίαν] οίχείαν Η

14. 15 φηαΐ

οίχεΐας (sic) Η

19 πώς]

πάς Η, δτι πα« Turn. Philonie opera vol. I

S

PHILONIS

114

καί άποκρυπτεσθαι τις θεόν λέγεται, νατόν καί

παραδέξασθαι

διά

έαοτοΰ.

τό

εί δέ μή άλληγορήσειέ τις, ¿δυ-

προκείμενον·

πάντων διελήλυθεν

πάντα

γάρ πεπλήρωκεν ó θεός

καί κενόν ουδέν οδδέ ερημον άπολέλοιπεν

ποίον δή τις τόπον έφέξει, έν ω οδχί θεός έστι; μαρτυρεί δέ καί

έν έτέροις λέγων· „δ θεός έν τψ οδρανψ άνω καί έπΐ της γης κάτω, xal οδκ εστίν ετι πλήν αδτοΰ" ( D e u t . 4, 39). πρδ τοΰ σέ" (Exod. 17, 6 ) · 5

ευρίσκεται πανταχού,

και π ά λ ι ν

πρό γάρ παντός γενητου δ θεός έστι, καί

ωστε ουκ âv δυναιτό τις άποκρυπτεσθαι.

θαυμάζομεν; των γάρ γενομένων τά συνεκτικώτατα οδδ' άν, νοιτο,

5

„ώδε ίστηκα

έκφευγειν καί άποκρυπτεσθαι δυνηθείημεν,

και τί

ει τι γέ-

οίον γην φυγέτω τις 10

η υδωρ η αερα η οορανον η τον σύμπαντα κοσμον* αναγχη γαρ εν τούτοις περιέχεσθαι, 6

οδ

γάρ

εξω γέ τις τοΰ κόσμου φεύγειν δυνήσεται.

εΐτα (μη) τά μέρη τοΰ κόσμου μηδέ τόν κόσμον αδτον δυνάμενος τις άποκρυπτεαθαι τον θεόν ¿tv ίσχυσαι λανθάνειν; οδδαμως. τί ο3ν το

Λ έκρυ-

βησαν"; ó φαύλος δοκει είναι τόν θεόν έν τ ό π ψ , μη περιέχοντα, αλλά 15 περιεχόμενον 7

μέρος

οδ χάριν καί οιεται άποκρυπτεσθαι,

ουκ οντος

τοΰ αιτίου,

καθ'

ώς κατ' έκεΐνο τό

δ φωλευειν διέγνωκεν.

(3.)

εστι

δέ ούτως έκδέξασθαι - έν τ ψ φαυλψ ή άληθής περί θεοΰ δόξα έπεσχίασται καί άποκρυπτεται, σκότους γάρ πλήρης έστί μηδέν έχων

έναυγασμα

θείον, φ τά οντα περισκέψεται· ó δέ τοιοΰτος πεφυγάδευται θείου χοροΰ, 20 καθάπερ δ λεπρός καί γονορρυής, φύσεις, αίτιου

δ μέν θεόν καί γένεβιν,

αντιπάλους

δυο χρωμάτων όντων, άγαγών εις ταδτο ώς αίτια,

ένδς οντος

τοΰ δρώντος, ó δέ γονορρυής

άνάγων,

υπό

έταΐρος,

κόρον | xaì χρησμοσυνην

8 είσάγων.

θεοΰ δέ

έκ κόσμου πάντα καί εις κόσμον

μηδέν οίόμενος γεγονέναι, 'Ηρακλείτειου δόξης καί 1ν τό παν

καί

πάντα άμοιβη ρ. 89 Μ.

διό φησι καί δ θείος λόγος· „έξαποστειλάτωσαν έκ της άγιου 26

ψυχής πάντα λεπρόν καί πάντα γονορρυη καί πάντα άκάθαρτον έν ψυχή,

1 θεόν codd.: θεοΰ ν

2 έπλήρωσεν DC

3 διελήλυθεν corr. T a r n . : διεληλύθει

codd., διηλθεν D 4 δή Α Β Ρ : δέ Η, γάρ D (Mang.) οόχ & θεός DpDV έστι] έστι xaì εΰρίακεται πανταχού DR 6 π ά λ ι ν ώδε] πάλιν ώδε· ν 7 παντός codd.: τοΰ παντός ν γεννητοΰ codd. 8 ευρίσκεται D : Ισται codd. 13 μή a d d i d i ; είτα (μήτε) τά μέρη τοΰ κόσμου μήτε coni. Wend]. 14 ¡βχύσαι scripsi: ¡σχΰση codd., ίσχύσειε ν 19 άποκρυπτεσθαι Η Mang. 2 5 κόρου Η άμοιβήν coni. Mang.

22 όντων] δντως coni.

2—4 PC fol. 34* DP fol. 42» DM fol. 45* DL fol. 67» DR fol. 51* (Dv p. 301) Φίλωνος έκ τοΰ γ' της νόμων ιερών άλληγορίας: 7 — 8 ibid. πρό γαρ — πανταχού.

πάντα πεπλήρωκεν— θεός έστι.

24 Herarl. frg. 1. 22. 24 Byw.

LEGUM

ALLKGOR.

LIB.

άπό άρσενικοΰ Ιως θηλυκού" (Num. 5 , 2 ) ,

115

Ill

χαί τοΐ»ς θλαδίας χαι άπο-

κεκομμενοϋς τά γεννητικά της ψοχής καί πόρνους την ένός αρχήν άποδιδράσκοντας, οίς άντικρυς άπείρηται είς έκκλησίαν θεοΰ φοιταν (Deut. 2 3 , 2). οι δέ γε σοφοί λογισμοί ουχ οίον αποκρύπτονται, άλλ' έμφανεϊς 5 είναι γλίχονται.

οόχ

όράς 2τι δ 'Αβραάμ

9

„ετι ήν έστηκώς ένώπιον

κυρίου χαί έγγίσας είπε Μη συναπολέσης δίκαιον μετά άσεβους" (Gen. 18, 2 2 . 2 3 ) , τον έμφανή σοι χαί γνώριμον μετά του φεύγοντός σε χαί άποδιδράσκοντος; ούτος μέν γάρ άσεβης, δίκαιος δέ ó έστηκώς έναντίον σου χαί μή φεύγων· σέ γάρ, ώ δέσποτα, τιμασθαι δίκαιον μόνον,

ουχ 10

ίο ωσπερ δέ ασεβής, ουτω καί εόσεβής τις εδρίσκεται, άλλ' άγαπητόν, εΐ δίκαιος, ου χάριν φησί* „μή συναπολέσης δίκαιον μετά άσεβους",

άςίως

γάρ οόδείς τον θεόν τιμά, αλλά δικαίως μόνον · όποτε γάρ ουδε τοις γονεΰσιν

ί'σας άποδοΰναι χάριτας ένδέχεται

—

άντιγεννήσαι γάρ

ουχ

οίόν τε τούτους — , πώς οόκ άδύνατον τόν θεόν άμείψασ&αι ή έπαινεσαι 15 κατά

την

άξίαν τον τά δλα συστησάμενον έκ μή όντων;

αρετή ν παρέσχετο.

(4.)

μερη χρόνον σύμπαντα έμφανής αίεΐ γίνου θ ε φ , πάθος έφελχομένη, έχθυμιώσα·

πάσαν γάρ

τρεις οδν καιρούς, ώ ψυχή, τουτέστι τόν τρι- 11 μή το θήλυ αίσθητον

αλλά τον άνδρεΐον χαί καρτερίας άσχητήν λογισμόν

τρισί γάρ καιροίς του

ένιαυτοΰ

όφθήναι

παν

άρσενικον

20 έναντίον κυρίου τοΰ θεοΰ 'Ισραήλ ó ιερός λόγος προστάττει (Deut. 16, 16).

διά τοΰτο χα! Μωυσής, δτε έμφανής καθίσταται θ ε φ , φεύγει τον 12

διασκεδαστήν

τρόπον Φαραώ,

δς αόχεΐ λέγων μή είδέναι τον κύριον·

„άνεχώρησε" γάρ φησι „Μωυσής

άπό προσώπου Φαραώ καί κατψ-

χησεν έν γη Μαδιάμ" (Exod. 2, 1 5 ) ,

τη χρίσει των φύσεως πραγμά-

25 των, „καί έχάθισεν έπί τοΰ φρέατος", έχδεχόμενος τί ó θεός άνομβρήσει πότιμον τη διψώση καί ποθουση ψυχη το άγαθόν.

αναχωρεί μεν 13

δή άπό της άθεου καί ήγεμονίδος των παθών δόξης Φαραώ, άναχωρεΐ

5 6 Αβραάμ codd.: (LXX)

τον θεόν D : DR 17

¿ om. ν

1 0 τις om. Η τον om. codd.

δλα] πάντα DR σύμπαντα M a n g . :

codd.

ένώπιον s c r i p s i : έν τδπω codd., έναντίον coni. Mang. 12 ούδείς D : o68è εΓς codd. 15

κ α τ ' άξίαν D

συστησαμένου D

σύμπασα codd.

2 4 τών c o d d . : της Mang.

21

14 π ώ ς ] πώς ούν I) τον τ ά ]

B a r o c c . fol. 2 3 5 *

ταύτα

Μωσής codd.

δτε scripsi: όταν

2 5 άναμβρήσει Η

1 1 — 1 6 DC fol. 1 5 5 r DR fol. 153» Φίλωνος έκ τοΰ γ' της νόμων ούδείς — παρέσχετο.

του τά DC,

16 παρέσχετο Ι ) : παρέσχε codd.

ιερών άλληγορίας: άξίως

1 1 — 1 4 Ι)ρ fol. 1 2 9 ' DM fol. 127» DV p. 4 2 7 Fior. Par. No. 2 3 Mei. Max. Ecl. cap. 2 3 Φίλωνος: άξίιος ουδείς— τούτους.

8*

116

PHILONIS

δέ είς Μαδιάμ, την κρίσιν, έξετάζων πότερον ήρεμητέον αυτψ | έστιν ρ. 90 Μ. ή διχαστέον πάλιν πρός τόν φαΰλον έπ' δλέθριρ αδτοΰ· σκέπτεται δέ, ε? έπιθέμενος ίσχυσει νικηφορήσαι, παρδ καί κατέχεται δπομένων, ώς ίφην, εί άναδώσει δ θεός τω βαθεΓ καί μή κουφψ λογισμψ πηγήν ίκανήν 14 Ιπιχλυσαι την φοράν του Αιγυπτίων βασιλέως, των παθών αδτοΰ. άξιου- 5 ται μέντοι της χάριτος · στρατευσάμενος γάρ στρατείαν την δπέρ αρετής οδ παύεται πολέμων, πρίν έπιδεΐν πρηνεΐς χαί άπρακτους τάς ήδονάς. ου χάριν οδ φεύγει Μωυσής άπό τοΰ Φαραώ, Ανεπιστρεπτί γάρ áv άπεδίδρασκεν, άλλ' αναχωρεί, τουτέστιν άνακωχήν ποιείται τοΰ πολέμου αθλητού τρόπον διαπνέοντος καί συλλεγομένου τό πνεύμα, μέχρις áv έγείρας ίο την φρονήσεως χαί της άλλης Αρετής συμμαχίαν διά λόγων θείων μετά 15 δυνάμεως έρρωμενεστάτης έπίθηται. δ δέ ' Ιακώβ, πτερνιστής γάρ έστι, μεθόδοις και τέχναις την αρετή ν οδκ άκονιτί κτώμενος — οδ γάρ μετωνόμαστό πω είς τόν 'Ισραήλ — αποδιδράσκει των κατά Λάβαν πραγμάτων, τουτέστι χρωμάτων χαί σχημάτων καί συνόλως σωμάτων, S τον 15 νουν διά των αισθητών τιτρώσκειν πέφυκεν έπειδή γάρ αδτά νικήσαι παρών κατά τδ παντελές οδκ ήδυνατο, φεύγει δεδιώς τήν πρδς αδτών ήτταν· καί σφόδρα έπαίνων άξιος· „εδλαβείς" γάρ φησι Μωυσής „ποιήσετε τοδς υίους τοΰ δρώντας" (Lev. 15, 31), άλλ' ου θρασεις καί τών 16 μή καθ' αδτΰυς έρώντας. (δ.) „καί Ικρυψεν 'Ιακώβ Λάβαν τόν Σύρον 20 τοΰ μή αναγγεΐλαι αδτψ δτι άποδιδράσχει. καί άπέδρα αδτός καί τά αδτοΰ πάντα, καί διέβη τόν ποταμόν χαί «δρμησεν είς το όρος Γαλαάδ" (Gen. 31, 20.21). φυσικώτατόν έστι τό χρυπτειν δτι άποδιδράσκει καί μή άναγγέλλειν τφ ήρτημένψ τών αίσθητών λογισμψ Λάβαν· οίον έάν κάλλος ίδών αίρεθης αδτψ καί μέλλης πταίειν περί αδτό, φυγε λαθών 25 άπό της φαντασίας αδτοΰ καί μηκέτι άναγγείλης τφ νψ, τουτέστι μή έπιλογίση πάλιν μηδέ μελετήσης· αί γάρ συνεχείς δπομνήσεις τόπους έγχαράττουσαι τρανούς βλάπτουσι τήν διάνοιαν καί άκουσαν αδτήν

6 στρατιάν codd., τήν στρατιάν Mang. δ Μωαης codd. 13 άχοντί ΑΒΡ 16 έπειδή codd.: έπειδάν Mang. 17 παρόν L 18 Μωσής codd. 18.19 ποιήσεται L 24 λογισμφ Mang.: λογισμών codd. 25 φύγε codd.: φεΰγε Mang. 27 έπιλογήση Η

27 —ρ. 117,4 Anton. Mel. II 88 Col. 1213 Φίλωνος: ai συνεχείς Υπομνήσεις της κατά τό πάθος φαντασίας τύπους έγχαράττουσαι τρανεϊς βλάπτουσι τήν διάνοιαν xal â ήχουσαν αύτήν πολλάχις περιτρέπουσιν · έν δέ τούτοις σωτήριον ή φυγή - τό δέ ί>πο(μι)μνήσχεσθαι χαί άναγγέλλειν χαί άναπολειν χρατεΐ χαί δουλοΰται βιαίως τόν νουν.

LEGUM ALLEGOR. LIB. III

117

(πολλάκις) περιτρέπουσιν.

ó δ' αδτός λόγος καί έπί πάντων των καθ' 17

ήντινοΰν αίσθησιν όλκών·

έν γάρ τούτοις σώτειρα ή λαθραία φυγή, τό

δ' όπομιμνήσχεσθαι καί άναγγέλλειν καί άναπολεΐν κρατεί χαί δουλοΰται βιαίως τόν λογισμόν. 5 μέλλεις άλίσκεσθαι

μηδέποτ' ουν, ώ διάνοια, τό φανέν αίσθητόν, εί προς αότοΰ,

αναγγείλης σαυτη μηδέ άναπολήσης

αυτό, Γνα μή χρατηθεϊσα χακοδαιμονης· αλλ' άφετος όρμήσασα άπόδραθι έλευθερίαν άτίθασον δουλείας χειροήθους προκρίνουσα.

(6.)

διά τί δέ 18

νυν ώς αγνοοΰντος τοΰ 'Ιακώβ, δτι Σύρος ó Λαβαν έστί, φησιν „έκρυψε ρ. 91 Μ. δέ Ί α χ ώ β Λάβαν τον Σύρον"; εχει δέ xal τοΰτο οδ | πάρεργον λόγον* 10 Συρία γάρ έρμηνευεται μετέωρα·

ó ασκητής οδν Ί α χ ώ β νους, δτε μέν

όρα ταπεινον το πάθος, περιμένει λογιζόμενος αότό νικήσειν χατά κράτος, δτε δέ μετέωρον καί όψαυχενοΰν καί υπέρογκον, άποδιδράσκει τε δ νους ο ασκητής πρώτος, είτα καί τά αυτοΰ πάντα μέρη της ασκήσεως, αναγνώσεις, μελέται, θεραπεΐαι, των καλών μνήμαι, έγκράτεια, τών καθη15 κόντων ένέργειαι, καί διαβαίνει τόν τών αισθητών ποταμόν τόν έπικλύζοντα χαί βαπτίζοντα τη φορά τών παθών την ψυχήν, καί όρμδ διαβάς εις τον υψηλόν

καί

μετέωρον (τόπον) τόν λόγον της τελείας αρετής·

„ωρμησε γαρ είς το δρος Γαλαα'δ", ερμηνεύεται δέ μετοικία μαρτυρίας, 19 τοΰ θεού μετοικίσαντος τήν

ψυχήν από τών κατά Λαβαν παθών καί

20 μαρτυρήσαντος αυτη μετανάστασιν, ότι λυσιτελής καί συμφέρουσα, καί άπο τών ταπεινήν

καί

χαμαίζηλον άπεργαζομένων τήν ψυχήν κακών

είς δψος καί μέγεθος αρετής προάγοντος. διά τοΰτο ó φίλος τών αίσθή- 20 σεων καί κατ' αδτάς αλλά μή κατά νουν ένεργών Λάβαν αγαναχτεί χαί διώκει καί φησιν" „ίνα τί κρυφή άπέορας" (Gen. 31, 26), αλλ' oò παρέ25 μεινας τη τοΰ σώματος απολαύσει καί τψ δόγματι τψ (τά) περί σώμα καί τά έκτος αγαθά κρίνοντι; αλλά χαί φεύγων από τήσδε της δόξης έσύλησάς μου καί τό φρονεΐν, Λείαν τε χ α ί ' Ρ α χ ή λ "

αύται γάρ, ήνίκα

παρέμενον τη ψυχη, φρένας ένεποίουν ταύτη, μεταναστασαι δέ αμαθίαν καί άπαιδευσίαν αότη κατέλιπον

διό καί έπιφέρει δτι „έχλοποφόρησάς

30 με" (ibid.), τουτέστι το φρονεΐν έκλεψας.

(7.)

τί οδν ήν τό φρονεΐν, 21

έξηγήσεται· έπιφέρει γάρ· „καί απήγαγες τάς θυγατέρας μου ώς αίχμαλώτιδας· καί εί άνήγγειλάς μοι, έξαπέστειλα άν σε" (ibid.). έξαπέστειλας τά μαχόμενα

oòx äv

άλλήλοις· εί γάρ έξαπέστειλας δντως καί

1 πολλάχις addidi ex Ant. Mel. περιτρέπουαιν Ant. Mel. : προτρέπουσιν codd. 5 ααυτη scripsi: έαυτη codd. 7 άτίθαααον codd. 10 μετέωρος coni. Mang. 15 ποταμών ÂP 17 τόπον addidi λόγον] λώρον coni. Mang. 25 τά addidi; τ φ περί αώμς xal έκτόί τά coni. Wendl. 33 έξαπέσχειλα (pro priore ¿ξαπέστειλβς) Η

PHILONIS

118

ήλευθε'ρους την ψυχήν, περιεΐλες 3ν αότής τοί>ς σωματικούς καί αισθητικούς απαντας ήχους· νοια.

ομολογείς, καί

ούτως γάρ άπολυτρουται κακιών καί παθών διά-

νυν! δέ λέγεις μεν, ώς έξαποστέλλεις έλευθέραν, διά δέ των έργων δτι

κατέσχες

τύμπανων

22 προυπεμπες,

και

äv έν δεσμωτηρίψ·

κιθάρας"

ε{ γάρ „μετά μουσικών

καί των καθ' Ικάστην αισθησιν ήδονών

οόκ áv όντως έξαπέστειλας.

où γάρ μόνον σ έ ,

των καί χρωμάτων έταΐρε Λάβαν, άποδιδράσκομεν, σά,

έν

οίς καί αί

συνηχουσαι·

των αισθήσεων φωναί

ώ σωμά-

αλλά καί πάντα τά

ταΐς των

παθών ένεργείαις

μεμελετήκαμεν γάρ, ει γε αρετής έσμεν άσκηταί,

άναγκαίαν, ήν καί 'Ιακώβ έμελέτησεν, άλλοτρίους της ψυχής [τους] θεούς, ρευκε Μωυσής

5

μελέτην

απολλύναι καί διαφθείρειν | τους ρ. 92 Μ. τους χωνευτους θεούς, οδς απηγό- 11

δημιουργεΐν ( L e v . 19, 4 ) ·

ούτοι

δ'

είσίν

άρετής

μεν

καί εύπαθείας διάλοσις, κακίας δέ καί παθών σόστασίς τε καί πήξις, το 23 γάρ

χεόμενον

διαλυθέν

έδωκαν 'Ιακώβ

αδθις πήγνυται.

(8.)

τους θεοί>ς τους άλλοτρίοος,

λέγει

οι

ήσαν

ένώτια τά έν τοις ώσίν αότών,

δέ ούτως· έν

ταΐς

αότών,

καί

τά

'Ιακώβ

υπό

την τερέβινθον την έν Σικίμοις" ( G e n . 3 5 , 4 ) .

ε?σί τών φαύλων θεοί. τειν καί άπολλύναι· προς

περιοοσίαν

„καί χερσίν 15

καί κατέκρυψεν αδτά

δ δέ 'Ιακώβ où λέγεται λαμβάνειν,

ούτοι δ' άλλα κρύπ-

πάντη διηκριβωμένως · ó γάρ αστείος ούδέν λήψεται

τών άπο

κακίας,

αλλά

κρύψει

καί

άφανιεΐ

λάθρα;· 20

24 καθάπερ καί 'Αβραάμ τ ω Σοδόμων βασιλεΐ τεχνάζοντι αλόγου φύσεως ποιήσασθαι

άντίδοσιν

λήψεσθαι τών έκείνοο,

προς

λογικήν,

ίππου προς άνδρας,

φησί μηδέν

άλλ' „έκτενείν" την ψυχικήν πράξιν,

δπερ διά

συμβόλου „ χ ε ί ρ α " ώνόμασε, „προς τον θεόν τον υψιστον" (Gen. 1 4 , 2 2 ) , μή

γάρ

πάντων

λήψεσθαι „άπό σπαρτίου ί ω ς τών έκείνου,

Γνα

σφαίρωτήρος

υποδήματος" από 25

μή ειπη πλούσιον πεποιηκέναι

25 πενίαν άρετής τής πλούσιας άντιδιδούς.

