Corpus scriptorum historiae Byzantinae: Pars XXVII Ioannes Lydus [Bonnae: Weber 1837. (Ed. anastatica), Reprint 2022] 9783112667606, 9783112667590

Citation preview

CORPUS SCRIPTORUM HISTORIAE BIZAFTIifAE. VOLUMEN XXVII.

10ANNES

LYDUS.

BDITIO ANASTATICA.

BONNIE. IMPENSIS A. MARCI ET E. WEBERI. MOM XXIV.

CORPUS

SCRIPTORUM HISTORIAE BYZANTINAE. EDITIO

EMENDATIOR

ET

COPIOSIOR,

CONSILIO

B. G. N I E B U H R I I C. F. I N S T I T U T

A,

A Ü C T O R I T A T E

ACADEMIAE L I T T E R A R U M REGIAE BORUSSICAE CONTINUATA.

IOANNES

LYDUS.

BONNAE I M P E N S I S ED. W E B E R I MDCCCXXXVII.

IOANNES

E X

LYDUS

R E C O G N I T I O N S

IMMANUELIS BEKKERI.

BONNAE I H P E N S I S

ED.

W B B E R I

MDCCCXXXVII.

CAROLI BENEDICTI

HASE

PROLOGUS IN DE

LIBRUM

IOANNIS

M A G I S T R A T I B U S

R O M

L YD I ANIS,

S IV E

C O M M E N T A R I U S DE IOANNE LAURENTIO PHILADELPHENO EIUSQUE SCRIPTIS.

LYDO

COMMENTAMI CONSPECTUS ET SUMMA. 1. Institution commentarli et partitio. Sectio 1.

D e Ioaniiis Lydi vita.

2. Ioannis Laurentii Lydi ortus, et quo poeto rem publicum capessivcrit. 3. Lydi sencctus calamitosa. .4. Lydi scripta supposita vel deperdita. 5. Lydi scripta genuina quae exstant: 1) liter de Mensibus, 2) liber de Magiatratibua Romania, 3 ) liber de Ostentia. Sectio 2.

Fata scriptorum Lydi medio aero.

6. Liber de Ostenti$ a Theopkylacto Simocatta laudalua, a Beda Venerabili partim Latine versus. 7. quare saeculis 7 et 8 plerique intercidermi Lydi codicea. 8. Photii patriarchae testimonium de Lydo. 9. quare asperius de Lydo Photius. 10. Leonis Sapìcntis testimonium. 11. Latina versio huius loci emendata. Constantini Porphyrogennctae testimonium de Lydo. 12. Suidae testimonium. 13. testimonium scholiastae Veneti, 14. Codini. 15. an Joanne« Scylitza egerit de Lydo nostro. Sectio 3 . Fragmeuta scriptorum Lydi ante inventionem codicig Caseolini in bibiiotliecis passim exstantia. Iß et 17. Epitome maior libri de Mensibua quot in codicibus exstet. 18. epitome minor. 19. fragmenta quattuor libri de Ostcntis. horum duo edita, 20. altera duo Graece inedita. 21. fragmentum unum libri de magiatratibua, idque dubium.

HASH D E IOANIÍE L Y D O

VI Sectio 4«

Qui editionein horuin fraginentorum adhuc aggressi siut.

22. Ioannes Meursius, lanus Itutgersiut, 23. Leo Allattili, 24. losephus de Iuliis, 25. Ioannes de Burigny, Nicolaus Schow. 26. ambae epitomae libri de Mensibus et iecundum fragmentum libri de Ostentis edita ex apographo Schowiano. 27. suspicione$ ad loca quaedam huius editionis.

Sectio 5-

De codice Caseolino atque de hac editione opens de magistratibus.

28. Quo insperato easu codex Caseolintu in Graeeia apud Cpolim sit repertus. 29. quare non statim sit publici inris f actus. 30. mors Viiloisonis, cui delata erat Lydi editio. 31. liber de Magistratibus impendio et munificentia viri illustris de Choiseul editus. 32. erigo codicis Caseolini. 33. dcscriptio codicis Caseolini. 34. de eodem, et ex quoti codice ductus sit. 35. condicio hodierna codici? Caseolini. 36. editio libri de Ostentis ex eodem codice promissa.

1 \^)uod iaindudum percrebruit non modo in Gallia sed in Germania quoque et in tota paene Europa literata, fore ut Ioannis Lydi inedita adhuc opera ex vetusto codice Cpoli deportato in lucem prodireiit, quodque et probatum maxime a viris doctis compluribus est et optatum, id nunc praestatur. cuinque vir ille nobilissimus, cui ea opera inveii tionis iure propria sunt facta quique illa nunc vulganda curat, rogavisset adolescentem litep. Ii rarum Graecarum studiosissimuin, Dominicum Fuss, ut textual liuius opería quam diligentissiine corrigeret Latinaque iilterpretatione illustraret, pergratuin mihi accidit ut ex mea quoque f a cúltate aliquid in hoc opus conferre noinenque ineum tam laudabili incepto ascribere possein. electus eniin a codicis domino eas partes suscepi, ut praefarer quae lectores scire maxime referret. quare quae in meutern veniebant cum librum perlegissem, ea scriptura persequi et in quinqué partes disperare coepi. liaruin primain tribuí historiae auctoris, secundain fatls scriptorum Lydi medio aevo, tertiain elencho fragmentorum eius passim in bibliothecis exstantium. in quarta dixi qui quippiam eius edideriut vel instituerint edere; in quinta quo insperato casu opera eius in Graeeia nuper reperta sint inque Gallia nunc vulgari coepta. a Lydi vita igitur, ut praeposituin est, ordiar, si prius tamen lectores oravero ut patiantur non solum magistratuum di-

COMMENTARTUS.

vn

giiitatumque uova nomina, sed vocabula etíam cadenti« iacentisve latinitatls ( quibus nunc ideo utiinur quod iis nullum fere apud probatos auctores prorsus respondeat) a me quoque, ne cui videar in verbis esse curiosior, hie duntaxat, ubi nihil periculi est, tanquain propria et usitata usurpar!. Ta met si de vita quidein auctoris brevior esse potero, quod 2 quae ad se pertinerent, ea in libro de Magistratibus fuse ipse P* persecutus est. ideo relegatis studiosis Lydi ad librimi ilium adejue Indicem rerum et verborum, hie sununas rerum tantuimnodo capitulatiin attingam, maxime, quantum fieri potest in re spinosa, temporum ratione constituta, ex Huberti Giplianii Commentar, de Iustiniano imp. Noribergae 1640, 12» p. 178 sqq ; Aegidii Perrbii Vita Iustbiiani Paris. 1576 , 8 ; Harduini Nuinisinatibus saeculi Iustinianei in Opp. Var. Amstelod. 17S3, fol. p. 461 — 547 ; ¡»primis vero ex Io. Petri de Ludewig Vita Iustiniani Magni, Halae Salicae 1731, 4« Franciscique Balduini Iustiniano sive de Iure novo Commentarioruin libris 4 , Halae 1728, 8 , et ex Nicolai Alemanni excursu de Praefectoruin Praetorio sub Iustiniano temporibus, in notis ad ed. Ilistoriae arcanae Procopii Lugdun. 1623, fol. p. 95 — 9 8 ; qui recusus est in ed. Reg. Procopii tom. 2 parte poster, p. 159—161« Io A N N E S igitur Laurentius, a patria Lyd.ua dictus, quod cognomen apud scriptores fortuito inagis quam ratione invaluit, natus est Philadelpliiae in Asia proconsulari, FI. Longino FI. Fausto funiore VV. CC. coss., anno a Cliristo nato 490; parentibus, p. quantum comici potest, inter municipes suos locupletibus et generosis. primo et vigésimo 'aetatis anno, Christi 511, Felice Gallo FI. Secundiano ( ut fortasse scribendum est pro Secundino in P. Relandi Fastis, Traiect. Bat. 1715,8, p. 679, itemque apud reliquos eum consequentes: Lydus certe, de Magistrat. S 26 p. 218 2 2 , habet 2kxovv6ictvov) coss. Cpolin demigravit, inque sacro palatio inter memoriales esse coepit, et quod tum otio abundabat, philosophiae praeceptore uti Agapio Atheniensi, Procli discípulo ; de quo Suidas ed. Küster, t. 1 p. 22« neque diu tarnen ìnansit in hoc statu, eteniin per idem teinpus Anastasius iniperator praefectum praetorio iussit Zoticum Philadelphenmn ; cuius persuasu et inductu aliam in re publica viam secutus est, initiis quidein tam prosperis ut in cohortem sive officium patroni

vin

HASH DE IOANNE L Y D O

receptus circa annum 5 1 2 , ut videtur, celeriter non ad notarlos modo ptaefecturae perveniret sed ad pecunias etiam perinagnas, solidosque aureos conficeret e miniere suo uuius anni spatio ad mille ; idque iuste ac legitime, quemadniodum ipse asseverat • • 3 2 7 p. 2 1 9 1 9 . nec minus commode ei cecidit quod in eodein officio tum agebat patruelis eius Ainmianus, cuius consiliis atque officiis et alias saepe usus est et maxime in ducenda uxore tum copiosa (dotis videlicet centum libraruin auri) tum etiam probata, qua 3 2 8 p. 2 2 1 6 liegat quicquain fuisse castius. ascendit interim ad primi chartularii locuin, magno lionore, neque unquam, ut 3 2 7 p. 2 2 0 2 scribit, ulli liabito, quod adiutores actuarii ad hunc gradum promoventes eum ultro elegerunt stipendiumque annullivi constitaeruut solidorum 2 4 , adlectis duobus aliis, iisque senibus, qui pecunia oblata idem inunus obtinuerant. idque, sire Zotici p. p. sive alius cuiusplayi Lydi patroni gratia tributum ei est, quod susplcor, seu vere, quod ipse vult intelligi, ob linguae Latinae perfectam scientiam, de qua praecipue gloriatur, et oinnino ob inultiplicem eius doctrinam, non solum lionorabile ei fuit sed etiam quaestuosum. nam praeter personalia, quotidiana, suggestiones, quas conscribebat nomine adiutoruin, operas et notariis et in secreto praefecturae exceptoribus magnas dedit ( v . ib. 3 2 7 p. 2 2 0 2 0 ) , sicque si minus publicae, familiari certe rei compendioque suo maxime serviit. 3 Ac hactenus quidern omnia ei ex sententia : verum videtur V I condicionis eius coininutatio esse facta post a. 5 1 8 , quo Anastasius Augustus mortem obiit, vel propter patronoruin mortem recessumre a re publica, vel quod apud potentes homines suboifendit, vel quod sub Iustiniano universa praefectura concursu calamitatimi malaque quorundam administratione labefactata est atque convulsa, ita cursum quidem officioruin recte tenuit, sub praefectis praet. Iiis, Marino Syro a. 5 1 9 , Appione Aegyptio a. 520, Deinosthene a. 5 2 1 (quem laudat 3 4 2 p . 2 3 6 3), Theodoro et Archelao a. 5 2 4 , Mena a. 5 2 8 , Atarbio a. 5 2 9 , Iuliauo et Ioanne Cappadoce a. 5 3 0 , Phoca et Basso a. 5 3 3 , Ioanne Cappadoce iterum a. 5 3 4 , Theodoto a. 5 4 1 , Petro Barsaine, Fl. Cyro, Areobindo, Gabriele, Diomede, Hephaesto, aliisque perinultis, quod Iustinianus, ut fere fit, exkauslo aerarlo remediuin, quod in moderatone erat ac parsimonia, in crebra quae-

COMMENTARIUS.

ix

rebat praefectorum commutatioue. ad augustalitatem quoque atque adeo progrediente aetate ad corniculuin pervenit, qui erat militantium in scriniis gradus cum amplissimi» tum etiam fiorente praetorio maxime fructuosus: tribuebatur eniinper annuuin spatium, pro iniuorum officioruin lioneste decursorum praemio, p- vu hominibus bene meritis ac veteranis. sed Lydus, cum circa a. Christi 551 eo emersisset, praeter spein ainisit totuin illud, quod erat spe devoratum, cornicularium lucrum, incidit euiin in miserabilein eversionem officioruin maximamque perturbationem disciplinae veteris ac diininutionem yectigalium, eo usque ut cum antea cornicularius suo anno ex sola actoruin subscriptione caperet non minus mille solidos, Lydus confirmet 3 25 p. 218 3 se nihil post diuturnos labores quam yanum noinen consecutum, neque a principe neque ex coinpletionibus ( quae erant pars stipendi» corniculariis constituti) accepisse nuinum ulluin, denique oinneni fere vitae superioris fructum perdidisse. ita librum de Magistratibus conscripsit summo cum stoinacho atque iracundia incredibili, querelisque totum refersit: vici. 3 12 p. 206 1, 207 23 et 208 12. nec ita multuin videtur luctus levatus esse eius ilio solatio, quod, si minus stipendio, gloria certe ac laude auctus est, cum a collegi» officioruin ( 3 27 p. 220 21 et p. 223 1 ) tum a praefectis ipsisque iinperatoribus, idque maxiine duobus decretis, altero pragmatico Iustiniani ( 3 29 p. 222 2 ) , quo extollitur Lydi doctrina exiinia, poetica suavitudo, eruditio Latina, conferuntur p. viti beneficia quaedam, plura promittuntur, addito liortatu ut pluribus civibus porrigeret lucein ingenii ; qua laude incensus per aliquod tempus est publice nescio quid professus, linguain Latinam, opinor, vel Graecam; altero lionestae missionis ( 3 30 p. 223 1 5 ) anno 552, sedente in suggestu Hephaesto p. p., cum post annoruin 40 mensium 4 militiam, transacto corniculo clnguloque deposito, sexagesiino secundo aetatis anno in palatium transiret, iuribus annonisque emeritorum fruiturus. quo in olio ad scribenduin totum se contulit, fere tempore eodem quo Procopius Caesariensis, imperante etiaintuin Iustiniano. cui an superstes fuerit Iustinuinque iuniorem, qui successit a. 565, alii— gerit, liaud scio: fuisset tum annoruin 75. quae quidem sub eius nomine serrata sunt, ea certe omnia sub Iustiniano scripsit.

