Opera, Pars III Opera homiletica, Pars IV Opera rhythmica: Homeliarum Evangelii libri II, Liber hymnorum - rhythmi - variae preces

Citation preview

hool of Theology at Claremont

E MIUTUI

:

z

: ;

Theoloqu

library

SCHOOL OF THEOLOGY AI CLABEMONT California

CORPVS

CHRISTIANORVM Series. Latina

CXXII

CORPVS CHRISTIANORVM Series. Latina

CXXII BEDAE OPERA PARS IIIJIV

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI

BREPOLS EDITORES PONTIFICII MCMLV

/^* BEDAE VENERABILIS OPERA

PARS

OPERA

III

HOMILETICA PARS IV

OPERA RHYTHMICA

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI BREPOLS EDITORES PONTIFICII MCMLV

BEDAE VENERABILIS HOMELIARVM

EVANGELII

LIBRI II

CVRA

ET

STVDIO

D. HURST

PRAEFATIO Editione satis idonea quinquaginta homeliarum genuinarum Bedae Venerabilis, quas ipse in fine operis cui titulus HrsTORIA ECCLESIASTICA GENTIS ANGLORVM (lib. V, cap. xxiv) descripsit, omeliarum euangelii libros II, iampridem opus est. Plerique editores cum testimonium codicum manu scriptorum eos errare prohibere potuisset et homelias suppositiuas quae non eius sunt Bedae adscripserunt et partes expositionum in euangelia Marci et Lucae ut homelias separatim scriptas proposuerunt. Quinquaginta tantum homelias a Beda scriptas manifestum est.(!) Hae homeliae uersus finem uitae eius compositae uidentur, i. e. inter annos 730-735 A. D. Si quis homelias cum expositionibus in euangelia Marci et Lucae conferet, has locis excerptis

ex operibus SS. Ambrosi, Augustini, Gregorii Magni et Hieronymi congestas inueniet. Beda enim in epistola introductoria ad Accam episcopum scripsit, /» cuius (Marci] euangelium... scripturi maxime quae in batrum uenerabilium exemjs inuenimus hinc inde collecta bonere curabimus (PL XCII, I34 A) ; Adgregatisque hinc inde quasi insignissimis ac dignissimis tanti muneris. artificibus opusculis batrum quid. beatus Ambrosius quid Augustinus quid. Gregorius... quid. Hieronymaus... quid ceteri batres àn Lucae uerbis senserint quid dixerint dilgentius inspicere sategi mandatumque contimuo schedulis ut dussisti uel tbsis eorum syllabis uel certe meis breuiandi causa sermonibus ut uidebatur edidi (ibid., 304 D).In illis tamen dum sententiis eorundem scriptorum aliorumque et uerbis alhquando utitur mentem suam potius exponit. Expositio in Lucae euangelium circa annum 716 scripta est; (?) expositio in Marci euangelium plures post annos cum Beda in epistola introductoria prioris expositionis mentionem faceret, 7» expositione euangelii beati Lucae quam ante annos plurimos auxiliante Dei gratia composuimus (PL XCII, 134 A). Vix dubitari potest quin homeliae opus animi maturioris ac considerati sint. Ordo homeliarum in omnibus codicibus manu scriptis, ut mihi uidetur, confusus est ad has accommodandas institutioni liturgicae posteriori. Quod nisi esset, quo modo fieret ut in codicibus melioribus duae homeliae tempori aduentus destinatae in fine libri secundi aliae duae in initio libri primi constituerentur ? homelia missae tertiae diei natiuitatis domini

(1) Vide Dom G. Motin, o.s.b., apud Revue Bénédictine TX. (1892), 315-26 ; cuius summarium apud Éj/udes, fextes, découvertes (Matredsoli, 1913), 56-57, inuenietur. (2) Plummer : BEpAE OPrnA HisronicA, I, cxlvii.

VIII in calce libri secundi in quibusdam codicibus poneretur? homelia natiuitati S. Benedicti Biscopi (pridie Id. Ian. celebranda) in eodem loco in aliis codicibus ? homelia tempori post Epiphaniam uigiliae S. Andreae, homelia quadragesimae natiuitati S. Matthaei assignarentur ? (!) Bedam in pluribus usum Romano-Neapolitanum, quem euangeliorum liber S. Cuthberti (qui etiam LINDISFARNE GOSPELS uulgo appellatur) testatur, secutum ex sequenti tabula constat. Argumentum pro usu liturgico cuiusque homeliae initio singularium adiunctum est. (1) Quae omnia Dom ]. Chapman, o.s.b., bene intellexit. Nores o rHE EARLY Hisrony or rHE VurcATE GosPELs (Oxford, 1908), 66-77.

CAPITVLA EVANGELIORVM APVD BEDAE HOMELIAS INVENTA CVM EIS EX ALIIS LECTIONARIIS- EIVSDEM FERE TEMPORIS COMPARATA

Beda

Vsus Romanus

Vsus RomanoNeapolitanus

Vsus Gallicanus

I.I Marc. i, 4-8 In Aduentu Motin r1: PI XCIV, 22-26

I. 2 Ioh. i, 15-18 In Aduentu IMofinm

1-2: cm PI

XCIV, 26-31

I.3 Luc. i, 26-38 In Aduentu Motin 1r. 25 ; PL XCIV, I-I4

Iucoin26 Dominica m. de aduentum (IN) Iuca 26 Dominica rr. de

aduentum (Bu) I. 4 Luc. i, 39-55 In Aduentu Motin rr. 24 ; PL XCIV, 15-22

Luc. i, 39 Feria vr. ad apostolos (Bu)

W

Hetbipolen. (Würzburg) Mp. th. fol. 62. S. VIII. Vide G. Morin, Rev. Bénéd. XXVIII (1911), 296-330.

N

Londinen. B. M. Cotton. Nero D. IV (Lindisfarne Gospels) et Regius LB: VIL S-VIIT Motin, Rer. Bénéd. VIII (1891), 484-5 ; ZAnecd. Mared. Y, 426-35.

Bu

Herbipolen. (Würzburg) Mp. th. fol. 68. S. VIII. (Euangeliarium Burchardi, eius urbis episcopi). Motin, Rev. Bénéd. X. (1893), 113-26.

L

Patris. B. N. Lat. 9427. S. VII-VIII. (Lectionatium Luxouiense).

Bo

Patris. B. N. Lat. 13246. S. VII-VIII. (Missale Bobbiense). Vide P. Salmon : Lr LecrroNNAIRE DE Luxzurm, I, civ-cxxiii.

Vsus RomanoNeapolitanus

Vsus Romanus

I. 5. Matth. i, 18-

Matth. i, 18

ES

In uigilia natiuita-

:

tis domini

Morin 1.5; XCIV, 51-34

Pridie natale do-

mini (N)

Matth. i, 18

PL

In uigilias de natale domini (Bu)

TX6s I uci TS TAS PZuCH ID ISTE In natiuitate do-|In nat. Domini|In

mini

ad primam|(W)

missam Morin? 1.4.

XCIV, 334-39

natale

Luc. ii, 1-20 domini|In die s. natiuita-

misa

publica|tis dni ad missam

ad

(L)

PI

1272] uc2dbe15-20 uc i815220 In natiuitate do-|Item (W) mini ad secundam missam Mofinero sc XCIV, 34-38

Vsus

Gallicanus

Toce IIS Vide supra Natale dni nocte (Bu)

PIS

I8 Ioh. i, 1-14

|Ioh. i, 1-14

In natiuitate do-|Item (W) mini ad tertiam missam INIOFiQQSI20: SDIE XCIV, 38-44

I 9 Ioh. xxi, 19- Ioh. xxi, 19-24

24

|loh. xxi, 19-24

In nat.s. Iohannis|In ^adsumptione

S. Iohannis Euan- (W) gelistae Morin mers DIS XCIV, 44-49

sancti — iohannis aeuangelistae (IN) Ioh. xxi, 19 In adsumptione sancte — Iohannis euangelistae (Bu)

I. I0 Matth. ii, 13-| Matth.

ii, 1r3-23| Matth. ii, 16 23 In nat. Innocen-|Innocentum (N) Ss. Innocentium tium (W) Matth. ii, 13 Morin r8; PL Innocentum (Bu) XCIV, 50-53 ; |

rorrobucoib 218 Ec SI 1-22 In octaua natiui-|In octabas tatis domini (W) Mori ope Ds XCIV, 53-58

Matth. ii, 1-25 |In natale infantum ad missam (L) |Matth. ii, 13-25 In missa Infantum (Bo)

Luc. iij 21 Luc. ii, 21-40 dni|In octabas domini|In circumcisione nostri ihesu xri(N) |dni ad missam (L) Luc. ii, 21 Luc. ii, 21-23 In

(Bu)

octabas

dni|In

die

circumci-

sionis dni (Bo)

XI Beda

Vsus Romanus

I.I2- Matth. iii 15-17 In Epiphania domini Motin r. 10; PL XCIV, 58-63

Vsus Romano-

Vsus

Neapolitanus

Gallicanus

Matth. iii, In stilla nocte (IN) Matth. iii, In stila nocte (Bu)

»

13 Matth. iii, 13-17 domini|In Epiphania ad missa (L) 13 Matth. iii, 13-17 domini|In Ephyfania (Bo)

I.I3 Matth. xix, 27-29 S. Benedicti Biscopi Motin rr. 25 ; PL XCIV, 224-28

I. I4 Ioh. ii, 1-11

|Ioh. ii, 1-11

Post Epiphaniam|Ebdom. x post Motin r. 11 ; PL.| Teoph. die domi-

xciv, 68-74

nico (W)

I. 15 Ioh. i, 29-34|Ioh. i, 29-34 Ioh. i, 29 Post Epiphaniam|Feria mm —post|Postepiphania doMorin 1. 14; PL|Teophania (W) |minica prima (N) XCIV, 74-79 Ioh. i, 29 Post — epiphania dominica r (Bu) I. 16 Ioh. i, 35-42 Post Epiphaniam Motin rr. 22 ; PL

Ioh. i, 35 Post — epiphania dominica r1 (Bu)

XCIV, 255-61

I. 17 Iob. i, 43-51 Post Epiphaniam Motin 1. 15 ; PL xciv, 89-96 et 261-68

Ioh. i, 43-51

Post | epiphania dominica secunda

(N)

I. 18 Luc. ii, 22-|Luc. ii, 22-32 | 35 Die 1r mens. feb. In putificatione S. |(W) Matiae Motin 1r. 14; PL XCIV, 79-83

XII Beda

Vsus Romanus

Vsus RomanoNeapolitanus

Vsus

Gallicanus

I. I9. Luc. ii, 42- |Luc. ii, 42-52 dores sib za 02 Dominica ^ post|Post dominica rir Post Epiphaniam| Teophania (W) |de epiphania (N) Most r2 DIE Luc. ii, 42

xciv, 63-68

Dominica 111 post

epiphania

(Bu)

Matth. xvi, 13-19 In cathedra S. Petri Motrin 1r. 15 ; PL XCIV, 219-24

Matth. xvi, 13 Matth. xvi, 13-19 In Natale sancti|In Cathedra s. Pepetti (N) tri (L) Matth. xvi, 13 Matth. xvi, 13-19

r. 21 Matth. ix, 9I5 In Quadragesima

Matth. ix, 9 De xrgisima feria vi (N) Matth. ix, 9 Cottidiana (Bu)

1.20

IMOTIDIITSE2

T2 SPUR

XCIV, 249-56 I.22

Matth.

xv,

21-28

In Quadragesima Morinqrer PIE XCIV, IOI-105

In

natale

sancti|In cathedta s. Pe-

Petri (Bu)

Matth. xv Cottidiana De xr-

gisima feria v1 (IN) Matth. xv, 21

Cottidiana (Bu)

I. 25 Ioh. v, 1-18|Ioh. v, 1-15 Ioh. v, 1 In Quadragesima |Feria v1 [post do- In rxxgisima ebd. Motin 1.21; PL|minicam primam n feria v1 ad Apoin Quadtag.] (W) stolos (Bu) XCIV, 83-89

L.24 Matth. xvi, Matth. xvii, 1-9 zX 27-xvii, 9 Feria v11 [post do- In rxxgisima ebd. In Quadragesima|minicam primam II feria vir ad Morin 1. 16; PL|1n Quadrag.] in Sanctum Petrum et cottidiana (Bu) XCIV, 96-101 x11 lect. (W) I.25 Ioh. viii, r-|loh. viii, 1-11

Ioh. viii

I2 Feria vr1 [post do- Post nr. dominiIn Quadragesima|minicam tertiam cas xLgisima feria Morin r. 18; PL |in Quadrag.] (W) V1 (N) XCIV, 106-110 Ioh. viii, 1

In 1xxgisima ebd. ni. feria vir. ad sancta Susanna

(Bu)

tri (Bo)

XIII Beda

Vsus Romanus

II. I Ioh. ii, 12-22 |Ioh. ii, 13-25

Vsus RomanoNeapolitanus

Vsus Gallicanus

Ioh. ii, 12

In Quadragesima |Fetria 11 [post do-|In rxxgisima ebd. Motin r.20; PL |minicam quattam|v. feria rr. ad rm XCIV, 114-120 in Quadrag.] (W)|Coronatus (Bu)

1t. 2 Ioh. vi, 1-14|Ioh. vi, 1-14 Ioh. vi In Quadragesima|Ebdom. rm [in|Post rrr. dominiMotin r.22; PL Quadtag.] die do- cas xrgisima feria XCIV, IIO-II4

min. (W)

iir. (N) Ioh. vi, 1

In rxxgisima ebd. v. die dominico in Suxutio (Bu) I.3 Matth. xxi, 1-9 Dominica in Palmis Motin 1.24; XCIV, 121-25

IL4 Ioh. Xll, II Maioris

madae

PL

Ioh. xii, 1-25 xi, 55-|Ioh. xii, 1-36 Ioh. xii, 1 Fetia 11 [post do-| Dominica vr. de [In symboli traditione] (L) Hebdo-|minicam sextam|indulgentia (N)

Morinur-25 XCIV, I25-29

in Quadrag.] (W) Ioh. xii, 12 ?

PT

Ioh. xii, 1-16

Feria 1r. de ebdo- In X ttadicionem mada maiorem (N) simboli (Bo)

II. 5 Ioh. xiii, 1-17

Ioh. xiii, t

In caena Domini

Fetia v. ieiunium de cena domini

IMlotiq 1250 XCIV, 130-24

DIS

(N)

L0

VIAfTC. vil 31-57 Sabbato Sancto Motin 1. 19; PL

Marc. vii, 34 Sabbato ^ sancto mane (N)

XCIV, 234-37

In Sabbato sancto

Marc, vii, 32 mane (Bu)

II. 7 Matth. xxviii, Matth. xxviii, r-7| Matth. xxviii, I-IO In Sabbato sco |Sabbato sancto (Ww) sero (N) Sabbato Sancto Matth. xxviii, IMOfIQS SiS T LUIS XCIV, 132-29 In sab. sancto missa (Bu)

1 Matth. xxviii, 1-20 ad |In uigiliis Paschae 1 | Matth. xxviii, 1-20 ad| Ad missam in uigiliis Pasche (Bo)

XIV Beda

Vsus Romanus

Vsus RomanoNeapolitanus

II. 8 Matth. xxviii Matth. xxviii, 16-| Matth. xxviii, 8 20 16-20 Dominica sancta Dominica Resut- Fetia Svr. [post pascha ad misa

Pascha] (W)

rectionis

iNMotinmrr45 oPIS

XCIV, 144-49 1.9

Luc.

publica (N) Matth. xxviii, 16 Fetia vr. pascae ad martyres (Bu)

356-47

xxiv, Luc. xxiv, 36-47 Feria mr [post Post Pascha Pascha] (W) Morin n.3; PL

Luc. xxiv, 36-49 Fetia v. de albas

XCIV, 139-44

pasce (N) Luc. xxiv, 36 Feria 11r. pascae ad sanctum Paulum (Bu)

Il. I0. Luc.

Luc. xxiv, 1 Die sabbati de al-

xxiv,

1-9

Post Pascha Motin 11.2; XCIV, 149-54

bas pasce (N) PL

Luc. xxiv, 1

Die sabbato de albas pascae (Bu)

IH. 1I loh. xvi, 5- Ioh. xvi, 5-14 Ioh. xvi, 5 I5 Ebdom. rr. post Post albas pascae Post Pascha Pascha (W) dominica ru (N) Motin 1.6; PL Ioh. xvi, 5 XCIV, 158-63 Post albas pascae dominica 111 (Bu) IPr29 [oh 23-30 Post Pascha

xvi, Ioh. xvi, 23-30

Ioh. xvi, 23 Ebdom. v ante Post albas pascae Ascensa dni (W) dominica mmu (N) Moti n. 75 D]I5 Ioh. xvi, 23 XCIV, 163-68 Post albas pascae rrr1 dominica (Bu) H.13 loh. xvi Li Ioh. xvi, 16-22 16-22 Ebdom. rn: post Post Pascha Pascha (W) Nlortnemasc PIS XCIV, 154-58

H.I4 Luc. xi, 915 In litaniis maioribus Motin

118;

XCIV, 168-74

PL

Ioh. xvi, 16

Post albas pascae dominica v (N) Ioh. xvi, 15 Ebdomada IIII |post pascha (Bu) Inc. xij In laetania maior ad sanctum Pe-

trum (Bu)

XV Beda

JI. 15

Luc.

Vsus Romanus

xxiv,

Vsus RomanoNeapolitanus

Vsus

Gallicanus

Luc. xxiv, 44-53 |Luc. xxiv, 49-53 In ascensa dni nri|In Ascensione dni

44-53

In Ascensione domini Morin 1.9; PL

ihu xti (N) Luc. xxiv, 44

(L) Luc. xxiv, 36-55

In ascensa dni nti|In Ascensione dni

XCIV, 174-81

ihu xri (Bu)

II. 16 Ioh. xv, 26-|Ioh. xv, 26-xvi, 4 XV1, 4 Ebdom. v: die Post ^ Ascensio-|domin. (W) nem

(Bo)

Ioh. xv, 26 Post ascensa

do-

mini (N) Ioh. xv, 26

Motin n. 10 ; PL XCIV, 181-89

Post

IL LIEEloh E xqv 15-21 Dominica Pentecostes Motin rr. 11 ; PL

Ioh. xiv, 15-29 Ioh. xiv, 15 Dominica sancta In sancto Pentecosten (L) penticosten (N) Ioh. xiv, 15 Post octabas pa-

XCIV, 189-97

ascensa

dni

(Bu)

scae

dominica

v

(Bu) Ioh. iii, 1 1I. 18 Ioh. iii, 1-16 Ioh. iii, 1-16 octabas de Octaua Penteco- Octabas de Pente- In penticosten (Bu) costen (W) stes Motin rr. 12 ; PL XCIV, 197-202

Io62155 rr. 19 Luc. i, 5-17 Luc. i, 5-17 In uigilia natiuita-| Vigil. Ioh. Bapt. In ieiunium sancti tis S. Iohannis|Die xxi mens. iohannis baptistae N Baptistae iun. (W) Jj5ucis Motin rr. 13 ; PL XCIV, 202-IO In ieiunium sancti Iohannis ^ baptistae (Bu)

n.20 Luc. i, 57-|Luc. 68 Nat. In natiuitate S.|Die lohannis —Bapti-|iun.

stae

Luc. i, 5-80 In festiuitate s. Iohannis ^Baptistae (L) Luc. i, 5-80 In s. Iohannis missa (Bo)

i, 57-68 Imc; 57 Vide supra S. Ioh. Bapt.|In natale sancti xxinur mens.|iohannis baptistae (W)

Luc. i, 57

sancti

Motin rr. 14 ;PL

In

XCIV, 210-14

Iohannis ^ baptistae (Bu)

natale

XVI Beda

r21

Matth.

20-23 Ss. Iohannis

Vsus Romanus

Vsus

Gallicanus

Matth. xx, 20

xx, et

Vsus RomanoNeapolitanus

,

In natale sanctotum iohannis et

Pauli Motin 1r. 17; PL

pauli (N) Matth. xx, 20

XCIV, 228-33

In natale sanctorum lohannis et

Pauli (Bu)

Ioh. xxi, 15-19 Ioh. xxi, 15-19 Ir. 22 Ioh. xxi, 15- Ioh. xxi, 15-19 Cathedra Die xxvrr mens.|In natale sancti|lIn 19 Petri (L) Ss. Petri et Pauli iun. uigil. app.|petti (N) Motin 1r. 16 ; PL Petri et Pauli (W) Ioh. xxi, 15 XCIV, 214-I9 In natale sancti Petri (et Pauli add.) (Bu)

It. 23 Matth. xiv, I-I2 In decollatione S. Iohannis Baptistae Motin rr. 18 ; PL XCIV, 237-45 II. 24 loh. x, 22-

30 In dedicatione ecclesiae Motin rr. 19; PL XCIV, 243-49 II. 25 Luc. vi, 4548

In dedicatione ecclesiae Motin rr. 20 ; PL XCIV, 455-39

Matth. xiv, 1

In

s.

Matth. xiv, 1-14

decollatione|In

passione

s.

sancti — iohannis|loannis Baptistae baptistae (N) (L) Matth. xiv, 1 Matth. xiv, 1-12 In decolatione|In s. Iohanni passancte — Iohannis sione (Bo)

baptistae (Bu) Ioh. x, 22-28 In - dedicasione

Ioh. x, 22-38 In

dedicacione

aeclesie (Bo)

CODICES CLASSIS

I A

(Codices meliores) B

r. Bononiensis (Boulogne-sur-Mer, Bibl. Mun.) 75. 339 FF. 338 x 260 mm. S. IX. Descriptus est apud CATALOGUE GÉNÉRAL DES MANUSCRITS DES BIBLIOTHEQUES PUBLIQUES DE FRANCE IV (1872), 620. Contractiones et ligaturae sunt perpaucae. Lectiones cum codice sequenti maxime congruunt.

$

2. Turicensis (Zürich, Zentralbibl) C 42 (277). 281 FF. 286 x 205 mm. S. IX? (Bruckner). Ex monasterio Sangallensi. Vide descriptionem plenam apud A. Bruckner : ScRiIPTORIA MEDII AEVI HELVETICA III, ST GALLEN r1 (Geneua, 1938), I24 et K. Mohlberg: KATALOG DER Hss DER ZENTRALBIBLIOTHEK ZÜRICH : Í MITTELALTERLICHE Hss, 27. Contractiones et ligaturae eae sunt quae in codicibus in continenti scriptis plerumque inuentae sunt. Littera h initialis interdum omittitur uel additur (e.g. ora, pro hora ; Habraham, Helisabeth). Littera d inuenitur pro t uel th (e.g. reliquid ;Nazared) ; c interdum pro -qu (e.g. secuntur) ; ci pro ti, et uersa uice (e.g. pociatur; pertinatia); i interdum pro e (e.g. disperatio). Forma cc (frequenter) et oc (interdum) litterae a inuenta est. Hi codices duo soli sunt qui textum integrum homeliarum continent. Ceteri partem longam ex homelia II.24 omittunt. Praeterea, una cum codicibus C et R (uide infra) B et S homeliam pro festo S. Benedicti Biscopi (I. 13) integram retinent; in reliquis pars ultima huius homeliae mutata est ut festo S. Benedicti Abbatis congruat secundum homiliarium Pauli Diaconi (cf. PL XCV, 1574, 1577). Duorum codicum (5

et S) hic multo melior est, cum FF. 1-4 codicis Boloniensis non sint ex manu prima sed substituta sint S. XII (ita textus

scriptoris S. IX folio 5 apud homeliam I. 2 incipit ex uerbis, ,Ne in bonis ..." 9, 83) ; ultima pars homeliae II.5 (f. 147 in codice) item ex manu posterioris temporis sit; pars media homeliae IIL.7 (,quam et ante ...", 229, 153, usque ,aapud in(feros) ...", 231, 229) desit quia folium inter FF. 151i et 152 amissum est. F. 151 bis ex manu posterioris temporis duodecim

capitula homeliarum

libri secundi

continens

hic insertum

est.

CLASSIS I B (Codices deteriores) C

3. Paris. B. N. nou. adq. Lat. 1450. 129 FF. 334 X 245 mm. S. XI. Ex monasterio 2

Cluniacensi.

Vide L. Delisle : INvENB.

XVIII

TAIRE DES MANUSCRITS DE LA BIBLIOTHÉQUE NATIONALE, FoNDs DE CLuxY (Paris, 1884), 86-90. Notas insulares continet, e.g. Ihc, xpc, —- — est, H — enim (semel in corr.), fi — sed (semel in textu), g— ergo, m — modo, 1!— uel. F. 127 non est in de-

bito loco sed sequi debet post f. 120. P

4. Paris, B. N. Kat.,2309: 221. BE. /225.X 255. mni

AX

Descriptio plena apud Ph. Lauer : BIBLIOTHEQUE NATIONALE, CATALOGUE GÉNÉRAL DES MANUSCRITS LATINS II (Paris, 1940), 428. Huic codici desunt homeliae I. 2, 6, 7, 13, 22, 23; II, 4, 6, 10, I2, 23, 25. Notae insulares : — — est (semel in corr.),

7 — et (bis in corr.), 5 — haec (interdum), f; — sed (quattuordecies). Forma ec litterae a et litterae à et N in forma unciali inuentae sunt. R

5. Paris. .B. N. Lat. 2370. 112 FF. 355 x 260 mm, 5S. XIXII. Vide Lauer, op. cit., 429. Huic codici desunt homeliae I. 6, 24 ;II. 25. Notae insulares : Xpc, an -- ante, g — ergo, -5zest,

7. et;f - sedi uo — uero.

Hi codices tres electi sunt quia, ut supra dictum est, C et R homeliam I. 13 integram dant ; P, quamuis hanc et plures alias non

habeat,

tamen

cum

C et R testis bonus

est codicum

prioris temporis in continenti scriptorum ex exemplaribus homeliarum ex Anglia S. VIII missis uel allatis. Notae insulares eae esse uideantur quae in scriptoriis in continenti eo tempore semper fere exhibitae sint potius quam translatae ex exemplaribus insularibus. CLASSIS

II A

(Codices meliores) L

6. Lincolniensis (Bibl. Capit.) 182. 196 FF. 324 x 235 mm. S. X-XI. Vide R. M. Woolley : CATALOGUE OF THE MANUSCRIPTS OF LINCOLN CATHEDRAL CHAPTER LIBRARY, 132-3. Plures notas insulares continet : ihc, 5) — con, — — est, Ir — autem (bis), h — hoc, g - efgo, m-— mihi, P et p -—post;q — i

^

5

c6

o

quam, q — qui,q — quia, quod, f — sed, sup — supra, u — uero. Forma « litterae a (forma cc interdum) et litterae à, N, S in forma unciali inuentae sunt. Huic codici desunt homeliae

I.'17,22; 24'(unseodice D rero r7) M

7. Oxoniensis (Collegii Merton.) 177 (A. 1. 5). 193 FF. (quo-

rum 176 priores Bedae homelias continent). S. XII*. Vide H. O. Coxe : CATALOGVS CODICVM MANV SCRIPTORVM QVI IN COLLEGIIS AVLISQVE OXONIENSIBVS HODIE ADSERVANTVR I (Oxford, 1852), 70-71 et F. M. Powicke : THE MEpnrEvAL Books or MERTON COLLEGE (Oxford, 1931), no. 256. Non-

XIX nullae notae insulares : 5 — con, H — enim, g — ergo,—- — est, m — modo. Item desunt homeliae tres, ut supra in L. o

.

CLASSIS

.

II B

(Codices deteriores) N

O

8. Oxoniensis (Collegii Merton.) 176 (O. 3. 4). 351 FF. (FF. 1-154, Bedae homeliae). S. XIII. Cf. Coxe, op. cit., 70 et Powicke, op. cit., no. 934. Quaedam notae insulares. In f. 48" insertus est sermo S. Leonis Papae ; duae ultimae homeliae libri secundi sunt excerptae ex expositionibus Bedae in euangelia Lucae et Marci. 9. Oxoniensis (Collegii Lincoln.) Lat. 30. 129 FF. (FF. r1i22, Bedae

homeliae).

S. XII*.

Cf. Coxe, op. cit., 28. Item

quasdam notas insulares continet. Lectiones grauis momenti cum codicibus L, M et N congruunt ; tamen multa errata reperta sunt.

Visum est deligere hos quattuor codices quia omnes fere homelias continent. Ex exemplariis in Anglia scriptis translati uideantur cum notae apud eos inuentae eae sint quibus scribae insulares plerumque usi sint. Codex M ex L forsitan translatus

est; ambo

homeliüs

I. 17, 22, 24 carent

et

lectiones grauioris momenti inter se congruunt. Quod in omnibus textus homeliae I. 13 pro festo S. Benedicti Biscopi mutatus est ut festo S. Benedicti Abbatis congruat non est difficile explicatu quia, quamuis hoc festum Anglorum maximi interesse debuerit, fieri tamen potest ut etiam in Anglia extra Northumbriam hic sanctus notus non fuerit. CLASSIS

III

(ex lectionariis antiquioribus) e

f

IO. Vaticanus Reginensis lat. 38. 233 FF. (FF. 191-222, Bedae homeliae) 255 x 188 mm. S. IX*. Vide A. Wilmart : CopnicEs REGINENSES LATINI I (Roma, 1937), 89 sqq. Octo Bedae homelias continet : I. r, 2, 6, 13, 23, 25 ; II. 1, 15.

II. Cameracensis (Bibl. Cathedr.) 365. 142 FF. 356 x 230 mm. S. IX. Vide apud CATALOGUE GÉNÉRAL DES MANUSCRITS DES BIBLIOTHEQUES PUBLIQUES DE FRANCE XVII (1891), 134-36. Sex Bedae homelias continet : I. 7 (ff. 73-77"), 8 (ff. 78-85"), 9 (ff. iir-118") ro (ff. 88"-93"), iri (ff. 97-105" et

II9), 18 (ff. 133'-1397). £

I2. Caroliruhensis Aug. XIX. 147 FF. 402 x 314 mm. S. IX. Vide A. Holder: Dr HANDSCHRIFTEN DER GROSSHER-

XX zocLicH BADpIsCHEN Hor- UND LANDESBIBLIOTHEK IN KARLSRUHE. DIE REICHENAUER HANDSCHRIFTEN I, 70-78. Item sex homelias habet : I. 16 (ff. 567-60"), 21 (ff. 61-64") ; II. 6 (ff.

5'-7*), 23 (ff. 11'-15*), 24 (ff. 132*-137"), 25 (ff. 127'-132^).

I3. Caroliruhensis Aug. XXXVII. 194 FF. 370 x 279 mm. S. X*. Holder, op..cit., 141-55. Tredecim homeliae quae in hoc codice inueniuntur non sunt integrae ; circiter tertia pars tantum ex initio cuiusque homeliae datur, portio haud dubie quae in lectionibus matutinalibus legebatur. Haec sunt : L'I4

(f. 337-35), r9 (ff. 31-33"), 20- (ff. 89*-907) ; II. 2 (ff. 52-545), 3

(ft. 56-58), 5 (ff. 58-59"), 6 (f. 98-100"), 11 (ff. 68-70"), 12 (ff. 707-72"), 13 (ff. 64-66"), 16 (ff. 727-74"), 18 (ft. 66-68"), 25 (ft. 52-7").

Alii codices

Berolinensis (Staatsbibl) Górres 86. S. X. F. Schillmann : DrE HANDSCHRIFTEN DER KÓNIGLICHEN BIBLIOTHEK ZU BERLIN, III Dre GóRRES HANDSCHRIFTEN (Berlin, 1919), 84 sqq. Cantabrigiensis (Coll. Trin.) 126. S. XIII/XIV. M. R. James: A DESCRIPTIVE CATALOGUE OF THE MANUSCRIPTS IN THE LiBRARY OF TRINITY COLLEGE CAMBRIDGE I, 150; N. R. Ker: MEDIEVAL LIBRARIES OF GREAT BniTAIN, 108. FF. 168-215 huius codicis sedecim homelias tantum continent : I. r, 3, 4, 215 X74 85 00 SEDEIQI NH 9I0123:

Carolipolitanus (Bibl. Publ.) 162. S. XII. CATALOGUE GÉNÉRAL DES MANUSCRITS DES BIBLIOTHEÉQUES PUBLIQUES DE FRANCE V (1879), 616. Montis Angelorum (Stiftsbibl.) 47. SERAPEVM

X, 122.

Montis Pessulani (École de Méd.) 66. S. XI/XII. Car. GÉN. I (1849), 310. Monacensis (Staatsbibl.) 18120. S. XI. CATALOGVS CODICVM LATINORVM MONACENSIVM II, 3, 134.

Oxoniensis

(Coll. Merton.)

175 (K. 3. 3). S. XV.

H. O.

Coxe : CATALOGVS CODICVM MANV SCRIPTORVM QVI IN COLLEGIIS AVLISQVE OXONIENSIBVS HODIE ADSERVANTVR I, 69; F. M. Powicke: THE MEprEvAL Books or MERTON COLLEGE,

no. 956. Parisinus B. N. Dat.!2371. S. XIV THEQUE

NATIONALE,

CATALOGUE

Phe Eauer 9 BIBEIO:

GÉNÉRAL

DES

MANUSCRITS

LATINS II, 429.

Parisinus (Bibl. de l'Arsenal) 319. S. XII. Car. GÉN. I (1885), 192.

XXI Salopiensis (Shrewsbury School) XXIX.

S. XII. Homeliis

I. 17, 22, 24 sicut codices L et M caret.

Turonensis (Bibl. Publ. 336. S. XIII. Car. cÉN. XXXVII

(1900), 255.

Vitraei (Vitry-le-Frangois) (Bibl. Publ) 37. S. XII. Car. GÉN. XIII (1891), 23. Bello nouissimo deperit.

HOMELIARVM

EVANGELII

LIBRIID

?

M

"n

[22

!

"

sudtss ii^

vy

ND

ATA

3

-

CONSPECTVS

SIGLORVM

CODICVM

Classis I a

Bononiensis 75 S. IX. Tuticensis C 42 (ex monasterio Sangallensi) S. IX?.

Classis 1 b

"NN

Parisinus B. N. nou. adq. Lat. 1450 (ex monasterio Cluniacensi) S XI. Parisinus B. N. Lat. 2369 S. X. Parisinus B. N. Lat. 2370 S. XI-XII. Classis II a

einer

Lincolniensis 182 S. X-XI. Oxoniensis (Collegii Merton.) 177 S. XII*r. Classis II b

SE

Oxoniensis (Collegii Merton.) 176 S. XII. Oxoniensis (Collegii Lincoln.) Lat. 3o S. XIIe, Classis III

^ 9 A0.

Vaticanus Reginensis lat. 38 S. IXer, Cameracensis (Bibl. Cathed.) 365 S. IX. Caroliruhensis Aug. XIX S. IX. Caroliruhensis Aug. XXXVII S. Xe.

ALIA SIGNA

CSEL GCS IPTE

post sigla codicum lectionem in codice manu ptima scriptam et ab altero scriptore ad formam textus nostri cotrectam indicat. CORPVS SCRIPTORVM ECCLESIASTICORVM LATINORVM. DIE GRIECHISCHEN CHRISTLICHEN SCHRIFTSTELLER DER ERSTEN JAHRHUNDERTE.

J. P. Migne, PATROLOGIA LATINA, t. xciv.

BEDAE VENERABILIS HOMELIARVM L LIBER PRIMVS HOMELIA

r1

IN ADVENTV*

(Marc. 1, 4-8) Aduentum dominicae praedicationis Iohannes praeueniens sicut ex lectione sancti euangelii, fratres carissimi, audistis fuit in deserto baptizans et praedicans baptismum paenitentiae in remissionem peccatorum. Vbi solerter intuenda est distinctio uerborum qua dicitur quia fuit baptizans et praedicans baptismum paenitentiae in remissionem peccatorum. Baptizabat namque ipse baptismo paenitentiae in confessio-

nem et emendationem peccatorum et praedicabat baptismum

3 post fuitzdd.lohannes. S N | 4estom.CP LMO

BEQVENTIA SANCTI EVANGELII VERO BAPTIZABIT VOS SPIRITV DOMINI. S

"baptisnum $S*

CPLO

SECVNDVM MARCVM. IN ILLO TEMPORE: FVIT IOHANNES... ILLE SANCTO. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN ADVENTV

INITIVM SANCTI EVANGELII SECVNDVM MARCVM. IN ILLO TEMPORE : FVIT IOHANNES... BAPTISMVM POENITENTIAE ET CETERA V8QVE AD ID EGO BAPTIZAVI VOS AQVA : ILLE VERO BAPTIZABIT VOS SPIRITV SANCTO. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI DE ADVENTV DOMINI. c LECTIO SANCTI EVANGELII BECVNDVM MARCVM. IN ILLO TEMPORE : FVIT IOHANNES IN DESERTO BAPTIZANS8 V8QVE IOHANNES QVIDEM BAPTIZAVIT AQVA : VOS AVTEM BAPTIZABIMIBI SPIRITV SANCTO NON POST MVLTOS HOS DIES. III. OMELIA DOMNI BEDAE DE ADVENTV DOMINI. P IN ILLO TEMPORE : FVIT IOHANNES IN DESERTO BAPTIZANS8 ET PRAEDICANS8 BAPTISMVM POENITENTIAE IN REMISSIONEM PECCATORVM. OMELIA I? LECTIONI8 EIV8DEM VENERABILIS8 BEDAE PRESBITERI. [

F. 1 deest. Ms. a F. 2 incipit : Zu rezzissionezz peccatorum. V bi solerter...

L

* Lectio haec in codice Herbipolensi (Würzburg Mp. th. fol. 62) quia folia ultima desunt et lectione uigiliae S. Andreae terminatur non inuenitur; neque in aliis capitularibus antiquioribus (s. VII-IX) occurrit. Tamen quod in capitularibus postetiotis temporis quae usum Romanum indicant data est hanc pericopen Romae aut saltem in Italia s. VII legendam esse demonstrare uideatur. Vide W. H. Frere : SruprEs iN EARLY RoMaN Lrruncy, II. THE RowyAN LzcrroNARY (Oxfotd, 1934), pp. 123, 163, 214.

PL 22

2 IO

15

20

25

30

35

40

S. BEDAE

paenitentiae futurum in Christo in remissionem peccatorum in cuius solo baptismate peccatorum nobis remissio donatur apostolo adtestante qui ait : Vsus dominus una fides unum baptisma unus Deus. Quod baptisma paenitentiae recte uocatur quia non ob aliud quis in fonte uitae baptizari desiderat nisi quia paenitet se noxa primae praeuaricationis animae simul et corporis morte constringi. Quod si quaerimus quare Iohannes baptizauerit cuius baptismate peccata remitti nequiuerunt, patet aperta ratio quia praecursionis suae seruans offidum sicut ante dominum nasci praedicare et mori ita etiam baptizare debeat; simul ne domini dispensationem, si primus ipse baptisma hominibus daret, Pharisaeorum et Scribarum carperet inuidiosa contentio, sed si interrogare uoluissent in qua potestate baptizaret, statim audirent: Baptismum Iohannis unde erat? e caelo am ex hominibus ? Quod cum e caelo esse negare non auderent etiam eius quem lohannes praedicabat opera caelitus acta cogerentur fateri. Nec tamen baptisma Iohannis quamuis peccata non laxauerit infructuosum omnimodis accipientibus extitit quia etsi non pro remissione peccatorum pro signo tamen fidei et paenitentiae dabatur ; ut uidelicet recolerent se omnes qui hoc initiabantur a peccatis continere elemosinis insistere in Christum credere atque ad eius baptisma quo in remissionem peccatorum abluerentur mox ut appareret properare debere. Quod autem Iohannes in deserto baptisma suum dat et baptisma Christi praedicat immo totam a puero in desertis agit uitam ideo fit ut summus doctor quod uerbis praedicabat exemplis adstrueret et qui suos auditores a peccatis paenitendo discedere suadebat ipse peccantium uitia non solum munditia mentis sed et corporis situ declinaret. Typice autem desertum in quo Iohannes manebat segregatam a mundi inlecebris sanctorum uitam designat qui siue solitarii siue turbis admixti uiuant tota semper intentione animi praesentis saeculi desideria spernunt soli Deo in abscondito cordis adhaerere et in illo spem suam ponere delectantur. Quam dilectissimam Deo solitudinem mentis iuuante spiritus sancti gratia desiderabat adire propheta 10 sqq. Greg., Zoz. in eu. (PL LXXVI, 1160-61). Matth. xxi, 25.

11 Eph. iv, 5-6.

22

9 posterius in add. $! ^ peccatorum oz..$ ^ i3fontem L i14noxaeP 16 remitti peccata IL MO 17 nequiuetint .$ 19 debebat C P L IN (ex -eat O?) e 21inuidiosam contentionem IL, e — 22 Baptismus P ILL MINO — 23an ex hominibus add. in zarg. $ 928 praedicebat C M 26 baptismus LL MNO« 26 infructuosus L M O, infructuosis P 29 se omnes ozz. S hoc oz. M imitabantur .$ 31 remissione C I. 33 prius et posterius baptismum C 34 totam om.IL,MO 38 astrueret CP LO e (aduiuant ?) L M O 42 suam oz. L

37 uitia] uitam P

40 mixti adiuuant

PL 25

HOMELIA I, 1 45

3

qui dicebat : Quis dabit mihi jennas sicut columbae et uolabo et requiescam ; eandemque

se mox

domino

iuuante consecu-

tum gratulatus quasi communibus terrenorum desideriorum inplicamentis insultans adiungit : Ecce elongawi fugiens et mansi 1n solitudine. Denique dominus liberatum sanguine agni 5o populum de Aegypto et per rubrum mare eductum prius in deserto quadraginta annis instituit et sic in terram repromissionis induxit quia nimirum populus fidelium non statim post baptisma caelestis patriae potest gaudia subire sed primo longis uirtutum exercendus agonibus ac deinde perpetuis sumuneribus. Quo autem 55 pernae beatitudinis est donandus fructu praedicauerit Iohannes consequenter ostenditur cum dicitur : Et egrediebatur ad allum omnis Iudaeae vegio et Hierosolimiiae uniuersi et baptizabantur ab illo in Iordane flumine con6o fitentes beccata sua. Patet litterae sensus quia qui uiciniores uel doctiores erant primi adfluentes uerbum suscepere salutis. Sed quia Iudaea confessio Hierusalem autem uisio pacis dicitur possumus mystice intellegere eos qui confessionem rectae fidei didicerint qui uisionem supernae pacis amauerint 65 Iudaeae et Hierosolimitarum appellatione designatos. Nam quales maxime tunc ad Iohannem in desertum pro accipiendo baptismate exisse credendi sunt tales etiam nunc audito Dei uerbo de prisca sua conuersatione egredi ac solitudinem uitae spiritalis ad exemplum fidelium doctorum constat ingredi quia nimirum uita nouae conuersationis cotidie castigati quasi cotidiano Iordanis baptismate lacrimis suae conpunctionis ab omni uitiorum subripientium contagione purgantur iuxta eum qui dixit : Lawuabo fer singulas noctes lectum. mewm lacrimis PL stratum meum vigabo. Vnde recte Iordanis riuus iudicii inter- 24 75 pretatur quia nimirum electi quo sollicitius suam conscientiam discutiendo examinant eo latiores ex intimo cordis fonte lacrimarum fluuios fundunt et quia minus perfectos se esse deprehendunt sordes suae fragilitatis undis paenitentiae diluunt. Sequitur : Et erat Iohannes uestitus pilis cameli et zona pellicia circa 8o lumbos eius ; et locustas et mel siluestre edebat. Quantum ad litteram indumenti et escae uilitas quae solitarium et paenitentiae praeconem decebat ostenditur. Sed et figurate pilis cameli 46 Ps. 54, 7.

48 Ps. 54, 8.

62 Hieron., 7ozz. (PL XXIII, 782 ; 850).

73

Ps. 6, 7.

50 mati$* ^ 612ffluentis .5, adfluentis P 62autemoz. CP L MOe 64 post amauetint ad. in C P LO « — 66 quales] tales CP L/'O« — 66-6? ad percipiendum baptisma L.MO 68 conuetsatione sua prisca C 72 surtipientium CN contagione] cogitatione I purgentut C *3 dicit C P post lacrimis ad4. meis $1 .L, O e 95 quia] quod P 7: et]ut $ CP Le 98 suae fragilitatis sordes C —— diluant CP « 49 Sequitur oz. C 80 pellitia .$ e

4 8 VA

S. BEDAE

e quibus cilicium fit paenitentia uel continentia qua et ipse exercebatur et ceteros instituebat exprimitur. Zona pellicia quae ex mortuo tollitur animante et ipsum mortificasse membra sua terrena et auditores suos idem docuisse signatur. Constat namque per lumbos saepe luxuriam designari ; unde propter hanc conpescendam et castitatis gloriam nanciscendam dominus praecepit : Sint lwmbi uestri praecincti et lucernae uestrae ardentes. Qui ergo ueneriae motus concupiscentiae funditus edomuit lumbos utique zona pellicia cinxit. Locustis

quae alacriter a terra euolant sed citius ad terram recidunt et melle siluestri quod simul edebat breuitas pariter et dulcedo audie9 ^ praedicationis eius intimatur quia et libenter a populis batur praedicans et citissime domino ueniente praedicationi ac baptismati suo terminum posuit. Quod si quis habitum siue uictum lohannis ad figuram domini saluatoris interpretari desiderat oportunum ducens ut quem prophetando monstrauiuendo signauerit, libenter huius est intentio seIOO bat etiam quenda intellegendumque quod pili cameli propter cilicium eos qui peccata paenitendo ieiunando et flendo abstergere curant zona pellicia propter mortem animantis de quo fit illos significat qui carnem suam, crucifixerunt cum witiis et concuest : Quotquot ergo in Christo baIO 5 piscentiis. Et quia scriptum cum tales Christo intentione induistis, Christum ptizati estis seduli amoris adhaerent quasi pilis cameli uestiuntur et zona pellicia lumbos accingunt. Locusta propter breuem uolatum mobilem Iudaicae gentis animum quo inter dominum et idola IIO sursum iusumque ferebatur insinuat. Mel siluestre dulcedinem naturalis ingenii qua inculti exterarum nationum populi reficiebantur significat. Et dum ex utroque populo dominus quos in unitatem sui corporis quod est ecclesia docendo traiciat eligit locustis nimirum et melle siluestri pascitur quia et ex II I] ea quae instabili intentione caelestia quesierat et ex illa gente quae terrenae solum philosophiae saporem nouerat multos in sua membra conuertit. Descripto autem Iohannis loco ministerio habitu et alimento mox etiam praedicationis forma subinfertur nam sequitur : 8? sqq. Greg., Dom. in eu. (PL. LXXVI, 1123-24). 90 Luc. xii, 35. 104 Gal. v, 24. 105 Gal. iii, 27. 108 sqq. Greg., zzor. (PL LXXVI, 598).

86 menbra $ e (fere semper) 89 conpescandam P, concupiscendam O 91 92 Locustae .$ * e, Locustas L, Per locustas O 93 redeunt C P, recadunt L e * 94 mel siluestre IO e 97 baptismate .$ 100 significauerit L 104 significet PL O 105 Et oz. LO 107 uestiuntur (ex -titur) C! P!, uestitur L e, corpus uestitur O 108 lumbis L accinguntur (ex -gitur) C! Pl, accingitur L e, lumbus accingitur O 110 susum (UP iusumque (ex io-) C! e, iosumque L 112 significabat C ex om. L quos oz. O 113 unitate Le 113-114 traicit electis LL O 114 clegit Pe melsiluestre Le — posterius et oz. CL O 117 Iohanne .

uenetiae] bene iam C

HOMELIA I, 1

5

120 — Et praedicabat dicens :Venit fortior me post me. Fortis quidem est multum qui in confessionem peccatorum, fortior qui in remissionem baptizat ; fortis qui spiritum sanctum habere

dignus est, fortior qui tribuere ; fortis cui in£er natos mulierum maior nemo esi, fortior cui minorato baulo minus ab angelis 12; omnia subiecta sunt sub pedibus eius ; fortis qui regnum cae-

lorum primus uenit praedicare, fortior qui hoc solus potuit dare. Cuius non sum dignus, inquit, Procumbens soluere corrigiam calciamentorum eius. Et si ad hoc tantum ministerium quo calciamentorum eius corrigiam procumbens solueret se 13o dignum fateretur, magnae profecto esset deuotionis indicium ; nunc autem prae mirae humilitatis uirtute ne hoc quidem ministerio digne se fungi posse testatur. Quod si mysterio intendimus, patet legis decretum quia qui debitam sibi iure propinquitatis uxorem non ipse accipere sed alteri accipiendam per15; mittere uoluisset, in signum permissionis eiusdem calciamentum suum de pede solutum ei qui hanc acciperet dare iubebatur. Et quia Iohannem merito uirtutum populi Christum esse credebant sponsum profecto ecclesiae credebant. Sed ipse Iohannes ut qui sit ostendat ait : Qui habet sbonsam sponsus 14o sí ;amicus autem sponsi qui stat et audit eum gaudio gaudet propter uocem sponsi. Non ergo se sponsum patitur credi ne

amicitiam sponsi perdat quod est absolutione calciamentorum

eius se dignum non esse testari. Denique Moyses et Iosue cum duces sinagogae constituerentur calciamentum soluere prae14; cepti sunt ut intellegerent eum qui haec sibi mandabat sponsum, id est dominum sinagogae credendum se autem amicos sponsi in eo quod eidem sinagogae praeessent appellari et esse debere. Ego baptizaui wos aqua, ille wero baptizabit uos spiritu 15o sancto. Apud euangelistam Matheum fertur dixisse Iohannem: Ego quidem uos baptizo in aqua 4n paenitentiam. Ob hoc ergo baptizabat aqua lohannes ut omnes quos ad paenitendum Christoque credendum persuadere potuisset sui signaculo baptismatis ab infidelium et inpaenitentum turba secerneret ; 15; qui ne hoc sibi baptisma sufficere ad salutem crederent sed ad Christi potius baptisma festinarent consequenter adiunxit : 123 Luc. vii, 28.

124 Ps. 8, 6-7. Gteg., bozz. in eu. (PL. LXXVI, 1101). 5 ; Ios. v, 16.

133 sqq. Deut. xxv, 5-9; Ruth iv, 7;

139 Ioh. iii, 29.

143 sqq. cf. Ex. iii,

151 Matth. iii, 11.

120 me oz. C 121 confessione I 122 remissione L peccatorum ad4. LO 123 cui] quo CPLO«e in natis CP L Oe 124 qui minoratus LO 128-129 ministerio quod P ^ 130 deuotionis esset C — 131 prae] pro 5 — ptae mirae] praemissae L, pet praemissae O 136 suo CPO« deom.C e€iom.. 142 absolutione] absolutionem .$* L, ad solutionem C P, ob solutionem e — 143 indignum .! ^ non oz. $ testatur O — 145 sibi oz. CP 147 praeessent (ex. praesenti) 5? 149 ueto oz. uos baptizabit IL 150 Iohannes CP LO«

PL 25

S. BEDAE

6

160

165

170

175

18o

185

Ille uero baptizabit uos spiritu sancto. Baptizat quippe spiritu a sancto qui munere spiritus sancti peccata dimittit et accept trim gratia m eiusde s spiritu remissione peccatorum etiam spibuit. Nam et dationem carismatum in spiritu baptisma discicaelum in urus ascens qui ipse r testatu uocari recte ritus uos pulis promittit dicens : Johannes quidem baptizauit aqua, dies, hos multos post non sancto spiritu i autem. baptizabimin significans decimo ascensionis suae die spiritum sanctum in linguis igneis super eos esse uenturum. Quaeritur sane utrum dominus qui cunctos fideles spiritu baptizat ipse aliquos etiam aqua baptizauerit. Neque indignum tantae maiestati ducendum est baptizandi ministerium aliquibus discipulorum suorum exhibuisse per quos in cetera sua membra baptismi dona propagaret qui memorabile illud lauandi pedes discipulorum munus subire non dispexit. Sed siue tunc per se seu deinceps per suos aqua baptizauerit, solus tamen ipse spiritu sancto baptizat qui spiritum nobis tribuit et operatur uirtutes in nobis. Cuius in nobis gratiam, fratres mei, integram semper inlibatamque conseruare curemus omni uidelicet tempore bonis insistendo operibus sed maxime nunc cum natiuitatem ipsius nostri saluatoris proxime celebrare desideramus diligentius solito inuigilando ut quicquid negligentiae subripientis nobis inesse deprehenderimus citius abstergere satagermus ; quicquid habendae uirtutis deesse nobis inspexerimus citius adquirere studeamus euulsis discordiarum uituperationum iurgiorum murmurationum ceterorumque frutectis uitiorum ; plantemus in nobis caritatem gaudium pacem patientiam bonitatem benignitatem fidem mansuetudinem continentiam et cetera fructus spiritus insignia quatenus in illa die mundo corpore et pura conscientia ad altare dominicum accedere et eius sacrosanctis mereamur communicare sacramentis qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. 165 sqq. Aug., ep. 265 (CSEL 57, 645, 9-14) ; Beda, exp. act. ap. 162 Act.i,s. I, 5 (ed. Laistnet, p. 7) 183 Gal. v, 22-3. 165 super eos in linguis igneis 162 discipolis .$* 159 eiusdem] eisdem LL misterium C 168 baptizandum L 166 etiam aliquos C (Dae 179 satagamus seu] siue P 171 despexit C P LO 170 propinaret IL, O T50'€ 182 fructibus C, frutetis (ex fructibus) 180 pos; deesse add. in LL O

ips

183 pacem ozz. I. e

187 pos! sacrosanctis add. mysteriis L O.

PL

26

HOMELIA

2

IN ADVENTV*

(Ioh. i, 15-18) Redemptoris nostri praecursor testimonium de ipso perhi- t bens celsitudinem humanitatis eius pariter et diuinitatis aeternitatem manifesta uoce pronuntiat. Clamabat enim dicens sicut modo cum euangelium legeretur uestra fraternitas audiuit : Hic erat quem dixi uobis : Qui ost me uenturus est ante me factus est quia prior me erat. In eo namque quod ait, qui post me uenturus est, ordinem humanae dispensationis qua post eum natus post eum praedicaturus baptizaturus signa facturus et mortem erat passurus insinuat ; in eo namque quod IO

15

subiungit, ante me factus est, sublimitatem

eiusdem humani-

tatis qua ceteris omnibus creaturis erat merito praeferendus designat. Quod enim ait, ante me, non ad ordinem temporis sed ad distantiam pertinet dignitatis, iuxta quod de Ioseph filiis benedicente Iacob scriptum est: Constituitque Effraim ante Manassen. Vbi recte potuit dicere Manasses, qui post me uenit ante me factus est, id est, qui post me natus est potentia me regni antecessit, quemadmodum Iohannes de domino, qui ost me, inquit, wenturus est ante me factus est, id est, qui post

20

me ad praedicandum uenturus est culmine et sacerdotii regimine perennis antecellit. Quare autem is qui post eum uenturus erat eum dignitate antecelleret aperuit cum subiunxit, quia Prior me erat ; id est, quia aeternus ante saecula Deus 14 Gen. xlviii, 20.

17 sqq. Greg., Pom. in eu. (PL LXXVI, 1101).

2 celsitudinem] certitudinem LL 3 Clamat CR LOe 7 qua] quia LO e 8 pos; eum add. etiam CR LO« 9 namque] uero CR LOe 11 quae SE CORUIZ Oe praeferendo .$*, praeferenda CR LO e 16 potentiam R 17 me oz. $* LO e 19 50:/ culmine a44. me regni R. L O e culmen regni C tegimine] regni L oz. CR O € SEQVENTIA SANCTI EVANGELII DE DOMINO ET CLAMABAT... IPSE ADVENTV DOMINI. 8

SECVNDVM NARRAVIT.

IOHANNEM. IOHANNES TESTIMONIVM PERHIBET ITEM HOMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IOHANNES TESTIMONIVM PERHIBET DE DOMINO ET CLAMAT DICENS : HIC ERAT QVEM DIXI VOBIS ET CETERA V8QVE AD ID VNIGENITVS FILIVS QVI EST IN SINV PATRIS IPSE NARRAVIT. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI DE ADVENTV DOMINI. [^ IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : IOHANNES8 TESTIMONIVM PERHIBET DE DOMINO ET CLAMAT.... QVIA PRIOR ME ERAT ET RELIQVA. OMELIA BEDAE PRESBITERI DE EADEM LECTIONE. R LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE NIVM PERHIBET DE IPSO ET CLAMAT... IPSE NARRAVIT. L

: IOHANNES

TESTIMO-

SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : IOHANNES TESTIMONIVM PERHIBET DE IPSO ET CLAMAT... ]PSE NARRAVIT. OMELIA II? LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI. O

* Neque haec lectio in capitularibus antiquioribus inuenitur; est autem sicut peticope praecedens una ex illis quibus saltem s. VII ecclesia Romana usa est Vide notam supta ad homeliam primam.

S. BEDAE

8

maiestatis erat propterea me licet posterior sit natus gloria autem ito Expos it. praeib itate human pta etiam in adsum perillo de quod i testimonio 25 euangelista praecursoris domin coepequod ionis assert e quoqu hibuerat redit statim ad suae rat illi testimonium dare nam sequitur : Et de plenitudine eius nos omnes accepimus gratiam Pro graest et iia. Superius namque dixit, quia uerbum caro facium wunigequasi m gloria eius m gloria s 30 habitauit in nobis, e uidimu nili a patre plenum gratia et ueritate. Quod dum praecursoris quem quoque eius testimonio confirmasset dicentis : H?c erat quia est. factus me anie est us uentur dixi uobis : Qui post me : Et dicens itur exsequ at coeper quae ipse rursus rior me erat, gratia. pro m gratia accepimus 55 de plenitudine eius nos omnes et Plenus quippe erat dominus spiritu sancto plenus gratia pleniomnis habitat ?so I» : ait lus aposto sicut ueritate quia tudo diuinitatis corporaliter ; de cuius plenitudine nos omnes iuxta modum nostrae capacitatis accepimus quia «wnicuique mostrum data est gratia secundum mensuram donationis Christi. De solo namque mediatore Dei ethominum homine Iesu Christo ueraciter dici potuit: E? requiescet super ewm spiritus domini spiritus sapientiae et intellectus spiritus consilii et fortitudinis spiritus scientiae et pietatis, et replebit eum spiritus timoris domini. 45 Omnes uero sancti non plenitudinem spiritus eius sed de plenitudine eius quantum ille donat accipiunt ; quia alii per spiritum datur sermo sapientiae alii sermo scientiae secundum eundem spiritum alteri fides in eodem spiritu alii gratia sanitatum in uno spiritu alii operatio uirtutum alii prophetia alii discretio alii genera linguarum. alii interpretatio sermonum. $0 spirituum Haec autem omnia operatur unus atque idem spiritus diwidens singulis prout uult. Quia ergo de plenitudine conditoris nostri non quidam sed omnes quicquid boni habemus accepimus curandum summopere est ne quispiam de sua se bona actione ingratus largitori re55 uel cogitatione incautus extollat ; ne si manserit, perdat bonum quod accepit ac digne apostolica increpatione percellatur qua dicitur : Quid enim habes quod. non accepisti ? Si aulem accepisti, quid. gloriaris quasi non accegeris ? Vnde ipse apostolus quia nihil dignum nosse uel ope6o rari posset, si non de plenitudine Christi acciperet, alibi manifeste testatur dicens : Non quia sufficientes sumus cogitare ali29 Ioh. i, 14. xi, 2-3.

31 Col. ii, 9.

46 I Cor. xii, 8-11.

39 Eph. iv, 7. 5? I Cot. iv, 7.

41I Tim. ii, 5.

42 Es.

61 II Cor. iii, 5.

adsetad oz. S5 CPLO CP LO 26 reddit CR LOe 23 sit oz. coepto illi testimonium daret 2*7 dare testimonium C tionis Re 358 omnes oz. R 34 dicens oz. LO 31 dum] cum C IL; 36 dominus erat LO — 39 capacitatis nostrae LO — 41 sola L. — 4? posterius accepimus habemus LO — 56 digna L« 88 quiddam CL sermo oz. C 59 50:5; nosse add. se .$ R.— 60 posse $ R.— 61 dicens oz. L 58-89 acciperes simus C O e ex corr. L aliquid cogitate C

PL 27

HOMELIA I, 2

9

quid a nobis quasi ex mobis sed. sufficientia nostra ex Deo est. Et alio loco : Et gratia eius, inquit, n me uacua mon fuit, sed

plus illis omnibus laboraui, non autem ego, sed gratia Dei me65 cum. Quod ipsum suis auditoribus humiliter cogitandum sedulus inculcat ; unde est illud : Cum tremore et metu uestram

79

75

8o

salutem operamini. Deus est enim qui operatur in uobis et uelle et perficere 5ro bona uoluntate. Cum autem dixisset euangelista nos omnes de plenitudine Christi accepisse confestim subiunxit et ait : Gratiam fro gra&ia. Geminam ergo nos gratiam accepisse testatur unam uidelicet in praesenti alteram in futuro ; in praesenti quidem fidem quae per dilectionem operatur in futuro autem uitam aeternam. Fides quippe quae per dilectionem operatur gratia Dei est ; quia ut credamus ut diligamus ut operemur bona quae nouimus non ullis praecedentibus meritis nostris sed ipso largiente percepimus qui dicit : Non «os me elegistis, sed ego elegi uos ei posut uos ut eatis el frucium adferatis. Et ut uitam propter fidem dilectionem et opera bona percipiamus aeternam gratia Dei est quia ne a bono deuiemus itinere ipso duce semper opus habemus cui dicitur : Deduc me domine in uia tua, et ambulabo

85

9o

95

in ueritate tua. Ac si aperte dicatur, nisi te duce ingrediar uiam ueritatis quam coepi tenere nequaquam sufficio. Ne in bonis operibus deficiamus illius auxilio debemus semper inniti qui ait : Quia sine me mihl potestis facere. Vnde recte psalmista ut initium fidei et bonae actionis a domino nobis dari signaret ait : Deus meus misericordia eus praeueniet me ; ut bona quae agimus illo opitulante perficienda doceret iterum dicit : E: qmasericordia tua subsequetur me omnibus diebus uitae meae ; ut mercedem uitae aeternae quae bonis redditur operibus gratis tribui nobis ostenderet ait : Qui coronat te n miseratione el misericordia. In misericordia quippe et miseratione nos coronat quando propter bona opera quae nobis ipse misericorditer exercenda donauit supernae beatitudinis praemia retribuit. Et hoc est quod dicitur accipere nos gratiam pro gratia quia nimirum pro gratia bonae conuersationis quam dedit et ne deficere possit ipse seruans adiuuat dabit gratiam beatae remunerationis in qua misericordias eius in aeternum cantemus. Denique apostolus ipsam uitae aeternae perceptionem quae 63 I Cort. xv, ro. 66 Phil. ii, 12-13. 72 Gal. v, 6; Aug., f£racf. in Iob. (PL XXXV, 1399-1400, 1863). ?* Ioh. xv, 16. 81 Ps. 85, 11. 85 Ioh. FSI 87 Ps. 58, 1r. 88 Ps. 22, 6. 91 Ps. 102, 4. 98 Ps. 88, 2.

66 metu et tremore dilectionem 247. Dei 80 Dei oz. CO 81 quaquam tenere C

89 et ut LO 2

CR LO« 92 pos! alteram add. uero RO e 94 post CL *5 credertemus S CRL **? percipimus R domine oz. R LL 82 ingrediens CR LO e 83 ne84 deficiamus operibus CR LO e 8? etut RLO«e

91 nobis

tribui C

^ 98 misericordia

L, O

cantetur I B

PE 28

S. BEDAE

IO

roo utique meritis praecedentibus redditur gratiam uocare non dubitauit ; qui cum praemisisset stipendium peccati esse mortem noluit e contrario dicere stipenduim iustitiae esse uitam aeternam sed ait : Gratia autem Dei wita aeterna in Christo Iesu domino nostro. Non quia non iuste meritis bonis a iusto iudice sunt gratis a IO vA datur sed quia ipsa merita quibus datur primo : r Sequitu donatà. pio saluatore Quia lex per Moysen data est, gratia. et ueritas per Iesum Christum facta est. Lex quidem data est per Moysen in qua quid agendum quid uitandum sit caelesti iure decernitur ; sed 110 quod illa praecipit nonnisi gratia Christi conpletur. Illa siquidem monstrare peccatum iustitiam docere et transgressores sui reos ostendere ualebat ; porro gratia Christi diffusa per spiritum caritatis in cordibus fidelium facit ut quod lex praecipit impleatur. Vnde illud quod scriptum est : Non concuII jisces, per Moysen lex est quia iubetur, sed per Christum fit gratia quando quod iubetur impletur. Veritas autem facta est per Christum quia umbram habebat lex bonorum futurorum non ipsam imaginem rerum. Et sicut alibi dicit apostolus : Omnia in figura contingebant illis ; sed pro umbra lucem ueriquae figurabatur 12 o tatis pro figura legis ipsam imaginem rerum aperuit discipugratia spiritus data exhibuit Christus quando per Moysen Lex as. scriptur erent intelleg ut sensum lis suis data est cum populus aspersione sanguinis agni mundari praeceptus est ; gratia et ueritas quae in lege figurabatur per Iesum 12 A Christum facta est cum ipse passus in cruce lauit nos a peccatis nostris in sanguine suo. Lex per Moysen data est quia populum praeceptis salutaribus instituens, si haec obseruaret, terram repromissionis intraturum esse in ea perpetuo uicturum; sin alias, sternendum ab hoste praedixit. Gratia et 130 ueritas per Iesum Christum facta est quia dato spiritus sui dono et legem spiritaliter intellegi ac seruari posse donauit et eos qui seruant in ueram caelestis uitae beatitudinem quam terra promissionis signabat introducit. Quae sit autem summa gratiae et ueritatis quae per Iesum Christum facta est euan13 A gelista subdendo manifestat : A

112 Rom. v, 5. 103 Rom. vi, 223. I GorsxuTT. 121 Luc. xxiv, 45. .

103 leat om. 120

sed 4sque datur oz. LO — 109 poserius quid] corr. ualebat $?, uolebat C Christi] Dei R 116 est oz. C 117 futurorum rerum oz. LO 121 Christo C 122

cruce oz. $.L O e

127 seruatet

A

131 ac]et R.

est

114 Deut. v, 21 ; Rom. vii, 7.

NS

R

CLO

119

quidue R.— 1101lle $* — 112uaR 115-116 sed z;que iubetur bonorum RO 118 Et sque Per Moysen lex L O 125 in

reseruatet

R— 128 esse] ec

133 repromissionis C

signauit C

CR LO e

sit]

HOMELIA I, 2

14o

145

15»

155

160

165

TE

Deum nemo uidit umquam ; unigenitus filius qui est in sinu patris ipse narrau. Nulla etenim gratia maior hominibus dàri nulla ueritas altior potest ab hominibus cognosci quam ea de qua unigenitus Dei filius suis fidelibus narrans : Beati, inquit, (wndo corde quoniam ipsi Deum widebunt ; et de qua patri supplicans ait :Haec est autem wita aeterna ut cognoscant le uerum et unum Deum et quem misisti Iesum Christum. Quae nimirum beatissima perceptio gratiae et ueritatis quoniam in huius saeculi uita fieri non potest recte dicitur :Deum nemo uidit umquam ; id est, corruptibili adhuc et mortali carne circumdatus incircumscriptam diuinitatis non potest lucem contueri. Vnde manifestius dicit apostolus : Quem nemo widit hominum nec uidere polest. Nemo enim hominum dicitur nemo adhuc humano habitu adgrauatus humana conuersatione caducus. Hinc est quod Moyses qui Deum quem in angelo uidebat in ipsa eius natura uidere desiderans orabat : $7 inueni gratiam n conspectu tuo, ostende mihi gloriam tuam, audiuit : Non poteris uidere faciem meam ; non enim widebit me homo et wiuet. Neque huic assertioni putandum est esse contrarium quod alibi quoties patriarchae uel prophetae Deum uidisse perhibentur. Apparuit enim dominus Abrahae in ualle Mambre. Et Iacob ait : Vid? dominum facie ad faciem. Item Esaias : Anno quo mortuus est rex Ozias uidi dominum sedentem super solium excelsum et eleuatum. Sed recte intellegendum in cunctis huiusmodi uisionibus homines sanctos Deum non per ipsam naturae suae speciem sed per quasdam imagines esse contemplatos. Viderunt ergo sancti Deum per subiectam creaturam, uerbi gratia, ignem angelum nubem electrum ; et tamen ueraciter adtestatur lohannes quia Dewm memo widii umquam. Veraciter Moysi dicitur :Non enim widebit me homo et utuel ; quia fragili adhuc uasculo carnis inclusi per circumscriptas

rerum imagines uidere possunt quem per incircumscriptum aeternitatis suae lumen nequaquam ualent intueri. Qua autem ratione ad uisionem incommutabilis et aeterni

17» luminis perueniri debeat euangelista consequenter exposuit dicens : Vnigenitus filius qui est àn sinu patris ipse narrawit. 139 Matth. v, 8. 141 Ioh. xvii, 5. 147 I Tim. vi, 16. 150 sqq. Ambrt., exp. eu. 5. Luc. (CSEL 32, iv, 25, 20-27, 19). 151 Ex. xxxiii, 13, 20. 134 sqq. Gtreg., zor. (PL LXXVI, 92). 157 Gen. xxxii, 30 ; Es. vi, 1. ;

136 filius oz. R 13? pos? maior add. et 140 et om. 5 143 quoniam oz. R 145 pos? est add. nemo CR LO«e 146 incircumscriptum C nonoz.CRLOe lucem] lumen C 147 apostolus dicit R 149 humano adhuc CRL e 150 50s; caducus aZ. Deum contemplare poterit R X post est add. enim R Le Deum] dominum C 155 alibi quoties] aliquoties CR LO « 156 Abraham LO conualle CR LO «e 162 Et uiderunt C R LL 164 Iohannes adtestatur C quia]quod C | nemo Deum R 165 Et ueraciter LO 167 per om. R incircumscriptam IL, O 168 lumen] lucem L O 169 et oz. C 170 peruenire C exponit L*

PE 30

12

S. BEDAE

Cui simile est quod ipse dominus ait : Nemo uenit ad patrem nisi ber me. Et alibi : Nemo nowit filium nisi pater neque pairem quis nouit nisi filius et cui uoluerit filius reuelare. Ypsius io patrem et 175 quippe ducatu ad patrem uenire ipsius magister ac dominum Deum unum sanctum filium nec non et spiritum nobis in pro factus homo ipse nimirum quia debemus nosse hominis habitu loquens nobis quid de sanctae trinitatis unitate recte sentiendum qualiter ad eius contemplationem fide180 libus properandum quibus actibus ad hanc sit perueniendum clara luce reuelauit ipse sacramentis suae incarnationis nos inbuens sui nos spiritus carismatibus sanctificans ut ad hanc uenire ualeamus adiuuat ipse peracto in hominis forma iudicio nouissimo ad uisionem nos diuinae maiestatis sublimiter in185 troducet atque archana nobis regni caelestis mirabiliter enarrabit. Sane quod ait, qui est in sinu patris, in secreto patris significat. Neque enim sinus patris pueriliter est cogitandus in similitudinem nostri sinus quem habemus in uestibus aut pu190 tandus est Deus qui humanorum forma membrorum conpagi-

195

natus non est sic sedere quemadmodum nos ; sed quia sinus noster intus est more nostro loquens scriptura in sinu patris esse dicit quem in secreto patris quo humanus intuitus pertingere non ualet semper manentem uult intellegi. Non tunc autem solum enarrabit unigenitus filius Deum, id est sanctae et indiuiduae trinitatis quae est unus Deus gloriam manifestabit hominibus cum post uniuersale iudicium omnes pariter electos ad uisionem claritatis eius inducet ; sed et cotidie nar-

200

205

rat cum singulis quibusque fidelium perfectorum mox a carnis corruptione solutis implere coeperit quod promisit dicens : Qui diligit me diligitur a patre meo, et ego diligam eum et mamifestabo me ipsum illi. Me ipsum, inquit, manifestabo dilectoribus meis ut quem in sua cognouere mortalem in mea iam natura patri et spiritui sancto uidere possint aequalem. Verum hoc de apostolis martyribus confessoribus ceterisque artioris ac perfectioris uitae uiris fieri credendum est quorum unus certaminum suorum conscius non dubitauit de se ipso testa-

ri : Cupio dissolui et cum Christo esse. Ceterum sunt plures in

172 Ioh. xiv, 6.

XXXV, 1402). 208 Phil. i, 23.

173 Matth. xi, 27. 187? sqq. Aug., frac. in Iob. (PL. 201 Ioh. xiv, 21. 202-204 Gteg., zr. (PL LXXVI, 93).

178 pos! quid ad. esset 5 182 5o; spititus add. catismatum .$ 185 introducit 5 188 sinus oz. patris sinus R. 190-191 conpaginatis .$ (corr. $2) 190 humanorum z;que 192 scriptura ozz. ILLO — 193 dicitur I, — 199 fidelibus CR 200 corruptionibus .$ dicens oz. CR LO«e 201 diligetur CRLOe 202 me ipsum illi] ei me ipsum R 203 pos! iam add. me C R. e 204 pos; patti add. et filio .$ 205-206 aptiotis perfectiorisque C 207 ipse C 208 plures sunt C

HOMELIA 210

215

220

225

I, 2

I3

ecclesia iusti qui post carnis solutionem continuo beata paradisi requie suscipiuntur expectantes in magno gaudio in magnis congaudentium choris quando recepto corpore ueniant et appareant ante faciem Dei. At uero non nulli propter bona quidem opera ad electorum sortem praeordinati sed propter mala aliqua quibus polluti de corpore exierunt post mortem severe castigandi excipiuntur flammis ignis purgatorii et uel usque ad diem iudicii longa huius examinatione a uitiorum sorde mundantur uel certe prius amicorum fidelium precibus elemosinis ieiuniis fletibus et hostiae salutaris oblationibus absoluti a poenis et ipsi ad beatorum perueniunt requiem. Quibus tamen omnibus unigenitus filius qui est in sinu patris Deum iuxta modum cuiusque capacitatis narrabit cum tempore resurrectionis benedictionem dederit qui legem dedit ut ambulantes de uirtute fidei et spei in uirtutem contemplationis uideant Deum deorum in Sion, id est incommutabilis ueritatis cuius beneficiis et muneribus aeternis laus et gratiarum actio in omnia saecula saeculorum. Amen. 224 Ps. 85, 8. 213 quaedam bona opeta .9 bona operta ad electorum quidem R ordinati C 203 seuete castigandi] siue recastigandi LO 217 mundantut usque amicorum ozz. R. 219a oz. CR LO 221 cuique suae ad. CR LO 224 post est add. in « 225 post incommutabilis a7. speculam C, specula L e incommutabili speculo R O.

PL 31

HOMELIA

3

IN ADVENTV*

(Luc. i, 26-38) a Exordium nostrae redemptionis, fratres carissimi, hodiern

IO

15

20

nobis sancti euangelii lectio commendat quae angelum de caelis a Deo missum narrat ad uirginem ut nouam 1n carne natiuitatem filii Dei praedicaret per quem nos abiecta uetustate noxia renouari atque inter filios Dei conputari possimus. Vt ergo ad promissae salutis mereamur dona pertingere primi ordium eius intenta curemus aure percipere. Galim ciuitate in Missus est, inquit, angelus Gabrihel a Deo laeae cui nomen. Nazareth ad. uirginem desponsatam wiro cu nomen erat Ioseph. Aptum profecto humanae restaurationis principium ut angelus a Deo mitteretur ad uirginem partu consecrandam diuino quia prima perditionis humanae fuit causa cum serpens a diabolo mittebatur ad mulierem spiritu superbiae decipiendam ; immo ipse in serpente diabolus ueniebat qui genus humanum deceptis parentibus primis inmortalitatis gloria nudaret. Quia ergo mors intrauit per feminam apte redit et uita per feminam. Illa a diabolo seducta per serpentem uiro gustum necis obtulit ; haec edocta a Deo per angelum mundo auctorem salutis edidit. Missus est ergo angelus Gabrihel a Deo. Raro autem legimus quia apparentes 16-17 Aug., de agone christ. (CSEL 41, 125, 4-5). 20 sqq. Greg., Doz. in eu. (PL LXXVI, VII, 1175)

17-19 Iren., adz. ber. (PG 1250-51).

6-7 ut ergo ptimordium 9 possemus C L 1 fratres carissimi ozz. C P IL (natiuitatis add. C) eius intenta curemus aure percipere et promissae salutis merestaurationi C PI 10 etat oz. CL CPL teamur dona petcipete 20 a Deo 19 ergo oz. C 18 gustum uito L 13-14 superbiae spititu C SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : MISSVS EST GABRIEL ANGELVS A DEO... QVAE CVM VIDISSET (corr. AVDISSET 51)... ET AIT ANGELVS AD EAM : NE TIMEAS, MARIA, INVENISTI GRATIAM APVD DOMINVM... FIAT MIHI SECVNDVM VERBVM TVVM. HOMELIA S EIVSDEM LECTIONIS DICENDA DE ADVENTV DOMINI. LECTIO SANCTI EVANGELII BECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : MISSVS EST ANGELVS GABRIHEL.. BENEDICTA TV IN MVLIERIBVS VSQVE DIXIT AVTEM MARIA : ECCE ANCILLA DOMINI, [^] FIAT MIHI SECVNDVM VERBVM TVVM. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM. INCIPIT OMELIA DOMNI BEDAE. LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE: MISSVS EST GABRIEL ANGELVS A DEO AD VIRGINEM DESPONSATAM VIRO CVI NOMEN ERAT D IOSEPH DE DOMO DAVID : ET NOMEN VIRGINIS MARIA. ET RELIQVA. LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : MISSVS EST ANGELVS GABRIHEL.. BENEDICTA TV IN MVLIERIBV8. ET CETERA. ITEM HOMELIA EIVSDEM LECTIONIS DICENDA DE ADVENTV DOMINI. L

* Bt peticope haec in lectionatio Herbipolensi profecto inueniretur, si folia ultima huius codicis haberemus. Duo alii codices qui usum Romanum liturgicum s. VII-VIII testantut hanc lectionem feriae IV quattuor temporum mensis Decembris assignant. Vide W. H. Frete, op. ciz., pp. 25, 56.

PL

HOMELIA I, 3

I5

hominibus angeli designantur ex nomine. Verum quotiescumque fit ideo utique fit ut etiam nomine ipso quid ministraturi ueniant insinuent. Gabrihel namque fortitudo Dei dicitur. Et merito tali nomine praefulget qui nascituro in carne Deo 2 testimonium perhibet. De quo propheta in psalmo : Dominus, inquit, fortis et botens dominus otens in broelio. Ilo nimirum proelio quo potestates aerias debellare et ab earum tyrannide mundum ueniebat eripere. Ad wirginem desponsatam wiro cui nomen erat Ioseph de do30 mo Dawid, et nomen uirginis Maria. Quod dicitur de domo Dauid non tantum ad Ioseph sed etiam pertinet ad Mariam. Legis namque erat praeceptum ut de sua quisque tribu ac familia duceret uxorem apostolo quoque adtestante qui ad Timotheum scribens ait : Memor esto igitur Iesum. Chris35 tum, resurrexisse a mortuis ex semine Dauid. secundum euangelium meum. Ideo enim ueraciter ex semine Dauid ortus est dominus quia incorrupta eius genetrix ueram de stirpe Dauid originem duxit. Cur autem ipse non de simplici uirgine sed desponsata uiro concipi et nasci uoluerit plurimae a 40 patribus rationabiles causae proferuntur e quibus permaxima est ne uelut stupri rea damnaretur, si uirum non habens filium procrearet ; deinde ut in his etiam quae domestica cura naturaliter exigebat puerpera solatio sustentaretur uirili. Oportebat ergo beatam Mariam habere uirum qui et testis integrita4 iS tis eius certissimus et nati ex ea domini ac saluatoris nostri esset nutritius fidissimus quique et pro eo paruulo secundum legem hostias ad templum deferret et eum instante persecutionis articulo in Aegyptum cum matre ferret ac referret aliaque illi perplura quae adsumptae humanitatis fragilitas posce$0 bat necessaria ministraret. Nec multum obfuit si quis illum ad tempus eius filium credidit cum praedicantibus apostolis post ascensionem eius cunctis palam credentibus quod de uirgine natus esset patuerit. Nec praetereundum quod beata Dei genetrix meritis praecipuis etiam nomine testimonium reddit. 25 Interpretatur enim sella maris. Et ipsa quasi sidus eximium inter fluctus saeculi labentis gratia priuilegii specialis refulsit. VA

25 Ps. 25, 8. 32-34 ;f. Num. xxxvi, 7-8. 341I Tim. ii, 8. Hieron., /z Mattb. (PL. XXVI, 24). 55 Isid., e. VII, x, r.

38 sqq.

Gabrielangelus C 21designentut P | 22quod C 24quiaP —27aereasP L 34 igitur] inquit C — os; igitur aZ. dominum C ^ 34-35 Christum Iesum L 35a]ex L 37 genitrix CP L 38 simplice .$ (corr. 5") 42 deinde etiam ut hisetiam C — inoz.P in]etL . quiP ^ domesticam curam P — 43 puetpetam P sustentaret P 45 ac] et L 46 fidelissimus C 49 perpluta illi C 52 quod] qua CPL D4 reddit testimonium C D5 quasi] uelut CL

PL IO

PL II

16

6o

S. BEDAE

Ingressus autem angelus ad eam dixit : Aue gratia plena dominus tecum benedicta tu in mulieribus. Quae salutatio quantum humanae consuetudini inaudita tantum est beatae Mariae dignitati congrua. Vere etenim gratia erat plena cui

diuino munere conlatum est ut prima inter feminas gloriosissimum Deo uirginitatis munus offerret. Vnde iure angelico

aspectu simul et affatu meruit perfrui quae angelicam studebat uitam imitari. Vere gratia erat plena cui ipsum per quem gratia et ueritas facta est lesum Christum generare donatum est. Et ideo uere dominus cum illa erat quam et prius nouo castitatis amore a terrenis ad caelestia desideranda sustulit e£ postmodum mediante humana natura omni plenitudine diuinitatis consecrauit. Vere benedicta in mulieribus 7o quae sine exemplo muliebris conditionis cum decore uirginitatis gauisa est honore parentis quodque uirginem matrem decebat Deum filium procreauit. Quae postquam more humanae fragilitatis et uisione angelica et insolita est salutatione turbata mox idem angelus eam repetito sermone ne timeat hor75 tatur quodque maxime timorem pellere consueuit quasi bene cognitam ac domesticam proprio eam nomine uocat et quare gratia plenam diceret diligenter edocet. Ne timeas, inquit, Maria, inuenisti emim gratiam. apud Deum. Ecce concipies in utero et paries filium et uocabis nomen 8o eius Iesum. Hic erit magnus et filius altissimi uocabitur. Notandus solerter ordo uerborum et tanto artius est cordi inserendus quanto manifeste patet quia in his tota redemptionis nostrae summa

consistit. Nam

manifestissime dominum Iesum,

id est saluatorem nostrum, et uerum Dei patris et uerum ho85 minis matris filium praedicant. Ecce, inquit, conciptes in. utero et paries filium. Agnosce uerum hunc hominem ueram de carne uirginis adsumpsisse substantiam carnis. H?c erit magnus et filóus altissimi uocabitur. Confitere eundem 9o

etiam Deum

ue-

rum de Deo uero et aeterno patri filium semper esse coaeternum. Quod autem futuro tempore dicitur, H?c erit magnus et filius altissimi wocabitur, nemo ita intellegendum putet quod dominus Christus ante partum uirginis non fuerit sed ita hoc potius dictum intellegamus quia potentiam diuinae maiestatis quam Dei filius aeternaliter habuit hanc idem homo natus 65 Ioh. i, 17.

57 Haue 5$ 61 inter feminas prima C L 63 studuit CP L 64. imitari uitam C, habere uitam (imitati oz.) P 67 nouae L 68 humanae naturae p 9*2 humano L 76 ac] et C quate] qua C P 7" diligenter oz. C

79 Deum] dominum C . filium paries L 81 cordi est C 82 quia] quam P 84-85 et uerum hominis matris ozz. C 85 praedicat LL 88 uerum Deum C 89 et oz. C 92-93 potius hoc C L 93 intellegemus C (eorr. C1)

HOMELIA I, 3

17

95 ex tempore acceperit ut una in duabus naturis persona esset mediatoris ac redemptoris nostri. Et dabit illà dominus Deus sedem Dawid atris eius. Sedem Dauid regnum dicit Israheliticae plebis quod suo tempore Dauid iubente pariter et iuuante domino fideli deuotione guberna10o uit. Dedit ergo dominus redemptori nostro sedem Dauid patris eius quando hunc de genere Dauid incarnari disposuit ut populum quem Dauid temporali imperio rexit ipse gratia spiritali ad aeternum proueheret regnum de quo apostolus ait : Qui eruit nos de potestate tenebrarum et transtulit in regnum fi- PL 105 [2$ caritatis suae. Hinc est quod idem populus diuino admoni- 12 tus instinctu cum passurus ille Hierosolimam properaret in eius laudem gaudens decantabat : Benedictus qui uenit in nomine domini, vex Israhel. Et iuxta alium euangelistam : Benedicium quod uenit regnum atris nostri Dauid. Aderat enim 110 tempus quo redempto per eius sanguinem mundo rex agnosceretur non solum domus Dauid sed et totius ecclesiae immo omnium conditor et rector saeculorum. Vnde recte angelus postquam dixit, E? dabit illà dominus Deus sedem Dauid patris eius, continuo subiunxit, E? regnabit in domo Iacob in aeternum.

113 Domum namque Iacob ecclesiam dicit uniuersam quae per fidem et confessionem Christi ad patriarcharum pertinet sortem siue in his qui de patriarcharum stirpe carnis originem duxerunt seu in illis qui de aliis nationibus carnaliter editi spiritali lauacro sunt in Christo renati. In qua uidelicet domo 120 Iegnabit in aeternum ef regn? eius non erit finis. Regnat quippe in ea in praesenti uita cum electorum corda per fidem et dilectionem suam inhabitans regit atque ad percipienda supernae retributionis dona continua protectione gubernat ; regnat in futura cum eosdem finito statu temporalis exilii ad habita12; tionem patriae caelestis introducit in qua praesenti eius uisione semper admoniti nil aliud agere quam eius uacare laudibus gaudent. Dixit autem Maria ad angelum : Quomodo fiet istud. quoniam uirum non cognosco ? Quomodo, inquit, fieri potest ut concipi130 am pariamque filium quae in castimonia uirginitatis uitam consummare disposui ? Non autem quasi incredula uerbis angeli quomodo haec impleri ualeant requirit sed certa quia oportebat impleri quod et tunc ab angelo audiebat et prius a propheta dictum legerat quo id ordine conplendum sit inter104 Col. i, 15. 107 Ioh. xii, 13. 108 Marc. xi, 10. EX DACH Ier A(GADELOS 22 1.255 8121:493-226)2

131 sqq. Ambr.,

95 in oz. CP L. 96 ac redemptoris oz. CP L 97 Deus oz. C — 99 gubernabat C P L 100 dominus oz. C 101 disposuit] constituit C 101-102 pos populum eZ. Dei C 102 Dauid]ipse C 107laude CP IL. 113 Deus oz. SCPL 114indomolacoboz.C 1215pos.inom.C 122supernae]aeternae C 126 nihil CP — 131-132 angeli uerbis C — 132 hoc 5 — 134 conplendum]

S. BEDAE

18 155

140

rogat quia uidelicet propheta qui hoc futurum praedixit quomodo fieri posset non dixit sed angelo dicendum reseruauit. Respondens ergo angelus dixit ei: Spiritus sanctus superueniel in te, el uirtus altissimi obumbrabit tibi. Ideoque et quod nascetur sanctum uwocabitur filius Dei. Superueniens in uirginem spiritus sanctus duobus modis in ea diuinae suae potentiae efficaciam ostendit quia et mentem illius adeo quantum humana fragilitas patitur ab omni uitiorum sorde castificauit ut caelesti esset digna partui et in utero illius sanctum ac uenerabile redemptoris nostri corpus sola sui operatione

14j creauit, id est nullo uirili interueniente adtactu carnem de

carne uirginis sacrosanctam de intemerata formauit. Quem enim prius aperte spiritum sanctum dixit hunc ipsum denuo uirtutem altissimi nominauit iuxta hoc quod dominus cum eiusdem spiritus aduentum discipulis promitteret ait : Et ego 150 mitto bromissum patris mei in uos ; uos autem sedete in ciuitate quoad usque ànduamini uirtute ex alto. Obumbrauit autem beatae Dei genetrici uirtus altissimi quia spiritus sanctus cor ilius cum impleuit ab omni aestu concupiscentiae carnalis temperauit emundauit a desideriis temporalibus ac donis caeIdeoque et 155 lestibus mentem simul illius consecrauit et corpus. quod nascetur sanctum,

16o

165

170

inquit, uocabitur filius Dei, quia de

sanctificatione spiritus concipies sanctum erit quod gignetur. Congruit conceptioni natiuitas ut quae contra humanae conditionis morem uirgo concipis supra humanae consuetudinis modum Dei filium generes. Omnes quippe homines in iniquitatibus concipimur et in delictis nascimur ; quotquot autem donante Deo ad uitam praeordinati sumus aeternam ex aqua et spiritu sancto renascimur. Solus uero redemptor noster pro nobis incarnari dignatus est mox sanctus natus est quia sine iniquitate conceptus est; filius Dei natus est quia operante spiritu sancto de uirgine conceptus est. Possumus sane in eo quod dicitur, Et uirtus altissimi obumbrabit tibi, altius quiddam de sacramento dominicae incarnationis intellegere. Obumbrari enim nobis dicimus cum feruente meridiano sole uel arborem mediam uel aliud quodlibet obumbraculi genus 149 Luc. xxiv, 49.

160 sqq. Greg., zr. (PL LXXVI, 89).

implendum L 136 possit P — dicendo P 137 ergo] autem L — ei oz. C 139 pos; nascetur add. ex te C LL 140 uirgine C diuinae] diuinitatis C L 141 potentiae ozz. CP L quia] qui C P 142 castigauit CP L 143 digna esset C — 144 sua CP L 146 sacrosanctaet C — deom.L 149 spititus ozz. C discipulis ozz. C 150 mei oz. C 151 uirtutem C P 152 beatam C genettricem C sanctus ozz. P 153 cum oz;. C compleuit C omnique C 154 emundauit] et mundauit P 155 illius simul et corpus consecrauit C 156 pos? nascetut 4dd. ex te C IL inquit oz. C 158 conceptio natiuitati C 189 concepisti P 160 50s; Omnes add. in zzarg. nos C 161 quotquot z;g4e 163 renascimur ozz. C 164 priu: est oz. CP L poserius est om. P IL 165 filius 4:que 166 est ozz. C 170 arborem] ardore C

PL I3

HOMELIA I, 3

I9

inter nos et solem obponimus quo ardorem eius uel lucem nobis tolerabiliorem reddamus. Redemptor igitur noster non inmerito solis luce uel ardore designatur qui nos et ueritatis scientia inlustrat et amore inflammat. Vnde ipse per prophetam dicit : Vobis autem timentibus nomen meum orietur sol tustitiae. Cuius scilicet solis radios beata uirgo suscepit quando dominum concepit. Sed idem sol, id est diuinitas redemptoris nostri, tegmine se humanae naturae quasi obumbraculo quodam obtexit qua mediante uirginis eum uiscera ferre suffice18 o rent sicque uirtus altissimi obumbrauit ei dum diuina Christi potentia et eam praesentialiter impleuit et ut capi ab illa posset substantia se nostrae fragilitate obnubit. Et ecce Elisabeth cognata tua, et ipsa concepit filium 4n senectute sua. Non quasi incredulam exemplis hortatur ad fi18 5 dem sed ut bene iam credenti quae audierat ampliora supernae dispensationis miracula replicat ut quae dominum uirgo 'erat paritura praecursorem quoque domini de anu ac diu sterili parente cognosceret esse nasciturum. Nec mirandum iuxta historiam quod Elisabeth cognata dicatur Mariae cum superi19 o us haec de domo Dauid illa de filiabus Aaron orta esse narratur. Legimus namque quod Aaron ipse de tribu Iuda de qua Dauid ortus est uxorem acceperit uidelicet Elisabeth filiam Aminadab sororem Naason qui fuit dux tribus Iuda in deserto cum egrederentur ex Aegypto. Rursusque regnantibus Dauid 29 posteris legimus quod Ioiada pontifex maximus uxorem habuerit de tribu regali, hoc est Iosabeth filiam regis Ioram. Ipse est Ioiada cuius filium Zachariam uirum aeque sanctissimum lapidauerunt inter templum et altare sicut etiam ipse dominus beatorum martyrum mentionem faciens in euangelio testa200 tur. Vnde tribus utraque, hoc est sacerdotalis et regia cognatione semper ad inuicem probatur esse coniuncta. Potuit PL autem huiusmodi coniunctio etiam recentiore tempore fieri 14 datis nuptum feminis de tribu in tribum ut manifeste beatam Dei genetricem quae de tribu regia descendit cum tribu sacer20 VA dotali cognationem generis habuisse constaret quod mysteriis caelestibus aptissime congruit. Oportebat namque ut apparens in mundo mediator Dei et hominum de utraque tribu carnis originem haberet quia nimirum ipse in humanitate adsumpta utramque habiturus erat personam et sacerdotis sciA

A

175 Mal. iv, 2.

191 sqq. Ex. vi, 25; Num. i, 7 ; vii, 12.

195 sqq. II Para-

lip. xxii rt. 196 sqq. II Paralip. xxiv, 21-22 ; Matth. xxiii, 35 ; Luc. xi, 51; Hieron., i5 Mazth. (PL XXVI, 173). ; mediam] meridiano C — 171 ponimus C (corr. C) 193 et oz. $5 — 196 scilicet] uidelicet C L 176-177 quando dominum concepit ozz. C 181 ut et I,

possit P 182 obnubilauit C ^ 184 incredula CP . 190 narretur P 193 amminadab .$ 194-195 posteris Dauid C — 196 Iochabeth I. 200 Vnde et C hoc] id C 202 recentiori C L 2085 cognatione C 206 namque] quippe C 208 humanitate] humilitate C L

S. BEDAE

20 210

215

licet et regis. Siquidem de regia eius potestate qua electis suis regnum perenne tribuit et praesens sancti euangelii lectio testatur quia regnabit ?n domo Iacob in aeternum, et regni eius non erit finis. Porro de pontificali dignitate illius in qua pro nostra redemptione hostiam carnis suae offerre dignatus est testatur propheta qui ait : T'u es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech. Accepta autem tanta gratia uideamus beata Maria in quanta humilitatis arce persistat. Ecce, inquit,

220

225

ancilla

domini,

Fiat, inquit, sihi secundum

230

fiat mihi

secundum

uerbum

iuum. Magnam quippe humilitatis constantiam tenet quae se ancillam sui conditoris dum mater eligitur appellat. Beata in mulieribus angelico oraculo praedicatur incognita adhuc ceteris mortalibus archana nostrae redemptionis edocetur nec se tamen de singularitate meriti excelsioris singulariter extolit sed potius suae conditionis ac diuinae dignationis in omnibus memor famularum se Christi consortio humiliter adiungit famulatum Christo deuota quod iubetur inpendit. uerbum

tuum ; fiat ut spiritus

sanctus adueniens me caelestibus dignam mysteriis reddat; fiat ut in meo utero filius Dei humanae substantiae habitum induat atque ad redemptionem mundi tamquam sponsus suo

procedat de thalamo. Cuius uocem mentemque nos, fratres carissimi, pro modulo nostro sequentes famulos esse nos Christi in cunctis actibus nostris motibusque recolamus eius semper obsequiis omnia corporis nostri membra mancipemus diriga255 ad eius implendam uoluntatem totum nostrae mentis mus intuitum ; sicque perceptis eius muneribus gratias recte uiuendo reddamus ut ad maiora percipienda digni existere mereamur. Precemur seduli cum beata Dei genetrice ut fiat nobis secundum uerbum eius, illud uidelicet uerbum quo ra240 tionem suae incarnationis ipse exponens ait : S?c enim Deus dilexit mundum ut unigenitum filium suum daret ut omnis qui credit in ipsum non pereat sed habeat uitam aeternam. Nec dubitandum quin nos de profundis ad se clamantes citius exaudire dignabitur propter quos necdum se cognoscentes ipse ad profundam hanc conuallem lacrimarum descendere dignatus 245 est Iesus Christus dominus noster qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. 215 Ps. 109, 4. 212

240 Ioh. iii, 16.

243 Ps. 129, 1.

Iacob] Dauid C 214 suae catnis CPL 21V beatam Mariam C 223 de oz. CPL excellentioris C PL 226 Christo oz. C 227 mihi om. C . Fiat mihi, inquit IL 228 ministeriis reddam P 231 de oz. PL nos oz. CPL 232 nos esse CP L 233 eius usque 234. mancipemus add. in zarg. LA 235 mentis nostrae C — 236 eius ozz. I. 239 quod CP L 240-241 dilexit Deus CP IL 241 suum ozz. C 242 ipso C 243 quin] qui P quia L 244 quos] quod C 245-246 dignatus est descendere C 246 dominus noster ozz. C 247 Deus oz. P.

HOMELIA

4

IN ADVENTV*

(Luc. i, 39 - 55) Lectio quam audiuimus sancti euangelii et redemptionis PL nostrae nobis semper ueneranda primordia praedicat et salu- P taria semper imitandae humilitatis remedia commendat. Nam quia peste superbiae adtactum genus humanum perierat decebat ut medicamentum humilitatis quo sanaretur prima mox incipientis salutis tempora praetenderent. Et quia per temeritatem seductae mulieris mors in mundum introierat congruum fuit ut in indicium uitae reuertentis mulieres se deuotae humilitatis inuicem ac pietatis praeuenirent obsequiis. Primo 10 ergo nobis beata Dei genetrix ad sublimitatem patriae caelestis iter ostendit humilitatis non minus religionis quam castitatis exemplo uenerabilis. Siquidem gloria uirginei et intemerati corporis qualis sit uita supernae ciuitatis ad quam suspiramus insinuat ubi neque mubent neque nubentur sed. sunt 15 sicut angeli Dei in caelis et uirtutem mentis eximiam qua ad hanc pertingere debeamus indicat. Namque sicut praecedente sancti euangelii lectione cognouimus postquam angelica uisione et allocutione meruit sublimari postquam se caelesti honestandam partu didicit nequaquam se donis caelestibus 20 quasi a se haec essent extulit sed ut magis magisque donis A

14 Marc. xii, 25.

1 audistis C PL, pos; euangelii aZ. fratres carissimi C 4 peste] aperte CDS superbia C adtactu L 5 primo C 6 tempote C 8 in om. P 9 Primo] Prior CP 12 exemplo. Venerabilis P glotiosa L et oz. C 13 intemerati] intemerate C, in temeritate P I, 15 Deioz.C caelo C et] ad C ac P uittute I eximia I 16 indicatur C

Namque] Nam quia CL 18 et oz. $5C metuit oz. L sublimati metuit C 19 honestandam] honustandam (ex hones-) P! partu onustandam C post se add. de CP.L 20 haec oz. CP L SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : EXSVRGENS8 MARIA ABIIT IN MONTANA... EXVLTAVIT INFANS IN GAVDIO IN VTERO MEO. ET BEATA QVAE CREDIDISTI QVONIAM PERFICIENTVR IN TE EA (EA. add. sup. lin.) QVAE DICTA SVNT TIBI (corr. EI $1)... ET EXVLTAVIT SPIRITVS MEV8 IN DEO SALVTARI MEO. HOMELIA EIVSDEM LECTIONIS DICENDA DE ADVENTV DOMINI (ET HAEC HOMELIA CONVENIENTER IN FESTIVITATE SANCTAE MARIAE LEGI POTEST add. S1). S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : EXVRGENS MARIA ABIIT IN MONTANA... EXVLTAVIT INFANS IN VTERO EIVS ET RELIQVA VSQVE ET EXVLTAVIT SPIRITVS MEVS IN DEO SALVTARI MEO. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI. C

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : EXVRGENS MARIA ABIIT IN MONTANA CVM FESTINATIONE V8QVE IN FINEM. 1I OMELIA DOMNI VEDAE. T LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : EXVRGENS MARIA ABIIT IN MONTANA... ET SALVTAVIT ELISABETH. INCIPIT OMELIA DICENDA DE ADVENTV DOMINI. L

* Antiquitus feriàe VI quattuor temporum notam supta ad homeliam tertiam.

mensis Decembris assignata. Vide

S. BEDAE

22

esset apta diuinis in custodiam humilitatis gressum mentis fixit ita euangelizanti sibi archangelo respondens : Ecce ancilla a domini, fiat mihi secundum uerbum tuum. Vt uero ex hodiern

lectione audiuimus eandem quam angelo exhibuerat humilie et quod maioris 25 tatem hominibus quoque curauit exhiber nesciat uirginem enim Quis us. minorib etiam hoc uirtutis est habere potiogradum Deo consecratam muliere uiro dedita matri militis iure aeterni regis rem ? Quis dubitet matrem praecipienrae scriptu memor ipsa tamen At ? praeferendam es humilia te n omnibus, mox ut angelus 30 tis, Quanto magnus qui loquebatur ei ad caelestia redit surgit ac montana conscendit gestansque in utero Deum seruorum Dei habitacula petit ac requirit alloquia. Et apte post uisionem angeli in montana subiit quae gustata suauitate supernorum cialta transtulit. 3 i] uium humilitatis se gressibus ad uirtutum Intrat ergo domum Zachariae atque Elisabeth quam seruum ac praecursorem domini parituram nouerat salutat non quasi dubia de oraculo quod acceperat sed ut congratulatura de dono quod conseruam accepisse didicerat ;non ut uerbum angeli mulieris adtestatione probaret sed ut mulieri prouectae aetatis uirgo iuuencula ministerium sedula inpenderet. Vt autem audiuit salutationem Mariae Elisabeth. exultauit infans im utero eius, et repleta est spiritu sancto Elisabeth. Aperiente os ad salutandum beata Maria repleta est mox spi45 ritu sancto Elisabeth repletus et Iohannes atque uno eodemque spiritu ambo edocti illa salutantem quae esset agnouit et ut matrem domini sui debita cum benedictione uenerata est ille ipsum esse dominum qui in utero uirginis portaretur intellexit. Et quia lingua necdum ualuit animo exultante sa$0 lutauit officiumque suae praecursionis quam libenter quam deuotae mentis iuuenis esset impleturus et ante quam nasceretur aduenienti domino quibus ualebat indiciis intimauit. Aderat namque tempus quo impleretur angeli sermo quem dixerat quia spiritu sancto replebitur adhuc ex utero matris suae. est exgo spiritu sancto Elisabeth et exclamawit. uoce IIA Repleta magna. Recte uoce magna quia magna Dei dona cognouit recte uoce magna quia illum quem ubique praesentem nouerat etiam corporaliter adesse sentiebat. Magna etenim uoce 30 Eccli. iii, 20.

22 Luc. i, 38. 1V, $2, 11).

39 sqq. Ambrt., exp. eu. s. Lu. (CSEL 32,

54 Luc. i, 15.

20-21 esset apta donis diuinis C

21 custodia IL

22 postfixitadd.et C ^ —post

26 minotis P C P 29 At] 28 505; militis add. esse L. CP L 2 uiro] Deo (corr. P?) minori L 34 gustata] gesta P 33 petiit L CP LL 31 rediit 30 ut oz. L Et I 44-465 spiritu CPL 44 mox oz. 38 gratulatura P L 36 ac] atque C sancto tepleta est L CP L 48 illa C (corr. C!) 45 pos; repletus add. est post exultante add. exultauit P LL 51 deuote 5C 49 intellexit ozz. C P Joi. mentis ozz. CP L 52 adueniente C P L 5? praesentem ubique C

ita add. enim

P

euangelizante

C PL

respondit

PL 16

HOMELIA I, 4 6o

65

23

non tam clamosa quam deuota intellegendum est. Neque enim modicae uocis deuotione dominum laudare ualebat quae spiritu sancto plena flagrabat quae et illum in utero gestabat quo in natis mulierum maior nemo esset et eum aduenisse gaudebat qui conceptus ex carne matris uirginis filius altissimi uocaretur et esset. Exclamawit autem et dixit : Benedicta tu inter mulieres, et benedictus fructus uentris tui. Benedicta tu inter mulieres;

non sola benedicta inter mulieres sed inter mulieres benedictas. maiori benedictione specialiter insignis. Benedictus fructus uentris tui ; nec ipse generali sanctorum more benedictus sed sicut apostolus ait : Quorum patres ex quibus Christus secundum carnem, qui est super omnia. Deus benedictus in. saecula. De huius ortu fructus psalmista mystico sermone testatur dicens 75

8o

co VA

9o

95

: Efemim

dominus

dabit bemigmitatem,

et tevra mostra

dabit fructum suum. Dedit quippe dominus benignitatem quia genus humanum 4a reatu praeuaricationis per unigenitum suum liberare disposuit ; dedit benignitatem quia eius ingressul uirginalis uteri templum spiritus sancti gratia consecrauit. Et terra nostra dedit fructum suum quia eadem uirgo quae de terra corpus habuerat filium genuit diuinitate quidem Deo patr coaequalem sed sibi carnis ueritate consubstantialem. De hoc et Esaias tempus humanae redemptionis intuens ait : In illa die erit. germen domini 4n magnificentia et in gloria, et fructus terrae sublimis. Germen namque domini fuit in magnificentia et gloria cum sempiternus Dei filius in carne temporaliter apparens magnitudinem uirtutum caelestium mundo clarus effulsit. Fructus quoque terrae sublimis effectus est quando carnem quam de nostra natura mortalem Deus susceperat uirtute resurrectionis inmortalem iam redditam ad caelos subleuauit. Recte ergo dicitur, Benedicta iw inter mulieres, ei benedictus fructus ueniris tui. Benedicta est enim inconparabiliter quae et diuini germinis suscepit gloriam et coronam integritatis seruauit. Benedicta tu inter mulieres per cuius partum uirgineum a natis mulierum maledictio primae matris exclusa est. Benedictus fructus uentris illius per quem et semen incorruptionis et supernae hereditatis quam perdidi- PI. mus in Adam fructum recepimus. Et uere ac singulariter be- 17 62 Luc. vii, 28. 70 Rom. ix, 5. (PL XXXVIII, 1005). 82 Es. iv, 2. 1005).

73 Ps. 84, 13. 78-99 Aug., ser. 189 91-92 Aug., serzz. 189 (PL X XXVIII,

67 solum CPL 68 maiore CP Vi pos! carnem add. natus pos? lineam Quorum ... Deus */. signum omissionis ponitur e? Iudaeorum marg. 5 qui est benedictus Deus usque in saecula C 76 ingressu gtessui, per ras.) C 78 dedit] dabit P IL 79 diuinitati C (zorr. C?) P dem] quippe C 82 tertium in cum punctis sig. del. C 85 magnitudine 92 tu oz. CP L inter] in P 95 quam] quem P

est C add. in (ex inquiC P L.

24

IOO

10$

IIO

115

I20

125

S. BEDAE

nedictus qui non nostro more postquam natus est gratiam a domino benedictionis percepit sed ipse ad saluandum mundum benedictus uenit in nomine domin. Et unde hoc mihi ut ueniat mater domini mei ad me ? O quanta in prophetissae mente humilitas, quam uerus sermo domini quem dixit : Super quem requiescit spiritus meus, nisi swber humilem et. quietum et trementem uerba mea ? Matrem quidem domini quae ad se uenerat mox ut uidit esse cognouit sed nil in se talis meriti repperiens quo digna fieret a tanta hospite uisitari, Vnde hoc mihi, inquit, wt ueniat. mater

domini met

ad me ? quia nimirum ipse spiritus qui ei prophetiae donum contulit munus pariter humilitatis praestitit. Prophetico repleta spiritu genetricem ad se aduentasse saluatoris intellexit sed humilitatis spiritu circumspecta minus dignam se eius aduentui deprehendit. Ecce enim ut facta est uox salutationis tuae in auribus meis exaltavit in gaudio infans in utero meo. Intellexit Elisabeth eodem quo impleta erat spiritu reuelante quid illa exultatio sui significasset infantis, hoc est illius uenisse matrem cuius ipse praecursor ac demonstrator esset futurus. Et quam miranda quam cita sancti spiritus operatio! Nulla quippe in discendo mora est ubi spiritus doctor adest. En uno eodemque momento cum uoce salutantis gaudium nascitur infantis quia dum uox ad aures peruenit corporalis uirtus spiritalis cor intrauit audientis nec solum genetricem sed et sobolem amore domini aduenientis accendit. Vnde mox eadem praecursoris domini genetrix ea quae in occulto cognouerat his qui simul aderant et audiebant palam euangelizare curauit nam subdidit Et beata quae credidit quoniam perficientur in ea quae dicta sunt ei a domino. Nam et hoc quoque per spiritum didicit Elisabeth quae angelus ad Mariam uerba pertulerit quod illa mox euangelizante crediderit quod haec diuina operante potentia absque ulla essent dubietate conplenda. Mirumque in modum idem spiritus eam cum repleuit praesentium simul praeteritorum et futurorum scientia instruxit. De praesentibus namque se edoctam monstrauit cum beatam Mariam 99 Matth. xxiii, 39 ; Ioh. xii, 13.

102 Es. Ixvi, 2 (sec. rxx).

98 benedictionis ozz. C 99 pos? benedictus adZ. qui P 102 quem dixit oz. CP L requiescet C P L/— 103 quietem S (zorr. $5?) 104 nihil CP — 105 quod CP 107eiom. CP L. prophetae CP — 108munus]non minus C humilitatem C 109 intellegit C P IL 111 aduentu C P 114-115 significasset sui exultatio C 1i7cita]tacita P — 118 doctorspiritus adest C En uno] Et nunc C 119 cum om.CL 120 corporales CP L 121 subolem P 122 aduenientis ozz. C 124 subditur C 126 in oz. CPL 128 uerbo C protulerit CP IL 129 euangelizanti C LL crederit .$ opetante oz. C 130 essent oz. $ dubietate essent C 131 cum eam C 132 instruit CP LL, 133 se oz. (ED. se namque I,

HOMELIA I, 4

25

matrem domini sui uocans quia redemptorem humani generis 155

in utero gestaret indicauit. Vnde etiam fructum uentris eius singulariter benedictum esse professa est. Praeteritorum se notitiam accepisse signauit quae et uerba angeli ad Mariam et consensum Mariae credentis sibi innotuisse prodidit. Sed et

futurorum scientiam sibi non negatam intimauit cum perficienda a domino quae ei dicta essent aperuit. Quis autem, fratres mei, dicere quis aestimare sufficiat quae tunc gratia spiritus Dei genetricem repleuerit cum tanta in matre praecursoris lux doni caelestis emicuit ? Verum audiamus uerba quae dixit, si forte ex his ualeamus aliquantulum dinoscere 145 quid intus habuerit. Audita ergo responsione Elisabeth qua eam beatam inter mulieres praedicauit matrem domini sui cognominauit fide fortem laudauit ad cuius ingressum se ipsam cum filio spiritu sancto repletam esse signauit non amplius tacere potuit dona quae perceperat sed quae semper 150 animo gerebat ubi aptum tempus inuenit etiam deuotionis professione patefecit. Namque ut uirginalem decebat pudorem acceptum diuinitus oraculum aliquamdiu silentio tegebat archanum mysterii caelestis in sui pectoris abdito uenerabatur occultum expectabat reuerenter donec ipse donorum distribu155 tor quid sibi doni specialis tribuisset quid secreti reuelasset

140

160

165

quandocumque uellet ostenderet. At postquam eadem quae sibi erant carismata praestita per alios spiritu reuelante esse patefacta cernebat mox etiam ipsa thesaurum caeli quod in corde seruabat aperuit. Ait ergo : Magnificat anima mea dominum, et exuliauit spiritus meus in Deo salutari meo, et cetera. Quibus primo dona sibi specialiter concessa confitetur deinde generalia Dei beneficia quibus generi humano in aeternum consulere non desistit enumerat. Eius autem anima dominum magnificat qui omnes interioris hominis sui affectus diuinis laudibus ac seruitiis mancipat qui obseruantia praeceptorum Dei semper eius potentiam maiestatis se cogitare demonstrat. Eius spiritus in Deo salutari suo exultat quem nihil in terrenis libet nulla caducarum rerum affluentia emollit nulla aduersitas frangit sed sola

170 ipsius a quo

salus speratur aeterna sui conditoris memoria

delectat. Quae cum omnibus perfectis uerba recte conueniant maxime tamen ea beatam Dei genetricem proferre decebat quae merito priuilegii singularis spiritali ipsius dilectione fla139 scientiam] praesentiam C tunc] cum

P

145 quam

petficiendo P P

146 beatam

141 quae tunc] quanta oz.

C

CL

14? fortem zsque

ingressum ozz. C 149 sempet oz. CP L 150 deuotionis] deuota otis GSP, 153 mysterium caeleste C 158 quod] quem CP! 161 po: Quibus a4. uetbis LL 164 Eius] Huius C 164-165 quia hominis interioris animus sui C intetiores .$ (corr. 5") 167 5o: Eius add. sempet C L spititus] semper P 168 50:;/ suo add. anima C ^ caduca C ^ 169 effluentia C frangitur P (corr. P*) 170 ipsius] illius C aeterni C 173 metiti P I priuilegio $* C P L 4

125:

PL 18

S. BEDAE

26 175

180

185

190

grabat cuius corporali conceptione gaudebat. Quae iure in lesu, id est salutari suo speciali prae ceteris sanctis gaudio potuit exultare quia quem perpetuum salutis auctorem nouerat hunc ipsum temporali ortu de sua carne nasciturum esse sciebat quatenus in una eademque persona ueraciter suus et filius esset et dominus. Quae sequentibus quoque uerbis quam uilia de se ipsa senserit edocet et quod omne quicquid boni meriti habuit hoc superna gratia largiente perceperit dicens : Quia respexit humilitatem ancillae suae ; ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes. Humilem quippe Christi ancillam suo iudicio se fuisse demonstrat sed respectu se gratiae caelestis repente sublimatam pronuntiat atque in tantum glorificatam ut sua beatitudo praecipua merito cunctarum gentium uoce miretur. Addit etiam adhuc diuinae pietatis munera quae mirabiliter accepit digna gratiarum actione conlaudans : Quia fecit mihi magna qui polens est, e sanctum momen eius. Nilergo meritis suis tribuit quae totam suam magnitudinem ad illius donum refert qui essentialiter potens et magnus existens fideles suos de paruis atque infirmis fortes facere consueuit et magnos. Bene autem addidit, e? sanctum nomen eius, ut ad-

195

200

205

moneret audientes immo omnes ad quos eius uerba peruenirent instrueret ad fidem et inuocationem eius nominis aduolare quatenus et ipsi sanctitatis aeternae ac salutis uerae possent esse participes iuxta illud propheticum : Et erit, omnis quicumque inuocauerit nomen domini saluus erit. Ipsum est enim nomen de quo supra ait, e£ exultauit spiritus meus in Deo salutari meo. Vnde adhuc apertius addidit : Et misericordia eius in rogenies et progenies timentibus eum. Progenies autem et progenies uel utriusque populi Iudaei uidelicet et gentilis appellat uel certe omnium per orbem nationum quas in Christo credituras esse praeuidebat quia sicut Petrus ait : Non est $ersonarum acceptor Deus, sed. 4n omni gente qui timet eum et operatur iustitiam acceptus est illa. Concinit autem his beatae Mariae uerbis ipsius domini sermo quo non tantum matrem quae se cororaliter generare meruit

210

sed et omnes qui sua praecepta seruarent pronunriauit esse beatos. Cum enim docente illo populum quodam loco et miracula faciente omnes eius sapientiam ac uirtutes mirarentur extollens quaedam mulier uocem de turba dixit illi : Beatus uen198 Iohelii, 32 ; Rom. x, 13. 175 salutari] saluatori P

206 Act. x, 34-35.

187 Addidit C

188

accepta CP L conlaudat C . 191 Nihil C . suis meritis CP L fidem] finem .$ (corr. $7) eiusdem LL 198-199 quicumque] qui C

196 201

addidit] aitC

addit P L

179 Quae] Quod

213 sqq. Luc. xi, 27-28.

203 Iudaici C

omnium sque 206 sed oz. CP L dam mulier CPL

C PL

204 gentiles .$ P (corr. $* P?)

212 ac] et C

213 uocem

quae-

PL 19

HOMELIA I, 4 215

220

27

ter qui te boriauit el ubera quae suxisti. At ille testimonium ueritati prolatum libenter accipiens continuo respondit : Beati qui audiunt uerbum Dei et custodiunt; ut ipsa quoque mulier immo uniuersi qui audiebant se beatos fore confiderent, si diuinis uellent obtemperare mandatis. Ac si aperte dicat, quamuis singulare priuilegium beatitudinis habeat quae filium Dei incarnatum uirgo in utero gestare parere ac nutrire digna est praecipuum tamen in eadem uita perpetua beatitu-

dinis locum et ipsi sint habituri qui eius fidem ac dilectionem casto in corde concipiunt qui sedula in mente praeceptorum

eius memoriam portant qui hanc et in mente proximorum solerti exhortatione nutrire satagunt. Verum quia uenerabilis genetrix Dei misericordiam eius omnibus per orbem qui eum timerent adfuturam esse perdocuit restat ut etiam superbi et contemnentes monita ueritatis quid mereantur insinuet. Fecit, inquit, $otentiam n brachio suo dispersit superbos menie cordis sui. In. brachio suo in dicione propriae uirtutis significat, Non enim alieno ad operandum indiget auxilio cui sicut scriptum est subest cum uoluerit posse. Quod ad distinctionem nostrae bonae operationis dicit qui non in nostrae 2 A uiribus libertatis sed in Deo facimus uirtutem. Et sicut alias scriptum est : Ef brachium eorum non saluauat eos, sed. dextera tua. et brachium tuum et vnluminatio uultus tui. Dispersit autem superbos mente cordis sui quia 2ndtiwm omnis peccati. superbia ob cuius meritum dominus genus humanum a stabili habita240 tione patriae caelestis eiciens in huius peregrinationem exilii longe lateque dispulit ; sed et his qui in peccatis perdurare non timent grauiorem futurae dispersionis uindictam reseruauit. Deposwit bolentes de sede. Eosdem potentes appellat quos 245 ante dixerat superbos. Qui ideo nimirum superbi uocantur quia super mensuram se suae conditionis extollunt potentes autem non quia uere potentes sunt sed quia confidentes in uirtute sua conditoris adiutorium quaerere detractant. Illi autem uere potentes sunt qui dicere nouerunt cum apostolo : 250 Omnia bossumus in eo qui nos confortauit domino Iesu Christo. 225

219 sqq. Aug., serzz. (ed. Motin, Mise. 7Agosz. I, 162, 16-28). 232-233 Sap. xii, 18. 235 Ps. 59, 14. 236 Ps. 45, 4. 238 Eccli. x, 15. 250 Phil. iv, I3.

215 pos? respondit «dz. Quinimmo C

216 os; custodiunt zZ. illud

C —quoque

om. P 218 aperte oz. C 221 est] extitit LL perpetuae CP L 222 sunt CPL eius] ei P 226 Dei genetrix CP IL por eius add. in C 231 In brachio suo 44e 238 cotdis suioz;z. C P L, 231dicionem $* ^ 240 huius] cuius C 41i perdutare in peccatis C — 242 reseruabit CP 246 supra CP LL 248 detrectant C P 249 norunt CP L 280 confortat C post do-

PL 20

28

A

S. BEDAE

De qualibus scriptum est : Deus potentes mon abicit cum et ipse sit polens. Deposuit ergo potentes de sede et exaltawit Iumáles quia omnis qui se exaltat humiliabitur e qui se humiliat exaltabitur. Quamuis etiam ita recte possit intellegi quod non numquam illi ipsi qui merito suae elationis a domino fuerant deiecti denuo miserante illo ad humilitatis gratiam redeant sicque merito deuotae humilitatis erigantur ad gloriam. Denique Saulus ob superbiam de sede doctrinae legalis

depositus est sed mox ob humilitatis subiectionem ad euangelizandam Christi fidem leuatus. Esurientes impleuit bonis et diuites dimisit inanes. Quia. qui aeterna bona perfecte nunc esuriunt atque ad haec appetenda infatigabili operum iustorum instantia certare non desistunt satiabuntur utique cum sui redemptoris gloria quam deside26 vA rabant apparuerit. At quicumque caelestibus diuitiis terrenas praeponere gaudent hi nimirum tempore ultimae discretionis inanes totius beatitudinis dimittuntur a domino ideoque cum diabolo perennis miseriae poena plectuntur. Quod etiam in hac uita ex parte non minima cotidie uidemus impleri ut et 270 humiles uidelicet supernae bonitatis alimoniis repleantur uirtutumque caelestium largitate ditescant et qui uel de terrenis diuitiis gloriantes superbiunt uel de opibus se bonorum operum quasi per sese haec habeant extollunt intus a lumine ueritatis inanescunt. Singulis autem his uersiculis quos de disuperborum atque humilium statu beata Maria protulit I uerso adiungendum est quod praemisit, ?» $rogenies et progenies, quia nimirum per omne labentis saeculi tempus creator iustus ac misericors et superbis resistere et humilibus dare gratiam consueuit. Vnde et bene post generalem diuinae pietatis et 28 Oo iustitiae commemorationem ad specialem nouae incarnationis dispensationem qua mundum redimere Deus dignatus est confessionis suae uerba conuertit dicens : Suscepit Israhel puerum swum, memorari misericordiae suae. Israhel quippe wir uidens Dewm interpretatur. Quo nomine 28 v^ omnis redemptorum hominum coetus designatur propter quos ut Deum uidere ualeant ipse Deus homo uisibilis inter homines apparuit. Qui suscepit Israhel quasi medicus aegrum quem curaret quasi rex populum quem ab hostium incursione deo

251 Iob xxxvi, 5. 253 Luc. xiv, 11. 264 Ps. 16, 15. (PL XXII, 788) ; quaest. bebr. (PL XXIII, 988)

284 Hieton., t07z.

mino a44Z. nostro C 281 etoz. CP L 253-254 qui se humiliat exaltabitur et qui se exaltat humiliabitur C 2357 redeunt C 258 ob] ad P 261 Quia 077 SSCENE SUITE 262 perfecte oz. L 266 temporum P 271 uel oz. C 2320pibus]opetibus.$ P bonarum C! — operum]rerum C — 274 inanescant L deom..$ 299etom. CP L 281 Deus redimere C Deus oz. P post

estadd.2d Cet 282dicens]subiciens C P IL, 283 memorare C L.— 289 post Israheladd. ut P — quem oz. P — 288 post curatet add. et P — quem] quoque P

HOMELIA I, 4 290

20)

300

395

310

515

29

fenderet immo hoste prostrato liberum redderet ac secum in perpetuo regnare donaret. Et bene addidit, Puerum swwm, uidelicet humilem oboedientemque significans quia nonnisi per uirtutem humilitatis quis ad sortem potest redemptionis adtingere. Vnde et dominus ait : N?s?i conuersi fueritis et efficiamini sicub paruuli, non inirabitis im regnum ^ caelorum. Bene quoque subiunxit, memorari müsericordiae suae, quia quod Deus hominem ut redimeret adsumpsit non humanae meritum conditionis sed diuinae donum pietatis exstitit. Quid enim post culpam praeuaricationis nisi iustam conditoris iram meruimus ? Vnde restat ut quotquot ad salutem uitamque recuperamur aeternam non hoc nobis ipsis sed eius gratiae tribuamus cui dictum est : In ira misericordiae memor eris. Sicut locutus est ad. patres nostros Abraham ei semini eius ?n saecula. Patrum memoriam faciens beata Maria recte Abraham nominatim exprimit quia etsi multi patres ac sancti dominicae incarnationi testimonium mystice protulerunt ipsi tamen primo manifeste sunt eiusdem incarnationis ac nostrae redemtionis archana praedicta ipsi specialiter dictum est : Atque in le benedicentur wntuersae cognationes terrae. Quod ad dominum saluatorem pertinere nullus fidelium dubitat qui ad dandam nobis benedictionem perpetuam de stirpe Abrahae ad nos uenire dignatus est. Semen autem Abrahae non illos tantum dicit electos qui ex Abrahae progenie sunt corporaliter editi uerum etiam nos qui de gentibus ad Christum congregati illis fidei societate patribus copulamur a quibus prosapiae carnalis origine longe segregamur. Et nos enim semen ac filii sumus Abrahae cum sacramentis nostri redemptoris qui de genere Abrahae carnem adsumpsit renascimur. Nos sumus filii Abrahae cum illum uidere solerti intentione quaerimus cuius diem beatus Abraham exuliauwit ut wideret et uidit. e. gauisus esí. Hinc etenim ait apostolus : S? autem wos Christi, ergo Abrahae semen estis secundum promissionem heredes. Recte autem in conclusione subiungitur, 2» saecula, quia nimirum prae-

293 Matth. xviii, 3. 3801 Hab. iii, 2 (uets. uet. Lat.). 320 Ioh. viii, 56. 321 Gal. iii, 29.

289 in oz.

309 Gen.

CP L 290 addit P 292 redemptionis potest C et oz. L 295 memorare C L 296 Deus] dominus CP L dimeret add. carnem C 297 conditionis meritum C pietatis 299 Vnde oz. CP L post testat add. etgo C 300 ipsis oz. P multijet simul C — 306 incarnationis C — ptaetulerunt C — ipsa C nifeste sunt] manifestans C, manifestata sunt P 311 Abraham C hae sumus CP L :/318 nascimur C — 322 semen Abrahae CL saecula ad4. Abraham et semini eius in saecula C P L praefata]

xii, 5.

293 prius

post redonum C 305 etsi — 309 ma9817 Abra323 pos! perfecta C

PL 21

S. BEDAE

30

fata promissio supernae hereditatis nullo umquam fine claudenon deerunt qui in 325 tur. Nam et usque in finem saeculi huius Christum credendo semen fiant Abrahae et futurae beatitudinis eidem semini manebit gloria perennis. Vnde nos necesse est, fratres carissimi, quibus aeterna merces a domino promittitur indefesso nisu mentis pro eius perceptione luctari. Oporcupimus habere Se. tet enim ut pro obtinendo bono quod sine fine curemus. Vercertare s accipiamu donec sine ulla intermissione ba igitur euangelicae lectionis frequenti meditatione reuoluamus exempla beatae Dei genetricis semper animo retineamus ut et in conspectu Dei humiles inuenti et proximis quoque de355 bito honore submissi mereamur una cum ipsa perpetuo sublimari. Studeamus solliciti ne nos indebite laudantium fauor extollat cum illam uideamus inter uerba uerae laudationis inconcussam humilitatis tenuisse constantiam. Si inmoderatus temporalium rerum nos appetitus delectat, reminiscamur quia 340 iudex noster diuites dimittit inanes; si temporalis adflictio forte mentem conturbat, recogitemus quia et humiles exaltat. Numquam de inpetranda admissorum uenia disperemus quia misericordia eius in progenies et progenies timentibus eum. Nulli inter mala quae fecit grauior inpaenitendi culpa subri345 piat quia Deus superbis resistit eosque beatorum sorte secernens per uaria poenarum loca pro peccatorum uarietate dispergit. Fit autem largiente domino ut si beatae Mariae semper actus et dicta recolamus semper in nobis et observantia castitatis et uirtutis opera perseuerent. Nam et optimus ac salu350 berrimus in sancta ecclesia mos inoleuit ut hymnus ipsius cotidie cum psalmodia uespertinae laudis ab omnibus canatur quatenus ex hoc animos fidelium et frequentior dominicae incarnationis memoria ad affectum deuotionis accendat et recogitata saepius exempla genetricis illius in uirtutum soliditate 225 confirment. Et hoc oportune ad uesperas fieri conplacuit ut uidelicet fatigata per diem ac distenta diuersis cogitationibus mens nostra incumbente tempore quietis ad unionem se suae considerationis colligeret iamque salubriter admonita quicquid superfluum uel nociuum diurna uagatione contraxisset totum hoc nocturnis denuo precibus ac lacrimis ex tempore mundaret. Verum nos quia in longum duximus sermonem iam conuersi ad dominum clementiam ipsius postulemus ut et

324 promissione mo] amore P 336 indebitus C

C — 32? maneat teneamus P

P L, 332 pos; reuoluamus aaZ. et C — 333 ani334 prius et om. C quoque] quaeque P

337 inconcussam] immensam C, in causam P

339 delectet

p 340 dimisit C 343 in] a 5$? 344 Nulla $* inpaenitendo C P IL 348 pos! eosque add. a P L 350 ipsius] illius P 331 laudibus .$ (corr. .51) 333 effectum P 35838 uesperos P 356 ac] et CP 338 considerationis] conditionis C P IL, 359 uagatione]fatigatione] CP IL, 361 quia]qui P 362 dominum] Deum P

PL 22

HOMELIA I, 4

3I

memoriam beatae Mariae congruis ueneremur officiis et ad celebranda dominicae natiuitatis sollemnia purioribus animis 36; uenire mereamur. Adiuuat ipse ad facienda opera spiritalia ad percipienda dona caelestia desiderium nostrum qui pro nobis incarnari atque inter homines uiuendi formam dare uoluit unigenitum suum lesum Christum dominum nostrum

cum quo uiuit et regnat Deus in unitate spiritus sancti per 37o omnia. saecula saeculorum. Amen.

865 adiuuet C

366 dona] opera C P.

HOMELIA IN VIGILIA

5

NATIVITATIS

| DOMINI*

(Matth. i, 18-25)

IO

Natiuitatem domini et saluatoris nostri Iesu Christi qua aeternus ante saecula Dei filius hominis ex tempore filius apparuit Matheus euangelista breui quidem sermone sed plena ueritate describit qui cum patrum generationes ab Abraham usque ad loseph uirum Mariae perduxisset omnesque communi humanae creationis ordine genitos simul et generantes ostendisset mox de ipsa locuturus quantum eius generatio a ceteris distaret aperuit quia uidelicet ceteri per coniunctionem maris et feminae solitam ipse autem per uirginem utpute Dei filius nasceretur in mundum. Et quidem decebat omnimodis ut cum Deus homo propter homines fieri uellet non ex alia quam de uirgine nasceretur cum uirginem generare contingeret non alium quam qui Deus esset filium procrearet. Cum esset, inquit, desponsata mater eius Maria Ioseph, ante

15

20

quam conuenirent imuenta est in utero habens de spiritu sancto. Quo ordine uel in qua ciuitate sit celebrata conceptio Lucas euangelista sufficienter exponit ; quod quia uestrae sanctitati constat esse notissimum dicendum paucis de his quae Matheus scribit notandumque in primis in eo quod ait, ante quam conuenirent, uerbo conueniendi non ipsum concubitum sed nuptiarum quae praecedere solent tempus insinuatum quando ea quae prius desponsata fuerat esse coniux incipit. Ergo amíe quam conuenirent dicit, ante quam nuptiarum sollemnia rite

2-3 aparuit $*(feresezper) vipsoCP LO eiC 9utpote CP LO . Dei 0m.$ 10mundo.j$ 1iexoz.CP LO i2deom.CP LO postuirgine add.matte C P LO — 16 pos? Quo add. haec CP LO — ueloz. C quainP LO 18 de his paucis CLO 19 scripsit LO pos? notandumque a4. est C 21quae]quod C — soletC — 22sponsata CL O sponsa P coniunx P L SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : CVM ESSET DESPONBATA MATER IESV MARIA IOSEPH... DONEC PEPERIT FILIVM 8VVM PRIMOGENITVM : ET VOCAVITNOMEN EIVS IESVM. HOMELIA LECTIONI8 EIVSDEM DICENDA IN VIGILIA DOMINI. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TMPORE : CVM ESSET DESPONBATA MATER IESV (corr. DOMINI €1) MARIA IOSEPH ET RELIQVA V8QVE DONEC PEPERIT FILIVM SVVM VNIGENITVM : ET VOCAVIT NOMEN EIVS8 IESVM. OMELIA BEDAE PRESBITERI LECTIONIS EIVSDEM. e LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : CVM ESSET DESPONSATA MATER IESV MARIA IOSEPH.. HABENS DE SPIRITV SANCTO. VSQVE ET VOCAVIT NOMEN EIVS IESVM. OMELIA DOMNI BEDAE IN VIGILIA DOMINI. P SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE SATA MATER IESV MARIA IOSEPH... DIMITTERE EAM. ET CETERA L

: CVM ESSET DESPON-.

SECVNDVM MATTHAEVM. IN ILLO TEMPORE : CVM ESSET DESPONSATA MATER EIVS MARIA SEPH... DIMITTERE EAM. OMELIA III? LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI.

IO0

* Haec pericope pro uigilia natiuitatis domini nostri Iesu Christi et in codicibus qui usum liturgicum Romanum et in eis qui usum Romano-Neapolitanum indicant data est. Cf. tabulam capitulorum p. x et Frere, op. cit., 25, 56.

PL. 31

HOMELIA I, 5 25

30

35

33

celebrarent, ?nuenta est in ulero habens de spiritu sancto. Siquidem memorato ordine postea conuenerunt quando Ioseph ad praeceptum angeli accepit coniugem suam sed non concumbebant quia sequitur, e£ nom cognoscebat eam. Inuenta est autem in utero habens a nullo alio quam a Ioseph qui licentia maritali futurae uxoris paene omnia nouerat ideoque tumentem eius uterum mox curioso deprehendit intuitu. Sequitur : loseph autem wir etus cum esset uir iustus et nollet eam traducere uoluit occulte dimittere eam. Videns Ioseph sponsam concepisse suam quam bene nouerat a nullo uiro fuisse adtactam cum esset iustus et iuste omnia uellet agere optimum duxit ut neque hoc aliis proderet neque ipse eam acciperet uxorem sed mutato occulte nuptiarum proposito in conditione eam sponsae manere

pateretur ut erat ; nam

et in Esaia legerat

uirginem de domo Dauid esse concepturam et parituram dominum de qua etiam domo nouerat genus duxisse Mariam at40 que ideo non discredebat in ea prophetiam hanc fuisse conpletam.Sed si eam occulte dimitteret neque acciperet coniugem et illa sponsa pareret, nimirum pauci essent qui eam uirginem

45

5o

55

6o

et non potius autumarent esse meretricem. Vnde consilium Ioseph repente consilio meliore mutatur ut uidelicet ad conseruandam Mariae famam ipse eam celebrato nuptiarum conuiuio coniugem acciperet sed castam perpetuo custodiret. Maluit namque dominus aliquos modum suae generationis ignorare quam castitatem infamare genetricis nam sequitur : Haec autem eo cogitante ecce angelus domini in somnis appavwuit ei dicens : I oseph filü Dauid noli timere accipere Mariam coniugem iuam ; quod. enim in ea natum est de spiritu sancto est ;pariet autem filbum et uocabis nomen evus Iesum ; ipse enim saluum faciet bopulum suum a peccatis eorum. Quibus profecto uerbis modus conceptionis eius simul et dignitas partus edocetur ; quia uidelicet de spiritu sancto conceperit et paritura sit Christum quem etsi aperta uoce angelus Christum non appellat in eo tamen quod aethimologiam nominis Iesu exponens ipsum salutis auctorem populique saluatorem nuncupat manifesta ratione quia sit Christus significat ut per haec et quae nescierat discat Ioseph et a contactu Dei genetricis funditus 28-30 Hieron., /z Maztb. (PL XXVI, 24) ; adu. Helu. (PL XXIII, 186) Ambrt., exp. eu. s. Luc. (C$EL 32, iv, 41, 7).

41-48

98 posterius à om. P 29 maritalis C 31 posterius uit oz. CP LO 34 optime C 35 eam ipse L 38 concepturam dominum et parituram LL 39 duxisse genus C 40 conplendam CPLO 42 perpaui CPLO 44 meliori C 48 pos? quam adZ. suae CP LO 49-50 appatuit ei in somnis C 50 ei oz. IL 54 eius oz. PL O B5 concipetet.$, concepit O — B8 ras. in cod. pos? salutis $5 — posz salutis add. ostendit C P LO ras. in cod. post saluatorem .$ populumque saluandum cum et populum eius nuncupat C — fos/ saluatorem a4Z. dutn populum eius P populique saluaturum populum eius nuncupat L populum saluandum populum eius nuncupat O

PL 32

S. BEDAE

34

itamentem amoueat. Qua tamen dispensatione iustae necess cet uideli ne gem tis accipere iubetur solo de nomine coniu tum fuquasi adultera lapidaretur a Iudaeis et ut in Aegyp fetutor et cura ari famili qui i mascul um giens haberet solati

eius perpetuae uirginitatis. 65 mineae esset fragilitatis et testis catholici expositores et alias causas quare Dei gene-

79

Produnt qui tricem Ioseph accipere debuerit coniugem quas in suis ali uirgin partui lista euange autem et Adhib locis. et uult inueni etiam propheticdi sermonis exemplum ut tantae miraculumm maiestatis eo certius crederetur quo hoc non solum ipse factu Nam praedicaret sed etiam a propheta praedictum recoleret. quae naret huic euangelistae, id est Matheo, moris est omnia

8o

e rat etiam propheticis adfirmare testimoniis ; scripsit namqu s Iudaei ex qui m causa e maxim uel eorum ob suum euangelium in renati is crediderant nec tamen a legis caerimoniis quamu i Christo ualebant euelli et propterea satagebat eos a carnal est o Christ ce quae alem spirit ad sensu m etaru legis et proph erigere quatenus sacramenta christianae fidei tanto securius perciperent quanto haec non alia esse quam quae prophetae praedixerant agnoscerent.

85

bunt nomen eius Emmanuhel, quod est interpretatum nobiscum Deus. Nomen saluatoris quo nobiscum Deus a propheta uocatur utramque naturam unius personae ipsius significat. Qui enim ante tempora natus ex patre Deus est ipse in plenitudine

1 A^

Ecce uirgo, inquit, in utero habebit et pariet filium, et woca-

temporum Emmanuhel, id est nobiscum Deus, in utero matris

factus est quia nostrae fragilitatem naturae in unitatem suae personae suscipere dignatus est quando werbwm caro factum est el habitauit in nobis, mirum uidelicet in modum

95

incipiens

esse quod nos sumus non desinens esse quod erat sic adsumens naturam nostram ut quod erat ipse non perderet. Exsurgens autem Ioseph a somno fecit sicut praecepit ei angelus domini et accepit coniugem suam et non cognoscebat eam. Accepit eam ad nomen coniugis ob causas quas praediximus et non cognoscebat eam ad opus coniugale ob archana quae didicerat. Quod si quis huic nostrae expositioni obsistere et contendere uoluerit beatam Dei genetricem numquam a Ioseph 63-65 Hieron., is Mazzb. (PL XXVI, 24). 136 (PL XXXVIII,

1000); serzz.

88 Ioh. i, 14.

196 (PL XXXVII,

89-91 Aug., serzz.

1020) ; serm. 292 (t.

XXXVIII, 1321) ; Leo Magn., serzi. 21 (PL LIV, 192) ; serm. 27 (PXSIEDVAT 35 64-635 femineae neces63 in] add. sup. lin. $1, ad C, om. P L 61 Quam P LO 67 deberet sitatis et testis esset C, femineae fragilitatis et testis esset P LO *0 quod L 67-68 qui uult inueniet ad4. is zzarg. $? quas] quae $ LO pet prophetae ptaediceret P 91 praedicaret] crederet 5 ipsum LL V4 post 45 ctedebant (-bant add. in zarg. $*) .$ a om. P praedictum C 80 agnoscerent ozz. 5, meminissent $9 quanto] quando P LO et add. pto 5 86 id 83 quod LO 82 emanuel 5* O, emanuhel 5? IL add. in marg. $*

adsumens .$, corr. 90 50:;; sumus add. et CP LO est 077. $, id add. S? 92 fecit add. sup. lin. S om. C — 9€ a add. sup. lin. 51 ass-S?(fere semper)

PL 355

HOMELIA I, 5 IOO

35

celebratis nuptiis in nomen coniugis adsumptam, exponat ipse melius hunc sancti euangelii locum pariterque ostendat licitum fuisse apud Iudaeos ut sponsae suae quisque carnali copula misceretur, et sano eius intellectui libenter cedimus ; tan-

105

II o

IIj

I2 o

125

15 o

tum ne erga matrem domini quicquam gestum quod publica opinione posset infamare credamus. Quod uero additur, donec peperit filium. suum $rimogenitum, nemo ita intellegendum putet quasi post natum filium eam cognouerit ut quidam peruerse opinantur. Scire enim debet uestra fraternitas quia fuerunt heretici qui propter hoc quod dictum est, «on cognoscebat eam, donec perperit filium, crederent Mariam post natum dominum cognitam esse a Ioseph et inde ortos eos quos fratres domini scriptura appellat adsumentes et hoc in adiutorium sui erroris quod primogenitus nuncupatur dominus. Auertat Deus hanc blasphemiam a fide omnium nostrum donetque nobis catholica pietate intellegere parentes nostri saluatoris intemerata semper fuisse uirginitate praeclaros et non filios sed cognatos eorum fratres domini consueto scripturarum more nuncupari et ob id euangelistam an post natum filium Dei eam cognouerit dicere non curasse quia non nulli de hoc ambigendum putauerit quod quibus in uirginitatis castimonia permanentibus Dei filium nasci singulari gratia datum est nullatenus ex eo castitatis iura temerare et templum Dei sacrosanctum suae semine corruptionis attaminare potuerint. Notandum quoque est quod primogeniti non iuxta hereticorum opinationem soli sunt quos fratres sequuntur alii sed iuxta auctoritatem scripturarum omnes qui primi uuluam aperiunt, siue fratres eos aliqui seu nulli sequantur. At tamen dominus speciali ratione potest primogenitus dictus intellegi iuxta hoc quod in apocalipsi dicit de illo Iohannes : qw: est testis fidelis primogenitus morLuorum et princeps regum terrae. Et apostolus Paulus : Nam quos jraesciwit et. praedestinauwit conformes fieri imaginis. filii sui ut sit ipse primogenitus in multis fratribus. Primogenitus est in multis fratribus quia quotquot receperunt eum dedit eis potestatem filios Dei fieri quorum recte primogenitus appellatur quia omnes adoptionis filios etiam illos qui incarnationis eius tempora nescendo praecesserunt dignitate praegreditur. 122-3125 Hieron., ad». Hel. (PL XXIII, 192). viii, 29.

131 Ioh. i, 12.

— 127 Apoc. i, 5.

128 Rom.

133-134 Isid., e/. VII, ii, 13.

98ipse]ille LO 103 opinio CP L,O 105 quidem $* 106etenim L. fuerant 5 fuere CP L 110 apellat $* (fere sezzper) 111 nuncupatur] uocatut 120 114 fuisse oz. LL. O 115 consueto] consuetudo C, corr. consuetudinari C?, oz.LO 1i6et]sed CPLO .Deifilium CPL DeumO 41417 pos. nonozm.CP LO deom.C*PLO 4117-118 pos; putauetit adZ. Et reuera nulli ambigendum est quod iusti coniuges C P LO — 122 opinionem C (vorr. C!) 123 sequitur $ (zorr. $*) 126 apocalypsyn L. 129 ptaedistinauit 5 — 130 pos fratribus adZ. Primogenitus quippe mortuotum uocatur quia post multos licet fratres incatnatus ptimus omnium suftfexit a mortuis et uiam de morte credentibus

PL 34

36

S. BEDAE

Siquidem possunt illi cum Iohanne ueracissime testari, qui post nos uenit ante nos factus est, id est post nos quidem in mundo genitus sed merito uirtutis et regni primogenitus omnium nostrum iure uocatur. Qui et in ipsa diuina natiuitate non inconuenienter potest primogenitus dici quia prius quam 140 creaturam faciendo gigneret aliquam coaeternum sibi pater genuit filium priusquam uerbo ueritatis adoptionis sibi filios redimendo gigneret aliquos coaeternum sibi pater aeternus genuit uerbum. Vnde ipsum uerbum ipse filius Dei uidelicet uirtus et sapientia loquitur : Ego ex ore altissimi prodi $ri145 mogenita ante omnem creaturam. Peperit ergo Maria filium suum primogenitum, id est suae substantiae filium; peperit eum qui et ante omnem creaturam Deus de Deo natus erat et in ea qua creatus est humanitate omnem merito creaturam praeibat. Et uocauit, inquit, nomen eius Iesum. lesus hebraice latine 150 salutaris siue saluator dicitur cuius uocationem nominis prophetis liquet esse certissimam. Vnde sunt illa magno uisionis eius desiderio cantata : Anima autem mea exultabit in domino el delectabitur in salutari eius ; defecit in salutare tuum anima mea ; ego autem 1n domino gloriabor gaudebo n Deo Iesu meo. 155 Et maxime illud : Deus in nomine tuo saluum me fac ; ac si diceret, nominis tui gloriam qui saluator uocaris in me saluando clarifica. Iesus ergo nomen est filii qui ex uirgine natus est angelo exponente significans quod ipse saluet populum suum a peccatis eorum. Qui autem saluat a peccatis idem uti160 que a corruptionibus mentis et corporis quae ob peccata contigerunt saluabit. Christus uero uocabulum est sacerdotalis uel regiae dignitatis. Nam et sacerdotes ac reges in lege a chrismate, id est unctione olei sancti, appellabantur christi significantes eum qui uerus rex et pontifex in mundo apparens unctus est oleo laetitiae prae participibus suis. A qua unctione, id est

15)

chrismate, ipse Christus, et eiusdem unctionis, id est gratiae

170

spiritualis, participes sunt christiani uocati. Qui per id quod saluator est nos saluare a peccatis per id quod pontifex est nos reconciliare Deo patri per id quod rex est regnum nobis patris sui dare dignetur aeternum Iesus Christus dominus noster qui cum patre et spiritu sancto uiuit et regnat Deus in omnia saecula saeculorum. Amen.

1358 Ioh.i, r$. 144 Eccli. xxiv, 5. 149-150 Isid., e7. VII, ii, 7. 152 Ps. 34, 9. 133Ps.118,81. 154 Hab. iii, 18 (uers. uet. lat.. | 185 Ps. 53,53. 164 Ps. 44, 8. 163 Isid., e. VII, ii, 2-3. 166-167 Aug., cis. Dei xvii, 4 ; xvii,

16 ;xx, 10 (CSEL 4o, 219, 27-9 ;248, 22-5 ; 455, 4). uitae caelestis aperuit. C P LO — 138illipossunt C P L,O — pos? testari add. quia GTPT.0 140 gingeret 5" 50s/ pater add. aeternus CP LO 141 uerbo] utero 148 peperit 4sgue 14V creaturam oz. 149 uocabis $ CL, uocabit O 150 prophetiis P! 151 licet C 152 exultauit L 153 prius in] super P salutati tuo P LO 155 si] sic 5 159 suum oz. LL O eo-

rum add. sup. lin. 5! saluat] saluet .$ (corr. 5$?) ^ 161 uero ad. sup. Jim. S 163 sancti olei unctione C christi add. sup. Jig. 5! 168 post alterum est add. et L 169 reconciliari C P IL est fex 172 in] per P L O.

HOMELIA IN NATIVITATE

6 DOMINI*

(Luc. ii, 1-14)

IO

15

20

25

Audiuimus ex lectione euangelica, fratres carissimi, quia nascituro in mundum redemptore mundi Deo et domino nostro Iesu Christo exiit edictum a Caesare Augusto qui tunc mundani regni apicem tenebat ut mundus describeretur uniuersus. Quod non casu contigisse putandum est sed certissima dispensatione eiusdem nostri redemptoris intellegendum est esse prouisum. Ipse etenim mediator Dei et hominum sicut matrem sibi diuinitus quam uoluit praeuidit de qua nasceretur quando uellet, humanitus ita etiam tempora natiuitatis quae uoluit elegit immo ipse ea qualia uoluit esse donauit talia uidelicet in quibus sopito turbine bellorum noua pacis insolitae tranquillitas totum contegeret orbem. Quod enim maius in hac uita potuit esse pacis indicium quam ab uno homine orbem describi uniuersum atque unius census numismate concludi ? Matrem quippe elegit uirginem quia non aliter Dei filium nasci in carne quam de intemerata genetrice decebat. Tempus quando nasceretur summae pacis elegit quia haec nimirum ei nascendi in mundo causa fuit ut genus humanum ad supernae pacis dona reduceret. Hinc etenim scriptum est: Ipse est bax nostra qui fecit utraque unum, 1d est qui de angelis et hominibus unam Dei domum pius mediator et reconciliator instituit. Pacis ergo temporibus natus est dominus noster ut etiam statu temporis ipsum se esse doceret de quo praemissa prophetia dicebat : Multiplicabitur eus ampervwwm, et. bacis non erii finis. Vnde bene idem propheta alias cum incarnationis illius ac nostrae redemptionis sacramenta mystico sermone discriberet dixit : E: erit im nowissimis diebus prae7 i Tim. ii, 5.

20 Eph. ii, 14.

24 Es. ix, 7.

27 Es. ii, 2.

2 mundo $1 CL O 7 enim C 10 donauit] dona uidit .$ 12 totam $* Quid .$* 15 elegens .$ (corr. eligens .$?) 17 haec oz. C 22 institit dis estoz. C 92 pos! nostet add. ostendit C — 23 statuta tempora C ptomissa .$* O 24 propheta .$* 25 incatnationem C O 21 dicens $* C L, SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : EXIIT EDICTVM... FACTA EST A PRAESIDE SYRIAE CYRINO... VXORE PRAEGNANTE... QVIA NON ERAT EI LOCVS... VIGILIAS NOCTIS SVPER GREGEM SVVM. ECCE ANGELVS DOMINI (STETIT om.)... ET HOC EST VOBIS SIGNVM... HOMINIBVS BONAE VOLVNTATIS. HOMELIA EIVSDEM LECTIONIS DICENDA IN NATALE DOMINI. $

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : EXIIT EDICTVM... FACTA EST A PRAESIDE SIRIAE CYRINO. ET RELIQVA. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PEESBITERI. [4 LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : EXIIT EDICTVM... VNIVERSVS ORBIS. ET RELIQVA. OMELIA DICENDA DE NATALE DOMINI. L SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : EXIIT EDICTVM... VNIVERSVS ORBIS. OMELIA XX V? LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI. 0

* Haec lectio in omnibus fere lectionariis natiuitati domini nostri Iesu Chtisti assignata est.

PL 534

S. BEDAE

38

Qaratus mons domus domini in uertice montium el. eleuabitur super colles, et fluent ad eum omnes gentes ; serenitatem quoque

30

35

40

pacis quae tunc esset futura manifeste designauit subiciens : Eti conflabunt gladios suos in uomeres et lanceas suas in falces ; non leuabit gens contra gentem gladwm, nec exercebuntur ultra ad roelium. Propter quod et mox exhortando subiunxit : Domus Iacob uenite, et ambulemus in lumine domini. Praemisit ergo tempora pacis et sic apparens in carne ipse auctor pacis et temporum conditor primo domui Iacob, id est plebi Israheliticae, deinde cunctis gentibus ad se confluentibus ianuam lucis aperuit ac pacis aeternae gaudia praedicauit. Nec praetereundum quod eiusdem pacis terrenae serenitas nato regi caelesti non solum testimonium gratiae perhibuit sed et obsequium inpendit quia praedicatoribus uerbi illius peragrandi orbem facultatem tribuit et ubicumque uellent euangelii gratiam disseminandi quod fieri minime posset, si non uno

totus orbis regeretur imperio. Sed et ipsa totius orbis descriptio regis 45 quae a terreno rege facta memoratur caelestis opera mundo in t apparui m nimiru hoc ad quia t designa te manifes ut de cunctis per orbem nationibus electos in unitatem fidei suae colligeret ac nomina eorum sicut ipse promisit in aeternum scriberet in caelo. Hoc quoque quod ad edictum Augusti ibant omnes ut profiterentur singuli in suam ciuitatem in nostri regis est nobis seruitio spiritaliter agendum. Nostra quippe ciuitas ecclesia sancta est quae partim adhuc peregrinatur a domino in terris partim iam cum domino regnat in caelis et post finem huius saeculi perfecta in aeternum tota 55 cum illo regnabit. In hanc ergo ciuitatem debemus omnes ire nullumque a tam salubri itinere oportet excusari. Omnes nos necesse est nato regi debitum pendere censum, hoc est et in unitate nunc ecclesiae praesentis iussis obtemperare diuinis et ad ingressum patriae caelestis infatigabili bonorum operum 6o cursu properare. Dabatur autem in professione census denarius qui decem nummorum in se pondus habebat Caesaris imaginem continens et nomen. Quod nos quoque spiritaliter oportet imitari ; soluimus enim regi nostro denarium cum decem praecepta legis illius implere satagimus in quo uidelicet 65 denario nomen eiusdem nostri regis conscriptum gestamus 31 Es. ii, 4.

83 Es. ii, 5.

48 Es. iv, 5 ; Luc. x, 20 ; Gteg., Dom. in eu. (PL.

LXXVI, 1102).

dicit € 30 nunc $* esset oz. $ — post futura add. etat sup. Jin. 5! subiciens] dicens C suas oz. IL 33 subiungit C 38 aperuit lucis C 39 setenitatis C 43 potuisset 5? 46 qui CLOe 51 est regis LO regis nobis seruitio spiritaliter est agendum C deinde in boc codice sequitur Ex die qui apparuit corporaliter in ciuitate Dauid (233) 4:4ze concentus Deo dicere (318) ; post boc sequitur in nostri tegis nobis seruitio spiritaliter est agendum 56 nullum AY Er nullo nos ptauo opete a C B rependere e BS pos? unitate ad4. fidei L O 60 preparati C 65 regis nostri CL O conscriptum] quam

PL 355

HOMELIAL6

.

39

cum in cunctis actibus nostris meminerimus nos a Christo christianos uocari ac dignitatem nominis ipsius intemeratam in nobis conseruare curamus. Imaginem quoque eius in eodem denario bonae nostrae conuersationis exprimere debe79 mus illam utique quam ipse docuit dicens : Sancti estote quia el ego sanclus sum dominus Deus uester. Haec est namque imago Dei ad quam in primo homine conditi sumus ut uidelicet participatione diuinae sanctitatis perpetuo sancti essemus. Hinc etenim psalmista ait : Signatum est super nos lumen 75 uultus tui domine. Sed quia hoc Iumen diuini uultus homo peccando amisit placuit Deo humani uultus habitum in carne nascendo adsumere quo nos edoceret in spiritu debere renasci placuit in similitudine carnis peccati sine peccato apparere ut nos emundaret ab omni peccato ac claritatem in nobis suae 8o reformaret imaginis. Ascendit autem, inquit, et Ioseph a Galilaea de ciuitate Na-

zareth in Iudaeam ciuitatem Dawid. quae uocatur Bethleem eo quod esset de domo et familia Dauid ut profiteretur cum Maria desponsata. sibi uxore praegnante. Diuinitus constat esse pro85 curatum ut ad suam quisque ciuitatem pergens ibi censum profiteretur quatenus hoc edicto generali parentes nostri saluatoris de Nazareth in Bethleem uenire contingeret sicque ad conplenda uaticinia prophetarum utraque ciuitas incarnationis eius insigniretur archanis una uidelicet conceptionis al9o tera natiuitatis honore praefulgens. Testatur namque propheta Esaias quod redemptorem nostrum in Nazareth concipi oportet cum ait : Egredietur uirga de radice Iesse, e nazareus de radice eius ascendet. Interpretatur autem nazareus flos siue mundus. Quo uocabulo incarnatus pro nobis Dei filius recte 95 potuit cognominari quia et ipse mundam a uitiis omnibus naturam suscepit hominis et in se credentibus cunctis fons spiritalium fructuum origoque processit quibus recte ac beate uiuendi et monstrauit exempla et dona concessit. Egressa est ergo uirga de radice Iesse et nazareus de radice eius ascendit 1ooquia intemerata uirgo Maria de stirpe Dauid orta est de cuius carne dominus in ciuitate Nazareth ueritatem carnis sine inquinamento carnis adsumpsit. Quod uero in Bethleem esset nasciturus hoc quoque propheticis designatur oraculis cum dicitur : E? £u Bethleem Effrata pbaruulus es 4n milibus Iuda ; 1o5sex le enim egredietur qui sit dominator in Israhel. Qui bene 70 Leu. xix, 2. 74 Ps. 4, 7. 78 Rom. viii, 5. 207. (PL. XXIII, 842). 104 Mich. v, 2.

92 Es. xi, 1.

93 Hieton.,

scriptum .$* quasi scriptum C L Oe 67 ac] et CLO 69 bene L vietom.Cl.e **doceret CL Oe | nasci C 948 pos? placuit edZ. eie — 99 ac]Jet LL O 89 insigneretur.$* | 90 namque oz..$ 91 Esaia$ 92 opotteret S1CLO ait]dicit C 95qui$* |mundusC aoz.LO«e 96fons]flos 5? 98 demonstrauit .$! 99 ascendet $5* C 104 paruula L O 105 in ozz. C

S. BEDAE

40

ium regii stemin Bethleem nascitur non solum propter indic n ipsum quia nome er propt et sed fuit matis quia Dauid inde e ait : Ego namqu Ipse tur. preta inter panis s Bethleem domu propterea ergo Quia sum banis uiuus qui de caelo descendi. niam alimo tis caeles uitae nobis ut IIO de caelo ad terras descendit o merit et satiar e muner dinis dulce nae aeter donaret nosque ratio alia et Est locus in quo nascitur domus panis uocatur. ea qua con- PL supernae dispositionis quia dominus noster non in cet ex hoc 556 ceptus erat ciuitate sed in alia nasceretur ut uideli uel mii II1j inimicos insidiantes facilius natiuitatis eius consci natum mox eum quod e nistri deuitarent. Praeuidebat quipp et eret incip ere quaer em mort ad Herodes persequi atque te ciuita in t uolui m eriu myst eius s itati natiu sic propterea possessioDauid peragi ut parentes eius non ibi domum non s ipsius itati natiu re tempo do ummo haberent sed tant I20 nem conillo nouitii aduentarent et hospites manerent. statimque ei quae tibus caeles pleta eadem natiuitate ac declaratis signis Sic rent. secede ipso cum tum Aegyp testimonium dare decebat s etenim factum est ut non solum eum dum quaereret Herode occai uexand eius 125 minime repperiret sed nec ullam cognatos posionem haberet cuius parentes qui essent explorare non reet oris condit a maxim o silenti reunda terat. Nec praete demptoris nostri dignatio qui non solum incarnari pro nobis sed et eo tempore uoluit incarnari quo mox natus professione uirtutem 120 census adscriberetur. Induit enim carnem ut nos spiritus indueret descendit e caelo ad terras ut nos de terris cleuaret ad caelum soluit tributum Caesari ut nobis perpetuae libertatis gratiam donaret seruiuit Dei filius in homine regi qui diuinae seruitutis ignorabat obsequium ut nobis per hoc insinuans uidelicet quan155 etiam humilitatis formam tribueret inuicem cum ipse non mus debea seruire tem tum per carita dispexerit ei qui uerae caritatis erat nescius inpendere seruitium. Vbi hoc quoque suo praemonstrauit exemplo quod postmodum apostolorum principis erat uerbo docturus : Sub140 diti, inquit, estote omni humanae creaturae propter Dewm siue regi quasi praecellenti siue ducibus tamquam ab eo missis. Factum est autem, inquit, cum essent ibi impleti sunt dies ut

pareret ; et peperit filium suum primogenitum. Primogenitum uocat dominum non quia credendum sit beatam Dei genetri108 Greg., Jom. in eu. (PL LXXVI,

Ioh. vi, 41.

1104).

139 I Pet. ii,

13-14. 111 nosque] nos quoque C 109 Quia] Qui $* O 106 iudicium $*O« et om. e 121 nouicii Ce 11? et oz. 5 — 120 haberet Lj; 113 qua LO e de e uirtute CL Oe 130 nos oz. professioni .$! 129 et om. C 131

terrenis

CLO«e

LO

133 seruiuit]

135 insinuat ? $*

seruitium

138 qui C

.$

in oz.

139 uetba C

CLO«e

homini

142 inquit ozz. 5

HOMELIA I, 6

4I

145 cem alios post eum filios peperisse quam perpetua castitate una cum uiro suo Ioseph constat esse memorabilem sed ob id eum recte primogenitum appellat quia sicut Iohannes ait : Quotquot eum receperunt dedit eis potestatem filios Dei fieri. In quibus filiis ipse iure primatum tenet qui et ante quam 150 nasceretur in carne Dei filius absque initio natus exstiterat. Descendit autem ad terras factus est nostrae particeps naturae largitus est nobis suae participium gratiae ut sicut ait apostolus sif ipse primogenitus in multis fratribus. Ei pannis ewm, inquit, nuoluit et reclinauit eum in $vae155 sepio quia mon erat ei locus n diuersorio. Et hic intuenda est, fratres carissimi, magna redemptoris nostri dignatio hic ex totis medullis cordis unicuique nostrum cum propheta dicendum : Quid veiribuam domino ro omnibus quae retribuit mihi? lle enim cui ueraciter canimus, Magnus dominus et 160

165

170

rj

A

180

laudabihs

nimaüs et magnitudinis

eius mom est finis, paruulus

natus est nobis ut nos renascendo de paruulis magnos, hoc est de peccatoribus faceret iustos. Qui ad dexteram Dei patris sedet in caelo loco egebat in diuersorio ut nobis copiam felicium mansionum in domo patris sui donaret. Qui omnem creaturam siue in caelis inuisibilem siue uisibilem in hoc mundo multifariis induit ornatibus qui in sua maiestate sicut de eo dicit propheta, Amictus est lumine sicut uestimento, ipse in adsumptione nostrae fragilitatis exiguis contegitur pannis ut primam nobis stolam restituat, id est ad gratiam nos inmortalitatis quam in primo parente accepimus miseratus reducat. Ile per quem omnia facta sunt manus pedesque suos immo totum corpus quod induit cunis inuolui disposuit ut manus nostras in bono opere promptas redderet ut pedes nostros in uiam pacis dirigeret cuncta corporis nostri membra diuinis manciparet obsequiis. Ille quem caelum et caeli caelorum non capiunt parui praesepis angustia continetur ut amplitudinem nobis supernarum sedium tribueret. Et quidem praecipui gratia sacramenti in praesepio sibi sedem natus elegit ubi animalia solent ad uescendum uenire. Insinuauit enim iam tunc quia fideles omnes in sacrosancta altaris mensa eiusdem 148 Ioh. i, 12. 153 Rom. viii, 29. 158 Ps. 115, 12. 159 Ps. 144, 35. 163-164 Ambr., exp. eu. 5. Luc. (CS EL 32, iv, 64, 3-5). 167 Ps. 103, 2. 173 Luc. i, 79.

145 peperisse filios O 148 ^os? Quotquot a4Z. autem e teceperunt eum € 150 exstiterit $* 152-153 apostolus ait CL O € 155 intuendum .$* 157 cordis medullis C 1857-158 os; dicendum a44. est C e 162 Dei oz. L O e 163 loco ozz. C € 168 poszeríus siue] seu C Li € 170 accepimus] amisimus e 172 totum] tum $* cunis] cuius .$ (zorr. pannis 5?) O 173 ut om.CLOe 174 diriget .5* 175 Illum L € caelum] caeli C 176 angusta e continuit C, contineret LO e 177 praecipui] concipui 5$ (corr. 5

B.

PL 5511

S. BEDAE

42

185

incarnationis suae mysteriis esset refecturus ; indicauit quia cunctos sibi humiliter obsequentes internae suauitatis soleat gratia recreare de quibus bene per prophetam dicitur: Cognouit bos possessorem suum. et asinus praesebe domini sui. In boue etenim designat populum Iudaeorum qui iugum legis portare et eius consueuerat uerba ruminare in asino populum exprimit gentium qui sordibus idolatriae semper manebat inmundus ; ex quo utroque populo plurimi ad euangelii gratiam conuersi et possessorem a quo creati sunt cognouerunt et cae-

190

195

200

205

210

lestibus eius quaerebant alimoniis ad perpetuam crescere salutem. Quorum primitias ei consecratas accipimus in pastoribus illis merito uenerandis qui natum eum primum angelo nuntiante uidere et praedicare meruerunt et in magis qui ad eius cunabula de oriente cum muneribus et precibus stella duce uenerunt. Hi namque de Iudaeis ad dominum illi uenere de gentilibus. Verum de magis die sancto Epiphaniae ipso ad quem uenere domino propitiante plenius audiemus interim de pastoribus qui primi ad eum uenientes prioris populi fideles designant quae sint gesta uideamus. Sequitur : Et pastores erant in regione eadem wigilantes et custodientes uigilias noctis super gregem suum. Et ecce angelus domina stetit iuxta illos, et claritas Dei circumfulsit illos. Apte autem satis hoc superna est prouidentia dispositum ut nascente domino pastores in uicinia ciuitatis eiusdem uigilarent suosque greges a timore nocturno uigilando protegerent. Oportebat namque ut cum magnus pastor ouium, hoc est animarum nutritor fidelium in mundo natus est testimonium eius natiuitati uigilantes super gregem suum pastores darent. Ipse est enim qui ait : Oues meae uocem meam audiunt, el ego cognosco eas, et sequuntur me, et ego witam aeternam do eis. Nam et futurum iam

tunc erat ut per orbem uniuersum electi pastores, id est praedicatores sancti mitterentur qui ad ouile dominicum uidelicet sanctam ecclesiam populos credentium cogerent quorum primo, id est beato Petro cum se dominum amare profiteretur 215 idem dominus ac princeps pastorum ad conprobandum eundem amorem praecepit dicens : Pasce oues meas. Quia nimirum solus ille conditorem perfecte diligit qui et proximi curam puri amoris impendit. Ecce angelus domini stetut vuxta illos, et claritas Det circumfulsit illos. Quid est quod apparente 183 Es. i, 5.

209 Ioh. x, 27-8.

216 Ioh. xxi, 17.

conspicui $7) 181 pos; indicauit a7Z. etiam C L 182 internae oz. LO e 186 5o; asino adZ. autem C L O e 188 utraque .$* 191 eius LL € accepimus C accipimus z;que 283 dicunt ozz. quia duo folia desunt .$ 194 pos eius add. sacra C Le 196 gentibus Le 201 supra CLe 202 Dei] domini e Aperte C 205 uigilando oz. C 206 hoc est] atque CL O 208 supra Le 214 id est] huius e 218 Et ecce C L O

HOMELIA I, 6

43

220

pastoribus angelo diuinae quoque eos claritatis splendor cir-

225

cumdedit quod numquam in tota testamenti ueteris serie repperimus cum tam innumeris uicibus angeli prophetis ac iustis apparuerunt nusquam eos fulgore diuinae lucis homines circumdedisse legimus, nisi quod hoc priuilegium recte huius temporis dignitati seruatum est ? Cum enim uera lux mundi

nascebatur in mundo dignum profecto fuit ut praeco natiuitats ilius etiam corporales hominum uisus nouitate caelestis perfunderet lucis. Dicit namque de illius natiuitate propheta : Exortum. est in tenebris lumen rectis corde. Et quasi quaerere230 mus quod esset lumen de quo diceret continuo subdit :M?sericors ei miserator et iustus dominus. Cum ergo misericors et iustus conditor ac redemptor generis humani mundum gloria nouae natiuitatis inlustrare dignatus est decebat omnimodis ut ipsam in qua natus est regionem claritas lucis nouae con23 v^ pleret. Apparens ergo cum claritate quid angelus pastoribus dicat audiamus : Nolite timere ; ecce enim euangelizo uobis gaudvwm magnum PL quod erit omni populo. Vere gaudium magnum quia gaudium 358 caeleste gaudium aeternum gaudium quod nulla tristitia in240 terueniente turbatur quo solis electis frui donatur. Quod erit omni bopulo. Non omni populo Iudaeorum neque omni populo gentium sed omni populo qui uel de Iudaeis uel de gentibus orbis totius ad unam Christi confessionem adgregatus ab una eademque mysteriorum Christi perceptione christianus 24 uocatur de quo dicit propheta : Poj$ulus qui ambulabat in tenebris uidit lucem magnam. Quia natus esí uobis hodie saluatov qu? est Christus domaA

nus in ciuitate Dauid. Bene dixit, hodie natus est, non dixit, 250

2)5

hac nocte, quia uidelicet cum luce caelesti apparuit qui diem natum euangelizabat his qui uigilias noctis agebant illum uidelicet de quo psalmista praecinit dicens : Bene nuntiate diem ex die salutare eius. Salutaris quippe Dei, id est dominus Iesus dies est ex die quia qui temporaliter in ciuitate Dauid homo ex uirgine matre apparuit ipse ante omnia tempora non localiter lumen de lumine Deus uerus de Deo uero natus est. Quia ergo habitantibus nobis in regione umbrae mortis lux orta est uitae apte nuntius ortus eiusdem dicit, Quea natus est uobis hodie saluator, ut hoc quoque uerbo ammoniti semper recordemur quia nox praecessit antiquae caecitatis dies autem 224 Ps. 111, 4. Rom. xiii, I2.

245 Es. ix, 2.

251 Ps. 95, 2.

256 Es. ix, 2. :

259

220 eius C 221 nusquam C uetetis testamenti C 222 uisibus L, uisi e 223 apparuerint C L O 225 dignitate C 227 et C 230 esset ozz. LL O subiungit C 234 claritatis C repleret € 235 quod e 240 quo] quod CL O pos quo add. cum L O fruioz.ClL 242 sed omni populo om.e populooz.O 248est]et C Loz. O 249qui]quiaL|Oe —250natum 07. € 251 praecepit C e, praecipit O 253 quiaoz.C ^ 286ergo]igitur C LL

S. BEDAE

44 260

265

270

27

280

285

adpropinquauit aeternae salutis et ipsi abiciamus opera tene-

brarum et ut filii lucis ambulemus. Fructus enim lucis est,

sicut idem apostolus ait, i» omni ?ustitia et sanctitate. Et hoc uobis signum, inuenietis infantem pannis inuolutum el positum in praesepio. Hoc nos signum nati in carne saluatoris semper animo retinere condecet ut semper eius beneficiis gratias rependere bene uiuendo discamus quia ita uoluit habitum nostrae fragilitatis adsumere ut paupertatis quoque generalis statum non refugeret. Etenim adsumptae infirmitatis indicium quod infans et pannis inuolutus est et paupertatis quod non in stratu sed in praesepio positus inuenitur. Misericordias ergo domini in aeternum cantemus qui ut nos perpetuo beate uiuamus ipse abiectionis ac mortalitatis nostrae socius fieri non abnuit. Adnuntiante autem angelo uno gaudium dominicae natiuitatis repente multitudo militiae caelestis adfuit quae eidem nato domino obsequium suae deuotionis redderet et quem in caelo semper glorificare consueuerat nunc solita hymnorum laude apparentem in terra concelebraret. Vbi nos quoque sua laudatione caeli ciues instituunt qualiter huius sacratissimae sollemnitatis gaudia celebrare quantas uerbo Dei laudes dicere debeamus quod in ea cavo factum est et habitauit in nobis ut nos ad suae gloriae uisionem subleuaret nobis participium gratiae et ueritatis qua ipse plenus est donaret. Laudant ergo Deum et dicunt : Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae uoluntatis. Et apte gloriam Deo dicunt pacem praedicant hominibus quia illum in cuius natiuitate laetantur mediatorem Dei et hominum, hoc est Deum esse uerum et hominem norunt.

290

295

Gloriam in excelsis Deo cantant quia iam uenisse tempus illud exultant quo mundus abiectis diis qui ab hominibus facti sunt conditorem suum qui est in caelis cognosceret. Pacem optant hominibus quia quos abiectos prius ab aeterna felicitate merito peccati dispexerant iam nunc redimente domino in eiusdem supernae habitationis gaudiis secum futuros intellegunt. Pacem hominibus mandant quos in caelesti Hierusalem, hoc est in uisione perpetuae pacis socios habere desiderant ut ipsos quoque homines ammoneant per obseruantiam pacis ad suum debere peruenire consortium. Et bene cum diceret, et 4n lerra pax hominibus, adiunxit bonae uoluntatis quia cum 261 Eph. v, 9.

270-271 Ps. 88, 2.

261 estoz. Ce

262 idem oz. C

Oo

m2

beate oz. C

280 Ioh. i, 14.

264 nobise

246 consuerat IL

270 strato

LLO« — 271 quia

217? apparente O e

terram IL 282 ipsum plenum C e — 284 excelsis] altissimis I, O e —285 aperte C — 289 pos? est add. et C O e uerum 077. € norunt ozz. C 291 eiectos C O deiectos € aeternitate e felicitate] gloria L, O oz. C « 295 in ozz. C 296 commoneant e 297 dicerent .5* C O e, diceretur IL 298 adiungunt C L O, adiungit €

HOMELIA I, 6

45

iliis societatem pacis angelicae spiritus habere festinant quo-

co rum mentibus puritatem bonae uoluntatis inesse conside-

30

E]

rant. Illos secum post absolutionem carnis ad contemplationem uerae pacis subuehere laetantur quos in carne commorantes omnia quae agunt aut loquuntur de radice bonae uoluntatis proferre conspiciunt. Tales namque etsi inflrmitas forte aliquando uel ignorantia a perficienda quam cupiunt bona actione retardat ante interni tamen arbitris oculos integri-

tas quam corde tenent bonae uoluntatis excusat. Bona autem uoluntas est diligere conditorem nostrum ex toto corde tota anima tota uirtute diligere et proximos tamquam nos ipsos 31» atque eiusdem dilectionis in nobis uigorem indiciis quibus-

que piae actionis ostendere. Quod cum omnibus horis ac momentis facere debeamus quanto magis cum natiuitatem domini ac saluatoris nostri uel annua festiuitate colimus uel frequentiori deuotione recolimus in qua specialiter angelica exhorta31; tione docemur uota ei bonae uoluntatis offerre in qua ciues patriae caelestis eidem bonae nostrae uoluntati consortium suae pacis promittunt in qua ipsi quoque eundem hymnum angelici concentus Deo dicere solemus. Sit igitur nobis, fratres carissimi, communis ista sollemnitas sit terrestribus cum 320 caelestibus nec tantum ista sollemnitas sed et omnis nostra

conuersatio sit supernorum ciuium apta consortio. Meditemur interim in uia quod habere desideramus in patria concordemus etiam nunc in quantum ualemus uitae illi mundissimae beatorum spirituum qui tunc associari speramus inter325 nae puritatis mutuae dilectionis diuinae laudationis dona quibus in futuro uacare cupimus etiam in praesenti sectemur discamus cum apostolo dicere, Nosíra conuersatto in caelis est,

ut hoc quoque quod sequitur cum fiducia possimus addere, unde etiam. saluatorem. expectamus dominum nostrum. Iesum 350 Christum. ll namque saluatorem ad iudicium uenientem cum gaudio expectant qui se ad eius uoluntatem caelestem in terris uitam egisse meminerunt. Dat autem etiam fragilibus nobis ac minus perfectis magnam spem percipiendae salutis ipse conditor et saluator noster qui pro nostra confirmatione 33 A fragilis apparens mox ore consono militiae caelestis bonae nostrae uoluntati dona suae perpetuae pacis promisit Iesus Christus Deus et dominus noster qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 308 Marc. xii, 30-31.

327 Phil. iii, 20.

299angelici CIL O e |305ad Le petrficiendo ?.. quae Ce — 30? uoluntatis usque ad fin. buius bom. quae est ulz. in boc cod. om. quia fol. ult. (281v) fegimento cod. adbaeret. .$ 309 nosmet O € 310 eundem C 313 frequentiore C LO 316 uoluntati nostrae C 319 sit ozz. CL O 324 associateIL 324-325 interna pufitate C — 327 5os7 Nostra add. autem C L O 328ut]et Ce — 337 Deus et oz. CL 338 post sancti add. Deus C L O e.

PL

?39

HOMELIA

7

IN NATIVITATE

|

DOMINI*

(Luc. ii, 15-20) Nato in Bethleem domino

IO

15

saluatore sicut sacra euangelii

testatur historia pastoribus qui in regione eadem erant uigilantes et custodientes uigilias noctis supra gregem suum angelus domini magna cum luce apparuit exortumque mundo solem iustitiae non solum caelestis uoce sermonis uerum etiam claritate diuinae lucis astruebat. Nusquam enim in tota ueteris instrumenti serie repperimus angelos qui tam sedulo apparuere patribus cum luce apparuisse, sed hoc priuilegium recte hodierno tempori seruatum est quando exortum est in tenebris lumen rectis corde misericors et miserator domius. Verum ne parua unius angeli uideretur auctoritas postquam unus sacramentum nouae natiuitatis edocuit statim multitudo caelestium agminum quae gloriam Deo caneret pacemque simul hominibus praedicaret adfuit aperte demonstrans quia per hanc natiuitatem homines ad pacem unius fidei spei et dilectionis atque ad gloriam diuinae laudationis essent conuertendi. Significant autem mystice pastores isti gregum doctores quosque ac rectores fidelium animarum. Nox cuius uigilis custodiebant super gregem suum pericula O'PsXrrr 2 istotia LL eadem regione C luce magna R. 6 astruxit R LO f RLO 14 simul aZ. sup. Jin. 5t

3 super LO f£ 4 cum oz. C cum 10 50:7 miserator adZ. et iustus C (sed del.)

affuit

CL

15 natiuitem .$

19 su-

SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : PASTORES LOQVEBANTVR AD INVICEM : TRANSEAMVS8 VSQVE BETHLEHEM ET VIDEAMV8 HOC VERBVM QVOD FACTVM EST QVOD FECIT DOMINVS ET OSTENDIT NOBIS... SICVT DICTVM EST AD ILLOS. HOMELIA (BEDAE PRESBITERI add. 52) LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN NATALE DOMINI. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : PASTORES LOQVEBANTVR AD INVICEM ET RELIQVA. V8QVE SICVT DICTVM EST AD ILLOS. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM. e LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : PASTORES LOQVEBANTVR AD INVICEM : TRANSEAMVS VSQVE BETHLEHEM ET VIDEAMVS HOC VERBVM QVOD FACTVM EST QVOD FECIT DOMINVS ET OSTENDIT NOBIS... IN PRAESEPIO. ET RELIQVA. OMELIA BEDAE PRESBITERI DE EADEM LECTIONE. R SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. TVR AD INVICEM : TRANSEAMVS VSQVE BETHLEHEM EST QVOD DOMINVS8 OSTENDIT NOBIS. ET CETERA. NATALE DOMINI. L

IN ILLO TEMPORE : PASTORES LOQVEBANET VIDEAMVS HOC VERBVM QVOD FACTVM OMELIA EIVSDEM LECTIONIS DICENDA IN

SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : PASTORES LOQVEBANTVR AD INVICEM : TRANSEAMVS VSQVE BETHLEEM ET VIDEAMV8 HOC VERBVM QVOD FACTVM EST QVOD DOMINVS OSTENDIT NOBIS. OMELIA IIII? LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI. 0

* [tem natiuitati domini nostri Iesu Christi in diuersis lectionariis assignata. Iam tempore S. Gregorii Magni Romae tres missae hoc die celebrabantur (cf. sermo eiusdem, PL LXXVI, rios). Quod quidem in Anglia tempore Bedae etiam factum esse ex praesentia sequentis homeliae demonstratur.