τον

όρώντα

κρύπτεται μέν αεί καί φυλάττε-

ται τά πάθη έν Σικίμοις — ώμίασις δέ έρμηνεύεται, δ γάρ πονούμενος περί τάς ήδονάς φυλακτικδς τών ήδονών έστιν

—,

άπόλλυται δέ καί

διαφθείρεται παρά τψ σοφφ, oò προς βραχύν τινα χρόνον, αλλ' „ ε ω ς τής 30 σήμερον ημέρας",

τουτέστιν άεί"

ó γάρ αίών απας τ φ σήμερον παρα-

2 οδτω ΒΗ καχιών Mang. : κακών codd. 9 αυνηχοΰααι Wendl.: συνηχοϋαι codd. 11 T O U S prius seclusi ; pro θεούς priore θετούς coni. Wendl. χονευτους Η οβς =ΑΡ, ο'ύς ουκ ΒΗ 12 Μωοής codd. 16 τοις] τοις Η καί alteram om. L 22 πεποιήσααθαι Η, πετιοιήσεσθαι L μηδέν corr. Turn. : μηδέ codd. 26 ¿puma] Αβραάμ coni. Mang. 28 t o a s t e ] ώμος coni. Mang. 31 Or ig. de Orat. c. 27 (t. XVII πάντα αίώνα αήμερον καλεϊβθαι.

p. 22 t Lomm.) . ,, 1$ος

πολλαχοϋ τών γραφών τόν

LEGUM

ALLEGOR. LIB. III

119

μετρείται, μέτρον γάρ τοΰ παντός χρόνου δ ημερήσιος κύκλος, έξαίρετον

δίδωσι

τψ ' Ι ω σ ή φ

σωματικά καί αισθητικά,

τα Σικ ι μα

προς των

βάνει

ού παρά θ ε ο ΰ ,

τάξας

αλλ'

έξομο-

„έν μαχαίρα

τά δε Σίκιμα δ ' Ι α κ ώ β καί

τόξοις",

υποτάττει γάρ καί τά δεύτερα

δέ où φυλάττει,

τ ω δ'

τά

άλλά αινεσιν και υμνους καί θεοπρεπεϊς

αδελφών ( G e n . 4 9 , 8 ) .

καί άμυντηρίοις·

διό και 26

(Gen. 4 8 , 2 2 ) ,

μετιόντι τον èv τούτοις πόνον,

λογουμένφ 'Ιούδα οόχί δόσεις, 5 ψδάς

δ 'Ιακώβ

αλλά χαρίζεται τ φ

λόγοις

λαμ-

τμητικοΐς

έαυτψ δ σοφός,

πεφυκότι

υπο-

προς αυτά.

όρι^ς δτι καί τους θεούς δοκών λαμβάνειν ουκ ειληφεν,

ουχ 27

αλλά απέκρυψε

ρ. 93 M. I καί ήφάνισε καί διέφθειρε τον αεί χρόνον αφ' έαυτοΰ; τίνι ουν ψ υ χ ή U

άποκρύπτειν καί άφανίζειν κακίαν έγένετο, εί μ ή η ήν καί τών απορρήτων μυστηρίων ή ξ ί ω σ ε ;

ó θεός ένεφανίσθη,

φησί γάρ·

, , μ ή κρύψω έγώ

άπο ' Α β ρ α ά μ τοΰ παιδός μου α έ γ ώ π ο ι ώ " ( G e n . 1 8 , 1 7 ) ;

ευ,

σώτερ,

δτι τά σεαυτοΰ εργα έπιδείκνυσαι τ ή ποθούση τά καλά ψυχή καί ουδέν 15 αυτήν τών σών έργων έπικέκρυψαι.

τούτου χάριν ισχύει φ ε ύ γ ε ι

κακίαν

καί άποκρύπτειν καί συσκιάζειν καί άπολλύναι αεί το βλαβερόν πάθος. (9.) ται

°Ον μέν ουν τρόπον φυγάς τέ έστιν ó φαύλος καί αποκρύπτε- 28

θεόν,

μέσψ"

δεδηλώκαμεν·

φησί

νυνί δέ σκεψώμεθα,

20 μέσον τον νοΰν, 8ς καί αύτδς μέσος ψυχής·

δπου αποκρύπτεται,

„τοΰ ξύλου τοΰ παραδείσου" ( G e n . 3 , 8 ) ,

δ γάρ

άποδιδράσκων

θεόν

τουτέστι

„έν κατά

έστίν ώσανεί παραδείσου τ η ς όλης καταφεύγει εις εαυτόν,

όυοΐν γάρ 28

όντων τοΰ τε τών δλων νοΰ, δς έστι θ ε ό ς , καί τοΰ ίδιου, δ μέν φεύγων άπο τοΰ καθ' αυτόν καταφεύγει έπί τον συμπάντων — ó γάρ νοΰν τον ίδιον άπολείπων ομολογεί 25 δέ προσάπτει θ ε ω αίτιον παρά

φησιν

είναι,

πολλοίς,

δτι

άπαυτοματίζοντα, πολιτικά

μηδέν είναι τά κατά τον άνθρώπινον νοΰν,

—,

καί ίδια

δ δέ πάλιν άποδιδράσκων

τών

δέ γινομένων απάντων εαυτόν·

τά έν τ φ

κόσμφ

πάντα φέρεται

τέχνας δέ καί έπιτηδεύματα καί κοινά

δίκαια

προς

30 άλογα ζψα ε'θετο μόνος δ ανθρώπινος νοΰς.

τε

απαντα

θεόν τον μέν ουδενος λέγεται

χωρίς

γοΰν 30

ήγεμόνος

και νόμους καί ε θ η καί άνθρώπους καί προς άλλ' δρας,

τά

ώ ψ υ χ ή , τών 31

δοξών τό παραλλάττον* ή μέν γάρ τόν έπί μέρους τον γενητόν καί θνη-

1 ήμερήσιος scripsi : ήμέριος codd.; ήμερινός coni. Turn. (cf. Lobeck P h r j n . p. 53) 4 αΐνεοιν] άνεσιν L 7 δεύτερο] τυχηρά coni. Mang. 10 ψυχή Η 15 αύτη L 16 άποχρύπτειν scripsi: έπιχρύπτειν codd. 22 όντων codd.: άΓντοιν ν 23 τον συμπάντων corr. Turn.: τών συμπάντων codd. ¿ γάρ scripsi : 6 δέ codd., δς Sr¡ coni. Wendl. 28 άπαυτοματισθέντα coni. Mang., «ίπαυτοματιζόμενα Wendl. 31 τό παραλλάττον Jacobs et Creuzer: τό παράλογον codd. τών έπί Δ Β Ρ γεννητόν codd.

PHILONIS

120

τον άπολιποΰσα τον των όλων χαί άγένητον χαί άφθαρτον έπιγράφεται όντως, ή δέ πάλιν θεδν άποδοκιμάζουσα τδν μηδ' αότψ βοηθησαι ίχα32 νον νουν αυμμαχον Μωυσής φησιν δτι

έπισπαται

πλημμελώς.

„έάν (έν) τψ

(10.)

τούτου χάριν xal

διορυγματι εδρεθη δ κλέπτης χαΐ

πληγείς άποθάν^, οδχ εστίν αδτψ φόνος* έάν δέ χαί δ ήλιος ανατείλη έπ' αδτψ,

ενοχός έστιν, άνταποθανειται" (Exod. 22, 1. 2).

5

έάν γαρ

τις τόν έστωτα χαί δγιή χαί δρθδν διακόψη χαί διέλη λόγον, 8ς θεψ μόνψ τδ πάντα

δυνασθαι

μαρτυρεί,

χαί

εδρεθίβ

έν τψ

διορυγματι

τουτέστιν έν τψ τετρημένψ χαί διηρημένψ, 8ς τόν ίδιον νοΰν ένεργοΰντα 33 οΐδεν, άλλ' οδ θεόν, κλέπτης έστί τά αλλότρια αφαιρούμενος· θεού γάρ ίο τά πάντα χτήματα,

ώστε δ έαυτψ τι προανέμων τά έτέρου νοσφίζεται

χαί πληγή ν εχει παγχάλεπον xal δυσίατον, οΓηβιν, πράγμα άμαθίας χαί άπαιδευσίας συγγενές,

τον δέ πλήττοντα παρησυχασεν

oò γάρ έστιν

ίτερος τοΰ πληττομένου · άλλ' | δσπερ δ τρίβων έαυτδν xal τρίβεται χαί ρ. 94 Μ. δ έχτείνων έαυτδν xal έχτείνεται — χαί

την τε γάρ του δρωντος δυναμιν 15

τδ τοΰ δπομένοντος πάθος αδτδς έχδέχεται

—,

ούτως δ κλεπτών

τά θεού καΐ έαυτψ έπιγράφων δπδ της έαυτοΰ άθεότητός τε χαί οίήσεως 34 αίχίζεται.

ειθε μέντοι πληχθεις άποθάνοι, τουτέστιν άπραχτος διατελέ-

σειεν· ήττον γάρ άμαρτάνειν δόξει.

της γάρ κακίας ή μέν έν σχέσει

θεωρείται, ή δε έν κινήσει θεωρείται· νευει δέ πρδς τάς των άποτε- 20 λεσμάτων

έκπληρώσεις ή έν τ φ κινεΐσθαι, διδ χαί χειρών της χατά

35 σχέσιν έστιν.

έάν οδν ή διάνοια άποθάνη ή δο£άζουσα αυτήν

αίτίαν

των γινομένων, άλλά μή θεόν, τουτέστιν ηρέμηση και συστολή, οδχ εστίν αύτη φόνος· ουκ άνηρηκε τελέως τδ Ιμψυχον δόγμα τδ θεψ τάς άπάσας δυνάμεις έπιγράφον έάν δέ άνατείλη δ ήλιος, τουτέστιν δ φαι- 25 νόμενος λαμπρός νους έν ή μ ΐ ν , xal δόξη πάντα διοραν χαί πάντα βραβευειν χαί μηδέν έχφευγειν έαυτόν,

ενοχός έστιν, άνταποθανειται τοΰ

έμψυχου δόγματος 8 άνεΐλε, καθ' 8 μόνος αίτιος έστιν δ θεός, εδρισχόμενος άπραχτος

χαί νεχρδς όντως αδτός, άψυχου καΐ θνητοΰ καΐ πλημ-

36 μελοΰς δόγματος εισηγητής γεγενημένος.

(11.)

παρδ και χαταραται δ 30

ίερδς λόγος τιθέντι έν άποχρυφψ γλυπτδν ή χωνευτόν,

έργον χειρών

1 άγέννητον codd. 2 ίντως] δεόντως coni. Mang. 4 Μωίης codd. έν om. codd. 8 το scripsi: τώ codd., τά ν 9 τετρημένφ Mang.: τετρωμένω codd. 15 χτείνων — χτείνεται coni. Mang. 16 ένδέχεται coni. Mang. 17 έαυτοΰ A P : αί>τοδ ΒΗ 20 θεωρείται prius om. Mang. 22 αύτην Ρ 24 τό θεώ codd.: τψ θεφ Mang. 25 έπιγράφον Mang.: έπιγράφειν codd. 27 μηδέν Mang.: μηδέ codd, 28 χαθ 1 δ] καδό ΒΗ, *α»ό 6 ΑΡ

121

LEGUM ALLEGOR. LIB. III

τεχνίτου (Deut. 27, 15).

τί γάρ τάς φαυλας δόξας, δτι ποιος έστιν ó

θεός ως και τά γλυπτά ó άποιος, δτι φθαρτός ώς τά χωνευτά ó άφθαρτος, ταμιευεις xal θησαυρίζεις, ω διάνοια, έν σαυτή, αλλ' οδκ εις μέσον προφέρεις, fv' όπό των ασκητών της αληθείας ä χρή διδαχθης; οΓει 5 μέν γάρ τεχνική τις είναι, δτι χατά της αληθείας άμουσους πιθανότητας μεμελέτηκας, άτεχνος δέ άνευρίσκη νόσον χαλεπήν ψυχής άμαθίαν οδχ έθέλουσα θεραπευεσθαι.

(12.)

δτι δέ ó φαύλος εις τόν σποράδα 37

νουν έαυτοΰ καταδύεται φευγων τόν οντα, μαρτυρήσει Μωυσής ó „πατάτας τον Αίγυπτιον καί κρυψας έν τή ά μ μ ψ " (Exod. 2, 12), δπερ ήν, 10 συλλογισάμενος τον προστατεΐν λέγοντα (τά) του σώματος χαί μηδέν τά ψυχής νομίζοντα καΐ τέλος ήγουμενον τάς ήδονάς· κατανοήσας γάρ τον 38 πόνον τοΰ τόν θεόν δρώντας,

8ν έπιτίθησιν αύτψ ó βασιλεύς της Αί-

γυπτου, ή των παθών ήγεμονίς κακία, όρα τόν Αίγυπτιον άνθρωπον, το ανθρώπειον και έπίκηρον πάθος, τυπτοντα καί αΐκιζόμενον τόν όρώντα, 15 περιβλεψάμενος δε την δλην ψυχήν ώδε κάκεΐσε xai μηδένα ίδών έστώτα, ρ. 95 Μ. δτι μη τόν δντα θεόν, τά δ' άλλα χλονουμενα χαί σαλευόμενα, | πατάξας χαί συλλογισάμενος τον φιλήδονον κρύπτει έν τ φ σποράδι καί πεφορημένψ νφ, δς συμφυίας καί ένώσεως της πρ4ς τό χαλόν έστέρηται. ούτος μέν 39 οδν άποκέκρυπται εΐζ αυτόν· δ δέ έναντίος τούτω φεύγει μέν αφ' έαυ20 τοΰ,

καταφεύγει

δ' έπί τον των δντων θεόν.

(13.)

διό καί φησιν·

„έξήγαγεν αότόν ε£ω καί είπεν Άνάβλεψον εις τόν ουρανόν και αρίθμησαν τους αστέρας" (Gen. 15, 5 ) , ους έβουλόμεθα μέν περιλαβεΐν καί περιαθρήσαι άπληστοι τών αρετής οντες έρώτων, άδυνατοΰμεν δέ πλοΰτον άναμετρήσαι θεοΰ.

αλλ' δμως χάρις τψ φιλοδώρφ, δτι ουτω σπέρματα 40

25 έν ψυχή βαλέσθαι φησί τηλαυγή καί λαμπρά καί δι' δλων νοερά ώς τοί»ς αστέρας έν οδρανφ.

οό παρέργως δέ πρόσκειται τ φ

αδτδν" το „έξω" ; τίς γάρ ένδον έζάγεται;

„έξήγαγεν

άλλά μήποτε 8 λέγει τοι-

ούτον έστιν· έξήγαγεν αότόν εις το έςωτάτω χωρίον,

οόκ εις τι τών

έκτός, δ δύναται υπ' άλλων περιέχεσθαι· ώσπερ γάρ έν ταϊς οίκίαις τοΰ 30 θαλάμου έκτος μέν έστιν ó ανδρών, έντός δέ 6 αδλών, χαί ή αυλειος

4. 5 β χρ5] — άληθείας om. L 5 άμούαους ΑΒΡ: ¿μούσας Η 8 τόν ίντα Α Ρ : τά 5ντα ΒΗ μαρτυρήσει codd.: μαρτυρεί Mang. Μωοης codd. 10 τά addidi 14 έπίκηρον Mang.: έπίκαιρον codd. τυπτοντα scripsi: τύπτον codd. 17 τον codd.: τήν ν κρύπτειν Η βυμπεφορτ(μίνψ coni. Mang. 18 ένώσεως Mang.: γνώαεω; codd. 18. 19 μέν οδν Α Β Ρ : οδν om. Η 19 αότόν codd., corr. Mang. 23 περιαθροϊσαι L 25 νοερά scripsi: νεαρά codd. 26 τ ψ ] τό Η 30 έντός Sì Mang. : έκτο: δέ codd. αύλών] κοιτών coni. L. Dindorf in Steph. Thes.

122

PHILONIS

έκτος μεν της αυλής, είσω δε τοΰ πυλώνας, ούτως καί έπί ψυχής δυνα41 ται το έκτος τίνος έντος είναι [τοΰ] έτερου, νουν είς το έξώτατον έξήγαγε.

ούτως οδν άκουστέον· τον

τι γάρ όφελος ή ν καταλιπεΐν αότον το

σώμα, καταφυγεϊν δέ έπ' αϊσθησιν; τί δέ αίσθήσει μεν άποτάξασθαι, λόγω δε όποστειλαι τφ γεγωνω;

χρή γάρ τον μέλλοντα νουν έξάγεσΟαι

5

καί έν έλευθερία άφίεσθαι πάντων υπεκστήναι, σωματικών αναγκών, αισθητικών δργάνων, [κατα]λόγων σοφιστικών, πιθανοτήτων, τά τελευταία 42 καΙ έαυτοΰ.

(14.) διό και έν έτέροις αυχεί λ έ γ ω ν

„κύριος ó θεός

του ουρανού και ó θεός της γης, δς έ'λαβέ με έκ τοΰ οίκου τοΰ πατρός μου" (Gen. 24, 7 ) ·

ου γάρ έστι (τον) κατοικοΰντα έν σώματι καί τ φ ίο

θνητψ γένει δυνατόν θεψ συγγενέσθαι, αλλά τόν (δν) έκ τοΰ δεσμωτη43 ρίου θεός διαρρυεται.

ου ίνεκα καΙ ή της ψυχής χαρά 'Ισαάκ, δταν

άδολεσχη καί ίδιάζΐβ θ ε ψ , νουν

έξέρχεται άπολείπων έαυτόν και τόν ίδιον

„έξήλθε" γάρ φησιν „'Ισαάκ άδολεσχήσαι είς το πεδίον το πρός

δείλης" (Gen. 24, 63).

καΙ Μωυσής δε ó προφητικός λόγος φησιν· 15

„δταν έξέλθω την πάλιν", την ψυχήν — πόλις γάρ έστι καί αυτη τοΰ Coi ου νόμους διδοΰσα και έ'θη — „έκπετάσω τάς χείρας" (Exod. 9, 29), καί άναπετάσω καί έξαπλώσω πάσας τάς πράξεις θεψ μάρτυρα καλών καί έπίσκοπον έκάστης, δν κακία κρυπτεσθαι ού πέφυκεν, [ έξαπλοΰσθαι ρ. 96 Μ. 44 δε καί φανερώς όρδσθαι.

δταν μέντοι διά πάντων ή ψυχή καί λόγων 20

και έργων έξαπλωθη καί έκθειασθη, παύονται τών αισθήσεων αί φωναί κα'ι πάντες οί δχληροί καί δυσώνυμοι ή χ ο ι ·

φωνεΐ γάρ καί καλεΐ το

μεν δρατον την δρασιν έφ' έαυτό, ή δέ φωνή τήν άκοήν, δ δέ ατμός τήν οσφρησιν, καί συνόλως το α£σθητόν τήν αίσθησιν έφ' έαυτό προσκαλείται·

ταΰτα δέ πάντα παύεται,

δταν έξελθοΰσα τήν ψυχής πόλιν ή 25

45 διάνοια θ ε φ τάς έαυτής πράξεις και διανοήσεις άνάψΐβ. είσιν „αί χείρες Μωυσεΐ βαρεΐαι" (Exod. 17, 1 2 ) ·

(15.) και γάρ

έπειδή γάρ at τοΰ

φαύλου πράξεις άνεμιαϊοί τε καί κοΰφαι, γένοιντ' άν at τοΰ σοφοΰ βαρεΐαι καί ακίνητοι οδδ' εόσάλευτοι· παρό και στηρίζονται υπό τε 'Ααρών, τοΰ

1 ούτω Η 2 τοΰ sechisi, είναί του coni. Wendl. 5 τψ γεγωνψ Markland: τό γεγονός codd. 7 καταλόγων codd., κατα seclusì, είιλόγων καί coni. Mang., παραλόγων καί Jacobs, καταληπτικών λόγων Diels 8 δ ι ' 8 Turn.: δι' δν codd. 9 τοΰ οίκου om. L 10 τόν addidi 11 δν addidi; άϊΧ δν coni. Mang. 13 ¡διάζη] Ιάζη L 15 Μωσης codd. 19 δν scripsi : ου codd. où πέφυκεν] έκπέφυκεν Η 23 αί>τό Α 26 άνάψη] άναπλώυη vel άναπετάαη coni. Mang. 27 Μωσεϊ codd. 28 άνεμιαϊοί scripsi: άνεμοι ΑΒΡΗ, άναιμοι L, άνέμιοι Turn. Mang. κοΰφαι scripsi: κουφοί codd. 29 ασάλευτοι L

LEGUM

λόγου, καί

Υ Ωρ,

ALLEGOR.

123 έναργέστε-

βούλεται οδν διά συμβόλων σοι παραστήσαι, δτι αί

τοΰ σοφοΰ πράξεις στηρίζονται 5 "Ωρ,

III

δ έστι φώς· ουδέν (δέ) τ ω ν πραγμάτων φ ω ς

ρόν έστιν αληθείας· αληθείας,

LIB.

υπό

των

αναγκαιοτάτων

λόγου τε καί

διό καί 'Ααρών δταν τ ε λ ε υ τ ^ , τουτέστιν δταν τ ε λ ε ι ω θ η ,

δ έστι φ ω ς ,

ανέρχεται ( N u m . 2 0 , 2 5 ) ·

τό

ε?ς

γάρ τέλος τοΰ λόγου

αλήθεια έστιν ή φωτός τηλαυγεστέρα, εις ήν σπουδάζει ó λόγος έλθεΐν. ο υ χ όρας δτι και την παρά τοΰ θεοΰ σκηνήν ( E x o d . 3 3 , 7 ) λαβών, του- 4 6 τέστι σοφίαν, έν ή κατασκηνοΐ και ένοικεΐ ó σοφός, επηξε καί έβεβαιώσατο

καί

κραταιώς

ίο παρεμβολή γάρ

ίδρύσατο,

άπεικάζει,

αυτό

πόλεμος έργάζεται

πλήρει,

ή σκηνή μαρτυρίου", ζητών

ουκ έν τ ω

στρατοπέδψ

κύριον έξεπορεύετο",

παγκάλως·

άναζήτει,

νέρωσεν

πολέμων

εξω

υπό

θεοΰ*

και χαχών

καί γαρ „πας ó

et γάρ ζητείς θεόν,

ώ διάνοια, 47

των θείων, κι£ν έπιμορφάζίβς

εαυτόν,

αλλ' ατελή τήν

μετουσίαν

αγαθών

σπουδήν

άχρι

καί ψιλόν το

παντός έ σ χ ο ν

έξαρκεϊ

ζητείν μόνον, αεί γάρ αί

έπί τά καλά όρμαί, κάν τοΰ τέλους ά τ υ χ ώ σ ι , τους χρωμένους έπ'

δσα

„καί έ χ λ ή θ η

ε( δέ ζητούσα ευρήσεις θεόν, άδηλον, πολλοίς γάρ οόκ έφα-

μέντοι προς 20 νουσιν.

τούτου;

μένουσα δέ έν τοις σωματικοις δγκοις

15 ή ταΐς κατά νοΰν οίήσεσιν ά ζ η τ ή τ ω ς εχεις δτι ζητεΤς·

αλλ'

μετουσίαν ειρήνης οόκ εχοντι.

σοφία μαρτυρουμένη

έξελθοΰσα από σαυτής

σώματι,

προευφραί-

ούτως ó μεν φαύλος άρετήν γε φευγων καί θεόν άποκρυπτόμενος 4 8

ασθενή βοηθον καταφεύγει τον ίδιον νοΰν, ó δέ σπουδαίος εμπαλιν

ρ. 97 Μ. εαυτόν

άποδιδράσκων

αναστρέφει προς τήν τοΰ ένος έπίγνωσιν, | καλόν

δρόμον καί πάντων άριστον αγώνισμα τοΰτο νικών. (16.)

