Opera, Pars 2: Expositio Psalmorum, Liber Sententiarum

Citation preview

@aarys CHRISTIANOKYAi SERIES LATING EXVULA

CRA

Be pees

2 VEO

Theology

Library

SCHOOL OF THEOLOGY AT CLAREMONT California

CORPVS

CHRISTIANORVM Series Latina

PAIN LTE

CORPVS CHRISTIANORVM Series Latina

LXVIII

A

PROSPERI AQVITANI OPERA. PAKS

2

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI

BREPOLS

EDITORES

MCMLXXII

PONTIFICII

PROSPERI AQVITANI OPERA

EXPOSITIO LIBER

PSALMORVM

SENTENTIARVM

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI

BREPOLS

EDITORES

MCMLXXII

PONTIFICII

_ SVMPTIBVS SVPPEDITANTE SVPREMO BELGARVM MAGISTRATV

' PvBLICAE INSTITVTIONI ATQVE OPTIMIS ARTIBVS PRAEPOSITO EDITVM

SANCTI PROSPERI AQVITANI EXPOSITIO PSALMORVM A CENTESIMO VSQVE AD CENTESIMVM QVINOVAGESIMVM

CVRA ET STVDIO P. CALLENS

PRAEFATIO Prosper Aquitanus, sancti Augustini inter discipulos ac sequaces ardentissimus, suam ““Expositionem psalmorum a centesimo usque ad centesimum quinquagesimum”’ ex “‘Enarrationibus in psalmos’’ doctoris Hipponiensis conflauit, pauca ad litteram excerpens, plura ad sensum in compendio redigens. Ex aliis fontibus nihil fere, ni fallimur, haustum est. (+) Scripsit Romae saeculo V° mediante, certe post confectionem ultimae enarrationis Augustini, in psalmum scilicet 118 (anno 418 dictatae, ut communiter admittitur), sed probabilius post synodum Ephesinam anno 431, ad quam respicere uidetur exordium expositionis in ps. 144; (?) opus compleuit antequam Librum Sententiarum composuit ;ibi enim nonnullas sententias non e tractatibus sancti Augustini, sed directe e suo proprio commentario exscripsit. Valde mirandum est se non totum psalterium exposuisse, sed tantum inde a psalmo centesimo. Nullum saltem uestigium inuenitur prioris partis. Insuper, Liber Sententiarum incipit a quadam sententia de expositione in psalmum centesimum excerpta; et ex omnibus fere expositionibus in sequentes psalmos usque ad ps. 129 plura adfert, ordine psalmorum seruato ; sententiae uero quarum fontes nondum reperti sunt, si ex priore parte expositionum desumptae essent, in initio Libri Sententiarum positae fuissent. Itaque, cum Librum Sententiarum composuit, Prosper aliam nullam expositionem psalmorum I-99 sub manu habebat quem Enarrationes ipsius

(1) Aliam sententiam tenuit a. 881-890 monachus ille celeberrimus Sangallensis, Notker Balbulus, De interpretibus diuinarum scripturarum, 2 — PL, 131, 995C: “Augustinus ..., ex cuius libris Prosper, ut accepimus, Aquitanus episcopus, utilissimum uolumen studiosis excerpsit, cui multa de aliorum opusculis intexuit, ut statim in principio praefationem de homilia sancti Basilii posuerit.”’ Sed quaestio ponitur an Notker inspexerit genuinum opus Prosperi, uel commentarium Walafridi Augiensis. Hic enim commentarius, magna ex parte adhuc ineditus, sine nomine auctoris legitur in codicibus Sangallensibus 167 et 317/313, saec. IX, sub titulo “Explanatio Psalterii excepta ex decadis beati Augustini episcopi”’ ; incipit ab homilia Basilii in interpretatione Rufini “Omnis Scriptura” (uide CC, 38, p. XIV, adn. 7); et reuera “multa de aliorum opusculis” intexuit inter exceptiones ex Augustini Enarrationibus. Haec argumenta, quae libenter nostra facimus, nobis communicauit, pro sua in nos continuata beneuolentia, uir clar. Petrus Tax (University of North Carolina), qui editionem parat “Explanationis Psalterii” a Walafrido confectae. (2) Vide infra, p. 192, 5-7. Cft S. LENaIN DE T1LLEMoNT, Mémoires pour servir al’histoire ecclésiastique des six premiers siécles 16, Paris 1712, p. 24.

VIII

PRAEFATIO

Augustini, et ex eis nonnullas excepit sententias ad hos psalmos pertinentes. (°) : Ad psalmum uero 107 perueniens, eum praetermisit, “quia

in postremis (sc. partibus) quinquagesimi sexti et in quinquagesimi noni uidetur expositus’’. (4) Nonnulli ergo putant ipsum ps. I-99 exposuisse ; (°) sed potius, ut nobis uidetur, lectorem reuocare intendit ad similem declarationem Augustini. (°) Frustra tamen quaeritur qua ratione Prosper explanationes suas inceperit a psalmo centesimo. Nulla datur diuisio psalterii, nulla diuisio magni operis Augustini, nullus codex Enarvationum, qui ab eodem psalmo incipit, dum permulti codices, solam tertiam partem continentes, semper a psalmo Io1 incipiunt. (7) (3) Ex iisdem fete atrgumentis diuersa omnino conclusio trahitur a Rudolpho Lorenz, Der Augustinismus Prospers von Aquitanien, in Zeitschr. fur Kirchengeschichte, 73 (1962) 217-252, ptaesertim p. 223-226 : sententiae Prosperi ad priorem pattem psalterii pertinentes (sententiae sc. 84-105 ad ps. 33-38 ; 107-126 ad ps. 86-99; 129-138 ad ps. 7 et 9 ; 185-253 ad ps. 39-85) longius distant a textu Enarrationum Augustini quam ceterae sententiae a textu Confessionum ex. gt.; ergo non directe ex Enarrationibus haustae essent, sed mediante parte deperdita Expositionis ipsius Prosperi. Admodum dubium uidetur. Prosper enim etiam in aliis sententiis directe ex Augustino assumptis, ex Tractatibus in euangelium Ioannis ex. gt., nonnulla mutauit uel breuius expressit. Haud male suspicaueris cum Rudolpho Lorenz (p. 226) Prosperum liberius textum sermonum adhibuisse quam /ibrorum. (4) Vide infra, p. 49. (5) Ex. gr. Histoire ittéraire de la France 2, Paris 18657, p. 388; M. ScHanz, Geschichte der romischen Literatur IV, 2, Miinchen 1920, p. 498. Eandem sententiam tenet G. Morin (La préface métrique au commentaire sur les psaumes de Prosper d’ Aquitaine ?, in Rev. bénédictine, 46 [1934] 36-40), ptaefatiunculam “‘Cantica Dauidico” (H. Wartuer, Initia Carminum, Gottingen 1959, n. 2385) ipsi Prospero tribuens ; Prosper ergo “‘ter quinas decades .. uno cuncta simul perstrinxisset libro” (uu. 8 et 15). Attamen uersus isti uidentur potius Carolinae aetatis ; fortasse Walafridum Strabonem habent auctorem, cuius compendium in psalmos (supra iam laudatum in adn. 1) optime introducunt in fere omnibus codicibus huius operis, nempe Turicensi 244, Parisiensi B.N. 1979 et Sangallensibus 167 et 317 (cfr L.C. MonLBErRG, Kleine Notizen zu einem “verschollenen’? Psalmen-Kommentar Walafrid Strabos, in Miscell. G. Mercati 2, Citta del Vaticano 1946 [= Studi e Testi, 122] p. 1-15, praesertim p. 12-13. — Praeter praefatiunculas “Omnis Scriptura” (de qua supra, adn. 1) et “Cantica Dauidico”, S. LENAIN DE TILLEMONT, op. cit., adn. 2, post Sixtum Senensem etiam tertiam praefationem ad Prosperi Expositionem memorat, quae sic incipit : “Omnis fidei ratio”. Sed hac unica uice prudentissimus historiographus sese fefellit : SIXTVS SENENSIS (Bibliotheca Sancta, Parisiis 1610, p. 293) hoc exordium adfert tamquam priota uerba librorum “de promissionibus et praedicationibus Dei” auctore Quoduultdeo (F 453); hoc uero opus Prospero tribuit, sicut et saepius fiebat inde a Cassiodoro (Institutiones 1, 7 — ed. Mynots, p. 13, 25/28), usquedum Getrmanus Morin nosttis temporibus nomen proposuit genuini auctoris (Rev. bénédictine, 31 [1914/17] 161, adn. 1). (6) Enarr. in ps. 107, 1 — CC, 40, p. 1583, 1/4 : “Psalmum centesimum septimum exponendum non putaui ; quoniam iam exposui eum in psalmo quinquagesimo sexto, et in psalmo quinquagesimo nono, ex quorum postremis partibus iste constat.” Cfr R. LoRENzZ, art. cit., p. 225, adn. 27. (7) Cft A. Witmarr, La fradition des grands ouvrages de S. Augustin, IV: Les Enarrations, in Miscell. Agostiniana 2, Roma 1931, p. 295-315 ; add CC 38, p. VI, adn. 4; M. Oneruerrner, Die handschriftliche Uberlieferung der Werke des heiligen Augustinus I, 1 Italien, Wien 1969, p. 66-70.

PRAEFATIO

ib

*

*

Expositio psalmorum non memoratur a Gennadio inter opera Prosperi, (8) nec in ceteris catalogis scriptorum ecclesiasticorum (si Notkerum excipias de quo supra). Attamen genuinitas maxime probatur e ratione qua textus adhibetur in Libro Sententiarum eiusdem Prosperi, — ex inscriptionibus in Augiensi, Sangallensi, Trecensi codicibus : ‘“‘Expositio Psalmorum sancti Prosperi’’, — e Rotulo codicum manuscriptorum bibliothecae Murbacensis saec. IX mediante, ubi legitur inter libros Prosperi: ‘“‘Quinquaginta psalmorum nouissimorum exposicio/ centum anteriorum adhuc qu(a)erimus’, (%) ex “Summa librorum’”’ Augiensium saec. IX, (1°) et ex catalogis bibliothecarum Sangallensis a. 1461 (#4) et Clarauallensis saec. XIT..(}*) De cetero, stilus et doctrina Expositionts a Prospero non iudicantur alieni a uiris peritis. (1%) * *

OK

Psalterii textus, quem secutus est Prosper, mixtura est psalterii Augustini et psalterii Romani, cum nonnullis lectionibus propriis, quae aliquando concordant cum Corbeiensi [8] (#4) uel Sangermanensi [y], uel etiam cum Cauensi [moz*] et Mediolanensibus [med] psalteriis. Aliae lectiones alibi non leguntur. Aliquibus locis Prosper lectiones discrepantes in psalteriis adnotat, ex.gr. : “ignem urentem siue flagrantem (ps. 103, 4) ; “et posuit sicut oues familias siue patriam’’ (ps. 106, 41). Quae ultima lectio saltem sub hac forma nusquam alibi occurrit (cfr med et y : patrias, cam LXX). (8) De uiris illustribus, 85 (84) — ed. Richardson, p. 96, 10 sqq. (9) W. Mixpz, Der Bibliothekskatalog des Klosters Murbach aus dem 9. Jabrhundert, Heidelberg 1968, p. 44.

(10) “Prosper ... in psalmos I”. Cfr P. Lenmann, Miftelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz 1, Miinchen 1918, p. 263, 25/27. Hodie est codex Caroliruhensis Augiensis Perg. XLV. (11) “Prosper ... in psalterium”. Cfr P, LEHMANN, of. cit., p. 111, 35. Hodie est codex Sangallensis 184. (12) “Commentatium eiusdem [= Hilarii Pictauiensis] super psalmos et Prosper super quosdam psalmos in uno uolumine”’. Cfr A. Wiumart, L’ancienne bibliothéeque de Clairvaux, in Mémoires de la Société Académique du Département de PAube IU, 54 (81), 1917, p. 127-190 (repetitum in Collect. ord. Cisterc. Reform. 11 [1949] 101127 ; 301-319), p. 118. In inuentario Clarauallensi a. 1472 occurrit sub n° F 35, et est hodie codex Trecensis 540. (13) Cfr ex. gt. L. VALENTIN, Saint Prosper d’Aquitaine, Paris 1900, p. 346 sqq. 5 561 sq. et passim. (14) lisdem siglis utimur ac R. Weser, Le Psautier romain et les autres anciens psautiers latins, Rome 1953, Pp 34-

x

PRAEFATIO

Lectiones propriae soli psalterio Gallicano [Ga] apud Prosperum non leguntur. Item differt a psalterii uersionibus quas secuti sunt Arnobius Iunior et Cassiodorus. Sed haec omnia adhuc pressius inuestigenda sunt. * *

Secus ac ceterae explanationes psalterii, Expositio Prosperi parum omnino diffusa erat. Numquam, ni fallimur, adfertur in aliis commentariis psalmorum ante Notkerum Teutonicum (f 1022). (#5) Vnum tamen excerptum, de expositione psalmi 110 (lin. 9-21), legitur sub nomine Augustini in celeberrimo florilegio Augustiniano ab Eugippio saec. VI ante medium confecto (n. 159a); attamen tantum in quattuor Eugippii codicibus saec. IX-X occurrit. (16) Fere unicus erit textus pseudo-augustinianus, qui ab Eugippio admissus sit, si reuera ad formam primigeniam huius operis pertineat. * * Ok

Mentiones in catalogis ueteribus supra iam enumerauimus ; fortasse plures sunt, sub quadam ieiuna rubrica ‘‘Prosper’’ uel “Excerpta e tractatibus Augustini in psalmos”’ absconditae. (?”) Et mira res : saltem tres e quattuor codicibus in antiquis catalogis memoratis, in bibliothecis uel collectionibus propriis usque hodie seruantur. Solus codex Murbacensis deperditus uidetur ; e contra, habemus alium codicem saec. IX/X incer(15) Qua de re certiores nos fecit Petrus Tax, qui nouam editionem parat “‘Psalterii” a Notkero Teutonico in linguam germanicam translati et expositi. (16) Inter alios in Sangallensi 176. Vide infra, p. 63 sq. (17) Quid sibi uult titulus quidam in catalogis coenobii Fuldensis, haud plane intellegi potest. In catalogo Vaticano Pal. Lat. 1928 saec. XVI mediantis legitur inter libros S. Ambrosii sub n. 68 : “Expositio s. Ambrosii a CLIX psalmo usque in finem. Incipit ‘Misericordiam et iuditium cantabo tibi, domine. Psalmus iste de primo uersu toto intelligendus est corpore, etc.’ Explicit “Et quia sapere secundum catnem mo(t)s est, omnis spititus laudet dominum”. Ambrosius ps. 109 et sequentes non explanauit ;‘incipit’? uero concordat cum Expositione Prospeti ; ‘explicit’ est Prosperi uel ipsius Augustini. In inuentario eiusdem librarii, anno citciter 1561 confecto, recensetur in codicum “repositorio VIII°, ordine III°”’, sub n° 2 eadem “Expositio s. Ambrosii episcopi a 109° psalmo usque ad finem et in euangelium Mathaei”. Commentarium Ambrosii in Mathaeum aliunde non nouimus ; sed cfr infra descriptio codicis Sangallensis 184, ubi saec. [IX continebantur et Prosperi expositio psalmorum et Hi/arii expositio in Mathaeum. In indice denique Parisiis seruato codicum Fuldensium (Bibl. Nat., nouv. acquis. 643) saec. XVI/ XVII, occurrit inter libros Ambrosii sub n. 182 sola ““Expositio super euangelium Mathaei” ; expositio in psalmos non memoratut (uide K. Curist, Die Bibliothek des Klosters Fulda im 16. Jabrhundert, Leipzig 1933, p. 81,266.286.300). Codex ueto, sicuti omnes fere codices Fuldenses, hodie deperditus est, nisi idem est ac Londiniensis, de quo infra. ;

PRAEFATIO tae originis, Londiniensem

Arundelianum

XI 386, qui fortasse

eundem esse poterit ac Fuldensem. Nobis ergo adsunt quattuor codices, Londiniensis iam laudatus ; Caroliruhensis Augiensis Perg. XLV, saec. IX ; Sangallensis 184, saec. [IX ; Trecensis 540, saec. XII. Addere potes ignotum codicem quem adhibuit editor princeps Sebastianus Gryphius a. 1539. (18) Inter ceteros editores nullus erat qui ope ac fide codicum textum emendare conatus est. Breuiter percurramus quattuor istos libros manuscriptos : L : London, British Museum, Arundel 386, saec. IX ut uide-

detur, uel X ineuntis, potius quam “‘sec. fortassis X’’, quod indicatur in elencho a J. Forshall edito, (1°) ut certiores nos fecit per litteras clar. T.S. Pattie, de praepositis

Aulae Codicum manu scriptorum in Musaeo Brittanico.

Praeter dua ultima folia, ab alio scriptore completa, totus exaratus est litteris minusculis carolinis, ab una eademque manu quae et paucas emendationes in margine uel inter lineas addidit ; aliae et numerosiores

emendationes,

for-

tasse ab eodem amanuense scriptae, certe quodam tempore post completionem totius operis superadditae sunt. Continet fol. 1-124, sine titulo uel nomine auctoris, (?°) totam Prosperi expositionem in psalmos 100-150; (?4) medio fol. 125'-126T exhibetur, item sine titulo uel nomine auctoris, quaedam epistula quae sic incipit : ““Quis nauem dirigit si gubernator abscedat, quis ab insidiis luporum custodiet oues’’, et explicit : “*... quod nec praeceptis euangelicis contrarium nec decretis scorum patrum inueniatur aduersum”’ ; fol. 126'-129' : “INCIPIT INQVISI-

TIONES SECVND COMMITI Consulitis(?) de presbyteris uel diaconis qui se episcopos esse mentiti sunt’’, et explicit : ‘‘... eos nisi per paenitentiam publicam non oportet admitti’’. Fol. 129” legitur, praeter probationes pennae, manu recentiore : ‘‘Glossae super Psalmos 55”’. De origine et de historia huius codicis nihil constat. (18) Sebastianus Greif (1493-1556) natus est in oppido Reutlingen in Sueuia, haud longe a monasteriis Augiensi, Sangallensi et Murbacensi, et satis prope Cellam Ratholfi (Radolfszell) item in Sueuia, ubi a. 1528 Iohannes Cretz Prosperi expositionem descripsit “ex uetustissimo exemplari Augiae maioris.” Haec transcriptio est hodie codex Heidelbergensis 363, 15 ; uide P. LEHMANN, Mitteilungen aus Handschriften 1, Miinchen 1929, p. 14. De Sebastiano Gryphio egerunt HLL. et J. Bauprisr, Bibliographie Lyonnaise. Recherches sur les imprimeurs, libraires, relieurs et fondeurs de lettres de Lyon au XVIE siécle 8, Paris 1910 (reeditio 1965), p- II sqq., praesertim p. 189. (19) Catalogue of MSS in the British Museum, New Series, Vol. I, Part. 1 : The Arundel MSS, London 1834, p. 114. (20) Primum folium (uel inuolucrum) deperditum uidetur, priore quaternione tantum fol. 7 amplectente. Fortasse idem titulus inscriptus fuit in fol. 1¥ ac in codicibus Augiensi et Sangallensi, de quibus infra. (21) Nescio qua de causa in laudato catalogo indicatur : “inde a centesimo primo asque ad finem.”

PRAEFATIO

XII

Badische Landesbibliothek, Reichenauer Gut Karlsruhe, Handschriften, Perg. XLV, saec. IX. (2?) Solum continet,

in 79 foliis, opus Prosperi. In fol. 17 adnotatur manu recentiore : “‘Iste liber est monasterij beate Virginis in Augea maiori’’ ; in fol. 1v litteris maiusculis saec. [X pulcherrime exaratur inscriptio : IN HOC CODICE EXPOS PSALMORVM SCI PROSPERI A CENTESIMO VSQVE AD OVINOQVAGESIMYVM (sic).

: Sankt Gallen, Stiftsbibliothek 184, saec. LX (perperam, ut uidetur, notatur in catalogo “‘saec. X’’). Paginae 2-188 continent Expositionem Prosperi ; quae sequuntur in paginis 189-262, ad alios codices pertinent ; sic enumerantur in pag. I manu recentiore : ‘‘Prosper in ultimam quinqua_genam psalmorum. Augustinus de disciplina christianorum. Idem unde malum. Liber sancti Valeriani Cimelensis episcopi de bono disciplinae. Memoria beati Michahel archangeli. De octo principalibus uitiis et remediis eorum. De compoto multum. De antichristo et die iudicii e¢ alia plura. In fine uocabularium’’. (28) Nihilominus in pag. 2 litteris maiusculis scripsit manus saec. IX : IN HOC CODICE EXPOSITIO PSALMORV SCI PROSPERI A CENTESIMO VSQVE AD CENTESIMVM OVINOVAGESIMVM. SCI HILARI EXPOSITIO IN MATHEVM EVANGELISTAM.

Commentarius Hilarii, qui hodie desideratur,

iam ante a. 872 in catalogo bibliothecae Sangallensis memoratus est : “‘Expositio Ilarii episcopi super Matheum euangelistam uolumen I’”’ ; (24) quae notitia fortasse totum uolumen designat, in quo et Prosperi expositio continebatur.

: Troyes, Bibliothéque municipale 540, saec. XII. Habet folia 214 et continet Hilarii Pictauiensis expositionem psalmorum “‘a quinquagesimo primo usque ad CXXXVIII™’ et Prosperi : “‘a centesimo usque ad centesimum quinquagesimum’’. (7°) Scriptus est litteris minusculis in abbatia Clarauallensi ;in margine inferiore folii 210 adnotatum est : ‘Liber Sce mariae clare uallis’”’. Sequuntur fol. 211-212 “Capitula

:

_

‘

”

_

Pan

Lo

%

,

:

’

:

eo

i

4

:

=

2

i

:

,

S278) _

cet —

r

1

-

e

v

:

-

ee a

~

7oy ~

af

®

.

:

f

a

i

.

1

he

|

PRAEFATIO

Huius operis Sancti Prosperi Aquitani quam insignis fortuna fuerit, nobis testatur quod nonnullos codices eiusdem inuenimus. Nam numero eorum, quibus ad hanc editionem criticam instruendam usi sumus, alios deperditos adicere possumus, qui sunt : Cenabensis 662, s. XI. Claustroneoburgensis 1330.

Mediolanensis, Bibl. Visconti-Sforza A 498. Ticinensis, Bibl. Castello B 364. Vindobonensis, Dominikanerkloster E 55, s. XV.

Vindobonensis, Dominikanerkloster E 61, s. XV. Vindobonensis, Dominikanerkloster G 46, s. XV. Vindobonensis, Dominikanerkloster G 60, s. XV.

alios glossas continentes, qui sunt : Hauniensis 1708 A. M. 685 c., s. XIV.

Pragensis, Metropolitni Kapitoly 1062 H VIII, s. XIV.

alios, quos uel conferre non potuimus uariis de causis uel in quibus reperiuntur nullius pretii fragmenta, qui sunt : Berolinensis 71, Phillipps 1996, s. XII. Burdigalensis, Bibl. Mun. II, s. XII.

Londiniensis, Brit. Mus. add. mss. 38818, s. XII-XIII.

Londiniensis, Lambeth Libr. 414, s. X-XIT.

Olisiponensis, Bibl. Alcobaga 75, s. XII. Osma Cat. Rojo 142, 2. Parisinus rgro, s. XIII. Phillipps 22254.

Maioris momenti uidetur traditio, ut aiunt, indirecta. Non-

nullae sententiae repetuntur inter Epigrammata ex Sententis S. Augustini (+) ; aliae ad uerbum adferuntur a Concilio Arausicano II a. 529, ut canones IX-XXV (?) ; uel leguntur inter Testimonia diuinae Scripturae et Patrum perperam Isidoro Hispalensi tributa (°), aut in florilegio Augustiniano a Floro uatiantes (1) Paramus editionem criticam huius libri ; ideo superfluum duximus 51, 499lectiones inter Sententias et Epigrammata ex editione Lucae Mangeant (PL $32) hic in apparatu infrascripto adnotate. 314, 317; 325> (2) Nempe sententiae 22, 54, 56, 152, 212, 226, 260, 297, 299, 310, 340, 368 et 372. 118, 173, 161, (3) Nempe sententiae 1, 2, 6, 13, 50, 53, 59. 65, 85, TOT, 170, 115,

264, 276, 303, 345+ 191, 196, 201, 204, 205, 208, 210, 216, 218, 222, 265, 266, 269, Etude sur le Liber de — De hoc opusculo saec. VII conflato, uide D. Dz Bruyne, III. Un abrégé du VII sitcle, in Revue Bénédictine 45 (1933) 119-141-

diuinis scripturis,

216

PRAEFATIO

Lugdunensi digesto (*). Quae uero in Libro Scintillarum Defensoris Locogiacensis adferuntur (5), ad rem non pertinent ; etenim potius ex ipso Augustino hausta uidentur quam ex Sententiis Prosperi ; una tamen uice ipse Prosper adfertur sed mediante florilegio iam laudato, Testimonia diuinae Scripturae

et Patrum nuncupato, quod “‘Basilio’”’ tribuit Defensor (6). Quid amplius ? Ad decretum Ps. Zephyrini conflandum Isidorus Mercator abusus est sent. 21, 34 et 120; aliae nonnullae

sententiae

occurunt

in collectionibus

canonicis

posterioris

aetatis uel adferuntur in conciliis aeui carolini aut in Decreto Gratiani ; sed haec omnia pressius non inuestiganda sunt ; ad haecce enim tempora iam ascendunt codices nostri antiquissimi Libri Sententiarum. Hic uero non praetereunda in graecum sermonem conuersio, quam quarto decimo saeculo curauit Demetrius Kydones cuiusque exstant codd. seqq. (*) : Romanus Gr., Bibl. Vallicellana 131 (cod. Allatianus VIII). Vaticanus Gr. 606, s. XIV, fol. r98?-220F.

Vaticanus Gr. 1096, s. XIV, fol. 171?-19g9'. In margine suprascripti codicis Vat. Gr. 1096 notatur : “épunvevdévra dé ex Tov AatwiKod map euod Anuntpiov’’, qui archetypus pro ceteris descriptis esse uidetur.

Partim etiam legitur in codice Vaticano graeco 609 sub titulo mepi ris dAyBovs axaxias (8). (4) Nempe sententiae 3, 44, 45, 83, 90, 97(bis), 106, 107, 113, II7, 120, 122, 124,

138, 140, 142, 157, 158, 159, 163, 164, 167, 172, 173, 174, 179, 186, 190, I91, 199,

207, 208, 211, 213, 214, 220, 221, 222, 224, 225, 234, 235, 237, 242, 245, 258, 260,

262, 271, 275, 278, 279, 281, 297, 300, 301, 309, 312, 313, 315, 318, 320, 322, 324, 336, 343, 355, 356, 357, 362, 364, 372, 373, 381. — Vide C. CHaruier, La compila-

tion augustinienne de Florus sur ?Apétre. Sources et authenticité, in Revue Bénédictine, 57 (1947) 132-186. (5) Nempe sententiae 112, 118, 175, 208, 329. Cfr CC 117, p. 254. (6) Sent. 118 = Liber Scintillarum VII, 39. (7) Cfr M. Racxt, Die griechischen Augustinusiibersetzungen, in Miscell. Fr. Ebrle, I, Romae 1924 (= Studi e Testi 37), p. 21/22. (8) Cft G. Mercatt, Nosizie di Procoro e Demetrio Cidone, Manuele Caleca e Teodoro Meliteniota, Citta del Vaticano 1931 (= Studi e Testi 56), p. 30.

PRAEFATIO

217

E codicum collatione sequenti modo

stemma

describere

potuimus :

ARCHETYPVM

s, IX e.4

s. XI

s. XII 1

epqT

s. XIV

jnZ

hort ABCHPX

c¢

vS abmY

lyILU

ae, Oe

1)

g

Soil

EN

quod si expedire uolumus, nobis fit hoc tripertitum, cum a pro archetypo, ¢ et w, pro subarchetypis litteris compendiariis (°).

A

B

GC

Nihilominus, in adnotationem criticam testimonia plurima rettulimus tribus praecipuis causis, quod et codd. fere semper inter se consentientes interdum discrepantiam praebebant nonnullis locis magni momenti, et eosdem descriptos conse-

quenter existimare non potuimus, — exempli gratia jxz, cO, La genesi del (9) Cfr P. Maas, Textkritik, Leipzig 1950, c.8, e; S. Trmpanaro, metodo del Lachmann, Firenze 1963, p. 120/121.

218

PRAEFATIO

ENQ,MS (}°), — denique quod istius operis Sancti Prosperi Aquitani editio, textum dubium operum Sancti Augustini traditione recta transmissum explanare potest. In reperiendis fontibus plura debemus Rudolpho Lorenz (4), etsi non omnes locos parallellos quos adnotat, in apparatu fontium admittendos duximus. Ceteroquin optime tractauit Lorenz de indole et de doctrina Libri Sententiarum,

ac de methodia quam secutus est Prosper in opus suum componendo. Dabamus Romae a. d. IX Kalendas I[ulias, anno Domini MCMLX XI.

M.G.

(10) Cfr G. Pasquatt, Storia della tradizione e critica del testo, Fitenze 1962, p. 30, Ci2ePe 305 Co ks

(11) Der Augustinismus Prospers von Aquitanien, in Zeitschrift fur Kirchengeschichte, 73 (1962) 217/252.

> SPOT Ida TIVEL07 emt a

LIVTIT 7 i

_

TX VIX

MYM AIT

Wie Awe ue

aE cial

TD

ad

sate

oh bee

Best

fai

sori!

SMe

c

war Kz,

7.

,

F

onc

eoeer

Tite biwial w\ereenuouuel WE

Le

oS a tana ALPERT ‘s

-

el aan T salud

a serdetdhd wire!

«2 oor

4.Ot2

ATV Ae eVaivVg vI :

r

-

»

ele

‘

pgs eatin

‘

anodiniale ¥

“


a

~

+

od

= :F

oh

¢

&

i).

Lie

;

us

&.

:

7

oie ze onysry

eae

‘

4

za)

~

VTE te

.

=

opt-in

7

org)

wal

hegre

i. ‘lay &

a

BM

a € “says 4 rane A Eee» “>, pas ' ee gene ’ = tase$R; 7 os. hn

(Penpalin

bars

Pea

Wid.

O

wr a

iswepalin

7

LIBER SENTENTIARVM I

m 543 PL

‘

Innocentia uera est, quae nec sibi, nec alteri nocet, quoniam 427 qui diligit iniquitatem, odit animam suam. Et nemo non prius 3 In Se quam in alterum peccat.

II

Sic diligendi sunt homines, ut eorum non diligantur errores, quia aliud est amare quod facti sunt, aliud odisse quod faciunt. III Vera aeternitas et uera immortalitas non est, nisi in deitate Trinitatis, cui quod est esse, perpetuum est, quia natura initio 3 carens,

incremento

non

indigens,

sicut

nullum

finem,

ita

nullam recipit mutabilitatem. Creaturae autem, etiam illae quibus Deus aeternitatem dedit uel daturus est, non penitus 6 omnis finis alienae sunt, quia non sunt extra commutationem, dum illis finis est, et temporalis institutio, et localis motio, et

ipsa in augmentum sui facta mutatio.

I, 1/2 Exp. ps. C, 20/21. 1/3 Adfertur in Test. 22/23 - CC 39, p. 1409. 2 ibid., 4, 33 ; Ps. 10, 6. TL ivcir xp. ps.G, 31/32. cfr Aug., in ps. C, 5, 16/20.

1/2 Adfertur in Test.

1 cfr Aug., im ps. C, 4, 2/3 cfr Aug., ibid., 4, 36. 2 Exp. ps. C, 32/33;

TII, 1/8 Exp. ps. CI, 213/219 ; adfertur apud Flor.

I. Titulus : LIBER DE VERA INNOCENTIA ¢ g m G X ; LIBER SENTENTIARVM fj 5% Remig. colon. ; L1BER SENTENTIARVM SEV DE VERA INNOCENTIA @ iqr

DOTUW AMOS

Y ; =X LIBRO SENTENTARVM

Test. Flor.

1/2 quoniam... NW nocet necalteri ~ dest uera ~ eh pt A B colon. non] om. et] ideo add. Z 2 qui] autem add. Aug. suam] om. O Test. 3 altero H; alium MSY non prius in se] est qui non in se prius» Test. Test. etrores non diligantur ~abguwMSY — 2 quia] qui Test. II, 1 ut] nec B faciant Test.™, corr. aliud] est add.cnyPT sunt] et add. n P 2 esse diuinitate C Z deitate] Q III, 1 immortalitas] immutabilitas N 2/4 edd. quod est ~.g _—_petpetuum] uel perfectum i marg. add.lomrtU

quia ... nullam] et neque per initium neque per incrementum neque per defectum

etiam] om.enr D P colon. 4 mutabilitatem tecipit ~ g A ullam Exp. ps. 6 omnis ... com_—‘5 aeternitatem Creator ~ Exp. ps. illae etiam ~fI et)... et®] om. Exp. NQ @ finis illis ~ mutationem] catebunt fine Exp. ps. mutatio 8 sui] om. Exp. ps. motio] j # s z ; mutatio cett. codd. colon. Ds. facta ~ colon.

258

LIBER SENTENTIARVM,

IV-VII

IV Patientia Dei, qua parcit contemptus, parcit negatus, et mauult uitam peccatoris quam mortem, eruditio est paeni- PL 428 3 tudinis, et oblatio correctionis, nec ulla ipsius opera miseri-m 544

cordia uacant, flagello.

quando

homini

et indulgentia

consulit

et

V Diuina bonitas ideo maxime

irascatur

in futuro,

irascitur in hoc saeculo, ne

et misericorditer

adhibet

temporalem

3 seueritatem, ne aeternam iuste inferat ultionem.

VI Vera est confessio benedicentis, cum idem sonus est et oris

et cordis. Bene autem loqui et male uiuere, nihil est aliud quam 3 se sua uoce damnare.

VII Dilectio Dei et proximi propria et specialis uirtus est piorum

atque sanctorum, cum 3 possint esse communes.

ceterae

uirtutes

et bonis et malis

IV, 1/5 Exp. ps. CII, 69/74. V, 1/8 Exp. ps. CII, 76/78.

VI, 1/3 Exp. ps. CII, 132/135 ; adfertur in Test. 1/2 cfr ibid., CXLVI, 109. VII, 1/3 Exp. ps. CII, 51/53. 1 cfr Aug., in ps. CIII, s. 1, 9, 75/76. 2/8 cfr tbid., 33/34.

IV, 1 Patientia ... qua] om. Exp. ps. Dei] magna est add.acenghpaqrtvw ABCHILMOST Y Z colon. ( fort. recte) parcit] non praem. Remizg. negatus] dfj mn F GU Remig. cum Exp. ps. ; etiam praem. cett. codd. colon. edd. 2 mauult] magis uult E M N Q U (Remig.) Mang. etuditio] enim add. Remig. 2/3 eruditio paenitudinis est oblatio cod. deperd. Cart. Louan. 3 nec ulla ipsius opera] nulla enim Christi opera colon. ; nec ulla opera ipsius Exp. ps. 3/4 miseticordia] j m G; a praem. cett. codd. colon. 4 quando] quoniam colon. indulgentia] mansuetudine Exp. ps.

V, 1 ideo] om M — maxime] om. Exp. ps. itascitur in hoc saeculo] in ptaesenti irascitur n in hoc saeculo] om. j m (n) x G U Remig. cum Exp. ps. 2 in futuro] om. j m x F G Remig. cum Exp. ps. temporalem adhibet ~ plures codd. colon.

8 iuste] om. Exp. ps.

VI, 1 est confessio] j m G cum Exp. ps. ; confessio est ~ ceft. codd. colon.

2 autem] om.abgwEM NO est aliud] ds F GP U Test. » ~ cett. codd. colon. edd. cum Exp. ps. aliud] alia ut Test.™ 8 se sua] codd. colon. Test. ; ~ mG cum Exp. ps.

VII, 1 dilectio] charitas fj x x F cum Exp. ps. eoP esse possint ~ colon.

est uirtus ~ P

3 possunt

.

LIBER SENTENTIARVM,

VIII-XII

259

VIII

Doctrina apostolica tam salubris atque uitalis est, ut pro capacitate utentium neminem sui relinquat exsortem, quia 3 Slue paruuli, siue magni, siue infirmi, siue fortes, habent in ea unde alantur, unde satientur.

LX

| Deum quaerens, gaudium quaerit. Sic ergo quaerat, ut non

in se, sed in Domino

gaudeat. Accedendo enim ad Deum,

et m 545

3 illuminatur ignorantia ipsius, et corroboratur infirmitas, data sibi et intellegentia qua uideat, et caritate qua ferueat.

x Sicut corpori noxium est corpoream escam non posse percipere, ita animae periculosum est spiritales delicias 3 fastidire.

XI

Numquam multi sunt qui ad non esse tendunt. Quid enim tam obnoxium paucitati quam quod est debitum perditioni ? XII Non concupiscit Deus poenam reorum, tamquam saturari VIII, 1/4 Exp. ps. CII, 185/189. IX, 1/4 Exp. ps. CIV, 15/20.

X, 1/3 Exp. ps. CVI, 78/80. XI, 1/2 Exp. ps. CVI, 170/172. XII, 1/4 Exp. ps. CVIII, 48/50. VIII, 1 doctrina] quippe add. Exp. ps. apostolica] euangelica # —_atque] tamque 7F Mang. cum Exp. ps. 2 telinquat] dimittat 7 D F Remig. cum Exp. ps. 3 paruuli] parui 4 fortes] sani_y in ea habent ~ ¢ O 4 alantur] et add. aenMNQ satiantur a TX, 1 Deum] Dominum Ex?p. ps. quaetat] quaeratut Exp. ps. 2 in (bis)] de Exp. ps. Domino] deo y Z cum Exp. ps. gaudeat] et confortetur add. 0m. et]djmswDGPU; Deum] dominum x x cum Exp. ps. Exp. ps. ipsius]afmDGOPQ; 3 illuminabitur Exp. ps. cett. codd. colon. Mang. ferueat] seruiat ¢ 4 sibi] om. v om. Remig. et cett. codd. colon. cum Exp. ps. Y cum codd. Exp. ps. CGPS

X, 1 corporalem Exp. ps.

cotpoteas escas 7 ; escam corpoteam

~ colon.

2 animo A

XI, 1 numquam] j # G colon. ; non numquam Remig. cett. codd. ; enim add. Exp. enim] quid] et praem. Exp. ps. ad non esse tendunt] peteunt 7 F ob2 tam] est add. nonnulli codd. Mang. (om. Exp. ps.) om. C cum Exp. ps. noxium] noxiuma4g —_debitum] deditum r poenam reorum concupiscit Deus ~ Exp. XII, 1 non] autem add. Exp. ps. exsaturati Exp. ps. reorum poenam ~ s U Deus] dominus z ps.

ps.

PL 429

260

LIBER SENTENTIARVM,

XII-XV

desiderans ultione, sed quod iustum est cum tranquillitate 3 decernit, et recta uoluntate disponit, ut etiam mali non sint inordinati.

XIII Bonum intellectum habet qui quod faciendum, recte intellegit facit. Alioqui talis est sine opere intellegentia, 3 qualis sine timore sapientia, cum scriptum sit: Initium sapientiae timor Domini. XIV Habet etiam in hac uita requiem suam anima quae de morte

infidelitatis exempta est, et non ab operibus iustitiae, sed ab 3 iniquitatis abstinet actione, ut uiuens Deo, et mundo mortua,

in humilitatis quiescat.

et mansuetudinis

placida

tranquillitate

re-

XV Quisquis bene cogitat quid uoueat Deo et quae uota persoluat, seipsum uoueat et reddat. Hoc exigitur, hoc debetur.

3 Imago Caesaris reddatur Caesari, imago Dei reddatur Deo. Sed sicut uidendum est quid offeras et cui offeras, ita etiam

considerandum est ubi offeras, quia ueri sacrificii extra catho-

6 licam Ecclesiam locus non est.

XIII, 1/3 Exp. ps. CX, 71/73.

1/4 Adfertur in Test.

3/4 Ps. 110, Io.

XIV, 1/5 Exp. ps. CXIV, 47/53. XV, 1/5 Exp. ps. CXV, 51/55.

3 cfr Luc. 20, 25 ; Matth: 22, 21.

3 decernit] discernit e » decernit ... uoluntate] om. Exp. ps. etiam] et BH XIII, 1 bonum] donum dei T _habet intellectum ~ Exp. ps: faciendum] Simr DFG Remig. Test. cum Exp. ps. ; est add. cett. codd. colon. edd. 2 intellegit] jmDFEGP cum Exp. ps. ; et add. cett. codd. colon. edd. facit ... intellegentia] om. Test. alioquin # r D F G colon. ; quia Exp. ps. 3 sapientiae Test. (et quae sequuntur ont.) scriptum sit initium] initium sit 7 D F XIV, 1 etiam] derw~CDGLM cum Exp. ps. ; et (s.u. add. iam) ~ edd. ; iam JF T; enim y ; autem A 2 infidelitatis] infelicitatis gS et] quae add, Exch, ps: 3 abstinet] df jms F GU ; se praem. cett. codd. colon. edd. mundo mortua] dfj/ms DFG ; mortua mundo ~ cett. codd. colon. ; mortua est mundo Exp. ps. 4 placida] placita o C G I colon. ; om. ah A ; quieta Exp. ps. XV, 1 quisquis] si quis b g MS quid] quod 4 ; quae colon. edd. uoueat deo] codd. colon. (cum Exp. ps. : uoueat Domino) ; deo uoueat ~ j m; deo om. P uota] uouendo colon. edd. 4 afferas! Remig. ; om. P et cui offeras] om. gmwyxiFEIS per homoiot. 5/6 ecclesiam catholicam ~bmngrwC 6non ~bgqH est locus

PL 430

LIBER SENTENTIARVM,

XVI-XIX

261

XVI Duae sunt retributiones iustitiae, cum aut bona pro bonis, aut mala redduntur pro malis. Tertia est retributio gratiae, 3 cum per regenerationem remittuntur mala, et retribuuntur bona. Atque ita manifestatur, quia wniuersae uiae Domini misericordia et ueritas. [lam autem impiorum retributionem,

m 546

6 qua pro bonis mala restituuntur, Deus nescit, qui nisi retri-

bueret bona pro malis, non esset cui retribueret bona pro bonis. ;

XVII Omnis qui ad supernam pertinet ciuitatem, peregrinus est mundi, et dum temporali utitur uita, in patria uiuit aliena, 3 ubi inter multa illecebrosa et multa fallacia, Deum

nosse et

amare paucorum est, quibus sit praeceptuwm Domini lucidum, tlluminans oculos, ut nec

in Dei, nec

in proximi

caritate

6 fallantur.

XVIII Nemo est cuius animam corruptibile corpus et inhabitatio terrena non aggrauet. Sed adnitendum est ut carnis cupiditates 3 Spiritus uigore superentur, et interior homo, qui semper sibi sentit resisti, semper se diuino auxilio exspectat adiuuari.

XIX Angusta est wia quae ducit ad uitam, et tamen per ipsam XVI, 1/3 cfr Exp. ps. CXVIII, 114/116. 5/6 cfr sbid., 115/117. 6/8 tbid., 118/120. 1/8 cfr Aug., in ps. CXVIII, s. 7, 1, 29/354/5 Ps. 24, 10. XVII, 1 cfr Exp. ps. CXVIII, 135/136. 18, 9. 5/6 Exp. ps. CXVIII, 151/152.

XVIII, 1/2 Exp. ps.

3/4 cfr tbid., 146/147.

4/5 Ps.

CX VITI, 202/204.

XIX, 1/2 Exp. ps. CKVITI, 261/263.

1 Matth. 7, 14.

5 retributionem impiorum XVI, 2 pro malis redduntur ~ bax tv BMS colon. 6 restituuntut] G Remig. et cett. codd. colon. ; testitaunt j m u ; ~ colon. edd. tetti7 essent quibus j # D F edd. retribuuntur b eg S W edd. cum Exp. ps. buerentur Remig. lucidum] om. MS XVII, 1 pertinet ad supernam ~fH _ 8 fallacia] falsa catiptoximi] Xsti_y 5 ut nec! et 2] ne uel ... uel Exp. ps. 4 fit 7 MS tate] dilectione » P XVIIL, 1 corpus corruptibile ~ ab gv ; in marg. corr.M __ inhabitatio] habita4 exspectat] catnis] catnales [ 2 adnitendum] admittendum M tion U adiuuari] auxiliari a b G codd. ; expetat jxy F H O ; exspectet b m W Z colon. zeMs iptamen ... ipsam] cum sit angusta Exp. ps. XIX, 1 uiaest ~ Exp. ps. ; sam] ean I N VW

262

LIBER SENTENTIARVM, XIX-XXII

nisi dilatato

3 gradiuntur

corde

pauperes

non

curritur,

Christi,

quia iter uirtutum,

amplum

est

fidelium

quo

spei,

etiamsi arctum est infidelium uanitati.

XX Hoc affectu et desiderio colendus est Deus, ut sui cultus

PL

ipse sit merces. Nam qui Deum ideo colit ut aliud magis 431 3 quam ipsum promereatur, non Deumi colit, sed id quod assequi concupiscit. XXI

De occultis cordis alieni temere iudicare peccatum est, et eum cuius non uidentur opera nisi bona, iniquum est ex 3 suspicione reprehendere, cum eorum quae homini sunt incognita, solus Deus iudex sit iustus, qui et inspector est uerus. m 547

XXII Diuini est muneris, cum et recte cogitamus, et pedes nostros a falsitate atque iniustitia continemus. Quoties enim 3 bona agimus, Deus in nobis atque nobiscum, ut operemur operatur.

XX, 1/4 Exp. ps. CXVII, 274/277; cft Aug., in ps. CXVIII, s. it, 6, 47/52:

XXI, 1/3 Exp. ps. CXVIII, 298/300. 3/4 ibid., 302/304. 1/4 Adfertur apud Ps. Isidorum, Decretales, Epist. Ps. Zephyrini, 1, c. 7 = ed. Hinschius, p. 132,

19/22.

XXII, 1/4 Exp. ps. CK VIII, 440/442 ; adfertur in Conc. Arausicano 1, anno 529, can. 9 - CC 148A, p. 58, 92/95.

8 amplum]latum C _ fidelium] fideli colon. de X colon. edd. ; om. M

4 etiamsi] etsi

XX, 1 sui] Dei Exp. ps. sui cultus] om. b g w Exp. ps. 3 promereatur quam ipsum ~ Exp. ps. id] illud ~ colon. edd. ; om. b g Ds.

fH U

est] sit

2 aliud magis] aliquid aliud Deum] quem colit Exp.

XXI, i alieni cordis ~y QW 1/2 et eum] enim w; om. ab gMS 2 opeta non uidentur ~ colon, opera nisi bona] j m x G cum Exp. ps. et Ps. Isid. ; nisi opera bona ~anvC HL MS ; nisi bona opera ~ cett. codd. iniquum est] om. Exp. ps. 3 cum] quoniam Exp. ps hominis Remig. 3/4 incognita homini sunt ~ Exp. ps. 4 iudex ... uerus] iustus inspector est Exp. ps. iustus] quia iustus est co/on. qui] quiaadsuxyBFNU _ etlom.abdfim asuxyBDEFNPQUWZ Remig. colon. est] 7 mx G; om. cett. coda. colon.

XXII, 1 munetris est ~afvoMS recte] j mx DF G cum Exp. ps. et Cone. Arraus. ; recta cett. codd. edd. colon. 2a... continemus] ab errore reuocamus Exp. ps. atque] codd. colon. ; et jx Mang. cum Conc. Araus. 3 om. Remig. iniustitiae Remig. ab guzBDIT quotiens

LIBER SENTENTIARVM,

XXITI-XXVII

263

XXII Iusto iudicio Dei datur plerumque peccatoribus potestas qua sanctos ipsius persequantur, ut qui Spiritu Dei iuuantur et, 3 aguntur, fiant per laborum exercitia clariores.

XXIV Non est uera scientia boni, nisi ad hoc comprehendatur, ut

agatur. Non enim utiliter meditatur legem Dei, qui laborat ut 3 memoria teneat quod actione non implet.

XXV Qui legem Dei diligit, probat se in hominibus iniquis id quod contra legem est odisse, non homines. XXVI | Mandata Dei scrutari, nisi quieta mens, non potest. Vt ergo religiosum exerceatur studium, abigenda sunt iurgia 3 malignorum.

XXVII Nemo tam eruditus, nemo tam doctus est qui superna illustratione non egeat. Non enim ita ulla diuinorum bonorum XXIII, 1/3 Exp. ps. CX VIII, 459/462. XXIV, 1 Exp. ps. CXVIII, 515/516.

XXV, 1/2 Exp. ps. XXVI, 1/3 Exp. ps.

2/8 ibid., 571/572.

CX VIII, 791/793. CX VIII, 798/800.

XXVII, 1/4 Exp. ps. CX VIII, 886/889.

XXIII, 1 dei iudicio ~afvouCDLMS plerumque] om. Z cum Exp. ps. 2 persequentur f qui] illi praem. P Spiritu] gratia Exp. ps. 2/3 et aguntur] om. ab gS cum Exp. ps. ; in marg. add. v 3 fiunt A Z laborum] huiusmodi Exp. ps.

XXIV, 1 non] enim add. Exp. ps. cognoscatut Exp. ps. 2 non enim utiliter] aj x D F ; nam utiliter ~ ; inutiliter enim ~ G M S X ef cett. codd. colon. enim] ergo Exp. ps. legem dei meditatur~bgnvwDMS 8

quod] et add.wT —implet] complet C XXV, 1 probet fn w hominibus] codd. colon. ; omnibusj tx F O U Remig. cum duobus codd. Exp. ps. iniquis] iniustis f XXVI, 1 nisi quieta mens scrutari colon. nisi quieta] inquieta C mens quictta ~ x L 2 teligiosum] om. Exp. ps. exerceat a studium] hoc praem. Exp. ps. abigenda] abicienda ny P sunt iurgia] est iniuria n iurgia] studia Exp. ps.

XXVII, 1 eruditus] intellegens Exp. ps. ; est add. P 1/2 superna illustratione] hac postulatione Exp. ps. 2egeat]indigeatf ita... bonorum] horum donotum ita ulla Exp. ps. ulla] j G cett. codd. colon. ; ulli M S, s.J. x z ; illa C Remig. ; nulla edd.

264

LIBER SENTENTIARVM,

XXVII-XXX

3 augmenta sufficiunt, ut non semper supersit quod rationalis et intellegendum desideret et gerendum. XXVIII Si omnes homines simul consideremus, quorum

mens

alii mise-

ricordia salui fiunt, alii ueritate damnantur, uniuersae uiae PL 3 Domini, id est, misericordia et ueritas, suo fine distinctae 432 sunt. Si autem solos sanctos intueamur, non discernuntur hae uiae. Indiuidua enim ibi est, et a misericordia ueritas, et

6a ueritate misericordia, quia beatitudo sanctorum munere est gratiae, et de retributione iustitiae.

et de

XXIX Christianae perfectionis est pacificum esse etiam cum pacis inimicis,

spe correctionis,

non

consensu

malignitatis,

ut sim 548

3nec exemplum, nec cohortationem dilectionis sequuntur, causas tamen non habeant quibus odisse nos debeant.

XXX Custodit nos Dominus ab omni malo, non ut nihil patiamur aduersi, sed ut ipsis aduersitatibus anima non laedatur. Cum 3 enim tentatio adest, fit quidam in id quod nos impugnat introitus. Et cum bono fine, id est sine uulnere animae, ten-

tatio comsummatur, ad aeternam 6 temporalis laboris exitur.

XXVIII, 1/7 Exp. ps.

requiem

de

profundo

CX VII, 1040/1046.

XXIX, 1/4 Exp. ps. CXTX, 58/61. XXX, 1/6 Exp. ps. CXX, 47/52.

3 augmenta] atgumenta M 3/4 mens rationalis] om. Exp. ps. 4 intellegi Exp. ps. desideret] consideret ¢ ; desideretur Exp. ps. getendum] agendum ¢ ; sciti Exp. ps.