X

4

HASH DE IOANNE LYDO

Profecto eiiiin in huius principis aetatem accominodare aliquis possit illud poètae inediti et adinodum elegantis : tag di &aka xli in capite de fulgurum vi et causa, tcòv ptvxot neqavvofikijrav tà Otapata uratpa xarsXlftTtavov oi NUXAI, ¿SiatpOoQa fiévovicf rrjg yciQ iv avroig vypónjroff ¿vuQnaSo/isvtjg vnò TOV nvQog SentQ ¿TtOTtrrj&évra Sia/xévetv nitpvxtv. quam quidein epitome» baud scio an recte Schowius ibid. p. 23 scripserit cum prooeinio opens finiri, lioc e s t , ex priore sola libelli parte hatisisse Planudeui, reliquain omnino non attigisse. eteniin, u t h o c u t a r , quis lion videt ininoris epitomes caput illud de folgurtim vi, ori rovg x£Qavvovg tpuGi ylviG&ai, otov p i j v t q x e v yivrjxaf rìjg yccQ Ji«Qttxsifiivrjg avxolg ytfóSovg ovaiag l%aia xaQctyij xal avcfiiûôijç' «QXtxat àvl. J.XXV de Magistratibus (nam librum de Ostentis non aeque retractavit) accentus et spiritus, in codice pro more saeculoruin 9 et 1 0 negligentius notatos, superscripsit, quanquam in Iiis quoque saepe erravit. 35

p.

LXXVI

Hunc autem talem codicem tria olim Lydi opera continuisse non est dubiuin, Iioc est, libruin de Mensibus, de Ostentis, de Magistratibus. sed liber de Mensibus quidem nune totus perdiius est, praeter duo folia a corpore codicis abitinola, adeoque affetta ut legi non possint. vixque suin ex literarum yestigiis ill Ltd expiscatus, agi ibi de festis rei publicae Romanae diebus a kal. Noveinbrìbus, ubi Iovi pulviuar, Iectistemium, ludi Circenses, usque ad 3 Nonas eiusdem mensis, ubi est hieinis initium et inaria clauduntur: vid. kalendarìuin Roman, auctiun in W S t a keley Medallic history of Carausius Book 2. London. 1759, 4, p. 63 ü dies incidunt, opinor, hi p. 125 excerptoruin ed. Srhowianae. ex libro de Ostentis folia 37 supersunt, riempe 11 aeque a codice nunc separata et 2 6 adhuc cornuta, subsunt libri de Magistratibus folia 59 consuta, 4 separata: sununa 63. igittir, praeter ea quae plane abierunt, exstant liodie in fronte codicis l'olia abiuncta 1 3 , in calce folia abiuncta 4 , in medio folia 8 5 consuta, quae sola nuineris notata sunt : in Iiis über de Magistratibus incipit fol. 27 redo, sununa omnium folioruin est 1 0 2 ; quibus Lydi opera nunc sic continentur, ut liber de Mensibus totus desideretur praeter duo ilia folia, librique de Ostentis desit circiter quarta pars, libri de Magistratibus circiter decima, quippe eius non solum ultima interierunt, sed ex consuta etiain colliga-

COMMENTARTUS.

xi.v

taque parte post fol. 44 folia exsecta duo sunt, omnia autein 102 folia ilia madore ac vetustate valde sunt depravata, usque eo ut iain Villoiso scripserft (Prolegoin. ad Iliad, p. 46) codicem mero magna ex parte ita corruptum esse, ut literarum ductus vix agnosci queant, inque cella vinaria potius euin quam in bibliotheca asservatum videri. quanquain ipsum corpus codicis paulo minus affectum est. inulto magis vero abiuncta folia, lacera ilia quidem et cariosa et partim penitus desperata; ut in legendi® ilJis non minor liercle labor esse videatur quain in evolvendis in— terpretandisque Herculanensibus volmninibus, quorum aliquot Neapoli Parisios translata interdum inspexi et tractavi. quamobrem, sicubi error editori obiectus est in tarn longo labore, est e i , non dico venia danda (nec eniin fieri potest ut in eiusmodi p. txxvir quantumvis expurgato opere non aliqua supersit macula) sed, quod rem difficillimain suscepit quodque sic perfecit, laus perpetua tribuenda. Quid quod ipse editor, sicut textum corrigens non semel 3 6 mecum amicissime coininunicavit, ita impresso nunc opere, ut de nonnullis suspectus inilii locis quae viderentur dissererem, me rogavit. cuius ainicitiae gessissein sane morem, suspicionesque hie ineas aliquot adiunxissem : sed ea Ilio persequi non miuus me vetuit liuius comineiitationis institutum quam religio, ne libri de Magistratibus edilio per me longius trahatur. quare quaecunque supersunt eiusmodi, quaeque annotaram de ingenio Lydt, de fontibus, de graecitate, de eruditione Latina, ea notis in librnm de Ostentis reservanda duco, statui enbn ad istius libri editionein animuin conferre, quandoquidem Graecoruin ex Italia nobis allatoruin codicum, quibus impertivi integra Iiorum annorum studia, paene ad iinem adducti catalogi sunt, sumque solutior, ea opera prodigata, factus. accedit ut qua singulari liberalitate vir il tu— stris de Clioiseul opus de Magistratibus suo impendio e tenebris in lucein evocavit, eadem librum de Ostentis velit, aeque varium, p. L X X V I I I unde Iulius Obsequens, quique praeterea rem auguralem tractaveruut vel qui attigerunt, passim illustrantur. cura autem adliibebitur ut haec editio, quantum poterimus, locupletetur, cum coinmemoratione auctorum quos Lydus consecutus est, tum addi (ione fraginentorum quorundam iiieditoruin eiusdein ferme argument!, Vettii Valcutis Liprimis, cuius Antkolugia apud nos

XLvi HASH D E IOANNE L Y D O COMMENTARIUS.

LXZIX

delitescit. non quod verear ne nudus Lydi textus doctis liomiliibus non iucundus sit futurus, vel quod putein iuveniles ineos couatus esse tanti : sed ut omnes intelligant elaboratami esse in ista qualicunque opera, ut liberalitati illustrìssimi fautoris, si minus ceteris rebus, diligentia certe responderetur. neque vero si qua sunt in libro de Ostentis minus perfecta, sicut sunt, iccirco ab ilio edendo deterrebor. nam ut universe Lydus minime sit cum suminis aureae aetatis auctoribus comparandus, iis certe adnumerandus est qui totius eruditionis antiquae, cuius nos perexiguam, maximam liabebant facultatein. quibus in auctoribus nihil fere tam leve tamque exile aut tenue reperiri puto, quod non alicuius aliquando momenti esse, quodve recte cum aliis collatum non aliquam vetustatis partem nova luce collustrare possit. quid quod mihi, in studia liaec nostra intuenti, eiusinodi librorum editio, si qui adhuc latent, adeos potissiuiuin, ubiubi sint, videtur pertiuere, quibus custodia codicum manuscriptorum mandata est. sic eniin existimo, magnum esse in Uteris Graecis, atque adeo maximum, veteres emendare ingenio, explicare doctrina, naturam sermonis perscrutati, acuta tamen ingenia usquequaque haec possunt. ilia vero, fraginenta inedita eruere, glossatores, scholiastas, auctores secundarios delitescentes quamplurhnos in lucem vindicare, doctisque liominibus sic nova adiumenta comportare ad universae vetustatis intelligentiam, ea sine codicum copia nemo potest, liae praecipue sunt opinor partes nostrae, parum iucundae fortasse, sed utiles: quibus recte actis et satis officio nostro factum esse puto, et abunde praestitum existimationi vitaeque nostrae.

D O M I N IC U S L

E

C

T

O

R

FUSS I

P.

.

P r i m a e edition! Ioannis L y d i operis de Magistratibus rei publicae Roinanae, quam mihi inaiidavit Tir illustrisshnus cuius e codice cuiusque inunificentia nunc in lucein prodit, pauca liaec de labore meo praefari non inutile iudicavi. Codex, quo uno usus s u m , tarn male aflectus est ut compluribus locis legenti prorsus sit desperandum, eiusque ut alia inulta, sic e x opere de Magistratibus non pauca interierunt. quae vero e x hoc ipso opere casus superesse voluit, e a , quamvis p. i v x x u paulo quam ceterae reliquiae laetiorem sortem experta, ìnultìs tarnen locis obscura tantum literarum vestigia, multis quoque ne liaec quidem cxhibent. Qiiare prima inilii cura fuit textum, quoad fieri posset, integrum tradere. huie ingratissimo inuneri pro viribus satisfacere cupiens, investigandis literarum reliquiis comparando et coniectando pluriinum teinporis lusuinpsi; quo quidem id assecutus sum ut nonnisi patitissima oiniserim aut manca reliquerim, n e que tamen, quod maxime cavendum putabam, temere quidquam in textuin receperim. nee minorem curam textus emendationi iinpendi, multo difficiliori, tum quod uno tantum codice utebar, tum quod orationis distinctionein aut nullain aut perversam pleruinque reperiebain. villa autein multiplicis generis passim tot p. occurrebant, u t , sicubi sive inendam non deprehendero sive m i nus recte emendavero, vel propter corrigendorum ingentem copiain ab aequis lectoribus veniam sperare ausim. atque lioc loco nequeo qui» C A I I . B E N E D . H A S I O et G R E G O R I O G E O H G I A D I Z A L Y C O Thessaloniceiisi, doctissimis viris, publice gratias agalli : quippe

LXXXIJI

Fussn

XliVIU

nterque einendatum textum l e g e n i n t , ab iisque admonitns non semel aut Vitium aliquod non animadversutn intellexi aut probabilius corrigere conatus sum.

quae vero opere iam pridein typis

excuso emendanda superesse v i d i , ea una cum mendis typograp h i e s ad extreinum opusculi indicavi. In vitiis

autem corrigeudis liane fere rationein servavi:

p. Lxxxiv emendatlones, de quibus dubitar! non posset, in textum recepì, ceteris in notis tantum propositis.

in iisdem emendatas a ine

codicis lectiones notavi, exceptis quas nonnisi scripturae vitio laborare constabat.

huius generis mendae in codice innuinerae

occurrebant, nullo passim inter eiusdem soni vocales diphtliongosque discrimine servato,

eandem sive ignorantiam sive n e g l i -

gentiam in accentu animadvertere licet, in quo saepissime p e c catimi ; imo multis locis, ubi nunc desideratur, omnino defuisse videtur.

ad v Itpthmertxov

vero quod attinet, tainetsi credere

non ausiin liane literana non nisi eorum qui opus descripsere culpa ante consonantes non minus saepe atque ante vocales i n codice reperir!, malui tarnen, aliorum Consilio, in re levioris momenti consuetum editorum morem sequi,

ceterum textum in

libros et capita divisum paragrapbis insuper distinxi.' p. i x x x v

Notis ad textum emendandum interpretandumque spectantibus alias, quibus res illustrarentur,

addere constitueram: sed

inox animadverti maius a ine quam pro otio meo opus susceptum : itaque mutato proposito paucissimas huius generis notas inspersi.

aucturum tamen loca a L y d o laudata quaesivi, reper-

taque aut notis inserui aut certe indicavi,

praeter laudata autem

loca alia quoque non addito auctoris nomine occurrunt, veluti verba ovS'

iv Xóya ovS' iv ¿Qt&fià

(p. 211

16),

quae

sunt

pars oraculi quod affert scholiastes ad Theocriti Id. 2 4 v . 48 ; et verba tisi SI %^¿tmv

etc- ( p . 246 1 7 ) ,

quae patet e Deino-

sthenis Olynth. 1 petita esse, ubi legitur Sil Sij

XQVCLetc*

quae duo sero animadversa hie annotare iuvat, ceteris, quae r e perir« potui, suo loco indicatis.

est omnino L y d u s inultus in

veterani scriptorum locis, q u a e , olim lecta, memoriae eius conp. Iixxxvi fusa obversabantur, usurpandis. culiarem a dieci ; confeci.

indicem quoque auctorum p e -

quippe et indicem rerum euinque copiosum

PRAEFATIO.