„Καί

έκάλεσε κύριος

25 Ποΰ e?" ( G e n . 3 , 9 ) ;

α υ τ φ καί της γυναικός; ήν,

δταν έ'λεγχον

καί

1 δέ add. Wendl., γάρ Mang. 16 δτε D® μέχρι D

13-14

DP fol. 4 5 v

είπεν

αύτψ 49

συγκεκρυμμένης

τ η ς τροπής*

οό μόνον

πλήρη codd., corr. Mang. άζήτως Η

ζητοΰαα D : ζητών codd.

17 άτελή D :

18 μέντοι] γάρ D

του τέλους transp. D

άναζήτει.

11

έπίστασιν

15 η — οίήσεσιν om. D

ζητης H

έγνώρισεν codd.

καί

λεκτέον ουν πρώτον, δτι καλείται ó νοΰς δπου

λαμβάνη

add. D : om. codd.

ó θεός τον 'Αδάμ

διά τί μόνος καλείται ó ' Α δ ά μ ,

16. 17

έφανέρωίεν D :

την om. L

αί γάρ D

27 έπίστασιν scripsi: έπίαπααιν codd.

19 άτυχώαι δ ' addidi

DM fol. 4 7 ' DL fol. 71r et 168» DV p. 3 0 4 Φίλωνος:

1 3 — 1 9 DC fol. 44r DR fol. 5 5 *

γορίας: εί ζητείς — προευφραίνουσιν.

ώ διάνοια

έπιμορφάζη DC

άπλήν A B P , ä πλην Η άεί om. D

13

(δ')

ei ζ η τ ε ί ς —

Φίλωνος έκ του γ' της νόμων ιερών άλλη-

PHILONIS

124

αδτόί καλείται, αλλά καί αί δυνάμεις αδτοΰ πδσαι, aveu γαρ των δυνάμεων ó νοΰς καθ' έαυτόν γυμνός καί οόδέ ων εδρίσκεται· 50 δυνάμεων και ή αίαθησις, ήτις έστί γυνή.

μια δέ των

συγκέκληται ουν τ φ 'Αδάμ

τ φ ν ψ καί ή γυνή αισθησις· Ιδίη δ' αυτήν oò καλεί· διά τ ι ; δτι άλογος ουσα ελεγχον έξ έαυτής λαμβάνειν oò δύναται· ουτε γάρ ή δρασις ουθ'

5

ή ακοή ουτε τις των άλλων αισθήσεων διδακτή, ώστε oò δύναται κατάληψιν πραγμάτων ποιήσασθαι· μόνων γαρ σωμάτων διακριτικήν είργάσατο αότήν δ έργασάμενος· ó δέ νοΰς ó διδασκόμενος έστιν, ου χάριν αυτόν 51 άλλ' ου την αΓσθησιν προκέκληται. Ιστιν άποδουναι·

(17.)

τό δέ „που ε ΐ "

απαξ μέν oò τό πευστικόν,

πολλαχως

αλλά το άποφαντικον τό 10

ισον τ φ „έν τόπφ υπάρχεις" βαρυτονουμένου του „που ε ΐ α · έπειδή γαρ φήθης

τον Oeàv έν τ φ παραδείσφ περιπατεΓν καί υπό τούτου περιέχε-

σθαι, μ ά θ ε δτι (ουκ) εδ τοΰτο πέπονθας, καί άκουσον παρά τοΰ έπισταμένου θεοΰ ρήσιν

άληθεστάτην,

δτι ó μέν θεός οόχί που — oò γάρ

περιέχεται αλλά περιέχει τό παν — , 52 έχεσθαι γάρ αύτό αλλ' oò περιέχειν μενον Γσον Ιστί τούτφ· ηρησαι κακά;

τό δέ γενόμενον έν τόπφ, άναγκαΐον.

που γέγονας, ώ ψ υ χ ή ;

καλέσαντός σε τοΰ θεοΰ προς

περι- 15

δεύτερον δέ το λεγόάνθ' οιων αγαθών οΓα

μετουσίαν αρετής κακιαν

μετέρχ^), καί τό τής ζωής ξύλον, τουτέστι σοφίας η δυνήση ζήν, παρασχόντος εις άπόλαυσιν άμαθίας και

φθοράς ένεφορήθης,

κακοδαιμονίαν 20

53 τόν ψυχής θάνατον εδδαιμονίας τής αληθινής ζωής προκρίνασα;

τρίτον

έστί τό πευστικόν, προς δ δύο γένοιντ' άν αποκρίσεις· μία μέν πυνθανομένψ

„που ε ΐ "

ψυχή, φ

ή

^,οόδαμοΰ",

τόπον γάρ οόδένα ε χ ε ι ή τοΰ φαύλου

έπιβήσεται ή έφ' ου ίδρυθήσεται,

παρό και άτοπος λέγεται

είναι ó φαΰλος — άτοπον δέ έστι κακόν δύσδετον — · τοιούτος δ' ó μ ή 25 αστείος,

σαλεύων

καί

κλονούμενος άει καί πνεύματος τρόπον

άστατου

54 διαφερόμενος, βεβαίου τό ] παράπαν οόδεμιάς γνώμης έταΐρος ών· έτερα ρ. 98 Μ. δέ γένοιτ' άν άπόκρισις

τοιάδε,

η

κέχρηται

καί δ 'Αδάμ·

ποΰ

είμι

άκουε· δπου οί τόν θεόν ίδεΐν άδυνατοΰντες, δπου οί θεοΰ οόκ ακούοντες, δπου οί τό αίτιον Υποκρυπτόμενοι, δπου οί φεύγοντες άρετήν, δπου 30

2 οόδέ] οόδέν L 3 ήτις — αΓβθησις (4) om. Ρ γυνή corr. T u m . : γομνή codd. 4 νψ scripsi : voî codd. (corr. ex vuu A) 9 προσχέχλητβι coni. Mang. 10 άποφαντικον Diels: άποφοντόν codd. 11 τοΰ] τό Η 13 oòx add. Mang. ei τούτο codd.: τούτο ei ν 14 ποΰ B P 16 αότόν codd., corr. Turn. 19 ζήν om. Η 19. 20 παραυχείν Η 22 γένοιτ' Β Η 23 οόδαμοϋ scripsi: οάδαμώς codd. τόπον] τύπον Η 24 Ιδρυνθήαεται codd. 25 τοιούτο Β Η 27 έταϊρος corr. T u r n . : έτέρας codd. 30 άποκρυπτόμενοι Mang.: έπικρυπτόμενοι

codd.

LEGÜM A L L E G O R . L I B . I I I

125

o? γυμνοί σοφίας, δπου oí φοβούμενοι xotl τρέμοντες δπ' ανανδρίας χαΐ δειλίας ψυχικής· δταν γάρ λέγη „της φωνής σου ήκουσα έν τψ παραδείσω καί έφοβήθην, δχι γυμνός ε?μι, χαί έχρυβην" (Gen. 3 , 1 0 ) , πάντα τά είρημένα παρίστησιν, ώς χαΐ έν τοις προτέροις διά μαχροτέρων λόγων 5 άπεδείξαμεν.

(18.)

χαίτοι γυμνός οδχ εστι νυν δ 'Αδάμ·

„έποίησαν 55

έαυτοΐς περιζώματα" δλίγψ πρότερον ειρηται· αλλά χαΐ διά τουτου βουλεταί σε διδάξαι,

δτι γυμνότητα οδ την του σώματος παραλαμβάνει,

αλλά χαθ' ήν δ νους άμοιρος χαΐ γυμνδς αρετής άνευρίσκεται. „ Ή γυνή" φησίν „ήν έδωχας μετ' έμοΰ, αυτη μοι εδωχεν από 56 10 του ξυλου, χαί Ιφαγον" (Gen. 3, 12). εδωκας έμοί, άλλά „μετ

α

έμοΰ ·

εδ το μή φάναι, ή γυνή ήν

οδ γάρ έμοί ώς χτήμα την αίσθησιν

εδωκας, αλλά χαί αδτήν αφήχας άνετον χαί έλευθέραν, χατά τι να τρόπον οδχ δπείχουσαν τοις τής έμής διανοίας έπιτάγμασιν· έάν γοϋν βουληθη δ νους προστάξαι τη δράσει μή ίδεΐν, ουδέν ήττον αυτη τδ δπο15 χείμενον όψεται· χαί ή άχοή μέντοι προσπεσουσης φωνής άντιλήψεται πάντως, xáv δ νους φιλονειχών διαχελεύηται αδη} μή άχουειν· χαί μην ή γε όσφρησις ατμών χωρησάντων εις αδτήν όσφρήσεται, xäv δ νους άπαγορευη μή άντιλαβέσθαι. διά τοΰτο δ θεός οδχ εδωχεν αίσθησιν τω 57 ζψψ, αλλά μετά του ζψου· τδ δε τοΰτ' έστίν· απαντα αίσθησις μετά 20 του ήμετέρου νου γνωρίζει χαί ί μ α αδτψ* οίον ή δρασις όίμα τψ νψ έπιβάλλει τψ δρατψ· είδε τε γάρ δ δφθαλμδς τό σώμα χαί εδθυς δ νους κατέλαβε τό δραθέν, δτι μέλαν ή λευχδν ή ώχρον ή φοινιχοΰν ή τρίγωνον ή τετράγωνον ή στρογγυλον ή τά άλλα χρώματά τε χαί σχήματα·

χαί πάλιν ή άχοή έπλήχθη

υπό τής φωνής χαί μετ' αδτής δ

25 νους· τεχμήριον δέ, εκρινεν εδθυς τήν φωνήν,

δτι λεπτή ή μέγεθος

έχουσα ή έμμελής χαί εύρυθμος χαί πάλιν ti έχμελής τε χαί οδχ έναρμόνιος· χαί ταδτδν έπί των άλλων αισθήσεων εδρίσχεται.

πάνυ δέ χα- 58

λώς χαί τό προσθεϊναι το „αυτη μοι εδωχεν απδ τοΰ ξύλου"· τον γάρ ξυλινον χαί αίσθητδν ογκον τψ νψ οδδείς δίδωσιν, δτι μή αίσθησις* τίς 30 γάρ εδωχε τη διανοία γνωρίσαι τό σώμα ή τδ λευχόν; τίς δέ τήν φωνήν;

οδχ ή δψις;

οδχ ή άχοή; τίς δέ τδν άτμόν; οδχ ή οσφρησις;

ρ. 99 Μ. τίς δέ τδν χυλόν; οδχ ή γεΰσις; | τίς δέ τό τραχύ χαι μαλαχόν; οδχ ή άφή; ¿ρθώς ουν χαί πάνυ άληθώς είρηται υπό τοΰ νου, δτι τάς τών σωμάτων αντιλήψεις διδωσί μοι μόνη ή αίσθησις. ος 13 ύπείχου (sic) Η, ίιπήχοον Ttirn. 22 χβτέλββε scripsi: άντελάβετο ΑΒΡ, ¿ντέλαβε Η; άντελάβετο τοΰ ¿ραθέντος coni. Wendl. 26 εύρυθμος ΑΒΡΗ: ράθυμος L, ίρρυθμος ν 28 γάρ codd. : 5è Mang. 29 ίγχον scripsi : οϊχον codd. οόδέ sîç ΑΒΡ 32 tò odd. Η

126 59

PHILONIS (19.)

Ό

„ K a i είπε ν δ θ ε ό ς τ η γυναικί Τ ι τούτο έπο ίη σας; x a l είπεν

όφις ή π ά τ η σ έ μ ε ,

xaì εφαγον" ( G e n . 3 , 1 3 ) .

της αίσθήσεως δ θεός,

άλλο δέ αότή αποκρίνεται·

τι περί του ανδρός, ή δέ oò περί τούτου φησίν, 60 λέγουσα

άλλο μέν πυνθάνεται

δτι εφαγον, οδχ δτι έδωκα.

μήποτ'

πυνθάνεται μέν γαρ άλλα τι περί έαυτής,

οδν άλληγοροΰντες λυσο-

μεν τό άπορη ftàv καί δείξομεν την γυναίκα ευθυβόλως άποκρινομένην. δταν γάρ ή

πρδς το

5

πιίσμα

άνάγκη γάρ έστιν αότής φαγουσης και τον άνδρα φαγεΐν·

αίσθησις έπιβάλλουσα

τφ

αίαθητψ

πληρωθή

της

αυτού

φαντασίας, ε ό θ υ ς καί δ νους συμβέβληκε και άντελάβετο καί τρόπον τινά τροφής της τφ

άπ'

άνδρί·

έκείνου πεπλήρωται.

τοϋτ' ουν φησιν·

άκουσα δέδωκα 10

προσβαλουσης γάρ μου τ ω υποκειμένφ, δξυκίνητος ών αότός

61 έφαντασιώθη

καί έ τ υ π ώ θ η .

(20.)

παρατηρεί δ' δτι δ μέν άνήρ

λέγει

την γυναίκα δεδωκέναι, ή δέ γυνή οόχι τον οφιν δεδωκέναι, άλλά ήπατηκέναι·

ίδιον γάρ α ί σ θ ή σ ε ω ς

μέν τό

διδόναι, ηδονής δέ τ ή ς ποικίλης

καί ¿φιώδους τό άπατάν καί παρακρουεσθαι·

οίον τό λευκόν

τ η φύσει 15

καί το μέλαν καί τό θερμόν καί τό ψυχρόν δίδωσιν ή αίσθησις τ φ οόχΙ άπατώσα

άλλά πρδς άλήθειαν·

οΓα καί ή άπ' αότών μ η φυσικώτερον

τοιαύτα γάρ έστι

τά

νφ,

υποκείμενα,

προσπίπτουσα φαντασία, κατά τοΐ)ς πλείστους των

φυσιολογουντων·

μενον, τοιούτον αότό γνωρίζει 62 άλυσιτελές ε?ς συμφέροντος

ή δέ ήδονή οόχ οΐόν έστι τά υποκεί-

τ η οιανοία,

άλλ' έπιψευδεται

τάξιν έμβιβάζουσα·

τ έ χ ν η το 20

ώ σ π ε ρ καί των έταιρών

τάς ε ι δ ε χ θ ε ί ς ίδεΐν εστι φαρματτουσας καί υπογραφομένας την όψιν, Γνα το περί αδτάς αίσχος νενευκότα ήδονήν*

έπικρυψωσι,

καί

τόν

άκρατη

έπί

τήν

γαστρος

ούτος τον πολύν άκρατον καί των σιτίων τήν παρα-

σκευήν άποδέχεται ώ ς άγαθόν, βλαπτόμενος καί το σ ώ μ α καί τήν ψυχήν 25 63 ά π '

αότών

αίσχίστων διεξιουσης,

πάλιν

τους

έρώντας

όφθήναι έπιμεμηνότας,

ίδεΐν

τής

εστι

πολλάκις

έπί

ήδονής άπατώσης 4 α ί

γυναίων μονονουχί

δτι εόμορφία καί ευχροια και εόσαρκία καί τών μερών άνα-

λογία περί τάς πάντα τά έναντία τούτοις έχουσας έστι*

τάς γοΰν πρός

I άλήθειαν ά μ έ μ π τ φ κεχρημένας κάλλει παρορώσιν, έκείνων δέ ών εΤπον ρ. 100 Μ. 64 κατατηκονται.

πάσα ουν άπάτη οίκειοτάτη ήδονή,

δόσις δέ αίσθήσει·

31

3 αότή] xal αύτη Η, xal αότή ν 5 λύβομεν scrips! : λύσωμεν codd. 6 δείξομεν L : δείξωμεν ceteri 9 συμβέβηχε L 11 πρισβαλλούοης L 18 οία Η προπίπτουσα codd., corr. Turn. 21 ¿χβιβάζουσα L 23 αότάς codd.: αότάς ν τήν] της Η 23—26 verba xal τον άκρατη — άπ' αυτών sententiam turbant 24 ήδονήν οδτως (ωατε) . . . άποδέχεο&αι . . . βλαπτόμενον coni. Diels 26 γυναίων codd.: γυνα¿xiuv (sic) Mang. 28 μερών] μελών coni. Mang. 31 κατατήχονται] SpuiTt addendum censet Mang. πάσα Mang.: πάση codd.

127

LEGUM A L L E G O R . LIB. III

ή μέν γάρ σοφίζεται και παράγει τδν νοΰν, οόχ όποια τά υποκείμενα έστι δηλοΰσα, άλλ' όποια οδκ εστίν, ή δε αί'σ&ησις Ακραιφνώς δίδωσι τά σώματα ούτως, ώς Ιχει φύσεως έκεΐνα, πλάσματος καΐ τέχνης έκτος. (21.)

„Kai είπε κύριος ó θεός τ φ οφει "Οτι έποίησας τοΰτο, έπι- 65

5 κατάρατος βί) άπό πάντων

των κτηνών καί άπό πάντων τών θηρίων

της γης. έπί τω στηθεί καί τη κοιλία πορεύση, καί γήν φάγεσαι πάσας τάς ήμέρας της ζωής σοο.

και εχθραν θήσω άνά μέσον σοΰ καί άνά

μέσον της γυναικός, καΐ àvà μέσον τοΰ σπέρματος σου καί του σπέρματος αδτής.

αότός σου τηρήσει

10 πτέρναν" (Gen. 3, 14. 15).

κεφαλήν,

και σ!> τηρήσεις

αότοΰ

διά τίνα αίτίαν χωρίς απολογίας καταραται

τω οφει, κελεύων έν Ιτέροις (ώς) είκός „στηvat τους δυο, οις έστιν ή άντιλογία" (Deut. 19, 17) καί

μή

τφ

ετέρω προπιστεύειν ; καί μην 66

όρ^ς δτι τω 'Αδάμ ου προπεπίστευκε κατά της γυναικός, αλλά δίδωσιν αυτή είς άπολογίαν άφορμήν, 15 (Gen. 3, 13);

δταν πυν&άνηται

„τί τοΰτο

έποίησας"

ή δέ γε ομολογεί πταΐσαι παρά την της όφιώδους καί

ποικίλης ήδονής άπάτην.

τί οδν έκώλυε, καί της γυναικός

ειπούσης

δτι ó όφις ήπάτησέ με, πυθέσθαι τοΰ όφεως, ύ ούτος ήπάτησεν, άλλα μή άκρίτως χωρίς απολογίας καταρασθαι; λεκτέον οδν δτι ή αίσθησις 67 ουτε τών φαύλων ουτε τών σπουδαίων έστίν, αλλά μέσον τι αυτη καί 20 κοινόν σοφοΰ τε καί άφρονος, καί γενομένη μέν έν άφρονι γίνεται φαύλη, έν άστείφ δε σπουδαία, είκότως οδν, έπειδή φύσιν έξ έαυτής μοχθηράν ουκ έχει, άλλ' έπαμφοτερίζουσα

νευει προς έκάτερα τό τε ευ καί χεί-

ρον, ου καταδικάζεται πρίν όμολογήσαι, δτι ήκολουθησε τ φ χείρονι. δέ όφις ή ηδονή έξ έαυτής έστι μοχθηρά·

ó 68

διά τοΰτο έν μέν σπουδαίφ

25 οόχ εδρίσκεται τό παράπαν, μόνος δ' αυτής ó φαΰλος απολαύει, το οίκεΐον ουν μή διδους άπολογίαν αυτη καταραται ó θεός,

κατά σπέρμα

αρετής ουκ έχούση, αλλά αίεΐ καί πανταχοΰ έπιλήπτφ καί μιαρα καθεστώση.

(22.) διά τοΰτο καί τόν ΚΤρ χωρίς αιτίας περιφανοΰς πονηρόν 69

οΐδεν ó θεός (Gen. 38, 7) καί άποκτείνει·

τον γάρ δερμάτινον

όγκον

30 ημών το σώμα — Ειρ γάρ δερμάτινος ερμηνεύεται — πονηρόν τε καί έπίβουλον τής ψυχής ουκ αγνοεί και νεκρόν καί τεθνηκός αίεί· μή γάρ ρ. 101 Μ. αλλο τι νόησης ίκαστον

ημών ποιεΐν ή νεκροφορεϊν, | το νεκρόν έξ

5 πάντων prius] πασών II 9 κεφαλήν codd. : την χεφαλήν ν 11 ώς addidi είχός στη να ι codd.: άχουσθήναι ν 14 είς άπολογίαν ΑΒΡΗ, είς om. L, άπολογίας ν 17 εί ούτως οδτος Mang., οδτως om. codd. οδτος] fort, ίντιυς, quod coni. Mang, pro ούτως 21 φύσιν corr. Turn.: φησιν codd. μοχθηράν corr. Turn.: μοχθηρίαν codd. 26 διδους scripsi: διδοόση codd. 28 Εϊρ codd. 29 άποχτένει codd. 32 νοήσης scripsi (νοήσειέ τις coni. Mang.): ποιήσης AP, ποιήσεις BH, ποιήσειε ν

128

PHILONIS

έαυτοΰ σώμα Ιγειρούσης καί άμοχθΐ φερούσης της ψυχής· καί την εδ 70 τονίαν αδτής, eî βούλει, κατανόησον. δ μέν έρρωμενέστατος άθλητής οδκ 3ν Ισχύβαι τόν έαοτοΰ πρός βραχυν χρόνον άνδριάντα κομίσαι, ή δέ ψυχή μέχρις

Ικατονταετίας εστίν δτε τόν τοΰ ανθρώπου φέρει κούφως άν-

δριάντα μη κάμνουσα·

οδ γάρ vu ν αότόν

71 νεχρόν τδ σώμα άπειργάσατο.

άπέκτεινεν,

αλλ' έξ αρχής

5

πονηρδν δέ φύσει μέν, ώς εΐπον, έστί

χαΐ ψυχής έπίβουλον, οδ φαίνεται δέ πασιν, άλλά μόνψ τψ θ ε φ xal ει τις θ ε φ φίλος·

„έναντίον" γαρ φησι „κυρίου πονηρός Ε φ " .

ó νοΰς μετεωροπολη καί τά τοΰ χορίου μυστήρια μυήται,

δταν γάρ

πονηρδν καί

δυσμενές κρίνει το σώμα· δταν δέ άποστη τής τών θείων έρεύνης, φίλον 10 αυτω καί συγγενές καΐ άδελφδν ήγεΐται, καταφεύγει γοΰν έπΐ τά φίλα 72 τούτιρ.

διά τούτο άθλητοΰ ψυχή καί φιλοσόφου διαφέρει· δ μέν γάρ

άθλητής πάντα έπί τήν τοΰ σώματος εδεξίαν αναφέρει καί τήν ψυχήν αδτήν πρόοιτ' äv υπέρ αδτοΰ ατε φιλοσώματος δπάρχων, δ δέ φιλόσοφος έραστής ών τοΰ καλοΰ τοΰ ζώντος έν έαυτφ κήδεται ψυχής, τοΰ 15 δέ νεκροΰ όντως σώματος αλογεΐ μόνον στοχαζόμενος, ίνα μή υπό κακοΰ 7Β καί νεκροΰ συνδέτου πλημμελήται το άριστον ή ψυχή.