XXVIII, 1 si] ergo add. Exp. ps. simul] om”. » liberantur Exp. ps. Sid est] ome pGIL. Tos ia¢

DM S T 2 salui fiunt] 5 uiae] ja x x cum Exp. ps. ; domini add. cett. codd. edd. estibi ~beg;sd.n 7 est gratiae] df j mx DF G;; gtatiae est ~ cett. codd. colon. edd. iustitiae retributione ~ a» MS XXIX, 1 christiana perfectio Exp. ps. christianae] teligionis et add. 0 ¢ I petfectionis] professionis a w M 3 exemplo nec cohottatione j x» F dilectionis] discretionum colon. ; om. Exp. ps. sequuntut] dems DGOT cum

Exp. ps. ; sequantut plures codd. ; sananturjxzF

4nos odisse ~ryHOZ

XXX, 1 nos] om. Exp. ps. dominus] deusajxzxBDFMST 2 ipsis] in praem. Exp. ps. 3 quidam] quidem w nos] om. Exp. ps. 4 introitus]} interitus y et] de m G colon. edd. ; sed j x x F ; si add. cett. codd. id est] om.

geMs

5 requiem aeternam ~ ¢ H

LIBER SENTENTIARVM,

XXXI-XXXIV

265

XXXI Ad caelestis Ierusalem consortium non ascendunt, nisi qui toto corde profitentur, non proprii operis, sed diuini esse 3 muneris, quod ascendunt.

XXXII Omnes qui in Christo uolunt pie uiuere, necesse est ut ab impiis et dissimilibus patiantur opprobria, et despiciantur 3 tamquam stulti et insani, qui praesentia bona perdant, et inuisibilia sibi ac futura promittant. Sed haec despectio et irrisio in ipsos retorquebitur, cum et abundantia eorum in 6 egestatem, et superbia transierit in confusionem. XXXITT Tota fidelium salus, tota patientiae fortitudo, ad eum qui in sanctis suis est mirabilis referenda est, quia nisi in illis 3 Dominus esset, furori impiorum fragilitas humana succumberet.

XXXIV Ita et a plebibus principes, et a seruis domini sunt ferendi, ut sub exercitatione tolerantiae sustineantur temporalia, et 3 Sperentur aeterna. Auget enim merita uirtutis, quod propositum non uiolat religionis.

XXXI, 1/2 cfr Exp. ps. CXXI, 34/35.

2/3 Exp. ps. CXXI, 38/39.

XXXII, 1/6 Exp. ps. CXXII, 27/33.

XXXII, 1/4 Exp. ps, CXXIII, 16/19. XXXIV,

1/4 Exp. ps. CKXIV,

31/34.

3/4 Adfertur apud Ps. Isidorum,

Decretales, Epist. Ps. Zephyrini, I, c. 8 - ed. Hinschius, p. 132, 24/27.

XXXI, 1 Ierusalem] Israelitarum praem. Remig. non ascendunt consortium ~ehptA colon. 2 toto] om. Remig. cotde] om. ¢ Remig. profitentur] confitentur gq Remig. munetis esse ~ 1 ¢ 3 quod] quidquid 4 XXXII, 1 secundum Christum Exp. ps. pie uolunt ~ colon. edd. 2 opptobria patiantur ~» MS 3 qui] in add. colon. _perdant] j m x Gedd. ; perdunt M S et alii codd. colon. 4 ptofuturaegrtABIMOS T X colon. ptomittant] e # D G edd. ; perquirant j x F ; promittunt cett. codd. colon. 5 ipsos] djnx DF GP UX;; ipsis m Remig. ; malos C ; impios cett. codd. edd.

XXXII, 1 tota] ergo add. Exp. ps. patientium Exp. ps. fortitudo patientiae ~jxF eum] Deum Exp. ps. suis] om. Exp. ps. 2 mirabilis est ~etvBHM O colon. est teferenda ~ f BZ in illis nisi ~ x 3 succumbetet humana ~ w colon.

XXXIV, 1 ita] ergo add. Exp. ps. domini a setuis ~chgrACHOcum Ps. Isid. 2 exercitatione] exhortatione a b w S etl omjmFGU 3 metitum P cum Exp. ps. qui # M ; quidquid Exp. ps.

PL 433

266

LIBER SENTENTIARVM,

XXXV-XXXVIII

XXXV Recti corde de praeceptis

w

iy Dei et constitutionibus non queruntur, quia iustum est aequanimiter omnia accipi, quae iudicaturus uoluit tolerari. XXXVI

m 549

Omnis sancti aedificii status, sicut Deo operante proficit, ita Deo custodiente consistit. Quoniam tunc utilis praepositorum est, cum Spiritus Dei populo suo praesidet, et non ve custodia solum greges, sed etiam ipsos dignatur custodire pastores.

we

Ww

XXXVII Aeternae ciuitatis aeterna sunt gaudia, et stantium dierum perpes infinitas nec uariabitur, nec labetur, quia incommutabili pace potientur, quorum omnium erit bonum, quod fuerit etiam singulorum.

XXXVITI Lex Christi perfectio caritatis est, qua Deus proximusque diligitur, et per quam dicitur conditori legis : Dimitte nobis debita nostra sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Bene enim exspectat promissionem Dei, qui mandata eius exsequitur, nec frustra sperat parcendum peccatis suis qui ignoscit

6 alienis.

XXXV, 1/3 Exp. ps. CXXIV, 35/38. XXXVI, 1/4 Exp. ps.

CX XVI, 23/27.

XXXVI, 1/4 Exp. ps. CKXVII, 50/51 ; 54/56.

XXXVIII, 1/6 Exp. ps. CKXIX, 31/36.

XXXV, 1 de] om. q MO et constitutionibus dei ~g DL MO 2 aequanimiter omnia] fj mx F M ; omnia aequanimiter ~ cert. codd. colon. edd. omnia +. quae] ferti quod Exp. ps. quae] quiortwH 3 uoluerit colon. XXXVI, 1 aedificii sancti ~ G Domino Exp. ps. Operante deo ~aZ coopetante P 2 Domino Exp. ps. quoniam] quia a tunc] om. Exp. ps. ptaepositum Exp. ps. 3 custodia] ordo n P Dei] sanctus M4 etiam] om. cf g gregem Exp. ps.

é XXXVII, 1 aeternae] igitur add. Exp. ps. stantium] instantium jx D FIP ; instantia Remig. 2 petpes infinitas] 7 x D F G edd. ; perpetuitas infinita ceff,

codd. colon. 3 erit omnium ~ v w colon. colon. 4 etiam] om. abgySZ

3/4 quod ... etiam] etiam quae fiunt

XXXVI, 1 Christi] autem Exp. ps. chatitatis est j 7 x F G edd. ; est charitatis ~ cett. codd. colon. ptoximusque] et proximus 4 y A BI 2 legis] deo add.j 4&enim)jmx DFG ; autem ceft. codd. colon. exspectat] sustinet Exp.

ps. promissiones Exp. ps. mandatum fj «x D F G cum Exp. ps. non QU ___ patcendum] parcere Deum colon.

5 nec]

LIBER SENTENTIARVM,

XXXIX-XLIITI

267

XXXIX Nihil Deus iubet quod sibi prosit, sed illi cui iubet. Ideo uerus est Dominus, qui seruo non indiget, et quo seruus 3 indiget.

XL Id quod in tempore nouum est, non est novum apud Deum, qui condidit tempora, et sine tempore habet omnia, quae suis 3 quibusque temporibus pro eorum uarietate distribuit. Bcist _Mutabilium dispositionem immutabilis ratio continet, ubi sine tempore simul sunt, quae in temporibus non simul fiunt, 3 quia tempora non simul currunt.

PL XLIT Nihil est infelicius felicitate peccantium, qua poenalis 434 nutritur impunitas, et mala uoluntas uelut hostis interior 3 roboratur.

DOEIT Legis littera, quae docet non esse peccandum, si Spiritus uiuificans desit, occidit. Sciri enim peccatum facit potius 3 quam caueri, et ideo magis augeri quam minui, quia malaem 550 concupiscentiae etiam praeuaricatio legis accedit. XXXIX, 1/3 Aug., Ep. 138, ad Marcellin., 6 - CSEL 44, P- 130, 17/19.

XL, 1/3 Aug., ibid., 7 - p. 132, 5/8. XLI, 1/3 Aug., ibid., 8 - p. 133, 2/4. XLII, 1/3 Aug., tbid., 14 - p. 140, 13/15. XLIII, 1/4 Aug., De spir. et litt., c. 5, 8 - CSEL 60, p. 160, 12/15.

XXXIX, 1 prosit] prodest x 2 Dominus] deus ¢ 7 w T et]sedafsyUZ 2/3 serui indigent

setuo] suo add. B

deum] a b g mn x M colon. edd. ; eam cett. codd. cum XL, 1 est nouum ~ 1g 2 omnia habet ~ agvS; habet omnium omnia cum Aug. (praeter duo coda.) colon. 3 quibuscumque # y B dispositionem] dispositionum XLI, 1 mutabilium] omnium add. p tv B colon. 2 simul sine tatio] dispositio 7 x F _intellegibis Axg. bn M otdinem simul fieri non possunt Axg. simul!] futura MS tempore ~hw A qua] quia XLII, 1 est infelicius] codd. cum Aug. ; infelicius est ~ colon. edd, Remig. 2 uelut] id est g 2 sciti] j « M cett. codd. colon, edd. ; scite ms y XLIII, 4 littera] ueritas MS peccatum facit implebatur] lex add. Axg. _~ enim] autems DGPTU facit peccapotius] j 7 x D F G colon. edd. ; potius peccatum facit ~ cett. codd. 4 concupiscentiae] concupiscendi # 8 male a n 0 colon. tum ~ Aug.

268

LIBER SENTENTIARVM,

LLY: Lex data impleretur. 3 prudentiae per gratiam

XLIV-XLVII

est ut gratia quaereretur. Gratia data est ut lex Neque enim suo uitio non implebatur, sed uitio carnis. Quod uitium per legem demonstrandum, sanandum fuit.

XLV Hoc promittit Deus, quod ipse facit. Non enim ipse promittit et alius facit, quod iam non est promittere, sed prae3 dicere. Ideo non ex operibus, sed ex uocante, ne ipsorum sit, sed Dei, et merces non imputetur secundum gratiam, sed

secundum debitum, atque ita gratia iam non sit gratia.

XLVI Sicut peccata 3 salutem quibus

non impediunt ab aeterna uita iustum quaedam uenialia, sine quibus haec uita non ducitur, sic ad aeternam nihil prosunt impio aliqua bona opera, sine difficillime uita cuiuslibet pessimi hominis inuenitur.

XLVII Cum uoluntas mala potestatem accipit ut efficiat quod cupit, ex iudicio Dei uenit, apud quem non est iniquitas. 3 Punit enim etiam isto modo, nec ideo iniuste, quia occulte.

Ceterum

iniquus

puniri

se

ignorat,

nisi

cum

manifesto

XLIV, 1/4 Aug., De spir. et litt., c. 19, 34 - p. 187, 22/25 ; adfertur apud Flor. XLV, 1/5 Aug., tbid., c. 24, 40 - p. 193, 1/6; adfertur apud Flor.

3 Rom. 9,

123 4, 4. XLVI, 1/4 Aug., tbid., c. 28, 48 - p. 203, 16/19. XLVU, 1/6 Aug., tbid., c. 31, 54 - p. 211, 25 - 212, 3.

XLIV, 2 uitio] iudicio ¢ non] minime 3 quod] quia B demonstrandum] et add. D 4 sanandum fuit] fuit saluandum ~ 4 ghwA XLV, 1 hoc enim Deus promittit Axg. quod promittitdeus ~dnu __ ipse}] om. gGP enim] j ~ x D F G M edd. ; om. cett. codd. colon. 2 iam] om. g 2/3 praedicete] facere H 4 sed"] codd. colon. edd. ; non Flor. Mang. cum Aug. et] ne Avg. imputetur] reputetur n 5 atque ... sit gratia] om. j w F Flor. XLVI, 1 iustum ab aeterna uita ~ p MS quaedam] om. w MS 2 uenialia peccata ~d/ntI 3 impio aliqua bona opera] j m x D F G M ; aliqua bona opeta impio cett. codd. colon. 4 cuiuslibet] cuiusquam_yC —_ hominis pessimi ~gvs

XLVII, 1 ut efficiat] 7 x F eed. ; efficiendi cett. codd. colon. 1/2 ut ... cupit] inplere quo intenditur Axg, 2 dei] j m x G edd. ; eius cett. codd. colon. 3 enim] omacervCMS isto] iustoaeguwMS 4 manifesto] iudicio uel

add.c

4/5 manifesta supplicia Remig.

LIBER SENTENTIARVM, XLVII-LI

269

supplicio senserit nolens, quantum mali sit quod perpetrauit 6 uolens. XLVIII Omnia uitia in malefactis tantummodo ualent, sola superbia etiam in recte factis cauenda est.

XLIX * Interest plurimum qualis sit usus, uel earum rerum quae bonus

PL

3 temporalibus, nec bonis extollitur, nec malis frangitur. Malus

prosperae,

uel earum

435

autem ideo huiusmodi corrumpitur.

ton

quae dicuntur

infelicitate

aduersae.

punitur,

Nam

quia felicitate

< Mala mors putanda non est, quam bona uita praecesserit.

Non enim facit malam mortem, nisi quod sequitur mortem.m 551

3 Non itaque multum curandum est necessario morituris, quid accidat ut moriantur, sed moriendo quo ire cogantur.

LI Ita non amittitur corporis sanctitas, manente animi sanctitate, etiam corpore oppresso, sicut amittitur sanctitas cor3 poris, uiolata animi puritate, etiam corpore intacto.

XLVIII, 1/2 Aug., De nat. et gratia, c. 27, 31 - CSEL 60, p. 255, 26/27. XLIX, 1/5 Aug., De civ. Dei, I, 8, 20/24 - CC 47, p. 73 adfertur in Test.

L, 1/4 Aug., zbid., I, 11, 18/22 - p. 13.

41 Adfertur in Test.

LI, 1/3 Aug., ibid., I, 18, 40/42 - p. 19.

5 nolens] tunc agnoscit add. Remig.

quanti g

#uvBCGIO U colon.

XLVIII, 1 tantummodo in malefactis ~j N ualent] nocent O autem add. Aug. 2 etiam] om. n BP Z tecte] bene fy ; tectis bn

sola] BI N

XLIX, 1 usus sit ~g HL 2 aduersae dicuntur ~ ¢ p ¢ B colon. 3 nec bonis temporalibus ~ b C colon. bonis nec ~afqgr 4 huius] in praem. aegwMS ; huiuscemodi Axzg. modi] mundijx DF _ punitur] premitur colon. L,iuitabona ~fnryH 2 quod] quijx D 3 itaque] enim # Z colon. est] om.dfmsuGU _ necessario morituris] eis qui nec morituri sunt Azg. 4 accidat] actum sit X LI, Lita] sicutfmsyU animaejmxB;inmarg.I 2 opptesso corpote 2/3 sanctitas corporis] j # x D F sicut] itasy U; sic m ~jzFNQ colon. 3 puritate] sanctitate Axg. G edd. ; corporis sanctitas ~ cett. codd. colon.

270

LIBER SENTENTIARVM,

LII-LV

LII Maior animus merito dicendus est, qui uitam aerumnosam magis eligit ferre, quam fugere, et humanum iudicium, 3 maximeque uulgare, quod plerumque caligine erroris inuoluitur, prae conscientiae luce ac puritate contemnere. LIII Iustis quidquid malorum ab iniquis dominis irrogatur, non

poena est criminis, sed uirtutis examen. Nam bonus etiamsi 3 seruiat, liber est, malus autem, etiamsi regnet, seruus est, nec unius hominis, sed, quod est grauius, tot dominorum quot uitiorum.

LIV Nemo quidquam Domino recte uoueret, nisi ab ipso acciperet quod uoueret. LV Omnis substantia quae Deus non est, creatura est, et quae creatura non est, Deus est. Nulla igitur differentia est in 3 Deitate Trinitatis, quoniam quod Deo minus est, Deus non est.

LI, 1/4 Aug., tbid., I, 22, 8/12 - p. 23.

LIII, 1/5 Aug., tbid., IV, 3, 44/48 - p. 101.

1/3 Adfertur in Test.

LIV, 1/2 Aug., sbid., XVII, 4, 176/177 - CC 48, p. 559 ; adfertur in Conc. Arausic. II, can. 11, 99/100 - CC 148A, p. 58/59. LV, 1/2 Aug., De Trin., I, 6, 17/19 - CC 50, p. 38.

LI, 1 est merito dicendus ~agvuwCM 2 eligit] potest fs y S T U cum 3/4 inuoluitur] obuoluitur a gw S 3 -que] quod est colon. Aug. ; elegeritG LIII, 1 malorum] malij x F ab ... irrogatur] aliquis dominus irrogat 4 colon. dominus Tesz. 2 uirtutis examen] aj mx D F G ; examen uittutis ~ ceft. codd. colon.

etiam bonus si co/on.

8 autem] om. jntFIOT 4 hominis] domini 7 D F

2/3 etiamsi ... autem] om. Test. per homoiot.

etiamsi] codd. ; etsiae gj x x Mang. ;sivwyBMS est gtauius] 7 ~x BEG; ~ cett. codd. colon. LIV, 41 Domino] deo ~ n 4 M T tecte domino uouetet ~ fr GL 1/2 2 uouetit accipit f M ; acciperit n uy G nu y G

LV, 1 omnis] una A

2 igitur] ergo e gj colon. edd.

est’] om. qr FLT

LIBER SENTENTIARVM,

LVI-LX

ly

LVI Tales nos amat Deus, quales futuri sumus ipsius dono, non quales sumus nostro merito.

LVII PL Ordo temporum in aeterna Dei sapientia sine tempore est, 436 nec aliqua sunt apud illum noua, qui fecit quae futura sunt. -

LVIII Voluntas Dei est prima et summa causa omnium corporalium spiritaliumque motionum. Nihil enim fit uisibiliter et 3 sensibiliter, quod non de inuisibili atque intelligibili summi imperatoris

aula, aut iubeatur,

aut permittatur,

secundum

ineffabilem iustitiam praemiorum atque poenarum, gratiarum m 552 6 et retributionum, in ista totius creaturae amplissima quadam immensaque republica. LIX Diabolus superbus hominem superbientem deduxit ad mortem. Christus humilis hominem oboedientem reduxit ad 3 uitam. Quia sicut ille elatus cecidit, et deiecit consentientem, sic iste humiliatus surrexit, et erexit credentem.

LX In rebus spiritalibus cum

minor

maiori

adhaeret,

sicut

LVI, 1/2 Aug., De Trin., I, 10, 79/80 - p. 59 ; adfertur in Conc. Arausic. II, can. 12, 102/103 - CC 148A, p. 59.

LVII, i Aug., zbid., IT, 5, 94/95 - p. 92.

LVIII, 1/7 Aug., zbid., III, 4, 23/29 - p. 136. LIX, 1/4 Aug., ibid., IV, 10, 4/7 - p. 178 ; adfertur in Test. LX, 1/4 Aug., zbid., VI, 8, 6/11 - p. 238.

LVI, 1 futuri] facti_y P ipsius] eius ” metito] om. Aug. ; metito nostro ~ayvMS LVII, 1 sapientia Dei ~ f F codd. colon. noua] uana I

ipsius dono] om. Axg.

2 nostro

2 illum] j ~ DF Gedd.; eumaegMS

cett.

LVIII, 1 prima et] om. M —_—corporalium] temporalium » w I S 2 spiritataliumque] specierum Axg. motionum] motuum n C F et] aut D 3 non] om.agwMS inuisibili] interiore praem. Aug. 4 aut!] non add. agw MS 7 immensa] uniuersa A colon. LIX, 1 deduxit] 2 humilis christus

ob id Test.™

dm uBGIP ~ av MS

; perducit b ; perduxit cert. codd. colon. edd. Test. reducit b P

3 deiecit] iecit ob et Test.* ; deiecit

4 et erexit] om. Test.

LX, add. P : De finibus malorum et bonorum. Scire uolens in qua rerum sit parte locandus, discute quid timeas, quidue sit quod amas (= Epigrammata, 59,

1/2)

4 adhaeret maiori

~ f

272

LIBER SENTENTIARVM, LX-LXIII

Creatori creatura, illa fit maior quam erat, non ille. Et hoc est 3 maius esse, quod est melius esse, quia adhaerens creatura Creatori, non mole auctior, sed uirtute fit maior.

LXI Excedit supereminentia Deitatis non solum usitati eloquii nostri, sed etiam intellegentiae facultatem. Verius enim cogi3 tatur Deus quam dicitur, et uerius est quam cogitatur. Non

parua autem notitiae pars est, si antequam scire possimus quid sit Deus, possumus scire quid non sit.

LXII Omnes beati habent quod uolunt, quamuis non omnes qui habent quod uolunt, continuo sint beati. Continuo autem sunt miseri, qui uel non habent quod uolunt, uel id habent quod non recte uolunt. Propior ergo est beatitudini uoluntas recta, etiam non adepta quod cupit, quam praua, etiamsi quod 6 cupit obtinuit.

Ww

LXIIlI Magna hominis miseria est cum illo non esse, sine quo non potest esse. In quo enim est, sine dubio sine illo non est. 3 Et tamen si eius non meminit, eumque non intellegit, neque diligit, cum illo non est.

LXI, 3/5 Aug., sbid., VIII, 2, 14/16 - p. 270.

LXII, 1/4 Aug., sbid., XIII, 5, 33/37 - CC 50A, p. 392/393. ibid., XIII, 6, 10/13 - p. 393.

4/6 cfr Aug.,

LXITII, 1/4 Aug., bid., XIV, 12, 41/44 - p. 444.

2 cteatura creatori ~adfgjnFGHIS est ~aguwS 3 meliusest ~aguwS altior F

quam erat] om. j F creatoti creatuta ~ e

2/3 maius

4 auctior]

LXI, 1 Deitatis] diuinitatisr CI —_usitati]} cdnxz ACMOS U; uisitati cett. codd. colon. eda. 2 intellegentiae] intellectus ¢ 4 paruae Axg. possimus scite ~jyuxF possumus dens A BGI X colon. 5 possimus j x AFGIO X colon. LXII, 2 sint beati continuo ~ g colon. sint] sunt ¢# y A P ; in marg. corr. sint 7 2/3 autem] etdG 3 sunt] om.dfjnswF G U cum Ang. 4 proprior

d@GI_ est]om. ABCDMS colon. edd. 5adeptoy W quod"] quae f/ muzGU _ 6cupit]edDO P colon. edd. ; cupiuithuprstwABTUX; concupiuitfgjmzFGIMS LXIII, 1 hominis miseria est] 7#” zx D F G P U edd. ; miseria est hominis ~ cett. codd. colon. 2est enim ~b ABT N colon. edd. 3 eius] de illoag wS 4 illo] eo y G N P colon. edd.

LIBER SENTENTIARVM, LXIV-LXVIII

273

LXIV

Diuinitas Verbi aequalis Patri facta est particeps mortali-

tatis nostrae, non de suo, sed de nostro, ut et nos efficeremur 3 participes diuinitatis eius, non de nostro, sed de ipsius.

PL 437

LXV Perfectum odium est, quod nec iustitia, nec scientia caret,

id est, ut nec pan Ae uitia homines oderis, nec uitia propterm 553 3 homines diligas. Recte ergo in malis odimus malitiam, et diligimus creaturam, ut nec propter uitium natura damnetur, nec propter naturam uitium diligatur.

LXVI Difficilia et laboriosa sunt figmenta mendacii. Qui autem uerum .uult dicere, non laborat. Quietiores enim sunt boni 3 quam

mali,

et absolutiora

commenta fallacium.

sunt

uerba

ueridicorum

quam

LXVII

Bonae sunt in Scripturis sanctis mysteriorum profunditates, quae ob hoc teguntur, ne uilescant, ob hoc quaeruntur, 3 ut exerceant, ob hoc aperiuntur, ut pascant.

LXVIII Orans cum sudore sanguineo Dominus Iesus Christus signiLXIV, 1/3 cfr Aug., in ps. CXVIII, s. 16, 6, 11/143 17/18 ; 8/10 - CC 40, p. T7LS.

os

LXV, 1/5 cfr Exp. ps. CKX XVIII, 171/176. 1/3 Adfertur in Test. cfr Aug., De ciu. Dei, XIV, 6, 19/21 - CC 48, p. 421. LXVI, 1/2 Aug., in ps.

1/4

CKX XIX, 13, 12/15 - CC 40, p. 2020.

LXVII, 1/3 Aug., in ps. CXL, 1, 6/9 - p. 2026. LXVIII, 1/3 Aug., in ps. CXL, 4, 5/8 - p. 2028 ; cfr thid.,

LX XXV, 1, 58/60 -p.

1177. LXIV, i patri aequalis ~afvoMPS 2 suo] merito add. P et] om. jzBF 3 diuinitatis] deitatis a f v colon. ipsius] dono add.nrHL PS

LXV, 1estodium ~nI

2oderishomines

~uI

propter homines uitia 5

~ n P colon. 4 natura] dgj mz BD F G edd. ; creatura cett. codd. colon. uitia e f cum Exp. ps.

LXVI, 2 uult uerrm ~gvwMPST enim] om.acgnvM_ 3 absolutotia a gj mz N P edd. ueridicorum] d ej mz D F G edd. ; ueracium\cert.

codd. colon. LXVII, 1 mysteriorum] ov. a MS 2 teguntur) absconduntur Axg. 3 exetceantut g hoc] autem add. colon. edd. aperiuntur] appetuntur w M S

LXVIII, 1 sanguineo sudore ~ I. 2 corpore] corde 4 M suo] om. colon.

Dominus] noster add. B P manaturasadguDGMS

274.

LIBER SENTENTIARVM,

ficabat

de toto corpore suo, quod

LXVITI-LXXII est Ecclesia, emanaturas

3 martyrum passiones.

LXIX

Sacramentum pietatis in iudicium sibi sumit indignus. Bene enim esse non potest male accipienti quod bonum est. LXX

Qui laudat Deum in miraculis beneficiorum, laudet etiam

in terroribus ultionum. Nam et blanditur et minatur. Si non 3 blandiretur, nulla esset exhortatio, si non minaretur, nulla esset correctio.

LXXxI Remedia conuersionis ad Deum nullis sunt cunctationibus differenda, ne tempus correctionis pereat tarditate. Qui enim 3 paenitenti indulgentiam promisit, dissimulanti diem crasti- PL num non spopondit. 438 LXXII Rectus est et bene inuocat Deum, quiin omnibus malis quae patitur se accusat, non Deum, et in bonis quae facit, non se 3 laudat, sed Deum. Sicut enim repellit Deus peccat sua defendentem, sic recipit confitentem.

LXTIX, 1 cfr Aug., zz ps. CXLII, 16, 28/29 - p. 2071. p. 2071.

1/2 ibid., 16, 29/30 -

LXX, 1/4 cfr Exp. ps. CKLIV, 50/54. 1/2 cfr Aug., in ps. CXLIV, 8, 13/15 - p. 2093. 2/4 ibid., 8, 15/17 - p. 2093.

LXXI, 1/2 cfr Aug., in ps. CXLIV, 11, 48/50 - p. 2097. Pp. 2097.

2/4 ibid., 53/54 -

LXXII, 1/4 cfr Aug., zbid., CXLIV, 22, 29/33 - p. 2104.

LXIX, 1 sumit sibi ~

7B

bene] bonum I

2 enim] om. M

LXX, 1 laudet hr A laudet etiam] laudat eum ¢ C G H O 2 et!] om. csy HOU; nuncdjxxzD;nonafmG Remig.;necF et®] nunc add. dj zyx D;nonadd.fF 4corteptio Axg. LXXI, 1 conuersionis] cortectionis U Remig,

sunt] om. b v

2 tarditate

pereat~D_~ enim] om. O % paenitenti] conuersioni tuae Axg. promisit indulgentiam ~ 1 colon. dissimulanti] dilationi tuae Aug. 4 spopondit] promittit av w M S cum Aug. : ptomisit LXXII, 1 rectus est] beatus ag JS in omnibus malis] bene in omnibus g M 2 bonis] omnibus M S 3 Deum] ex toto corde add. m Deus] dominus w f 4 sic] et add. f

LIBER SENTENTIARVM,

LXXIII-LXXVII

275

LXXIII

m 554

Mirabilis est mundi

fabrica, sed mirabilior fabricator.

Et

male occupatur creatis, qui ab auctore discedit. Cui si in3 haeserit superiori, inferiora calcabit, ne quod dilexerit contra naturam, conuertatur in poenam.

LXXIV Anima

rationalis superioribus inferiora praeponens, non potest regere quod regebat, quia regi noluit a quo regebatur.

LXXV Corpus carnis nostrae ornamentum nobis fuit. Peccauimus, et compedes inde accepimus, ut uinculis mortalitatis, omnis 3 humanarum actionum cursus praepediretur. LXXVI Recte in laudem Dei psallit, cuius opera cum uoce concordant. Nam finito carmine, uox tacet, uita autem in bonis ac-

3 tibus permanens, numquam reticet eius gloriam, quem in se gaudet operari.

LXXVII Omnia quae timentur, rationabiliter declinantur. Deus sic timendus est, ut ab ipso ad ipsum confugiatur.

LXXII, 1/4 cfr Aug., ibid., CXLV, 5, 34/38 - p. 2108. LXXIV, i cfr Aug., sbid., CXLV, 5, 42/43 - p. 2109.

2 ibid., 45/46 - p. 2109.

LXXV, 1/3 Aug., tbid., CXLV, 17, 37/38 - p. 2118.

2/3 cft ibid., 17, 38/40 -

p. 2118.

LXXVL, 1/4 Aug., bid., CXLVI, 2, 7/10 - p. 2122. LXXVII, 1/2 cfr Aug., sbid., CKLVI, 20, 15/18 - p. 2137.

LXXIII, i est] om. r W fabtica mundi ~ d D NN P colon. edd. 2 creatis] cteaturis 0 I ab] adj D M colon. edd. auctote] fj wuz F G Remig. ; cteatore cett. codd. colon. edd. 2/3 qui si haesetit 7 z D F edd. 3 superiori] om. a g w

A,B H M O colon.

dilexerit] diligat M ; diligit S

LXXIV, 1 inferiora superioribus ~ C I 2 potest] rationabiliter add. m tegebat] regete debebat 4 noluit] uoluit o g # B D colon. 3 cursus actio2 mortalitatis] mortis C LXXV, 1 nostrae carnis ~ /T num ~agvy ptaepeditetur e g w F edd. 2 in bonis actibus DG LXXVI, 1 dei laudem ~ j U edd. colon. ; dei om. 8 reticet] tacet MS ; recitet 2/8 actibus] actionibus ¢ m# I O autem uita colon. AYAEICIN| quem] quamawDMZ 2 confugiatur ad sic] nobis add. f LXXVII, 1 declinentur 7 (s./. corr.) confugiatur] confugiamus Remig. ipsum ~ P

276

LIBER SENTENTIARVM,

LXXVITI-LXXXII

LXXVIII Sicut praepostera securitas in periculum impellit, ita ordinata sollicitudo securitatem parit. LXXIX Virginitas carnis, corpus intactum, uirginitas animae, fides incorrupta. LXXX Multa nos in facultatibus nostris superflua habere probabimur, si necessaria sola retineamus. Nam uana quaerentibus 3 nihil sufficit, et alienorum quodam modo retentor est, qui profutura pauperibus inutiliter habet.

PL 439

LXXXI - Quomodo aures nostrae ad uoces nostras, sic aures Dei adm 555

cogitationes nostras. Non potest autem fieri ut in mala opera 3 exeant cogitationes bonae, quoniam hoc actione promitur, quod corde concipitur.

LXXXII Sicut ueteris hominis uetus canticum ad temporalia, sic noui hominis nouum canticum pertinet ad aeterna. Et ita unus3 quisque cantat ut uiuit. Nouum autem canticum, carmen est fidei quae per dilectionem operatur. LXXVIII, 1/2 Aug., sbid., CXLVII, 3, 9/10 - p. 2140.

LXXIX, 1/2 Aug., ibid., 10, 7/8 - p. 2146. LXXX, 1/8 Aug., in ps. CXLVII, 27/29 - p. 2148.

12, 15/17 - p. 2147/2148.

LXXXI, 1/3 Aug., sbid., CKLVII, 2, 12/16 - p. 2166. p. 2166.

3/4 cfr sbid.,

3/4 cfr ibid., 23/24 -

LXXXII, 1/2 Aug., zbid., CKLIX, 1, 4/5 - p. 2178 ; 23/24 - p. 2178. ibid., 1, 8/10 - p. 2178.

LXXVIII, 1 praepostera] postera w in] ad MS Aug. 1/2 inordinata T 2 parit securitatem ~ f

2/4 cfr

periculum] terrores

LXXIX, 1 carnis] est add. P corpus] est add. f D animae] mentis Z ; cotdis Auxg. fides] est add. f B ; animae add. ¢ 1/2 incorrupta fides ~ C LXXX, 1 nos] om. ¢ nostris] om. C 1/2 probabimus xy x C DFG Remig. 2 sola necessaria ~gvwMS uana] inania Axg. 3 alienorum] alioruma _tetentatordfsuG 3/4 profutura] quod prosit C LXXXzI, 1 uoces] preces 0 sic ... nostras] ita cogitationes nostrae ad aures dei ~jxzF 2 in] om.j x z D Remig. ; inde w 3 exeant] exerant m Remig. ; exerceant j x x D promitur] promittitur ¢ 4 w x

LXXXII, 1 sicut] qaomodo D quisque] quisque L est carmen

2 ad aeterna pertinet ~ ¢ w O 2/3 unus~rL 4 dilectionem] delectationem B

LIBER SENTENTIARVM,

LXXXITI-LXXXVII

274

LXXXIII Vera fidelium humilitas est, in nullo superbire, in nullo murmurare, nec ingratum esse, nec querulum, sed in omnibus 3 Dei iudiciis gratias Deo agere, Deumque laudare, cuius omnia opera aut iusta sunt, aut benigna.

LXXXIV Nimis miser est qui non sperat in Deo, et de se sibi secunda : promittit, cum ex eo ipso quod Dei non quaerit auxilium, ab 3 omni spe uerae salutis exciderit. LXXXV | In magna egestate sunt qui de iniquitate sunt inthe iustitiae opes et sapientiae thesauros non habentes. Qui autem 3 Domino seruiunt, ea bona acquirunt quae perire non possunt. .

LXXXVI Non sufficit abstinere a malo, nisi fiat quod bonum

est. Et :

parum est nemini nocere, nisi studeas multis prodesse. LXXXVII Peccator cum peccat, non ideo a Domino non uidetur, quia male agentis poena differtur. Grauius autem in eum decerni- ; 3 tur, cui etiam ipsa correctio denegatur. LXXXIII, locus nondum repertus ; adfertur apud Flor. LXXXIV, 1 Aug., im ps. XXXTII, s. 2, 13, 2 - CC 38, p. 2091. S. 2, 13, 4/5 - p. 291. 2/3 cfr ibid., s. 2, 13, 12/13 - p. 291.

1/2 cfr tbid.,

LXXXV, 1/8 cfr Aug., sbid., XX XIII, s. 2, 15, 24/32 - p. 2125 adfertur in Test. LXXXVI, 1/2 cfr Aug., tbid., X XXIII, s. 2, 19, 5/9 - p. 294. LXXXVII, 1/3 cft Aug., ibid., XX XIII, s. 2, 21, 6/8 - p. 296.

LXXXIII, 1 uera] beata C —humilitas fidelium ~ f MS est] om r N 3 deo gratias ~ajrvxFHLMNOS 4aut benigna sunt ~rC Deo] domino ~ ; deum j x D F Remig. LXXXIV, i nimis] omnis a g w dei non quaerit] df jm GIT X Remig., non et] om.agpMS;sJl.v 3 salutis uerae ~ F quaerat dei B P U colon. edd. ;dei non quaerat cett. codd. excidit x

diuites]} de] in Test. LXXXV, 1 qui de iniquitate sunt] om. jnzF MPS thesauros] j # D F G U P ; om. cett. codd. colon. 2 opus Test. om. Test. setuiunt 3 Domino] deo y M X habentes] codd. ; habent colon. edd. domino ~ Test. 2neminilagjmez et] quodM LXXXVI, 1 fiat] faciatbfwy NW DEMS ; neminem cett. codd. colon. studeat M P eum] 2 differtur poena ~ B LXXXVII, 1 cum] codd. ; qui colon. edd. 2/8 decernitur] discernitur ¢ I L T ; desaeuitur eonCIMS ; aeternum g A b g colon. 3 cui] cum xz F etiam] et C H

278

LIBER SENTENTIARVM,

LXXXVITI-XCII

LXXXVIII Non acceditur ad altitudinem Dei, nisi per humilitatem. Et cui propinquat subditus, longe ab eo recedit elatus.

LXXXIX

PL

Sicut peccatoribus diuitibus nihil prosunt exsequiae sump-

440

tuosae, ita nihil nocent aut uiles, aut nullae sanctorum paupe-

3 rum sepulturae.

XC Non potest umquam fraudari delectationibus suis, cui Christus est gaudium. 3 laetatur aeterno.

Aeterna

enim

exsultatio

est, quae

bonoms5s56

XCI ~ Deo, qui ubique est, non locis, sed actionibus, aut longinqui aut proximi sumus. Quia sicut separat dissimilitudo, ita nos 3 illi coniungit imitatio.

XCII Humanae aegritudinis est, in carne mortali delectationem habere peccandi. Sed discipulus amatorque uirtutum, non 3 pacem huic concupiscentiae tribuere, sed bellum debet indicere.

LXXXVIII, 1/2 cfr Aug., sbid., XX XIII, s. 2, 23, 2/6 - p. 296. LXXXIX, cfr 1/3 Aug., sbid., XX XIII, s. 2, 25, 45/47 - p. 299. XC, locus nondum repertus ; adfertur apud Flor.

XCI, 1/3 cfr Aug., ibid., XXXIV, s. 1, 6, 26/30 - p. 303. XCII, 1 cfr Aug., ibid., XX XV, 6, 7 - p.325.

LXXXVIII, 1 accedatur C ; ascenditur I colon. 2 propinquat] appropinquat fo C

LXXXIX, 1 peccatoribus] ow. M S 3 pauperum sanctotum

~

T

2/3cfr ibid., 6, 17/21 - p. 325.

pet] secundum M S recedit abeo ~b CN

2 ita] sic

CMS

et] om.

uiles] paruae

XC, 1 umquam] quisquam co/on. fraudati umquam ~ a gv 2 exsultatio ~ /T enim] autem 2 est?] om. r H 3 laetatur] delecta-

enim aeterna tur f

XCI, 1 actionibus] actibus 2 1/2 longinqui aut ptoximi] propinqui aut longinqui jy z F NO 2 sicut] nos add. w colon. 3 coniungit] iungit ey P XCII, 1 delectationem] electionem agv MS 3 tribuere concupiscentiae ~ vf inducere 4 w I

LIBER SENTENTIARVM,

XCIII-XCVIII

279 a

XCIIT Non te terreat, Christiane, quod credita differuntur. Licet

in abscondito sit promissio, in spe tamen perseueret oratio. 3 Exercere operibus, cresce uirtutibus. Dum fidei constantia probatur, gloria retributionis augetur.

XCIV Omne tempus malorum pusillum est. Quid enim tam exiguum quam quod in hoc tendit, ut non sit ?

XCV Crescit semper largitate fit ditior.

caritatis

facultas,

dum

usu

maior,

et

XCVI. Malorum impietatem perire necesse est, aut proprio iudicio, aut sententia Dei. Nulla enim iniquitas permanet, cui finem 3 aut correctio, aut damnatio facit.

XCVII

Adhaerens Deo et semper Dei faciens uoluntatem, numquam a suo habitatore deseritur. Et si quaedam dura atque aduersa 3 patiatur, non relinquitur, sed probatur.

XCVIII Tota iustitiae ratio est, ut declinentur mala et fiant bona.

Cuius obseruantiae inter quaslibet aduersitates forma seruan3 da est, quia hoc solum numquam amittitur, quod operi pietatis impenditur. XCUI, 1/4 cfr Aug., ibid., XXXVI, s. 1, 7, 10/13. 8, 4/8 - p. 342.

XCIV-XCVIII, loci nondum reperti. XCVII Bis adfertur apud Flor.

XCIII, 1 te] ow. petseueratr XCIV, 1 est] om. non] quod cotIL

ab MS AHI hI

2 tamen] enim T ; uero g christianum M S augeatur C 4 retributio C ut 2injadf exiguum] est add. ¢ M O S colon.

usu] fit add. XCV, 1 facultas caritatis ~ rw B ; facultatis caritas 0 ¢ colon. 2 fit] om. fw A FMS nulla] ulla g 2 dei sententia ~ M St XCVI, 1 impietatem malorum f ~aeh Al 3 facit aut damnatio finem] fidem colon. dei] dfj muzDG; XCVIL, 1 et] dj ~ x D F G colon. edd. ; om. cett. codd. aduetsa] peruetsa Dei faciens] faciens eius a gv eius cett. codd. edd. colon. oqgrHI 3 sed probatur] om. a M quas2 obseruantiae] obseruatione B I XCVIII, 1 ratio iustitiae ~ MS solum numquam] non solum libet] quasque » M — 8 est quia] quoniam b g 4 impeditur 0 » opete q Remig. amittitur] omittitur L bv

280

LIBER SENTENTIARVM,

XCIX-CIII

XCIX Tolerentur praesentia mala, donec ueniat beatitudo promissa. Sustineantur a fidelibus infideles, et exortorum

inter fru-m 557

3 menta zizaniorum auulsio differatur. Quantumlibet saeuiant PL — impii, melior est etiam in hoc tempore causa iustorum, qui 441 quanto acrius impetuntur, tanto gloriosius coronantur.

C Clamor ad Deum est intentio cordis, et flagrantia dilectionis, quia semper petitur, quod semper optatur. Hoc autem Deo 3 absconditum non est, quoniam ad ipsum redit quod ab ipso uenit.

CI Bona est peccati confessio, si et curatio consequatur. Nam quid prodest detegere plagam, et non adhibere medicinam ?

CII Ab hac uita, quae tota tentatio est, etiam in sublimissimis sanctis, non apprehenditur illa perfectio, cui non supersit 3 ascensio.

CIII Dum praesentis uitae cursus agitur, etiam si ualde proficiat cuius

exterior

homo

corrumpitur,

et interior

renouatur,

XCIX, 1/5 cfr Aug., ibid., XXXVI, s. 3, 17, 4/10 - p. 379. C, 1/4 cfr Aug., ibid.,

XX XVIII, 14, 16/19 - p. 416.

CI, 1/2 cfr Aug., sbid.,

XX XVIII, 22, 10/12 - p. 421; adfertur in Test.

CII, locus nondum trepertus. CHI, 1/4 cfr Aug., ibid.,

XX XVIII, 9, 24/28 - p. 410.

| XCIX, 1 mala] om. I 2 sustineantur] ergo add. f —_exortorum inter] inter hortorum Remig. colon. 3 differatur auulsio ~ D 4 etiam est ~ruGH MS ; tamen est 7 D 5 impetuntur] impediuntur a b mw MS C,1 Deum] dominum/ x F E 2 quia semper] semper enim M S optatur] adoptatur a b g autem] aadd.abgwIMZ 3 quoniam] quia j z F 4 uenit] df jm uz DF G; procedit b g ; processit cett. codd. colon. edd. CI, 1 bona] poena g MS peccatori colon. edd. et] om.dem DMS edd. consequatur] non sequatur MS nam] autem add. j 2 quod prode est plagam] suam praem. Remig. ; peccati add. f Test.m CII, 1 ab] dj mx zx DFG; in cett. codd. edd. colon. etiam] om. gqr ; si add. SPREE IL SSN 2 illa] nulla T ; om.bg MS cui non] nisi ¢ supersit] subsit T ; semper sit a MS

CHI, 1 dum] cumeC X ;enimadd.f interior] homo add. r ~ colon.

2 exetcitio homo cotrumpitur exterior

LIBER SENTENTIARVM,

281

CIII-CVIII

3 necesse est tamen, ut cum conditioni subiacet mortis, labores toleret uetustatis.

CIV Imago quidem Dei est homo. Et qui per iustitiae ambulat uias, ad similitudinem sui tendit auctoris. Et tamen, dum in 3 hac uita degit, conturbationes uanitatis incurrit.

CV ; Prima diuini muneris gratia est, ut erudiat nos ad nostrae

humilitatis confessionem, et agnoscere faciat, quod si quid 3 boni agimus, per illum possumus sine quo nihil possumus.

CVI Omnis infidelium uita peccatum est, et nihil est bonum sine summo bono. Vbi enim deest agnitio aeternae et incommu-

3 tabilis ueritatis, falsa uirtus est, etiam in optimis moribus.

CVII Sicut

fundamentum

corporeae

fabricae

in imo

est, ita

fundamentum fabricae spiritalis in summo est. Terrena aedifi- m 558 3 catio a terra incipit, caelestis exstructio a superno crescit PL exordio.

CVIII Tunc dicitur Deus meminisse, quando facit, tunc obliuisci, CIV, 1/2 cfr Aug., ibid., XX XVII, 11, 2/4-p. 412. Pp. 412.

2/8 cfr ibid. 11, 7/10 ,

CV, 1/3 cfr Aug., ibid., 18, 43/46 - p. 419. CVI, locus nondum repertus ; adfertur apud Flor. CVIL, 1/4 cfr Aug., ibid., LX XXYVI, 3, 49/53 - p. 1200; adfertur apud Flor. CVIII, 1/3 Aug., ébid., LX X XVII, 5, 34/37 - p- 1211.

laborem Remig. ~ r 1/2 uias ambulat ~acvC MS; et add. CIV, 1 dei quidem ~adgvw 3 degit] degerit m 2 tendat D dj z edd. ut erudiat] quae erudit ~av IMS est gratia CV, 1 muneris] operis T possumus?] illum] nos add. 0 3 agimus] facimus colon. 2 facit mq m possimus d D T 3 uirtus est 2 enim] om. m est] om. j x F W Flor. CVI, 1 omnium C etiam] est uirtus etiam est ~ est in summo 2 spititalis fabricae ~ x M CVII, 1 sicut] enim add. colon. a] Flor. F x x j instructio ] exstructio D add. uero 8caelestis] ~qH _ om.efjxzF Flor. 3 mottis subiacet

CVIII, 1 tunc!] nunc b f gu

282 w

LIBER SENTENTIARVM, CVIII-CXII

quando non facit. Nam neque obliuio cadit in Deum, quia nullo modo mutatur, neque recordatio, quia nihil obliuiscitur.

CIX Hi uident Dei mirabilia, quibus prosunt. Nam quod non intellegitur, uel unde non proficitur, non uidetur. CX Non auferat ueritas misericordiam, nec misericordia impediat ueritatem. Si enim pro misericordia iudicaueris contra aut quasi rigida ueritate oblitus fueris misericorwe ueritatem, diam, non ambulabis in uia Domini, in qua misericordia et ueritas obuiauerunt sibi.

w

CXI .Tentatio Christi eruditio Christiani est. Imitatores enim magistri debent esse discipuli, non in faciendis miraculis, quae nemo exigit, sed in custodienda humilitate atque patientia, ad quam nos Dominus suo inuitauit exemplo.

CXII Quomodo radix omnium malorum est cupiditas, sic radix omnium bonorum est caritas.

CIX, 1 cfr Aug., ibid, LXXXVII, 10, 6/7 - p. 1215. p. 1215.

1/2 ibid., 10, 11/13 -

CX, 1/5 Aug., ibid, LXXXVIIL, s. 1, 25, 9/13 - p. 1231. CXI, 1 Aug., ibid., XC, s. 1, 1, 5/6 - p. 1254. 1/4 cfr tbid., 1, 16/20 - p. 1254. CXII, 1/2 Aug., sbid., XC, s. 1, 8, 14/16 - p. 1260.

2 neque obliuio] obliuio non ~ C

nec abj zx nihil] non fA cum Aug. CIX, 1 mirabilia dei ~ edd. colon. 2 profiscitur O CX, 1 auferet MS 2 pet misericordiam B iudicaueris] uindicabis colon. 3 quasi] pro M S 4 ambulas I 5 obuiauerunt] occurrerunt Azg. sibi obuiauerunt ~ Z

CXI, 1 eruditio] doctrina Azg. christiani] christianis Remig. ; christiana pwB est christiani ~f MS 3 atque] acl ;etagjwzxFOS 4 quam] codd. ; quae d M colon. edd. dominusnos ~H Dominus] deusjxF inuitauit suo ~ f colon. exemplo inuitauit ~djuzxF GQ

CXII, 1 quomodo] sicut MS — omnium malorum radix ~ ¢ O cupiditas sic] etiam add. f 2 charitas est ~ f colon. catitas] ueritas M

est ~ ef colon.

LIBER SENTENTIARVM,

CXIII-CXVII

283

CXIII Christiano causa recte gaudendi, non praesens saeculum, sed futurum est. Et ita est utendum temporalibus, ne obsint 3 aeternis, ut in uia qua peregrini ambulant, hoc placeat quod ducit ad patriam. CXIV Male celebrat sabbatum qui ab operibus bonis uacat. Otium autem ab iniquitate debet esse perpetuum, quia bona con3 scientia non inquietum, sed tranquillum facit animum. Czy

m 559

Cum bonum operaris, hilaris operare. Nam tristis feceris, fit de te magis quam facis.

CXVI

si quid boni

.

Si in mores malorum non transeant boni, etiam inter cohaw

bitantes magna diuisio est. Non ergo homines, qui meliorum exemplo corrigi queunt, sed hominum est fugienda iniquitas.

CXVII Eam Deus innocentiam probat, qua homo non metu poenae fit innocens, sed amore iustitiae. Nam qui timore non peccat, non noceat cui uult nocere, sibi tamen plurimum Ww quamuis CXIII, 1/4 cfr Aug., ibid., XCI, 1, 38/43 - p. 1279 ; adfertur apud Flor. CXIV, 1 cfr Aug., zbid., XCI, 2, 5/7 - p. 1280.

1/3 cfr tbid., 2, 11/15 - p.

1280.

CXV, 1/2 cfr Aug., zbid., XCI, 5, 3/11 - p. 1282; adfertur in Test. CXVI, locus nondum trepertus. CXVII, 1/3 Aug., bid., XCIII, 1, 59/63 - p. 1301. 3/5 cfr ibid., 1, 63/66 - p. 1301.

4/5 Adfertur apud Flor.

CXIII, 1 recta gaudendi causa ~ colon. edd. saeculum] est add. e colon. 2 est] om. a S colon. utendum est ~abtvuwyBDIS obsint] obsistant D 3 ut] et # D qua] pet quam j zx F Flor. placet w GM S colon. 4 ducit] perducitagyMS

CXIV, 1 male] talis » MS ab] om.ag MS a bonis opetibus ~ C T 2autem]enimbgywCM 38 facit] reddit MS animum] om. jm2zD=FG edd. CXV, 1 bonum] opus add. L opetatix illam Test.™ 2 fecetis tristis ~ ow a feceris] facish x z A N QO Test. 0m ™ de te] codd. edd. cum Aug. ; detetior Test. CXVI, i transeunt avy MS T etiam] etagwy MS 1/2 cohabitantes] cogitantes y 2 diuisio] dissensio y homines] omnes IN 3 queunt] quaerunt w~I = fugienda est ~c privy 2 poenae]om.acMOS motuedd. CXVIIL,ieam]namdqgAFMS fit] sit Rewmig. 3 noceat] ei add. B MS

PL 443

284

LIBER SENTENTIARVM,

CXVII-CXXIT

nocet, et abstinens ab iniquo opere, sola tamen reus est uoluntate.

CXVITI Melior est in malis tactis humilis confessio, quam in bonis superba gloriatio. GXIX De malitia mali flagellatur bonus, et de seruo emendatur filius.

w

CXX Sicut stellas caeli non exstinguit nox, sic mentes fidelium, adhaerentes firmamento sanctae Scripturae, non obscurat mundana iniquitas. CXXI Ad peccandum homo abundat propria facultate. Ad agendum autem bonum non sibi sufficit, nisi ab illo iustificetur, qui

3 solus est iustus.

CXXII Magnus

bonorum

labor

est,

mores

tolerare

contrarios,

quibus qui non offenditur, parum proficit. Tantum 3 torquet iustum iniquitas aliena, quantum recedit a sua.

enim

CXVIII, 1/2 Aug., ibid., XCIII, 15, 42/44 - p. 1316; adfertur apud Test.

CXIX, 1/2 Aug., tbid., XCIII, 25, 30/31 - p. 1327.

CXX, 1/3 Aug., ibid., XCIII, 29, 18/20 - p. 13303 adfertur apud Flor. et apud Ps. Isidorum, Decretales, Epist. Ps. Zephyrini, 1, c. 1 - ed. Hinschius, p. 131, 9/10.

