Yunan Felsefe Tarihi VI Aristoteles - Bir Buluşma [6, 1 ed.] 9786059872867

Citation preview

W. K. C. GUTHRIE

YUNAN FELSEFE TARİHİ-VI ARİSTOTELES BİR BULUŞMA

KABALCI VAVINCILIK: Felsefe Dizisi: 24

177

W. K. C. Guthrie.

A History of Greek Philosophy VI Aristotle an Encounter The Man and His Dialogues Earlier Period © Cambridge University Press, 1962

Yunan Felsefe Tarihi-VI Aristoteles - Bir Buluşma © Kabalcı Yayıncılık, İ stanbul. 2017

Birinci Baskı: Eylül 2021, İ stanbul

Yayın Yönetmeni: Murat Ceyişakar Çeviren: Sabri Gürses Son Okuma ve Redaksiyon: İ brahim Şener Kapak Tasarımı: Kabalcı Yayıncılık

KUZGUN YAYINEVİ DA li ITIM PAZARLAMA LTD. ŞT İ . internetten satış: www. kabalcikitap. com Sertifika No. 2 1894

K Ü T Ü PHANE B İ LG İ KARTI Cataloging-in-Publication Data (CIP) W. K. C. Guthrie

Yunan Felsefe Tarihi-VI Aristoteles - Bir Buluşma ı. Tarih 2. Felsefe 3. Kozmoloji

ISBN 978-605-9872-86-7

Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Ltd. Şti Sertifika No: 48083

W. K. C. GUTHRIE

YUNAN FELSEFESİ TARİHİ-VI ARISTOTELES Bir Buluşma

Çevirmen: Sabri Gürses

(@ KABALCI YAYINCILIK

İÇİNDEKİLER

Ö nsöz

.... .......... ..... . . . . ...... . . . ........... .. . . . . ..... ....... . . .. . . . . . . . .. . . ........ . . . . . . . . . ........ . .. .. . . . ........ . . . ........ ..... ..........................

Kısaltmaların Listesi . . . .

. . .. . ...........

... . .. . ...

. . ..

..

. .

.

.

.... . . .... . .... .....

. . . ....... ..... . ... . ... .

!. ARİ STOTELES'İ KEŞFETMEK . . . . . . ........ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 1 . İki Buluşma . . . . . . . ....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Kökenbilimsel Yaklaşım . . . . .

....

.

.

. . . .. . . . . .. . . . . ...

. ....

... . .

.

.

.. . .

...

. .. ....

. ..

. . . . . . ..

.

... .

. .

. .. . .. ..

.

..

....

. . .................. ................................................ 17 .

..

. .

......

. . ..

.

.

. . . ..

. .. .

. . . ... . .

. ... .

.

. . .

. . .. .... .. ... .....

.

. .

..... .. .....

..

. .

........ ..

..

..

.... .. .

.... . .... ..... .. .... . .. .

11. ARİ STOTELES' İ N HAYATI VE FELSEF İ HAC YOLCULUG U .

..

.

..

. .. . . .

. ....... .

.. ....

.

. . .....

... .

. . .. ....

Ek Not: Aristoteles ve Matematik. .. . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . 57

IIl. YAZILI OLARAK KALANLAR. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . .

.

....

.

..

.. .

.. ....

2. Kayıp Edebi Terkipler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

..

..

..

.

...

.

...

. . . . ....

..

.. . . .

.. . . .

..

. . ..... ...

.. . . .

.. . .. . . . ... . .

. .. . . ..

.

.. .. ..

....

.. .

.

2 . Protrepticus

.. . .. ..

.

.

. .

.... ...

. . . .. .

.

. . ..

.. . .

. . .. . . ......

3. De Philosophia . . . .

. .

. . . ....

... . ..

. ..

V. ARİ STOTELES' İN Z İ HN İ . .

..

.. .

. .. . . . . . . . .

. . . .

. . . . ..... .. .. ..

....

. .. ..

.

... . .

..

. ..

. . . ... . . . . . . . .

.. . .

. .. . .

. . . . . .... . .

. . .

.. . .. .

... .....

.

.. .. .

..

.

. ..

. . ...... .

.

................. 61

..... . . .

. . . .. . .

..... .

..

. . . . . . ..

...

.

. ... . . .....

