Corpus scriptorum historiae Byzantinae: Vol III Ioannis Cantacuzeni Eximperatoris Historiarum Libri IV. [Editio emendatior et copiosior, Reprint 2021] 9783112408728, 9783112408711

Citation preview

CORPUS SCRIPTORUM HISTORIAE B Y Z A N T I N A E. EDITH) EMEJNDATIOR ET COPl-OSÍOR, CONSILIO

B. G. N I E B U H R I I C. F. I N S T I

T U T A ,

A U C T O K I T A T E

ACADEMIAE LITTERARUM REGIAE BORUSSICAE COiNTINUATA. PARS XX. CANTACUZENUS. VOLUMEN III. BONN AE IMPENS IS E D, W E B E R I M D C C C X X X II.

I O A N N I

S

C A N T A C U Z E N I EX. I M P E R A T O RI S

H ISTORI A RUM LIBRI GEAECE

IV.

ET

LATINE.

CURA LUDOVICI

S C H O P E NI.

VOLUMEN

ili.

BONNAE I M P E N S I S ED.

WEBERI

MDCCCWXII.

JQ ANNOT TOT I 2 T O P I 2 N

Cantacuzenus

Til.

KANTJKOTZHNOT B I B A I A

A.

I

I&ANNOT TOT IIT0PIÌ2N

KJNTJKOTZHNOY B1BAI0N

J.

I O A N N I S C A N T A CU ZENI IIISTORIARUM LIBER IV.

F E lì 1 Ü C H A. Testißcatur historicus, sc, quae ¡¡esta sint, ßdeliter narraturunt. Imper atrix cum JiLiis ante imaginent Dei genitricis consistais sic tacite vicLoris misei'icorcliam implorât. Jurat ibidem Canlacuzeuus, se ti crimine alienum. Villain llelenaiii loanni imperatori adolescenti despondct. luramcnlum subditis defertur. Nobiles retraçantes utrique imperatori sacranienluin elicere coguntiir : de bonis mobilibus per bellum alienatis sanclio. Helena impcralrix salutatili'. Nuptiae apparantur. lu imperio a sedilionibus et armis summa tranquillilas. Marchio e Lombardia Byzantium, Thessaloiiicam, Acuitili, ut sibi iure paterno débitas, occupare cogitai (Gap. i). Bartholomaei legati duae epistolae , una ad dementem VI., Bomanum pontißcem9 altera ad Delßnum Vieiineiisem, de laudibus Cantacuzeni imperatori* (2). Ioannem patriarcham conveniens, ei scelera praelerita iii se et rem publicam cum dogniaium impietate obiectat : Patriarcha a. Synodo damnatur, cuius locum Tsidorus capessit• Eius laus. Monachi de ambitione palriarchutus repreltendunlur. Ab Isidoro itnet eius faperator publice analhemale absolvitor (3). Ab Orchane milia visitur. herum in ßlachernis iustas ob causas coronatur. loanni imperatori uxor iungiiur. De collapsa magnani partem aede Sopkiae illiusque instaurationeCraies semel et ilerum appellatus3 urbes post ictum foedus ablatas restituturum negat. Contra eum copine cum Persicis auxiliis. Oppida imperatoris, quoniam a Trilallis tenebantur, de.praednti Persae, in sedes suas reverluntur, cum. Triballos devastare ac diripere debuissent (4). Imperator utrumque filium et fralres uxoris muneribus ornai.. Pecuniae viritim exigendae consilium capii : denuo se in condone contra sreophantos tuetur, de quibus graviter conquerilur : de barbaris subsidio vocatis se purgat : cu/pam in adversarios reiicit : de tuenda re publica sentential poscit (f>). Civium primariorum responsum, quo sUum, imperatoris, militi s, mercdloris, opijicis ojficium declarant. Causa exactionis pecuniariae. In imperatorem inimicorum malignilas et criminatio. Cur Ulis pepercerit negotiumque deseruerit. Insidine novae quorumdam procerum et cogitationes belli reparandi. Dantur in custodiam, ignoscitur, pristinis funclionibus redduntur (G). Q u e -

4

PERIOCHA

rimonta procerum, quod Annae et ßlio ßdem adstringere coacti sint: ambos défendit impera tor, et illos excusat, qui se unique fidelem futurum non puiabanl. Necessario se ad imperium accessisse et imperatrici ac jiliis eins infensuni non esse. Seditiosi etiam ab Irene uxore repelluntnr : fdium Matthaeum ad defectionem a paire, et ad principalumaliquot urbibus in potestalem redactis, sibi condenduni principes sollicitant. Cur ad ilium desciverint (7). Matthaeus quaeMater filium ad sanitalem revocai. Eius dam oppida sibi subdit. feminae laus. Andronicus, minimus natu jilius e tribus, pestilentia moritur : eius pestilenliae elegans description Quas militates in homi nutrì animis illa lues ejfecerit. Imperator cum genero lliraciac urbes obit, eiusque ad militiam habilitate laetatur (cS). Ad dementem papain legatio, qua se de barbaris in auxilium adscilis excusat: opern suntn spondei3 si cum principibus Christianis in barbaros bellum suscipere vetit. Laudatur a papa. Legati dieta Cantacuzeni in ephemeridem referunt. Papa de cura erga adolescentem imperalorem et niatrem ei gratias agit : ad ecclesiarum concordiam conciliandam eundem hortatur. Petit ab co imperator Concilium : promitlitur : sed bello Italico res differtur (9). Interca pontifex vita defungitur : ita ex re parata imparata ei 'adii. Ibmprolizas urbem tradii. Persae populatores caesi, capti: reliquiae in collem confugiiint. Nicephori despotae periculosa temeritas. Persae donati doinum remittuniur. Matthaei Jilii generosus animus in conjlictu. Victoriarum nuntii utrinque. Calculus imperaloris et in morbo virtus {to). Quare Galataei bellum imperatori fecerint: spatium regionis supra urbem vafre pelimi, nec impétrant : asinis comparantur. Damna ab iis per incendium illata Bjzanliis. In tumulo turrim Mercalores et opijices se de excitant : spatium mui'o intercipiunt. Galataeis vindicari orant. Horum lapidum iaculatrix machina. Saxa Conslantinopoli Galatam per tormenta displosa. Oneraria cum machina depressa. Genuensium oneraria intercepta. Bellum navale. Imperator victus animum excelsum retina, classent reparat. Victores triumphant : eorum in victis contemnendis insolentia. Locum reddunt, quem eis imperator donai (11). De nimia cxactione calamuia. Causae insoliloi-um tribulorum. Chium Genuenses tandem restituant. Calolhelus Phocaeam praefeclus mitlitur (12)Stanis Peloponnesi miserandus. Manuel Jilius imperatricis praetor désignants quid ibi gesserit. Vincit hostes et ignoscit. Laiini Acliaiam tenenles amici ac sodi fiunt. Laus eiusdem Manuelis a placiilis et integris moribus ( i 3 ) . Lazarus Hierosolymilanus accusalus, gradii pellilur : fame ajfligilur : a Galataeis ad fulei communionem invilatus récusât: iniurias contemnit : hostibus suis traditur. Patriarckae in cum et humanitas et inhumanilas. A Cantacuzeno legalus ad Sultanum Aegypti pro Christianis et sua reslilutione mitlitur. Epistola Sultani responsoria : in extrema Cantacuzeni laus ( 14)Gerasimus iterum Lazarum apud Sullanum accusare paraiis, in via moritur. Successor Sultani Sichuntis arckisatrapae impulsu in Christianos saevil. Cur lacobitis haereticis Sicbun pepercerit. Lazarus flagellatur : Christiani damnantur infamia, ceteroqui a suppliciis immunes. Palamas Ihessalonicae creatus episcopus, a praefectis repudiatur, qui urbem suam facere conantur. Andreae Palaeologi in impcratorem audacia (i5). Callistus Isidoro palriarchae succedi t. Imperator cum uxore monachismum meditalur. Thessalonicenses opem rogitant suppliciter. Palaeologum urbe e.xigunt, quam Zelotae Crali tradere student. Barbarorum mos in aemulis imperii

LIBIVI

IV.

