Testimonia platonica 9536093308

Citation preview

1. Plat. Pl1aedr. 274 Β 6 - 278 274

Ε

3

ΣΩ. Το δ' εύπρεπείας δη γραφης πέρι καt άπρεπείας, πn γιγνό ­

μενον καλ&ς &..ν εχοι και οπn ά.πρεπ&ς, λοιπόν.

·ii γάρ;

ΦΑΙ. Ναί.

ΣΩ. Οίσθ' συν οπ11 μάλιστα θεψ χαριn λόγων πέρι πράττων η ιο

λέγων; ΦΑΙ. Ούδαμ&ς- συ δέ;

c

ΣΩ. 'Ακσήν γ ' εχω λέγειν τ&ν προτέρων , το δ ' 6.ληθές α\>τοί

ϊσασι ν. εί δέ τοί>το εϋροιμεν αυτοί, &ρά γ' αν εθ' ήμί'ν μέλοι τι τ&ν άνθρωπίνων δοξασμάτων; ΦΑΙ. Γελοiον ηρου · aλλ '

5

& φnς

άκηκοέναι λέγε.

ΣΩ. 'Ήκουσα τοίνυν περl.. Ναύκρατιν της Αίγύπτου γενέσθαι

τ&ν έκεί παλαιών τι να θε&ν , ου καί το Όρνεον ίερον δ δή

καλουσιν iβιν· αύτφ δέ Όνομα τφ δαίμονι είναι Θεύθ. τουτοv d

δη πρ&τον άριθμόν τε και λογισμον εύρειν και γεωμετρίαν και άσ-τροvομίαν, ετι δέ. πεττείας τε καl κυβείας, και δη "Καί γράμματα. βασιλέως δ ' α-Ό tότε Όντος Αίγύπτου ολης Θαμού περί την μεγάλην πόλιν του &νω τόπου ην οί υ Ελληνες

5

Αίγυπτίας Θήβας καλούσι, κα\. τονθεοv 'Άμμωνα, παρι:Χ τουτο\'

έλθών ό Θε\>θ τας τέχνας έπέδειξεν , καl εφη δεtν διαδοθfιναι τοϊς &λλοις Αίγυπτίοις ό δs iJρετο ηvτινα έκάστη f.χοι ώφελίαv .

c

διεξιόντος δέ, οτι καλ&ς η μη καλώς δοκοί' λέγειν, το μέν εψεγεν, το δ ' έπnνει. πολλα μέν δη περi έκάστης της τέχνης έπ ' άμφότερα Θαμοί>ν τψ Θε\>θ λέγεται άποφήνασί}αι .

& λόγος

πολυς &..ν εϊη διελθεί'ν· έπειδΊ, δΕ. έπl τοί'ς γράμμασι ν iiν. , το μάθημα», Εφη ό Θεύθ , ό γεγραμμένος εl:δωλον αν τι λέγοιτο δικαίως. b

ΣΩ. Παντάπασι μεν οί>ν. τόδε δήμοι είπέ- ό νουν εχων γεωργός.

ων σπερμά,των κήδοιτο καt εγκ.αρπα βούλοιτο γενέσθαι, πάτερα σπουδfj &ν θέρους εiς 'Αδώνιδος κήπους άρ&ν χαίροι θεωρών Ίτος δε ό τοιουτος ανηρ

κινδυνεύει , ώ Φα:ίδρε, είναι οlον έγώ τέ καi. συ εύξαίμεθ ' &.ν

304

PLATONOVA "SAMOSVJEDOCENJA"

pri padnu vrstu svake od bi ti, tako svoj govor rasporeduj e i uresava da slozenoj dus ί piidrιιz ί sa ro lίke i slozene gονοΓe, a j ednostavnoj jedn ostavne . Pι-ij e toga nece bi tί kad aΓ un1jesno rukovati rodoω govora koliko j e naravlju dano , i to niti za ucenj e nίtί pak za uvjeravanje, kao sto nas je prethodno podjecao cije li govor. Feclaι·: Posvema se tako nekako pokazalo. Sσlu-at: Α sto se pilk tice toga je li Ji_jepo ili neprilicno i zri catί ί pisati govore, te kad bi se prigovor ο tome s01atrao is pΓavnim ili ne, nije 1i to vec pojasnjeno onim sto je receno maloprije Fedar~ Ta cime to? Sokrat: Ovako: bilo da je Lisij a i1i ma tko drugi ikad nesto napisao ili bude li napisao za sebe ili javno, donose6i zakone i 11 pisuci neki politicki spis, te misleci da je u tome neka velik.a p ouzdanost i j asnoca, to Ce pίscu biti na S1'amotu, pa Γekao mu to netko ili ne . Jer ne razaznavati san ί j avu ο onom pΓaνedno1n i nept"avedno1n, dobrom i z lom, ui stinu ne moze ne bi ti naj sramotnij e, pa n1akar ga hvalίla sva svjetina. Fedaι· : D o ista ne. So/crat: Onaj pak tko drzi da u pisanom govoru ο svakoj stvari nuzno ima mnogo igTe, ί da nij edan govor, bio pisan u metΓU ili slobodno, nije dostojan ve li ka truda da bude napisan ili govoren, kao sto se 1·apsodijski govori bez propitivanja j pouke iznose samo radi n agovaι·anj a, taj opet drzi da su istinski najbolji govori samo na podsjecanja poznavatel_j ima, a da samo govori za poduku i ucenje te ο ηί koji su istinski upisani u dusu ο prevednon1, lijepom ί dobro1η jasni , dovι·seni ί d osιojni t ruda. Ι da se san10 takve govore tre ba nazίvati rodenom djecon1, ponajprije onaj u sebi sam ome , ako bi ikad bίο pronaden, a potom oni sto bi kao njegovi potomci i braca ιιj edno izrasli u drιιgim dusama pren1a dostojanstvu. Dok sve druge otpravlja s pozdravom - taj mί se ί takav ιηuz, Fedre, c ini onakvim 305

c

5

d

5

Ιο e

s

278

5

b

APPENDIX Ι. 1 σέ τε και έμi: γενέσθαι.

5

ΦΑΙ. nαντάπασι μΕ.ν ούν εγωγε βούλομαί τε κα1. εϋχομαι

&.

λέγεις. ΣΩ. Ούκοί)ν ηδη πεπαίσθω μετρίως 1)μ1:ν τa περt λόγων· και σύ τε έλθών φράζε Λυσί~ δτι νώ καταβάντε ές τό Νυμφ&ν ναμά τε και μουσεϊον i)κούσαμεν λόγων, οϊ έπέστελλον λέγειν

c

ΛυσίζΧ τε και εϊ τις Ο:λλος συντίθησι λόγους, κα1. Όμήρφ κα1.

εϊ τις Ο:λλος αΌ ποίησιν ψιλfιν η έν φδfj συντέθηκε, τρί.τον δs Σόλωνι καt δ στις έν πολι τικοί:ς λόγοις νόμους ονομάζων

5

συγγράμματα εγραψεν· ε ί μέν είδώς

n

τό aληθές eχει συνέ·θηκε

ταυτα, και eχων βοηθεϊν, είς eλεγχον ίών περ\. ών εγραψε, και λέγων αύτος δυνατος τα γεγραμμένα φαυλα αποδεtξαι, οϋ τι d

τώνδε έπωνυμίαν εχοντα δει λέγεσθαι τον τοιουτον, &λλ' έφ' οίς έσπούδακεν έκείνων. ΦΑΙ. Τίνας ο-Ον τας έπωνυμίας αύτφ νέμεις; ΣΩ. Το μεν σοφόν, ώ Φαtδρε, καλεί:ν eμοιγε μέγα είναι δοκεϊ και θεφ μόvφ πρέπειν· τό δε η φιλόσοφον η τοιο-Uτόν τι μaλλόν

5

τε &ν αύτ(i) και άρμόττοι και έμμελεστέρως εχοι. Φ ΑΙ . κα:ι ο\:ιδέ ν γε άπό τρόπου.

ΣΩ. Ούκουν αί> τον μη εχοντα τιμιώτερα ών συνέθηκεν fι εγραψεν &νω κάτω στρέφων έν χρόνφ, προς Ο:λλ ηλα κολλ&ν

e

τε καί &φαιρ&ν, έν δίκn που ποιητήν η λόγων συγγραφέα Τι νομογράφοv προσερεϊς ; ΦΑΙ. Τί μήν ;

Plat. 340 b

Eρist.

2. Vfl 340

Β

1 - 345 C 3

έπειδη δf: &φικόμην, φμην τούτου πρώτον ελεγχον δεtν λαβειν , πότερον οντως εϊ η Διονύσιος έξημμένος ύτο φιλοσοφίας rοσπερ πυρός , η μάτην ό πολ l>ς ουτος ελ θοι λόγος 'Αθ·ήναζε. eστι ν δή τις τρόπος ταϋ περι τα τοιαί>τα πεtpαν λαμβάνειν ούκ άγεvvης

5

άλλ'

οντως τυράννοις πρέπων , &λλως τε και το ις των

παρακουσμάτων μεστοtς, δ δη κάγω Διονύσιον ε-Uθ-Uς έλθών ήσθόμ ην καt μάλα πεπονθόιτα. δεικ:νύναι δη δεϊ τοις τοιούτοις

306

PLATONOVA "SAMOSVJEDOCENJA" kakvi ιn

bismo tί i ja pozelje l ί postati oba. Fedaι-: Το sto ka.z es hocu ί ja ί molim za to. Sok~·at: Ta sad s1ηο se dosta poigrali govorima. Α ti idi i reci Lisiji da smo nas dvojica, sisavsi do izvora i prebivalista Nimfa, po cιιli govore sto na1η na1ozise da kazemo Lisij i ί komegod sto sastavlja govore, te Homeru ί kotnegod sto je sastavio pjesme s glazbom ili proste, i treόe Solonu ί komegod sto napisa spise u po litickim govorima naziva_juόi lh zakon ima: ako je to sastavio znajuci kako stva Γ sto_ji s ίstinom i ako je kadar pomoci sebi i zvrgnιιt kusnji ο onome s to je napisao, i ako je sposoban govorom pokazati da je lose to napί sano , takva covjeka ne treba nazivati imenom onih prethodnih, vec imenom onoga cime se bavi . Fedar: Kakve η1ιι dakle pridajes nazive'? Sokrat : Nazvati to ' mudrin1 ', Fedι-e, cini 1ni se da je veliko i da samo bogu prilic ί. Ono pak 'n1udroljubo ' ili nesto takvoga vise bi mu pl"ίstajalo ί najprίkladnije bilo. Fedω· : Ta nije niti neobicno. Sokt·at: Α neces 11 opet onoga kome nista dragocjenije nije nego ono sto je sastavio ίΙj napisao, pι·emecuci to dugo vremena, spajajuCi jedno s drugitη i rastavljajuόi, s pravom nazvati pjesnikon1 ίlί sastavljaceιη govora ί l ί pak zakonopiscen1? Fedar: Ta kako da ne?

5

c

5

d

5

c

2.

