M. T. Ciceronis Opera Rhetorica: Volumen 2, Pars 2 Notae in libros tres De Oratore [Reprint 2022 ed.] 9783112680889

Citation preview

M.

T.

CICERONIS

OPERA R I I E T O R I C A

R E C K N S U I T

ET

CHRISTIANUS

VÒL.

I L 1 U S T R A T H

GODOFR.

II.

PARS

SCHÙTZ

II.

N O T A E IN

LIBROS

L I P S I A E

TRES

A P U D

DE

G.

ORATORE

J.

C I J IO c c c v f .

GÒSCJIEN

P

R A

E

F

A

T I

0.

ovae horum librorum recensioni inultum profuerunt Mss. codices tres Guelferbytani, quorum lectiones ab editione Ernestiana discrepantes

diligentissime

lac. Frid. Heusinger,

olim

excerpserat

vir doetissimus et Lati-

narum inprimis literarum peritissimus. darum

Sche-

eius visum benevole mihi concessit

filius patre

dignissimus, Conradus, de re

scholastica et literaria optime meritus, qui me sibi hoc beneficio in perpetuum devinxit.

F R A E F A T I O .

IV

Primus

istorum

codicum,

ab

Heusingero

litera A. notatus, in celeberrima Ducis Brunovicensis bibliotheca Guelferbytana membranaceus est,

inter Gudianos

N. 2. fol.

In

eo (praeter minores aliquot lacunas) desunt 1. I. c. 28- verba . . . rum actorum est requirendus,

—

exer...

usque ad

c. 34. Atque

In libro secundo

in

ea

desunt quatuor

capita priora ; pars capitis XII. cap. XIII. et pars capitis XIV. quae autem inter ista sunt media, misere luxata sunt, atqvie traiecta.

In

libro tertio deest locus cap. V. a verbis etsi admonitum

venimus

usque ad verba non ut

iure aut iudicio cap. XXVIII.

Ceterum codex

iste non ipse mutilus est, sed ex mutilo descriptus. Alter c o d e x , quem Heusingerus nota B. insignivit, naceus.

est

Gudianus 38- fol.

membra-

P R A E F A T X O .

Tertius

item,

nota C.

V

designatus,

est

August. 12. 13. Quarto, itidem in membrana scriptus. Hi

igitur

codices

permultas

praebuere

lectiones vulgatis meliores. E x editionibus praecipuis contulimus Victorianam, Lambinianam, Gruterianam, Groriovianam,

Ernestianam

Ciceronis

operum

omnium; quibus accesserunt Oliveti et Lallemandi editiones. Praeterea Strebaei comrnentarium in libros de Oratore diligenter excussimus; et Omniboni editionem hoxum librorum, in Germania per Antonium

Koberger

a. i497- typis repetitam, una cum Pearciana adhibuimus.

Accesserunt complurium

loco-

rum emendationes tum nostrae, tum aliorum virorum doctorum, ut Wyttenbachii, Schneideri,

Vossii,

Iacobsii,

Purgoldi,

partim in notis mentionem fecimus,

quarum partim

P I Y A E F A T I O .

VI

liane rationein habuimus, ut eas in textum reeiperernus.

Ita si quis nostrani editionem

cum Ernestiana comparare velit, speramus fore, ut quantum in lectione Ciceronis verius constituenda operae factum sit, neminem poeniteat. Scr. Halae in Regia Fridericiana d. XXI. Dec.

CIOIDCCCV.

CHR. G O D O F R .

SCHÜTZ.

VII EXPLICATIO

NOTARUM.

Pal. Pith, codices Mss. Palatini et Pitlioeanus a Grutero collati. Cant. cod. bibl. Acad. Cantabrigiensis. Gonv. codex bibl. Coll. Gonvillo - Caiensis Cantabr. Norf. cod. bibl. Reg. SocietatisLond. aDuce Norfolciae donatus. Joan. cod. bibl. Coll. Ioannis Baptistae Oxon. a Pearcio Bod. cod. bibliotliecae Bodleianae. collati. IVlag. cod. bibl. Coll. Magdalensis Oxon. IVag. cod. Wagstaffii. A W . cod. bibl. Collegii Novi Oxon. Mead. cod. Richardi Mead. M. D. Harl. cod. duo Comitis Oxoniae. Ox. codices Oxonienses, quorum lectiones editio Ciceronis operum Oxoniensis praebet. Erl. cod. Erlangensis ab Ernestio etHarlesio collatus. Guelf. A. B. C. codices ties Guelfeibytani ab Heusingero collati. Omnib. editio Omniboni. Kob. editio Kobergeriana a. 1497. Reliquarum editionum notationes interpretatione non egent.

vili

CORRIGENDA

P- 38-

v - 15-

P.

V. 2.

97.

IN

NOTIS.

leg. delectaret. leg. lib.

XIV.

P. 99. v. 14.

pro Historia leg. Histrio.

P. 124. v . g-

post projicio puncti signum ponendum.

N

O

T

A

E

I N C

I

C

E

R

L I B R O S

O

N

I

S

T R E S

D E O

Not.

R

A

in Ci,.. Rhetor.

T

Vol.

O

II.

R

E

.

1

I L

I B

E

U

N

M

P

C a p. Pag. io. V. l i .

R

I

M

U

M.

I.

Ac fuit quidem,

quum mihi quoque

Recte sic edidit Ernesti e vestigiis

Mss. et edd.

—

vett.

V u l g o addebatur tempus illud post quidem, id quod a glossatore ex aliis Ciceronis locis ut Inv. I. 2. ad D i v . io, 5. additimi esse, monuit idem. Pag. 10. v . 13. raferendi fore , iustum et prope ab omnibus concessum, arbitrarci" — rrfcrendi,

fore

liaec est: initium,

iustum.

Ac fuit

V u l g o sic interpungebatur :

Sed vera constructio verborum

quidem,

quum arhitrarer,

mihi

iustum ac prope ab omnibus concessum,

quoque

requiescendi

utqus — reverendi fore;

ut postea : qui locus quietis

nissimus fore vidchatur.

Similem queritur L . Classi for-

—ple-

tunam lib. III. c. 2. Pag. 10.

v. 15.

cum Hotoinanno

et

ambitionis

Obs. I. 20.

ut

—

Niliil

ambitionis

opus

est

rescribeve.

4

I N

C I C E R O N I S

Pag. i o . v . 16. aetatis etiam Jlexu.

etiam aetalis flexu — Codd. O x . U. Z . y.

Pag. 10. v. 2 1 .

moles

—

C o d . Guelf. A.

aetatis etiam cursu.

C a v e hoc cum F . C. W o l f -

f i o , qui praeceptorem suum V o s s i u m i n versione l i b r i germanica

sequitur,

delendum

putes.

huius

Omittunt

quidem

codd. Guelf. A . B . C. et Ox. U. sed moles mo-

lestiarum

opponuntur quieti,

tes

et turbulentissimae

tempesta'

tranquillitati. Pag. i o .

optantibus.

v . 23. Sed

exerptantibus

—

illud melius,

Codd. Guelf. A . B .

et ad gradationem signi-

iìcandam efficacius. Pag. 1 1 . v . 1 .

inter nosque —

gatae interque nos recolendas

iam

H a n c lectionem v u l Strebaeus p r a e t u l i t , ad

effugiendam hexametri clausulam.

Et

in ter nosque

Pear-

cius edidit e x Mss. Cant. N o r f . B o d . Bai. Ioan. M a g . et Nov.

E r n e s t ! i d e m i n E l i . invenit.

Habent

quoque

edd. pr. usque ad A i d . Pag. 1 1 . et

v. 1.

nani prima

—

Cod.

Guelf. C .

nam

prima. Pag. 1 1 . v . 5.

iis fluctibus —

Codd. Guelf. B . C.

bis

fiuctibus. Pag. 1 1 .

v . 6.

a communi peste depulsi

cius hanc lectionem defendit

—

B e n e Pear-

adversus G r u t e r u m ,

prò peste legendum censebat pectore;

et L a m b i n u m ,

peste deieri et a communi i n t e l l i g i v o l e b a t ,

a

qui qui

republica.

Apte idem contulit locum Orat. prò Sext. c. 1 9 . qui hac una medicina sola potuit a Reipublicae Pag. 1 1 . v . 7. redundarunt dundarent.

peste

depelli.

— Mss. Guelf. A . B . C ,

re-

DE

O R A T O R E

L I B . I.

Pag. 11. v . 10.

causae —

Pag. 11. v . 13.

-plus valere te —

i . 2.

5

C o d . G u e l f . A . causa, Codd, Guelf. A. B.

plus te valere. Pag. 11. v . 19. rint,

senserint

—

Cod.

Pag. 11. v . 20. et adolescentulis, Pag. 11.

aut adolescentulis

v . 22.

constructionem

vix

hac sint —

sublevabat

Cod. Guelf. C .

A d d i d i sint,

quod

M a i o r a g i u s alio m o d o

legendo:

quoniam

quaedam

Sed quae li. 1. aptius et concinnius est.

Pag. 11. v . 27. it.

—

inepte.

li. 1. c o m m o d e abesse n o n potest. pueris.

G u e l f . A . scripse•

male.

Ox. IX.

eruditissimor'um

—

Sic Guelf. A .

B.

¡3. ed. K o b . V í c t o r . Maiorag. idque li. 1.

significantius q u a m

vulg.

prudentissimorum.

Cap. Pag. 12. v . 6.

rebus —

II. C o d d . G u e l f . B . C . avtibus,

q u o d v o c a b u l u m tamen q u u m paulo post p o n a t u r , praestat h. 1. robus. Pag. 12. V. g.

in quoque —

Guelf. A . B . C . in quo-

cunque. Pag. 12. V. 10. male quin, Pag. 12.

qui si

servato postea v. i i .

—

Guelf. B .

C . .Ox. í .

í.

non.

clarorum hominum

scientiam —

,,Mss.

N o r f . Cant. N o v . W a g . Mead, et Harl. dúo c u m v e t . cod. impresso R a w l . habent in sequentibus vel utilitatem magnitudinem, rorum hominum

quos si s e q u a m u r , l e g e n d u m scientia

vel

est si cla-

rerum gestarum vel utilitatem

vel

6

IN

wagnitudinem ilia

lectio

dcm

m&tiri vclit." prorsns

clarorum

gcstarum

C I C E R O N I S Hactenus

esset

virorum

vel

inepta. metili

militate

vel

Pearcius.

Nam

Verum

scientiam

aliquis

potest

magnitudine ,

qui-

rerum

non

vice

versa. Pag. 12. V. 14. una civitate

—

quin helli duces praestantissimos

Codd.

ex hac una civitate

Consilio

Consilio ac sapientia

ne

cui

ac sententia;

I I . 9. huius snitate

forte etsi de

oratore

P a g . 12. V. 24.

v.

convsrtat

in

senatu

dicente

rebus cum di-

quique

— — .

28-

quamque

multi

P a g . 13. V. 1. C.

elegantius

esse

omnium.

Accedit

Steph.

— ge-

multi ;

illi

facillime

artium — ut

quod

vulgato : lectioni

sic

—

; m i n u s bene.

Lamb,

N o v . et l o a n ,

iudicavit

versantur.

et ad ea ipsa artium

laudatarum et

A.

— — circumspiciatque

sint : facillime

omnium

Gonv. Norf. Mag.

Guelf.

—

animum

quamque

Mediol.

S i c i n f r a c. 9.

de maximis

—

convertat

nera circunispiciat,

Vèn.

—

III.

versentur

P a g . 12. V. 26. Male Maiorag.

12.

hoc duces

sententia.

Cap.

Pag.

ex

belli

placeat l e c t i o G u e l f . B . C .

est in dando Consilio

eocplicata

Victor,

quin

praestantissimos.

P a g . 12. v , 17de R o m u l ò ;

Guelf. A. B. C.

et

Ita edd.

Mss.

recte

laudatarum

auctor.'tas

Cant.

Pearcius artium

Guelf.

A.

DE

ORATORE

Àt Guelf. E. laudandarum luudandarum

opponi

LIB.

artium

I . g.

omnium,

putabat artibus

7

et Strebaeus

sordidis.

Pag. 15. v. 5- enumerare

— Victor,

numerare.

Pag. 13. v. 7- elaborarmi

— Ox. U.

elaborassent.

Pag. 13. v. 8- scientia et pervestigatione — Sic necessario scribendum erat prò v u l g . scientìae pervestigatione, nam scientia qua quis pollet non pervestigatur. Et sic lib. III. c. 33. componuntur investigare et scire. Pag. 13. v . 1 1 . quam recondita — Vulgo et sed i l l u d et rectius omittunt codd. Guelf. B. C.

quam,

Pag. 13. v. 14. ei vehementius — Vulgo ei scientìae vehementius. Sed scientiae debetur glossatori, qui non intelligebat ei pertinere ad quo in genere. Pag. 13. v. 17. dedidit

—

Guelf. A. et ed. Victor.

dedit. Pag. 13. v. 19. scientia et cogitatione — Sic emendavi vulg. scientiae cogitatione, quod non magis ferri potest quam supra scientiae pervestigatione. Cod. Gu. B. C. Ox. è. et ed. Kob. liabent scientia et cognitione. Sed cogitatione v e r u m e9t, et respondet synonymo pervestigatione, quo paulo ante usus erat. Pag. 13. v . 23. Atque — W o l f f i u s in vers. germ. malebat atqui ; sed eandem fere v i m li. 1. liabet atque. Pag. 13. v. 27. Quod hoc etiam mirabilius — Olivet. quod hinc etiam mirabilius. Verum i l l i formae similis

8

IN

C I C E R O N I S

est locus II. c. 2. ad probandum, Pag. 14.

Quod hoc etiam spe aggredior

maiore

quia. v. 2.

quodam

—

Ox.

a.

quodammodo

male. Pag. 14. V. 6. sit

recepit

vel maximum

Pearcius

e

edd. Vict. Asc. Steph.

Mss.

sit

—

Norf.

Coniunctivum

Bal.

Bod.

item

L a m b , et comparavit II. 9. ut

ceteri, si diserti sint, aliquid ab hoc habeant,

hie nisi dome-

sticis se instruxerit

copiam

non p o s sit.

copiis,

aliunde

dicendi

petere

Indicativum est tamen nescio quomodo

probare videtur Heusinger ad Cic. offic. pag. 26.

Cap. Pag. 14. v . 9. artibus,

IV.

ceteris artïhus —

I n ed. K o b . abest

quod tamen h. 1. ut repetatur, v i s et perspicui-

tas requirit. Pag. 14. v . 12. Pag. 14.

eloquentiae

v . 14.

in

—

quibus

Ox. Z . etiam

V u l g o : in quibus summa dicendi vis,

eloquentia.

dicendi

vis

—

quod non bene coit

cum sequentibus verbis et inventa est et perfecta.

Nam di-

cendi vis neque quum primum invenitur statim est summa , neque quum summa est perfici amplius potest.

Ita-

que pro summa rescripsi etiam ; sicAthenae recte dicuntur quum

omnium

inprimis

etiam

Emendationem

doctrinarum dicendi nostram

vim

inventrices invenisse

confirmât

locus

fuisse, et

turn

perfecisse. similis

in

DE

ORATORE

L I B . I. 4.

9

BrutO c. 7- Testis est Graecia, quae quum eloquentiae studio sit incensa, iamdiuque excellat in eay "praestetque ceterisj talnen omnes artes vetustiores habet, et mtilto ante non inventas solum sed etiani perfectas, quam Jtaec est a Grac~ cis elaborata dicendi vis et copia. Pag. 14. v. 22. exercitationis ullam viam — Guelf. A. exercitationis ullam vim. Sic et Guelf. C. sed a correctore. Idem habent Ox. Z. y. 5. e. et edit. Kob. Sed unice verum est viam: non enim hie de vi et effectu exercitationis , sed de eius ratione ac via agitur > cuius quaedam praecepta exponuntur c. 32. Pag. 14. v. 28. A. ac varietas

Pag. 15. v. 1. est

et varietas

—

omittitur et Guelf.

ed. Kob. assequutus

—

In Guelf. B. C. Ox. e.

consequutus.

Pag. 15. v. 7. Ingenia — nostrorum hominum viultum ccteris hominibus omnium gentium praestiterunt — Ernesti hominibus uncis inclusit. Sed optime hanc lectionem defendit Heusingerus ad Cic. de offic. I. 22, 7. et nubem locorum vel ex ipso Cicerone excitavit, in quibus est similis forma loquendi grata quadam negligentia commendabilis. E. c. de Or. c. 6. ut eoruni quibus siimma laus a nostris hominibus concessa est auctoritatem Graecis anteponam; et c. 44- s> cum illorum Lycurgo et Dracone et Solone nostras leges confeire volueritis; et statim : Hominum nostrorum prudentiam Graecis antejerre.

10

I N

C I C E R O Cap.

Pag. 15. Eri.

v. 12.

memorat

Sed

Pag. 15.

v . 14.

A.

item

Quid Ox.

Y.

nlmìrum

lectionem

—

Harlesius

sed enim,

statim iterum sequitur enim,

Guelf.

N I S

qua

cod. quia

vulgata m e l i o r est.

enim quis aliud

U. Z .

e

tamen,

a. y.

—

Sic

Vulgo

Ms.

quis

enim

aliud. Pag.

15.

v . 27.

ex promenda

ctor. h a b e n t exprimenda. Pag. 16. v . 2. est

—

Tenenda

I a m Strebaeus

monuerit,

quum

—

Maiorag.

Sed expromere practerea

quaesivit,

iam antea

—

da praeturea — negligendo ut C i c e r o ,

negligendo separatim

comprehendendam decurre-

si v e r b a i s t a :

est ponerentur.

quum

tenen-

l e t , m u l t a coacervando collocationem oc iuris —•

F i e r i ta-

artis oratoriae

tudinem ac d i f f i c u l t a t e m m i r u m in m o d u m

Pag. 16. v . 4-

Vi-

est v e l ut interpolata tolleren-

tur, v e l certe post expromenda men p o t u i t ,

—

Sane suavius

rent et aptius coliaererent r e l i q u a ,

et

aptius.

cui" liaec

dixisset

esse sciuntium rerum plurimarum.

hic

magni-

augere v e l -

negligeret.

Recepi ac e Guelf. B .

C.

In Guelf. A . est atque. V u l g . aut li. 1. m i n u s aptum. Pag.

16.

v . 5.

plura dicam —•

E r n e s t i negat

prò multa C i c e r o n i a n u m esse.

Sed

Heusingerus

III. 3 2 , 9.

commode

ad C i c . de o f f i c .

Satis

liic extrinsecus assumi potest quani

v e l quam de ceteris

dixi.

plura

bene i l l u d defendit enim

opus

est,

DE

ORATORE

Pag. 16. v. 12.

L I B . I. 5. 6.

possimus —

Cod. Guelf. B . C. pos-

semus. Pag. 16. V. 14. tatisque,

ordinatisque

—

V u l g o editur cogi-

pro quo Ox. fi. habet cognitisque.

nendum esse ordinatisque

Sed repo-

ex Augustino in princip. rhe-

tor. p. 295. ed. Pith, primus vidit Burmann. in praef. ad Cic. Rhetor, p. V I . Niir^irum orator non solum inventas res et v e r b a , sed eorum quoque ordinem memoria comprehendere debet. Pag. 16. v . 16. fuerint

in oratore,

-peritura —

Inter-

punctionem liane merito Ernesta praetulit usitatae, fu e rint,

in oratore

peritura. Cap.

Pag. 17. V. 1 .

VI.

quae, nisi subest res —

terpunctionem Ernestianae editionis

Pessimam in-

sensoi prorsus con-

trariam : quae nisi subest, res — propagarunt tamen H a i les. et Bipontini. Pag. 17.

v . 3.

Neque vero ego tantum —

que vero ego hoc tantum.

tantum; — ego abest Guelf. A . B . quod liic inficete abundat, c sequentibus,

V u l g . nc-

In K o b . et Vict. est hoc ego Nos hoc delevimus,

et male repetitum videtur

in hac tanta occupatione,

ubi pronomen

demonstrativum apte et suo loco ponitur, Pag. 17. v . 8* Cant.

Gonv.

videtur

—

Lectionem videatur Mstor.

Bai. Bod. Mead,

item

Edit.

Ven.

Me-

diol. Lamb, defendit Pearcius, eaque est apud Quintil. I I . 2 1 . ubi liic locus citatur.

Nullus tamen coniunctivo

12

I N

hie locus est; TzKevTaa

C I C E R O N I S

et clausulae m e m b r o r u m i n s u a v i u s

vicleatur,

statim

et recte

quente

periodo;

—

finiuntur.

dicatur

quidem

positum

ofioio-

Quid?

recurrit

quod

videatur

u t v e l h a u e o b c a u s a m videtur

liic

seme-

l i u s sonet. Pag. 1 7 . v . 9.

—

proposita

c. 2. d o c e t l e g e n d u m esse Pag. 1 7 . borum

v. 9.

ornate

auribus

V u l g o ab

eo

D a v i s i u s ad C i c . de f a t o

posila. —

ab eo

gratiorem

Ilunc

ascivimus

partitioncm

—

quandam

quod iure a nobis expunctum

tabit,

qui

ver-

Guelf. A.

ornate.

Pag. 17. v. 13. artium,

ordinem

e cod.

cogitaverit

Ii. 1. n o n

V u l g o additur

esse n e m o d u b i -

de p a r t i t i o n e

omnium

a r t i u m , sed de u n i u s artis o r a t o r i a e p a r t i t i o n e a g i . Pag. 17. riorum

v . 17. iudiciorum

Pag. 17.

v.

17.

Cod. Guelf. A.

—

ddiberationum

I. H. Vossius

ratione.

aut —

Idem recepit Pearcius e cod.

ac.

clarorum

poetarum facile docdssimus

iudi•

Gonr. Maiorag.

delibe-

qui vivunt Germaniae

c o n i . deliberationibus.

Quia

tamen d i s c e p t a t i o n e s aeque i n i u d i c i i s atque i n

delibera-

tionibus

valent,

nolo

I n v . I. 5. deliberativum •ptatione

et c o n s u l t a t i o n e

tentio

tribuitur

num,

senatus.

tuisse:

di disceptatio. in

hie mutari.

C i c . de

g e n u s p o s i t u m esse ait i n

dlscc-

c i v i l i ; e t de O f f i c . I . 37-

con-

disceptationibus Nee

disceptatio,

quicquam

iudiciorum,

concio-

dubito Ciceronem recte dicere s i c u t I I . 7 2 . est

deliberationum,

Quod autem

Ernesti

concione populi habeantur

vel

ait,

orationes

suadendi v e l

podiccnquae

dissua-

DE

ORATORE

LIB.

I. 6. 7.

13

dendi causa, esse illas quidem e genere deliberativo, sed in iis habendis tamen non esse proprie id prorsus non intelligo. liberatione sane esset Pag. 17.

v. 20.

Si&rjpóS.vXov. re quaesita

Codd. Ox. U.

deliberationem,

Genus deliberativum sine de-

y. ò. e.

et

multum

requisitimi

et

disputata

—

multum

dispu-

, tatum. Pag. 17. v. 22. Cod.

veteris

-puerilisque doctrinae

Guelf. ¡3. puerilis nostrae veteris

Pag. 17. v. 28terpretatione teant

nostrae

—

—

sed,

doctrinae.

quum ea -pateant — — neque

Editur in omnibus : sed quum

in-

illa pa-

E i n e s t i aut illa

neque ea interpretatione.

—

aut

simul ca delendum iudicabat.

Cap. Psr;. 13. v. 8.

VII.

dici mihi memini

—

Sic

post

Pear-

cium edidit E r n . e Ms. E r i . et edd. nonnullis antiquis. E d . Aid. Victor, aliaeque omittunt mihi; ctius servatur.

quod tamen re-

Cicero enim se ipsum a Cotta accepisse

liuius r e i memoriam significat. Pag. 15. V. 1 1 . IVIucius dicebatnr.

venisse eodem, —

socer eius qui fuerat,

Sic recte Maiorag. Olivet.

tabat Ernesti, quum lectionem edd. pr. venisse cerum eius, restituebat. 2 1 , 4.

qui Juisse Q. IVIucius dicebatur

et 711.

Q.

Dormieodem

so-

Antonius

Recte enim Heusingerus ad Cic. offic. I I I .

monuit , saepe veteres dixisse fuerat,

ubi nos

IN (rat

C I C E R O N I S

soleamus.

Nirairum ,

inquit ,

fuo

vim

verbi

unde natum est in eo q u o q u e r e t i n u i t , u t praeterit u m perfectae

i ci Juerat

erat, prodierat,

erat sonaret.

interdum

l e g e n d u m : Venisse eodem, dicebatur.

Scriptura

socer eius qui fuerat,

impressorum

revocavit E r n e s t i ,

non

tionem v e r b o r u m

pervertit.

placuerit l e c t i o codd. renisse

eodem

socer

natum erat,

sensum

solum,

Nec

(qui

Mucins

quam

sed

video,

utique

Ç.

veterani,

M a g . Mead. eius

factum

Itaque de O r . I, 7.

ibi

consequu-

cur

Pearcio

G o n v . et Harl. 1. 2.

Juerit

Ç,

Mucins)

dice-

batur. F a g . 13. v . 15. adolescentes duo A. B. duo

C . abest

postposuit

duo. et

—

V u l g . duo

I n codd.

adolescentes.

copulam v u l g o

ante Drusi

Guelf. Ernesti positam

delevit. Pag. 18. V. l g . I'earcius Mstorum

ad h .

qui 1.

turn' tribunatum

„ita

auctoritatem,

tionem v i x

sana

vulgati sed

videtur.

•pleins petebat

codd.

haec

inquit,

lectio

Constat

enim

aliam ex

—

contra o"b ralib. I H .

c. 1. et g. disputationes quae i n tribus h i s c e libris contilientur habitas fuisse I V .

et III. Id. Sept. constat

item

Crassum moi'tuum fuisse v i x diebus decern post s e c u n d i diei d i s p u t a t i o n e m , scil. X I I I . Cal. O c t . C o t t a m q u e paucis diebus post m o r t e m Crassi depulsum fuisse vidiam tribunatu,

eicctum fuisse e civitate. diebus eumque

Ludorum

per in-

nec m u l t i s ab eo tempore m e n s i b u s U n d e c o l l i g o Cottam liis ipsis

Romanorum

magistratum

gessisse,

fuisse non

tribunum petiisse;

plebis, tribuni

DE

O R A T O R E

e n i m plebis c i c a l i

LIB.

I.

Octobr.

tum q u u m , ut h i c dici t u r , num exierat."

sub f i n e m

tribunusque creatus

C a l . Sext. c u m m a g i s t r a t u m

gessisse

constat

Sequitur igi-

q u i t r i b u n a t u depulsus f u i t v e l

Sept. v e l initio

15

solebant X V I . C a l . S e x t i l . ut

inter scriptores de m a g i s t r a t i b u s R o m a n i s . tur C o t t a m ,

7.

initio

fuit X V I . S e p t . i . e.

u n a c u m Crasso i n T u s c u l a -

Sed Pearcius n o n recordatus est h o c tem-

p o r e tribunos plebis m a g i s t r a t u m iniisse circa nonas D é cembres ;

oblitusque

est

extra u r b e m p e r n o c t a r e , que

verum

Cotta

iam

est

tribunatum

tum,

h . e.

titione erat o c c u p a t u s , anni c r e a r e t u r ;

tribunis

plebis

nefas

fuisse

praeterquam f e r i i s latinis. jjlebis

mense

-petebat.

Sept. a. u.

Ita-

Nimirum 662. i n

pe-

ut ad X V I . Cai. Sextil. sequentis

p r o p t e r i n v i d i a m autem depulsus est tri-

bunati! a h . e. r e p u l s a m t u l i t , ut C i c e r o narrat l i b . I I I . c. 3.

Fortasse

fuerant in

autem c o m i t i a

tribunitia h o c anno dilata

mensem Septembrem

m e l i u s respondere

videtur

vel

Ciceronis

Octobrem ; verbis,

quod

q u i dicit

C o t t a m paucis

diebus post C r a s s i m o r t e m tribunatu de-

p u l s u m fuisse.

Quae q u u m ita s i n t , nec P e a r c i i conie-

cturae, erat,

qua legend um p u t a b a t :

nec E r n e s t i o , c u i p l a c e b a t :

qui tum tribunus qui tribunatum

plebis gerobat,

s u f f r a g a n d u m censeo.

P a g . i g . V. 27. eo autem

omni

eo autem

sermone

ut s u p e r f l u u m , et facile v e r s u , u b i est omni patili!!.

sermone

confecto.

s ilia

confecto

—

Equidem delevi

Vulgo omni,

a l i b r a r i i s temere e p r o x i m o — trislitia

sermonis,

antici-

16

I N Pag. 19.

C I C E R O N I S

v. 4-

quiessent

—

ventum esset,

turn —

In Guelf. C. item Ox. a. ft. 6. l e g i t u r : quiessent, bulat'wncm ventum esse dicebat;

in am-

turn. E t sic Victor.

ut Pearcius, et Ernesti edidere: quiessent,

Alii,

et in ambula-

tionem ventum esset, dicebat turn. Pag. 19. v . 1 1 .

ista aquula —

V u l g . ipsa,

cuius liic

nulla vis est, sensu postulante in ista mutavi. Pag. 19. v . 13.

et quod —

Pag. 19. v. 14.

in herba —

C. V u l g . in

Guelf. B . C. sed quod. Sic codd. Guelf. A . B .

herbam.

Pag. 19. v . 14.

atque ita —

V u l g . additur ilia, quod

auctoritate cod. Guelf. A. ut superfluum et post ita insuaviter sonans eieci. Pag. 19. v . 19.

consedisse —

Hie addunt fere dice-

bat: quod L a m b i n u m sequutus delevi.