PL 54 PL 55

HOMELIA I, 7

25

47

temptationum indicat a quibus se suosque subiectos omnes qui perfecte uigilant custodire non desistunt. Et bene nato domino pastores super gregem uigilant ; ille etenim natus est qui dicit : Ego sum pastor bonus ; bonus bastor animam suam dat ro ouibus suis. Sed et tempus inminebat quo idem pastor summe bonus missis in mundum pastoribus oues suas quae longe lateque dispersae errabant ad semper uirentia caelestis uitae pascua reuocaret. Ouorum summo pastori praecepit : $7 diligis me, $asce oves meas. Quod aperiens ait : Confirma fraires tuos.

30

Et facium. est ut discesserunt ab eis angeli in caelum. astores loquebantur ad inuicem : Transeamus usque Bethleem et wideamus hoc uerbum quod factum est quod fecit dominus et ostendit nobis. Et uenerunt festinantes et ynuenerunt. Mariam et

3 VA

Ioseph et infantem bositum 1n fraesepio. Pastores quidem illi felici gaudio festinarunt uidere quod audierant et quia ardenti amore quaesierunt continuo saluatorem quem quaesierunt inuenire meruerunt. Sed et intellectualium pastores gregum immo cuncti fideles qua mentis industria Christum quaerere debeant dictis pariter suis ostenderunt et factis.

40 Transeamus,

45

inquiunt,

«sque Bethleem

et uideamus

hoc uer-

bwm. quod. factwm. est. 'Transeamus ergo et nos, fratres carissimi, cogitando usque Bethleem ciuitatem Dauid et recolamus amando atque eius incarnationem dignis celebremus honoribus. Transeamus abiectis concupiscentiis carnalibus toto mentis desiderio usque Bethleem supernam, id est domum pa-

nis uiui non manu factam sed aeternam in caelis, et recolamus

5o

amando quia uerbum quod caro factum est illuc carne ascendit ibi in dextera Dei patris sedet. Illo eum tota uirtutum instantia sequamur et sollicita cordis ac corporis castigatione procuremus ut quem illi in praesepio uidere uagientem nos in patris solio mereamur uidere regnantem. Et wideamus, inquiunt, hoc uerbum quod factum. est. Quam recta et pura fidei sanctae confessio! Iq $rincipio erat uerbum, et uerbum erat

apud Deum, et Deus erat uerbum. Hoc uerbum natum ex patre

5

A

non factum est quia creatura Deus non est. In qua natiuitate diuina uideri ab hominibus non potuit sed ut uideri posset uerbum. cavo factum, est et. habitaust im. nobis. Videamus 23 loh; x;!'rü 27 Ioh. xxi, 16-17. 28 Luc. xxii, 22. 36 Gteg., Doz. in eu. (PL LXXVI, 1190) ;Hieton., Zozz. de taf. (ed. Motin, 74necd. Mared. 1I, ii, 395, 14-15) 458 II Cor. v, r. 93 Ioh. i, 1. 56 sqq. Hieron., Zoz. de "at. (395, 10-12) 51 Ioh. i, 14.

ptaC R 28 pos! pastotibus ad. bonis C R L 28 diliges S (corr. 5?) — .post apetiens adZ. alibi C R LO 32-33 quod dominus ostendit nobis L| O 34 illi add. sup. lin. $^ 38 festinauerunt.$* R f. 36 amore] animo LL 37 intellectualium] intellectu alio C R 43 pos! amando adZ. quod in ea uerbum caro factum est CR LO 44 tota $* 47 quod oz. $5 post est add. et habitauit in nobis LL 48ubi $* CO£ IllucR 54 505 patte adZ. natum R. 56 di-

PL

48 6o

S. BEDAE

ergo, inquiunt, Aoc uerbum quod factum est quia ante quam factum esset hoc uidere nequiuimus ; quod fecit dominuset ostendit nobis, quod incarnari fecit dominus et per hoc uisibile nobis exhibuit. Ef wenerunt festinantes e Ànuenerunt Mariam et Ioseph et infantem bositum 1n fraesebio. Venerunt pastores festinantes et inuenerunt Deum hominem natum simul et eiusdem natiuitatis ministros. Festinemus et nos, fratres mei,

non passibus pedum sed bonorum profectibus operum uidere eandem glorificatam humanitatem cum eisdem ministris digna seruitutis suae mercede

remuneratis;

festinemus

uidere

il-

lum in diuina patris ac sua maiestate fulgentem. Festinemus, inquam, non est enim tanta beatitudo cum desidia ac tor79 pore quaerenda sed alacriter sunt Christi sequenda uestigia. Nam et ipse cursum nostrum data manu iuuare desiderat delectaturque a nobis audire : Tvahe nos ; ost te curremus n odore unguentorum tuorum. Citius ergo uirtutum gressibus sequamur ut mereamur consequi. Nemo tardet conuerti ad do75 minum nemo differat de die in diem ipsum per omnia et ante omnia precantes ut gressus nostros dirigat secundum eloquium suum et non dominetur nostri omnis iniustitia. Videntes autem. cognouerunt de uerbo quod dictum erat los de buero hoc. Et nos, fratres dilectissimi, quae dicta sunt 8o nobis de saluatore nostro Deo uero et homine interim pia fide percipere plena dilectione festinemus amplecti ut haec in futuro perfectae cognitionis uisu conprehendere ualeamus. Haec etenim sola ac uera est beatorum non solum hominum sed et angelorum uita faciem perpetuo sui cernere creatoris quam 85 desiderabat ardenter psalmista qui dicebat : SZtiwit anima mea ad Deum wuiwum ; quando ueniam et barebo ante faciem Dei ? Cuius solius uisione non autem ulla terrenarum rerum affluentia desiderium suum satiare posse signauit cum ait : Satiabor dum mamnifestabitur gloria tua. Verum quia non otiosi 9o ac desides sed qui uirtutum operibus insudant diuina contemplatione sunt digni sollicite praemisit : Ego autem cum iustitia apparebo 1n conspectu tuo. Videntes ergo pastores cognouerunt de uerbo quod dictum erat illis de Christo quia uisio Dei cognitio eius est et haec est sola beata hominis uita ipso 95 dicente ac testante qui nos patri commendans dicit inter alia : 72 Cant. i, 5.

*6 Ps. 118, 135.

85 Ps. 41, 3.

89, 91 Ps. 16, 15.

uinitas C 60 et] ac R uisibilem R 67 seruicii sui C R L, (corr. L3) remunetatos .$ (corr. .$7) 69 est ozz. .$ nam non est tanta beatitudo IL nam tanta beatitudo non ... est quaerenda O 70 sed oz. C L (add. L3) aliter L (corr. L2) uestigia sequenda C 21-72 delectatur C *3 odofemi T0 Citis C R L (corr. L?) 7? et]ut L? nostri] nobis IL 83 et on. 5 85 ardenter o». R 86 apparebo C 88 satiari RL Of designauit R 92 ergo]autem Cf . 93 uisio oz. R. 94 5os7 uita add. domino R 968 dicente oz. C L (add. in marg. LJ) ^ ac testante] adtestante C I, atque adtestante R

HOMELIA I, 7

49

Haec est autem wita aeterna ut cognoscant te uerum et unum Deum et quem misisti Iesum Christum. Et omnes qui audierunt mirati sunt et de his quae dicta erant à jastoribus ad ipsos. Non celauere silentio pastores archana quae diuinitus agnouerant sed quibuscumque potuere dicebant quia et spiritales ecclesiae pastores in hoc maxime sunt ordinati ut uerbi Dei mysteria praedicent et mira quae in scripturis didicerint mjranda suis auditoribus ostendant. Non solum pastores episcopi presbyteri diaconi uel etiam IO VA rectores monasteriorum sunt intellegendi sed et omnes fideles qui uel paruulae suae domus custodiam gerunt pastores recte uocantur in quantum eidem suae domui sollicita uigilantia praesunt. Et quicumque uestrum saltim uni aut duobus fratribus cotidiano regimine praeest pastoris eisdem debet officium quia in quantum sufficit pascere hos uerbi dapibus iubetur. Immo unusquisque uestrum, fratres, qui etiam priuatus uiuere creditur pastoris officium tenet et spiritalem pascit gregem uigiliasque noctis custodit supra illum, si bonorum actuum cogitationumque mundarum sibi adgregans multituIIS dinem haec iusto moderamine gubernare caelestibus scripturarum pascuis nutrire et peruigili solertia contra inmundorum spirituum insidias seruare contendit. Maria T2 o

auiem

conseruabat

ommia

uerba

haec conferens

im

corde suo. Maria uirginalis pudicitiae iura custodiens secreta Christi quae nouerat nemini diuulgare uolebat sed ipsa haec quando uellet et quomodo uellet diuulgare reuerenter expectabat ; ipsa autem

eadem

secreta quamquam

ore tacito

uigili tamen corde sedula scrutabatur. Et hoc est quod ait, conferens in corde suo. Conferebat quippe ea quae acta uidebat T2 vA his quae agenda legerat. Videbat namque se de stirpe Dauid ortam in Nazareth de spiritu sancto filium Dei concepisse. Legerat in propheta : Exiet uirga de radice Iesse, et nazarveus de radice eius ascendet, et vequiescet super eum spiritus domini. Legerat : Et tu Bethleem Effrata baruula es àn milibus Iuda ; 130 ex te mihi egredietur qui sit dominator in. Israhel, et egressus eius ab initio a diebus aeternitatis. Videbat se in Bethleem peperisse dominatorem Israhel qui aeternus ex patre Deus ante saecula natus est; uidebat se uirginem concepisse et pepe96 Ioh. xvii, 3.

127 Es. xi, 1-2.

129 Mich. v, 2.

96 pos; te add. esse 5?/ 98 audierant C L (corr. L')f posterius et om. SL 102 uerbi] ubique IL, 103 didicerunt IL, mirando 5 — 104 Non] Nec CR LL (corr. LJ) — post ptesbyteri aZ. ct C R LO f£ diacones CR LO f — 105 intellegendi sunt C — 108 saltem C R L^ — 109 eidem . (corr. eiusdem 5$?) eiusdem f 109-110 20:7 officium a4Z. implere $? IL, O £f 113 noctis oz. C supet CL O 116 uigili C R sollertia .$! C R L O 117 insidiis R 118 conferens oz;. C

120 ipsum $?CR L Of 122 quamuis C R L oz. O 124 pos? uidebat a44. cum CR.L 127 ;zp. nazareus add. flos L 129 ifftatha $ paruulus CL (corr. L2) O 130 mihi R* (corr. enim R?) 132 ex patre ozz. R.

PL 37

50

S. BEDAE

risse filium et uocasse nomen eius Iesum. Legerat in prophe nomen ur uocabit et filium, pariet. et et concipi uirgo Ecce 155 tis : eius Emmanuhel. Legerat : Bos cognowit fossessorem suwm et asinus raesepe domini sui. Videbat dominum positum in praesepe quo bos et asinus solet nutriendus aduenire. Meminerat sibi dictum ab angelo : Spiritus sanctus superueniet in r 140 te, et uirtus altissinii obumbrabit tibi. Ideoque et quod nascetu atis natiuit modum t Legera Dei. filius ur ex te sanctum uocabit eius nonnisi angelo reuelante potuisse cognosci dicente Esaia : Generationem eius quis enarrabit ? Legerat : Et tu turris gregis nebulosa filia Sion usque ad te uenient, ei ueniet. potestas s 14j prima regnum filiae Hierusalem. Audiebat angelicas uirtutein ibus pastor isse quae sunt filiae supernae ciuitatis apparu loco qui a conuentu pecorum antiquitus turris gregis uocabatur et est uno miliario ad orientem Bethleem ubi etiam nunc tria pastorum illorum monumenta in ecclesia monstrantur. 150 Nouerat tunc uenisse in carne dominum cui una et aeterna est cum patre potestas qui regnum daret ecclesiae filiae scilicet caelestis Hierusalem. Conferebat ergo Maria ea quae fienda legerat cum his quae iam facta cognouit non haec tamen ore promens sed clausa seruans in corde. Et reuersi sunt pastores glorificantes et laudantes Deum àn 155 omnibus quae audierant et widerant sicut. dictum est ad illos. Discamus et nos, fratres carissimi, a contemplatione domini-

160

165

170

cae dispensationis qua nobis pie subuenire dignatus est ad agendas semper beneficiis eius gratias euerti. Si enim illi sola adhuc natiuitate eius cognita reuersi sunt glorifiantes et laudantes Deum in omnibus quae audierant et uiderant, quanto magis oportet nos qui totam incarnationis illius seriem ex ordine cognouimus qui sacramentis illius inbuti sumus in omnibus gloriam eius ac laudem non solum uerbis sed etiam factis praedicare neque umquam obliuisci quod ideo Deus homo natus est ut nos ad imaginem et similitudinem suae diuinitatis renascendo reficeret ; ideo baptizatus aqua ut ad nostrorum ablutionem scelerum omnium fluenta fecundaret aquarum ; ideo temptatus in heremo ut uincendo temptatorem nobis quoque uincendi peritiam uirtutemque tribueret ; ideo Ambrt., exp. eu. s. Luc. (C$EL 32,iv, 50, 13-14). — 136 Es. i, 147-149 Beda, 4e /or. Mich. iv, 8. 143 Es. liii, 8. 139 Luc. i, 55. 2 EL 39, 312, 9-12) ; Adamn. de /or. sant. (C$EL, 59, 258, 7-15). — 192-153 sanc. (CS Hieron., £ozz. de tat. (396, 2-3).

135 Es. vii, 14.

138 praesepio C R! (ex praesepi) L* (corr. praesepi L!) praesepi f 138 Meminit $* C L (corr. L*) 141 ex te oz. C add. sup. lin. L 142 ysaia R, isaia f 143 pos! generationem add. autem CR LOf — i446liae $? CIO — Syon CL 147 gregis oz. C 148 nunc]tunc C 149 illorum add. sup. Jin. 51 150 euenisse R 1350-151 aetecna potestas est cum patre C 152 caelestis a4Z. sup. lin. $t 153 fienda] facienda L O cognouetat RO 163 cognoscimus R L (eorr. L3) 167 reficetet] teformaret L (corr. L!)

PL 38

HOMELTIA I, 7 mortuus

ut mortis destrueret imperium ; ideo resurrexit

5I et

ascendit in caelum ut nobis resurgendi a mortuis atque in caelestibus perpetuo regnandi spem exemplumque praeberet. Pro quibus singulis reuersi ad intuitum piissimae dispensatio175 nis eius glorificemus et laudemus ipsum Deum ac dominum nostrum lesum Christum qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 174 singuli .$* R

175 et] ac C

174 pos! sancti add. Deus C R f.

HOMELIA IN NATIVITATE

8 DOMINI*

(Ioh. i, r-r4)

IO

15

Quia temporaleni mediatoris Dei et hominum hominis Iesu Christi nativitatem quae hodierna die facta est sanctorum uerbis euangelistarum Mathei uidelicet et Lucae manifestatam cognouimus libet etiam de uerbi, id est de diuinitatis eius aeternitate in qua patri manet semper aequalis beati Iohannis euangelistae dicta scrutari qui singularis priuilegio meruit castitatis ut ceteris altius diuinitatis ipsius caperet simul et patefaceret archanum. Neque enim frustra in caena supra pectus domini Iesu recubuisse perhibetur sed per hoc typice docetur quia caelestis haustum sapientiae ceteris excellentius de sanctissimo eiusdem pectoris fonte potauerit. Vnde et merito in figura quattuor animalium aquilae uolanti conparatur. Cunctis quippe auibus aquila celsius uolare cunctisque animantibus clarius solis radiis infigere consueuit obtutus. Et ceteri euangelistae quasi in terra ambulant cum domino qui temporalem eius generationem pariter et temporalia facta sufficienter exponentes pauca de diuinitate dixerunt; hic autem quasi ad caelum uolat cum domino qui perpauca de

8 sqq. Ioh. xiii, 25 ; Aug., /ract. in Iob. (PL XXXV, 1662-3). 625).

11 sqq. Greg.,

mor. (PL LXXVI,

3 manifeste C P L (corr. manifestam L7) 4 posterius de oy. CPLOfF 6-7 castitatis meruit C * post altius add. diuinae scripturae conditoribus C P IL 9 domini oz. C 11 potauit IL 13 cunctis CP LOf 17 dixerant L.*

INITIVM SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN PRINCIPIO ERAT VERBVM... OMNEM HOMINEM VENIENTEM IN MVNDVM... PLENVM GRATIA ET VERITATE. HOMELIA (BEDAE PRESBITERI add. $2) LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN NATALE DOMINI. I LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN PRINCIPIO ERAT VERBVM, ET VERBVM ERAT APVD DEVM, ET DEV8 ERAT VERBVM. ET RELIQVA V8QVE PLENVM GRATIAE ET VERITATIS. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PREESBITEBRI. [^] LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN PRINCIPIO ERAT VERBVM, ET VERBVM ERAT APVD DEVM, ET DEVS ERAT VERBVM V8QVE ET VIDIMVS... PLENVM GRATIAE ET VERITATIS. V OMELIA DOMNI BEDAE IN NATALE DOMINI. P SEQVENTIA SANCTI EVANGELII EST NIHIL. ET RELIQVA. L

SECVNDVM

IOHANNEM.

SECVNDVM IOHANNEM. IN PRINCIPIO ERAT VERBVM.. LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PREBBITERI.

* Romae inuenitur.

solum hoc

tempore

IN PRINCIPIO FACTVM 0

EST

ERAT VERBVM... NIHIL.

OMELIA

FACTVM QVINTA

pericope haec pro natiuitate domini in usu

PL 38

PL 39

HOMELIA I, 8

53

temporalibus eius actis edisserens aeternam diuinitatis eius potentiam per quam omnia facta sunt sublimius mente uolando et limpidius speculando cognouit ac nobis cognoscendam scribendo contradidit. Ergo alii euangelistae Christum ex tempore natum describunt Iohannes eundem in principio fuise testatur dicens : I» $rincifio erat uerbum. Alii inter ille ipsum 25 homines eum subito apparuisse commemorant apud Deum semper fuisse declarat dicens : e£ werbwm. evat apud Dewm. Ali eum uerum hominem ille uerum confirmat esse Deum dicens : e£ Deus erat uerbum. Alii eum hominem apud homines temporaliter conuersatum ille Deum apud Deum in principio manentem ostendit dicens : Hoc erat in jrincipbio apud Deum. Ahi magnalia quae in homine gessit perhibent ille quod omnem creaturam uisibilem et inuisibilem per ipsum Deus pater fecerit docet dicens : Omnia per ipsum. facta sunt, et sine ipso factum est niil. Et mire beatus 3 Iohannes initio euangelii sui de diuinitate saluatoris et fidem recte credentium sublimiter inbuit et hereticorum perfidiam potenter exsuperat. Fuere namque heretici qui dicerent, si ergo natus est Christus, erat tempus quando ille non erat. Quos primo sermone redarguit cum ait : 40 In principio erat uerbum. Neque uero ait, In principio coepit esse uerbum, ut uidelicet eum non ex tempore ortum sed in exortu temporum existentem ac per hoc sine ullo temporis initio de patre natum monstraret iuxta quod ipse loquitur in prouerbiis : Dominus possedit me initio uwiarum, suarum 4 ante quam quicquam faceret a principio, ab aeterno ordinatus sum. Item fuere heretici qui tres sanctae trinitatis personas esse negantes dicerent, idem Deus quando uult pater est, quando uult filius est, quando uult spiritus sanctus est, ipse tamen unus est. Quorum destruens errorem subiungit : $0 Et uerbum erat apud Deum. Si enim alius apud alium erat, duo sunt profecto pater et filius et non unus. Ipse modo pater modo filius modo etiam spiritus sanctus est quasi mutabilis sit diuinae substantiae natura cum apertissime Iacobus dicat apostolus : Apud quem non est transmutatio mec wicissi-

20

m]

A

44 Prou. viii, 22-23. 46 sqq. Aug., serzz. 71 (PL XXXVIII, 448); 185, (98891) ; serzz. (ed. Morin, Mise. 7Agost. 1, 476, 3-477, 8) ; Beda, Pom. Il. 24 (362, 154170) 54 Iac. i, 17.

19 actibus 5? I.* 921 cognoscenda L, 22 tradidit P — 24 fos; principio ad4. iam CP L 27 ille ipsum uerum Deum confirmat esse C — os7 ille ad. ipsum $* (Gn ras) P L (corr. uerum LL?!) 28 dicens add. sup. Jim. $ hominem eum CPLOf | 38DeumCP 37 Fuerunt L 41 pos! uerbum ad4. sed in principio, inquit, erat uerbum C P L 42 ante exortum IL exorto tempore C post temporum add. iam CP L 45 ordinata CL O 46 fuerunt C P L f 82 pos! pater add.ipse P ^ 83sitadd.sup./in. $* ^naturae P L (corr. L') Iacob L

54 55

S. BEDAE

tudinis obumbratio. Item fuere quidam praui dogmatis auctores qui Christum hominem tantum confitentes Deum prorsus esse non crederent. Quos consequenter obprimit cum ait : Et Deus erat uerbum. Fuere alii qui Deum quidem illum sed ex tempore incarnationis factum non autem

aeternum

ante

saecula natum a patre putarent. Vnde quidam talium dixisse commemoratur, Non inuideo Christo facto Deo quoniam et ego, si uolo, possum fieri secundum ipsum. Et horum nefandam refellit sententiam euangelista cum ait : Hoc erat in brincipio apud Deum. Id est, hoc uerbum quod 65 Deus est non ex tempore coepit sed in principio erat Deus apud Deum. Item fuere ueritatis inimici qui Christum et ante partum uirginis fuisse iam non negarent non tamen natum ex patre Deum sed factum a patre et ideo minorem patre quia creaturam crederent. Etiam hos damnat euangelicus sermo 79 qui dicit : Omnia ber ipsum jacta sunt, eb sine ipso factum est malui. Si enim nihil creaturarum sine ipso factum est, patet profecto quia ipse creatura non est per quem omnis creatura facta est. Et ne quis audiens factam per dominum creaturam mutabi75 lem crederet eius uoluntatem quasi qui subito uellet facere creaturam quam ab aeterno numquam ante fecisset manifeste docet euangelista factam quidem in tempore creaturam sed in aeterna creatoris sapientia quando et qualis crearetur semper fuisse dispositum. Et hoc est quod ait : Quod factum est in ipso wita erat. Id est, quod factum in 8o tempore siue uiuum siue uita carens apparuit omne hoc in spiritali factoris ratione quasi semper uixerat et uiuit. Non quia coaeternum est creatori quod creauit sed quia coaeterna est illi ratio uoluntatis suae in qua ab aeterno habuit et habet 85 quid et quando crearet qualiter creatum gubernet ut maneat ad quem finem singula quae creauit perducat. Sequitur : Et wita erat lux hominum. Quo uerbo aperte docetur quod ipsa uitalis ratio per quam omnia disposita sunt et reguntur non omnem creaturam sed rationabilem tantum ut sapere 9 o possit inluminat. Homines namque qui ad imaginem Dei facti sunt percipere sapientiam possunt animalia non possunt. Sed et animalis quicumque est homo non percipit ea. quae sunt spiritus Dei. Vnde bene cum dixisset, e£ wita erat lux. homanum, subiunxit et de his qui ab humanae conditionis honore 9 vA procul recedentes conparati sunt iumentis insipientibus et

6o

61-62 Greg., zzor. (PL LXXVI, 89). 89 sqq. Aug., 7racf. in Iob. (PL XXXV, 1388). 92 I Cot. ii, 14. 95 Ps. 48, 13. 55 fuerunt LL 61 memoratur C P L (corr. L?) 63 pos; principio aZ. iam C 67 iam fuisse CP LL 682a]ex.$ posterius patte] patri LL *2 profecto patet. Jo 9? creaturam in tempore C *8 creatoris] conditoris C *9 fuisse add. in marg. 5$? 85 gubernaret P 93 cum bene C

PL 40

HOMELIA I, 8

55

similes facti sunt illis atque ideo recte ueritatis luce priuantur. Et lux, inquit, 2n tenebris lucet, et tenebrae eam mon conpreIOO

henderunt. Lux quippe est hominum Christus qui omnia quae inluminari merentur corda hominum suae praesentia cognitionis inlustrat ;tenebrae autem stulti sunt et iniqui quorum

caeca praecordia lux aeternae sapientiae qualia sint manifeste cognoscit quamuis ipsi radios eiusdem lucis nequaquam capere per intellegentiam possint, ueluti si quilibet caecus IOS iubare solis obfundatur nec tamen ipse solem cuius lumine perfunditur aspiciat. Sed non tamen tales omnino superna pietas dispexit uerum medelam eis salutis qua ad uidendam lucem peruenire possint adhibuit. Ipsa lux inuisibilis ipsa Dei sapientia carne in qua uideri posset induta est quae in homiIIO nis habitu apparens et loquens hominibus paulatim fide purificata eorum corda ad cognotionem suae diuinae uisionis proueheret. Missus est ante illum homo magni meriti cuius testimonio pararentur omnes ad audiendam mox ut appareret ipsam Dei sapientiam ad uidendum ipsum solem iustitiae IIS nube iam corporis tectum, id est ad uidendum audiendumque hominem qui Deus esset plenum gratiae et ueritatis. Fwit, inquit, homo missus a Deo cui nomen erat Iohannes. Hic uenit 4n testimonium ut testimonium. perhiberet de lumine ui omnes crederent ber illum. Non ait, ut omnes crederent in I20 illum ; Maledictus enim. homo qui confidit 4n homine et boni carnem brachium suum ; sed ut omnes, inquit, crederent per illum, hoc est ut per illius testimonium crederent in lucem quam necdum uidere nouerant dominum uidelicet Iesum Christum qui de se ipso testatur : Ego sum lux munda ; qui se125 quitur me non ambulat in tenebris sed. habebit. lumen uitae. Sequitur : Non erat ille lux sed. ut testimontum perhiberet de lumine. Erat lux uera quae inluminat omnem. hominem uenientem qn. mundum. Et sancti quidem homines lux sunt recte uocati di130 cente ad eos domino : Vos estis lux mundi ; et apostolo Paulo : Fuistis aliquando tenebrae nunc autem lux in domino. Sed multum distat inter lucem quae inluminatur et lucem quae in120 Hier. xvii, 5.

124 Ioh. viii, 12.

132 sqq. Aug., Zracz. in Iob. (P L.XXXV,

130 Matth. v, 14.

131 Eph. v, 8.

1391-2).

96 luce] lumine P O luce uetitatis C — 99 hominum est CIL 100 praesentiae C 100-101 cognitione C 104 per intellegentiam capere P 105 effundatur P, perfundatur O 106 perfundatur .$ (corr. $?) C 107 medellam P — 108 possent.jJ* PL,O f 109carnem P L,O — possit C 111 corda eorun C 112ilam CP L(eorr. L7) — 113 pararentur] parerent $* — 114 ipsam] ipsa C sapientia C uidendum L* (corr. intuendum L4) 116 plenus 4? 118 in testimonio C (zorr. C) 120 ponet .$ 121 omnes crederent, inquit C 124 se add. sup. lin. $? post testatur adZ. dicens L 125 ambulabit P LL lumen] lucem P 128 505; in adZ. hunc C O

PL. 41

S. BEDAE

56 155

luminat, inter eos qui participationem uerae lucis accipiunt ut luceant et ipsam lucem perpetuam quae non solum lucere in se ipsa sed sua praesentia quoscumque adtigerit inlustrare sufficit. Ad cuius conparationem uerae lucis non tantum minores quilibet electi uerum etiam ipse Iohannes quo maior inter natos mulierum nemo surrexit lux non esse asseritur ut uidelicet Christus non esse quod putabatur monstretur.

140 Ille enim, ut scriptum est, erat lucerna ardens et lucens ; ardens

scilicet fide et dilectione lucens uerbo et actione. Gratiam uero lucis pectoribus infundere solius est eius de quo dicitur : Erat lux uera quae inluminat omnem hominem uenientem in mundum ; omnem

uidelicet qui inluminatur siue naturali ingenio

14j seu etiam sapientia diuina. Sicut enim nemo a se ipso esse ita etiam nemo a se ipso sapiens esse potest sed illo inlustrante de quo scriptum est : Omnis sapientia a domino Deo est. Cuius utramque naturam et diuinam uidelicet qua semper ubique totus manet et humanam ex qua in tempore natus loco inclusus 150 apparuit consequenter euangelista describit dicens : In mundo erat, et mundus ber ipsum factus est, et mundus eum non cognouit. In propria uenit, et sui eum non receperunt. In mundo quippe erat et mundus per ipsum factus est quia Deus erat quia totus ubique quia suae praesentia maiestatis 155 sine labore regens et sine onere continens quod fecit. Et mundus eum non cognouit quia lux in tenebris lucet et tenebrae eam non conprehenderunt. Mundum namque hoc loco dicit homines mundi amore deceptos atque inhaerendo creaturae ab agnoscenda creatoris sui maiestate reflexos. In propria ue160 nit quia in mundo quem per diuinitatem fecit per humanitatem natus apparuit ; in propria uenit quia in gente Iudaea quam sibi prae ceteris nationibus speciali gratia copulauerat incarnari dignatus est. In mundo ergo erat et in mundum uenit. In mundo erat per diuinitatem in mundum uenit per in165 carnationem. Venire quippe uel abire humanitatis est manere et esse diuinitatis. Quia ergo cum in mundo esset per diuinitatem mundus eum non cognouit dignatus est uenire in mundum per humanitatem ut uel sic eum mundus agnosceret. Sed uideamus quid sequitur : 170 In propria uenit, el sui eum non receperunt. Quem enim in potentia deitatis cuncta creantem regentemque non cognoue-

rant ipsum in carnis infirmitate miraculis coruscantem recipere noluerunt. Et quod grauius est sui eum non receperunt 137 Matth. xi, 11 ; Luc. vii, 28.

140 Ioh. v, 35.

147 Eccli. i, 1.

133 patticipatione C O 135 pos; sed add. et CP IL 143 5os/ in add. hunc C O 145 etiam oz. CP LO f . semetipso L 146 etiam ozz. C 150 describens dicit L 157 pos? hoc add. in C L dicit hoc in loco P 159 ab oz. C a cognoscenda P L 160 quia z;que 161 uenit oz. L 164 In mundo usque uenit ozz. C 168 pos? ut add. uidelicet C —— cognosceret C P L O f 169 quod P O

PL 42

HOMELIA I, 8 175

180

18

A

19 o

195

20 o

20

A

210

57

homines scilicet quos ipse creauit. Iudaei quos peculiarem sibi elegerat in plebem quibus suae cognitionis reuelauerat archanum quos mirificis patrum glorificauerat actis quibus suae legis doctrinam contulerat ex quibus se incarnandum promiserat et in quibus se incarnatum ut promiserat ostendit ipsi eum recipere uenientem magna ex parte recusarunt. Neque enim omnes recusarunt alioquin nullus esset saluus et superuacua eius esset incarnatio. Nunc autem multi eum ex utroque populo credendo receperunt de quibus euangelista consequenter insinuat dicens : Quotquot autem receperunt eum dedit eis potestatem filios Dei fieri his qui credunt in nomine eius. Consideremus, fratres carissimi, quanta gratia redemptoris nostri quam magna sit multitudo dulcedinis eius. Vnicus ex patre natus est et noluit remanere unus ; descendit ad terram ubi fratres sibi quibus regnum patris sui dare possit adquireret. Deus ex Deo natus est et noluit Dei tantum filius manere ; hominis quoque filius fieri dignatus est non amittens quod erat sed adsumens quod non erat ut per hoc homines in Dei filios transferret gloriaeque suae faceret coheredes qui quod ipse semper habebat per naturam inciperent habere per gratiam. Consideremus quanta uirtus est fidei cuius merito potestas datur hominibus filios Dei fieri. Vnde bene scriptum est : Qua iustus ex fide uiwit. Viuit enim iustus ex fide non illa quae labiorum tantum confessione profertur sed ea quae per dilectionem operatur ; alioquin fides si non habeat opera, mortua est in semet ipsa. Nullus se ipsum despiciat nullus de sua salute disperet; curramus omnes curramus singuli ut qui eramus longe mereamur fieri prope in sanguine Christi. Videamus quod dicitur quia quotquot receperuni eum dedit Wlis potestatem fios Dei fieri. Quotquot, inquit, receperunt eum. Non est enim personarum acceptor Deus, sed in omni gente qui timet ewm et operatur iustitiam acceptus est illi. Quo autem ordine credentes filii Dei possint fieri et quantum haec generatio a carnali distet subsecutus euangelista designat. Qui non ex sanguinibus, inquit, neque ex uoluntate carnis neque ex uoluntate uiri sed ex Deo nati sunt. Carnalis quippe nostra singulorum generatio ex sanguinibus, id est ex natura 186 Ps. 3o, 20. 187 Aug., /rac. in Iob. (PL XXXV, 1394). Beda, Pozz. Y. 5 (34, 89-91). 196 Gal. iii, 11. 198 Gal. v, 6. 201 Eph. ii, 13. 204 Act. x, 35-36.

175 non non set 204

elegeret .9 (corr. 51) 180 recusauerunt C O 181-182 ex utroque populo credendo respuerunt multi credendo receperunt C ^ ex utroque populo credendo respuerunt multi teceperunt P IL 188 unus] solus P 189 posCPLOf 193 quique C 199 habet CO/ . 200 curemus (bis) C eum oz. CP L Of . 206 possunt $* f, possent CPLO 209 posterius

ex oz. 5 6

191 sqq. cf. Iac. ii, 17.

211 natura] semine

CP L B;

PL 435

58

215

220

S. BEDAE

maris et feminae ac conplexu coniugii duxit originem ; at uero spiritalis spiritus sancti gratia ministratur quam à carnali distinguens dominus ait : Ns? quis renatus fuerit ex aqua. e spiritu, non potest introire in regnum Dei. Quod natum est ex carne caro est ; quod natum est de spiritu spiritus est. Verum ne quis hominum dubitet se Dei filium et coheredem Christi posse fieri dat exemplum euangelista quia et ipse filius Dei homo fieri et inter homines habitare dignatus est ut humanae particeps existendo fragilitatis homines diuinae uirtutis suae donaret esse participes. Et uerbum caro factum est et habitauit in. nobis. Quod est dicere, et filius Dei homo factus est et inter homines conuer-

225

230

satus est. Solet namque scriptura modo animae modo carnis uocabulo totum designare hominem. Animae uidelicet ut scriptum est quia descendit Iacob in Aegyptum in animabus septuaginta ; carnis uero ut rursus scriptum est : e uidebit omnis caro salutare Dei. Neque enim uel animae sine corporibus in Aegyptum descendere uel caro sine anima uidere aliquid potest, sed hic per animam totus homo ibi signatur per carnem. Sic ergo hoc in loco quod dicitur, e£ werbwm caro factum est, nihil aliud debet intellegi quam si diceretur, et

Deus homo factus est carnem uidelicet induendo et animam ;

ut sicut quisque nostrum unus homo ex carne constat et aniC EIS ma ita unus ab incarnationis tempore Christus ex diuinitate carne et anima constet. Deus ab aeterno in aeternum existens uerus ut erat hominem ex tempore adsumens in unitatem suae personae uerum quem non habuerat. Sequitur : Et uidimus gloriam eius gloriam quasi unigemià a patre 240 plenum. gratiae et ueritatis. Gloriam Christi quam ante incarnationem uidere non poterant homines post incarnationem uiderunt aspicientes humanitatem miraculis refulgentem et intellegentes diuinitatem intus latitantem illi maxime qui et eius claritatem ante passionem transfigurati in monte 245 sancto contemplari meruerunt woce delapsa ad eum, hwuiuscemodi a magnifica. gloria: Hic est filius meus dilectus 4n. quo máhi conflacui ; et post passionem resurrectionis ascensionisque ipsius gloria conspecta spiritus eius sunt dono mirifice refecti. Quibus omnibus manifeste cognouerunt quod 214 Ioh. iii, 5-6. 220 sqq. Leo Magn., sez. 25 (PL LIV, 211. X 224 sqq. Greg., Dozz. in eu. (PL LXXVI, 1192). 226 Gen. xlvi, 27 ; Deut. x, 22. 227 «Ducati. 245 II Pet. i, 17.

212ac]a S CP LO 215 pos? spititu add. sancto P O pos? Quod add. autem (6 216 pos; pr. est add. et CP LOf | deJ ex LO 217 filium Dei se C, filium se Dei PL O 219 est] sit CL 222 pos? uerbum ad4. inquit C P L 228 pos; Dei add. nostri C 231 in hoc IL 234 constat ex carne LL ex carne et anima constat O 236 constat L 237 unitate I 239 posterius gloriam oz. L 242 fulgentem P

HOMELIA I, 8 250

255

260

265

270

2)5

280

285

59

huiuscemodi gloria non cuilibet sanctorum sed illi solum homini qui esset in diuinitate unigenitus a patre conueniret. Quod autem sequitur Plenwm gratiae et ueritatis. Gratia plenus erat idem homo Christus Iesus cui singulari munere prae ceteris mortalibus datum est ut statim ex quo in utero uirginis concipi et homo fieri inciperet uerus esset et Deus. Vnde et eadem gloriosa semper uirgo Maria non solum hominis Christi sed et Dei genetrix recte credenda et confitenda est. Idem ueritate plenus PL erat et est ipsa uidelicet uerbi diuinitate quae hominem il- 44 lum singulariter electum cum quo una Christi persona esset adsumere dignata est non aliquid suae diuinae substantiae ut heretici uolunt in faciendam hominis naturam commutans sed ipsa apud patrem manens totum quod erat totam de semine Dauid naturam ueri hominis quam non habebat suscipiens. Vnde oportet, fratres carissimi, ut qui humanam redemptoris nostri natiuitatem hodie annua deuotione recolimus et diuinam pariter et humanam eius naturam non annuo sed continuo semper amplectemus amore ; diuinam per quam creati sumus cum non essemus, humanam per quam recreati sumus cum perditi essemus. Et quidem diuina conditoris nostri uirtus sine adsumptione humanitatis nos recreare erat idonea ; humana autem eiusdem redemptoris nostri infirmitas sine adsumente se et inhabitante in se et operante per se diuinitate nos recreare nequiuit. Atque ideo uerbum caro factum est, id est Deus homo factus est et habitauit in nobis ut per cognatum nobis hominis habitum nobis conuersando congruere nos adloquendo instruere nobis uiuendi uiam praebere pro nobis contra hostem confligere nostram mortem moriendo ac resurgendo posset destruere ; per coaeternam uero patri diuinitatem nos interius uiuificando ad diuina sustolleret remissionem nobis peccatorum pariter et spiritus sancti dona concederet et post bonorum perfectionem operum non soIum nos ad uidendam gloriam clarificatae suae perduceret humanitatis sed et incommutabilem nobis essentiam suae diuinae maiestatis ostenderet in qua uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 250 huiusmodi CF L Of 253 Gratia] Gratiae CO f — 258 Item LL 259 50:7 uidelicet a4. et IL quae]quem C GIO E271 crcate xC.P. 273 inhabitante] habitante 275 id est oz. C 246 cognitum CP L Of . 29* nobis 299 ac om. C possit . 281 et] ac CP O 284 et sancti add. Deus C P.

idem] et est CP L — 268amplectamut C P, inluminante IL uique praebere ozz. P om. Cf 286 post

HOMELIA 9 SANCTI IOHANNIS EVANGELISTAE* (Ioh. xxi, 19-24) Lectio

IO

15

20

sancti euangelii quae nobis lecta est, fratres mei,

PL

44 tanto maiori a nobis intentione debet per singula uerba pensari quanto magna supernae gratiae dulcedine tota redundat. Commendat enim nobis beatissimus euangelista et apostolus Iohannes priuilegium amoris praecipui quo ceteris amplius meruit honorari a domino ; commendat testimonium euangelicae discriptionis quod ueritate diuina subnixum nullus fidelium dubitare permittitur ; commendat placidam suae carnis absolutionem quam domino specialiter se uisitante percepit. Sed ut perfecte lectionis huius principia considerare ualeamus libet superiora parumper adtendere. Apparuit dominus post resurrectionem discipulis septem inter quos erant Petrus et Iohannes frustra in piscando tota nocte laborantibus et stans in litore copiosa rete eorum piscium multitudine impleuit moxque egressos ad terram inuitauit ad prandium et inter pran- PL dendum tertio Petrum an se amaret interrogauit ac tertio 45 amorem confitenti quia ter eum negauerat ei tertio pascendas suas oues commisit ; ac deinde quia pro earundem ouium, id est animarum fidelium cura pastorali usque ad martyrium crucis esset peruenturus intimauit dicens : Amen amen dico tibi cum esses dunior cingebas te et ambulabas ubi uolebas ; cum 20 Ioh. xxi, 18.

1 pos? nobis add. modo C P L 4 apostulus .$ 12 erat P 14 littore C tepleuit C PT, 15 egressus CL 17 eum oz. C ei|saequeq esp om. lL 17-18 suas add. sup. lin. $* om. P oues suas pascendas I LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT IESVS PETRO : SEQVERE ME... QVIS EST QVI TRADIT (corr. TRADET $1)... DICIT EI IESVS : SIO EVM VOLO MANERE DONEC VENIO... ET NON DIXIT EI IESV8 : NON MORITVR ; 8ED : SIO EVM VOLO MANERE DONEC VENIO... VERVM EST TESTIMONIVM EIV8. HOMELIA (BEDAE PRESBITERI add. $2?) LECTIONIS EIVS8DEM DICENDA IN NATALE SANCTI IOHANNIS EVANGELISTAE. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT DOMINVS IESVS PETRO : SEQVERE ME. ET CETERA V8QVE AD HOC : ET 8CIMV8 QVIA VERVM EST TESTIMONIVM EIVS. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI. € LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT IESVS PETRO : SEQVERE ME. ET CONVERSVS... QVI TRADET TE. VI. OMELIA DOMNI EEDAE IN NATALE SANCTI IOHANNIS EVANGELISTAE. T LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT IESVS PETRO : SEQVERE ME.. QVI TRADET TE. ET RELIQVA. OMELIA BEATI BEDAE SACERDOTIS IN NATALE SANCTI IOHANNIS. L SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT IESVS TE. OMELIA VI? LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE

* Secundum usum Romanum et Neapolitanum Iohannis Euangelistae assignata est.

PETRO : SEQVERE ME... QVI TRADET PRESBITERI. 0

natali seu adsumptioni sancti

HOMELIA I, 9

25

30

3

A

40

4 II

5o

95

61r

autem senueris extendes manus tuas, et alius te cinget et ducet quo non «is. In manuum namque extensione designauit quod per mortem crucis martyrio coronandus in cinctione alterius quod uinciendus a persecutore in ductu quo non uellet quod tormenta passionis contra uoluntatem esset passurus humanae fragilitatis. Sed ne grauis forte uideretur Petro praedicta a domino passio crucis hanc suo confestim linire curauit exemplo ut cruciatum martyrii eo leuius ferret quo se meminisset similem suo redemptori mortis accipere sententiam. Postquam enim significauit ei qua morte clarificaturus esset Deum protinus adiungit quod in huius capite lectionis audiuimus: Et dicit ei : Sequere me. Ac si aperte dicat, quia ipse prius pro tua redemptione crucis subplicium subire non timui quid tu pro mei confessione nominis crucem pati formidas qui eo gloriosiori martyrii palma clarificaberis quo in hac promerenda magistri iter sequeris. Iam uero ab euangelista non subditur quid post haec dicta dominus et discipuli fecerint sed ex eo tamen innuitur quod subiungit : Conuersus Petrus uidit illum. discipulum quem diligebat lesus sequentem. Patet namque quia cum dixisset Petro, Sequere me, id est crucem patiendo me imitare, surrexit de loco conuiuii et abire iam coepit. Secutus est autem eum Petrus etiam incessu pedum cupiens implere quod audiuit, Sequere me. Secutus est et ille discipulus quem diligebat Iesus. Neque enim arcendum se a consectatu Christi putabat qui non minori se gratia dilectionis a Christo conplexum nouerat. Neque incredibile est ideo utrumque discipulum corporali gressu uestigia domini secutum quia necdum intellexerunt quid significauerit in eo quod Petrum se sequi praecepit. Notum autem noui uestrae fraternitati qui sit ille discipulus quem diligebat Iesus Iohannes uidelicet ipse cuius hodie natalitia festa celebramus qui hoc scripsit euangelium atque ideo suam personam maluit indiciis rerum accedentium quam proprio designare uocabulo. Diligebat autem eum Iesus non exceptis ceteris singulariter solum sed prae ceteris quos diligebat familiarius unum quem specialis praerogatiua castitatis ampliori dilectione fecerat dignum. Omnes quippe se diligere probat quibus ante passionem loqui31 sqq. Excerpta ex sequentibus huius homeliae apud sermones S. Augustini edita sunt (A. Mai, Noua Patrum Bibliotheca, Y, 378-9, 381, cap. i, 2 et 5). 27 uidetur $ (corr..!) 28 lenire CO f 35 supplicium C P LO f 36 formides CLOf 2$7"glotiosiore CP L Of clatrificaberis] glorificaberis P f, glorificabis O 39 quid] quod C 40 subiungitur IL 43 me oz. LL.O iam abite C 44eumoz.C Aóestom.S$ 46enim add. sup. Jin. 51 47 minoteC P L O f

48 pos? Neque add. enim L. —50 intellexerint P, intellexerat L, intellexerant O f£ signauerit P 53 natalicia C P IL B8 praerogatiui P

S. BEDAE

62

tur : Sicut dilexit me pater, et ego dilexi uos ; manete àn dilectione mea. Sed hunc prae omnibus diligit qui uirgo electus ab ipso uirgo in aeuum permansit. Tradunt namque historiae quod eum de nuptiis uolentem nubere uocauerit ; et propterea quem a carnali uoluptate retraxerat potiori sui amoris dul65 cedine donauit. Denique huic moriturus in cruce matrem

6o

suam commendauit

79

75

ut uirginem uirgo seruaret et ipso post

mortem ac resurrectionem caelos ascendente non deesset eius genetrici filius cuius casta uita castis eius tueretur obsequiis. Ponit et aliud suae personae beatus Iohannes indicium subiungens : Qui e£ recubuit in caena super pectus eius et dixit : Domine, quis est qui tradet te ? Hoc quomodo gestum sit superiora huius euangelii loca plenius ostendunt quia uidelicet in caena quam ultimam ante passionem cum discipulis saluator habuit in qua eorum pedes lauit eisque corporis ac sanguinis sui tradidit mysteria celebranda discipulus ille quem diligebat supra pectus recubuerit et cum dixisset eis, Amen

amen

dico uobis

quia

wnus

ex uobis

tradet me,

responderit ille discipulus innuente Petro ut interrogaret et dixerit ei, Domine,

quis est? at dominus

: llle est, inquit,

cui ego intinctum panem. porrexero. Quod autem discipulus ille super pectus magistri recubuit non praesentis solummodo dilectionis sed et futuri erat signum mysterii. Figurabatur etenim iam tunc euangelium quod idem discipulus erat scripturus uberius atque altius ceteris sacrae scripturae pagi85 nis archana diuinae maiestatis esse conprehensurum. Quia enim in pectore Iesu sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi merito super pectus eius recubat quem maiore ceteris sapientiae et scientiae singularis munere donat. Ceteros quippe euangelistas nouimus plura de miraculis nostri saluaautem perpau9o toris pauciora de diuinitate locutos ; lohannes ca de humanis scribens actibus potius se exponendis diuinae naturae indidit archanis patenter insinuans quanta de pectore Iesu fluenta doctrinae caelestis quae nobis ructaret hauserit. Sequitur Hunc ergo cum widisset Petrus dicit Iesu : Domine, hic autem 9 quid? Quia se beatus Petrus audierat per passionem cru-

8o

60 Ioh.xv,9. 61 sqq. Praefazio uel argumentum lIobannis (Wordsworth & White, lNouum Testamentum Latine, Euangelia, 485-89) ; cf. R. A. Lipsius, Die apo&rypben "Apostelgeschicbten und "Apostellegenden, 1, 408-33. 63 sqq. Ioh. xix, 26-7. riri Ioh. xiii, 21. *9 Ioh. xiii, 25-6. 86 Col. ii, 5. 88 sqq. Aug., de cons. eu. (CSEL 45, 7, 13-16) ; zrar£. in Iob. (PL XXXV, 1662-3).

64 uoluntate L potiore S* CPLOf 66 commendauit suam CPL 68 genetrice .$* pos! casta add. eius CP L 40 et oz. P «6 bos pectus add. eius CP LO *8 respondit C P O 49 dicetet C Of, dixit IL at] ait S*LOf SisupaOf S86etom.P scientiaeque P 8? supra CP L Of S8singulatis ozz. C 92 pos? pectore add. Chtisti LL 93 eructaret C 96 se oz. C e£ post audierat add. sup. Jin. C1

PI, 46

HOMELIA I, 9

IOO

IO

A

II Oo

IX

VA

63

cis clarificaturum esse Deum uoluit etiam de fratre et condiscipulo cognoscere qua esset ipse morte perpetuam transiturus ad uitam. Dicit ei Iesus : Sic eum uolo manere donec uento ; quid ad ie ? Tu me sequere. Non, inquit, eum per passionem martyrii uolo consummari sed absque uiolentia persecutoris diem expectare nouissimum quando ipse ueniens eum in aeternae beatitudinis mansione recipiam. Et quid hoc ad te ? Tu tantum crucis patibulum subeundo mea te uestigia sequi debere memento. Et quidem hanc domini responsionem fratres tunc temporis ita tractabant quasi Iohannes numquam esset moriturus. Quod non ita esse intellegendum ipse Iohannes ammonere curauit qui cum praemisisset exisse sermonem istum inter fratres quia discipulus ille non moritur solerter adiecit atque ait : Et non dixit ei Iesus : Non moritur ; sed : Sic eum uolo manere donec uento ; quid ad te ? Non ergo putandum quia discipulus ille non sit mortuus in carne quia nec dominus hoc de illo futurum praedixit, et psalmista ait : Quis est homo qui wiwit e non uidebit mortem ? sed ita potius intellegendum quod ceteris Christi discipulis per passionem consummatis ipse in pace ecclesiae aduentum supernae uocationis expectauerit ; et hoc esse quod dominus ait, sic eum uolo manere donec uento, non

120

I2

A

130

quia non et ipse multos antea labores pro domino pressurasque malorum tolerauerit sed quia ultimum in pace senium finierit utpute ecclesiis Christi per Asiam quam regebat longe lateque fundatis. Nam et in actibus apostolorum cum ceteris apostolis flagellatus inuenitur quando 2bant gaudentes a conspectu concilii quoniam digni habiti sunt bro nomine Iesu contumeliam pati. Et a Domitiano Caesare in feruentis olei dolium missus in ecclesiastica narratur historia ex quo tamen diuina se protegente gratia tam intactus exierit quam fuerat a corruptione concupiscentiae carnalis extraneus.Nec multo post ab eodem principe propter insuperabilem euangelizandi constantiam in Phatmos insulam exilio religatur ubi humano licet destitutus solatio diuinae tamen uisionis et allocutionis meruit crebra consolatione releuari. Denique ibidem apocalipsin 114 Ps. 88, 49. 122 Act. v, 40-41. 125 sqq. Hieron., adz. Ios. (PL XXIII, 247) ; in Matth. (PL XXVI, 149). 128 sqq. Hieron., 4e air-inl. (ed. E. C. Ri-

chardson, Texze und Untersuchungen zur Geschichte der altchbristlichen Literatur XIV , 13, 25-1); Rufin. (ed. Th. Mommsen, Eusebii opera historica ed. Ed. Schwartz, GC$ 9, 221, 14-16). Cf. P. Corssen, Monarcbianische Prologe &u den Vier Evangelien (Texte und Unters. XV, 78-82). 97 de fratre etiam P — 98 agnoscere P — 100 ueniam $/ 103 aeterna 108 esse oz. C 112 ueniam f 11v etest hoc / — 118 est CLO dominus CP L Of 119 multo ante C — 121 50:7 regebat add. iam C P 125 Domiciano CPf doleum $*P 127 intactus] illaesus C* Pathmos CL O, Patmos / insulaP L telegatur C O f, teligatus P — 131 lacio L] auxilio O 132 reuelati 5* O

P IL ait LO 130 so-

PL 47

64

S. BEDAE

quam ei dominus de statu ecclesiae praesenti uel futuro reuelauit manu sua conscripsit. Vnde constat promissionem SiC pertinere quod sine 135 manendi donec ueniret dominus non eo labore certaminis uicturus in mundo sed illo potius quod sine dolore passionis transiturus esset e mundo. Sicut enim in patrum litteris inuenimus cum longo confectus senio sciret inminere diem recessus:sui conuocatis discipulis suis post monita 140 exhortationum ac missarum celebrationem ultimum eis ualefecit ; deinde descendens in defossum sepulturae suae locum facta oratione positus est ad patres suos tam liber a dolore mortis quam a corruptione carnis inuenitur alienus. Atque ita conpleta est ueridica illa saluatoris sententia quia sic eum 145 uoluerit manere donec ipse ueniret. Possumus autem mystice in his quae Petro et Iohanni a domino praedicta atque in eis sunt gesta duas ecclesiae uitas quibus in. praesenti exercetur actiuam scilicet et contemplatiuam designatas accipere quarum actiua communis populo Dei uia uiuendi est ; ad con150 templatiuam uero perpauci et hoc sublimiores quique post perfectionem piae actionis ascendunt. Actiua quippe uita est studiosum Christi famulum iustis insistere laboribus et prius quidem se ipsum ab hoc saeculo inmaculatum custodire mentem manum linguam ac membra corporis cetera ab omni in155 quinamento culpae temptantis continere ac diuinis perpetuo subiugare seruitiis ; deinde etiam proximi necessitatibus iuxta uires succurrere esurienti cibum potum sitienti algenti uestitum ministrando egenos uagosque in domum recipiendo infirmum uisitando mortuum sepeliendo eripiendo inopem de ma160 nu fortioris eius egenum et pauperem a rapientibus eum sed et erranti uiam ueritatis ostendendo ac ceteris se mancipando fraternae dilectionis obsequiis insuper et usque ad mortem pro iustitia certando. Contemplatiua autem uita est cum longo quis bonae actionis exercitio edoctus diutinae orationis dulce165 dine instructus crebra lacrimarum conpunctione adsuefactus a cunstis mundi negotiis uacare et in sola dilectione oculum mentis intendere didicerit gaudiumque perpetuae beatitudinis quod in futura percepturus est uita etiam in praesenti coeperit ardenter desiderando praegustare et aliquando etiam 170 quantum mortalibus fas est in excessu mentis speculando sublimiter. Haec autem uita diuinae speculationis illos maxi153 Iac. i, 27. 159 Ps. 34, 1o.

154 II Cor. vii, 1. 160 Iac. v, 19-20.

157 Matth. xxv, 35-6.

158 Es. lviii, 7.

137 e]a P 140 exhortationem / — 145 uoluit C 146 Iohanne .$ 148 designanter C 149 uia] uita P 150-151 perfectionem] refectionem .$, resurtectionem / 1858-159 infirmum uisitando oz. C 160 diripientibus IL posterius et om. C 161sese C PL 162 obsequium .$ (corr. 5?) 163 autem om. L 164 diutinae] diuinae .$ (corr. 5?) O, diuturnae L 166 5057 sola add. Dein cp pos dilectione a4Z. sui conditoris f 168 futuro .9 (vorr. 5?) 169 coepit P 171 o:£ sublimiter a4. oculum mentis intendere P

PE 48

HOMELIA I, 9

65

me recipit qui post longa monasticae rudimenta uirtutis secreti ab hominibus degere norunt eo liberiorem ad caelestia meditanda animum habentes quo terrenis separatum tumultibus. 17 5 Namque actiua non solis in coenobio monachis sed et cuncto ut diximus populo Dei generaliter ingredienda proponitur. Et quidem utrumque apostolum et Petrum uidelicet et Iohannem quamuis inter homines positum pro excellentis culmine gratiae constat in utraque uita fuisse perfectum at tamen una o uita per Petrum alia designatur per Iohannem. In eo etenim quod

ait Petro

dominus,

Exíendes

manus

iuas, et alius te

cingel eb duce quo mon wis, perfectionem exprimit actiuae conuersationis quae temptationum solet igne probari. Vnde et alibi de ea dicit apertius : Beati qui persecutionem batiuntur 18 ^ jropter iustitiam. Cui recte subiungit dicens, sequere me, quia nimirum iuxta eiusdem Petri uocem Christus passus est pro nobis relinquens nobis exemplum ut sequamur uestigia. eus. Quod autem dicit de Iohanne, s?c eum uolo manere donec ue^i0, Statum contemplatiuae uirtutis insinuat quae non per 190 mortem finienda ut actiua sed post mortem est perfectius domino ueniente conplenda. Actiuus namque labor cum morte deficit mercedem post mortem accepturus aeternam. Quis enim in illa uita panem esurienti dat ubi nemo esurit ? quis aquam sitienti ubi nemo sitit ? quis mortuum sepelit ubi terra uiuentium est ? quis cetera misericordiae opera exercet ubi I9 nullus miser inuenitur ? Actionis ergo ibi labor nullus sed solus praeteritae actionis perpetuus remanet fructus. Speculatiua autem felicitas quae hic inchoatur illic sine fine perficitur quando et supernorum ciuium et ipsius domini praesentia 200 non per speculum et in enigmate sicut nunc sed facie ad faciem uidebitur. Vnde recte de hac sub typo discipuli quem diligebat quemque supra pectus suum fecit discumbere dicit Iesus : S2c eum uolo manere donec uento. Ac si aperte dicat, nolo gustum speculatiuae suauitatis quam maxime in sanctis 20 meis diligo sperantibus in protectione alarum mearum inebriatis ab ubertate domus meae et torrente uoluptatis meae potatis sicut laboriosae usum actionis leti conditione finiri sed post mortem sublimius me apparente atque in meae conspectum maiestatis illos perducente perfici. Sequitur : ^

VA

176 sqq. Aug., Zrac. in Iob. (PL XXXV, 1974). 184 Matth. v, 10. TiPet41821. 200 I Cor. xiii, 12. 205-209 Ps. 55, 8-9. ,

186

172 monastica C ^ uirtuti P — 174 fos? quo add. 4 CP LO f — separantur P O, separatur I 1883 Vnde] Inde $ . etow.CP 190 50;; ut add. uita L O 196 labor ibi L; 199 supernarum CP IL ^ 201 bac] ea L Of . discipoli $* 207 loethi C! PL conditioni P X finite CL Of . 208 meo L. conspectu P L

66

S. BEDAE

Hic est discipulus ille qui testimonium. perhibet de his et scripsit haec ; ei scimus quia uerum est testimonium eius. Iam manifeste beatus Iohannes suam personam designat ex officio quam designare uitat ex uocabulo. Non autem praetereunter intuendum quod dicitur, qui testimonium perhibet de Is 215 et scripsit haec. Perhibuit quippe testimonium uerbo Dei praedicando perhibuit 'scribendo perhibuit denuo eadem quae scripserat docendo perhibet etiam nunc euangelium quod descripsit ecclesiis legendum pandendo. Siquidem a tempore dominicae passionis resurrectionis et ascensionis in caelum usprincipis tempora per annos circiter 220 que ad ultima Domitiani sexaginta et quinque absque ullo scribendi adminiculo uerbum praedicabat. At ubi a Domitiano qui secundus post Neronem christianorum persecutor extitit exilio missus est inrumpentes in ecclesiam heretici quasi in destitutum pastore ouile 225 lupi Marcion Cherintus et Hebion ceterique antichristi qui Christum fuisse ante Mariam negabant simplicitatem fidei euangelicae peruersa maculauere doctrina. Sed dum ipse post occisionem Domitiani permittente pio principe Nerua rediret Ephesum conpulsus est ab omnibus paene tunc Asiae episco230 pis et multarum ecclesiarum legationibus de coaeterna patri diuinitate Christi altius facere sermonem eo quod in trium euangelistarum scriptis Mathei uidelicet Marci et Lucae de humanitate eius ac de his quae per hominem gessit sufficiens sibi uiderentur habere testimonium. Quod ille se non aliter 255 facturum respondit nisi indicto ieiunio omnes in commune dominum precarentur ut ille digna scribere posset. Et hoc ita patrato instructus reuelatione ac sancti spiritus gratia debriatus omnes hereticorum tenebras patefactae subito ueritatis luce dispulit in $rincipio, inquiens, erat uerbum, et uerbum 240 erat apud Deum, el. Deus erat uerbum. Similemque initiis totum sui sermonis cursum faciens dominum nostrum lesum Christum sicut uerum hominum uere ex homine temporaliter factum ita etiam uerum Deum uere ex Deo patre aeternaliter natum uere cum patre et cum spiritu sancto semper existen245 tem clarissima adsertione perdocuit immo omnia diuinae ueritatis et uerae diuinitatis quantum alteri mortalium nulli licuit archana reserauit. Et hoc uirgini privilegium recte seruabatur ut ad scrutanda uerbi incorruptibilis sacramenta incor-

210

222 Hieron., de uir. inl. (12, 31-13, 32) ; in Mattb. (PL XXVI, r9).

239 Ioh.

3561.

210 illeoz. CI. 213 uocabolo $* ^ 217-218 descripsit] scripsit I, — 224 ecclesia LL destituta CP LOf . oulia CPLOf 229estom.L 235 in commune] communiter C 236 illo P 23* petacto P 238 patefacta C J21gE 244 posterius cum 0zz. I. 246 et uerae diuinitatis ozz. C

PL 49

HOMELIA I, 9 250

253

67

rupto ipse non solum corde sed et corpore proderet. De cuius dictorum ueritate quam sit nemini ambigendum ipse quoque curauit ostendere qui cum dixisset, H?c est discipulus qui testimonium perhibet de his et scripsit haec, continuo subiecit et ait, ef scimus quia uerum est testimonium eius. Quia ergo et nos cum ceteris fidelibus scimus uerum esse testimonium eius curemus per omnia recta fide intellegendo recta operatione exercendo quae docuit ad dona sempiterna quae promisit peruenire per dominum nostrum Iesum Christum qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 249 procederet.$? C L, prodiret / — 250 ambiendum C 258 5o: omnia add. "AbBPS 256 dona perueniamus sempiterna quae promisit C P IL 288 bos sancti ad. Deus C P O.

HOMELIA 1o SS. INNOCENTIVM* (Matth. ii, 13-23) De morte pretiosa martyrum Christi innocentium sacra nobis est, fratres carissimi, euangelii lectio recitata in qua tamen omnium Christi martyrum pretiosa est mors designata. Quod enim paruuli occisi sunt significat per humilitatis meritum ad martyrii perueniendum gloriam et quia nisi conuersus fuerit quis et effectus ut paruulus non possit animam dare pro Christo. Quod in Bethleem et in omnibus finibus eius occisi sunt ostendit non solum in Iudaea unde ecclesiae coepit origo IO

15

sed et in omnibus eiusdem ecclesiae finibus quacumque per orbem diffusa est persecutionem saeuituram perfidorum et piorum patientiam esse coronandam. Qui a bimo occisi sunt doctrina et operatione perfectos indicant ; qui uero infra simplices uel idiotas fidei tamen non fictae constantia fortes aeque denuntiant. Quod illi quidem occisi sunt sed Christus qui quaerebatur uiuens euasit insinuat corpora quidem ab impiis posse perimi sed Christum pro quo persecutio tota saeuit nullatenus eis uel uiuentibus uel occisis posse auferri sed eos ueraciter contestari quia siue wiuimus domino wiwimus siue morimur domino morimur ; siue enim uiuwimus siue morimur,

20

domini sumus.

Quod iuxta uaticinium Hieremiae

: Vox m

Rama, id est in excelso, audita est ploratus et ululatus multus,

manifeste denuntiat luctum sanctae ecclesiae quo de iniusta 3 Ps. 115, 15. 20 Hier. xxxi, 15.

5-6 Matth.

xviii, 5.

131 Tim. i, 5.

18 Rom.

xiv, 8.

10 saeuituram] futuram L 11 Quia bimi C, Qui bimi P L O f (ex bini L O), bimi.j? 12 indicat C quia! 13 constantiae L| — i5 uiuensoz. C post quidem a7. martyrum C P L O 16 qua L 21 ullulatus .$ 22 quae C SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : ANGELV8 DOMINI APPARVIT IN 80MNIS IOSEPH DICENS : SVRGE ET ACCIPE... QVI CONSVRGENS ACCEPIT PVERVM ET MATREM EIV3 NOCTE ET RECESSIT IN AEGYPTVM.. TVNC HERODES VIDENS QVOD INLVSVS ESSET... RACHAEL PLORANS FILIOS 8VO8; NOLVIT CONSOLARI QVIA NON SVNT. DEFVNCTO AVTEM HERODE ECCE APPARVIT ANGELVS DOMINI.. QVI CONSVRGENS ACCEPIT PVERVM... AVDIENS AVTEM QVOD ARCHELAVS.. TIMVIT ILLVC IRE ET AMMONITV8 IN SOMNIS RECESSIT IN PARTES GALILAEAE... QVAE VOCATVR NAZARED VT ADINPLERETVR QVOD DICTVM EST PER PROPHETAS, QVONIAM NAZAREVB8 VOCABITVR. HOMELIA (BEDAE PRESBITERI add. 5?) LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN NATALE INNOCENTVM. s LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : ANGELV8 DOMINI APPARVIT IN 80MNI8 IOSEPH DICENS : SVRGE ET ACCIPE PVERVM ET MATREM EIVS VSQVE VT ADIMPLERETVR QVOD DICTVM EST PER PROPHETAS, QVONIAM NAZAREVS VOCABITVR. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI. [^] LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : ANGELV8 DOMINI APPARVIT IN 80MNIS IOSEPH VSQVE VT ADIMPLERETVR QVOD DICTVM EST PER PROPHETAS, QVONIAM NAZAREVS8 VOCABITVR. VII. OMELIA DOMNI BEDAE IN NATALE INNOCENTVM. m INCIPIT LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : ECCE ANGELVS8 DOMINI... AD PERDENDVM EVM. ET RELIQVA. OMELIA EIVSDEM DICENDA IN NATALE INNOCENTVM. L SECVNDVM MATTHAEVM. IN ILLO TEMPORE : ECCE ANGELV8 DOMINI... OMELIA VII? LECTIONI8 EIVSDEM VENERABILI8 BEDAE PRESBITERI.

AD PERDENDVM 0

EVM.

* Haec pericope festo Ss. Innocentium martyrum in omnibus fere lectionatiis assignata est.

PL 50

HOMELIA I, 1o

69

membrorum suorum nece gemit non ut hostes garriunt in uacuum cedere sed usque ad solium superni ascendere iudicis ; et

sicut protomartyris Abel ita etiam sanguinem ceterorum martyrum de terra clamare ad dominum iuxta illud uiri sapientis : Non dispiciet preces pupilli nec widuam, si effundat loquelam gemitus. Nonne lacrimae widuae ad maxillam descendunt et exclamatio eius super deducentem eas ? A maxilla enim ascendunt usque ad caelum et dominus exauditor non delectabitur in illis. Quod Rachel plorasse dicitur filios suos nec uoluisse consolari quia non sunt significat ecclesiam plorare quidem sanctorum de hoc saeculo ablationem sed non ita uelle consolari ut qui saeculum morte uicerunt rursus ad saeculi certamina se35 cum toleranda redeant quia nimirum non sunt ultra reuocandi in mundum de cuius aerumnis semel euaserunt coronandi ad Christum. Rachel namque quae ouis aut uidens Deum dicitur ecclesiam figurate demonstrat cuius tota intentio ut uidere Deum mereatur inuigilat. Et ipsa est ouis centesima quam pastor bonus relictis in caelo nonaginta nouem ouibus angelicarum uirtutum abiit quaerere in terra inuentamque suis inposuit humeris et sic reportauit ad gregem. Quaeritur autem iuxta litteram quomodo Rachel plorasse dicatur filios suos cum tribus Iuda quae Bethleem tenebat non de Rachel sed de responsio 45 sorore eius Lia fuerit orta. Vbi tamen facilis patet quia non tantum in Bethleem uerum etiam in omnibus finibus eius pueri sunt omnes trucidati. Tribus autem Beniamin quae de Rachel orta est proxima fuit tribui Iudae. Vnde merito credi debet quod plaga crudelissimae necis non paucos etiam Benstirpis pueros inuoluerit quos progenies Rachel 50 iamineae elata in excelsum uoce plorauerit. Potest et aliter intellegi quia Rachel iuxta Bethleem sepulta est sicut titulus monumenti eius manens usque hodie testatur ad occidentem ciuitatis ultra uiam quae ducit Hebron ; quod ea quae in loco eolocutionis modo recte 2» dem agebantur ipsa egisse prophetico dicatur cuius corpore et nomine locus ipse fuerat insignis. Quod dominus ipse ne occideretur ab Herode sublatus est a parentibus in Aegyptum significat electos saepius malorum inprobitate suis effugandos sedibus uel etiam exilio damnan6o dos. Vbi simul exemplum datur fidelibus ne dubitent rabiem

2

^

39 sqq. Luc. xv, 39 Hieron., zozz. (PL XXIII, 783). 24 Eccli. xxxv, 17-19. 42 sqq. Hieron., 4 4-5 ; Ambr., exp. eu. s. Lu. (CSEL 32, iv, 376, 24-5). 52 sqq. Gen. xxxv, 19-20 ; Beda, 4e Joc. sanc. (CSEL Matth. (PL XXVI, 28). 39, 312, 14-16) ; Adamn., de /oc. sanc. (CSEL 39, 258, 20 sqq.). loquellam $* offendat .$* neque L 24 despicies L 23 gemat L 36 coronandi ozz. C 33 consolare 5* dicitur plorasse L 31 Rachael $* 49-50 Beniamin in ea stirpes C, qui .$* 47 eius ozz. P 4i terram P LO 59 50s£ cffugandos 56 fuerit C CP L 54 Chebron Beniamin stirpis LL O

add. e CL f

PL $1

70

S. BEDAE

persequentium ubi oportunum fuerit declinare fugiendo cum hoc Deum ac dominum suum fecisse meminerint.Siquidem ipse qui erat suis praecepturus, cwm «os persecuti fuerint in. ciuilate ista fugite in aliam, prius fecit quod praecepit fugiendo 6 A hominem quasi homo in terra quem magis paulo ante monstrauit stella de caelo. Quod occisis pro domino pueris Herodes non longe post obiit et Ioseph monente angelo dominum cum matre ad terram Israhel reduxit significat omnes persecutiones quae con7o tra ecclesiam erant mouendae ipsorum persecutorum morte uindicandas eisdemque multatis persecutoribus pacem ecclesiae denuo reddendam et sanctos qui latuerant ad sua loca fuisse reuersuros. Possumus quoque odium Herodis quo perdere Iesum uoluit super persecutionibus quae apostolorum 7 sunt temporibus factae in Iudaea specialiter accipere quando vA inualescente inuidia praedicatores sunt uerbi paene omnes expulsi de prouincia et in gentibus praedicaturi sunt longe lateque dispersi. Sicque factum est ut gentilitas quae per Aegyptum figuratur peccatis ante tenebrosa lumen uerbi perci8 o peret. Hoc est enim puerum Iesum et matrem eius per Ioseph in Aegyptum transferri, fidem uidelicet dominicae incarnationis et ecclesiae societatem per doctores sanctos gentibus committi. Quod erant in Aegypto usque ad obitum Herodis indicat figurate fidem Christi in gentibus mansuram donec 8 I1 plenitudo earum introeat et sic omnis Israhel saluus fiat. Obitus quippe Herodis terminum intentionis malitiosae qua nunc contra ecclesiam Iudaea saeuit insinuat. Occisio paruulorum mortem humilium spiritu quos fugato a se Christo Iudaei peremere designat. Quod autem defuncto Herode redit 9 o ad terram Israhel Iesus finem saeculi denuntiat quando Enoch et Helia praedicantibus Iudaei sopita modernae inuidiae flamma fidem ueritatis accipiunt. Et bene cum Iudaeam deserit fugere et hoc in nocte dicitur cum uero reuertitur nulla non solum fugae sed nec noctis fit mentio quia nimirum quos 9 IZ ob peccatorum tenebras olim persecutores reliquit ipsos ob lucem fidei tandem se quaerentes reuisit. Quod damnato licet Herode Ioseph timore Archelai filii eius in Iudaeam ubi metropolim habebat ire formidans monente angelo in Nazareth 63 Mattb. x, 23. 27):

84-85 Rom. xi, 25-6.

92 Hieron., iz Mazzb. (PL XXVI,

63 qui oz. P 64 praeceperat L 65 pos? ante add. adorandum quasi Deum GOPXpe 67 longe] multo C 71 uindicandos C eisdem .$* O petsequutotibus .$* $4 persequutionibus .$* ?8 facta C $81 uidelicet] scilicet oZ SPA! 82 gentilibus IL 87 Iudae CL O 89 perimere $ CL* designant C 92 accipient CP L,O f — 93 pos? fugere add. in Aegyptum 94 nec] ne P Ip.

PL 52

HOMELIA I, ro

"I

Galilaeae secedit ultima praesentis ecclesiae tempora designat quando pro ea quae nunc est uniuersali gentis illius caecitate qua christianos in quantum ualet persequi non desistit acrior in quibusdam antichristi persecutio consurget et quidem plurimis ad praedicationem Enoch et Heliae a perfidia conuersis sed ceteris ad instinctum antichristi tota intentione IO A contra fidem dimicantibus. Pars igitur Iudaeae in qua regnabat Archelaus perfidos antichristi sequaces ostendit. Porro Nazareth Galilaeae quo dominus transfertur partem gentis eiusdem quae tunc temporis est fidem Christi susceptura designat. Vnde bene Galilaea perpetrata transmigratio NazasancIIO reth flos aut uirgultum eius interpretatur quia nimirum ta ecclesia quo ardentiore desiderio ab his quae in terris uidet ad caelestia promerenda transmigrat eo maiore spiritalium abundat flore ac germine uirtutum. Vnde oportet, fratres carissimi, quia primitias martyrum hodierna festiuitate ueneramur de aeterna quae in caelis est TI martyrum festiuitate sedulo cogitemus eorumque uestigia in quantum possumus sequendo et ipsi eiusdem festiuitatis supernae participes existere curemus testante apostolo quia si socii passionum fuerimus simul et consolationis erimus. Nec de morte eorum lugeamus quam de iustae palmae perI20 tam - ceptione laetemur. Siquidem singulos eorum cum per tormenta pellerentur ex hac uita Rachel gemebunda, id est ecclesia quae genuit, luctu lacrimisque prosecuta est, sed iam hinc expulsos superna Hierusalem quae est mater omnium nostrum 125 mox in aliam uitam obuiis laetitiae ministris excepit atque in gaudium domini sui perpetuo coronandos introduxit. Vnde dicit Iohannes, stabant ante thronum 2n conspectu agna amicti stolis albis et. palmae in manibus eorum. Stant enim modo ante thronum Dei coronati qui quondam ante thronos I5 o iudicum terrenorum iacebant poenis adtriti. Stant in conspectu agni nulla ratione illic a contemplanda eius gloria separandi a cuius hic amore nec per supplicia poterant separari. Stolis fulgent albis et palmas in manibus habent qui praemia in operibus habent dum corpora quae pro domino igni155 bus ustulari a bestiis dilacerari flagris absumi per praecipitia dissolui ungulis abradi omni modo poenarum genere passi

IOO

A

109-110 Hieron., zozz. (PL XXIII, 844, 842). 127 Apoc. vii, 9. Gal. iv, 26.

118-119 II Cor. i, 7.

124

102 persequutio .$ 101 qua] quia P ecclesiae oz. L 99 secessit IL consurgit C 107 gentis] genus C 108 tunc] nunc L temporibus CP L Of X 111 arfidem Christi est susceptura est add. sup. ras. S L iusta 120 50:/ eorum add. iniusta C P LL O CP L 116 seduli dentiori C 122 Rachael $* — pos; est add. sancta C — 123 est os. L, — 129 fos? CPLO 130 iacebant terrenorum C 129 condam $* thronum adZ. et CP LO 135 ustulari om. f acf 134 quam L CP L Of atttiti $9? / 133 quia 136 genera L

PL 55

72

S. BEDAE

sunt dissipari per resurrectionem glorificata recipiunt. Ef clamabant, inquit, uoce magna dicentes : Salus Deo nostro qui sedet super thronum et agno. Magna uoce salutem Deo decanI40 tant qui magna

gratiarum actione recolunt non sua se uirtute sed ipso auxiliante tribulationum inpugnantium superasse certamina. Dicit iterum eorum et praeteritos agones et co-

ronas describens perpetuas :Hi suní qui uenerunt de tribulatione magna et lauerunt stolas suas et dealbauerunt eas 4n, san-

145 guine agni. Stolas quippe martyres in sanguine agni lauerunt dum membra sua quae oculis insipientium uisa sunt poenarum squalore foedari sic potius fuso pro Christo sanguine ab omnibus mundauere contagiis; insuper et beata inmortalitatis luce digna reddidere quod est lotas etiam dealbasse sto150 las in sanguine agni. Jdeo sunt, inquit, ante thronum Dei et seruiunt ei die ac nocte in templo eius. Non est laboriosa sed amabilis et optanda seruitus in Dei laudibus perpetuo adsistere ;dies quippe et nox non uicissitudinem temporis proprie sed perpetuitatem 15

i

typice significat. Nox enim non erit

;llic sed dies una melior in atriis Christi super milia in qua non plorat Rachel filios suos sed absterget Deus omnem lacrimam, ab oculis eorum datque uocem laetitiae et salutis aeternae in tabernaculis eorum qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 137 Apoc. vii, 10. reet exe

143 Apoc. vii, 14.

155 Ps. 85, 1r.

150 Apoc. vii, 15.

1586 Apoc. vii, 17 ; xxi, 4.

154 Apoc.

157 Ps. 117, 15.

136-137 passi sunt] possunt IL, 141 tribulantium IL 148 emundauere C P 150 151 ac] et I. 152-153 assistete 5? C, adstare I, astare O 153 uicissitudine I, proptia LI, proptiam O 154 typice] tropice CP LLOf — est L 156 plotret .$ abstetgit L 157 laeticiae C 158 50:;; eorum add. ei O f 159 50:7 sancti aZ. Deus P L O.

HOMELIA

rr

IN OCTAVA NATIVITATIS DOMINI*

IO

15

20

(Luc: d, 21) Sanctam uenerandamque praesentis festi memoriam paucis PL quidem uerbis euangelista conprehendit sed non pauca cae- 55 lestis mysterii uirtute grauidam reliquit. Exposita namque natiuitate dominica cuius gaudia mox angeli dignis gloriae laudibus extulerunt pastores deuota uisitatione celebrarunt omnes qui tunc audiere mirati sunt nos quoque pro modulo nostro prout potuimus proxime domino largiente congruis missarum hymnorumque sollemniis exegimus subiunxit atque àit : Et bosiquam consummati sunt dies octo wt. circumcideretur puer uocatum est nomen eius Iesus quod wocatum est ab angelo rius quam 4n utero conciperetur. Haec sunt festiuitatis hodiernae gaudia ueneranda haec sacrae sollemnitas diei haec illa supernae pietatis munera sacrosancta quae fidelium cordibus commendans apostolus ait : Qwia ubi uenit plenitudo temporis misit Deus filium suum [actum ex muliere factum sub lege ut eos qui sub lege erant redumeret ut adoptionem filkorum reciberemus. Magna namque dispensatione pietatis ad redemptionem generis humani Deus pater non angelum non archangelum sed filium suum unigenitum mittere dignatus est. Quem quia in diuinitatis suae specie uidere nequiuimus 18 Gal. iv, 4-5.

$8 sollemnibus L 7 prout potuimus oz. CPL i uenetabilemque I. priusfactum] natum f. — 19 16 suum oz. $ 13 sacra P 11 puet oz. IL 21 nequimus P 20 unigenitum ozz. L humani generis LL CONSVMMATI SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : POSTQVAM EIVS IESV8 QVOD VOCATVM SVNT DIES OCTO VT CIRCVMCIDERETVR PVERE VOCATVM EST NOMEN PRESBITERI add. $?) (BEDAE HOMELIA CONCIPERETVR. VTERO IN QVAM PRIVS ANGELO EST AB S LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN OCTABA DOMINI.

: POSTQVAM CONSVMMATI LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE EIVS IESV8 QVOD VOCATVM SVNT DIES OCTO VT CIRCVMCIDERETVRE PVER VOCATVM EST NOMEN LECIONIS EIVSDEM OMELIA RELIQVA. ET . CONCIPERETVR VTERO EST AB ANGELO PRIVS QVAM IN e VENERABILIS BEDAE PREESBITERI. : POSTQVAM CONSVMMATI LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE EIVS IESVS QVOD VOCATVM SVNT DIES OCTO VT CIRCVMCIDERETVRE PVER VOCATVM EST NOMEN BEDAE IN OCTABAS DOMNI EST AB ANGELO PRIVS QVAM IN VTERO CONCIPERETVR. VIII. OMELIA jg : POSTQVAM CONSVMMATI LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE EIVS IESVS QVOD VOCATVM SVNT DIES OCTO VT CIRCVMCIDERETVR PVEE VOCATVM EST NOMEN EIVSDEM DICENDA IN EST AB ANGELO PRIVS QVAM IN VTERO CONCIPERETVE. INCIPIT OMELIA OCTAVAS DOMINI. L DIES OCTO VT CIRCVMSECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : POSTQVAM CONSVMMATI S8VNT AB ANGELO PRÍV8 QVAM IN CIDERETVR PVER VOCATVM NOMEN EIVS8 IESVS QVOD VOCATVM EST BEDAE PRESBITERI. O VENERABILIS EIVSDEM VIII? OMELIA RELIQVA. ET . YTERO CONCIPERETVR

DOMINI.

* Lectio festo circumcisionis domini nostri lesu Christi die octaua post natiuitatem eius Kal. Ian. celebrando generaliter assignata.

"

B.

74

25

30

3 vA

40

45

5o

5 vA

S. BEDAE

magna rursum dilectionis arte praeuidit ut hunc factum ex muliere, hoc est maternae carnis substantia sine uirili admixtione conceptum, ad humanos uerum hominem proferret aspectus qui in diuine uirtute ac substantia manens per omnia quod erat ueram naturae mortalis infirmitatem quam non ha-

bebat indueret. Et ut nobis necessariam oboediendi uirtutem praecipuo commendaret exemplo factum sub lege filium suum misit Deus in mundum ; non quia ipse legi quicquam debeat quia unus magister noster unus est legis lator et iudex sed ut eos qui sub lege positi legis onera portare nequiuerant sua conpassione iuuaret ac de seruili conditione quae sub lege erat ereptos in adoptionem filiorum quae per gratiam est sua largitate reduceret. Suscepit igitur circumcisionem lege decretam in carne qui absque omni prorsus labe pollutionis apparuit in carne et qui in sirnilitudine carnis peccati non autem in carne peccati aduenit remedium quo caro peccati consueuerat mundari non respuit sicut etiam undam baptismatis qua nouae gratiae populos a peccatorum sorde lauari uoluit ipse non necessitatis sed exempli causa subiit. Scire etenim debet uestra fraternitas quia idem salutiferae curationis auxilium circumcisio in lege contra originalis peccati uulnus agebat quod nunc baptisma agere reuelatae gratiae tempore consueuit excepto quod regni caelestis ianuam necdum intrare poterant donec adueniens benedictionem daret qui legem dedit ut uideri possit Deus deorum in Sion tantum in sinu Abrahae post mortem beata requie consolati supernae pacis ingressum spe felici expectabant. Qui enim nunc per euangelium suum terribiliter ac salubriter clamat, N?sé quis renatus fuerit ex aqua et spiritu, non potest introire dn regnum Dei, ipse dudum per legem suam clamabat, Masculus cutus $raejutii caro circumcisa non fuerit peribit anima 4lla de populo suo quia pactum meum irritum [fecit ; id est, quia pactum uitae in paradiso hominibus datum Adam praeuaricante transgressus est in quo omnes peccauerunt peribit de coetu sanctorum,

si non

ei fuerit

remedio

salutari

Vtraque ergo purificatio et circumcisionis

22 sqq. Àug., 24 Ga/. (PL XXXV, 21206); zract. in Iob. (PL. 30 Matth. xxiii, 8. 36 Rom. viii, 3. 3? sqq. Aug., c. /i/. 290, 309); Zract. in lob. (PL XXXV, 1411). 40 sqq. Aug., (CSEL 40, 175, 28-176, 5) ; c. Iu. (PL XLIV, 686 ; 833-5) ; nupt. 42, 276, 3-277, 19) ; serm. (ed. Morin, Mise. 74gos7. 1, 694, 5-12). 8.

49 Ioh. iii, 5.

51 Gen. xvii, 14.

22 prouidit CP LO f

subuentum.

uidelicet in lege XXXV, Pez. (PL. ci. Dei et concup. 45-46

1410). XLIII, xvi, 27 (CS EL Ps. 85,

54-55 Rom. v, 14, 12.

23 post est add. ex CP LOf

materni C — uiti $*

29 debebat CP IL 30 quia] quod C, qui PL Of utem.L 34largitione I. 37-38 consuerat C* P 38 unda CL 43 baptisms CPLOf mreuelante C 44-45 intrare necdum L 46 uidere $* poset CPLO 41 beatae requiei .$* 48 felices C L 50 50s? spititu aZ. sancto P 51 dudum] tunc C L, olim P clamat .$* 51-52 praepucii C 54 bos? ho-

minibus aZ.

a me

CPLO

mandatum f

856 salutare $*

0* in lege

PL 54

HOMELIA I, z1

75

et in euangelio baptismatis tollendae praeuaricationis primae gratia posita est. Et ne cui saeculi labentis aetati superni 6o respectus munera deessent illi quoque qui a mundi exordio usque ad tempora datae circumcisionis uel post datam circumcisionem de aliis nationibis Deo placuerunt uel hostiarum oblationibus uel certe sola fidei uirtute suas suorumque animas creatori commendantes a primi reatus uinculis absoluere 65 curabant. Sine fide enim énpossibile est placere Deo ; et sicut alias scriptum est : J«stus autem ex fide wit. Sed. ueniens in carne Dei filius qui solam carnis naturam nullam autem peccati contagionem traxit de Adam et quia spiritus sancti uirtute de uirgine conceptus et natus est nullo eguit munere 79 gratiae renascentis; utrumque genus purificationis subire dignatus est et circumcisus a parentibus octaua die natiuitatis et tricesimo aetatis anno baptizatus a Iohanne immo etiam tertium salutaris hostiae munus ipse templi dominus pro se non respuit offerri cuius die dehinc tricesima tertia 75 domino opitulante uestra caritas auditura simul est et celebratura mysterium. Cuncta, inquam, et legalis et euangelicae purificationis genera qui nullo indiguit dominus suscipere non dispexit ut et consummandae iam legis decreta suo tempore doceret esse saluberrima et aduenientis euangelii cunctis 8o fidelibus ostenderet aeque subeunda remedia. Sed et hoc quod eodem die suae circumcisionis nomen ut Iesus uocaretur accepit ad imitationem priscae fecit obseruationis quam ex eo credimus sumptam quod Abraham patriarcha qui primus circumcisionis sacramentum in testimo85 nium suae magnae fidei et diuinae ad eum promissionis acce-

9o

pit eodem die suae suorumque circumcisionis etiam nominis amplificatione simul cum sua coniuge benedici promeruit ut qui eatenus Abram, id est pater excelsus, dictus est deinde Abraham, id est pater multarum gentium, uocaretur quia jatrem multarum gentium constitui te. Quae fidelissima promissio tam late per orbem iam patet impleta ut etiam nos ipsi de gentibus ad fidei illius deuotionem uocati ipsum nos patrem spiritaliter habere gaudeamus dicente etiam nobis apostolo : Si autem uos Christi, ergo semen Abrahae estis secundum jro-

95

missionem heredes. Et Sarai, inquit, uxorem tuam non wuoca-

65 Heb. xi, 6. 66 Rom. i, 17. 86 sqq. Aug., ciz. Dei xvi, 28 (CSEL 40, 176-77). 88 Hieron., zoz.(PL XXIII, 775). 89 Gen. xvii, 5. 94 Gal. iii, 29. 95 Gen. xvii, 15. uidelicet I 59 gratiae .9* 63 fide L uirtute oz. L suas] se L 64. uinculi LL soluete C 67 solum .$* nullum .$* 68 quia] qui C (ex quia per. ras.) O 90 pos? utrumque ad. tamen C 71 pos/ citcumcisus a4.

uidelicet C P ILLO f. — $8 pos? imunus add. in templum delatus C P LO 95 si80 aeque] $8 non dispexit] dignatus est C *4 suscipire .$ mul] simile I. 8? benedici]bene C — 89-90 os; patrem a44. inquit C P L O f ea quae sunt C 95-96 uocabis C P CP Of 94 Abrahae semen 91 per orbem oz, C P

PL 55

76

IOO

S. BEDAE

ueris Sarai sed Saram, id est non uocabis principem meam sed principem uidelicet aperte docens ut eam quae tantae fidei particeps et socia facta est non proprie principem suae domus sed absolute principem, id est omnium recte credentium feminarum uocaret et intellegeret esse parentem. Vnde beatus apostolus Petrus credentes de gentibus feminas ad humilitatis castitatis et modestiae uirtutem prouocans eiusdem matris

nostrae Sarae debita cum laude meminit : Szcu£ Sara, inquit, oboediebat Abrahae dominum eum uocans cuius estis filiae bene ; facientes et mon timentes ullam. erturbationem. Haec dilectio-

IIO

IIS

120

125

130

nem uestram, fratres, admonere curauimus ut singuli uestrum meminerint etiam se ipsos percepta fide Christi cum patriarchis nominis excelsi meruisse consortium, si percepta in Christo purificatione baptismi salutaris deriuatum a nomine Christi gaudeant mutuasse cognomen et hoc usque ad finem firmum intemeratumque seruare contendant gaudentes in se illud Esaiae uaticinium esse conpletum : Ef seruos suos uocabit nomüne alio; hoc est nomine christiano quo nunc omnes serui Christi se delectantur insigniri. Neque enim mnomen aliud sub caelo datum est hominibus 4n quo oporteat nos saluos fieri. Vnde propheta consequenter adiungit : 7» quo qui benedicendus est super terram benedicetur 4n domino amen. Dicit et alias de eodem multiplicandam etiam de gentibus ecclesiam alloquens : Videbunt gentes iustum. tuum et. cuncti reges inclitum tuum, et. uocabitur tibi nomen nowwm quod os domini nomünavit. Quare autem puer qui natus est nobis filius qui datus est nobis Iesu, id est saluatoris, nomen acceperit non expositione ut a nobis possit intellegi sed sollicita ac uigili eget intentione ut etiam nos possimus eiusdem nominis participatione saluari. Legimus quippe angelo interpretante quia 2fse salwwm. faciet bopulum suum a peccatis eorum. Et indubitanter credimus ac speramus quia qui a peccatis saluat ipse etiam a corruptionibus quae ob peccata contigerunt et ab ipsa morte saluare non omittit psalmista teste qui ait : Qui $ropittus fil. omnibus iniquitatibus tuis qui sanat omnes languores tuos. Dimissis quippe omnibus iniquitatibus nostris ad integrum omnes languores nostri sana-

96 Hieron., z0z. (PL XXIII, 784-5). 114 Act. iv, 12. 116 Es. Ixv, 16. Matth. i, 21. 130 Ps. 102, 5.

103 I Pet. iii, 6. 112) Es Ixyio15: 119 Es. lxii, 2. 121 Es. ix, 6. 126

L O f! (ex -uetis) 97 dicens 5* 98 principem oz;. C 101 Petrus apostolus LL 108si]se. L,Of£ X 109 baptismo .$* ditiuarum C* IL a om. C 110 gaudent mutasse C ad]in CL 111 intemeratum P conseruare C 113 uocauit alio nomine C 114 delectentur C 115 nos]eos P LL 116 50s; Vnde add. et CPL O 118 alius C 119 tuum a44. sup. /ig. $1 121 nominauit]locutum est / autem] hoc C, iste O — pos? nobis add. et I, O — 122 Iesus C — saluator C — acciperit L, —123 posset C — 124 eius $* — 125 angelo] euangelio IL, 130 testante L f, attestante O

PL

HOMELIA

155

140

I, r1

m7

buntur cum resurrectionis apparente gloria nouissima inimica destructa fuerit mors. Et haec est uera et plenaria nostra circumcisio cum in die iudicii cunctis simul animae carnisque corruptionibus exuti mox peracto iudicio ad uidendam perpetuo creatoris nostri faciem aulam regni caelestis ingredimur quod est typice paruulos circumcisos ad templum domini Hierosolimam cum laudibus hostiarum munus acceptabile deferri. Vera enim circumcisione purgatus templum domini cum muneribus ingreditur qui gloria resurrectionis ab omni labe mortalitatis excoctus cum bonorum fructibus operum supernae ciuitatis gaudia sempiterna subit : Disrupisti, inquiens, uincula mea,

145 libi sacrificabo hostiam laudis ; uota mea domino reddam n

150

155

160

165

alrüis domus domini in conspectu omnis populi eius in medio tui Hierusalem. Quod desiderantissimum tempus caelestis introitus illa dies octaua qua circumcisio celebratur indicat. Sex etenim sunt huius saeculi aetates notissimis temporum distinctae articulis in quibus pro Deo laboribus insistere et pro adipiscenda requie sempiterna ad tempus operari necesse est. Septima est aetas non in hac sed in alia uita quiescentium usque ad tempus resurrectionis animarum. Octaua autem aetas ipsa est dies resurrectionis sine ullo temporis fine beata quando uera omnimodae circumcisionis gloria coruscante non ultra corpus quod corrumpitur adgrauat animam non terrena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem sed corpus iam incorruptibile laetificat animam et subleuat caelestis inhabitatio totum hominem uisioni sui conditoris inhaerentem. Cuius aeterni diei beatitudinem propheta in illo cuius supra meminimus psalmo consequenter exponit animam suam ipse et omnes interioris sui hominis affectus ad benedicendum dominum recordandasque omnes eius retributiones excitans : Qui redemit de interitu, inquit, witam tuam qui satiat in bonis desiderium tuum. qui coronat te in miseratione et misericordia ; renouabitur sicut aquilae iuuentus tua. Et ideo necesse est, fratres carissimi, ut qui ad huius pulcherrimae renouationis quasi summae circumcisionis desideramus praemia pertingere curemus interim primitiuae circumcisionis et 147148 Aug., c. Faust. (CSEL. 25, 474, 11-475; 26). 144 Ps. 115, 16-19. 188); 149 sqq. Aug., civ. Dei xxii, 3o (CYEL 40, 668-70) ;eb. 55 (CSEL 34, ii, (PL. ep. 199 (CSEL, 57, 289) ; de gen. c. Manich. (PL. XXXIV, 190-3) ; serm. 259 202, XXXVIII, 1197-8) ; de frin. (PL XLII, 892-3) ; Beda de fezip. rat. (ed. Jones, 154 sqq. Ambr., exp. eu. s. Lu. (C$EL 32, 1v2 72; 2) ; de tempor. (0. c., 3053). 7Agost. Ji 5-6) ;Aug., serm. 169 (PL XXXVIII, 916) ; serz. (ed. Morin, Mise. 4-5. 102, Ps. 164 2. 102, Ps. 162-163 335, IO).

uera, corr. uere 5? — et] om. S, ac PL 135 Et haec uera ac plenatia est C 138-139 paruulus circumcisus C — 143 operum fructibus 138 caelestis regni C 150 pro] etiam IL 147 desideratissimum C LO 144 subiit $* C (n

1853 beata] breui IL 151 requie ozz. P inquit, de interitu C P LL redimit L O

162 interiores P 165 te oz. IL

164 redimet P,

78

S. BEDAE

:7o renouationis quae cotidiano uirtutum exercitio fit subire PL remedia. Deponamus secundum pristinam conuersationem 7 ueterem hominem qui corrumpitur secundum desideria erroris; renouemur spiritu mentis nostrae et induamus nouum hominem qui secundum Deum creatus est in iustitia et 175 sanctitate ueritatis. Neque audientes circumcisionem in uno corporis nostri membro nos castigare sufficere credamus sed sicut idem alibi monet apostolus : Mwndemus nos ab ommi labe et inquinamento

carmis et spiritus berficientes sanctifica-

tionem in timore Dei ; relegamus acta apostolorum uideamus

189 beatissimum protomartyrem Stephanum Iudaeis se cum domino persequentibus terribiliter intonantem : Dwri ceruice et incircumcisi cordibus et auribus wos semper spiritui sancto vestitishis. Si ergo incircumcisi cordibus et auribus sunt qui spiritus sancti monitis resistunt, est utique cordium et aurium 185 circumcisio. Et si est cordium et aurium, est et omnium

exte-

rioris interiorisque hominis nostri sensuum. Qui enim «iderit mulierem ad concupiscendam eam qui habuerit oculos sublimes huius incircumcisus est uisus ; quibus uoce ueritatis dicitur: Qui est ex Deo uerba Dei audit ; bropterea uos non auditis quia 19o ex Deo non estis. Incircumcisi sunt auribus incircumcisi lin-

gua et manibus quorum os locutum est uamitatem et dextera eorum dextera iniquitatis ; qui loquuntur bacem cum Proximo suo mala autem sunt in cordibus eorum ; el dextera eorum vefleia est muneribus. Incircumcisi sunt gustu quos propheta 19; redarguit dicens : Vae qui $otentes estis ad bibendum winum et uiri fortes ad miscendam ebrietatem. Incircumcisi olfactu et tactu qui unguento et uariis odoribus sunt delibuti qui sequuntur amplexus meretricis aspergentes cubile suum myrra et aloe et cinamomo. Incircumcisi gressibus de quibus psal200 mista commemorat : Contrilio et infelicitas in wis eorum el iam jacis non cognouerunt. At qui omni custodia seruant suum cor qui auertunt oculos suos ne uideant uanitatem qui sepiunt aures suas spinis ne audiant linguam nequam qui gustant et uident quam suauis est dominus quam beatus uir 171 Eph. iv, 22-4. 177 II Cor. vii, r. 181 Act. vii, 51. — 185 sqq. Hieron., in Exech. (PL. XXV, 451). 186 Matth. v, 28. 187 Prou. vi, 17. 189 Ioh. viii, 47. 191 Ps. 145, 8. 192 Ps. 27, 5. 193 Ps. 25, ro. 195 ES: v5122: 198-199 Prou. vii, 17. 200 Ps. r5, 5. 202 Ps.:18,57. 203 204. Ps. 35, 9. Eccli. xxviii, 28.

170 uirtutis C

1*3 pos? renouemur add. autem CP IL,O 175 ueti176 corpore .$* castigati CP IL 178 labe et 0722: GT 180 beatissimum ozz. IL 181 Dura C! (ex Duri) L 183 ergo] enim L 184 5o; cordium add. est CPL 187? concupiscendum C P f habet C 188 pos; uisus add. at C! (ex a) O quibus] ad quos PI. 189 uerbum C 190 5057 posterius incitcumcisi adZ. sunt .$? 292 locuntur $ IL 194 505; sunt adZ. et I. 196 5057 Incircumcisi add. sunt C 197-198 secuntut SI, 198 aspergents PILO f ^ 199 cynamomo .$ Jost Incitcumcisi add. tatis] et ueritate C P I

HOMELIA

I, 11

79

qui sperat in eum qui custodiunt uias suas ut non delinquant in lingua sua qui donec superest alitus in eis et spiritus Dei in naribus eorum non loquuntur labiis iniquitatem nec lingua eorum meditabitur mendacium qui leuant manus suas ad mandata Dei quae diligunt qui ab omni uia mala prohibent pedes 210 suos ut custodiant uerbum Dei isti omnes suos sensus petra spiritalis exercitii se ostendunt habere circumcisos. Petrinis quidem cultris circumcisionem fieri legimus; fetra autem erat Christus cuius fide spe et caritate non solum in baptismate sed in omni prorsus actione deuota purificantur corda bo215 norum. Quae et ipsa cotidiana nostra circumcisio, id est continua cordis mundatio, semper octaui diei sacramentum celebrare non desistit quia nos in exemplum dominicae resur-

205

rectionis quae octaua die, id est post septimam sabbati, facta

est sanctificare consueuit «f quomodo resurrexit Christus a mortuis ber gloriam patris ita et nos in nouitate uitae ambulemus praestante domino ipso nostro Iesu Christo qui cum patre et spiritu sancto uiuit et regnat Deus in omnia saecula saeculorum. Amen. 203 Ps. 38, 2.

Ps. 118, 101. [ Cot. x, 4.

-206-208 Iob xxvii, 3-4.

208-209 Ps. 118, 48.

?11 sqq. Ios. v, 2 ; Aug., serz. 169 (PL XXXVIII, 916).

209-210

212

219 Rom. vi, 4.

CP L — 208 meCP Of — 207 loquentur 206 halitus 205 eo C CP sunt 212 si211 exercitiis I, 210 sensus suos CO . petrae L ditaturt PO C — 219 post quidem C P L, quippe O — 214 pos? sedadd.et C P 215 nosttaoz. ipso 221 ipso domino CP L Christus oz. L quomodo a44. ille L om. O f.

PL 58

HOMELIA

12

IN THEOPHANIA SEV EPIPHANIA DOMINI* (Matth. ii, 13-17)

IO

15

20

Lectio sancti euangelii quam modo, fratres, audiuimus magnum nobis et in domino et in seruo dat perfectae humilitatis exemplum. Ir domino quidem quia cum sit dominus Deus non solum ab homine seruo baptizari sed etiam ipse ad hunc baptizandus uenire dignatus est. In seruo autem quia cum sciret praecursorem se ac baptistam sui saluatoris esse destinatum memor tamen propriae fragilitatis iniunctum sibi humiliter excusauit officium dicens : Ego a te debeo baptizari, et tu uenis ad me ? Sed quia omnis qui se humiliat exaltabitur et dominus qui in forma hominis propter homines instruendos humilis apparuit mox a Deo patre quantum super homines immo etiam super angelos et super omne quod creatum est emineret apparuit uoce lapsa ad eum huiusmodi a magnifica gloria : Hic est filtus meus dilectus in quo. mihi conplacui. Et fidelissimus atque humillimus seruus ille Iohannes qui baptiZarti a domino quam dominum baptizare magis optauit et ipsum baptizare dominum et apertis suae mentis oculis descendentem super eum spiritum prae ceteris mortalibus uidere promeruit. Verum quia breuiter ista praelibauimus latius iam cuncta exposituri ipsum sacrae lectionis uideamus exordium. Tunc uenit, inquit, Jesus in Iordanem ad Iohannem ut bap3 sqq. Aug., serz. 292 (PL XXXVIII, 1321-3) ; 7racz. in Iob. (PL XXXV, 141025 passi). 9 Luc. xiv, 11. ISI DISPCP EET:

2 magnam C perfectae oz. I, O 3quiL 6 ac baptistam] ad baptismatis L, ad baptisma O sui oz. P saluatoris sui LL * distinatum .$ 11 Deo] domino L 13 aperuit $$? [ delapsa CP LO dev ipsera0

18 prae ceteris mortalibus spiritum uidere C

21 os Iesus adZ. a Galilaea P LO

BEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE: VENIT IESVS A GALILAEA IN IORDANEM... SIC ENIM OPORTET NOS IMPLERE... BAPTIZATVS AVTEM CONFESTIM ASCENDIT DE AQVA ... SICVT COLVMBAM VENIENTEM... IN QVO MIHI CONPLACVI. HOMELIA LECTIONIS S EIVSDEM DICENDA DIE SANCTO THEOPHANIAE.

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : VENIT DOMINV&S (add. €1) IESVS A GALILAEA IN IORDANEM... ET TV VENIS AD ME ? ET RELIQVA V8QVE HIC EST FILIVS MEVS DILECTVS IN QVO MIHI COMPLACVI. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITE[4 RI.

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : VENIT IESVS A GALIAEA IN IORDANEM AD IOHANNEM VT BAPTIZARETVR AB EO. VSQVE HIC EST FILIVS MEVS DILECTVS IN QVO MIHI COMPLACVI. VIIII OMELIA DOMNI BEDAE DIE SANCTO THEOPHANIAE, P. SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM.INILLO TEMPORE: VENIT IESVS A GALILAEA IN IORDANEM VT BAPTIZARETVR AB EO. ET RELIQVA. INCIPIT OMELIA EIVSDEM DICENDA. L

BECVNDVM MATTHAEVM. IN ILLO TEMPORE : VENIT IESV8 A GALILAEA IN IORDANEM AD IOHANNEM VT BAPTIZARETVE AB EO. OMELIA IX? LECTIONIS EIV8DEM VENERABILIS8 BEDAE PRESBITERI. 0

* Haec peticope pro festo Theophaniae seu Epiphaniae domini in Gallia et in liturgia Neopolitana non tamen Romae in usu inuenitur.

BE 58

HOMELIA

2)

30

55

40

45

50

5

I, 12

8r

lizarelur ab eo. Venit filius Dei baptizari ab homine non anxia necessitate abluendi alicuius sui peccati qw: peccatum non fecit ullum nec inuentus est dolus in ore eius sed pia dispensatione abluendi omnem nostri contagionem peccati qui 27 multis offendimus omnes et si dixerimus quia beccatum non habemus, mos ipsos seducimus et ueritas im nobis non est. Venit baptizari in aquis ipsarum conditor aquarum ut nobis qui in iniquitatibus concepti et in delictis sumus generati secundae natiuitatis quae per aquam et spiritum celebratur appetendum insinuaret mysterium. Dignatus est lauari aquis Iordanicis qui erat mundus a sordibus cunctis ut ad diluendas

nostrorum sordes scelerum omnium fluenta sanctificaret aquarum. Sed quia humillimam domini dispensationem ex lectione euangelica cognouimus etiam serui humillimam oboeditionem sollicita intentione uideamus. Sequitur : Iohannes autem prohibebat eum dicens : Ego a te debeo baptizari, el tu uenis ad me? Expauit illum ad se uenisse ut baptizaretur aqua cui nulla inerat quae baptismo tergeretur culpa PL immo qui per sui gratiam spiritus cunctam credentibus mundi 59 tolleret culpam. Vnde recte intellegitur quod hic dicit Iohannes, Ego a te debeo baptizari, hoc esse quod apud euange-

listam Iohannem illo ad se ueniente dixisse narratur : Ecce agnus Dei, ecce qui tollit beccata mundi. Ab illo enim debemus omnes baptizari qui ad hoc uenit in mundum ut peccata tolleret mundi. Ab illo debuit ipse Iohannes baptizari, id est a peccati originalis contagione mundari, qui quamuis nullo inter natos mulierum minor tamen quasi natus ex muliere culpae naeuo non carebat ideoque cum ceteris mulierum natis ab eo qui natus ex uirgine Deus in carne apparuit opus habebat ablui. Quoniam ergo scriptum est : Quid est homo ut inmaculatus sit et ui mundus appareat natus ex muliere ? iure timuit homo quamuis sanctus natus tamen ex muliere et ob id a culpae macula non inmunis baptizare Deum quem ex uirgine natum nouerat nullam prorsus habere maculam culpae. Sed quia uera humilitas ipsa est quam oboedientia comes non deserit quod prius officium expauit humiliter impleuit nam sequitur :

931-33 Ambrt., 29 Ps.50,7. 25]lac.iii,2. ^ 261I1Ioh.i,8. 231Pet.ii,22. Sous 1202 1:2) exp. eu. s. Luc. (CSEL 32, iv, 87, 10-12) ; Hieron., ep. 108 (CTS 48 Matth. xi, 11 ; Luc. vii, 28. 43 Ioh. i, 29. in Mattb. (PL. XXVI, 31). 51 Iob xv, 14. noomnis C P qui peccatum zsgque 25 peccati oz. LO 23 anxie 5* post nostrae contagionis P stti peccati maculam (oz. contagionem) C 31 pos; lauati 24 ipsi nos LL ut nos ablueret O peccati add. ut nos L

CO 48 nullus CP LO 40 credentis 34 qui CP add. in IL 5? humiliter Deum] dominum P L O 54 a om. C maior C O audita factaque ratione mox oboedienter impleuit C, humiliter expauit facta ratione mox oboedienter impleuit P, humiliter expauit audita facti

minor] expauit audita ratione

82 6o

S. BEDAE

Respondens autem Iesus dixit ei : Sine modo ; sic enim decet nos implere omnem iustitiam. Tunc dimisit ewm. Id est, tunc demum dimisit tunc consensit tunc passus est eum a se

baptizari cum tali ordine cognouisset omnem iustitiam debere conpleri. Sine me modo, inquit, sine me modo ut iussi a te baptizari in aqua et tu postmodum a me quod quaeris baptizaberis in spiritu. Sic enim decet nos praerogare exemplum implendae omnis iustitiae ut uidelicet discant fideles neminem posse hominem absque unda baptismatis perfecte iustum existere et esse omnibus quamuis innocenter et iuste uiuenti-

bus necessarium uiuificae regenerationis officium cum me qui 79 spiritus sancti opere conceptus et natus sum cognouerint secundae natiuitatis subisse uel potius sibi consecrasse lauacrum. Nulla personarum maiorum contemnat ab humilibus meis in remissionem peccatorum baptizari cum meminerint dominum qui in spiritu sancto baptizans peccata dimittere 75 solet suum baptizandum in aqua submisisse serui manibus caput. Sequitur : Baptizatus autem confestim ascendit de aqua ; et ecce aperti suni ei caeli, et uidit spiritum Det descendentem sicut columbam uenientem. super se. Et hoc ad impletionem omnis iustitiae 8o pertinet quod baptizato domino aperti sunt ei caeli et spiritus descendit super eum ut hinc nimirum fides nostra confirmetur per mysterium sacri baptismatis aperiri nobis introitum patriae caelestis et sancti spiritus gratiam ministrari. Numquid enim credi decet domino tunc primum caelestia patuisse 85 secreta cum recta fides habet non minus tempore quo cum hominibus conuersatus est quam post et antea patris in sinu mansisse et sedem tenuisse caelestem ? Aut a tricesimo aetatis anno quando baptizatus est spiritus sancti dona percepit qui a prima conceptione spiritu sancto plenus semper existit ? 90 Nobis ergo, fratres carissimi, nobis sunt haec celebrata mysteria. Quia enim nobis dominus sacrosancto sui corporis intinctu baptismi lauacrum dedicauit nobis quoque post acceptum

95

baptisma caeli aditum patere et spiritum sanctum dari monstrauit. Et congrua multum distantia quia primus Adam ab inmundo spiritu deceptus per serpentem gaudia regni caelestis amisit ;secundus Adam a spiritu sancto per columbam glorificatus eiusdem regni limina reserauit flammamque uibrantem 63 sqq. Hieron., iz Maz£b. (PL, XXVI, 31). mox oboedienter impleuit L, O 62 baptizare .$* 63 brius me oz. CP LO inquit, modo C oszerius me oz. CIL O 64etJut CL O baptizetis GP 65 pos? enim add. decet nos implere omnem iustitiam sic C P IL, O 68 et esse oz. CL O 72 Nullarum P contempnat .$ *3 meminerit P TE 74 in oz. LL O *S ei oz. CO pos? columbam add. et C P O 80 post pertinat ad. in P! ei oz. LL O 82 aperire P 83 gratia C L, 85

prius cum] quem PL O fides recta .$? habeat C 81 tricisimo .$ extitit CO — 91nobisoz. C 93 dati add. sup. lin. $5? — 96a om. C

89

PL 6o

HOMELIA

I, r2

83

qua ingressum paradisi expulso Adam primo cherub custos intercludit secundus Adam hodierna die per aquam lauacri 10o renascentis extingui debere monstrauit ut unde ille cum sua coniuge ab hoste uictus exiit ibi iste cum sanctorum ecclesia sponsa uidelicet sua de hoste uictor rediret immo potiora redemptis a peccato uitae inmortalis munera ater futuri saeculà princeps bacis donaret qua praesentis nostri saeculi pater princeps discordiae uenundatus sub peccato sua cum stirpe IO perdidit. Quia nimirum uita illa beatissima quam deseruit Adam quamuis incomparabili luce et pace sublimis ab omni curarum stimulantium nube serena crebra Dei et angelorum fuerit uisione et allocutione glorificata in terrae tamen huius 11» erat locis constituta terrenis quamuis nullo labore quaesitis alenda fructibus ; at haec quam Christus tribuit in caelorum est arce uita perennis non crebra sed continua diuinae contemplationis luce refecta. Prima hominis uita beata ita fuit inmortalis ut posset in ea homo non mori, si se a peccati seVA

Ir

A

ductione cautus seruaret ; secunda uero ita fiet inmortalis ut

non possit in ea mori homo non ulla peccati pulsantis seductione temptari. Bene autem spiritus reconciliator in columba quae multum simplex est auis apparuit ut et suae uidelicet naturae simplicitatem per huius speciem animalis ostenderet, enim. sanctus disciplinae effugiet ficium, et eum in T2 Oo Spiritus quem descendit mansuetum mitemque ac misericordiae supernae praeconem ministrumque doceret mundo esse futurum. Simul et omnes qui sua gratia essent renouandi simplices ac mundi corde ammoneret ingredi iuxta quod scriptum est : in bonitate et in. simplicitate cordis quaerite 12 vA Sentite de domino maliuolam animam non introibit sapientia in Quoniam illum. nec habitabit in corpore subdito peccatis. Hinc est quod Simon qui in felle amaritudinis et obligatione iniquitatis permanere non omisit partem sortemque in hoc spiritu habere nequiuit. 13o Illo enim spiritu plenus erat qui in serpente hominibus apparendo qua ipse malitiae et insidiarum peste infectus esset corda diligenter edocuit. Sed descendente super dominum spiritu uideamus quid sequitur : Et ecce uox de caelis dicens : Hic est filius meus dilectus àn homine, spi15 quo mihi conplacui. Filius Dei baptizatur in V^

113 sqq. Aug., ci». Dei xxii, 30 (CSEL 40, 667, 10-12) ; vorrept. 125 Sap. i, 120 Sap. i, 5. (PL XLIV, 956) ; gen. ad. litt. (C$EL 28, 197). 135-138 Hieron., iz Math. (PL XXVI, 51). 127 Act. viii, 21, 25. 14

103 Es. ix, 6.

CP LO 99 interclusit patadysi .$ 98 qua ingressum] quam gressum LL CP LO 111 haec] ea 109 glorifica LL CP L 104 quam 100 ut] et .$ seductione pul116 poszerizss non] nec P 114 possit C 112 atche .$ 121-122 50;/ supetnae a4Z. PL O 120 et] ut 118 auis est C santis IL 126 maleuolam P CPLO 124 cordes 122 futuram L uitae $?

129 habere oz. C ^ 131 qua] quia 127 pos? Simon add. magus sup. Jin. Ct 132 cotda is ras. 5 infestus C — os£ esset add. qualia CP LO PO 135 baptizatus C 133 spiritum LL CP LO diligenter] diligeret

84

S. BEDAE

ritus Dei descendit in columba, pater Deus adest in uoce; sanctae et indiuiduae trinitatis in baptismo declaratur mysterium. Et recte ut qui sacramentorum suorum dispensatoribus erat praecepturus docere omnes gentes et baptizare eos in no140 mine patris et filii et spiritus sancti primus ipse in suo baptismate totam personaliter panderet adesse trinitatem. Quod ait uox paterna, Hic est filius meus dilectus in quo mihi conjlacui, ad conparationem terreni hominis dicit in quo peccante quodam modo sibi displicuisse Deus conditor insinuat 14 vA cum ait : Paenitet me hominem fecisse in terra. Paenitentia quidem in Deum nulla cadit sed nostro more loquens qui conpungi paenitentia solemus quando contra uotum nostra opera uerti uidemus. Paenitere se dixit hominem fecisse quem a rectitudine suae facturae peccando degenerare conspexit. In 150 filio autem suo unigenito sibi singulariter conplacuit quia hunc hominem quem induerat a peccato inmunem seruare cognouit. Et in hac quoque uoce patris sicut et in ceteris baptizati domini mysteriis omnis iustitiae declaratur impletio. Coaeternus enim et consubstantialis patri filius descendente super eum spiritu qui sit hominibus intimatur ut per hoc discant homines per gratiam se baptismatis accepto spiritu sancto de filiis diaboli in Dei filios posse transferri sicut apostolus edocet fidelibus ita loquens : Accefistis spiritum adoptionis filiorum in quo clamamus : Abba, pater. Et euange16 o lista Iohannes : Quotquot, inquit, receperunt eum dedit eis $oLestatem.

fihos Dei fieri.

His de baptismo nostri saluatoris, fratres carissimi, prout ipse donauit commemoratis ad nos ipsos reuertamur et quia humilitatem oboedientiamque baptistae simul et baptizati 16 A audiuimus per humilem oboedientiam baptisma quod suscepimus et seruare curemus mundantes nos ab omni inquinamento carnis et spiritus perficientes sanctificationem in timore Dei humiliter eius subeunda et seruanda mysteria eis qui necdum in his sunt initiati suadeamus et quotquot per gradum sa17 o cerdotalem ad dispensanda illius sumus sacramenta promoti humiliter iniunctum nobis impleamus officium. Studeamus omnes solliciti ut ianuam patriae caelestis quae nobis est diuinis patefacta mysteriis humanis ipsi nobis non intercludamus inlecebris. Neque enim frustra dominum apud euangelistam Lucam post baptisma orasse et sic caelo aperto spiritum ac 139 Matth. xxviii, 19.

145 Gen. vi, 6-7. 146 sqq. Aug., diuers. quaest. (PL XL, 54); en. in psal. (PL. XXXVIII, 1416, 1460, 1723); quaest. Sigapl. (PIZ XL, r41) 158 Rom. viii, 15. 160 Ioh. i, 12. 166-167 I Cor. vii, T

175 Luc. iii, 21-2.

140 suoin

PLO

141 50s; Quod ad. autem

C P

LO

144 5o; modo add.

ses cmo 147 nostta oz. C 152 agnouit LO uocis IL 157 pos; sicut agg. et CP LO 163 reuertamur] uerba uertamus C P L, uettamur O 165 quod]qui P, quae LL. 166etoz. CPLO 169inox.CP LO 144do-

PL 61

HOMELIA I, 12

85

uocem patris uenisse commemoratur qui etiam tribus consonantibus euangelistis baptizatus mox ieiunium quadraginta dierum solitarius exercuit sed nos profecto docuit nosque suo informauit exemplo ut post acceptam in baptismo remissio180 nem peccatorum uigiliis ieiuniis orationibus ceterisque spiritus fructibus operam demus ne nobis torpentibus minusque sollicitis inmundus spiritus qui de corde nostro expulsus baptismo fuerat redeat nosque spiritalibus diuitiis uacuos inueniens septemplici peste deprimat et sint nouissima. nostra 18; peiora prioribus. Caueamus seduli ne ignem nobis ipsi qui uitae iter obclaudat nostrorum crebro accendamus fomite uitiorum. Flammeus namque gladius qualiscumque ille est qui paradisi ostia seruat singulis quibusque fidelium fonte baptismatis extinctus est et ut redire possint ablatus infidelibus 19o autem manet semper inmobilis. Sed et falso fidelibus uocatis quidem sed non electis dum post baptisma se criminibus implicare non metuunt quasi post extinctionem idem ignis reaccenditur ne mereantur intrare regnum quod ficto corde ac duplici requirunt serpentino potius dente fraudulenti quam sim19; plici oculo columbino quem in ecclesia sua multum se dilgere dominus ostendit qui in amoris cantico ait : Ecce tu fulchra es, amica mea, ecce tu pulchra ; oculi tui columbarum. Vnde

- quia nobis ad discendam Deo placitam simplicitatem columbae forma proponitur diligentius eius naturam uideamus ut 2oo per singula innocentiae eius exempla uitae nobis emendatioris instituta sumamus.

A malitia aliena est ;omnis

amaritudo

et ira et indignatio tollatur a nobis cum omni malitia. Nullum ore uel unguibus laedit ne minimas quidem musculas uel uermiculos quibus minores paene omnes auiculae se suosque 205 pullos nutriunt ; uideamus ne dentes nostri sint arma et sagittae ne mordentes et comedentes inuicem consumamur ab inuicem ; contineamus manus a rapinis; qui furabatur 1am non furetur magis aulem laboret operando manibus suis quod bonum est ut habeat unde tribuat necessitatem patienti. Nam et 210 columba saepe alienos quasi suos fertur alere pullos ; ipsa terrae fructibus et semine pascitur. Audiamus apostolum : Bonum, est non manducare carnem et non. bibere umwm. Et 182 Matth. xii, 45-5 ; Luc. xi, 24-6. 176 Matth. iv, 2 ; Marc. i, 15 ; Luc. iv, 2. 212 Rom. xiv, 21. 207 Eph. iv, 28. 205 Ps. 56, 5. 196 Cant. i, 14.

183 fuerat baptismo C — 186 ob178 nosque] nos P LL O minus C P LO 192-193 reaccendihomo C add. possint 50:7 189 O occludat L, P C cludat ficto aut duplici corde C, ficto ac 193 intrate ozz. C tur] se accenditur I. PLO 194 fraudati C ^ 193 columbini duplici corde P L, ficto et O ad 196 50: amotis add. eius C — 197 ecce tu pulchra o». C — 198 nobis oz. C — podiscendam add. in marg. C —Deo om. C — post placitam add. nobis C 199 203 musculas] auiculas C 201 pos malitia add. fellis 5* C P LO nitur .$* nostra machetia (machera lingua et add. sagittae pos£ 206 C pullos nutriunt 205 PL O CP LO — 208 manibus suis operando C — suisoz. C L, maceta O), acuta

PL 62

86

S. BEDAE

apostolus Petrus : Ministrate, inquit, ?n fide uestra uirtutem, in wirtule aulem scientiam, in scientia autem abstinentiam, in

abstinentia autem patientiam, in patientia autem ietatem, in pietate autem amorem fraternitatis. Gemitum pro cantu habet. Miseri simus et lugeamus et ploremus coram domino qui fecit nos. Risus noster in luctum conuertatur et gaudium in maerorem. Beati enim lugentes quoniam ipsi consolabuntur. Super sedere consueuit ut uenturi raptum accipitris praeuisa 220 aquas in aquis umbra declinet. Et nos mundi simus ac mundatoriis scripturarum fluentis seduli adsidere curemus quarum speculis edocti dinoscere et praecauere ualeamus insidias hostis antiqui. Tales quippe amat ecclesia sponsa uidelicet Christi quae 225 in amatoris sul laudibus cantat : Oculi eius sicut. columbae quae lacte sunt lotae et resident iuxta. fluenta plenissima. Nidificare solet in foraminibus petrae in cauerna maceriae. Petra Christus est cuius in cruce clauis manus latus est lancea perforatum unde continuo sanguis et aqua nostrae uidelicet san230 ctificationis et ablutionis mysterium exiuit. Maceria eius est uirtus coadunata sanctorum cauerna in ea sinus fraternae dilectionis quo teneriores fidelium animos dum ad fidei spei et dilectionis perfectionem nutriendos suscipiunt quasi nidificantibus columbis in se locum pandunt. Haec ergo fortiorum 255 auxilia qui adhuc pusilli in fide sumus humiliter subeamus his dominicae passionis sacramentis semper sanctificari curemus. Talem namque omnium nostrum conuersationem dominus quaerit talibus intentam studiis uniuscuiusque nostrum uitam uidere desiderat talium uoce suas laudes decantari ac 240 praedicari gratulatur. Surge, inquit, amica mea speciosa mea et ueni ; columba mea in foraminibus betrae in cauerna maceriae ostende mihi faciem tuam sonet uox tua in auribus meis. Haec de natura columbae septem uirtutis exempla commemorasse sufficiat. Et recte fortasse quia spiritus sancti qui in 245 columba descendit septiformis est gratia. Verum ex omnibus quae de eius natura moraliter interpretanda humana potest conperire solertia praestat unum quod de eius actu mystico sacra narrat historia. Cum enim dominus in figuram futuri baptismatis originalis mundi scelera diluuii aquis ablueret 215

213 IL Pet.i, 5-7. 21vlac.iv, 9; Ps. 94, 6. — 219 Matth. v, 5. |223 Cant. v, 12. 227 Cant. ii, 14. I Cot. x, 4. 228 Ioh. xix, 34. — 240 Cant. ii, 15-14.

217 prius et] ut C P 218 uertatur mundissimis C P mundatioribus sidete C 223-224 antiqui] iniqui LO 228 foratum P LO 230 tlaceS2 GPS paternae IL passionis ozz. C sanctificare IL

LO

om.

C C

220 raptim L* 221 mundi simus] 222 fluentis scripturarum C inCP LO 224 5o;; quippe add. nos C P eiusoz. CPL O 231 50:7 ea add. mace233 nutriendo P 234 fortiora P — 236 23* nostrorum C 238 nostrum oz. C P

240 speciosa]sponsa C ^ 242 meis ozz. IL 244 sanctus C 245 ex 247 praestat] restat C P O de oz. C 248 dominus oz. C 249 dilueret C*

CPL figura C

PL

HOMELIA 250

255

I, 12

87

transacta inundatione scire uolens Noe qualiter se facies terrae haberet emisit coruum qui ad archam redire contempsit significans eos qui abluti licet unda baptismatis nigerrimum tamen ueteris habitum hominis emendatius uiuendo deponere neglegunt et ne sancti spiritus unctione renouari mereantur statim ab intima catholicae pacis et quietis unitate exteriora, id est saeculi desideria, sequendo desciscunt. Et misit post eum columbam ; at illa uenit ad eum uespere portans ramum

oliuae uirentibus foliis in ore suo. Animaduertitis credo, fra-

260

265

270

275

tres, et me loquentem uestro intellectu praeuenitis ramum oliuae uirentibus foliis gratiam esse spiritus sancti uitae uerbis abundantem de cuius plenitudine super Christum requiescente psalmus ait : Vnuxit te Deus Deus tuus oleo laetitiae prae consortibus tuis. De cuius dono consortibus Christi dato loquitur Iohannes : Vos unctionem habetis a sancto et nostis omnia. Et pulcherrima conparatione umbra ueritati concinit. Ramum oliuae columba corporalis ablutam diluuii aquis detulit in archam, spiritus sanctus in specie columbae corporalis baptizatum aqua Iordanis descendit in dominum. Nos quoque Christi et ecclesiae membra quos non solum homines qui erant in archa cum Noe sed et animantia quae archa continebat et ipsa quoque ligna ex quibus eadem facta est archa figurant post acceptum undae regeneratricis lauacrum ; per unctionem sacri chrismatis gratia spiritus sancti signamur quam conseruare in nobis intemeratam dignetur ipse qui dedit Iesus Christus dominus noster qui cum Deo patre omnipotente in unitate eiusdem spiritus sancti uiuit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. 256 Gen. viii, 8-11. 250 Gen. viii, 6-7. 262 Ps. 44, 8. (CSEL 32, iv, 95, 7-12).

234 sqq. Ambr., exp. eu. s. Lu. 264 I Ioh. ii, 20.

C LO — tetraefacies C P LO — 256 desuescunt C 262 tequiescenti C 261 habundantem $5 O Et misit] Emisit C P L 232 unda P* 269 et oz. IL 266 abluta C uncxit L;, 265 uctitatis $* O regenerationis C L O 273 gratiam P. 230 inundatione mundatione]

HOMELIA S. BENEDICTI

13 BISCOPI*

(Matth. xix, 27-29)

IO

Audiens a domino Petrus quia diues difficile intraret in regnum caelorum sciensque se cum suis condiscipulis ad integrum mundi fallentes spreuisse delicias uoluit agnoscere quid uel ipsi uel ceteri mundi contemptores pro maiore mentis uirtute maioris praemii sperare deberent. Et respondens domino ait : Ecce nos reliquimus omnia et secuti sumus te ; quid ergo erit nobis ? Vbi solerter intuendum quod non solum se omnia reliquisse sed et dominum sequi gloriatur ; quia stultum profecto est iuxta Platonem et Diogenem et quosdam alios philosophos uitae quidem huius diuitias calcare et non haec pro aeterna adipiscenda uita sed pro inani agere mortalium laude captanda stultum praesentes labores ultro absque spe futurae subire quietis et pacis. Perfectus autem ille est qui abiens 13 Matth. xix, 21 ; Luc. xviii, 22.

2adintegrum oz. C — 8fallentis $? RLe dilitias.$*, diuitias C — 4 maiori BCLOe 8 dominum secutum se gloriatur R. 9 Diogenam .$ 10 diuitias] delicias R. 11 aeterna oz. IL sed usque 12 captanda ozz. IL inani] humana .! (ex humani?) pos; stultum ad4. est C 13 quietis subire C SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT PETRVS AD IESVM : ECCE NOS RELIQVIMVS OMNIA... SVPER SEDES XII IVDICANTES TRIBVS8 ISRAEL. ET OMNIS QVI RELIQVERIT.. ET VITAM AETERNAM POSSIDEBIT. HOMELIA (BEDAE PRESBITERI add. $2?) LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN VIGILIA (NATI add. sup. $2) SANOTI BENEDICTI ABBATIS. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT SIMON (add. €!) PETRV8 AD DOMINVM IESVM : ECCE NOS RELIQVIMVS OMNIA... ERIT NOBIS ? ET RELIQVIA V8QVE QVIA OMNIS QVI RELIQVIT DOMVM... ACCIPIET IN HOC TEMPORE ET IN SAECVLO VENTVRO VITAM AETERNAM POSSIDEBIT. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI DE EADEM LECTIONE. e SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT SYMON MVS OMNIA... ERIT NOBIS ? ET RELIQVA. OMELIA BEDAE CENDA IN NATALE 8. BENEDICTI. R

PETRVS AD IESVM : ECCE NOS RELIQVIPRESBITERI DE EADEM LECTIONE DI-

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT PETRVS AD IESVM : ECCE NOS RELIQVIMVS8 OMNIA... ERIT NOBIS ? ET RELIQVA. OMELIA EIVSDEM DICENDA IN NATALE SANCTI BENEDICTI. L SECVNDVM MATTHAEVM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT SIMON PETRVS AD IESVM : ECCE NOS RELIQVIMVS OMNIA... ERIT NOBIS ? OMELIA XII? LECTIONIS EIVSDEM VENERABILI8 BEDAE PRESBITERI. 0

* Hocfestum natalitiae S. Benedicti Biscopi, fundatoris monasteriorum S. Petri (Wearmouth) et S. Pauli (Jarrow), in Britannia solum celebrabatur ; proinde in aliquibus codicibus pars ultima huius homeliae mutata est ut festo S. Benedicti abbatis Nursini congrueret. Vide praefationem, p. xix. Quoad pertinet ad hoc festum apud Anglos pridie Id. Ian. celebrandum uide F. Wormald : ExGrrsuH BrNEDICTINE KarENDARS BEFORE Á. D. iroo, I (Henry Bradshaw Society

LXXII, 1953), 30, 44, 58, 72, 86.

PL 224

HOMELIA I, 13 15

20

25

30

35

40

45

89

uendit omnia quae habet dat pauperibus ac ueniens sequitur Christum. Habebit enim thesaurum non deficientem in caelis. Vnde bene interrogante Petro dixit talibus Iesus : Amen dico uobis quod wos qui secuti estis me 1n regeneratione cum sederit filius hominis in. sede maiestatis suae sedebitis et uos super sedes duodecim iudicantes duodecim. tribus Israhel. ÀYn hac quippe uita pro eius nomine laborantes in alia praemium sperare docuit, id est in regeneratione cum uidelicet in uitam inmortalem fuerimus resurgendo regenerati qui in uitam caducam fueramus mortaliter geniti. Et iusta prorsus retributio ut qui hic pro Christo humanae gloriam celsitudinis neglexerant illic a Christo iudices glorificati singulariter cum eo humanae conuersationis adsideant qui à sequendis eius uestigiis nulla ratione poterant auelli. Nemo autem putet duodecim tantum apostolos quia pro Iuda praeuaricante Mathias electus est tunc esse iudicaturos sicut nec duodecim solae sunt tribus Israhel iudicandae. Alioquin tribus Leui quae tertia decima est iniudicata recedit, et Paulus qui tertius decimus est apostolus quia pro Iuda praeuaricante PLE Mathias electus est iudicandi sorte priuabitur cum ipse dicat : 225 saeculaNescilis quoniam angelos iudicabimus ? quanto magis ria ? Sciendum namque est omnes qui ad exemplum apostolorum sua reliquerunt omnia et secuti sunt Christum iudices cum eo uenturos sicut etiam omne mortalium genus esse iudicandum. Quia enim duodenario saepe numero solet in scripturis uniuersitas designari per duodecim sedes apostolorum omnium numerositas iudicantium et per duodecim tribus Israhel. uniuersitas eorum qui iudicandi sunt ostenditur. Vnde notandum quod duo sunt ordines electorum in iudicio futuri, unus iudicantium cum domino de quibus hoc loco commemorat qui reliquerunt omnia et secuti sunt illum, alius iudicatorum a domino qui non quidem omnia sua pariter reliquerunt sed de his tamen quae habebant cotidianas dare elemosinas pauperi32 sqq. Aug., er. in psal. (PL X X XVII, 28 Act. i, 25-26. 15 Luc. xii, 33 42 sqq. Hieron., adu. Iov. (PL XXIII, 516). 84 I Cot. vi, 5. 1104).

14 pos? habet add. et

BCR LO«

20 eius add. sup. lin. $?] suo CR LOe

25-26 glorificati singulariter iudices B C, singulariter glorificati 24 clotiae L BCR L Oe fo adsideant add. et 26 adsidant R IL R LO « iudices 27 post auelli add. usque ad fastigium iudiciatiae potestatis illum sequendo per-

illi a promissa consedicionis dignitate nulla possint raBC LO «e ueniant 28-29 apostolos tunc esse iudicaturos tione euelli sed usque ad ... perueniant R. quia u;que electus est oz. LO e quia praeuaricante Mathias electus est R 38 post 34 quoniam] quia e 32 quia zsque 33 est oz. R. 31 tecedet e sicut marg., in add. eis ab et ras., sup. forte add. uenturos pos! 31 e quia est add. 43 memoratur 42 sint C 41 ostenduntut IL sicut] sic C etiam ozz. .$ 46-47 Chtisti paupeti44 iudicaturus R L e (iudicandus L/) BCRLOe 8

B.

90

S. BEDAE

bus Christi curabant. Vnde audituri sunt in iudicio : Venite benedicti patris mei possidete paratum uobis regnum a constitu-

Hone mundi. Esuriui enim, el dedistis mihi manducare ; sitiut,

$0

55

el dedistis mihi bibere, et cetera, quorum et in superioribus huius lectionis dominus meminit cum principe quodam interrogante quid boni faciendo uitam posset habere perpetuam : Si «is, inquit, ad «itam ingredi, serua mandata. Non homicidium facies, non furtum ; non. falsum testimonium dices ; honora patrem ei matrem ; et diliges broximum. tuum. sicut te ipsum. Ergo qui mandata domini seruat ad uitam ingreditur aeternam ; qui autem non solum mandata seruat uerum etiam

6o

consilium domini quod de contemnendis mundi diuitiis ac luxibus tribuit sequitur non tantum uitam ipse percipiet sed etiam de uita aliorum cum domino iudicabit. Atque ita fit ut in iudicio ut diximus duo sint ordines bonorum. Sed et reproborum duos ibi futuros ordines domino narrante conperimus ;

unum eorum qui fidei christianae mysteriis initiati opera fidei exercere contemnunt quibus in iudicio testatur : D*scedite a maledicti in ignem aeternum qui 5raeparatus est diabolo et me 65 angelis eius. Esuriui enim, et non dedistis mihi manducare, et

79

75

cetera; alterum eorum qui fidem et mysteria Christi uel numquam suscepere uel suscepta per apostasiam reiecere de quibus dicit : Qu autem non credit dam qudicatus est quia mon credidit in nomine unigeniti filii Dei. Qui quoniam nec uerbo tenus Christum colere uoluerunt nec uerba saltim eius quibus coarguantur in iudicio merentur audire sed ad hoc tantum ueniunt in iudicium ut cum eis qui iudicantur peccatoribus in damnationem mittantur aeternam. Verum his cum timore et pauore debito paulisper commemoratis ad laetissima potius domini et saluatoris nostri promissa conuertamus auditum uideamusque quanta gratia pietatis non aeternae tantummodo uitae praemia suis sequacibus sed et praesentis munera pollicetur eximia.

4* Matth. xxv, 34-5. Ioh. iii, 18.

51 Matth. xix, 16-19.

64 Matth. xxv, 41-2.

69

bus BC . 44 pos? Vnde ad4. et B 52 possit B B4 bos? facies add. non adulterabis ; non facies furtum BC R L Oe . pos; dices add. uel B BB bos patrem add. tuum C — os? matrem add. tuam C 5* uerum] sed LL 58 de om. R diuitiis mundi R 59 ipse uitam LO 61 duo sint] duos .$* sunt e Sed reproborum quoque C 62 ordines futuros C 63 chtristianae fidei LO 64 50s? quibus a4. dicendum B C R Li e 65 paratus L e* 6*7 Christi oz. C 68 suscipere $* e teicete S* I,e 9*0 credit BRL 72 ad] ob C, et LL 76 auditum] ad iudicium R ** quantae gratiae R O e, quantae IL

PL 226

HOMELIA 8o

I, 13

9I

Et omnis, inquit, qui reliquerit domum. uel fratres aut soro-

ves aut bairem aui mairem aut uxorem aut fiios aui agros jropier nomen meum centuplum. accipiet et. uitam. aeternam possidebit. Qui enim terrenis affectibus siue possessionibus pro Christi discipulatu renuntiauerit quo plus in eius amore pro85 fecerit eo plures inueniet qui se interno suscipere affectu et suis gaudeant sustentare substantiis eiusdem nimirum professionibus consortes qui se pro Christo pauperem factum in suis domibus agrisque recipere et maiore prorsus quam uxor parens frater aut filius carnalis deuotione caritatis refouere delectentur. Centuplum namque quod ait non numerum amantium in Christo et seruientium pro Christo fidelibus sed uniuersitatem perfectionemque qua per caritatem inuicem seruiunt ostendit. Cuius rei et in nobis ipsis, fratres carissimi, saepe exemplum sumpsimus cum alicubi pro rerum 9 VA necessitate digredientes cuncta nobis monasteriorum habitacula quasi propria patere cognouimus cunctos in nostrum obsequium sincerissima deuotione pronos aspeximus et maxime in beatae memoriae patre nostro Benedicto cuius hodie uenerandam adsumptionis diem debita sollemnitate recolimus tolectionis huius tenorem uidemus perfectissime conpleri. IOO tum Derelictis enim omnibus secutus est Christum quando spretis eis quae in ministerio regali adquesierat uel adquirere ualebat cum esset nobilis natu ad beatorum apostolorum limina Romam peregrinaturus aduolauit ut quia rudis adhuc in gente 105 Anglorum fides et ecclesiarum institutio florebat ibi potius perfectam uiuendi formam sumeret ubi per summos Christi apostolos totius ecclesiae caput eminet eximium. Ibi ergo eruditus in Christo illis in partibus adtonsus ibi est monasterialibus inbutus institutis ibidem totum uitae suae tempus erat si non apostolica domni papae prohibuisset auctoIIO exacturus, ritas qui eum propter ducendum Brittanniam sanctae recordationis archiepiscopum Theodorum patriam redire praecepit. Nec longo post tempore etiam reges saeculi cognito uirtutum eius studio locum ei monasterii construendi non 115 ab aliqua minorum personarum ablatum sed de suis propriis donatum dare curabant. Quem ille acceptum mox perfectis-

98 sqq. Beda, Jisz. abb. (ed. Plummer, I, 364 sqq.)

80 reliquit $* C L $4 in oz. R. 84-85 ptoficerit 5* e* $6-8* professionis Jy? CRLe post ptofessionibus a4. uitaeque C R. L e 88 domibus] donis L 93 ostenditur e 98 5o: nostto add. beato IL 99 recolamus e pos! recolimus Pomelia sequitur de 5. Benedicto abbate INursino LL.MIN O 102 regulati C ^ adquisierat C R e uolebat R 105 ecclesiarum et R 109 inbutis 5* 110 domini C R prohibuisset] pto his .*, prohiberet C R. e 111 Britaniam 5, Britanniam C

116 Quem] Quod R, Quo €

accepto R. e

92

S. BEDAE

sime iuxta regulariam disciplinam interius exteriusque instituit non pro suo captu decreta nobis statuens sed antiquorum statuta certissima monasteriorum quae in peregre didicerat I20 sibi suisque obseruanda proponens. Nec cuilibet uestrum, fratres, graue debet uideri, si nota loquamur, sed delectabile potius aestimare quia uera loquimur quando patris nostri spiritalia gesta narramus cui manifesto miraculo dominus quod fidelibus suis promisit adimpleuit, quia omn?s qui reli125 querit. domum uel fratres aut. sorores aut patrem aut matrem aut uxorem aut filios aut agros propter nomen meum centuplum accipiet in hoc lempore et in saeculo uenturo witam aeternam. Reliquit quippe cognatos quando patriam deseruit ; accepit centuplum quia non solum a cunctis in hac terra pro uirtu130 tum industria merita ueneratione habitus est sed et in Gallia atque in Italia Roma quoque ac maris insulis ab omnibus qui eum nosse potuere dilectus adeo ut ipse papa apostolicus ad profectum monasterii huius quod illum nuper fundasse gaudebat Iohannem illi abbatem atque archicantorem Roma15) nae ecclesiae sicut caritas uestra bene meminit Brittanniam a Roma deducendum praestaret per quem idem monasterium morem canendi ac ministrandi canonicum iuxta ritum sanctae Romanae atque apostolicae ecclesiae perciperet. Reliquit domos et agros quos habuerat pro Christo a quo agrum semper 140 uirentis paradisi et domum non manu factam sed aeternam in caelis se accipere sperabat. Reliquit uxorem et filios non quidem uxorem acceptam et filios ex ea natos sed uxorem prorsus accipere ex qua filios habere posset castitatis amore contempsit malens ad illa centum quadraginta quattuor milia 14 vA electorum pertinere qui cantant canticum nouum ante sedem agni quod nemo potest dicere nisi illi. H? enim sunt qui cum mulieribus non sunt coinquinati et sequuntur agnum quocumque abierit. Et accepit centuplum quando non in his solummodo sed et in transmarinis eum partibus plurimi suas in domus 150 recipere uiantem suorum fructibus agrorum reficere desiderabant quando matronae perplures illi quando uiri Deo deuoti pro animi constantis excellentia non minore quam coniugibus aut parentibus propriis dilectionis instantia serulebant. Accepit centuplum domos et agros quando loca haec in quibus 127 Marc. x, 50.

xiv, 4.

140 II Cor. v, 1.

i17 regularem C R.e grinatione Ce, -em R

144 Apoc. xiv, 1, 5.

117-118 constituit R 120 seruanda $*

146 Apoc.

119 certissime R e pete 122 aestimari CR « quia] quae C . 124-125 reliquit C — 125 uel] aut R. 130 merito $* R e uenerationi R. € et om. C 131 atque] sed et C, et R e 137 iuxta canonicum ritum C 139 domus .$ habebat R. 141 se oz. € 143 habere filios R 144 contempnens ( ?) R. 145 50:/ sedem ad4. Dei et C R. 147 secuntur $e 148 ierit R e* 149 et oz. R domos CR e 151 matronem .$* (rorr. matrones .$?) 152 constantis] castitatis R e minoti R. 154 domus C R. haec add. sup. lin. 5!

PE 227

HOMELIA I, 13

93

monasteria construeret adeptus est. Vxorem dimisit pro Christo et in hoc centuplum accepit quia nimirum centuplo maius esset tunc meritum caritatis inter continentes propter fructum spiritus quam inter lasciuientes quondam propter desiderium carnis. Filios quos carnaliter habere dispexit centu16o plum accipere meruit spiritales. Centenarius quippe numerus ut saepe dictum est perfectionem figurate denuntiat. Nos namque sumus filii eius quos in hanc monachiae domum pius prouisor induxit ; nos sumus eius filii quos diuersis carnaliter editos parentibus in unam sanctae professionis familiam spiritaliter fecit adgregari ; nos sumus filii eius, si iter uirtutum eius imitando tenemus, si non a semita regulari quam docuit torpendo deflectimus. Meminimus namque, fratres, qui illum nosse potuimus dicere crebro auditu quos post obitum illius in nostrae fraternitatis consortium pietas superna congregauit 170 quia quamdiu superuixerat corpore pro gloria sanctae Dei ecclesiae et maxime pro huius monasterii pace honore et quiete semper laborare praestabat. Toties mari transito numquam ut est consuetudinis quibusdam wuacuus et inutilis rediit sed nunc librorum copiam sanctorum nunc reliquiarum beatorum detulit nunc architectos 175 martyrum Christi munus uenerabile ecclesiae fabricandae nunc uitrifactores ad fenestras eiusdem ornandas pariter ac muniendas nunc cantandi et in ecclesia per totum annum ministrandi secum magistros adduxit nunc epistulam priuilegii a domno papa missam qua. nostra libernunc 180 tas ab omni extrinseca incursione tutaretur adportauit pincturas sanctarum historiarum quae non ad ornamentum solummodo ecclesiae uerum et ad instructionem intuentium proponerentur aduexit uidelicet ut qui litterarum lectionem non possent opera domini et saluatoris nostri per ipsarum re185 contuitum discerent imaginum. Quia in his et huiusmodi labosic aliqua nobis ne studuit laborare plura bus ideo tam randi remaneret necessitas ideo toties transmarina loca adiit ut nos omnibus scientiae salutaris dapibus abundantes intra monasterii claustra quiescere et cum secura libertate Christo 190 seruire queamus. Qui etiam cum corporis infirmitate corriperetur premereturque acerbius semper inter Deo debitas gratiarum actiones de monasteriorum quas didicerat docueratque regulis seruandis semper de ecclesiasticis obseruationi-

155

acci156 in ozz. C Re dimisisset C R. e 155 pos? Vxotem add. si C R e 162 moCR e — centuplo] centuplum C — 157 catitatis] castitatis CRe peret 163 filii monachicae e ——fos; monachiae add. deuotionis C R. nasticae C matis e 172 perstabat C R € 170 superuixerat] sospes erat C R. € eius R 1814 pic179 quam R numquam oz. R.— transiit C — transitu R,-um e CR € 185 Qui 183 pos; qui add. per C R e non oz. Re turas C R e oz. C seruire Christo 189-190 R cum secuta 189 .$ es 188 habundant 192de]Deo petsoluebat (242.) R Deoom.R interdum R. 191 aceruus R.

IBI 228

94 195

S5. BEDAE

bus quas per omnes ciuitates et maxime Romae uiderat semper de locis sanctis quae se lustrasse iuuenem meminit loqui et iterare delectabile habebat. Sic longis uirtutum studiis exercitatus longo insuper annosae infirmitatis martyrio excoctus post centupla gratiae praesentis munera ad uitam transiuit aeternam. Vnde necesse est, fratres carissimi,

200

205

210

ut tamquam boni filii et tanto parenti digni exempla ac praecepta illius in omnibus seruare curemus neque ulla nos a uestigiis tanti doctoris sequendis animae uel carnis inlecebra reuocet quatenus et ipsi qui carnales affectus substantiamque reliquimus terrenam qui uxores ducere ac filios carnaliter procreare angelicae conuersationis amore fastidiuimus augescente uirtutum spiritalium merito et in praesenti centuplum accipere de societate sanctorum et in saeculo uenturo uitam possidere mereamur aeternam praestante gratia redemptoris nostri qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. 195 iuuenis C cepta] accepta $*

meminerat R 200 parente CR e 204 relinquimus R.

200-201 ac prae-

HOMELIA 14 POST

EPIPHANIAM*

(Ioh. ii, 1-11) Quod dominus noster atque saluator ad nuptias uocatus FP68L non solum uenire sed et miraculum ibidem quo conuiuas laetificaret facere dignatus est exceptis caelestium sacramentorum figuris etiam iuxta litteram fidem recte credentium confirmat. Porro Tatiani et Marciani ceterorumque qui nuptiis detrahunt perfidia quam sit damnabilis insinuat. Si enim thoro inmaculato et nuptiis debita castitate celebratis culpa inesset, IO

15

20

nequaquam dominus ad has uenire nequaquam eas signorum suorum initiis consecrare uoluisset. Nunc autem quia bona est castitas coniugalis melior est continentia uidualis optima perfectio uirginalis ad conprobandam omnium electionem graduum discernendum tamen meritum singulorum ex intemerato Mariae uirginis utero nasci dignitatus est a prophetico Annae uiduae ore mox natus benedicitur a nuptiarum celebratoribus iam iuuenis inuitatur et hos suae uirtutis praesentia honorat. Sed altior est caelestium laetitia figurarum. Miracula namque facturus in terra Dei filius uenit ad nuptias ut ipsum se esse doceret de quo sub typo solis psalmista praecinuit : E? ipse tamquam sponsus procedens de thalamo suo exultauit ut gigans ad currendam wiam ; a summo caelo egressio e)ws ei 17 sqq. Aug., /ract. in Iob. (PL XXXV,

1452).

18 Ps. 18, 6, 7.

5 Mattionis C L, Marcionis P O — pos? detrahunt adZ. eorum C — 10 est oz. sua & 18 inuitatus PL a).at. C 13 dignatus PL GPUL OE 20 caeli C 18 praecinit C L, cecinit O praesentia uirtutis C P LO & NVPTIAE FACTAE SVNT SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. ET DIE TERTIA BONVM VINVM... ET IN CHANA GALILAEAE... ET DICIT EIS IESVS : HAVRITE NVNOC... TV SERVASTI add. $2) LECTIONIS EIVSDEM CREDIDERYNT IN EVM DISCIPVLI EIVS. HOMELIA (BEDAE PRESBITERI DICENDA POST EPIPHANIA. S8 : NVPTIAE FACTAE SVNT LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE IESV (DOMINI add. sup. C1)IBI. ET RELIQVA VSQVE ET CREMATER ERAT ET IN CHANA GALILAEAE, BEDAE PRESBIDIDERVNT IN EVM DISCIPVLI EIVS. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS TERI.

[4 NVPTIAE FACTAE S8VNT LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. ET DIE TERTIO HABENT. DICIT EI IESVS... NONIN CHANA GALILAEAE... VOCATVS EST AVTEM IESVS... VINVM NON II POST THEOPHANIA. P DVM VENIT HORA MEA. ET RELIQVA. XI OMELIA DOMNI BEDAE DOMINICA TEMPORE : NVPTIAE FACTAE SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO EST AVTEM IESVS ET DISCIPVLI SVNT IN CHANA GALILAEAE, ET ERAT MATER IESV IBI. VOCATVS L EIVS AD NVPTIAS. ET RELIQVA. INCIPIT OMELIA EIVSDEM DICENDA. IN CHANA GALILAEAE, ET SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : NVPTIAE FACTAE SVNT EIV8 AD NVPTIAS. OMELIA ERAT MARIA MATER IESV IBI. VOCATVS EST AVTEM IESVS ET DISCIPVLI 0 X3 LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI.

* Peticope haec una cum Matth. iii, 15-17, in libris liturgicis Gallicis qui usum liturgicum octaui fere saeculi indicant festo Theophaniae seu Epiphaniae assignata est ; in liturgia ecclesiae Romanae eiusdern fere temporis dominica secunda post idem festum in usu inuenitur. Fieri tamen potest ut in Britannia haec lectio aut intra octauam huius festi aut dominica prima post aliquando legenda sit. Tres sequentes (15, 16, 17) una post aliam occurrunt ita ut uix dubitari possit quin haec setius dominica prima non uenetit.

96

25

30

S. BEDAE

occursus eius usque ad summum eius. Qui et ipse quodam loco de se suisque fidelibus ait : Numquid $ossunt filii sponsi lugere quamdiu cum illis est sponsus ? Venient autem, dies cum auferetur ab eis sponsus, et tunc deiunabunt. Quia nimirum incarnatio nostri saluatoris ex quo patribus coepit promitti multis sanctorum est lacrimus et luctu semper expectata donec ueniret. Similiter ex quo post resurrectionem ascendit in caelum omnis sanctorum spes ad eius pendet reditum. Solo autem quo cum hominibus conuersatus est tempore flere ac lugere nequiuerunt quia iam secum etiam corporaliter eum quem spiritaliter dilexerunt habebant. Sponsus ergo Christus sponsa eius est ecclesia filii sponsi uel nuptiarum singuli quique fidelium eius sunt; tempus nuptiarum tempus est illud quando per incarnationis mysterium san-

ctam sibi ecclesiam sociauit. Non igitur casu sed certi gratia mysterii uenit ad nuptias in terra carnali more celebratas qui ad copulandam sibi spiritali amore ecclesiam de caelo descendit ad terram cuius quidem thalamus incorruptae genetricis uterus fuit in quo Deus humanae naturae coniunctus est et ex quo ad sociandam sibi ecclesiam tamquam sponsus processit. Primus nuptiarum locus in Iudaea exstitit in qua filius Dei homo fieri et ecclesiam sui corporis participatione consecrare sui spiritus pignore in fide confirmare dignatus est ; sed uocatis ad fidem gentibus usque ad fines orbis terrae 4 vA earundem nuptiarum uotiua gaudia peruenerunt. Nec uacat a mysterio quod die tertio post ea quae superior euangelii sermo descripserat nuptiae factae referuntur sed tertio tempore saeculi dominum ad aptandam sibi ecclesiam uenisse designat. Primum quippe saeculi tempus ante legem patriarcharum $0 exemplis secundum sub lege prophetarum scriptis tertium sub gratia praeconiis euangelistarum quasi tertii diei luce mundo refulsit in quo dominus et saluator noster pro redemptione generis humani in carne natus apparuit. Sed et hoc quod in Cana Galilaeae, id est in zelo transmigrationis eaedem 5 A nuptiae factae perhibentur typice denuntiat eos maxime gratia Christi dignos existere qui zelo feruere piae deuotionis et 35

22 Matth.

ix, 15.

49 sqq. Aug., ep. 55 (CSEL

(DL XXXVIII, 658) ; Gteg., bom. in eu. (PL LXXVI, VII, ix, 18; Hieron., 7ozz. (PL XXIII, 844).

34, ii, 174, 23); serm.

1228).

110

53-54 Isid., e/.

21 Quia L O 24 sponsus ozz. I. 25 saluatoris] redemptoris R IL O 26 est sanctorum C — 28 pendit CR LL, 32 est o». C & 35 casu] casse C 38 terras CPL A1 prius in oz. PO & 42 pos! fieri add. dignatus est C — pos? cotpotis 277. ac sanguinis CP LO 47 sed] quia C 48 ad aptandam] adoptandam C O, ad obtandam LL 50 exemplum .$*, exemplo P £ 51 tercia C, tertiae P &, tertia LL 53 in carne natus] incarnatus $* C R.— 54 quod oz. C Chana $*CPL£E zelo] caelo $* ^os transmigrationis ///// (ras.) .$ perpetratae add. CP LO eadem L 050 maximeque P

PL

HOMELIA I, 14

97

aemulari carismata maiora ac de uitiis ad uirtutes bona operando de terrenis ad aeterna norunt sperando et amando transmigrare. Discumbente autem ad nuptias domino uinum defe6o cit ut uino meliore per ipsum mirabili ordine facto manifestaretur gloria latentis in homine Dei et credentium in eum fides aucta proficeret. Quod si mysterium quaerimus, apparente in carne domino meraca illa legalis sensus suauitas paulatim coeperat ob carnalem Pharisaeorum interpretationem a prisca 65 sua uirtute deficere qui mox ea quae carnalia uidebantur mandata ad spiritalem conuertit doctrinam cunctamque litterae legalis superficiem euangelica caelestis gratiae uirtute mutauit quod est uinum fecisse de aqua. Sed primo studeamus indagare quid sit cum deficiente uino diceret mater Iesu ad 70 eum : Vinum non kabent. Respondit : Quid. mihi et tibi est, mulier ? nondum uenit hora mea. Neque enim matrem suam inhonoraret qui nos iubet honorare patrem et matrem aut eam sibi esse matrem negaret ex cuius carne uirginea carnem suscipere non dispexit etiam apostolo testante qui ait : Qu: factus est 75 ei ex semine Dawid secundum carnem. Quomodo enim ex semine Dauid secundum carnem, si non ex corpore Mariae secundum carnem quae ex semine Dauid descendit ? Sed in eo quod - miraculum facturus ait, Quid nihi et tibi est, mulier ? signifi 8o cat se diuinitatis qua miraculum erat patrandum non principium temporaliter accepisse de matre sed aeternitatem semper habuisse de patre. Quid mili, inquit, e£ tibt est, mulier ? nondum uenit hora mea. Cui diuinitati quam ex patre semper habui cum tua carne ex qua carnem suscepi commune. non 85 est, nondum uenit hora mea ut fragilitatem sumptae ex te humanitatis moriendo demonstrem ; prius est ut potentiam aeternae deitatis uirtutes operando patefaciam. Venit autem hora ut quid sibi et matri commune esset ostenderet cum eam moriturus in cruce discipulo uirgini uirginem commendare Carnis namque infirma perpetiens matrem de qua 9o curauit. haec suscepit pie cognitam ei quem maxime diligebat discipulo commendauit quam diuina facturus quasi incognitam se nosse dissimulat quia hanc diuinae natiuitatis auctorem non esse cognoscit. $3 sqq. Aug., rcf. in Iob. (PL XXXV, 26-27.

1456).

*?5 Rom. i, 3.

88 Ioh. xix,

60 manifestaretur] monsttaretur C 64 Farisaeorum 5 L 66 conuetrtetat C 67 legis C euangelicae L uirtutem C — 68 studeamus] uideamus C P L O 69 indagate o». CPLO pos! sit add. quod BC PO *3 nobis BC£& 75 teste BC P & 46 ei oz. P O enim oz. BC 7*8 Dauid semine P LO diuinitate B! (ex -ti) PL O $3 Cui] Quid C! (ex Qui) CP O $82 inquit ozz. GE 84 non oz. BFCPLO 90 perpessus BCP LO 91 susceperat 'IBIGXP T9 eidem PL OO 94 pos? cognoscit aZ. : Huius uero horae dominus in cruce pendens commemorans dixit matri (suae add. R) : Mater, ecce

PE 7o

98

S. BEDAE

Erant autem lapideae hydriae sex ositae secundum urificationem Iudaeorum capientes singulae metretas binas uel ternas. Hydriae uocantur uasa aquarum receptui parata ; Graece enim aqua ydor dicitur. Aqua autem scripturae sacrae scientiam designat quae suos auditores et a peccatorum sorde ablu1oo ere et diuinae cognitionis solet fonte potare ; uasa sex quibus continebatur corda sunt deuota sanctorum quorum perfectio uitae et fidei exemplum recte credendi ac uiuendi proposita est generi humano per sex saeculi labentis aetates, id est usque ad tempus dominicae praedicationis. Et bene lapi10; dea sunt uasa quia fortia sunt praecordia iustorum utpute ilius fide et dilectione solidata lapidis quem uidit Danihel praecisum de monte sine manibus factumque in montem magnum et implesse omnem terram et de quo dicit Zacharias : In lapide uno septem oculi sunt ; id est, in Christio uniiio uersitas scientiae spiritalis inhabitat. Cuius et apostolus Petrus meminit ita dicens : Ad quem accedentes lapidem wio;

II

^

12 o

uum ... e ipsi tamquam lapides uiui superaedificamini. Bene secundum purificationem Iudaeorum positae erant hydriae quia Iudaeorum tantum populo /ex $er Moysen data est ; nam graiia el ueritas euangelii non minus gentibus quam Iudaeis per Iesum Christum jacta est. Capientes, inquit, singulae metretas binas uel ternas quia scripturae sanctae auctores et ministri prophetae modo de patre tantum loquuntur et filio ut est illud : Omnia in sapientia fecisti, uirtus etenim Dei et sapientia Christus est ; modo etiam spiritus sancti faciunt mentionem iuxta illud eius psalmographi : Verbo domani caeli firmati sunt, et spiritu oris ejus omnis wirius eorum. Verbum domini et spiritum totam quae unus Deus est intellege trinitatem. Sed quantum inter aquam et uinum tantum distare in103 sqa. Aug., zract. in Iob. (PL. XXXV, 106 Dan. ii, 34-5. 119 Ps. 103, 24.

1461-66) ; Beda, /oz. I, 11 (77, 149).

109 Zach. iii, 9. 111 I Pet. ii, 4-5. 114 Ioh. i, 17. IX Gor tio 121 Ps. z2, 6. Greg., Dom. in eu. (PL

filius fuus ; quasi dixisset, Ecce quod ex te sumpsi (suscepi R) modo ostenditur moriendo quid est; quae tamen natura postmodum clarificanda erat in resuttectionis gloria. Dzx// zzater eius ministris : Quodcumque dixerit uobis facite. Sciebat quidem mater eius (oz. M) humanitatem filii sui (ozz. M) licet (et O) hoc modo (ozz. M) uideretur (dominus 447. M) negare (negando R IL, negandum IN) quod poscebat (poscebatur

M). Mater

tamen

sciebat (sciens O) pietatem

filii quod

negare noluit quod petebatur ; (et «47. M et ideo IN) fiducialiter mandauit ministris ut mandata implerent iubentis filii. RI. M IN O (Quod et inuenietur apud Bedae in 5. Iobannis euangelium expositionem - suppositinam -, PL. X.CII, 658, 1-11.) 98 5osf autem add. ibi CP L O 98-99 scientia designatur I 100 sex] ex . quibus] qui ibi L 101 os; continebatur adZ. aqua C O post quotum add. et

C . 102 pos fidei a7. ad aedificabimini C

115 non

C

LO

ac]uelC

minus

12 150, 121 eiusdem CP LO totamque I, O Deus est

euangelii P

. 106]lapidem C

112 super-

117 ucl]et P

119 enim

122-123 dominum C P CP L 124 distat CR IL

123 quae] qui C

HOMELIA I, 14

99

12; ter sensum illum quo scripturae ante aduentum saluatoris intellegebantur et eum quem ueniens ipse reuelauit apostolis eorumque discipulis perpetuo sequendum reliquit. Et quidem potuit dominus uacuas implere hydrias uino qui in exordio mundanae creationis cuncta creauit ex nihilo sed maluit de 13o aqua facere uinum quo typice doceret non se ad soluendum inprobandumque sed adimplendum potius legem prophetasque uenisse neque alia se per euangelicam gratiam facere et docere quam quae legalis et prophetica scriptura eum facturum docturumque signaret. Videamus ergo, fratres, sex hydrias 135 Scripturarum aqua salutari repletas uideamus eandem aquam in suauissimum uini odorem gustumque conuersam. In prima aetate saeculi Abel iustum frater inuidens occidit et ob hoc ipse perpetua martyrii gloria beatus etiam in euangelicis et apostolicis litteris iustitiae laudem accepit fratricida im140 plus aeternae maledictionis poenas luit. Quicumque his auditis metuunt cum impiis damnari cupientes benedici cum piis omnem odiorum et inuidiae fomitem abiciunt Deo placere per sacrificium iustitiae modestiae innocentiae patientiae curant uas profecto plenum aquae in scriptura inueniunt unde 14 ^ salubriter abluti potatique gaudeant. Sed si intellexerint Cain homicidam Iudaeorum esse perfidiam occisionem Abel passionem esse domini saluatoris terram quae aperuit os suum et suscepit eius sanguinem de manu Cain ecclesiam esse quae effusum a Iudaeis Christi sanguinem in mysterium suae 150 renouationis accepit, nimirum aquam in uinum mutatam repperiunt quia sacrae dicta legis sacratius intellegunt. Secunda aetate saeculi inchoante deletus est aquis diluuii mundus ob peccatorum magnitudinem, sed solus Noe est propter iustitiam cum domo sua liberatus in archa. Huius 15 vA plagae audita uastatione horribili paucorumque liberatione mirabili quisquis emendatius uiuere coeperit liberari desiderans cum electis timens exterminari cum reprobis hydriam profecto aquae qua mundaretur uel reficeretur accepit. At LXXVI, 1225). 130 Matth. v, 17. — 136 Gen. iv, 8. — 138 Matth. xxiii, 35 ; Tcixio sr Feb. x1, 4, x11. 24 141-142 Gen. xxxvii, 8. 146 Gen. iv, 11. 132 Gen. vi-vii.

127 et eorum C 129 mundanae] humanae C 130 quod R L 130-131 soluendam improbandamque R LO 131 implendam LO 132 aliam C se per ozz. C 133 quam quae] quamque 1L 138 pos! et add. in C P O i41 metuentes C, metuit I cupient P, cupiunt P! 142 omnium CO abicit L, O 143 modestiam C P pos! innocentiae add. uirtutem C D, uittute I, O 143-144 curat I, 144 plenum oz. CP LO inuenerunt C, inuenit L, O 145 ablutus potatusque L O gaudetent C, gaudent P, gauderet LO 147 domini oz. L 149 sanguinem Christi a ludaeis C ministerium C 150 renouationis] ftesurrectionis C accipiat LO 151 repererunt C, repperit I, O quia] qua .$*, quae CL intellegit L, O i353estoz.C LO 155-156 liberationem mirabilem IL

IOO

S. BEDAE

uero dum altius aspicere coeperit et in archa ecclesiam in Noe Christum in aqua diluente peccatores aquam baptismi quae peccata diluit in omnibus uel animalibus quae archa continebat multifariam baptizatorum differentiam in columba quae post diluuium ramum oliuae intulit in archam unctionem spiritus sancti quo baptizati inbuuntur intellexerit uinum pro16 fecto de aqua factum miratur quia in ueteris historia facti suam ablutionem sanctificationem iustificationem prophetari contemplatur. Tertia saeculi aetate Deus temptans oboedientiam Abrahae filium unicum eius eum quem diligit in holocaustum sibi offerre praecepit. Non differt Abraham facere quod 17 o iubetur sed pro filio immolatur aries ipse tamen pro oboedientiae uirtute eximiae perpetuae benedictionis hereditate donatur. Ecce habes hydriam tertiam. Audiens enim quanta uirtus oboedientiae quanta mercede remuneretur et ipse oboedientiam discere atque habere satagis. Quod si in immolatione 17 filii unici dilecti passionem eius intellegis de quo dicit pater : Hic est filius meus dilectus in quo mihi conplacui, in quo quia diuinitate inpassibili permanente sola humanitas mortem passa est et dolorem, quasi filius offertur sed aries mactatur ; si intellegis benedictionem quae promissa est Abrahae in 18 o te de gentibus credendis munus esse conpletum, nimirum de aqua tibi uinum fecit quia spiritalem sensum cuius noua flagrantia debriaris aperuit. Quartae aetatis initiis Dauid pro Saule regnum Israheliticae gentis sortitur humilis innocens et mitis exul porro ille cuius iniusta diu persecutione cruciasalutari repleta. Quisquis 18 5 batur. Ecce hydria quarta fonte haec audiens humilitati atque innocentiae studere et superbiam coeperit atque inuidiam suo de corde repellere quasi haustum aquae limpidissimae quo reficiatur inuenit. At si in Saule Iudaeos persequentes in Dauid Christum et ecclesiam 19 o significari cognouerit illorum ob perfidiam et carnale simul imperium et spiritale destructum Christi autem et ecclesiae regnum semper esse mansurum, poculum utique uini de aqua vA

II

162 Gen. viii, 11. 167 Gen. xxii, 1-2, 13. xxii, 17-18. 182 I Reg. xv-xvi; xviii-xxi.

176 Matth. iii, 17.

179 Gen.

i59uerooz.C P L O aspicere] sapere CP ILLO — etom.lL post ecclesiam ad4. et C 160delente RO — aquam]aqua C 161 omnibus] hominibus 5! C P LO postueladd.in L O — 163archa C 164qui $*, qua CP — 165 historiam C PL 4166sanctiicationem ozz. C |168eiusozz. CPO — eum ozz. L. O (add. post diligebat O?) diligebat R LO — 169 offerri C quod] quae CP 171 eximia S*CPLO 1*4inoz.$* RO 176 quo] qua $* CP LO — 179 sed si L, si enim (add. C 180 po:; te add. qi CPLO creditur C, credis PILO 181 uinum fecit tibi R I, O quiCLO 182 initio LL O 184 et mitis ozz. C,mitiset IL, O — potrtoille] proillo C P 184-185 5os/ cruciabatut ad4. abiectus est 5! (Zn zarg.) LO 190 significare C P I, 191 autem oz;. C 192 pocuIum] nouum C, non solum P LO uinum CPLO

PE 72

HOMELIA I, 14

IOI

factum sentiet quia se suamque uitam et regnum sed et ipsum regem ibi scriptum legere nouit ubi prius quasi de aliis uete19; rem legebat historiam. Quinta aetate saeculi populus peccans captiuante Nabuchodonosor Babiloniam transmigratur sed post septuaginta

2oo

205

210

215

220

225

annos paenitens et correctus patriam per

lesum sacerdotem magnum reducitur ubi domum Dei quae incensa est et ciuitatem sanctam quae destructa reaedificat. Haec legens siue audiens quisque peccandi metum corripit ad paenitendi remedium confugit aqua hydriae purificantis ablutus est. Si uero intellegere didicerit Hierusalem et templum Dei ecclesiam Christi Babilonem confusionem peccatorum Nabuchodonosor diabolum lesum sacerdotem magnum uerum aeternumque pontificem esse Iesum Christum septuaginta annos bonorum plenitudinem operum quae per spiritus sancti dona largiuntur uidelicet propter decalogum et septiformem eiusdem spiritus gratiam uideritque hoc cotidie fieri aliis nimirum a diabolo de ecclesia peccando raptis aliis gratia spiritus sancti per Christum resipiscendo ac paenitendo reconciliatis, uinum de aqua factum habet quia ad se pertinere quae scripta sunt intellegens magno mox conpunctionis ardore quasi musto incalescens quicquid sibi peccati captiuantis inesse deprehenderit per Christi gratiam liberari deposcit. Sexta inchoante saeculi aetate dominus in carne apparens octaua die natiuitatis iuxta legem circumcisus est tricesima et tertia post haec ad templum delatus et legalia pro eo sunt munera oblata. Haec intuentes ad litteram aperte discimus quanta nobis diligentia sunt euangelicae fidei subeunda mysteria quando ipse benedictionem gratiae adferens qui legem litterae dedit ueterum primo caerimoniarum tiru consecrari qui cuncta diuinitus consecrat et sic noua gratiae sacramenta suscipere simul et tradere curauit. Ecce hydria sexta ad abluenda peccati contagia ad potanda uitae gaudia mundiorem ceteris adferens undam. Verum si in octaui diei circumcisione baptisma quod in mysterium dominicae resurrectionis a peccatorum nos morte redemit intellegis in inductione in templum et oblatione hostiae purificantis figuratum cognoscis fideles quosque de baptisterio 196 IV Reg. xxiv-xxv ; II Paralip. xxxvi.

197 I Esd. i-vi.

216 Luc. ii,

21-24. RO cotteptus C* 196 captiuatus a L,O — Nabochodonosor $ — 197 annis I, 200 o; quisque a22. qui P 199 5o; destructa add. est C R O — est destructa P 204 diabuputificatus L, O 201 confugiunt C post cortipit adZ. et P 210 Christum] Iesum IL 209 raptis peccando C 207 dono L lum .$ ardore ozz. C P 212 magnum C 211 quia] qui LL teconciliatos IL 224 po222 consectrarat LL consecrate J* 221 primum L Jo) octaua 225 pos? si add. quis sup. Jin. C tandi 5*, potandam L, potandum O obla224 intellegens C 226-227 redimit C circumcisionem IL G baptismo C 228 &üguratam $*, figuram C, figurate R LO tionum C

IO2

S. BEDAE

ad altare sanctum ingredi ac dominici corporis et sanguinis uictima singulari debere consecrari, uino quidem de aqua facto et quidem meracissimo donatus es. Porro si circumcisionis diem ad generalem humani generis resurrectionem quando mortalis propago cessabit mortalitas tota in inmortalitatem mutabitur interpretaris et circumcisos induci in templum 235 cum hostiis intellexeris quando post resurrectionem uniuersali expleto iudicio sancti iam incorruptibiles facti ad contemplandam perpetuo speciem diuinae maiestatis cum bonorum operum muneribus intrabunt, mirandum profecto uinum de aqua fieri uidebis cuius conditori recte protesteris et dicas : 240 Et poculum tuum inebrians quam $raeclarum est. Ergo dominus uinum in gaudia nuptiarum non de nihilo facere uoluit sed hvdrias sex impleri aqua praecipiens hanc mirabile conuertit in uinum quia sex mundi aetates sapientiae salutaris largitate donauit quam tamen ipse ueniens sublimioris sensus uir245 tute fecundauit. Nam quae carnales carnaliter tantum sapiebant ipse spiritaliter sentienda reserauit. Vultis audire, fratres, qualiter de aqua fecerit uinum ? Apparuit post resurrectionem suam duobus discipulis ambulantibus in uia ibatque cum illis et incipiens a Moyse et omnibus prophetis interpre250 tabatur illis in omnibus scripturis quae de ipso erant. Vultis iterum audire quomodo eodem sint uino inebriati ?Postmodum cognoscentes quis esset qui eis uerbum uitae propinabat dicebant ad inuicem : Nonne cor nostrum ardens erat in nobis cum loqueretur in uia et aperiret nobis scripturas ? Dicit ergo Iesus ministris : Implete hydrias aqua. Et imple255 uerunt eas usque ad. summum. Qui per ministros qui haec iubentur facere nisi Christi signantur discipuli qui impleuerunt hydrias aqua ? Non quidem ipsi praeteritas mundi aetates legalibus ac propheticis implendo scriptis sed ipsi intellegendo 260 prudenter et aperiendo fideliter quia scriptura quae a prophetis ministrata est et salubris esset ad haustum sapientiae caelestis et ad operum castigationem utilis. Impleuerunt autem eas usque ad summum quia recte intellexerunt nullum fuisse tempus saeculi a sanctis alienum doctoribus qui siue 265 uerbis siue exemplis siue etiam scriptis uiam uitae mortalibus panderent. 230

240 Ps. 22, 5.

244 Luc. xxiv, 15 sqq.

253 Luc. xxiv, 32.

230 singulari] salutari P quidem oz. LO 233 mortalis propago cessabit om.l.0 in add. sup. lin. 5? oz. P mortalitatem C, inmortalitate P 234 interpretaris oz. C citcumcisus C 235 intellegeres C 238 mirandum] tantum CPO, tanto L 242 mirabiliter P I,O 245 Namque $*CO 246 50s; ipse adZ. spititalibus C P L, O audire] scire R LL O fratres oz. I, O 249 Moysen L 230 in] de C oz. P 232 cognoscens IL propinatret R LL O 254cum]dum CR 256 prius qui] quid CP LO 251 iubentut oz. CP LO fecere GUIDE designantur L O 259 scriptis implendo CPLO 263 scripturis I, O 261 esset] est C

PL 75

HOMELIA I, 14

103

Et dicit eis : Ite haurite nunc et ferte architricino. Et tulerunt. Architriclinus aliquis legis peritus illius temporis est, fortasse Nichodimus uel Gamalihel uel discipulus tunc eius Saulus 270 nunc autem magister totius ecclesiae Paulus apostolus. Et dum talibus uerbum euangelii creditur quod in littera legis et prophetiae latebat occultum uinum utique architriclino de aqua factum propinatur. Vnde conuenienter perhibetur quod architriclinus uocato sponso dixerit : Omnis homo Primum bonum uinum ponit e cum inebriati fu213 erint tunc id quod deterius est. Tw seruasti bonum wimum usque adhuc. Quia doctorum est cognoscere distantiam legis et euangelii ueritatis et umbrae cunctisque ueteribus institutis cunctis regni terreni promissis nouam euangelicae fidei gra280 tiam et perpetua caelestis patriae dona proferre. Hoc fecit initia signorum Iesus in Cana Galilaeae e manifestauit gloriam suam. Manifestauit hoc signo quia ipse esset rex gloriae et ideo sponsus ecclesiae qui ut homo communis ueniret ad nuptias sed quasi dominus caeli et terrae elementa conuerteret. Pulchra autem rerum conue285 prout uoluisset nientia qui in initio signorum quae mortalis adhuc mortalibus erat ostensurus aquam conuertit in uinum ipse in initio signo- PL rum quae inmortalis iam per resurrectionem effectus inmor- 74 . talis uitae studia sola sectantibus ostenderet carnalem prius 290 et quasi insipidam mentem eorum sapore scientiae caelestis inbuit. Nam et primo consistens in terra sui spiritus munere

282 Ps. 23, 10.

268 pos; ArchiCP LO Ite oz. 267 pos! eis add. inquit C P L, Iesus O 248 por? propinatut 269 Nichodemus $?CP!LO tticlinus 247. enim P add. Bt bene in domo harum nuptiarum quae Chtisti et ecclesiae sacramenta figurarent triclinium, id est tres ordines discumbentium altitudine distantes inesse describuntur, quia nimirum tres sunt ordines fidelium quibus ecclesia constat coniugatorum uidelicet continentium et doctorum. Vnde et Hezechiel tres solum uiros in die iudicii liberandos asserit Noe (et aZ. P) Danihel et Iob. In Noe qui archam in undis rexit omnes rectores ecclesiae (ecclesiae rectores P); in Danihele qui inter aulicas Babiloniae gazas continentiae singulariter studuit omnes qui inmundi (mundi P) luxus continentes (continenter P) uiuendo derident ; in Iob qui uitam ducens coniugalem imitandum cunctis uirtutum et patientiae opus

exetcuit omnes Deo deuotos coniugatos significans. Primus ergo ordo discumbentium ad nuptias sponsi caelestis, id est in ecclesiae fide et operatione (opere ratione P) degentium (gaudentium P), gradus est coniugatorum fidelium secundus continentium supremus praedicatorum. C P (Cuius prima et ultima pars non tamen aedia e£ inuenietur apud Bedae in 9. Iobannis euangelium expositionem - suppositiuam -, 278 cunctisque 296 pos? Tu add. autem C O PL XCII, 661, 50,-662, 1). 949 tetreni regni C — 280 praeferre 5? R, perferre O ueteribus institutis ozz. P 282 pos! suam add. et crediderunt in eum discipuli eius 281 initium C P LO 287 posterius in add. CP L 286 in add. sup. Jin. $?* om. 284 et] ac C (e 291 pos; tetta add.dato C P LO 288 qui $-RL CPL sup. lin. 9? om.