.. .

..

.

.

.

.

.

..

..

... ...... ...... . . . . .

..

... . .

.

..

.

.

.

...

.

...

.

..

. .. .

. .

.

... . . . . .

.

. . ..

.

..

..

.. . .

.

. .

.

.

..... ....

. .

. . . 84

. . .... . . . . . . . .

...

. ... .. . . 92

...... . . . . . . . ...

.

..

... .. ... .. . ... . . 78

. . .. ..... . .

..

.. . . . . . . . . . 70 . .. .. . ..... 77

... . . ..

.. . . .

..... . . . . . .. . .... . .. .

. ........

. . . . . . . . . . . .. ..

.

. . . . .....

...

.. .. . . ..

.. . . . . . . .

. . . . . 61

. . . . .. . . ..

. . . . . . . . . . . . . . . . . 64

.. . . .. .

. .. .

... . . . .....

. .

. .

....

.

..

. . . . . . .... . . . . .

.. . .. .

. . ...

. . ..... . . . . .

......

.. . .

. . . . . . ....... . ....

IV EUDEMUS, PROTREPTICUS VE DE PHILOSOPHIA . .. . . . . . ..

...

. . . .....................................

. . ..... . . . . .

. . . . ...... .

.

...... . .

3. Okul-Yazılarının Erken Dönem Yazgısı . .

..

28

. 33

.

1 . Eudemus . .

20

. 33

.

. .. ... ...... ........ .... . .

Kaynaklar Ü zerine Bir Not . . ...... . . . . . . . . .

.

13

.. .. .................................... . .. ............... 17

..

. . . . .. . .

. . .. . . . . ..

3. jaeger'in Görüşü Ü zerine Genel Bir Yorum

1 . Giriş: Günümüze Kalan Yapıtlar

9

. . .. . . . . . . . ...

. . ..

.

. .

... . ....

99

VI. SOYUTLAMA VE FORMUN ORTAYA ÇIKIŞI ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 VII. T ELEOLOJİ VE SAVUNU SU: KUVVE KAVRAMI . . . . . . . ..

1 . Teleoloji .... . . . .. .. . . . . . ..

..

..

..

. . .. .

. ..... . .

2 . Bilkuvve ve Bilfiil. . .. . . . . . . . ...

.

.

...

. .. . . ...

.....

.

.

. . ....

... . . .

. .... . . .

VIII. B İ LG İ N İ N B Ö LÜ MLERİ . . . . . . . . . . . IX. MANTIK, FELSEFENİ N ARACL Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....... . . . . . . . .

. ... .

.. . .

.

......

....

.

..

. .. .

... . . . . ..

.. . . . . . .

. .

...... ...... . . .

.. . . .

.

Ek Not: "Physis"in Anlamı.. . . . . . . .. . .

..

. . . ..

.

.

.

. . ....

.... ..

.. .. . ..

. .

..... . .. . .

.. .... .

. . . . .. . . . .. . . .

.. .

. .

.

..

..

. .. . . . . .. . .... . . ..

.

.

..

. . . . ... . ....

.... ..

..

....

.. .

..

... ...

.

. . ..... . . . . . .

.

.

..

..

. .

..

.... .. . . . .

..

.

. . .. . . . . .

.. . .

.. .

.. .

.

. ........

... . . .

..

....

..

. . . . .. . .

...

.. . . .

. ...

..

.. ....

. . . . . . .. . . .

.

.. l l 5 ..

. . . ... . .

. .

.

..

.

...

.....

. . . 135 ...

. . . . .. ..

.

....

.

. ..

. . .. . . .

. . . . .. .. . .. . . . . . . .

. . ... ..

.

. . . 126

. . ..

.. . . ... . .

. . . .. . .... . . ...

. . . . . . ....

.......

.. . . . . . . .. .. . . .. . . 115

. . . . .. . . .

. . . . . . . . . . . .... . .

..... . . . .

.. .. . . . . .

.

..

. . . . . ....

..

.. . .

.. . . .

137 141

. . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

1. Varlık Kategorileri: Birincil ve İ kincil Töz Birincil ve İ kincil Töz . .

.

..

...

. . . . ..

. . . . ..... . . ..

.... . ...... ... . . . .. . ... .. ..

.

. . . ...... ..............

.. . . . .

.

.... . . ...

... .

. . . ... .............

.

....

. ... ...

.....

....

.. ..

.

144

. . . ,. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 ... .

2. Tanım, Proprium, Cins ve İ linek 3 . Çıkanın

.................

a) Diyalektik b) Tasım

.

.

.

..

.

. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

........................

X. B İ LG İYE G İ DEN YOL

..........

........................

.

..

..........

.

.

.

.

. . ..

...........

. . . .. . .

.

.

......

.

........

.

.

.

. . . . . ...

3. Tümevarım . ...

. . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . .

................. . . . . ...........

... . ...

.......................

.

.

..

.

: . . . . . . . . . .. . . . . ........ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 5 1

..................................................................

.....

.

.

.

.

...

.

...

.

..

.

. .

. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.

........

.....................

.

..................

.

.

. . . . .. . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . .

......

.

. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . .. . . . . . . . .

.

.

........

.

.

...

.

......

. . ..

. . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . ..... . . . . . . . . . . . . . . .

.

.

.

.

.

.

..

........

....

.

.

.

....

.

173

.

..........

173

..... ..

173

...... ......

.

. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .

181

..

.

..

.

.........................

.

..........

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.........................

.

...

.

......

.

.

.

...........

.

.

......

.

.

......

. . . . .. . . . . . . . . . . . . . .

.

(i) Madde

. ..........

...............

.

..

.

(iv) Ö z

. ....

.

.....

.

......

.

.

...............

(ii) Bireysel somut nesne (iii) Tümel.

.

. .

.

.

.

..........

I. Dört Sebep . . .

2. Şans

.......

.

..

.....

Ek Notlar

.

.

........

...........

.. .

.

..............

.

.

......

.

.............................

. . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.

. . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

..

.

.

. . .. . . .

...........

.

...........

.

.

. .

..........

.

.

.

.....

.

....

.

.

............

. .. .

. . .

......

.

...

.

.

.

..

.

...

.

..

.

.

.

.

.

.

...............................

.

.

.

.

..

. . . . . . . . . . . . . .. . . .

.

....

.

..................

.

.

...

.

...

.

.

.

.

....................

................

.

.

.

.

.

...

.

.

.

...........

..........

.

. .

.

209 210

..............

212

..................................

.

......

.

.

219

.............

221

........................

221

.............

..

.

.

.

2 14

.......

..............................

.................

207

.....

.

.

203

............

............

...........

...............................

.................................

.......................

.

195

..

...

.

: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230

. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

..

.......................

. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.............

.........

XIII. DEVİ N İ M KURAMI VE TEOLOJ İ

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . ...

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . .

.......................

...........................

......

..................

.

.

Töz öğretisinin özeti ve övgüsü XII. SEBEPLER

.

...............

.....

..............

..........................

........

188

. 196

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Soru: Varlık nedir?

160

..

.........

.............

155

.

.

.

.

154

....

............

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . ..

.. ..........

4 . Tasım, Tümevarım ve Bilgi Arayışı . . .

.

. . . . . . . . .. . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bir Biyoloji Notu: Safrasız Hayvanlar .

Xl TÖ Z

.......

.......................

..

............

.

..........................

.

Apodeiksis'in işlevi üzerine hazırlık notu . . 2. Bilginin ''Archai"Si.

..............

...............

....................

..............

1 . "APODE İ KS İ S" ( İ SPAT)

.

.

............

l. Formlar Kuramına Yönelik Bazı Eleştiriler

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.....................

... . .

.

..............

.

. .. ..

...............

.

...................

..................

.

...........

....

.

.

.

.

.

.

.........

237

.....

239

.......................

239

.

. . . ........

.

2. Platon'un ve Aristoteles'in İ tki Sebebi: Kendini Devindiren ve Devinmeden Devindiren

...........

.

................

..

....

.

.

...........

.

......................

3. Aristoteles'in Devinmeyen Devindiricisi. (A) Onun Eylem Kipi . .

(B) Karakteri

......

.

....

............

.

.

......................

.

.....

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . .

................................

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .

.....

..

........

5 . İ kincil Devinmeyen Devindiriciler .............

.

............................

4. Aristotelesci Evrende Birlik.

1 . Ö n Hazırlıklar .

.

..............................

.