PLaton, Vll.

pί8rno

340

Β

1 - 345 C 3: •3

Kako stigoh [na Sicilίju], pomislih da mi je prvo prjbaviti dokaz ο toιne je li fi lozofija doi sta tako zahvati la Dionizija ρoput plamena, ilj pak zaludno dode sav taj g ι as do Atene. Postoj ί naime odt"eden nacin da se stekne dokaz ο takvim stvarima koji nije niposto nepΓilican vec ιιpravo pristaje vladarima, napose onima sto s ιι zasiccni οηi1η sto su nacuJ i, a cim dodoh, zan1ijetil1 da je Dionizi_je bas takav postao. Takvima 307

340 b

5

APPENDIX l. 1 δτι εστι παν το π ρ α. γ μα οίόν τε και δt' δσων πραγμάτων καί

c

δσον πόνον εχει. ό γaρ άκούσας , έaν μέν δντως η φιλόσοφος οί κεί:ός τε καt aξιος του πράγματος θεΊος ών, όδόν τε ήγεϊται

θαυμαστf~ν άκηκοέναι συντατέον τε είναι νυν καί ού βιωτόν aλλως ποιοί>ντι· μετa τουτο δη συντείνας αύτός τε και τον 5

ήγούμενον τΤ,ν όδόν, ούκ άνίησ ιν πρl.ν &ν η τέλος έπιθil π&.σιν,

η λάβη δύναμιν ώστε αύτος αύτον χωρ\.ς του δείξοντος δυνατος

είναι ποδηγεtν. ταύτ] και κατa ταυτα διανοηθείς ό τοιουτος d

ζn, πράττωv μέv έv αίστισιv

&v

nπράξεσιν, παρa πάντα δέ

άεί φιλοσοφίας έχόμενος καί τροφf]ς της καθ ' ήμέραv fiτις

&v

αύτόν μάλιστα εύμαθη τε καt μνήμονα καί λογίζεσθαι

5

δυνατον έν αύτφ vήφοντα άπεργάζηται · την δέ έναντίαν ταύτη μισων διατε δη

34)

έπι τηδεύει ν δυνατοt γί γvονται. ενιοι δέ αύτων πεί θουσι v

αύτους ώς tκαν&ς άκηκοότες είσί v το δλον, καί ούδεν ετι δέονταί τινων πραγμάτων. ή μέν δ11 πείρα αϋτη γίγνεται ή σαφής τε και άσφαλεστάτη προς τους τρυφ&ντάς ιι:ε και

5

άδυνάτους διαπονειν , ώς μηδέποτε βαλεtν έν αίτί~ τον

δεικνύντα άλλ' αύτόν αύτόν, μη δυvάμενον πάντα τά πρόσφορα έπιτηδεύειν τφ πράγματι. οϋτω δη καt Διονυσίφ τότ ' έρρήθη

τά pηθέvτα. πάντα μf.ν οί>ν οϊ>τ ' έγιο διεξflλικ όρθής έμπλήσειεν &ν ο-Οδαμ:ft 5

έμμελ&ς , τους δf: ύψηλi)ς και χαύνης έλπίδος , ώς σέμν ' &ιττα

342

μεμαθηκότας . ετι δe μακρότερα περt αύτ&ν έν νφ μοι γέγονεν είπεt.ν· τάχα γάρ &ν περt ών λέγω σαφέστερο ν &.ν εϊ η λεχθέντων αύτ&ν. εστι γάρ τις λόγος άλη'θής , έναντίος τφ τολμήσαντι γράφειv των τοιούτων και ότιουν, πολλάκις μεν ύπ ' έμου και

s

πρόσθεν pηθείς, εοικεν δ' ού ν είναι καL νυν λεκτέος. 'Έστιν τ&ν δντων έκάσ'tφ, δ ι' &ν την έπιστήμην άνάγκη παρα­ γίγνεσθαι , τρία, τέταρτον δ' αύτη - πέμπτον δ ' αύτό τιθέναι

b

δει δ δη γνωστόν τε και άληθ&ς έσιτιν ον

-

εν μεν οvομα,

δεύτερον δε λόγος, το δε τρίτον εϊδωλον, τέταρτον δε έπιστήμη.

περL εν οΌν λαβe βουλόμενος μαθεϊν τό νυν λεγόμενον, καl. πάντων οϋτω πέρι νόησον. κύκλος έστίν τι λεγόμενον, φ τουτ '

5

αυτό έστιν δvομα ο νυν έφθέγμεθα. λόγος δ' αύτου το δεύτερον, έξ όνομάτων και pημάτων συγκείμενος το γ&.ρ έκ των έσχάτων

έπ\ το μέσον ϊσον άπέχον πάντn, λόγος &ν εϊη εκείνου φπερ

c

στρογγύλον καL περιφερες δνομα καt ΊCύκλος. τρίτον δε τό ζωγραφούμενόν τε και έξαλειφόμενον και τορνευόμενον και

άπολλύμενον· ωv αύτος ό κύκλος, δν πέρι πάντ' έ στιν ταί>τα, ούδΕ:ν πάσχει . τούιτων ως ετερον ον . τέταρτον δε έπιστήμ η και

310

PLATONOVA "SAMOSVJEDOCENJA"

guce je da oni ista razumiju ο toj stvari. Ta 1 ο tome ne postoji nikakav moj spis niti όe ga ikada bitί: jer to nikako nije izrecjvo kao ostala zυanja, νeό se nakon duga bavljenja samo ιη stvari i duga suzivljenja, iznenada, kao od iskre, ιl dusi upali svjetlo ί samo sobom se dalje hrani. Νο ipak znam tol ί ko da bil1 te stvari , bίlo napisane ili ί zrecen e, sam najbolje izlozio, a ako bi pak bile lose napisane, to bi mi nanijelo ne malu bol. Α kad bi se meni pisane i izgovorene stvari c inile pogodnima za svjetinu, sto bismo ljepse mogli uciniti u zίvotu nego napίsatί to na veliku korist ljudima i svima iznijeti na vidjelo njezinu narav ! Ali ja ne mislim da bi ljudima bilo dobro laό ati se toga, osim nekim malobrojnima koj ί su uz 111alu poduku i sami kadri to iznaόi, dok bi se ostali ili neprikladno ispunili krivim omalovazavanjem ili pak uznositom i tastom nadon1 da su naucili nesto uzvi seno. Na umu mi je da ο to1ηe prozborim jos opsirnije, ta 1ηozda όe to ο c enιu govorim biti jasnije nakon sto ί ονο bude receno. Postoji naime istinit govor, protivan onom e tko se osmjelί pisati bilo sto ο tim stvarima, ο kojemu sam ί Γanije cesto govorio, a cini se da ga ί sad valja izloziti. Svakon1 pojedinacnom bicu prίpada troje preko cega se nuzno spoznaje, cetvrto jc sama spoznaja, a kao ρeto valja uzeti οηο san10 znatljίvo ί istίnski bivstvujuce: prvo je in1e, drugo pojam~ trece slika, a όetvrto spoznaja. Uzmi, ako 11oces sl1 vatίtί sto se sad izlaze , jedan [primjeI) i ο sveιnu ostalom to opet tako razumi ! ' Κ1υg ' je nesto sto se izri ce , a totηe _je ime upravo to sto s ηio sad ~zgovorili. Οηο drugo na njemu je njegova odI"edba koja se sastoji iz in1enica i glago la: dakle Όηο sto je od krajnjih tocaka naprama s1·edini svuda jednako udaljeno ', to bi bila pojmovna odredba onoga cemu su iιηena Όkruglo ', ' zakruzeno ' ί ' krug '. Treόe na njen1u je ono sto se crta i brise, οηο sto se izraduje i sto proρada. Νο krιιg san1, na koji se sve to odnosi, ne trpi ni sta od svega toga , jer on je nesto razlicito od toga . Ono pak cetvrto jest spoznaja, um , i istίnito Ω1nij enje ο 3 1ι

s d

s e

s 342

s

b

5

δεLς τολμήσει ποτε εiς α-Uτό τιθέναι τά νενοημένα tπ' α'ί:>του, καί. ταί>τα εiς

άμετακίνητον, δ δη πάσχει τα γεγραμμένα τύποις. τουτο δε πάλιν αύ το νυν λεγόμενον δεί μαθεtν. κύκλος εκαστος τ&ν 5

έν ταtς nράξεσι γραφομένων η χα\ τορνευθέντων μεστος του

έναντίου έστLν τφ πέμπτφ- του γαρ εύθέος έφάπτεταt πάντη

-

αύτος δέ, φαμέν , ό κύκλος οϋτε τι σμικρότερον οϋτε μεΊζον της

έναντίας εχει έν αυτφ φύσεως. ονομά τε αύτ&ν φαμεν ούδεν b

ούδενL βέβαιον είναι, κωλύειν δ ' ούδtν τα νυν στρογγύλα καλούμενα εύθέα κεκλfισθαι τά τε εύθέα δη στρογγύλα, και ούδεν ηττον βεβαίως εξειν τοις μεταθεμένοις και έναντίως καλο-Uσιν. και μην περ\. λόγου γε ό αύτός λόγος, είπερ έξ

5

όνομάτων καt pημά·των σύγκειται, μηδεν tκαν&ς βεβαtως είναι βέβαιον- μ υρίος δΕ: λόγος αυ περL έκάστου τ&ν τεττάρων ώς άσαφές, το δΕ: μέγιστον, δπερ εϊπομεν όλίγον εμπροσθεν, δτt δυΟιν οντοιν , του τε δντος και του ποιου τινος, ού το ποιόν τι ,

c

το δέ τί, ζητούσης εiδέvαι της ψυχης , το μη ζητούμενον εκαστον των τεττάρων προτέινον τft ψυχf\ λόγω τε και κατ ' εργα.

αtσθήσεσιν εύέλεγκτον τότε λεγόμενον και δεικνύμενον άεt. παρεχόμενον εκαστον , άπορίας τε και άσαφείας έμπίμπλησι

312

PLATONOYA "SAMOSVJEDOC ENJA"

tome: jer sve se to skupa ima uzeti kao jedno, dano ne u glasovima ili u tjelesnim 1ikovima vec u dusama; i upravo po tome .ie jasno da je to nesto drugo bi lo od biti samoga kruga bί l o od onoga troga sto je pretl1υdno bilo i zτeceno. Od svega je um ρο srodstvu ί s1icnosti najblizi onom petome, dok su druga udaljenija. Το isto vι-ijedi za pravocrtne ί za zaobljene tikove i boje, nadalje i za οηο dobro , lijepo i pravedno, za svako tijelo pa bilo da je izι-adeno bilo prirodno nastalo, poput vode , vatre ί slicnil1 stvaι-i , poton1 za sva ziva bica i za stanja duse , za sve sto se cini ί tφi. Otud, ako netko ne pojn1i na neki nacin OVO cetVOlΌ , nikada nece potpuno postati dionikom znanja onog petog. Osim toga, to cetVOIΌ, pω·adi slaboce pojmovnih odredbi, podμzin1a objasniti ί kakovost svakog pojedinacnog bjca i njegovo samo bivstvo: zato se nitko tko ima uma nece usuditi da οηο sto je umoιn dokucio ίkada ugι-adi u takvo sto, koje je nadasve nepokretno , a bas takva su napisana s!ova. Α valja, opet, pojmiti ί sl_jedece. Svaki od prakticki nacrtani.h ίlί izradenih krugova - budιιci se posvuda dotice ravηe crte pιιη je sιφrotnosti spram onog petog, dok krug sanι , tvrdimo) ne sadι·zi ηί πιaηjί ni veci udio sup rotnosti od svoje vlastite biti. Ι za ίιηe onil1 krugova kazemo da nίjedno nijednome nije stalno, i nista ne pri_jeci da οηο sto se sad zove Όkruglo ' bude nazvano 'pravocrtni1η' , a 'pravocrtno' ΌkrugJim '; ta necc biti nista ιηanje pouzdano ako se premece i supΓOtno naziva. Το isto vrijedi ί za pojn1ovnu odredbu jer se ona sama sastoji od imenica i g1agola; nista tu nije s talno na do statno pouzdan nacin. Jma bezbroj razloga tome zasto je svako od οηο cetvoro nejasno , a najveci je, kao sto rekosωo n1alopι·ije, taj da dok dusa trazeci da od onoga dvoga , naime bica samog ί kakovosti bica, spozna οηο samo bice, a ne kakovost, upravo οηο sto ona od onil1 cetiriju stvari ne tra.Zi da spozna rijecju i djelom se ispi-ecava dusi; a buduci da je οηο sto se izrice i pokazuje lako dostιιpno osjetilima, οηο da tako kazemo zasicuje svakoga

313

5

d

s

t!

343

s

b

5

c

APPENDIX 1. 1 5

πάσης ώς επος είπεί'ν πάντ ' &νδρα. έν οiσι μεν ουv μηδ' εiθισμένοι τό άληθες ζητεl:ν έσμεν ύπο πονηρν άναγκάζωμεν, ό βουλόμενος τ&v δυναμένων άνατρέπει ν κρατεί και ποιεt τον

s

έξηγούμενον έν λόγοις η γράμμασιν η άποκρίσεσι ν τοίς πολλοίς

τ&ν άκουόντων δοκειv μηδεv γι.γνώσκειν ων &ν έπιχειρfι γράφειν η λέγειν, άγνοούντων ένίοτε ώς ούχ ή ψυχη του γράψαντος η λέξαντος έλέγχεται, άλλ ' ή τ&ν τεττάρων φύσις έκάστου, πε-

e

φυκυί'α φαύλως. ή δΕ δια πάντων αύτ&ν διαγωγή, &ναι ΊCα\. κάτω μεταβαίvουσα έφ ' εκαστον , μόγις έπιστήμην ένέτεκεν

ευ πεφυκότος ευ πεφυκότι· κακ&ς δε &ν φυfi, ώς ή τ&ν πολλrον εξις της ψυχης εϊς τε το μαθεtν εϊς τε τα λεγόμενα ηθη 344

πέφυκεν, τα δf; διέφθαρται, ούδ ' &ν ό Λυγκε-Uς ίδεtν ποιήσει.εν

τούς τοιούτους. ένt δε λόγφ, τον μη συγγενf\ του πράγματος οϋτ ' &ν εύμά-θεια ποιήσειέν ποτε ο ϋτε μνήμη- η)ν άρχήν γαρ έν ά.λλοτρίαις εξεσιν ούκ έγγίγνεται

5

-

ώστε όπόσοι τ&ν

δικαίων τε κα\. τ&ν &λλων δσα καλa μη προσφυεις είσιν καl.