IO4

295

300

305

310

515

S. BEDAE

aperuit illis sensum ut intellegerent scripturam et postmodum misso eodem de caelis maiorem superni amoris simul et sapientiae spiritalis flagrantiam eorum cordibus infudit dat insuper omnium cognitionem linguarum quibus uniuerso orbi eam quam perceperant uitae gratiam propinare sufficerent. Has ergo Christi et ecclesiae nuptias, fratres carissimi, quae et tunc una in ciuitate figurabantur et nunc uniuerso celebrantur in orbe terrarum tota mente diligamus harum gaudiis caelestibus indefessa bonorum operum intentione iungamur. Has quia per fidem uocati intrauimus mundo dilectionis habitu celebrare curemus nostraeque actionis simul et cogitationis maculas ante diem extremi discriminis ipsi sollicitius examinando diluamus ne forte tunc ingrediens rex qui has suo filio nuptias fecit, si uiderit nos nuptialem caritatis uestem non habere, eiciat nos et ligatis a bene agendi facultate pedibus nostris ac manibus exteriores mittat in tenebras. Mundemus fide fortia cordium nostrorum uascula secundum purificationem praeceptorum caelestium impleamus haec aquae scientiae salutaris sacrae lectioni crebrius adtendendo. Rogemus dominum ut ipsam quam nobis scientiae gratiam contulit ne forte inflet caritatis suae feruore calefaciat et ad superna sola quaerenda ac sapienda conuertat quatenus spiritaliter inebriati possimus et ipsi cum propheta cantare : Poftasti sos uino conpunctionis. Sicque fit ut nobis quoque bene proficientibus et nunc ex parte prout capere sufficimus et in futuro perfecte Iesus manifestet gloriam suam in qua uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 304 Matth. xxii, 2, 11-13.

292

scripturas

311 I Cor. vili, 1.

914 Ps. 59, 5.

CPLO 294 data CPLO 295 cognitione CP LO — 301 intrare C — 304 has oz. LO . filio suo C 305 nos 55 C P-IzO0 uestea e DEB 303-306 non habere] ca308 fortia] sordida P — 309 aqua CP LO . 312 pos: inflet solum CPLO 318 pos; sancti adZ. Deus C P L O.

298 figurabatur C om. P nuptiali tentes CP I, O add. supetbia C

HOMELIA POST

1:5

EPIPHANIAM*

(Ioh. i, 29-34) Iohannes baptista et praecursor domini saluatoris quem diu PL uenturum populis uerbo praedicauerat ipsum iam uenientem 74 ad se sicut ex lectione sancti euangelii, fratres, modo

IO

15

20

cum

legeretur audistis mox digito demonstrauit dicens : Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccatum mundi. Ecce agnus Dei, ecce innocens et ab omni peccato inmunis utpute qui os quidem de ossibus Adam et caro de carne Adam sed nullam de carne peccatrice traxit maculam culpae. Ecce qui tollit peccatum mundi, ecce qui iustus inter peccatores mitis inter impios, hoc est quasi agnus inter lupos apparens etiam peccatores et impios iustificandi habet potestatem. Quo modo autem peccata mundi tollat quo ordine iustificet impios apostolus Petrus ostendit qui ait : Non corruptibili argento uel auro redempti estis de uana uestra comuersatione paternae traditionis sed retioso sanguine quasi agni incontaminati et immaculati Iesu Christi. Et in apocalipsi Iohannes apostolus cuius est hoc euangelium : Qui dilexit nos, inquit, et lawit nos a feccatis nostris in sanguine suo. Non solum autem lauit nos a peccatis nostris in sanguine suo quando sanguinem suum dedit in cruce pro nobis uel quando unusquisque nostrum mysterio sacrae13 I Pet. i, 18-19.

17 Apoc. i, 5.

4 caro] carnem 51 5 peccata . CO 3 post fratres add. catissimi C P L O 13 12 iustificat C CPO — 9inter impios mitis L O Speccaa PLO mystetio] in ministerium CPL 20 quisque cortuptibilibus C P LO 20-21 sacrosanctae C P L O C L, in mysterium P O : VIDIT IOHANNES IESVM LECTIO SANCTI EVANGELII 8ECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE PECCATVM MVNDI... SED VT MANIVENIENTEM AD SE ET A1T : ECCE AGNVS DEI, ECCE QVI TOLLIT ET EGO VIDI ET TESTIMONIVM FESTARETVR IN ISRAEL... HIC EST QVI BAPTIZAT SPIRITV SANCTO. add. $?) LECTIONIS EIVSDEM PERHIBVI QVI HIC EST FILIVS DEI. HOMELIA (BEDAE PRESBITERI DICENDA POST THEOPHANIAM. S : VIDIT IOHANNES8 DOMILEOCTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE RELIQVA VSQVE EGO VIDI ET TESTINVM IESVM VENIENTEM AD 8E ET AIT : ECCE AGNVS8 DEI ET [^| EIVSDEM. LECTIONIS MONIVM PERHIBVI QVIA HIC ES8T FILIVS DEI. OMELIA : VIDIT IOHANNES IESVM TEMPORE ILLO IN IOHANNEM. SECVNDVM EVANGELII LECTIO SANCTI PECCATVM MVNDI V8QVE ET EGO VENIENTEM AD SE ET AIT : ECCE AGNVS DEI, ECCE QVI TOLLIT XII OMELIA DOMNI BEDAE IN DOVIDI ET TESTIMONIVM PERHIBVI QVIA HIC EST FILIVS DEI. je MINICA III POST THEOPHANIA. ILLO TEMPORE : VIDIT IOHKANNES SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN L QVI TOLLIT PECCATVM MYVNDI. IESVM VENIENTEM AD 8E ET AIT : ECCE AGNVS DEI, ECCE ET AIT : SE AD VENIENTEM IESVM IOHANNES VIDIT : SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE XIII? LECTIONIS EIVSDEM VENERAECCE AGNVS DEI, ECCE QVI TOLLIT PECCATA MVNDI. OMELIA BILIS BEDAE PRESBITERI. 0

eapolita* Pro dominica prima post Epiphaniam secundum usum Romano-N num. Vide tabulam, p. xi.

9

B.

PL 75

106

25

S. BEDAE

sanctae passionis illius baptismi aqua ablutus est uerum etiam cotidie tollit peccata mundi lauatque nos a peccatis nostris cotidianis in sanguine suo cum eiusdem beatae passionis ad altare memoria replicatur.cum paniset uini creatura in sacramentum carnis et sanguinis elus ineffabili spiritus sanctificatione transfertur sicque corpus et sanguis illius non infidelium manibus ad perniciem ipsorum funditur et occiditur sed fidelium ore suam

30

35

40

4

bxc]

$0

sumitur in salutem.

Cuius recte

figuram agnus in lege paschalis ostendit qui semel populum de Aegyptia seruitute liberans in memoriam eiusdem liberationis per omnes annos immolatione sua populum eundem sanctificare solebat donec ueniret ipse cui talis hostia testimonium dabat oblatusque patri pro nobis in hostiam odoremque suauitatis mysterium suae passionis oblato agno in creaturam panis uinique transfert sacerdos factus in aeternum secundum ordinem Melchisedech. Sequitur Iohannes testimonium perhibens de domino : Hic est, inquit, de quo dixi : Post me uenit uir qui ante me factus est quia rior me erat. Post me uenit uir post me natus est in mundo post me praedicare incipiet mundo qui ante me factus est qui me potentia maiestatis tantum quantum sol luciferum licet post apparens antecellit quia prior me erat quia 2» $rincifio erat uerbum, et uerbum erat apud Deum, et Deus erat uerbum. Post me uenit uir tempus humanae natiuitatis quo Iohanne posterior est intellege qui ante me factus esí primatum regiae potestatis quo etiam angelis praesidet intuere quia rior me erat aeternitatem diuinae maiestatis qua patri est aequalis intellege. Post me wemit wir qui ante me factus est quia rior me erat ; post me uenit humanitate qui ideo me praecellit dignitate quia prior me erat diuinitate.

55

Et ego nesciebam eum, inquit. Certum est quia sciebat dominum Iohannes cui testimonium perhibere missus est quem iudicem omnium uenturum praedicabat dicens : Cuius uentilabrum in manu sua et bermundabit aream suam ; a quo spiritum sanctum dari debere testabatur : J$se uos baptizabit, àinquiens, spiritu sancto ; a quo se ipsum ablui desiderabat dicens : Ego debeo a te baptizari, e tu uenis ad me ? Quomodo ergo dicit, 27 Greg., Dialog. iv, 58 (PL LXXVII, 425). 12. 56 Matth. iii, 11. 5* Matth. iii, 14.

43 Ioh. i, 1.

54 Matth. iii,

21aqui CPLO 24 memotiae P ^ 27 ipsorum] suam CP LO 30 liberatam C — 35ctreatura C ^ transferret CP LO 37 perhibet LL 38 inquit add. sup. lin. $1, om. LLO | qui usque 39 uit oz. LL 40 est oz. IL 41 pos quantum a4. praeconem iudex quantum C P L O 42 licet] lucet C 46 quo] qua CP 50 prius me om. CP . posterius me om. C 55 permundauit C 56 505 inquiens zZZ. in LL, O 582a te debeo CL O

HOMELIA I, 15

107

E! ego nesciebam eum, nisi quia eum quem et antea nouerat 6o perfectius iam cum baptizaretur agnouit. Quem mundi saluatorem et iudicem nouerat huius potentiam maiestatis altius spiritu sancto super eum descendente cognouit. Neque enim dubitandum est quia beatus Iohannes cum spiritum sanctum licet corporali specie uidere cum uocem patris licet corporali65 ter sonantem meruisset audire multum ex hoc uiso et auditu profecerit multum de diuinae potestatis excellentia reuelatis oculis mentis scientiae caelestis acceperit adeo ut ad conparationem intellegentiae qua tunc inlustrari coeperit eatenus illum quantus esset omnimodis sibi uideretur ignorasse. 7o Qui testimonium in quod missus est domino diligenter perhibens adiungit : Sed ut manifestaretur in. Israhel propterea ueni ego n aqua baptizans. Quod est aperte dicere, non ideo ueni in aqua baptizans quia peccata mundi baptizando tollere possim sed - ut eum baptizando ac praedicando manifestarem populo Isi] rahel qui in spiritu sancto baptizans ad tollenda peccata non solum Israhel sed et totius mundi, si ei credere uoluerit, ido-

neus est. Propterea ueni ego in paenitentiam baptizans ut sic baptizando illi uiam praepararem qui baptizaret in remis8 o sionem peccatorum. Et testimonium perhibuit Iohannes dicens : Quia widi spiritum descendentem quasi columbam de caelo, et mansit super eum. Bene in columbae specie descendit super dominum spiritus ut discant fideles non aliter eius spiritu se posse repleri nisi sim85 plices fuerint nisi ueram cum fratribus habuerint pacem quam significat osculo columbarum. Habent autem oscula et corui sed laniant quod columba omnino non facit significantes eos qui loquuntur pacem. cum Proximo suo mala auiem, sunt in cordibus eorum. Columba autem natura quae a laniatu innose9 o cens est illis innocentibus aptissime congruit qui pacem quuntur cum omnibus et sanctimoniam solliciti seruare unilalem. spiritus in. winculo bacis. Atque ideo spiritus in columba descendendo non suam tantummodo uel eius in quem descendit innocentiam simplicitatemque designat sed eorum 86 sqq. Aug., /ract. in Iob. (PL XXXV, 1427).

88 Ps. 27, 3.

91 Eph. iv, 2.

CL O — 65 to64uideret 89 posterius et om. P — 62 descendente super eum C adeo nantem C — uisu $3? CP LO — 66 proficeret 5* C* — 6? accipetit 5* 42 in Israhel] 70 quod] quo 5? (per ras.) C P usque 68 coeperit oz. P 79 pararem 48 aqua add. sup. paenitentiam .$? 74 possem C P Istaheli C 86 signi84 po«! fideles add. non aliter se membra eius fieri CP LO (GOD C P L O Columbae 5?, m Columbaru 89 O P mali 88 O L P C ficant oscula 91 sollicite 5* innocentibus oz. (PT quae usque 90 est om. C 92 prius spiritus ozz. C

108

S. BEDAE

aeque qui sentiunt de illo in bonitate et in simplicitate cordis quaerunt illum. Quorum unanimem pietatem ac mansuetudinem spiritali gratia donatam dominus ipse laudans loquitur : Vna est columba mea una est matris suae electa genetrici suae. Matrem quippe ac genetricem ecclesiae spiritus gratiam uocat possit columba recte IOO qua inspirante percepit ut ipsa quoque nuncupari. Denique Hebraeo sermone quo scriptura sancta est edita spiritus genere feminino appellatur. Propter quod conuenienter ecclesià una Christi columba et haec matri ac genetrici suae electa nominatur quia nimirum quod in unita105 tem fidei christianae multis de gentibus congregatur quod columbina ad inuicem pace laetatur quod electionis sorte beatur non suo habet merito sed dono accepit gratiae spiritalis. 95

Et ego, inquit, IIO

IIS

I20

125

suorum 130

mesciebam

ewm.

Subaudis

tam

sublimiter

quam spiritu in eum descendente cognoui. Sed qui misit me baptizare in aqua ille mihi dixit : Super quem uideris spiritum descendentem et manentem super eum hic est qui baptizat in spiritu sancto. Baptizat dominus in spiritu sancto per spiritus sancti gratiam peccata dimittendo. Siue enim ipse aqua aliquos discipulorum suorum primus baptizauerit per quos ad ceteros fideles baptismi riuus proflueret eosdem etiam spiritu baptizabat peccata illis relaxando et spiritus dona ministrando siue fideles eius inuocato nomine ipsius aqua baptizent electos et chrismate sacro perunguant eosdem nihilominus Ipse spiritu sancto baptizat quia nemo praeter ipsum peccatorum nexus soluere aut spiritus sancti ualet dona tribere. Vnde euangelista Iohannes cum dixisset, Audzerunt Pharisaei quia lesus plures discipulos facit et baptizat. quam Iohannes, protinus adiunxit, quamquam Iesus non baptizaret sed discipuli ejus, aperte docens quia et discipuli Iesu in nomine eius aqua baptizant ipse tamen magis baptizare intellegendus est qui peccata dimittit. Baptizat quoque dominus in spiritu sancto cum per adflationem eiusdem spiritus corda fidelium feruore suae siue fraternae caritatis accendit ; cavi-

tas enim, inquit, Dei diffusa est in cordibus nostris ber spiritum sanctum qui datus est nobis. Baptizat in spiritu sancto cum cuilibet electorum dat manifestationem spiritus ad uti98 Sap. i, 1. 18, 1428).

98 Cant. vi, 8. 121 Ioh. iv, 1-2.

95 posferius in oz. .$*

113 sqq. Aug., Zracz. in Iob. (PL XXXV, 1417128 Rom. v, 5.

96 unanimam

L

97 spiritali ozz. C

98 prius

est oz. C matri C P genetricis $? C O 99 quippe oz. C 100 quam Ip spirante P percipit C 102 femineo C 106 uicem IL electionis] dilectionis P beatur] beatorum C 107 accipit CP LO 108 subtiliter (SED. 109 spiritum $ C P eo C descendentem P quam z$que cognoui om.O quam z:q4e 140 mihi oz. L/ 111 et manentem ozz. I, O 112 Baptizat usque sancto ozz. I, O 113 enim oz. IL, 116 dono P 118 chrismato LL sacro] sancto P perungent C, perungant PL O 120 aut] et PO 123 quamquam] quam P 124 et] etsi CO 126 os? dominus adZ. Iesus C

PL T7

HOMELIA I, 15

109

litatem uirtutes operando ; de quo baptismate ascensurus in caelum dicit discipulis : Vos autem baptizabimimi spiritu sancto non fost multos hos dies. Sed diligentius intuendum 15 5 est quia cum dixisset, Super quem wideris spiritum. descendentem, addidit, et smanentem super eum. Et in sanctos enim eius spiritus descendit. Verum quia quamdiu sunt in corpore peccato carere nequeunt quia caelestium contemplationi semper oculum mentis intendere non sufficiunt sed saepius 140 hunc ad terrenae curam conuersationis inflectunt in eorum procul dubio cordibus spiritus aliquando uenit aliquando recedit. Vnde dictum est : Spiritus ubi wult spirat, et. uocem eius audis sed non scis unde ueniat et quo uadit. Venit quippe ad sanctos uadit a sanctis spiritus ut quem semper habere non sunt eius per tempora redeuntis crebra luce refiidonei 145 ciantur. In solo autem mediatore Dei et hominum homine Iesu Christo spiritus perpetuo ueraciter manet in quo nec sordidae cogitationis maculam quam refugeret ullam inuenit. Mansit autem totus in illo non ex eo solum tempore quo hunc o 15 Iohannes super eum uidit descendentem sed ex quo homo fieri incipiens eius ministerio et opere conceptus est. Vnde etiam potestatem dandi hominibus non minus habet ipse quam pater ipso adtestante qui ait : Paraclitus autem spiritus sanctus quem müttel pater in nomine meo ille uos docebit omnia. Et alio 15 5 loco quod ipse hunc mittat ostendit : S? emm mom abiero, jaraclitus non

ueniet ad wos ; si aulem

abiero, müliam

eum

ad «os. Quia nimirum una est in diuinitate substantia inseparabilis operatio patris et filii et eiusdem spiritus sancti. Nam et de ipso spiritu quod sua sponte ueniat ubi uelit sua 16 [9] potestate operetur quae uelit testatur filius ubi ait quod et supra commemoraul : Spiritus ubi uult spirat. Haec. autem omnia, inquit apostolus, operatur wnus atque idem spiritus diwidens singulis frout uult. Idcirco autem super eum in quo semper manebat baptizatum descendere spiritus ostenditur 16 A ut et baptista ipse celsius iam quem praedicaret agnosceret et credentibus daret indicium nequaquam se nisi baptizatos aqua spiritus eiusdem posse baptisma mereri. Quaerendum interea quomodo speciale filii Dei agnoscendi signum fuerit quod super eum descenderit et manserit spiritus cum 17 o etiam discipulis ipse promittat dicens : Ef ego rogabo patrem, et alium paraclitum dabit uobis ut maneat. uobiscum n :133 Act. i 5. . 142 ]oh. iii, 8. 161 I Cor. xii, 11. Ioh. xvi, 7.

153 Ioh. xiv, 26. — 155 146 I Tim. ii, 5. 170 Ioh. xiv, 16-17.

143 et [aut 136 Et oz. P L 133 dixit C 132 operandi C P LO 152 post dandi adZ. hunc C 148 refugcrit C P CP LO uadat 161 memoftaui C spititus C — uenit C 159 de om. C — ipse C

spitat add. dicabat C

Et apostolus C P L O CP LO

166 daretur

CL O PL O post

165 prae162 apostolus ozz. C P LO 167 promereri C

baptizatus C

PL 78

IIO

175

180

185

190

S. BEDAE

aeternum spiritum ueritatis ; et paulo post : Qui apud wos manebit et in uobis erit. Si enim apud seruos Dei electos manet et in illis erit spiritus, quid magni est filio Dei quod in ipso manere spiritus astruatur ? Notandumque quod semper in domino manserit spiritus sanctus in sanctis enim hominibus quamdiu mortale corpus gestauerint partim maneat in aeternum partim rediturus secedat. Manet quippe apud eos ut bonis insistant actibus uoluntariam paupertatem diligant mansuetudinem sequantur pro aeterno desiderio lugeant esuriant et sitiant iustitiam misericordiam munditiam cordis et tranquillitatem pacis amplectantur sed et pro obseruatione iustitiae persecutionem pati non uereantur elemosinis orationibus et ieiuniis ceterisque spiritus fructibus insistere desiderent. Recedit autem ad tempus ne semper infirmos curandi mortuos suscitandi daemones eiciendi uel etiam prophetandi habeant facultatem. Manet semper ut possint habere uirtutem mirabiliter ipsi uiuant ; uenit ad tempus ut etiam alis per miraculorum signa quales sint intus effulgeant. Et ego widi, inquit, et testimonium perhibui quia hic est filius Dei. Supra dixerat, Post me uenit uir qui ante me factus est, nunc testimonium perhibet, quia uc est filius Dei, utrius-

195

que naturae ueritatem et humanae uidelicet et diuinae in una eademque Christi persona manifeste designans. Erubescat

200

205

Manichaeus

audiens

wenmit wir ; conticescat

Fotinus

audiens Aic est fius Dei. Audiant mansueti et laetentur quia. uenit uir post Iohannem fortior Iohanne qui baptizat in spiritu sancto et quia hic est filius Dei. Quia enim per superbiam recessimus homines a Deo filius Dei per misericordiam factus est homo ut idem ipse et per diuinitatem patri et per humanitatem congrueret nobis; per humanitatem similem nobis pro nobis cum hoste confligere per diuinitatem patri consubstantialem ad imaginem nos Dei et similitudinem quam peccando amisimus posset digne recreare ; per mortem nostrae fragilitatis destrueret eum qui habebat mortis imperium et per inpassibilem suae diuinitatis potentiam reconciliaret nos Deo patri cum quo uiuit et regnat Deus in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 197 Ps. 35, 5. 1:2 Quia CPLO i73 spiritus manere C 1:6 enim] autem CPLO 179 instant L, instent O 180 aeternorum $? CP IL, O 182 amplectantur P 183 iustitiae ozz. LO 186 pos; suscitandi 447. leprosos mundandi C P I, O 187 habeant facultatem] possint habere uirtutem C P I, O 188 possint habere uirtutem ozz. CP LO 195 designant P 200 per misericordiam] sua miseticordia P 202 pos? prius humanitatem add. nostrae similem P ^ pos; posterius humanitatem add. nostrae C LO — congtuetet usque 203 similem nobis oz. P

208 prius nobis oz.

CL. O

206 habebit $*.

PL 18)

HOMELIA

r6

POST EPIPHANIAM*

(Ioh. i, 35-42)

Tanta ac talis est scripturae diuinae sublimitas ut non so- PL lum uerba quae a sanctis uel ab ipso domino dicta referun- 256 tur sed etiam circumstantia rerum quae simpliciter posita uidetur spiritalibus sit plena mysteriis. Ecce enim narrante fratres carissimi, audiuimus quia stabat Iohannes A euangelio, et ex discipulis eius duo et respiciens Iesum ambulantem dicit : Ecce agnus Dei statimque cognouimus immo iam notum ad memoriam reuocauimus quare lesum praecursor suus agnum Dei uocauerit ; quia uidelicet eum prae ceteris morta1o libus singulariter innocentem, hoc est ab omni peccato mundum nouit quia nos suo sanguine redempturum quia dona sui uelleris sponte largiturum ex quo uestem nobis nuptialem facere possimus, id est exempla uiuendi nobis relicturum, praeuidit quibus in dilectione calefieri deberemus. Hoc ergo testi1; monium praecursoris domini quia facile patet fidelibus citum amoris intimi fontem audientium cordibus infundit. Sed non est putandum quia sine certi ratione mysterii hoc relaturus euangelista praemiserit stetisse Iohannem cum discipulis Iesum uero ambulasse et illo utique ambulasse ubi sequentibus 2o se discipulis Iohannis mansionem in qua habitabat ostenderet ceteraque huiusmodi quae sequentia lectionis euangelicae comstatimque] statim quam 9 post dicit add. ei L discipuli P 6 ex oz. P 16 fongem C P cum citum] C quo quia] 15 C est add. Hoc pos? 14 P 20 L C oz. ambulasse posterius 19 P audientem Lg P $1, fomitem C 21 sequentia] sententia LL habitat P L £g Iohannes $* L . IN ILLO TEMPORE : STABAT IOHANSEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM SVVM SIMONEM, DICIT EI... INTVITVS AVTEM IESVS NES... QVI AVDIERANT AB IOHANNE... FRATREM S CEPHAS QVOD ENTERPRETATVR PETRVS. DIXIT: TV ES SIMON FILIVS IOHANNA TV VOCABERI S8 NATALE SANCTI ANDREAE. HOMELIA EIVSDEM LECTIONIS DICENDA ANTE ras. ex cod. neque uero IOHANNEM

add.).IN ILLO TEMPORE

: STABAT

IOHANNES...

SECVNDVM (MATH. INTERPRETATVR PETRVS. OMELIA LECTIOECGE AGNVS DEI ET RELIQVIA VSQVE TV ES SYMON... NIS EIVSDEM. [^] . IN ILLO TEMPORE : STABAT IOHANNES... LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM P BEDAE IN NATALE SANCTI ANDREAE. ET SECVTISVNT EVM. ET RELIQVA. OMELIA DOMNI . IN ILLO TEMPORE : STABAT IOHANNES... LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM EIVSDEM LECTIONIS DICENDA ANTE NATALE SECVTI SVNT IESVM. ET RELIQVA. ITEM HOMELIA L SANCTI ANDREAE.

codicibus * Quamquam lectio haec et homelia uigiliae S. Andreae in omnibus ponenda m (17) assignata est tamen inter superiorem (homeliam 15) et sequente us quare lesum reuocauim uidetur. In hac homelia Beda ait : /az notum ad memoriam homeliae supetiotis ; initium s respicien 7-9) (supra, uocauerit Dei agnum suus r praecurso exire in Galilaeam lesus uoluerit unde bus superiori ex pafet Jazz : et in homelia sequenti quod esset agnus perbibens illi um testimoni et baptizans uidelicet a Iudaea ubi erat Iobannes fol. 68 pericope haec Dei. (120, 26-9). Praeterea in codice Herbipolensi mp. th. . Vide tabulam, p. xi. dominicae secundae post Epiphaniam assignata inuenitur

I12

25

30

35

45

50

S. BEDAE

memorant si enucleatius discutiantur inueniemus caelestibus redundare mysteriis. Stabat enim Iohannes et respexit Iesum quia in magno iam culmine perfectionis animi gressum fixerat unde iure celsitudinem diuinae maiestatis mereretur intueri. Stabat quia illam uirtutum arcem conscenderat a qua nullis temptationum posset inprobitatibus deici. Stabant cum illo et discipuli quia magisterium eius corde sequebantur immobili. Ef respiciens, inquit, Iesum ambulantem dicit : Ecce agnus Dei. Ambulatio Iesu dispensationem incarnationis qua ad nos uenire ac nobis exempla uiuendi praebere dignatus est insinuat sicut mansio eius aeternitatem diuinitatis in qua semper est patri aequalis aptissime designat. Respiciens ergo Iesum ambulantem Iohannes dicit, Ecce agnus Det, quia uidens eum inter homines conuersantem profectumque illis uitae caelestis et factis demonstrantem et uerbis aperte pronuntiabat quia non ipse ut putabant sed ille esset qui ad redemptionem generis humani a Deo patre esset missus in mundum ille qui formam innocentiae et patientiae in se credentibus esset daturus de quo in carne uenturo praecinens propheta dicebat : Sicut owis ad occisionem ducitur et sicut agnus coram tondente se sine uoce sic obmutescil. Et iterum : Ijse autem est wuulneratus $ropter peccata nostra, et lyuore eius sanati sumus. Et audierunt eum duo discipuli loquentem et secuti sunt Iesum. Testimonium perhibente Iohanne quia Iesus esset agnus Dei secuti sunt illum duo discipuli magis desiderantes ab ipso Iesu quam a praecursore illius uerbum gratiae percipere quo et ipsi mererentur in agnorum Dei sorte conputari. Bene autem sunt duo discipuli inuenti qui dominum primi sequerentur ut etiam mystice designarent omnes qui illum perfecte sequerentur gemina dilectione deuotos esse debere, hoc est eiusdem sui redemptoris et fratrum simul amore flagrantes;

6o

Conuersus autem Iesus ei widens eos sequentes se dicil eis : Quid quaeritis ? Non potuit lesus ignorare quid sequentes se discipuli Iohannis quaererent sed in eo quod ad illos sequentes conuertitur quod ipse prior quid quaererent interrogat quod dat illis fiduciam quaeque uellent rogandi manifeste innotuit quantum bonis nostris studiis delectetur quam libenter iter ueritatis inchoantibus ipse auxilium laturus Occurrat.

40 Es. liii, 7.

42 Es. liii, s.

21-22 commemotat IL 22 inuenimus .$* C 24 iam in magno C 2* possit (GPDAIP 29 pos; dicit aZ. ei P 31 nobis] nos P uidendi P 33 apertissime CIL 38 qui oz. P 41 ducetur $!' CP Lg X 42 obmutescet J*CPLg uulneratus est CP Lg 45 est P 46 ilum ox. C — 4$ computare P 49 duo sunt CP Lg 52 post est add. et C g 55 lesus oz. C P Lg pos? ignorare add. dominus C P Lg 57 quaerant C (eorr. CY) P I, 508 uelint PL 59 nostris bonis P 61 incurrat CPL

PL 257

HOMELIA I, 16

II3

Qui dixerunt ei : Rabbi, quod dicitur interpretatum Magister, ubi habitas ? Nolebant transitorie magisterio ueritatis perfrui sed mansionem potius in qua habitaret inquirebant 6 quatenus et tunc liberius in secreto uerbis ilius inbui et exinde saepius eum possent uisitare plenius instruendi. Vnde et ipse quia illos bene petentes quaerentes pulsantes uidit libens eis secretarium sui reserauit archani eosque introducens ueritatis euangelicae rudimentis quae desiderabant in79 lustrauit nam sequitur : Venite et videte. Statimque subiungitur : Venerunt et widerunt ubi maneret ei abud eum manserunt die illo. Quod si altiore sensu libet inspicere quid nobis agendum insinuent discipuli in eo quod ad dominum quidem ambulantem ueneT rant sed locum continuo ubi habitaret inquirebant, ammonent utique nos quoties incarnationis eius transitum ad mentem reducimus sollicito semper eum corde rogemus ut habitationem nobis aeternae suae mansionis quae est apud patrem ostendere dignetur dicentes cum Moyse : Domine, ostende 8 o nobis gloriam tuam. Quod autem ipse discipulos uenire et ubi maneret uidere praecepit uirtutum profecto studium quibus ad aeterna gaudia perueniamus subeundum nobis ostendit. Venire etenim post Iesum est ut mansionem eius uidere possimus bonis operibus quae ipse praemonstrauit insistere ho85 rumque cotidianis profectibus ad celsitudinem diuinae uisionis adtingere. A

A

Venerunt, inquit, e£ uiderunt ubi maneret et apud eum man-

00

95

serunt die illo ; hora autem erat quasi decima. Quia lex in decem praeceptis data est solet in denario numero perfectio legis indicari. Bene ergo decima hora uenerunt discipuli ut mansionem lesu uiderent quia nimirum necesse est ut qui Deum uidere desiderat Dei se mandatis humiliter subdat quique luce diuinae contemplationis postmodum írui appetit prius adiuuante domino decalogum legis per opera lucis quasi decem horas diei sole inlustrante conpleat. Et illi quidem die illo manentes apud dominum felicissima ueritatis speculatione uesperam expectabant. At uero omnes electi post operum bonorum perfectionem post impleta legis domini praecepta perpetuum et nullo fine obnoxium diem sunt cum illo acturi il979 Ex. xxxiii, 18.

88 sqq. Aug., Zracf. in Iob. (PL XXXV,

1442).

62 ei oz. L 63 transitoriae P 65 illius 4:gue 66 uisitare ozz. P 66 possint ? 67 quia illos] qui alios C P IL 68 eis ozz. C 91 anie Venite agZ. Dicit eis CP Lg $3 altiori L g 74 ad oz. P dominum] Iesum C inuenerant P 75 admonet P, ammonet .5* I, 96 os? nos add. ut C g transitum om. C 7" pos! eum add. in C L 48 apud oz;. P apud patrem] ex patte LL Sipraecipit C!g* — 89 priusetom.P ^ 89inoz.P 90indicare $* — 92 Deum] dominum LL mandatis se C subdet P 94 legis oz. P 935 decima hora 5$! g 97 uespetum C (corr. CO PL 98 domini] Dei C g 99 fini C

PE 258

II4

S. BEDAE

ro lum uidelicet quem uidere desiderans propheta cantabat : Quia melior est dies una in atriis tuis super milia. Erat autem. Andreas frater Simonis Petri unus ex duobus qui audierant ab Iohanne et secuti fuerant eum. Inuenit hic primum. fratrem suum Simonem et dicit ei : Inuenimus Messiam,

IO

I

IIO

quod est interpretatum Christus. Et adduxit eum ad Iesum. Andreas dominum quem inuenit etiam Simoni fratri sequendum euangelizat quia hoc est dominum uere inuenire uera illius dilectione feruere fraternae quoque salutis curam gerere. Ille perfecte conditoris sui ducatum sequitur qui etiam proximi quantum

ualet

habere

comitatum

nititur.

I»nuenimus,

in-

quit, Messiam, quod est interpretatum Christus. Messias idem quod Christus est sed Messias Hebraeo sermone Christus dicitur Graeco Latine autem unctus interpretatur. Vnde et

chrisma Graece Latine unctio dicitur. Christus autem, id est

appellatur dominus quia sicut Petrus ait : Vnxit eum A unctus, Deus spiritu sancto et uirtute. Vnde etiam psalmista in eius laude loquitur : Vnxit te Deus Deus tuus oleo laetitiae prae consortibus tuis. Consortes eius nos uocat qui ad accipiendam spiritus sancti gratiam in baptismo etiam chrismate uisibili et a Christi nomine christiani uocamur. Sed ille I20 perungimur prae consortibus unctus est cui sicut Iohannes baptista testatur, non ad mensuram dat Deus spiritum sed omnia dedit in anu eius. Nam de consortibus eiusdem unctionis dicit apostolus : Vnicuique autem nostrum data est gratia secundum donationis Christi. Vocabantur autem christi et saI2 ^ mensuram cerdotes in lege et reges in figuram nimirum eiusdem ueri regis et pontificis magni domini ac saluatoris in cuius typo etiam materiali liniebantur oleo. Non solum autem illi sed et nostri temporis fideles ut a Christo christiani ita etiam ab ipsa 130 sacri chrismatis unctione ab ipsa spiritus gratia qua consecrantur christi recte nuncupantur propheta teste qui ait : Existi in salutem fopuli tui ut saluos facias christos tuos. Exiit quippe in salutem populi sui ut saluos faceret christos suos qui propier nos homines et propter nostram salutem descendit 15 vA de caelis et incarnatus est ut nos spiritali gratia perunctos ac

II

101 Ps.85, 1r. 117 Ps.44, 8. 163-167.

112 sqq. Aug., 7rac. in Iob. (PL XXXV, 1444). 115 Act. x, 38. 122]Ioh.iii,34-5. 124Eph.iv, 7. 126 sqq.cf. hom. I. 5, 36, 132 Hab. iii, 13 (uers. uet. Lat.).

134 Symbolum Nic.-Constan-

tinoplt. (forma liturgica). 104 Simonem ueram PL fraternam

oz. .$ iov hic. PT; uere dominum CPLg 107-108 dilectionem CP L 108 feruere] habere C (crr. C?) PL IL lii 50; idem add. est C* PL 112 est add. sup. Jim.

Com. est Christus P 113 Graece CP I, 116 Deus oz. P 118 pos? Consortes add. autem CP Lg 126 figura C uiti P I2w'eclet CPTX post saluatoris add. nostri P LL. typum CP L — i28linebantur $* P — illum P 129 nostris temporibus CPI, j pos christiani ad7. uocentur LL 130 po;? unctione add. et C post spiritus add. sancti C 131 christiani IL adtestante C L, testante P 132 facies P 135 cadlo PL g

PL 259

HOMELIA I, r6

II5

sanatos sui sancti nominis donaret esse participes. Sequitur : Intuitus autem ewm Iesus dixit : Tw es Simon filius Iohanna.

140

Intuitus est Simonem Iesus non exterioribus solum oculis sed interno diuinitatis intuitu iuxta illud beati Samuelis : Homo uidet in facie, Deus autem intuelur cor. Vidit cordis eius simplicitatem uidit animi sublimitatem cuius merito cunctae esset praeferendus ecclesiae. Vidit quia uocante Andrea feruente ad se amore peruolauerit ideoque uenientem mox familiari affatur

eloquio,

T4

es, inquit,

SZmon

filius Iohanna.

Nec

145 magnum est domino uocabulum cuiuslibet hominis uel patris eius dicere qui omnium sanctorum nomina scripta tenet in caelo sed positurus discipulo nomen meriti sublimioris daturus uocabulum quod totius ecclesiae praesuli congrueret pri150

155

160

mo uoluit ostendere quia quod a parentibus acceperat nomen etiam ipsum significatione uirtutis non careret. Simon ergo oboediens Iohanna dicitur Dei gratia. Tw es Simon filius Iohanna : tu es oboediens filius gratiae Dei. Et merito ille oboedientis nomine censetur qui et prius inuitante Andrea mox dominum uidere curauit et postmodum cum ipse dominus eum ad discipulatum uocaret statim cum eodem Andrea quem pariter uocauit relictis retibus quorum usu uiuebat eum sequi non distulit. Vnde et Andreae quoque nomen ueram mentis eius imaginem praefert. Andreas namque Graece Latine dicitur uirilis. Et ille libenter dominum uel ad praedicationem Iohannis uel ad ipsius domini iussionem sequendo ad eorum se sortem pertinere docet qui temporalia quae possident fortiter aeternorum amore contemnunt qui credentes uidere bona domini in terra uiuentium donec haec percipiant expectare dominum cum psalmista et uiriliter agere ac cor suum confortare contendunt. Quod autem Simon filius fuit Iohanna, id est gratiae Dei, aperte demonstrat quia quicquid merito oboedientiae praemii perennis a domino recepit quicquid deuotae oboeditionis domini inpendit totum hoc nimi151 Hieron., zoz. (PL XXIII, 849) ; in 146 Luc. x, 20. 139I Reg. xvi, 7. 153 Matth. iv, 18-20 ; Marc. Mattb. (PL. X XVL, 121) ; nz. (PL XXIII, 841). 162 Ps. 26, 13-14. 158 Hieron., 7ozz. (PL XXIII, 845). i, 16-18.

138 pos? est add. autem C patticeps P — 13? eum oz. C IL. 136 daret C PL, lesus Simonem C pos; sed add.et P Lg —139 beatissimi .$5* C Simon P L intuitu C autem oz. CP L faciem L in oz. L 140 uidit $* PL

141 uidit animi sublimitatem oz. C ^ 143 petpost intuetur add.in P 146 0mnia i44alloquio.! ^ inquiens Lg X 145estoz.CP L uoluerit P 147-148 ditaturus uocabulo sublimiotes .* 147 merito $* CL C 152 filius oz. CPL i51 Dei] domini CP Lg 150 caret 5* $1g 156 quarum CL etion GU 153 qui] quia C CPL et oz. 160 iussionem] uisionem 5* C P, uisione IL, — 162 quia 158 Graece oz. C P L 166 quicquid zsque 165 contemnunt I 164 dominum oz. C ep 166 quicquid z:44e 168 impendit, quicquid deuotae oboedi167 recepit ozz. P tionis domino impendit quicquid merito oboedientiae praemii perennis a domino domino C P L g 168 deuote P LL 167 recipit C I. tecepit g

IIÓ 170

S. BEDAE

rum praeueniente se gratia supernae pietatis ut habere posset accepit. Ecce audistis, fratres carissimi, quare primus apostolorum prius Simon

dictus quo mysterio filius sit Iohanna;

restat perscrutari quid archani contineat nomen quo eum denuo saluator appellauit. Tu, inquit, «ocaberis Cephas, quod. interpretatur Petrus. Neuero Petri uocabulo quasi Hebraeo uel Syro aliam intervA que pretationem quaerere oportet sed pro certo nosse quia idem Graece et Latine Petrus quod Syriace Cephas significat et in utraque lingua nomen a petra diriuatum est. Vocatur autem Petrus ob firmitatem fidei uocatur Petrus ob inuincibile robor mentis uocatur Petrus quia illi solidissimae petrae de quo apostolus ait, Peíra autem. erat Christus, una deuotione

adhaesit. Hinc est enim quod eadem petra uidelicet Christus cum interrogaret discipulos suos quem eum esse dicerent ac Petrus 18 j

19 o

19 5

20 o

responderet

dicens,

T4

es Chwistus

fibus Dei

ww,

continuo puram eius confessionem iuxta utriusque hominis significantiam digna remuneratione donauit sed et ipsa Petri appellatio quid in se sacramenti gestaret aperuit. Primo namque ait de Simone, Beatus es Simon Bar Iona quia caro et sanguis non reuelawuit tibi sed pater meus qui in caelis est, ac deinde subiunxit de Petro, E? ego dico tibi quia tw es Petrus et super hanc petram. aedificabo ecclesiam eam. 'Tu es Petrus, et super hanc petram a quo tu nomen accepisti, hoc est super me ipsum, aedificabo ecclesiam meam ; super hanc fidei perfectionem quam tu confessus es aedificabo ecclesiam raeam a cuius societate confessionis quisque deuiauerit quamuis sibi magna uidetur agere ad aedificium ecclesiae meae non pertinet. Petrus igitur a firma petra uidelicet Christo quem ardenter amauit nomen accepit. Christus etenim uocatur petra quia inexpugnabile ad se confugientibus praesidium tribuit quia sperantes in se ab antiqui hostis insidiis munitos reddidit et tutos. Nec praetereundum quod ob hoc quoque dominus petra uocatur quia spiritalium nobis chrismatum fluenta ministrat quia sacrosancta nos sui sanguinis communione purificat. Quod facilius intellegitur et iucundius forte reti174 Isid., &7. VII, ix, 2-3. 1*8 sqq. Aug., rezract. (C$EL. 36, 97, 15-98, 16); serm. 26 (PL XXXVIII, 479-80), 149 (802), 244 (1148), 270 (1238-9), 295 (1348-9) 181 I Cor. x, 4. 183 sqq. Matth. xvi, 15-18.

169gratiaeP ^ possit CP L iv0 carissimi ozz. CL, — 17isit]fuit C — 176 nosce PL 198 deriuatum C P IL;g Vocatur zsque 180 mentis oz. C P — 179 ob firmitatem sque 180 Petrus oz. IL 179-180 robur $1 CP Lg 180 pos; uocatur ad4. autem. C P ili oz. C 181 qua $!'CPLg unica Pg 183 acoz.CL 185 hominis] nominis Cg — 191 505; meam ad4. Tu es, inquit, Petrus et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam g 192 qua $1 g nomina P hoc z:que 193 meam oz. CPI 196 uideatur CP Lg Folius seq tens reliquam partem buius bomeliae continens codici P. deest 201 reddit CR Lg quod] qui 5, quia $1! ob] ab .$ 202 carismatum C R L, charismatum g 204 iocundius C R g 203 sui sanguinis ozz. C

PL 260

HOMELIA I, 16

II7

nebitur, si ad memoriam reuocetur quae sit iuxta historiam petra de quo apostolus mystice quia Christum significaret exponit. Liberatus namque de Aegyptia seruitute populus per mare rubrum uenit in desertum in quo per annos quadraginta donec ad terram repromissionis ueniret iter agebat. Qui quo210 dam tempore fame ac siti fatigatus in heremo clamauit ad Moysen. At dominus orante Moyse sicut scriptum est fluit illis manna ad manducandum panem caeli dedit eis. Rursus quoque praecepit ut percuteret uirga petram ; quod dum faceret exiit aqua et bibit populus. Vnde dicitur in psalmo : Quoniam 215 percussit petram, et fluxerunt aquae. Nos ergo, fratres carissimi, nos sumus populus Dei qui Aegyptiae seruitutis iugo per mare rubrum liberati euasimus quia per aquam baptismi remissionem peccatorum quae nos premebant accepimus ; nos qui inter aerumnas uitae praesentis quasi in siccitate heremi nobis patriae caelestis expectamus ingressum in 220 promissum qua uidelicet heremo siti periclitamur ac fame spiritali defi-

205

cere, si non redemptoris nostri nos dona confirmant, si non in-

carnationis eius sacramenta renouant. Ipse est enim manna qui nos uictu caelesti ne in huius saeculi itinere deficiamus re225 creat; ipse petra quae spiritalibus nos donis inebriat quae ligno crucis percussa poculum nobis uitae suo de latere mana-uit. Vnde dicit in euangelio : Ego swm $anis witae ; qui ueniel ad me non esuriet ei qui credit in me mon sitiel umquam. Et congruente satis figurarum ordine primo populus per mare 230 saluatus est ac sic ad cibum mannae atque ad petram potionis mystice peruenit quia primum quidem aqua nos regenerationis abluit ac deinde ad participationem sacri altaris ubi redemptoris nostri carni ac sanguini communicemus transmittit. Haec de mysterio petrae spiritalis a qua et primus pastor ecclesiae nomen accepit et in quo totius sanctae ecclesiae fabrica 255 immobilis et inconcussa persistit et per quam ipsa ecclesia nascitur ac nutritur latius exponendo dicere libuit quia solent artius multo et aliquando dulcius inhaerere cordibus audientium ea quae figurarum antiquitate praemissa sic demum 240 noua spiritaliter explanatione dilucidantur quam quae sine 207 Ex. xiv-xvi. 206 I Cor. x, 1-4. 227 Ioh. vi, 35. 214 Ps. 77, 20.

206 qua 0zz. R.

211 Ps. 77, 24.

212 Ex. xvii, 6.

207 de significare R. post apostolus add. ait R L S CR Lg 212 ad manducandum] man211 Moyse otante C 209 Quid R LL

216 5os£ 214 bibebat $1 CR L Rursum eis] illis I. ducare R Lg ptaesentis 219 qui] autem R. 217 qui L iugum Ig qui adZ. ab C R. 222 pos? confirmant add. deficimus C, deficiCR L 921 ac] et om.CRL in ozz. C R. 224 quae C R Lg est ozz. C R. 223 eius ozz. C L mut L 227 post uitae add. dicit dominus IL suae CR 226 nobis poculum R 231 mysticae L 230 potionis ozz. C g] potius R, potus LL CR. IL 228 uenit 236 posterius 235quaCR Lg 9234ctomg.C nosom.C quidem oz. R. 240 quam quae] quod C 239 si R 238 et] ut $*, oz. C R et oz. RL : (quam add. sup. C1) R L

PL 261

II8

S. BEDAE

ullis figurarum exemplis simplici tantum narratione credenda uel agenda monentur.

Curemus

autem,

fratres carissimi, ut

huius petrae praesidio semper adhaerentes nulla labentium rerum contrarietate terrente nulla blandiente serenitate a fidei firmitate diuellamur. Neglectis deliciis temporalibus sola nos 245 in praesenti redemptoris nostri dona caelestia delectent sola inter aerumnas saeculi spes uisionis illius consoletur. hecolamus seduli egregium Dauid prophetae et regis exemplum qui cum in tantis regni adfluentis honoribus ac diuitiis nul250 lum animae suae solatium possit inuenire tandem erecto ad superna desideria mentis intuitu memor fuit Dei et delectatus est. Vtque ad eandem eius uisionem peruenire mereamur obstacula uitiorum quae hanc inpedire solent satagemus a nostro et corpore et mente secludere. Neque enim ad eum nisi rectis operum gressibus peruenitur neque facies eius 255 munda nisi a mundis corde uidetur. Beat; autem mundo corde quoniam ibsi Deum uidebunt. Quod ipse nobis praestare dignetur qui est promittere dignatus Iesus Christus Deus et dominus noster qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus 260 sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 251 Ps. 76, 4.

256 Matth. v, 8.

242 moneantur R, monantut L, 244 blandientes C 245 dilitiis $*, diuitiis C 246 delectant.$* ^ 248seduli]sancti C R L, egregiique C, egregii, — 249 tan-

tas .$* affluentiis C 250 posset solatium C posset R g inueniri R 251 Dei oz. C 252 Vtque] Vt quemadmodum CR L 253 impediri R. LL satagamus CR Lg 284 prius et om. L ad eum oz. R 2586 posf gtessibus aZ. quis R.

Quam CR om. CRL

peruenit R

256 autem] enim .$1, ozz. R.

258 dignatus est promittere C IL 260 pos! sancti ad7. Deus C.

est dignatus R

257 Quod]

Deus et

HOMELIA POST

17

EPIPHANIAM*

(Ioh. i, 43-51)

MA

IO

15

20

Audiuimus ex lectione euangelica, fratres carissimi, benignam redemptoris nostri gratiam quia non solum nos misericorditer ad sequendum uocare sed et uenientes grate suscipere atque ad cognoscendam diuinitatis suae claritatem pie consueuit prouehere. Audiuimus deuotam discipulorum fidem caritatem et operationem quibus nimirum tribus uitae caelestis uirtutibus tota praesentis ecclesiae perfectio consistit quia et sine fide inpossibile est placere Deo et fides sine operibus otiosa est et quibuslibet quis sit praeditus uirtutibus quantalibet fide profecerit si caritatem non habuerit, nihil illi prodest. Quod enim uocantem se lesum Philippus non tantum ipse sequitur uerum etiam Nathanaheli sequendum praedicat fides profecto est quae per dilectionem. operatur ; fides uidelicet quia in Iesum credere non distulit quem Christum esse cognouit ; opus autem dilectionis quia quantum diligeret quem cognouit mox sequendo patefecit quantum etiam proximi amore flagraret eidem euangelizando perdocuit. Ipse quoque proximus eius Nathanahel quantum curae dilectionis erga magistrum ueritatis haberet ostendit ad quem mox uocatus uenire non tardauit ;quantam eius magnitudinem fidei

S Heb.xi,6.

lac.ii,20.

10ICor.xii 3.

PL 89 261/2

13 Gal v,6.

4 cognoscendum C gratis 51 3 post ad add. se RO 1 euangelii C P O 18 cutae] purae .$! ^ fpos/cutae 15 quia] qui .$ 10 proficetit .$ 9 qui P 19 habere $* ^ uocatur P — 20 quanta C P R, quantum O add. ac C O, ad P VOLVIT IESVS EXIRE IN LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE: LEGE ET PROPHETA... ET GALILAEAM. ET INVENIT PHILIPPVM. ET DICIT EI: SEQVERE ME..IN ; MAGIS HI8 VIDEBIS... CREDIS FICV SVB AIT... ET NATHANAEL DICIT EI NATHANAEL... RESPONDIT (BEDAE PRESBITERI add. ASCENDENTES ET DESCENDENTES 8VPRA FILIVM. HOMINIS. HOMELIA S MARIAE. SANCTAE 82) LECTIONIS EIVSDEM DICENDA DOMINICA POST DIEM

: VOLVIT IESVS EXIRE IN LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE ET RELIQVA VSQVE AMEN... GALILAEAM. ET INVENIT PHILIPPVM. ET DICIT EIIESVS: SEQVERE ME. e SVPRA FILIVM HOMINIS. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM. VOLVIT IESV8 EXIRE IN LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE: ME. V8QVE VIDEBITIS CAEGALILAEAM. ET INVENIT PHILIPPVM. ET DICIT EI IESVS: SEQVERE 4 THEOPHANIA. LVM... SVPRA FILIVM HOMINIS. XIIII. OMELIA DOMNI BEDAE POST INVENIT ET GALILAEAM. IN EXIRE IESVS VOLVIT : TEMPORE ILLO SECVNDVM IOHANNEM. IN BEDAE PRESBITERI DE EAPHILIPPVM. ET DICIT EI IESVS : SEQVERE ME. ET RELIQVA. OMELIA & DEM LECTIONE. PHILIPPVM. ET DICIT ILLI : IN ILLO TEMPORE : VOLVIT IESVS EXIRE IN GALILAEA. ET INVENIT 0 BEDAE PRESBITERI. SEQVERE ME. OMELIA XV* LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS

* Vt iam dictum est peticope haec et homelia post duas ptaecedentes sequitur. In capitulis euangeliorum Neapolitanis dominicae secundae post Epiphaniam assignata est.

PL 9o

I20

S. BEDAE

perfectione caperet intimauit quem continuo filium Dei et regem Israhel idem aperta uoce confessus est. Verum quia breuiter ista praelibauimus libet ab exordio repetentes totam euangelicae lectionis seriem latius scrutando percurrere. 25

30

35

40

45

Voluit Iesus, inquit, exire in Galilaeam.

Et inuenit

Pin-

libpum. Et dicit ei : Sequere me. Iam patet ex superioribus unde uoluerit Iesus exire in Galilaeam uidelicet a Iudaea ubi erat Iohannes baptizans et testimonium illi perhibens quod esset agnus Dei. Duos ex discipulis suis ad eum sequendum prouocauit e quibus unus Andreas ad illum etiam fratrem Petrum adduxit. Patet iuxta sensum spiritalem et crebra expositione uestrae fraternitati iam cognitum est quid sit dominum sequi. Sequitur namque dominum qui imitatur ; sequitur dominum qui quantum fragilitas humana patitur ea quae in homine monstrauit filius Dei humilitatis exempla non deserit ; sequitur qui socius passionum exsistendo ad consortium resurrectionis eius et ascensionis pertingere sedulus exoptat. Sed non sine certi ratione mysterii refertur quod dicturus Philippo Iesus, sequere me, uoluit exire in Galilaeam. Galilaea namque transmigratio facta uel reuelatio interpretatur. In eo quidem quod transmigratio facta dicitur profectum fidelium designans quo uel de uitiis ad uirtutum celsitudinem transmigrare uel in ipsis uirtutibus paulatim proficere ac de minoribus ad maiora cotidie subire contendunt quo usque de hac conualle lacrimarum ad arcem laetitiae caelestis domino auxiliante perueniant. In eo autem quod reuelationem sonat ipsam uitae aeternae beatitudinem pro qua in praesenti laborant insinuans cuius utramque interpretationem nominis psalmista uno uersiculo conprehendit ubi ait : Ambulabunt de wirlule in uirlutem, uidebitur Deus deorum in Sion. Haec est

55

namque uisio de qua dicit apostolus : Vos autem reuelata facie gloriam domini speculantes 4n eandem vmaginem transformamur a gloria n gloriam tamquam a domini spiritu. Bene ergo PL uocaturus ad sequendum se discipulum Iesus uoluit exire in 263 Galilaeam, id est in transmigrationem factam siue reuelationem, ut uidelicet sicut ipse teste euangelio $roficiebat sapien&a et aetate et gratia apud. Deum et homines sicut passus est 28-31 Ioh. i, 28, 34-41. 40 Hieron., zo7zz. (PL. XXIII, 857). 51 II Cor. iii, 18. 56 Luc. ii, 52. 9* Luc. xxiv, 26.

49 Ps. 85, 8.

21 capere $* 22 idem] id est CP RO fos; id est aZ. Christum C P R O 31 pos et add. ex sup. lin. C — 38 exemplo R 98 certa $ — pos dicturus add. est R 41 profecto $* 42 quod CP RO 42-44 ad uirtutem (rorr. $?) paulatim ac de minoribus ad maiore (vorr. 5?) 5*, celsitudinem ugue proficere add. in imo folio $? 43 ipsius PO atque C 4" pos? praesenti add. sancti 51, saeculo R 53 in] ad C 54 ad sequendum se uocaturos C se oz. R. discipulos C 85 factum P siue reuelationem] suae feuelationis R reuelationem] reuelatio est P

HOMELIA I, 17

X2I

et resurrexit et ita intrauit in gloriam suam sic etiam suos sequaces ostenderet proficere uirtutibus ac per passiones ad aeternorum dona gaudiorum transmigrare 6o transitorias debere. Erat autem. Philibpus a Bethsaida ciuitate Andreae et. Petri. Non est putandus euangelista fortuitu et absque ratione mystica nomen ciuitatis de qua esset Philippus et quod ea65 dem Andreae quoque et Petri esset uoluisse monstrare sed per nomen ciuitatis typice qualis tunc iam animo Philippus qualis officio esset futurus quales etiam Petrus et Andreas ostendere curasse. Bethsaida quippe domus uenatorum dicitur ; et uenatores utique erant qui audiebant a domino : Venite post me, et faciam wos fieri piscatores hominum ; uenator et ille qui et ante quam ad praedicationis officium ordinaretur a domino quantum capiendis ad uitam animabus esset intentus mox sponte praedicando monstrauit. Jnwenit enim IN:athanahel et. dicit ei : Quem scripsit Moyses in lege et prophetae inueni1 mus Iesum filium Ioseph a Nazareth. Videamus quantum reVA te fidei quam capacibus deuotae praedicationis maculis intextum inuento fratri circumdet quem ad aeternam cupit prouidus captare salutem. Illum dicit inuentum quem Moyses et prophetae uenturum suis scriptis signauerunt ; Iesum nuncu8o pat quod nomen Christi futurum prophetarum oracula concinebant. Dicit namque Abacuc per gratiam eius saluari desiderans : Ego autem in domino gloriabor gaudebo in. Deo Iesu meo. Sed et Zacharias temptationis in qua temptatione diabolum uicit mentionem faciens : Ef ostendit, inquit, mihi Iesum sacer-

stabat a 85 dotem magnum, et siabat coram angelo domini, et Satan

dextris eius ut aduersaretur ei. Item Iacob patriarcha mysterium incarnationis eius a longe salutans et expectans : Salutare tuum, inquit, expectabo domine. Quod enim Hebraice Iesus Latine dicitur salutaris siue saluator item psalmista aeternam eius uisionem fidelium populo promittens dicit ex persona Dei patris : Longitudine dierum adimplebo ewm el ostendam li sa69 Matth. iv, 19. 68 Hieron., zoz;. (PL. XXIII, 839). 87 Gen. xlix, 18. 84 Zach. iii, 1. uet. Lat.). 91 Ps. 9o, 16.

81 Hab. iii, 18 (uers. 88 Isid., ez. VII, ii, 7.

66 nunc C 64 erat R.— quod] quo P B8-B9 sequaces suos C B8 ita oz. C CP — 92 pos? quantum €? quales] qualis C P RO — ostenderet iam om. C animalibus C — 74 sctipsit in lege et prophetae Moyses .$ — 5-76 add. ad P re//te (ras. forsitan litterae c) 5.— *6 miraculis R — v7 circumcidetP ^ 79 scripturis signauerintP R — poszsignauerunt add. ut eo cunctis sequentibus intellegatur C quod ipse sit cuius aduentui praeconando uniuersa ueterum scripta seruierint gloriabor gaudebo in Deo oz. P 82 pos! glotiabor add. cum .$ C'UPRAXO $85]a $84 mihi] dominus C 83-84 uincit R. 83 temptatione ozz. C P RO Deiom. C X 91 Longidicens P 90 fdeli C — populum P ad PR 10

B.

PL 91

S. BEDAE

122

95

IOO

luiare meum. Simeon quoque uenerabilis ille ac senex noui testamenti propheta cum eum paruum corpore in manibus acciperet sed magnum divuinitate mente sentiret eodem Spiritu instructus ita gratias egit : Nunc dimitte seruum tuum domine secundum uerbum tuum in pace quia uiderunt oculi mei salutare tuum. Filium Ioseph appellat non ut hunc ex coniunPL ctione maris et feminae natum asseueret quem de uirgine na- 264 familia ac domo de ut sed didicerit sciturum in prophetis Dauid unde loseph ortum nouerat secundum uaticinia prophetarum eum uenisse doceret. Neque enim mirandum si Philippus eum filium Ioseph quem intemeratae genetricis illius uirum nouerat uocet cum et ipsa genetrix intemerata semper-

IO

VA

IIO

que uirgo consuetudinem uulgi sequens sic locuta legatur : F?/;, quid fecisti nobis sic ? ecce pater tuus et ego dolentes quaerebamus ie. Addit et patriam a Nazareth ut ipsum esse signaret de quo legerant in prophetis, quoniam. nazareus uwocabitur. Non ergo mirum si mox ad consensum credendi ac ueniendi ad Christum captauit Philippus Nathanahel cui tantos undique ueritatis casses praetendit. Quem. scripsit Moyses àn lege et prophetae inuenimus lesum fium loseph a Nazareth. Neque inmerito Bethsaida,

IIS

id est domo

Nathanahel, 120

uenatorum,

oriundus

asseritur

qui

tantam Deo dilectae uenationis curam pariter et gratiam accepisse monstratur nam sequitur : Et dixit ei Nathanahel : A Nazareth potest aliquid boni esse ? Nazareth munditiae siue flos eius aut separata interpretatur. Adnuens ergo uerbis euangelizantis sibi Philippi A Nazareth, inquit, $otest aliquid bon? esse, ac

si aperte dicat, potest fieri ut a ciuitate tanti nominis aliquid summae gratiae nobis oriatur uel ipse uidelicet mundi saluator dominus qui singulariter sa»ctus est ?nnocens inpollutus segregatus a eccatis qui loquitur in canticis canticorum, Ego flos campi et lilium conuallium, et de quo propheta, exzet, inquit, wirga de radice lesse, et nazareus, id est flos, de radice

125

eius ascendet, uel certe aliquis doctor eximius qui florem nobis uirtutum munditiamque sanctitatis praedicare sit missus. Possumus hunc locum et ita recte intellegere quod dicente Philippo, Quem. scripsit Moyses in lege et prophetae a4nuena-

935 Luc. ii, 29-30. (PL XXIII, 842).

104 Luc. ii, 48. 121 Heb. vii, 26.

107 Matth. ii, 23. 122 Cant. ii, 1.

116 Hieron., z07z. 123 Es. xi, 1.

tudinem C P O 92 senex ac CO 94 mentis 5 95 dimittis RO — 98 uirgini R 99 didicerat CP RO ac familia oz. C 100 nouerant CP 103 uoce P semper C PO 107 legerent .$ 109 tantas C! uetitates (X (corna WP. 110 casses] causas C 111 5o; inmerito ad. a CP RO 112 domu P 113 tantum C P 117 euangelizanti C, -tes P Philippo C 120summi.$* ipsi$* 122quique CP O, quis R. 123exit.$* 127 Possu-

PL 92

HOMELIA I, 17

123

mus lesum filium Ioseph a Nazareth, Nathanahel cetera qui130 dem

bene intellexerit miratus

sit autem

quomodo

a Naza-

reth Christum uenisse dixerit quem de domo Dauid et de Bethleem ciuitate ubi erat Dauid uenturum prophetae canebant ideoque admirando responderit, A Nazareth, sed continuo reminiscens quantum etiam uocabulum Nazareth myste15 VA riis Christi congrueret caute adsenserit praedicanti, folest, inquiens, aliquid boni esse ? Vtrique autem sensui potest conuenire quod sequitur : Dicit ei Philibpus : Veni et uide. Ipsum namque uenire et uidere monebat ut si quid ei ad uerba praedicantis ambigui 140 in corde

resedisset,

totum

hoc uisio et adlocutio

praesens

eius quem praedicabat abstergeret. Nec distulit pius auditor praedicatum sibi lumen ueritatis sollicite quaerendo ac pie pulsando ut percipere mereretur insistere; unde mox dominus satiare in bonis desiderium eius accelerans salutaria PL 145 eius coepta prouida laudatione remunerat ut haec paulatim 265 ad altiora quaerenda simul et capienda prouehat. Vidit namque eum uenientem ad. se et dicit de eo : Ecce uere Israhelita in. quo dolus non est. Vbi notandum quod laudans hominem qui nouit corda Deus non eum absque peccato sed iustus 4n 15 o absque dolo extitisse confirmat. Non est enim homo terra qui faciat bonum et. non peccet. Multi autem sine dolo incessisse,

id est simplici

et mundo

corde

conuersati

esse,

leguntur, immo etiam cuncti fideles tales uiuere docentur dicente scriptura : Sentite de domino in bonitate et in. simpli-

155 cilate cordis quaerite illum. Et ipse dominus : Estote, inquit,

rudentes sicut serpentes et simplices sicut columbae. Talis erat exemplar patientiae Iob de quo scriptum est : Erat autem uir ille simplex et rectus. Talis Iacob patriarcha de quo dictum est : Iacob uir simplex habitauit in tabernaculis ; qui cum puri16o tate conscientiae simplicis uidere Deum meruit etiam Israhel, id est uir uidens Deum, appellatus est. Talis iste Nathanahel quem dominus ob parilitatem innoxiae conuersationis eiusdem patriarchae meritis simul et nomine dignum ducit, Ecce, inquiens, were Israhelita in quo dolus mon est. Ecce qui uere à 16 patriarcha Deum uidente genus ducit cui sicut et ipsi patriarchae doli duplicitas nulla inesse probatur. O quam pulchrum A

136 Aug., /ract. in Iob. (PL XXXV, 1445). Aug., £ract. in Iob. (PL. XXXV, 1446-7). 154 Iob i, 1. 155 Matth. x, 16. 151. ron., tz. (PL XXIII, 788).

149 Act. i, 24 ; 144 T's. 102, 5. 154 Sap. 150 Eccle. vii, 21. 161 Hie1859 Gen. xxv, 27.

respondit 133 mirando C 129-130 quidem oz. C mus et hunc locum C 136 autem oz. C 135 praedicandi P 134 ministeriis C A. om. 5 R 145 praecepta R — 152simpliceP — 153 etiamoz. C P uerbo? 139 adom.$ 159 5os/ Iacob add. autem C P R PO — 156 TaleC — 188 qua D taliter RO 165 pattiatche .$* cum] quoniam $?CP RO habitabat C P RO O ipse P

PL 95

I24

S. BEDAE

auspicium uenienti ad Deum et uidere illum cupienti! Ecce uere Israhelita in quo dolus non est. Beati mundo corde quoniam ipsi Deum widebunt. Et hic uidere Deum desiderans non ab 17 o alio sed ab ipso qui scrutatur renes et corda Deo mundus corde laudatur et Israhelita, hoc est a uiro Deum uidente generatus astruitur. O quam magna nobis quoque qui de gentibus ad fidem uenimus in hac sententia nostri redemptoris spes aperitur salutis ! Si enim uere Israhelita est qui doli nescius incedit, Iudaei nomen Israhelitarum quamuis carnaliter H - VA iam perdidere de Israhel quotquot doloso corde a simplicitate patriarchae sui degenerauerunt, et adsciti sumus ipsi in semen Israhelitarum qui quamlibet aliis de nationibus genus carnis habentes fide tamen ueritatis et munditia corporis ac mentis uestigia 18o sequimur Israhel iuxta illud apostoli : INon enim omnes qui ex Israhel hi sunt Israhelitae neque qui semen sunt Abrahae omnes filii, sed in Isaac uocabitur tibi semen ; id est, non qui filii carnis hi filii Dei, sed. quà filii sunt repromissionis aestimantur in semine. Sequitur 18

I

190

:

Dicit ei Nathanahel : Vnde me nosti ? Respondit Iesus et dixit ei : Prius quam te Philippus uocaret cum esses sub ficu uidi ie. Respondit ei Nathanahel et ast : Rabbi, tu es filius Dei tu es vex Israhel. Quia cognouit Nathanahel uidisse et nosse dominum quae alio loco gererentur, id est quomodo et ubi uocatus sit a Philippo cum ipse ibi corporaliter non esset, diuinae hic maiestatis intuitum considerans protinus eum non solum Rabbi, id est magistrum, sed et filium Dei ac regem Israhel, id est Christum, confessus est. Et libet intueri

195

200

205

quam prudens laudanti domino confessio respondeat serui. Ile hunc uere Israhelitam, id est uirum qui Deum uidere posset eo quod dolum minime haberet astruxit; iste eum non magistrum tantummodo qui utilia praeciperet uerum etiam filium Dei qui caelestia dona tribueret et regem Israhel, id est populi Deum uidentis, religiosa deuotione fatetur ut hac confessione suum quoque hunc regem et se eius regni militem significet. Potest etiam haec domini sententia qua dixit se Nathanahel prius quam uocaretur a Philippo cum esset sub ficu uidisse super electione spiritalis Israhel, id est populi christiani, mystice intellegi quem dominus necdum se uidentem necdum per apostolos eius ad fidei gratiam uocatum sed sub tegimine adhuc peccati prementis abditum misericor168 Matth. v, 8.

170 Ps. 7, 10.

180 Rom. ix, 6-8.

167; Deum] dominum CP RO . 169 Deum uidere CO . 170 mundo C 173 nostti oz. R.— 1*5 fos? carnaliter add. nati C P RO — 196 pos? Israhel add. geniti 5? 177? degenuerunt $* — 178 alius CP — carnis genus C 181 quia CP R 183 sunt oz. C R remissionis .$* P 186 fico $5* 189 pos; alio adZ. in (EDERIO 191 intuitu C 194 laudantis .$? 195 Israhelita P 197 tantummodo magistrum C 199 Deum oz. C 201 etiam] autem CP RO 202 se oz. .$ 203 spiritales P

PL 266

HOMELIA I, 177

210

215

220

22;

I25

diter uidere dignatus est Paulo adtestante qui ait : Qu: benedixit nos in omni benedictione spiritali in caelestibus àn Christo sicut elegit nos in ipso ante mundi constitutionem wt essemus sancti el inmaculati in. conspectu eius. Et quidem fici arbor aliquando in scripturis dulcedinem supernae dilectionis insinuat ; unde scriptum est : Qui seruat ficum comedet fructum eius, et qui custos est domini sui glorificabitur. Sed quia primi parentes nostri reatu praeuaricationis confusi de fici sibi foliis succinctoria fecerunt potest arbor fici non incongrue male dulcoratam generi humano consuetudinem peccandi signare sub qua positos adhuc electos suos sed necdum electionis suae gratiam cognoscentes quasi sub ficu constitutum nec se iam uidentem dominus uidet Nathanahel. Nowit entm do(inus qui sunt eius quorum saluationi ipsum quoque nomen Nathanahel aptissime conuenit. Nathanahel namque donum Dei interpretatur et nisi dono Dei quisque uocatus numquam reatum primae transgressionis numquam male blandentia augescentium cotidie peccatorum umbracula euadit numquam saluandus uenire meretur ad Christum. Vnde dicit apostolus : Gratia enim estis saluati per fidem et hoc non ex uobis ; Dei donum est mon ex operibus ut ne quis glorietur. Sequitur :

PL 9

Respondit Iesus et dixit ei : Quia dixi tibi, Vidi te sub ficu,

23o credis ; maius his widebis. Quid sit maius de quo dicit ipse subsequenter aperit futuram credentibus spondendo apertionem regni caelestis et praedicandam mundo utramque unius suae naturam personae quod re uera multo excellentius est archanum quam quod nos in peccati adhuc umbra positos a 23; se inluminandos praeuidit. Maius est enim quod nos saluatos gratia suae cognitionis inbuit quod caeli nobis gaudia pandit quod praedicatores suae fidei in mundo dispersit quam quod nos saluandos potentia suae maiestatis ante saecula praesciuit. Amen,

amen,

inquit, dico wobis, widebitis caelum. apertum

240 et angelos Dei ascendentes et descendentes super filium hominis. Iam conpletum cernimus promissi huius effectum. Videmus etenim caelum apertum quia postquam caelum Deus homo penetrauit etiam nobis in nomine eius credentibus supernae patriae patefactum cognoscimus ingressum. Videmus angelos 207 Eph. i, 3-4. XXXVI, 264) ; serm. 214. Gen. 1448). 226 XXIII, 795).

214 sqq. Aug., e? in psalm. (PL 212 Prou. xxvii, 18. 69 (PL XXXVIII, 442), 89 (557) 5 tract. in Iob.(PL XXXV, 221 Hieron., oz. (PL 219 II Tim. ii, 19. iii, 7.

Eph. ii, 8-9.

fructus C R O 210 5o;/ eius add. in caritate C P RO — 212 comedit C P R. O 222 221 apettissime C P 217 positus P 213 post eius add. et quidem .$ 230 Quid] 224 algescentium O 223 ptimi .$ pos! uocatus add. sit C1 235 illuminandos spiritu (242.) 233 suam C ipse dicit C Quod C 240 descendentes 239 inquit 77 ras. C, oz. R. 238 praesciunt P uidit C qui P 242 enim C supra C P RO et ascendentes .$

PI 267

126

S. BEDAE

24 Dei ascendentes et descendentes super filium hominis quia praedicatores sanctos nouimus sublimitatem diuinitatis Christi simul et humanitatis eius infirma nuntiare. Ascendunt super filium hominis angeli cum docent praedicatores quia n principio erat uerbum, ei uerbum erat apud Deum, et Deus erat 2) o uerbum. Descendunt super filium hominis angeli cum adiungit idem quia werbwm caro factum est et habitauit in, nobis. NeI

que inmerito praedicatores sancti typice angeli uocantur quibus consuete deriuatum ab angelis nomen euangelistarum conceditur ut sicut hi nuntii ita et illi propter idem summae prae2j vA dicationis officium boni nuntii cognominentur. Et notandum quod dominus se ipse filium hominis nuncupat, Nathanahel eundem filium Dei praedicat. Cui simile est quod apud alios euangelistas ipse discipulos interrogat quem eum dicant homines esse filium hominis responditque Petrus : T'u es Christus 26 Oo filius Dei uiui. Et quidem iustae dispensationis moderamine actum est ut cum utraque eiusdem mediatoris Dei et domini nostri uel ab ipso domino uel ab homine puro esset commemoranda substantia Deus homo fragilitatem adsumptae a se humanitatis purus homo uirtutem aeternae in eo diuinitatis 26 IS astrueret ipse suam humilitatem ille eius fateretur altitudinem. Notandum etiam quod dominus qui beatum Nathanahel uere Israhelitam nuncupat in hoc quoque uerbo quo ait, w2debitis caelum apertum et angelos Dei ascendentes et descendentes super filium hominis, uisionem Iacob patriarchae qui per be27 o nedictionem uocatus est Israhel ad memoriam reducit. Is namque cum uolens in quodam loco requiescere lapidem capit: suo subposuisset «idit ón somnis scalam stantem super terram et cacumen illus tangens caelum angelos quoque Det ascendentes et descendentes ber eam el dominum innixum scalae disibi, Ego sum Deus Abrahae patris tui et Deus Isaac, I centem surgensque mane et debito cum pauore laudes domino reddens tulit ipsum lapidem «e£ erexit $n titulum fundens oleum desuper. Huius ergo loci dominus facit mentionem et de se ac suis figuratum manifestissime testatur. Scala quippe quam o uidit ecclesia est natiuitatem de terra sed conuersationem habens in caelis per quam ascendunt et descendunt angeli cum euangelistae nunc perfectis auditoribus supereminentia diuinitatis eius archana nunc rudibus adhuc humanitatis eius in248 Ioh. i, 1. 251 Ioh. i, 14. 2852 Aug., zract. in Iob. (PL XXXV, 1449). 25* Matth. xvi, 15 ; Mare. viii, 27-9 ; Luc. ix, 18-20. 259 Matth. xvi, 16. 269 Gen. xxxii, 28 ; xxxv, 10. 210 sqq. Gen. xxviii, 11-18.

241 cius ozz. C 248 supra C R O 250 adiungunt C P O 251 iidem R 254 idem propter C 258 cognominantut C 256 ipsum 5? O 25? quod] quae C 258 eum/zras.C, oz. O 260 iusto O — 265 humanitatem C — 267 uetum C quod CPO,quiR — 271inquodamlocouolens C — 274 pet eam] super eum C P 245 pos sum add. dominus CP R— Abraham CP RO 298 faciens C — 219 pos; suis add. fidelibus C P RO — 280 conuersionem 5 — 283 pos-

PL 95

PL 268

HOMELIA I, 17

127

firma denuntiant. Vel certe ascendunt cum ipsi ad caelestia 285

contemplanda mente transeunt, descendunt uero cum audito-

res suos qualiter in terris uiuere debeant instituunt. Lapis sub capite Iacob dominus est in quo tanto magis omni intentione debemus inniti quanto nobis certum liquet quia sine ipso nihil facere possumus. Vnxit lapidem Iacob et erexit in titulum 290 quia uerus Israhelita intellegit redemptorem nostrum unctum a patre oleo laetitiae prae consortibus suis, a qua unctione, id est chrismate, Christus nomen accipit cuius mysterium incarnationis nostrae profecto est titulus redemptionis. Et bene cum lapis in terra ungitur atque in titulum erigitur dominus caelo reuelatur quia nimirum ipse in tempore apparuit inin 295 ter homines homo qui aeternus permanet apud patrem Deus qui morte deuicta ascendit super caelos caelorum ad orientem ipse in titulum nostrae saluationis manet nobiscum onmibus diebus usque ad consummationem saeculi corpus quidem ad300 sumptum de terra caelo transferens qui praesentia deitatis terram pariter conplet et caelos. Igitur dominus ueterem nobis exponens historiam in Israhel simplicitatem populi fidelis cuius membrum erat Nathanahel figuratam demonstrat in lapide supra quem angeli ascendebant et descendebant se signiuicissim magistri 395 ficatum reuelat cuius utramque naturam Israhel oleo ungit lapidem quasi Nam . spiritales adnuntiant Deus spiIesum unxit quomodo l Nathanahe confitetur cum ritu sancto et uirtute dicens, Rabbi, tu es filius Dei tw es vex

Israhel. Patet iam exposita lectione sancti euangelii, fratres mei, quam non sine magni ratione mysterii in capite ipsius praedictum sit quia uoluerit lesus exire in Galilaeam ac sic deinde subiunctum quomodo uel Philippum ipse uocauerit uel uocatum ab eo Nathanahel susceperit ac luce ueritatis instruxerit. Galilaea namque ut diximus transmigratio facta uel reGalilaeam uoluisse exire dictus 315 uelatio interpretatur. Et recte in fidelibus reuelare dignatus maiestatis suae a sacrament cum est est ad quorum perfectam cognitionem quae est sola beata hominis uita tanto tunc sublimius ascendemus quanto nunc instantius de terrenis ad caelestia transmigrare ac per gradus desi220 uirtutum proficere curamus adiuuante ipso qui bonorum Christo Iesu consueuit coronare et deria accendere prouehere domino nostro qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti Deus per omnia saecula saeculorum. Amen.

310

288 Ioh. xv, 5. 307 Act. x, 58.

291 Ps. 44, 8.

297 Ps. 67, 34.

298 Matth. xxviii, 20.

288 9286 instruunt R O 285 cum auditores suos oz. 5 Zerius eius oz. P accepit C — 296 qui] quia 292 Christi C P 290 intellexit C quantum C diuinitatis R. 300 caelos P 297 deuicta] deuota P Deum C IP 810 quia ?).9 iam (et etiam 309 O R. super 304 O R P C ns 301 conplecte trans314 — C est add. um subiunct pos! 312 P ozz. sic 311 C, quod O 318 ascendimus C O. 315 uoluisset P figuratio C RO

HOMELIA IN

PVRIFICATIONE

18 S. MARIAE*

(Luc. ii, 22-35)

Sollemnitatem nobis hodiernae celebritatis quam quadrage- PL simo dominicae natiuitatis die debitis ueneramur officiis maxi- 79 me eiusdem domini saluatoris nostri simul et intemeratae genetricis eius humilitate dedicatam sacra euangelii lectio designat exponens eos qui legi nihil debeant inplendis se legalibus per omnia subdidisse decretis. Sicut enim modo cum legeretur audiuimus, fosiquam mpleti sunt dies burgationis eius, uel domini uidelicet uel matris illius, secundwm. legem

Moysi tulerunt allum in. Hierusalem ut sisterent eum domino IO sicut. scriptum est in lege domini, quia omne masculinum adaperiens uuluam sanctum domino uocabitur. Praecepit namque lex ut mulier quae suscepto semine peperisset filium inmunda esset septem diebus et in dei octauo circumcideret infantulum nomenque aptaret ; deinde etiam alios triginta tres dies 15 ab ingressu templi ac uiri thoro abstineret donec quadragesimo natiuitatis die filium cum hostiis ad templum domini deferret ; primogenitum autem omnis masculini sexus sanctum domino uocari atque ideo munda quaeque offerri Deo inmunda autem mundis mutari uel occidi et hominis primogenitum 223'Leu

xii 2-4206:

17. Ex. xiii; 2.

18 Num.

xviii, 15-16.

Puquaep quadragesimum C PO 2 diem CPO Ápost officiis add. quam C 3 pos? domini add. ac CP LO S6 debebant CLOf . 6Sicuti L 10-11 adappetiens .$ 13 octaua 3! L, O 14 tribus diebus L! 17 omne

DIO

SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : POSTQVAM IMPLETI BSVNT... SECVNDVM LEGEM MOYSI... CVI NOMEN 8IMEON... ET RESPONSVM ACCEPERAT AB SPIRITV SANCTO... ET ERAT PATER EIV8 ET MATER MIRANTES.. IN RVINAM ET RESVRRECTIONEM... ET HAEC VIDVA VSQVE AD ANNOS OCTVAGINTA QVATTVOR... OMNIBVS QVI EXPECTABANT REDEMPTIONEM HIERVSALEM. ET VT PERFICERVNT... ET GRATIA DEI ERAT IN ILLO. HOMELIA (BEDAE PRESBITERI add. 8?) LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN DIE SANCTAE MARIAE. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : POSTQVAM IMPLETI SVNT... IN LEGE DOMINI ET RELIQVA VSQVE ET ECCE HOMO ERAT IN HIERVSALEM CVI NOMEN 8IMEON. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM. [^]

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : POSTQVAM IMPLETI SVNT... IN LEGE DOMINI V8QVE PVER AVTEM CREESCEBAT... ET GRATIA DEI ERAT IN 1LLO. XIII. OMELIA DOMNI BEDAE IN PVRIFICATIONE SANCTAE MARIAE. P SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : POSTQVAM IMPLETI SVNT DIES PVRGATIONIS MARIAE... IN LEGE DOMINI. ET RELIQVA. OMELIA EIVSDEM. L SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : POSTQVAM IMPLETI 8VNT DIES PVRGATIONIS MARIAE... SANCTVM DOMINO VOCABITVR. OMELIA XIIII? LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PEESBITERI. 0

* In codice Herbipolensi tantum pericope haec die secunda mensis Februarii Romae legenda indicatur.

HOMELIA

I, 18

129

quinque siclis argenti debere redimi. Si autem feminam peperisset mulier, inmunda fieri iussa est quattuordecim diebus et sexaginta sex diebus aliis a templi ingressu suspendi donec octogesimo natiuitatis die quae dies purgationis eius uocabatur illo se suamque sobolem hostiis sanctificatura ueniret ac 25 sic demum ad thorum uiri libera redire deberet. Intueamur, fratres carissimi, diligentius uerba legis quae proposuimus et uidebimus apertissime quam beatissima Dei genetrix et perpetua uirgo Maria simul cum filio quem genuit ab omni fuerit legis subiectione liberrima. Cum enim dicat lex mulierem quae 30 suscepto semine peperisset inmundam decerni et per longa tempora simul cum prole quam genuisset oblatis Deo uictimis debere mundari patet profecto quia illam quae sine uirilis susceptione seminis uirgo peperit una cum filio qui natus est ei neque inmundam describat neque per hostias salutares do35 ceat esse mundandam. Sed sicut dominus ac saluator noster qui diuinitatis legem dedit apparens in homine fieri uoluit sub lege ut eos qui sub lege erant redimeret ut adoptionem filiovum reciberemus ita. etiam beata genetrix illius quae singulari priuilegio supra legem fuit pro ostendendo tamen humilitatis 40 exemplo legalibus subdi non refugit institutis iuxta illud uiri sapientis : Quanto magnus es humilia te àn omnibus. Et ui darent, inquit, hostiam secundum quod. dictum. est in lege domini, bar turturum aut duos pullos columbarum. Hostia haec pauperum erat. Praecepit quippe dominus in lege ut qui 4 A possent agnum pro filio uel pro filia simul et turturem siue columbam offerrent; qui uero non sufficeret ad offerendum agnum duos iam turtures uel duos columbae pullos offerret. Ergo dominus nostrae per omnia memor salutis non solum homo fieri cum Deus esset sed etiam cum diues esset pauper 5o fieri dignatus est pro nobis ut nos sua paupertate simul et humanitate diuitiarum et diuinitatis suae donaret esse participes. Sed libet paulisper intueri cur hae maxime uolucres in hostiam domini iuberentur offerri. Nam et Abraham patriarcha tanto ante legem tempore has in holocaustum domini legitur obtulis55 se et in plerisque legis caerimoniis qui mundandus esset per has iubebatur mundari. Columba ergo simplicitatem turtur indicat castitatem quia et columba simplicitatis et castitatis

20

20 Leu. xii, 5. 39 Gal. iv, 4-5. 41 Eccli. iii, 20. 44 Leu. xii, 6-8. — 49 II Cor. viii, 9 ; Ambr., exp. eu. s. Lut. (C$EL. 52, iv, 64, 5-6). 53 Gen. xv, 9. 55 Leu. i, 14 ; V, 7, II; Xii, 8. 06 Aug., /racz. in Iob. (PL. XXXV, 1419).

20 redemi 5* 22 aliis diebus C LO 24 illa O 25 reditet C P L (rorr. CP — 32 illa O29 quam] quia deberet om. C P L (add. in zmarg. L?) L3)O C uiti CP LO 36 diuinitus CL 38 pos; beata adZ. Dei LO — 39 hu46 post offerrent add. si 45 posterius pro om. C P LO f militatis tamen C

48 noster L 4«: offerrent CPLO CP LO suffilerent. (UD 56 pos; mundati add. sicut i7 leuitico /egizzus C P O3iubentur O 52 hae oz. C

PI 8o

130

6o

S. BEDAE

amator est turtur ita ut si coniugem casu perdiderit non alium ultra quaerere curet. Vnde in laudibus ecclesiae loquitur dominus : Puwlchrae sunt genae tuae sicut turturis. Et iterum : Ecce tu $ulchra es amica mea, ecce tu pulchra, oculi tui columbarum. Genas quippe ut turturis habet anima quae ab omni inpudicitiae peste castam se custodit et inmunem. Oculos habet columbarum quae nulli nocere desiderans etiam inimicos simplici amore contuetur. Sed utraque auis memorata quia gemitum pro cantu edere solet sanctorum in hoc saeculo designat ploratum de quo dominus memorat dicens : Amen amen dico uobis quia lorabitis et flebitis uos, mundus

autem gaudebit ; uos autem contristabimini, sed tristitia uestra 7o uertelur in gaudium. Et rursus : Beati lugentes quoniam isi consolabuntur. Merito ergo turtur et columba domino ofteruntur in hostiam quia nimirum simplex et pudica fidelium conuersatio gratum est illi sacrificium iustitiae quia qui laborat in gemitu suo qui lacrimis stratum suum singulas per mactat. 75 noctes abluit acceptissimam prorsus Deo uictimam gemendi dinem consuetu propter ista Cum uero utraque auis praesentes sanctorum luctus et desideria superna designet hoc tamen differunt quod turtur soliuagus columba autem gregatim gemere consueuit et ob id iste secretas orationum lacrimas 8o ila publicos ecclesiae conuentus insinuat. Bene autem puer Iesus primo circumciditur ac sic interpositis diebus Hierosolimam cum hostia defertur quia et ipse iam iuuenis prius omnem carnis corruptionem moriendo ac resurgendo calcauit ac deinde interpositis diebus cum ipsa carne iam inmortali quam 85 pro nostra salute hostiam Deo fecerat ad gaudia supernae ciuitatis ascendit. Et unusquisque nostrum prius aqua baptismi a peccatis omnibus quasi uera circumcisione purgatur ac sic proficiente gratia nouae lucis ad altare sanctum salutari hostia dominici corporis et sanguinis consecrandus ingreditur. et ipsa singulariter simplex et casta nostri saluatoris 9o Nam 58 Hieton., zdz. Ioz. (PL. X XIII, 252). Aug., Zract. in Iob. (PL XXXV, 1425-6). 74 Ps. 6, 7.

60 Cant. i, 9. 61 Cant. i, 14. 66 68 Ioh. xvi, 20. *1 Matth. v, 5.

69 aliam P fos; cutet add. Sic et Christus post perditam coniugem per Adam, hoc est ecclesiam, ante passionem aliam non suscepit C P 60 505 turtutis add. Legitur quod turtur in aestate clamat ; sic Christus in aestate nouae uitae clamare (sicut C) dicitur, Vox turtutis audita est in terra nostra C P 64. desiderat P 65 5o:£ Sed add. et CP L 66-67 50:7 saeculo a4. uitam C P L 67 ploratum om.CPL quaPL *0quilugent CP f — *5 Deo] domino P 26 ista om. LL 98 posí soliuagus add. legitur in natura eius quia nusquam inuenitur nidus eius. Significat quod incarnationem Christi (domini C) nusquam inuenire potuit diabolus ut Esaias ait, Generationem eius quis enarrabit ? C P 79 gemete]ire LO, uolate / — ista CP O

PL 81

HOMELIA I, 18

95

IOO

105

IIO

humanitas quae oblata est patri pro nobis non incongrue per immolationem columbae siue turturis potest figuraliter exprimi. Sed et omnis in fine mundi ecclesia primo communi resurrectione cunctam terrenae labem mortalitatis et corruptionis exuet ac deinceps in regnum caelestis Hierusalem bonorum uictimis operum domino commendata transferetur. Quod autem Simeon et Anna prouectae uidelicet aetatis uir et femina deuotis confessionum officiis dominum quem corpore paruum uident sed magnum diuinitate intellegunt excipiunt illam profecto populi Iudaeorum sinagogam figurate denuntiant quae longa incarnationis eius expectatione fatigata promptis illum mox ut aduenit et piarum ulnis actionum et fidei non fictae uocibus exaltare ac magnificare studuit acclamans illi et dicens : Dirige me in ueritate tua et doce me quia tu es Deus salutaris meus, et te sustinui tota die. Sed et hoc dicendum quia merito uterque sexus ei gratulabundus occurrerit qui utriusque redemptor apparebat. Magno sane metu, fratres mei, audienda sunt uerba quibus idem Simeon de domino prophetans matrem eius alloquitur : Ecce positus est hic in ruinam et vesurrectionem multorum in Israhel et. àn. signum cui contradicetur. Et tuam ipsius animam, pertransibil. gladius ut veuelentur ex multis cordibus cogitationes. Desideranter namque multum auditur quod positus dicitur dominus in resurrectionem multorum quia s?cut ?n

II$ Adam

120

125

I3I

omnes moriuntur dta et 4n Christo omnes uiwificabuntur,

quia ipse dicit : Ego sum resurrectio et wita ; qui credit 4n me eliam si mortuus fuerit wiuel, el omnis qui vivit el. credat n me non morietur 4n aeternum. Sed non minus terribiliter sonat quod praemittitur, Ecce jositus est hic in ruinam. Infelix namque satis est qui agnita resurrectionis gloria deterius cadit qui uisa luce ueritatis grauioribus peccatorum nebulis obcaecatur. Vnde curandum nobis summopere est ut recta quae cognouimus operando semper exercere meminerimus ne de nobis dicatur illud apostoli Petri, quia melior erat eis uiam ueritatis non agnoscere quam ost agnitionem retrorsum

conuerti ab eo quod traditum est illis, hoc est sancto mandato. Et in signum, inquit, cui contradicetur. Signo dominicae crucis multi saepe Iudaeorum exterius multi contradixere gentilium, multi quod est grauius falsi fratres hoc interius pro130 fessionis superficie sequuntur sed ueritate prauae actionis 104 Ps. 24, 5. 106 Ambrt., exp. eu. s. Luc. (CSEL 32, iv, 73, 123). XV322. 116 Ioh. xi, 25-6. 124 II Pet. ii, 21.

114 I Cor.

91 pos? est add. Deo CO 92 immolationem] oblationem C* 97 Symeon 100 syna99-100illum profecto populum illam Iudaeorum C P L O CPf gogam CPLO 103 ac] et ILLO — adclamans CP!IL 1905 saluator O 106 quia 51 P utrisque P f* 124 melius CPL Of ilisCO 126 hoc 130 uetitate] peruersitate C 124 inquit oz. C CP LO est oy.

132

S. BEDAE

nimium persequuntur dicentes se nosse Deum factis autem negantes.

155

Et tuam ibsius animam eriransibit gladius. Gladium appellat effectum dominicae passionis et mortis in cruce qui Mariae animam pertransibit gladius quia non sine acerbo dolore potuit crucifixum morientemque uidere quem licet resurrecturum a morte quasi Deum nullatenus ambigebat quasi sua tamen e carne procreatum mori pauida dolebat. Vt reuelentur ex multis cordibus cogitationes. Ante incarna-

tionem dominicam uelatae erant cogitationes multorum nec late patebat quis aeternorum amore flagraret quis caelestibus bonis temporalia mente praeferret. Sed nato caeli rege in terra confestim pius quisque gaudebat, Herodes autem íurbatus est et omnis Hierosolima cum illo. Praedicante et mira145 cula faciente omnes turbae et timebant et glorificabant Deum

140

Israhel, Pharisaei autem et Scribae dicta ac facta eius salu-

taria rabido ore carpebant. Passo in cruce impii laetitia stulta pii tristitia iusta replebantur sed resurgente a mortuis et ascendente in caelum horum laetitia maerore illorum est 150 maestitia gaudio mutata perenni. Sicque iuxta prophetiam beati Simeonis apparente in carne domino reuelatae sunt ex multis cordibus cogitationes. Non haec autem disparium reuelatio cogitationum tunc solum acta in Iudaea et non etiam apud nos credenda est actitari. Et nunc enim domino 155 apparente reuelantur ex multis cordibus cogitationes cum lecto uel praedicato uerbo salutis alii audientium libenter auscultant gaudentes perficere actu quae auditu didicerint alii fastidientes quae audiunt non haec agendo patrare sed his potius insultando nituntur contraire. Vnde oportet, fra160 tres, ut quoties uerbum doctrinae caelestis aliquid contrarium a duris auditoribus pati senserimus imitemur tristitiam cordis eorum qui passum in carne Dei uerbum digno dolore conpassionis sustinebant quoties uero idem uerbum in auditorum fidelium mente per dilectionem resurgere atque ad gloriam conditoris nostri per bona opera proficere uiderimus gaudeamus cum eis qui Christum resurrexisse a mortuis atque ad caelos ascendere uotis aspexere felicibus. Sane quoniam castas

131 Tit. i, 16.

143 Matth. ii, 5.

132 negant C 134 affectum LOf 135 pertransiut CPLOf gladiusoz. CP LO f . 148 priusetom. CL 154 pos; etiam add. nunc $* C P L, et nunc etiam O est oz. C 161 a duris] a uris L f (corr. ntis p 162 passim P passo uetbo I310 163 tenebant L.! f, tenebantur O 166 Christum z:que atque oz. P 167 ascendisse C fos; ascendere ad4. dominum P! &

PL 82

HOMELIA I, 18

133

simplices et gemebundas aues domino offerri consueuisse cognouimus quibus nostra sobrietas simplicitas et conpunctio 17 o nostri cordis auctori nostro semper offerenda signatur oportet intueri diligentius quia non frustra duo turtures aut duo pulli columbae et unus ex his pro peccato alter in holocaustum offerri debere praecipitur. Duo sunt namque genera conpunctionis quibus semet ipsos domino fideles in ara cordis immolant 17 quia nimirum sicut ex patrum dictis accepimus Deum sentiens anima prius timore conpungitur postea amore. Prius enim sese in lacrimis afficit quia dum malorum suorum recolit pro his perpeti supplicia aeterna pertimescit quod est unum turturem siue pullum columbae pro peccato offerre. At dum longa mae18o roris anxietate fuerit formido consumpta quaedam iam de praesumptione ueniae securitas nascitur et in amorem caelestium gaudiorum animus inflammatur. Et qui prius flebat ne duceretur ad supplicium postmodum flere amarissime incipit quia differtur a regno quod est de altero turture siue pullo coPL 18 VA lumbino holocaustum facere. Holocaustum namque totum incensum dicitur. Et holocaustum se ipse domino facit qui 85 spretis omnibus terrenis solo supernae beatitudinis desiderio aestuare solam hanc per luctum ac lacrimas quaerere dulce habet. Contemplatur etenim mens qui sint illi angelorum 190 chori quae ipsa societas beatorum spirituum quae maiestas aeternae uisionis Dei et amplius plangit quia a bonis perennibus deest quam flebat prius cum mala aeterna metuebat. m]

Vtramque autem nostrae conpunctionis hostiam gratanter ac-

195

cipere dignatur qui et pro peccato lugentibus atque adflictis clementer errata dimittit et pro ingressu uitae caelestis tota mentis intentione feruentes aeternae suae uisionis luce reficit Iesus Christus dominus noster qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 173 sqq. Gteg., or. (PL LXXVI, 655-6).

168 offerte

CP /

143 offerte $* — debere om.

C

1975 accipimus

PLO

sentiens] sitiens P LO, sciens C — 176 post CP f 1979 At] ac C om. P 188 lucCLO . 184-1835 columbino pullo C 186 ipsum PLO f 181 amore

191a ox. tus P sancti add. Deus

CPO . 194 dignetur L! CP LOf

Of

196 aeterna

CP

198 pos?

HOMELIA POST

19

EPIPHANIAM*

(Luc. ii, 42-52)

Aperta nobis est, fratres carissimi, sancti euangelii lectio PL recitata neque opus est ut in ea quid exponendo loquamur. 65-64 Describit infantiam 'pueritiamque nostri redemptoris qua nostrae particeps humanitatis fieri dignatus est commemorat aeternitatem diuinae maiestatis in qua patri mansit ac manet semper aequalis ut uidelicet incarnationis eius humilitatem ad memoriam reuocatam et ipsi contra omnium uulnera peccatorum medicamento uerae humilitatis curemus exercere pio semper animo recolentes quantum nos pro amore diIO uino quantum pro nostra salute oporteat humiliari qui terra sumus et cinis, si tantum summa illa potestas pro nobis humiliari non respuit ut ad suscipienda nostrae fragilitatis infirma descenderet. Item audita credita et confessa diuinitate domini saluatoris qua patri et spiritui sancto consubstantialis 15 semper et coaeternus perseuerat speremus nos per humanitatis eius sacramenta quibus inbuti sumus usque ad contemplandam diuinitatis eiusdem gloriam posse pertingere quam ipse contemplationem fidelibus suis seruis fideli pietate pollicetur 2utom.l, post exponendo add. sed potius ammonendo (adPO) CPLO 3 ^os? Desctibit «47. namque C P L O & Descripsit C P 4-0 commemorata aeternitate P 6-7 humilitate $? CP LO reuocata $? CP LO 8 medicamentum 5? & humanitatis I exerceri L, O 9 semper pio LO 9-10 diuino timore C P L O, diuino amote & 10 quantum pfo nostta salute oz. 15.0) 11 potestas illa summa C illa summa P & pro nobis oz. C 12 ad] et L 13-14 50;; domini adZ. et C 15 humilitatis I, 17 eius C qva C 18 contemplatione C seruis suis C pollicetur] promittit C SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM.IBANT PARENTES IESV PER OMNES ANNOS IN HIERVSALEM.. ET CVM FACTVS FVISSET IESVS ANNORVM DVODECIM ASCENDENTIBVS ILLIS IN HIERVSOLIMAM... ET INTERROGANTEM. STVPEBANT.. VERBVM QVOD LOCVTVS EST AD ILLOS.. APVD DEVM ET HOMINES. HOMELIA (BEDAE PRESBITERI add. $2) LECTIONIS EIVSDEM DICENDA POST EPIPHANIA. S

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : IBANT PARENTES DOMINI IESV.. IN DIE SOLLEMNI PASCHAE. ET RELIQVA VSQVE ET IESVS PROFICIEBAT... APVD DEVM ET HOMINES. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM. [^] LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : IBANT PARENTES IESV PER OMNES ANNOS... PASCHAE. VSQVE ET IESVS PROFICIEBAT SAPIENTIA AETATE ET GRATIA APVD DEVM ET HOMINES. X. OMELIA DOMNI BEDAE DOMINICA I. POST THEOPHANIA. Pg LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : IBANT PARENTES IESV PER OMNES ANNOS... CVM FACTVS8 FVISSET ANNORVM DVODECIM ASCENDENTIBVS ILLIS IN HIEROSOLIMAM SECVNDVM CONSVETVDINEM DIEI FESTI ET RELIQVA. OMELIA EIVSDEM DICENDA. p SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : IBANT PARENTES IESV.. ET CVM FACTVS ESSET ANNORVM DVODECIM ASCENDENTIBVS 1LLIS IN HIEROSOLIMAM... ET NON COGNOVERVNT PARENTES, EIVS. OMELIA XI? LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI. [^]

* In usu liturgico Romano dominicae cuidam post Epiphaniam destinata, in usu liturgico uero Romano-Neapolitano dominicae quartae post Epiphaniam,

HOMELIA I, 19

135

dicens : Qui habet mandata mea. et seruat ea ille est. quà. dilgit me. Qui autem diligit me diligitur a patre meo, et ego diligam eum et manifestabo ei me ipsum. Me ipsum, inquit, manifestabo, id est non qualem me omnes conspicere qualem etiam infideles uidere possunt et crucifigere sed qualem in decore suo regem saeculorum soli uidere possunt oculi mundi sanctorum 25 talem me ad rependendam uicem dilectionis his qui me diligunt ostendam. Igitur speremusnos ut diximus per humanitatis eius sacramenta ad uidendam diuinitatis speciem posse conscendere, si tamen eadem sacramenta digno iustitiae et sanctitatis et ueritatis honore ut accepimus inlibata seruamus, si conuersationis eius exempla, si doctrinae quam per 30 humanae hominem nobis ministrauit humiliter dicta sequamur. Nam qui humilitatis eius uestigia sequi dedignatur qua temeritate sperat se ad intuenda claritatis eius gaudia penetrare ? Quod ergo dominus per omnes annos cum parentibus in pascha indi35 Hierosolimam uenit humanae nimirum est humilitatis cium. Hominis namque est ad offerenda Deo sacrificiorum spiritalium uota concurrere et auctorem suum orationibus lacrimisque sibi conciliare profusis. Fecit ergo dominus inter homines homo natus quod faciendum hominibus per 40 angelos imperauerat Deus diuinitus. Seruauit ipse legem quam dedit ut nobis qui puri homines sumus seruandum per omnia quicquid Deus iubet ostenderet. Sequamur iter humanae conuersationis eius, si diuinitatis gloriam dilectamur intueri, si optamus inhabitare in domo eius aeterna in caelis

20

45

5o

omnibus diébus uitae nostrae, si iuuat uidere uoluntatem do-

mini et protegi a templo sancto eius. Et ne ulla in aeternum malorum aura pulsemur meminerimus praesentis ecclesiae domum necessarie precum mundarum frequentare muneribus. Quod ipse duodecennis in templo sedit in medio doctorum audiens et interrogans illos humanae est humilitatis indicium immo etiam eximium discendae humilitatis exem-

19 Ioh. xiv, 21.

23 Es. xxxiii, 17.

44-46 Ps. 26, 4.

20 diligetur 5$! C L O & — 22-23 etiam mundi amatores possunt crucifigere C, etiam mundi possunt ctucifigere P, etiam inuidi possunt crucifigete LL O 29 accepimus] coepimus C digna C P 27-28 conscendere] contendere P 36 Homines CP LO 33 pos; eius add. posse 31 exequamur C, sequimur P 39 homo 38 dominus] Deus P O Deo oz. CP est oz. C P GS 42 inDeusom.CPLOEÉE 40 imperauit & natus] humanitus C P L O CL O & — 45 iuuat] CP L O& — 44 obtamus 5 — habitare 43 deitatis ter P

46 Et ne ulla] ubi nulla C 45-46 uoluntatem domini uidere C O libet C aetetnorum C — 4? praesentem P L, praesente O — 48 necesEtom.P L CPLO — 51 disaris C P ILLO — 49 duodennis C P L £, duodenis O sedet scendi

L

PL 65

136

S. BEDAE

plum. Dei quippe uirtus et Dei sapientia aeternaque diuinitas loquitur : Égo sapientia habito in consilio et eruditis 1ntersum cogitationibus. Meum est consilium et aequitas mea pru55 dentia mea est fortitudo. Per me, veges regnant et conditores legum iusta decernunt. Beatus homo qui audit me qui wigilat ad fores meas cotidie et obseruat ad postes ostii mei. Ipsa homine induta ad audiendos homines aduenire dignata est ut nimirum hominibus quamuis summo ingenio praeditis ne6o cessariam discendi uerbi formam praerogaret ne, si qui discipuli ueritatis fieri refugerent, magistri efficerentur erroris. Et bene qui iuuenis erat doctrinae subiturus officium puerulus adhuc seniores audit et interrogat ut uidelicet eorum prouida dispensatione conpescat audaciam qui non solum indocti sed 65 etiam inpubes ad docendum prorumpere magis quam ad discendum uolunt summiti. Sequamur iter humanitatis eius, si nos mansio diuinae delectat uisionis memores semper illius praecepti : Audi fili mi disciplinam patris tui et ne dimittas legem matris tuae ut addatur gratia capiti iuo et torques collo je (uo. Per auditum quippe disciplinae paternae ac per obseruantiam maternae legis gratia capiti nostro et collo torques additur quia quanto quis diuinis intentus fuerit auscultare praeceptis quanto ea quae didicerit in unitate matris ecclesiae diligentius obseruare studuerit tanto et nunc dignius ad ho75 norem praedicandi et in futuro sublimius ascendet ad beatitudinem cum Christo sine fine regnandi. Verum ne quis autumet dominum saluatorem ob imperitiae necessitatem adisse audisseque et interrogasse magistros uideamus quid sequitur : Stupebant autem omnes qui eum audiebant super prudentia 8o el responsis eius et uidentes admirati sunt. Qui enim idem uerus

85

homo et uerus erat Deus ad ostendendum quia homo erat homines magistros humiliter audiebat ad conprobandum quia Deus erat eisdem loquentibus sublimiter respondebat. Quod matri quaerenti ac dicenti, PF?! quid fecisti mobis sic ? ecce pater tuus et ego dolentes quaerebamus te, respondit, Et quid est quod me quaerebatis ? nesciebatis quia in his quae patris mei suni ojoriet me esse? diuinae maiestatis indicium fuit 52 I Cor. i, 24.

53 Prou. viii, 12, 14-15, 34.

68 Prou. i, 8-9.

52 aeterna quae diuinitus CP LO 52-53 pos? diuinitas add. quae sup. Jin. .$* 53 pos? consilio a4. prudentium C 54 bos; mea add. est C 54-50 mea prudentia oz. LO 97 cottidie ad fortes meas C 501-88 hominum C 58 pos? induta add. mortalitate C 59 pos? nimirum add. est P 60 uerbi om. LO 62 bene oz. LO 66 humilitatis C P 970-71 pro obseruantia C & $2 diuina C — intentius PL O fuerit] est C oz. PL O 73 ptaecepta C quantoque C matris oz. IL *4 obseruauetit C studuerit om. C

*1 adisse ozz. P

audisse

CP LO

$0 Quia $1

CPLO

idem

om. LO 81 uerus esset et Deus C, uerus erat et Deus PLO 82 post audiebat a4. et P O 88 posterius Et oz. CPLO 87 post diuinae add. est CPL post maiestatis add. est O fuit o». CP LO

HOMELIA I, 19

I37

de qua alibi dicit : Omnia quaecumque habet pater mea sunt. Atque ideo rectissime templum non minus ad se quam ad 9 Oo patrem pertinere testatur. Inuentus quippe in templo dicit, quia in his quae patris mei sunt oportet me esse, quia nimirum quorum una est maiestas et gloria horum etiam una sedes ac domus est. Nec solum materialis Dei domus quae ad adorandum eum temporaliter fieri solet sed etiam domus intel95 lectualis quae ad laudandum eum in aeternum construitur aeque patri ac filio immo etiam spiritui sancto constat esse communis. Denique idem filius qui de se ac patre dilectori promittit, ueniemus ad eum et mansionem apud eum. faciemus, dicit de spiritu, Et ego rogabo patrem, et alium para- PL 66 IOO clitum dabit uobis ut maneat uobiscum in aelernum spiritum ueritatis quia apud wos manebit et in uobis erit. Quia. uidelicet eiusdem sanctae trinitatis cuius una atque indiuisibilis natura diuinitatis est mansio in cordibus electorum dispar esse non potest. Ergo quod dominus in templo sedens dicit, i» his quae 105 atris mei sunt oportel me esse, declaratio est consempiternae Deo patri potestatis et gloriae. Quod autem rediens Nazareth erat subditus parentibus humanae est ueritatis indicium simulque humilitatis exemplum. In ea namque natura subditus erat hominibus in qua minor est patre. Vnde ipse dicit : Vado quia paler maior me est. In qua etiam minoratus II Oo ad patrem est paulo minus ab angelis. In illa autem in qua ipse et pater unum sunt in qua non ex tempore uadit ad patrem sed semper in ipso est ommia per ipsum [acia sunt el ipse est amte omnes. Cuius multum est miranda magnae dispensatio pieIIS tatis qui dum parentes suos mysterium diuinae suae maiestatis necdum capere uidisset exhibuit eis humanae subiectionem humilitatis ut per hanc eos paulatim ad agnitionem diuinitatis institueret. Cum enim dixisset, Quid. est quod me quaerebatis ? am mesciebatis quia in his quae patris mei sunt oportet quod. locutus est ad 120 me esse ? Et ipsi non intellexerunt uerbum. insinuat. illos, sicut euangelista consequenter Descendit cum eis et uenit. Nazareth. et erat. subditus. illis. 109 Ioh. xiv, 28. 99 Ioh. xiv, 16-17. 98 Ioh. xiv, 23. $88 Ioh. xvi, 15. (Gro) Ease 113 Ioh. i, 5. 112 Ioh. x, 30. 110 Ps. 8, 6; Heb. ii, 9.

CP.L — 99 post idem ad4. Dei 96aeque]et quae C ac]et 94eumom.CL O pos dilectori ZZ. suo C P LO — 98 proac]hacP seom.P quidP C 99 pos; dicit add. CP LO apud eum oz. CP L./— ad eum oz. mittat P 103 est CPLO 101 qui ost patrem add. meum L O CP LO alibi 107 pos patti ozz. P 106 Dei P 1904 dominus] lesus LL O om. C

107-108 simulque] simul et C P O humana], parentibus ad4. suis C P L O patte et pater C P LO — 114 est in ipse ad4. semper 70:/ 112-113 L..— C patri 109 117 diuinitatis ac add. O O LL. diuinitatis 115 P magna om. C P LO 122 cum eis oz. I, O 120 intellegerent C P CP LO 119 an oz. on. LL II

B.

138

125

130

S. BEDAE

Dicebat ergo archanum suae diuinae uirtutis parentibus humanae suae fragilitatis matri suae scilicet uerae suae carnis et castissimo tutori castitatis illius qui per id temporis necdum propalata luce euangelica ab omnibus paene qui eos nosse poterant carnali coniunctione uir eius carnali administratione pater aestimabatur simul et uocabatur ipsius domini saluatoris. Dicebat, inquam, eis, quia in his quae patris met sunt oportet me esse. Qui cum arcem tanti mysterii ascendere intellegendo non possént neque aliter eum in his quae uere patris eius essent manere decernerent nisi ut conprehendere nossent, descendit ipse cum ipsis ad inferiora conuersationis

eorum coepitque manere in his quae illorum erant et erat s 155 eis pia dispensatione subiectus donec proficiente humilitati magisterio quantum omnibus creaturis esset praeferendus agnoscerent. Quid pro his nostra agat superbia obsecro paucis adtendamus. Certe cum ea quae non aeternaliter nouimus sed iuuante domino ex tempore didicimus archana scrip140 turarum simpliciores quosque fratres loquentibus nobis intellegere non posse sentimus statim extolli consueuimus eisque dispectis de nostra nos quasi singulari ac perplurima eruditione iactamus quasi non sint perplures etiam nobis multo doctiores et qui a doctioribus nolumus dispici ipsi indoctio14 ^ res nobis dispicere immo etiam inridere gaudemus neque reminisci curamus quia non eis qui uel mysteria fidei uel sui praecepta conditoris tantum meditando percipiunt sed his potius qui ea quae discere potuerunt operando exercent regni aditus patet. Insuper etiam scienti bonum facere et non. facienti pec150 catum est illi. Et sicut dominus ipse testatur : Omni cu? multum datum est multum quaeritur ab eo. Ne nos ergo scientia inflet sed caritas potius aedificet sequamur exemplum apparentis in homine filii Dei qui eis quos se ad sublimia discenda sequi necdum ualere conspexit se ipsum benigna humilitate 155 subiecit cuius exemplo inbutos eorum animos caelesti gratia dignos caelestis archani redderet esse capaces. Et mater, inquit, eius conseruabat omnia werba haec confe-

rens in corde suo. Omnia quae de domino uel a domino dicta siue acta cognouerat mater uirgo diligentius in corde retine149 Iac. iv, 17.

150 Luc. xii, 48.

151 I Cor. viii, 1.

123 diuinae oz. C P 124 zedium suae oz. CP LO uere P 126 euangeTicaens hominibus IL 128 pos? domini a4Z. et I, O 129 eis oz;. C] his PO his] iis O 131 nec CPO aliter] qualiter C PO veri C P 132 decernerent] diceret C P, deceret LL O nisi ut oz. CP LO cum prehendere P 133 ipsis] eis C P cum ipsis oz. LL, O 139 adiuuante LO 142 despectis CIL O pos! quasi add. de C 144 quia L 149 facere ozz. C 150 Omni ozz. C 151 datum est multum oz. P quaeretut C P L O ergo] e T0 153 ad oz. L O 156 esse oz. CP LO 157-188 conferens 072.

PL

HOMELIA I, 19 160

139

bat sollicite cuncta memoriae commendabat ut cum domino tempus praedicandae siue scribendae incarnationis eius adueniret sufficienter uniuersa prout essent gesta posset explicare quaerentibus. Imitemur et nos, fratres mei, piam domini

matrem ipsi quoque omnia uerba et facta domini ac saluatoris nostri fixo in corde conseruando horum meditatione diurna et nocturna inportunos inanium nocentiumque cogitationum repellamus incursus horum crebra conlatione et nos et proximos nostros a fabulis superuacuis et male dulcoratis detractionum conloquiis castigare atque ad diuinae frequenti170 am

laudis accendere

curemus.

Si enim, fratres carissimi, in

futuri beatitudine saeculi habitare in domo domini ac perpetuo illum laudare desideramus, oportet nimirum et in hoc saeculo quid in futuro quaeramus sollicite praemonstremus frequentando uidelicet ecclesiae limina et non solum in ea lau175 des domini canendo sed et i» omn? loco dominationis ewus ea quae ad laudem gloriamque conditoris nostri proficiant uerbis pariter et factis ostendendo. Et Iesus, inquit, froficiebat sapientia et aetate et gratia apud Deum ei homines. Naturam uerae humanitatis indicat in 180 qua proficere ad tempus uoluit qui in diuinitate idem ipse est et anni eius non deficient. Iuxta hominis quippe naturam proficiebat sapientia non quidem ipse sapientior ex tempore existendo qui a prima conceptionis hora spiritu sapientiae plenus permanebat sed eandem qua plenus erat sapientiam ce185 teris ex tempore paulatim demonstrando. Iuxta hominis naturam proficiebat aetate quia de infantia ad pueritiam de pueritia ad iuuentutem consueto hominibus crescendi ordine peruenit. Iuxta hominis naturam proficiebat gratia non ipse per accessum temporis accipiendo quod non habebat sed panden190 do donum gratiae quod habebat. Et bene cum dictum esset quia Jesus Proficiebat sapientia et aetate et. gratia adiunctum est abud Deum et homines quia quantum proficiente aetate hominibus sapientiae et gratiae quae sibi inerant dona patefaciebat tantum eos ad laudem Dei patris semper excitare curapraecepit : Luceat E95 bat peragens ipse quod ceteris agendum lux uestra coram hominibus ui wideant opera uestra bona et 175 Ps. 102, 22.

180-181 Ps. 1or, 28.

195 Matth. v, 16.

163-164 matrem do162 posset] nossent C CPLO 160 domino oz. 165 pos; nostti add. genetri164 matrem que domini oz. L O mini C nociuumque 166 inportunos oz. C in oz. LO fixa C1 cem LO 172 et] ut C i71 futura .$ 169 castigemus C L, noxiatumque O 183 con174 in ozz. P quaeremus C — solliciti C PL. O 173 quod C O 186 qua C — prius 184 pos; erat add. spiritu C ceptionis] conditionis P 189 pos? iuuentutem ad4. sicut conLO fos? pueritiam adZ. et de]ab L 192190 quod] quam formatam (z42.) C suetudo est, consueto ozz. C 195 agens exetcitate C 194 eos oz;. C 193 aderant C 193 hominis C agendum] babere C cetetos C CSPIIS

S. BEDAE

140

glorificent patrem uestrum qui in caelis est. Atque ideo non

solum apud homines gratia et sapientia proficere dicitur in quantum ipsi eius sapientiam gratiamque potuere cognoscere 200 sed etiam apud Deum in quantum ad eius laudem gloriamque sapientiam ac gratiam quam in eo cognouere retulerunt cuius beneficiis et muneribus aeternis sit laus et gratiarum actio in omnia saecula saeculorum. Amen. P

199 potuerant L

(6, 1E. (D).

201 cognouetunt C, -ant L O

202 et] ac O

sit oz.

PL

HOMELIA IN CATHEDRA

20 S. PETRI*

(Matth. xvi, 13-19)

Lectio sancti euangelii quam modo, fratres, audistis tanto PL intentius cogitanda ac sine obliuione est iugiter retinenda *!9 quanto constat quia magnam nobis fidei perfectionem commendat magnum eiusdem perfectae fidei contra omnia temptamenta robur aeque demonstrat. Si enim scire uolumus quomodo in Christum credi oporteat quid lucidius eo quod ait ad eum Petrus : T es Christus filius Dei uiui. Rursus si audire de-

IO

15

lectat quantum haec fides ualeat, quid apertius eo quod ait dominus de ecclesia quae super eum aedificanda erat : E? fortae inferi non raeualebunt aduersus eam. Sed haec suis in locis plenius exponentur. Nunc autem reuertentes ad explanandam ex ordine lectionem dominicam primo uideamus de loco in quo habita memoratur. Venit, inquit, Iesus in partes Caesareae Philippi. Philippus ut Lucas testatur erat tetrarcha Ituriae et Traconitidis regionis. Hic ergo statuens ciuitatem in loco ubi Iordanis ad radices oritur Libani montis et est terminus Iudaeae contra 15 Luc. iii, 1.

16 sqq. Hieron., i? Maztb. (PL XXVI, 117-19).

1 audistis fratres C explanandum C reae CP &

9 eam PL 3 uobis P 12 dominicam lectionem LL

CP L 11 exponantur 15 Itu14 Iesus oz;. P

: VENIT IESV8 IN PARSEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE ME ESSE DICITIS ? RESPONTES... QVEM DICVNT HOMINES ESSE... DICIT ILLIS : VOS AVTEM QVEM ADVERSVS EAM... ES... BEATVS DIXIT: IESVS AVTEM DENS AVTEM SIMON PETRVS.. RESPONDIT ERIT SOLVTVM ET IN CAEERIT LIGATVM IN CAELIS ET QVODCVMQVE SOLVERITIS SVPER TERRAM s PAVLI. ET PETRI LIS. HOMELIA EIVSDEM LECTIONIS DICENDA IN NATALE APOSTOLORVM : VENIT DOMINVS IESVS IN LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE SVPER TERRAM ERIT PARTES... FILIVM HOMINIS ET RELIQVA VSQVE QVODCVMQVE LIGAVERIS EIVSDEM VENERABILIS LIGATVM IN CAELIS... ERIT SOLVTVM ET IN CAELIS. OMELIA LECTIONIS [^] BEDAE PRESBITERI. : VENIT IESVS8 IN PARTES... LECTIO SANCTI EVANGELII 8ECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE M PETRI ET PAVLI. P DICEN8 ET RELIQVA. XXXV OMELIA DOMNI BEDAE IN NATALE APOSTOLORV IESVS IN PARTES... VENIT : TEMPORE ILLO IN MATHEVM. SECVNDVM LECTIO SANCTI EVANGELII L FILIVM HOMINIS ? ET CETERA. OMELIA DICENDA IN NATALE APOSTOLORVM.

* Haec peticope natali apostolorum Petri et Pauli designata ante homeliam II. 22 quasi uigilae huius festi in omnibus codicibus posita est. Hoc tamen postea

factum uideatur quia Beda in homelia II. 22 ait : l/erum quia cum. memoria beati

Petri etiam coapostoli eius Pauli bodie natalitia celebramus (347, 178-180) ; nullo autem loco in hac homelia eidem festo designatam apparet. Itaque hanc secundum N, Bu, L et Bo hic ponere uisum est. Quoad pertinet ad hoc festum mense Ianuatio uel I, 66, Februario celebrandum uide P. Salmon : Le LEcrIONNAIRE DE LUXEUIL,

n. 1, et O. Cullmann : SaiwrT PrERRE, DisciPLE-APÓTRE-MARTYR,

110 SQq.

142

20

2)

30

35

40

45

Pis]

55

S. BEDAE

septemtrionalem plagam appellauit eam Caesaream. Philippi. In cujus partes ueniens lesus ?nferrogabat discipulos suos dicens : Quem dicunt homines esse filium hominis ? Non autem quasi nesciens sententiam. de se uel discipulorum uel extraneorum inquirit sed ideo discipulos quid de se sentiant interrogat ut confessionem rectae fidei illorum digna mercede remuneret. Nam sicut interrogatis generaliter omnibus Petrus respondit unus pro omnibus ita quod Petro dominus respondit in Petro omnibus respondit. Ideo quid alii de se sentiant inquirit ut expositis primo sententiis errantium discipuli probarentur ueritatem suae confessionis non de opinione uulgata sed de ipso percepisse dominicae reuelationis archano.

Quem, inquit, dicunt homines

esse fiium hominas ?

Pulchre homines appellat eos qui de filio hominis tantum loqui nouerant qui diuinitatis eius archana nesciebant. Nam qui diuinitatis mysteria capere norunt merito supra homines esse dicuntur apostolo adtestante qui ait : Quod oculus mon uidit nec auris audiuit nec in cor hominis ascendit quae praejarauit Deus diligentibus se. Qui cum haec de hominis, hoc est humana solum sapientis corde aure et oculo praemitteret mox de se ac de suis similibus qui generalem humanitatis scientiam transcenderant adiecit : Nobis autem reuelawit Deus fer spiritum suum. Cui simile est quod hic cum interrogasset discipulos quem eum dicerent esse homines et illi diuersas diuersorum opiniones promisissent dici sls : Vos autem quem me esse dicitis ? quasi ab hominum generalitate illos sequestrans et deos ac Dei filios per adoptionem iam factos insinuans iuxta illud psalmistae : Ego dixi d$ estés el fiii excelsi omnes.

Respondens Simon Petrus dixi : Tu es Christus fibus Dei uiui. Deum uiuum appellat ad distinctionem falsorum deorum quos uario delusa errore gentilitas uel de mortuis sibi hominibus instituit uel maiori dementia de insensibili materia quos adoraret creauit de qualibus canitur in psalmo : S?mulacra gentium argentum et aurum opera manwwum hominum. Os habent et non loquentur, et cetera. Notet autem dilectio uestra quam miranda distinctione sit factum ut cum de utraque eiusdem domini et saluatoris nostri natura ab ipso domino et a fideli eius discipulo esset proferenda sententia dominus ipse 34 I Cor. ii, 9.

39 I Cot. ii, 1o.

465 Ps. 81, G.

91 Ps. 112, 4-5.

18 septentrionem L & plagam oz. PL 19 po; Philippi a4Z. in memofiam uidelicet sui nominis patiterque honorem "Tiberii Caesaris sub quo ipse regnabat is zo marg. $!& post ueniens add. dominus C 25 dominus Petro C 26 quod L 2* primo expositis C 29 reuelationis] tesurrectionis $ C P 32 quia L 33 pos! diuinitatis adZ. eius C & accipete iE; nouetant C, nouetunt PL supet C 38 mox a sui similibus C 40 pos; hic ad. dominus CP L 41 homines esse IL 42 praemisissent C 43 hominum] omnium C . 44 iam oz. C 50 maiore C P T, 91 qualibus]

PL 220

HOMELIA I, 20

143

humilitatem adsumptae humanitatis profiteatur discipulus excellentiam diuinae aeternitatis ostendat. Dominus de se quod minus est discipulus de domino intimat quod maius 6o est ; dominus de se quod factus est propter nos discipulus declarat de domino quod ipse est qui fecit nos. Sic et in euangelio dominus multo crebrius se filium hominis quam filium Dei appellare consueuit ut nos admoneat dispensationis quam pro nobis suscepit. Sed nos necesse est tanto humilius diui6 VA nitatis eius alta uenerari quanto illum meminimus pro nostra exaltatione ad humanitatis infima descendisse. Si enim inter sacramenta incarnationis eius quibus redempti sumus potentiam diuinitatis qua creati sumus pia semper mente recolimus, fit ut ipsi quoque cum Petro supernae beatitudinis 79 mercede donemur. Nam confitente illo Christum filium Dei uiui uideamus quid sequitur : Respondens autem Iesus dixit : Beatus es Simon Bar Iona. Constat ergo quod post ueram Christi confessionem uera beatitudinis praemia restant. Sed intueamur attenti quale quanconfesso75 tumue sit nomen illud quod perfectum sui nominis rem glorificat ut huius etiam nos ueraciter eum confitendo mereamur

8o

8 vA

9o

esse concortes. Beatus, inquit, es Simon Bar Iona.

Bar Iona Syriace Latine dicitur filius columbae. Filius autem columbae recte uocatur apostolus Petrus quia uidelicet columba multum simplex est animal et ipse prudenti ac pia simplicitate dominum sequebatur memor illius praecepti quod cum suis condiscipulis ab eodem magistro simplicitatis ac ueritatis accepit : Estote prudentes sicut serpentes ei simplices sicut columbae ; uel certe quia sanctus spiritus super dominum in columbae specie descendit recte filius columbae nuncupatur qui spiritali gratia plenus exstitisse. monstratur. Et iusta satis laude dilectorem confessoremque suum dominus remunerat cum eum sancti spiritus filium esse testatur a quo ipse Dei uiui filius asseueratur quamuis hoc ipsum multum dissimiliter fieri nullus fidelium dubitet. Dominus enim Christus filius Dei per naturam Petrus sicut et ceteri electi filius spiritus sancti est quia per gratiam de ipso renatus est. Christus filius 78 Hieron., is Math. (PL XXVI, 61 Ps. 99, 3. 83 Matth. x, 16.

121); Isid., e. VII, ix, 4.

61 quod] quia P 88 ostendit C P LL CP LL 34 profitetur quibus P L ost dispensationis «44. carnis (Go dispensatio P L 63 admonet L 65 pos/ cius add. potentiam ad P ^ fos uenetati 64-65 diuinitatis eius ozz. C post oz. C CP L 73 quod] quia 91 quod C add. humanitatis eius C ptaestat C restant] 94 C confessio P oz. Christi C uera D ptu80 est simplex C «4 es inquit C 95 quoC L attente C P 90 du86 iuxta L CP L 84 spiritus sanctus denti ac] prudentia et C 92 pos! est add. pet gratiam. Christus 91-92 sancti spititus C P IL bitat P IL filius Dei (uiui zZZ. C) quia de ipso natus est, Petrus filius spititus sancti 77 7770 quia e/ de ipso renatus marg. $3, in textu C L (posterius pet gratiam oz. COEID) est ozz. P

PE 221

I44

9

A

Dei ante tempora ipse est enim Dei uirtus et Dei sapientia quae dicit : Dominus fossedit me ab initio uiarum suarum ante quam quicquam [faceret a principio ; Petrus filius spiritus sancti ex eo tempore quo ab ipso inluminatus gratiam diuinae cognitionis accepit. Et quia una uoluntas eadem est operatio sanctae

IOO

105

IIO

LI

Io]

12 o

Y2$

S. BEDAE

trinitatis recte cum

dixisset, Beatus

es Simon

Bar

Iona, id est filius gratiae spiritalis, protinus addidit : Quia caro et sanguis non reuelawit tibi sed pater meus qua in caelis est. Pater quippe filio columbae reuelauit quia una est gratia patris et spiritus sancti eadem quoque et filii quod facillimis sacrae scripturae probabitur exemplis. Dicit namque de patre apostolus : Misit Deus spiritum filii sui in corda nostra. Dicit ipse filius de spiritu sancto : Cum uenerit paraclilus quem ego millam wobis a patre. Dicit de spiritu sancto apostolus : Haec autem omnia operatur unus atque idem spiritus diuidens singulis prout uult. Pater ergo mittit spiritum, filius mittit spiritum, spiritus ipse ubi vult spirat, quia profecto ut diximus una est uoluntas et operatio patris filii et spiritus sancti. Et propterea conuenienter dicitur quia pater qui in caelis est reuelauerit filio columbae mysterium fidei quod ei caro et sanguis reuelare nequibat. Caro autem et sanguis recte intelleguntur homines sapientia carnis inflati columbinae simplicitatis nescii ideoque a sapientia spiritus omnimodis auersi. De quibus supra dictum est quia Christum non intellegentes alii lohannem Baptistam alii Heliam alii uero Hieremiam aut unum ex prophetis eum esse dicerent. De quibus dicit apostolus :Carnalis autem homo non percipit ea quae sunt spiritus domini. Sequitur : Et ego dico tibi quia tu es Petrus et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam. Petrus qui Simon ante ea dicebatur ob fortitudinem fidei et confessionis suae constantiam a domino Petri nomen accepit quia uidelicet illi firma ac tenaci mente adhaesit de quo scriptim est : Petra autem erat Christus. Et super hanc petram, id est super dominum saluatorem qui fideli suo cognitori amatori confessori participium sui nominis donauit ut scilicet a petra Petrus uocaretur, aedificatur ecclesia quia nonnisi per fidem et dilectionem Christi per 93 I Cor. i, 24. 94 Prou. viii, 22. 104 Gal.iv, 6. 108 Ioh.xv,26. 107 IEfCordSxti err. 109 Ioh. iii, 8. 119 I Cor. ii, 14. 124 sqq. Aug., 7racf. in Iob. (PL XXXV, 1444) ; Beda, hom. I. 16 (116, 178 sqq.). 125 I Cor. x, 4. 93 enim est C — 94 ab z» ras. $5, oz. CP L G eademque C 99 fili P* addidit]

uestra C — pos: filius add. Dei CP os om.PL 110 70: patris add. et CP LL P carnaliC L,catrnalis P ^columbae C liS8eumoz.CP qualibus C P L 120 123 ob]ad P, a L

fortitudine IL

97 cognitionis] illuminationis adiunxit C PL 105 nostra]

Cum add. autem CP L 109 ipse 113 nequibant .$! 114 sapientiae 147 pos? zzediuz alii add. autem C P IL Dei C 122 ca oz. C P antea I

constantia LL

128-129 aedificat eccle-

PE 222

HOMELIA

I, 20

145

13o susceptionem sacramentorum Christi per obseruantiam mandatorum Christi ad sortem electorum et aeternam pertingitur uitam apostolo adtestante qui ait : Fundamentum enim aliud nemo potest ponere praeter id. quod positum est quod est Christus lesus.

15

14 o

14;

15o

15

160

16 VA

Et portae inferi non $raeualebunt aduersus eam.

Portae

inferi doctrinae sunt nequam quae seducendo inprudentes ad inferos trahunt. Portae quoque inferi et tormenta et blandimenta sunt persecutorum quae infirmos quosque deterrendo uel emolliendo a stabilitate fidei introitum eis aeternae mortis aperiunt. Sed et praua infidelium opera ineptaque conloquia portae utique sunt inferi in quantum suis uel auditoribus uel sequacibus iter perditionis ostendunt. Nam et fides, sí non habeat opera, mortua est in semet ipsa ; et corrumpunt mores bonos conloquia mala. Multae itaque sunt portae inferi sed harum nulla ecclesiae quae super petram fundata est praeualet quia qui fidem Christi intimo cordis amore perceperit omne quicquid exterius periculi temptantis ingruerit facillime contemnit. At quicumque credentium fidem uel opere uel negatione deprauatus perdidit non hic super petram domino cooperante domum suae professionis aedificasse sed iuxta alterius loci parabolam super harenam sine fundamento posuisse credendus est, hoc est non simplici ac vera intentione Christum sequi sed terrenam quamlibet fragilemque ob causam habitum praetendisse christiani. Sequitur : Ettibi dabo claues regni caelorum. Qui regem caelorum maiori prae ceteris deuotione confessus est merito prae ceteris ipse conlatis clauibus regni caelestis ditatus est ut constaret omnibus quia absque ea confessione ac fide regnum caelorum nullus posset intrare. Claues autem regni caelorum ipsam discernendi scientiam potentiamque nominat qua dignos recipere in regnum indignos secludere deberet a regno. Vnde manifeste subiungit : Et quodcumque ligaueris super terram erit ligatum et n caelis et quodcumque solueris super terram erit solutum et in caelis. Quae soluendi ac ligandi potestas quamuis soli Petro data uideatur a domino absque ulla tamen dubietate noscendum est quia et ceteris apostolis datur ipso teste qui post pas- PL

225

142 Iac. ii, 1. 132 I Cor. iii, 11. vii, 24-6 ; Luc. vi, 48-9.

143 I Cot. xv, 55.

149 sqq. Matth.

133 qui 132 enim] autem C ozz. L 130 Christi] Christum P sam CPL , 145 pos nulla ad. 141 auctoribus C PL 138 persequutorum .$ 15 149 uel oz. LL 148 opeta P L supta P ecclesiam P contra 5zp. Jin. P 153 quae150 quo operante P supra P ptodidetit C, prodidit P L 189 possit CPL CPL 1507 donatus 154 christianum C Irbece 167 et posterius et om. P 164 quod $ 161 debet P ipsum L om. C — dabatur C

146

S. BEDAE

sionis resurrectionisque suae triumphum apparens eis insufflauit et dixit omnibus : Accipite spiritum sanctum. Quo170 rum. vemiseritis beccata remittuntur eis e. quorum retinueritis relenta sunt. Necnon etiam nunc in episcopis ac presbyteris omni ecclesiae officium idem committitur ut uidelicet agnitis peccantium causis quoscumque humiles ac uere paenitentes aspexerit hos iam a timore perpetuae mortis miserans absolquos uero in peccatis quae egerint persistere cognouerit uat 175 illos perennibus suppliciis obligandos insinuet. Vnde alias dominus correpto semel et iterum ac tertio sed non paenitente fratre praecepit dicens : S? autem ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus. Et ne leue quisquam putaret mox terribiliter adiunxit : 180 ecclesiae se iudicio condemnari Amen. dico uobis quaecumque alligaueritis swber terram. erunt ligata et in caelo et quaecumque solueritis super terram, erunt soluta et in caelo. Omni igitur electorum ecclesiae iuxta modum culparum uel paenitentiae ligandi ac soluendi datur 185 auctoritas. Sed ideo beatus Petrus qui Christum uera fide confessus est uero est amore secutus specialiter claues regni caelorum et principatum iudiciariae potestatis accepit ut omnes per orbem credentes intellegant quia quicumque ab unitate I9Oo

195

200

205

fidei uel societatis illius quolibet modo semet ipsos segregant tales nec uinculis peccatorum absolui nec ianuam possint regni caelestis ingredi. Vnde nos necesse est tota intentione, fratres carissimi, et fidei quam docuit sacramenta discere et congruentia fidei opera praemonstrare. Necesse est omni uigilantia multiplices subtilesque portarum inferi cauere insidias quatenus iuxta psalmistae uocem de his adiuuante domino eripi atque ad adnuntiandas eius laudes portas filiae Sion, hoc est gaudia mereamur supernae ciuitatis intrare. Nec sufficere nobis ad salutem arbitremur, si turbis neglegentium uel quorumlibet indoctorum fide uel actibus adaequemur, quibus in litteris sacris unica est credendi pariter et uiuendi regula praescripta, sed quotiescumque nobis errantium ingerantur exempla nos confestim auertentes oculos mentis nostrae ne uideant uanitatem magis quid ueritas ipsa discernat sedulo corde scrutemur sequentes exemplum beati Petri qui spretis errantium sectis uerae fidei archanum quod cognouerat indu169 Ioh. xx, 22-3. 17* Matth. xviii, 15-17. Sb» 202 Ps. 118, 37.

181 Matth. xviii, 18.

195 Ps.

168 suae oz. C d0remittentur P — retenueritis $* — 171inoz.l, 172 0mnique C 173 uere paenitentes] uerecundos C P paenitentes add. in zzarg. $1 aspexetit paenitentes I. 176-177 50:; dominus ad. de C P IL 178 praecipit C* 179 leui P quisque C P 180 se oz. L 181 Amen amen (udd.) C ligaueritis L, — 186 priu: est ozz. P IL. — 189 segregatint P — 190 possent C 195 iuxta oz. C 196 in pottis C1 198 neglegentium] credentium L 1989doctorum L 201errantium nobis C ingeruntur CP IL, 203 quod L ipsa oz. C ^ decernit C, decernat P L

HOMELIA

I, 20

I47

bia oris confessione protulit et insuperabili cordis cura serua-

210

uit. Nam de fiducia confessionis hoc loco cognouimus de uirtute autem unicae in Christo dilectionis ipse alibi testatur qui cum discederent ab eo quidem discipulorum eius diceretque ille ad duodecim, Nwmqu?d et uos wultis abire ? respondit ei dicens, Domine

ad quem ibimus ? uerba uitae aeternae habes,

et nos credidimus et cognouimus quia tu es Christus filius Dez. Huius ergo, fratres mei, pro modulo nostro exemplum si imitari satagimus, et nos cum illo beati et appellari et esse ualebi215 mus ; nos quoque Simonis, hoc est oboedientis Christo, nomen

22 o

225

congruit nos propter simplicitatem fidei non fictae acceptamque a domino gratiam uirtutum filii columbae uocabimur congaudensque ipse spiritalibus animae nostrae profectibus dicet : Quam fulchra es, amica mea, quam pulchra es, oculi tua columbarum. Sicque fit ut nobis super petram fidei aurum argentum lapides pretiosos, hoc est perfecta uirtutum opera, construentibus nil tribulationum ignis detrimenti adferat nulli temptationum turbines praeualeant. Quin potius aduersitatibus probati accipiemus coronam uitae quam ille nobis ante saecula promisit qui uiuit et regnat Deus cum patre in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 209 Ioh. vi, 66-9.

219 Cant. iv, r1.

220 I Cor. iii, 12.

206 et oz. CP L 208 Christum C P L 208 diceret C Petrus C 212 credimus L et cognouimus oz. C PL 216 congruet CP ILL 224 accipiamus C ille] ipse C P add. Deus L.

224. Tac. i, 12.

210 os ei ad. 215 nobis C1 L 225 pos? saecula

PL 226

—

HOMELIA

2r

IN QVADRAGESIMA*

IO

15

20

(Matth. ix, 9-13) Legimus apostolo dicente quia ommes peccauerunt et egent PL gloria Dei iustificati gratis per gratiam ipsius. Qui et iterum Cu inaestimabilem eiusdem gratiae magnitudinem commendans ait : Vbi autem abundauit peccatum. superabundawit gratia. ; quia nimirum quanto grauiorem dominus in electis suis peccatorum languorem curauit tanto ampliorem cunctis gratiae medentis potentiam monstrauit. Vnde et ex lectione euanPL gelica audiuimus quia sedentem in teloneo Matheum ac tem- 251 poralibus curis intentum repente miseratus uocauit et de publicano iustum de teloneario discipulum fecit quem etiam proficientibus eiusdem gratiae incrementis de communi discipulorum numero ad apostolatus gradum promouit nec solum praedicandi uerum etiam scribendi euangelium illi ministerium commisit ut cui terrestrium omiserat negotiorum caelestium esse talentorum dispensator inciperet. Quod ob id utique prouidentia superna fieri disposuit ut nullum enormitas suorum nullum numerositas scelerum a speranda uenia reuocaret cum hunc tantis mundi nexibus absolutum tam caelestem factum conspiceret ut communicato cum angelicis spiritibus uocabulo euangelista nominaretur et esset.

9 sqq. Beda, ;& Mare. (PL. XCII, 1494 Rom. v, 20. 1 Rom. iii, 23-4. so) ; in Luc. (PL. XCII, 3589-91) ; Hieron., in Marb. (PL XXVI, 57-8).

1 peccauerint P

egerint P

2etom.CPL

4 habundauit .$

pecca-

tum] delictum C 5inoz.L 8 theloneo C LL 10 theloneario C P L 14 negotiorum oz. CP Lg 16 suorum] peccatorum C* P IL i7a]ad L 18 absolutis P IL, caeleste (ex -tem) P1 SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : VIDIT IESVS8 HOMINEM SEDENTEM IN THELONEO MATHEVM NOMINE... NON EST OPVS VALENTIBVS MEDICO... SED PECCATORES. HOMELIA EIVSDEM LECTIONIS DICENDA IN NATALE SANCTI MATHEI APOSTOLI. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM.IN ILLO TEMPORE : VIDIT DOMINVS IESVS HOMINEM SEDENTEM IN THELONEO MATHEVM NOMINE... SECVTVS EST EVM. ET RELIQVA V8QVE EVNTES DISCITE.. SED PECCATORES. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI DE EADEM LECTIONE. [^]

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : VIDIT IESV8 HOMINEM SEDENTEM IN THELONEO MATHEVM NOMINE VSQVE NON VENI VOCARE IVSTOS SED PECCATORES. XXXVIII. OMELIA DOMNI BEDAE IN NATALE SANCTI MATHEI. B LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : VIDIT IESVS8 HOMINEM SEDENTEM IN THELONEO MATHEVM NOMINE... SECVTVS EST EVM. ET CETERA. ITEM HOMELIA EIVSDEM LECTIONIS DICENDA IN NATALE BANCTI MATHEI. L

* Quamuis lectio haec et homelia festo S. Matthei apostoli tribus codicibus ($ P L) assignetur, capitularia et lectionaria modo hoc indicant. Ideo cum usutpatio huius lectionis pro usum liturgicum posterioris temporis (forsitan s. IX) indicare qui hanc tempoti quadragesimae designant sequi uisum est.

et euangelistae in antiquiora nullo supradicto festo uideatur N et Bu

HOMELIA I, 21 Vidit, inquit, Iesus hominem

2

A

30

149

sedentem in teloneo Matheum

nomine et ait illi : Sequere me. Vidit autem non tam corporei intuitus quam internae miserationis aspectibus quibus et Petrum negantem ut reatum suum agnoscere ac deflere possit respicere dignatus est quibus populum suum Aegyptia seruitute depressum ut eriperet aspexit dicens ad Moysen : Videns widi adflictionem populi mei qui est in Aegypto et gemitum eorum audiui et descendi liberare eos. Vidit ergo hominem miseratus est super eum quia humanis tantum studiis deditus necdumque angelico nomine dignus exstiterat. Vidit sedentem in teloneo pertinaci uidelicet animo temporalibus lucris inhian-

tem Matheum, inquit, nomine. Matheus Hebraice Latine dici-

tur donatus, quod profecto nomen illi apte congruit qui tantum gratiae supernae munus accepit. Nec praetereundum 35 quod idem Matheus erat dionymos nam et Leui uocabatur quod etiam nomen eidem gratiae qua donatus est testimonium perhibet. Interpretatur additus siue adsumptus significans quia adsumptus est per electionem a domino et additus ad numerum gradus apostolici. Hoc autem illum nomine Marcus et 40 Lucas in hac lectione magis appellare uoluerunt ne consortem operis euangelii de prisca conuersatione palam notabilem redderent. At uero ubi ad describendum duodecim apostolorum catalogum peruenerunt tacito Leui uocabulo Matheum illum aperte nuncuparunt. Porro ipse Matheus iuxta hoc quod 4 scriptum est, 2ustus rior est accusator sui, uenit amicus euus el inuestigauit eum, uulgato se nomine appellat cum de teloneo uocatum narrat sed in catalogo apostolorum cum additamento A

se publicanum

$0

cognominat,

Thomas,

inquit, e/ Matheus

blicanus, quatenus maiorem per hoc publicanis adipiscendae salutis confidentiam praebeat. formulam Paulus quoque secutus ait : quia uenit in. hunc mundum beccatores saluos facere

$u-

et peccatoribus Quam docendi Christus lesus quorum primus

ego sum ; sed. ideo misericordiam consecutus sum ut in me primo

55

ostenderet. Christus Iesus omnem patientiam ad exemplum. eovum. qui credituri sunt illi in uitam aeternam. Vidit ergo publicanum et quia miserando atque eligendo uidit a3£ ?//i : Sequere 23 Luc. xxii, 61. XXIII, 842, 848)

32 Hieron., oz. (PL. 26 Act. vii, 34. 25 Ex. iii, 7-8. 89 Marc. ii, 14; Luc. v, 27. 37 Hieron., 7077. (781).

43 Marc. iii, 18 ; Luc. vi, 15. 'Tim. i, 15-16.

45 Prou. xviii, 17.

48 Matth. x, 3.

DiI

22-23 corporeo intuitu C, corporis intuitu P — corpore (ex -tei) L^ — 24 cognosCP L 28 misertus 26 uidi] uideo IL, ^ posset C! P g cete (ex ag-) Cig

30 euangelico C quiCPLg eum] eius C, ei 2 29 super oz. C P Lg 3* pos! Intet36 quo L 35 dyonymos Sg, dyonimus C L, dinomius P 41 euangelicdi 5$! CILg 40 electione CL CP Lg pretatur add. enim 47 post sed add. et P Lg CI. g 45 accusatot est 44 nuncupauetunt C g 54-05 eotum oz. 5 48 cognominauit $! addimento P

PL 252

I50

S. BEDAE

7e. Sequere autem dixit imitare ; sequere dixit non tam incessu pedum quam exsecutione morum. Qui enim dicit se n Christo manere debet sicut ille ambulauit et ipse ambulare quod 6o est non ambire terrena non caduca lucra sectari fugere honores infimos contemptum mundi omnem pro caelesti gloria libenter amplecti cunctis prodesse amare iniurias nulli inferre ac sibi inlatas patienter sufferre sed et inferentibus a domino ueniam postulare non umquam suam sed conditoris semper 65 gloriam quaerere quotquot ualet secum ad amorem supernorum erigere. Haec et huiusmodi gerere Christi est uestigia sequi. Et surgens, inquit, secutus est eum. Non est mirandum quod publicanus ad primam domini iubentis uocem terrena quae lucra reliquerit opibusque neglectis illius comitatui 79 curabat quem nihil diuitiarum habere cernebat adhaeserit. Ipse enim dominus qui eum foris uerbo uocauit intus inuisibili instinctu ut sequeretur edocuit infundens menti illius lumen gratiae spiritalis qua intellegeret quia is qui a temporalibus auocabat y» in terris incorruptibiles in caelis dare thesauros ualeret. Surgens, inquit, secutus est ewm. Surrexit ut sequeretur dimisit caduca quae gerebat ut consequeretur aeterna ad quae illum ueritas inuitabat quale est illud Esaiae : Surge qui dormas et exsurge a mortuis, e ànluwminabit tib Christus. Et factum est discumbente eo in domo ecce multi fublicani 8o el. beccatores uenientes discumbebant cum Iesu et discipulis eius. Vnius publicani conuersio multis exemplum paenitentiae et indulgentiae publicanis ac peccatoribus tribuit. Non enim dubitandum quia publicani ac peccatores esse desierant 85 qui cum Iesu et discipulis eius discumbebant rec si in peccatis perseuerare decernerent, ei qui sine peccato est conuesci auderent. Publicani quippe uocantur qui uel publice sceleribus foedantur uel publicis inplicantur negotiis quae sine peccato aut nix aut nullatenus ualent administrari. Et pulchro 9o ueroque praesagio qui apostolus et doctor gentium erat futurus in prima sua conuersatione peccantium post se gregem trahit ad salutem officiumque euangelizandi quod proficiente merito uirtutum erat expleturus a primis iam fidei suae rudimentis incipit. Neque enim solum qui uerbo fratrem eruB8 I Ioh. ii, 6.

*8 Eph. v, 14 ; Es. lx, 1.

B post posterius sequete add. me C P — 5*-88incessu tam I, 60sectarte I, honores] motes C* 61 infirmos P intemptum LL 62 amore C*, amot L post amate add. omnes sup. Jin. P 63 ac] at CP L 64 nunquam L pos! conditoris adZ. sui C P 64-65 gloriam semper P I, 66 et] est LL *0 comitatui] ad uocem commutauetit IL *4 euocabat CP L ** consequeretut] sequeretur C ad quae] atque P *8 Esaiae] apostoli C LL et om.CP *"9teL S83et]acL ac]et PL, 89Etoz.L — 90uete CPIL.g quia L 91 conuersione CP Lg 94 fratrem uetbo CP Lg

HOMELIA

I, 21

I51

dit sed etiam qui exemplo ad meliora conuertit ministerium gerit doctoris. Denique eidem publicani non tunc solummodo cum domino discumbebant uerum et deinceps abiectis saecularibus negotiis ad imitationem Mathei illum sequi gaudebant testante euangelista Marco qui dicit : Mult? $ublicani IOO et peccatores discumbebant cum Iesu et discipulis eus ; erant enun multi qui et sequebantur ewn. Notandum autem quod Lucas haec referens dicit quia dominus in domo eiusdem Mathei cum publicanis discubuerit et quia ipse conuiuium illi magnum parauerit. Quique quidem Matheus quantum ad gene105 rale iudicium respicit congruam beneficiis caelestibus uicem rependit ut a quo perennia bona sperabat illi sua temporalia commodaret eumque corporalibus epulis reficeret quo ipse donante gustum spiritalis acceperat suauitatis. Porro si altiore intellectu quae gesta sunt indagare cupimus non tantum in sua terrestri conuiuium domino corporale exhibuit sed IIO domo multo gratius illi conuiuium in domo pectoris sui per fidem ac dilectionem parauit ipso adtestante qui ait : Ecce ego sto ad ostium, e bulso ; si quis audierit uocem meam et aperuerit ianuam, inirabo ad illum et caenabo cum llo et ipse mecum. II$ Stat quippe ad ostium dominus et pulsat cum memoriam suae uoluntatis uel per os docentis hominis uel per suam intus inspirationem nostro cordi infundit. Audita autem uoce eius ianuam ut recipiatur aperimus quando illius siue secretis seu apertis ammonitionibus libenter assensum praebemus et his damus. Intrat 120 quae facienda cognouimus perficiendis operam uero ut et ille nobiscum et nos cum illo caenemus quia in cordibus electorum per amoris sui gratiam inhabitat ut et ea semper luce suae praesentiae reficiat quatenus ad superna desideria magis magisque proficiant et studiis eorum caelesti125 bus quasi gratissimis dapibus ipse pascatur. Sequitur : Et uidentes Pharisaei dicebant discipulis eius : Quare cum publicanis et. peccatoribus manducat magister uester ? Duplici errore tenebantur Pharisaei cum magistro ueritatis de susceptione peccatorum derogabant quia et se iustos arbitrabantur 130 qui superbiae fastu a iustitia longe discesserant et eos criminabantur iniustos qui resipiscendo a peccatis non paruum iam iustitiae propinquabant. Inuidia namque fraternae salutis obcaecati recolebant quia publicanus erat Matheus publicani et peccatores erant multi alii qui cum domino discumbebant 95

99 Marc. ii, 15. 102 Luc. v, 29. 185, 11-12). 112 Apoc. iii, 20.

110 Ambr., exp. ez. s. Lu. (CSEL 32, iv,

96idem CP Lg tunc]tam $* 97 pos; uerum add. etiam C —— 99 Marco euangelista P 104 praeparauerit L.— quidem ad4. sup. Jin. 3, oz. CP L.— 106 bona om. C 107 commendaret C post teficezet add. a C P L ipso $* CPL 108 altiori 5* C 115 dominus ad ostium C 118 seu] siue CP L 122 et 129 derogabant] de128-129 suspectione C 126 Farisei om. Lg 134 pos; etant add. et C iam oz. C 131 parum Cg trahebant .$! g*

PE 255

I52

S. BEDAE

sed meminisse nolebant quia idem Matheus sicut Lucas scribit relictis omnibus quae gerebat secutus est eum. Sed et alii publicani et peccatores eo animo cum illo discumbebant quo illi deinceps adhaerere disponebant. Errabant ergo Pharisaei quia nec aliena nec sua saltim corda nouerant. Sed qui nouit oct 140 culta cordis qui uenit quaerere et saluum facere quod. periera confide in s ampliu rat suscepe et eos quos iam paenitentes fortat et eos quos adhuc superbos tolerabat et impios ad humilitatis ac pietatis gratiam prouocat nam sequitur : At Iesus audiens ait : Non est opus ualentibus medico sed m 145 male habentibus. In eo etenim quod male habentibus medicuuise aduenisse testatur auget spem obtinendae sanitatis et tae eis qui de peccatorum suorum languore turbati saluatoris ac uiuificatoris magisterium iam sequi coeperunt. In eo autem quod ualentibus non opus esse medico dicit illorum teme150 ritatem redarguit qui de sua iustitia praesumentes gratiae caelestis auxilium quaerere detractabant. Quis namque ita iustus esse poterit ut diuina opitulatione non egeat cum ille quo in natis mulierum maior nemo est de se Iohannes PL apertissime dicat : Non fotest homo accipere a se quicquam. nisi 155

155

160

165

170

254 ei fuerit datum de caelo ? Dum uero subiungit : mon et wolo Euntes autem discite quid est : Misericordiam sacrificium. Eisdem Pharisaeis de falsa iustitia tumentibus etiam consilium correctionis ostendit. Ammonet namque eos ut per opera misericordiae sibimet ipsis supernae misericordiae praemia conquirant et non contemptis pauperum necessitatibus per oblationem se sacrificiorum dominum placare confidant. Proposuit autem eis testimonium de propheta et hoc illos euntes discere iussit euntes uidelicet a temeritate stultae uituperationis ad diligentiorem scripturae sanctae meditationem ut qui eum peccatores suscipientem contra scripturarum decreta facere calumniabantur ipsi se potius intellegerent quae essent Dei praecepta nescisse uel agnita non fecisse. Qui enim cotidianis in templo oblationibus instantes nulla delinquentibus conpassione miserabantur patet profecto quia contra sermonem propheticum sacrificium potius quam misericordiam quaerebant. At uero dominus qui 136 Luc. v, 28.

140 Luc. xix, 10.

153 Luc. vii, 28.

154 Ioh. iii, 27.

d'y2PACUTXA28: 142 tolerat g — posterius et PLg ili]ille $* — 138 qui 137 et] ac CP Lg CP Ig 148 coeperant CI, 1463147 uita CP 144 medicus CP L om. 154 Non] 153esset C 152 esseiustus L, i5idetrectabant C P — ita om. lI, homooz.l, CL hominum C Nemo aseaccipete C L. 158 correptionis sibimet ipsis supetnae misericordiae eos om. C 189 ut oz. C SD) om.Pg 169 praemia] praesidia LL g 160-161 necessitudinibus C 161 se]

sed C 164 ad]ac C 166 facere oz. C — calomniabuntur .$ essent add. et C delinquentis C P L 169 nulli C L, nullius P

167 pos;

HOMELIA

175

180

I, 21

153

sicut scriptum est, fertransiuit bene faciendo et sanando omnes oppressos a diabolo, et quoties templum intrauit magis inibi languentes curare erudire nescios contumaces redarguere uel etiam foras deturbare quam uictimas studuit offerre liquet utique quia uoluntatis diuinae quam propheta monebat iussa perfecit misericordiae scilicet opus exsequendo et non sacrificium celebrando. Qui etiam reprehensoribus suis quare cum publicanis et peccatoribus manducaret rationem reddere non dispexit ut uel sic eos a superuacua murmuratione cohiberet atque ad sequenda pietatis suae dona prouocaret. Non enim, inquit, ueni uocare $ustos sed peccatores. Idcirco

igitur dominus peccatorum conuiuia frequentabat ut inuitatores suos docendo inuitaret ad epulas caelestes. Sed mouet 185 forte aliquem quomodo dominus dixerit non se uenisse ad iustos sed magis ad peccatores uocandos cum cunctis legentibus constet quod etiam illos quos secundum mosaicae legis instituta iustos inuenit ad euangelicae praedicationis culmen plurimos uocauit. Si enim solos peccatores et non etiam iustos 190 uocaret, nequaquam Nathanahel discipulatus illius consors exsisteret quem ad se primo uenientem tanta laude dignum putauit ut diceret : Ecce uere Israhelita in quo dolus non est. Si non iustos uocaret, Petrum et Andream in apostolatus arce non haberet qui quanto amore iustitiae flagrauerint dodominum 195 cuerunt cum ad testimonium praecursoris continuo uidere et audire gauisi sunt. Quomodo ergo non uenit uocare iustos sed peccatores, nisi quia sicut Lucas haec referens apertius dicit : Non ueni uocare iustos sed peccatores in paenitentiam ? Omnes namque electos ad regnum caeleste dominus sed illos solum ad paenitentiam uocat quos peccatis 200 uocat grauioribus inuolutos inuenit. Quos uero iustitiae operibus deditos repperit non eos ad paenitentiam praeteritae conuersationis sed ad profectum magis uitae perfectioris inuitat. Vocat 205

210

peccatores

ut

per

paenitentiam

corrigantur

uocat

iustos ut magis magisque iustificentur. Quamuis et ita recte intellegi possit quod ait, Non wen? uocare iustos sed peccatores, quia non illos uocauerit qui suam iustitiam uolentes constituere justitiae Dei non sunt subiecti sed eos potius qui fragilitatis suae conscii non erubescunt profiteri quia i» smultis offendimus omnes. Si quos autem et de illis qui fallaciter sunt 208 Rom. x, 3 198 Luc. v, 32. 192 Ioh. i, 47. 299 Iac. iii, 2. (CSEL 32, iv, 188, 7-12)

172 pertransibat P 176 quam] quae C inquit ueni oz. inuitaret ad epulas

— 173 obpressos $ — 175 foras] fures — ammonebat C — 17? perfcit.$* C 183-184 inuitatores] insidiatores L 186-187 legentibus ozz. C C P LL

200 priu; uocat] uocauit C P L

T

disturbareC CL — 182 ueni inquit C 184 caelestes L 18$ instituta] statuta

posterius uocat] uocauit L

CP L 202 deditos add. sup. lin. 5! om. ueto add. in C 208 eos oz. C possit intellegi C P.L TEE 12

Ambt., exp. eu. s. Lu.

201 post

206 possit add. sup. B.

PL 255

154

S. BEDAE

iusti correctos uocat ad ueniam sermo quia non uenerit uocare non elatos sed humiles non de justificat impium deuota mente 215 conuertuntur nequaquam

220

225

230

255

240

etiam in illis implebitur eius iustos sed peccatores, id est sua iustitia inflatos sed ei qui Nam et tales ubi substratos.

se iustos sed peccatores necesse est

sincero corde testantur. Libet autem meminisse, fratres carissimi, ad quantam dominus arcem iustitiae Matheum quem de publicanis actibus elegit ut spem remissionis peccatoribus ampliaret aduexerit. Qualis namque sit factus ipse apostolorum numerus cui insertus est docet ; docet et ipsa gens Aethiopum quam de finibus terrae ultimis ad sanctae ecclesiae societatem praedicando conuertit ablutamque fonte baptismatis de fusca formosam reddidit quia uitiorum nigritudine exuit ac uirtutum decorauit ornatu ; docet ipsum euangelium in quo scribendo noui testamenti consecrauit exordium cui speciali priuilegio donatum est ut dominicae incarnationis mysteria quae cuncti a saeculo prophetae futura praecinebant ipse primus omnium iam facta descripserit et credentibus legenda transmiserit. Quod uidelicet euangelium ad aedificandam fidem ecclesiae primitiuae quae ex Hebraeorum maxime populo collecta est Hebraeo sermone conposuit. Dilatata autem per orbem ecclesia et Graecis ac barbaris in eiusdem fidei unitatem confluentibus curauerunt praesules fidelium ut idem etiam in Graecum Latinumque transferretur eloquium quo modo etiam Marci Lucae et Iohannis euangelia quae deinceps Graeca lingua ediderunt mox in Latinum transfudere sermonem quatenus haec omnes per orbem nationes legere atque intellegere possent. Testatur et lezechiel propheta quantus idem Matheus inter praecipua sanctae ecclesiae membra effulserit dum sub figura quattuor animalium admirabiles omnium euangelistarum uirtutes quas caelesti uisione didicerat plenissimo sermone describit. Sed et Iohannes apostolus qui erat unus ex eis et ipse uisione doctus spiritali inter prima ecclesiae sa-

245 cramenta eorundem euangelistarum facit mentionem. Tantae quippe erant dignitatis illi qui redemptoris notri facta et dicta scribendo memoriae tradiderunt ut non solum prophetico sed et apostolico essent testimonio commendandi; tantae erant dignitatis ut utriusque testamenti scriptura eis merito 221 Rufin.(189, 4). 231 Hieron., de uir. in]. (8, 350-33). — 239 sqq. Ez. i, 5, 10; Aug., de cons. eu. (CSEL. 43, 9, 3-8) ; Hieron., /n Maz£b. (PL XXVI, 19-20). 243 Apoc. iv, 6-7.

216 testentur CP L 219 remissionis cando C 224 nigredine C P, nigredinem PAIS 228 futurum C 229 factum P transferentur P 236 pos? Marci add. et quantum C 242 caelestium P L earumdem .$ 249 prophetia CPL

oz. C 222-223 conuertit praediL 227 mystetium C P L quod 232 Dilata C 235 transferrent C, IL 239 Hiezechiel C, Hezechiel P planissimo (ex ple-) C! 245 248 ct oz. CPL

HOMELIA I, 21 250

255

260

265

155

testimonium daret eorumque gloriam caeli ciues non ante exortum tantummodo eorum uerum etiam post inchoatum uel expletum sanctissimi munus operis hominibus ad memoPL riam referrent et quanti apud Deum habeantur ostenderent. 256 Multa ergo de illis Iezechiel multa eximius ipsorum commemorauit lohannes, sed nos in praesenti quia sermo claudendus est unum Iohannis testimonium commemorare suffciat : Et cum darent, inquit, quattuor animalia gloriam et honovem el benedictionem sedenti super thronum wiwuenti in saecula saeculorum $rocedebant uiginti quattuor seniores ante sedentem in throno et adorabant uiuentem n. saecula saeculorum. et mittebant coronas suas ante thronum. Oportet namque ut quoties aeterni regis magnificentiam in sanctis euangeliorum libris praedicari cognouerimus procidamus humiles ante illum illius misericordiam deuotis precibus imploremus et quicquid boni operis habere possumus non nostris hoc meritis sed eius semper gratiae tribuamus qui sedens in throno patris cum spiritu sancto uiuit et regnat Deus in omnia saecula saeculorum. Amen. 237 Apoc. iv, 9-10. CP .L 254 posterius multa] occulta et (add. 252 expletum] exemplum C 260 adora259 procidebant C P I. g quia] quo C P CP LL 255 nobis 266 pof pattis add. una 263 illum] Deum P, oz. L, illiusque C bunt .$ g* G-PLog 267 Deus oz. P.

HOMELIA

22

IN QVADRAGESIMA*

(Matth. xv, 21-28) In lectione sancti euangelii quae nobis modo lecta est, fratres carissimi, audiuimus magnam mulieris fidem patientiam constantiam et humilitatem. Cuius eo magis est admiranda mentis deuotis quo ipsa quidem utpute gentilis a diuinorum eloquiorum funditus erat segregata doctrinis nec tamen illis quas eadem eloquia praedicant priuata uirtutibus ; habet namque magnam fidei perfectionem quae pietatem saluatoris implorans ait : Miserere mei domine fili Dauid. Cum IO

15

20

enim eundem

domi-

num quem filium Dauid appellat patet profecto quia uerum hunc hominem uerum credit et Deum. Cum pro filia rogans non illam secum adducit non dominum ad eam uenire precatur constat apertissime quod eum uerbo salutem posse dare confidit cuius praesentiam corporis nullam requirit. Sed et in hoc quod eum post multas lacrimas tandem prostrata adorat dicens, Domine adiwua me, nequaquam se de eius diuina maiestate ambiguam docet cuius adorandam ut Dei dicit esse potentiam. Habet patientiae uirtutem non exiguam quae domino ad primam petitionem eius non respondente uerbum nequaquam a precibus cessat sed ampliori instantia auxilium quod coeperat pietatis implorat. Respondere autem illi differt dominus non quia misericors medicus miserorum preces dispicit de quo ueracissime scriptum est, Desidertwm pauperum exaudiwit dominus, sed ut perseuerantiam mulieris nobis 2 sqq. Hieron., /z Ma£zb. (PL XXVI, 114). 2 pacientiam .$

b secreta R

6 quae

23 Ps. 9, 58. CR.

post ptaedicant adZ. est

CR

9 Cum] Quem R. eundem oz. R — 10 quem]et R. 1ictredidit R— 12 precatur uenire R. 13 dari R. 14 et oz. R. 15eum]cum R tandem] eandem

R

17 didicit .5!

19 eius ozz. C

21 5os/ pietatis aZ. eius C R.

23 de-

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : SECESSIT IESVS IN PARTES TYRI ET SIDONIS.. AD OVES QVAE PERIERVNT (PERIERANT 51) DOMVS ISRAHEL. AT ILLA VENIT ADORAVIT... MITTERE CANIBVS. AT ILLA : ETIAM... DE MICIS QVAE CADVNT (CADANT S1)... EX ILLA ORA. HOMELIA (BEDAE PRESBITERI add. $?2) LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN QVADRAGESIMA. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : SECESSIT DOMINVS8 IESVS IN PARTES TY RI ET SIDONIS... FILI DAVID ET RELIQVA VSQVE FILIA MEA MALE A DEMONIO VEXATVR. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM. [^] MATHEVM. EGRESSVS DOMINVS IESVS SECESSIT... CLAMAVIT DICENS ILLI... A DEMONIO TVR. ET RELIQVA. OMELIA BEDAE PRESBITERI DE EADEM LECTIONE. R

VEXA-

* Qua die in quadragesima lectio haec recitata sit non apparet. Legimus in N : Cottidiana. De XLgisima feria VI.

PL 102

HOMELIA I, 22 2j

30

35

semper imitabilem demonstret quae quo magis contempta uidebatur a domino eo ardentius coeptis perstabat in precibus. Respondere differt ut discipulorum quoque suorum misericordes animos declararet qui quasi homines et ad clamorem mulieris publice eos persequentis erubescebant ; sed ipse temperamentum misericordiae suae nouerat qui omnia in mensura et numero et pondere disponit. Respondere distulit ne daretur occasio Iudaeis calumniandi quod gentiles eisin docendo uel sanando praetulerit ideoque ipsi fidem eius suscipere iuste recusauerint. Et hoc est quod ait : Non sum missus nisi ad oues quae perierunt domus Israhel. Quia per se ipsum solus docebat Iudaeos qui per suos discipulos etiam gentiles ad fidei gratiam uocauit de quibus dicit alibi : E£ alias oues habeo quae nom sunt ex hoc owili, et allas oportet me adducere, el wocem meam

40

45

157

audient, ei. fiel unum. owile

e unus pastor. Hinc est quod unam per se in corpore gentilem sanaturus puellam non hoc ante quam probata omnibus incomparabili matris fide perfecit. Habet autem eadem mater PL etiam constantiae et humilitatis insigne praecipuum quae 103 canibus comparata a domino ne sic quidem ab instantia precandi desistit uel a sperando pietatis munere mentem reuocat sed susceptam libenter amplexata contumeliam non solum canibus se similem non negat sed et catellis se ipsam aequipperandam adiungit prudentique argumento domini quidem sententiam confirmat nec a suae tamen petitionis inprobitate quiescit. Confirmat namque sententiam domini cui dicenti, Non est bonum sumere panem filiorum et mittere canibus, respondit, Etiam domine ; id est ueraciter ut asseris ita

55

6o

est quia non est bonum sumere salutem plebi Israhel caelitus distinatam et dare eam gentilibus. Sed cum ait, nam et catelli edunt de micis quae cadunt de mensa dominorum suorum, prudentissime demonstrat quantam humilitatem qualem intus gerat pectoris constantiam quae indigna quidem sit integris dominicae doctrinae qua ludaei utebantur epulis refici sed quantulacumque ei a domino foret inpertita gratia hanc sibi ad salutem sufficere posse putauerit. Vnde recte a pio saluatore qui preces illius non superba dedignatione sed dispensatione prouida ad tempus distulit audire meruit : 31 Hieron., in Maztb. (PL XXVI, 113).

spicit 5! C R ostendat R. 07.

R.

38 Ioh. x, 16.

27 post misericordes add. ostenderet C, 25 demonstrat .$* 29 eos 28 et oz. C R 28 declaratet add. sup. Jin. 51 om. C R.

32 eis oz.

C

33-34 iuste suscipere recusarent

R

34 est oz.

40 pos; est add. 37-38 alibi dicit .C 36 solos $! 35 petierant C R 48 46 amplexa R 44 nec C R. 42 perficit C, percipit R. enim C 53 quia] quoniam 49 quidem ozz. R. aequipperando C, aequiparandam R gentibus 54 distinatam] designatam C, destinatam R Israheli plebi C C 58 quibus C 91 post pectotis add. firmi C R ait] addit C, addidit R. R 59 impartita R.

158

S. BEDAE

O mulier magna est fides tua ; fiat tibi sicut uis. Magnam quippe satis habebat fidem quae nec prophetarum antiqua nec a uel promissa cog65 recentia ipsius domini miracula praecept perseuerat in preta contemp toties domino a noscens insuper cibus et quem fama tantum uulgante didicerat saluatorem rogando pulsare non omittit. Propter quod et magnum suae postulationis consequitur effectum cum domino dicente, fia£ illa hora. Merito autem 79 tibi sicut uis, et sanata est. filia eius ex haec mulier natura quidem gentilis sed corde constans et credula congregatae de gentibus ecclesiae fidem deuotionemque significat quam expulsi de Iudaea praedicatores sancti uerbo simul et mysteriis gratiae caelestis inbuerunt. Relegamus m et inueniemus 75 namque superiorem sancti euangelii lectione i grauissiPharisae et Scribae imis Hierosol ab s quia ueniente mis dominum et discipulos eius perfidiae suae pulsauerint tumultibus quos ipse mox digna inuectione coercitos reliquit el egressus inde secessit in partes Tyri et Sidonis. Vbi manifeste 8o praefiguratur quod post passionem resurrectionemque suam dominus in praedicatoribus suis Iudaeorum perfida corda relicturus et in partes gentium exterarum esset secessurus. Tyrus quippe et Sidon quae ciuitates fuere gentilium munimenta doctrinae ac uitae gentilis in quibus stulti confidunt in85 dicant. Vnde bene mulier quae dominum credula precatur a finibus illis egressa perhibetur quia nisi pristinae conuersationis habitacula uana reliquisset ad Christum ecclesia numquam ueniret, nisi antiqui dogmata anathematizasset erroris nequaquam nouam fidei suscipere gratiam nosset. Filia daemoniosa pro qua postulat anima quaelibet est in 9o ecclesia malignorum magis spirituum deceptionibus quam conditoris sui mancipata praeceptis pro qua necesse est ecclesia mater dominum sollicita interpellet ut quam ipsa foris monendo obsecrando increpando non ualet ille interius inspirando 95 corrigat atque ab errorum tenebris conuersam ad agnitionem uerae lucis excitet. Verum si ad primas rogantis ecclesiae lacrimas dominus respondere, id est postulatam errantibus sospitatem mentis dare distulerit, ne sic quidem a petendo quaerendo pulsando desistendum neque inpetrandi subeunda sed tanto potius perseuerandum instantia tam IOO disperatio obstinato frequentandus clamore saluator tantum etiam san-

64 quae] quia C 69 cum Z4 ras. 5 ** pulsauete C R *8 digna oz. inueccione .$ cohetcitos .$ 81 perfidia R pos! corda ad. erat C cotda oz. R. 82 esset ozz. C recessutrus C 84 ac uitae] acutae R 84-88 indicat C 835 predicatur R 86 priscae CR 87 Christi ecclesiam R 88 antiqua C 89 nouam ozz. R. fide R. susci-

pereozm. C nossetoz. C 92 postestadd.ut C ^ 93sollicite C — 95 agnitiones R 98 nec R. 99 50s; desistendum a44. est R. 100 desperatio C R tanta CR petseuerandi C 101 5o: frequentandus a4. est C

PL 104

HOMELIA I, 22

159

ctorum eius inter letanias appetenda suffragia donec et ipsi de caelis domino pro audienda supplicent ecclesia. Sicque fit ut si mentem ab intentione proposita non mutauerit nequa105 quam fructu petitionis fraudetur sed siue pro sua fragilitate quis seu pro aliis interuenerit desiderato potiatur effectu. Nam et si quis nostrum conscientiam habet auaritiae elationis uanae gloriae indignationis iracundiae uel inuidiae ceterorumue uitiorum sorde pollutam filiam profecto habet male a daemo110 nio uexatam pro cuius sanatione supplex ad dominum currat quia nimirum cogitationem de corde progenitam diabolica tolerat arte dementatam cuius emundationem a pio conditore crebro immo continuis debeat flagitare lamentis ac precibus. Si quis bona quae gessit forte periurii furti blasphemiae de11; tractionis rixae uel etiam corporis inmunditiae ceterorumue huiusmodi peste foedauit filiam habet inmundi spiritus furiis agitatam quia uidelicet actionem quam bene laborando ediderat iam diaboli fraudibus stulte seruiendo disperdidit. Ideoque necesse est talis ut reatum suum cognouerit mox ad preces 120 lacrimasque confugiat sanctorum crebras intercessiones et auxilia quaerat qui pro animae eius salute rogantes domino dicant, precamur domine wwserator et misericors patiens ei multae miserationis dimitte eam quia clamat post nos dimitte reatum et dona gratiam quia nostrum intimo affectu quaerit 12; pronus suffragium. Necesse est debita submissus humilitate non iam se ouium Israheliticarum, id est mundarum consortio

dignum iudicet animarum sed potius cani conparandum et caelestibus indignum arbitretur esse muneribus. Nec tamen disperando a precandi quiescat instantia sed indubia mente de 130 largitoris summi bonitate confidat quia qui de latrone confessorem de persecutore apostolum de publicano euangelistam de lapidibus potuit facere filios Abrahae ipse etiam canem inpudentissimum conuertere Israheliticam possit in ouem ; cui merito donatae castitatis etiam uitae aeternae pascua largia-

135 tur, id est peccatorem conuersum a uia sua mala iustum fa- PL bonae actionis ad regnum caeleste

cere dignetur quem merito perducat. Vidensque dominus tantum nostrae fidei ardorem tam pertinacem orandi perseuerantiam tandem miserebitur et nobis quoque sicut uolumus fieri concedat ut uidelicet expul-

122 Ex. xxxiv, 6 ; Ps. 85, 15.

106 interuenit 105 po:; fructu add. piae C R. 102 petenda $* (ex app-) 111 108 ceterorumque C 107 qui KR. affectu R. pociatut .$ (6 113 crebris 5? C R. 111-112 tulerat C de] suo C, suo de R quam C inmunditia .$ 115 corporalis C R. 114 plasphemiae .$ debet R C, creber crebro 120 R. precesque lacrimas 119-120 C ceterorumque mundana126 ouium oz. R. 123 prona refugium R 124 qui R. R

128 esse arbitretur C iudicet] uidelicet R.—— 127 dignam C rum R 132-133 poscanem add. in R 132 potuitoz. R. 130 summae bonitatis R. 134castitatis donatae C — 139 quoinpudentissimum asque 134 aeternae o7. R

105

160 140

S. BEDAE

sis uitiosarum tumultibus cogitationum dimissis peccatorum nexibus et pura nobis serenitas mentis et perfectio boni redintegretur operis. Notandum interea quod haec orandi pertinacia ita solum meretur esse fructifera, si quod ore precamur hoc

etiam mente meditemur neque alio clamor labiorum quam 145 cogitationum scindatur intuitus. Sunt enim qui intrantes ecclesiam multis psalmodiam uel orationem sermonibus prolongant sed alibi corde intendendo nec ipsi quid dicant recolunt ore quidem orantes sed mentem foris uagantem omni orationis fructu priuantes putantes a Deo precem exaudiri quam nec 150 ipsi qui fundunt audiunt quod antiqui hostis instinctu fieri nemo qui animaduertere nequeat. Sciens enim utilitatem orandi et inuidens hominibus gratiam inpetrandi inmittit orantibus multimoda cogitationum leuium et aliquando etiam turpium nocentiumque fantasmata quibus orationem inpe155 diat adeo ut non numquam tales tantosque discurrentium cogitationum fluctus prostrati in oratione toleremus quales nec in lecto resupini iacentes tolerare nouerimus. Vnde ne160

170

175

cesse est, fratres carissimi, ut agnitam diaboli curemus superare malitiam et ipsi uidelicet animum ab huiusmodi nebulis quas hostis aspergere gaudet in quantum possumus serenando et pii defensoris perpetuum flagitando praesidium qui potens est quamlibet indignis precatoribus et pure orandi et perfecte inpetrandi concedere gratiam. Multum autem iuuat orationis puritas si in omni loco uel tempore nos ab actibus temperemus inlicitis si semper ab otiosis sermocinationibus auditum pariter castigemus et linguam si in lege domini ambulare et testimonia eius adsuescamus toto corde scrutare. Quaecumque enim saepius agere loqui uel audire solemus eadem necesse est saepius ad animum quasi solitam propriamque recurrant ad sedem, et sicut uolutabra sues palustria columbae limpida solent frequentare fluenta ita cogitationes inpurae mentem inmundam perturbant castam spiritales sanctificant. Sane si ad exemplum Chananaeae mulieris in orando perstamus fixique manemus, aderit gratia conditoris nostri quae cuncta in nobis errata recorrigat inmunda sanctificet turbulenta serenet. Fidelis namque et iustus est ut remittat nobis peccata nostra et mundet nos ab omni iniquitate, si ad illum sedula mentis uoce clamamus qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. 166 Ps. 118, 1-2.

que ozz. R. 141-142 redintegratut .$ 146 perlongant C 148 mente CR est C

153 orationibus R

143 solummodo C 144 clamore C 149 exaudire C 151 50:7 nemo aZ.

155 adeo] ad haec R

non ozz. R.

156 fru-

ctus C 156 quales 4:44£ 18? nouerimus ozz. R— 1859ipse.$*,ipsum C huiuscemodi .$! 162 quamuis C peccatoribus R 164 puritatem orationis (6j , 166 domini] Dei C 167 scrutati S C R 169-170 recurrat R 171172 inmundae inpuram mentem C, inpuram mentem inmundae R. 177 emundeti

178 clamemus R.

HOMELIA 23 IN QVADRAGESIMA*

(Ioh. v, r-18)

A

1o

15

Duo pariter miracula humanae sanationis hodierna nobis PL sancti euangelii lectio tradit unum inuisibiliter per angeli- 85 cam administrationem alterum per dominicam praesentiam uisibiliter exhibitum; sed utriusque nobis sunt breuiter exponenda mysteria ne lectionis prolixa quoque explanatio cuiquam forte grauis existat. Probatica piscina quae quinque porticibus cingebatur populus est Iudaeorum legis undique custodia ne peccare debeat munitus. Recte etenim lex quae quinque libris Moysi descripta est quinario numero figuratur recte populus qui in quibusdam munditiam uitae seruare in quibusdam uero solebat inmundorum spirituum temptamentis agitari per aquam signatur piscinae quae nunc placida uentis stare nunc eis inruentibus turbari consueuerat. Et bene piscina eadem probatica uocatur. Probata quippe Graece oues dicuntur. Erant nimirum in illo populo qui dicere domino nossent : Nos autem bopulus twus et oues gregis tui confitemur libi in saecula. Vulgo autem probatica pecualis piscina fertur ? sqq. Aug., Zracz. in Iob. (PL. XXXV,

1528).