5

occide nilis. Merzia ties cui imperatore ni iuvenem iugulandum ab Orchane subornala* deprehenditur. Imperali ix Anna /ilium Ihessalouicae relinqui non vult (i6). Cavelur a Macedoniae direptio" tubus. Praejectus Anacloropolis urbem sibi v indie at, loeis aliis in* Jestus. imperator eius naves incendila Orchanes filium cum soeiis revocai : reverlenles Moesiarn depopulanlur. Praefecti Amphipolitani in imperatore m human it as. Thessalonicae iniestinae discordiae : res feliciler gesta (»")• Pentii opera adutrsus Genucnses nuliam impetrane. Cum principe pastorum7 pro f i Lio captivo liberando rogante, pactum init imperator. Qua ratione Berrhoeam Craics muniverit. De navibus iti transitu Jluminis impeditis et maris aestu expedìtis. Berrìioca capitar. Pvrsis diripiendi Cralis regionem ßt poteslas (i8). Movet Edessanz imperator et spc sua frustralur. Oppidula plui'a se dedunl. Ex pedi li o in Servios. Oppidi descriptio. Suburb a no rum transilio, Urbs oppugnatiti', Uibes egre^iae el ipsa Scopia, sedes Cralis^ imperatorem txpelunt. A djnaslis item Triballicis accersitur. Duo transfugiunl. ¡¡editus imperatoris Thessalonicani (19). Profeclio G/naecocastrum, Perfìdia praefecti eiusdem loci. Ante Thessalonicam inter Cr aleni et imperatorem colloquium : ubi se imperator defendit , ipsumque periurum et causam belli oslendit : ni" hi lo minus eius in se et uxor is beneficenliam et humani ( ate m laudai confitelur : ab lata non reddit : Imperatorem (20). Cr ales peifidiam incredibililer timet. Cur nam urbes occupatas retinere capiat.. Imperator ei improbitatem rursus obiicit. Urbium partitio. Pax el epulatio (21). De Cralis perfidia. Copiae ulrinque educlae et citta pro e Hum r educlae. Imperator iunior em imperatorem , lo annetti nctnpej de Cr al e cavando rnonet, qui prodilione Edessam capii. Ly~ zici praefecti poena et ob il us. Edessae e vers io» Purgai se Moesor uni regi imperator de impressione barbarorum in eius regnum: consilium dal de iUis Moe sia et Thracia prohibendis. Prodigium, quo Alexander contra Cr aleni erigitur. Navale purgatili-, Moe si inconsianliaquem frustra revocare conalur imperator (22). Synodus propter hacresin Barlaami et Acindyni. Cur se occultarit Acindjnus. Quairiditum in discepiatiotie ponitur. Ephesi et Gani episcopi exauctorantur. De tribus tomis conscriptis. Barlaamitis et Acindyanis silentium indicilur : in custodiis habenlur (a3). De Nicephoio Gregoraj ut seditiosoj mendace et in ecclesiam Bjzantinam^ in imperatorem et monachos maledico. Isabella Atlantis ad sanelos monachos accommodata. Cur imperator ad montem Aiho profectus: cur inde reversus : cur imperium susceperit. Eius in curanda ecclesiae pace sedulitas ('2 4)' Iter um contra Gregor am disseritur. Veneti contra Genuenses auxilium petunt. Temporarium joedus Venetorum cum imperatore unde orlum (25). Galalaeorum superbia cum arrogantia Lacedaemoniorum confertur. Saxum Bj zantiurn bis iaciunl ; bellum eis indicitur. Cum Venetis imperator contra Genuenses societatem init. Cur mutuum hae duae res publica e infestae. Galatae obsessio. Venetae classis praefecti audacia, Tres machitiae frustra comparata e. De septuaginta triremibus Genuensium nuntius. Populi Genuensis contra optimales turbae, quorum sumptibus eae naves constructae. Veneti ducis ignavia. Galata frustra oppugnatur. Tarchaniotae brachium graviter vulncralur. Venetus domum renavigans Genuenses vix ejfugit (26J. Imperato>• iunior malevolorum sermunculis in socerum incenditur. hdnu Andronicum callidissime decipiunt, quo eius discessu liberius sint ne quam. Jìd fili um recQticiliandum A una impel atrix a Cantacuzeno miuiturj cui

6

PERIOCHA

res succedit. Cralem cum more obiurgat (27). Genuenses Euboeae oppidum incassum oppugnami. De munilione Byzantii et stolido Consilio cuiusdam Martini eius oppugnandi (28). Ad urbes iuxta Ponti im imperniar mittit subsidia. Sozopolis superbe reiicit et a Latinis capitur. Eius eversionem optimates pecunia redimunt, Pkilotheus, tleracleensium episcopus, a Galataeis captivos suos libérât. Nicolai, ducis Fenetae classis, timidilas. Genuenses vincuntur. Galataeorum in Catalanos impostura (29). Genuensium, Vtnelorum, Catalanorum clades. Ducis Genuensium magnus animus. Nicolaus victoriam Joedat. Irnperatoris et Catalanorum ducis in eum ira. Ilyzantiorum in Catalanis aegrotis curandis memoranda caritas (3o). Genuenses ab Orchane auxilium implorant. Cur ille Venetis infensus. Nicolaus denuo reprehenditur. Catalanorum dux prae dolore animi moriture cui sufjicitur Monean, quem imperator ad pugnarti frustra incitât. Nicolaus, ut stultus, i-tdinquilur (31). Ciassem reparat. Grimoaldus, Pagani, ducis Genuensium, successor, apud SardiA Venetis Genuenses afflicti, se principi Mediolaniam vincitur, nensium cum conditione subiieiunt. A Pagano apud Methonen Veneti expugnantur. Pax inter utrosque. Pagani et optimatium exilium. Genuensium status restituais. Palaeologus cum uxore et altero filiorum Didymotichum abit: eodem Irene cum episcopis Matthaeum Uli conciliatura proficiscitur (3a). Palaeologus Matthaeo absolutam gubernationem scripto firmare ab nuit, et contra socerum arma capit. Matthaeum Adrianopoli obsidet: Zernomianum timore iupervenientis soceri concedit. Adrianopolitani Cantacuzeno resistentes vincuntur et diripiuntur. Zernomianenses, ut temerarii, incursantur. Palaeologus pro auxilio Crali fratrem dat obsidem : eidem Moesus subsidium mittit. Cantacuzenus ab Orcliane auxilium contendit (33). Moesi Persas fugiunt, a quibus Triballi et Piomani partim caeduntur, partim capiuntur. Persae, Moesorum agris illata •vaslitate, in Asiam redeunt. Cantacuzenus, pace a Palaeologo obtenía, eius oppidis infestus. Chalcidicen propter Morrhaeos ineursat. Ad Palaeologum pacem petentem scita simililudo , cui malos consiliarios pacem impedientes detrahere nititur. Palaeologus desperans in Tenedum cum uxore fugit. Eius feminae laus eximia {34). Urbes eius Cantacuzenum aeeipiunt dominum. Irene Byzantium sedulo tuetur• Palaeologus ad moenia veniens et spe lapsus, Galatam di•V ertil : inde in Tenedum renavigans, maledicta vectorurn in Cantacuzenum dissimulât. Tumultus nobilitatis Byzantii et cum Cantacuzeno expostulatio et de Matlìiaeo imperatore designando petitio (35). Callistus patriarcha obsistit, et quasi aliena locutus reprehenditur. Longa or alione, ut saepe, imperator suspicionem lyrannidis a se dcpellit, iustiliacque et integritatis laudem aueupatur. Palaeologum de aliquot capitibus accusat, inde probans Matthaeum ßlium non iniuria imperatorem nominari. Palaeologus sc de duobus capitibus purgat (36). Matthaeus imperator declaratus, Adrianopolin mittitur. Callisti in sede non repeienda pertinacia. De successore eius deliberatio. Citati Cánones. Imperator peccatum suum fatetur. Philotheus fit patriarcha. Callistus Galata in Tenedum profugit (37). Coronatio Matthaei et uxoris. Pergamenus Tenedius seditiosus et auetor defectionis, vinetus Thessalonicam mittitur. De Persis pecunia e Ihracia educendis. Terrae motus ingens urbes prosterniti quas barbari, ut desertas, occupant. Sulimani perfidia. Ab Orchane imperator urbes reposcit, et ille ßlium ad reddendum imlucit. Causa, cur Cantacuzenus ad generum in Tenedum vel-

LIBRI

IV.