CXXI, 1/2 cfr Aug., in ps. XCVIII, 7, 13/14 - p. 1384.

2/3 ibid., 7, 14/15 -

p. 1384.

CXXII, 1/2 cfr Aug., sbid., XCVIII, 12, 64/66 - p. 1389. Flor. 2/3 ibid., 12, 66/67 - p. 1389.

4ab]om.opstu

tamen]om.dmG

est] erit

1/3 Adfertur apud

5 0m. u

CXVIII, 1 melior] maior a g est] es Test.™ ; enim add. Test.* codd. colon. » om. edd. bonis] factis add. f z

CXIX, 1 flagellabantur boniy

et] sicut

humilis]

MS ; om. abg

CXX, 1 non exstinguit] ov”. h N W — exstinguit] obscurat I sctipturae firmamento ~ aI L

2 sactae

CXXI, 1 propria] om.ehqr est ~ colon. edd.

3 iustus

AHIL

2sibinon

~yCMS

CXXII, 1 tolerare mores ~b MS 2 qui] si D enim] om. Flor. 3 iustum] te Axg. iniquitas aliena] 7 # x D F G edd. ; alieni peccati iniquitas ~ cett. codd. colon. a sua tecedit ~ g colon.

LIBER SENTENTIARVM,

CXXIII-CXXVII

— 285

CXXIII

m 560

Non locorum interuallis acceditur ad Deum, w

aut receditur

CXXIV Libera semper est seruitus apud Deum, cui non necessitas seruit, sed caritas.

w

PL

ab eo, sed similitudo facit proximum, dissimilitudo longin- 444 Sa Et nimia miseria est ab eo bono longe esse, quod ubique est.

CXXV Qui ideo neminem uult hominem pati, quia multum, ut arbitratur proficit, per hoc ipsum quod alios non tolerat, ostendit quod potius non proficit.

CXXVI Totum bonum quod habemus, ab artifice nostro habemus. Sed si hoc in nobis est quod ipsi fecimus, inde damnabimur. Si hoc quod Deus fecit, inde coronabimur. Ww autem CXXVII Verbum Dei per quod facta sunt omnia, tempus praeordinauit quo susciperet carnem, non tempori cessit quo uertere-

CXXIII, 1/2 Aug., sbid., XCTX, 5, 57/59 - p. 1395. 1396.

3/4 ibid., 5, 88/89 - p.

CXXIV, 1/2 Aug., ibid., XCIX, 7, 12/13 - p. 1397; adfertur apud Flor. CXXV, cfr 1/3 Aug., tbid., XCIX, 9, 5/7 - p. 1398. CXXVI,

1/3 Aug., ibid., XCIX, 15, 15/17 - p. 1403.

CXXVII, 1/4 Aug., Ep. 137, ad Volusianum, 10 - CSEL 44, p. 109, 11/14.

CXXIII, 1 Deum] dominum x aut] non M ; uel colon. edd. 3 bono] om. Aug. esse longe ~ fC quod] qui Azg. 3/4 est ubique ~ I T

CXXIV, 4 liberal] et praem. N ; et beata O semper] om. Aug. est sempet ~abcovBCOTZ apud] ad MS Deum] dominum co/BIOZ CXXYV, 1 ideo] enim 0#G hominem uult ~j x F hominem] hominum hominem pati] 7 # x D F G colon. edd. ; pati hominem ~ cet. codd. colon. multum] dj m x D F G edd. ; om. cett. codd. colon. 2 arbitratur] dj mz 3 profecit ipsum pet hoc ~bgvy multum add. cett. codd. colon. DFG; gsvwADIMOSU 5. Sihocl|wovznaiss 2 facimus T ipsi] om. b g CXXVI, 2 sed] om. m 1M tempus] temomnia] tempora Axg. CXXVII, 1 Dei] in principio Axg. catnem susciperet 2 suscipet A B 1/2 praeordinauit] elegit Axg. pote v 2/3 uerteretur] cessit] accessit Reig. tempote G y Remig. ~IL uideretur Remig. ; uteretur D

286

LIBER SENTENTIARVM,

3 tur in carnem. recessit.

Homo

CXXVII-CXXXI

quippe Deo accessit, non Deus a se

CXXVIII Intellectui fides uiam aperit, infidelitas claudit. CXXIX Quo primum uitio superatus est homo, hoc ultimum uincit. Cum enim omnia peccata superauerit, manet periculum ne 3 bene sibi mens conscia, in se potius quam in Domino glorietur.

CXXX Finis curarum perfectio est desideriorum. Et in id quisque tendit ac nititur, ut ad illud perueniat quo delectatur. Sapien3 tis ergo est hoc appetere quod beatum facit, non id amare quod decipit. CXXXI

m 561

Sicut duo sunt officia medicinae, unum quo sanatur infir- PL mitas, aliud quo custoditur sanitas, ita duo dona sunt gratiae,

3 unum quod aufert carnis cupidatem, aliud quod facit animi perseuerare uirtutem.

CXXVIII, 1 Aug., zbid., 15 - p. 117, 7/8. CXXIX, 1 Aug., in ps. VII, 4, 25/26 - CC 38, p. 39.

2/3 cfr tbid., 4, 26/28 -

P- 39-

CXXX, 1/2 cfr Aug., ibid., VII, 9, 33/35 - p. 42. CXXXI, 1/2 Aug., sbid., VII, 10, 2/3 - p. 43.

3 carne Remig.

2/4 cfr tbid., 10, 15/17 - p. 43.

accessit deo ~jxzvF

CXXVIII, 1 intellectui fides uiam] intellectum fides cfjqusxyzEFNWX uiam] intellectum w u G ; aditum Axg. fides uiam] auditum fides Remig. CXXIX, 1 uitio primum ~fMSU peratus est homo] lapsa est anima Aug.

hx

ACOTX

— 38 bene] om. colon.

supetatus est] superatur colon. su2 peccata] uitiajx 7 F superauit

sibi bene ~fw

mens sibi ~ grI

Domino] deo j x x F CXXX, 1 perfectio est] est perceptioj vw xz FI desideriorum est ~ colon. id] hiis b g 2 illud] aliud¢;idgjqrvuxzF 2/3 sapiens T Remig. colon. 3 ergo]om. NOW estetrgo ~abgn hoc] idjxzF NOW beatum] jdfmopswzxDGNOQT; bonum ceft. codd. colon. edd.

CXXXI,isuntduo ~bgy sunt duo dona ~ MS qstvH MOS Tcolon.

officia] opera T 2 sanitas custoditur ~ Avg. sunt dona ~ X colon. edd. 3 animaeaefgh/

445

LIBER SENTENTIARVM,

CXXXII-CXXXVI_

287

CXXXII Non poterit hominis labor finiri, nisi hoc diligat quod ei non possit auferri. CXXXIII _ Impossibile est ut iniquitas prius laedat hominem iustum in quem tendit, quam cor iniustum unde procedit. CXXXIV Visibile miraculum ad illuminationem uocat, inuisibile au-

tem, eum qui uocatus uenit, illuminat. Omnia ergo narrat 3 mirabilia Dei, qui credens uisibilibus, ad intellegenda inuisibilia transitum facit.

CXXXV Melior est causa eorum qui diabolum persequentem fugiunt, quam qui praeeuntem sequuntur, quia utilius est eum hostem 3 habere, quam principem. CXXXVI Omnes prauae cupiditates portae sunt inferni, per quas itur

CXXXII, 1/2 Aug., sbid., VII, 16, 12/13 - p. 47.

CXXXIII, 1/2 Aug., ébid., VII, 17, 6/8 - p. 47. CXXXIV, 1/4 Aug., tbid., TX, 2, 15/19 - p. 59-

CXXXV, 1/2 cfr Aug., ibid., TX, 4, 31/32 - p. 60. CXXXVI,

2/8 cfr ibid., 4, 28/30 - p. 60.

1/2 Aug., ibid., TX, 14, 13/14 - p. 65.

CXXXII, 1 hominis] om. Aug. ei] inuito Axg. diligit # potest D

hoc] om. c T; id MS ; quisque add. Aug. 2 possit] 1/2 auferri non possit ~ BC

hominem prius laedat iniquitas ~ C T CXXXIII, 1 est impossibile ~ fF unde] a. quo b g B 2 tendit] procedit Ag.

2 eum qui uocatus] eam qui uocata Aug. ergo] uenit] om. g; est T ; fuit I 0 3 mirabilia] inuisibilia B ; mira~ colon. 3/4 uisibiliag A CG gf MS ; dei add. B sunt ceft. codd. meliores Gedd.; F dfjmzD a eorum] ... CXXXV, 1 melior utilius] melius 2 ptaeeuntem] patcentem w B causa est ~ edd. colon. ptincipem] participem 2/3 habere hostem ~ abfgyDLMSX oI colon. CXXXVI, 1 portae sunt] fj m x x D F; sunt portae ~ cit. codd. colon. edd. inferni] fj muvxzDFGIM; infeti cezz. codd. colon. edd. ; sunt] om. uG itur in mortem] dj mz D F G edd. ; in mortem itut ~ ceét. codd. mortis Ag. colon. CX XXIV, 1 uocat] animam praem. uocatus] om. a; est et add. Aug. 2/3 mirabilia dei narrat om. colon. uisibilibus] inuisibilibus cula xy

288

LIBER SENTENTIARVM,

CXXXVI-CXL

in mortem. Cuius dominatum subit, qui adeptum se ad per3 fruendum laetatur, quod perdite concupiuit.

CXXXVII Adulantium linguae alligant animas in peccatis. Delectat enim ea facere, in quibus non solum non metuitur reprehensor, 3 sed etiam auditur laudator.

CXXXVIII Animus male sibi conscius, dum uidetur sibi nullam poenam pati, credit quia non iudicet Deus, cum abuti patientia Dei,

3 et non intellegere parcentis benignitatem, damnatio.

iam sit magna

CXXXIX

m 562

In creatura, quae arbitrio suo peccat, prior est natura quam uitium. Quod ita contra naturam est, ut non possit nisi nocere 3 naturae. Non itaque esset uitium recedere a Deo, nisi naturae,

cuius hoc uitium est, potius competeret esse cum Deo.

CXL Nullum Deus uel angelorum, uel hominum crearet, quem malum futurum esse praescisset, nisi pariter nosset quibus eos 2/3 cfr tbid., 14, 14/16 - p. 65. CXXXVII, 1/3 Aug., tbid., TX, 21, 4/7 - p. 68.

CXXXVIII, 1/2 Aug., sbid., IX, 23, 10/11 - p. 69. 2/4 cfr ibid., 23, 11/13 - p. 69.

1/4 Adfertur apud Flor.

CXXXIX, 1 cfr Aug., De ciu. Dei, XI, 17, 3/4 - CC 48, p. 336.

2/4 ibid., 17,

4/7 - p. 336.

CXL, 1/5 Aug., ibid., XI, 18, 1/5 - p. 337; adfertur apud Flor.

2subit] subdite colon.

AM

3 perditusacr»HMS

; perditum e # O ; periturum

CXXXVII, 1 animas] homines I 2 enim] om. G ea] om bh AIMS non] om. rw t 3 etiam] om. b I auditur laudator] j # z F G M edd. ;

laudator auditur ~ cett. codd. colon. cum Aug. CXXXVIII, 1 sibi male ~byxFIMS ~ Aug. sibi nullam] ullam sibi fC D L men C

sibi!] om.07B 2 quia] quod

sibi uidetur MS — cum] ta-

CXXXIX, 1 suo peccat atbitrio ~ T 2 posset m 2/3 ut nisi noceret natutae, non utique esset uitium Remig. nocere nisi ~4 ABIMS 38 non] quia e ; aliud add. I _ non itaque] quod ita non colon. a Deo] om. g pq rt ABHLOT 4 cuius... est] cuiuslibet uitium esset cui colon. Deo]. domino b CXL, 1 uel"] ov. BMS 2 esse futurum ~ g#H ; futurum MS esse a p O nosset] noscet T colon. ; scisset j x x F

; facturum

PL 446

LIBER SENTENTIARVM, 3 bonorum usibus commodaret,

CXL-CXLIII

289

atque ita ordinem saeculorum,

quasi pulcherrimum carmen, etiam ex quibusdam antithetis honestaret.

CXLI Tria quaedam nobis maxime scienda de conditione creaturae oportuit intimari: quis eam fecerit, per quid fecerit, 3 quare fecerit. Dixit Deus, inquit, Fiat lux, et facta est lux, et

uidit Deus lucem, quia bona est. Si ergo quaerimus quis fecerit, Deus est. Si, per quid fecerit : dixit, et facta est. Si, quare 6 fecerit : quia bona est. Nec auctor est excellentior Deo, nec ars efficacior Dei uerbo, nec causa melior, quam

ut bonum

crearetur a bono.

CXLII Est amor quo amatur et quod amandum non est, et istum amorem odit in se qui illum diligit, quo amatur quod aman3 dum est. Possunt enim ambo esse in uno homine. Et hoc bo-

num est homini, ut illo proficiente quo bene uiuimus, iste deficiat quo male uiuimus, donec ad perfectum sanetur, et in 6 bonum commutetur omne quod uiuimus. CXLIII Creaturae rationalis uel intellectualis bonum, quo beata sit, CXLI, 1/8 Aug., ibid., XI, 21, 42/49 - p. 340.

3/4 Gen. I, 3.

CXLII, 1/6 Aug., ibid., XI, 28, 11/17 - p. 348 ; adfertur apud Flor. CXLIII, 1/2 Aug., sbid., XII, 1, 27/29 - p. 355-

commodatet] commendaret ¢ 0 wy A CI X colon. 3 usibus bonorum ~.y colon. 4 ex] j mz D F G edd. ; pulcherrimis add. cett. codd. colon. ita] in colon. edd. 5 honestaret] demonstraret Remig. antithetis] quasi praem. Aug. maxime nobis ~¢jo#FO colon. ~abgvuMS quaedam CXLI, 1 nobis per quid fecerit] 2 oportet ¢ ¢ 0 1/2 conditione creaturae] creatura Axg. Deus] dominus U4 quia]djmrsz 3 quare] etiam add. f om. 6 € 0 F MU;

quod ce#t. codd. colon. edd.

est] codd. ; esset colon. edd.

4/6 si... bona

5 dixit] : Fiat add. Aug. X colon. est] om. abchtvwABCHILMOS 7 6 est excellentior] d fj mz CF GU; excellentior est ~ ce/t. codd. colon. edd. 8 creeturabluwOMS ABL MOS Tcolon. efficacior] est add.aegprt T Ucolon. a] Deo add. Aug. quo] LMS — 2illudj x F Flor. et]om.fsy CXLII, 1 quo] cum MS ABC acgsty amatur] amat quo amatur] om. j Flor. id add. Axg. in uno homine esse ~ colon. 3 enim] etiam y ; autem C X colon. ILOST 4/5 4 quo] quod G 3/4 est bonum ~ T homine] amore 4 A I 6 commutetur] Squo]quodG iste ... male uiuimus] om.acqrwHLT consumetur Remig. uel] om. f;idestsU _ beata] CXLIII, 4 intellectualis uel rationalis ~ L sit] sunt 7 bona w CI ; beati m

290

LIBER SENTENTIARVM,

CXLIII-CXLV

non est nisi Deus. Quod ei non ex se ipsa est, quia ex nihilo 3 creata est, sed ex illo a quo creata est. Hoc enim adepto, fit beata, quo amisso misera. CXLIV.

m 563

Vitium esse nec in summo potest bono, nec nisi in aliquo bono. Sola ergo bona alicubi esse possunt, sola mala nusquam, PL 3 Quoniam naturae, etiam illae quae ex malae uoluntatis initio 447 uitiatae sunt, in quantum uitiosae sunt, malae sunt, in quantum autem naturae sunt, bonae sunt.

CXLV Non est fas credere aliter affici Deum cum uacat, aliter cum

operatur, quia nec affici dicendus est, tamquam in eius natura 3 fiat aliquid quod ante non fuerit. Patitur quippe qui afficitur, et mutabile est omne quod patitur. Non ergo in Deo aut pigra uacatio, aut laboriosa cogitetur industria, quia nouit et quies6cens agere, et agens quiescere. Et quod in operibus prius quidem dicitur aut posterius, non ad facientem, sed ad facta referendum est. Aeterna enim est et incommutabilis uoluntas 9 elus, nec consilio alternante uariatur. In qua simul est quidquid in rebus creandis uel ordinandis, aut praecessit, aut sequitur.

2/4 ibid., 1, 31/33 - p. 355. CXLIV, 1/5 Aug., ibid., XII, 3, 24/29 - p. 357/358. CXLY, 1/6 Aug., sbid., XII, 18, 49/56 - p. 374.

2 Deus] dominus m quod ei non] semper enim a w M T 2/3 ex nihilo creata] creatura Ms 3 sed ... est] om. agefhlstvuwyBCHLMOSTU X colon. adepta M 4 beata] bona I amisso] est add. f M CXLIV, 1 esse ... bono] in summo bono esse non potest abcgvwCLMO SU nec nisi] aut MS nisi] non 6 C 2 ergo] enim y sola?] autem add. edd. colon. 3 etiam] et cg ¢ B colon. illae] om. bgu MS initio] uitio b idrwxCEMS T colon. 5 autem] om.e gj x F ; ueto C naturae] uerae

colon.

CXLV, 1 non est fas] nefas est f _—aliter credere ~ colon. 2 quia] qui # nec] non B 3 aliquid] alud BMS — fuerit] fuita MS — quippe qui afficitur patitur ~ m O 5 quia] quae colon. etnouit ~MS 6 operibus] codd. colon. ; eius add. j Remig. edd. ; deid fv I @ dicitur] est edd. colon. aut] atquedfuxzF G Remig. factum Remig, 8 est] om. gv MS uoluntas] est add. M9 alternante] alterno x z ; alternatim s U

LIBER SENTENTIARVM,

w

CXLVI-CXLIX

291

CXLVI Nullius, quamuis minimae naturae, nisi Deum creatorem credi aut dici licet ab aliquo. Quia etiamsi angeli uel iussi uel permissi, adhibent operationem suam rebus quae gignuntur in mundo, tam non sunt creatores animalium, quam nec

agricolae frugum atque arborum. CXLVII

:

De prima corporis morte dici potest, quod bonis bona sit, w

malis mala. Secunda uero sine dubio, sicut nullorum bonorum est, ita nulli bona.

CXLVIITI Mors etiam piorum poena peccati est. Sed ideo bona ipsis w

dicitur, quia illa bene utuntur, quibus finis est ad mala tempo- m 564 ralia, et transitus ad uitam aetenam. Sicut enim iniustitia male utitur non tantum malis, uerum etiam bonis, ita iustitia PL bene utitur, non tantum bonis, sed etiam malis. 448

CXLIX Qui etiam non percepto regenerationis lauacro pro Christi confessione moriuntur, tantum eis ualet ad abolenda peccata, 3 quantum si abluerentur fonte baptismatis. CXLVI, 1/5 Aug., tbid., XII, 25, 9/15 - p. 381. CXLVII, 1/3 Aug., tbid., XIII, 2, 39/41 - p. 386.

CXLVIII, 3/5 Aug., ibid., XIII, 5, 24/26 - p. 389. CXLIX, 1/3 Aug., sbid., XIII, 7, 1/4 - p. 389/390.

CXLVI, 1 quamuis] tam f minimae] mortalisque add. Axg. naturae] creatutaeafgjvwxF MS 2diciautcredi ~bceghpritv ABILOTX colon. aut] acmxzxGLOTUX ab aliquo] ebanov ADONQ colon. edd. ; Remig. et om. cett. codd. quia] quod colon. etiamsi] sibghprt vywvBCILMT colon. uel] om. edd. colon. iussi] missi I M colon. 3 3/4 suam] om. r H ; in add. v T colon. adhibeant crt wABCIMOS quam] sicut colon. 4 tam] tamen gI T colon. in mundo gignuntur ~a»M

nec] om.bgvuwMSUX

5atque] nece B; aut

LMS

; uel colon.

2 AOI M $ nulli] ullif — nullorum] ullorum f A B br H ipsis bona ~ peccati poena ~ colon. CXLVIII, 1 etiam] om. f B 4 2 quia] qui ipsis] eisabguwLM 1/2 ipsis dicitur bona ~ colon. italjmstzBCFG etiam] om.abcdefghIlp uetum] om. y B ; sed L 5 bene utitur] om. jmuxzF U; etiam add. cett. codd. colon. edd. HILOT seddfjmxzF G cum Aug. ; uerum cett. codd. colon. edd. GU etiam non] etiam] autem I ; omnes ¢ O CXLIX, 1 qui etiam] quidam 2 2 percepto] ptaecepto T colon. ; uel perfecto add. C nondum Remig. Corb. abolenda] abluenda f ~ ; dimittenda Axg. ualet eis ~ gq T moritut C 8 ablueretur » — fonte] sacro praem. Aug. CXLVII, 1 morte corporis ~ ¢

ueto] autem f

quod] quia y X

sit] ac ueto add.f

292

LIBER SENTENTIARVM,

CL-CLIII

CL Cum homo secundum se uiuit, non secundum Deum, similis

est diabolo, quia nec angelo secundum angelum, sed secun3 dum Deum uiuendum fuit, ut staret in ueritate, et ueritatem

de illius, non de suo mendacium loqueretur. Vnde non frustra dicitur omne peccatum esse mendacium, quia non peccatur, 6 nisi ea uoluntate, quae est contraria ueritati, id est, Deo.

CLI Diuersitas humanae

affectionis,

ex diuersitate

est uolun-

tatis. Quae si praua est, peruersis erit moribus inquieta, si 3 autem recta, non solum non culpabilis affectio hominis, sed etiam laudabilis erit.

CEIt ' Arbitrium uoluntatis tunc est uere liberum, cum uitiis peccatisque non seruit. Tale datum est a Deo, quod amissum, 3 nisi a quo potuit dari, non potest reddi. Vnde Veritas dicit : Si uos Filius liberauerit, tunc uere liberi erttis.

CLIII Bonum

est sursum

habere

cor, non

tamen

ad seipsum,

quod est superbiae, sed ad Deum, quod est oboedientiae. Plus 3 autem appetendo minus est, qui dum se sibi sufficere confidit, ab illo qui uere ei sufficit, deficit. CL, 1/4 Aug., ébid., XIV, 4, 1/4 - p. 418. 6 cfr ibid., 4, 24/26 - p. 418.

4/5 ibid., XIV, 4, 19/21 - p. 418.

CLI, 2/4 Aug., ibid., XIV, 6, 1/3 - p. 421. CLI, 1/4 Aug., ibid., XIV, 11, 41/45 - p. 432; adfertur in Conc. Arausic. II, can. 13 - CC 148A, p. 59, 104/108. 4 Ioh. 8, 36. CLUT, 1/2 Aug., De civ. Dei, XIV, 13, 31/33 - p. 435. P- 435-

CL,icum]dume/OT 4 mendacio C G P Remig.

uetitati] summae uoluntatiC

3/4 ibid., 13, 62/63 -

cumhomo] quif 5 non] nec gry

3 fuit uiuendum ~ 0 p#B 6 contraria est ~ C T colon. — id est Deo] quod deus est I

CLI, 1 est ex diuersitate ~abgu MS 2 praua] peruersa Axg. peruersis] diuersis T motibus j x F, fort. recte (ofr Aug. : motus) 3 affectio] uoluntas Axg. 3/4 erit sed etiam laudabilis ~ e colon. etiam] et IMS

CLIT, 1 uoluntatis] hominis MS uete est ~fMS 2 datum] creatum MS amissum] proprio uitio add. Axg. 3 dari potuit ~ Avg. potest] potuitj»xzhFT reddi non potest ~ Ang. ueritas] tunc add. I 4 liberauit ae BM S T tunc] om. ejrx z F Remig. CLIII, 1 cor habere ~ MS 2 Deum] dominum ¢ dg uw GT cum Aug. 3 minus] minor fy U dum] om. g ; de colon. se] om.abguwMS cum Aug. confidit] deligit Aug. 4 illo] eo 7 D M edd. colon. uere ei] ej x DF ~dgmzGOT X cum Ang. colon. edd. ; ei uete

LIBER SENTENTIARVM, CLIV-CLVII

293

CLIV

m 565 Beata uita si non amatur, non habetur. Porro si amatur, et habetur. Ceteris omnibus rebus, necesse est ut excellentius PL

3 diligatur, quoniam propter hanc amandum est, quidquid 449 aliud est amandum. Quia uero beatus esse non potest, nisi qui eam, ut digna est, amat, consequens est ut eam aeternam

6 uelit. Quae tunc uere beata erit, quando terminum non habebit. -

CLV Non omnes quidem mali in hoc proficiunt, ut sint boni. Nemo tamen est, nisi ex malo, bonus.

CLVI Ciues terrenae ciuitatis parit peccato uitiata natura, qui sunt uasa irae. Ciues uero caelestis patriae parit, a peccato 3 naturam liberans, gratia, quisunt uasa misericordiae.

CLVII Ira Dei non perturbatio eius est, sed iudicium quo irrogatur poena peccato. Cogitatio uero ipsius et recogitatio mutan3 darum

rerum

est incommutabilis

ratio.

Neque

enim

sicut-

hominem, ita Deum cuiusquam facti sui paenitet, cuius de omnibus omnino rebus tam fixa sententia quam certa est 6 praescientia.

CLIV, 1/4 Aug., ibid., XIV, 25, 18/21 - p. 448/449. P- 449. 5/6 ibid., 25, 24/25 - Pp. 449.

4/5 cft sbid., 25, 22/23 -

CLV, 1/2 Aug., tbid., XV, 1, 51/52 - p. 454. CLVI, 1/3 Aug., ébid., XV, 2, 41/44 - p. 455.

CLVII, 1/6 Aug., zbid., XV, 25, 1/6 - p. 493.

1/2 Adfertur apud Flor.

CLIV, 1 et] nonce ghpqtAOIM Remig. colon. (et add. ideo) 2 necesse est ut caeteris omnibus rebus ~ abcegptBCHIL MOST Xcolon. 3 diligatur] ametur Axg. hanc] hocabcqty CO Xcolon., uelhocadd.M 4 est amandum] amandum est ~abghv AL MS; amatur Azg. 5 digna] jx2zF; dignecdept ABGIOTU; dignum cet. codd. colon. edd. amet colon. 6 quando] cum o terminum non habebit] aeterna erit Axg. CLY, 1 quidem mali] qui mali sunt f

ciuitatis] hereditatis T _ peccati 4 CLVI, 4 terrenae] aeternae b ¢ g xy O 3 qui] patriae] ciuitatis Axg. 2 uero] ergo A colon. qui] quaeC X misericordiae uasa ~ U quae/wC X FMS jz eius] om CLVII, 1 perturbatio] turbatio T ; animi add. Axg. recogitatio] MS et]udl 2 cogitatio] cognitio colon. est eius ~ colon. edd. 4 ita] et add. jz F 2/3 mutandarum] mundanarum p ¢ colon. tecordatio G fixa] est add.abguvwMS X colon. (om. Aug.) 5 tebus omnino ~ay MS 5/6 cetta] recta Remig. X (om. Ax.) ACILMS est] om.abfvow ptaesentia est e colon. edd.

204

LIBER SENTENTIARVM,

CLVIII-CLXI

CLVIII Inimici Ecclesiae quolibet errore caecentur, uel malitia deprauentur, si accipiunt potestatem corporaliter affligendi, 3exercent eius patientiam, si tantummodo male sentiendo aduersantur, exercent eius sapientiam, et ut etiam inimici diligantur, exercent eius beneuolentiam. Quia Deus his qui 6 eum diligunt, omnia cooperatur in bonum. CLIX Finis boni est, non quo consumatur ut non sit, sed quo perficiatur ut plenum sit. Et finis mali est, non quo esse desinat, 3 sed quo usque nocendo perducat. Vnde unum est summum bonum, aliud autem summum malum, illud propter quod appetenda sunt bona cetera, ipsum autem propter se ipsum, 6 hoc, propter quod declinanda sunt mala cetera, ipsum autem propter se ipsum. ix

m 566

Est natura in qua nullum malum est, uel etiam nullum malum esse potest. Esse autem natura in qua nullum bonum 3 sit, non potest.

CLXI Melior est animi aequitas quam corporis sanitas. Et conue-

CLVIII, 1/5 Aug., ébid., XVIII, 51, 14/18 - p. 649. 5/6 cfr Rom. 8, 28.

1/6 Adfertur apud Flor.

CLIX, 1/4 Aug., zbid., XTX, 1, 16/19 - p. 657. 4/@ cfr ibid., 1, 46/47 - p. 658.

1/7? Adfertur apud Flor.

CLX, 1/3 Aug., tbid., XTX, 13, 33/35 - p. 679. CLXI, 1/3 Aug., ibid., XTX, 13, 51/53 - p. 680.

1 Adfertur apud Test.

CLVIII, 1 inimici] omnes add. Aug. quolibet] modo add.abefhlpt AB HILMOST X colon. errore] om. G caecentur] censentur b g / ¢y colon. 2 accipiunt] dj m uz F G ; accipiant cett. codd. edd. colon. corporaliter potestatem. ~ colon. corporaliter] eam add. fls U 3 si] necv MS 4 aduetsentur w T exetcent] om.abguMS etiam] eius add. behopqr ACIL MO 6 diligunt eum ~jzF

CLIX, 1 consumitur r ¢ w A BC T X colon. 1/2 perficitur zyA F 2 et] 3 sed] ut add. bgv MS 3/4 summum bonum est ~ ¢ O 4 autem] om.qrHL;uerof _ illud] id» ; istud C 5 bona] om.bw MS 7 se ipsum] summum a/iq. edd. om. x FF

CLX, 1 nullum] ullum f A est malum ~ x 1/2 uel ... malum] aut L 2 potest esse ~ colon. natura] om. abceghpqABCHILMOSTX nullum] ullum f » A 2/3 sit bonum ~ y

CLXI,1animaeemsU pori C

PL 450

aequitas animi ~ B ; animae quietes Test.”

cort-

LIBER SENTENTIARVM,

CLXI-CLXIV

nientius iniustus dolet in supplicio, quam 3 delicto.

295

laetatus est in

CLXII In praecepto

caritatis tria inuenit homo quae diligat, Deum et se et proximum. Et quia ille in sui dilectione non 3 errat, qui Deum diligit, consequens est ut proximo ad diligendum Deum consulat, quem iubetur diligere sicut se ipsum.

CLXIII Pax domestica est ordinata cohabitantium imperandi oboediendique concordia. Imperant enim qui consulunt, sicut uir 3 uxori, parentes filiis, domini seruis. Oboediunt autem quibus consulitur, sicut mulieres maritis, filii parentibus, serui dominis. Sed in domo iusti uiuentis ex fide, et adhuc ab illa ciuitate

6 peregrinantis, etiam qui imperant, seruiunt eis quibus uidentur imperare. Quia non dominandi cupiditate, sed officio consulendi, nec principandi superbia, sed prouidendi benefi9 centia.

CLXIV Nomen et conditionem seruitutis culpa genuit, non natura. Et prima huius subiectionis causa peccatum est, quia sicut 3 scriptum est : Omnis qui facit peccatum seruus est peccat1. Vnde

CLXII, 1/4 Aug., sbid., XTX, 14, 33/37 - p. 681. CLXIII, 1/9 Aug., ibid., XTX, 14, 47/55 - p. 681/682 ; adfertur apud Flor. CLXIV, 1 cfr Aug., zbid., XTX, 15, 8/9 - p. 682. 2 ibid., 15, 21/22 - p. 682. 3 Ioh. 8, 34.

1/3 Adfertur apud Flor.

2 iniustus] iustus bedetxzCFGHILMS TUX colon. edd. quam] qui add. G laetatus] beatus » x M S ; delectatus p » C laetatus est] laetatur mB

CLXI, 1 diligit! M 2et'lommqy et?] om. gmpsGHIOT U colon. edd. sui dilectione] dilectione sui ~ B ; se diligendo Azg. 3 qui] quod w consequens] conueniens C T ut] etiam add. Aug. 4 Deum] om. h A T

sicut se ipsum diligere ~ Axg. CLXIII, 2 enim] autem MS

se] -met add.chlogr

3 dominus MS

ABO

5 domo] domino z I colon. ;

ecclesiae add. M —uiiuentes abcedght AIMOST colon. ab illa adhuc ~ colon. edd. illa] caelesti add. Aug. 6 peregrinantes abcghiuv AILM O S T colon. etiam] et M S T 7 cupiditate] imperant add. Flor. 8/9 beneficentia] beneficio colon. ; misericordia Avg. CLXIV, 2 huius] huiuscemodi 4 g subiectionis] seruitutis Azg. est peccatum ~ b f colon. 3 scriptum est] supernus dominus dicit Flor. cum Aug. 3/5 unde ... cupiditati] dest apud Flor. qui prosequitur in De ciu. Dei, l.c., 1. 26/31, et adiungit sent. CCVIIL

296

LIBER SENTENTIARVM,

CLXIV-CLXVITI

melior eius status est, qui famulatur homini, quam qui suae seruit cupiditati.

CLXV Veri patresfamilias subditis suis, tamquam filiis, ad colen-

dum et promerendum Deum consulunt, desiderantes uenire 3.ad caelestem domum, ubi imperandi necessarium non sit officium. Quo donec ueniatur, magis debent patres quod dominantur, quam serui tolerare quod seruiunt.

CLXVI Locus superior, sine quo regi populus non potest, etiamsi ita sit tenendus atque administrandus, ut decet, tamen inde-m 567 3 center appetitur. Vnde otium sanctum quaerat dilectio ueritatis, negotium iustum suscipiat necessitas dilectionis. PL CLXVII Sicut non est a carne, sed supra carnem, quod eam facit uiuere, sic non est ab anima, sed supra animam, quod eam 3 facit beate uiuere. Quia

ut uita carnis anima est, ita beata

uita hominis Deus est.

4/5 cfr Aug., De cin. Dei, XIX, 15, 29 - p. 682.

CLXV, 1/5 Aug., ibid., XTX, 16, 8/12 ; 14/15 - p. 683. CLXVI, 1/5 Aug., ibid., XTX, 19, 31/35 - p. 687. CLXVII, 1/3 Aug., ibid., XTX, 25, 13/16 - p. 696. 3/4 ibid., XIX, 26, 1/2 - p. 696.

4 melior] est add. F colon. 4/5 seruit cupiditati suae ~ BI Aug.

1/4 Adfertur apud F/or.

est] om. colon. edd. famulatur] seruitur Aug. ; seruus cupiditatis est p 5 cupiditati] libidini

CLXV,tuerefX 2etladadd.def uenire] peruenire w ad coelestem domum uenite ~bgvyMS 3 ubi] cum MS non sit necessarium ~ L M SX 4ueniatur] perueniatur wy quod] quiw BHM S colon. 5 tolerari m quod] quiduwyBMS colon. CLXVI, 1 populus regi ~r BM S T 2tenendus sit ~av MST atque] et MS 8 unde] ut add. bdfgsvyGMSTU sanctum] quaerat add. colon. quaerit I dilectio] ditectionem colon. dilectio] caritas Aug. 4 dilectionis] caritatis Aug.

CLXVII, 1 ab] om.a AH super Foor. 2 anima] homine Aug. super mu Flor. animam] hominem Aug. eam] hominem Aug. 3 beate] bene LAI;om.MS est anima ~abgvuwIMS 3/4uita beata~ywy Sest deus ~abguwBIMS

451

LIBER SENTENTIARVM,

CLXVIII-CLXXI

=.207

CLXVIII Iustitia nostra quamuis uera sit, propter uerum boni finem, ad quem refertur, tamen tanta est in hac uita, ut potius remis-

3 sione peccatorum constet quam perfectione uirtutum.

CLXIX Quamdiu uitiis repugnatur, plena pax non est, quia et illa quae resistunt, periculoso debellantur proelio, et illa quae 3 uicta

sunt,

nondum

securo

triumphantur

otio, sed adhuc

sollicito premuntur imperio. CLXX Prima mors animam

nolentem pellit e corpore, secunda

animam nolentem tenet in corpore. Ab utraque morte com-

3 muniter id habetur, ut quod non uult anima, de suo corpore patiatur. |

CLXXI In incognitis causis operum diuinorum nonnihil nouimus, cum scimus non sine ratione Omnipotentem facere, unde 3 infirmus humanus animus rationem non potest reddere.

CLXVIII,

1/3 Aug., tbid., XTX, 27, 4/7 - p. 697.

CLXIX, 1/4 Aug., ibid., XTX, 27, 21/24 - p. 697. CLXX, 1/4 Aug., ibid., XXI, 3, 30/33 - p. 760 ; adfertur apud Test.

CLXXI, 2/3 Aug., ibid., XXI, 5, 66/67 - p. 766.

CLXVIII, 1 nostra] uestra T quamuis uera sit] et si uera est MS uerum] om.abgwMS finem boni ~n2 MS 2 tamen] non praem. colon. est in hac uita tanta ~ I B remissione] per remissionem colon. 2/3 constet remissione peccatorum ~jxzFI 3 perfectione] per fidem colon.

CLXIX, 1 repugnatur] imperatur Avg. non est pax ~ colon. et] om. X colon. 2 periculoso] periculo colon. repugnantur ¢c ; debellatur colon. 3 secuta g w 4 sollicito] om. b 1/2 nolentem ... CLXX, 1 nolentem] uolentem a2 g w T ; uolantem 4 A I pellit] dj ms z DF G coda. dolentem Test. animam] om. Test. per homoiot. elexx;awl X colon. AHIL MOST edd. ; pellet Remig. ; tollitbchpt motte] doientem Test. 2 animam] om. M U colon.; deacfqrHMS 3 id] X colon. 2/3 communiter] om. cehprwyBHILOT parte Test. om. jx2zF Test. diuiHL MS X colon. edd. cognitisr CLXXL1iinlomabfgquwAT 2 unde] diuinorum] domini colon. norum operum ~abgjvwxzFMS teddere non potest ~ r 3 animus humanus infirmus ~ Axg. uete colon. HM

298

LIBER SENTENTIARVM,

CLXXII-CLXXVI

CLXXII Frustra sibi homo post hoc corpus promittit, quod in hoc corpore comparare neglexit. CLXXIII Nemo

inuitus bene facit, etiamsi bonum

est, quod facit, m 568

quia nihil prodest spiritus timoris, ubi non est spiritus cari3 tatis.

CLXXIV PL Sicut in potestatibus societatis humanae maior potestas 452 minori ad oboediendum praeponitur, ita Deus omnibus. CLXXV Beatus qui diligit Deum, et amicum in Deo, et inimicum propter Deum. Solus enim nullum carum amittit, cui omnes 3 inillo cari sunt, quinumquam a non dimittente amittitur. CLXXVI Manifestum est, quoniam bona sunt quae corrumpuntur, quae, neque si summa bona essent, neque si bona non essent, 3 corrumpi possent, quia si summa bona essent, incorruptibilia essent, si autem nulla bona essent, quid in eis corrumperetur non esset. CLXXII, 1/2 cfr Aug., Enchir., 110, 20/22 - CC 46, p. 108 ; adfertur apud Flor. CLXXIII, 1 Aug., Confess., I, c. 12, 19 - CSEL 33, p. 17, 8/9 ; adfertur in Test.

et apud Flor.

CLXXIV, 1/2 Aug., ibid., III, c. 8, 15 - p. 57, 11/13 ; ad fertur apud Flor. CLXXV, 1/3 Aug., tbid., IV, c. 9, 14 - p. 75, 15/18. CLXXVI, 1/5 Aug., ibid., VII, c. 12, 18 - p. 158, 15/19.

CLXXII, 1 sibi] igitur ab g MS ; om. colon. hic promittit sibi colon. 2 neglexerit colon.

cotpus] om. e

promittit]

CLXXIII, 1 nemo] homo w inuitus] in uiciis r ; iniustus Test.¢ bene] bonumabcdeghptvw ABILOTZ colon. 2 spiritus?] om. Test. CLXXIV, 1 humanae societatis omnibus] hominibus fy I

~

T

2 oboediendum]

obedientiam

T

CLXXV, 1 diligit] intelligit » 2 nullum] ullum fA omnes] homines H 2/3 in illo omnes ~ 4 A 3 cari in illor H a non] autem M ; ante g w F a... atittitur] ante dimittit te nisi dimittatur colon. amittitur] dimittitur fLOLU

CLXXVI, 1 est] enim add. T 2 quae] om. / colon. neque! ... essent] om. abceghstvBHILMOT U Remizg. colon. neque? ... essent?] om. msdC DGZ si? ... non] f/ sy M U Remig. cett. codd. colon. ; nisi bona j x z F 3 quia] quaebI Remig. bonasumma~wL essentbona~N quid] quod edd. colon. 4 cotrumpetur co/on.

LIBER SENTENTIARVM,

CLXXVII-CLXXX

299

CLXXVII Cum Deus incommutabiliter bonus, omnes creaturas fecerit bonas, nec ulla omnino nisi ab ipso sit creata natura, nulla

3 est substantia mali, quia quod auctorem Deum non habet, non est. Itaque uitium corruptionis nihil est aliud quam inordinatae uel desiderium uel actio uoluntatis.

CLXXVIII Sicut palato non sano poena est cibus qui sano suauis est, et oculis aegris odiosa lux qua incolumis gaudet obtutus, 3 ita displicet iniquis iustitia Dei, cui si subicerentur, non minuerentur.

CLXXIX Aegritudo animi rationalis est, cum bonis inferioribus delectatus, superiora ex parte appetit, et ex parte non appetit. 3 Ideoque in duas diuiditur uoluntates. Cumque una est, tota non est, et hoc adest uni, quod deest alteri.

m 569 CLXXX Homini benigo parum esse debet inimicitias aliorum non PL excitare uel augere male loquendo, nisi eas etiam exstinguere 453 3 bene loquendo studuerit.

CLXXVII, 1/5 cfr Aug., ébid., VII, c. 12, 18 - p. 159, 7/12. CLXXVIII, 1/4 Aug., ibid., VII, c. 16, 22 - p. 161, 10/13.

CLXXIX, 1/4 Aug., ibid., VIU, c. 9, 21 - p. 188, 13/16; adfertur apud Féor. CLXXX, 1/3 Aug., ibid., IX, c. 9, 21 - p. 215, 4/6.

fecerit creatutas CLXXVII, 1 bonus incommutabiliter f ; incommutabilis ¢ 3 malisubstantia cteatasit ~frH 2 ipso] illoabguwGMS ~ colon. 4 non deum auctorem ~ H mali quia quod] quae j x x F ~avMS 45/ GU itaque] itadhuy itaque ... est] om. b g colon. est] om. j 2 F actio] 5 uel] om. colon. inordinatae] om. colon. ; inordinata I ; inordinatum T inotdinatae add. colon. est suauis qui] quae colon. cibus] panis b CLXXVIII, 1 cibus est ~ x 3/4 obtutus] intuitus I qua] quia # 2 et] om. B; uel T ~by X minuerentur] d gj m ps GMS Remig. cett. codd. ; conturbarentur colon. edd.

est tationaanimae I CLXXIX, i aegtitudo] enim add. y ; autem add. w 2 ex patte] om. b A ; non add. wI ; non colon. lis ~ ab gv ; tationalis om. Aug. 3 una] codd. colon. edd. ; non add. appetit] amittit 4 I colon. ; amittitur A quod] non add. N _ deest] adest 4 et] ad add. af B ajsyz2BFIQ Flor. qJ

AGH benigno] religiosoabceghpqry CLXXX, 1 homini] nemini A 2 uel] aut I; non add. ~j/v x F QW debet esse colon. ILMOS UX NW _ 3 studeat bene etiam] om.0 GM S colon. etiam eas ~ yMS loquendo colon.

300

LIBER SENTENTIARVM,

CLXXXI-CLXXXV

CLXXXI

Beata uita est gaudium de ueritate, quod Deus est. Sed multis ueritas odiosa est, quam

audire nolunt docentem,

et

3 nolentes falli, uolunt mendacia sua ueritatem uideri. Quibus iuste retribuitur, ut ipsi ueritatem non lateant, ipsos autem lateat ueritas.

CLXXXII Nemo quod tolerat amat, etiamsi tolerare amat, quia aliud est fortis patientia, aliud secura

felicitas, nec

eiusdem

est

3 temporis labor pugnae et beatitudo uictoriae.

CLXXXIII Ideo plerumque in sermone copiosa est egestas humanae intellegentiae, quia plus loquitur inquisitio quam inuentio, 3 et longior est petitio quam impetratio. Oe Wee, DS hs Vera aeternitas Dei est, qui solus habet immortalitatem, quoniam ex nulla specie motuue mutatur, nec temporalis 3 est uoluntatis. Non enim immortalis est uoluntas, quae alia

et alia est.

CLXXXV Non est desperandum de malis, sed pro ipsis, ut boni fiant,

CLXXXT, 1 Aug., tbid., X, c. 23, 33 - p. 252, 13/15.

3/5 ibid., 34 - p. 253,

19/20,

CLXXXII, 1 Aug., tbid., X, c. 28, 39 - p. 256, 5.

CLXXXIII, 1/3 Aug., sbid., XTI, c. 1, 1 - p. 310, 11/14. CLXXXIV, 1/4 Aug., ibid., XII, c. 11, 11 - p. 317, 2/4. CLXXXV,

1/3 Aug., in ps. XXXIX,

8, 32/35 - CC 38, p. 431.

CLXXXI, 1 quod] quae g H 2 est ueritas odiosa ~ f uolentes a y T uetitatem uideri] esse uideri ueritatem I 5 ueritas laeteat ~ beg y

CLXXXII, 1 nemo] homo e 2 nec] non colon. edd. ; temporalis G M O cett. codd. colon.

CLXXXIUII, 1 plerumque] plurimum/ 3 est] om bg MSUX CLXXXIV, 1 est dei ~c¢ metuue » G motuue] om.j est] om.h A

MS

3 nolentes] 4 retribuetur d

8 temporis] 7 mp

x DF

in sermone plerumque ~abgo MS

2 quoniam] quia b MS specie motuue] spe FI ; motus wy MS 3 immortalis] immutabilis »

CLXXXV, 1 desperandum] desperatio w

de] proMS

pro] de Z

LIBER SENTENTIARVM,

CLXXXV-CLXXXIX

301

studiosius supplicandum, quia numerus sanctorum de numero 3 semper auctus est impiorum. CLXXXVI

Quaerens a Deo pacem, sit sibi ipse pacatus, ne aliud in

professione oris, aliud sit in cordis arcano, Nihil enim prodest 3 hoc esse in corde, quod uerum est, si hoc dicitur uoce quod

falsum est, quia ueritas et credenda est, et loquenda.

CLXXXVII m 570 Non conqueratur homo, quando in his quae iuste habet, patitur aliquas aduersitates. Per amaritudinem enim inferio- PL 3 rum

docetur amare

meliora, ne uiator tendens

ad patriam,

stabulum pro domo diligat.

CLXXXVIII Bene currit ad remissionem peccatorum, qui displicet sibi. Apud iudicem enim iustum et misericordem, qui se accusat, 3 excusat.

CLXXXIX In tranquillitate pacis comprehendenda est doctrina sa-

pientiae, quae inter tribulationum turbines difficulter ag3 noscitur. Nec facile inueniuntur in aduersitate praesidia, quae non fuerint in pace quaesita. CLXXXVI, Flor.

1/4 cfr Aug., ibid,

XX XTX, 16, 13/17 - p. 437; adfertur apud

CLXXXVII, 1/4 Aug., tbid., XL, 5, 41/45 - PD. 453-

CLXXXVIII, 1/3 cfr Aug., ibid., XLI, 12, 20/22 - p. 469. 3/4 cfr ibid., 16, 19/20 CLXXXIX, 1/2 cfr Aug., ibid., XLI, 16, 4/6 - p. 472.

Pp. 472.

2 studiosius] est add. edd. numero ~ cett. codd. colon.

~ edd.

2/3 de numero semper] dj m p x D F G ; semper de 3 auctus est] dj p x F G cett. codd. colon, ; est auctus

impiorum] malorum Z ipse sibi ~ ay MS; igitur QO CLXXXVI, 1 sis Remig. (cfr Aug. : esto) 3 in corde hocesse ~ I atcano cotdis ~ L 2cordepqgtH ipsimq 4 est falsum ~ B conqueratur] quetatur fj wx AF I Q colon. CLXXXVII, 1 non] nec I 2 aduersitates] diuersitates habet] agit 7 z F Q iuste] innocenter F pauiator] amator N 3 meliorem Remig. av w; tribulationes Axg. triam] poenam _y 4. diligat] amet Axg. peccatorum] CLXXXVIIL, 1 peccatorum remissionem misericordem av MS 2 enim iustum iudicem ~aceghIlptvwAB sibi displicet ~ I om. f accusat] et add, B HILOST XZ colon. 3 nec] non QO CLXXXIX, 2 tribulationis T — difficulter] difficiliter » 4 fuerunt I L T

454

302

LIBER SENTENTIARVM,

CXC-CXCIV

CXC Ad altare Dei inuisibile, quo non accedit iniustus, ille peruenit qui ad hoc praesens iustificatus accedit. Inueniet enim 3 illic uitam suam qui hic discreuerit causam suam.

CXCI Finis legis Christus est, in quo lex iustitiae non consumitur,

sed impletur. Omnis enim perfectio in ipso est, ultra quem 3 non est quo se spes fidei et caritatis extendat.

CXCII Nullae poenae grauiores sunt, quam malae conscientiae. In qua cum Deus non habetur, consolatio non inuenitur, et 3 ideo inuocandus est liberator, ut quem tribulatio exercuit ad confessionem, confessio perducat ad ueniam. CXCIII Quid grauius peccato aegri, quam medici interfectio? Sed cum in baptismo hoc dimittitur, quid non dimittitur ? CXCIV Auditor uerbi similis debet esse animalium, quae ob hoc quia ruminant, munda dicuntur, ut non sit piger de his cogitare CXC, 1/3 cfr Aug., ibid., XLII, 5, 3/6 - p. 477; adfertur apud Flor. CXCI, 1/2 cfr Aug., ibid., XLV, 1, 23/24 - p. 518; adfertur in Test. Adfertur apud Flor. 2/3 cfr Aug., ébid., 1, 26/28 - p. 518. CXCII, 1 cfr Aug., ibid., XLV, 3, 10/11 - p. 519. 3/4 cfr ibid., 4, 22/23 - p. §20; 27/29 - p. 520.

1/3

2 cfr zbid., 3, 14/16 - p. 519.

CXCIII, 1/2 cfr Aug., bid, XLV, 4, 30/32 - p. 520.

CXCIV, 1/4 cfr Aug., ibid., XLVI, 1, 12/16 - p. 529. CXC, 1 ad] om. f q T ry

om. r

inuenient

accessit O

ab yw ; inueniunt

MS

iniustus] iustus x

2 ad hoc] adhuc

3 disctreuerint a ; discernunt y

suam]

CXCI, 1 finis] enim add. B Test. Flor. Christus] Spiritus Test.” sumitur Test. 2impletur] adimpleturd est in ipso ~ e » colon. 3 quo se] om. ab gyuM fidei et caritatis] fides et charitas y MS se] om. dfuwG CXCII, 1 sunt grauiores ~ » 2 cum] om. b gr H Remig. colon. ; enim w non habetur deus ~aceghlpqiw ABHILMOS T Xocolon. consolatio] consolator g 4 confessio] om. B petducat] ducat I ueniam} uitam A

CXCIII, 1 quid grauius peccato] dg m p x x F G M cett. codd. colon. ; quod gtauius peccatum j D P edd. intetfectio medici ~ colon. 2 sed] ete hs A hoc in baptismo ~ MNS baptismo] baptizato O quid] quod # CXCIV, 1 uerbi] dei add. fj m FIX esse debet ~yIM animalium] Remig. et cett. codd. ; animalibus colon. edd. ab Remig. 2 quia] quod f T U colon. munda] esse add. colon. edd. ut non sit piger] et non pigeat colon. cogitare de his ~acepqgtABHILMOSX

LIBER SENTENTIARVM,

CXCIV-CXCVIII

303

3 quae aluo cordis accepit. Et cum audit, sit similis edenti, cum uero audita in memoriam reuocat, sit similis ruminanti.

CXCV Rationalis anima domina est corporis sui. Quae inferiori non bene imperabit, nisi superiori se Deo tota caritatis subiectione 3 seruierit.