16 Ps. 78, 15.

2 tradidit C — 5 pos? ne adZ. prolixae CR Le 4 est oz. L 9 scripta C 10 munditiam zque 11 quibusdam oz. .$ 12 significatur R LL 14 Probatica Ce, Propatica R, Probon LL quippe] quoque R LL Gtaece] Hebraice L 15 pos? dicuntur 247. qui C, quia et R Le 16 tui] tuae LL confitebimur C RE 17 pos! ptobatica aZ. id est C R IL e — pecualis] spetialis R, pecuaris L e SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE: ERAT DIES FESTVS8 IVDAEORVM... EST AVTEM HIEROSOLIMIS SVPER (ras. ex cod. PROBATICA... HEBRAICE BETSAIDA QVINQVE PORTICOS (-CVS 81)... AQVAE MOTVM. ANGELVS8 AVTEM DOMINI SECVNDVM TEMPVS DESCENDEBAT IN PISCINAM ET MOVEBAT AQVAM ; QVI ERGO PRIMVS DESCENDISSET POST MOTVM AQVAE SANV8 FIEBAT A QVOCVMQVE LANGVORE DETENEBATVR... TRIGINTA ET OCTO ANNOS IN INFIRMITATE 8VA... ET COGNOVISSET QVIA MVLTVM IAM TEMPV8 HABET ...ET STATIM SANVS FACTVS EST HOMO ET SVSTVLIT... SABBATVM IN ILLA DIE... SABBATVM EST; TIBI TOLLERE GRABATTVM TVVM NON LICET... QVI ME SANVM FECIT IPSE MIHI DIXIT: TOLLE GRABATTVM TVVM.INTERROGAVERVNT ERGO EVM : QVIS EST QVI DIXIT TIBI... JESV8 AVTEM DECLINAVIT A TVRBA CONSTITVTA IN LOCO... AEQVALEM 8E FACIENS DEO. HOMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN QVADRAGESIMA. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : ERAT DIES FESTVS8 IVDAEORVM ET ASCENDIT IESVS HIEROSOLIMIS. ET RELIQVA VSQVE SED ET PATREM 8VVM... AEQVALEM 8E FACIENS DEO. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM. e IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : ERAT DIES FESTVS IVDAEORVM ET ASCENDIT IESVS8 HIERVSOLIMAM... ANGELVS AVTEM DOMINI... ET MOVEBATVR AQVA; ET QVI PRIOR DESCENDISSET... DETINEBATVR INFIRMITATE. ET RELIQVA. OMELIA BEDAE PRESBITERI DE EADEM LECTIONE. R LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : ERAT DIES FESTV8 IVDAEORVM ET ASCENDIT IESVS HIEROSOLIMAM... ANGELV8 AVTEM DOMINI SECVNDVM TEMPVS DESCENDEBAT IN NATATORIAM ET MOVEBATVR AQVA. HOMELIA EIVSDEM DICENDA IN QVADRAGESIMA. L

* Secundum usum liturgicum Romanum lectio haec feria VI quattuor temporum quadragesimae in usu inuenitur.

S. BEDAE

162

appellata quod in ea sacerdotes hostias lauare consueuerint. Multitudo languentium quae in memoratis porticibus iacebat 20 aquae motum expectans significat eorum cateruas qui legis uerba audientes suis se hanc uiribus implere non posse dolebant atque ideo dominicae auxilium gratiae totis anima affectibus inplorabant. Caeci erant qui necdum perfectum fidei lumen habebant, claudi qui bona quae nouerant operandi quamlibet oculum scien25 gressibus implere nequibant, aridi qui et dilectionis egebant. spei tamen ine pingued s habente tiae t Tales in quinque porticibus iaceban sed nonnisi in piscina angelo ueniente sanabantur quia per legem cognitio peccati gratia autem remissionis nonnisi per Iesum Christum facta 30 est. Hunc designat angelus qui inuisibiliter descendens in piscinam ad suggerendam uim sanandi mouebat aquam. PL Descendit enim f in f aquam carne indutus magni consilii 84 angelus, id est paternae uoluntatis nuntius in populum Iudaeorum et mouit peccatores factis ac doctrina sua ut occidesolum spiritaliter lan35 retur ipse qui sua morte corporali non guentes sanare sed et mortuos uiuificare sufficeret. Motus ergo aquae passionem domini quae mota turbataque Iudaeorum gente facta est insinuat. Et quia per eandem passionem redempti sunt credentes a maledicto legis quasi descendentes 40 in aquam piscinae turbatam sanabantur qui eatenus lacuerunt in porticibus aegroti. Legis siquidem littera quae nescientes quid agendum quid uitandum esset edócuit nec tamen edoctos ut sua decreta conplerentur adiuuit quasi eductos de sedibus ignorantiae prioris in porticibus suis continebat nec ac 45 sanabat languidos. Gratia autem euangelii quae per fidem es inilanguor omnes is sanat mysterium dominicae passion quitatum nostrarum a quibus in lege Moysi non potuimus iustificari quasi eiectos de porticibus legis aegrotos in aquam piscinae turbidam ut sanari possint inmittit quia a peccatis $90 quae lex ostenderet per aquam baptismatis abluit testante apostolo : Quia quicumque baptizati sumus in Christo lesu in morte ipsius baptizati sumus. Consepulti enim sumus cum illo per baptisma in morlem ut quomodo surrexit. Christus a mortuis per gloriam patris ita et nos in nowitate uitae ambule55 mus. Bene autem dicitur qui primus descendisset post motum aquae sanus fiebat a quocumque languore tenebatur quia 29 Ioh. i, 17.

32 Es. ix, 6 (sec. LXX).

18 lauati L consueuetant est oz. IL 32 enim ozz. R. mini usque 38 passionem oz. usque descendentes ozz. R. L iacuerant CR Le om. L eductos] edoctos 51 Quia oz. L 52 eius LI, surrexit C 55 pos! dicitut

C

51 Rom. vi, 3-4.

23 perfectum oz. C 24 fidei ozz. R. 30 aquam oz. CR. Li e 33 populo R. 37 do5 (add. in imo marg. $?) 38 est] esse LL 39 a 40 quia .! qui eatenus] quatinus C, quatenus 43 edoctos usque quasi oz. R. ut 4sgue eductos $* e 48 electos L 50 ostenderat CR Le 53 baptismum C R L € motte R. Christus adZ. quia C R. L e motionem R. B6 pos? aquae

HOMELIA I, 23

163

wnus dominus una fides unum baptisma ; et qui in unitate catholica Christi mysteriis inbuitur sanus fit a quocumque peccatorum languore detenebatur, quisque autem ab uni6o tate discrepat salutem quae ab uno est consequi non ualet. Haec de primo euangelicae lectionis miraculo quod dominus dedit locuti nunc de secundo quod ipse dederit fraternitati uestrae loquamur in quo etiam ipso unus commendatur sanatus non quia omnipotentis pietas saluatoris omnes quos ibi 6 languentes inuenit sanare nequiuit sed ut doceret praeter unitatem catholicae fidei nullum cuilibet locum patere salutis. Erat autem. quidam homo, inquit, ibi íriginta et octo annos VA

habens in infirmitate sua.

Homo

iste multorum

infirmitate

detentus annorum significat peccatorem quemlibet enormi 79 scelerum magnitudine uel numerositate depressum cuius significando reatui etiam modus temporis quo iste languebat congruit. Nam duodequadraginta annos habebat in infirmitate. Quadragenarius autem numerus qui denario quater ducto conficitur pro perfectione rectae conuersationis solet in scrip7 turis accipi quia quisquis perfectae conuersationis opera gerit legis profecto decalogum per quattuor sancti euangelii libros implet. A qua nimirum perfectione duo minus habet qui a Dei et proximi dilectione quam legis pariter et euangelii scriptura commendat uacuus incedit. Ouod etiam mystice dominus sa8o nans infirmum docuit cum ait : Surge tolle grabattum tuwm et ambula. Surge enim dicitur, uitiorum torporem in quibus diu languebas excute et ad exercitium uirtutum quibus perpetuo PL salueris erigere. T'olle grabattum twuwm, porta diligens proxi- 85 mum tuum patienter eius infirma tolerando qui te adhuc 85 temptationum fasce depressum diu patienterque sustinuit. Alter enim alterius onera portate et sic adimplebiis legem Christi. Et sicut alibi dicit : Subportantes inuicem in caritate solliciti seruare unitatem. spiritus in. uinculo acis. Ambula autem, toto corde tota anima tota uirtute Deum dilige ut ad MA

51 Eph.iv,$s. — 72sqq. Aug., Zracf. in Iob. (PL XXXV, 1550). — *8 Deut. vi, 5; Leu. xix, 18 ; Matth. xxii, 37-9. 81 sqq. Aug., /racz. in Iob. (PL. XXXV, 1531-33). 86 Gal. vi, 2. 87? Eph. iv, 2-3. 89 Marc. xii, 30. add. in piscinam R quacumque R LL languote] infirmitate R. 97 posi baptisma ad. unus Deus CR Le 58 catholice R IL, fos£ catholice a44. a R ministeriis C 59 peccatorum o7. C detinebatur .$* L, e*, detineatut Ce, detinetur R quisquis R L 60 ualeat L 62 posf locuti add. sumus RL 63 ipse R 64 omnipotens IL 65-66 unitatem ozz. C 66 salutis] sanitatis C 67 triginta] octoginta I 69 enotmi] etrotum C 70 scelerumque C! 90-71 significandi reatum IL 7i motus C 972 duo minus de quadraginta R.— in oz. R — 9B quisque R Le — perfecta S CR Le conuetsatione $* C R. L e opeta oz. C R Le egerit quae sunt (ad7.) C se gerit R Ie 9? qui a] quia R Le *8 quam oz; R 979 mystice diliges C 83 porta] postea C R. $1 enim] cum C, etenim R om. R 89 post 86 honera R L e* 85 patientes quae L $4 infitmitatem LL

164 90

9A

IOO

IO

A

S. BEDAE

eius uisionem pertingere merearis cotidianis bonorum operum passibus de uirtute in uirtutem progredere nec fratrem quem sufferendo ducas ob amorem eius ad quem pergis deserens nec ob fratris amorem ab illo quaerendo cum quo manere desideras intentionem recti incessus auertens. Sed ut perfecte possis saluari, Surge tolle grabattum tuum et ambula, id est relinque peccata pristina necessitatibus fratrum succurre et in uniuersis quae agis uide ne in hoc saeculo mentem figas sed ad uidendam faciem tui festines redemptoris. Surge bona operando porta grabattum tuum diligendo proximum et ambula expectando beatam spem et aduentum gloriae magni Dei. Sed mira perfidorum dementia qui ad tam inopinatam diu languentis sanationem credere ac spiritaliter sanari debuerant e contra scandalizati sunt et saluato pariter ac saluatori calumniam struunt saluato quidem quia sabbato grabattum tulerit saluatori autem quia sabbato et illum saluari et grabattum tolli praeceperit quasi melius ipsi de sabbato quam tanta diuinitatis potentia nossent. Dicebant, inquit, Iudaei illi qui sanatus fuerat : Sabbatum

TT o

II

A

I20

125

est ; non licet tibi tollere grabattum tuwm. Litteram legis stulte defendebant ignorando dispensationem eius qui legis quondam edicta per seruum decernens nunc ipse adueniens eandem legem gratia mutare disposuit ut quod iuxta litteram diu carnales carnaliter obseruabant deinceps spiritales spiritaliter obseruandum cognoscerent. Sabbato quippe carnali quod iuxta litteram custodiebatur populus ab omni opere seruili die septima uacare praeceptus est ; spiritale autem sabbatum est in luce gratiae spiritalis quae septiformis accipitur non una sed omni die nos ab inquietudine uitiorum manere feriatos. Si enim iuxta uocem dominicam, omms qui facit peccatum serwus est peccati, patet liquido quia peccata recte seruilia opera intelleguntur a quibus quasi in die septimo in perceptione gratiae spiritalis inmunes incedere iubemur nec solum a prauis continere sed et bonis insistere factis. Quod in hac quoque lectione dominus typice ostendit cum eum qui duodequadraginta annos languebat in die sabbati non solum surgere uerum etiam grabattum tollere et ambulare praecepit uidelicet insinuans eos qui longo uitiorum languore tabescunt 91 Ps. 82, 8. 100 Tit. ii, 13. 118 Ex. xx, 10: xxxtirso SEeustxxiti; 7. 119 Ioh. viii, 34. 120 Aug., en. in psalzz. (PL, XXXVII, 1172) ; serzz. 270 (PL. XXXVIII, 1242) ; zrac£. in Iob. (PL XXXV, 1556).

dilige aZ. et CR Le | utoz. R 91 progredi $! — 92 ab amore C?! — 96 pristina] prima IL 99 tuum oz. CR Le 100 gloriae oz. C 103 scandalizantut C R L, -entur e calumnias C R L e 104 astruunt R 107 nosset CR Le 110 ignorantes IL 1158 populos $!e 116 praeceptum $!« 118 uos R.— pos; uitiorum a4. faciens C 118-119 feriatis R 120-121 opera setuilia C R L € 121 septima CR L e 123 contineri C insistere om. Re factis insistere L 128 5o:;/ duodequadtaginta a47. minus R L

HOMELIA rz, 23

165

et Dei ac proximi dilectionis inanes quasi a perfecta uirtutum summa duo minus habent iam per donum sancti spiritus a ui130 tiis posse resurgere eorumque discusso torpore cum fraternae dilectionis onere ad uisionem sui debere properare conditoris. Quod autem is qui sanatus est Iesum non in turba adhuc positus sed post in templo cognoscit mystice nos instruit ut si uere conditoris nostri gratiam cognoscere, si eius amore con155 firmari, si ad eius uisionem peruenire desideramus, fugiamus solliciti turbam non solum cogitationum affectuumque prauorum uerum etiam hominum nequam qui nostrae sinceritatis possint impedire propositum uel mala uidelicet exempla sua monstrando uel bona nostra opera deridendo aut etiam pro140 hibendo. Confugiamus seduli ad domum orationis ubi secreta libertate dominum inuocantes et de perceptis ab eo beneficiis gratias agamus et de percipiendis humili deuotione precemur ; immo etiam ipsi templum Dei sanctum in quo uenire et mansionem facere dignetur existere curemus audientes ab 145 apostolo quia corpora uestra templum est spiritus sancti. qui in uobis est. Inter quae diligentius intuendum, fratres mei, quod inueniens in templo quem sanauerat dominus ait illi : Ecce sa"us factus es ; am molt peccare ne deterius tibi aliquid. conLngat. Quibus uerbis aperte monstratur quia propter peccata languebat nec nisi dimissis eisdem poterat sanari sed qui foris ab infirmitate ipse etiam intus saluauit a scelere. Vnde et caute praemonuit ne amplius peccando grauioris sibi sententiam damnationis contraheret. Quod non ita sentien155 dum est quasi omnis qui infirmatur ob peccata infirmetur. Quinque etenim modis in scripturis infirmitas corporalis hominibus data repperitur ; peccatoribus uidelicet ut uel corrigantur per paenitentiam uel si corrigi non merentur, etiam in hac uita qualiter aeterna morte damnandi sunt appareat; 160 iustis uero ut uel maiorem patientiae palmam percipiant uel infirmitatibus ammoniti humilius iustitiae meritum seruent. Plerisque autem ob hoc aliquoties infirmitas datur carnis ut in eorum sanatione uel domini saluatoris uel sanctorum eius latius gloria uirtusque patescat. Nam quod peccatores ob quaerendam mentis incolumitatem infirmitate plectantur corporis testatur hodierna lectio ubi sanatus qui languerat audiuit : 145 I Cor. vi, 19.

131 honore C L, honere R. debere sui CR L € 133 postea IL cognouit T, instituit C R L € 134 amoti L 134-135 conformati L 136 sollicite C —os solum ad. nos (n ras.) $, nos tutbantium C, turbantium nos R. L « actuumque (ex affect- per ras.) $5 — prauarum C 138possunt C | malum R. exemplo suo C e 141 dominum] Deum L 143 ipsi ozz. LL 146 nobis C 147Intet quae]itemque C — 147-148 ueniens 5* 1501 eidem C . pos eisdem a44. non R. 155 est oz. L infirmatur] infirmetur .$ ob peccata infitmetur add. im iz marg. 5! 159 sint CR e 164-168 quaerenda IL 165 infirmitate oz. I plectentur C in corpore L 166 languebat L

PL 86

166

S. BEDAE

Ecce sanus factus es ; 1am noli peccare ne deterius tibi aliquid.

contingat. Testatur et illa in qua sanando paralytico dominus ait : Confide fili, emittuntur tibi peccata tua. Quod hi qui 170 in grauioribus sunt flagitiis inuoluti neque ad ueniam peruenire merentur aliquoties etiam in praesenti initium sempiternae damnationis accipiant poena prodit Herodis regis qui ob reatum blasphemiae ante oculos uiuentium consumptus a uermibus exspirauit illo utique post mortem properans ubi uermis eretur. Quod iusti 175 eius non moreretur et ignis eius non extingu ad amplificandam patientiae suae palmam doloribus afficiantur corporeis beati Iob indicat historia cui cum nullus esset similis super terram poenas corporis quas aduersarius inmanis grauiores poterat excogitare non pro diluendis reatibus sed 18o pro augendis meritis mira constantiae uirtute superauit. Quod PL item iusti ob custodiam humilitatis disciplina feriantur aegri- 87 oreuelati do tudinis ostendit apostolus qui ait : E? ne magnitu num. extollat me datus est mihi stimulus carnis meae angelus satanae qui me colaphizet. Vnde iterum dicit : Libenter igttur gloriabor in infirmitatibus meis ut inhabitet in me uirtus Christi. Quod ob ostendendam conditoris sanctorumque eius gloriam non nulli saepe languescant ipse manifestat qui de caeco nato discipulis sciscitantibus ait : Neque hic peccauit neque parentes eius ul caecus masceretur sed. ut manifestentur opera. Dei in 190 illo. Et de Lazaro languente sororibus : Imfirmitas, inquit, haec non est ad mortem sed fro gloria Dei ut glorificetur filius Dei per eam. Verum quia nobis utrum propter augenda merita bona an propter mala minoranda puniamur incertum est curandum summopere est ut quoties molestia corporali pulsaus 195 mur ad discutienda protinus mentis nostrae interna redeam egisse nostri auctoris tem uolunta contra d nos et quicqui repperimus digna paenitentiae castigatione purgemus nec prius corpori medelam quaeramus quam nos ad interioris hominis puritatem peruenisse cognouerimus ne forte exterius ualitu200 adhibita curatione carnis obstet quae latet intrinsecus do mentis. Discamus flagellis pii conditoris humiliter substerni arbitrantes nos minus pati quam meremur semper illius sententiae memores quia beatus homo qui corripitur a domino. Et ipse in apocalipsi : Ego, inquit, quos amo arguo et castigo. 169 Matth. ix, 2.

173 Act. xii, 23.

TIS Of xii: 203 Iob v, 17.

184 II Cor. xii, 9. 204 Apoc. iii, I9.

174 Es. ]xvi, 24 ; Marc. ix, 43. 188 Ioh. ix, 3.

182

190 Ioh. xi, 4.

1*0 in oz. CR L flagitiis sunt C 173 reatu IL, plasphemiae .$, blasfemiae L 1*5 morietur C Re — posterius eius om. R. € extinguetur C R. € 176 adj ob R Le amplificandum R suae ozz. C 178-179 immanes grauioresque C 179 excogitare poterat C 180 agendis R. 182 qui] cum RL 183carnis meae oz. $ — 184 sathanae R.— colafizet C R.— pos? Vnde add. ete igitur oz. L 192 eum R e 197 purgemus] mundemus C ne (UB: 200 adibita .5 IL adhibitae cutationi C R. € quae latet] latens C RLe 202-203 sententiae] sapientiae IL 204 apocalipsin R IL

HOMELIA I, 23 205

210

21;

220

225

2350

167

Longaeuo autem languente interius exteriusque sanato, id est et a flagellis apertae castigationis et a peccatis quibus haec merebatur erepto, Iudaei e contra male intus languidi iam deterius aegrotare incipiunt persequendo uidelicet Iesum quia haec fecerat in sabbato. Persequebantur autem eum quasi legis auctoritatem simul et diuinae operationis exempla secuti quia et dominus sex diebus mundi perfecta creatione septimo requieuerit ab omnibus operibus suis et populum sex diebus operari septimo uacare praeceperit non intellegentes quia carnalia legis decreta paulatim erant spiritali interpretatione mutanda apparente illo qui non tantum legis lator sed et fimis legis est. Christus ad. iustitiam. omni credenti neque animaduertentes quia conditor in die septima non ab opere mundanae gubernationis et annuae immo cotidianae rerum creatarum substitutionis sed a noua creaturarum institutione cessauit sed nec maximum illud sabbati mysterium cognoscentes quo uel ipse dominus sexta feria crucifixus operatusque salutem nostram in medio terrae, id est carnis quam adsumpserat, septima requieturus erat in sepulchro donec octaua resurgeret uel sancti illius post sex huius saeculi aetates in quibus bona operando laborant septimam quietis animarum in alia uita percipiunt donec in octaua resurrectionis corporum quoque incorruptibilium receptione donentur. Verum indoctis legis defensoribus quid ipse gratiae simul et legis auctor respondeat qua ceruicem eorum rationis uirtute frangat audiamus. Pater meus, inquit, usque modo operatur, et ego operor. Quod non ita dictum est quasi patre eatenus operante ipse tunc post patrem operari inciperet sed ita potius quia ab initio creaturarum patre semper operante ipse eadem opera cum eo pariter semper operetur. Vt enim scias Deum patrem non pri-

255 mis tantum sex diebus sed usque modo operari lege illud prophetae : Prius quam te formarem tn utero noui te ; et in psalo : Qui fingit singillatim corda eorum ; et alibi : Qui operit caelum nubibus et parat terrae bluutam qui broducit 4n montibus faenum ; et cetera huiusmodi. Notandum quippe quod 211 Gen. ii, 2.

212 Ex. xx, 9-10.

fracf. in lob. (PL. X XXV, 1534) ; Ps. 73, 12. 149). 236 Hier. i, 5. 237 Ps. 32, 15.

216 Rom. x, 4. 221 sqq. Aug., 224 sqq. Beda, 7oz. I. 11. (77, Ps. 146, 8.

205 languenti C, languido Re 206 prius et om. C 207 mercatur R languendi C 209 quia] qui C, quod L facetat 5, faceret R Le

212 requieuit C e 215 pos; sed ad4. et filius .$ 217 animaduetrtentes] enim aduertens R, enim aduertentes IL, e —— pos; conditor add. noster R. 218 cotidiana .$ ^ 219 creatarum] creaturarum $* CR Le substitutionis] institutione .$, sustentationis IL sed a noua creaturarum institutione add. im iz zarg. 5? 221 quod $* C L 223 septima o;z;. R.— 224 saeculi huius C .— 225 alia] illa C 232 qui C 233 ipso R! operante R. 234 operaretur C sciamus .$* 235-236 ad prophetam C e, in propheta R. .L 234 finxit CR Le 239 foenum CL

JE 88

168

S. BEDAE

non praeteriti temporis uerbum posuit dicens, qui operuit et parauit et produxit, sed praesentis, operit parat producit, o ut cotidie patrem operari demonstraret nec minus sabbat non operari cuncta pariter filium Vt diebus. ceteris quam él dubites recole illud psalmistae : Dixit, et wemit cynomia spiristetit el dixit, ; brucus et locusta 245 sciniphes ; dixit, et uenit tus procellae. Si enim ipse dixit et facta sunt, per uerbum utique fecit. Verbum autem patris filius est de quo Iohannes ait : Omnia ber ipsum facta sunt. Item psalmista cum non solum primordialem mundi creationem sed et cotidianam creaturae

240

250

: gubernationem ad laudem creatoris referret ait inter cetera et m uirtute Dei um Christ Omnia in sapientia fecisti. Si autem

Dei sapientiam recte confitemur, et omnia in sapientia fecit ac regit Deus, constat nimirum quia pater usque modo operatur operatur et filius. Ergo fazer meus, inquit, non sex solum usque modo ope255 ut putatis diebus primis operatus est uerum sed quae in endo institu genus ae creatur nouum non vatur ego operor, Ef ando. principio creauerat ne deficiant propag accuregens ens dispon cuncta eo cum modo subauditur usque me cur ? is inuidet mihi quid dicat, aperte si Ac . mulans m salute s homini 260 uituperatis caeci legis lectores quod in forma cum una atis diuinit natura in qui sim us unius hominis operat Deo patre totum genus humanum immo totam mundi machinam et cuncta uisibilia et inuisibilia quietus semper operor ? Sed ipsi talis ac tanti mysterii minus capaces frofterea magis 265 quaerebant eum. interficere quia mon solum soluebat sabbatum sed. el patrem suum dicebat Deum aequalem se faciens Deo. In eo maxime dolebant quia is uerum se filium Dei credi uoluisset, id est non gratia adoptatum ut ceteros sanctos quibus loquitur propheta, Ego dixi dii estis et filii excelsi omnes, sed natura 270 patri per omnia aequalem illum uidelicet de quo pater ipse loquitur in aspectu filiis suis, id est prophetis gratia uidelicet adoptatis in filios : Ise ànuocawit me : Pater meus es tu Deus meus eb susceptor salutis meae ; et ego primogenitum bonam 246 Ps. 148, 5. 243 Ps. 104, 34. Ps. 106, 25 ; 244 Ps. 104, 31. 258 Prou. viii, 30. I:Cor.1524251 Ps. 103, 24 12526. 272 Ps. 88, 27-8.

248 Ioh. 269 Ps. 81,

243 post post ptoducit add. ponit C patat oz. C 241 et patauit ozz. C 245 cinifes C, cynidiebus a4d. uidit C 244 psalmista R cinomia C phes R bruchus CIL 246 ipse oz. R 249 cottidianae C 2542538 solum diebus ut putatis C 255 primis oz. C] prius R. 258 ea C 260 caeci ozz. R. legis lectores] doctores R, legis latores IL e in]si e post hominis add. sabbato C R. 260-261 salutem unius hominis ozz. L € 261 sum R 262 pos? immo add. etiam R. totum L 264 tales C ipsi talis] spiritales I. 267 is]his Re postis add. qui (quem R L e) uerum ex infirmitate catnis hominem cognouerant CR L e 232 adoptatos L inuocabit CIE e

HOMELIA

A

28 o

I, 23

169

ilum excelsum rae regibus terrae. Intellegebant enim interfectores Christi Iudaei quod confessores nominis Christi intellegere nequeunt Arriani in eo quod ait Christus, Pater meus usque modo operatur, et ego operor, aequalem se Deo patri prae- PL dicasse quia quorum una eademque operatio eorum esset ae- 89 qualis et maiestas. Verum ad unum finem utrorumque tendit impietas quorum alii quid diceret dominus intellegentes uera eum dixisse negabant alteri uera quidem dominum de se testatum fatentur sed in his sensum ueritatis sequi et conprehendere detrectant. Quorum finem teterrimum ut uitare queamus necesse est, fratres carissimi, ut et uerba nostri saluatoris ue-

28 j

290

ritate credamus et haec recte intellegere curemus insuper in his spem nostrae salutis omnem ponere studeamus. Credamus eum ueraciter se patri aequalem potestae gloria aeternitate et regno praedicasse et bene agendo satagamus ad unam utriusque uisionem peruenire de qua roganti Philippo ac dicenti, domine ostende nobis patrem, et sufficit nobis, respondit ipse dominus dicens, qui me uidet uidet et patrem. Notandum sane quod dictum est, aequalem se faciens Deo, a Iudaeorum

29 j

30 o

persona dictum qui putabant dominum nostrum Iesum Christum praedicando se facere quod non esset et non ueraciter intimare quid esset. Nos autem, fratres, qui fidei catholicae sacramentis et doctrina sumus inbuti credamus et confiteamur dominum nostrum lesum Christum et in humanitate nobis factum natura aequalem et in diuinitate patri mansisse semper aequalem neque in utralibet natura se fecisse fingendo quod non erat sed in utraque monstrasse ueraciter praedicando quod erat qui nos ad uidendam perpetuo gloriam suae maiestatis introducere dignetur in qua uiuit et regnat una cum patre et spiritu sancto Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. 244 sqq. Aug., /ract. in Iob. (PL. XXXV, (1558-60). 290 Ioh. xiv, 8-9.

15535).

248 Aug., £ract. in Iob.

280 alii] finem oz. L 279 unam L 278 qui L 244 enim oz. C 284-288 pos! 283 detrectantur LL 280-281 cum uera C CR Le uni uetitate ad. plena CR Le 289 eum oz. C 285 in oz. Ce* post 288 praedicasse oz. L satagemus ueraciter ad. esse C R LL seozm.CL uidit (54$) C 291 dominus] lesus L $* C X pos? ad add. uitam R.L 293-294 Christum CR Le nostrum oz. 293 personam R 292 ad R CR Le — postfratres add. catissimi R. — 298 na295quid|quod om.CRLe tutae C et usque 299 aequalem oz. IL 299 neuttalibet .$!, utra quaelibet C utraque libet R e* —— utraque qua (z4Z. sup.)libet L.— 800 praedicando o», R. Le 302 in usque 303 saeculorum oz. L.

HOMELIA

24

IN QVADRAGESIMA*

(Matth. xvi, 27-xvii, 9) Quia dominus ac redemptor noster electos suos per huius beauitàe labores ad illam quae laborem nescit uitam futurae susuum lium euange titudinis introducere disposuit modo per it dores certaminum temporalium modo aeternorum describ tatinecessi m agonu et uidelic auditis ut iorum palmam praem bus meminerint sibi requiem in hac uita nequaquam

esse pe-

tendam audita rursum dulcedine futurae retributionis leuius ferant mala transeuntia quae bonis sperauerint remuneranda

IO

15

20

perpetuis. Cum enim suas suorumque passiones paulo superius commemorasset confestim ea quae modo cum legerentur audiuimus adiunxit dicens : Filius enim. hominis uenturus est in gloria patris sui cum angelis suis et tunc reddet unicuique secundum opus eius. Vbi apertissime diem extremi designat examinis quando in potestate magna et maiestate ueniet iudicaturus de mundo qui quondam in humilitate et abiectione uenerat iudicandus a mundo quando cum iudiciaria districtione quaeret operum perfectionem ab eis quibus misericordiae largitate praerogauerat suorum gratiam munerum quando reddens singulis secundum opera eorum electos in regnum patris sui perducet re14 Luc. xxi, 2 sqq. Ambr., exp. eu. s. Luc. (CSEL 32, iv, 281, 22-282, 12). 20 Matth. xxv, 19 Rom. ii, 6. 16 Greg., »or. (PL LXXVI, 57). 27 31-46.

est 12 enim add. sup. Jin. C om. P 10 legeretur P L 8 suum oz. C P 20 sui oz. R. 17 quaetit 5* ueniat .$* 15 magna oz. C P R om. C IESVS DISCISEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT OPV8 PVLIS SVIS : FILIV8S HOMINIS VENTVRVS EST IN GLORIAM... REDDET VNICVIQVE SECVNDVM EST HIC EIV8.. ET DVCIT ILLOS IN MONTEM EXCELSVM.. SICVT NIX. ECCE APPARVIT... BONVM NVBES ECCE VNVM... ELIAE ET VNVM ESSE NOS... FACIAMVS TRIA TABERNACVLA TIBI VNVM MOYSI (BEDAE LVCIDA.. MIHI BENE CONPLACVIT.. PRAECEPIT IESVS8 DICENS.. RESVRGAT. HOMELIA LECT. PRESBITERI add. $2 LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN QVADRAGESIMA (IN SABBATO XII. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : DICIT IESVS DISCIPVLIS 8VIS8 : FILIV8 HOMINIS... SECVNDVM OPV8 EIV8. ET RELIQVA V8QVE NEMINI... RESVRGAT. OMELIA LECTIONI8 EIVSDEM. [/]

add. S?)

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT IESVS DISCIPVLIS PRAESVIS : FILIV8 HOMINIS... SECVNDVM OPV8 EIV8. VSQVE ET DESCENDENTIBVS ILLI8 DE MONTE P CEPIT ILLIS IESV8... RESVRGAT. XV. OMELIA DOMNI BEDAE DOMINICA IJ.IN QVADRAGESIMA. LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : FILIV8 HOMINIS VENTVRV8 EST.. VENIENTEM IN REGNO 8VO. ET RELIQVA. OMELIA BEDAE PRESBITERI DE EADEM LECTIONE.

R

*In serie lectionum

quae Romae

antiquitus recitari solebant sabbato post

dominicam primam quadragesimae assignata est.

PL

HOMELIA

2)

30

I, 24

I7I

probos autem cum.diabolo in ignem reiciet sempiternum. Et pulchre dicitur quia filius hominis uenturus est in gloria patris sui. Filius quippe hominis in gloria Dei patris uenturus est quia qui in hominis natura minor est patre ipse in diuinitate unius eiusdemque est gloriae cum patre uerus homo per omnia uerus existens et Deus. Merito autem laetificat pios merito terret contumaces quod sequitur, e£ tunc reddet unicuique secundwm ofus eius, quia qui nunc bona operantes pressuris malorum adfliguntur iniquis laetante nimirum animo tempus expectant illud quando per iudicem iustum non solum ab iniustorum liberentur iniuriis sed et iustitiae ac patientiae suae mercedem percipiant. Qui uero male uiuentes patientiam iudicis

negligentiam

putant

iusta

sero

paenitentes

aeternae

damnationis sententia feriuntur. Concinit huic euangelicae 35 sententiae quod ait psalmista : Mésericordiam et iudicium cantabo tibi domine. Primo quippe misericordiam ac deinde iudicium se cantare perhibet quia nimirum dominus quod primo suo aduentu depositum nobis benigne contulit hoc in secundo districtus exiget. Sed peruersus quisque qui misericor40 diam largientis contemnit iure iudicium discutientis domini pertimescit. At qui gratiam misericordiae grate se meminit suscepisse gaudens utique iudicii discrimen expectat ideoque libera modulatione suo iudici misericordiam et iudicium cantat. Verum quia incertum est omnibus tempus uniuersalis 45 iudicii incerta singulis sui exitus hora et poterat longa uideri praesens adflictio nescientibus quando requies promissa ueniret uoluit pius magister aliquibus discipulorum suorum adhuc in terra degentibus aeternae repromissionis gaudia praemonstrare quatenus et ipsi qui uidissent et omnes qui audire pos5o sent leuius aduersa praesentia tolerarent reducto saepius ad mentem futurae retributionis munere quod expectarent. Vnde sequitur:

55

Amen dico uobis, sunt quidam de hic stantibus qui mom gustabunt mortem. donec wideant filium hominis uenientem n regno suo. Venientem quippe in regno suo uiderunt discipuli quia in ea claritate uiderunt fulgentem in monte in qua acto iudicio ab omnibus sanctis in regno suo uidebitur. quod mortales adhuc et corruptibiles discipulorum sufferre nequiuerunt tunc per resurrectionem iam

perSed oculi facti

35 Ps. 1oo, r. 36 Aug., em. in psal. (PL. XXXVII, 1282-4). 38 Gteg., bom. in eu. (PL LXXVI, 1079). 55 sqq. Hieton., /s Maz. (PL XXVI, 125-6). 25 34 38 41

est oz. C post homo add. omnino C 29 laetanti P 33 iuste $1 C feriantur R 85 quae ait uox psalmistae C 3" seom. C cantare se P benignus f* P R 38-39 pos; secundo a4Z. iudex C 40 domini] Deum R. At qui] Atque .$* gratis .$? 43 pos? modulatione add. conditori C P R iudici 242. sup. Jin. 5* oz. C P R. 49-50 potuissent P 56 quia] quem P 59 sufferre] sufficienter uidete C 59 tunc ozz. R. per] post R facta 5? P, factam C R.

PL 97

172 6o

S. BEDAE

incorruptibiles potenter tueri sufficiet omnis ecclesia sanctorum de qua scriptum est : Regem 1n decore suo uidebunt oculi eius. Et posi dies sex adsumpsit Iesus Petrum et Iacobum et Iohannem fratrem eius et ducit illos. àn montem excelsum seorsum.

Ostensurus gloriam suam discipulis in montem ducit eos exnon in in65 celsum ut doceat omnes qui hanc uidere desiderant us non carnalib seruire is inlecebr non tibus fimis iacere uolupta ad amore rum aeterno sed terrenis cere adhaeres tibus cupidita dipacis pietatis superna semper erigi angelicae munditiae lectionis et iustitiae uitam quantum mortalibus possibile est autem con79 semper imitari debere iuxta eum qui dixit : Nostra uersatio in caelis est unde etiam saluatorem expectamus Iesum Christum dominum nostrum. Ostensurus gloriam suae maiestatis in montem discipulos ducit ut discant ipsi discant omnes qui hanc uidere sitiunt non eam sibi in huius saeculi inis esse quaeren15) profundo sed in regno supernae beatitud montem excelsum àn illos ducit quia diceret cum bene dam. Et addidit seorsum quia iusti etsi nunc cum prauorum uicinia premuntur animo tamen sunt toto atque intentione fidei separati ab illis et in futuro funditus seorsum abducuntur ab eis abscondit eos in abditu uultus sui a conturbatione 8o cum hominum protegit eos in tabernaculo suo a contradictione linguarum. Quod autem post dies sex ex quo promisit discipulis claritatem suae uisionis ostendit significat sanctos in die iudicii regnum percepturos quod eis $romisit qui non mentitur 85 Deus ante tempora saecularia. Tempora quippe saecularia sex aetatibus constant quibus conpletis audient ipso dicente : Venite benedicti patris mei possidete paratum uobis regnum a constitutione mundi. Possunt dies sex promissae dominicae uisionis et gloriae bonorum perfectionem operum designare sine conditoris sui maiestatem quisque 90 quibus ad contemplandam aliquid agere ualet peruenire non ualet. Quia enim dominus sex diebus rerum creaturam formauit septima requieuit ab operibus suis recte per sex dies opera bona quibus ad requiem peruenire debeamus exprimuntur. Et quia qui Deum uidere 25 qui ad gloriam beatae resurrectionis pertinere concupiscit debet agere bona quae nouit recte post dies sex gloriam sui regni quam spopondit discipulis saluator ostendit. Sequitur : Et transfiguratus est. ante eos, et resplendwat facies eius sicui sol; uestimenta

autem

eius facia sunt alba sicut mix.

61 Es. xxxiii, 17. *0 Phil. iii, 20. 80 Ps. 50, 21. 84 'Tit.i, 2. sqq. Beda, oz. I, 11 (77, 149) ; Pom. I, 14 (98, 105). 87 Matth. xxv, 34.

85 92

sqq. Ambr., exp. eu. s. Luc. (C$EL 32, iv, 285, 11-16). 60 incorruptibilis. 5? P R.— 60intueri.$? C P — sufficit. $* C P R.— 62sex dies C 63 illos ducit C P R 65 in oz. C 70 imitare 5* ?5 supernae ozz. R. esse oz. C 74 etsi] et C P R 78 atque totaC 80 abscondet P R abdito $5! C R. 81 proteget 5! P R. 86 audiant C* 89 designati 5* 92 creaturas P 93 pertingere R. 97 quod P

PL 98

HOMELIA I, 24

173

100 Transfiguratus est ante discipulos dominus et sui corporis gloriam qua per resurrectionem erat inlustrandum significat et electorum omnium quantae claritatis post resurrectionem sint corpora futura manifestat. Nam et de illis alibi dicit: Tunc iusti fulgebunt sicut sol in regno patris eorum ; et hic in futurae clarificationis ipsius resplenduit facies IO vA exemplum eius sicut sol. Non quia domini et sanctorum eius aequalis possit esse claritas et gloria cum et eisdem sanctis dicat apostolus : Stella auiem ab stella differt im claritate, sic et resurrectio moriuorum ; sed quia nihil sole clarius uidere noui-

1:10 mus non solum domini sed et sanctorum in resurrectione glo-

ria solis aspectui conparatur quia clarius sole aliquid unde exemplum daretur hominibus minime potuit inueniri. Hanc autem glorificam dominici corporis maiestatem hanc sanctorum corporum claritatem nullus in iudicio reproborum uidere 115 putandus est. Tantum widebunt in quem transfixerunt, et plangent se super eum omnes tribus terrae. At cum peracto iudicio sublati fuerint impii ne uideant gloriam Dei tunc iusti ad contemplandam perpetuo gloriam regni eius et ipsi pro modulo suo incorruptionis luce transfigurati intrabunt. Vnde dicit 12 o apostolus : Qui reformawit corpus humilitatis nostrae configuratum. corpori claritatis suae. Si autem quaerit aliquis quid uestimenta domini quae facta sunt alba ut nix typice designant, possumus recte intellegere sanctorum eius ecclesiam per haec esse monstratam de quibus Esaias ait : Omnibus his 125 uelut ornamento uestieris ; et apostolus : Quotquot enim, inquit,

in Christo baptizati estis Christum indwistis ; qui in tempore resurrectionis ab omni labe iniquitatis simul et ab omni mortalitatis obscuritate castigantur. Vnde pulchre de uestimentis domini dicit euangelista Marcus : Qwia facta sunt splendida 13o nimis uelut mix qualia fullo super terram non potest candida facere ; quia quod omnibus patet nemo est qui sine corruptione ac dolore uiuere possit super terram, quod omnibus sapientibus patet licet heretici contradicant nemo est qui sine adtactu alicuius peccati uiuere possit super terram. Sed aliquis sui I5 A quod fullo, id est doctor animarum siue mundator corporis eximius super terram non potest dominus faciet in caelo emundans ecclesiam uestem uidelicet suam ab omm? 1n108 I 101 sqq. Leo Magn., serz. $1 (PL LIV, 5310). — 104 Matth. xiii, 42. 123 120 Phil. iii, 21. Apoc. i, 7. 115 Ioh. xix, 57. Cor. xv, 41-2. 125 Gal. iii, 124 Es. xlix, 18. sqq. Aug., serz. 78 (PL. X XXVIII, 490-1). 137 II Cor. vii, 1. 129 Marc. ix, 5. 27; 103dicit]dictum est C 106 quia] quo C, quod P — 107 isdem i100estom.C P lucem 119 fo:; suo add. in sup. Jin. C 110 resurrectionis C 108a R S 125 or123 eius ozz. P 122-123 designent C P R 122 sicut C R. CP 128 castiprius omne .* 127 prius ab om. $ namento] uestimentis C 129 splendentia C P R, pos splendida ad. candidaque sup. lin. ficantur 5? C 132 o5? omnibus add. recte C P $* R, candida C P

174

S. BEDAE

quinamento carnis el spiritus insuper et aeterna carnis ac spiritus beatitudine ac luce reficiens. Sequitur : Et ecce apparuit illis Moyses et Helias cum eo loquentes. 140 Quales apparuerint et quid locuti sunt cum eo Lucas manifestius scribit dicens : Erant autem Moyses et Helias uisi in maiestate el dicebant excessum eius quem. conpleturus erat in Hierusalem. Moyses ergo et Helias qui locuti sunt cum domi145 no in monte et passionem eius ac resurrectionem dicebant oracula legis et prophetiae designant quae in domino conpleta et nunc doctis quibusque patent et electis omnibus in futuro manifestius patebunt. Qui bene uisi in maiestate dicuntur quia tunc apertius uidebitur quanta ueritatis dignitate omnis diuinorum eloquiorum non solum sensus sed et sermo fuerit prolatus. Quamuis in Moyse et Helia omnes qui cum domino regnaturi sunt recte possint intellegi in Moyse quidem qui mortuus ac sepultus est hi qui in iudicio resuscitandi a morte in Helia uero qui necdum mortis debitum soluit 155 hi qui in aduentu iudicis uiui inueniendi sunt in carne. Qui utrique pariter in uno eodemque momento rapti 2n nubibus obuiam domino in aera mox peracto iudicio ad uitam inducuntur aeternam. Quibus apte conuenit quod Moyses et Helias in maiestate fuisse uisi perhibentur ; per excellentiam namque 160 maiestatis insigne muneris quo sunt coronandi monstratur. Conuenit et hoc quod excessum eius quem conpleturus erat in Hierusalem dixisse memorantur quia nimirum unica laudis materia fidelibus sui fit passio redemptoris qui quanto magis meminerint absque gratia ilius se saluari nequiuisse tanto 165 maiorem eiusdem gratiae memoriam deuoto semper in pectore uersant deuota confessione testantur. Verum quia quo amplius quisque uitae caelestis dulcedinem degustat eo amplius fastidit omnia quae placebant in infimis merito Petrus uisa domini et sanctorum eius maiestate repente cuncta quae no170 uerat terrena obliuiscitur solis his quae videt perpetuo delectatur adhaerere dicens : Domine

175

bonum

est nos hic esse ; s$ wis, faciamus

hac tria

tabernacula tibi unum Moysi unum et Heliae unum. Et quidem Petrus sicut alius euangelista testatur nesciebat quid diceret in eo quod in caelesti conuersatione tabernacula facien142 Luc. ix, 30-31. 144 Hieron., /& Math. (PL XXVI, 126). 146 Aug., serm. 78 (PL XXXVIII, 491). 156 I Thess. iv, 17. 174 Luc. ix, 55. 140 illis ozz. C 14? patet $* CP R 148 patebit C P R 150 et] etiam C 152 possunt CP R 133-154 50;/ tesuscitandi adZ. sunt C 154 pos; motte add. sunt R 159 uisi fuisse CP R 160 munus C . fos; monstratur add. Bene $1 161 conplecturus P 163 suis CR. 164 pos; meminetint add. eius se gratia esse redemptos tanto suae reparationis /z /7zo fol. .$? gratia 45que 163 eiusdem ozz. .$ 166 Verumque C quia] quoniam P 169 eius ozz. P 170 uidit .$! 170-171 delectatur perpetuo C 172 nobis .$ 173 post prius unum a4Z. et C P 175 posterius in oz. C

175

HOMELIA I, 24

da putauit. In illa namque caelestis uitae gloria domus necessaria non erit ubi diuinae contemplationis luce omnia pacificante aura aduersitatis alicuius timenda nulla remanebit testante apostolo Iohanne qui eiusdem supernae ciuitatis cla18o ritatem describens dicit inter alia : Ef templum non widi in ea ; dominus enim omnipotens templum llus est et. agnus. Sed bene nouerat quid diceret cum ait, Domine bonum est nos hic esse, quia re uera

solum hominis

bonum

PL 100

est intrare in

gaudium domini sui et huic contemplando in aeternum ad-

185 sistere. Vnde merito nihil umquam

boni ueri habuisse putan-

dus est cui reatu suo exigente contigit numquam sui faciem uidere creatoris. Quod si beatus Petrus glorificatam Christi humanitatem contemplatus tanto afficitur gaudio ut nullatenus ab eius intuitu uelit secerni, quid putamus, fratres ca-

190 rissimi, esse beatitudinis qui diuinitatis eius altitudinem ui-

dere meruerint ? Et si cum duobus tantum sanctis Moyse uidelicet et Helia transfiguratam in monte hominis Christi speciem uidere bonum maximum duxit, qui sermo explicare qui sensus ualet conprehendere quanta sint gaudia iustorum

19; cum

accesserint

ad Sion montem

et ciuitatem

Dei uiwuentis

Hierusalem et multorum milium angelorum frequentiam ipsumque ciuitatis eiusdem artificem et conditorem Deum non fer speculum. et in enigmate sicut nunc sed facie ad faciem conspexerint ? De qua uisione dicit ipse Petrus loquens de do200 mino fidelibus : In quem wwnc quoque nom widentes creditis quem cum. wideritis exultabitis laetitia inenarrabili et| glorificata. Sequitur : Adhuc eo loquente ecce nubes lucida obwmbrawi eos, et ecce uox de mube dicens : Hic est filius meus dilectus in. quo mili 205 bene conplacui ; ipsum audite. Quia tabernacula facere quaerebant obtectu lucidae nubis ammonentur in illa uitae caelestis habitatione domos non esse necessarias ubi omnia dominus aeterna suae lucis obumbratione protegit. Qui enim populum per desertum gradientem ne per diem sol ne luna 210 ureret per noctem quadraginta annos expandit. nubem. 4n rolectionem eorum quanto magis inhabitantes in tabernaculo 19* I Cot. 195 Heb. xii, 22. 183 Matth. xxv, 21. 180 Apoc. xxi, 22. 211 Ps. 210 Ps. 104, 39. 209 Ps. 120, 6. 200 I Pet. i, 8. xiii, I2. 6o, 5.

180 inter alia dicit C 178 auta] causa C 171-178 pacificante] purificante R. 190 beatitudines $* — 192 transfiguratum 186 contingit 5! C R, continget P 194 quis R. quis R 193 maximum bonum C homines $* C5 204 di196 pos; Hierusalem add. caelestem C P R 195 pos/ et add. ad 5? Quia] Quoniam C, complacuit R. 208 bene oz. CP lectus oz. R 209 de9208 proteget P R.— 205-206 quaerebat $* — 206 nubes .$* Qui R. (bis) P nec C, (bis) neque (e zzarg. in ut ad. em gradient pos! CP R. setta

176

S. BEDAE

regni caelestis in saecula suarum uelamento protegit alarum ? Scimus enim docente apostolo quia s? errestris domus mostra huius habitationis dissoluatur, quod aedificationem ex Deo ha215 bemus domum non manu factam aeternam in caelis. Quia resplendentem filii hominis faciem cernere desiderabant adfuit pater in uoce docens eundem esse filium suum dilectum in quo sibi bene conplacuisset ut discerent ab humanitatis eius gloria quam uidebant ad diuinitatis quae aequalis est illi suspirare praesentiam. Quod autem ait uox 220 contemplandam paterna de filio, m quo mihi bene complacui, hoc est quod idem filius alibi testatur : Ef qui me masit mecum est et mon relinquet me solum quia ego quae placita sunt ei facio semper. Et quod adiunxit, i$suwm audite, admonuit eum esse de quo 225 Moyses idem populum cui legem dedit praemonebat quia jrophetam uobis. suscitabit Deus uester. de fratribus uestris, tamquam me ibsum audietis juxia omnia quaecumque locutus fuerit uobis. Neque enim Moysen et Heliam. id est legem PL et prophetias, audire uetat sed omnibus his auditionem filii IOI 25 o qui legem et prophetas uenit adimplere praeferendam insinuat cunctis ueteris instrumenti typis et enigmatibus lucem euangelicae ueritatis anteponendam intimat. Et quidem pia dispensatione fides discipulorum ne crucifixo domino titubet solidatur dum inminente crucis articulo et humanitas eius 25 qualiter per resurrectionem sit sublimanda caelesti luce monstratur ; et quia coaeternus sit in diuinitate patri filius caelesti eiusdem patris uoce probatur quatenus adueniente hora passionis minus morientem dolerent quem post mortem mox gloriicandum in homine in diuinitate autem semper a Deo 240 patre glorificatum meminissent. Verum discipuli quasi carnales adhuc substantiae fragilis audita Dei uoce timentes ceciderunt in faciem. Dominus autem quasi pius per omnia magister uerbo simul eos et tactu consolatur et erigit. Et descendentibus sllis, inquit, de monte praecepit Iesus diM^

245 cens : Nemini dixeritis uisionem donec filius hominis a mortuis

resurgat. Visionem ostensae suae maiestatis ad tempus taceri praecepit ne, si palam uulgaretur in populos, aut dispensationem passionis iliius idem populi principibus repugnando impedirent et sic humanae salutis effectus qui per sanguinem 250 eius erat futurus retardaretur aut certe hi qui eandem uisio213 II Cor. v, 1. Matth. v, 17.

222 Ioh. viii 29.

212suarum]sanctarum P ^ proteget

^ 226 Act. iii, 22 (Deut. xviii, 15).

P R.— 213 quia] quoniam C P Quoniam C P pos! Quia zdZ. ueto 5$? R 219 quae] qua $1 P R placuit R — 223 reliquit CP R.— 225 eundem 5? — 226 uester oz. C stris P — 229 prophetas C R audiri C R uetaret CP R. 231 $!1C typicis C — 232 quidem] quia C — 237 ueniente P 239 dam $* R — 240 glorificatum oz. C — 241 post adhuc add. et CP R. ilis CP R 246 ad] in C

— 230

215 Quia]

221 com— 222 nocunctisque glotifican244 inquit

HOMELIA I, 24

255

260

177

nem audientes credidissent uiso crucis obprobrio scandalizarentur. Oportunius autem conpleta passione resurrectione et ascensione eius in caelum repletis spiritu sancto apostolis praedicata est quatenus omnes qui sacramentis eius initiari uoluissent non solum effectum resurrectionis credere sed etiam modum eiusdem resurrectionis ab his qui uidebant potuissent ediscere nec non et aeternitatem diuinae natiuitatis quam a patre audierant cunctis pariter credendam amandamque praedicarent. Exposita lectione dominicae transfigurationis ad nostram, fratres carissimi, conscientiam reuertamur et, si domini gloriam uidere delectat, transitis carnalibus desideriis subeamus

265

270

in montem uirtutum. Si ad uestimenta domini candidissima pertinere uolumus, snwndemus nos ab omni inquinamento carnis ei spiritus perficientes sanctificationem in timore Dei. Si uocem Dei patris audire, si consubstantialis eius filii maiestatem desideramus intueri, studeamus solliciti peruersa et inutilia mortalium declinare studeamus a superuacuis saeculi fallentis oculos auertere spectaculis quatenus resurrectionis nostrae gloria coruscante et ipsi quidem quae modo nequimus magnalia nostri conditoris uidere simul et dicere mereamur praestante ipso qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti Deus per omnia saecuia saeculorum. Amen. 231 Hieron., zz Mazzb. (PL. XXVI, 128). I3

264 II Cor. vii, 1.

271 Ex. xiv,

ACi^1i FI.

252 Oportunus $* pos! passione ad4. uiderant C P R 259 aeternitate C 266 cius] ei P 268 pos? mottalium 230 quidem oz. CP R 271 discere

et C 254 initiari] imitari .9* 256 262 transcensis C P R 263 Et si C a4Z4. uetba CP R 269 fallentes .9* .5! 272 pos? cum ad. Deo P.

HOMELIA

25

IN QVADRAGESIMA*

(Ioh. viii, 1-12) ius conPraesentem sancti euangelii lectionem tanto intent siderare,

fratres

carissimi,

ac

semper

reminisci

PL 106

debemus

conditoris. quanto maximam nobis commendat gratiam nostri atoribus accus impiis ab sibi Écce enim ut audiuimus oblatam lapidare mulierem peccatricem non iuxta legis praeceptum et sic e derar sed ipsos accusatores primo semet ipsos consi ione derat consi ex ut epit in peccantem sententiam dare praec agssent debui ri misere alis er propriae fragilitatis qualit aliut um turar scrip esse solet moris quia Sed noscerent. a statu temporis aliquando a statu loci aliquando ab IO quando euanutroque qualia sint post narranda significent relaturus ptoredem ia icord miser m ctione distri legis ratam gelista tempe diluet i Oliuet em ris praemisit quia lesus perrexit in mont isublim i Oliuet e quipp Mons culo iterum uenit in templum. et quia at design iae icord miser et is pietat icae 15 tatem domin ipsa et oleon ur Graece oleos misericordia oliuetum uocat unctio olei fessis ac dolentibus membris solet adferre leuamen. Sed et hoc quod oleum et uirtute ac puritate praeminet et quemcumque ei liquorem superfundere uolueris confestim transcendere eique superferri consueuit gratiam miseri20 hunc cordiae caelestis non inconuenienter insinuat de qua scriptum est : Suauis dominus uniuersis et miserationes eius super omnia 22 Ps. 144, 9.

10-11 ab 9essesoletC — 10a om. L (bi) iPraesentis P — 6ipsosom.DP e 18 pos 12 miseticordiam C P 11 significet P utroque] utrumque IL 22 doPL n oleon]eleo Le P eleos oleos] 16 L.— Hebraice add. et posterius : PERREXIT IES8VS IN LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE CVM AVTEM PERSEVEMONTEM OLIVETI... ET STATVERVNT IN MEDIO ...QVID DICIS ? HAEC AVTEM... ET MVLIER... VBI SOLV8 RARENT... AVDIENTES AVTEM VNV8 POST VNVM EXIEBANT... REMANSIT .. ET AMCONTEMPNABO. TE EGO NEC ?... T CONTEMPNAVI TE NEMO ? SVNT QVI TE ACCVSABANT VITAE. HOMELIA LECTIPLIV8 NOLI PECCARE... NON AMBVLAT IN TENEBRIS SED HABEBIT LVMEN 8 ONIS EIVSDEM DICENDA IN QVADRAGESIMA. IESVS IN MONLECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : PERREXIT LECTIOTEM OLIVETI... DOCEBAT EOS8, ET RELIQVA V8QVE EGO 8VM. LVX... LVMEN VITAE. OMELIA NIS EIVSDEM. c IESV8 IN MONLECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : PERREXIT OMELIA DOMNI TEM OLIVETI.. DOCEBAT EO8. VSQVE QVI SEQVITVR ME.. LVMEN VITAE. XVI. BEDAE DOM. III. QVADRAGESIMAE. P LECTIO SANCTI EVANGELII MONTEM OLIVETI.. DOCEBAT

SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO EOS. ET RELIQVA. L

TEMPORE

: PERREXIT

IESVS

IN

* Vna cum W et Bu assignat et N hanc lectionem uni ex ultimis feriis post dominicam tertiam quadragesimae. Habet etiam N : Pos? V. dominicas XLgisima die sabbati.

HOMELIA I, 25

25

179

opera eius. Tempus quoque diluculi exortum eiusdem gratiae qua remota legis umbra lux euangelicae ueritatis erat reuelanda demonstrat. Pergit Iesus in montem Oliueti ut arcem misericordiae in se constare denuntiet uenit iterum diluculo in templum ut eandem misericordiam cum incipiente noui testamenti lumine fidelibus templo uidelicet suo panden-

dam praebendamque significet. Et omnis, inquit, $opulus uenit ad eum, et sedens docebat eos. Sessio domini humilitatem incarnationis eius per quam nobis misereri dignatus est insinuat ; unde etiam nobis praecipitur, surgite postquam sederitis, ac si aperte dicatur, non ante sed postea quam uera uos humilitate castigaueritis prae35 mium supernae exaltationis uos accepturos sperate. Bene autem dicitur quia cum sedens doceret Iesus omnis populus uenit ad eum quia postquam humilitate suae incarnationis proximus hominum factus est libentius est a multis eius sermo receptus namque a pluribus est superba impietate centemp40 tus. Audierunt enim mansueti et laetati sunt magnificantes dominum cum psalmista et exaltantes nomen eius in inuicem. Audierunt inuidi et dissoluti sunt nec conpuncti sunt temptauerunt eum et deriserunt derisu striderunt in eum dentibus suis. Denique temptantes adduxerunt mulierem in adulterio 4 EE deprehensam interrogantes quid de ea fieri iuberet quoniam Moyses talem lapidare mandauerit ut si et ipse hanc lapidandam decerneret deriderent eum quasi misericordiae quam semper docebat oblitum, si lapidare uetaret striderent in eum dentibus suis et quasi factorem scelerum legisque contrarium $0 uelut merito damnarent. Sed absit ut terrena stultitia quid 30

55

diceret inueniret et caelestis sapientia quid responderet deficeret absit ut impietas caeca soli iustitiae ne mundo luceret obsisteret. Iesus autem, inquit, inclinans se deorsum digito scribebat in lerra. Per inclinationem Iesu humilitas per digitum qui articulorum conpositione flexibilis est subtilitas discretionis exprimitur ; porro per terram cor humanum quod uel bonorum uel actuum malorum solet reddere fructus ostenditur. Postulatus ergo dominus iudicare de peccatrice non statim dat iudi33 Ps. 126, 2.

40 Ps. 33, 3-4.

42 Ps. 34, 16.

minus usque supet omnia .$ 24 quae C , 2B post Pergit add. ergo CP L Perrexit I, 29intemplumdiluculo LL, 28templum C suum C —931per quam] pro qua C 36-37 Iesus doceret uenit ad eum omnis populus C 39 post receptus adZ. a multis inquam est eius sermo receptus CP L 43 dirisu P pos! derisu add. et L 45 iuberet] deberet I. 46 mandauetat I. hanc om. LL 48 doceret L lapidati C P e 49 fauctotem C, fautorem P L* e 51 caelesti sapientiae P e 52 solae LL 52-83 obsisteret ne mundo luceret C 53 resisteret LL 54 inquit ozz. C P L 57 bonarum CP Le B8 actionum CPLe malarum C P L, malum «e fructus reddere C 59 dominus] Iesus L

PL 107

S. BEDAE

180

6o cium sed prius se inclinans deorsum digito scribit in terra ac sic demum quod obnixe rogatur iudicat nos uidelicet nos typice instituens ut cum quaelibet proximorum errata consplcimus non haec antea reprehendendo iudicemus quam ad conscientiam nostram humiliter reuersi digito eam discretionis 65 solerter exculpemus et quid in ea conditori placeat quidue displiceat sedula examinatione dirimamus iuxta illud apostoli : Fratres, elsi braeoccupatus fuerit homo 1n aliquo delicto, uos qui spiritales estis instruite huiusmodi in spiritu mansueludinis eius considerans te ipsum ne et lu tempteris. Cum autem perseuerarent interrogantes eum. erexit se et dixil zo eis : Qui sine peccato est uestrum primus in illam lapidem matlat. Quia hinc et inde domino Scribae et Pharisaei tendebant laqueos insidiarum putantes eum uel inmisericordem futurum in iudicando uel iniustum praeuidens ille dolos quasi fila 75 transit araneae et iudicium iustitiae per omnia et mansuetu-

$o

85

9o

95

dinem pietatis ostendens conpletumque est in eis illud psalmistae quod diximus quia d?ssoluti sunt nec conpuncti sunt. Dissoluti sunt namque ne dominum insidiis concluderent nec conpuncti sunt ut eum dilectionis sequerentur officiis. Vis enim audire temperantiam miserendi ? Qui sime peccato est uestrum. Vis iterum iustitiam audire iudicandi ? $rómus in illam lapidem mittat. Si Moyses, inquit, mandauit uobis mulierem huiusmodi lapidare, uidete quia non hoc peccatores sed iustos facere praecepit. Primo uos ipsi iustitiam legis implete et sic innocentes manibus et mundo corde ad lapidandam ream concurrite. Primo spiritalia legis edicta fidem misericordiam et caritatem perficite et sic ad carnalia iudicanda diuertite. Dato autem iudicio dominus Zerwm se inclinans scribebat in ierra. Et quidem iuxta morem consuetudinis humanae potest intellegi quod ideo dominus coram temptatoribus inprobis inclinari et in terra scribere uoluerit ut alio uultum intendens liberum eis daret exire quos sua responsione perculsos citius exituros quam plura interrogaturos esse praeuiderat. Denique audientes unus post unum. exiebant incipientes à senioribus. Sed figurate nos ammonet in eo quod et ante datam et post datam sententiam inclinans se scribit in terra ut

et prius quam peccantem proximum corripiamus et postquam debitae castigationis illi ministerium reddiderimus nos ipsos digna humilitatis inuestigatione perpendamus ne forte aut 10 eisdem quae in illis reprehendimus aut aliis quibuslibet 67 Gal. vi, 1.

74 Ps. 34, 16.

85 Ps. 23, 4.

60 se oz. C inclinans se IL scribebat L 61 quam C obnoxe C 63 reprehendo P 65 sculpamus P, sculpemus «e 66 dirimemus L 69 eius oz. CPLe 72 Qui $* tenebant $* ?? quia] quoniam C 81 audire iustitiam C 82-83 huiusmodi mandauit lapidare mulierem. C 86legisoz. C ^ 91inclinare L 92 pos daret add. posse C —— post exire add. arbitrium P — quod $* 95 etom.L 992utom.P 100 illis] ipsis C P, eis e

PL 108

HOMELIA

I, 25

ISI

simus facinoribus inretiti. Euenit enim saepe ut qui uerbi gratia homicidam publice peccantem iudicant peius odiorum malum quo ipsi in secreta depopulantur non sentiant ; qui fornicatorem accusant pestem superbiae qua ipsi de sua ca105 stitate extolluntur ignorent ; qui ebriosum condemnant uirus inuidiae quo exeduntur ipsi non uideant. Quid ergo nobis in huiusmodi periculis remedii quid restat salutis nisi cum peccantem conspicimus alium mox inclinemur deorsum, id est quam deiecti ex nostrae conditione fragilitatis simus, si non i10 DOS diuina pietas sustentet, humiliter inspiciamus? Digito scribamus in terra, id est discrimine solerti pensemus an cum beato Iob dicere possimus neque enim reprehendit nos cor nostrum in omni uita nostra et meminerimus seduli quia s? reprehenderit.

nos

cor, maior

est. Deus

corde

nostro

et. now

11; 00nia. Possumus autem et ita recte intellegere quod ueniam peccatrici daturus digito dominus in terra scribere uoluerit ut ipsum se esse monstraret qui legis decalogum suo digito, id est spiritus sancti opere quondam scripsit in lapide. Et bene lex in lapide scripta est quae ad edomanda duri et contumacis 120 populi praecordia dabatur. Bene in terra scribit dominus gratiam remissionis daturus contritis et humilibus corde qui fructum possent ferre salutis. Bene inclinans se deorsum digito scribit in terra qui quondam sublimem se ostendens in monte scribebat in lapide quia per humiliationem susceptae 12; humanitatis spiritum gratiae fructiferis fidelium cordibus infudit qui excelsus in angelo apparens duris dura quondam dedit mandata populis. Bene qui inclinatus scripsit in terra erectus misericordiae uerba depromit qui per humanae infirmitatis societatem promisit per diuinae uirtutem potentiae 13o hominibus donum pietatis inpendit. Erigens, inquit, se Iesus dixit ei : Mulier ubi sunt. qui te accusabant ? Nemo te condemnawuit ? Quae dicit : Nemo domane. Nemo condemnare ausus est peccatricem quia in se singuli cernere coeperant quod magis damnandum cognoscerent. Sed

13; qui accusantium turbas prolato iustitiae pondere fugauit uideamus accusatam quanto misericordiae munere subleuet. Sequitur : Dixit autem Iesus : Nec ego te condemnabo ; uade et amplius 112 Iob xxvii, 6.

113 I Ioh. iii, 20.

118 sqq. Aug., Zracz. in Iob. (PL XXXV,

1649). 104 fotnicationem L e

106 exeduntur] exciduntur C, exuruntut I,

uident

SLe 107 pos; nisi 27g. ut CP I. 108 declinemus 1L e 109 nostra C 110 sustinet 5* — 112 reprehendet P — 114 pos; cor add. nostrum P — 119 edomandam $* C ^ dutitiam C — 124 505; monte add. digito CP I;e 126 apparens in angelo LL 127 Qui bene C 128 quia $1 CP Le — post qui adg. quod $!CP Le 131selesus inquit L|. 132 contemn uit. — 134 coeperant cernere IL quia C . 138 pos amplius aZ. iam C e

S. BEDAE

182

noli peccare. Ympleta est hoc loco sententia psalmigraphi qui in domini laudibus canit : Prospere procede et regna. propter PL ueritatem. et. mansuetudinem el iustitiam, el deducel te mira- 109 biliter dextera tua. Propter ueritatem quippe regnat quia uiam ueritatis mundo praedicando cateruis credentium regni sui gloriam dilatat. Propter mansuetudinem et iustitiam quod eum 14 regnat quia plures ideo se regno subiciunt illius et iustum ntibus paenite peccato a dis liberan in mansuetum in damnandis pro peccato contumacibus esse cognoscunt mansuetum in largienda gratia fidei et uirtutum caelestium iustum in reddenda mercede perpetua pro fidei et caelestium mirabiliter dextera sua o 15 certamine uirtutum. Deduxit eum eum in omnibus quae lem quia habitans in homine Deus mirabi astuti hostes exquas insidias et sed t faceret et doceret ostendi cogitare poterant mirabili prudentia semper eludentem monstrauit. Nec ego te, inquit, condemnabo ; uade et amplius noli est praterita peccata re15 eccare. Quoniam misericors et pius laxat quoniam iustus est el iustitiam dilexit ne amplius iam peccet interdicit. Verum quia poterant dubitare aliqui an posset Iesus quem uerum hominem nouerant dimittere peccata dignatur ipse apertius quid diuinitus ualeat ostendere. Post

140

A

i]

160

16 A

170

175

repulsam namque temptatorum nequitiam post solutam pec-

catricis culpam iterum loquitur eis deicens : Ego sum lux mundi ; qui sequitur me mon ambulat 1n. tenebris sed habebit lumen uitae. Vbi manifeste docet non solum qua auctoritate mulieri peccata dimiserit sed quid etiam figuraliter expresserit ipse pergendo in montem Oliueti quid diluculo iterum ueniendo in templum quid digito in terra scribendo arcem uidelicet se esse misericordiarum et Deum totius consolationis praeconem simul et largitorem lucis indeficientis legis pariter latorem et gratiae. Ego sum, inquit, /Jux mundi, ac si aperte dicat, ego sum lux uera quae inlumino omnem hominem uenientem in mundum ego sol iustitiae qui timentibus Deum orior etsi nube carnis ad tempus uideor tegi. Tegor enim nube carnis non ut abscondar quaerentibus sed ut temperer infirmis. Sanent oculos mentis fide purificent corda sua ut me ipsum mereantur intueri. Beati enim »undo corde 170 Ioh. i, 9. 156 Ps. 1o, 8. 140 Ps. 44, 5. (PL XXXV, 1654). 175 Matth. v, 8.

172 sqq. Aug., 7rac?. in Iob.

139 consententia P psalmographi C P L € 140 pos; canit add. Intende LL 142 qui P « 145 ideo plures C 146a]ac L peccata IL 149 perpetuae Ip pro oz. P 150 sua] tua L 153 mirabile .$* 1354 inquit te IL post amplius add. iam C P e 155 peccata oz. C P 156 diligit CP I. € 161 eis loquitur C 162 ambulabit C P 163 lucem P L docet oz..$ 164 5o; dimiserit add. ostendit sup. Jin. 5? etiam oz. L, — 164-165 fragiliter C 166 scribendo in terra C P I, e

(CD

174 putificantes C

167 se esse uidelicet I.

172 Deum] dominum

HOMELIA I, 25

180

18

A

183

quoniam ipsi Dewm uidebunt. Qui sequitur me non ambulat in lenebris sed. habebit lucem witae. Qui meis modo iussis et exemplis obsequitur non timebit in futuro tenebras damnationis sed lucem potius uitae ubi numquam prorsus moriatur habebit. Sequamur igitur, fratres, modo lucem iustitiae fidem quae per dilectionem operatur ut eam tunc consequi mereamur specie quae dilectionis meritum et remuneret et addat ipso adtestante qui ait : Qui autem diligit me diligitur a patre meo, et ego diligam eum et manifestabo ei me ipsum. Veniamus tota mentis intentione ad eum qui inuisibili monte Oliueti locum habet. Vnxit enim eum Deus Deus eius oleo laetitiae

prae consortinus eius ut et nos consortes eiusdem suae unctionis, id est gratiae spiritalis dignetur facere participes. Quod non tamen aliter quam diligendo iustitiam et odiendo iniqui19 o tatem adipisci merebimur. Nam et ipse psalmus qui haec loquitur praemisit : D?lexisti justitiam, et odisti iniquitatem ; ut praedicando uidelicet gloriam capitis membra quae ad hoc pertinere possint qualiter conuersari debeant ostenderet. Reminiscamur quia ipse diluculo uenit in templum atque inter 195 docendum peccatricem soluit a crimine et studeamus ipsi templum existere nostri conditoris studeamus discussis uitiorum tenebris in lucem proficere uirtutum quatenus etiam nostra praecordia uisitare dominus nos caelestibus instruere disciplinis et quicquid in nobis sordidum reppererit propitius dignetur qui uiuit et regnat cum patre in unitate 200 emundare spiritus sancti Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. 180 Gal. v, 6.

183 Ioh. xiv, 21.

186 Ps. 44, 8.

176 ambulabit CP 1?7lumen Ce* etom.L 180fideCP Le 181sequi 188 pos/ qui add. 183 diligetur C L « 482fpris et] ut 5 — addit 5! C 192 glotiam] gratiam C P CP L 190 de ipso 187 eius] suis C inCP 195 docendo 194 quia] quoniam C, quod P ostenderat .$ 193 possent C L 198 uisitaret LL 199 repperit .5*.

PL 1IO

LIBER SECVNDVS HOMELIA

1

IN QVADRAGESIMA*

(Ioh. ii, 12-22) Solet mouere quosdam quod in exordio lectionis huius euan- PL gelicae dictum est quia descendente Capharnaum domino non!i41!5 solum mater et discipuli sed et fratres eius secuti sunt eum. Nec defuere heretici qui Ioseph uirum beatae uirginis Mariae putarent ex alia uxore genuisse eos quos fratres domini scriptura appellat. Alii maiore perfidia hos eum ex ipsa Maria post natum dominum generasse putarunt. Sed nos, fratres carissimi, absque ullius scrupulo quaestionis scire et confite-

IO

ri oportet non tantum beatam Dei genetricem sed et beatissimum castitatis eius testem atque custodem Ioseph ab omni prorsus actione coniugali mansisse semper inmunem nec natos sed cognatos eorum more scripturae usitato fratres sororesue

15

20

saluatoris uocari. Denique Abraham hoc modo loquitur ad Loth : Ne quaeso sit iurgium inter me et te et pastores meos el pastores tuos ; fratres enim sumus. Et Laban ad Iacob : Nom quia frater meus es gratis seruies mila ? Et quidem constat quia Loth filius Aran fratris Abraham et Iacob filius Rebeccae sororis Laban sed propter cognationem sunt fratres nuncupati. Hac ergo regula in scripturis sanctis ut dixi frequentissima etiam cognatos Mariae uel Ioseph fratres domini appellatos oportet intellegi. Quod autem propinquante pascha lesus ascendit Hierosolimam nobis profecto dat exemplum 4 sqq. Beda, Zoz. 1, 5(55, 103 sqq.) ; Aug., /ract. in Iob. (PL XXXV, 1467-8) ; 15 Gen. xxix, 14 Gen. xiii, 8. Hieron., adu. Helu. (PI, XXIII, 197-8, 203).

15. 12 scripturarum *? putauetunt $11 CP L 4 pos! beatae add. semper 19-20 frequentissime IL 1*7 pos; lacob add. sit C P IL € C, scripturis P e SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : DESCENDIT IESVS CAPHARNAVM IPSE ET MATER EIVS8..NON MVLTIS DIEBVS. ET PROPERABAT PASCHA IVDAEORVM ET ASCENDIT HIEROSOLIMA IESVS...ETNVMMOLARIOS... ET NVMMOLARIORVM... ISTA HINC. NOLITE..RECORDATI VERO SVNT... QVOD SIGNVM OSTENDIS... TEMPLVM HOC ET IN TRIBVS DIEBVS EXCITABIS ILLVD ?.. SERMONI QVEM DIXIT IESVS. HOMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN QVADRAGESIMA. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : DESCENDIT DOMINVS IESVS CAPHARNAVM... ASCENDIT HIEROSOLIMAM IESVS. ET RELIQVA V8QVE ET CREDIDERVNT... QVEM DIXIT IESV8. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM. Cc SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE ET RELIQVA. XVIII. OMELIA DOMNI BEDAE

: DESCENDIT IESV8 CAPHARNAVM... PASCHA FERIA II IN QVADRAGESIMA. P

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. PHARNAVM.. ET DISCIPVLI EIVS8. L

IN ILLO TEMPORE

: DESCENDIT

EORVM.

IESVS CA-

* Lectio haec in systemate Romano feriae secundae post dominicam quartam quadragesimae assignatur ;N tamen partem huius peticopae dominicae secundae quadragesimae designat.

HOMELIA II, 1

185

quanta animi uigilantia dominicis subici debeamus imperiis cum ipse in hominis infirmitate apparens eadem quae ex diuinitatis auctoritate statuit decreta custodiat. Ne enim putarent serui absque crebris orationum bonorumque actuum uictimis uel flagella euadere uel praemia se posse percipere et ipse inter seruos adorandum immolandumque Dei filius ascendit qui ueniens Hierosolimam quae ibi gerentes inuenerit quid ibidem ipse gesserit uideamus.

25

30

Et inuenit, inquit, in templo uendentes oues et boues et co-

5A

40

lumbas et mumanolarios sedentes. Et cum fecisset quasi flagellum de funiculis omnes eiecit de templo oues quoque et boues et. nummolariorum effudit aes et mensas subuertit. Boues et oues et columbae ad hoc emebantur ut offerrentur in templo ; nummolarii ad hoc sedebant ad mensas ut inter emptores uenditoresque hostiarum prompta esset pecuniae taxatio. Videbantur ergo licite uendi in templo quae ad hoc emebantur ut in eodem templo offerrentur domino. Sed nolens ipse dominus aliquid in domo sua terrenae negotiationis nec eius quidem quae honesta putaretur exhiberi dispulit negotiatores iniustos et foras omnes simul cum his quae negotiabantur eiecit. Quid ergo, fratres mei, quid putamus faceret dominus si rixis

4

A

$0

55

6o

dissidentes,

si fabulis

uacantes,

si risu

dissolutos

uel alio quolibet scelere reperiret inretitos, qui hostias quae sibi immolarentur ementes in templo uidit et eliminare festinauit ? Haec propter illos diximus qui ecclesiam ingressi non solum intentionem orandi neglegunt uerum etiam ea pro quibus orare debuerant augent insuper et arguentes se pro huiusmodi stultitia conuiciis odiisque uel etiam detractionibus insequuntur addentes uidelicet peccata peccatis et quasi funem longissimum incauta eorum augmentatione texentes nec timentes ex eo districti iudicis examinatione damnari. Nam bis quidem in sancto euangelio legimus quod inueniens in templo dominus huiusmodi negotiatores eiecerit nunc uidelicet, id est tertio ante passionem suam anno sicut ex huius euangelistae sequentibus scriptis agnoscimus, et ipso quo passus est anno cum ante quinque dies paschae sedens asino Hierosolimam uenisset. Sed hoc idem eum in templo sanctae ecclesiae examine cotidianae uisitationis agere omnis qui recte 38 sqq. Aug., /rac. in Iob. (PL XXXV, 1468-9). 54 Matth. xxi, 12-15 ; Marc. xi, 15-17; Luc. xix, 45-6. 60 sqq. Hieron., iz Mazzb. (PL XXVI, 157).

23 debeamus subici C 24 eadem quae] eademque $* e 24-285 diuinitate .9* 235 auctoritatis $'* custodia e 28 pos! setuos add. ad CP filius Dei (9 29 quae] quid CPL.e 32 numulatios $*, nummularios CP L e 40 nec] ne 36 ad mensas oz. Le 34 posterius et oz. P e (fere semper) CPe 4i putarentut L,— 4? fos? qui add. ad C — 48 orationis C 50 conuitiis 52 post funem add.sibi P e ^ os; longissimum add. sibi etiam oz. IL Pe 54 ueniens .$* aucmentatione .$, augmentationem P I incautam P (C 60 examen P 58 est oz. L 57 quoque L 55 eiecit Le CPLe 14

B.

IPIS

116

S. BEDAE

186

dilectissisapit intellegit. Vnde multum tremenda sunt haec, auendum praec aque et digno expauescenda timore sedul

mi, unde industria ne ueniens inprouisus peruersum quid in nobiset ma-

at ; merito flagellari ac de ecclesia eici debeamus inueni

orationis uocatur obser65 xime in illa quae specialiter domus hiis audia-

79

uandum ne quid ineptum geramus ne cum Corint a uel mus ab apostolo : Numquid domos non habetis ad agend proa. et ? loquenda temporalia ? aut ecclesiam Dei contemnitis a sceler fecit mea. domo in pheta cum Iudaeis : Dilectus meus smo bapti in sumus ipsi quia est ndum multa. Et quidem gaude Dei templum Dei facti teste apostolo qui ait : Templum enum qua de magni regis s sanctum est quod estis uos ; ipsi ciuita canitur : Fundamenta

eius in montibus

sanctis, fundamenta

Sed ecclesiae in soliditate fidei apostolorum et prophetarum. S; : dicens olus praemisit apost 75 non minus tremendum quia et ; Deus illum det disper erit, quis autem templum Dei wiolau omnes i domin e civitat de , inquit rdam, Dispe : ipse iudex iustus qui operantur iniquitatem. Gaudendum est quia in nobis paschae sollemnitas agitur cum de uitiis ad uirtutes transire Gaudendum quia 8o satagimus. Pascha quippe transitus dicitur. dominus nostra pectora ciuitatem uidelicet suam uisitare quia idem pascha nostrae bonae actionis praesentia suae pietatis inlustrare dignatur sed timendum satis ne nos in ciuitate sua aliud quam ipse diligit agentes inueniat et ipse se nobis r ostendat ne nos in 85 qualem non diligimus districtus reddito ouium columbarumboum res uendito ne arios templo nummol ue reperiens damnet. Boues quippe doctrinam uitae caelestis oues opera munditiae et pietatis columbae sancti spiritus dona designant quia nimirum boum iuuamine solet exerexcultum doctri9o ceri ager. Ager autem est domini cor caesleti na et suscipiendis uerbi Dei praeparatum rite seminibus. Oues innocentes sua uellera uestiendis hominibus praestant. Spiritus super dominum in columbae specie descendit. Vendunt autem boues qui uerbum euangeli non diuino amore audientibus impendunt quales re95 sed terreni quaestus intuitu prehendit apostolus quia Christum adnuntiarent non sincere. Vendunt oues qui humanae gratia laudis opera pietatis exer*5I 93 Ps. 86, 1. 71 I Cor. iii, 17. 69 Hier. xi, 15. 67 I Cor. xi, 22. 96 Phil. 93 Luc. iii, 22. 80 Ex. xii, 11. 43 Ps. 10o, 8. Cori) 17; 1553:

63 praeueniens e —in nobis quid L.— ne] nec C

Chorintiis C e

Inde $* — 64-65 maxima 5* — 66 poszeríus

68 a oz. C

69 cum oz. C

$1 testante L,

44 post fidei add. 93 post sanctis add. id est C P Li e 42 post ipsi adZ. estis C ** domini] Dei promisit P 9*0 non minus] nimis C P sunt sup. Jin. 5? 82 bonae oz. C CP Le est oz. *8 qui operantur] operantes e p CP Le ager exerceri 89-90 exercere .$* 84 pos? quam add. quod C 95 qualis .5* 93-94 Vendent $* 90 domini ozz. C — 91 seminibus rite LL

HOMELIA II, 1

100

105

110

115

120

125

13o0

13;

187

cent de quibus dominus ait quia receperunt mercedem. suam. Vendunt columbas qui acceptam spiritus gratiam non gratis ut praeceptum est sed ad praemium dant qui manus imposi- PL tionem qua spiritus accipitur etsi non ad quaestum pecuniae !!7 ad uulgi tamen fauorum tribuunt qui sacros ordines non ad uitae meritum sed ad gratiam largiuntur. Nummos mutuo dant in templo qui non simulate caelestibus sed aperte terrenis rebus in ecclesia deseruiunt sua quaerentes non quae Iesu Christi. Verum huiusmodi operarios fraudulentos quae merces maneat ostendit dominus cum facto de funiculis flagello omnes eiecit de templo. Eiciuntur enim de parte sortis sanctorum qui inter sanctos positi uel ficte bona uel aperte faciunt opera mala. Oues quoque et boues eiecit qui talium uitam pariter et doctrinam ostendit esse reprobam. Funiculi quibus flagellando impios de templo expulit incrementa sunt actionum malarum de quibus materia damnandi reprobos districto iudici datur. Hinc etenim dicit Esaias : Vae qui trahitis iniqualatem in funiculis uanitatis. Et in prouerbiis Salomon: Iniquitates, inquit, suae capiunt impium, el. funibus beccatorum suorum constringitur. Qui enim peccata peccatis pro quibus acrius damnetur accumulat quasi funiculos quibus ligetur ac flagelletur paulatim augendo prolongat. Nummolariorum quoque quos expulerat effudit aes et mensas subuertit quia damnatis in fine reprobis etiam ipsarum quas dilexere rerum tollet figuram iuxta hoc quod scriptum est : Et mundus transibit et concupiscentia eius. Et eis qui columbas uendebant dixit : Auferle ista. hinc ; nolite facere domum. patris mei domum negotiationis. Venditionem columbarum de templo auferri praecepit quia gratiam spiritus gratis accepit gratis debet dare. Vnde Simon ille magus qui hanc emere pecunia uoluit ut maiore pretio uenderet audiuit: Pecunia tua tecum sit in perditione ; non sit tibi fars neque sors in sermone hoc. Notandum autem quia non soli uenditores sunt columbarum et domum Dei faciunt domum negotiationis qui sacros ordines largiendo pretium pecuniae uel laudis uel etiam honoris inquirunt, uerum hi quoque qui gradum uel gratiam in ecclesia spiritalem quam domino largiente percepere non simplici intentione sed cuiuslibet hu98 Matth. vi, 5. 99 Matth. x, 8. 105 Phil. ii, 21. 114 Es. v, 18. 115 Prou. v, 22. 122 I Ioh. ii, 17. 125 sqq. Ambrt., exp. eu. s. Li. (CSEL 32, iV, 445, 5-11). 127 Matth. x, 8. Act. viii, 18-21.

98 dominus ozz. P ait] dicit L 109 intersanctos]in sancto C — opera ozz. C 110 eicit C —quia CPL — 112 crementa CP« — 124 pos? hinc add. et CP L 126 auferre L praecipit C e gratia .$! P 127 pos! spiritus a44. quae szp. Jin. $!, qui C, quam L accipitur $1, accipi P e, accepistis I, debetis Je dari $5! P e 128 maiori C 129 posferius sit] est CP Lie tibi est L 130 Notandum sque 131 et om. L, in cuius loco add. Sunt etiam quidem qui 133 honotes L 134 ecclesiam .$* 1385 percepere oz. C,

S. BEDAE

188

manae causa retributionis exercent contra illud apostoli Petri : Qui loquitur quasi sermones Dei qui ministrat tamquam ex wirtule quam administrat Deus ut in omnibus honorificetur Deus per lesum Christum. Quicumque ergo tales sunt, si 140

nolunt ueniente domino de ecclesia auferri, auferant ista de

suis actibus ne faciant domum Dei domum negotiationis. Nec praetereundum quia sollicite nobis scriptura utramque salua-

toris nostri naturam et humanam uidelicet commendat et diuinam. Vt enim uerus Dei filius intellegatur audiamus quod 145 ipse dicit : Nolite facere domum patris mei domum megotia temqui t ostendi tionis. Aperte namque se filium Dei patris plum Dei domum sui patris cognominat. Et rursum ut uerus 150

hominis filius sentiatur recolamus quod in huius capite lectionis descendens in Capharnaum matrem comitem habuisse perhibetur. Sequitur : Recordati uero sunt discipuli eius quia. scriptum est : Zelus domus tuae comedit me. Zelo domus patris saluator eiecit im-

pios de templo. Zelemus et nos, fratres carissimi, domum Dei et quantum possumus ne quid in ea prauum geratur insista-

155

160

170

mus. Si uiderimus fratrem qui ad domum Dei pertinet super-

bia tumidum, si detractionibus adsuetum, si ebrietati seruientem, si luxuria eneruatum, si iracundia turbidum, si alio

cuiquam uitio substratum, studeamus in quantum facultas suppetit castigare polluta peruersa corigere et, si quid de talibus emendare nequimus, non sine acerrimo mentis sustinere dolore et maxime domum orationis ubi corpus domini consecretur ubi angelorum praesentia semper adesse non dubitatur ne quid ineptum fiat ne quid nostram fraternamue orationem inpediat totis uiribus agamus. Sequitur : Responderunt ergo Iudaei et dixerunt ei : Quod signum ostendis nobis quia haec facis ? Respondit Iesus et dixit eis : Soluite templum hoc et in tribus diebus excitabo illud. De quo templo diceret euangelista post aperuit uidelicet de templo corporis sui quod ab illis passione solutum ipse post triduum excituait de morte. Quia ergo signum quaerebant a domino quare solita commercia proicere debuerit a templo respondit ideo se rectissime impios exterminare de templo quia ipsum templum signi197 I Pet. iv; Er.

percipere Le

—— 136 causae retributione

139 per Iesum Chtistum ozz. 147 domum] templum L 148 filius oz. L quid L lo zsque 183 templo ozz. C btietati $ — 15? luxotia $* add. ac CP Le 160 non maxime add. inipsa CP Le post posterius quid add. quod id C satagamus IL, 168 171 proiecere .$ se om.

C

C —— 138 honorificetur] glorificetur L

140 auferent .$* ista] ipsi LL 144 quid L pattis sui PL Bt] Vt Pe Bttor:M C Pie 148-149 50; lectionis 477. audiuimus I 152 Ze154 prauum in ea C 156 detractioni IL he^ 138 substratum] subiectum IL ^ 159 pos; polluta sine] nihil ne L, — 160-161 sustinete C — 161 posz domo CP IL 161-162 consecratur CP IL, — 163 C P e, ueto I, — fraternam IL, — 164 pos7 uiribus ad. postea L;. de templo oz. IL, — 169 per passionem L $ 171-172 rectissime] iustissime I.

PL 118

HOMELIA II, 1

189

ficauerit templum corporis sui in quo nulla prorsus esset alicuius macula peccati. Neque inmerito typicum purgauerit a 17; sceleribus templum qui uerum Dei templum ab hominibus morte solutum diuinae potentia maiestatis excitare posset a mortuis. Dixerunt ergo Iudaei : Quadraginta et sex annis aedificatum est templum hoc, et in tribus diebus excitabis illud ? Quomodo 18o intellexerunt ita responderunt. Sed ne nos quoque spiritalem domini sermonem carnaliter sentiremus euangelista subsequenter de quo templo loqueretur exposuit. Quod autem aiunt templum quadraginta et sex annis aedificatum non primam sed secundam illius aedificationem significant. Primus 18; enim Salomon templum in maxima regni sui pace citissime septem annorum opere perfecit quod destructum a Chaldeis post septuaginta annos ad iussionem Cyri Persae laxata captiuitate reaedificari coeptum est ; sed filii transmigrationis opus quod sub principibus Zorobabel et Iesu faciebant propter 19o inpugnationem gentium uicinarum ante quadraginta et sex annos implere nequiuerunt. Qui etiam numerus annorum perfectioni dominici corporis aptissime congruit. Tradunt etenim naturalium scriptores rerum formam corporis humani tot dierum spatio perfici quia uidelicet primis sex a conceptione die195 bus lactis habeat similitudinem sequentibus nouem conuertatur in sanguinem deinde duodecim solidetur reliquis decem et octo formetur usque ad perfecta liniamenta omnium membrorum et hinciam reliquo tempore usque ad tempus partus magnitudine augeatur. Sex autem et nouem et duodecim et decem et 200 octo quadraginta quinque faciunt ; quibus si unum adiecerimus, id est ipsum diem quo discretum per membra corpus crementum sumere incipit, tot nimirum dies in aedificationem corporis domini quot in fabrica templi annos inuenimus. Et quia templum illud manu factum sacrosanctam domini car20; nem quam ex uirgine sumpsit ut ex hoc loco discimus figurabat quia aeque corpus eius quod est ecclesia quia uniuscuiusque fidelium corpus animamque designabat ut in plerisque scripturarum locis inuenimus libet aliqua de templi ipsius factura 185-186 III Reg. vi, 38 ; Ioseph., asz. VIII, 4. (DIEGIEU9X

CP e, tuin LL 179 in] tu 176 potentiae $* Le 181 sermonem] resurrectionem I spiritalem C 185 maximae .$*

193 sqq. Aug., diuers. quaest.

180-181 sermonem domini 184 aedificationem illius L

decentissimo C P, decentissime L, citissimo e

186 opera

189 sub 188 captiuitate laxata C destructum ozz. C opete ozz. I. yy primos $* oz. L ptimis uidelicet C 194 qui L 192 enim C 07. S omnia $* 197 firmetur Pe 195 conuertitur IL conceptionis P inueniemus I, 203 annos oz. C 202 aedificatione C P omnium 07. €

206 pris quia]qui 5* — 208 libet z:que2v4designat ozz.L, in euius 205exom.L Joco inuenitur id quod babetur apud Bedae in Iobannis euangelium expositionem -subpositiuam

PL 119

S. BEDAE

190 210

215

220

commemorare quibus uestra fraternitas quomodo omnia quae de eo scripta sunt Christi ecclesiae conueniant agnoscat. Conuersum stabat ad orientem habens ostium contra ortum qui statim exortus cuncta eius interiora suo iubare perfunderet. Et ecclesia sancta totam mentis intentionem ad illius dirigit gratiam de quo Zacharias ait : Visilawit nos oriens ex alto inluminare his qui in tenebris et in umbra mortis sedent. Memorque semper promissi ipsius quo dicit, Dz/ata os twwm et ego adimplebo illud, laeta respondit, Os meum aperui et. adtraxi spiritum quia mandata tua desiderabam ; quod est dicere, deuotionem mei cordis aperui et lucem tui spiritus haurire promerui quia non alia in mundo quam obseruationem mandatorum tuorum desiderare didici. Foris albo lapide constructum parebat intus laquearia parietes pauimentum trabes ostia et quicquid erat uasorum aurum tegebat obrizum. Et ecclesia foris quidem omnibus fortitudinem perfectae monstrat actio-

225 nis,

sed soli qui hanc

pie considerando

intrare

didicerint

quot animae uirtutibus praemineat interius quanta singulis his caritatis luce flagret intellegunt. Ipsae auri laminae cedrinis sunt tabulis adfixae uel abiegnis uel certe de lignis oliuarum paratis quae omnia ligna esse egregia constat. Et fulgor 230 dominicae dilectionis per memoriam sacratissimae passionis ipsius quae pretioso crucis ligno consummata est fidelium cordibus ne labatur inprimitur. Templum ipsum uelamento medii parietis discretum est domusque exterior sanctuarium interior autem ubi archa testamenti posita erat sanctum Et ecclesia partim in terris peregrina255 sanctorum uocabatur. tur a domino partim cum domino regnat in caelis. Medius namque paries ipsum intellegitur caelum archa testamenti dominus qui solus paternorum conscius archanorum caeli interna penetrauit. Ascensus qui in superiorem et tertiam do240 mum ducebat per uiscera meridiani parietis quasi inuisibili gressu factus est ita ut initium tantum eiusdem ascensus ab orientali angulo memorati parietis appareret profectum uero ascensionis ipsius solus qui scanderet nosset cuius scriptura ita meminit : Ostiwn autem lateris medii in parte erat domus 245 dextrae, et ber cocleam. ascendebant in medium. caenaculum et 211 sqq. Ioseph., 277. VIII, 3. TIBIAE, 244 III Reg. vi, 8.

214 Luc. i, 78-9.

216 Ps. 80, 11.

217 Ps.

(PL XCII, 666D-667 B) 209 quibus a44. sup. Jin. $t 210ca2 CP . Chtisto etCe 213totaintentione.$ 216 qui C, quode — 2i17respondete X 221 didici desiderare C — 226 pos; quanta add. in C Pe — 227 flagraret $* — 228 abiengnis .$ 229 egregie 5 230 lectionis C 231 quae oz;. C 233 extetiot

pv 234 archa oz. P om.

235 uocabitur P

241 tantum ozz. C

244 domus

IOI

HOMELIA II, 1

lancea a medio in tertium. Passo in cruce domino wnus militum est Haec aqua. et s latus eius aperuit, et continuo exiwit sangui ci domini calicis s sangui hic et aqua baptismi qua abluimur merito lateris ia myster sancta haec Per quo sanctificamur. ae uita quae 250 inuisibilis fidei ascendimus de praesenti ecclesi qua exuudinis beatit ae peregrinatur in terris in uitam supern illa uita de et Sed um. iustor animae ur tae corporibus fruunt permam supre ad usque ibus corpor e ection resurr in is recept fide nis passio cae domini m petuae felicitatis gloriam eiusde Im : Esaias dicit gloria um nimir qua de ; 255 praeuia transimus id eis, erit lerra sua duplicia possidebunt, laetitia sempiterna. carnis est terra orum sanct est in terra uiuentium quae sola percipiunt. simul inmortalis et animae felicis gaudia aeterna rsationem conue orum sanct entem praes domus ergo Inferior uitam hanc post quae rum 260 significat superior requiem anima m umqua nullo quae is ection resurr m percipitur suprema gloria domus parte in quod medii lateris ostium ; itur fne mutab est passionis dextrae positum iter ad superiora pandebat fides emanauit nobis cruce in m foratu Christi cui dextrum latus mus posse gaudia uitae is caelest ad inbuti quibus 26 sacramenta ta perfec ura struct templi ascendere. Septem annis prima

PL 120

VA

nitas ; et eccleoctauo autem anno dedicationis secuta sollem tur

s uolui .Sia per totum praesens saeculum quod septem diebu rorum memb menta incre t spiritalia suorum sumere non desini co pacifi cum o quand a aetern is ection 270 ac tempore futurae resurr us domin quia rege festa suae dedicationis introibit. Nam surrexit octaua die, id est post septimam sabbati a morte gaufutura is ection resurr e nostra merito hic numerus etiam at. dia design emorasse Haec de factura templi pauca ex pluribus comm 275 clarius geant reful ectu intell ali spirit sufficiat ut quam cuncta nsente i domin appareat. Sed finituri sermonem redeamus ad : Sohwite temdicit is tiam qua quaerentibus signum Iudae agamusque graplum. hoc, et in tribus diebus excitabo illud ; onis et excipassi suae rium myste qui eius iae 280 tias misericord libus clauso infide se tationis a mortuis quod temptantibus luce reclara s ntibu crede se in sermone proposuit nobis iam eiusionem solut quod s tempu est prope serauit. Et quia iam 246 Ioh. xix, 54. Txi9075

Aug., frac. in Iob. (PL XXXV, 1465, 1955).

255 Es.

mysterii latera C — —pos? latetis add. 249 sancti C P 246 lancea oz. C 258 petciam] supernam C P e suprem 253 250 praesentis C domini 5? add. et annis pos? 266 .$! us possim 265 261 supremae C CP e pient 267 post anno add. et est C P € add. a perfect posf ^ Pe C us mensib m totide postdedicationis add. est e —— posf octauo mense ex quo aedificari coepit CP C*, ad tempora C! e, at tempore e tempor a 210 P C est add. sollemnitas secuta quod] quo 5*

P

"introiit C —— 279-280 gratias 077. I;e*

283 qui

192

S. BEDAE

dem templi uenerabilis quae facta est a perfidis simul et exci285 tationem quam ipse tertia die sicut promisit mirabiliter exhibuit annua sollemnitate celebrare desideramus mundemus templa corporum cordiumque nostrorum ut spiritus Dei habitare dignetur in nobis et iuxta quod apostolus ammonet, ablectis operibus tenebrarum Zndwamus nos arma lucis sicut in 29o d?e. honeste ambulemus non in comessationibus et ebrietatibus non in cubilibus et inpudicitiis non 4n contentione et aemulatione sed induamus nos dominum Iesum Christum qui cum patre uiuit et regnat Deus in unitate spiritus sancti ante omnia

saecula saeculorum. Amen. 289 Rom. xiii, I2-13. (EPA 284 uenerabilisque .5* 285 bos? sicut add. ipse L, 285-286 exhibuit mirabiliter C — 288 quod o». L apostolum qui (z47.) L, pos? ammonet add. nos L 289 armis I e 290 oneste .$ 292-293 patre et spiritu sancto uiuit et regnat (et regnat ozz. L) Deus (oz. P) CP Le 293 ante] in P omnia ozz. P.

HOMELIA

2

IN QVADRAGESIMA*

(Ioh. vi, 1-14)

Qui signa et miracula domini ac saluatoris recte cum le- IIO PL

IO

gunt uel audiunt accipiunt non tam in his quid foris stupeant adtendunt quam quid horum exemplo ipsi intus agere quid in his mysticum perpendere debeant inspiciunt. Ecce etenim propinquante pascha die festo Iudaeorum sequentem se multitudinem dominus uerbo salutis pariter et ope curationis erigebat. Nam sicut alius euangelista scribit, /oquebatur llis de regno Dei el eos qui cura indigebant sanabat, eademque doctrina et sanatione completa paucis de cibariis abundantissime refecit. Et nos ergo, fratres carissimi, huius exemplo facti propinquante pascha die festo nostrae redemptionis adiuncta fratrum caterua dominum toto corde sequamur quo actionum itinere ingressus sit diligentissime contemplemur ut uestigia

15

20

eius sequi mereamur. Qwi enim dicit se ?n vbso manere debet sicut ille ambulawit et ibse ambulare. Quicquid in nobis imperitiae nocentis inesse deprehenderimus crebra uerbi illius auditione tergamus quicquid uiti temptantis morbi uidelicet spiritalis nos interius uastare senserimus solito pietatis illius munere postulemus emendari. Sed et si nos ieiunos a caelestis uitae dulcedine conspexerimus eius gratiam flagitemus ut necessariae nos conpunctionis ut ceterarum uirtutum spirita"-Lucoix, 11.

14 I Ioh. ii, 6.

1 fo:/ saluatoris 247. nostri C P L & 2quod C, quae L, stupent L, 4enim CL 6 opere & ? sctipsit I, 9 habundantissime .$ 9-10 reficit C 12-13 itinere actionum C 14 ipso] Christo C 15inoz.CL 18 solitae & 19 emundari C P L & et si nos add. sup. Jin. 5t nos ozz. C P ieiunos 21 5o;? conpunctionis add. suauitate ut epulis fidei spei dia 07. nos & lectionis C P L utletP LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : ABIIT IESVS TRANS MAEE... DICIT AD PHILIPPVM : VNDE... PANES ORDIATIOS... ACCEPIT ERGO PANES IESVS... SIMILITER EX PISCIBVS QVANTVM... VT AVTEM SATVRATI SVNT... SVPERAVERVNT FRACMENTORVM NEC PEREANT. COLLEGERVNT ERGO ET INPLEVERVNT DVOCEM CHOPHINOS FRACMENTORVM EX QVINQVE PANIBVS ORDIATIIS QVI.. VENTVRVS EST IN MVNDVM. HOMELIA LECTIONIS EIVSDEM 8 DICENDA IN QVADRAGESIMA. LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : ABIIT DOMINVS IESVS... INFIRMABANTVR. ET RELIQVA VSQVE HIC EST VERE... IN MVNDVM. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM. C LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM, IN ILLO TEMPORE : ABIIT IESVS.. DIES 2 FESTVS IVDAEORVM, ET RELIQVA. XVII. OMELIA DOMNI BEDAE IN QVADRAGESIMA.

LEOTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE: L BANTVR. ET RELIQVA. HOMELIA EIVSDEM DICENDA.

ABIIT IESVS... INFIRMA-

* Hanc peticopen secundum N feriae quartae post dominicam quartam in quadragesima designare uisum est. Aliter in systemate Romano ipsi dominicae quartae

quadragesimae

assignata est.

S. BEDAE

1904

lium donis satiare dignetur quatenus

25

350

35

40

45

$0

tempore

sacrosancto

resurrectionis illius interius exteriusque decenter ornati sacramenta nostrae salutis puro corpore simul et corde sumamus. Verum quia breuiter ista praelibauimus libet diligentius totam sacrae seriem lectionis intueri et quisquid in ea mysticum indicare ualemus uestrae pandere caritati.

Abiit Iesus trans mare Galilaeae quod. est T'iberiadis. Primo dicendum iuxta historiam quia mare Galilaeae quod multis pro diuersitate circumiacentium regionum uocabulis distinguitur illis tantum in locis Tiberiadis uocatur ubi Tiberiadem ciuitatem aquis ut aiunt calidis salubrem ab occidente prae- PL monstrat. Siquidem interfluente Iordane duodeuiginti pas- III suum milibus in longum et quinque extenditur in latum. Mystice autem mare turbida ac tumentia saeculi huius uolumina significat in quibus praui quilibet iniuste delectati quasi profundis dediti pisces mente ad superna gaudia non intendunt. Vnde bene idem mare Galilaeae, id est rota cognominatur quia nimirum amor labentis saeculi quasi in uertiginem corda mittit quae ad perennis uitae desideria non permittit erigi ; de qualibus psalmista : I» circuitu, inquit, emp ambulant. Sed abeuntes trans mare Galilaeae Iesum multitudo maxima sequebatur quae doctrinae sanationis et refectionis ab eo caelestis munera summa perceperit quia prius quam dominus in carne appareret sola illum gens Iudaea sequebatur credendo postquam uero per incarnationis suae dispensationem fluctus uitae corruptibilis adiit calauit transiit maxima mox eum multitudo credentium secuta est nationum spiritaliter instrui sanari ac satiari desiderans et cum psalmista deprecans : Domine ad. te confugi, doce me facere uoluntatem iuam ; Miserere mihi domine quoniam infirmus sum, sana me

domine quoniam conturbata sunt omnia ossa mea. Et iterum de percipiendis ab eo uitae perpetuae alimoniis confisa : Domimus, inquit, $ascit me, e milul mili. deerit ; in. loco pascuae 55

6o

ibi me conlocawit. Quod autem subiens in montem Iesus ibi sedebat cum discipulis suis sed ueniente ad eum multitudine descendit atque hanc in inferioribus refecit quam in inferioribus paulo ante curauerat nequaquam frustra factum credamus sed ad significandum mystice quia doctrinam et carismata sua dominus 29 sqq. Plin., 2a£. bist. v, 15. II, 9. $0 Ps. 142, 9-1o. 22 sactosanctae

C &

38 Hieron., 707. (PL XXIII, 844). 51 Ps. 6, 5. B3 Ps. 22, 1-2.

24 indicate] indagare $!1I,£&,oz.C P ^ ualeamus

41 Ps.

PL

31 o5; locis add. mate CP LL 32 5os/ salubrem add. habitationem P IL ab occidente ozz. P IL 32-33 demonstrat C 37 mentem P 38 id est oz. L, 40 ad ozz. P 42 abeunte L, 44 petciperet C P L & 46 illa .$* B1 pos tuam a4. et iterum C P L & 52 omnia oz. L. & 53 alimoniis] alimentis P 85 conlocabit 5?, collocabit L 58 haec I teficit C & quae CP

HOMELIA II, 2

195

iuxta percipientium capacitatem distribuit infirmis quidem adhuc mentibus ac paruulis spiritu simpliciora credens sacramenta celsioribus autem quibusque et perfectioribus sensu secretiora suae maiestatis archana reserans artiora deuotae conuersationis itinera suggerens et altiora praemiorum caelestium dona promittens. Denique cuidam sciscitanti quid faciens uitam aeternam possideret quasi inferius adhuc posito communia suae dona largitatis inpendit dicens : Now occides non moechaberis non furtum [facies non falsum testimonium. dices 7o

8o

85

90

95

honora patrem tuum et matrem. Cui postmodum maiora quae-

renti et uelut ad montem uirtutum ascendere cupienti : S2 wis, inquit, perfectus esse, uade wende omnia quae habes et da pauperibus et habebis thesaurum $n. caelo et ueni. sequere me. Cuius discretionem moderaminis non per se solum dominus in carne docens exhibuit uerum nunc quoque per uerbi sui ministros exhibere non cessat. Vnde de eisdem sub unius boni serui persona testatur quia dare debeant conseruis in tempore tritici mensuram, id est pro captu audientium oportune et mensurate uerbi dapes suggerere. Quod uero propinquante pascha dominus turbas docet sanat et reficit possumus ita mystice interpretari quia pascha transitus dicitur et quoscumque dominus interna munerum suorum suauitate recuperat ad salubrem profecto transitum praeparat ut carnis uidelicet concupiscentias mentis sublimitate transcendant infima mundi desideria prospera pariter et aduersa caeslesti spe et amore conculcent ; etsi necdum anima uel carne ad superna ualent pertingere quia hoc nimirum in futuro promittitur quicquid tamen carnales quasi altum amplecti conspiciunt conparatione aeternorum quasi nihili despiciant iuxta exemplum illius qui uidens impium superexaltatum et eleuatum super cedros Libani transiit temporalia contemplando et quasi non esse uidebat quem cito tollendum prouidebat. Quod subleuasse oculos Iesus et uenientem ad se multitudinem uidisse perhibetur diuinae pietatis indicium est quia uidelicet cunctis ad se uenire quaerentibus gratia misericordiae caelestis occurrere consueuit. Et ne quaerendo errare possint lucem sui spiritus aperire currentibus solitus est. Nam quod oculi Iesu dona spiritus eius mystice designent testatur 66 Luc. xviii, 18.

68 Luc. xviii, 20.

71 Matth. xix, 21.

7* Luc. xii, 42.

99 Ps. 56, 55-6. 62 pos? simpliciora add. committens monita (monita committens P I &) et aptiora 80 pos? docet add. et IL CP L& $2 omnia oz. 64 altiora C COLE 84 carnales I, 83 pos! tecupetat add. recurrant C —— pos! transitum add. quae C 87 ualeant P prospeta oz. CL infirma $* PL 85 transcendat .* 90-91 exaltatum IL 89-90 despiciunt C, despicient IL 89 nihilum P, nihil L 93 praeuidebat C P L 92 et uidebat quasi C — pos; quasi add. iam C PL

98 solitus est oz.

CP LL

PL II2

196 IOO

S. BEDAE

in apocalipsi Iohannes qui figurate loquens de illo : E? widi, inquit, agnum. stantem tamquam. occisum. habentem. cornua septem et oculos septem qui sunt spiritus Dei missw «n omnem terram.

105

IIO

II$

I20

12 A

130

Quod temptans Philippum dominus, Vnde, inquit, ememus ganes ut manducent hi ? prouida utique dispensatione facit non ut ipse quae non nouerat discat sed ut Philippus tarditatem suae fidei quam magistro sciente ipse nesciebat temptatus agnoscat et miraculo facto castiget. Neque enim dubitare debuerat praesente rerum creatore qui educit panem de terra et uino laetificat cor hominis paucorum denariorum panes suíficere turbarum milibus non paucis ut unusquisque sufficienter acciperet et iam saturatus abiret. Quinque autem panes quibus multitudinem populi saturauit quinque sunt libri Moysi quibus spiritali intellectu patefactis et abundantiore iam sensu multiplicatis auditorum fidelium cotidie corda reficit. Qui bene ordiacii fuisse referuntur propter nimirum austeriora legis edicta et integumenta litterae grossiora quae interiorem spiritalis sensus quasi medullam celabant. Duo autem pisces quos addit psalmistarum non inconuenienter et prophetarum scripta significant quorum unum canendo alterum conloquendo suis auditoribus futura Christi et ecclesiae sacramenta narrabant. Et bene per aquatilia animantia figurantur illius aeui praecones in quo populus fidelium sine aquis baptismi uiuere nullatenus posset. Puer qui quinque panes et duos pisces habuit nec tamen eos esurientibus turbis distribuit sed domino distribuendos obtulit populus est Iudaeorum litterali sensu puerilis qui scripturarum dicta clausa secum tenuit quae tamen dominus in carne apparens accepit et quid intus haberent utilitatis ac dulcedinis ostendit quam multiplici spiritus gratia quae pauca ac dispecta uidebantur exuberarent patefecit et haec per apostolos suos apostolorumque successores cunctis nationibus ministrando porrexit. Vnde bene alii ferunt euangelistae quia panes et pisces dominus discipulis discipuli autem ministrauerunt turbis. Cum enim mysterium humanae salutis initium accepiset enarrari per dominum ab eis qui audierunt in nos confirmatum est. Quinque siquidem panes et duos pisces fregit et distribuit discipulis quando 100 Apoc. v, 6. 109 Ps. 105, 14-15. 112 sqq. Aug., /racf. in Job. (PL XXXV, 1594). 132 Matth. xiv, 19 ;Matc. vi, 41; Luc. ix, 16. — 13? Luc. xxiv, 44-5.

102 50; sunt add.septem

C P L,

105non]ne.$*

dantiori C, abundantiori P — 116 ordeacii

— 114 habundantiote 5, habun-

C L, ordeacei

P —117 tegumenta C P I,

118 quasi oz. C 119 addidit P I psalmistarum et prophetarum non inconuenienter C . 120 scripturarum IL, uni CP IL altei CP IL 122 per 07.C 124 post posset add. quod babetur apud Bedae in Iobannis euangelium expositionem - suppositinam (PL. XCII, 706 B-C) L qui ozz. . 125 eos] hos CP L 130 gratiae $* CL 132 ministranda C P L 132-133 euangelistae ferunt C

referunt P

134 ministrarent C

ministerium C

PL I13

HOMELIA II, 2

197

aperuit illis sensum ut intellegerent omnia quae scripta erant in lege Moysi et prophetis et psalmis de ipso. Discipuli adposuerunt turbis quando $raedicauerunt ubique domino cooperante et sermonem confirmante sequentibus signis. Faenum in quo discumbens turba reficitur concupiscentia carnalis intellegitur quam calcare ac premere debet omnis

140

qui spiritalibus alimentis satiari desiderat. Omnis enim caro 14 faenum. ei omnis gloria eius tamquam flos faeni. Discumbat ergo super faenum ut florem faeni conterat, id est castiget corpus suum et seruituti subiciat uoluptates carnis edomet luxuriae fluxa restringat quisque panis uiui cupit suauitate refici quisquis supernae gratiae dapibus renouari amat ne 150 infima uetustate deficiat caueat. Quinque milia uiri qui manducauerunt perfectionem eorum qui uerbo uitae reficiuntur insinuant. Virorum quippe nomine solent in scripturis perfectiores quique figurari quos feminea mollities nulla corrumpit quales esse cupit eos quibus dicit apostolus : V2gtlate state in fide uiriliter agite et confortamini. Millenarius autem numerus ultra quem nulla nostra conputatio succrescit plenitudinem rerum de quibus agitur indicare consueuit, quinario uero quinque notissimi corporis nostri sensus exprimuntur uisus uidelicet auditus gustus olfactus et tactus. In quibus singulis 160 quicumque uiriliter agere et confortari satagunt sobrie et iuste et pie uiuendo ut caelestis sapientiae mereantur dulcedine recreari hi nimirum quinque milibus uirorum quos dominus mysticis dapibus satiauit figurantur. Nec praetereundum quod refecturus multitudinem gratias egit. Egit quippe gratias ut 16 et nos de perceptis caelitus muneribus gratias semper agere doceret et ipse quantum de nostris profectibus gratuletur de nostra spiritali refectione gaudeat intimaret. Vultis etenim nosse, fratres, quantum nostrae congaudeat saluti ? Narrat euangelista Lucas, dedit discipulis potestatem calcandi supra 170 omnem uirtutem inimici eorumque nomina scripta indicat in caelis et statim infert, I» ifse hora exultauit spiritu sancto et dixit : Confiteor tibi bater domine caeli et terrae quod abscondisti VA

A

140 Marc. xvi, 20. 144 Es. xl, TiCor- xvi; x5. 160 Tit. ii, 12.

6; IPet.i,24. 146-147 I Cor.ix, 27. 169 Luc. x, 19-21.

154

138 essent CP LL 140 5o: quando a4. profecti C P IL 141 sermone C IL 142 Foenum 5 C L (e£ sic interdum) 143 ac] et LL 146 ut oz. CP L conteret $* — id est usque 147 subiciat oz. LL — 148 luxoria $* ^ 057 quisque add.

qui C — 149 quique C — amatom.P

post neadd.in P

149-150 renouari

ne infitma uetustate deficiat amat C I, — 150 infirma P ^ caueatom. CP uitorum C 151 pos perfectionem add. uitae C P L uitae (pos? uerbo) om. L i52insinuat C 153-1ó4corrupit C — 184 pos; Vigilateadd. et IL — 156 subcrescit L 135? pos ueto add. numeto C — 162 hi add. sup. /in. $* — 166 pos? gratuletur add. quantum P — de usque 16? gaudeat oz. L, — 168 pos? quantum add. saluatot noster C P — quantum fratres saluator noster L, — gaudeat $* P — 169 dedisse

eum (add) $! CP L 176 indicasse 3 CP L

pos! discipulis add. et L

calcandis LL

super P I

198

175

180

S. BEDAE

haec a sapientibus et prudentibus et reuelasti ea paruulis. Claret ergo quia saluti ac uitae fidelium congratulatur qui patrem gratias agendo conlaudat quod ea quae superbientibus adscondit humilibus spiritu secreta reuelauerit. Quod autem saturata multitudine iussit discipulos colligere quae superauerunt fragmentorum ne perirent hoc profecto signat quia pleraque sunt archana diuinorum eloquiorum quae uulgi sensus non capit non nulla quae per se quidem minus docti assequi nequeunt sed a doctoribus exposita mox intel-

legere queunt. Haec ergo necesse est ut qui ualent diligentius scrutando colligant et ad eruditionem minorum suo uel dicto uel scripto faciant peruenire ne alimenta uerbi illorum desi185 dia pereant plebibusque tollantur qui haec domino donante interpretando colligere norunt. Col/legerunt ergo, inquit, e£ impleuerunt duodecim. cophinos fragmentorum. Quia duodenaria numero solet perfectionis cuiuslibet summa figurari recte per duodecim cophinos fragmentorum plenos omnis 190 doctorum spiritalium chorus exprimitur qui obscura scripturarum quae per se turbae nequeunt et meditando colligere et me-

195

20 o

205

210

ditata et mandata litteris suo pariter ac turbarum usui conseruare iubentur. Hoc ipsi fecere apostoli et euangelistae non pauca legis et prophetarum dicta mystica suis interpretatione addita inserendo opusculis. Hoc sequaces eorum ecclesiae toto orbe magistri etiam integros non nulli utriusque testamenti libros diligentiore explanatione discutiendo qui quamuis hominibus dispecti caelestis tamen gratiae sunt pane fecundi. Nam seruilia cophinis solent opera fieri; unde de populo qui in luto ac lateribus seruiebat in Aegypto dicit psalmista : Manus eius n cophino seruierunt. Ill ergo homines cum uidissent quod fecerat signum dicebant : Quia hic est uere probhela qui uenturus est án mundum. Recte quidem dicebant, Quia Jwc est uere propheta, dominum prophetam magnum magnae salutis praeconem iam mundo futurum. Nam et ipse prophetam se uocare dignatur ubi ait : Quia non capit prophetam perire extra Hierusalem. Sed necdum plena fide proficiebant qui hunc etiam dominum dicere nesciebant. Ergo illi uidentes signum quod fecerat Iesus dixerunt : Quia hic est uere propheta qui uenturus est in. mundum. Nos certiori agnitione ueritatis et fidei uidentes mundum quem fecit Iesus et 200 Ex. i, 14.

201 Ps. 8o, 7.

206 Luc. xiii, 33.

173 a oz. L 174 gratulatur 5*, congtratuletur P IL 176 reuelauerat C P IL 178 fragmenta P I 181 assequi] a se IL a doctotibus] a doctioribus C P, ab acutiotibus IL 182 ut oz. P L quae .$* 188 suorum CP L 185 tollant P 187 chophinos .$, cofinos IL 191 per se turbae nequeunt] perscrutantur bene quaeunt L, —— prius et om. C et meditata add. sup. Jin. 5! om.C . 193ipsoL 194 interpretationibus IL 193 ecclesiae C 197 diligentiori 5? C1 197-198 quamlibet C P IL 200 seruiebant I, 202 signum quod fecerat IL 204 Quia hic est uete propheta oz. CP L 206 capit] recipit C* 208 dominum] Deum CP L 210-211 cognitione C

PI. 1I4

HOMELIA II, 2

I99

signa quibus illum repleuit dicamus quia hic est uere mediator Dei et hominum qui implet mundum diuinitate et mundus 215

220

per ipsum factus est qui in propria uenit genus humanum quaerere et saluare quod perierat ac recreare mundum quem fece-

rat qui cum suis fidelibus per praesentiam diuinitatis est in mundo omnibus diebus usque ad consummaMonem saeculi qui in consummatione saeculi per humanitatem uenturus est in mundum ut reddat singulis secundum opera eorum impios quidem et peccatores aeternum proiciens in ignem iustos autem in uitam introducens aeternam in qua uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 2121 Tim. ii, 5. Matth. xxviii, 20.

213 Ioh. i, 10-11. — 214 Matth. xviii, 11;Luc.xix, 10. 217 218 Matth. xvi, 27. 219 Rom. ii, 6. 219-221 Matth.

XXV, 4I, 34. 212 illum oz. P post illum ad. cernimus IL repletum L 213 qui implet mundum] in mundo erat CPL 214 genus humanum] humanitate C PL 218 consummationem IL per humanitatem oz. C 219 singulis e4Z. sup. Hin. $? 221 introducens in uitam C et tegnat oz. C 222 pos; sancti add. Deus C P L.

HOMELIA 3 DOMINICA

ANTE

PASCHA*

(Matth. xxi, 1-9)

IO

Mediator Dei et hominum homo Christus Iesus qui pro humani generis salute passurus de caelo descenderat ad terras adpropinquante hora passionis adpropinquare uoluit loco passionis ut etiam per hoc claresceret quia non inuitus sed sponte pateretur. In asino uenire et a turbis rex appellari ac laudari uoluit ut etiam per hoc eruditus quisque cognosceret 1psum esse Christum quem sic illo prophetia uenturum olim promissa signauerat. Ante quinque dies paschae uenire uoluit sicut ex Iohannis euangelio didicimus ut etiam per hoc ostenderet se esse agnum inmaculatum qui peccata tolleret mundi. Agnus quippe paschalis cuius immolatione populus Israhel est ab Aegyptia seruitute liberatus ante quinque dies paschae, id est decima luna, adsumi et quarta decima luna ad uesperum iussus est immolari significans eum qui nos suo sanguine redO DIS

10 Ioh. i, 29.

19. EX» x15 025 x8.

adpropinquare asque passionis ozz 5 & 3 post prius passionis add. eiusdem IL uenturum prophetia C P L & *? illo] ilum .$* loco passionis uoluit C post dies add. id est decima $8 significauerat IL praemissa C P, oz;. IL luna domum inferri et ipsa die paschae id est quarta decima luna ad uesperum 10 esiussus est immolari significans eum qui nos suo sanguine redempturus I. se oz. LL mundi tolleret C P IL 11 immolatione] sanguine P IL 12 Ae13 decima luna adsumi et gyptica L 12-13 id est zque 15 paschae oz. IL add. in imo marg. 5, om. P, decima luna domum inferri et ipsa die paschae id est quatta decima C LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : CVM ADPROPINQVASSENT HIEROSOLIMIS ET VENISSENT BETPHAGE.. HOC AVTEM FACTVM EST.. MANSVETVS ET SEDENS SVPER ASINAM ET FILIVM SVBIVGALIS... INPOSVERVNT 8VPER EOS... OSANNA FILIO DAVID. BENEDICTV8 QVI VENTVRVS EST IN NOMINE DOMINI. OSANNA IN ALTISSIMIS. HOMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA DOMINICA ANTE PASCHA. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : CVM APPROPINQVASSET HIEROSOLIMIS ET VENISSET BETHFAGE... TVNC DOMINVS IESVS MISIT... ADDVCITE MIHI. ET EELIQVA VSQVE OSANNA FILIO DAVID. BENEDICTVS QVI VENIT IN NOMINE DOMINI. OSANNA IN ALTISSIMIS. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM. [^

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : CVM ADPROPINQVASSET IESVS HIEROSOLIMIS ET VENISSET BETHFAGE... TVNC MISIT DVOS DISCIPVLOS 8VOS... ADDVCITE MIHI. ET RELIQVA. XVIIII. OMELIA DOMNI BEDAE IN PALMTIS. 72 LECTIO SANCTI EVANGELI1 SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : CVM ADPROPINQVASSENT HIEROSOLIMIS ET VENISSENT BETHPHAGE... OLIVETI. ET RELIQVA. HOMELIA EIVSDEM DICENDA IN QVADRAGESIMA. L

* Quod haec lectio ad dominicam ante pascha pertinet a Beda ipso indicatur, ante quinque dies paschae, boc est. bodierua die (201, 15). Nulla tamen mentio huius pericopae in capitularibus antiquioribus inuenitur nisi in codice Palatino euangeliorum (Vindob. 1185) saeculi V**- in margiae iuxta Matth. xxi, 1 : /4 caput autenZire - i.e.dominica ante hebdomadam authenticam (hebdomadam maiorem ante pascha).

PL I2I

HOMELIA II, 3

20I

dempturus ante quinque dies paschae, hoc est hodierna die, magno praecedentium sequentiumque populorum gaudio ac laudatione deductus uenit in templum Dei et erat cotidie docens in eo quinta demum peracta die ubi ueteris paschae sacramenta eatenus obseruata consummauit ac noua deinceps 20 obseruanda discipulis sacramenta contradidit egressus in montem Oliueti tentus est a Iudaeis et mane crucifixus ipsa nos die a daemonica dominatione redemit qua antiquus ille Hebraeorum populus per immolationem agni iugum Aegyptiae seruitutis abiecit. Ergo dominus instar agni paschalis ante quinque dies quam pati inciperet locum passionis adiit ut se 2 insinuaret esse illum de quo praedixit Esaias : Svcut owts ad occisionem ducitur el quasi agnus coram tondente se obmutescit et non aperiel os suum. Et paulo superius : J?se autem wulneratus est propter iniquitates nostras, et liuore evus sanati sumus. 350 Sed inuidorum corda principum in cunctis quae prouide gessit eum persequi quam in eum credere maluerunt et multum miseri uitae auctorem morti potius dare quam per eum ipsi uiuificari studebant. Verum nos perfidorum caecitate declinata eorum magis exempla qui fideliter dominum laudauere se35 quamur et iter eius mysticum mystica ut decet interpretatione scrutemur. Asina et pullus quibus sedens Hierosolimam uenit utriusque populi Iudaei uidelicet et gentilis simplicia corda designant quibus ipse praesidens quaeque a noxia libertate suo frenans imperio ad uisionem supernae pacis adducit. 40 Hierosolima etenim uisio pacis interpretatur. Et bene cum ad montem Oliueti uenisset dominus discipulos qui haec animalia adducerent misit quia non nostris ad eum meritis sed sola ipsius gratia largiente peruenimus Iohanne adtestante qui ait : Et in hoc est caritas non quasi nos dileximus Deum 4 sed quoniam ise dilexit nos. Mons namque Oliueti celsitudinem dominicae dilectionis qua nos misericorditer inlustrare ac saluare dignatus est insinuat non solum quia olei natura lucis ministra est et laborum dolorumque solamen uerum etiam quia cunctis quibus inmiscetur solet excellere liquoribus. Et $0 apostolus de caritate locuturus : Adhuc, inquit, excellentiorem uiam uobis demonstrabo. Ad montem igitur Oliueti ueniens dominus asinos sibi quibus Hierosolimam petat praecipit ex28 Es.lii, 5. ^ 38-39 Greg., Jor. in Execb. (PL. LXXVI, 985). 26 Es.lii, 7. 15

VA

VA

44IIoh.iv, 1o.

44-47 Hieron., in Maffb.(PL XXVI, 152).

80 I Cor. xii, 51.

27 ducetur 5! 19 noui S C P odierna .$, hodierno C L 15 hoc] id C! ipsi ozz. C 32 morte 5* obmutescet C P I, & seom.PLE CPLÉE 37 Iudaici C post et add. nos LL 35 et]ut C 33 caecitate perfidorum IL 39 adducit quaeque] quae C, atque P 38 praesedens $* ^ gentiles 5* etenim] 40 Hierusalem P L add. in marg. $?, inducit C P L, perducit & Hierosolima usque interpretatur add. in imo marg.$? — 44 qui] ut C quippe CPL

pest haec add. sibi PL; — 44 dilexerimus 49 inmiscitur .9* 47 qui P ac] et LL exhibere $ & CL cepit 15

CP L& — 46 dominicae oz. I 52 prae51 demonstro C & B.

PL 122

202

S. BEDAE

s?c hiberi figurate significans hoc quod alibi dicit aperte quia ut daret. itum unigen suum. filium. wt. m mundu dilexit Deus sed habeat uitam aeternam. 55 omnis qui credit in ipso non pereat discipulos ut significamisit Duos ad exhibenda sibi iumenta scilicet et praeputii is cision circum um ret in utrumque popul misit ut eosdem duos certe Vel andos. distin esse s catore praedi perfectos esse ione praedicatores doctrina simul et operat miscerent uel i ueritat i indoct uerba 6o moneret ne uel erroris nt. negare o uiuend se peruer sent docuis recte ea quae Inuenietis, inquit, asinam alligatam et pullum cum ea ; soluite el adducite mihi. Pullum quoque alligatum fuisse alii euangelistae testantur. Vterque enim populus funibus peccatorum opus habebat iste legem 65 erat circumplexus et solutione diuina legem quam seruaret ille ando quam acceperat non obseru lus quia «o7 est aposto dicit bene Vnde endo. numquam accipi distinctio ; omnes enim peccauerunt et egent gloria Dei iustificati gratis per gratiam ipsius. Et pulchre alii tres euangelistae modo domino allatum 79 qui gentibus scripserunt pullum solum

75

8o

85

memorant. Matheus autem euangelista qui Hebraeis et Hebraeo sermone scripsit euangelium etiam asinae facit mentionem prouida utrique dispensatione ut quorum salutem scribendo quaesierunt hos saluandos a domino mystice docerent esse figuratos. Et si quis uobis, inquit, aliquid. dixerit, dicite quia dominus his opus habet, et confestim dimittit eos. Et doctoribus praecipitur ut si quid eis obstiterit aduersitate, si quis prohibuerit peccatores solui a laqueis diaboli et per confessionem fidei domino adduci, non tamen praedicando desistant sed constanter insinuent quia dominus ad aedificandam ecclesiam suam talibus opus habet. Quamuis enim saeuus sit persecutor et inmanis non potest eorum obsistere saluationi quos nouit dominus quia sunt eius quos ad uitam praeordinauit aeternam. Adhibetur autem huic facto prophetae testimonium ut appareat dominum quidem in omnibus quae de ipso erant

scripta conplesse sed inuidia caecatos Scribas et Pharisaeos ea quae ipsi legebant intellegere nequiuisse.

63 Matc. xi, 56-57 Hieron., iz Mazzb. (PL XXVI, 153). 53 Ioh. iii, 16. 67 Rom. 66-67 Aug., /ract. in Iob. (PL XXXV, 1765). 2-4 ; Luc. xix, 30. 84 Act. xiii, 48. 70 Marc. xi, 7; Luc. xix, 32-5 ; Ioh. xii, 15. lii, 22-4.

88 destinandos aeternam oz. IL 55 ipsum P, eum L 53 aperte ozz. IL ille add. sup. Jin. $*& 66 non obseruando] male utendo 5! P LL CODE legem quam seruatet ozz $ & 67 post accipiendo ad4. peccauerunt sup. euangealligatum L1 memoratL "0quaeC — dominoow.C lin.$1& 76 aliquid dixerit inquit L/ — 7 diHebraeis] Hebraeus L CP L lista oz. 78 aduetsitate] aduersitatis .* &, aduersi C L, aduersi et P CP L£& mittet post aduetsitate add. si quis uerbo contradixetit ueritatis C L 79 solui aZ. sup. lin. bost diaboli $! & 80 os? tamen add. a C IL 84 aeternam praeordinauit P 85 Adhibet LL autem ozz. IL

HOMELIA II, 3

203

Dicite filiae Sion :Ecce vex tuus ueniet tibi mansuetus et se90

dens super asinam et pullum filium subiugalis. Filia Sion ecclesia est fidelium pertinens ad supernam Hierusalem quae est mater omnium nostrum cuius portio tunc non minima erat in

populo Israhel regem habens mansuetum quia non terrena inmitibus sed mansuetis caelestia regna dare consueuit di95 cens :Discite a me quia mitis sum et humilis corde, et inuenietis requiem, animabus uestris. De quibus psalmista : Mansueti, PL inquit, 2ossidebunt terram et delectabuntur in multitudine pa- 123 cis. Rex ergo mansuetus mansuetis, id est humilibus corde, terram pacis tribuit quos in terra belli et tribulationum quon100 dam rex impius, id est diabolus, superbiae uulnere strauit. Sedens, inquit, super asinam et fullum filium subiugalis quia requiescit in corde humilium et quietorum et trementium uerba eius siue eorum qui in sinagoga iugum legis trahere nouerunt seu illorum qui gentili diu libertate effrenes eiusdem 105 sinagogae instantia ad fidei et ueritatis sunt gratiam conuersi. Adducentes autem, asinam el pullum discipuli 4nposuerunt super eos uestimenta sua ei dominum desuper sedere fecerunt. Vestimenta discipulorum opera sunt iustitiae psalmista teste IIO qui ait : Sacerdotes tui induantur dustitia. Asinos quos nudos inueniunt discipuli suis sternunt aestimentis et ita dominum desuper inponunt cum praedicatores sancti quoslibet a sanctitatis habitu uacuos inueniunt hosque uirtutum suarum exemplis ad suscipiendam fidem et dilectionem sui conditoris II inbuunt. Non enim nudam dominus asinam non nudum uoluit ascendere pullum quia siue Iudaeus quis seu gentilis nisi sanctorum fuerit dictis ornatus et actis non potest dominum habere rectorem sed regnat potius peccatum in mortali eius corpore ad oboediendum concupiscentiis eius. Plurima autem turba. strauerunt uestimenta sua in uia. Plu120 rima haec turba innumerabilem martyrum designat exercitum qui corpora sua animarum uidelicet tegumenta pro domino dabant quo sequentibus electis planiorem recte uiuendi callem facerent ne qui uidelicet dubitarent ibi pedem bonae 125 actionis ponere in pace ubi non paucos uiderent in bello praecessisse martyrii.

. Alii autem caedebant ramos de arboribus et sternebant in usa. Rami arborum dicta sunt patrum praecedentium. Et quisquis

91 Gal. iv, 26.

95 Matth. xi, 29.

96 Ps. 56, 11.

sqq. Ambr., exp. eu. s. Lu. (CSEL 32, iv, 440-42).

110Ps. 131, 9.

113

118 Rom. vi, 12.

89 uenit C IL 93 qui L 94 mitibus .$ 96 5o:; quibus adZ. et C P L 98 mansuetus oz. $ ^ mansuetis oz. P L. post est. add. Christus CP L 99 tetra] tettam .$ 100 diabulus .$ 103-104 nouerant P 104 siue P gentili] de gentibus L 109 testante IL 110 iustitiam Cl, pos Asinos zdZ. ergo CP L 113 suarum] scripturarum IL 116 pos; Iudaeus add. sit C P, add. post quis IL seu] siue L 124 qui oz. C . 128 dictae L post praecedentium adZ. exempla sup. Jin. 51, et exempla P

S. BEDAE

204

in exemplum recte credendi siue operandi quid prophetae apostoli quid ceteri sancti dixerunt seu fecerunt pandit quid 130 ramos profecto de arboribus caedit quibus iter asini dominum portantis conplanet quia sententias de sanctorum libris excerpit per quas simplicium Christi corda ne in uia ueritatis errent aedificet. Turbae autem quae praecedebant et. quae sequebantur clama13; bant dicentes : Osanna filio Dauid. Vna eademque confessionis et laudationis uoce dominum qui praecedunt et qui sequuntur exaltant quia nimirum una fides est eorum qui ante incarnationem dominicam et qui postea fuere probati quamuis 140 sacramenta habuerint pro temporum ratione disparia Petro adtestante qui ait : Sed fer gratiam domini Iesu credimus saluari quemadmodum

et illi. Quod autem aiunt, Osanna, id est

salus filio Dawid hoc est quod in psalmo legimus : Domina est. salus, super populum tuum benedictio tua ; hoc quod in 14 v magnae deuotione laudis in apocalipsi sanctorum chorus resonat : Salus Deo nostro qui sedet super thronum et agno. Benedictus qui uenit in nomine domini. In nomine domini in nomine Dei patris significat quod ipse alibi Iudaeis non credentibus dicit : Ego ueni in nomine patris mei, et non, Teceo me ; alius ueniet in nomine suo, illum recipietis. Venit pistis 15 enim Christus in nomine Dei patris quia in omnibus quae gessit et dixit patrem glorificare et glorificandum hominibus praedicare curauit. Veniet antichristus in nomine suo qui cum sit homo omnium nequissimus et diabolo comite plenus digna15; tur se filium Dei cognominare aduersatus et eleuatus swpra omne quod dicitur Deus aut quod colitur. Adsumunt autem uersiculum laudis turbae de psalmo centesimo septimo decimo quem de domino cantatum nemo qui dubitet. Vnde pulchre de ipso in eodem psalmo praemittitur : Lapidem quem 160 rebrobauerunt aedificantes hic factus est n caput anguli, quia uidelicet Christus quem reprobauerunt ludaei aedificantes suarum decreta traditionum factus est in monimentum utriusque populi credentis Iudaei scilicet atque gentilis. Quod enim in psalmo lapis angularis uocatur Christus hoc est utique quod 132 sqq. Greg., Zozi. in Exech. (PL LXXVI, 985-6). D82035507

146 Apoc. vii, 10.

— 149 Ioh. v, 43.

sqq. Hieron., / Mattb. (PL XXVI, 154).

141 Act. xv, 11. — 158 II Thess. ii, 4.

143 156

189 Ps. 117, 22.

129 recte oz. IL, i30 dixerint P I, fecerit D, 133 Christi /z ras. $ — 138 una nimirum C P L, estfides C P essefides I, 139fuerant I; — 140 Petro usque 141 ait ozz. IL, — 143 salus oz. $ 144 post salus add. et CP I. post hoc add. est C.P 145 magna L. apocalipsin LL 146 tronum .$ 147-148 domini in nomine oz. I 148 Dei oz. C post significat add. iuxta CP L 153 quia CL 154-1585 dedignatur $3! CP IL 155 cognominati $1 CPL 158 qui] quis .$ 161 reprobauere C P I, 162 munimentum $? L, — 163 credentes $* Iudaeis 5 gentibus 5?

PL 124

HOMELIA

II, 3

205

16; in euangelio sequentium praecedentiumque conlaudatur uoce turbarum. Quod autem in eiusdem laudis prosecutione subiungitur, Osanna, id est salus siue saluifica, 7» altissimis perspicue docet aduentum domini in carne non solum humani generis in terra sed et angelorum in caelis esse salutem quia dum nos 170 redempti ad superna reducimur eorum profecto numerus qui satana cadente erat minoratus impletur. Hinc etenim Paulus ait instaurari omnia in. Christo quae in caelis et quae 4n terra sunt in ipso. Recte igitur Osanna in altissimis in eius laude canitur cuius tota incarnationis dispensatio pro implenda 17; gloria patriae caelestis aderat. Proinde necesse est, fratres mei, ut ad promissam nobis patriam tota mentis deuotione tendamus semper recordantes quia etsi angusta est uia qua ingredimur beata est mansio ad quam festinamus. Felicius est quippe per asperum iter ad regnum

quam per amoenum

189 planumque ad supplicium duci. Felicius est continentia carnis temporali gaudium perenne mereri quam pro lasciuia parui temporis aeternam luere uindictam. Ecce ieiunium quadragesimale domino auxiliante iam plurima ex parte conpleuimus ; testis est unicuique conscientia 185 sua quia quanto districtius se sanctis his diebus domino mancipasse meminit tanto amplius gaudens sanctum dominicae resurrectionis tempus expectat. At si quem forte adhuc conscientia minus perfecte castigata accusat nulli dubium quin pauidus ac tremens tantae sollemnitatis praestolatur aduen190 tum. Nec tamen talis de salute diffidat neque aliqua suorum numerositate uel enormitate scelerum confusus baratrum desperationis incidat iuxta illud Salomonis : Impius cum uenerit in jrofundum malorum. contemnit ; sed sollicitus perpendat quia si tempus annuae festiuitatis qua de auctoris nostri re195 surrectione laetamur tanto uel gaudio castos uel inpuros metu

et confusione afficit, multo magis in tempore districti examinis quando generalis omnium resurrectio celebratur etiam ante auditam iudicis sententiam hos conscientia munda excusans laetificat illos noxia accusans in perpetuum 200 damnat. Quicumque ergo, fratres dilectissimi, continentiae 172 Eph. i, 1o.

192 Prou. xviii, 5.

165 praecedentium sequentiumque C P L 166 eisdem CP 169 pos; docet add.quod L ^ aduentus L 169 esse]facit LL. quia] quo L'— 190 perducimur CP eorum profecto oz. L 1*1 satana oz. L| fos! cadente add. ptimo angelo LL. Hic PL 1952derit C — 179 pos? iter «dd. ire L,— 179-180 ammenum planum quae L 180 ducit L 181 temporalis C — per lasciuiam C 185 sanctisoz. C 189ac]et P L| ptraestulatur $, praestoletur C — 190 neque] ne P 193 contemnet P — perpendit C — 194 quia si] quasi C — qua] quae .5* 195 puros L 196 confessione C — afficitur P — tempora L — 198 ante oz. G audita ... sententia .$? 199 accusans] excusans .$* 200 continentia I. post continentiae add. carnis L

PL 125

S. BEDAE

206

armis accincti ab initio iam quadragesimae cum temptatore

superbo certare coeperunt uideant caute ne coepta deserant

prius quam hoste prostrato ministeriis donentur angelicis. Qui uero hactenus armaturam uirtutum non induit uel hodie 205 incipiat hodie cum turbis illis fidelibus fidei opera adsumat inploret pietatem eius qui in nomine patris adueniens benedictionem mundo adtulit Osanna in altissimis proclamans saluari se superna in patria flagitet ; sternat uestimenta sua in uia, id est membra sui corporis humiliet in praesenti ut 210 exaltet ea Deus in futuro memor illius dauidici quia exw/fabunt ossa humiliata ; ramos de arboribus caedat et sibi sternat in uia, id est sanctorum scripta sedulus ad memoriam reuocet quibus stantes ne cadant roborant lapsos ne diutius iaceant hortantur resurgentes ut uirtutibus exerceantur in215 struunt exercitatos uirtutibus ut praemia in caelis sperent erigunt ; hisque gressus suae actionis ne in lapidem offensionis et petram scandali offendant praemuniat ac sic etiam ipse cum ceteris fidelibus redemptoris sui uestigia sequatur passionisque ac resurrectionis eius mysteria digna mentis puriqui electis omnibus membris uidelicet suis in 220 tate ueneretur remedium uulnerum simul et caelestium gaudiorum pignus dare dignatus est Iesus Christus dominus noster qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. 209 I Pet. v, 6.

210 Ps. 5o, 1o.

201armisoz.l, 203donemur CP IE 210 dauitici .$ 213 E ut oz. S 216 his C, his cum z5que sancti ozz. P cum saeculorum L.

213 I Cot. x, 12.

C 204 5o atmaturam adZ.se C ^ 206 ueniens roborantur C 215 exercitiis IL uirtutum quae LL 217 ipsa C 220 quae P IL, 223 patte et spiritu sancto Deus per infinita saecula

HOMELIA MAIORIS

MÁ^

4

HEBDOMADAE*

(Ioh. xi, 55-xii, 11) Moris esse prudentium solet non solum ex eis quae recte ac prudenter uerum etiam ex illis quae aliter gesta seu dicta cognouerint prudentiae discere uirtutem haec nimirum ut imitentur sequendo illa deuitando se incurrant. Quod nos, fratres dilectissimi, in hodierna sancti euangelii lectione facere ratio

PL 125

cogit non tantum uidelicet deuotionem amatorum Christiad exemplum discere uirtutis sed perfidiam considerare et

consideratam citius declinare persequentium. Sequamur enim necesse est illarum prudentiam feminarum quas tanta fide et cognouimus fugiamus insipientiam ponIO dilectione adhaesisse tificum et Pharisaeorum qui sapientiam Dei circumuenire insidiis et interficere quaerebant. Caueamus dementiam eorum qui sanctificandi propter pascha Hierosolimam ascenderant sed obliti sanctificationis in ipsa domo orationis saluato15 ris necem tractabant. Inminebat pascha quo sanctificatum quemque ac mundum ad esum agni uenire oporteret, et ipsi qui sanctificandi ad templum ascenderant sordidiores iam de conspiratione effundendi sanguinis descendebant. Curemus sollicite quia paschae nostri tempus adpropiat ut illo iam sanctificati ad altare dominicum accedamus non 20 ueniente

tatio facere C odietna .$ B dilectissimi] carissimi R. IL 2 seu] uel L 1isapientia 10 fos dilectione add. Christo C R L v post sed add. et C R L..—— 14-15 saluatoris 13 sanctiicando $* (-ndum 4!) ^ ascenderunt C L necem] de saluatotis nece

CR IL

16 ac mundum ad esum agni quemque C

17 descenderant $ ^ sordidiores z54ue 18 descendebant adZ. im imo marg. 5* 19 sollicite] solerter R, solliciti L M ET ASCENDERVNT HIEROSOLIMAM... IN ILLO TEMPORE : PROXIMVM ERAT PASCHA IVDAEORV EVM... VBI ERAT LAZARVS8 QVEM... LAZARVS QVID PVTATIS QVIA NON VENIT... VT ADPREHENDANT EST EX ODORE VNGVENTI. DIIMPLETA VERVS8 VNVS8 ERAT... ET VNXIT PEDES IESV ET DOMVS .. VNGVENTVM NON VENDIT... DIXIT ERCIT ERGO VNVS EX DISCIPVLIS EIV8 IVDAS SCARIOTHIS HABETIS... VT SEMPER ME AVTEM NON GO IESVS: SINE ILLAM.. HABEBITIS VOBISCVM HOMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN LAZARVM INTERFICERENT... CREDEBANT IN IESVM. 8 QVADRAGESIMA. . IN ILLO TEMPORE : PROXIMVM ERAT PALECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM T IN IESVM. OMESE IPSOS. ET RELIQVA V8QVE QVIA MVLTI... CREDEBAN MAM... 8CHA... HIEROSOLI c LIA LECTIONIS EIVSDEM. PASCHA... HIEROSOLIMAM... QVIA NON VEIOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : PROXIMVM ERAT EIV8... IVDAS SCARIOTHIS... VNGVENTVM NON NIT.. VNGVENTI.. EXTERSIT CAPILLIS SVIS PEDES SINE ILLAM ... SEMPER HABETIS VOBISVENIT (VENIIT R1)... LOCVLOS HABEBAT... ASPORTABAT... CREDEBANT IN IESVM. OMELIA VENECVM ME AVTEM NON SEMPER HABEBITIS... ILLIC ESSET... R RABILIS BEDAE PRESBITERI DE EADEM LECTIONE. IN ILLO TEMPORE : PROXIMVM ERAT PALECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. L EIVSDEM DICENDA. SCHA... HIEROSOLIMAM... SE IPSOS. ET CETERA. HOMELIA

e ante pascha * 1n pluribus lectionariis hoc capitulum (plus minusue) dominica am hanc in usu assignatum est ; in systemate Romano fetia secunda post dominic inuenitur.

PL 126

208

25

30

35

40

S. BEDAE

agni carnes comesuri sed nostri redemptoris mysteria sancta sumpturi. Mundemus nos ab omni inquinamento carnis et spuritus berficientes sanctificationem in timore Dei. Nemo domum orationis conuertat in speluncam latronum nemo membris Christi mortis laqueos apparans nemo manens adhuc in morte ad accipienda uitae mysteria praesumat accedere ; qu; enim non diligit manet in morte. Diligamus Christum in se ipso diligamus in membris eius quaeramus dominum et uiuet nostra quaeramus autem eum non sicut impii ad occidendum sed ut fideles perpetuo fruendum. Quaerebant, inquit, Iesum et conloquebantur ad inuicem in templo stantes : Quid putatis quia non uenit ad diem festum ? Quaerebant enim Iudaei Iesum sed male quaerebant ut uenientem ad diem festum interficerent. Quaeramus autem nos illum stantes in templo Dei et ferseuerantes unanimiter in oratione et conloquamur ad inuicem psalmis hymnis canticis spiritalibus in gratia postulantes ipsum ut uenire ad diem festum nostrum et sua nos praesentia inlustrare sua ipse nobis dona sanctificare dignetur. Dederant autem pontifices et Pharisaei mandatum ut si quis cognouerit ubi sit indicet ut adprehendant eun. Demus et nos inuicem mandatum, fratres mei, ut si quis cognouerit in cuius

corde fratris uberiora sint uiscera misericordiae maior humilitas benignitas modestia patientia ceterarumque abundantior copia uirtutum praesentis uidelicet indicia Christi indicet 45 confestim ubi sit talis ut uestigia Christi quae apud eum sunt inuenta fideliter imitando teneamus. Sciens autem dominus conspirasse de se occidendo Iudaeos non fugit insidiantium manus sed certus de gloria resurrectionis primo uenit Bethaniam proximam Hierosolimis ciuitatem ubi Lazarum susciso tauerat a mortuis deinde etiam Hierosolimam ubi ipse pateretur et resurgeret a mortuis ; Hierosolimam quidem ut ipse ibi moreretur Bethaniam uero ut resuscitatio Lazari cunctorum memoriae artius inprimeretur et magis magisque confunderentur atque inexcusabiles conuincerentur impii principes qui oc55 cidere non timent eum qui suscitare possit a mortuis et nec beneficiis suscitationis prouocati nec diuina suscitantis uirtute perterriti animos ab iniusta caede retraherent. Et ne di-

22 II Cor. vii, 1. 23 Matth. xxi, 13. 32 Aug., zrac£. in Iob. (PL XXXV, 1759). 42 Col. iii, 12.

26 I Ioh. iii, 14. 34 Act. i, 14.

28 Ps. 68, 335. 35 Eph. v, 19.

21 commessuti $ L, comessuti C! — sancta oz. L| 256 mortuus ? $* laqueis S paret CR L 27 semet R 29 ut] sicut R 30 5os? fideles 244. ad CRL Sistantesoz. R— 33 pos? quaerebant adZ. enim C R IL, 34illum nos R. 38 pos?ipseadZ.in L| 39autem]enim C — 43ceterumque L| 4&6 ut] et Coz. L apud eum] ab eo LL 46 5057 inuenta ad4. si R, et L, 47 fuga R. post insidiantium 474. declinauit R $2 motiretur .$ resuscitato Lazaro C, resurrectio I. 55 timerent CR IL poset CRL 97 detraherent R

HOMELIA II, 4

209

cerent machinatores calumniarum fantastice suscitatum fuisse Lazarum facta ibi domino caena et ipse unus erat ex discumbentibus cum eo ut dum uiuentem loquentem epulantem cum suis familiariter conuersantem uiderent siue audirent uel suscitantis potentiam agnoscerent et acciperent gratiam. Mystice autem caena haec domini ubi Martha ministrabat et

6o

Lazarus inter alios discumbebat fides est ecclesiae quae per 6 dilectionem operatur. Vnde alibi dominus de credituris in se populis dicit ad discipulos : Ego cibwm habeo manducare quem uos nescitis ; et hoc exponens adiunxit : Meus cibus est ut faciam uoluntatem eius qui misit me ut perficiam opus eius. In qua caena Martha ministrat cum anima quaeque fidelis operam domino suae deuotionis inpendit ; Lazarus unus fit ex discumbentibus cum domino cum etiam hi qui post peccatorum mortem resuscitati ad iustitiam sunt una cum eis qui in sua permansere iustitia de praesentia ueritatis exultant paenitentes simul cum innocentibus caelestis gratiae muneribus YI aluntur. Et bene eadem caena in Bethania celebratur quae est ciuitas in latere montis Oliueti et interpretatur domus oboedientiae. Domus namque oboedientiae ecclesia est quae fideliter domini iussis obtemperat et ipsa est ciuitas quae super montem misericordiae constituta numquam potest abscondi 8 o ipsa quae de sui latere constructa redemptoris, id est aqua ablutionis et sanguine sanctificationis quae de ipsius latere pro se morientis exiere inbuta est. Vbi etiam altera soror Lazar Maria in magnae indicium dilectionis sicut sequentia monstrant euangelicae lectionis accepit libram unguenti nar8 di pistici pretiosi et unxit pedes Iesu et extersit capillis suis pedes eius ; quo non solum suae dat indicium deuotionis sed et aliarum fidelium Deo animarum signat pietatis obsequium. Sed prius notandum quod sicut narrantibus Matheo et Marco didicimus non solum pedes domini Maria sed et nardo 90 caput perfudit. Nec dubitandum est quin ipsa sit mulier quae sicut euangelista Lucas refert quondam peccatrix ad dominum cum alabastro uenit unguenti e£ síams vetro secus pedes evus lacrimis coepit rigare pedes eius et capillis capitis sui tergebat M^

nd

bm]

58 Aug., /ract. in Iob. (PL XXXV, 176o). 64 Gal. v, 6. 66 Ioh. iv, 32, 34. 945-96 Hieron., de 5:7. (PL. XXIII, 884) ; z& Matzb. (PL XXVI, 198). |98 Matth. v, 14. 88 Matth. xxvi, 7 ; Marc. xiv, 5. 90 sqq. Ambr., exp. ez. s. Lu. (CSEL 32, iv, 237, 7 sqq). 91 Luc. vii, 57-8.

B8 phantastice R.— 61 pos uela4Z.sic

C R IL, — 62 fos? gratiam add. uel obdurato

cotde nolentes ueritati adquiescere incurrerent poenam .$? (Zn izzo zzarg.) R. 63 autem oz. C 68 posterius ut] et IL 69 qua oz. L ministrabat .9 R 70 50: Lazarus add. ueto C R L 42 resuscitant 5*, resuscitandi LL, $3 permanere RTL exultat C 77 namque] hodie L 77-98 fidelissime IL 80 ipsa quae] ipsaque R. tedemptotis constructa C id] istud L 81 sanguine add. sup. lin. $? 82 motientis pro se C — exire CR L 83 sicut usque 84 lectionis ozz. .$ 86 qui L — os; quo add. facto 5? R dat suae C 89 Matcho 89-90 caput nardo C R LL 90 quin] quod L 91 euangelista om. CL

PL

210 95

IOO

S. BEDAE

et osculabatur edes eius e unguento unguebat. Eadem ergo est mulier sed ibi pedes solum domini prona unguebat et hoc inter paenitentiae lacrimas hic autem inter gaudia iustae operationis et pedes unguere et ad caput quoque unguendum non dubitauit erigi. Ibi quippe rudimenta paenitentium hic iustitiam perfectarum designat animarum. Vnde recte tunc mensura unguenti non dicitur nunc autem libra fuisse perhibetur. Quid namque per libram unguenti nisi perfectio iustitiae exprimitur ? Tunc quale fuerit unguentum tacétur nunc quia nardi pistici, id est fidelis neque extraneis speciebus adulte-

105

IIO

IIj

120

125

130

rati sed pretiosi fuerit indicatur ut perfectae fidei et actionis quae sit castitas intimetur. Per caput autem domini quod unxit Maria sublimitas diuinitatis eius per pedes humilitas incarnationis exprimitur. Et pedes ungimus eius cum mysterium suceptae incarnationis debita laude praedicamus caput ungimus cum excellentiam diuinitatis digna uerbi opinione ueneramur. Quid enim per unguentum nisi bonus odor opinionis insinuatur Paulo adtestante qui ait : Deo autem gralias qui semper triumphat nos in Christo Iesu et odorem mnotiHae suae manifestat ber mos in omni loco. Potest quoque per caput domini ipse mediator Dei et hominum qui est caput ecclesiae recte significari per pedes autem ultima quaelibet membra eius non inconuenienter intellegi de quibus in fine dicturus est : Quamdiu fecistis uni de his fratribus meis minimis mihi fecistis. Et caput ungimus domini cum diuinitatis pariter et humanitatis eius gloriam digna fidei spei caritatis dulcedine conplectimur cum laudem nominis eius bene uiuendo dilatamus. Pedes ungimus domini cum pauperes eius uerbo consolationis ne disperare in pressuris debeant refouemus. Eosdem capillis nostris extergimus cum de rebus quae nobis superfluunt egentium necessitate communicamus fitque et de nobis quod sequitur : Et domus impleta est ex odore unguenti quia pro modulo nostro mundus implebitur ex opinione deuotionis qua Deum et proximum simplici puroque corde uenerari ac diligere probamur. Fitque quod in amoris cantico sponsa gloriatur : Dwm esset rex in accubitu suo nardus mea dedit odorem suwm. Vbi

105 sqq. Greg., Joz. in eu. (PL LXXVI, 1242-3). 110 sqq. Aug., Zracz. in Iob. (PL XXXV, 1760). 111 II Cor. ii, 14. 114 I Tim. ii, 5. Col. i, 18. 117 Matth. xxv, 40. 129 Cant. i, 11. 935 hoc]ibi L, — 96 inter oz. $5 — gaudio .$! 99V ad om. C 103-104 adulterati] altera IL, — 104 perfectius C — 105 quae sit oz. IL caritas C — 10? exprimitur usque 108 incarnationis oz. L. — 10? unguimus $ 107-108 ministerium R. — 108

praedicatur I 109 unguimus R 116 incongrue I 117 fratribus oz. IL 118 unguimus .$ 119 eius oz. RI, post spei add. et C L 122 consolationis uetboR. ptesutis .$ 124 necessitati $* C R IL 125 et add. sup. lin. s 127 nostro oz. L 128 puroque] et puro R corde oz. L 129 1t

PL 128

HOMELIA II, 4

2II

aperte quid Maria semel fecerit typice autem quid omnis ecclesia quid anima quaeque perfecta semper faciat ostenditur. Dicit ergo unus ex discipulis eius Iudas Scariothis qui erat eum traditurus : Quare hoc unguentum non uendidit trecentis 135 denariis ei datum est egenis ? Vae impio traditori uae conplici-

bus nequitiae eius etiam nunc membra Christi persequentibus qui famam uirtutis quam ipsi non merentur proximis qui habent inuidere non cessant. Et quidem putare possemus Iudam cura pauperum haec fuisse locutum sed prodit men14o tem illius testis uerax qui ait :

Dixit autem hoc non quia de egemis pertinebat ad eum sed quia fur erat et loculos habens ea quae mittebantur portabat. Non ergo tunc Iudas periit quando pecunia corruptus dominum prodidit sed iam perditus dominum sequebatur qui locu14; los habens

15o

5

16o

165

dominicos

ea quae mittebantur in eis ministerio

portare sed furto exportare solebat. Videns enim dominus cor Iudae cupiditatis iam sorde pollutum praeuidens peiore proditionis sorde polluendum commisit eius fidei quicquid habebat in saculis eumque de his quae uellet facere permisit ut uel conlati honoris uel habitae memoria pecuniae mentem ab ipsius uenditione reuocaret. Verum quia semper auarus eget neque umquam beneficiorum perfidus meminit impius a furto pecuniae quam portabat peruenit ad traditionem domini qui commendabat. Duaxit ergo Iesus : Sine illam ut in die sepulturae meae seruet illud. Quasi innocenter interroganti Iudae dominus simpliciter et mansuete quo mysterium Mariae pertineret exposuit quia ipse uidelicet moriturus et ad sepeliendum aromatibus esset unguendus ideoque Mariae cui ad unctionem mortui corporis eius quamuis multum desideranti peruenire non lice- PL ret donatum sit uiuenti adhuc inpendere obsequium quod 129 post mortem celeri resurrectione praeuenta nequiret. Vnde bene Marcus dominum de illa dixisse testatur : Qwod habuit haec fecit ; braeuemit unguere corpus meum in sepulturam. Quod est aperte dicere quia corpus meum iam defuncti tangere non poterit solum quod potuit fecit praeuenit uiuum adhuc funerandi officio donare. 143-146 Aug., /racf. in Iob. (PL XXXV,

1761).

151 Hor. ep. I, ii, 56. — 163

Marc. xiv, 8.

131 posterius quid] quod $* R LL 133 Dixit R LI, 134 ueniit 5! (per ras.), uenit C R. tticentis .9 135 Vae] VER. uae] uel R 135-136 complicibusCRL 4136eiusnequitiae C — 137 pos; ipsi add. habere C R.IL, —138 cessent L 139 Iudam oz. IL 141 haec LL 142 exportabat R. 143 correptus C 144 dominum perditus C —— 145 5os; dominicos aZ. et IL eis] eius $5? — osz eis add. non R L ministerium .$? 147 peioi CR L 148 habebant L 149 sacculis CR LL 153 pos; domini aZ. qui pecuniam sibi seruandam 7 izzo marg. 5? 155 diem C 157 ministerium $S?CRL 158 et oz. RL 162 resurrectionem IL

163 Marchus $

165 tangere oz. L

212

170

175

180

185

190

195

200

S. BEDAE

Pauwperes enim. semper habebitis uobiscum me autem semper non habebitis. Et hic magnae moderamine patientiae dominus non Iudam arguit auaritiae et non pauperum gratia de pecunia loqui sed ex ratione demonstrat non esse culpandos eos qui ei inter homines conuersanti de facultatibus suis ministrarent cum tam paruo tempore ipse apud ecclesiam corporaliter mansurus pauperes autem quibus elemosina fieri possit in ea semper essent habendi. Cognowit ergo turba mulla ex Iudaeis quia illic est, et uenevunt non jropter lesum tantum. sed ut et. Lazarum. widerent quem suscitauit a mortuis. Curiositas hos non caritas adduxit ad Iesum. Sed nos uersa uice, fratres carissimi, si cognoscimus ubi Iesus est ubi mansionem facit ubi Bethaniam, id est

domum animae oboedientis in qua habitet inuenit, ueniamus illuc contemplatione non propter hominem tantum quem a morte animae suscitatum spiritaliter uiuere donauit sed ut bonam hominis uitam imitando per hoc ad uisionem Iesu pertingere mereamur quia pro certo cognouimus ubi Iesus est. Resurrexit enim post mortem et ascendit in caelum ibi habet mansionem perpetuam. Ipsa est uera Bethania ciuitas scilicet caelestis quam nullus ualet nisi oboediens intrare. Studeamus uenire illuc totis animi uiribus tendamus illuc internis cordis affectibus suspiremus illuc ipsum domus illius conditorem petamus omnes petamus singuli ut inhabitemus in domo eius omnibus diebus uitae nostrae non ut Lazarum ibi uideamus quem suscitauit a mortuis sed ut ipsi cum Lazaro et , ceteris sanctis resuscitati a mortuis uideamus uoluntatem domini et protegamur a templo sancto eius. Cogitauerunt rincipes sacerdotum ut. Lazarum 4nterficerent quia multi bropter illum. abibant ex Iudaeis et credebant 4n lesum. O caeca caecorum uersutia occidere uelle suscitatum quasi non posset suscitare occisum qui poterat defunctum! Et quidem se utrumque posse docuit qui et Lazarum defunctum et se ipsum suscitauit occisum. Sed nos, fratres, relicta

malitia perfidorum sequamur deuotionem fidelium abeamus 178 Aug., /ract. in Iob. (PL XXXV,

1764).

191-195 Ps. 26, 4.

168 habetis CR I 168-169 non semper CR LL 169 Et hic] Haec autem L i70 auatitiae arguit R posterius non oz. L 171 esset .9 172 ministrarentur I 173 tam] tanto R cum tam] uitam LL 173-174 mansu-

rus corporaliter R 174 elimosina 5 posset CR L 176 esset R I, 177 etoz. CR L 178 non catitas hos C 181 animae oz. C oboedientiae C — 183 animae ozz. R 184bonum C . lesum $ 183 pos; quia add. etiam R L pro oz. RL certe RS 186 ubi R habet ozz. R. 189 totis zsque illuc ozz. R. 190 domum L 191 habitemus IL 192 domum L 194 suscitati IL 195 protegi meramur R L 196 50s; Cogitauerunt add. autem CR L post sacerdotum ad4. et R post ut add. et C 199 possit CE suscitati R. 200 quidem] quem L, defunctum Lazarum R L 201 post fratres add. mei C R LL

HOMELIA II, 4

213

ab impiorum contubernio non sedeamus in concilio uanitatis et cum iniqua gerentibus non intremus credamus in eum qui 205 non tantum corpus sed et animam saluat a morte seruemusque operando quod credimus ut credentes uitam aeternam habeamus in nomine eius qui cum patre et spiritu sancto uiuit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. 203 Ps. 25, 4.

206 Ioh. xx, 51.

203consilio CI, 2085 corpotis C ^ animae C 207 in usque 208 Amen oz. L..

saluauit

C — 206 quae L

HOMELIA IN CAENA

5

DOMINI*

(Ioh. xiii, 1-17)

IO

H5

Scripturus euangelista Iohannes memorabile illud domini PL 130 ministerium quo discipulis in pascha prius quam ad passionem iret pedes lauare dignatus est primo ipsum nomen paschae quid mystice signaret aperire curauit ita incipiens : Amle diem autem festum baschae sciens Iesus quia uenit hora. eius ut transeat ex hoc mundo ad patrem cum. dilexissel suos qui erant in mundo in. finem. dilexit eos. Pascha. quippe transitus interpretatur nomen ex eo uetus habens quod transierit in eo dominus per Aegyptum percutiens primogenita Aegypti et filios Israhel liberans et quod ipsi filii Israhel transierint illa nocte de Aegyptia seruitute ut uenirent ad terram promissae olim hereditatis et pacis mystice significans quod in eo dominus transiturus esset ex hoc mundo ad patrem et quod eius exemplo fideles abiectis temporalibus desideriis abiecta uitiorum seruitute continuis uirtutum studiis transire debeant ad promissionem patriae caelestis. Quomodo autem transierit Iesus ex hoc mundo ad patrem pulchro sermone designat euangelista cum dicit : Cum dilexisset suos qui erant àn mundo in finem dilexit eos ; id est, in tantum dilexit ut ipsa dilectione

20

uitam ad tempus finiret corporalem mox de morte ad uitam 3 sqq. Aug., Zract. in Iob. (PL XXXV, 1784-5).

8 Ex. xii, 23-37.

2 mysterium P IL quod CPL b eius hota C eius ozz. IL, * quippe om. lL 10 transierunt C P 11 uenerint I, 14 obiecta IL 17 hoc oz. L post designat 24d. Iohannes C P 19 pos; dilexit «d. eos C — post ut

ANTE DIEM AVTEM FESTVM PASCHAE... VENIT EIV8 HORA... MISISSET IN CORDE... SCARIOTHIS... BCIENS QVIA OMNIA... DEINDE MITTIT AQVAM IN PELVEM... RESPONDIT IESVS ET DICIT EI: QVOD EGO FACIO.. PEDES IN AETERNVM. DICIT EI IESV8... NON HABEBIS PARTEM... NON INDIGET NISI VT PEDES LAVET SED... PEDES EORVM ET ACCEPIT VESTIMENTA SVAÀ... NEQVE APOSTOLVS8 MAIOR EO... SI FECERITIS EA. HOMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN CENA DOMINI. S

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. ANTE DIEM AVTEM FESTVM SCIENS DOMINVS IESVS.. IN FINEM DILEXIT EOS. ET RELIQVA VSQVE 8I HAEC SCITI8.. FECERITIS EA. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM. e LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. ANTE DIEM AVTEM FESTVM... EX HOC MVNDO AD PATREM VSQVE 8I HAEC... FECERITIS EA. XX. OMELIA DOMNI BEDAE IN CAENA DOMINI. um LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : ANTE EX HOC MVNDO AD PATREM. ET RELIQVA. OMELIA EIVSDEM DICENDA IN CAENA

DIEM FESTVM... DOMINI. L

* Habet N : Feria V. ieiunium de cena domini. Hoc capitulum etiam Romae S. VII-VIII in usu inuenitur : Ebdozada VI [Quadragesimae] feria V. 7Ad Lateranis conficitur chrisma, loh. xiii, i-15 (Cf. Frere, op. ci., pp. 28, 39) ;et in Gallia : In caena domini, loh. xiii, 1-33 (Treuiris, Bibl. Cap. 134).

HOMELIA II, 5

215

de hoc mundo transiturus ad patrem. Maiorem namque hac dilectionem nemo habet ut animam suam quis ponat bro amicis

25

Suis. Vnde recte uterque transitus et legalis uidelicet et euangelicus sanguine consecratus est ille agni paschalis iste eius de quo dicit apostolus : Etenim pascha nostrum immolatus est Christus ; iste sanguine fuso in cruce ille in crucis modum

medio limine et superliminari mediis asperso in postibus. Et caena, inquit, facta cum diabolus iam misisset in corde ut 30

traderet eum Iudas Simonis Scariothis sciens quia omnia dedit ei pater in manus et quia a Deo exiuit et ad Deum uadit surgit a caena et bonit uestimenta sua. Locuturus de maxima humilitate adsumptae

humanitatis

prius commemorat

aeternita-

tem diuinae potestatis ut et ipsum uerum Deum hominemque demonstret et nos illius praeceptis ammoneat ut quanto magni sumus humiliemur in omnibus. Homo namque erat uerus qui 35 hominum pedes tangere ac lauare per hominem tradi atque ab hominibus poterat crucifigi ;Deus erat uerus cui omnia dedit pater in manus qui a Deo exiuit et ad Deum rediit. Sciebat ergo dominus quia diabolus iam misisset in corde Iudae ut 40 traderet eum sciebat quia omnia dedit ei pater in manus inter quae omnia et ipsum traditorem et eos quibus tradendus erat et mortem quam traditus erat passurus ut de his omnibus quae uellet faceret malumque eorum sua potentia conuerteret in bonum sciebat quia per humilitatem incarnationis a Deo 45 exiuit et per uictoriam resurrectionis ad Deum erat rediturus .nec Deum cum inde exiret nec nos deserens cum rediret scie-

bat omnia haec et tamen in magnae suae indicium pietatis in magnae nostrae exemplum humilitatis surgit a caena ponit uestimenta lauit pedes discipulorum non Dei domini sed hoet eius quoque pedes humiliter 50 minis serui implens officium abluens cuius manus in sua traditione nouerat procaciter esse polluendas. Quod si altiori indagine ministerium hoc humillimum nostri saluatoris pertractare delectat, caena haec sacrosancta in qua cum discipulis recubuit dominus tempus 55 significat uniuersum quo corporaliter in ecclesia demoratus et dapibus uerbi salutaris ac miraculorum suorum dulcedine cunctos longe lateque pauit et ipse audientium fide ac dilectione pastus est quia quotquot ad gratiam ueritatis conuertit per 21 Ioh. xv, 15.

25 I Cor. v, 7.

34 Eccli. iii, 20.

41 sqq. Aug., /rarf.

in Iob. (PL XXXV, 1786-7). add. in L 21 de] ex C hanc L 25 de oz. L 27 limini CP LA superliminate IL 28 cor P 29 pos! sciens add. lesus C PL 34 demonstraret C L.& praeceptum IL 38 exit C . 39 misit C misetat P cota P Iudae oz. L 40 pos? eum add. ludas L 40-41 intet quae] interque C L 42 traditus oz. L, & passutus etat C 465 rediturus erat C 47 pietatis ozz. CP L & 49 pos; uestimenta a4. sua et IL

52 polluendas esse C ^ altiora L/ et] ac I5

56 saluatot LL

mysterium CPL atque L

55 demoratur P

58 quia] quoniam C, quam P,

PI I3I

216

S. BEDAE

hos nimirum corporis sui quod est ecclesia quasi more uescenposuit uesti60 tium fecit augmentum. Surrexit autem a caena et conamplius bus homini cum liter tempora quando sua menta cruce. in t deposui ti uersari desistens membra corporis adsump Accepto linteo praecinxit se quando accepto a patre mandato patiendi pro nobis ipso passionis exercitio sua membra cirrio tormen65 cumdedit. Solet namque per linteum quod multifa . Et domifigurari num passio o torum labore conficitur afflicti et se hasignific ut gitur praecin linteo nta uestime nus ponens bitum corporis quem induit non sine pressura dolorum sed longa crucis tribulatione deponere. Misit aquam in peluem pedes discipulorum et extergere linteo quo 79 et coepit lauare erat praecinctus quando defunctus in cruce aquam una cum sanguine de latere suo profudit in terram quibus credentium opera mundaret eademque opera non solum suae passionis sacramento sanctificare sed etiam eiusdem passionis exemplis inchoata pedum laua75 confirmare dignatus est. Quod autem tione dicitur : Venit ergo ad Simonem Petrum, non ita intellegendum est quasi post aliquos ad illum uenerit sed quia an illo qui primus apostolorum erat coeperit et ille tale ministerium quia qui8o mysterium nesciebat non frustra horruerit. Quod etiam libet eorum acturus fuisse non dubitatur, si non illaterrerentur

85

DI

sententia qua Petro dictum est : Sv non lauero te, mon habebis gariem mecum. Vbi aperte monstratur quod haec lauatio pedum spiritalem carnis et animae purificationem sine qua ad consortium Christi perueniri non potest insinuat. Vnde Petrus haec audiens solito mox amoris diuini feruore correptus respondit : Domine non tantum pedes meos sed et manus et caput. Ac si aperte dicat, quia iam te docente intellego quod lauando pedes meos errata mea te mundare significas non solum pedes sed et manus et caput lauanda offero quia non solum incessu sed etiam actu uisu quoque auditu gustu olfactu et tactu multa PL me committere quae a te debeant dimitti non ambigo. Sed 132 ad hunc quomodo dominus feruido amatori quid respondeat intellegentiam mysticae lauationis paulatim prouocet audiamus. Qui lotus est, inquit, non indiget nisi ut pedes lauet sed est nam L 60 Surgit IL autem oz;. IL ponit I 6? post uestimenta add. sua L se om. L 9*2 profundit CIL 933 non solum oz. IL, suae oz. P *4 sacramentis C P sacramento 4544e passionis oz. L passionis oz. P 71 ita oz. C 78 quasi] quod LL 49 coeperat I, quia] quoniam C, cuius jp 81 terreretur P 83-84 pedum lauatio CP L 85 ueniri C, petuenire P L $6 amore L diuinae 5, diuino P I, 89 dicatur IL quia] quam P te ozz. .$ quod] quoniam C, quam P, quia IL 90 5o;; mea add.

alL 941 po caput add. tibi CP L lauandum C L, lauando P quam P . post solum ad. in L 93 debent C — 97 leuet .$

quia]

HOMELIA II, 5 100

105

110

11;

120

12;

217

mundus totus. Manifeste denuntiat quod lauatio pedum illa remissionem quidem peccatorum designaret non tamen eam quae semel in baptismate datur sed illam potius qua cotidiani fidelium reatus sine quibus in hac uita non uiuitur cotidiana eius gratia mundantur. Pedes namque quibus incedentes terram tangimus ideoque eos a contagione pulueris sicut reliquum corpus inmunes custodire nequimus ipsam terrenae inhabitationis necessitatem designant qua in quantum cotidie desides nos et neglegentes afficimur in tantum etiam magni quique et summae conuersationis uiri a caelesti quam maxime diligunt contemplatione reuocantur ut s? dixerimus quia peccatum non habemus nos ipsos seducimus et ueritas non sit in nobis. Qui ergo lotus est non indiget nisi ut pedes lauet sed est mundus totus ; qui ablutus est fonte baptismatis in remissionem omnium peccatorum non indiget rursus immo non potest eodem modo ablui sed cotidiana tantum mundanae conuersationis contagia necesse habet cotidiana sui redemptoris indulgentia tergantur. Est enim toto actionum suarum corpore mundus exceptis dumtaxat his quae mente necessitate curae temporalis adhaeserunt ob quorum cotidianam sordidationem simul et emundationem cotidie dicimus orantes : E? dimitte nobis debita nosira sicut e mos dimittimus debitoribus nostris. Verum haec de apostolis eorumque similibus dicta sunt beatis uidelicet et inmaculatis qui timentes dominum ambulant in uiis eius. At nos qui diuini saepe timoris obliti iter laeuum incedimus non illa leui et cotidiana orationum sollemnitate possumus ab erratuum nostrorum sorde liberari sed maior hecesse est inquinatio maiore orationum uigiliarum et ieiuniorum

lacrimarum

atque elemosinarum

exercitio purgetur

ipso nimirum interius uestigia cordis nostri mundante qui sedens in dextera Dei per adsumptae habitum humanitatis cotidie interpellat pro nobis. Postquam uero lauit pedes disci130 pulorum dominus accepit uestimenta sua et cum recubuisset iterum aperuit uerbo ministerium lauationis quod eis paulo 98 sqq. Aug., /ract. in Iob. (PL XXXV, 1789). 120 Ps. 118, 1. 128 Rom. viii, 34.

108 I Ioh. i, 8.

118 Matth.

vi, 12.

98 Manifeste zsque 111 totus oz. L denuntians CP ^ illam $P 99 ea $5 C 100 quae]quam P quaoz.P 103eosom.P contagio CP 105 quia (XP, 106 magnae C* 107 summae] magnae C 108 reuocant P 109 seducamus CEP 111 remissione IL 112 omnium oz. L 114 necesse habet coti116 his quae] actione P tota C 1185 enim] ergo L diana oz. L 117 temporalis oz. C cuta * CPI menti qui $* hisque L quorum] quam C 118 simul oz. C . 120 sint L 121 et om. L 125 maiori 124 erratum $*,errantium I 122 oblito P 122 At] Ad .$* P 131 mysterium 126 elimosinarum 5$ CP L eto. otatione P GUDEIE M 2GUDOIS 16

i

B.

S. BEDAE

218

*

ante facto necdum scientibus exhibuerat quia postquam patiendo in cruce lauacrum nobis remissionis consecrauit accepit membra iam inmortalia quae mortalia posuerat et cum s ac familiariter cum 12) post resurrectionem apparuisset discipuli quadraginta conuerdies per ndo conuesce in eis esset etiam satus exposuit eis utilitatem suae passionis cuius eatenus quia uirtutem mysticam nesciebant euentum satis timebant. Si ergo, inquit, laut uestros pedes dominus e magister, el 140 uos debetis alter alterius lauare pedes. Quae uidelicet sententia et ad litteram et ad mysticum sensum recte accipi et deuote debet impleri ; ad litteram quidem ut per caritatem seruiamus inuicem non solum in lauando pedes fratrum sed et in quibuslibet eorum necessitatibus adiuuandis; ad mysticum uero 145 intellectum ut sicut dominus peccata paenitentibus dimittere consueuit ita etiam nos peccantibus in nos fratribus dimittere festinemus. Sicut ille lauit nos a peccatis nostris interpellando patrem pro nobis ita et nos si scimus fratrem

PL 133

nostrum peccare peccatum non ad mortem petamus ut detur

150

ei uita peccanti non ad mortem. Et sicut apostolus Iacobus ammonet

155

160

confiteamur

alterutrum peccata nostra et oremus

pro inuicem ut saluemur. Sicut ille pro nobis animam suam posuit sic et nos instante temporis articulo pro fratribus animas ponamus. Sequitur : Amen amen dico uobis non est seruus mator domino suo neque apostolus maior eo qui misit illum. Hoc ideo dixit quia lauerat pedes seruorum dominus et ipse qui misit eorum quos misit. Apostolus Graece Latine dicitur missus ut ostenderet ea quae excelsus fecit humiliter haec multo magis humilibus et infirmis humiliter esse facienda sed et in loco spiritalis intellectus ammoneret quia si ipse qw feccatuwm mom fecit mec inuentus est dolus in ore eius interpellat pro nostris excessibus multo magis ipsi debeamus orare pro inuicem, si dimittit nobis ille cui non habemus quod dimittamus multo magis oporteat nos alterutrum dimittere nobis debita nostra. Quod PL

134

135 Act. i, 5-4. 1521 Ioh. iii, 16.

147 Apoc. i, 5.

148 I Ioh. v, 16.

151 Iac. v, 16.

161 I Pet. ii, 22.

132 factum P L quam P 134 iam oz. P L 135 resurrectionem] tesutrexisset et I 137 quia] quam P 142 pos; setuiamus a4. in IL 143 in om. CL et oz. L 143-144 quibusdam libet L 145 pos? peccata add. nobis CPIL 146-147 dimittere oz. LL 147 nos lauit C 150 Iacobus apostolus P 156 quia] quoniam C 157 50s? seruorum add. eorum sz. Jin. 51, suorum P qui oz. L remisit I, ^ pos misit adZ. eos P 158 5os? Apostolus 24d. namque C P 159 haec oz. CP LL 160 20: in ad. hoc L spiritali I, 160-161 intellectu I, 161 quia] quoniam C siom.L 162 dolus inuentus est IL 163 debemus L 164 ille nobis C

HOMELIA II, 5

219

ipsum apostolus quoque praecipiens ait: Estote autem inuicem

170

benigni müsericordes donantes inuicem sicut et Deus in. Christo donawit uobis. Si haec, inquit, scitis, beat eritis si feceritis ea. Salutaris haec multum nostri saluatoris et sedulo est cogitanda sententia

175

quia

beati

erimus

sciendo

caelestia

praecepta,

si

tamen ea quae nouimus operando sectemur. Qui enim cognita eius mandata seruare neglegit beatus esse non ualet ; qui haec uel cognoscere contemnit multo longius a beatorum sorte secluditur. Congruit his psalmista qui mortalium corda perpendens aeque omnes beatitudinem amare sed paucos ubi est

quaerere conspiciens ipse quae sit maxima in hac uita hominis 180

185

beatitudo manifeste protestatus est dicens : Beati inmaculati in uia qui ambulant in lege domini ; et ne putaretur haec uia inmaculatorum ac beatorum ab imperitis passim et rudibus posse conprehendi consequenter adiunxit et ait : Beate qui scrulantur testimonia eius in tolo corde exquirunt eum. Quapropter, carissimi, rogemus eius clementiam qui mandauit mandata sua custodire nimis ut dirigat ipse uias nostras ad custodiendas iustificationes suas ipse post custodiam mandatorum suorum ad beatitudinem nos suae perpetuae uisionis inducat Iesus Christus Deus et dominus noster qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 166 Eph. iv, 32.