7

let proficisci. Diias Galataeorum urbes in Scythia Sulimanus expugnai, Palaeologus Byzantium venit, populus tumultualur. Cantacuzcnus cum uxore de monastica vita complectenda agit (38). Pugna cum Palaeologo. Philothei monitio de barbaris ad auxilium non vocandis: paret imperatorio). Redaccensus populi furor. PhiLotheus se occulit • certis conditionibus iuratur. Propugnaculum ad porla ni auream di'scribitur. lie barbaris Thracia pellcndis, in quos bellum dissuadet Cantacuzenus. Diversum de eius oratione iudicium. Iuniorum obtreclatio (4o). Custodes ad portam auream dedere se Palaeologo abhorrent : asms Italicorum militimi. Minae Cantacuzeni. Veniam pelant, arccm dedunt. Palaeologus in palatium invitatur : Plebis lumultus propter Cantacuad epulas socerum ipsa invitât. zenum sedatili' (4 ' )• Soter genero voluntatem prostendi monachismi dçlegit, et cum uxore jit monachila : mutantque ambo nomina. Petit Palaeologus, ut inter ipsuiti et jìlium Matthaeum resarciat concordiam. Rtddituv throno Cullistus. Nicephorus despota fidem fallii. Foedus inter imperatores. Optimutes Ioanriis impostores : propter cos helium recrudescil : Matthaeo se purgai (4a). Obitus Cralis. Helena Cralaena imperai. Factioncs nobilium. Nicephorus dux Thessaliam obtinet. Famuli eius scelera. Regina uxor Nicephori Byzantium, deinde ad virum se conferì : in Peloponnesum ad frati em perfugit. Maritus in certamine ab Albanis interficitur : ipsa Byzaritii cum matre monacham agit (43)- Orchanis filium a piratis captum, persoluta grandi pecunia, libérât Palaeologus. Triballorum principimi amicitia cum Cantacuzeno et eius filio. In quantas an« gustias redactus Matthaeus (44)- Urbis Philipporum descriptio. Capititi- Matthaeus a Philippensibus in palude. Gratianopolim cum eius uxore et liberis capit Palaeologus. A Eoichna Triballo Matthaeus pecunia Palaeologo venditur. Utrum oculi ei effodiendi. Laudatiti• Palaeologi in eundem misericordia : libertas captivo promitutur (45). Cantacuzenus gratias agii et eum e custodia studet impetrare (46). Ziani in Eugeniam monacham, Cantacuzeni antea coniugem, pestifera calumnia. Quiddam a Matthaeo liberando poslulatur : ambitiosius respondet (4/)Prudentissima oratio, qua. pater filium a cupiditate imperii detorquere nititur (48). Obtempérât Matthaeus et iurat, Palaeologus amice cum eo versatur. Cantacuzenus cum eodem totaque eius familia ad novum dissidium inter ilium et generum fugiendum Peloponnesum petit, ibique eum fratri Manueli praefecto commendai : et tandem Manuelem in se a calumniatoribus irritatimi placai (49)- Callistus patriarcha ad Cralaenam legatus imperatoris cum sociis ibidem obit. Eius corpus monachis ab Atho monte negatur: Mesembria obsidetnr. Pax. Philotlieus in patriarchatum redit. Uistoriae totius epilogus (5o). Notata imprimis digna in hoc extre/Uo libro sunt : Secunda Cantacuzeni coronatio Constantinopoli; prior cnim Adrianopoli contigit. Templi Sophiae laus, collapsio, instauralio. Nuptiae imperatoris Palaeologi cum Helena, Cantacuzeni filia. Litterae et legationes inter Clementem VI. pontificem et Cantacuzenum super barbaris oppugnandis et concordia ecclesiarum. Bellum navale cum Galataeis. Chius insula a Genitensibus recepta. lies gestae in Peloponneso. Legatio Cantacuzeni ad Sultanum A e gyp ti et eius responsio. Res Xliessalonicenses. Contra Barlaamum et Acindynuin synodus. Nicephori Gregorae insectatio• Inter socerum et generum repullulans bellum, prudentia et auctoritate imperatricis Jinriae repressum. In Caialanos vulneratos et aegros Byzantiorum civium laudabilis cari-

8

CANTACUZE3SI

tat. Inter Malthaeum et Palaeologum propter Adrianopolim fìnitimasque urbf s controversia. De Matthaeo iti imperatore«! flautato. Pax et foetlus inter imperatores. Res inter f'alaeologum et Matthaeum gestae, Malthati injelix exitus, Cantacuzeni et coniugis monachatus.

A. C . t347

«'•

P. 705 le/uog V. 566 Xijlovg

¡.dv

TOIDVTO;

¿ni

nivxe

710XXÙ xut

ovvépij

Ttjv

e^e9éfie9-a

tterù

ngòg

dnèyd'Biuv

nòv

óè

ijóq

ntnquyfisvu

dzoipei'ag,

zéxvcov

noòg

rfjv

èyèvszo rìjg iva

exvvtt,

sjiitTU

oag ovzs

tintlv

eijuvvs

fiovltvauiTO,

xuì

rcùv nuiÒiov,

ovùs

(iovXivautro

xut

ótìv

èyiveto

nuvru T^V 5

dXXu

ovva

èv

d'so/.irjzoQog

SturpoQa

rijg

{¡aotXéu

Xoi-

fiovuQyovvrt, xuzsort]

ènei

fiuatXt'Su

eixóva

/.ujze

dxQtfiwg.

fiaaiXtZ

Tu TCOV

ravTtjv

TCOV nóXscov,

oXóxXrjQOv

d

2oXof.iwv,

òvvaania

TO iQÓnaiov

ÒrjXudrj

nuQo.ayiòv

xaraaxevd-

r w oixtioi

mio a xTi'mg.

ìyyéag

(Deßpovagtov,

0 ÓBVTepog

KuvTUxovfyvov,

xai

nQÒg

yà(> r^itQu

xai

ìnnov,

TTJV ßuaiXiäu auv OQyava

tìg

ouv nùvTwv,

xaìnuauv nuvrjyvQBig,

avrai

11. ayiiuTijs

P. et M.

ovv

TO

xaXwg

nuoù

rf: xuì

ì] dià

sxxov

o de

vipog

trjv neriì/jonov /¿ady aerai

nìarecog' •

uvuxai-

TU

TOÌV

dici GTÒfiuTog

yaiQÓvTtov

ovP. 71 o

nSQirpavug

d'taTQS/STCoaav

r\ rmv

eyQarifilava,

o Òrtuog •

èxxXqaiaig xaì

tj

TOCUVTU

fìaaiXiÒu, anag

rpuXuMÒÌut

TOV dé(ia,

TIQOQ-

fiaod'oXo/j.uìng

mavcov

uyi'aig al

TWV

TOV-

nQÈafisav,

¿JtXcpìvCj) N

?]XÉ Ttjv

TÌOV

tìsv

mg èv

xa&ctQWTSQOv."

'Ivt/unéQTO)

(Ina);

Pta^iaiiav

TOVTÌÙV

¡juaù.tcov,

xuì

nuTQÒg D

[xqòafitSg

ydn,

TWV XoioTiavàv

nXijTTértooav

ijvttg

¿XX'

7IQÒG"Avvav

iiQuig

'Pai-

xuì

TOV

xai TOV

AVTOXQATOQOG

oi/xai

uaftevoi

eì

xarà

TQÓIIOV.

KXijfisvTa

(ìuaiXtmv.

jjdXXaXa'^dTcoaav

20 f oiìtaì-

xuì

XVQI'IOV

'Pm/j.aiìag

AVT0XQAT0Q0G

TLaXaioXóyov, yard

DFJDSTUL

xaì

A.C.

SNIWOTISQ

xoìvvv

QT]TOVQYRJFJ.UTU

xaì

iìg

fiaaiksvai

Siyòvoia,, àò

fiuoiXscog

TOV

xaì

TQOTLAIOV,

KavTaxov'Qìjvov,

tj nurievTéa

(ÌQDÉVTCOV

"cnìg

¡ìunt/Jcog TOV

YAXYVOTUTOV

'Icadvvov

Xaov

OTUVQOV

rtyioryzi

'Icouvvov

XVQÌOV

XVQÌOV

Sià

r f j ofj ya/.^vordrov

NQOQGIJFRÉVTOS

TOV

Cr/fii'av

SeSrjltùTcu

TLVOÌ

i 5

2.