Elegantius

enim

liic abest. Cap. Pag. 1 g. v. 23. sqq. tur;

neque —

VIII.

exorsus:

non silii —

compararen-

Veram hoc modo interpunctionem resti-

t u i ; nam neque vero — inquit apodosin facit protaseos: qui quuni ita essent exorsus;

quod non observatum est

iis, qui in verbis neque vero novam periodum incipiunt. Ceterum i n Guelf. B . C. scriptum e s t : quit mihi

Pag. 20. v . 2. dubio

neque vero

in-

quidquam. velit:

unde autem velit —

legendum esse contendit velis;

Ernesti sine

sed eum

reprelien-

DE

O R A T O R E

liendisse l a c . F r i d .

L I B . I. 8-

17

H e u s i n g e r u m doctissiinus eius f i l i u s

C o n r a d u s narvat i n p r a e f a t i o n e ad C i c . o f f i c i a ab eo c u m patris

patruique notis

h i s tertia

pers. sing,

e l l i p s i n TOV aliquis.

edita p a g . X X X X V . ut

Nempe in

infinite propter

C e t e i u m autem p o s t unde m a l e

titur codd. Guelf. A . B. P a g . 20. v . 3. maximeque;

saepe p o n i t u r

omit-

C.

maxime

—

Sic cod.

Guelf. A.

Vulg.

q u o f i t , u t n i m i u r n saepe i l l u d que d e i n c c p s

p o s i t u m aures offendat. P a g . 20. v . 8-

paucis

bus — G u e l f . B . C . P a g . 20. v . 11. polita.

— G u e l f . C . perpaucis.

perpolita

—

S i c ed. K o b . O l i v .

Vulg.

Ilia clausula suavior.

P a g . 20. v . 14.

quid tarn porro regium — F a c i l e L a m -

b i n u s p e r s u a d e r e t l e g e n d u m esse quid nisi

sapimti-

sapientissimis.

obstaret I. F . H e u s i n g e r i

Attamen

etiam

in

Guelf.

porro

torn

regium,

n j o n i t u m 1. 1. p a g . L I I I .

B . C . est porro tam;

idemque

affert P e a i c i u s e M s s . C a n t . W a g . B o d . B a l . P a g . 20. v . 18.

tectus ipse — L a m b i n . ipse

P a g . 20. r . 19.

improbos

cius

e Mss. N o v .

—

W a g . Bal. B o d . Cant. Mead. Harl. I.

E d d . A s c . M a n . L a m b . etc. p r o i n e p t a , lectione

tectus.

R e c t e h o c restituit P e a r quae est i n a l i i s ,

integros.

P a g . 20. v . 20. ad i n d i c i a

forum,

praetorum,

centumvirales refert. in iure aut

in iudiciis

sonatu copiose b u s , in iudiciis

loqui:

subsellia

subsellia

ad

—

Strebaeus

E t sic i n f r a c. 1 1 . qui possit,

et

tantummodo

aut apud populum,

aut in

n a m liic in iure est i n c a u s i s c i v i l i -

autem s i g n i f i c a t in iudiciis

JVof. in Cic. lUielor.

forum

causas m i n o r e s

Vol U.

publicis.

Fieri 2

13

I N

C I C E R O N I S

tamen p o t e s t ,

ut C i c e r o p o t i u s f o r u m curiae opposue-

l ' i t , et i n foro p a r t i m v e r i t , illas v o c a b u l o cando.

conciona, rostra,

Sic cap. I X . quod,

scnatu,

statuisti

cogita-

per suhsellia

signifi-

remoto foro,

conclone,

iudiciis,

etc.

Pag. 20. v . 25. mere in

partirli iudicia

liaec

exprimere dicendo —

Guelf. A .

espri-

dicendo.

Pag. 20. v . 23.

ut quo uno —

Cap. Pag. 21. V. ult. ed. O l i v . aut

Guelf. A.

uno.

IX.

aut in constituendis

instituendis.

in quo

Ox.

—

6. e. aut

Guelf. B. C. in

instituendis,

quod Pearcius recepit. Pag. 21. v . ult. servandis.

aut conservandis

—

O x . U . aut

aut in conservandis,

O x . Z . ¡S. y. 6. e.

in

quod

placet. Pag. 22. V. 1. 2. Pag. 22. v . 2.

et ornate — V i c t o r , institutas

—

Vulg.

enim C i c e r o n o n d i x i s s e t : in constituendis Pag. 22. v . 2. Ed. Kob.

An

Pag. 22. v . 6. B. C.

tibi

V u l g . An vero Quid?

V u l g . Quid

enim?

Pag. 22. v . 23. suis l e g i nuda.

nutu

—

ornateque. canstitutas. —

At

constitutas.

Sic recte G u e l f . B . C. it.

tibi. in Numa

—

Bene

sic

Guelf.

u b i enim infocete redundat. —

Pearcius

testatur i n

codd.

Idem habet cod. E r i . edd. pr. et L i p s .

U n i c e autem v e r u n i est nutu. Pag. 22. v . 23. A . V . C . 53Q.

quo

in urbanas tribus —

F a c t u m h o c est

anno T i . Gracclms

pater

libertinos

DE

O R A T O R E

LU?.

I. 9. 10.

omnes in t r i b u E s q u i l i n a censeri i u s s i t ,

»9

quae erat

una

e x quatuor urbanis. Pag. 23. V. 2. B. C.

mosque

maiorum —

R e c t e sic

Guelf.

V u l g o mores maiorum•

Pag. 23. v . 5.

quibus ego

—

Vulgo

quibus

et

ego.

M e l i u s et omittunt codd. Guelf. A . B . C. item ed. K o b . Pag. 23. v . g.

Scr. Galbam

u t o l i m edebatur, Sergium. Sergius

nomen

—

Recte

Servium,

non,

Servins c n i m praenomen est,

gentilitium,

ut

E s t hic Ser. Sulpicius G a l b a ,

bene

Pearcius

monuit.

q u i Cos. f u i t cum M . A e -

m i l i o Scauro A . V . C . 645. i d e m ,

de quo Cicero fusius

agit B r u t . c. 22. Pag. 23. v. 11.

C. ipsum

Carbonem —

lectionem Cn. ipsum Carbonem

invexeiat.

Maie

rexere L a m b i n u s , P e a r c i u s , E r n e s t i , farentibus Mss.

Aldus

Errorein

cor-

insuper

Praenomen e n i m liuius Carbonis f u i t Caius,

non

Cnaeus. Pag. 23. v . 12. •pulisti.

Tperculisti —

E d d . vett. vitiose per-

Perculsus a Crasso Carbo

dicitur,

quia ab eo

o b seditionem Gracclianam graviter accusatus, cantliaridibus sumtis i u d i c i o se subtraxerat. Cap.

X.

Pag. 23. V. 19. in omnis sermonis disputatione — G u e l f . B . C . in omni sermonis disputatione. scripsit : in otnui sermone ac Pag. 23. v . 21.

Et

fortasse

Cicero

disputatione.

praeessem —

C o d . O x . a.

praeissem.

Sed metaphora in praeesse ducta est a praetore, q u i quaestioni praeest.

20

IN P a g . 23.

enim

tecum

C I C E R O N I S

v . 24. lege.

avèrent At

enim tecum

enim

lege

—

Vulgo

agerent

li. 1. a d d i t i m i f v i g e t ; et

abest Cod. Ox. ¡3. Pag. 25. v. 26. suo iure — Recepimus lectionem, quam Car. La 11 gius ad Cic. Lael. c. 20. ex antiquo libro eruit; eamque probavit Heusingerus ad Cic.

Off. I, i, 4- ubi

eadem formula utitur Cicero : videor id meo iure quod ammodo vindicare.

V u l g . cetcrique

in suo genere

physici.

autem hie significet in suo genere, nemo dixerit. quidem interpretatur : in stia quique secta. ipsum misere friget. nem in suo iure.

Quid

Ernesti

Verum hoc

Pearcius e cod. Norf. affert lectio-

A t in suo, absque genere, codd. Guelf.

A. B. C. P a g . 25. v . 2g.

insto

iustum sacramentum, P a g . 24. v . 8-

Sacramento

5

XXVI.

genere —

i/|g. v. i g .

L T J ? . I I . 26.

exsistit

omissum Guelf. B . etiam —

Guelf.

B.

abest

Guelf. A.

quod

etiam. Pag. 143. v . 21.

quurn scriptum —

scriptum. Pag. i4ß. V. 22. ambigui — Guelf. A. ambiguum. male. ex

Pag. 148. v. 25contrariis

contrariis

scriptis

—.

Guelf. A.

scriptis.

Pag. i48- v . 25.

si quid amhigitur,

non novum —

Ne-

g a n d i partícula pessime omissa Guelfi. A. B. C. Pag. i48- v. 27.

idque aut nunquam — Sic recte Peai-

cius et E r n e s t i e Mss. accedunt tres Guelfi. O l i m itaquc aut

nunquam. Pag. 148. v. 28. ut referendis praeteritis verbis — Guelff.

A. C. ut de referendis p. v. Guelf. B . aut de referendis p. v. Pag. 148. v. 29. quodcumque

quodcumque defendimus —

proferimus

vel defendimus,

cumque proferamus vel defendamus. vel proferamus

I n quibus

quia

praecessit

quod-

proferimus

Futurum

i n t e r p o l a t o r i debetur.

t e m p u s i n defendemus p l a c e t ;

Guelf. A.

Guelf. B.

autem diiudica-

bitur. Pag. 149. v . 3.

quum plura genera —

Mss. Vulg. complura genera.

Sic Pearcius e

Uli lectioni favent Guelff.

B. C. Pag. 149. v . 4-

videntur ii melius nosse —

Guelf. C.

abest ii. Pag. 149. v. 6. Ernesti coni,

debeant •—• Sic etiam Guelf. A. B. C.

debebant.

IN

154

C I C E K O N I S

Pag. 149. r . S-

anibigitur

—

Guelf. B .

ambigetur.

iterum antem peccant —

Guelf. A.

male. Pag. 149. v . 9. omittitur autem. Pag. 1/(9. v. 13.

tarn quaeritur —

Guelf. B . C.

tan-

tum quaeritur. Pag. 149. v. ig.

Nam illud quidern —

TS. C. omisso et ante illud.

Sic recte Guelf.

Iidem codd. omittunt quidem,

ne hie quidem male. Pag. 149. v. 20.

quo,

quale sit,

quaerimus —

Sic re-

sciipsi sensu postulante pio Vulg. quod quale sit

quae-

rimus. Cap. Pag. 149. v. 22. 23rem tractate coepi —

XXVII.

accepto causae genere et

nem Guelf. A. B. C. accepto causae genere, tractare corpi,

cognito,

Haud equidem praetulerim lectiocognitam

etsi Heusingero placuisse videtur compa-

rato loco c. 25. init. quum rem penitus causamque Pag. 149. v. 24. 25. sit omnis ilia oratio,

quid sit illud,

quae sit propria

— Malim : quid sit illud, oratio,

rem

proprium

quaestionis

quo mihi

quaestionis et

quo mihi referenda et iudicii.

quam quod mihi sit referenda verbis ilia Pag. 149. v . 26.

deinde

cognovi. referenda

ilia duo —

sit

iudirii omnis

In Guelf. A. est, oratio. Cur li. 1. suspe-

ctum liabuerit Ernesti pronomen ilia, quia sequatur quorum alterum, non assequor. Pag. 150. v. 3.

vera esse ea —

Guelf. B. C. ab est ea.

DE

ORATORE

L I I?. II. 27.

Pag. 150. v. 6. 7* dúplex est oratori subiecta materies — Guelf. B. dúplex- est subiecta oratori Pag. 150. v. 7. 3tae — duobus

una reriim earum,

Guelf. B. in re posita,

quemadmodum

materies. quae — in re posi-

quod placuit H e u s i n g e r o ,

i n Cic. OíF. II. 4> 3-

codd. edidit ex

rebus

iis,

e

Guelferbytanis

quae sunt

inanima,

u b i etiam Sallustii l o c u m ad partes vocavit I u g u r t h . 41,1. abundan ta

earum

rerum,

quae

prima

mortales

putant.

Q u o d autem Pearcio v i d e b a t u r l e g e n d u m proposita, ab h. 1. alienum est. quam inhaerentes

id

Ñ e q u e vero in re positae aliud est,

in reí natura

c. 3 9 ; t a n t u m abest,

ut

liaec d ú o c u m Pearcio contraria p u t e m u s . Pag. 150'. v. 11. et.

et reliqua, —

Guelf. B. C. o m i t t i t u r

I n A. l e g i t u r aut. Pag. 150. V. 12.

liabet pariuntur.

reperiuntur

— Sic Guelf. A. B. At C.

Quia i n f l a i n eadem re occurrit par i un'

tur, li. 1. reperiuntur Pag. 150. v. 13.

s e r v a n d u m duxi. a causa atque

a

reis deferuntur

E r n e s t i lectionem edd. vett. atque a re deferuntur

—

revoca-

v i t , quia n o n re i soli d e f e r a n t , sed etiam petitores.

In

q u o m i r u m est, e u m r e c o r d a t u m n o n esse, reos a Cicerone dici omnes,

q u o r u m res et causa e s t , (die Partcyen ) u t

n o n s o l u m h o c v o c a b u l o eos u n d e p e t a t u r , aut q u i accus e n t u r , sed etiam petitores et accusatores

comprehendat.

Guelf. A. liabet atque a re, B. atque a rebus,

C,

atque

reis. Pag. 150. V. 1 3 .

altera

est —

Ernesti

delevit est,

( q u o d in tribus etiam Guelff. l e g i t u r ) sine causa i d ó n e a . Pag. 1,50. v.

sirque isti qnidem,

qui docent — Vrre,

I JSI

( J I C E R O N I S

ut opinor, Ernesti sic i u d i c a v i t emendandum esse. atque

¡sta t/uidem,

qui

Pag. 150. v . 26. E r i . et

edit.

Vulg.

docent.

manent —

Recte h o c E r n e s t i e M s .

L i p s . restituit.

Sic

Guelfi,

tres.

Vulg.

inunant. Cap. Pag. 1 5 1 . finiti!;

V. 4.

separatim

—

II. e. communìter,

inde-

s. barbaro scholasticorum v o c a b u l o in abstracto.

Pag. 1 5 1 . v . 7. 3tione

XXVIII.

-paratos,

mentatione

commentatione,

expeditos

praeparatos,

meditatione

—

atque

medita-

G u e l f . A . multa

atque expeditos.

com-

Sane h . 1. atque

glossatori deberi v i d e t u r .

Pag. 1 5 1 . v . g. Pag.

multa

atque

151.

debetis —

v . 9.

qua

Guelf. B .

ratione

debebitis.

—

Guelf.

A.

C.

qua

oratione. P a g . 1 5 1 . v . 10.

oporteat —

S i c M s s . complures apud

L a m b . Pearcium ; it. E r i . Pag. 1 5 1 . v . 26. placuit.

vobis

G u e l f . B . placuit

Pag. 1 5 2 .

v. 1.

placuit

—

omisso

et moveantur

Guelf. A . C .

nobis

vobis. —

Ineptissimum

scho-

liastae alicuius additamentum : haec sunt enìm tria numero iam ab E r n e s t i o damnatum et uncis inclusum resecui. Pag. 1 5 2 . solum

v. 5.

qui hoc primus

—

Guelf. A . qui

hoc

primum.

Pag. 1 5 2 . V. 8-

tulerit —

Pag. 1 5 2 . v . Q. 9.

Guelf. A .

intulerit.

quem non et saepe,

et diligenter

diet im —

Guelf. A .

quem non saepe tulerim,

audierim.

Guelf. B . quem non saepe et diligenter

au-

et diligenter audierim.

DE

ORATO-RE

Pag. 152. V. 11. eius ingenii

LIB.

liis ingeniis

I I . sg. zg.

homines

—

157

Guelf. A.

1tomines.

Pag. 152. v. 14. in memoria

mea — Guelf. B . C. in mea

memoria. Pag. 152. V. 15.

Atque ego —

Guelf. A. itaque

ego.

Pag. 152. v . íg. quanta sunt — Guelf. A. B. quanta Pag. 152. v . 19. si vos hoc

si vos quoque hoc idem —

sint.

Gtielf. A.

idem.

Pag. 152. V. 23. et vestiendum Cap.

—

Guelf. C.

vestiendum.

XXIX.

Pag. 152. v. 26. quem procrear; l , et eduxerit — Guelf. A. procrearis et eduxeris; Pag. 153. v. 3.

v e r e , lU opino)'.

senis imperatoris

—

Guelf. B. abest

senis. Pag. 153. y. 4.

qui idem —

Pag. 153. v. 11. B. C. abest ut; omittit

haud inconimode.

potestas —- Gueli. A r Guelf. A. male

quum.

Pag. 153. v. J6. a d d i t u r dicendi, geio.

Guelf. B. qui quidetn.

ut quum tribunitia

Ac

sine incredihili

vi ac facúltate

— Vulg.

quod abest Guelf. B. probante I l e u s i n -

sane vis ac facultas

li. 1. n o n ad

dictionem,

sed ad artem ánimos c o m m o v e n d i í e f e r t u r . Pag. 153. v. 19.

in quibus

Guelf. A. in quibus hoc máxime in q. non máxime '55-

non hoc máxime non enituit.

enituit

—

Guelf. B. C .

h. e. 21.

ea semper —

D e lioc

pleonasmo

p r o n o m i n i s ea vide H e u s i n g e r i praefat. ad Cic. O f f i r . p. 44.

IN

C I C E R O

Pag. 154- V. 6. 7Lambinus vcl

quibus

in locis

i\

IS

ex locis ea — reperiantur

v e l eruantur

legendum

—

censuir.

I d ojiiis lion esse Pearcius demonstravit loco simili c. 36. proposuit quosdam locos, ex quibus omnis arguments via invaiiretur. Pag. 154. v . 6. ea quae dicanda sint —

Guelf. A . B . C.

ca quae dicendo, sunt. Pag. 1 5 4 . V. g.

dicuntur —

Guelf. A . diccntur,

non

male. Cap. Pag. 1 5 4 . v . 12.

XXX.

inquit Antonius

— nomen omittitur

Guelf. A. Pag. 154. v . 1 3 . quod peto — G u e l f . A . C . quod

petam.

Pag. 1,54. v . 1//. 15. meae totius oratiortis, et istius ipsius in dicendo facultatis rationis,

—

Guelf. A . meae totius in

et istius ipsius facultatis.

tius in dicendo orationis,

dicendo

G u e l f . B . C . meae to-

et istius ipsius facultatis ; ex qua

lectionis varietale colligexe possis,

verba in dicendo

e

glossa fluxisse. Pag. 1 5 4 . v. 16. B . abest in coelum, Pag. 154. v . 2 1 . iudicaturus

in coelum verbis extulit in C . omittitur adiudicaturus

—

In Guelf.

verbis.

sit —

Guelf. B . C .

ad-

est.

Pag. 154. v . 25. 24. V e r b u m cogatur

in verbis propendeat lasse verius est

out animi permotione

non bene servat

tenorem

cogatur

—

metaphorae

in nos, et adducatur inclioatae.

Fol-

concitetur.

Pag. 154. v . 29. et animo quasi habere notata

videamur—

UE

O R A T O R E

L I B . ir.

50.51.

P e a r c i u s , u t L a m b i n u s coniecerat, edidit et animo notata

habere videamur.

cinnior est, N o r f . Mag.

Sane

liic

quasi

orilo v e r b o r u m con-

e u m q u e f i r m a n t codd. Cant. H a r l . 1.

Wag.

Ioan.

Pag. 155.

v . 7.

anquirendae

Glieli. B . perquirendae.

singerus l e g e n d u m esse v i d i t Pag. 155. v. 8- 9-

—

ncc —

ubi

conquirendae. unde

Heu-

anquirendae.

toties ad eius causae

argumenta revolvi nos oportet — oratoria s c r i p t i s ,

Vulg.

A t A . acquirendae,

seposita

Seposita i n libris de arte

singularum

causarmi!

argumenta

in rebus,

vel usa •—

explicantur. Pag. 155. v . 15.

qui est versatus

Guelf. A . qui est versatus in rerum vel usu. Pag. 155. v . 1 4 .

affert —

Pag. 155. V. 14. 15. studio

et diligentia

aetas affert

G u e l f . C . afferei.

vel auditione,

percurrit

aetatem

et l o n g i temporis

et cogitatione, —

quae

Nempe

exercitatio.

nsum

Adolescens

autem studio et diligentia audiendi et c o g i t a n d i i d

sup-

plere p o t e s t , q u o d m a i o i i b u s natu l o n g i o r usus praestat. Pag. 155. v . 16. adduxeris Pag. 155. v . Jß. 19. abest

—

Guelf. A.

eduxeris.

in consuetudine civitatis

—

Gu. C.

civitatis.

Pag. 155. v . 26.

literae

—

i. e. usus et

exercitatio

scribendi. Cap. Pag. 156. V. 2. nibus.

xxxr.

subductionibus

—

Guelf. A .

subactio-

1N

i6o

C 1 C E R O K 1 S

et defensore

P a g . i¿t>. v . 1 3 .

Jcnsore.

G u e l f . B . C . et a de-

—

Recle.

debeant

Pag. 156. V. 1 4 .

afferri

—

Guelf. A.

debent

afferri. Cap.

non

P a g . 1 5 6 . V. 1 7 . o m i s s u m hoc

XXXII.

quo hoc quidem

P a g . 1 5 6 . V. 27. níhil pertinet

interemerit

P a g . 1 5 7 . V. 2.

P a g . 1 5 7 . V. 4- 5Pag. 157.

ac non

non generum

—

generum.

—

ceperitne contra

P a g . 1 5 7 . V. 7-

aequalibus

prrtineat.

recepi

Hoc

e cod.

disputatione.

A. B . C . ceperitnu pecunias Pag. 157.

C.

interfeceiit.

Guelf. B . C.

dúbitatione

v . 5-

Vulg.

Heusingerus

Guelf.

G u e l f . A . ne

—

—

Tcorum personis,

ex

G u e l f . A . B . ruorum personis Guelf. A .

—

quidem.

luxurie

v . 10.

leges pecunias

contra leges

observat,

—

illam

familiariorem

—

Sic A.

Vulgo

terminationem

fuisse",

Guelf.

ordine concinniore.

luxuria. Ciceronis

quam medii

aevi

li-

civibus

—

Guelf.

A,

brariis.

de turlmlentis

Pag. 157. v. 1 1 . 12. G u e l f . C . de turbulentis P a g . 1 5 7 . V. 1 5 .

contraque

etiam

contraque

pro

P a g . 1 5 7 . v . 18.

multa

de malis

et malis

civibus.

quae pro reo —

reo. permulta

videantur

—

Guelf. A.

per-

videntur.

P a g . 1 5 7 . v . 1 9 — 2 1 . sed tamcn

non defensionum

aut

locorum,

criminum

infinita

—

t u r L a m b i n i e m e n d a t i o : sed tamen hominum

est

multitudo,

V&lde b l a n d í -

est

multitudo, 77 PJÍ

DE

O R A T O R E

non criminum aut

L I B . I I . 32.

161

tlrfcnslonum aut locorum in finita;

nisi

q u o d b r e v i u s e t i a m s c r i b e r e p r a e s t e t : sed tarnen est hominum multitudo, finita.

non criminum aut defensionis locorum in-

S i c u t pauLo ante d i x e r a t :

argumenta et criminum

et defensionis revocari oporterc ad genus et ad naturam universam. N a m c r i m i n u m m u l t i t u d i n e m i n f i n i t a m esse A n t o n i u s , si sibi ipse constare T e i l e t ,

dicere haud poterat,

quippe q u i paulo post dicturus erat, multitudinem s a r u m esse i n f i n i t a m , si i n p e r s o n i s p o n a t u r ,

sin

cauautem

ad g e n e r u m u n i v e r s a s q u a e s t i o n e s r e f e r a n t u r , m o d i c a s e t p a u c a s esse. Pag. 157.

v.

20.

est

multitudo

—

Guelf. A .

multi-

tudo est. P a g . 157. V. 20. Pag.

157.

defensionum

v . 26.

—

Guelf. A .

quotiescumque

is

—

defensorum.

Omittitur

is

Guelf. C. P a g . 1 5 7 . V. 27.

nascetur —

Guelf. C .

P a g . 157. v . £7.

Sin illa controversia —

edd. e t i a m c o d d . G u e l f . A . B . C . plum

sequitur; Cicero

enim

nascitur, m a l e . S i c M s s . et

N e m p e ea, c u i u s e x e m -

pronomen

ille s a e p i u s a d

s e q u e n t i a , q u a m ad a n t e c e d e n t i a r e f e r t . R e c t e a u t e m H e u s i n g e r u s controversiam h . 1. annotavit.

Nihil

igitur

d i c i quaestionem controversam

o p u s est

cum Ernestio

repo-

n e r e : Sin in illa controversia causam facit. P a g . 158. V. 5 .

et ea tarnen ipsa oratio

Guelf

B . C . at i n A . est oratione,

tulit.

Recte a u t e m E r n e s t i

Ii. 1. p r o parte orationis

quod

monuit,

—

Sic etiam

Pearcius

vocabulum

praeoratio

dici.

ATo;. ht Cic. TJietor. T V . / / .

i?

IN

C I C E R O

NIS

Pag. x58- V. 14. 15. Nullum enim nobis certamen cum istis esse debet tantum : satis est intelligi — -Haue interpunctionem praeivit Ernesti. Vulgata autem haec erat : Nullum — esse debet. Tantum satis est intelligi. Et sic quoque tres Guelferbytani codices. Ernesti putabat perinepte coniungi: Tantum satis; recte, si tantum esset adverbium, pro modo, aut nihil amplius. Sed si tantum sit adverbium quantitatis, eodem modo potest dici Tantum satis est, quomodo Tantum sat habes apud Ter. Iieaut. 4» 5>

4°-

Pag. 158. v. 19. Illud ad me — Nempe id, quod sequitur in verbis : Quomodo nunc se etc. Quare Pearcius cum aliis post Sulpici coli signo distinxit ; quod tamen non est necessarium, si modo pronomen illud recte de eo, quod sequitur, intelligas. Pag. 158- v. 22. 23. est enim infinita, si in personis ponitur — Ernesti, „sic, inquit, ista sunt coniungenda. Ponitur int. causa, nisi corrigas -ponuntur, quia etiam in altero membro pluralis est, refcruntur. Tum his eleganter subiicitur, quot homines, tot causae, sc. erunt. Vulgata distinctio perinepta est : fllultitudo causarum pertimescenda est; est enim infinita. At hoc quaerebatur, et erat demonstrandum." Hactenus ille. Nos vero etsi Ernestii interpunctionem, ut concinnioreni, amplectimur, iidem tamen vulgatam perineptain esse haud concedimus. Quomodo nunc se istorum rhetorum artes habent, inquit Antonius, pertimescenda est multitudo causarum. Est enim ( seil, ex eorum "ratione ) infinita. Nam si in personis ponitur ( u t illi faciunt), quot homines, tot causae

DE «runt.

ORATORE

L I B . I I . 32.

163

Itaque ex -vulgata verborum coniuiictione

idem

sensus efFicitur, quern Ernesti requirebat ; tantum abest, ut ea perinepta sit.

Verumtamen altera ratio concinni-

tatem habet elcgantiorem. aptius est, quam vulgatum Pag. 158. v. 25.

Ponuntur

autem m u l t o Ilio

ponitur.

eas omnes —

Hunc ordinem

verbo-

r u m praeeunt complures Pearcii codd. item ed. L a m b . Steph.

V u l g o omnes eas.

Pag. i5S-

27.

ct,

-props dicam —

V u l g . ct

ILlud bene restituii Ernesti e Mss. Gron. et E r l .

prope. Acce-

dit Guelf. A. Pag. 1 5 3 . v . 23. 29. causam didicisse L.

nisi forte

Crassum,

existimatis,

a WT Curio

et ea re multa attutisse —

L a m b i n u s ingeniöse corrigendum eensuit: nisi forte stimetis,

exi-

a 1W Curii nomine causam duxisse L. Crassum, et

ea re multa attutisse.

H o c enim optime convenit sequen-

libus : nihil ad copiam argumentorum

neque ad causae

ac naturati1 no MEN Coponii aut Curii pertinuit.

vim

Vulgatam

v i x aliter defendere possis, nisi saltern pro et ea re 111. a. legas : et ex ore eius multa attutisse ; hoc sensu : nisi forte existimatis, quemadmodum in quibusdam causis a reis deferuntur tabulae, testimonia, sic Crassum causam i l l a m a M ' Curio didicisse,

et ex eius ore multa attutisse,

quae seil, ad eius nomen et personam pertinerent.

Ex

re pro ea re scriptum invenit Pearcius ill cod. Bod., linde ille suspicabatur eliciendum ex reo. Pag. 15g. v . ¡29. tum attutisse.

multa attutisse —

Guelf. B . C . mul-

IN Pag. 159. v . 4. L a m b i n . Coponii

Cnponii,

M u l t a e edd. ante

M i n n s bene.

genitur — S i c G u e l f . B . C . ; A .

gcnitor.

genitus.

Pag. 159. v . 3- 9> omittit

aut Curii—

ac Curii.

Pag. 159. v . 7. Gronov.

C I C E l l O N I S

isqtie prius

nioritur

—

Guelf.

B.

nioritur.

Pag. 159. v . 9.

turn ut mihi ille sit heres —

Pronomen

ille liic i n s e r v i t incertae personae d e s i g n a t i o n i ; u t mani dicunt:

der und der;

Gei-

praestatque v i c e m n o m i n i m i

fietorum, quibus in eiusmodi formulis I C t i utuntur;

ut

Seii, Titii. Pag. 159. v . 9. turne,

videaturne

is, qui —

Guelf. A .

videa-

qui.