συγγενείς, &λλοι δΕ: &λλων εύμαθείς &μα και μνήμονες, ούδ' δσοι συγγενείς, δυσμαθεtς δε και άμνήμονες, ο-Uδένες τούτων μήποτε μάθωσιν άλή-θειαν άρετfiς είς το δυνατον ουδε κακίας. b

&μα γαρ αύτa άνάγκη μανθάνειν και το ψευδος &μα καί άληθες τής δλης ούσίας , μετa τριβf)ς πάσης και χρόνου πολλου, δπερ έν άρχαίς είπον· μόγις δε τριβόμενα προς &λληλα αύτ&ν

5

εκαστα , ο νόματα και λόγοι οψεις τε και αίσθήσεις, έν ευμ.ενέσιν έλέγχοις έλεγχόμεvα και &νευ φθόνων έρωτήσεσι ν καt άπσκρίσεσιν χρωμέvων, έξέλαμψε φρόνησις περι εκαστον

c

και νους, συντείνων οτι μάλιστ' είς δύναμιν aνθρωπίνην. διο δ·η πας άvηρ σπουδαίος τ&ν οντωv σπουδαίων πέρι πολλοί> δει μη γράψας ποτε έν άνθρώποις είς φθόνον και ά.πορίαν καταβαλεί:. ένl.. δη έκ τούτων δεί γιγνώσΊCειν λόγφ, οταν ϊδη

5

τίς του συγγράμματα γεγραμμένα εϊτε έν νόμοις νομοθέτου

314

PLATONOVA "SΛMOSVJEDO CENJA "

covjeka zdvojnoscu i nejasnocom. Ukoliko zbog naporne ίzοbrazbe nis1no naviknutί traziti ono istίnito , vec nam je dostatna i najpoνΓsnija s lίka , necemo jedni druge ismijavati dok se medusobno ίspίtuje n1 0 i uzn1aze1no premetatί ί ίskusavati ono cetνοιΌ. Ukoliko pak trazi rη o odgovore ί jasnocu ο onom petome, pobjeduje onaj tko hoce nadvisiti one sto uzmafu οηο cetvoro, i postize cla ιnnogi od slusatelja i1naju doja1η da onaj tko iz laze putem od1·edbi. pisn1ena ίli odgovora nista ne zna ο οηοηιe cega se poduhvaca da napise ili izgovori, makar pri tome cesto ni ne znaju da se ne ispituje dusa onoga tko pise ί l i zbori, vec sama narav onog όe tvoro koja je pri tΌ d no kvarna. Νο ί p1Όhodnja kroz sve njih., krecuci se nagore i nadolje k svako ιη e , sarno tesko zamece spoznaju toga naravlju vrsnog cak i kod onoga tko je naravlju vrstan. Ako pak lose usp ije, kao sto je stanje du se. kod mnostva u pogledu ucenju ρο prirodi ili se tek kvari u pogledu onoga sto zovenιo ob i caji1ηa , takve ni Linkej ne bi 1nogao uCiniti da p1Όgledaju. Jednoω i·ijecju, onoga tko nije sroden s torn stvari , ηί lako uc.enje ni sjecanje nece uc in ίtί takvim - ta iz samog se nacela to ne zacinje u tudin1 naravίn1a. Stoga svi οη ί koji niti su rodeni za to nitί sIΌden i s pravednin1 ί ostalim vrl im stvarima, pa rnakar b ili prίj emcivi za drugo i dobroga parncenja, niti pak oni sto su StΌdeni, a)i neprijemCiνi za ucenje i pamcenje, ηί jedni nece nikada saznati isti nu vrsnoόe i lososti koliko je to inace ωoguce. Jer sve se to mora zajedno nauciti , laz s istinom sveg b ί vstva, ί to UZ potpun trud i ktΌZ pUΠO YΓeιnena , kao StO rekoh η pocetku: tek kad se svako od i-ecenoga - nain1e ίn1ena, pojn1ovi, izgledi i zaιηjedbe - prct ι·ese naspram ostalog kad se ispita btagonamjerniιη propitivanjima, i to od onih sto se bez mι·znje koriste pitanjin1a i οdgονοΓ iιηa , zasvj etlit ce razboι- ο svakoj stvaτi i u1η kod onil1 sto se napiezu ko liko je najvise u ljιιdskoj moci . Zato je svaki ozbiljan n1uz daleko od toga da bi pisavsi ο ozbiljninι stvai-ί nιa ikada izruc io ί11 l_judskoj nπznji ί dvojbi. Jednon1 rjecju , iz toga valja razaznati ονο: kad netko vidi napisani 3 15

s

d

5

e

344

s

b

5

c

s

ΛPPENDJX

!. 1

ε"ϊτε έν &λλοις τισl. ν &ττ ' συν , ώς ούκ liν τούτφ ταυτα σπουδα ιότατα, εϊπερ εστ ' αυτος σπουδαtος, κεϊται δέ που έν χώρ~ τfi καλλίστη των τούτου· εί δε οντως αύτφ ταυτ ' d

έσπουδασμένα έν γράμμασιν έτέθη, «έξ &ρα δή τοι επειτα, »

θεοί μεν οϋ, βροτοί δέ «φρένας rολεσαν αυτοί. ». Τούτφ δη τφ μ ύθφ τε καl πλάνφ ό συνεπισπόμενος εύ εϊσεται,

εtτ' ο\)ν Διονύσιος εγραψέν τι τ&ν περ1. φύσεως δ:κρων καί, 5

πρώτων εϊτε τις έλάττων ε'ϊτε μείζων, ώς ούδΕ:ν aκηκοώς ουδε μεμαθηκώς liν ύγιές ών εγραψεν κ:ατα τον έμόν λόγον- όμοίως γαρ &ν αυτα έσέβετο έμοί, και ουκ &ν αύτα έτόλμησεν είς

αναρμοστίαν καl. aπρέπειαν έκβάλλειν. οϋτε γaρ ύπομνεμάτων χάριν εγραψεν

e

-

ουδεν γαρ δεινόν μή τις αυτο έπιλάθηται,

έaν &παξ τη ψυχn παριλάβπ πάντων γaρ έν βραχυτάτοις κεϊται

-

φιλοτιμίας δΕ. αίσχρ&ς εϊπερ ενεκα , εϊθ' ώς αύτου τιθέμενος

εϊι'}' ώς παιδείας δη μέτοχος ων, ης ούκ &ξιος ην ά.γαπ&ν 345

δόξαν τ~lν της μετοχης γενομένης. εί μεν οΌν έκ: της μιας συνουσίας Διοvυσίφ το-Ότο γέγονεv, τάχ' &ν εϊη, γέγονεν δ' ούν δπως, «ϊττω Ζευς,» φησ1.ν ό Θηβαιος διεξηλθοv μέν γaρ ώς είπόν τε έγώ και Ο:παξ μόνον. ϋστερον δε ού πώποτε ετι.

5

έννοειν δη δει το μετά. τουτο, δτφ μέλει το περt αύτά γεγονος ε\>ρεϊν οπη ποτέ γέγονεν, τίνι πότ ' αtτί~ το δεύτερον και τό

τρίτον . πλεονάκις τε ού διεξflμεν· πότερον Διονύσιος aκούσας b

μόνον &παξ , οϋτως είδέναι τε ο'ίεται icαt. ίκαν&ς οίδεν,

εϊτε

αύτός ε-ύρών η και μαθών εμπροσ'θεν παρ' έτέρων , η φα'5λα είναι τά λεχθέντα , η το τρίτον ου καθ ' αύτόν , μείζονα δέ, και

οντως ούκ 5

&v

δυνατος είναι φροvήσεώς τε και ά.ρετης ζην

έπιμελούμενος. εί μεν γaρ φαί>λα. πολλοϊς μάρτυσι μαχεϊται τa έναντία λέγουσιν, οϊ περl. τ&ν τοιούτων πάμπολυ Διονυσίου

κ:υριώτεροι &ν είεν κρι ταί' ει δε ηύρηκέναι η μεμαθηκέναι. &ξια δ ' συν είναι προς παιδείαν ψυχης έλευθέρας, π&ς &ν, μή

c

-θαυμασ1iός &ν &νθρωπος , τον ήγεμόνα τούτων και κύριο ν οϋτως ε-Uχερ&ς ήτίμασέν ποτ ' &ν;

316

PLATONOVA "SAMOSVJEDOCENJA"

sp is, bilo ιι zakonu zakonodavca ili u ma cem drugom, tad za njega, ako j e sa111 doista ozbiyan, to i nije najozbiljnija stvar; ona se nalazi u nekom di-ugom , najljepsem predj elu njegovom. Ali ako je ipak to najozbiljnjje uni o u pismena, «onda su painet njeωu pokval'ili» - doduse ne «bogovi sami», vec ljudi: 4 Onaj tko pribrano slijedi ovu pJ·icu i zaobi1azenja, valjano ce raznati da tkogod cla je - sam Dioniz ij e ili netko neznatniji ili vι-e d n iji od njega - nesto pisao ο najvisim ί pJΎin1 stvarima naravi, taj prema 1η oje mu gονοηι ni sta valjano nije cuo n i t ί naιιc i o od οιιοga st.o je napisao , Ta in ace bi kao i ja osjetio strahostovanj e j ne bi se usιιd i o izruciti to onom nepiilicno ιn ί ne doli cno ιη. Α ne bί to bio zapisao ni radi podsjecanja; ta, nema bojazni da bi netko rnogao to zaboraviti , ako je samo j edno1η sl1vatio ιι dusi ; od svega to je dano u najkrace111 prikazιι. Ako pak jest, tad τadi s Ι"a ιηnog castohleplja, i to bilo da je το piikazao kao svoje vlast ito bilo da je sebe prikazao dionikon1 odgoja kojega nije bio dostojan , al i zeljan s \ave sto ρroiz lazi iz sιιdj el ovanja . Ako se pak Dion izUu to samo iz jedne poduke, neka bude, no kako se «nek' san1 Zeus zna» desilo, sto veli Tebanac. Ja saΠ1 to , kako upl'avo rekoh , prosao s nji1ne samo j ednom, a potorn nikad vise. Κ tome, onaj tko ho όe iznaci kako se zbilo to sto se zb ilo, mora shvatiti i iz kojeg ι·azl oga ο to1ηe nisn10 ι-as_pι-avlja1i dω g i , treci il i v ise pu t. Smatra 1i Dioni zij e, cuvsi ο ton1e samo j edanput, da posjeduje takvo znanj e te da je οηο dostatno, bilo da ga je sam ίznas ao bilo da je ranijc cuo od drυgih, ili pak srnatι-a bezvrj ednim to sto je receno, ilί pak kao trece , da to nij e za njega vec da ga prernasuj e, te da doista ni,je kadar zivjeti stι-emec i ι-azbol"itosti ί νl'l ini . Sn1atra li ga pak bezvrjednim, pro tiνan je mno gim svjedocima koji tνrd e suprotn o ί koji su u ton1 e dal eko nadmocn iji suci od Dioni zi.ia. Ako ti pak tvrdi da je sa ιn to iznasao ili nauCio te da je to dostojno odgoja slobodn e duse, kako je on da mogao, osi ω ako nije neki cudak, tako olako p1·ezreti svoga vodj ca i gospodara u to111e? 3 17

d

5

e

345

5

b

5

c

~ΞJs-Ξ ~

ff2Jr2Jr'c

1. Plat. Prot. 356 Ε 8 - 357 C 1 356

... τί αv εσφζεν ήμί:ν τον βίον ; &ρ' αv ουκ έπιστήμη; και &ρ' αν

357

ου μετρητική τις , έπειδήπερ ύπερβολfiς τε και ένδείας έστιν ή τέχνη ; έπειδη δε περιττοί> τε και αρτίου, &ρα &.λλη τις η

αριθμητική ;

5

Όμολογοίεν

ήμίv οί &vθρωποι η οϋ;

&v

Έδόκουν &ν και τφ Πρωταγόρα όμολογείν.

-

-

Είεν,

m

&.νθρωποι· έπει δε δη ήδονf)ς τε και λύπης έν όρθn τn αίρέσει έφάνη ήμϊν ή σωτηρία του βίου ουσα, του τε πλέονος και b

έλάττονος και μείζονος και σμι κροτέρου και πορρωτέρω και

έγγυτέρω, άρα πρ&τον μενού μετρητικη φαίνεται, ύπερβολης τε και ένδείας ούσα και ίσότητος προς άλλήλας σκέψις;

' Αλλ ' s

άνάγκη.

-

-

Έπει δε μετρητική, ανάγκη δήπου τέχνη

και έπιστήμη. -Συμφήσουσιν.

'Ήτις μεν τοίνυv τέχνη και

-

έπιστήμη έστιν αϋτη , εiς αύθις σκεψόμεθα· δτι δε έπιστήμη έστίν, τοσουτον έξαρκεί: προς την απόδειξιν

c

flv

έμε δει και

Πρωταγόραν αποδεϊξαι περι mν flρεσθ' ήμaς.