198 Ps. 118, 1.

181 Ps. 118, 2.

183 Ps. 118, 4-5.

166 quoque apostolus P 169 Salutaris] Saluatotis LL 170 multa I. 173 mandata oz. P neglegitur .$ 175 corde P 176 aeque] atque CPL 177 hominis] omnis .$* 179-180 uia inmaculatorum ac beatorum] uiae inmaculatae beatitas CPI 181 ct ait oz. Il, 182 pos; corde add. suo C 187 Deus et oz. P L.

HOMELIA SABBATO

(Marc.

6

SANCTO*

vii, 31-37)

Surdus ille e£ mutus quem mirabiliter curatum a domino PL modo cum euangelium legeretur audiuimus genus designat hu- 234 manum in his qui ab errore diabolicae deceptionis diuina merentur gratia liberari. Obsurduit namque homo ab audiendo uitae uerbo postquam mortifera serpentis uerba contra Deum tumidus

IO

15

20

audiuit ;mutus

a laude conditoris

effectus est ex

quo cum seductore conloquium habere praesumpsit. Et merito clausit aures ab audienda inter angelos laude creatoris quas ad audiendam eiusdem creatoris uituperationem sermonibus hostis incautus aperuit ; merito clausit os a praedicanda cum angelis laude creatoris quod uelut ad meliorandum eiusdem opus creatoris cibi uetiti praeuaricatione superbus impleuit. Et heu miser generis humani defectus quod in radice uitiatum germinauit uitiosius multo dilatari coepit in propagine ramorum ita ut ueniente in carne domino exceptis paucis de Iudaea fidelibus totus paene mundus ab agnitione et confessione ueritatis surdus erraret et mutus. Sed wb? abundawit peccatum superabundawit gratia. Venit namque dominus ad mare Galilaeae ubi nouerat aegrotare quem sanaret. Venit suae gratia pietatis ad tumentia turbida et instabilia gentium corda in quibus nouerat esse qui ad suam gratiam pertinerent. Et bene inter medios fines Decapoleos ad mare Galilaeae ubi aegrotum sanaret uenisse perhibetur quia relicto ob perfidiam populo qui decalogi mandata acceperat exteras uenit ad 17 Rom. v, 20.

b uerbo uitae I, B dominum .$ 8 pos! creatoris add. qui C,dum L, — quas usque 9 creatoris ozz. C L, 9 uituperationum IL 10 apparuit C 11 quam Cs 12 praeuaticationem g & superbum C 13 heu] eum L uiciatum $ C R, uitiosum L, uitiorum g & 14 germinauit i7 ras. C uiciosius .$ 17 habundauit .$ 18 superhabundauit .$ 24 mandatum R LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MARCVM. IN ILLO TEMPORE: EXIEN&8 IESVS DE FINIBVS TYRI.. ET DEPRECANTVR EVM VT INPONAT... MISIT DIGITOS 8VOS IN AVRICVLAS ET EXPVENS... EFFETA QVOD EST APERIRE... ET MVTOS LOQVI. HOMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN QVADRAGESIMA. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MARCVM. IN ILLO TEMPORE: EXIENS DOMINVS IESV8 DE FINIBVS TYRI... ET DEPRECABANTVR EVM VT IMPONERET ILLI MANVM, ET KELIQVA V8QVE BENE OMNIA FECIT ; SVRDOS FECIT AVDIRE ET MVTOS LOQVI. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM. [^] SECVNDVM MARCVM. IN ILLO TEMPORE: EXIENS IESVS DE FINIBVS TYRI... ET DEPRECABANTVR EVM VT IMPONAT ILLI MANVM. ET RELIQVA. OMELIA BEDAE PRESBITERI DE EADEM LECTIONE. £ LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MARCVM. IN ILLO TEMPORE: EXIENS TYRI.. DECAPOLEOS. ET CETERA. OMELIA. L

IESVS DE FINIBVS

* Bt N et Bu habent : Sabbato sancto mane. 1n homelia ipsa legimus : ozznes qui idem salutare lauaerum uel proximo boc paschae tempore ... suscepturi sunt (222, 95-97) ; quod hanc homeliam sabbato sancto habitam affirmare uideatur.

HOMELIA 2

A

30

gentes ut sicut Iohannes

II, 6

221

ait filios Dei qui erant

dispersi

congregarel in unum. Et adducunt, inquit, e? surdum et. mutum. et. deprecantur eum ut inponat illà manum. Quia ipse surdus saluatorem agnoscere mutus rogare nequibat adducunt eum amici et pro eius salute domino supplicant. Sic nimirum sic in spiritali necesse est curatione geratur ut si quis humana industria ad au-

ditum confessionemque ueritatis conuerti non potest, diuinae pietatis offeratur aspectibus atque ad sanandum eum supernae manus flagitetur auxilium. Nec tardat caelestis miseri3

A

4 IS

$0

55

6o

cordia medici, si intenta precantum non haesitat, nec deficit

oratio ; unde statim subinfertur quia : Adprehendens aegrotum Iesus de turba seorsum misit digitos suos in auriculas eius et expuens tetigit linguam eius. Digitos quippe surdo in auriculas ut audiat mittit cum per dona gratiae spiritalis diu non credentes ad auditum sui uerbi conuertit. Expuens linguam muti ut loqui ualeat tangit cum per ministerium praedicationis rationem fidei quam confiteri debeat praestat. Per digitos namque domini spiritus sancti dona significari et ipse docet dicens : S? ego $m digito Dei eicio daemonia ; quod alius euangelista manifestius ponit : Si ego in spiritu Dei eicio daemonia ; et psalmista ubi ait : Quoniam widebo caelos opera digitorum tuorum, 1d est uidebo sanctos non suae merito uirtutis sed tui munere spiritus a terrenis suspensos et caelesti factos conuersatione sublimes. Sputum quoque capitis et oris domini uerbum est euangelii quod ex inuisibili diuinitatis archano sumptum uisibiliter mundo ut sanari posset ministrare dignatus est. Notandum sane quod dominus prius quam auriculas linguamque sanandi tangeret aegroti adprehendens eum seorsum duxit e turba. Prima namque salutis spes est quemlibet adsuetos uitiorum tumultus turbasque deserere et sic ad suscipienda sanitatis munera humiliter caput inclinare. Neque ullatenus saluari putandus est quamdiu quis inordinatis moribus adhaerere superuacuis uerbis delectari turbulentis cogitationibus non timet deuastari. At qui miserante et adiuuante domino turbidam priscae conuersationis uitam mutauit qui inspirationem.diuinae gratiae corde concepit qui uerbo doctrinae cae25Ioh.xi, $2. 43 sqq. Greg., Jom. in Exech. (PL LXXVI, xi, 20. 46 Matth. xii, 28. 41 Ps. 8, 4.

893-4).

|44 Luc.

27 ei inquit R. inquit ozz. IL deprecabantur C R. L 28 Quia] Quoniam C 35 precantium R.— 3? pos; aegrotum add. dominus i» zarg. C^ — 38 prius eius oz. CRLgkE 39 mittit ut audiat g & 42 pet ozz. S 44 dono L . 46 quod usque 46 daemonia oz; LL 46 ubi oz. C — 47 uideo R post caelos add. tuos R 50 uerbum est euangelii 242. i2 zzarg. 5? 54 deg & 55 quaelibet Je 56 turbamque C sanitatis] salutis C B? caput humiliter C saluatori L poszsaluari adZ. posse CR. IL B8 pos? est add. placere L 60 At] ut Rgk post adiuuante add. iam CR L

PL 225

222

S. BEDAE

lestis confessionem uerae didicit fidei restat ut confestim optata sanitatis gaudia consequatur. Vnde bene postquam 6 de turba segregat infirmum dominus postquam digitos mittit in auriculas postquam sputo tangit linguam illius subinfertur : Et suspiciens in caelum ingemuit et ait illi : E ffeia, quod. est adaperire. Et statim apertae sunt aures eius et solutum est uin7o culum linguae eius.,Et recte sanaturus aegrotum dominus suspicit in caelum et ingemuit ut ubi nobis speranda salus et qua conpunctionis uel lacrimarum sit deuotione quaerenda ac petenda significet. Suspiciens in caelum ingemuit quia nos quos ad caelestia possidenda creauit longe in terrestria ut nobis 75 deiectos esse doluit ; suspiciens in caelum ingemuit qui a caelestibus gaudiis per terrena oblectamenta discessimus ad haec per gemitus et suspiria insinuaret esse redeundum. Quod autem ait Effeta, id est adaperire, propter aures dicit sanandas quas surditas diutina clauserat sed ad audien80 dum iam tactus patefecit ipsius. Vnde credo mos increbuerit ecclesiae ut sacerdotes ilius his quos percipiendis baptismi sacramentis praeparant prius inter cetera consecrationis exordia de saliuo oris sui nares tangant et aures dicentes, Effeta ; per saliuum quidem oris sui gustum quo initiandi sunt superut ab85 nae sapientiae designantes per tactum uero narium iectis delectationibus noxiis solum Christi semper amplectantur odorem de quo dicit apostolus, C/wisti bonus odor sumus Deo in omni loco, et ut meminerint se iuxta exemplum beati Iob donec superest alitus in eis et spiritus Dei in naribus eov

9I

rum non loqui iniquitatem labiis nec lingua mendacium meditari debere ; porro per tactum aurium ut relicto auditu linguae nequam audiant uerba Christi et faciant ea similes uiro prudenti qui aedificauit domum suam supra petram. Et unusquisque nostrum, fratres carissimi, qui baptisma Christi rite suscepit hoc ordine consecratus est, omnes qui idem salu- IBI tare lauacrum uel proximo hoc paschae tempore uel aliquando 236 alias rite suscepturi sunt ipso sunt ordine consecrandi. Vnde multum necesse est ut quod dominus in nobis propitius abluere et sanctificare dignatus est ipsi passim contaminare et

87 II Cor. ii, 15.

89 Iob xxvii, 3-4.

92 Matth. vii, 24.

63 fidei didicit L 64 obtata $, oblata IL 65-66 misit R. 66 post illius add. continuo C R LL 68 prius Et om.g& post caelum add. et g € illi oz. R. 69 aperti .9 70aegrum C R Lg & 71 suspexit C IL 92 quia C quaetenda oz. IL 73 ac petenda] appetenda IL quia sque «0 ingemuit om. R. 7* post gemitus add. est quaerenda IL 48 apetire $* g & 80 post tactus add. autes C credimus quod C L increbuetit mos C mos oz. I. 81 petcipiendos R 83 tangunt C, tangent I. Ephéta IL 86 amplectentut Ae, 88 Deo oz. L 89 halitus g natibus] auribus R 90 linguam IL 92 ea faciant R. ueto R. 93 suam oz. R. 95 qui idem] quidem qui C R. g 96 hoc ozz. R LL 98 est necesse IL

HOMELIA II, 6

223

100 pro nihili profanare timeamus sed et si qui caenum nequitiae . sordidantis incidimus festinemus rursum lacrimarum et paenitentiae fonte mundare. Renouemus autem puritatem quam nobis auditu fidei diuinitus constat fuisse conlatam cauentes illud apostoli quod quibusdam exprobrans ait : E? a ueritate 105 quidem auditum auertent ad fabulas autem comuertentur. Cohibeamus linguam a malo quae confessione fidei sanctificata est ; timeamus in ipsa in qua benedicimus Deum et patrem maledicere homines qui ad similitudinem Dei facti sunt. Qui enim putat se religiosum esse et non refrenans linguam suam iro huius uana est religio. Ecce enim dicitur quia apertae sunt aures eius et solutum est uinculum linguae eius et loquebatur recte. Qui ergo recte loqui baptismatis nostri tempore didicimus corde credendo ad iustitiam ore autem confessionem faciendo ad salutem curandum summopere est ne post 11; baptisma ad iniusta et noxia uerba declinemus. Si enim ipso iudice adtestante omme uerbum otiosum quod locuti fuerint homines reddent rationem de eo in die iudicii, quid putamus fieri de illis qui non solum otiosa sed et criminosa loquuntur qui inpudicitiae iactantiae blasphemiae et quod maxime nimis 120libet detractionis sermonibus seruire non timent qui proferunt mendacia testes fallaces qui seminant inter fratres discordias? Non solum a malis aures linguamque satis est castigare loquelis si non etiam iuxta psalmistam inclinemus aurem nostram in uerba oris Dei, si non os nostrum loquatur 12; Sapientiam et meditatio cordis nostri prudentiam. Sed et cunctos simul interioris exteriorisque hominis nostri sensus quia cuncti in baptismo abluti sunt oportet mundos ac bonis operibus

seruemus

insuper

ornatos

semper.

Curato autem

surdo et muto uideamus quid sequitur : Et fraecepit, inquit, illis me cui. dicerent. Quanto autem eis 130 praecipiebat tanto magis plus praedicabant et eo amplius admirabantur dicentes : Bene omnia fecit ; et surdos fecit audire et mutos loqui. Quare, fratres carissimi, haec acta credamus ? Numquid aestimandum est quod unigenitus Dei filius signum 104 II Tim. iv, 4. 116 Matth. xii, 56.

105 Ps. 55, 14. 123 Ps. 77, 1.

108 Iac. i, 26. 124 Ps. 48, 4.

113 Rom. x, 10.

100 nihilo g — profanati L quid R 101 sordidantes .$* g* 102 mundati CR Lg — por? Renouemus a44. auditum L putitate qua I 103 auditus L fuisse constat R conlatus IL 107 poszerius in 072. g 109 et oz. CRLg 111 eius linguae R. 112Quia C loqui tecte C 114 salutem] iustitiam L, 115 iniustitiam IL 117 de eo rationem C — diem L 117118 de illis fieri R LL 119 plasphemiae $ ^ nimis] miseros CR L sup. nimis zd. miror qui(libet) g 122 Nec CR L pos? Nec add. sufficit C 123 iusta RL satis est] saltim C sat Rg pos! solum add. autem g 125 nostri] mei R 126 simul] similes L 127 ac om. g 128 insupet oz. 132132 et oz. C 130 inquit oz. I. sempet ornatos C R. I, g CRL 133 et mutos fecit loqui et surdos audite R..— 133 pos; carissimi add. quare R 134 po;; Numquid add. nam C Rg .— unigenitus] unicus R L Dei oz. R. L

224 135

140

S. BEDAE

faciens et abscondi hoc uoluerit et contra uoluntatem illius sit patefactum in turbas nec potuerit silentio signum tegere si uellet quod potuit facere cum uoluit ? An forte nobis exemplum dare uoluit ut uirtutum opera facientes uitium lactantiae per omnia gloriamque uitemus humanam ne bona nostra actio per inanem uulgi fauorem supernae retributionis munere priuetur. Et tamen sciamus opera nostra, si digna imitatione sunt, nullatenus posse celari sed ad utilitatem frater-

nae correctionis ipso dispensante patefieri qui dicit : Non polest ciuitas abscondi. supra montem posita ; et alibi : QuoEt re uera 145 niam quae in tenebris dixistis in lumine dicentur. atio praedispens ci domini est genda ita omnimodis intelle bona quasi t aestime quis dictum tamen ita non Quod cepti. facientes fraternos cauere debeamus aspectus cum dominus dicat : Luceat lux uestra coram hominibus ut wideant opera 150 uestra bona ; sed ut per opera quae fratribus ostendimus non laudem ab illis sed profectum quaeramus est enim quod sequitur : Et glorificent patrem uestrum qui in caelis est. Nam qui ea intentione bona ostendent opera ut ipsi solum laudentur non autem ut laudantes in bono proficiant neque ut pater nimirum illa terribili 155 qui in caelis est glorificetur tales sunt dico uobis vecepeAmen : dicitur qua di plecten increpatione runt mercedem suam. Sed et hoc dicendum quia si illi uirtutes dominicas tacere nequeunt qui tacendi praeceptum acceperant multo amplius sit nobis diuinae gratiae praeconiis sem160 per insistendum qui cotidianis inuicem nos uerbi caelestis alimoniis reficere praecipimur dicente apostolo Iohanne : Qui audit dicat ueni ; id est qui gratiam supernae aspirationis mente concipit qui uerbum exhortationis quo utiliter proximum confortare ualeat didicit nequaquam bonum quod nouit silentio abscondat sed ipsum protinus fratribus aperiendo communicet. Si enim ea quae nouimus benigne proximis dicere bona non neglegimus, aderit ille /» quo sunt omnes thesauri. sapienliae et scientiae absconditi et quod nunc ex parte nouimus ad perfectum nobis lumen ueritatis intimare dignabitur lesus 170 Christum dominus noster unigenitus patris qui cum eo uiuit et regnat in unitate spiritus sancti Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. 143 Matth. v, 14. 161 Apoc. xxii, 17.

144 Luc. xii, 3.

167 Col. ii, 5.

149 Matth. v, 16.

156 Matth. vi, 5.

168 I Cor. xiii, 9.

137 cum] quod R 136 patefactum] prolatum R 135 hoc add. sup. lin. 5! 139 uitamus L 141-142 imitatione] mutatione R. 143 fieri 138 uicium .$ 146 pos? omnimodis a44. 145 dixistis in tenebris R L 144 super £ L 149-150 uestra bona opera IL 148 fos? dominus adZ. lesus C CR Lg ita 153 ostendunt CR Lg CR Lg i5iills]alis L. ^ o5 quaeramus adZ. hoc 156 Amen amen R L. 187 etoz. L 158 tacendi] tacendum L, — acceperunt 159 semper oz. C L 160 qui oz. R uerbis R* 163 concepit R 164 bonum oz. LL 165 abscondi L 170 dominus] Deus 167 sunt ozz. .$ noster oz. 5 L 171 in «que Deus oz. L. unigenitus patris ozz. LL

PL 257

HOMELIA 7 IN VIGILIA

PASCHAE*

(Matth. xxviii, 1-10) Vigilias nobis huius sacratissimae noctis sicut ex lectione euangelica, fratres carissimi, audiuimus resurrectio domini ac saluatoris nostri dedicauit. Iuste etenim hanc pro eius amore uigiliis celebremus et hymnis qui pro nostro amore in ea dormire in morte ac de morte uoluit excitari nam sicut apostolus ait : Mortuus est propter delicta nostra, et resurrexit propter iustificationem nostram. Quod ipso quoque facto temporis quo uel mortuus est in cruce uel a mortuis resurrexit ostendit. Circa horam quippe nonam cum inclinata iam esset IO ad uesperam dies et tepefactus a meridiano feruore radius solis mysterium uictoriosissimae passionis consummauit euidenter se insinuans propter auferenda scelera quibus a diuina luce ac dilectione in huius noctem peregrinationis incidimus crucis subisse patibulum. Surrexit mane prima subbati quae docens se nos a morte P: II nunc dies dominica uocatur manifeste felicitatis esse perperpetuae lucem in s resuscitato animae . ducturum. Sed aliud nobis memorabile mysterium tempore suae passionis sepulturae et resurrectionis intimare curauit. Sexta quippe feria crucifixus est sabbato quieuit in sepulchro surrexit a mortuis significans electis suis per sex 20 dominica huius saeculi aetates inter pericula persecutionum bonis operibus insudandum in alia autem uita quasi in sabbato per3 sqq. Aug., serz. (ed. Morin, 451-60).

6 Rom. iv, 25 (et cf. I Cor. xv, 3).

CP L facto] statu ? ipsum C P 4 celebramus C P L 1 nobis ozz. C 13 ac] et 12 auferenda] ad offerenda .$* 10 uesperum C 9 erat C 19 pos? mysterium add. dominus L CP L 17 os? Sed ad. et CPI L sabbati L insudantes 22 L CP resurrexit 20 C requieuit ILLO TEMPORE : VESPERE AVTEM SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM.IN FVLGVR ET VESTIMENTA... VENITE SABBATIQVAE LVCESCET.. ERAT ENIM ASPECTVBS EIVS SICVT ILLI AVTEM ...IBI ME VIDEET VIDETE... PRAECEDIT VOS... ET GAVDIO MAGNO... DICENS : HAVETE. 8 BVNT. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN VIGILIA PASCHAE. TEMPORE : VESPERE SABBATI... LEOTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO VENITE ET VIDETE... PRAECEDIT ERAT ENIM ASPECTVS EIV8 SICVT FVLGVR ET VESTIMENTA.. ME VIDEBVNT. OMELIA LECTIONIS VOS IN GALILEAM. ET RELIQVA V8QVE ITE NVNCIATE... IBI EIVSDEM. € P XXI. OMELIA DOMNI BEDAE IN VIGILIA PASCHAE. VESPERE BABBATI... ERAT LECTIOSANCTIEVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE: QVOD.IESVM QVAERITIS8 QVI CRVCIENIM ASPECTVS8 EIV8 BSICVT FVLGVR ET VESTIMENTVM EIV8... IBI ME VIDEBVNT. OMELIA DICENFIXVS8 EST... VENITE ET VIDETE... PRAECEDET VOS... AVETE... L DA IN DIE RESVRRECTIONIS DOMINI.

* Omnes fere lectionatii hanc lectionem vigiliae resurrectionis domini nostri Iesu Christi assignant. Vide et notam ad sequentem homeliam.

PL 155

PL 134

226

25

350

35

S. BEDAE

petuo requiem animarum sperandum porro in die iudicii quasi in die dominica corporum quoque inmortalium receptionem esse celebrandam in quibus deinceps animae superno gaudio sine fine fruantur. Quod autem in lectione euangelica dictum est quia sanctae mulieres uespere quae lucescet in prima sabbati uenerunt uidere sepulchrum ita intellegendum est quia uespere quidem uenire coeperunt sed lucescente mane in prima sabbati ad sepulchrum peruenerunt, id est uespere aromata parauerint quibus corpus domini unguere desiderabant sed parata uespere aromata mane ad sepulchrum detulerint. Quod Matheus quidem breuitatis causa obscurius posuit sed euangelistae alii quo ordine sit factum euidentius ostendunt. Sepulto namque sexta feria domino reuersae a monumento mulieres parauerunt aromata et unguenta quamdiu operari licebat et sabbato quidem siluerunt secundum mandatum sicut Lucas aperte designat. Cum autem transisset sabbatum uesperaque aduenientetempusoperandi redisset mox promptae

deuotionem emerunt quae minus parauerant aromata sicut Marcus commemorat ut uenientes unguerent eum et

40 ad

45

$0

55

ualde mane una sabbatorum uenerunt ad monumentum. Quaerendum autem cur noctem dominicae resurrectionis euangelista describens ait, Vespere autem sabbati quae lucescit in primam sabbati, cum consuetus ordo temporum habeat uesperam magis tenebrescere in noctem quam in diem lucescere. Sed mystice loquens euangelista quantum dignitatis haec sacratissima nox de gloria deuictae mortis acceperit insinuare studuit dum eius exordium quo deuotae Christo feminae in obsequium illius uigilare coeperunt in sequentem iam diem lucescere perhibuit. Nam dominus auctor et ordinator temporum qui in ultima noctis huius parte surrexit totam eam nimirum eiusdem resurrectionis luce festiuam reddidit et coruscam. Siquidem ab exordio mundanae creationis usque adhuc ita temporum cursus distinguebatur ut dies noctem praecederet iuxta ordinem uidelicet primae conditionis. Hac nocte per mysterium resurrectionis domini temporum ordo mutatus est. Nam quia nocte surrexit a mortuis die uero sequenti eiusdem resurrectionis effectum disci37 Luc. xxiii, $6. — 40 Marc. xvi, 1. — 43 sqq. Aug,., ser;z. 221 (PL XXXVIII, 1089-90).

»

26 in lectione euangelica oz. L euangelica] dominica C 97 pos! uespere add. sabbati CP .L luceseit CPL 29 post coeperunt add. parauerunt aromata I in oz. L 30 uenerunt C 81 parauerunt C P ungere CPL 32detuerunt CP 39promptaC PL 40adozm.CP L deuotione (CODEIE 41 ungerent C L 43 pos? Quaerendum add. est IL 44 discribens 8s 45 prinaC P L 46 uesperum C 47-48 dignitas .$* 48-49 accipetit My 52 huius noctis LL 53 eam] etiam C P L 55 ad hoc P 5? pos? Hac add. autem C PL 59 sequente LL

PL 155

HOMELIA II, 7

227

6o pulis ostendit ac participato cum eis conuiuio ueritatem uirtutis eis mirantibus simul et gaudentibus astruxit rectissime nox illa sequentis diei coniuncta est luci ac sic temporum ordo statutus ut dies noctem sequatur. Et quidem aptissime quondam diem sequebatur nox quia homo a luce paradisi peccando 65 lapsus in huius saeculi tenebras aerumnasque decidit aptissime nunc dies sequitur noctem quando per fidem resurrectionis a peccati tenebris et umbra mortis ad lucem uitae Christo largiente reducimur. Quapropter necesse est, fratres carissimi, ut qui noctem hanc praecipuam gratia dominicae resurrectio7o nis inlustratam cognouimus ipsi quoque curemus sollicite ne qua eius particula nostro in corde tenebrescat sed tota lucescat in diem et nunc uidelicet nobis uigilias eius dignae deuotione laudis agentibus et conpletis quoque uigiliis sobria ac pura conscientia diei dominicae paschalia festa expectan75 tibus.

$o

8;

go

o;

1oo

Venit, inquit, Maria Magdalene et altera Maria uidere sejulchrum. Duae unius nominis eiusdemque amoris ac deuotionis feminae quae dominicum uenerunt inuisere sepulchrum duas fidelium plebes Iudaicam scilicet et gentilem designant quae uno atque indissimili studio passionem resurrectionemque sui redemptoris quacumque eius ecclesia per orbem diffusa est celebrare desiderant. Quod autem terrae motus resurgente domino de sepulchro sicut etiam moriente in cruce factus est magnus significat terrena prius corda et a PL caelesti spe deiecta per fidem passionis ac resurrectionis eius 156 concutienda ad paenitentiam ac saluberrimo pauore permota ad uitam sublimanda perpetuam. Quod angelus aduenit obsequium suae seruitutis quod domino debuit exsoluit. Quia enim Christus Deus et homo est inter acta humanitatis eius semper angelorum ministeria Deo dedicanda sunt sicut inquisita sancti euangelii copiosissime probat historia. Reuoluit autem lapidem non ut egressuro domino ianuam pandat sed ut egressus eius iam facti hominibus praestet indicium. Qui enim mortalis adhuc clauso uirginis utero potuit nascendo mundum ingredi ipse absque ulla dubietate iam factus inmortalis clauso licet sepulchro potuit resurgendo exire de mundo. Nec praetereundum quare testis dominicae resurrectionis angelus sedens apparuerit cum is qui natiuitatis eius mundo gaudium euangelizabat iuxta pastores stetisse legatur. Stare quippe pugnantis est sedere regnantis. Et recte stans appa-

88-941 Hieron. is Math. (PL XXXVIII, roro) ; 247 (1157) ToXSXSVAET 217):

XXVI, 225). 98 Luc. ii, 9.

93-96 Aug., serz. 191 (PL 99-100 Greg., oz. in eu. (PL.

61cius CP L 62si P 63 pos statutus add. est C — quandam .$ 69 quia CPL $3quaque P 74 dominici CP L/ 76 Magdalena CP — 82 est oz. CL desiderat CPL 84aom.P S862ac]a.$* S8absolut C . 90 dedi-

228

S. BEDAE

ruit angelus qui aduentum domini in mundo praedicabat ut etiam stando signaret quia is quem praedicabat ad debellandum mundi principem ueniret recte praeco resurrectionis eius sedisse memoratur ut etiam sedendo figuraret eum superato 105 mortis auctore sedem regni iam conscendisse perpetui de qua ipse paulo post discipulis apparens ait : Daía est mili omnis Potestas in. caelo et in lerra ; et euangelista Marcus : Et

IIO

11$

dominus quidem, inquit, Postquam. locutus est eis adsumplus est in caelum et sedit a dextris Dei. Sedebat autem super lapidem reuolutum quo ostium monumenti claudebatur ut claustra inferorum sua illum uirtute deiecisse ac superasse doceret quatenus omnes quos ibi suos inuenisset ad paradisi lucem requiemque subleuaret iuxta illud propheticum : T quoque in sanguine testamenti tui. el. eduxisti winctos tuos de lacu in quo non est aqua.

Evat aspectus eius sicut fulgur et uestimenta eius sicut nix ut ipso quoque habitu ac uultu significaret quia is cuius gloriam resurrectionis nuntiabat et terribilis ad damnandum reprobos et benignus esset ac blandus ad consolandum electos. 120 In fulgure etenim terror timoris in niue autem blandimentum candoris exprimitur. In cuius iudicium diuinae discretionis ipse quoque angelus qui apparuit et custodes sepulchri impios timore perterret ac mortuorum instar terrae prosternit et uisitatrices eiusdem sepulchri piissimas benigna consolatione 125 refouet ac ne paueant confortat. Insiuper etiam familiari affatu prior ipse quia sciret eas Iesum quaerere dicit et quia iam surrexit addit mox etiam ipsas honorifico ac laetissimo subditas ministerio gaudium resurrectionis eius euangelizare praecipit. Et quam felices feminae quae angelico doctae ora130 culo triumphum resurrectionis mundo adnuntiare meruerunt ac mortis quam Eua serpentino seducta affatu contraxit imperium praedicare dirutum. Quanto feliciores animae uirorum PL pariter et feminarum quotquot in die iudicii percussis pauore 157 ac digna ultione reprobis ipsae caelesti gratia adiutae trium135 phare de morte et gaudium beatae resurrectionis intrare meruerint. Currentibus autem eis euangelizare discipulis occurrit Iesus easque salutat ostendens se omnibus iter uirtutum inchoantibus ut ad salutem peruenire queant adiuuando occurrere. 106 Matth. xxviii, 18. 107 Marc. xvi, 19. Greg., Dozz. in eu. (PL LXXVI, 1171).

113 Zach. ix, rr.

118 sqq.

canda sunt] debita non desunt CP L 105 consedisse C 108 pos? quidem add. lesus P inquit oz. P 109 estoz..$ . sedet CP L 112 quatenus omnes ozi. C 114 et oz. CP L 116 505; Erat add. autem IL 117 cui 5* 120 fulgore P enim P autem oz. C L 121 indicio C 122 qui oz. CPI appatet C de sepulchro C 123 prosternet 5 125-126 affectu 6 126 priu: quia] qui 5 L!, quae L* 127 sutrexerit C 129 praecepit JP TE, 134 ipse P 137 ostendat .$, ostendit P LL 138 pos; salutem add. perpetuam C P LL

HOMELIA II, 7 140

lllae autem

220

accesserunt el. tenuerunt edes eius. Videamus,

fratres, in domino resurgente a mortuis ueritatem nostrae carnis uideamus gloriam nouae incorruptionis. Superius quippe lectum est quia clauso surrexit monumento ; nunc autem le-

gitur quia mulieres tenuerunt pedes eius et adorauerunt eum. 145 Surrexit enim clauso ostio monumenti et exiit ut inmortale iam

factum doceret esse corpus quod in monumento clausum fuerat mortuum ; tenendas mulieribus praebuit plantas ut ueram se ostendere carnem quae a mortalibus tangi possit intimaret. Ite, inquit, wuntiate fratribus meis ut eant in. Galilaeam ;

i50 2bi me widebunt. O mira pietas saluatoris mira benignitas! Quos ante passionem discipulos et aliquando etiam seruos uocare consueuerat hos post resurrectionem fratres suos appellat ut eiusdem se humanitatis quam et ante habuerat habitum resurgendo resumpsisse monstraret et illos quoque ad prome15; rendam sperandamque in sua carne coronam inmortalitatis qua ipse praeminebat erigeret. Sane quod se in Galilaea uidendum a discipulis praedixit et sicut sequentia sancti euangelii declarant exhibuit etiam in hoc mystice et uirtutem suae resurrectionis et nostrae profectum uitae spiritalis insinuat. 16o Galilaea quippe transmigratio facta interpretatur. Et bene in Galilaea uidetur a discipulis qui iam de morte ad uitam de corruptione ad incorruptionem de poena transmigrauerat ad gloriam ut uictoriam resurrectionis non solum ostensione corporis et exhortatione sermonis sed nomine quoque loci in quo 16; appareret et loqueretur commendaret. Sed et ipsi gaudio re-

surrectionis eius ita solum tunc frui ualemus si nunc de cor-

ruptela uitiorum ad uirtutum opera transmigrare satagimus.

Vnde curandum summopere est, fratres mei, ut quia resurrectionis domini et saluatoris nostri tempus cognouimus quia

17o eius sollemnia celebramus continuis bonorum operum profectibus ad contemplandum eius celsitudinem transmigremus quia nostrae

resurrectionis

tempus

ignoramus

quod tamen

futurum nullo modo ambigimus et omni quidem tempore et hac praecipua nocte sollicitas pro eius expectatione uigilias 17; agamus. Obsecremus misericordiam illius qui susceptam pro nobis humiliter mortem mox sublimiter superauit ut nostrae nos tempore resurrectionis de morte ad uitam transmigrare 160 sqq. Gteg., Jozz. in eu. (PL LXXVI, 1172). 144 mulieres oz. C 145 hostio 5 148 posset CP L 151 etiam oz. L 152 suos oz. CP L 153 post ut add. et P 156 quia .$ C* 157 a om. C sancti ozz. C — post euangelii add. uerba L 158 uirtutem] ueritatem ig 161 morte] uirtute C — 162 transmigtauerat oz. C 168 gaudiis C 166 ualebimus C I 168 mei] carissimi C 169 nostti oz. C agnouimus GV 143 post posterius et add. in CP L 174 praecipue P L 1785 pos agamus add. et C

230

S. BEDAE

concedat. Rogemus eum qui pascha nostrum immolatus est Christus ut et inchoata paschalis gaudii sollemnia nos digne 180

185

190

195

200

205

210

peragere et per haec contingere ad gaudia praestet aeterna. Inter haec uero notandum quod huius sacratissimae noctis ac redemptionis nostrae quam colimus sollemnitas iam olim est in antiquo Dei populo mystice designata. Cum enim idem populus diu fuisset Aegyptia seruitute grauatus nec eum dimittere uellent Aegyptii ad liberum sui conditoris exire seruitium tandem praecepit ei dominus in celebratione paschae immolare agnum eiusque carnes hac nocte assare et edere eius sanguine qui esset fusus in limine postem domorum suarum utrumque ac superliminare perunguere atque intus paratum ac uigilantem horam suae redemptionis expectare. Quod dum faceret ecce dum noctis huius medio dominus adueniens percussis Aegyptiorum primogenitis liberauit populum suum à pondere longae seruitutis atque ad terram promissae olim patriae perduxit iubens eum hanc noctem in memoriam suae saluationis omnibus annis immolatione agni paschalis agere sollemnem. Quae profecto redemptio populi illius spiritalis nostrae redemptionis quae resurgente a mortuis domino in hac nocte conpleta est typum gessit sicut etiam carnales eiusdem populi oppressores Aegyptii diriora nequitiae spiritalis arma designant quibus subiectum sibi genus humanum impia dominatione premebat. Sed ueniens agnus inmaculatus dignatus est immolari pro nobis dedit sanguinem suum nostrae salutis pretium qui morte ad tempus suscepta mortis imperium perpetuo damnauit mirandoque desiderabili spectaculo agnus innocenter occisus leonis qui occiderat uires potenter attriuit. Agnus qui tollit peccata mundi leonem qui intulit peccata mundo confregit, agnus qui nos suae carnis et sanguinis libamine ne pereamus reficit, leonem qui nos rugiens circuiuit et quem de nobis perdat inquirit, agnus qui suae mortis signum frontibus nostris ad discutienda tela mortiferi hostis inposuit. Nam et ideo sanguis agni legalis in limine superliminare et utroque poste domorum in quibus edebatur iussus est poni ut etiam quadripertita sanguinis distinctio quadrifidum dominicae passionis uexillum quo nos signati libera178 I Cor. v, 7. BSoctety, 1915, 65).

206 Ioh. i, 29.

179-180 Sacrament. Greg. (ed. H. A. Wilson, Henry Bradsbaw 183 sqq. Greg., £oz. in eu. (PL LXXVI, 1178) ; Ex. xii.

208-209 I Pet. v, 8.

179 et] ad C nobis L 184 fuisse $* 185 liberam .$* 187 hac] ac .$ 188 sanguinem P postemque C 191 dum oz. C P 196 pos illius ad. sicut Z7 zzarg. C 198 sic C 199 obpressores C duriora C 200-201 impius dominator IL 203 mortem C susceptam C 204 5os? mirandoque add. ac C P.L 205 uites] dentes L* potenter oz. C 206 adttriuit P 209 circuit $1 CP TL pos! inquirit aZ. interimit sup. //g. P! 210 nostris om. C decutienda C P IL 211 50:7 limine 242. et C 214 liberamur z54que 215 libertatis add. in zzzo zzarg. .5?

PL 158

HOMELIA

II, 7

23I

215 mur exprimeret deiecit aduersarium nostrae libertatis et pacis qui insidiatur nobis in occulto sicut leo in cubili suo. Sicut ergo nocte hac immolato agno in Aegypto signatis eius san-

guine domibus fidelium comestis eius carnibus uenit dominus repente et eos qui mysterii caelestis exsortes manebant

pu-

220 niens e contra populum quem sacramentis salutaribus inbutum uidit redemit ita nimirum ita dominus et redemptor noster cum suum pro nobis corpus et sanguinem hostiam patri obtulisset subuertit potentiam diaboli satellitum eius spirituum uidelicet inmundorum audaciam comminuit. Deiecit 225 claustra inferni electos qui ibidem quamuis tranquillitatis sinu tenebantur eruit et hac ipsa noste resurgens a mortuis ad caelestis regni gaudia perduxit impleta prophetia quae dixit: Ascendens in altum captiuam duxit captiuitatem. Nec iustos solum quos apud inferos inuenit abstulit uerum etiam eos 250 quos in carne adhuc positos suos esse cognouit nec non et nobis quos in se credituros in fine temporum praeuidit remedium salutis morte sua ac resurrectione procurauit. Nobis et ante quam crearemur spiritalem uitae alimoniam qua recrea-

mur sacrauit signum uictoriae quo ab hostium insidiis muni23; remur parauit uitae perennis iter quo sequamur aperuit. Vnde et ipsi merito nocte hac redemptionis nostrae memores uigiliis Deo dignis instamus et precibus lectionibus diuinis quae datae nobis gratiae munera narrant audiendis operam damus nouam adoptionis plebem spiritalis Aegypti domino sub24o tractam uni uero domino fonte regenerationis celebramus corpus sacrosanctum et pretiosum agni nostri sanguinem quo a peccatis redempti sumus denuo Deo in profectum nostrae salutis immolamus. Et quia de resurrectionis dominicae simul et redemptionis nostrae mysteriis annua sollemnitate laetamur 245; Studeamus, carissimi, haec eadem mysteria interno amore mentis conplecti haec uiuendo semper tenere haec quasi munda

animalia nunc oris locutione ruminando nunc de cordis penetralibus retractando seruemus et ante omnia talibus uitam ducere curemus actibus quibus nostrae quoque resurrectionis 25o euentum laetantes mereamur aspicere ut cum tuba nouissima 225 sqq. Gteg., Zoz. in eu. (PL LXXVI, 1177).

228 Ps. 67, 19.

216 Sicuti C P 218 commestis C — 219 exortes $* I, —manebat C — 219-220 pos! puniens ad. et C P 220 e oz. C 221 posterius ita om. L 223 pos; diaboli «4. et C P 224 Disiecit P IL, 225 quae P pos; qui add.inferni (sed del.).$ P,ininferni C —pos? quamuis add. in CP L/ 229 reduxit C P L,— 229 eis C 233 tecrearemur C I, 238 quod C PL. 23 insistamus C lectionibusque P 238 audientes P IL demus C 239 dominio C!P L. 240 pos? regenerationis adZ. sacramus missarum sollemnia 4p. Jis. 5?, sanctificatam C, unitam «up. lin. D^ 241 preciosum C nostri oz. C — 242 in profectum oz. C — 244 rcdemptionis] ereptionis C P I 245 mysteria oz. C 246 complecti CL

pos! uiuendo 248 recttactanda

add. recte CP L

C — 24v? ruminanda

CPL

de o».

CPL

PL 159

232

255

S. BEDAE

totum genus humanum excitans ad tribunal iusti iudicis aduocauerit nos a sorte reproborum secernat signum eiusdem iudicis nostri quo sacramur a poena negligentium secernant uigiliae quibus aduentum eius expectamus eisque digna ultione multatis ipse nos ad mansionem supernae pacis quam ante saecula promisit inducat qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti Deus per omnia saecula saeculorum. Àmen. 283 secernant] sepatet C, secernat L ceptae reptobisque C eisque oz. C.

254 post expectamus add. sint illi ac-

HOMELIA

8

DOMINICA RESVRRECTIONIS* (Matth. xxviii, 16-20)

V^

IO

15

20

Euangelica lectio, fratres carissimi, quam modo audiuimus PL et iuxta litteram gaudio plena refulget quia triumphum re- 144 demptoris nostri simul et redemptionis nostrae dona plano sermone describit. Et si hanc enucleatius pertractare uelimus gratiorem in littera fructum spiritalis sensus inditum esse conperimus. Sermo etenim Dei aromatum more quo subtilius quasi terendo et cernendo discutitur eo maiorem internae suae uirtutis flagrantiam reddet. Planum namque est et dulce ad audiendum piis quod d?scipuli abierunt in Galilaeam in montem ubi constituerat llis Iesus et uidentes eum adorauerunt. PL Sed non uacat a mysterio quod dominus in Galilaea post re- 145 surrectionem uel quod in monte discipulis apparuit ut significaret quia corpus quod de communi humani generis terra nascendo susceperat resurgendo iam super terrena omnia subleuatum caelesti uirtute induerit. In monte apparuit ut ammoneret fideles si illic celsitudinem resurrectionis eius uidere cupiunt hic ab infimis cupiditatibus ad superna desideria transire. Nomen uero Galilaeae quid mysterii salutaris contineat crebra patrum expositione notissimum est. Sed non ab re est saepius uerbo repetere quod semper necesse est animo retinere. Galilaea quippe transmigratio facta uel reuelatio dicitur. Vtraque enim interpretatio nominis ad unum finem respicit. Siquidem supra legimus dixisse angelum mulieribus : 21 Greg., Jom. in eu. (PL LXXVI, 1172); Hieron., soz. (PL XXIII, 857)

3 simul u;que nostrae add. sup. lim. $?* — 4 enuclatius. $ —6 comperimus CL 8 fraglantiam C reddit CP L 9 audiendo P 10 constituit C 12 post appatuit add. in monte etenim apparuit 5? (sup. Jin.) L signaret P 13 humani ozz. L, 14 susciperet .$* 15 induceret L* 16 commoneret CP IL fideles a4d. sup. /in. .$? abes 16-17 cupiunt uidere C P IL 17 hinc C! post superna add. studeant 5? (sup. Jin.) L desiderio C 20 uerbis C P pos! tepetere add. id C SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : VNDECIM DISCIPVLI ABIERVNT.. CONSVMMATIONEM SAECVLI. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN FERÍA VI POST PASCHA. S8

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : VNDECIM DISCIPVLI ABIERVNT... VBI CONSTITVIT... DVBITAVERVNT. ET RELIQVA V8QVE ET ECCE... CONSVMMATIONEM [4 SAECVLI. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM. LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE ERVNT.. CONSTITVERAT EIS.. LOCVTV8 EST EIS ET RELIQVA. XXIV. P RIA VI. IN PASCHA. LECTIO SANCTI EVANGELII ABIERVNT.. DVBITAVERVNT.

SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO ET RELIQVA. OMELIA. L

: VNDECIM DISCIPVLI ABIOMELIA DOMNI BEDAE FEi

TEMPORE

: VNDECIM

DISCIPVLI

* In libris liturgicis Gallicis pericope haec cum supetiore uigilia paschae legenda coniuncta est. Euangeliarium $. Cuthberti dominicae ipsi paschae hanc assignat. 17

B.

234

S. BEDAE

Ite dicite discipulis eius quia surrexit, el ecce $raecedet os

25

30

3-

40

5

5I

in Galilaeam ; ibi eum uidebitis. Et nunc euangelista narrante cognouimus quia abierunt discipuli in Galilaeam et uidentes eum adorauerunt. Quid est ergo quod dominus Iesus praecedit discipulos in Galilaeam ut uideatur ab eis sequuntur illi et uidentes eum adorant nisi quia Cristus surrexit a mortuis primitiae dormientium ? Sequuntur hi qui sunt Christi et ipsi in suo ordine ad uitam transmigrant ibique eum uidentes adorant quem in specie suae diuinitatis contemplantes sine fine conlaudant. Cui uisioni congruit illud quod Galilaea etiam reuelatio interpretatur. Tunc etenim veuelata facie sicut apostolus testatur gloriam domin? speculantes in eandem imaginem iransformamur quicumque modo reuelamus ad eum uiam nostram eiusque uestigia fide non ficta sequimur. Et uidentes, inquit, eum adorauerunt quidam autem dubitauerunt. Si quaerimus unde dubitauerunt qui uidentes dominum dubitauerunt, nulla magis causa occurrit quam ea cuius Lucas meminit cum ipso resurrectionis suae die discipulis eum apparuisse narraret : Conturbati uero, inquit, et conterriti existimabant se spiritum widere. Videntes ergo dominum cognoscunt et quia hunc Deum esse didicerant dimissis in terram uultibus adorant. Sed inerat mentibus eorum non contemnenda dubietas quia se non corpus in quo passus est resuscitatum sed spiritum quem finita passione tradidit solum uidere putabant. Vnde confestim magister pius et eos qui iam crediderunt in fide confortat et illos qui adhuc dubitauerunt ad fidei gratiam conuocat omnibus scilicet intimans ad quantam gloriae magnificentiam adsumpta pro hominibus et morti data humanitas resurgendo peruenerit. Data est sihi, inquit, omn?s potestas in caelo et «n terra. Non enim haec de coaeterna patri diuinitate sed de adsumpta loquitur humanitate quam suscipiendo minoratus est paulo minus ab angelis et in qua resurgendo a mortuis gloria et ho- PI? nore coronatus est et constitutus super opera manuum patris

6o

omniaque subiecta sub pedibus eius. Inter quae omnia etiam mors ipsa quae ei ad tempus praeualere uisa est eius pedibus substrata est. Quod ergo psalmista de domino resurgente a mortuis ait patri, Ommia subiecisti sub pedibus ejus, hoc est utique quod resurgens ipse dominus ait discipulis, Data est mihi omnis potestas in caelo et in terra. Et quidem etiam prius quam a morte resurgeret nouerant in caelo angelicae 24 Matth. xxviii, 7. 29 I Cor. xv, 20. 34 II Cor. iii, 18. 36 Ps. 36, 5. 37 I Tim. i, 5. 42 Luc. xxiv, 57. B5 sqq. Ps. 8, 6-7. 24 resurrexit P praecedit C L 27 dominus ras. ex cod. C 29 resurrexit T. 30 505? Sequuntur add. autem 5? (sup. Jin.) C P.L 31 pos! uitam add. de motte $5? (sup. Jin.) C (in zar.) 32 quem] quia CP IL 36 transformabimutr (6 ad] ac .5* 37 eiusque] usque 5* sequamur .5! 44 qui 5* terra (GE. 48 crediderant C* 50 quantum .$ 52 resurgenda IL B4 patris (es 62 dominus ipse C 64 angelicae in caelo CP L

146

HOMELIA II, 8

235

65 uirtutes iure se subditas homini quem a suo conditore specialiter adsumptum esse uidebant ; sed caeci in terra homines dedignabantur ei subici quem communi secum mortalitate cognouerant indutum contemnebant eius uirtutem in miraculis

intellegere diuinam cui infirmitatem in passionibus inesse cer7o nebant humanam. Propter quod benigne mediator ipse Dei et hominum etiam hominibus in terra notum fieri uolens quod data sit ei omnis potestas in caelo et in terra quatenus et ipsi cum angelis in caelo uitam possent habere perennem misit doctores qui cunctis per orbem nationibus uerbum uitae 75 praedicarent. Euntes, inquit, docete omnes gentes baptizantes eos dn nomine jatris eb fülii et spiritus sancti docentes eos seruare omnia quaecumque mandaui uobis. Rectissimus autem ordo praedicandi et modernis quoque praedicatoribus ecclesiae diligen8o tissime sectandus ut primo quidem doceatur auditor deinde fidei sacramentis inbuatur deinde seruandis domini mandatis ex tempore liberius instruatur quia neque indoctus quisque et ignarus christianae fidei potest eiusdem fidei sacramentis ablui neque lauacro baptismi a peccatis emundari 8; sufficit, si non post baptisma studeat quisque bonis operibus insistere. Prius ergo docere gentes, id est scientia ueritatis instituere, ac sic baptizare praecipit quia et : Sene fide inpossibile est blacere Deo ; et : Nisi quis venatus fuerit ex aqua et spiritu sancto, non Potest introire in regnum Dei. Ad extremum go uero subiungit : . Docentes eos seruaye ommia quaecumque mandaws uobis. Quia sicut corpus sine spiritu mortuum, est 4a et. fides sine operibus mortua est. Quanta autem merces piae conuersationis quale pignus futurae beatitudinis etiam in praesenti fidelibus o; maneat subsequenter insinuat dicens : Ecce ego uobiscum sum omnibus diebus usque ad consummaHonem saeculi. Libet autem conferre huic testimonio quod Marcus ait ; Et dominus quidem postquam locutus est adsumptus est in caelum et sedit a dextris Dei. Quia enim ipse 1co Deus et homo est adsumptus est in caelum humanitate quam de terra susceperat manet cum sanctis in terra diuinitate qua terram pariter implet et caelum manet autem omnibus diebus usque ad consummationem saeculi. Ex quo intellegitur quod 120 I Tim. ii, 5. 80 sqq. Hieron., iz Marb. (PL XXVI, 226-7). X196. 88 Ioh. iii, 5. 92 Iac. ii, 26. 98 Marc. xvi, 19.

87 Heb.

84 emun78 ordo oz;. P CPL quia 71 etiam ozz. C 70 ipse oz. C 91 omnia 89 sancto ozz. C P 87 instruere C I 86 scientiam P date 5 98 pos? 97 ferte C IL 96 Etecce C — sum oz. 5 94fidelis .$* om.C CP L.— 101 manetque C estadd.eis P ^ 99 et 4:q4£ 100 caelum oz.

236

S. BEDAE

PL usque ad finem saeculi non sunt defuturi in mundo qui 147 10$ diuina mansione et inhabitatione sint digni. Nec dubitandum eos post huius saeculi certamina manere cum Christo in regno qui in saeculo certantes Christum in sui cordis hospitio meruerunt habere mansorem. Notandum interea quod praesens ubique diuina maiestas aliter electis suis aliter adest inconprehenIIO reprobis. Adest enim reprobis potentia naturae intellegit antiqua et nouissima sibilis qua omnia cognoscit . Adpraeuidet m singuloru uias omnes et longe a es cogitation est electis gratia piae protectionis qua illos specialiter per praesentia dona uel flagella quasi filios pater erudit atque ad 115 possessionem futurae hereditatis erudiendo prouehit. Adest electis ut scriptum est : Juxta est. dominus his qui tribulato sunt corde et humiles spiritu saluabit. Adest reprobis ut praemissum est : Vultus autem domini super facientes mala ut perdat de terra memoriam eorum. Vnde necesse est ut semper in opeI20 ribus nequam paueant mali quorum etiam cogitationes singulae conspectui districti iudicis patent semperin operatione iustitiae et in his quae propter iustitiam patiuntur gaudeant boni quibus Deum diligentibus omnia cooperantur in bonum et in quacumque tribulatione positis numquam eius pietas abest 125 cui canitur in psalmo ; 77b? emim derelictus est pawper, puillo tu eris adiutor ; contere brachium peccatoris et maligna. Quam pietatis suae praesentiam non tantum nobis uerbo promisit sed et euidentibus designauit indiciis cum post resurrectionem suam discipulis saepius usque ad diem qua caelos petiit apparuit eorumque animos ammonendo increpando spiritus sancti donum tribuendo roborauit. E quibus quidem apparitionibus decem solummodo in euangelistarum scriptis inuenimus sed plures fuisse docet apostolus dicens : Ef resurvexit teria die secundum. scripturas el. wisus est. Cephae et ; deinde uisus est lus quam quingentis fra135 ost haec undecim tribus simul deinde uisus est et Iacobo deinde apostolis omnabus ; nouissime autem omnium

I40

tamquam

abortiuo uisus est et

mihi. Quibus enim locis uel temporibus factae sunt uisiones quas commemorat ignoramus ; tantum scimus quia quod sibi nouissime uisum esse dominum confirmat post ascensionem eius factum est uel quando illum de caelo alloquens de persecutore doctorem ecclesiae fecit uel quando in paradisum et 108 116 133 142

sqq. Aug., de serz. dom. (PL. XXXIV, 1277). 111-112 Ps. 1358, 5, 3-4. Ps. 55, 19. 118 Ps. 55, 17. 123 Rom. viii, 28. 125 Ps. 9, 35-36. I Cor. xv, 4-8. 141 Act. ix, 4; Aug., serz. 278 (PL XXXVIII, 1269). II Cor. xii, 4.

104desunt$?futuri(de-/5745s.)5 ^ 105habitationeC — 107hospicio.S 110 Adest] Aliter C — potentiae C natuta CL, 111 quiaL 113 quia P L.. 125 5ost enim adZ.domine L, 127 tantum] tam C 128 et oz. 130 petit C 131-132 appatationibus. 133edocetC 133-134surrexit C* — 136 pos/simul ad4. ex quibusmulti manent usque adhuc C etoz.C L 140nouisimum C . uisum ozz. P

HOMELIA II, 8

237

tertium caelum raptus audiuit archana uerba quae non licet homini loqui ;et sicut alibi dicit mysterium euangelii quod 145 ab homine non accepit per reuelationem Iesu Christi didicit. Decies uero uisum ut diximus post resurrectionem dominum euangeliorum nobis et actuum apostolorum prodit historia ubi ipso resurrectionis suae die quinquies apparuisse legitur. Primo quidem Mariae Magdalenae flenti ad monumentum ; 150 deinde eidem Mariae et alteri eiusdem nominis feminae regredientibus a monumento nuntiare discipulis quae ibi conpererant occurrens apparuit ; tertio Simoni Petro ; quarto Cleophae et socio eius cum quibus ipse gradiens in Emaus ibidem in panis fractione cognitus est qui mox reuersi Hieroso155 limam inuenerunt discipulos loquentes quia surrexit dominus uere et apparuit Simoni, nam plenius alibi quando Simoni apparuerit non legitur ; quinto apparuit eis in eodem loco ianuis clausis ubi non erat Thomas ; sexto post dies octo quando erat cum eis et Thomas ; septimo piscantibus ad mare Tiberi160 adis ;octauo in monte Galilaeae quod hodierna lectione audiuimus; nono recumbentibus ilis undecim apparuit die quo ascendit in caelum ; decimo uiderunt

165

170

175

quentibus ; adest et nobis modo 180

eum

ipsa die non iam

in terra positum sed eleuatum in aera caelosque petentem dicentibus sibi angelis: Szc ueniet quemadmodum. widistis eum euntem n caelum. Hac ergo frequentia corporalis suae manifestationis ostendere uoluit dominus ut diximus in omni loco se bonorum desideriis diuinitus esse praesentem. Apparuit namque ad monumentum lugentibus ; aderit et nobis absentiae eius recordatione salubriter contristatis. Occurrit reuertentibus a monumento ut agnita resurrectionis gaudia praedicarent ; aderit et nobis dum bona quae nouimus proximis fideliter adnuntiare gaudemus. Apparuit in fractione panis his qui se peregrinum esse putantes ad hospitium uocauerunt ; aderit et nobis cum peregrinis et pauperibus quaecumque possumus bona libenter inpendimus ; aderit et nobis in fractione panis cum sacramenta corporis eius uidelicet panis uiui casta ac simplici conscientia sumimus. Apparuit in abdito de sua resurrectione loeius dono idem agentibus ;

aderit nobis semper cum ab extrinsecis operibus ad tempus uacantes de eius gratia locuturi conuenimus. Apparuit cum 144 Gal. i, 11-12. 149 Ioh. xx, 11 sqq. 150 Matth. xxviii, 9-1o. 153 Luc. xxiv, 13 sqq. 155 Luc. xxiv, 34. 157 Ioh. xx, 19 sqq. 158 Ioh. xx, 26 sqq. 159 Ioh. xxi, I sqq. 161 Marc. xvi, 14-19. 164 Act. i, 11.

148 ipse

CP LL

. Emmaus PL $* CP L 159 172 bona] dona 176 aderit et nobis ozz. CP L . 177 uiui casta] uiuificata CP IL, ^ 180 aderit add. et C — pos£ cum add. requirunt in autentico abstrinsetis I tesurrexit P eis erat P

150 alterae .$

153 Cleopae

CP

156 plenus .$* 158 non etat] aberat et oz. C 161 qua C 166 Haec $*

exttinsecis] abtrinsecus C, extrinsecus .$! P

155 cum C P

pos ab

PI 148

238

185

190

195

S. BEDAE

Íoribus clausis intus Iudaeorum metu residerent ; apparuit cum minorato eodem metu apertis eum gressibus in montis uertice quaererent. Adfuit quondam confortaturus suo spiritu ecclesiam cum ab infidelibus premeretur et ad publicum uenire ac dilatare prohiberetur ; adest eidem et nunc cum inclinato ad fidem culmine regali terror quieuit persecutionis et omnis mundi sublimitas apostolicis est subdita uestigiis. Apparuit piscantibus eosque apparens diuinis adiuuit beneficiis ; aderit et nobis cum necessaria uitae temporalis recta intentione curamus iustisque nostris laboribus subsidium suae pietatis subiungit. Apparuit recumbentibus; aderit et nobis cum iuxta apostoli monita siue manducamus siue bibimus siue aliud quid agimus omnia in gloriam Dei facimus. PL Apparuit primo in Iudaea deinde in Galilaea post haec rur- 149 sum in Iudaea die quo ascendit in caelum. Aderat ecclesiae cum primo solius Iudaeae terminis clauderetur ; adest modo cum Iudaeis ob culpam perfidiae derelictis transmigrauit ad gentes ; aderit in futuro cum ante finem saeculi reuertetur ad

200

Iudaeam et sicut apostolus ait intrante gentium multitudine sic omnis Israhel saluus erit. Nouissime illis apparuit ascendens in caelum ; aderit et nobis ut eum post mortem sequi me-

reamur 205

210

ad caelos, si ante mortem

eum

in Bethaniam

unde

ascendit, id est in domum oboedientiae, sequi curamus. Ipse etenim caelum ascensurus Bethaniam uenit quia sicut apostolus ait : Factus est oboediens usque ad mortem mortem autem crucis ; propter quod et Deus illum. exaltauit. Venimus ibidem et nos, si quod ille monet agimus quod promisit intendimus. Esto fidelis usque ad mortem, et dabo tibi coronam uitae. Fitque ipsius gratia largiente ut qui nobiscum usque ad uitae huius terminum manet post hanc nos uitam ad uidenda secum uitae caelestis praemia subleuet in qua uiuit et regnat cum patre Deus in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen.

193 I Cor. x, 51. 200 Rom. xi, 25-6. 203-204 Hieron., noz. (PL. XXIII, 839). 206 Phil. ii, 8-9. 209 Apoc. ii, 1o.

184 uetticem P L, Affuüit C 185 eto». C 186 dilatari $9! CP IL, 189 posz Apparuit add. subito I, 190 necessatiam I, pos? temporalis ad4. curam L 191 laboribus nostris L, 192 adiungit $! P — 194 aliud quid] aliquid L/ Dei] eius C — faciamus P — 196 Aderit P — 206 est adZ. sup. Jin. S! oz. P — 209 post Esto add. ait 5* 210 5os/ ad add. mortem id est C, mortem P IL 211 manet usque 212 praemia add. in imo zarg. 5? nos oz. C 212 subleuat .5*.

HOMELIA 9 POST

PASCHA*

(Luc. xxiv, 36-47)

Io

Gloriam suae resurrectionis dominus et redemptor noster paulatim discipulis et per incrementum temporis ostendit quia nimirum tanta erat uirtus miraculi ut hanc repente totam capere fragilia mortalium pectora non possent. Consulens igitur ipse inbecillitati quaerentium primo uenientibus ad monumentum et feminis suo amore feruentibus et uiris reuolutum lapidem et ablato suo corpore linteamina quibus inuolutum erat sola posita monstrauit ; deinde curiosius inquirentibus feminis et de eo quod inuenerant mente consternatis angelorum uisionem ostendit qui illum resurrexisse certa manifesta-

PL 159

tione patefacerent ac sic praecurrente fama patratae resur-

Ij

20

rectionis tandem ipse dominus uirtutum et rex gloriae apparens quanta potentia mortem quam ad horam gustauerat deuicisset aperuit. Et quidem quantum et euangelicae serie lectionis inuenimus quinquies ipsa qua resurrexit die uisus est hominibus. Primo Mariae Magdalenae ad monumentum quando ei desideranti pedes eius amplecti dictum est : No/; me tangere ; nondum enim ascendi ad patrem meum ; deinde duabus a monumento currentibus nuntiare eius discipulis quae ab angelis de perfecta eius resurrectione didicerant de quibus scriptum est quia acceserunt et tenuerunt pedes evus et adoraueruni; apparuit ipso die aduesperascente duobus euntibus in 12Ps.23, 1o. 13 potentiae 5 lectionis serie C CP L 19 eius oz.

i7 Ioh.xx, 17.

21 Matth.xxviii,g.

^22 Luc. xxiv, 13 sqq.

14-15 posterius et] ex C 18 duobus 5* die add. sup. Jin. .$? 15 surrexit $* 22ipsalL ^ aduespe21 5os adotauerunt a4. eum 5?

14 appatuit $* corr, apperuit 1

IN MEDIO SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : STETIT IESVS8 IPSE SVM... DISCIPVLORVM SVORVM ET DIXIT EIS... VIDETE MANV8 MEAS ET PEDES MEOS QVIA EGO EST IMNECESSE QVONIAM VOBISCVM E8SEM ADHVOC CVM 8VM HAEC 8VNT VERBA QVAE LOCVTV8 IN OMNES GENTES. PLERE OMNIA.. ET RESVRGERE A MORTVIS DIE TERTIA ET PRAEDICARE... S PASCHA. POST cod.) OMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN FERIA /// (ras. in IESVS8 IN LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : STETIT DOMINVS TVNC APERVIT... MEDIO DISCIPVLORVM SVORVM ET DIXIT EI8: PAX... TIMERE. ET RELIQVA V8QVE LECTIONIS OMELIA GENTES. OMNES IN PRAEDICARE... OPORTEBAT... 81C ET DIXIT EI8 QVONIAM [/À EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PEESBITERI.

IESV8 IN MEDIO LECTIO SANCTI EVANGELII BECVNDVM LVCAM. 1. ILLO TEMPORE : STETIT BEDAE DISCIPVLORVM SVORVM ET DIXIT EIS : PAX... TIMERE. £T KELIQVA. XXIII. OMELIA DOMNI FERIA III. IN PA8SCHA. Z IESVS IN MEDIO LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : STETIT DICENDA IN PASCHA DIBSCIPVLORVM S8VOEVM ET DICIT EI8 : PAX... TIMERE. ET CETERA, OMELIA L FERIA III.

* In systemate Romano-Neapolitano feriae quintae post pascha assignatum Romae ueto hoc tempote feria tertia post pascha hoc capitulum legebatur.

PL 149

240

25

30

35

40

45

5o

55

6o

S. BEDAE

castellum Emaus qui eum ad hospitium uocantes in panis fractione cognouerunt ; apparuit et Petro quod etsi euangelista quando uel ubi factum sit minime designauerit tamen quia factum sit non tacet scribens quia cum praefati duo discipuli cognito domino in Emaus statim redissent Hierusalem zmuenerunt congregatos undecim et eos qui cum isis erant dicentes quia surrexit dominus uere et abpbaruit Simoni, ac deinde subiungit, Et ipsi narrabant quae gesta erant in uia et quomodo cognoueruni eum in fractione panis, statimque adnectit quintam eius apparitionem de qua modo cum euangelium legeretur audiuimus ita incipiens : Dum haec autem loquuntur lesus stelit im. medio eorum et dixit eis : Pax uobis ego sum, nolite timere. Vbi primo notandum et diligenter memoriae commendandum est quod de se loquentibus discipulis dominus adstare in medio et praesentiam suae uisionis reuelare dignatus est. Hoc est enim quod fidelibus cunctis alibi promisit dicens : Vbi sunt duo uel tres congregati in nomine meo ibi sum in medio eorum. Ad confirmandam namque fidei nostrae constantiam quod semper agit praesentia diuinae pietatis aliquando etiam praesentia uoluit corporalis ostendere uisionis. Nam et de nobis quamuis porro infra apostolorum pedes iacentibus hoc ipsum eius misericordia fieri confidere debemus ipsum uidelicet esse in medio nostri quotiescumque conuenientes in nomine illius congregamur. Nomen quippe illius Iesus, id est saluator, est. Et cum de adquisitione perpetuae salutis locuturi conuenimus constat nimirum quia in nomine lesu congregamur. Nec dubitare fas est de his quae ipse amat conferentibus nobis eum esse praesentem et tanto utique uerius quanto ea quae ore proferimus perfectiore corde retinemus. Deinde uidendum quod apparens saluator discipulis pacis eis statim gaudia mandat id ipsum celebrata inmortalitatis gloria iterans quod ad passionem mortis iturus quasi pignus speciale salutis ac uitae commendauerat dicens : Pacem relinquo uobis bacem meam do uobis. Cuius gratiam muneris eo quoque nato uisi mox pastoribus angeli praedicabant laudantes Deum et dicentes : Gloria in excélsis Deo, et im terra pax homuünibus bonae uoluntatis. Quia nimirum tota redemptoris nostri in carne dispensatio mundi est reconciliatio ;ad hoc quippe incarnatus ad hoc passus ad hoc est resuscitatus a mortuis ut nos qui peccando 27 Luc. xxiv, 33-5.

39 Matth. xviii, 20.

56 Ioh. xiv, 27.

rescente .$ 23 Emmaus .$ ospitium .$, hospicium C signauerint .$ tamen z:que 27 Emaus add. in igo zzarg. 5?

29 Emmaus P L, — post statim add. cum sup. Jin. Ct Jb alibi] alio loco C, aliquibus P L 41 egit C 43 posterius est in ras. et interpretatur add. sup. 5!, est oz. professione C, profectione (vzorr. ptofectiore P) P I pignus add. eis IL 61 est oz. CP L,

58 Luc. ii, 14. 24s L 25 de26 cum oz. CL

39 505; cunctis 277. non 46 uenientes CP T CP LL 52 perfectiore] cordis C BÓ bos

à

HOMELIA II, 9

24I

iram Dei incidimus ipse reconciliando ad Dei pacem reduceret.

Vnde recte et a propheta pater futuri saeculi princeps pacis 6; nominatur et apostolus de eo scribens his qui ex gentibus crediderant ait : Ef ueniens euangelizauit bacem uobis qui de longe fuistis et bacem his qui Prope quoniam per ipsum habemus accessum ambo in uno spiritu ad batrem. Apparente autem Sibi domino conturbati et conterriti discipuli existimabant 7e Se spiritum uidere. Agnoscentes quidem dominum esse qui apparuit sed putantes quia non in corporis eum sed in spiritus sui substantia uiderent, id est quia non corpus ipsius quod defunctum et sepultum nouerant iam resuscitatum a morte conspicerent sed spiritum potius quem relicto corpore in ma7;nus patris commendauerat prae oculis haberent. Sed hunc eorum errorem simul et pauorem quo ad nouam incognitamque uisionem fuerant perculsi benigna magister piissimus gratia consolationis et ammonitionis abstergere curauit. Quid, inquiens, turbati estis et cogitationes ascendunt in corda

8o uestra ? Videte manus meas et pedes quia ibse ego sum. Non autem sine causa manus suas potius ac pedes quam uultum quem aeque nouerant eos uidere ac recognoscere iubet sed ut uisis clauorum signis quibus cruci erat adfixus non solum corpus esse quod uidebant sed ut ipsum domini sui corpus esse 8; quod crucifixum nouerant intellegere possent. Vnde bene Iohannes huius dominicae apparitionis memoriam faciens latus quoque suum quod a milite fuerat uulneratum discipulis eum ostendisse perhibet ut quo plura notissimae passionis ac susceptae mortis indicia cognoscerent eo certiori patratae iam re9o Surrectionis ac dirutae mortis fide gauderent. Qui ut illos per omnia de fide resurrectionis certos redderet non tantum oculis intuendum sed adtrectandum quoque manibus corpus quod inmortale illis ostendebat exhibuit dicens : Palbate et uidete quia spiritus carnem et ossa non habet sicut 95 "e widetis habere. Quatenus gloriam resurrectionis praedicaturi modum quoque nobis resuscitati corporis qualis esset sperandus absque omni ualerent ambiguitate monstrare. Vnde cum magna fiducia beatus apostolus Iohannes auditores suos ad sequenda fidei et ueritatis quam didicit archana prouocat 10o dicens : Quod fuit ab initio quod audiuimus quod berspeximus oculis nostris et mamus nostrae temptauerunt de uerbo itae. Solent autem gentiles hoc in loco simplicitati fidei nostrae 64 Es. ix, 6.

$6 Eph. ii, 17-18.

86 Ioh. xx, 20.

100 I Ioh. i, r.

66deozm.CPL "3posiamadd.et CP ^ *" piissimus magister C —80 meas oz. P 84 esse oz. IL 86 huius oz. C L, 88 notissima C 90 diruta C 91 tantum] tam C P 92 adtractandum .$* quoque add. sup. lin. .$* 95 resuttectionis ozz. P 99 quae C* 100 et uidimus oculis nostris quod petspeximus (GUPJE 101 temptauerunt] contrectauerunt (4e zzarg.) L4

PIS I4I

S. BEDAE

242 105

temeritate condeceptionum tendere laqueos dicendo, qua re corpora pulue de a uestr s coliti fiditis quia Christus quem quae 1n rum possit incorrupta reducere qui nec suorum uulne citato ut resus sed cruce suscepit potuit cicatrices obducere s inesse non dicitis suo corpore a mortuis signa adhuc morti

omnipotens celauit ? Quibus respondemus quia Christus cumptione ad in-

sit Deus et nostra ut promisit corpora de corru adcaelestem corruptionem de morte ad uitam de terrae puluere at corpus exuer ndo morie quod suum suscitauit gloriam et' passionis PL is quale uoluit reuocauit ad uitam. Quod cum abolit nsationis 142 dispe e utiqu certe indiciis ostendere discipulis posset Primo uidegratia passionis in eo maluit indicia reseruare. possent dieste manif ant uideb haec qui uli IIj licet ut discip spiritale esse s corpu noscere non spiritum sine corpore sed eius onis recti resur tae perac quod uidebant certamque fidem o mund onis recti resur num homi um omni ae certam spem futur Iesus r noste Deus praedicarent ;deinde ut ipse dominus et qui in humanitate patrem interpellat pro nobis 120 Christus na ostensis uulnerum suorum cicatricibus quantum pro huma bili ineffa et ue salute laborauerit ei perpetuo demonstret miroq minobis ordine eum qui numquam potest obliuisci qui semper iuste quam neat ammo one missi inter e absqu sereri paratus est a doloris et pas125 hominibus misereatur quorum particeps natur ipse confligens s quibu pro sit sionis ipse filius Dei effectus ut omnes tertio it ; rauer prost ndo morie mortis imperium electi perpetua beatitudine suscepti uidentes in Deo ac domino suo signa passionis numquam illi gratias agere desistant per cuius mortem se uiuere cognoscant sicque fieri ualeat quod uoce totius ecclesiae cantat propheta in psalmis : Misericordias tuas domine in aeternum cantabo ; ad extremum ut etiam reprobi in iudicio signa eiusdem passionis aspiciant sicut scriptum est, Videbunt in quem transfixerunt, ac se t non solum hi qui ei impias 155 iustissime damnandos intellegan suscepta eius mysteria pro uel qui illi et s sed intulere manu nihili contemnunt uel sibi oblata numquam suscipere curarunt uel etiam maiori impietate in eis qui susceperant odiis

1IO

112 sqq. Aug., serz.. 88 (PL XXXVIIL 559-40) ; 116 (658) ; serz. (ed. Morin, 341, 121 sqq. Ambrt., exp. eu. s. Luc. (CSEL 32, 120 Rom. viii, 34. 21 Sqq.). 133 sqq. Aug., de syzb. (PL XL, 647). 132 Ps. 88, 2. iv, $20, 15-21). 134 Ioh. xix, 37.

103 laqueos tendere P uitam teuocauit C

107 corpori P

113 certae C, certa I,

111 suscitabit C P L 115 haec] ab eo .$*

112 ad 117 peracta

123 post 122 et]atque / 118 futurum C post eius add. glotia L L 127 moriendo] moriens CIL 125 naturae $1 CP IL prius qui add. nihil .$ 129 numquam sque 133 aspiciant add. in imo marg. C' in textu : passionis referant 135-136 non solum autem ipsi qui in gratias aspiciantque impii sicut ... C ablata P contempserunt C 137 nihilo C L eum manus intulere C 138 uel etiam eos qui suscipientes maiori impietate odiis ... C

HOMELIA II, 9

243

ac persecutionibus extinguere aut corrumpere laborant. Non ergo fallit nos fides resurrectionis Christi non decipit nos spes resurrectionis nostrae quia Deus pater et dominum suscitauit et nos suscitauit per uirtutem suam. Et sicut alibi dicit idem apostolus : Quod si spiritus eius qui suscitawit Iesum a mortuis habitat in uobis, qui suscitauit Iesum a mortuis uiwificabit et 14 mortalia corpora uestra jer inhabitantem spiritum. eius. in uobis. Quod de electis specialiter dictum constat quoniam omnes quidem resurgimus ei non omnes inmutabimur sed soli qui nunc sancti spiritus inhabitatione reguntur tunc in aeter- nae uitae beatitudine maiori etiam spiritus gratia subleuan150 tur. Igitur dominus ad confirmamdam resurrectionis fidem se ipsum uiuum discipulis praebuit uerba exhortationis adtulit uestigia passionis non solum intuenda sed et papanda demonstrauit. Sed infirma adhuc eorum praecordia nouitatem tantae potentiae capere nequeunt magisque mirari prae gaudio quod 155 uidebant quam credere quod docebantur incipiunt. Verum dominus ne quid in eorum mente resideret ambigui sumptis etiam epulis comedit coram eis ut si uisibus oculorum suorum PL tractibus non crederent digitorum uel alimentorum carnalium 143 perceptione carnem esse quae apparuit agnoscerent. Qua in re,

140

VA

160 fratres carissimi,

cauenda est heresis stulta Cherinthianorum

ne quis uidelicet pueriliter desipiens aestimet uel mediatoris Dei et domini nostri corpus excitatum a mortuis sustentaculo eguisse ciborum

uel nostra

post resurrectionem

corpora in

uita et conuersatione spiritali escis reficienda carnalibus ubi diuinae contemplatio claritatis esurire et sitire sicut et bonorum ceterorum penuriam pati nullatenus sinit. Vnde ardentissimus uitae illius amator de sua certus deuotione Deo spe laetabundus loquitur : Ego autem cum, iustitia apparebo in conspectu tuo satiabor dum manifestabitur gloria tua ; et Phi170 lippus eodem feruens amore : Domine, inquit, ostende mobis patrem, et sufficit nobis. Simpliciter itaque et pie sentiendum est resuscitatum a morte et inmortale iam factum corpus dominicum nullam quidem necessitatem at tamen facultatem habuisse uescendi ideoque ubi oportunitas probandae subesse refectum qui nimirum 175 stantiae naturalis exigebat cibis cibi nullum saginae adiumentum ut mortalium corporibus 141 II Cor. iv, 14. 143 Rom. viii, 11. 147 I Cor. xv, 51. 162 sqq. Aug., serz. 242 (PL. XXXXVIII, 1139). 168 Ps. 16, 15. 170 Ioh. xiv, 8.

139 laborabant C! 142 suscitauit] suscitabit C P LL 147 resurgemus C L, tesurgamus P et non] non autem C P L 149 beatitudinem P IL maiore ds etiam] eiusdem C P L 151 exottationis .9 156 residerat .$ 157 si add. sup. lin..$* ^ post oculorum add. si C P L 158 tractatibus 5! C L, tactibus P 160 Cherintheanorum P, -teanorum IL 165 diuina 5 contemplationis 172-173 domini cum nulla quidem necessi172 inmottali .$ claritas C adiunullo C 176 cibi] sibi L 175 exiebat .$ 173 at] ad .$ tate C

mento eguit («dZ.) C

post ut add. in C P

S. BEDAE

244

180

185

190

solent illi praebuerint sed quomodo in ignem missa aqua ita. mox comesti spiritali eius sint uirtute absumpti. Sed et nostra post resurrectionem corpora caelesti gloria praedita credendum est ad quicquid uoluerint agendum esse. potentia ad ueniendum ubicumque libuerit esse promptissima ; sed quia. nulla tunc manducandi necessitas uel utilitas aliunde possit inferri nullatenus inmortale saeculum cibis mortalibus esse fruiturum ubi filiis resurrectionis non aliud esca et potus uita et salus gaudium pax et omnia bona quam illud nimirum sit quod in psalmo canit : Beati qui habitant in domo tua domine in saecula saeculorum. laudabunt ie ; et iterum : Videbitur Deus deorum in Sion. Vnde et apostolus illius saeculi archana describens ait : Quando erit Deus omnia in omnibus. Expleta. autem refectione dominus adhuc exhortationis monita subiunxit dicens : Haec sunt uerba quae locutus sum ad uos cum adhuc essem uobiscum, id est cum mortali adhuc et passibili carne uestri

195

200

205

210

essem similis, quoniam necesse est implere omnia quae scripta sunt in lege Moysi et Prophetis et bsalmis de me. Omnem magister ueritatis tollit scrupulum simulationis undique ueritatis iura confirmat. Videtur palpatur reficitur sermo exhortationis per singula praebetur et ne solum eius testimonium minus sufficere putaretur etiam Moysi et prophetarum auctoritas qui ejus incarnationem passionem et resurrectionem suis praesignauerunt scriptis ad medium producitur. Ne uero ad intellegenda horum mystica dicta tardi forte remanerent sensum quoque illis quo haec intellegere possint aperuit. Quo facto nil ultra priscae dubietatis in eorum mente residere permisit nec tunc illis adhuc rationem passionis ac resurrectionis PL 144. suae reddere desistit. Et dixit eis : Quoniam sic scriptum est et sic oportebat Christum pati el resurgere a mortuis die tertio et praedicare in nomine eius baenilentiam et remissionem peccatorum 4n omnes gentes. Ideo autem Christum pati et resurgere oportebat a mortuis

186 Ps. 85, 5.

187 Ps. 85, 8.

189 I Cor. xv, 28.

177 illi oz. C

praeberi C 178 sunt CP L adsumpti L 180-181 perueniendum CPI 182 potet CPI 183 inferri] incurrere CPI 184 pos? potus add. quam C 188 5os; gaudium adZ. et C P L. posterius et om.P sup.sitadd.est C! 186 canitur CP LL. domine oz. P I, — 187 saeculum saeculi P IL

189 discribens .$ 190 refectione] impleri P IL 195 in psalmis ozz. C Omne P 197 203 possent CP L 205 tunc] tamen CPI 206 distitit P ^ pos desistit «47. nam sequitur szp. //n. 5? 208 tertia P IL praedicari .5* P IL

resurrectione C

194 iure C 202 eorum C disistit .$, destitit C L, 207-208 pati Christum C

HOMELIA II, 9

245

quia inpossibile erat mundum saluari nisi Deus homo ueniret qui in hominis habitu apparens et homines quae essent diuina instrueret et mortem ut homo suscipiens diuina uirtute reuin-

ceret sicque in se credentes et ad contemptum 215

220

225

230

255

subeundae

mortis accenderet et certitudine sperandae resurrectionis ac uitae perpetuae animaret. Quo enim aptius exemplo poterant homines ad fidem participandae gloriae et promerandae uitae inmortalis erigi quam cum ipsum Deum agnoscerent humanitatis ac mortalitatis suae factum fuisse participem ? Quo efficacius ordine ad toleranda pro sua salute aduersa quaeque prouocarentur quam cum auctorem suum didicissent pro ipsorum salute et innumera ab impiis genera probrorum et ipsam mortis subisse sententiam ? Qua ratione congruentius

spem resurrectionis acciperent quam cum eius se sacramentis ablutos et sanctificatos eius corpori adunatos esse meminissent qui pro ipsis morte gustata citius exemplum resurgendi a morte praeberet ? Ofortebat itaque Christum pati et vesurgere a mortuis die tertia. et praedicare, inquit, im momine eius paenitentiam et remissionem peccatorum, in omnes gentes, quia nimirum ordo erat necessarius ut prius pro redemptione mundi sanguis effunderetur Christi perque eius resurrectionem et

ascensionem patefieret hominibus caelestis ianua regni et sic -demum mitterentur qui cunctis per orbem nationibus uerbum uitae praedicarent ac sacramenta fidei quibus saluari atque ad gaudia supernae patriae possent adtingere ministrarent cooperante ipso mediatore Dei et hominum homine Iesu Christo qui uiuit et regnat in saecula saeculorum. Amen.

236 I Tim. ii, 5. 211 os; uenitet adZ. et C 216 perpetis P L 218 inmortalitatis C P 220 ordini .$ 224 se add. sup. lin. S 228 tertio CL praedicari .$! P IL 229 peccatorum oz. C 231 funderetur P per quem CP, per quae L 232 regni ianua C 237 pos! regnat add. cum patre in unitate spiritus sancti Deus CPL in]pert CP L pos; pet add. omnia C P L.

HOMELIA POST

ro

PASCHA*

(Luc. xxiv, I-9) Aperta nobis est, fratres, de resurrectione

domini

et re-

PL

re 149 demptoris nostri lectio recitata neque exponendo laborareopus est ubi notissima fidei nostrae mysteria euangelicis ex plicantur oraculis sed breuiter intimare quae nobis sint sabbati inquit, V7sa, a. gerend ione imitat is lection m eiusde prima ualde diluculo uenerunt ad. monumentum. Vna sabbati domintiam reuere ob nunc quam diem i est dies post sabbat IO

15

20

uocare

nicae resurrectionis

dominicam

praebent exemplum

ut, si dominum

solemus; sicut enim

in secunda sabbati tertia sabbati et ceteri ex ordine dies autem ipsum Id tur. sortiun numero a scriptura sacra nomen significat ubi una sabbatorum siue prima sabbatorum legitur unam uidelicet siue primam diem post sabbatorum, hoc est requietionum diem ostendens. Quod autem mulieres dominum quaesiturae ualde diluculo uenerunt ad monumentum magnam sui amoris erga illum deuotionem demonstrant ad cuius obsequium mox ut noctis umbra discessit ut luce apparente facultas eundi dabatur festinare contendunt. Sed et nobis typicum inuenire,

si angelorum

desideramus praesentia confortari, abiciamus opera ienebravum et induamus nos arma lucis sicut in die honeste ambulemus. 19 Rom. xiii, 12-13.

4 pos! breuiter add. 3 notissimam C 6 pos? uenerunt add. 5 eius L (6, sabbati oz. C — i0 sacra sctiptura IL; 12 post ozz. prima sabbatorum oz. C nos oz. R. duamur R

oportet mulieres nomine 18 R.

sunt intimati R. IL C R. L 9 tertia 4 dies ozz. R. R 11 siue ac C — autem oz. R.— 20 inpraebent] praeuenit .$

VALDE DISEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : VNA SABBATI CONSTERNATAE ESLVCVLO VENERVNT MVLIERES.. QVAE PARAVERVNT.. ET FACTVM DVM IN GALIESSET ADHVC RESVRREXIT... HIC EST NON DIXERVNT.. ET TERRA SENT.. VVLTVM IN CETERIS OMNILEA DICENS : QVOD OPPORTET...IN MANIBVS.. RESVRGI. ET RECORDATI SVNT... 8 PASCHA. SANCTO DIE IN BV8. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM. DICENDA VALDE DILVLECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : VNA SABBATI RELIQVA VSQVE CVLO VENERVNT MVLIERES.. QVAE PARAVERVNT... CORPV8 DOMINI IESV. ET SVNT.. REVERSAE A MONVMENTO... CETERIS OMNIBVS. OMELIA LECTIONIS ET RECORDATAE EIVSDEM. [^] DILVLECTIO SANCTI EVANGELI1 SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : VNA SABBATI VALDE PRESBICVLO VENERVNT MVLIERES... LAPIDEM SVBLATVM... CETERIS OMNIBVS. OMELIA BEDAE TERI

DE EADEM

LECTIONE.

E

LECTIO SANCTI EVANGELII BECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE: VNA SABBATI VALDE L CVLO VENERVNT MVLIERES.. CORPV8 DOMINI IESV. ET RELIQVA. OMELIA

DILV-

* Rt N et Bu sabbato post pascha hanc assignant. Apud ecclesias Galliae hoc tempore capitulum idem cum pluribus uersibus sequentibus die ipso paschae in usu inuenitur.

HOMELIA II, ro

247

Decet autem nos sicut operum bonorum luce fulgidos ita etiam spiritalium orationum gratia refertos dominum quaerere. Vnde bene mulieres quae diluculo ad monumentum uenerunt aromata quae parauerunt 25

30

35

40

45

$0

55

secum portasse referuntur. Aromata

enim nostra uoces sunt orationum in quibus desideria cordis nostri domino commendamus adtestante apostolo Iohanne qui mundissima sanctorum praecordia mystice describens, habebant, inquit, fialas aureas plenas odoramentorum quae sunt orationes sanctorum. Quae enim Graece aromata Latine odoramenta uocantur. Diluculo igitur aromata ad monumentum domini ferimus cum memores passionis ac mortis quam pro nobis suscepit et actionum bonarum proximis foris lucem monstramus et suauitate purae conpunctionis intus in corde feruemus quod et omnibus horis et tunc maxime fieri oportet cum ecclesiam oraturi ingredimur cum adpropiamus altari dominici corporis et sanguinis mysteria sumpturi. Si enim mulieres tanta cura corpus domini mortuum quaerebant, quanto magis conuenit nos qui eum resurrexisse a morte qui ad caelos ascendisse qui potentiam diuinae maiestatis ubique praesentem cognouimus cum omni reuerentia eius adstare conspectibus eius mysteria celebrare ? Bene autem dicitur, foríantes

quae parauerant aromaía ; aromata namque quae ad obsequium domini portemus prius parasse est adeo cor ante tempus orationis a superuacuis expurgare cogitationibus ut in ipso tempore orandi nil sordidum mente recipere nil rerum labentium cogitare nulla praeter ea quae precamur et ipsum cui supplicamus meminere nouerimus iuxta exemplum eius qui ait : Paratum cor meum Deus $aratum cor meum cantabo et fsalmum dicam domino. Nam qui ad orandum ecclesiam ingressus inter uerba obsecrationis consuetudinem superfluae cogitationis ab animo repellere neglegit quasi dominum quaerens minus parata secum aromata detulit. Inuenerunt autem mulieres lapidem veuolutuwm a monumento et ingressae mon inuenerunt corpus domini Iesu. Notum iuxta historiam est narrante euangelista Matheo quia descendens de caelo angelus reuoluit lapidem ab ostio monumenti non quidem ut exeunte domino uiam faceret sed ut apertus uacuusque monumenti locus hominibus eum resurrexisse proderet. Mystice autem reuolutio lapidis sacramentorum est reuolutio 28 Apoc. v, 8.

48 Ps. 56, 8.

PL

et- 150

55 Matth. xxviii, 2.

29 disctibens 5 CR LL in oz. 286 nosttarum L luceoz. C 21 nosozm.. 886 ap31 ferimus domini C —32 lucem proximis foris C — 33-34 feruamus R. 40 pos? praesentem add. esse R L CR IL 39 potentia propinquamus C 44 a supetuacuis] ad superna eius R. 43 adeo oz. C, Deo R LL 41 mystica 5 eius exemplum 47 meminisse C R IL 46 quam LL 45 nihil C R. L (Pis) 52 tulit R.— 55-56 angelus ecclesias C, ecclesiis L;.— 49adorandum C R 59 posterius reuolutio] relatio R 97 exeunti R. de caelo C

248

S. BEDAE

diuinorum quae quondam littera legis claudebantur occulta. Lex enim in lapide scriptum est. Etenim et nobis singulis cum fidem dominicae passionis et resurrectionis agnouimus monumentum profecto illius quod clausum fuerat apertum est. Ingredimur et ipsi monumentum nec corpus domini inuenimus sedulo corde re65 cum ordinem incarnationis ac passionis illius ultra in carne neque mortuis a illum isse resurrex tractantes mortali uidendum esse recolimus. At uero Iudaeus ac paganus qui mortem quidem redemptoris nostri quam credunt inrident triumphum uero resurrectionis eius prorsus credere recusant 19 quasi clausum lapide adhuc monumentum permanet nec uaPL lent ingredi ut ablatum resurgendo corpus domini respiciant I$I ertant animadu ne tur repellun atis infidelit quia duritia suae quia non potest in terris mortuus inueniri qui destructo mortis aditu iam caelorum alta penetrauit. Hoc quoque quod muconsternabantur nos 75) lieres non inuentum corpus domini mente congruit imitari. Meminisse etenim continue debemus quia corpus domini nostri in terris inuenire nequimus et eo magis humiliari quo nos constat de profundis clamare ad eum qui habitat in caelo eo amplius mente consternari quo nos uide8o mus longe adhuc peregrinari ab illo in cuius solum praesentia beate uiuere ualemus omnique nisu uirtutis agere et praesentes esse mereamur ad illum. Maestis autem de ablato corpore lesu mulieribus apparuerunt angeli qui illis patefacta resurrectione consolationis remedia ferrent. Quod nunc dubitare oportet 85 quoque inuisibiliter nobiscum agi minime cum de longitudine praesentis incolatus ac de praesentia nostri conditoris salubriter afflicti repente supernorum ciuium quae sint gaudia aeterna recolimus ac recordata illorum beatitudine in qua etiam nos futuros speramus exilii quam patimur aerum9o nam leuius ferre incipimus et quo resurgens a morte redemptor noster ascendit illo nos quoque quos redimere dignatus est sequi posse confidimus. Nec latet angelos crebro electis inuisibili adesse praesentia ut eos uel ab hostis callidi defendant insidiis uel maiori caelestis desiderii gratia sustollant 95 apostolo adtestante qui ait : Nonne omnes sunt administratori

60

93 Heb. i, 14.

61-62 cum fidem] confidem $*

66 in carne] incatnatione .$* 67 Iudaeis CBS paganis C R. IL 68 irridunt C, inridunt LL 71 petspiciant C R. L 73 quia] quod C *38 inuento corpore C R L — 26 continue oz. R.— *9 eoque (CH constetneti 5, consterni R. 80 adhuc longe C 81 ualeamus CR L 81 pos? agere add. ut magis peregtinati a saeculo C R L 83 appatuetint $*, apparent C R LL, fos patefacta add. eius C R. IL 88 agi nobis R. dubitari R 86 praesentes incolatos .$* praesentia] absentia C R IL 88 sunt C $89 quam] quas C 89-90 aerumnas C

HOMELIA II, 1o

249

spiritus in ministerium missi bropter eos qui hereditatem. capiunt salutis. Maxime tamen angelici nobis spiritus adesse credendi sunt cum diuinis specialiter mancipamur obsequiis, id est cum ecclesiam ingressi uel lectionibus sacris aurem accom1o modamus uel psalmodiae operam damus uel orationi incumbimus uel etiam missarum sollemnia celebramus. Vnde monet apostolus mulieres in ecclesia uelamen habere super caput propter angelos. Et propheta ait : m conspectu angelorum psallam tibi. Nec dubitare licet ubi corporis et sanguinis dominici 105 mysteria geruntur supernorum ciuium adesse conuentus qui monumentum quo corpus ipsum uenerabile positum fuerat et unde resurgendo abscesserat tam sedulis seruant excubiis. Vnde studendum

solerter est, fratres mei, ut cum

ecclesiam

uel ad diuinae laudis debita soluenda uel ad agenda missarum iro Sollemnia intramus semper angelicae praesentiae memores cum timore et ueneratione conpetenti caeleste conpleamus officium in exemplum feminarum Deo deuotarum quae apparentibus ad monumentum angelis timuisse ac uultum declinasse narrantur in terram. Notandum uero quidnam sit quia 115; in hac lectione angeli secus mulieres stetisse perhibentur qui PL 152 apud alios euangelistas sedentes eas alloqui memorantur. Sedere quippe in throno regis est stare ad aram pontificis. Quia igitur redemptor noster rex nobis pariter et sacerdos fieri dignatus est sacerdos uidelicet ut nos a peccatis hostia suae 120 passionis emundet rex ut regnum nobis perenne tribuat apparent sedentes angeli qui resurrectionem eius nuntiant ut hunc

significent sedem regni caelestis deuicta morte petisse apparent et stantes ut eum in secreto patris etiam pro nobis quasi pontificem interpellare demonstrent iuxta hoc quod de illo 12; loquens apostolus ait : Qwi est ad dexteram Dei qui etiam inlerpellat pro nobis. Dixerunt angeli mulieribus : Quid quaeritis wiuentem, cum mortuis ? Non est hic sed surrexit. Quod aperte est dicere, quid quaeritis in tumulo qui locus est proprie mortuorum eum 130 qui ad uitam iam surrexit a mortuis ? Recordamini qualiter locutus est uobis cum adhuc 4n Galilaea esset. dicens : Quia

101-102 I Cor. xi, 1o.

103 Ps. 1357, 1.

125 Rom. viii, 34.

96-97 capiant $, capient LL 101 monat .$, ammonet R 102 supet caput habere R L capud .$ 108 est add. im marg. L^ | .sollertet est studendum C 109 pris: ad om. R. — posterius ad om. R.L 111 competenti C RL impleamus C 112 deuotartum Deo C 114 terra I quod CRI 1ii7 trono L fos? pontificis adZ. est R 119 suae hostiae R 121 angeli sedentes C resurrectionis C R.L, — pos; eius add. glotiam C R L 124 hoc oz. C 123 Qui zsque Dei ozz. R. 129 quid] quod C 130 resur18

^

B.

250

S. BEDAE

um et obortel filium. hominis tradi in manus impiorum. hominangelouerba crucifigi et die tertia resurgere. Plana. sunt haec scientia

rum et cunctis nota fidelibus utpute sine quorum . Sed est quod in illis fraterni135 nullatenus possunt esse fideles ammonere debeamus ut iuxta cum nobis una am tatem uestr ta mente quod angeli praecipiunt recordemur saepius ac sollici filius ut fieri est us dignat is uersemus quia filius Dei homin manus in est us Tradit filios. t facere Dei tes nos in se creden um peccato140 hominum peccatorum ut nos a consortio homin lirum segregaret simul et a spirituum malignorum potestate tem uirtu nobis ut exit resurr tertia die beraret. Crucifixus pro se patiendi et spem resurgendi ac secum uiuendi donaret. Haec dominicae dispensationis archana et semper nos animo passionis 145 decet retinere et intentius solito ubi beatissimae ciquam nostri ris saluato mors ubi untur confici enta sacram mysticauit concul um tissima resurrectionis uirtute in aetern cis in altari renouatur officiis. Nec sine discussione praetereundum quare dominus et redemptor noster tertia die resurhro 150 gere, hoc est duabus noctibus et uno die uoluit in sepulc posisero est passus qua sabbati quiescere ;siquidem sexta tus est in monumentum mane prima sabbati surrexit. Duabus etenim mortibus natura humana tenebatur obnoxia animae uidelicet et carnis; animae quidem propter peccatum carnis namque animae est cum 155 uero propter poenam peccati. Mors propter peccatum suum deseritur a Deo qui est uita eius ; mors corporis cum per iudicium diuinum deseritur ab anima quae est uita illius. Sicut etiam resurrectio animae abiecta labe peccati in se recipere Deum ita resurrectio est carnis soluta 160 poena corruptionis in se recipere animam. His itaque duabus mortibus a primo parente generis nostri tenebamur obnoxii, sed uenit mediator Dei et hominum homo Christus Iesus suscepit unam misericorditer et iuste utramque damnauit. Sola namque carne mortuus sola carne surrexit quia animae suae uitam quam paenitendo reciperet numquam peccando amisit ut et omne genus humanum in iudicio de morte carnis surrecturum exemplo suae resurrectionis ostenderet et omnes electos ante iudicium de morte animae suscitandos sacramento 152 sqq. Aug., de tris. (PL XLII, 889-91).

162 I Tim. ii, 5.

137 solliciti 135 in] de R. 132 impiorum] peccatorum C R IL rexit R 144-145 decet animo R. 142 surrexit C 138 fieri dignatus est C LL (6I 150-151 quiescere in uoluetit R. IL CR L 150una 149 tertia die ozz. R. pos? monumentum ad4. sabbato sepulchro C 152 monumento CR L 188 post requieuit in sepulcro iz i770 zzarg. 5? primo .$ 155 uero oz. R. animae add. est R. 164 50: mortuus add. est C R L resurrexit C I, quia] 166-167 resurrectu166 et oz. R. quae C L 165 50:7 quam add. non R.

PL 155

HOMELIA II, ro

251

eiusdem suae resurrectionis intimaret. Qui ergo simpla sua 17» morte duplam nostram destruxit recte duabus noctibus et una inter has die in monumento iacuit ut per ipsum quoque tempus suae sepulturae figuraret quia tenebras duplae nostrae

mortis sua simpla morte discuteret. Regressae autem mulieres a monumento nuntiauerunt aposto17; lis quae ibi uiderant uel ab angelis audierant. Quod. diuinae pietatis actum dispensatione cognoscitur ut a sexu femineo primae praeuaricationis tolleretur obprobrium. Ecce enim mortem quam una mulier mundo a diabolo seducta intulerat plures ab angelis edoctae iam destructam praedicant. Vna 18o egrediente a caelestibus gaudiis iter aperuit, multae regredientes de exilio praesenti ad patriam supernam repetendi ianuam iam reseratam astruunt. Sed quia non inmerito mouet eos qui simplicia tantum monumenta norunt quomodo factum fuerit monumentum illud dominicum ut tot homines una cum ange185 lis caperet oportunum putamus simpliciter caritati uestrae quae de illo conperimus explicare iuxta relationem eorum qui nostra aetate in Hierosolimis fuerunt quaeque ibi uiderunt redeuntes nobis scripta reliquerunt. Domus igitur rotunda erat excisa in petra tantae altitudinis ut qui medio staret manu 19o culmen tangere posset. Habebat autem introitum ab oriente cui lapis ille magnus de quo euangelia narrant adpositus est ac ingredientibus erat a dextris ille locus qui specialiter dominici corporis receptui paratus est septem quidem pedes longus trium uero mensura palmorum reliquo pauimento emi19; nentior qui non uulgarium more sepulchrorum desuper sed a latere meridiano per totum factus est patulus unde corpus possit inponi. Et hoc est quod euangelista Marcus dicit quia initroeuntes in monumentum mulieres uiderunt quuenem. sedentem in dextris quia nimirum angelus qui ad locum dominici 200 Corporis sedebat intrantibus erat a dextris sed et ipse eidem loco sepulchri dexter sedebat. Cuncta autem haec continuata et non ab inuicem erant separata utpute in una eademque petra excisa. Talem quidem dominici monumenti primo positionem fuisse percipimus. At nunc tradunt ecclesiam ibi esse 188 sqq. Beda, de Joc. sanc. (CS EL. 39, 304, 8 sqq.) ; Adamn., de /oc. sanc. (CELL. 59, 227, 17 Sqq.). 198 Marc. xvi, 5. rum C 169 suae oz. R. Quia R. sua simpla C 171 intet has] in tertis L 173 suae simplae mortis luce C R LL 176 femineo sexu C 178 muliet una C 180 egrediendi C L, egtedienti R.— apperuit R, apparuit L, — 180-181 tegrediendi C L, regredienti R. 181 ad]ac R L repetenti R. 183 norunt oz. L 184 una cum angelis ozz. R 187 nostrae aetatis R. Hierusolimis JSODze 188-189 excisa erat C R. 189 pos; excisa add. etat L. — post qui add. inCRL manuoz.C 191ilelapis CR L — euangelistae CR I, — 192 ac] hac C, ab R, hanc L ad L 193 pedum C R L 194 palmotum mensura C 19? poscet CR L Matchus.$ dicit]ait C — 198 in oz. IL — 209 aderat R adlL 203siquidem R 203-204 positione I, — 204 percepimus CR L nunc] uero R

252

S. BEDAE

rotundam eximii operis triplici pariete distinctam in cuius medio sit monumentum et hoc de foris marmorum crustis usque ad summa culminis tectum ipsum uero culmen auro uestitum auream crucem gestare non modicam cuius ad orientem ecclesiae Golgothana est ecclesia quae inter alia ornamenta PL pergrandem in loco 210 tali loco congrua crucem argenteam habet dignatus pendente 154 salute est nostra pro quo dominus crucifigi magno faro desuper, id est aerea rota cum lampadibus quae ipsam crucem debita lucis ueneratione coronent. Sed huius ad orientalem plagam ecclesia Constantiniana quae alio nomine 215 martyrium uocatur ubi crux domini ab Helena Constantini matre reperta est et ob id ipse ibidem ecclesiam magnifico ac regio cultu construxit. His de sanctorum situ locorum prout discere potuimus explanatis libet intueri adimpletam esse prophetiam Esaiae qua de sepultura ac resurrectione dominica it : In die ?lla radix 220 simul et de nostra fide ac salute praedix gentes deprecabuntur, ipsum rum populo signum Iesse qui stat in el erit sepulchrum eius gloriosum. Radix quippe Iesse dominus

205

225

230

est natus quidem ex stirpe Iesse secundum carnem qui stat in signum populorum quia signum salutis quo credentium populi a callidi hostis malitia muniuntur ipsius est passione sacratum ; ipsum gentes deprecabuntur quia non solum Iudaeos sed et nos qui de finibus terrae ad eum clamare nouimus gratia suae uisitationis aduocauit ; et est sepulchrum eius gloriosum quia locum in quo mortis regnum diruit palma perennis iudicii memorabilem seruauit. Quapropter, dilectissimi,

tota ad ipsum mente conuersi deprecemur ut nos signo suae protectionis ab hostium liberet insidiis ipse nos et redemptionis nostrae sacramenta

255

digne celebrare et ad beatae resur-

rectionis tribuat gaudia peruenire Iesus Christus dominus noster qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti Deus per omnia saecula saeculorum. Amen.

213 sqq. 208 sqq. Beda, op. cit. (304, 1 sqq.) ; Adamn., op. cif. (235, 6 sqq.). 220 Es. xi, 10. Beda, op. cif. (303, 21 sqq.) ; Adamn., op. cif. (234, 1 sqq.). 211 pos; dignatus add. tecum .$ 207 summi CRI 206 medium LL os? Sed add. 213 luce uenetationis C est C — 212 magna phato R 215 elena 214 pos! plagam add. ecclesiae proxima est C R IL eu GREIZ 221 signo R. 219 quam C, quae R IL 218 dicere I. 216 ipse ozz. C 4 carnem] humanitatem C R. L, 223 quidem] quippe R. 222 quippe 77 ras. C post humanitatem ad4. sed conditor ipsius Iesse secundum diuinitatem (C UEONIP deprecantur L 226 pos? sacratum add. menti C malicia C 225 a om. C 228 granossemus C R L,— 227 quos C!, os; quos ad4. prius quam iz zzarg. C! 230 iudicii] indiciis C L, inditiis 229 palmae C L uisitatione C tiae C R 232 nobis R. 234 gaudia tribuat R.

HOMELIA POST

rr

PASCHA*

(Ioh. xvi, 5-15) Sicut ex lectione euangelica,

E

IO

fratres carissimi, audiuimus

dominus et redemptor noster inminente suae passionis articulo discipulis et gloriam ascensionis qua ipse post mortem et resurrectionem erat clarificandus et aduentum spiritus sancti quo illi erant inlustrandi patefecit quatenus instante hora passionis eiusdem minus pro illius morte dolerent quem post mortem ad caelos subleuandum non dubitarent minus de sua desolatione trepidarent quos abeunte licet domino spiritus sancti gratia consolandos esse sperarent. Vado, inquit, ad eum qui me misit, el nemo ex uobis ànterrogat me, Quo uadis ? Ac siaperte dicat, reuertar ascendendo ad

15

eum qui me incarnari constituit et tanta tamque erit manifesta eiusdem ascensionis claritas ut nemini uestrum opus sit interrogare quo uadam uidentibus cunctis quia ad caelos pergam. Bene autem cum de ascensione sua dixisset, «ado ad eum qui me qüisii, addidit, e£ nemo ex uobis interrogat me, Quo uadis ?

20

Superius namque cum de sua passione protestaretur dicens, quo ego wado uos non botestis uenire, interrogauit eum Petrus et ait, Domine quo wuadis ? responsumque est ei, quo ego uado non poles me modo sequi sequeris autem postea, quia nimirum passionis mortisque eius mysterium necdum intellegere necdum poterant imitari maiestatem uero ascensionis statim ut 18 Ioh. xiii, 33.

19 Ioh. xiii, 36.

4 glotificandus C 8 consolatione L* 11 ascendo $* 12 manifesta etit CPLÉE 13 ut] et 5 20 modo oz. C 24 posterius necdum oz. L 22 poterat .$* imitati ozz. L ueto oz. C SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE: DIXIT IESVS DISCIPVLIS 8VIS : VADO AD EVM QVI ME MISIT... TRISTITIA IMPLEBIT COR VESTRVM... SI EGO NON HABIERO PARACLETVS... QVIA NON CREDVNT IN ME... QVIA VADO AD PATREM... MVNDI HVIVS8 IVDICATVS EST.. NON ENIM LOQVITVR A SEMET IPSO... QVAECVMQVE AVDIET LOQVITVR... ADNVNTIABIT VOBIS. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA DOMINICA III. POST PASCHA. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT DOMINVS IESVS DISCIPVLIS SVIS : VADO AD EVM QVI ME MISIT... IMPLEVIT COR VESTRVM. ET RELIQVA VSQVE PROPTEREA DIXI.. ANNVNTIABIT VOBIS. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM. e

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE: DIXIT IESVS DISCIPVLIS 8VIS : VADO AD EVM QVI ME MISIT... PARACLYTV8 NON VENIET AD VOS. ET RELIQVA. XXVI. OMELIA DOMNI BEDAE TERTIA DOMINICA POST OCTAVAS PASCHAE. P LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE DIXIT IESV8 DISCIPVLIS SVIS : VADO AD EVM QVI ME MISIT... QVO VADI8 ? ET RELIQVA. OMELIA DICENDA IN DOMINICA III. POST PASCA. L

* Secundum N et Bu, fos? albas pascae dominica III ; secundum usum liturgicum Romanum dominica quarta post pascha legendum est.

PL 158

S. BEDAE

254 25

uidere cognouerunt totisque animi uotis ut sequi mererentur optabant. m. Sed quia haec locutus sum uobis tristitia impleuat cor uestru corulorum discip in uerba sua haec quid Sciebat dominus ipse quo dibus agerent quia uidelicet tristitiam magis de abscessu

t laetieos desereret quam de ascensu quo ad patrem petere

30

35

40

45

59

25

tiam generarent. Vnde benigne consolando subiunxit : Sed ego ueritatem dico uobis, expedit uobis ut ego uadam. Expedit ut forma serui uestris subtrahatur aspectibus quateExnus amor diuinitatis artius uestris infigatur in mentibus. maiore us quaten m infera caelo formam uobis pedit ut notam per hoc desiderio illuc suspiretis sicque suspensis ad superna cordibus uestris ad accipienda iam spiritus sancti dona capaces fiatis. Si enim non abiero, baraclitus non ueniet ad wos ; s autem abiero, mittam eum ad uos. Non quia non poterat ipse in terra positus dare spiritum discipulis haec loquitur cum aperte legatur quia post resurrectionem apparens eis insufflauit et dicit eis : Accipite spiritum sanctum ; sed quia ipso in terra posito et corporaliter conuersante cum eis non ualebant illi erigere mentem ad sitienda munera gratiae caelestis ascendente autem ipso ad caelos et illi pariter omne desiderium suum illo transferebant iuxta hoc quod alibi audierunt : Vb? enim est thesaurus uester ibi et cor westrum erit. Ideoque capaces spiritus iam facti erant non ultra de morte eius contristati sed de promissionis eius munere laetati Luca adtestante qui ait : Et factum est dum benediceret illis recessit ab eis el ferebatur in caelum. Et ipsi adorantes regressi sunt in. Hierusalem cum gaudio magno et erant semper in templo laudantes et benedicentes Deum. Patet autem nec laboriosa expositione indiget cur eundem spiritum paraclitum, id est consolatorem cognominat quia nimirum corda discipulorum quae recessus ipsius maesta reddidisset huius consolaretur et recrearet aduentus. Sed et singulis quibusque fidelium uel de peccati perpetratione maerentibus uel communi saeculi huius adflictione laborantibus dum spem ueniae et misericordiae caelestis inspirat pro25 sqq. Aug., /racf. in Iob. (PL XXXV, 1869). 34.

40 Ioh. xx, 22.

46 Luc. xii,

49 Luc. xxiv, 51-3.

CP L & 28 ad oz. 24 tristitiam ozz. C 25 implebit C 24 obtabant $ L maiori 33 uobis add. sup. Jin. $t in oz. C L in ras. & 32 aptius C, altius I, si 37 paracletus C, pataclitus P & 35 ad]et.$ PL 34per]pro PL usque 88 uos om. P — 39 spiritum dare (spiritum add. sup. lin.) C — 42 illi oz. C 45-46 CL — enim om. L 44 illi] ipsi C — 45 audierant 43 sicienda $!£ 5341 spiritu C 46 uester] tuus & — uestrum] tuum & est enim C P afflictione huius saeculi C & 0? communis C 354 cognominet C PL &

PL 159

HOMELIA II, 11

255

fecto ab angore tristitiae mentem inlustrando subleuat. Quia uero spiritus idem menti quam replet non solum uim diuinae caritatis infundit interius uerum etiam carnali timore depulso ad increpandam prauitatem malorum foris fiduciam praestat recte subditur : Et cum uenerit ille arguet mundum de peccato et de iustitia 65 e de judicio. Claret namque quod ipse filius Dei dominus noster Iesus Christus cum esset in mundo arguebat mundum,

6o

id est sectatores mundi, de peccato suae incredulitatis ; argue-

70

75

8o

bat de iustitia quia uidelicet iustitiam fidelium nollent imitari ;arguebat de iudicio uidelicet quare diabolum qui iam iudicatus ac damnatus erat sequerentur. Sed non sine causa spiritum cum uenerit hoc idem dicit acturum quia profecto per huius inspirationem corroborandus erat animus discipulorum ne mundum qui contra se fremebat arguere timerent. Exponens ergo sententiam suam dominus adiunxit : De $eccato quidem quia mon credunt in me. Peccatum incredulitatis quasi speciale posuit quia sicut fides origo uirtutum ita solidamentum est uitiorum in incredulitate persistere domino terribiliter adtestante qui dicit : Qui autem mon credit iam iudicatus est quia non credit in nomine unigeniti filia Dei. At contra, éustus ex fide uiuat.

De iustitia uero quia ad patrcm uado et iam mon. widebitis me. Iustitia discipulorum Christi erat quod dominum quem uerum hominem cernebant uerum quoque Dei filium esse crediderunt et quem sibi corporaliter ablatum nouerant certo amore colebant. Iustitia ceterorum fidelium, id est semper 85 eorum qui dominum in carne non uiderunt, haec est quod eum quem corporali intuitu numquam uiderunt Deum et hominem uerum corde credunt ac diligunt. De qua profecto iustitia fidei arguuntur infideles cur ipsi uidelicet cum similiter uerbum uitae audirent noluerint credere ad iustitiam. Neque enim nequitia malorum ex sua solum fortitudine uerum etiam ex conparatione rectorum quam sit damnanda monstratur. Hinc etenim scriptum est : Probata autem wirtus corripit insipientes. Arguit ergo mundum spiritus sanctus de peccato suo quia non

75 sqq. Aug., /ract. in Iob. (PL XXXV, 1872-23). T7. 93 Sap. i, 5.

78 Ioh. iii, 18.

80 Rom. i,

62 increpandum L.* 60 eidem C 59 ab angore] a languore L GUPHENE 64 pos; uenerit add. tecte dominus subiungit LL 63 recte subditur oz. P 93 quia 71 ueniret I! & 64 rectores L* 65 Dei filius IL inquit P filium 83 .5! credidit 49 C dixit 48 IL credit C, t ctediderun $5 CL CP L 85 amote] honore Dei C

PL 160

S. BEDAE

256

crediderit in Christum ; arguit et de iustitia credentium quia exemplum eorum sequi noluerint qui hunc ad patrem ascendisse neque ultra corporaliter in terris conuersaturum esse sciebant nec tamen ab eius dilectione poterant ulla ratione separari. Hoc est enim quod ait, quia ad patrem uado et iam mon me. Non uidebitis me postquam ascendero qualem IOO uidebilis nunc uidere soletis carne mortali et corruptibili circumdatum sed in maiestate ad iudicium uenientem et peracto iudicio in maiore gloria sanctis apparentem. Sequitur : De judicio autem. quia princeps mundi huius vudicatus est. 105 Principem mundi diabolum dicit quia principatur eis qui ordine peruerso mundum potius quam mundi conditorem diligunt qui iudicatus est a domino cum ait : Videbam satanan sicut fulgur cadentem de caelo. Iudicatus est ab eo cum et ipse daemonia eiceret et discipulis daret potestatem calcandi supra uirtutem inimici. Arguitur itaque mundus de iudicio IIO omnem quo diabolus est iudicatus quando homines ne Dei uoluntati resistere praesumant exemplo dammati propter superbiam terrentur archangeli. Arguit mundum spiritus sanctus de iudicio quo princeps mundi iudicatus est cum loquens in IIS spiritu sancto Iudas apostolus ad corrigendam hominum prauorum nequitiam poenam superbientium commemorat angelorum dicens : Angelos uero qui non seruauerunt suum principatum sed reliquerunt suum. domicilium in iudicium magni diei uinculis aeternis sub caligine reseruauit. Sequitur : Adhuc multa habeo wobis dicere, sed mon potestis portare 120 modo. Cum autem uenerit spiritus ueritatis docebit uos omnem ueritatem. Certum est quidem quia ueniente spiritu desuper apostoli maiorem multo scientiam ueritatis quam carnales eatenus potuere consecuti sunt maiore desiderio certandi 125 pro ueritate succensi sunt. Non tamen putandum est in hac uita quempiam omnem ueritatem posse conprehendere cum haec fidei nostrae merces in alia sit uita promissa ipsa ueritate dicente : Haec est wita aeterna ut cognoscant te solum uerum Deum et quem misisti Iesum Christum ; et alibi ad Iudaeos : 130 Si manseritis in uerbo meo, uere discipuli met eritis et cognosceLis ueritatem. Vnde et apostolus qui ad tertium caelum raptus audiuit archana uerba quae mon licet hominz loqui, ex parte, inquit, cognoscimus et ex parte jrophetamus. Intellegendum ergo est quod ait de spiritu, docebit uos omnem ueritatem, quasi 95

155

diceret,

diffundet

in cordibus

uestris

caritatem

cuius

ma-

107 Luc. x, 18. 109 Luc. x, 19. 117 Iudas 6. 125 sqq. Aug., /racf. in Tob. (PL. XXXV, 1875-6; 1885). 128 Ioh. xvii, 3. 130 Ioh. viii, 31-2. 131 II Cor. xii, 2, 4. 132-133 I Cor. xiii, 9. 135 Rom. v, 5. 98 qui P 103 maiori CL; 105 pos? qui zd. in C 10? cum] qui P. 108 de caelo cadentem CP L 111 iudicatus est C 119 diei] Dei C 121 5o: uenetit 244. ille i7 zzarg. 5$! in £extu I, — 122 desuper spititu C P I, — 123 scientiae C 135 uestris cordibus P L. fos; uestris add. omnem C

IDEE

161

HOMELIA II, 11 257 gisterio intus edocti proficiatis de uirtute in uirtutem dignique efficiamini peruenire ad uitam in qua uobis aeterna claritas summae ueritatis et uerae sublimitatis, id est contemplatio uestri conditoris appareat. 140 Non enim loquitur a semet ibso sed quaecumque audiet loquitur. Non loquitur spiritus a semet ipso, id est sine patris et filii communione, neque enim diuisus ac sepertitus est spiritus sed quaecumque audiet loquitur ; audiet uidelicet per unitatem substantiae et proprietatem scientiae. Non loquitur a 145 semet ipso quia non est a semet ipso. Pater quippe solus de alio non est nam et filius de patre natus est et spiritus sanctus de patre procedit. Ab ipso autem audiet spiritus a quo procedit qui enim non est a se ipso sed ab illo a quo procedit. A quo illi est essentia ab illo utique et scientia. Ab illo igitur I5 o audientia quod nihil est aliud quam scientia. Quod uero adiunxit : Et quae uentura sunt adnuntiabit uobis, constat innumeros fidelium per donum spiritus sancti praenosse ac praedixisse uentura. Sed quia sunt non nulli qui spiritus gratia pleni infirmos curant mortuos suscitant daemonibus imperant multis uirtutibus coruscant ipsi angelicam in terris uitam gerunt nec tamen quae ibi sint uentura spiritus eiusdem reuelatione agnoscunt potest hic domini serio etiam sic accipi quia spiritus adueniens quae uentura sunt adnuntiat nobis cum gaudia nobis patriae caelestis ad memoriam reducit cum festa illa supernae ciuitatis per donum nobis suae adspirationis innotescit ; uentura nobis adnuntiat cum nos a delectatione praesentium abstrahens promissi in caelis regni desideriis inflammat. 16

A^

170

Ille me clarificabit quia de meo accipiet et adnuntiabit uobis. Spiritus clarificauit Christum quia per eum tanta caritas in cordibus discipulorum accensa est ut abiecto timore carnali effectum resurrectionis eius constantes praedicarent a quo tempore passionis pauidi fugerant. Vnde scriptum est : Ef repleti sunt omnes spiritu sancto et loquebantur uerbum. Dei cum fiducia. Spiritus clarificauit Christum cum impleti gratia spiritali doctores sancti tot et tanta miracula in nomine Christi fecerunt quibus orbem totum ad fidem Christi con141 sqq. Aug., 7racz. in Iob. (PL. XXXV, 1889-90, 1893). in Iob. (PL XXXV, 1891). 169 Act. iv, 31.

— 166 sqq. Aug., zrac/.

140 loquetur (5) $?CPL 142 separatus P 143 loquetur $?CPL 147 pos; spititus adZ. sanctus P L 148 qui enim] quia CP L 149 essentia est C 150 quae LI: aliud est (est ad. sup. Jis.) L.—. 183 atque L 154 spiritus ozz. P 156 coruscant] uacant C, conuocant $* L*, coruschant L4! A157 sibis S S CP TZ 188 cognoscunt $!P L, cognoscant C 159 adnuntiabit uobis S*CL 161 aspirations CPI 162 annuntiet C di-

lectione CP IL 166 clarificabit $5* C — 168 affectum L* 169 fugerent C 170 omnes oz. C 171 clarificabit C 173 po:? orbem add. tertarum C

PL 162

S. BEDAE

258 175

onum certauerterent tot ac tanta pro Christi nomine passi colla perseum rbor supe etiam ipsa mina pertulerunt donec Spiritus claricutorum suauissimo Christi iugo submitterent. endam eius dilig ad ficat Christum cum sua nos inspiratione aequalem itate diuin in patri uisionem accendit cum illum

180

190

195

200

205

210

esse credendum fidelium cordibus intimat. De patre Quia de meo, inquit, accipiet ek adnuntiabit uobis. hac triniin quia filius it accepit spiritus sanctus unde accep us sanctus. tate de patre natus est filius de patre procedit spirit est solus. Qui autem de nullo natus sit de nullo procedit pater dixi quia erea Ómnia quaecumque habet pater mea sunt ; jropt quae ad ipsam dixit his De uobis. t de meo accipiet et admuntiabi lis omnia aequa est illi s quibu in nent perti m itate patris diuin spiritus enim Neque quae habet pater mea sunt habendo. acerat filio et cta subie est patri sanctus de creatura quae quo de patre de e utiqu sed et, accipi meo de ait, cepturus quod procedit spiritus de quo natus est filius. patrum Sed quia donante domino lectionem sancti euangelii am uestr restat mus curri trans endo expon tes uestigia sequen meeius ut ere fraternitatem, carissimi, mecum pariter ammon tatem moriam sollicita semper intentione seruemus eius suaui emus. et deuoto pectore scrutemur et casto saepius ore rumin

et Quid enim prodest ad audiendum uerbum Dei conuenire acta uel uia conloq aria saecul expleto auditu ad inania mox et conuerti ? Recolamus ergo iuxta quod eadem ammonet lectio quia dominus noster expleta passione redit ad patrem a quo ns missus est nec patrem cum ad nos ueniret nec nos desere et mur secte nisu mentis toto ia uestig eius cum rediret. Illuc perpen e intrar mur merea m ianua regni illius ire peruen illo ut s degen terra in bus gressi num damus magnopere quibus actio sicut debet e mamer o Christ im se dicii emim incesserit. Qui ille ambulauit et ibse ambulare. Certe ipse per agones passionum ad coronam peruenit gloriae ; merito ergo intimatur et nobis quia fer multas tribulationes oportet nos intrare in regnum Dei. Vnde et apostolus Petrus obsessis feruore temptationum quibusdam fratribus consolans aiebat : Nolite bauere quasi noui aliquid contingat sed communicantes Christi passionibus gaudete «ut et in reuelatione gloriae eius gaudeatis exultantes. Reuocemus ad mentem quia gratiam spiritus discipulis et se missurum esse promisit et misit et curemus omni uigilantia 209-201 Aug., /racz. in Iob. (PL. XXXV, 1786, 1899). 209 I Pet. iv, 12-13. Act. xiv, 22.

204 I Ioh. ii, 6.

207

175-176 persecutorum ozz. P, add sup. lin. L^ 175 ipsa oz. C P, add. sup. lin. L^ 183 procedat P — 186 ille .$* P — fos omnia add. inquit P 180 inquit oz. L| 200 desereret nec nos relinqueret (z47.) C, deseruit nec nos P, 199 rediit I. 206 peruenit ad 205 passiones P 202 illiusque C deserens nec nos I

pee *

C

O2iexultntes o».

C — 212 qui 5*

213 uigilantia] diligentia

HOMELIA II, r1

259

ne cogitationibus inlecebrosis contristemus spiritum sanctum 21; Dei in quo signati sumus in die redemptionis. Sic enim scriptum est : Spiritus sanctis disciplinae effugiet fictum et auferet se a cogitationibus quae sunt sine intellectu. Vnde prouide psalmista cum huiusspiritus accipiendi desiderio flagraret priuscordis mundi hospitium in quo hunc recipere posset et sic demum 220 tanti hospitis ingressum quaerebat : Cor, inquit, mundum crea in me Deus spiritum rectum innoua in uisceribus meis. Prius quippe cor mundum in se creari ac deinde spiritum rectum in suis uisceribus precabatur innouari quia utique sciebat spiritum rectum in corde polluto sedem habere non posse. 22 A Retineamus sedulo corde quia spiritus idem arguit mundum de peccato et de iustitia et de iudicio. Caueamus ne ima quaerendo ad mundum pertineamus quia mundus transibit et concupiscentia eius. Quae sursum sunt quaeramus quae sursum sunt sapiamus ubi Christus est in dextera Dei sedens. Conuer23o Sationem nostram cum apostolo habeamus in caelis et ne de peccato incredulitatis arguamur exerceamus operando quod credimus ; fides enim s?ne operibus otiosa est. Ne ex conparatione iustorum quos imitari noluerimus acrius iudicemur solerti animo meminimus quod de contemptoribus suae gratiae domizE nus ait: Regina Austri surget in iudicio cum generatione ista el condemnabit eam quia uenit a. findbus terrae audire sapientiam Salomonis, et ecce blus quam Salomon hic. Ne cum mundi principe damnemur resistamus illi fortiter fide et fugiat a nobis. Loquamur ueritatem in corde nostro nec faciamus dolum in 24o lingua nostra ut spiritus ueritatis magis magisque diffundendo caritatem in cordibus nostris doceat nos agnitionem omnis ueritatis. Huius spiritus gratiae in cunctis actibus nostris, carissimi, huius precemur auxilium dicamus singuli domino dicamus omnes : Sforitus tuus bonus deducet me in wiam 245 l'ecam. Sicque fit ut qui apostolis superueniens ea quae uentura erant adnuntiauit nostris quoque mentibus uenturae uitae gaudia patefaciat nos haec inquirenda benignus incendat cooperante ipso qui hunc et polliceri suis fidelibus et dare consueuit Iesu Christo domino nostro qui uiuit et regnat VA

250 cum patre in unitate spiritus sancti Deus per omnia saecula saeculorum.

Amen.

214 Eph. iv, 30. 216 Sap. i, 5. 220 Ps. 50, 12. 227 I Ioh. ii, 17. 228 Col.iii,r-2. 229 Phil. iiij 20. 232 Iac. ii, 20. 238 Luc.xi, 31. 23v I Cor. S122. 238 I Pet. v, 9. 239 Ps. 14, 3. | 240 Rom. v, 5. — 244 Ps. 142, 1o.

215 diem P Sicut CP L 219 mundari P* possit I 221 pos; Deus add.et CP L/ 225 quia] quoniam L/ — 226 de iudicio et.de iustitia L;, — 229 ad dexteram C 230 apostolis P in caelis habeamus L 234 meminimus] memotemus CPL 23? Salomon] Salomo . ^ 238 pos fottitet add. in LL fide oz. P 241 po:; nos add. in C L, — 249 post nos add. ad sup. lin. $t, ut sup. Jig, P! inquitentes C L, inquiramus P, os inquiramus a2. ipse sz. Jin, PY 248 ipso] illo P 249 Chtisto Iesu IL.

PL 165

HOMELIA POST

12

PASCHA*

(Ioh. xvi, 23-30)

IO

15

20

lectio- PL Potest mouere infirmos auditores quomodo in capite quid, 163 sí nis huius euangelicae discipulis saluator promittat, cum non inquit, $etieritis patrem in nomine meo, dabit uobis, e uinomin i Christ in m patre quae solum nostri similes multa Pauolus apost ipse etiam uerum unt accipi non dentur petere quo a ae satan us lus tertio dominum rogauerit ut a se angel hujus Sed it. potuer rare impet tribulabatur abscederet nec ta motio quaestionis antiqua lam patrum explanatione resera oris saluat e nomin est qui ueraciter intellexerunt illos solum in t petere qui ea quae ad perpetuam

salutem pertinent petun

aideoque apostolum non in nomine saluatoris petisse ut tempt PL quia erat accep tatis humili diam custo ob quam t carere tione 164 cum mante adfir ipso posset si hac caruisset, saluus esse non ait : Et ne magnitudo reuelationum. extollat me datus est mihi stimulus carnis meae angelus satanae ut me colaphuzet. Quotiescumque ergo petentes non exaudimur ideo fit quia uel contra e auxilium nostrae salutis petimus ac propterea a misericord quod ur negat us petim inepte quod nobis gratia cii benefi patre eidem apostolo contigisse probatur cui ter petenti responsum est : Sufficit tibi gratia mea, nam wirtus in infirmitate perficitur ; uel utilia quidem et quae ad ueram salutem respiciant 4 sqq. Aug., £ract. in Iob. (PL XXXV, 20 II Cor. xii, 9. COf xib*7.

1824-5).

8 II Cor. xii, 8.

14 II

3 inquiens C 2 discipolis 5* quod modo R 1 Potest] Postquam R. 9 solummodo R 8 iam oz. LL 5 accipiant R. & 4 similis L* RLE& 12 ab .$* petisse add. in zarg. L 11 in oz. C 10 salutem perpetuam C 18 posterius colafizet C 15 ut] qui C L 14 Et oz. L 13 cum] qui C tet oz. C 19 pos? apostolo add. Paulo C R L & quod] quo R DIXIT IESVS DISCIBEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE: MEO... QVICQVAM (IN PVLIS 8VI8: AMEN AMEN DICO VOBIS SI QVID PETIERITIS PATREM IN NOMINE CREDITIS QVIA A DEO EXINOMINE MEO in ras)... QVIAROGABO PATREM... QVIA VOS ME AMATIS ET S8 QVARTA POST PASCHA. VI..ADEO EXISTI.OMELIA EIVSDEM LECTIONIS DICENDA DOMINICA DIXIT DOMINVS IESVS LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE: PLENVM. ET RKELIDISCIPVLIS SVIS : AMEN AMEN DICO VOBIS 8I QVID PETIERITIS PATREM...SIT c EIVSDEM. QVA V8QVE NVNC SCIMVS.. OPV8 TIBI EST... EXISTI. OMELIA LECTIONIS DICO VOBIS SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT IESVS DISCIPVLIS SVI8: AMEN A DEO EXIVI... EST 8I QVID PETIERITIS PATREM... QVIA VOS ME AMASTIS ET CREDIDISTIS QVIA R LECTIONE. OPVS TIBI.. EXISTI. OMELIA VENERABILIS BEDAE PRESBITERI DE EADEM IESVS DISCIPVLIS LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE: DIXIT L ET RELIQVA. B8VI8 : AMEN AMEN DICO VOBIS 8I QVID PETIERITIS PATREM... IN NOMINE MEO.

* Secundum N et Bu, fos! albas pascae dominica IIII ; secundum usum liturgicum Romanum dominica quinta post pascha legendum est.

HOMELIA

2

5

30

35

40

4 VA

$50

5 II

II, 12

261

petimus sed ipsi male uiuendo auditum a nobis iusti iudicis auertimus incidentes in illud Salomonis : Qw auertit aurem suam ne audiat legem oratio eius erit execrabilis ; uel dum pro peccantibus quibusquam ut resipiscant et ad se redeant oramus etsi salubriter petimus atque ex nostro merito digni sumus auditu ipsorum tamen peruersitas ne inpetremus obsistit. Fit etiam aliqando ut salutaria prorsus et precibus sollicitis et deuotis quaeramus actionibus nec tamen statim quae petimus obtineamus sed in futurum petitionis nostrae differatur effectus sicut cum genibus flexis cotidie rogamus patrem dicentes, adueniat regnum tuum, idem tamen regnum non mox oratione finita sed tempore congruo sumus accepturi. Quod pia prouisione nostri conditoris constat actitari ut uidelicet desideria nostrae deuotionis dilatione crescant et incremento cotidiano magis magisque prouecta tandem perfectius capiant gaudia quae requirunt. Inter quae notandum quia cum pro peccantibus oramus etsi eorum saluationem inpetrare nequimus nequaquam tamen fructu precis nostrae priuamur quia etsi illi non sunt digni saluari nos tamen amoris quem illis inpendimus mercede donabimur sicque in tali quoque petitione implebitur nobis illa domini promissio qui ait : S? quid petieritis patrem in nomine meo, dabit uobis. Intuendum enim quia non ait simpliciter dabit sed dabit, inquit, uobis, quia etsi non eis pro quibus petimus dabit nobis tamen cum aliorum erratibus misericorditer interuenimus praemium nostrae benignitatis restituet. Sequitur : Vsque modo non etistis quicquam in nomine meo. Non petierunt eatenus in nomine saluatoris quia dum ipsum saluatorem uisibili praesentia conplecterentur minus ad inuisibilia salutis dona mentis intuitum erexerant. Sed et nostra fragilitas patrem petens non in nomine Iesu, id est saluatoris petit dum contra rationem suae petit salutis non ut apostolorum simplicitas corporali uisu sui saluatoris ab aeternae salutis petitione retardata sed obstaculo propriae cupiditatis ab intuitu dominicae uoluntatis inpedita. Quid autem principaliter petendum ac sine ulla dubietate eis qui fideliter in petendo perstiterint 23 Prou. xxviii, 9.

30 sqq. Aug., zracf. in Iob. (PL. XXXV,

1826, 1896).

32 Matth. vi, 10.

23 auettat .$* 25 quibusque R et ad se redeant o». CRL & 26 ex om. C 24 impetremus C R IL & obsistat R. 28 prius et oz. C 31 patrem togamus R. 32 505? tamen ad. Dei R. 33 finita] facta L.* 34 aptari e 38 cremento CR & 86 prouecti CR L capiamus C 37 requitimus C — 38 horum C nequiuimus C 40 nonsuntoz. C X 41 impendimus CR LEA quoque add. sup. lin. C 42 nobis oz. R qui] qua $* R L &, quae C 456 tamen] tunc CIL — os? cum add. pro C R. LA 50 complecterentur C R. L & 54 pos; petitione a44. sit R. B6 por? retatdata

add. sit sup. lin.

C! — obstaculum R.—

56 impedita

CR L & — 59 perstetetint

262

S. BEDAE

: sit sperandum a patre dominus subdendo manifestat dicens Ordo . plenum Petite et. accipietis ut. gaudium, uestrum. sit et

m quippe sensus est, petite ut gaudium uestrum sit plenu pa- PL uae perpet udinem beatit um gaudi ergo accipietis. Plenum 165 sibi quo cis appellat. Nam ut taceamus de gaudio reproborum nti luctum mercantur aeternum habent sancti etiam in praese s terreni domino pro cum um bonor gaudium de spe caelestium itatis fratern amore cum um gaudi habent is aduers 65 exercentur suadente discunt gaudere cum gaudentibus flere cum flentibus. Sed non est plenum gaudium quod fletu uariante miscetur. Plenum quippe gaudium fit ubi nemine flente cum solis datur gaudere gaudentibus. Ait itaque : Petite el accipietis uL gau-

6o

79

75

dium uestrum sit plenum. Ac si patenter dicat, non fluxa sae-

culi gaudia quae et maerore semper mixta et certo sunt fine obnoxia sed illud singulare gaudium a patre petite cuius plenitudo nullo cuiuslibet inquietudinis adtactu minuitur aeternitas nullo umquam termino dissoluitur. Si enim perstiteritis in petendo, procul dubio quae petitis accipietis. De huius ple-

nitudine gaudii Petrus fidelibus scribit dicens : Credentes

autem exultatitis laetitia inerrabili et glorificata veportantes finem fidei uestrae salutem animarum uestrarum. Petere autem

8o

8I

9o

huiusmodi gaudium est non uerbis tantummodo patriae caelestis introitum flagitare sed et digna operatione pro eius perceptione certare. Neque enim quippiam utilitatis adfert bene orando superna quaerere qui non destitit peruerse uiuendo infimis inplicari. Haec in jrouerbiis locutus sum uobis. Venit hora, cum iam non in jrouerbiis loquar uobis sed. palam de patre adnuntiabo uobis. lllam nimirum horam significat qua eis peracta sua passione ac resurrectione spiritus sancti erat gratiam daturus. 'Tunc etenim spiritaliter intus instructi spiritali dilectione succensi quo perfectius omnia quae de agnitione diuinitatis mortalibus erant capienda coeperunt eo ardentius sola quae ad eius uisionem promerendam iuuarent petere ac desiderare curarunt. Hoc est enim quod subiunxit : Illo die in nomine meo betetis. Possumus horam quam polli60 Aug., /ract. in lob. (PL. XXXV,

1897).

66 Rom. xii, 15.

v6 I Pet. i,

8-9.

59 Ordo sque 60 plenum a44. in izzo fol. 58 parandum & $, petstiterunt C Ordo asque 61 accipietis oz. C R. add. in zarg. L^ 63-64. gaudium in ay 69 itaque] namque R. 71 certe sine (a44.) & praesenti C 67 miscitur 5* fine sunt C & 92 gaudium singulare R. 74 petstetetitis .$ *5 cuius. L 26 scripsit C IL $9 tantummodo (modo add. sup. Jin.) uerbis C 81 affett C RS 82 operando R desistit R.I, 82-83 pos! uiuendo a4. in CR. 83 pos? infimis add. se C — implicare C 85 in ozz. R. 86 his C 86-87 passione sua R 90 coeperant C!, ceperant IL eo ardentius add. sup. JH sola oz. C 91 promerenda R 92 curauetunt R, curarent L

HOMELIA 9 VA

263

cetur in futura uita intellegere in qua palam de patre adnuntiat, id est palam patrem ostendit electis quando sicut apostolus ait : Videbimus eum facie ad faciem. De qua adnuntiatione dicit et Iohannes

IOO

II, 12

: Carissimi nunc filhià Dei sumus,

et non-

dum apparu quid erimus ; scimus quia cum apparuerit similes ei erimus uidebimus enim eum sicuti est. Vbi ueraciter in nomine Iesu petunt electi dum pro nostra fragilitate intercedunt

quatenus ad suae saluationis sortem pertingamus

a

qua adhuc inter insidias hostium peregrinamur in terris quam sanctorum petitionem aptissime in diem futuram promisit, 7//o, inquiens, die in nomine meo petetis. In die etenim 105

IIO

II$

petunt quia non inter tenebras pressurarum ut nostra in praesenti sed in luce sempiternae pacis et gloriae beatorum spirituum pro nobis intercessio funditur. Possunt autem idem spiritus electorum in illa caelesti ciuitate positi etiam pro se ipsis in nomine saluatoris petere intellegi quia uidelicet tempus uniuersalis iudicii et resurrectionis corporum in quibus pro domino certauere uenire desiderant. Vnde Iohannes ait : Vidi sub altare animas inter[ectorum ropier uerbum Det et. propter testimonium quod. habebant. Et clamabant uoce magna dicentes : Vsque quo domüne sanctus et uerus mom iudicas eb windicas sanguinem nostrum de his qui habitant in terra ? Vbi continuo subinfertur : Et datae sunt illis singulae stolae albae, et dictum est illis ut requiescerent tempus adhuc modicum donec 4mpleventur conserui eorum et fratres eorum. Singulas quippe stolas albas nunc habent animae cum sola sua felicitate fruuntur ;

I20

125

binas tunc accipient cum impleto in fine numero fratrum corporum quoque inmortalium receptione laetantur. Et non dico uobis quia rogabo patrem de uobis. Quia dominus noster lesus Christus et Deus et homo est modo summa deitatis modo humanitatis humilia loquendo designat. Quod enim dicit non rogaturum se patrem de discipulis propter consubstantialem patri diuinitatis suae potentiam dicit in qua non patrem ipse rogare sed rogata cum patre consueuit do-

nare. Quod uero Petro ait, Ego autem rogauit pro te ut non deficiat fides tua, et de illo Iohannes, Adwocatum, inquit, 96 I Cot. xiii, 12.

32.

94 I Ioh. iii, 2.

111 Apoc. vi, 9-11.

128 Luc. xxii,

129 I Ioh. ii, 1.

94 5o; intellegere 277. uisionem R. 95 ostendat C*, ostendet R. LL 97 dicitur R et Iohannes oz. C R 101 a oz. R. 102 qui R 103 sanctorum om. C altissime IL die- C. RT 104 meo oz. C 105 intet] in $* nos L 111 desiderabant C 112 pos; altate add. Dei C LL 115-116 Vbi continuo subinfertur oz. C 117-118 impleretur numetus conseruorum etfrattum eorum I, 118 quoque C 119 albas oz. R, add. sup. lin. L^ — 120 in fine] finitoque R 121 laetabuntur R.L 122 post quia add. ego SJ CR L pos! Quia add. enim I, 1285 dicitur L* discipolis .$* 126 patris L dicitur .$* 127 cum patte add. sup. lin. 5* 128 ait Petro L 129 inquit

PL 166

S. BEDAE

264

dis130 habemus apud Deum patrem Iesum Christum iustum, propter tricum cuius tatis humani tae adsump pensationem dictum est proptitate infirmi nostra pro oculis t ostendi umphum patris quod tius interuenit. Potest et ita non inconuenienter accipi non quia uobis, de patrem rogabo ait, Et non dico uobis quia ego quod rogabo posuit e tempor futuro de sed de praesenti rogo sanctis in interna pace receptis non opus sit iam aliquid rogari de illis quia nimirum tanta beatitudine donati sint quae amplior esse non possit. Ipse enim pater amat uos quia uos me amatis el creditis quia 140 à. Deo exiui. Non ita intellegendum est quasi amor et credulitas discipulorum praecesserit amorem quo illos pater amaret meritumque humanum prius sit muneribus gratiae caelestis cum apertissime dicat apostolus : Aut quis brior dedit 4lli et vetribuetur ei ? Quoniam ex ipso et per ipsum et in ipso sunt 145 omnia ; sed ita potius quia pater illos gratuito amore praeuenerit atque ad amandum credendumque filium amando sustulerit et quia ipsi agnitum filii dilectionem ac fidem pio et sollicito corde seruauerint maioribus eos donis paternae dilectionis esse remuneratos. Non autem arbitrandum quia pater sine 150 filio aut spiritu sancto amare uel amoris possit munera dare. Nec rursus aestimandum quia filius sine patre et spiritu sancto ualeat amari uel credi. Quod ergo ait, ?pse enim pater amat uos, intellegendum est una cum filio et spiritu sancto amare quos amore dignos iudicat. Et quod adiunxit, quia wos me amatis, Lal M9 M^

15; eadem ratione sentiendum est quia quicumque filium recte amat hunc cum patre et amborum spiritu amet quia quorum inseparabilis est natura diuinitatis horum una eademque

D] ONo

sunt dona uirtutis. Exiwi a patre et ueni in mundum. Iterum relinquo mundum PL ei uado ad patrem. Exiuit a patre et uenit in mundum quia 107 uisibilis mundo apparuit in humanitate qui erat inuisibilis apud patrem in diuinitate. Exiuit a patre quia non in ea forma qua aequalis est patri sed in adsumpta creatura minor apparuit. Et uenit in mundum quia in forma serui quam acce-

16

VA

pit etiam mundi huius amatoribus se uidendum praebuit. Iterum reliquit mundum et rediit ad patrem quia ab aspectu ama-

140 sqq. Aug., rac. in Iob. (PL. XXXV, 1898). sqq. Aug., /rac£. in Iob. (PL XXXV, 1899). om. R.

130 Deum oz. R.

136-137 rogare C L

143 Rom. xi, 55-6.

137 sunt

CR

160

quae]

143 apostolus dicat credidistis C R 139 amastis R. qua $!, quia R 146 credendumque] cte145-146 praeuenit C 145 gratuita $* G 149 remuneranet]ac R. 147 pos; fidem add. amore R. dendum quia C amastis 1504amore] amare R.— 153 quos oz. R.— 150 aut]et R L,— dos R 159 Iterum zsque 160 quia quorum ozz. C 156 spiritu amborum C ATE 163 pos! creatura add. qua patre 162 posferius in oz. R. mundum oz. C minot est sup. Jin. L. 166 reliquid .$ spectu L

HOMELIA II, 12

265

torum mundi quod uiderant abstulit et se amatoribus suis aequalem patri esse credendum docuit. Reliquit mundum et rediit ad patrem quia humanitatem quam induit per ascensionem 170 ad inuisibilia perduxit. Haec quidem uerba domini mystica et sicut ipse testatur in prouerbiis sunt dicta, sed discipuli quibus dicebantur adeo carnales adhuc erant ut eorum profunditatem minime caperent et non solum archana dictorum sed nec ipsam ignorantiam suam intellegerent putantes sim17 ^ pliciter et dilucide prolata quae non intellegentibus prouerbia erant. Vnde continuo responderunt : Ecce nunc palam loqueris et prouerbium nullum dicis. Palam igitur eum loqui autumabant cuius mysteria dictorum necdum conprehendere ualebant. Quod autem adiungunt : 180 Nunc scimus quia scis ommia ei nom opus est tibi ut quis te interroget ; 4n hoc credimus quia a Deo existi, aperte ostendunt quia loquens ad eos dominus de his maxime disputabat quae illos delectabat audire et quae illi interrogare uolebant haec ipse praeueniens eos ultro proferebat. Vnde merito 185 illum scire omnia quasi Deum et quasi Dei filium a Deo uenisse credunt et confitentur. Apertum namque diuinitatis indicium est cogitationum nosse secreta Salomone adfirmante qui Deo supplicans ait : T'w enim solus nosti corda omnium filiorum hominum. Vnde etiam Hieremias ait : T'w autem do190 mine sabaoth qui iudicas iuste et brobas renes et cor. Neque haec transeunter aut neglegenter commemoranda sed solerter inuigilandum est, fratres mei, ut non uerba tantum et opera nostra sed ipsa quoque cordium secreta diuinis aspectibus digna reddamus. Non in templo nostri pectoris odiorum non inui195 diae rubigo resideat non inde turpis uel contumeliosi sermonis radix oriatur non ibi meditatio facti nocentis innascatur. Memores simus dominicae comminationis qua dicitur : Ego enim opera et cogitationes eorum uento ut congregem. Et expulsis uitiorum ruderibus talem cordis nostri paremus mansionem ipse dignetur inesse mansor qui eius ineuitabilis in200 cuius spector et iudex est. Sciendum autem quia triplex est modus cogitationum nequam ; unus earum quae deliberatione et proposito peccandi mentem contaminant ; alius earum quae delectatione quidem peccati mentem perturbant nec tamen hanc 188 III Reg. viii, 39.

189 Hier. xi, 20.

197 Es. 1xvi, 18.

167 quid I.* — 168 505; mundum a44. dominus noster lesus Christas C — 171 dicta] relicta IL.* — sed]sicut C |172dicebant R.— 175delucide $* — 1781oquieum LL 179 adiungitut C, adiungit I.* — 184 pro//trebat(-fe- /nras.). $ — 189 cozitationis R. 190 sabaot .$ corda R 191 aut] ac R 191-192 uigilandum R 192 est om. C 194 pectotis] corporis C 195 non] ne R 199 pos;; talem add. conditoti nostro R 200 eiusdem R post eius add. est CR L 201 est oz. C R 202 50: nequam add. est C qui C 203 qui C 204 perturbat C, contutbant R hanc oz. R. 19

2

B.

266 205

210

215

220

S. BEDAE

ad peccandi consensum pertrahunt ; tertius earum quae naturali motu mentem percurrentes non tamen hanc ad patranda uitia inliciunt quam a bonis quae cogitare debuit impediunt ueluti est cum fantasmata rerum quae aliquando superuacue gesta uel dicta nouimus ad memoriam reducimus quarum crebra retractatio quasi inportuna muscarum inprobitas oculos cordis circumuolare ac spiritalem eius aciem inquietare magis quam excaecare consueuit. A cunctis autem his cogitationum nequam generibus castigari monuit Salomon cum dicit : Omni custodia serua cor tuum quoniam ex vbso wita procedit. Cuius monita sequentes agamus solliciti ut si quid consensu perpetrandi facinoris in animo delinquimus cito hoc confessione et dignis paenitentiae fructibus abstergamus. Si delectatione peccandi nos temptari senserimus, noxiam delectationem crebris precibus ac lacrimis crebra amaritudinis perpetuae recordatione pellamus ; et si nos solos ad hanc propulsandam sufficere non posse uiderimus fratrum quaeramus auxilia ut quod nostris uiribus nequimus illorum consilio et intercessione sumamus. Multum enim ualet deprecatio usti assidua ; et sicut idem praemisit, oratio fide? saluabit anfir-

225

230

255

mum et alleuabit eum dominus et si in. beccatis sit, dimittentur ei. Quia superuacuis cogitationibus ad integrum carere non ualemus has in quantum possumus inmissione bonarum cogitationum et maxime frequenti scripturarum meditatione fugemus iuxta exemplum psalmistae qui dixit : Quomodo dilexi legem tuam domine, tota die meditatio mea. est. Petamus supernam clementiam quod est uere in nomine saluatoris petere ut et cordis nobis munditiam et boni operis praestet efficaciam et ante omnia illam sedula mente recolamus horam illam citius uenire optemus in qua non iam per scripturas loquatur nobis dominus sed palam de patre adnuntiet nobis cum quo uiuit et regnat Deus in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 214 Prou. iv, 23.

223 Iac. v, 16.

224 Iac. v, 15.

229 Ps. 118, 97.

205 peccati L* — pertrahit C qui C — 206 percurrens C tam CR. 207 illicit C,ilitiunt R — 207-208impedit C — 208fantasma R.— quasL! aliquando om. C 9209 gestas L^ dictas IL! 211 cordis oculos L/ — 213 castigare R 214dicit]ait C tuum cor C quoniam] quia L* — 216 deliquimus R L — cita CRL 29214 fructibus] fletibus IL — 218 dilectione .$* ^ 218-219 noxias delectationes R.— 219 pos; lacrimis adZ. diluamus R. 220 perpetua L|. — 222 auxilium R L: uirtutibus R.— 224 asidua . — 226 50:7 Quia ad. si R.— 228 pos scripturatum add. cogitatione uel R. 228-229 fugiamus R. 232 mundiciam .$ efficatiam .$ R. — 233-234 cicius S 234 obtemus IL loquitur C.

PL 168

HOMELIA 13 POST

PASCHA*

(Ioh. xvi, 16-22) Laeta domini et saluatoris nostri promissa, fratres caris- PL

simi, laeto cordis auditu percipere debemus sedulaque inten- 4 s

1:19

15

20

tione persistere quatenus ad haec contingere mereamur. Quid est enim quod merito laetius audiatur quam peruenire posse ad gaudium quod numquam possit auferri ? Notandum autem quod tota lectionis huius euangelicae series illis conuenit qui eam praesentes audierunt a domino, pars autem illius etiam nobis qui post passionem et resurrectionem dominicam ad fidem uenimus aptissime congruit. Quod ergo ait : Modicum et iam non widebitis me el ilerum modicum et widebilis me quia uado ad $atrem, ad illos specialiter pertinet qui eius discipulatui praedicantis in carne adhaerere et post tristitiam passionis uisa resurrectione et ascensione eius laetificari meruerunt. Nam quia haec illa qua tradebatur nocte locutus est modicum erat, id est eiusdem noctis et diei sequentis tem- PL pus usque ad horam qua illum non uidere inciperent. Tentus '? enim nocte illa a Iudaeis et in crastinum crucifixus cum sero factum esset depositus est de cruce et intra septa sepulchri ab humanis seclusus obtutibus. Et iterum modicum erat usque dum illum uiderent. Resurrexit enim à mortuis tertia die et apparuit eis in multis argumentis per dies quadraginta. Quare autem modicum esset ut non uiderent eum et iterum 13314 Aug., /ract. in Iob. (PL XXXV, 1893). AGED 2.

14 I Cot. xi, 25.

21

8 pos? passionem add. suam 7 ea L perueniti P* L & 4 audiamut C praedi12 disciplinatui C 9 abtissime L 8-9 uenimus ad fidem C C 18 inter C — 19 optutibus P — 20 cantes $* — 14 Nam quia] Namque C 22 ut] et & 20-91 tertia die a mortuis C enim oz. P TEMPORE:DIXIT IESVS DISCISEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO DISCIPVLIS per ras.)... CVM AVTEM PVLIS SVIS: MODVCM... DIXERVNT ERGO (EX in ras.) DISCIPVLI (ex S IN ALBAS PASCHAE. PEPERIT.. TOLLET A VOBIS. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA : DIXIT DOMINVS IESVS TEMPORE ILLO IN IOHANNEM. SECVNDVM EVANGELII LECTIO SANCTI RELIQVA VSQVE ITERVM AVTEM VIDISCIPVLIS SVIS : MODICVM... QVIA VADO AD PATREM. ET e DEBO VOS.. TOLLET A VOBIS. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM. TEMPORE S: DIXIT IESVS DISCIPVLECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO AD INVICEM. ET RELIQVA. XXV. OMELIS SVIS : MODICVM... DIXERVNT ERGO EX DISCIPVLIS EIVS P PASCHAE. LIA DOMNI BEDAE IN DOMINICA II. POST OCTABAS TEMPORE : DIXIT IESVS DISCIPVLIS LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO OMELIA DICENDA IN DOMINICA III. POST SVIS : MODICVM... QVIA VADO AD PATREM. ET RELIQVA. PASCA. L

* Secundum

N, fos! albas pascae dominica

V; secundum Bu, ebdomada

post pascha ; secandum usum liturgicum Romanum, ebdom. III post pascha.

IIII

S. BEDAE

268

25

ad modicum et uiderent adnectit causam dicens, quia wado uestris a um modic post ideo dicat, er pairem, ac si patent aspectibus in monumenti claustris abscondor et iterum post modicum destructo mortis imperio uobis intuendus appareo quia tempus est ut expleta dispensatione adsumptae mortalitatis cum resurrectionis triumpho iam reuertar ad patrem. Potest

et aliter intellegi quod

ait, Modicum

et iam

non

et widebitis me. Modicum quip30 uidebitis me el iterum modicum non uiderent illud scilicet eum quo m pe tempus erat futuru Et iterum modiento. monum in rus quietu erat quo et dies quadrauidelic illi cum erat futurum quo uiderent eum s usque ad saepiu suam nem passio post ginta in quibus eis xit, qwia subiun autem Quod it. apparu ionis ascens 55 tempus respiiter special uado ad patrem, iuxta hunc sensum ad illud ac si me, is widebit et um modic cit quod praemisit, e£. iterum modico s mortui a itatum resusc me rea propte , diceret aperte tempore uidebitis quia non semper in terra corporaliter man40 surus sed per humanitatem quam adsumpsi iam sum ascensurus in caelum. Haec quidem uerba domini ut diximus illis speciatim qui eius resurrectionem uidere potuerunt conueniunt. Quod uero illis quaerentibus exponendo subiungit : Amen amen dico uobis quia plorabitis et flebitis uos mundus gaudebit, uos autem contristabimini, sed tristitia uestra aulem 45 uertetur in gaudium, et ipsorum et totius ecclesiae statui congruit. Plorabant quippe et flebant amatores Christi cum illum conprehendi ab hostibus ligari ad concilium duci damnari flagellari derisui haberi ad ultimum crucifigi lanceari et seGaudebant mundi amatores quos ob infimas bio) peliri viderent. cogitationes mundum uocat dominus cum morte turpissima condemnarent illum qui grauis erat eis etiam ad uidendum. Contristabantur discipuli posito in morte domino sed agnita eius resurrectione tristitia illorum uersa est in gaudium ; uisa ascensionis potentia iam maiore gaudio subleuati laudabant et benedicebant dominum ut Lucas euangelista testatur. Sed et cunctis fidelibus hic domini sermo conuenit qui per lacrimas pressurasque praesentes ad gaudia aeterna peruenire contendunt qui merito in praesenti plorant flent et tristes sunt 6o quia necdum ualent uidere quem diligunt quia quamdiu sunt in corpore peregrinari se a patria sua et regno cognoscunt quia per labores et certamina ad coronam sibi perueniendum esse PL 156 non dubitant. Quorum tristitia uertetur in gaudium cum finito unt quo de is accipi agone uitae huius brauium uitae perenn 50 sqq. Aug.

/racf. in Tob. (PL. XXXV,

1894-5).

61-52 Sap. ii, 20, r5.

53-56 Luc. xxiv, 53.

23 pos! modicum add. erat C et] ut C — post uidetent adZ. eum sup. Jin. $1 C JE, 24 patenter] aperte & 33 quod C 35 subiungit C* P 49 detisu & 55 maiori CP 60 quem] quam C posterius quia] et C 61 sua pattia CP L & 64 accipient L!

HOMELIA II, 13

269

65 dicitur in psalmo : Qui seminant in lacrimis in gaudio metent.

Flentibus autem et contristatis fidelibus mundus gaudet quia iure in praesentibus qualecumque gaudium habent qui alterius uitae uel nulla esse gaudia sperant uel se ad haec pertingere posse disperant. Quod tamen specialiter de persecutoribus 79 fidei christianae potest intellegi quia cruciatis occisisque martyribus ad tempus se praeualuisse gaudebant sed non post multum illis in occulto coronatis ipsi poenas perfidiae simul et homicidii subibant aeternas. Quibus diuina increpatione recte dicitur per prophetam : Ecce serui mei laetabuntur, uos autem 1

confundemini ; ecce serui mei exultabunt in laetitia, uos autem

clamabitis rae dolore cordis uestri et prae contritione spiritus ululabitis. Sequitur : Mulier cum parit tristitiam habet quia uenit hora eius. Mulierem dicit sanctam ecclesiam uidelicet propter fecunditatem 8 [s] bonorum operum et quia spiritales filios Deo gignere numquam desinit, de qua et alibi ait : Simile est regnum caelorum fermento quod. accepto mulier abscondit in farinae sata iria donec fermentaretur totum. Mulier quippe fermentum accepit cum ecclesia uim supernae dilectionis et fidei domino largiente 85 consecuta est. Abscondit hoc in farinae sata tria donec fermentaretur totum cum Asiae Europae et Africae partibus uerbum uitae ministrauit donec omnes terrarum termini regni caelestis amore flagrarent. Ad huius mulieris membra se pertinere signabat qui recendentibus a castitate fidei tristis aiebat : in uo[v] 9 Filioli mei quos iterum parturio donec formetur Christus bis. Ad huius se membra pertinere testantur qui caelestibus desideriis accensi in conditoris sui laude proclamabant : 4 £more tuo domine concepimusetparturiuimus et. peperimus spiritum. Haec mulier cum parit tristitiam habet quia uenit hora meminit pressurae 95 eius ; cum autem peperert puerum iam non VA

gropter gaudium quia, natus est homo in mundo, quia nimirum

IOO

sancta ecclesia quamdiu in mundo spiritalium uirtutum profectibus insistit numquam mundi temptationibus exerceri desistit at cum deuicto laborum certamine ad palmam peruenerit iam non meminit pressurae praecedentis propter gaudium perceptae retributionis. Non sunt enim condignae pas-

63 Ps. 125, 4. Es. xxvi, 17-18.

$1 Luc. xiii, 21. 74 Es. lxv, 14. 10i Rom. viii, 18.

90 Gal. iv, 19.

92

tunc 66 qui C — 6? praesenti P — habent qualecumque gaudium P —— 69 tamen] Deo om. C PL & 80 Deo filios 93 aeterne IL 70 qui C (CODPIEE 89 pos! recedentibus add. quibusdam 5! 83 accipit C 82 acceptum $1 P IL 96 homo 92 proclamant C P L CL agebat L P C caritate CPL

numquam z5que 97 post mundo add. est P CP L mundum natusest C 100 5o; meminit a4. inquit P, inquid L 98 exercere C* 99 desistit ozz. P

270

S. BEDAE

siones huius temporis ad superuenturam gloriam quae veuelabitur in uobis. Non meminit, inquit, Pressurae propter gaudium quia natus est homo in mundum. Sicut enim mulier nato in futu105 hunc mundum homine laetatur ita ecclesia nato in uitam erus qua pro r repletu ione exultat digna ram fidelium populo parquas! ti praesen in gemens et s laboran multum ate natiuit turiens dolet. Nec nouum debet cuiquam uideri si natus dicatur qui ex hac uita migrauerit. Quomodo enim consuete nasci quis de utero matris procedens hanc in lucem IIO dicitur cum egreditur ita etiam rectissime potest natus appellari qui solutus a uinculis carnis ad lucem sublimatur aeternam. Vnde mos obtinuit ecclesiasticus ut dies beatorum martyrum siue confessorum Christi quibus de saeculo transierunt natales uociteIIj mus eorumque sollemnia non funebria sed natalitia dicantur. Sequitur dominus exponens ipse paradigma quod de muliere proposuit : Et uos igitur nunc. quidem tristitiam habetis ; iterum autem uidebo uos, et gaudebit cor uestrum, et gaudium uestrum nemo r I20 tollet a uobis. Quod de ipsis quidem discipulis facile intellegitu peracta sed domino qui tristitiam habuerunt passo ac sepulto resurrectionis gloria gauisi sunt uiso domino. Et gaudium eorum nemo tollet ab eis quia etsi postmodum persecutiones pro Christi nomine ac tormenta passi sunt spe tamen resurrectionis 125 et uisionis illius accensi libenter aduersa quaeque ferebant immo omne gaudium existimabant cum in temptationes uarias inciderent. Denique caesi a principibus ut scriptum est ibant gaudentes a conspectu concilii quoniam digni habiti sunt ro nomine Iesu contumeliam pati. Gaudium eorum nemo tollit 130 ab eis qui talia patiendo pro Christo meruerunt regnare sine fine cum Christo. Sed et omnis ecclesia per hujus uitae labores et angustias ad aeterna caelestium tendit praemia gaudiorum adtestante apostolo : Quia per multas tribulationes oportet nos intrare in regnum Dei. Quod autem ait, iterum widebo uos, et 155 gaudebit cor uestrum, widebo uos, dixit, eripiam uos ab aduersariis coronabo uos uictores me uos decertantes semper uidisse probabo. Quando enim non uideret suos maxime pressuris circumuentos cum quibus se ipse omnibus diebus saeculi manere promisit ? Sed morientibus inter tormenta fidelibus 140 arbitrabantur eos tortores diuino carere praesidio dicentes : Vbi est Deus eorum ? Vnde quidam ex his circumseptus aerumnis aiebat : Vide domine adflictionem meam quoniam erectus 122 Ioh. xx, 20. 141 Ps. 78, ro.

128 Act. v, 41. 142 Thren. i, 9.

133 Act. xiv, 22.

— 138 Matth. xxviii, 20.

103 nobis CP IL, 108etdolens L;. 115 eorum add. sup. Jin. $? — natalicia C P 116 ipseoz.l, 118 postigitut «dd. inquit C — habebitis C — 121 quia $? CP L 123 tulit C P 125 quaeque aduetsa C — quaeque oz. P — 12? fos? principibus add. sacetdotum C 129 tollet C, tulit P I, 130 quia CP L 134 introire P 136-137 semper uidisse decertantes C 142 afflictionem CP L

PL 157

HOMELIA II, 13

2

est inimicus ; quod est aperte dicere, quoniam inimicus insequens ceruicem superbiae contra tuos humiles adtollit tuo nos 14j auxilio omnipotens conditor subleua deuictis ac repulsis hostibus nostros semper agones uidisse tibi hos placuisse conproba. Videt itaque electos post tristitiam dominus cum eorum patientiam damnato impugnatore remunerat. Potest et ita intellegi quod ait, ?terum autem widebo uos, quasi diceret, iterum

150 uobis uidendus appareo, quo modo dixit Abrahae, nwnc cogno-

155

ui quod timeas Dewm, pro eo ut diceret, nunc cognoscere feci homines quod timeas Deum qui hactenus nesciebant quod apud me semper certum habui. Si ergo, carissimi, salubri tristitia nunc afficimur, si iuxta hortamenta apostoli, spe gauw- dentes in tribulatione existimus jatientes, si nostra errata si miserias proximorum debita lamentatione deflemus, uidebit nos iterum

dominus,

id est uidendum

se nobis ostendit in PL

futuro qui quondam nos uidere fidei suae nobis agnitionem largiendo dignatus est ; uidebit ut coronet qui quondam uidit

160

ut uocaret ; uidebit, e£ gaudebit cor uestrum, et gaudiwm uestrum

nemo tollet a uobis, quia haec est uera et unica merces eorum qui secundum Deum contristantur de perpetua eius uisione gaudere. Quam profecto mercedem promisit ipse sublimiter cum ait : Beali mundo corde quoniam ipsi Deum widebunt. 165 Quam desiderabat ardenter propheta cum dicebat : Snwit anima mea ad Deum uiwwum ; quando ueniam et parebo ante faciem Dei ? Quam se apostolus cum suis similibus accepturum esse gratulatur qui certaminum suorum conscius confidenter protestatur dicens: Videmus munc per speculum et in enigmate 170 tunc autem [acie ad faciem. Quam nos quoque et fideliter quaerere et ueraciter adprehendere donet ipse certantium auxiliator et remunerator uincentium Iesus Christus dominus noster qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti Deus per omnia saecula saeculorum. Aimen. 150 Gen. xxii, 12. 169 I Cor. xiii, 12.

134 Rom. xii, 12.

164 Matth. v, 8.

163 Ps. 41, 5.

CP LL. — 144 attollit C P — 145 conditor omnipotens 143 pos? inimicus adZ. meus 147-148 patienciam remuneftat inpugnadeuictis] te uictis C P.L CD. Habtahae .$ 150 uidentibus C 148 inpugnatore P totes damnat C post 183 certum semper PL CP L.— 152 feci add. sup. lin. 5! — homines feci ostendet 157 I, ortamenta apostoli 5 ortamenta 154 LI fratres add. ergo 159 largire C, largiri P L 188 nos] uos L. — post uidere add. id est P P 161 nobis 5? P IL i71 donec 166 appatebo C L pheta] psalmista C : uincentium] uiuentium P. femunefatot C

160 uestrum] nostrum (2/5) $? P L

165 ptoest ozz. S 172 uincentium CL

158

HOMELIA

14

IN LITANIIS MAIORIBVS* (Luc. xi, 9-13)

IO

Dominus et saluator noster ad caelestis regni gaudia nos PL peruenire desiderans et nos eadem gaudia a se petere docuit 168 et nobis petentibus se haec daturum esse promisit. Petite, inquit, e£ dabitur uobis, quaerite et inuenietis, pulsate et aperietur uobis. Quae nobis sint uerba domini, fratres carissimi, magnopere ac toto corde pensanda quia uidelicet regnum caelorum non otiosis et uacantibus sed petentibus quaerentibus pulsantibus dandum inueniendum et aperiendum esse testatur. Petenda est ergo ianua regni orando quaerenda recte uiuendo pulsanda perseuerando. Non enim sufficit uerbis tan- PL tummodo rogare, si non etiam quaesierimus diligentius 169 qualiter nobis sit uiuendum ut digni simus impetrare quae poscimus ipso adtestante qui ait : Nox» omnis qui dicit mihi

1j

20

domine domine intrabit in regnum caelorum sed. qui facit uoluntatem bairis mei qui in caelis est ipse intrabit in regnum caelorum. Neque aliquid prodest bona inchoasse, si non quisque studeat ea quae bene inchoauerat usque ad finem firmam perducere quin immo :7nelitus erat non cognoscere wiam dustitiae quam, ost agnitionem. retrorsum. conuerti. Vnde necesse est, fratres mei, ut petamus sedule sine intermissione oremus f»ocidamus ante Deum dloremus coram domino qui fecit nos. 13 Matth. vii, 21.

TSIIISPetoipioT:

20 I Thess. v, 17.

21 Ps. 94, 6.

Acet] aca saluator] redemptor C Uosuntu GP.I7 pos! domini ad4. nostri C P IL 9 ergo est C quaerenda zsque 10 perseuerando oz. C 10 uerbis] uerbo C, nobis L 10-11 50:;/ tantummodo a42. dominum .$! P I, 14 sed z:que 16 caelorum ad4. iz zarg. LA 16 alicui C 17 eo quod L* inchoauetrit .$! firma C, firmum P IL: 20 seduli $1 C P oremus] eorum P 21 Deum] dominum C L

(Capitulum ex euangelio codici S deest in cuius loco pars Bedae in Lucae euangelium expositionis — P.L XCII » 473 B-D — habetur.)

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE: DIXIT DOMINV8 IESVS DISCIPVLIS SVIS : PETITE ET ACCIPIETIS QVAERITE... APERIETVR. ET CETERA VSQVE 8I ERGO VOS... PETENTIBVS 8E. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI. [4 LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE: DIXIT IESVS DISCIPVLIS SVIS : PETITE.. APERIETVR VOBIS. ET RELIQVA. XXVII. OMELIA DOMNI BEDAE IN LAETANIA MAIORE. E LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM.IN BSVIS : PETITE.. APERIETVR VOBIS. ET CETERA.

ILLO L

TEMPORE:

DIXIT

IESVS

DISCIPVLIS

* Luc. xi, 5-13, Romae ;n /aetania maiore legebatur (uide Frere, op. cif., pp. 11, 40) ;idem capitulum apud Bu inuenitur,

HOMELIA II, 14

25

30

355

273

Et ut exaudiri mereamur uideamus sollicite qualiter nos uiuere uelit quid nos facere iusserit qui fecit nos. Quaeramus dominum et confirmemur quaeramus faciem eius semper. Et ut hunc inuenire et uidere mereamur mundemus nos ab omni inquinamento carnis el spiritus quia nonnisi casto corpore in die resurrectionis ad caelos subleuari nonnisi mundo corde gloriam ualent diuinae maiestatis intueri. Pulsemus infatigabili desiderio aeternae beatitudinis aures pii conditoris nec deficiamus a coeptis prius quam illo aperiente de carcere mortis huius eripi ac portam mereamur patriae caelestis ingredi. Nemo sibi de innocentia blandiatur nullus suis fidens actibus quasi qui misericordia iusti iudicis non egeat a precibus cesset quin potius etiam cum se aliquid boni quis egisse cognouerit quia qua hoc districtione iudicetur ignorat tremens cum propheta proclamet : Ne 2ntres in iudicio cum seruo tuo quia non vustificabitur 4n conspectu tuo omnis wiuens ; et cum beato Iob : $1 iustificare me uoluero, os »neum condemnabit me, si innocen-

tem ostendero, brauum me conprobabit ;memor semper illius apostolici sermonis quia s? confiteamur beccata nostra, fidelis el (ustus est ut remittat nobis peccata nostra el. emundet nos ab omni iniquitate ; si dixerimus quoniam mon peccauimus, mendacem facimus eum, et uerbum eius non est in nobis. Neque rur. Sus quispiam considerata peccatorum suorum qualitate seu 45 quantitate a petenda uenia mentem desperando reuocet. Neminem uisa suorum putredo uulnerum sui magnitudo languoris a quaerenda salute retrahat. Praebeat magnam obtinendae sanitatis fiduciam quod ipse conditor noster medicus nobis fieri ipse ad nos uenire in carne ipse infirmitates nostras $0 suscipere ut sanaret dolores nostros ut auferret portare dignatus est. Ipse suum pro nobis sanguinem fudit suam pro uita nostra mortem obtulit. Ipse magnis peccantium amissis magna paenitentiae remedia ostendit dicens per praecursorem suum : Genimina wiperarum quis ostendit uobis fugere a uen55 tura ira ? Facite ergo fructus dignos paemientiae ; et paulo post : Qui habet, inquit, duas tunicas det non habenti et qui habet escas simaliter faciat. Ipse leuioribus cotidianisque nostris erratibus sine quibus haec uita transigi non potest cotidiana 40

23 Ps. 104, 4. Ioh. i, 9-10.

25 II Cot. vii, 1. 36 Ps. 142, 2. 54 Luc. iii, 7-8. 56 Luc. iii, 11.

38 Iob ix, 20.

40I

22 Et oz. C solliciti 5! 23-24 Deum P 26 casti CP L 23 subleuare JL mundi P 28 pos? pulsemus a44. et IL 29 autis L 30 prius a coeptis quam C 32 nullis C fidus. C P Iz 34 boni oz. C 35 hoc] Obs 36 iudicium 5! C P post tuo add. domine L. — 39-40 sermonis illius apostolici semper C 40-41 fidelis est et iustus I, 41 pos! est add. Deus C 42 quoniam] quia C LL 43 faciemus IL in nobis non est (non est aZ. sup. Jin.) C 46 a add. sup. lin. 5t a petenda] appetenda IL 46-46 Nemo C* 46 putredine C IL 47salute quaerenda C — pos£ tetrahat adZ. ac IL B1 suam om. P 52 admissis C P L4 56 tonicas .$ b" escam C nosttis oz. C

274 6o

S. BEDAE

confessionis et intercessionis mutuae medicamenta concessit dicens per apostolum Iacobum : Confitemini alterutrum peccata t uestra et orate bro inuicem ut saluemini. Ypse rogari ut praeste erir donato largus um amat qui animos inopum ad se rogand git :

Omnis, inquiens, qui etit accipit et. qui quaerit inuenit. e ndum quod petentes ac65 pulsanti aperietur. Non ergo dubita tibus nobis aperiatur pulsan mus cipimus quaerentes inueni quae promisit. Sed ueritas potuit non fallere quia nimirum hoc est uigilantius intuendum quia non omnes qui coram hominibus orare uidentur in conspectu interni arbitris petere uel Neque 79 quaerere uel caelestis regni aditum pulsare probentur. tiinuocan s omnibu s dominu est Prope , diceret ta prophe enim non sed re inuoca um bus eum in ueritate, si non aliquos domin in ueritate cognosceret. Inuocant quippe dominum in ueritate qui in hoc quod orando dicunt uiuendo non contradie qui suas ei preces ob75 cunt; inuocant dominum in ueritat nt qui dicturi ei in satagu e impler laturi primo iussa iliius oratione, e£ dimitte nobis debita nostra sicut et mos dimattimus

debitoribus nostris, illud eius mandatum impleuerunt quod dicit : Et cum stabitis ad orandum. remittite si quid habetis t uobis 8o aduersus aliquem ut et pater uester qui in caelis est dimitta peccata uestra. Vnde et talibus apte propheta subiungit : Voluntatem timentium se faciet et orationes eorum exaudiet. el. saluos faciet eos. Illi itaque in ueritate dominum inuocant qui eum timere conprobantur. Horum ipse cum clamauerint orapia desideria 85 tiones exaudit horum cum ad se suspirauerint perficit hos cum de hac uita transierint ad salutem sustulit aeternam. At contra sunt qui dominum sed non in ueritate inuocant quos redarguens Iacobus ait : Petitis et non accipietis eo quod male petatis. Male namque petunt qui perseuerantes in pro eisdem peccatis quae ipsi minime dimittunt ut 9o peccatis sibi a domino dimittantur inprudenter exorant quales ipse per Esaiam reprobat dicens : Et cum extenderitis manus uestras auertam oculos meos a uobis et cum multiplicaueritis orationem non exaudiam ; manus uestrae sanguine plenae sunt. Quibus t inpetrare quae posce95 adhuc consulendo qua ratione possen rent ostendit cum subdidit : Lawamini mundi estote auferte 60 Iac. v, 16.

*31 Ps. 144, 18.

Greg., Doz;. in eu., PL LXXVI, 1209). Bs. 15. 96 Es. i, 16.

*7* Matth.

vi, 12.

81 Ps. 144, 19.

979 Marc.

xi, 25 (cf.

88lIac.iv, 3.

92

61 praestat .$* 62 amat] admonet CP L 65-66 accipiemus P! 66 inueniemus P! aperietur CP L 69 intimi LL *0 probantur $3!CPL 72 non oz. P inuocare dominum C L 48 impleuerant C 179 adotandum (e $81 os! et add. de CIL et] de P 83 Deum L 84 timere eum C ipseoz.C S8 exaudiet CP IL suspitauetint ad se C 86 perficiet C de] ab C sustollit $1, sustollet C P.L 87? Deum CPL 88 accipitis CP 93 impetrare CP TL

PL 170

HOMELIA

II, 14

275

malum cogitationum uestrarum ab oculis meis. Male petunt qui uocem domini iubentis audire obtemperando contemnunt et nihilominus dominum suum uocem supplicantium exaudire roo miserando deposcunt quos ipse repellens in euangelio loquitur : Quid autem uocatis me domine domine et non facitis quae dico ? De quibus et Salomon in prouerbiis : Qw declinat, inquit, aurem suam ne audiat legem oratio evus erit execrabilis. Male petunt quia non ad supernae mercedis intuitum sed ad 105 exemplum Pharisaeorum humanae gratia laudis longis incubant precibus de quibus ipse testis et iudex terribiliter protestatur quia receperunt mercedem suam. Male petunt et illi qui terrena magis in oratione quam caelestia bona requi- PE runt quorum preces apostolus in ipsa de qua loquimur senten- 171 110 tia specialiter reprehendit. Cum enim dixisset, Petitis et non accipietis eo quod male etatis, adiunxit continuo, ut in concupiscentiis uestris insumatis. Neque enim prohibentur ciues patriae caelestis in terra peregrinantes pro pace temporum pro salute corporum

pro ubertate

frugum pro serenitate aurarum

pro

115 ceteris uitae huius necessariis dominum petere, si tamen haec non nimie petantur et si ob id solummodo petantur ut abundante uiatico in praesenti liberius ad futura dona tendatur. Sed quia sunt qui temporalem quietem et prosperitatem a suo creatore requirunt non quidem ut eidem creatori deuotioribus 120 animis oboediant sed ut abundantius commessationibus et ebrietatibus uacent ut securius ac licentius suis concupiscentiis suae carnis seruiant inlecebris merito tales male petere dicuntur. Verum quod omnes huiusmodi petitores eo quod male petunt accipere non merentur studeamus nos, dilectissimi, et

12; bene petere et digni ad obtinenda quae petimus existere. Quod ita fit si et ea quae dominus iussit orando quaerimus et quales ipse nos fieri docuit tales ad orandum procedimus et intenti in precibus donec inpetremus insistimus. Si autem scire cupimus quae ipse nos petere uelit, audiamus illud euan1530 gelicum : Quaerite primum regnum. Dei et iustitiam eius, e haec omnia adicientur uobis. Regnum autem Dei et iustitiam eius quaerere est et caelestis patriae dona desiderare et quibus iustitiae meritis ad haec peruenire debeat indesinenter inquirere ne, si a uia forte quae illo ducit aberremus, peruenire quo 102 Prou. xxviii, 9. 101 Luc. vi, 46. 116 Greg., Jozz. in eu. (PL. LXXVI, 1208).