Pag. 159. v . 12.

sed rationcm

Guelf. o m i t t i t u r sed;

dicendi

—

In tribus

ellipsi n o n i n s o l i t a , q u a m illustra-

v i C o r t i u s ad S a l l u s t i u m . Pag. 159. v . 13. 1 4 . o m i t t i t jontes;

argumentorum forties

q u o d ne

—

Guelf. B .

q u i s forte credat abesse posse,

t e n e n d u m est hoc s i g n i f i c a r i : i n u n i v e r s i g e n e r i s et perp e t u i g e n e r i s quaestione, ut h. 1. de l e g i t i m a successione agnatorum, sonis,

n o n q u a e r i de h o m i n u m n o m i n i b u s et per-

n i h i l q u e interesse,

u t r u m Seius

an T i t i u s here-

ditatem p e t a t , sed desiderari a r g u m e n t o r u m f o n t e s , bus orator u t i p o s s i t ,

et r a t i o n e m

qui-

d i c e n d i , qua ilia ar-

gunienta e x f o n t i b u s liausta e x o r n e t et illustret. Pag. 159. v . 15. nominatim Pag. 159. v . 16. alicui —

— M a l e omissuni Guelf. A . Abest Guelf. B.

Paullo post

p r o aut mulieri Guelf. A . ac m. Pag. 159. v . 17.

responderint

—

Guelf. A.

responderit.

DE

O R A T O R E

Pag. 159. V. 18.

L I B . I i . 32.

non in re, considtationis

k55

—

Guelf. A .

non in re consulta rationis.

Sic etiam M s . O x o n .

m i r i f i c e placuit G r o n o v i o .

Sed quid sit rationis

Pag. 159. v . i ß .

aut dubitationis

—

idque causa?

G u e l f . C . ac du-

hitationis. Pag. 159. v . 19. ut, quod homines essent innumerabiles G u e l f . A . ut,

quod homines innumerabiles

.Pag. 159. v . 2a.

debilitati

a iure cognoscendo —

cius ad h . 1. « V o x debilitatus,

Pear-

i n q u i t , q u u m sine a b l a t i v o

casu p o n i t u r , s i g n i f i c a t n i h i l aliud, q u a m fratur, nutus,

sed liuic l o c o p a r u m

c o n v e n i t ista

A n t o n i u s p a u l o supra d i x e r a t : a discendoque voluit, igitur

deterrent,

loquendi

censeo : debilitati

Immo

Mss.

Cant,

lectionis : debilitati

et

dehilitari debilitatevi Ernesti

cognoscendo.

exhibent

metu

reliquias

iure cognoscendo.'1

q u i n debilitari

Sic viderit. liuius

Verum

metu recte d i c a -

tamen est de f o r m u l a

metu a iure cognoscendo,

loco

Legendum

ac debilitatum

Wag.

etsi d u b i t a l i n o n p o t e s t , tur, ambigendum

variata.

METU a iure

A ME a

impediunt

dicere etiam h o c

formula

L . I. c. 26. simulac vie fractuin

immi-

significatio.

nos Iurisconsulti

idemque

tamen

—

sint.

constructions

quod esset i d e m ac -propter

ex metu deterreri a iure cognoscendo.

Id q u i d e m

ait e x q u i s i t e d i e t u m ; n c q u e tamen in clave, ad

quam lectores r e m i t t i t ,

attulit a l i q u i d ,

huius c o n s t r u c t i o n i s defenderet.

quo insolentiam

S i m p l i c i t e r e n i m deb ili-

tari d i c i facile c o n c e d i m u s : li. 1. autem q u a e r i t u r , recte dicatur debilitari hire cognoscendo.

a iure cognoscendo

an

p r o deterreri a

L e n i s s i m u m igitUT f u e r i t l e g e r e : debi-

ióó litari

C

I N

E

I C

R O N I S

in iure co" nascendo ; n i s i m a l i s :

debili tari

mole

generalim

—

iuris

cognoscendi.

Pag. 159. v . 23.

Cap.

XXXIII.

exponet

descripta

distribuât ac digérât.

C f . I. 4 2 -

Pag. 159. v . 26. 27. Hanc

lectionem

esse p e r s p i c i t u r

ctam

e

ut —

artem

M6.

c. 42. lib. I. , licuerit,

—

omne ius civile

iuris

Guelf

habehitis,

C.

artem

iuris civilis

facile

negotium

aut

in genera

autem Catulus a d d i t : cile Crasso,

ea e s t ,

bene de C l asso

quispiam

digerat,

ad

artem

et quidem

Si —

perjeuberem,

Vides ibi Crassum

futuram dixisse,

ius

—

atque

—

veram

non

redigendi.

haudquaquam

autem Quod

id est

dijfi'

u t E r n e s t i b e n e m o n u i t , C a t u l i laus,

speiantis.

P a g . 160. v . 2. quae sunt in

alius

magi s magnani

facilem

esse

redacturmn eamque

u b i Crassus d i x e r a t :

—

quam d i f f i c i l e m atque obscuram. —

Pag.

c.

extr.

et ad artem fucilimi

praebet

enim aul mihi facero ejfecerit,

i.

u t t o t u m i u s c i v i l e i n genera sua et partes

sic e x p o n e t ,

ut,

quae sint

in iure —

Guelf. B.

ut,

iure.

160. V. 3.

avle

describere —

ili genera et partes digerere.

i . e.

ratione ac v i a

Minime igitur

admittenda

lectio c o d d . G u e l f . B . C . acute describere. "Pag.

160.

quum se a

v . 5.

qiium

se de

P a g . 160. v . 6. soliumque ludinemque

contulerit.

solimi,

q u o solebant

in

turba

—

Guelf. B.

C.

turba. contulerit

Nam ICti

—

primum Romani

F a l s o G u e l f . soli» significantius sedere,

est

qiram de

D E

O R A T O R E

L I B . II.

iure respondebant, cf. III. 33.

33.

167

Deinde Crassus

]ib. I.

c. 4 5 . dixerat, se iuris scientiam sibi ad decus atque ornamentum senectutis comparasse, ut, quum se vires deficere coepisscnt, ab solitudine domum suam vindicaret. Pag. 160. V. 8-

quum diceret —

Guelf. B . C . quum id

(licervi. Pag. 160. V. 10. Neque enim ipse auxilium — neque enim auxilium.

Sed pronomen ipse hic

Guelf. A . opponitur

civitati. Pag. 160. v . 1 1 . C . a bonis

a viris bonis —

Guelf. B . a

bonis.

viris.

Pag. 160. v . 1 1 . 12.

neque id aequo animo —•

Guelf.

B . C . neque aequo id animo. Pag. 160. v . 1 3 .

sese spoliatam —

Guelf. A .

se

ex-

po! iat ani. Pag. 160. V. 1 5 .

in eodem est pistrino —

Guelf. A .

in

eodem est pristino instituto. C . in eodem instituto est pistrino. Sed verum est in eodem pistrino. scripsissent pristino,

Quum quidam librari»

alii instituto adiecerunt.

Pag. 160. v . 16.

vivendum

aut porro vivendum;

—

Malim

pervivendum

nam iam antea vixerant Crassus et

Antonius in ilio, quod dicitur, pistrino ; hic tantum quaerebatur de futura laboris perpetuitate. Pag. 160. v . 16.

et istam

—

Guelf. B . C.

omittimt

copularti. A . vitiose et statini. Pag 160. V. 16. 1 7 . tiam —

oscitantem et dormitantem

snpien-

In marg. edit. Verburg. nota tur, in quibusdam

Mss. omitti et dormitantem, ac sane nimis durum videtur sapientiam lurisconsultorum dormitantem appellare.

Osci-

IN

i(58

C I C E R O N I S

lantern bene se habet ; id est enim otiosam, Respondebant Donnitantem

enim

de

iure

domi

in

et quietam.

solio sedentes.

autem diccre poterat v i x snpientiam ICto-

r u m , qui de nocte vigilabant, ut consulioribus rcsponderent.

Cic. pro Mur. c. IX.

Cap. XXXIV. Pag. 160. V. 25.

quoniam intelligitur

quoniam intelligerent,

—

Guelf.

quod non spreverim ;

A.

quia referri

possit ad sequens : studiosi qui essent dicendi. Pag. 161. v . 1. 2.

ut earn materiem orationis — omni-

bus locis descriptam —

comprehenderent —

Malim : earn

materiem orationis —

omnem locis descriptam comprehende-

rent —

sed tamen animus referendum est ad

Sic postea:

ea capita et ad illos, quibus omnia

quos saepe ¡am appellavi,

locos,

ad omnem orationem inventa ducuntur.

ex Ut

liic omnia inventa ex locis duci dicuntur, sic ibi omnis materies orationis locis descripta compreliendi. Pag. 161. v. 4.

Eae vi sua —

Guelf. A . B. C.

Ea vi

sua, quod bene se liaberet, si abessent i l i a : rebus dico et sententiis.

Turn enim ad materiem orationis referretur ea,

sed simul legendum esset rapiet. quod placuisse videtur Heusingero,

Nam ea —

rapient,

ut absolute ponatur

ea et sine respectu ad genus verborum res et sententiae, mihi minus arridet, quam vulgatum eae; etsi haec formula loquendi alibi occurrit ; ut Cortius docuit ad Sallust. Catil. V . 7. u b i , familiaris

postquam

praecessit: ferox

inopia

rei

et conscientia scelerum, segui t u r : quae utraque

his artibus auxerat.

DE

O R A T O R E

Pag. 1 6 1 . V. 4ncm,

LIB.

II. 3 4 . 3 5 .

vi sua verba rapient —

quae vulgata parient

Hanc lectio-

est exquisitior

et ornatior,

Heusingerus emit e Guelf. B. C. «bi legitur rapiant ; positeque laudavit

Ciceronis

locum

Verumtamen quum de rebus graiulioribus verba

ap-

de finibus I I I . dicas,

5.

ipsae

res

rapiunt.

Pag. 1 6 1 . v . 6.

peperisse —

Pag. 1 6 1 . V. 7. 8in cod. Guelf. A . primo videatur

de,

Guelf. C . reperisse; male.

si verum —

statini ad alterum

Pag. 1 6 1 . v . i g .

videatur —

omissa librarli culpa, dueuntur —

Haec

qui oculis

videatur

a

aberraverat.

Guelf. A . C .

male di-

cuntur. Pag. 1 6 1 . v . ig.

sive consuetudinis —

Librarii negli-

gentia abest Guelf. A . Pag. 1 6 1 . v . 20. quas venire debeas. eruit e codd. Palat. Pag. 1 6 1 . v . 2 1 . enim locum;

intra quas venere —

Male olim intra

Optimam lectionem venere Gruterus duobus. ubi eum locum —

Guelf. B . C .

ubi

perperam.

Pag. 1 6 1 . v . 22.

si modo usu rerum percallueris —

Sic

Guelf. B . C . procul dubio melius quam vulgatum usuin rerum.

Usum enim rerum subirnus aut habemus,

non

callemus; usu vero f i t , ut aliquid bene sciamus aut percalleamus. Cap.

XXXV.

Pag. 1 6 1 . v . 2 5 .

Et sie —

Pag. 1 6 1 . V. 2 5 .

in dicendo —

In Guelf. B . C . est et si.

Pag. 1 6 1 . v . 26.

tria sint —

Abcst Guelf. A . Guelf. A . C . tria sunt.

I N

C I C E R O N I S

P a g . 162. v . 8'

pertpiiiamus

Pag. 162. v . 9.

sensus animi

—

Guelf. A.

—

percipiamus.

Guelf. B . C.

sensum

animi. Pag. 162. v . 9. est;

diligentia

est —

Guelf. C.

N a m i n f i g u r a ixisrpofijs

male.

diligentiaa

idem verbum in

finc r c p e t e n d u m . Pag. 162. V. 10. 11. sibi ille aliquid hoc esse,

id tarnen dissimulanter

profitiere vitleatur,

membmm

ab i n t e r p o l a t o r i s m a n u h i c

quovis pignore

Jacere,

prudentia est —

contenderira.

ne

Totum

inculcatum

N a m p r i m u m ab eo

male t u r b a t u r f i g u r a e c o n v e r s i o n i s seu ¿rrtsrpoipiis,

qua

CiceTO h i c utitur, perpetuitas, qua o m n i a m e m b r a i n i d e m verbum

diligentia

quidem

Iiis v e r b i s

est

coniiciuntur.

inest,

D e i n d e ne

nisi perineptus.

e n i m , si a d v e r s a r i u m attente a u d i a m u s ,

sensus

Quomodo

si eius senten-

tias et v e r b a e x c i p i a m u s , si v u l t u s p e r s p i c i a m u s o m n e s , opus

sit i d dissimulanter

fieri n u l l o

modo

facere,

adversarius

incpte e x p r i m i t u r sententia:

quod ita

sentire

ne sibi

fit,

possit?

ut

ille aliquid

proficere

videatur;

quasi n o n id p o t i u s a g a t u r , quid proficiat

versarius,

q u a m q u i d ille sibi proficere

Pag. 162. v . 11. 12.

ad-

videatur.

deinde ut in iis locis

deinde ut his sociis, m e n d o s e .

id

Denique

—

Guelf. B .

G u e l f . A . deinde ut his locis,

male omissa p r a e p o s i t i o n e . Pag. 162. v . 12.

pervolvatur

—

Guelf. A .

Pag. 162. V. 15. ut se penitus insinuet — ut pt-nitus insinuet. I l a r l . teste P e a r c i o .

revolvatur.

Guelf. A . B. C .

S i c e t i a m o m n e s Mss. O x o n .

Mead.

.DE

ORATORE

Pag. 162. v. 15.

L I B . II. 55.

in causam —

171

G u e l f . A . i t e r u m male

omittit praepositionem. Pag. 162. v. 16.

haec magna sunt —

Haec v e r b a o m i t -

tuntur cod. E r l . et Guelf. A . nec m i h i d u b i u m est, q u i n ab interpolatore adiecta sint. v e r b a diligentia arpoyiijs

est,

Contra male

quibus figura

hie utique claudenda erat.

aliquis hanc periodum suppressis

omissa sunt

conveisionis

s. i V / -

Legat igitur nobis malis

emblematibus,

et iudicet, an noil omnia elegantius decurrant hoc m o d o : Cau sed ita ut sequens qui mutaret i n retinuit:

ut in ilium

Titium.

Ricco bonus emendaverant : non

venisset,

requirerent.

quem.

gregalesque,

cur in

Pcarcius autem

campum

e Mss. Cant.

Mead. B a i . W a g . rectius reposuit: gregalesque, campum non venisset,

Ernes ti

Paulo post Manutius et

quum in

requirerent. Cap.

LXIII.

Pag. 201. v . 23. et idem signa sacra noctu frangere retur —

Etnestio elegantius videbatur idem signa

putasine copu-

DE copula.

Idem

O R A T O R E

LIB.

sacra delendum

Q u i d e n i m , si T i t i u s

II. 63.

225

opinabatur: sine causa.

tantum signa sacra et religiosa

v i o l a r c i , ut Alcibiades o l i m statuas Mercuriales ? Pag. 201. v . 25.

non venisset —

Guelf. B . C . non ve-

nisse, Pag. 201. v . 29.

Nuculam

an confixum

vis facere

—

Heusingerus arbitrator respexisse L u c i l i u m ad ludum i l i u m , qui nucibus l u d e b a t u r , ctor e l e g i a e , quae Nux

cuius mentionem facit au-

inscribitur.

Quas

ctus certo dilaminat

ictu.

A l i i confixum

ter pro configere

dictum

esse putant.

xum

piter aut re-

facere

c i b i genus s i g n i f i c a r ! putat, ein Fricassé.

placet,

etiam i n n o m i n e Nucula

simplici*

Ernesti i n confiQuod si

allusisse potest A f r i -

canus ad aliquod edulii genus , quod est apud A p i c i u m , et iam a T u r n e b o observatum.

Ceterum

c o n i . I a n i Par-

r h a s i i quaesita per epistolam sect. 50. Pag. 202. v . 1. non esse sextantis

—

Pearcius ad h. 1. :

„Sextans est sexta pars assis v e l c o n g i i . detur esse in e o , q u o d sex tantis; batur,

Ambiguum vi-

aliud significet sextantis,

aliud

i n priore sensu Granius dicit id, de quo age-

v i l i s s i m i fuisse pretii ;

non esse aequiparandum

i n posteriore v e r o ,

id

sex aliis tan'.is, seu pluris va-

lere, quam sex alia tanta, ideoque esse valde p r e t i o s u m . " Melius

T u r n e b u s ambiguitatem

non esse sextantis,

sic

resolvit.

quod pluris e s t , i d e s t , quod

Dicitui magni

est pretii ; et non esse sextantis etiam dicitur, q u o d m i n o ris est, id est, quod nullius est pretii. Pag. 202. v . 5. excellct pr.

Vulg.

— H o c restituii E r n e s t i e x edd.

excellit.

Not. in Cic. ìthctor.

Vol.11.

je

IN

Q2Ó

C I C E R O N I S

Pag. 202. v.6. in aliud, atque — Guelf. B . in aliud quam. Pag. 202. v. 8- in aliud genus — Guelf. B , in aliud quoque genus. Pag. 202. v. 15. apud Novium — Acutissime Schneitierus in epistola ad Langerum Wezelianae Bruti s. lib. de claiis oratoribus editioni praemissa perspexit, h. 1. Novium esse legenduiti, Atellanarum vulg., Naevium.

scriptorem, non ut

E t sic II. 69. II. 70.

Pag. 202. v. 14. iudicatum duci — Nenjpe debitorem, qui aes alienum solvere non posset et creditori addicebatur. Pag. 202. v. 20. addito ambiguo — Ambiguitatem in hoc dicto : Nihil addo,

ducas licet, frustra sic explicavit

Pearcius, quasi per voces nihil addo intelligi posset vel nihil habeo,

quod amplius dicam,

vel summaa isti mille

nummorum nihil adiicio, ut debitum maius ejficiam.

Atqui

de debito augendo minime agebatur.

Nec felicior fuit

Pearcius in altera parte huius dicti.

Ducas licet ait vel

significare in ergastulum rapias,

vel a me pecuniam illam

ad debitum solvendum accipias.

Atqui hunc alterum sen-

sum verba ducas licet habere non possunt;

neque vero

in ducas licet ulla est ambiguitas, ut de duplici verborum sensu quaerendum sit. posuerat.

Verissime iam Strebaeus ex-

Inducitur a poeta homo obaeratus, qui voca-

tus in ius a creditore non esset solvendo, ideoque ex lege X I I tabb. damnatus esset ad serviendum foeneratori, donee omne debitum persolvisset.

Quum duceretur in ne-

xorum servitutem, occurrit quidam non inurbanus, interrogai,

tanquam misericordia

motus fuisset, quanti

addictus esset, i. e. quanta pecunia deberetur, propter

DE O R A T O R E

L I B . II. 6 3 . 6 4 .

227

quam damnatus esset i n temporalem Servituten». Respondent d u c t u l e s , addictum esse pretio m i l l e sestertiiim numrmim ; sperant, i l l u m percontatorem satisdaturum, iudicatum s o l v i ; at ille neque satisdat, neque pecuniam numerat, sed eludit Iiis verbis : Nihil addo, ducas licet. Ambigue d i x i t : nihil addo. Aut enim n i h i l addo ad summam pecuniae ; aut n i h i l addo verborum. Praeter omnium expectationem subiicit : ducas licet. Sic m i x naì àirpos&onyTov. Situm genus est iS. &ji liunc Duronium postea senatu moverunt, quod legem de coè'rcendis conviviorum sumptibus latam Trib. pi. abrogaverat." Turneh. Addere poterat Plauti locum Epid. V.2. 4°- te ¡stani ob rem tetigi triginta minis. Pag. 204. v. 6. Agas asellum — Proverbium ita supplet Turnebus: Agas asellum, si bovem agere non queas; quod graece sic effertur: eì fiif òvvaio ßovv, eXavve oi5l/ ovov. Et hoc quidem aptius est, quam ut alii efferunt: agas asellum, cursum non docebilur. Pag. 204. v. 17. bene ante lucem — Gulielmus malebat bene mane, deleto ante lucem. Ernestio placebat bene mane ante lucem. Pag. 204. v. ig. Tu vero molestus non eris — Nempe hoc erat ambigue dictum. Poterat enim sic intelligi: Tu mihi, etiamsi bene ante lucem veneris, molestus tamen non eris. Crassus autem sic intelligebat : Certuni habeo, la mihi non adeo molestum futurum, ut ad me bene ante lucem venias. Eodem modo explicavit Pearcius, qui lectionem negaram optimo iure pro vulg. negaras e cod. Harl. 1. restituii. Idem scite observat, verba non eris duplicem

IN

C I C E R O N I S

posse sensum habere : alterum Anglica lingua per you will not; alterum per you shall not exprimi. Pag. 204. V. SO. et tu •• Certe ncgaram te molestum futnrum —

Guelf. B. C* et tu certe negaras te molestum fu-

lurum; male. Pag. 204. v . 22. quod aiunt flTaluginensem — supplendum est post TVl. Scipionem paulo

post

pro inquit,

Hie vel

verbum dixisse, vel

ut Turnebo placebat,

inquisse

legendum. Pag. 204. v . 24. jicidinum

—

L . Manlius

Acidinus

cum Q. F u l v i o Fiacco cos. fuit A. U. C . 573. Pag. 204. v . 25. virum bonum,_ inquit, tieni esse arbitrar. —

egregiumque ri-

Nempe Scipio Maluginensis simula-

bat, se non intellexisse, quid sibi vellet praeco, qnum diceret :

Die de L.

Virum

bonum egregiumque civem esse arbitror; qnum re-

Manlio !

Ridicule

igitur respondit :

spondere deberet : Consulem eum renuntio.

Ceterum hie

iocus valde frigidus fuisset et intempestivus,

nisi forte

Scipio ille consulatum Manlio Acidino i n v i d i t , et

hoc

dicere v o l u i t : est quidem bonus et egregius c i v i s , privatus, non tamen summo magistratui idoneus.

ut

Fru-

stra autem Pearcius in voce egregius lusum quaerit, quasi Scipio dixerit, Manlium dignum esse,

qui e

centuria

sua tanquam e grege educeretur ad consulatum. Pag. 204. v . 26. 27. Ridiculum etiam illud, ca censori Catoni —

quod Nasi-

V u l g o : Ridicule etiam illud.

cius Nasica censori Catoni.

L. Por-

Iam ab aliis observatum est,

Nasicas non esse e Porciis, sed Catones.

Itaque nomina

DE

ORATORE

L I B . II. 64. 65.

L. Porcius d e l e v i ; et ridicule etiam ili ad,

quod h. 1. ni-

mis est abrupturn, in ridiculum e. i. quod mutavi. Pag. 204« v . 29. «0 mei animi sententia — H o c dictum recte iam Pearcius explicavit. rem haberet Nasica.

Censor quaerebat, an uxo-

Formula solennis erat:

Ex

animi

lui sententia ( u t nostri: Ich frage dich auf dein Gewissen.) tu uxorem habes?

Nasica respondit:

non lierde ex mei

animi sententia, iocoseque significabat, se habere quidem u x o r e m , sed non talem, qualem ipse optaret.

Olim

le-

ctio vulgabatur depravata : non herde ex tui animi sententia,

in

qua explicanda frustra

se torsit

StrebaeuB.

Ceterum eandem rem.narrat s nominibus tamen personarum aut ignoratis, aut suppressis, Gellius Noct. Att. I V . 20.

„ C e n s o r adigebat de uxoribus solemne

iusiuran-

dum. Verba ita erant concepta : v i . TV. EX. AH IMI. TVI. SENTENTIA.

VXOREM.

HABES ?

quidam et canalicula,

Qui iurabat, cavillator

et nimis ridicularius fuit.

Is lo-

cum esse sibi i o c i dieundi ratus, quum i t a , uti raos esset, censor dixisset: TIA.

VXOREM.

T I .

HABES ?

TV.

Habeo,

herde ex animi mei sententia. tempestive

lascivisset, in

EX.

ANIMI,

TVI.

SENTEN-

i n q u i t , uxorem, sed non

Turn censor eura, quod inaerarios

retulit,

causamque

liane ioci scurrilis apud se die ti subscripsit." Cap. Pag. 205. v . 5. in verbis —

LXV. Guelf. B. male in rebus.

Pag. 205. v . 7. ex immutatione — , i. e.

àXKtjyopia,

quae inest in responso M . Pinarii: ut sementem feceris, ita metes.

IN Pag. 205. v. 8-

ut

C I C E R O N I S olim Rusca,

quum legem ferret anna-

hm — M. Pinarius Busca legem annalem tulit, incertüm quo anno ; et si enim L i v i u s X L . 44- ait, rogationem prim u m latam esse ab L . Villio trib. pi. q u o t annos nati quenique magistratum peterent caperentque, bene tamen Ernesti m o n u i t in Clav. Cic. Ind. legg. L i v i u m ipsum XXV. 2. significare, iam ante Villium de tempore hon o r u m petendorum leges fuisse. Pag. 205. v. 15. turmales — displicere — Scipio negabat sibi piacere statuam fieri eo l o c o , u b i quasi

turma

iam esset aliaium statuarum.

igitur

Turmales

statuite

erat translate d i c t u m , p r o statuis in media aliarum frequentia positis. Pag. 205- v. 15. invertuntur

— verba —

lnversionem

verborum h. 1 possis intelligere sic , q u u m quis, id quod in alium iecerat d i c t u m , reprehensus ab e o , quasi corr i g i t , et invertendo magis ridiculum facit.

Sed magis

appositum est, de ironico v e r b o r u m pulchellum sertum usu accipere.

et

di-

Strebaeus ad h . 1. „Gratidianus, in-

q u i t , et Aculeo litigabant apud M. Perpernam iudicem. Crassus pro Aculeone ; L . Helvius L a m i a deformis p r o Gratidiano dicebat. Audiamus,

Q u u m interpellaret odiose Lamia ;

i n q u i t , •pulchellum. piterum,

Crassus.

Arrisit

corona ad ironiam iocantis, q u i deformem corpore pulchellum , v i r u m autem p u e r u m dixisset. hi, i n q u i t L a m i a , formatti

ipse fingere,

Non potui miingenium

potui.

T u m Crassus, quasi depulsus a priore dicto, verba inv e r t i t i Audiamus,

inquit, disertum."

Anceps visa estStre-

baeo vocabuli inversio notio, q u u m ipse partim ad sipao-

DE vliav,

O R A T O R E

L I B . II. 65.

partim ad correctionem trälleret.

rnen unice de eipaavtia

intellexisse,

C i c e r o n e m ta-

qua v e r b a

n u n t u r , ut c o n t r a r i u m i n t e l l i g i debeat, plane tui' e cap. 67. u b i de eipajveia

sic p o perspici-

vel dissimulatione,

quae

est in perpctua oratione, n o n in singulis v e r b i s , a g i t , et urban a eliain

dissimulatio

est, quum

alia d i c u n t u r ,

ac sentias, n o n i l l o genere, de q u o ante d i x i , q u u m contraria dicas,

ut L a m i a e Crassus.

Pag. 205. V. 26. sq.

dixi

enim dudum,

esse ioci, aliam severitatis ; gravium esse materiam —

rationem

T r a n s p o s u i v e r b a rationem et

q u u m v u l g o l e g e r e t u r : dixi

aliam

autem et iocorum unant

enim

iam dudum,

materiam, materiam

aliam esse ioci, aliam severitatis ; gravium autem et iocorum unam esse rationem. r o c. 61. e x p o s u e r a t , fatio

A t q u i haec superioribus, quae C i c e E . c.

claudi-

potest esse materia severitatis et i o c i ; alia

aperte

repugnabant.

autem

ratione tractatur ab e o , q u i graviter d i c i t , aliter ab eo, q u i iocatur. P a g . 206. V. 1. contrarie —

Guelf. B .

Pag. 206. V. 2. ut Servius ille Galba

contraria.

—

de quo n i m i -

r u m i a m supra erat n a r r a t u m l i b . I . c. 5 3 .

Pag. 206. v . 2. 3. •plebis ferret familiares

quum

iudices L.

suos —

Hoc

Scribonio

eadem c a u s a , quae 1 . 1 . c. 53. m e m o r a t u r , nius

Libo

in

Servium

Galbam

trïbuno

puto factum esse i n quum

quaestionein

Scribotulisset,

quod L u s i t a n o r u m m a g n a m m a n u m perfidiose i n t e i e m i s set.

In h o c i g i t u r i u d i c i o accusator L i b o potestatem fe-

cerat S e r v i o Gaibae iudices ferendi.

Quum igitur

p l u r e s ferret familiares

I,ibo

suos,

qnos

com-

suspicabatur

IN

C I C E R O

N IS

fautores potius r e i , quam seveios iudices futuros, dixit : Quando tandem Galba de triclinio tuo exibis?

Certe in

liac causa L . Scribonius reus esse non poterat, quia tribunus plebis erat,

q u e m , dum magistratum gerebat, in

indicium vocari non licebat. Pag. 206. V. 7. Villam in Tiburte habes, latio.

—

corletn in Pa-

Hoc Pearcius haud recte cepit, q. d. villam

liabes s. domain ornatissime exstructam rure in Tiburte ; in Palatio v e r o domum habes v i l e m cortis, instar aedificatam.

s. tugurioli

Verius interpretatus est Strebaeus :

Cn. Apuleius Saturninus, trib. pi. seditiosus ac turbulentus, q u u m legem agrariam per v i m tulisset, Metello Num i d i c o , eo, quod in eum iurare noluisset, diem dixit. Qui tum defendebant Metellum, et v i m parabant, conveniebant ad eius d o m u m , quam in Palatino monte habebat.

Glaucia i g i t u r , quem Saturninus socium furoris

liabebat, homo dicax et impurus, ut istum c i v i u m globum ante aedes eius congregatimi Metello

exprobraret,

dixit : Villam in Tiburte liabes, cortem in- Palatio. igitur Metelli pecora vocabat,

Asseclas

quorum cortem in Falatio

haberet. Cap.

LXYI.

Pag. 206. v. 2o. Sex. Titius — Est idem, quem Antonius supra c. 11. seditiosum civem et turbulentum

no-

minai, et in quem testimonium dixerat. Pag. 206. v. 21. TVIultos -possum tuos Aiaces Oileos nominare —i Quia tralatitium erat, eum, qui Cassandrae v i m intulisset, Aiacem, non Telamonium, sed Oileum fuisse,

DE

O R A T O R E

LIB.