CXCVI Sicut terra de caelo exspectat pluuiam et lucem, sic homo de Deo debet exspectare misericordiam et ueritatem. CXCVII Gaudendum est bonis Ecclesiae filiis, quod in discretione eorum. non fallitur diuina iustitia. Sed non temere diuidant 3 congregatos, quia ipsorum est uelle colligere, Domini separare. CXCVIII Dominus est rerum quas habet, qui nulla cupiditate irretitur. Nam qui terrenorum amore obstringitur, non possidet, sed 3 possidetur.

CXCV, 1 cfr Aug., sbid., XLVI, 10, 24 - p. 535.

1/3 cfr tbid., 10, 28/29 -

P- 535-

CXCVI, 1/2 Aug., ibid., XLVI, 13, 11/13 - p. 537; adfertur in Test. CXCVII, 1/3 cfr Aug., ibid., XLVI,

11, 11/13 - p. 547.

CXCVIII, 1/3 cfr Aug., sbid., XLVII, s. 1, 2, 32/34 - p. 551.

4injadJI et]utmf accepit] accedit L sui cotcolon. X LMNOST acegpqAHI ~ CXCV, test domina 8 subdiderit 7 ; seruierint colon. 2 bene] om. ¢ inferiora N poris ~y L exspectate ~f NT W — 2 de] ex colon. edd. CXCVI, 1 exspectat decoelo debet ~ L O W Test. 1/2 eorum quod] quia a M colon. CXCVII, 4 gaudendum] gaudium w 2/3 ~aa MS Zeorum]illorumI _ iustitia diuina discretione ~av MS 3 Domini] deum X colon. ABHIL MOST congtegatos diuidant ~aegpqg sepatare] supetate wy G ; sepatari m uel w AT colon.

3 quae] in add. colon. edd.

CXCVIII, 1 Dominus] enim add.f

tetitur] illuditur Reig. colon. ; utitur colon. acegpqtABILMOSTX

constringitur « T

N

qui] quem N___cupiditas N_ir-

2 amore tetrenotum ~ ; minuitur g obstringitur] astringitur d » M S;

PL 455 m 571

304

LIBER SENTENTIARVM, CXCIX-CCIIT

CXCIX Hereditas, in qua coheredes Christi sumus, non

minuitur

multitudine filiorum, nec fit angustior numerositate cohere3 dum. Sed tanta est multis, quanta paucis, tanta singulis, quanta omnibus.

cc

Numquam debet secura esse felicitas, quia periculosiora sunt animo secunda, quam corpori aduersa. Prius enim cor3 rumpunt prospera, ut inueniant aduersa quod frangant. CCI Prima salus est, declinare peccatum, secunda est, non des-

perare de uenia. Nam ipse se in aeternum perimit, qui apud 3 misericordem iudicem ad paenitentiae remedia non recurrit.

CCII Boni latent, quia bonum ipsorum in occulto est. Nec uisibile enim est, nec corporale quod diligunt, et tam merita eorum 3 in abscondito sunt constituta, quam praemia. CCHIT m 572 Nullus bonorum inimicum habet, nisi malum, qui ideo esse PL 456 CXCIX, 1/4 Aug., sbid., XLIX, 2, 24/27 - p. 576; adfertur apud Flor.

CC, 1/3 cfr Aug., ibid., L, 4, 3/5 - p. 6or. CCI, 1/2 cfr Aug., #bid., L, 5, 19/20 - p. 602. cfr zbid., 5, 13/15 - p. 602.

1/3 Adfertur in Test.

2/3

CCII, 1/3 cfr Aug., ibid., LITI, 3, 15/19 - CC 39, p. 647. CCIII, 1 Aug., sbid., LIV, 4, 41/42 - p. 658.

1/2 zbid., 4, 12/13 - p. 658.

CXCIX, 1 christi cohaeredes ~acegqgtABHILMOS T colon. sumus christi ~ FO 2 multitudine filiorum] copia possessorum Azg. 2/3 coheredum] haeredum g quanta] est add. f I colon.

CC, 1 secura debet ~acegpgtABHILMNOST Xcolon. esse secura ~ mu 2 secunda] secuta ~oquvy AGLS U colon. ; prospera W 3

quod] quae ¢ 4 B colon.

frangunt m BG

CCI, 1 salus] animae add. f est] om. Z declina Test. peccatum] a peccato Remig. est] om.acegt ABHIMNOST XZ colon. 2 se... perimit] sibi uita aeterna prohibet f se] om. Test.4 perimit] interimit I ; trahit T ; peribit ws perit Test. 3 remedium M Test.4

CCII, 1 ipsorum] om. qr H L ; eorum »v occultis 4 A 1/2 enim uisibile ~fN 2enim]om.agpqtABHIL MOST colon. est]ombcerBMS cotporale] corruptibile » I ; est add. q H colon. eotum] om.grHL 3 sunt in abscondito ~ colon. edd. abscondito] abdito Remig. ; occulto w M S quam] tanquam f CCI, 1 qui] quod 7 x F QO ; omnino add. M

LIBER SENTENTIARVM,

CCIII-CCVII

305

permittitur, ut aut corrigatur, aut per ipsum bonus exerceatur. 3 Orandum ergo est pro inimicis, ut aut obtineatur eorum conuersio, aut in nobis diuinae bonitatis inueniatur imitatio.

CCIV Vigor fidei Christianae tribus temporibus incitatur, uespere, mane et meridie. Vespere enim Dominus in cruce, mane in 3 resurrectione,

meridie

in ascensione.

Vnum

ad patientiam

occisi, aliud ad uitam resuscitati, tertium ad gloriam pertinet maiestatis in Patris dextera consedentis.

CCV Ad hoc exagitantur homines tribulationibus, ut uasa electionis euacuentur nequitia, et impleantur gratia.

CCVI

Potest homo inuitus amittere temporalia bona. Numquam uero, nisi uolens, perdit aeterna.

CCVII Finis fidelium Christus est. Ad quem cum peruenerit currentis intentio, non habet quod possit amplius inuenire, sed 3 habet in quo debeat permanere. 3/4 cfr ibid., 4, 14/15 - p. 658. CCIV, 1/5 adfertur in Test. cft ibid., 18, 11/13 - p. 670.

2/3 Aug., ibid., LIV, 18, 9/11 - p. 670.

3/5

CCV, 1/2 cfr Aug., ibid., LV, 13, 10/12 - p. 687; adfertur in Test. CCVI, 1/2 cfr Aug., ibid., LV, 19, 37/39 - p- 692. CCVIL, 1/3 cfr Aug., ibid., LVI, 2, 9/14 - p. 695 ; adfertur apud Flor.

MS __ bonis colon. ; efficiaaut®] ut add. aut!]ipse add.f 2autut~ MS eotum] ipsorum autut ~ MS 3 est ergo ~ colon. edd. tut uel add. T 4 inueniatur diuinae bonitatis ~ » colon. defmpqAHO christianae fidei ~ y fide Test. CCIV, 1 origo Test.™ ; uirgo Test.* uespete] et mz F GIL OT; initiatur cett. codd. colon. edd. incitatur] dj 3 patien2 Dominus] deus uisus est g rv H L ; domini Test™ add.lv A pertinet ad gloriam ~ 4 resuscitari tertiam Test.” tiam] paenitentiam O 5 consedentis] residentis I ; confidentis X colon. ABHILMOST acepqt

MS exagitantur] excoquunturceg pq? Arent CCV, 1 ad hoc] adhucey H homines] T colon. (cfr Aug. : exagitat) ; exagitant ... tribulationes Test. MOS ut] ubiy in add.I bona _inuitus] in uiciis r CCVI, 1 potest homo inuitus] homo potest f 1/2 uasa electionis] om. Test.™ numquam] om. » ~dMQSW temporalia perdet Remig. ; amittit N —_uolens] nolens I 2 uacuentur Test.™ 2 quod] quid uenerit b T peruenerit] L dum cum] CCVII, 1 fini C debet L 8 habet] hoc J amplius possit ~ gry HL Gel

306

LIBER SENTENTIARVM,

CCVIII-CCXII

CCVIII ; soit ies Melior est tristitia iniqua patientis, quam laetitia iniqua facientis. CCIX Reuocandus est animus a recordandis cum quadam delectatione praeteritis, ne, subrepente concupiscentia, redeamus 3 corde in Aegyptum.

CCX Bonum est a ueritate uinci. Ad correptionem superet ueritas uolentem. Nam et inuitum ipsa superabit. CCXI Peccata siue parua, siue magna, impunita esse non possunt, quia aut homine paenitente, aut Deo iudicante plectuntur. m 573

3 Cessat autem diuina uindicta, si conuersio praecurrat humana. Amat enim Deus confitentibus parcere, et eos qui semetipsos iudicant, non iudicare.

CCXII ity ». Nullus miser de quantacumque miseria liberatur, nisi qui Dei misericordia praeuenitur. CCVIII, 1/2 Aug., ibid., LVI, 14,48/49 - p. 704; adfertur in Test. et apud Flor. CCIX, 1/3 cfr Aug., sbid., LVII, 10, 8/10 - p. 716/717.

CCX, 1 cfr Aug., tbid., LVII, 20, 41/42 - p. 726. ibid., 20, 42 - p. 726.

1/2 Adfertur in Test.

CCXI, 1/2 cfr Aug., sbid., LVIII, s. 1, 13, 1/2 - p. 739. Flor. 4/5 cft ibid., s. 1, 13, 13/14 - p. 740.

2

1/5 Adfertur apud

CCXII, 1/2 cfr Aug., tbid., LVIII, s. 2, 11, 18 - p. 753 ; adfertur in Conc. Arausic. II, can. 14 - CC 148A, p. 59, 109/110.

CCVIII, 1 patientis iniqua ~ f+

_ paenitentis Test.

iniqua laetitia ~ r

CCIX, 1 reuocandus] euocandus A / a] ad colon. tecordandum f colon. ; et add. colon. 1/2 delectatione] de add. colon. 2 subrepente] sub repentina ¢ ; tepente T corde tedeamus ~ L M S

CCX, 1 uinci] si add.abfglosyMS correctionem ¢ dS Remig. superat ty U ; te add. Remig. 2 uolentem] nolentem / 0 F I colon. ; uoluntatem Test. ; uoluptatem Test. nam] et uolentem add. j F ; et nolentem add. x x supetauit d 4 G ; supetabis colon. ; supetat Test.* CCXI, 1 peccata] enim add. O magna siue patua ~ abgjvyxzF MOS 2 uindicante deg D T edd. 3 autem] om. ew ; enim ec diuina uindicta] a b g

jotwxzFGM; ~ cett. codd. colon. edd. Flor. conuetsio] uel confessio M 4Deus]om.abgvM Deus confitentibus] dominus confidentibus T semetipsos] se I

5 iudicant] amant

CCXII, 41 quantacumque] qualicumque colon. ptaeuenitur dei misericordia ~ f

liberatur miseria ~ f L

2

PL 457

LIBER SENTENTIARVM, CCXIII-CCXVI

307 CCXIII Fideliter supplicans Deo pro necessitatibus istius uitae, et misericorditer auditur, et misericorditer non auditur. Quid 3 enim infirmo sit utile, magis nouit medicus quam aegrotus. Si autem id postulat, quod Deus et praecipit et promittit, fiet omnino quod poscit, quia accipit caritas quod parat 6 ueritas.

CCXIV Prouectus fidelium sine tentatione non prouenit. Nec sibi quisquam innotescit, nisi probationis examine, neque corona-

3 bitur, nisi uicerit, neque uincet, nisi certauerit. Quis autem certat, nisi jnimicum habens, et tentationi resistens ?

CCXV . Stultus est qui non credit denuntiationibus prophetarum in paucis quae restant, cum uideat tam multa completa, 3 quae tunc non erant, quando praedicebantur implenda.

CCXVI Sic sunt qui colunt idola, quomodo qui in somnis uident uana. Si autem euigilet anima ipsorum, intellegit a quo facta 3 sit, et non colit quod ipsa fecit.

CCXIII, 1/6 cfr Aug., in ps. LIX, 7, 16/27 - p. 759; adfertur apud Flor. CCXIV, 1/4 Aug., bid., LX, 3, 4/8 - p. 766 ; adfertur apud Flor. CCXV, 1/2 cfr Aug., ibid., LXTI, 1, 45/47 - p. 794. CCXVI, 1/3 Aug., sbid., LXII, 4, 17/20 - p. 795/796; adfertur in Test.

CCXIII, 1 edd. colon. quid e QO colon. et]

deo supplicans ~ w istius] 7# zx G P Remig. ; huius cett. codd. 1/2 et ... et] om. colon. ; etiam O 2/8 quid enim infirmo] autem Butilesit ~yMSV 4autem]eninaghort+ABIMSTX om.nr M P S colon. ptaecepit mn BP Remig. promisit Remig. Baccipietbcfgjpqx ABFLOS X colon. parat] promittit ¢ O

CCXIV, 1 profectus 7 m x x colon. Flor. petuenit y T ; euenit colon. 2 nisi] sinej xfOW Aug. probationis] tentationis O W Auxg. neque] 7 q7sz OW ; nec cett. codd. colon. edd. Aug. Flor. 3 nisi'] ja zF GQ W ; qui add. cett. codd. colon. edd. neque] jr sxzF GHO W, nec cett. codd. colon. edd. Aug. nisi?] djmszF GOW ; qui add. cett. codd. colon. edd. 3/4 quis ... certat] nec certabis e colon. CCXYV, 1 credit] om. colon. completa] impleta g MS Remig.

2 in paucis quae] qui M 3 quando] cumbw MS

= quae] om. colon. praedicabantur B

CCXVI, 1 sic] autem add.g —_qui®] om. Test.™ uident in somnis ~ gy MS somniis Test. 2 euigilat L ; uigilet jx x FI euigilent anima Test.™ ; uigilent animae Test. _intelliget ~ | 2/8 quando facta est Test. 3 colet jm ziF Remig. ipse Test.

308

LIBER SENTENTIARVM,

CCXVII-CCXX

CCXVII Omnia corporis nostri, quae discerpta, uel putrefacta, uel etiam concremata,in quasdam dissoluuntur fauillas, Deo perire

3 non possunt. In illa enim elementa mundi eunt, unde sumpta sunt illa manu quae tenet omnia. CGRV IL Qui Deo sitiunt, tota sua debent sitire substantia, id est, et m 574 anima et carne, quia et animae Deus dat panem suum, id est, PL 3 uerbum ueritatis, et carni necessaria Deus praebet, quia utra- 458

que ipse pascit, qui utraque fecit.

CCXIX Qui otiosus et quietus non cogitat Deum, quomodo inter actus multos, et laboriosa negotia de illo poterit cogitare ? 3 Meditetur ergo quae Dei sunt fidelis, cum uacat, et bene operandi substantiam quaerat, ne in actione deficiat.

CCXX Simulata innocentia, non est innocentia, simulata aequitas,

non est aequitas, sed duplicatur peccatum, in quo est et ini3 quitas, et simulatio.

CCXVII, 1/4 cfr Aug., sbid., LXII, 6, 36/39 - p. 797.

CCXVIII, 1/4 cfr Aug., ibid., LXII, 7, 9/12 ; 15 - p. 798 ; adfertur in Test. CCXIX, 1/4 cfr Aug., ibid., LXII, 15, 11/13 - p. 804. CCXX, 1/3 Aug., zbid., LXIII, 11, 6/8 - p. 814; adfertur apud Flor.

CCXVII, 1 omnia] membra BI colon. ; sunt add.agvwMS mundi elementa ~y MS

; anima H ; quippe add. f _— discerpta] discreta 2 etiam] om e T X colon. 3 illa enim] om. b eunt mundi ~ x 4 tenet] donat colon.

CCXVIII, 1 dum F L MS sitiunt] sitit ¢ O Deo sitiunt] deficiunt colon. debet B O id est] om. cq B et]om.hogpitwABGLOSTX colon. 2 et animae] etiam colon. animae] om.bceghlpw AIO deus animae ~grH L dat deus ~ajvzyF MS 3 carni] carnis 7 Test. > corpori q dei Test. quia] qui 4 ipsayj qe pascit] facit edd. qui] ety T ; quia Test.4 fecit] ipse praem. Test. CCXIX, 1 quomodo] om. colon. 2 actus multos] tumultus f _laboriosa] uel necessaria add. I _— poterit de illo ~ » illo] quomodo add. colon. 3 meditentur f U ergo] om. y fideles f s U cum] dum /y x F uacat] uacant f y ; uocat colon. 4 quaerat] om. cegpqsty ABMOS T U colon. ne] nec f — deficiant fo s T

CCXX, 2 peccatum] iniquitas Aug. 2/3 peccatum ... simulatio] iniquitas O est et iniquitas] iniquitas est gr BH IT ; et iniquitas est ~acgpqt ALM Os 2 est?] om. colon. et]om.bgmrBHIT 3 simulatio] est add. colon.

LIBER SENTENTIARVM,

CCXXI-CCXXIV

309

CCXXI Anima recedens a luce iustitiae, quanto magis quaerit quid inueniat contra iustitiam, tanto plus repellitur a lumine ueri3 tatis, et in tenebrosa demergitur. CCXXIIT Duas in toto mundo ciuitates faciunt duo amores. Jerusalem facit amor Dei, Babyloniam, amor saeculi. Interroget se ergo 3 quisque quid amet, et inueniet unde sit ciuis.

CCXXITI Omne praeceptum Dei leue est amanti, nec ob aliud intellegitur dictum : Onus meum leue est, nisi quia dat Spiritum 3 Sanctum, per quem diffunditur caritas in cordibus nostris, ut diligendo liberaliter faciamus, quod qui timendo facit, seruiliter

facit,

nec

est

amicus

recti,

quando

mallet,

si

6 fieri posset, id quod rectum est non iuberi.

CCXXIV Plenitudo legis caritas est, quia per caritatem lex impletur, non per timorem. In tantum enim fiunt mandata iustitiae, 3 in quantum adiuuat spiritus gratiae. CCXXI, 1/3 Aug., bid., LXTII, 11, 13/16 - p. 814; adfertur apud Féor. CCXXII, 1/3 Aug., sbid., LXIV, 2, 26/29 - p. 824; adfertur in Test. et apud Flor.

CCXXIITI, 1 cfr Aug., sbid., LX VII, 18, 20/21 - p. 881. p. 881. 2 Matth. 11, 30.

1/6 tbid., 18, 21/26 -

CCXXIV, 1/2 Aug., tbid., LX VII, 24, 35/36 - p. 888. Flor. 2/3 cfr zbid., 24, 38/39 - p. 888.

1/3 Adfertur apud

CCXXI, 1 recedentis I ; innocens B ; auertens Axg.

dejmp GOT

U;

quod cett. codd. colon. edd. cum Aug.

lumine] luce o H_ plus] magis » 3 tenebris Remig. uetitatis] om. e

a

luce] salute f

quid]

2 inueniat] pracueniat

luce tepellitur

~ Avg.

2/3

CCXXII, 4 in toto mundo] istas Axg. faciunt ciuitates ~/ x F ; constituunt Babylo2 amorem dei babyloniam (-nia Test.*), amorem Test. ciuitates O se etgo] dgjmsz AG Ucolon. ; ergo niam] facit add.vM __ saeculi] mundi y 3 quid amet] codd. cum Aug. ; om.acegpqBH se ~ cett. codd. edd. cum Aug. IL MOS T colon. Test. inueniat ¢ 2 dictum] 1/2 intellegitur] ow.abgvwMS CCXXIl,iestleue ~rH 3 per quem] ov. dat] per colon. est] om.acMS est add.abguwMS diligendo libera4 diligendo] amando Axg. nostris] om.abgMS colon. 5 amicus] qui] quis colon. liter] diligenter T — faciamus] quia add. w colon. 6. mallet] malit 7 z F gu G; cette ¢ rectus colon. ; recte animus colon. iuberi] haberi 7 z gw IM id] om. 1/2 X colon. charitas ~acegpqsBEHILMOS TU 1 estV, CCXXI impletur] impellitur 4 A 2 enim] om. w

310

LIBER SENTENTIARVM,

CCXXV-CCXXIX

CCXXV

PL

Non sunt bona opera, nisi quae per fidem et dilectionem 459 fiunt, quia alterum sine altero nullius uirtutis fructum parit. m575

CCXXVI Ab eo quod formauit Deus mutatus est Adam, sed in peius, per iniquitatem suam. Ab eo quod operata est iniquitas, mu3 tantur fideles, sed in melius, per gratiam Dei. Illa ergo mutatio fuit praeuaricatoris primi, haec mutatio est dexterae Excelsi. CCXXVII In praesenti uita et deliciae temporales dulces sunt, et tribulationes temporales amarae sunt. Sed quis non bibat 3 tribulationis poculum, metuens ignem gehennarum ? Et quis non

contemnat

dulcedinem

saeculi, inhians bonis aeternae

uitae ?

CCXXVIII In Trinitate diuina tanta est substantiae unitas, ut aequalitatem teneat, pluralitatem non recipiat.

CCXXIX Omnia per Verbum facta sunt, et sine ipso factum est nihil.

CCXXV, 1/2 cfr Aug., zbid., LX VII, 41, 12/15 - p. 898 ; cfr De gratia Christi et de pecc. origin., 26 - CSEL 42, p. 147, 29/148, 30; adfertur apud Flor.

CCXXVI, 1/3 Aug., in ps. LXVIITI, s. 1, 2, 8/11 - p. goz. Conc. Arausic. TI, can. 15 - CC 148A, p. 59, 113/117.

1/4 Adfertur in

CCXXVII, 1/5 Aug., in ps. LXVIII, s. 1, 3, 49/53 - p. 904.

CCXXVIII, 1/2 cfr Aug., ibid., LXVIII, s. 1, 5, 33/35 - p. 906. CCXXIX, 1/3 Aug., bid., LX VIII, s. 1, 5, 56/60 - p. 906.

CCXXV, 1 opera bona ~v BMS quae] om.abguMS MS alterum] unum b g nullius] ullius fg A

2fianth guy

CCXXVI, 1 adam mutatus est ~ r 2 per] propter 4 colon. operata] fotmata m 3 dei gratiam ~ O ergo] enim ab g MS; uero e ; autem » 4 est dexterae]acegmBGHILOT;estomjdhpxz AEFOQOU; dextetae est ~ colon. edd. CCXXVII, 1 et!] om. T temporales] om. MN S sunt] om. e B et?] om.eoB 2 temporales tribulationes ~ bcgopqy AHILMOSTUX temporales] om.efy E NOW sunt] om. fy EN 3 tribulationis] tempotalis add. Aug. ignem] poenam 4 A 4 bonis] dulcedini Aug. 4/5 aeternae uitae] #7 gH M colon. edd. ; uitae aetetnae ~ 7 G cert. codd. cum Aug. CCXXVIII, i est] om”. ah AU piat] accipiat c ¢ I

substantiae] substantia et Remig.

2 reci-

LIBER SENTENTIARVM,

CCXXIX-CCXXXIII

311

Cum itaque uniuersae naturae, per Verbum Dei factae sunt, 3 iniquitas per ipsum facta non est, quia iniquitas nulla substantia est. Et peccatum non natura est, sed uitium naturae, id

appetentis quod non est ordinis sui.

CCXXX Sublatum est diabolo iniquitate sua uincto, non quod habebat proprium, sed quod rapuerat alienum. Auferendo enim 3 Christus quae de magna eius domo perierant, non furtum fecit, sed furtum recepit.

CCXXXI Tunc hominem concludit profunditas iniquitatis, quando non solum immersus peccatis iacet, sed etiam uolens ea defen3 dere, perdit aditum confessionis.

CCXXXII Cum Deus permittit aut facit ut aliqua tribulatione uexe-

PL 460

mur, etiam tunc misericors est, quia excitans fidem, et differens m 576

3 opem, non auxilium negat, sed desiderium mouet.

CCXXXITI Diuites Christiani, si ueri Christiani sunt, prorsus pauperes

CCXXX, 1/4 cfr Aug., thid., LX VIII, s. 1, 9, 65/69 - p. 910. CCXXXI, 1/3 cfr Aug., ibid., LX VIII, s. 2, 1, 12/15 - p. 916/917. CCXXXII, 1/3 cfr Aug., ébid., LXVIITI, s. 2, 1, 38/41 - p. 917. CCXXXIII, 1/3 cfr Aug., sbid., LXVIII, s. 2, 14, 14/17 - p. 927.

naturae] uniuetsae] omnes Axg. CCXXIX, 2 itaque] utique « U Remig. 3/4 est sunt] om. MS ; sint G uerbum dei] ipsum j z F cteaturae f » y 5 appetens colon. id] illud r I 4 est natura ~ f colon. substantia ~ f ; saeculi » sui] om.abgMS sui otdinis ~j x FI uictomm T colon. AIX est]aadd.b CCXXX,1isublatum] ablatum]H 2 alienum] 1/2 habuit colon. quod] non add. colon. quod non ~ eI domo eius ~ 0 ¢y colon. eius magna ~ L 3 quae] om. colon. om. sy U (et add. quae) 4 recipit M facitw concludit] recludit f; conducit T —_profunditatis CCXXXI, 1 tunc] nunc g ea peccatis immersus ~ Q 2 immersus non solum ~ ¢ iniquitas colon. autidum r 3 perdit] confessionem et add. coion. ~abgvwMS uolens Deus] dominus ¢ dou y CCXXXII, 1 cum] non A O T ; quando colon. 2 etiam] et pBE;om.achqt AHI facit aut permittit ~ E ABOTX est miseticors ~ gv tunc]om.BW tuncetiam ~bglvS M OZ colon. sed] si add. Q 3 opem] in opere colon. excitans] exercitans y MS desideria j zy F NQ CCXXXIII,iuereabdjvxF — sunt] ome

312

LIBER SENTENTIARVM,

CCXXXIII-CCXXXVII

sunt, et in comparatione caelestium bonorum quae sperant, 3 omne aurum suum arenam deputant, quia ibi quisque habet diuitias suas, ubi delectationem.

CCXXXIV Fides Abrahae, semen est Abrahae. Proinde qui pertinent ad credulitatis similitudinem, ipsi pertinent ad heredum pro3 missionem. CCXXXV Nemo fidelium, quamuis multum profecerit, dicat : Sufficit mihi. Qui enim dixerit, remansit, et haesit in uia ante finem, 3 qui non perseuerauerit usque in finem. CCXXXVI - Nullus nisi in Deo locus est, nec est quo fugiatur ab ipso, nisi ad ipsum. Qui uult euadere offensum, confugiat ad pla3 catum.

CCXXXVII Duae uitae sunt, una corporis, altera animae. Sicut uita corporis anima, sic uita animae Deus. Et quomodo si anima 3 deserat, moritur corpus, sic anima moritur, si deserat Deus.

CCXXXIV, 1/3 cfr Aug., ibid., Flor.

LX VIII, s. 2, 21, 7/10 - p. 930; adfertur apud

CCXXXV, 1/3 cfr Aug., ibid., LXIX, 8, 8/11 - p. 938 ; adfertur apud Flor. CCXXXVI, 1/3 Aug., ibid., LXX, s. 1, 5, 27/28 - p. 945. CCXXXVII, 1/3 Aug., ibid., LXX, s. 2, 3, 58/60 - p. 962 ; adfertur apud Flor.

2 compatationem / m 0 caelestium] om. r bonorum caelestium ~ I bonotum] honorum w 3 deputant] putant #1 ; reputant o ¢ ibiJ ubif 3/4 suas diuitias habet ~ a MS 4ubi]ibif delectationem] dilectionem » M S CCXXXIV, 1 est] om. d ptoinde] om. j x x F Flor. 2/3 pertinent ... ptfomissionem] attinent ad abrahae fidem e T 2 heredum] haereditatis M S CCXXXV, 1 fidelium] dicat add. f — profecerit multum ~ w dicat] om. f 2 enim] hoc add. e colon. dixit mixes G OT haesit] adhaesit g ante finem in uia ~ I 3 qui] quia m petseuerabit edd. finem] fidem r CCXXXVI, 1 nisi] MS ; non df mux xz G ; ont. cett. codd. colon. edd. nisi in] sine a O 2 qui] ergo add. f euadere] effugere N offensum] iratum Avg. 2/3 placitum I

CCXXXVII, 1 una] dj m G cett. codd. colon. ; est add. b g p BO eda. corpotis] corporalis 4G 2 corporalis a u sic] itaabgy MS; estadd.f 3 deserat*] deseratur a cotpus moritus ~ ¢rI deseratur? a » Deus] christus a ¢ e g0qr AIMST Xcolon.

LIBER SENTENTIARVM,

CCXXXVIII-CCXLITI

313

CCXXXVIII A quo habet homo ut sit, apud illum habet ut ei bene sit.

PL

CCXXXIX

461

Perfecte Deus euidenterque monstrauit quantum sit bonum

oboedientia, cum hominem in paradiso positum ab ea re pro3 hibuit, quae non erat mala. Sola ibi oboedientia potuit tenere palmam, sola inoboedientia incidit in poenam. CEL

m 577

Interdum Deus per malos erudit bonos, et per temporalem potentiam damnandorum exercet disciplinam liberandorum.

CCXLI Apud misericordiam Dei plurimum ualet confessio paenitentis. Facit peccator confitendo propitium, quem negando 3 non facit nescium. CCXLII Humilium uirtus est de scientia non gloriari, quia communis est omnibus.Sicut usus lucis, ita participatio ueritatis. CCXLIII Non caret regia potestate, qui corpori suo nouerit rationaCCXXXVIIL, i Aug., ibid., LXX, s. 2, 6, 48/49 - p. 965. CCXXXIX, 1/4 cfr Aug., ibid., LXX, s. 2, 7, 23/26 - p. 966. CCXL, 1/2 Aug., ibid., LXXTII, 8, 15/17 - p. toro. CCXLI, 2/3 cfr Aug., ibid., LX XIV, 3, 7/8 - p. 1026.

CCXLII, 1/2 cfr Aug., ébid., LXXV, 17, 32/34 - Pp. 10505 adfertur apud Flor.

ut] apud illum] ab illo 7 x FQ CCXXXVIII, 1 homo habet ~ ery ubi N 2 ea te] atborefjxzF ~f/MS bonum sit CCXXXIX, 1 monstrat r ibi] om. cu; sibi w B Remig. 3 sola] siI Remig. (cfr Aug. : ab aliqua te) in] incidit] cecidit_y colon. ABHIMOS 4 inoboedientia] om.acegqr om.acdgj AF GIO temporalem] om. » pert malos deus ~ E CCXL, 1 interdum] enim add. y disciplinam] misericorditer poenam f 2 damnatorum ¢ y 4/2 paenitentis] j 7 G M cett. codd. ; qua CCXLI, 1 dei miseticordiam ~ » 3 2 facit] fac j mx F Q ; sibi add. f ; tibi add. m add. colon. ; quem add. edd. facisj mx FO 2 usus] om.epqrwABILOT colon. HL de] in suagr 1, CCXLII nouetit] om. ae f regiam potestatem F F x x j curet CCXLIII, 4 caret] jmsyBFILMOU

314.

LIBER SENTENTIARVM,

CCXLIII-CCXLVII

biliter imperare. Vere enim dominator est terrae, qui carnem 3 Suam regit legibus disciplinae.

CCXLIV Quantum ad opera attinet quae forinsecus aguntur, et qui timet poenam, et qui amat iustitiam, non faciunt contra man-

3 datum. Et ideo pares quidem sunt manu, sed dispares corde, similes actione, dissimiles uoluntate.

CCXLV Hoc ab homine colitur, quod diligit. Vnde quia Deus omnibus rebus maior et melior inuenitur, plus omnibus diligendus 3 est, ut colatur. CCXLVI Rectum cor cum Deo est, quando propter Deum quaeritur Deus. CCXLVII PL De beneuolentia est, non de malitia, cum laetatur iustus in 462

impios processisse uindictam,

quia non peccatoris exitium

3 placet, quem uoluit corrigi, sed iustitia Dei, qua scit multos

posse conuerti.

CCXLII, 2/3 cfr Aug., ibid., LXXYV, 18, 41 - p. 1052. CCXLIV, 1/3 Aug., tbid., LXXVII, 10, 34/37 - p. 1075. CCXLYV, 1/3 Aug., ibid., LXXVII, 20, 14/16 - p. 1082 ; adfertur apud F/or. CCXLVI, 1/2 Aug., ibid., LXXVII, 21, 7/8 - p. 1082.

CCXLVII, 1/3 cfr Aug., ibid., LX XVIII, 14, 38/41 - p. 1108.

2 enim] autem v ; om. edd. colon.

est dominator

~ }

CCXLIV, 1 attinet] actusque a MS 2 amant f ; facit colon. faciunt] facit edd, 3 quidem pates ~acegpqgtABLMS X colon. 4 actione] sed add.

JxIZU

CCXLYV, 1 quod diligit colitur ~ » diligit] diligiturO X 1/2 rebus omnibus ~4 A 2 inuenitur melior ~ x CCXLVI, 1 recte B ; ergo add. f cor] tuum add. ] ; unum add. T CCXLVII, 4 est ... iustus] laetatur iustus et non de malitia abguvuM S malitia] maliuolentia T 1/2 in impios] impiorum w 2non quia ~f _peccatoris exitium] ei exilium peccatoris colon. exitum T 3 quem] qui T uoluit] noluit J ; uolet dei iustitia ~r H scit] ft in b AI

LIBER SENTENTIARVM, CCXLVIII-CCLII

315

CCXLVIII Non uincit in bono malum, qui in superficie bonus est, et in alto malus, opere parcens, corde saeuiens, manu mitis et uolun- m 578 3 tate crudelis. CCXLIX Ad omne opus bonum amor ducit, et timor Dei. Ad omne peccatum amor ducit, et timor mundi. Vt ergo apprehendatur 3 bonum, et declinetur malum, discernendum est, quid et diligi debeat, et timeri.

CCL Nulla infelicitas frangit, quem felicitas nulla corrumpit. CORT v« Diues qui talis est, ut contemnat in se quidquid illud est unde inflari superbia solet, pauper est Dei. CCLII Ascensionum ad Deum gradus sunt, pietatis affectus. Iter tuum uoluntas tua est. Amando accedis, neglegendo recedis. 3 Constitutus in terra Deo iungeris, si quae Deo cara sunt diligis.

CCXLVIII, 1/3 Aug., ibid., LX XVIII, 14, 67/69 - p. 1108. CCXLIX, 1/4 cfr Aug., sbid.,

LX XIX, 13, 34/37 - p. 1117/1118.

CCL, 1 Aug., sbid., LX XXIII, 5, 4/5 - p. 1149. CCLI, 1/2 cfr Aug., sbid., CCLII, 1/4 cfr Aug., tbid.,

LX X XV, 3, 13/15 - p. 1178. LX XXV, 6, 13/15 - p. 1181.

CCXLVIII, 1 uincat r 2 alto] occulto add. colon. et] om. colon. edd.

vI O

malus] est add.ab MS

; et

CCXLIX, 1 bonum] bonus add. N ducitamor ~ MS __ timor] amor N Dei] domini ¢ O 2 peccatum] opus malum I ducit amor ~ eBLMS 3 est quid et] et quid r B N et] om. colon. 4 et] quid add. S colon. CCL, 1 infelicitas] felicitas cz G N infelicitas y ; nulla felicitas ~ 0 p ¢ colon.

quem] quam felicitas nulla] ulla felicitas] prosperitas f

CCLI, 1 in se] om. y MS illud] idrvy S ; aliud a G ; om. H Remig. 2 dei est ~f/MS CCLII, 4 ascensionis » NV pietatis sunt ~ B 2 est tua uoluntas oD a) colon. est] om. ¢ neglegendo] contemnendoj xz F 3 in terra constitutus ~f si]lquiaacdegpgABGHILMST Ucolm. sunt cara ~ MOS

316

LIBER SENTENTIARVM,

CCLITI-CCLVII

CCLITI Deus, cum aliquid male poscitur, dando irascitur, non dando miseretur.

GIL’ i Incredibile est, non mentiri hominem ne capiatur, qui men-

titur ut capiat.

CCLV Quamuis omnis qui mentitur, uelit celare quod uerum est, non tamen omnis qui uult uerum celare, mentitur. Plerumque 3 enim uera non fallendo occulimus, sed tacendo. Neque enim PL mentitus est Dominus ubi ait: Multa habeo uobis dicere, sed 463

non potestis illa portare modo. CCLVI

In primo homine patuit, quid hominis arbitrium ualeret ad mortem, in secundo autem, quid Dei adiutorium ualeret ad 3 uitam. Primus enim homo, non nisi homo, secundus uero homo, Deus et homo. Peccatum ergo factum est, relicto Deo, iustitia m 579 non fit sine Deo.

i CCLVII Legis littera quae docet non esse peccandum, si Spiritus CCLIII, 1/2 cfr Aug., zbid., LX XXYV, 8, 14/15 - p. 1182/1183. CCLIV, 1/2 Aug., Contra mendacium, 4.- CSEL 41, 1, p. 479, 8/9. CCLYV, 1/5 Aug., zbid., 10 - p. 498, 9/14.

4/5 Toh. 16, 12.

CCLVI, 1/5 Aug., Ep. 187, ad Dardanum, c. 9, 30 - CSEL 57, p. 108, 3/7 ; adfertur in Tes#. CCLVII, 1/3 Aug., De spiritu et litt., c. 5, 8 - CSEL 60, p. 160, 12/15.

CCLIII, 1 aliquid] quid f; aliud M ~— male aliquid ~ colon. malijy FO CCLIV, i est] om.

rH

hominem non mentiti

male] om. B ;

~ N cum Aug.

ne] ut

NQ CCLYV, 1 omnis] 07. b gv MS ; homines r H ; enim w uellet j x x F celare] id add. I est uetum ~ I 2 celare uerum ~ edd. colon. 3 enim] om. rH;autemI non fallendoueta ~acypqBHILMOS T colon. fallendo] mentiendo Axg. occulimus] occultamus ab ¢ mI MST X colon. 4 dominus ubi] quigacegpqBHIL MOST X colon. ; dominus cum alii codd. inxta Mangeant Billa] om bcegpqAFHILOX colon.;eavMS

CCLVI, 1 quid] quod colon. Test.* arbitrium hominis ~ b 2 autem ... Dei] aut quid eiagfM quid] quod colon. Test.4 non] est add.acgq AB HILMSTX nisi] his Test. ; is Test.* homo?] om. Aug. Test. 4 factum est ergo peccatum ~ I ergo] om. F Q ; igitur U; uero by A Test.2

est factum ~bcgpqBHLOTX,fitf add. I

iustitia] uero add. f ; nostra

LIBER SENTENTIARVM,

CCLVII-CCLX

317

uiuificator desit, occidit. Sciri enim peccatum facit potius 3 quam caueri, et ideo magis augeri quam minui, quia malae concupiscentiae etiam praeuaricatio legis accedit. CGLViLT Mandatum Dei si timore fit poenae, non amore iustitiae, seruiliter fit, non liberaliter. Et ideo nec fit. Non enim bonus 3 fructus est, quinon de caritatis radice procedit.

CCLIX Lex Dei secundum naturam est, et cum homines quae legis sunt faciunt, naturaliter faciunt, superato uitio, quod naturae

3 praesidium legis abstulerat. Cum itaque per gratiam lex Dei in cordibus scribitur, quae legis sunt naturaliter fiunt, non quia per naturam praeuenta sit gratia, sed quia per gratiam 6 reparata natura.

CCLX Nemo ex eo quod widetur habere glorietur, tamquam non acceperit, aut ideo se putet accepisse, quia littera extrinsecus 3 uel ut legeretur apparuit, uel ut audiretur insonuit. Nam sz per

CCLVIII, 1/3 Aug., sbid., c. 14, 26 - p. 180, 23/25 ; adfertur apud F/or.

CCLIX, 1/6 cfr Aug., ibid., c. 28, 48 - p. 203, 16/19. CCLX, 1/8 Aug., sbid., c. 29, 50 - p. 205, 3/10; adfertur in Conc. Arausic. II, can. 16, 118/125 - CC 148A, p. 59/60, et apud Flor. 3/4 Gal. 2, 21.

CCLVII, 2 uiuificatus L ; uiuificans Ag. sciti] 7 xz F I cum Aug. ; scite cett. codd. edd. colon. facit peccatum ~ Axg. facit potius] fj muzF GL; potius facit ~ cett. codd. colon. edd. 3 caueri] 7qs F GM cett. codd. ; cauere colon. edd. et ideo] ideoque f 4 etiam] et a ¢ w O colon.

CCLVIII, 1 Dei] om. Aug. timore] tempus B (corr.) _— fit timore ~ Aug. timore] potius add.ebqABHILOTX fit] potius colon. iustitiae] fit add. colon. 2 fit] om. colon. ; et add.abgvwM __ liberaliter] fit add. colon. nec] non e f »wA BN colon. ; bene non sy U M enim] eius add. colon. 2/3 fructus bonus ~ L colon. ; fructus est bonus ~ Axg. 3 catitatis radice] chatitateaceg ABHIL MOS T colon. ; caritate radice Remig. procedit] sutgit Axg. CCLIX, 1 et] ut d cum] ueti y 2 naturaliter faciunt] om. jquxzF MS supetato uitio] superant uitium F naturae] j 2 G Remig. cett. codd. ; nec colon. edd. 3 praesidium] subsidium M _itaque] om.abgMS Dei] dominidsuGU = 4sctibitur] inscribiturj x z F legis sunt] leges 6 6 reparata]

est addd.bcegqtABFHIMOST

Xcolon.

CCEXG Mex) oA ins 7 oz Bor: tamquam] quia ¢; quodfrsyH,; quasiegh/w ABLOT Ucolon. ; quicpMS X 2 accepertit] accepit e B M ; quia] putet se ~ I colon. IU ideo] om. aut] et L colon. accepetat y quod f T 3 insonuit] et sonuit M ; sonuit d

318

LIBER SENTENTIARVM,

CCLX-CCLXITI

legem iustitia, ergo Christus gratis moriuus est. Porro autem si non gratis mortuus est: Ascendens in altum captiuautt 6 captiuitatem, dedit dona hominibus. Inde habet, quicumque PL habet. Quisquis autem inde habere se negat, aut uere non ha- 464 _ bet, aut id quod habet auferetur ab eo.

CCLXI Homo factus erat immortalis. Deus esse uoluit. Non perdidit quod homo erat, sed perdidit quod immortalis erat. Et de ino3 boedientia superbiae contracta est poena naturae. COLRIT Laus fidei est non uisa credere. Praemium erit, creditorumm 580 adeptione gaudere.

CCLXIII Sicut lac non transit nisi per carnem, ut paruulum pascat qui panem edere non potest, sic nisi Sapientia Dei, quae panis 3 est angelorum, ad homines dignaretur uenire per carnem, nemo ad contemplandam Verbi diuinitatem posset accedere. Quia ergo lux a tenebris non poterat comprehendi, ipsa lux

5/6 Eph. 4, 8. CCLXI, locus nondum repettus. CCLXII, 1/2 cfr Aug., in ps. CTX, 8, 1/3 - CC 40, p. 1607 ; Serm. 43, c. 1,1 CC 41, p. 508, 6/7; adfertur apud Flor.

CCLXIII, 1/2 cfr Aug., iz ps. XXXII, s. 1, 6, 15/17 - CC 38, p. 277. cfr sbid., s. 1, 6, 20/23 - p. 277.

2/3

4 iustitia] gratia j x x F ergo] om. L gratis christus ~ A 4/5 porro ... est] om. chuw AM O colon. 5 ascendit Axg. altum] coelum_y captiuauit] 7 # G Remig. cett. codd. cum Aug. et Conc. Araus. ; captiuam duxit colon. edd.

6 habet] quicquid add.» | quicumque] quaecumque » T colon. @ se habere ~afajrvzFMS X colon. cum Aug. uere] j # GMS Remig. cett. codd. cum Conc. Araus. ; om. colon. edd. cum Aug. 8 id] illud gr auferturguwv AB CCLXI, 1 homo] qui add. f ; enim add. y ; et add. U ; cum add. 0 etat] est fsyU — immortalis] qui add. » S ; quando add. a ; et add.fosyU 2homo) non q erat] esse uoluit Reig. de] om. j2F 2/3 inobedientia superbiae dj mF G,; inobedientiae superbia cett. codd. colon. edd. 3 naturae pona ~I MS CCLXII, 1 fidei] deiayv de add. M S

MS

uisa] mala B

ptaemium] primum T _ erit]

CCLXIII, 2 nisi] om. g BL Dei] om. IL quae] qui # T 2/3 est panis ~yX Best] omg homines] nos j xz F uenite] peruenire g —s per catnem]om.y ‘4adjinaecgpqsBIMSUX _ uerbicontemplandam ~ edd. uetbi diuinitatem contemplandam ~ colon. diuinitatem] dei add. T ; sortem B ; non add. w possit 4 G 5 poterat] posset q r

LIBER SENTENTIARVM,

CCLXITI-CCLXVII

319

6 mortalitatem subiit tenebrarum, et per similitudinem carnis peccati, participationem dedit luminis ueri.

CCLXIV Odor bonus fama bona est, quam quisquis bonae uitae operibus habuerit, dum Christi uestigia sequitur, 3 quodammodo eius pretiosi unguenti odore perfundit.

pedes

CCLXV Non est in carendo difficultas, nisi cum est in habendo cupiditas. Et ideo id solum recte diligitur, quod numquam bene 3 amittitur.

CCLXVI Qui affluit insipienti eloquentia, tanto magis cauendus est, quanto magis ab eo, in his quae audire inutile est, delectatur 3 auditor, et eum quem ornate dicere audit, etiam uere dicere

existimat. CCLXVII Bonorum ingeniorum clara est indoles, in uerbis disserentium uerum amare, non uerba. Quid enim prodest clauis aurea,

3 Si aperire quod uolumus non potest ? Aut quid obest lignea, CCLXIV, 1/3 Aug., De docir. christ., III, 12, 13/16 - CC 32, p. 89; adfertur in Test. CCLXV, 1/2 Aug., sbid., TTI, 18, 25/26 - p. 94.

1/3 Adfertur in Test.

CCLXVI, 1/4 Aug., ibid., IV, 5, 5/9 - p. 120.

CCLXVII, 1/5 Aug., sbid., IV, 11, 7/11 - p. 134/135.

.

7 dedit participationem ~ MS CCLXIV, 1 bona fama ~begjqgyzFHLOQW — quisquis] quis g ; qui b ; quisque Test. ; in add. m 2 operibus] operas U _habuit O ; hautrit colon. Christi] ipsa y uestigia Christi ~ Axg. sequimur N 3 eius quodammodo ~rH_ eius] ow. s U ___ pretiosi unguenti] pretioso f ; pretiosissimo Aug. CCLXV, 1 difficultas in carendo ~f inhabendoest ~U 1/2 cupiditas bene] bonume ; recte] om.r;bene N 2idjom.avMS inhabendo ~f tecte N 8 admittitur Test., fort. recte CCLXVI, 1 quis 0 ; quiae pr ABGLO X colon. affluit] fluitce par eloquentia insipienti ; insipientiae Reig. uw ABGLOX _ insipienso?B ABIT _ in... est] id 2 quanto magis] om.cehlpqrw ~abgvuwMs 3 quem] quomodo # ; quoniam delectetur G quod inutile est audirej x z F etiam] et audiuit e colon. ornata du G; ordinate r H m F cum Aug. oqwsx L colon. 3/4 existimet F indoles est est] om. T clara] insignis Axg. CCLXVII, 1 ingenioc¢ 2 uerum] uera 1/2 disserentium] om”. Axg. in uerbis] om. N ~MS aut] etabg 3 quoduolumusaperite ~L prodestenim ~N AIN

MS

PL 465

320

LIBER SENTENTIARVM,

CCLXVII-CCLXX

si hoc potest ? Quando nihil quaerimus, nisi patere quod clausum est.

CCLXVIII Omnis peccator, in quantum peccator est, non est diligendus, et omnis homo,

in quantum

homo

est, diligendus est

3 propter Deum. Deus uero propter. seipsum, a quo habent omnes qui eum diligunt, et quod sunt, et quod eum diligunt.

CCLXIX Dominus ait : Ego sum uta et uerttas et wita. Hoc est, per me uenitur, ad me peruenitur, in me permanetur. Cum enim ad 3ipsum peruenitur, etiam ad Patrem peruenitur, quia per aequalem, ille, cui est aequalis, agnoscitur, uinciente et ag-

glutinante nos Spiritu Sancto, ut in summo atque incommu6 tabili bono sine fine maneamus.

CCLXX Multos inuenimus qui fallere uelint, qui autem falli, neminem. Cum uero hoc alius sciens faciat, alius nesciens patiatur, 3 satis apparet, in una eademque re, illum qui fallitur, eo qui mentitur esse meliorem, quando quidem pati melius est iniquitatem quam facere. CCLXVIUI, 1/3 Aug., cbid., I, 27, 7/11 - p. 22. CCLXIX, 1/6 Aug., ibid., I, 34, 15/20 - p. 28. Toh. 14, 6

1/2 Adfertur in Test.

1

CCLXX, 1/5 Aug., De doctr. christ., 1, 36, 8/12 - p. 29.

4 si hoc potest] om.abcegpq nihil] om. f ; non I

ABHILMOT

hoc] id w ; aperire Remig.

CCLXVIII, 1 peccator!] homo M S est peccator? ~ sy U est] om.ceg PZABHILMOST X colon. 1/2 diligendus non est ~abguMS 2 esthomo ~chpqry AO est?] om.aegBHILM colon. ; et add.U 3 ueto] om.aguwMS ;autemy L semetipsum afyumw MS 3/4 omnes habent ~ colon. 4 eum!] om. M eum?] om. b g

_CCLXIX, 1 et'] jm pzxF GHO; om. cett. codd. colon. edd. Test. 2 uenitur]} et add. y 2 uenitut ad me, peruenitur in me (~ Tes#.*), permanetur in me Tesé. ad me petuenitur] om. uw G peruenitur] et add. b permanetur] d fj m oul G,; manetur cet. codd. colon. edd. enim] om. b g 3 etiam] et g L patrem] mer 4 aequalis est ~ colon. edd. cognoscitur colon. edd. et] tamquam add. Aug. 4/5 agglutinante] glutinante acdfgpqBGHILT Ucolon. ; glutiente / A O 5 sancto spiritu ~ Aug. ut] quo Aug. 6 sine fine maneamus] permanete possimus Avg. CCLXX, 1 multos] autem add. colon. fallere] mentiri Aug. autem] uetro f 2 cum] cur B uero] igitur Axg. hoc PGABHIOTX hoclombgm alius'] homo Axzg. alius ~ae BHILO X colon. alius®] illud Azg. 3 illum] eum illoj x 4 melius est pati ~ ] L T

uellent colon. uero ~ ace sciens faciat /z F eo]

m 581

LIBER SENTENTIARVM,

CCLXXI-CCLXXITI

321

CGLXXI Inter temporalia atque aeterna hoc interest, quod temporale aliquid plus diligitur antequam habeatur, uilescit autem cum 3 aduenerit.

Non

enim

satiat

animam,

nisi

incorruptibilis

gaudii, uera et certa aeternitas. Aeternum uero ardentius diligitur adeptum, quam desideratum. Nemo enim plus de illo PL 6 aestimat, quam se habet, ut fiat uilius, quia speratum est 466 amplius. Sed tanta ibi est excellentia, ut multo plus adeptura sit caritas, quam uel fides credidit, uel spes desiderauit.

CCLXXII Qui in Scripturis Sanctis non inueniunt ueritatem quam quaerunt, fame laborant. Qui autem non quaerunt quod in 3 promptu habent, fastidii languore marcescunt. Et par utrorumque.periculum est, dum sapientiae cibum et illis obcaecatio, et his inedia subtrahit.

CCLXXIII

Non sunt condignae passiones huius temporis, ad futuram gloriam, quae reuelabitur in nobis. Saeuiat et fremat mundus, m 582 3 increpet linguis, coruscet armis. Quidquid fecerit, quantum illud erit ad id quod accepturi sumus ? Appendo quod patior contra id quod spero. Hoc quidem sentio, illud spero. Et tamen 6 incomparabiliter maius est quod speratur quam quod infer-

CCLXXI, 1/3 Aug., zbid., I, 38, 6/9 - p. 31. cfr tbid., 38, 9/12 - p. 31.

1/8 Adfertur apud Flor.