XQMJTIUVIY.OV

¿/FROMV

TI ). e fa TOV

TFJV

ini

YJÌOVOV

TO>

av/xnavTog

TOV

XUTÙ

IV.

al

XQavyrj

fiotVwTCQOO-

ftìj

M. mg.

versi p o p u l i C h r i s t i a n i statum et ad incrementimi trophaei contra inimicos c r u c i s Christi pertinere c o n f i d o : q u e m a d m o d u m non m e diocri detrimento f u i t Komanorum i m p c r a t o r i b u s iongissimo t e m pore amplificata discordia. P r o i n d e ctsi quaedam nefanda f a c i n o r a de nominato a me serenissimo i m p e r a t o r e et Augusto domino I o anne Cantacuzeno ( q u i etiam pater nunc est serenissimi imperatoria e t Augusti R o m a n o r u r a , I o a n n i s Palaeologi,) sanctitati tuae narrata s u n t , certe n e q u a q u a m admittenda n e c ullo modo credenda sunt. Arbitror enim b e a t i t u d i n e m tuam de liis ab ipsis dominis i m p e r a t o r i b u s q u e nostris sive per legatos, sive per litteras probe et verius atque l i q u i d i u s n i h i l o minus cognituram." Haec ad papam C l e m e u tem VI. Bartholomaeus de impcratoribus. A d lnibertum a u t e m , D e l f m u m V i e n n e n s e m , a quo etiam legatus ad A n n a m imperatiiccin v e n i t , in haec verba litteras d e d i t . ,,'I'otus fidelium p o p u l u s i u b i l e t l i i l a r i t e r : psallat Christianorum c h o r u s : in sacrosanctis ecclcsiis i l lustrissimi dics festi r e n o v e n t n r : f e r i a n t sidera p s a l m o d i a e : e a n t c o c l o monachoruin o r g a n a : volvantur p e r omnium o r a , o m n e m q u e circuincirca rcgionem p e r v a g e n t u r liae i u c u n d a e panegyres , u t g a u dentinm clamor n o n a t e n c s t r i b u s s o l u m , sed etiam a coclcstibus ciyibus c x a u d i a t u r . A u d i t c igilur coeli quae loquar, et audiat terra

1 6

CANTACUZENI

A.C 1347 fiovov nana TUV emysi'cov , àXX' su xai naou rwv ovgavitov dxovtjrai noXitmv. uxovauze zoi'vvv ovgavoi, xai XaXtjoio • xai dxovéico yìj (¡¿¡fiata ex aró/taróg ¡uov. dXXd rig ovx av ào/uévcog dxovoai, Tig ovx •^y.Qißcofj.svwg ngoas^oi rotg Xeyo/xevotg, OTI yeig xvgi'ov èyévexo sni Ttj ßaoiktia 'Pcofiai'cov, ini TM Ttjv ^/négav 5 B xazafpwzioai xS]v vvxra, xai rrjv XafingÒTijTa nóggm to axoxog noiTj(jaa&ui, xai xotg xudr^isvoig èv oxbisi xai axiä TOV Savulov (PÙG ig ovgavmv avareraXxsvai ; OQÙJS yovv, onoag tovzi TO (pwg dvarsTuXxsv uvmdev, ag ov r f j (aydXjj xmv onXmv xaraoxsvfj zòv ini ndvzag xafrfoievov viptatov, r f j olxti'a òvvd- i o Iusi nagtayrjxèvai TOI (xeyàhn ntgitpaveaTdrcp ßuaiXei xvgi'w Icoavvji zw KavTuxovKtjVM, TM xai rfjg ßaaiXeiag xai TOV ßaoiXémg TIUZQÌ, zrjv cmaarnv ßaatXevovoav TUVTijvi noXiv, xai fiéygt xai iig devQO diaTtjQtio&at TOV TOV Sixuiov xgntjv TM zowvxm fiuat.Xel TO nagòv r ijg dgyijg òwgrj^a, 'iva yvtàai a a- 15 C (pùig unuvzeg TOVTO nugà xvgiov TOV &EOV yeyovòg, xai ov V 5jo naga uv&g(ónov. (f?joi yàg b aocpcizuTog 2oXo/xióv „xaigòg TM vnò zòv ovgavbv nuvxi nguy/iazi, xai nàvza xaXà èv xaigrjj avTCov. xaigòg frgqvov xai xaigòg yagfiovljg." ovzoag ei(//¡xè 710TS xai o Xntazóg • „ov/.izi rjX&tv ì) toga /.tov." xai dk- 2 0 kuyov Xiytv „ndzeg, egyirai caga, xai vvv è'oriv, iva óo'^aaS'jj o vióg aov '" xai naguygijf.ia TJ NATGIXQ qiwvr TM V'IM dnsxgivazo' „y.ai èdb%aaa xai ndXiv ¿o'^aaco." ovyi de xai èv z(ji evuyysXi'o) dvéyvtoftev, omjvi'xa 0 'Icoàvvqg eìgijxe TM XQIOTM 9. 00 om. P. ct. M.

10. oìxly P.

16. ino M. mg.

verba oris mei. A t enim quis non libenter a u d i a t , quia non s o l l i eitc dictis adliibeat a n i m u m , factam esse scilicet manum domini s u p e r Romanum imperium , quia dies illuminavit noctem, et splendor fugavit t e n e b r a s , sedentibusque in tenebris et umbra mortis l u x de coelis orta e s t ? V i d e t e , quomodo lux haec desuper orta s i t , 11t qui sedet super omnes e x c e l s i s s i m u s , non apparatu bellico e x i J u i o , sed sua ipsius virtute magno et inclitissimo i m p e r a t o r i , d o m i n o Ioanni Cantacuzeno, e i d e m q u e imperii et imperatoris parenti, liane omnium urbium reginam t r a d e r e t , et h u e usque iustus i u d e x h o c ei imperium pro munere s e r v a r e t : u t omnibus a domino D e o , non ab homine f a c t u m plane constaret, A i t en^in sapientissimus S a l o m o n : „ T e m p u s cuique rei sub coelo : et otìfiiia bona i n tempore suo. T e m p u s flendi, et tempus laetandi." S i c aliquàndo et Christus: „ N o n d u m venit hora m e a . " E t a l i b i : „ P a t e r , venit h o r a , et nunc e s t , ut clarificetur filius tuus : " statimque paterna v o x ad i ì l i u m : „ E t clarificavi, et iterum clarificabo." Etiam in evangelio l e g i m u s , Ioanni Christo nostro ad Iordanem dicenti: „ E g o a te b a p t i zari debeo, et tu venis ad m e ? " respondisse C h r i s t u m : „ S i n e m o d o : sic enim decet nos implcre omnem iustitiam," V e r b a ilia „ s i n e m o d o "

HISTORIARUM

r¡¡mv

IV.

2.

1 7

,

¿v ra lor>$ávt] • „¿yco yoti'av t'/u vno aov fiantinSij- A. C. 1347 xai av £(¡yj¡ nnóg ¡is;" TI XQLOTOQ uníy.nívaxo; ,,uq>eg D yúo," tpr¡aiv, ,,co 'Imávvfj, afsg UQTI. ovxca yao óíi nXr¡awaui nüauv ó'ixaioovvqv •" TOiyuQOvv ,,u