XMX

Ad Tersionem autem quod attinet, fateor me, quamvis nihil non fecerirn necubi me auctoris sententia fugeret, vereri tarnen ne aliquoties a vero aberraverim. eteniin non pauca occurrebant, quae quomodo potissimnm verterem dubitavi, obscuritatis autein culpa partim ipsis rebus partim auctori tribuenda, cuius oratir perspicuitate minime coininendatur. nam et verba quandoque paruin usitata aut insolentiori, ut mihi quidein videbatur, siguiiìcatione usurpavit ; ut nonnunquam in vertendo potius rem ipsam quam solitam verborum vim respiciendam putaveriin. horuni verborum pleraque in indice rerum notavi, adiectis aliis nonnullis, quae vel in lexicis non inveneram vel aliam ob causam no- p. xxxxvn tanda arbitrabar. ceteruin versio eo inagis addenda videbatur, quod quae lectu digna opusculuin contineret, ad eos potissimum pertinere apertum erat queis rarius curae est Graecarum literarum Studium, eadem ut fida magis quam ut elegans esset, operant dedi, et in legendis verbis, cum utruinque praestare non possem, perspicuitati inalui quam dictionis castitati consulere. Exposui breviter quae laboris meae ratio fuerit, quibusque de Lydo bene mereri studuerim. equidem diligentiam mihi non defuisse scio: qua an operae pretium fecerim, alioruin fuit iudicare, quibus laborem meum publici iuris fieri placuit. Scribebam Lutetiae, n o n i s l u l . , anno 1811.

lomtnet Lyiu*.

C A R O L I BENEDICITI HASE

IN

LIBRUM

DE

IOANNIS

L YD I

OSTENTIS FRAGMENTUMQUE DE M E N S I B U S

PRAEFATIO. ARGUMENTA

PRAEFATIONIS.

1. Institulum edltionii. 2. codex Caseolinut, nunc Jlegiut. 3. eius condicio hodierna. 4. codicis prima folia lacera et corrosa. 5. padellami* effigie» CUT pastini sit proposito. 6. subsidia quibus usi sumus in 7. quae adiumenlo fucrint in reliqua parte principio libri restituendo. libri. 8. de interpretationis Latmae ratio ne. 9. de argumento ipsiu» libri. 10. mirabilia quaedam aut memoranda in hoc libello Lydi. 11. fragmentum libri De mensibu». 12. de ratione annotationum.

1 V « o d receperain in praefatione libri Ioannis Lydi de magistratibiiB Romani«, collatnrum ine auimuin ad cditioncin tractatus De ostenti», riusdem auctoris, id aliquamdiune efficerein interdictum mihi putavi.

etenim evenit u t , quantain antea optare

vix essein ausus, tanta nec opinanti offerretur facultas yulgandi, quae spissa sane ad liistoriam Byzantinern illustrandam dudum liaberein comportata,

qua re semel institute yerebar lie reperi-

rentur inter fautores studioruin meoruin, praestantissiinos atque amplissimos viros, qui censerent lion esse eiusdem, cuius fidei lentnm sit coimnissum negotium, antequam id conclusissein (quod utinain recte possem), novo ine implicare,

et profecto

HASH DE OSTENTIS PRAEFATIO.

u

hac religione obstrictuin ine putaTissem, nisi exlsset denique prilnum voluineii collectionis novae Byzantinae.

nunc, quoniain

prodigata iain Leonis Diaconi et prorsus ad exituin deducta est iinpressio (detur venia yerbo novo), nec inultum abest quin Michaelis Pselli aeque absolvatur, pusillum laxainenti liactus edi- p. tionem libri Lydiani nolui amplius differre, ne (ut labilis fluxusque est reruin liumanarum status ) accideret aliquid quod rem oinnino interturbaret, utque antiquitatis Romanae studiosi cognitione disciplinae auguralis, quantulacunque tandein ex Lydo peti possit, ne fraudarentur.

nec tarnen minus, affecto quidein sed

non confecto inandato prioreque negotio, verecunduin putavi recens susceptum strictim transigere,

itaque exemplar Graecum

cum sola interpretatione Latina, quae commentari! perpetui loco esset, in has pagellas conieci: ab explicatione rerum me continui.

sunt sane quaestiones infinitae, ad religiones Italiae vete-

ris rerumque divinaruin antiquitates pertinentes, de quibus in scriptione latiore atque omatiore dici possit.

sed liaruin reruin

tametsi ego quoque quasi silvam collegissein, nee minus reruin Roinanaruin studio quam Graecaruin oblecter, tarnen partim quaestioiium ut alienas ab auctorìbus Byzantinis, a quibus discedere longius sine inconstantiae suspicione nullo modo possum,lioininibus excellentibus in hoc genere, subtilibus et a cutis non minus quam abundantibus eruditione, quibus aetas nostra recte p. gloriatur, tractandas reliqui: de capitibus aliis fortasse alio tempore giugulari scripto lingua vernacula ipse again,

in praesenti

priinum de fonte instituto subsidiis editionis huius, deinde de interpretatione Latina, tum de inirandis quibusdam aut memorabilibus in hoc libello Lydi, denique de fragmento libri De inensibus, quod una prodit, postremo de notarum inearuin ratione, partite strictimque dicam. Codicis Caseolini quae sit origo aetas condicio, quique fue- 2 riut casus, exposui in Prolegomeni» libri De magistratibus Ro-

HASII DE OSTENTIS

MI inaiiis, p.

nec quicquam fere mihi line addendum

LXI — LXXVII.

est, nisi illud, non malto post editionein libri De magistrulibus possessorem codicis, virum illustrem G. A. de Clioiseul-Gouffier, cum valetudini» causa Aquisgrauuin secessisset, subito morbo oppressum bonis omnibus, et praesertiin iis qui literis initioribus politi sunt, tristissiinum sui desiderium reliquisse.

coinineino-

rabant cuncti et olim contigisse ei illud quod paucis, ut florens aetate, in summa fortuna atque potentia constitutus, pluris tarnen p- ir homo ingeniosus ac disertus studia et ingenuas artes quam bona illa fortuita facere sit visus,

et tunc quoque ipsius iactura com-

munis contigit tialliae, patriae eius, ubi ainplissimis erat lionoribus perfunetus, communis Graeciae, cuius insulas verbis descripserat exquisitissiinis, atque adeo Russiae, apud cuius iinperatorein Pauluin magno fuerat loco ; communis praeeipue his qui artes elegantes coluut, literatisque omnibus, iisque iiipriinis quo» ille non amicitia solum sed familiaritate etiafm sua noi» penitus lit— dignos iudicarat.

accedebat quod obiens luculentain copiam In—

scriptionuin signoruin tabularuin anaglyphoruin,

scriptiones a

sese inchoatas perpltires, chartasque cuiusque modi aedibus villisque diversis disperses relinqiteret ; nec quicquam propius est factum quam ut e a , non sine literarum artiumque detrimento, prorstts dissiparentur.

quanquam liuic quidein incommodo et ab

lieredibus eius, viris summa dignitate praeditis, et ab adininistratione (ut aiunt) res inferiores Franciae inagnificentissime atque diligeutissinie procurante, occurs um est sic, ut signa lapidesque literis insiguiti paene cuncta in museum Regium transp. v ferrentur, codices manu scripti si qui erant (erant tarnen pauci) in bibliothecain Regiam.

ita denuo in inanus meas veiiit Lydi

codex,

(sic appellatus ex priore possessore

olim Caseolinus

quod comituui de Caseolo

nomine anna-

lium monument is celebrantur), nunc Regius,

cuius de spe-

maioribusque eius,

cie ao statu, postquam in bibliothecain nostram Hiatus est, et&i

PRAEFATIO.

LIU

aridinn sit et exile id argumentum, tarnen necessario panca subiungam. DixiiiiProlegoinenis ad Magistratus, p. L x x v s q . , codicein 3 inembranaceum,

i x Tel x saeculi,

continuisse oliin tria Lydi

opera, libruin De mensibus, De ostenti», De inagistrati.bus R o manis; sed cum iam ad Cpoliin circa a. 1785 inveniretur initio et fine trmicus, superesse ei hodie duntaxat folia 1 0 2 ;

horuin

duo pertinere ad libriun De inensibus, 37 ad librimi De ostentis, reliqua ad Magistratus.

ex illis 37 ( D e ostentis) 2 6 posteriore

fuisse consuta numerata adiuncta ad corpus codicis; 11 priora, separata cum extra codicem turn inter se, adiecta fuisse in involucro quodarn, absque numerali nota ulla.

ea ego 11 folia, ut

primuin aggressus liane editionem sum, disiecta temereque ia- p. centia ita disponere annumerare coepi, ut iubebant conspectus et suimna operis p. 2 7 7 1 exposila.

idque tarn bene cessit u t , si

exorsum libri p. 2 7 3 foliaque ilia excipias quae in extremo capite deeelipsibusp. 2 8 5 2 exciderunt (quae tarnen, quantum erat situili in nobis, Graece supplere conati s u m u s ) , item Iacunam inter caput 15 et 1 6 , p. 2 9 1 7 , ut extra haec, inquam, nihil oimiiiio e x toto libro mihi quidem in praesenti deesse videatur.

conili-

ctabarvero, tractans haec 37 folia, duobus praesertiin incommodis, altero peculiari prioribus pagellis, altero generali, quo universus laborat codex,

scatet enini inendis prope innumeri» nou

modo in scriptura verborum, sed in spirituuin quoque et accentuimi ratione, prima manu positorum, sed perverse plerumque. quainque sit vitiose scriptus, praecipue apparuit, ubi licuit euui, post c. 2 0 , cum aliis codd. Veneto et Regiis conferre ; qui, quauivis recentes, omnes tarnen Caseolino einendatiores sunt. Alterum incominoduin, idque longe inaius, erat, e x 3 7 fo- 4 Iiis libruin De ostentis continentibus praesertim 1 0 priora esse la- p. cera, madoreque et vetustate adeo affecta ut ea potissimuin respexisse videatur vir inultiplici doctrina insignis et cum in omni

HASH DE OSTENTK

LIV

genere literaruin Graecaram tum vero in palaeographia apprime eruditus, d^Ausse de Villoisou, cuin scriberet Prolegomena ad Iliad, p.