2. Plat. Men. 76 ΣΩ. Τραγικη γάρ έστιv, σοι μaλλοv

5

11 η

Ε

3 - 77

m Μένων,

318

1

ή απόκρισις ώστε άρέσκει

περι του σχήματος.

ΜΕΝ. 'Έμοιγε.

Β

Ι.

2 Aluzije na "nepisano ucenje" u Platonovim dij alozima

1. Platon, Protagora 356

Ε

8 - 357 C 1: •s

. . . sto bi nam to odrzalo zivot? Je li to znanje? Ι nije li to neko mjernicko znanje buduci da je umijece premasivanja i podmasaja? Α ako je pak znanje parnog i neparnog, je li to ikoje drugo nego bas aritmeticko znanje? Bi li se ljudi ο tome slozili s nama ili ne? - Ι Protagori se cinilo da bi se slozili. - Νο dobro, ljudi , buduci da nam se za odrzanje zivota cinilo da j e u pravom izboru uzitka i bola, onog vise ί manje, veceg i sitnijeg, onog daljeg ί blizeg, ne ίzgleda da je ponajprije mjernicko, buduci da j e razmatranje premasivanja i podmasaja te njihove medusobne izjednacenosti. - Ta nuzno je. - Α ako je pak mjernicko, tad .ie nuzno neko un1ijece ί znanost. - S time ce se sloziti. - Α koje je to umijece i znanost, odmah cemo razmotriti. Νο da je znanost, toliko je dostatno za dokaz koji smo ja i Protagora morali poloziti ο onome sto ste nas pitali.

356 357

5

b

5

c

2.

Platon, Menon 76

Ε

3 - 77

Β

1: 06

Sokrat: Ta posve je uzvisen taj odgovor, Menone, nego onaj ο plohi. Menon: Ta doista!

319

ί

vise ti godi 5

APPENDlX

Ι.

2

ΣΩ. Άλλ ' ούκ εστιν,

&

παt Άλεξιδ11μου , ώς έγώ έμαυτον

πειθω, ό.λλ' έκείνη βελτίων- οlμαι δε ο'\>δ' &ν σοι δόξαι, εi μή, ώσπερ χθες ελεγες , αναγκαtόν σοι απιέναι προ τ&ν μυστηρίων , ό.λλ' εi περιμείναις τε και μυηθείης.

77

ΜΕΝ. ' Αλλα περιμένοιμ' &ν,

& Σώκρατες, εϊ μοι πολλα τοια-Uτα

λέγοις.

ΣΩ. ' Αλλα μ11ν προθυμίας γε ο'\>δεν ό.πολείψω, και σου ενεκα

και έμαυτού, λέγων τοιαύτα· ό.λλ ' δπως μη ουχ οίός τ' εσομαι 5

πολλα τοιαύτα λέγειν.

ό.λλ' ϊθι δη πειρ& και συ έμοι την

ύπόσχεσιν άποδούναι, κατα δλου εiπών άρετfiς πέρι δτι έστίν, και πα υ σαι πολλα ποιων έκ του ένός, δπερ φασι τους συντρίβοντάς τι έκάστοτε οί σκώπτοντες, ό.λλα έάσας δλην

και ύγ ιη ε iπε τί έστιν άρετ1~. τα δέ γε παραδείγματα παρ' b

έμου εϊληφας.

3. Plat. Pliaed. 107 ου μόνον γ' , εφη,

5

Β

4 - 10

& Σιμμία, ό Σωκράτης, ό.λλα ταυτά τε εύ

λέγε ις και τάς γε ύποθέ σε ις τας πρώτας, και εi πισται ύμtν εiσιν, δμrος έπισκεπτέαι σαφέστερον· και εαν αυτας ίκαν&ς

διέλητε, ώς έγφμαι, άκολουθήσετε τφ λόγφ, καθ' δσον δυνατον μάλιστ' άνθρώπφ έπακολουι'tf1σαι· κ&ν τουτο αύτο σαφες

γένηται, ουδεν ζητήσετε περαιτέρω. 1ο

' Αληθη , εφη, λέγεις.

4. Plat. Resp. 506 D 2 - 507 Μη προς Διός, η δ ' δς,

&

Α

2

Σώκρατες , ό Γλαύκων, &σπερ επι

τέλει &ν αποστi)ς. άρκέσει γαρ ήμtν, κ&ν ωσπερ δικαιοσύνης πέρι και σωφροσύνης και τ&ν &λλων διf1λθ ες, οϋτω και περt

5

του ό.γαθου

διέλθης.

και γαρ έμοί , ήν δ ' έγώ, ω έταί:ρε, και μάλα άρκέσει· άλλ'

δπως μη ούχ οίός τ' εσομαι, προθυμούμενος δε άσχημον&ν γέλωτα όφλήσω. ό.λλ', ω μακάριοι , αυτο μεν τί ποτ' έστι e

τάγαθον έάσωμεν το νυν ει ναι

-

320

πλέον γάρ μοι φαίνεται η

PLATONOYE ALUZIJE ΝΑ ,,NEPISANO UCENJE"

Sokrat: Ali, sine Aleksidemov, nije, kako ja sebe uvjeravam, taj

odgovor bolj i V'ec onaj drugi. Α drzim, ne bi se ni teb i cinio takvίm da nisi, kako jucer rece, prisiljen otici prije otajstva, vec da mozes ostati ί dati se posvetiti. Menon: Rado bih ostao, Sokrate, kad bi mi ti rekao mnogo toga. Sokrat: Od dobre volje necu izostaviti nista dok budem govoi-io, ni zbog tebe a ni zbog sebe, ηο samo da uzmognem biti kadar izreci sve te stvari. Νο daj, pokusaj i ti odrzati obecanj e tako da mi kazes opcenito ο vrsnoCi sto ona jest, te nemoj, kako se kaze u sali kad se nesto razbije, praviti od jednoga mnogo, vec, pustivsi je zdravu i citavu, reci sto jest vrsnoca. Uzorke za to vec si dobio od mene.

3. Platon, Fedon 107

Β

77

s

b

4 - 1Ο: •7

ΑΙ'

ne samo to, Simija - rece Sokrat - vec, kao sto sam pravo govoris, slicno valja da j asnije razmotrite i ο prvim pretpostavkama jesu li vam uvjerljive. Tad cete, kako drzim, ako ih dostatno razlucite, slijediti govor koliko god je covjeku moguce da ga slij edi. Ι ako to postane jasno, nista iznad to ga necete vise traziti. - Is tinito zboris, rece.

s

1ο

4.

Platon,

Politeίa

506 D 2 - 507

Α

2: •s

- Zeusa ti, Sokrate, rece Glaukon, nemoj sustati sad kad si pri kraju. Bit ce nam dosta tek kad raspravis ί ο Dobru , kao sto si raspravio ο pravednosti, razboritosti i drugome. - Ta i meni bi prijatelju, rekσh , tek to bilo dovoljno. Νο samo da mi se ne desi da zasluzim porugu hoteci nepriιicnu stvar. Nego, ο sretnici, ostavimo se za sad toga sto samo dobro jest 32 1

5

e

APPENDIX 1. 2 κατα την παρουσαν όρμην έφικέσθαι του γε δοκουντος έμοt τα νυν - δς δε εκγονός τε του άγαθου φαίνεται και όμοιότατος

5

έκείνφ, λέγειν έθέλω, εi και ύμiν φίλον, εi δε μή , έ&.ν .

Άλλ', εφε, λέγε· εiς αύθις γαρ του πατρος άποτείσεις την διήγησιν.

507

Βουλοίμην &.ν, είπον, έμέ τε δύνασθαι αύτην άποδουναι και ύμaς κομίσασθαι, άλλα μη ώσπερ νυν τους τόκους μόνον.

Plat. c

Re.φ.

5. 509 C 1 - 11

Και ό Γλαύκων μάλα γελοίως, " Απολλον , εφη , δαιμονίας

ύπερβολfiς. Σ\> γάρ, Τjν δ' έγώ, αϊτιος, άναγκάζων τα έμοι δοκοί>ντα περι αύτου λέγειν .

5

και μηδαμώς γ ' ' εφη, παύση, εί μή τι, άλλα την περι τον ilλιον

όμοιότητα αυ διεξιών, εϊ πn άπολείπεις. ' Αλλα μήν, είπον, συχνά γε άπολείπω. Μηδε σμικρόν τοί νυν, eφη, παραλίπnς.

Οίμαι μέν, liν δ' έγώ, καί πολύ. δμως δέ, δσα γ ' έν τφ παρόντι

10

δυνατόν, έκών ούκ άπολείψω . Μη γάρ , eφη.

6.

Plat. Parm. 136 D 4 -

Ε

3

Και τόν Ζήνωνα eφη γελάσαντα φάναι· Α υτου, οο Σώκρατες,

5

δεώμεθα Παρμενίδου· μη γαρ ου φαυλον

fi δ λέγει. η ουχ όρ~ς

δσον eργον προστάττεις; εί μεν ουν πλείους ημεν, ουκ &ν &ξιον

1iν δεtσθαι· άπρεπη γαρ τα τοιαί>τα πολλών έναντίον λέγειν e

&λλως τε και τηλικούτψ άγνοουσιν γαρ οί πολλοt δτι &νευ ταύτης τής δια πάντων διεξόδου τε και πλάνης άδύνατον

έντυχόντα τφ άληθεt νουν σχειν.

322

PLATONOVE ALUZIJE ΝΑ ,,NEPlSANO UCENJE"

- dalje mi izgleda za dostici po sadasnj em promisljanju od onoga sto mi se sad ο tome pricinja; ali οηο sto mi izgJeda kao potornak Dobra, i to onaj najslicniji, to vam hocu povjediti, ako varn je drago, ako pak ne, tad ostavimo. - Samo govori, rece on, a opis roditelja ostavi nam za drugi navrat. - Ta volio bih, rekoh, da ja vama uzmognem otplatiti dug, a νί da to zapremite, a ne samo kamate kao sada.

5

507

5. PJaton, Politeίa 509 C Ι - 11: •9

- G laukon pak, posve u sali, rece: Ο Apo lone, bozanskog li prernasaja! - Ta, tvoja je krivnja, rekoh ja, sto me silis da govorim οηο sto mi se ο tome tek cini. - Ali, rece οη, nikako ne prekidaj, ako nista drugo, onda barem dok ne izlozis slicnost sa suncem, ako si nesto izostavio. - Svakako d~ sam ponesto izostavio, rekoh. - Ali nemoj izostaviti ni sitnicu, rece οη. - Drzim, rekoh, da cu jos mnogo toga izostaviti. Νο , koliko je moguce za sada, necu nista namjerno. - Nemoj doista, rece.

c

s

io

6.

Platon,

Parmenίd

136 D 4 -

Ε

3: •ι ο

Na to rece da je Zenon rekao smijuci se: "Ta mόlimo, Sokrate, samoga Parmenida, jer sto οη govori, to nije neznatno. Ili ne vidίs kakav posao iziskujes? Ta da nas ima vise, ne bi pristajalo molίti , jer neprilicno je ο takvim stvarima govoriti pred mnostvom, osobito nekome takove dobi. Ta ne znaju ljudi da je nemoguce bez takva probijanja i lutanja kroza sve steci umni uvid onome tko se srece s istinom.

323

5

e

APPENDIX

Ι.

2

7. Plat. Sop/1. 254 Β 7 - D 3 ΞΕ. 'Ότ' ούν δη τα μεν ήμiν τ&ν γενών ώμολόγηται κοινωνεiν έθέλειν άλλήλοις, τα δε μή, και τα μεν έπ' όλίγον, τα δ' έπι πολλά , τα δε και δια πάντων ουδεν κωλύειν τοις πα.σι

c

κεκοι νωνηκέναι, το δη μετα τουτο συνεπισπώμεθα τφ λόγφ

τf\δε σκοπουντες, μη περι πάντων τ&ν εiδ&ν, ϊνα μη ταραττώμεθα έν πολλο'iς, άλλα προελόμενοι τ&ν μεγίστων λεγομένων &ττα, πρώτον μεν ποια εκαστά έστιν, επειτα

5

κοινωνίας άλλήλων πως εχει δυνάμεως, ϊνα τό τε δν και μη

δν εi μη πάση σαφηνείςχ δυνάμεθα λαβεtν, άλλ' ουν λόγου γε ένδεεις μηδεν γιγνώμει'Jα περι αύτ&ν, καθ' δσον ό τρόπος ένδέχεται της νυν σκέψεως, έαν &ρα ήμ'iν πη παρεικάθη το d

μη δν λέγουσιν ώς εστιν δντως μη δν άθφοις άπαλλάττειν. ΘΕΑΙ. 0'6κούν χρή.

PLat. 284

ΞΕ.

Ei

Polίt.