18

CANTACUZENI

A.C. 1347

fiovXijtJii uv&t'eTarui. ôça ó'è, fj.ìj Ttots ijç xaì avrôç tig txei'voiv TGÙV NUQÙ TOV òiy.atov 'ICÒFI ¿Xiy/o/névtav , LÈVOVROg ' „OVTOI iìoiv oì dvdiaxà/uevoi TM (piovi, OVTO1'sìaiv oc TOV ~ xòg ujiooToiTai , onsç èv T(Z oxói£i (fuïvov ov (péçsi aÌTl'aV fi'ye ì] axoTi'u aitò ov y.uiékufiiv." èv /uévroi yt dirjvexovg nvf\- 5 f.tf]ç uçiov vnòdeiynu xoìg n i i XQIGTW karçsi'ovai ó/jXov , a5ç ó ¡xéyag ovxooì ¡HuoiXsvg Ttjv TOV fiiyaXov Ktovaravrivov èv iavxu) (ptQii yjitjaxóxrjxu, ftTivi qiovsv&ìjvai TOVÇ naîâaç dntÏQÇiv , tóv èv Tfi) aï(.1 un dtQUntveaSai eueXXev uno r¡¡g XtTiQug. rò TOV /XÌTU 'IOVXLOV KAI'AAOU (¡efiaotXevxÓTog ^O/.TU- i o C fttavov (fiXàv&Qwnov, wtivi xaì (piXavd'QCOTiÓTtjTOg éxeìvog y.éxXijTai fiuaiXevg, 0 TIUQWV fiaaiXevg vnsgijXaoev ' l'oog, ti /.tij xui fUt'Çcov, èaxìv Big dsooéfieiav TW xaXcog iïç'Çavxi Qtoôoaifir vnsçé^t] TTJV sniei'xsiûv te xaì yjitjoxoxyxa TOV hiipçixavov ~y.}]7ii'œvoç TOV Toìg rjfuxéyoig 'IxaXoìg Trjv \.4q>çixtjv i5 vnOTU^uvTog. noXXcòv yàg uvd'Qwncov xaì xuxà ÒiatfOQOvg TQÓnovg TM zoiovTw (HuoiXeì 7iQ0a/.txQ0vxÓTiav , 01 yt xaì tìxóxwg wrptiXov TOV TOV dava TOV x/vàwov ótiXiav , ènsineo tv o;cX(ov òvvcl/nei èvxòg yèvono, 0vàtvì xuxóv TI ènayuywv ¿Xv(.irjvuzo • nuvxag ò' svenysxùv /?ovXtxai dya&ovg TB xaì no- 20 D vtjQOvg , ÇTJXCOV ènì zoviro &IÒV TOV ¿VUTSXXHV noiovvra ¿ni novijciovg xaì dyu&ovç. nwg ovv ovx av àya&òv @ovXoi'fitjv xotg Xqiaxiuvoïg xovxoig ; nwg TO TWV 'Pco/nai'mv ysvog TO TOV ¿Giavçoo/uévov XQIOXOV JiQoaxwovv, W ye xaì RJ naXuiù xaì 5. Sri pro fïys M. mg. l o b reprehendnntiir, istis verbis: „Hi s u n t , qui resistunt luci. Hi suât desertores luminis, quod in tenebris sine crimine lucet: siquidem tenebrae id non comprehenderunt." Et exemplum aeterna dignum memoria Christi cultoribus exhibeto , quomodo magnus iste imperator magni Constantin! clementiae in se ipso / e r t iinaginern , qua infantes, in quorum cruore a lepra curandus e r a t , iugulari vetuit. Et kumanitatem illius, qui post lulium Caesarem imperavit, Octaviani (propter quam et humanitatis rex vocatns est) noster imperator superavit: aequalis , si non etiam maior, pietate optimo imperatori 'I lieodosio, Vicit aequitatem ac bonitatem Scipionis Africani , qui Africani nobis Italis tributariam fecit. Nam cum inulti diversisque moribus et ingeniis mortales imperatorem talem otîendissent meritoque capitis poenam timere potuissent, simulatane vi bellica intra moenia f u i t , nulli malo aliquo inflicto noc u i t : de omnibus autem bonis et malis bene mereri cupit, Deum in hoc imitando, qui solem suum super bonos et malos oriri facit. Quonain igitur modo Christianis istis bonum non velim ? Quomodo Eomanorum genus, quod Christum in crucem actum adorat, (quein

HISTORIARUM

IV.

2.

1 9

vía Sittdr¡xt] xa i dvuytvuxsxti xai enttai, ovx av &a'r¡v svA Cfisaw t i j g xagóiag fiov ; ¿tov ov&' aífiuTi dv&gconivfo Xv- ^ • 57 dgovrai fiúyatga, OVTS fir¡v xaxov dvri xaxov, /.taXXov ó'dya&uv dvri 7iovt¡QOv dnoSíSoxat. ótu TOVTO nayuxalw Tr¡v 5 ar¡v Sovxixr¡v e^ovai'av, 'iva TOV TOIOVTOV fiaoikéu 'lwúvvr¡v, TOV yuQtv d~eov /ui&íf.uv, còg òià xmv tig ßuailsa zo vi covi snaiviov fiaqxèarjg exiolv&r] ¡.trj lP(o/naiotg axólm (.isyùXw snièvai. JIQOXSQOV yào dxovovzeg nsQÌ ßuaiXscog noXXù xaì Siivit, nanag re 0/j.oicogto xaì oi xarà x^v IzaXi'av Svvaaztvovzsg snszgsnov ztjv srpoSov zio f.lUQxèarj. snsì Ss TU yQau/iuzu zavza rjxs nuoù dvSqÌìq uvzot'g d^LO/niM nQog niaziv, 01 zs aXXoi cìn/jyoQSvov lìjv ecfoSov, xaì uvzòg fxaqxiatjg tfftßXvv&q zrjv ÒQntjv , ov xtjv D ¿QSZTjV (xòvov ßaaiXscog aìStafrsìg, àXX' tjSrj xaì zò fisya zi 1 > xazoQ&ovv dnuyoQtvaug, ßaaiXscog tjSt] zrjv ovf.inuoav 'Pa>fiaiav syovzog {¡ytuoviav, ov èv azQuzrjyiaig [isyuv nattù nùvzmv ènvvd'ixi'szo. èxsivog ¡isv ovv èx ZOVXOÌV èxcoXvd'i], xaì StéXve xtjv ozQuziàv. P. 713 y. BuaiXsvg Ss, enfi o nazQidc()/>]g 'Icoävvtjg sv ßaoiV. 5;a Xsioig szi yv a/oXdì^av olxoi, nQÒg avzòv sX&còv TiQoa^yòB pfvf zs TtQOtsrjviog, sneixa xaì uvs/,iifivt]oxsv wv ¡.texà zrjv ßa17. Ss P.

31. 7lQOOì]yOQÌV£TO M.

s u m m o D e o s i m i l e m r e d d i d i t . Ego i g i t u r s p c b o n a s u m , I m p e r i u m lui ¡vis v i r i C h r i s t i a n i s a d p a c e m , I s n u i c l i t i s ad r e p u l s a l i ] , a t q u e a d i u s t i t i a m e t m i s e r i c o r d i a m t o l i p o p u l o ci s u b i e c t o f u t u r u m , ( u t s c r i p t u m est centesimo vicesimo capite p r o v e r b i o r u m . ) misericordia e t Veritas c u s t o d i u i i t r e g e m , e t firmabitur i n i u s t i t i a t h r o n u s e i u s . " H a e c ille etiam ad I m b e r t u m : quae n o n f r u s t r a a u t i n t e m p e s t i v e ¡Dscruiimis, sed ut per huiusmodi laudationem imperatoris m a r c h i o n e m a R o m a n i s m a g n a classe i n v a d e n d i s r e p r e s s u m doceremus. S i q u i d e m papa et principes I t a l i a e , cum multa et indigna de ilio ad eos p e r f e r r e i i t u r , marcliioni e x p e d i t i o n e m c o m m i s e r a n t . At vero m i s s i s h u i u s m o d i l i t t c r i s a b h o m i n e , c u i fidem a c c o m m o d a n d a m i u d i c a b a n t , cum cetcrorum consilium eius invadendi ad nihilum v e n i t , tum marchionis impetus elanguit, qui non solum virtutem imp e r a t o r i s r e v e r e r c t u r , s e d e t i a m q u i p p i a m e g r e g i u m felici s u c c e s s u i a m se f a c t u r u m d e s p e r a r e t : q u a n d o q u i d e m i m p e r a t o r n u n c e x a s s e potitus imperio, insuper ut d u x probatissimus sibi ab omnibus praedicaretur. His de causis ille c o e p t a i n t e r m i s i t e t exercitui m i s sionem dedit. 3. I m p e r a t o r a u t e m , q u o n i a m I o a n n e s p a t r i a r c h a a d h u c i n p a latio morabatur eratque vacuus, ipsum a d i t , placide salutat, in m e m o r i a m r e d i g i t , q u a e post imperatoris obitum ante belli exordia