XLVI

codicem Caspolinum vino ita corruptuin esse ut li-

teraruin ductus vix agnosci quirent, eumque in cella vinaria potius quain in bibliotheca asservatum esse videri.

et ipse arbitra-

bar oliin, iiituens primas pagellas, earuin verba omnia in integrum restituere opis non esse nostrae. tas incendebat ad tentandum.

sed (ut fit) ipsa difficul-

ita foliis (ut c. 3 dictum est) suo

or dine collocatis, priino quae legi poterant descripsi cuncta. deinde ex Iiis qualibuscunque reliquiis sententiain aliquam expiscari, restituere verba, lacunas ingentes explere conatus stun, spatii exactissima ratione liabita.

qua eadem ratione (opinor)

in legendis inonumentorum veterum inscriptionibus, itemque in restituendis libris Herculanensibus, est utendum.

tametsi (liaec

contra me ipse dico: quippe quantum difficultatis accedit lectioni, p. vm tantum probabilitati restitutionum mearum adeoque auctoritati editionis detraliitur) in Herculani voluininibus titulisque lapidariis legendis minus, nisi quid me fallit, operosus inanisque labor est.

fac evanuisse aliquot unciales literas: cum sint inter se

aequales paene omnes magnitudine, ex areola vacua, qua patet, de evanidarum numero coniectura prope certa duci potest,

in

iiostro codice, ad regulain et lineam quamvis perarato, versus quidem sive lineae in pagellis singulis nusquam pauciores suut quam 30 aut plures quam 3 2 : sed literarum numerus in singulis versibus difFert plurimum, non minus certe quam in cod. rescripto bibliothecae capitularis Veronensis, testante viro suminae diligentiae eruditionisque siugularis, Friderico Goeschen, praefat. ad Gaii institutt. p. xxvi.

in plerisque tamen versibus liabeutur

literae quadragenae octonae aut quinquagenae: sed eae et cursivae fere sunt, et saepe in fine versuum paulo pressiores, et compendio scribendi uno et altero intermistae. vox nunc suis literis nunc siglo.

exaratur eadein ipsa

vel in lacuna triuin literarum

PßAEFATIO.

h\

e x p l e n d a . . . , arduum saepe dictu utruin KAI legenduin slt, au, quod spatium non maius occupât, S E N , hoc est,

( p e r s i - p.

glum) iv. • sic centies. Quapropter, quoniam in argumenta, quod totuin couiectu- 5 rale est, alii aliter atque ego sentire possunt, praesertiin ubi propeinodum desperata erant folia, eorum instar in parte superiore paginarum huius editionis saepius excudenduin curavi, secutus exemplum viri summi Gustavi Hugonis, Ictorum nominatissimi, in fraginento Domitii Ulpiani Iur. civil, anteiustinianeo t. 1, Berolini, 1815, 8 , p. 5 — 1 0 1 ; omissis quidem spiritibus ac rovoiç,

qui plerumque in cod. temere sunt positi, sed serva-

tis lacunarum hiatibus literarumque evanidaruin omnium intervallis.

ita, sicubi in eleotione verborum aut constructioue erra-

verim, quod nimis crebro arbitrar accidisse (nam negotium m a gnum est supplere folta eiusmodi; iiec quicquam venit saepius usu quam perlucente perperam apice, vel unica litera male lecta, in pudendum trahi erro r e m ) , unùsquisque supplementa mea, ubique fere in textu uncinis [ ] indicata, ad iudicium proprium potent revocare,

alteram etiam proposita hac effigie consecutus

sum, ut necesse non esset menda ex librario!! ruditate nata, quae p. iiuiumera sunt eo in codice, ad oram editionis inve notis ubique percensere ; possemque, mendis- ipsis supra ante oculos positi», subter in textu transcripto lectiones eas tacite emendare,

ita p.

288 23 tveçynts fol. 6 recto lin. 11, ßfynet lin. 12. — p . 2 9 1 16 fol. 7 recto lin. 9 funrtuiv et anev&tjvovO'" — òaydtav

p. 293 1

fol. 7 verso lin. 4 , avvtX&ovatv ibid. lin. 7. utque exemplis nonuullis utar ex libro De mensibus petitis, lOqôoç p. 113 15 fol. 1 recto lin. 19, xnjffat p. 116 4 fol. 2 recto lin. 1 0 , etvq pro Aïtvy ibid. lin. 12.

haec et multa eiusmodi in effigie pagellarum non

incuriae meae aut culpae operarum, sed librarli inscitiae sunt tribuenda.

Venio nunc ad subsidia quibus suui in constituendo textu 6

HASII D E

IVI usus.

OSTENTIS

qua quidem in re giugulari fui fato : in partibus laceris

libri, ubi m a x i m e o p u s f u i s s e t , nullo alio codice sublevabar; ad receuseudas paginas palilo melius consenratas ad inanuin eraut complura adventicia adiumenta.

quippe cum in fragmento De

m e n s i b u s , tum in foliis prioribus libri De ostentis, usque ad xi c. 2 1 , pessime habitis illis q u i d e m , erain omnino ornili .externo orbatus a u x i l i o ; uisi quod alicui usui fuerit C. Plinius inaior, cuius Historiain naturalem L y d u s tum alibi tum m a x i m e c. 6 , 7 , 8 exscrìpsit.

in capitibus de eclipsi, de constellationibus, non-

jiiliil profeci e x I. Finnico Materno, eiusque libris 8 De matliesi liodie exstantibus.

ibique praecipue, hoc est in prioribus 2 0

capitibus libri D e osteutis, intellexi quantopere opus esset notis a d stabiliendas defendendas explicandas lectiones.

nullus eniin

locus est in hac libelli p a r t e , quo in loco ambigi de vocabulo p o s s i t , quin eundem tractarim compluriens, nec sin e conficiente causa statuerim.

sed et explanare eiusinodi causas infinituin

fuisset neque huius temporis; et pugnaciter defendere coniecturas ftliis displicentes, ut fortasse possiin si velini, certe non v e lini etiamsi p o s s i m , cum contentiones eiusmodi tam a moribus meis quam ab hoc instituto sint alienissimae.

inde ab exordio

capitis 2 1 longe diversam rationein secutus sum in constituendò textu.

nam cum in primis capitibus saepe sit a ine compositus

m a g i s quam transcriptus, oppidoque pauca habeat prorsus defixn nita aut certa, reliqua post c. 2 0 , quod erant in aliis etiam codicibus,

non in solo Cascolino^ extra dubitationem i a m sunt

posita. 7

Etenim institutio tonitrualis c. 2 1 — 2 6 reperitur item cum in cod. Regio 2 3 8 1 , fol. 7 0 verso, tura in cod. Veneto 3 2 4 ( v i d . Catalog. biblioth. Graecae Divi Marci, digest, praesid. Laurent. Theupolo 1 7 4 0 , fol. p . 1 4 9 C ) , qui per annos decem et sex penes n o s , in bibliotheca R e g i a , identidem a me tractatus est, donec temporis fiamma a . 1815 eum abripuit.

PNigidii Figuli

PRAEFATIO.

LVII

Diarium tonitruale, quod proximo sequitur, editum iam exstabat in Iani Rutgersii Yanis Lectionibus Lugd. Bat. 1618, 4, p. 247 — 260, meudose adinodum, non ita tarnen ut eius quoque comparatio cum codice nostro non usui mihi ad tollenda menda nonnulla nostri fuerit ; quod patebit legentibus ex lectionum prope dicam infinita yarietate, in ora p. 306 — 331 apposita.

Tonitruale Fonteii, Diario Nigidii subiunctuin p. 332

habetur in cod. Regio 2381 fol. 70 verso-71 recto; isque codex saepe laudatus in lectionuin varietate, sub siglo cod. Reg. in*telligendus est.

Labeonis Observatio de fulminibus, p. 3 3 6 — p* xni

3 3 8 , exstat item in cod. Reg. 2881 fol. 71 recto;

alteraque

coinmentatio eiusdem arguinenti, quae continetur p. 338 — 348 in Regio (nunc Veneto) 3 2 4 , quem memoravi.

Disquisitio de

causis terraeinotuuin, p. 3 4 8 , cum item in cod. 2381 fol. 70 recto, tum in Regio 1991 fol. 1 recto; ita tamen ut is quem-posterius nominavi, verbis pluriinis iinmutatls aut praeterinissis, epitomeu potius quam fraginentum Lydi continere videatur.

se-

quentia inde a c. 54 non solum in duobus, quos dixi, codd. exstant, sed impressa quoque sunt in edit. Schowiana opusculi De mensibus p. 1 3 0 — 1 3 4 , vitiose adinoduin, quod menda codicis bibliothecae Angelicae, unde hoc fraginentum protulit in lucent, ingeniosus literisque perpolitus editor tollere omnia non quivit; quod mihi, compiuribus nodd. tanquam adininiculis uso, inulto fuit facilius.

postremo Calendariuin vetus Romanum cuin ortu

occnsuque stellaruin, quod parapegma secundum Ptolemaei voont Harles. Bibl. Gr..5 291 A , quodque e scriptis Claud. Tusci ad verburn se expressisse Lydus ait p. 357, Latine iam cusum erat in Petavii Uranologio (Lutet. Paris. 1630, fol. 9 4 — 1 0 1 ) sub p. xiv nomine Ptolemaei, per Nicolaum Leonicum e Graeco trauslatum. quam Leonici versionem passim retractavi : Graecuin textum nunc primiim edidiex codd. tribus, nempe Casèolino, Reg. 2381 fol. 74 recto-75 verso (quem in notulis indicavi siglo ilio, Reg.

HASH DE OSTENTO

IiVIII

et altero Regio 1991 fol. 17 verso-24 verso: hunc nominavi Reg. B. eorumque codicum omnium variantes partim apposui in ora, partim, ne nimis ista oppleretur, reieci in notas ad calcein textus. 8

His igitur auxiliis adiutus dedi operam textui recensendo lectionibusque colligendis emendandis, reiiciendis etiain quas oportebat.

generatiinque, quando utrobique rationes aderant

aeque probabiles, potius ad cod. Caseolini ut antiquioris normam direxi editionem. vv tamen euphonicum sire ¿çxXxvazixôv, quod nunquam ille non habet, tlavvovatv rijv, naaiv roiç, quodque antiquitas ponebat ubique (tot ea fuerunt quae grammatici iuniores, usumne secuti nescio an abusum, imoiutarunt), ne cuipiam fastidio essem, in vocibus non Iiiantibus sustuli.

qua de

p. xy re yideris quae vir egregius abundansque doctrina Fridericus Iacobs multa exsequitur Prolegomen. ad edit. Achillis Tati! p. xcv.

capitum distinctionem a me factam (in cod. omnia uno

et perpetuo tenore peraguntur) spero fore ut probet lector, quod ad versionein attinet, omnino baec duo volui consequi, priinum ab aûctoris, non ita luculenti, sententia ut ne aberraret ; deinde ut loquendi morem suboleret eoruin qui de veteribus super simili argumento scripta Latine reliquerunt.

quapropter cum alia loca

passim, tum maxime formulas solennes verbis Iulii Obsequentis reddidi illius qui libellum De prodigiis composuit, genere orationis usus satis Latino et probo ( Romani oris hominem, vocat Barthius ad Statii Thebaid. 5 8 6 ) , sed verbis tamen paulo magli priscis interstincto.

Claudii Tusci Calendarium vertens com-

plura sum ex latinitate LIunii Columellae mutuatus, quem existimo vel ex ipso Tusco vel ex eodem 'fonte quo ille liausisse, libro undecimo praesertim.

ex Calendariis item Romanis,

a

Iacobo Mazochio, Aldo Manutio, Carolo Sigonio, Raphaële Cylp. xvi lenio, Grutero, Bianchirlo editis, quod nonnulla videntur vel a nostro Claudii Tusci vel indidem quo illud inauasse, eorum quo-

LIX

PRAEFATIO.

que voces formulasque, de rebus astronomicis constitutag, in versione, sicubi potui, frequentius adhibui.

et ornnino tenui

hanc consuetudinem, ut quaecunque pateret e Latino in Graecum conversa esse, quemadinodum Campestrii commentata de stellis criniti» p. 285 sqq, PNigidii Figuli Diarium tonitruale p. 806, alia, ut in iilis sermonem, qualis olim in Latino fuerit, coniectura assequi et, quantum possem, repraesentare conarer potius quam ut ea quae Lydus modo ineleganter modo inscite et ridicule vertisset, item ad verbum annuinerarem lectori. velut, ut lxoc utar, qui fieri potuit ut PNigidius Figulus, non dicam sana et tranquilla, sed tarnen nondum prostrata atque sepulta re publica, notaret ad 16 Ian. si tonuerit, ab imperatore populum Roinanuin vexatum iri

atqui hoc certe valent, ver-

b u m e verbo, illa p. 3 2 2 2 4 : 6 dypog vnò rov ßaaillag

Ctcai.

taQa%&q-

putemus in Latino fuisse, a dominante, a principe, qua-

les LSylla aut CMarius in rem publicain exstlterunt, idque a Lydo fuisse versum verbis magis ad sua quam ad praeterita tempora accommodatis.