8. 284

Α

1-

Ε

8

προς μηδf:ν ετερον την τοί) μείζονος έάσει τις φύσιν η

προς τοϋλαττον, ουκ εσται ποτε προς το μέτριον· η γάρ; ΝΕ. ΣΩ. Οϋτως.

5

ΞΕ. 0'6κοί>ν τας τέχνας τε αυτας και τ&ργα αυτ&ν σύμπαντα διολουμεν τούτφ τφ λόγφ, και δη και την ζητουμένην νυν πολιτικην και την pηθεiσαν ύφαντικην άφανιούμεν; &πασαι

γaρ αί τοιαυταί που το του μετρίου πλέον και ελαττον ουχ ώς ουκ δν άλλ' ώς δν χαλεπον περl. τας πράξεις παραφυλάττουσι, b

και τούτω δη τφ τρόπφ το μέτρον σφζουσαι πάντα άγαθa και καλα άπεργάζονται. ΝΕ. ΣΩ. Τί μήν;

ΞΕ. 0-Uκοί>ν &.ν την πολιτικΤιν &φανίσωμεν, &πορος ήμ'iν ή μετα

5

τουτο εσται ζήτησις της βασιλικflς έπιστήμης; ΝΕ . ΣΩ . και μάλα.

ΞΕ. Πότερον οι>ν, καθάπερ έν τφ σοφιστf\ προσηναγκάσαμεν

324

PLATONOY E ALUZIJE ΝΑ ,,NEPlSANO UCENJE"

7.

Platon,

Sofιst

254

Β

7 - D 3: • ι 1

Strana(: : Kako se slazeιno u tome da od rodova jedni imaju sto

zajednicko s drugiωa , drugi pak ne, jedni u vecoj mjeri, drugi u manjoj , te da opet jedne nista ne prijeCi da budu u zajedni stvu sa svίma, tako sad poslije toga ispitajmo pojmom slijedece, ali ne ο sv im rodovima , kako ne bismo lutaU kroz mnostvo, vec odabravsi neke od onih sto se smatraju najvisima, i to, prvo, koji su to rodovi pojedinacno, potom kako se odnose s pram ιηogucnosti zajednistva s drugima, tako da barem, cak ί kad ne uzωognemo s potpunon1 jasnocom zal1vatiti bivstvuju6e i nebivstvujuce, u pogledu poj1ηa ne ostanemo uskra6eni u vezi s njima, koliko to dopusta oblik sadasnjeg istrazivanja, ako ikako, govoreci za neb ivstvujuce da bivstveno jest nebivstvujuce, rηozemo izbjeci propast. Teetet: Doista je nuzno.

c

5

d

8. · Platon, Polίtίk 284 Α 1 - Ε 8: •12 Stranac: Ako se bit onog veceg upravlja samo i jedino spram ιη anjeg,

.\1/αdί

nikad se nece upraviti

spraιη

284

same mjere, zar ne?

Sokrat: Tako je.

Stωnac :

Ne bismo li onda takviιη govorom ponistili umijeca ί sve njihove ucinke, ί ne bismo Ιί isto tako zbrisa li ί politicko un1ijece koje sad trazimo kao ί tkalacko umijece? Ta, sva se τa kva umijeca opiru onome sto je vise i 1ηanje od prave mjere, ali ne kao necen1u sto nije, vec kao necen1u sto je nepovolj no za njihovo izvodenje, te tako cuvajuci pravu mjeru umijeca cine sve ono dobro ί lij epo . .\ f!adί Sokι-at: Svakako. S{l·anac: Nece 11 dakle, ponistimo li politicko uιnijece , potom postati besputniω ί nase istrazivanje u1ηijeca kraljevanja? .\f!adί Sokrat: Ι te kako hoce! Stι-anac: Nije li i ovdje, kao sto u Sofis tιι bijasmo navedeni na 325

5

b

5

APPENDIX 1. 2 είναι το μη ον, έπειδη κατα τουτο διέφυγεν ήμας ό λόγος, οϋτω και νυν το πλέον αυ και ελαττον μετρητα προσα10

vαγκαστέον γίγνεσθαι μη προς &λληλα μόνον aλλα και προς

c

την του μετρίου γένεσιν; ου γαρ δη δυνατόν γε ουτε πολιτικον ουτ' &λλον τινα των περι τας πράξεις έπιστήμονα &.ναμφι­ σβητήτως γεγονέναι τούτου μη συνομολογηθέντος.

ΝΕ. ΣΩ. 0-Uκουν και νυν δτι μάλιστα χρη ταύτον ποιεϊν.

5

ΞΕ. Πλέον, ώ Σώκρατες, ετι τουτο το εργον η ' κεϊνο

-

καίτοι

κaκείνου γε μεμνήμεθα το μf)κος δσον 11ν - aλλ ' υποτίθεσθαι μεν το τοιόνδε περ\. αύτ&ν και μάλα δίκαιον. ΝΕ. ΣΩ. Το ποιον;

d

ΞΕ.

"Ως ποτε δεήσει του νυν λεχθέντος προς την περι αύτο

τάκριβες άπόδειξι ν. δτι δε προς τα νυν καλ&ς και ίκαν&ς

δείκνυται, δοκει μοι βοηθεί:ν μεγαλοπρεπώς ·ήμί:ν ούτος ό λόγος, ώς &ρα ήγητέον όμοίως τας τέχνας πάσας είναι, μεϊζόν τε

s

&μα κα\. ελαττον μετρεί:σθαι μη προς &λληλα μόνον aλλCχ. και

προς την του μετρίου γένεσι ν. τούτου τε γaρ οντος έκεί:να εστι, κa~είνων ούσ&ν εστι και τουτο, μη δε οντος ποτέρου τούτων ουδέτερον αύτ&ν εσται ποτέ.

e

ΝΕ. ΣΩ. Τοί)το μεν όρθ&ς aλλα τί δη το μετa τουτο; ΞΕ. Δf)λον δτι διαιροtμεν &ν την μετρητικήν, καθάπερ έρρήθη,

ταύτη δίχα τέμνοντες, εν μεν τιθέντες αύτης μόριον συμπάσας τέχνας όπόσαι τον aριθμον και μήκη και βάθη και πλάτη και

5

ταχυτf)τας προς τούναντίον μετρουσιν , το δε ετερον, όπόσαι προς τό μέτριον και το πρέπον και τον καιρόν και το δέον και πάνθ' όπόσα είς το μέσον άπφκίσθη των έσχάτων.

9.

Plat.

Τίm.

48 C 2 -

Ε

1

νυν δε συν τό γε παρ' ήμ&ν ώδε έχέτω· την μεν περt άπάντων εϊτε aρχην εϊτε άρχας εϊτε δπn δοκεt τούτων πέρι το νυν ού

5

pητέον, δι' &λλο μεν ούδέν, δια δε το χαλεπον είναι κατα τον παρόντα τρόπον της διεξόδου δηλ&σαι τα δοκουντα, μήτ' συν

326

PLATONOVE ALUZIJE ΝΑ ,,NEPlSANO UCENJE"

to da nebivstvujuce jest, jer nas je u tοιη smijeru nagnao sam govor, nuzno prihvatiti da ί οηο vise ί manje budu mjereni, ί to ne samo jedno drugim, vec prema izvoru same mjere? Jer ako se ο tome ne postigne suglasnost, nece ni politik ni bilo tko drugi moci biti neprijepornim znalcem djelovanja. Mladί Sokrat: Ta onda nam je najvecma ciniti upravo to. Stranac : Ali jos veci je taj posao, Sokrate, od onog drugoga, premda jos pamtimo duzinu onoga prijasnjeg. Νο barem ce biti ispravno pretpostaviti ο tim stvarima sljedece. Miadί Sokrat: Α sto to? Stranac : Naime to da ce nam ονο sto je sad receno jednom trebati za dokazivanje onog samog tocnog. Α da je pak za sada sve pokazano lijepo ί dostatno, u tome nam, cini mi se, odlicno pomaze sljedeci pΓikaz: valja naime drzati da se sva umijeca odnose slicno te da se οηο vise ί manje ne mjeri saωo jedno spram drugog vec i spraω ishodista same mjere. Naime, ako ona jest, opstoji ί ono drugo, te dok οηο drugo opstoji, opstoji i sama mjeΓa ; a ako pak nij edno od toga ne opstoji, nijedno nikad nece opstojati. Mladi Sokrat: Το je ispravno; ηο sto potom slijedi? Stranac: Ta ocito cemo mjerno u111ijece razlucivati onako kako je receno, dijeleci nadvoje: uzimajuci kao jedan njegov dio sva ona umij eca sto mjere broj, duzinu, dubinu , sirinu i brzinu prema pripadnim s uprotnostima, a kao drugi njegov dio sva ona umijeca koja mjere prema samoj mjeri, prema pripadnom, pravovremenom, dostatnom te pren1a sve mu sto od krajnosti bjezi k sredini. Platon,

Tίmej

9. 48 C 2 -

Ε

c

s

d

s

e

5

1: • ι 3

Za sad dakle postupajn10 ovako: ο pocelu svega ili pak pocelima ili kako god da se cini to ο ceιnu je sad Γijec , ο tome nam sad nije govoriti, ako ni zbog cega drugog, onda zato sto je na sadasnji nacin tesko pojasniti οηο sto se pricinja ο tome. Ne327

ιο

5

APPENDlX 1. 2

ύμεις οϊεσθε δειν εμε λέγειν, οϋτ' αύτος αύ πείθειν εμαυτον εϊην &..ν δυνατος ώς όρθ&ς εγχειροtμ' &..ν τοσουτον επιβαλλόμενος d

εργοv- το δε κατ ' άρχτος μόνος έπεχείρησεν είπε\ν.

5. Aήst. Ρ!ι_νs.

b33

35 210:.ι

IV 2, 109 b 33 - 210 a 2 (Nedostaje kod Gaisera)

Πλάτωνι μέντοι λεκτέον, εί δει παρε~cβάντας είπειν, δια τί oύic έν τόπφ τα εϊδη και

ot

άριθμοί, ε'ίπερ

'tO

μεθεκτικον ό

τόπος, εϊτε του μεγάλου και του μικροί) οντος του μεθε~cτι~cου

εϊτε της ϋλης, &σπερ έν τφ Τιμαtφ γέγραφεv.

1

6. Arist. Erlι. Nico111. Ι 4, 1095 a 30 - b 3 a30

= Test. Plat.

10 Gaiser

μη λανθανέτω δ' ήμaς δτι διαφέρουσιν οί άπο τ&ν &ρχ&ν λόγοι

και οί έπι τaς άρχάς. ευ γaρ και ό Πλάτων i\πόρει τοί>το και έζήτει, πότερον άπο τ&ν άρχ&v η έπι τας άρχάς έστι v ή δδός, b

ωσπερ έv τφ σταδίφ άπο τ&ν άθλοθετ&v έπl. το πέρας η άνάπαλιv. άρκτέοv μεν γ(χ,ρ άπο τ&ν γνωρίμων, ταf>τα δΕ: διττ&ς τα μΕ.ν γαρ ·ήμϊv τα δ' άπλ&ς.

7. Al'ίst. MeιapJ1. Δ

11, 1018 b 37 - 1019 a 4 = Tesr. Plat. 33 a Gaiser

b37

ετι πρότερα λέγετα ι τα τ&v προτέρων πάθη , οίον εύθύτης

1019a

λειότητος το μΕ:ν γaρ γραμμης καθ ' αύτΎ,ν πά'θος το δε έπιφανείας. τα μεν δη οϋτω λέγεται πρότερα και ϋστερα, τα δε κατα φύσιν και ουσίαν, δσα έ.νδέχεται είναι &vευ &λλων, έκείνα δε &νευ έ.κείνων μή·

11 διαιρέσει 334

έχρflτο Πλάτων .

ΤΕSΠΜΟΝ Ι Α

prostor tvrde da jest nesto , no sto zapravo jest.

Aristotel,

Fiz ilω

jed ίni

se on

PLATONICA

podulιvatio

da kaze

5. IV 2, 209 b 33 - 2·1Ο a 2

Pla ton je doduse treb ao reci - ako valja reCi usput - zbog cega ideje ί brojevj nisu U pIΌstoru, ako je vec pΓOStor nesto sudj e lujuce, bilo da je to sudjeluj uce veliko- i-malo bilo da j e. tval", kako pise ιι Time/11.

/).

Si:jedocanstνa ο Plato noνu

siste1natskom

iιcenjit

b33

35

2Joa

s

teoι·ijo ιn pι-·oteinos ιί ί kategoι·ίja

AristΌte l , Niko ιnahoνa

6. Etika

Ι

4, 1095 a 30 - b 3: •17

Ne s1η ij e1110 previdjeti razliku ίzmedιι govora sto polaze od poceJa ί on ih sto idu k pocelinιa. Ta, s pι-aνοιη je ί Platon i sp ίtivao i istrazivao vodi li put od pocela ili k poce1ima, kao na tikalistu od sudaca pren1a crt i ili obrnuto. Val_ja naime poceti od onog p ozηatog , a ο η ο je dvostruko: nain1e jedno j e (poznato) nama, a drugo naprosto .

a3 0

ι1

7.