3/6

i CCLXXII, 1/3 cfr Aug., ibid., II, 6, 34/37 - p- 36. p. 6or. 36, CC 13/22 1, CIV, Iob., eu. in Tract. Aug., cfr 1/10 CCLSOUII,

2 aliquid] CCLXXI, 1 aeterna] bona add.c _ temporale] temporalia colon. uileshabeantur co/on. diligantur co/on. quid g MS ; aliud e ; om. colon. gaudii inanimum e w A I O T colon. 3 aduenerint colon. cunt colon. corruptibilis

~ MS

5 illo] eo I ; deo ¢ O ; aeterno ¢

6 aestimet w ; existi-

adeptura] 7/8 sit adeptura ~ colon. 7 est ibi ~ colon. edd. mat j x F Flor. uel?] ctedit jx x F G Flor. 8 uel] om. colon. adepta bj x x F Remig. Flor. et add. colon. desiderat jsx x7 F 1/2 quam quaeCCLXXII, 1 ueritatem] charitatem Remig. colon. (om. Aug.) languore] 3 promptu] non add. y 2 quod] et ¢ O runt] tamquam qui a his] 5 et] om.u;inadd.dIGI 3/4 utrumque 7 et] om. ¢ labore d I

illis ¢ CCLXXIII, 1 futuram] j x z F M Remig. edd. ; superuenturam ce/7. codd. colon. 3/4 quantum illud]7 ™ p G 8 quidquid]autemadd.x 2fremat et sacuiat ~m AHILO 4 id] illudacepg edd. ; quantillum ceft. codd. ; quantulum a ¢ colon. ; MS sidgroyH A et illud] H illudr id] 5 colon. quid quod] colon. X T colon. U O HL tA aces aufertur infertur] 6/7 id uero y

322

LIBER SENTENTIARVM,

CCLXXIII-CCLXXVI

tur. Quidquid est quod contra nomen Christi saeuit, si uinci potest, tolerabile est, si non potest, proficit praemio citius 9 consequendo, et finis temporalis mali transit in perceptionem aeterni boni. CCLXXIV

Cum in duobus praeceptis caritatis tota Lex pendeat et Prophetae, quanto magis et Euangelium, quo Lex non solui3 tur, sed impletur, et de quo Dominus dicit : Mandatum nouum do uobis, ut uos inuicem diligatis ? Caritas enim innouat homines, et sicut malignitas ueteres, ita dilectio nouos facit.

CCLXXV Quando corripit Deus genus humanum,

et flagellis piae

castigationis exagitat, exercet ante iudicium disciplinam, et

3 plerumque non eligit quem flagellet, nolens inuenire quem damnet. Flagellat autem simul et iustos et iniustos, quia PL nemo est qui possit gloriari castum se habere cor, aut mundum 467 6se esse a peccato. Ita de gratia misericordiae eius ueniunt etiam iustorum coronae.

CCLXXVI Labor piorum exercitatio est, non damnatio. CCLXXIV, 3/4 Ioh. 13, 34. P- 388/389.

Nec enim

4/5 cfr Aug., Tract. in eu. Ioh., LXV, 1, 1/11 -

CCLXXV, 1/7 - CCLXXVI, 1/6 cfr Aug., in ps. XXXI, s. 2, 26, 1/38 - CC 38,

Pp. 243/244 ; XLIX, 6, 1/17 - CC 38, p. 579/580 ; LXXXVIIL s. 2, 3, 39/47 - CC 39,

p. 1235 ; Serm. XXII, c. 3, 3, 79/80 - CC 41, p. 292 ; Serm. CLXXI, c. 5, 5 - PL 38, 935. Adfertur apud Flor. CCLXXV, 1/7; in Test. CCLXXVI, 1.

7 christi nomen ~ colon. edd. uinci] jm DMS ;uivridxz AEFGOOX;I (corr. in marg.) 9 finis] fides f/qsy UX, fidelisebortiwBIL; fidebg; fidelis fine colon. CCLXXIV, 1 cum in duobus] dum in omnibus A lex pendeat tota ~ L pendet dfosuGU 2 quanto] tantoabgu MS et] 7 F G ; est colon. edd. ; om.acegqs ABHILMOSTUX _ 3impletur] afjmsuxyzF G U; adimpletur cett. codd. edd. colon. 4 uos] om. g I O colon. diligatis inuicen ~begmWO enim] om. O ;ueto ¢ 4/5 hominem fmostGX CCLXXYV, 1 quando] cum fgrIL humanum genus ~ 4 1/2 exagitat piae castigationis ~ F 2et]om.abgrvuM non eligit] jmx x F G Remig. ; diligit cet. codd. colon. edd. flagellet] j « x x F G ; flagellat cett. codd. colon. edd. 4 damnatabgvwB autem simul et] dominus b gv x w M simul et] deus a et']om.dehjpitxzABFGILX _ Best] om. colon. castum] mundum aegpq ABHILMOST X colon. aut]acjxzF 6 esse] om. g ruH misericordiae] om. j x F Remig. Flor. eius] om, ¢ x 7 etiam] et ¢ aaeere cotonae] dfjmsuxxzF GU ;coronae iustorum ~ cett. codd. colon. edd. CCLXXVI, 1 piorum] impiorum 4 A

enim] om.

fr H ; gratis add. v

LIBER SENTENTIARVM, CCLXXVI-CCLXXVIII

323

conturbari debemus, cum aliquis sanctus grauia et indigna 3 perpetitur, si obliti non sumus quae pertulerit Iustus iustorum, Sanctusque sanctorum. Cuius passio omnes superat passiones, quia cum auctore uniuersitatis nulla cuiusquam est compara6 tio creaturae.

CCLXXVII Miseria generis humani, cuius nullum hominum ab exortu usque ad obitum uidemus alienum, non pertineret ad iustum 3 Omnipotentis iudicium, sinon esset originale peccatum. m 583

CCLXXVIII Creatoris omnitenentis omnipotentia causa est subsistendi omni creaturae. Quae uirtus, si ab eis quae condidit regendis 3 aliquando cessaret, simul omnium rerum species et natura concideret. Proinde quod Dominus ait : Pater meus usque nunc operatur, continuationem quandam operis eius, quo simul 6omnia continet atque administrat, ostendit. In quo opere etiam sapientia ipsius perseuerat, de qua dicitur : Pertingit a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suauiter. Idque 9 Apostolus sentit, cum Atheniensibus Deum praedicans, ait: In quo uiuimus, et mouemur, et sumus. Qui si opus suum rebus CCLXXVII, 1/3 Aug., Contra Iulianum imperf. opus, 1, 3 - PL 45, 1052. CCLXXVIII, 1/14 Adfertur apud Flor. 1/4 Aug., De Gen. ad litt., IV, 12 CSEL 28, 1, p. 108, 15/19. 4/6 zbid., IV, 12 - p. 108, 23/25. 4/5 Toh. 5, 17. 6/8 Aug., De Gen. ad litt., IV, 12 - p. 109, 2/4.

De Gen. ad litt., TV, 12 - p. 109, 9/11. ad litt., IV, 12 - p. 109, 21/23.

7/8 Sap. 8, 1.

10 Act. 17, 28.

8/10 Aug.,

10/12 Aug., De Gen.

2 conturbari] turbari MS ; conturbare colon. cum] si B gtauiter et indigne f 3 perpetitur] patitur abv w MS ; patiatur B quae] quidf _ pertulitabhw AITX 4 sanctusque] et sanctus ¢ O superat omnes ~ ¢ O 5 cum auctore] ad auctotrem L 5/6 compatatio] operatio f CCLXXVII, 1 nullumjullumf hominum] hominem # exottu] ortu I U 2 usque ad obitum] tum B pertinet » B cum Aug. ; pertinere q 2/3 omnipotentis iustum f cum Aug. iustum] dei add. Remig. 3 est Axg.

CCLXXVIII, 1 omnitenentis] omnipotentis ah/o0 ptuvBHIM OXcolon. omnipotentiam x est causa ~ ab gpM S colon. subsistendi est ~ Aug. 2 condidit] creata sunt Ag. 4 consideret ¢ U ptoinde] inde est m ; et add. Aug. nunc] modo Axg. 4/5 operatur usque nunc ~ a bgeMS 5 quaindam continuationem ~ colon. quo] dfjmqszF GU; qua cett. codd. colon. edd. 5/6 simul omnia] uniuersam creaturam Avg. a etiam] et sua M ; etsummaagy ;etaq ipsius] df sx F GU ; eius cert. codd. colon. edd. dicitur] scriptum est Azg. Sad]cdegjsF GH I L MOS TU Xecolon. Flor. cum Aug. ; om. a ; in cett. codd. edd. m disponens ry idque] j » s G Remig. cett. 9 sentit apostolus ~ codd. ; idem colon. edd. ; et illud Aug. ; etiam add. Flor. 10 quo] illo Axzg. Deum] om. colon. Deum Atheniensibus ~ Axzg. L colon. qui] quia j x F G Xcolon. et!] om.acefgqgABHILMOSU Flor. opus] hoc praem. Aug.

324

LIBER SENTENTIARVM,

CCLXXVITI-CCLXXX

creatis substraheret, nec uiuere, nec moueri, nec esse posse-

12 mus.Et ideo sic Deus intellegendus est requieuisse ab omnibus operibus suis, ut iam nullam nouam

naturam conderet, non

ut conditas continere et gubernare cessaret.

CCLXXIX PL Obseruatione sabbati, quae uacatione unius diei figurabatur, 468 ablata, perpetuum sabbatum obseruat, qui spe futurae quietis 3 sanctis est operibus intentus, nec in ipsis bonis actibus suis quasi de propriis, et de his quae non acceperit, gloriatur, illum in se operari cognoscens, qui simul et operatur et quietus 6 est.

CCLXXX Requies Dei recte intellegentibus ea est, qua nullius indiget bono. Et ideo certa etiam nobis in illo est, quia nos beatifica3 mur bono quod ipse est, non ipse bono quod nos sumus. Nam et nos aliquid bonum ab ipso sumus, qui fecit omnia bona ualde, in quibus fecit et nos. Porro alia res bona praeter ipsum 6 nulla est, quam ipse non fecit, ac per hoc nullo alieno bono

eget, qui bono quod fecit non eget.

12/14 ibid., IV, 12 - p. 110, 3/5. CCLXXIX, 1/2 Aug., ibid., IV, 13 - p. 110, 16/17. 1/6 Adfertur apud Flor. 2/4 cfr ibid., IV, 13 - p. 110, 17/20. 4/6 ibid., IV, 13 - p. 110, 24. CCLXXX,

1/7 Aug., ibid., IV, 16 - p. 112, 27/113, 6.

11 creatis] om. Aug. mouetedstuF GT 11/12 possemus esse ~ I possimus G L 13 suis] quae fecit add. Aug. nouam] om. 7 p s edd. conderet 14 et] autj xz naturam] creaturam ¢ gr wal O colon. natutam ~ a colon. Flor. CCLXXIX, 1 sabbati obseruatione ~f —_unius diei uacatione ~ Aug. 3 sanctis] om. G est] om.cepqBGILMOSTU X colon. bonis] om. ce g ABHILMOST X colon. 4 de his] eis Remig. accepetatacdem ABI MOSTUX _ gloriatur] et add. colon. 5 cognoscens] recognoscens ¢ ; cognoscit colon. et!] om. colon. edd. et?] operando add. colon. 5/6 quietus est] quiescit Axg.

CCLXXX, 1 Dei] om. b f g ; domini r qua] quaeaceqruvwFOX colon. 2 ideo] inde T —_etiam] om. h H_X ; requies colon. ; etiam tequies edd. ; et Aug. nobis in] bonis Remig. in illo nobis ~ ¢ BO illo] deo colon. quia] et add. Aug. nos] om. T colon. 3 bono] om.cegpqs ABHILMOST U ; e0 colon. 4aliquod admw ALT cum Aug. ipso] illo Axg. 6 nulla] . ullaf — fecerit w alieno] om. qr HIT é ; praeter se alio Aug. bono] ov.

jx2F;modohA

@ eget] indiget Avg.

alieno bono]

dmsuGU+; bono alieno ~ cett. codd. edd.

quod] non add. U

LIBER SENTENTIARVM,

CCLXXXI-CCLXXXITI

325

CCLXXXI Factae

m 584

creaturae

motibus

coeperunt

currere

tempora.

Vnde ante creaturam frustra tempora requiruntur, quasi 3 possint inueniri ante tempora tempora. Motus enim si nullus esset uel spiritalis uel corporalis creaturae, quo per praesens praeteritis futura succederent, tempus ullum omnino non 6 esset. Moueri autem creatura non utique posset, si non esset. Potius ergo tempus a creatura, quam creatura coepit a tem-

pore. Vtrumque autem ex Deo. Ex ipso enim, et per ipsum, et in 9 tpso sunt omnia.

CCLXXXII Cum Saluator dicit, unum passerem non cadere in terram sine uoluntate Dei, et quod fenum agri, post paululum mitten3 dum in clibanum, ipse tamen formet ac uestiat, nonne con-

firmat, non solum totam istam mundi partem rebus mortalibus et corruptibilibus deputatam, uerum etiam uilissimas eius PL 6 abiectissimasque particulas diuina prouidentia regi, ne for- 469 tuitis perturbari motibus ea quorum causas comprehendere non possumus, aestimemus ?

CCLXXXIITI Anima rationalis in ea debet erigi quae in spiritalium natura CCLXXXI, 1/9 Aug., ibid, V, 5 - p. 145, 12/20; adfertur apud Féor. Rom. 11, 30. CCLXXXII, 1/6 Aug., De Gen. ad litt., V, 21 - p. 165/166, 25/6. thid., V, 22 - p. 166, 9/10.

8/9 6/8 cfr '

CCLXXXIII, 1/3 Aug., zbid., VI, 12 - p. 187, 15/17.

CCLXXXI, 1 factae] om. j x x F Flor. facta cteatura colon. 2 unde] et add. m quasi] non add. b 3 possunt wI U temporal] ipsa co/on. temporta] ipsa colon. tempora?] ow. acgopqrtuvwBHIMOSX enim] anteaf nullussi ~I] T 4 quo per] quoad ) A 5 ullum omnino non] djms

G M cett. codd. ; nullum omnino colon. edd.

7 ergo] autem colon. omnino ~ Axzg. 8 utraque w et!] om.qrH

a®]}exaceq

5/6 nullum esset tempus

ABHILMS

X colon.

2 Dei uoluntate dicat colon. CCLXXXII, 1 saluator cum dicit ~ Axg. pauABHILMOSTU X colon. agti] quod add.abcepqs ~ Aug. 3 formet ac] 2/3 mittendum] est add.agosMSTU lulum] pabulum ¢ istam totam 4 solam 4 nonne] sic colon. acjetagwMS om. Aug. 4/5 pattem mundi ~ colon. istam] om.jxzF ;istiusa»M ~qrHL 5 etiam] om. mortalibus et corruptibilibus] ow. cepqrABHILO X colon. 5/6 uilissimas eius abiectissimasque] utilissimas eius obiectissimasw ; autem B 7 perturbari] turbari » » M —_—motibus perturbari eius] om. colon. que B ea quorum causas] causas quotum 7 ~ Aug. ea] Ucolon. AHL MOT injom.cegps CCLXXXIII,1anima] motusf spititaABCHILOSTUX colon. ; eregi Aug. erigi] regiacggs eas I libus Axg.

326 LIBER SENTENTIARVM, maxime

CCLXXXIII-CCLXXXVII

excellunt, ut quae sursum

sunt

sapiat, non

quae

3 super terram.

GCLXXXIV Naturarum conditor Deus nihil in miraculis contra naturam facit, nec quod nouum est consuetudini, repugnans est rationi. 3 Nobis ergo contraria uidentur insolita, quibus aliter naturae cursus innotuit, non autem Deo, cui hoc est in natura quod fecerit.

CCLXXXV Omne corpus in omne corpus mutari posse credibile est. m 585 Quodlibet autem corpus in animam rationalem posse conuerti, 3 credere.absurdum est. Quoniam Deus sic est omnipotens, ut numquam suae rationis instituta conuellat.

CCLXXXVI Naturale nobis est uelle uiuere, male autem uiuere iam non est naturae, sed peruersae uoluntatis, quam iuste poena con-

3 sequitur.

CCOLXXXVII Sicut aer ex praesente lumine non factus est lucidus, sed fit,

CCLXXXIV,

3/5 Aug., ibid. VI, 13 - p. 188, 24/25.

CCLXXXV, 1/3 Aug., ibid. VII, 20 - p. 217, 10/12; cfr sbid., VU, 12 - p. 212,

3/5.

CCLXXXVI, 1/3 Aug., ébid., VII, 27 - p. 225, 1/3. CCLXXXVII, 1/5 Aug., zbid., VIII, 12 - p. 250, 2/6.

2ut]etaegqwI MOST X colon. sunt] om. G sapiant G edd. ; sapiunt quae?] sunt add. Aug. acegpgqgABIMOST X colon. CCLXXXIV, 4 naturarum] naturalium / T ; creaturarum e contra] supra bA 2nec] enim add.fI consuetudinedmsuGU rationedmsuGU

3 contraria uidentur] df jm tux zx F GU; uidentur contra naturam cett. codd. colon. edd. naturae] om. r H 3/4 cursus naturae ~ MS 4 cui] cum I colon. in] j x x F Remig. ; om. cett. codd. colon. edd. cum Aug., fort. recte

CCLXXXV, 1 posse mutari ~ edd. colon. 2 corpus autem ~ e animam] naturam r tationalem] tationabilem m B ; om. Aug. conuerti posse ~ T conuerti] mutari Azg, 8estsic~dpsABGHOTU omnipotens est ~jmxzFT 3/4 ut numquam] quinuncH 4 conuellat suae rationis instituta ~ f — suae tationis] sui ordinis L CCLXXXVI] fj mnw xz A BF Remig. edd. ; om. cett. codd. colon. tatis peruersae quod iusta ~ f

CCLXXXVII, 1 ex] om. d fj mtux F U cum Aug. factus non ~ J praesenti cett. codd. colon.

ptaesente]

2 uolun-

dj ms FU;

LIBER SENTENTIARVM,

CCLXXXVII-CCLXXXIX

327

quia si factus esset, non autem fieret, etiam absente lumine 3 lucidus permaneret, sic homo, Deo praesente illuminatur, absente autem continuo tenebratur. A quo non locorum interuallis, sed uoluntatis auersione disceditur.

CCLXXXVIII PL Magna est utilitas hominis, iubenti Deo, etiam incognita 470 iussionis ratione, seruire. Iubendo enim Deus utile facit, quid3 quid iubere uoluerit. De quo metuendum non est, ne non profutura praecipiat, nec fieri potest, ut uoluntas propria non grandi ruinae pondere super hominem cadat, si eam uo6 luntati superioris extollendo praeponat. CCLXXXIX Quam excellens bonum sit humana natura, hoc maxime apparet, quod datum ipsi est ut possit summi et incommu3 tabilis boni adhaerere naturae. Quod si noluerit, bono se priuat, et hoc ei malum est, unde per iustitiam Dei etiam

cruciatus consequitur. Quid enim tam iniquum, quam ut be6 ne sit desertori boni ? Aliquando autem amissi superioris boni non sentitur malum, dum habetur quod amatum est inferius bonum. Sed diuina iustitia est, ut qui uoluntate amisit quod 9 amare debuit, amittat cum dolore quod amauit, et naturarum

Creator ubique laudetur. Adhuc enim bonum est, quod dolet

CCLXXXVIII, 1/4 cfr Aug., zbid., VITI, 13 - p. 252, 15/17.

4/6 ibid., VIII,

I4 - p. 252, 18/20.

CCLXXXIX, 1/3 cfr Aug., ibid., VIII, 14 - p. 253, 7/9. Pp- 253, 9/11. 6/12 ibid., VIII, 14 - p. 253, 12/18.

2 quia] quif quia si] quasi G ; sic quia T abscedente j x x F 3 permaneret lucidus ~ sentedeo ~cegpqr ABHILOT X colon. ditur] discendunt B

3/6 ibid., VIII, 14 -

etiam] si add.bx U _absente] gr H maneret Axg. ptaeDeo] sibi add. Aug. 5 disce-

CCLXXXVIII, 1 homini ¢ cum Axg. iubente I L M etiam] et q M 2 ratione iussionis ~ colon. facit utile ~r 3 iubere] facere NV uoluerit]

noluitT

non'!Jom.rHT

grandi] graui I

homines J

4 potest fieri ~ e

propria uoluntas ~ f

5

eam] etiam L

2 natura humana ~ S X colon. edd. CCLXXXIX, 1 bonum] ow.b gw est] dfjmsuzF GU; sit cett. codd. ipsi] sibi cb A ipsi datum ~ MS 2/3 boni et incommutabilis posset mq L ut] quod gg H colon. edd. etiam] 4 pet] post b 3 noluerit] uoluerit za e BM X ; noluit T Vis Niall 5/6 desertori boni bene sit ~acegpqt ABHILMOS om.abgyuMS amissi] amissione X colon. ABHLOT 6 autem] om.cepqtw T X colon. est amatum @ habet co T colon. bonisuperiotis ~ bg» abfgsvSU 9 amauit] amat q amisit] dimisit jx z F 8 iustitia] retributio f ~ colon. est bonum ~ 0 ¢ cum Aug. laudatur j x z FT 10 creator] conditor M

328

LIBER SENTENTIARVM,

CCLXXXIX-CCXCII

amissum bonum. Nam nisi aliquod bonum remansisset 12 natura, nullius amissi boni dolor esset in poena.

in

CCXC m $86 Nocendi cupiditas potest esse a suo cuique animo praua. Non est autem potestas nist a Deo, et hoc abdita altaque eius 3 lustitia, gquoniam non est iniquitas apud Deum.

CCXCI Quantum et quale bonum sit Deus, etiam ex hoc euidenter ostenditur, quod nulli ab eo recedenti, bene est. Quia et qui 3 gaudent in mortiferis uoluptatibus,

sine doloris timore esse

non possunt, et qui omnino malum desertionis suae maiore superbiae stupore non sentiunt, aliis qui haec discernere noue6 runt, quanta miseria premantur, apparet, ut si nolunt recipere medicinam talia deuitandi, ualeant ad exemplum, quo possunt talia deuitari.

CCXCHI Sicut uera ratio docet meliorem esse creaturam, quam prorsus nihil delectat illicitum, ita eadem ratio docet etiam illam

3 bonam esse quae habet in potestate illicitam delectationem ita cohibere, ut non solum de ceteris licitis recteque factis,

CCXC, 1/3 Aug., tbid., XI, 3 - p. 337, 7/10.

2 Rom. 13, I.

3 II Paral. 19, 7.

CCXCI, 1/8 Aug., De Gen. ad litt., XI, 5 - p. 338, 20/339, 4. CCXCII, 1/6 Aug., tbid., XI, 7 - p. 340, 9/14.

12 nullus

juz X

boni] amissi add. Aug.

poenam d G H Remig.

CCXC, 1 animo cuique ~ ¢opB ptauoanimo ~f 2 autem] enim w U ,; aliter M hoc] haec e w Remig. colon. colon. 3 iustitia] uita wm uG Deum] ipsum ¢ CCXCI, 1 sit bonum ~ceptw AIO

prauoafgpyMSU eius] om. jxzFL

etiam] om.abguwMS

2 ab eo]

a deo e colon. tecedentiab eo ~» bene] bonum fg MS 3 timote dolotise FF EERIE OV dolorum Azg. 4 maioris e B 5 stupore] tumotebceghpqr ALOS T X cclon. haec] hoc b g q w f colon. 6 quanta miseria ptemantur] misetiores prorsus adpatent Avg. miseria premantur] sit

miseriace pq ABHILOS colon. nolunt]acudeflmrw MOS cum Aug. ; uolunt bg AL T ; nolint cett. codd. edd. @ quo] quae r I colon. edd. ; quod e bh AB possunt] codd. edd. ; possint ac djux A FOU Remig. cum Aug. 8 talia deuitari] caueri fj x x F Remig.; haberee/pqrst ABHILOTUX colon. ; habeti

du G

CCXCII, i ratio ueta ~ Aug. esse meliorem # creaturam] naturam f » 2 eadem] om. Aug. docet] om. jx zF etiam] om abyMS 3 habet in potestate] dfj mx zF G; in potestate habet ~ cezt. codd. colon. edd. delectationem] si extiterit add. Aug. 4 ita] om. f _ licitis cacteris ~ as

PL 47t

LIBER SENTENTIARVM, CCXCII-CCXCV

329

uerum etiam de ipsius prauae delectationis cohibitione laete6 tur.

CCXCIII Magna opera Domini exquisita in omnes uoluntates eius. Praeuidet bonos futuros, et creat, praeuidet malos futuros, 3 et creat, seipsum ad. fruendum praebens bonis, multa mune-

rum suorum largiens etiam malis, misericorditer ignoscens, iuste ulciscens, itemque misericorditer ulciscens, iuste ignos6cens, nihil metuens de cuiusquam malitia, nihil indigens de cuiusquam iustitia, nihil sibi consulens de operibus bonorum, et bonis consulens etiam de poenis malorum.

CCXCIV Cum superbia sit amor excellentiae propriae, inuidentia uero sit odium felicitatis alienae, quid unde nascatur in promp3 tu est. Amando enim quisque excellentiam suam, uel paribus inuidet, quod ei coaequentur,

uel inferioribus, ne sibi coaem 587

quentur, uel superioribus, quod eis non coaequetur. Superbien6 do igitur quisque inuidus, non inuidendo superbus est.

CCXCV Plenitudo diuinitatis in Christo dicta est corporaliter habitare, non quia diuinitas corpus est, sed quia sacramenta uete-

CCXCIII, 1/8 Aug., sbid., XI, 11 - p. 344, 8/15.

1 Ps. 110, 2.

CCXCIV, 1/6 Aug., ibid., XI, 14 - p. 346, 20/26.

CCXCV, 1 cfr Aug., ibid., XII, 7 - p. 388, 16/17. 17/23.

5 delectationis prauae ~ebgvIM laetetur] delectetur f

2/8 ibid., XII, 7 - p. 388,

cohibitione] coetcitione colon. edd.

5/6

malos fututos] ¢4gjrvxzFIM colon. ; CCXCIII, 2 futuros bonos ~ e 3/4 munerum] bonorumacegprABIMO futuros malos ~ cett. codd. edd. 5 miseticorditer] etiam praem. Remig. 4 etiam] et Axg. S X colon. 7 itemque] item abclprvwOSTX _ itemque... ignoscens] om. eg colon. 8 et bonis] bonis consulens] nec add. Aug. sibi consulens] consulens et M etiam consulens ~ 0 ¢ U et... etiam] consulens autem bonis co/on. uetof etiam] om. T poenis] bonis Remig. inuidentia ueto] inuidia ~abguwMS CCXCIV, 1 propriae excellentiae nascatur] quid unde] quod autem ¢ colon. 2ueto]omaguywMSs bf 5 3 excellentiam suam] proptiam excellentiam b g w MS satis add. Aug. quisquis bc gw MS colon. ; sibi e 6 igitur] ergo coaequetur] aequetur O est] om.qruM MU _ __inuidendo] quisque add. Aug. est dicta est in christo ~ M S colon. CCXCYV, 1 diuinitatis] deitatis I 2/3 ueteris testamenti sacramenta ~ 2 diuinitas] deitas I dicta ~abgyv abgyuMS

330

LIBER SENTENTIARVM,

CCXCV-CCXCVIII

3ris Testamenti appellantur umbrae futuri, propter umbrarum comparationem corporaliter dicta est in Christo plenitudo diuinitatis habitare, quod in illo impleantur omnia 6 quae in illis imbris figurata sunt, ac sic quodammodo umbrarum praecedentium ipse sit corpus, hoc est figurarum et significationum illarum ipse sit ueritas.

CCXCVI PL Actio in hac uita pia est Deum colere, et in eius gratia con- 472 tra uitia interna pugnare, eisque usque ad illicita instigantibus 3 cogentibusue non cedere, et ubi ceditur, indulgentiam, atque ut non cedatur, adiutorium Dei, affectu religiosae pietatis exposcere. In paradiso autem, si nemo peccasset, non esset 6 actio pietatis expugnare uitia, quia felicitatis esset permansio uitia non habere.

CCXCVII Fortitudinem gentilium mundana cupiditas, fortitudinem autem Christianorum Dei caritas facit, quae diffusa est in 3 cordibus nostris, non per uoluntatis arbitrium, quod est a nobis, sed per Spiritum Sanctum, qui datus est nobis. CCXCVIII Non potest esse ullum malum, nisi in aliquo bono, quia non potest esse nisi in aliqua natura. Omnis autem natura, in 3 quantum natura est, bonum est.

CCXCVI, 1/7 Aug., Contra Iulianum imperf. opus, 1, 70 - PL 45, 1093.

CCXCVII, 1/4 Aug., sbid., I, 83 - PL 45, 1104; adfertur in Conc. Arausic. I,

can. 17 - CC 148A, p. 60, 126/130, et apud Flor.

CCXCVIII, 1/3 Aug., Contra Iul. imperf. opus, 1, 114 - PL 45, 1124.

3 appellat umbras Axg. umbra L Remig. futurae q B 4 dixit Axg. 5 plenitudinem Axg. habitare] eo add. w M S 6 in] om. d mu G cum quibusdam codd. Aug. sunt] om. cr H sic] sibegrvSU @ praecedentium] illarum Aug. cotpus sit ~ B 8 illarum] om. a h ipsa » CCXCVI, 1 pia] perfecta in?] codd. ; om. colon. edd. cum Aug. 2 usque] om. B cum Aug. 2/3 cogentibus instigantibusue ~ x x F 3 cogentibusue] cogitationibus colon. 4 cedatur] in add. cehlpqgrAHLO 5 autem] om. colon. 6 felicitas esset permansionis 5 U permansio] mansioacegqrtvm.ABHILOT colon.

a

CCXCVII, 1 gentium w 2 autem] om. 0 ¢ B christianorum] proximorum 3/4 non ... est nobis] per spiritum sanctum qui datus est nobis non per uolun-

tatis arbitrium quod est a nobis ~ e colon.

CCXCVIII, 1 ullum] om. e bhA I non?] nihil » 2 autem] enim bg r L 3 est!] om. bgwL MS X colon. bonaabcehpqtwBIL ST X colon.

LIBER SENTENTIARVM,

CCXCIX-CCCI

331

CCXCIX Debetur merces bonis operibus, si fiant. Sed gratia, quae non debetur, praecedit ut fiant. CCC Circumcisio carnis lege praecepta est, quia non posset melius significari, per Christum regenerationis auctorem tolli ori-m 588 3 ginale peccatum. Cum praeputio quippe omnis homo nascitur, quemadmodum cum originali peccato. Et octauo die lex circumcidi carnem praecepit, quia Christus die Dominico resur6 rexit, qui post septimum sabbati octauus est. Et circumcisus praeputiatum gignit, traiciens in illum, quo ipse iam caruit, sicut baptizatus in filium quem generat carne, reatum tamen 9 traicit originis, a quo ipse iam liber est.

CCcch

PL

Primus homo Adam sic olim defunctus est, ut tamen post 473 illum secundus homo sit Christus, cum tot hominum millia 3 inter illum et hunc orta sint. Et ideo manifestum est, ad illum

pertinere omnem qui ex illa successione propaginis nascitur, sicut ad istum pertinet omnis qui in illo gratiae largitate renas6 citur. Vnde fit ut totum genus humanum quodammodo sint homines duo, primus et secundus.

CCXCIX, 1/2 Aug., sbid., 1, 133 - PL 45, 1133 ; adfertur in Conc. Arausic. II, can. 18 - CC 148A, p. 60, 131/133.

CCC, 1/9 Aug., Contra Iul. imperf. opus, TI, 73 - PL 45, 1173; adfertur apud Flor. CCCI, 1/7 Aug., zbid., 11, 163 - PL 45, 1211 ; adfertur apud Flor.

CCXCIX, 1 merces debetur ~ fs y U prtaecedit ut fiant] uincit 4; iuuat A

bonis operibus merces

CCC, 1 carnis] in carne IT; in add. v BI significate G U generationis y 3 quippe] omnis homo enim I M 4 die octauo ~ colon. pit x F, Flor. (corr.) dominico die ~ U genuit a in illum traiciens ~ T ipso baptizatus est /o sy U genuerat T colon. otiginis] originale ¢ » O al om.j xz F Flor. Aug. iam ipse ~ » ipso Flor.

~ B

2

quia] quod f potest f 2 quidem b x quippe ... homo] 5 carnem] om. by praeci6 septimam j y F 7 gignit] Flor. 8 sicut] sic M = qui tamen] om.abgmyuMxX 9 a... est] quo absolutus est ipse

CCCI, 1 Adam] om.abguMS sic] sicut x ut tamen] cum T 2 illum] ipsum o B homo] om7.abMS Christus] et add. M millia hominum ~ MS colon. Bet®]0m.M_ est]sicadd.cegapqrBMOST 3/4 pertinere

ad illum ~ colon. 4 illo Axg. ptopaginis] propagatus colon. 5 gratiae largitate in illo ~ e colon. gratia largiente Remig. 6 humanum] hominum celqruwy AGHLOTUX Zduohomines ~L duo] om. colon.

332

LIBER SENTENTIARVM,

CCCII-CCCV

CCGII Nullo modo iudiciis hominum comparanda sunt iudicia Dei, quem non dubitandum est esse iustum, etiam quando facit 3 quod hominibus uidetur iniustum.

CCCIII Iustus ex Deo, non ex homine nascitur, quoniam renascendo, non nascendo fit iustus. Vnde etiam regenerati filii Dei 3 uocantur.

GGCIV. Natura humana, etsi mala est, quia uitiata est, non tamen

malum est, quia natura est. Nulla enim natura, in quantum 3 natura est, malum est, sed prorsus bonum. Sine quo bono nullum esse potest malum, quia nisi in aliqua natura ullum esse non potest uitium, quamuis sine uitio possit esse uel 6numquam uitiata, uel sanata natura.

CCCGV Iustum iudicium Dei est, ut peccato suo quisque pereat, cum peccatum Deus non faciat, sicut mortem non fecit. Et 3 tamen

quem

morte

dignum

censet,

occidit.

Vnde

legitur : m 589

Deus mortem non fecit, et legitur : Mors et uita a deo est. Quae CCCII, 1 cfr Aug., sbid., III, 24 - PL 45, 1257. i257

2/3 ibid., III, 24 - PL 45,

’ CCCIII, 1/3 Aug., ibid., ITT, 51 - PL 45, 1271 ; adfertur in Test. CCCIV, 1/6 Aug., zbid., III, 206 - PL 45, 1334. CCCV, 1/6 Aug., #bid., IV, 32 - PL 45, 1354. 14.

4 Sap. 1, 13.

CCCII, 4 iudicia dei comparanda sunt iudiciis hominum ILMOST X colon. 2 est] om. T etiam] si add. I ~ Aug. uidetur] esse add. L

4 Eccli. 11,

~acegpqtABH 3 uidetur hominibus

CCCIII, 1 iusti... nascuntur Test.* homine] dfjmuxzF GU ; hominibus cett. codd. colon. edd. Test. nascitur] renascitur M S 1/2 non nascendo sed tenascendo

~ mw I L ; nascendo non ascendendo Test.

vali tegenerati] renatiacegp ABHIL MOT tales Axg. 3 dicunt Test.™ ; dicuntur Test.4

2 non nascendo] om. h

Xcolon. ; regeneranti Test. ;

CCCIV, 1 tamen non ~ T 2 malum] mala I nulla] ullaf 2/3 nulla .. bonum] om. acegspqABHILMOST X colon. ; sine uitio ¢ enim] om. J x 2 4 nullum ... natura] om. / colon. nullum esse] j x x F colon. ; ullum esse non cett. codd. edd. esse potest] non potest esse acgptMOST 4/5 malum ... potest] ab j vx x A ; om. cett. codd. colon. CCCY, 1 dei iudicium ~ colon. edd. est] om. gv m quisque peccato suo ~MS 2deus peccatum ~ colon. 2/3 tamen et ~ m 3 dignum morte ~acegpqtAGHILMOSTX _ censet] sensit a L colon. 4 Deus... legitur] o~.acdegmpquAGHILMS X colon. be

LIBER SENTENTIARVM, CCCV-CCCVIII

333

duo non esse inter se contraria profecto uidet quisquis ab 6 operibus diuinis iudicia diuina discernit, quia aliud est creando non instituisse mortalem, aliud iudicando plectere peccatorem.

CCCVI PL Deus quidem mundum fecit, et corpora prorsus omnia. Sed 474

ut corpus corruptibile aggrauet animam, et caro concupiscat 3 aduersus spiritum, non est praecedens natura hominis instituti, sed consequens poena damnati.

CCCVII Quantislibet uitiis turpetur quaecumque natura, institutio elus semper est bona. Nam sicut institutio corporis bona est, 3 etiam quando nascitur morbidus, et institutio animi bona est,

etiam quando nascitur fatuus, sic institutio ipsius hominis bona est quando nascitur peccati originalis obnoxius.

CcCCVITI Sicut quidam parentes aggrauant originale peccatum, ita quidam releuant. Sed nullus tollit, nisi ile de quo dictum 3 est: Ecce agnus Det, ecce qua tollit peccata mundi, cui nullum bonum hominis impossibile, nullum malum est insanabile.

CCCVI, 1/4 Aug., tbid., IV, 67 - PL 45, 1378. CCCVII, 1/5 Aug., tbid., TV, 115 - PL 45, 1409. CCCVIII, 1/4 Aug., zbid., IV, 133 - PL 45, 1428.

3 Ioh. 1, 29.

5 non esse inter se] 7 x x F edd. ; non esse om. e M T colon. ; esse inter se d m G cett. codd. 6 diuina iudicia ~ p discerni colon. 7 plectere peccatorem iudicando ~ y

CCCVI, 1 corpora] om. b g ; temporaa MS T 2ut]ubi N;cumf aggrauaret x x7M; agerauat L N T concupiscit # I 4 consequens] subsequens O damnati] peccatiacfgptABHILMOST X colon. CCCVII, 1 conturpetur L natuta quaecumque ~ colon. 2 eius semper] cotporis z bonatest ~abgvuwzMS est bona? ~I;bonarH 3 motbidus] ita add. M animae f ; dei T ; semper add. M 4etiam]om.bgM; et colon. hominis ipsius ~ fg r H cum Aug. ; hominis j x x F 5 nascitur] contagioni add. Aug. _ otiginalis peccati ~ ab f gv» B M S colon. ; originali peccato L

CCCVIII, 1 quidem » G aggrauent a peccatum otiginale ~ Axg. 2 nisi ille] sine illo # dictum] scriptum/ x z F 8 peccatumz F nullum] ullum f g 4 hominis] om.ab gw M ; est add. x ; deo add. QO impossibile]

est add. N est ~ I

malum] hominis add.q

est] om. ao¢#ST X colon.

insanabile

334

LIBER SENTENTIARVM,

CCCIX-CCCXI

CCCIX Non ad merita hominum, sed ad Dei misericordiam pertinet,

cum ex illa massa 3 quisque liberatur. neque remittendo, est. Et ibi gratuita 6 dicta.

primi hominis, cui merito mors debetur, Non est enim iniquitas apud Deum, quia neque exigendo quod debetur, iniustus est indulgentia, ubi iusta posset esse uin-

CCCX Natura humana, etiams1 in illa integritate in qua est condita permaneret, nullo modo se ipsam, Creatore suo non adiuuante, 3 seruaret. Vnde, cum sine Dei gratia salutem non possit custodire quam accepit, quomodo sine Dei gratia potest reparare quam perdidit ?

CCCXI ’ JInexcusabilis est omnis peccator, uel reatu originis, uel additamento etiam propriae uoluntatis, siue qui nouit, siue m 59 3 qui ignorat, siue qui iudicat, siue qui non iudicat. Quia et ipsa PL ignorantia

in eis qui intellegere noluerunt, sine dubitatione

peccatum est, in eis autem qui non potuerunt, poena peccati. 6 Ergo in utrisque non est excusatio, sed iusta damnatio.

CCCIX, 1/6 cfr Aug., Ep. 186, ad Paulinum, c. 6, 16 - CSEL 57, p. 58, 20/59, 5 ; adfertur apud Flor.

CCCX, 1/5 Aug., tbid., c. 11, 37 - CSEL 57, p. 77, 9/13; adfertur in Conc. Arausic. II, can. 19 - CC 148 A, p. 60, 134/138. CCCXI, 1/6 Aug., Ep. 194, ad Sixtum, c. 6, 27 - CSEL 57, p. 197, 11/17.

CCCIX, 1 hominum merita ~ j x x F misericordiam dei ~ af » 2 massa illa ~abgvuMS mots merito ~aceggstBHIL MOS U Xcolon. 3 enim est ~ T enim] om. ¢ mv 4 exigendo neque remittendo ~ j x xy F 4/5 neque’ ... est] in remittente non est exigendum quod debet iniustus co/on. 5 est] om. f — possit y ; potest O CCCX, i etiamsi] etsi x colon. ; etiam G qua] nunc add. y condita est ~ ~abgwFEMS colon. cum Aug. 2 permaneret] manetet co/on. ipsa Aug. Cone. Araus. 3 unde] om. Aug. possit] efghjmv ABILHU Remig. cum Conc. Araus. ; possetabcduxzxF GMOS T X colon. cum Ang. 3/4 custodite] seruareabceq#¢BHIL MOST X colon. 4acceperata MS gratia dei ~ G ; gratia I posset_y teparate] fj mux _y F G ; recuperate cett. codd. colon. edd. 4/5 quam perdidit potest recuperate ~ a »v M

CCCXI, 1 est] om. g uel] ex ¢ teatu otiginis] 7 # x x F ; originis reatu ~ cett. codd. colon. 2 etiam additamento ~ B etiam] om. ¢ I colon. ; et y Set quia ~grHI_ etlomey 4 noluerunt] nolunt ¢cN dubitatione] dubio ¢ N O 5 eis] hiis ¢ x autem] tamen _y 6 excusatio non est ~ # est] om. bdgvs MS; iusta add. Aug.

475

LIBER SENTENTIARVM,

CCCXII-CCCXV

335

CCCXII Plus est procul dubio agi quam regi. Qui enim regitur, aliquid agit, et ideo regitur, ut recte agat. Qui autem agitur, 3 agere ipse aliquid uix intellegitur. Et tamen tantum praestat uoluntatibus nostris gratia Saluatoris, ut non dubitet Apostolus dicere : Quotquot Spiritu Det aguntur, hi filii Det sunt. 6 Nec aliquid in nobis libera uoluntas melius agere potest, quam ut ili se commendet qui mala agere non potest.

CCCXITTI Liberari a corpore mortis huius, omni sanato languore concupiscentiae carnis, est non ad poenam corpus recipere, sed ad 3 gloriam. CCCXIV Multa Deus facit in homine bona, quae non facit homo. Nulla uero facit homo, quae non Deus facit ut faciat homo. CCEXV Iustitia secundum quam iustus ex fide uiuit, quoniam per spiritum gratiae homini ex Deo est, uera iustitia est. Quae licet 3 non immerito in aliquibus iustis pro huius uitae capacitate perfecta dicatur, parua tamen est ad ilam magnam quam CCCXII, 1/7 Aug., De gestis Pelag., c. 3 - CSEL 42, p. 56/57, 25/6. 14; adfertur apud Flor.

5 Rom. 8,

CCCXIII, 1/3 Aug., Contra duas ep. Pelag., 1, c. 11, 23 - CSEL 60, p. 443, 12/13 ; adfertur apud Flor. CCCXIV, 1/2 Aug., ibid., II, c. 9, 21 - p. 482, 22/24 ; adfertur in Conc. Arausic. II, can. 20 - CC 148A, p. 60, 139/141.

CCCXV, 1/9 Aug., Contra duas ep. Pelag., III, c. 7, 23 - CSEL 60, p. 515, 6/14; adfertur apud Flor. CCCXII, 1 est] etiam / ; enim e U colon. enim procul dubio est ~ e colon. 1/2 aliquid] numquam 4 2 recte] aliquid ¢ O ; ratione g autem] enim q 3 ipse aliquid] ov.abg MS; aliquid d T tamen] om. h A colon. tantum] om.e X ptaestat] praestitit m 5 quotquot] qui T ; autem add. m sunt dei ~dfmsuG Flor. cum Aug. 6 in] om.qrH 7% se] agendam add. Aug. mala] b ej 1] mr H T edd. colon. ; male cett. codd. Flor.

CCCXIII, 4 liberari] b gj gw ILM T edd. colon. ; enim add. N ; est add. cett. codd. Flor., fort. recte ; etgo est add. Aug. omni] hominigrH,;om.sU 2 est] b gjqwILMT edd. colon. ; om. cett. codd. Flor. cum Aug., rectius ut uidetur tecipere corpus ~ NQ CCCXIV, 1 in homine facit ~abguvuM bona in homine ~ QO facit?] fecit d G U 1/2 nulla] mala MS 2 facit!] om. T deus non ~ fh ATI colon. facit deus ~abgvy MS ; deus ptaestat Conc. Araus. homo faciat ~L CCCXV, 1 secundum] perabgvMS quoniam] quomodo # 2 gratiae] secundum gratiam m B est!] om. colon. est”] om. bc y 3 huiusmodi b g 4 dicatur] dicitur Azg. ; uel add. o illam] gloriam add. y

336

LIBER SENTENTIARVM, CCCXV-CCCCVII

capit aequalitas angelorum. Quam qui nondum habebat, 6 et propter illam quae iam inerat, perfectum, et propter istam, quae adhuc deerat, imperfectum se esse dicebat. Sed plane minor ista iustitia facit meritum, maior illa facit praemium. 9 Vnde qui istam non sequitur, illam non assequitur.

CCCXVI De uno solo mediatore Dei et hominum homine Christo Jesu catholica fides nouit, quod pro nobis mortem, id est peccati 3 poenam, sine peccato subire dignatus sit. Sicut enim solus ideo factus est hominis filius, ut nos per illum Dei filii fieremus, PL 476

ita solus suscepit sine malis meritis poenam, sicut nos per illum m 591 6 sine bonis meritis gratiam. Quia sicut nobis non debebatur aliquid boni, ita nec illi aliquid mali. Commendans ergo dilectionem suam in eos quibus daturus erat indebitam uitam, pati 9 pro eis uoluit indebitam mortem.

CCCXVII Sicut eis qui uolentes in lege iustificari, a gratia exciderunt, uerissime dicit Apostolus : Si ex lege tustitia est, ergo Christus 3 gratis mortuus est, Sic eis qui gratiam, quam commendat et percipit fides Christi, putant esse naturam, uerissime dicitur : Si per naturam iustitia est, ergo Christus gratis mortuus est.

CCCXVI, 1/9 Aug., tbid., IV, c. 4, 6 - p. 526, 17/25 ; adfertur ad sensum in Cone. Arausic. TI, can. 2 - CC 148A, p. 56, 26/33.

CCCXVII, 1/14 Aug., De gratia et lib. arb., c. 13, 25 - PL 44, 896; adfertur in Conc. Arausic. II, can. 21 - CC 148A, p. 60/61, 142/152. 2/3 Gal. 2, 21.

5 quam] paulus add. e colon. nondum] dum ¢ O 6 et'!] om. acegpq ABH ILMOST X colon. 7 adhuc] iam g se] om.abguwM 8 iustitia ista ~ e colon. facit'] fecit Remig. facit?] sits BHI; fithty AT U Remig. ; om. abgwrvMs 9 qui] quisquis f non assequitur] minime comprehendit f CCCXVI, 1 iesu chtisto ~cefLO 2 fides catholica ~ j x x F colon. edd. qui Azg. mortem pro nobis ~ » id] hoc Aug. 3 sit] est colon. edd. enim] om. T 4 filius hominis ~ prHI MS filii dei ~abgrvwB MSX 5 solus] christus add. O ; pro nobis add. Aug. sicut] sic e colon. ; ut Aug. 6 bonis] hominis ¢ metitis] et add. g rH gratiam] perciperemus add. I ; consequeremut add. Aug. (codd. B D F) 8eisfgMS erat daturus. ~ Aung. 9 uoluit pro eis r indebitam mortem uoluit ~ colon. CCCXVII, 1 iustificari] et add. Cone. Araus. exciderunt] ceciderunt 2 est] om. x x F cum Aug. 2/3 gratis christus ~ T 3 mortuus est gratis ~ # qui] quibus ao¢ MX quam] om.aceglpr AIOS T colon. commendant c ¢ w O colon. 4 et] quod ¢ O ; om. colon. percipit] perficit 7x 7 F;

ptaecipit co/on. pet] super a

natutam] dei add. MS __uetissime] semper add. T est] om.abg HM cum Aug.

ex natuta Aug.

5 si

LIBER SENTENTIARVM,

CCCXVII-CCCXIX

6 Iam hic enim erat lex, et non iustificabat.

337

Iam hic erat et

natura, et non iustificabat. Ideo Christus non gratis mortuus est, ut et lex per illum impleretur, qui dixit : Non ueni legem 9 soluere, sed implere. Et natura per Adam perdita, per illum repararetur qui dixit, uenisse se quaerere et saluare quod perierat.

CCCXVIIT Posse habere fidem,.sicut posse habere caritatem, naturae est hominum. Habere

autem fidem, sicut habere caritatem,

3 gratiae est fidelium. Sed cum uoluntas credendi aliis praeparatur, aliis non praeparatur a Domino, discernendum est quid ueniat de misericordia eius, quid de iudicio. Vniuersae enim 6 uiae Domini misericordia et ueritas. Inuestigabiles autem sunt wiae ipsius. Inuestigabiles igitur sunt, et misericordia, qua gratis liberat, et ueritas, qua iuste iudicat.

CCCXIX Nemo erigit quemquam ad id in quo ipse est, nisi aliquantum ad id in quo est ille descendat.

8/9 Matth. 5, 17.

CCCXVIHI, 1/3 Aug., De praedest. sanct., I, c. 5 - PL 44, 968. c. 6 - PL 44, 968/969. 1/7 Adfertur apud F/or. 5/6 Ps. 24, 10.

3/8 ibid., I 6/7 Rom.

EIN 33s CCCXIX, 1/2 Aug., Ep. 11, ad Nebridium, 4 - CSEL 34, 1, p. 28, 25/27.

6 enimhic ~rHMS X ; hic j x z F ; hoc enim colon. lex erat ~cepaqst BHILOT Ucolon. iustificabatur 7 7 iustificabatur m ideo] ergo add. avywM Christus non] nec » 8etut ~chAO et] om. jqrzF 8/9 soluete legem ~ colon. edd. adimplereabchqgriBIL MOT X cum Cone. uenisse se quaetete] se uenite M S ~abvyI TU se uenisse Araus. natura j m x F Flor., fort. recte ; nec CCCXVIII, 4 sicut] sic x ; et add. L 3 gratiae] 2 sicut] quemadmodum edd. 1/2 non est naturae ~ colon. Sl 3/4 aliis praeparetur] om. b etgo ys gratia x z F G M Remig. Flor., fort. recte 4 ptaeparatur] j x x F T Flor. ; praeparetur cett. codd. colon. edd. m gwM Domino] deo y ptaeparatur] jx z F T Flor. ; praeparetur cett. codd. colon. edd. m ABO X Remig. ; 6autem]enimec Seiusjetadd.L. est] utique add. Aug. sunt] 7 ipsius] illius U ; eius r ¢ cum Aug. sunt autem ~ Axzg. igitur I 8 qua] quae qua] quae colon. et] om. edd. om.cepqtywBIL X colon. iudicat] iustificat M colon. in quo] quod x etigit] exigit I colon. ; egit q CCCXIX, 1 nemo] homo p 1/2 aliquantum] aliquantunisi] in add.cehpBHO estipse ~opivB illeest ~jxxz EIQ, ille QadjinabgwAIM lum gyx AIMNT ON;estacegpqg ABHLMS X colon.

338

LIBER SENTENTIARVM,

CCCXX-CCCXXIII

CCCXX Quas uires nocendi habeat humanae gloriae amor, non sentit, nisi qui ei bellum indixerit. Quia etsi cuiquam facile 3 est laudem non cupere, dum negatur, difficile est ea non delectari, cum offertur.

PL

CCCXXI

Omnes mundi opes contemnit qui non solum quantum po- 477 tuit, sed etiam quantum uoluit habere contemnit. In quom 592 3 cauendum est ne surrepat elatio. Vtilius enim terrena opulentia humiliter tenetur, quam superbe relinquitur. GGGAXIT

Nulli irascenti ira sua uidetur iniusta. Vnde ab omni indignatione cito redeundum est ad mansuetudinis lenitatem. Nam 3 pertinax motus facile in eius odium transit cui non celeriter

ignoscitur.