H1ST0R1ARUM aiXèag

reXevtìjV

uvibv,

cog

xuì

dXV

TiaQUTiti&iiv xuì

èftéf.i(pBTO

rpQÓi>rj/Liu nQÒg rùg énquTTe,

Toìg uvTÒg

GVXOrpUVTtt• uìfiuTtov

nioì

Xsyo/.itvav 20 TOvg co[a£v ' vvv

ftìv

wg

y à a ovitôiÇiiv

tìuiiv,

i . 71Q0Ç roy

dXXù

uXX' P.

ovx

TWV

iìStuv

3. avrov

01-

noXXùxig

yçdnoXé/xov

uvtòg

ï j TWV

sxivsi

TOV NÒ'ktj-iov.

wg

xuì smixa

TM XQÓvig

dyv(o/iioavvj]v

ôtj-

r t i tjg

TOV TOV

snei&TTO

nùvxeg,

TÙg

xuì

6-

fivçi'tov

nuvwXe&QÌuv

TIÙVTU xàXwv

/.itj nQoarjxovra

a ih m ztjv tv'

xuì

noXXà

TIUVTU xuì

nóxaìC

o v à i vtpijxé

dXXù

TNEI&S /.ITJ XUTUTÌ&BG&UL

OTI, ruvra ov

¿noisho,

OTI ys

avv-

TOV

f.HTÙ TIJV TOGUVTrjV

TT]V xoivrjv

naçù

àxovsiv,

xuì

xuTuxptvòtTtti

av/.irpoçùv

réXovg,

óto/usvov

eìfji-jvrjg, fótlev

¿ÌXXovg

scpaaxsv,

AXGI

xuì

wg

ev-

êyâtfÇaiTO

dXXù

TOVÇ dvóyunodtofiovg xuì

avxivetv,

TCOV UXXWV fxuXXov

OTI xuì

TCOV unoXXvf.iévwv

avrov

/qÓVOV

xuì

TU òsa/.I03TRlj(piaa/iévwv, av9ig ùvùysiv nqòg ròv d-qóvov, 10 k'cpsav äs óiSòvai nqòg avzòv, mg, ti ßovXoizo, noitjaó/uevov ùno'koyiav eri avzov zwv xaztjyopovfiévwv, è Ss jò rov ßaciXéiag nqoorjvèg xal zqv svfiévtiav ztjV nqòg uvròv òqwv, fiixqov juèv sdòxsi ovsiqwzzeiv dia zr\v naq' èXm'òag zwv nqay/ndrwv i'xßaaiv. xaivóv uva yùq vnsvóu Sotvdzov rqfmov 15 vnoGxrjOto&ui xai nàaav èqsaysh'av xaì vßqetog vntqßoxijv VTiOfievstv, zt]V azom'uv èv&vfiovfisvog zwv tiqyaafiévtov nqòg V. 5-3 avx'ov vnò zòv nóXt/nov. ensiza de ijói] yqtjazazéqwv zwv ¿XB m'Sav ejiißdg xal àvanvsvaag ex zwv xazeyóvzwv cpoßcov, ßaaiXswg /.lèv ztjg rjixeqózrjzog xal rtjg dfxvqoziag zwv xaxtàv 20 v7ieorjvyszo noXXù xal (isydXag WfioXdysi ydqizag zijg 0V/.1naSsi'ag xal ztjg avyyvwftijg, tjg naqèayszo. jfzttzo äè yoóvov nqòg äidaxeijjiv, fi ßovXoizo dvzixa&iGTUofrai zoìg uoyieqsvai nqòg zwv xazqyoqovfiévav rijv dnoXoyt'av, xal naqé1. y.aTeOToxexa

fier'

nsQiióóvxag

(pQOvovvrwv

xaì

nXeìovg

xaì

e^axì]/.isvov.

èxXoyfjv

dxont'ug,

xaì

Ss (ti

xQÒnovg

evcpvcSg

ritQWQcó/iievor,

ßaaiksa B òvvov

t'/ovra

offot cfè avxotg

%ÉQtttvov vnò

rovg

xàXXiaxa

èn£\prtrpit,s xrtv

vtìxo.

av/.i(fmv^aavTcg

riya&òv

aXXovg

xaxaì ovx

M.

r u m disciplines et recondita doginatum scientia perfectum. Imperat o r c l e c t i o n e m a p p r o b a t , nec m u l t o post consecratur. E t cum ceteri q u i d e m , n u l l o e x c e p t o , ¡ H i subessc n o n n o l l e n t , q u i p r i u s s e d e m s i b i d e s p o n d e r a n t , se p r a e t e r i t o s n o n c o n c o q u e b a n t t a n d e m q u e a m o r e d o m i n a n d i eo n e q u i t i a e d e v e n e r u n t , ut, cum n o n h a b e r e n t , q u o m o d o i m p e r a t o r e m et e p i s c o p o s , a quibus se despectos r e b a n t u r , ulciscer e n t u r , i n t e r sectatores A c i n d y n i n o m i n a d a r e n t , seque ipsos cum alia m u l t i t u d i n e ab ecclesia a b r u m p e n t e s , v e h e m e n t e r illam d e f o r m a r e n t , c u m p a u l o a n t e e a d e m d e causa I o a n n e m t h r o n o s u b m o vissent. Et qui tutores dogmatum Ionge primi videbantur, quod p r a e t e r i t i essent, repente m u t a t i , eorum facti sunt vindices , q u o r u m f u e r a n t accusatores. l l a e c iure q u i s p i a m ei t r i b u e r i t , qui ab o r b e condito communis humani generis inimicus exstitit. Oportebat enim v i r o s i l l o s p r u d e n t e « a t q u e i n p r i m i s h o n o r a b i l e s , si n o n a l i u d , i l l u d s a l t e m c o g i t a r e , cum e s s e n t m u l t i , q u i a d h u i u s o f f i c i i p r o c u r a t i o n e m appositi h a b o r e n t u r , unum p r o f e r r i neccssarium f u i s s e , q u i r e g r r e t , reliquos autem regi. Nunc a m b i t i o n « nimia caecati, seì n e t i p s o s pior&us- r e t r o a g c n t e s , i g u o m i n i a m a x i m a e t n a u f r a g i o c i r c a

10

HISTORIARUM oXìyovg

ntQiißalov.

ßtXnov,

tavra

awftarog

5 nttzo, Xoinovg

negi xazá

TWV

T¿¡ /.ivrjoixaxi'a ovóev xai

, OTÍ

xaì

xai

xai

zijg uXijSsíag

y.az' lyvog.

ytioozovi'av nuQÌjaav,

unoazr¡aaviBg,

xai Tovg uXXovgzmv

xuzà

2 0 vr¡g o nazQiÜQy^g

zùg

xará

dgyùg

xovzct, yofiévov

zovg

avzovg

dvaßdg

xòv dfOQiofiòv

,

Sr¡ xai iva

TS ¿XtyovY.

óoy¡.iaoiv

inó-

òXi'yto fiszà

Tr¡v

sywvt

sycav,

Iioav¿%ecpc¿-

áxovóvzoov

jtQoar¡-

èrci TOV außcovog

návzcov ,

5j5

0001P. 717

/laXiaza

TOV Kuvzay.ovL,r¡vov

¡.lüXXov 6ià

àie Ave nùvzmv

návovg èavzovg

TOV Siy.ai'ov Xóyov xai

ovzog

xui

avvrjyOQOvvTeg

doyteoéxtv

TOV noXé¡.wv

ßaaiXicag

vsi zbv d(poQLo/.tòv 71 UQÙ návza

el

d'QÓvcov,

èxttvòv

áiaazriócpoig

va-

dnuydévieg

xu&ánu%

ds o nuzniáoyjjg

Ó

zovg

T(» \ptvStL

xai

Seiv noX- D

féi'wvro ngòg

zovg

ozi

TU Svvarà,

dXXà

xai 'AxivSvvov

vozeoov yvt'xu

all'

710XXÙ dvuayOfj.svmv

dvzÍQQOnov

diéfd'íiQOv,

'lotdcoQog

xai¿Xv-

oí de xa&ána'£

onovdrjv,

TT¡V àXrfìtiav

roíg BagXaùf.1

/.tevoi

soeo&ai

VTiSQ ßaaiXsmg

ßaaiXsiog íSxaxcog

¿oy/zúzcov,

ev noitlv

a^i'ag.