(23.) όρ^ς δτι

τόν Εΐρ άποκτείνει οδχ δ κύριος, άλλ' δ θεός· ου γάρ, καθό άρχει καί ηγεμονεύει δυναστεία κράτους αδτείουσίφ χρώμενος, άναιρεΐ τό σώμα, άλλά καθό άγαθότητι καί χρηστότητι χρήται — δ θεός γάρ άγαθότητός 20 έστι τοΰ αιτίου όνομα — , fva είδης δτι καί τά άψυχα οδκ έξουσία πεποίηκεν άλλ* άγαθότητι, ή καί τά έμψυχα· Ιδει γάρ είς τήν τών βελτιόνων δήλωσιν γένεσιν υποστήναι

xal τών χειρόνων όπδ δυνάμεως τής αδτής

74 άγαθότητος τοΰ αίτιου, ήτις έστίν δ θεός.

πότε οδν, ώ ψυχή, μάλιστα

νεκροφορειν σαυτήν δπολήψη ; άρα γε οδχ δταν τελειωθης καί βραβείων 25 καί στεφάνων άξιωθής; εση γάρ τότε φιλόθεος, οδ φιλοσώματος· τεύξη δέ τών άθλων, έάν γυνή σου γένηται ή τοΰ 'Ιούδα νύμφη Θάμαρ, ήτις έρμηνεήεται φοίνιξ, σύμβολον νίκης· τεκμήριον δέ· δταν αδτήν άγάγηται

3 ίαχύσαι scrips!: Γβχυβε codd. χομίσαι] κοβμήσαι ΑΡ, κο=μί=βαι Β 4 μέχρι ΑΡ 6 ώς om. L 7 où φαίνεται δέ πδβιν om. Η τψ om. L 11 αότώ codd. 14 πρόοιτ' codd.: πρ^ειτ* Tum. 16 ίντως codd.: ίντος ν 17 πλημμεληβαι ΒΗ 18 άποκτένει codd. 19 αότεξουβίω codd.: αότεξουσίου DC, αότεξουσία Mang. 25 νικοφορεϊν (immo νικηφορεϊν) coni. Mang. 18—21 DC fol. 224r τοΰ αότοΰ (seil. Φίλωνος) έ* τοΰ γ' της νόμων ιερών Αλληγορίας : τό κύριος δνομα καθό δρχει *αί ήγεμονεόει δυναστεία κράτους αυτεξουσίου χρώμενος· τό δέ θεός καθό άγαθότητι καί χρηστότητι· θεός γάρ άγαθός έστιν τοΰ αιτίου ίνομα.

L E G Ü M A L L E G O R . LIB. I I I ó Είρ,

εδθί>ς

ελαβεν 'Ιούδας

πονηρός τε

ευρίσκεται

γυναίκα Είρ τ ψ

και

θάνατον

λέγει γάρ· η δνομα

„καί

Θάμαρ"

„καί έγένετο Είρ πονηρός έναντι κυ-

ρίου, και άπέκτεινεν αότδν δ θεός" (ib. 7 ) · νικητήρια,

κτείνεται·

πρωτοτόκψ αύτοΰ,

( G e n . 38, 6), καΐ ευθυς επιλέγει·

5 απενέγκηται

129

δταν γάρ δ νους τά αρετής

καταψηφίζεται

του

νεκρού

σώματος,

όρας δτι καί τον οφιν άνευ απολογίας καταράται, ηδονή γάρ έστι, καί 75 ρ. 102 Μ. τδν Είρ χωρίς σκοπών,

αίτιας περιφανούς | άποκτείνει,

ώ γενναίε,

ευρήσεις

έστι

γάρ

σώμα.

και

τον θεον πεποιηκότα φύσεις έ£ έαυτών

έπιλήπτους τε καί υπαιτίους έν ψυχη καί έν πασι σπουδαίας καί έπαι10 νετάς, ώσπερ έχει καί έπί φυτών καί ζ ω ω ν .

ουχ δρας δτι καί τ ώ ν 76

φυτών τ ά μεν ήμερα καί ωφέλιμα καί σωτήρια κατεσκεύακεν δ δημιουργός, τά δε άγρια καί βλαβερά καί νόσων καί φθοράς αίτια,

καί

ζψα

ομοίως; καθάπερ άμέλει καί τόν οφιν, περί ου νυν έστιν δ λόγος, φθοροποιών

γάρ

το ζψον

καί

άναιρετικδν

έξ αδτοΰ.

δ δή

διατίθησιν

άν-

15 θρωπον δφις, τοΰτο καί ψυχήν ηδονή, παρο καί άπεικάσθη οφις ήδονη. (24.) ουτω

Ώ σ π ε ρ ουν ήδονήν καί σώμα άνευ μεμίσηκεν αίτιων δ θεός, 77

καί φύσεις αστείας χωρίς περιφανούς

ούδέν προ τ ώ ν

έπαίνων αδτών

δμολογήσας.

αίτιας

προαγήοχεν,

έργον

εΐ γάρ τις εροιτο, διά τ ί

φησι τόν Ν ώ ε χάριν ευρεΐν εναντίον κυρίου του θεοΰ ( G e n . 6, 8 ) μηδέν 20 πρότερον

έργασάμενον,

αποκρινούμεθα δεόντως

δσα γε εις

τήν

δτι έπαινετής

ήμετέραν

έλέγχεται

σ ε ω ς , έρμηνεύεται γάρ Ν ώ ε άνάπαυσις ή δίκαιος· μενον αδικημάτων

καί αμαρτημάτων,

δικαιοσύνη σ υ ζ ώ ν τ α ,

έπίγνωσιν, συστάσεως

καί

γενέ-

ανάγκη δέ τον παυό-

άναπαυόμενον

χάριν εδρεΐν παρά τοϊ θεψ.

άστεΐον,

έπί τ ω

καλιρ

και

το δε χάριν ευρεΐν 78

25 ουκ έστι μόνον, ώς νομίζουσί τίνες, ίσον τ ψ ευαρεστήσαι, αλλά καί τοιούτον*

ζ η τ ώ ν δ Síxainc

τήν τ ώ ν όντων φύσιν £ν τοΰτο ευρίσκει άριστον

εύρημα, χάριν δντα τοΰ θεοΰ τ ά σύμπαντα, γενέσεως δέ ουδέν χάρισμα,

3 έπιλέγει Α Ρ : λέγει ΒΗ

5 καταψηφίζεται codd.: κοταψηφίσεται Mang.

7 άποχτένει ΑΒΡ 9 έν πασι] Ιμπαλιν coni. Markland 14 αύτοΰ codd. δ)) codd.: δέ Mang. 15 άπεικάσθην Ρ 16 μεμίσηκεν άνευ transp. voluit Mang. 24 τώ θεώ codd.: τω om. ν 25 νομίζουσί Mang.: ¿νομιίζουσι codd. 26 ò κσ (κύριος) δίκαιος L ό δίκαιος Νώε D £ν τοΰτο D : έν τούτω codd.

27 εύρημα D : εδρεμα codd.

τοΰ] τά

τοΰ Η

26—130,4

DC fol. 151r Φίλωνος έκ τοΰ γ' της νόμων ίερών άλληγορίας:

τά πάντα. Philonis opera vol. I

ί)

ζητών —

130

PHILONIS

ότι γε οδδέ κτήμα, θεού δέ κτήμα τά πάντα, διό καί μόνου την χάριν οίκεΐον· τοις γοΰν ζητοΰσι, τις αρχή γενέσεως, δρθότατα αν τις άποκρίνοιτο, δτι άγαθότης και χάρις τοΰ θεού, ην έχαρίσατο τψ μετ' αδτόν γένει·

δωρεά γαρ καί ευεργεσία καΐ χάρισμα θεοΰ τά πάντα δσα έν

79 κόσμο) καί αδτός δ κόσμος έστί.

(25.) καί Μελχισεδέκ βασιλέα τε της

5

ειρήνης — Σαλήμ τοΰτο γάρ Ιρμηνεύεται — (καί) ιερέα έαυτοΰ πεποίηκεν ó θεός (Gen. 14, 18), | οδδέν έργον αδτοΰ προδιατυπώσας, άλλα τοι- ρ. 103 Μ. οΰτον έργασάμενος βασιλέα και είρηναΐον κα'ι ίερωσυνης άξιον της έαυτοΰ πρώτον καλείται γάρ βασιλείς δίκαιος, βασιλεύς δέ έχθρδν τυράννψ, 80 δτι ó μέν νόμων, ô δέ άνομίας έστιν εισηγητής,

ó μέν οδν τύραννος 10

νους έπιτάγματα έπιτάττεί τη τε ψυχη καί τψ σώματι βίαια και βλαβερά καί σφοδράς λύπας έργαζόμενα, τάς κατά κακίαν λέγω πράξεις και τάς των παθών απολαύσεις· δ δέ [δεύτερος] βασιλεύς πρώτον μέν [οδν] οδκ έπιτάττεί

μάλλον ή πείθει, έπειτα

τοιαύτα παραγγέλλει,

ωσπερ σκάφος τό ζψον εδπλοία τη τοΰ βίου χρήσεται

δι' ων

κυβερνώμενον 15

υπό τοΰ αγαθού [και τεχνίτου] κυβερνήτου, ούτος δέ έστιν δ δρθδς 81 λόγος,

καλείσθω οδν δ μέν τύραννος άρχων πολέμου, δ δέ βασιλεύς

ήγεμών ειρήνης, Σαλήμ, και προσφερέτω τη ψυχη τροφάς ευφροσύνης και χαράς πλήρεις· ά'ρτους γάρ καί οίνον προσφέρει, απερ Άμμανΐται καί Μωαβΐται τψ βλέποντι παρασχεΐν οδκ ηθέλησαν, ου χάριν έκκλη- 20 σίας εφγονται καί συλλόγου θείου· Άμμανΐται γάρ οί Ικ της

μητρός

α?σθήσεως καί Μωαβΐται οί έκ τοΰ πατρός νοΰ φυντες τρόποι δυο ταΰτα των όντων συνεκτικά νομίζοντες νουν καί αίσθησιν, θεοΰ δέ μη λαμβά-

1 γε] δή D θεοΰ—πάντα add. D : om. codd. κτήματα coni. Wendl. μπονοητική Turn. 26 θεώ ΒΗ 6—12 DP fol. 369" DM fol. 276v DR fol. 276' μένων (sic): ή χαρά — χαρά.

Φίλωνος έχ του περί των μετονομαζο-

LEGUM A L L E G O R . LIB. III μείζων δουλευσει τ φ έλάσσονι" ( G e n . 2 5 , 2 3 ) .

133

φύσει γάρ δοΰλον παρά 8 9

Οεψ το φαϋλον και άλογον, ήγεμονικόν δέ και έλευθερον τό άστεϊον και λογικόν

καί

άμεινον,

και

ουχ

δταν ήδη γένηται

έν τ η

ψυχή τέλειον

έκα'τερον, αλλά xáv ένδοιάζηται· όλως γαρ καί μικρά τις α3ρα της άρε5 της αρχήν καί ήγεμονίαν, ουκ έλευθερίαν μόνον, έμφαίνει, καί εμπαλιν ή τυχούσα κακίας γένεσις δούλοι τον λογισμόν, κ3ν μήπω τελειον αυτής έκφοιτήση το γέννημα. 'Ιωσήφ

τους δυο

(30.)

τί δέ παθών ó αυτός ούτος ' Ι α κ ώ β , του 9 0

υίους προσαγαγόντος τον πρεσβύτερον Μανασσήν

τον νεώτερον Έ φ ρ α ί μ ,

καί

έναλλα'ττει τάς χείρας καί τήν μεν δεξιάν έπιτί-

10 θησι τιΰ νεωτέρφ Έ φ ρ α ί μ , τήν δ' εύώνυμον τ φ πρεσβυτέρψ Μανασση, καί βαρυ το πράγμα ήγησαμένου τοΰ ' Ι ω σ ή φ

καί οίηθέντος τον πατέρα

άκοντα σφαλήναι περί τήν των χειρών έπίθεσιν, φ η σ ί ν

οό

διήμαρτον,

αλλ' „οΐοα, τέκνον, οΐδα, καί οδτος Ισται είς λαον και ούτος ΰψωθήσεται,

αλλ'

15 4 8 , 1 9 ) .

ó αδελφός

αότοΰ

ó νεώτερος μείζων

έν ψυχή υπό θεοΰ σφόδρα άναγκαΐαι, μνήμη νων

αύτοΰ

εσται"

(Gen.

τί ουν χρή λέγειν ή τούτο, δτι δυο φύσεις έδημιουργήθησαν 91

μεν ή

μνήμη,

χειρών δε ή άνα'μνησις·

τε καί άνάμνησις; ή

άμεί-

μεν γαρ έναυλους εχει

και έναργεΐς τάς καταλήψεις,

ως μηδέ άγνοια διαμαρτείν,

άναμνήσεως

δε λήθη πάντως προηγείται,

πηρον καί τυφλδν πράγμα,

πρεσβύτερον 92

20 δέ τό χείρον ή άνάμνησις ευρίσκεται μνήμης τοΰ κρείττονος· * * *

συνεχές

καί άδιάστατον· οί γάρ πρώτον εις τάς τέχνας εισαγόμενοι περικρατησαι τών είς αυτάς θεωρημάτων

άδυνατοΰμεν ευθύς·

λήθη

ουν κατ'

αρχάς

χρώμενοι πάλιν άναμιμνησκόμεθα, εως έκ τοΰ πολλάκις μέν έκλαθέσθαι πολλάκις δέ άναμνησθήναι βέβαιος αύθις μνήμη κρατήσει, παρο καί νεω25 τέρα —

¿ψίγονος γάρ έστι —

ουν ó μέν Έ φ ρ α ί μ λέγεται ρ. 106 Μ. τοΰ

φιλομαθοΰς

ψυχής

συνίσταται της άναμνήσεως.

μνήμη,

τον οίκεΐον (καρπόν) ένηνοχυίας,

μνήμης εχοι βεβαιούν τά θεωρήματα·

συμβολικώς 9 3

καρποφορία γάρ έρμηνευεται,

της

όποτε | διά

ó δέ Μανασσής άνάμνησις, μετα-

ληφθείς γάρ „έκ λήθης" είναι λέγεται, δ δέ λήθην έκφευγων άναμιμνή-

6 τυχουσα codd.: codd. 17

15

τυχούσης Mang.

ή ante μνήμη om. Mang.

συνεχές indicavit Mang.,

18

16. 17 άμείνων — άνάμνηαις om. Η

μηδέν coni. Wendl.

20

ώς συνεχοΰς και άδιαστάτου coni. Creuzer

σαι τών περί αύτάς coni. Wendl. Mang.

7 έχφοιτήση Mang.: έχφυτήση DR, έμφοιτήση

λέγειν; ή τοϋτο coni. Diels

2 4 βέβαιον Η

lacunam

ante

21. 2 2 χρατή-

χρατήσει codd.: χρατήσ$

27 καρπόν add. Mang.

6 — 7 DR fol. 138r Φίλωνος έκ τοΰ περί τών μετονομαζομένων (sic) : ή τυχούσα — γέννημα.

134

PHILONIS

σκεται πάντως, δρθότατα οδν δ πτερνιστής των παθών και ασκητής αρετής 'Ιακώβ δεξιοΰται την καρποφόρον μνήμην Έφραίμ, δευτερείων 94 δέ άξιοΐ τήν άνάμνησιν Μανασσήν. και Μ ω ο ση ς μέντοι των θυόντων το Φασέκ τους μέν (το) πρότερον θύσαντας μάλιστα έπαινεΐ, δτι διαβάντες από των παθών Αιγύπτου έπέμειναν τη διαβάσει και οόχ ω ρ- 5 μησαν ετι έπ' αυτά, τους δε το δεύτερον δευτερείων άξιοι (Num. 9, 6ss.), τραπέντες γάρ άνέδραμον τήν τροπήν καΐ ώσπερ έπιλαθόμενοι τών πρακτέων πάλιν έπί το πράττειν ωρμησαν αυτά, οί δε πρότεροι άτρεπτοι διετέλεσαν, έ'οικεν οδν τοις μέν το δεύτερον Πάσχα θύουσιν ó έκ λήί)η; 95 Μανασσής, τοις δε το πρότερον δ καρποφόρος Έφραίμ. (31.) δθεν ίο και Βεσελεήλ άνακαλεΐ δ θεός έξ δνόματος καί φησιν αύτψ δωρήσασθαι σοφίαν καί έπιστήμην, καί δημιουργόν αυτόν καί αρχιτέκτονα πάντων τών της σκηνής, τουτέστι τών της ψυχής έργων, άποδείξειν (Exod. 31, 2 ss.), μηδέν έργον, δ κάν έπαινέσειέ τις, προύποδείξας αυτοΰ. λεκτέον ουν δτι καί τοΰτο το σχήμα τη ψυχη έντετύπωκεν δ θεός νομίσματος δοκί- 15 μου τρόπον, τις οδν έστιν δ χαρακτήρ είσόμεθα, έάν τήν έρμηνειαν 96 πρότερον του δνόματος άκριβώσωμεν. ερμηνεύεται ουν Βεσελεήλ έν σκιά θεοΰ· σκιά θεοΰ δε δ λόγος αύτοΰ έστιν, φ καθάπερ όργάνω προσχρησάμενος έκοσμοποίει. αυτη δε ή σκιά καί το ώσανεί άπεικόνισμα έτερων έστίν άρχέτυπον ωσπερ γάρ δ θεός παράδειγμα τής 20 εικόνος, ήν σκιάν νυνί κέκληκεν, ούτως ή ει'κών άλλων γίνεται παράδειγμα, ώς καί έναρχόμενος τής νομοθεσίας έδήλωσεν ε ι π ώ ν „και έποίησεν δ θεός τον ά'νθρωπον κατ' εικόνα θεοΰ" (Gen. 1, 27), ώς τής μέν εικόνος κατά τόν θεόν άπεικονισθείσης, τοΰ δέ άνθρώπου | κατά ρ. 107 Μ. 97 τήν εικόνα λαβοΰσαν δυναμιν παραδείγματος. (32.) τίς ουν δ έπιγινό- 25 μένος χαρακτήρ, θεασώμεθα. έζήτησαν οί πρώτοι, πώς ένοήσαμεν το θείον, είθ' οί δοκοΰντες άριστα φιλοσοφείν εφασαν, δτι άπό τοΰ κόσμου καί τών μερών αότοΰ καί τών ένυπαρχουσών τούτοις δυνάμεων άντίληψιν 98 έποιησάμεθα τοΰ αίτιου · ώσπερ γάρ, εί' τις ίο ο ι οεδημιουργημένην οίκίαν επιμελώς προπυλαίοις στοαίς άνδρώσι γυναικωνίτισι τοις άλλοις οίκοδο- 30 μήμασιν, έ'ννοιαν λήψεται τοΰ τεχνίτου — ου γάρ άνευ τέχνης καί δη-

3 Μ ω σης codd. μέντοι ΑΒΡ: μέν Η 4 το Φασέκ Mang.: τ ώ Φασέκ codd. τό ante πρότερον addidi 5 παθών Mang.: ποταμών codd. 10 δθεν] πόθεν coni. Markland 11 δωρήσασθαι codd.: δωρήσεσθαι ν 16 έστιν om. L 17 πρότερον scripsi : προ codd. 17. 18 έν σκιά θεοΰ Mang.: έν σκιά 6 θεός codd. 18 οχιά θεοΰ δέ Η: σκιά δέ θεοΰ ΑΒΡ 19 αδτη Turn.: αύτη codd. 26 ένενοήσαμεν coni. Mang. 30 προπυλαίοις] χαΐ πυλαίοις L 31 άντιλήψεται L

LEGUM

ALLEGOR.

L I B . III

135

μιουργοΰ νομιεΓ την οίκίαν άποτελεσθήναι — , τον αυτόν δε τρόπον χαί έπΐ πόλεως και νεώς χαί παντός έλάττονος ή μείζονος κατασκευάσματος, ούτως δή χαί είσελθών τις ωσπερ

εις μεγίστην οίκίαν ή πόλιν τόνδε

99

τον κόσμον και θεασάμενος oòpavòv μεν έν κυχλφ περιπολοΰντα χαί 5 πάντα έντος συνειληφότα, πλανήτας δε χαί απλανείς αστέρας κατά ταύτά και ωσαύτως ώφελίμως,

κινουμένους

γήν

έμμελώς τε

χαί έναρμονίως και τω παντί

δε τον μέσον χώρον λαχοΰσαν,

υδατός τε και αέρος

χύσεις έν μεθορίψ τεταγμένος, ετι δέ ζψα θνητά τε αυ και αθάνατα και φυτών καί καρπών διαφοράς, λογιεΐται δήπου, δτι ταύτα ουκ άνευ ίο τέχνης παντελούς δεδημιουργηται, αλλά και ή ν καί εστίν ó τούδε του παντός δημιουργός ó θεός. τον θεόν καταλαμβάνουσι, (33.)

οί

δή

ούτως

έπιλογιζόμενοι

διά

σκιάς

διά τών έργων τον τεχνίτην κατανοοΰντες.

έ'στι δέ τις τελεώτερος καί μάλλον κεκαθαρμένος νους τα ne- 100

γάλα μυστήρια μυηθείς, δστις ουκ από τών γεγονότων το αίτιον γνω15 ρίζει, ως άν από σκιάς το μένον, αλλ' υπερκυψας το γενητον εμψααιν έναργή τοΰ άγενήτου λαμβάνει, ως άπ' αυτοΰ αυτόν καταλαμβάνειν και την σκιάν αυτοΰ, δπερ ήν τόν τε λόγον καί τόνδε τον χόσμον. έστι Μωυσής ó λέγων

„Έμφάνισόν

μοι

σαυτόν, γνωστώς

ουτός 101

Γδω σε"

( E x o d . 3 3 , 13)· μ η γαρ έμφανισθείης μοι δι' ουρανοΰ ή γης ή ύδατος 20 ή αέρος η τίνος άπλώς τών έν γενέσει, μηδε κατοπτρισαίμην έν αλλφ τινί την σήν Εδέαν ή έν σοι τω θ ε ψ , αί γάρ έν γενητοΐς έμφάσεις διαλύονται, ai δε έν τ ψ άγενήτψ μόνιμοι καί βέβαιοι και άίδιοι (αν) διατελοιεν.

διά τοΰτο Μωυσήν άνακέκληκε χαι

έλάλησεν αυτψ ó θεός.