CCCXXITI Qui dedit legem, ipse dedit et gratiam. Sed legem per seruum misit, cum gratia ipse descendit, ut, quia lex ostendit 3 peccata, non tollit, uolentes legem suis uiribus exsequi, nec

ualentes, cogantur ad gratiam, quae est impossibilitatis morbum, et inoboedientiae aufert reatum. CCCXX, 1/4 cfr Aug., Ep. 22, ad Aurelinm, 8 - CSEL 34, 1, p. 60, 16/18 ; adfertur apud Flor. CCCXXI, 1/4 cfr Aug., Ep. 31, ad Paulinum, 5 - CSEL 34, 2, p. 5, 15/17CCCXXII, 1 Aug., Ep. 38, ad Profuturum, 2 - CSEL 34, 2, p. 65, 20/21. Adfertur apud Flor.

1/4

CCCXXIII, 1/2 Aug., Tract. in ew. Ioh., IIl, 2, 18/19 - CC 36, p. 20/21. ibid., III, 2, 24 - p. 21.

2/3

CCCXX, i habeat nocendi dixit y etsi] si colon. edd. negatur] denegatur g r H

~o#N _habebat O 2 bellum ei ~ pI in2/3 est facile ~ » 3 cupere] capere c w y I ea] enim B 4cum] dumbowy MS

CCCXXI], 1 opes mundi ~ r potuit] habuit I 2 etiam] om. m; in T 3 est cauendum ~ H — enim] om. O 3/4 opulentia terrena v 4 tenetur humiliter ~ T supetbiae G colon. telinquatur d 4 ; relinquetur G CCCXXII, 14 sua ira ~/ uidetur ita sua ~ colon. uidetur] esse add. f 2 leuitatem M 3 facile] etiam add. w eius] om. / T celeriter non ~ T 4ignoscitcegmBIL NST

CCCXXIII, 1 ipse] ille 4 ; om. L et] om. f 1/2 per seruum legem ~ f per] suum add. a »vM seruum] filium I 2 ipse] om. I descendit] ascenditrH ut]undec quia] quid 4 A 3 peccatum fj x F OQ ; et add. I uolentes]

nolentes

} ; et non

cogantur] et add. a ; coguntur muG 5 et] etiam a M T vy MS

b

add. ¢

suis uitibus legem

~

colon.

4

MS quae et] quo etiam possibilitatis inoboedientiae] procul dubio add. f —_auferat

LIBER SENTENTIARVM,

CCCXXIV-CCCXXVII

339

CCCXXIV Verum sabbatum Christianus obseruat, abstinens ab opere seruili, id est a peccato, quoniam qui facit peccatum, seruus est

3 peccatt.

CCCXXV Nemo habet de suo, nisi mendacium et peccatum. Si quid autem habet homo ueritatis atque iustitiae, ab illo fonte est 3 quem debemus sitire in hoc eremo, ut ex eo quasi guttis quibusdam irrorati, non deficiamus in uia.

CCCXXVI Quod Pater cum Christo facit, Christus facit, et quod Chris-

tus cum Patre facit, Pater facit, nec seorsum aliquid agit 3 inseparabilis caritas, maiestas, potestas, sicut ipse Dominus dicit : Ego et Pater unum sumus.

CCCXXVII PL Regenerationis gratiam ita etiam hi non minuunt qui eius 478 dona non seruant, sicut lucis nitorem loca immunda non pol3 luunt. Qui ergo gaudes baptismi perceptione, uiue in noui

CCCXXIV, 1/2 Aug., sbid., III, 19, 13/14 - p. 29. 1/3 Adfertur apud Flor. 2 ibid., 19, 14/15 - p. 29. 2/8 ibid., 19, 15/16 - p. 29 ; Ioh. 8, 34. CCCXXYV, 1/4 Aug., Tract. in eu. Ioh., V, 1, 6/11 - p. 40; adfertur in Cone. Arrausic. Il, can. 22 - CC 148A, p. 61, 153/157. CCCXXVI, 1 Aug., Tract. in eu. Ioh., V, 1, 21/22 - p. 41. 1/2 tbid., 1, 20/21 p- 41. 2/3 ibid., 1, 22-p. 41. 3/4 cfr tbid., 1, 23/25 -p. 41. 4 Toh. 10, 30.

CCCXXVII, 3/6 cfr Aug., sbid., VI, 17, 13/16 - p. 62.

CCCXXIV, 1 christianus obseruat] non obseruat nisi 7 abstinens] om. b g S ; se add. edd. colon. ab] omni add. f colon. 2 id ... peccato] om. 0

CCCXXV, 1 peccatum et mendacium ~acegpqABHILOTX colo. quid] quidem f 2 homo habet ~bhbjrwxzAHX colon. cum Aug. atque] aut 4 ;etayIMS illo] ipso est] om. qr HU 3 in hac etemo sitire ~ av M hoc] 64 GI; hac cett. codd. colon. edd. cum Conc. Araus. ex] om. j x eojillob;eagH _— guttis quibusdam] j ~sxzGU ; quibusdam guttis ~ cett. codd. colon. edd. 4 irrorati] irrigati m_y in uia] om. B CCCXXVI, 1 facit'] ipse bg; ipse facit M —_Christus] ipse T 2 facit cum patre ~of# seorsum] facit nec seorsum add. colon. aliquid] aliud M agit] facit d 8 maiestas potestas] om.cegpqs ABHILOT U Xcolon. sicut] et add. o p 4 dicit] om. f CCCXXVII, 1 etiam] et B hi etiam ~ e hi] om. d 2 dona] bona F setuant] percipiunt f sicut] uaguMS 3 gaudes] de add. y uiue] uiuens y; et add.I injomjxzF 3/4 noui hominis] hominis et in dei M

340

LIBER SENTENTIARVM,

CCCXXVII-CCCXXX

hominis sanctitate, et tenens fidem quae per dilectionem operatur, habe bonum quod nondum habes, ut prosit tibi bonum 6 quod habes. CCCXXVIII

Mm 593

Sic est ueritas Christus, ut totum uerum accipiatur in Christo, uerum Verbum Dei, Deus aequalis Patri, uera anima, uera 3 caro, uerus homo, uerus Deus, uera natiuitas, uera passio, uera mors, uera resurrectio. Si aliquid horum dixeris falsum,

intrat putredo, de ueneno serpentis nascuntur uermes men6 daciorum, et nihil integrum remanebit, quia ubi fuerit falsi alicuius corruptio, ibi ueritatis integritas non erit.

CCCX XIX Quanta est caritas? Quae si desit, frustra habentur cetera, _Siadsit, habentur omnia.

CCCXXX Reliquit Christus Patrem, quia cum in forma Dei esset, non vapinam arbitratus est esse aequalis Deo, sed semetipsum 3 exinaniuit, formam serut accipiens. Hoc est enim, reliquit Patrem, non quia deseruit, et recessit a Patre, sed quia non in

ea forma apparuit hominibus in qua aequalis est Patri. Reli6 quit autem matrem, relinquendo synagogam TIudaeorum, de qua secundum carnem natus est, et inhaerendo Ecclesiae, quam ex omnibus gentibus congregauit. CCCXXVIII, 1/6 Aug., ébid., VIII, 5, 34/39 - p. 85. CCCXXIX, 1/2 Aug., ibid., IX, 8, 18/19 - p. 95.

CCCXXX, 1/8 Aug., ibid., IX, 10, 18/25 - p. 96.

1/3 Phil. 2, 6.

4 etl omjxzF et tenens] ne Remig. dilectionem] delectationem y 5 habe] habere a I ; male uiuendo amittas praem. Remig. bonuti’?] donuhi*? MS nondum] non b prosit] proficiat I CCCXXVIII, 1 sic] hic H ; si T Christus] om”. G 2 uere Remig. Dei] om. Aug. 3 deus uetus homo ~ o T 4uera’ ... resurtectio] om.ejxzFO aliquid] aliud M ; quid » horum] eorum b g ; om. ¢ 5 putredo] et add. f ueneno] uentre B 6 remanebit] manebit ¢ 6/7 alicuius falsi ~ M

S ; falsi huius Remig.

7 integritas ueritatis ~ b

CCCXXIX, 4 quanta] tanta I colon. est] uirtus add.f quaejutf —desit] deeritf cetera] et af ; sed add. GI 2 habentur] recte praem. Aug. CCCXXX, 1 relinquit B quia] om. r cumin]om.f — esset] tamen add. f 2 aequalis] codd. edd. cum Aug. ; se aequalem gh ms vy I M U colon. 3 enim] Om. 2x telinquit ac 4» ; telinquere j mr x x F Remig. 4 quianon ~cp qtw ABHOT et] utL ; aut j x x» F Remig. ; sedg 5 est aequalis ~ egyuwIMSs 5/6 relinquit de uw BG 6 autem] ante M ; ergo w B 7

et]om.cegmpqtAHILMOS congtegabit B

T colon.

ecclesiae] sponsae suae add. L

8

LIBER SENTENTIARVM,

CCCXXXI-CCCXXXIV

341

CCCXXXI Dormit Adam, ut fiat Eua, moritur Christus ut fiat Ecclesia. Dormienti Adae, fit Eua de latere, mortuo Christo, lancea

3 percutitur latus, ut profluant sacramenta quibus formetur Ecclesia. Vnde merito Apostolus ipsum Adam dicit formam futuri. Quia sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo

PL

6 omnes ututficabuntur.

479

CCCXXXII Deus homo factus est. Quid futurus est homo, propter quem Deus factus est homo ? CCCXXXIII Vna est natiuitas de terra, alia de caelo, una est de carne, alia de spiritu, una est de aeternitate, alia de mortalitate, una w

est de masculo et femina, alia de Deo et Ecclesia. Sed ipsae_ duae singulares sunt. Quomodo enim uterus non potest repeti, m 594 sic nec baptismus iterari. CCCXXXIV Si uisibilia attendas, nec panis est Deus, nec aqua est Deus, nec lux ista est Deus, nec uestis est Deus, nec domus est Deus:

CCCXXXI, 1/4 Aug., Tract. in en. Ioh., IX, 10, 33/36 - p. 96. 37/38 - p. 96. 5/6 I Cor. 15, 22.

4/5 ibid., 10,

CCCXXXII, 1/2 Aug., Tract. in eu. Ioh., X, 1, 5/7 - p. 100. CCCXXXIII, 1/4 Aug., zhid., XI, 6, 13/17 - p. 114. 114.

4/5 ibid., 6, 26/27 - p.

CCCXXXIV, 1/6 Aug., tbid., XIII, 5, 29/34 - p. 133.

CCCXXXI, 1 dormiuit ¢ x z F 2 dotmiente adam empqstuy ABH ILOTU X colon. Christo] in cruce add. f ; sic add. r 3 percutitur] perforatur colon. latus] eius add. ] T profluant] superfluant colon. formetut] fiat jx F ; fouetur T 4 dicit ipsum adam ~ fv A 5 omnes in adam

~mszGATledd.

et]om.gjrxL MS T colon.

CCCXXXII, 1 factus est homo ~ ¢ O wBOT X colon. 2 factus est deus ~ v

6 uiuificantur g q B Remig.

est!] om. g L

futurus] facturus

CCCXXXIII, 1 natiuitas est ~ f alia] est add.awT;ueto add. f de?] aT;ecpqtvOX caelo] est add. colon. est]ombfitvwxM 2aeternitate] diuinitate A 3 est] om. fx QT alia] est add. y B colon. Deo] coelo A ; christo Q sed] et colon. ipsae] istae / s U 4 singulae Axg. enim] om. r_y ; etgo colon. uterus non potest] non potest natiuitas f 5 sic] ita colon. nec baptismus] baptismus non potest f _iterari] om. E colon. cum Aug. CCCXXXIV, 1 si] in # colon. attendas] contemnas y nec] nonabgMS est Deus] nec uinum est deus add. f 2ista]omabgvuL MS domus] ista add. colon. edd.

342

LIBER SENTENTIARVM,

CCCXXXIV-CCCXXXVI

3 omnia enim haec uisibilia sunt, et singula sunt. Quod enim est panis, non hoc est aqua, et quod est uestis, non hoc est domus, et quod sunt ista, non hoc est Deus. Visibilia enim sunt,

6 Deus autem totum tibi est, quod recte desideras. Et omnium: bonorum uarietas, uno fonte profunditur, quoniam cum sua tribuit, se ipsum sub diuersis munerum suorum nominibus. 9 impertit.

CCCXXXV Anima carnalia appetens feminae comparatur non habenti rectorem uirum, qui est intellectus, cuius eam oportet sapien3 tia gubernari, non quasi aliud sit quam anima,sed quia obtutus quidam oculusque sit animae. Sicut enim exteriores oculi quiddam sint carnis, ita mens quiddam est animae, quod in ea 6 secundum participationem diuinae rationis excellit. Et tunc omnibus motibus suis bene praesidet, cum superna luce radiatur, ut sit in ea lumen uerum, quod illuminat omnem hominem 9 uententem in hunc mundum.

CCCXXXVI Qui supplicaturus Deo locum sanctum et aptum requiris, interiora tua munda, et omni inde mala cupiditate depulsa,

3 praepara tibi in cordis tui pace secretum. Volens in templo

CCCXXXV, 3/4 cfr Aug., sbid., XV, 19, 24/26 - p. 157. 4/5 cfr ibid., 19, 26/27 - p. 157. 5/6 cfr ibid., 19, 30/31 - p. 157. 6/8 cft ibid., 19, 31 - p. 157. 8/9 ibid., 19, 33/34 - p. 1573 Joh. x, 9. CCCXXXVI, 1/5 cfr Aug., Tract. in eu. Ioh., XV, 25, 14/18 - p. 161 ; adfertur apud Flor.

3 omnia enim haec] haec omnia r ; enim haec b ; quae g ; omnia haec a qrvuwHM singula] singularia M S ; singulatim B 4 hoc non! ~ 7S aqua] et

quod est uinum non hoc est lux add.f hocnon? ~bevwyM Bb hocnon ~ab est] om.r A Deus] dominusd 6 tibi totum ~ Axg. 7 uarietas] ueritas B ptofunditur] perfunditur colon. ; profluit Remig. ; proceditur »quoniam] deus O ; quomodo z sua cum ~¢ 8 ipse se ~ d ; semetipsum N _ nominibus] uiribus a M S ; muneribus Q 9 impartit wx E T ;imperat M CCCXXXV, icarnaliaappetens anima ~f 2 cuius]tunc B ; eius M oportet] debet e 3 gubernare colon. quasi] quia 7 x F quia] quasi # 4. quidem a e oculusque] j p s x M T Remig. cett. codd. ; occultus colon. edd. sit] om. gw sicut] sic y enim] om. O 5 quidam! / w B M Remig, ; quidem m =quidam’ w MS ; quidem m ; quaedame __ est ... ea] animi quod ineoacdgpqstu ABLMOSTUX 6 rationis diuinae ~ r tunc]' inadd.abgMS @suis]eiusacgqg ABHMOST Xcolon. 8 quod] et ab £5 quae w

CCCXXXVI, 1 qui] quidacgpqrv ABLMOS T X colon. sanctum etaptum] fgjmpqBEFLMQSTX; aptum et sanctum ~ cett. codd. colon. edd. 2indeomni ~acB repulsac colon. 3 uolens] autem add. q tem-

plo] tuo add. o

AN

PL. 480»

LIBER SENTENTIARVM,

343

CCCXXXVI-CCCXXXIX

orare, in te ora, et ita age semper, ut templum Dei sis. Ibi enim Deus exaudit, ubi habitat.

CCCXXXVII Sensus corporis corporalia nuntiant cordi. Et non omnium una facultas est, quia non inde uidetur, unde auditur, nec 3 unde sapor, inde et odor capitur, nec hi ministri, sine tactu ad leuia et aspera, frigida et calida, sicca et humida, discernen-

da, sufficiunt. Incorporea uero animus suo tantum sensu 6 diiudicat, et omnes uarietates uno motu attingit, et quidquid

discretionis inter bona et mala, iusta et iniusta rationabiliterm 595

inuenit, unius est intentionis effectus, ut tibi imago appareat 9 Dei, ubi unum idemque est, quo mens potest quantum potest.

CCCXXXVITI Dei. filius dicitur uitam habere in semetipso, sicut habet

Pater, non participando adeptus, sed nascendo. Vitam enim

3 genuit Pater uita, nec differt in aliquo essentia gignentis et geniti, cum sic ex Patre sit Filius, ut consempiternae aequali : tatis, non una quidem persona, sed una sit Deitas. CCCXXXIX

Quamuis numquam

recedat a Filio Pater, ad iudicandos

tamen uiuos et mortuos, non ipse dicitur, sed Filius affuturus, 3 quia ibi nec Patris, nec Filii Deitas, sed illa forma uidebitur CCCXXXVII, 1/8 cfr Aug., ibid., XVIU, 10, 19/32 - p. 186. CCCXXXVIII, 1/5 cfr Aug., sbid., XTX, 13,.4/15 - p- 196. CCCXXXIX, 1/7 cfr Aug., ibid., XTX, 16, 10/20 - p. 199. 5 ubi] deus add. N 4 dei templum ~ colon. edd. 2 una omnibus / x x F Remig. L M colon. ¢w ab CCCXXXVII, 4 nuntiat 3 capitur et facultas est] dj ms M Remig. cett. codd. ; facultas eadem colon. edd. fri4 aspera] grauiaacehgpqrt ABHL MOST X colon. odor ~f 5 incorporeus 7 ; gida ... humida] calida et frigida humida et sicca colon. edd. ueto] enimgyMS e colon. ; incorpotecgqgtvw AHMOSTX in corde intencolon. Remig. w unus 8 Remig. U T MOS F acej num 7 discretio quo] 9 edd. colon. ~ appareat dei 8/9 edd. affectus Remig. tionis] ei add. ' quodacdefmsABOTX m _ sicut] CCCXXXVIII, 1 dicitur] deusbcdefharwBMOS TU;dei 2 adeptus] est add.acdfgpqs AB FE OU 4/2 pater habet ~ sic M consempiterna L colon. ; sempiter4sic]om BS Bgenuit]gignitT X ABHL MOSTX om.ceg is] aequalitat 4/5 b a ae. sempitern cum ; y nae deitas] diuiniT ~afguM una sed sit M ~ una non 5 quidem colon. tasafguvwAMST '2 judicandum aw M. Pater] et add. q CCCXXXIX, 1 recedit » deitas} 3 ibi] om.agvyMS non] nec a gM et] ac tamen] om. T

diuinitasagvuw MS

_ illa} om. w; istar

ea4g

ae

&

344.

LIBER SENTENTIARVM,

CCCXXXIX-CCCXLI

Filii quam sibi per sacramentum incarnationis uniuit. Ipsa ergo erit iudex, quae sub iudice stetit, ipsa iudicabit, quae 6 iudicata est, ut uideant impii eius gloriam, in cuius mansuetudinem saeuierunt. Talis ergo apparebit iudex, qualis uideri possit, et ab eis quos coronaturus, et ab eis quos damnaturus gest. Pater autem non

apparebit,

quia forma serui non

indutus, sed Filio, qui etiam homo potestatem. ;

est

factus est, dedit iudicii

PL 481

CCCXL Suam uoluntatem homines faciunt, non Dei, quando id agunt quod Deo displicet. Quando autem ita faciunt quod 3 uolunt, ut diuinae seruiant uoluntati, quamuis uolentes agant

quod agunt, illius tamen uoluntas est, a quo et praeparatur et iubetur quod uolunt.

CCCXLI Si illum docet Pater, qui audit uerbum eius, quaere quid sit Christus, et inuenies Verbuum eius. In principio erat Verbum, 3 non autem : In principio Deus fecit Verbum, sicut : In principio fecit Deus caelum et terram. Verbum enim Dei Deus est, non creatura, nec factum inter omnia, sed per quod facta sunt m 596

6 omnia. Vt ergo ad talis uerbi doctrinam homo in carne consti-

7/9 ibid., 16, 25/27 - p. 199. 9/10 sbid., 16, 31/32 - p. 199. 16, 29/30 - p. 1993; 36/38 - p. 200.

10/11 cfr tbid.,

CCCXL, 1/5 cfr Aug., ébid., XTX, 19, 11/17 - p. 202 ; adfertur in Conc. Arausic. TI, can. 23 - CC 148A, p. 61, 158/162.

CCCXLI, 1/4 Aug., Tract. in eu. Ioh., XXVI, 8, 8/11 - p. 263. 8, 11/17 - p. 263. 2 Toh. 1, 1. 3/4 Gen. 1, 1.

4 filii] om”.g

uniunt colon.

4/8 cfr ibid.,

quam] qua T

uniuit] et generauit add. a ; minuit e ; uiuunt » ; 5 sub] cotam colon. stetit] om”. T 6 gloriam eius ~ T

6/7 manusetudine f u x _y Remig. colon. 7 saeuieunt] fremuerunt e colon. ; seruierunt G T iudex] om. H 8 eis] ipsis g coronaturus] est add. edd. 9 quia] quicdgpq AGHOS 10 filiusb fMS T quia Remig. etiam] cum f/s;om.awM esset factushomo ~f __ est] ei add. Remig.

CCCXL, 1 suam] quam ¢ gq colon. ; .quas h; omnes A uoluntates 5 A quando] cum gr H 2 agant G quod!] utacegpqg@ABLMOSTX displacit Conc. Araus. 8 uolentes] nolentes 4 colon. colon. 3/4 agant et] omejxxzFH 5 quod] etg 4 tamen illius ~ r quod] om. colon. CCCXLI, 1 si] om. f ; sed g audiuit g v 1/2 quaere ... inuenies] uerbum dei qui requirit christus est et inueniet f ; uerbum eius quod est Christus, inueniet Remig. 2 in christo et inueniens B 3 fecit deus ~f uerbum fecit ~ B 4 fecit deus] dj mpzxABF LOT X; deus fecit ~ cett. codd. colon. edd. Dei] om.abgryvuwHM estletadd.fr 5/6 sed ... omnia] ow.agwMS

LIBER SENTENTIARVM,

CCCXLI-CCCXLV

= 345

tutus possit accedere : Verbum caro factum est, et habitaust in nobis.

CCGXLUIT Caro Christi fidelium uita est, si corpus ipsius esse non neglegant. Fiant ergo corpus Christi, si uolunt uiuere de spiritu 3 Christi, de quo non uiuit, nisi corpus Christi. CCCXLITI Escam uitae a¢cipit et aeternitatis poculum bibit, qui in Christo manet, et cuius Christus habitator est. Nam qui 3 discordat a Christo, nec carnem eius manducat, nec sanguinem bibit, etiam si tantae rei sacramentum ad iudicium suae

praesumptionis quotidie indifferenter accipiat.

CCCXLIV Vellet mundana sapientia, ut numquam permitteret Deus eos qui mali sunt esse felices. Quod utique Deus non sinit. 3 Sed ideo mali cum habent quod uolunt, felices putantur, quia quid sit felicitas ignorant.

PL 482

CCCXLV Aliud est migrare corpore, aliud corde. Migrat corpore, qui motu corporis mutat locum; migrat corde, qui motu cordis

7/8 Toh. 1, 14.

CCCXLII, 1/3 Aug., Tract. in eu. Ioh., XXVI, 13, 10/13 - p. 266. CCCXLIII, 1/5 cfr Aug., ibid., XXVI, 18, 4/11 - p. 268; adfertur apud Flor. CCCXLIV, 1/4 cfr Aug., tbid., XXVIII, 7, 21/23 - p. 281.

CCCXLV, 1/4 Aug., ibid., XXXII, 1, 10/13 - p. 300; adfertur ad sensum in Test.

7 posset f

habitat ¢ ; habitabit g J ipsius esse] esse ipsius ~ g; eius MS ; CCCXLII, 1 uita fidelium ~ colon. ipsius B poculum aeternitatis ~ et] om. j x x F Flor. CCCXLIII, 1 accepit b w B 2 inhabitator B agwMS; poculum uitae colon. eius] christi j x x F Flor. eius catnem ~ f A sumptionis] praedestinationis B CCCXLIV, 1 uclitadelgrwBGHO;

permitteret ~ T

1/2 eos deus ~

fv

3 catnem] panem co/on. 5 prae4 ad] aut ¢

dedit A; uelut ¢# X colon.

AM S colon.

2Deus|

deus

dfjmuzFG

sinit] gj az MT ;sinet Remig. cett. codd. colon. Remig. ; om. cett. codd. colon. edd. 4 quod] habere add.ayMS cum] qui 2 3 cum mali ~¢#g edd. ignoratur ac fqstuvy M; ignoratur ab illis b B ; ignorant edd. 2 cotde migrat est] esse 7 CCCXLYV, 1 corde] migrate praem. Test.

~Q

346

LIBER SENTENTIARVM,

CCCXLV-CCCXLVIIT

3 mutat affectum. Si aliud amas, aliud amabas. Non ibi es ubi eras.

CCCXLVI Christi nomen a chrismate est, id est ab unctione. Quia ideo omnis Christianus sanctificatur, ut intellegat se non solum 3 sacerdotalis et regiae dignitatisesseconsortem,sed etiam contra diabolum fieri luctatorem. CCCXLVII ' Sequamur Christum lumen uerum, ne ambulemus in tenebris. Tenebrae autem metuendae sunt morum, non oculorum, 3 et si oculorum, non exteriorum, sed interiorum, unde discerni-

tur non album et nigrum, sed iustum et iniustum. CCCXLVIII

m 597

Catholica fides Dominum Iesum Christum et uerum Deum et uerum hominem credit ac praedicat. Vtrumque enim scrip3 tum

est, et utrumque

uerum

est. Qui Deum

tantummodo

1 asserit Christum, medicinam negat, qua sanatus est. Qui homi‘S nem tantummodo asserit Christum, potentiam negat qua 6creatus est. Vtrumque ergo anima fidelis ac recta suscipe: et Deus Christus est, et homo Christus est. Qualis Deus Chris-

CCCXLVI, 1 Aug., ibid., XXXII, 3, 4/5 - p. 307. CCCXLVII, 1/4 Aug., ibid.,

2/4 cfr sbid., 3, 6 - p. 307.

XX XV, 1, 6/10 - p. 317.

CCCXLVIII, 1/10 cfr Aug., ibid. XXXVI, 2, 21/32 - p. 324. qh

3 affectum. mutat,.~e | aliud mutas] om. ce pqtwAHLOT ... aliud] illud amas quod N° es ibi ~acg/pquwBHLOT colon.

colon. aliud Test. ; es nisi

CCCXLVI, 1 est"] om. / T ; dictum praem. Aug. ideo] om.agvuwMT; omnino B ; ergo colon. 2 christianus] ideo add. a gvw MT sanctificatur] iustificatur 4 3 esse] om. y CCCXLVII, 1 lumen christum ~ e uetum] mundi Avg. in tenebris ambulemus ~avMS 1/2 tenebris] quae add. y 2 autem] om. MS non] omnino w 3 sed interiorum] j st#xyzF MOU X edd. ; om. cett. colon. codd. 4 non] om. qu L CCCXLVIII, 1 dominum] nostrum add.abrvMS et] om jxzF 2 hominem uetun ~ MS ac] cdefghmsu ABGLMOTX;; et codd. colon. edd. utrum A 3 utrum A est uerum ~ ¢ tantummodo] tantum / M 4 asserit] esse add. colon. christum asserit ~ f | Christum] et

potentiam negat qua cteatus est et add. colon. 5 asserit] om.r H ; dicit L potentiam] potestatem T 6 utraque w etgo] enim /fsy B ; igiturdmuxz FG acjetfuxzF LMS suscipe] debet suscipere ay w ; om. fj x x ; suscipiet m 7 et... est?] est deus christus est et homo christuscdeghstyGHMOX sires : qualis] aequalis hg AG M X colon. ; et qualiscdegs OST Deus?] eo colon.

LIBER SENTENTIARVM,

CCCXLVITI-CCCLI

347

tus ? Aequalis Patri, unum cum Patre. Qualis homo Christus ? 9 Virginis filius, trahens de homine mortalitatem, non trahens

iniquitatem.

CCCXLIX Missus

Dominus

Christus

a Patre, non

recessit a Patre.

Missio eius incarnatio fuit et inuisibili Deitati hoc fuit in 3 hunc mundum uenire, quod apparere. Quod si cito caperetur, non opus erat ut crederetur, quia uideretur. Credendo ergo PL capitur, quod nisi credatur, numquam intellegitur. 483 Coch Vt recte credatur Pater et Filius, dicens : Ego e¢ Pater unum sumus. 3 simul haereses detruncantur. Nam Arium perculit, per ilud quod ait,

ipse Filius audiendus est, Duobus enim uerbis duae per id quod ait, unum, swmus, Sabellium strauit,

quia nec, swmus, de uno, nec, unum, diceret de diuerso.

CCCLI Vtrumque oportet nouerimus in Christo, et unde aequalis est Patri, et unde illo maior est Pater. Illud Verbum est, 3 illud caro. Illud Deus est, illud homo. Sed unus est Christus Deus et homo.

CCCXLIX, 3/5 cfr Aug., bid., XXXVI, 7, 17/20 - p. 328. CCCL, 2/5 cfr Aug., ibid., XXXVI, 9, 38/42 - p. 330.

2 Toh. 10, 30.

CCCLI, 1/4 Aug., tbid., XXVII, 10, 26/29 - p. 338.

8 qualis] aequalis colon.

9 filius uirginis ~agvM

_ ttahens] autem f colon.

CCCXLIX, 1 missus] j p «x _y x F Remig. colon. ; est add. cett. codd. edd. 2 missio] autem add.f et] om.aguwMS deitate e ; diuinitatia » wy haec colon. 3 quod] est add. F appatet e w colon. 4etatopus ~ MS quia uideretur] fj x z BF U Remig. edd. ; om. cett. codd. colon. 5 ctedatur] capitur Hoge? CCCL, 1 ut] et A filius] et add. o colon. est audiendus ~ w 8 ait] dicit T 4 illud] om. p s hocj x x F ; id cett. codd. 5 diceret] erit w ; diceretur Jj; dicere Remig. diuerso] potest add. Remig.

CCCLI, 4 utrumque] plerumque ¢ —_ oportet] ut add.

MS ; quod add. g ; om.

unde] om. y ; unum quo nouetimus] esse add. e colon. e colon. cum Aug. 2 est aequalis ~ ¢ 1/2 unde ... Patri] doctrina est intemporalis F colon.

illudjJidy AS illo] istor unde] unum quo colon. patti est ~ O colon. —Sillud'Jillag _ caro] 2/3 Verbum ... est] deus est illud uerbum illud caroT homo] est add. colon. illud?] idy AS illud?] idy AS est add. colon. hoary 8/4 deus christus ~ L est?] om. cv m

348

LIBER SENTENTIARVM, CCCLII-CCCLV

CCCLII Multorum

hominum

multae

sine dubio

animae,

et multa

sunt corda. Sed si per fidem et dilectionem adhaereant Deo, 3 fiunt omnes una anima, et cor unum. Si ergo caritas Dei, quae diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum, qui datus m 598 est nobis, tantam unitatem multarum animarum et multorum

6 cordium facit, quanto magis certiusque in Patre et Filio et Spiritu Sancto aeterna et incommutabilis unitas manet, ubi indifferens Trinitas unus Deus

9 principium ?

est, unum

lumen,

unumque

CCCLITI Non sic docuit Pater Filium quasi indoctum genuerit, et scientiam contulerit nescienti. Sed intemporalis doctrinae 3 est intemporalis essentia. Et hoc est a Patre doceri, quod est a Patre generari, quia simplici ueritatis naturae esse et nosse non est aliud atque aliud, sed idipsum.

CCCLIV PL Fides semper praeuenit uisionem. Credimus enim ut cognos- 484 camus, non cognoscimus ut credamus. Fides ergo est, quod

3 non uides credere, ueritas, quod credidisti uidere.

CCCLV Bonus Christi odor est praedicatio ueritatis. Quo odore CCCLH, 1/9 cfr Aug., sbid., XXXIX, 5, 25/34 - p. 348. 3/5 Rom. 5, 5. CCCLIII, 1/5 cfr Aug., Tract. in en. Iob., XL, 5, 46/55 - p. 353. CCCLIV, 1/2 Aug., sbid., XL, 9, 5/6 - p. 355. 2/3 ibid., 9, 8/9 - p. 355. CCCLY, 1/6 cfr Aug., ibid, L, 8, 2/10 - p. 436; adfertur apud Flor. CCCLII, 1 multae] sunt add. ¢ O colon. 2 si] ubi colon. dilectionem et fidem ~ colon. $ una anima et unum cor fiunt ~ colon. omnes] ov. colon. ; hominesf unumcor ~acegpq ABHLMOS T Xcolon. 5 tantum

animatum multarum ~ 6

6 cettiusque] certius

aceq¢BHMOSTX

colon. et!] om. jwx2zF 7 manet unitas ~ x ubi] ut colon. 8 est] om. M ; et colon. 8/9 unum ... principium] om. 7 x z F unumque] et unum colon.; unumcdgpqBGHMSTX CCCLIII, 1 indoctum] doctum L 2 nescienti] sapienti T temporalis M colon. doctrinae] j f ¢ x G M colon. ; doctrina cett. codd. edd. 3 et] om. ace

&GtABHLMOS 4simpliciscdegpqtABLO simplici ueritatis] simplicitas colon. uetitatis] omv.acegpqtABHLO X colon. ; ueritati M naturae] est add. H L colon. nosse] sed add. colon. 5 idipsum] ipsum admsuwyGM CCCLIV, 2 non cognoscimus] om. p non ... ut] uidemus et s 3 ueritas] autem add. f quod] non add. BM S CCCLYV, 4 odor christi ~ e X colon. ueritas B quem odotem j x F Flor. uitam] in praem. j x x Flor.

LIBER SENTENTIARVM,

CCCLV-CCCLVII

349

uitam capit qui Euangelio bonis moribus seruit et congruit. 3 Mortem autem incurrit, cuius ab his quae bene loquitur, uita dissentit. Quae conditio etiam auditores obstringit, cum recta praedicatio ob aliis per incredulitatem auditur in mortem, ab 6 aliis per fidem suscipitur in salutem.

CCCLVI Fides

Christi est; credere

in eum

qui iustificat impium,

credere in Mediatorem, sine quo nullus reconciliatur Deo, 3 credere in Saluatorem, qui uenit quaerere et saluare quod perierat, credere in eum qui dixit : Sine me nihil potestis facere. Sed hanc fidem non apprehendit, qui ignorans Dei iustitiam, 6 qua iustificatur impius, suam uult constituere, qua conuincatur superbus. Talia enim sentientes sua elatione obdurantur, m599 et excaecantur, quia negando Dei gratiam, non adiuuantur.

CCCLVII Caritatem habens, quae est de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta, diligit Deum et proximum sicut seipsum. 3 Amator enim Dei, amator est sui, et non diligens Deum, non diligit proximum, quia non diligit seipsum. Pro hac autem dilectione patienter etiam mundi odia toleranda sunt. Necesse est 6 enim ut nos oderit, quos uidet odisse quod diligit.

1/8 Adfertur apud Flor. CCCLVI, 1/7 Aug., ibid., LIT, 10, 6/12 - p. 456. 7/8 cft Aug., Tract. in eu. Ioh., LIT, 10, 14/16 - p. 456. 4 Ioh. 15, 5. 1/6 AdCCCLVII, 1/4 cfr Aug., ibid, LXX XVII, 1, 17/21 - p. 543/544. 4/6 Aug., Tract. in eu. Ioh., LXXXVI, 1 /A vimanas fertur apud Flor.

2, 1/3 - P» 544.

moribus] operibus T colon. euangelio] om. B 2 qui] in add.aevMS T 4 dissentit] discercuius] omnis qui colon. 3 autem] enim g ; om. j 0 x F Flor. obstringit] astringit gv y BMS ; constringit e X colon. etiam] et colon. nit ¢ in] suscepitur et in B 6 aliis] his e (expungendo corr.) 5 aliis] his e colon. adf 2 quo] interposito add. Aug. iustificabit I CCCLVI, 1 est] om.» MS 5 sed ... apprehen3 Saluatorem] sanatoremf _ saluare] saluum facere w L T constituere] instituere f 6 impius] om. r qui] quisque a dit] om. Aug. 7/8 6/7 conuincatur] committatur M ; commendatut H ; conuincitur colon. ABILMS T colon. talia ... adiuuantur] om.acegpqrstwy 2 diligit] debet diligere CCCLVII, 1 est ... puro] ex puto corde colon. non diligens] qui non diligit et ... Deum] quiabedgT 3 sui est ~ A autem] om. v ; etiamB 4 quia] om.agT ABILOX colon. cdempaqrst 5 odia mundi ~ I

toleranda sunt] codd. ; sunt toleranda ~ edd. colon. ; debemus

5/6 enim est ~ q sustinere Axg. uidet odisse] cernit nolle Axg.

6 quod] quos I Remig, ; uel quos add. M

350

LIBER SENTENTIARVM,

CCCLVIII-CCCLX

CCCLVIII Duo hominum genera sub uno mundi nomine nuncupantur. Sicut enim dicitur mundus in impiis, ita dicitur mundus in PL 3 sanctis. Vnde cum totus a semetipso et in odio et in amore dis- 485 cordet, nos eum

et odisse iubemur,

et amare,

cum

dicitur

nobis : Nolte diligere mundum, et cum dicitur : Diligite inimi6 cos uestros, ut quorum exsecramur iniquitatem, optemus salutem.

CCCLIX Ad uitandam tentationem uanae gloriae, melior est discentis conditio quam docentis. Tutius enim auditur ueritas 3 quam praedicatur. Quoniam, cum doctrina recipitur, humilitas custoditur. Cum autem disputatio placet, uix est ut disserentem non pulset quantulacumque iactantia.

CCCLX Periculosum est homini sibi placere, cui cauendum est superbire. Deus autem quantumcumque se laudet, non se 3 extollit excelsus, nec uult se sua uideri maiestate maiorem.

Sed cum homini loquitur potentiam suam, non hoc agit ut ipse gloriosior, sed ut ille melior fiat et doctior. Nobis enim 6 prodest auctorem nostrum agnoscere, et ei qui est super omnia subiacere, ut de quo non possumus comprehendere quid est, possimus sentire quod non est. CCCLVIII, 1/4 cfr Aug., ébid., LXXXVII, 4, 1/4 - p. 545. 9/14 - Pp. 545. 5 I Ioh. 2, 15. 5/6 Matth. 5, 44.

4/7 cfr tbid., 4,

CCCLIX, 2/5 Aug., Tract. in eu. Iob., LVII, 2, 23/26 - p. 470. CCCLX, 1/8 Aug., sbid., LVIII, 3, 4/7 - p. 473.

4/5 cfr ibid., 3, 9/10 - p. 473.

CCCLVIII, 1 nomine mundi ~ H I nomine nuncupantut mundi ~ colon. 2 sicut] communiter w mundus] om. e colon. 3 a] in T colon. amore et in odio ~acegpqgtBHILOT Xcolon.

CCCLIX, 1 uitandum T 1/2 dicentis / T 2 conditio ... docentis] om. qr HI ; quam docentis status colon. uetitas auditur ~ U _— 8: doctrina] om. Aug. Aug.

tecipitur] accipitur e ¢ H ; auditur Axg. 4 disputatio placet] praedicatur 4/5 est ... pulset] non subrepit cuius hominum Axg, disserentem]

discernentem B ; deserentem T

5 quantulumcumque /

CCCLX, 1 homini] om. Aug. sibi] ipsi fs pluribus M S 2 Deus] Ile qui super omnia est Axg. 3 extollet O excelsius » se uult ~ y colon. ; dolet deagwM maiestate uiderei ~acgpqg ABHIL MOT Xoolon. maior aby 4 homini] omnino #4 G ; bonum / de potentia sua d ; suam potentiam ~B 5 ipse] om. g ; illea gloriosior ipse ~ E colon. ille] ipse r H ; iste I fiat melior ~ I 6 agnoscete] cognoscerecegpqrtABGLMOST X colon. Gut] jotoxz FG; ne cett. codd. edd. colon. quo] re quam ¢ eg

pqritABGLMOST ¢lm AIM colon.

X colon.

quid] quoddeyz F L Remig.

8 possumus

LIBER SENTENTIARVM,

CCCLXI-CCCLXIII

351

CCCLXI Christiana obseruantia ad perfectae pietatis profectum per mutuam maxime peruenit indulgentiam peccatorum, dante

m 600

3 nobis Domino suae bonitatis exemplum. Nam si ille, in quo

nullum fuit omnino peccatum, interpellat pro peccatis nostris, quanto magis nos inuicem pro propriis orare debemus ? ¢ Amplectenda quippe est homini, qui non omni potest carere peccato, tam benigna conditio, ut dimittendo delicta aliena, diluat sua. CCCLXII

Iustorum desideriorum satietati tunc nihil deerit, quando Deus omnia in illis omnibus erit. Ad quam beatitudinem hi PL 3 perueniunt, qui huic saeculo ante separationem animae a carne 486 moriuntur,

nec

in eis inueniuntur

cupiditatibus,

quas sola

superat dilectio Dei, ut et id patiatur iniquitas, quod elegit, et | € eo bono fruatur iustitia, quod amauit.

CCCLXIII Qui sic confitetur Christum Deum, ut eundem hominem neget uerum, habentem scilicet unitam sibi nostrae carnis 3 animaeque naturam, non est pro illo mortuus Christus, quia secundum hominem mortuus est Christus. Non reconciliatur

CCCLXI, 1/3 cfr Aug., sbid., LVIII, 5, 5/14 - p. 475-

P. 475.

3/5 cft ibid., 5, 22/24 -

6/8 cfr sbid., 5, 32/34 - PD. 475-

CCCLXII, 1/4 cfr Aug., sbid., LXV, 1, 36/41 - p. 491. Flor. 4/6 cfr ibid., 1, 44/50 - p. 491.

1/6 Adfertur apud

CCCLXIII, 1/12 cfr Aug., ibid., LXVI, 2, 4/17 - p- 494-

CCCLXI, 1 ad] per fidem add. B donante domino nobis

~ ¢ O

prouectum Remig. ; perfectum w I 3 bonitatis] ueritatis b ; uoluntatis

2/3

gw M S ;

omnino fuit ~ colon. edd., omnino pecca4 nullum] non f ¢ I humilitatis y 6 est nos magis ~ p7B 5 quanto] multoagMS ~fMS tum fuit omni] omnino quippe ~el/pqtxyBHIOTX; est quidemagvy; est M 7 delictal] 6/7 peccato potest carere ~ f potest omni ~ g H PGE 8 sua diluat ~ T peccata a guwM S colon. desideriorum] suorum add. qr H CCCLXIU, 1 desideriorum iustorum ~ Q quando] quoniam N — 2 omnia] omnino y ; satietati] societati O colon. 3 saeculo] mundo moriuntur f omnibus] omnia r operibus N ; omnibus r inuenientur ¢ j x x Flor. 4 motiuntur] om. f a] om. ds uy G U colon. et ut But]om.agMS solas p F Flor. cupiditates s ¢y H U Remig. 6 eo] in BHM ; dilexit f —_et] ov. colon. eligita id] ideo B ~ colon. o X;caum M

quod] quam colon,

amat H

CCCLXIII, 1 Christum Deum] dominum iesum christum ae g pqs? ABH sibi] 2 unitatem m neget hominem ~agv MOS X colon. ILMOST 4est 3/4 quia ... Christus] ov.agBMST 8 et animae colon. om.e M non] nec M S ; nam B ; enim add. A mottuus ~flmpqstAGOU

352

LIBER SENTENTIARVM,

CCCLXIII-CCCLXV

per Mediatorem Deo. Vnus enim Deus, et unus Mediator Det 6 et hominum, homo Christus Iesus. Non iustificatur per ipsum, quia sicut per inoboedientiam unius hominis peccatores constitutt sunt multi, ita et per oboedientiam unius hominis tusti constituengtur multi. Non resurget in resurrectionem uitae, quia per hominem mors, et per hominem resurrectio mortuorum. Sicut enim in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo omnes wiutfi-

12 cabuntur. Nec ullus se beati Petri defendat exemplo, qui se multis lacrimis et accusauit et lauit, ut principem suum Ecclesia non negationis, sed paenitentiae imitatione sequeretur.

CCCLXIV In quibusdam aeternis potest aliqua esse distantia, ipsa autem aeternitas absque diuersitate mensurae est. Multae quippe 3 Mansiones, in una uita uarias meritorum significant dignitates.

Sed ubi Deus erit omnia in omnibus, fiet etiam in dispari claritate par gaudium, ut quod habent singuli, commune sit omni- m 60x 6 bus. Quoniam per connexionem dilectionis, a gloria capitis nulla erit aliena pars corporis.

CCCLXV Fides eorum qui Deum uisuri sunt, quod non uidet credit. Nam si uidet, non est fides. Credenti colligitur meritum, uiden3 tiredditur praemium.

5/6 I Tim. 2, 5. 7/9 Rom. 5, 19. 9/12 I Cor. 15, 21/22. Tract. in eu. Ioh., LXVI, 2, 42/46 - p. 494.

12/14 cfr Aug.,

CCCLXIV, 1/3 cfr Aug., sbid., LX VII, 2, 17/21 - p. 496. 1/7 Adfertur apud Flor. 4/6 cfr ibid., 2, 26/28 - p. 496. 6/7 cfr tbid., 2, 30/31 - p. 496. CCCLXV, 1/3 Aug., sbid., LXVIII, 3, 8/11 - p. 499.

5 deo per mediatorem ~ y I unus?] est add. colon. 6 non] nam ¢ ; ergo add. fs nec mM S colon. per] se add. I ipsum] christum T Set]dfjpsxz ABFG ; om. cett. codd. edd. colon. hominis] om. ¢ 9 resurgitwgstuBGO; tesutgunt

abfMS ; resurgent T

resuttectione B colon.

11 omnes in christo

~T 41/12 uiuificantur a gv Remig. 12 nec ullus] nullus colon. se] om. f IMS defendat beati petri ~ f I 18 et*] om. colon. ; ut B CCCLXIV, 4 aliqua] om. M S esse aliqua ~afgpqty AILOTUX colon. 1/2 autem] namque colon. 2 mensurae diuersitate ~ s U est] et add. j x z F Flor. 3 dignitatem m 4 ubi] 7 ~ G M Remizg. cett. codd. ; ut colon. edd. etit omnia in omnibus] j s x x F G U ; omnia in omnibus erit ~ cett. codd. colon. edd. fiatagpt BT etiam] om.bv MS in? ... claritate]; per catitatem Axg. 5 par] per colon. ut] et M habebant s # ; habebunt XT colon. 7 aliena erit ~pqgy ABHILO y FG Flor. CCCLXYV, 1 eorum] eis a ; illorum y add. w

2 fides nonest

Remig. colon.

PL 487

~avMS

eotum ... sunt] om. O

uidet] et

colligitur] colitur ~ ; tollitur » ; pollicetur

3 redditur] meriti add. M

— praemium] om. A X

LIBER SENTENTIARVM,

CCCLXVI-CCCLXVIII

353

CCCLXVI Male usurus eo quod uult accipere, Deo potius miserante non accipit. Proinde si hoc ab eo petitur unde homo exauditus 3 laedatur, magis metuendum est, ne quod possit Deus non dare propitius, det iratus. CCCLXVII Qui diligit me, inquit Dominus, diligetur a Patre meo, et ego diligam eum, et manifestabo et metpsum. Quid est, diligam? 3 Tamquam tunc‘dilecturus sit, et nunc non diligat ? Absit. Quomodo enim nos Pater sine Filio, aut Filius sine Patre diligeret ? Quomodo, cum inseparabiliter operentur, separabi6 liter diligunt ? Sed ad hoc diligam eum, ad quod sequitur, et manifestabo ei meipsum, diligam et manifestabo, id est, ad hoc diligam, ut manifestem. Nunc enim ad hoc dilexit, ut creda9 mus, et mandatum fidei teneamus. Tunc ad hoc diliget, ut |

uideamus, et ipsam uisionem mercedem fidei capiamus. Quia et nos nunc diligimus credendo quod uidebimus, tunc autem 12 diligemus uidendo quod credimus.

CCCLXVIII Itasunt in uite palmites, ut uiti nihil conferant, sed inde acci-

piant unde uiuant. Sic quippe uitis est in palmitibus, ut uitale 3 alimentum subministret eis, non sumat ab eis. Ac per hoc et manentem in se habere Christum, et manere in Christo, dis-

cipulis prodest utrumque, non Christo. Nam praeciso palmite,

CCCLXVI, 1/4 Aug., zbid., LX XIII, 1, 9/12 - p. 509/510. CCCLXVII, 1/12 Aug., ibid., LXXYV, 5, 7/19 - p. 517.

1/2 Ioh. 14, 21.

CCCLXVIII, 1/7 Aug., Tract. in eu. Ioh., LXXXI, 1, 7/13 - p. 5303 adfertur in Conc. Arausic. 11, can. 24 - CC 148A, p. 61, 163/170.

uult accipete] acceperit 4 Remig. CCCLXVI, 1 male usurus] maleuolus I 2/3 laedatur petitur] et add. A abeo]adeoy 2accepita»BOUxX non] Deus] om. Aug. 3 deus possit ~jxzBF exauditus ~ Aug. 4 det] dat x I om. a v colon. est] enim add.elpq 2 ei] illi T colon. CCCLXVII, 1 inquit] dicit D ; ait o AHIOTUX 3non nunc ~elgstvowy stwyBHILOTUX colon. 5: diligere m ; diligit ¢ colon. ; diliget e BH autletm 4 enim] potest add.m _hoc] dixit add. Aug. ad hoc] adhuc s U 6 diliguntur? ¢ g colon. LOW dilexit] diligit 8 nunc] non gqH 7 id] hocg ad?] om.rwI ; hoc add. colon. t11uidemusfjxzBF diligitmsuGTU 9 fidei] eius colon. dmFX 412 credidimus colon. edd. inde] a uite nihil] non Azg. CCCLXVIII, 1 palmites in uite ~ ¢ f I colon. in christo 4christum habere ~agoS 2 unde uiuant] quod uiuatgH gZ X colon. ABHLOST 5 utrumque prodest ~aepqtv manete ~avS

354 LIBER SENTENTIARVM,

CCCLXVIII-CCCLXX

6 potest de uiua radice alius pullulare; qui autem praecisus m 6o0z. est, sine radice non potest uiuere.

CCCLXIX

PL

Diuinitus dictum est :Noli esse iustus multum. Quod non est 488: iustitia sapientis, sed superbia praesumentis. Qui ergo fit 3 nimis iustus, ipso nimio fit iniustus. Quis autem est qui se nimis facit iustum, nisi qui dicit se non habere peccatum ?

CCCLXX Nullius, etiam incorporeae creaturae, uere simplex substantia est, cui non hoc est esse, quod nosse. Potest enim esse, nec

3 nosse, at illa diuina non potest, quia idipsum est quod habet. Ac per hoc non sic habet scientiam, ut aliud illi sit scientia qua scit, aliud essentia qua est, sed utrumque unum, quamuis. 6 non utrumque dicendum sit, quod uerissime simplex et unum est. Habet enim Pater uitam in semetipso, nec aliud est ipse quam uita, quae in illo est, et dedit Filio habere uitam in 9 semetipso, hoc est, genuit Filium, qui et ipse uita est. Sic itaque debemus accipere, quod de Spiritu Sancto dictum est: Non enim loquetur a semetipso, sed quaecumque audierit, loquetur, 12 ut intellegamus, non eum esse a semetipso. Pater quippe solus. de alio non est. Nam et Filius de Patre natus est, et Spiritus. Sanctus de Patre procedit. Pater autem, nec natus est de alio,

15 nec procedit. Nec ideo sane aliqua disparilitas in summa illa.

CCCLXIX, 1/3 Aug., Tract. in eu. Ioh., XCV, 2, 15/17 - p. 566. 3/4 cfr Aug., Tract. in eu. Ioh., XCV, 2, 17/18 - p. 566. CCCLXX, 1/18 Aug., tbid., KCIX, 4, 21/38 - p. 584/585.

Eccl. 7175 10/11 Toh. 16, 13..