107 Matth. vi, 5. — 110 Iac. iv, 5. 130 Matth. vi, 33.

100 illeC uocem suamC 99 suam CP L 98 pos? iubentis 224. uenire P LL CP L — 106 pos? intuitu 104 5o: petunt add. et illi P — qui P adom. CP L iudex «44. terribilis P — 111 accipitis $1 (per ras.) CP — 112 enim] autem PL 116 id] hoc P — 119 creatori oz. C 115 huius uitae C — tamen] tantum CL; 121 ut] ei P comesationibus P abundantius oz. C 120 oboedient C petitores] CP ^ omnes]hi C, Deum L, 1235riz: quod]quia i22seruient L, €o usque petant C, petitiones L, — pos; petitores add. male dicuntur petere p CP L — 132 prius 126 prius etom. 124 merentur oz. P — i28 optinenda $ L.— obettamus C 134 illo] ad illum C et om. L

276 15 ^

S. BEDAE

nitimur minime queamus. Quod si uerba domini et saluatoris

nostri quibus nos de exemplo terreni parentis ad rogandum Deum patrem hortatur diligenter inspicimus, citius agnoscimus quae sit maxime iustitia quae iter nobis regni caelestis

aperiat.

Quis, inquit, ex uobis patrem petit panem, numquid lapidem dabit illi ? Aut si piscem, numquid ro pisce serpentem dabit illi? Aut si petierit ouum, numquid. porriget illi scorpionem ? Aperta etenim est conparatio haec et cunctis audientibus ad intellegendum facillima quia si homo quilibet mortalis ac fra14 gilis et peccati adhuc carne grauatus petentibus se filiis quos diligit quae habet bona quamuis terrena et fragilia dare non denegat multo magis pater caelestis petitoribus suis suo timore et amore praeditis non defectiua in caelis bona largitur. Sed iuxta typicam intellegentiam panis dilectionem significat eo mensa inops o i») quia sicut ille principalis est cibus ita ut sine esse uideatur ita haec principalis est uirtus ut sine illa uirtutes reliquae spiritales uirtutes esse uideri nequeant quia nimirum quicquid boni agitur in sola dilectione perficitur. Vnde dicit apostolus quia si linguis hominum loqueretur et angelorum et omnem 15 5 si haberet prophetiam et nosset mysteria omnia et scientiam et si haberet omnem fidem ita ut montes transferret et si distribueret omnes facultates suas in cibos pauperum et si traderet corpus suum ut arderet caritatem autem non haberet, nihil illi prodest. Caritas autem uera est qua et dominum ex 16 o toto corde tota anima tota uirtute et proximum tamquam nos diligere praecipimur. Nec tantum proximis et amicis uerum etiam inimicis perfectus quisque beneficium dilectionis inpendere debet domino dicente : Diligite inimicos uestros bene facite his qui oderunt uos orate pro persequentibus et calummian16 ^ libus uos ut sitis filii patris uestri qui in caelis est. In pisce autem fides non ficta exprimitur. Quomodo autem piscis sub tegumento aquarum nascitur uiuit et alitur sic et fides quae in Deum est quae alterius uitae gaudia per lamenta praesentia fletusque requirit inuisibiliter in corde gignitur inuisibili gra17 o tia spiritus per aquam baptismatis consecratur inuisibili auxilio diuinae protectionis ne deficiat nutritur inuisibilium praemiorum intuitu quaeque ualet bona operatur memor illius 140

A

154 I Cor. xiii, 1-3.

160 Marc. xii, 30-31.

163 Matth. v, 44-45.

137 hortatur] roborat C 138 maxime oz;. C 140 5os/ inquit adZ. dominus L. 141 si oz. P 152 reliquas C uideri ozz. P 155 habuerit L noscet GYPEIE 156 habuerit IL 1588 pos; suum add. ita PL 159 illi] sibi C prodeset CP I^ DeumP L pos; dominum agd.diligere C — 160 505; nos add. ipsos P 161 tantum] tamen C L 164 uos oderunt C 166 autem] enim CP L

DI 172

HOMELIA II, 14

277

apostolici quia q«ae uidentur temporalia sunt quae autem mon uidentur aeterna sunt. Possumus et hoc dicere quia piscis in eo 175 fidei typum teneat quod sicut ille crebris maris fluctibus tunditur nec perimitur ita fides firma quantislibet aduersantis mundi pressuris inpugnetur inconuulsa persistat immo etiam de certamine gloriosior existat adiuuante illo qui missis ad praedicanda eiusdem fidei dona discipulis ait : In mundo jres18o suram habebitis sed confidite, ego uici mundum. Porro per ouum spei nostrae certitudo figuratur quia in ouo nondum fetus cernitur sed futurae auis fetus speratur ; et fideles quique necdum in praesenti supernae patriae gloriam quam credunt intuentur sed futuram sperando praestulantur. Vnde dicit apo185 stolus : Si autem quod non widemus speramus per patientiam expectamus. Haec igitur sunt, fratres carissimi, bona quae principaliter a Deo petere haec iustitia regni Dei quam ante omnia quaerere debemus fides uidelicet spes et caritas quia sicut scriptum est : Justus ex fide wiwit ; sperantes autem 1n 190 domino müsericordia circumdabit ; et plenitudo legis est dilectio ; omnis enim lex in uno sermone impletur, diliges froximum tuum sicul te ibsum ; et iterum dilectio froximi malum non operatur. Non est autem metuendum ne, si gratiam dilectionis a domino pia deuotione quaeramus, si intimo ex corde I9 vA dicamus, fanem mostrum. colidianum da nobis hodie, ile cor nostrum rigore odiorum constringi permittat. Hunc etenim rigorem per duritiam lapidis insinuat cum dicit : Qwis autem ex uobis patrem petit banem, mumquid lapidem dabit illa ? Non est formidandum ne, si fortitudinem fidei contra hostis anti200

205

qui temptamenta precamur toto ex corde dicentes, Domine auge mobis fidem, ille nos infidelitatis sinat interire uenenis. Iure enim nomine serpentis uirus infidelitatis quod per ipsum generi humano aspersum est exprimitur cum dicitur : Aw/ s? jiscem etii, numquid bro pisce serpentem dabit ilii ? Non est timendum ne, si spem caelestium bonorum per quam praesentia aduersa simul et prospera contemnere possimus a domino postulemus, ille auditum auertat ac nos desperatione futurorum retro respicere, id est ea quae reliquimus patiatur labentis saeculi commoda uirulenta requirere. Recte namque inmutatio 179 Ioh. xvi, 33. 173 II Cor. iv, 18. 190 Rom. xiii, 1o. T7/58PS 2T, TO. 195 Luc. xi, 5.

189 Rom. i, 185 Rom. viii, 25. 192 Rom. xiii, 1o. 191 Gal. v, 14...

200 Luc. xvii, 5.

178 176 fitma fides C 173 pos! quia add. ea C L 183 pos? quam ad4. 182 nondum CPL C P.L 187 Dei oz. IL 186 sunt oz. C CP L lantur 195 5o:; 193 ne ozz. P 191 diligis .5 om. CP 201 sinet.$. 200 precemur P LL! 197 dicitur C Jox 209 uitulentia C L

181 foetus misit L* 184 praestoquae P et 188 debeamus IL hodie a4. ne sup. /in. P! 208 patietur C, patienter

PL 175

278

S. BEDAE

boni praepositi nociua et concupiscentiae carnalis repetitio ueneno scorpionis quod retro, id est in cauda gestat comparatur cum dicitur : Au£ si etierit ouum, numquid porriget illi scorpionem ? Haec itaque petamus a domino, carissimi, ut scilicet alimentum nouum purae caritatis sinceràe fidei certae spei 215 tribuat ut duritiam odiorum ut perfidiae uirus ut aculeum nobis desperationis qui ad caduca retrahere solet auferat et absque ulla dubietate quod petimus accipiemus. Ait enim ueridica uoce Iohannes apostolus quia quaecumque petierimus secundum uoluntatem eius audit nos. Sed et ipse dominus cerdat inpetrandi quae recte petimus cum 220 tam nobis fiduciam subiungit : Si ergo cum. sitis mali nostis bona data dare filus uestris, quanto magis pater uester de caelo dabit spiritum bonum petenlibus se ? Malos autem uocat discipulos qui utique quantum 225 ad humanum spectat iudicium boni erant quia nimirum nemo est qui in hac uita a cunctis ualeat immunis esse delictis Salomone adfirmante qui sit : Quia non est homo iustus in terra qui faciat bonum et non peccet. Vnde prouide dominus qui grauibus peccantium reatibus grandiora paenitendi medicamenta deipse cotidianos electorum erratus qui uerbo maxime 2530 monstrat uel cogitatu contingunt cotidianis orationum studiis docet debere curare quos inter alia sic orare praecepit : E? dimitte nobis debita nostra sicut el nos dimittimus debitoribus nostris. Vel certe malos appellat discipulos quia in conparatione diuinae boni255 tatis omnis creatura mala esse probatur dicente domino : Nemo bonus nisi unus Deus ; cum tantum participatione eiusdem diuinae bonitatis rationabilis creatura bona fieri posse cognoscitur. Vnde et dominus pia promissione testatur quia pater de caelo dabit spiritum bonwm betentibus se ut profecto 240 ostendat quia qui ex se ipsis mali sunt per acceptam spiritus gratiam boni possunt effici. Spiritum bonum petentibus donandum a patre pollicetur quia siue fidem spem caritatem siue alia quaelibet bona caelestia desideramus adipisci non aliter nobis haec quam per sancti spiritus donum tribuuntur. 245 Hinc est enim quod idem in Esaia spiritus sapientiae et intel-

210

218 I Ioh. v, 14. 223 Eccle. vii, 21. 232 Matth. vi, 12. 234-236 Hieton., in Mattb, (PL XXVI, 48). 236 Marc. x, 18. 245 Es. xi, 2-5.

210 propositi $1

CP IL 211 conparatur P 212 cum] cui C illi] ei P CP I 214 nouum] nobis CP IL 218 Zer/ium ut] et CT, 216 quae CL 217 dubietate] ambiguitate I, 218 ueredica P quodcumque C P I, 222 post ergo add. uos CP L.— dateom. C — 223 post uester add. caelestis 7 zzarg. C! — 224 uocat oz. C add. sup. lin. I^ — 226 expectat Hi 226 inmunis P 227 adfirmante] attestante CL 230 maximis .$ 232 curati CP praecipit CPL 234 qui .$* comparatione CP IL 236 tantum] tamen $'CPL 236-237 eiusdem oz. C 237 rationalis P 240 acceptum L 241-242 dandum CPL 248 enim est L. pos? idem add. spititus C P L 213 carissimi] fratres

HOMELIA

250

260

279

lectus spiritus consilii et fortitudinis spiritus scientiae et pietatis spiritus timoris domini et in alio loco spiritus dilectionis et pacis spiritus gratiae et precum nominatur quia nimirum quicquid boni ueraciter habemus quicquid bene agimus hoc eodem spiritu largiente percipimus. Quod intellegens propheta cum cordis munditiam quaereret dicens, Cor smwundwm crea. in me

25)

II, 14

Deus,

continuo

subiunxit,

Sféritum.

rectum.

innoua

àn

wisceribus seis, quia si non interiora nostra spiritus domini rectus impleuerit cor nobis mundum unde sit non habet. Cum PL operi boni profectum concupiscens dixisset, Domine ad te 174 confugi, doce me facere uoluntatem tuam, statim quo hunc ordine consequi deberet ostendit cum subdidit, Spiritus tuus bonus deducet me in uiam rectam. Cuius uestigiis iuxta moduIum nostrum, fratres dilectissimi, adhaerentes petamus Deum patrem ut spiritus sui gratia nos in uiam rectae fidei quae per dilectionem operatur inducat. Et ut optata mereamur obtinere taliter uiuere studeamus ne tanto patre simus indigni quin potius mysterium regenerationis quo in baptismate filii

Dei sumus effecti inlibato semper corpore pariter et mente 265 seruemus.

Certum namque est quia si summi patris mandata

sectamur remunerabit nos hereditate sempiternae benedictionis quam nobis ante saecula parauit per Iesum Christum dominum nostrum qui cum eo uiuit et regnat Deus in unitate spiri-

- tus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 247 Il Cor. xiii, 11.

— 248 Zach. xii, 1o.

— 261 Ps. 5o, 12.

— 255 Ps. 142, 9-10.

260 Gal. v, 6. 249 haec L 250 eadem CIL. spiritu oz. CL petcepimus CPIL 254 pos! cor add. in C (in nobis sup. Jin.) I..—— post habet add. Quin marg. P ——post Cum a44. autem L 255 operibus C L.* bonis C ^ fos/ concupiscens aZ. idem P 257 subdidit] dixit C L, dicit P 2589 dilectissimi] carissimi DP 261 obtata IL 268 qui 4sque 269 Amen oz. 5.

HOMELIA IN ASCENSIONE

15 DOMINI*

(Luc. xxiv, 44-53)

Ascensurus in caelum dominus primo discipulos de mysterio PL suae fidei diligenter instruere curauit ut tanto certius hanc 174 mundo praedicarent quanto eam et ab ipso ueritatis ore percepissent et prophetarum ore iamdudum praesignatum fuisse cognoscerent. Apparens enim eis post resurrectionis triumphum iuxta hoc quod modo cum euangelium legeretur audiuimus, Haec sunt, inquit, uerba quae locutus sum ad uos cum adhuc essem uobiscum, id est cum simile uobis adhuc corpus cor-

1O

15

20

cuptibile ac mortale gestarem, qwoniam mecesse est impleri omnia quae scripta sunt in lege Moyst et prophetis et psalmis de me. Impleta in se dicit sacramenta quae Moyses prophetae et psalmista praedicarent ; unde liquido patet quia una est ecclesia in omnibus sanctis eius eadem fides electorum omnium praecedentium uidelicet et subsequentium carnalem eius aduentum quia nimirum sicut nos per fidem transactae incarnationis passionis ac resurrectionis illius saluamur et ilh futuram ipsam incarnationem passionem ac resurrectionem certissime credentes per eundem uitae auctorem se saluari sperabant. Quod bene duo uiri illi qui botrum de terra repromissionis ad populum in deserto expectantem in uecte portabant insinuant. Botrus quippe uecti inpositus dominus est in cruce 13 sqq. Greg., Po. in Execb. (PL. LXXVI,

986).

19 Num. xiii, 24-5.

* ad uos] 4 ptaesignata C Le 3 eam om. e 2-3 hunc mundum «€ sunt 9 est] sunt C L 8-9 et mortale corpus ac corruptibile C uobis C ptaedixerunt 12 psalmi C P e 11 9o; Moyses add. et C P necesse C 16-317 futurum e (O2 TES 18 se om. P € SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT IESVS DISCIPVLIS 8VIS : HAEC SVNT VERBA... NECESSE EST INPLERI... OPORTEBAT PATI CHRISTVM... DIE TERTIO... INCIPIENTES AB HIERVSOLIMA.. ESTIS TESTES... EGO MITTO.. INDVAMINI VIRTVTE.. BENEDICENTES DEVM. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN ASCENSA DOMINI. S8

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE: DICIT DOMINVS IESVS DISCIPVLIS SVIS : HAEC SVNT VERBA... PSALMIS DE ME. ET RELIQVA VSQVE ET IPSI ADORANTES... BENEDICENTES DEVM. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI. [^ LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT IESVS DISCIPVLIS SVIS : HAEC SVNT VERBA... ESSEM VOBISCVM VSQVE ET ERANT SEMPER... BENEDICENTES DEVM. XXVIII. OMELIA DOMNI BEDAE IN ASCENSA DOMINI. 28

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE SVIS : HAEC 8VNT VERBA... IMPLERE... PSALMIS DE ME. ET RELIQVA.

: DIXIT L

IESV8

DISCIPVLIS

SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT DOMINVS IESVS DISCIPVLIS SVIS : HAEC SVNT VERBA... IMPLERE.. DIE TERTIO.. INCIPIENTES AB HIERVSOLYMIS.. BENEDICENTES DEVM. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM BEDAE PRESBITERI. E

* Bt usus liturgicus Romano-Neapolitanus et Gallicanus hoc capitulum pto festo ascensionis domini nostri Iesu Christi suggerit.

HOMELIA II, 15

281

exaltatus qui dicit : Ego sum witis uera ; et alibi poculum uini discipulis porrigens : H?c est calix, inquit, nowwm testamentum in sanguine meo quod Pro uobis fundetur ; de quo ecclesia : 2

Botrus

A

30

40

45

$0

5

A

6o

cypri, inquit, dilectus meus

mihi. Portant

autem

bo-

trum in uecte duo uiri per quem populo ubertatem terrae repromissionis astruant quia praedicatores utriusque testamenti qui gloriam patriae caelestis domino reuelante didicerunt idem passionis illius archanum populis intimare non cessant quo per hoc conici possit quanta fidelibus praemia sit daturus in caelis qui pro illorum salute filium suum unigenitum passurum misit ad terras. Quod autem duo portantes botrum similiter quidem eum portare sed non similiter ualebant intueri hoc nimirum significat quod saluator ipse discipulis suae uisionis gratia glorificatis ait : Beati oculi qui uident quae wos uidelis. Dico enim uobis quia multi brophetae et reges uoluerunt uidere quae uos uidetis et non uiderunt et audire quae auditis e non audierunt ; uel certeillud quod unum idemque dominicae crucis triumphum prius prophetae et Moyses quod apostoli nouerant et praedicabant sed prophetae hoc aliquoties figuratis uelatisque sermonibus apostoli autem apostolorumque successores patefacta luce euangelii semper aperte praedicabant ita ut nunc omnis populus christianus scire et confiteri debeat fidem quam eo tempore pauci admodum et perfectiores quique nouerant quamuis omnis Dei populus etiam tunc eiusdem mysteria fidei in legalibus caerimoniis typice portaret. Vnde hic dicitur quia dominus consummatis incarnationis suae sacramentis aperuit discipulis sensum ut intellegerent scripturas. Aperuit quippe illis sensum ut ea quae obscure prophetae dixerunt ipsi palam intellegere atque intellegenda credentibus tradere possent. Aperuit illis sensum ut intellegerent quia quaecumque ille in carne gessit uel docuit haec eadem prophetae acturum docturumque esse praedixerant. Et dixit, inquit, eis : Quoniam sic scriptum est et sic oportebat pati Christum el resurgere a mortuis die tertio et praedicari in nomine eius paenitentiam. el remissionem. peccatorum, in omnes gentes incipientibus ab Hierosolima. Nomen Christi et ante passionem resurrectionemque illius iam olim prophetarum ut diximus patrumque fides nouerat Petro adtestante qui de eisdem loquens ait : Sed fer gratiam domini Iesu credimus saluari quemadmodum et illi. Peracta autem passione ac resur22 Ioh. xv, r. "Act. xvii

23 Luc. xxii, 20.

25 Cant. i, 13.

60

335 Luc. x, 23-4.

24 meo sanguine C quod] qui LL 29 idem] dein C, id est e 31 salutem L 36 quia] quod ualebant] uidebant C 33 quidem oz. C 32 terram C 40 aliquoties CP Le 39 quod] quam 87 et non uiderunt oz. P CE 51 possint L e crederent L* 50 ipsam IL 43 chtistianis 5* hoc C « Quo54 inquit ozz. L CP Li e post eadem add. eum 52 incarne oz. P et]om.C,ut P — 60do53 incipientes I. 85 tertia L niam oz. C P Le 20

B

PL 175

282

79

75

8o

85

90

95

S. BEDAE

rectione sed et ascensione eius ad caelos eiusdem nominis illius fides non solum posteris eorum genti uidelicet Iudaeae latius apertiusque praedicatur sed et exteris nationibus eadem superna miseratione reuelatur. Ideo ergo Christum uenire in carne pati ac resurgere oportebat quia genus humanum aliter ad uitam institui a morte redimi ad spem resurrectionis informari quam per ipsius praesentiam passionem et resurrectionem minime ualebat. Bene autem praedicatio paenitentiae et remissionis peccatorum in confessione nominis Christi ab Hierosolimis incipit ut ubi doctrinae et uirtutum eius magnificentia ubi passionis triumphus ubi resurrectionis et ascensionis sunt gaudia perfecta ibi prima fidei illius radix ederetur primus ecclesiae nascentis quasi magnae cuiusdam uineae surculus plantaretur quae perinde multiplicato uerbi germine in totam mundi latitudinem doctrinae suae palmites extenderet completo Esaiae uaticinio quo dixit quia de 5von exibit lex et uerbum domini de Hierusalem, et iudicabit gentes et arguet poQulos multos. Bene praedicatio paenitentiae et remissionis peccatorum quae in gentes idolatras et uariis pollutas sceleribus erat euangelizanda ab Hierosolimis sumit initium ne ullus scilicet suorum magnitudine facinorum perterritus de inpetranda uenia, si dignum paenitentiae fructum faceret, dubitaret quando etiam Hierosolimis qui filium Dei blasphemauere et crucifixere indultum esse constaret. Vos autem, inquit, estis testes horum. Et ego mitto promissum atris mei in uos. Promissum patris gratiam dicit spiritus sancti de quo et in euangelio Iohannis multa illis ante passionem suam locutus est ex quibus est illud : Cum autem uenerit paraclitus quem ego mitto uobis a patre spiritum ueritatis qui a patre procedit ille testimonium perhibebit de me, et uos testimonium perhibetis. Et in actibus eorum : Praecepit eis ab Hierosolimis ne discederent sed expectavent promissionem patris quam audistis, inquit, ber os meum quia et Iohannes quidem baptizawit aqua uos autem baptizabimini spiritu sancto. De cuius promissa expectatione hic quoque subinfertur cum dicitur : Vos autem sedete in ciwitate quoad usque ànduamini uirtute ex alto. Virtutem autem eis ex alto superuenturam pollicetur *3 Es. ii, 3-4.

89 Ioh. xv, 26-7.

92 Act. i, 4-5.

mini ozz. P LL 64 et oz. P e 67 redemi 5* 61-68 reformari C 68 per 07. € ipsum praesentis I, 10 remissionem (zorr. remissio per ras.) P confessionis C 43 fide e 45 inde C germina .$* 1*6 extendit CP Le ?* quo] qui LL 80 idolatrias e 83-84 dubitaret oz. e 84 Hierosolimitis IPIS e 84-85 blasphemare .$* e, plasphemarant C, blasphemauerant L 85 crucifigerant C, ctucifixetant L, crucifigete e 88 et om. LL Iohannes C 90 mittam CPLe 92 perhibebitis 5? C P IL eorum] apostolorum L e 94 et oz, CP Le 95 pos? sancto add. non post multos hos dies C 93-96 promissi C P Le 97 quoad] quo C L 98 autem oz. e

PL 176

X

HOMELIA II, 15

283

quia quamuis et antea spiritum sanctum habuerint plenius tamen hunc illo ad caelos ascendente perceperunt. Nam et ante passionem eius per spiritus sancti potentiam multa daemonia eiciebant multos sanabant aegrotos uerbum uitae quibus ualuere praedicabant et ipso resurgente a mortuis specialius sunt eiusdem spiritus gratia recreati quando sicut et Iohannes IO scribit : Insufflauit et dicit eis : Accipite spiritum. sanctum ; quorum remiseritis beccata vemiltuntur eis. Sed maiore eius uirtute sunt ex alto induti cum post decem dies adsumptionis dominicae hunc in linguis igneis susceperunt et tanta per eum sunt fiducia fortitudinis inflammati ut nullis principum terroIesu loquerentur possent proIIO ribus quin omnibus in nomine hiberi. Eduxit autem eos foras in Bethaniam et eleuatis manibus suis benedixit eis. Quia redemptor noster apparuit in carne ut peccata tolleret meritum primae maledictionis auferret here115 ditatem credentibus perpetuae benedictionis donaret recte cuncta quae in mundo gessit in uerba benedictionis conclusit ostendens se ipsum esse de quo dictum est : Ezenim benedictionem dabit qui legem dedit. Et bene eos quibus benediceret in Bethaniam quae domus oboedientiae interpretatur educit 120 quia nimirum contemptus et superbia maledictionem oboedientia meruit benedictionem. Nam et ipse dominus ut amissam benedictionis gratiam mundo restitueret factus est oboediens patri usque ad mortem et solis eis qui in sancta ecclesia diuinis student obtemperare praeceptis benedictio uitae cae125 lestis tribuitur. Nec praetereundum quod Bethania in latere montis Oliueti posita narratur. Sicut enim Bethania oboedientem domini mandatis ecclesiam ita mons Oliueti ipsam redemptoris nostri personam multum decenter exprimit qui in carne apparens et altitudine dignitatis et spiritalis 130 gratia uirtutis ornnes qui puri homines sunt sanctos antecellit ; unde et illi canitur in psalmis quia wnxit te Deus Deus tuus oleo laetitiae prae consortibus tuis. Et ipse sicut etiam praesens sancti euangelii lectio testatur eiusdem sanctae unctionis munus suis consortibus, hoc est fidelibus, promisit nec multo

IOO

A

105 Ioh. xx, 22-3. 122 Phil. ii, 8.

117 Ps. 85, 8.

119 Hieron., oz. (PL. XXIII, 8359). 131 Ps. 44, 8.

125 Hieron., «i7. (PL XXIII, 884).

107 uirtutes 106 maiores L CP Le 105 scripsit CP Le 104 et oz. 114112 a Bethania L . 113 eos $* 110 possit C, possint Le L 116 gessit 115 pos; recte add. quoque C 115 hereditatis credentium C

119 Bethania C ^ 120 posz 118 benedicerit .5* in mundo C . uerbo P! 126 123 in ozz. C 121 benedictionem meruit C maledictionem a44. et P antecellet hominis IL uittutes L, uirtute e 130 gratiae e enim] in e 134 nec usque 135 misit oz. C 131 illic C — 133 sancti oz. C ID

S. BEDAE

284 155

post tempore sicut nouimus quod promiserat misit. Si autema delectat audire quomodo domus oboedientiae, id est ecclesi s sancta in eiusdem montis Oliueti sit latere constructa legamu

ta euangelium Iohannis ubi passione illius in cruce comple sanexiuit uo contin et , aperuit eius unus militum lancea latus ecclesia in 140 guis et aqua. Haec sunt etenim sacramenta quibus qua matis Christo nascitur et nutritur aqua uidelicet baptis matur confir quo ci domini abluitur a peccatis et sanguis calicis in donis. Quae quia spiritus quoque sancti chrismate ut perfici ualeat in die redemptionis signatur recte mons in cuius s gratia datur 145 latere ciuitas sancta est sita in quo benedictioni mons Oliuarum uocatur.

et Et factum est, inquit, dum benediceret illis recessit ab eis

ferebatur in. caelum. Notandum quod benedictione discipulis data saluator ascendit ad caelos simulque memoriae commenum 150 dandum quod sicut in actibus eorum legimus ipsis ascens quemueniet sic eius aspectantibus apparentes angeli dixerunt, admodum widistis eum euntem in caelum, atque omni instantia laborandum ut sicut in eadem carnis forma ac substantia qua ascendit dominus ad iudicandum descendet sic etiam qui benesua nos cum redierit dignos 155 dicens apostolis abiit benedictione quibus ad dexteram stant conloce sorte in ue efficiat eorumq tibus dicturus est : Venite benedicti patris mei percipite regnum. Et ipsi adorantes regressi sunt in Hierusalem. cum. gaudio magno et erant semper in templo laudantes et benedicentes Deum. se 160 Et semper et in hoc maxime loco, fratres carissimi, meminis sicut ns glorifica s discipulo nos decet sermonis domini quo paulo superius retulimus : Beati, inquit, oculi qui uident quae widelis. Quis etenim dicere quis digne ualeat cogitare quam beata conpunctione oculos ad terram deflexerint quibus ipsum quem adorabant caeli regem deuicta mortalitate quam adsumpserat ad paternae claritatis solium iam redire conspexerant quam dulces lacrimas quanta spe ac laetitia feruentes pro ingressu patriae caelestis fuderint quo Deum ac dominum suum partem suae naturae iam ferri cernebant. Merito ergo 170 tali spectaculo refecti postquam adorauerunt in loco ubi steterunt pedes eius postquam uestigia quae nouissime fixit lacrimis rigauere profusis confestim rediere Hierosolimam ubi aduentum sancti spiritus expectare sunt iussi et ut digni promissis caelestibus existerent erant semper in templo lau140 sqq. Aug., /ract. in Iob. (PL. XXXV, 1465, 1953). 138 Ioh. xix, 34. 170 Ps. 131, 7. 162 Luc. x, 25. 157 Matth. xxv, 34. 151 Act. i, 11. 135 autem] enim LL et sanguis IL

138 illius] eius P I.e

142 quo]om. L, quie

139 exiit P

139-140 aqua

— 143 crismate C, chatismate P, carismate

150 ascensum] aspectum 148 caelo IL, 145 donatur C P e, donatae IL L 155 appatentibus angelis IL 151 spectantibus C, expectantibus LL e L 164 de162 pos; quae add. uos C « 161 quos L post abiit add. in C P 172 redire .5* CP Le 169 ferte CP Le flexerunt

HOMELIA II, 15

285

17; dantes et benedicentes Deum scientes certissime quia illa solummodo corda spiritus sanctus inuisere et inhabitare dignatur quae locum orationis frequentantia quae laudi et benedictioni diuinae uiderit esse dedita. Vnde et in actibus eorum legitur de ipsis : H? omnes erant perseuerantes unanimater dn 18o oratione. Quod nobis est testimonium operis apostolici solerter imitandum uidelicet ut qui caelestia promissa habemus qui pro his accipiendis sedulo supplicari praecipimur et omnes ad orandum conueniamus et in oratione persistamus et unanima dominum deuotione precemur. Nec dubitandum est quod sic 18; nobis orantibus pius conditor auditum accommodare et spiritus sui gratiam nostris quoque cordibus infundere dignabitur quod nostros quoque beatos faciet oculos etsi non ut apostolorum qui conmorantem in mundo dominum qui docentem et miracula facientem qui post triumphum mortis resurrexisse 190 atque ad caelos redeuntem uidere meruerunt certe ut eorum de quibus Thomae apostolo dicit : Quia widistt me credidisti ; beati qui non uiderunt et crediderunt. Cunctis etenim credentibus siue illis qui incarnationis eius tempore nascendo praecesserunt siue his qui eum in carne uiderunt siue nobis qui 195 post eius ascensionem credimus communis est illa piissima eius promissio qua dicitur : Beati mundo corde quoniam vpsi Deum. uidebunt. Haec de lectione euangelii prout potuimus exponendo transcurrimus sed quia in eadem lectione apertum discipulis sen200 sum ad intellegendum scripturas audiuimus libet de ipsis prophetarum scripturis aliqua ad memoriam reducere gaudiumque euangelicae sollemnitatis etiam propheticae adsertionis adcumulare ac condere praeconiis. Loquitur ergo de hac sollemnitate psalmista : Ascendit Deus n 4ubilatione et dominus 205 in, uoce tubae. Ascendit quippe in iubilatione quia laetantibus de subleuationis eius gloria discipulis caelum petit. Ascendit et in uoce tubae quia praeconantibus angelis reditum eius ad iudicandos uiuos ac mortuos sedem regni caelestis adiit. Qualiter autem Deus ascenderit qui semper ubique praesens de lo210 Co ad locum mutabilis non est idem alibi testatur dicens : Qui jonit nubem ascensum suum qui ambulat super pennas uento179 Act. i, 14. PS.5102523.

191 Ioh. xx, 29.

196 Matth. v, 8.

204 Ps. 46, 6.

210

i75ilic L* 176 sancti spiritus IL dignetur L . 1*7 loco C! ftequentiaque C, frequentia quem LL 177-178 benedictione .5* 178 et ozz. C 184 deuotione dominum deprecemur C — 188 com183 unanimi C & Le 193 tempora C P — 195 ascen191 apostolo Thomae C morantem C P Le 196 reilla piissima] hilarissima C P L e credidimus P! sionem eius C CP L dicit CPe . 198 pos lectione 244. sancti promissio $!1 CP Le 205 leuantibus I. 204 et oz. € 203 condire C P Le 199 discipolis .9* 211 suum audiet P caelestis regni C 208 ac] et e 206 petiit C P IL e or. L post supet add. omnes C L «

PL 178

S. BEDAE

286

215

220

225

rum. Nubem namque dicit substantiam humanae fragilitatis qua se sol iustitiae ut ab hominibus ferri posset induit. Vnde dicit Esaias : Ecce dominus ascendet super nubem leuem et vngredietur Aegyptum, et commouebuntur simulacra Aegypti a facie eius. Super nubem quippe leuem dominus ascendit ut ingressus Aegyptum eius simulacra subuerteret quia werbum caro factum est et habitauit in nobis quia inmune ab omni sorde iniquitatis corpus adsumpsit in quo mundum ingrediens idolatriae ritum destrueret nigrisque ac tenebrosis gentilium cordibus uerum diuinitatis lumen aperiret. Per hanc naturae humanae nubem de loco ad locum uenire qui loco non clauditur in hac inrisiones flagella et mortem quoque uoluit pati qui inuisibilis semper in diuinitate permanet per hanc resurrectionis uirtute coronatus ascendit in caelum qui potentia di-

uinitatis caelum implet et terram hanc super pennas uentorum euexit cum adsumptam de terris non solum super uniuersa aeris huius spatia sed etiam super omnem aetheris altitudinem sustollens in maiestatis paternae dextera conlocauit. De at 230 hac adsumpta humanitatis gloria etiam Amos ait : Qui aedific terram super suam sionem promis et suam in caelum ascensionem fundat. |n caelum quippe ascensionem suam aedificauit qui humanam sibi carnem et animam in qua ad caelum subire posset ipse creauit. Promissionem uero suam super terram r spiritu omnes terrarum fines gra255 fundauit quia misso desupe tia suae fidei ut promiserat impleuit; cuius gratiam promissionis psalmista et uenturam in spiritu praeuidens et citius uenire desiderans ait : Exaltare super caelos Deus et super omnem terram gloria tua. Vbi aperte significat quia prius quam m 240 redemptor noster adsumpta mortali carne mortis regnu dirueret notus tantum erat in Iudaea Deus in Israhel magnum nomen eius. At ubi resurgens a mortuis caeli alta Deus homo penetrauit toto iam terrarum orbe nominis eius gloria praedicatur et creditur. Nec uerbis solummodo prophetae uerum etiam gestis eius245 dem dominicae ascensionis praedicauere mysterium. Nam et septimus ab Adam Enoch translatus de mundo et Helias in

caelum

leuatus

214 Es.xix, 1.

aerium

217 Ioh.i,14.

ascensuro

230 Am.ix,6.

super omnes

caelos do-

238 Ps.56,6.

241Ds.75, 2.

213ferri]conspicie — possit C P IL — 214 ascendit (vorr.-et) Deus C, ascendit do214-215 ingreditur $* — post ingredietur adZ. in C — 21? subuertat minus P L.e CP Le 220 ritum oz. 219 idolatriam C e, idolatria P! (per ras.) IL Gi 223 hoc P!

itrisiones

C, inrisionis P, irrisionis e

flagello P!

JP 3E c 224 inuisibilis] impassibilis C Le, inpassibilis P coronatum L potentiae I. 228 aetheris] aeris IL

mottis

225 uirtutem € 229 magestatis .$

230 adsumptae CP Lie 232 fundit C, fundet IL suam oz. C aedificat Me 234 possit CP Le 235-236 gratia] gratiae CL 236 gratiam] gratia P L 236-23? promissionis gratiam C 239 gloriam tuam P 241 tantum] tamen C L/— 243 orbe terrarum C — 248 subleuatus CP Le aereum IDEE Dre omnes 077. C «

PL 179

HOMELIA II, 15 250

25

VA

287

mino testimonium praebuerunt. Et quidem Enoch in eo quod septimus ab Adam progenitus est figurauit dominum non consueto naturae mortalis ordine sed spiritus sancti potentia concipiendum et nasciturum spiritus sancti gratiam omnem quae septiformis a propheta describitur in eo singulariter requieturam ipsum in spiritu sancto baptizaturum et eiusdem spiritus dona credentibus esse daturum. In eo quod trecentis sexaginta quinque annis prius quam transferretur apud homines uixit qui est numerus dierum anni solaris eius futuram in carne conuersationem designauit qui ascensurus ad caelos unicam se mundi lucem esse monstrauit, Ego sum, in-

260

265

270

quiens, Jux mundi, qui sequitur me non ambulat in tenebris sed habebit lumen witae. Vnde a propheta sol iustitiae uocatur quia ipse nimirum cunctas mundi partes a solis ortu usque ad occasum ab aquilone usque ad meridiem gratia fidei et ueritatis inlustrare dignatus est. Porro hoc quod Enoch qui translatus est dedicatio interpretatur significat eum qui resurgens a mortuis ascendit in caelum et nunc ad consecranda corda fidelium pignus sui spiritus dare et in futuro perfecte ex omni parte ecclesiam in gaudium resurrectionis et perpetuae sollemnitatis inducere. At uero Helias abundantiore miraculo figuram huius dominicae festiuitatis praetulit. Cum enim instaret tempus ut tolleretur de mundo uenit ad lordanem cum discipulo Heliseo et inuoluto pallio suo percussit aquas quae diuisae sunt et transierunt ambo per siccum dixitque ad Heliseum, Postula quod uis ut faciam tibi ante quam tollar a te, at ille, obsecro,

275

280

inquit, ut fiat duplex spiritus tuus in me, cumque incedentes sermocinarentur ecce curru igneo repente raptus Helias ut scriptura ait ascendit quasi usque in caelum. Qua. euectione significatur quod Helias non in ipsum caelum ut dominus noster sed in altum aeris huius subleuatus est ac deinde inuisibiliter ad paradisi gaudia relatus. Leuauitque Heliseus pallium Heliae quod ceciderat ei et ueniens ad Iordanem percussit eo aquas atque inuocato Deo Heliae diuisit ac transit. Notet ergo dilectio uestra, fratres mei, quam ordinate figura 253 Es. xi, 2-3. 262 Ps. 49, 1.

235 Gen. v, 23.

259 Ioh. viii, 12.

264 Hieron., 2077. (PL XXIII, 778).

253 desctibitur] Dei scribitur IL 251 potentiam LL in om. e 254 ipsum sque baptizatutrum o. LL

Je

261 Mal. iv, 2. 270 IV Reg. ii, 8-14.

253-254 requieturum 285 dono CPLe

288 in catne] inCP Le post eo add. autem daturum] dicturum e 262 cunctis 261 lucem LL 260 ambulabit P quia C carnationem IL 264-265 264 hoc om. C pattibus CPLe mundum «e! CD 269 hatranslatus est ozz. I, — 265 significans e — 26? perfecto C e, profecto L,— Le — 275 cum bundantiote (corr. -ti) 5, abundantioti C —241 ut] quo C P, quod 219 alta 248 in oz. C 277 euectione] lectione C P L € 276 uti P Jd 282 eo huius oz. C Dfpos altum add. tamen C P L, tantum e CPlLe transiuit C ac] et L, atque e om. CPe

PL 180

288

S. BEDAE

concinat ueritati. Venit Helias ad Iordanem et exutus pallio s ad fluuium mor28 ^ suo percussit aquas ac diuisit. Venit dominu exuens se ad temet rat consue mergi um tis quo genus human moriendo permortem serat adsump quam carnis habitu pus Recte etenim it. patefec cussit ac uitae nobis iter resurgendo s exprimidefectu ac tatis mortali per Iordanem fluxus nostrae et ipse dicitur eorum sus descen Latine s Iordani et 290 tur quia perdit ibi suas les fluuius in mare mortuum influens laudabi siccum per e Iordan diuiso Helias aquas. Transit autem transiit et Heliseus quia resurgens a mortuis saluator fidelibus quoque suis spem resurgendi tribuit. Transito Iordane Helias andi quae uellet ; et dominus 2 ^ dedit optionem Heliseo postul discipulorum sensibus inplenius gloria ctionis impleta resurre seruit quod et antea promisit quia quodcumque petieritis in nomine meo hoc faciam. Petiit Heliseus ut fieret spiritus Heliae duplex in se ; et edocti a domino discipuli promissam spiritus gratiamacciperedesiderabantquamnon unitantumgenti Iudaeae quam ipse praesens in carne docuit sed et cunctis per orbem nationibus praedicare sufficerent. An non duplicem spiritus sui gratiam pollicebatur cum ait : Qu? credit in me opera quae ego facio et ipse faciet et maiora horum [aciet ? Sermocinantibus et equi ignei rapuerunt Heliam 30 I Helia et Heliseo subito currus o currus et equi angelicae profect qui ; caelum in usque quasi sunt intellegendae uirtutes de quibus scriptum est : Qui facit angelos suos spiritus et ministros suos ignem urentem. Horum namque Helias subsidio utpute homo purus quo a terra tolli egebat ; et dominus cum apostolis conloquens subito 3I o posset uidentibus illis eleuatus est, etsi non

3I ^

angelico fultus auxilio,

angelico tamen comitatus obsequio uereque est adsumptus in caelum angelis quoque id ipsum adtestantibus qui illis dixerunt : Hic Iesus qui adsumptus est a uobis in caelum. Subleuatus ad caelum Helias dimisit Heliseo pallium quo erat indutus ; ascendens in caelum

dominus

sacramenta

humanitatis

adsumptae discipulis immo omni ecclesiae quibus sanctificaretur et in uirtute dilectionis calefieret reliquit. Adsumens Heliseus pallium Heliae percussit eo aquas lordanis et ubi inuocauit Deum Heliae diuisae sunt et transiit ;adsumpserunt 297 Ioh. 291 Plin., na. bisz. v, x5. 290 Hieron., 7ozz. (PL. XXIII, 781). 308 sqq. Greg., Joz. in 380v Ps. 103, 4. 303 Ioh. xiv, 12. X1VMI. eu. (PL. LXXVI, 1216). 311 Act. i, 9-11.

CPILe 286 consueuerat et om. C Iordanen «e 284 concinnat Pe lorda- add. sup. lim. diuiso Iordane] diuisione P, -es e 292 Transiit C L € 299 ante C 295 adoptionem C 293 et ozz. LL Iordane] amne C L $1 uni ozz. I. 3800 quam] qua C L 299 discipuli a domino IL 298 hoc oz. € 310 possite — fos 309 namque ozz. C crediderit I. 303 sui spiritus C 312 comitaturus .$ CPLe loquens apostolis aZ. suis C P L, eius e 314-315 por; Subleuatus add. est P adsumptus est C — 313 id] ad C Pe calefieret] caeli feriens (corr. ferens) C, CP Le 318 et oz. 315 ad] in « caeli (corr. -um) fieret P 319-320 5o: inuocauit aZ. eum P

PL 181

HOMELIA II, 15

225

289

apostoli adsumpsit instituta per eos omnis ecclesia sacramenta sui redemptoris quibus spiritaliter erudita abluta et consecrata ipsa quoque inuocato nomine Dei patris impetum mortis superare eiusque obstaculo contempto ad uitam transire didicit sempiternam. Hanc ergo dominicae ascensionis gloriam, fratres carissimi,

quae et prius prophetarum et dictis signabatur et gestis et post in ipso mediatore nostro completa est tota deuotione ueneremur et ut ipsi quoque eius uestigia sequi atque ad caelos 229 mereamur ascendere interim salubriter humiliemur in terra memores semper quia sicut Salomon ait : Suferbum sequitur humilitas et. humilem. spiritu sequitur gloria. Ecce in ascensione redemptoris nostri quo nostra sit omnis intentio dirigenda didicimus ecce ascendente ad caelos mediatore Dei et patefactam hominibus caelestis patriae ianuam 355 hominum cognouimus. Ad huius ergo patriae illam perpetuam felicitatem omni studio festinemus ; in hac quia necdum corpore possumus desiderio semper et mente uersemur. Iuxta uocem egregii praedicatoris quae sursum sunt quaeramus ubi Christus est 340 in dextera Dei sedens quae sursum sunt sapiamus non quae super terram ; quaeramus illum et confirmemur quaeramus operibus caritatis confirmemur spe inuentionis ;quaeramus faciem eius semper ut cum ipse qui placidus ascendit terribilis redierit nos paratos inueniat quos secum ad festa supernae ciui345 tatis introducat Iesus Christus dominus noster qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 831 Prou. xxix, 235.

339 Col. iii, 1-2.

341 Ps. 104, 4.

323 quoque] quod CP?!Le 324 eius L 32* prius et om. C dictis] signis P 328 ipso oz. e 339 ubi z:que 340 sapiamus oz C 341-342 quaeramus opetibus caritatis confirmemur oz. CP Le 343-344 ut ipse qui ... cum redierit P 344 quo e.

HOMELIA POST

16

ASCENSIONEM*

(Ioh. xv, 26-xvi, 4)

1o

15

li Ex multis sancti euangelii locis inuenimus quia discipu intelle ad erant ante aduentum spiritus sancti minus capaces nda tolera ad fortes minus genda archana diuinae sublimitatis sed eis adueniente spiritu cum aduersa humanae prauitatis . est etiam constantia uincendata nis agnitio diuinae to augmen dae humanae persecutionis. Vnde illis dominica promissione nunc dicitur : Cum uenerit paraclitus quem ego mittam uobis a patre spiritum ueritatis qui a patre procedit ille testimonium perhibebit de me, et wos testimonium perhibelis. Notandum autem inprimis quod dominus spiritum ueritatis et a se mittendum esse testatur et eundem mox a patre procedere subiungit non quia idem spiritus aliter a patre procedat quam à filio mittitur aut alio tempore a patre procedit quam cum a filio mittitur sed ideo filius eum a se mitti et a patre dicit procedere ut aliam patris esse aliam suam personam designet at in eadem distinctione personarum unam esse operationem ac uoluntatem suam cum patris uoluntate et operatione denuntiet. Cum enim eiusdem spiritus gratia datur hominibus mittitur profecto spiritus a patre mittitur et a filio procedit a pa-

perhibebitis 5? C P L 9 et usque pethibetis ozz. LL 2 sancti spititus C P & quam z5que procedit C P L & 11-12 subiunxit C LL CIL 10 imprimis esse C P aliam 15 & P oz. et 14 L^) marg. in (add. L P C oz. procedit 13 distinctioeandem 16 102) ut ac (rorr. L P aut C, et &, $5! atque at] L& nem P

TEMPORE: DIXIT IESVS DISCISEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO MITTAM... TESTIMONIVM PERHIBET PVLIS 8VIS: CVM VENERIT.PARACLETVS (corr. -ITV8) QVEM EGO VOS... HAEC FACIENT FACIANT SINAGOGIS ABSQVE (corr. -BEBIT).. PERHIBETIS (corr. -BEBITIS)... DOMINICA POST ASCENSA DOQVIA.. EGO DIXI VOBIS. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA S : DIXIT DOMINVS IESVS LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE MECVM ESTIS. ET RELIQVA DISCIPVLIS SVIS : CVM VENERIT PARACLITVS QVEM EGO MITTAM.. VENERABILIS BEDAE EIVSDEM LECTIONIS OMELIA VOBIS. DIXI EGO SVM... VSQVE HAEC LOCVTVS PRESBITERI. [^] IN ILLO TEMPORE:DIXIT IESV8 DISCIPVLIS LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. PROCEDIT. ET RELIQVA. SVIS : CVM. VENERIT PARACLYTVS QVEM EGO MITTAM... QVI A PATRE 32 DOMINI. ASCENSA POST XXX. OMELIA DOMNI BEDAE DOMINICA IT IESVS DISCIPVLIS LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE:DIX L DE ME. ET KELIQVA. SVIS: CVM VENERIT PARACLITV8 QVEM EGO MITTAM... PERHIBEBIT

MINI.

* Et N et Bu habent : fos£ ascensa domini ; Romae dominica post festum ascensionis hoc capitulum legebatur.

PL 181

DE 182

HOMELIA

II, 16

29I

tre procedit et a filio quia et eius missio ipsa processio est qua ex patre procedit et filio. Venit et sua sponte quia sicut coaequalis est patri et filio ita eandem habet uoluntatem cum patre et filio communem. S:ritus enim ubi uult spirat ; et sicut apostolus enumeratis donis caelestibus ait : Haec omnia opera2j tur unus atque idem spiritus diwidens singulis brout uult. Adueniens autem spiritus testimonium perhibuit de domino quia discipulorum cordibus aspirans omnia quae de illo erant scienda mortalibus clara luce illis reuelauit quod uidelicet aequalis et consubstantialis patri erat ante saecula quod con30 substantialis factus est nobis in fine saeculorum quod de uirgine natus sine peccato uixit in mundo quod quando uoluit et qua uoluit morte transiuit de mundo quod ueraciter mortem resurgendo destruxit ueram in qua passus est et resurrexit carnem ad caelos ascendendo leuauit atque in paternae glo3 riae dextera constituit quod omnia prophetarum scripta illi testimonium perhibent quod confessio nominis eius usque ad fines erat propaganda terrarum ceteraque fidei illius mysteria spiritus sancti testimonio sunt reserata discipulis. Neque illis tantummodo sed et omnibus qui per uerbum eorum credunt in 40 dominum quicquid recte sapiunt eiusdem spiritus est munere concessum. Ille ergo, inquit, £estimonium perhibebit de me, et uos testi-3nonium perhibetis, quia quae spiritu intus docente perceperunt haec abiecto timore pristino foris loquendo et aliis ministra45 bant. Ipse namque spiritus corda eorum et scientia ueritatis inlustrauit et ad docenda quae nossent culmine uirtutis erexit. Vnde recte apud Esaiam spiritus idem fortitudinis et scientiae nuncupatur. Est etenim spiritus scientiae quia per ipsum quae recte agere uel etiam cogitare debeamus agnoscimus; est et fortitudinis quia etiam per ipsum quae bene nouimus ut operemur accipimus ne aduersitate aliqua a bonis quae cepimus repellamur. £/ uos, inquit, £estémontum perhibetis quia. ab initio mecum estis. Cum data spiritus gratia etiam hoc fiduciam discipulorum iuuit quod ab initio erant cum domino ideoque 55 quae apud illum uiderunt et audierunt absque ulla ambiguitate praedicare ualebant. Vnde bene Petrus alium pro Iuda

20

o]

23 Ioh. iii, 8.

24 I Cot. xii, 11.

47 Es. xi, 2.

20 est processio C quia IL 28 illis luce CPL£& 31 quod oz. C quando] quomodo P 32 quod] quam C 33 distruxit .5* uerum C est oz. IL 38 sunt testimonio I 39 per uerbum] uerbo L* 43 pethibebitis $* CP L quae] quod C P, quod in L* 44 et ozz. P add. sup. lin. T 47 Vnde] iure ergo C, iure L* recteque C 48 enim C scientiae] sapientiae C L * 50 quia] quae C, qui P ut quae bene nouimus CP L & 51 operemut] opetare ualeamus C 51-802 coepimus P & 52 pethibebitis .$! QUP.IS 54 ideoque] itaque CP L* $5 uiderant L! audierant L:

292

S. BEDAE

tum ordinare uolens apostolum non hunc neophitum sed proba qui uiris his ex ergo ex tempore curauit eligere dicens : Ofortet exiuat et t intraui quo e tempor omni in nobiscum congregati sunt s eius nobiscum 6o inter mos dominus lesus testem resurrecltioni um euangelizans Christ fieri unum ex istis. Hinc ipse gentibus die eb dedit eum tertia uit suscita confidenter aiebat : Hunc Deus dinatis a braeor s testibu sed populo omni non manifestum. fieri am surbostqu Deo nobis qui manducauimus et bibimus cum illo statim meritis rum electo rexit a mortuis. Sed quia crescentibus laipsum se per uel quia inuidia hostis i crescere solet antiqu iner patent os subdit itati malign suae s homine per uel tenter choata pietatis germina conatur obruere recte dominus promissa discipulis praedicandi fiducia persecutionem quoque ram 79 eorum qui eidem praedicationi resisterent pariter exortu ostendit dum subdidit : Haec locutus sum uobis ut non. scandalizemini. Absque sinagogis facient uos. Curauit namque pius magister futura discipulis prauorum bella praedicere quo minus haec eos ueninimirum leuius ferri ad1o) entia possent offendere quia solent quae inparato ac non Nam ci. praenos ante possent uersa quae praeuidenti animo mala ingeruntur grauius hunc saepe ab integritatis suae statu deiciunt. Vnde bene Salomon ammonet dicens : Fili accedens ad seruitutem Dei sta in iustitia el timore uero 8o el braepara animam iuam. ad templationem. Non solum ab sed os pellend e societat ulium discipulos saluator a contrib senam uit praemon fuisse s passuro pericula mortis eis etiam quitur : Sed uenit hora ut omnis qui interficit uos arbitretur. obsem se 85 quium se jraestare Deo. Arbitrantur autem obsequiu Deo praestare Iudaei in eo quod ministros noui testamenti odiis insequebantur et mortibus quia sicut illis testimonium perhibet apostolus : Aemulationem Dei habent sed non secundum scientiam ; et de se ipse loquitur : Ego quidem existimaue9o ram me aduersus nomen. Iesu Nazarei debere multa contraria agere quod et feci Hierosolimis. Praedictis ergo pressuris aduersantium repente quasi consolans discipulos adiunxit, Sed uenit hora ut omnis qui interficit uos arbitretur obsequium, se 62 Act. x, 40-41. — 6 sqq. Aug., /racf. in Iob. (PL XXXV, 88 Act.i,21-2. 91 sqq. 89 Act. xxvi, 9-10. 88 Rom. x, 2. *9 Eccli. ii, 1. 1867). Aug., Zract. in Iob. (PL. XXXV, 1866).

3? neophytum CP L & — 622gebat $ L* — 64 resutrexit $$ CP L & — 66 qua petsecutionum IL 69 praedicanda L* CP L & 68 conetur AA GUD TE 94 prae?1 cum P $0 exorituram C, exortaturam I! quaeque P* 7*8 Vnde usque 82 *? ingerentur L* CPL£& dicare C — *6 possunt 85 Arbitra81 pellandos 80 uera C praemonuit add. im marg. L' $9 et usque 100 peccatum add. in marg. 86 Deo om. C bantur $1 C P L, ipso C L* (in zzarg.) JL L2 (in zarg.)

Bt ego C P L! (in zarg.)

90 Nazareni $1 C P

PL 182

HOMELIA

II, 16

293

$raestare Deo, ac si aperte dicat, bella quidem tribulationum a contribulibus uestris estis passuri sed eo tolerabilius haec suscipite quo non tam odio uestri quam diuinae legis aemulatione uobis ingeruntur. Cuius memor ammonitionis beatus martyr Stephanus flexis genibus pro his qui se interficiebant pia uoce supplicabat dicens : Domine ne statuas ?llis hoc eci100 catum. Arbitrantur ergo legis aemulatores obsequium se praestare Deo dum praeconibus gratiae neces inferrent sed frustra legem quae per famulum data est defendunt qui gratiam quam ipse filius offert accipere renuunt incassum se Deo patri placere aestimant qui Dei filium contemnere immo etiam perse105 qui ac blasphemare laborant. Vnde recte subiungitur : Eti haec facient quia nom nouerunt patrem neque me. Quia enim filius in patre et pater est in filio et qui uidet filium uidet et patrem patet profecto quia quicumque filii credulitati obstinata mente resistunt nec patrem nosse probantur. Vnde isdem Iohannes ueritatem diuinae unitatis insinuans 110 etiam ait : Omnis qui negat filium mec patrem habet ; et iterum : Et omnis qui diligit eum qui genuit diligit eum qui natus est ex eo. Verum quia discipuli qui patrem bene nouerant et filium multa pro eiusdem scientiae defensione ac propalatione fuerant 1I passuri prouida dominus ammonitione subiungit : Sed haec locutus sum ut cum uenerit hora eorum reminiscaTini quia ego dixi uobis. Magno pondere pensandum est quod ait, ego dixi uobis, ego qui pro uestra uita ac salute moriturus sum qui uos meo sanguine redempturus qui in tribulatione 120 uos semper adiuturus qui aeterna uobis praemia post tribulationem daturus sum. Magnum quippe certantibus leuamen magnam consolationis gratiam praestat quando ille certamina eadem futura praedixisse reminiscitur qui et milites suos ne uinci possint adiuuare et ne incassum uincant inmortalem post i12 proelia solet rependere palmam. Qui enim hic horam persecutionis uenturam fuisse praemonuit ipse paulo post in eadem persecutione suum fidelibus auxilium pollicetur dicens : In mundo pressuram. habebitis sed. confidite, ego uici mundum. Ypse alibi legitime certantibus coronam uitae repromittit dicens : Beati 130 qui perseculionem. patiuntur propler vustitiam quoniam. ?psorum est regnum caelorum. 95

VA

w^

99 Act. vii, 6o.

107 Ioh. xiv, 9-10.

127 Ioh. xvi, 33.

129 Matth. v, 10.

111 I Ioh. ii, 23.

LI lIohjv;/r.

99 pia 97 ingetitur $* odii .9* 96 non oz.. P 95 passuti] uisuri C P CP L — 105laborabant L — 106 pos; uoce add. sup. lin. $! — 100 Arbitrabantur 111 5057 habet ad4. qui confitetur CP L 108 quia oz. facient adZ. uobis L 116 pos; filium et patrem habet /z izz0 fol. $?, in marg. L^ 114 prolatione C PL, 119117 Magno pondere] Magnopere IL ora S sum add. uobis C P L 125 Qui zsque 131 caelorum 120 post] per L 120 uos in tribulatione IL add. in marg. DA

— 125 Quia L! (/n marg.)

127 In usque 129 dicens add. in imo fol. 5?

— 126

fuisse] oz. L^ (in marg.), esse C

128 50:; confidite add. quia C

PL 184

294

S. BEDAE

Haec de lectione euangelica, fratres carissimi, breuiter explanando transcurrimus. Nunc libet de ipsa quam colimus quinquagesimae sollemnitate subtilius aliquid loqui. Sicut ibus quadragesimam ie155 enim inminentibus sollemniis paschal iuniorum obseruantiam celebrauimus sic eisdem peractis quinquagesimam non sine certi causa mysterii festa deuotione agimus. Nam quia sancta ecclesia in quibusdam suis membris adhuc pro aeterna requie laborat in terris in quibusdam uero 140 omni finito labore cüàm Christo iam regnat in caelis in memoriam utriusque uitae constituere patres nostri gemina haec congruae religionis sollemnia quadragesimam uidelicet afflictionis et ieiuniorum instante iam dominicae resurrectionis tempore gaudiisque paschalibus ut per eam nobis saepius ad 145 memoriam reuocarent quia per labores et continentiam per uigilias et orationes et per cetera quae apostolus commemorat

arma iustitiae ad uitae inmortalis praemia debeamus adtingere. Porro quinquagesimam ab ipso dominicae resurrectionis die inchoare et gaudiis potius laudibusque quam ieiuniis uo150 luerunt esse celebrem quatenus annuis eius festis dulcius ammoneremur desiderium nostrum ad obtinenda festa quae non sunt annua sed continua non terrena sed caelestia semper accendere fixumque tenere quia non in tempore mortalitatis hujus sed in aeternitate futurae incorruptionis uera nobis quaerenda felicitas uera est inuenienda sollemnitas ubi cessantibus cunctis angoribus tota in Dei uisione ac laude uita geritur iuxta hoc quod propheta corde pariter et carne in Deum uiuum exultans aiebat : Beati qui habitant in domo tua 4n saeculum saeculi laudabunt te. Vnde merito quinquagesimae diebus in 160 memoriam huius nostrae quietissimae ac felicissimae actionis crebrius ac festiuius alleluia canere solemus. Alleluia namque Hebraeus sermo est et interpretatur Latine laudate dominum. Denique in psalmis ubi nos canimus laudate dominum pro hoc uerbo apud Hebraeos semper alleluia canitur quod euangelista 165 Iohannesin apocalipsi sua caelestium agmina uirtutum cantantiaseaudisse perhibet. Sed et uenerabilis pater Tobias ex uisione 141 sqq. Ambr., exp. eu. s. Luc. (C$EL, 32, iv, 403, 5-22 ; Aug., ep. 55 (CSEL 34, 200, 8-202, 14); serzi. 125 (PL. XXXVIII, 695-6) ; serzz. 252 (1176-9) ; fract. in Iob. (PL XXXV, 1529-30). 145 II Cor. vi, 4-7. 158 Ps. 85, 5. 165 Apoc. xix, 1.

132 euangelica lectione C P L 136 obseruantia P 136-137 quinquagesima P! (per ras.) 137 festiua $1 140 iam ozz. C 146 priu: et oz. P TL. 147 pos; inmottalis add. ac C 149 potius gaudiis C 1852-153 accendi C 153 fixamque C 156 angoribus] languoribus 5? I 158 agebat L* — pos tua add. domine I 159 Inde P L* 164 quod sque 1*0 cantabitur oz. L (pos? canitur signum *|, omissionis cum uerbis hic deest im marg.) 165 apocalipsin C cantantium C

PL 185

HOMELIA II, 16

295

angelica intellegens qualis est supernorum ciuium gloria quanta ipsius Hierusalem caelestis sit claritas haec mystica uoce dicebat : Ex lapide pretioso et mundo omnes plateae eius ster170 nentur, et per wicos eius alleluia cantabitur. Rectissime autem et pulcherrime generalis sanctae ecclesiae mos inoleuit ut hoc diuinae laudationis carmen propter reuerentiam primae auctoritatis a cunctis per orbem fidelibus Hebraea uoce cantaretur. Quod ideo fit ut per talis consonantiam deuotionis omnis am175 moneatur ecclesia quia et nunc in una fide confessione ac dilectione Christi consistere debeat et ad illam in futuro patriam festinare in qua nulla diuersitas mentium nulla est dissonantia linguarum. Nam quomodo in Hierosolimis quondam multitudinis credentium erat cor et anima una et erant illis omnia 180 communia ita in illa summae pacis uisione multitudinis uidentium Deum omnis erit cor unum et anima una uidelicet diligendi ac laudandi eum cuius se gratia uiderint esse saluatos et ibi ueraciter erunt omnibus omnia communia quia sicut apostolus ait eri Deus ommia in ommibus. In cuius typum 185 temporis ac laudabundae nostrae quietis ultimi septem psalmi qui specialiter in domini laudem canuntur alleluia titulo praenotantur. Septima quippe dies sabbati, id est requiei, per legem uocari et haberi praecepta est. Et apte liber psalmorum post tanta caelestium praeceptorum instituta tot archanorum 190 spiritalium mysteria decantata tantas saluberrimae confessionis ac deprecationis humillimae uoces editas septem alleluia titulis finitur quia quicquid in hac uita boni gerimus quicquid in obsequium redemptoris nostri lingua exultante proferimus quicquid pro aeternae patriae desiderio cogitamus 195 cuncta haec nimirum ea nobis mercede conpensantur ut in requie sempiterna et audire uocem laudis eius et ipsi cum sanctis eum benedicere gloriam regni eius dicere potentiam uirtutis eius loqui mereamur. Idcirco autem plures ecclesiae magistri decantationem alleluiae tempore quadrage200 simae intermittendam esse sanxerunt quamuis in ecclesia numquam a diuina laude cessatur sed aliis uerbis quae id ipsum perfecte significent eius cotidie dona canuntur ut noua eius repetitio maiorem gratioremque paschalibus sollemniis ho169 Tob. xiii, 22.

179 Act. iv, 32.

184 I Cor. xv, 28.

196 Ps. 25, 7.

197 Ps. 144, 11.

167 est oz. C P 169 sternuntur C* 173 cantetur S CP L 174 omnis 07. C 175 fidei C L confessio .$* 177 aduetsitas C mentium ozz. C 178 in oz. LL quando C, quandam L* 179 pos! credentium a4. in dominum CL pos/ cot add. unum sap. Jin. L^ omnia oz; C 180 ita usque 481 una oz. C — 181 Deum add. sup. Jin. 5* omnis oz. P L ^ unum om. PL 182 Deum L 186 laude C P 191 uocis L* 194 patriae] uitae I! 195 recompensantur I! 199 decantatione P alleluia CPL 200 intermittendum C P L* 201 id] ad 5* quae id] quod C 202 signi-

296 205

210

215

220

225

230

295

S. BEDAE

norificentiam reddat et splendorem. Sed et hoc in eo mysterium maxime designare uoluerunt quod in huius exilii peregrinatione sicut ex farte nouimus et ex parte $rophetamaus 1ta. etiam ex parte dominum laudamus dicentes cum propheta : Quomodo cantabimus canticum domino in lerra aliena ? Cum uero nostram patriam terram scilicet uiuentium domumque regni caelestis olim nobis a domino repromissam intrare meruerimus tunc ut illum perfecte nouimus sic etiam perfecte ualebimus laudare iuxta illud psalmistae : E? im templo eius omnes dicent gloriam. Vnde et alibi dicit : Caeli enarrant gloriam Dei. Caelos quippe caelestis patriae ciues appellat. Et

quidem terriginae gloriam Dei narrare possunt non autem hanc enarrare nisi caeli ciues sufficiunt qui quo hanc uicinius uident eo certius ualent eloqui. Vtramque sane hanc sollemnitatem, hoc est et quadragesimae et quinquagesimae non quorumlibet hominum sed ipsius domini ac saluatoris nostri prima nobis sanxit auctoritas quadragesimam uidelicet in eo quod diebus ac noctibus quadraginta ieiunauit in deserto uictaque temptatoris uersutia ministeriis fruebatur angelicis ubi suo nos informauit exemplo quo per macerationem carnis aduersarii spiritalis machinas euitare et ad angelorum debeamus peruenire consortium ; porro quinquasigimae nobis gaudia in eo seruanda monstrauit quod post resurrectionem se ipsum discipulis uiuum in multis argumentis per dies quadraginta praebuit apparens eis et loquens de regno Dei et conuescens ut in eorum actibus legimus qua illos suae frequentia uisitationis laetabundum hoc tempus habere fecit ac festiuum. Sed et in caelum ascendens nequaquam eis priscae suae praesentiae dulcedinem abstulit sed eandem potius promisso spiritus sancti chrismate cumulauit. Denique cum promitteret eos spiritu sancto baptizandos post dies non multos eisque benedicens ascenderet ac ferretur in caelum quadragesimo utique die suae resurrectionis mox illi adorantes regressi sunt in Hierusalem cum gaudio magno et erant semper in templo 206 I Cor. xiii, 9. Matth. iv, 1-11.

208 Ps. 136, 4. 229 Act. i, 3-4.

212 Ps. 28, 9. 234 Act. i, 5.

221 213 Ps. 18, 2. 2385 Luc. xxiv, 51-3.

ficant * CP L 204 Sed z:que 20? dicentes] Quia nunc sumus in peregrinatione laudamus Deum L 204-205 mystetio C 206 pos; sicut add. et sup. Jin. 5! 207 cum propheta dicentes C — 208 domini $! CP L 209 patriam nostram C terram 45que 210 reprormissam oz. L 209 uidelicet C 210-211 meruimus L 9ii ut;5ras. $ ^ ut...laudare] perfecte eum laudate possimus L post illum ad4. et P post prius perfecte add. significat intueri 77 /zzo marg. 51,significant intueri C P — nouimus om. C P — posterius perfecte oz. C — 213 dicituse P 215 terrigenae $!CI 217 sollemnitatem hanc L 218 et quinquagesimae add. im marg. 5! 222 mysteriis $* C 223 quia $1 CPI 224 debemus L* 228 eis ozz. C P, add. sup. lin. L4 — 229 actibus eorum C quia P sua CP L* . post sua add. ex C 230 haberi P 232 eadem L* 233 charismate 5", crismate C L 234 postque C! eistC

PL 186

HOMELIA II, 16

297

laudantes et benedicentes Deum. Hoc quoque nobis gaudio hac laude et benedictione caelesti qua spiritus sancti prae240 stulabantur aduentum usque ad diem quinquagesimam quem Graeci pentecosten appellant sollemnitatis huius laetitiam docuerunt esse protelandam. Inter haec uero solertius intuendum, fratres carissimi, quod dominus hac quadraginta dierum conuersatione cum discipulis non solum futuri saeculi gaudia 24; quae cum illo sumus habituri praesignauit uerum etiam ineffabilem circa nos suae pietatis ostendit affectum qui deposita iam infirmitate corporis immo finita et per resurrectionis uirtutem in caelestem gloriam commutata dignatur tamen adhuc discipulorum interesse conuiuio ut socios eos habere possit 25o in caelo ut praecepta quibus ad regnum Dei perueniant uiuacius ipsa familiaritate commendaret. Quid enim, fratres mei, quid sibi uult horum coniunctio uerborum qua dicitur, afparens eis et loquens de vegno Dei. et conuescens, nisi quod patenter ostenditur quod ob hoc maxime conuictui sociabatur eo25; rum cum de regno Dei loqueretur ut terrenas inter eos sumens epulas quibus caeleste suum corpus monstrabat artius eos uinculis suae caritatis obligaret atque illius temporis memoria roboraret de quo eis ante passionem suam promittendo prae-

dixerat : Ef ego dispono uobis sicut disposuit mahi bater meus 260 regnum ut edatis et bibatis super mensam meam, in regno meo. Merito ergo sacrosanctis diebus his nos quoque maioribus epulis atque hymnis caelestibus uacamus ob reuerentiam nimirum dominicae resurrectionis ob memoriam dominici conuictus cum discipulis simul et ob spem futurae nostrae quietis 26; ac uitae inmortalis. Sed et genu in oratione minime iuxta morem flectimus quia pro certo genuum inflexio paenitentiae et luctus indicium est. Quod etiam in omnibus dominicis diebus obseruandum propter eiusdem resurrectionis uel dominicae uel nostrae sacramenta patres instituerunt. De sacramento autem quinquagenarii uel quadragenarii nu2:70 meri multipliciter a patribus disputatum est. Sed nos quia in longum duximus sermonem breuiter modo fraternitati

2382 Act. i, 3-4.

259 Luc. xxii, 29-30.

qua 07. et oz. C CP L 239 hac] ac 238 Hoc quoque] Hocque P IL 240 quinquagesimum 239-240 praestolabantur C P L C P, add. sup. lin. I4. 247-248 2438 quadtagesimae P CP L 242 ueto] hoc quam C qe 251 commenda250 uiuacius] uiua eius P 249 posset L* uirtutum C rent C*, commendet L/ — 253 quia C P L — 254conuictu P'(perraes) ^ socieba258-259 praedixetat] promiserat dicens 253 Dei oz. P tur C, satiabatur P 268 uel 267 in ozz. IL 265 genua IL 260 meo oz. P, add. sup. lin. LL G ucl nostra ad4. sup. Jin.l? | 29*9uel CP L/— 269 nostra oz. P, add. sup. lin. L4. quadragenatii oz. C P, add. sup. Jin. L4 2I

'

B.

PL 187

S. BEDAE

298 275

280

285

e quauestrae dicere sat est quod recte ieiuniorum caerimonia hoc per t scilice ut r uentu obser dragenarum dierum numero uitae ae aetern pro re tempo uitae huius toto insinuetur quod aginperceptione laborare debeamus. Quater enim deni quadr figura o numer o rnari quate ta sunt, et uita praesens congrue uel ur uariat tota ribus tempo annuis tur uel quia quattuor subquia mundus ipse in quo uiuimus quattuor elementis uitae autem ae Futur sistit uidelicet igne aere aqua et terra. beatitudo denario numero non inconuenienter exprimitur. Hinc est enim quod dominus operarios uineae denario remuneratos esse perhibet. Operarii quippe uineae cultores sunt em ecclesiae sanctae. Denarius autem uitae caelestis perfection specuregis cet uideli summi i domin m gloria designat in qua lantes in eandem imaginem transjormamur non quidem solum in hoc quod regis imaginem habet et inscriptionem uerum etiam in eo quod decem obolis qui est perfectus numerus con-

stat unde et nomen accepit. Recte ergo quadragenario, hoc est ut 290 quater denario dierum numero ieiunium annue celebramus in us uiuim iu quamd quia ur neam ammo per hoc specialius re labora r sempe one adepti iorum praem tium caeles pro mundo debeamus. Recte etiam quinquagenario dierum numero statum futurae nostrae beatitudinis in imagine ueneramur ieiudo stantes orando quae 295 nia uidelicet relaxando alleluia canen sunt aptissima perpetuae quietis resurrectionis et laudis praesagia. Septies enim septem quadraginta nouem faciunt. Et quidem per septem saepe requiem designari luce clarius est. Septem uero septies ducta eiusdem requiei perfectionem insi300 nuant quae nulla umquam fine clauditur nulla labe maculatur sed ubi dies iudicii uniuersalis ac resurrectionis aduenerit ampliori corporum receptorum gratia perficitur. Quod enim ad septem septimanas monas additur, id est ipsa dies dominica pentecostes qua spiritum sanctum accepit ecclesia primitiua te completur ipsum 305 et ita quinquagenarius numerus perfec s ostendit quando m tempu is omniu ection iudicii et resurr sanctarum requies animarum quae nunc in illa uita geritur etiam corporum inmortalium receptione geminabitur et ille apostoli sermo adimplebitur : Quod. s? spiritus eius qui susciesum 310 tauit Iesum a mortuis habitat 4n uobis et qui suscitauit a moriuis wiuificabit e mortalia corpora uestra per inhabitan282 Matth. xx, 1-10.

285 1I Cor. iii, 18.

309 Rom. viii, 11.

274 dierum 273-274 quadragenario C P L*, quadraginta L! 213 satis C IL 286 transformantur 278 annis L* 277 fiunt P obseruantur C om. C haec C P 287 in ozz. C P L* fos solum add. in eo sup. Jin. L^ CPL* 291 ad290 numero dierum C 289 pos; est add. quia C P 288 obelis IL moneatur C P, ammoneatur L*

— 293 debemus L*

— 294inoz.P

295stantes

numquam ulloC PL 3800 nullo 299-300 insinuat P orando oz. C P 303 monas oz. C —— 310 habitat gue 311 302 Quid .$* claudetur C* 311 uiuificauit C P 310 et oz. P LL mottuis ozz. C

PL 188

HOMELIA

315

II, 16

299

tem spiritum eius in uobis. Verum hoc quoque quod non statim peracta die quinquagesima genu ad orandum curuamus sed et illa adhuc septimana stantes domino supplicamus et quamuis intermissa repetentes ieiunia tamen alleluia cotidie personamus nemo absque discretione apta et congrua rationemysterii putet actitari. Quia enim spiritus sancti septiformis est

gratia iure sollemnitas aduentus eius per septem dies laude hymnorum debita simul et missarum celebratione colitur. 320 Quia

tempore

pentecostes

ecclesia toto orbe nouos

semper

Deo populos per aquam regenerationis adgregare consueuit merito saluti eorum congaudentes quo usque albis induantur stolis et nitorem purificatae mentis splendore habitus praemonstrant hymnum Deo deuotae laudis offerimus iuxta prae325

339

335

ceptum ipsius plissimi pastoris ac redemptoris nostri quo ait:

Congratulamini mihi quia imueni ouem meam

quae perierat.

Merito etiam tunc stantes oramus ob significantiam uidelicet liberationis eorundem qua per donum spiritus sancti de morte animae ad uitam suscitari ac resurgere meruerint. Cuius donante gratia etiam carnis inmortalitate nos in nouissima die uestiendos atque ad gaudia beatae resurrectionis perducendos esse speramus iuxta hoc quod paulo ante apostolo teste docuimus. Quod uero inter haec ieiuniorum castigatio repetitur de ipsorum apostolorum exemplo sumptum credere debemus qui accepto spiritu quo perfectius noua caelestium bonorum suauitate fruebantur eo altius mentem a memoria deliciarum abstulere terrestrium. Iam enim aduenerat tempus illud de quo dominus praedixit quia discipuli ipso secum conuersante ieiunare non possent ablato autem eo ieiunarent. Nam cum inter-

340 rogarent eum dscipul? Iohannis dicentes :Quare nos et Pharisaei aevunamus frequenter discipuli autem tui non ieiunant ? ait illis :Nwmquid possunt fili sponsi lugere quamdiu cum illis est sponsus ? Venient autem dies cum auferetur ab eis sbonsus et tunc ieiunabunt. Qui ergo ante passionem et post resurrectio345 nem dominicam propter ipsius domini praesentiam lugere ac ieiunare nequiuerant constat profecto quod post ablationem eius spontaneis sese subdidere ieiuniis. Namque ubi sancti spiritus sunt acceptione recreati sicut a ceteris mundialibus inlecebris sic et ab epularum appetitu mentem prorsus auer326 Luc. xv, 6.

340 Matth. ix, 14-15.

312non]nos/z;zrgz.C | 393413genual. adorandum $! ^os; orandum adZ. non sup.lin.C —3A&priusetom.l, septimana oz.P |domino]DeumL* 3ib5repente S*. repente sint P? tamen] tunc 5* 316 discretionem P — congrui PL 318 aduentus eius sollemnitas IL 820 Qui .$* 321 populos Deo C 323 nitore C P 323-324 praemonsttante P! 327 etiam] ergo P 3828 quia CP L sanctispiritus C P L, — 329 resuscitari C P IL, —meruerunt L^ — 330 nouissimo L 334 qui] quia C 335 donorum L! 338 quia] qui 5*, quod .f! GEL* discipulos .* ipso add. sup. Jin. ! 341 ieiunent L* 344 Quia CL post ergo add. et L;,— 346 profecto] nimirum L! — quia CP L

PL 189

300 550

555

360

S. BEDAE

terant animae potius quam corporis alimonia gaudentes et pro memoria patriae caelestis orationibus ac lacrimis insistentes salubribus. Denique Luca referente cognouimus de illis tribus milibus uirorum quae ipso die pentecostes Petro praedicante crediderunt quam parco uictu contenti fuerint quam sobriam caelestemque in terris egerint uitam. Erant, inquit, perseuerantes in. doctrina apostolorum et communicatione fraclionis Panis et orationibus. Et paulo post : Cotidie quoque durantes unanimiter in. templo et. frangentes circa domus panem sumebant cibum cum. exultatione et simplicitate cordis conlaudantes Deum, et cetera huiusmodi. Ad quorum nos exemplum uitam moresque

solerter aptare necesse

est quia perfectum

uitae magisterium est ecclesiae primitiuae semper actus imitari illamque aedificii spiritalis normam ad finem usque seruare quam ipsis apostolis in fundamento fidei liquet esse prosequi365 positam. Nec dubitandum quia quorum nunc uestigia mur ad eorum in futuro sumus praemia peruenturi. Et quidem, fratres mei, pulcherrimam etiam in praesenti futurae beatitudinis figuram gerimus de qua modo aliquanta perstrinximus ; sed ita nobis uiuendum est ut quae exterius in imaueraci corde serue2/9 gine colimus ante interni arbitris oculos mus. Perseueremus ergo et nos in doctrina sanctorum discendo uidelicet et operemus exercendo quae docent orationibus incumbamus assiduis dominici panis communione digni satagamus existere unanimiter in ecclesia horis persistamus canopiae con375 nicis panem indigenti proximo uel quicquid ualemus solationis porrigamus ita cibum corpori indulgeamus ut memoria uiui panis potius mentis intima laetificet simplicitatem cordis in omnibus teneamus quod est sola intentione supernae retributionis bona operari et quod praesentia festa maxime diuinae laudis consona uoce simul et mente 380 decet humnum personemus. Sic enim solummodo Deo nostro iucunda fit laudatio, si quod ore canimus non inpugnamus opere, si cum labiis alleluia proferimus a turpi et maligna cogitatione praecordia casta gestamus. Ea tamen ratione suauis erit laudatio nostra, 385 si non in rebus caducis et infimis sed delectemur in domino. Quod ipse praestare dignetur qui tanta nobis tamque praeclara beneficiorum pignora per paschalia sacramenta praerogauit Jesus Christus dominus noster qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 352 Act. ii, 41-2.

357 Act. ii, 46-7.

881 Ps. 146, r1.

385 Ps. 36, 4.

3501prae CP L — 383qui CP L pentecosten.$ ^ 357-358 perdurantes CP L, 358 domos $1 CP L* 364 po;! quam add.ab sup./in.$* CP IL 369 quod C JDEIS in oz. P 371 pos? sanctorum add. et C IL 312 operibus CP L 313 assidui C 376 cibo corpotis P! indigeamus P 3176-3144 memoriam P 3880 docent L. 381 iocunda $!1 CP L sit L 384 post erit add. ei. C P-T. 385 infirmis P Deo PL 388 cum patre] Deus P 389 pos! sancti add. Deus L.

HOMELIA DOMINICA

17

PENTECOSTES*

(Ioh. xiv, 15-21)

IO

15

20

Quia sancti spiritus hodie, fratres carissimi, celebramus ad- PL uentum debemus ipsi congruere sollemnitati quam colimus.!99-19o Hoc etenim ordine tantum festiuitatis huius digne gaudia celebramus, si nos quoque domino opitulante aptos reddiderimus ad quos spiritus sanctus aduenire et in quibus habitare dignetur. Ea autem solummodo ratione aduentu et inlustratione sancti spiritus apti existimus, si et corda nostra diuino amore repleta et corpora sint dominicis mancipata praeceptis. Vnde in exordio lectionis huius euangelicae discipulis ueritas ait : S diligitis me, mandata mea seruate, el ego vogabo patrem, et alium baraclitum dabit uobis. Paraclitus quippe consolator interpretatur. Et spiritus sanctus recte paraclitus uocatur quia corda fidelium ne inter huius saeculi aduersa deficiant caelestis uitae desideriis subleuat ac reficit. Vnde in actibus apostolorum crescente sancta ecclesia dicitur : Ef aed?ficabatur ambulans in timore domini et consolatione sancti spiritus veplebatur. Si diligitis me, mandata mea seruate, et ego rogabo $atrem, et alium paraclitum dabit uobis, in ipsis quidem discipulis qui eum uere dilexisse uere mandatis eius oboedisse non dubitantur hodierna die completum est quando illis in caenaculo 12 Aug., Zracf. in Iob. (PL XXXV,

1868).

TU Act. 1x. 3T.

3 tanta P 6 aduentui IL! 6-7 illustrationi L! 8 dominicis] oz. C, diuinis L^ 9 huius lectionis L 14 pos; unde add. et C — 16-1V fos; replebatut add. Quod ergo ait iz zarg. $* IL, 19-20 dubitatur C P

SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE: DIXIT IESVS DISCIPVLIS$ SVIS : SI DILIGITIS ME... QVIA NON VIDIT EVM... VOS AVTEM COGNOSCITIS... VOS ORPHANOS... DILIGITVR A PATRE... ME IPSVM. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA DIE SANCTO PENTECOSTES. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT DOMINVS IESVS DISCIPVLIS SVIS : SI DILIGITIS ME... NON VIDET EVM NEC SCIT EVM. ET CETERA VSQVE QVI AVTEM DILIGIT ME DILIGETVR...ME IPSVM. OMELIA LECTIONIS EIVBDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI. [^] LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE: DIXIT IESVS DISCIPVLIS SVIS : SI DILIGITIS ME MANDATA MEA B8ERVATE ET RELIQVA. XXX. OMELIA DOMNI BEDAE IN VIGILIA PENTECOSTEN. 2 LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE: DIXIT IESVS DISCIPVLIS SVIS : SI DILIGITIS ME... QVIA NON VIDIT EVM NEC SCIT EVM. ET. RELIQVA. SERMO BEATI BEDAE PRESBITERI SVPER PRAESENTEM EVANGELIVM. L

* Vsus liturgicus et Romano-Neapolitanus et Gallicanus costes hoc capitulum praebet.

diei sancto

Pente-

302

25

30

S. BEDAE

orantibus repente spiritus sanctus igne apparuit eosque et in ore per diuersitatem linguarum docuit et in corde per amoris sui consolationem roborauit. Habebant autem et prius paraclitum ipsum uidelicet dominum secum in carne commorantem cuius et miraculorum dulcedine et ope praedicationis ne infidelium persecutione scandalizari possent erigi et confortari solebant. Verum quia ille post resurrectionem ascendens in caelum eos corporaliter deseruit quibus tamen diuinae praesentia maiestatis numquam abfuit recte de hoc paraclito, id est spiritu sancto subiunxit : Vt maneat uobiscum in aeternum. In aeternum namque manet cum sanctis quos et in hac uita semper inuisibiliter intus inlustrat et in futuro ad contemplandam perpetuo speciem suae maiestatis introducit.

Sed et nos, fratres carissimi,

si

uerita55 Christum perfecte diligamus ita ut eiusdem dilectionis tem mandatorum eius obseruatione probemus, rogabit etiam pro nobis patrem et alium paraclitum dabit nobis pater. Rogabit patrem per humanitatem qui dabit cum patre per diuinitatem. Neque enim putandum est quia ante passionem suam 40 tantummodo pro ecclesia rogauerit et non etiam nunc post ascensionem roget cum de illo dicat apostolus : Qu: est ad dexteram Dei qui etiam interpellat pro nobis. Habemus autem et nos paraclitum dominum nostrum lesum Christum quem etsi corporaliter uidere nequimus ea tamen quae in corpore 45 gessit et docuit in euangeliis scripta tenemus, et si his audiendis legendis inuicem conferendis corde et corpore conseruandis curam inpendimus, constat nimirum quod aerumnas saeculi PL facillime quasi domino nobiscum perpetuo commorante ac nos I9I consolante uincamus. Si ergo hunc paraclitum diligimus eiusseruamus, rogabit patrem et alium paraclitum $9 que mandata dabit nobis, id est spiritus sui gratiam nostris cordibus clementer infundet quae inter aduersa praesentis exilii patriae caelestis expectatione laetificet ita ut cum propheta possimus dicere : Secundum multitudinem dolorum meorum 4n corde 55 meo paraclesis, id est consolationes tuae domine laettficauerunt animam meam. Aliwm ergo, inquit, $araclitum dabit uobis ut maneat wobiscum in aeternum, et addidit :

6o

Shiritum ueritatis quem mundus non potest accipere. Mundum autem appellat homines mundi huius amori deditos sicut e contra sancti qui caelestium desiderio flagrant caeli recte 41 Rom. viii, 34.

54 Ps. 95, 19.

58 sqq. Aug., Zrac/. in Iob. (PL XXXV,

1828).

21 igne] in igneis linguis 5! C P IL

28 deseruit] oz. C, reliquit L.* ^ 34 dili44 non B2 posi conso-

gimus L! 86 eius oz. CPL 97 posterius nobis] uobis .$* quimus $, nequiuimus P ea oz.P 46 corpote] opere CP T quae add. nos C P L 55 paraclisis $*, paraclysis C DP, paraclyses L lationis .$* 59 amore $

HOMELIA II, 17

303

uocantur dicente psalmista : Et adnuntiabunt caeli iustitiam eius populo qui nascetur. Quod est aperte dicere, et adnuntiabunt excelsi mente uoce actione doctores iustitiam eius populo qui ad fidem ueniendo nuper in illo nasci desiderat. 65 Quisquis igitur consolationem foris in mundi rebus inquirit hic diuinae consolationis munere intus reformari non ualet quisquis infimis delectationibus inhiat non potest spiritum accipere ueritatis. Fugit enim spiritus ueritatis cor quod uanitati subditum cernit solosque eos quos mandata ueritatis ;o per dilectionem operari conspicit aduentus sui luce reficit. Vnde bene cum diceret, quem mundus non potest accipere, mox addidit dicens : Quia non uidel eum mec scit eum ; uos autem cognoscitis eum

quia apud uos manebit el in uobis erit. Dominum namque sal7; uatorem

et infideles ante passionem

in carne uiderunt,

sed

quia filius Dei esset quia paraclitus a Deo missus in mundum nonnisi fideles scire potuerunt. Spiritum autem sanctum neque oculis uidere infideles neque animo ualebant cognoscere quia non indutus humanitate discipulis apparuit sed ita ad 8o eos uenire ita apud eos maluit manere ut in ipsis eorum cordibus gratissimam sibi sedem consecraret. Hoc est enim quod ait, wos autem cognoscitis eum quia apud uos manebit. et n 40bis eril. Qui autem inuisibiliter in hac uita manet cum electis inuisibiliter utique eis gratiam suae cognitionis exhi8s bet.

Non relinquam wos orphanos ; ueniam ad uos. Videbatur infidelibus quia moriens in cruce dominus discipulos relinqueret orphanos. Sed non reliquit orphanos quibus et praebuit se ipsum uiwwum. post passionem suam in multis argumentis per go dies quadraginta et post dies decem adsumptionis suae, hoc est hodierna die, spiritus sancti illos de caelo chrismate donauit. Vbi ipsum Christum ad eos uenisse nullus ambigit qui inseparabilem sanctae trinitatis naturam uirtutem et operationem esse cognouit. Quod ipse latius exsequens quantum PE 9; causa illorum de gente non sancta sit discreta denuntiat : 192 me widetis Vos uidet. mon Adhuc modicum et mundus me iam quia ego wiuo et uos uiuetis. Nam quia haec ad passionem iturus loquebatur modicum erat ad tempus expletae passionis ex quo illum reprobi uidere numquam ualebant. Soli 1o» etenim iusti qui morte illius erant contristati gaudium resurrectionis eius uidere meruerunt. At qui uisa morte eius 61 Ps. 21, 32.

88 Act. i, 3.

93 Qui .$* 67-68 accipere spiritum IL 66 hic] in P 64 desidetant C CP L 82 cognoscetis 79-80 ad eos ita C cognoscetis C P IL uidit C $8-89 se ipsum uiuum praebuit C — 91 illis C — charismate 84 eis oz. C post 96 iam me P 94 ipsum CP L $!P, catismata C, catrismate LL 101 CP L 98 pos erat add. usque ^? Nam] Non C uos add. autem P prius eius om. C

S. BEDAE

304

105

IIO

II5

120

125

exultabunt nequaquam ipsi uisa eius resurrectione laetari sed audita conturbari ac dolere prout decebat habebant. Vos aulem widetis me, inquit, quia ego wiuo et uos wiuelis. Ego uiuo praesentis temporis uerbo posuit et uos uiuetis futuri quia nimirum in proximo adesse cernebat ideoque quasi praesentem nominabat horam in qua ipse morte destructa in aeternam resurgeret uitam illorum uitam in futurum nouerat esse differendam quos et usque ad praefinitum mortis suae tempus singulos pro ingressu uitae perennis agonizari et usque ad finem saeculi resurrectionem expectare sui corporis oportebat. Ait ergo, Adhuc modicum et mundus me iam mon uidet, uos autem wuidetis me quia ego wiuo et uos widetis, ac si aperte dicat, adhuc modicum et mundi amatores me mortalem ultra uidere desistunt resurgentem uero a mortuis cernere nequeunt quia illam nesciunt uitam cuius soli amatores gloriam meae resurrectionis merentur intueri, uos autem ideo me uidere post haec ualetis quia et ego uiuo resuscitatus a mortuis et uos digni estis meae resurrectionis exemplo confortari quia ipsi ad perpetuam uitam et beatae resurrectionis estis gaudia uenturi. In illo die uos cognoscetis quia ego in patre meo el wos in me et ego in uobis. Nouerant tunc apostoli Christum esse in patre per unitatem indiuiduae diuinitatis nouerant se esse in Christo per susceptionem fidei et sacramentorum eius nouerant in se esse Christum per dilectionem et obseruantiam mandatorum eius. Dixit autem eis ipse : S? quis diligit me, sermonem meum

130

155

140

seruabit, el bater meus diligit eum, et ad eum

ueniemus el mansionem apud eum [aciemus. Haec utique et tunc inbuti a Christo nouerant apostoli et nunc apostolicis inbuta litteris nouit omnis ecclesia Christi. Sed in illo nimirum die quo ueraciter uiuere incipiunt longe melius ea iusti cognoscunt, hoc est in die resurrectionis quando eo perfectius cuncta quae scienda sunt sciunt quo ipsum scientiae fontem uicinius sine fine conspiciunt. Quod etiam de quibusdam perfectioribus sanctis et ante tempus resurrectionis fieri dubium non est illis uidelicet qui fiducia bonorum operum cum apostolo dicere ualent : Cujio dissolui et cum. Christo esse ; et : Mihi uiuere Christus est et mori lucrum. Haec quidem omnia dominus quasi apostolis specialiter dicere uidetur sed 105 sqq. Aug., /racz. in Iob. (PL XXXV, Phil. i, 23. 139 Phil. i, 21.

1829-30).

127 Ioh. xiv, 235.

138

105 posuit uerbo LL futuro illorum zZZ. uero CP IL 112 uidere C P/TZ 122 illa I. 130 tunc] sic C aom.Cl

C 106 esse C cernebant C 108 pos; Adhuc zsque 114 dicat ozz. C 118 post haec 127? autem] enim C 128 diliget $9 CPL Christum C 132 incipient P 133 cogno-

scent P — 134 scienda oz. C

scient P — 135 conspicient P — 137-138 dicere

cum apostolo C P L 139 pos; mihi aZ. enim LL specialiter apostolis IL

140 apostolis quasi C

HOMELIXA IT, 17

305

ne putaremus eum illis solummodo et non etiam nobis, si illorum exempla sequeremur, beatitudinem diuinae cognitionis polliceri generalem post haec sententiam subintulit et omnibus se diligentibus eadem suae uisionis et cognitionis praemia 14 promittit dicens : Qui habet mandata mea et seruat ea ille est. qui diligit me. Qui autem diligit me diligetur a patre meo, et ego diligam eum et manifestabo ei me ipsum. Vbi omni intentione considerandum quia Christum uere diligere est non ipsam dilectionem habemus 15 o labiis profiteri sed mandata Christi quae discendo debemus operando seruare. Vnde et Iohannes ammonens ait : Filioli mei non diligamus uerbo neque lingua sed. opere et uerilate. Omni gaudio amplectendum est quia merces uerae nostrae dilectionis illa erit qua maior esse nulla poterit nos contemplandam perpetuo 15 scilicet a patre et filio diligi nobis dubitandum quia quiautem Non filii Dei gloriam reuelari. quoque patris et filii eisdem reuelabitur Dei filii gloria bus et spiritus sancti liceat adesse conspectui quia quorum una est diuinitas una utique et inseparabilis uisio est. Hinc etenim cum 160 dicitur : Qui me uidet widet et patrem. Et notandum quia praesentis temporis uerbo diceret, qui autem diligit me, adiecit de futuro, diligetur a patre meo, el ego diligam eum et manifestabo ei me ipsum. Diligit namque etiam nunc dilectores "suos cum patre filius sed nunc diligit ad hoc ut recte uiuant ex ut 165 fide quae per dilectionem operatur ; tunc ad hoc diliget t gustaueran fidem per quam ueritatis uisionem ad perueniant A

A

et pro qua ad mortem usque certauerunt. Non autem frustra

cum additamento ait, e£ manifestabo ei me ipsum. Se enim cunctis hominibus se ipsum uero solis manifestabit electis. scrip170 Nam et reprobi in iudicio Christum uidebunt sed sicut tum est : Videbunt in. quem. transfixerunt. Soli autem regem in decore suo uidebunt oculi iustorum. Beat? enim mando corde quoniam ipsi Dewm widebunt. Haec de lectione euangelica fraternitati uestrae, carissimi, prout dominus dedit exponendo diximus. Videtur autem oportunum de sollemnitate adhuc hodierna breuiter aliqua disserere. Inprimis autem sciendum est quod haec sollemnitas non euangelicis tantum consecrata chrismatibus uerum 182 I Ioh. iii, 18. 172 Es. xxxiii, 17

160 Ioh. xiv, 9. Matth. v, 8.

165 Gal. v, 6.

171 Ioh. xix, 37.

i142diligitur.$* ^ 151 debemus 143 pollicere L 142sequimur C,sequamur P 153 amplectandum 5*, complectendum C P L CP LL 152 nec om.CPL et filii CPL 157 Dei oz. esse nulla maior IL 154 esse maior C P 162 diligitur $* CP .L 160 dicit 159 una est .. uisio C oy.CPL 167 usque ad mortem C diligo $* — 165 diligit C* — 166 gustauerunt C CP LL uero] quoque 169 Si*G C oz. ait 168 PL t certaueran hodierna] otdine C P L 176 sollemnitatis C P IL 172 decoro, corr. -ti S 178 charismatibus 5! P, crismatibus, corr. cat- C, carismatibus IL

PL 195

306

S. BEDAE

riis ac domino etiam legalibus iam olim est praesignata myste monus. Hocaeri uata obser sacris 180 iubente per omnes annos culo discipulis dierna etenim die ut nouimus positis in caena us in uisione sanct us factus est repente de caelo sonus et spirit tradidit. arum lingu um omni ignis apparens scientiam illis diuersis de qui osi religi uiri nere conue Facta autem hac uoce a congrati Hierosolimam paschalis festiuitatis 185 nationibus uisunusq bat audie iam fluxerant stupebantque mirantes quon ibus nent Expo Dei. lia magna ntes que lingua sua illo$ loque cerneautem discipulis quia spiritus sancti esset gratia quam autem tunc ssa promi bant olim quidem uoce prophetarum milia uirorum et 190 Christi munere missa crediderunt ex eis tria spiritus. Haec sancti m donu ipsi etiam erunt baptizati accep tis semper caeles ae est diei huius annua celebritas haec grati bus artius cordi ium fidel riam grata festiuitas. Ob huius memo inoleuit PL mos iae eccles ae sanct us errim inprimendam pulch r ab- 194 rentu celeb smatis mysteria 195 ut annis singulis in ea bapti ui lutisque fonte salutari credentibus superuenienti spirit

200

205

210

215

uesancto templum uenerabile paretur. Ac per hoc non solum filios ionis adopt nouos in etiam uerum datio recor facti teris dat nouus in ea spiritus sancti celebratur aduentus. Adten ifestiu ae nostr huic ter quali mei, s fratre , ergo caritas uestra Aede ati Liber nat. conci a figur et typus festi s legali tati agyptia seruitute filii Israhel per immolationem agni pasch misrepro m terra ad ent uenir ut tum lis exierunt per deser sionis perueneruntque ad montem Sina, et descendens dominus in igne super montem comitante sonitu bucinae tonitruis ac fulgoribus quinquagesimo die peracti paschae legis decalogum eis aperta uoce disposuit atque in memoriam datae legis statuit eo die per annos singulos sacrificium sibi nouum de frugibus eiusdem anni panes uidelicet primitiarum duos ad altare deferri. Quae autem sit agni paschalis immolatio Aegyptiae seruitutis absolutio cunctis legentibus liquet quia uidelicet pascha nostrum immolatus est. Christus, et ipse uerus agnus qui abstulit peccata mundi qui sui sanguinis pretio nos a peccatorum seruitute redemit suae resurrectionis exemplo nobis spem uitae et perpetuae libertatis ostendit. Quinquagesimo uero die post occisionem agni data est lex descendente domino super montem in igne et quinquagesima aeque

208-219 Leu. xxiii, 15-17. 204 sqq. Ex. xix sqq. 180 sqq. Act. ii, 1 sqq. 215 sqq. Aug., ep. 55 (CSEL 34, 205, 213 Ioh. i, 29. 219. I4GOof Vae

15-205, 14). 190 munere 188 discipolis $* ^ esset oz. C 179 iam olim legalibus L, CPL spititu Christi C — 192 pos; haec add. est P — 196 superueniente P L immolatione C 202 pet oz. C LL 201 concinnat .$* 199 celebretur LL 208-209 CPL Sinai 204 petuenerunt P 203 promissionis 5$ PL

fructibus C — 210 sit oz. C 212 pos uerus add. est CP

211 qui C CP L pos? immolatio ad. quae quin217 ct oz. C L 214 exemplum C

HOMELIA II, 17

307

die post resurrectionem nostri redemptoris quae est hodie data est gratia spiritus sancti discipulis in caenaculo constituquae apparente foris igne uisibili inuisibiliter eorum 220 tis pectora luce scientiae inradiauit ac inexstinguibili caritatis ardore succendit. Et hic autem altitudo caenaculi et ibi cacumen montis sublimitatem praeceptorum et donorum indicat caelestium. Et quia nemo infimis adhuc desideriis inhaerens 225 uel diuinis obtemperare mandatis uel supernis possit dignus existere donis sed hic in maioris signum perfectionis omnes qui accipiebant spiritum in caenaculo erant positi illic. ad designanda infirmorum corda auditorum populus quidem omnis infra montem stabat ac pauci seniorum montis partem 230 conscenderant. Solus autem Moyses in ipsum eius uerticem ubi in igne et caligine diuina maiestas praefulgebat ascendit quia nimirum altiora et intima legis archana perfectiores solum capere et seruare nouerunt populus uero carnalis litterae superficie contentus quasi exterius et infra positus uerbi caedata latius gratia spiritus 255 lestis adstabat auditui. At nunc sancti ad intellegenda sublimius simul et inplenda perfectius sancti euangelii dicta fidelium corda subleuantur. Ibi inter flammas ignium et micantia fulgura fragor quoque tonitruorum et clangor sonabat bucinae, hic cum ignearum uisione 240 linguarum sonitus pariter de caelo tamquam spiritus uehementis aduenit. Sed cum in utraque datione et legis uidelicet et gratiae foris audiretur sonitus hic tamen ampliore miraculo cum auditu sonitus adfuit uirtus doni caelestis quae intus sine sonitu discipulorum corda doceret ibi auditis lega: Omnia 245 libus edictis respondet omnis populus una uoceet dicens Hic faciemus. audiemus uerba quae locutus est dominus omcoetus ecclesiae nascentis spiritus accepta inlustratione nium nationum linguis Dei magnalia loquebatur certae utique discretionis gratia quia legis obseruatio uni tantum genti per orbem 250 Iudaeae data sit uerbum uero euangelii cunctis christiapopulorum linguis cunctorum dum praedican gentibus nae fidei essent praeconia dicenda impleta prophetia quae dicit : A solis ortu usque ad. occasum laudate nomen domini excelsus super omnes gentes dominus. Sed et hoc quod in uenelegis omnibus annis sacrificium nouum 25) rationem acceptae domino die pentecostes offerri iussum est in nostra quoque festiuitate spiritaliter agi ex acceptae gratiae tempore num245 Ex. xxiv, 5.

253 Ps. 112, 3-4.

221 irtadiauit C I, 220 igni $* quagesima aeque] quinquagesimaeque C 234in229at C P — 231inow.P 225 optempetate .$ 222 prius et om. C cum CL tamen] 242 ^ L* largius latius] C astabat 235 C fra] extra 246 pos? dominus 245 respondit C P L 243 affuit C ampliori C L post tantum add. 249 dissertionis C P L, 248 cetta P CP L add. et 254-255 uenetatione C 254 omnes oz. C 251 praecandum P tamen C 231 ex acceptae] exceptae C P L 256 die] Dei P 255-256 domino nouum IL

PL 195

S. BEDAE

308

quam desiit. Nouum quippe in ea sacrificium offert ecclesia cum sabbato incipientis sanctae pentecostes nouum adoptio260 nis populum per baptisma domino consecrat ritu uere decentissimo sicut et supra monuimus ut non solum populis christianis ueteris facti memoria innouetur sed et in nouam renatorum sobolem noua paraclitj à patre missio celebretur. Nouum in ea sacrificium domino ipsi quoque apostoli mox accepto 265 dono spiritus obtulerunt cum euangelizantes his qui conuenerant plurimos conuerterent ad fidem et hos fonte baptismatis renatos ac spiritus gratia sanctificatos uiuas utique noui testamenti primitias ad communionem dominici altaris obtulerunt. Bene duo primitiarum panes de nouis frugibus iube270 bantur offerri quia nimirum ecclesia de utroque populo Iudaeorum scilicet et gentium colligit quos in nouam suo redemptori familiam consecret. Inter haec uero solerter intuendum est quod non sine magno mysterio quinquagenarius numerus in datione uel gratiae uel legis obseruatus est. Nam quinquagedie paschae et illa in monte populo data et haec discipusima 275 lis in caenaculo missa est. Sed hoc nimirum numero perpetuitas futurae quietis ostenditur in quo recte uel legis decalogus mandatur uel spiritus sancti gratia datur hominibus ut aperte monstretur quia quicumque diuinae legis iussa iuuante spiri280 tus gratia perficiunt ad ueram profecto requiem tendunt. Quia enim quinquagesima annus in lege iubeleus, id est dimittens siue mutatus appellari iussus est in quo populus ab omni operatione quiesceret omnium debita laxarentur serui liberi redirent annus ipse maioribus sollemniis ac laudibus diuinis illa 285 eminentior ceteris exsisteret merito per hunc numerum summae pacis tranquillitas indicatur quando sicut apostolus ait canente nouissima. tuba mortui resurgent, et nos inmutabimur in gloriam, ubi cessantibus huius saeculi laboribus et aerumnis dimissis omnium culparum debitis in sola diuinae ui290 sionis contemplatione cunctus electorum populus in aeternum gaudebit impleto illo desiderabili domini ac saluatoris nostri PI mandato : Vacate et uidete quoniam ego sum Deus. Ad quam 196 profecto uacationem et uisionem incommutabilis ueritatis quia nonnisi per obseruantiam praeceptorum caelestium ac 29) spiritus sancti donum pertingitur recte et legem decalogi et eiusdem spiritus gratiam in ea dierum numero qui requiem designaret dari decebat. Neque hoc praetereundum quod ideo 281 Leu. xxv, 8-11.

284 I Cot. xv, 52.

260 baptismum C — uero C uerterunt C P T,

292 Ps. 45, 11.

282 renouatorum C

263 Noua 5* — 266 con-

267 renouatos C — ost spititus add. sancti C

lerunt .$ 269 50:7 Bene add. autem C P LL 211 colliget $* tis COPIE 249 diuinae add. sup. Jim. $* 282 ab] de C 292 aliquam LL 293 inmutabilis C — 294 qua L acliete C pos!ideo add. est sup. Jin. PY

268 optusui redempto291 ac] et C 297 dicebat

HOMELIA IT, 17

309

numerus quinquagenarius significationi internae quietis aptatur quia ex septem septimanis et monade perficitur. Sex 300 quippe diebus in lege populus operari septima quiescere sex annis arare et metere septimo iussus est cessare quia et dominus sex diebus mundi ornatum perfecerit septimo ab opere suo cessauerit. Quibus omnibus mystice ammonemur quod hi qui in hoc saeculo quod sex aetatibus constat bonis operibus 505 pro domino instant in sabbatum in futuro, id est in requiem a domino inducuntur aeternam. Quod autem septem dies uel anni septies ducuntur multiplicem eiusdem requiei abundantiam designat in qua praemium illud sublime datur electis de quo apostolus ait : Quod oculus non widit nec auris audiuit 310 nec in cor homünis ascendit quae praeparawit Deus diligentibus se. Cuius praemii cognitionem quia in cor hominis, id est humana adhuc sapientis, ascendere non posse testatur aperit subsequenter unde diligentibus Deum possit ostendi : Nobis autem, inquit, reuelauit Deus ber spiritum. suum. Per 3I spiritum ergo reuelatur praemii magnitudo perennis quia dum ipse corda quae implet appetitu inuisibilium inflammat eadem bona inuisibilia quam sint praeclara quam terrenis omnibus praeferenda manifestat. Vnde bene eiusdem spiritus gratia septiformis a propheta describitur quia nimirum per eius inperceptio2320 spirationem ad requiem peruenitur et in eius plena ne ac uisione requies uera possidetur. Porro ipse dies uel annus quinquagesimus qui septem septimanis superest et maiore prae ceteris erat sollemnitate uenerabilis tempus futurae resurrectionis indicat in quo illa requies qua nunc animae quoque receptorum gloria cu22) fruuntur electorum corporum mulabitur. Vbi sollicitius intuendum est, fratres mel, quia spiritus sanctus non solum in futuro perfectam sedvetoim praesenti maximam iustis quietem tribuit cum eorum mentes caelestis igne caritatis accendit. Dicit namque apostolus autem non confundit quia caritas Dei diffusa est in corSes 25 dibus nostris ber spiritum sanctum qui datus est nobis. Et haec est uera immo haec est sola in hac uita requies animarum diuina dilectione repleri spe supernae retributionis prospera MA

(1242-3). 298 sqq. Aug., serz. 259 (PL XXXVIII, 1197-8) ; 268 (1232) ; 270 339 Rom. v, 5. 318 Es. xi, 2-5. 314 I Cor. ii, 1o. 309 I Cor. ii, 9.

306-307 uel anni septies oz. C P L 306 aeternam] futuram C 298 aptatus P P ^ habundantiam $ C — 313 pos? diei ius requiei]e eiusdem 307 dicuntur C L.— 314 reuelauit inquit IL CP L possint unde add. haec is marg. $1, hoc P CPL 319 pos; nimirum add. et Deus o». PL Deus reuelauit C 329 perfecta 5 — 329 caelestes $*, caelesti C P — caritas 322-323 maiori C! 333 dilectione diuina L (GDLIÀ

S. BEDAE

310 335

mundi simul et aduersa contemnere terrena a se desideria funditus exstirpare concupiscentiis renuntiare saecularibus inlatis pro Christo contumeliis et persecutionibus gaudere et cum apostolo dicere posse : Ef gloriamur in spe gloriae Dei non solum autem sed et gloriamur 1n tribulationibus. Nam qui in mundanarum rerum delectationibus et opulentia se requiesce-

m mundi 340 re posse confidit fallitur etenim et creberrimis eiusde super hare-

345

259

mus, oportet, fratres carissimi, ut huius euangelicae lectionis

355

360

PL

197 perturbationibus et ipso in fine conuincitur quia sancque quicum At t. posueri nam fundamentum $uae quietis to afflati spiritu suauissimum illud dominicae dilectionis iugum super se leuauerint atque exemplo ilius mites esse et humiles corde didicerint non nulla etiam in praesenti futurae quietis imagine fruuntur dum a conturbatione hominum saecularium tota mente secreti uultum sui conditoris semper reminisci gaudent atque ad perfectam eius contemplationem pertingere sitiunt dicentes sibi cum apostolo Iohanne : Scimus quia cum apparuerit, similes ei erimus; uidebimus enim eum siculi est. Ad cuius praemium uisionis si peruenire desidera-

perpetuo memores a mundi nos inlecebris inmunes exhibeamus quatenus ad percipiendam spiritus sancti gratiam quam mundus non potest accipere digni exsistere ualeamus. Diligamus Christum eiusque mandata quae habemus incipiendo seruemus perseuerando. Fit enim iusta mercede ut illum diligendo diligi amplius mereamur a patre sed et ipse maiorem dilectionis suae nobis gratiam praestare dignetur in futurum. Dat enim nunc diligendo nos ut credentes speremus in eum tunc autem ut uideamus eum facie ad faciem manifestetque se ipsum nobis, hoc est in claritate quam habuit prius quam mundus esset apud patrem cum quo uiuit et regnat Deus in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 33* Rom. v, 2-3. 362 Ioh. xvii, 5.

334 D 345 344 389

344 Matth. xi, 29.

349 I Ioh. iii, 2.

361 I Cor. xiii, 12.

339 inmundanarum 331 post gloriae add. filiorum 7n zarg. 5! a se oz. P 344 leuauetunt C 3841 in oz. P (490771 (4755 (65 340 posse oz. C 346-347 po; saeculatium add. sepatati sup. Jim. C didicerunt $* CL 304 petseuerando oz. C 3382 ut oz. L 349 siciunt 5 sectete C LL gratiam nobis C dignabitur C P.

HOMELIA OCTAVA

18

PENTECOSTES*

(Ioh. iii, 1-16)

Sicut ex lectione sancti euangelii, fratres carissimi, audistis princeps Iudaeorum uenit ad Iesum nocte cupiens secreta eius adlocutione plenius discere mysteria fidei cuius aperta ostensione signorum aliquatenus iam rudimenta perceperat. Qui quoniam prudenter ea quae ab illo fieri uidebat intellegere curauit subtiliter ea quae ab illo quaerebat inuestigare promeruit. Rabbi,

IO

15

20

inquit, scimus

quia a Deo

uenisti magister.

Nemo

enim potest haec signa facere quae iu facis misi fuerit. Deus cum. &o. ^. Deo igitur Iesum ad magisterium caeleste mundo adhibendum uenisse confessus est Deum cum illo fuisse miraculis prodentibus intellexit necdum tamen ipsum Deum esse cognouit. Sed quia quem magistrum nouerat ueritatis studiose docendus adiit merito ad agnitionem diuinitatis eius perfecte doctus subiit merito utriusque natiuitatis eius diuinae scilicet et humanae sed et passionis eius atque ascensionis ipsius archana percepit necnon etiam modum secundae generationis -et ingressum regni caelestis aliaque perplura doctrinae euangelicae sacramenta domino reuelante didicit. Respondit enim Iesus et dixit ei : Amen amen dico iibi misi quis natus fuerit denuo mon. potest uidere regnum. Dei. Quae sententia tanto apertius cunctis fidelibus lucet quanto constat quia sine huius luce fideles esse nequeunt. Quis etenim sine lauacro regenerationis remissionem peccatorum conse6 sublimiter & add. in imo fol. 8

10 illo L 17 modo $*

12 prudentibus C LL CP L& i8etoz.

14 eius usque 15 eius 23 non 21 qui 5*

TEMPORE: ERAT HOMO EX SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO DIXIT AD EVM NICHODIMYVS... PHARISAKEIS NICHODIMVS... AD IESVM NOCTE... NISI QVIS NATVS... ET SPIRITV SANCTO RENASCI... ET INTROIRE ITERATO SVAE MATRIS CVM SIT SENEX...IN VENTRE VENIAT AVT QVO... DICO TIBI QVOD NON POTEST INTROIRE IN REGNVM.QVOD...SED NESCIS VNDE DE CAELIS... DESCENDIT ACCIPITIS).. (corr. SOIMVS.. TESTIMONIVM NOSTRVM NON ACCEPISTIS OMELIA LECTIONIS EIVSDEM CREDIT IN IPSVM.. SIC ENIM DEVS DILEXIT... VITAM AETERNAM. S DICENDA IN OCTABAS PENTECOSTEN. ILLO TEMPORE: ERAT HOMO EX PHALECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM. IOHANNEM. IN NOCTE ET DICIT EI..FVERIT DEV8 CVM RISAEIS NICHODEMVS... HIC VENIT AD DOMINVM IESVM VT FILIVM SVVM VNIGENITVM DARET MVNDVM DEVS EO. ET BELIQVA V8QVE SIC ENIM DILEXIT BED HABEAT VITAM AETERNAM. OMEPRO MVNDO VT OMNIS QVI CREDIT IN IPSO NON PEREAT c . LIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI

TEMPORE: ERAT HOMO EX PHARILECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO NOCTE ET DIXIT EI: (RABBI... MAGISTER IN SAEIS NOMINE NICHODEMVS. HIO VENIT AD IESVM (corr. XXXI.) OMELIA DOMNI BEDAE XXVIIII. RELIQVA. ET P?) marg. in MVNDVM... DEV8 CVM EO add. IN OCTAVA PENTECOSTES. $2 ILLO TEMPORE:ERAT HOMO EX PHARILECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ET CETERA. IN OCTABAS PENTECOSTEN BSAEIS NICHODEMVS.. AD IESVM NOCTE... MAGISTER. L OMELIA SANCTI EVANGELII.

* Romae tantum inueniri uideatur.

PL 197

hoc capitulum pro octaua pentecostes in usu hoc tempote

PL 198

312

S. BEDAE

qui qui et regnum ualet intrare caelorum ? Sed Nichodimus nocapere ia myster nocte uenit ad lesum necdum lucis uerat. Nam et nox in qua uenit ipsam eius qua premebatur us ignorantiam designat. Necdum enim eorum numero sociat munc e tenebra ndo erat quibus ait apostolus, Puistis aliqua 30 autem. lux in domino, sed inter eos potius remanebat quibus inluminare Hierusalem quia uenit Swrge loquitur Esaias, super te orta est. domini gloria et tuum lumen Respondit ergo domino et ait : Quomodo potest homo nasci cum. sil senex ? numquid. potest in uentrem matris suae interaadhuc 35 lo introire el nasci ? Quia enim secundae natiuitatis exus sollicit iam sua nescius perseuerabat de salute autem posset an ate natiuit t nouera quam titerat necessario de una iterari uel quo ordine regeneratio posset impleri quaerebat ne huius expers remanendo uitae caelestis particeps esse ne40 quiret. Notandum autem quia quod de carnali dixit hoc etiam de spiritali est generatione sentiendum nequaquam uidelicet eam postquam semel expleta fuerit posse repeti. Siue enim hereticus siue scismaticus siue facinorosus quisque in confessione sanctae trinitatis baptizet non ualet ille qui ita 45 baptizatus est a bonis catholicis rebaptizari ne confessio uel inuocatio tanti nominis uideatur adnullari. Et quia Nichodimus ad primam domini responsionem sollicitus quomodo sit intellegenda diligenter inquirit meretur iam planius instrui et quia secunda natiuitas non carnalis sed spiritalis $0 audire : Respondit namque illi Jesus : Amen amen dico tibi nisi quis venatus fuerit ex aqua et spiritu sancto mon potest introie n regnum Dei. Cuius natiuitatis modum subsequenter exponens prorsusque a carnali distinguens ait : 25 Quod natum est ex carne caro est et quod natum est ex spiritu spiritus est. Natura spiritus inuisibilis carnis est uisibilis, atque ideo carnalis generatio uisibiliter administratur uisibilibus incrementis ; qui in carne nascitur per aetatum momenta proficit. Spiritalis autem generatio tota inuisibiliter agitur. 6o Nam uidetur quidem qui baptizatur in fontem descendere uidetur aquis intingui uidetur de aquis ascendere, quid autem in illo regenerationis lauacro egerit minime potest uideri. Sola

25

29 Eph. v, 8. 25 sqq. Aug., £racz. in Iob. (PL XXXV, 1476-7). ]xo1? 41 sqq. Aug., Zracz. in Iob. (PL XXXV, 1484).

81 Es.

26 uenit 25 Nichodemus C P L (fere semper), Nicodemus & queunt C! & 27 uenerat C* — premebatur] tenebatur & lesum] dominum CP nocte C uentte I, 34 senex sit C & 30 potius ozz. C 29 pos; Fuistis aZ. enim IL 48 ple42 impleta C 40 quia ozz. C 38 possit C 37 de una] denuo C nius C — 49 pos? carnalis add. est C P L, — post sed add. sit sup. Jin. $* & — 90 post 52 sancto ozz. P LL qui $ 51 illi namque C audire add. meruit zz zzarg. LA 59 regenetratio P 5? amministratur I 56 pos? poster. spiritus add. est & laua62 lauacrum $! 60 baptizandus L & — discendere 5 — 61 intingi P IL crum regenerationis C P &, lauacro regenerationis I

HOMELIA II, 18

313

autem fidelium pietas nouit quia peccator in fontem descendit sed purificatus ascendit filius mortis descendit sed filius resur6 rectionis ascendit filius praeuaricationis descendit sed filius reconciliationis ascendit filius irae descendit sed filius misericordiae ascendit filius diaboli descendit sed filius Dei ascendit. Sola haec ecclesia mater quae generat nouit ; ceterum oculis insipientium uidetur talis exire de fonte qualis intrauit 1 o totumque ludus esse quod agitur. Vnde in fine uidentes gloriam sanctorum dicent gementes in tormentis : H? sunt quos aliquando habuimus in derisum et in similitudinem inproperit ; quomodo ergo conpuiati sunt inter fios Dei? et apostolus VA

Iohannes : Carissimi, inquit, »unc filii Dei sumus, & nondwm

apparuit quid erimus. Quod ergo natum est ex spiritu spiritus est quia qui ex aqua et spiritu regeneratur inuisibiliter in nouum mutatur hominem et de carnali efficitur spiritalis. Qui ideo recte non solum spiritalis sed etiam spiritus uocatur quia sicut substantia spiritus inuisibilis est nostris aspectibus ita 8o is qui per gratiam Dei renouatur inuisibiliter fit spiritalis et Dei filius cum uisibiliter omnibus caro et filius hominis appareat. Sequitur : Non mireris quia dixi tibi, oporlet uos nasci denuo. Spiritus ubi wult spirat, e£ uocem eius audis sed nescis unde ueniat 8 el quo uadat. Sic est omnis qui natus est ex spiritu. Spiritus -ubi uult spirat quia ipse habet in potestate cuius cor gratia suae uisitationis inlustret, ef uocem eius audis cum te praesente loquitur is qui spiritu sancto repletur sed nom scis unde ueniat eb quo uadat quia etiamsi te praesente quempiam spiimpleuerit non potest uidere quomodo eum 90 ritus ad horam intrauerit uel quomodo redierit qui natura est inuisibilis. Sic est omnis qui natus est ex spiritu. Et ipse enim inuisibiliter agente spiritu incipit esse quod non erat ita ut infideles nesciant unde ueniat et quo uadat, id est quia gratia regeneDei et uadit in per9 rationis uenit in adoptionem filiorum Nichodimo quoadhuc Quaerente ceptionem regni caelestis. : dicens dominus subiungit fieri haec possint modo Tu es magister in. Israhel et haec ignoras ? non quasi insultare uolens ei qui magister uocetur cum sit ignarus sacracaelestium sed ad humilitatis illum uiam prouoIOO mentorum cans sine qua ianua caelestis non potest inueniri. 1

wA

wA

M^

76 sqq. Aug., /ract. in Iob. (PL XXXV, *44 I Ioh. iii, 2. 71 Sap. v, 5, 5. 98 sqq. Aug., /racz. in Iob. (PL XXXV, 1487). 1486).

63 sed usque 66 descendit add. in marg. L^ 63 fidelium oz. C 93 computati C IL, — fos! Dei adZ. et intet sanctos sofs illorum 7? hominem mutatur sed putificatus ascendit (242.) C (GE posterius 85 et] aut CL, CP LL 84 non scis 80 his L 89 et] aut C — quia] qui $5 — 90 eum CP IL repletus est 96 fos; quia add. a CF PL 94 et] aut C quia .$* CP L 99 uocatut CP L add. autem 22

68 haec oz. LL est C — et] ait 99 sicut ozz.& 88 est om.P 91 PL oz. pos; quaetente B.

PL 199

314

S. BEDAE

Si lerrena. dixi uobis, et mon

IO

VA

IIO

TI

A

120

12

VA

130

155

140

creditis,

quomodo,

si dixero

ore uobis caelestia, credetis? Terrena illis dixit ut in superi COIsui e ection resurr ac ne passio de cum lectione inuenimus e poris quod de terra adsumpserat loqueretur dicens : Solwit tamen Non illud. o templum hoc, et in tribus diebus excilab egere credebant uerbo quod dixit sed ne hoc quidem intell dicesui is corpor templo de quam alio de non quia ualebant minus o quant ant ret. Qui ergo terrena audientes non capieb

ia ad caelestia, id est diuinae generationis capienda myster satibus caeles de et us domin adhuc autem sufficiunt. Addit cramentis et de terrenis instruere eum quem uidet sapienter ac diligenter his quae audit intendere. Caelestis namque est ascensio eius ad uitam sempiternam terrena uero exaltatio eius ad mortem temporalem. Dicit ergo de caelestibus : Et nemo ascendit in caelum nisi qut descendit de caelo filius hominis qui est in caelo. Subiungit uero de terrenis : Ef stcut Moyses serpentem exaltauit n. deserto ita exaltari oportet filium hominis. Merito autem quaeritur quomodo dicatur filius hominis uel descendisse de caelo uel eo quo haec in terra loquebatur iam fuisse in caelo. Nota est namque confessio fidei catholicae quia descendens de caelo filius Dei filium hominis in utero uirginali suscepit eumque conpleta dispensatione suae passionis resuscitauit a mortuis et adsumpsit in caelum. Non ergo caro Christi descendit de caelo neque ante tempus ascensionis erat in caelo. Et qua ratione dicitur, n?s? qui descendit de caelo filius hominis qui est in caelo, nisi quia una Christi persona est in duabus existens naturis ? Atque ideo filius hominis recte dicitur et descendisse de caelo et ante passionem fuisse in caelo quia quod in sua natura habere non potuit hoc in filio Dei a quo adsumptus est habuit. Sicut propter eandem unius Christi personam quae ex duabus exstat naturis apostolus ait : Vos spiritus sanctus posuit episcopos regere ecclesiam Dei quam adquisiwit sanguine suo. Neque enim Deus in sua substantia sed in homine adsumpto sanguinem quem pro ecclesia funderet habuit. Hinc etiam psalmista dicit : Ascendit Deus in iubilatione. Quomodo enim Deus nisi in homine ascenderet qui in suae natura maiestatis semper ubique praesens adest ? Sed et hoc quaerendum quomodo dictum sit, Et nemo ascendit in caelum misi qui descendit de caelo, cum omnes electi se ueraciter confidant ascensuros in caelum promittente sibi domino quia wbi swm ego illic et minister meus 137 133 Act. xx, 28. 105 Ioh.ii,19 ^ Aug.,/ract.inlob.(PL XXXV, 1488). Ps. 46, 6. — 139 sqq. Aug., /ract. in Iob. (PL. XXXV, 1488-9). — 142 Ioh. xii, 26.

103 superiori C IL 104 5o: ac add. de CL 106 hoc oz. .$ 108 alio 227. quidem L, — 111 Addidit P — 118 exaltauit serpentem C P IL, — 120 eoadd.tempore C P L/ loquebaturin terra C — 122 filius Dei oz. C — 124 sionis suae P L 132-133 extat IL 138 pos? semper add. et C 142

post os; pasego

PL 200

HOMELIA II, 18

315

erit. Cuius tamen nodum quaestionis apertissima ratio soluit quia uidelicet mediator Dei et hominum homo Christus Iesus 14; electorum omnium caput est itemque omnes electi eiusdem capitis membra sunt dicente apostolo : Eft ipsum dedit caput supra ommia ecclesiae ; et rursum : Vos enim estis corpus Christi et membra de membro. Nemo ergo ascendit in. caelum misi qui descendit de caelo fibus hominis qui est in caelo. Nemo 15o ascendit in caelum nisi Christus in corpore suo quod est ecclesia qui in se ipso quidem primum cernentibus apostolis eminentioribus nimirum membris suis ascendit et exinde in membris suis cotidie ascendens se colligit in caelum. Hinc est quod ipsum corpus eius inter aduersa praesentis saeculi deprehen15; sum gloriatur et dicit, Nunc autem exaltauit caput meum super inimicos meos, ac si patenter dicat, qui occisum a Iudaeis Christum caput uidelicet meum suscitauit a mortuis ac frustratis omnibus inimicorum insidiis subleuauit in caelum spero me etiam de praesentibus periculis eruens meo capiti iungat 16o in regno. Quia «emo ascendit in caelum misi qui descendit de caelo quisquis in caelum ascendere desiderat ei qui descendit de caelo se uera fidei dilectionisque unitate coniungat aperte intellegens quia nullo alio ordine nisi per eum qui descendit de caelo potest ascendere in caelum. Vnde alias ipse dicit : Nemo PL 16s uenit ad bairem nisi per me. Haec ideo Nichodimo cunctis 201 dicuntur caticuminis ut discant eius membris renascendo incorporari per quem possint ascendere in regnum Dei. Et quia ascensio uel ingressus regni fieri non potest absque fide et sacramentis dominicae passionis recte subinfertur : ijo Et sicut Moyses serpentem exaltawit 2n. deserto ita. exaltari oportet filium hominis ut omnis qui credit in ibsum non pereat sed habeat uitam aeternam. Mira magisterii caelestis arte dominus magistrum legis mosaicae ad spiritalem legis eiusdem sensum inducit recordans historiae ueteris et hanc in figuram suae 17; passionis atque humanae saluationis factam edisserens. Narrat quippe liber numerorum quia pertaesus in heremo populus Israhel itineris longi ac laboris murmurauit contra dominum et Moysen ideoque dominus inmiserit in illum ignitos ser144 I Tim. ii, 5. 146 Eph.i,22. 147ICor.xii,27. Ps. 26, 6. 164 Ioh. xiv, 6. 176 Num. xxi, 5-9.

150 Coli,24.

4155

sum P 144 uidelicet ozz. C 147 super CIL omnem ecclesiam C P L 149 nisi zsgze 150 caelum ozz.P ^ 149 pos post. caelo add. quod est aperte dicere zz iyu fol. $* 132 exinde in] ex C LL 153 pos; est add. enim C P LL 156 qui] quod C . 158 subleuit .9* 160 50:; Quia add. ergo sup. Jin. .5! 161-162 de caelo descendit C P IL 162 pos; caelo add. et est in caelo sup. Jin. S, add. pos! descendit C P L dilectionisque] et dilectionis C P L 164 pos; Vnde add. et L 165 ideo add. sup. Jim. 5! — post ideo add. in sup. Jm. C* — post Nichodimo a4Z. et P 166 catechumenis P 168 50s; tegni add. caelorum LL fide et oz. C 170 exaltauit serpentem C P LL 171 credat .$ 175 edissetans .$* 176 pertaesus] perpessus L 17? murmutrauetit $!

S. BEDAE

316 180

pentes ; ad quorum plagas et mortes plurimorum cum clamarent ad Moysen et ille oraret pro eis iussit eum dominus facere serpentem aeneum

et ponere pro signo. Qut percussus,

inquit, aspexerit eum wiuet ; et ita factum est. Plagae igitur serpentium ignitorum uenena sunt et incentiua uitiorum quae animam quam tangunt spiritali perimunt morte. Et bene mur-

murans contra dominum populus serpentium morsibus sternebatur ut ex ordine flagelli exterioris agnosceret quantam

intus perniciem miurmurando pateretur. Exaltatio autem serpentis aenei quem dum percussi aspicerent sanabantur

passio est nostri redemptoris in cruce in cuius solum fide reg-

190 num

195

200

205

210

215

mortis et peccati superatur. Recte etenim per serpentes

peccata quae animam simul et corpus ad interitum trahunt exprimuntur non solum quia igniti quia uirulenti quia ad perimendum sunt astuti uerum etiam quia per serpentem primi parentes nostri ad peccandum persuasi ac de inmortalibus sunt peccando mortales effecti. Recte per serpentem aeneum dominus ostenditur qui uenit in similitudine carnis peccati quia sicut aeneus serpens effigiem quidem ignitis serpentibus similem sed nullum prorsus in suis membris habuit ardorem ueneni nocentis quin potius percussos a serpentibus sua exaltatione sanabat sic nimirum sic redemptor humani generis non carnem peccati sed similitudinem induit carnis peccati in qua mortem crucis patiendo credentes in se ab omni peccato et ab ipsa etiam morte liberaret. Svcuf ergo Moyses exaltawit serpentem in. deserto ita, inquit, oportet exallari filium hominis, quia sicut illi qui exaltatum pro signo serpentem aeneum aspiciebant sanabantur ad tempus a temporali morte et plaga quam serpentium morsus intulerat ita et qui mysterium dominicae passionis credendo confitendo sinceriter imitando aspiciunt saluantur in perpetuum ab omni morte quam peccando in animo pariter et carne contraxerant. Vnde recte subiungitur : Vf omnis qui credit in ipsum non jereat sed habeat witam aeternam. Cuius quidem uerbi patet sensus quia qui credit in Christum non solum perditionem euadit poenarum sed et uitam percipit aeternam. Et hoc inter figuram distat et ueritatem quia per illam uita protelabatur temporalis per hanc uita donatur sine fine mansura. Sed curandum solerter est ut quod intellectus bene sen182 sqq. Aug., /racz. in Iob. (PL. XXXV,

1489-90).

196 Rom. viii, 3.

181 aereum $ CP L 184 morte perimunt C P IL 194 persuasi ad peccandum C 196 qui] quia C L similitudinem IL 197-198 igniti serpentis C 204 exaltauit Moyses C 206-207 temporali] corporali C 210 anima C P LL 210-211 contraxerunt C P LL 211 credat .$ 212 ipso C uitam habeat L 214 et oz. C 216 protilatur .$* donatur uita C

PL 202

HOMELIA II, 18

317

tit operatio condigna perficiat quatenus confessio rectae nostrae fidei pie et sobrie conuersando ad perfectionem pro220 missae nobis uitae mereatur adtingere. Verum quia haec de filio hominis dicuntur qui exaltari in cruce et mortem potuit pati ne putaret Nichodimus filium tantum hominis esse eum a quo uita esset expectanda perpetua curauit ei dominus etiam diuinitatis suae patefacere sacramentum unumque et eundem 225 filium Dei et filium hominis mundi ostendere saluatorem nam sequitur : Stc enim dilexit Deus mundum ut. filum. suum unigenitum darel ut omnis quà credit n eum. non pereat sed habeat uitam aeternam. Vnde notandum quod eadem de filio Dei unige2530 nito replicat quae de filio hominis in cruce exaltato praemiserat dicens, w£ ommis qui credit in eum, nom pereat sed. habeat wiiam. aelernam. Quia profecto idem redemptor et conditor noster filius Dei ante saecula exsistens filius hominis factus est in fine saeculorum ut qui per diuinitatis suae potentiam 255 nos creauerat ad perfruendam uitae beatitudinem perennis ipse per fragilitatem humanitatis nostrae nos restauret ad recipiendam quam perdidimus uitam unde nobis satagendum est, fratres carissimi, ut diuinis beneficiis uicem rependentes

diligamus todo corde tota anima tota uirtute Deum patrem 240 qui nos tanto amore prior dilexit ut proprio filio suo non "parceret sed pro nobis omnibus traderet illum. Diligamus ipsum filium qui cum in forma Dei esset nostrae libertatis et uitae gratia formam serui accepit factusque est oboediens usque ad mortem mortem autem crucis et sicut de eo dicit 245 Iohannes apostolus qw? d4lexit mos et lawit mos a peccatis nostris in sanguine suo. Diligamus sanctum eiusdem patris et filii spiritum cuius gratia renati cuius unctione signati sumus in die redemptionis qui ubi uult spirat et ubicumque spirat continuo flammam eiusdem diuinae dilectionis accendit. Cre250 damus ipsum patrem et filium et spiritum sanctum unum esse Deum et dominum nostrum ac debitis laudibus exaltemus nomen eius in inuicem cul est gloria imperium et potestas ante omnia saecula saeculorum. Amen. 240 Phil. ii, 6-8.

245 Apoc. i, 5.

218 recte P 219 perceptionem 225 filium Dei et add. sup. Jin. 5*, om. 236 testauratet 5! P 235 nobis ozz. tradiderit C 245 apostolus 253 pos? omnia add. et per omnia C.

251 Ps. 33, 4

$1! IL

220 mereamut C 221 quia C P ostenderet I, 230 promiserat C 240 suo filio LL 241 pepercetit C Iohannes PL 248 qui usque et oz.

L

C IL C

HOMELIA IN

VIGILIA

S. IOHANNIS

IO

r9

NATIVITATIS BAPTISTAE*

(Luc. i, 5-17) Venturus in carne dominus et redemptor noster multos dispensationis suae testes praemisit et nuntios qui diuersis temporibus diuersis Israheliticae plebis tribubus orti non diuersa fide sed uno eodemque per omnia sensu eiusdem incarnationis eius mysterium prophetando praecinerent. Horum ultimus et quasi limes quidam legis et euangelii figurae et ueritatis Iohannes apparuit domino adtestante qui ait : Lex et prophetae usque ad Iohannem, ex eo regnum Dei euangelizatur. Vnde etiam plus quam propheta dictus est quia quem ceteri a longe prophetando solum praedixerant ille et primo uenturum prophetando signauit et mox uenientem ostendendo monstrauit. Qui certae gratia dispensationis non solum iustis sed et de pontificali stirpe ortis parentibus natus asseritur.

Fwit enim

sacerdos,

sicut ex lectione

euangelica

15 audiuimus, nomine Zacharias de uice Abia, et uxor lli de filia-

bus Aaron et nomen eius Elisabeth. Erant autem iusti ambo ante Dewm. lustis quippe parentibus est genitus ut eo confidentius iustitiae praecepta populis daret quo haec ipse non quasi nouitia didicisset sed uelut hereditario iure a pro6 sqq. Aug., serz.. 295 (PL. XXXVIII, 1528). 10-12 Hieron., iz Ma££b. (PL XXVI, 73). xi, 9. Luc. (CSEL 32, iv, 20 sqq.).

9 Matth. ? Luc. xvi, 16. 14 sqq. Ambrt., exp. en. 5.

6 limes] miles P eius oz. L 5 eiusdemque P! 2 diuersis ozz. P 17 dominum IL 16 Helysabet .$, Helisabeth IL 11 prophetando oz.C P L SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : FVIT IN DIEBVS HERODIS REGIS SACERDOS... DE VICE HABIA ET VXOR ILLI.. NOMEN EIV8 ELYSABET... SINE QVERELA... QVOD ESSET HELISABETH STERILIS... CVM SACERDOTIO FVNGERETVR IN ORDINE... MVLTITVDO ERAT POPVLI.. STANS AD DEXTRIS.. NE TIMEAS ZACHARIAS.. ET VXOR TVA HELYSABETH.. ET VINVM ET SICERAM... ET INCREDIBILES AD PRVDENTIAM.. PLEBEM PERFECTAM. HOMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA IN VIGILIA SANCTI IOHANNIS BABTISTAE. 8 INITIVM SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. FVIT IN DIEBVS HERODIS REGIS IVDAEAE... ET NOMEN EIVS8 ELIZABETH. ET RELIQVA V8QVE IPSE PRAECEDET... ET INCREDIBILES... PLEBEM PERFECTAM. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI. [4] LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : FVIT IN DIEBVS HERODIS REGIS SACERDOS... ET NOMEN EIVS ELISABETH. ET RELIQVA. XXXII. OMELIA DOMNI BEDAE IN VIGILIA SANCTI IOHANNIS. P LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. FVIT IN DIEBVS HERODIS REGIS IVDAE... ET NOMEN EIVS HELISABET. ET CETERA. INCIPIT OMELIA BEDAE SACERDOTIS SVPER PRAESENTEM LECTIONEM. L

* In systematibus Romano et Romano-Neapolitano peticope haec uigiliae festiuitatis Sancti Iohannis Baptistae assignatur; in serie lectionum in ecclesiis Galliae receptarum hanc cum pluribus uetsibus sequentibus (Luc. i, 5-80) pro festiuitate ipsa inuenimus.

PL 202

203

HOMELIA II, 19

319

genitoribus accepta seruaret. De sacerdotali prosapia ortus est ut eo potentius mutationem sacerdotii praeconaretur quo ipsum ad sacerdotale genus pertinere claresceret. Redemptor etenim noster in carne apparens sicut rex nobis fieri dignatus est regnum caeleste tribuendo ita etiam pontifex 25 factus est semet ipsum pro nobis offerendo hostiam Deo in odorem suauitatis. Vnde scriptum est : JIurawit dominus et non baenitebit eum, tu es sacerdos in. aeternum. secundum. ordinem Melchisedech. Melchisedech quippe ut legimus sacerdos Dei summi longe legalis sacerdotii tempore praecessit offerens 30 domino panem et uinum Et ideoredemptor noster sacerdos esse dicitur secundum ordinem Melchisedech quia ablatis uictimis legalibus idem sacrificii genus in mysterium sui corporis et sanguinis in nouo testamento offerendum instituit. Quis ergo congruentius translationem legalis et substitutionem euan35 gelici sacerdotii quam summi iuxta legem sacerdotis filius prophetaret ? Qui cum et ipse summus sacerdos secundum legem exsistere posse uideretur maluit docente intrinsecus incommutabili ratione ueritatis noui sacerdotis praeco quam successor et heres exsistere ueteris maluit doctus in spiritu 40 uocatis in desertum populis noui testamenti sacramenta praedicare, quam ad se uenientibus in templum gloriosissimo illo tunc temporis sacerdotii ueteris officio praeesse praetulit longam solitudinis sitim et esuriem continuis hostiarum sollemniis pilis camelorum et cinctui zonae pelliciae auro textas 45 pontificum postposuit stolas. Vt quid enim haec, fratres mei, nisi ut is qui merito iustitiae perfectioris auctoritatem sibi praedicandi adsciuerat ipse etiam neglectu paterni pontificatus ostenderet quam indubius melioris pontificatus praeco et praecursor exsisteret. Si uero fraternitatem uestram audire qui sit Abia de cuius uice Zacharias genus duxisse Pio) delectat perhibetur, hic temporibus Dauid regis summus erat sacerdos. Siquidem iubente domino per Moysen primo unus in lege pontifex Aaron est constitutus post cuius mortem Eleazar filius eius sacerdotii donum suscepit. Et hoc quoque mortuo Finees

20

tempora p» filius eius sacerdotii successor extitit, et sic usque ad

Dauid per annos circiter quadringentos septuaginta unus post unum extitere pontificatus heredes. At uero Dauid cum

25 Eph. v, 2.

26 Ps. 109, 4.

50-52 I Paralip. xxiv, ro.

6.

928 Gen. xiv, 18 sqq.; Heb. vii, 1 sqq.

— 53 Ex. xxviii, 1.

— 54 Num.iii,4 ;xx, 28-9 ; Deut. x,

05 los. xxiv, 35 ; lud. xx, 28.

30 Deo CP qui I, 28 posterius Melchisedech oz. L 20 accepta oz. C 42 tunc] 39 spiritum .$ CL 84 et| ut 33 offerendo IL 31 oblatis C haec 46 enim oz. P tectas $* 44 pellitiae .$, pelliceae C tamen .$* 48 ostendetet ozz. C os; pontificatus adZ. officio C 47neglecto C om. C

quam] quia

CPI

donum] sacetdotium C P L

53 Aleazat .$ 50 quis $t CL 55 sacetdotio C

54 sacerdotii

PL 204

320

S. BEDAE

e demagno feruens studio religionis templum domino conder onem Salom eius sideraret dominus autem magis hoc per filium am futur ad quae omnia Dauid 6o uellet impleri nihilominus ipse erent pertin ntiam reuere uel em uction eiusdem templi constr qui sollicitus praeparare curauit. Vnde etiam cantores statuit atrent resona a melodi tempore sacrificii cotidie psalmos cum mque amore iam memor ad s stanti que animos populi circum rum quae dicebantur 65 caelestium non solum sublimitate uerbo sed etiam suauitate sonorum qua dicebantur erigerent. Volensque ut crescente cultu et magnificentia templi decus quoque ministerii ilius et ministrantium cresceret coetus conuocauit omnem progeniem filiorum Aaron et eos uidelicet derent 79 qui de Eleazar et illos qui de Ithamar stirpe descen s sinsinguli his de ac or quattu uiginti partes in diuisitque hos gulos pontifices eligens ceteros qui in partibus erant sacerdotii minoris qui nunc presbyteratus uocatur officio fungi praecepit ea uidelicet prouisione ut dum quaelibet pontificum decideret quicumque in eius parte optimus putaretur ei uita 75 in pontificatum succederet. Quas uidelicet partes taliter ordinauit ut singuli pontifices cum subiectis sibi sacerdotibus per octonos ministrarent dies, hoc est a sabbato usque ad sabbatum. Et cum omnes gradu sacerdotali essent aequain eis qui dignior uideretur speciali reue80 les unus tamen rentia ac potestate praeminens summi sacerdotis nomen haberet. Qui autem ordo partium earundem seruari deberet missa coram Dauid rege et principibus familiarum sacerdotalium ac leuiticarum sorte quaerebatur. In quarum distributione Zacharias 85 tione sortium Abia de cuius uice et genera praeco noui recte Et tur. s inueni positu oritur octauo loco testamenti in quo gloria resurrectionis mundo declaratur loco octauae sortis nascitur quia et dominus noster una sabbati quae est a die conditionis octaua resurrexit a mortuis et nobis quietis animarum 90 post sex huius saeculi aetates ac septimam quae est in alia uita octaua iam aetas perpetuae resurrectionis in fine promittitur. Evant autem iusti ambo ante Deum incedentes 4n omnibus mandatis et iustificationibus domini sine querela. Saepe coniudican95 tingit ut hi qui iam perfecti hominum aestimatione tur adhuc in oculis interni arbitris minus aliquid perfectionis habeant ; et rursum solet euenire ut non nulli quibusdam uir58 sqq. II Reg. vii; I Paralip.xxii sqq. ; loseph., ew. vii, 14. exp. eu. 5. Luc. (CSEL 32, iv, 22, 5-25, 21). 58-59

— 94 sqq. Ambr.,

desiderasset C PL 59 magis oz. P Salomonem filium 63 personarent IL 66 dicebantur] audiebantur C 68 cresceret add. post coetus 5! $0 prius qui usque illos ozz. C 74 quilibet 5! C P IL cederet $1 C P L 46 in add. sup. Jin. 51, ozz. P pontificatui (corr. 84 ac] et CP L leuitarum C P $88 nascitur add. in zarg. S5 aetas add. quae sup. Jin. P! 93 ambo iusti C

eius C sup. lin. $5 de-catu) P 91 pos

HOMELIA II, 19

321

tutum operibus inmoderatius studendo dum sine scientia Deo placere appetunt proximorum oculos offendant. A qua 10o utraque reprehensione parentes beati Iohannis inmunes esse

declarantur de quibus cum dictum esset, Erant autem iusti ambo, continuo subnectitur, ante Dewm ; et cum adiunctum esset, incedentes in omnibus mandatis et 4ustificationibus domini, mox infertur, sine querela, ac si aperte dicatur, adeo se

105 in actibus pariter et cogitationibus suis circumspecte agebant ut et diuinis obtutibus in occulto et humano foris iudicio placerent iuxta illud apostoli : Prowidemus enim bona non solum coram Deo sed etiam coram hominibus. Et non erat ills fihus eo quod esset Elisabeth sterilis et iro 4?nbo jrocessissent in diebus suis. Diuinitus est procuratum ut sterili matre et utroque parente prouectioris aetatis Iohannes nasceretur quatenus etiam ipso ortus eius miraculo patesceret uirum magnae uirtutis futurum esse qui nascebatur ubi desinente omni lasciuia concupiscentiae carnalis con115 Staret quia nulla in conceptione causa uoluptatis sed sola cogitata sit spiritalis gratia prolis. Sic Isaac filius promissionis qui in figuram redemptoris nostri factus est oboediens patri usque ad mortem de ueteranis parentibus et sterili diu matre natus est ; sic Iacob et Ioseph patriarchae sic Samson fortis120 Simus ducum et prophetarum eximius Samuel steriles diu corpore sed fecundas semper uirtutibus habuere genetrices ut miraculo natiuitatis natorum dignitas nosceretur et probarentur sublimes in uita futuri qui in ipso uitae exortu conditionis humanae iura transcenderent. Quod uero sequitur : Factum est autem cum sacerdotio fungeretur 4n ordine wicis 125 suae ante Deum secundum consuetudinem sacerdotii sorte exuit ut incensum poneret ingressus in templum domini, claret quidem omnibus quia iam redeunte ex ordine septimana uicis suae quae ei de uice Abia contigerat templum ministraturus 130 intrauit. Sed forte aliquibus obscurum est quod scriptura tacere uidetur quo haec sint anni tempore gesta. Quibus intimandum quia nec hoc scriptura praetermisit sed ex eo quod addidit latenter innuit : Et omnis, inquiens, multitudo erat opuli orans foris hora

135 (censi. Vna etenim tantummodo per annum sollemnitas erat 107 II Cor. viii, 21.

101 esset]est P — 106 foras

C — 107 enim iz ras.

C — 109 sterelis.$* — 110 pro-

cessissent ambo C 111 o; ut add. de sup. Jin. $* — profectioris I, — 114 desinenti P L concupiscentia C 115-116 cognata I 118 diu oz. C 120 Samuhel P L diu steriles C 122 nasceretur P 123 futura C 126 suae

om.P 129 Abiae erat C — foras C

C

130 qui CPI

134 inquiens i» ras.

C —— populi

PL 205

322

S. BEDAE

nulin qua pontifice ad orandum sancta sanctorum intrante sed liceret re remane lum prorsus hominum intra fores templi Haec orare. ntur iubere s ommes tempore oblationis exteriu deautem erat statuta sollemnitas septimo a pascha mense tur uocaba ionis 140 cima die mensis quae propitiationis siue expiat s in quia uidelicet oblatis in altare holocausti uictimis sangui sos sangui Nec batur. infere ndum expia sancta sanctorum ad praein quod atur adoleb a timiam et sed ebatur asperg lum ibi senti lectione Zacharias fecisse memoratur. Dicit ergo de hac die mensis 145 sollemnitate dominus Moysi : Mense septimo decima Expiabit opus. s facieti que mullum uestras adflügetis animas autem. sanctuarium pontifex et tabernaculum testimoni atque allare sacerdotes quoque et uniuersum. populum, eritque hoc uobis legitimum. sempiternum, ut. oretis. pro fi&is Israhel et us cum 150 ro cunctis peccatis eorum semel in anno. Et paulo superi hoNullus : alia inter ait t ritum eiusdem expiationis docere asanctu tur ingredi ex pontif quando aculo tabern minum sit in vium ut rogat ro se et pro domo sua et pro uniuerso coetu Israhel donec egrediatur. Longum est de singulis huius diei caerimoniis scripturae 155 testimonia ponere longius multum singula sufficienter quomodo nunc in ecclesia spiritaliter agantur exponere. Vnde hoc maxime libet uestrae fraternitatis auribus intimare quam conuenienter electum sit tempus in quo praecursoris domini nati160 uitas et uirtus futura nuntiaretur. Septimus quippe mensis et decima huius dies sacratissimo huic oraculo dedicatur quia nimirum ille nasciturus praedicebatur qui consummationem obseruantiae legalis et euangelicae gratiae praedicaret initium quia ortus monstrabatur illius qui primus omnium et uenire 165 et iam adesse ostenderet dominum saluatorem de quo scriptum est : Finis enim legis Christus ad iustitiam omni credenti. Nam et septenario propter sabbatum et denario numero propter decalogum legis adimpletio recte figuratur. Dies haec propitiationis erat et expiationis in qua populus omnis ab operi170 bus uacare et per orationes atque abstinentiam adfligi et castigari praeceptus est. Quod beati Iohannis et uitae et praedicationi multum congruit qui et ipse a mundanis uacans operibus caelestibus solum studiis ac desideriis animum dabat et conuenientes ad se turbas a malis operibus abstinere ac 145 Leu. xvi, 29.

146 Leu. xvi, 33-4.

151 Leu. xvi, 17.

166 Rom. x, 4.

iuberetur C — 139 pascae 138 0mni C L 138 adorandum .$! C 137 foras. 143 thymiama 144 altari P 140 5o:/ quae add. dies C P LL 146 adfligitis .9* 145 die add. in marg. L' C, tymiama P, thimiama IL qui CPL 162 ptraedicabatur $* CPL 156 multo 153 domu P* CP IL — 168 adimusque 164 monstrabatur add. in imo fol. $55 —168 etiam]etiamet pleto C — haec add. sup. Jin. 5!

(corr. pasca) LL

PL 206

HOMELIA II, 19 175

180

18

x]

190

200

20

m

210

323

per paenitentiam fidemque expiari et Christo consecrari docebat quia tempus iam diuinae propitiationis instaret in quo cunctis pie quaerentibus regni caelestis pateret ingressus. Quod autem hac die pontifex sanctuarium et tabernaculum testimonii atque altare sacerdotes quoque et uniuersum populum expiare iussus est Iohannes ipse qui sit iste pontifex quae.-haec expiatio manifestat cum illo ueniente ad baptismum suum loquitur dicens : Ecce agnus Dei ecce qui tollit feccata mundi. Quae uidelicet expiatio semel in anno celebrari statuta est quia sicut apostolus ait : Christus semel oblatus ad multorum exhaurienda peccata secundo sine peccato apparebit expectantibus se in salutem. Quod autem pontifice ad rogandum ingrediente sanctuarium neminem hominum in tabernaculo esse licebat donec exiret infirmitatem sanctae ecclesiae designat quae pro fide eius pati necdum erat idonea. Quod in ipsis patefactum est apostolis qui inchoata eadem passione illius omnes relicto eo fugerunt. Egrediebatur autem expleta expiatione pontifex ut aliis tabernaculum intrandi facultas daretur quia perfecto suae sacrificio passionis apparuit discipulis Christus et data spiritus sancti gratia ad offerendas Deo hostias non solum deuoti operis et orationis sed et proprii sanguinis eorum corda quoque roborauit. Haec de obseruantia festiuitatis legalis latius exposuimus ut agnosceret caritas uestra quam congruenter in ea nouae gratiae praeconia sumpserint exordium in qua tam multipliciter opus eiusdem gratiae et totius mundi redemptio signabatur. Apparuit autem. oranti Zachariae angelus stans a dextris altaris incensi. Qui notandum quod non solum uirtute sermonum quos protulit uerum etiam statu temporis et loci situ in quo apparuit gratiae quam euangelizare uenerat testimonium perhibet. Tempore quippe oblationis sacerdoti apparuit ut uerum se aeternumque pontificem ueram pro mundi salute hostiam uenturam praedicare signaret. Stabat iuxta altare incensi ut noui testamenti praeconem se uenisse doceret. Duo namque altaria erant in templo quae duo testamenta signant in ecclesia. Primum altare holocausti aere coopertum est et ante fores templi ad offerendas uictimas et sacrificia positum quod carnales ueteris testamenti cultores significat. Deinde altare incensi auro tectum prope ostium sancti sanctorum ad 182 Ioh. i, 29.

184 Heb. ix, 28.

191 Matth. xxvi, 56.

175 patientiam P 176 quo] qua CP L 178 Quod] Quia C 183 expiatio uidelicet C 190 apostolis patefactum est C 191 fugierunt $* 192 aliis] in alium C, in aliud L 193 profecto C — 198 noua CP L 199 sumpsetit.$* 201 Zachariae oranti P stans add. im marg. 5! 202 Qui] Quo L notandum] non tantum C quod non solum oz. C uirtute] uitae IL 203 quo $* pos! quos add. ote C L, quod os P statum P 206 sacetdotii P 210estoz.C PL 213 textum C prope ostium] propter hostium

P

ad oz.

PE 207

324

S. BEDAE

ioadolenda tymiamata erat statutum quod interiorem perfect 215

220

225

230

255

240

at. remque noui testamenti et cultorum ilis gratiam design

Stabat etiam a dextris eiusdem altaris ut non terrena et infima sed gaudia caelestis et sempiternae beatitudinis quae per dexteram solent figurari hominibus se promittere monstraret illis maxime qui per cordis sui munditiam ipsi altare aureum effici qui prope ingressum regni caelestis sedula cogitatione adsistere qui aromata orationum per ignem amoris Deo incendere qui dicere possunt cum propheta : Dirigatur oratio mea sicul incensum in conspectu tuo. Quod autem ait Zachariae : uoniam exaudita est deprecatio tua, et uxor tua Elisabeth pariet tibi filium, non arbitrandum quia pontifex qui pro populo oraturus intrauerat mutato repente animo pro priuatis negotiis coeperit rogare maxime pro liberis a quorum ge-

neratione in tantum homo senex ac decrepitus spem totam auerterat ut neque angelo promittenti crederet nasci sibi filium posse sed hoc certissime sciendum quia pro populi saluatione rogabat quem et maximo peccatorum languore uexatum et insuper alienigenae regis dominio oppressum nouerat. Vnde angelico oraculo et se exauditum cognouit a domino et quo ordine salus quam quaerebat esset aduentura didicit quia uidelicet nasceretur sibi filius qui propheta et doctor eximius exsistens eundem populum ad uiam ueritatis spemque promerendae salutis conuerteret et mox sequeretur ipse saluator qui ei regni caelestis dona praestaret. Et uocabis, inquit, nomen

eius Iohannem,

& erii gaudium

libi el exultatio, et multi in natiuitate eius gaudebunt. Magnae laudis est et uirtutis indicium quoties in scripturis hominibus a Deo nomen inponitur uel mutatur. Bene autem praecursor redemptoris nostri Iohannes uocari iubetur. Iohannes 245 quippe domini gratia siue in quo est gratia dicitur quia et ipse specialem prae ceteris sanctis eiusdem praecursionis gratiam accepit et inauditam eatenus mundo caelestis ingressus gratiam praedicare aduenit. Qui ergo et gratia plenus exstitit et ceteris Dei gratiam euangelizauit recte praeconium gratiae 250 ipse etiam suo nomine signauit, meritoque in eius natiuitate 226 sqq. Aug., serzz. 291 (PL XXXVIII, 1517-18). 222 Ps. 140, 2. Hieron., zoz;. (PL. XXIII, 847).

214 thymiamata C P, thimiamata IL

215 designet C

216 ad 5

245

221 per]

226 atbideprecatio] oratio C 225 Quoniam] Quia C post CPL 230 promittente C I. quia] quod CP LL 233 pressum trantur C CP L, 249 Dei 240 Iohannes L 240-241 tibi gaudium L 236 filius sibi L om.C post gratiam add. praedicare aduenit P, praedicare aduenit et IL euangelizare L;—— pos? recte add. at C 250 ipso P L signauit ozz. P

PL 208

HOMELIA II, 19

325

multis exultandum praedicitur per quem suae regenerationis mundo auctor ostenditur. Erit enim magnus coram domino. Notandum quod idem laudis praeconium Iohanni ab angelo quod ab euangelista paren25 tibus fertur illius. Et illi enim iusti ante Deum et hic coram domino magnus esse perhibetur. Quam magnus autem coram domino fuerit ipse qui solus uirtutem magnitudinis eius et donauit et nouit dominus insinuat dicens : Nom» surrexit inter natos mulierum maior Iohanne Baptista. Sed et angelus multi260 fariam eius coram domino magnitudinem subsequenter exposuit : A

Et winwm,

265

inquiens, e£ siceram mon bibet el spiritu sancto

replebitur adhuc vn utero matris suae et multos filiorum Israhel conuertet ad dominum Deum ipsorum. Siquidem in eo quod illum a uino et sicera, id est ab omni quod inebriare potest continentiam habiturum asseruit patenter indicauit quia ab omnibus uitiis et mundi inlecebris quae statum mentis solent auertere futurus esset inmunis, in eo autem quod illum adhuc

270

275

280

285

290

ex utero matris spiritu sancto replendum esse memorauit profecto quia natus in mundum cunctis uirtutum fructibus esset clarificandus ostendit. Quid enim uiuenti inter homines poterat et conuersanti deesse uirtutis qui etsi ut homo in iniquitatibus conceptus est contra morem tamen humanae conditionis non in delictis eum praeuaricationis sed in gratia remissionis mater sua peperit ? Neque enim dubitandum est quod spiritus sanctus qui eum repleuit etiam a peccatis omnibus absoluit. Constat quippe ueredica patrum sententia quia lege non stringitur sancti spiritus donum. Et propterea qui Cornelium ac domum eius ante perceptionem baptismi sua gratia consecrauit ipse utique Iohannem non solum ante circumcisionem sed ante natiuitatem eiusdem gratiae munere perfudit ita ut officium suae praecursionis domino adhuc in utero positus quia loquendo necdum poterat iam gratulando praeberet quando sicut sequentia sancti euangelii testantur intrante beata Dei genetrice et salutante Elisabeth exultauit in gaudio infans in utero eius. Sed in eo quod illum multos filiorum Israhel ad dominum Deum ipsorum conuersurum asseuerat manifeste angelus quam magnus coram Deo esset futurus indicat

quem optimo genere conuersandi uitam peracturum esse declarat. Quae enim inter homines sublimior et Deo gratior esse conuersatio potest quam eorum qui se abdicant uitiis qui uir258 Matth. xi, 11.

232 Ps. 5o, 7.

278 Act. x, 44-7.

284 Luc. i, 40-41.

251praedicatur C — 254 Iohannis P ^ 255 Etilli enim] illi etenim C — 263 in] exC — 265 inebriari* CP* — 268 euertere CI, — 271-272 poteratadd. sup. Jin. post uirtutis .$! 272 uirtutes $* 276 quod] quia CP L 27$ ueridica 5! C JEOE 219 ac] et C 281 post sed add. et etiam C, etiam P LL 286 505; Sed add.et CP L, 288quam]quod CP L . dominoPIL —291eosP uiciis .$

S. BEDAE

326

tutum studiis animum subiugant insuper etiam alios cotidiano exercitio ad auctoris sui gratiam conuertere student et crebra animarum fidelium adquisitione gaudium semper patriae 29 caelestis augere ? Ei ipse praecedet ante illum in spiritu et wiriute Heliae. Iohannes in spiritu et uirtute Heliae dominum praecedere dicitur quia sicut Helias in magna uirtute spiritus secundum eius aduentum praeueniet ita Iohannes non minore spiritus PL 30 o potentia praeditus praeuenit primum; sicut ille praecursor 209 futurus est iudicis ita iste praecursor factus est redemptoris. Nec solum aduentus ordine sed doctrinae quoque similitudine Iohannes in spiritu et uirtute Heliae dominum praecessit nam sicut de Iohanne angelus subiungit : 350 5 Vt conuertat corda patrum n filios et incredibiles ad prudentiam iustorum, ita et dominus per prophetam non disparem de Heliae praedicatione sententiam protulit dicens : Ecce ego miltam uobis Heliam prophetam ante quam ueniat dies domina magnus et horribilis ut conuertat corda patrum ad filios et corda ad patres eorum. Vnum igitur atque idem utriusque 31 o filiorum opus est fidem scilicet atque intellectum quem habuere patres fillorum mentibus praedicando infundere. Nam patres et iusti appellantur ueteres sancti de quibus saluator ait discipulis : Mul& $rophetae et iusti cupierunt widere quae wos et mon. uiderunt. Filii uero et incredibiles illius aeui 31 5 uidetis homines quo uel Helias praedicaturus est uel Iohannes praedicabat uocantur. Conuertit autem Iohannes corda patrum in filios quia sapientiam quam habuerunt patres Christum credentes ac desiderantes in carne uenire transfudit in filios doV^

32 o

32 ^

cendo eos credere et gaudere Christum in carne uenisse. Conuertit incredibiles ad prudentiam iustorum quia eos quos sine fide Christi inuenit de operibus legis frustra gloriantes docuit credere in Christum eiusque se gratiae tota intentione submittere ac praecedentium iustorum imitari prudentiam quia et legem perficere diligentissime studebant et nihilominus in gratia domini Iesu non autem in operum suorum iustitia salutem sperare didicerant. Hinc namque unus ex eis dicit : Iustus autem ex fide uiuit. Vnde et aperte subiungitur : Pavare domino plebem perfectam. Haec etenim pulcherrima

307 Mal. iv, 5-6.

314 Matth. xiii, 17.

293 student conuertere C P

student oz. IL

297 Iohannes z:que Heliae oz. C P IL, est ozz. C

328 Rom. i, 17 ; Hab. ii, 4.

295 pos! augete add. gaudent I.

800 praeditus potentia C — 301 prius

305 incrediles .5*, incredulos C 307 de oz. C ptaedicationem C 308 ueniet P 309 cor CP L 311 quam P 313-314. pos? discipulis add.suis C PL. 814 cupierunt] uoluerunt CP L, 315 increduli C — 316 quibus C 321 incredulos C 338qui CPL

350

3355

HOMELIA II, 19 327 dominicae plebis perfectio est et quam Iohannes suo tempore praedicando parabat et nunc dominus ipse donando per orbem latius adimplet cum nos euangelicis uerbis institui et inbuti mysteriis eandem fidem ac dilectionem habere discimus quam legalibus praeceptis edocti patres habuisse probantur. Hoc perfectissimum sanctae ecclesiae decus est cum eadem quae illos intrasse constat supernae pacis gaudia suspiramus atque ut haec etiam nos intrare mereamur

caelestem in ter-

ris exercere uitam contendimus cum eorum exemplo nulla quae facimus uel percipimus bona nostris meritis adscribimus 340 sed auctoris nostri per omnia gratiam respicimus. De quo illorum quoque testimoniis edocemur quia i$se est Deus ise fecit mos et non ipsi nos non solum scilicet ut homines simus uerum etiam ut sancti et beati homines. Cuius dono gratiae si puro semper et infatigabili corde sectamur, ipse iuxta eorun345 dem patrum promissa propitius sit omnibus iniquitatibus nostris ipse satiat in bonis desiderium nostrum ipse non in operibus iustitiae quae ex nobis habere potuimus sed in miseratione et misericordia quam ipse donauit nos in uitam coronat aeternam qui uiuit et regnat in unitate spiritus sancti per 550 omnia saecula saeculorum. Amen. 341 Ps. 99, 5.

348 Ps. 102, 3-5.

330 quam et CP LL 332 po:; euangelicis a47. et C P I, 335 sanctae oz. C pos? cum add. ad C —— 339 pos? bona add. non sup. Jin. LA assctibimus C P, asctibimus L 940 pos; sed add. ad sup. Jin. $1 P respicimus] referimus .$! 348 p5o:; homines a44. simus sup. Jig. 5 donum .$!, dona CPL 346 in bonisoz.C 348 quae P uitaC cotonetC L 349 aeterna C — post tegnat 447. cum patre CP L — post sancti «44. Deus C P L.

PL 210

HOMELIA IN SANCTI

20

NATIVITATE

IOHANNIS

BAPTISTAE*

(Luc. i, 57-68)

lectionis Praecursoris domini natiuitas sicut sacratissima mitate resubli m euangelicae prodit historia multa miraculoru natos mufulget quia nimirum decebat ut ille quo maior inter ipso mox in s sancti s ceteri prae e maior it lierum nemo surrex

IO

15

infecundi paortu uirtutum iubare claresceret. Senes ac diu quem inpatri ipsi nt exulta rentes dono nobilissimae prolis onem praec nouae andum salut ad derat credulitas mutum reddi beDeum as facult solum Nec tur. resera lingua et gratiae os auuirtus i etand proph nedicendi restituitur sed de eo etiam e ac metu getur. Excitati fama facti omnes uicini admiration aduentum ad ue mquaq circu e audier qui um omni percelluntur per sancta o merit noui prophetae corda praeparantur. Vnde s quibu ias uictor rum marty rum orbem ecclesia quae tot beato mtantu huius entat frequ re merue tis caeles regni ingressum modo post dominum etiam natiuitatis diem celebrare consue etudi consu in itate auctor elica euang uit. Quod nullatenus sine m nem uenisse credendum est sed adtentius animo recondendu Ecce ait, s angeli ens quia sicut nato domino pastoribus appar euangelizo uobis gaudiwm magnum quod erit omni populo quia 14 sqq. Aug., serz. 287 (PL SERVITIA OE 3 Matth. xi, 11 ; Luc. vii, 28. 18 Luc. ii, 10- 11. 292 (1319-21)

4 maiori C L 12 sancta ozz. C

10 admiratione] et miratione C 8-9 benedicendi Deum LL fos£ tecondendum recolendum C P CP L 17 attentius

TEMPORE : ELYSABETH IMPLETVM SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO ET LINGVA ET LOQVEBATVR... QVID EST TEMPVS8.. PATRIS EIV8 ZACHARIAM... ILLICO O8 EIVS LECTIONIS EIVSDEM DICENDA PVTAS.. IMPLETVS EST.. REDEMPTIONEM BLEBI SVAE. OMELIA S IN NATALE BANCTI IOHANNIS BABTISTAE. : ELIZABETH IMPLETVM E8T LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE . PLEBIS SVAE. OMELIA TEMPVS.. CONGRATVLABANTVR EI. ET CETERA V8QVE BENEDICTVS. [^] LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI. : ELISABETH IMPLETVM EST LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE XXXIII. OMELIA DOMNI TEMPVS... PEPERIT FILIVM 8VVM... CONGRATVLABANTVR EI. ET RELIQVA. BEDAE IN DIE SANCTI IOHANNIS. P ELISABETH IMPLETVM EST LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE : IN CORDE 8VO... PLEBI SVAE. TEMPYVS... IN DIE OCTAVA... PATRIS SVI ZACHARIAM... ET POSVERVNT EIVSDEM DICENDA LECTIONIS A!XXX VIIIa. HOMELI EXPLICIT LECTIO SANCTI EVANGELII. INCIPIT L IN NATALE 8ANCTI IOHANNIS.

* Haec pericope in systematibus Romano et Romano-Neapolitano pro natiuitate S. Iohannis Baptistae etiam inuenitur. Vide et notam ad homeliam supetiorem.

PL 210

HOMELIA 20

natus est nobis hodie saluator qui est

angelus

25

II, 20

nasciturum

Zachariae

329

Christus dominus, ita etiam

praedicans

Iohannem,

Erit,

inquit, gaudium tibi et exultatio, e multi in natiuitate eius gaudebunt ; erit enim magnus coram domino. Iure utriusque natiuitas festa deuotione celebratur sed in illius tamquam in Christi domini tamquam in saluatoris mundi tamquam in filii Dei omnipotentis tamquam in solis iustitiae natiuitate omni populo gaudium euangelizatur, in hujus tamquam in praecursoris domini in serui Dei eximii in lucernae ardentis et lucentis exortu multi gauisuri esse memorantur. Iste magnus coram

domino esse narratur, de illo propheta testatur quoniam 7nagnus dominus et laudabilis nimis, et magnitudinis eius non est finis. Iste peccatorum consortia declinans ab omni quod inebriare potest abstinebat, ille inter peccatores conuersatus peccati omnis inmunis permansit. Hic adhuc ex utero matris 35 spiritu sancto repletus est, in illo Aabitat omnis blenitudo diwimlatis corporaliter qui dono sui spiritus sedem sibi uteri uirginalis in quo carnem susciperet ipse consecrauit. Iste multos filiorum Israhel ad dominum suo tempore praedicando conuertit, ille multos cotidie de uniuersis per orbem nationi40 bus ad suam fidem et caritatem interius inlustrando conuertere non desistit. Hic in spiritu et uirtute Heliae praecessit ante illum ut plebem eius aqua baptizans ad suscipiendum eum ubi appareret doceret esse perfectam, huic successit ille in spiritu et uirtute Dei patris ut plebem suam spiritu sancto 45 et igne baptizans ad uidendum faciem patris sui donaret esse perfectam. Iohanne nato congratulabantur uicini et cognati genetrici illius quia magnificauit dominus misericordiam suam 30

cum illa, domino autem nato congratulabantur ecclesiae quia

5o

55

uenit tempus miserendi eius spiritus angelici qui sunt uicini eius et cognati ciues uidelicet eiusdem patriae caelestis quam et ipsa expectat qui et hymnum gloriae Deo canendo quid illa perorbem esset actura priores ipsi de caelis ammonebant. Recte igitur natiuitas celebratur illius qui talis potentia magnitudinis dominicis propinquabat operibus. Recte ortus illius sollemnitas colitur cuius tanta est uitae sublimitas ut quicquid illo sublimius est hoc iam hominis naturam transcendere dubium non sit. Siquidem dominus cum maiorem eo neminem in natis mulierum esse dixisset mox subdidit dicens, Qué autem minor est in regno caelorum maior est illo, se ipsum uidelicet insinuans 21 Luc. i, 14-15. 28 Ioh. v, 55. IOI, I4. 58 Matth. xi, 11.

80 Ps. 144, 3.

35 Col. ii, 9.

48 Ps.

add. est L 20 uobis CP LL 21 praedicens P! fos; Iohannem add. et (CEDE 23 pos; lure ad4. igitut CP L 24 sed] siquidem C L 2" post huius a4Z. autem C P L 30 testatur] narrat C 32-33 inebriari C 35 tepletus est spiritu sancto C 42 baptismi C L 45 igni P* L uidendam P 48 congtatulabatut ecclesia C IL 49 peruenit C L miserandi P 61 ipsi expectant CI, — illi C 52 commonebat C, commonebant IL 54-55 sollemniter P 55 illi C 58-59 minor est illo maior est in regno caelorum P1 25

'

B.

PE 2II

330

S. BEDAE

tis regni qui humana natiuitate posterior Iohanne sed caeles Iohannis quod rio myste a esset apice praestantior. Nec uacat crescere dies cum autem i domin cere natiuitas cum dies decres tiae distan tum secre m eteni Huius atur. memor facta inchoat tum uirtu e tudin reuelat ipse Iohannes qui cum prae magni itate infirm prae autem us domin 65 Christus crederetur a turbis tur, carnis a quibusdam non Christus sed esse propheta putare e quipp Creuit Illum oportet, Ànquit, crescere me autem minui. dominus quia per totum orbem fidelibus quod Christus esset qui propheta credebatur innotuit. Decreuit ac minoratus quod non 7o est lohannes quia qui Christus aestimabatur ue iure Ideoq it. apparu Christus ipse sed praeco Christi esset diuinifama cuius t incipi ri minora nato Iohanne lux diurna Iure urus. accept finem erat breui in smus bapti et ra tatis desitu lumintum creme ad etiam nascente domino adbreuiata dies j nis rediit quia ille nimirum apparuit qui lucem suae cognitionis quam prius sola Iudaea et hoc ex parte habebat cunctis gentibus aperiret suae calorem dilectionis in totam mundi

60

MA

latitudinem diffunderet. Notandum autem quod haec eadem

beati Iohannis natiuitas non nullam habet similitudinem aduentus dominici et gratiae quam praedicare ueniebat. Nam et congruum ualde est ut cui omnes prophetae priores et patriarchae uel nascendo uel moriendo uel uiuendo uel praedicando testimonium perhibuerunt hunc multo amplius praecursor suus qui plus quam propheta exstitit non tantum in uita et pasest 85 sione sed in ipsa quoque sua natiuitate designat. Quid enim quod ueteranis parentibus natus est Iohannes nisi quia ilius mox secutura natiuitas signabatur qui spiritalia noui testamenti proferens archana carnalem legis et sacerdotii ueteris obseruantiam iam terminandam esse doceret ? Quod tum est. Quid quod PL 9 o enim antiquatur et senescit prope interi ortus est prae- 212 dotum sacer cet tunc pe uideli princi patre muto cursor domini nisi quia ipso apparente domino lingua iam sacerdotii ueteris magna ex parte a doctrina sensus spiritalis obmutuerat solam litterae custodiam curantibus ac docentibus que in lo9 scribis et legis peritis immo et ipsam litteram pleris eis domiibus quod iuxta mpent cis per suas traditiones corru quod quid Et tur ? proba erare s inprop lio saepiu euange nus in de sterili genetrice nascitur nisi quia lex quae auxilio sacer-

8o

MA

61 sqq. Aug., serz;. 190 (PL XX XVIII, 1007) ; 194 (xo16) ; 287 (1302) ; 295 (1328). 67 Ioh. iii, 30. 95-96 Matth. xv, 3.

CP L 67 inquit oportet 65 pro CP CP L sed oz. 60 Iohannes C 74 ab472 minotate CL qui oz. C 40 est oz. 5 69 Dectescit 5! pos! suae add. uidelicet ** appareret C* incrementum IL breuiata C L 90 os 81 spititali C est oz. P 88 designet P 78 haec oz. P L p pos 97 imptoperati C 92 ipso oz. C Quid a4. est sup. Jis. $9 PL 98 genettice] matre C post quod add. diu P quid add. est sup. Jin. $* CP IL.

HOMELIA

II, 20

33I

dotalis officii spiritalem Deo sobolem gignere iussa est nemi1co nem ad perfectum adduxit quia nimirum suis cultoribus regni caelestis ianuas aperire non potuit ? Sed factus sub lege auctor ipse legis sterilitatis obproprium legi abstulit quia hanc spiritaliter intellegendam monstrauit et supernae beatitudinis gratiam quae in euangelio nunc apertissime lucet in ea iam olim 105 praefiguratam et quasi conceptam fuisse docuit. Et factum. est, inquit, €

die octauo uenerunt

circumcidere

116 Hieron., 7077. (843).

127 Act. iii,

puerum. et uocabant eum nomine patris eius Zachariam. Et vespondens mater eius dixit : Nequaquam sed uocabitur Iohannes. Iohannes interpretatur Dei gratia siue in quo est gratia. Quo 119 nomine et totam euangelicae dispensationis gratiam quam praedicabat et ipsum specialiter dominum per quem eadem gratia mundo donata est. Qui uero natum puerum patris Zachariae nomine magis quam Iohannem uocandum esse decernebant eos profecto figurant qui domino noua gratiae munera 11; declarante cupierunt eum potius consueta sacerdotii ueteris edicta praedicare. Vnde bene Zacharias memoria domini interpretatur quia uidelicet memoriam antiquae obseruationis quae utique a domino data est figurate denuntiat. Contendebant ergo de nomine nati prophetae hi qui conuenerant et 120 Zachariam hunc uocari satagebant, at contra mater uerbis et pater scriptis quia Iohannes magis appellandus esset astruebat. Quia fuere non nulli caelestium sacramentorum minus periti qui in primordiis euangelii coruscantis carnalia adhuc legalis sacerdotii statuta simul obseruanda esse decernerent 12; quos profecto ipsa legis doctrina de suscipienda Christi gratia. quasi Elisabeth de nomine Iohannis uiua uoce confirmat dicendo per legis latorem : Prophetam uobis suscitauit dominus uester de fratribus uestris ; tamquam me ipsum audiatis iuxta omnia, quaecumque locutus fuerit uobis. Ipsum quoque legale 13o Sacerdotium tacitis caerimoniarum suarum typis quasi mutis litterarum figuris Zacharias eidem gratiae nascenti testimonium perhibet quia nihil prorsus in omnibus sacerdotii ueteris obseruationibus actum uel dictum esse credendum est 109 Hieron., zozz. (PL. XXIII, 847).

22.

99subolem P! 100cultoribussuis C — 104apertissima CP 106inoz. CP L octauo die CP IL 4107 eius] sui P 109 domini C 110 euangelicae usque 111 specialiter 247. iz zz fol. S? 111 praedicat P* I, 114 nouae C 115 cuperent C P sacerdotum IL 116 memor C P I, 117 quia] quae C* 121 patet ozz. IL quia] quod P IL appellandus esset magis P astruebant WO 123 euangelii 4sgze 186 uestro oz. P ^ —post primordiis a4Z. ecclesiae nascentis dicerent litteram legis magis esse seruandam. Et Zacharias impletus

est spiritu sancto et dixit : Benedictus Deus Israhel quia uisitauit et fecit redempti-

onem plebi suae 77 zo fo/. P? coruscantes .* 125 profecto] pto cetto C R LL de] ad L suscipiendam IL gratiam I 126-127 dicenda (corr. -ndi) .$ 127 suscitabit C R Deus C R L (dominus add. n marg. C!) 128 audietis 130 suarum oz. C CRUISE mutus L

S. BEDAE

332

ur, expresserit. quod non euangelii gratiam, si recte intellegat nomine Iormato confi et postmodum 155 Quod autem declarato benedicens batur loque et riae Zacha hannis apertum est os a noui grati olos apost per a estat manif quia e Deum patet utiqu refidei iebat oboed testamenti multa etiam turba sacerdotum praeet anda laud tenda confi ad PL lictaque taciturnitate nociua submittebat. Etquidem 213 I40 dicanda sui dona redemptoris sedeuota n accepit : in die circumcisionis Iohannis quando et nome super omnia & , eorum os Factus est timor super omnes wicin Porro temhaec. uerba, omnia tur gaban montana Iudaeae diuul tu glospiri er desup misso ubi onis recti resur icae pore domin nuo conti timor uit innot o 14 5 ria nominis eius per apostolos mund situ uel uicini erant qui m eoru Iuda saluberrimus non solum ad usque m raru exte et sed legis tia scien uel uidelicet loci ana mont um tant Nec fines terrae gentium corda concussit. anaecuncta Iudaeae uerum etiam omnia mundani regni mund ut ret ita cendi trans fama eius tis uirtu na culmi 150 que sapientiae ipsia fidei piend licta ubique cultura uitae prioris ad perci io domin mcisi circu m eteni us sacramenta confluerent. Recte die, o octau haec et quia ert praef inem imag onis cae resurrecti perpehoc est post sabbatum facta est et sicut illa a reatu inmor uitae ctam perfe ista at ita 15 j tuae mortis absoluere soleb nobis in et uit exhib o nostr re aucto in et talis nouitatem sperandam monstrauit. Quod uero inter haec Zacharias ima pletur spiritu sancto ac de redemptore nostro simul et nostr e stirp de multi quia ce mysti icat signif etat redemptione proph ora continue160 sacerdotali qui a confessione Christi diutius runt postmodum per susceptionem fidei illius spiritus sancti uirtute replendi dono prophetiae sublimandi et magisterii pastoralis officio populis essent praeferendi. Quamuis eadem acceptio spiritus et prophetia Zachariae hoc quoque conueer figurare credendum est quia tunc instaret tempus quo ^ nient fidelibus panderetur omnes legalis sacerdotii ritus et caerimonias spiritali intus scientia et propheticis exuberare mysteriis quae mediatoris Dei et hominum hominis lesu Christi uel

168 I Tim. ii, 5. gtatia ozz. IL 137 manifeste I. 135-136 Iobannes $* 134 expressit C! et 139 confitenda] confirmanda C* L 137-138 noui testamenti gratia R. 143 pos? potto add. in C R L 141 Iohannes $* 140 sua L* om. l 147

scientiae

CR IL

exterarum]

haec

terrarum

IL

149

omnia

oz.