καί Βεσελεήλ άνακέκληκεν, αλλ' ουχ ομοίως, αλλά τον μεν την έμφασιν 102 25 τοΰ θεοΰ λαμβάνοντα άπ' αότοΰ τοΰ αίτιου, τον δε ώσπερ άπο σκιάς τών γενομένων τόν

τεχνίτην

ευρήσεις την σκηνήν καί ρ. 108 Μ. Μωυσέως,

τά

ές έπιλογισμοΰ κατανοοΰντα. σκευή

δια τοΰθ'

πάντα αυτής πρότερον μεν υπό

αύθις δ' υπό | Βεσελεήλ κατασκευαζόμενα·

Μωυσής μεν

γάρ τά άρχέτυπα τεχνιτεύει, Βεσελεήλ δέ τά τούτων μιμήματα· 30 ται μεν γάρ Μωυσής όφηγητη τ ψ θ ε ψ ,

4 χαί prius om. L

ούρανόν μέν Δ Ρ :

ώς φησι*

μέν om. Β Η

χρή-

„κατά τό παρά-

5 έκτος codd., eorr. T u m . β'

7 μέαον codd.: μεσαίτατον ν λούς Β 18

15 γεννητόν codd.

Μωσης codd.

22

23 Μωσην codd.

30 Μωσης codd.

10 δεδημιουργηται παντε-

16 άγεννήτοο codd.

21 γεννητοϊς codd.

διατελοΰίΐν coni. Mang. Μωαης codd.

9 ταΰτα om. L

ώς] oc Β Η

καταλαμβάνει Β

¿γεννήτω codd.

6 om. A P

òv addidi;

28 Μωαέως codd.

136

PHILONIS δείγμα τό δεδειγμένον σοι έν τψ opee πάντα ποιήσεις" (Exod. 25, 40),

103 Βεσελεήλ δε Μωυσεΐ* καί είχόχως- καί γάρ δτε 'Ααρών ó λόγος καΐ Μαριάμ ή αίσθησις έπανίστανται, ρητώς άκουουσιν δτι, „έάν γένηται προφήτης κυρίφ, έν όράματι αύτψ γνωσθήσεται" καί έν σκι^ ó θεός, ουκ έναργώς, Μωυσεΐ δέ, δστις „πιστός έν δλω τψ οίκψ, στόμα κατά

5

στόμα λαλήσει, έν είδει καί où δι' αινιγμάτων" (Num. 1 2 , 6 — 8 ) . 104 (34.)

έπειδή τοίνυν δύο φύσεις εδρομεν γενομένας καί πλαττομένας

καί άκρως τετορευμένας υπό θεού, την μεν έ£ έαυτής βλαβεράν καί έπίληπτον χαί κατάρατον, την δέ ώφέλιμον καί έπαινετήν, καί Ιχουσαν την μεν κίβδηλον, την δέ δόκιμον χαρακτήρα, καλήν καί άρμόττουσαν 10 εύχήν εόξώμεθα, ήν καί Μωυσής, „Γν' ήμΐν άνοιξη δ θεός τδν έαυτοΰ θησαυρον" (Deut. 28, 12) καί τόν μετάρσιον καί έγχύμονα θείων φώτων λόγον, δν δη κεκληκεν οδρανόν, τους δέ τών κακών έπισφίγξη. 105 είσί γαρ ώσπερ αγαθών ούτω καί κακών παρά τψ θεψ θησαυροί, ώς έν μεγάλη φησίν

ψδη*

„ουκ ίδου ταΰτα συνήκται παρ' έμοί, 15

καί έσφράγισται έν τοις θησαυροϊς μου, έν ήμε'ρα έκδικήσεως, δταν σφαλη ó πους

αυτών"

(Deut. 32, 34. 35);

όρδς δτι

κακών είσι

θησαυροί· καί ó μέν τών άγαθών είς — έπεί γάρ ó θεός εΓς, καί αγαθών θησαυρός (είς) —, πολλοί δέ τών κακών, δτι καί οί άμαρτάνοντες άπειροι τό πλήθος,

άλλα καί έν τουτψ σκόπει τήν τοΰ δντος 20

άγαθότητα· τον μέν τών άγαθών θησαυρον άνοίγει, τους δέ τών κακών έπισφίγγει· θεοΰ γάρ ίδιον τά μέν άγαθά προτείνειν καί φθάνειν δω106 ρουμενον, τά δέ κακά μη ραδίως έπάγειν.

Μωυσής δέ καί έπιτείνων

το τοΰ θεοΰ φιλόδωρον καί χαριστικόν oò μόνον έν τψ άλλφ χρόνψ φησί τους θησαυρους τών κακών έσφραγίσθαι, άλλά καί δταν ή ψυχή 25 σφαλη κατά τήν βάσιν τοΰ δρθοΰ λόγου, όπότε καί άξιον ήν αυτήν

1 τό] τώ Α 2 Μωαεί codd. δτε scripsi: δ te codd. 3 έπανίπτβνται scripsi: έπανίοταται codd. τοϊς άκούουυιν y, τοις om. codd. 5 Μωσεΐ codd. 8 Imo Turn.: άπό codd. 11 εύξώμεθα AP: εύξόμβθα BH Μωσηί codd. άνοίξη 6 Θεός ΑΒΡ: άνοίξη ¿ θεός άνοίξη (sic) Η 14 τψ oui. Ρ 17 βφαλεϊ Ρ 18 έπεί scripsi: έπάν codd. 19 είς add. Mang. 22. 23 διοροόμενος Η 23 Μωαης codd. καί om. Ρ 26 σφάλει Ρ ήν om. Η 22—23 DC fol. 258γ (Φίλωνος έκ τοΰ γ' της νόμων ίερών άλληγορίας) DP fol. 360 DM fol. 267» DR fol. 273» Dv p. 710 Mel. Barocc. fol. 148» Io. Georgid. p. 47 Boiss. Φίλωνος: θεοΰ ίδιον—έπάγειν.

LEGUM ALLEGOR. LIB. III

5

ρ. 109 Μ. ίο

15

20

25

137

δίκης άςιοϋσθαι· (έν) ήμέρ$ γαρ φησιν έκδικήσεω; έσφραγίσθαι τους των κακών θησαυρούς, δειχνόντος του ίεροΰ λόγοι», ότι ουδέ τοις άμαρτάνουσιν ευθίκ έπεξεισιν ó θεός, αλλά δίδωσι χρόνον είς μετάνοιαν και την τοΰ σφάλματος ίασίν τε και έπανόρθωσιν. (35.) „Και etite κύριος ó θεός τ ψ οφει Έπικατάρατος συ από 107 πάντων των κτηνών και άπο πάντων των θηρίων της γης" (Gen. 3, 14). ώσπερ ή χαρά εόπάθεια ουσα εδχής έστιν έπαξία, ούτως κατάρας ηδονή, το πάθος, ή μβταθεΐσα τους δρους της ψυχής καΙ κατασκευάσασα αυτήν αντί φιλαρετου | φιλοπαθή· φησί δέ Μωυσής έν ταις άραΐς, έπικατάρατον είναι τόν ¡χετατιθέντα τά ορια του πλησίον (Deut. 27,17)· δρον γαρ εθηκε καί νόμον ó θεός την αρετήν τη ψυχη, το τής ζωής ζύλον • τούτον δέ μετατέθεικεν (ό) πήξας δρον κακίαν, ξύλον θανάτου, „έπικατάρατος μέντοι καί ó πλανών τυφλόν έν όδψ" (Deut. 108 27, 18), „καί ó τύπτων τον πλησίον δόλψ" (ib. 24). καί ταΰτα δ' έργάζεται ή άθεωτάτη ηδονή· τυφλόν γάρ φύσει ή αΓσθησις ατε άλογος οδσα, έπεί το λογικον έξομματοΰται* παρο καί μόνψ τούτω τά πράγματα χαταλαμβάνομεν, αίσθήσει δ' ούκέτι, μόνα γάρ τά σώματα φαντασιούμεθα δι' αίσθήσεως. την ουν πηράν αίσθησιν τής τών πραγμάτων 109 αντιλήψεως έξηπάτηκεν, ει γε δυναμένην έπι νουν τρέπεσθαι καί ήνιοχείσθαι υπ' αυτοΰ κεκώλυκεν, έπί τό έκτος αίσθητόν άγαγοδσα καί λίχνον αυτήν άπεργασαμένη του έαυτής ποιητικού, iva ή μέν αίσθησις πηρός οδσα άκολουθη τυφλό} ποδηγψ τ φ αίσθητφ, ó δέ νους, ύπ' αμφοτέρων ποδηγούμενος ου βλεπόντων, έκτραχηλίζηται και ακρατής έαυτου γίνηται. ε? γάρ τις ήν του κατά φύσιν άκολουθία, τω βλέποντι λογισμψ τά πηρά 110 έχρήν Ιπεσθαι, ούτως γαρ δν τά βλαβερά έπεκουφίζετο· νυνί δέ τοσούτον εστησε μηχάνημα κατά τής ψυχής, ώστε ήγεμόσιν αότήν χρήσθαι τυφλοΐς ήνάγκασε, παρακρουσαμένη καί άναπείσασα κακών άρετήν άλλαξα ι καί άντιδοΰναι πονηρών άκακίαν. (36.) άπείρηκε δέ καί την τοιαύτην

1 έν add. Turn., om. codd. 3 έπεξέρχεται DP 4 ίασίν τε xal έπανόρθωσιν D: τε xal έπανιίρθωΐιν om. codd. 7 οδτω ΒΗ 9 Μωσής codd. 12 μετατέθηκε ΑΒΡ, μετατέθηχεν Η b addidi (ή ήδονη) πήζααα coni. Markland 14 *αί — δ(5λψ om. Turn. Mang. 21 ποιητιχοϋ] ποιητοϋ Η 22 άχολουθει Η 23 ποδηγοό|χενος codd.: ποδηγετούμενος Mang. 25 οδτω Η 26 έατηχε L 28 άχαχίαν scripsi: χαχίαν codd., χαλοί coni. Mang., χαλοχάγαθίαν coni. Wendl.

2—4 ibid. τοδ αύτοΰ: οόδέ— έπανόρθωσιν.

138

PHILONIS άντίδοσιν ó ιερός

111

27, 33). ιδωμεν

λόγος, δταν φη ·

„ουκ αλλάζεις

καλόν πονηρφ" ( L e v .

έπικατάρατος δή διά ταΰτα ή ήδονή. ώς

προσφυα.

(Gen. 3, 14).

α δέ καταραται αύτη,

από πάντων φησί των κτηνών έπάρατον είναι

οόκοΰν κτηνώδες μεν έστι το άλογον

έκαστη δέ αϊσθησις

ήδονη

καταραται

ώς

καί γάρ έστι τ ω οντι πολέμιος αίσθήσει· άμετρου κορεσθώμεν,

οΰθ'

όραν οΰτ

και

πολεμιωτάτη τεκμήριον

α?σθητικόν, και έχθίστη*

δέ,

δ

δταν ηδονής

άκουειν ού'τ' δσφραίνεσθαι

ουτε

γευεσθαι ου&' απτεσθαι είλικρινώς δυνάμεθα, αλλ' άμυδράς καί ασθενείς 112 ποιούμεθα τάς προσβολάς.

και τοΰτο μεν, δταν έπίσχωμεν την χρήσιν

αυτής, πάσχομεν· έν αυταις δ' οντες ταΤς τής ήδονής άπολαύσεσι κατά 10 το παντελές καί την διά των συνεργουσών αισθήσεων άντίληψιν άφαιρουμεθα, ώς δοκεϊν πεπηρώσθαι.

πώς ουν ουκ 3ν είκότως αράς θεΐτο

113 αι'σθησις τη πηρουση αυτήν ήδονη;

( 3 7 . ) | έπικατάρατος δέ έστι καί ρ. 110 Μ.

παρά πάντα τά θηρία, λέγω δή τά πάθη τής ψυχής, τούτοις γαρ νους τιτρώσκεται και διαφθείρεται,

διά τί ουν και των άλλων παθών χειρών 15

είναι δοκεί; δτι σχεδόν υποβέβληται πασιν, ώσπερ τις αρχή καί θεμέλιος· •η τε γάρ έπιθυμία γέγονε δι'

έ'ρωτος ήδονής,

ή τε λυπη

συνίσταται

κατά τήν ταύτης άφαίρεσιν, φόβος τε αυ γεννάται δι' ευλάβειαν απουσίας αυτής·

ωστε

δήλον είναι, οτι πάντα έφορμεΐ τά πάθη τη ηδονή,

καί ούδ' αν συνέστη το παράπαν ί'σως εκείνα, εί μή προκατεβλήθη το 20 οίστικον αυτών ήδονή. 114

(38.)

„'Επί

τψ

στηθεί

καί τη

κοιλία πορευση"

( G e n . 3, 1 4 ) .

περί γάρ ταΰτα φωλεύει τά μέρη το πάθος, τά τε στέρνα και τήν γαστέρα, δταν μέν έ'χη τά ποιητικά και τάς υλας ή ήδονή, περί τήν γαστέρα καί τά μετ αυτήν, δταν (δ') άπορη, περί τά στήθη, δπου ó θυμός· 25 οι γάρ φιλήδονοι στερόμενοι τών ήδονών οργίζονται καί παραπικραίνον115 ται.

έ'τι δε άκριβέστερον

ιοωμεν το δηλούμενον.

τριμερή συμβέβηκε

τήν ψυχήν ήμών εΐναι καί έ'χειν μέρος μεν Sv λογιστικόν, δεύτερον θυμικόν, τρίτον δέ έπιθυμητικόν.

δέ

I'vtoi μέν ουν τών φιλοσόφων τά μέρη

ταΰτα δυνάμει μόνον διέκριναν αλλήλων, τινές δέ καί τόποις· είτα ενει- 30 μαν τψ μέν λογιστικιΰ τον περί κεφαλήν χώρον είπόντες, δπου ó βασιλεύς,

έκεΐ καί οί δορυφόροι, δορυφόροι δέ αί αισθήσεις τοΰ νοΰ περί

κεφαλήν

ουσαι,

ωστε

καί

δ βασιλείς εί'η áv έκεΤ, ωσπερ άκραν έν

1 άντίδοσιν Mang.: άντιδοαίαν codd. φή AP: φησίν ΒΗ πονηρόν καλώ Ρ 10 πάοχωμεν L 11 συνεργοοσών] ένεργουαών L 18 εύλάβειαν] εύαέβειαν L 19 η) om. Η ήδονή Η 23 τε om. L 25 καί τά] χαί τήν Η δ' om. codd., add. Turn. 31 λογιχώ L

139

LEGUM A L L E G O R . LIB. I I I πόλει

λαχών

οίκείν,

τ ψ δέ θυμικψ τά στέρνα,

παρά καί την φύσιν

δχυρώσαι το μέρος πυκνότητι καί κραταιότητι συνεχών δστέων ωσπερ στρατιώτην αγαθόν καθοπλίσασαν θώρακι χαί άσπίδι προς την των έναντιουμένων άμυναν, τ ψ δέ έπιθυμητικψ τόν περί τό ήτρον χαί την κοι5 λίαν τόπον, ένταΰθα γάρ κατοικεί έ π ι θ υ μ ί α , ορεζις άλογος.

( 3 9 . ) έάν 116

ουν ποτε ζητης, ώ διάνοια, τίνα χώρον ήδονή χεκλήρωται, μη σκέπτου τον περί κεφαλήν τόπον, δπου το λογιστικόν, où γάρ μη ευρήσεις, έπεί μάχεται δ λόγος τ ω πάθει και έν ταότψ μένειν où δύναται· κρατούντος μέν γαρ λόγου φρούδος ή ήδονή, νικώσης δε ηδονής φυγάς ó λόγος· 10 ζήτει δ' έν στηθεί καί κοιλία, δπου δ θυμός και ή έπιθυμία, μέρη του αλόγου· έν αύτω γάρ ευρίσκεται και ή κρίσις ή ήμετέρα καί τά π ά θ η . ου κεκώλυταϊ ουν νους έκβάς των νοητών καί οικείων έπιβολών έκδο- 117 θήναι τ ψ χείρονι· τοΰτο δε συμβαίνει, δταν δ ψυχής κράτηση πόλεμος· p. 111 Μ. ανάγκη γάρ δορυάλωτον γίνεσθαι τόν μή μάχιμον | αλλ' ειρηναΐον [τον] 15 έν

ήμΐν λογισμόν.

( 4 0 . ) είδώς γοΰν δ ιερός λόγος δσον ή έκατέρου 118

δύναται δρμή πάθους, θυμοΰ τε χαί έπιθυμίας, έκάτερον ήνίοχον

και

κυβερνήτην

έφιστάς τον λόγον.

θυμοΰ, θεραπευων αυτόν καί ίώμενος, διαλέγεται ούτως· σεις 20 εσται

έπί

το

„καί έπιθή-

λόγιον των κρίσεων τήν δήλωσιν καί τήν αλήθειαν, καί

έπί του στήθους 'Ααρών, δταν είσέρχηται ti ς το άγιον έναντίον

κυρίου" ( E x o d . 2 8 , 26).

λόγιον ουν έστιν έν ή μ ΐ ν το φωνητήριον δρ- 119

γανον, δπερ έστίν δ γεγωνώς λόγος· αδόκιμος του

έπιστομίζει,

και πρότερον περί του

ή

κεκριμένος καί δόκιμος·

κατά διάκρισιν

ούτος δέ ή άκριτόμυθός έστι καί εις εννοιαν δ' ημάς ά'γει λόγου

τό γάρ λόγιόν φησιν ου τό άκριτον ή κίβδηλον,

25 αλλά το των κρίσεων, ίσον τ ψ διακεκριμένον καί έςητασμένον.

τούτου 120

δέ του δοκίμου λόγου δύο άρετάς φησιν είναι τάς άνωτάτω, σαφήνειαν καί άληθότητα, καί πάνυ δρθώς· δ γάρ λόγος τό μεν πρώτον παρήκε τοΰ σαφή ποιήσαι καί δήλα τά πράγματα τ ω πλησίον, μή δυνηθέντων ήμών το έγγενόμενον τη ψυχή πάθος υπό των έκτος έπιδείςασθαι οόδ' οΓον ήν 30 παραστήσαι· βολα,

( 4 1 . ) διόπερ ήναγκάσθημεν έλθεΐν έπί τά διά φωνής σύμ-

δνόματα

καί ρ ή μ α τ α , δ δει πάντως είναι γνώριμα, ίνα σαφώς

4 τψ] τό Α ήτρον scripsi : ήτορ codd., ήπαρ ν 7 λογιχόν ΑΒΡ ού γάρ μη ΑΒΡ: μ}] γάρ Η 7. 8 έπεί μάχεται] έπιμάχετπι Ρ 11 αύτω] aôtg Mang. 13 oò συμβαίνει ν, ού om. codd. 14 τόν alteram seclusi 16 έχατέρου Η 17 έπιατάς Η 22 γεγωνώς ΑΡ: γεγονώς ΒΗ, γεγωνός Mang. 23 δ'] δι' Η 27 παρήκε τοΰ codd.: παρείχε τό Mang. 29 έγγινόμενον L ήν om. Ρ 30 τα] τών Η

PHILONIS

140

καί έκδήλως ó πλησίον έκλάβηται·

επειτα τοΰ αληθώς αυτά άπαγγείλαι*

121 τι γάρ οφελος τρανήν μεν καί σαφή την έρμηνείαν ποιεΐσθαι, ψευδή δέ άλλως; ανάγκη γαρ ούτως εχόντων άπατασθαι τόν άκροατήν και μεγίστην χαρποΰσθαι συμφορα'ν, μετά αγνοίας άπαιδευσίαν· παιδί

τί γάρ, 3ν λέγω τψ

τρανώς χαί σαφώς δείξας τό άλφα στοιχεΐον δτι έστί γάμμα ή

5

το ήτα δτι έστίν ω ; ή δ μουσικός λέγη τ ω πρώτα είσαγομένω οεικνίις τό έναρμόνιον δτι χρώμα έστιν, ή τό χρωματικόν δτι διατονικόν, ή την ύπάτην δτι μέση, ή το συνημμένον δτι διεζευγμένον, ή την ύπερβολαίαν 122 δτι προσλαμβανόμενος; τρανώς μεν ίσως καί σαφώς έρεΓ, ουκ Αληθώς δέ, αλλά ταύτη κακι'αν έργάσεται την έν λόγψ· δταν δέ αμφότερα καί ίο σαφήνειαν

καί

αληθότητα ποιήται, ώφέλιμον παρέξει τ ω μανθάνοντι

τον λόγον, χρησάμενος ταϊς δυσίν άρεταΐς αυτοΰ, δς xal μόνας σχεδόν 123 εΐναι συμβέβηκέ που.

(42.)

έχοντα τάς ίδιας άρετάς

φησίν ο3ν ίδρΰσθαι τον ¡κεκριμένον λόγον

έπι του στήθους δηλονότι Ααρών,

τουτέστιν

έπι του θυμου, ?ν ούτος ήνιοχήται λόγψ τό πρώτον και μη υπό της 15 έαυτοΰ άλογίας βλάπτηται, είτα δέ σαφήνεια, oò πέφυκε γαρ δ θυμός σαφήνειας είναι φίλος· τών | γοΰν δργιζομένων οδ μόνον ή δια'νοια αλλά ρ. 112 Μ καί τα ρήματα ταραχή; καί συγχύσεως γέμει·

οίκεΐον ουν ήν την του

124 θυμοΰ άσάφειαν έπανορθωθήναι σαφηνείοι* έπί τούτοις άληθότητι, μετά γαρ τών άλλων χαί τοΰτο εχει δ θυμός ίδιον, τό ψευδεσθαι· χρωμένων

τψ πάθει τούτψ σχεδόν οόδείς αληθεύει, ατε μ έ θ η κεκρα-

τημένος ψυχής, ου σώματος, έστί·

τών γοΰν 20

ταΰτα άλεζιφάρμακα του θυμικοΰ μέρους

λόγος, σαφήνεια λόγου, αλήθεια αυτοΰ*

Sv γάρ έστι δυνάμει τά

τρία, λόγος συν άρεταΐς άληθότητι καί σαφήνεια θυμον νόσημα χαλεπόν 125 ψυχής ίώμενος.

( 4 3 . ) τίνος ουν έστι φέρειν ταύτα;

ουχί τής έμής ή 25

τής (του) τυχόντος διανοίας, αλλά τής ΐερωμένης καί θυούσης καθαρώς, τής 'Ααρών

καί οόδε ταύτης αεί,

πολλάκις γάρ τρέπεται, αλλ' δταν

άτρέπτως διάγη, δταν είσπορεύηται εις το αγιον, δταν συνεισπορεύηται 126 δ λογισμός ταΐς πολλάκις

άγίαις

συνεισέρχεται

1 τοΰ codd.: τό Mang.

γνώμαις

2 τρανή L

5 σαφώς corr. T u m . : αοφώς codd. λέγη W e n d l . : codd.

καί μη τούτων άποδιδράσκη.

λέγει codd.

4 άπαιδευσίαν Α Β Ρ : καί άπαιδευσίαν Η γάμα codd.

7 χρωματονιστιχόν Η

τό διεζευγμένον P L ήνιοχεϊται Α Β Η

φήνειαν codd. Turn.