7 uiuere non potest ~aegpqgtABHILOS X colon. CCCLXIX, 4 est dictum ~jxzxFQ esse] effici Ang. quod| jamz EF Q;quouaxGLN; quig; quoniamaefgprt ABHIOST X colon. ; quo notata Remig. edd. ; quoniam ... notata Axg. 2 ergo] sic add. cclon. 3 nimis} multum Axg. ipse gr est autem ~ colon. edd. se] om. e AI 3/4 nimis] om.syU 4sedicit~I NW CCCLXX, 1 nullus G colon. incorporeae] in corpote e w cteaturae}} naturae AI 1/2 est substantia ~ edd. 2 nec] et non j ¢ x x F T Remig. 3 nosse] posse a g w colon. diuina] substantia add. colon. 4 sic non ~ colon. sit illi ~f B U colon. qua] quam a T 5 scit] sitagwyBUcolon. essentia qua] scientia quae / x x quamuis] om. Aug. 6 sit] est Ang. quod] quia a simpliciter Aug. et] om. Aug. 8 illo] ipso Aug. uitam habere ~aefgstABHILOSTX = 9est*?]j mx A Fcolon. ; esset cett. codd. edd. cum Aug. 11 audiet eft ABFIOT X colon. 12 eum non ~qrtyBH dens: asemetipso esse ~sy U 18¢et1]siadd.fyU 14 patte] et filio add. Remig. 14 autem] tamen fs U alio] filio g H L 15 illa summa ~ a@

LIBER SENTENTIARVM,

CCCLXX-CCCLXXI

355

Trinitate cogitationi occurrat humanae, quia et Filius ei de quo natus est, et Spiritus Sanctus ei de quo procedit, aequalis 18 est.

CCCLXXI Quamuis natura incommutabilis

non

accipiat fwt et ertt,

sed tantum est, ipsa enim ueraciter est, quia aliter quam est, 3 esse non potest. Tamen propter mutabilitatem temporum, PL in quibus uersatur nostra mortalitas et nostra mutabilitas, 489 non mendaciter dicimus, et fuit, et erit, et est. Fuit in praeteri- m 603.

6 tis saeculis, est in praesentibus, erit in futuris. Fuit quippe, quia numquam defuit, erit, quia numquam deerit, est, quia semper est. Neque enim uelut qui iam non sit, cum praeteritis 9 occidit, aut cum praesentibus, tamquam non maneat, labitur,

aut cum futuris, tamquam non fuerit, orietur. Proinde cum secundum uolumina temporum locutio humana uariatur, 12 qui per nulla deesse potuit, aut potest, aut poterit tempora, uera de illo dicuntur cuiuslibet temporis uerba. Semper itaque audit Spiritus Sanctus, quia semper scit, et scire atque audire, 15 hoc illi est, quod semper esse. Semper uero illi est esse, de Patre procedere. Nemo autem potest dicere quod non sit uita Spiritus Sanctus, cum uita Pater, uita sit Filius. Ac per hoc

18 sicut Pater cum habeat uitam in semetipso, dedit et Filio habere uitam in semetipso, sic ei dedit uitam procedere de illo, sicut procedit et de ipso.

CCCLXXI, 1/3 Aug., Tract. in eu, Ioh., XCTX, 5, 7/9 - p. 585. 3/14 ibid., 5,. 11/23 -p. 585. 14/16 cfr ibid., 5, 23/26 - p. 585. 16/20 ibid., XCTIX, 9, 14/18. - p. 587.

IZ est]omw.pqt quibus Remig.

AHLO

ei] om.eI ; dei y B ; eis Remig.

de]af

quof

2ipseadlqruvwABGLOSX CCCLXXI, 1 naturaegriuw AG et ... mutabilitas] om. a eg 4 nostta uetsatur ~ qv quia] quae m colon. Remig. edd. ; 5 erit et est] 7 5 et!] ut Remig. X colon. qt? ABHILOT 5/6 ptaeteritis saeculis] praeterito colon. est et etit ~ ds G X cett. codd. colon. 9 tamquam] 8 qui] quia F 7 defuit] non fuitj x x F ; deficit y ; desinit colon. 413 uera] ueto qu A 12 potest aut potuit ~ e 10 fuit_y I uelut qui Azg. de illo ~agpqtvwABHIO dicuntur X colon. GU;ueteadevwBOT 14 atque] s m F G cett. codd. ; et edd. colon. > itaque] om. fs U S T X colon. 16 nemo ... potest] neque enim possumus Axg. 15 uero] ow.qHL Om. J Z 18/19 uitam habere ~egpgitA 18 habeat] habet wy 47 uita] sit add.fH 20> X colon. 19 ei] spiritui sancto e/p#ABHILOT X colon. HLOT et procedit ~egpw ABHILOT Xcolon.

356 LIBER SENTENTIARVM,

CCCLXXII-CCCLXXIV

CCCLXXII Prorsus donum Dei est, diligere Deum. Ipse ut diligeretur dedit, qui non dilectus dilexit. Displicentes amati sumus, ut 3 fieret in nobis unde placeremus. Diffundit enim caritatem in cordibus nostris Spiritus Patris et Filii, quem cum Patre amamus et Filio. CCCLXXITI Pax Christi finem temporis non habet, et ipsa est omnis piae intentionis actionisque perfectio. Propter hanc sacramentis 3 elus imbuimur, propter hanc mirabilibus eius operibus et sermonibus erudimur, propter hanc Spiritum eius pignus accepimus, propter hanc in eum credimusetsperamus, et amore ipsius, 6 quantum donat, accendimur, propter hanc denique omnem tribulationem fortiter toleramus, ut in ea feliciter sine tribula-

tione regnemus. Vera enim pax unitatem facit, quoniam gui 9 adhaeret Domino, unus spiritus est.

CCCLXXIV Omne tempus ab illo est dispositum, qui tempori subditus non est. Quoniam quae futura erant per singula tempora, in 3 Deisapientia habent efficientescausas, in qua nullasunt tempora. Non ergocredatur hora passionis Domini fato urgente uenisse, sed Deo potius ordinante. Non enim siderea necessitas 6 Christo intulit crucem, nec sidera coegerunt mori siderum CCCLXXII, 1/3 Aug., sbid., CII, 5, 6/8 - p. 597. 1/5 Adfertur in Conc. Arausic. II, can. 25 - CC 148A, p. 62, 171/175, et apud Flor. 3/4 Axg., ibid., 5, 11/12 - p. §97. 4/5 cft ibid., 5, 12/13 - p. 597.

CCCLXXIITI, 1/8 Aug., Tract. in eu. Ioh., CIV, 1, 13/19 ; 20/22 - p. 601. Adfertur apud Flor. 8/9 I Cor. 6, 17.

1/9

CCCLXXIV, 1/7 Aug., Tract. in eu. Ioh., CIV, 2, 17/24 - p. 602.

CCCLXXII, 1 dei donum ~afvyBS IL OS

T

colon.

deum diligere

~aegpitvy

ABH

diligeretur] dominum add. a b q ; deum add. O ; donum add.

cdegpstuABGHILOSTU X colo. 2 amati] dilecti » ; amanti e 3 fieret] esset Aug. diffundit] G Remig. cett. codd. edd. ; diffudit dj m s O I colon. enim] om. g; autem » 5 amemus CCCLXXIII, 1 piae] om.agpqtABHILOT X colon. 2 perfectio] finis Axg. 3 eius] om. A colon. imbuitur Flor. mirabilius colon. operibus eius ~ fw 4 spiritus /7 BGOS U colon. cum Aug. eius] sancti colon. 4/5 accipimus x A I T Remig. Flor. 5 ipsius] in add. gv S 7 toleramus] sustinemus Axg, 8ueraenim] namabS 9 Domino] deo aeftuwy ABGIT X colon. est] cum eo add.auxyBS

CCCLXXIV, 1 dispositum est ~ A 8 causas efficientes habent ~ Aug. efficientes] efficaces colon. ; suficientes y 4 Domini] deo y 5 potius deo ~G siderea necessitas] causa necessitatis colon. 6 Christo ... crucem] “th connexuit passionem Axg. nec] absit enim ut Axg. moti cogerent ~ Ang.

PL 490 m 604

LIBER

SENTENTIARVM,

CCCLXXIV-CCCLXXVII

357

conditorem, qui intemporalis cum Patre, sic tempus quo carne moreretur, quemadmodum et quo de matre nasceretur, elegit.

CCCLXXV In eo quod dicitur : Haec est autem uita aeterna, ut cognoscant te solum uerum Deum, et quem misisti Iesum Christum, ordo

3 uerborum est: Vt te, et quem misisti Iesum Christum, cognoscant solum uerum Deum. Consequenter enim intellegitur et Spiritus Sanctus, quia Spiritus est Patris et Filii, tamquam 6 caritas substantialis et consubstantialis amborum. Quoniam non duo dii, Pater et Filius, nec tres dii, Pater et Filius et

Spiritus Sanctus, sed ipsa Trinitas unus solus uerus Deus. 9 Nec idem tamen Pater, qui Filius, nec idem Filius, qui Pater,

nec idem Spiritus Sanctus, qui Pater aut Filius, quoniam tres sunt, Pater, et Filius, et Spiritus Sanctus, sed ipsa Trinitas IN

w

unus est Deus.

CCCLXXVI Quidquid Deus Pater Deo Filio dedit, gignendo dedit. Ita enim dedit Filio Pater, sine quibus Filius esse non posset, sicut ei dedit ut esset. Nam quomodo Verbo uerba daret aliqua, in quo ineffabiliter dixit omnia ? CCCLXXVII Custodiam circa nos Dei, non tam carnaliter debemus accipere, uelut uicissim nos seruent Pater et Filius, amborum in PL 491 7/8 cfr ibid., 2, 24/27 - p. 602.

CCCLXXV,

1/12 Aug., sbid., CV, 3, 1/12 - p. 604.

1/2 Ioh. 17, 3.

CCCLXXVI, 1/4 Aug., ébid., CVI, 7, 10/14 - p. 613. CCCLXXVII, 1/10 Aug., tbid., CVII, 6, 9/17 - p. 615.

_patre] est sed _intemporalis] temporalis est g 7 conditorem] auctorem f U quo quo] quod F Remig. quo] in add. Remig. sic] est Remig. add. t de] de qua ~ B uetum] 2 deum uetum ~¢ AG CCCLXXV, 1 eo] autem add. colon. 4 2/3 ordo...Christum]om.agywABIU om.eghlpqrwBHILOX 4/5 et Spiritus Sanctus intellegideumuerum ~gH _~— enimjom.gvuwHST est] et add. a Spiritus?] sanctus add. H T 5 quia] quia) B tur ~ Axg. 41 10 aut] et Axg. 8 solus uerus Deus] deus est av 2S 7 dii?] om. H 12 est unus ~ ¢ y Trinitas] in his add. colon. et!] om. x sunt] om. m est] om. colon. deus est ~detvB 2 pater filio _filio deo ~ b Pater] o#.I CCCLXXVI, 1 Deus] om. g 3 ut] quod H X colon. possitdfg/quBGOST Pater] ow. T ~t 4 ineffabiliter a quo Vetbo] om.cfs TU quomodo] aliter add. Aug.

~B_

dicitadb

tam] tamen O ; tamquam colon. CCCLXXVII, 1 dei circa nos ~ H X colon. filius] et spiritus add. 2 seruant nos ~agv debemus cartnaliter ~ B evs

358

LIBER SENTENTIARVM,

CCCLXXVII-CCCLXXIX

3 nobis seruandis alternante custodia, quasi alius, alio discedenm 605 te, succedat. Simul enim custodiunt Pater et Filius et Spiritus Sanctus, qui est unus uerus et beatus Deus. Sed Scriptura 6 nos non leuat, nisi descendat ad nos. Sicut Verbum caro factum descendit ut leuaret, non cecidit ut iaceret. Si descendentem cognouimus, cum leuante surgamus, et intellegamus,

9cum

ita loquitur, personas eum

distinguere, non separare

naturas.

CCCLXXVITI Si naturam cogitemus in qua creati sumus,

cum omnes

Veritas creauerit, quis non est ex ueritate ? Sed non omnes 3 sunt, quibus, ut audiant ueritatem et credant, ex ipsa Veritate praestatur, nullis procul dubio praecedentibus meritis, ne gratia non sit gratia. Si enim dixisset: Omnis qui audit 6 uocem meam ex ueritate est, ideo dictus ex ueritate putaretur, quia obtemperat

ueritati. Non

autem hoc ait, sed:

Omnis,

inquit, qui est ex ueritate, audit uocem meam. Ac per hoc, non 9 ideo est ex ueritate, quia eius audit uocem,

sed ideo audit,

quia ex ueritate est, id est, quia hoc illi donum ex ueritate collatum est. Quod quid est aliud quam, donante Christo, 12 credit in Christum ? CCCLAXIX Quisquis se ipsum, non Deum amat, non se amat, et quisquis Deum, non se ipsum amat, ipse se amat. Qui enim

CCCLXXVII, 1/12 Aug., ibid., CXV, 4, 29/41 - p. 646. CCCLXXIX, 1/6 Aug., ibid, CXXIII, 5, 35/40 - p. 678.

7/8 Ioh. 18, 37.

8seruandiadfgpstuy ABGHILOST U Xcolon. ; custodiendis Axg. 3/ 4 descendente a 4 U 4 enim] nos add. Aug. 5 et] djs F G Remig. cett. codd. colon. cum Aug. ; om. m edd. sed] diuina N QO 6 descendat] discedat q ut] etA ; nos add. A I colon. teleuaretadfgqstABGHILOTUXoolon. cecidit] occidit ag S 9 enim w ; cum w ; eam colon. 10 naturam j x CCCLXXVIII, 1 cogitemus] consideremusqg H 2est]om.qzxH ~ ex] de ags sed] sib 3 audiunt G ueritatem et ctedant] om.aguwGS ctedant] in ueritatem add. Aug. 4ne ullis Remig. ; nullus colon. meritis] saluatur add. colon. 5 enim] semper H 6 uocem meam] dj zF H T Ucett. codd. ; meam uocem ~dfmpsy ABGOX ideo] inde m putaretur] est Remig. 7 quia] qui T ; quod ab 8 ex uetitate est ~ x =meamuocem ~ Axg. 9 audit eius ~ fh vy I X colon. audiet Remig. 10 ex ueritate] ov.aegptA BHILOT X colon. 14 quod quid] quicquid b quid] quidem non ef w colon. est] om. O 12 crediditaegvuwS Christum] ipsum T CCCLXXIX, 1 Deum] dominumf opBU ~— qui] quisquis T

_ se?] ipsum add. U

2 quisquis] si quis

LIBER

SENTENTIARVM,

CCCLXXIX-CCCLKXXXI

359

3 non potest uiuere de se, moritur utique amando se. Non ergo se amat, qui ne uiuat se amat. Cum uero ille diligitur, de quo uiuitur, non se diligendo magis diligit, qui propterea se non 6 diligit, ut eum diligat de quo uiuit.

CCCLXXX Quidquid illud est quod oportet Patrem agere ad Filium, non fit nisi per eundem Filium, ad ipsum scilicet, quia filius 3 hominis est, et factus est inter omnia. Per ipsum autem, quia

Filius Dei est, et per illum fiunt a Patre omnia.

CCCLXXXI Non mirum est dicere Apostolum, etiam in futuro saeculo Patri Filium subiectum futurum, ubi ait : Tunc et ipse subiec-

3 tus erit, et, qui tli subiecit omnia. Quando quidem in Filio forma humana mansura est, qua semper maior est Pater. Quamuis non defuerint, qui illam tunc Filii subiectionem ipsi6 us humanae formae in diuinam substantiam commutationem intellegendam putarunt, tamquam hoc cuique rei subiciatur, quod in eam uertitur et mutatur. Sed intellegi potest, ideo 9 magis dixisse Apostolum, etiam tunc Patri Filium subiectum futurum, ne quis in eo putaret spiritum et corpus humanum conuersione aliqua consumendum: wut sit Deus omnia, non

CCCLXXX, 1/4 cfr Aug., Contra serm. Arian., c. 11, 9 - PL 42, 691/692. CCCLXXXI, 1/13 cfr Aug., ibid., c. 27, 23/24 - PL 42, 701/702 ; adfertur apud Flor. 2/3 Aug., De Trin., I, 8, 19/20 - CC 50, p. 47; 1 Cor. 15, 28. 11/12 T Cor. 15, 28.

3/4 non? ... amat?] Remig cett. codd. ; om.agpst AHILOS TU Xcolon. ueto] ergo colon. 4 illo Remig. 5 magis] se add.B non?se ~fgwT cum Aug. 6 eum] om. r ; deum H de quo uiuit diligat ~ e colon. CCCLXXX, 1 illud] id y H; aliud z 2 nisi] om. H pet] ipsum add. f quia scilicet ~ w scilicet] om. ay 3 est!] om. HI et factus est] om. r ; perfectus B est?] om. fgpvwxBILOS T X colon. autem] om.aguvy ABS colon. quia] om. y 4 et] om. T illum] filium g ; ipsum f CCCLXXXI, 1 mirum est] dj ms G cett. codd. ; est mitum ~ a gv w colon. edd. apostolum dicete ~f _— etiam] om. c FI 2et] autem U 8 illi qui ei ~jx2zF Flor. illi] om. ¢ ; sibi_y T quando] quoniam colon. in] om. x z FB Flor. 5/6 ipsius] quamuis ¢ ; illius » 6 formae] naturae T commutationem] commutatione w ; commutandam colon. 7 putauerint dj o G ; putarent # H ; putauerunt x A Flor. (mut. in putauerint) 8 sed] sic 0 9 filium patri ~av 9/10 futurum fuisse subiectum ~egtvw ABHILOT X colon.

11 aliqua conuersione

~ gI

= consummandum a x G

PL 492 m 606

360 LIBER SENTENTIARVM, CCCLXXXI-CCCLXXXIII

12 tantum in illius forma hominis, sed im omnibus, quando capitis gloria uniuersum corpus implebit. CCCLXXXII Quantacumque bona, quamuis magna, quamuis minima, nisi ex Deo esse non possunt. Quid enim maius in creaturis quam 3 uita intellegens ? Aut quid minus potest esse quam corpus ? Quae quantumlibet deficiant, et in id tendant ut non sint, tamen aliquid formae illis remanet, ut quoquo modo sint. 6 Quidquid autem formae cuipiam rei deficienti remanet, ex illa forma est quae nescit deficere, motusque ipsos rerum deficientium uel proficientium excedere numerorum suorum leges non 9 sinit. Quidquid igitur laudabile aduertitur in rerum natura, siue exigua,siue ampla laude dignum iudicetur, ad excellentissimam et ineffabilem laudem referendum est Conditoris. CCCLXXXIII _ Neminem Deus ad peccandum cogens, praeuidet tamen eos qui propria uoluntate peccabunt. Cur ergo non uindicet iustus 3 quae fieri non cogit praescius ? Sicut enim nemo memoria PL sua cogit facta esse quae praeterierunt, sic Deus praescientia 493 sua non cogit facienda quae futura sunt. Et sicut homo quae6 dam quae fecit meminit, nec tamen omnia quae meminit fecit, m 607 ita Deus omnia quorum ipse auctor est, praescit, nec tamen

CCCLXXXITE, 1/11 Aug., De lid. arb., TI, c. 17 (46), 41/51 - CC 29, p. 268. CCCLXXXIII, 1/9 Aug., ibid., TIT, c. 4, 10/11 (39/40), 30/40 - p. 281.

12 illa 7 x x F Foor. ; ipsa A hominis forma ~agvwS CCCLXXXII, 2 quid] quamuis T maius] est add. L ; magis p I cteatura JB 3 esse potest ~ T colon. 4 deficiant] efficiant e prt w AHL OX colon. in] om. gh id] eo Axg. 5 illi w ; illusabouvwyGILOUX colon. quoquo] quolibet adeflsuBGILOTU Xcolon. 6 cuipiam] mw stuw GOT ; cuiuspiam cett. codd. colon. edd. deficientis egt#vwABOST X colon. Zest] om. mX ipsos] illosaguwS 8 numerorum suorum] numerum # 9 sinet Remig. igitur] ergo y A B colon. 10 ampla] quod add. colon. 10/11 excellentiam e¢colon. A1et ineffabilem] ineffabilemquef | Conditoris] creatoris Remig. CCCLXXXIII, 1 Deus neminem ~ Axg. peccandum] peccatum r cogens] dm s G cett. codd. ; cogit ag v colon. edd. 2 cur] quarej x zx F ;cumy 3 enim]om.QW nemo] tu Aug. 4 sua] tua non Axg. cogis Aug. esse facta ~ T 4/5 ptaescientiae suae N 5 facienda] esse add. y homo] tu Aug. 6 facit! fgpstAIOSTU fecisti meministi ... meministi omnia fecisti Aug. fecit?] djmstzF GU; facit cett. codd. colon. edd. 2 praesciuit Jas 9/8 nec ... auctor est] om. juz F tamen] om.agmw

LIBER SENTENTIARVM,

CCCLXXXITI-CCCLXXXV

361

omnium quae praescit, ipse auctor est. Quorum autem non est 9 malus auctor, iustus est ultor.

io

CCCLXXXIV Humana anima naturaliter diuinis ex quibus pendet connexa rationibus, cum dicit : Melius hoc fieret quam illud, si 3 uerum dicit, et uidet, quod dicit. In illis supernis rationibus

uidet. Credat ergo Deum fecisse quod recto intellectu ab eo faciendum fuisse cognouit, etiam si hoc in rebus factis non 6 uidet. Quia etiam’si caelum oculis uidere non posset, et tamen ratione uera tale aliquid faciendum fuisse colligeret, credere debuit factum esse, quamuis id oculis non uiderit. Non enim 9 cogitatione cerneret faciendum

fuisse, nisi in his rationibus

quibus facta sunt omnia. Quod autem ibi non est, tam nemo potest ueraci cogitatione uidere, quam non est.

CCCLXXXV Quid tam dignum misericordia quam miser, et quid tam indignum misericordia quam superbus miser ? Ex quo factum est ut illud Dei Verbum, per quod facta sunt omnia, et quo fruitur omnis angelica beatitudo, usque ad miseriam nostram porrigeret clementiam suam, et Verbum caro fieret, et habita6 ret in nobis. Sic enim posset panem angelorum homo manducare nondum angelis adaequatus, si panis ipse angelorum hoWw

if

CCCLXXXIV, 1/14 Aug., ibid., III, c. 5, 13 (49), 48/59 - p. 283.

CCCLXXXV, 1/12 Aug., ibid., III, c. 10, 29/30 (107/109), 26/38 - p. 293. cfr Ioh. 1, 14. 6/7 cfr Ps. 77, 25.

5/6

8 autem] ueto g 7

9 auctor malus ~ colon. est iustus ~ T 2 ex quibus] om. jx %F T A ~ anima naturaliter 1 CCCLXXXIV, 3 uidit a B illud] idaty A fieri e T X colon. fieret hoc ~ colon. edd. tecto intellectu] 4 Deum] om. colon. supetnis] quibus connexa est Axg. X colon, ABHILOST cognoscitaegt 5 fuisse] essef ueta tatione Azg. fuisse] esse fr 7 uetal om. j z ; nec e possit ¢ 6 quia] quiaf/ogrBO 9 cerneret] uideret jmw x zx F cum Aug. 8 esse] fuisse colon. edd. vz fuisse faciendum faciendum] factum colon. ctederetaguwS ; uideret Axg. ~ Axg.

his rationibus in ~ colon.

410 tam nemo] nec colon. ; tamen nemo

cum Ax. ; ueta cett. adghmprstBIOUX ueracil 11 posset g Aug. non est] nosse jx x F ; uerum add. Aug. quam] quod p colon. codd. colon. edd. miset] humilis miseri I CCCLXXXV, 1 dignum] opus habens Azg. quo] superbi miseri Rezvig. 2 misericordia] om. T quid?] om. gv 4 nostram miseper quod] pro quo Remig. GX 3 illud] id eo Remig. clementiam suam por5 porrigat e colon. nostram] om. g BS tiam ~ ?¢ colon. |. 6 ABHOT et?] utp fieret] factum est e colon. tigeret ~ Aug. ipse] iste e colon. 7 si] nisi jx zF sic] non j x z F ; nec Remig.

362 LIBER SENTENTIARVM,CCCLXXXV-CCCLXXXVIII minibus dignaretur aequari. Nec sic descendit ad nos, ut g illos desereret, sed simul integer illis, integer nobis, illos intrinsecus pascens per id quod Deus est, nos forinsecus admonens per id quod nos sumus, idoneos facit per fidem, quos per PL 12 Speciem pascat aequaliter. 494 CCCLKXXXVI Dubium non est, contra naturam esse omne uitium, etiam

eius rei cuius est uitium. Quapropter quoniam in quacumque m 608

3 re non uituperatur nisi uitium, ideo autem uitium est, quia

contra naturam

est uniuersi. Nullius rei recte uituperatur

uitium, nisi cuius natura laudatur. Non enim in uitio displicet,

6 nisi quod corrumpit quod in natura placet.

CCCLXXXVII Omni peccanti animae duo sunt poenalia, ignorantia et difficultas. Ex ignorantia deprauat error, ex difficultate cruciatus 3 affligit. Sed approbare falsa pro ueris, ut erret inuitus, et, resistente impugnatione carnalis uinculi, non posse ab illicitis operibus temperare, non est natura instituti hominis, sed poe6 na damnati. CCCLXXXVITI Vt ars medicinae, cum eadem maneat, neque ullo modo ipsa mutetur, mutat tamen praecepta languentibus, quia muta3 bilis est nostra ualetudo, ita diuina prouidentia, cum sit ipsa

CCCLXXXVI, Aug., De “ib. arb., Til, c. 13, 38 (134), 60/66 - p. 298.

CCCLXXXVII, 1/6 Aug., zbid., Til, c. 18, 52 (178/179), 50/55 - p- 306. CCCLXXXVIITI,

9 illis] et add. H gEpv ABISTX

1/8 Aug., De wera relig., 17, 34/41 - CC 32, p. 208.

10 nos] non H colon. pet fidem] eisdem m

441 sumus] et add. e colon. pascit sy w U

fecit

CCCLXXXVI, 1 etiam] et colon. 2 uitium cuius est ~ b O quoniam] quomodo # quacumque] qualibet I 3 autem] omagptABHILOST T X colon.

4 est uniuersi codd. colon. ; eius tei est cuius est uitium edd. (e textu

Axugustini)

& laudatur natura ~ G

quod?] quia w U Axg.

CCCLXXXVII, 1 omne peccatum e colon. animae] est add. colon. sunt] om. g 2 deprauatur x ; dehonestat Axg. 3 affligitur x 4 resistendo / colon. impugnatione] codd. ; tepugnationi colon. ; repugnatione edd. ; atque torquente dolore Axg. ab] a Aug. illicitis] illius / ; libidinosis Axg. 4/5 operibus illicitis ~ gH 6 damnati] hominis add. U CCCLXXXVIII, 1 ut] et A Aug. 2 mutetur] mutatur I

manet x neque] nec v B modo] pacto tamen mutat ~ f 3 cum sit] et sic B U

LIBER

SENTENTIARVM,

CCCLXXXVIII-CCCXC

363

omnino incommutabilis, mutabili tamen creaturae uarie subuenit, et, pro diuersitate morborum, aliis alia iubet aut

6 uetat, ut a uitio, unde mors incipit, et ab ipsa morte ad naturam suam et essentiam, ea quae deficiunt, id est ad nihilum tendunt, reducat et firmet.

CCCLXXXIX Primum animae rationalis uitium est uoluntas ea faciendi quae uetat summa et intima ueritas. Ita homo de paradiso in 3 hoc saeculum expulsus est, id est, ab aeternis ad temporalia, PL a copiosis ad egena, a firmitate ad infirma. Non ergo a bono 495

substantiali ad malum substantiale, quia nulla substantia 6 malum est, sed a bono aeterno ad bonum temporale, a bono spiritali ad bonum carnale, a bono intellegibili ad bonum sensibile, a bono summo ad bonum infimum. Est igitur quoddam m 6c9 9 bonum, quod si diligit anima rationalis peccat, quia infra illam ordinatum est. Quare ipsum peccatum malum est, non ea substantia quae peccando diligitur.

CCCXC

Lex omnium artium cum sit omnino incommutabilis, mens uero humana, cui talem legem uidere concessum est, mutabili-

3 tatem pati possit erroris, satis apparet, supra mentem nostram esse legem, quae ueritas dicitur. Nec iam illud ambigendum est, incommutabilem naturam, quae supra rationalem 6 animam sit, Deum esse, et ibi esse primam uitam, et primam essentiam, ubi est prima sapienta. Nam haec est illa incommutabilis ueritas, quae lex omnium

artium recte dicitur, et ars

9 omnipotentis artificis. Itaque cum se anima sentiat, nec corporum speciem motumque iudicare secundum se ipsam, simul

CCCLXXXIX, 1/11 Aug., tbid., 20, 1/11 - p. 210. 4/18 ibid., 31, 1/10 - p. 224. CCCXC, 1/4 Aug., ibid., 30, 73/77 - P- 224-

_uarie] uarietate 7 F — 5 aliis] alias Axg. 4 incommutabilis] immutabilis ef 8 firmet] 7 nihil a suam natutam ~ g 6 incipit] init r aut] alia b informet I 3 saeuoluptas O est] om. t CCCLXXXIX, 1 primum] summum g ergo] 4 egena] aliena H expulsus] depulsus p ¢ B I X colon. culo g v 9diligatjsvx LU 5/6 substantia malum] comparatiog igiturvy;enimz¢ 10 ea] est g rationalis] om. p w A BH LO X colon. est] ut a m ; ut tamenavy S ueto] 2 colon. CCCXC, 1 attium] est add. 4 uetitas] esse add. q r add. egpstBGILOTX _ 8 possit pati~g 5 4/5 ambigendum] abiciendum f ; abigendum e # AH illud] idty 6/7 primam essentiam]) 6 sit] scitd fs U animam rationalem ~ colon. edd. 9 itaque} dicitur recte ~ O 8 recte] om.agw personam essentialem a quajzF

364

LIBER SENTENTIARVM,

CCCXC-CCCXCII

oportet agnoscat, praestare suam naturam ei naturae, de qua 12 judicat, praestare autem sibi eam naturam, secundum quam iudicat, et de qua iudicare nullo modo potest.

CCCXCI Ad

discendum

PL: necessario

dupliciter ducimur,

auctoritate

496

atque ratione. Tempore auctoritas, re autem ratio prior est. m 610 3 Aliud est enim quod in agendo anteponitur, aliud quod pluris in appetendo aestimatur. Quia ergo principium sapientiae ! timor Domini est, et per humilitatem ad sublimia gradus est. ..6 Incedat humana ignorantia per fidem, ut mereatur fides uidere quod credit.

CCCXCII Diuitiis flores, et maiorum nobilitate te iactas, et exsultas

de patria et pulchritudine corporis et honoribus qui tibi ab 3 hominibus deferuntur. Respice te ipsum, quia mortalis es, et quia terra es, et in terram ibis. Circumspice eos qui ante te similibus splendoribus fulsere. Vbi sunt quos ambiebant ciui6 um potentatus ? Vbi insuperabiles oratores ? Vbi qui conuentus disponebant et festa ? Vbi equorum splendidi inuectores, exercituum duces, satrapae, tyranni ? Non omnia puluis? 9 Non omnia fauillae ? Non in paucis ossibus eorum uitae memoria est ? Respice sepulcra, et uide quis seruus, quis dominus, quis pauper, quis diues. Discerne, si potes, uinctum a rege, CCCXCTI, 1/7 cfr Aug., De ordine, c. 9 - ed. Green, p. 112/113. _CCCXCII, 1/14 Basilius, Hom, in illud :Attende tibi ipst, C. 5 (35/37) -PG 209.212, ab ipso Prospero translata ? Differt enim a uersione Rufiniana, PG 1740. 3 VALENTIN, Saint Prosperd’Aquitaine, Paris/Toulouse, 1900, p. 406 et tefert ad Basilium, Sermo XI, de morte 3, in recensione Simeonis Metaphrastae, ad Aug., Serm. CCLXXXIX, 6- PL 38, 1312 (minus trecte, ut nobis uidetur).

11 agnoscat] cognoscat colon. suam praestare ~ a gv w T 12 ptaestari colon. 13 nullo modo iudicate ~ colon.

31, 31, 857, uel

ei] iliaguvy

CCCXCI, 3 enim est ~ BI in] om. j2F 4ergo]dfjmsuyz FU; et add. cett. codd. colon. edd. 5 est] om.adegmp AHOS U colon. sublimia] sublimiotrajvz FS est?] om. b/L Gincedat] ergo add.I 7 credit] accedit colon. CCCXCII] totam sententiam om. fj xz F Remig.

1 diuitiis] de praem. I

flo-

tes]dgmB; flotibusaepst AGHILOS TU Xcolon. 2 de] om. u cotpotis] tui add.» 3 hominibus] omnibus e # ; omnibus hominibus A 4 et] om.duG quia] o”.qgBHL 5 splendoribus fulsere] f 5 colon. edd. ; falsere splendoribus ~ cett. codd. ambiebat m S 6 oratores] dm 5 G cett. codd.; imperatores colon. edd. 7 ubi] om.dmuG inuectores] afm ps T colon. edd.; nutritoresbdqu ABGHILOSUX;ubiadd.agpst ABHILOS UTX colon. 8 duces] ubi add.agps AB H ILOS T Ucolon. satrapae] ubi add. #BL non] num dS ; nunc colon. 9 non'] num dS ; nunc colon. non?] ‘num dS ; nunc colon. ossibus] uetsibus gprs¢#BILO T U colon. 10 sepulcta] eorum add. y U uides gH

LIBER SENTENTIARVM, CCCXCII

365

12 fortem a debili, pulchrum a deformi. Memor itaque naturae, non extollaris aliquando. Memor autem eris, si te ipsum respexeris.

12 memor] sis add. colon. colon.

naturae] om. colon.

13 non] neqebpsBIOTX

ek

nid

>.

Pe ce}

Ja

2

eet

=

ASTRAL

~

_

THACI

Aoi

he

+>

“Sr

,

a

|

=

(0

os.

-

.

*

ir

~

Dye

al

‘

A

o4

eda rn

oe

-

‘4g

_

a

i

he

r

a

aie

ri

*

;

: gl

,

er’

=

,

=

;

—

*

bn

i

ee

”

-

€

_

“

at.

‘

Buss

Pie

rvs

re

.

)

Qe

>

Bt

eid

a =

es

ase)

ang" "4

ly 46

we?

-_

a

*.

-

a

;

0

netgis

um

~~

aa

;

’

’

eT

Pe;

=

ie

:

a a ‘~"

————— ;

:

,

4

is

J

ye :

Atty >

om ,

3

-

deste an

eto et re ahi

=

y

Dest ‘elena ——

ia

er

a

4

At Lee.

2

‘

ree

\

ag

ie >i

¥

,

ho

-

TFs

ae

>

aie

—

«6

eae

’

a ‘

7,4

re

t

4

6 &

‘

}

al

e™

+ bo

‘

7

ncgepaee

my

bt

betes

i

‘

Sinonad)

a

4

*

a>

i DS vero

_ a

aS

2

a Gn

>) >

.

a Gase

: seem ig? initia « ie oo

aa

eve

~

:

SKIT) Mee pmpcs Si fge? Avteas-

o.4ey

eae

as

guile

A Gee!

ge

Se

fahess’!

ake AM:

q

ie

we

a

OF ie

yet

mings

V6,

, ots

" Sane”

-

»

-_

Sepa, =)

-

.

:

A

§ amucatpes

—

ieee

~~

¥

%

_

Pd

7

-

®

>

1

Oy.

;

-s

etn _

a

eee

a

‘

ad

Le

a

SAV TOADS BAadAY

f

a:

oe

,

Vato

ae

‘

Aa

Tt

se

:

a

:

-

a

> aay _

a

a3

o

Py y

Py

‘

: -

C

>... -

»

-

=

ed

f

iF

7

§ -_

i

=}

-

«aire

“eae

zs

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE Genesis : Z,\1 1,3 1, 6/7 Tete Dost 35:5 3, 6 3, 14 J, 2.14 T2,.3 15, 6 16, 15 19, 24 at2 22, 18

Sent. CCCXLI, 3/4 Sent. CXLI, 3/4 Exp. CII, 25.38/39 Exp. CIX, 86 Exp. CXLI, 85/86 Exp. CXVIII, 164/165 Exp. CXVIII, 830 Exp. CII, 365/366 Exp. CII, 168/169 bx.» GX, \ aaj25x CXVIII, 1016/1017 Exp. CXIII, 23 Exp. CXIX, 46/48 Exp. CII, 96 Exp. CXIX, 46/48. Ficp. CX, 24/255 CXVIII, 1016/1017

25, 22/23

Exp. CXVII, 975/976

25, 23

Exp. CXVII, 977/978 ;

27, 41 41, 25

CXXXVI, 87/88 Exp. CXXXVI, 91/92 Exp. CIV, 108/109

Exodus : 3,2

Exp. CIO, 95

3, 8

Exp. CV, 134/135

3, 15

Exp. CIV, 33/34

3, 14 63.2 6, 6 12, 35/36 14, 30 TS;

33, 19

33, 20 33523

II Regum : Exp. CXXVI, 2/3

11, 1/8

II Paralipomenon : 19, 7 Sent. CCXC, 3. I Esdras : 6, 14 Exp. CXLVII, 2 Tob : 2, 10 5 a

76/77 II Psalmi (*) : int Exp. CIX, 144

1, 4

GLY. 3x

Exp. CXIII, 30 Exp. CXIII, 30

Exp. CIV, 189/191 Exp. CXIII, 8 Exp. CV, 84

Exp. CI, 34/36

Exp. CXX, 21/22 ep. CN 20/22

Exp. CIX, 118/119 BxpGV, 114/ars Exp. CVIII, 258/259 Exp. CXI, 67

6,9

Exp. CXXXVII,

16, 3 r7.543 T8502 18, 5 18,9 21,2 225 23,4 24, 10

Exp. CV, 167/171

25, 8

Exp. CV, 155/157

CXLVI, 38/39

Ep

ee 20s

160;

CXXIM:

41 ; Sent. 1, 2

Exp. CXLI, 38/39 Exp sGiv, 22 Exp s 52/5395 CXLIU, 66/67 Exp. CXKX XVII, 50/51 ;

CL, 15/17

Sent. XVII, 4/5 Exp. CXL, 19/20 Ep Ciiie 237 Expy @ Oe) $26) 2°75: CXXVII, 60/61 Expo G13 [4s CXV ILE

97- 395/396. 1039/1040.

Leuiticus : 10, 2 Exp. CII, 96 19, 18 Exp. CXVIII, 143 Numeri : 20, 10/12

Exp. Cl, 133

aye 34 4, 3 4, 6 10, 6

ip

Exp. CXLIV, 113/114 Exp, MEXVLL., 1375 CXXII, 24; CXXXIX,

1042; CXXXVII, 58; CXLIV, 141/142. Sent. XVI, 4/5; CCCXVIII,

oF

32, 35

Exp. CI, 52

31, 8 32, 6

Exp. Exp. Exp. 1164 Exp. Exp.

Iosue : 5505

3359

Exp. CVI, 4/5 ; CXVIIL,

Exp. CXIM, 12/13

33, 19

Deuteronomium : 6,5 Exp. CXVII, 141/142

I Regum : 17, 4/51 Exp. CXLIII, 2

26, 13 28, I 29, 8

36, 30 37> 5

CXI, 68/69 CXIII, 56/57 CXVIO, 1163/ CXVIU, 1171 CII, 26/27

50 Exp, XVII, CXXXVII, 64 Exp. CXXI, 42 Exp. CXLII, 37

1170;

(*) Versiculi psalmorum 100-150, loco suo a Prospero expositi, in indice non tecipiuntur.

INDEX LOCORVM 5S. SCRIPTVRAE

379 Psalmi : 40, 9 48, 13.21

590, 19

Psalmi :

Exp. CII, 284/285 Exp. CI, 109/110 Exp. CXLVI, 22/23

109, 5

Exp. Sent. Sent. ep Exp Exp. Exp. Exp. Exp. Exp. apa Exp. Exp. Exp. Exp. Exp. Exp. Exp. Exp. Exp. Exp. Exp. Exp. 1067. Exp,

IIO, 2 110, 10 112, 5/6

67, 3 67, 19 67, 36

Ep XXXL, SG CXLIII, 106/107 Exp.) GXY TieeG7) CXXXVIII, 109/110 Exp. CLV, 22 Exp. CXXXII, 27/28 Ep eX IID a 7/ tse

76, 6 77> 25 83, 5

Exp. CXLI, 49/50 Sent. CCCLXXXV, 6/7 pa NENG 226) 240.5

LiZts 103, 5 113, 2 113, 13 114,9 115, 15 115, 16/17 117, 4 II7, 10

CXVII,

118, 12

84, 13

CXXXI, 32/33 Exp. CXVIII, 729/730.

95,5 96; 4/5

Exp. CKXXYV, 30 Exp. CXIII, 106

56, 5

61, 6

I0O, I

102, 103, 103, 103, 103, 104, 104,

14 2 5 24 30 I 5

104, 104, 104, 105,

12/13 32 41 I

104, 8

105, 4/5 106, I 108, 6 108, 7 108, 8 108, 9

CL, 4

101/102 ;

866 Exp. 1029 laggy Exp. Exp. Exp. Exp. eC

118, 33

118, 35

C, 68/69 ; CX VII,

118, 36 118, 49

(Gil, rey CXLVII, 51/52

118, 105 118, 153

CXVIII, 657/658 CXLVIII, 60 CXLII, 59/60 DAGNE Ti sat2

Exp. CIV, 34/35

Exp. Bixp. Exp Exp. Exp. Exp. Exp.

108, II

CIV, 54 CLV, 75 GIN, 176 CXLVII, 75 CV, 11. 12/13 CV, 242/245 CVI, 16/17

Exp. CVIII, 119. 122/ 123 Exp. CVIII, 123/124.

108, 12

Exp. CVIII, 129. 130/ 131

108, 13

Exp. CVIII, 134. 135 Exp. CVIII, 137. 139

108, 21

118,26

109, I

109, 4

CVIII,

141/142.

143/144 Exp.

CVII,

202.

204 Exp. CVIII, 248

203/

Exp. CIX, 89/90. 114/

II5. 129

eps

CVIII,

123, 8 120501 129, 5 132,2 134, 4 135, 2 33.) 2

138, 3

138, 19

138, 23 141, 4 143, 5

145, 5

145, 7/8

145, 8

lii 72/073 CXVII, 12/13 CXVIL, 52/53 CXVIII, 104/105 CXVIII, 673 CXVIII, 195/196: CXVIII, 260 CXVII, 268 CXVIII, 786/787 CXVIII, 380 CXVIII, 420/421 CX XXVIII, 75 CXVII, 1066/ 1068/1069 CXXXVII, 64

Exp. CXIV, 2/3 Eps CXXII,

14/15

Exp. Ep. Exp. Exp. Exp. Exp. Escp: Exp.

yi CXLvIe

8;

CXVIII, 1086 CXXIII, 21/22 CXVIII, 413/414

CXXIX, 73

CXXIX, 73/74 CXXXII, 17 CXXXIV,

CXXXV,

122

123

Exp. CX XXVIII, 8 Exp. CXXXVIII, 23/25: Exp. CXXXVIII, 158/’

159

Exp. CXXXVIII, 181 Ep

CLL

A

Exp. CXLIUI, 69/71. 94/° 95 Exp.” “CXLV, dg CXLVIII, 3 Exp. CXXXIV, 14/15 Exp. CXLV, 70/71

Prouerbia : 3, 34

5, 16/17 16, 32

109/110;

CIX, 116 ;CXXXI, 82/

83

118, 175/176 I21, 3

123, 2/3

Exp. CVIII, 286 Exp. CVIII, 107/108 Exp. CVIII, 6. r10. 112 Exp. CVIO, 114/115.

Exp.

118, 155

123, 2

127/128

108, 14 108, 15

118, 55

CXIL 35 CXTII, 7. 32. 33/34. CXTII, 37/38. 93 CXVIL, 13 CXLII, 108 CXIV, 47

CXXBVS

118 108, 10

118, 13 I18, 24

8/9

CLX, 117 CCXCIU, 1 XIII, 3/4 GI, (6x5 (GXXe.

18, 3

18, 19

Exp. CXVIIL, 384/385 3: CXLIV, 122/123

Exp. CII, 49/50 Exp. CVII, 42 Exp. CXIII, 183/184; CXLI, 81 Exp. CXTX, 9

INDEX LOCORVM Exp. CXLIV, 116/117

Ecclesiastes : 5 Pa | Sent. CCCLXIX, 1 Sapientia : 13 Sent. CCCV, 4 Pe | Fixe. CIX, 78 5, 3/6 Exp. » CKXXIX, 5,8 8, I ‘9, 15

5>3

Exp. CXIII, 153/154; CXXXIV, 183 ; CXXXVII, 30/31 veh. e GAL) 2355

5,6

CXLH, 73/75 Exp. C, 47; CII, 41/43 ;

3,9

17, 26

Exp. CXIII, 180

40, I

Exp. CXVII, 558/5593

Isaias : 5,6 9, 2

Exp. CI, 71/72 Exp. CXI, 38 ; CX VII,

40, 6 ASE TT

1020/1021 Exp. CV, 118 Exp. CIV, 96

45, 24

Exp. CTX, 32/33

$9, 20 64, 4

Exp. CIX, 54/55 Exp. CXI, 72/73

66, 2

CXVIII, 525 CII, 372 ;CVI, CXXXV, 87/88 CIII, 286 CXLU, 36/37 CXII, 26/28 CXXXVII, 36/37

Exp. CUI, 145/146

Teremias :

9, 23/24

Exp. CX, 27/28

15,1

Exp. CV, 171/172

Daniel : Ae, 2 £2, 3

Exp. CXXXV, 7/8 Exp. CIX, 78

124/125 ;

65;

CXLVII,

leh | (POS ADPaLe CXXVII, 60/61 ; CXXXIX, 130/131

Exp. CXXVII, 36 Sent. CCCXVII, 8/9 Exp. CXVIII, 168/169 ; CXXXI, 37/38; Sent. CCCLVIII, 5/6 Exp. CII, 68/69 Exp. CXLI, 5/7 Exp. CXL, 62 Exp. CXLIV, tot Exp. CXVIII, 31/32.

5923

CXXV, 8

sO G/ cEaee Wh 58,9

CXXXI,

119/120;

32/33

122/

123 Exp. CXI, 80/81 Exp. CII, 79/80 ; Sent. CCLXXVIII, 7/8 Exp. CX VII, 202/204 ; CXLI, 86/87; CXLV, 26/27

Exp. Exp. 254; Exp. Exp. Exp. Exp.

CXXXIXx,

CXLY,

Ecclesiasticus : 6, 23.25 Exp. CXLIX, 54 II, 14 Sent. CCCV, 4

si. 5 53500

371

Matthaeus :

Prouerbia : 20, 9 Exp. CXL, 57

24, 16

S. SCRIPTVRAE

CXL,

7, u/s 7, 6 7524 Ts 23 Siz

9, 13 10, 6 Io, 19/20 10, 27 Io, 28

10, 30

10, 34

10, 41/42

23/24

CXXIX, 64/65;

33/34;

CXLIE

Exp. CXVI, 595/596 Exp. CXXXVI, 49/50 JEG ay (CRG (Gar B CXVII, 261/262. Senzé.

XIX, 1 Exp. CXXXVIII,

160;

CXLVI, 38/39 Exp. Exp. Exp. Exp.

CVIII, 115/116 CXLVII, 56 CV, 246 CXV, 19/22

Exp. CI, 73/74

Exp. CVIII, 180/181 ; CXVIII, 1112 Exp. CXLVI, 29/30 Exp. CXLIII, 102/103 Exp. CII, 226/230

II, 30

13, 39 13, 43 15, 24

Sent. Exp. Eixp. Exp. 113

L702

Exp. CXLVIL, 53

18, 21

Exp. 1204

19, 17

Exp.

Habacuc : 2,4 Exp. CIV, 62 ; CX VIM, 121/122 ;CXXXI, 66/67

19, 28

Malachias : 1, 2/3 Exp. CXXXVI, 89 Exp. CV, 171/172 4,4

20,22

CCXXIII, 2 CXXVII, 43/44 CIX, 78 CV, 246; CVII, CXVIII,

1202/

CX XXIV, 24 Exp. C, 50/51 ; CX, 6/7 ;

CXII,

40/41.

53/543

CXXI, 43/44; CXLIV,

22, 16

pant

39/40

Exp. CXV, 31/32 Exp. CVIII, 17/18 Exp. CXV, 53/54; Sent.

372

INDEX LOCORVM

S. SCRIPTVRAE

XV, 3 Exp. CXVI, 141/142 Exp. CX VIII, 143 Heth LOMO Be ihteyfi role CIT, 58; CXVIII, 144. 256. 688 Exp. CIX, 3/5 Excp. CIX, 5/9 Exp. CIX, 9 ps e GOeVIL, wrs6x/ 1062 ; CX XVI, 39/40

II, 4

Matthaeus :

22, 37 22, 39 22, 40

22, 41/42 22, 43/45

22, 46 23, 12

23, 31

23, 37 24, 3 24,

12

24, 24, 24, 24; 24,

14 17 30 31 35

2521 25, 33 25, 34

25, 34/36 25, 40 25, 41

25, 46 26, 38

26, 39

26, 42 27, 25

27, 46 27, 49 28, 20

Lucas :

CXLI, 79/80 Exp. CKXXVII, 49

Exp. CI, 72/73

Exp. Exp. exp. 6 Exp.

125.5%

13, 24 15.27 14, II

15,4 T5 ko

TS, 24

16, 9

CXTII, 65/66

19, 10

Exp. Cl, 143/144 Exp. CXI, 56/57;

20, 25

67/69;

90/91

Exp mee xd, CXXXVIII,

59/60); 160;

CXLVI, 38/39 Exp. CK XXYV, 7/8 Exp. CVI, 219/220; CXLII, 41

Exp. CXLIV, 133/134

CXLIV, 135 CVIII, 168/169 CXL, 13 nL, 190 ae VILL. | Garris

Exp. CXVII, 595/596 Exp. CXVIII, 143 Exp. Ct 107 Eep: CIX, 25/26

32/325

CXXIX,

33/34;

64/65;

CXLI,

23/24

Exp. GVIIl, 29 Exp. CKLVII, 69/70 Exp. CXLII, 102/103 Exp. CXII, 6/7 Exp. CX XXVIII, 160 ;. CXLVI, 38/39 Exp. CXYVIIL 1061/ 1062; CXIX, 5/6 5. CXXYVI, 39/40 Exp. CXVIE, 1202/ 1204 Exp. CKXXVIII, 22 Exp. CXIV, 3/4

Exp. CXIL, 43/45 Exp. CXI, 33/343 CXXXI, 48

22532 23, 34

(Eby, (Ce cbf Eapcp AGL, 27

Exp. Exp. Exp. EDSp Ep

T7521

CXLV,

Marcus :

16, 19

12, 49

18, 14

CxUI 2: 4, 24 T2031 13, 31

Tt, 15

CXITII, 93/94 CXXXYV, 6/7 Gin, T0775 CX Xai,

CXIII,

meCXVIE,

592;

CXL,

Exp. CVIII, 140/141

Exp. CXXI, 9/10 Exp. CXVIII, 624 Exp, CXVII, 505/506;

Exp

[E2xcp:

ee VILL eetOGL/ 1062 ;CXXVI, 39/40 Exch. CI, 15/163. CXXIX, 19 Exp. CXV, 53/54. Sent.

XV, 3

Bxcp. CYAN, 37 Exp, CVI

CXXXI, 78

Exp. CXIII, 80.81

24, 47

Exp. CIX, 43/45

Iohannes :

I, 1/3 tot

I, 2 1,3

I, 8

Exp. CTX, 14/17 Bech. AGW IY 255/2565 CIX, 59/60; CXVIII,.

325; Sent. CCCXLI, 2 Exp. CXX, 23/24 Exp. CXLVIII, 33

Exp. CXVIII, 743/744

1,9 sg

Sent. CCCXXXV,

Flt4

Bp. eC, Lrod(ras < CV ITE 255/256 58Cixs 185 VEXViE, s442

Exp.

CXIII,

CXVIns245) 5

Lucas :

33 7/8 35 42/47 32

6, 20

6, 37/38 Tine

Exp. Exp. ep Exp. Exp. Exp. Exp.

CXXXI, 89/90 CTX, 96/98 GLY, 107, CXVII, 707/709 CII, 16/17 CXXXI, 123 CXI, 50 ; CXVIII,

IO@OaNe

595/596

Pocp..CXLIV, rox

CXLIV,

I, 29 3, 13 4,7 4, 14 5» 17 5» 29 5» 35

8/9

38/393:

CXX, 33/34

CXXXVIII,

I, 2, 2, 2, 5,

35/36 5.

24, 27.26

CXS Sic 5/63.

6.

Sent.

CECXEL 7/8 3. CCCLXXXV, 5/6 Sent, CCCVII, 3 Exp. CI, 85 Exp. CVI, 156 Exp. CXLVII, 77/78 Sent.