Ek Not: Aristoteles'in Teolojisinin Gelişimi

XIV. PS İ KOLOJ İ

.

...

.

...

...............

. . . . . . . .. . . . . . ...

. .

........ ...

.

.

...........

..

.

........

............

.

....

...............

.

.

.

.

.

.

.............

........

...

..............

......

.

.....

. .

.

.

..........

.

........

...

.

.

.........

.......

.

.

.

.

.

.

.

....

.

.

.

.

. ...

.

.......

247

..................................

254

..

.

....

.

.....

.

258

.

. . . . .. . .

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .

. .

.

............

257

. . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . .

.

.

..

.

. . . .. . . . . . . . . . . . .

.

.

..........

.. .

....

.

.

.

..............

.

. . . . . . . . . . . . . . ... . . . .

.

.................

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . .

.

. 24 2

.... . . . . . . . . . ............

. . . . .. . .

......................................

.

. . . . . . . . . . .. . . . . .

247

.

.........................

..............

. . . . ... . . . . . . . . . .. . . . . .

.

.....

........

.........................

......................

...............

. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .

2. Ruhun Tanımı Ve Bedenle Olan İ lişkisi

. .

.

.

.

.......

.

....

.

.

.

.

....

261 27 1 273

. . 276 ...

..

3. Ruhun İ şlevleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278 .

.

.

.

.

.

4. Yaşam Merdiveni .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . 282 .

.

.

.

.

.

.

..

.

. .

.

..

.

5. Duyum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 .

.

.

.

.

.

..

.

..

..

.

.

.

.

.

(a) Genel kuram . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 .

.

.

.

.

.

..

.. .

.

.

(b) Ortak duyulurlar ve ortak duyu . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 .

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

(c) Duyum nasıl işler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294 .

.

.

.

.

.

..

.

.

.

.

.

(d) Aristoteles'in felsefesinde duyum .... . . . . . ........ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 .

..

.

.

.

.

. .

.

.

(e) Karşılaştırmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 299 .

.

.

. ...

.

6. Düşünce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.

.

.

.

.

.

. .. .

.

.

.

..

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 .

.

.

.

.

.

"Nous" Ü zerine Ôn Hazırlık Notu ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 .

.

.

..

.

..

.

.

.

.

. .

(A) Genel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 .

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

(B) Yaratıcı (Ya Da Etkin) Akıl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 ...

.

.

.

.

.

.

.

..

Ek: Birkaç Modern Görüş Ü zerine Yorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317 ..

.

.

.

.

..

.

.

XV. İ NSAN YAŞAMININ FELSEFES İ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 2 1 ..

.

.

..

.

.

.

.

.

Giriş: Etik ve politika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 2 1 .

.

..

.

.

...

.

.

.

.

E k Not: Politika, Anayasalar ve Etik'in sonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 2 3 .

.

.

. ..

.

.

.

.

.

Etik. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .. . . . 324 .

.

. ..

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

ônhazırlık Notu: Belgeler . . . . . .. . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 2 6 .

.

.

.

.

.

. .

.

.

Etik kuramı v e Platoncu Formlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . 327 .

.

.

.

.

..

..

.

İ nsan doğası ve insanın işlevi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . 329 .

.

.

. .

.

...

.

Anlıksal erdemler: phronesis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... 334 .

.

.

.

.

.

.

.

.

..

Erdem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341 .

.

.

.

.

.

...

.. . .

..

.

.

.

.

.

.

.

.

Erdemler (l) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346 .

.

.

..

.

.

.

..

.

.

.

İ stemli ve istemsiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...... . . . . . . . . . . 346 ..

.

.

.

.

.

.

.

.

.

. .

..

.

..

.

Kendini tutamama, öz denetim ve ılımlılık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 5 2 .

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Erdemler (2) . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . 356 Haz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363 .

.

.

.

.

.

.

..

.

.

.

.

.

.

.

Dostluk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 1 .

. .

..

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Doruk: mutlu filozof. .. . . . . ........... . . . . . .. .. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .� . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375 .

.

.

.

.

..

. .

.

.

.

..

..

.

..

. .

.

.

Ek Not: "Theoria"Nın Anlamı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...... . . . . . . . . . . 381 .

SONU5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.

.

.

..

..

. . . . ..

.

.