II.

66.

£35

h . 1. q u u r a T i t i u s se C a s s a n d r a m esse d i x i s s e t , ( h . e. r a t e i t i , q u i , u t i l l a , Vera p r a e d i c e n d o

liusquam fidem

v e n i r e t ) satis p e r s p i c u a m e n s erat A n t o n i i , c u m JWultos possum tuos J i aces nominare, citiam eripuerint.

Oileos

h . e. q u i t i b i p u d i -

i g i t u r e glossa a d d i t i m i v i d e t u r .

A b r u p t i u s a u t e m l o q u u t u s esset A n t o n i u s , centi:

Sane

ego

•possum

tuos

jéiaces

t u r p a r t í c u l a Ac

Cassandra

sum,

nominare.

v e l Et ante

defendi potest.

si T i t i o

respondisset : Itaque

di-

Multos

excidisse

vide-

multos.

P a g . 206. V. 29. in ventre — Utrumque

in-

diceret:

Guelf. B

P r i u s tarnen

C.

in

cum

ventrem. Ernestio

p r a e t u l i m u s , u t li. 1. a p t i s s i m u m . P a g . 207. v . 1. ut ille IVI. Cicero

senex —

U r s i n u s l e g e n d u m p u t a b a t IVI. Cato

Sine

senex.

cansa

Designatur

a u t e m C i c e r o n i s o r a t o r i s et c o n s u l a r i s a v u s , et huius optimi

p e r t i n e t ad e i u s d e m p a t r e m ; q u o d P e a r c i u s

q u u m n o n n u l l i s f a l s o IVI. Cicero senex nis nostri patrem significare. d a m edd. ut

videretur Cicero-

Male autem

olim

quae-

illud.

P a g . 207. v . 5.

Syrorum

gnani v i m s e r v o r u m C i c e r o n i s : Nemo vitiorum

viri vidit,

factum

queritur, esse

venalium

—

„Venalitiarii ma-

S y r o r u m adveliebant. Syrum

consulem.

Hinc

illud

nescio quem de grege Nam

praedones

no-

Cilices

o r a m S y r i a e i n f e s t a m liabebant, et praedas i l l i n c a g e b a n t , c a p t a q u e c o r p o r a D e l u m d e p o r t a b a n t ad m e r c a t u m , Romani

emebant.

Qui autem Syri

Graece,

d i u servierant i n Graecia, veteratoresque

quam evaserant, nec n o y i t i i diuturnae,

quae i m p r o b o s

erant;

optime

sed

unde

Ioquebantur

quod

et calli dos r e d d i t ,

et n e -

servituti attribuen-

236

IN

C I C E R O N I S

dum fuit, id in Graecorum mores conferebat Cic. avus, qui infestila Graecis fuisse videtur non multo secus, ac Cato censorius. " Hactenus Turnebus ad h. 1. Pag. 207. v. 7. in Helvium — Falso olim scribebatur in Halmium; pro quo recte substituit Ursinus Helvium, favendbus Cod. Hail. 1. et Quintil. Inst. Or. VI. 3Pag. 207. v. 9. pictum Galium — „Tabernae erant circura forum, inquit Fabius, et scutum illud signi causa positum. Marianum autem scutum Cimbricum vocat, propterea quod Cimbris nuper a Mario victis in memor u m victoriae dominus tabernae scutum suspenderat sic pictum pro tabernae signo. Solebant edam ad pompam triumplxi ornandam multa liuiusmodi scuta traduci, et in foro poni. Livius IX. 40. Dictator ex SCto triumphavit; cuius triumpho longe maximam speciem captiva arma praebiiere. Tantum magnificentiae visum in i i s , ut aurata scuta dominis argentariorum ad forum ornandum dividerentur. Inde natum initium dicitur fori ornandi ab aedilibus. Scutum igitur pendebat in taberna pro signo, in quo Gallus linguam eiiciebat, i. exserebat. Sic eiiim in contumcliam et deformitatem eum foede pinxerant. Fortasse edam, quod in historia scriptum scirent, Galium, qui cum Torquato pugnasset, linguam exseruisse. Liv. VII. 10. Buccas autem fluentes dicit pendentes et solutas, ut in Gabinium (Post Red. in S. 6.) madenti coma, composito capillo, gravibus oculis, fluentibus buccis, pressa voce et temulenta. Plinius hune iocum non l u l i o , sed Crasso tribuit, nec scutum, sed tabulam nominai. Sic enim scribit N. H. XXXV. 4- 8- Hinc ille Crassi oratoris lepos, agen-

DE

ORATORE

L I B . I I . 66.

tit sub vetcrilms, quum testis compellatus Crasse, tabula

qualem me ruris? pictum

injicetissime

237

instaret : Die

Talent,

hi quit,

Gullum

exserentem

ergo,

ostendens

in

linguain. "

Turnebus. Pag. 207. v . 10. sub Novis itodis;

—

Guelf. B . C. vitiose sub

quamquam id ferri posse censebat Turnebus,

tamcn ipse iam veram lectioneni sub Novis, nis, coniectando assequutus est. sub

Novis

qui

i. e. taber-

V a r r ò lib. V . de L . L .

dicta pars aedificiorum

in foro.

Vocabantur

vero hae tabernae n o v a e , quia aliae erant vetustiores. Hinc illud P l i n i i sub veteribus,

sc. tabernis, et apud Plau-

tum Curcul. I V . 1 . lQ. sub veteribus quique

aci ipiuni foenore,

quae

coll. Quintil. Inst. Or. V I . 3. to Pighius

i b i sunt, qui

dant,

loca excitavit Pearcius ; Ceterum pro Mariano

ad a. 392. corrigendum

censuit

quod necessarium non esse vidit E r n e s t i ,

sew

Manliano; cum

conse-

quatur Cimbrico, in quo facilius sit de M a r i o , quam do Manlio cogitare, qui quidem etiam c u m C i m b r i s , 8ed tarnen infeliciter pugnavit. Pag. 207. v. 13. Tito Pinario silo prenario.

— Vitiose Guelf. B .

C. Testio panario.

Ursinus i n Antiqq. R o m . cius malebat testi

V u l g . Testio

correxit Tito

Pinario.

Te-

Penarlo• Pear-

Penario.

Pag. 207. v . lß. ita sibi ipsum magnum — Quintil. V I . 3. 67. quale refert Cicero de M e m m i o , hominc praelongo, caput eum ad fornicem Goth, legendum demisisse.

Fabii

offendisse, ubi sane e cod.

Nimirum

Crassus

arrogan-

tiam hominis carpebat, qui etsi longus erat, multo tarnen sibi maior esse videretur, quam esset.

238

IN

C I C E R O N I S

Pag. 207. v. ¡22. Si quintum -parerei — „C. enim Metellus quartus erat e libeiis Macedonici Metelli, sed ita hcbcs et tardus, ut non plus ingenii prope quam asinus liaberet, eiusque mater subinde tardiores liberos procrearat. " Turneb. Pag. 207. V. 26. ut quum C. Fabricio P. Cornelius — IIuiic locum illustrat Gellius Noct. Att. IV. c. 3. ,,Fabricius Luscinus magna gloria v i r , magnisque rebus gestis fuit. P. Cornelius Rufinus inanu quidem strenuus et bellator bonus, militarique disciplina peritus admodum fuit ; sed furax homo et avaritia acri erat. Hunc Fabricius non probabat, neque amico utebatur, osusque eum morum causa fuit. Sed quum in temporibus reip. difficillimis consules creandi forent, et is Rufinus peteret consulatum, competitoresque eius essent imbelles quidam et f u t i l e s , summa ope adnisus est Fabricius, uti Rufino consulatus deferretur. Eam rem plerisque ammirantibus, quod hominem avarum, cui esset inimiciseimus, creali consulem peteret, quem hostiliter oderat, Fabricius inquit : Nihil est, quod miremini, si mului coni, •pilori quam venire. — Id autem, quod supra scripsi, Fabricium de Cornelio Rufino ita, ut in pleraque historia scriptum est, dixisse, M. Cicero non aliis a Fabricio, sed ipsi Rufino, gratias agemi, quod eins gratias dedignatus consul esset, dictum esse refert in libro secundo de oraratore. " Quintilianus etiam hoc dictum retulit Inst. Or. XII. 2 >45- »Certe Fabricius Cornelium Rufinum et alioqui malum civem, et sibi inimicum, tamen, quia utilem sciebat ducem imminente bello, palam consulem suffra-

DE

ORATORE

L I B . II. 66. 67.

gio suo fecit, atque id mirantibus quibusdam respondit: a cive se spoliari malie, quam ab hoste venire. " Pag. 2og. v. 1. Nihil est quod —

Sic Guelf. C .

Vulg.

Nihil est quo. Pag. 203. v. 2. ut Asello Africatius

—

Scipio Africa-

nus censor CI. Asello equum ademerat, euraqne in aeraìios retulerat ; e quibus paulo post collega Africani M u m mius eum exemit.

T u m post censuram, ut Lucilius ait,

Scipiadae magno improbus obiicicbat Asellus, L u s t r u m ilio censore malum infelixque fuisse.

Hoc probrum Scipio liac excusatione amoliebatur, ut diceret, Mummium collegam s u u m , qui Asellum ex aerariis exemisset, et eo ipso quasi piaculum contraxisset, in suovetaurilibus, quibus lustrum condebatur,

taurum

immolasse. Pag. 2oQ.

r . 5.

Tacita

suspicio est

—

Sic fidenter

emendavi vulg. tanta suspicio est, quod se intelligere negavit Ernesti, neque vero iniuria. aensum extricaverit. tens et abscondita. Hic atrocior

tacita

Nam nemo ex

Verum est tacita suspicio,

eo

i. c. la-

Sic in re simili ad Herenn. I V . 30. suspicio

quam diserta

explanatio

facta ( fonasse verius facti ) est. Pag. 203. v . 7. Mummius — Cap.

male omissum Gnelf. C .

LXVII.

Pag. 208. V. 13. ut nostar Scaevola — Q. Mucius Scaev o l a , qui Asiam ex praetura provinciam sortitus iustis-

IN sime rexit.

C I C E R O N I S

Ab eo Septumuleius, qui C. Gracchum in-

terfecerat, homo avarus et sordidus, petiit, ut se praefectum in provinciam duceret, lucrum scilicet et praedam ex hoc munere captans. Pag. 203. v. 17.

ut tibi ego hoc —

Guelf. C. ut tibi

hoc ego. Pag. 203. v. 2i. cluisse — Sic de lacobsii coniectura icsci'ipsi, pro fuisse, Pag. 209. v. 4. esse —

quod est in Mss. et edd. P- Mummium cuivis

tempori

homlnem

Similiter Quintilianus refert de Pollione Asinio

seriis iocisque pariter accommodato omnium horarum. Inst. Or. VI- 3>

110

dictum, esse eum

-

Pag. 209. V. 5. res se habet — Guelf. B. C. se res habet. Pag. 209. v. 12. in Paulli pugna — Nempe quum L . Aemilius Paullus Macedonicus bellum adversus Persen gereret. Pag. 209. v. 17. aliud —• Guelf. C. aliquid. Pag. 209. v. 20. ut Salinatori Maximus

—

In bello

Punico secundo M. Livius Salinator Tarentum amiserat, ita tamen, ut arcem per quinquennium tueretur.

Id op-

pidum postquam Q. Fabius Maximus recepisset, in senatu,

quod Livius narrat XXVII. 25. magno certamine

actum est, aliis senatus consulto notaiitibus praefectum ( L i v i u m ) , quod eius socordia Tarentum proditum hosti esset, aliis praemia decernentibus, quod per quinquennium arcem tutatus esset, maximeque unius eius opera receptum Tarentum foret ; mediis ad censores, non ad senatum notionem de eo pertinere dicentibus.

Cuius

sententiae et Fabius fuit, adiccit tamen, fateri se, opera IAvii

DE Livii

ORATORE

L I B . ir. 67. 6;j.

2,ji

Tarentum receptum, quod amici eius vulgo in senatu

iactassent,

neque enim recipiendum fuisse, nisi amissum fo-

ret. Idem Fabii dictum sub Catonis maioris persona narlatur a Cicerone.

,,Q. Maxim us me audiente Salinatori,

q u i , amisso oppido, fugerat in arcem, gloriami, atque ita dicenti, Mea opera, Ç. Fabi,

Tarentum recepisti; —

Certe, inquit ridens, nam nisi tu amisisses, nunquam re• cepissem."

Cic. de Senect. c. IV.

Pag. 209. v. 22.

rogaretque eum —

Guelf. B. C. roga-

retque turn. Cap. Pag. 209. v . 28-

LXVIII.

titimis perapposita —

Guelf. C. per-

apposita niimis. Pag. 210. v . 2.

est mortuus — Placet Turnebi etLam-

bini emendatio emortuus, ut iambicus trimeter absolvatur.

Sic autem postea quoque legendum : Quamdiu ad

aquas fuit,

numquam est emortuus.

Ceterum liunc et qui

sequuntur versiculos Sclineiderus in epistola ad Langerum Wetzelianae Bruti editioni praemissa ad Novium auctorem refert; cui lubens accedo. Pag. 210. v . 3.

et —

Hanc copulam inserui, ut ver-

siculi priores a sequentibus discernorentur, quemadmodum in tertio, qui statim laudatili', factum. Pag. 2x0. v . 7.

quamdiu ad aquas fuit

—

Iocularis

est Harlesii interpretatio : quamdiu piscator aut portitor fuit. Recte autem iam Turnebus interpretatus erat, ad aquas calidas et medicaids, ut Baianas et Puteolanas.

Ridicu-

lum tamen liaud satis recte accepit, quum putabat,

c.i-

villatorem absurdum videri voluisse, quod ille, qui valeNot. in Cic. Rhetor. Vol. II.

16

2/|ü

IN

C I C E R O N I S

tudinis causa ad aquas desedisset, donium reversus mortuus esset, quum potius ad aquas m o r i debuisset.

Immo

exemplum est h o c d i c t u m h o m i n i s stulti et subabsuTda dicentis, q u i seil, p u t a b a t , il]um a e g r o t u m , si modo ad aquas mansisset, moTiturum lion f u i s s e ; et h o c absurdum augetur etiam e o , quod dicit nunquam est mortuus,

quasi

aliquis bis aut saepius m o r i posset. Pag. 210. V. 12. et in patrociniis

ut tibi,

Antoni,

Mancia

—

„Quod

aliorum ita occupatus esset, et i n ad-

ministranda rep. ut n i h i l v a c u i temporis habere videret u r , quod suis negotiis impertiret.

Agere suum negotium

dici t u r , q u i res suas agit. C i c . de offic. (lib. I. e.g.) Sunt etiam, dam

qui aut studio rei familiaris hominum

cuiquam Quid

suum se negotium

videantur

igitur?

quando tuum?

iniuriam.

inquam,

aut odio ne

quofacere

E t lib. II. de Oi'at. c. 6.

quando

quando

tuendae,

agere dicant, ages negotium

denique nihil

ages?

publicum?

Sed ridicule«

q u o d de re familiari dicitur, Mancia ad i u d i c i u m crimenque retulit.

Statim a u t e m , quum designatus censor A n -

tonius fuit, a D u r o n i o d e ambitu postulatus est, quod eum magistratum corruptis tribubus esset adeptus." Pag. 210. V. 16.

quasi per dissimulationem

additur non intelligendi; L i e locus r e q u i r i t ,

Turnebus. —

quod quum esset s e n s u i ,

Vulg. quem

oppido c o n t r a r i u m , Pearcius malebat

e Ms. Harl. 1. l e g e r e : -per simulationem

non

intelligendi.

M i h i v e r o , ut E r n e s t i o , v i s u m est non intelligendi e glossa f l u x i s s e , quia paulo post demum de Lac ratione agit u r , et supra dissimulatio Pag. 210. v . 19.

simpliciter ponitur.

tardum —

Quintil. Inst. O r . V I .

DE 3, 88-

ORATORE

L I B . ir.

243

i.Sed a v e r t i intellectus etiam a li ter s e i e t ,

ab asperioribus ad leniora tila, quid sentiret de e o ,

qui i n a d u l t e r i o

esset, tardum fuisse

respondit."

Pag. 210. v . 23.

video villam

d i c t o , quod T u r n e b u s

quum

deflectitur, ut qui interroga-

putabat,

deprehensus

tuam — A n Caesar h o c simul voluerit Metello

v i l l a n i n i m i s magnificali! e x p r o b r a r e ,

dubito.

Quin p o -

tius n i h i l aliud significasse a r b i t r o r , q u a m , se n o n adeo caecum e s s e , u t ne v i l l a m q u i d e m v i d e r e possit. Pag. s u .

v . 5.

esc quo

is —

N i h i l opus e s t ,

quod

Pearcio i n m e n t e m v e n i t , r e p o n e r e quum is.

quo dixit

Pag. 2 1 1 . v . 6. v u l g . quod

—

S i c recte Pearcius p r o

dixit.

Pag. 2 1 1 . v . 7.

qui

adolescentulus

male

audissut

—

N e m p e ob laesam p u d i c i t i a m et amatoribus p r o s t i t u t a m . Pag. S U .

qui

V. ß.

videretur

mollior,

nec esset —

Qui p r o p t e r f e s t i v i t a t e m i n c l i n a r e v i d e r e t u r ad i m p u d i c i t i a n i , r e v e r a tarnen ab o m n i labe p u r u s esset. Pag. 2 1 1 . v . 9.

Egilia

—

Apud Nonium

dita , quae si v e r a esset l e c t i o , de D e c i o ,

l e g i t u r DeT u r n e b o au-

c t o r e , posset i n t e l l i g i , a q u o postea trib. pi. v o c a t u s est in iudicium Opimius. Pag. 2 1 1 .

lana —

quando

v . 10.

Versiculum

bus c o m i c i alicuius p o e t a e , tionem Opimius. v i d e t u r , et soluta

ad me venis cum tua colu et

liic sibi i n v e n i s s e

videtur Turne-

q u o abusus sit ad

cavilla-

Milli potius dictum O p i m i o proprium oratione enuntiatum.

responsionem i n t e r p r e t o r ,

quae m u l t u m

S i c et salis

Egilii

perderei,

si esset ex poeta q u o d a m s u m t a , nec i p s i u s i n g e n i o et

IN ex tempore nata.

C I C E R O .

N I S

Yersiculos q u o q u e L i p s i u s E p i s t . V-

ì g . h. 1. q u a e r e b a t , ideoqiie l e g e n d u m p u t a b a t : Quid

tud

Eg ili a. Cap. Pag. 2 i i . v . 17. surculos —

LXIX.

da mihi

ex

ista arbore,

Q ii in til. Inst. O r . VI. 5-

quos

seram,

„Sed averti intelle-

ctus etiam aliter solet, q u u m ab asperioribua ad lenioia deflectitur : u t q u i i n t e r r o g a t u s , quid sejitiret de eo , q u i i n adulterio depreliensus esset, tardum

fuisse

respond«.

E i c o n f i n e est, quod d i c i t u r p e r suspicionem ; quale i l l u d a p u d C i c e r o n e m , q u e r e n t ! , q u o d u x o r sua e fico se suspendisset, Rogo , des mihi surculum ex ilia arbore, ram.

ut insc-

Intelligitur e n i m , quod n o n dicitur." — E x quo

l o c o M a n u t i u s h i e q u o q u e n o n seram, sed insérant legend u m censebat.

E r n e s t i seram defendit ; arbores e n i m , i n -

quit, seruntur, quocunque modo manu humana e r g o ctiam s u r c u l i , q u i p r o p r i e pangi Pag. 2 1 1 .

v . 19.

in epilogo

—

fiant,

dicuntur. Guelf. B .

epilogo

sine in. Pag. 2 1 1 . v. 25.

me quidem hercule valde ilia—

B. C. me quidem hercule etiam ilia valde;

Guelf.

n o n male. N a m

e x e m p l u m , q u o d s e q u i t u r , est ex alio genere. Pag. 2 1 1 . v. 26.

et quasi

submorosa

—

Guelf. B. et

submorosa. P a g . 2 1 1 . v. 27.

non quum a moroso dicuntur—

Tosam istam et stomachosam

,,Mo-

n a t u r a m ac r i d i c u l a m sic

repreliendit i n constile Pisone lib. I. ad Att. ep. 3. cavillator

ilio genere moroso,

quod etiam

sine

Tamen

dicacitate

DE ridetur; facie

ORATORE

L I B . IX. 69.

magis quam facetiis ridiculus.

E t de eodem

in BrutO c. 67. Habuit a natura genus quoddam acuminis, quod etiam arte limaverat, quod erat in reprehendendis verbis versutum et solers, sed saepe stomachosum, nonnumquam frigidum,

interdum etiam facetum."

Turneb.

sti correxit quum non a moroso dicuntur,

Male Erne-

qua in forma

putabat aliud membium, quod contrarium sit, sequi debere.

Sed hoc alterum intelligi poterat,

cnuntiaretur.

etiamsi non

Ceterum conf. Ileusingerum ad Cic. off.

II. 24. 1Pag. 2 1 1 . v . 29. batur Naevium.

Novium —

Iterum liic male lege-

Vide Schneidcri epist, ad Langerum

p. 18. lit quum Cato —

Pag. 212. v. 4 — 6.

Simile est il-

lud Diogenis Sinopei apud Diog. Laert. lib. VI. rov ivTivaEavra

avrS> ryv

ionov,

elra

"A.a£af Tlak.iv yap jue, e'91;» xaitiv Pag. 212. v . ,7.

TIpos

elxovra'

4>v-

fieXhtts;

salsa reprehensio

—

Additur

est

Guelf. C. Pag. 212. v. 14.

ut,

quum Scaurus eccusaret Rutilium

ambitus — Cf. Cic. Brut. c. 30. Pag. 2i2. v. 16.

et in eius tabulis ostenderet literas —

„Quotidie rationem expensi et accepti veteres Romani fere conficiebant, ac negligens censebatur, qui tabulas non conficeret; sed quum rci plerumque ex suis tabulis damnarentur, tandem ilia consuetudo desiit.

Ergo

M. Aemilius Scaurus literas, quas repererat in tabulis P. Rutilii R u f i , ad suspicionem criminis interpretabatur, quod istud obscuris

liotis scripsisset,

significantibus,

246

IN

C I C E R O N I S

a sequestribus et divisoribns ceterisque campestribus operis divisam per tribus pecuniam, Rutilii fide sumptam. Rutilius dicebat, ante factum fuisse, nec statim, 8ed postea i n tabulas rclatum, et in commentariis rationum domesticarum caput illud esse perscriptum serius. C. autem Canius, queni dicit Rufo advocatum fuisse, is est, quem lib. UT. de Offic. cap. 14. a Pythio argentario in hortorum eniptione deceptum scribit." Turneb. Pag. 212. v. 22. Quid huic abest, nisi res et virtus? — Idem dictum laudat Quinti!. VI. 3, 84- e t refert ad genus decipiendi opinione, aut dicta aliter inteiligendi. Cap.

LXX.

Pag. 2i2. v . 26. ut quum ol iurgavit Albius Granium — Post verba contra tabulas esse iudicatum Albii dictum exeidisse, primus vidit Ernesti. M i l l i autem pro Albucio ( v e l ab Albucio, quod habent Mss. complures apud Pearcium ) legendum esse videtur a Mucio. Cic. Brut. c. 26. ,,Mucins autem augur, quod pro se opus evat, ipse dicebat, ut de pccuniis repetundis contra T. Albucium." Nempe quum Scaevola esset ab Albucio repetundarum accusatus, et Granius absoluto Scaevola gauderet, putaretque, eius absolutionem tabulis suis efFectam esse, neque intelligeret, contra tabulas esse iudicatum, ideo eum Albius obiurgavit, vel, quod eum tardum in intelligèndo diceret, v e l , quod in tabulis conficiendis parum accuratum. Et fonasse pro Albius leg. Albucius. Pag. 212. v . 27. quod, detur quum.

quum eius

— DelendUm vi-

DE

ORATORE

Pag. 213. v . 2. indicendo

ut,

obtudisset —

qui vocem in dicendo Pag. 213. v. 1 1 .

LIB.

247

I I . 70.

quum patrono malo, Melius, ut o p i n o r ,

quum vocem scripseris:

obtudisset. reo Bestiae —

„ C . Mamilius,

ut

scribit Salustius, trib. pi. rogationem ad Populum promulgavi):,

quam et pertulit,

uti

quaereretur in

quorum Consilio Iugurtha senatus decreta

eos,

neglexisset,

quique ab eo in legationibus aut imperiis pecunias accepissent, qui elephantos, quique perfugas tradidissent, item, qui de pace aut bello cum hostibus pactiones fecissent; qua lege ties quaesitores creati aspere earn quaestionem exercuerunt, L . q u e Calpurnium Bcstiam, rum

consularem,

Numidiam

qui

provinciam

bello

sortitus

aliosque aliquot consulates.

vi-

Iugurthino ex consulatu erat,

condemnarunt,

M . autem Aemilius Scau-

rus eo bello legatus Bestiae fuerat, et in periculo tum ei aderat.

At C. M e m m i u s , qui ante trib. pi. fuerat,

ac nobilitati infestissimus erat, Bestiam accusabat. — " Turneb. Pag. 213. v . iß.

lege Thoria —

Haec lex a Sp. T h o -

rio trib. pi. a. u. 646. lata, cuius fragmenta quaedam edidit Sigonius de antiquo iure Italiac Lib. II. c. 2. partim agiros publicos vectigali levaverat, Cic. Brut. c. 36. partim, ut ex ipsis illis fragmentis intelligitur, quaedam de pascuis caverat, vetueratque, ne agri publici a pecudibus privatorum depascerentur. Pag. 213. v . iß. I'igliio Luculli

Lucilius

—

noni en reponcre.

N i h i l opus est

cum

Quidni enim h. 1. L u -

cilius satirarum scriptor significali possit?

Nam si Ci-

IN

C I C E R O N I S

cero de alio quodam l o q u u t u s addidisset. Luculli

esset, praenomen

saltern

tamen s o m e n praeferunt Mss. Harl. 1.

et Mag. it. ed. Melanchth. et codex quidam a P i g h i o ad a. u. c. 63g. laudatns. Pag. 213. v . 26.

eiero — Guelf. B . C . eiuro.

Pag. 213. V. 28-

dh,

inquit,

P. C.,

lum iniquum eiero, verum omnibus —

non

ego mihi il'

H o c dictum T u r n e -

bus ita accepit, q u o d , etsi o m n i u m c i v i u m eximia esset de Scaevolae aequitate et probitate o p i n i o , i l i u m

tamen

propterea S c i p i o Nasica eierasset, q u o d i n consulatu causam p u b l i c a m deseruisset, nec earn adversus T i b . Gracclium defendisset, patribusque eius o p e m implorantibus negasset, se q u i c q u a m v i acturum. Quid autem, si omnibus iniquus iudcx

h . 1. significet i u d i c e m

severissimum,

n i h i l c u i q u a m c o n d o n a n t e m , ideoque o m n i b u s ,

reis sci-

licet, i n i q u u m et p a r u m o p t a b i l e m ? Pag. 214. v . 10. dit Schneiderus data p. 13.

in

Novius

—

epistola

V u l g . Naevius.

Ita scribendum esse v i ad L a n g e r u m

supra

lau-

E t Novius i a m est i n priori-

bus edd. male i n seqq. mutatum. Pag. 214. v . 10. C. est locus, est iocus,

et iocus est familiaris

est familiaris.

ostfamilia,

lius m a l e b a t : est locus,

—

Guelf. B .

T u r n e b u s legendum putabat:

sapiens si algebis, est familia.

tremes.

Lambi-

M i l l i tamen v e r u m

v i d e t u r : et iocus est familiaris ; sapiens si algehis,

tremes ;

ut C i c e r o s i g n i f i c e t , i o c o s u m hoc d i c t u m : Sapiens si algsbis,

tremes,

a N o v i o i n y e n t u m , p o s t , ut saepe f i t , i n

i o c u m familiarem abiisse.

DE

ORATORE

L I B . II. 71.

C a p . LXXI. Pag. 214. V. 17. quo die legem — Guelf. B . C. quod ci legem. Pag. 214. v. 17. tulit — Guelf. B. retulit. Pag. 214. v. 18- "t emas — scil. nec exspectes, donee tibi candidatas suffragiorum causa munera ferat. Pag. 214. v. 25. noient — Haud scio an legendum sit: nolint. Pag. 214. v. 27. amicique qaum vociferarentur — Mal i m particulam quum, lxaud satis commode hie repedtam, cum Lambino delere. Pag. 215. v. 5. multa in genera — Sic Guelf. A. probante Heusingero ad Cic. Off. I. 6, 4- Vulg. nimis multa. Pag. 215. v . xi. 12. et naturis aliorum irridendis, ipsorum ridicule indicandis — L i b r a r i i incuria omissa Guelf. A. verba irridendis, ipsorum ridicule. Ceterum de sensu recte Pearcius, „subintelligitur, inquit, naturis, et sensus est, quum simulemus, nos aut submorosos esse, aut stultos etc. quorum liabes exempla cap. 63. 69. Ipsorum autem signifient suorum vel nostrorum. Sic in Bruto C. 49. quid enim est superioris aetatis, quod saibi possit de iis, de quibus nulla monumenta loquuntur, nec aliorum, nec ipsorum? Quindi, lib. XI. c. 1. „Nam ipsos, ut Demosthenes a i t , erubescere edam, quum ab aliis laudabimur, decet." N i h i l i g i t u r opus est ea coniectura, quam protulit Lambinus : suis ipsorum ridicule indicandis. Immo Quintil. luculente hanc explicationem confirmât, lib. VI, c. 3., ubi ad hunc locum spectans iisdem fere verbis uti-

IN

25o tur.

Aut ex aliis,

C I C E R O N I S i n q u i t , risum petimus,

aut ex nobis,

aut ex rebus mediis.