ßaai-

TOV Xoi-

r¡v áie(i(i) xù l'act nXtiovoç svsxu docpaXeiaç nçuxxsiv. ô'. 'Ooydvqç âè 0 (iuaiXétaç ya/n^QÔç , ènei ènv&sxo fia- 5 mita y.ey.nuzìjy.ÓTa BvÇuvxi'ov xui nuouv Tjdrj xijV 'Pco/nutiov TJYTLWVLAV e/ovxa fhfîaiœç , nuvoixrfiîa ijX&e JIQOÇ XOV BvÇavC xi'ov i>]V nsQuîuv, 0 ^XOVXUQLOV èy/cogicaç ovo/xùÇexai, avvTja^ijaô/.isvoç èni xft vt'y.fj. xai 0 (¡aoiXevç avxixa XQirjQeaiv SnEQUIOVXO TtQOÇ avxdv • xai ècp' y/il£()ttlÇ ovx ôXiyuiç avvijôov- 10 TO dXXyXoiç, d-r^uiç oyoXdXfivxiq xui nôxoiç xai (fiXoxrjaîaiç. ovvqo&iov âè fiuaiXevç fisv xai 'Oq/dv»]ç 0 yupPçnç èni xçunsQrjç x/jç uvxîjç ,oi vioi âs xéxxaotç oneç, ¿'g ixsQtov yvvuixwv avxrî) yiy£i'r\(.ièvoi, èrp' ÎXSQUÇ ov /.tay.çùv xijç ftaoïXèœç * xwv inupavœv âè lleoawv ol aXXoi xai'Pcojuaicov èni xumq- 15 Twv qoav ui'uxixXif.isvoi nçàç xò èa&ieiv , oaov oçàod-ui ino fiuaiXècoç. ènei de ècp'ïxavôv avvrjo&tjauv dXX/jXoiç , 'OQ/dvtjç fisv ë/.teivsv èni TOV axQUxonèSov , fiaatXevç ôs fisxù xrjç &vDyaxçôç Gioôoîouç x/jç 'Qq-/ÙVÏ] yvvaiy.ôç, snofisvuiv xui xœv ^Oo/dvtj naiâcov xai xœv uXXmv xmv ¿y. xîjç oixi'aç, eiç livÇdv- 20 xiov dvètjxQfcpev. ij avyyivofièvrj fiaoùi'âi Tîj pi^xçi xui xulç dôsXcputç èni xQiaiv yfièçaiç, snstxu dvèaxQicpsv tiç xqv Bivwi'uv ¡xexù xœv vlcâv 'Oy/dry xai xœv ctXXoiv xmv ècpsno(xèvwv, evsQyexrjd'èvxfov (piXoxificoç nuoù fiaaûJiaç TOV nuxooç. diretur , anathematismum pracsente populo rcscidit: tametsi ipse I o a n n e s , ut imperator occupato Byzantio ad eum venit, eundem a u tiquarat. Nihilo miuus Isidoro id ipsmn iterato fieri complacitum fuit, 4- Orclianes, imperatoris gener, posteaquam socerum Byzantio potitum totum iam imperium Romanum, quantum esset, certo possedere didicit, cura tota domo Scutarium, ( u t ab iadigenis vocitatur,) e regione Byzantii situm, yictoriam gratulaturus advenit. Ad quem extemplo imperator triremibus traiecit, diebusque non paucis venationibus et symposiis vacantes collaetati sunt. Ad eandem porro mensam imperator et Orchanes gener : filii quatuor ex prioribus suscepti uxoribus ad aliam non longe accumbebant: ceteri illustres Persae et Romani in eorum conspectu super stratis tapetibus discumbebant- Ubi se diu mutuo delectarunt, Orchanes quidem in castris seu classe remansit : imperator cum filia Theodora, Orchanis coniuge, snquentibus eiusdem filiis reliquisque domestici», Byzantium se r e cepiti ibi cum matre et sororibus triduum versata, postea in Bithyniam cum privignis et comitibus honorifice a pâtre donatis r e d i i t Tertio Idus Maias eodem vere in tempio Dei genitrici! in Blachernis imperator Cantacuzenus ab Isidoro patriarcha d e n u o , Anna im-

H1ST0RIARUM TQtztj irjg

ós ènì

xov'Qrjvòg vtjg

óéxu

dsofirjTOQOt; vnò x/¡g

re

vfjv

fiuoiXiSu

Tsg

nóxovg

xaxà xai

aig xoìg

¿iaCàgov

¿]v Kcovaxctvxiì-ov xai

P. 7 1 8

yJùfjia-

¡ÀVQUV

XÌ/LISÌ'si. xrjg dio/nìjinriog

viy.còv xai

¡Mut'cov ijyej-ioviug 7i£QÌ xà y.uXà

év

xuxù

devzeyov

fiaaiXscov

èv x(7> avxw

unavxa/ov

èe fi^óiuia

zò

xuxù

ydfioi

ènuvtXdóv-

uvzòg

¡.u] èv Bv'Quvzi'd)

saxsnxo,

tooxjj, eaxscps

s^snXrjQovv,

av rj TOV ùyi'ov

• iva

èxeXovvxo xotig io

,

nùvxu

xui'xoiys

xov

èv xfj

EÌQtjvrjV

fiuai'XIIU

uXXu

Av-

'Icouvvov

XWV ìISQOOOXV/.KOV

TOV

tfQOVovoiv

t!)og

ós y(j.tQtt ¡.ivrjfAqv

sìg xù

y.uì ùni/oi-juiv

ira e/ tv

TWV ¡¡aaiXétav iSòyòóì]

y.uì

y.uì xù

ouS'e xrjV ioozrjv.

ino

ngórsgov

xò s'&og.

uvxog

i w A. C. i 3 4 ;

Kavxu-

èavé(F9RJ uv&ig, fiaoiXìtog

xai

tv

0

xù vevof.ua ¡.lèva

• t'nsixa

quloTTjOi'ag

Offa qaiàovvsiv

fiaoiXevg

xai

y.uì navi a ¿IÌAÌÌIO

2 9

?]gog XOV uvxov

TOV TIUTQIÙQ//)V

naQovatjg

nuQuXeitp&svxog

10 vovnóXei

laxufièvov

xcov BXa/snvmv

,lcsi$TT>QOv

¡3aaiXi'Sog

5 y a/ufi (10 v • ovSsvòg

Mul'ov

rs/uévei

IV. 4.

, oeioficov

xrjg xai

'Patxìjg

Kuvxaxovtyjè'^aiaìcov

yc-

uXX' tj r e TI rio g xw [j>]IIUZL

g. oìSf pi o tl'tu&Sj vid. Rcisk. a d Constant. II. p. 5. óval M- mg.

21.

inai,

p e r a t r i c e et Ioanne imperatore p r a e s e n t i b u s , coronatus e s t , servatis o m n i b u s , q u a e ilio t a m festo die scrvari moribus receptum est. Mox et ipse l i e n e n coniugem pro c o n s u e t u d i n e coronavit : reversique i n p a l a t i u m , q u a e c u n q u e a d h i l a r i t a t e m diei p e r t i n e r e n o s s e n t , iis se tlederunt. Et q u a m q u a m Adriauopoli a n t e h a c a Lazaro, p a t r i a r c h a H i e r o s o l y m i t a n o , corona exornatus e s s e t , suifecissetque a p u d viros p r u d e n t e s Illa sacra u n c t i o : t a m e n ne o b l o c u t o r i b u s sermonem d a r e t , q u o d n o n Eyzantii s e c u n d u m i m p e r a t o r u m solenne coronam accepisset, iterum coronari placuit. Octavo a u t e m die a b ilio, id est d u o decimo Kalendas Iunias, q u i dies Gonstantini et Helenae, clarissimor u m i m p e r a t o r u m , m e m o r i a e consecratus est, i n eodem t e m p i o D e l p a r a e in Blachernis iuniori i m p e r a t o r i uxor t r a d i t a est. Nam S o p h i a e t e m p l u m , elegantia ac m a g n i t u d i n e q u a e c u n q u e t e m p i a orbia terrarurn superans et veluti q u o d d a m c o m m u n e Romani i m p e r i i d e cus a t q u e o r n a m e n t i m i , magnificaeque s t r u c t u r a e et a m b i t i o s i c u iusdam s t u d i i pulclierrime aedificandi specimen, a n n o a n t e q u a m C a n tacuzentis Byzantium c a p e r c i , i m m a n i t e r r a e m o t u conciderat : n o n illud q u i d e m t o t u m , sed magna p o r t i c u s u n a cum t a b e r n a c u l o e t tecti partes p l u s duae. Idcirco sacra et c e r i m o n i a e i m p e r a t o r u m i n