L

ipsius] illius C R LL uita priori C R IL 151 pos; cultura add. ac C R.L 158 de oz. R. 159 quia] 155 perfecta C octaua C R 153 ptofert IL 160-161 continuetant C R, continverat IL 169 qui a] quia (q«) L quod R. legales IL 166 omnis C R. 165 quo] quod C 164-165 conuenientet ozz. C

post sacerdotii add. obseruatio et R

caerimoniae .$ R, caerimonia C

HOMELIA II, 20

333

dispensationi temporariae uel aeternae diuinitati testimo17o nium ferrent iuxta quod ipse Iudaeorum duritiam increpans dicit : S2 crederetis Moysi, crederetis forsitan et malu ; de me enim ille scripsit. Quid autem prophetans et benedicens Deum Zacharias dixerit audiamus : Benedictus dominus Deus Israhel quia uisitauit et. fecit. ve175 demplionem plebi suae. In quibus profecto uerbis notandum quia beatus Zacharias quod inchoatum et proxime futurum in spiritu praeuiderat prophetiae more quasi iam factum esset narrabat. Visitauit autem nos apparens in carne dominus quasi longius a se recedentes quos in peccatis positos quae180 rere et iustificare curauit. Visitauit quasi medicus aegrotos qui ut inueteratum superbiae nostrae languorem sanaret nouum nobis suae humilitatis exemplum adhibuit. Fecit redemptionem plebi suae qui nos uenundatos sub peccato et antiqui hostis seruitio addictos dato sui sanguinis pretio libe18; rauit. Vnde bene nos hortatur apostolus dicens : Empti enim estis fretio magno glorificate et bortate Deum 1n corpore uestro. Plebi autem suae dicit non utique quam ueniens plebem suam repperit sed quam uisitando et. redimendo suam fecit. Vultis etenim audire, fratres mei, qualem inuenerit eam qualem red19o diderit ? Finis cantici huius quod ob notitiam simul et prolixitatem sui totum caritati uestrae recensere et explanare lon-

gum duximus aperte denuntiat dicens : Vsitawit nos oriens ex alto inluminave his qui in lenebris et àn wmbra mortis sedent ad dirigendos pedes nostros in uiam pacis. Inuenit ergo nos se195 dentes in tenebris et in umbra mortis, hoc est longa peccatorum et ignorantiae caecitate depressos atque hostis antiqui fraude deceptos obsessosque erroribus. Ipse etenim recte mors et mendacium sicut e contra dominus ueritas uocatur et uita. Attulit autem nobis ueram cognitionis suae lucem exclu200 Sisque errorum tenebris certum nobis iter patriae caelestis aperuit. Direxit gressus operum nostrorum quatenus per uiam ueritatis quam monstrauit incedere atque ad mansionem perpetuae pacis possimus intrare quam promisit. Haec ergo dona, fratres carissimi, supernae bonitatis haec aeternorum 20; bonorum promissa habentes benedicamus et nos dominum in omni tempore quia uisitauit et fecit redemptionem plebi suae. 171 Ioh. v, 46. 205-206 Ps. 25, 2.

185 I Cor. vi, 20.

192 Luc. i, 78-9.

198 Ioh. xiv, 6.

169 dispensatione C* I tempotali C R. IL 169-170 ferrent testimonium C 171 crederitis R forsitan] utique C forsitan credetitis R. 172 Quod R

175 CR 188 197 206

plebis C R IL 17? prophetico CR L.— 185 bene] benigne C R. 187 os? non quam] quia CP 192 diximus .* enim C 203 quam] quod L ergo] plebis C P

178carne] cruceC —— 183 plebis add. quod R. quam] quia C P 198 pos. in oz. C ^ hoc]id C igitur P IL, 208 donotum L

PI 214.

334

210

2I

A

S. BEDAE

Semper laus eius in ore nostro uersetur semper et memoriam eius retineamus et inuicem adnuntiemus uirtutes qu? de tenebris uos uocauit in admirabile lumen suum. Eius continue flagitemus auxilium ut lucem scientiae quam contulit in nobis ipse conseruet et ad perfectum usque diem perducat. Et ut digni simus exaudiri precantes abiciamus ipsi opera tenebrarum et induamus nos arma lucis. Sic etenim subplicantes concite quae desideramus accipimus quia nimirum uerba deuotae orationis adiuuat manus piae operationis. Et quia beati praecursoris hodie natalitia celebramus oportet ut quem salutis

aeternae praeconem suscepimus hunc etiam nostrae orationis

220

adiutorem quaeramus. Ipsum itaque intercedendo rogemus impetrare ut ad eam cui testimonium perhibuit lucem uitam et ueritatem peruenire mereamur lesum Christum Deum et dominum nostrum qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 208 I Pet. ii, 9.

212-213 Rom. xiii, 12.

207-208 eius et memotiam P I, 208 pos? adnuntiemus ad. eius sup. /in. 5 P! post uirtutes add. eius C —.209 nos CPL continuo C 210 in oz. C 211 et] atque PL, diem usque C Et oz. C 912 praedicantes 5* — 213 induamur C . armis P? supplicantes C P IL 214 accipiemus P! deuotae] diuinae P 2150 munus Ll, pos! beati «47. lohannis C ^ 215-216 pos ptaecutsotis ad. domini C 217 suscipimus I 219 eum C P L.

HOMELIA SS.

IOHANNIS

ET

21 PAVLI*

(Matth. xx, 20-23)

Dominus conditor ac redemptor noster uulnera superbiae PL nostrae sanare desiderans et ipse cwm ?n forma Det? esset for- 228 ma hominis accepta AÁwmiliawit semet ipsum factus oboediens usque ad. mortem et nos quoque, si culmen uerae sublimitatis conscendere uolumus, iter humilitatis arripere praemonuit nos, si ueram uidere uitam cupimus, et aduersa quoque saeculi 229 praesentis et ipsam quoque mortem patienter ferre praecepit.

Promisit nobis dona gloriae sed praemisit certamina pugnae ; dixit promittens, Eri snerces uestra multa, et eritis filii altissiIO

mi, sed praedixit iubens, Diligite inimicos uestros et bene facite

et mutuum date nihil inde sperantes. Ygitur praemia pollicetur electis ut et digna praemiis merita praemonstret sic et uitam donat aeternam ut per angustam portam et artam uiam ad Y$

20

hanc perueniendum esse decernat. Vnde ait : Contendite ?nirare ber angustam oriam. Contentione etenim non parua opus est, si quis ad alta uelit ascendere. Nam cum tanto sudore uertices montium subeamus quantum necesse est conari ut conuersationem in caelis habere et in monte sancto domini

de quo canit psalmista mereamur quiescere. Vnde etiam in hodierna sancti euangelii lectione cum filii Zebedaei ab eo 2 Phil. ii, 6-8.

9 Luc. vi, 35.

14 Luc. xiii, 24.

18 Phil. iii, 20

18-19 Ps. 14, 1.

5 praemonet CP IL 6 uidere oz. C ^ cupimus uitam L aduersam P quaeque CL quoque zsque v ipsam oz. P 11 5os; sperantes add. ita 18 Dei C — 20 euangelii 14 decernebat L.— CPL 12 fpos.ctom. CDPL SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE: ACCESSIT AD IESVM... RESPONDENS AVTEM DIXIT.. POTESTIS CALICEM BIBERE..AD DEXTERAM MEAM ET SINISTRAM NON EST MEVM DARE BED QVIBVS PARATVM EST A PATRE MEO. HOMELIA EIVSDEM LECTIONIS DICENDA IN NATALE SANCTI IACOBI APOSTOLI. 8 /////|. IN ILLO TEMPORE : ACCESSIT AD DOMINVM LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IESVM.. PETENS ALIQVID AB EO. ET RELIQVA V8QVE CALICEM QVIDEM...AD DEXTERAM MEAM VEL SINISTRAM... A PATRE MEO. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI. C LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE: ACCEB8SIT AD IESVM... PETENS ALIQVID AB EO VSQVE SEDERE AVTEM AD DEXTERAM VEL SINISTRAM... A PATRE MEO. /2 XXXVI. OMELIA DOMNI BEDAE IN NATALE SANCTI IACOBI FEATRIS IOHANNIS.

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE: ACCESSIT AD IESVM... L PETENS ALIQVID AB EO. ET CETERA. OMELIA DICENDA IN NATALE SANCTI IACOBI.

* Secundum N et Bu hoc capitulum Zu atale sanctorum lobannis et Pauli a. d. VI Kal. Iul. celebrandum legebatur. In plerisque codicibus tamen secundum usum liturgicum postetioris tempotis festo S. Iacobi apostoli a. d. VIII Kal. Aug. celebrando assignatur.

336

S. BEDAE

sedes regni peterent confestim illos ad bibendum calicem suum, hoc est ad imitandum suae passionis agonem reuocat ut meminissent quia caelestium summa. petere nonnisi per abiecta 25

30

et aspera terrestrium deberent. Accessit, inquit, ad eum mater filiorum Zebedaei cum filiis

suis adorans et petens aliquid ab eo. Qui dixit ei : Quid wis ?

Ait illi : Dic ut sedeant hi duo filii mei unus ad dexteram tuam el unus ad sinistram in regno tuo. Nemo autem aestimet matrem haec pro filiis absque illorum consensu ac uoto filiorum petisse sed potius intellegat unanimo omnium eorum consilio

fuisse mino Vnde uentu 35 tum

40

45

5o

55

dispositum ut per matrem quam maxime dilectam donouerant suum illi desiderium discipuli patefacerent. haec referens euangelista Marcus tacito matris interdiscipulorum uero solummodo quorum cordis appeti-

sciebat

facit mentionem.

Ef accedunt

ad

ewm,

inquit,

Iacobus et Iohannes filii Zebedaei dicentes : Magister uolumus ut quodcumque petierimus facias nobis. At ille dixit eis : Quid wultis ut faciam uobis ? Et dixerunt : Da nobis ut unus ad dexteram tuam et alius ad sinistram tuam sedeamus dn gloria tua. Illos ergo tantum accedere ad dominum et eum rogare asserit quorum uoluntatem in rogando potiorem conspicit et quorum hortatu matrem ad rogandum nouit esse commonitam. Credendum est autem quod illa maxime causa uel muliebrem matris affectum uel carnales adhuc discipulorum animos ad haec postulanda concitauerit quia meminissent sermonis domini quem ait, Cum sederit filóus hominis in sede maiestatis suae sedebitis e uos super sedes duodecim iudicantes duodecim tribus Israhel, nossentque se inter discipulos specialius a domino diligi se specialius cum beato Petro conscios saepe factos archanorum quae ignorarent ceteri quod frequens sancti euangelii textus indicat. Hinc est enim quod ipsis quoque quomodo Petro nouum ab illo nomen inponitur ut sicut ille qui prius Simon dicebatur pro fortitudine ac stabilitate fidei inexpugnabilis uocabulum Petri meruit ita et isti Boanerges, hoc est filii tonitrui uocarentur quia uidelicet et uocem patris super dominum clarificatam una cum Petro audirent et plura aliis discipulis mysteriorum secreta cognoscerent quodque ad rem plurimum pertinebat se integro corde domino adhaerere et maxima illum dilectione sentiebant amplecti. Ideoque non 35 Marc. x, 55-7. 43-44 Hieron., in Mattb. (PL XXVI, 52 Marc. iii, 16-17. 55-56 Matth. xvii, 5.

148).

46 Matth.

xix, 28.

sancti P 21 regni sedes C 24 deberent] transcenderent C! 26 orans Ay 29 haec] uel CP L 30 unanimi C 35 inquit ad eum C 41 in togando] interrogando C IL 43 maxima C* 45 concitauerat C sermones P 46 quem] quo CP L hominis add. in zzarg. .$! 53 pro oz. L 53-54 inexpugnabili (corr. -le) L 54 Banatges L B6 5o:s/ dominum add4. in monte CPL clarificatum C PL B? agnoscerent P

HOMELIA II, 2r

337 6o discredebant fieri posse ut circa eum ipsi uicinius in regno sederent praesertim cum uiderent Iohannem pro singulari puritate mentis et corporis in tanto amore habitum ut ]psius in sinu in caena recumberet. Sed quid eis dignitatem sedium quaerentibus ipse cognitor meritorum ac sedium distributor 6 A responderit audiamus. Respondens, inquit, lesus dixit : Nescilis quid elatis. Nesciebant etenim quid peterent qui in regno caelestis patriae quempiam ad sinistram Christi sessurum esse putabant cum in illa discretione nouissimi examinis omnes electi ad 7o dexteram summi regis ac iudicis legantur esse uenturi. Nil quippe sinistrum uita illa nil habet felicitas aeterna reprobum nil pax sempiterna recipit caducum. Sinistra autem Christi cum in bono accipitur praesens sanctae ecclesiae uita intellegitur. Vnde scriptum est : Longitudo dierum in dextera eius, 7; in sinistra illius diuitiae et gloria. Longitudo quippe dierum in dextera eius sapientia uidelicet nostri redemptoris quia in ila supernae habitationis patria electis et angelis et hominibus lux indefectiua

donatur;

in sinistra illius diuitiae et

gloria quia et in huius exilio peregrinationis diuitiis uirtutum 8 o et gloria fidei donec ad aeterna perueniamus reficimu r. De qua uidelicet gloria dicit apostolus : Ef gloriamur in spe gloriae filiorum Dei non solum autem sed et gloriamur in tribulationibus ; de quibus item diuitiis : Quia in omnibus, inquit, divites facti estis in illo in omni uerbo et scientia. Nesciebant quid pete8 IY rent quia autumabant humano arbitrio praeligi posse quibus quisque sedibus in futuro qua retributione donetur et non potius dominum precabantur ut fiduciam et gloriam spei quam habebant usque ad finem firmam bene merendo perducerent scientes quia quicquid boni agerent ipse inaestimabili mercede ?» remuneraret. Et quidem laude digna est pia simplicitas eorum qui fiducia deuotae mentis sedere in regno circa dominum poscebant sed multo dignius laudabitur prudens humilitas eius qui conscientia propriae fragilitatis aiebat : Elegi abiectus esse in. domo Dei magis quam habitare im. tabernaculis pec9 catorum. Nesciebant quid peterent qui sublimitatem praemiorum potius a domino quam operum perfectionem quaerebant. Sed caelestis eos magister quid primo quaerendum esset insiMVÁA^

62-63 Ioh. xiii, 25. 93 Ps. 85, 11.

*4 Prou. iii, 16.

81 Rom. v, 2-5.

83 I Cor. i, 5.

62inoz.P 66inquitzrzs.C — *6eius] est Cooz.P L..— ?9 etog. PL. huius] hoc CIPIT) 80 aeternam P IL 85 quia] qui P pfaecligi C, praelegi P L 86 non add. sup. Jin. $3, om. CP LL 89 instabili C P I, 90 Et zsque eorum] Digna quidem laude est fratres carissimi pia simplicitas filiorum Zebedei a4. ix

zarg. LA 93 conscius C, conscientiae IL blimitate P

94 pos? Dei add. mei

C ^ 965 su-

338

S. BEDAE

um pertingere nuans reuocat ad uiam laboris qua ad braui possent retributionis. sum ? CaliIOO Poteslis, inquit, bibere calicem quem ego bibiturus quae infide- PL onis passi em tudin amari dicit suum 231 cem quippe quisque hulium acerbitate crebro iustis offertur. Nam hanc merito submiliter patienter gaudenter pro Christo suscipit sedere desiillo cum aei Zebed filii ergo Quia limiter regnabit. exemplo sequi 05 derabant ammonet eos primo passionem suam uiQuem ere. appet n culme et ita demum optatae maiestatis olus apost docet m endu sequ bus fideli uendi ordinem cunctis ni mortis dicens : S4 enim conplantati facti sumus similitudi eius, simul et resurrectionis

eramus.

que Dicunt illi : Possumus. Mentem quidem deuotionembant pande o domin citer simpli erat nti praese in suam qualis

110

quandum se calicem eius bibere posse testabantur qui tamen t deban osten er patent odum postm tae infirmitatis adhuc essent m calice m eunde us domin ipse quo re tempo dum. adueniente unt. fugter eo rel?cto II biberet etiam illi cum ceteris eius discipulis Sed non diu metus idem bibendi calicis eorum corda preme ente resurg eo unt fugier o domin o passur qui bat quin potius ant citius redierunt et qui passionis turbine terrente trepidauer accepatque arunt castig pho fulgente resurrectionis eius trium de reliquo pectus ad bibendum do120 ta spiritus gratia firmum mini calicem tenebant quia ad patiendum moriendumque pro e illo iam inuincibiles esse coeperunt impleta eius promission : ur sequit nam ros bibitu esse suum m qua dixit eos calice Ait illis : Calicem quidem meum. bibetis; quodque sequitur, mon est meum dare 125 sedere autem ad dexteram meam el sinistram ad dexteram Sedet meo. patre a. est m paratu uobis sed quibus saluatoris qui in superna beatitudine de praesenti eius uisione laetatur; sedet ad sinistram qui in hac peregrinatione sanctae eius ecclesiae sacerdotali regimine praesidet. Sed intuendum magister, 130 solertius quomodo se petentibus discipulisdicat uerax meo, patre a est m paratu non est meum dare uobis sed quibus VA

cum alibi dixerit ipse, Omnia mihi tradita sunt a patre meo, ideo-

que constet quaecumque pater dederit uel parauerit dona fideli108 Rom. vi, 5.

115 Matth. xxvi, 56.

132 Matth. xi, 27.

103 gauquisquis C! 102 aceruitate PI 100sum oz. $ 99 possint P L, 108 passionis CP L 103-104 po;; sublimiter z4Z. cum illo denterque P CP L — 107 fidelibus oz. I, — 109 pos; sequi suae L.— exempla CP L suae 111 pandebant pos? resurtectionis add. eius PL simul add. etiam C P 116 idem] id est C P LL fugerunt C P IL 115 discipulis eius C domino C 119 5057 quia C L, quod P 118 citius] ocius C P L CP IL 117 fugerunt jos? accepta add. sancti P, add. post castigauerunt C triumpho ag. se C uetus C dicet L 130 dicat discipulis C 124 illi L spiritus C CP LL 133 constat 132 tradita sunt mihi C P IL

HOMELIA II, 21

339 bus haec eadem una cum eo filium parare siue dare. Nam et 1355 rursum dicit de patre dominus : Quaecumque enim ille fecerit, haec et filius simliter facit. Si ergo omnia quaecumque pater fecerit haec et filius similiter facit, quomodo dicit filius, non

14o

14;

15o

1;

est meum dare uobis sed quibus paratum est a patre meo, nisi quia idem filius et Deus et homo est ? Ideoque per euangelium Suum aliquando ex uoce diuinae maiestatis qua aequalis est patri aliquando ex uoce loquitur humanae adsumptionis qua aequalis factus est nobis. In hac autem lectione quia humilitatis formam erat praebiturus hominibus cuncta maxime ex adsumpti hominis natura loquitur. Nam et in principiis ut mater ad eum cum filiis petitura aduenit quaesiuit ab ea quid uellet interrogans quasi homo quasi nescius occultorum quasi ignarus futurorum qui in aeternitate diuinae potentiae omnia nouit ante quam fiant. Et quia illa in precibus humanitatis potius quam diuinitatis memoriam praetulit postulans Sedem filiis a dextris eius et sinistris qui in habitu quidem corporeo dexteram habuit et sinistram sed in diuina maiestate nulla membrorum est conpositione formatus consequenter et ipse tacita inpassibilis deitatis gloria memoriam passionis quam humanitus erat suscepturus in medium protulit atque hanc discipulis imitandam proposuit cum deuotam eorum

sponsionem sua etiam adtestatione confirmasset dicens, caizcem quidem meum. bibetis, congruenter addidit dicens, sedere

autem ad dexteram meam et sinistram non est meum dare uobis sed quibus paratum est a patre meo ; ac si aperte diceret, pas169 Slonem quidem quam secundum carnem subeo uos patiendo estis secuturi, sed non est meum secundum ipsam humanae fragilitatis substantiam donorum caelestium uobis munera dare quae dignis quibusque ad percipienda sunt a patre parata me pariter in diuinitate eadem cum illo parante ac dante 16; quia omnia quaecumque ille fecerit et ipse haec per diuinae unitatem potentiae similiter facio. Quia uero idem filii Zebedaei promptum gerebant animum ad bibendum domini calicem constat eos cum ceteris apostolis dignitatem sedium quam quaerebant accepisse non tamen ea distinctione qua petebant 170 üt unus a dextris illius in regno eius alter sederet a sinistris sed iuxta quod ut supra exposuimus ambo prius ad sinistram eius ad tempus ambo nunc ad dexteram eius sedere perpetuo meruerunt. A sinistris Christi quippe sedebant cum regendis 135 Ioh. v, 19. 135 ille] pater C 138 uobis oz. PL 142 autem] ergo P 148 nouit omnia C fient P quia] quam P IL 150 ad L quidem] quem .$* 152 est oz. C 153 diuinitatis C 161 estis] eritis C — 505; ipsam add. in qua patior CP TL 163 percipiendum C P I sunt oz. I 165 ct ipsa haec] haec per se (zorr. me) C, haecetipse P L; — 166facit.$ iidem P 170 prius

a]jadlL posteriusa]ad L — i171 utom. Christi P L, quidem Christi C

PL

172perpetuee P — 173 quippe

PL 232

S. BEDAE

340 175

180

praesiderent illo in hac uita fidelium populis apostolico iure Dei intra uos est. um nimirum in regno de quo ipse ait : Regn nescit uita iudiSedent a dextris eius nunc in illa quae mortem ipso filio una ilis m sede hanc mque utra ces mundi cum illo rum in eis sepacum patre parante. Neque enim largitio dono arabilis mainsep er semp ae rari potest in quibus unitas natur sums. wnwm pater et Ego : ait qui net eodem filio testante dixeodo quom Neque hoc sine consideratione transeundum ubibit suum em calic aei rit dominus indifferenter filios Zebed ioeffus per et scilic bum Iaco his ex ros cum nouerimus unum

id est Iohannem, in nem sanguinis uitam finisse alium uero, Lucam

yrio per pace ecclesiae quieuisse. Nam de Iacobi mart s ut adfligeret manu rex es Herod aperte monstratur quia misit Iohannis glaem fratr bum Iaco autem t occidi ia quosdam de eccles rem quanica siast dio. De cuius passione etiam historia eccle t, is qui inqui m, quide iam dam dignam memoria refert. Quon etiam motus et scilic bum Iaco m yriu mart ad 190 obtulerat eum iudici t, ambo

185

sunt, inqui ipse confessus est se esse christianum, ducti

195

200

it Iacopariter ad supplicium. Et cum ducerentur in uia. rogau , Pax erans delib mper paru ille At m. sione bum dare sibi remis e plexi tibi, inquit, et osculatus est eum. Et ita ambo simul capit cum quia s fidele riae sunt. Porro de Iohanne narrant histo discu catis conuo sui sus reces sciret superuenisse diem ens prom nta rime expe orum sign a mult per so Ephe pulis in m et Christum descenderit in defossum sepulturae suae locu doà neus extra tam suos s patre ad sit facta oratione positus Quous. alien itur inuen s e carni ption corru a quam s lore morti modo ergo calicem domini bibere dictus est de quo constat quia nequaquam per mortem passionis de corpore exiuit, nisi quia duobus modis idem calix bibitur uno uidelicet cum a persecutore inlata mors patienter suscipitur alio cum mens ad passionem prompta habetur cum uita martyrio digna geritur ? Nam et Iohannes ipse quam sit paratus ad potandum pro domino mortis calicem docuit quando cum ceteris apostolis sicut in actibus eorum legimus carcerem et uerbera gaudente animo tolerabat quando propter uerbum Dei et propter testimonium 186 Act. xii, 1-2. 180 Ioh. x, 30. 175 Luc. xvii, 21. 195 cf. Beda, Jom. I. 9 (64, 137 sqq). 125, 19-24). 40-41. 209 Apoc. i, 9.

189 Rufin. (GCS 9, 209 Act. iv, 5 ; v,518,

183-186 per Lucam aperte monstratur] 180 attestante C pfost inquit add. et L 189 memoriae CP L CP L Lucas aperte testatur 192 dum 191 se add. sup. Jin. post esse 5! 190 eum] eius .5* his L 196 pos! scitet add. sibi C — dies C — 198 descenderet 193 dari L,— CD

179 separare C P

oss

G?D'IE

206 potandum] optandum 203 idem oz. C 209 tolerasse C 208 gaudenti P

201 est add. sup. lin. 5!

207 ut

PL

PL 255

HOMELIA II, 21

34I

210 lesu in Pathmos insulam exilio religatus est quando sicut historia ecclesiastica narrat a Domitiano principe missus est in feruentis olei doleum de quo tamen propitio domino tam sospes et mundus exiit quam fuerat mente et uita castissimus sicut in exilio praestante ipso quo magis humano solatio desti215 tutus esse uidebatur eo ampliore supernorum ciuium meruit frequentia consolari. Vnde ipse quoque ueraciter calicem domini cum fratre Iacobo qui occisus est gladio bibisse intellegitur quia qui tanta pro ueritate sustinuit quam promptus etiam mortem,

si offerretur, exciperet ostendit.

Sed et nos,

220 fratres carissimi, etiamsi nil tale perpetiamur, si non uincula non uerbera non carceres non supplicia corporis alia non ullam hominum persecutionem propter iustitiam toleremus, calicem tamen saluatoris accipere et martyrii palmam obtinere ualemus, si castigare corpus nostrum

et seruituti subicere cura-

225; mus, si in spiritu humilitatis et in anima contrita domino supplicare adsuescimus, si inlatas a proximo contumelias placida mente suscipere satagimus, si et eos qui nos odio habent qui iniurias nobis inferunt diligere his bene facere pro horum uita et sospitate gaudemus exorare, si cum uirtute patientiae 23o bonorum quoque operum fructibus adornari contendimus. Taliter etenim conuersantibus nobis et corpora nostra iuxta apostoli uocem hostiam uiuentem sanctam Deo placentem exhibentibus caelesti dignatione dignabitur ut communi cum eis qui membra sua in mortem pro domino dedere gloria remune255; remur quia sicut mors illorum sic et uita nostra pretiosa fit in conspectu domini disruptisque uinculis carnis et ipsi atria supernae ciuitatis intrare atque inter choros beatorum martyrum uota gratiarum redemptori nostro reddere merebimur qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti per 24o omnia saecula saeculorum. Amen. 210-216 ;f. Beda, Loz. Il. 9 (63, 125 sqq. 2241 Cor. ix, 27. 226 Dan. iii, 39. xii, I.

222 Matth. v, 10 227-228 Matth. v, 44.

IPSnn5 312. 231 Rom.

235 Ps. 115, r15.

210 insula C L telegatus $51 C P 212 dolium C L 213 fuerit C catissimus PL 214 solacio L 215 ampliori C 216-217 domini oz. L 217 Iacobo fratre suo C 218 qui tanta] quanta 5* post promptus add. ipsam AUTE 221. talia CDS nulam C*I ulla P 222 persecutionem hominum C toletamus C 223 salutatis CP L ^ optinete $ ualebimus CPL 228 eorun C P 229 gaudemus] studemus C P 230 fructus c adornare C P 231 enim P 233 donabimur $* C L 234 domino] Christo P 235 pretiosa z:que 236 attia ozz. 5 237 pos! ciuitatis ad. gaudia sup. lin. t 238 merebitur 5 239 5o: sancti add. Deus C P L.

HOMELIA SS. PETRI

22

ET PAVLI*

(Ioh. xxi, 15-19)

IO

15

Virtutem nobis perfectae dilectionis praesens sancti euano qua dogelii lectio commendat. Perfecta etenim dilectiest m autem proximu uirtute tota minum ex toto corde tota anima dilectio harum neutra Et iubemur. diligere ipsos nos tamquam sine altera ualet esse perfecta quia nec Deus uere sine proximo nec sine Deo uere potest proximus amari. Vnde dominus toties interrogato Petro an se diligeret et illo respondente quod eum ipso teste diligeret adiungebat per singula ita concludens, fasce oues meas, siue pasce agnos meos, ac si aperte diceret, haec sola et uera est probatio integri in Deum amoris, si erga. fratres studueris curam solliciti exercere laboris. Nam quicumque fratri opus pietatis quod ualet inpendere neglegit minus iusto se conditorem diligere ostendit cuius mandatum in sustentanda proximi necessitate contemnit. Quae profecto caritas quoniam sine diuinae gratia inspirationis minime potest haberi tacite quodammodo dominus insinuat qui Petrum de illa interrogans Simonem eum Iohannis quod

nusquam alias cognominat. Simon, inquit, Iohannis diligis me flus his ? Vbi quamuis 20

et simpliciter mentio facta terreni parentis eius possit intellegi non tamen ab re est si qui nomine Iohannis domum su3 Marc. xii, 30-31.

2enim C 2-3 Deum CP LL, CPL 15 gratiae data C.P quodammodo] quod amando L marg. 5? 18 numquam P L

4nosmet C — 10 dominum CP LL —14man16 possit C P inspiratione CP L eum ad4. ín Symon C 17 illo C 20 eius oz. C 21 quis $3! PL

SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : DIXIT SIMONI PETRO IESVS.. ET DICIT EI : DOMINE TV QVI OMNIA SCIS TV SCIS QVIA AMO TE. DICIT EI : PASCE... ET DVCET TE QVO NON VIS... CLARIFICATVRV8 ESSET DEVM. HOMELIA EIVSDEM LECTIONIS DICENDA IN NATALE APOSTOLORVM PETRI ET PAVLI. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : DICIT SYMONI PETRO DOMINVS IESVS8.. PASCE AGNOS MEOS. ET CETERA V8QVE HOC AVTEM DIXIT... CLARIFICATVRVS ESSET DEVM. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI. [^ LECTIO SANCTI EVANGELII 8ECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : DICIT SIMONI PETRO IESV8.. QVIA AMO TE. ET RELIQVA. XXXIIII. OMELIA DOMNI BEDAE IN VIGILIA SANCTI PETRI APOSTOLI. P INCIPIT XLI IN NATALE SANCTI PETRI APOSTOLI. LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : DICIT SYMONI PETRO IESVS8... QVIA AMO TE. ET CETERA. L

* Apud N inuenimus 77 nazale sancti Petri ; Bu addit e? Pau/i. In homelia ipsa legimus : cum memoria beati Petri etiam coapostoli eius Pauli bodie natalitia celebramus (347, 179-180). Secundum usum liturgicum Romanum hoc tempore idem capitulum uigilia SS. Petri et Pauli legebatur.

PL 214

PL 215

HOMELIA II, 22

25

30

35

343

pernae generationis mystice indicatum uelit accipere de quo Iohannes apostolus ammonendo testatur :Carissimi diligamus inuicem quoniam caritas ex Deo est, el omnis qui dihgit ex Deo natus est et cognoscit. Deum. Simon namque oboediens, Iohannes dicitur Dei gratia. Et propterea recte primus apostolorum cum de amore suo requiritur Simon Iohannis, id est oboediens Dei gratiae uocatur ut liquido cunctis ostendatur hoc quod maiore prae ceteris oboedientia domini iussis obsequitur quod ardentiore illum caritate amplectitur non humani meriti sed muneris esse diuini. Vnde et apostolus Paulus eadem gratia confortatus aiebat : Quia caritas Dei diffusa est in cordibus nostris ber spiritum sanctum qui datus est nobis. Qui ergo ceteris flagrantius dominum amare probatur filius Iohannis cognominatur quia nimirum uirtus eiusdem amoris nonnisi per gratiam spiritus percipitur. Qui tamen ipse notandum

quam

caute

et circumspecte

testimonium

suo

reddat

amori cum domino sciscitante an se plus aliis diligeret non est ausus respondere, tu scis quia amo te plus his, sed tem40 perata ac simplici uoce, Etiam, inquit, domine tu scis quia amo te. Quod est aperte dicere, scio quidem quia ipse te ut tu melius nosti integro corde diligo ; an uero te alii diligant mihi quidem est ignotum, sed tibi sunt omnia nota. Cuius cautela responsionis nostrae 45 profecto est institutio locutionis simul et cogitationis ut uidelicet eius exemplo discamus minus de nostrae conscientiae puritate praesumere minus temere de fraternae conscientiae occultis iudicare in dubiis maxime rebus et quae qua intentione uel necessitate gerantur inspicere nequimus. Nam de 5o apertis fratrum erratibus non solum potestatem sed et praeceptum iudicandi ut corrigantur habemus dicente domino : Sz peccauerit. frater tuus, increpa, illum, et si paenitentiam egerit, dimátte illi. Ambigua autem eorum gesta et quae in quamlibet partem interpretari possunt diuino potius examini reseruare 25 iubemur. Dicit namque apostolus : Nolite ante tempus iudicare quoad usque ueniat dominus qui et inluminabit abscondita tenebrarum et manifestabit consilia cordium. Siquidem et ipse Petrus idcirco se in hac dominica interrogatione cautius respon23 I Ioh. iv, 7. 51 Luc. xvii, 5.

25-26 Hieron., zoz;. (PL XXIII, 849, 847). 95 I Cor. iv, 5.

382 Rom. v, 5.

22 uellit .$ 24 suo amote P 28 gratiae Dei C, gratia P, gratia Dei L 30 ardentiori C P IL 81 diuini munetis esse I, 84 Deum CP L 37 sui Je teddit CPL 88 amotis L 99-40 temperate C — 42 tu om. C 43 an] quantum .$5, quam CP L estom. CPL incognitum C — 44 nostro L 48 oculis (corr. ocultis). maxime tebus in dubiis C — etog. CI 54 examine P reseruati P IL 53 in] ad Pt quae ozz. P

S. BEDAE

344

dendo cohibebat quia meminit se pridem inminente eius pas60 sione plus sibi constantiae tribuisse quam haberet spondendo uidelicet se esse paratum et in carcerem et in mortem ire cum illo qui necdum erat idoneus instante periculo saltim confiteri quia nosset illum uel quia fuisset aliquando cum illo. Instructus ergo periculo priore cautius loqui cum domino quem melius nosse 65 bene didicerat humanae conscientiae statum quam ipsa se conscientia ullatenus nosse sufficeret. De fraterni quidem cordis occultis nihil prorsus audet definire de sui autem amoris integritate non suimet solius sed et ipsius qui interrogabat domini testimonium pandit etiam inquiens : Domine 10 tu scis quia amo te. O quam felix et pura conscientia quae conditori suo cuius nuda oculis et aperta sunt omnia dicere non metuit, Domine tu scis quia amo ie. Quam casta et sancta anima quae et suam cogitationem domino patere non dubitat et se nil aliud quam ea quae dominus adprobat cogitare si sanctorum corda fialis p» non ignorat. Vnde bene in apocalip aureis conparantur dicente Iohanne : E? habebant singuli cytharas el fialas aureas plenas odoramentorum quae sunt orationes sanclorum. Cytharas quippe aureas habent electi quia omnis eorum sermo omne quod de illorum actibus ad notitiam 8o proximorum fama uulgante personuerit purae dilectionis luce rutilum apparet. Fialas quoque habent aureas quae sunt uasa patula amplitudine diffusa quia corda sua quo uerius solo eiusdem dilectionis sentiunt igne splendescere eo latius haec diuinis gaudent pandere conspectibus. Vbi recte subiungitur, 85 dlenas odoramentorum quae sunt orationes sanctorum. Fialae namque aureae odoramentorum plenitudine redundant cum fulgida caritate iustorum praecordia uirtutum quoque spiritalium opinione proximis innotescunt. Et pulchre ipse qui haec uidebat Iohannes interpretando subdidit, quae sunt ora90 tiones sanctorum. Odoramenta etenim sunt fialarum orationes sanctorum quia quicquid boni operantur aut dicunt qui simplici intentione Deo deseruiunt totum profecto hoc uicem pro eis orationis adimplet quando deuotionem mentis eorum diuinis commendat aspectibus. Neque aliter apostolicum illud zb) praeceptum quo ait, sine intermissione orate, perficere uale61 Luc. xxii, 35.

63 Luc. xxii, 57.

71 Heb. iv, 15.

76 Apoc. v, 8.

98 I Thess. v, 17.

509 qua C

60 respondendo

C

nullatenus P — 7i sunt] nouit

62 saltem PL P I,

66 conscientia

2 et] haec C, ac P

se C

*3 cognitionem

$* C domino ow. P ?4 nihil I. ?5 corda sanctorum C —76-77 citharas P ** plenas om. L 98 habebunt .$ 84 Vbi] Vnde CP 92 inuicem .$* 5 ran As 94 Neque aliter] Specialiter C P IL 95 pos? perficere ad. non

PL 216

HOMELIA

IOO

105

IIO

II15

II, 22

345

mus nisi sic omnes actus sermones cogitatus ipsa etiam silentia nostra ita domino donante dirigamus ut singula haec cum timoris illius respectu temperentur ut cuncta perpetuae nostrae saluti proficua reddantur. Prouida autem pietate dominus tertio Petrum an se diligat interrogat ut ipsa trina confessione uincula quae illum ter negando ligauerunt absoluat, et quoties territus eius passione quod illum nosset negauerat toties eius resurrectione recreatus quod illum toto amat corde testatur. Prouida dispensatione tertio confitenti amorem tertio aeque pascendas suas oues commendat quia decebat ut quoties in pastoris fide titubauerit toties cum renouata fide pastoris membra quoque eius pastoris iubeatur curare. Quod enim hic dicit ei : Pasce oues meas, hoc est utique quod ei ante passionem apertius dixerat : Ego autem rogaui ro te ut non deficiat fides tua, et tu aliquando conuersus confirma fratres tuos. Pascere ergo oues Christi est credentes Christo ne a fide deficiant confirmare et in fide magis magisque proficiant instanter operam dare. Quamuis solertius intuendum quod eadem pastio gregis dominici non uniformi sed multimoda est sollicitudine gerenda. Nam et terrena subsidia necesse est ut subditis rector ne desint diligenter praeuideat et exempla uirtutis simul cum uerbo praedicationis eisdem sollicitus inpendat, et si quos aut spiTitalibus

aut etiam

communibus

commodis

aduersantes

de-

prehenderit horum uiolentiae quantum ualet obsistat, ipsos quoque cum forte errauerint subiectos iuxta psalmistae uocem corripiat iustus in misericordia et increpet neque oleo noxiae consensionis eorum corda demulceat. Et hoc enim ad pii pastoris officium pertinet. Nam qui subditorum errata cor125 rigere et uulnera in eis peccatorum in quantum sufficit curare neglexerit inter pastores ouium Christi qua fronte se adnumerare praesumit ? Sed et hoc pastori est fixo corde tenendum ut eos quibus praeest non quasi suos proprios sed ut domini sui gregem tractare meminerit iuxta illud quod Petro dicitur, 130 si diligis me, fasce oues meas. Meas inquit non tuas. Meas tibi oues commendatas scito et has quasi meas regere, si me per120

fecte amas, recole ut meam

uidelicet in eis gloriam meum do-

minium mea lucra non tua propria quaeras. Sunt enim qui 100 sqq. Aug., /razz. in Iob. (PLU XXXV, 1967).

110 Luc. xxii, 32.

121-122

Ps. 146, 5.

96 sic] si C oz.

PL

98 ut oy.

CPL

99 perspicua

CP TL

101 li-

gauerant D, ligauit I. 102 qua DP, quia L nosse L 103 amet CP TL i04testetur C! T, 108eique.S,atque P 106 iitubauerat $3! C P I, —107 mem-

bra srque pastotis ozz. P eiusdem C L custodire C — 113 5o; et ad4. ut CPL in oz. C 116 ut] ita C 117 exempla] explendae C 119 5o; communibus zdZ. corum C P L — aduersati CP L/ — 122corripiet CL; os? cortipiet 247. me C — 123 consentionis C — 125 5os7. in oz. C — 126 neglexit P inter 45que 192-193 possunt ozz. P 131-132 perfecte me C 132 meum] 24

B.

PL 217

S. BEDAE

346

e uel dominaoues Christi non amore Christi sed suae uel gloria multitudinem um Quor nt. pascu gratia 135 tionis uel quaestus autem 1n dolens apostolus Paulus ait Philippensibus : Sero m enim emine N uos. ad e domino lesu Timotheum cito me mailter sollicitus habeo tam unanimem qui sincera affectione pro uobis i. Vnde Christ Iesu sunt quae non unt quaer sua sit. Omnes enim nnarios merce sed 140 dominus in euangelio tales non pastores quia. fugit us nnari merce nte uenie potius uocat dicens quia lupo autem Veri . ouibus de eum ad et pertin 'non mercennarius est el ac speciale pastoris et cui sincera est cura de ouibus euidens us uitae omnib dis commo indicium est cum quisque non solum Christi grege pro uitam e quoqu ipsam 145 temporalis carere sed ndas pasce uam postq ipse nunc Vnde habet. tu promp ponere in sque nanda guber das suas oues Petro, hoc est plebes docen commisit subsequenter addidit dicens : Amen amen dico tibi cum esses iunior cingebas te et ambula150 bas ubi uolebas ; cum

155

160

175

tuas, et

alius te cinget et duce quo non wis. In extensione etenim manuum positionem membrorum eius qua cruci erat aptandus insinuat in cinctione alterius inpositionem uinculorum quibus a persecutore erat arcendus exprimit in ductu quo nollet ipsam mortis ac passionis acerbitatem indicat quam corporalis eius infirmitas horrebat cuius animi firmitas spiritalis etiam aduersa pro domino laetabatur cuncta sufferre. Nec enim uoluntatem suam sed uoluntatem quaerebat eius qui misit eum Christi. Praemissa igitur dominus ouium suarum pastione subiungit mox eidem primo pastorum etiam passionis suae triumphum,

170

autem. senueris exiendes manus

extendes, inquiens, manus

tuas, et alius te cinget

et ducet quo mon wis, ac si patenter dicat, quanta me caritate diligas hinc liquido probabis cum pro paruulorum meorum uita usque ad mortem certando perueneris et ut illi in corpore possint pariter et mente saluari ipse tormenta corporis omnia quae aduersarium infligere libet forti mentis constantia tolerabis. Quod ipse quoque euangelista subsequenter insinuans ait : Hoc aulem dixit significans qua morle clarificaturus esset Deum. Clarificauit quippe Petrus morte sua Deum quando hoc indicio cunctis quantum Deus esset colendus amandusque monstrauit dum ipse data optione mallet crucis subire tormentum quam a caelestis uerbi praedicatione cessare. Qui notandum quod non solum morte sed et uita sua et passionibus quae mortem praecesserant Deum clarificauit. Clarificauit namque uita Deum qui per omnia quae gessit non suam pro141 Ioh. x, 12-15. 136 Phil. ii, 19-21. XXXV, 1969). 158 Ioh. v, 30.

147 sqq. Aug., Zract. in Iob. (PL.

18* Nec] Non C, 154 artandus C L 151 alius] alter IL! RL — 160 adiungit R — 162 caritate me C — 163 pro oz. I — 166 aduerNeque 175 Deum uita C 172 Qui] Et C tollerabis .$, toleraberis I. satiis R. nostrum .$*

PT 218

HOMELIA II, 22 347 priam sed conditoris sui uoluntatem laudesque quaerebat.

180

Clarificauit et passionibus quem a propositis superni amoris obsequiis nulla persequentium ualuit reuocare pressura. Verum quia cum memoria beati Petri etiam coapostoli eius Pauli hodie natalitia celebramus uideamus, fratres carissimi,

utrum et ipse uel uita uel passionibus uel morte dominum clarificauerit. Clarificauit utique et ipse. Testatur enim Lucas euangelista qui librum actuum apostolorum maxima ex parte agones ipsius et labores pro Christo describendo compleuit, 185 testatur hoc et ipse qui opus scriptorum suorum quod quattuordecim epistolis conclusit solo ut ita dixerim Christi odore respersit. Quicquid enim ibi legeris uel fidei archana reuelat aut bonorum operum fructus ostendit aut caelestis regni gaudia promittit aut quid ipse tribulationum haec praedicans 190 sustinuerit pandit aut quid in tribulatione diuinae consolationis acceperit refert aut generali exhortatione quod omnibus qui fie uolunt uiuere in Christo persecutiones deesse non possunt insinuat. Testatur quantum uita sua Deum clarificauerit cum in uinculis positus et adpropinquans passioni Timotheo I9 wA per epistolam exemplum sui operis proponit dicens : Bonum certamen ceriaui cursum consummauwi fidem seruauit. Monstra-

200

uit qua morte clarificaturus esset Deum cum praemisit, Ego enim iam immolor, et tempus meae resolutionis instat. O quam pretiosa in conspectu domini mors sancti illius qui apertissime nouerat qui libera uoce praedixerat se occidi pro domino non aliud esse quam gratissimam domino mundissimamque hostiam offerri. Clarificauit ergo et Paulus Deum, clarificauerunt et ceteri apostoli quia et ipsi puro corde Christum diligebant ipsi sincera intentione oues Christi curabant. Quod enim Petro

205 dictum est, Pasce oues meas, omnibus

210

utique dictum est. Hoc

PL

namque erant ceteri apostoli quod fuit Petrus, sed primatus 219 Petro datur ut unitas ecclesiae commendetur. Pastores sunt omnes, sed grex unus ostenditur qui ab apostolis omnibus tunc unanima consensione pascebatur et deinceps a successoribus communi cura pascitur quorum plurimi conditorem suum morte omnes autem uita sua clarificare probantur. Non solum maxima illa ecclesiae luminaria sed et reliqua electo-

19210 Tim. ii, 12. — 193 1I Tim. iv, 7. — 197 II Tim. iv, 6. — 199 Ps. 115, 15.

176 laudemque CR L 180 natalia *, natalicia I 181 Deum CRL 188 et hoc C R suorum add. sup. Jin. $t 185-186 duodecim C 186 apostolis (corr. epustolis) .$ 187 uel] aut CR L 189 ipse z4ze 190 quid oz. .$ 190 inter tribulationes C R L, 191 exoratione 5 hominibus.$ 192 qui pie] quippe .$* 194 Thimotheo 196 Monstrabat CPI 197 qualiter CPL pos clarificaturus add. eum C — Deum oz. CL 198 resolutionis meae C P 199 sanctorum CP L 2010 Deo CP L 203 Christum] Deum C 205 dictum est utique C 208 unus oz. C — os? qui add. et P 209210 5o; successoribus «47. eorum P L'— 211 uitam suam P 2123 pos; solum

348

215

220

225

S. BEDAE

rum turba uel uiuendo uel moriendo Deum suo quique tempore clarificat. Quorum uestigia nos quoque, fratres mei, nostro tempore sequi oportet et uitae uidelicet nostrae ordinem ad exempla bonorum dirigendo et in proposita uitae rectitudine ad mortem usque persistendo ut socii conuersationis eorum existentes socii etiam remunerationis mereamur effici. Hoc autem ita perficiemus, si iuxta huius sacratissimae lectionis tenorem et redemptorem nostrum debito affectu conplectimur et erga proximorum salutem fraterna sollicitudine uigilamus ipso opitulante qui haec et nos facere iubet et se facta remunerare pollicetur Iesu Christo domino nostro qui uiuit et regnat cum patre Deus in unitate spiritus sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. conuetsationis 217 conuetsationum C 213 suum P CP L add. autem 219 iusta IL 218 pos! remunerationis ad. corum C usque 918 socii oz;. P Deus oz. P L. 224 Deus cum patre C CP L huius] hunc

HOMELIA IN SANCTI

23

DECOLLATIONE IOHANNIS

BAPTISTAE*

(Matth. xiv, 1-12) Natalem, fratres carissimi, beati Iohannis diem celebrantes

IO

oportet ut non solum constantiam passionis illius pia deuotione recolamus sed eorum a quibus passus est malitiam nobis in arma uertamus salutis. Tunc etenim scripturis sanctis utiliter animum intendimus cum non solas in eis uirtutes ac praemia iustorum uerum etiam uitia uindictamque reproborum ad incitamentum nobis bene agendi proponimus. Hoc siquidem et ipsius domini docemur exemplo qui ut humanae superbiae ceruicem frangat ac sublime nobis humilitatis iugum inponat non suae tantum humilitatis formam quam sequamur insinuat dicens, Discite a me quia mitis sum et humilis corde, sed etiam angelicae superbiae deiectionem quam ca-

PE 227

ueamus ad memoriam nobis reuocat dicens, Videbam satanan

15

20

quasi fulgor de caelo cadentem, quatenus non solum nos suae diuinae bonitatis sed et daemonicae prauitatis exemplo ad obseruantiam summae uirtutis accendat. Audiwit igitur Herodes tetrarcha famam Iesu et ait. pueris suis : Hic est Iohannes Baptista ipse surrexit a mortuis et ideo uirtutes operantur in eo. Qui bene quidem intellexit mortuum posse hominem resuscitari a mortuis ad uitam bene de resur11 Matth. xi, 29.

13 Luc. x, 18.

1 Natalis R. LL 3 post sed add. et CR. Lig 4 505; etenim add. in I, B solum C in eis oz. L ? incitamenta g 13 nobis oz. R 14 fulgur .5! CRL solog 18 dominicae 5*, daemoniacae C R— 1* Audiitg detharcha add. sup. Jin. $1 19 quidem oz. g 20 hominem posse C fesuscitare SER a moftuis oz. CR Lg

BEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : AVDIVIT HERODES TETHARCHA... IN MEDIO ET PLACVIT... PROPTER IVRAMENTVM... ET DATVM EST PVELLAE. PVELLA AVTEM ATTVLIT MATRI SVAE... TVLERVNT CORPVS EIVS... NVNTIAVERVNT IESV. HOMELIA EIVSDEM LECTIONIS DICENDA IN NATALE SANCTI IOHANNIS BAPTISTAE. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATTHEVM. IN ILLO TEMPORE:AVDIVIT HERODES TETRARCHA FAMAM DOMINI IESV... OPERANTVR IN EO. ET RELIQVA V8QVE ET ACCEDENTES DISCIPVLI.. NVNTIAVERVNT IESV. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI. € SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : AVDIVIT HERODES8 TETRARCHA... OPERANTVR IN EO. ET RELIQVA. OMELIA BEDAE PRESBITERI DICENDA IN DECOLLATIONE[JSANCTI IOHANNIS BAPTIBSTAE. R LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM MATHEVM. IN ILLO TEMPORE : AVDIVIT HERODES TETRARCHA... OPERANTVR IN EO. ET RELIQVA. HOMELIA DICENDA IN NATALE SANCTIIOHANNIS. L

* Et usus liturgicus Neapolitanus et Gallicanus hoc capitulum pto festo decollationis seu passionis S. Iohannis Baptistae includit.

PL 238

350

S. BEDAE

rectionis gloria sensit qui iustos post resurrectionem maioris

potentiae quam mortalis fragilitas capit futuros esse perspexit sed misere disipuit qui quod de homine puro sponte credere potuit hoc de Deo homine credere tot miraculis adtestantibus tantis praedicatorum praeconiis consonantibus

2j

nulla ratione consensit. Quare hoc, fratres carissimi, nisi ut

35

40

4

VA

$0

5A

nos aperte intellegamus non incredibile resurrectionis miraculum sed prauorum animos a credendi gratia peccatis obstantibus esse praepeditos maioresque illi gratias referamus qui nostris cordibus ablato erroris uelamine lucem ueritatis aperire dignatus est. Herodes enim tenuit Iohannem et alligauit eum et posuit eum in carcerem. jropler. Herodiadem. uxorem. fratris sui. Dicebat enim illi Iohannes : Non licet tibi habere eam. Impletum uidemus in Iohanne quod de illo angelus Zachariae prius quam nasceretur praedixit quia praecedit ante dominum in spiritu et uirtute Heliae. Ambo namque continenter uiuentes ambo habitu inculti ambo in solitudine degentes ambo praecones ueritatis ambo regis et reginae persecutionem propter iustitiam perpessi sunt, ille Ahab et Iezabel iste Herodis et Herodiadis, ille ne ab impiis occideretur igneo curru est raptus in caelum iste ne ab impiis uinceretur perfecto martyrio certamine spiritu caelestia regna petiuit angelorum utique subuectus auxilio de quibus scriptum est : Currus De? decem milibus multiblex «ilia laetantium, dominus in ihs; et iterum : Qui facit angelos suos spiritus et ministros suos ignem urentem. Sed quaerit forte aliquis qui sit iste Herodes quiue frater eius quae etiam Herodias de quibus sermo est. Herodes iste qui et Iohannem decollauit et in passione redemptoris nostri Pilato assensum praebuit filius est Herodis illius sub quo dominus natus est. Qui cum post natiuitate dominicam pauco tempore regnaret sicut euangelica testatur historia Archelaus eius filius successit in regnum ; qui cum uix decem annis potiretur accusantibus insolentiam eius Iudaeis pulsus est regno ab Augusto ac perpetuo damnatus exilio. Deinde 36 Luc. i, 17. 37 sqq. Hieron., in Mab. (PL XXVI, 100). 40 III Reg. xix. 41 IV Reg. ii, 11. 44 Ps. 67, 18. 46 Ps. 103, 4. 49-50 Luc. xxiii, 7 sqq. 51 Matth. ii, r. 54-55 Ioseph., a£. XVII, 13. 21 sentiit R, sentit LL 23 dispuit .$*, desipuit CR Lg 24 prius credere] credidit C R. L potuit zque credere add. in iz fol. $1, oz. C IL potuit ozz. R. pos! Deo add. et R. 26 post ratione add. de Christo credere C 28 ad CRL graiam CR L — 32 post. eum oz. CR Lg — 36 praedixit] ait CR L praecedetret 5$! C g, praecedet R. I. dominum] illum R 38 incultui R, incultu L 40 Achab C Rg — Zezabel$, Gezabel L 42 mattytii $* C R L £4 44 decim $ 45 milibus] milia C R Lg — 47 fortasse .5! quis C R 48 Herodiadis C, Herodiades R. 50 est] fuit R. 51 natus est dominus LL 52 regnasset R. euangelii C R. $3ei LL G quo C R. g, quod L 54 potitetur annis I. eius insolentiam R. 55est]e R post damnatus add. est R.

HOMELIA II, 23

351

Augustus ut regni Iudaici minueret potentiam diuisa in quatuor partes prouincia quattuor fratres Archelai eidem regendae praefecit qui singuli a principatu quartae partis Graeco

sermone tetrarchae uocati sunt. E, quibus Philippus Herodia-

dem filiam Arethae regis Arabum accepit uxorem quam idem Aretha postmodum ablatam ab eo dedit Herodi eo quod ipse maioris potestatis esset et famae factumque est adulterium publicum. Sicut perfidis causa pereundi ita fidelissimo praeconi nostrae redemptionis materia triumphandi. qui prohi65 bendo regis iniusti scelera morte quidem iniusta meruit plecti sed post mortis gustum a rege iustitiae cui testimonium perhibebat iustam uitae perennis coronam accepit. Dicebat autem illi Iohannes : Non licet tibi habere eam. Et uolens, inquit, zllum occidere timuit bopulum quia. sicut Non populus tantum sed ipse etiam 79 jrophetam ewm habebant. Herodes Iohannem sicut prophetam habebat teste euangelista Marco qui dicit : Herodes enim metuebat Iohannem sciens ewm uirum iustum el sanctum el custodiebat eum ; et audito eo multa faciebat et libenter eum audiebat. Sed uicit amor mulieris eum-

6o

75

que in illum quem sanctum esse nouerat et iustum manus mit-

tere coegit. Qui quoniam noluit cohibere luxuriam ad homicidae reatum prolapsus est minusque illi peccatum maioris erat causa peccati cui districto Dei iudicio contigit ut propter appetitum adulterae quam detestandam sciebat sanguinem funderet prophetae quem Deo acceptum esse cognouerat. Haec

namque est illa diuini dispensatio examinis de qua dicitur : Qui nocet noceat adhuc et qui in sordibus est sordescat adhuc. At contra quod sequitur, e£ sanctus sanctificetur adhuc, ad beati

8

V^

9o

Iohannis personam conuenienter aptatur qui sanctus exsistens sanctificabatur adhuc dum per officium euangelizandi ad martyrii palmam peruenit. Die autem natalis Herodis saltauit filia Herodiadis in medio el placuit Herodi. Vnde cum iuramento pollicitus est e? dare quodcumque petisset ab eo. Tria pariter impiorum scelera audimus celebrationem natalis infaustam saltationem puellae lasciuam iuramentum regis temerarium quibus singulis oportet nos ne talia geramus instrui. Non enim festis diem nostri 59 sqq. cf. Ioseph., az/. XVIII, 5.

72 Marc. vi, 20.

82 Apoc. xxii, 11.

56 ut ad4. sup. Jin. 5? minuetit .$* 5*1 prouincia partes I 541-58 regendo L 58 singulari R ad principatum LL 59 tetrahrchi .$ sunt uocati C sunt tetrarchae uocati R g, sunt thetharce uocati IL 62 esset potestatis CRLg 6€3fposcausaadd.est C — postita add. et CR L 64 redemptoris R 65 iniusti] iniuste R. 67 autem] ergo CR Lg 70 etiam ipse R ipse oz. L 45 in illum o». R.— "6 cogebat C luxoriam $* 76-77 omicidae (corr. homicidi) $, homicidii C Rg — ?7 minus R — 77-78 illi erat peccatum maioris causa C — v8 iudicio Dei C — 80 nouerat R.— 82 est oz. R 85-86 peruenit ad martyrii palmam C ^ 89 postulasset C R Lg — impe//orum* 92 nos add. sup. lin. 5* oz. L 91-92 nos opottet C 89-90 audiuimus 5$! C g ne talia] natalia $* — festi R L

PL 239

S. BEDAE

352

natalis in memoriam reuocare non ullum tempus inlecebris indulgere carnalibus sed diem potius exitus nostri debemus lao5 crimis et precibus et crebris praeuenire ieiuniis. Hinc etenim uir sapiens ammonet dicens : I» omnibus operibus tuis memovare nouissima tua et in aeternum non peccabis. Sed nec membra nostra quae iam domino consecrata sunt lusibus atque ineptis dare motibus decet. Dicit namque apostolus : Nesc?tis quoniam roo corpora uestra membra Christi sunt ? Tollens ergo membra Chrisi faciam membra inerelricis ? Absit. Vnde et alibi obsecrat

105

110

11;

120

per misericordiam Dei ut exhibeamus corpora nostra hostiam uiuentem sanctam Deo placentem. Quantum uero temeritatem iurandi uitare debeamus et ipse in euangelio dominus et Iacobus in epistola sua docet dicens : Ante omnia autem, fratres mei, nolite jurare neque per caelum neque per terram neque aliud quodcumque juramentum. Sit autem. sermo uester est est non non ut non sub iudicio decidatis. Ilo uidelicet iudicio sub quo decidit Herodes ut uel periurare uel ob periurium cauendum aliud necesse haberet patrare flagitium. At si aliquid forte incautius nos iurasse contigerit quod obseruatum scilicet peiorem uergat in exitum libere illud consilio salubriore mutandum nouerimus ac magis instante necessitate peierandum nobis quam pro uitando periurio in aliud crimen grauius esse diuertendum. Et denique iurauit Dauid per dominum occidere Nabal uirum stultum et impium atque omnia quae ad illum pertinerent demoliri sed ad primam intercessionem Abigail feminae prudentis mox remisit minas reuocauit ensem in uaginam neque aliquid culpae se tali peiurio contraxisse doluit. Iurauit Herodes dare saltatrici quodcumque postulasset ab eo et ne peiurus diceretur a conuiuis ipsum conuiuium sanguine polluit dum prophetae mortem saltationis fecit praemium. Non solum autem in iurando sed in omni quod agimus haec

est moderatio

solertius

obseruanda

ut, si talem

forte

:2; lapsum uersuti hostis inciderimus insidiis ex quo sine ali96 Eccli. vii, 40. 99 I Cor. vi, 15. 102 Rom. xii, 1. serz. 508 (PL XXXVIII, 1408-9). 104 Matth. v, 34-7. 115 I Reg. xxv.

103 sqq. Aug., 105 Iac. v, 12.

93 nullum L 95 prius et om. g posterius et add. sup. lin. 9, om. R. L, ac g 97 tua add. sup. lin. 5* 98 pos iam add. a R. 99 quoniam] quia C 100 sunt Christi C 109 peierare R, peieraret I. ob add. sup. lin. S9, oz. R L. 109110 cauendo R. 110 At] Ad (corr. Aut) L 110-111 forte nos incautius C R. Jixfu 112 salubriori C R. IL, 113 periurandum C 114 pro uitando] profitendum .$!, prophetando L, euitando C periurium perpetrando R peiurio Z 115 Et nof. del.$, om. CIL g 117 pertinent C 119 aliquod .$* periutio J* CR L 121 pertiurus $!' CRI 122 praemium fecit g— 123 autem om.g postsed add. et R. g omne 5* R L, omnibus C quae C 124 hoc L moderatio sollertius est C

PL 240

HOMELIA II, 23

353

quo peccati contagio surgere non possimus, illum potius dendi aditum petamus in quo minus periculi nos perpes euasuros esse cernamus iuxta exempla eorum qui hostilibus clausi muris dum euadere desiderant sed portarum omnium accessum

130 Sibi interdictum considerant ibi necesse est desiliendum locum

eligant ubi muro existente breuiore minimum pericul i cadentes incurrant. Sequitur : At illa raemonita

a matre

sua, Da

mihi, inquit, hic

disco caput Iohannis Baptistae ; et contristatus est vex. Tristit in ia 15; regis non absolutio est sed confessio sceleri s. Haec etenim est superni iustitia iudicii ut plerumque reprobi et cognoscant se et fateantur errasse certamque erroris sui paenitudinem gerant nec tamen ab errando quiescant quatenus eadem confes sione ac paenitentia contra se ipsi testimonium dent quia non nescii 14» delinquunt dum a peccato quod culpant cohibere detrec tant eoque iustius pereant quo foueam perditionis quam praeui dere ualuerunt declinare neglexerunt. Talis quippe est tristit ia Herodis qualis paenitentia Pharaonis et Iudae quoru m quisque facinora sua postquam accusante conscientia inuitus 145 prodidit uecors augmentauit. Itaque Herodes caput Iohann is petitus tristitiam quidem praetendebat in uultu qua se ipse damnaret ostendendo cunctis liquido quia insontem nouera t et sanctum quem erat neci daturus. Verum si diligentius cor nefandum inspicimus, laetabatur occulte quod ea petebatur

15o quae et antea facere, si excusabiliter posset, disponebat. Qui

Si caput Herodiadis peteretur, nulli dubium quin illud dare ueraciter tristis abnueret. Propter iuramentum. autem. et eos. qui pariter. Tecumbebant ?ussit dari misitque et decollauit Iohannem in carcere, et adlatum 155 est caput eius ?n disco. Indignum quidem natali suo rex spectaculum praebuit qui conuocatis ad epulas principibus tribunis ac ducibus gentis spectandum in disco caput occisi protulit. Indigni aeque conuiuae an potius inuitatore suo condigni e quibus nullus inuentus est qui hominem inter festa discumben160 tium puniri qui ab adulteris iustum qui iudicem a reis capite 145-146 sqq. Hieron., z Mattb. (PL. XXVI, IOI).

126-127 aditum euadendi C 128 cernimus $!2 ^ fos7 cetnamus ad4. et C RUE 130 sibi] siue I. interdici C, dictum L* os; interdictum ad. hoc L desiliendi $5* C R I g 131-132 cadentis I 133 hic oz. CR L 135 ablutio R I, g 135-136 superni iustitia est C 136 agnoscant CR Lg 138 errote C 140 delinquant .5* detrectent R, detractant .$* I, 141 eo R 142 neglexerant g 143 paenitentia oz. R. 145 prodit .$* prodidit inuitus C 146 qua] quia R L 147 liquido cunctis C 151 illud] nil uelit C, nil R, qui nil uellet I, 155 expectaculum C R g 157 expectandum G9RCEÉE 158 Indigni aeque] Indigneque $*, Indignique C inuitatori $! 160 2oszeriss qui] quidem C R LL a reis ozz. C

S. BEDAE

354

maestitiae plecti uetaret praesertim cum rex adsumpta specie m quod tunu opor que esset tur coactum se hoc facere protestare et, si deber ari reuoc e sceler sso promi a um hortatu conuiuanti immo nt, scere non illum haec de industria praestruisse cogno m digna Sed ret. inreti amor 165 ipsos quoque par eiusdem sceleris urpraec s beatu minis certa sui tem supernis aspectibus uirtu ostendit qui sor dominicae natiuitatis praedicationis et mortis passus est, nta torme ut scriptura ait : E£ sí coram hominibus s merito natali diem Cuius est. spes illius ?nmortalitate plena nobis one passi ia propr ipse quem imus 170 festa celebritate repet auit decor e fulgor sollemnem reddidit quem roseo sanguinis sui qui amur uener o gaudi ali spirit merito memoriam illius cum culo signa rii marty buit perhi o domin pro testimonium quod s Iohannes conclusit. Neque enim dubitandum est quia beatu carcerem monio testi at urreb quem praec 175 pro redemptoris nostri non est cui t posui am anim et ipso et uincula sustinuit pro reatem uerit ut sed et negar tum Chris ut e cutor perse a dictum tus Chris enim Quia uit. ticeret ;et tamen pro Christo occub pro ipse ait, Ego sum ueritas, ideo utique pro Christo quia bapti ro icatu praed turo nasci cui et fudit inem 180 ueritate sangu monium zaturo prius nascendo praedicando ac baptizando testi it. signau ndo patie ipse prior rum perhibebat hunc etiam passu certa mmari consu e ordin o diuers ones passi tamen Quorum supernae prouisionis dispensatione gestum est ut uidelicet reo demptor noster extra portam ciuitatis cuncto adstante popul doin tis collec eius uero ursor praec m cruce in ur subleuaret mum conuiuii magistratibus atque optimatibus plebis misso tantum spiculatore in abscondito carceris capite truncaretur. Et quidem congruum uidebatur ut mysterium dominicae cruidem Iohan190 cis crucifixus praefiguraret Iohannes ; sed quia t cresceoporte , J//wm aiebat bens nes testimonium domino perhi re me autem minui, hoc est illum quem prophetam

195

PL 241

esse ma-

gnum miramini Christum dominum ac Deum uerum oportet intellegi me autem quem Christum esse arbitramini non Christum sed esse prophetam Christi patebit et disparem utrius-

168 Sap. iii, 4.

179 Ioh. xiv, 6.

191 Ioh. iii, 30.

164 haec oz. C 162 hoc add. sup. lin. S$* mesticiae .$ 173 quod add. sup. lin. 5, digna C Sed] Si C 1772 176-177 dictum non est C ptohibuit .5* enim oz. L 178 Quae $* sup. lin. $3 —— posterius ut om. CR L ut 184 uisionis 5* 183 consummate C, consumate IL signatur C 190 crucifixus] decollatus z!* 188 abdito z 188 adsistente g CR 194 esse uerum Deum R 193 mitramine R isdem C R, hisdem LL et] is ras. 5, ut R, oz. g 195 patebat C, oportebat R. Christum L

161 163 om. add. 182 om.

spetiae j

eiusdem] euidens .$* pro oz. R.g C

HOMELIA II, 23 355 que qualitatem dispar modus passionis insinuat non in carnificum potestate constitutus sed caelesti ratione prouisu s. Quia enim iterum dicit idem Iohannes : Qui est de terra de terra. et de terra loquitur, qui autem de caelo uenit swber omnes est est, 20 o praefatam minorationem eius qui de terra est decollatio illa in carcere et in obscuro patrata capitis ablatio designa t. Porro crementum eius qui de caelo uenit et Super omnes est illa in cruce exaltatio quae sub diuo et omni spectante populo facta est aperte denuntiat. Exaltatus quippe in cruce caput 20 erectum ad caelos tenuit manus supra terras ad aquilonem tendit et austrum ut caeli se esse dominum et universam teterTam omnesque potestates aerias suae ditioni subditas ipso etiam corporis situ figuraret. Infima crucis ipsius terrae abdita penetrabant ut inferorum regnum in passione illius transfixum 210 ac destructum esse signaretur. Regem hunc esse credentium scripto in cruce titulo adstantes Hebraei Graeci et Roman i legebant ut uidelicet eius imperium appareret per omnes gentes esse dilatandum. Quae apostolus cuncta breuiter una sententia conplectitur dicens : Factus est autem oboediens usque 215 ad mortem mortem autem crucis ; Propter quod. et Deus exaltawit illum et donauit illi nomen quod est super omne nomen ut in nomüne lesu omne genu flectatur. caelestium. terrestrium et inferorum et omnis lingua confiteatur quia dominus Iesus ChriSíus in gloria est Det patris. Decollato autem Iohanne et 220 oblato capite eius in disco sequitu r : Et datum. est puellae, et. detulit matri suae. Et accedentes discipuli eius tulerunt corpus et sepulierunt illud. Et hoc ad minorationem praecursoris domini pertinet quod corpus eius sepulturae absque capite datur. N amque ut in ecclesiasticis 225 inuenimus historiis corpus eius in ciuitate Samariae quae nunc Sabaste uocatur caput autem in Hierosolimis humatum est ; decollatus uero est in castello quodam Arabiae quod Macheronta nominant. In quibus uidelicet historiis hoc quoque reperimus quod caput eius sanctissimum longo post decollatio230 nem tempore ab ipso reuelatum sit duobus monchis orienta libus qui orationis gratia uenerant Hierosolimam atque inde VA

198 Ioh. iii, 51.

211 Luc. xxiii, 58 ; Ioh. xix, 20.

Rufin. (GC 9, 1035, 20-1034, 1).

214 Phil.ii,8-1:.

223-228 Rufin. (79, 16-17).

— 225-226

196 insinuaret R— 198-199 de terra est et oz. I, — 199autem om. R.— 201 oblatio R 202 incrementum .$! 203 illius C, illi R expectante CR. IL 205 ad caelos erectum C erectorum IL super CR IL 206 pos; prius et add. ad Sup. Jin. 5t post ut add. et g se oz. LL 207 aereas C R IL 208 abdita terrae C — 209 5os/ penetrabant 244. uidelicet C —in oz. C R LL £ 910credendum R 213 cuncta oz. C 215-216 illum exaltauit C L g 218 infernorum CR Lg et omnis lingua confiteatur oz. R.— 219 Decollatio IL Jost autem add. beato C — Iohannis L 220 ablato R. IL caput R 221 tulit SHOES 222 post corpus add. eius R. I, 223 qui (zorr. quia) .$ 224 Nam L 223 Samaria g 326 Sebaste C R Lig — fos; autem add. eius L, 224 est ueto CRUS 227-228 Maceronta C L, Macherunta $* 231 gratia] causa R.

PL 242

S. BEDAE

356

o fidelium sit in Emissam Foenicis ciuitatem perlatum debit procedente re tempo eius ossa honore frequentatum. At uero andriam Alex mox ac lata trans am de Samaria Hierosolim honore est s ecclesia quae nominis ipsiu 235 missa nunc ibidem in actum at const a denti consecrata seruantur. Quod diuina proui iis reliqu ris marty beati tatis depor ut scilicet per plura loca doctri riam memo per sque plure t fieren signa plura uirtutum icapraed quem nae et uitae illius ad fidem ac dilectionem eius dum est et atten240 bat confluerent. Inter haec sane consideran otens Deus omnip odo quom ndum enda tius memoriae comm regnumque uitam ad quos os famul suos e tosqu dilec s electo orum paprau uita hac in m praedestinauit aeternum in tantu iumque mort arum poen tantis ac tot ri titur persecutione conte um uiror m ctoru perfe ectis persp nus quate mi consu 245 generibus t gerin conti sa aduer forte passionibus minus de his quae nobis cum imare exist ium gaud omne mus doleamus ac potius disca quia in temptationes uarias inciderimus memoria retinentes filum . omnem autem. quem. diligit dominus castigat flagellat constat quia. zn 250 quem. recipit. Nam etsi principalis sententia dicere audeat um nostr tamen quis , omnes dimus multis offen u beatum Iohannem in actu uel dicto uel habit uel uictu peccasse cuius austeritatem indumenti cuius parsimoniam alimenti euangelica laudat historia cuius omne quod loquitur 255

260

265

aut ueritati testimonium reddit aut eos qui contradicunt redarguit cuius opera iustitiae etiam qui non amabant uenerationi habebant ? Quis in eius praecordiis peccato poterat esse PL locus quem et ante natiuitatem spiritus sancti consecrauit 245 aduentus quando saltim humanae conuersationis intuitu ualuit a uirtutis uia uel ad modicum deflecti qui totam ab ineunte pueritia uitam solitarius peregit ? Et tamen talis ac tantus uir praesentis uitae terminum post longam uinculorum adflictionem sanguinis effusione suscepit. Ille qui libertatem supernae pacis euangelizabat ab impiis in uincula conicitur clauditur obscuritate carceris qui uenit testimonium perhibere de lumine quique ab ipsa luce quae Christus est lucerna ardens et lucens appellari meruit quo in natis mulierum 247 lac. 1, 2. 261 Luc. i, 80.

249 Heb. xii, 6. 265 Ioh. i, 7.

253 Matth. iii, 4. 250-251 Iac. iii, 2. 26? Luc. vii, 28. 266 Ioh. v, 35.

Fenice $* R. I, in Emissam] demissam C* IL 232 Edissam .$?, Edessam C! 234 Alexan232-233 honore sit C Foenicae C, Feniceae g — ciuitatem ozz. R.—

dria R LL

243 post tantum add. ut R.

244 persecutionem IL

246 forte

251 audeat] 250 principali C 244 existimari R. contingerit C om. C 254 laudat] narrat R. 253 parsimonia C 252 dictu RL ualeat R 258 quae 2 poterit C IL CR. LL 204 peccati 256-25? ueneratione C L

289 saltem CL 261 pueritiae C IL

260-261 5o; ineunte add. aetate CL 260 flecti C* 264 uinculis constringitur C 263 effusionem 5* R L

HOMELIA II, 23

357

maior nemo est ad petitionem mulierum turpissimarum capite plectitur et ipse proprio cruore baptizatur cui redempto27» rem mundi baptizare cui uocem patris super illum audire cui spiritus sancti gratiam in eum descendentis uidere donatum est. Sed non erat graue immo leue ac desiderabile erat

talibus tormenta pro ueritate temporalia perpeti quae perpetuis nouerant remuneranda gaudiis. Optabile mortem 27; habebant quae naturae necessitate ineuitabilis inminebat confesso Christi nomine cum palma uitae perennis excipere. Vnde bene dicit apostolus : Quia wobis datum est a Christo non solum, ut in eum credatis sed. etiam ut ro illo patiamini. Qui ideo donum esse dicit Christi ut pro illo patiantur electi 28o quia sicut item dicit : Non swnt condignae bassiones huius temporis ad superuenturam gloriam quae reuelabitur in. nobis. Cum ergo tam eximios regni caelestis heredes tanta in huius exilio mortalitatis pati uiderimus quid nobis inter haec, fratres carissimi, restat agendum misi ut tanto magis humi28; liemur in conspectu pii conditoris et redemptoris nostri quantum nos patenter animaduertimus eos nec uitae imitatione sequi posse nec mortis ? Itaque iuxta uocem primi pastoris humiliemur sub potenti manu Dei ut nos exaltet in tempore uisitationis humiliemur cum Iohanne ieiunemus et obsecratio-

290 nes faciamus assiduas exultemus minui coram hominibus exer-

ceamur et deficiat paulisper spiritus noster noster utique, id est carnalis et superbus qui solebat inflari ut bonae actionis profectibus ante illum crescere et cum illo exaltari ualeamus qui de caelo ad terras uenire dignatus est ut nos qui de terra 295 sumus subleuaret ad caelos Iesus Christus dominus noster qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. 2*0 Matth. iii, 135-17. 289 Luc. v, 53. 6.

277 Phil. i, 29.

280 Rom. viii, 18.

288 I Pet. v,

268 nemo maior CR L 252 prius erat] erit C — posterius etat oz. C — 993 ta274-295 habebant mortem C L, habe2174 nouetat $* R libus] tali viro R bat mortem R g 23? donatum CR Lg 249 Qui asque electi ozz. C patiamini L 283 mortalitatis exilio C I 285-286 quanto CR Lg 287 iusta

L 290-291 exerceamus R. L, -$, prouectibus R exaltare R

pos/exerceamus add. nos R 296 Deus oz. L.

293 perfectibus

HOMELIA IN DEDICATIONE

24 ECCLESIAE*

(Ioh. x, 22-30)

Audiuimus

ex lectione euangelica, fratres carissimi, quia

facta sunt encenia in Hierosolimis. Encenia autem uocabantur

IO

sollemnia dedicationis templi quae populus Dei ex antiqua patrum traditione per ànnos singulos celebrare consueuerat. Quorum uestigia nos hodie iuxta morem christiani orbis sequentes annuam dedicationis ecclesiae nostrae diem diuinis laudibus PL et uigiliis studuimus agere sollemnem. Et hanc nobis festi- 244. reetiam quo oportet celebrare e uitatem eo maiore deuotion demptori nostro gratissimam esse cognouimus adeo ut in illa ipse templum ingredi et sermonem facere ad populum ac diuinitatis suae sacramenta pandere dignatus sit. Facía sunt, inquit, encenia in Hierosolimis, et hiemps erat, et ambulabat Iesus

15

20

245

in templo in borlicu Salomonis. Si ergo ambulare uoluit in templo in quo caro et sanguis brutorum animalium offerebatur, multo magis nostram orationis domum ubi carnis ipsius ac sanguinis sacramenta celebrantur uisitare gaudebit. Si perambulare non despexit porticum in qua rex quondam mortalis ac terrenus quamuis potentissimus ac sapientissimus ad orandum stare solebat, quanto magis penetralia cordium nostrorum inuisere atque inlustrare desiderat, si tamen ea porticum esse Salomonis, hoc est si ea timorem suum quod 2-3 Aug., /ract. in Iob. (PL XXXV, 1741).

21 Ps. 11o, 10.

2 uocabant P 3 populis .* * statuimus P agere sollemnem oz. P nobis ozz. P, nos g 8 maioti C etiam] eam $! g 10 templum ipse 2 13 templum P 14 templum P 15 nostrae J* 16 sactamenta sanguinis iL. celebrate IL 17 quo $S* CPL 18 posterius ac] et C sapientibus ) 19 adorandum C P 21 esse oz. C eam L qu CPL SEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE: FACTA 8VNT ENCENNIA IN HIEROSOLIMIS ET HIEMPS ERAT. ET AMBVLABAT IESV8 IN PORTICO (corr. -CV) IN TEMPLO SALOMONIS... ET DICEBANT : QVO VSQVE... LOQVAR VOBIS... ET NON RAPIAT... MAGIVS EST OMNIBV8.. VNVM 8VMVS. HOMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA PER ENCENIA. S LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : FACTA 8VNT ENCENIA IN HIEROSOLIMIS ET HIEMPS ERAT. ET AMBVLABAT DOMINVS IESVS IN TEMPLO IN PORTICV 8ALOMONIS. ET RELIQVA VSQVE EGO ET PATER VNVM 8VMVS8. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILIS BEDAE PRESBITERI. e LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : FACTA 8VNT ENCAENIA. IN HIERVSOLIMIS ET HIEMPS ERAT VSQVE EGO ET PATER VNVM 8VMV8. XXXVII. OMELIA DOMNI BEDAE. ENCAENIA. jo LECTIO SANCTI EVANGELII IN HIEROSOLIMIS ET HIEMPS

SECVNDVM IOHANNEM. IN ILLO TEMPORE : FACTA 8VNT ERAT. INCIPIT OMELIA XLV DICENDA PEE ENCENIA.

ENCENIA L

* Haec peticope in ecclesiis Galliae in usu inuenitur. Initio homeliae Beda ait : Quorum uestigia nos bodie iuxta morem) christiani orbis sequentes annuam. dedicationis ecclesiae nostrae diem ... studuimus agere (supta, 4-7). Ecclesia S. Pauli ad Ingyruum edis a. d. VIIII Kal. Maii anno 684 uel 685 dedicata est. Vide Plummer II,

361.

HOMELIA II, 24

359

est initium sapientiae habere perspexerit. Neque enim putandum est quia domus solummodo in qua ad orandum uel ad mysteria celebranda conuenimus templum sit domini et non 25 ipsi qui in nomine domini conuenimus multo amplius templum eius et appellemur et simus cum manifeste dicat apostolus : Vos estis templum Dei uiui sicut dicit Deus, inhabitabo ?n eis et inter illos ambulabo. Si ergo templum Dei sumus, curemus solerter et bonis satagamus actibus ut in eodem suo tem30 plo saepius ipse et uenire et mansion em facere dignetur. Caueamus hiemis exemplum ne uidelicet corda nostra dominus adueniens a caritatis ardore torpentia reperiat ideoque ea citius auersatus relinquat. Quid enim pertinuit ad euangelistam hiemis tempus commemorare nisi quia duritiam perfi35 diae Iudaeorum per asperitatem aurarum uoluit designare brumalium et quia plurimis eorum quos tunc in templo inuenit congruebat sermo quem dixit : Et quoniam abundabit iniquitas refrigescit caritas multorum. Sicut etiam subsequenter aperte denuntiat dicens : Circumdederunt ergo eum. Iudaei et dicebant : Quo usque animam, nostram. tollis ?Si tu es Christus, dic nobis palam. Non enim haec ueritatem fidei quaerendo sed illi quem interrogabant insidiando et calumniam struendo dicebant. Christum namque quem fides orthodoxa uerum Deum uerum con4 A fitetur et hominem illi purum tantummodo hominem futurum non autem Deum esse credebant memores uidelicet quia de humanitate ipsius iurauit dominus Dauid de fructu uentris eius sedere super sedem suam sed obliti quod ipse de sua diuinitate per eundem Dauid cecinit dicens : Dominus dixit ad me, 5o filius meus es tu. Credebant ergo Christum de stirpe Dauid nasciturum et regem ceteris omnibus excellentiorem esse uenturum qua etiam dementia posteri eorum usque in praesens et donec antichristum pro Christo suscipiant errare non cessant. Et si se dominus Iesus Christum esse responderet, cogitabant 55 eum tradere potestati praesidis puniendum quasi contra Au- PL gustum repugnans inlicitum sibi usurparet imperium. Sed ipse 245 nostrae saluti consulens propter quos haec scribenda erant ita responsum temperauit suum ut et calumniatorum ora concluderet et quia Christus est fidelibus aperta uoce proderet. Illi 27 II Cor. vi, 16. XXXV,

1741-2).

3* Matth. xxiv, 12. 47 Ps. 121, IJ.

44 sqq. Aug., Zracz. in Iob. (PL,

49 Ps. 2, 7.

23 posterius ad add. sup. lin. $! g!, om. CIL. 94dominisitg — 26 prius eto. C P L, 2 pos? uos add. enim P, add. post estis g — post uiui add. et C — dominus L, — 29 satagemus .f actibus satagamus C LL 37? dixerat P abundauit C P LL 38 refrigescet $1 CP Lg 39 aperteque C 41 animas nostras C tolles yu 43 instruendo C P I, 43-44 Christus g 46 505; autem add. et CP I, g 47 ilius CPLg 49 dicens oz. CPL 50 Christum ergo P Dauid stitpe C 52 posteri eorum] posteriorum L. fos praesens add. tempus C et add. sup. Jin. $1 56 repugnans adZ. in zzarg. $1 BS et ut .$ 59 pan-

360 6o

S. BEDAE

enim de homine Christo quaerebant, ipse autem diuinitatis suae qua aequalis est patri palam mysteria narrat. Circum-

demus ergo et nos eum, carissimi, non sicut Iudaei insidiis

appetendo sed ut fidelissima domus eius placidam illi in nobis sedem parando de quibus merito dicatur : Sanctificawit taber65 naculum suum altissimus Deus in medio eius non commouebiiur. Petamus eum non ut illi uesaniendo, quo usque animam nostram tollis ? si tu es Christus, dic nobis balam ; quid enim uesanius quam ut magistrum ueritatis ideo sibi animam tollere quererentur quia non eis incredulis et contradicentibus aperte 79 suae maiestatis archana reserauerit ? sed ut scriptura ammonet sentiendo de illo in bonitate et in simplicitate cordis quaerendo illum quoniam inuenitur ab his qui mon temptant illum apparet autem eis qui fidem habent in illum. Dicamus ei supplices quia tu es Christus te filium Dei unigenitum patri et spiri75 tui sancto coaeternum esse et consubstantialem in diuinitate te nostrae

8o

85

9o

95

substantiae

participem

ex tempore

factum

esse

cognouimus ; da ut quod interim pia fide ueneramur plena in futuro uisione speculemur ; haec est etenim unica animae nostrae salus et uita tuum perpetuo uultum tuam cernere lucem. Nec dubitandum quia rogantes exaudit nos quando quod ipse praecepit rogamus quod dare ipse desiderat intenta mente poscimus. Quomodo enim pie supplicantibus famulis negare credendus est dona quae etiam rebellibus ultra quam petebant aperire non rennuit ? Qui cum illum an homo Christus esset interrogarent ipse eis non hominem tantum sed etiam Deum Christum et Dei filium se esse non tacuit. Respondit enim eis dicens : Loquar uobis, et non creditis. Opera quae ego facio in nomine Patris mei haec testimonium perhibent de me. Sed wos non creditis quia non estis ex owibus meis. Qui ergo se in nomine patris opera sua facere testatur profecto quia filius sit Dei credendus insinuat. Sed illi duplici reatu tenentur obnoxii qui nec uerbis quae locutus est nec factis quibus ueritatem uerborum adstruebat ad fidem poterant inuitari. Meritoque ex quibus eius non esse dicuntur quia non ouina simplicitate pastorem bonum sequi sed ferina potius rabie satagebant persequi. Verum quia sunt non nulli qui fidem uerbo tenus obser64 Ps. 45, 5-6. deret GPS

71 Sap. i, 1-2.

61 narrauit .$! v 62 eum catissimi] Deum fratres (corr. carissimi eum) $ . post eum add. fratres C carissimi eum £g insidias CP L 66 insaniendo C 69 querentur $*, quaerendum C L, querendum P, quaererentur g *0 magistatis .$ reserauit CP Lg 92 posterius illum] eum C L 93 eis autem P LL subplices g 94 patre .$* «5 coaeternus est.$* — 76 te inras. P | V8enim C 99 perpetuum C 80 exaudiet L, exaudiat g — 81 praecipit L; pos rogamus adZ. te CL 84 Christus oz. C 88 Loquor P Lg egooz.P 91 profecto «sque 13* posterioroz. CP RLLMNO 91Deisitg

HOMELIA II, 24

361

uant et habitu ouium beluina corda praetexunt subsequenter ipse pastor quae ouium suarum uita quae sit merces edocet : 100

Oues meae uocem

meam

audiunt,

el ego cognosco eas, ei se-

quuntur me, el ego witam aelernam do eis, el non peribunt in aeternum. Quicumque ergo aeternum declinare interitum ac uitam desiderat uidere perpetuam uocem necesse est non solum audiendo et credendo sed et bene uiuendo sequatur. Quod

autem se oues suas cognoscere dicit eligere utique et ad regnum caeleste praedistinare significat. Vnde Salomon ait : Vas enim, quae a dextris sunt. nouit dominus. Et e contrario de reprobis apostolus : Qwi autem ignorat, inquit, ?gnorabitur. Pulchre autem de hos qui audirent uocem suam et sequerentur IIO ait: e£ ego witam aeternam do eis, et nom peribunt in aeternum. Visi sunt namque martyres oculis insipientium mori uisi sunt perire cum mortalem uitam diuersis poenarum generibus subacti amitterent sed non peribunt in aeternum non uidebunt mortem in aeternum qui mox soluti carcere carnis debita suo IIS certamini praemia sortiuntur. De quibus adhuc apte subditur : Non rapiet eas quisquam de manu mea. Nitebantur quippe persecutores impii rapere pios Christi confessores de manu eius quando uel eos ad negandam fidem tormentis cogebant ut animas eorum alienas redderent Christo uel a morientibus corpora aut in aquas dissol120 uicti nihilominus exanima eorum uenda aut in ignem conburenda iactabant ut quasi Christo resuscitandi ea facultatem tollerent. Sed nemo rapiet eos de manu eius sicut alibi ipse ait : Omnia mhi tradita sunt a patre ; quia et certantes ut uincant adiuuat et uictores ut in qua cerI2 V^ perpetuo regnent coronat et eisdem etiam carnem tauerunt inmortalem suo tempore reddit. Quibus uerbis eorum quoque temeritatem qui sibi laqueos mortis parabant redarguit manifeste insinuans quia stultissime de eius perditione dolis agerent qui uitam dare posset inmortalem cui nemo aliquem raperet de his quos suos esse ante saecula praenosset. Sed ne hoc loquendo suam uideretur gloriam quaerere totam suam potentiam ad patris gloriam refert cum subiungit : Pater meus quod. dedit mihi maius omnibus est. Maius autem omnibus quod mediatori Dei et hominum homini Iesu Christo

IOS

155

pater

dedit,

hoc

est ut sit unigenitus

eius filius in nullo

gignenti uel natura dissimilis uel uirtute inferior uel tempore posterior. Quam uidelicet aequalitatem ipse dominus in diui106 Prou. iv, 27. 123 Matth. xi, 27.

108 I Cor. xiv, 38. 111 Sap. iii, 2. 113 Ioh. viii, 51 134 I Tim. ii, 5. 135 sqq. Aug., 7ract. in Iob. (PL XXXV,

1745). 103 pos; uocem add. Chtisti g 107 ad .$ 109 os; et add. se g 114 sua 2 121 iactarent .$? 122 rapit 7 easu$t 123 pos; cius add. cui g ipse alibi £ mihi oz. Z 126. reddet z! 129-130 raperet aliquem g — 131 haec g 25

B.

PL 246

362

140

S. BEDAE

nitate habuit prius quam mundus fieret apud patrem ipse in humanitate ex tempore incarnationis accepit. Et nemo potest rapere de manu patris mei. Supra de ouibus suis dicit, 10n rapiet eas quisquam de manu mea, et nunc subiungit, e£ nemo potest rapere de manu atris. mei, aperte dans intellegi unam

atque indissimilem

esse manum,

hoc est uir-

tutem suam et patris atque ideo Christum se esse credendum 145 qui non sicut ceteri sanctificatus per gratiam ex tempore sed uerus semper extiterit filius Dei. Quod etiam sequente sententia luce clarius aperit dicens : Ego et pater unum sumus. Vnum, inquit, sumus una nobis substantia una est diuinitas una aeternitas perfecta aequali15 o tas dissimilitudo nulla. Quibus profecto uerbis non praesen- PL tem solummodo Iudaeorum quaestionem qua an ipse esset 247 Christus interrogabant explicauit sed etiam hereticorum perfidiam quam futuram praeuidit quantum sit exsecranda monstrauit. Fotinus enim dicit, Christus homo

non est. At cum ipse dicat, feste patet quia unum cum purus esse non potest. Et est cauenda heresis Fotini

Arrius autem Christus, inquit, factus 160

165

est tantum

Deus

Ego e£ pater wnwm sumus, maniDeo patre substantialiter homo quia Christus idem quod pater qui hunc credi Deum prohibet. a Deo non ex Deo natus

est et ideo minor patre credendus. Cui contradicit ipse, Ego, inquit, e/ pater unum sumus. Et quis enim non facile uiderit quia nulla creatura unum cum illo qui omnia creauit naturaliter exsistere posset ? Et quia Christus naturaliter unum cum patre est damnanda est Arrii peruicacia quia illum esse creaturam adfirmat. Porro Sabellius, non sunt, inquit, duo perso-

nae patris et filii confitendae sed ipse pater quando uult pater est quando uult filius est idem tamen unum est. Quem memorata sententia filius ipse condemnat. Constat namque quia ego et pater unum swmus de una persona dici non potuit, su?"us de uno dici non congruit. Quapropter etiam Sabellii er-

138 Ioh. xvii, 5. 143 sqq. Aug., /racz. in Iob. (PL XXXV, Beda, Zoz. I. 8 (53, 46 sqq).

1744).

134 sqq.

138 esset CP I, g 139 humilitate C P IL 140 Supra zsque 142 mei add. in imo fol. 33, om. CP RL.MNO — 146 sequenti 51, sequens C 180 profecto om. P 151 quam P 155 at] ut C 15* pos? Christus add. est sup. lin. C1 158 pos; cauenda add. est C g quae $* C P.Irg 160 contradicens CP I.g 161 Et oz. CP Lg facile] facere 7 163 possit C Lg 164 perficatia C, perficacia L,, peruicatia .$ g qua CPLg 164-165 creatum C 165 duae inquit C — duae PL 166-167 quando uult filius est idem tamen unus est pater quando uult CP IL, 167-168 Quam memoratam sententiam I, — 168 filius] fidelius g 169 unum sumus oz. CP Ig 170 Sabelli C :

HOMELIA II, 24

363

rore cum ceteris abiecto sequenda nobis est apostolica beati Petri fides qua dominum confessus ait : T'u es Christus filius Dei wii. Haec de lectione euangelica prout dominus donauit expla-

17; nando transcurrimus sed libet adhuc de enceniorum sollemni-

tate quam et tunc Hierosolimitae et nos hodie celebramus fraternitati uestrae latius disserere. Hoc autem inprimis notandum est quod encenia quae in lectione euangelica facta cognouimus non ad primam templi dedicationem sed ad ultimam 18o pertinent quod ex eo facile colligitur quia hieme facta referuntur. Prima siquidem eius dedicatio a Salomone tempore autumni media a Zorobabel et Iesu sacerdote tempore ueris ultima a Iuda Machabeo tempore hiemis est facta quando specialiter constitutum esse legitur ut eadem dedicatio per 18; omnes

annos

in memoriam

sollemnibus

reuocaretur

officiis

iuxta quod ad tempus usque dominicae incarnationis obseruatum fuisse modo cum euangelium legeretur audiuimus. Haec autem fuit causa secundae et tertiae dedicationis quia Salomon quidem templi opus quod domino condidit septem annis per190 fecit octauo autem hoc anno decima die mensis septimi qui a nobis October appellatur in magna gloria dedicauit quae uide. licet dies et antea per legem erat statuta sollemnis ita ut in ea " tabernaculum omne per singulos annos maioribus hostiis expiari deberet. Denique Zacharias pater beati baptistae Iohan-

195 nis eisdem expiationibus ad altare deseruiens adueniente an-

gelo de dominicae mysterio natiuitatis gaudioque humanae saluationis instruitur. Sed hoc templum post annos quadringentos triginta incenderunt Chaldaei et Hierosolimorum urbe destructa populum Israheliticum in Babiloniam adduxere 200 captiuum qui post annos septuaginta regnantibus Persis patriam remissus rursusque aedificatum est templum per annos quadraginta sex et tertia die mensis duodecimi quem nos uocamus Martium opus ad finem usque perductum. Cui uidelicet tunc operi praefuerunt duces plebis strenuissimi ut dixi-

172 Matth. xvi, 16.

181 III Reg. viii, 65 ; II Paralip. vii, 5.

15-16 ; Ioseph., 277. XI, 4.

VIII, 4.

192 Leu. xvi, 29-34.

183 I Mach. iv, 52-9.

182 I Esd. vi,

189-191 Ioseph., az.

194 Luc. i, 8-14.

186 usque 181 a] sub p. Jin. 51 177 longius C P 171 est nobis C P I, g 191 October] 190 hoc autem octauo g 189 5o:; quod add. a £ om. C 194 beati Iohannis baptistae pater C 193-194 expiare CP octauus C 197-198 quadtringintos .$ instruit C 197 salutis C P 196 de oz. C 201 pos? readduxisse P,abduxere Lg CP Lg Israhel 199 distructa $ 203 Martium uocamus P rursumque P missus add. est ILL

PL 248

3064 205

21 o

215

22 o

225

23 o

240

S. BEDAE

mus Zorobabel de regio genere et Iesus sacerdos magnus sed et prophetae Aggaeus et Zacharias adiuuantes eos atque aduersus insidias inpedientium opus hostium cor populi roborantes. Inde post annos ferme trecentos et quinquaginta sex rex nefandissimus Graecorum Antiochus fraude capta Hierusalem templum idem sordibus idolorum profanauit auferens inde et confringens altare domini aureum mensam propositionis et candelabrum luminis et cetera uasa templi aurea quae inuenire potuit sed et in templo Iouis simulacrum statuens populumque tormentis ad sacrificandum idolis cogens. Qua persecutione multi de populo pro diuinae legis custodia trucidati sunt inter quos et mater illa septem filiorum merito famosa nobilissimam pro domino cum sobole martyrii coronam meruit. Sed Iudas Machabeus cum esset de genere sacerdotali collecto exercitu iustorum aduersus Antiochi duces arma corripiens eosque de Iudaea expellens persecutioni saeuissimae finem inposuit ac templum ab idolorum imaginibus emundans noua rursus altaria et cetera uasa uel ornamenta faciens atque in templo reponens dedicauit ea simul cum templo quod purificauit et renouauit uicesima quinta die mensis noni qui apud nos appellatur December et ad hiemem pertinere nulli dubium constat statuitque decretum ut praediximus annis omnibus diem enceniorum, id est innouationis ac dedicationis templi festa deuotione celebrari. Quae profecto omnia sicut apostolus docet 2^ figura facta sunt nostri et propter nos utique scripta ideoque nobis solertius spiritali ratione discutienda. Salomon quippe rex qui interpretatur pacificus ipsum redemptorem nostrum typice designat de quo Esaias ait : Mwultiplicabitur evus imperium, el pacis non erit finis. Templum quod aedificauit catholica eius ecclesia est quam de uniuersis per orbem credentibus quasi de uiuis lapidibus in unam suae fidei et caritatis conpagem adgregat. Quod autem septem annis aedificatum est templum significat quia per totum huius saeculi tempus quod septem diebus euoluitur sanctae structura ecclesiae crescere numquam desinit. Quod octauo anno dedicatum est et celeberrima illa maxima sollemnitas a Salomone rege cunctis filiis Israhel tempore conpletae dedicationis exhibita insinuat mystice quia perfecto in fine mundi numero electorum diu 205-207 I Esd. v, 1-2. 208 sqq. I Mach. i, 11-57; II Mach. v, 21-vii, 4r. 224-228 ] Mach. iv, 59 ;II Mach. i, 18; x, 5-6. 229 I Cor. x, 6. 231-232 Hieton., 7077. (PL XXIII, 843).

233 Es. ix, 7.

211 et oz. C P g 215 diuina .$ 216 505; famosa add. ac C IL 217 nobilissima C P IL 220 de oz. CP LL Iudaico P 221 mundans C L, abundans P 223 quia P 234 pos pacis ad. eius IL 239 sancta CP I. structura om. CPL ecclesia C P L 241 pos! illa a7. ac CP Lg

HOMELIA II, 24

365

desideratae inmortalitatis est secutura festiuitas et peracto 245 uniuersalis resurrectionis miraculo mox omnes qui ad pacifici regis ueri scilicet Salomonis regnum pertinent aeterna cum eo gaudia patriae caelestis intrabunt. Nam quia dominus noster octaua die, id est post septimam sabbati resuscitari 250

25

VA

260

a morte uoluit recte numerus octonarius nostrae quoque resurrectionis festa uentura designat. Quod templum ab hostibus incensum rursum domino miserante construitur quod ab idolatriis coinquinatum denuo supernae pietatis auxilio mundatur uarios sanctae ecclesiae insinuat euentus quae nunc infidelium persecutione premitur nunc a persecutionibus reddita liberior tranquilla domino seruitute famulatur nunc in quibusdam suis membris hostis antiqui periclitatur insidiis nunc instante solertia doctorum fidelium quos ad horam perdere uidebatur per paenitentiam iam castigatos recipit. Quod uero templum secundo quadraginta et sex annis aedificatum est ad significationem dominici corporis quod de uirgine adsumpsit specialiter respicit de quo ipse Iudaeis : Solwite, inquit, tem-

flum hoc, et in. tribus diebus excitabo illud ; quia uidelicet

265

solutum passione corpus suum ipse die tertia resuscitauit ad uitam. Ferunt siquidem quia corpus hominis quadragesimo sexto die post conceptionis initium in membrorum distinctione formetur, atque ideo non casu gestum sed diuinitus procura-

tum est ut eo annorum numero templum aedificaretur quo dierum numero corpus dominicum quod per templum figura-

270

275

280

batur in utero uirginali perfici oportebat. Quod autem encenia per omnes annos celebrari sancitum est hoc profecto nos ammonet ut memoriam et dominicae resurrectionis quam iam factam credimus et nostrae quam futuram speramus semper animo retineamus taliterque nos agamus ut non ad iudicium sed sicut dominus his qui bona egerint promisit resurgere mereamur ad uitam. Nec sine discussione praetereundum quod dedicans templum Salomon ubi compleuit preces descendit ignis de caelo et deuorauit holocausta et uictimas. Holocausta namque et uictimae ueri Salomonis nos sumus holocausta et uictimae summi regis omnes electi eius sunt de quibus ait apostolus Petrus : Quia et Christus semel ro peccatis nostris 264 Beda,Zom.Il.1 (189,195 sqq.). 261Ioh.ii,19. II Paralip. vii, 1. 280 I Pet. iii, 18.

244 secuta P

246 regnum] tegni C ozz. P

2*4loh. v,29.

247 eo] Deo C

246-291

249 octo-

251-252 idolatris C Lg — 282 mundatum natiusnumerus C . 2501 quiaC L 254 premitur persecutione C — 286 membris mundatum auxilio L GD 267 quod P 264 quod CP L CP L 261 5o: ipse add.dicit suis C 242 credimus zque futuram iam oz. C 241 et in ras. S 210 celebrare P 217 de]e 274 egerunt C et usque speramus add. in igo fol. 5! om.CPL priu holocausta] holocaustum CL. — 280 nostris om. g CLg

PL 249

366

285

290

29)

S. BEDAE

mortuus est iustus bro iniustis ut nos offerret Deo mortificatos quidem carne uiwificatos autem spiritu. Ignis autem caelestis feruor est eximiae dilectionis qua supernae ciues patriae et 1n sua alterutrum beatitudine et in sui conditoris conspecta claritate semper ardere laetantur. Hinc est enim quod quaedam caelestium uirtutum agmina quae ex singulari propinquitate conditoris sui inconparabili ardent amore speciali nomine seraphim, id est ardentes uel incendentes uocantur. Conpleta ergo dedicatione templi ignis de caelo descendens oblatas domino hostias deuorauit quia expleto tempore nostrae resurrectionis cum introierint in gaudium domini sui fideles serui flagrantia ueri amoris quo nunc angelicae uirtutes inflammantur eorum quoque mentes uisa specie sui redemptoris absorbet. Qua quidem face dilectionis etiam nunc plurimos electorum in superna illa ciuitate plene absortos esse non dubium est, sed tunc nimirum hoc multo perfectius adimplebitur cum

recepta sua carne inmortali receptis in eandem beatitudinem conseruis suis et fratribus cunctis quos adhuc in terris certare conspiciunt non habebunt ultra quo intuitum cogitationis suae foras uel ad modicum mittant habentes secum intus 300 Deum de cuius uisione sempiterna gaudeant habentes et proximos quorum felicitati sempiterna congaudeant. Vbi illud primum et maximum domini mandatum ad integrum perficietur ad cuius perfectionem in hac uita iusti pro suis quique 505 uiribus accinguntur : D/hges dominum Deum iwwm ex toto corde tuo et ex toa anima tua et in tota mente tua et diliges proximum tuum sicut te ipsum ; quia quo uicinius praesentem domini uultum cernunt eo se ardentius eius dilectioni totos inpendunt quo proximos suos omnes esse electos ac Deo dilectos 310 agnoscunt quo corda illorum non minus quam sua sincero amore referta perspiciunt eo illos ipsi non minus quam se ipsos amare delectantur. Sed et hoc notandum quod exposita dedicatione ac festiuitate subsecuta ita scriptura conclusit : Et dimisit Salomon bobulos qui benedicentes regt profecti sunt 315 in tabernacula sua laetantes et alacri corde super omnibus bonis quae fecerat dominus Dauid seruo suo et Israhel bopulo suo. Dimittit enim peracto resurrectionis munere dominus electos 287-288 Hieron., zozz. (PL. XXIII, 830). Xxii, 37-9. 314 III Reg. viii, 66.

291 Matth. xxv, 21.

305 Matth.

281 mortificatos] mortuus 5* 282 quidem a4. in zzarg. D, oz. Lg 283 quae CP quoc in Z7 ras. .$ 284 sui .$ in oz. g 285 enim oz. CP TL 287-288 seraphin P, seraphym & 289 de] e CP Lg 290 deuorat CP Lg 293-294 obseruet .$* 295 absorptos CP L 299 sua oz. CP L eadem beatitudine P 298 consetuis] cum setuis P suis ozz. C 300 mittunt C

302 sempiternae CP Lg 303 maxima C ^ domini oz. C 304 pro suis] prosint C — 307-308 Dei 2 308 dilectione P 312 quia CP L 313 ac] ul CP L conclusit sctiptuta 9g GI» 316-317 Dimittet CP e

303 ad oz. P 311 amare $* 314 populum

PL 250

HOMELIA II, 24

367

suos in aeterna tabernacula laetantes non eos utique ulterius a sua praesentia remouens sed a discrimine iudicii quod in 320 aere futurum apostolo dicente nouimus in habitationem pa-

triae caelestis inmittens ut pro suis quisque meritis promissam

325

regni sedem percipiat. Quod enim hic populi in tabernacula profecti esse dicuntur hoc est profecti quod in euangelio dominus ait :Mulíae mansiones sunt in domo patris mei. Bene autem dicitur quia benedicentes regi profecti sunt in tabernacula sua quia haec est nimirum sola actio quietissima ac felicissima ciuium supernorum hymnos gratiarum suo dicere conditori. Hinc enim scriptum est : Beati qui habitant in domo tua in saeculum saeculi laudabunt te ;hinc idem propheta ultimos

959

septem psalmos in laudis diuinae suauitate compleuit porro octauum ante finem psalterii de uictoria pugnae qua gigantem

355

strauerat dominum benedicendo confecit. Vbi aperte indicat quia omnes qui hic maligni hostis certamina superant illic in requie uera laudem sui conditoris et adiutoris decantant. Benedicentes, inquit, regt rofecti sunt in tabernacula sua laetantes et alacri corde super omnibus bonis quae fecerat dominus Dawid seruo suo el Israhel populo suo. Laetantes quippe iusti super bonis quae a domino accipiunt tabernacula introeunt cae-

lestium mansionum quia quamuis graues huius saeculi quam-

340 uis longi fuerint labores breue nimirum uidetur et leue totum

quicquid aeterna beatitudine finitur. Vnde oportet, carissimi,

345

ut in aedificatione domus Dei unusquisque nostrum exhortando obsecrando increpando ipse piis actibus desudando quantum ualet insistat ne, si quempiam rex caelestis nunc desidem in opere sui templi conspexerit, hunc in tempore dedicationis magnae suae sollemnitatis reddat exsortem. Satagamus mutuo caritatis auxilio ut omnes nos alacri corde et indefessos in operibus quae ipse praecepit inueniens omnes ad praemia quae promisit perpetuae uisionis introducat Iesus Christus dominus

359

noster qui uiuit et regnat cum patre Deus in unitate spiritus

sancti per omnia saecula saeculorum. Amen. 320 I Thess. iv, 17. PIS 1H fi 2.

324 Ioh. xiv, 2.

328 Ps. 85, 5.

331 Ps. 145.

342

320 docente $* CP Lg ad inhabitationem g habitatione C — 321 quique CPLg 3225postegniadd.caelestis CIL, — percipiant P —populus CPIL post tabernacula adZ4. sua CP Lg 323-324 quod dominus in euangelio CL 325 quod PL 328 etenim g 331 uictoriae CP IL — pugna CL X332 conficit P 333 malignorum C L hostis] spirituum C oz. L 334 conditotis] tedemptotis C Lg 339 saeculi] ecclesiae IL 340 longe 5$ fuerunt .$ 343 ipse que desudando oz. IL ipse] in se g 346 post tempore ad4. futurae sup.lin.$'g 346 sollemnitatis z:gue 347 auxilio add. in zzarg. 5? 844 alactes CE, 349 pos; perpetuae add. suae g.

HOMELIA IN DEDICATIONE

25 ECCLESIAE*

(Luc. vi, 43-48) Quia propitia diuinitate, fratres carissimi, sollemnia dedicationis ecclesiae celebramus debemus congruere sollemnitati quam colimus ut sicut ornatis studiosius eiusdem ecclesiae parietibus pluribus accensis luminaribus amplificato numero lectionum addita psalmorum melodia laetis noctem uigiliis

PL 453

ex more transegimus ita etiam penetralia cordium nostrorum

IO

1j

20

semper necessariis bonorum operum decoremus ornatibus semper in nobis flamma diuinae pariter et fraternae caritatis augescat semper in sanctuario pectoris nostri caelestium memoria praeceptorum et euangelicae laudationis dulcedo sancta resonet. Hi sunt enim fructus bonae arboris hi boni thesauri cordis haec fundamenta sapientis architecti quae nobis hodierna sancti euangelii lectio commendat non nos formam solummodo sed uirtutem potius habere pietatis. Quod etiam PL mystica ueteris instrumenti nobis historia diligenter insinuat 434 quando Moyses tabernaculum uel templum domino Salomon in sanctae ecclesiae typum condidit. Vtraque enim domus firmiter fundata esse refertur, tabernaculum quidem quia conpactos de tabulis habebat parietes super bases argenteas, templum autem super lapides quadros in fundamento subpositos. Ligna quoque erant inputribilia e quibus et tabernacu19 Ex.xxvi, 19. 20 III Reg. v, 17. Ioseph., az/. VIII, 5.

21 sqq. III Reg. vi ; II Paralip. iii-iv; |

4 luminaribus accensis IL 8-9 in nobis diuinae ... flamma augescat C 10 angelicae £g laudationis] dominationis £ 11 bonae] boni Cg posterius hi] hic .$* I, thesaurus L 13 nos non L 18 mystice C 16 50:57 quando adZ.uel C L g domino] Dei IL 20in fundamento 77 ras. .$, fundamenta C, in fundamento oz. g BEQVENTIA SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE: DIXIT IESVS DISCIPVLIS SVI8: NON EST ARBOR BONA... COLLIGVNT FICOS... DE MALO PROFERT MALVM... EX HABVNDANTIA ENIM CORDIS 08 EIVS8... POSVIT FVNDAMENTVM... FVNDATA ENIM ERAT 8VPRA PETRAM. HOMELIA LECTIONIS EIVSDEM DICENDA PER ENCENNIA. S

LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE: DIXIT DOMINVS IESVS DISCIPVLIS S8VIS : NON EST ARBOR BONA... FACIENS FRVCTVM BONVM. ET RELIQVA V8QVE INVNDATIONE AVTEM FACTA... SVPRA PETRAM. OMELIA LECTIONIS EIVSDEM VENERABILI8 BEDAE PRESBITERI. e LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM. IN ILLO TEMPORE: DIXIT IESVS DISCIPVLIS SVIS : NON EST ARBOR BONA... COGNOSCITVR. ET RELIQVA. HOMELIA EIVSDEM LECTIONIS DICENDA PER ENCENIA. L IN DEDICATIONE ECCLESIAE. LECTIO SANCTI EVANGELII SECVNDVM LVCAM.IN ILLO TEMPORE : DIXIT IESVS DISCIPVLIS 8VI8 : NON EST ARBOR BONA... FACIEN8 FRVCTVM BONVM. ET RELIQVA. OMELIA VENERABILIS BEDAE PRESBITERI DE EADEM LECTIONE. e

* [dem capitulum Romae legebatur i5 dedicatione basilicae siue oratorii. Vide Frere, op. ci£., pp. 26, 57.

HOMELIA II, 25

2)

30

35

40

45

$0

55

369

lum omne factum et templum intus ornatum ac desuper tectum fulgebat. Aurum etiam de thesauro bono optimum proferebatur de quo et tabernaculi parietes intus ac foris uestiti et templi non tantum parietes uerum etiam laquearia trabes ostia postes et pauimenta erant cooperta. Sed et uasa uel utensilia domus utriusque cuncta paene aurea neque haec nisi de auro purissimo fieri licebat. Fructus etiam arborum qui in domum domini offerebantur purissimi et exquisiti esse iubebantur, hoc est uitis oliuae turis mirrae uel stactis et ceterarum huiusmodi. Quae uidelicet cuncta spiritaliter intellecta ueram nostrae fidei et operationis sinceritatem denuntiant. Domus namque utraque ut diximus uniuersalis ecclesiae figuram praemonstrat. Neque incongruum quis arbitretur quod duae sunt domus domini in mysterio factae cum unam Christi domum esse ecclesiam nullus fidelis ambigat. Duae etenim sunt conditae domus ob significationem utriusque populi in eandem fidem uenturi Iudaei scilicet atque gentiles. Vnde bene tabernaculum sola plebs Hebraea condidit in heremo templi autem structuram proselyti, id est aduenae de gentibus quotquot in populo Israhel tunc inueniri poterant deuota fide conpleuerunt. Sed et rex potentissimus Tyri conductus a Salomone commodatis artificibus et lignis gratantissime iuuit quia nimirum ante incarnationem dominicam notus tantum erat in Iudaea Deus. At postquam ille in ea qua natus et passus est carne resuscitatus a mortuis et exaltatus est super caelos Deus super omnem continuo terram nominis eius gloria refulsit orbisque uniuersus ad aedificationem domus illius accepta ab eo promissione donorum caelestium gaudens accucurrit. Quid ergo ipse conditor et redemptor noster de constructione suae domus quae nos sumus in ea quae nobis modo recitata est lectione sancti euangelii dicat audiamus. Non est arbor bona quae facit frucius malos neque arbor mala faciens fructum. bonum. Bonas ergo arbores et bonos harum fructus in constructionem siue ministerium sui templi rex sa-

piens quaerit. At uero malae arboris qui sit finis idem alibi docet dicens : Omnis arbor quae non facit fructum bonum excidetur et in ignem mittetur. Arbores namque homines fructus autem opera dicit ipsorum. Vultis enim nosse quae sint arbo42 III Reg. v.

44-45 Ps. 75, 2.

46-47 Ps. 56, 6.

57 Matth. iii, 1o.

22 ornatum] patatum C L 26 post ostia add. et LL uelJet Lg 27 domi L cuncta oz. C 30 iubebantur] uidebantur .$* myttrae C, mirae L stactes C 34 demonstrat C 37 sunt oz. CL 38 atque] et Lg gentilis $1 I3 42 compleuerant C 46 etat om. C ea om. L qua] quidem C 46 et oz. C 47 gloria nominis eius L 48-49 accepta oz. C 49-50 accucurit 5, accurrit C, adcurtit L, adcucurrit g 58 siue ministerium oz. g 56 quis C, quae L 53 dicens oz. L 59 enim ad. sup. lin. $1 sunt g

370 6o

S. BEDAE

res malae qui mali fructus ? Apostolus docet dicens : Manifesta autem. sunt opera carnis quae sunt fornicatio immunditia luxoria

idolorum

seruitus

ueneficia

inimicitiae

contentiones

aemulationes irae rixae dissensiones hereses inuidiae homicidia ebrietates commessationes et his similia. Vultis audire an arbores 65 quae tales fructus faciunt ad aeterni regis templum caeleste pertineant ? Subiungit apostolus dicens : Quae $raedico uobis sicut braedixi quoniam qui talia agunt regnum Det non consequentur. Bonae quoque arboris fructus subsequenter enumerat cum ait : Fructus autem spiritus est caritas gaudiwm pax 7o patientia bonilas benignitas fides mansuetudo continentia. De quibus et alias ammonens ait : Vt filii lucis ambulate ; fructus autem lucis est in omni bonitate et iustitia. et ueritate. Qui nimirum fructus cum arboribus e quibus procedunt et hic ad domum fidei et illic ad habitationem supernae beatitudinis uera75 citer pertinent. Audiamus denique arborem bonam de bonorum fructuum prouectu laetantem : Ego autem sicut oliua fructifera in domo Dei speraui in misericordia Dei mei 1n aeternum et in saeculum saeculi. Fructus quippe oliuae lucidum est opus misericordiae, et ideo iure in misericordia Dei sperat in 8o

85

templo aeternitatis qui in domo Dei praesenti misericordiae gratia resplendet. Iure se talis ad templum magni regis pertinere confidens alibi dicit : EZ misericordia ewws subsequetur qne omnibus diebus uitae meae ut inhabitem in domo domini $n longitudine dierum. At contra mala arbor uideamus quales ferat fructus et tales ipsi ferre uitemus. Dicit propheta Hieremias : Maledictus homo qui confidit in homine et bonit carnem brachium swwum et a. domino recedit cor eius ; erit enim quasi myrice

90

95

in deserto. Myrice namque est infructuosa arbor et humilis gustu nimis amara omnique humana cultura prorsus indigna ac propterea fructificans in desertis. Cui merito conparatur is qui a diuino timore et amore recedens ab hominibus regnum uel diuitias sperat. Qui quantum a decore domus Dei sit extorris iudicandus propheta subdendo manifestat : Ef «on widebit cum uenerit bonum sed. habitabit im. deserto in. siccitate in terra salsuginis el inhabitabili. Nemo ergo sibi, fratres mei, male in occulto uiuens de fauore uulgi quasi bonus sit blandiatur qui etsi folia uerborum perpulchra si florem famae gignit odo60 Gal. v, 19-23. Hier. xvii, 5-6.

*1 Eph. v, 8-9.

76 Ps. 51, 1o.

82 Ps. 22, 6.

86

88 Isid., e/. XVII, vii, 49.

60 malae] bonae C Lg 62 luxuria C L g! 63 hereses] sectae /; zzarg. 5 65 tales fructus] fructus bonos IL 66 subiunxit C IL 70 pos? continentia add. castitas sup. in. 3! ^ ?2autem] enim C Lg — 43 prodeunt C! g — 75 denique] inquit C L 76 frugum C L prouentu C L g ** domini C Lg misericordiam .$ *8 quippe] uero C L 82 eius] tua C Lg 83-84 longitudinem Cg 8? mitice CIL g $88 mitice CLg namque] autem CL 90 fruticans .! 91 amore uel timote C* IL 92 sit ad. sup. lin. ante Dei $t 94 bonum] aZ. szp. Jin. 5, aestus C 96 quia $1 CL g

PL 455

HOMELIA II, 25

371

riferum non est arbor bona quae facit fructus malos. Nemo cum recto corde bona quae ualet operatur de sua salute disperet IOO quia non est arbor mala quae facit fructum bonum. Vnaquaeque arbor de [ructu suo agnoscitur. Haec cognitio de apertis solummodo uitiis siue uirtutibus est accipienda qualia superius ex apostoli sententia commemorauimus. Namque sunt non nulla quae quo animo gerantur ignoratur a proxi105 mis unde et in utramque partem possunt interpretari. Sed ambigua quaeque iustius ab his qui bona diligunt interpretantur in bonum ut impleatur illud apostoli : No/ite ante temjus vudicare. Neque enim de spinis colligunt ficus neque de rubo winIIO demiant uuam. Spinae et rubus plenae aculeis arbores illorum corda designant qui luxoriae inuidiae concupiscentiae stimulis ipsi foedantur uel certe iracundiae detractionis odii superbiae et amaritudinis asperitatibus insuaues proximis et quasi intractabiles exsistunt. Ficus autem dulcem regni uua flagrantiam dominicae dilectionis IIS caelestis memoriam significat. Non ergo de spinis colligunt ficus neque de rubo uindemiant uuam quia quicumque adhuc uitiorum aculeis sordent exempla uel doctrinam uirtutum ministrare proximis nequaquam digne praeualent. Bonus homo de bono thesauro cordis sus profert bonum, et 120 malus homo de malo roferi malum. Thesaurus cordis intentio est cogitationis ex qua prouentum operis internus arbiter iudicat. Vnde fit plerumque ut minora bona non nulli maiori caelestis gratiae mercede operentur uidelicet propter intencordis qua maiora uoluerant patrare bona si possent 125 tionem et alii maiora uirtutum opera ostentantes ob incuriam cordis tepidi minora a domino praemia sortiantur. Denique opus uiduae quae duos nummos detulit ad templum innumeris diuitum donariis ab interno cordium scrutatore praefertur. Ex abundantia enim cordis os loquitur. Humanum quidem I30 iudicium saepe fallit quia cor proximi nescit nisi ex ore et

155

opere pensare, dominus autem ipsum opus et sermones nostros ex cordis radice perpendit. Ilii ergo ex abundantia cordis os loquitur qui ex qua intentione promantur uerba non ignorat. Quod etiam subsequenter astruit manifeste ostendens quia locutio bona absque operum adtestatione nihil omnino prosit. 107 I Cor. iv, 5.

127 Marc. xii, 42.

136 sqq. Hieron., zs Mazth. (PL

XXVI, 50). 101 $0; Vnaquaeque zdZ. enim C I g cognoscitut C Lg 102 accipienda est. C gestan) L 106 istius C 111 50:7; qui adZ. uel C Lig 112 detractione .$* 113 et oz. LL aspetitatis .$'* 115 flagrantia I, 116 ergo] enim L 118 exemplum L 122 internis g* 125 quam L 131 fallitur

C

133 pos prius ex add. ipsa L..— Illius CIL 134 uerba promantur C manifeste z5que 137 prosit oz;. IL 136 nil g

135 manifeste oz. C

372

S. BEDAE

Quid autem uocatis me, inquit, domine domine el non faci-

140

lis quae dico ? Dominum namque uocare boni donum thesauri bonae uidetur esse fructus arboris. Omnis enim qui inuocauerit PL nomen domini saluus erit. Sed si is qui nomen domini inuo- 436 cat praeceptis domini peruerse uiuendo repugnat profecto patet quia de bono cordis thesauro prolatum non fuit bonum quod lingua sonuit nec talis fructum confessionis fici radix sed

145 spinae, hoc est horrida uitiis et non dulcedine dominicae dilectionis onusta conscientia procreauit. Quae autem sit uera fructuum bonorum malorumque discretio dominus sub alia figura subdendo designat. Omnis 150

qui uenit ad me et audit sermones

domum. Homo autem hic domum aedificans ipse est »ned?iator Dei et hominum homo Christus Iesus qui dilectam sibi domum sanctam uidelicet ecclesiam in qua perpetuo maneret aedificare et consecrare dignatus est. Qui fodit in altum et posuit fundamenta supra petram, quia in corde suorum fidelium quicquid terrenae intentionis inuenit funditus exstirpare studuit quatenus eiectis priscae consuetudinis ruderibus et cogitationibus superfluis stabilem

in eis ipse et inconcussam mansionem

160

175

possit habere. Ipse

est enim petra supra quam huiuscemodi domus fundamenta locauit. Nam sicut in domo aedificanda nil petrae cui fundamentum

170

meos e facit eos,

oslendam uobis cui similis sit. Similis est. homini aedificanti

inponatur antefertur ita sancta ecclesia petram suam

uidelicet Christum imo habet in corde reconditam neque aliquid fidei illius ac dilectioni praeponit adeo ut pro hac etiam mortem pati non dubitet cui nimirum petrae princeps ecclesiae quia firmissime adhaesit ab eanomen accepit quando audiuit : Quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam. Inundatione autem facta inlisum est. flumen domus alli et non otwuit eam mouere ; fundata enim erat supra petram. Patet expositio quia pulsata est saepe pressuris ecclesia nec deiecta. Quod si qui credentium malis uicti cesserunt ad hanc utique domum non pertinebant, quia si supra petram fidei et non potius super harenam perfidiae uel leuitatis fundati consisterent, labefactari numquam prorsus ualerent. Notandum autem quod haec inundatio temptationum tribus modis eccle140 Iohel ii, 32 ; Rom. x, 135.

151 I Tim. ii, 5.

167 Matth. xvi, 18.

i39 uocari. | donum]doni L ^ thesaurus L/. 140 quicumqueg —— 144 tales C fructus C 145 dulcedine] multitudine C Lg 145-146 dilectionis] dulcedinis C! — 146 honusta $! — 147 5o: bonorum adZ. operum C IL, — 148 designat] manifestat I 151 aedificans domum C 1383 qua in C, quae in I.

160 super om. L

CL

162 sanctae ecclesiae C male

172 Quam C L, Quo g

163 reconditum C L 173 super g

CL

167 Quia

HOMELIA II, 25

180

190

195

200

20$

210

siam inpugnat. Nam uel sua concupiscentia temptatur quisque abstractus et inlectus uel falsorum fratrum inprobitate fatigatur uel apertioribus externorum appetitur insidiis. Quae uidelicet temptamenta dominus alibi portas inferi nuncupat et merito quia nimirum si uicerint, in aeternum trahunt interitum. Ef super hanc petram, inquit, aedificabo ecclesiam meam, et boriae inferi non $raeualebunt aduersus eam. Etsi ergo pulsant non tamen deiciunt ecclesiam Christi portae diaboli, etsi irruit inundatio perfidiae non subruit domum fidei. Ouae enim adiutori suo ueraciter dicere potest : Dwm anxiaretur cor meum, àn petra exaltasti me. Non debellatur ab extraneis quia rabiem persequentium infidelium cum corona martyrii patiendo superat non corrumpitur a falsis fratribus quia et hereticorum dogmata recte credendo refutat et uitiosa quorundam catholicorum exempla sobrie et iuste et pie uiuendc deuitat non obcaecatur fumo propriae cupiditatis quia feruet interius solo ardore dominicae caritatis. Huic autem homini, id est redemptori nostro qui ecclesiam sibi uniuersalem inuincibili mentis fortitudine copulauit pro modo suo quique simulantur electi quando quod ipse in tota ecclesia generaliter facit hoc illi in suis singuli cordibus agere specialiter curant. Nam quasi in altum fodiendo suam uigilanter conscientiam discutiunt ne quid in ea sordidum lateat solerter inquirunt cunctas a fundo cordis superuacuorum cogitatuum latebras manu sedulae discretionis exhauriunt quatenus firmam in se quietamque sedem petrae illi fortissimae, hoc est Christo praeparent. Fitque ut per eius praesentiam insuperabiles inter saeculi terrentis aduersa simul et prospera blandientis perdurent. Haec iuuante domino, fratres carissimi, de euangelicae lectionis expositione transcurrimus, sed uidetur congruum sollemnitati quam colimus de aedificatione templi aliqua commemorare et quam decenter ornatus illius ecclesiae significationi conueniat indagare. Narrat ergo scriptura quia praeceperit Salomon «£ tollerent lapides grandes lapides jretiosos in fundamentum templi et quadravent eos. Lapides autem grandes et pretiosi qui in fundamento locati totum onus templi sibi superinpositum

215

373

portant eximios sanctae ecclesiae docto-

res insinuant grandes nimirum

177 lac. i, 14. BHO Reg dvSUET

182 Matth. xvi, 18.

excellentia meritorum

186 Ps. 6o, 5.

191 Tit. ii, 12.

pre211

177 pos? ucl add. a 179 aptiotibus C L 181 uincetrint .$ 185 intuit L c 193 solo] ptoptio C 195 inuincibile .$* 196 similantur C L e 197 huic C singulis C 199 discutiant .$* 202 sedem] fidem £ 204 torrentis g 206 adiuuante I 208 aedificio g* 210 indagari L, ^ fos; ergo ad4. sacra C 210-211 praecepit C 213 et oz. LL 214 sibi ozz. C 215 insinuat 5*

PL 421)

374

S. BEDAE

tiosos claritate signorum quae ab ipso domino uerbum audientes totam crescentis ecclesiae fabricam sua praedicatione genuerunt. Quando enim in scripturis fundamenta plurali numero dicuntur uel praedicatores sanctos uel firmas iustorum cogitationes significant. Vnde est illud psalmistae : Fundamenta eius in montibus sanctis. At cum singulari numero fundamentum ponitur ipsum saepius auctorem bonorum omnium indicat de quo apostolus ait : Fundamentum enim aliud nemo potest bonere praeter id. quod positum est qui est Christus Iesus ; 22 E

et de quo rursus ad credentes : Sed estis, inquit, cues sancto-

rum et domestici Dei superaedificati super fundamentum apostolorum et brophetarum. 1n hoc ergo fundamento lapides grandes et pretiosi qui templum omne gestarent sunt positi quia per ipsum ad propagandam toto orbe ecclesiam et prius patriar230 chae ac prophetae et postmodum sunt apostoli instructi qui quo artius eius amori inhaerebant eo fortius sectatores suos in aedificatione caelesti sustentabant. Quos uidelicet lapides rex quadrare praecepit ut magistros ecclesiae conpositos moribus et immobiles animo esse debere signaret. Sicut enim quadratum quacumque uertitur stabit ita nimirum uita perfectorum quae ad ueritatis lineam sollicite directa est nullis temptationum inpulsibus a sua nouit stabilitate deici. Erat autem templum de marmore pario qui est lapis albus exstructum ut candorem ecclesiasticae castitatis exprimeret de 240 quo in amoris cantico dominus ait : Szcut lium nter spinas sic amica mea inler filias. Habebat uero sexaginta cubitos in longitudine et uiginti cucubitos in latitudine et triginta cubitos in altitudine. Longitudo ergo templi fidem sanctae ecclesiae designat per quam longanimiter inter opera sua bona 245 prauorum aduersa tolerat ; latitudo caritatem qua ipsa intus per uiscera pietatis spatiatur; altitudo spem qua propter bona quae per caritatem operatur caelestis uitae praemia expectat. Et bene longitudo sexaginta est cubitorum ; senario enim numero bonorum operum solet perfectio designari quia 250 et dominus sex diebus mundi ornamentum perfecit et sex

220 Ps. 86, 1. 223 I Cor. iii, 11. 225 Eph. ii, 19-20. AINE e 240 Cant. ii, 2. 250 Gen. ii, 1-2.

238 Ioseph., ant.

216quiaCLg 217totumC . 219praedicationessanctorum CIL — 221 At] Et, 223 indicat] dicat C 224 qui] quod C g 227 huius C L fundamentum CL 2328etoz.lL, 229 propagandum $* CL . 230ac]etC L qui] et I 231 arcius .$ 232 aedificio $1 C L g 234 inmobiles C g 235 quocumque AS 236 ad]a CL linea CL 23* deieci .$ 238 qui est] quem £g 238-239 structum C — 240 Deus g* — 242 et zsque latitudine ozz. C — 248 quia I ipse C 246 qua] quia C 247-248 expectant IL 2350 ornatum g

HOMELIA II, 25

375

sunt huius saeculi aetates in quibus sancta ecclesia pro aeterna requie piis actibus instat. Bene uiginti sunt cubiti latitudinis quia geminum est praeceptum caritatis qua ecclesia in tribulatione dilatatur quando perfectus quisque et condito2) A rem ex toto corde tota anima tota uirtute et proximum tamquam se ipsum diligere probatur. Bene triginta in altitudine sunt cubiti quia omnis electorum spes ad uisionem sanctae trinitatis in quantum ualet se exercendo et purificando praeparat. Sex igitur ad fidei longanimitatem tria ad celsitudinem 26 o spei duo pertinent ad latitudinem amoris quibus tribus uirtutum insignibus totum ecclesiae sanctae statum constat perfici. Quod autem per denarium qui perfectus est numerus haec singula multiplicantur multiplex eiusdem perfectionis augmentum figurate denuntiat. Notandum sane quod triginta 26 5 cubiti altitudinis non usque ad supremum templi fastigium sed usque ad laquearia pertingebant, deinde ad laquearia medii caenaculi alii triginta cubiti altitudinis adsurgebant. Porro tertium caenaculum quod super erat sexaginta habebat cubitos in altitudine, ac sic omnis altitudo domus in centum ui-

PL

27 o ginti erat cubitos extenta. Prima igitur domus triginta cubitis 458

in altitudine surgit quia praesens ecclesia ad uidendam speciem sanctae trinitatis tota intentione suspenditur ; superior . domus triginta aeque cubitis se in altum adtollit quia solutae corporibus animae perfectorum usque ad diem uniuersalis 2 5 iudicii eiusdem beatae et indiuiduae trinitatis praesenti uisione fruuntur ; suprema domus bis tricenis alta est cubitis quia resuscitati a mortuis omnes electi in contemplatione eiusdem: sui conditoris qui in tribus personis unus est Deus aeterna spiritus simul et carnis inmortalitate gaudebunt. Factus est 28 o autem medius paries in templo de tabulatis cedrinis uiginti cubitorum altitudinis qui diuideret oraculum, id est sanctum sanctorum a priore parte templi. Habebat oraculum uiginti cubitos longitudinis et uiginti cubitos latitudinis et uiginti cubitos altitudinis. Porro ipsum templum pro foribus oraculi 28 A quadraginta cubitorum erat in quo erant mensae et candelabra aurea sed et altare aureum prope ostium oraculi quatenus incenso in eo thimiamate uapor fumi ascendens operiret oraculum ubi erat archa testamenti swfperque eam cherubim glo251 Beda, Zoz. l. 11 (77, 149); I. 14 (98, 103). 255-256 Marc. xii, 30-21. 279-284 III Reg. vi, 16, 17, 20. 285-289 Ex. xxv, 23, 31 ; xxx, 1-6 ; Leu. xvi,

13:

288 Heb. ix, 5.

23885 pos? proximum add. suum C 288 in oz. CLg 261 sanctae ecclesiae C g 262 numetus est IL, 262-263 singula haec C Lg 265 ad suptemum oz... C — supremum] summum g fastidium .$* — 266 ad usque LL 269 altitudinem C — 270 extenta] constituta CIL 290 cubitos CIL 271 ecclesiae C 233 cubitos Cg 282 prioi CL habebatque C Lg oraculum add. sup. /in. $t 283 et usque latitudinis ozz. g 285 mensa C L 285-286 mensa et candelabra de auro erant C 286 aurea] de auro C Lg 287 tymiamate IL opetiet .$* 288 superque eam] super quae erant C L

376

S. BEDAE

viae obumbrantia bropitiatorium. Prior ergo domus praesentis de290 ecclesiae statum interior autem uitae caelestis ingressum facta sunt abra signat. Vnde recte in priori mensa et candel quia nimirum in hac uita lumine sanctarum scripturarum et sacramentorum caelestium refectione opus habemus in futuro autem talibus non egemus subsidiis ubi iuxta psalmistae uoiustitia saturabuntur mani295 cem quicumque apparuerint cum uita corda iustorum quoque hac In festata gloria domini. per munditiam fulgent da splendi aureum incensi altare quasi spiritalium iorum sanctitatis aromatibus sunt referta desider o caelestis proxim in quasi et i continu incendio flagrant amoris m intra uapore is oration suae simum suauis posita 300 introitus sancta sanctorum superna emittunt ubi Christus est in dexteram Dei sedens. Quem aptissime archa testamenti quae erat intra uelum designat i» qua urna erat aurea habens manna et uirga Aaron quae fronduerat el tabulae testamenti. Ipsa namque urna mannae plenitudinem 393 archa naturam humanitatis eius sacerdotii eius inuiolabilem iam potent Aaron uirga diuinitatis tabulae testamenti designant quia ipse est qui legem dedit quique etiam benedictionem his qui legem faciunt dabit. Bene autem templum pro foribus oraculi quadraginta cubitorum 310 erat longitudinis quoniam in hac adhuc uita ieiuniis et continentia nos castigari oportet ut ad internae dulcedinis satietatem peruenire mereamur. Nam hoc numero castigationem uitae praesentis significari intellegit omnis qui quadragenarium Moysi uel Heliae uel ipsius domini ieiuniam recte intelum in quo archa per cheru315 legere uoluit. Bene ipsum oracul bim gloriae tegebatur uiginti cubitos longitudinis latitudinis et altitudinis habebat qui numerus perfectionem ut diximus geminae dilectionis insinuat quia quicquid in hac peregrinatione pro domino geritur totum hoc in illa mansione patriae 320 perennis ubi magnificentia eius continua beatorum spirituum laudatione sustollitur in sola dilectionis amplitudine perficitur. Erat et porticus ante templum uiginti cubitorum longitudinis iuxta mensuram latitudinis templi habens ostium contra ostium templi et decem cubitorum latitudinis ab oriente quae t porticus illam sanctae ecclesiae plebem designat uidelice 525 295 Ps. 16, 15.

301 Col.iii, 1.

303 Heb. ix, 4. — 30v Ps. 85, 8. — 313-314

Ex. xxxiv, 28 ; III Reg. xix, 8 ; Matth. iv, 2.

294 egebimus 292 sanctatum ozz. C 291 mensae IL 290 autem ozz. C Lg 295 quaecumque C — satiabuntur C Lg ^ 296 domini] Christi C Lg GE 298 sunt 0zz. Z 300 intra] iuxta g supernae IL mit301 sancta ozz. C 303 intra] in L 302 apertissime C 301-302 dextera C Lg tunta C T. 309 prae g 305 plenitudo L uita adhuc C 310 quoniam] quando g 312 Namque g castigatio C — 313 significare C — intelligitur C —— intel314-315 intellegi C L ligunt omnes LL quadrigenarium .$ 315 uoluit] 322 post templi 319 Deo CL g uolunt C L, nouit £g 3817 numeros g* 323-324 templi et decem cubitorum latitudinis habens ostium add. est C contra ostium templi ab oriente g

HOMELIA II, 25

327

quae dominicae incarnationis tempora praecessit nec tamen ab eius incarnationis fide uacua remansit. Hoc est enim ostium porticus contra ostium templi esse ad ortum solis fidem populi prioris de Christo eandem esse quae sequentis eodemque 35o gratiae orientis lumine cunctorum fidelium corda inlustrari. Vnde bene in eadem porticu duae columnae aereae maximi et mirandi operis circa ostium templi narrantur esse statutae et his capitella quasi opere lilii superinposita. Columnae enim stant ante ostium templi quia aduentum redemptoris nostri 33; qui ait, Ego sum ostium jer me si quis introierit saluabitur, praecesserunt doctores egregii de qualibus dicit apostolus, lacobus et Cephas et Iohannes qui uidebantur columnae esse, qui eidem eius aduentui testimonium perhiberent. Vna autem a dextris ostii alia stabat a sinistris quia populo Israhel qui

34o tunc diuina fide et caritate calebat incarnationem sui redemptoris futuram praecinebant et non minus gentibus quae adhuc quasi ad aquilonem positae perfidiae frigore torpebant eiusdem redemptoris ingressum praedicabant esse pandendum. Quod uero capitella columnarum quasi opere lilii fabre 345 factae erant significat quia tota praedicationis eorum summa de claritate perpetuae beatitudinis insonuit eiusque uiden-

dam gloriam suis auditoribus promisit qui aeternus ante saecula Deus existens homo factus in fine saeculorum ut quasi flos lilii interius colorem aurosum exteriüs haberet candi55» dum. Quid namque auri rubor in candore nisi fulgor est diuinitatis in homine ? Quem uidelicet hominem et prius uirtutibus clarum ostendit et post mortem niueo incorruptionis splendore uestiuit. Haec nos, carissimi, in praesentis festi nostri gaudium de factura templi pauca ex pluribus fraterni35; tati uestrae exposuisse libuit quatenus et miranda terrestris domus domini fabrica delectaret auditum et haec eadem spiritaliter intellecta mentes nostras ardentius ad amorem supernae habitationis erigeret. Diligamus igitur, fratres mei, toto corde decorem domus aeternae quam ex Deo habemus in 56o caelis et de loco tabernaculi gloriae eius sedulo cogitare ac 328-330 Beda, oz. II. 15 (280, 12-15). 9. 337 Gal. ii, 9. 358 Ps. 25, 8.

331 III Reg. vii, 21-22. 859 II Cor. v, r.

335 Ioh. x,

327 eiusdem g incarnatio g* 828 ortum] ostium C, hostium LL 329 eundem C eodemque] eademque quae C 331 pottico .*, porticu oz. C 332 narruntur .9* 333 superposita $* 337 esse columnae IL 338 eius]

eiusdem C ^ autem] enim Cg . 339 ad L pos; ostii add. et L. post quia adg. et g 340 incarnationis C —— 341 praecinebat C TL 342 posita egressum (adZ.) C 343 redemptionis C g 344-345 fabre factae] fabricata g 345 totae L 346 beatitudinis perpetuae C 347 auctotibus C IL quia C L 348 pos! factus add. est Cg — utoz.L 3492aureum $5! — habetL habet extetius C 350 robor g* bricata I 358 igitur] ergo I, g 26

fulgur .$* C g! 354 gaudio $1 360 et oz. C IL glotia C

356 faB.

PL 439

378

S. BEDAE

nos alterutrum ammonere curemus. Vnum ante omnia peta-

mus ab eo et hoc infatigabili intentione quaeramus ut inhabitare mereamur in domo eius omnibus diebus uitae nostrae,

hoc est perenni uita ac luce felices. Non autem spernit neque 565 despicit precem pauperum quando hoc quod diligit ipse precamur sed clementer exaudiens donabit nos uidere bona sua in terra uiuentium Christus lesus dominus noster qui uiuit et regnat cum patre in unitate spiritus sancti Deus per omnia saecula saeculorum. Amen. 361 Ps. 26, 4.

364 Ps. 21, 25.

366 Ps. 26, 15.

365 preces Lg CL autem oz. 364 felici .5! lesus Christus C g 368 Deus oz. L.

366 nobis .$!

367

APPENDIX CrNsvRA

HoMELiARVM

TAMQVAM

LIBER

BEDAE TERTIVS

QVAE POSITAE

APVD

MiGNE

« SVBDITITIAE

S PL XCIV

I2 (c. 293) I3 (c. 296) 14(c. 298) 15 (C. 299) 16 (c. 300) 17(c. 302) 18(c. 304) 19 (c. 307) 20 (c. 308) 21(c.2312) - 22 (c. 314) 23 (c. 315) 24(c. 318) 25(c. 320) 20:(c5 322) 27 (c. 324) 28 (c. 327) 29 (c. 330) 30 (C. 332) 31 (c. 334) I.

267-516)

DIZXCII,

d

I(c.267) 2(c.272) 3 (c. 274) 4 (c. 276) 5 (c. 278) 6 (c. 280) 7 (c. 283) 8 (c. 284) 9 (c. 286) IO(c. 289) II (c. 290)

(PL xciv,

) APPELLANTVR.!

Luc. xvi, 19-31. — Luc. xiv, 16-24 — Luc. xv, 1-10 — Luc. vi, 37-42 — Luc. v, 1-11 — Marc. viii, 1-9 — Luc. vi, 45-6 — Luc. xvi, 1-12 — Luc. xix, 41-8 — Luc. xviii, 9-14 — Marc. vii; 31-7 — — Luc. x, 23-57 Luc. xvii, 11-19 Luc. xvi, 13-15 Luc. vii, 11-16. Luc. xiv, 1-15 Matc. xii, 13-37 Marc. ii, 1-12 Luc. xx, 20-6 Marc. v, 21-43 Marc. ix, 13-49. Luc. xviii, 1-8 Luc. xiii, 6-17 Luc. xix, 29-38 Luc. xxi, 25-33 I uc.vil; 10-27 Luc. i, 26-38 Luc. i, 39-55 Luc. iii, 1-6 Luc. iii, 15-18 Luc. ii, 1-14

Beda, Beda, Beda, Beda, Beda, Beda, Beda, Beda, Beda, Beda, Beda,

in Lu. in Lw. i/& Lu. i» Lu. in Lu. i» Marr. in Lu. n Luz. s Lu. zz Luw. Zoz. II.

47

a,

aa

s

5353 C — 558 B 514 A - 516 C 519€ — 522 A 408 C — 410 C? 381 D- 384 B? 205 B — 208 C* 410 C - 4312 B 529 B —531 D 5;0C€ —574 A 5s51D- 555 B5 6 p. 220 sqq.? OE ADI 4 e esa — Beda, i» Lu. 46; B — 470 D* -- Beda, iz Iw. 542 B — 544 D$ — Beda, iz Lu. 531 D—- 532 C? — Beda, zz Ix. 417 B — 419 A1? — Beda, zz Lu. 510 D - 514 A — Beda, is Mare. 254 A — 257 A" — Beda, in Mare. 146 À — 149 C — Beda, iz Lu. 578 D— 579 D — — Beda, zz Mare. 179 B — 184 C — Beda, i» Marre. 220 D — 223 D? —»Becdas 7711972 s 010 55 x2[14 — Beda, is Lue. 503 C — 506 C15 — — Beda, iz Low. . 566 D— 570 À |— Beda, zs Lov. 588 D — 591 B 0c Dedaysznl5uc PXO AoTPA — Beda, in Lz. 31$ D — 320 A!$ — Beda, s Luc. 320 A — 323 B" — Beda, nw. 5514 —355 A18 — Beda, s Luce. 355 B —357; C — Beda, om. 1, 6 p- 37 sqq.

Vide D. Jean Leclercq, o.s.b., ,,Le IIIelivre des Homélies de Béde le Véné-

table »" Recherches de Théologie ancienne et smédiévale XIV (1947), 211-18 ; et ,, Tables

pout l'inventaire des homiliaires manusctits," Serzpzorium 1l (1948), 205-14.

. cf. Homeliarium Pauli Diac. (— PD) II, 57 (apud Leclercq). 3. cf. Haymon., Zoz. 117 (PL CXVIII, 11-746).

NS

4. cf. PD II, 6o 5. cf. PD II, 64 6. cf. PD II, 69 7 . cf. PD III, 65 (— 8 SCESPIDEDIOTÓ 9. CESPIDSIIS TS IO. cf. PD II, 76 II. cf. PD II, 8o 12. cEOPDPLID87 12. cf. PD 1I, 82 ; cf. 14. cf. Haymon., Zozz. T cf. Haymon., Zozz. 16. cf. Haymon., Zozz. T7. cf. Haymon., Zozz. 18. cf. Haymon., Zozz.

106)

Haymon., Zozz. 730 131 132 4 5 6

382

APPENDIX

8 PL XCIV B: (c 2 (C3 34 (c. 35 (c. 36 (c. 37 (c.

) 2d 343) 345) 347) 349)

Luc. Luc. Luc. Luc. Luc. Luc.

PL XCII, ii, 33-41 v, 12-16 viii, 22-6 viii, 4-15 xviii, 31-43 xii, 33-4

38 (c. 350) Luc. vii, 1-10 39 (c. 352) Luc. vi, 27-34

— — — — — —

Beda, Beda, Beda, Beda, Beda, Beda,

zu Luc. SD in Lu. 384 C in Lu. 434 C in Li. |429 D zn Lu. 557 A in Lu. |494 D

--Deda in Lue — Beda, in Lz.

SN — 386 B - 436 D - 432 D -—559C - 495 B

414 B — 417 B?'? |404 D — 407 C

40 (c. 354) Marc. vi, 47-56 —— Beda, in Mare. 196 B — 198 C 41 (c. 356) Luc. iv, 1-13 — Beda, n Lu. 366 A —372 A 42 (c. 360) Matth. xxi, 10-17 Inc. : AA e£ Deus, auctor e£ reparator...

43 (c. 365) Marc. xi, 15-17 —— Beda, i» Marc. (PL XCII, 245 D -247 B) 44 (c. 364) Matth. xii, 39-50 Inc. : NNarratur in. superioribus quommVra TUTTI 45 (c. 369) 46 (c. 371) 47 (€. 372) 49 (c-0275) 49 (c. 380) 50 (c. 383) 51(c. 386) 52(c. 387) 53 (c. 389) 54 (c. 411) 55 (c. 413)

56 57 58 59

(c. (c. (c. (c.

Luc. ix, 28-36 — Beda, in Lu. 453 D—- 456 D Luc. xx, 45-7 — Beda, i» Lu. 582 B —583 A Luc. xx, 9-19 — Bedatun eh NEST MASSNSSTS MID) PEnca xv 1-320 — Dedazn I2 12 oUAS USO IQ ES Luc. xi, 15-26 — Beda; 5 154.475. — 479122 Luc. iv, 23-30 — Beda, in Lu. 375 A — 378 D^* Luc. xvii, 4z10 — Beda, zz La. 559 &— 559 D Marc. vii, 1-23 — — Beda, zs Mare. 198 C — 201 C Marc. xiv-xv — Beda, i4 Mare. 266 D — 294 C?$ Matth. viii, 23-7 Inc. : Ingrediente domino im nauiculam...?9 Matth. i, 1-16 Inc.: Beatus Matthaeus euangelisia, dilectissimi...* TIE STIS

419) Luc. v, 27-32 420) Luc. x, 38-42 421) Luc. xi, 27-8 422)

;

60 (c. 423) Luc. xxii, 24-30 61 (c. 425) Marc. xvi, 1-7

Lon

E

c

— Beda, iu Lue. 389 À — 390 B — Beda, zn Lu. 470 D- 472 A — Beda, in Lu. 479 C — 480 C Inc.: Hodie, fratres carissimi, celebramus Jestiuitatem sanctae Mariae...*8 II. COME P NE L^ La ee — Beda, in Lu. 598 A — 600 A. — Beda, in Mare. 294 C. —297 A

19. cf. Haymon., oz. 25 2o CES PIDNCDIZ OX L2SEEO) 2rISCRPIDA DIS X er222) 22. cf. Haymon., Jozz. 41

22» CES PIDE oo 24. cf. Haymon., Jozz. 43 25. cf. Haymon., Jozz. 67 26. ps.-Origen. Cf. E. Benz & E. Klostermann, CG$ 41, i, 256-62; Dom G. Motin, ,,Les homélies latines sur S. Matthieu attributées à Otigéne," Rev. Bénéd. 54 (1942), 3-11 ; PD (PL XCV, 1196), I, 64. 27. In natali diuae Mariae uirginis. 413-418 D — ps.-Alcuin., Inferpretationes noginum bebraicorum progenitorum domini nostri lesu Christi (PL. C, 725-33) ; cf. M. Manitius, Gesch. der lat. Liz. des Mistelalt. 1, 277. 28. De sancta Maria uirgine. Cf. P. Poncelet, ,,Initia miraculorum B. Matiae Virginis," 74za/. Bol/and. 21 (1902), 257 ; G. F. Warner, Miracles de Nostre Darme collected by Jean Mielot, p. ix, n. 9; A. Wilmart, zAmfeurs spirituels et. textes dévots du moyen áge latin, 478-508.

APPENDIX B PL XCIV 62 65 64 65

(c. (c. (c. (c.

427) 429) 432) 433)

66 (c. 439) 67 (c. 441) 68 (c. 443) 69 (c. 447) 79 (c. 450)

71 (c. 452) 72 (c. 455) 73 (c. 457) 74 (c. 460) 75(c..401) 76 (c. 463) T1 (€. 465) 78(c. 465) 79 (c. 469) 8o0(c. 470) 81 (c. 471) 82(c. 471) 85 (c. 475) 84 (c. 475) 85 (c. 477) 86 (c. 479) 87 (c. 480)

88 (c. 489) 89 (c. 490)

90 (c. 490) 91 (c. 491)

Luc. xxiv, 13-35 Matc. xvi, 14-20 Matc. x, 35-45 Luc. vi, 45-8

383 PLOCGHL —— MÀ

——

— Beda, in Lu. 625 B — 628 C Beda, in Marc. 299 À — 302 C

Beda, in Marc. 235 À — 236 B

— Beda, /om. Il. 25 p. 368 sqq.?? JUIE DXCOTUE. o am ee, s Luc. xix, 2-10 — Beda, i» Lu. 559 D — 562 B?o Marc. ix, 34-47 — Beda, i» Mare. 224 B — 225 A, 226 ÀA —227 C Luc. x, 1-20 — Beda, is Lu. 461 C — 466 B Luc. vi, 17-23 — Beda, i» Luz. 400 A - 403 D Inc. : Hodie, dilecfissimü, omnium sanctorum. .9t Inc. : legimus im ecclesiasticis bistoriis...9* DIZPXCTI Luc. ix, 1-6 — Beda, in Lu. 4435 D — 447 D*? Luc. xii, 1-10 Beda, in Lu. 487 B —490 D Luc. xxi, 9-19 Beda, in Luc. 586 A —587; D gd Beda, n Lu. 452 A— 453 D lg Luc. ix, 23-7 Luc. Xiv, 26-353 —— Beda, zz Li. 516 D- 5318 D Luc. xi, 33-6 — Beda, 7 Lu. 481 D - 482 D Luc. xiij? 35-48 | — Beda,zs Lu. 495 B —499 C Luc. xviii, 24-30 — Beda, zz Lu. 555 B—557 A Marc. xiiij? 33-7 — — Beda, iz Marre. 266 A — 266 C Marc. i, 16-21 — Beda, in Mare. 140 D - 141 B Luc. xix, 11-27 —— Beda, in Li. 562 C - 566 D Luc. xiii, 34-5 — Beda, iz Li. $10 A - s10 D Matc. viii, 27-33 — Beda, in Mare. 212 C — 214 B Inc.: Laudate ef exultatfe in domüno, di* Jectissimi... 9& Inc.: Resa igitur adbuc aliquid de beato Wzgbertbo. ..95 Matth. xiii, 44-7 Inc. : Leecio sancti euangelii, fr. car., quam zu0do uestra caritas audiuit. ..96 Inc. : Zen et Iudas apostoli...9? Tc. M uiid prepheta |uidit |quandam

Inc.: Inc.:

arbore... Cmm uenisset beatus Bartbolomaens... Wenite, filii, audite se...98

29. c£. PD 1, 155 30. cf. PD It, 129 SIC DIS XOCX TX 2r DES XG, 35; PL CXII, 1319 ;et Dom G. Motin, Études, textes, découvertes, 498-9. De origine solemnitatis omnium sanctotum, CESSAT Wilmart, Rer. Bénéd. 46 (1934), 51-56. 32. In eadem "sollezzhifafe omnium sanctorum. Videtur Ambrosii Autperti ; cf. J. Winandy, ,,L'ceuvtre littéraire d'Ambroise Autpert," Rev. Bénéd. 6o (1950), 116-17. At in homeliatio Eptetnacensi (Luxemburg. Bibl. nat. 264), saec. XI legitur hom. 71 sub nomine ,elysachat abbatis', cf. J. Lecletcq, Seripzorium 7 (1953), 224. 33. cf. Haymon., Zozz. 105 234. In die festo sancti Wigberti. 35. In die festo sancti Wigberti secunda. 236. In die festo sanctae Scholasticae uirginis. Setmo Bertarii abbatis Casinensis. Cf. Bibliotheca bagiograpbica latina, n. 7516-7517 ;À. Lentini, Bemedictina 1, 212-2 32. 37. Homeliae 88-103 sunt forsitan eiusdem auctotis qui et 85--86 sctipsetit. 38 De sancto Laurentio.

384

APPENDIX

E BL XC 92 (c. 494) 93 (c. 494) 94 (C. 495) 95 (c. 498) 96 (c. 498) 97 (c. 499)

98 99 100 OI 102 103 104 105 106 107

.

(c. 499) (c. 500)

(c. 501) (c. 502)

(c. 503) (c. 504) (c. 505)

(c. 507) (c. 507) Luc. x, 23-37 (c. 510)

108 (c. $12) Ioh. ii, 13-22 109 (c. 512)

Inc. : Hodie, fr. car., celebramus festum sancti Iobannis euangelistae... Inc. : Quomodo inuenta fuit sancia crux... Inc. : Felix per omnes festum mundi cardines apostolorum Petri et Pauli... Inc. : .Apparuit benignitas et Burnatifas ... Inc. : INofandum est, fr. car., qua de causa celebretur festiuitas 5. Petri a uincuJoco Inc. : Fr. car., dignum est ut audiatis qua de causa litaniae rogationum fuerant inuentae... Inc. : Hoo natus de muliere...*o Inc. : Hodie, fr. car., in pugna...

Inc.: Inc.:

JDes domünieus dies elecfus est..." Dens uolens angelos bonorari...*? Inc. : Pus e£ musericors dominus... Inc. : Fr.car., Zezpus est franseundi... Inc. : Méserzcordia et ueritas.. Inc. : Cwum appropinquassez [m z— p in Luc. (PL XCII, 467 B — 470 7oDj Inc. : Emwang. lect., fr. ear., audistis duorum filiorum parabolam... cf. ps.-Bed., zs Iob. (PL XCII,663 A-666 A); Beda, Zozz. 1l. 1, p. 184 sqq. Inc.: ViZr£ufes quidem» domni mostri...*?

39. De natiuitate domini. 40. Cf. Dom J. Leclercq, ,,Deux anciennes versions de la légende de l'abbé Macaire," Revue Mabillon 36 (1946), 65-79. 41. In die cinerum.

42. Cf. M. R. James, /Apocrypba anecdota, 28-37 ;R. P. Casey, ,,The Apocalypse of Paul," Journal of Theological Studies 54 (1933), 1-32. 43. In reuelatione S. Michaelis. 44. C£. B. Hauréau, INorices ef extraits de quelques panuscrits latins de la Bibliotbéque INationale 111, 260-5; J. Riviére, »Le conflit des «filles de Dieu », ,,ILe dogzze de la rédemption an début du moyen áge, 324-9. 45. In die palzarum. HOT 47. ef Beda, i» Lu. (PL XCII, 522 ^); L. Condio (Cum Dius), Bib/iozbeca Lbomiliarum Yl, 4553. 48. Cf. Beda, in Luc. (PL XCII, 475 D).

a

.

4

E

àv

Li

l

*

E 7

D»Nt

^

-

-

s

)

-

H

:

e j

A

—A———7

P

-——

»

*

r

557

"

'

-

i

H

]

)

]

-—

-

d M

7

31

-

A

-. 1

' E.

à

»

-

-

-

ad

*

*

INDEX

SCRIPTORVM

I. SCRIPTVRA Genesis : 2, I2

GE1125512 $0) C85)

SACRA (*) Exodus

CÍ T. 22. ATT

cf. 1, 17, 214 sqq. c£. 1, 14, 136 cf. 1, 14, 146 c£. 11, 15, 255 cox 45 T52 GE D D2MIAS Cf. 1: :2)250 CF. n UT22 256 CE. 3, 145 162

L, 4, 309

IIIA 14, I8 sqq. cf. r1, 19, 28 cf. 15 18, 95 5; 9

T2, PITT S

» I4 I5 22, 173 *a27 I2 I3 22 17-18 28255 27 28, II-I8 29, 15 22,

22» Lc 35; 255 37, 46, 48,

49, Exodus

28

I, II, 89

IST I, II, cf. 1, 14, ETI2s CES T4)

FAe 20,

^

117; 159

CÍ DUDTUCTO EIS ETOC TS cf op175269 cf. cf. Cf. cf.

f25157

3, 7-8 6, 25

35; 35, 34, 34,

I,

1, 17, 269 1, I0, 52 sqq. 1, 14, I41-142 1, 8, 226 1/25 T2

18

20 6 28

14

5 7311

2, 12, 127 12. 12;

I, 17, 87 CHXIPM2 200 CÉSLUI. 145 £21. 215095 Cf 25 TOT

5 23, 51 26, 19 28, I 30, 1-6 2, 15 3 I3

cf. 11, 7, 183 sqq. GE, MIN MET GE ITDTIESO CE. TT,43) «T5 CÉUIIASIS cfor 18,017

cf. 1, 16, 207 cf. 1, 24, 271 CE.) 24 27 cf. 1, 16, 212 cf. 11, 17, 204 sqq. GÉUI22 0212 CENT, 229 PTS

X fy 24s

cf. 11, 25, 285-287 cf. 11, 25, 19 cf. 11, 19, 53 cf. 11, 25, 285-287 GÉNIE 229 T5

123151 c£. 1, 16, 79 IN2XnsT cEme22 122 Cf. II, 25, 313-314

Leuiticus :

16, 16, 16,

:

14 2; 5 I,

9-IO IO

5024» 25

cf. 1, 14, 179

30

IO 19-20 8 27 20 18

5T 95 167 50 167

:

12 12: 3 727 II 12, 18 I2; 25-37 x3. 2 14-I6 14, I5 14, r5 17, 6 19 Sqq.

244 j 6 6-8 8 15 17 29

16, 20-34 SETS 3574 19, 2

*

CÉ218, 55 Cf T UTBNSS CÍ I TOP TA GEUIEISM2O CÍATIETSNSIZ cf. 1, 18, 44 CE

18555

cf. 11, 25, 285-287 ID TIONIS It, I9, 145 cf. II, 24, 192 II, I9, 146 5:6; 70

(*) Asteriscus lectiones a uersione uulgata S. Hieronymi discrepantes designat. Gen. - Ps. : Brsu1A SAcnA 1vxrA LATINAM VvLGATAM VERSIONEM cura e£ sfudio zonacborum y. Benedicti edita, Romae 1926-1955 ; Ptou. — II Mach. : BrsuioRvM SACRORVM IVXTA VVLGATAM CLEMENTINAM 7/J/0ua editio curauit A. Gtamatica, Romae 1929 ; NovvM TEsrAMENTVM LATINE SECVNDVM EDITIONEM S. HIERONYMI rec. Wotdswotth & White, Oxonii 1889-1954. Vtrum Beda cum uulgata non usus est uetsionem sacrae sctipturae ex operibus S. Augustini, S. Hieronymi, aliorumue patrum antiquiorum desumptam an ex codicibus ueterem Latinam continentibus adhibuerit non semper apparet. Lectiones ex libro psalmorum cum psaltetio quod dicitur Romanum maxime concordant ; lectiones ex libris noui testamenti eandem textus formam atque codices 4, O, et D E L Q R (cf. Wordsworth & White) saepe exhibent. (**) II, 25, 250 designatur Homeliatii liber II, homelia 25, linea 250.

IL SCRIPTVRA.

388

IV Regum :

Leuiticus : I9, 18 22107 23, 15-17. 2948-11

CDS1522 979 CIO BITS cf. r1, 17, 208-210 CE 15017,1281

Numeti : NT.

CIAO

5,4

7512

I3, 18, 20, 21,

24-25 15-16 28-29 5-9

56, 7-8

cf. 11, 19, 54 CÍ. T1 25919T

cf. cf. cf. cf.

II, 15, I9. 1, 18, 18 1I, 19, 54 11, 18, 176

cé I, 5, 32-34

Deutetonomium : 5:21 CÉXIS2 SII 6, 5 16, 6 IO, 22

CÍAT, 235 78 cf. 11, 19, 54 cf. 1, 8, 226

18, 15

cE102495226

25,5-9 — CÉ I, I, 153 Iosue : CÉNTISZIT

5, 16

24, 35 Iudicum : 20, 28

SACRA

CÍXIMISTAS

cf. rt, 19, 55 CÉTIDÉTONSS

2 SLT 24-25

I Paralipomenon : cf. rz, 19, 58 22 sqq. cf. 11, I9, 50-52 24, IO

II Paralipomenon cf. 3-4 cf. 7, 1 cf. 7.5 NETT 24, 21-22 36

I Esdtae : 1-6 5

1-2

6, 15-16 'Tobias : 15122 Iob : TUETOUT 522177 9, 20 15, 14 27, 35-4

QM Ruth :

4, 7

CDEIETANTAA

56, 5 Psalmi :

I Regum : 15-316

S816 17-21 25

CÉTIDU2AN AT CL TDOTA) 196

CÉDUIAMIS2

I, 16, 139

: r1, 25, 21 sqq. 11, 24, 276-277 rz, 24, 181

cf. 1, 3, 195

cf. 1, 5, 196 sqq. cf. 1, 14, 196 CONDI

50107

cf. II, 24, 205-207 cf. rz, 24, 182

II, 16, 169

DETTAMST

1512250202 II, I4, 38

IMI2AST cf. 1, 11, 206-208 ; c£. 1r, 6, 89 CLATNo

S ETTO

I, 4, 251

II, 24, 49 113525145 1, 6,74

TIME2SEST

cf. 1, 14, 182

CENIIE22 T5

1,1, 73; Cf. 1, 19, 74

CETMIS ITO II Regum : 7

II,

cf. 11, 19, 58 sqq.

55 sqq.

III Regum : 5

CAII 252042 55317 CDTTPA2 S 20111242 5292 TT 6 cf. 11, 25, 21 sqq. 6, 8 II, I, 244 6,16,17,20cf. 11, 25, 279-284 6, 58 cf. 11, 1, 185-186 7:21:229 CE 3151259524 58559 II, 12, 188 8, 65 cf. 11, 24, 181

8, 66 19 19, 8

II, 24, 314 cf. r1, 23, 40 cf. 11, 25, 312-314

IV Regum : 2,8-TAE CET IS 20270

6, 47

CDXDETONLTO CEODUTAET24 ECÍAETTEBS

cf. 1, 20, 195 11, 8, 125

* 10,8

T1319 15,3 14, I 14, 5

TOSEIS

18522801 ID25»5156 IDEST I, II, 200 cf. 11, 21, 18-19 Il, II, 239 CETAAE2 641: USO» OVDE

Too

* 18, 6-7 215125 DN219822

ST ONTÓSPECE:

IL, 25, 295 II, I6, 213 ISTA

TS

cf. 11, 25, 364 II, 17, 61

I. SCRIPTVRA Psalmi : kA bEP

* 225

"22:6 235,4 22,8 25, IO

* 24,5 25,4 25,7 25,8

*4255 10

26,4

SACRA

389

Psalmi :

SUSITUNIO

Il, 2, 55

I, I4, 240

II, 25, 76

Li5155 , I, 45

3 54. 7 8

13/125 88/5 11,25, 82

CÉI25, 85

1,5523

I, I, 48

cÉ 1,125205 15715, 01228 E CENTER

CÍ) 5, 14,282; 11, 0, I2

25, 46-47

I, I8, 104

CETIINAS 293 cf. r1, 16, 196 cf. 11, 25, 558

II, IO, 48 19502197,

I, I4, 314

cf. 1, 4, 255

I, II, 193 €f. Q1, I9, 44-46; cf. rr,

II, 25, 186 CÍAT 24, 2TT

4, 191-195 ; cf. II, 25,

IL, 23, 44

361

IISIS; 155

*

c£. 11, 25, 366 cf. 1, 16, 162

I, 7, 228

[9S- v H ND

197; 207

c£. 11, 4, 28 Cf. 1, 25, 221 Sqq. Z1211572024 $58 CESETIS

B u5I925' D r5.98

I1A 6; 212 cf. 1, 8, 186 cf. 1, 24, 80

25, 44-45

cÉLT, 16, 25T cf. rz, 6, 123

II, I4, 189

IA TOI I, 25, 237 cf. 11, 20, 205-206

I, I6, 214

DELGNZNI IIS LGS IA 1,1225 -16 X1, 2592 0T ID 216

E15; 197

cf. 1, 25, 40

119 185 251

I, 20, 45 ; 1, 25, 269

CL T TIN2OA cf. rz, 6, 105

TIAO:SUTSOS

CUM

Ir, 8, 116

55,252

I, 9, 96

* 41, 5 45, 4

44, 8 45, 5-6 45, II 48, 48, 49, 59,

4 13 I 7

50, 10 50, 12

1252390

17, 855 1, 13,1165

85, 11

15:15,204 ;I,I8,157

CÍSIm 6, T24 CE 1,8595 CSI T$ 262 CÍS1N12: 29 CR TE 19, ep i13. 2IO IISII. 220 EI 14, 251

T5 11249) 197/55

25, 307

cf. I

IO,

I55;

IOI;1l, 21,03

84, 13

I,

16,

L4, 75 T5252 8T

ci 86, 1

I, 4, 256

I, 25, 140 TIS 1641: 120129262/* DÉIGAITIZSICÍ1517, 2013512025: 5196/5 11 159 2T II, 24, 64 IL, 17, 292

ECEETMELTS

IDEA E TIITPS CHI

-

cf. 11, 2, 9o cf,I, Ir, 203

M2 Eoo

45-46; 1, 17, 49 ;cf.

cf. 1, 9, 159 GE 25, 425.1125, 777 cf. 1, 9, 205-207 cf. 11, 16, 585 cf. 11, 8, 36

MIDI

158 ; 11, 24, 328

11, 8, 118

88,2 88, vw 27-28

88, 49

90, 95, 94; 3C ECL DC SC OCC 95; 99; 100, * roo, *IOIS

16 19

MUS NC

8 IA

1or, 28

102, 2 102545 102, 5-5

222122 YI 13573 1182550220 cf. 1, 2, 98 ; cf. 1, 6, 270271 I, 9, 132 12222272 I, 9, 114

I, 17, 91

I, 17, 54

CI TMI2) 217 1I TAN 2T ING c£. 1:20, 61.; II; 19, 341

1/24, 35 IH, I, 77

II, 20, 48

cf. 1, 19, 180-181 c£. 1, 11, 162-165 IXTIMI2O

cf. 1t, 19, 345

I'SCRIPTVRASSACRA

390

Psalmi :

Psalmi : * 102, 4

SERO

x

H

102, 4-5

O2, 5

:SIc222

I03, 2

* 103, 5

* 103,4

103, I4-Ij

103, 24 104, 4 104, 51 104, 34 Io4, 39 106, 25 Io9,4 IIO, *CIIT94 2 T3255 I13, 4II5, i DI55x I15, 15

* 115, 16-19 117, 15 117,122 I18, 1 IIB, 1-2

"TIS2

cf. 1, 17, 144 1,519, 175

146, 1 146, 8

148, 5

cf. 1, 6, 167 EIN TISS IO

IL, I5, 307 ; I1, 23, 46

cf. 11, 2, 109

194, 119; 1 23,231

ctam 14.1256: Cf. 3b. 155

I18, 57

6, 17

I, 5, 215 ; I1, 19, 26

Cio

20:

202

118, 131 I18, 153 120, [533

ID $217 cf. 1, 7, 76

II, 12, 229

cf. 1, 24, 209

II, 12, 65

1325,33

129, I21

31, 136, 137,

M

138,

140, 140, T UTA42»

Cf. 120024 CÉRIDOLSSSITO IDUSXTIO CDAIDU2427417 II, 16, 208 I, IO, I03 c£. 1r, 8, 111-112 II, I9, 222 cf. I1, 121-122 II, 14, 36

152, 50:05 1455255

oM MI NS) oS MN MONDO Hd NX: NC

143, 8

144, 3 144, 9 144, II

I, II, 244 CE U24:0221 LTISIOI I, 6, 159 ; I1, 20, 30 1,255722

cf. 11, 16, 197

1, 19, 68 113 21:74. II, I2, 214

II, 24, 106 LIIAMIS I, II, 187 cf. 1, 11, 198-199

I, I9, 55 I, I9, 55

I, 20, 94 1, 8, 44

cf. 1, 23, 258

8, 34

I, I9, 55

I5 *

1157250102

18, 17

I, 21, 45

27; 18

1:317.:212

2859

II4125422 S IISIANIOA

* 29,23

II, I5, 331

Ecclesiastes :

7521

I, 17, 150 ; II, 14, 227

Canticum Canticorum :

cf. 1, 11, 208-209 cf. 1, 11, 209-210

cf. 1, 25, 246

8, 14-15

8, 30

XT66

CÍSIIN $5 185 CLSDSEIM202 CT

cf. 11, 16, 581 I, 23, 257

* o9 22 * 8, 22-23

1,103224 11/9, /9

IIB, 101

*or26;

x

CETTE ZASEZT

cf. 1, 5, 153

* 125,

2317 8, 12

11231245

118, 48 118, 81

* 118, 97

4, 27 55122

I, 25, 245 I, 24, 210

H, 17, 255 I, 20, 5I 1, 6, 158 CÍX11N21/222 CDEIETONES I GEETENEZ TS 225 CE. IIE2224 109 TAXDISATAA: CFATMIONIST H, 5, 159 CL 13/5. 126713554 178

II, 14, 7I II, 14, 81

Prouetrbia : 1, 8-9 T STO e bo

341 1, 23, 244

115; IST

* 118, 4-5

142, E 142; 143

* 144, 18 * 144, 19

PELIAIÓM

v

I,

3

I,

I, 9

III T5132 QUTOET-E DET 2 2, 13-14 2 IA 4, I $212 6, 8

T

72

I, 18, 60

I, 4, 129 I, 15, 25 ISI2 190: p ET8 OT 1:417:0122 II, 25, 240 I, I2, 240 CÉSIMI2N227 I, 20, 219 15125225 1, 15, 98

Sapientia : ISI

1:012,8125

05345

cf TET

17, 1542. ct.

II, 24, 7I

I2 T7 154

X122 4E7T II, II, 95 IXI2125

I5

112; 216

I205 ES IDA TT.

I1, 11, 11, 11,

51-52 51-52 1 1I 168

2 TS 25120 252 3,4

cf. cf. cf. cf.

15, 15, 24, 25,

5 5

I1, 18, 71

52$ 12, 18

II, I8, 71 Cf. I, 4, 232-235

I. SCRIPTVRA Ecclesiasticus :

IH 2,1 3, 20 7, 40 IO, 15 24, 5 28; 28

35, 17-19

1, 8,

Hieremias : BIS IS

147

II, 16, 79

I, 4, 30; I, I8, 41;

cf. 11, 5, 34 II, 22, 96 I,

4;

SACRA SOIT 17, 5

17, 5-6

51, 15

39I II, 1, 69 II, I2, 189 15509 120

II, 25, 86 cf. 1, 10, 20

258

'Thteni :

I 5, 144

CRELATIS 205 T0527

1,9

TINTO 1/02

Ezechiel : Esaias : *

IXSMIO

14/6: 182.5 1057, 0156 TESTA OD II, 14, 96 152161527

I,

Tir.

1,15, 77

116. 3T

Daniel : 2, 34-55

3, 39

Ioel: uA BO

1, 6, 53

cf. 1, 21, 239 sqq. cf. 1, 14, 106 cEa921:225 1345 OS G CESTA

140

I, 4, 82

cf. 1, 6, 48

ILI, LIA IXIIST05 1:32:157

Amos :

* 9,6

II, 15, 230

Michaeas :

TIS 121 T9 12. SORS. PI PYICUE

CHI 9, 7 TX2UE *SIISI-2

11.2 II, 2-3

IL, 9, 64 1,5,124.; 115124, 255 1163102:

417, 4125

I, 7, 127

CÉSIDOIÓ;47 19423442

SECEA TIAM T4,

245 ; c£. 1t, 15, 255;

II, I9, * 26, 33,

IO I 17-18 17

40, 6 49, 18 T 35595 * 33:7 53, 8 58, 7 6o, 1

61, 7

*162:12

* 65, 14 65, 15

* 65, 16 * 66, 2

* 66, 18

66, 24

cf. 11, 17, 318

XI 10) 220 II; 15. 214 11512502 CIATEIOm2S Toa CIDIIMITA 172 cf. 11, 2, 144

1,16, 42. ;.11,:3,128 1, 16, 40 ; 11, 5, 26

cf. 1, 9, 158 CE, 21,7851 18,31

H, I, 255

I, II, II9

IL, I3, 74

TSIINIS YXII I6 I, 4, 102 II, I2, 197 CÍS1423.1174

Hieremias :

I, j

1:022:0226

2,4 *352 * 5, I3 *.35018 Zachatias : * 3 I

«E T2AIO

E GI

1, 7, 143 1, 6, 104; 1, 7, 129

Habacuc :

* 3,9 RE

I, 24, 124

1, 7, 143

* 48 a $52

cf. 11, 19, 328 I, 4,

301

DEI6 122

I, 5, 154 ;1, 17, 81 I, 17, 84 I, I4, 109 H, 7, II3

cf. 11, 14, 248

Malachias :

dz

142,175: Ch. E, 15,

* 4; 5-6

I1, 19, 507

261

I Machabaeorum : I, II-57 Cf. II, 24, 208 sqq.

4, 52-59 4» 59

cf. II, 24, 185

Cf. 1I, 24, 224-228

II Machabaeorum : I, 18 cf. II, 24, 224-228

5, 21-7, 41cf. II, 24, 208 16, 5-6 cf. 11, 24, 224-228 Matthaeus :

1, 18-25

TM2I 2 2, 5

1, 5

L11,126

CÍ31D/ 22. 5I 1, 18, 145

I. SCRIPTVRA

392 Matthaeus

2, 2,

3 4 $3; IO 5 II T I2 3,

13-17

3; 13-17 5, 14 5, 17 4 I-II 4, 4, 4 gk 5

Matthaeus

:

13-23 25

18-20

I9

I, IO I, I7, 107 cti II, 25, 253

* *

IXISMESIC IET

5S6

I, 15, 54

I6, 13 16, 15-18

I, 15, 57

cf. z, 14, 176 ; rt, 16, 221

16, 16

CÉIAT2176/: CE. 313-514 CEADAIGNISS

16, 18 16, 27

255

16, 27-17, 9

1, 17, 69

CESDNI2MAIORUDEISSETT

52/139 51, 16,1256: ENI721685 1x25, 175 164 ;

IL,

IOGSUIDEIT EIT2

IO

14 16

17 28

34-37 44 44-45

IO I2

33 2I 24 24-26 9-13

I4-I$ 15

I5,

1, 9, 184 ; II, 16, 129 ;

CÍOIIN212222 INS EISOEECDEIDM S

78 ; n, 6, 145 I, I9, I95 ; 11, 6, 149

cf. DEI

ISO CÍANIME2 4

230 I, II, 186 CISIINOS MIO

cf. It, 21, 227-228 II, 14, 165 H$1995 HAGNISÓ;

IH, I4, I07 ID T2222

II, 5, 118 ; I1, I4, 77 ;

II, I4, 232 II, I4, I20 II, I4, I3 CEIDIG302 cf. 1, 20, 149 sqq. I, 23, 169 I,.2I II, 16, 3540 151150522

25 II

EI

ISMII

18, 15-16 I8 2I 18, 18 18, 20

19, 16-19 I9, 21 19, 27-29 19, 28 20, I-IO 20, 20-23 21, 1-9 21I, I2-I3 21, I5 215525

12, 182

I, I9, 314

I, 24, 104 Nb Cf I0 2; 122 II, 20, 95-96 1422 I, 20 CÉTIETT202 $7 CLDEIOI82 I, 17, 259 ; II, 24, 172 11,125.0182 (ei. T1352 02 T8

I, 24 cf.