Aliena

tamus, aut elevamus,

aut repercutimos, aut eludimus.

stra

ridicula

iudicamus,

ílicimus aliqua subabsurda. hoc modo corrigas bis

utrique

aut reprehendimus, et,

aut re fuNo-

ut Ciceronis verbo utar,

In his verbis si Quintilianum

nostra ridicule indicamus ; iisdem ver-

utentur ,

et mutuam

sibi

operam

prae-

stabunt. Pag. 215. v . 13. similitudine

similitudine turpioris —

Pag. 215. v . 15. vult dicere,

Guelf. A . C.

turpiore. Itaque induendus est is,

qui iocose

quasi natura quadant apta ad liaec genera —

D e d i induendus pro vulg. imbuendus. personam induere,

Nam

ut dicitur

sic hoc loco induendus est natura,

scil.

quae non est iocantis propria, sed simulata.

Cap. Pag. 215. V. 21. est in,

LXXII.

qui in hoc diversorio —

V u l g o ab-

quod inserui, quia sic est supra c. 57- fin. neo

ad sensum abesse potest. Pag. 215. v. 22. monis tui. mei,

sermonis mei —

Guelf. A . B. C . ser-

Manut. autem et edd. Ven. Mediol. liabent

recte et loco c. 57.,

qui hic respicitur,

conve-

nienter. Pag. 2i 5- v . 23.

tanquam in Pomptinum

deverteris —

Minime audiendus est Purgoldus, qui corrigendum putat: quum tanquam —

Nempe haec tanquam — deverteris,

pendent a censeo, quod sequitur.

DE

L I B . II. 72.

ORATORE

ncque

amoenum,

G u e l f . A . ne.que ad modani,

nvque ad

Pag. 2 1 5 . v . 23. Pag. 216. v . 3.

voluistis

Pag. 216. v . 5-

at que ex

G u e l f . A . atque ex his,

—

neque salubrem •— salubrem.

quae iam dicta sunt —

quae dicta sunt.

Pag. 2 1 6 . v . 1 0 .

conciliantur

Pag. 2 1 6 . v . i g .

a malo autem vitioque

A . a malo autem vitioque Pag. 2 1 6 . V. 19. liic i n e p t u m esse

vultis.

Guelf. A.

iis,

causae —

defugere —

S i n e causa hoc v e r b u m

appareat,

dafs es das Ansehn habe, Pag. 2 1 6 .

V. 2 i .

B . C. dissimulatum

Est

enim

obruatur.

E r n e s t i i n v . dissimulatum.

defugere

Itaque p r o

nicht,

nostri dicerent:

als wolle ich ihm

dissimulatum

ante

Gu.

omnino.

i u d i c a t Ernesti.

ut id me defugere

concitantur.

— Guelf. A.

callide se r e i cuidain aut n e g o t i o subtrahere.

non

251

ausweichen.

obruatur

—

Iterum frustra

Antonius

Guelf. haesit

enim d i c i t ,

se a

inalo v i t i o q u e causae sic recedere, non, u t id se d e f u g e r e et callide e v i t a r e a p p a r e a t , sed p o t i u s , u t t o t u m

bono

i l i o , i n q u o lxaereat et c o m m o r e t u r , o r n a n d o et augendo obruatur dissimulatum,

li. c.

ita silentio

praeteritum,

quasi id m a l u m , q u o d causam suam p r e m a t , ipse o r a t o r n o n senserit. Pag. 2 1 7 . v . 1 . A . tela conferam. Pag. 2 1 7 . v . 5.

deducere.

B. cogor

conferam Si

tela;

sin nostra

—

Guelf.

nostra. conor

traducere

traducere.

quia antea sit conferam,

—

Guelf. A.

Pearcius p o s t

hie quoque coniunctivum

n e n d u m esse coner traducere,

arbitrator.

conor

Lambinum, po-

R e c t e , si C i c e r o

h o c m e m b r u m a p r i o r e s u s p e n d e r e v o l u e r i t . F i e r i tarnen

IN

CICERONIS

potest, ut in altero membro novam constructionem inr.hoaverit, quod est gratae scilicet negligentiae. Pag. 217. v. 14. in dicendo — Haud scio an Cicero potius scripserit, in cedendo, quod ad continuandam in hac allegoria similitudinem aptius videtur. Cap. P a g . 218. v. 3-

LXXIII.

tectissimum —

Guelf. A.

lectissimum.

B. rectissimum, utrumque male. Nempe, ut Pearcius monuit, tectus dicitur Antonius, quia liunquam obfuit e i , pro quo dixit. Sic lib. III. c. 9. genus dicendi Ant o n i ! f u i t praemunitum

et ex omni -parte septum.

P a g . 21Q. V. 7.

ipso Crasso

cum hoc

—

Guelf. A.

omittit ipso.

Pag. 2i8- v. 15. pro qno quisque — Guelf. B. C. pro quo quis. Sed bene monet Ileusingerus, eleganter, quando de persona incerta sermo sit, pronomen quisque vicem sustinere pronominis ipse vel ille, ut saepius apud Cic. Pag. 218. v. 16. qui id non faceret — Guelf. C. pessime omittitur non. C a p . LXXIV. Pag. 2I8- V. 22. hoc.

vos omnes hoc — Guelf. B. »best

I n G u . C. est vos hoc omnes.

Pag. 2x8- v. 27. cui quiddam — Guelf. A. B. C. it. Mss. Cant. Mead. Wag. Harl. duo Norf. et omnes Oxon. cui qu'tdem. perperam ; statim enim praeccsserat quidem. P a g . 219. v . l . cui tanta vis

cuius tanta vis

ingenii.

ingenii

—

Guelf. A.

DE

ORATORE

LIB.

Pag. 219. V. 4.

sed prope —

Pag. 219. v . 5.

de vulgari

puto.

Ita apud Craecos —

disputata apud. disputo.

253

Glieli. A . sed propria. et communi prudentia dis-

Guelf. A. et communi

V u l g . de vulgari et communi

lingua

prudentia

Ut apud Craecos. Pearcius delevit ut, in quatuor

Mss. non repertum ; tans.

II. 74.

otiosam scil. partieulam esse pu-

Quod recte negavit Ernesti ;

( comparatili -

cnim

Themistocles cnm C r a s s o ; ) et verba sed ego — disputo parentheseos signis inclusit.

Nobis tamen Ita apud Crae-

cos , quod est in Ms. Eri. aptissimum liic videtur. Pag. 219. v . 10.

quae tum primum —

Guelf. B. C.

quae tunc primum. Pag. 219. v . 10.

pollicitus

esse —

Guelf. A . B.

C.

pollicitum esse, ut vulg. Bene autem, grammatica rationo sic postulante, Manutius, Lambinus, Ernesti correxerunt pollicitus. Pag. 219. v . 10.

se traditurum —

Guelf. A. abest se.

Pag. 219. v. 13.

et ei Themistoclem —

Guelf. A. ei

Themistoclem. Pag. 22o. V. 6.

imperiti

Pag. 220. V. g.

quantum sit mali —

Guelf. B. non periti. Guelf. A. B. C .

Victor, quantum fit mali; sed v e r i u s , ut opinor,

quan-

tum sit, ut infra quantum est in eo tandem mali. Pag. 220. v. 8-

si iratum —

Pag. 220. v. 15.

rogatu —

Pag. 220. v. 15.

Occidit ille —

tunt ille;

rectius fortasse.

Abest Guelf. B. Guelf. B. C. rogato. Guelf. A. B. C. omit-

Nam statim praecedit ille,

ut

insuavitcr liic repetatur ; et ad bi evitatem dicti melina

IN abest.

C I C E R O N I S

Si tamen est a C i c e r o n e ,

ills h. 1. ut saepe p r o

personae incertae n o m i n e p r o p r i o p o n i t u r ; der und der. Pag. 22o. v . 16.

immo vero,

glossa fluxisse suspicor.

aiunt

Nam,

—

H o c aiunt ex

q n i hie rcspondet,

ipse

iudicabat, imprudentem oratorem se et e n m , quem defenderat, occidisse, n o n ab e o , quod alii de ea re dicer e n t , pendebat. Cap. P a g . 220. v . 2 i . planlus

LXXV.

ut planius

dicam —

Guelf. B .

et

dicam.

Pag. 220. v . 25.

dimittunt

—

Pulchre pro

omittunt.

C o m p a r a v i t Hensingerus C i c . p r o Plane, c. 39. extr. Pag. 220. v . 25.

cautis nocent —

Guelf. A . in causis

nocent. Pag. 2£o. v . 25.

quum

aut

adversariorum

—

Male

o m i t t i t u r aut Guelf. A . B . C . Pag. 220. v . 26.

quae sanare nequeunt —

Guelf. B . C .

quae sanari nequeunt• Pag. 220. v. 29.

invidiosiora

—

Guelf. A .

mendose

invidiosiores. Pag. 221. v . 1. edit, omnib.

Pag. 221. v . 3. abest

quantum est in eo tandem mali —

Sic

V u l g . o m i t t i t u r est. praemunitione

orationis

—

Guelf. B .

orationis.

Pag. 221. v . 4Pag. 221. v . 12.

"bs te —

Guelf. A . a te.

quia causam non —

Sic Guelf. A .

omisso ego. Pag. 221. v . 15.

ut, si quis —

Guelf. C . ut si qui.

DE

ORATORE

L I B . II. 75 - 77-

Pag. 221. v . 16.

aut plane

Pag. 221. v. 22.

ut boni aliquid ejficiam —

insanut

—

255

Guelf. A. ut

•plane B. C. ut boni efficiam Pag. 221. v . 23. id

insanus. B. aut sane Guelf. A.

aliquid. —

sin id minus

Guelf. A. B . C. si

minus. Cap. Pag. 222. v. 2.

postea ut ea

post ut earn probemus

at que ita peroremus — Guelf. C. atqus

peroremus.

Pag. 222. v. 4-

hoc dicendi

hoc dicendi genus natura. Pag. 222. v . 6. dendi

causa dicenda

generis

Pag. 222. v . 8—

commodius

natura

—

Guelf. A. hoc dicendi

ea,

quae probandi,

sunt — multa,

persuadendi.

quae in dicendo

profutura

a b f u e r i t , u t u n o tenore legas:

Pag. 222. V. 15. quae autem utilia sunt, Pag. 222. v . 20.

persua-

quae de pro-

omisso

M s . Mag. teste Pearcio delet multa;

occurrunt argumenta,

Vulg.

natura.

docendi,

Guelf. A. ea,

bandi et docendi causa dicenda sunt; deantur

— Guelf. A.

probemus.

Pag. 222. v. 4. ut ita

LXXVI.

vi-

et sane

multa

enini

quae in dicendo pro futura

videantur.

quae autem sunt utilia

Guelf. A.

—

m e l i u s fortasse.

expendere — Guelf. A.

comprehendere.

Male. Cap. Pag. 222. V. 25. bis est ferenda

—

LXXVII.

una ex omnibus his rebus res prae noGuelf. A. una ex

tribus rebus his res

256

IN

C I C E R O N I S

semper nobis est ferendo. nobis est ferendo.

B . una ex tribus his rebus prae

C . una ex tribus his rebus res prae nobis

est ferendo. Fag. 223. v . 1.

magnopere —

Pag. 223. v . 3.

permanale

manere possent.

Guelf. A . magno opere.

possint

—

Guelf. A .

per.

C . permanere possint,

Pag. 223. v . 7 .

et in exordiendo

—

Guelf. B . in ex-

ordiendo sine et. Pag. 223. v . 1 1 .

vel argumentis

nostris confirmatis

—

G u e l f . B . abest nostris. P a g . 223. v . 13.

utroque loco

—

Guelf. B . omittitur

loco. Pag. 223. v . 14. go': reels id fieri bis si habet

ut recte id fieri possit —

Olim vul-

potest ; L a m b i n u s autem v i d i t , i n ver-

earn

causa dignitatem

atque

copiam

men earn necessario requirere, ut sequatur ut — Pag. 223. v . 15.

ad agendum —

pronopossit.

H a n c lectionem E r -

nesti adversus Pearcium, qui reposuit ad augendum, argum e n t i s , u t o p i n o r , non satis idoneis defendit. A i t enini, gravis simae referri ad agendum,

plenissimae

ad ornandum,

quasi v o c a b u l u m gravissimae n o n item bene ad augendum possit referri. laudatis

E locis a Pearcio

maximam v i m

antequam peroretur, Pag. 223. v. 15.

pro

correctione

liabet lib. II. c. 19. alii

ornandi aut'augendi et ad ornandum —

sua

iubent,

causa digredì. Guelf. A . et ad

orandum. Pag. 223. v . 19.

qui audiunt —

Sic Guelf. A . B . C .

Pag. 223. v . 23.

plures adhibent

—

Guelf. A . et plu-

jy« adhibent. Pag.

DE

ORATORE

Pag. 223. V. 27.

occurratur

—

Pag. 223. v . 27.

initio

Pag. 223. v. 28.

sit in reliqua

liqua

causa

—

I I . 77. 78.

Guelf. A.

succurratur.

Guelf. A. in

initio.

causa

—

Guelf. C . re-

excellent

—

Guelf. A. ut

sit.

Pag. 224. v . 4ea que excellunt. que

LIB.

>

ut

ea

quae

B . ut ea que eque excellent.

C. ut ea que

excellent. Yag. 224. V. 6.

B . nusquam

nusquam

esse locum.

Pag. 224. V. 7. B . coirentur.

C.

coniiciantur vulgare

Cap. Pag. 224. V. 18

aut commune

coniiciuntur.

—

Sic Gu. B .

—

Guelf.B.C.

LXXVIII.

in quo admirari ad dicendum

Pag. 224. v. 25.

soleo

surgere

—

Guelf. A. sur-

unde hoc

simile

ducat

—

Guelf. A .

dicat.

Pag. 224. v . 26.

illas primas

hastas

—

Guelf. A.

pri-

hastas.

Pag. 225. v . 1. quod ferro

Guelf. A.

Guelf.

oportet.

dicendum.

unde hoc simile mas illas

—

—

soleo.

Pag. 224. v . 23. gere ad

locum.

esse locum

coicientur.

Pag. 224. v. 12.

in qua mirari

esse oportet

C. nusquam

quo ferro

decernitur.

bante Pearcio.

decernitur

—

Guelf. B . C .

S i c etiam Mss. Mag. Norf.

pro-

E r n e s t i cur d i x e r i t , libros h i c n i h i l iu-

vare, equidem non assequor. Pag. 225. v. 4ctandum

t

es

spectandum

—

Guelf. B . C .

exspe~

est.

Not. in Cic. Hhelor.

Vol. II.

17

258

I N

C I C E R O N I S

Pag. 225. v. 5

summo iuditio ( s i c )

sme

summo studio —

Guelf. A.

sine

studio.

Pag. 240. v. 23. sed tamen quidnam est —

Guelf. A .

sed quidnam est. Pag. 240. v . 24. tu dixisti

Guelf. B .

quod dixisti

—

Sic Guelf. A.

V u l g . id quod dixisti.

quod

Heusingerus

suspicabatur legendum esse: quid est quod dixisti

—.

Pag. 241. V. 5. 6. consularem se esse hominem —

Gu.

A . B . C. consularem se hominem. Pag. 241. v . 8-

An

se nescire —

Guelf. B . C. an se

haec nescire, v e r i u s , ut opinor. Pag. 241. v . 9. quae subcisivis operis — Guelf. A. quae subcisivi

operis.

Pag. 241. v. 1 3 . .rperaret. A . qui

quin speraret —

Guelf. B . C. qui de-

speraret.

Cap. Pag. 2 4 1 . v . 18.

LXXXX.

ut ita

ista esse —

Guelferb. A. ut

ita esse. Pag. 241. V. 19.

longe secus —

Pag. 241. v . 19.

quid

quid mihi

tandem.

Guelf. A . valde secus.

mihf tu tandem

—

Guelf. A.

IN

£82

Pag. 2 4 v . 20.

C I C E R O N I S aut cuiquam homitii —

Abest homini

Guelf. B . Pag. 2/|i. v . 20.

lyuoJ dici possit —

Guelf. B . C. quod

dici posset. Pag. 241. v . 22.

saepe ego doctos

homines

—

Abest

ego Guelf. A . Peg. 241. v . 25. nunquam.

immo nonnunquam — Guelf. A , imnio

C. immo vera

nonnunquam.

Pag. 241. v . 25.

afuerim

Pag. 241- v . 27.

¡stum ipsum Scepsium

istum

—

Guelf. A . B . —

affuerim. Guelf. B .

Sepsium.

Pag. 242. v . 4. 5. ego gravarer.

nii eo gravarer

A. Ht in eo gravarer,

Pag. 242. v . 9. ornatum — Pag. 242. v. 1 1 .

Guelf. A .

ut ct partes faceret,

Omnib. i/t partes faceret,

—

Guelf. B .

uti

utrumque male.

ut utram,

exornatum.

et, utrum —

Ed.

qua in lectione pri-

mo loco et lion male supprimitur. Pag. 242. v . 17. nit — orationis venerit,

ex qua eloquentia

nomen ipsum

S i particulam neque ita accipias, ab ea laude,

ex qua eloquentia

ut

inve-

ornamenta

nomen ipsum in~

disiungantur, ornamenta orationis ad eloquutio-

n e m , ilia altera autem laus ad pronuntiationem et actionem referenda esset; quia tamen alibi C i c e r o , ut Orat. c. 19. oratorem non i n v e n t o r e m , aut compositorem, aut actorem, sed potius ab eloquendo Graece prjTopa

et L a -

tine eloquentem dictum esse m o n u i t , satius est li. 1. particulam neqtie ut iin£.T)yr)TiKws lit ornamentis

positam intelligere,

ita

orationis in sententiis et verbis ilia ipsa

laus censeatur, ex qua eloquentia nomen suum invene*

DE

ORATORE

L I B . II. 90.

£83

rit. In Guelf. A. est: ex qua eloqucntia nomen suum invenit. Et sic Lambin. Forsan Cicero scripsit: ex qua eloqucntia nomen ipsa suum invenit. Pag. 242. v. 20. Si, quod dijficillus est, id tibi reliquit — Guelf. A. si quid dijficilius est tibi reliquit. Gn. C. si quod facilius, vitiose. Pag. 242. V. 26. si hic liodie apud te — Guelf. A. si hodie apud te, Pag. 242. V. 27- nihilne ad fidem putas pertinere? — Sic Guelf. B. C. probante Heusingero. Vulg. nihilne ad fidem tuam p. p. Pag. 242. v. 29. sed vide — Guelf. B. C. male sed vides. Pag. 243. v. 1. Opus hoc censorium est — Guelf. A. hoc opus censorium est. Est autem opus censorium, dignum censoris aniniadversione. Male Ilarlesius de infamia censorum peierantium aut fidem frangentium intellexit. Pag. 245. V. 1. 2. Id autem committere, vides quam — Sic Guelf. A. idque melius quam vulg. vide quam. Pag. 243- V. 3. ille inquit — Guelf. inquit, omisso ille, haud scio an rectius. Pag. 2434- quoniam id temporis est — Guelf. A. B.- C. quoniam est id temporis. Pag. 243- V* 5- loquemur — Guelf. A. loquar. Pag. 243. v. 5. 6. nisi Jorte in crastinum — Guelf. B. C. nisi forte me in crastinum.

IN

£04

I N

L

C I C E R O N I S

I

B

R

U

M

I I I .

Cap. I. Pag. 249. v. 13.

scenicorum ludorum —

Guelf, A . lu-

dorum scenicorum. Pag. 249. v . 14. ea oratione —

Guelf. A . oralione ea.

Pag. 249. v. 16. videntlum sibi aliud esse consilium Guelf. A. videndum sibi esse aliud consilium.

Minus bene

quaedam edd. ut Gothofr. concilium. Pag. 249. v . 17.

gerere —

Sic recte pleraeque edd.

Quaedam aliae regere. Pag. 249. v. iß.

Septembris —

Pag. 249. v. 21.

quod consul in eum ordinem —

L a m b i n . Septembribus. Gu.

A. qtiod in eum ordinem consul. Pag. 249. v . 22. Pag. 250. v. i . sqq.

Hie,

quamquam

hoc inter homines sapientissimos constare vidi, Crasso, quam aliquid accuratins dixisset, quant dixisse

perplexo : Hic, stare vidi, dixisset, putaretur.

semper fere

melius putaretur —

contigisse,

V u l g o legitur

ut nunordine

ut saepe inter homines sapientissimos con-

quamquam hoc Crasso, quum aliquid accuratius semper fere contigisset,

ut nunquam melius dixisse

In Guclf. A, est: Iiunc sarpe inter, omisso ut.

DE

O R A T O R E

I n B . Hic et saepe inter.

L I B . III. i.

Guelf. C . semper

205

fere

contigisse

const abat. P a g . 250. A . B. C.

v . 5-

P a g . 250. v . 1 2 . publica

audivi

—

Omissum hoc

Guelferb.

Scd male.

repudiarci.

repudiaret.

in república

repudiarsi

— V u l g . a re.

Guelf. A . re p. repudiaret.

C . in rem pu. repudiaret.

B. a

rep.

Hanc

varietatem

lectionis Heusingerus sic ortam esse putabat.

Librarium

G u e l f . A . male literas v e r b i repudiaret

primas legisse, et

re p. per errorem scripsisse, i d q u e v i t i u m cognito errore litura tollere noluisse ; alios d e i n d e , ut sensum fulcirent, a rep.

alios

in ramp,

alios reip.

fecisse.

Quicquid

n o b i s non o m n i n o tollendum v i d e t u r república, tius l e g e n d u m in república

scil. g e r e n d a , i d quod

m e c o n v e n i t P h i l i p p i cos. v e r b i s , ilio senatu se rempublicam P a g . 250. v . 16.

posse.

exarsit

—

auctoritate rescripsi p r o v u l g . et graviter post non tnlit m i n u s c o m m o d u m P a g . 250. v . 18. tur.

ejferebantur

opti-

supra commemoratis :

gerere non

sed graviter

sit,

sed p o -

Sic Ernestii exarsit,

quod

videbatur.

—

Ernesti coni,

fereban-

I l l u d tamen cur m n t e m u s , causa non est, sive p r o

e ¡ferendo tollebantur

ex senatu narrabantur, p o s i t u m pûtes.

sive p r o laudabantur,

ex-

Crassi dictum memorat quo-

que Valerius M a x . V I . 2. Pag. 250. v . 2 1 . pro pignore dam edd. u t V i c t o r , propugnare

putaris — Mendose quaeputares.

I d . postea con-

cider es. Pag. 250. v . Z~¡. caedcnda

—

S i c G u e l f . A . B . C . pro-

IN bante Heusingero.

C I C E R O

N

IS

E t sic Aid. et seqq.

Ernesti ex edd.

pi", lestituit conciilcnda. Pag. 250. v. 24.

si L. Crassum —

Sic Guelf. A. Vul-

go praenomen omittitur. Pag. 250. v. 24- 25. haec tibi est incidenda lingua; vel evulsa —

qua

Sic optinie Guelf. A. nam in vulg. haec

tibi est excidenda lingua,

qua ve.l evulsa,

nulla est grada-

tio a minore ad maius, quam tamen particula vel significat.

Idem enim est excidere linguam et evellere. C a p . II.

Pag. 250. v. 27. contentione —

Sic quoque Guelf. A.

B . C. idque unice verum, et verbum in hac re proprium.

Non igitur erat quod Ernesti ex editt. quibus-

dam primis concitatione praeferendum existimaret. Pag. 251. v. 2. nunqnam senatus neque consilium reipublicae,

neque fidem deftiisse —

Guelf. B . nunquam conm

silium rei-p. nec fulem defuisse. Pag. 2 5 1 . v. 4- id quod in auctoritatibus -praescriptts exstat —

„ V u l g o perscriptis;

habent praescriptis,

sed Edit. Veil, et Mediol.

quod Manutius

ctiam

cx antiquo

Borromaei libro reponit; et ut erat Rom. Antiquitatis peritissimus, probat ea SCta solita esse ¿icipraescripta,

in qui-

bus senatorum nomina praescribebantur, et ad lianc rem citat Festi verba: aut si non tot sint senatores, quo numero liceat praescribi Senatusconsulta etc. Sic Cic. epist. V . 2. Illud Senatusccnsultum, quod eo die factum est, ea praescriptione est, ut etc.

In Orat. II. de leg. Agrar. a qui-

bus ei locus primus in indice et praescriptione legis conces-

DE sus est.

ORATORE

LIB.

287

P o r r o per auctoritates praescriptas lion v e r b a ipsa

SCti intelliguntur, ante v e r b a S C t i ,

sed catalogus n o m i n u m

scriptorum

quae nomina ei suam auctoritatem da-

bant. — A d d e q u o d M s s . Bai. ptis:

I I I . 2.

et Ms. N o v .

olim

et Mcad. liabent

v e r b u m nuperac m a n u i d e b e t u r . " is quidem rectissime.

praescri-

n o n h a b u i t perscriptis,

sed h o c

Ilactenus P e a r c i u s , et

V i t i o s a m tamen lectionem

perscri-

ptìs e d a m Guelff. ties osteiidunt. Pag. 251. v . 6. 7. minis

vox

Illa

et oratio,

tanquam

(¡item quasi

quam quasi exspectantes. u l t i m a Crassi ab e o ,

A t quomodo

ptantes.

Multo

divini —

ho-

Vulgo

cycnea v o x ,

i. e.

q u i p o s t eius interitum i n c u r i a m

v e n i r e t , poterat exspectaril c u m Gesnero i n

cycnea fuit exspectantes

Nec

Tlies. L . L . m i n u s quam

proficitur aliquid,

legamus quasi

quam quasi

respectantes

si

exce-

probave-

r i m , q u o d Heusingero in m e n t e m venit.

Itaque fidente! -

equidem rescripsi quem quasi exspectantes.

Nempe homi-

nem desideratissimum

q u a s i exspectabat C i c e r o ,

quum

p o s t eius i n t e r i t u m venisset in curiam, ita ut i p s u m eius vestigium, tur.

in quo ilio p o s t r e m n m institisset,

contuere-

F i t e n i m amoris ac desiderii affectu , ut e o s ,

v i v o s a m a v i m u s ac c o l u i m u s , eorum memoria succurrit,

quos

i n ipsis illis l o c i s ,

requiramus

et quasi

ubi

exspe-

ctemus. Pag. 251. lesse

—

10-

Namque

tum

latus

ei dicenti

G u e l f . A . namque dum latus eius

Pag. 251. v . 15.

lateris dolore consumtus est —

B . C . ut V i c t o r , est lateris decurrente p e r i o d i

clausula.

condo-

doluisset.

dolore consumtus,

Guelf.

sonantius

IN

283

Pag. 251. v. 1 5 . B . C.

C I C E R O N I S contentiones

—

Sic etiam Guelf. A .

Nec opus est optimam lectionem,

visum,

in

cogitationes

mutare ;

ut Ernestio

etsi inanes

cogitationes

orat. pro M i l . c. 34. occurrunt. Pag. 251. v . 15. seqq. quae in medio spatio saepe guntur,

el corruunt,

et ante,

in ipso cursu,

quam portimi conspicere potuerunt

—

fran-

obruuntur,

Eadem res

duabus

allegoriis illustrata, altera a stadio, altera a navigatione petita.

Iii Guelf. B . C. est : aut ante in ipso cursu etc.

Quod si placeat, diversam utriusque allegoriae v i m et sensum dicas, ut prior impedita tantum Consilia, poster i o r autem prorsus perversa designet. Pag. 2 5 1 . v . 18-

districta

Pag. 2 5 1 . v . 20.

aut reip.

—

Guelf. A .

dignitate

—

distracta. i. e. ut recte

Ernesti interpretatur, dignitate e rep. bene gesta. Pag. 2 5 1 . v . 2 1 .

ab honorum perfunctione

Guelf. A . ad honorum psrfunctionem.

—

Male

Nam L . Licinius

Crassus Cos. fuerat A. V . C. 658. Procos. in

Gallia A.

V . C. 659. Censor cum D o m i t i o Ahenobarbo A . V . C . 660. et sq. Itaque annus 662. primus erat a perfunctione honor u m o m n i u m , n o n , ut E r n e s t i , memoria lapsus, scrip s i t , a consulatu.

Cf. Sigon. in Fast, ad a. 661.

Pag. 2 5 1 . v . 26. sed ii tamen rempublicam casus sequnti sunt —

I n Guelf. A. scriptum sed hii tamen rem p. casus

sequuti sunt,

linde

Heusingerus coniecit re in

Vulgatum tamen verum ; reipnblicae,

v e l in republica legendum censuerit.

Pag. 2 5 1 . v . 29. flagrantem

publica.

quamvis Ernesti quoque v e l

Italiani

flagrantem

bello Italiani

—

Guelf. A.

bello. Pag.

DE

ORATORE

Pag. 252. v . 2. filiae L i c i n i a e ,

LIB.

non luctum

I I I . 2. 5. —

filiae

Neinpe

luctum

quae P. Scipioni Nasicae nupserat,

ob

maritimi exsilio multatum. Pag. 252. v . 7. gloria

multum

gloria

Abest

praestitisset

Guelf. A. Cap.

Pag. 252. v . 8-

III.

se

d fiusne

et

correxit

Mead.

an Furius legendum esset dubitabat.

Fufius,

Ernesti Fu-

IN

3°Ö

C I C E R O N I S

Pag. 266. V. 16 — 19.

Verum, si -placet, quoniam hues

satis spero, vobis quidem certe maioribus, videri,

ad reliqua

aliquanto

molesta et putida

odiosiora pergamus.

goldus opinabatur legendum esse aliquanto coniectura speciosa

quidem,

—

Pur-

operosiora ;

neque tamen vera.