Hiqaag p. 2 8 6 , 297, 336 verti Porthos: p. xvn

nam etiam p. 280 8 Crassus ini Jlégaag ìkaaai dicitur, ut pateat horum nomine illos intelligi. nec subibo (opinor) vituperationein, quod usquequaque in restituendis Latinis sermonem ipsis auctorum aetatibus usurpatum volui repraesentare. Quanquam ne sic quidem (fatendum est enim) obtinere 9 potui ut non diceret aliquis desiderari in capitibus kaud paucis quasi colorem incorruptae antiquitatis.

nimirum, si tempore rei

publicae priinisve imperatoribus Campestrii, Figuli, Capitonis vaticinationes confectas esse contendamus, inirari se quid causae sit, quare neque Gallici nec Teutonici neque Germanici tuinultus aut belli mentio fiat ulla ; quae tamen bella temporibus illis maxime omnium diuturna atque periculosa putarentur.

contra iu

iinperiuin Cpolitanum inagis convenire res in Oriente adrersusque Persas gerendas, quas assidue canant couiectores illi.

verba

HASH DE OSTENTIS p. 295 1 8 : ini ri)v ßaatXlag

ymQttv, apertissime indicare Cae-

sarum firmas iam ac stabiles opes ; avrij rrj ßctaUtdt xtù

TOÌJ

«vrqg

ivi» rixvoie, p- 346 15, vere ri se ut aliter accipi possit quaui de coniuge imperatoria eiusque liberis. quae legantur p. 287 in. de bello Africano, tantum de Yandalis quantum de Poenis posse intelligi; quae p. 347 4 (oi di]pot x. r. A.), de Veneta Prasinaque factione: quin imo quae p. 320 8 ad Deceinbr. 3, de carnis esu legibus ecclesiae interdi'cto ; quae p. 3 3 2 , de dissidio religionis causa existente.

ego ad haec singula nihil habeo dicere : tantum abest ut

Lydi lucubrationes praeter modum extollere laudando, levareque suspiciones atque ab ilio remoyere velim.

editoris proprium est

officium iudicare sine cupiditate, aut si ipse iudicium nullum interponat, sic certe auctorein tradere in mauus, ut ili eo iudicando elucere possit religiosi ac sapientis lectoris prudentia.

tamen, ut

ad superiora ilia queat lector aliquid respondere, subiiciam haec, fortasse Lydum e libris haruspicinis ritualibusque selegisse ea potissimum quae ad sua quoque tempora regionesque sibi propinquas accommodari quodammodo posse existimaret ; praeterinisisse autem consulto Vetera ilia admodum antiqua, spectantia vel ad gentes Italiae, Aequos Latinos Sainnites Picentes TusCos, p. xix vel ad administrationem rei publicae de comitiis auspicato edicendis obeundis dimittendis, vel ad loca augurata Latii agrique Romani, Albanum montein, lucum Maricae, annilustrum, aedes urbanas.

quae ut nobis fuissent acceptissiina, ita Graecis liomi-

iiibus saeculi TI, rerum Italicarum iucredibiliter rudibus, fastidia ac inonstra debebant videri. 10

Interdum quoque (opinor) res priscas vocabulis novis suoque tempore usitatis obscuravit. velut p.309 10 in Nigidii Figuli Diario tonitruali res urbanas vertisse videtur sic, rà vrjs ßaaiklios nóXmg, tametsi his postreinis verbis Graeci saeculo Iustiiiianeo non Romani urbem sed Cpolim soleant designare,

denique

minime mirum fortasse debet videri vel de Caesaruui fato obscure

PRAEFATIO.

LXI

memorare Lydum, rei rarius mentionem facere caerimouiarum in deos, eumque sileutiuin Luiusmodl non tulum modo sed honestissimum quoque esse arbitratum. inquisisse in vitain Caesarum capitale erat (adi in primis Iuliiun Firmicum Astronomie. 2 53) ; neque illud, agere de caerimoniis pristinis , molestia sua carere debebat aetate Lydi.

ad religiones, divinas illas quidem sed p.

»

novas, studio infiammato tunc rapiebantur plerique omnes ; qui iinpium ( nisi me fallo ) reputassent proferre in lucem, quae ex pontificum libris eruisset aliquis de auspieiis cliviis, sacris 110vendialibus, lectisterniis faciundis, supplicationibus circa tempia fana pulviuarla decernendis.

quainobrem, opiuor, band sine

gravi causa non nisi pauca, eaque obscura, antiquae persuasionis vestigia in excerptis suis reliquit Lydus.

reliquit tarnen, velut

p. 288 10 de populi vieti caerimoniis ad Romanos transferendis. itein in fulgurum interpretationibus p. 342 — 3 4 8 , ubi,

si

pauca exceperis, iam niliil erit causae quin credas suuiptas illas esse ex libro vetere pontificio rituali fulgurali.

quibus de libris,

et omnino de fontibus unde hausit auetor noster, cum ea proprium opus desiderent, sintque non magis ambigua quam difficilia explicatu, conabor aliquando accuratius agere, eodem fere modo (si tameu posshn) quo nuper vir summus AHLHeeren, cuius gloria lunge clarior est quam ut nostro crescere possit testimonio , in commentatione De fontibus et auetoritate vitaruin parallelarum Plutarchi, edita Gottiugae 1820, 8*

ac fortasse ad p. xxi

hoc caput antiquitatuin Romanannn aliquain potis ero aiferre accessionem.

nam fragmenta, quantulacunque sint, veteres po-

puli Romani religiones explicantia, LCincii Alimenti, Anysii, Elpidiani, Fui vii Flacci, Iuuii Gracchi, Bebii Macri, Masurii Sabini, Nisi, Rutilii Gemini aliorumque auonyinoruin, collegi iamdudum uudecunque, cum ex libris editis, maxùneque e grainmaticis, tum ex codd. manusciiptis Regiis bibliothecaruinque aliaruin, quotquot in itineribus mei» Italicis potui perscrutari.

HASH DE OSTENTIS

LXII

sed Iiaeo agent disquisitionis longioris : in praesenti ( ut dixi superius) non modo abstinui ab excursibus huiusinodi, sed universe etiara in notis et ad Ostenta et ad fraginentuin libri De inensibus suiruna data est opera ut essemus quain brevissimi. 11

Erant enim in cod. Caseolino folia duo abiuncta (hodie affìxa ad reliqua sunt), continentia fragmentum libri De inensibus, non epitomae illius editae Lipsiae 1794, 8 , a Nicolao Schowio, eiarissimo viro et doctissimo, sed particulam ipsius libri, antequara a breviatoribus plurima resecarentur, turbarentur omnia, neo

. xxii fere vestigium dispositionis pristinae relinqueretur.

sunt eae

pagellae aeque iniserandum in modum et lacerae et vetustate detritae ; ut, cum meditarer Prolegomena in librum De ìnagistratibus ( vide § 35 p. tali quidem posse,

LXXV

) , putarem lectionein illarum ne ten-

postea eodem idenfidem relatus, intuendo

inquirendo ariolando passim expiscatus sum nonnulla ; quae giurai ac priinum aliquid lucis fundere visa sunt, et alacritatein (ut fit) et facultatein inaiorem attulerunt ad reliqua quoque persequenda.

postremo liaec deformata quainvis et paucula fra-

ginenta libello De ostentis subiungere p. 11S sqq. non dubitavi, quanquain ratio quidein dissiinilis fuit haec atque illa restituendi. in Ostentis cum fontes, unde liausit Lydus, saepius deprehendi, tum omnino tracta inagis est et iluens oratio : sunt circuitus verborum longiores, ut, ubi constitisset de inente interpuncti, supplere continuationein totam orationis vel posse vel audere coeperirn.

in libro De mensibus oratio est et pressior et lita multi»

luminibus doctrinae (prout Lydi facultas ferebat), piena coinineinorationibus auctorum, et proinde, sicubi laborat lacunis, xxiii difficilis ad restitueuduin.

in redundante enim ac subinani lo-

quendi figura, si ob casum aliquem desideratur membrum, affili gì id potest ita ut probabilis et prope vera restitutio esse videatur.

contra in genere dicendi referto rebus, fac narrationem rei,

tituluin libri, uoinen solennitatis intercidisse ; non ex alio codi-

PRAEFATIO.

I,XIII

eis loco 8cirì, non erui aliunde posse, quanquam divinas h u m a liasque leges discìplinas religiones ritus historias veterum, quatenus literis eoruin hodie continentur, probe teneas ( t a m e t s i i u viro rum sic doctoruin numero minime ego me ponam ) : si ea te omnia deserunt, quo confugias? qui possis ariolari quae evanuerìnt 1 i t a , licet plurimum sit temporis a me in hoc potissiinum fragmento restituendo consumptum, non tamen arbitrar multum ine profecisse, illud unum pronuntiare ausus, ine magno cum labore, diligentia, contentione animi ea in re esse versatum. In notis, cum ad Ostenta tum ad fragmentuin De mensi- 1 2 b u s , uno solo loco longius fere quam voluntas fuit ( nam potuissem paene in singulis vocibus) a proposito sum degressus, p. 3 9 3 sqq. ubi egi de varia significatione verbi ¿Q%ixóg.

alio

loco institueram dicere de codicibus rescriptis bibliothecae R e - p. xxiv giae.

eteniin cuin egregius antiquitatis vindex Angelus Maius,

tum casu et felicitate tum maxime acri atque attenta codicum Ambrosianorum perscrutatione, tot veterum opera in membranis palimpsestis latentia deprehendisset, ea ab interitu mirabiliter vindicata tantam exspectationein attulerunt repente omnibus, ut cum ubique tum corto Parisiis in bibliotlieca nostra, utilesque libros item delitescere suspicarentur.

antiquos

quapropter non

putavi esse alienuin studiis ineis colligere quae et usu quotidiano codicum, et diligentia quam a ine exspectari maxime puto, potuerim eius generis in codicibus Graecis adirne ' investigare, que erat in animo subiungere notis.

ea-

postea vero, cuin in inolem

iusti voluininis viderein excrescere, satins duxi conferre in scriptionein singularem, quae, ut spero, propediein prodibit, non quo credain ea esse tùnti, sed ne in re quae nunc maxiine ili desiderio est rei publicae literariae inque ore et sermone omnium, nos soli Parisiis, bibliotlieca copiosissima ac codicum refertissinia, desidiosi inertesque esse videainur.

verum ut ad not.is

revertar, si quando ibi locuin vel interposui auctoris inediti vcl p. xxv

HASH DE OSTENTIS PRAEFATIO.

LXIV

editi emendavi, cum breviter egerim, non vereor ne sim r i t u perabilis liac parte,

multo magU alibi; nec dubito esse restitu-

tiones quae vel mihi ipsi paulo post forte sint displiciturae, qui, si per otium liceat, sperem in dies meliora praeteritis invenire. sed ut olim instruenda editione satis hercle teinporis transinisi, ita nunc excudendae nonnisi tempora subseciva impendere pot u i , erepta scriptoribus Byzantinis, Psello, Georgio Hainartolo, chronographis yariis, ad quos vulgandos ornnem curam in praesenti atque operam confero.

idque potissimum aut solum prae-

stare interim yolui, Lydi libello ut diutius docti bomiues ne carerent.

quos oro ut hanc opellam boni consulant, et errata le-

vicula, praesertim typica, si occurrant, accipiant aeque: titubatuin enim non esse aliqnando in his spinis, quis tarn temerarlus est ut audeat affirmare? Scribebam Parisiis, Kalend. Ma lis 1823»

ISÌANNOT

loamuií Lydu».

AT J or.

1

EK

TS2N TI EPI

MHNSlN^fhr

A. 1.

¿çïhSç uça oì (.iv&ixoi

urfuvlijmu

noiovatv,

TQV

Kçovov

tavTov naïSaç

TOVÇ

Sr¡nov thv yçùvov naTt'ça TÉ

uivirtúfievoi

uftu x « ( ïïktd-Qov Twv vu* uvxov (pvoftivwv yivto&ai. 2. 5

7Tì)v ànò

d-Qia/iifiov wvôfiuÇov oí /ltovvaov O-eQÚnovTeg Tr¡v nofiTWV

3.