6 ήτα Α : η ceteri 8 ύπάτην Mang. :

9 προσλαβς γενομένη δι' έκάστου των μερών 10 αθρόον

φώς

είς τόν νουν

(19.)

ή δέ εδ- 61

αυτής ώσπερ διά πνων δπών

έπεισέχεε καί την

άχλυν

άποσκεδάσασα

τηλαυγώς καί σφόδρα έκδήλως τάς φύσεις τών σωμάτων ίδεΐν χαθάπερ δεσπότην παρεσκευασεν.

ó δ' ωσπερ έκ νυχτός ήλιακω φέγγει καταυ- 62

γασθείς άπαστράπτοντι ή έκ βαθέος υπνου περιαναστάς ή οια τυφλός έξαίφνης άναβλέψας ένετυγχανε πασιν αθρόως ών γένεσις έστιν, οδρανψ, 15 γ η , υδατι, αέρι, φυτοΐς, ζψοις, σχέσεσιν αδτών, ποιότησι, δυνάμεσιν, ?£εσι, διαθέσεσι, κινήσεσιν, ένεργείαις, πράξεσι, μεταβολαΐς, φθοραΐς, και τά μεν έώρα, τών δέ ήκουε, τών δέ έγεύετο, τών δέ ώσφραίνετο, τών δέ ήπτετο* καί προς α μέν έπικλινώς είχε ν, ήδονάς έργαζόμενα, τών δέ άπεστρέφετο, έμποιουντων άλγηδόνας.

περιβλεψάμενος ουν ώδε 63

20 κάκεϊσε καί περιαθρήσας έαυτόν τε καί τάς δυνάμεις έτόλμησε ταδτόν αυχημα αδχήσαι τ φ βασιλεΐ Μακεδόνων Άλεςάνδρψ·

καί γαρ έκεΐνόν

φασιν, ήνίκα Εδρώπης καί 'Ασίας εδοξεν άνάψασθαι το κράτος, έν έπικαιρφ χώρω στάντα καί πάντα περιαθρήσαντα ειπείν, ότι „καί τα τη δε καί τά τηδε έμά", μειραχιώδους καί ν ήπιας χαΐ ιδιωτικής τ φ όντι ψυ25 χ ή ς , οδ βασιλικής, έπιδειξάμενον κουφότητα,

πρότερος δ' δ νους την 64

1 εότυχές] ϊτυχες Ρ ούκ seclusi (om. ν) où* άνευ MAPGH: xäv μετά UF; έάν μη βάκτρων . . . τυγχάνη coni. Wendl. 2 έτύγχανεν scripsi : τυγχάνει ΜΗ, τυγχβνη UFG, τυγχάνοι ΑΡ σκηρύπτεσθαι Α, σκιρρίπτεσθαι F παρ'] δι' UF 3 κατά πάντων U, πάντων om. H F κατακέχυτο F σωμάτων] ¿μμάτων UFL 3 4 ψ] τώ F 5 στερεάν ΑΡ 7 τό προειργασμένον ΑΡ 8 ¿νοματικώς ΑΡΗ 9 αί>της codd. 10 άθρ0ον U : άθροΰν F, άθρουν ceteri εις τον νοΰν έπεισέχεε Μ: έπεισέχεεν είς τον νοΰν ϊπεισεν έλθειν APG, έπεισέχεεν καί είς τ. ν. ί. έ. Η, είί τον νοΰν έπεισενεχθέν UF άποσκεδάσασα] άποστεγάσαν UF 11 έκδήλως ώς F 12 δεσπότη GΗ κατεσκεΰασεν U 13 άστράπτοντι UF r¡ prius om. U 14 ά&ρόοις UF 16 Εξεσι διαθέσεσι χινήσεσιν om. GH 17 τών δέ ώσφραίνετο om. GH 18 έπικαίνως F Ισχεν UF έργαζομένων A P U F 19 άπετρΰφετο U 20 αίίτόν UF τό αύτό UF 23 χώρω MAPGH: χωρίω ÜFL 2 περιαβροίσαντα U καί post δτι om. UF 24 τηδ' έμά ϋ 25 έπιδεξάμενον ΑΡ πρότερον F 6 μέν vous F

186

PHILONIS

αίσθητικήν σώματος,

δόναμίν

έαυτοΰ νομίσαι 65 (20.)

έξαψάμενος

υποπλησθείς

και δι' αδτής πασαν ίδέαν

αλόγου φρονήματος,

κτήματα

|

καί

μηδενός

έφυσήθη,

άλλου το

ώς

θηρευσας τά

πάντα

παράπαν

μηδέν. ρ. 151 Μ.

ουτός έστιν δν χαρακτηρίσας Μωυσής τρόπον έν ήμιν έπεφήμισε

Kátv, έρμηνευόμενον κτήσιν, εδηθείας μάλλον δε ασεβείας μεστδν οντα· αντί γαρ

του

νομίσαι

θεοΰ πάντα κτήματα,

υπέλαβεν έαυτοΰ,

5

μηδ'

αυτόν εχειν βεβαίως δυνάμενος, αλλά μηδ' δστις έστί την οδσίαν είδώς. αλλ' δμως ε? πεπίστευκε ταΐς αίσθήσεσιν ώς ίκαναϊς θηρεΰσαι το έκτος αίσθητόν,

είπάτω,

πώς

παροραν ή παρακουειν

66 αΓσθησιν μη άμαρτάνειν ετι δυνήσεται.

ή κατά

τινα

άλλην

και μην τοί)ς δλίσθους ανάγκη 10

τούτους περί ίκαστον ήμών άεί συμβαίνειν, καν τά μάλισθ' ήμεΐς ήκριβωμένοις τοις δργάνοις χρώμενοι τυγχάνωμεν·

τάς γάρ φυσικάς κήρας

καί τον άκουσιον πλάνον είσάπαν έκδΰναι χαλεπόν, μάλλον δ' άμήχανον, απείρων δσων ψευδούς δόξης ποιητικών εν τε ήμιν καί περί ή μας καί έκτός ήμών έν οΓπαντι τω θνητψ γένει υπαρχόντων,

ουκ άρα υγιώς 15

κτήμαθ' έαυτοΰ όπέλαβε τά πάντα, κδν φρυαττόμενος υψαυχενη. 67

(21.)

Γέλωτά μοι πλατυν καί Λάβαν ó των ποιοτήτων ήρτημένος

δοκεΐ παρασχεΐν Ι α κ ώ β τ φ προ τούτων την άποιον φυσιν όρώντι, ήνίκα έτόλμα προς αδτόν λέγειν,

δτι

,,αί

θυγατέρες

θυγατέρες μου

και οί

υίοί υιοί μου καί τά κτήνη κτήνη μου καί πάντα δσα συ όρας έμά έστι και 20 των θυγατέρων μου" (Gen. 3 1 , 4 3 ) ·

έφ' έκάστου γάρ ούτος το „έμόν"

68 προστιθείς περί αότοΰ λέγων αμα και σεμνομυθών οδ παύεται,

τάς θυ-

γατέρας, είπε μοι, — τέχναι δέ εΐαι καί έπιστήμαι ψυχής — θυγατέρας σαυτοΰ λέγεις είναι;

τίνα τρόπον;

οδ πρώτον μέν παρά του διδάξαντος

αδτάς νου παραλαβών εχεις; είτα καί πέφυκας άποβάλλειν, ώσπερ αλλ' άττα, 25 3 μηδέν om. UP 4 Μωσης MAPGH ώς τρόπον ΑΡ έπεφήμισε om. AP 5 δ ' AP 6 πάντα om. Ρ ταύτα ΰπέλαβε\ι UF 7 αότόν FGH 1 μηδέ U, μή ΑΡ δστις] δς F, τί AP 8 εί πεπίστευκε F : έπεπίστευκε U, έμπεπίστευκε ceteri έσθήσεσιν F Ικανός ΑΡ, ίχανώς F 10 δυνήσηται AP 11 xâv] καί ει U, καί F μάλιστα APU ήμείς] ήμών UF 12 τυγχάνομεν UF 13 έχδουναι A ôè U 14 δσον AP 15 έν άπαντι] έναντίων UF 16 χτήματα U, χτήμα F αύτοΰ UF υπέλαβεν είναι F ΰψαυχενη] έξαυχή UF 17 ποιοτήτων GH: ποιητητών Μ, ποιητών APUF 18 δοκεί MAPGH: έδόχει UF παρασχεΐν APUF: παρέχειν MGH προ τούτου APUF όποιον] άπειρον ΑΡ 19 θυγατέρες θυγατέρες U: alterutrum om. ceteri oí om L 20 υίοί υίοί U: alterutrum om. ceteri κτήνη κτήνη U: alterutrum om. ceteri πάντα U F : πάνθ' ceteri 22 αότοΰ MPF λέγων] λογών (sic) M σεμνύνων UF où παύεται] άναπαύεται F 24 σαυτοΰ] έαυτοΰ F où om. UF 25 νου παραλαβών] ού παρά σαυτοΰ λαβών UF ϊοχες U καί om. F αλλ' άττα] άλλάτα MP, άλλάττων UF

DE C H E R U B I M καί

ταύτας

ή

διά

μέγεθος

έτέρων

φροντίδων

187 έκλαθόμενος

ή

διά

χαλεπάς καί άνηκέστους αρρώστιας σώματος ή διά την ώρισμένην τοις πρεσβυταις

άθεράπευτον

ά'πορον ευρεϊν.

τ ί δέ;

νόσον

γήρας ή δι1 άλλα μόρια,

ών άριθμδν

τους υίους — υίοί δέ είσιν οί κατά μέρος της 69

5 ψυχής λογισμοί — φάσκων είναι σαυτοΰ σωφρονεΐς ή μέμηνας τοιαύτα δοζάζιον;

ai γάρ μελαγχολίαι σου καί παράνοιαι και φρενών έκστάσεις

καί είκασίαι ¿βέβαιοι καί φαντασίαι πραγμάτων ψευδείς καί κενοί τίνες έννοημάτων ôvetpotç έοικότες (λογισμοί) έλκυσμους

καί

σπασμούς ένδι-

δόντες έί εαυτών και ή σύντροφος ψυχής νόσος λ ή θ η και άλλα των ε?ιο ρημένων πλείω το έχορόν σου τής δεσποτείας αφαιρείται καί έπιδείκνυται ταύτα έτερου τινός, οόχί σά, κτήματα,

π ώ ς δε τά κτήνη — κτήνη δέ 70

είσιν

κτηνώδες

α! αισθήσεις,

ρ. 152 M. I λέγειν είναι τολμάς;

άλογον

γάρ

καί

αίσθησις

—

σαυτοΰ

παρορών, είπε μοι, παρακουων αεί, τους γλυκείς

χυλοός άλμυρους εστίν δτε καί εμπαλιν τους πικρούς γλυκείς ηγούμενος 15 καί κατά πασαν αίσθησιν πλείω των κατορθουμένων είωθώς διαμαρτάνειν ουκ έρυθριας, άλλ' δ σ π ε ρ άπταίστοις κεχρημένος ταίς περί ψυχήν άπάσαις δυνάμεσί τε καί ένεργείαις γαυριάς καί πεφυσησαι; έάν μεταβάλης καί ών χ ρ ή

φρενών

μοιραθ^ς,

( 2 2 . ) αλλ' 71

έρεΐς πάντα τοΰ θεοΰ

κτήματα, οόχί σαυτοΰ, τάς διανοήσεις, τάς έπιστήμας, τάς τέχνας, τά 20 Θεωρήματα,

τους έν μέρει λογισμούς,

καί άνευ αότών ψυχής ένεργείας·

τάς αισθήσεις, τάς διά τούτων

έάν δέ μέχρι παντός άπαιδαγώγητον

καί άδίδακτον έάσης σεαυτόν, δουλεύσεις τόν αιώνα χαλεπαις δεσποίναις, οίήσεσιν,

έπιθυμίαις,

ήδοναΐς,

άδικίαις,

άφροσυναις,

ψευδέσι

δόξαις.

„ε? α γάρ φησιν „αποκριθείς είποι ó παις Ή γ ά π η κ α τον κυριόν μου καί 72 25 τήν γυναικά μου καί τά παιδία, ο&κ άπειμι έλευθερος", άχθείς προς το

I ταύτας UF: ταύτα ceteri φροντίδων έτέρων transp. UF 2 άνηχέστους scripsi: μηκίστους codd., μηκίστας ν τοις] ταΐς G 3 το γήρας UF 3. 4 ών οίιδ' άριθμόν εδπορον Ευρεϊν ÜF 4 δ' είαΐν UF οί] où AP 6 sou om. MGH παράνοιαι Η: αϊ παροινίαι Μ, παρανομίαι ceteri 8 έννοημάτων] νοημάτων M, φρονημάτων Mang. λογισμοί addidi έλκυσμους MAPGH: έλχυσμοί UFL a καί om. UF 9 ψυχής σύντροφος transp. F ψυχή AP 10 ένέχυρον APF I I ταϋτα] πάντα GH κτήνη alterum om. G 12 αί om. MAP αΓσθησις] αισθήσεις MGH 13 λέγεις F 14 χυμούς APÜF καί άλμυρους U έστι V δτε UF γλυκείς πικρούς transp. APUF 15 κατωρθωμένων U 16 άπταίστως Η, άπταΐς (sic) G 17 άπάσαις] άπταίατοις UF 18 μεταβάλλης Η μοίρα θής Α 21 post άπαιδαγώγητον add. έαυτόν F 22 έάσας GH1 έάσης σεαυτιΐν om. F έαυτιίν U δουλεύσης AP δεσποτείαις UF 24 ήγάπησα F xal om. UF 25 post παιδία add. άποτρέχω M (cf. LXX) oùx άπειμι scripsi: ούκέτ' ειμί MGH, οόκ ίτ' ειμί AP, oòx έξελεύβομαι UF άχ8είς έλεύθερος transp. UF προς] είς U

188

PHILONIS

χριτηριον σατο,

του θεού χαί δικαστού

πρότερον τρυπηθείς

73 δέξηται θείαν

ακοήν

ώσπερ

έξ αγώνος

χομιδη

λογισμού

το

υπέρ

έλευθερίας

χαί

Ιερού

αότοΰ βέβαιον αχήσει 8

ψυχής-

έκκεκριμένου

άποδεδοκιμασμένου

σεμνολογεΐν

τόν νουν νομίζειν

τυχών

ους δπητίψ ( E x o d . 2 1 , 5 . 6 ) ,

έπΐ

τω

τον

παιδος νουν

ήτή-

Γνα

γάρ έστιν

όντως

νηπίου

ήγαπηκέναι

έαυτοΰ κυριον είναι χαί εόεργέτην

χαί

μη

έπΐ

χαί

τψ

5

την

αισθησιν σφόδρα στέργειν χαί κτήμα ίδιον αυτήν χαί αγαθών το μέγιστον ήγεϊσθαι χαί τά τούτων αμφοίν παιδία, του μέν το νοεΐν, το λογίζεσθαι, τό διανοεΐσθαι,

το

βουλευεσθαι,

άκούειν, τό γ ε υ ε σ θ α ι , 74 νεσθαι.

(23.)

το

φυγη

κάν άφαιρήταί

χράτος·

έμπλήσω

δέ το όραν,

γάρ αυτών καί αλλοτριώσει μέ

„διώξας"

ψυχήν

μου·

75 ( E x o d . 1 5 , 9 ) . δοχών

της

το

τό απτεσθαι, κοινώς τό αίσθά-

ίο

οναρ έλευ-

μεταποιουμεθα

άλλος δέ τις προς τψ φιλαυτψ χαί τδ μανιώδες έπιδειχνύμενός

φησιν δτι, μαι

στοχάζεσθαι,

ανάγκη μέντοι τόν τούτοις οίκειουμενον μηδ'

θερίας έ π η σ θ ή σ θ α ι · άδειας,

το

το δσφραίνεσθαι,

τις, γάρ

ώ ς περί φησιν

„καταλήψομαι,

μεριώ

άνελώ τ η μαχαίρα μου, κυριεύσει ή

πρός δν εί'ποιμ' α ν

έν γενέσει

οικείων αγωνισάμενος οισο-

διώκειν

διώκεται··

λέληθέ

σε,

ώ

μωρέ,

σκΰλα, 15

χειρ

μου"

δτι πας ó

νόσοι γαρ χαί γήρας καί θάνατος

μετά της άλλης τών έκουσίων χαί ακουσίων (κακών) πληθυος ίκαστον ήμών έλαυνουσι

χαί

στροβοΰσι

χαί διώκουσι,

καί ó νομίζων

καταλαμβάνειν 20

ή κρατεΐν καταλαμβάνεται χαί κρατείται, χαί τις λαφυραγωγήσειν έλπίσας χαί μοίρας λείας διατιθείς ή τ τ η θ ε ί ς υπό χεκρατηκόσιν έ χ θ ρ ο ΐ ς | έγένετο, ρ. 153 Μ. κένωσιν τη

άντί πλησμονής καί δουλείαν

έαυτοΰ

καί

άντ'ι

76 ένενόησε παθών

àvà

1 τυχών αύτοΰ om. UF

του

άνελεΐν

κράτος,

ήν

αντί δεσποτείας

αναιρεθείς καί μεν γαρ

ψυχή

πάνθ'

ώς αληθώς

8 ητήσατο] τί δ ήγήσατο UF

2σα

δεξάμενος δράσειν

έχθρός ούτος 25

2 ¿πητίω add. Μ

om. ceteri 3 έκχρινομένου UP, έχκεκρινομένου AP 4 6ντος PUF, corr. ex όντως A νηπίου τε Mang. 5 τόν νουν om. UF 7 χαί prius om. UF 8 του δέ τό λογίζεσθαι UF 10 γεύσασθαι F 11 τούτοις οίχειούμενον] τούτων αίσθανο'μενον F L 2 μηδ'οναρ MUF: μηδενός APGH 12 έπησθήναι U, έπαισθηθήναι F 13 τό φίλαυτον ΑΡ, τώ φιλτάτω L 14 μέ τις] μέν τις F, μέ om. L ώσπερ οίκείιον ΑΡ, ώαπερ οίχεϊον F 15 φησιν oin. MAPGH σκύλα] λάφυρα UF 16 έμπλησθήσεται αότών ή ψυχή μου UF καί άνελώ F L 2 κυριεύσει αότών UF ή om. U 17 εί'ποιμι FGH μωρέ] ά'φρον UF 18 διώχειν om. UF νόσος ΑΡ 19 καχών addidi 20 στροφοΰσι U 21 ή χρατεϊν om. G, ή χρατεϊν καταλαμβάνεται om. MAPHL 1 χαί κρατείται U F L 2 : κεκράτηται MAPHL 1 , om. G λαφυραγωγεϊν UFL 22 καί om. ΑΡ, χαί μοίρας om. Μ λείας om. APUF ήττη&είς om. UF 23 κένωσις ΑΡ

25 ένενόησε] νενίκησε Μ, νενίκησαι ΑΡ

ήν] ή F, ή U

DB

CHERUBIM

189

αίροΰντος λόγου χα! φύσεως αότης, χα! τά έν τ ψ ποιεΐν άπαντα περιάπτων αΰτω χα! μηδενός

των έν τ φ

πάσχειν

έκάστου χήρας άθρόας έκδεδυχώς. Διώζας καταλήψομαι".

ετι

(24.)

μεμνημένος,

ώς τάς αφ'

„ ε ί π ε " γάρ φησιν „ 6 έχθρός 77

τίς οδν 3ν γένοιτο δυσμενέστερος ψ υ χ η

πολέ-

5 μιος τοΰ διά μεγαλαυχίας το ίδιον θεοΰ προσκληροΰντος Ιαυτψ ;

ίδιον

μέν δή

θεοΰ το

ποιεΐν,

γενητοΰ το πάσχειν.

δ oò θ έ μ ι ς

έπιγράψασθαι

γενητφ,

ίδιον

δέ

8 προλαβών μέν τις ώς οίκεΐον χα! άναγκαΐόν έστι, 78

ρ^δίως οϋσει τά προσπίπτοντα, κάν ή βαρύτατα, νομίσας δέ άλλότριον άνηνυτψ πιεζόμενος ά χ θ ε ι Σισόφειον ίο άνακϋψαι δυνάμενος,

τιμωρίαν

άναδέξεται,

μηδ' δσον

άλλα πασt τοις έπιτρέχουσι κα! τραχηλίζουσι δει-

νοΐς όποβεβλημένος κα!

προστιθε!ς

Ικάστφ

τό υπεΐκον κα! εόένδοτον,

άγεννοΰς κα! άνάνδρου ψυχής πάθη* τλήναι γάρ εδει κα! κα! άντερείσασθαι γνώμην δχυρωσάμενον

άντιτάξασθαι

κα! άναφραξάμενον τ η έαυτοΰ

καρτερίφ κα! υπομονή, δυνατωτάταις άρεταΐς.

ώσπερ γάρ το χείρεσθαι 79

15 διττόν, τό μέν ώς άντιπεπονθός κατά άντέρεισιν, το δέ ώς υπεΐκον καθ' υπόπτωσιν —

πρόβατον μέν γάρ ή δέρμα ή το λεγόμενον χφδιον οόδέν

ένεργοΰν έζ αυτοΰ πάσχον δέ μόνον υφ' έτερου κείρεται, δ δ' άνθρωπος συνδρών χα! σχηματίζων κα! έπιτήδειον παρέχων έαυτόν, άναχιρνάς τω πάσχειν τό ποιεΐν — , ούτως κα! το τυπτεσθαι· 20 πληγών ά'ςια ήδικηκότι οίχέτΐβ ή έ λ ε υ θ έ ρ ψ

τό μέν δ συμβέβηκε 80

διά ρ^διουργίαν έπ! τροχοί»

κατατεινομένψ η τινι των άψυχων — τυπτονται γάρ λίθοι κα! ξυλα κα! χρυσός κα! άργυρος κα! δσαι έν χαλκοτυπείψ έλαυνόμεναι υλαι ή διαιρου-

I έροϋντος UF

αίιτώ ceteri

xal τά MAP:

xal om. GH, xal τά om. U F

των] έπΐ των ΑΡ, Ιτι ante των traDsp. UF

2 αί>τώ G H :

άφ' om. UF

3 άθρόως AP 4 äv ουν UF 6 έπιγράψεσθοι U γενητώ F H L 1 : γενητόν MGU, γεννητόν A P L a 7 γεννητοΰ A P 8 codd.: δπερ Mang. ώ ί ] δτι U F 8 τά — άλλότριον om. G βαρύτατα ή UF, η om. MAP άλλότριον] άλλότριον είναι U L 2 , άλλότριος είναι F 9 Σισύφειον F H : Σισύφιον ceteri τιμ. άναδ.] ύποστήσεται τιμωρίαν UF 10 άνακόψαι ΑΡ 1 άλλ' âttaai AP τραχηλιάζουαι AP I I το om. U ύπήχοον UF, προσήκον AP 12 άγενοϋς F πάθη ψυχής transp. APUF τλήναι] ΰ λ η ν στηναι UF, δλην· εί ΑΡ 13 όχυριιισάμενον F H : έχυρωσάμενον ceteri 15 άνηπεπονθός ΜΗ: άντιπαθές UF, άντ! πένθους APG κατ' U F άντέρεισιν Η, άντέρισιν Μ: άντίρρησιν U F , τήρησιν A P G δ 1 UF ώς îmeîxov ΜΗ: ώς ίίπήχοον UF, δυσωπιχόν G, δυσωπητιχόν ΑΡ χατά GUF 17 έαυτοΰ U, αύτοΰ MGF 18 συνδρών] έξ άνδρών ΑΡ, συζών UF συσχηματίζων F άναχιρνάς Ρ, άναχιρνα (σ eras.) Α, συγχιρνά G 2 , άναχειρέσθω U F τ φ om. UF 19 πάσχων U F οδτω GHUF τό ante μέν om. Μ δ scripsi: ώ MAPGH, om. U F 20 οίχέτη ήδιχηχότι F \ om. UF έλευθέρω δέ U F 21 χατατεινομένου ΑΡ χαί ante ξύλα om. U F 22 r) διαιρούμενοι υλαι transp. UF, ή διαιρούμενοι om. AP

PHILONIS

190 μεναι

—,

τδ δε ( 8 ) συμβέβηκεν

81 νίκης

και

στεφάνων

πληγάς

έκατέρα των χειρών

κάκεΐσε το μ η

άδλητη

άγωνιζομένψ ·

τυφθηναι

πυγμήν

ούτος

μέν

ή

ουν

παγκράτιον τάς

περί

έπιφερομένας

άποσείεται και τον αόχένα περιάγων

φυλάσσεται,

ώδε

πολλάκις δέ καί δακτυλοις ποδών

áxpots έπιβεβηκώς καί προς υψος αυτόν έξάρας ή στείλας και συναγαγών εμπαλιν

κατά

μαχί^ι τι

κενού φέρειν

παραπλήσιον

τάς

χείρας

δρώντα·

δρών υπέρριπται πάντα πεισόμενος, 82 νοήται.

τον άντίπαλον

ήνάγκασε

ó δέ οίκέτης ή ó χαλκός

5

σκια-

μηδέν άντι-

δσα áv ó διατιθεις έργάσασθαι δια-

τοΰτο μέν οδν το πάθος μ ή τ ε σώματι μ ή τ ε πολί> μάλλον ψυχη

δείώμεθά

ποτε,

το δ' άντιπεπονθος

έκεΐνο —

έπειδή

πάσχειν

άνάγκη 10

το θνητόν — , ίνα μή καθάπερ οί θηλοδρίαι κεκλασμένοι καί παρειμένοι I καί προαναπίπτοντες μ ε τ ' έκλυσεως ψυχικών δυνάμεων έξασθενώμεν, αλλ' ρ. 154 Μ. έρρωμένοι

τοις διανοίας τόνοις έπελαφρίζειν

88 φοράν των

έπαρτωμένων

έπιδέδεικται παγίως και

δεινών,

ούτως

ήγεμόνα έν τ ω

παντί

(25.)

καί ώς

δόξη 15

άνάγκη δ' ώ ς υπήκοον καί δοΰ-

είναι καί κυριον,

οντι άρχων καί ήγεμών εις ó ό ε ό ς , φ 8 4 αύτοΰ κτήματα.

ουδείς οόδενος

βεβαίως κύριος, οί δέ λεγόμενοι δεσπόται

μόνον, oò προς άλήθειαν, δνομάζονται, λον,

κάπικουφίζειν ίσχυωμεν την

έπειδή τοίνυν θνητός

γένοιτ' 5» ó τ φ

λέγειν ή ν π ρ ε π ώ δ ε ς ,

μεγαλοπρεπώς αμα

δτι

πάντα

και θ ε ο π ρ ε π ώ ς

εξέρχεται περί τούτων, κατανοήσωμεν το „δλα μου, φησίν, έ σ τ ί ν " . δ' έστίν ä φησι

1 8 addidi UF

„δώρα

καρπώματα,

2 καί ή ΑΡ, καί om. F

φυλάττεται U F

προς U F : καί om. ceteri UF

και δόματα καί

αότόν MGUF

παραπλήσια F

8 υπερίπταται U F

ματι A P U F

10 ποτέ δεξώμεθα traDsp. U F

4 τυπτηθηναι

δακτύλοις] δικτύοις Η

έπάρας A P

χαλκεϊις F

άναγκάσαι

ή ó χαλκός om. A P

διατιθείς] διανοηθείς U F

διανοίαις Α Ρ

5 καί

6 φέρει U F

9 σώματι] όμ-

11 καθάπερ — παρειμένοι] θηλυδρίαι

καθάπερ καί τεθλασμένοι καί παράνομοι καί παρεπόμενοι UF τάς Μ, τοις της U F

διατηροΰντες

άγωνιζομένου A P

περί δακτΰλοις F

7 τι scripsi : τινί codd.

δ

διδλα 20

13 τοις GH: ταις Α Ρ ,

τόνοις om. Α Ρ

έπικουφίζειν καί

η η έπελαφρίζειν transp. U F νομίζονται codd.

14 έπαρτωμένων Α, άπαρτωμένων U F 17 γένοιτο δ' áv U F

ήν] έστί U, έστίν F

6 om. F

16 ¿νομάζονται D: 18

εΓς om.

19. 2 0 διεξέρχεται άμα καί θεοπρεπώς transp. U

UF 2 0 κατα-

νοήσωμεν: — hic d e s i n u n t U F ; addit U subscriptionem φίλωνος περί των χερουβίμ καί της φλογίνης ¡Ρομφαίας : έστίν om. Α Ρ

15—16

DV ρ. 4 3 4

το — α φησι (21) in lacuna om. Μ, τό δλα μου,

21 & φησι] αφεσιν άλλ' oò Α Ρ

Anton. Mel. II 21

μόνον, oí) προς άλήθειαν, ¿νομάζονται.

Col. 1064

φησίν,

δόματα] δόγματα GH

Φίλωνος:

oí λεγόμενοι δεσπόται δόξιg

DE

CHERUBIM

προσοίσετε έν ταϊς έμαΐς έορταΐς έμοί" ( N u m . 28, 2 ) ,

191 πάνυ έκδήλως

παριστάς δτι των όντων τά μεν χάριτος μέσης ήξίωται, ή καλεΤται δόσις, τά δε αμείνονος, ής όνομα οίκειον δωρεά, τά δε τοιαύτα γέγονεν, ώς μή μόνον δύνασθαι καρποφορεΐν άρετάς, άλλά *αί δι' δλων ήδη πεφυκέναι 5 καρπός έδώδιμος, φ μόνψ ψυχή του φιλοθεάμονος τρέφεται,

ó δή ταΰτα 85

διδαχθείς και διατηρεϊν και διαφυλάττειν έν διάνο ία δυνάμενος άμωμον καί κάλλιστον ίερεΐον οισει θεφ πίστιν έν oò θνητών έορταΐς· έαυτω γαρ τάς έορτάς προσκεκλήρωκε δόγμα τιθείς άναγκαιότατον τοις φιλοσοφίας θιασώταις.

το δέ δόγμα τοΰτ' έστί· μόνος ó θεός ¿ψευδώς έορτάζει· καί γαρ 86

ίθ μόνος γήθει καί μόνος χαίρει και μόνος ευφραίνεται και μόνω την αμιγή πολέμου συμβέβηκεν είρψψ

άγειν άλυπός έστι και άφοβος καί άκοινώ-

νητος κακών, άνένδοτος, ανώδυνος, ακμής, εδδαιμονίας ακράτου μεστός· τελειοτάτη ή τούτου φύσις, μάλλον δέ αδτός άκρα καί τέλος καί δρος εδδαιμονίας ó θεός, μετέχων μεν οδδενος έτέρου πρός βελτίωσιν, το δέ Γδιον 15 μεταδεδωκώς απασι τοις έν μέρει της τοΰ καλοΰ πηγής, έαυτοΰ" τά γαρ έν κόσμω καλά ουποτ' âv έγεγένητο τοιαύτα, μή πρός αρχέτυπον το προς αλήθεια ν καλόν τό αγένητον καί μακάριον και άφθαρτον άπεικονισθέντα. (26). καί διά τοΰτο και το „σάββατον" — έρμηνεύεται δ' άνάπαοσις — 87 „θεού" φησιν είναι Μωυσής πολλαχοδ της νομοθεσίας (Exod. 20, IO al.), 20 οδχΐ ανθρώπων,

άπτόμενος φυσιολογίας αναγκαίας — το γάρ έν τοις

ρ. 155 Μ. οδσιν άναπαυόμενον, | εΐ δει τάληθές ειπείν, εν έστιν ó θεός — , άνάπαυλαν ôà οδ τήν άπραζίαν καλών,

έπειδή φύσει δραστήριον το τών

δλων αίτιον παΰλαν οδδέποτε ΐσχον τοΰ ποιεΐν τά κάλλιστα, άλλά τήν άνευ κακοπαθείας μετά πολλής εδμαρείας άπονωτάτην ένέργειαν· ήλιον 88 25 μέν γάρ καί σελήνην καί τον σύμπαντα οδρανόν τε καί κόσμον, ατε καί οδκ δντα αυτεξούσια καί κινούμενα καί φερόμενα συνεχώς, θέμις ειπείν κακοπαθεΐν* και του καμάτου μαρτύρων έναργέστατον αϊ έτήσιοι ώραι· τά τε γάρ συνεκτικώτατα τών έν οδρανψ τάς κινήσεις έναλλάττει, τοτέ μέν βορείους τοτε δε νοτίους τοτέ δέ άλλοίας ποιούμενα τάς περιφοράς,

I προσοίυεται Α 2 παριστάΞ Α ήξίωνται ΑΡ 3 δέ alterum om. M 4 άρετάς om. AP 5 ôrj] δε H 7 έν om. AP xaì τάί Mang. 9 δέ om. G 6 άψευδώς έορτάζων AP 10 fort, γηθεϊ scribendum II αλυποί Μ: άλλ' αυτός AP, om. GH 12 άχμη; M 13 τούτου] τοΰ θεού? δ' ΑΡ 14 δ' ΑΡ 16 áv om. AP έγεγένητο scripsi : έγεγένηντο Μ, έγένοντο ceteri 17 άγέννητον AP 22 χαλών Μ: χαλώ GH, τών χαλών ΑΡ 23 παΰλαν add. Μ: om. ceteri 27 έτήσιαι ΑΡ 28. 29 τ πατρίδων MAP1 πάντες om. MAP ίαοτελίαν M 21 ξένην scripsi: χενην Ρ, χαινην ceteri; κοινών coni. Mang. 22 μέχρι MAP 24 κυρίως Turn.: κύριος codd. γεννητόν ΑΡ 26 δ' ΑΡ

5 sqq. cf. Eur. Phoen. 555 ss. (Plut. Cons. ad Apollonium 28 p. 116 A)

DB

πολίτην θεδν

199

CHERUBIM

άντείετασθεΐσιν, έπηλυτων χαί πάροικων λαβείν τάζιν,

έπειδή των αφρόνων επηλυς μέν ή πάροικος άπλώς ουδείς έν η) τοΰ θεοΰ πόλει γίνεται, φυγάς δέ πάντως ανευρίσκεται, οίον δή χαί προσανεφθέγίατο 5 γη"'

ώς δογματιχώτατον.

,,πράσει" φησίν „oò πραθήσεται ή

χαί υπό τίνος ήσυχασεν, Γν' έχ τοΰ παρασιωπηθέντος δ

φυσιολογίας αμύητος ε?ς έπιστημην ώφελήται.

μή

εδρήσεις τοίνυν σκοπών 122

απαντας καί τους λεγομένους χαρίζεσθαι πιπράσχοντας μάλλον ή δωρουμενους χαί ους οίόμεθα λαμβάνειν χάριτας προς αλήθειαν ώ νου μένους* οί μέν γαρ δίδοντες, άμοιβήν επαινον ή τιμήν θηρώμενοι, ζητουντες 10 χάριτος άντίδοσιν, εόπρεπεΐ δωρεάς δνόματι κυρίως πρασιν Αργάζονται, έπεί και τοις πωλοΰσιν ανθ' ών áv παράσχωσιν εθος λαμβάνειν έστίν · οί δε προσιέμενοι τάς δωρεάς, αποδίδοντες, ί'σασι χαί

έργον

μελετωντες αποδοΰναι και έπΐ καιρόν

ώνουμένων δρώσι, καΐ γάρ έχεΐνοι ωσπερ λαβείν

άποδοΰναι.

δ δέ θεός ου πωλητήρ έπευωνίζων τά έαυτοΰ 123

15 χτήματα, δωρητικός δέ των απάντων, αενάους χαρίτων πηγάς άναχέων, άμοιβής οόκ έφιέμενος· ουτε γάρ έπιδεής αυτός ουτε τις των γεγονότων ικανός άντιδοΰναι δωρεάν. (35.)

Πάντων οδν άνωμολογημένων θεοΰ κτημάτων λόγοις τε 124

άληθέσι χαί μαρτυρίαις, 3ς oò θέμις ψευδομαρτυριών άλώναι — χρησ20 μοι γάρ, ους έν ίεραΐς βίβλοις Μωυσής άνεγραψεν, οί μαρτυροΰντές είσι — , παραιτητέον τοίνυν τον νουν, δς τδ γεννηθέν κατά την πρός αί'σ&ησιν συνοδον κτήμα

ίδιον ω ήθη τε καί έκάλεσε [τον] Κάιν και

ε ί π ε ν „έκτησάμην άνθρωπον διά τοΰ θεοΰ", χαί κατά τοΰτο διαμαρτών· τί δήποτε;

δτι δ θεός αίτιον, οόκ όργανον, το δέ γινόμενον ôt' δργά- 125

25 νου μέν υπό δέ αίτιου πάντως γίνεται,

πρός γάρ την τίνος γένεσιν

ρ. 162Μ. πολλά δει συνελθεΐν, | τδ υφ' ου, το έξ ου, τδ δι' ου, τδ δι' δ ·

καί

2 έπειδή Mang.: έπΐ δέ codd. 3 äv είφίσκηται A P δή corr. Turn.: δέ codd. 4 πεπραθήσεται AP 1 6 φυσιολογίας MG: φυσιολογήσας Η, φιλοσοφίας ΑΡ 6. 7 σχοπόν άπαντα ΑΡ 1 10 ευπρεπή ΑΡ 11 έπεί] έπΐ Ρ παράσχωνται ΑΡ 12 έπί χαιρόν Μ: έπΐ χαίρων GH, έπικαίρως ΑΡ 13 ώνοΰμενον Α Ρ 1 14 πωλητής coni. Mang. 15 άεννάους codd. πηγάς χαρίτων transp. ΑΡ 20 ους om. ΑΡ 1 21 τοίνυν om. AP 1 (Mang.) δς corr. Turn.: ώς codd. γενηθέν GH 22 τόν sechisi 23 άνθρωπον] άνδρα Α Ρ 24 δτι] òv ΑΡ 1 25 δ' ΑΡ 26 το έξ οδ - &φ' οδ (200,1) om. G

25—200,2 DC fol. 151' τοΰ αδτοΰ (Φίλωνος) έχ τοΰ περί των Χερουβίμ: προς την τινός γένεσιν — ή αιτία.

200

PHILONIS δττι τό μέν όφ' ou τό αίτιον, έξ ou δέ ή υλη, 8t' ou δέ τό έργαλειον,

126 δι' δ δέ ή αίτια, φέρε γα'ρ, ει τις ανέροιτο, οίχία χαί πόλις πάσα Γνα κατασκευασθη, τίνα συνελθεΓν δεΐ;

áp' οό δημιοοργον και λίθους χαί

ξύλα και όργανα; τί οδν έστι δημιουργός πλην τό αίτιον δφ' ou; δε λίθοι χαί ξυλα πλην ή υλη, έξ ής ή κατασκευή;

τί

τ ί δέ τά όργανα

δ

πλην τά δι' ών; τίνος δέ Ινεκα πλην σκέπης χαί ασφαλείας, τό δι' δ 127 τούτο έστι;

μετελθών οδν από των έν μέρει κατασκευών ιοε την μεγί-

στην οίκίαν ή πόλιν, τόνδε τόν κόσμον· εδρήσεις γαρ αίτιον μεν αυτού τόν θεόν όφ' ου γέγονεν, υλην δέ τά τέσσαρα στοιχεία έξ ών συνεχράθη, δργανον δέ λόγον θεοΰ δι' ou χατεσκευάσθη, της δέ χατασχευής αίτίαν 10 την αγαθότητα του δημιουργού,

φιλαληθών ήδε διάκρισις έπιστημης

αληθούς χαί δγιοΰς έφιεμένων· οί δέ φάσκοντες διά του θεού Tt κεκτησθαι τό μεν αίτιον δργανον τον δημιουργόν, τό δ' δργανον αίτιον τον 128 ανθρώπινον Ίωσηφ

voûv όπολαμβάνουσιν.

είπόντα,

διά

τοΰ

θεοΰ

αίτιάσαιτ' άν δ όρθός λόγος καί την

σαφήνειαν

εδρεθήσεσθαι

των 15

ένυπνίων (Gen. 4 0 , 8)* έχρήν γάρ είπεΐν, υπ' αύτοδ ώς αίτιου την των αφάνων άνάπτυξίν τε καί άκρίβειαν δεόντως Ισεσθαι· όργανα γάρ ημείς, δι' ών αί κατά μέρος ένέργειαι, έπιτεινόμενα καί ανιέμενα,

τεχνίτης

δέ δ την πληξιν έργαζόμενος των σώματος τε καί ψυχής δυνάμεων, 129 όφ' ου πάντα κινείται,

τους μέν οδν πραγμάτων διαφοράς αδυνατούν- 20

τας διαστέλλειν ώς αμαθείς άναδιδακτέον, τους δέ δπο φιλονεικίας τάς των σημαινομένων τάξεις έναλλάττοντας ώς έριστικους φευκτέον, τους δέ μετά τής των έμφερομένων ακριβούς έρευνης έκάστφ των ευρεθέντων

I ίστι] Sri AP τό μέν MAPD: τό om. Η, μέν τό Mang. έργαλειον] ίργανον D 2 διό δέ Μ, δι' δ δή D äv £ροιτο codd., corr. Turn. 3 συνελθεϊν MD: αυνειαελθείν GH, παρελθών AP1 δει; αρ' où om. AP δημιουργός καί λίθοι AP 1 6 δ' Η τά om. L διό Μ 7 ίδε] εί δέ D

ά

8 τόν δέ κόσμον D γαρ om. D μέν om. D 9 ουνεκρίθη MG, Ουνεχρήθη D 10 θεοΰ om. D κατεακεικίυθτ] DHcorr. : κατεσχεόασται MAPG αίτίαν] αίτιον D I I ήδε διάχρισι«] ήδη ή κρίβις D 12 άληθοΰς καί om. D φόσκοντες] πάσχοντες ΑΡ 12. 13 κεκτησθαί τι GH 14 αίτιάυαιτ' áv codd.: αίτιιίσαιτο δ' δν ν 6 ¿ρθός MAP: άπας ¿ρθός H, ίπας ¿ρθώς G 15 είπών Μ είιρηβθαι ΑΡ 17 άφανών] φωνών Α δεόντως codd. (etiam Α): όντως Mang. 18 τεχνήτης A 21 δ' AP 22 έναλλόσοοντας Α έριστικους] αίρετικοίκ ΑΡ 23 έρευνήσεως ΑΡ ευρεθέντων] ^θέντων coni. Mang.

7—12 ibid. ci δέ τήν μεγίβτην — έπιατήμης ΰγιοϋς έφιεμένων.

DE CHERUBIM

201

την οίχειαν χώραν προανέμοντας ώς αψευδή φιλοσοφίαν μετιόντας έπαινετέον. Μωοοής γοΰν τοις δεδιόαι, μή ποτε πρός τοΰ φαύλου παν- 130 στρατί^ διώχοντος απόλωνται, φησί· „στητέ χαι οράτε την σωτηρίαν την παρά τοΰ xupíoo, ην ποιήσει ύμΐν" (Exod. 14, 13), έχδιδάσχων 5 5τι οδ δια του θεοΰ αλλά παρ' αότοΰ ώς αίτιοι» τό σωζεσθαι.

2 Μωσης codd. 3 άπώλωνται Α 4 ήμίν ΑΡ 5 το] τοΰ Η Subscriptio in G: περί των χερουβίμ χαί της φλογίνης ^ομφαίας χαί τοΰ χτιβθέντος πρώτου έξ άνθρωπου χαι'ν, in Η: 6 παρών λίγος ήχουβα δτι έχει χαί Ιτερον λφηγήσει F δ' U, xal G 1. 2 ευφυείς θεοΰ codd. et P a p : θεοΰ ευφυείς y 3 τελεκίτατον UF χληρον] χαθα ολων Pap, χαί χαθαρόν UF των προτέρων Pap MUF: τών προτέρων ¿ν γενέσει ßhv G, τον των προτέρων έν γενέσει βίον Α, τον έν γενέσει βίον ΡΗ 1 , τών έν γενέσει βίων Η 2 4 ένδεδειγμένοι UFG ό om. Η 4. 5 δηλοΐ—¿θάνατον om. U F 5 post τοιούτον in Pap quattuor lineae vacuae relictae; lacunam indicavi νουν άθάνατον] ην θανατον Pap εισιν Pap δ' DF προαγαγών Pap U F : προάγων ceteri 6 πάνθ' UF Τϊρυαε δέ UF, ιδρυσεν δε Pap: Ιΐρύσας ceteri 7 Μωϋσης ωι Pap: Μωίίσήν ώ UF, Μωϋσής (om. φ) ceteri, Μωϋσ-jj Mang. φησιν Pap ούτος om. ceteri έχλιπών Pap U F : έχλείπων ceteri

8 Ιμελλεν ούτος Pap U F : 8. 9 προτίθεται A

9 πρότερον F μήτ' άφαίρεσιν μήτε πρόσθεσα transp. UF κράθεσιν F χεχωριχώς F G 12 τώ χς αίσθηση, δτι άλλφ μέν οδδενί, ΙΙρ.265Μ. μόνω δέ τουτψ καθήκει τά πρεσβεία. | δυο γάρ ημών έκάστψ συνοιχοΰσι γυναίκες έχθραί καί δυσμενείς άλλήλαις, οίκον άναπιμπλδσαι

φιλονεικιών*

τών ζηλοτυπίας τόν ψυχικόν

τούτων τήν

μέν

έτέραν

άγαπώμεν

χειροήθη και τι&ασόν καί φιλτάτην καί οίχειοτάτην αυτοις νομίζοντες, 15 καλείται

δέ ήδονή·

τήν

δέ

έτέραν

έχθαίρομεν

άτίθασον

ανήμερο ν

έζηγριωμένην πολεμιωτάτην ήγουμενοι, ονομα δέ [καί] ταύτης έστιν αρετή.