Etsi

enim quae dicuntur initio c. 1 4 . Faciles enim — partes eae fuerunt duae,

quas modo percucurri,

praeterii,

Latine

loquendi,

magnae,

implicatae,

vel potius

planeque dicendii

variae,

graves,

paene

reliquae sunt

facile alicui persua-

dere posstint, nullo modo haec, quae sequuntur,

isti«

prioribus odiosiora dici posse, veram tamen Crassi mentem,

omnemque

orationis

nexum diligentius intuenti

Veritas lectionis vulgatae sic elucebit, ut nihil correctione opus esse videatur.

Crassus e n i m ,

qui

omnem

liane rhetoricam de eloquutione doctrinam pervulgatam esse videri v u l t ,

identidem v e r e t u r ,

ne amicis

suis,

maioribus praesertim, molesta sit de rebus minime reconditis disputatio.

Sic iam lib. I. c. 3 1 . dixerat: ' „ A t -

qui arbitror, S u l p i c i , quum audieris, non tam haec te admiraturum, quae dixero , quam existimaturum, tum, quum

ea

audire cupiebas,

causam

cur

fuisse ; n i h i l enim dicam reconditum,

cuperes

nihil

non

exspecta-

tione vestra d i g n u m , nihil aut inauditum v o b i s , aut cuiquam n o v u m . "

Idem

c. 36. ad Scaevolam

sus denuo fuerat contestatus.

Hoc loco i g i t u r ,

converquum

praecepta Latine et piane dicendi breviter percucurisset, quoniam haec, i n q u i t , praecepta quidem, notissima,

utpote vobis

satis spero vobis molesta et putida videri,

ad reliqua aliquanto odiosiora, i. e. magis etiam molesta

DE

O R A T O R E

et putida pergamus.

L I B . I I I . 13.

30p

E t s i enim istae p a r t e s ,

quas bre-

viter tractavi, faciles, Miagnae,

implicatae,

hae v e r o , variae et

tamen h a r u m r e r u m

ad quas n u n c accedo, graves

sunt,

doctrina

n o n m i n u s quam i l l a r u m est perilla,

vulgata ; n e c tamen b r e v i t e r e x p o n i potest ; quare

quae ì e l i q u a s u n t , v e r e o r ne v o b i s odiosiora sint, q u a m p r i o r a b r e v i t e r percursa.

Ita que

i n f r a c. 37.

monenti

S u l p i c i o , u t aliquando has q u o q u e partes e x p l i c a r e t , o g g e r i t Crassus : Pervulgatas tas.

res requiris et tibi non

M a x i m e autem l e c t i o n e m odiosiora

III. C. 55doctrina

toto dicendi hoc,

Sed studio

quem

magnae,

tamen

ipsa vulgaris,

huius

implicatae,

hominibus

loco

graves,

demonstratio

et in hoc

E x quo patet,

quam vis

reliquae partes

dicantur

n i h i l tamen obstare,

tractatio m o l e s t a , p u t i d a ,

scilicet ,

qui

est et

gravissimus,

dijficillinms.

tractamus,

m i n u s earum

generis

usus autem

incogni-

confirmat locus

ista

omnia

odiosa dudum

quo

dicatur perdidi

cissent. Pag. 267. v . 17. i ß .

vobis

quidem

certe

maioribus,

—

O l i m in q u i b u s d a m edd. u t V i c t o r , sie i n t e r p u n g e b a t u r : vobis

quidem,

quidem

certe

maioribus,

supervaeuum

esset.

m i n u s bene. Immo

Sic

enim

suavius e s t ,

post-

q u a m d i x e r a t : quoniam haec satis spero, omnibus

qui

orationem,

me audiunt, u b i vobis

suppressis v e r b i s

statim ad maiores

f i c a i , ac si d i x i s s e t : si minus adolescentibus vobis profecto quam

istis,

tamen

maioribus.

P a g . 267. v . 20. 2 i . agamus,

convertere

quidem certa maioribus i d e m s i g n i -

te inviti

jitqui

vides

andiamus

—

—

quam

Vulgo

alias

res

legebatur:

I N

3io quum

alias

otium

sit;

C I C E R O N I S

res agamus,

quod E r n e s t i intelligebat

totumque l o c u m

sic interpretabatur :

quum Enira-

v e r o intelligere potes, nos te hoc tempore libenter audire, quurn o t i u m s i t , q u u m alio etiam t e m p o r e , q u u m n e g o tia h a b e m u s , tamen te audire parati s i m u s . res agon

non est o t i o s u m esse,

Verum

alias

sed potius p a r u m atten-

d e r e ; itaqne r e s c r i p s i : prides, quant alias res agamv*, te inviti aitdiamus. Haec scilicet eipc&vinSis

quam

dicta s u n t ; h o c

s e n s u : i m m o v e r o te attentissime et lubentissime audimus. Eodem

modo

alias

res agere

usurpami' i n B r u t o c. 66.

„ i t a f u r e b a t tamen, ut mirarere, tam alias res agere lum,

ut esset insano inter disertos l o c u s " .

autem e x f a s t i d i o oratoris describit

popu-

Auditorem

alias res agentem

graphice

C i c e r o i n B r u t o c. 54. ,,Itaque intelligens

di-

cendo existiinator non assidens, et attente a u d i e n s ,

sed

u n o aspectu et praeteriens de oratore saepe iudicat.

Yi-

det oscitantem

iudicem,

loquentem

cum. altero,

q u a m etiam circulantem,

mittentem

ad horas — — intelli-

git,

oratorem

in

nonnun-

ea causa non adesse, q u i possit ani-

m i s i u d i c u m a d m o v e r e o r a t i o n e m , tanquam f i d i b u s m a num." Cap. P a g . 26g.

v. 1 1 . sqq.

id est qui dicunt ornate. rum, ut personarum Jaudandi

laudis,

V u l g o legebatur sic : est

quod

dico

Qui Qui

dignitates

quod ornate;

XIV. dislincte ferunt,

ego aptum qui

— — conficiunt ;

idem ita moderantur, et sunt

et congruens

distincte

in eo

ut regenere

nomino.

— — conficiunt,

qui idem ita moderantur,

— id

ut —

DE ferunt; mino.

ii

O R A T O R E

L I B . I I I . 14.

sunt in eo gencre laudandi laudis,

quod —

voluisset

afferre r a t i o n i s ornate et apte d i c e n d i ;

m i n i m e antecedentibus c o n v e n i t .

E r a t enim

bus hisce respondendum:

igitur homines

tcunt?

no-

V e r u m h a e c ita s o n a n t , ac si C i c e r o d e f i n i t i o n e s

quem stupe facti

in quo

dicentem

intuentur?

aponsionem l e v i correctione effecimus.

quod

quaestioni-

etc.

exhorreH a n c re-

I n qua tarn en n e -

m i n e m v e l i m o f f e n d a t , q u o d , i n t e r r o g a t i o n e per singular e m n u m e r u m , in quo , — quem — e n u n t i a t a , respondetur per p l u r a l e m . G r a t a m scilicet n e g l i g e n t i a m agnoscimus. P a g . 268. v . 16.

in eo genere laudandi

s e n t i o r E r n e s t i o , delendum esse P a g . 268- v . 17.

nomino —

L a m b , quam, ut alii, P a g . 268- V. 24.

laudis

—

laudis. S i c rectius V e n . M e d i o l .

nominem.

teneant

—

profiteantur

—

Non

diendus est E r n e s t i u s ,

q u i putabat esse h i e debere

rent

H o c turn v a l e r e t ,

profiterentur.

praeterito ageretur.

As-

s i de

autene-

tempore

Secus e s t , q u u m d i c i t u r de tempore

i n f i n i t e et praesente. P a g . 268- v . 25. recte.

Verum

enim vero —

Sic

Guelf.

C.

V u l g o verum enim.

Pag. 269. v . 1. sqq. que prudentia

—

quamquam sunt omnes —

P e s s i m e liuic

summa-

loco consuluit Ernesti,

q u o d e u m t o t u m parentheseos signis inclusit. N a m v e r b a quorum virtutum expertibus

etc. n o n cohaerent c u m r e m o -

t i o r i b u s i l l i s : est enim eloquentia

una de summis

virtuti-

bus, sed p o t i u s c u m p r o x i m e antecedentibus: hoc est magis

probitate

iungenda,

summaque

prudentia,

et

huius

IN

512

C I C E R O N I S

utriusque virtutis expertibus negat Crassus esse tradendam dicendi copiam. Pag. 269. v. 2. 3. tarnen est

sed specie

tamen est —

Victor, sed

homines,

nimio

species.

Pag. 269. T. 2ß. 29. dottissimi iitgeniis

—

uberrimis affluantes

desideraret. ut ei studio

et

nemo

Nam nihil aliud afferunt, nisi quod verbis: se excellentissimis

eoe ea summa facilitate expreS8um.

òtio

Haec si abessent, ingeniis] homines

vacui ac liberi

dediderunt, iam esset

temporis,

Malim tamen scriptoris negligentia«] potius,

quam interpolators cuiusdam s eduli ta ti tribuere. Cap. Pag. 270. v. 5.

XV.

ut ille apud Homerum — Iliad. I X . 443-

Pag. 270. v. 12.

novum sibi

ipsi aliquem

—

Abest

ipsi Guelf. B . Cap. Pag. 270. v. 25.

aut,

XVI.

qui minus ipsi —

Guelf. C. aut

quivis qui minus. Pag. 270. v. 26. sed huius tamen huius

Pag. 270. v. 27.

qui — omnium fuit facile mune nomen eripuit

—

is qui — princeps,

quorum

Guelf. C. sed ut

princeps

Abest ut Guelf. B .

princeps

princeps.

Socrates fuit,

is qui — eripuit,

itaptvSérws

is

Is iis, qui haec — com-

Vulgo : quorum princeps

eripuit dativo personae caret. — facile

—

ut Gorgias

Pag. 271. v. 2. sqq.

fuit,

—

tamen.

Socrates

qua in lectione

Pearcius verbis qui omnium positis, deinceps edidit:

DE iis, qui haec.

ORATORE

L I B . III. 16. 17.

313

Nos cum Ernestio signa parentheseos de-

levimus, et novae periodo iis, qui haec repetitum is prae. fiximus. Pag. 271. v. 20.

alii dicere docerent—

Post haec verba

quaedam intercidisse suspicatus est Ernestius > neque vero iniuria.

Nam ilia, quae sequuntur, non satis cohaerent,

nisi hanc sententiam vel aliam eiusmodi praemiseris : Socratici

quidem,

a communi

magistrum

philosophiae

imitati,

nomine scparaverunt,

multum decretis et opinionibus diversi,

quod

aliorum

Et

eloquentiam etsi inter se

praeterea etiam eo

oratori

coniunctior

Victor,

diiunctae.

est,

inutilior. disiunctae

Pag. 271. v. 25. Vulgo male

disiuncti;

philosophia

aliorum ad eloquentiam Pag. 271. v. 24.

omnes

—

quum tamen omnes se Socráticos

quum tamen omnes se philosophi

Ernesti vidit, philosophi

—

Socráticos.

delendum esse vel saltern

philoso-

phas scribendum. Cap. Pag. 271.

v. 28- 29.

quorum alter Peripateticorum,

Academiae nomen obtinuit — Aristóteles

Peripateticorum

demiae nomen obtinuit;

XVII.

nomen obtinuit,

Xenocrates

Aca-

quare nullus dubito, quin lege 11-

duin sit: Ac primo ab ipso Platone Aristotelis ( scil. familia,

alter

Inepta sane loquendi forma :

quod facile ex proximo

et

Xenocratis,

antecedentibus

intelligitur ) quarunt altera Peripateticorum,

altera

Acade-

miae nomen obtinuit ; nisi forte malis : Ac primo ab ipso Platone Aristóteles et Xenocrates, rum,

alter Academiae

quorum alter

nomen instituit.

Peripatetico-

Sic fere Academ.

3i4

IN

C I C E R O N I S

Quaest. I. 4- Platonis autem auctoritate — una et consentiens duobus vocabulis philosophiae forma insti tuta est, Academicorum et Peripateticorum. Ceterum de vera Hominis Peripateticorum origine cf. elegantissimam Husclikii disputationem Epist. crit. in Propert. p. 70. sqq. Pag. 272. v. 5- simpliciter — Male omissum Guelf. B. Nam simpliciter h. 1. est i. q. sine adi une Clone. Pag. 272. v. 5* defenderunt — Gu. B. C. defender ant, Pag. 272. v. 6. i i , qui nunc voluptate omnia metiuntur — Nempe Epicurei; quorum ratio paulo post appellami' philosophia, quae suscepit patrocinium voluptatis. Pag. 272. v. 11. dicerent — Guelf. B. C. dicebant. Pag. 272. v. 11. Eretricorum — Sic Guelf. B. C. alii Eretriacorum. Pag, 272. v. 12. sed ea horum vi — i. e. illorum sup r a memoratOTum.

Pag. 272. v. 17. regendae civitatis — Ita recte edd. et Guelf. B. C. In Ernestiana est gerendae civitatis, non monito lectore, forsan operarum vitio. Pag. 272. v. 19. in c. publicis — Nempe in iudiciis. Pag. 272. v. 20. nec ulla tamen — Guelf. B. nec ea tarnen ulla. Pag. 272. v. 21. Non enim repelletur inde, quo aggredì cupiet — Ernesti haec sensum habere negat; quod miTum ; imo magis etiam mirandum, suadere eum potuisse, lit legamus : non enim revelletur inde, unde aggredi cupiet, in quo certe nihil est, quod aptum sit loquentis Consilio. Notum est, Epicureos statuisse, sapientem ad remp. non accessurum: itaque Crassus postquam d i x i t , liane philo-

DE

O R A T O R E

LIB.

I I I . 17. i8-

315

s o p h i a m p r o c u l abesse ab auctore p u b l i c i c o n s i l i i , et regendae civitatis d u c e , excusationem a d d i t , se E p i c u r e o r u m pliilosopliiae i n i u r i a m n o n facere, quia n o n latur i n d e , que

otiosa,

repel-

q u o a g g r e d i c u p i a t , i. e. ab hortis suis v i t a sed potius excludatur tantum a rep.

quam

ipsa capessere n o n cupiat. P a g . 272. v . 23. Pag. 272.

et delicate

v . 25.

hac

—

G u e l f . B . ac

praesertim

delicate.

re-piiblica —

Male

o l i m quidam edideTunt, ut V i c t o r , ac praesertim a rep. P a g . 272. v . £5. P a g . 273. v . 1.

verum ego —

Cap. Pag. 273. v . 9. harte ab iis liabeo

Guelf. B .

enim.

admoneas.

xynr.

liane iis liabeo gratiam

—

Victorius

gratiam.

P a g . 273. v . 13.

vel quod omnes —

j , N o n sequitur aliud vel, v e r b i s : Accedit

Guelf. B . verum

admoneamus —

Recte

Ernesti:

sed tarnen alterum sensu est i n

quod orationis

genus —

Sunt enim duo,

quae r e p r e h e n d a t ; p r i m u m i n r e b u s , alterum i n v e r b i s . M u t a v i t f o r m a m orationis propter l o n g i o r e m

inteiposi-

tionem." Pag. 273-

a i . 22.

exile — inane,

c o r u m genus d i c e n d i appellatur exile t e m , inane,

quia v i m non habet,

ieiunum

—

Stoi-

ob nimiam brevita-

ieiunum,

q u o d n o n est

ornatum. Pag. 273. v . 22.

ac totum eiusmodi

r e x i t Ernesti v u l g . attamen dem eiusmodi,

m i n u s bene.

eiusmodi.

—

Ita recte cor-

L a m b i i m s ac tan-

3i6

IN

C I C E R O N I S

Pag. 274. v. 5> dissensi t — Recte quid em Pearcius negai opus esse legere dissensi, vel dissenserunt, quia paulo idem tamen falsa ratione utitur, post sequi tur fuerunt: quod in fuerunt Aristoteles comprehendatur ; nam quum dicitur, copia fortasse et varietate dicendi pares non fuerunt, intelligitur, Speusippum, Xenocratem, Polemonem, Crantorem, quos ab Aristotele non magnopere dissensi ose dixerat, eidem Aristoteli copia et varietate dicendi pares non fuisse. Cap.

XIX.

Pag. 27427- ut philosophi, tanquam in superum mare Ionium defluerent — Iure Ernesti v e t u i t , ne Ionium, ut nonnullis v i s u m , pro glossa liaberetur. Tota enim allegoria significai, postquam philosophia a Rhetorica disiuncta esset, philosophos in Graecia mansisse, Rhetores autem in Siciliam inde a Corace et Tisia migrasse. In q u o , ut similitudo cum fluminibus ex Apennino partim in Ionium mare, partim in Tuscum mare labentibus constaret, Ciceronem non piguit et locorum situm, et ipsam rei veritatem aliquantulum detorquere. Certe do pliilosophis in Graecia viventibus non nisi contorte dici poterat, eos in Ionium mare defluxisse. Pag. 274. v. 23. Graecum quoddam — Portasse legendum Graecum quidem, ut vaga Ionii maris appellatio paulo magis definiatur. Pag. 274. v. 29. oralorss autem — Sine dubio legendum rhetores autem. Nam primum tota liaec disputatio ab illa sententia f l u x i t , per Socratem factum esse philo-

DE

ORATORE

L I B . I I I . 19.

317

•ophiae et rlietoricae artis d i v o r t i u m , ita u t alii sapienter r i v e n d i ,

alii ornate dicendi praeceptores exsisterent.

Deinde oratores p r e s t a n t i s s i m i Graecorum orane! Athenis v i x e r u n t , ut nullo modo eos in mare Tuscum et barb a r u m delapsos esse dici posset. currunt isti scriptorcs artis,

Denique paulo post oc-

qui non sunt alii qnam rlieto-

res; quos hic ante nominatos esse oportebat.

Saepissime

autem a librariis vocabula oratores et rhetores permutata esse scimus. Pag. 275. V. 4-

aut

tur enim quod arguare.

negare —

Intelligitur te,

sequi-

N i h i l i g i t u r opus est negari re-

s crib ere. Pag. 275. v. 5. aut si id non possis — dit possit,

Manutius de-

eumque sequitur E r n e s t i , quia respondeat ver-

bis qui sciat.

At enim vero respondet verbo

arguare.

T o t u s locus ita explicandus est: qui sciat, aut te negare oportere quod arguare, a u t , si id negare non possis etc. Pag. 275. v. 6.

aut alterius culpa aut iniuria

—

Pla-

nius esset auctore Pearcio : aut alterius culpa et iniuria, Psg. 275. v. 23. unice v e r a m ,

ad Socratem

—

Hanc

lectionem

et edd. vett. et Mss. auctoritate compioba-

t a m , postea multi editores pessime i n lsocratem depravar m i ; quod si in omnibus Mss. legeretur, non esset eiusm o d i , ut f e r r i posset. Pag. 275- v. 27.

dissociatis — a Socrate disertis et do-

ctis —• Vulg. vitiose dissociati

a Socrate diserti a doctis.

Lambinus correxerat : dissociatis a Socrate disertis a doctis, in quo Pearcius commodius disertis et doctis. Pag. 276. v. 3.

eoe quo promiscue haurirent —

Lambì-

IN

3i8

C I C E R O N I S

nus correxit : quum ex eodem fonte promiscue haurire posteli t ; sed salva est vulgata, modo post mutuarentur ellipsin verborum ex fonte, supplendorum.

vel eoe thesauro admiseris facile

Sic ne excidisse quidem nonnulla cum

Pearcio suspicandi locus. Cap. Pag. 276. v. 12.

XX.

ile rue deprecahor —

mo deprecahor praeferendum duxit.

Male Pearcius

Nam deprecari ali-

quem dicitur de eo, cui delicti veniam a iudice expetimus ; de quo hie lion agitur.

De me potius h. 1. est quod

ad me attinet. Pag. 276. v. 13. quantum forsitan vohis videar — Male post quantum repetitum ipse vero Ernestii arbitrio delevimus.

Eodem iudice repetitum tantum melius abfuerit.

Videatur autem pro videar non placet. Pag. 276. v. 22.

annosque natus unum et viginti • —

Auctor dial, de causis coir. Eloqu. c. 34. ait id factum esse nonodecimo L . Crassi anno.

Verior tamen videtur

Ciceroniana temporis notatio. Fortasse nonodecimo anno primum ad causas publicas accesserat Crassus ; et triennio post Carbonem accusavit. Pag. 276. v. 24. pulì Romani, instituta, esse.

magister usus, et leges et instituta po-

mosque maiorum —

morem a Cicerone

V i x crediderim, leges,

magistros oratoris

dictos

Nam liacc omnia discere debet orator, non ab iis

tanquam a magistro erudiri. cui disciplina fuerit forum,

Fortasse scripserat auctor :

magister usus, doc trina

et instituta populi Rom. mosque maiorum.

leges

DE O R A T O R E

L I B . III. 20. 21.

atque hos omnes —

P a g . 277. v . 7 .

N e m p e p o s t atque

ex verbis contra me est jyotius vel tacite repetendum contra, vel hic iterum scribendum. Male enim olim, ut in Victor.,

sic interpungebatur :

Non enim quid ego,

seti contra me est

sed quid orator possit,

hos omnes, qui artes rhetoricas exponunt, P a g . 277. V. 14.

eadem morcm —

potius.

disputo,

perridiculos

atque —.

S i c l e g e n d u m est,

s c i l . morem maiorum, n o n , u t v u l g . mores, n a m h i i a m a n -

tea nominati erant. P a g . 277. v . 1 5 .

ad quamcunque rem pertineant — H o c

Ernesti dedit ex ed. s. 1. et a. Med. Ascens. Vulg. omnia, quae ad quamcunque rem

pertineant.

Cap. xxr. Pag. 277. v. 28- unusquisque nostrum — Male Victor. unusquisque

nostrorum.

U t J l i c unusquisque nostrum,

sic

paulo post vestrum quisquam. Pag. 278. v. 2. Stoico — Optimam hanc lectionem Heusingeri ingenio debemus. Vulg. Stoici. P a g . 278. v . 10. tur —

Hoc est,

eaque,

cum fuerint

excogitata,

oratione

excogitata,

poliun-

s. q u o

verbo

paulo ante usus erat, ingenio eruta, oratione poliuntur. V u l g . eaque exercitata oratione poliuntur,

in quo

exercitata

non solum , quia statim sequitur exercitatus — exercitatione, auribus grave est, sed etiam vix latinum exercitata oratio. Itaque sine haesitatione correxi : excogitata. Pag. 278. V. 11. hic noster — Bene Ernesti, quiun vulgo lcgeretur hic hic, alterum hic delevit faventibus edd. ve», et codd. Mss. aliquot apud Pearcium.

I N

320

Pag. 278- v . 13.

C I C E R O N I S istos quidem —

V u l g . additum nostros

prorsus ineptum eiecimus, quod iam Ernestius uncis inclusiv.

Respicit Stoicos,

quod tarnen intelligi hie debet,

lion scribi. Pag. 278. v. 14.

verberabit —

Suspectum m i h i est

hoc v e r b u m , utpote pro sententia nimis forte.

Aptius

esset urgebit. Pag. 278. V. 17.

in utramque sententiam

utramque -partem sententiam. Pag. 278- V. 21. que dicendi — ut

superfluum

—

V u l g . in

Pi.ectius Aldina delet partem.

hune rhetoricum usum,

exercitationem-

Vulgo post usum additur moremque, quod, glossema,

Lambino

auctore

expunxi.

Quid ? quod verba quoque hunc rhetoricum v i x a Cicerone profecta sunt.

N a m non de declamatone in scholis rhc-

t o r u m , sed de usu forensi dicendi l o q u i t u r , quod cap. 20. et Zi. continuum attentius legenti facile patebit. Pag. 278. v . 26.

Coracem istum vestrum —

„ N o n satis

constat, quo sensu dicatur illud vestrum; nemo enim eoriim, qui aderant, Coraci» praecepta sequebatur;

Anto-

nius I. 20. vocarat eum Coracem nescio quem, quibus verbis plane significai, Coracem nullo apud ipsum honore fuisse ; aut igitur delendum videtur vestrum ; aut legendum IUietorem, v e l , ut placuit cuidam amico m e o , velerem; nam quia omnium Rhetorum primus f u i t , iure potuit vetus v o c a l i . "

Haec Pearcius

ad h. 1. m o n u i t ; in

quibus Rhetorem addi minime placet; si quid mutandum sit, malim vestrum deleri, quod tamen Eincsti sic defendit, ut sit i. q. Coracem heri a vobis commemoratum. Pag.

DE

O R A T O R E

L I B . I I I . 21. 22.

P a g . 278- v . 27. escludere b i n u s excludere,

e nido

in nido,

qui

croient,

qui evolent quod

—

Lam-

saiie n o n

est

aspernandum. P a g . 279. v . 3. s q q . omnibus Recte

philosophorum

dummodo

illa

res tanta

libris — comprehensa

Pearcius exposuit :

modo

i l l a res credatur

esse, ut non minori spatio, quam omnibus r u m liblis comprehendntur. primit

eadem,

quae

vis autem eloquentiae tum,

ojficiorum,

mutationesque

Non

c. 20.

ante est,

vulgaribus tus

in

Crassum loqui,

media

de

originem,

vim,

attigit

recipere,

Coracis,

agatur.

abdita

P a g . 279. v . 17. i g .

artis

Pilietoricae peni-

quam

isti

attigissent.

XXII.

intelligo

est sententiae i n i t i u m ,

Not. in Cic. Tihctor.

retrusa,

quidam labris

rioris periodi m e m b r u m , nec magnopere

et

quos

Manifestum

p r o r s u s u t I . 19. hacc autem esse

philosophia

—

aliique fuere.

quam lectionem frustra

praeceptoribus

R e c t e sic i n t e r p u n x i t E r n e s t i .

—

virtu-

emendationem

appellavit,

Cap.

pore,

illa

rerum,

istorimi

q u a s i h i c de d i s c i p u l i s

clamalores

rhe t o r e s ne primoribus

vae

—

Pamphilus

dubitavimus Pearcii

défendit Ernesti,

vero

—

rlietorum

Tisias,

q u u m v u l g o l e g e r e t u r oratorum,

paulo

philosopho-

sic e n u n t i a v e r a t :

ut omnium

naturae

quos nemo

qualis C o r a x ,

enim

—

tanta

N e m p e h i e aliis v e r b i s ex-

est,

omnisque

ut

teneut.

P a g . 279. v . 4Nempe

supra tanta

sit,

esse videatur

deditum. Nam

non

quod

Neque

tarnen

i n ncque tarnen

— no-

tertium aliquod supeilla

d u o neque quo

tem-

continuet.

Voi. il.

21

I N

C J C E R O N I S

Pag. 279. V. 21. non -potueris.

an,

si non potueris

—

G u . B . at si

C . ac si non potueris : u t r u m q u e v i t i o s e .

Pag. 279. v . 21.

Hie Crassus —

Pag. 2ßo. V. g. de absoluta de

de absoluta

G u e l f . B . Hinc Crassus.

et perfecta

—

Guelf. C.

perfecta.

P a g . 2ßo. V. 4-

quare si i ani me —

Guelf. B . quara

si me iam. Pag. 280. v . 19.

concesserint —

Cap. Pag. Zßo. V. 20.

ac si quaeris —

P a g . 2 g o . V. 24.

Sic Gu. B . C.

Non-

quaeris.

quos discentes

—

G u e l f . C . quos di-

male.

Pag. 280.

v . 23.

iam senectute est — summa. est.

Magister

hic

Samnitium

et

summa

G u e l f . B . C . m e l i u s o m i t t i t u r et ante

E r n e s t i i l l u d addidit e x edit. W a l d a r f .

P a g . 280. V. 2g. C.

concesserunt.

xxiir.

n u l l a e edd. ut V i c t o r , ut si ceníes,

Guelf. B.

Quotidie

commentatur

est,

et quotidie

commentatur,

commentutur

m i n u s bene.

—

Gu.

Ceterum

de studio e x e r c e n d i a l t e m l u d i c r a m

aimo-

r u m , s. g l a d i a t o r i a m . Pag. 281. V. 1. puer

uclocius.

At

Sic

Ç.

Velocius

Victor.

C.

m a l e intellecta p r a e n o m i n i s nota. fert, omninoque Velonius

—

Pag. 2 g i .

—

Guelf.

B.

atque

atque uclocius puer, E r n e s t i Velonius

h . 1. sie l e g e n d u m p u t a t : Atque

ex prae-

ea

Ç.

addidicerat. V. 1.

Pearcius malebat et.

Sed quod —

Lambinus deleverat

N e u t r u m placet.

sed;

Partícula sed h. 1.

i d e m v a l e t , q u o d sed tarnen, aut at tarnen.

DE O R A T O R E

L I B . III. 23.

Pag. 281. v. 2. aptus ad illucl — se. n e g o t i u m , artem rudibus batuendi. Pag. 2 8 5 Samnis in ludo — Bene monet Ernestius, Samnitem liic non significare gladiatorem proprie dictum, sed hominem in armorum arte ludicra sic exercitatum, ut cum quovis gladiatore contendere posset. Pag. 281. - V. 5. cuivis satis asper — Hanc lectionem cum Ernestio praeferendam arbitror alteri civis satis asper, quam defendit Lipsius Lect. Ant. V. 2. Pag. 281. v. 11. discendimi fuit — Guelf. B. abest fuit. Ita Victor. Pag. 281. v. 15. pliilosopho — Panaetium significali idoneis argumentis docuit v a n L y n d e n in diss, de Panactio pag. 5 1 . Pag. 231. v. 20. gignat — Guelf. B. C. gignit. Illud ob consequutionem modorum cum Ernestio recepì. Ut liic est si nihil velis — ex se gignat, sic paulo post: si velim ego — studio tenear. Pag. 2gi. v. 22. Ita f i t , ut agitations rerum sit in f i ' nita cognitio, facilis, si usus dortrinam confirniet — Vulg. facilis usus dottrinata confirniet, nec ad sensum apte, nani quid est facilis usus ? nec vero superioribus convenienter. Antea enini dixerat : Ista discimtur facile, si et tantum sumas, quantum opus sit, et habeas, qui docere fideliter possit, et scias etiam ipse discere. His igitur respondent ilia : facilis ( est cognitio harum rerum ), si usus doctrinam confirniet, et quae sequuntur, Ad illa tantum sumas, quantum opus est, referuntur liaec: mcdiocris opera tribuatur; ad ilia habeas, qui docers fideliter possit, refer-

IN

324 tur

doctrina}

C I C E R O N I S

denique

spondent v e r b i s usus, Pag. 2g 1 ant pila, tilli

—

v-

25.

studio

i l i a et sciai

memoria, ut,

si velini

tenear,

eliam

ego

talis

etiam fortasse,

V u l g o aut pilae

studio

t i o n i s p e r v e r t i t ; i n studio

optime

ludere,

si ossequi

tenear,

non

pos-

q u o d n e x u m ora-

tenear e n i m est a p o d o s i s relata

ad si velini.