Aristote1, Meta.fizika V 1 J, 10J 8 b 37 - 1019 a 4: Ίχ Nadalj e, prvotn im se nazivaju i sanιa svoj stva onog prvotnog, p ri 11ιj eri ce pravo prema ravnom; ono pτvo je sv ojstvo pravca po seb i, a dωgo plol1e. Na taj se dak le nacin prvotnim naziva ί ono sto je potonje: ono prνo, koje m oze bitί bez drugog, ρο narav i i bivstvu, dok οηο dωgo ne moze bez ovoga; tom se podjeJoιυ s lυ z io i Pl aton.

335

b37 ιο19a

APPENDIX

ι

3

8. Tbeoρhr. Meιap/1.

a.l S

&1tό δ' ούν ταύτης

6 a 15 - b 17

= Test.

Plat. 30 Gajser

f\ τούτων τών άρχώv άξιώσειεν aν τις (τάχα

δε και άπό τ&ν &λλων &ρ '' αν τις τίθηται) τα έφεξης εύθυς άποδιδόναι και μη μέχρι του προελθόvτα παύεσθαι· τουτο γάρ 20

τελέου και φρονο'ί'>ντος, ο περ 'Αρχύτας ποτ' εφη ποιείν Εϋρυτον διατιθέντα τι νάς ψήφους λέγειν γαρ ώς δδε μεν άvθρώπου ό

άριθμός, οδε δέ ϊππου. οδε δ ' &λλου τι νος τυγχάνει. νυν δ' οι γε πολλοt. μέχρι τινός έλθόντες καταπαύονταt, καθά περ και οί τό εν Ίχ ώσπερ

εϊρηται περι των πρώτων μόνον. Πλάτων μεν οtιν έν τφ aνάγειν εtς τάς άρχάς δόξειεν &ν &πτεσθαι των &λλων εiς τaς ίδέας άνάπτων. ταύτας δ' είς

15

τους αριθμούς, έκ δε τούτων εiς τaς άρχάς, είτα κατα τήν γένεσιν μέχρι τrον εlρημένων· οί δΕ: των άρχων μόνον. ενιοι δΕ:

και την (χλ11θειαν έν τούτοις τά γάρ δντα μόνον περt τaς άρχάς.

9.

Arist. a 29 30

Metaρ/1. Α

6, 987 a 29 - 988 a 17 = Test. Plat. 22

μετά δΕ: τάς εi.ρημέvας φιλοσοφίας

'tl

Α Gaίser

Πλάτωνος έπεγένετο

πραγματεία, ·τά μέν πολλa τούτοις άκολου'θο\>σα, τά δε και

336

ΤΕSΤΙΜΟΝΙΑ

PLATONTCA

R. Teofι·ast, Metajizίlca

6 a 15 - b 17

Dakle od toga i takvih IJocela moglo bi se ti-aziti (a vjeιΌjatno ί iz drugib koje bi netko ιnogao postaviti) da sva po redu i izravno bιιdη izvedena, a ne da se prekίnu dosavsi do neke tocke. JeΓ samoj biti savrsenog ί ρromisljenog pripada ono sto ArJ1it rece da je nekoc cinio Eurit s1azuci kamenCice: govorio je naίme da je jedno bΓOj COVjeka, drugo oρet broj konja, a tτece opet broj neceg drugog. Ali mnogi prekidajιι ί zvodenje dosavsi do odι·edene tocke poput onih koji postavljaju Jedno ί neodreι:1enιJ Dνο/inιι: naime, nakon sto su ίzveJi bωjeve, likove i tijela, brze bol_je se ostavljaju sveg drugog osi1n to liko da ga se dotakαu te jedino objasnjavaju da jedne stvari potjecu od neodι-edene Dνojine, poput mjesra, ρrazni11e ί beskonacnog, a druge od bωjeva i Jednσga , poput dnse ί neki\1 dnιgil1 stvarί ; vι-ijeωe ί υebo izvode i stov ι-e­ ιηeno kao i vise drugih stvari, ali ο ηebιι i osta1ome nen1a vise nikakva spoιnena. Isto vrijedi i za s]jedbenike oko Spensipa, a od dnιgil1 valja i zιιzeti samo Ksenolaata; on opet sve nekako vezu_j e uz kozmos - ono zamjedbeno, te uτηne i matematicke, a]j takodeI i bozanske stvari. Το isto pokusava donekJe i Hestije, ne ostajucί samo, kako je ι·eceno, pii onom na_jprvom. Satη Platon, ίako svodj sve na pocela, izgleda da se dotice i drugi}1 stναι i povezujuci ί\1 s ίdejama, ideje s bΓojevima , a bΓO­ jeve s pocelima. Drιιgi se doticιι samo pocela, a neki pak ί istinυ stavljaju u sama poce\a: ta, sνο bivstvujuce υprav1jeno ίτn je san10 na pocela.

a Js

20

25

6b

5

1ο

ιs

9. Aι-istotel, Metafιz;ka Ι

6, 987 a 29 - 988 a. 17

Posli.ie spomenutih filozofija dosao _je Platono v nauk, u mnogoceiηu slijedeci one prve, no s adτzavajuci i vlastite stvari

337

a 29

30

APPΈNDJX

L. 3

ϊδια παρα την των Ίταλικrον sχουσα φιλοσοφίαν. έκ: νέου τε γαρ συνήθης γενόμενος πρώτον Κρατύλφ και ταtς

Ήρα­

κλειτείοις δόξαις, ώς άπάντων τiί)ν αiσθητ&ν άεL pεόντων και

987b

επιστήμης περt αυτων ουκ οϋσης, ταυτα μεν και ϋστερον οϋτως υπέλαβεν· Σωκράτους δε περι μf.ν τα ηθικa πραγματευομένου περι δε της δλης φύσεως ο\>θέν, έν μέντοι τούτοις τό καθόλου ζητουντος και περL όρισμών έπιστήσαντος πρώτου την διάνοιαν,

5

έκεiνον άποδεξάμενος δια τό τοιουτον ύπέλαβεν ώς περ\ έτέρων

τουτο γιγνόμενον και ού τών αίσθητώv- aδύνατον γ&.ρ ε'ίναι τον χοινον Όρον τών αtσθητrον τινός , άει γε μεταβαλλόντων.

οΌτος ούν τα μf.ν τοιαυτα τ&ν οντων ίδέας προσηγόρευσε. τα

δ' αtσθητα παρα ταυτα και χατα ταύτα λέγεσθαι πάντα· κατα 10

μέθεξιν γαρ είναι τα πολλα τών συνωνύμων όμώνΌμα τοϊς εϊδεσιν. την δε μέθεξιν τοϋνομα μόνον μετέβαλεv- οί μεν γαρ Πυθαγόρειοι μιμήσει τα οντα φασιν είναι τ&ν άριθμών , Πλάτων δf. μεθέξει , τοϋνομα μεταβαλών. την μέντοι γε μέθεξι ν η τΤ,ν μίμησιν flτις &ν εϊη τών είδ&ν άφεtσαν έν κοινφ ζητεϊν.

15

ετι δε παρα τα αίσθητα και τα εtδη τα μαθηματικα τ&ν

πραγμάτων εί ναί φησι μεταξύ.. διαφέροντα τ&ν μεν αί.σθηt&ν

τφ άtδια και ακίνητα είναι, τ&ν δ' εiδ&ν τφ τα μέν πόλλ' &ττα Όμοια είναι τό δε είδος α\>τ6 εν εκαστον μόνον. έπεt δ' αϊτια τα εϊδη το'ίς &λλοις, τακεί νωv στοιχεία πάντων

20

φήθη τών οντων είναι στοιχεία. ώς μf.ν οΌν ϋλην το μέγα καL το μικρόν είναι aρχας, ώς δ' ούσίαν τό εν· έξ έκείνων γαρ κατα μέ.θεξιν του εvος τα εϊδη είναι τους άριθμούς. το μέντοι γε εν ουσίαν ε1ναι, και μη ετερόν τι δν λέγεσθαι εν, παρα­ πλησίως τοϊς Πνθαγορείοις Ελεγε, και το τους άριθμους

25

αiτίους είναι τοίς &λλοις της ούσίας ώσαύτως έκείνοις το δε άντi του άπείρου ώς έvος δυάδα ποιησαι, το δ' &πειρον εκ μεγάλου και μικρου. τουτ' tδιον· και ετι ό μεν τούς aριθμους παρα τα αίσιτα. καθο δε έκ:άτερόν τε αύτ·ης τών μορίων μονaς και αϋτη εν τί είδός έ στι το δυαδικόν , μονάδος αυτην μετέχειv. διο άρχ>

12.

Sextus Empiricus, Αdν. 248

11·1atl1e1n. Χ

248-283

= Test. Plat. 32 Gaiseι·

έπει ετι των συζ υγούντων τφ χρόνφ πραγμάτων εστl. και ό

άριθμός δια τό μη χωρις έξαριθμήσεως την του χρόνου γίνεσθαι. κ:αταμέτρησιν , καθάπερ ώρ&ν κα\. ήμερων κα\. μην&v, ετι δε ένιαυτ&ν , κ:αλrος εχειν ήγούμεθα μετα τf~ν προα ­

νυσθείσαν ήμtν περι έκείνού ζήτησιν και τον περι τούτου διαθέσθαι λόγον , και μάλισθ ' δτt οί έπιστημονέστατοι τών

φυσικrον οϋτω μεγάλην δύναμιν τοίς άριθμο1ς άπένειμαν, ώστε άρχτοι δε είσιν οί περl τόν Σάμιον Πυθαγόραv.

249

έοικέναι γ&ρ λέγουσι τους φιλοσοφο\>ντας γνεσίως τοις περi.

λόγον πονουμένοις. ώς γαρ ούτοι πρ&τοv τας λέξεις εξετάζουσιν (έκ λέξεων γαρ 6 λόγος). καl. έπε t έκ συλλαβών αί λέξεις, πρωτοv

σκέπτονται τας συλλαβάς, κα\ έπεl. έκ συλλαβών τα στοιχεiα 250

της έγγραμμάτου φωνfις άναλυομένωv, περί έκείvων πρ&τον

έρευν&σιν, 1 οϋτω δεί:ν φασιν οί περι Πυθαγόραν τους οντως 348

TESTIMONJA PLATONICA sudje tujuόϊ

u velikom- i- malom te vecen1 i manjem, sadrzi i ono visc ί ιηanje. Naime, razvjjajuci se k uvecanju ili umanjenju, ta svojstva se ne prekidaju vec napι·eduju sve do bezgι·anicne neodredenosti. Kako je pak dva prvi od btΌjeva , a pocela su Jedno te malo- i-veliko, nuzno je da su to pocela ί svakog drugog broja. BIΌjevi su dakle pocela sveg bivstvιιjuceg. Zato su pocela svega Jedno te veliko- i -ιηalo, odnosno neodι-eaena Dvojίna. Takoder, svaki pojedini broj, ukoliko je odreden, jedan ί ogranicen , sudjeluje u Jednoιne; ukoliko se pak dijeli ili je mnogostruk, οη sudjeluje u neodreaenoj Dvojini. Nadalje, ί idejc je Platon nazvao brojevima. Otuda je sasvim pri licno sto je pocela brojeva ucinio ί pocelima ideja. Tako , neogranicenu Dvojίnυ naziva bίt jer se ηί vel iko- i- malo a ni ve6e- i- n1anj e ne ogranicuje, nego u sebi sadrze ono vise-i- manje koje vodi k bes konacnom.»

4551

5

ιο

12.

Sekst

E1ηpii-ik , Ρι·ο tίν ιnatematίcaru, Χ

248- 283

sto sιι vezane s vren1eno ιn spada ί broj , jer nema nιjerenja vremena neovisnog ο racunanju, prίmjerice pι·i brojan.ju sati, dana ί ωjeseci ili pak godina, s1υatramo da ce bi.ti dobro, nakon sto smo zakljuci li istrazivanje ο vremenu, razvίri gονοι- ί ο ovorne (sc. broju), a ponajνi se zato sto ί najznalackiji od Γιzicaτa prίpisυju brojevi1ηa tako vcljku n1oc da su jh uzeli za pocela ί sastojke svega. Α to su sljedbenici Pitagore Sam ljanina. Οη ί vele da pπ1vi filozofi slice onima sto se bave govorom. Naime kao sto ov i prvo istrazuju rij eCΊ (govor se sastoji od rij eci), a budu6i pak da se ήjec ί sastoje od slogova, prvo razιυatraju slogove, a buduCi da jz slogova, kad il1 razlucimo, slijede sastojci od. zapisanih glasova, najpri_je ce istrazivati njih. Tako isto, vele Pitagorini sljedbenici , ιυoraju i stίnski fizicari, Kako u

s tνaΓi

349

248

249

2so

APPENDIX

Ι.