1 έάν Pap UP: έάν δέ ceteri άνθρώπω Pap UF: τώ άνθρώπω ceteri μία OF: ή μία ceteri 2 καί μία Pap UF: καί ή μία ceteri αύτών post xal μία add. UF 3 ¿ om. MAP 6 πρωτότοκος της μισουμένης traiisp. UF έν om. UF 4 κατακληροδοτεϊ Α, κατακληρονομή UF τοις υΐοίς αύτοΰ τα ύπάρχοντα αύτοΰ UF: τά υπάρχοντα τοις υίοΤς αύτοΰ ceteri 6 τόν πρωτότοκον — μισουμένης om. F άλλα τον πρωτότοκον οίον της μιβουμένης Pap MAG : άλλα τον πρωτότοκον τόν της μισουμένης U, άλλά τόν υΐόν της μιβουμένης τόν πρωτότοκον HP 7 άπό πάντων] άπάντων Η äv om. F 8 αύτώ Pap UF *αθηκε Mang. πρωτοτόκεια Pap Η η 10 υΙός om. MAGHP αιαθησει Pap 11 υμών Α 3 συνοικουσιν Pap, om. A 1 12 ψυχικόν] της ψυχής G2 13 αναπιπλασαι Pap, άναπιμπλώσαι Α 2 Β φιλονικιών Pap, φιλονεικών F 14 χειροήθει Α 1 τιθαασόν AGUF αύτοϊς 2 2 2 2 UFP', αύτώ G , αύτήν Α ΒΗ Ρ 15 τήν V ABG 2 H 2 P S U εχθαιρομεν Pap: έχθρόνομον Α 2 Β, έχβραίνομεν ceteri άτίθασον Pap HP : άτίθασσον ceteri 16 καί seclusit WendI. ταύτη ΜΑ'β'ΗΦ 1 ή άρετή U ei, q u i a i p s e i n i t i u m f i l i o r u m e i u s est et i p s i d e b e n t u r p r i m i t i a e . quam profunda latent mysteriorum secreta in litteris! recognosce, anima, partus tuos et odibilis istius mulieris quaere mysterium: intra te ea invenies, si requiras. repete cogitationes, relege sensus tuos, et cui primitiae debeantur agnosces. duae enim mulieres unicuique nostrum cohabitant inimicitiis ac discordiis dissidentes, velut quibusdam zelotypiae contentionibus nostrae replentes animae domum. una earum nobis suavitati et amori est, blanda conciliatrix gratiae, quae vocatur voluptas: hanc nobis opinamur sociam ac domesticam; illam alteram immitem asperam feram credimus, cui nomen virtus est. Philonis opera vol. I

14

PHILONIS

210

21 ή ¡xàv οδν προσέρχεται πόρνης και χ α μ α ι ΐ ύ π η ς τόν τρόπον τεθρυμμένη, κεκλασμένψ τω βαδίσματι δπό τροφής της άγαν καί χλιδής,

σαλεόουσα

τώ ¿φθαλμώ, οίς τάς των νέων άγκιστρευεται ψυχάς, θράσος μετ' άναισχυντίας έμβλέπουσα, τόν αδχένα έπαίρουσα, πλέον της φύσεως έαοτην ένορθιάζουσα, κεφαλής

σεσαρυΐα

τρίχας

xaì

χιχλιζοοσα,

άναπεπλεγμένη,

περιέργψ

ποικιλία

όπογεγραμμένη την οψιν,

τάς

τής

5

έγκεκαλυμ-

μένη τάς δφρΰς, θερμολουσίαις έπαλλήλοις | χρωμένη, Ιρευθος είργασ- ΙΙρ.266Μ. μένη,

πολυτελείς

έσθήτας

έπηνθιαμένας

άκρως

άμπεχομένη,

βραχιόνια καί περιαυχένια xaì Sea άλλα χροσου καί λίθων

περι-

πολυτελών

δημιουργηθέντα κόσμος έστί γυναικείος περικαθειμένη, μόρων εδωδεστά- ίο των αποπνέουσα, την άγοράν οίκίαν νομίζουσα, τριοδιτις σοβάς, 22 γνησίου κάλλους το νόθον μεταδιώκουσα.

συνομαρτοΰσι

χητει

δέ αδτη

των

συνηθέστατων πανουργία προπέτεια απιστία κολακεία φενακισμός άπατη ψευδολογία ψευδορκία άσέβεια ήγεμών

χοροΰ

στδσά

φησι

αδικία ακολασία, πρός

τόν

νουν

ων έν μέσω

τάδε·

„είσίν,

θησαυροί πάντων αγαθών 8σα ανθρώπεια παρ' έμοί — οδρανψ — , ών έκτος οδδέν εδρήσεις·

καθάπερ ώ

ούτος, 15

τά γάρ θεία έν

τούτους, ήν έθέλης μοι συνοικεΐν,

I — 215,20 ή μέν ο&ν— έμπεφορημένος άκράτου om. H ' P ' L ' ; in G 2 haec adnotantur (fol. 89γ): έν τώ λόγιο περί ών Ιερουργοΰβιν Άβελ τε *αΙ Καιν φέρεται 8 δηλονότι βέλτιον τά παρόντα τοΰ λόγου, in L 1 haec leguntur: το λειπον προεγρώρη έν τώ περί τοΰ μίσθωμα πόρνης είς το Ιερόν μή παραδέχεβθαι λόγιο, ου ή άρχή, πάνυ χαλώ; έν ταΐς Ιεραϊς στήλαις 1 χαμαιτύπου Α 2 Β τόν om. UG S H τεθρυμενηι Pap, τεθραμμένη Turn. 3 τοις όφθαλμοϊς MA'G 1 νέων] άνθρώπων M A ' G ' θάρβος Α 2 Β, 1 2 om. MA'G' 4 βλέπουαα MA G 5 ένορ&ριάζουαα F, ένωραίζουβα MA1 G 1 ; έξορΘιάζουσα coni. Wendl. ; fort, έπορθκίζουβα αεσαρυία Pap U F : σεσηρυΐα ceteri καί om. MA'G 1 6 τρίχας της χεφαλής transp. F 7 έπαλλήλαις G 1 , άλλεπαλλήλαις 1 MA' ερευθες Pap, χρώμα έρευθές MA'G 8 έπηνθιβμένη MA'G 1 άχρως] άβρώς Α 1 9 δα' Α 2 Β 10 á χόβμος MA1 G 1 εατιν Pap γυναικός Pap, γυναικών A 2 B περιειμένη F, περιχα&ημένη Pap UGHP, περί άγοράν καθημένων A a B 2 I I οίχείαν G νομιοουσα Pap 12 το] τον Pap δέ Pap MG2: δ' ceteri 13 πανουργεια Pap προπέτεια—άσέβεια (14) om. A 2 G 2 BHPUF άπιβτία (απιβτεια) add. P a p : om. codd. 14 ψευδολογεια Pap ψευδορκία Pap MA1 G 1 : ψευδοδοξία ν 15 χοροΰ στδβα Pap MABG: χοροστατοΰσα ceteri φηαιν Pap ώ om. M A ' G ' 17 τούτους οδν M A ' G ' «έλης Α 2 Β έμοί M A ' G '

1 sqq. ibid. § 14 Illa igitur meretricio procax motil, infracto per delicias incessu, nutantibus oculis et ludentibus iaculans palpebris retia, quibus pretiosas iuvenum animas capit, . . . in plateis vaga, . . . pudore yilis, amictu dives, genas pietà ; etenim quia verum decorem naturae habere non potest, adulterinis fucis affectatae pulchritudinis lenocinatur speciem, non veritatem ; vitiorum succincta comitatu et quodam nequitiarum choro circumfusa, duz criminum.

DE S A C R I F I C I O A B E L I S E T

211

CAINI

τους θησαυρους άναπετάσασα χρήσιν χαί άπόλαυσιν των ένόντων αφθονωτάτην

είααεί

παρέξω.

βουλομαι

δέ do ι προειπεΐν

τό πλήθος

των 23

ταμιευομένων άγαθών, Γνα xäv σοναινης εκών ασμενίζης, xáv άποστρέψη μη άγνοων αρνη · άνεσίς έστι παρ' έμ-ol χαΐ άδεια χαι έκεχειρία χαί 5 πόνων

άμελετησία

φωνής, αιτία

χαί χρωμάτων

ποικιλία χαί κλάσεις

πολυτελή χαί ποτά, ¿σμών ήδίβτων παμπληθεΐς διαφοραί,

σονεχεΐς ερωτες, άπαιδαγώγητοι παώια(, λόγοι,

εργα άνοπεύθονα,

απλήρωτος,

έμμελέβταται

μίξεις ανεξέταστοι, άνοοθέτητοι

άφρόντιστος βίος,

έάν οδν ¿θέλησης

μαλαχώτατος δπνος, χόρος

αον έμοί ποιεΐσθαι τάς διατριβάς,

έχ 24

10 πάντων εδτρεπίσασά σοι τά αρμόζοντα δωρήσομαι, συνεπισχοποΰσα τί άν φαγών ή πιών γανωθείης ή τ ί τοις δφθαλμοΐς ίδών ή τοις ώαίν άκοόσας ή μοκτήρσιν δσφρόμενος ήσθείης·

έλλείψει δέ οδδέν ών 3ν έπιθομήσης,

πλείω γάρ των άναλισχομένων εδρήσεις τά γεννώμενα,

φοτά γάρ έστιν 25

εν τοις λεχθεΐαι θησαυροΐς αειθαλή, βλαστάνοντα χαί τίχτοντα καρποος 15 έπαλλήλους, ως την των ωραίων χαί νέων άχμήν έπιτρέχειν χαι χαταλαμβάνειν τους ήδη πεπανθέντας·

πόλεμος οδδε εις έμφόλιος ή ξενικός

τά φοτά ταδτα πώποτε ετεμεν, αλλ' αφ' οδ τό πρώτον αυτά γη παρέλαβεν, ώσπερ αγαθή τροφός τιθηνεΐται, ρίζας μέν οιονεί θεμελίοος ε?ς τό χάτω βαλλόμενη χραταιοτάτας,

το δέ όπέρ γης ερνος οόρανόμηχες

2 είοαεί] σοι MA' G' προσειπειν Ρ 3 xäv prius om. MA1 G' συναινέσας MA'G 1 , αινης Pap άαμενίζη MA', άσμενίζεις FH άποατραφής MA1 G2 4 εβτιν Pap έχχεχειρία MA 2 BHPF, εκεχηρεια Pap 5 χρημάτων A3 G'BHPF 6 αιτία Pap MA1 G 1 : αιτία τε ceteri ¿σμών] άρωμάτων MA'G 1 7 παιδειαι Pap, παιδειαί G1 (παιδειαι legit Ambros.) 8 άφρόντιοτος Pap MA1 G 1 : άφροντις ceteri 9 άπλήρωτος] απαραίτητος MA'G 1 θελήσης Α2 BF 10 εάπορήααβα xal εύτρεπίαασα F εότρεπίσααα Pap et codd.: ών εύτρέπιαα ν άρμιίττοντα ΜΑ1 11 ή τί πιών HPüF τί τοις ώαίν Α 2 Β ωαι et μοχτηραι Pap 12 οβφρομενος Pap: ¿αφραίνιί μένος codd. δ' A 2 G 2 BHPUF έπιθυμήσειε Α1 13 τά γεννώμενο Pap MA1 G 1 : γεγενημένα (om. τά) ceteri 14 άειθαλεϊς Α1 χαί τίχτοντα om. MA'G 1 16 τοί>ς om. G 1 πόλεμος δ i

? α' ϋ, πόλεμος δ' HP οόδείί MA'G 1 ή] χαί Α 1 17 ταύτα τά φυτά Η οίιπώποτε ΜΑ1 άπέτεμεν MA'G 1 , έπέτεμεν G 2 U, έξέτεμεν Α 2 Β το om. Pap (?) Α 1 18 ταύτα τιθηνεΐται MA'G 1 οΓον εις Ü 19 τά χάτω Α ' Β βαλομένη Α2 Β, βαλλομένης F το] τά Pap A2 G 2 BPÜF δ' A 2 G'BHPUF 2 sqq. ibid. . . . spargit odores suos voluptas, . . . thesauros demonstrat, regna promittit, amores spondet continuos, inexploratos concubitus pollicetur, sine paedagogo disciplinas, sine monitore sermones, vitam sine sollicitndine, mollem somnum, inexplebilem cnpiditatem.

14*

212

PHILONIS

άνατείνασα, κλάδοος òà έχφύσασα των έν ζφοις χειρών καί ποδών άνάλογοΰντα μιμήματα, πέταλα δέ οΐον κόμας σκέπην έν ταδτψ χαΐ κόβμον έπανθήσαι παρασχεοάσασα, καρποος δέ επί τούτοις, ών ?νεκα κάχεΐνα". 26 I τούτων άχούσασα ή έτερα — και γάρ έν άποκρύφφ μέν έν έπηκόψ ΙΙρ.267Μ. δέ είστηκει — , δείσασα μή ποτε λαθών ó νοΰς αιχμάλωτος άνδραπο-

5

δισθείς ά π α χ θ η τοααύταις δωρεαϊς καί όποσχέσεσιν, ετι καΐ πρδς τήν οψιν ένδους εδ καί ποιχίλως έπΐ άπατη τετεχνιτευμένην — διά γάρ τών περιάπτων καί μαγγανειών έ'νοττεν, έκήλει, γαργαλισμοός ένειργάζετο — , παρελθούσα

έξαίφνης έπιφαίνεται

έλεοθέρας

xat αστής

προσφερόμενη

πάντα, σταθερόν βάδισμα, ήρεμαιοτάτην όψιν, χ ρ ώ μ α xal xh αίδαδς καί 10 το

σώματος

άκιβδήλεοτον,

άψεοδές ή θ ο ς ,

άνόθεοτον

β ίον ,

άποιχιλον

γνώμην, λόγον οδ φένακα, διανοίας υγιούς αληθέστατον μίμημα, σχέσιν άπλαστον, οδ σεσοβημένην κίνησιν, μετρίαν έσθήτα, τδν χροσοο τιμιώ27 τερον φρονήσεως καί άρετής όσιότης αλήθεια θέμις κοινωνία εδκολία φρόνησις

κόσμον.

σονείποντο

έχεθομία σωφροσύνη κοσμιότης αιδώς

άπραγμοσύνη

προσοχή

δέ αύτη

άγιστεία εδορκία δικαιοσύνη

διόρθωσις

ανδρεία εδθομία

εδσέβεια

ΐσότης εδσονθεσία 15

έγκράτεια πρ^ότης ¿λιγοδεια

γενναιότης χρηστότης

εδβουλία ήμερότης

προμήθεια ήπιότης

1 δ' A 2 G 2 HPUF, δέ om. Β έκφύσασα Pap G 1 : έχφύσας Α1, έχφύσα ceteri 1. 2 άναλογοΰντα] επαγοντα Pap, άναλογουντας L 2 μιμείται G a HPUF πετάλια Pap HP δέ χαΐ Β σχέπειν L 3 παρασχευάσασα] παρεσκεύασά sot Η corr. L 8è Pap MG1: δ' ceteri 4 ή om. Ν ΰπηχόιο Α 1 5 8' 2 Α Β λαβών UN, παθών Β 6 νοΰς λαθών transp. MA'G 1 7 ένδιδοίκ HP τεχνιτευμένην (sic) U: τετεχνιτευμένη MA'GN, τεχνιτευμένη HPF, τετεχνευμενη Pap, τεχνιτειχίμενοί Α 2 Β 8 έκήλει] έκίνει Α1 γαργαλισμ-ός Α1, γαργαλισμόν G 2 HU 9 προφερομένη A2 BP, προφερομένους Ν, έπιφερομένη MA'G 1 10 πάντα] παν Pap ε σταθηρόν Α2 ήρεμαίαν την MA'G 1 αίδοΰς] αόδοΰν A 2 BP 11 το] τοΰ Α1 12 φαίνακα A'G 2 ί)γιοΰς] άληθοΰς FN άληθέστατον ΰγιοϋς tiansp. Β 13 άπλαστον] άπλήν F σεσοβημενη Pap 14 χόαμον] πλοΰτον G1 δέ Pap MG'FN: δ' ceteri 15 άλήθεια—Ιαότηί om. Pap post άγιστεία add. θεοσέβεια MA'G 1 xal εόορχία HP ίσότης] όσιίτης Β ¿συνθεαία G 1 16 κοινωνία om. FN έχεθομία Pap F: ε&θυμία MA'G1, έχεμοθία ceteri πραυτης Pap ¿λιγοδέεια Pap GP, ¿λιγοδεια F 17 αίδώς—προσοχή (18) om. Pap άνδρία ABG προμηθία A1

4—216,7 Ν fol. 162": τούτων άκοΰσασα— εύφραίνεται. 4 sqq. Ambros. de Cain et Abel 15, 15 His auditis . . . haeret saucius. quem miserans virtus et casurum cito videus improviso occurrit, verità ne inter moras illecebris demulcentibus mens capiatnr humana.

DB S A C R I F I C I I S A B E L I S ET C A I N I φιλανθρωπία

μεγαλοφροσύνη

μαχαριότης

αγαθότης·

213

έπιλείψει

με

ή

ήμερα λέγοντα τά των κατ' είδος αρετών ¿νάματα,

αύται παρ' έχάτερα 28

στασαι

τό

μεσην

αδτην

έδορυφόρουν

ή

δέ

σχήμα

σύνηθες

έαυτη

λαβοδσα λόγων ηρξατο τοιώνδε· „την τερατουργον και μάχλον καί μυθο5 λόγον εΐδον ήδονήν τραγιχώτερον σοι προσομιλοΰσαν,

ωστε —

ένεσχεοασμένην

είμί γάρ μισοπόνηρος

χαι λιπαρώς

θαμινά

φύσει — ,

δείσασα

μ η λάθη ς ¿πατηθείς καί συναινέσας χαχοΐς μεγίστοις ώς υπερβάλλουσιν άγαθοΐς, ήξίωσα τά προσόντα τη γυναικι μετά πάσης αληθείας προειπεΐν, Γνα μηδέν άγνοιας των συμφερόντων άπωσάμενος άβούλητον έμπο10 ρεύση χακοπραγίαν. Γσθΐ'

την μέν οδν σχευήν η χέχρψαι

πδσαν άλλοτρίαν 29

των γάρ εις γνήσιον κάλλος ουδέν οίκειον έξ έαυτής

έπιφέρεται,

περιήπται δέ δίκτοα καΐ πάγας έπί τη ση θήρα, νόθην καί χίβδηλον ευμορφίαν,

δ προϊδόμενος,

ήν ευ φρόνησης,

ατελή την

άγραν

αυτη

παρασχευα'σεις· δφθαλμους μεν γάρ φανεΐσα ήδύνει, ώτα δέ φθεγξαμένη 15 λιγαινει, ψυχήν δέ τό πλείστων άίιον χτήμα καί διά τούτων καί των άλλων άπάντων μέρων πέφυκε λυμαίνεσθαι.

των δέ περί αυτήν α μέν

ΙΙρ.268Μ. εμελλεν άχούσαντί σοι | προσηνή γενήσεσθαι διεξήλθε, τά δέ άλλα δσα μή ρ^στώνην είχεν αμύθητα οντα έθελοχαχοΰσα έπεχρύψατο,

οίς ούχ

1 post μεγαλοφροσύνη add. μεγαλεώτης A ' G 1 μαχαριωσΰνη Α 1 ή om. Pap 1 1 1 2 τά om. MA G UN τά ¿νάματα MA'G 3 στάσα F, πάσαι MG2 έαυττ] αύτη MA'G 1 4. 5 χαΐ μυθολίγον om. FN 5 τραγιχωτέραν G 2 HPFN, τραγιχωτέρως Α 2 Β έσχευασμένην Ü, άνεσχευασμένην Ν 6 ώατε Pap MG 1 : ώστ' 2 esteri 8 rj¡ γυναιχΐ om. Α Β, έν τή ρναιχΐ Ν 9 μηδέ A a B 9. 10 έμπορήση Α2Β 10 την χαχοπραγίαν G ' πάσαν ¿ χέχρηται transp. Α 2 Β άλλοτρία πάσα MA'G 1 11 Γστε G 3 P Γσθι· τών] αισθητών A'G 1 , αίσ&ητόν Μ εαυτής Pap Α 1 : αί)της MA 2 BG", αύτής G 2 HPUFN φέρεται MA'G', περιφέρεται Β 12 πάγας] πάαας Ν 13 προειδόμενος Pap et codd. ευ φρονήσης MA'G 1 , ευφρόσυνης (sic) P a p : ευ φρονής ceteri aúrr¡ om. G 14 γαρ om. G 2 ηδυνη Pap δέ om. Pap 15 πλείστων U: πλείστον G', πλείστου ceteri (et Pap) 16 πάντων U αί>τήν] αυτήν codd., εαυτου Pap 17 προσηνεϊ HF γενέσθαι MAB G' διεξελθον Pap δέ Pap MG 1 : δ' ceteri 18 άπεχρύψατο MABG'P

6 sqq. ibid. palam, inquit, apparui tibi non quaerenti me, ne fallat impradentem et circumveniat te mulier effrenata et luxuriosa quae non novit pudorem. 10 sqq. ibid. . . . non te vincat formae concupiscentia: adulterina est, fucis illita, nequáquam yero ac sincero fulgens decore . . . mala sunt voluptatis vincula: oculos delectat, demulcet aures, sed mentem inquinat; multa mentitur, falsa adiungit, vera subducit.

PHILONIS

214

30 αν τινα συναίνεσε tv εόχερώς προσεδόκησεν.

έγώ δέ χαί ταΰτα άπαμφιά-

σασα αναδείξω χαΐ ου μιμήσομαι τρόπους ηδονής, ώς δσα μέν έπαγωγά έστιν έν έμοί μόνα έπιδείξασθαι, τά δέ έχοντα δοσκολίαν ouoxtáaat xal περιστειλαι, αλλά τουναντίον τα μέν τέρψιν έ£ έαυτών καΐ χαράν ένδιδόντα ησυχάσω, είδυΤα δτι φωνήν ρήξει την δι' έργων, τά δ' έπαχθή

5

χαί δυσυπομόνητα κυρίως έρμηνευσω τοις δνόμασι γυμνοΐς καν μέσψ τιθεΐσα αότά, ώς εκδηλον την έκαστου φύσιν χαί τοΐς άμυδρώς δρώσι προφαίνεσθαι · των γάρ ήδονής μεγίστων αγαθών τά παρ' έμοί μέγιστα δοκοΰντα είναι χακά καλλίω χαί τιμιώτερα τοΐς χρωμένοις έξελεγχθήπριν δέ πεοί των ίδιων άρξασθαι, δσα δν ένδέχηται των ύπ1 10

31 σεται.

έκείνης ήσυχασθέντων όπομνήσω· είποΰσα γάρ περί