E r g o e m e n d a v i aut pili,

v e r b i s studio

tenear c o n f i r m â t e a ,

r a t : libet autem semper

ipse discere re-

studium.

studio

quae

tenear.

His

p a u l o ante d i x e -

discere.

Cap. XXIV. P a g . 282. V. 19. altera

apte

—

quarum

e x ed. O m n i b . r e v o c a v i . lat ornate,

altera

P e g . 282.

altera

Concinniorem

v*

ornate

hunc

dici

postulat,

verborum

ordinem

V u l g . quarum

altera dici

postu-

apte.

27.

non multum

est maius

—

Sic

editt.

vett. P a g . 2g2. v . 28arcessitis,

bus exquisitis Nam

undique

exquisitae

haud vulgaria ; colliguntur,

rebus

et

comportatis

res haec

— et

exquisitis,

collectis,

arcessitis,

sunt ornamenta ab

aedilibus

comportatis.

P a g . 285. v . 1.

faciendum

ad c u i u s l u d o s

annus

et

studio

arcessuntur,

comportantur.

est ad annum

—

,,Respicit

C a e s a r i e l e g e a n n a l i insta-

et m u n e r a ,

etiam d i u ante e r a n t p r o v i d e n d a , strarent illa m u n e r a . "

rara,

diuturno

v e l e x dissitis ac p e r e g v i n i s l o c i s

ad a e d i l i t a t e m , c u i u s

collectis,

pretiosa,

vel

v e l e x p l u r i b u s l o c i s m u t u o sumta

bat;

undique

S i c e m e n d a v i v u l g a t u m : ut re-

Ernesti.

ut quae

satisfieret

populo,

o r n a r e n t et i l l u -

DE

ORATORE

L I B . III. 24.

325

Pag. 283- v. 11. quos ego Censor edicto meo sustulernm — lac. Frid. Hcusingenis, teste eius filio i n praef. ad Cic. off. p. L X . sustuleram enallage temporis pro slistali positum esse putabat. At enim phisquamperfectum hie v i m suam tuetur, si Crassum quasi dubitare censeas, an edictum s u u m , quo Latinos rhetores sustulerat, etiam in posterum vim et effectum liabiturum sit. Ac profecto statim post 'eius censurarci scholae Latinorum rhetorum msgis etiam quam antea celebratae sunt. Respicit h. 1. auctor dial, de causis corr. eloqu. c. 35- ..At nunc adolescentuli nostri deducuntur in scenas scliolasticorum , qui rlietores vocantur, quos paulo ante Ciceronis tempora exstitisse, nec placuisse maioribus nostris, ex eo manifestum est, quod L. Crasso et Domitio censoribus eludere, ut ait Cicero, ludum impudentiae iussi sunt." Edicti autem huius formulam servavit Gellius N. A. XV. 11. Pag. 283- v. 14. cuiusmodi essent — Guelf. B. qui cum liuiusmodi essent. C. qui cuiusmodi essent. Victor, sic interpungit: apud Graecos, qui cuiusmodi essent videbam, tamen. Pearcius post Manut. et Lambin. reposuit cuicuimodi essent. Ernesti male, qui eiusmodi essent. Verum est cuiusmodi essent, h. e. qualescunque essent Graeci doctores, s. quam vis alia essent, quae in iis desiderarent u r , tamen erat in iis doctrina et humanitas. Pag. 283- v. 16. 17. humanitatam dignam scientia — Frustra Lambinus corrigendum opinabatur : humanitate dignam scientiam. Nam scientia iam verbis doctrinam aliquant comprehendebatur ; ut iterum memoranda non

5-6

IN

C I C E R O N I S

esset. Iramo potius in Graecis praedicat humanltatem ilia doctrina et scientia dignam; eaque humanitate recte Pearcius morum suavitatem, modestiam, politumque ingenium significavi vidit. Pag. 283- v - '8tit auderent — Nempe nisi ut nuderent discipuli diceie. Hunc enim paulo post appellat impudentiae ludum. Pag. 2ß3- V. 25- ut desperetii — tradi ac perpoliri — Probabiliter Pearcius coniecit addendum esse posse. Sic cnim fere Cicero aliis locis, ut 1. III. c. 36., nisi cum Ernestio statuas, in tradi ac -perpoliri futurum tempus intelligi. Attamen li. 1. non tarn quid futurum sit, quam quid fieri possit, quaeritur ; id quod confirmatur sequentibus : p a ti tur enim et lingua etc. Pag. Ì284- v. i . extitejint — Guelf. C. extiterunt. C a p . XXV. Pag. 2g44- quasi colore quodam et succo suo — Frustra Wakefield us ad Lucret. I. 645. corrigendum opinatur et fuco suo. Nam fucus semper est adventitius nee corpori, cui adliibetur, proprius. Hie autem agitar de orationis ornatu, qui per totum eius contextum fund i t u r , sicut color et succus corporis non est in singulis membris, sed in toto corpore spectatur. Is igitur ornatus est duplex, alter qui cum valetudine corporis succulenti, alter qui cum eius colore comparatur , opponiturque sententiarum et verborum l u m i n i b u s , quibus liic ibi oratio distinguitur. Wakefieldi coniecturam prorsus convincit locus c. 52. „His tribus figuris insiderò qui-

DE

O R A T O R E

L I B . III. 25.

327

dam venustads non fuco illitus, sed sanguine difFusus debet

color." Pag. 284. v . 1 6 — 1 9 .

Non enim — et aetates — Bene

fecerunt Manutius et Pearcius, parentheseos incluserunt. enim dicta est,

quod ista verba

N a m quae sequuntur:

signis difficile

cohaerent cum verbis : sed etiam sine sa-

tietate delectet. Pag. 284. v . 20. 2

Pag. 285-

Difficile enim —

*

Sic Guelf. B . C .

quam certae et severae —•

Guelf. B .

quam recte et severe. Pag. 285- v . 3. pius

si saepius fiunt

—

Guelf. B . si sae-

fnerit.

Pag. 285-

7.

quod ceram —

„ A l i i [ ut Victor.-]

malunt terrani, quod defendit Petaviijs e Plin. Hist. Nat. XVII. 5. —

Vulgatum

I V . 5 . cui assentior. est , non terra."

autem defendit Brodaeus

N a m cera in unguento intelligi pot-

Ernesti.

Pag. 285- v . 8-

quam

quod crocum olere videatur

Plinius hist. nat. X V I I . 5. doctrinarum altera, meliora, tcrram,

Misc.

„Certe, inquit, Cicero,

inquit, unguenta sunt, quae

quam quae crocum sapiunt.

xisse quam redolent."

— lux

Hoc enim maluit di-

In quo Plinius hunccine locum,

an alium quendam e deperdito Ciceronis libro respexer i t , dubium est.

Equidem ex alio potius libro sumtum,

v e l , si hoc nostro Plinius uti voluerit, certe memoriter tantum relatum esse p u t o , nec me movet ilia Plinii auctoritas, ut Ciccronem li. 1. sapere, putem,

non olere scripsisse

etsi v i d e o , hoc Spaldingio ad ilium Quintiliani

locum piacere, cuius ingenio et doctrinae plurimum tri-

52 8

IN

C I C E R O N I S

buo. Ncque vero liic, ubi de odoratu agitnr, ac deinde dcinum de gusta tu, satis aptum fuisset vocabulum sapere pro olere positum. Pag. 285- v. 9. laevitatis — Guelf. C. lenitatis, male. 1 1 • quique Pag. 2ß5(lui 1 tildi ut' -praeter ceteros sensus commovetur — Guelf. B. G. quippe dulcitudine. Olim edebatur quique dulcedine. At dulcitudine habet Nonius p. 46. b. Sed tota haec lacinia, nisi a glossatore adiecta est, certe est Cicerone indigna. Nam quis post illa deverba, qui est sensus ex omnibus maxime voluptarius, sideret ineptam liane appendiculam : quique vel quippe dulcitudine praeter ceteros sensus commovetur ; quasi alti sensus, ut o c u l i , aures, tactus omnino commoverentur dulcitudine. Ac si praeter ceteros li. 1. non pro praecipue, sed pro solus positum esse dicas, quod fieri posse sent i o , manet tamen lioc, inutiliter istam sententiam hic inculcali. 1 5Pag. 285quae leviter — Guelf. C. quae leniter. Pag. 285- V. 16. ejfugiant — Guelf. C. fugiant, ut vulgo. Ernesti dedit e j f u g i a n t , cui tamen v i x concesser i m , fugiant h. 1. ad sensum ineptum esse. Pag. 285. v. 17. sqq. quo hoc minus in oratione miremur ; in qua vel ex po'ètis, vel ex orator ih us possumus indicare — quamvis claris sit coloribus pietà vel pot si s vel oratio — In his verba vel ex oratoribus, deiride illa : vel po'ésis vel oratio molestae glossatoris sedulitati tribuenda esse arbitror. Videat enim m i h i lector, quanto aptitis his omissis omnia procédant : ,,Sic omnibus i n „rebus voluptatibus maximis fastidium finitimum est ;

DE

O R A T O R E

„ q u o hoc minus in oratione

LIB.

I I I . 25.

miremur,

i n qua vel

„poetis possumus indicare, concinnam, „natam, festivam, sine intermissione, „ne,

329 ex

distinctam, 0 1 -

sine reprehensio-

sine varictate, quamvis claris sit coloribus picta,

„ n o n posse in delectatione esse diuturna." cero sic argumentatur :

Nimirum Ci-

S i ne poétae quidem, a quibus

omnia ad voluptatem referuntur, fastidium effugiunt, si sine varietate et intermissione dulces esse velint, minus ista perpetua festivitas et concinnitas in

multo oratori-

bus feretur. Pag. 285- v . 2 1 . respiratione.

Pag. 285- v . 25. na —

sine

reprehensione

—

Lambin.

sine

Bene se tarnen habet vulgatum. non

posse in delectatione

L e c t i o diuturnam,

esse

diutur-

quam edd. quaedam ostendunt,

potior videtur. Pag. 2 g 5 . v . 24. cinnis.

—

Nonius in Cinnos legit

Vulgatum verius.

Pag. 285- v . 2 5 . non

cincinnis

mentes

voluptate

satiantur

natura

quod sensuum nimia voluptate —

Vulgo:

quod

non mente satiantur,

sensus,

naturae in

nimia

qua in lectione hoc

incommodum est, quod nullo modo potest d i c i , mente

satiari.

hoc a c c i d i e

At

quum in sensuum

soleat, ut ipsum Sentiendi

nimis fatigetur,

adeoque

satietur,

sensus

voluptate

nimia

instrumentum

etiamsi

mens

ipsa

nondum sit voluptate satiata, spero me veram Ciceronis scripturam indagasse : quod sensuum nimia rae

(seil, i p s o r u m ) non

mentes

voluptate

satiantur,

quae

natumelius

etiam quam vulgata sequentibus respondet : in scriptis in dictis non aurium

solum,

sed animi

iudicio

etiam

et

magis

IN

33o

C I C E R O N I S

infurata vitia noscuntur,

L a m b i n i lectio: quod sensu in

nimia voluptate non mente satiatur,

eodem

quo vulgata

incommodo premitur.

Cap. xxyr. Pag. 286. V. 2.

exclamatio —

Pag. 286. v. 5-

umbram aliquant et recessum —

Guelf. B. clamatio. IIuc

respexit Quintil. II. 12. 7. Pag. 286. v . 11.

sed abiicit

prorsus

—

h. e. quasi

praetereundo pronuntiat, sine v i , sine gestu. Pag. 286. v . 11. sqq. incidat —

ut in proximos,

Ecquid video —

Frustra corrigere ausus est Gruterus: ut in

•proximo: Scd quid. Nam in proximos, sc. versus, incidere est proximos versus maiore cum v i pronuntiare. enim,

Neque

ut Heusingerus (referente filio in praef. ad Cic.

off. p. 46.) p u t a v i t ,

post incidat supplendum est specta-

tor; qjii male cavillatus est Ernestium, quasi is Roscium se ipsum in scena admirantem ac sibi ipsi adstupentem facere voluerit.

Immo recte Ernesti de maiore v i actio-

nis in ilium versiculum: Ecquid video etc. collata intellexit.

In huius pronuntiatione Roscius aspicere locum,

v e l sedes sacras,

quas ferro septus possidebat, et inten-i

tius contueri, vehementerque, quid illud esset, admirari et stupescere videbatur. Pag. 286. v. 15. Creticus.

Quid petam praesidi?

—

Est versus

Cf. infra c. 47. extr. Tusc. Quaest. III. 19.

Pag. 286. v . 27.

a quibus utrisque —

Nempe a poe-

tis et musicis. Pag. 286. V, 27.

summittitur aliquid,

dsinde

augelur.

DE extenüatur nuatur,

—

deinde

ORATORE

L I B . III.

26.27.

Lambinus : summittitur ali quid atque exteaugetur,

inflatur

etc. non male quidem,

sed vulgata tamen haud deterior. Pag. 287. v . 1 .

aliter esse —

seil, ut Pearcius

intellexit, tacite repetendum suavis et Pag. 287. V. 2.

non dulcem

atque decoctam —

B . C. non dulcem atque decoram, Pag. 287- v . 4-

ut

ea,

Guelf.

pessimo v i t i o .

quamvis

vitiosissimus orator —

Guelf. B . C. ut ea quivis vitiosissimus, Pag. 287- v . 6.

recte

ornatus.

silva rerum —

fonasse verius.

V u l g . additur et sen-

tentiarum,

quod iure d e l e v i , quia sequitur liaec

sententiis.

E t supra c. 24. simpliciter dictum : Rerum est

silva

varianda

magna. Cap.

XXVII.

fi(lem

Pag. 287cius negat opus esse,

orationis faciendam — Pear-

ut corrigatur orationi;

affertque

locum Acad. I Y . 7. multaque facimus usque eo,

dum aspe-

ctus ipse fidem

sui iudicii;

de cuius tamen lectio-

nis veritate subdubitat Ernesti.

faciat

V e r u m in ilio Acade-

micorum loco alia ratio est.

I b i enim hoc significatur :

dum aspectus ipse f idem nobis faciat

sui iudicii.

Hic antera

n i h i l aliud nisi r e s , cui fides facienda s i t ,

memoratur,

ut necessario scribendum videatur : ad fidem

orationi

fa-

ciendam. Pag. 287. v . 18est et propria.

est propria

—

Guelf. B . C. ut v u l g .

Verissime autem Pearcius emendavit:

que una laus oratoris est propria

maxime.

quod unum est oratoris maxime

proprium.

ea-

Sic B r u t . c. 5.

332

IN

C I C E R O N I S

Pag. 287. v. 20. 2i. quam extremo sermone instruxit Antonius, primo reiiciebat — Fortasse Cicero scripsit: primo a se reiiciebat, ne reiiciebat simpiiciter dictum ambiguitatem pararet, lectoremque ad aspernandi aut improbandi notionem abduceret. Nempe lib. II. c. 11. de tertio laudationum genere disserendum sibi esse negaverat, quia non omnia oratoris officia propriis praeceptis instruere necesse esset. Cap. 84- tamen, postquam se illud laudationum genus initio a praeceptis suis secrevisse professus erat, eum etiam locum breviter pertractat. Pag. 233. v. 14. 15. in utramque partem dicendo alliciendi animo s, et vim, et artem habere debemus — V u l g o : in utramque partem dicendi animos et vim et artem habere debemus, in quo quid significet animos, nec Ernesti explicare poterat, nec quemquam alium exputaturum arbitramur. Itaque Purgoldi emendationem h. 1. ut certe in textu legeretur, quod intelligi posset, tantisper recepimas, donee aliquis meliora forte docuerit. Cap.

XXVIII.

Pag. 288- V. 22. Dicunt igitur Uli, qui nunc quidem ex particula parva — Transpositione restituimus locuiri, vulgo sic in omnibus editum : dicunt igitur nunc quidem ilii, qui ex particula parva. Etenim nunc quidem aperte opponitur sequentibus olim autem. Utrumque autem refertur ad nomina philosophorum, qui nunc quidem Peripatetici aut Academici appellantur, olim autem Politici vocabantur.

DE

ORATORE

Pag. 233. V. 29. B. C. aut diffinita troversia.

L I B . III. 23.

333

aut definitae controversiae — controversia.

Sect Genitivum

Guelf.

Vulg. aut definita

requii'i

con-

bene

iam Pearcius

—

Hoc vocabulo

monuit. Pag. 2gg. v . 8- et quasi proposito Cicero -latine express« Graecorum

Sésiv.

Wyttenba-

cliius in eclog. hist. p. 343. exponit lata et quasi procul posita,

quod l o n g i u s , quam necesse erat, repetitum -vi-

detur. Pag. 239. V. 9.

At que liactenus loquuntur illi ; quam-

quam Rhetores e ti ani liac in instituendo —

Ita sine dubio

legenduni.

Et partem liuius correctionis iam Hotoman-

nus suasit.

V u l g o : atque liactenus loquuntur.

Etiam hac

in instituendo etc. Pag. 289. V. 10.

in instituendo —

Guelf. B. C. omit-

tunt in. Pag. 289. v. 12.

sed ita,

non ut iure, aut iudicio,

ut

denique recuperare amissam possessionem — Perplacet Lambini ratio: sed ita, non ut iure aut iudicio aut vi denique r. a. p. Pag. 289. v . 13.

eoe iure civili —

Pag. 289. V. 17.

maxime vigere —

Guelf. A . iure civili. Abest maxime Gu.

A. B . C. P a g . Zgg.

v. 1 9 .

Pag. 289.

V. 19.

celebratur

—

Guelf. C.

in prima arte —

celebrantur.

Guelf. C. male

omittit prima. Pag. 289. v . 21. 22.

nec partes, nec genera —

Delen-

dum arbitror nec genera.

Inepte eiiim diceretur alterius

generis genera prop onere.

In Guelf. A.

est neque natu-

lis

534

C I C E R O N I S

ram eius partís nec genera; unde fortasse colligas Ciceronem scripsisse: ñeque naturam eius generis nec partes proponunt. Pag'. 289. v. 23. attentatum — Guelf. A. E l i . attactitm. Palat. nonus ap. Gruterum intractatum, octavus attrectatum. Cap. v-

XXIX.

Pag. 289* 27. slve in infinitis consultatinnibus — V u l g o liic additur clisceptatur, quod nec necessarium est, et ínter próxima disceptari potest, et forensi disceptatione a u i i b u s molestum ; ut interpolationem p o ti 113 quam Ciceronis m a n u m prodere videatur. Itaque deleví. Pag. 290. v. 7. ecquid in re sit — V u l g o quid in re sit, quod non respondet ei quod adiungitur e x e m p l o : n a m q u u m q u a e r i t u r : situé in humano genere sapientia, non quid, sed an quid i n humano genere s i t , quaeritur. Pag. 290. v. 13. anquiritur — Sic Guelf. B . rectius quam vulg. inquiritur. Pag. 290. v. 24. aut quum quaeritur — Sic recte Pearcius pro v u l g . ut quum quaeratur; nam ut h. 1. notat exempla disiunctorum generum. Pag. 291. v. 2. et slntne tria — Guelf. A. C. ut sintna tria. Sic et Mss. Harl. d ú o , it. Víctor. Manut. Ase. Steph. V u l g o aut sintne tria. Sed aut h i c praeponitur generibus disceptationum d e f i n i t i o n i s ; ut vero exemplis ; cumque hoc loco verba sintne tria uberius expliccnt i l l a quot sint, placuit nobis et sintne tria. Pag. 291. v. 5. describitur — Gu. B. descríbatur.

DE

O R A T O R E

P a g . 291. v . 1 5 . A. B. C.

ut,

LIB.

aequumne

sit —

335

A b e s t ut G u e l f .

Rectc praeponendum iudicavit Pearcius.

P a g . 291. v . 19.

quid praestet —

P a g . 291. v . 23.

horninibus

buntur

III. 29. go.

Guelf. A .

horninibus

distribuuntur

Cap. P a g . 291. v . £6.

qui praestet

describuntur

officii

—

Gu. B.

viris

descri-

Guelf. B .

XXX.

;disceptatione

—

Gu. B.

officii

disputatione. P a g . 291. v . 27.

cui loco

—

G u e l f . A . quo in

P a g . 292. v . 7.

discrepuit

—

Sic

est a p u d N o n i u m .

Vulg.

P a g . 292. v . 8-

eadem

loco.

Gu. B. C. idemque

discrepavit. enim

sunt

—

Guelf. A .

eadem

sunt, P a g . .292. v . 9. tione. Edd.

disputationibus

P a g . 292. v . 10.

disputa-

ac distributa

—

Guelf. A . it. Mss.

tributa.

P a g . 292. v . 12.

munus

pensumque

—

G u e l f . B . mu-

pensum. P a g . £92.

natura,

M a l i m natura neris vim.

generis

invenit.

et genere,

et universa

Gulielmius

c o d d . G a l l i c , naturae

re;

coromendabat

genere;

et

universa

re —«

s i c u t p a u l o ante gelectionem

duorum

i d q u e G r u t e r u s i n Pal. 1. 2 .

S e d L a c l e c t i o n e n i h i l l u c r a m u i ad s e n s u m .

P a g . 292. v . 27. B.

Guelf. A.

V i d e t u r q u e s i n g u l a i i s h. 1. p l u r a l i praestare.

G r u t . at que

nus

—

E t sic P e a r c i u s e c o m p l u r i b u s M s s . et t r i b u s v e t t .

nos traducendos

vos traducendos Gu. C.

—

A b e s t vos

Guelf.

I N

336

C I C E R O

Pag. 293. v . 3.

procudenda

B . -pror.utenda, vitiose.' dixit paknivtiv nuit,

—

in'

tingitani,

anjiovi)

v o c a b u l i acuere,

q u i pro neque procudenda

procudenda,

I S

Guelf. A .

Procudere

y%S>Sgav

ijuam ¿xe.S.iiyij6is

N

procludenda, ( ut Pindarus

n i h i l aliud est,

ut Ernesti bene nio-

legendum censebat at que

v e l i n ncque intelligendum solum e x ante-

cedentibus. P a g . 293. v . 4 . enarrandum.

sed

B . sed

ornandum

onerandum

m i r e vitiosa scriptura.

Scripsi

ctore ornandum complcndumque. Manil. c. 3- domicilia

—

Guelf. A . sed in-

metandum

exarrandum,

autem Ileusingero au-

Sic dicitur Orat. pro leg.

regis omnibus rebus ornata et

referto.

V u l g a t u m onerandum parum liic aptum est, ac dubio procul e l i b r a r i i errore natum. Pag. 293. v . 4-

niaxiniarum

rerum suavitate

post rerum additur et plurimarum, Guelf. A .

N a m plurimarum

designatur.

Sed idem

Vulg.

iam verbis copia et

varietale

cod. habet maxima rerum,

frustra p r o b a v i t Heusingerus. ximarum

—

q u o d l'ectius. omittit

rerum scientia.

quod

Sic enim I. 2. dicitur ma-

E t hoc loco de rerum

magnitu-

dine agebatur, quae opponitur loquacitati rerum magnar u m scientia destitutae. Cap. Pag. 293. v . 6.

nostra

XXXI.

est enim —

Guelf. B .

nostra

enim. Pag. 293. v . 16.

quasi non ilia sint propria

H . 1. scribendum arbitror oratorum; ilia : aut aliquid de oratoris

rhetorum —

quod referatur ad

arte — praecipiunt.

Rhetores enim

DE

O R A T O R E L I B . III. 31.

337

enim semper apud Ciceronem eloquentiae m a g i s t r i , seu scriptores de arte rhetorica appcllantur. Hie autem, ut antea dixerat, nostra est enim (nempe oratorum) ista prudentiae doctrinaeque possessio, necesse est, ut ea, quae sequuntur, oratorum potius, quam rhetorum propria dicat. Pag. 293. v. 18. et regendis — Omissum Guelf. A. Pag. 293. v. 20. quae quoniam iam — Guelf. A. omittit iam, et sane commodius abesse videtur. Pag. 293. v. 21. expilati — Guelf. A. B. expoliati. Quaedam edd. compilati. Pag. 293. v. 23. quo pertinent — Guelf. A. qua pertinent. B. ad quam pertinent. Pag. 293. v. £3. et quam intuemur —• Vulg. et quam intuentur. At enim philosophi in libellis de arte oratol i a non intuebantur civilem scientiam. Itaque rescripsi quam intuemur, nempe nos oratores. Pag. 293. v. 25. aetatem, srd quum fontes — Guelf. A. B. C. aetatem. Sed quum fontes —. Pag. 293. v. 2Q. hauriamus — Guelff. hauriemus, ut edd. vett. Recte hoc iam Lambinus correxit. Pag. 293. v. 29. acris acies — Guelferb. A. acris et alacer. Pag. 294. v. 2. monstratas — Guelf. A. monstratis. Pag. 294. v. 5. tam immensoque — Sic Mss. apud Pearcium. Vulgo olirn tamque immense. Pag. 294* v - 7- consistere — Male omissum Gu. A. Pag. 294. v. 10. existit ex rei natura quidam splendor in verbis — Guelf. A. existit ex re naturalis quidam splendor in verbis, quae lectio nobis egregie placet, nisi quod A'of. in Cic. Rhetor. Vol. II. 22

IN

530

C I C E R O N I S

pro ex re malim ex ea.

N i m i r u m : si est honestas in re-

bus ipsis, existit ex ea (honestate) naturalis quídam dor in verbis.

B r u t . cap. 9. naturalis

nitor

splen-

opponitur

fucato. Pag. 294. Y. 14.

et in universorum

—

Guelf. A. el

universorum. Pag. 294* V. 16.

ad cognoscendum imitandutnque — Ms.

apud Gruter. cognoscendos

imitandosque.

Pag. 294. v . 16. delegerit — Sic recte Guelf. A. it. Mss. Pitli. Mem. Pal. 1. 2. Ioann. Harl. 1. Mead.

E t Pearcius

apte comparavit locum Cic. de Off. II. 13. quos sibi ipsi delegerint praecedit

ad imitandum.

V u l g . cognorit,

inepte h. 1. quia

cognoscendum.

Pag. 294. v . 20.

natura ipsa,

si modo est excitata

Sic rescripsi pro vulg. exercitata,

—

in quo non vereor ne

quis repugnet. Pag. 294. v . 20.

labetur — Cap.

Guelf. A.

dclabitur.

XXXII.

Pag. 294. v . 22.

inquit —

Omissum Guelf. A .

Pag. 294. v . 24.

complexus

—

Guelf. A. vitiose com-

pressus. Pag. 294* V. 29.

in omni orationis

malo sunat; itaque L a m b i n u s tionis genere;

ratione

Hoc

quia tamen modo praecesserat generis vo-

c a b u l u m , malim in omni oratoris ratione. c. 18. de officio et ratione Pag. 295. v. 2. illa.

—

corrigebat: in omni oraSicut lib. I .

oratoris.

maxima

illa —

Gu. A . et

máxime

DE

O R A T O R E

Pag;. 295. v . 3. A . cuncta

sacpe

cuncta

fame

audientibus

Pag. 295. v. 5.

IH. 32.

audiente

359.

a)TO Tov

has

—

artes

excidit pi rcepisse,

transeam,

•prae se scientiam quae omnia

qui tulit,

non

Vel

aut scientia

sed

libcralium vestem

sua manu fecerat,

Pag. 295. v. 6. lectioni

Gu.

percepisse. ut

Ileum

modo

disciplinarum

et annulum

crepidasque,

in usu

continerentur

intelli-

vel post verba de re-

noivov,

Respexit h. 1. Quintil. Inst. Or. X I I . 1 1 , 2 1 . : Hippiam

—

Graecia

Graecia.

nee solum

gent! urn se scire, bus p. dicerentur

LIB.

habuit. Hoc

—

praeferendum

continentur.

Pag. 295. v . 7.

literarum

cognitionem

matical«, quod bene observavit

i. e. gram-

—

Sclineiderus in ep. ad

Langerum p. 31Pag. 295. sua manu

v. 1 1 .

se sua manu

—

confecisse

Guelf. A .

confecisset.

Pag. 295* v . 14.

appetierint

—

Pag. 295. v . 1 5 .

de Prodico

Ceio

M t i l d perperam

Gu. A . —

appeterent.

Sic Guelf. B . C .

Chio.

Pag. 295. v . 16.

quid

de Thrasymacho

aut,

si est victus

—

Abest

quid

Guelf. A . B . C . Pag. 295. v . 22.

— Omissum

victus

Guelf. A . Pag. 2 9 5 . v . 24. tu appellas.

B . et tu

Pag. 295. v . 24-

et,

ut tu

appellas

—

Guelf. A .

ut

appellas. melior

orator;

sed hie,

in illo —

erat intevpungendum; n o n , ut v u l g o : orator. nam ilia verba: ipse ille Leontinus

Gorgias,

Sed hie

Sic —

quae erant lon-

giore parenthesi interrnpta, his verbis sed hie continuantur.

IN

34«

C I C E R O N I S

Pag. 295. v. 25.

in ilio ipso —

Pag. 295. v. 26.

vocaretur —

Abest ipso Gu. A.

Guelf. A. revocetur.

Pag. 296. v. 3.