3

φυσικούς, τα περ\. του παντος έρευν&ντας, έν πρωτοις

έξετάζειν, είς τίνα το πaν λαμβάνει τ~1ν άνάλύσιν. τό μεν ούν φαινομένην είναι λέγειν τήν των δλων άρχΊ,ν άφυσικόν πως έστίν· πav γαρ το φαινόμενον έξ άφαν&ν όφείλεt συνίστασθαι, το δ' εκ τι νων συνεστώς ουκ εστίν άρχη, άλλα 25 1

το έκείνου αυτου συστατικόν.

1

ο-θεν κα\. τά. φαινόμενα ού

pητέον άρχά.ς είναι των δλων , άλλα τα συστατικα των

φαινομένων, &περ ουκέτι Τiν φαινόμενα. τοίνυν άδήλους και 252

άφανεις ύπέθεντο τά.ς των σντων άρχας. και ου κοινως. I οί

γαρ άτόμους είπόντες η όμοιομερείας η ογκους η κοιν&ς νοητa

σώματα πάντων των οντων &ρχειν πn μεν κατώρθωσαν, πn δΕ: διέπεσον. η μεν γaρ άδήλους ε1ναι νομίζουσιν τας άρχάς, δεόντως άναστρέφονται,

zs3

n

δε σωματικας ύποτίθενται ταύτας,

διαπίπτουσι ν. I ώς 1 αρ των αtσθητων σωμάτων προηγειται τα

vοητa καt &δηλα σώματα, οϋτω και τ&ν νοητων σωμάτων

&ρχειν δει τα άσώματα. και κατα λόγον· ώς γαρ τα της λέξεως

στοιχεϊα ουκ είσι λέξεις, οϋτω και τα των σωμάτων στοιχεία

οϋκ έστι σώματα· ητοι δέ σώματα οφείλει τυγχάνειν η ασώματα· διο πάντως έστίν άσώματα.

254

κα\. μην ουδε ενεστι φάναι, δτι αiωνίους συμβέβηκεν εlναι τά.ς άτόμους, καί δια τούτο δύνασθαι σωματικας οϋσας τ&ν δλων &ρχειν. πρωτον μέν γαρ κα\. οί τaς όμοιομερείας και οί

τους ογκους κα\. οί τα έλάχιστα και άμερfι λέγοντες είναι στοιχεtα αίώνιον άπολείπουσι τούτων τΊ,ν ύπόστασιν, &στε

μη μaλλον τας άτόμους η ταυτ ' είναι στοιχεια. Iείτα και

255

δεδόσθω ταtς άληθείαις αίωνίους ε1vαι τας άτόμους άλλ' ον τρόπον οί &γένητον και αίώνιον άπολείποντες τον κόσμον ούδέν 1)ττον προς έπίνοιαν ζητο υσι τaς πρώτον συστησαμένας αί>τον άρχάς, οϋτω και ήμεϊς, φασίν οί Πυθαγορικοl. των φυσικ&ν φιλοσόφων, κατ' έπίνοιαν σκεπτόμεθα το ΕΚ τίνων τα αίώνια

ταυτα κα\. λόγφ θεωρητα συνέστηκε σώματα. 1 ~ϊτοι σδν σώματά 256

έστι τα συστατικά. αύτ&ν

11 άσώματα. καί σώματα μέν ο'ύκ αν

ε'ίπαιμεν, έπει δεήσει κάκ:είνωνσώματαλέγειν ε'ίναισυστατικα και οϋτως εtς &πειρον προβαινούσης της έ.πινοίας &vαρχον

350

ΤΕSΤΙΜΟΝΙ Λ

PLATONICA

i straz ujucί

sve sto jest, na prvom j estιι ispitati dokle se moze rasclaniti cje Lokιιρno bivstvo. Reά i dakle da j e poce1o cjeline zamjedbene naravi na neki _je nacin neprίpadno naraνi fizickog istrazivanja. Naime, sve vidljivo mora se na neki nacin sastoj ati od nevidljivog, a οηο sto se sasτoji od neceg nije pocelo, vec je poce1o san10 sastojak slozenog. Otuda se ne ιηοze reci da su vi d1jive stvaή pocelo cjeline, vec da su to sastojci vidljivih stvar ί, a ti vise nisu vidljivi. Tako su pocela bivstva odredili kao neocita ί nevidljiva, ιηakar ne slozno. Oni naiιne sto uzimaju aton1e i]i istodjelnice ili tjelesca ili opcenito samo mislena tijela za pocetak sveg bivstva, dijelom su ispravno postupili, ali dijelo ιn pogrijesili. Uko liko naime pocela sνega uzin1aju kao nevidljiva, stvamo su pogodi li, no ukoliko p1·etpostavlja_ju da su t_jeles na, grijese. Naime kao sto mislena ί nevidljiva tij ela prethode zamjedbenom, tako ίsto netjelesne stvari moraju biti pocetkom mislenib tij ela. Το vazi i za govor: kao sto sastojci 1'ijeci sami nisu rijeci, tako ni sastojci tije1a sami nisu tije la. Uistinu pak oni mogu biti san10 ili ti_jela ili bestjelesna; zato su svakako bestjelesna. Doista ni.ie n1oguce Ieci da atomima pripada biti vjecni ιna i da zbog toga, budnci da su tjelesni, mogu bit1 pocelom svega. Jer oni sto zagovaraju istodj eln ίce ili tjelesca ilϊ pak n ajmanje ί neodredene velicine kao sastojke na ρrvom mjestu im pridaju vjecnu opstojnost, tako da samj atorni nisu u vecoj mj e Γi sastojci od njih. Νο neka bude dopusteno da atomj doista budιι vjecni: ipak, upravo kao sto ί oni koj ί svijetu νripisuju nerodenost i vjecnost isto tako u razmatι-anjitηa traze pocela koja su ga prvo i zgτa.dila , tako ί n1i, vele Pitagorejci ιη edu filozofίιna fi zicariiηa, u mislin1a razmatran10 iz cega su sastavljena ta vjecna tijela koja se mogu n1otriti samo uz pornoc pojma. Uistinu pak nji)1ovi sastoj ci su ili ιijela ili bestjelesne stvari. Ν ο ne inoze1no ι·ec i da su to tijel.a, jer ce se tada morati govoriti da postoje i tijela-sastojίne ti lι drugih tijela, te tako dok 351

251

252

253

254

255

256

APPENDIX \. 3

257

γίνεσ-θαι τό πδ.ν. I λείπεται &ρα λέγειν έξ άσωμάτων είναι την σύστασιν των νοητ&ν σωμάτων (οπερ και 'Επίκουρος ώμολόγησε, φήσας κατα ά-θροισμον σχήματος τε και μεγέ-θους

κα\. άνι τι τυπίας και βάρους το σ&μα νενοησθαι). άλλ' δτι άσωμάτους εlναι δει τας άρχας τ&ν λόγΟ} θεωρητ&ν

2ss

σωμάτων, εκ των είρημέvων συμφανές. Iηδη δε ουκ ει τινα προϋφέστηκε τ&ν σωμάτω ν ασώματα, ταί)τ' έξ άνάγκης στοιχειά έστι των οντων και πρ&ταί τινες άρχαί.

-

ίδσυ γαρ

καl αί iδέαι άσώματοι οϋσαι κατα τον Πλάτωνα προϋφεσττ&ν.

11

τα τούτων sτι πλείονα

-1 καl. τα στερεα σχήματα προεπι ­

νοε\ται των σωμάτων, άσώματον Ε.χοντα την φύσιν· άλλ ' άνάπαλιν ουχ &ρχει των πάντων· προάγει γaρ και τούτων

κατα τ1,ν έπίνοιαv τά έπίπεδα σχήματα δια το έξ έκείνων τα 260

στερεά συνίσ-τασθαι. I aλλά μην ούδε τα επίπεδα σχήματα θείη τίς &.ν 't&ν οντων στοιχε1α· Ε.καστον γάρ αύτων πάλιν έκ

προαγόντων συντίθεται τ&ν γραμμ&ν. καί αί γραμμαt προεπι νοουμένους εχουσι τους άριθμούς, παρόσον το μεν έκ τριων γραμμών τρίγωνον καλεi'τω καί το έκ τεσσάρων

τετράγωνον . και έπε{ ή άπλfι γραμμ 11 ου χωρις άρι θμου

νενόηται, αλλ' άπό σημείου έπl σημείον άγομένη Ε.χεται των δυειν, οί τε άριθμο\. πάντες και αυτοί ύπο το εν πεπτώκασιν (και γάρ ή δυaς μία τις έστt δυας , κα\. ή τριaς εν τί έστι,

261

τριάς, καt ,; δεκaς εν aριθμου κεφάλαιον), 1ενθεν κινηθείς ό Πυθαγόρας άρχ1)ν εφησεν είναι τ&ν οντων ττ)ν μονάδα, ilς κατά με'tοχην εκαστον των οντων εν λέγεται. καl ταύτην κατ ' αύτότητα μεν έαυτης νοουμένηv μονάδα

νοεtσθαι, επισυντεθciσαv δ' έαυτn καθ' ετερότητα άποτελεtν

352

TESTIMONIA PLATONICA

istrazivanje ίde u beskonacnost cje1ina ostaje bez pocela. Ne preostaje dak1e dΓugo nego reci da sιι mislena tijela sazdana od netjelesnog (a s time se slagao Epίkur, rekaνsi da se tijelo poima prema slozaju oblika, velicine, otpornosti ί tezine). Da poce1a poj1novno shvatljivil1 tijela 1ηoι-aju biti bestjelesna, jasno je iz do sada 1·ecenog. Νο ako nesto bestjeleshO i prethodi tijelin1a, ono nije zbog toga i nuzno sastojak bivstvυjιιceg ilί pak samo prvo pocelo. - Pogledajmo naime da i ideje, koje sυ po Platonιι bestjelesne, prethode tijelima i da sνο posta_jιιce postaje po njima. Nego one svejedno ηisιι pocela bivstvιιjuceg, buduό .i da se svaka ideja, dok se spoznaje za sebe, ίzrίce da je jedna, ali se u svezi s drugom ili ostalima i zτice kao dvije, tri, cetiri, tako da mora postojati nesto sto ίh nadilazi po pretpostavci, a to je broj ; ρο dionistvιι ιι njemu jedno, dva, tri ili jos veόe bivaju izreceni ο njima (sc. idejama). l plosni likovi se takoder spoznajιι pr ίj e t ijela, jer imaju bestjelesnu narav. ΑΗ, opet, ni oni nisu ρocelo svega jer haime i njima pojιnovno prethode plosnί likovi ί t.o zato sto se obujamni 1ikovi sa.stoje od ovih drugίh. Medutim , ηi plosne likove nitko ne bi postavio sastojcima bίvstva jer se svaki od njih sas tojί od crta kao onog prethodeceg, a sarni pravci oρet imaju bτojeve da se pojmovno spoznaju prije njih , naime uko liko se οηο sazdano od tri pravca naziva trokutom, a ono od cetirί cetverokutom. Α buduci pak da se ί prosti pravac ne poima neovisno od broja vec je, vodecί od _jedne tocke do druge, vezan za broj dva, svi brojevi potpada_ju ί sami pod jedan (naime i dvo_ika je jedna dvojka, i trojka je nesto jedno, upravo trojka, ί desetica je jedan broj , i to glavni). Ρο ton1e se vodeci, Pίtagora je rekao da je jedίnίca poce\o bivstva, a ρο s udjelovanjιι u njoj da se svako bίvstvujιιce naziva jednin1. Ako se p.ak jedinica pomislja _ρο ίstoti sa samom soboω, pomisηa se kao Jednota, a ako j e pak zdru.Zen~ sa samom sobo1η

353

257

258

259

260

261

APPENDIX \. 3 την καλουμένηv αοριστον δυάδα δια το μηδεμίαν τ&ν

άριθμητ&ν κα1. ώρισμένων δυάδων είναι τΤιν αύτήν, πάσας δε κατα μετοχ11ν αύτης δυάδας νενοfjσθαι, καθώς και έπl. της 262

μονάδος έλέγχουσιν. Iδύο ουν των οντωv αρχαί, η τε πρώτη μονάς, Τις κατ&. μετοχηv πaσαι αί άριθμητα1. μονάδες νοουνται μονάδες, και ή άόριστος δυάς, ης κατα μετοχηv αί ώρισμέναι δυάδες είσι δυάδες.

και δτι ταiς άληθείαις α-Uταί είσι τ&ν δλων aρχαί, ποικίλως

263

οί Πυθαγορικοl. διδάσκουσιν. ] τ&ν γ&.ρ οντων, φασί, τα μεν κατα διαφοραv νοεtται, τα δΕ. κατ' έναντίωσιν, τα δε πρός τι.