. .

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........ . . . . . . 385 .

.

.

.

.

.

.

..

..

. .

.

..

.

KAYNAKÇA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... . . . . . . 387 .

D İ Zİ N

.

.

.

. .

.

.

.

.

.

.

.

······· ······················· ················· ························································································ ···················· .

409

ÖN SÖZ "Aristoteles her suda kürek sallamış ve her işe el atmıştı." Montaigne

Bu cildin alt başlığım iki temel nedenle bu şekilde seçtim. Birincisi, bu Aristoteles hakkında bilinenlerin ansiklopedik "içeriden sorgulaması" değildir. Öncelikle, onun felsefeye yaptığı özgün katkı, ondan öncekilerin eleştirisi halini almıştır ve bu yüzden adı bundan önceki ciltlerin dizinlerinde sıkça geçmektedir; örneğin çokluk ve sürek­ lilik üzerine, hala büyük değer taşıyan düşünceleri, büyük ölçüde Eleacı Parmenides, Zenon ve Melissus eleştirisinde görülmektedir, adının büyük ölçüde geçtiği ll. Ciltte bu yüzden yer alır; kuvve değil bilfiil olası olan sonsuzluk üzerine görüşleri Fiz. 3'teki Demokritus eleştirisinde bulunur, bölünebilirlik açısından sonsuzla kapsam açısından sonsuz arasındaki fark Zenon'ya ilişkin değerlendirmelerinde yer alır. Bunların ikisi de

il. Ciltte yer almıştır ve burada, VI. Ciltte tam olarak ele alınan tümevarım ve tümdenge­ lim görüşleri, Sokrates'in katkısı üzerine getirdiği tartışmada kısa bir değinmeden daha fazla yer bulur (lll. Cilt, Sokrates Bölümü) ve Ret. 1.10 ve 1 . 15 de III. Ciltte bulunabilir. İkincisi, yazdıklarımı yeniden okurken oldukça kişisel buldum. Aristoteles'i her zaman için bir düşünür ve Platon'un öğrencisi ve eleştirmeni olarak takdir etmiştim. Bana göre o, daha ilk sayfalardan belli olacağı üzere, antik çağın son modern çağında ilk filozo­ fudur. Ardından gelen, Aristoteles sonrası olarak da bilinen Helenistik çağ, bir başka Aristoteles ortaya çıkarmadı ve felsefe açısından konuşursak, ona göre bir gerilemeyi temsil eder. Umanın bu kişisel bakış bir tarih olması gereken şeyin içinde yersiz dur­ maz, ama daha önceki bir önsözde demiş olabileceğim gibi, herhangi bir felsefe tarihi belli ölçüde kişisel olmak durumundadır. Harold Laski'nin her söylediğini onaylama­ sam da, "Eminim ki her felsefe kişisel mizacın parlak bir sunumundan başka bir şey değildir" dediği zaman ona katılıyorum. Dahası, bu türden ansiklopedik bir çalışmayı Profesör Düring, Aristoteles adlı ya­ pıtıyla ortaya koymuş bulunmaktadır. Profesör Düring Almanca yazarken de, tıpkı İngiliz_çe ve anadili İsveç dilinde yazarken olduğu gibi akıcı yazmaktadır. Ayrıca, dik­ kat çekici biçimde ölçülü düşünen biridir ve bizlere Aristotle in the Ancient Biographical

Tradition'ı ve Propticus'unfragman!ar'ını İngilizce olarak sunduktan sonra, sıra, sadece İngilizce bilen okurlar için büyük talihsizlik olsa da, Almanlara Almanca bir Aristoteles sunmaya gelmişti. Elinizdeki gibi bir yapıtın içinde, bir kitabı ancak onunla tartışmak için ele alma eğilimi doğuyor, o yüzden, özellikle de beni_Aristoteles'in başka koşullarda