B

3o A.C. 1347 (iiyùXr)

CANTACUZENI ai od

xaì

Tìjg ògotpijg ov'x SXt'yov, vnhQ Svo (lOi'^ug Siò xaì al TCSV fìuoikèmv TtXsxaì sv BXa/TIIvaig ¿RELOVVTO, ixtìoe TTQOTSQOV sìcod~óg. xrjv (lèv ovv (iiyùXr\v aroùv (ISTÙ TOV (ir/(iaxog rj [ìaaiXìg àvijyeiqsv av&ig "Avrà , OaxsmXaTOv èniaxraaaa XW è'gytp • TO snixtiva Ss (ttxù 5 C i i j g ¿oocprjg ftaoiXtvg VGXSQOV clviaxtjoev 0 Kavraxov^vòg xaì Tijg aXXtjg ènt(uXri&rj TOV ztuivovg svxoo(iiag , fiat] te èv UAGFIAQOIG xaì Xtnzìjg xptjfi'Sog Studiasi., « TI SS svitici Tigòg TiXsicooiv, HaXaioXóyog VOTSQOV ènéd'qxsv 0 viog fiaaiXevg (lóvog ì^Srj rìjg 'Pcoftatoav yys/uoviag s/jov Ttjv ÙQ/^V. IO Sirjxòvei Ss fxaTSQOig xotg fiaaiXsvai nQÒg TTJV xaXrp tpiXoTi(ii'av Tavrrjv 'Aargug ò (liyug axQUTOnsSixQ/^, tu re aXXct lóyov a£iog noXXov xaì ntgì oìxoSofii'ag eycov evqivcSg, xaì ex rcòv vjitjxócov {SaaiXet Aarivcov zig 'Icouvvtjg ILtQÙXiu npoirayoQSvó/.ttvog. TUVXU (lèv ovv VOTSQOV. TOTS SS ènti TO I 5 D fiiya rìjg oixov/uivijg &avfia 0 ntni(iòijTog ovxoaì vaòg mcò/na SaxQvwv (piXoxciXotg u'^tov rjv yjv/atg, èv TM TCOV IìXaytQvùv % ijg dso/nìjTOQOg vaio imo 'IaiStógov naTQiuQ/ov 'EXivy Ttj ftuaiXimg QvyuxQÌ è {ìuoiXevg 'Icouvvqg avve^evyvvTO. SOT e ( f i Sì xuzà TO s&og TÌ)V yvvuixu xaì uviòg, TIQOXSQOV saxt(i(ii20 DNOXSKJ&N'ARJQ.

vog Vnò

nuTQiùqyov

mv TOV 'ICOUVVOV. xaì

tvco/T'ai

fjaav

xaì

XQÒTOI, xaì

S?]fj.óaioi. JJYOVTO tOQxaì, f j ngooijxs roìg {¡aaiXitov YÀ(ioig, ènti Ss RÙ 01x01 xaXtog SKÒXTJTO TM (ìaoiXsZ, ix(iintxo ènì TOvg £§w noXtfii'ovg. xaì natafitiav TiQÒg KQÙXÌJV nifxxpug, noXXàg (lèv wfxoXóysi %uQiTag avTtg xijg fig avròv^'j 14. JleQÒQxa P. Blacheraisj ut quondam, peragebantur. Magnam itaque porticum et tabernaculum iinperatrix Anna, Phaceolato operis praefecto, instauravit : superiora cum tecto postea Cantacuzenus refecit cetcramque templi vcnustatem in marmore et tesselato opere positam curae h a l)uit. Verum Palaeologus deinde solus imperator, quod deerat, e x plevit, manumque extremam imposuit. Subserviebant autem imperatoribus in bac praeclara aemulatione Astras, maguus stratopedarcha, vir in primis spectatus et architectus insignis: et cum eo ex Latini« imperatori subiectis Ioannes Pera Ita nominatili. Sed liaec posterius contigerunt. T u n c ergo, ut docebam, quoniam magnum illud mundi miraculum et decantata aedes ruinae erant rerum elegantium studiosis lacrimabiles, in Blachernis in Dei m a t r i s , sub Isidoro patriarcha, Helena, imperatoris Cantacuzeni filia, Ioanni imperatori in manum convenit : qui et ipse a Ioanne patriarcha ante coronati», u x o rem stura 11 si tato more coronavit. E t indulgebatur epulis ac plausibus, exercebatq»e ferias populus, ut videlicet nuptiis imperatoriis decorum erat, Imperator domi rebus probe constitutis, ad hostes

HISTORIARUM

çuAon/uaç ov

ino

xaì

onovâqç,

TOÎÇ l'aoïç

xaiçov

¿xitva

(ivvó/xivov fivvea&ai d'tjvai

xòv

toyàç

rùç

etsçov

nôXtiç,

QeaouXovixrjç

QexxaXi'a

ávvr¡v.

KoâXijç

dvxixi&évai

nagaXvo/xhuiv

dXX/jXovç.

OV ôi'xaiov

r¡|avsQmg

uviovg

tjavyj'rtv

(.isv ovSev yuQ, nfióg

xui

o

ßaoiXtvg

TO

tinr¡zui,

xoivfi

uv

TOV (xr¡

XvoizsXovv

ós ¡uy-

oväsv

ßyr¡v xcòv nóXsav avxòv eytiv Sia (jt'ov, xeXstv Òè ino 20 xqv avxov re xaì paaiXécog TOV ya/ufÌQOv r¡yt(.ioviav. imi &eìoa

F¡ ¿¡SOVXSTO,

fisranoitjaai, yag

yÙQ èmtixtia

fìuoikiòa

ìxùvov

(TRIOGTTJOOVGUV. ÌJ dì

avvtTTj

(t¡$ei

ElQr¡vr¡v

49

vetórsXotfiov, navi

a

TO noXv B diìjX&s xaì^haXi'av

xaì

Ttjv oìxovfièvtjv.

'[ovdaiav oilTco

16. ano M. Xoi/xov. I m i t a t u r in s e q q . T h u c y d i d e m fere ad v e r b u m , n c q u e in h a c solum p c s t i l e u t i a c descriptione , sed i n locis quam plurimis , ut exemplis ostcndlt Spcngelius in S e e b o dii B i b l . Crit. a. 1 8 2 9 . num. ¿ 7 . p. 384q u o d s c i r e t , l e n i t a t e facilius conciliatimi iri filium, I r e n e n c o n i u gem , eius m a t r c m , m i s i t , a qua cum patre in gvatiam r c d u c e r e t u r a t q u c ab i n c e p t o n e f a r i o revocaictur. I l l a adspectu solo omnia oiFendicula suspicionesque facillime sustulit. E r a t enim femina non s o l u m prudens et usu magnarum r e r u m , quas ad arbitrinm c o m m u laret, p e r i t a , sed et filium Matthacum ante alios l i b e r o s a m a b a t ipsa, e t r e d a m a b a t u r ab co m i r a b i l i t e r . Q u a r e n e c longa oratione indiguit, sed verbo t a n t u m m a n d a v i t , i l l e q u e mandanti morem perlecte gessit. D e i n d e discordiarum auctoribus obiurgatis cum minis gravissím i s , si rursuin in tali s c e l e r e , quam essent c a l l i d i , o s t e n d e r e n t , (erant enim ei consanguinitate i u n c t i , ) e t fdio ad pristinam p l e n a m q u e o b e d i e n t i a m palris r e d u c t o , Byzantium reversa e s t , ubi m i n i m u m n a t u Andronicum p e s t i l e n t i a cxstinctum r e p e r i i , q u a e t u n c grassabatur q u a e q u e a S c y t h i s Hj'perboreis incipiens , ferme omnes oras m a r í t i m a s pervasit magnamque indigenarum partem absirmpsit. N e c enim Pontum t a n t u m m o d o , T h r a c i a m , M a c e i l o n i a m , sed etiam H e l l a d e m , I t a l i a m , Ínsulas o m u e s , A e g y p t u m , L i b y a m , I u d a e a m , S y r i a m e t orbem fere universum i n circuitu permeusa ac pervagata Cantacuzcnus

III.

4

C.

5 o

CAIsTACUZENI

A. C. »34?