CCLX XVI,

4/5

Exp. CKXXV, 7/8 Exp. CXXXI, 147/14

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE Tohannes :

6, 51 6, 56

Epa GV, 25 5/252)s CXVII, 129/130 Exp. CXVIII, 702/704 Exp. CIII, 235. 246/247; CX, 40/41; CXXXI, 126 Eocps Gl 45 Exp. CXXXYV, 118

7, 38

Exp. CH, 146/147

5» 43

6, 27 6, 41

8, 34

Exper Sent.

CRRRVIS! CLXIV,

9, 28

9, 29 9, 39

Exp. CXXTX, 29/30 Exp. CXXXIV, 139/

TOMIGH

Exp

8, 44 9, 27

Io, 18

IO, 20 Io, 30

12, 24/25

Ig, 28

CXVIII, 224/225 CXIII, 23 XLV, 3 CxeVvill, txt/t12,

Exp. CXVIII, 479/480

Sent. CCCLXVII, 1/2 Exp. CXIXS 18. Sent.

CCCLVI, 4 Fixp, GCXXXT, 117 Sent. CCLV, 4/5 Sent. CCCLXX, 10/11 Sent. CCCLXXV, 1/2 Exp. CXLI, 94 Sent. CCCLX XVIII, 7/8

Exp. CXVII, 93/94 Exp. CVIII, 156

I, 16/20

Exp. CVI, 66/67

Ecp. Exp. Exp. Exp.

9, 4

CX VII, 694/695

Exp. Exp. Sent. xp 416 Expr

CCCI 4s

Exp. CXVIV, 470/471 ;

I, 20 Berar

9, 1/19

Exp.

Sent mCCCXX VIPs Az

Actus Apostolorum : Exp. CIII, 60/61

1,9

Exp. CXVIII, 916 Exp. CXVITI, 918/919 Exp. CXVII, 831

4/5.

CCLXIX, 1

19, II

983/984

Gxt, 22 Exp. CXVI, 6/7 Exp. CXVIII, 817/818

Exp. CXXXVIII,

CXXXVITI, 184/185; CXLVIII, 84/85. Senz.

18, 37

Exp. CXLIV, 7/8

Exp. CVI, 106/107 Exp. CXVIII, 834/836.

Exp. CVI, 198/200 Exp. CVI, 30

Sent. CCLXXIV, 3/4 Bxp. CXVILT,. 288;

16, 13 17, 3 17, 24

49/513

CXLIV, 33/34

CV, 247; CX,

13, 34 14, 6

15, 16 Ton

CXXXV

154/155 3;CXVII, 14/15

12, 38

14, 21 15, 5

13/4'5 5/63

CXLIII, 8 Exp CXVILL, v2e1/122's CXXXI, 66/67 Bxpy CII, 35. 322/324)

140

CXL, 110/112 Exp. CXL, 109/110 Exp. CXLIII, 74/76

T2932

Ad Romanos : Exch, CXXXVII, 1,3 CXXXIXx,

3, aR

CCCXXIV, 3 Sent. CLI, 4 Exp. CKXXITV, 103/104 Boop. CVIL, 173 Exp. CVI, 173/174

8, 36

373

GV ill, 6 CIX, 48

CXLVII, 67/68 CVIII, 247 ; CXL,

Exp.

CIV,

CXVIII, 316

93/043

Exp. CXXXYVI, 9 Exp. CIII, 47/48. 88/89 ;

5, 10

CXVIII, 238/239. 364/ 365. Sent. CCCLII, 3/5 Exp. CXIII, 85 Exp. CX XXII, 37/38

5,14 5.29

Exp. CXVIII, 828/829 Sent. CCCLXIII, 7/9

5,6

5, 20

Exp.

CII,

CX,

25/26;

58/60. 62; CXVIIG

223/224. 894/895. 896/ 897

Exp. CXXXI, 134

Exp. CXLII, 42/43 Exp. CK XXVI, 37

Exp. CXLVU, 12/13 Exp. CXIV, 30/31 Exp. CXIV, 59 Exp. CXIV, 59. Sent CCCXII, 5 Exp. CXVIU, 365/366 Exp. CXII, 127/129 Exp CL 373 CVI, 150:3 CXXXVI, 9 Sent. CLVIIL, 5/6 Ti/Toe DCP wee

28

CXLII, 59/60

10, 45

Exp. CII, 169/170 Exp. CVI, 146/147 Exp. CII, 72/73

Exp. CXLIV, 7/8

15,9

Exp. CXX, 25/26 Sent. CCLX XVII, 10

10, 11/13

13, 46 7,29

Exp. CX, 52/53

Exp. CXLVII, 83 Exp. CIV, 40/41 Sent. XLV, 3

INDEX

374 Ad Romanos

9, 13 9, 15

9, 16

9, 22/23 9, 23

10, 3 10, 4

10, 10 10, I7

a}

II, 16

1, 17/24 II, 20 11, 25/26 Tis II, 30 II, 33 11, 36 12, 12

13, 1 13, 10 14, 23 TS apt

LOCORVM

:

Exp. CXVIII, 977/978 Exp. CII, 34/36 Exp. CXVIII, 233/234 Exp. CX VII, 397/398 Exp. CVIII, 209/210 ExpiGVi, 7o CX: 12 Exp. CXVIII, 694/695 ; CXXXIX, 3 Exp. CX VII, 329/330 Exp. CXVIII, 746/747 Exp. CXXXI, 76/77 Exp. CVI, 145

Exp. CVI, 134/135

S. SCRIPTVRAE Ad Corinthios I :

9,7

Exp.

9, 11 10, 4

Exp. CII, 232/233 EcPmlll 200; 3265) 266 ;CXIII, 76/77 Exp. CV, 4/5. 29 Exp. CXIII, 16/17

10, 10, 10, Lo, 10, II,

§

6

13 L7 31 19

12, 3

12, 6

BxpsGVill, 146

Exp. CTX, 53/55

Exp. CI, 200/201

Sent. CCLXXXI, 8/9 Ex peenGX) 26/308 CXLVII, 87/88. Sent.

CCCXVIUII, 6/7 Exp. CXLVI, 49/50 lecgiy ~ (Gr,OQVAde “tS CXLIX, 13/14 Esp) OW LL 37/2 8. Sent. CCXC, 2 Exp. CXVIII, 253. 347/

349 ; CXLIII, 93

Exp. CXXXIV, 176/ 177 Exp. Cl, 54/55 ; CXIX, 6/7

12, 8/11

T2.g08 125.02 F2527 13, 8/10

14, 20 15, 10

I, 24 1/25 I, 28

I, 30 6 ES

2,9

3, 6 3.9 35 in 3, 16

4, 5 4, 15

6, 3

6, 17

Ts 31

8, 5/6

Exp. CXVII, 322/323 ; CXLI, 32 Exp. CXVII, 523/524 Exp. CIX, 68 Exp. CX VII, 979/980 Exp. CXVIII, 878 Exp. CII, 136/137; Cillj2ran 42s; CXS 27) 28 ; CXIII, 86 ; CX VIII, 285 ; CXL, 68 Exp. CXI, 72/73 Exp. CXIII, 174/175 Exp. CXXVI, 13 Expy Clie tr4/ins CXVIII, 655/656. 1051/ 1052 Exp. CXXXVII, 21/22 Exp. Cs74/75 3 CXV ILL, 410/411 Exp. CXIII, 55/56 Exp: CXS 55 Sent. CCCLXXIII, 8/9 JaLGyy (OO. eye CXLIII, 126/127 Exp. CXXXV, 24/26. 125/127

221/224;

Exp. CXX, 53/55

Exp. CXXVIL, 11/12 Exp. CXLVI, 9/10 Exp. CVI, 102/104 Exp. CXXXI, 52 Exp. CX, 47; CXXIV, 5 Oise ON VE eS Tue CXLI, 104; CXLIV, 52 Exp. CXLIII, 19/24 Exp. CXVIII, 526/527 Exp. CKXVIL, 11/12 TET (G2 O.Q Alb Gay pe ee

CXLII, 4/5 Exp. CIII, 177/180 Exp. CXII, 4/5 ES pee 15 2/453)5 CXV, 49; CXVIII, 318

15, 20 15, 21/22 T5122 15, 28

Exp. CI, 85 Sent. CCCLXIII, 9/12 UEDcp.m ly eek TS) eS e7es

CCCXXXI, 5/6 Fieps wel, 3200/2070 CXXXI, 154; CXLI, 62/64. CCCLXXXI,

Ad Corinthios I :

1, 23

CI,

CXLVI, 94/95

15, 57

Exp. 104

Sent. 2/3. 11/12

CXXXV,

103/

Ad Corinthios II :

2, 16 4, 16

5,7

5, 17/18 5, 17 5, 19 (a 6, Io 8,9

TOs 07) Tire r4 rr. 20

Exp. CXXXIX, 10o/ IOI Exp. CXVII, 128 Exp. CXX, 19/20 Exp. CI, 156/158 Exps Clit, 328/aams CXLII, 60/61

Exp. Cl, 77/78

Exp. Exp. Exp. Exp.

CXXXVII, 76/77 CXVII, 76 CVI, 154 CX, 27/28

Exp. CKXXXIV, 104

Exp. CI, 34

Ad Galatas :

I, 15

2, 19/20

2520

357 3, 11

Exp. CXXXVITL, 91/92 Exp. CXVIII, 844/846 Sent. . CCLX, . 3/45 CCCXVII, 2/3 Exp. CXVI, 6/7 Exp. CXXXI, 66/67

INDEX

LOCORVM

Ad Galatas :

3, 13 3, 16 $728 3522

Exp. CVIII, 239/240 Exp. CXXXV, 112/113 Exp. CXVIIT, 915 dcpvere CIT, 58/60 ; CXVIII, 925/926

3527

Exp. CXXXI,

3, 4, 4, 4,

Exp. Exp. Exp. Exp.

29 4/5 22/24 25

134

CXIII, 19/20. 32. CI, 124/126 CXIX, 46/48 CVIII, 140

BoepoGk, 232

5, 6

Exp. CXVIT, 570. 690/691

5, 12

Exp. CXLIT, 97/99

121/122.

CXL,

CXLVII, 11/12

58/59;

Giro

Exp.

6, 9

Exp.

6, 14

Exp. CXVIII, 842/844

CX XIX, 37/38

CXI, = 23/24;

CXXV, 42/43

25, 15

Exp. CXVII, 111/113

25:20 Zt 7 4, 8 5, 8

Exp. Exp. Exp. Sent. Fixcp,

5, 23

Eisen, Cl, 233/age0: (GI,

5, 27 553%

CXXII, 3/4 Exp. CXLVII, 49 Exp. CXXXVIII, 120

CI, 138 CVIU, 281 CXXXIT, 27/28. CCLX, 5/6 Cl 82; CHL t20%

CXI, 39/40

1/2; CXVIII, 543/544;

73/7647

324 Exp. CI, 86 Exp. CX VIII, 92 Exp. CXLVII, 41/42

35.2

Ebcp. CXEX, $i; CXXTT PE CXXX, 293 CXXXAVI, 163 CXL,

353

Exp. CXVIII, 545/546

eal

Exp,

CXVIM,

1151

1149)

Exp. CXLVI, 9/10

Ad Thessalonicenses I : 4, 16 Exp. CIIl, 62/63

Ad Thessalonicenses II : Hue Exp. CXI, 23/24

ToS Tas £15

Sent. CCCLVUL, 1/2 Exp. CXVII, 715/716 Exp. CXLVII, 57

225

Escp.

119/

Glaeas5 3 (CVU.

108 ; CXVII,

124. 135/

136; CXXXI, 61/62; CXXXIV, 29; CXXXVII, 185/186.

eS

Sent. CCCLXIII, 5/6 Exp. CXXXI, 119/122

Ad Timotheum II :

2,9

Fixp. CXViljm22/24)5 CXXXIX, RS ais

CXL 96

I, 18 253 Eee ae)

Ad Timotheum I :

Ad Ephesios : 263. Exp. CI, 103 2, 10 Exp. CIII, 384/386

6; 12

Ad Colossenses : Tits Ep iGN, 232° CXVIL, 3/5 ; CXXXVI, 114/115 1, 16 Exp. CULL 1x11/t12,.322/

Cee!

Exp. CXVII, 200. 589/

592,

375

12; CXLIII, 132

4, 26

SET

S. SCRIPTVRAE

2, 19 2, 26 3, 12

Exp, CXVIUT, 454/455

Fisch. CLV Ie 37 Hsp. GV, 232/235 cp. CXS 15/16. CXXII, 28/29; CXXV,

39/40 ; CXLI, 30/31

CXL

Ad Hebraeos : Ln tO Exp. CIII, 322/324 2, 10 (ECG SEIMME ~ Seems:

Ad Philippenses : Sent. CCCXXX,

2,7 2, 8/11

Eepep. CL, 20

ALE?

Exp. CXLIX, 41/42

Exp. CIX, 145/150 Exp. CIX, 30/34

7, 2

Exp. CV, 51/53

2, 9/11

2, 10/11

nk 2, 15

222% 3, 20

4,17

1/3

322/324

2,6

Exp. CII, 124/126; CXXXVII, 31/34 Exp. CXLIX, 64/65 Exp. CXLVI, 31/33:

5/850 Exp. C, 54/553 CV,

211/213 ; CK XXI, 26 Exp. CXII, 35 ; CXLI, 34; CXLVIII, 2 Exp. CVI, 154/155

TE 10, 38 12, 6 125.22

Exp. CXL, 62/63 Exp. CXXXI, 66/67 Exp. CXVIII, 338 Exp. CXXI, rr: CXLIX, 11/12

Tacobi epistula : Exp. CXVII, 52 Exp. CXLIII, 31/32 4, 6 Exp, CVI, 132/133. 205/206; CXVIII, 384/ i723 2oat3

376

INDEX LOCORVM

Tacobi epistula : 385. 511 ; CXLIV, 122/ 123 ; CXLVI, 110

S. SCRIPTVRAE Iohannis epistula I : Exp. CXVIII, 22/23 2, 1/2 Exp. CXXXVIII, 186/ I, 8

187

Petri epistula I : Bes Exp. CVI, 4/5 2,9 Exp. CXXXT, 66. 136 LEAD, MERON wiictniyl 4, 17 1132. 1198/1199 Exp. CXVIII, 384/385 ; bye) CXLIV, 122/123 ; CXLVI, 110

Petri epistula II : Exp. CKXXV, 26/27 19 Exp. CXVIII, 748/750 ;

1,4 I,

CXXXI, 145/146 Lee 2, 19

Exp. CXXVI, 8/9 Exp. CXXXVI, 37

2505 25 23

3, 8 3, 15 4, 19

Sent. Excpe Exp. Exp. Exp.

Apocalypsis : Exp. Exp. Exp. Exp. 5, 8 6, 10 Exp. Exp. 8, 4 Dio Exp. Exp. 21,5 22, 15 Exp. 1,5 I, 16 3, II

CCCLVIL, 5 GV ill 117 CXXIX, 18/19 CXXXVIII, 162 CXVIII, 939 CI, 86 CXLIX, 41/42 CKXXTV, 123/124 CXL, 16/17 CX VI, 623 CXL, 16/17 CXIII, 25/27 CXLII, 60/61

CXVIL, 105

INDEX AVCTORVM Augustinus Confessiones : Lerearg

Ii, 8, 15 LV 3.9¢%4 Vii, rz, 18 VII, 16, 22 VIII, 9, 21 IX, 9, 21 XS 23; 33 B28; 34 X, 28, 39 XU, 1, 1 DL ers a3

Sent.

;

Sent. Sent. Sent. Sent. _ Sent, Sent, Sent. Sent. Sent, Sent, Sent.

CLX XIII, 1

CLXXIV, 1/2 CLXXV, 1/3 CLXXVI, 1/5 ; CLXXVIL, 1/5 CLX XVIII, 1/4 CLXXIX, 1/4 CLXXX, 1/3 CLXXXI, 1 CLXXXI, 3/5 CLX XXII, 1 CLXXXIUI, 1/3 CLXXXIV, 1/4

Contra duas epistulas Pelagianorum : die, 23 II, 9, 21

Sent. CCCXIM, 1/3 Sent, CCCXIV, 1/2

Il, 7, 23 V5 456

Sent. CCCXV, 1/9 Sent. CCCXVI, 1/9

Contra Iulianum opus imperfectum : lye: Sent. CCLXXVI, 1/3 I, 7o Sent. CCXCVI, 1/7 I, 83 Sent. CCXCVII, 1/4 barr4 Sent. CCXCVIUI, 1/3 Te k33 Sent. CCXCIX, 1/2 i738 Sent. CCC, 1/9 II, 163 Sent. CCCI, 1/7 IIT, 24

Sent. CCCH, 1. 2/3

Ti, 51 III, 206 DVe.32

Sent. CCCI, 1/3 Sent. CCCIV, 1/6 Sent. CCCV, 1/6

IV, 67 IV, 115

Sent. CCCVI, 1/4 Sent. CCCVIL, 1/5

IV, 133

Sent. CCCVII, 1/4

Contra mendacium : 4 Io

Sent. CCLIV, 1/2 Sent. CCLV, 1/5

Contra sermonem Arianorum : II, 9 Sent. CCCLXXX,

27, 23/24

1/4 Sent. CCCLXXXI, 1/13

De ciuitate Dei : I, 8, 20/24 [yarrs18/22 I, 18, 40/42 Iee2n8/12 IV, 3, 44/48 XI, 17/3/4 le 7547 XI, 18, 1/5 XI, 21, 42/49 XI, 28, 11/17 XII, 1, 27/29

Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

XLIX, 1/5 L, 1/4

pI ig, Sy

LI, 1/3 LIL, 1/4 LIT, 1/5 CKXXIX, 1 CKX XIX, 2/4 CXL, 1/5 CXLI, 1/8 CXLI, 1/6 CXLITI, 1/2 Sent. CX LI, 2/4

XII, 3, 24/29

Sent. CXLIV, 1/5

INDEX AVCTORVM

378 Augustinus De ciuitate Dei:

XII, 18, 49/56

XII, 25, 9/15 XIII, 5, 24/26 XIU, 7, 1/4 XIV, 4, 1/4

XIV, 4, 19/21

XIV, 4, 24/26

XIV, 6, 1/3 XIV, 6, 19/21

XIV, 11, 41/45 XIV, 13, 31/33

XIV, 13, 62/63 XIV, 25, 18/21 XIV, 25, 22/23 XIV, 25, 24/25

XV, 1, 51/52

XV, 2, 41/44 XV, 25, 1/6

XVI, 4, 176/177 XVII, 51, 14/18 XIX, 1, 16/19

XIX, 1, 46/47

XIX, 13, 33/35 XIX, XIX, XIX, XIX,

13, 14, 14, 15,

51/53 33/37 47/55 8/9

SUNG 5, 20/22

XIX, 15, 29 XIX, 16, 8/12 XIX, 16, 14/15

XIX, 19, 31/35

XIX, 25, 13/16 XIX, 26, 1/2

XIX, 27, 4/7

XIX, 27, 21/24

XXI, 3, 30/33

XXI, 5, 66/67 De doctrina christiana :

I, 27, 7/12 I, 34, 15/20 I, 36, 8/12

I, 38, 6/9

I, 38, 9/12 Il, 6, 34/37

IH, 12, 13/16 IH, 18, 25/26

IV, 5, 5/9 >

II,

7/1x

Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

CXLYV, 1/6 CXLVI, 1/5 CXLVIU, 3/5

CXLIX, 1/3

CL, 1/4

CL, 4/5

CL, 6 CL aa LXV, 1/4 CLI, 1/4 GLU x/z CLI, 3/4 CLIV, 1/4

CLIV, 4/5

CLIV, 5/6 CLV, 1/2

CLVI, 1/3 CLVII, 1/6 TP

gis

CLVIU, 1/5 CLIX, 1/4

CLIX, 4/7

CLX, 1/3 CLXI, 1/3 CLXU, 1/4 Sent. CLXIII, 1/9 Sent. CLXIV, 1 Sent. CLXIV, 2 Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

CLXIV, 4/5

CLXV, 1/5

CLXV, 1/5 CLXVI, 1/5 CLXVII, 1/3

CLXVII, 3/4

CLXVIII, 1/3

Sent. CLXIX, 1/4 Sent. CLXX, 1/4 Sent. CLXXI, 2/3 Sent. CCLXVIII, 1/3 Sent. CCLXIX, 1/6 Sent. CCLXX, 1/5 Sent. CCLXXI, 1/3 Sent. CCLXXI, 3/6 Sent. CCLXXII, 1/3 Sent. CCLXIV, 1/3

Sent. CCLXY, 1/2 Sent. CCLXVI, 1/4 Sent. CCLXVII,

1/5

De Genesi ad litteram :

IV, 12 IV, 13 IV, 16 Vas V21

V, 22

Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

CCLXXVIU, 1/4, 4/6. 6/8. 8/10. 10/12. 12/14 CCLXXIX, 1/2. 4/6 CCLXXX, 1/7 CCLXXXI, 1/9

CCLXXXII, 1/6 CCLXXXII, 6/8

INDEX AVCTORVM

379

Augustinus De Genesi ad litteram :

VI, 12 Vils v2 VII, 20

V3 (27 VII, 12

VIII, 13 VI, 14

XI, 3

7

XI, 5

CCLXXXIII, 1/3 CCLXXXIV, 3/5 CCLXXXV, 1/3 CCLXXXV, 1/3 CCLXXXVI, 1/3 CCLXXXVII, 1/5 Sent. CCLXXXVIII, 1/4 Sent. CCLXXXIX, 1/3. 3/6. 6/12, CCLXXXVIII,

Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

Vivws

Ba RS

PS Re a XI, 14

S17

4/6

Sent. CCXC, 1/3 Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

CCXCI, 1/8 CCXCII, 1/6 CCXCIII, 1/8 CCXCIV, 1/6 CCXCV, 1. 2/8

Sent.

CCCXI, 1/7

De gestis Pelagii : 3

5

De gratia Christi et de peccato originali : Sent.

26

CCXXYV, 1/2

De gratia et libero arbitrio : Sent. CCCXVU, 1/11 13, 25 De libero arbitrio :

Il, 17, 41/51 IH, 4, 30/40 TH, 5, 48/59

CCCLXXXII, 1/11 CCCLXXXII], 1/9 CCCLXXXIV, 1/11 CCCLXXXYV, 1/12 CCCLXXXVI CCCLXXXVII, 1/6

TH, 18, 50/55

Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

De natura et gratia: 27, 31

Sent. XLVI,

Ill, 10, 26/38 Ill, 15, 60/66

De ordine :

9

1/2

Sent. CCCXCI, 1/7

De praedestinatione sanctorum :

CCCXVII, 1/3 CCCXVIII, 3/8

ls 1,6

Sent. Sent.

De spiritu et littera: 5,8 14, 26 19, 34 24, 40

Sent. XLII, 1/4 ;CCLVIUI, 1/3 Sent. CCLVIU, 1/3 Sent. XLIV, 1/4

28, 48

29, 50

31, 54

Sent. XLV, 1/5 Sent. XLVI, 1/4; CCLIX, 1/6 Sent. CCLX, 1/8 Sent. XLVI,

De trinitate:

I, 6, 17/19

I, 8, 19/20

I, 10, 79/80 Il, 5, 94/95 IH, 4, 23/29

Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

1/6

LY, 3/2 CCCLXXXJ, 2/3 LVI, 1/2

TeVEi /2 LVIII, 1/7

380

INDEX AVCTORVM

Augustinus De trinitate :

IV, 10, 4/7

VI, 8, 6/11 VII, 2, 14/16

XII, 5, 33/37 XIII, 6, 10/13 XIV,

12, 41/44

Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

LIX, 1/4

LX, 1/4

LXI, 3/5

LXII, 1/4 LXII, 4/6 LXIII, 1/4

De uera religione :

17, 34/41

Sent, Sent. Sent. Sent,

20, 1/11

30, 73/77 31, 1/10

Enarrationes in psalmos : VII, 4, 25/26 VII, 4, 26/28

VIL, 9, 33/35

VII, 10, 2/3

VIL, 10, 15/17 VII, 16, 12/13

VII, 17, 6/8 IX, 2, 15/19

IX, 4, 28/30 IX, 4, 31/32

IX, 14, 13/14

IX, 14, 14/16

IX, 21, 4/7

IX, 23, 10/11

IDS BBS age

XIII, 2, 39/41

XXXI, s. 2, 26, 1/38 XXXII, s. 1, 6, 15/17 XXXII, s. 1, 6, 20/23 XXXIII, s. 2, 13, 2 XXXII, s. 2, 13, 4/5 XXXII, s. 2, 13, 12/13 XXXIII, s. 2, 15, 24/32 XXXII, s. 2, 19, 5/9 XXXIL, s. 2, 21, 6/8

XXXIII, s. 2, 23, 2/6 XXXII, s. 2, 25, 45/47 XXXIV, s. 1, 6, 26/30

XXXV, 6,7 XXXV, 6, 17/21 XXXVI, s. 1, 7/8 XXXVI, s. 3, 17, 4/10

XXXVIII, 9, 24/28 XXXVIU, 11, 2/4 XXXVIII, 11, 7/10 XXXVIII, 14, 16/19 XXXVIII, 18, 43/46 XXXVI, 22, 10/12 XXXIX, 8, 32/35 XXXIX,

16, 13/17

XL, 5, 41/45

KEE 20/22 XLI, 16, 4/6 XLI, 16, 19/20

Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

CCCLXXXVIII, 1/8 CCCLXXXIX, 1/11 GCEXGyri4 CCCXGC, 4/13

CXXIX, 1 CXXIX, 2/3

CXXX, 1/2 CXXXI, 1/2

CXXXI, 2/4 CXXXII, 1/2 CXXXIII, 1/2 CXXXIV, 1/4 CXXXYV, 2/3 CXXXYV, 1/2

Sent. CXXXVI, 1/2 Sent. CXXXVI, 2/3 Sent. CXXXVII, 1/3

CXXXVII, 1/2 CXXXVIII, 2/4 CXLVII, 1/3 CCLXXV, 1/7; CCLXXVI, 1/6 CCLXIII, 1/2 CCLXIII, 2/3 LXXXIV, 1 LXXXIV, 1/2 LXXXIV, 2/3 LXXXYV, 1/3 LXXXVI, 1/2 LXXXVII, 1/3 LXXXVIII, 1/2 LXXXIX, 1/3 XCI, 1/3 XCII, 1 Sent. ».¢6) RYE} Sent. XCIII, 1/4 Sent. CLK 2/5 Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

Sent. CHI, 1/4 Sent. CIV, 1/2 Sent. CIV, 2/3 Sent. C, 1/4

Sent.

CV, 1/3

Sent. Giitz Sent. CLKXXY, 1/3 Sent. CLXXXVI, 1/4

Sent. CLXXXVII, 1/4 Sent. CLXXXVIII, 1/3 Sent. CLXXXIX, 1/2 Sent. CLXXXIX, 3/4

INDEX AVCTORVM Augustinus Enarrationes in psalmos :

XLII, 5, 3/6

Sent. Sent. Sent. Sent.

XLV, XLV, XLV, XLV,

Sent. Sent. Sent.

XLV, 1, 23/24 XLV, 1, 26/28 XLV, 3, 10/11

3, 4, 4, 4,

14/16 22/23 27/29 30/32

XLVI, 1, 12/16 RLV Leto. 24 XLVI, 10, 28/29 XLVI, 13, 11/13 REVERE sary 2, (32/54 XLVI, 11, 11/13 XLIX, 2, 24/27 XLIX, 6, 1/17

L, 4, L, 5, L, 5, LUI, LIV, LIV, LIV,

LIV, 18, 9/11 LIV, 18, 11/13 LV, 133 10/12

LV, 19, 37/39 LVI, 2, 9/14 LVI, 14, 48/49 LVII, 10, 8/10

LVII, 20, 41/42 LVII, 20, 42 2, 13518/2

VEU Sern 35 23/54 LVElissa2nrr, 18

LIX, 7, 16/27

LX, 3, 4/8 LXIL, LXIl, LXIUI, LXII,

TX LXII, LXIU, LXIV,

1, 45/47 4, 17/20 6, 36/39 7, 9/12

rs, 11/13 11, 6/8 11, 13/16 2, 26/29

LXVI, 18, 20/21 LXVII, 18, 21/26

LXVII, 24, 35/36 LXVIU, 24, 38/39

LXVII, 41, 12/15 LXVIIL, s. 1, 2, 8/11

LXVIIL, s. 1, 3, 49/53.

LXVIII, s. 1, 5, 33/35 LXVIIIL, LXVIII, LXVIIIL, LXVIII,

s. s. s. s.

1, 1, 2, 2,

Sent. CXCY, 1/3 Sent. CXCVI, 1/2 Sent. CXCVIU, 1/3

Sent. CXCVII, 1/3 Sent. CXCIX, 1/4 Sent. CGLXXYV, 1/73\CCLXXVI, 1/6 Sent. CC, 1/3 Sent. CCI, 2/3 Sent. CCI a2 Sent. CCILy 2/3

3/5 13/15 19/20 3, 15/19 4, 12/13 4, 14/15 4, 41/42

LVILES,

Sent. Sent. Sent.

CXC, 1/3 CXCI, 1/2 CXCI2/3 CXC CXCII, 2 CXCTI, 3/4 CXCI, 3/4 CXCHI, 1/2 CXCIV, 1/4 CXCV, 1

5, 9, 1, 1,

56/60 65/69 12/15 38/41

EXVIIL, s. 2, 14.14/17

Sent. Sent. Sent. Sent.

CCIII, 1/2 CCI, 3/4

Sent.

CCIV, 3/5

CCIII, 1 CCIV, 2/3

Sent. CCV, 1/2 Sent. CCV L2z/2 Sent. CEVAler1/3 Sent. CCVIII, 1/2 Sent. CGIx 3/3 Sent. COXrs Sent. COxy2 Sent. CEXasz/2 Sent. CCXI, 4/5 Sent. CCXII, 1/2 Sent. CCXIII, 1/6 Sent. CCXIV, 1/4 Sent. COXN, 2/2! Sent. CCXVI, 1/3 Sent. CCXVII, 1/4 Sent. CCXVIU, 1/4 Sent. CCXIX, 1/4 Sent. CCXX, 1/3 Sent. CCXXI, 1/3 Sent. CCXXII, 1/3 Sent. CCXXIII, 1 Sent. CCXXIII, 1/6 Sent. CCXXIV, 1/2 Sent. CCXXIV, 2/3 Sent. CCXXV, 1/2 Sent. CCXXVI, 1/3 Sent. COXESY Liar) '5 Sent. CCXXVIII, 1/2 Sent. CCXXIX, 1/3 Sent. CCXXX, 1/4 Sent. CEXXEXL 1/3 Sent. CCXXXII, 1/3 Sent. CCXXXIII, 1/3

381

INDEX AVCTORVM

382 Augustinus Enarrationes in psalmos : LXVIII, s. 2, 21, 7/10 LXIX, 8, 8/11 LXX, s. 1, 5, 27/28

LXX, s. 2, 3, 58/60 LXX, s. 2, 6, 48/49 LXX, s. 2, 7, 23/26 LXXIII, 8, 15/17

LXXIV, 3, 7/8

LXXV, 17, 32/34

LXXV, 18, 41 LXXVII, 10, 34/37

LXXVII, 20, 14/16 LXXVII, 21, 7/8 LXXVIII, 14, 38/41

LXXVIII, 14, 67/69

LXXIX, 13, 34/37

LXXXII; LXXXYV, LXXXYV, LXXXYV, LXXXYV,

5, 4/5 1, 58/60 3, 13/15 6, 13/15 8, 14/15

LXXXVI, 3, 49/53 LXXXVII, 5, 34/37

LXXXVII, 10, 6/7 LXXXVII, 10, 11/13

LXXXVIII, LXXXVIII, XC, s. 1, 1, XC, s. 1, 1, XC, s. 1, 8,

s. 1, 25, 9/13 s. 2, 3, 39/47 5/6 16/20 14/16

XCI, 1, 38/43 XCI, 2, 5/7

XCI, 2, 11/15

XCI, 5, 3, 11

XCII, 1, 59/63 XCII, 1, 63/66 XCUI, 15, 42/44 XCIII, 25, 30/31 XCHI, 29, 18/20 XCVIII, 7, 13/14 XCVIUTI, 7, 14/15

XCVII, 12, 64/66 XCVIII, 12, 66/67

XCIX, 5, 57/59

XCIX, 5, 88/89 EXCLXG 7 nre/ Ts

XCIX, 9, 5/7

XCIX, 15, 15/17

C, 4, 22/23 (*) C, 4, 33 C, 4, 36 C, 5, 16/20

CII, s. 1, 9, 33/34

Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

CCXXXIV,

1/3

CCXXXV, 1/3 CCXXXVI, 1/3 CCXXXVII, 1/3 CCXXXVII, 1 CCXXXIX, 1/4 CCXL, a/2 CEXLI 25 CCXLI,

1/2

CCXLIII, 2/3 CCXLIV, 1/3 CCXLYV, 1/3 CCXLVI, 1/2 CCXLVII, 1/3 CCXLVIII, 1/3 CCXLIX, 1/4 CCL LXVIII, 1/3 CCLI, 1/2 CCLH, 1/4 CCLIM, 1/2 Sent. CVII, 1/4 Sent. CVIII, 1/3 Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Seni. Sent. Sent. Sent.

CIX, 1 CIX, 1/2 CX, 1/5

CCLXXV, 1/7; CCLXXVI, 1/6 CX CXI, 1/4 CXII, 1/2 CXI, 1/4 CXIV, 1 CXIV, 1/3 CXV, 1/2 CXVII, 1/3 CXVII, 1/5

CXVIUI, 1/2 CXIX, 1/2 CXX, 1/3 CXXI, 1/2 CXXI, 2/3 CXXII, 1/2 CXXII, 2/3 CXXIII, 1/2 CXXIII, 3/4 CXXIV, 1/2 CXXV, 1/3 CXXVI, 1/3 Ls ios

I, 2/3

Ue Sent. Vib t273

(*) Loci parallelli in Expositione psalmorum non

memorantur,

100-150 a Prospero allati, hic

INDEX AVCTORVM Augustinus Enarrationes in psalmos :

CII, s. 1, 9, 75/76

Sent. ViRex

CIX, 8, 1/3

Sent. CCLXIU,

CXVIII, s. 7, 1, 29/35

Sent. XVI, 1/8 Sent. XX, 1/4

CXVIIL, s. 11, 6, 47/52 CXVIII, s. 16, 6, 8/10 CXVIII, s. 16, 6, 11/14 CXVIII, s. 16, 6, 17/18 CXXXIX, 13, 12/15

CXL, 1, 6/9

CXL, 4, 5/8

CXLII, 16, 28/29

CXLII, 16, 29/30 CXLIV, 8, 13/15 CXLIV, 8, 15/17 CXLIV, 11, 48/50

CXLIV, 11, 53/54 CXLIV, 22, 29/33

CXLV, 5, 34/38 CXLV,

5, 42/,43

CXLV, 5, 45/46 CXLV, 17, 37/38 CXLV, 17, 38/40

CXLVI, 2, 7/10 CXLVI, 20, 15/18 CXLVU, 3, 9/10 CXLVII, 10, 7/8

CXLVII, 12, 15/17 CXLVII, 12, 27/29 CXLVIII, 2, 12/16 CXLVIII, 2, 23/24

CXLIX, 1, 4/5

CXLIX, 1, 8/10 CXLIX, 1, 23/24

Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

LXIV, 1/3 LXIV, 1/3 LXIV, 1/3 LXVI, 1/2 LXVII, 1/3 LXVIII, 1/3 LXIX, 1 LXIX, 1/2 LXX, 1/2 LXX, 2/4 LXXI, 1/2 LXXI, 2/4 LXXII, 1/4 LXXIII, 1/4 LXXIV, 1 LXXIV, 2. LXXV, 1/3 LXXV, 2/3

Sent.

CLXXII, 1/2

Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

CCCXIX, 1/2 CCCXX, 1/4 CCCXXI, 1/4 CCCXXII, 1 CXXVII, 1/4 CXXVIII, 1 XXXIX, 1/3

Sent. Sent. Sent. Sent.

CCLXXV, 1/7 ;CCLXXVI, 1/6 CELxXILtax/2 CCLXXV, 1/7 ;CCLXXVI, 1/6 CCCXCII, 1/14

Enchiridion : 110, 20/22

Epistulae : II, 4 22, 8

31, § 38,2

137, 137, 138, 138,

10 15 6 7

138, 8 138, 14

186, 6, 16 SG 10, 37

187, 9, 30 194, 6, 27

Or. 156/7 GLO 5355 CCLXXXIX, 6

LXXVI, 1/4 LXXVII, 1/2

LXXVIII, 1/2 LXXIX, 1/2 LXXX, 1/3

LXXX, 3/4 LXXXI, 3/4

LXXXI, 1/3

LXXXII, 1/2 LXXXxil, 2/4 LXXXII, 1/2

XL, 1/3

XLI, 1/3 XLII, 1/3 GECIxX5 2/6 CCCX, 1/5 CCLVI, 1/5 Sent. CCCXI, 1/6

Sermones :

XXII, 3, 3, 79/80

1/2

383

384

INDEX AVCTORVM

Augustinus Tractatus in euangelium Iohannis : Sent. CCCXXIII, 1/2 IH, 2, 18/19 Sent. CCCXXIII, 2/3 Ill, 2, 24 Sent. CCCXXIV, 1/2 IH, 19, 13/14 Sent. CCOXXTV, 2 TH, 19, 14/15 Sent. CCCXXIV, 2/3 Til, 19, 15/16 Sent, CCCXXYV, 1/4 V, 1, 6/11 Sent. CCCX XVI, 1/2 Vin 20/25 Vorty2t/22 Sent. CCCXXVI, 1. Sent. CCCXXVI, 2/3 Vigeten22 Sent, CCCXXVI, 3/4 V, 1, 23/25 VI, 17, 13/16 Sent. CCCXXVI, 3/6 Sent. CCCXXVIII, 1/6 VIII, 5, 34/39 Sent. CCCXXIX, 1/2 IX, 8, 18/19 IX, 10, 18/25 Sent. CCCXXX, 1/8 Sent. CCCXXXI, 1/4 IX, 10, 33/36 Sent. CCCXXXI, 4/5 IX, 10, 37/38 Sent. CCCXXXII, 1/2 x, ts $/7 Sent. CCCXXXIII, 1/4 XI, 6, 26/27 Sent. CCCX XXIII, 4/5 Sent. CCCXXXIV, 1/6 XIII, 5, 29/34 XV, 19, 24/26 Sent. CCCXXXV, 3/4 XV, 19, 26/27 Sent. CCCXXXV, 4/5 Sent. CCCXXXV, 5/6 XV, 19, 30/31 Sent. CCCXXXV, 6/8 XV, 19, 31 Sent. CCCXXXV, 8/9 XV, 19, 33/34 XV, 25, 14/18 Sent. CCCXXXVI, 1/5 XVII, 10, 19/32 Sent. CCCXXXVII, 1/8 Sent. CCCXXXVIII, 1/5 XIX, 13, 4/15 XIX, 16, 10/20 Sent. CCCXXXIX, 1/7 XIX, 16, 25/27 Sent. CCCXXXIX, 7/9 XIX, 16, 29/30 Sent. CCCXXXIX, 10/11 XIX, 16, 31/32 Sent. CCCXXXIX, 9/10 XIX, 16, 36/38 Sent. CCCXXXIX, 10/11 XIX, 19, 11/17 Sent. CCCXL, 1/5 XXVI, 8, 8/11 Sent. CCCXLI, 1/4 XXVI, 8, 11/17 Sent. CCCXLI, 4/8 XXVI, 13, 10/13 Sent. CECXLIL 1/3 XXVI, 18, 4/11 Sent. CCCXLIII, 1/5 XXVIII, 7, 21/23 Sent. GCCXELV, 1/4 XXXII, 1, 10/13 Sent. CCCXLYV, 1/4 Sent. CCGCXEWVI st XXXII, 3, 6 Sent. CCCXLVI, 2/4 XXXV, 1, 6/10 Sent. CCCXLVII, 1/4 XXXVI, 2, 21/32 Sent. CCCXLVIII, 1/10 XXXVI, 7, 17/20 Sent. CCCXLIX, 3/5 Sent. CCElzreIs XXXVI, 9, 38/42 XXXVII, 10, 26/29 Sent. CCGiia1/4

XI, 6, 13/17

XXXII, 3, 4/5

XXXIX, 5, 25/34

XL, 5, 46/55 XL, 9, 5/6 XL, 9, 8/9

L, 8, 2/10 LIII, 10, 6/12

LI, 10, 14/16 LVI, 2, 23/26

LVI, 3, 4/7

LVIIL, 3, 9/10 LVI, 5, 5/14

Sent. CCCLII, 1/9 Sent. CCCLING 2/5 Sent. CGGEIVen/> Sent. CCCLIV, 2/3 Sent. CCCLY, 1/6 Sent. CCCLVI, 1/7 Sent. CCCLVI, 7/8 Sent. CCCLIX, 2/5 Sent. CCCLX, 1/3 Sent. CCCLX;, 4/5 Sent. CCCEXG 3/3

INDEX AVCTORVM Augustinus Tractatus in enangelium Iohannis : LVIII, 5, 22/24 Sent. CCCLXI, 3/5 LVIII, 5, 32/34 Sent. CCCLXI, 6/8 LXV, 1, 1/11 Sent. CCCLXXIV, 4/5 LXV, 1, 36/41 Sent, CCCLXII, 1/4 LXV, 1, 44/50 Sent. CCCLXII, 4/6 LXVI, 2, 4/17 Sent. CCCLXIII, 1/12 LXVI, 2, 42/46 Sent. CCCLXIII, 12/14 LXVII, 2, 17/21 Sent. CCCLXIV, 1/3 LXVII, 2, 26/28 Sent. CCCLXIV, 4/6 LXVII, 2, 30/31 ’ Sent. CCCLXIV, 6/7 LXVIII, 3, 8/11 Sent. CCCLXV, 1/3 LXXIIl, 1, 9/12 LXXV, 5, 7/19 LXXXU, 1, 7/13 LXXXVII, 1, 17/21 LXXXVII, 2, 1/3 LXXXVIU, 4, 1/4 LXXXVII, 4, 9/14 SCV Hers /17 XCV, 2, 17/18 XCIX, 4, 21/38 XCIX, 5, 7/9

Sent. CCCLXVI, 1/4 Sent. CCCLXVU, 1/12

XCIX, 5, 11/23

Sent; Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent, Sent. Sent. Sent. Sent, Sent. Sent. Sent. Sent.

XCIX, 5, 23/26 XCIX, 9, 14/18

CII, 5, 6/8 GI 5; 0/52 CI, 5, 12/13 ACIN 1913/16 (SEV x, 883/32 CIV, 1, 20/22 CIV, 2, 17/24 CIV, 2, 24/27 CV5 33 2/12 CVI, 7, 10/14 CVII, 6, 9/17 CXV, 4, 29/41 CXXIIL, 5, 35/40

Sent. CCCLXVII,

1/7

Sent, CCCLVII, 1/4

Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

CCCLVIL, CCCLVI, CCCLVILL, CCCLXIX, CCCLXIX,

4/6 1/4 4/7 1/3 3/4

Sent, CCCLXX, 1/18 Sent. CCCLXXI, 1/3

CCCLX XV 7/3 CCCLXXI, 14/16 CCCLXXI, 16/20 CCCLXXII, 1/3 CCCLX XU, 3/4 CCCLXXIUI, 4/5 CCCLX XIII, 1/8 CCLX XII, 1/10 CCCLX XII, 7/8 CCCLXXIV, 1/7 CCCLX XIV, 7/8 CCCLXXYV, 1/12. CCCLX XVI, 1/4 CCCLX XVII, 1/10 CCCLX XVIII, 1/12 CCCLXXIX, 1/6

Basilius

Hom. in illud : Attende tibi ipsi, 5 Sent. CCCXCII, 1/14 Sermo XI, 3 Sent. CCCXCH, 1/14

Eugippius Exc. ex operibus S. Augustini 1sga

Exp. CX, 9/21

Hieronymus Interpretatio hebraicorum nominum : ed. Lagarde, p. 39, 25 Exp. CI, 176/177; CXXXVI, 20 Prosper

Expositio psalmorum : x20)25 Cy 35/32 032/23

Sent. I, 1/2 Sent. Il, 1 Sent. I, 2

Cla 7

Exp. CKXXYVI, 20

CI, 213/219

Sent. III; 1/8

385

INDEX AVCTORVM

386 Prosper Expositio psalmorum :

CII, 69/74

CII, 76/78

CI, 132/135

CII, 51/53

CITI, 185/189 CIV, 15/20 CVI, 78/80 CVI, 170/172 CVIII, 48/50

CX, 71/73 CXIV, 47/53 CXV, 51/55

CXVIU, 114/116

CXVIU, 115/117 CXVIII, 118/120

CXVIII, 135/136 CXVIII, 146/147 CXVIII, 151/152 CXVIII, 202/204

CXVII, CXVIU, CXVIII, CXVIII,

261/263 274/277 298/300 302/304

CXVIII, 440/442 CXVIII, 459/462 CXVIII, 515/516

CXVIII, 571/572

CXVITI, 791/793

CXVII, 798/800

CXVIII, 886/889

CXVIII, 1040/1046 CXIX, 58/61

CXX, 47/52 CXXI, 34/35 CXXI, 38/39

CXXII, 27/33

CXXIII, 16/19 CXXIV, 31/34 CXXIV, 35/38 CXXVI, 23/27 CXXVII, 50/51 CXXVII, 54/56 CXXIX, 31/36 CXXXVIU, 171/176

CXLIV, 50/54

CXLVI, 19

Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

IV, 1/5

V, 1/3 VI, 1/3

VII, 1/3 VII, 1/4

IX, 1/4 X, 1/3 XI, 1/2

XU, XII, XIV, XV,

1/4 1/3 1/5 1/5

Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

XVI, 1/3

Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent. Sent.

XX, 1/4

XVI, 5/6 XVI, 6/8 XVII, 1

XVII, 3/4

XVII, 5/6 XVIII, 1/2 XIX, 1/2

XXII, 1/3

XXI, 3/4

XXII, 1/4 XXIII, 1/3

XXIV, XXIV, XXV, Sent. XXVI,

1 2/3 1/2 1/3

Sent. XXVIII, 1/4 Sent. XXVIII, 1/7 Sent. XXIX, 1/4 Sent. XXX, 1/6 Sent. XXXII, 1/2 Sent. XXXI, 2/3 Sent. XXXII, 1/6 Sent. XXXII, 1/4 Sent. XXXIV, 1/4 Sent. XXXV, 1/3 Sent. XXXVI, 1/4 Sent.- XXXVI, 1/4 Sent. XXXVII, 1/4 Sent. XXXVIII, 1/6 Sent. TEDVes Gia Sent. LXX, 1/4 Sent. VI, 1/2

Liber sententiarum :

ter/2 Il, 1/2

Ill, 1/8 IV, 1/5

V, 1/3

VI, 1/3

VIl, 1/3

IX, 1/4 X, 1/3 XI, 1/2

Exp. Bicep. Ech: Exp. Exp. Esp: Exp. Exp. Exp. Esp:

C, 20/21

C, 31/33

CI, 213/219

CII, 69/74

CII, 76/78 CII, 132/135 ; CXLVI, 16/17

CII, 51/53

CIV, 15/20 CVI, 78/80

CVI, 169/171

INDEX AVCTORVM

387

Prosper Liber sententiarum :

XIU, 1/4

Exp. CVI, 48/50

. CX, 71/73 . CXIV, 47/53 » CXV, 51/55

XI, 1/3

XIV, 1/5 XV, 1/5 XVI, 1/8 XVII, 1/2 XVII, 1/2

. CXVIII, 114/120

. . . . . . . . . . .

XIX, 1/2 XX, 1/4 XXI, 1/3

CXVIT, CXVITI, CXVIT, CXVII, CXVIIT, CXVIT, CXVITI, CXVIUL, CXVIT, CXVIIL, CXVIII,

134/135 202/204 261/263 273/277

298/300 302/304 440/441 459/462 515/516 571/572 798/800 . CXVIII, 889 . CXVII, 1040/1046

XXI, 3/4

XXII, 1/4

XXII, 1/3 XXIV, 1/2 XXIV, 2/3

XXVI, 1/3 XXVIII, 1/4

XXVIII, 1/7 XXIX, 1/4

. CXIX, 57/61

XXX, 1/6 XXXI, 1/3 XXXII, 1/6 XXXII, 1/4 XXXV, 1/3 XXXVI, 1/4 XXXVI, 1/2 XXXVII, 2/4 XXXVI, 1/6

» CXX, 47/52 - CXXT, 37/39

CCXXXVI, 1/3

CCCXLIX, 1/5 Loci nondum reperti

. CXXIT, 28/33 . CX XIII, 16/19 ; CX XIV, 31/34

. CXXIV, 36/38 . CX XVI, 23/27 . CX XVII, 50/51

. CX XVII, 54/56 . CX XIX, 31/36 . CXXXVIIT, 175/177

. CXLIV, 53/54

. CX XXVIII, 48/50 Exp. CXVII, 702/704

LXXXIII. CXVI. CCLXI.

Sent.

XC.

XCIV-XCVII.

CII.

CVII.

CONSPECTVS MATERIAE

EXPOSITIO PSALMORVM

C-CL

cura et studio

P, CALLENS

PEACTAUCi rch ic0.6 ¢.a.1. Se RMR DPIW eek; teas vo mea pig-arcocicum: €t editioniug mueern. amos ca.ee ss aes OMENS SOS SES. s)s oo do

ee

eave

VII-XIV I-2 3-211

sig be

LIBER SENTENTIARVM cura et studio M. GASTALDO

ERelaviOnens

«a. . cea WE sacca ecules 215-218

Dini Sententiarum : caecum

ha ee

dos «os ss 2 ots

219-252

Sigla codicum in quibus tituli insunt ............. 220 Ferber Senteniar uly ss eee eee ee oe 253-3608 Sigla codicum et editionum ........ Ere hse 3 254-255 OSTA Crstate «5's thes ee meee sina. ota o eras 257-305

Indices

Index locorum Sanctae Scripturae ............... POGEX ANCTOLUD: fuis Meee ee ae. 5 vies we Cee

369-376 377-387

Imprimé par les Usines Brepols S.A. — Turnhout (Belgique). Printed in Belgium

D/1972/0095/3

ea‘

.

i

COMSPECTVS MASERIAE oo

7

>

a

_—

cry

LX PON TIO PSAL SU ys

ie ;

4);

CCL,

ee

=

oe is

2

i

Pameistia....... Pie, paris eager = Ths pee ren i eclitieavaie Ca thne s bak: Ter ee

~ o>

at eG Ss.

bate at

is

‘ tu:

_ 4

oe

wm nas

Wh BY ter

:

ean _

e

Ligeti shee eT AyEY

A

a

i nadie ofsof

i

Mitty ;

ae

hPa

a

he

Set\ventianucs

LAD

ee

=

set

elite bina

ea

ca a)

¢

6a

Retetodicnnin qutian Hil} ee

Miieie Séntea tana Loi pee. Plas fis Feels oodionn +i icipmith. .aalbindea))

ee

ee

nesome

ad mt

>

ae

ra:

zs

:

rr

Ls

et

#2

a

’

1

=

ee 7

“it ae kes e 5

i:

‘A 7

=

o

7

;

pear die er eabanaat

apes _

as

ary

>

a

oe.

iv

Tose

as |

s

SR

paige

a,a

ESM

eS TS

WON

he

SR aks R,

¥

7

PSMALIK’ Pailfae abbas ZAIN ‘ Baha (7 Sih j; LSA Bs RT SE ps nae! ets

it

'e

ror;

no

i a

f

die

BAtye

hy

i

Ps

a

Z

ae

‘gies

>

t

Ks

BR

60 ch9 v.68A

Prosper, Tiro, Aquitanus, Saint. Opera. Turnholti, Brepols, 19 y.

CONTENTS:

1. Bible. Latin.

(Corpus Christianorum.

26cm.

Pars 2. Expositio psalmorum.

O. T.

Psalms

ft 44

atthe Udo k 12

Library of Congress

2. Epigrams, .

72-868495

vol. 68 A, ete.

[BR65]

5% My)

Be***®

Liber sententiarum.

C-CL—Commentaries.

I. Series.

BR60.C49

Series Latina, 68A

) TQ (2)

arasiiens

“3, Drie

ve

+ ay a = x.

‘

4 x

i te

a

a

“4

~

he =