κατα διαφορaν μεν οί~ν είναι τα καθ' έ.αυτα και κατ ' tδίαν περιγραφΤ,ν ύποκείμενα , οίον &νθρωπος ϊππος φυτόν γη ϋδωρ

άi,ρ πυρ· τούτων γαρ εκαστον άπολύτως θεωρείται και ουχ 264

ώς κ:ατα την προς ετερόν σχέσιν· Iκατ' εvαντίωσιν δε υπάρχειν δσα έξ έναντιώσεως έτέρου προς ετερον θεωρειται, οίον αγαθόν και κακόν, δίκαιον &δικον, συμφέρον άσύμφορον, δσιον άνόσιον.

265

ευσεβές άσεβές , κινούμενον '~lpεμοΌν, τα άλλα δσα τούτοις

εμφερη. Iπρός τι δε τυγχάνει ν τα κατα την ώς προς ετεροv σχέσιν νοούμενα. οίον δεξιον άριστερόν, &νω κάτω, διπλάσιον ημισυ· το τε γαρ δεξιον νοεϊται. κατα την ώς πρός το άριστερόν σχέσιν και το άριστερον κατ&. την ώς προς το δεξιόν, τό τε Ι

'

ι::

'

'

\

'ι

'

'

"

\

\

t

'

κατω κατα την ως προς το ανω και το ανω κατα την ως προς

το κάτω· και έπl. τ&ν &λλων το παραπλήσιον.

266

διαφέρειν δέ φασι τα κατα έναντίω σιν νοούμενα των πρός τι. έπι μεν γαρ τG)ν έναντίων

·11

τοϋ έτέρου φθορα γένεσίς έστι

του έτέρου, οίον έπί ύγιείας και νόσου κινήσεως τε και ήρεμίας ~

καl κοινώς τ&ν 267

έvαντίαν φύσιν εχόντων. ! τα δε πρός τι συνύπαρξίν τε και

συναναίρεσιν άλλήλων περιεί:χεν· ουδεν γaρ δεξιόν έστίν, έaν

μη και άριστερον ύπάρχη, ούδε διπλάσιον, έιΧν μη και το ημισv προϋποκ.έηται ου διπλάσιόν έστι ν.

354

TESTIMONIA PLAIONICA

po dnιgoti , ona proizvodi neodreaenu Dνojίnu , nazvanu po ton1e sto sama nije ηί jedna od brojevnih i ograniceoih dvo.iki, vec se sve druge po111islja_iu kao dvojke po sudjelovanju u njoj, uρravo kako to pokazuje spτ-am jedinice. Dva su dak\e pocela bivstva: pι-νο, Jednota - po sud_jelovanju ·u kojoj se sve osta~ \e brojevne jedinice pomisljaju kao jedinice, te drugo, neod.r edena Dvoj ίηa - po sudjclovanju u kojoj sve ogranicene dvojke j esu dvojke. Α da su doista to pocela svega, poucavaju Pitagorici na razlίcite nacine. Od bivstvιιjllceg , veLe oni , jedna se pomisl_jaju ρο 1·azlici, dωga po supιΌtnosti , a dωga. opet ρο odnosu spι-am necega. Ρο ι-azlίci da su 11ain1e opstojeca po sebi ili ρο nekom ob iljezju kao sto SU Coνjek, konj, biljka, zemlja, γ oda , ZΓak, vatra; naίme svako se od ovoga pomislja izdvojeno, a ne ρο odnosυ prema drugome. υ bivstvujuca po suprotnosti spada.iu sva ona koja se pomisljaju iz sιιpIΌtnosti jednog prema drugom, poput dobro - lose, pravedno- nepravedno, korisno- stetno, sνeto-nesvetQ, bogobojazno- bezbozno, pokrenuto- mirujuce, i ostale s licn.e stva1·i. U οηο sρram -cega spadaju bivstvujιιca ko.ja se pomisl.jaju ρο odnosu spra nι dωgog popιιt desno- lijevo, goie- dolje, dvostruko-ρola ; naime desno se poιnislja po odnosu spram lij evog, a lijevo opet po odnosu sprarn desΏog , dolje spram gore, gore sptaΠ1 dolje. Α slίcno i kod ostaloga. Vele da se ono sto se pomisija ρο suprotnosti razlikuje od onoga ρο odnosu: nai1ne, kod supωtnoga proρast jednoga jest oastanak drugoga, kao kod zdravlja j bo1esti , kretanja ί mirovanja; nastanak bolesti jest kraj zdravlja kao sto je nastanak zdravlj a kraj bolesti; isto tako, postanje kι-etanja _jest propast stajanja, a nastanak stajanja jest kraj kretanja. Isti razn1jeΓ νΓijedi i kod bola ί 1i s enostί bola, dobrog ί loseg te opcenito kod svega sto ίma narav suprotnosti . S druge stι-ane , ono po odnosu se obdrzava ρο medusobnoj suprίpadnosti ί izostavljanju: naime nista nije desno ako se tu ne nahodi 1 lijevo, nitί pak dvostruko ako ve6 ne predlezi neko po1a od cega dvostruko jes t. dvostruko. 355

262

263

264

265

266

267

APPENDlX l. 3 268

προς τούτοις έπl. μεν των εναντίων ώς έπίπαν ουδεv θεωρεiται μέσον, καθάπερ ευθέως έπι ύγιείας και νόσου ζωης τε και θανάτου κινήσεώς τε και μοvης μεταξυ γάρ του ύγιαίνειν και νοσειv ούδf:ν έστι, και μεταξυ του ζην και τεθνάναι και ετι του κινε1σθαι και μένειν . έπ\. δε των πρός τί πως έχόντων εστι μέσον- του γaρ μείζονος , εί τύχοι, και του μικ:ροτέρου

των πρός τί πως καθεστώτων μεταξύ γένοιτ '

&.v

το ϊσον.

ώσαύτως δε και του πλείονος και ηττονος τό ίκανόν, όξέος τε και βαρέος τό σύμφωνον. 269

άλλa γaρ των τριων οντων γενων, των τε καθ ' έαυτα -Uφεστώ ­ τ&ν χα\. των κατ ' έναντιότητα και f.τι των 7tpός τι νοουμένων,

ο φείλει κατ' άvάγκην καt τούτων αυτων έπάνω τι γένος τετάχθαι, καl. πρrοτον ύπάρχειν δια το καl. παν γένος προϋ­ πάρχειν των ύφ ~ αύτο τεταγμένων είδ&ν. άναιρουμένου γουν αύτου πάντα τά. εtδη συναναφεiται , του δε εϊδους ό:ναφε­ θέντος ούκέτ ' ανασκευάζεται το γένος ηρτηται γaρ έξ έκεί νου τουτο, καl ουκ άνάπαλιν.

270

και δη των μεν καθ' αύτά. νοουμένων γένος ύπεστήσαντο Πυθαγορικ&ν παtδες , ώς έπαναβεβηκός, το εν- καθa γαρ τοΌτο

καθ' αύτο έστίν, οϋτω και εκαστον τώv κατα διαφορaν εν τέ

211

έστι καί καθ' έαυτοθεωρε1ται. l'tων δε κατt έναντίωσιν f.λεξαν

&ρχειν , γένους τάξιν έπέχοv. το ισον και τό &νισον· έν τούτοις

γαρ ή πάντων τ&ν έναντιουμένων θεωρείται φύσις, οίον μονης μεν έν ίσότητι (ου γάρ έπιδέχεται τό μν προτέρων. έχεϊνοι μεν γαρ έκ δυεΊν aρχ&ν, ·της τε μονάδος και τfjς άορίστου δυάδος, έποίουν τους άριθμούς, ε"bτ' έκτων άριθμ&ν τα σημεια και τας γραμμας τά τε έπίπεδα σχήματα καt τα στερεά· ουτοι δe άπό ένος σημείου τα πάντα τεκταίνουσιν. έξ αυτου μέν γαρ γραμμη γίνεται, άπο γραμμ·fiς δέ έπιφάνεια, άπο δέ τα'6της σ&μα.

283

πλfιν οϋτω μεν άποτελεϊται τα στερεον κακφ , οίον ύγεία νόσφ και κάλλος αϊσχει και τα τοιαυτα, το δε ώς ούδέτερον ούδετέρφ, οίον λευκότης μελανότητι και κουφότης βαρύτητι και τα τοιαί>τα, τό δε ώς φευκτον φευκτφ, οίον ασωτία αvελευ'θερίq. κα\. θερμότης

3Sb

ψυχρότητι καt ίσχνότης παχύτητι κα\. τα τοια'Uτα.

378

TESTlMONIA PLATONlCA

31. A1-istote/ίcke dίobe,

Codex Marcianus 23 , pp. 34- 35

Suprotnosti se dijele na troje: jedne se odnose kao dobro prema zlonι , primjerice zdravlje prema bolesti, lijepo prema ruznom ί slicno; druge pak tako da nijedno nije suprotnost nijednom, kao bjelina naspram cnιini , lakost prema tezinί i slicno; trece opet poput jednog zazornog pι-ema necem dn1gom zazorn01η, kao Γasipnost prema s kι1osti , νrucina prema bladnoci, tankoca preιη a gustoci ί s1icno.

379

34b

35b

Napomene uz

Appendίx

1. 1-3

Usp. Fedar, p ι·ev. Milos Ν. Duric, u Platon: Ijon. Gozba. Fedar. Beograd: Kιιltura 1970, ad. loc. , str. 174- 181

•

1

1

'Uznosito": grcki izraz σεμνώς je dνoznacan ('uzv iscno ' i Όhο­ u datom kontekstu nije isk ljuceno da Platon smje1·a na oba znacenja, jer slova pridrzavaju nesto sto irη ρο naravi stvari ne pripada. '!

Ι ο' );

Usp. Platonoνo .r;edmo pί.'iιηο. prev. Veljko GoΓtan, ι.ι: Dri a va Dι'iaνnik. Izdanje Matice hrvatske, Zagreb 1942, str. 3-37. ad loc. str. 3

'

22-29 •4

Epska foπnula iz Homera. cf. 11. Vll 360; ΧΙΙ, 234 : ιιsp. Maretic:

'Ό nda

su pamet tebi

pokvaι-i l i

·~

Usp. Protagora, prev. Zagreb 1975, ad loc. '6

Usp . Menon, prev.

1

Usp. Fedon, prev.

•

Μ.

Μ. Ν .

bogovi

samί''

Sironic, Naprijed:

Fίlozofska

biblioteka,

Duric, Kultura: Beograd 1970, ad. loc.

Μ. Ν . Θuric ,

Kultura: Beograd, 1970, ad. loc.

08

Usp. Dι·zaνa - Dι··ia1111ίk, prev. Vel_jko Gorran , lzdanje vatske, Zagreb 1942, ad. 1oc., st1-. 252 .

Maιice

hr-

- DΓia11niJ,, pΓeν. Veljko Gortan, 1zdanje Matice brvatske, Zagreb 1942: ad loc. , str. 255-256.

.., Usp.

Dι·iaνa

·ιο

Usp. Platon, Paι-menid, preν . Ksenija Atanasijevίc , BIGZ , Ma1a fi lozofska bib l ίoteka , 2. ίzd. Beogι·ad : J 973, ad. loc. , str. 19.

• 11

Usρ.

Sojist, preν. Μ. Sίωηίc, Naprijed: Fίlozofska biblίoteka, Za-

greb J 975, ad loc. •ιz Usρ .

Platon,

Drzaνnik,

prev. Veljko

ί zdanje

Matice

lπvatske,

Zagreb 1942., ad. loc ., str. 449-450.

' 13

Goι·tan

u:

Dι·:aνa - Driaνnik,

Usp. Platon, Τί111αj, ρrev. Mar.ianca Pakiz, Mladost: ja Ideja, Beograd: 1981 , ad.. loc.

381

Vel ίka

edioi-

ΝΑ ΡΟΜΕΝΑ

UZ APPENDlX l. 1- 3

•ι 4

Usp. Platon, Timaj, prevela Marjan ca Pakiz, Mladost: Velika edicija Ideja, Beograd : 1981., ad loc. •ι 5

Usp. Platon, Ζαkοηί, prev. Albin Vill1ar, BIGZ: Vetika filozofska biblioteka, Beograd: 1990, ad Ioc. , str. 331. Ίb

ΊΊ

Usp., Aristotel :

Usp. ; Aristotel , 1992, ad. loc.

•ιs

Fίzίka ,

prev.

Τ.

Nikoιrιal1ova

Ladan, HSN, Zagreb, 1992, ad. loc.

etika, preν.

Usp., Aristotel, Metafizika, prev. loc.

Τ.

382

Τ.

Ladan, HSN, Zagreb,

Ladan, HSN, Zagreb, 1992, ad.