Atque ii —

Pag. 296. v . 4-

dicendi auctores —

Guelf. A. seti hii. Guelf. A. B . C. di.

cendi doctores. Pag. 296. v . 7gloria,

vel copia, vel gloria —

Guelf. A. vel

vel copia.

Pag. 296. v. 8-

an

Graecis

vituperationis

—

Nempe

Graecos v e l oratores, vel artis Rhetoricae magistros notat,

qui

sibi

a

philosoplxis

partem

doctrinae

eripi

passi sint. Pag. 296. v. 9.

esse tribuendum statuam —

Gu. A. B .

C . statuam esse tril>uendum. Pag. 296. v. 12. ' -panne obrutus — paene omnibus.

Sic correxi vulg.

Esset enim immanis hyperbole, Crassum

privatorum negotiis paene omnibus districtum fuisse. Itaque Ernesti malebat omnium. Pag. 296. v . 13.

Sed concinnius est obrutus.

districtus —

Gu. A . male destrictus.

Cap. XXXIII. Pag. 296. v. 24.

diminutae —

Pag. 296. v. 27.

alios,

quod addit Lambin. alios,

Gu. A. C. deminutae.

qui oculis —

Non malum est

qui auribus.

Ita primum me-

d i c i , qui m o r b o s , ab i i s , qui vulnera curaverint,

dis-

cernuntur ; deinde ex eorum genere, qui in singulis membris curandis versati sint,

medici

oculorum,

aurium

xnedicis oppoiiuntur. Pag. 297. v. 17.

haec proavi

generi mei,

Recte a Pearcio sublatum comma post

Scipionis

proavi.

—

DE

ORATORE

Pag. 297. v. 25.

L I B . III. 33 — 35.

quia ius civile dlJicerat —

B. C. quia ius civile non didicerat, Pag. 297. V. 27. loan, teste Pearcio. g o edebatur.

Utroque —

34!

Guelf. A .

pessime. Sic Guelf. A . it.

Mí.

Sed B. C. at utroque: ut olim v u l -

Melius autem at hic omitti iam Pcarcius

docuit. Pag. 298- v. 2.

i de ni facile oftimus imperator —

Gu.

A . et idem optimus imperator. Pag. 298. v . 9.

excellit —

Guelferb. B. C.

excellet,

perperam. Pag. 293. v. 11.

unum aliquid —

Ernesti scribendum

putat unum aliquod. Cap. Pag. 298. v . 20. 2i. pla —

XXXIV.

nam ut virtutis — ab ittis exem-

Guelf. A. C. nam ut virtutes —

ab illis

exempla.

I11 A. simul omissum exempla. Pag. 293. v . 27.

XL

antea —

Guelf. A. ante.

Pag. 299. v. 9.

in eo vim —

Pag. 299. v. 11.

clamator —

Guelf. A . ira eodem vim.

Pag. 299. v . 15.

quadraginta annos —

Guelf. A. declamator. Guelferb. A .

annis. Pag. 299. V. 23.

animi ac virtutis magister —

Scil.

qui doctrina sua, et moiiitis D i o n e m animosum ac fortem reddcret. Pag. 300. v . 2. 3- ">'t Philolaum Archytas Tarentinus — Guelf. A . B. aut Philolaus Archytam Cap. Pag. 300. V. 16.

prope —

Tarentinum.

XXXV. Guelf. A. proprie.

IN

34-

C I C E R O N I S

Tag. 500. v. 17. ctcte.

Pearcius

de Philocteta

—

Guelf. A . de

Hail. 1 . 2. it. E d . Ven. Mediol. Man. edidit quod Ernestius quoque probavit. de Philoifi-ta fendit.

Philo-

auctoritate Mss. Io. N o v . W a g .

Heusingerus

Mead.

Philoctetae,

Sed iure lectionem

ad Cic. de off. III. 2 1 . 3. de-

Ut i b i dicitur versus de Phoenissis pro versus ex

Euripidis

tragoediat

quae Phpenissae inscripta est, sic h. 1.

versus de Philocteta;

optimeque monet Heusingerus, ipsi

Philoctetae verba quidem, non versum a Cicerone tribui potnisse.

Versus

fiapftctpovs V I . 8-

et

autem

erat hie : jllsppov

è' tâv 'Xéysiv,

Simirav,

ad quem alludit Cic. ad Att.

Plutarch, adv. Colot. T . V . p. 528. ed. W y t -

tenbach. Pag. 300. v . i g .

larbaros

—

Guelf. B . C. vitiose

harbaris. Pag. 300. v . 19.

hie autem —

Pag. 300. v. 20.

Ita

ornavit

Abest autem Guelf. C .

—

Guelf. B . C.

itaque

amiavit. Pag. 300. v . 25.

et loquendi — Guelf. A. et

Pag. 300. v. 25.

Nunc,

ut vulgo.

sive —

eloquendi.

Sic Guelf. A . B . C.

Male Ernesti nunc si reposuit.

Pag. 301. v . 1 .

malet —

Sic Guelf. A. r e c t e ;

idque

iam L a m b i n o placuit, quia praecedit volet. Pag. 301. v . 2.

norit

—

Guelf. B .

Pag. 301. v. 3. , inscientiam inscitiani.

novit.

Gell. Noct. Att. I . 15.

Sed i b i quoque Gron. e Mss.

Pag. 301. v . 4.

suppetat

Pag. 301. v . 7. stultam

—

loquacitatem.

—

stultitiam

inscientiam.

Guelf. B . loquacem —

suppntit. Gellius 1. I.

DE

ORATORE

Pag. 501. v. 14. quamquam.

quae

L I B . IH. 35 — 57-

quamvis

—

343

Guelferb. A. quae

C a p . XXXVI. Pag. 301. V. 21. esset tributum — Glieli. A. Ed. W . erat attributum, quod placet Ernestio. C. esset attri~ butum. Pag. 301. V. 22. ac denuntiatum — Omissum Guelf. A. Eri. I*ag- 302. V. 3. omnem enim rerum — Sic Mss. loan. Cant. Bod. W a g . Ilari. 1. 2. it. Lamb. Alii olim omnemque rerum. Pag. 302. v. 10. cernere — Guelf. B. tenere. Pag. 302. v. 11. aliquanto spissius — Hoc non e9t, ut Pearcius putabat, obscurius, sed potius plenius, et ob copiam maiorem discendorum laboriosius. Pag. 302. v. 17. maxime — Omissum Guelf. B. Pag. 302. v. 20. ista, quae tu — Gnelf. A. istud, quod tu. Pag. 302. v. 27. ista posse perdiscere — Guelf. B. C. posse ista perdiscere. Pag. 303. v. 1. ex qua ipsa — Debebat scribere, nisi forte scripsit : ex quibus ipsis, nam ex ipsa cognitione nemo potest aliquid nescire ; sed ex rebus forensibus et communibus, quarum vulgaris cognitio ipsi sat magua videtur, potest permulta nescire. Cap. Pag. 303. v. 10. requiris, requiris.

XXXVII. inquit

—

Guelf. A.

inquit,

IN

344

C I C E R O N I S

Pag. 303. V. 12.

non etiam scriptum requirit — Gu. A.

non scriptum etiam

requirit.

Pag. 503. v . 1 3 .

Sed gerani

morem —

Ed.

Omnib.

Lamb. sed gerani tibi morem,

concinnius, ut opinor.

Lambinus tibi post exponam

sustulit.

Pag. 303. v. 17.

conficitur

Pag. 303. V. 19.

coniuncte —

Pag. 303. constai —

V. 20. 2 1 .

Guelf. A .

compingitur.

Guelf. A.

coniuncta.

qui ex continuatis

coniunctisque

Guelf. A. qui extenuatis coniunctis

Pag. 303. V. 2 1 . Pag. 303. laus —

—

utemur —

v . 26.

in

constai.

Guelf. A . utimur.

propriis

Guelf. A. in propriis

Et

est

igitur

verbis

igitur est illa laus,

illa

omisso

verbis. Pag. 303. V. 27.

atque obsoleta —

Guelf. A. aul ob-

soleta. Pag. 303. V. 28-

plenum

quiddam

et sonans

Guelf. A. plenum quoddam consonans esse. legitur

inesse —

I n C. quoque

quoddam.

Pag. 304. V. 2.

ponderandus

—

Guelf. A .

ponderan-

dus est. Pag. 304. V. 3.

Etiam hoc —

Pag. 304. v . 4-

quod vulgo de oratoribus

dici solet —

Guelf. A. Itaque ab

Parum abest quin illud ab imperitis

ma esse putem Tov vulgo. s i t , ac ab imperitis adeo,

seu vel ab imperitis,

Si verum est ab imperitis,

ciim Guelf. B . delere.

glosse-

N i s i forte ab imperitis idem

rum artem non calleant dicendi, sed naturali sensu indicelit.

hoc. imperitis

qui nimiquodam

malim vulgo

DE

O R A T O R E

Pag. 304. v . 5.

Bonis

L I B . I I I . 37. 38.

is verbis —

345

Guelf. A .

melius

bonis hie verbis. Pag. 304. v . 8tare vitium,

vitare vitium

—

I n ed. O m n i b .

addi t u r q u e , ut Guelf. A. quamquam

gnum ; G o t h o f r . V i c t o r ,

quamquam

evi-

est

ma-

id est magnum.

Sed

h o c ab interpolatore p r i m u m i n c u l c a t u m esse potest. Pag. 304. v . 8.

veruni tamen hoc quasi —

verum tamen hoc quasi hoc.

B.

veram

Guelf. A .

iam in hoc

quasi.

' l o c quasi solum quodclam atque

funda-

C . verum iam in hoc quasi. Pag. 304. v . 8mentum est —

I l c u s i n g e r u s c o m p a r a i B r u t . c. 74- init.

Pag. 304. v . 11. plicandum

videtur

id esse a nobis

—

quaerendum atque

ex-

Guelf. A . id esse nobis quaerendum

videtur.

Cap. Pag. 304. v . 16.

xxxvnr.

prisca fere

ac vetusta,

et ab usu

—

Guelf. A . prisca atque vetustate ab usu. Pag. 304. V. 13.

quae sunt po'étarum licentiae

liberiora,

quam nostrae — G u e l f . A . q. s. p. licentiae liberiora, nostra.

'C. licentia

Mead, et Harl.

— nostra.

duo,

ut et edd. Ascens.

Streb. L a m b , a l i o r u m q u e m u l t o r u m . que scriptores s u b i u n g u n t d a t i v u m

Steph. Manut.

Saepe C i c e r o aliicasum v o c i

liberiora.

Sic O r a t . c. 23* quum haec duo ei liberiora fuerint. til. autem luculente

confirmât veterem lectionem

or. V i l i . 5.

liberiora

omnia

quam

„ S e d nostrae retinent Mss.

pottis,

quam

QuinInst.

oratoribus."

Pearcius. Pag. 304. t . 19.

sed tamen raro —

Sic infra c. 52.

346

IN

C I C E R O N I S

raro autem etiam pervetustis. Orat. 24. etiam inusitata ac -prisca sunt in propriis, nisi quod raro utimur ; quo loco convincitur Ernestii coniectura, hauti raro praeferentis. Raro enim li. 1. est idem ac nonnumquam, interdum. Pag. 304. v. 20. priscum aliquod verbum — Vulgo poeticum aliquod verbum. Iam Pearcius, cui frustra obloquitur Ernestius, recte intellexerat, poeticum liic alienum esse, reponendumque censuerat pervetustum, quod recepissem, nisi priscum in eadem significatione esset eiusm o d i , ut facilius a librariis in po'iticum depravali posset. Ita enim Cicero c. 52. ut translatis utamur frequenter, interdumque factis, raro autem etiam p erv e t us t i s. Recte etiam Pearcius adliibuit Quintil. VIII. 3. propriis dignitatem dat antiquitas — quaedam tamen adhuc Vetera vetustate ipsa gratius nitent, quaedam etiam necessario interim sumuntur, NUNCUPARE et TARI; ubi manifestum est eum ad liunc Ciceronis locum respexisse. Pag. 304. v. 21. Neque enim illud — Abest enim Guelf. A. Pag. 304. v. 23. aut e f f a r i — Guelf. A. aut a f f a r i . B . C. aut fari. Pag. 304. V. 25. et alia multa — Mss. Cant. Hail. 1. loan, aut alia multa, quod recte probavit Pearcius. Pag. 304. v. 27. saepe videri solet — Guelf. C. omittit saepe, rectius fortasse. Pag. 305. v. 1. omnem mihi exanimato — Sic Guelf. A. B. C. Vulgo olim mihi omnem ex animo. Sed omnem mihi Bentleius defendit, ob metri trochaici leges : exanimato autem Pearcius confirmavit loco Quintil. VIII. 3-

DE

ORATORE

L I B . III. 38.

347

,,ac. veteres ne expectorat quidem t i m u e r u n t , et sane eiusdem notae est exawimat", ibiquePearcius exanimato legendum censet. Ipse enim Quintilianus ad liunc Enn i i versiculum respexisse videtur. Ceterum h i e versus ex E n n i i Alcmaeone infra repetitur c. 58Pag. 305. v . 3. Nam non vis — Guelf. C. Num vevis. Pag. 305. v. 5. non nativa — Sic rescribendum d u x i pro vulg. non nuta. Cic. Partitt. orr. c. 5 1 - Sirn-plicia verba partial nativa sunt, partial reperta• Sic et Quintil. ra

VIII. 8, 36Pag. 305. v. 6. vcl saepe sine eoniunctione — Quae liic vulgo annectuntur: verba novantur, iam ab Ernestio uncis i n c l u s a , e textu circumscripsi; sunt enim procul dnbio spuria. Pag. 305. V. 7- baccarum ubertate inturgescere — Sic Guelf. C. q u o d , ut exquisitius, recepi pro v u l g . incurvescere; etsi idem occurrit Tusc. Qu. I. 2.Q. Heusingerus, cui inturgescere placuisse v i d e t u r , comparavit Ovid. T r . III. 12, 15. ubi i l l e , turgescit, inquit, in arbore ramus. Pag. 305. v . 10. celebravit — i. e. frequentius usurp a v i t ; ut enim h i e genuit et celebravit, sic paulo post opponuntur instituta — frequentata. Pag. 305. v . 11. adhiberi — Guelf. B. haberi. Pag. 305. v. 15. laetas esse segetes — V u l g o abest esse, quod auctore Pearcio repetendum d u x i ; sic e n i m est Orat. 24. laetas esse segetes. Pag. 305. v . 19. quam alieno verbo exposuimus — Vulgo posuimus, quod quum li. 1. m i n u s aptum s i t , liaud

348

IN

CrCERONIS

sine causa correximus. Sic infra in eadem r e : propriis verhis rxponi non potuit. Pag. 305. v. 20. mutuationes — Verissima est liaec iectio edd. Waldarf. Lips. Aid., quam Ernesti ait postea neglectaiu esse. Atqui eam servaverunt Victor. Pearcius aliiq ue. Vitiose autem complures, ut Omnib. ediderunt mutationes. Cap.

XXXIX.

Pag. 305. v. 26. Similitudinis est — brevitas — Haee paulo abruptiora sunt, ut credibile sit, aliquot verba intercidisse. Fortasse scripserat auctor: Est autem translat i f ) similitudinis ad verbum unum contracta brevitas. Lambin. ita supplevit : Translatio omnis similitudinis est etc. Cf. Quindi. Inst. Or. V i l i . 6, 8Pag. 306. v. 2. ut illa — Vulgo liic additur omnia, quod liic incommodum est, et quia paulo post sequitur, omnia f e r e , superfluum. Versus qui sequuntur Pacuviani priores citantur de Divina t. I. 14. Pag. 306. V. 8- largifluo — Guelf. A. B. C. l a r g i f i c p . Pag. 306. V. 8. subita — Guelf. B. subito. Pag. 306. v. 16. aut consilii — Ed. Omnib. inepte ad dit : aut minus. Pag. 306. v. 20. is se circumvestit dictis, scpit sedulo — Guelf. A. is se circumvelet dictis saepe sedulo. Olim edebatur : iste circumvestit. Pearcius is se legendum esse coniecerat, quam lectionem nunc Guelf. A. confirmât: cui forsan etiam obsequendum est, circumvelat pro circumvestit legendo.

DE

ORATORE

Pag. 306. v. 24. missi —

emissi

I I I . 59. 40. —

— exponi

349

E d . Omnibon.

ex-primi.

Cap. Pag. 306. v. 28. ctantur;

LIB.

XXXX. —

delectentur

ut m u l t i edidere.

Guelf. A. B . C.

dele,

Recte autem Lambinus e t E r -

nestius coniunctivum intulerunt. Pag. 307. v. 2.

quod

per aes et librarti agitur

—

Ple-

niorem formulam L a m b i n o auctore expressi,

quam i n

hac re solennem fuisse notum

quod

librarli

Pag. 307. v. 3. non

est.

Vulgo:

per

agitur. quid non habeas

—

Guelf. A. B .

quod

habes. Pag. 307. v. 4-

suorum.

C. sed cur

Pag. 307. v. 4. corrupte maxima

se(l

'n suorum —

Guelf. B . sed cur in

suorum. maxima

tamen

copia,

Pag. 307. v. 7.

transilire

Pag. 307. v. 8.

et alia

tamen

C. maxima

inopia. — —

Guelf. A.

—

Guelf. A .

tamen in

copia.

transire.

Guelf. A. non male omit-

tit copulam. Pag. 307. v . 1 1 . simile simile

—

conficitur

vol quod singulis

ac

totum

M a l i m vel quod singulis verbis

verbis

res,

totum

conficitur.

Pag. 307. v. 1 2 . quae quidem sumta ratione dicitur ratione tione

sumta translatio,

Ope-

est —

rarum vitto quaedam edd. habent summa ratione.

Ut hic

sic paulo ante : verba

translata.

Pag. 307. v. 16.

dulcedo

—

Guelf. C-

dulciludo.

ra-

IN

350

C I C E R O N I S

Pag. 507. v. 19.

Nihil est autrm —

geri conjectura scripsimus. Pag. 307.

v. 20.

Sic ex Heusin-

Vulg. Nihil est enim.

possimus

uti

—

Guelf. A. possu-

mus uti. Pag. 3°7- 'V. 21.

duci potest

—

Ed. O m n i b .

induct

potest. Pag. 307. v. 22. enim,

potest

autem

—

Guelf. A.

potest

male.

Pag. 30g. v. 1.

Vive Ulysses,

dum licet —

lam Pear-

Ciceronem Acad. IV. 20. h u n c E n n i i

cius observavit,

versiculum paulo aliter extulisse: Video, Ulysses, dum licet,

video te

vivum,

quae si vera fuerit E n n i i lectio, ver-

ba dum licet referenda snnt ad e a , quae sequuntur. Pag. 308. v. 1.

Ulysses —

Pag. 308- v. 2.

lumen radiatum rape —

Guelf. A. B. C. Ulixes. Verbum rape

in hoc versiculo omittit Guelf. A . , quod fieri potest, si quae s e q u u n t u r , oculis — radiatum

non dixit,

cape

connectantur.

— sed rape, Pro radiatum

cum Murçtus

Var. lect. II. 9. legendum opinabatur radiantis ; vulgat u m défendit Gesnerus in Thes. L . L . h. v. E t plane sic Sil. Ital. splendor

radiatus.

Pag. 50g. v. 4esse sese victurum

haberet enim moram —

spcrantis

diutius

Guelf. B. C. omittit sese; quod si

placeat, sic intelligendum.

Is qui Ulyssem in his tra-

gici versiculis a l l o q u i t u r , non dixit cape, scd rape; nam cape haberet moram sperantis, i l i u m , Ulyssem scil. diutius victurum.

Sed si sese verum e s t , significatur, cape

dictum non esse ab Ulyssis amico, quia hoc v e r b u m ei concederet m o r a m liominis sperantis se diutius v i c t u r u m .

DE

O R A T O R E

Pag. goß- v . 11. di x—

L I B . III. 40.

351

vel summa laus est verbi

Sic Gu 9Cap.

XLVI.

Pag. 314. v. 18- incolumitatis — Additur etiam temere e superio-re versu repetitum Guelf. B. C. Pag. 314. V. sua vi nutuque teneatur — Pearcius ad li. 1. recte: Nutu, i n q u i t , i. e. momento seu pondere. Sic noster de N, D . II. 59. „undique ip6a, sc. terra, in sese nutibus suis con'globata"; de Fin. I. c. 6. „aliae declinabunt, aliae suo nutu recte f e r e n t u r " ; Tusc. Dispp. I. 17. ,,ut terrena et humida suopte nutu et suo pondere i n terrain et i n mare feruntur." Frustra igitur Clericus pro nutuque legi voluit neocuque. Pag. 314. v. 23. sensim — Abest Gu. A. Pag. 314. v. 24. recessu suo — Guelferb. A. recessu sine suo. Pag. 514. v. 28. excogitari — Guelf. A. B. C. cositari, fortasse verius.

DE

ORATORE

L I B . III. 46.

361

Pag. 315. v . i .

ceterarum —

Pag. 315. V. 3-

totamque formarli quasi perfectam repe-

rietis arte,

non casu —

Guelf. B. C. ceterorum.

Si quasi li. 1. cum arte coniun-

g a t u r , hoc sensu : totamque formam ita venustam reper i e t i s , ut ea quasi arte q u a d a m , non casu perfecta esse v i d e a t u r , tollitur i n c o m m o d u m , quod L a m b i n u m offendebat, u t i n t e g r u m locum n o n esse suspicaretur. Pag. 3 1 5 . v. 4-

Quid in arboribus —

in eis arboribus.

Guelf. A. quid

B. C. quid in his arboribus,

utrum-

que male. Pag. 315. v. .10.

cavernae —

multos codd. a Pearcio B. C. it. Eri.

liane lectionem praeter

laudatos

Vulg. caiinae.

confirmant Guelf. A.

Ceterum cavernae

quae

sint i n n a v i b u s , Pearcius e Servio ad Virg. Aen. II. 19. docuit, cuius verba haec sunt : Alii fustes

curvos

quibus extrinsecus tabulae affiguntur, cavernas Pag. 315. v. n .

quam mali? quae tamen — Guelf. B .

C. Victor, quarn mali,

quam reliqua quae tamen.

Pag. 315. v. 14.

Columnae. et tempia et portions

tient —

Guelf. A. columnae tempia porticus

Pag. 3 1 5 . v. 16.

et ceterarum aedium —

Quia in se* malim ut

itapivBiroos.

Pag. 315. v . 19. 20. consequuta est —

susti-

sustinent.

quentibus de solo Capitolii fastigio l o q u i t u r , ceterarum aedium

navium,

appellarunt,

utilitatem

fastigii

templi

dignitas

Vulgo ordine ad sententiam inepto uti-

litatem templi fastigli

dignità!

consequuta est.

Nenipe Ci-

cero hoc i n n u i t , fastigium esse inventum utilitatis ac necessitatis gratia; ex fastigii militate deinde templi dignitatem consequutam esse; id enim sequentia satis de-

I N

C I C E R O N I S

clarant : ,,ut etiamsi ( templum ) in coelo statueretur —> nullam sine fastigio dignitatem habere videatur." Pag' 3 1 5-

v

-

20

• 21.

in coelo statueretur

C. in coelo Capitolium statueretur.

—

Guelf. B.

Agnoscis glossema, etsi

idem est in compluribus codd. a Pearcio collatis. Rectius vero abest codd. Pal. 1. 2. a Gl'utero inspectis.

In statue-

retur facile intelligitur templum e versu superiore. Peg. 315. v . 21.

ubi imber esse non posset —

Gu. B.

ubi imbres esse non possente Pag. 315. v. 22.

habiturum esse videatur

B . C. Victor, hahiturum fuisse videatur,

—

Guelf. A.

liaud scio an me-

lius. T u m n i m i r u m statueretur pro statutum esset accipiendum liaud infrequenti t e m p o r u m enallage. Pag. 3i5- v. 27. inventum

id autem ita est suave —

ita est suave.

Sed hoc inventum

Vulg. id

librario de-

b e t u r ad quartum abhinc versum ( p . 316. v . 1 . ) oculis aberranti. Pag. 315. v. 29.

perpetuare

verba —

i . e. sine inter-

punctione pronuntiare. Pag. 316. v. 1.

gratum

est inventum

—

Hie Purgol-

dus inventum deieri v o l e b a t , ne bis deinceps occurreret; sed li. 1. abesse n o n p o t e s t , quia sequitur posset. Cap. Pag. 316. v. 6.

XLYir.

iambum et trochaeum frequentem

segre-

gai ab oratore Aristoteles — Nempe R h e t o r i c o r u m ü b . I I I . c. 8- ó

iafißos

¡>10 ftaKiSra

avTT) isriv

itavTwv

ftérpcav

»/ Tiéiis 1) rebv iapßiia

xoXkwV

ipSéyyovTai

7ie-

DE ORATORE yoVTts. /Iti òk rpopaìos

L I B . III. 47.

Se Sf/ivóri/ra ytvésSai xopòaKitiG>Ttpos.

Hai ¿nSrqGai.

363 'O

Pag. 316. V. 9. insignes percussione! eorum numerorum — h. e. in rhythmo iambico et trochaico facile animadvertitur apsis et Sésis, quam sint minuti pedes, et saepius iidem recurrant, eoque frequentiorem quasi pulsum habeant, ut ait Quintil. IX. 4> 15Ö- Nostri diceTent: es herrscht darin ein zu sehr auffaltender Tact. Contrarium ' est latentes sermonis percussiones ap. Quintil. XI. 3, 103. Pag. 316. V. 10. Quare primum ad heroum nos dactyli, etanapaesti, et spondei pedem invitat — Ubi autem hoc Aristoteles fecit? Imo potius heroum numerum grandiorem esse, quam lit orationi aptus sit, affirmavit. Rhet. III. 8- T&v bi pv$jiiSiv ó )iiv yp&os Sifivòs Kai où TleKTiHÒf, ncci àp/iovias òeófiEVos. Ipse Cicero alibi Aristoteli» sententiam rectius enuntiat Orat. c. 57- quod longe Aristoteli videtwr secus, qui iudicat heroum numerum grandiorem, quam desideret soluta oratio, iambum autem nirnis e vulgari esse sermone. Itaque illa dum scriberet Cicero, quae h. 1. Crasso loquenti tribuuntur, memoria t u m fefellerit necesse est, nisi forte alio Aristoteli» codice usus sit, in quo scriptum esset o fikv j/pwoy Gifivòs xai %sìiTinàs-, ( omissa particula oi) ) sicut liodieque in multis edd. Aristotelis legitur. Ceterum alia ratione Ciceronem erroris culpa liceret exirnere, si vera esset lectio Guelf. B. C. invitant; tum enim hoc non Aristoteli, sed universe rhetoribus quibusdam tribueretur. Sed liane lectionem vereor ut aliquis cum nexu antecedentium et consequentium verborum conciliare possit. Lambinus autem

I N

3xa\%ayi)V, aut éxdvoSov,

aut ävTi/.HTaßo\riv

de omnibus loquuti s u m u s . "

Epanaphora

dixit,

esse non pot-

est, eisi eam Aquila R o m . c. 34. relatum vocat.

Nam liaec

DE

ORATORE

LIB.

I I I . 54. 55.

Iiaec f i g u r a iam supra nominata erat. latio

G u . A . h a b e t latio.

Pag. 325. y . 23.

B . et C .

C e t e r u m pro re-

translatio.

ilegressio —

Quum

inter

figuraa

sententiai'um iam degressio b i s , l o n g i o r n i m i r u m et brev i o r memorata s i t , difficile est d i c e r e , quaenam liaec sit degressio inter f i g u r a s y e r b o r u m , nisi cum Strebaeo d j r o S r p o f r j v quandam intelligere v e l i s . Pag. 3 2 5 . v . 28.

circumscriptio —

Sine dubio est ea-

d e m , quae A . ad Her. I V . 32. circuitici n o m i n a t u r , nempe oratio rem simplicem assumta circumscribens eloquutione. Pag. 325.

v . 29.

esse possunt —

at que horum

Sic V i c t o r .

atque horum similia,

(vel

vel plura

plura etiam esse

Cap. P a g . 3 2 6 . v . 4.

similia

nota

etiam

Male v u l g o interpungitur : possunt).

LV.

esse nobis

—

Guelf.

A.

nota

nobis esse.

Pag. 526. v . g.

sol me ille —

Guelf. A . minus bene

sol me ipse. P a g . 326. v . 10.

devolvere

—

Vulgo

evolvere.

Sed

metaphora postulai devolvere. Pag. 326.

V. 1 4 .

sunt omnes,

si non patefacti

Pearcius e Mss. l o a n , et Harl. edidit. E r i . inventum recepii. facti.

—

Sic

Ernesti i d e m i n

V u l g o : si non sunt omnes pate-

E t sic Guelf. B . C .

Pag. 326. v . ì g .

neque personae —

Nempe

ipsius

oratoria personae. P a g . 3 2 6 . V. 2 0 .

alium

V u l g . vrrborum sonum.

quendam

sonum

requirunt

D e l e v i autem verborum,

A*of. in Cic. Rhetor. Vol. lì.

—

qiiod 2s

IN e glossa irrcpsit.

CICERONIS Q u i n t i l i a n . X I . 1,

Similiter

dem re agens : ,,nec eodem sono,

inquit,

de ea-

publica i u d i -

cia et ai'bitrorum disceptationes a g u n t u r . " Pag. 326. v . 25.

fore opponi; et particula iam aptius ante tum indicavi ponitur. Pag. 334. v. 17. untati suae — i . e. aequalibus, seu eiusdem aetatis adolescentulis. Pag. 334. v. 18. vix honestum est — Becichemus olim coniecerat: minus honestum est. Sed saepius vix ita ponitur. Sic Orat. c. 1. vix arbitrabar esse eius, qui vareretur etc. Pag. 334. v. 19. nosque curemus — Sic lib. I. extr. valetudini demus operant, et lib. II. c> ult. surgendum censeo et requiescendum.