Xaì

&VQOWV

TWV

ÍÚFLFTCÜV

oìovtì

ÌJ ànò TOV &çoetv, xarà

dtaavtì &v()oía[iftov' ol Avòol,

(paaiv,

OXti>[((.MTWV,

TWV

IHovraç/ov.

tcpevçov %òv oivov,

xaì ovx olvov

fiévov ¿Xià xaì TO avxîjç V , noç(pv~ çaç xoxxov xaì xrtç Xtyofiivrjç iauxtSoç jîoxâvijç, ijxiç iaxiv 'Açeoç. tira nçotoxrjoaxo xbv zijç nôXtcoç (fvlaxa • xmaçyov Si avTov vvv nçoauyoçivo/iiiv r\ (¿¡ç xtvtç) nokluç/ov ij àoTvôixtjv, Sv nukai nçaiiioça ovçpavbv iktyov, oç xaì nçtaxtvtiv Trlç

19 ix&[Qiiatvov P
V)

3 idrtir add P
uv ovaiur,

[xt¡v (5'f Tttú.QTr¡v r¡pt(iuv

Aìyvmtovg

nviv/.ta

XQMÓU fiiv

XQÍyiovov vmnífrtvtui

voTjTÒg xófífiog'

vyQuivtt

yuq

5

y.ut

IV

"xfjaSt

xttx

t'yovau

iv xoig Xoyt'otg

,

(iv&ix&g ovài

UKX

^utoyóvov

ix

uMmv

Stxaó'a tì3

7ié/.AIT*JV Oaéfrovzt,

xtaaaqa

evv&tatv

zar

xaXttxai'

aìo&rj-

H

Yoog ìaofiiQfjg

¿(¡(9-fioi,

Si avxòv"EXXI]vtg

rtx&ìjvai

(fintai,

À^uifiaxog

ytwSo&ai,

o (trjdtvi

ovyxofii-

/.ttv ini xuv

Si ix xov dig évo,

ì'grjg cvvxtfrtTtv

di

¿ILA

%aì iv K^XTJ

T^G

Sivapiy

ìaàxtg

o&tv xaì ànortXta^axixòg

Sog

xa7ot yufiov xai UQftoviav uvzoy txuktaav' xajv yo.Q unb (wiudog [tovog z&ti6g tazt iotg tavzoti fiigeai, ov/.mXij()ov/.itvog 1» TIOV avzwy, Tjftiaovg /ntv tQiddog, JQIXOV d'I ¿vadag, Vxzov d'T fiovatiog. xai anXGg ilntTv uQQrtv Te xai (Ivai ntfpvxtv, uig 20

xai uizfj Idrf Qodhi) Ttjv roi5 uQQirog xai zoU frijieog tyovou tpvotv, xui Tovta wq« foZg &eu).oyoQtvo9;/]Xvg xuiovutvtj* xai p, S$ 1 0 a/ia — 'Atpqoitzrn om B P .

1 6 x a i ante ol om P .

post xai.om U .

fttoioyoii

fiovaSos

oin P .

19 dig xai atii»}] xai yap tj B P .

2 1 Hai diu —

uui B P

1 8 Fxr OQAXÌJV unuvxwv ovoluv, OVQUVOV xaì yìjv. aviixa yovv OVQUVOV (puaiv tnxà dii^wa&ut xvxXotg, aiv òvófxaxa xuót, v.Qxrtxóg, àvxaQxxixóg, &tqivug, ytif.ttQivóg, lorj/ntQivóg, tfoSiuxog xuì nqoaixi yuXu'ßiug. o yÙQ xoiovxog agifr/iòg O'tTóg laxiv. KQOV(Ù tijv ißSo/irjv ijfiegav tèvt&ivTO, oós dvatrdzro itàvzcav. 7) kßöofictg B P . 9 Ì%ÓVTCOV V . JO TQini..] SmhaQiov V, 15 Siiiwtxv P, 17 fìtQivós add

4

Nokkius,

g e n e r c t u r , ut ipse quoque orator Tarentinus d o c e t , cuius haec verba «lint: ' e s t enim dux et princeps omnium, unus semper cum sit dens permanens, immobilis, sibi ipse p a r . " malhematici vero, ijnippe qui ad ialxdosiora inclinant, Saturno septimum diem attribuunt tanquani patri inanifestoruin deornm. cum enim planetis omnibus superior Saturni quam dieuut stella esse feratur, illi videlicet septimum diem consecrabant tan(jiiam omnium summae. hebdomas igitur ex uno et duobiis et quattuor constat, babens duas rationes exirnie consona», tripliccin et quadruplicem. habet autein etiam divisiones ingatim quodammodo constnntes : dividitur enim priinum in monadein atque hexadem, deinde in pentadem ac dyad e m , denique in triadem atque tetradem ; maxime autem musica herum niunerorum ratio, pertinet vero etiain eius natura ad earn quae sub oculos cadit omnium rerum naturai», caelum et terram. caelum i g i t u r , ut hoc u t a r , Septem circulis cinctum d i c u n t , quorum nomina haec septentrionalis , merldionalis , aestivus, h i b e r n u s , aequinoctialis , s i g n i f e r , c t praeterea via lactea. eiusinodi enim numerus divinus est. itaque animi nostri vires p e r rationem, quae principatum t e n e t , septemplici modo distinguunlur, praeter quinque sensus etiam loquendi instrumentum, et prae omnibus instrumentum procreatili, e t universum hoc septem rebus

26

IOANNIS

LYDI

tv tjtrà fhtoQtfiai, iv edfiart, iv Siaaruott, Iv a/^fiaxt, Iv fieyt&u, iv yQwpaxt, ivxtvyou, tv ardati, xai naqà xavia ovätv Y T Ì Q O V av/ißißrjxs ROTg OQW/xévaig' rtSv yàg aìad-rjr&v rà artgtà HQov7itvotTrat, rmv Si artpttüv rà inlntSu, rwv äi inmtSav ai inupàvtiat, r&v Si iitupavtuov at yqaftfiat, T«3V di ygafi/nutv al 5 ariy/xai, rwv Si artyftwv ol à^i&fioi, oV äi) xai t(3 ad/ian rvyyu^ vovatv. tnrà Si Mal ä>v fitraßoXai, o£tTa, ßuQtta, mqiojico-• fiévr/, avfiqi&oyyog, if/i\rj rt xai fiax^à xai ß^ayiTa. tv&tv xai rà tmdfiiim ß(>ti" Quvnog àoTQoloyitt roig ìiWovg ànoxgvxfjuvra, àvuftdvxa tìg itjV có/xijv Sixa xaì /¿t'av fnffifiuXófitvov r^itqav rotg atXrp/iaxoig 20 31 firjaìy ìmòotivut, xaì ravrg ijXiuxàv ¿nouXt'aui ròv tvtavróv. 5 ovqtiPóqov Hasius. «m P ,

13

àaxt nakatoì rtp> ¿QXVV t'xovS àfxcfortQoig u[tu àvt&tvro rotg qxoolv. 5. [ ori fj oikr\vn ngoot/ùg tnt/Stfifjxt rwv yiwqxwv narri, xaì SO narra xvptqvaxai rà rftòt ìvuQywg in' avxijg, aig rà Xóyiu foSÌTl]] ftlat¡rov Sis «pò *ttlavdcSv Mctqzlmv ttQt~ Q/irjaai Stl itdfà zttgatiiav BP, ceteris omissis. 13 dvSqòs] VSQOV Hasius. 17 àftq>OTÌQOie Rotberus : apud S À/ITPÓTIQOV, SI Nvficpat — p. 30 2 dfivaoav om P. 22 te add 8. annum. — Bissextum dicitlir, quonìam a 6 Kal. Marti as quarto quoqtie anno bis computabant Konmni, hac quoque in re numeri fecundi rationem liabentes : Veneris enim hic est, praeses autem Romanornm Venus. — — corpore enim mutabili pro sua ponderis ratione terrae circumfuso, necesse erat, quod ad earn accessurum erat, id omnis particeps esse potestatis. propterea deus cum aptasset orbein luniirem omnis participem potestatis cfficacium orbiuni, prope ab universo sensibus subiecto collocavit tanquam praesidem elitmentorum. Unde etiam quattuor capitibus praeditani Hecateu mysticu tradit doctrina, propter quattuor elementa ; et ignem voinens equi caput ad ignis orbem referri apparet, tauri mugiens ingenti quodara mugitu ad a ¡Iris, viri acerbam et instabilem naturam ad aquae, canis autem ad castigandum et ad custodieudum propensam ad tcrram. unde etiam KtefSfQOV cam (quasi HQtcofìÓQov i. e. carnivoram) poetae appellanti ipsa igidir luna cum quattuor elementis praesit, merito yeteres initium anni iitriijne siinul dicàrnnt luiivini. 5. Luna continuo cum quavis rerum generatarum coiit (i. e. feenndam earn reddidit), et omnia quae sunt ab ea gubernari'perspicuum est, ut est in oraculis " Nyiuphae fontium cunctaque numiua aquatilia, et sinus ter-

30

IOANNIS L Y D I

fttp>aiot nutìtfè litifìrtro$tg yd' ìrttfìljrttt vXjjg ovgaviag re xut àoztQÌag xaì a/StWwv.] 6. AT TOTF ttnÓQOv toQial> tal Ityófitvai iraqu Ptofialntg itnftiavTÌftat, rovrlòri anópi/.tot, ovx tÌM/oV lÒQioulvqv r/fugar, Sri ovx tvnpenìjg nag xaipòg eìg à^yrtv nnópov * ìj yàp nQfi'ifioc 5 di« ràg ino/j/Sglag jj oipi/.iog ótà rag {¡QaSvzijrug yfverai. ìjyovT» Si ìni óvo ^(.tlqug, oix ìv) xaì oaov ot (paal> rijg tfiòoftaóoc 20 narra u&uvaxa dium'fazai. xaì Sta rovro xalovoiv avrrjvnagd-ti oJqOvItis JWÌI atfrtqhjt xttl dfiiSaaov Olyitlpiodoros id Plat. Alcib. I> v 4 ar](ittvtl§ai V. 7 ytvofiévr] V. 12 xqvSv BV. 16 ut* Ivtpov I*. réstres atqne aèrii qniqne sunt gtìb luce, lunare« ¿iri/fy'roptg atqne litifHivat, i. e. tjXtaxfjv rtuv fitjvwv dittxvnmaiv xàg atXìjvtaxàg tOQzàg xot$ Bfitjat xaTultixpau xal xavxa fiiv itigì x-ijg doxovorjg àv(OfiaXtag twv Tttf-intuiuQ xal t/Hdo/naiag xàg vuiva£ i/óvxwv [xtjvóiv> 8« %aXtnòv àt ovdiv ix xwv xotg ag/aioig tÌQijf.ilvwv dia p. Pqu/Imv tìniTv o ti noxt «pa ¿ari vovfitjvia ) xal xlvog xuqiv 71UQÙ nuittt tpaivtxai r\ xrjg vovf.it)vlag òvva/utg rtfitùftlvrj, ìj xàXtj10 tìntiv, xfj óvog, 10 1 2 , [or« "EXXtjVig /.ùv ¿nò xijg xl /Itxtf-ifiqiov zìjv à^/rjv ìnoioiivxo tov ì'xovg ijxoi xtjv tQonrjv, zP(o/.iaToi de ¡.ittà oxxdt tj/néQag, xaxà tRtv ji^wtjjv 'Iuvovagiov, ol /xìv "EXXrjvtg TJJV x^OUTJV avTtjv xygovvxtg, oc Ss 'Paifiaiot trjv tov yvwf.wvog axtuv, nòte cvoitXlio&ai ag'gtxat ' tw àxtù àytncu'a&Tjxóg taxtv 15 tj xijg axtug f-utiooig.] 1 3 , [ori Sià trp> ylvtoiv SiTTtj yfyovtv rj twv ovQavlwv xivqffig ' ti yaQ unii] ijv, ovòìv uv in3 aìxìjg jtuQTj/Jhi, wg xaì p, 42 ^QiazotiXrjg ly JM $tvxtQtj> IltQÌ yivtamg xuì (f&OQÙg' "f-uug /¿tv ovatjg tifi tpoQug ovx tv&t/txui yiyvtad'ui xà ¿¿¡.ufio" yivtaivfSì xuì q doQuv "Sia tò Ivavtla tìvai' tò yÙQ uvxò xaì waavxtog tyov « f i TÒ « ¿ r è ntqvxt nouiv, ware ìjxoi ytvtcìg taxiv àtì tj g xàvrid&tv that SijXov ngòg xtf.tfjV itXiov xov xoauéxrtv Taig {¡[TÌQUIG TÒV ivtavxòv ovvuyovxog SUQSIV òrofiuoiHjvui niXtv. vioìf Si SUQSIV xò vtov ì'xog ì'xi xuì vvv Xtyio&at xtp nXrfttt ovvofteXoytTxut ' fìat Si o'l (fact x f j jLvSGiy ÙQ/uiu tfwvrj lùv ivtavjòv xuXtìo&ui oàgàiv, 15. [or« tQttg àgyàg ijyov 'FatftaTot xoH èviavxoV, fila* f i f v ttQuuxrjv, xarà TÒV 'JUVOVUQIOV , uv'£avovoijg rtò>J xrfi ijiitfìag, StvztQav Sì xaxà xìjv TOV IHUQXIOV 'n^wxr^V, ijv nuxqtov TÌ/FIV, |>. XU&* -jjv x(tì tu onXa (frog y.vxoTg xtvuv1 tt/v Si noXtxixrtv ij ftùXXov xvxXixtjv xaxà xìjv TIQUX^V TO»5 Smxift/fyt'ov, i]v tjfitTg 20/«V tntvtf.iTjoiv (tvioì Si ìvSixruùra xuXoSatv, %ijg yà(t UQ/otiuxtjTog ròv xvxXov ìyfiiarfi ttg xò Xtyó/.uvuv nuq' uvxoìg XovaxQQV TtivxtOTtv tìg xì]v nivxutxi]QÌSa (xul}u(jf.iQg Sì rtv, xuì ftvoxqyiu H&rfiQÒg (tvx^v hiXtixo), ì'òo'^ev voztfiuy nrtìjq nttì(v 1^/oìo; 1 ì tQarwv fiayyavitat nqòg airfy yivovraij 80 8 «notfiaSòv Hasina : legebatur àfiotffccS^v, coli. 4 17.

18 àcpos Hasius

sacrorum interpretes et snmmi sacerdote«, qui praeerant rebus sacris omnibus) , propterea quoti in ponte Sperchii Huininis sacerdotio Palladii fungebantur. pontem enim Romani trjv ytrpvgav vocant, et pontilia ad pon tempcrtincntia Ugna; unde et irga^ttoyiai fortasse vocahantur, «juasiperfectores: hoc enim signiticat pontificia nomen, a potente operum (i. e. a verbis posse et facere). 22. Dioscuros dicunt terrae hemisphaerium superios atque inferin», per vices ex fabula vivente« ac morieutes. 23. Fabius senator condemnatus est a senatn, quòd supra constitutam lege pecuniam possidere arguebatur. neque enim cuiquam pcrinittebatnr plus quam per legem habere licebat possidere, vertun ne serica quidem veste uti cuivis, etiamsi opulentus esset, sed solis patriciis hoc per exceptionem permissum erat. 24. Minervam ad animum referunt, tanquam immortalem et Ioris filiam ex ipsius capite prognatam, id est de capii vertice descendentem ac «inceram. Tritoniam earn dicunt non a Tritone fluvio, sed quoniam descendens naturam animosam (s. animositateni) ex aethere accipit, conmriscendi autem facilitatoli ex catena (serie) lunari: eternili huuiida natura una est; onde etiain veneticia amatoria ad earn hunt.

Ì

DE MENSIBUS HI.

43

25. [ ou àytòv xaì àycovta ò rónog Xtytrai Sià rò xvxXortqlg, nagà rò /u?) ì'/ttv ymviav, \g lìg xvnov xaì axlyuvoixvxXoxiQiìg xoTg vtxwaiv intxi&tvxo. ot ài rgetg òfiikoì rty> rqiaTOI/OV tpvotv StjXovaiv, vàaxog nvQÒg y^.g' in* uvxwv yàq xaì 6 fiói wv ò &dvurog rfjv ìviqyuuv o&tv xaì rqixd^r^vov o ftv&og òiSmoi NO nXovxwvt xvva, àvxì rov TQÌOXOI/OV * é yàg àr^ tyvonoióg IOTI.

àià xwv òfttlwv ovv àqXovxat aig ngòg xtfiìjV xwv

vntQ nuxQÌSog àno&vijoxóvrwv xi)y àywvt'uv inixiXovv.] 26. [OTI oì (xìv Qovaioi àvlxttvxo, ot ài Xtvxo2 /iti, 10 ot ài nquaivoi lA(f^oòixrj, ot ài fitvtxoi KQÙVÌO ì} Ilooetàwvt. (¡¿vet o i dì txkr/d'ijaav ano rwr JHQÌ xòv Idàqiav 'Evixùv xoiavxuig taO-ìjat yj>a>/xtv(ùv ' /¡¿vtrov ài ot 'PwfiaToi rò nfj/utv xulXuivov yjioiftu nQoaayoQtvovoiv. r xaì xaxà TU xtaauqa axot/iTa ' qov- p. aiot fùv ùvixtivxo nvQt àtà rò /qw/na, òftoiwg nqdaivot yfj àtà xà 15 ui d-t],fttvexot"HQU, Xtvxoì ài ilàuri, ot Òt (puoi ngdotvov fiìv rò Ì'UQ, Qovmov Si rò &TQOG, filvtxov ài rò (F&IVÒNWQOV, Xtvxòv Si %hv /n/nwva. xaxoàai(.toviuv ovv oìiovitpvxo rfjv /tt'govu tfiijif ov rhv àvd-qQÒv àntvlyxaod-ui, ¿>g avxijg lPu,f.irlg rjxxrjtytla^g • xov yùp àvrtxov xivxgov lìg rò ryg yijg axoiytTov ¿v«yin0~ fitvovza t « iv zfi yìj fiXàmoncHi wg xal òy&uXpol iitb atpoSgo- 1D Ttjzof nokn&v o't roff ufiaQxavovffiv [ori TTjv ìf uivòia

33» [ori ìpa)J( o/ìjfiu ixovaijg.]

itavXav

àfiaQxaòag àftafyZv

ini

SUnaiCpv x

tpitOMw kfyuv xà

à/ttutyg.]

&Aaò& 49

tìòog • tjfitxvXtvSffOv rì>

34[or/1] jdt\f.ir\xr^ nokaLg ì&rt ftaxitpxtixrj, oìovei ij 10 o&tv xaì nvQyorfOQOv avxfjv yqayovai. \lyztai òt xaì Kvfìtki} unii xov xvfhxov a/^ftaxog xarà ytcófttxQtuv tj Tfj, Sià ih fiuatftóv Tt xaì ajptrtfiov, ti xaì fftpaipixi/v oì 2xwÌxoì TCfirrjv optional.) 35.

[Su IdcrtaQTtjv xtjv StiQÌav &tòv xtjv'A^QoShtjv

tpaai.]

36. [Sri lAQttTTOTthìs xòv KaXXta&ti'Tjv àntbxmxpt xòv¿iti 15 itlQixxhv vovv f'/tiv, xòv Sf ¿v&Qwnivov ¿nopeftlijKtrat.] 37. [on Nov^viog ò tPmfiatóg qrjaiv ¿e ov nqóxiQOi) ftqlv uQutoxtQm', o òt (ÌQuòvTiQog ìxavòg fi tniyyoioui wg uì&aXuv, xaì xavaae òt Tivù twv intmtaóviwv, fioXflwv xuì ovxijg xaì (pwxqg xaì iaivijg ¡.itvóvtwv àfilaflwv, wv 7 Nicomach. Theologum. arithm. 8 p. 55 Ast. 50. Figura rum perfectissima oralis est; unde Aegyptii mundum pingentes orbem iierium et rutilimi insculpunt ìnediumque extensum serpentcm accipitris formai» repracsentantem, tanquam boniim'dacmoiiein (s.deuin) contineiiteni; et est universa figura similis nostro (i. e. CIraeco) 0. 51. Octonarius Humerus fcinineiis et intinitus attjue imperfectus est; unde etiam apnd Nicoiiiacliiim ante iuistos menses natus vocatur. octo enim niensium tenipiis ad nullum harnionicorum ( s. consentientium) numerorum habere aliquani yidetur rationem. unde lion ad maturitatein perducuntur octo mensinin partus! inedius enim cum sit eorum nuinerorum qui fìnem alferendi vim habent, ipse imperfcctiis reperitur. omilis enim materiali» potestatis cum particeps sit, materiale* sortitus est vires. 52. t'iilmina existere dicunt, cum disrumpuntur nubes: substantia enim terrena, quae iis admixta est, incensa, ea pars quae accensa est impetu siio in terrain cum strepitu defertur. atque si huinidiores nubes sunt, in ipso casu exstinguuntur, sin vero magis terrenae, igneae elìduntur. duo autem fulminiim genera esse dicunt, quorum alterimi, acre et raruin igneuinque, candidimi vocatur, alternili, lentum et ftimosum, flammeum ; et alterniti propter raritatem iam priusquam incendatdr cum celeritate defertur, ut nihil eorum quae rariora sunt adnrat; lentius autem ita comparatum est ut contaminare possit, ut fit a fulligine, et incenderà qu^edam eorum quae 'ipsi subiecta sunt, bulbis et fico et vitulo marino

Joannes Vydus.

4

IOANNIS LYDI

50

x«t raTg SoQu'g mQi3i(pd-tQova9-ai xfQavrovg.

TMV /.itvxoi

TijTog uvttqnuC/ofiivtjg

tu

laxla

Tu>t> vr\wv Sia

y.cQuvvoßktfxMv TU aco/.taxu uracpu

vnb TOV nvQog,

xovg xaxe-

wontQ ujionx)]d-tvxa

S taj.it5

vtiv nt(f vxt.\ 53.

ßQovTtj yivexat

tth-ftivrog

nvivjiuxot;

re xat voTiMTtQM xal t^coad-t'vxog ßiuiiog t a y o v fttyuv untQyaCovxai,

ontq ßQOvzi] XtytTui,

a(f OÖqftov, q&OQuv ftiv vi¡mwv xai vóooyg ix (¡votwg yaaxqóg, xai xatg fttauig iv t¡Xixla yvruigi (f &o(túv, xai Xtftbv untvxxuTov • xud-¿Xov. iv yuq xij Jtbg t¡/.u\m ifinmxovar¡g xr¡g tiov xuXuvSwv ioqxí¡g núvza ftiv uya9u iSt'Soxo vqoaSoxüv, ZOytovwSi] Si xai vexwSt] xov xuiquv , ¿tg frr¡dé xovg noruftovg xatg o ixiíaig uf>xtadr¡i'ui xoixuig. in i Si r r¡g tx xr¡g, jjxtg h4(f(¡oSÍTr¡g tlrai roftÍLtxai, xutg ftiv ilqyovai 9óqrfiov, xoTg Si xurinoTg iníSootv, xai Rof; xotvoTc t> ¡Xtftovg (íuQttg ij&oqÚv TÍ uvd-Qumwy 8 fffrort] ífjj P .

17 yadzqtav P .

>onderibus mille obolis olim constitisse dicit miliarisium et a mille obonumero ita nominatum fuisse. 10. Post enm dicm vota publica, ct impnife plebs illudebat magi«tratibus non dictis, verum etiam gestibus ad rlsum movendum spcctantibiis. hoc autem faciebant in tionorem libertatis, et magistratus permittebant, cedentes, tanquam legi, consuetndini. et referebant de auguriis consnles ad imperatores, ex quibus cognoscebatur qnalis fere annus esset futurus. si cnim contigerat ut in diem solis inciderent Kalendarum feriae, bella et magistratumn caedes et civium propter eos dissensns exspectabant, largos autem fructus áridos et rumores insperatos; si in lunae, talia quideni non aniplius, sed interitum infantiuni et inopiam victus verque frigidum, frucHium autem testaceorum largum proventum; si in Martis, incendia et morbos, vini autem et olei atque leguminum copiani et seditionein intestinam; si vero in Mercurii, interitum infantium et morbos ex yentris fluxu, et medjae aetatis ínulieribus mortem et famem exsecrandam universe, in Iovis enim diem incidentibus Kalendarum feriis omnia fausta cxspectare licebat, nivosam autem et pluviam tempestatem , ut ñeque fluvii suis arcerentur alvcis; sexto autem, qui Veneris esse putatur, magistratibus tumultum, friictibus autem increnicntum ct rei publicae bella gravia interitumque hominum, et praecipue iuventutis, exspe-

Íorum

58

IOANNIS LYDI

xaì Starptçâvxcoç TtjÇ veolaiaç àvlfxtvov. xarà Si TTJV T/SSófitpi%TIfit'jvu nuvxiûç, (xaì yàç if/vxçôç o Kçôvoç) tvsxtjçiav rt oarjv, Intì ïq oçoç xwv xaçnùjv avxoç tivai vntû.rjnrui, vôaovç x£ xaì xivSvvovç, xaì uvl/.wvç xut d'igei, xaì yaXdtyg inifopàv ntçl xbv xaçxïvov, xaì rftfftrjV xotç npdyjuaaiv àSóxtjiQv ohovtÇovto. 5 64 11. ori SÌ ififptçyç xaxd xiva Svvaf.itv tût ftayvrjxj] o alSrjQoç, tv(.iaçiç iôtïv' à yùç t'Ç avrov f.tixalXtvd'tiç aiôrjQOç OVSÎV fjttov xbv t'Ç àlXtjç ¡xtTaXXtv&tvxa atârjçov, tiç ôv f.itxaxivtïxai, ftiXttfptÇtl' JlXrjV il [ifj yvlto XQO/.I/J.VÙÌV u h f f f j , WÇ XOÏÇ (fVOlXOÏÇ ¿oy.tï. av&iç Sè xçayet'co u'tfiuu xQtôftfvoç o fiayv^xTjg XT\V tXxxt-10 xrjv âvaSi/jxai Svva.fA.iv. 1 2 . Ttiçt xov ntnÎQtwç S MuÇt[i6ç tprjai " qrvxóv ìaxt nçùtxov fitv uvàxavdDv, (fVTOvçyovfiivov Sè coç uftnlXoç àvuôivô'çàç ij ino /jiçuy.a,, tpèçov ôt ràv xaçnôv /¡oxçvcôSt] oftowv xiçt(ìivihù, xb de (pvXXov xiaaoïiStç, inôfiuxçov. cpvzivó/utvov ôt tqu- 15 Tf'ç uQ/jxai xttQTCO(foçiïv, 9-vrjoy.tt Sè ôy.iatzéç. xçvyq&èv Si ov (f çvyô/iitvov /.likuivtxat, àkK Ix xoîi tv TOI rfkm Siaxlftiofrut, ofrtv ovftftaivH tò axtóxjjvxxov Xtvxbv Siufitvftv? 13. Tfj npb Stxaoxxù xalavSwv 0ej3çovaç((ov àvi/nofia65 yjav o BUQQ(X)V Xtyti yivtod-ui, ¿fitfiôxçixoç SÈ xbv H'FIU /¿UÀ OFI- 20 fiçov (f?joì yivta&ai. oi rptluaorfo! ipv/^v

Si avzfjv

ttç

tuç

StfXovozi

711V dì Sià

t o TTjV TOV utçoç

%bv rfkiov

xaì

lin

ôtà

TOV àiçoç oioi'ii

Xußiov'

diu

yóvu

xaì àvzì

p. 67

TovTo

TOV TTJV

vytia Xóyov

o i/Xwç Tijç

ìazìv

xaì

diu

ix

ùXXotovyXuvxcü-

tirai.

TltQota

TOV TU/WÇ

OTOV

TUÇ tjfUçaç,

liçnr/V

(âvzi

tdoç

av-

SH4D"rjvâv5

/tificovu,

ânozt/.irtt

n)v

tv TOÏÇ wçoXoyioiç

TÎjç

Si tlntîv, imo

ovvuiafruvôiitvoç

Si

onXtov

tyyXvfftad'ut

xarà

h TQUÏUVOÇ xarà

avxbv

rjv

Tùq-

TOV

fîQtiyvç,

ataaxtxbv

TOV

toîç âyadbç

aiûftaxoç,

o Ntçfiûç

anov-

TOV TÇO-

ovx

tvytvovç

qv ÎIQÔZI-QOV Ftyovv

20

q^vXaç/oç.

ó xuXov/nvoç

yàç '¿¡.IOQOI ¡.tùXXov 7itçi

nuxçbç

cPa>f.iuiotç

UVTOV TQI/UÇ

TU S' alla

yv(.tvuota yàç

Si wç ÎQUOT^Ç taxiv (xaì

xfjv

o tov ti tvnXóxuftov

TUÇ t r j ç xtquXijÇ

Tf xaì

Tçtftovvoç

TiQouaitiov

5 Sià TO — vulgo oui

10

o%VTrtxoç)

15

Ttjv ntçi

v oi'PwftuTot

®tfi(tovuv nuQ&uftov.

¿i

&fug ovxco nQnaHFOQOV

'Avvciog

XU!}UQ-

di iv

up

5 navrtlovq vulgo 6 /idpa,utirrftov et mox 'jSgetfivtrov Haet AiQa/j,vzzov. 9 Ti lesaias 1 1 1 . sius: libri 'At^ajivtztiav 10 flfii ¿XoxavratfiaTtov P. 14 adfifiaTa (tiaei JJ ipv^fj ftov xat P . inter se circa possessionem e r a n t ) , srriptiim statim donationis libcllum pro subilrbano ad Nervam attnlit; qui admiratiis Traianum (ilium aduptavit. inde (it ci aditus ad regniim, postcjuam brevi Nerva defunctus est vita, cum autcm se argui sensisset vinolentiae, onini villi polione abstinuit. Adramjtteuin, urbem Asiae Traianus condidlt, ab Adramytto Croesifratreiiunru|>atuin: nomen autem illi antiquitus Hvpoplaciac Thebae. 19. Quo uiilii multitudinem victimarum vcstrarum, dicit dominiis: plenus sum; holocausta arietum ct adipem agnorum et sanguinem vituloruin et hircorum nolui, nec cum veneritis ante conspectuiu meum: quia enim quaesivit liaec de manibtis vestris? ambularo in atriis nieis ne pergatis. si offeratis similain, sacrificium frustra incensum abominatiu est mihi. neonicnias vestras et sabbata et diem mapnum [qui dictus est] non f e r o : ieiunium yestrum et cessationem ab operibus et neomenias vestras odit aniina mea. facti milii estis molesti. FEBRUARIUS. 20. Febrnario mensi a Februa, dca quae ita vocatur, nomen factum est: Februam autem praesidem rerum pnrgandi vim habentem Romani acceperant. Anysius autem in libro De mensibus Februum inferum esse

62

IOANNIS

LYDI

ntQÌ [itjvätv OißQovov TOV xaTa/ßoviov tlvat t f j Qoiaxcov qxovfj liyei, xaì StQaniviad'ut npòg TWV jiovntqxüv VJIÌQ ìnidòauog twv xuQTiwv. o di -Außtwv ¿nò TOV ntvfrovg Xtyn xkrjfrijvut TOV OtßQOVuQiüV (ptßtf) yuQ naqu 'Pmfxaloig xb ntv&og UQOOUyoQtvaui, xux* uvxov dt xovg xaxoiyo/Lu'vnvg ixtpimv. uìlà /ÌIÌJV 5 xaì èata yocant. Isis autem Aegyptiorum lingua idem quod antiqua valet, id est luna; et merito eam colunt ingredientes itinera marina, propterea quod illa, ut diximus, aquarum naturae praeest. dicunt autem hanc etiam sanitàtis esse auctorem, quemadmodum nos Aesculapiuin. idem autem hoc fere fuerit: ut eniin nos solem in Aesculapium accipientes post illius occasum, cum nox oboritur, auctorem eum somni et noctis et quietis, auctorem atque effectorem sanitatis, [sic illi — ] fabu lantur. scriptor autem Chaeronensis (Plutarchus) Isidem terram esse vult et Osiviu, Nilum, Typhonem autem mare, in quod incidens Nilus evanescit. 33. Portunam Graeci pingunt bovina facie : ego vero existimo hujnidam esse substantiam, unde etiam aquam eam Romani vocare solent, ab aeqnitate (aqua autem aequalibus partibus constat et aequa est natura), et bene aqua ab iis nominata est, cum aequitatem vel aequalitatein portimn ab aqua ex derivatione vocent. 34. Regnante Tarquinio Prisco mulier quaedam Amalthea nomine

DE MENSIBUS IV.

71

fioì òt 2ij3vX\i]g rrjg Kvfiuiag izvy/uvov), tntC^zti Sì [zòv xut«] TQIUXOVTU TOVTOVG ànoSóo&ui /QVOÙJV. TGV St xuzutpyovrjaaviog àyuvuxzìjaaau fj yvvtj TO tv rwv ftiftXuov txuvair. HTU avdig iu uno xijg axtfirjouog rov /.tvoovg, avxi tow aytaavvijg. ¿idvvoog, Si* ov tj vvaaa (o xa/imr^) xui ij 10 82 ntQtxvxX^atg rov yjfovov. Tiqnuv8()og yt /.tfjv o ¿Liafiiog Nvaaav Ityti rtnihjvTjxivat t o v /liowoov, rov vno rivwv 2uftutyov ovofiatofitvov, Ix /hog xut JltQatqovTjg ytvofitvov, tlxa vnb xuiv Ttxuvwv (muQay&tvza. (fl^txai Se xai rig /.ivfrog ntgi avrov xaxa xbv IdnoXXoSioQOv , ¿g tYrj yiyovaig ix Atbg xai rijg, xrtg St 15 rijg Q:ftt).?]g nQoaayoQtvofilvrig (if avxrjv ndvxa xaxa&tf.u~ rov a, 2tfitXrtv Xiova&ai, fji> xarih avvaXXayfjv ivbg oxoiytlov, ol notrjrul 7iQoat]yoQevxaai. xaxa Si xovg noitjxag Aiavvooi nivxi, nQiinog Aiog xai ylvo&lag, StvriQog o NtO.ov, o xai {3aaiXtvoag uitfivrig xat Al&ionlag xai IdQafllag, rqixog KajStQOv 20 nuTg, oaxtg xijg lAoiag ifiaoiXtvoev, dtp' ov fj Kaftigixij xfXextj' ihuQxog o Aibg xai 2t[ttXtjg, b dtxartaauQwv xuXuvdwv JAnQikiwv tOQTtj tzuqu Ttfioifitvi}, ovx wg 'Pwfiatxi) wg [xeyiorip' nug*

5 Alyvmloig tyovaa rifit/v df ulziuv roiuvTijv. TOV NtiXov rfjv irtjaiov tm'doaiv TWV vduzwv ägvovfitt'ov nozl, xal zavzrj zcöv Alyvnziwv anoXlvfitvcov, dulfxiov rtg aya&bg dg uvd-Qwnov ipavtig, olov TO AW/LIU nimjXwfttvog, i^tßoa roTg Alyvniloig uvaßXvaai rov NtTkov xal uvxbg Ifxniotiv ToTg vdaai' TWV de um- p. 85 10oxr/CtuvTwv, tQyti) de zulrfteg tvQOvzotv, loQxtj nag* avzotg rt xal HUQU. TO ig "EX\rtaiv WQio&TJ, Xeyofievtj ILrß.ovaiog. ftixQug Ad-rjvag ixakovv rrjv (Diletötlcptiav diu lag to (trug xal TU teQa TWV ttdiilojv. 41. tF[ TIQO dtxufiiug xulavöwv AnQihwv dtvÖQOv nt'zvg 15 TIUQU TWV StvÖQOifOQWV tffl'fjtio iv Tip TtuXuxÜO. TljV de tOQZTjV KXuvdiog o ßuaikivg xaztazTjauxo, AVTJQ OVZW Sixuiog iteql Tag XQiaug wg ftijTtgu TOV iavrijg nuidu uf>vov/.i£vrlv xeXtvaa* wauvtl '£tv7jv 42. zfj 1TQO dexa y.uXavdwv AnqiXuov xa&aQfibg auXmy20yog xal xivyotg TWV onXwv xal zifial vAqtog xal NtQivrtg, &tüg ovzw TJJ 2ußlvwv yXwaarj nQoouyoQevofiivr/g, 'A&tjväv

xal *Aero, rò àè rtXtarixòv fióvoig rotg UQ/IÌQtvotv i'iuynv ini rwv UQWV ìntxtiQumo • xal Xóyog noivàg vrtooyttv nvà rwv tv riXu noxs àv9? or» ini rov TIXtjùovg rò riktarixòv bvofia Ttjg m'iXicog ùvutparSòv tHuQQX)csiv t'S-tmnv. ft tra òè rìjv ini r f j àvuyoQivau rìjg nóXtwg rtXnrtv Ktv'iug ruvyov fttià