9

YU NAN FELSEFE TARİHİ-VI

gözden kaçırabileceğim bölümlerine yönelten bu yapıta olan büyük borcumu burada dile getirmek istiyorum. Marrou'nun kitap değerlendirmesinden alıntı yapacak olur­ sam: "Bu ölçekte bir yapıt tasarlamış olmak hayranlık verici bir tutkuydu, onu başarıyla tamamlamış olmaksa görkemli ve destansı bir başarıdır. " Yine de, G. E. R. Lloyd'un bir kitap değerlendirmesinde söylediği gibi, "bu okuması ya da kullanması kolay olan bir kitap değildir, başlangıç için tavsiye edilecek bir kitap da değildir. " Özellikle, yeterli ve kapsamlı bir dizininin olmaması üzücü bir durumdur. Bu bana bu kitap dizisinin daha önceki ciltlerinden birinin değerlendirmesini ya­ panlardan birinin kitabın iki çıta arasında kalmış olabileceği, yeni başlayanlar için çok derin, uzmanlar içinse çok sığ olmuş olabileceğinden korktuğunu hatırlatıyor. Bu beni eğlendirmişti, çünkü herhalde hedeflediğim noktayı vurduğumu gösteriyordu, yani ke­ sinlikle iki çıta arasında olan öğrenciyi. Çağdaş felsefe okumalarımı savunacak son kişi ben olsam bile, bu aynı zamanda başka felsefecilerden, bir eleştirmenin yakındığı üzere "Descartes'tan bile" yaptığım alıntıları bir öğrencinin kütüphanesinde bulunabilecek türden giriş kitaplarından yapmam için geçerlidir. Özel görüşmelerden anladığım kada­ rıyla, kitabı takdir eden bir başka sınıf da ilgili, ama farklı, özellikle de edebi disiplinler­ deki meslektaşlar sınıfı olmuştur. Ancak çok ciltli yapıtların yazarlarını sinsice bekleyen o eleştirmenlerimi eleştirmek tuzağına düşmemeliyim; sonuçta çok çeşitlidirler. Burada bize Aristoteles'in olarak gelen yazılar yığınının sahiden Aristoteles'e ait ol­ duğu kabul edilecektir. Her iki yöndeki aşırı görüşler için P. Gohlke ve ] . Zürcher'in görüşlerine bakın (P. Moraux tarafından Aristoteles in der neueren Forschung, 69 vd.'da özetlenmiştir). Zürcher'in kanıtlar dağı karton bir ev gibi devrilmektedir, diyor Moraux. Şimdi F. Grayeff de ona katılmaktadır (Kaynakça'ya bakınız) . H e m antik h e m d e çağdaş yazarlardan yapılan çeviriler, tersi belirtilmediği sürece bana aittir. Umarım yabancı yazarlardan yapılan çeviri alıntılarını tırnak içine almam hoş görülür. Bir kişisel notla bitirirsem, 1979 yılı yazında bir kalp krizi geçirdim. VI. Cilt üze­ rindeki çalışmam o sırada görünüşte tamamlanmıştı, ama Politika ve Poetika'yı sağlıklı olsaydım daha ayrıntılı biçimde ele alacaktım. Bundan başka ciltlerin ortaya çıkması olanaksız hale geldi. Bu üzücü bir şey, çünkü Yeniplatoncularla Ortaçağ ve Hıristiyan felsefesini birbirine bağlamak istiyordum . Yine de, hem andığım nedenlerle, hem de bu dönemin İngiliz dilinde yazan uzmanlar tarafından hatırı sayılır ölçüde ilgi görmüş olması nedeniyle bu o kadar önemli değildir. Bu cilt doğal olarak başka kimselere diğerlerinden daha çok şey borçludur. Öncelikle Cambridge University Press'e bu kitabı ve öncekileri yayımladıkları için teşekkür ede­ rim. Düzeltmeler Ann Buttrey tarafından yapılmış ve kaynakça ve dizin Catherine

10

ÖN SÖZ

Osborne tarafından hazırlanmıştır. Dr G. E. R. Uoyd kitabın birkaç bölümünü daktilo halindeyken okumuş ve yararlı öneriler getirmiştir. Ayrıca bütün bu süre boyunca bana "destekleyici bir ortam" sağlamış olan eşime ve daha önceden olduğu gibi yine daktilo­ ya çekme işini yapmış, eşimle bana sekreterliğin yanında eski bir dost da olmuş olan B. M. Gorse'a teşekkür borçluyum. W.

K. C. G.

CAMBRIDGE, ARALIK 1980

11

K I SA LTM A L A R L İSTE Sİ Metinde kısaltılmış olarak anılan metinlerin birçoğu kaynakçada yazarın ya da edi­ törün adı altında, kolayca tanınacaktır. Yine de şunları sıralamak yararlı olabilir:

ARİSTOTELES'İN YAPITLARI

İk. An. Er. An. At. An. Cael. Kat. De an. De iııt. De p hil. De resp. Div. per somn. NE Eud. GA GC HA IA Insom n. Iuv. MM Mem. Met. Meteor. PA Fiz. Poet. Pal.

İkincil Analitikler Birincil Analitikler Atina Anayasası De caelo Kategoriler De anima De interpretatione De philosophia De respiratione De divinatione per sonmum Nikhomakhos Etiği Eudemus De generatione animalium De generatione et corruptione Historia animalium De incessu animalium De insomniis De iuventute De motıı animalium Magna Moralia De memoria Metafizik Meteorologica De partibus animalium Fizik Poetika Politika

Protr.

Protrepticus

R et.

Retorik

SE

Sophistici Elenchi

Somn.

De sonmo et vigilia

Top.

Topikler

MA

13

YUNAN FELSEFE TARIHİ-VI

SÜRELİ YAYINLAR

AGPh

Archiv für Geschichte der Philosophic

A]P

American ]ournal of Philology

CP

Classical Philology

CQ

Classical Quarterly

CR

Classical Review

IPQ

International Philosophical Quarterly

]HI

]ournal of the History of Ideas

]HP

]ournal of the History of Philosophy

]HS

]ournal of Hellenic Studies

PAS

Proceedings of the Aristotelian Society

PC PS

Proceedings of the Cambridge Philological Society

PR

Philosophical Review

Philol.

Philologus

Phron.

Phronesis

PQ

Philosophical Quarterly

TAPA

Transactions of the American Philological Association

YCS

Yale Classical Studies

DİGER YAPITLAR (Ayrıntılan kaynakçada yer almaktadır)

AABT

I. Düring, Aristotle in the Ancient Biographical Tradition

ACPA

H. Cherniss, Aristotle's Criticism of Plato and the Academy

DK

Diels-Kranz, Die Fragmenter der Vorsokratiker

D.L.

Diogenes Laertius

RE

Realencylopadie der classichen Altertumswissenschaft, ed. Wissowa,

Symp. Ar. I

Aristotle and Plato in the midjourth century, Proceedings of the

Kroll vd. first Symposium Aristotelicum Symp. Ar. II

Aristote et les problemes methode, Proceedings of the second

Symp. Ar. III

Aristotle on Dialectic, Proceedings of the first Symposium

Symposium Aristotelicum Aristotelicum Symp. Ar. VII

Aristotle on mind and the senses, Proceedings of the Seventh Symposium Aristotelicum

14

KISALTMALAR LİSTESİ

O B I T E R D ICTA f.voç cn:6n:ou bo8 EV'tOÇ TaMa avµ�a(v E L. '[QU'[O b'oubf:v xa:Aen:6v. Fiz. I, 185a l l Bir saçmalık kabul edilince gerisi geliyor. Bunda bir güçlük yok.

ôLo Kal. 6 q:nA6µu8oç cpLA6aocpoç n:wç fon. 6 yaQ µu8oç auyKEirnL EK eavµaa(wv. Met. A, 982bl8 Bu yüzden mit seven kimse de bir anlamda filozoftur, çünkü mit mucizelerden oluşur.

Met.

avayKf] ÔTJ mf]va:L.

A,

l.070a4

İnsan bir yerde durmalı. N E 1 17 2b3

Ta ôLOQL(E Lv yCı:Q ouK fon Twv n:oMwv. Açık ayrımlar yapabilmek çoğu kimsenin harcı değildir.

a yaQ bEi µa86vTa:Ç ITOLELV, '[(XV'[(X ITOLOUVTEÇ µav8avoµev. EN 1 103a31-34 ve Met. F, 1049b29-3 2 Yapmadan önce öğrenmemiz gerekeni, yaparak öğreniriz.

axföov b'oi n:,\Eia'tOL cp aıJAOL KQLTlXL ITQOÇ '[(�V OLKELWV. Pol, 3, 1 28031 5 İnsanların çoğu kendi işlerinin kötü yargıçlarıdır.

nav yaQ aaacpf:ç '[0 Kma µErn