I1, 21,

55-56

I, 4, 295 ; cf. 1, 10,

5-6 cf. 11, 2, 214 CÉT22091777

277

ISOOMTSI

It, 9, 59 CPI ST CÍ 1:912, 15; 1182 CTI 135 II, 2I, 46 cf. 11, 16, 282

IIMOTI TIN CERIS CHEN IMIMA 22, 2, I I-I2Cf. I, 14, 304 Gti EO. welB 58 nv Ey 22, 57-9 305 23, 8

CEXIIINSO

25, 55

CES532»196/sqdq-31cf. 1

25, 39 24, I2 25202

cf. 1, 4, 99

25, 51-46 25, 34

IL, 24, 57

CHEINA A182

GETIPEE2AS 291 CES 29 i5. £t Gre ig, dg eX 2IO0JL20 TEC

157

SCREIDSI,

99

I, 17, 155 ; 1, 20, 83 I, 16, 63

CE InUr9jo CISDESDETS TET TONES II, I9, 258 ; cf. 11, 20,

1:125:1728: 1122 IL, 24, 123

II 29

II, 3, 95; cf. rt, 17, 344 ; II, 25, II II, 6, 46 1I, 6, 116

25, 25, 25, 25, 25, 26,

34-55 35-36 40 41 41-42 7

26, 56

DIGUIEMOONSS

jj

*oro: 28 I2 36

17, 5 18, 5

ct

I4, I38

I, 21, 48

cf. TINI 16

I4, I9 15, 5

15, 21-28 16, 13-19

I, I2

cf. 11423270

15,

:

12, 45-45 I5, 17 I5, 43

14, 1-12

II, 25, 57

I!

5»

SACRA

19415 20*

cf.

28, 7

28, 9 28, 9-10

L. 15, 47

L, 9, 157

II, 4, 117

cf. 112/210. 221

I, I3, 64

cf. 11, 4, 88 IDEIORIOIgM II

28, 1-10 28,2

IERETIS

(Se.

n»n It, IO, 55 II, 8, 24

1121092]. cf. 11, 8, 150

IDM2T.

I. SCRIPTVRA Matthaeus : 28, 28, 28, 28,

16-20 18 19 20

i, 8

II, 7, 106

GÉCHII2, 139

I, 17, 298 ; 11, 2, 217;

Matcus :

T1513 I, 16-18

TT Cf I 12176 cf. 1, 16, 153

"cf. Har, 39 I, 2I, 99 CÍ.15 21, $2 Ch n 21 45

II, 25, 72 CESII. 27 122 I1,.6

cf. 517, 257

I, 24, 129 Cf. 1 23. 174 II, I4, 236 CEST T2127

i, 21/35

II, 15-17 * 11,25 * 1252/6

I2, 30 12, 30-31

CESTA CE 15. 35 70 I, 3, I08 CÉ TG T, 54

14, 5 14, 8

16, 1

16, 5

16, 14-19

16, 19 16, 20 Lucas : 1, 5-17 I, 8-14 I, I4-15 Y,-r$ ISI 1, 26-38

f5 3$ I, 58

1, 39-55 I, 40-41

27

cE-15 cf. rr, CÍOTIL c£. Ir,

255127

4, 88 4165 7, 40 II, IO, 198

CE, 9 T6T 1I, 7, 1907/5 11,185.98

II, 2, I40

2,

2,

5; 5; 5; 5; 5; 5; 4,

48

52 I 6 7-8

II 21-22 22 2 5 27 5, 28 5 29 5; 32 5; 55 I5 35 43-48

46

48-49 28

II, I9 II, 20, 2I

L, 4, 54

CÉCIII225526

13 L, 7, 139 I, 4,

L4

22

cf. 11, 19, 284

cf. 11, 7, 98

I,

II, 20, 18

II, 9, 58

3i

1; 3o cf. 1, 14, 216 I, 18

1, 17, 95

I, I9 I, 17, I04

1, 17, 56

(ed I, 20, I5 15:0:1227

II, I4, 54

II, 14, 56

CÉSE 12) 175

cf. 11, 1, CÉADUI2 Cf. I, 21, cf. 1, 21,

95 IZ6 39 156

CÍ-I, 21, I02 I, 2I, 198

Cf. 11, 23, 289 CES TAS It, 21, 9 I, 25 II, I4, IOI cf. 1, 20, 149 sqq. CÉ. 1; Ij 125 : cf. 124, 62; CEST

AS CET CEETIIN2052 7,

37-58

9; II 9; 16 9; 18-20 9; 30-51 9; 35 18

IO, IO, IO, IO, IO,

Cf. II, 24, 194

2, 1-14 2,9

I, 79

2;

cf. 1, 25, 89 c£ 6.3085 CC X15, 14;

I, 80

I, 78-79

2,

T, 4, 14

II, 20 Il, I, 214 : 17, 20, 192 CEST? 6; 175 CÉTIDI2221261

1, 57-68

* 2 IO-II * 2 I4 2, 15-20 2I 21-24 2, 22-35 * 2 29-30 2, 42-52

IL, 14, 79

169; CÍ. 11,22) 3. cf. It, 25, 255-256

12, 42

393

Lucas

Cf. 11, 15, 158

12438

SACRA

I9 19-20 20 21 25 23-24

LI. 11

9-13

Il 24-26 27-28

TE CEATATO,

TEES E CETTE,

25, 267

cf. 11, 4, 91

12.7

CETT; 2, 122 CÉ-T; 177257

I, 24, 142

c£. 1, 24, 174

IDULIJTOTAIIN2 IA CÉSIIIET, 109 cf. 11, 2, 169 cf. 1, 6, 48 ; c£. 1, 16, 146 II, 2, 169 II, 15, 162

H, 15, 35

II, I4, 195

II, I4

I, 6, 44 cf. 1, 12, 182

id 215

CIS 3I LI $1

X0 D122325 Cf. 1, 3, 196 sqq. ; cf. 1,

12; 5 yUOR 55 T2 34 n2 55 123 42 m2: 48

It, 6, 144 CÉID I3. 15

I4, 138

I1, 45

INIJOO CETITM2 7T IMIOSISO

I. SCRIPTVRA

394 Lucas : FETA 135, 24 13, 33 TASII 15, 475

15, 6 16, 16

17, 5 Eu

T7921 18, 18 18, 20 18, 22

19, IO

I9, 50 I9, 32-55 19, 45-46 21, 27

*To22920

II, 13, 81

1, 15-18

IDU2TATA II, 2, 206

I, I5 I, 17

L2 cfr 5, 155 c£m 3, 655 1, 14, 114; 1:23:20

I, 28

(e. I, 17, 28-51

D'4, 25315 12, 9

cf. I, IO, 39

1, 29-34

I1, 16, 326

I, 19, 7

II II, 11, cf. 11,

* 1, 29

22s T I4, 200 21:175 2, 66

ctr rao ICÉ ID. 214 cf. 11, 5, 65 CÍL 11425770 cf. II, I, 54 CDA1224574 IIIS 2023 II, 16, 259 1528/11212:

129:

IN22XIIO c£, 11, 22, 61 cf. 11, 22, 65 CL)D 21525 22, 61 25, 7 SQq. cf. 11, 23, 49-50 CEXIDO22T2IT 23, 58 24, I5 sqq.

24, 26

cf.

24,

33-355

P2402 24, 36-47

24, 57 24, 44-53 24, 44745 * 24, 49 24, 51-53

117,57

1, 14, 253 1121057277 11/8: 1155

n, 9

Ir, 8, 42

H, 15 JI 2T TSSECÍNETISE2: 157 I, 5, 149

ID-115 49) cf215416;

24, 53

163.14

1, 8

LI

L, 7, 5535 1 9, 239;

I, I4

4,

1-2

E 4, 34 5, 1-18 5, 19 5, 29 $, 30 5,35

* 543 * 5,46

6, 1-14 * 6,35 8, 1-12

Iohannes :

1352 I, 7 1,9 I, IO-II TIAM

3, 8

6, 66-67 6, 68-9

- II, 13, 55-56

I, 15, 43 ; I, 17, 248 I, I9, II5 j I, 22, 248

;11, 25, 265 41,25, 170 01222217 15559913 15: 11,56 I, 12, 160

i ONT * 8, 29

* 8, 51-32

8, 34 8, 47 8, 51

2014905

* 1, 5, 65-65 31, 6, 280 ;

I, 7, 575 H, 15, 217 ; 15175 25T

182 I, 17, 28-31

I, 16

1517 I, 2I, 192 T T2 TIS 115518,

41055215

024;

261

I, II, 49 ; ^ rr, 8, 88

5; 5-6

KXOAT

255

cf-1143712665: cf; H, 17, 215; H, I9,

Ir, 18

02227 3, 29 3, 30 * 3,31 3, 34-55 wo

» 12, 43; cf. m, 5,

To

3; 5

3, 18

cf. II, 7, 37

TATS Lad

2, 1-16

*EoTÓ

II, IO CEST T4247, SCEEIDS8: 1436 cf2 15 9-22

* 24,32

2, 19

»

22, 35 22, 57

*

I, 34-41 1, 35-42 1, 43-51 1, 47 21:11 2, 12-22

n, 2, 68 ITI

CÍ.

22, 29-30 22, 32

25, 56 24, 1-9

SACRA

Iohennes :

8, 56 9, 5 10, 9 *UTOS II IO, 12-I3 Io, 16

I, 8, 214

1 I$, 142; I, 20, 109 ; II, 16, 23

I, 3 240 ; II, 35, 53

194125160 505ITI 135878 I, 2I, 154 (eie I, 1, 130 11220,0673 H15122; 101 II, 25, 198

TE TONI22 11$; I2I n, 4, 66 I1, 4, 66

1825 I1421 15$ cf. II, 24, 274 cf 11,122: 158

1158 T40'*1cf. 11, 20; 28 ; 11, 25, 266 H, 5, 149

II, 20, 171 IDA I, 16, 227

1, 6, 108 cf. I, 20, 209

I, 20, 209 1225 I, 8, 124 5 II, I5, 259

15004002272. I, II, 130 152323119

I, II, 189 cf. Hj 243115

I, 4, 320

I, 22, 188

H, 25, 535 I, 7, 25 II, 22, I4I 1:122:29

I. SCRIPTVRA Iohannes : 10, 22-30

1o, 27-28

IO, 30 ni 4 II, 25-26 L2152

I, 24

I, 6, 209 Cf..1, 19, 112 ; I1, 21, 180 I, 23, 190 I,.18, 116 T1516. 25 11,4

12, 15

I, 3, I07 ; Cf. 1, 4, 99

12, I5

18, 1-17

HAT 212125 15, 25

GEUIDO

o

II, 18, 142 XI 5

150377 cf. 11, 21, 62-65 cf. 1,8, 8 sqq.

13, 25-26

L, 9, 79

I3, 33

TI ry. r8

I3, 36

* us 2

14, 6

14, 8 14, 8-9

r4 14, 9-10

I4, 12

14, I3

14, 15-21

14, 16-17

4T

XS 11.410

II, 24, 324

I, 2, 172 ; I1, 18, 164 ;

Hy2OLIOSU Ch722

179

II, 9, 170 I, 23, 290

II, 17, 160 cf. r1, 16, 107

I, I5, 303

1l, I5, 297 Dis 7

I, 15, 170; 1, I9, 99 IX2220T5 D I9) 19/: 1425 185

E

14, 25

14, 26 14, 27

1, 19, 98 ; 11, 17, 127

I, 15, 153 II, 9, 56

14, 28

I, I9, IO9

I$4I 15, 5

I1.15.22 1432.85 5 CE 1T, 17,288

15, 9

I, 9, 60

15, I3

15, 16

* 15,26 * 15, 26-27 15,26-16,4 16, 5-15

16, 7

16, 15

395

Iohannes :

11,55-12, 11

12, 26

SACRA

ns 2t

1:25.77

I, 20, I05 II, 15, 89 11,16 IL II

I, 15, 155

I, 19, 88

16, 16-22

If, 13

16, 20

1, 18, 68

16, 23-30

11 12

16, 35

I, I4, 179; II, 16, 127

17, 5

16030341; b 73 965

17 5

CÉ11:37, 362 s CF. 15,24;

TI; 11. 1298

158

19, 20

CÉXITI22 2TIT

1926-7. 19, 24

:cf23,9, 65; cf. r, 14, 88 cf. 1, 12, 228 ; I1, 1, 246 ; I5-15,:138

1, 24, 115 11, 9, 134 ;

19, 57

TIIETU NTPUR 20, II Sqq. cf. 11, 8, 149 20:17 H, 9, 17 20, 19 Sqq. CÍL15 8, 157 20, 20 CEIIS LO S GIGECES TINTA, 122 20, 22 II, II, 40 20, 22-25 I, 20, 169 ; 11, 15, 105 20, 26 sqq. cf. rz, 8, 158 20,29) I1 15 TOI 20, 31 cf. 11, 4, 206 21, I Sqq. cf. 11, 8, 159 21, 15-19 1H 22 21, 16-17 GR TNI 235 R97 I, 6, 216 21, 18

I, 9, 20

21, 19-24

I, 9

Actus Apostolorum : GE I I2» ADGOIDO T7988 1, 3 CUSIIDISANIG SU GÉSTT. e106; I, 3-4 oT

* Y, 4:5 125 I » 971I

I II T»

14 21-22 24 I , 25-26 2 , I Sqq. 2I 2, 4I 2; 42 50527406 3,22 I,

I 9»

4, 3 T 452 4, 31 4, 32 5, 18

5, 40-41 5, 41 7» 54

CI

7, 6o 8, 18-21 8, 21, 23

9,4 9, 51 Io, 34-55

10, 35-36

IO, 58

* IO, 40-4I

ETINIO2

2

II, 15, 92

T0, 0102:1, 15, 133;

cf. 11, 16, 234 MID I5. 5-1 15 8, 164 ID I5» 051 Il, 4, 34 ; I1, 15, 179 II, 16, 58 CE 15 175 149 cf. 1, 15, 28

cf. 11, 17, 180 sqq. CESTIOdN TI

CX

161252 II, 16, 352

IL, 16, 357

HS EXHIPAEASYE To II, 20, 127 cf. I 279207 TELIS LI II, II, 169 [e]Am

II, 16, 179 1194214207 INO T2255 CÍ TNT: 207 TIS 012428

1,21, 26 DBEII IST

II, 16, 99 Ch BIS TO 127. Ce ISI 127 cf. I1, 8, 141

II, 17, 15 I, 4, 206 I, 8, 204

SINUIOS

IIS QM IT: 20715 1:121, 1712 II, 16, 62

I. SCRIPTVRA

396

Actus Apostolorum : 10, 44-47 cf. rt, 19, 278 I2, I-2 II, 21, 186 12:122 10235175 13, 48 CET 875 I; 511, 02925 It I4, 22 135 I5, II IDE YAT IIS T55100 20, 28

II, I8, 133

26, 9-10

11, 16, 89

SACRA

Rom.

:

125 Ij

Ir, 12, 66

I5, IO

II, I4, I9O; II, I4, 192

I5, 2

cEX2116: 259 CEUTIE20;

12-13 8 2I

212-213 11511; 289,15, 0105 0X0 I, IO, I8

IM12.0212

II, 21, 83

D5

IP17

CETUEDASIEIQUICÓESEIO,

IG1425 DErID

$2; cf. 1, 20, 95 ; 1,

66:

23502

80:5 * 1541431189;

2, 6 s

5, 22-24

* 3, 23-24

* 4,25 * 552-5 5253

S2:

i, 7, 6 Il, 17; 337 ; 11, 21, 81

1520, 1132/;115/255/225 cf. 1, 20, 220 IDOL TIOHIDUIP S II, 22, 55 ; 11, 25, 107

CETTE ZAPETODECENII 219

I, 8, 92 ; I, 20, II9

Il, 5, 67

1:02

15ST

DT

CÍAT23T12) 511521285 CDRITAETTAET2S SU GE:

I5 5, 29.3 Cft, 7, U79/

IDAIDLE240 9 ID 330; II, 22, 32 5, 20

I, 21, 4 ; 11, 6, 17

d

6, 5-4

I, 25, 5I

6, 23 77 8, 5

EST

8, 15 * 8, 18

I$I

D2IOS CEOIM2NIIA CÉX16178:. CETT TI) 6); cf. 11, 18, 196

II, 9, 145 ; II, 16, 509 ll,

280

8, 25 *-8, 28

8, 29

8, 34

* 9,5

* 9, 6-8 I0, 2 IO, 3

II, 20, 185

cf. 1, 12, 166-167 COSIEIASES DEG CÉISIEO.

INII210 II, 2I, 108 cf. 11, 5, 118

I33X2:4158 INI, IOIS II, I4, 185 II, 8, 123

E B5 1285; 156p 153

CÉAIDESIET2SENCEEIIO, I29PIISSTON255 5I,

17, 41

I, 4, 70

I, 17, 180 II, 16, 88 I, 21, 208

IO, 4 IO, IO IO, I3

II, 19, 166 ; 1, 23, 216 CET OP TIS CEA LOUTOSIPECEUID E25;

II, 25-26

140 cf.r, ro, 84-85; cf. rr,

27

I-4 10, 4 IO,

10, IO, IO, IO, LI TI Ts TIS R24 r2

12;

II I2 3I IO 22 25 32

L2»

I2»I12

II, I2, 145

CÍ1I; 215/23 I5: CÍATIS 22. 102 IH, I5, 154

cf. 11, 2, 146-147 ; cf. 11,

21, 224 cf. 1, 16, 206 DÉIDS2r2 COT IOS 223:

BTEIGAMEISICEY

20, 125 Il, 24, 229 I, 2, II9 CÉXIIJUS 4215 cf. rz, 8, 193 cf. 11, Io1-102 1154132167 CÉZIDUI3. 1A

CESIDETIS227

8-11

132046

II

I

27

II, I8, 147

3I

I5, I5, I5;

1-3 3 9

15,

12

8, 200

II, 35-36

cf I1 2212

L, I3, 34 IL, 23, 99 1, 25, 145

$12; 14. C& I, I1, 54-55 :

ETT 6, 5 6, 12

T

I, 20, 34 ;II, 17, 309 Il; 17, 314.5 1,35, 39

II, I9, 328

IS SIOT 1220; IO7 US TINTO OA

II, 5, $0 H, 14, 154

CELIMITANYO CÉSIDI6 UIÓSC * ISTIS 132-1225: I TET: 206 CÍ302200 TI OAMT2 CÉBIDEI2N 6: EU IIS 13, 169; cf. 15 17; 361

I. SCRIPTVRA

SACRA

397

I Cor. : *

14, 15, TES *

Ll ^ v»

38 3 4-8 IO

II, 24, 108

n.

I, I, 104

6

1, 25, 67

II, 8, 153

I, 25, 86

112.62

22

II, 8$, 29 I*I8. 114

28

II, 9, 189 ; r1, 16, 184

33 41-42 A IS. $1 52 13

14 15

I, 20,

143

I, 24, 108

I, 9, 147

ULIS OT

II, 17, 287

I, 6, 20 1, 9, 66 II, 25, 225

II, 2, 154

I, 23, 87

cf. 1, 1o, 118-119 In34, TII 1t, 6, 87

cf35 15, 91

cf. 1, 23, 57 131, IT

112: 6T

I, 16, 124 CÍOD TT) I21

II, 8, 34 ; 11, 16, 285 ;

18

14

D79207 I, 5, 172 II, 18, 146 117 226

1317,51

T1227 GÉSIDUTISZIA I, 5, 166 cf. 11, 19, 25

cf. 1I, 9, 141

18

Gf

Mir4, 135

005545 5 CE.

135,

SUGIB Se! GSC CYTR TNCS

I, 8, 131 ; 11, 18, 29

cf. 1t, 25, 559

4-7 16

II,

cf. 11, 16, 141 sqq. II, 24, 27

cf. rt, 4, 55

177339, 4, 222 I5, 14,

25 51, 24, 157 ; I, 24,

M

*

CÍ TI, T1) I3I Cf, 11,18; 142 5 11,313, 131

cf. 11, 1, 96 IH, 17, 139

1,:12,09208/* 138

Ll

II,

1212254182 1112, 14

141225 01841511, 12:720

cf. 11, 14, 247

EI-EI2 II

27 29 45 19

26

cf. 11, 8, 144

3525, 537

I, II, 15 5 1, 18, 37

I, 20, I04

I, 13, 90

cti puro

1245 cf; 1] 02;

1,52, 072:: 328: 2198.*

LWT, 13) 05 & 25,

2

14

19-21 22-23

180 ; cf. 11, 4, 64 ; cf. I4» 2605 CE CIB 17; 165

H, I4, I9I II, 25, 60 CORDETIEISA UTIMS 60

277

II, 8, 206 11322214 12-13 I, 2, 66 II, 22, 136 wswo1. 19-21 ww MNMNNMNMSNONMN 2I cf, II, I, I05 8-11

20

1,16, 327/51, 24s 705

CÉ TET IS 7229) 16f. IP

TEIJT0S0 D 24: 12$

9I

5;

*

I, 8, 196

I, 4, 321 ; e I, 1I, 94

25,

iim

cf. ID I5: 0240 II 21902 cf. TIXETS IET

cfATL T2 s 4 ONON M'NDO MT

71

1:121,78

cfi1:9, 154; 9* L t1, 264 cf. 1, 18, 49 II, I9, 107

25,

1, 6, 261

21918

21 1$

1,124520 cf.

I, 4, 250

I, 3, 104

I TOMIII

CE ID UA IIA cf. 11, 18, 150 I, 9, 86; 11, 6, 167

I, 20, 35

II, 25, 30I GEIL, 11, 228. cf. In 15; 339 cf. 11, 4, 42

398

I. SCRIPTVRA

I Thessal. : 4, 17

13245-1565 GÍSTI) 1245

SACRA

Tacz: ROS N7

320

SIT

2:20

CÜXITATA420291:11195225 105

02226 aO.

II Thessal. : 254

TIS. 15

5203

pL

4, 9 4, 17

I Timoth. : .

05] * r, 15-16 235

CEA DOXOPSE30S CÍO 11,18 2027 552 TEST CES 6, 7: 0£:1::15,040: CBRTDN2 2 T2 GELT, SUIS ICEBIDNA SIIA; CEMIS8. TOR GEAIDAO, 236 CEST TO 0162

* 6, 16 II Timoth. :

* 2g

I, I9, 149 -II, 23, I05: II, I2, 224 CÉIIIIE SS MISI POLIT I2; ; 2223/5 115 145460 $, 19-20 cf. 1, 9, 160

OCDPetr *

1, 8

I, 24, 200

IG8U CE IIS2454124:5

* r, 8-9

II, I2, 76

II425 T5

* r1, 18-19

Ij 5513

DOTT

roo

II, 2, 144

2, 4-5 2,9

* 2, 13-14

TA

113122:4102

o

CE 4,4

cf. 11, 24, 342 II, 6, 104

I4 6 427

1D022 T07

EIN22IQS

2M

22

IN 1, 16

I, 24, 84 CETIISLIST

2 I2

CÉSIDE2TGOGICERIDE2S,

I9I I, 23, IOO

Hebr. : TTIA

II, 20, 208

1, 6, 139

c£. 1, 9, 186 I3N12, 22, TOS

IMUIAMTOS II, 24, 280

SE

II, I, 137

* 4, I2-I3 56

TOT

58

II, II, 209 CÉCTI4250209 5 CE11, 1225 288 cf. 11, 7, 208-209

59

cf. 11, 11, 558

TSPetnes I, 5-7 TET I2 T

19129215 1:82 A4SCEAISUT2 T3 DEÉTSIT2A4C TD I4 IS

II, IO, 95

2:0 4, 13

cf. 1, 19, 110 CLSITMZ2AT

7, 1SqQq. X126

cf. rm, 19, 28 LAIT IT

DL Iob? X DEL b ect * 1, 9-10

9,4

II, 25, 303

2T

9, 5 9, 28

II, 25, 288 II, I9, 184

x26

II, 4

I, I4, III

3, 6 al E oie

KIC

2T

12:12725 :5421:/200/: II, 22, 250-251 II, 14, 88 ; r1, 14, 110 CÍ.IIS 129 217

II, I8, 144 ; cf. r1, 20,

INIZN2IO

115/222

1, 8, 92

ESTO DSASETS 5, 16

1752554

(2 Io

I, 8, 198; 1, 20, 142 1117410215

II, I2, 129 CDUIDA2 1885 8 TDR2 II, II, 204

TAS:

UII)

WININIOOUCUIEDIS227

* rr, 6

XLI OST I20172 08:5 rr, 8, 87

w^ Pl- Pio) 22025

I, I2, 264 II, 16, 11I

* Y2n6

IL, 23, 249

* 52

Ij I2, 975 Ih I7,

Del2 22

I2, 24

cf. 1, 14, 158

IL, 9, I00 13 122126): 5112859 0108 II, I4, 40

I, 24, 195

cf. 1, 14, 158

132 12

CÉTIM2222 177. cf. 1, 20, 224

3, I4 3, 16 X 2518 k2220 ZEND)

I, I4

cf. 1t, 25, 177

*.4, 10

fac;

TENET 1, 26 19027

I, 8, 54 cf. 11, 6, 108 CÍADIO 1535

T "ue TA. 5, 16

349 ; I1, 18, 74

II, 4, 26 CÉIIAS AIS 11,11754152 1326 T13 1108522:025

IL, 5, 44

TDEIOMIII II, I4, 218 cf. r1, 5, 148

I. SCRIPTVRA Iud. :

6

157 I,9

399

Apocalypsis : * 6, 9-11

In II, I17

ID I2; III 1330127 1ETO.NIOTSUUILUEA: 146 1; 10145 I, IO, 150 I, IO, 156

DUTUD 3039

Apocalypsis : I, 5

SACRA

L 5, I27;

I, 15,

17;

CE. If, $, 147: II, 18, 245 I, 24, IIj cf. II, 2I, 209

2; IO

II, 8, 209

3, 19 * 5. 29 4, 6-7 * 4, 9-10 5,6 Tn

I, 25, 204 I 2T TI cf.

I, 2I, 243

I1121:257 II, 2, IOO II, IO, 28 ; t1, 22, 76

XI 7.15 MIT I4, 1, 3 * 14,4 I9, I

21,4 21,22

cf,

I, 13, 144 15155146

cf. II, I6, 165 I, IO, 156 I, 24, 180

21,25

I, IO, 154

22, I1

115125582

22:117

II, 6, 161

II. AVCTORES Adamnanus, de Jocis sanciis : I, 7, 147-149; 1, IO, 52 ; LH, IO,

Id., de Genesi ad litteram : 188

SQQ. ; H, IO, 208 sqq. ; n, 1o, 215 sqq.

Ambrosius, exposifio euangelii secundum Lucam :

I, 2, 150 ; I, 5, 131 SQQ.;1, 4, 37 SQQ. ; L, 5, 47-48 1.1, 6, 165-164 ;1, 7, 155 ;

IL, 10, 59 ; I, 1I, 154 SQQ. ; I, I2, 31-

53 ; 1, 12, 257 ; 1, 18, 49 ; 1, 18, 106;

I, 21, 110; I, 2I, 208 ; 1, 24, 2 sqq. ;

I, 24, 92 ; I1, I, 125 ; II, 5, II3 ; II, 4,

90 SQQ. ; II, 9, I21 SQq. ; I1, 16, 141

SQQ. ; I2, I9, 17 SQq. ; I1, I9, 94. Augustinus, commentarium in epistulam ad Galatas :

1, II, 22 Sqq. Id., de agone christiano : I, 2, 16-17.

17, 45 17; 16;

1, 5, 166-167 LII I49.Sqq»

4,

Id., de consensu euangelistarum : I, 9, 88 ; 1, 21, 239 sqq.

Id., eontra Faustum : I, II, 147-148.

Id., contra Iulianum :

I, II, 40 Id., eontra litteras Petiliani : 1 11, 27. Id., de correptione et gratia : 1,12; 115.

ld., de diuersis quaestionibus Iexxiii : I, I2, 146 SQq. ; II, 1, 193 sqq. Id., enarrationes in bsalzzos : 1,12;14605:1,12,22,7, 17, 214 Sq. 1,:23, 120; I, 24, 30.

Id., epistulae : 55. 1, II, 149 SQQ. ; I, 14, 49 SQq. ; IDSIOPUTATGL 7. 215

I, II, 149 Sqq. 5 1» 165.

I, 11, 149 Sqq. Id., de nuptiis et concupiscentia : I, II, 40.

Id., de diuersis. quaestionibus ad Simplicianum : DUI2» 146. Id., re£ractationes : I, 16, 178 sqq.

Id., serzzones : 69 r1, 17, 214 sqq. 71

1, 8, 46

79 78

1, 16, 178 1, 24, 123 SQQ. ; 1, 24, 146

88

1r, 9, 112 sqq.

IIO

12, II3 Sqq.

199 265.

Id., de Genesi contra Manichaeos :

89 1, 17, 214 sqq.

Id., de ciuitate Dei : 16, 27 I, II, 40 Sqq. 16, 28 I, II, 86 sqq.

20, IO 22, 30

I, I2, II3 Sqq.

I, 14, 49 sqq.

IIÓ 125

II, 9, 1I2 Sqq. I, 16, 141

136

I, 5; 89-91

149 169 183

189

I9O I91 I94

I, 16, 178 1, 11, 154 SQQ. ; 1, II, 2II 1, 8, 46

1, 4, 78-79 ; 1, 4, 91-92

II, 20, Ó1 I, 7, 95-96

II, 20, 61

196

1, 5, 89-91

221 242 244

II, 7, 45 Sqq. 1I, 9, 162 sqq. 1, 16, 178

247

1, 7, 93-96

2529

11 16: TAT

259

1, II, 149 SQq. ; 11, 17, 298

270

1,16, 178 ; 1, 23, 120 ; 11, 17, 298

268

r1, 17, 298

278.

11,:8, TAT

287 291

1I, 20, 14 sqq. ; 11, 20, 61 II, I9, 226 sqq.

292

1, 5, 89-91 ; 1, I2, 5 sqq.

293 205

II, I9, 6 sqq. ; 11, 20, 61 1:16, 178

308

II, 25, 103 sqq.

Id., serzzones (ed. Morin) : 1,4, 219/51, 8, 46:5: 5; 11, 40/5 T; 13; 154 SQQ. ; I1, 7, 5 SQq. ; I1, 9, 112 sqq. Id., Ze serzzone Dozini : II, 8, 108 sqq.

II. AVCTORES

402

Gregorius Magnus, dialogi : TET53027.

Id., de syzbolo : II, 9, 135.

Id., Jozzeliae in euangelia :

Id., zractatus in Iobannem : DUT/728 4142381 8710148 EBISCICAONTS 8, 89; 1, 8, 132 ; 1, 8, 187 ; 1, 9, S8 ID

9, 17635 11;

22535 11; 21 Sb 12,

3 Sqq. ; I, I4, 17 SQQ. ; I, 14, 73 $QQ- ;

I, 14, I03 SQq. ; 1, 15, 86 ; 1, 15, 115;

I, I, Io SQq. ; I, 1, 87 Sqq. ; I; 1, 133 ;

1-2, 17 $qq. ; $ 3, 20;1, 6; 48 ;'5 6,

I08; I, 7, 36; 1, 8, 224 Sqq. ; 1, 14; 49 ;I, 14, I21; I, 24, 38 ; II, 4, 105

Sqq. ; II, 7, 99-100; 11, 7, 118 sqq.;

1, 16, 88 sqq. ; t, 16, 112 ; 1, 17, 156;

1, 7, 160 sqq. ; 1t, 7, 185 sqq.; r1,

I, 18, 56; 1, 18, 66 ; 1, 20, 124 SQq. ;

II, I4, IIÓ ; 11, 15, 308 sqq.

I, 17, 149 ; I, 17, 214 SQQ. ;1, 17, 252 ; : 572: SQQ 211,525; 778d0:2:/1,122 1,1222 $1 UE n2 DE. i 2 jd $qq. ;

1, 25, 274 SQQ. ; 1, 23, 278 ; 1 25, I15 1, 25, 172 SQQ. ;Hl, I, 4 SQQ.; I1, I,

38 sqq. ; I1, I, 246 ; 11, 2, 112 SQd.;

7, 225 sqq.; H, 8, 21; 1l, 14, 79;

d$ L4 Id., Zozzeliae in Exechielezm :

II, 3, 38-39 ; I1, 3, 132 SQq. ; I1, 6, 43 SQq. ; 11, 15, 15. JH

: n, 3, 66-67: 11, 4, 32; 1, 4, $85 m, —Ido moralia in lob 5,12,

4, IIO SQqq.; IL, 4, 145-146 ; 1I, 4,

178; n, 5, 5 Sqq. ; 1l, 5, 98 sqq.;

15/5, 41:Sdd:$ T3 111225 Sqq. ? II, 1I, I25 Sqq. igne n, 166 iN 201 ; II, 12, 4 SQQ. ; II, II, 12, 60 ; II, I2, 140

SQQ 9$ ILI; ; II, II, I4I IDII, nt I2, 30 SQQ.; SQQ.; II, I2,

160 sqq.; II, I2, I3-14 ; Hl, 13, 50

Sqq. ; II, 15, 140; II, 16, 76 sqq.;

154. Sdd: $1,125

LU1:1108/8gq:5/

;1,8, 11 sqq.; ;1,3, 160 sqq. 202-204

1, 8, 61-62 ; 1, 18, 173 Sqq. ; 1, 24, 16. Hieronymus, aduersus Heluidium : 12 51 217,82 11552082 9:20: 18599122. 4 Sqq. Id., aduersus Iouinianum :

II, I6, 91 sqq. ; 11, 16, 141 sqq. ; I1,

I, 9, I25 SQQ. ; 1, 13, 42 SQQ. ; 1, 18,

17, 12 ; II, 17, 58 sqq. ; I1, 17, 105

58.

Sqq. ; I1, 18, 25 Sqq. ; I1, 18, 41 sqq. ;

I1, I8, 76 sqq. ; 11, 18, 98 sqq. ; rt, 18, I05 ; II, 18, 139 Sqq.; II, I8, 182

; . Id., epistula 108 : I, 12, 51-55.

I1, II, 147 SQQ. ;155 22, I00 ; 8dd. SQq.; II, 11,24, » 11,24, 44 24, 2-55

Id., Jozelia de natiuitate (ed. Morin) :

Sqq.; II, 24, I43 SQq.

S

AE

nd

I, 7, 36 ; 1, 7, 56 sqq. ; 1, 7, 152-155.

Id., de trinitate :

Id., cozzmentarium in Esecbielez :

I, IO, 152 SQQ. ; I, 1I, 149 Sqq. Beda, expositio actuum. apostolorum :

1, 1, 165.

I, 11, 185 sqq. Id., cozementarium in Matthaeum :

L, 5, 38 ; I, 5, 196 sqq. ; 1, 5, 28-30; L, 5, 65-65 ; 1, 9, 125 Sqq. ; 1, 9, 222 ;

Id., bistoria abbatum : I, 15, 98.

I, IO, 42 SqqQ. ; 1, I0, 92; I, I2, 51-33 ; I, 12, 65 sqq.; 1, I2, 135-158 ; 1, 16, T515:11120.816/8dq:515120, 1780 T2217

Id., n Lucae euangelium expositio :

9/50d.5:135 22; 2/500:55/1) 22121,5124;

I, 2I, 9 Sqq.

|

]

;

r

Id., in Marei euangelium expositio :

I, 21, 9 Sqq. *

$5 Sqq. ; 1, 24,

144 5; I, 24, 251

; I1, I,

60 sqq. ; II, 5, 44-47 ; 1, 3, 56-57;

II, 5, 156 ; 11, 4, 75-76 ; rt, 7, 88-91 ;

1t, 8, 80 sqq. ; I1, 14, 234-235 ; I1, 19, S

Id., de /Jocis sanctis :

I,1887, sqq. 147-149 I, IO, SQq. ; II, IO, ; II, ;Io, 208,52MR ) Id., de fezzporum ratione : I, II, 149 Sqq.

Id., de £ezaporibus : I, II, I49 SqQq.

10-12

5 II, 2I, 43-44

5 II, 25, 57 SQQ.

I, 25, 145-146; II, 25, 126 sqq.

;

: hebraicaj : Id., nomina 1:1262/51; 492841: 0162021: TA 10:12/7/* 1,19, 109- 110/55 112 1855111219675 LI, 14, 55-54 ;I, 16, 151 ; 1, 16, 158;

1, 17, 40;1,17, 68 ; 1, 17, 116 ; 1, 17,

161/51, 17,221 3H3219522!: 12.2 1582745

IL, 8, 21 ; I1, 8, 205-204; II, I9, 245 ;

II. AVCTORES II, 20, 109 ; I1, 20, 116 ; I1, 22, 25-26 ;

II, 15, 119 ; II, I5, 264 ;It, 15, 290; H,

24, 231-232 ; II, 24, 287-288 ; i1,

DX.

Id., quaestiones bebraicae : Id., de si/u et nominibus locorum : II, 4, 75-76 ; 11, 15, I25

Id., de uiris inlustribus : I, 9, 128 SQq. ; 1, 9, 222 ; 1, 21, DI

Horatius, epistulae : 1, 2:56. X5 ASEESTT Iosephus, anziquitates : VH, I4

II, I9, 58

VIII, 3

IL I, 2II Sqq.; 1], 25$, 2I

VEHI, 4

II, I, 185-186; r1, 24, 189I9I

XA

II, 24, 182

XVII, I3

II, 25, 54-55

XVIIH,

I1, 25,

SQq. ; II, 25, 238

59 sqq.

Irenaeus, aduersus Baereses : I, 5, 17-19.

VII 2, 7

I, 5, 149-150 ; I, 17, 88 I, 5, 1535-134

VI,

2, I5

V1,

9, 2-5

VI, 9, 4.

I, 4, 284

5

403

Isidorus, e£yzologiae : VII, 2, 2-3 I, 5, 165

I, 16, 174

I, 20, 78

VI,9, I8. 1, 14, 53-54 MIDI IMNOIUSSUSS XVH, 7,49 II, 25, 88.

Leo Magnus, serzzones :

21

1, 5, 89-91

25

1, 8, 220 sqq.

27

1,5,

$1

89-91

1, 24, IOI Sqq.

Plinius, zazuralis bistoria :

V, I$

II, 2, 29 SQQ.; II, 15, 291.

Rufinus, Distoria ecclesiastica : I, 9, 128 sqq. ; r1, 21, 189 ; 1, 21, 221 ; II, 23, 225-228.

Sacramentarium Gregorianum : II, 7, 179-180

Symbolum INscaenum-ConstantinopolitaHum: II6 124.

BEDAE VENERABILIS LIBER HYMNORVM RHYTHMI VARIAE

CVRA

ET

PRECES

STVDIO

J. FRAIPONT

MONITVM Ca Dr

Georgius Cassander, Hymmi Ecclesiastici, Coloniae Agrippinae, 1556. Guido Matia Dteves, Lareinische Hymnendichter des Mittelalters, zweite Folge (Analecta Hymnica Medii Aeui, t. L) Lipsiae, 1907. Librum hymnorum diuerso metro siue rhythmo' et ,Librum epigrammatum hetoico metro siue elegiaco' se conscripsisse Beda ipse memorat ad calcem suae ,Historiae Ecclesiasticae Gentis Anglorum (V, 24, ed. Plummet, I, p. 359 ; cfr p. cliii sq.).Epigrammatum liber ut sibi mitteretur a Cuthberto abbate Wiremuthensi petiit Lullus (Mor. Gerz. Hist., epis. llL, p. 414, 31); ambo libri adhuc saeculo XV asseruantut in monastetio Bedrichwerdensi (BurySt-Edmund's) (cfr M.I.. W. Laistner, 44 Hand-Lis? of Bede MS.$,Ithaca, 1943, p. 122), et si Brugensi nostro Georgio Cassandro fidere uelis, ipse a Gasparo von Nydbruck paruam collectionem hymnorum Bedae accepit quam Coloniae Agrippinae anno 1556 euulgauit (Hymni Ecclesiastici, p. 86 sqq. ; editio altera, Parisiis, 1616). Nostris temporibus eorum exemplar iam non

relinquitur ;quaedam tantum epigrammata supersunt in Bedae operibus soluti sermonis (cfr W. Jaager, Bedas ze£riscbe Vita sancti Cutbberti, Lipsiae, 1935, p. 50 sq. ; M. L. W. Laistner, o. c., p. 129 sq.), hymnusque ptaeclarus ille in Ediltrudam reginam (Historia ecclesiastica, IV, 20, ed. Plummet, I, p. 247 sq.). Attamen in nonnullis codicibus separatim leguntur sub Bedae nomine hymni uel preces metrice confectae. Quos repperit, una cum hymnis XI Cassandri edidit Guido Dreves in tomo L, Analectorum Hymnicorum Medii Aeui' (Lipsiae, 1907, p. 96-116)!. In hanc editionem perpoliendam perficiendamque operam dedimus. Quindecim hymnis quos continet adduntur tam preces quas edidit W. Meyer (XV, XVII) quam uetsus ,De die iudicii (XIV)?. Quibus reliquiis Venerabilis Bedae deperditi ,Libri Hymnorum' subiungimus ,Psalterium paruum' (XX). Sane, de eius genuinitate certe non constat. Tamen Bedae nomen ptae se fert in tribus codicibus quibus assetuatur, et quorum uetustissimus (Coloniensis 106) iam saeculo IX ineunte

transscriptus est (cfr M. L. W. Laistnet, o. c., p. 158). Insuper. Alcuinus hoc opus Bedae anno 802 laudate uidetur his uerbis : ,,Psalterium paruum quod dicitur beati Bedae presbyteri, quod ille collegit pet uersus dulces in laude Dei ex orationibus per singulos psalmos iuxta hebraicam ueritatem" (epzsz. CLVI [259], ad Arnonezm, PL, C, c. 407 B; Mon. Germ. Hist., epist. IV, p. 417, 9-11). Denique, psalmorum recensio quam patefaciunt hi nostri ,flores ex psalterio", proxime accedit ad textum ,insularem' Hieronymi uersionis ex hebraico. Quapropter non est cur Bedae hoc opusculum abnegetur.

1. Addidit Ecclesiastica ,Alma fulget XIX) Bedae

etiam ,hymnum S. Edilthridae" qui suo loco excudetur in , Historia Gentis Anglorum' (t. CX XIII huius collectionis). Item abecedatium in caelesti! (ed. Car. Strecker, Moz. Gerzz. Hisz., Poet. Lat. t. IV, n. licet dubitanter adscripsit, at, ni fallimur, nulla sufficienti ratione.

Insuper quaedam fragmenta edidit, quorum I et II stt. 21 et 22 sunt hymni , Appatebit repentina dies imagna idomini" (Strecker, n. XVII), quem ipse Beda iam memorat in opere suo ,De arte mettica', cap. 24 : ,,Canun! bymnum de die iudicii per alphabetum : , Appatebit eqs." ". Fragm. III et IV — Analecta Hymnica, t. LI, p. 264, str. 4 et 5. Fragm. V hic subiungimus secundum editionem Guidonis Dreves e codice Bamberg B. II. 10, f. 151v : Petfectisque cum cotonam iustus iudex afferes,

tunc et nostrae paruitati largire indulgentiam. Nescimus unde sit.

2. Genuinitatem fusius probat L. WnrrBREAD, in PAilologica] Quarterly, 1944, p. 198-207.

X XIII,

407 [I.]

HYMNVS BEDAE PRESBYTERI DE OPERE SEX DIERVM PRIMORDIALIVM ET DE SEX AETATIBVS MVNDI I Primo Deus caeli globum

CHEVALIER

Rep. Hymn.

Molemque terrae condidit, Terram sed umbris abditam

15.445

Abyssus alta texerat.

2 At per dies aetatibus Labentis aeui congruos Ornauit orbem et aethera Cunctamque mundi machinam. 3 Prima creator saeculi Die tenebras effugans Aquis adhuc absconditum Lampauit orbem lumine.

4 Lucis beatae gaudiis Mundi repleuit incolas Aetate mox altissimus Prima creator saeculi.

5 Locatur inter caerula Die secunda maximus

Poli globus, diuisaque est Vtrimque lympha labilis.

6 Primo secundae tempore Aetatis arca mystica Hinc inde concurrentia Locatur inter caerula.

B Col. Vind.

Bamberg B. II. 10, saec. X-XI (stt. 19, 20, 28). |Koln, Domkapittel 106 (fol. 44v-45), saec. IX in. Wien, Natiopalbibliothek 1743, saec. XII.

1

Titulus: hymnus Bedae presbyteri] Co/. (fo/. 6), oz. Vind. Ca opere] Co/., opetibus vcez/. ptimordialium] Co/., ozz. cett. mundi] Co/., ozz. cetz. (hymnus pulcherrimus de sex dierum opere et de sex aetatibus mundi /4/ruin. ad /Arnonem). 1, 5 sec CJ/. 4, 1 beatae] Co7., beata Dr (errore) B, 4 utrumque Co/.

PL 94 621

HYMNI

408

ET PRECES

I

7 Lucente saecli tertia Die fluens sub aethere

Abyssus alta subsidet,

Virensque paret arida. Electa proles Abrahae De perfidorum fluctibus Aetate florens claruit .Lucente saecli tertia.

Quarta iubar sublimium Die emicabat siderum,

Solo poloque fulgidam Lucis daturum gratiam. IO

Hebraea gens Dauidico Regno refulsit inclita Aetate pandens actuum

Quarta iubar sublimium. TST

Nouum genus progignitur Quinta die de limpidis Nascens aquis natantium Volantiumque sub polo.

I2

Aetate quinta in Chaldea Poenam luente Iudea Fidelium de perfidis Nouum genus progignitur.

13 Sexta creatus est homo Die, creatoris sui

Imaginem qui praeferens Semper beatus uiueret.

14

Summus creator omnium, Per quem creatus est homo, Aetate Filius Dei Sexta creatus est homo.

I5 Obdormiente

splendida

Plasmatur Adae femina,

?, 1 saeculi Vind. 8, 1 electra Dr (errore) 9, 1 sublimum C»/.

10,

2 micabat Co/. Ca

I dauitico Co/.

12, 2 iudaea Co/. (rbytbmum destruens)

5 polo soloque Co/. Ca

PL 94 SEE

HYMNI

ET PRECES

I

409

Os illius ex ossibus, De carne carnem obtinens. IÓ De carne Christo propria

Et sanguinis mysterio Iam sponsa nata est in cruce Obdormiente splendida.

17 Post facta celsa conditor Die quiescens septima Eam uocari in saecula Et esse iussit sabbatum. I8 Aetas quietis septima

Post hoc futura est saeculum,

Qua sabbatizat cum suis Post facta celsa conditor.

E9 Octaua restat ceteris Aetatibus sublimior,

Cum mortui de pristino Terrae resurgent aggere. 20

Vultumque Christi perpetim Iusti cernent amabilem Eruntque sicut angeli Caelesti in arce fulgidi.

2I

Quam nobis ad se semitam Ostendit ipse praeuius De matre natus uirgine Deus Deique Filius.

22

Nam morte mortem destruens

Sexta subegit sabbati, Quieuit et in sabbato In corde terrae conditus.

Vitaeque prima sabbati Surgendo pandit ianuam

15, 4 ex] Co/. Ca, de Vind. Dr obtinens] Vzud. Dr ptofetens Co/. Ca, 18, 2 post hoc futura est saeculum] Co/, post hoc fututum est saeculum Cz.,

bene 20, 21, 22, tale? 28

defunctos excipit V zd. Dr ^ 4 celsa facta Co/. 1 perpetes B, perpetis Co/. 1 quam nobis ad se] Cz, nobis ozz. Co/., hanc ad se uitae V rZ. Dr 2 sabbati] dees? in Ca, ubi notatur in marg. : ,Deest tattarum uel feria uel aliquid 3 et] ast Co. B.

410

HYMNI

ET PRECES

I

Suisque congaudentibus Ascendit ad thronum Patris.

24 Et sex in huius saeculi Aetatibus nos praecipit Nostram ferendo iam crucem Ius omne leti uincere.

25 Intrabimus post omnia Deuicta mundi praelia Carnis soluti uinculis Vitae perennis sabbatum. 26 Sequetur una sabbati Claudenda nullo termino,

Cum carnis immortalitas Aeterna nobis redditur. 27 Sic carnis atque spiritus Bino potiti gaudio Scandemus ad caelestia Regni perennis moenia. 28 Quo nos uenire, quaesumus, Concede, sancta Trinitas,

Vnumque te cognoscere Verum Deum per saecula.

29 Hic igitur sperantibus Nobis atque orantibus In Spiritu paraclito Sit plena consolatio. 30 Sint corda clara et fortia, Sit caro frugalissima,

In modum solis feruidus Numquam tepescat animus.

31 Alas uirtutum geminas Biformis donans caritas Creatori consimilem

Suam reddat imaginem. 24, 285, 26, 24, 29,

1-4 deest in Vind. 4 laeti uincetet Co/. 1 intrauimus Co/. 2 debita Co/. Vind. 2 claudendo Cy. 2 uino Cg. 1 usq. 32, 4 desunt in Col. Ca

P:

HYMNI

ET PRECES

I

32 Vt sabbatismi requie Nostrae fruantur animae, Donec surgente corpore Sit stolae decus geminae.

33 Praesta, Pater piissime Patrique compar unice, Cum Spiritu paraclito Nunc et per saecula. 33, 1-4 praesta pater] desini? Vind. ; sie concluditur in Col. : Gloria tibi Pater Gloria Vnigenito Cum sancto Spiritu In sempiterna saecula.

AII

412

[IL.] IN NATALI CHEVALIER

T:

Rep. Hymn. 8246

INNOCENTIVM

Hymnum

canentes

martyrum

Dicamus innocentium,

Quos terra flendo perdidit, . Gaudens sed aethra suscipit, Vultum Patris per saecula Quorum tuentur angeli Eiusque laudant gratiam Hymnum canentes martyrum. Quos rex peremit impius, Pius sed auctor colligit Secum beatos collocans In luce regni perpetis. Qui mansiones singulis Largitus in domo Patris, Donat supernis sedibus, Quos rex peremit impius. Bimos et infra paruulos Herodis ira perculit Finesque Bethlemiticos Sancto respersit sanguine. Praeclara Christo splenduit Mors innocens fidelium,

Caelis ferebant angeli Bimos et infra paruulos. Vox in Rama

percrebuit

Lamenta luctus maximi, Rachel suos cum lacrimis Perfusa fleuit filios.

Gaudent triumpho perpeti, Tormenta quique uicerant, Quorum gemens ob uerbera Vox in Rama percrebuit.

1, 5 flendo] eon. Col/Iins (Journ. T'beol. Sud. 1949, p. 70), flentes ceff.

9, 2 Bethleemiticos Cz

Pe 94 25

HYMNI

ET PRECES

II

413

9 Ne, grex pusille, formides Dentes leonis perfidos Pastor bonus nam pascua Vobis dabit caelestia.

ro Agnum Dei qui candidum Mundo sequeris tramite, Manus latronis impias Ne, grex pusille, formides.

II Absterget

omnem

lacrimam

Vestris Pater de uultibus,

Mors uobis ultra non nocet Vitae receptis moenibus. I2 Qui seminant in lacrimis, Longo metent in gaudio, Genis lugentum conditor Absterget omnem lacrimam. I3 O quam beata ciuitas, In qua Redemptor nascitur Natoque primae martyrum In qua dicantur hostiae ! I4 Nunquam uocaris paruula In ciuitatum milibus,

Ex qua nouus dux ortus est, A quam beata ciuitas !

I5 Astant nitentes fulgidis Eius throno nunc uestibus,

Stolas suas qui lauerant Agni rubentes sanguine.

I6 Qui perpetis pro patriae Regno gementes fleuerant, Laeti Deo cum laudibus Astant nitentes fulgidis. 12, 5 lugentium Cz.

n. 94 24

414 [III.] IN NATALES/ CHEVALIER Rep. Hymn. 8421

T

AGNETIS

Illuxit alma saeculis Dies beatae uirginis, Qua morte uicta perpetis Vitae recepit gaudia.

» Hu -

Intrauit Agnes auream Poli triumphans regiam Agnique iuncta dulcibus Congratulatur nuptiis. Admixta castis uirginum In arce caeli coetibus Carmen nouum Deo Patri Vnaque nato personat.

Iam digna tali praemio, Quae fluxa mundi prospera Pompasque saecli sordidas Amore Christi spreuerat. Pulsata nec non asperis Aduersitatum spiculis, Fortis fide perseuerat, Christo semel quam uouerat. Hostis ferox ab artubus

Tulit puellae pallium, Stolam sed intus pectoris Auferre nemo quiuerat.

7 Quin Christus et forinsecus Mittit poderem uirgini,

Hanc ueritatis intimo Docens amictam linteo.

8 Inducta A sorde Quin de Precum

1, 2 beata Ca 3 Quae Ca 7, 1 Qui Christus Cz

in aedem sordium, martyr libera est, loco prostibuli repente fit locus.

E 94

27

HYMNI

ET PRECES

III

9 Illuminatur caelitus Latebra quondam daemonum, Pulsoque leti principe Vitae minister cernitur.

12, 5 Ciuis Ca

IO

Probi probant magnalia Deumque honorant martyris, Illusor at miraculi Mox morte digna plectitur.

II

Ab inferi quem ianuis Martyr beata suscitans Sic per lares ac ferreas Ad astra portas praeuolat.

I2

Qua conditoris gloriam Cernit sui per saecula Ciues et inter patriae Caelestis hymnos concinit.

415

416

[IV.] IN OVADRAGESIMA CHEVALIER

I Adesto, Christe, cordibus

p D

Celsa redemptis caritas,

Infunde nostris feruidos Fletus, rogamus, uocibus.

2 Ad te preces, piissime Iesu, fide profundimus, Dimitte, Christe, quaesumus,

Factis malum quod fecimus. 3 Sanctae crucis signaculo 'Tuo sacrato corpore Defende nos ut filios,

Omnes rogamus, undique. B

Bambetg B. II. 1o, saec. X-XI ; deest in Cz. 2, 1 o piissime B

2 petfundimus B

417 [V.] IN RESVRRECTIONE CHEVALIER

Rep. Hymn. 10.044

T

DOMINI

Laetare, caelum, desuper, Adplaude, tellus ac mare,

Christus resurgens post crucem Vitam dedit mortalibus.

Iam tempus acceptum redit, Dies salutis cernitur,

Quo mundus agni sanguine Refulsit a nigredine. C

Crux namque sacratissima Ligni prioris uulnera In patre nostri seminis Sanauit hostem saucians. Mors illa, mortis passio Est criminis remissio,

Illaesa uirtus permanet, Victus dedit uictoriam.

Miretur omne saeculum Crucis triumphum mysticae, Haec signa congruentia Velut tropaeum praesto sunt. Sol namque, magnum luminar, Horas dierum permeans, Viso nouo mysterio Decepit orbem territus.

Velans caput caligine Extinxit omnem lampadem, Errare noctem passus est

Meridiano tempore. Bamberg B. II. 1o, saec. X-XI (str. rj.

Vatic. 7172, saec. X. Paris, Bibl. Nat. Lat. 1092, saec. X.

1, 2 Et plaude V» Pa 3, 5 In prece nostro semine 17» Pa 0, 1 omnem saeculum T7» Pa 3 Haec est signa I/b pa

418

HYMNI

ET PRECES

V

8 Finduntur et fortes petrae, Hiantur ante plurima,

Defuncta surgunt corpora,

Vitae redduntur mortui.

Immitis ille tartarus, Ad se trahentis omnia Praesentiam non sustinens,

. Animas[que] sanctas reddidit. IO

Nostrae fuit gustus spei Hic, ut fideles crederent Se posse post resurgere, Vitam beatam sumere.

TE

Nunc ergo pascha candidum Causa bonorum talium Coiamus omnes strenue Tantis renatis fratribus.

9, 1 tattatum l/5 10, 4 beatum surgere D*

419 [VI.] IN ASCENSIONE

DOMINI

I Hymnos canamus gloriae, Hymni noui nunc personent, Christus nouo cum tramite Ad Patris ascendit thronum.

2 Transit triumpho nobili Poli potenter culmina, Qui morte mortem absumpserat Derisus a mortalibus. JAmb. | Amiens 131, saec. XI. B Bamberg B. II. ro, saec. X-XI. Cant. —Cambridge, Corpus Christi College 391, saec. XI. Casan. Roma, Casanat. 1907 (B. II. I) Saec. X-XI. Durhb. Dutham, B. III. 32. Kasse] —Kassel, Theol. IV. 25, saec. XI. La London, Br. Mus., Arundel 155, saec. XI. L^ London, Br. Mus., Hatleyan 2928, saec. XII. Le London, Br. Mus., Julius A. VI, saec. X. La London, Br. Mus., Vespasian D. XII, saec. XI. dre London, Br. Mus., Addit. 30. 848, 3E. London, Br. Mus., Addit. 37. 517, saec. X. Laur. — Vitenze, Laurent. Conv. Soppt. 524, saec. XI. Neap. Neapoli, Mus. Naz. VI, E. 43, saec. XI. Oxon. —Oxford, Bodleyan 16, 022 saec. OE Pa Paris, Bibl. Nat. Lat. 1092, saec. XI. Pp» Paris, Bibl. Nat. Lat. 11. 550, saec. XI. Pe Paris, Ste Geneviéve 1186, saec. XI. Ros. ^ Wien, Rossiana VIII. 144 (ex abbatia Moissiacensi), saec. X-XI. 5b St Gallen 387, saec. XI. T2 Zütich (Rheinau) 82, saec. XI. T^ Zürich (Rheinau) 91, saec. X-XI. T* Zürich (Rheinau) 97, saec. XI. Treu. ^ Ttiet 1245, saec. X. Va Vatic. Latin. 5776, saec. XI (e Bobbio). V Vatic. Latin. 7172, saec. XI. Vallir. Roma, Vallicell. B. 79, saec. X-XI. Wal. | A. S. Walpole, Early Latin Hymns, Cambridge, 1922, p. 571-376. B strophas continet 1 et 31 et 32 ; ceteri codices exhibunt strophas r, 2, 14, t5, 16, 17, [17a], 30, 51. Reliquae strophae in sola editione Cassandri traduntur,

1, 1 hymnos] B, hymnum ce//. gloriae] domino Dzrb. 2 hymnum nouum pa V» T» nunc]cum Kass/ ^ personent Casar. V/^, personant Pe 3 cum] nunc Laur. Lí Oxon. P^ Casan. Ross. 4 throno I7» 2,1:triumphus l/^ ^ nobili] Kasse/ L4 L* Sang. Veron. (cfr. 16, 4), glotiae cezz. 3 mortem morte Lazr. V'eros., mots mottem 1/9 supetat T* 2/7. zz., assumetat alii

PL 94

420

HYMNI

ET PRECES

VI

D Nam diri leti limina Caecas et umbras inferi Lustrans sua potentia Leti ligarat principem,

Et, quos suos in actibus Fideque lectos nouerat, Omnes Auerni faucibus Saluauit a ferocibus.

Laetamque uitae ianuam Pandit Redemptor omnibus, Quos lex amara corporis Vita pios priuauerat. O mira rerum claritas ! Miranda Saluatoris est

Virtus, gemella gratia Quae regna leti destruit. Nam plurimos ab inferi Portis reduxit spiritu, Multos et ipso corpore De fauce mortis eruit,

Surgentis ut de mortuis Christi sonarent gaudia Binos choros paschalia Vita noua laetantium,

Binae cohortes aethera Christum secutae ascenderent Sedesque caelo perpetes Inter tenerent angelos. IO

Hunc ergo cuncti consonis Diem feramus laudibus,

Victor petit quo fulgidi Iesus Olympi ianuas. II

I2

Quo nobis ipse apud Patrem 'Thoros beatos praeuius Ac mansiones plurimas Parauit auctor aetheris.

Quo tota praecedentium A saeculo fidelium

" 94 25

HYMNI

ET PRECES

VI

421

Caterua caeli regiam Pandente Christo subiit. I3 Erant in admirabili Regis triumpho altithroni Coetus simul caelestium Polum petentes agminum.

I4 Apostoli tunc mystico In monte stantes chrismatis Cum matre claram virgine Iesu uidebant gloriam. I5 Hunc prosecuti lumine Laeto petentem sidera Laetis per auras cordibus Duxere regem saeculi.

16 Quos alloquentes angeli Quid astra stantes cernitis ? Saluator hic est, inquiunt, Iesus, triumpho nobili 17 À uobis ad caelestia Qui regna nunc assumptus est Venturus inde saeculi In fine iudex omnium.

17 à [Sicque uenturum asserunt, Quam ad modum hunc uiderant Summa polorum culmina Scandere Iesum splendida.] I8 Haec dixerant, et non mora,

Iuncti choris felicibus Cum rege regum lucidi Portis Olympi adproximant. IQ Emissa tunc uox angeli : Portas, ait, nunc pandite, 14, 1 tunc] coZZ. Wa, tum Kasse] Vallic. Treu. V* Ca Dr mystice Id 15, 1 hunc] Vallic. aliique Wa, hoc Cant. Laur. L* Le V'* Veron. Ross., hic /Azb.,

ac Durb. Kassel. Durb. Ross. 16, 4 Iesu L4 17, 2 qui] oz. 17a 1-4 sicque 4 splendide Là

Lt Treu. Ca Dr 2 laetum .$ang. 5 laeti T? V/a//;c. aures cotdium Casan. I? T? alf. z. To Vallic. nobilis 7Azzb. Can. T^ Te Ca Veron. tegnat Tres. T? [^ [7a [7b nunc] hinc 7b 4;4. splendida] codd. (praeter B) Wa, om. Ca Dr, interpol. uidetur

422

HYMNI

ET PRECES

VI

Et introibit perpetis Dux pacis et Rex gloriae. 20

2I

Respondit haec ab intimis Vox urbis almae moenibus : Quis iste Rex est gloriae, Intret poli qui ianuas ? . Nos semper in caelestibus Christum solemus cernere Et eius una cum Patre

Pari beamur gloria. 22

At praeco magni iudicis Dominus potens et fortis est, Qui strauit atrum in proelio Mundi triumphans principem.

23 Quapropter eleuamini, Portae perennis aetheris, Introeat Rex gloriae, Virtutis atque gratiae.

24

Mirata adhuc caelestium Requirit aula ciuium : Quis, inquit, est Rex gloriae, Rex iste tam laudabilis ?

25 Herilis at mox buccina Respondit : Auctor omnium Altissimus uirtutum et

Rex ipse fulget gloriae. 26 Dictis quibus Rex gloriae

Cum glorioso milite Ingressus est in aethere Sublime regnum gloriae.

27 Qua mansiones singulis,

Quos de profundis inferi Abduxerat, pro congruis Donauit almus actibus.

28 At ipse cuncta transiens

Caeli micantis culmina Ad dexteram sedit Patris Consempiternus Filius,

PL 94 626

HYMNI

ET PRECES

VI

423

29 Venturus inde in gloria Viuos simul cum mortuis Diiudicare pro actibus Iusto potens examine. 30 Quo nos, precamur, tempore, Iesu, Redemptor unice, Inter tuos in aethera seruos benignus adgrega.

31 Da nobis illuc sedula

Deuotione tendere, Quo te sedere cum Patre In arce regni credimus. 32 Nostris ibi tum cordibus Tuo repletis Spiritu, Ostende Patrem et sufficit Haec nobis una uisio. 30, 5 aethera] cog. (cfr I Thess. 4, 17 : aera), aethere Ca (cfr 26, 2) suscipe T^ 31, 1 illud Le 3 quo] codd., 1uet. Wa, qua Kassel. Treu. Ca Dr 32, 1 tum] cum Cz 3 sufficiat B 4 haec nobis mansio B.

4 benigne

424 [VII.] IN DIE SANCTO CHEVALIER

T

Rep. Hymn. 5366

PENTECOSTES

Emitte, Christe, Spiritus Donum tui Paracliti, Quo nos replente munera

Rite canamus ipsius.

Elegit hanc qui primitus Sacratiorem ceteris Diem, dicaret qua suo Ecclesiam charismate. Cuius semel mirabilis Nos edocet descensio,

Pios sacra perenniter Vt lampet omnes gratia. Erantque in uno cum suis Apostoli consortibus Solario sublimibus Dei uacantes laudibus,

Cum missus alto Spiritus Aduenit ad throno Patris Seseque collaudantium Impleuit almus pectora. Venit sono suauissima

Venitque feruentissima In uisione flammea

Lucens ab alto gratia.

Quae nos solet scientiae Lustrare flamma ac lampade Dilectionis intimae Ignire nostra pectora. Linguis in altus igneis Linguae Creator Spiritus B

Bamberg B. II. 1o, saec. X-XI (stt. 1). 1, 5 Quo nos repleti munere B 2, 4 chatismati Ca

9, 2 ,Latem pto igne posuisse uidetur" /5 zarg. Ca

HYMNI

ET PRECES

VII

425

Apparuit credentibus Verbique donum contulit. 9 Linguam simul doctoribus Laremque sacrum praebuit, Quos se loqui uerbis docet Seseque amare in cordibus. Io Linguas habent qui flammeas Cum caritatis spiritu, Ardore mentem proximi Christum sonando suggerunt.

II Maiore qui miraculo Quorum repleuit pectora, His omnium mox contulit Late loquelam gentium, I2 Cunctis per orbem ut gentibus Lingua canentes propria, Iesu, tuam potentiam Laudesque dicerent tuas.

I3 O pulch:a rerum gratia, Cum dissonas et moribus Et uoce plebes antea Nectebat unus spiritus ! I4 O sancta uere ciuitas Et uera pacis uisio, Cum lux fidei plurimos Iam cor in unum cogeret ! IS Haec Iudeam beatitas Primo repleuit munere,

Haec usque mundi terminos Terris refulget omnibus, 16 Vnamque Christi gloriam Linguae sonis distantibus Par mentium deuotio Collaudat uno in spiritu. 12, 4 tuas dicerent Cz, ubi eliam in marg. notatur : forte : dicerent tuas? 14, 2 uetae Cz.

29

B.

426

[VIII] IN NATIVITATE CHEVALIER

I

Rep. Hymn. 15.269

S: IOHANNIS

BAPTISTAE

Praecursor alti luminis Et praeco Verbi nascitur ; Laetare, cor fidelium,

Lucemque gaudens accipe !

Miranda cuius saeculis Natiuitas per angelum Innotuit parentibus Pia fide iam praeditis. Sublime cui uocabulum Iohannes ipse Gabriel Imponit et clarissima Ipsius acta praecinit. Qui matris adhuc paruulus Vulua retentus spiritum Percepit almus gratiae, Testis futurus gratiae, Necdumque natus iam dedit De luce testimonium,

Quod natus admirabili Compleuit ipse in gloria. Hic plurimos ex Israel Christi fidei subdidit Et corda patrum in filios Docens superna transtulit. In Heliae qui spiritu Venit prophetae semitam Parare Christo ac plebibus Iter salutis pandere. Quo feminarum in filiis Propheta maior nullus est, B

Bamberg B. II. 1o, saec. X-XI (stt. 1 et 4).

1, 1 alti] B, altus Ca 4, 5 e? 4 gratiae B

PL 94 Zr

HYMNI

ET PRECES

VIII

427

Quin ipse miris actibus Plus quam propheta claruit.

9 Baptisma paenitentiae Qui praedicabat ac dedit Turbasque Iesu gratiae Illuminandas obtulit. IO Ipsumque Iesum, qui omnia sancto lauans in Spiritu Emundat, in Iordanici

Tinxit fluento gurgitis.

II Et baptizato protinus Aperta uidit aethera Nobis suo baptismate Pandit polique regiam. I2 Atque in columba spiritum Illum super descendere Vidit, doli qui nescius Mentes requirit simplices. I3 Audiuit et uocem Patris : Dilectus hic est Filius A saeculo, dixit, meus,

In quo mihi complacui. I4. Edoctus his oraculis Baptista Iesum praedicat

Natum Dei, qui in Spiritu Sancto fideles abluat. I5 Quid sermo noster amplius Huius canat praeconia ? De quo Patris uox Filio Olim locuta praecinit : 16 En, mitto, dixit, angelum,

Tuam paret qui semitam Vultumque praecurrat tuum Solem rubens ut lucifer. 16, 5 Vultuque Cz.

29*

PL 94 RED

428

[IX.] IN NATADI/SSOPETRIIETOPAVLEI CHEVALIER Rep. Hymn.

T

1228

Apostolorum gloriam Hymnis canamus debitis,

" 94 28

Votis uacemus annuls,

. Iesu, faue precantibus. Bar Iona Simon Petrus Et doctor almus gentium Festiua saeclis gaudia Suo dicarunt sanguine. Coniunxit hora transitus

Poli petentes ianuam, Quos una semper caritas Mundo retentos iunxerat.

Diuersitates gentium Errore longo dissonas Ad ueritatis gratiam Verbis trahebant consonis.

Ecclesiae princeps sacer In monte Iesum conspicit Vocemque Patris igneo Audit poli de uertice. Fulgentis ascendens poli Tertia Paulus edita Arcana discit, alteri

Proferre nulli quae licet. Gressus Cephae per caerula Christi iuuantur dextera ; Christus suos, ne saeculi

Demergat aequor, erigit. B L(

Bambetg B. II. 10, saec. X-XI (stt. 1, 2, 20). Brussel, Kon. Bibl. 8860-867 (Van den Gheyn n. 1351), saec. X (ex abbatia Sangallensi ?).

Tiiulus : de glotia apostolorum £ 8, 1 conuincxit £ 6, 1 ascendent £

PL 94.

629

HYMNI

ET PRECES

IX

8 Huius pericla saeculi Vinci fide credentium Paulus docet iam naufragos Saluans ab undis socios. Imis Simon e fluctibus Mundi fideles extrahens Pisces bonos, ut liberet,

Ad lucis effert patriam IO

Kastris in huius saeculi Manere iustos incolas Paulus docet, tentoria

Texendo castris congrua. II

Languore fessos transiens Simonis umbra subleuat, Mundat leprae contagium Claudosque gressu roborat.

12

Magister altus gentium Atri furores spiritus Cunctumque morbum per sua Fugat potens sudaria.

13 Nox claudit ambos carcere Pleno sed aethrae lumine Vmbras rident et uincula,

Christi uident qui gloriam.

14

Oppressa leto corpora Ad lucis auras suscitant

Hostesque iusti perfidos Abdunt tenebris inferi.

I5 Praefulgido stolas suas Agni cruore lauerant, Gustando mortis poculum Mortis triumphant principem.

9, 5 liberent £ 11, 1 langot effessos £ 13, 1 catcetis £ 14, 1 laete £ 15, 2 cruorem £

3 lepra £

429

430

HYMNI

ET PRECES

IX

I6 Quantum sequi desideret Christi Petrus uestigia,

Ad quem uenire non timet Scalam crucis per asperam ! 17 Regni perennis introit Paulus per ensem regiam, Nam qui Deum habet caput, . Ferro libenter dat suum.

18 Sic principes ecclesiae, Sic uera mundi lumina Mortis triumpho nobili Sumpsere palmam gloriae. IQ Tropaea quorum insignia Iam Roma felix continet,

Quorum coronas totius Orbis celebrat ambitus. 20 Vox nostra te Deum,

Te corda nostra personent, Teque in tuis mirabilem Collaudet omne saeculum.

2I Xriste, precamur, ut quibus Laudes ouantes dicimus,

Horum frui nos lucidis Dones per aeuum aspectibus. 22 Ymnis per aethram ac suauibus Apostolorum laudibus Noster chorus hic consonet Psalmis canorus dulcibus. 23 Zona benignus aurea Nos cinge castimoniae, Vt te uidentes laudibus Tuis uacemus perpetes. 16, 1 desiderat Z 5 ad quem] atq; £ 17, 2 pet ensem] perenne £ 19, 5 totiens £

20, 5 te intus mirabilem B 22, 4 canotis £

4 conlaudat £

PL 94 630

431 [X.] IN CHEVALIER

DECOLLATIONE I

Rep. Hymn. 15.226

S. IOHANNIS

BAPTISTAE

Praecessor almus gratiae Et ueritatis angelus, Lucerna Christi et perpetis Euangelista luminis,

Prophetiae praeconia, Quae uoce, uita et actibus Cantauerat, haec astruit

Mortis sacrae signaculo.

Nam nasciturum saeculis, Nascendo quem praeuenerat, Ac baptizaturum suo Monstrauerat baptismate, Huiusce mortem innoxiam,

Qua uita mundo reddita est, Signat sui praesagio Baptista martyr sanguinis.

Quem uinculis et carcere Ferox tyrannus abdidit, Sed nulla laedunt uincula,

Quem dona cordis subleuant.

Christi uidet qui gloriam, Qui spiritus charismata, Non hunc tenebrae carceris,

Non poena terret corporis. Caput libens sanctissimum Iam dissecandum praebuit, Nec perdidit pius caput, Verum caput cui Christus est.

Exsultat almi spiritus Praeconis artus linquere, Praecursionis ut sacrae

Sic coepta dona compleat.

B

Bamberg B. II. 1o, saec. X-XI (stt. 1 et 7).

PL 94 82p

432

HYMNI

ET PRECES

X

9 Nam quem manens in corpore Ostenderat uiuentibus, Hunc mortuis iam mortuus

Christum uenire praedicat. IO Nouo stupescunt inferi Ereptionis nuntio Gaudent chori fidelium Vna patrum cum plebibus. II Iusti, prophetae et martyres Et quique Christum a saeculo Puris amabant cordibus,

Piis colebant actibus, I2 Cuncti Iohannis dulcibus Laeti fiunt affatibus

Christumque poscunt ocius Suos uenire ad seruulos. I3 Praecursor alme, dicito,

Quando, putas, adueniet Aduentus ille, qui prope est ? Descende Iesu, et eripe.

I4 Tandem Redemptor paruit Omnesque in unum congregans Tulit pios ab inferis Polique regnis indidit. I5 Sic praedicator optimus Magnusque Christum praeuius Postquam retentis corpore, Postquam canebat mortuis, 16 Ducente Christo in aethera Omnes fidelium choros Cum ceteris perennia Intrauit ipse in gaudia. 13, 2 adueniunt e£ i5 zzarg. : ,fotte : adueniet? Ca.

PL 94 631

433

EXIT IN NATALI CHEVALIER

SANCTAE T

Rep. Hymn. 471

DEI GENETRICIS

Adesto, Christe, uocibus,

Inesto nostris mentibus Tua benignus dextera Choros canentum protege. Qui natus es de uirgine Nostrae salutis gratia, Da pura nobis pectora, Da membra casta corporis.

Et tu, beata prae omnibus Virgo Maria feminis,

Dei genetrix inclita, Nostris faueto laudibus. Pudica cuius uiscera,

Sancto dicata Spiritu, Dauidis ortum semine Regem ferebant saeculi.

Beata cuius ubera Summo repleta munere Terris alebant unicam Terrae polique gloriam. Festiua legis quae sacris Ad alta templi limina Caelestis aulae principem Vlnis tulisti dulcibus.

Cuius sinu iam paruulum Magi uidentes conditum Regem Deumque maximum Votis precantur redditis. Christum ferens Memphitici Quae sacra uertens numinis, Deumque cernunt exteri, Fugant sui quem patria.

B

Bamberg B. II. 1o, saec. X-XI (stt. 1 et 2).

PL 94

651

434

HYMNI

ET PRECES

XI

9 Quae maesta mundi gaudium Cum patre Ioseph quaeritas Summique Patris aedibus Ouans sedentem repperis.

IO

Cuius rogatu mysticas Christus sedens ad nuptias Aquas in alma transtulit Vini rubentis pocula.

II

Cuius pium pertransiit Ensis doloris spiritum, Natum tuo de corpore Deum mori cum cerneres.

ve 94 32

I2

Quam filio tonitrui Crucis tonans de uertice Commendat auctor aetheris,

Vt uirgo seruet uirginem. 13 Nati Deique iam tui Quae cernis almo lumine Post dira mortis uincula Resuscitati gloriam.

14

Lucem poli quae conspicis Adire Patris dexteram,

Quam prima Patris de sinu Terras adire uideras.

I5 Sublimis inter splendida Apostolorum sidera Flamma sacrique Spiritus Impleta laudes concinis. 16 Laudem, Deo quam supplices Christo canentes reddimus,

Christi genetrix, et tua Commendet intercessio.

17 Hymnos sacrae quos uirgini Matrique castae dicimus, Emmanuel, tu suscipe Tuamque plebem libera.

435 [EE IN NATALI

SANCTI

ANDREAE

HYMNVS PRIOR CHEVALIER

Rep. Hymn

12.455

:

1 Nunc Andreae sollemnia

Laetis canamus mentibus,

Apostolatus gloriam Qui ornat triumpho sanguinis

2 Quem piscibus per turbida Dum rete nectit aequora, Christus uocauit cum suis Ad regna caeli fratribus

3 Misitque late gentibus Verbum salutis pandere Ac saeculi de fluctibus Mentes leuare credulas. 4 Qui mox fidei lampade Dum lustrat oras Graeciae,

Dieque Christi fulgidus Erroris umbras effugat. 5 Achaeus armis adpetit Dux lucis arma tetricis,

Miles Dei sed fortiter Hostis repellit impetum.

6 Pandit crucis mysteria, Quae dira mortis pristinae Soluit potenter uincula Mundoque uitam contulit. 7 Agni refert et hostiam, Qui nos ab hoste liberans Vita beat trans aethera Regnoque secum perpeti. B

Bamberg B. II. 10, saec. X-XI (str. 1 et 12).

1, 2 mentibus] B, uocibus Cz b, 2 lucis alma Ca, sed in marg. : ,£otte : atma?

ds 94 32

436

HYMNI

ET PRECES

XII

8 Inclusus atro carcere Lucis minister aurea Pacis uias ad sidera

Pandit cateruis plebium.

9 Caesus flagellis septies Tormenta risit omnia,

Septena quem repleuerant Iam dona sancti Spiritus.

IO Tandem leuatus in crucem Terram reliquit sordidam Mundisque felix passibus Poli petiuit ianuas. rir Excepit alma ciuitas Nostrumque mater omnium Laetata Christi martyrem Apostolumque maximum. I2 Congaudet omnis ciuium Nobis chorus caelestium Magni uidens perennia Nunc Andreae sollemnia. 12, 5 uidens praemia B.

PL 94 635

437

[XIII] IN NATALI

SANCTI

HYMNVS CHEVALIER

Rep. Hymn. 18.253

ANDREAE

ALTER

Salue, tropaeum gloriae, Salue, sacrum uictoriae

Signum, Deus quo perditum

PL 94 655

Mundum redemit mortuus !

O gloriosa fulgidis Crux emicas uirtutibus,

Quam Christus ipse proprii Membris dicauit corporis. Quondam genus mortalium Metu premebas pallido, At nunc reples fidelium Amore laeto pectora. En, ludus est credentium Tuis frui complexibus,

Quae tanta gignis gaudia Pandis polique ianuas. Quae conditoris suauia Post membra nobis suauior Es melle facta et omnibus Praelata mundi honoribus.

Te nunc adire gratulor, Te caritatis brachiis Complector, ad caelestia

Conscendo per te gaudia.

Sic tu libens me suscipe Illius alma seruulum,

Qui me redemit per tuam Magister altus gloriam.

J-iH 3

Sic fatur Andreas crucis Erecta cernens cornua

Tradensque uestem militi Leuatur in uitae arborem. Nec cessat altus de cruce Docere turbam astantium,

438

HYMNI

ET PRECES

XIII

Vitam perennem cum Deo Polique regnum pandere. IO

TTE

12

Quorum fide iam feruida 'Turbaeque iudex territus Se pollicetur nexibus Hunc mortis atrae soluere.

At Andreas, caeli uias Regemque caeli ac dulcium Frequenti iam conciuium Caelesti in arce contuens : Iesu, precor, dixit, bone

Magister, ista de cruce Me nemo uiuum in corpore Vinclis solutis auferat,

13 Prius meum quam spiritum E carne raptum assumpseris In patriaeque moenibus, Cui milito, locaueris.

14

Haec dixit, et caelestibus Emissa lux e sedibus Circumdedit fortissimum

Christi corusca martyrem.

15

Splendorque sole clarior Coram manendo plurimum, Quae palma. uel quae gloria Crucem sequatur, edocet.

16 Quin ad poli mox edita

Reuersus alti spiritum Secum refert apostoli Nodis solutum corporis.

17 Qua cum tuis fidelibus Iesu triumphi carmina Victor beatus saeculi Gaudens in aeuum personat. I8 Qua nobis inter agmina

Sublimium felicia Da, Christe, sortem paruulis

Hymnos tibi canentibus. 15, 2 Horum manendo Cz, sed in zarg. : Legendum uidetur ,,Coram manendo plutimum" uel ,,Huic immanendo plurimum".

439 [XIV.] VERSVS

BEDAE DE

PRESBYTERI

DIE LVDICII

E uM Inter florigeras fecundi cespitis herbas, TP. 9021oai^*Flamine uentorum resonantibus undique ramis,

PL 94

Arboris umbriferae maestus sub tegmine solus Dum sedi, subito planctu turbatus amaro,

VA

Carmina prae tristi cecini haec lugubria mente, Vtpote commemorans scelerum commissa meorum, Et maculas uitae, mortisque inamabile tempus, -4

textus citatus in ,Historia Regum' auctote Symeone Durhamensi (Cambridge, Corpus Christi College 139, saec. XII, edid. Th. Arnold, London, 1885 [Rolls Series LXXV ]).

London, Br. Mus. Regius B. XIX. 15, saec. IX (Reims). London, Br. Mus. Cotton, Domit. A. I, saec. IX-X (Cambtidge). London, Br. Mus. Addit. 11.034, saec. IX-X (u. 128-154). London, Br. Mus. Addit. 24.914, saec. XII (u. 1-48). London, Br. Mus. Cotton, Cleopatra C. ii (Peterborough). Brussel, Kon. Bibl. 8860-67 (van den Gheyn 1551), saec. X (St Gallen ?) Stockholm, Kón. Bibl. A. 149. a, saec. XII. von Co ^ -3ovcx Varias lectiones codicum a-e assumpsimus ex lucubtatione L. Whitbread, 4A Study of Bedes Versus de Die ludicii, in. Pbilological Quarterly, XXIII, 1944,

p. 193-221. Pag. 195 sq. ceteros codices descripsit, paucos minus enumertans quam M. L. W. Laistnet, Hand/is/, p. 124-129. Cui ueto non omnes codices Whitbreadii innotuerunt. Neuter tamen cod. memorat, neque cod. Paris. Bibl. Nat. lat. 3088 (saec. X). At, proh dolor, omnes codices inspiciendi opportunitas data non est. Inter editiones tantum recolere iuuat illam uetustissimam quam parauit Cassander (e codice £ opinatus est L. Whitbread [p. 202] ; quod facile non credet qui appatatum inspexetit). Ab illo textum mutuatus est J. A. Giles, cuius editionem denuo excudit Patrologia Latina. J. Rawson Lumby (in ,Ear]y Englisb Text Society", t. 65, Londinii, 1876) et Hans Lóhe (in ,Bonner Beitráge gyur /Anglistie, t. 22, Bonnae, 1907) textum paucis in locis emendare conati sunt ope antiquae uersionis Anglicae, ,Be Doómes Daege' insctiptae. At maioris momenti uidetur textus nostri carminis qui describitur in ,Histotia Regum' uulgo Symeoni Durhamensi (T 1160) adscripta. Ibi asseruantur ultimi uetsus (156-163) qui plerisque in codicibus truncati sunt. Continent Bedae subscriptionem ut ita dicam, qua carmen suum Accae episcopo Hexhamensi nuncupauit.

Loco huiusmodi subsctiptionis occurrunt in editionibus J. A. Giles et Patrologiae Latinae quidam uetsus sub titulo ,Precatio ad Deum" (inc. ,Rex Deus immensi, quo constat machina mundi") Hi uero non sunt Bedae, sed prima pats Titulus: Lamentatio Bedae presbyteti 74, Versus domini Bedae presbiteri de penis 8, De amaritudine presentis uite et horribili iudicii timore e, Versus Bede x, Versus Bede de amaritudine presentis saeculi et timore futuri iudicii Caz2/. Cantuar. saec. XV, n. 1429. 1 fecundae 74

Bb lubtia corr. a/ia zz. 9, lugtubra £

? mortis inammabile £

655

440

IO

HYMNI

ET PRECES

XIV

Iudiciique diem horrendo examine magnum, Perpetuamque reis districti iudicis iram, Et genus humanum discretis sedibus omne, Gaudia sanctorum necnon poenasque malorum.

PL 634

Haec memorans mecum, tacito sub murmure dixi : Nunc rogo, nunc uenae fontes aperite calentes,

15

Dumque ego percutiam pugnis rea pectora, uel dum Membra solo sternam, meritosque ciebo dolores, Vos, precor, effusis lacrimis non parcite statim, Sed maestum salsis faciem perfundite guttis. Et reserate nefas Christo cum uoce gementi,

20

2)

30

Nec lateat quicquam culparum cordis in antro. Omnia quin luci uerbis reddantur apertis, Pectoris et linguae, carnis uel crimina saeua : Haec est sola salus animae et spes certa dolenti, Vulnera cum lacrimis medico reserare superno, Qui solet allisos sanare et soluere uinctos, Quassatos nec uult calamos infringere dextra, Nec lini tepidos undis exstinguere fumos. Nonne exempla tibi pendens dabat in cruce latro, Peccati quantum ualeat confessio uera ? Qui fuit usque crucem sceleratis impius actis, Mortis in articulo sed uerba precantia clamat,

PL 655

Et solo meruit fidei sermone salutem,

Cum Christo et portas paradisi intrauit apertas. Cur, rogo, mens, tardas medico te pandere totam ? Vel cur, lingua, taces, ueniae dum tempus habebis ? (paucis alienis uersibus superadditis) sic dictae ,Orationis ad Deum' Eugenii Toletanij quam integre excusam inuenies apud Cassandrum e codice Bruxellensi 4 ut uidetur (critice eduntur a Fr. Vollmer in Moz. Gerzz. Hist. Auct. ZAnt. t. XIV, p- 232 sq., n. I, et a G. Dtreves, o. c., p. 89 sq., n. 73). Alio in codice, Vindobensi nempe 89 (saec. IX) et in editione Frobenii (LA/cuini Opera, Ratisbonae, t. II, 2, 1777, p. 616) carmen ,de die iudicii" sub Alcuini nomine legitur, praemissa quadam ,ad Deum precatione (inc., ODeus omnipotens, nostrae spes sola salutis", ed. Dreves, p. 159, n. 116). Quae ptecatio non est cur Alcuino abnegetur, sed nullam habet connexionem cum subsequente Bedae carmine ,de die iudicii". E contra in editione Basileensi a. 1563, t. III, p. 670, et in Patr. Lat. t. 94, C. 557-560, inter Bedae opera genuina recensetur quidam hymnus abecedarius, item ,de die iudicii! inscriptus (inc. ,A prophetis inquisiui', cfr ed. critica a C. Strecker curata in Mon. Gerzz. Hisz., Poet. Lat., t. IV, 2, 1914, p. 646-648, n. 89). Certe spurius, ut uberius iam patet ex corruptione rhythmi.

$8 iudicii £ ueniae a

9 perpetuam £ (corr) 6

teis] recipit £

fontis £

apetite a

13 prius nunc] tunc a, hunc £ 14 tea] toga 4

16 non] ne

a 17 mestam 4 19 ne £ quicquam] a p 8 e & quidquam cez/. 20 quin luci] in lucem £ 22 haec] nec £ dolendi 74, tolenti a corr. 23 modico a 24 qui solet] 74e. Jaager, qui ualet comi. Lóbe (cfr wersio anglica) 25 colamos] animos B8 e . dextera p 21 dabit 4 28 peccati dees? in 8 ualeat] uideat a 29impiist 80 uerba] urà £ clamant à 31 metuit solo 3 34 uel]

HYMNI ET PRECES XIV 35

A41

Auribus Omnipotens te nunc exaudit apertis. Ille dies ueniet, iudex dum uenerit orbis,

40

45

$o

Debebis qua tu rationem reddere de te. Suadeo praeuenias lacrimis modo iudicis iram. Quid tu in sorde iaces, scelerum caro plena piaclis ? Cur tua non purgas lacrimis peccata profusis, Et tibi non oras placidae fomenta medelae ? Fletibus assiduis dum data est gratia flendi, Paenituisse iuuat tibi nunc et flere salubre est. Aeternus fuerit placidus te uindice iudex Nec Deus aetherius bis crimina uindicat ulli ;

Spernere tu noli ueniae tibi tempora certa. Quanta malis maneant etiam tormenta memento Vel quam celsithronus metuendus ab arce polorum Adueniet iudex mercedem reddere cunctis. Praecurrunt illum uel qualia signa : repente Terra tremet montesque ruent collesque liquescent, Et mare terribili confundet murmure mentes, Tristius et caelum tenebris obducitur atris, Astra cadunt rutilo et titan tenebrescit in ortu,

55

Pallida nocturnam nec praestat luna lucernam, De caelo uenient et signa minantia mortem. Tum superum subito ueniet commota potestas, Coetibus angelicis regem stipata supernum. Ille sedens solio fulget sublimis in alto ;

6o

Ante illum rapimur, collectis undique turmis,

Iudicium ut capiat gestorum quisque suorum. Sis memor illius, qui tum pauor ante tribunal Percutiet stupidis cunctorum corda querelis. Dum simul innumeris regem comitata polorum, Angelica aduenient caelestibus agmina turmis, Atque omnes pariter homines cogentur adesse, Qui sunt, qui fuerant, fuerint uel quique futuri, Cunctaque cunctorum cunctis arcana patebunt. Quod cor, lingua, manus, tenebrosis gessit in antris 79

Et quod nunc aliquem uerecundans scire uerebar, Omnibus in patulo pariter tunc scire licebit.

sel e

385 omnipotens] omnes

£

exaudies £

38 praeuenies £

40 pungas £

cett.

44 te iudice uindex 8

flenti e

41 otes e

36 illa a

37 debuetis 8

42 dum data est a, est dum data 465 aetheteus £

ulla 8

44 tanta

à maneant] noceant a 48 celsithro(nus)] Je. 8 — metendus &— 49 adueniet] cum ueniet a metcedem] tationem a p e 50 praecurrunt] 5, praeuenient a, ptaecurtent ce7f. D1 tremit a B (corr.) e « (corr.) montes fuent colles £ 52 confundit a p « 54 cadent $ titante £ tenebrescet B Bb prestet e 57 tum] tunc ag e, tu £

supetum] supetorum 5. /. a, supetnatum qm £n zzarg.

ueniet subito a 59 illa a 60 rapimus £ 62 his a quis a « tunc 63 percutiat e 64 tum a contaminata £ 67 quisque £ 68 cunctaque] cumque £ 70 uetecundus a uetebar] 74 a e£, uerebat. p,

442

HYMNI

ET PRECES

XIV

Insuper impletur flammis ultricibus aer,

Ignis ubique suis ruptis regnabit habenis ; Et quo nunc aer gremium diffundit inane, 75 Ignea tunc sonitus perfundet flamma

8o

feroces,

Festinans scelerum saeuas ulciscere causas. Nec uindex ardor cuiquam tunc parcere curat, Sordibus ablutus ueniat nisi ab omnibus illuc. Tunc tribus et populi ferient rea pectora pugnis, Stabit uterque simul tumidus pauperque potensque PL

Et miser et diues, simili ditione timebunt :

85

636

Fluuius igniuomus miseros torquebit amare, Et uermes scelerum mordebunt intima cordis. Nullus ibi meritis confidit iudice praesens, Singula sed nimius percurrit pectora terror Et stupet attonito simul impia turba timore. Quid, caro, quid facies, illa quid flebilis hora,

90

95

Quae modo, uae ! misera seruire libidine gaudes Luxuriae stimulis te tuae agitabis acutis, Ignea tu tibimet cur non tormenta timebis, Daemonibus dudum fuerant quae parata malignis, Quae superant sensus cunctorum et dicta uiuorum, Nec uox ulla ualet miseras edicere poenas : Ignibus aeternae nigris loca plena gehennae, Frigora mixta simul feruentibus algida flammis : Nunc oculos nimio flentes ardore camini,

Nunc iterum nimio stridentes frigore dentes. His miseris uicibus miseri uoluuntur in aeuum, 100

Obscuras inter picea caligine noctes. Vox ibi nulla sonat, dirus nisi fletus ubique ; Non nisi tortorum facies ibi cernitur ulla. Non sentitur ibi quicquam nisi frigora, flammae. Fetor praeingenti complet putredine nares ; Os quoque flammiuomo lugens implebitur igne, ueftetuft ce£f. 92 ultticibus 4 a f « £, altricibus ed4. 43 abenis £ 74 et 95 B om. 74uta quod £ corr. 175 sonitos e diffundet a £ 4, perfundit e *3 ardor] aete £ 78 ueniet £ 49 ferent £ fea] sua a 80 tumidus] £,

timidus .4 a f « «, stupidus ce£/.

82amaros(

^ $88uermisa

S4confideta

88 singula percutiet sed magnus pectora terror a sed] nec e precuttit e 86 obstupet 74 stupot attonitus a £4, attonito] /ze£. Jaeger, attonita coni. Brandl., Anglia 4, 97 (cfr uersio anglica) turma p timorum a, timore corr. B in tremore 88 om. a 89 luxutiae stimulis te tuae (ze/ tunc ?) agitabis acutis «y, luxutiaeque tuae (tuae ozz. £) stimulis te agitabis (agitaris a) acutis ce//. — 91 fuerant

quae 4A a. £, fuerantque cezz. parta 74 a B e €, patata 5. Z. a£ 92 et oz. a uiuorum] f (uitotum a//a zzasu) 6, supetstum e, uirotum ce£z., recte ? 93 ualeat £

94 aeternis £

gehenniae £

95 mixta a B « C, mista edd.

96 tunc

€ 97 tunc e — iterum] uerum a e 99 piceas 44, pice £ 100 ibi] o f x, ubi cezz. sonet £ dirus] a (amatus s. 7.) 6 q (cfr ». 119) dutus eer. 101 ibi] 4A t «, ubi ce//. — 102 quicquam] 74 a B eC, quidquam ece/£. — 103 praecingenti] «i, pingentis y, et ingenti cef. 104 flammiuomo 24aget£«, flammiuom.

HYMNI ET PRECES XIV 105

443

Et uermes lacerant ignitis dentibus ossa. Insuper et pectus curis torquetur amaris : Cur caro luxurians sibimet sub tempore paruo

Atro perpetuas meruisset carcere poenas, Lucis ubi miseris nulla scintilla relucet,

IIO

Nec pax, Flentibus Auxilium Laetitiae

nec pietas, immo spes nulla quietis arridet. Fugiunt solatia cuncta. nullus rebus praestabit amaris, facies iam nulla uidebitur illic.

Sed dolor et gemitus, stridor, pauor et timor horrens, tristitiae, trux, indignatio, languor,

II Taedia,

Errantesque animae flammis in carcere caeco. Noxia tunc huius cessabunt gaudia saecli :

Ebrietas, epulae, risus, petulantia, iocus, Dira cupido, tenax luxus, scelerata libido,

I20

125

Somnus iners, torporque grauis, desidia pigra. Illicitat quicquid modo delectatio carnis Et caeca scelerum mergit uertigine mentem. Tunc caecis merget flammis sine fine misellos. Felix o nimium, semperque in saecula felix Qui illas effugiet poenarum prospere clades, Cum sanctisque simul laetatur in omnia saecla ! Coniunctus Christo caelestia regna tenebit, Nox ubi nulla rapit splendorem lucis amoenae,

Non dolor aut gemitus ueniet, nec fessa senectus.

130 Non

sitis, esuries, non somnus, non labor ullus, Non febres, morbi, clades, non frigora, flammae, Taedia, tristitiae, curae, tormenta, ruinae, Fulmina, nimbus, hiems, tonitrus, nix, grando, procellae, Angor, paupertas, moeror, mors, casus, egestas ;

E35

Sed pax et pietas, bonitas, opulentia regnat ;

Gaudia, laetitiae, uirtus, lux, uita perennis,

(sic) Giles PL, flammiuomum Lezby Lóbe (cfr u. 82 igniuomus) 108 meruisse carcere a B, meruit cum carcere e, metuisset carcere £ 109 scintillula nulla « lucebit £5 (rrr. 5) ^ 110 nec pietas] J4, aut pietas a Betbm ulla o salutis 4 111 fletibus £ attidet 74 a B e & q, atrident edd. fugiunt] tendunt £ 113 iam oz. a illine £ 119 mita e 121 illicita a e £ 5, inlicita B, illicitat eZ. ce/f. quicquid] « B e £, quidquid eg4. 122 et] nec « coeco scelere a, caecos celerum £

a, uotagine y

mergit] uertit /4, merga a

o felix [0] nimium 24

semper in a

124 o nimium] omnium a, hominum 2

tatur] iactatur a, letatus B e, corr. a/ja z. B

dore £

febris cezz.

130 ozz. a

125 effugiet] extendet £

1290m.a

non somnus] 74, somnus et cef.

132 cura y £, cura et q

uctagine

cunctorum

123 coetis a, cetis e

126 lac-

1498 in.y

splen-

131 febres] .4 B e y,

133 flumina a £, flàna y

tonitrus] 4

a B y e, tonitruus C, tonitru edg. — procellae] a B y e LZ, procella /4 edg. — 138 epu&

lentia a tiae e

regnat] /4, rerum a f, regnum y e£, regna y

136 oz. a

leti-

444

HYMNI ET PRECES XIV

Gloria, laus, requies, honor et concordia dulcis,

PL 657

Insuper omne bonum cunctis Deus ipse ministrat.

140

Semper adest praesens, cunctos fouet, implet, honorat, Glorificat, seruat, ueneratur, diligit, ornat,

145

Inter apostolicas animis laetantibus arces,

Collocat altithrona laetosque in sede polorum, Praemia perpetuis tradens caelestia donis, Angelicas inter turmas sanctasque cohortes, Vatidicis iunctos patriarchis atque prophetis,

155

Atque inter roseis splendentia castra triumphis, Candida uirgineo simul inter agmina flore, Quae trahit alma Dei Genitrix, pia uirgo Maria, Per benedicta Patris fulgenti regna paratu, Inter et Ecclesiae sanctos natosque patresque Inter et aetherium caelesti pace senatum. Quid, rogo, quid durum saeclo censetur in isto, Vtque illas inter liceat habitare cohortes, Sedibus et superum semper gaudere beatis Ac Dominum benedicere saecla per omnia Christum ?

160

Tu tua fac promissa precor sermone fideli Commendans precibus Christo modo meque canentem.

PL 638

Incolumen mihi te Christus, charissime frater, Protegat, et faciat semper sine fine beatum, En, tua iussa sequens cecini tibi carmina flendi,

Viue Deo felix et dic uale fratribus almis,

Acca pater, trepidi et pauidi reminiscere serui Meque tuis Christo precibus commenda benignis. altithrona] a B y «€ 4$, 141 colligit y 140 hornat a 157 quies & choottes e scosq a D (corr.) intra e 143 angelicos £ altithtono 74 edd. 144 fatidicis €

iunctos] cunctis y $, iunctis £

145 animas

C

146 at £4

fOSCOS 7 splenda & 149 fulgentis a, fulgentia 7 patata a, paratus cen132 rogo] ergo € 151 pane pane a, pasce £, pane 150 patrisque 6 134 habete e illos B « 133 etque « setut] 74 a B y e£, consetur edd. pedibus € beatis] des. a 185 24 B (alia manu in fine add.) y C 0, o. cett. Christum] amen. 0 Finiunt uersus Bede prbi de die iudicii numero CLV 7 156-163 A e, om. cett. praeter B. qui tantum x6o om. ac 161. ponit post 165 ; in edd. uero tantum leguntur u. 156, 157, 163 156 christus] X P C e(C — us, christus ?), christi Ca ed. chatissime frater] (P. e. /Acca episcopue Hexbarzensis) JA e, chatissime pastor f corr. a/ia zz. catissima proles eZ. 157 beatam edd. 158 en] in e scripsi tibi carmina luctus f (/» marg. alia zz. *alias. cecini") 162 archa e serui] bernae corr. /n uetnae p, uerne e 163 neque e benignus e.

445 XV] ORATIO

BEDAE

PRESBYTERI

O Deus aeternae mundo spes unica uitae, fida manens miseris solus in axe salus : Da mihi suffragium in tanto discrimine firmum 3

CHEVALIER

Rep. Hymn. 26.619

et famulum a nece, rex

magne, tuere tuum :

ne caro succumbat ualidis infirma tyrannis, si sola innumeris obuia tela paret. Me similem cineri uentoque umbraeque memento ! graminis utque decor sic mea uita fugit : sed tua perpetuo pietas quae fulget ab aeuo eripiat semper fraudis ab ore tuum ! Jt Tegmine qui carnis ueniens uestitus ab alto ancipiti chelydrum percutis ense ferum, aerios caro quo posset deuincere flatus et uaga signifero uertere castra Deo : I5 Proelia si fremitent, conclamet et hostica salpix truxque cruenta citet miles in arma suos : te duce fidentem facilis uictoria ditet,

nexa tibi nullus pectora turbat hydros : ut a laqueis tete protegente profundis, Liber I9 altithrone, merear

lucis adire uias

et, rex magne, tui florere per edita templi atque sacris superum celsus adesse choris !

S. *O5 on

(M)

London, Brit. Mus. Regius 2 A. XX, saec. VIII. Orléans 184 (161), saec. X. Edm. Martene, De antiqua Feclesiae disciplina, Lugduni, 1706, p. 6371. Edm. Martene, De antiquis Ecclesiae ritibus, I1, Mediolani, 1737, p367ob Patr. Lat. t. 101, col. 1397 (ex tecensione Edmundi Marténe!). editiones omnes praeter M. W. Meyet, Bedae Oratio ad Deum, in lNacbrichten von der Küniglichen Gesellschaft der Wissenschaften eu Góttingen. Philologisch-historische Klasse, I9I2, p. 228-235 (e cod. O). Idem, in Nachrichten eqs., 1917, p. 616-618 (e cod. R), quam editionem hic praesertim sequimur.

1 aeterne edd. 9 tuae ed4. pietas] R, 4 coniecerat (M), pietatis O edd. 11 uestitus] R (M), uestiu O, uestitut ed4. 12 fertum 4 13 posset] R O, possit dub. M 14 uertere] R. (M), uetete O edd. castro O 15 conclamet] R (M), condamet O Z, condamnet rzz —1* fidentem] R, fidente O edZ. — 18 nexat d tutbat] R. O, edd turbet ze/ Libet at dub. M 20 metcat d 21 aedita R.

I. Duas orationes se legete miro modo somniauit Edmundus Martene et primo loco seotsum edidit hexamettos ,O deus aeternae eqs.", secundo uero pentametros

,Fida manens eqs. sub titulo ,Item eiusdem" | 20

PL n d

446

HYMNI

ET PRECES

XV

23 Nam tua noster amor sitit atria dulce decusque cernere glorificae

laeta per arua domus,

audiat angelico dulces qua carmine laudes Dauiticoque sacrum personet ore melos. 25 angelicae dw. 24 glotifice] O, glorificet e22. 23 noster] R edd, nostra O 26 Dauiticoque] R, Dauit coque O M | catmine] R M, carmina OeZ. Dauit quoque edd., Dauid quoque (M).

447 [XVI.] SOLILOQVIVM VENERABILIS BEDAE PRESBYTERI DE PSALMO

XLI

Ceruus ut ad fontes sitiens festinat aquarum,

CHEVALIER

Rep. Hymn. 36.071

Sic mea mens ardet te, conditor alme, requirens

Viuentemque sitit te cernere libera lucem. O quando optati ueniat mihi tempus amoris, Quando tuam liceat faciem speciemque tueri ? Namque diu lacrimis pascor, noctemque diemque

V

Consociat gemitus, tolero dum dicta ridentum,

IO

1

A

Me tibi qui uacuis spebus seruisse ferebant. Hinc et ego laetis maesta inter gaudia uotis Afficior totusque anima exsultante resoluor, Spe certus, quoniam uenerandi limina templi Ingrediar genitorque tui sub nominis aula Carmina laetitiae laudisque sonare perennis Iam liceat fuluoque lyram percurrere plectro. Quare ergo maestas, mens o gemebunda, querelas Voluis et anxiferis turbaris saucia curis ? Quin magis a Domino uitam sperare memento. Credo, pius genitor lacrimarum flumina siccet,

20

Induat et placidum dulcis confessio uultum. Nam meus interno exundat de pectore luctus ; Meme quippe tui memorem facit, alme creator, Ipse situs patriae, quae collibus undique laetis B Cíz»

Ciz» M Wa?!

Bamberg B. II. 10, saec. X-XI. München, Clm 4547, saec. VIII-IX (ex monasterio Benedictobutan0), additio saec. XI. München, Clm 19.413, saec. XI (ex monasterio Tegrinseensi). St Gallen 265, saec. X. editio princeps Ioachim Vadiani (von Watt), Norimbergae, 1512.

Carmen legitur etiam in cod. Mellicensi 59 (B. 24), saec. XV et in Clm 19.451, saec, XI. Cfr P. Lehmann, Die Erstrverüffentlichung von Bedas Psalmen-Gedicbten, in Zeitschr. f. Kirchengescb., XXXIV, 1913, p. 89 sq.

Tz£ulus : Soliloquium uen. Bedae presbyteri C/;z^ a/7. z;., item catmen eiusdem soliloquum de psalmo XLI 52, Beda B /5 zarg., Soliloquium Bede Ca/a/. Mellicensis 4. 1483 (efr Jaager, o. c., b. 52 adn. 90) 22alma C/zy* ^ 6 poscor B B

9 uotis] ueris C/z;^ fesoluot] $9, resoluar

7 cum sotiat

$* — rudentum Wa/7

10 afficior] B IWa£, afficiat ce/?. B C/z? Cl» 11 lumina C/z^

^ $ quia

totus qui War 12 ingredior

Cp Cin? aulae C/z? 13 resonate 59, corr. Watt 15 gemibunda C/z* 17 quin] C/z? B, cum C/z;^» $*& — 21 facit] B $9, fac C/zi* Cl» 22 pattiaeque

448

HYMNI

ET PRECES

XVI

Cincta nitet, mediam Iordanis et alluit unda

Fecundans patrios uitreo de gurgite campos. Ecce, tuis tumidi iussis fremit aequoris aestus, Spumeus inque uicem feruor concurrit abyssi, Me coniurato certans me perdere fluctu,

30

55

Sed tua mandatur pietas, quae luce diei Clarior e summis atra sub nocte refulget. Haec labiis clausis, sed cordis uoce frequenti Deprecor implorans tete, spes unica uitae, Qui me, inquam, solus sueras defendere ab hoste Solarique pius maestum. Nunc quare repente Oblitus miseri uultus auertis egenti, Soliuagusque gemo, dirus dum praeualet, hostis ? Qui mea decrucians uinclis et uerbere membra, Insuper ipsa fero bacchatur in ossa furore Exprobratque, tui cunctas lasciuus in horas Religio quod cassa fiat, frustraque perenni

Sedulus obsequium arderem deferre tonanti. Sed rogo, quid tristes, anima o tremebunda, loquelas Versas et stupido uariaris in anxia quaestu ? Desipiant caeci, tibi sit spes unica Christus, Terget ab ille oculis luctum uultuque ruborem. 45 Qui mihi perpes erit Deus, illi usque per aeuum Dona canam memori semper replicanda relatu.

40

23 cinctam det medio C/z?, cinctam det mediam .$8, circumdat mediam B 26 inque uirem feruor cucurtit C/z?^, 25 tumidis B undis C/z Watt 32 sueueras B — 33 nec feruot concussit $* — 28 piatasque B — 314 spe C/z*

36 uerbera 35-46 desunt in B 34 auertas C/p Clyi* quate C/g* in otas C/z» 38 cui Wazt 37 ipse Wat $2, uerberae C/z^ ligioque causa fiat C/z^^, teligio quod casta fiet (eorr. fiat) C/z;^, religio que 44 rubote .$* 42 quaestus C/z 5? 40 proferre Iz fuit 5 liusque C/zz^.

Cz 39 recausa 45 il-

449 [XVII.] DE

PSALMO

LXXXIII

Quam dilecta tui fulgent sacraria templi, atria cuius amor flagrat ad alma meus. Spiritus hoc meus, hoc ipsi laetantur et artus, uiuentem ut liceat mente uidere Deum. Dulce tua redolet quod dextera condidit altar, turicremo purgans crimina cuncta lare. Felices, habitant qui illius in aedibus aulae,

laus in saecla pios qua tua perpes alit. Cerneris inque Sion castis, Deus alme deorum, TO E COT NOUS celsa tuo Solymae moenia sole replens. IET Dulcior una dies caeli mihi fulget in aula quam millena soli florida saecla rosis. 13 His mallem fieri licet ultimus incola castris Quam lati trabeis mundi et honore frui. Transit enim terrena, poli pax alma manebit, 15 uera ubi uita pios Christus in axe beat.

17 19

Da modo, summe, tui, genitor, mihi lumina uerbi, lux iter et lampet nunc tua, Christe, meum,

Vt tenebris mundi tete lucente fugatis Spiritus alta leuet nos super astra tuus.

London, Brit. Mus. Regius 2. A. XX, saec. VIII. EN editio Guilielmi Meyer, in Nachrichten von der Kéóniglichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Góttingen, P bilologisch-bistorische Klasse, 3917, p. 614616 ; cft p. 618 sq. $8 laus zs4. alit] M, laus qua tua petpes alit in saecula pios R.

450 [XVIII] CARMEN

VENERABILIS

BEDAE

PRESBYTERI

DE PSALMO CXII CHEVALIER

Rep. Hymn. 58.588

A

IO

Laudate Altithronum, pueri, laudate tonantem,

Sit magnum Domini benedictum in saecula nomen. Solis ab exortu Dominum laudate potentem, Solis ad occasum in hymnis persistite laudum. Excelsus gentes Dominus supereminet omnes, Eius et astriferos transcendit gloria caelos. Quis Domino est similis, sedes cui perpes in altis ? Respicit ast humiles caelo terraque benignus, Maerentes inopesque a rudere tollit eosque Primates inter populi sublimat opimos. In sterilem habitare domo miseratur et amplo Laetari tribuit natorum germine matrem. B Bamberg B. II. 1o, saec. X-XI. Cerue |Cambridge, University Ll. I. 10, saec. IX (,Book of Cerne', edid. A. B. Kuypets, Cantabrigiae, 1902, p. 83). Clz* München, Clm 4547, saec. VIII-IX (ex monasterio Benedictobutano), additio saec. XI. $2 St Gallen 265, saec. X. $e St Gallen 869, saec. IX. Textum etiam excuderunt ex 5? J. von Watt (Norimbergae, 1512) et H. Canisius, "Antiquae Lectiones, VI, Ingolstadt, 1604, p. 619. De traditione textus agit W. Meyer, Poetische INacblese aus dem sogenannten Book of Cerne, in. INachrichten von der Kniglichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Gttingen, P hilologisch-bistorische Klasse, 3917, p. 598. Cfr P. Lehmann, a. c., p. 89-92.

Titulus : Catmen uenerabilis Bedae ptesbyteti de psalmo CX XII C/z 5e, item carnem eiusdem de psalmo X XII $8, 7/7. ozz. B et Cerne, Item Bedae add. in marg. B. 1 po(nantem ?) C/z 4 ymnis Cerne * domini Cerne 8-10 oz. Cerne 8 benignos I/z77 9 a rudete] /acuna in B tollet B 11 inque domo sterilem habitare benignus et amplo Cerze inque B Cerne sterili 5? $^, sterilique Wr; domos B misetatus C/z?.$?, benignus Cerge amplo] opimos C/zz (e uersu Yo ?») 13 laetare Cerne corr.

451 p FRAGMENTA Non circumdantis timeo me milia plebis. Quem metuant fines terrarum funditus omnes. Gaudebunt mea, cum tibi decantauero, labra. B Clz*

Bamberg B. II. 1o, saec. X-XI. München, Clm 4547, saec. VIII-IX (ex monastetio Benedictoburano), additio saec. XI.

d cEtiDs-35573 mea] in ea C/zz?

2 cfr Ps.-66, 7.

8 cfr Ps. 70, 235.

tibi cum cantaueto CZzz*.

452 POR COEDLECTIOSPSATOTERISPISDE DS

Ns.

I!Beatus uir qui non abiit in consilio impiorum. Et in uia peccatorum non stetit. Et in cathedra derisorum non sedit. ?Sed in lege Domini uoluntas eius. Et in lege eius meditabitur die ac nocte. *Et erit tamquam lignum transplantatum iuxta riuulos aquarum. Quod fructum suum dabit in tempore suo. Et folium eius non defluet. Et omne quod fecerit prosperabitur. I1 1?Nunc ergo reges intellegite. Erudimini iudices terrae. HSeruite Domino in timore. Et exultate ei in tremore. PL 94 1?Adorate pure, ne forte irascatur et pereatis de uia. 516; ror 57 Par. Co[. Tur. Martine Duchesne

Wilzar? Hebr.

Paris, Bibl. Nat. Lat. 1153 (fol. 56v-65v) (ex abbatia S. Dionysii), saec. IX (circ. 850)!. Kóln, Domkapittel 106 (fol. 65-71), saec. IX (circ. 805)?. Paris, Bibl. Nat. Lat. 13.388 (e scriptorio S. Martini Turonensis), saec. IX (circ. 850). editio Edmundi Marténe, PL, t. XCIV, 515-527 (ex Tzr.). editio Andreae Duchesne (Quercetani), PL, t. CI, 569-579 (ex Par.).

ediüo Andreae Wilmart, Precum Libelli quatiuor JAeui Karolini, I, Romae, 1940, p. 143-159 (ex Tur.). 5. Hieronymi Psalterium iuxta Hebraeos, Romae, 1954 (pto codicibus Hebr. eisdem siglis usi sumus ac nouissimus editor dominus Henricus de Sainte-Maric).

Varias lectiones codicis Turonensis ex editione Andreae Wilmart exscripsimus. Cod. Parisiensis et Coloniensis usi sumus imaginibus lumine depictis quas nobis officiosisime subministrauerunt, ptioris officina Parisina ,Institut d'histoire et de recherche des textes', alterius Dr. A. Kalsbach.

Quorum

nomina gtato animo

recolimus.

Plenius et accuratius textus ,Parui Psalterii" exscribitur in libello S. Dionysii (Par.), dum in Coloniensi et praesertim in Turonensi nonnulla psalterio Gallicano (Vulg.) accomodata sunt uel etiam incuria scriptorum praetermissa (uide XVIII, 14-15 et XIX, 8; cfr etiam XXX, 53-4 ; LIII, 4-LIV, 2 ; cett.).

1. Cfr W. xu Güttingen, 2. De hoc in Speculum,

Mzvzn, Nachrichten von der. Kóniglichen Gesellschaft der. Wissenschaften Pbil.-bist. Klasse, 3912, p. $1 sqq. codice uide Leslie W. Jowss, Co/ogne M.$ 106 : 74 Book of. Hildebald, IV, 1929, p. 27-61.

Titulus : Collectio Psalterii Bedae] Par., Dicta Bedae pri Co/. (qui add. in zarg. : de singulis psalmis) Incipiunt uersi uenerabilis Bedae presbyteri collecti de singulis psalmis orationibus conuenientes cotidianis Tzr., Paruum psalterium "Alcuin. ad JArnonem.

Iihabit Co. a.et]om.(Hebr. [:RDAKIL] ^ 2 uoluntas] Par. (Hebr.) (Vug.), fuit praezz. Col. Tur. (Hebr. [.AL]) II 11 exaltate Ca/. corr. ei] oz. (Hebr. [praeter E" G])

COLLECTIO PSALTERII

453

III ?Tu autem Domine clypeus circa me. Gloria mea et exaltans caput

meum.

"Surge Domine saluum me fac, Deus meus. IV ?Miserere mei. Et exaudi orationem meam. V ?Verba mea audi Domine. Intellege murmur meum, ?rex meus et Deus meus, *quia te deprecor. ?Domine deduc me in iustitia tua propter insidiatores meos, dirige ante faciem meam uiam tuam. VI *Domine ne in furore tuo arguas me. Neque in ira tua corripias me. *Miserere mei Domine quoniam infirmus sum. Sana me Domine PL 94 517 quoniam conturbata sunt ossa mea. *Et anima mea turbata est ualde. Et tu Domine usquequo. *Reuertere,

Domine,

erue animam

meam,

salua me propter

misericordiam tuam. vir ?*Domine Deus meus, in te speraui. Salua me ab omnibus persequentibus me et libera me. 3Ne forte capiat ut leo animam meam laceret. Et non sit qui eripiat. vir ?Domine dominator noster, quam grande est nomen tuum in uniuersa terra. . IX?Laetabor et gaudebo in te. Canam nomini tuo Altissime. $c »Exurge, Domine Deus, leua manum tuam. Noli obliuisci pauperum. X $Dominus iustum probat. XI ?Salua nos, Domine.

XII ?Vsquequo exaltabitur inimicus meus super me, *conuertere, exaudi me

Domine

Deus meus.

Inlumina

oculos meos,

ne

umquam obdormiam in morte. *Nequando dicat inimicus meus : praeualui aduersus eum. XIII *Exultabit Iacob. Et laetabitur Israel. III 4 c * tu autem 54. meus] Par. (Hebr.), oz. Col. Tur. V 2 audi] Par. (Hebr.), auribus percipe Co/. Tur. (V ulg.) intellege Co/. s. /. 4 quoniam ad te Par. (V ui.) 9 tua iustitia Co/. (Hebr. [R. C B O]) faciem

VI $ VII 2

VIII 2 IX 3 XI2 XII 4

t meam uiam tuam] Par. (Hebr.), fac. meam uiam tuam Co/, fac. tuam uiam meam Tur. (Hebr. [9], cfr (Vulg.) erue] Co/. Tur. (Hebr.), et erue Par. (et s. Z.) (Hebr. [RF ET H QX?), cfr (Vulg) salua me] Par. (Hebr.), oz. Col. Tur. persequentibus me] me ozz. Co/. Tur. 3 capiat] Par. Col. Tur. (Hebr.), rapiat Duchesne (V'ulg.) lacetet] et praez. Tur. a. zz. Marte eripiat] Co/. Tr. (Hebr. [.A K I O)], etuat Par. (Hebr.) quam] Co/. Tur. (Hebr.), oz. Par. nomin & uo C9. 33 exsurge 4:4. XI, 2 domine] Par. Col, ozz. Tur. exsurge] Par. Col. (V ulg.), sutge (Hebr.) noli obliuisci] Par. (Hebr.), ne obliuisci Col. (Hebr. [LA], cfr (Vulg.) : ne obliuiscatris nos] Par. Co/., oz. (Hebr.), cfr (Vulg.) : me exaudi] Par. (Hebr.), et praezz. Col. Tur. (Vulg) inlumina zr. motte] Co/. Tur., oz. Par. mortem] Co/. Tur. (Hebr. [4 K I a7.] (Vulg.), mottem (Hebr. [R:E* 120] 8 dicat] Co/. s. 7.

COLLECTIO PSALTERII

454

XIV ^Timentes autem Dominum glorificat Deus. xv Custodi me, Deus, quoniam speraui in te, ?dicens Deo : Dominus meus es tu, bene mihi non est sine te.

XVI!Intende deprecationem meam, auribus percipe orationem meam. 5Sustenta gressus meos in callibus tuis, et non labentur uestigia mea. *Inclina aurem tuam mihi, audi eloquium meum. "Mirabilem fac misericordiam tuam, saluator sperantium in fe: $Custodi me quasi pupillam intus in oculo. In umbra alarum tuarum

protege me.

Ego autem in iustitia uidebo faciem tuam 1! xvi?Diligam te Domine fortitudo mea. XVIII 3Ab occultis meis munda me. 4A superbis quoque libera seruum tuum. 15Sint placentes sermones oris mei, Domine fortitudo mea et redemptor meus. XIX $Nos autem nominis Domini Dei nostri recordabimur. XX 4Exaltare Domine in fortitudine tua. Cantabimus et psallimus fortitudines tuas. XXI ??Tu autem Domine ne longe facias fortitudo mea. In auxilium meum festina. Z4Erue a gladio animam meam. ??Sa]ua me ex ore leonis. XXII Et benignitas et misericordia subsequetur me, omnibus die- PL 1o: y bus uitae meae. XXII 5Et accipiam benedictionem a Domino.

XXIV !Ad te Domine animam meam leuabo. 1Vias tuas, Domine, ostende mihi. Semitas tuas doce me. XIV 4 XV1 2 XVI 1

deus] Col. Tur., oz. Par. (Hebr) (Vulg. me] C9. 5.4. deus] Par. (Hebr., domine deus Co/. Tur., domine (Vzig.) dominus] Par. (Hebr.), dominus deus Co/. (Hebr. [0]), deus Tur. (Vulg. intende 7:4. ? in te] Par. Col., oz. Tur. per bomoiotel. autibus 44g. meam] Co/. om. Par. 5 et non] Par. (Hebr.), ut non Co. (Vzlg.) 4 in te] Par. Co/. (Vulg), om. (Hebr.)) — 15 autem] Par. Col. Tur. (Vulg.), om. (Hebr. [praeter F*

A)

XVII 2 mea] et redemptor meus add. Col. Tur. (e ps. XVIII, 15) XVIII 13 add. CoJ. in zarg. me] Par. (Hebr.), domine add. Col. Tur. 14-15 a supetbis usq. meus] Par. (Hebr.), et ab alienis parce seruo tuo Co/. (/n zzarg.) Tur. (Vulg.), H. 15 oz.

XIX 8$ dei nostti] ozz. Par. supra omisit)

recotdabimur] otis mei adZ. Col. (e ps. XVIII, x5 quem

XX 414 psallimus] Co/. (Hebr. [Z7 A K OX L), psallemus Par. Tur. (Hebr.) (Valg.) fortitudines] Par. Co/. (Hebr.), uirtutes Tur. (V ulg.) XXI 20 longe facias] Co/. (Hebr. [F* 4 K I O8 * QJ, longe fias Par. (Hebr.), longe sis a me Tr. in rasura, cfr (Vulg.) : elongauetis a me festino W'z/mart (errore ?) XXII 6 misericordia] tua ad4. Par. e£ Tur. a. zz., cfr (Vulg.) ^subsequetur] Co. (Hebr.), subsequatut Par. (Hebr. [AZ]), subsequuntur Tur. (Hebr. [R? E? B 9]) XXIII 5 et accipiam] Par. Col. Tur., accipiet (Hebr.) XXIV 1 leuabo] Co. Tur. (Hebr.),leuo Par. (Hebr. [R O €? € A2 T, O]) 4 semitas] Co/.

COLLECTIO

PSALTERII

455

*Deduc me in ueritate tua. Et doce me quia tu es Deus Saluator meus. "Peccatorum adulescentiae meae et scelerum meorum ne memineris. Secundum misericordiam tuam, recordare mei.

"Propter nomen tuurh, propitiare iniquitati meae, quoniam PL 94 $18 grandis est. l$Respice in me et miserere mei. !?"De angustiis meis educ me. 1*Vide humilitatem meam et laborem meum. Et porta omnia peccata mea.

? Custodi animam meam et libera me. XXV *5Domine, dilexi habitaculum

domus tuae.

*Ne auferas cum peccatoribus animam meam. HRedime me et miserere mei. XXVI !Dominus lux mea et salutare meum. Quem timebo ? 'Audi

Domine

uocem

meam

inuocantis.

Miserere

mei,

et

exaudi me. *Ne abscondas faciem tuam a me. Ne declines in furore a seruo tuo.

Auxilium meum fuisti. Ne derelinquas me. Et ne dimittas me Deus Saluator meus. "Ostende mihi Domine uiam tuam. Deduc me in semita recta propter insidiatores meos. 1?2Ne tradas me, Domine, animae tribulantium me.

I3Ego autem credo quod uideam bona Domini in terra uiuentium. XxvI?Audi Domine deprecationem meam, cum clamauero ad te. 3Ne tradas me cum impiis et cum operantibus iniquitatem. "Dominus fortitudo mea et scutum meum. XXVIII ?Adorate Dominum in decore sancto. XXIX HAudi Domine, et miserere mel.

Domine esto adiutor, ?ut laudet te gloria et non taceat. Domine Deus meus in sempiternum confitebor tibi.

(Hebr.), et praez. (a. zm.) Par. Tur. (s. L) (Vulg. B deduc me] Par. Col. (Hebr.), domine adZ. Taur. et] oz. Par * adulescientiae W'/mart (errore ?) miseticordiam] Par. (Hebr.), magnam praem. Col. Tur. 11 iniquitate Co/. corr. 17 angustis Co/. 18 humilitatem] Co/. Tur. (Hebr. [/4 K]) (Vulg.), afflictionem - Par. (Hebr.), recte ? et laborem meum] oz. Par 20 et libera 4g. XXV, i1 animam meam] Par. (Hebr.), om. Col. Tur. per bormoiotel. XXVI41 tuum Col. |.? uocem] Co/. s. . meam] oz. Col., te Tur.(a.zz. in ras.) Martine 9 furore] tuo add. (Hebr.(praeter 0 €? X AP) | 11 et deduc Par. (Hebr.), cfr (V ulg.) 12 anime Tr. corr. a. 7. XXVII3 tradas] Par. Col. Tur. (Hebr.[.A K I GB € * X A? G QJ) (Vulg), trahas (Hebr.) impiis] Par. Co/. (Hebr.), peccatoribus Tur. (Vz/g.) * dominus] Par. Co/. (Hebr.) (Vulg.), deus Tur. meum] Par. (Hebr), oz. Col. Tur. XXIX 13 ut] Par. Col. (Hebr.), et Tur. (Hebr. [04]) gloria] Par. Col. (Hebr.), mea add. Tur. (V ule.) sempiternum] Par. (Hebr.), aetetnum Tur. Col. (Vulg.)

456

CODLEEGCTIO

PSALTERII

XXX?In te Domine speraui non confundar in aeternum. In tua iustitia salua me.

3Inclina ad me aurem tuam. Velociter libera me. 1Quia petra mea, et munitio mea tu es, 6$in manu

tua com-

mendabo spiritum meum. 1$n manu tua tempora mea. Libera mé de manu inimicorum meorum et persequentium me. Ostende faciem tuam super seruum tuum. Salua me in misericordia tua. XXXI Beatus cui dimissa est iniquitas. Et absconditum est peccatum.

5Peccatum meum notum facio tibi. Et iniquitatem meam non abscondo. "Tu es protectio mea. Ab hoste custodies me. XXXII 5Ecce oculus Domini super timentes eum et expectantes misericordiam eius. ??Fiat misericordia tua Domine super nos sicut expectauimus te. xxxilü?Benedicam Dominum in omni tempore; semper laus eius in ore meo. 1Magnificate Dominum mecum. Et exaltemus nomen eius pariter. 5Ouaesiui Dominum et exaudiuit me. Et de omnibus angustiis meis liberauit me.

PL 94

519

*Gustate et uidete quoniam bonus Dominus. Beatus uir qui sperat in eo. i?Timete Dominum sancti eius. Quoniam non est inopia timentibus eum. 4Ouaerentibus autem Dominum. Non deerit omne bonum. ?21Dominus custodit omnia ossa eorum. Vnum

ex eis non con- PL ror

fringetur. ?3Redimet Dominus animas seruorum suorum. XXXIV !Iudica Domine aduersarios meos. Pugna contra pugnantes me. XXX 2 tua iustitia] Co/. Tur. (Hebr. [A K]), iust, tua Par. (Hebr.) (V'ulg.) 3 libera] Par. Col. (Hebr.), exaudi Tur., cfr (Vulg.), ps. LXVIII, 18 4 quia petra zsq. tu es] Par. (Hebr.), quia (qui Tur.) fortitudo mea es Co/. Tur. 6 manu tua] Par. Col. (Hebr.), manus tuas Tur. (Vulg.) commendabo] Co/. Tur. (Hebr.), commendo Par. (V'zlg.) 1*7 salua zsq. tua] Par. (Hebr), oz. Tur. Co-. XXXI11 demissa C. abscondito Co/. Tur (corr. a. zz.) XXXII 18 oculus] Par. (Hebr.), oculi Co]. Tur. (Hebr. [F 4 K I G] (Vulg.) domine Co/. et] Par. (Hebr.), om. Col. (Hebr. [A A], super add. Tur. a. z., Marténe 22 fiat] Col. Tur. (Hebr. [LA K I]) (Vulg.), sit Par. (Hebr.) expectauimus] Par. (Hebr.), exspectabimus CoZ, sperauimus Tur. in ras. (V'ulg.) te] Par (Hebr.), in te Col. Tur. (Hebr. [B A K I*]) (Vulg.) XXXIII 2 domino] Par. (Hebr.), dominum Co/. Tur. (Hebr. [R* Z7 H O0 L O QU) (Vzls.) 9 bonus] Par. (Hebr.), est add. Par. (a. s.) Col. Tur. (Vulg.) 10 sancti] Par. (Hebr.), omnes add. Col. Tur. (Vulg.) 21 eorum] eodd. (Hebr. [O]) (V/uig.), eius (Hebr.) eis] Par. Col. (Hebr.), his Tur. (Vulg.) 23 animas] codd. (Hebr. [.A K I]) (Vulg), animam (Hebr.) XXXIV 1 impugnantes Par. (Hebr. [O7 6* Ar]

372

COBEECTIO: ?*Adprehende meum.

scutum

PSAETERII

et hastam.

457

Et consurge

in auxilium

?Dic animae meae salus tua ego sum.

?*Anima autem mea exultabit in Domino. Et laetabitur in salute sua. 18$Confitebor tibi in ecclesia grandi. ?sEt lingua mea meditabitur iustitiam tuam, tota die laudem tuam.

XXXV *Domine in caelo misericordia tua. *Quam pretiosa est misericordia 19()uoniam tecum est fons uitae. lumen. HAdtrahe misericordiam tuam tuam rectis corde. 1?2Ne ueniat mihi pes superbiae.

tua, Domine. Et in lumine tuo uidebimus

scientibus

te. Et iustitiam

Et manus impiorum non me

commoueat.

XXXVI ?*Puer fui siquidem senui. Et non uidi iustum derelictum. ?50uia Dominus diligit iudicium. Et non derelinquet sanctos SUuOS, in aeternum custoditi sunt.

^?Et auxiliabitur eius Dominus. XXXVII *Domine ne in ira tua arguas me. Neque in furore tuo corripias me. 19]e enim Domine expectabam. Tu exaudies Domine Deus meus, ?!quia sequebar bonum. ?2Ne derelinquas me Domine Deus meus. Ne elongeris a me. ?3Festina in auxilium meum,

Domine salutis meae.

XXXVIII 5Praestolatio mea tu es. *Ab omnibus iniquitatibus meis libera me. Obproprium stulto ne ponas me. 1TTolle a me plagas tuas. XXXIX?Expectans expectaui Dominum. Et inclinatus est ad me. 3Et audiuit clamorem meum. 4Domine ad adiuuandum me festina. 1'Gaudeant et laetentur in te, qui quaerunt te. 18$Auxilium meum

et salutare meum tu Deus meus, ne moreris.

XL5Ego dixi : Domine, miserere mei, sana animam meam quia peccaui tibi. 9 exultauit Co/. (Hebr. [R. F B .A]) et] Par. (Hebr), om. Col. Tur. (V'ulg.) sua] Par. (Hebr.), tua Col. Tur. (Hebr. [R. 4 K I O?]), cfr (Vula.) XXXV S quia ptetior Co. est] Par. (Hebr.), om. Col. Tur. (Hebr. [O A7]) domine] Par. Col. (Hebr., deus Tur. (Vulg.) 10 et] ozz. (Hebr.) uidemus Co/. 12 ne] non Par. (V ulg.) XXXVI 23 fui] /z Tur. eras. a. z. senui] Par. Co/. (Hebr.), fui Tur. a. zz. in ras. (certo "on pro senui) 28 diliget C/.

XXXVII 16 expectabam domine

Tur.

23 meum]

me Co/

| domine] Par. (Hebr.),

domine a4d. Col. Tur. (Hebr. [A 9 £ € * AL]) 17 in 3 audiuit] Par. (Hebr.), exaudiuit Col. Tur. (Vulg.) XXXIX 2 ad me] oz. Tur. te] ozz. Par. 18 tu] Par. (Hebr.), om. Col. Tur. (Hebr. (.A K]), es add. Par. s. 4. cum (V'ulg.)

458

COLLECTIO

PSALTERII

UTu autem Domine miserere mei. à XLI?Sicut areola praeparata ad inrigationes aquarum, sic anima

mea praeparata est ad te Deus.

XLH!Iudica

me

Deus et discerne causam

meam.

PL 94

a

AÀ gente non

sancta, a uiro doloso et iniquo salua me.

?Tu enim es fortitudo mea. Quare proiecisti me ? XLII ?9Surge auxiliare nobis, et redime nos propter misericordiam

tuam.

XLIV "Thronus tuus Deus in saeculum et in aeternum. 18Propterea populi confitebuntur tibi in saeculum et in aeternum. XLV ?Deus noster spes et fortitudo,

auxilium

in tribulationibus,

inuentus es ualidum. XLVI?Rex magnus super omnem terram. "Canite Deo canite. Canite regi nostro canite. XLVII !5Quia ipse est Deus Deus noster in saeculum et in perpetuum, ipse erit dux noster in morte. XLVIII $Verumtamen

Deus redimet animam meam de manu inferni,

cum assumpserit me. XLIX !IFortis Deus Dominus locutus est : ?non propter uictimas tuas arguam te, et holocaustomata tua coram me sunt semper. ?Non accipiam de domo tua uitulum, neque de gregibus hyrcos. 1?Mea sunt enim omnia animalia siluarum. H$cio omnes aues montium. Et uniuersitas agri mecum est. PL ror 1?Si esuriero non dicam tibi. Meus est enim orbis et pleni- 57$ tudo eius. 4Immola Deo laudem. Et redde Altissimo uota tua. 15Et inuoca me in die tribulationis, liberabo te et glorificabis me. ?30ui immolat confessionem, glorificat me. Et qui ordinate ambulat, ostendam ei salutare meum.

XLI 2 atiola C2/. praeparata est] ta est s. 7. Co/. XLII 1 gente et non sancta Co/. salua] Co/. Tur. (Hebr.), libera Par. (Hebr.) LF L. O]) 2 es] deus (Hebr.) XLIII 26 sutge et auxiliare Co/. XLIV 1 et in] Par. (Hebr.), in Co7., in (uz uidetur) eras. in Tur. 18 tibi] oz;. Co/. XLV 2 noster] Co/. Tur. (ntt [ ?]) (Hebr. [F A K I O]), misericors Par. XLVI 4 deo canite] Par. (Hebr.), deo nostro canite CoZ., deo nostro Tur. (Vulg.) XLVII 15 deus deus] Par. (Hebr.), deus Col. Tur. (Hebr. [Z7 AZ]) dux noster] Par. (Hebr.), lux noster Co/. Tur. (1. ntt, cfr XLV, 2), lux nostra Marténe morte] Par. (Hebr.), monte Col. Tur. XLVIII 16 inferni] Par. (Hebr. [74 K]), inferi Co/. Tur. (Hebr.) (Vulg), inferiori, Duchesne XLIX 1 deus dominus] Par. (Hebr.), dominus deus Co/. Tur. 8 uictimas tuas] Par. Col. (Hebr.), uictionas Tur. (errore Wilmart ?), uictimas Martene holocaustomata tua] Par. Marzéne (Hebr.), holocaustomata tua Co/., holocaustomata Tur. (Hebr. [9 8 € * x) 9 gregibus] tuis adZ. (Hebr.) hirchos Co/. 12 orbis] Par. (Hebr.), tetrae add. Col. Tur. (Vulg.) 14 laudes Par 23 meum] dei (Hebr.) praeter AKILO

COLLECTIO

PSALTERII

459

L *Miserere mei Deus, secundum magnam misericordiam tuam.

Iuxta multitudinem miserationum tuarum, dele iniquitates | meas. *Multum laua me ab iniquitate mea. Et a peccato meo munda me. *Quoniam iniquitates meas ego noui, et peccatum meum contra me est semper.

Tibi soli peccaui et malum coram te feci. " Absconde faciem tuam a peccatis meis et omnes iniquitates meas dele. ?Cor mundum crea mihi Deus. Et spiritum stabilem renoua in uisceribus meis. Ne proicias me a facie tua. Et spiritum sanctum tuum ne auferas a me. MRedde mihi laetitiam Iesu tui. Et spiritu potenti confirma me. 15] ibera me de sanguinibus Deus Deus salutis meae, laudabit lingua mea iustitiam tuam. !"Domine labia mea aperies. Et os meum annuntiabit laudem tuam.

19Sacrificium Dei spiritus contribulatus. Cor contritum et humiliatum Deus non despicies. LI 3Misericordia Dei tota est die. 19Ego sicut oliua uirens in domo Dei, speraui in misericordia PL 94 Dei in saeculum sempiternum. 36s LII "Exultauit Iacob, et laetabitur Israel.

LuI ?5Deus in nomine tuo salua me. Et in fortitudine tua ulciscere me. ^Deus exaudi orationem meam. Auribus percipe uerba oris mel. LIV ?Exaudi,

Deus,

orationem

meam,

et ne

despicias

depreca-

tionem meam. 3Adtende mihi et exaudi me. *^^Ego autem fiduciam habeo tui. LV ^In quacumque die territus fuero, ego in te confidam.

L3 magnam] oz. (Hebr.) praeter R* AKIG 4 laba Co. omni iniquitate Co. 5 quoniam zs:q. 11 meis] Par., oz. Col. Tur. ego noui] Par. (Hebr.), cognoui Dzcbesze — 12 mihi] Par. Co/. (Hebr.), in me Par. (s. /. a. 22.) Tur. (V'ulg.) 19 dei] CoJ. (Hebr.), deo Par. Tur. (Vulg.) despiciet] Co/. (Hebr. (LA K I]), despicies Par. Tur. (V ulg.)

LI10 ego autem Par. (Vz/g.) sempitetnum] Par. (Hebr.), om. Col. Tur. LII ? exultauit] Co/. Tur. (corr. in exultabit) (Hebr. [A K]), exultabit Par. (Hebr.) (V'ulg.) et] oz. Hebr. [|.A KI OK L.] LIII 83 saluum tme fac Tzr. (V ug.) 4 autibus 4:4. LIV, 2 otationem meam] Par., om. Col. Tur. per bomoiotel., coni. bs. LIII e? LIV LIV 2 despicias] Co/. Par. (Hebr.), despexetis Tur. (corr. a z. in despexeris) (Vzig.) 24 habeo] Par. (Hebr.), habebo Co/. Tur. (Hebr. [F? G L], cfr (Vulg.) : spetabo LV 4 prius in] ozz. (Hebr. [efr tazen u. 10])

460

GOLBECTIO

PSAPDERII

5Non timebo quid faciat caro mihi, !*hoc scio quia Deus meus es; LvI?Miserere mei Deus miserere mei. Quoniam in te sperauit anima mea. In umbra alarum tuarum sperabo, donec transeant insidiae. 3Inuocabo Deum altissimum, Deum ultorem meum. *Mittet de caelo, et saluabit me.

LVII 1?Vere est Deus iudicans in terra. LVII 2Erue me de inimicis meis Deus meus. Et a resistentibus mihi protege me.

1 Fortitudinem meam ad te seruabo. Quoniam tu Deus eleuator meus. "Dei mei misericordia praeueniet me. "Quoniam factus es fortitudo mea. Et refugium in die tribulationis meae. 1$Tibi cantabo. Quoniam Deus adiutor meus fortitudo mea, Deus misericordia mea. LIX 33Da nobis auxilium in tribulatione, uana est enim salus ab

homine. 4[n Deo faciemus uirtutem. Et ipse conculcabit tribulantes nos. LX?Exaudi

Deus laudationem

3De nouissimo meum.

meam,

intende orationi meae.

terrae ad te clamabo.

Cum

triste fuerit cor

Cum fortis eleuabitur aduersum me, tu eris doctor

meus ; *fuisti spes mea, turris munitissima a facie inimici. 5Habitabo in tabernaculo tuo iugiter. Sperabo in protectione PL roi alarum tuarum. Tu enim Deus exaudisti orationem meam, dedisti hereditatem

timentibus nomen tuum. 8Misericordia et ueritas seruabunt eum. LXI *Ab ipso enim praestolatio mea. '[pse est fortitudo mea et salus mea, susceptor meus timebo.

LVI LVII LVIII

LIX LX

non

5 caro mihi] Co/. (Hebr.), mihi cato Par. Tur. (V ulg.) 10 deus meus es] Par. Col. (Hebr.), tu es deus meus Tur. 2 sperauit] Co. (Hebr. [R. 4 K I O A7], sperat Par. (Hebr.), confidit Tur. (V'ulg.) in umbra] Par. (Hebr.), et praem. Col. Tur. (Vulg.) spetabo] Par. (Hebr.) (Vulg.), spero Co/. Tzr. 12 est] Par. (Hebr.), oz. Col. Tur. (gui sententiam sequenti iungit) 2 erue] Par. (Hebr.), etipe Co. Tur. (Vulg.) meis] ozz. Par. meus] ozz. Col. 18 deus, miseticordia] Par. (Hebr.) Tur., d. meus mis. Co/. Tur. a. zz. 14 conculcabit] Par. Tur. (Hebr.), conculcauit Co/. (Hebr. [K A7]) 2 int. orat. meae] Par., ozz. Col. Tur. 3 tu eris doctor] Co/. (Hebr. [R 74 K I], tu eris ductor Par. Tur. (Hebr.), cfr (Vulg.), tu eductot. Tur. a. z. Marténe Et inimici] Par. (Hebr.) (V u/g.), iudicii Co/. Tur. 8 eum] Par. Co. (Hebr.)

te Tur. LXI 6 abapso Tur. corr. a. zz. Tur.

* fortitudo mea] Par. Marténe (Hebr.), mea. ozz. Co/.

574

COPLECTIO.

PSAETERIT

461

LXII *Deus fortitudo mea tu es, de luce consurgam ad te. Sitiuit te

anima mea, desiderauit te caro mea. ?Sic in sancto apparui tibi, ut uideam fortitudinem tuam et gloriam tuam. *Melior est misericordia tua quam uitae, labia mea laudabunt te. 5Sic benedicam tibi in uita mea, in nomine tuo leuabo manus

meas. Hpoe fuisti auxilium meum, in umbra alarum tuarum laudao. LXHI?Audi Deus uocem loquentis. A timore inimici serua uitam PL 94 meam.

Uoc

LXIV $Exaudi nos Deus Saluator noster. LXV *Omnis terra adoret te. Et canet tibi, canet nomini tuo.

Benedicite populi Deo nostro. Et auditam facite uocem laudis eius. ?Qui posuit animam nostram in uita. ??Benedictus Dominus qui non abstulit orationem meam, et misericordiam suam a me. LXVI?Deus misereatur nostri et benedicat nos. Inlustret faciem suam super nos. "Benedicat nobis Deus, Deus noster, $benedicat nobis Deus.

LXVII?Exurgat Deus et dispergantur inimici eius. Et fugiant qui .J oderunt eum a facie eius. ?[usti autem laetentur. Exultent in conspectu Dei. Et gaudeant in laetitia. LXVII!"Exaudi me Domine quoniam bona est misericordia tua. Secundum multitudinem miserationum tuarum respice ad me. 18$Et ne abscondas faciem tuam a seruo tuo quoniam tribulor cito exaudi me. LXII 2 consugam Tr. corr. a. zz. sitiuit te] Par. (Hebr.), oz. Col. Tur. per boroiotel. 3 uideam] Par. Co/. (Hebr.), uidetem Tur. (Vlg.) 4 est] Tur., ozz. Par., es Co/., est enim (Hebr. [praeter A" G]) miseticotdiae tuae, quia Co/. uitae] Col. Tur. (Hebr.), uita Par. (Hebr.)) [F M 9 £& 6, O QX]), uitas (Vzig.) — 9 tibi, uita mea Mar£éne 8 laudabo] te z4Z. Par. LXIII 2 uocem] Co/. Tar. (Hebr. [A O ]), meam add. Par. (Hebr.), cfr (V'ulg.) orationem

meam LXIV 6 audi Mar£éne noster] Co/. Par., spes [((Vz/g., confidentia (Hebr.)] omnium finium terrae adZ. Tar. LXV 4 te] oz. Par., in Tur. ponitur in ras. canet tibi canet] Par. Co/. Tur. (z/£. canet in ras.) (Hebr. [F Z7 H A K], canat tibi canat Marne, cantet tibi cantet (Hebr.) 9 animam nostram in uita] Par. (Hebr. [F H 0 L O]), an. meam ad uitam Co. Tur. (Hebr. U[M A K IA7 QV]) (Vulg), recte ? 20 dominus] Co/. Tur. (Hebr. [C*], oz. Par., deus (Hebr.) (Vulg.) suam] tuam Par. LXVI 2 prius nos] Col. Tur. (Hebr. [R. 4 K 6 A^ Q"], nobis Par. (Hebr.) (V ulg.) 7-8 deus nostet, benedicat nobis deus] Par. (Hebr.), om. Col. Tur. per bomoiotel. LXVII 2 dispergantur] Par. (Hebr. [G L O (-gentur)]), dissipentur Co/. Tur. (Hebr.) (V'ulg.) 4 et exultent Par. (Hebr. [R 9 G L O]) (Vzig.) et] om. Par. laetitiam Tar. LXVIII 17 me] oz. Tur (Hebr. [C])

"

B.

462

COLLECTIO

PSALTERII

19Accede ad animam meam et redime eam. Propter inimicos meos libera me, ?9salus tua Deus suscepit me. LXIX ?Deus ut liberes me, Domine ut auxilieris mihi festina.

5Gaudeant et laetentur in te omnes qui quaerunt te. *Ego autem egenus et pauper. Deus, festina pro me. Auxilium meum

et Saluator meus, tu Domine

ne moreris.

LXX !In te Domine speraui non confundar in aeternum, ?in iustitia 'tua erue me. Et libera me. Inclina ad me aurem tuam. Et salua me. ^Deus meus salua:me de manu impii, de manu iniqui et nocentis, 5quia tu es expectatio mea Domine. 1? Deus ne elongeris a me Deus meus. In auxilium meum festina. LXXI''Erit nomen tuum in aeternum. Vltra solem perseuerabit nomen

tuum.

LXXII ?8Mihi autem propinquare Deo bonum est, posui in Domino Deo spem meam. LXxii !?Deus autem rex meus ab initio. 19Ne tradas bestiis animam eruditam lege tua, uitae pauperum tuorum ne obliuiscaris in perpetuum. LXXIV !?^Ego autem adnuntiabo in sempiternum cantabo Deo Iacob. LXXV !?Cum surrexerit ad iudicandum Deus, ut saluos faciat omnes

mites terrae. LXXVI ?Voce mea ad Dominum

clamaui, uoce mea

ad Dominum

et PL ror

exaudiuit me. ?In die tribulationis meae Deum requisiui. LXXVII398Ipse uero misericors propitiabitur iniquitati et non disperdet. LXXVIII 8Ne recorderis ueterum nostrarum iniquitatum. Cito occupent misericordiae tuae, quia adtenuati sumus nimis. ?Auxiliare nobis Deus Iesus noster propter gloriam nominis 19 et] Par. Col. Tur. (Hebr. [C M JA 08 € A7? G]) (V'ulg.), oz. (Hebr.) ^ meos] om. Col. Marténe LXIX 2 domine] Par. (Hebr.), oz. Col. Tur (Hebr. [R*]) auxiliatis Tzr., corr. a. zz. 6 deus] Par. (Hebr.), sum Col. Tur. [cfr (Vulg.) : sum, deus] per me Ca/. corr. tu] Par. (Hebr.), oz. Col. Tur. [es tu (V'ulg.)] LXX 1 non] Par. Co/. Tur. (Hebr. [praeter F? C M* L]) (V ule.), ne (Hebr.) libera me] me oz. (Hebr.) 2 in iustitia tua] Pzr., in ozz. (Hebr. [R. F Z7 H C M], in tua iust. Co/. Tur. tuam] ozz. Co/. 12 ad auxiliandum mihi] Par. (Hebr.), in auxilium meum C27. Tur. (Vig), (ad) auxilium tihi (Her. [74 I]), aux. meum

(Hebr. [.A 0&]) LXXI17 tuum (2/;)] eius (Her.) petseuetauit Co/. LXXII28 propinquate] Co/. Tur. (Hebr. [O A*]), adpropinquare Par. (Hebr.) Col. deo] oz. Col.

est] oz.

LXXIII 19 uitae] Par. (Hebr.), uita Co/., uitas Tur. [cfr (V ulg.) : animas] LXXV 10 faciet Co/. Tur. corr. a. zz. tettae mites Co/. LXXVI 2 dominum] Par.(Hebr.), deum Co/. Tur.(Vulg.) |8 deum] dominum (Hebr.[ prae4r 3TCM.AKATQM] — requisiui] Par. (Hebr.), exquisiui Co/. Tur. (V ulg.) LXXVII 38 propitiatur Par. LXXVIII 8 iniquitatum nostr. ueterum Par. (Hebr.), cfr (Vulg.) occupent] Par. (add. nos s. J) Co. (Hebr.), occumbent Tzr., anticipent nos (Vz/g.).

$75

PL 94 25

COLLECTIO

PSALTERII

463

tui. Et libera nos, et propitiare peccatis nostris propter nomen tuum. LXXIX ?Suscita fortitudinem tuam et ueni, ut saluos facias nos.

*Domine exercituum conuerte nos. Et ostende faciem tuam et salui erimus. LXXX ?*Laudate Deum fortitudinem nostram. LXXXI?Iudicate pauperi et pupillo. Egeno et inopi iuste facite. *Saluate inopem, et pauperem de manu impiorum liberate. LXXXII *Deus ne taceas ne sileas et non quiescas Deus. 1*Et sciant quia nomen tuum est, Deus noster, solus excelsus super omnem terram. Lxxxii ?*Domine Deus exercituum, exaudi orationem meam.

Domine exercituum, beatus homo qui confidet in te. LXXXIV *Conuerte nos Deus Iesus noster. Et solue iram tuam aduersum nos. $Noli in aeternum irasci nobis. *Ostende nobis Domine misericordiam tuam. Et salutare tuum da nobis. LXXXV !Inchna

Domine

aurem

tuam,

exaudi

me,

quia egenus

et

pauper ego sum. 3Miserere mei Domine quoniam ad te clamabo tota die, * laetifica animam serui tul quia ad te animam meam leuo. *Tu enim es, Domine, bonus et propitiabilis : et multus misericordia omnibus qui inuocant te. $Exaudi Domine orationem meam. Et ausculta uocem de- . precationum mearum. "In die tribulationis inuocabo te quoniam exaudies me. 1Doce me Domine uiam tuam, ut ambulem in ueritate tua.

Vnicum fac cor meum. Vt timeat nomen tuum. 12Confitebor tibi, Domine

Deus meus, in toto corde meo, et

glorificabo nomen tuum in sempiternum.

LXXIX 3 tuam] Par. (Hebr.), fr (Vulg.) ; om. Col. Tur. facias nos] Par. Col. Marténe (Hebr.), nos facias Tur. (Hebr. [.M*]) 8 domine] Tzr., deus Par. (Hebr.) (V'ulg.), dominus Co/. LXXX 2 deum] Co/. Tur. (Hebr.), dominum Par. (Hebr.) [R. C M 0] LXXXIS3 inope C». corr. LXXXII 2 quiescas] Par. (Hebr.), adquiescas Co/. Tur. —19sciunt DuPesze — deus noster] Col. Taur., dominus Par. (Hebr.) (Vulg.), domine D«acbesne solus] Co/. (Hebr. [LA KI], solus tu Par. (Hebr.), tu solus Tur. (Vulg.) LXXXIII 9 meam] oz. Marténe 13 confidet] Co/. (Hebr.), confidit Par. Tur. (Vulg.) LXXXIV 65 deus] oz. Par., ras. in (Hebr. [O*]) LXXXV 1 exaudi] Co/.(Hebr.),et praem. Par.(s.L.) Tur. (Vulg.) ^quia] Par. (Hebr.), quoniam Col. Tur. (Vulg.) ego sum] Par. (Hebr.), sum ego Co. Tur. (Vulg.) 5 tu enim 44. inuocant te] Par. (Hebr.), oz. Col. Tur. . 6 orationem] Par. Co/. (Hebr.), uocem Tzr. asculta Co. 4 tribulationis] meae adZ. Per. (Hebr.) (Vulg. quoniam] quia Par. (Hebr.) (Vuig.) 11 prius ut] Par. (Hebr.), et

Col. Tur. cfr (Vulg.) |unicam Co/. corr. —11-12 nomen tuum sg. in sempitet- . num] Par. (Hebr), nomen tuum in sempit. Co/. Tr. (per bomoiotel.)

464

COLLECTIO PSALTERII

!Tu autem Domine Deus misericors et clemens, !*respice ad me et miserere mei, da fortitudinem

tuam

seruo tuo. Et

salua filium ancillae tuae. !7"Fac mecum signum in bonitate et uideant qui oderunt me et confundantur, quia tu Domine auxiliatus es mihi. Et consolatus es me. LXXXVI "Et cantabunt quasi in choris omnes fontes mei in te. LXXXVII?Ingrediatur ante te oratio mea. Inclina aurem tuam ad laudationem meam. "Ego autem ad te Domine clamaui. Et mane oratio mea praeueniet te. LXXXVIII Confitebuntur caeli mirabilia tua Domine. 15Misericordia et ueritas praecedent faciem tuam. LXXXIX !éAppareat apud seruos tuos opus tuum. Et gloria tua super filios eorum. 17Et sit decor Domini Dei nostri super nos. Et opus manuum PL 94 nostrarum confirma. Mg XC *Tu enim es Domine spes mea. XCI *Quoniam laetificasti me Domine in opere tuo. Xcn 5Testimonia tua fidelia facta sunt nimis. PL ror xcii 13Misericordia tua Domine sustentabat me. s XCIV $Venite adoremus, et curuemur. Flectamus genua ante faciem Domini factoris nostri, "quia ipse est Dominus Deus noster. XCV $*Gloria et decor ante uultum eius. XCVI !?Qui diligitis Dominum odite malum. Custodit animas sanctorum suorum ; de manu impiorum eruet eos. XcViII ?Recordatus est misericordiae suae. XCVIII *Exultate Dominum Deum nostrum. XCIX *Seruite Domino in laetitia, ingredimini coram eo in laude. 3Scitote quoniam Dominus ipse est Deus. Ipse fecit nos. Et ipsius sumus. C ! Misericordiam et iudicium cantabo tibi Domine. Psallam et ?erudiar in uia perfecta quando uenies ad me. 15 deus mis. et clem.] Par. (Hebr.), mis. clem. Co/. Tur. 16 ad] Par. (Hebr.), in Col. Tur. (V ulg.) tuam] Par. (Hebr.), oz;. Col. Tur. (Hebr. [M*]) filiam Par. 17 et] Par. (Hebr), ut Col. Tur. (Vulg.) uideant] audiant Par.

LXXXVI 7 fontes] fortes Par. (Hebr. [F? X7 H M?

K 98 € A? G L O Q2)

LXXXVIII 3 te] Par. (s. 7), oz. (Hebr. [A4 K?]) tuam] ozz. Col. laudationem] otationem Co/. (Hebr. [O£ €) LXXXVIII 15 praecedent] Par. Co/. (Hebr.) (Vzulg.), praeibunt Tur. LXXXIX 17 confirma] Par. Col. Tur. (Hebr. [4 K I]), fac stabile super nos. Opus manuum nostratum confirma (Hoebr.) XCIV 6 curbemus Co/. (Hebr. [R]) flectemus Par. corr. Col. Tur. corr. a. za. 7 dominus] Par. Col. Tur. (Vulg.), oz. (Hebr.) XCVI 10 custodit] dominus a4. Tar. a. zz. Marténe (Hebr. [L*]) (Vulg.) XCVIII 5 exaltate] Par. Mar£éne (Hebr.) (V'ulg.), et exaltate Co/., exultate Tr. XCIX 2 ingrediemini Co/. (Hebr. [A]) 8 ipsius] Par. (Hebr.), nos ipsius Co/. Tur. C 1-2 et erudiar] Par. Co/. Tur. (Hebr. [Z7 H M? .A K L O],, et oz. (Hebr.) uenias Col.

COLLECTIO CI?Domine

exaudi

orationem

PSALTERII meam.

Et clamor

465 meus

ad te

perueniat. *Ne abscondas faciem tuam a me. In die tribulationis meae

inclina ad me aurem tuam. In quacumque die inuocauero te uelociter exaudi me. CII Benedic anima mea Domino. Et omnia interiora mea nomini sancto eius. ?*Benedic anima mea Domino. Et noli obliuisci omnium retributionum eius.

?Qui propitiatur cunctis iniquitatibus tuis. Et sanat omnes languores tuos. *Qui redimet de corruptione uitam tuam. Et coronat te misericordia et miserationibus.

CIII Benedic anima. mea Domino. Domine Deus meus magnificatus es nimis. Gloria et decore indutus es.

*151t gloria Domini in sempiternum, laetabitur Dominus in operibus suis. CIV *Quaerite Dominum et uirtutem eius. Quaerite faciem eius iugiter. *Recordamini mirabilium quae fecit. CV ?Beati qui custodiunt iudicium. Et faciunt iustitiam in omni tempore. ^'Salua nos Domine Deus noster ut confiteamur nomini sancto tuo. Et canamus laudantes te : *9Benedictus Dominus Deus Israel.

CVI !Confitemini Domino quoniam bonus, quoniam in aeternum misericordia elus. 8Confiteantur Domino misericordiae eius. Et mirabilia eius in fiios hominum.

*Ouia saturauit animam impleuit bonis.

uacuam,

et animam

esurientem

CVII 33Da nobis auxilium in tribulatione. Vana est enim salus ab PL 94 525 homine.

CI2 exaudi] Par. Col. Tur. (Hebr. [R. 4 K QV], audi (Hebr.) perueniat] Co/. Tar. (Hebr. [C*]), ueniat Par. (Hebr.) (Vulg.), recte? 3 te] Par. Col. Tur. (Hebr. [F.A K I G QW) (Vulg.), om. (Hebr.) CII 1 benedic zsg. sancto eius] Co/. Tr., oz. Par. (per bomoiotel) ^ interiora] Co/. Tur., uiscera (Hebr.) nomine Col. im arg. 3 in cunctis iniquitatibus Par. (ozz. tuis) languotes tuos] Co/. Tzr., infirmitates tuas Par. (Hebr.) (V'ulg.) 4 redimet] Par. (Hebr. [C M B JA I L O]), redimit CoZ. Tur. (Hebr.) (V'ulg.) in miseticotdia Par. (Vulg.) CII 1 domine] dominus C. deus] oz. Col. glotia usq. es] Par. (Hebr.), om. Col. Tur. 31 sempiternum] Par. (Hebr.), saeculum saeculi Co7. Tur. CIV 4 iugiter] Par. (Hebr.), semper Col. Tur. (Vulg.) B mirabilium] Co/. Tur. (Hebr. [.A K]), eius ad4. Par. (Hebr.) (V ulg.) te] Tur. (Hebr.), om. Par. Col. (Hebr. nomine Cog/. CV 47? noster] oz. Tr. [02 AT], recte ? misericotdia] Par. Col. Tur. (Vulg.), -diam (Hebr. [-dias CVI $8 confitemini Par. 9 satutauit] Par. (Hebr.), satiauit Co/. Tur. AKI]

466

COLLECTIO

PSALTERII

MIn Deo erimus fortes. Et ipse conculcabit hostes nostros. cVII?Tu autem Deus Domine fac mecum propter nomen tuum, quoniam bona est misericordia tua. Libera me, *quoniam egenus et pauper sum. n ?6Adiuua me Domine Deus meus, salua me secundum miseri-

cordiam tuam. CIX ?*Dominare in medio inimicorum tuorum. i CX !Confitebor Domino in toto corde, ?gloria et decor opus eius "opus manuum eius ueritas et iudicium. 34 CXI ! Beatus uir qui timet Dominum. 'In memoria sempiterna erit timebit. CXII?Sit nomen Domini benedictum, CXII ?Non nobis Domine non nobis, lopropter misericordiam tuam CXIV *Obsecro Domine, salua animam

In mandatis eius uolet nimis. iustus, ab auditu malo non

a modo usque in aeternum. PL ror sed nomini tuo da gloriam, ?77 et ueritatem tuam. meam.

CXV *Et nomen Domini inuocabo. *Gloriosa in conspectu Domini mors sanctorum eius. CXVI?Et ueritas Domini in aeternum. cxvII 5Dominus Deus meus es. Non timebo quid faciat mihi homo. "Dominus mihi auxiliator. Et ego dispiciam odientes me. ?Melius est sperare in Domino, quam sperare in principibus. "Confitebor tibi Domine quoniam exaudisti me. Et factus es mihi in salutem.

CXVII*Confitebor tibi Domine in directione cordis cum iudicia iustitiae tuae. 19Ne errare me facias a mandatis tuis.

didicero

15Reuela oculos meos et uidebo mirabilia in lege tua. ?*Viam mendacii aufer a me. Et legem tuam dona mihi. *eInclina cor meum ad testimonia tua. Et non ad auaritiam. "IInueniant mihi misericordiae tuae Domine. Et salus tua iuxta eloquium tuum. *?Haec est consolatio mea in afflictione mea, quia eloquium tuum uiuificauit me. $^ Misericordia tua completa est terra. Praecepta tua doce me. CVII 14 conculcabit] supetabit Twr. in ras. a. zz. CVIII 21 deus] Par. (Hebr.), oz. Col. Tur. (Hebr. [.A K]), recte ? meum Par. 22 sum] ego add. Par. (Hebr. [A7 Q9] (Vzg.) 26 salua me] Par. Co/. (Hebr.), saluum me fac Tur. (V ulg.) CX 1 corde] Co/. Tur. (Hebr.), meo add. Par. (Hebr. [A K I a4.]) (Vulg) CXI 1 uolet] cupit Tzr. ? in memotia 4:4. timebit Par. (Hebr.), oz. Col. Tur. CXII 2 modo Pzr., amodo et (Hebr.) CXIII 10 tuam (275)] ozz. Col. Tur. CXVII 6 dominus] Par. Co/. (Hebr.), domine Tur. deus] Co/. Tur, dominus Par., oz. 21 me] oz. Co/. (Hebr.) * despiciam Co/. Marténe CXVIII ? domine] Par. Col. om. Tur. (Hebr.) cum didicero] in eo Co/. 10 facias me Par. cfr (Vulg.) 29 mendaci Co/. 41 et ueniant Par. (Hebr.),

efr (Vulg. et salus tua] Par. (s. 7.) 50 uiuificauit] Par. Co/. (in ras.) (Hebr.) (Vulg.), uiuificabit Tur. (Hebr. [M B OF * LLO Qv) 64 terra] oz.

COLLECTIO PSALTERII

467

S"Antequam audirem, ego ignoraui. $85Bonus tu et beneficus, doce me praecepta tua. "*€Sit obsecro

misericordia

tua in consolatione

mea,

sicut

locutus es seruo tuo. 88Secundum misericordiam tuam uiuifica me. Et custodiam testimonia oris tui. ??Nisi quod lex tua meditatio mea, forte perissem in pressura

mea. 193(0)uam dulce gutturi meo eloquium tuum super mel ori meo. 193Voluntaria oris mei, complaceant tibi Domine.

Et secun- PL 94

dum iudicia tua doce me. 526 u$*Confirma me secundum uerbum tuum et uiuam. H"Auxiliare mihi. Et saluus ero. 1^Fac cum seruo tuo iuxta misericordiam tuam.Et praecepta tua doce me. 3?Respice ad me et miserere mei. 135Et doce me praecepta tua. 1?7[ustus es Domine. Et rectum iudicium tuum. 149Vocem meam audi iuxta misericordiam tuam. Secundum iudicium tuum uiuifica me. 133 Vide afflictionem meam et eripe me. 15?Tuxta misericordiam tuam uiuifica me. 195Pax multa diligentibus legem tuam. Et non est illis scandalum. 16?Ingrediatur laus mea coram te Domine. Secundum uerbum tuum doce me. 1'?Veniat deprecatio mea ante uultum tuum. Secundum eloquium tuum libera me. CXIX ?Domine libera animam meam a labio mendacii, a lingua dolosa. CXX !Leuaui oculos meos in montes. Vnde ueniat auxilium mihi. CXXI Sit bene his qui diligunt te. CXXII ?Miserere nostri Domine, miserere nostri.

cxxil $Auxilium nostrum in nomine Domini.

Qui fecit caelum et

terram.

CXXIV !Benefac Domine bonis et rectis corde. CxxvConuerte Domine captiuitatem nostram,

sicut

riuum

in

austro. Col. Tur.

68 tu et] Par. (Hebr.), om. Col. Tur.

ptaeceptua Tur

96 es]

88 testimonium] Par. (Hebr.), testimonia Co/. Tur. (Vulg.) add. Col. in marg. mea] est agd. Par. Vulg. 92 meditatio] delectatio (Hebr. [praeter C B Q"]) 149 audi 124 praecepta tua] praeceptua Co. 103 meo] oz. Col. Marténe 169 doce me] oz. tuam Co/. s. /., domine add. Par. Col. (Vulg) Col. s. I. Par. CXIX 2 a lingua] Par. (Hebr.), et add. s. I. Col., et a lingua Tur. (Vulg.)

ueniat] Par. Co/. Tur., ueniet (Hebr.) (V ulg.) CXX 1 leuabo Pzr. CXXV 4 conuertere Col. Tur. (corr.) (Hebr. [E7* H B *87]) (Vulg. [al. codd.]) Col.

haustro

468

GOLLECTIO

PSALTERIT

CXXVI !Nisi Dominus custodierit ciuitatem, frustra uigilat qui custo- PL ror

dit eam. "M CXXVII 'Beatus omnis qui timet Dominum, qui ambulat in uiis eius. CXXVIII 5Benedictio Domini super nos. CXXIX ?Domine exaudi uocem meam. Fiant aures tuae intendentes ad uocem deprecationis meae. CXXX ! Domine non est exaltatum cor meum. Neque elati sunt oculi mel. CXXXI !^Haec requies mea in sempiternum. CXXXII?Q0uoniam ibi mandauit Dominus benedictionem. Et uitam usque in aeternum. CXXXIII !Qui statis in domo Domini. CXXXIV ?Laudate Dominum, quoniam bonus est Dominus. CXXXV ?9Confitemini Deo caeli. Quoniam in aeternum misericordia eius.

Ms

[CXXXVI] Beatus homo qui amat Dominum. CXXXVII !Confitebor tibi Domine, in toto corde meo.

*Domine misericordia tuarum ne dimittas.

tua

in aeternum.

Opera

manuum

CXXXVIII Si ascendero in caelum ibi es tu ; si iacuero in inferno ades.

CXXXIX !Erue me Domine ab homine malo. A uiris iniquis salua me. CXL!Exaudi uocem meam,

clamantis ad te.

?Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo. *Pone Domine custodiam ori meo. Serua paupertatem biorum meorum.

CXLI $8Educ de carcere animam meam,

la- PL 94. 220

ut confiteatur nomini tuo.

CxLI1 !Domine exaudi orationem meam. Exaudi me in iustitia tua. ?Et non uenias ad iudicandum cum seruo tuo. Quia non iustificabitur in conspectu tuo omnis uiuens. *Fac me audire misericordiam tuam. In te confido. Notam fac mihi uiam in qua ambulo. Quoniam ad te leuabo animam meam. CXXVI 1 uigilant ... custodiunt Tzr. CX XVIII 8 super] sit praez. Par. nos] Par. Col. Tur. (Hebr. [1]), uos (Hebr.) (V2ug.) CXXIX 2 uocem] Par. (Hebr.) (V/ulg.), orationem Co. Tur. uocem deprecationis meae] Par. Col. (Hebr.), orationem setui tui Tar. CXXXI14 haec] Co/. Tur. (Hebr. [A I QY]) (V'ulg.), est add. Par. (Hebr.)

CXXXII 3 et] Par. Col. Tur. (Hebr. [Z" H M 08 & * A2 G Q?£) (Vulg.), om. (Hebr.) aeternum] Par. (Hebr.), saeculum Co/. Tur. (Vulg.)

CX XXIV CXXXV [CX XXVI] CXXXVII CXXXVIII CXXXIX CXL

3 est] oz. Hebr. dominus] ozz. Par. 26 domino Cz/. e ps. CXII, x ue] CXXVIII, 1? amat] Pzr., timet Co/. Tur. 1 domine] Par. Col. Tur. (Vulg.), om. (Hebr. [R..M* B]) 8 demittas Co/. 8 siacueto Co/. infernum Par. (V ulg.) ibi ades Pzr. 1 salua] Par. Col. (Hebr. [.A K I]), serua Tur. (Hebr.) 3 custodiam] Par. Tar. (Hebr. [R E" ? A K a/.]) (Vulg), custodiem Col. COTT., custodem (Hebr.) CXLI 8 acrete Co/. confiteat Par, nomine Co/. corr. CXLII 8 audire] Co/. Tur., mane add. Par. (Hebr.) (V ulg.) quoniam in te Par. (Hebr.),

cfr (Vulg.)

ambulabo Co/.

leuabo] Par. Co/., leuaui Tur. (Hebr.) (Vulg.).

COLLECTIO

PSALTERII

4069

?Libera me de inimicis meis Domine a te protectus sum, !*doce me ut faciam uoluntatem tuam, quia tu Deus meus. Spiritus tuus bonus deducet me in terra recta. HPropter nomen tuum Domine uiuificabis me in iustitia tua. 1??Ego enim sum seruus tuus. CxLIr Benedictus Dominus fortis meus, ?misericordia mea et forti-

tudo mea. Auxiliator meus. Et Saluator meus. CXLIV ?In omni die benedicam tibi, laudabo nomen tuum in sempiternum iugiter. "Laudem Domini loquetur os meum. Et benedicet omnis caro nomini sancto eius in aeternum et iugiter. CXLV?Lauda

anima

mea

Dominum,

laudabo

mea. Cantabo Deo meo quamdiu sum.

Dominum

in uita

CXLVI!:Laudate Dominum quoniam bonum est. HPlacetur Domino in his qui timent eum. Et expectant misericordiam eius. CXLVII !*Mittet Verbum suum. Et soluet illas. CXLVII !Laudate Dominum

de caelis, laudate eum in excelsis.

?Laudate eum omnes angeli eius, laudate eum omnis exercitus eius. 3L audate eum sol et luna, laudate eum omnes stellae luminis.

^Laudate eum caeli caelorum, et aquae quae super caelos sunt *laudent nomen Domini, quoniam ipse mandauit et creata sunt.

HLaudate Dominum reges terrae et omnes populi, principes et uniuersi iudices terrae. 1?[uuenes et uirgines, senes cum pueris laudent nomen Domini. I()uoniam sublime nomen eius solius. "(1]oria eius in caelo et in terra. Et exaltauit cornu populi sui, laus in omnibus sanctis eius. CXLIX !Cantate Domino canticum nouum, laus eius in congregatione sanctorum.

9 sum] oz. Par. CXLIV

CXLV CXLVI CXLVII

10 tu deus meus] Par. (Hebr.), deus meus es tu C27. (Vg.), Tur (V ulg.) aeternum iugiter

d. m. es Tur. tetta tecta] Par. Co/. (Hebr.), tettam tectam 2 et laudabo Par. (Hebr.) (Vulg.) 21 benedicat Par. (V zig.) Co/. (Hebr.) LF* A7 O]) 2 prius dominum] domino Tzr. meo] oz. Col. Tur. 11 placeat Tur. a. zz. in rasura Martine 18 mittit Par. ilas] Per. CoL, illam Tzr., illa (Hebr.) et fluent aquae add. Par. a. zz. in zuarg. sup. anfe mittit, ozz. Col.

flabit spiritu suo Taur. (labit V/ze.,

spirabit Hebr.) CXLVIII 3 luminis] Par. Co/. (Hebr.), et lumen Tur. (Hebr. [K*]) (V ule.)

5 quoniam] Par. (Hebr.), quia Co. Tur. (Vzulg.) 11 laudate dominum] oz. Hebr. 14 sui] oz. Par. in] Co/. Tur., oz. Par. (Hebr.) (Vulg.)

PL ror

579

470

COLLECTIO

PSALTERII

^Exaltabit mansuetos in Iesu.

SExultabunt sancti in gloria, laudabunt in cubilibus suis. SExultationes Dei in gutture eorum. CL SOmne quod spirat, laudet Dominum.

CXLIX 4 exaltauit Cal. Tur. (a. m.) (Hebr. [R F Z7 H QM], exultauit Tur. 15 5. tiones (Hebr. [R. I]) (Vuig.).

— 6 exalta-

CONSPECTVS HOMELIARVM cura

MATERIAE

EVANGELII

LIBRI II

ei studio

D. HURST Praefatio

VII

Homeliarum ZL liber primus Hom. 1 in Aduentu (Marc. i, 4-8) I Hom. 2 in Aduentu (Io. i, 15-18) p; Hom. 3 in Aduentu (Lwc. i, 26-38) I4 Hom. 4 in Aduentu (Lwc i, 39-55) 2I Hom. 5 in Vigilia Natiuitatis Domini (Math. i, 18-25) 32 Hom. 6 in Natiuitate Domini (Luc. ii, 1-14) 37 Hom. 7 in Natiuitate Domini (Lwc. ii, 15-20) 46 Hom. 8 in Natiuitate Domini (Zo. i, 1-14) 52 Hom. 9 Sancti Iohannis Euangelistae (o^. xxi, 19-14 ) 60 Hom. ro SS. Innocentium (Matth. ii, 13-23) 68 Hom. rri in Octaua Natiuitatis Domini (Lwc ii, 21) 73 Hom. r2in Theophania seu Epiphania Domini (Matth. iii, 13-17) 80 Hom. r3 in natali S. Benedicti Biscopi (Matth. xix, 27-20) 88 Hom. 14 post Epiphaniam (Zo. ii, 1-11) 95 Hom. r5 post Epiphaniam (Zo. i, 29-34) 105 Hom. 16 post Epiphaniam (Jo. i, 35-42) III Hom. 17 post Epiphaniam (Ioh. i, 43-51) II9 Hom. 18 in Purificatione S. Mariae (Luc. ii, 22-35) 128 Hom. 19 post Epiphaniam (Luc. ii, 42-52) I34 Hom. 20 in Cathedra S. Petri (Matth. xvi, 13-19) 137 Hom. 21 in Quadragesima (Matth. ix, 9-13) 148 Hom. 22 in Quadragesima (Matth. xv, 21-28) 156 Hom. 23 in Quadragesima (Jof. v, 1-18) 161 Hom. 24 in Quadragesima (Matth, xvi, 27-xvii, 9) 170 Hom. 25 in Quadragesima (Io. viii, 1-12) 178

472

CONSPECTVS

Homeliarum

MATERIAE

L liber secundus

Hom. 1 in Quadragesima (Zo/.. ii, 12-22) Hom. 2 in Quadragesima (oh. vi 1-14) Hom. 3 Dominica ante Pascha (Mat/t. xxi, 1-9)

Hom. 4 Maioris Hebdomadae (Ioh. xi, 55-xii, II) Hom. 5 in Caena Domini (Jo. xiii, 1-17) Hom. 6 Sabbato Sancto (Marc. vii, 31-37)

Hom. 7 in Vigilia Paschae (Matth. xxviii, 1-10) 8 Dominica Resurrectionis (Matth. xxviii, 16-20) Hom. 9 post Pascha (Luc. xxiv, 36-47) Hom. Io post Pascha (Lwc. xxiv, 1-9) Hom. 1I post Pascha (Joh. xvi, 5-15) Hom. I2 post Pascha (Ioh. xvi, 23-30) Hom. I3 post Pascha (Ioh. xvi, 16-22) Hom. I4 in Litaniis Maioribus (Lwc. xi, 9-13) Hom. IS in Ascensione Domini (Luc. xxiv, 44-53) Hom. 16 post Ascensionem (Joh. xv, 26-xvi, 4) Hom. 17 Dominica Pentecostes ü oh. xiv, 15-21) Hom. 18 Octaua Pentecostes (Ioh. iii, 1-16) Hom.

Hom.

184

195 200 207 214 220 225 233 239 246 253 260 267 272 280 290 300 3II

I9 in Vigilia Natiuitatis S. Iohannis Baptistae

(Luc. i, 5-17) Hom. 20 in Natiuitate S. Iohannis Baptistae (Lc. 1, 57-68) Hom. 21 SS. Iohannis et Pauli (Math. xx, 20-23) Hom. 22 SS. Petri et Pauli (Joh. xxi, 15-19) Hom. 23in Decollatione S. Iohannis Baptistae (Matth. xiv, 1-12) Hom. 24 in Dedicatione Ecclesiae (Zo/. x, 22-30) Hom. 25 in Dedicatione Ecclesiae (Lwc. vi, 43-48)

318 328

335 342

340

358 368

APPENDIX Censura Homeliarum Bedae quae apud Migne tamquam liber tertius positae ,,subdititiae" appellantur

38r

INDEX SCRIPTORVM I. Scriptura Sacra II. Auctores

387 401

CONSPECTVS LIBER HYMNORVM,

MATERIAE

473

RHYTHMI, VARIAE PRECES

cura

eli studio

J. FRAIPONT 406

Monitum

E Hymnus Bedae Presbyteri de Opere Sex Dierum Primordialum et de Sex Aetatibus Mundi LE In Natali Innocentium LE: In Natali S. Agnetis IV. In Quadragesima NE In Resurrectione Domini VI. In Ascensione Domini VII. In Die Sancto Pentecostes VIII. In Natiuitate S. Iohannis Baptistae TE In Natali SS. Petri et Pauli y In Decollatione S. Iohannis Baptistae XI. In Natali Sanctae Dei Genitricis xL In Natali Sancti Andreae, Hymnus prior ZCILE In Natali Sancti Andreae, Hymnus alter XIV. Versus Bedae Presbyteri de Die Iudicii XV. Oratio Bedae Presbyteri XVI. Soliloquium Venerabilis Bedae Presbyteri, de Psalmo XLI

EV LL De Psalmo L XXXIII XVIII. Carmen Venerabilis Bedae Presbyteri, de Psalmo CXII XIX. Fragmenta »0.9 Collectio Psalterii Bedae seu Paruum Psalterium

CONSPECIVS

MATERIAE

407 412 414 416 417 419 424 426 428 431 433 435 437 439 445

447 449

450 451 452 471

CORPVS

CHRISTIANORVM collectum a monachis

Ou

D:

abbatiae S. Petri in Steenbrugge edunt

Typographi Brepols Editores Pontificii Turnholti (Belgium)

Series Latina 180 uolumina in 8? circiter 800 p. amplectetur, Prostat apud Brepols et omnes

Bibliopolas.

ueaM! d t

V

P4 i. ili a as m

rimmeia cump (o comdm Af. -

XOEavIre 1

60

Ch9

122

Ve

o&

Le

Beda,

e x d c4rl [rs]

o ta

Operae.

s

[:2 * :

D e

ul a

*z

E

E

[14

ERN

*

-

» zi

E

1 . -

,

Hells ias

x ra DP E "n

* x

" AU 2j le -

eae

b

; ]

Eee

* /pei

l1

cover .

*

i

:: ;

|

: