Statuti di Bologna dell'anno 1288 [Vol. 1] 8821001091, 9788821001093

Citation preview

STUDI E TESTI 73

STATUTI DI BOLOGNA D E L L ’A N N O 1288 A CUBA DI

GINA FASOLI ■ PIETRO SELLA

I

CITTÀ DEL VATICANO BIBLIOTECA APOSTOLICA VATI CANA MDCCCCXXXVII

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STUDI E TESTI PUBBLICATI PER CUBA DEGLI SCRITTORI DELLA BIBLIOTECA VATICANA E DEGLI ARCHIVISTI DELL’ARCHIVIO SEGRETO La collezione completa, voli. 1-68, è vendibile al prezzo di L. 3998),/Interessano specialmente la storia d ’Italia i volumi seguenti: 1. Yattasso M., Antonio Flaminio e le principali poesie dell’ autografo Vaticano 2870. - 1900, pp. 68, in-8° (L. 12). 4. Vattasso M., Aneddoti in dialetto romanesco del secolo xiv, tratti dal cod. Vatic. 7654. — 1901, pp. 116, con una tavola (L. 25), 10. Vattasso M., Per la storia del dramma sacro in Italia: 1. Nuovi aneddoti dram­ matici di antico dialetto romanesco. - 2. Le rappresentazioni sacre al Colosseo nei secoli x v e xvx secondo nuovi documenti tratti dall’archivio dell’ Arcieonfralernita di S. Lucia del Gonfalone. - 3. Antichi inventari d) Vesti e di attrezzi usati nelle rappresentazioni dalla Compagnia del Gonfalone. —4.11 dramma’ della conversione d is . Paolo, rimaneggiato da fra’ Pietro Antonio dà Lucìgnano. — 1903, pp. 132 (L. 30). 14. Vattasso M., Dei Petrarca e di alcuni suoi amici: 1. Due lettere del Petrarca, una del Boccaccio, quattro di Barbato da Sulmona ed una di Niccolò Acciaiuoli, di, Nicola e di Napoleone Orsini. - 2. Cenni sulla vita e sulle opere di Gabrio de’ Zamorei. - Di Moggio de’ Moggi da Parma e dodici sue poesie ora per la prima volta pubblicate. — 1904, pp, U2^(L. 30). 15. Mercati G., Opuscoli inediti del beato card. Giuseppe Tommasi. — 1905, pp. 58, con . una tavola doppia (L. 15). 20. Vattasso M., I codici Petrarcheschi della Biblioteca Vaticana. Seguono cinque appendici con testi inediti, poco conosciuti o mal pubblicati. — 1908, pp. xu + 252, con due tavole doppie in foto tip A (L. 50). 21, Carusi E., Dispacci e lettere di Giacomo Gherardi, nunzio pontificio a Firenze e Milano (anni 1487-1490). — 1909, pp. c l x x x x -| -72,4 (L, 100). 26. Cerrati M., Documenti e ricerche per la storia della antica Basilica Vaticana : I. T. Alpharani De Basilieae Vaticanae antiquissima et' nova structura liber. — 1915, pp. l x i v -} - 224, con 7 tavole in fototipia, delle quali 2 grandi in elio­ tipia (L. 90). 28. Vattasso M., Rime inedite di Torquato Tasso. Fascicolo primo. — 1915, pp. 92, con 2 tavole in fototipia (L. 25). 2 9 . "Carusi E., Lettere inedite di Gaetano Marini: I. Lettere a Guid’ Antonio Zanetti. ' — 1916, pp. 61 (L. 15). 31. Guidi P. - Pellegrinetti E., Inventari del Vescovato, della Cattedrale e di altre Chiese di Lucca, fascicolo 1°. — 1921, pp. iv + 342 (L. 50). 35. Lanzoni F., Le origini delle Diocesi antiche d’Italia. — 1923, pp. v m + 672, con una carta geografica (L. 70). — L a seconda, ed izion e m ig liora ta e gran d em en te accresciu ta h a p e r titolo : Le JDiocesi d’ Italia dalle origini al principio del secolo' vii (anno 604). Studio critico. — Faenza, 1927, pp. xvi + 1122 (L. 125), presso l'A u tore. 36. Schiaparelli L., li codice 490 della Biblioteca Capitolare di Lucca e la Scuola. Scrittoria Lucchese (secoli vm -ix). — 1924, pp. v m .- f - 116, con 8 tavole in foto­ tipia (L. 40). 43. LanzonI F., Genesi, svolgimento e tramonto delle leggende storiche. Studio cri■ tico, — 1925, pp; vili + 304 (L. 40). 44. Mercati G., Per la cronologia della vita e degli scritti di Niccolò Perotti arcive­ scovo di Siponto. — 1925, pp. x ii + 172 -+- 9, con 5 tavole (L. 50). 45. S u s s i d i p e r l a c o n s u l t a z i o n e d e l l ’ a r c h i v i o V a t i c a n o a cura della Di­ rezione e degli Archivisti. Voi. I. Schedario Garampi. Registri vaticani. Registri lateranensi. Rationes Camerae. Inventario del fondo concistoriale. — 1926, pp. xu + 224, con 8 tavole in fototipia ed una zincotipip (L. 80). 47. Schiaparelli L., Influenze straniere nella’ scrittura italiana dei secoli vm e ix. Note paleografiche. — 1927, pp. 76, con 4 tavole (L. 35).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

EDI POTEST: E Civitate Vaticana, die 21 maii 1937. + Fr. A. Z ampini, Ep. Porphyreonen.,

Vic. den. Civitatis Vaticanae.

EDIZIONE ANASTATICA Anno 1973

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

SOMMARIO

PAO. P refazione - Gli statuti del 1 2 8 8 ............................................................... ..... I

Liber primus

y

manoscritti degli statuti del 1 2 8 8 ....................................... xxvn

....................................................................................................

Liber secundus....................................

1 37

Liber t e r t i u s ....................................................................................................

107

Liber q u a r t u s ....................................................................................

161

Liber q u in t u s .........................................................

269

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

PREFAZIONE

GLI STATUTI DEL 1288

La ricca produzione statutaria bolognese del sec. xiii si distingue in due gruppi: nel primo le dieci redazioni statu­ tarie degli anni 1250-67 già edite da più di cinquant’amri,1 nel secondo gli statuti del 1288, che vengono ora pubblicati.2 Gli statuti del 1250-67, riassumono e raccolgono l’attività di quasi cento cinquant’anni di vita: comunale, gli anni che trasformarono una piccola cittadina di provincia3 in una ricca città popolosa, centro economico di tutta una regione, centro culturale ammirato in tutto il mondo, guida politica delle città emiliane e romagnole, importantissima nelle vi­ cende dell’Italia settentrionale. In questo secolo e mezzo, attraverso a guerre e guerricciole in Emilia e Romagna, guerre e guerricciole quasi continue. 1 Statuti di Bologna, degli anni 1250-67, a cura di L. F rati , Mon. pertinenti alla storia delle prov. di Romagna, S. I, 1-3, 1863-84. Per i mss. su cui si basa l ’edizione v. G. F asoli, Oli Statuti bolognesi nell’edizione di Luigi Frati, Atti e Meni. Dep. St. patr. per l’ Emilia e la Romagna, I, pp. 37-60. 2 Di questi statuti fu già pubblicato dal Gaudenzi il lib. V, con il titolo Ordinamenti sacrati ed altri provvedimenti affini, Mon. stor. cit-, S. I, 4, 1888. L ’A. alterò la disposizione del materiale data dal codice, per ordinarlo cronologica­ mente. Il Gaudenzi pubblicò inoltre Gli antichi statuti del comune di Bologna intorno allo Studio, nel Bull. dell’ Ist. Stor. Ital., n. 6, 1889, prendendoli dal lib. V ili, e le disposizioni relative all’esercizio di alcune arti e alle compagnie del popolo, prendendole dal lib. X II, in appendice ai suoi Statuti delle società del popolo di. Bologna, Fonti Storia d’Italia, 1886-90. 3 V. in attesa della storia di Bologna di A lbano Sorbelli, l’introduzione dello H essel alla sua Geschichte der Stadi Bologna, Berlin, 1910, e tutte le notizie relative alla prima cerchia, di Bologna, la cosidetta cerchia del Mille, in G. B. CoMEL1.I, Piante e vedute di Bologna, Bologna, Zanichelli, 1914, p. 11 seg., e F. T esti R asponi, Le antiche cerehie di Bologna, Archiginnasio, 1933, p. 36 e segg. Per l’ origine del comune di Bologna, v. G. FASOLI, Comune et populus Bonomie nella rivista «Comune di Bologna» 1933, 12,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

PREFAZIONE

VI

che non culminano in episodi grandiosi e decisivi, Bologna estende e rassoda la sua egemonia politica, economica e in­ tellettuale, dando alle varie classi sociali ima partecipazione proporzionata alla loro importanza effettiva, in un sistema fecondo di felicissimi risultati, che impedisce alle gare di par­ tito di trascendere fino all’espulsione di una parte dei cit­ tadini. La venuta di Carlo d’Angiò altera profondamente la situazione italiana e di conseguenza quella bolognese. L ’espan­ sione territoriale si arresta, e l’equilibrio interno si rompe: il popolo organizzato nelle compagnie delle arti e delle arm i1 si unisce al partito guelfo dei Geremei, e i ghibellini Lambertazzi, cacciati in esilio e alleati con i ghibellini romagnoli, trascinano Bologna in una serie di guerre disastrose in cui la sconfitta di S. Procolo del 1275 non è che un episodio. L ’orgogliosa Bologna chiede allora aiuto a Carlo d’A n g iò ,2 mentre il papa affretta le trattative diplomatiche che gli daranno nel 1279 la signoria della Romagna e gli permette­ ranno d’intervenire per mezzo dei suoi legati in tutte le faccende interne della città. La cacciata dei ghibellini Lambertazzi aveva dato il potere in mano ai guelfi Geremei, che di fattó erano gli iscritti alle associazioni popolari: ammessi definitivamente al governo nel 1228,3 i popolari erano andati acqidstando un’importanza proporzionata alla loro crescente prosperità economica, e avevano ormai il predominio assoluto. Lo stabilirsi della sovranità pontificia non aveva portato nessun cambiamento alla costituzione cittadina e la lotta di classe che era stata alla base delle lotte di partito e che la cacciata dei Lam­ bertazzi non aveva fatto cessare, si esprimeva in quella 1 Cfr. i notissimi studi di A . Gaudenzi sulle associazioni del popolo di Bologna in Bull. ist. star, ital., n. 8 e 21, e G. F asoli, Le compagnie delle armi a Bologna e Le compagnie delle arti a Bologna, fino all’inizio del sec. X V , Biblioteca dell’A r­ chiginnasio, S. II, n. 41 e 49. 2 H essel cit., p. 510. Cfr. G. F asoli, La pace dei partiti bolognesi, nel 1279-80, in Arch. Stor. It. V II, 20, p. 51.

3 H essel cit., p. 334.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

PREFAZIONE

VII

legislazione antimagnatizia che iniziata da anni, raggiungeva ora il suo completo sviluppo.1 In questo ambiente politico nascono gli statuti del 1288, che restarono in vigore fino al 1318.2 La redazione dei nuovi statuti fu deliberata nell’aprile 1287, e le modalità per la nomina della commissione incaricata erano state affidate alle cure del capitano e degli anziani:3 la deli­ berazione era motivata dall’essere gli statuti in uso emendati da tante provvisioni e da tanti ordinamenti, dispersi in tanti e così disparati volumi che era impossibile, o quasi, racco­ gliere lì per lì tutti gli articoli relativi ai vari casi che si pre­ sentavano, cosicché ne derivavano gravissime incertezze e conseguenze. Secondo la proposta del capitano, la commissione avrebbe dovuto essere composta di due giurisperiti e di quattro notai; il consiglio del popolo vi aggiunse quattro cittadini popolari, boni et idonei. Non predomina più nella redazione degli statuti il preconcetto politico che alla metà del secolo aveva intro­ dotto nell’ufficio degli statutari accanto ai giudici, rappre­ sentanti di tutte le classi, cavalieri, mercanti, cambiatori, artigiani organizzati4 e si riconosce che per compilare delle leggi ci vogliono degli esperti, dei giurisperiti: ma l’irreduci­ bile diffidenza degli elementi ultra aggiunge, con un compito di controllo e di sorveglianza, quattro suoi fedeli. Gli statuti 1 Gr. F aso li , L a legislazione antimagnatizia a Bologna fino al 1292, in Iiiv. Storia del diritto ilal., V I, 3, 350-92. 2 II ms. Vai. latino 2669, che conserva, come più avanti diremo, gli statuti bolognesi, in una postilla al lib. IV , 85 dice: istud statatimi est modificatum per nova statata in millesimo trecentesimo decimoctavo, die vigésima augusti. Le Riformagioni del 1318-19 parlano abbastanza spesso dei nuovi statuti. Il testo del ms. Va­ ticano scritto tra il 1290, febbraio, e il 1291, ottobre, costituisce un problema abbastanza oscuro: esso in fatti in molti punti differisce dal testo del codice bolognese, avvicinandosi agli Statuti del 1335. Ignoriamo come e perchè — a così breve distanza dalla redazione degli Statuti — nel ms. Vaticano siano state introdotte delle modificazioni del testo che non dipendono da postille o da ag­ giunte del ms. bolognese. 3 V . in Appendice, II, 1. 4 V . F r a t i , Statuti Qit,, III, (54,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

PREFAZIONE

V ili

danno i nomi dei dieci compilatori: i due giurisperiti, Bonagrazia Armani e Giuliano Canuti, non sono dei maggiori e a noi più noti, ma certamente essi avevano una bella fama di studiosi e di buoni guelfi, come gli altri loro otto colleghi.1 Essi si misero subito al lavoro, ma dopo un anno non avevano ancora terminato, tanto che il consiglio impazientito li sollecitò, minacciando di negar loro ogni ricompensa e di tenerli rinchiusi nel palazzo comunale fino a lavoro fi­ nito, se non avessero presentato il nuovo codice entro il 1° ot­ tobre. 2 La minaccia fece effetto: al principio di ottobre i nuovi statuti furono presentati al consiglio.3 Sappiamo poco dei metodi che essi seguirono nel lavoro: ma sappiamo però che essi esaminarono più di duecentoeinquanta volum i4 tra statuti, riformagioni e provvigioni, discutendoli punto per punto. Passarono in esame tutta l’opera legislativa svoltasi,dal 1250 in poi, tutti i patti, i privilegi, le concessioni di cittadinanza, discernendo ciò che aveva un carattere transitorio da ciò che aveva vero valore di legge e doveva essere conservato: ciò che doveva essere inserito negli statuti da ciò che doveva esser trascritto in registri speciali,5 ma appuntarono la loro attenzione spe­ cialmente sugli statuti vigenti, vecchi ormai di vent’anni, zeppi di contraddizioni, di ripetizioni, di articoli di valore contingente. È naturale a questo punto chiedersi se gli statutari ebbero davanti a sè la redazione del 3267, l’ultima che noi conosciamo 1 V. i nomi a p. 5, e cfr. nell’indice alfabetico dei nomi e delle cose, al nome dei dieci statutari: tra il 1282 e il 1288, ciascuno di essi collaborò alla compilazione degli ordinamenti del popolo. 2 V. in Appendice, II, 2. 3 Per l’esatta datazione del cod.. v. più avanti a p. x x v n . Cfr. Gaudenzi, Ordinament, cit. p. X I I .

4 V. in Appendice, II, 2. 5 Nel I voi. delle Riformagioni del Cons. del Popolo (1273-89) ai ff. 38r, 46v e 51r-53v si ha l’ elenco dei privilegi, benefìci, concessioni di cittadinanza che gli statutari presero in esame, risultando fino al 12(54; ai fl. o4r-74v l’elenco dei patti, compromessi, concordati, contratti, obbligazioni, eco., che gli stessi statutari esaminarono ed approvarono, a partire dal 1235.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

PREFAZIONE

IX

o se non si servirono invece di un’altra redazione posteriore, ora perduta. L ’inventario dell’archivio del Comune del 1293 segnala la presenza di dieci volumi di statuti vecchi, senza precisarne la d a ta :1 con questa notizia coincide il fatto che ora, tra interi e frammentari, all’ Archivio di Stato di Bologna, dove si conserva il materiale relativo all’ antico comune 2 ci sono tredici mss. statutari, che ci rappresentano dieci redazioni. 3 Data la frequenza con cui le prime redazioni si sono susse­ guite, l’intervallo 1 2 6 7 -8 8 appare molto lungo, tanto piu se si tien presente il fatto che l’ultima redazione non rappresenta rispetto alle altre un progresso tale da poter restare intatta per un lungo numero di anni; anteriori al 1 28 8 si sono trovati alcuni accenni, alcuni frammenti, che non hanno riscontro nella collezione del 1 2 6 7 , ma sono troppo brevi perchè si possa su di essi affermare la perdita di una redazione posteriore al 1267. 4 Si può però affermare che se mai questa redazione ci fu, essa si riconnetteva con il gruppo 1 2 5 0 -6 7 , e non era stata preceduta da quel lavoro di revisione di tutto il mate­ riale esistente che si trovarono invece a dover fare gli sta­ tutari del 1 2 8 8 , e al quale dobbiamo forse imputare la distru­ zione di tutte le riformazioni anteriori al 1 2 8 8 -8 9 . Esaminiamo ora brevemente la redazione del 1267 che è la fonte immediata della redazione del 1 2 8 8 : possiamo vederla nell’edizione del Frali, che con note e sigle ci permette di ricostruirla sulla stampa quale è nel codice. 5 La redazione è divisa in dieci libri: nel I si trovano i giura­ menti del podestà e degli ufficiali; nel II si alternano dispo1 G. F asoli, Due inventari degli archivi del comune di Bologna, nel sec. XI I I , Atti e mem. Dep. St. pat. prov. Romagna, S. IV, 2.3, 15. 2 Cfr. G. Cencetti, Camera actorum comunis Bononie, Archivi 1935, II, 2, pp. 87-120. 3 Cfr. G. FASOLI, Gli Statuti bolognesi nell'edizione di Luigi Frati, oit., pp. 38-11. 4 v. in Appendice, I. 5 II F rati segna tra parentesi accanto al titolo dei vari articoli da quali codd. provengono, e in quali mancano: qualche volta l’indicazione ò riportata anche neirindice (dal lib. III in poi).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

X

PREFAZIONE

sizioui penali e di procedura penale, disposizioni suntuarie, sui danni dati, senza nessuna successione logica. Il libro III e il IV trattano di procedura civile e penale, nella disposi­ zione dei vari articoli, sempre senz’ordine alcuno. Il lib. V raccoglie esclusivamente disposizioni relative ad elemosine e opere pie a cui il Comune è tenuto, mentre il V I si occupa delle pubbliche contribuzioni, delle esenzioni dei nobili e degli ecclesiastici, degli obblighi derivanti dalle varie condi zioni giuridico-sociali dei soggetti al comune di Bologna. Il V II e l’V III trattano argomenti disparati: dei cavalli per l’eser­ cito, dei privilegi degli scolari dello Studio, di vettovaglie, di pesi e misure, di compensi ed obblighi dei notai impiegati dal Comune, dei castelli del contado, dell’esercizio dell’arte della lana, degli estimi, dei mulini e mugnai, di diritto feudale, di regolamenti sulle fornaci da mattoni, di nettezza urbana, ecc. Il lib. I X tratta di lavori pubblici. Il X raccoglie norme sull’elezione del podestà, degli ufficiali e dei consigli comu­ nali che completano il lib. I: ma raccoglie anche disposizioni relative alle collette, all’esercito, alla custodia dei castelli del contado, all’ordinamento delle terre soggette, ecc. Il codice finisce con il lib. X : c’era o no nella redazione del 1267, come in quelle del 1259-62, una serie di ordinamenti del popolo, raccolti a formare un X I libro? Molto probabil­ mente sì, e un’eco di questi ordinamenti, quali ci sono dati dalle redazioni del 1259-62 1 si riconosce negli statuti del 1288. Xel suo complesso la redazione del 1267 completata dagli Ordinamenti dei Frati Gaudenti del 1265, ordinamenti impor­ tantissimi, fondamentali per il diritto bolognese, era, come tutte le precedenti, disordinatissima e incompleta. Molto di quello che riguarda la costituzione cittadina è affidato alla consuetudine, moltissimo di quello che si riferisce al diritto privato e alla procedura, sia civile che penale, resta impli­ citamente affidato alle conoscenze teoriche e pratiche dei giudici e dei loro notai, ma nelle poche norme codificate 1 Dal lib. X I dei vecchi statuti le rubb. 5, 9, 11-12, 58 ecc. passano in quelli del 1288, IV, 38, 64, -67, 27 ecc.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

PREFAZIONE

XI

vediamo il diritto romano che aveva sempre prevalso nella regione 1 acquistare nuovo rigore, rielaborato dalla scuola, e incontrarsi con norme e istituti di carattere nettamente longobardo, che hanno le loro radici nella tradizione, ma sono anch’esse in parte rivalutate dalla scuola.2 La nuova compilazione, frutto di tante fatiche, venne divisa in dodici libri, di ineguale lunghezza, dedicati rigorosa­ mente a determinati argomenti e suddivisi in trattati, con un titolo speciale, quando gli argomenti trattati sono più d’un o.3 I dodici libri hanno il seguente contenuto: I. Sul podestà, sua famiglia, Consiglio degli Ottocento - II. Sul Consiglio dei Duemila, sull’elezione degli ufficiali del Comune, i loro giuramenti, le norme relative al loro ufficio - III. Sull’esa­ zione dei dazi, tariffe, modalità, incaricati, eoe., regolamenti sui molini, sul naviglio, sul porto - IY. Disposizioni di diritto e procedura penale, comprese le norme sui danni dati V. Ordinamenti sacrati e sacratissimi - VI. Disposizioni di diritto e procedura civile - VII. Esercizio del notariato e obbligazioni - V IH . Studio e privilegi degli scolari - IX . Di­ sposizioni riguardanti l’ordinamento e l’amministrazione del contado - X . Regolamento urbano e lavori pubblici, da fare e da mantenere - X I. Entrate e spese del Comune - X II. Eser­ cizio dei vari mestieri ed industrie, rappresaglie, mercati, compagnie del popolo. Gli statutari utilizzano tutto il materiale legislativo che Bologna aveva elaborato fino al 30 agosto 1288 4 e lo tra1 P. S. L eicht, Bologna e la sua scuola di dirido romano, nel volume Bologna nella Storia d’Italia, Bologna, 1933, p. 4. 2 P. S. L eicht, Le glosse di Garlo di Tocco nel trattato di Biagio da Morcone, in Studi e memorie per la Storia dell’ Università di Bologna, voi, IV, Bologna, 1912; P. V accari, Pavia e Bologna, A tti del Congresso internazionale di diritto romano, Pavia, 1935, I, pp. 290-312. 3 V. p. es. nel lib. IV, Tractatus de variis et extraordinariis criminibus, et

excessibus pertinentibus ad specialem notarium domini potestatis deputatum super coronis et vestibus dominarum et aliis infrascriptis. Il mss. vaticano usa di questa suddivisione anche più del bolognese. 4 Lib. X I I , 50.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

XII

PREFAZIONE

sformano: non è possibile esaminare qui, articolo per articolo, i nuovi statuti in confronto ai vecchi, ma è bene dare qual­ che esempio. Lasciamo agli studiosi il confronto tra i giu­ ramenti del 1267 e quelli del 1288,1 notando che mentre la tendenza a conservarli identici da una redazione all’altra è dovunque vivissima, i nostri statutari non li rispettano affatto, e li rifanno di sana pianta, introduceudovi tutte quelle modificazioni che ritengono necessarie. Più significative sono le trasformazioni che subiscono le altre parti, che raccolgono, armonizzano, semplificano e precisano disposizioni già in uso nel 1267, ma disperse in articoli lontani gli uni dagli altri. Vediamo p. es. il lib. IV e il lib. VI. Il libro IV si inizia con la rubrica: De accusationibus et denuntiationibus, et quomodo et qualiter procedendum sit super eis, che semplifica il corrispondente titolo della redaz. 1267, lib. II, 3: Quomodo et qualiter procedendum sit super accusa­ tiones et denunciationes inquirendas occasione alicuius male­ ficii, et de pignoribus non precipiendis, nec iuraloribus, et de representando ab aliquo pro cis promittendo. La; prima parte di questo articolo riprende il sacramentum accusatoris, quale era nel lib. II, 1, della redazione del 1267 (F r a t i , I, 2 49 ): Statuimus et ordinamus quod omnes qui voluerint accusare iurent quod non accusant animo calumniandi, sed quia credunt inste posse accusare, et suam intentionem probare intendunt, et hoc si accusatio excedit summam X X sol. bon., a qua quantitate infra possit quis sacramento quo tenetur potestati accusare.

e lo sviluppa, introducendovi le norme sulla sicurtà, che la redazione del 1267 non considerava: Statuimus.et ordinamus quod si aliquis accusaverit vel denuntia­ verit aliquem vel aliquos pro aliquo maleficio, teneatur in porrectione et datione accusationis vel denuntiationis iurare de novo quod ea que continentur in ipsa accusatione credit vera esse, et prestare securi­ tatem de ipsa accusatione seu denuntiatione prosequenda, silicet 1 F rati , Statuii, lib. I; Statuti 1288, lib. I e II.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

ÌMIEÌAZÌONE

X III

vigiliti sol. bon., in qua quantitate condempnetur accusator vel denuntiator si accusatio vel denuntiatio non fuerit prosecuta infra duos menses. Salvo si accusatio vel denuntiatio fuerit de moneta falsa vel prodictione communis vel pro strata robata, vel incendio facto, falso testimonio, vel pro instrumento falso, vel filio vel filia alicuius rapto vel rapto, tunc accusator teneatur prestare securitatem quin­ quaginta lib. bon. pro 'qualibet accusatione, de ipsa accusatione pro­ sequenda et ea probanda. Quam si non probaverit infra duos menses, condempnetur pro qualibet accusatione non probata in quinquaginta lib. bon. Qui duo menses incipiant a die presentationis accusati vel denuntiati, seu eorum qui accusati vel denuntiati fuerint vel defensoris vel procuratoris accusati vel denuntiati, ubi procurator vel defensor potest et debet amitti.

L ’art. della· redazione del 1267, lib. IT, 2, De hiis qui offen­ dunt aliquem currentem ad ignem è nella redaz. 1288 collocato al suo giusto posto (lib. IV, 46) tra le altre disposizioni che stabiliscono le pene relative a delitti specifici, ma la rub. 3 viene ripresa e modificata. La parte iniziale (Placet... termi­ nata, cfr. F r a t i , I, 250) è mandala nella redazione del 3288, con altre parti di questo articolo che vedremo, a costituire l’art. IV ,.8, mentre l’obbligo fatto, al podestà dalla redazione del 1267 di definire le cause entro due mesi ( F r a t i , I, 250): quam potestas precise absolvendo vel condempnando terminare teneatur infra duos menses a die denuntiationis vel accusationis facte,

viene così specificato dalla redazione del 1288 (lib. IV, 1): Quas accusationes vel denuntiationes potestas qui pro tempore fuerit teneatur terminare condempnando vel absolvendo infra dictos duos menses, statutis competentibus dillationibus partibus ad pro­ bandum et ad habendum acta et ad allegationes faciendas, dum tamen predicta expediantur infra dictum terminum duorum mensium condempnando vel absolvendo in consilio vel arengo, si dicte accusa­ tiones facte fuerint suo tempore. Si vero coram predecessore suo facte fuerint, et non fuerint terminate infra unum mensem ab introitu sui regiminis, teneatur eas terminare condempnando vel absolvendo supradicto modo.

E mentre la redazione del 1267 si preoccupa del risarci­ mento delle spese a chi sia stato ingiustamente imprigionato

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

XIV

PREFAZIONE

— norme ehe quella dei 1288 manda alPart. IV, 8 — la nuova redazione a questo punto continua (IY, 1): Item dicimus quod si aliquis accusatus vel denuntiatus fuerit vel inquisitus de aliquo crimine pro quo deberet detineri personaliter, et allegaretur absentia ipsius accusati, denuntiati vel inquisiti unius vel plurium, que possit allegari per quemcumque, potestas vel ipsius iudex quam cicius poterit ex officio suo debeat inquirere de absentia per terram seu contratam ubi habitabat seu habitare consueverat tempore malefitii de quo fuerit inculpatus, et si invenerit per publi­ cam famam ipsum absentem esse, et se absentasse, et non in fraudem ante accusationem vel denuntiationem de eo factam vel denuntia­ tionem incoatam, tunc potestas possit differre bannum datum vel dandum sicut sibi videbitur, dum tamen non ultra mensem, nisi iusta causa suberit eius absentie, de qua verum vel verisimilem sit ipsum reverti non posse infra mensem. E t si potestati de absentia predicto modo non constiterit, condempnet allegantem absentiam in quinquaginta lib. bon. si fuerit miles, et in vigintiquinque si fuerit pedes, de qua quantitate potestas vel eius iudex securitatem bonam accipiat alleganti absentia, quando absentia allegaverit. Et si venerit ad mandata, procedatur contra eum ut dictum est, infra dictum terminum, condempnando vel absolvendo.

a cui corrisponde nella redazione dei 1267, II, 3 (F r at i , I, 252) il passo: Hoc tamen salvo quod si per aliquem allegaretur de absentia accu­ sati vel denuntiati vel inquisiti unius vel plurium, potestas quam cicius poterit ex suo officio debeat inquirere per terram seu contra­ tam de absentia accusati vel denuntiati vel inquisiti. E t si invenerit plene vel per publicam famam ipsum absentem esse, et se absentasse ante accusationem vel denuntiationem de eo factam, seu ante inqui­ sitionem contra eum incoatam, tunc potestas possit differre bannum datum vel dandum sicut sibi videbitur, dum tamen non ultra mensem, nisi iusta causa suberit eius scilicet absentie, de qua verum vel verisi­ mile sit eum non posse reverti infra mensem. E t si potestati de absen­ tia supradicto modo non constiterit, condampnet de absentia alle­ gantem in L lib. bon. si militem, et in X X V lib. bon. peditem.

Sviluppando un breve passo della redazione dei 1267, II, 3 (Fr ati , I, 253), Si tamen bannitus fuerit accusatus de aliqua causa seu aliquibus

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

PREFAZIONE

XV

aliis causis, potestas possit de banno seu bannis in quibus fuerit eum affidare.

la redazione del 1288 considera, la necessità di dare salvacondotto ad accusati che fossero in hanno (IY, 1): Si autem accusatus vel denuntiatus vel inquisitus foret accusatus vel denuntiatus vel inquisitus de tali crimine de quo deberet perso­ naliter puniri, et esset in banno comunis Bononie pro malefitio, eo casu possit dari fidantia standi in compedibus et carceribus, donec questio fuerit terminata, et unam diem possit habere pro adventu et unam pro reditu, et de dicta fidantia sit publicum instrumentum factum in presentía duorum antianorum. E t si de alio fuerit accusatus possit se defendere per procuratorem vel defensorem, satisdatione prestita de solvendo condempnatione que sequeretur exinde. Si vero accusatus, denuntiatus vel inquisitus de tali malefitio de quo deberet persona­ liter puniri, fuerit in banno comunis pro debito, requirantur credi­ tores qui eum haberent in banno, per potestatem vel ipsius iudicem quod tali accusato, denuntiato vel inquisito debeant dare fidantiam, quam si dare denegaverint, tunc potestas et eius iudex possint ei dari, fidantiam. Si vero condempnatus aliquis sit ita quod non possit affidari, et accusatus, denuntiatus vel inquisitus fuerit de tali male­ ficio de quo deberet pecunialiter puniri, possit defendi per procura­ torem vel deffensorem legiptime de novo satisdantem de condempna­ tione solvenda, vel persona presentanda. Si vero condempnatus esset accusatus, denuntiatus vel inquisitus de tali maleficio de quo deberet personaliter puniri, possit defendi per difensorem, vel procuratorem, legittime satisdante de novo solvendo quinquaginta lib. bon. si pro­ batum vel repertum fuerit contra eum quem deffendit. E t nichilominus contra illum ad cuius defensionem venerit procedatur ad banni dationem. Si autem plene probatum non fuerit, sed per indictia et violentas presumptiones, vel semiplene probatum non fuerit, tunc defensor non condempnetur, sed procedatur contra denuntiatum accusatum vel inquisitum ad banni dationem si personaliter non venerit.

e stabilisce le norme relative ai difensori e procuratori, che la redazione del 1267 non considerava. È una novità anche il divieto fatto di aggiungere alle ac­ cuse per fatti specifici accuse generiche, e di presentare accuse per cause altrui, senza il permesso dell’offeso. In corrispon-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

XVI

p r e f a zio n i ;

denza ad un articolo degli Statuti dei Frati Gaudenti, del 3265 ( F r a t i , UT, 598): V i l i . De accusatione vel denuntiatione non fatiernia de aliquo maleficio ex quo semel fuerit executio facta. Item statuimus et ordinamus et precipimus quod de aliquo male­ fìcio seu homicidio ex quo facta est semel executio, sive quia aliquis condempnatus fuerit, sive quia aliquis bannum receperit, non possit omnino aliqua accusatio vel denuntiatio fieri de aliquo alio homine vel persona aliqua alia vel recepi. Si tamen bannum rite et solemniter datum fuerit. E t hec omnia et singula locum habeant in preteritis et futuris. Salvo quod dictum ordinamentum non tangat nec preiudicet domino Bonaventure de Savignano, legum doctori vel suis fratribus seu eorum heredibus, super mortem domine Thomasine filie dicti domini Bonaventure occise, nec preiudicet etiam aliis qui de suis filiabus, quod Deus avertat, essent in simili casu.

ecco l’art. della redazione del 1288, IV, 2: Ordinamus quod de aliquo maleficio seu homicidio de quo facta est semel executio contra aliquem vel aliquos baniendo vel condempnando, non possit aliqua accusatio vel denuntiatio fieri de cetero de aliquo alio homine vel persona alia, vel recipi, nisi de hiis qui eodem tempore, silicet ante condempnationem vel banni exationem et infra tempora statuta, fuerint denuntiati vel accusati, vel inculpati de dicto malefìcio, de quibus prosecutio possit fieri. E t habeat locum quando bannum rite et solemniter datum fuerit.

Simile confronto si potrebbe fare fra l’articolo della reda­ zione del 1288, IV, 4 e l’art. V II degli statuti dei Frati Gaudenti ( F r a t i , III, 596); tra l’art. della redazione del 1288, IV, 4 e il V I ( F r a t i , III, 596), tra l’art. della redazione del 1288, IV, 6 e il XCTII del lib. X ( F r a t i , III, 340), tra Fart. della redazione del 1288, IV, 6 e gli ordinamenti di Matteo di Correggio del 1261, art. 20 ( F r a t i , III, 561). L ’art. della redazione del 1288, IV, 4 sviluppa accenni sparsi in tutti i libri della redazione del 1267, ma specialmente nel giuramento del podestà ( F r a t i , I, 31, Fures, latrones, falsa­ rios... I, 32, Item inferentes dampnum... Et ceteros delin­ quentes... I, 36, Et stratas semiras tenebo... I, 37, Et de omni causa criminali...) e negli articoli C X X V o e CXXVp del lib. X I

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

PREFAZIONE

X V II

III, 390-1, 415) riprendendo poi la redazione del 1267 alle parole Item cum inquiri debuerit dell’art. II, 1 (F r a t i , I, 254), aggiungendovi naturalmente tutti i particolari neces­ sari per meglio definire le norme procedurali da seguire. L ’art. della redazione del 1288, IV, 8 riprende l’inizio dell’art. della redazione del 1267, II, 1 (F r a t i , I, p. 250) Placet... terminata nel brano Placet... condempnandum, con oppor­ tune aggiunte e detrazioni, derivando il seguito FA si aliquis... indice, In omnibus... et non aliter. Et dicimus... punitus fuerit dall’art. della redazione del 1267, IT, 3 (rispettivamente, F r a ­ t i , p. 251, Et si quis... indice potestatis, e p. 253, Si vero accusatus... terminata, p. 255, Item si aliquis promiserit... po­ nam prestiterit) aggiungendo ex-novo l’ultima part e (p. 181, 5 segg.). Analoghe constatazioni si possono fare sul libro VI: in questo vediamo anzitutto l’articolo 2 precisare una breve disposizione della redazione del 1 26 7, lib. IV, 25 (F r a t i , I, 402). (F r a t i ,

De inepta actione: Statuimus quod propter ineptam actionem in causa proponenda quis non perdat ius, dum tamen factum et causam proponat, secundum quod ius postulat.

Passando negli Statuti del 1288, l’articolo modificato:

viene così

De inepta actione posita seu proponenda. Placet quod propter ineptam actionem in petitione propositam vel proponendam, quis non amittat causam, dum tamen factum et causam proponat secun­ dum quod ius postulat sine actione.

L ’importantissimo articolo 3, De vocatis in iure et non venientibus, sviluppa l’articolo della redazione del 1267, IV, 2 (F r a t i , I, 389). Vediamo l’inizio dei due lunghissimi arti­ coli. Dice il cod. 1267: Quomodo et qualiter lis debeat contestari in omni causa in qua offer­ tur libellus sive petitio. Quia, propter cavilationes quorundam advoca­ torum, calumpniosis lites prorogantur cotidie et sepe et sepius post libelli oblationem, antequam ad litis contestationem labuntur sex menses et annus et biennium et si homines gravibus et inutilibus...

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

X VIII

PREFAZIONE

eco,, eoe. Statuimus et ordinamus quod in Omni causa in qua· offertur libellus sive petitio coram quocumque radice potestatis vel alio iudice qui sit officialis comunis Bononie, postquam fuerit libellus oblatus: sive petitio, et terminus statutus a iudice ad respondendum elapsus,, actore instante, infra unum mensem lis debeat contestari, non obstan­ tibus aliquibus exceptionibus dillatoriis, declinatoriis, anomalis vel peremptoriis, a reo vel eius parte oppositis vel opponendis: que excep­ tiones salve ei remaneant post contestatione ac si lis non esset con­ testata. Ecc. ecc.

E la redazione del 1288 riprende: Statuimus et ordinamus quod quandocumque causa civilis move­ bitur in qua habeat offerri libellus comparentibus partibus legittime,, offeratur libellus convento seu conventis legitime comparentibus vel alteri pro eis, et detur dilatio convento seu conventis ad respon­ dendum libello decem dierum. Quibus elapsis fiat contestatio litis omnibus et singulis exceptionibus declinatoriis, dilatoriis, perempto­ riis, et anomalis et aliis quibuscumque, omissis et reiectis, si compareant partes ad terminum ad contestationem litis faciendam. E t si actor comparuerit, reus autem conventus ad dictum terminum non venerit ad contestandum, procedatur ad petitionem auctoris in causa ac si lis fuerit legitime contestata, tam ad dilationes ordinandas quam ad probationes faciendas, et conclusionem cause sive litis omissis predictis exceptionibus que sint solite, et in ipsa conclusione veniant disputande et ad sententiam diffinitivam ferendam. E t valeant acta et sententie ac si lis vere foret et legittime contestata. E t si venerit conventus ad terminum ad litem contestandam, procedatur simili modo in causa non obstantibus exceptionibus ut supra dictum est... Ecc. ecc.

Così, il capitoletto della redazione del 1267, IY, 7 (Fr ati , I, 391): De indicibus recusandis. Eecusationes iudicum fìant per libellum recusationis quandocumque usque ad litem contestatam: et rector teneatur ei dare iudicem infra triduum si petierit, qui magis sit sine suspicione et non debeat alicui precium dare ellectionem nisi partes inter se concordaverint. Eecusationes autem extra predictam for­ mam facte nullius sint aùctoritates.1 1 Quest’ articolo e l’ altro riportato a p. x x i in cui si parla anziché di po­ destà, di rector, ci riporta ad un’ epoca molto antica, della vita comunale: al­ l ’ epoca di transizione del consolato alla podestaria, tra il 1150 e il 1175 circa.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

PREFAZIONE

XIX

viene modificato nella redazione dei 1288, YI, 5 con un lungo capitolo che comincia: De iudicibus et notariis recusandis et associandis. Ordinamus quos recusationes iudicum potestatis fieri possint per libellum recusationis quandocumque usque ad litis contestationem, et post et imo recu­ sato, ipso iure deveniat ad alium, silicet de assessoribus potestatis ad iudicem prepositum ad discum Aquile, et e converso, et non possit recusatio fieri nisi semel. E t idem dicimus in iudicibus et offitialibus communis Bononie, presidentibus civilibus causis cognoscendis, silicet quod recusatione facta potestas vel eius assessor, vel his qui prepo­ situs est ad discum Aquile possit et teneatur committere causa super qua facta est recusatio aliis offitialibus presidentibus ad causas in palatio, datis suspectis si dare voluerint... flcc. ecc.

Trasformazioni subisce anche l’art. della redazione del 1267, IV, 4 ( F r a t i , I, 390) ripreso nella redazione del 1288, VI, G: Quod interrogationes primo quam fiant approbentur. Statuimus quod interrogationes sive positiones que fient debeant primo dari et scribi iudicibus communis sub quibus fuerint et postquam fuerint approbata per eos advocatis presentibus, postea debeant interrogari partes absentibus advocatis eorum.

L ’articolo infatti prende questa forma: De propositionibus faciendis in causis. Statuimus quod positiones seu interrogationes que fient in causis dentur iudici coram quo causa agitur et approbentur per eum advocatis, si adesse voluerint, presen­ tibus, vel reprobentur: et approbate incontinenti fiant parti, absen­ tibus advocatis.

L ’articolo della redazione del 1288, YI, 8 deriva da quella del 1267, IY, 36 ( F r a t i , I, 408) e discute la questione in luogo appropriato: Quod capitulum non detur in aliqua causa illi contra quem testes producuntur. Ne via falsitatis sit aperta, vel detur materia delinquendi, statuimus quod in nulla causa civili sive criminali detur aliquod capi­ tulum vel intentio ei contra quem probationes ab aliquo producentur, sed solummodo libellus vel accusatio ei legatur loco capituli vel intencionis, et ille contra quem producuntur testes, possit dare interroga­ tiones quas sibi viderit expedire et iudices recipiant si viderint eas iustas esse.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

XX

PREFAZIONE

Nel 1288 si stabilisce invece: De capitulo intentionis in civili causa adversario dando. Statuimus quod capitula intenctionis in civili causa porigenda dentur adversario vel eius advocato ut possit super predictis capitulis facere interro­ gationes, ita tamen quod parti volenti capitulum non detur dilactio ultra unam diem ad plus ad faciendum interrogationes: quibus factis dentur iudici coram quo causa agitur, ut ipsa examinet et fieri facere ques iusta videbuntur, et aprobet faciendas vel canzellet non facien­ das per se vel de consillio alicuius periti, dum tamen aliquis consilia­ rius assumendus super aliquibus interrogationibus aprobandis vel reprobandis non. possit liabere, cuiuscumque quantitatis vel Summe vel rei vel facti fuerit questio, pro suo sallario ultra decem soldos bon...

L ’articolo della redazione del 1288, V I, 10, proviene da un articolo della redazione del 1267, II, 4 ( F r a t i , I, 256) che riportiamo per primo: De actis publicandis et partibus dandis. Statuimus quod omnia dicta testium ex officio vel alliquo modo receptorum pro alliquo malleficio et confessiones et accusationes aut condempnationes publi­ centur et dentur partibus volentibus et petentibus publicare, scilicet accusatio et confessio statim facta confessione et testes et omnia alia acta post aperturam testium. E t ille coram quo de mallefitio agitur, tenatur competentem et modicum terminum seu terminos dare et statuere partibus ad productionem testium et ad allegandum vel ad placitandum ius suum, et de iis omnibus potestas et sui iudices et curiales precise teneantur et si predicta non fuerint observata tenea­ tur potestas et eius iudices restituere condempnationi de suo ei qui fuerit condempnatus.

La redazione del 1288 così lo semplifica: De actis civilium causarum et instrumenta dandis per notarium. Statuimus quod omnis notarius teneatur facere et dare instrumenta autenticata de rogationibus suis quas fecerit infra octo dies facta sibi solutione et si fuerit postulatum sub pena viginti solidorum bononinorum, quotiens contrafecerit. E t quilibet possit accusare et denun­ tiare et habeat medietatem banni. Itam dicimus in actis et aliis quibus­ cumque scripturis et nihilominus compellatur dicta acta et instru­ menta exhibere, et si non exhibeant, in dicta pena puniantur.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

PREFAZIONE

XXI

Il compenso dovuto ai consiliarii delle cause civili è fissato da un articolo (redazione del .1288, VI, 17), che deriva dagli Statuti dei Frati Gaudenti, art. X L II (F r at i , III, 622). Analogamente, l’articolo della redazione del 1267, IV, 6 (F r ati , I, 390): De indicibus qui sunt ad causas novas, quod diffiniant veteres. Sta­ tuimus quod iudices qui sunt ad causas novas possint cognoscere, terminare, et diffinire causas veteres inceptas coram iudicibus precedentibus sui quarterii, scriptas per notarios qui causas eas habuerint si haberi poterint, et hoc si actori placuerit vel per notarios qui stant secum ad discum.

viene così modificato nella redazione del 1288, VI, 20: Quod iudices -potestatis diffiniant causa scoram suis precessoribus agitatas. Statuimus quod iudices potestatis diffiniant questiones inchoatas coram suis predecessoribus et per eum tabellionem coram quo questio fuerit incoata, si haberi poterit, aut per notarius qui stant secum ad discum cui iudices ipsi committent.

E le citazioni potrebbero continuare: la redazione del 1288, V I, 21 allarga l’art. corrispondente della redazione del 1267, IV, 5 (Fr at i , I, 390); l’art. V I, 23 riunisce in se — debita­ mente modificati — gli articoli IV, 20 e 21 (F rati , I, 398-9); l’ art. V I, 24 specifica e semplifica l’art. IV, 3 (Fr a t i , I, 390); l’art. V I, 26 si basa su l’art. IV, 54 (F r ati , I, 417). Vediamo ancora come la redazione del 1288, VI, 27 mo­ difica quella del 1267, IV, 1 (F r a t i , I, 387), Statuimus quod si a rectore vel a iudice sive executoribus senten­ tiarum communis Bonomie quis citatus fuerit per duos nuncios et inventus vel inventa venerit, et non inventus venire distulerit, actore instante si ei placuerit, ei auferatur pro hanno V soldos bon. si est pedes, si vero est miles X soldos bon. Et si non petierit eum condempnari actor sed postulaverit sententiam sibi dari, tunc pronuncici etiam si semel citatus fuerit, et inventus, vel bis si non fuerit inventus, et condempnet absentem de mittendo in possessionem secundum men­ suram debiti declarati, auctore de calumpnia iurante, et sic sententia executioni mandetur, ordine legittimo reservato. Si autem requisitus fuerit per unum nuncium et inventus non venerit, vel requisitus ad domum per duos nuncios et non inventus non venerit, tunc solvat viaticum et pronuncietur ut dictum est contra eum. E ce. ecc.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

x x ii

Pr e f a z i o n e

Nella nuova redazione ecco come viene modificato questo capitolo: De vocatis in iure et non venientibus. Ordinamus quod si qua per­ sona citata fuerit coram potestate Bononie vel eius iudicibus vel aliis de offitialibus communis Bononie, per nuntium comunis Bononie, semel si inventus vel bis in duobus diebus... pro qualibet die ad domum habitationis sue quem habet, si inveniatur habitatio, vel ubi consuevit habere non inventus, et non venerit, actore instante et postulante, petenti sibi dari tenutam de bonis predicte persone citate, ipso actori principali primo iurante de calumpnia, pronuntiet iudex contra ipsum citatum de mittendo ipsum actorem in possessionem bonorum persone citare primo mobilium, secundo immobilium, tercio iurium pro mensura quantitatis petite et expensarum. E t dicta pronuntia­ tione facta, iterum requiratur conventus, et per alium nuntium quod veniat defendere dictam pronuntiationem seu sententiam latam contra eum, die statuta per ipsum iudicem. E t si non venerit mittatur in possessione bonorum requisite persone ut supradictum est. Salvo iure omnium si bona reperiantur. Si autem nuntius referat se non invenire de bonis tunc iudex coram quo causa agetur, postulante ipso actore mittat duos nuntios pro duobus diebus scilicet unum pro qualibet die, qui crident alta voce in contrata habitationis requisite persone vel ubi habitare consuevit, quod si qui sciat de bonis requisite persone... ecc. eec.

Articolo per articolo, potremmo vedere come gli statutari hanno trasformato il materiale su cui lavoravano: e questo confronto ci indurrebbe ad apprezzare ancor più la redazione del 1288, che non è ne un superficiale rifacimento della reda­ zione del 1267 nè una costruzione teorica: ricollegandosi alle collezioni statutarie precedenti, essa riprende e riporta brani dei vecchi statuti, ma le loro insufficienze vengono riparate, le loro imprecisioni corrette, fastidiose ripetizioni vengono abolite, particolari nuovi e minuziosi vengono inseriti, incisi che risparmiano rimandi ad altri articoli vengono sviluppati, e per quanto è possibile, la forma viene curata con una certa attenzione e il materiale viene disposto seguendo non più l’ordine di composizione delle varie riformagioni, ma l’or­ dine logico e pratico. Gli esempi che abbiamo portato m o­ strano quale lavoro gli statutari abbiano saputo fare su

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

PREFAZIONE

X X III

quella materia che per loro era viva e attuale, e compren­ deva tutte le norme e le consuetudini che regolavano la vita pubblica e privata nelle sue molteplici manifestazioni. Ed essi stessi nel proemio agli statuti descrivono i cri­ teri della loro revisione: i nuovi statuti sono « extracta de diversis et variis et immensis statutis, reformationi­ bus, libris et voluminibus ubi inordinate et confuse et obscure posita fuerant et sparsa in quibus etiam multa inutilia, contraria et similia et supervacua reperiebantur, ita quod nedum scire, set etiam cuilibet erat impossibile invenire: in hoc volumine redacta, ordinata, clara, utiliter et breviter ex predicto immenso librorum numero, resecatis supervacuis, prefacionibus, similibus, contrariis et inutilibus et que in desuetudinem abierunt, detrahendo, immo etiam mutando verba eorum ubi hoc rei commoditas exigebat... » 1

Il metodo applicato dagli statutari del 1288 rappresenta un evidente progresso, un più netto e caratterizzato senso giuridico, ma cancella dagli statuti quell’aspetto caratteristico di composizione a strati, ricco di preziose notizie storiche. Tuttavia non sempre gli statutari riescono a raggiungere lo scopo che si sono prefìssi l’ espressione delle singole norme di legge, liberate da tutti i particolari di valore contin­ gente, e logicamente coordinate: ci sono delle parti che essi non possono o non debbono trasformare, certe riformagioni importanti e spesso citate nella loro qualità di decretilegge, vengono inserite negli statuti sotto forma di regesto; e quel complesso di disposizioni, note sotto il nome di « Ordinamenta sacrata et sacratissima », circondati da sanzioni gra­ vissime dirette a salvaguardarne 1 identità letterale e lo spirito, entra a far parte degli statuti conservando la sua struttura, di « ordinamenti e riformagioni da essi occasio­ nate », così che si può ancora seguirne agevolmente il processo di formazione. A proposito degli Ordinamenti sacrati e sacratissimi, con­ viene avvertire che nel marzo del 1292 in un breve periodo di reazione alla politica antimagnatizia condotta dalle compa1 V. p. 5.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

XXIV

PREFAZIONE

gnie del popolo, essi furono aboliti, e dal codice degli statuti furono strappati i fogli che li contenevano, per essere sosti­ tuiti con altri ordinamenti di carattere più conciliativo. Una reazione popolare a questo tentativo di pacificazione portò al ripristino degli antichi ordinamenti e alla revisione di una parte di quelli che li avevano sostituiti e che si giudi­ cava opportuno conservare. Furono allora raccolti gli Ordina­ menti composti tra il 1282 e il 1292, ordinati nel V libro con un criterio che non è nè cronologico, nè, agli occhi nostri, molto log ico.1 . Bisogna anche osservare che questi, come quelli del 1267, sono statuti del comune: accanto ad essi si svolgono, comple­ tamente indipendenti, gli statuti del popolo, dei quali ci è rimasta una redazione del 1248, che in qualche punto risale al 1228, e pochi frammenti del periodo posteriore.2 La materia di questi statuti è molto meno vmsta che in quelli del comune; si tratta di regolare i rapporti delle società tra di loro, l’elezione degli anziani, dei consoli che le rap­ presentano al governo, fissando i limiti del loro mandato, i limiti della giurisdizione dei capi delle arti. Dovevano esservi comprese tutte le norme relative al capitano e alla sua famiglia, al consiglio del popolo, ecc. Gli statuti del popolo erano dapprima redatti dagli anziani con il sussidio dei capi delle compagnie e se a loro pareva, di un certo nu­ mero di compositores statutorum.3 Solo più tardi si costituisce anche per gli statuti del popolo una commissione di statutari ordinari, boni et idonei, in numero di quattro per ognuna delle società maggiori, cambio e marcanzia, e di due per ciascuna delle altre.4 Naturalmente il popolo voleva espresso negli statuti del comune il riconoscimento generico dei suoi, e qualche volta pretendeva che un articolo particolar1 Cfr. A. Gaudenzi, Ordinamenti cit., pp. vm -x, e G. Gasoli, La legislazione antimagnatizia cit., pp. 379-83. 2 Cfr. Gaudenzi, Statuti delle soc. del popolo cit., voi. II, in Appendice. 3 Gaudenzi, Statuti cit., II, p. 501. 4 F rati , Statuti, III, 407.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

PREFAZIONE

XXV

mente importante fosse inserito in quelli con la denomina­ zione esplicita di statutum populi. 1 D ’altra parte, l’impor­ tanza nella vita politica del popolo cresceva continuamente, e negli statuti del Comune a più riprese si inserirono provvi­ sioni e ordinamenti di vario genere, formulati dagli anziani, dai consoli, e da rappresentanti delle arti, che finirono per avere valore di legge.2 Anche per questa parte i nostri sta­ tutari compiono un lavoro notevole, e gli ordinamenti di­ ventano statuti, perdendo ogni traccia della loro origine. Tina fusione degli statuti del popolo con quelli del Comune nel 1288 non è ancor possibile, ma non è possibile nemmeno te­ ner distinte le due legislazioni, perchè ormai il popolo è la base di quella vita politica che si esprime negli statuti comunali: così accenni sempre più frequenti al capitano, alla sua famiglia, ai consigli del popolo si introducono negli statuti e prepa­ rano quella fusione che si avrà solo nel 1356,3 quando l’atti­ vità politico-amministrativa del podestà e del capitano sarà diventata solo amministrativa sotto la guida di un rettore, sia esso un signore indipendente o un funzionario papale. Nel suo complesso, la nuova redazione statutaria è un prodotto riflesso e di scuola: nutriti di diritto romano, gli statutari o almeno quelli di loro che erano in grado di gui­ dare gli altri, nessuna parte lasciano alla consuetudine, o all’arbitrio del podestà: sempre essi si richiamano alle leges et tura. Il sacramentum sequendi, che nell’edizione del 1267 conservava ancora molte tracce dell’origine contrattuale del comune, viene abolito: il comune è concepito non più come un’associazione volontaria giurata, ma come un’isti­ tuzione necessaria e sovrana, a cui tutti debbono obbedire e anche quest’evoluzione del concetto giuridico di stato — che in altre città tarda ancora molto — è certamente dovuta all’influsso dei domini legum e delle loro discussioni. 1 Gaudenzi, Statuti cit., II, p. 225 e segg., 274 e segg., 305 e segg. 2 F rati , Statuti, III. 3 Archivio di Stato di Bologna, Statuti del 135G.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

XXVI

PREFAZIONE

Un esame particolareggiato dell’influenza della produzione scientifica sull’evoluzione della legislazione bolognese dal 1250 in poi sarebbe pieno di interesse. Non è qui il caso di farlo: è bene però ricordare che dal 1250 in poi hanno inse­ gnato nelle scuole bolognesi Guido di Suzzara, Odofredo, Lambertino Ramponi, Dino da Mugello, Rolandino Romanzi. Alberto da Gandino copriva la carica di giudice del podestà a Bologna nel 1284, e vi preparava il suo famosissimo De ordine maleficiorum, 1 e Guglielmo Durante, che si era lau­ reato a Bologna e nel 1283 era stato rettore di Romagna, aveva pubblicato nel 3287 il suo Speculum iudiciàle, in cui riassumeva tutta la scienza processuale del suo tempo, mentre da più di trent’anni Rolandino Passaggeri aveva elevato a dignità scientifica il notariato. La legislazione bolognese non poter sfuggire all’influenza della scuola, e la sua evoluzione procede nel diritto civile come in quello penale, di pari passo con essa. Non conosciamo il giudizio dei contemporanei, ma i com­ pilatori si rendevano conto di aver creato un’opera nuova e — per quanto comportavano i tempi — scientifica e per­ fetta, poiché, a tutelarne l’integrità, e ad impedire che fosse deturpata da aggiunte e correzioni fatte senza metodo e senza criterio, nell’ultimo capitolo del X I I libro stabilirono le norme che per l’avvenire si sarebbero dovute seguire per inserire le varie addizioni, a seconda della loro portata e del loro contenuto, nel codice degli statuti o in speciali libri della Camera degli A tti.2 Tutta la costituzione comunale, in tutti i. suoi particolari, quale era maturata dalle complesse vicende politiche del x m secolo, è dipinta e precisata; l’ordinamento delle terre soggette a questa città savia amministratrice, appare re­ golato e ordinato assai più che altrove; esempio raro, il bi­ lancio del Comune si rivela nel suo meccanismo, e se molte 1 Cfr. K antorowicz, Albertus da Gandino und das Strafrecht der Scholastik, Berlin und Leipzig, 1926. 2 Lib. X II, SO.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

PREFAZIONE

X XVII

parti hanno un valore puramente locale ed erudito,1 tutto quello che si riferisce al processo civile e penale è di un’im­ portanza capitale nella storia del diritto, e caratteristiche altrettanto importanti e degne di essere studiate presenta il diritto delle obbligazioni. Rappresentano insomma questi nostri statuti la conclu­ sione dell’opera legislativa bolognese del x iii secolo, la fusione, il coordinamento dei vecchi elementi in un complesso profon­ damente originale. Gin a F asoli

I MANOSCRITTI DEGLI STATUTI DEL 1288 I mss. che contengono gli Statuti o parte degli Statuti del 1288 sono i seguenti: 1 ) A rchivio

di

Stato

di

B ologna . S tatuti

d el

Co ­

1288, mss. memb., mm. 490 X 340, ce. 140, num. con errori. Le lettera iniziale del f. 1 e quella dei vari libri sono in rosso e azzurro. Titoli e iniziali dei capitoli in rosso. Testo su due colonne. Scritto prima del 31 ottobre 1288,2 data della più antica addizione marginale. Le cc. 33-71 con­ tenenti il lib. V sono state inserite dopo il 1292 in sostituzione dell’antico libro Y scritto nel 1288, strappato dal codice e distrutto nel 1292: di esso rimangono due fogli (f. 31 e f. 3 2 ).3 Il codice contiene i libri I-Y III e X -X I I e presenta numerose addizioni marginali, dal 1288 al 1295. In appendice sono legati numerosi fogli contenenti addizioni Ano al 1305. A b ­ biamo cercato di identificare le varie mani che corressero il testo o aggiunsero postille marginali: indichiamo con [m. 1] la mano del copista, [m. 2] la mano del correttore, [m. 3] la mano del postillatore, [m. 4] la mano del correttore dei titoli, nelle correzioni interlineari [m. 1] e [m. 2] si confonm une d el

1 Per es. tutta la parte relativa ai lavori pubblici locali. 2 Addiz. marginale al f. 22v., nella nostra ediz. a p. 190: per errore di stampa, alla r. 34 nonagesimo anziché ottuagesimo.

3 Cfr. p. 280, n. 1.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

X XV III

PREFAZIONE

dono, così che ci siamo astenuti da ogni tentativo di iden­ tificazione. Indichiamo il ms. bolognese con B. 2) B i b l i o t e c a V a t i c a n a , V a t . L a t . 2669, memb., mm. 398 X 287, ff. 70. La lettera iniziale a f. 1 è miniata con figure; le lettere iniziali dei libri a vari colori; le altre rosso ed azzurro. Scritto dopo il 1290, febbraio 11, data di un’aggiunta alla fine del libro terzo (f. 22) della stessa mano del codice e prima dell’aggiunta marginale di mano poste­ riore del 27 ottobre 1291. Manca il libro V, non copiato nel codice, che forse dovette servire a qualche particolare ufficio. Le addizioni che nel Cod. B sono in margine, nel Cod. V sono trascritte da f. 65-68 di altra mano. « In illius nomine Ihesu Christi omnipotentis patris nostri a quo cunta bona pro­ cedunt. Amen. Hic est liber sive quaternus in quo continen­ tur omnes adiciones que scripte sunt in libro statutorum comunis Bononie quod est ad dischum domini potestatis Bononie adite citra infrascripta capitula statutorum in diversis temporibus et manibus diversorum notariorum, prout sequens scriptura monstrat et declarat ». Un facsimile del f. 46 è edito in Exempla Scripturarum. Codices latini saeculi X I I I , fase. I, apud Bibliothecam Vaticanam, 1926, tav. 29. R ella nostra edizione il ms, viene indicato con V. 3) A r c h i v i o d i S t a t o d i B o l o g n a . Riformagioni della so­ cietà dei Rotai, voi. F: mss. cart., mm. 295 X 230, cc. 83, num. ree.: da c. 50' a c. 58' sono trascritti gli Ordinamenti del 1282, da c. 69' a c. 73' gli Ordinamenti del 1284. Relia nostra edizione il iris, viene indicato con R. 4) A rchivio M alvezzi d e ’ M e d ic i , già a Bologna. Ms. som­ mariamente descritto da A. G a u d e n zi , a p. 15 e a p. 56 della sua edizione degli Ordinamenti sacrati e sacratissimi. Il ms. era unito agli Atti della società dei Fabbri, scritto dal notaio Barbarossa, e portava il n. 3 1 .1 II ms. attualmente non 1 Cfr. N . Malvezzi de ’ Medici, D i uno statuto della compagnia dei fabbri della città di Bologna. Atti e mem. Dep. st. pat. prov. Emilia, N . Serie, II, pp. 85-107 Appendice: Nota sui mss. della so§. dei fabbri conservati nell’Archivio Malvezzi de’ Medici.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

PREFAZIONE

X X IX

figura nel catalogo dell’Archivio e si ignora quali possano esserne state le vicende, dopo che il Gaudenzi se ne servì per la sua edizione. Poiché però non è perduta la speranza che esso un giorno possa ricomparire, e il testo in esso contenuto è conservato dall’edizione Gaudenzi, ne teniamo conto e lò indichiamo con M. 5) A r c h iv io C o m u n a l e d i P i s t o i a . Opera di S. Iacobo, cod. 2, f. 344-353, si ha un frammento membr. del lib. V, di scrittura bolognese del sec. xin , che non è preso in consi­ derazione perchè del tutto uguale al testo di B. Base dell’edizione è il cod. B, completato nei passi lacu­ nosi o mutili dal cod. Y, del quale vengono poi riportate tutte le varianti, che talvolta sono di molta importanza e l’intero lib. IX , ehe manca in B. I mss. M ed X conservano alcuni articoli degli Ordinamenti del 1282 che la revisione fatta nel 1292 1 agli Ordinamenti sacrati e sacratissimi aveva aboliti, precisamente gli articoli V I, V i l i , X III, X V I, X X II -X X I V . Data la loro grande importanza storica noi li pubblichiamo sulla base del ms. X, tenendo conto delle varianti di M, che manca però degli arti­ coli V III-X III. G in a F a s o l i. P ie t r o S e l l a . 1 Cfr. p. x x iii -x x iv .

N o t a - Vadano i nostri ringraziamenti al dott. Giorgio Cencetti, dell’Archivio di Stato di Bologna, che gentilmente ha collaborato alla correzione delle bozze.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

APPENDICE

i 1) Frammento statutario post. 1267, ant. 1288. Cfr. G a u d e n z i , Ordi­ namenti Sacrati e Sacratissimi cit., p. 329. (Archivio di Stato di Bo­ logna, Anziani e consigli minori, riformagioni e provvisioni, 1245-1300). Anno 1271. In nomine Domini amen. Consilium infrascriptorum dominorum super eo quod queritur qualiter intelligatur infrascriptum statutum seu ordinamentum cuius tenor hoc est: « Si qua autem terra vel civitas vel comune seu universitas vel singularis persona postquam comune Bononie fuerit in possessione tocius vel partis predictorum locorum et terrarum, predicta loca castra, terrenum, iurisdictionem earum vel aliquem predictorum offenderit vel offendi fecerit, lederet, gravaret, vel guerrificet seu guerrificare faceret: vel aliquam ex predictis terris occcuparet intraret vel teneret contra comune et populum Bononie, ordinaverunt et firmaverunt quod comune et populus Bononie illam terram vel illos debeant tenere pro capitalibus inimicis et tamquam prodictores et inimicos perfidos comunis et populi Bononie persequi debeant tractare et ad destructionem eorum intendere toto posse... ecc.

2) Frammenti statutari, post. 1267, ante 1288. a) Archivio di Stato di Bologna, Riformagioni degli Ottocento, 1287, c. 45: Riformagione relativa al capitolo del giuramento del po­ destà che comincia: Item tenear ego potestas infra X V dies sui re­ giminis, teneatur ponere ad consilium per quos una posta molendi­ norum fieri debeat (sic). b) Riformagioni suddette, c. 62: Riformagione relativa al capitolo del Giuramento del podestà quod loquitur de facto Medicine.

Il Riformagioni del 23 aprile 1287 e del 21 luglio 1288 relative alla compilazione dei nuovi Statuti. Archivio di Stato di Bologna. Rifor­ magioni del Consiglio del popolo, voi. I , f. 50, r. e v.)) Hec est forma illarum duarum reformationum proxime subscrip­ tarum per quas fuit atributa potestas statutariis qui compilaverunt statuta nova communis et populi Bononie.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

APPENDICE

XXXI

1 In nomine Domini amen. Anno millesimo ducentesimo octuagesimo septimo, indictione quintadecima, die mercuri vigesimo tertio mensis aprilis consilium populi et masse populi fecit nobilis dominus Iacobus de Rivola capitaneus populi Bononie ad sonum campane et voce preconia more solito, in pallatio novo communis Bononie con­ gregari. In quo quidem consilio de voluntate antianorum et consulum populi Bononie ibidem presentium, qui fuerunt plus quam due partes antianorum et consulum, proposuit infrascripta, super quibus petiit sibi consilium exhiberi: In primis, cum certum sit et notorium omnibus statuta, ordinamenta, et provisiones, et reformationes tam populi quam communis Bononie propter multitudinem et confusionem ipsorum et ipsarum in diversis et per diversa sparsa [fore] volumina, ita quod in pluribus libris et maximis comprehendi non possent, et in eis esse et contineri multa similia, contraria, inutilia, supervacua, inordinata, in desuetu­ dinem habita, fuscata, obscura et indecentia, propter que impossibile esse dignoscitur memorie cuiuslibet ipsa scire, que ex eis legibus et ordinamentis servare debeant, et quibus vivere valeant atque regi et que pretermitiere et que tenere, et propterea incidant et incidere quotidie possint pericula et periuria multa, propter deserpationem et confusionem ipsorum, et ea occasione dominus capitaneus populi Bononie speciali capitulo sui sacramenti teneretur in consilio populi proponere quid agendum esset super predictis; et predictus dominus capitaneus hec proposuisset in consilio populi, et in ipso consilio fuerit reformatum quod predicta remaneant in deliberatione domini capitanei et antianorum et consulum et preconsulis societatis Nota­ riorum et aliorum sapientum prout domino capitaneo et ipsis antianis videbitur; et per dictum dominum capitaneum, antianos et consules et sapientes per eos adhibitos ad predicta provisum sit quod certi officiales, scilicet duo iurisperiti providentes et quatuor boni et ellecti et bone fame et opinionis tabelliones qui sint et esse debeant cum pre­ dictis duobus ad predicta et infrascripta omnia et singula cum eis fatienda et ad scribenda omnia et singula que predictorum occasione fuerint oportuna, quorum predictorum quilibet sit etatis treginta annorum vel ab inde supra elligantur et elligi debeant; elligantur autem et assumantur predicti officiales per illos et eo modo et forma per quos, quem, vel quam ellectionem ipsam fieri placuerit consilio et masse populi, et provideatur per consilium et massam populi de ipsorum officialium salario et de loco in quo debeant ad predicta

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

X X X II

APPENDICI'

facienda convenire; et imponatur necessitas ipsis officialibus perfi­ ciendi et complendi officium infra annum; qui officiales possint, te­ neantur et debeant dicta statuta, ordinamenta, provisiones et refor­ mationes sparsa et sparsas in unum volumen statutorum reducere, reservando in eodem necessaria et utilia abiciendo, contraria et super­ flua que in eis reperientur resecando, obscura declarando, multitu­ dinem et confusionem ipsorum ad competens compendium seu brevi­ tatem reducendo, inordinata in ordine ponere et singula sub compe­ tentibus libris et titulis collocare et sibi coerentia et similia counire, nec non, ubi expedierit, emendare, et omnia et singula circa predicta facere que videbuntur ad utilitatem communis et populi et civitatis districtus Bononie redundare; et ipsa omnia et singula que contine­ buntur in dicto volumine iurare et observare ac observari facere teneantur domini potestas, capitaneus qui pro tempore fuerint et eorum famiiie, omnium denunctiatione obmissa sub pena centum lib. bon. pro quolibet et qualibet vice adminus, salvis aliis specialibus et maioribus penis, si que ex forma statutorum vel reformationum aut ordinamentorum communis Bononie vel populi imposite sunt vel imponentur eisdem; fiant autem ex dicto volumine quatuor exem­ plaria, quorum unum sit semper penes potestatem et eius familiam, aliud in armario communis Bononie, aliud ad discum domini pote­ statis, aliiid ad discum bannitorum; et custodiantur et salventur periculo illorum officialium qui preherunt dictis officiis, periculo siquidem admissionis; et ita ut quilibet possit copiam habere; idem in omnibus et per omnia fiat de statutis et reformationibus populi Bo­ nonie que videntur ad officium domini capitanei, antianorum et consulum Bononie pertinere; salvis et reservatis in pleno robore et perseverantia duraturis omnibus et singulis statutis, ordinamentis, provisionibus que gaudent nomine sacratorum et altero nomine sacratissimorum, et omnibus aliis reformationibus, additionibus, supplementis dependentibus et occasionatis ex eis, et omnibus refor­ mationibus, additionibus et supplementis factis super dictis sacratis et sacratissimis, tam hiis que facte et facta sunt. tempore domini Ubaldi de Intermenellis olim capitanei populi Bononie super ellectione potestatis, capitanei, antianorum et consulum et super paren­ telis non contrahendis cum Lambertatiis et super ellectione officia­ lium in consilio populi vel octingentorum non faciendis, quam ceteris aliis dependentibus et occasionatis ab eis, ut dictum est; salvo quod ea que fecerint et dixerint et emendaverint dicti officiales in predictis vel eorum occasione non preiudicent presentibus dominis potestati nec capitaneo nec eorum seu alicuius eorum famiiie; quid placet consilio et masse populi super predictis?

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

APPENDICE

X X X III

In reformatione cuius consilii et masse populi placuit toti consilio, facto partito per ’dictum dominum capitaneum de sedendo ad levan­ dum et postmodum ad scrutinium cum fabis albis et nigris datis per bannitores et nuntios populi hominibus in dicto consilio existentibus et postmodum ipsis restitutis per eos fratribus heremitanis Sancti lacobi de strata Sancti Donati; illi qui posuerunt fabas albas fuerunt numero ducenti nonaginta duo; quod predicta posta que loquitur de provisione facta per dominum capitaneum, angianos et consules et sapientes per eos adhibitos super statutis, ordinamentis, provisioni­ bus et reformationibus tam populi quam communis Bononie, que sic incipit: « In primis cum certum sit et notorium omnibus statuta, ordinamenta, provisiones et reformationes tam populi quam commu­ nis Bononie propter multitudinem et confusionem ipsorum et ipsarum in diversis et per diversa fore sparsa volumina, ita quod in pluribus libris et maximis comprehendi non possent et c e t .» sit firma auctori­ tate presentis consilii et effectui demandetur per commune Bononie in omnibus et per omnia prout scripta est et lecta in presenti consilio et in ea continetur, et habeat in omnibus roboris firmitatem; hoc addito, quod unus homo de populo Bononie bonus et discretus laycus pro quolibet quarterio elligantur ad predicta facienda cum aliis officia­ libus assumendis secundum formam et tenorem dicte poste seu provi­ sionis; et quod domini angiani et consules accipere et nominare debeant duos ex eis pro quolibet quarterio qui sint et esse debeant cum dicto preconsule et consulibus societatis Notariorum; qui duo antiani et consules sic nominati pro quolibet quarterio et dictus preconsul et consules societatis Notariorum dicere et nominare possint et debeant duos sapientes viros iuris peritos et quatuor bonos et legales notarios et unum hominem de populo Bononie bonum et discre­ tum laycum pro quolibet quarterio civitatis Bononie, qui debeant, possint et teneantur dicta statuta, ordinamenta, provisiones et refor­ mationes in unum volumen statutorum reducere et corrigere et emen­ dare secundum formam et tenorem dicte provisionis seu poste; et quod salarium dictorum officialium quantum habere debeant et de loco ubi stare debeant ad predicta facienda libere remaneat in provisione et declaratione dominorum angianorum et consulum populi et dicti preconsulis et consulum societatis Notariorum; et quod predicti officiales sic nominati a predictis angianis et consulibus duobus pro quolibet quarterio et a predictis domino preconsule et consulibus elligantur. et elligi debeant ad brevia ad consilium duorum millium, ita quod quilibet qui habuerit breve elligendi elligere teneatur et debeat illum vel illos officiales secundum quod in breve continebitur; et dominus potestas qui nunc est et qui pro tempore fuerit teneatur et debeat

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

xxxiv

APPENDICE

cogere (lictos officiales sic ellectos et quemlibet ad prodictum officium sumendum et perficiendum secundum formam dicte provisionis seu poste; et quod dominus Gardinus de Pegolottis massarius et generalis depositarius communis Bononie possit, teneatur et debeat dare et solvere et solutionem facere dictis officialibus et cuilibet eorum de omni pecunia et avere communis Bononie que est vel erit penes eum quacumque de causa sine eius preiuditio et gravamine illud feudum seu salarium et quantitatem pecunie que providebitur et secundum quod providebitur per dictos dominos antianos et consules populi Bononie et dominos preconsulem et consules societatis Notariorum dictis officialibus et cuilibet eorum; hoc adito quod, dictis libris factis et compilatis statuta precisa, ordinamenta et reformationes in eis posita non possint absolvi per reformationem consilii vel aliter nisi statutum illud, ordinamentum vel reformatio pro quo vel quibus absolutio peteretur totum sive tota legatur in consilio et causam quare et quod reformationes faciende pro utilitate communis vel absolutio dictorum statutorum, ordinamentorum seu reformationum que fient post compilationes predictas addantur et scribantur in libro faciendo per dictos sapientes elligendos; non obstantibus aliquibus statutis, reformationibus, ordinamentis et provisionibus populi et communis Bononie lectis vel non lectis, legendis vel non legendis, precisis vel non precisis, a quibus dominus capitaneus, antiani et consules et eorum notarii et omnes quos predicta tangerent sint peni­ tus absoluti. Illi vero qui posuerunt fabas nigras in contrarium fuerunt numero X X H I I numeratis dictis fabis per ancianos et consules in pre­ sentía dictorum fratrum et dicti consilii, presentibus domino lohanne de Alge notario, domino Guillelmo Bonifatii notario dicti domini capitanei et Angiano Auliverii bannitore testibus. Ego Guido Bontalenti imperiali auctoritate notarius, predictam reformationem et omnia suprascripta sumpsi ex autentico publico scripto manu Bartholomey Gilii de Argelata tunc notarii angianorum et consulum et manu propria publicavi et scripsi et exemplavi. 2 Repentur in libris reformationum populi Bononie factarum tem­ pore nobilis viri domini Bressani de Sala honorabilis capitanei populi Bononie in anno domini millesimo ducentesimo octuagesimo octavo indictione prima inter alia infrascripta: Die vigesimo primo iulii consilium populi et masse fecit nobilis vir dominus Bressanus de Sala honorabilis capitaneus populi Bononie in pallatio novo eiusdem communis ad sonum eampane et voce pre-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

APPENDICE

xxxv

conia more solito congregari. In quo quidem consilio fuerunt plus quam due partes ancianorum et consulum et de eorum voluntate proposuit infrascripta super quibus petiit sibi consilium exhiberi: Item cum iam sit annus elapsus a die ex quo ellecti fuerunt officia­ les presidentes pro communi Bononie statutis et reformationibus compilandis et in certis voluminibus reducendis dicto officio, scilicet die vigesimo quarto aprilis proxime preteriti, pro quo anno tantum eis extititis provisum, intra quem annum non, potuerunt dictum officium perficere et complere propter multitudinem et confusionem librorum qui sunt circa ducenti quinquaginta libri scripturarum, quos et quas ipsos opportuit et adhuc examinare et diligenter inqui­ rere oportet; suplicant vobis quatenus proponere velitis in ipso consi­ lio et in eo facere reformari, ad hoc ut dictum officium bene perficiatur et compleatur per eos, quod eis pro eo tempore quo steterunt et sta­ bunt ultra annum in dicto officio per commune Bononie debeat pro­ videri, cum hac aditione facta per antianos et consules, videlicet quod dictum officium debeat esse perfectum in totum hinc ad kalendas octubris proximi; quod si factum non fuerit, nichil habere debeant a communi de salario eis nunc ordinando; et quod dominus capitaneus possit eos compellere et detemptos tenere ad eius voluntatem, si ei videbitur expedire. Item placuit toti consiho et masse populi, facto partito per dictum dominum capitaneum de sedendo ad levandum et postea ad scruti­ nium cum fabis albis et nigris datis hominibus dicti consilii per bannitores et nuntios populi et postea restitutis ab eis fratribus heremitanis Sancti Iacobi strate Sancti Donati connumeratis per ancianos et consules in presentia dictorum fratrum et consilii: qui posuerunt fabas albas et voluerunt quod alia petitio sive posta dictorum domi­ norum presidentium statutis et reformationibus communis et populi Bononie compilandis que sic incipit: « Item cum iam sit annus elapsus a die quo ellecti fuerunt dicto officio, scilicet die X X I I I I aprilis proxime preteriti, pro quo anno tantum eis extitit provisum et cet. » cum adi­ tione angianorum et consulum contenta in dicta posta et petitione, et quod dictis dominis officialibus debeat provideri et solvi de pecunia communis Bononie tantum pro rata temporis ultra annum quantum capitaneus ad rationem primi salarii ordinari (provideri); et quod dominus Guillelmus de Pavanensibus massarius et generalis deposi­ tarius communis Bononie teneatur et debeat eis facere dictam solutionem de omni pecunia communis que est vei erit penes eum absque eius preiuditio et gravamine, sicut capit pro rata ad rationem annui et dicti primi salarii ordinati, sit firma, valeat et teneat et effectui deducatur, fuerunt numero ducenti sexaginta quatuor, non obstan-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

XXXVI

APPENDICE

tibus aliquibus statutis, reformationibus et provisionibus communis et populi Bononie et cet. Fabe autem nigre posite in contrarium fue­ runt numero quinquaginta sex. Testes Bolandus Casotti et Ancianus Auliverii bannitores populi. Ego Guido Bontalenti imperiali auctoritate notarius predicta exemplavi et manu propria scribendo publicavi.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIBER PRIMUS

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

[I] [II]

De ellectione domini potestatis. De adventu domini potestatis; de mittendo pro domino potestate. [III] De adventu domini potestatis. [IIII] De sacramento domini potestatis. [Y ] De sacramento iudicis domini potestatis. Rubrica. [V I] De sacramento militum domini potestatis. [V II] De sacramento notarii domini potestatis. [V III] De extimatione et emendatione equorum domini potestatis. [V III] De familiaritate cessanda cum familia domini potestatis. [X ] De ellectione consilii octingentorum. [X I ] De consiliariis ad consilium veniendis. [X I I I ] De defensionibus faciendis de consiliariis qui ad consilium non venissent. [X I I I ] De propositionibus consiliariorum non faciendis in consilio sine voluntate angianorum et consulum. Rubrica. [X IV ] Quomodo et qualiter propositiones et reformationes fieri de­ bent. [X V ] De consiliariis in consilio condonantibus: quomodo et qua­ liter admittantur ad concionandum. [X V I] De pena sedentis tempore consilii in loco angianorum vel consulum, vel sedentis in rialto. Rubrica. [X V II ] De scruptineis in consilio faciendis pro expensis convenis vel arbitrio concedendo domino potestati de bannis dandis seu represaliis concedendis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

(f. / j . In nomine Patris, Filii et Spiritus Sancti. Amen. Hec sunt statuta comunis Bononie compilata per dominos Bonagratiam do­ mini Armani, Julianum domini Cambii iurisperitos, Petrigolum de Medicina, Boniohanncm domini Qivinini de Oovengonibus, Naucleriu m 1 domini lohanini de Pavancnsibus et Albertum de Flesso, 5 Tacobum de Lastignano, Bicobonum dc Plastellis, Laurentium do­ mini Alberti Scarii et Guidonem Bontalenti notarios, ad hoc per comune Bononie deputatos: extracta de diversis et variis et inmensis statutis, reformationibus, libris et voluminibus ubi inordinate et confuse et obscure posita fuerant et sparsa: in quibus etiam multa "> inutilia, contraria et similia 2 et supervacua reperiebantur, ita quod nedum scire, set etiam cuilibet erat impossibile invenire: in hoc volumine redacta, ordinata, clara, utiliter et breviter ex predicto inmenso librorum numero, resecatis supervacuis, prefacionibus, si­ milibus, contrariis et inutilibus et que in desuetudinem abierunt, u> detrahendo, immo etiam mutando verba eorum ubi hoc rei commo­ ditas exigebat, prout imbecilitati eorum que naturaliter inest in homine possibile fuit et que memorie omnium etiam in nullo peccare penitus homini non permisit. [1] De ellectione domini potestatis. 3* Statuimus quod ellectio domini potestatis fiat et fieri debeat per tres menses ante exitum regiminis cuiuslibet potestatis, secundun formam statuti et ordinamenti facto tempore domini Ubaldi de Interminejlis olim capitanei populi Bononie; quei etiam in quinto libro sub rubrica, « de ellectione potestatis et capitanei facienda ».

2«

25

1 Naucleriuin] V.: Roclenuin. 2 et similia] V.: consilia, jorse per consimilia. 3 De ... rubrica] II titolo e scritto da m . 3.1 1 passo statuimus ... populi Bono­ nie i sw rasura,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

6

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

[II] state.

5

m

i5

a«

25

30

35

De adventu domini potestatis.1 De mittendo pro domino pote­

Ordinamus quod facta electione potestatis novi, infra tercium diem 2 proxime subsequente[m] elligatur unus ex bannitoribus comunis Bononie sindicus comunis et unus bonus 3 notarius qui [infra octo dies vadant ad] 4 potestatem novum ellectum et presentent litteras ex parte comunis de ellectione ipsius. Qui notarius scribat presentationem litterarum electionis ipsius. In quibus litteris contineatur quod ipsa die presentationis vel sequenti debeat respondere si acceptat ellectionem potestarie de se factam. E t si aeeptaverit; iuret in consilio sue terre vel in consilio terre ubi erit, de veniendo ad regimen civitatis Bononie et ipsum regimen faciendum 5 secundum formam sacramenti sui. Forma cuius sacramenti etiam mittatur eidem autentica, et forma adventus eius et sindicatus ipsius et alia mittantur que fuerint necessaria circa predicta. Qui notarius de ipsa presentatione, acceptatione et sacramento vel recusatione confitiat publicum instrumentum. Et predictus sindicus possit et debeat eidem potestati promittere solu­ tionem ipsius salarii secundum modum et formam sacramenti ipsius et statuta comunis Bononie. Quam presentationem dictus sindicus facere teneatur potestati ellecto ea die vel sequenti qua idem sindi­ cus se applicaverit civitati seu loco in quo vel qua fuerit ipse pote­ stas ellectus. Quas litteras et formam sacramenti faciat seu fieri faciat notarius cancellarius comunis: pro quibus faciendis seu fieri faciendis habeat et habere debeat quadraginta solidos bononinorum, et non plus percipere vel habere per se vel alium aliquo modo vel in­ genio possit. Tenorem quarum litterarum talem esse volumus, decenti salutatione premissa. « Quia mundus positus in maligno merito inter ceteras populorum sollicitudines hoc debet temporaliter esse precipuum scilicet bonum 6 sibi rectorem elligere, cum de manibus cuiuscumque rectoris tocius sibi commissi regiminis et officii pendet salus, et maxime cum ex dispositione sani capitis membrorum universa tranquilitas gubernatur; huius nempe desiderii fervore viri soliciti et prudentes, quibus iusta formam statutorum, ordinamentorum ac reformationum comunis et populi Bononie diebus proxime preteritis elligendi rectorem fuit atributa potestas, vestri celebris nominis vires 1 De... potestatis] M anca in Y. 2 tercium diem] su rasura. V.: tres dies subséquentes. 3 bonus] V.: Bononie. 4 infra... ad] supplito da V., B. essendo illeggibile. 5 faciendum] V.: faciendo. 3 scilicet bonum] V.: si Bononia.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIE. I -

RTJBR. II-III

7

metiendo ae ponderando virtutes, personam vestram a kalendis pro­ xime venturis in antea pro semestri tempore accessuro in nostrum potestatem et rectorem consensu et voluntate unanimi elegerunt. Quo circa nobilitati vestre cum illa sallarii quantitate, hiis sociatus iudicibus, militibus, notariis, beroariis ac alia familia qui, per ipsorum '< actus laudabiles, vos honorent, ac aliis que traiismissa vobis per nostrum sindicum statuta et etiam alia comunis et populi Bononie [statuta] declarant ipsius officii regimen. Offerentes grandi supplica­ mus aviditate quatenus ipsam effectionem et oblatum officium acce­ ptantes si complacet, iuxta premissorum statutorum formam ordi- i« nato termino debeatis ad civitatem Bononie 1 vos conferre, alioquin effectionem de vobis factam cassamus et irritamus omnino ». [III] [De adventu domini potestatis. Rubrica].2 Placet quod dum aliquis potestas venire debuerit ad regimen ci­ vitatis Bononie, venire debeat per decem dies ante diem ingressus ib regiminis eius cum tota sua familia, iudicibus, militibus, notariis et viginti baroariis. E t dum venerit, significet rectori civitatis Bononie qua die ingressurus est civitatem, et cum ingressus fuerit civitatem, accedat ad ecclesiam beati Petri et postea veniat ad plateam comunis Bononie: et antequam descendat de equo, ipse vel* aliquis de sua familia, teneatur iurare (ipse) dominus potestas regere civitatem Bo­ nonie bona fide et secundum formam sacramenti ipsius. E t iudices et ipsius milites et notarius similiter debeant iurare se operari officia ipsorum secundum formam sacramenti ipsorum, et servare statuta et reformationes comunis et populi bononiensis, et iurare ad statuta as clausa, non adendo vel inmiscendo aliqua verba in mutamento, fraude vel arte aliqua. E t teneatur hospitari cum tota sua familia in palatio comunis Bononie et non alibi pro dictis decem diebus et toto tem­ pore sui regiminis, et decem diebus finito regimine, pro sindieatu ipsius et sue familie. E t sit precisum. » Addizione posteriore B. f. l r, margine destro. Millesimo ducentesimo nonagesimo quarto, indictione septima . . in conscilio populli Bononie quod aliquis . . . fuerit ad regimen pote­ statis . . . ipsius famillia non possit tractare sive procurare se fore eligendum . . . sive ad aliquod oficium alicuius civitatis vel loci 35 sublecti [dominio alicuius] baronis, que sit prope civitatem Bononie per quinquaginta milliaria nec . . . patrem, fratrem, filium vel nepotem vel 1 Bononia] manca in V. 8 Pe... rubrica] supplito da V ., B. essendo illeggibile.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

8

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

aliquem de sua, familia stando in dicto . . . ad regimen in dicto . . . nec ociam fuerit (? )............................................................................................... Bononie per tres annos et si . . . regimen civitatis Bononie ad . . . sive ad aliquod regimen . . . vel alius fuit . . . frater sive filius sive r> nepos [vel] aliquis de sua familia . . . acceptaverit vel promiserit . . . [quilibet] eorum de suo salario . . . quingentas libras bon. . . . [nicliilominus] ab oflitio potestarie expelatur . . . suo officio potest,arie ad aliquem . . . sive persona (?) peditum . . . fuerint, sive eius pater [sive frater] vel filius vel nepos vel aliquis de eius famillia . . . accepta10 verit sit perpetuo banitus et scribantur in libris comunis et nichilhominus . . . ad memoriam . . . de promixione ut, . . . Ego Gozadinus Gozadini [notarius] ad adiciones [statutorum]. [1III] De sacramento domini potestatis. luro ego potestas civitatis Bononie per Deum omnipotentem, et FiV' lium eius unigenitum dominum nostrum Ihesum Christum Deum verum, et sanctum Spiritum et per sanctam gloriosam Dei genitricem, et semper Virginem Mariam et per quatuor Evangelia quorum loco hunc librum in manibus teneo, et per sanctos archangelos Michaelem et Cabrielem, de pura consientia et cum omni labore, sudore et studio, 2o sine dolo et sine arte quacumque, offitium potestarie commissum mihi a comuni et populo Bononie facere et operari per me et familiam meam toto tempore mei regiminis bona fide, regendo et ducendo et salvando eomune et homines civitatis Bononie et districtus. E t quod comunicator sum sancte fidei et catolice et apostolice Ecclesie. Preterea 25 quod nulli penitus neque dedi neque dabo neque promisi neque profes­ sus sum mittere neque mittam per me vel alium aliquid ocassione mihi dicte potestarie dignitatis concesse. E t continue stabo in dicto regimine cum tota mea familia, ita quod ex civitate Bononie et distri­ ctu ego nec aliquis de mea familia ultra decem dies [stabo], nisi pro facto 3o comunis Bononie, quod factum exprimatur in consilio, nec etiam per decem dies sine voluntate consilii populi bononiensis. Nec ibo ad aliquod regimen alicuius civitatis alterius vel terre .nec aliquis de mea familia toto tempore mei regiminis et sindicatus. 1 luro quoque leges et iura servare et servari facere mihi et co35 muni Bononie hobedientibus et aliis etiam iuste a me postulantibus servando semper et servari faciendo, non expectata aliqua denuntia­ tione vel protestatione, statuta omnia in hoc volumine contenta et ea que in ipsis statutis continentur ut statuta sunt, et sicut littera sonat,1 1 11 sacramentum potestatis in V. è diviso in capitoli: com incia a questo punto il secondo capitolo,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

UB. I -

RTJBB. m i

9

sine aliqua gloxatione, interpretatione, subauditione vel alio extrinseco intellectu et omni appellatione et nuditatis appositione reiecta. Salvo quod ubi statuta aliqua loquerentur in masculino genere tra­ hantur ad femininum, si de iure tralii possunt et ubi de feminis spetialiter non est laeta mentio. 1 1 1 spetialiter ordinamenta facta per aneia- 5 nos et consules populi, 1 et per consules societatis notariorum et sapientes ellectos ab eis, et per dominos duos sapientes pro qualibet societate artium et armorum, eambii et mercandie, que reformata fuerunt in consilio et massa populi sub millesimo ducentesimo ootuagesimo secundo, indictione decima, dic quartadecima 2 intrantis augusti, 10 que gaudent nomine sacratorum. E t alia ordinamenta que gaudent nomine sacratissimorum, que facta fuerunt tempore primi regiminis domini Thebaidi Bruxati, olim potestatis Bononie, cum omnibus aliis reformationibus, aditionibus, modificationibus, supplementis dependentibus et occasionatis3 ex dictis ordinamentis sacratis et 15 sacratissimis, tam factis tempore domini Gerardini de Buschitis olim capitanei populi Bononie in hoc libro contentis et domini Cursi de Donatis, domini Ubaldi de Interminellis ac domini Coradi de Montemagno olim capitanei populi Bononie, 4 que perinde habeantur ac si de verbo [ad verbum] essent scripte in hoc sacramento, et alias relbr- 20 mationes in hoc libro contemptas et omnes reformationes faciendas a die presentationis huius statuti per comune Bononie. E t preterea statuta domini capitanei et populi Bononie, reformationes consilii, que statuta et reformationes populi michi denuntiata vel hostensa. fuerint, iurisdictioni domini capitanei vel eius familie nullatenus de.ro- 2 ; gando, servare, et manutenere et defendere dominum capitaneum in suo offitio et iurisdictione, et ancianos et consules populi et societa­ tum artium et armorum, eambii et mercadandie populi et homines ipsarum societatum que sunt sub ancianis ad honorem et bonum statum comunis et populi Bononie. Nec alia ordinamenta vel provi- 30 siones facere per me ipsum vel familiam meam sed factis contentus esse. Salvo quod si questio oriretur inter me et dominum capitaneum occasione [alicuius ordinamenti, statuti] 5 vel [reforma]tionis per quem 0 observari deberet, illa questio debeat terminari per priorem fratrum predicatorum et guardianum fratrum minorum vel eorum .¡» substitutos et si recusarent terminare per dictos fratres, tunc decidatur1 6 5 4 3 2 1 2 3 4 5

populi] V.: populi bononiensis. quartadecima] V.: decimaquarta. occasionatis... contemptas et omnes] m rasura in li. Bononie] V. agqm nge: in lioe libro contemptis. alicuius statuti] swpplito da V., B. essendo UleggibUe. 6 per quem] cosi B . e V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

10

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

per consilium populi absente domino capitaneo et eius familia [et sic servetur u t ] 1 fuerit terminatum. 2 Item iuro contemptus esse hiis que michi statuta sunt per comune Bononie dari pro feudo mei potestatis, pro me meisque iudicibus, & militibus, notariis totaque familia, habendo et (/. l v) recipiendo trecen­ tas quinquaginta libras bononinorum pro mense et ad rationem mensis, singulis mensibus persolvenda. Salvo quod pars salarii ultimi mensis debeat esse et remanere apud massarium seu depositarium coinunis Bononie usque ad finem mei et mee familie sindicatus. Ita quod si io contingerit me vel aliquem de mea familia per sindicos condempnari, dicta condempnatio seu condempnationes de dicta pecunia persolvan­ tur donec duraverit. E t si ultra dictam quantitatem sic depositam con­ dempnatio seu condempnationes extenderent, supplere de meo. E t si absolutio fiet, possim et debeam dictam peccuniam percipere et habere, is quam depositarius seu massarius, qui ipsam pecuniam [habet] teneatur sine ipsius preiuditio mihi dare et solvere. Nec liceat mihi per me vel per aliquem de mea familia vel aliquem alium vel occasione alicuius electionis alicuius offitialis vel alterius qui vel que mihi concederetur vel concedi possit vel alteri de mea familia plus habere dicto feudo 20 a comuni vel ab aliquo alio aliqua occasione, interpretatione, vel dispensatione, vel occasione cartarum, vernicis, atramenti, stovarum, bancharum, assidum, olei, candellarum, stupinorum, cere vel alia­ rum rerum, quocumque nomine vocarentur pro scripturis, actis, offitiis, vel aliquibus aliis utensilibus in dicto regimine mihi et mee a« familie opportunis, directo vel per oblicum. Salvo quod si contingerit me vel aliquem de mea familia incurrere aliquam excommunicationem vel captionem in servitio comunis, debeam eximi et liberari expensis comunis Bononie. E t pro dicto feudo 3 ego et mea familia tenear ire in exercitus, cavalcatas et ambaxatas et quascumque alias andatas, a» et ipsas facere quotienscumque expedierit, vel comuni Bononie pla­ cuerit, per comitatum et extra ubicumque comuni Bononie placuerit omnibus meis sumptibus et expensis. Salvo quod liceat mihi et cuili­ bet de mea familia eunti in ambaxata comunis accipere per comita­ tum et extra, sine fraude, potum, fructus arborum, uvas et venationes 35 que mihi vel alicui de mea familia mitterentur. E t non habebo ego nec aliquis de inea familia familiaritatem in aliqua ecclesia vel hospi­ tali vel aliqua domo extra circlam civitatis Bononie vel intra. Nec utar in ipsis ecclesiis, hospitalibus vel domibus vel cum aliquibus1 3 2

1 et... ut] supplito da V., B. essendo illeggibile. 2 Item iuro] V.: Tercium capitulum. Item iuro, etc. 3 feudo] V,: facto.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. I -

RUBE. IIII

11

abbatibus vel prioribus seu ipsarum1 rectoribus vel aministratoribus sine licentia consilii, nisi esset causa infirmitatis, quod Deus advertat. Et pro prescripto salario habebo et tenebo quinque bonos iudices, etatis quemlibet eorum quadraginta annorum ad minus, instructos in facto et iure, duo quorum sint ad causas civiles ad iura redenda, b unus quorum sit asessor ad discum cum me potestate et alius ad discum Aquile ad quoddam discum seu banchum faciendum 2 confestim et remanendo perpetuo intra palatium vetus comunis Bononie, a latere mane, prope hostium dicti palatii a dicto latere. E t in muro cuius partis palatii prope agnum ibi sculptum pingatur et picta io remaneat3 pro insigno dicti officii quedam aquila, omni alio disco, scanno seu offitiali4 que vel qui soliti essent ibi esse remotis et reiectis a kalendis ianuarii in antea. Tercius deputetur et stet ad mallefitia. Quartus ad recolligendum condempnationes et avere comunis Bononie ad discum Ursii. E t quintus stet ad syndicandum officiales ib ad quos pervenit de avere comunis tempore proxime preterite pote­ statis, quorum neuter steterit in studio Bononie vel offitio aliquo comunis Bononie a quinque annis citra, qui sit bonus et expertus in facto et iure. Quos omnes et singulos nec aliquem eorum patiar toto tempore mei regiminis et sindicatus conventari vel promoveri ad ali- » quam privatam vel publicam examinationem, sub pena mille libra­ rum bononinorum mihi potestati et quingentarum librarum bononinorum cuilibet dictorum iudieum et trecentarum librarum bononinorum cuilibet doctori ipsum promoventi. E t tres milites bonos et legales, etatis quemlibet ad minus quadraginta annorum. 25 E t septem notarios bonos et legales et expertos in scribendo et exercicio notarie, etatis quemlibet ad minus triginta annorum. Quorum quatuor superesse debeant ad malleficia cum iudice meo ad hoc depu­ tato. Quintus supersit stratis et viis civitatis et burgorum aptandis et faciendis fieri et purgationi civitatis et aliis que in suq-officio conti- 30 nentur. E t sit homo expertus qui questiones ad suum officium perti­ nentes noverit terminare. Sextus vero debeat preesse offitio sindicatus. Septimus vero supersit statutis que locuntur de dondriis non facien­ dis et super exequiis mortuorum et coronis et vestibus dominarum et aliis, que in suo officio et statutis comunis Bononie continentur exe- 35 cutioni mandandis. Qui iudices, milites, et notarii et domiceli et tota mea familia ac beroarii mei quomodo in meo regimine habebo sint de civitate vel comitatu civitatis de qua ego sum, et qui non sint baniti 1 2’ 3 4

ipsarum] V.: terarum. faciendum... rema’nendo] su rasura in B. remaneat] cosl B.; V.: teneant. oflfitia’li... in antea, Tercius] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

12

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

pro parte vel pro aliquo gravi mallelitio »sue terre et maxime pro ali­ qua falsitate, et (pii vere sint partis ecclesie celatores que in civitate Bononie pars leremiensium appellatur. Et quod sint ut premittitur partis ecclesie «¿elatares constet per reformationem terre cuiuslibet ·"> prodictorum per me autenticam deferendam, et si contrafecero nichil-. lominus possim et debeam sindicari. Eec tenebo nec morari permit­ tam in civitate Bononie vel districtu donec ero in regimine filium vel filiam, fratrem, nepotem vel pronepotem nec filios fratris vel sororis meos (sic) nec alicuius de mea familia. Item pro promisso feudo iuro io habere et tenere continue et toto tempore mei regiminis sedecim equos ad minus, ex quibus sint sex equi armigeri; de quibus equis armigeris quatuor sint destrarii boni et convenientes, ac duodecim domicellos. Item pro dicto feudo iuro dare portonario curtilis palatii et campanario comunis panem et vinum et companaticum decentem, i» Preterea iuro non petere nec recipere feudum meum nec partem ipsius nec heredes mei nec aliquis alius, nisi venero ad regimen civitatis Bononie termino ordinato, sive infirmitate, sive detentione vel alio quocumque casu fortuito vel non fortuito vel alio quocumque modo fuero impeditus. E t si venero et non stetero vel non comple20 vero regimen meum cum familia mea, quocumque modo impeditus casu fortuito vel aliter, non possim petere'nec recipere, vel heredes mei, nisi pro ea parte temporis qua stetero in ipso regimine. Sit etiam mihi licitum habere ultra predictum feudum mendum equo­ rum meorum secundum quod continetur in statuto quod loquitur de 25 extimatione et emendatione equorum potestatis Bononie. E t etiam habere id quod mihi conceditur forma statuti quod est sub rubrica« de hiis que conceduntur potestati in exercitibus et cavalcatis» 1 quod est in X I libro. E t ducam eciam viginti homines de terra mea seu comitatu 2 ipsius, bonos et ydoneos et sufficientes ad faciendum custo3« diam civitatis et burgorum et alia que mihi commissa sunt ex forma statutorum comunis et populi Bononie, quorum quilibet pro qualibet die pro suo salario habere debeat a comuni Bononie duos solidos bononinorum a die motionis quam fecero et non plus. 3 Qui baroarii non possint pro aliqua andata, pignoratione vel captione aliquid reci35 pere ab aliqua persona. Et,tenear dare de indicibus vel militibus vel notariis meis omnibus petentibus et de dictis baroariis in civitate et burgis ad capiendum banitos4 et malefactores condempnatos 1 cavalcatis... seu comitatu] m rasura in P». 2 comitatu] V.: cornunitate. 3 In margine, m. 1 aggiunge: nota quorl solutio fit beroariis duorum solidorum pro die, a die qua potestas iuravit se venire ad regimen.

i banitos] V.: homines,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

T.TTi. i -

mrm?..

ttii

13

quotiens fuero requisitus. Mittere quoque i uro saltim omni septimana 12 pro quolibet quarterio civitatis et burgorum semel (le nocte de fami­ lia mea cum baroariis prodictis ad custodiam civitatis. Nec paciar mihi vel alii de mea familia donari vel concedi de avere comunis Bononie nec alteri pro me, vel quod ad me pervenire possit vel 5 meam familiam, ultra fcudum supradictum. Nec etiam capitaneo vel eius familie vel alteri persone per quam possit pervenire ad ipsum dominum capitaneum vel eius familia de avere comunis Bononie. 2 Item iuro condempnationes hinc retro factas que exacte non sunt, et collectas et aliam pecuniam que debetur comuni et etiam io condempnationes meo tempore factas que cadent in terminum, exi­ gere seu exigi facere, silicet predatas,3condempnationes et collectas et aliud avere comunis infra duos menses ab introitu mei regiminis et meo tempore factas, ellapso termino in eis apposito, tam a condempnatis quam eorum fideiussoribus. E t si non solverint ponam eos in is banno comunis Bononie de quo exire non possint nisi solverint comuni id pro quo fuerint in banno missi. E t banna inposita per me vel aliquem meum officialem in scriptis redacta, que commissa fuerint meo tempore, si iusta mihi videbuntur exigere. E t non permittere poni in consilio vel alibi de condempnationibus remittendis, vel eis au non solvendis, in toto vel in parte, et non afidare 4 aliquos condempnatos vel condempnandos, nec condempnatis terminum prorogare, nisi essent condempnationes que ante compositionem ordinamentorum sacratissimorum forent terminate. E t etiam capere condempnatos et fideiussores eorum, vel capi facere et detineri, vel in camera vel in 25 turri de subtus comunis Bononie infra octo dies postquam detempti fuerint poni facere, donec satisfecerint, et soluta condempnatione cum pena quarti si eam incurrent et posita in introitu militis presidentis 5 ad discum Ursi, libere relaxare seu relaxari facere. E t si predicta non fecero solvam de meo. Salvo quod non tenear pro hiis quorum 30 exactio pertinet ad dominum capitaneum et eius familiam. E t publica comunis ubicumque sint vigilanter inspicere per meum iudicem et occu­ pata recuperare per me vel meum iudicem,6 et recuperata manutenere secundum formam statutorum comunis et populi Bononie. Et castra et fortilicias districtus Bononie ad iurisdictionem comunis 33 Bononie facere pervenire que non sunt, (/. 2) et ea facere custodiri 1 In margine, m. 5 aggiunge: qualibet semana.

2 Item iuro] V.: Quartum capitulum. Item iuro, eto. 3 predatas] V.: partitas. 4 In margine, m. 5 aggiunge: nota de non affidare. 5 presidentes... Ursi] su rasura in B. 0 per me... iudicem] manca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

14

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

bona fide pro comuni Bononie. E t tenear ire semel m eo1 tempore ad videndum castra, et fortilicias que sunt in confinibus districtus Bononie, cum duobus ex unciariis vel consulibus populi Bononie et aliis duobus sapientibus prout videbitur ancianis et uno ex meis 5 notariis. E t facere in scriptis reddigi si quid fuerit ibi necessarium pro custodia et conservatione ipsorum et referre in consilio infra tres dies post redditum meum. E t proponere quid videbitur consilio faciendum in eo quod inveniret necessarium fore 23pro conservatione ipsorum castrorum. E t sic tenear ire infra tres menses ab ingressu io mei regiminis. 3 E t equs ero utrique parti in publicis disciplinis, nulliqu parti citra quam iustum est prestabo, et persequar delinquentes et puniam eos si nosios invenero penis et suppliciis statutis [et] ordinatis per statuta vel reformationes vel ordinamenta comunis vel populi 1 5 Bononie, ubi arbitrium non habebo. Sed ubi habebo, puniam arbitrio meo et ubi non habeam arbitrium et statute non essent pene, puniam eos secundum iura et leges, usum seu consuetudinem civitatis, et inosios inlesos servabo. 4 E t in civilibus causis seu litibus per me et iudices meos procedam, secundum statuta comunis et reformationes 20 comunis et populi Bononie, ubi statuta et reformationes de hiis locuntur, alias secundum leges e t 5 iura et usum et consuetudinem civi­ tatis [et] iusticiam. E t omnem equitatem servabo. Nec vetabo, vel aliquis de m ea6 familia, alicui de civitate Bononie vel districtu volenti mihi loqui, vel alteri eorum ubicumque sim vel sint horis ordinatis, 25 silicet a pulsatione misse usque ad terciam et a pulsatione none usque ad vesperas sancti Petri. Nec permittam quod beroarii vel nuncii vel aliquis alius prohibeat aliquem qui venire velit dictis horis ad me vel meam familiam. E t hostia tunc temporis7 aperta teneri faciam et qui venirent condempnari non possint, nisi essem in consilio 30 credentie vel aliquorum sapientum asumptorum per anzianos, vel nisi essem infirmitate gravatus. E t dum ero in civitate Bononie sedebo pro tribunali singulis diebus in palatio comunis Bononie bona fide quando curia tenebitur, et aliis diebus ante terciam et post nonam ad minus, et pro maiori parte illius temporis, nisi iusta causa fuero 1 meo] V.: iri eo. 2 fore... regiminis] sn rasura in B ; iu margine m. 5: nota tenetur ire semel ad videndum castra. 3 Et... equs] V.: Quintum capitulum. Et equus, etc. 4 Et iura et usum] su rasura in B. 6 mea] V.: familia mea. 6 pulsatione] V.: ad pulsationem. 7 tunc temporis] V.: omni tempore.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. I -

RTJBR. IIII

15

impeditus. E t faciam quod duo de iudicibus meis stent in palatio comunis pro iure reddendo 12seu a mane usque ad terciam sancti Petri, et a nona usque ad vesperas sancti Petri, quando curia tenebitur, nisi iusta causa subesset vel iustum Dei impedimentum. 2 E t purus sum et ero ab omni lucro vel aquixitione occasione & huius potestarie vel aliqua alia occasione toto tempore regiminis mei et post, ita quod nec ego nec aliquis de mea familia ab aliqua per­ sona vel universitate, clericis vel laicis vel scolaribus, datum, donatum, mutuum accipiam, emam vel emi faciam in fraudem in civitatem Bononie vel districtu nec extra in fraudem gratis per me vel alium 10 vel per aliquem de mea familia, ultra feudum meum supradictum. .Nec accipiam in prestantiam aliquem equum vel arma nec conducam, nec aliquis de mea familia, ab aliquo de predictis civitatis vel districtus Bononie. Salvo quod possim ad vecturam accipere ab hiis qui con­ sueverunt equos vel arma locare. E t studui et studebo assidentes is mihi et omnes alios de familia mea puras manus habere, et si invenero aliquos de mea familia delinquere vel lucrari per se vel alium aliquo modo vel ingenio, vel acquirere, ipsum ab offitio expellam et nichilominus secundum qualitatem facti vel delicti personaliter et realiter condempnabo. Stabo 3 etiam per decem dies finito regimine m eo4 20 post ellectionem sindicorum cum tota mea familia et hospitabor in palatio deposito regimine pro sindicatu secundum formam sta­ tuti quod est sub rubrica de ellectione sindicorum, que est in libro secundo. E t finito meo regimine, infra duos dies dabo bonam et ido­ neam securitatem comuni Bononie de stando ad sindicatum meum et t» de condempnatione solvenda, si fuero condempnatus, vel aliquis de mea familia, et 5 de observando omnia que in statuto sindicatus con­ tinentur, dando fideiussores ydoneos usque ad quantitatem viginti et non plus. E t solvam quidquid ego vel aliquis de mea familia ero vel fuerit condempnatus, et tempore sindicatus non ludere ego nec 30 aliquis de mea familia, nec ludere permittere, ad aliquem ludum azardi vel alicuius bescaçarie prêter quam ad tabulas vel ad scachos. E t dicto tempore non comedere cum aliquo de civitate Bononie vel districtu, nec permittere aliquem mecum comedere vel cum aliquo de mea familia nec exenia recipere per me vel alium nec aliquis de mea 35 familia per se Vel alium ab aliquo vel aliqua civitatis Bononie vel districtus. Tenear etiam pro baroariis meis tempore sindicatus respon1 In margine, m. 5 aggiunge: Nota de iure redendo et quibus oris. 2 Et purus] V.: Sextum capitulum. Et purus, etc. In margine m. 4: nota, 3 In margine, m. 5 nota: Do sindicatu.

nota

4 finito... meo] V.: finito offitio meo in regimine, etc. 5 Et de observando... debeam observare] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

10

stattttt t >t b o t ,ocina tikt .t/ a n n o

1288

dere, si aliquis eorum in suo oliitio vel occasione eorum olfitii delinquisset, que omnia et singula in supradicto sacramento contempta sint precisa et prccise debeam observare.1 Hi vero hoc omnia et singula non observavero, recipiam liec silicet· 5 talionem et in futuro seculo in teribili inditio magni Dei domini et salvatoris nostri lliesu Christi. E t habeam partem enm Iuda et lepra, Qiegi2 et tremore Caini et insuper subiectus sim pro quolibet statuto et capitulo statuti vel reformationis vel capitulo reformationis vel capitulo huius sacramenti que non servavero, vel contra que venero io pene. C. librarum et aliis maioribus penis que reperirentur ordinate in aliquibus statutis, ordinamcntis, provisionibus vel reformaeionibus comunis vel populi Bononiensis. E t eodem modo quo ego iuro, iurare faciam successorem meum et eius familiam, silicet iudices, milites et notarios in publica contione comunis Bononie et in aventu suo in 15 platea comunis Bononie.

¿0

¿5

Addizione posteriore, B., c. 3v, margine sinistro. Riassunto in Y , f. 65. Millesimo ducentesimo octuagesimo octavo, indictione prima, dic vigesimasexta novembris. Reformatum fuit [per] consilium populi tempore domini Bindi de Bascheria, quod dominus potestas et dominus capitaneus presentes et qui pro tempore fuerint, nec eorum famillie, non possint nec debeant ire ad corpora aliquorum mortuorum civium civitatis Bononie vel districtus, pena et banno centum librarum bononinorum pro quolibet et qualibet vice qua contrafactum fuerit. Ego Yinciguerra Rovixii notarius huic officio scripsi [et] signum [meum ] apposui.

Addizione posteriore. B., c. 1", margine inferiore. Quasi illeggibile. Millesimo ducentesimo nonagesimo tercio, indicione sexta. Additum est huic sacramento . . . nec . . . contentis aliis ordina3u mentis, sacratis . . . Ego Iacobinus Zenzoris Melice notarius et nunc ad aditiones statutorum [scripsi].

35

Addizione posteriore, B., c. 2 verso, margine laterale. Quasi illegibile. Millesimo ducentesimo nonagesimo tercio indictione sexta. Adictum est huic sacramento. Et non possim nec debeam pretestu alicuius arbitrii seu colore, [propo]sito, ratione provissionum factarum tempore secunde capitanarie domini Ourxii de Donatis, die primo martii, que sunt infra in quinto libro, detinere ob aliqua causa . . . sed solum in veritate etc. aliqua de . . . in dictos provissionibus contentis alias . . . iure in penam quingentarum librarum bononinorum. 1 Si vero] V. Septimum capitulum. Si vero, etc. 2 lepra, fieji] cosi B. e Y.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

filii,

i -

R u iiii.

iiir

17

Ego laeolms Zen/.oris Melice notarius mine ad additiones statutorum [scripsi]. Addizione posteriore, li. er reformationem populi factam] tempore domini Fiorini de l ’onteearale, capitane] populi .Bonomo, scripta marni Gerardi de Plastellis . . . conscilio populi Bononie quod adda­ tur offltio mailefitiorum domini potestatis pressentis unus index et duo notarli, boni, ydonei, suifitientes ac experti, qui sint et esse debeant de familia domini potestatis, qui debeant procurale [super facto] malleliciormu una cum alio indice et aliis quatuor notariis domini potestatis, qui prepositi surit dicto officio ìnallefìciorum . . ., unus quorum ex dictis duobus iudicibus qui interesse debent dicto officio cum tribus ex dictis notariis [superosse debeat] in dicto officio pro duobus quarteriis tam civitatis quam comitatus; et alius iudex cum aliis tribus notariis [superesse] debeat, ut dictum est, pro aliis duobus quarteriis, tam civitatis quam comi­ tatus. Et illud officium ìnallefìciorum omnes predirti iudices et notarii [teneantur et debeant] adimplere secundum formam statutorum communis et populi Bononie. Teneantur dicti index et notarii sic additi dicto oflicio ut alii de familia domini [potestatis] iurare de stando ad suum (?) et eorum officium . . . et notarii. Pro quibus iudice et notariis additis, dictus dominus potestas pressens respondere teneatur communi Bononie prout tenetur pro aliis suis . . . Et sint et esse debeant vere de parte ecclesie dicti iudices et notarii sic additi . . . dominus potestas timeatur et debeat ante introitus iudicis proximi ut p . . . generalium (?) hic . . . officium ìnallefìciorum extende . . .profatum iudicem et duos notarios pro quibus iudice et notariis quos . . .de novo additis officio malleficiorum, habere et recipere debeat a comuni Bononie dominus potestas pro sallario diei i iudicis et dictorum duorum notariorum ducentas libras bononinorum, quod saliarium depossitarius communis teneatur et debeat dare (et dare) et solvere dicto domino potestati terminis quibus tenetur dare et solvere aliud sal­ iarium domino potestati, pro rata temporis et eo modo et forma secundum formam statutorum communis Bononie. Item debeant dicti iudices et notarii a civitate Parme et districtu ultra duo . . . non sint de aliqua civitate vel terra subposita dominio alicuius baronis et qui non fuerr in studio vel in officio in civitate Bononie a tribus annis citra. Qui duo iudices ot sex notarii antequam... debeant dicto officio, possint et debeant iuvamentum prestare [vicissim] in dicto officio, tempore videlicet infirmi­ tatis vel absentie contingentis occasione dicti officii. Ego Henricus condam Alberti Algardi deputatus huic officio scripsi ss.

5

1»

in

->o

sr»

3»

.·»

«

A d d iz io n e p o s te r io r e B ., c. 1°, m a r g in e in fe r io r e .

Millesimo ducentesimo nonagesimo quarto, indictione septima, die vigesimo nono ianuarii, tempore domini Fiorini de Pontecarali capitane!

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

18

5

ni

is

au

is

so

STATTTTT DI BOLOGNA m iL L ’ ANNO 1 2 8 8

populis Bononie, scriptum marni domini Riclioboni do Piastoilis notarii [domini capitanei ] et conscilii populi Bononie. Additum fuit huic sacramento quod additum et provisum et reforma­ tum fuit per conseilium populi Bononie . . . quod quieumque fuerit ])ote,stas Bononie a kalendis [proximi augusti? ] in antea timeatur et debeat conducere et habere ad regimen civitatis Bononie [praeter] consuetam famiham unum bonum iudicem doctorem qui fuit doctor in iure ante . . . ipsius domini potestatis et duos bonos [notarios] . . . qui iudex iit notarii sint et fuerint de parte ecclesie; (qui) [et Jiudicibus et notariis qui conducunt offitium mallefitiorum domini potestatis [debeat] unus iudex superesse eum tribus notariis pro duobus quarteriis tam civitatis quam comitatus Bononie. Et alius iudex cum abis tribus notariis ad dictum officium malleficiorum su­ peresse debeant pro aliis duobus quarteriis tam civitatis quam comitatus: pro quibus iudice legum doctor[e] et duobus notariis, dominus potestas qui pro tempore fuerit habeat et habere debeat a comuni Bononie trecentas libra s bononinorum ultra saliarium consuetum. Et quod depositarius communis Bononie qui pro tempore fuerit teneatur et debeat dare et solvere domini potestati qui pro tempore fuerit dictas trecentas libras bononinorum pro rata, hiis terminis quibus solvi debet ahud salarium domini potestatis; qui iudex legum doctor et notarii sint et esse debeant de famiha domini potestatis et de dicta civitate de qua fuerit potestas. Et si contingerit quod potestas qui pro tempore fuerit non possit habere in civitate de qua fuerit dictum iudicem legum doctorem, possit tamen de aha civitate esse, dummodo ipse iudex legum doctor non sit bannitus vel expulsus de civitate sua per par­ tem, et non sit de ahqua civitate vel terra subposita dominio alicuius baronis; et quod dicti duo iudices et sex notarii qui superesse debebunt dicto officio malleficiorum domini potestatis, possint se vicissim iuvare in dicto officio tempore . . . diebus infirmitatis vel absentie si contin­ gerit occasione dicti officii. Ego Henricus quondam Alberti Algardi notarius huius officii scripsi subscripsi.

[V] De sacramento indicis domini potestatis. Rubrica. Iuro ego iudex potestatis ad sancta Dei evangelia permanere continue cum potestate Bononie toto tempore regiminis potestatis et 35 deposito offitio per decem dies pro sindieatu, et me esse de parte Ecclesie seu Ieremiensium per quam partem hodie civitas Bononie gubernatur, et favere universitati ipsius partis et non favere publice vel oculte universitati partis Lambertaciorum, nec alicui pro ipsa universitate partis Lambertaciorum. E t toto posse et studio dare M eidem domino potestati bona fide, sine fraude, auxilium, consilium, favorem et operam, quod ipse dominus potestas bene regat comune et homines civitatis Bononie et districtus ad omnem honorem, com-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L T li. T -

RTTP.Tt. V

19

modum et utilitatem civitatis Bononie et districtus. E t quod ipse observet omnia et singula que in suo sacramento continentur et omnia et singula statuta et ordinamenta comunis et populi Bononie (it reformationes comunis et populi Bononie. E t per me ipsum dicta statuta et ordinamenta et reformationes servare, et spetialiter ordi­ namenta que gaudent nomine sacratorum et alio nomine sacratissi­ morum, cum modificationibus, supplementis detractionibus et aditio­ nibus eorum. E t credentias mihi impositas quepreciperenturin consilio vel extra privatas tenebo, nec alicui in danpnum vel periculum comu­ nis Bononie manifestabo. Et non permanere extra civitatem Bononie vel suburbia ultra tres noctes sine licentia potfestatis et consilii comu­ nis Bononie, nec etiam dictis tribus noctibus nisi esset pro utilitate comunis Bononie. E t de rebus comunis furtum non facere aut fraudem fieri permittere, ilee scribere nec scribi facere scripturas legales vel decretorum vel aliquas alias scripturas. E t aliquod lucrum non facere ratione mei offitii preter id quod a potestate mihi conceditur pro meo salario. E t non committere per me vel alium aliquam fraudem, quod brevia alicuius ellectionis offitialium perveniant ad aliquem spetialem hominem et non dare operam vel tractare aliquo modo vel ingenio de asumendo aliquem in potestatem vel rectorem civitatis Bononie. E t si sivero aliquem de familia potestatis tractare de aliquo potestate vel alio rectore eligendo, publice manifestabo in consilio vel arengo. 1 E t si fuero assessor deputatus ad discum domini potestatis, vel iudex deputatus ad discum Aquile et alique cause veniant coram me, dum tamen sint quantitatis viginti librarum vel abinde supra vel abinde infra s i2 fuerit causa ubi non offeratur libellus, ipsas causas cognoscam et diffiniam, servando semper statuta, ordinamenta, refor­ mationes comunis et populi Bononie tam in cognoscendo quam in difiniendo. E t de questione aliqua interlocutoria, nisi dubitarem, ab aliquo consilium non postulare ubi consiliario solvatur salarium. E t ubi statuta, reformationes vel ordinamenta non essent, servare iura et leges et equitatem et iusticiam utrique parti et eodem modo causas inceptas coram predecessoribus meis diffinire. Et si fuero vicarius vel assessor, servare omnia et singula que tenetur potestas preter penam sanguinis inferendam, quam inferre possim de vo­ luntate consilii, potestate absente vel presente eo, valitudine vel alia iusta causa inpedito. E t reformationes factas vel que fient toto tempore regiminis potestatis quam cicius poterit fièri exe-

5

10

15

20

25

30

35

1 Et situerò] in margine m . 2: de assessore et. vicario. V. dà: De officio asses­ soris et indicis presidentis ad discum Aquile. Et si ero, etc. 2 si ... libellus] V.: si non offeratur libellus.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

20

STATUTI UT TtOLOGNA

u fjj/ anno

1288

cutioni mandaro. E t statuta milii designata successori meo consi­ gnare et instrumenta et, alias scripturas que mihi a singularibus personis dabuntur vel ad me pervenerint occasione mei offitii, eis integre restituere cui fuerint restituende et dande. 1 E t si fuero ad mallefitia deputatus, accusationes, denuntia­ tiones et querelas suscipere et in eis procedere, cognoscendo secundum formam statutorum, ordinamentorum et reformationum comunis et populi Bononie de hoc loquentium et ubi statuta, ordinamenta vel reformationes non essent, secundum iura et leges, et iustitiam et equitatem partibus servare.1 23Et si inquiram in casibus in quibus per­ missum est domino potestati posse inquirere secundum formam statu­ torum, ordinamentorum vel reformationum comunis vel populi Bono­ nie, formare primo titulum inquisitionis super eo super quo debuerit inquiri, spetialiter nominando mallefitium vel mallefitia de quo vel quibus debuerit inquiri, non faciendo seu formando mallefitiorum titulum generalem, et inquirendo servare modum et formam in statu­ tis, ordinamentis et reformationibus comunis et populi Bononie com­ prehensam. Et si contingerit quoquo modo in questionibus vel tor­ mentis aliquem poni, confessiones ipsorum tormentatorum scribi facere notario civitatis Bononie ad hoc spetialiter deputato, palam et aperte, secundum quod confitebitur tormentatus, audientibus et intelligentibus hiis qui debuerint esse presentes, et ipsas confessiones palam in consilio vel arengo tempore condempnationis faciende (/. 2*) legi faciam ipsi notario qui leget eondempnationes, sine aliqua adi­ tione. interpretatione vel declaratione vel diminutione. 3 Et si fuero iudex deputatus ad discum Ursi, iuro studere pro posse eondempnationes, multas et collectas postquam date fuerint ad discum quocumque modo factas, impositas vel datas et alia spectantia comunis Bononie bona fide exigere, omni appellationis vel nullitatis vel cuiuscumque alterius cause exceptione reiecta i n 4 condempnatione et in mulctis, dum tamen mulcte date fuerint secundum formam sta­ tuti, quod loquitur de modo mulctarum. E t facere mihi scribere in uno libro, qui sit penes me, introitus omnes qui tempore mei ofiitii debuerint in comuni venire, ratione mei ofiitii, uni ex notariis presidenti offitio predieto, in quo etiam contineantur compensationes, si que fient. Quem librum in fine mei ofiitii designare tenear notariis presidentibus ad acta comunis in armario comunis. Et si referentur 1 Et si fuero] V.: De offitio deputatus ad mallefitia. Et si fuero, ete. 2 in m argine, m. 2 aggiunge: De inquisitione. 3 Et si fuero] V.: De offitio iudic.is preside.ntis officio sindicatus. Item si fuero, etc. 4 in... etiam contineatur] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . I -

R TJB R . V

21

questiones super aliquibus collectis vel aliis que viderentur spectare ad comune, exceptis condempnationibus et mulctis, dictas questiones, diffinire per me ipsum infra quindecim dies si non dubitavero, et si dubitavero consilio sapientis expensis eius qu i1 retulerit questionem. Et si questiones inter comunia terrarum vel singulares personas fuerint occasione aliquarum collectarum vel munerum, super quibus sit sumarie procedendum, ipsas infra unum mensem continuum ex quo fuerint relate questiones per me ipsum si non dubitavero cognoscere et diffinire, et si dubitavero cum consilio sapientis vel sapientum expensis 23partium. E t in predictis iuro attendere et observare statuta, reformationes et ordinamenta comunis et populi Bononie. 3 Item si fuero iudex deputatus offitio sindicatus, iuro cum omni studio inquirere omnes et singulos ad manus quorum pervenerit aliqua ratione vel causa de avere comunis Bononie ab uno anno citra, vel de bonis ipsius comunis et investigare et sindicare omnes et singu­ los officiales comunis Bononie ad quos pervenisse diceretur, tam ratione depositarie seu massarie, quam ratione gabelle molendinorum, staderiarum, dacii vini, exactionis colecta.rum vel condempnationum, quam cuiuscumque alterius introitus datii comunis Bononie, sive sint offitiales ordinarii sive extraordinarii. E t videre introitus eorum et expen­ sas quorum rationes vise et examinate non fuerint et terminate per sententiam. E t inquirere et aliter quocumque modo et per instrumenta, per famam, per inditia, per presumptiones, per testes et omni alia forma quam melius citius et subtilius potero. E t eos qui mihi culpa­ biles videbuntur punire et condempnare, in consilio vel arengo banire et mulctare et contra eos et eorum bona et fideiussores procedere diffiniendo de iure. E t si qua reliqua penes aliquem invenero, ipsa restitui facere comuni cum pena dupli et ulterius punire secundum qualitatem delicti, condempnationes et absolutiones faciendo in consilio vel arengo. E t possim etiam impetrare auxilium a domino potestate et a domino capitaneo et eorum familiis quotiens mihi videbitur vel expedierit. E t ipsi teneantur mihi dare et procurare eorum auxilium et favorem quandocumque eos requiram. Et habear i unum de notariis domini potestatis ad predictum offitium operandum. Item iuro facere et curare ita quod offitiales comunis Bononie, cuius­ cumque condictionis sint, singulis mensibus dent mihi in scriptis summas omnes introitus eius que pervenerint ad manus eorum et summam expensarum omnium factarum per eos, et ipsas summas 1 2 3 fuero,

5

10

15

20

25

30

35

expensis... quii su rasura in B. expensis partium] su rasura in B. Item si fuero] V.: De officio iudicis presidentis officio sindicatus. Item si etc.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

22

STATUTI D I BOLOGNA DEI.l/ANNO 1 2 8 8

tam expensarum quam introitus singulis mensibus legi faciam in consilio, reducendo in scriptis per notarium meum in uno libro per dictas summas, quem librum tenear finito meo ofiitio deponere in armario. Iit singulis mensibus, si occurrerint faciende, facere condemr> pnationes et absolutiones de liiis que pertinent ad ipsum meum offitium in pecunia numerata et exigere condempnationes infra quinde­ cim dies. Item inquirere cum denuntiatione, vel sine, ne aliquis occu­ pet de publicis comunis Bononie et etiam si quis occupaverit et si occupatum invenero tolli facere et removeri et in pristinum statum i" deduci. E t potestas occupantes nichilominus teneatur condempnare secundum formam iuris et statuti comunis Bononie et in hiis inqui­ rendis habeam purum, merum et liberum arbitrium, salvo semper, in omnibus et singulis que continentur in hoc sacramento iudicum, statuto quod loquitur de tondolo et tormento. E t hec omnia et singula nichilo15 minus observare precise, sive sim assessor vel vicarius, sive ad discum Aquile, sive ad mallefitia, sive ad ofitium sindicatus, sive ad discum IJrsi fuero deputatus, sine denuntiatione aliqua vel protestatione mihi facienda, sub pena centum librarum bononinorum pro quolibet statuto et capitulo in statuto vel reformatione vel ordinatione in libro statutorum comunis contemptorum et sub eadem pena pro quolibet alio statuto, ordinamento vel reformatione populi Bononie, si mihi hostense fuerint vel in scriptis date, quo vel qua contrafaciem vel venirem; salvis maioribus penis si mihi imponentur ex forma aliquo­ rum statutorum vel ordinamentorum. E t 1 hoc statutum sit precisum ® in qualibet parte sui. [VI] De sacramento militum domini potestatis. Rubrica.

30

35

luro ego, socius et milex domini potestatis, ad sancta Dei evangelia me esse de parte Ecclesie seu leremiensiumper quam partem hodie B o­ nonie civitas gubernatur, et favere universitati ipsius partis et non favere publice vel occulte universitati partis Lambertatiorum, nec ali­ cui pro ipsa universitate partis Lambertatiorum, et servare bona fide omnia et singula statuta, ordinamenta et reformationes comunis et po­ puli Bononie in hiis que ad meum officium pertinere videbuntur, vel mihi imponentur per dominum potestatem vel comune Bononie quod facere debeam. E t dare ipsi domino potestati auxilium, consilium et favorem ad suum regimen faciendum, secundum quod videbitur ad ho­ norem ipsius domini potestatis et comunis Bononie utilius pertinere. Et credentias de factis comunis Bononie et aliis mihi impositas quocuin* Jit hoc,,, parte sua] ayqiwnia marginale di m. assui sim ile a m, 1.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIT}. I -

RTJBR. VI

23

que modo privatas tenere et iu perpetuum nulli manifestare in dampmun vel detrimentum eomunis Bononie. lit furtum aut fraudem de avere eomunis Bononie vel alterius singularis persone non facere, nec lucrum aliquod aliqua ratione facere in civitate Bononie vel districtu, prêter id qiiod a potestate milii de suo fuerit concessum. E t non dare operam quod de aliquo spetiali fiat ellectio ad aliquod offitium, ordina­ rium vel extraordinarium, et non tractare vel operam dare de aliquo assumendo in potestatem vel capitaneum vel rectorem civitatis Bono­ nie vel districtus. Nec septam facere vel tractatum de aliquo qui peccuniam aliquam vel lucrum pro aliquo negocio in comuni faciendo vel non faciendo habeat vel percipiat. E t continue stare in civitate Bononie toto tempore regiminis ipsius potestatis et sindicatus, nec me absentare, 'nisi de voluntate consilii vel nisi irem cum potestate, quando potestas voluntate consilii ad partes aliquas se conferret. Et hec omnia et singula observare 1 précisé sine aliqua denuntiatione vel protestatione mihi facienda, sub pena centum librarum bononinorum pro quolibet statuto, reformatione vel ordinamento vel capitulo statuti in statutis eomunis Bononie contentis, et etiam sub eadem pena pro quolibet alio statuto, ordinamento vel reformatione populi, si mihi hostense fuerint vel in scriptis date vel lecte, quo vel qua contravenero vel fecero, salvis maioribus penis si que in alias impo­ nerentur.

5

10

15

20

Addizione posteriore B., e. 2 verso, margine inferiore, trascritto in parte in V., f. 65. Millesimo ducentesimo nonagesimo, indictione tereia, die vigesimo 25 quarto februarii. Addictum fuit huic sacramento per refformationem consilii populi quod de cetero nullus maschulus vel femina in civitate seu burgis audeat seu présumât facere ballum alliquem in sua domo, curia vel curtile vel sub porticu domus sue de nocte in tribus diebus carnisprivii, 30 videlicet in die dominico, die lune et die carnisprivii, post primum sonum campane. Et quicumque contrafecerit puniatur et condempnetur per domi­ num potestatem Bononie in quinquaginta libris bononinorum postquam eidem fuerit publicum et manifestum per tres testes bonos et legales et fid ; dignos. Nullus in noctibus dictorum trium dierum post tercium sonum 35 campane cum armis vel sine armis, cum luminibus vel sine luminibus, cuius­ cumque condictionis sint, audea(n)t vel presuma(n)t ire per civitatem Bo­ nonie sub dicta pena et banno, et pater pro fdio teneatur vel ille in cuius potestate esset. Que omnia teneatur dictus dominus potestas facere preconizari per civitatem Bononie et burgos tempore carnisprivii [per precones! J 40 eomunis Bononie et mittere familiam suam per civitatem Bononie in dictis 1 obsçryare] B. e V. observam, certo f e r errore ,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

24

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

noctibus ad inquirendum de predictis. A d que omnia puniendi, inquirendi et condempnandi dominus potestas habeat arbitrium inquirendi.

Et ego Leonardus de Magnanis nunc notarius ad aditiones statutorum scripsi. 5

10.

15

¿0

25

Addizionc posteriore, E, e. 2”, margine sinistro. Riassunto in V., f. 65. Millesimo ducentesimo nonagesimo, indictione tercia, «lie vigesimonono marcii. Addictum fuit huic statuto per refformationem conscilii. Et non recipiam aliquem testem nec scribam « lecto sibi intcnptionis capitulo vel acusatione et denunptiatione respondit vera esse que in capitulo vel acussatione vel denunptiatione continentur», et « in alio capitulo lecto, dixit ut supra in alio capitulo » sed lecto quolibet capitulo 1 intemptionis, vel acusationis, et denunptiationis, notificationis vel titulo inqui­ sitionis, vel peticione seu libello testamenti, interrogabo testem: « quid scis tu de hoc facto», et postea scribam quidquid testis dixerit per ordinem, respondendo, aliter quam si dicit simpliciter vera esse que in acusatione, denuntiatione, notiflcacione vel titulo inquisitionis vel libello seu peticione vel capitulo intempeionis continentur, examinando ipsimi testem dilligenter super quolibet capitulo cum sufficientibus et congruis interrogaeionibus ad veritatem habendam, faciendis a me ipso ad voluntatem mei et dictis a partibus aprobatis quando darentur. Et quod testes aliqui recipiendi comiti non possint alicui tabellioni qui sit. minoris etatis vigintiquinque annorum. Ego Leonardus de Magnanis nunc notarius ad aditiones statutorum scripsi de conscilio domini Iuliani domini Canbii ad hoc deputati. [V II] De sacramento notarii domini potestatis.

30

Turo ego notarius potestatis ad sancta Dei evangelia me esse de parte Ecclesie seu Ieremiensium, per quam partem hodie Bononie civitas gu­ bernatur, et favere universitati ipsius partis et non favere publice vel occulte universitati partis Lambertaciorum nec alicui alii pro ipsa uni­ versitate partis Lambertaciorum et servare statuta, ordinamenta, refor­ maciones et provisiones 2 comunis et populi Bononie in hiis que perti­ nent ad officium meum, et custodire scripturas comunis et cuiuslibet 1 Quolibet capitulo] V.: quolibet capitulo, etc. quod hec adicio tota scripta est supra in seconda adicione manu Leonardi de Magnanis, in primo libro sub sacramento indicis dominis potestatis, deputati officio sindicatus. E in ja tti Vaddistione in B é ripetuta n el m argine sinistro, con questa cM usa: Nota... scripsi de conscilio do­ mini Iuliani Oambii ad hoc deputati; I n V., che anch’ esso ripete Vaddizione, la ch im a e : posita et scripta in primo libro manu Leonardi de Magnanis notarii sub sacramento iudicis domini potestatis deputati officio sindicatus. 2 provisiones] B. promisiones, certo v er errore.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. X -

ETJBE. VII

25

singularis personae que ad me pervenerint. Et ante depositionem mei offitii scripturas singularibus personis a quibus recepi restituere. E t si fuerint scripture comunis Bononie, dare et designare in armàrium comuni» Bononie vel ei qui succedet in officio meo. Et scripturas et omnia que in comuni scribenda fuerint pro meo officio, vel facienda, g ipsa recte et bona fi.de scribere et facere et in aliquo non evitare facere de hiis que ad meum officium pertinere videbuntur, vel per potesta­ tem vel eius vicarium mihi committentur. Nec plus nec minus quam debuero scribere fraudulenter. E t si aliqua instrumenta comunis Bononie fecero, ipsa in armario Comunis.Bononie ante exitum mei-io officii consignare. E t non operari de ellectione alicuius officialis, que liat vel perveniat ad spetialem personam. E t omnes scripturas et acta ad meum offitium pertinentia gratis conficere et nullum lucrum sentire vel percipere per me vel per alium ratione mei officii et aliqua alia ratione, preter quam mihi a potestate ratione sallarii fuerit con- 15 cessum. E t 12de rebus comunis et alterius singularis persone furtum vel fraudem non facere. E t omne auxilium, consilium et favorem ipsi domino potestati exhibere in omnibus et singulis que videbuntur ad utilitatem et commodum comunis Bononie pertinere et credentium seu credentias mihi impositas privatas tenere, nec perpetuo eas mani- *> testare in dampnum vel detrimentum comunis Bononie. 2 E t si fuero notarius ad malleficia deputatus, accusationes, denuntiationes et querelas coram iudice qui preherit dicto officio datas recipere, prout ipsi iridici placuerit, et in quaterne 3 ponam ea die vel sequenti qua miehi date fuerint. Et iuxta ipsas, citationes 25 et cridationes et dillationes et bannorum dationes et totum processum quod flet super hiis, secundum formam statutorum et ordinamentorum et reformationum comunis et populi Bononie facere et scribere, tam ex meo offitio quam ad requisitionem eius qui prosequeretur accusationem, denuntiationem seu querelam, exceptis dictis testium a» que in alio quaterno apponi possint, si ibi iuxta dictum processum commode apponi non possent. Et dicta testium recipiendorum per me tam ex inquisitione quam super accusationibus, denuntiationibus vel querellis per me ipsum recipiam et non committam alii, nec per­ mittam committere. Et secreta tenere et nulli pandere donec fuerint 35 ipsorum testimonia publicata, quibus publicatis tenear copiam facere cuilibet petenti et volenti et videndi et describendi. E t si contingerit aliquem baniri, ipsum bannum formare infra tercium diem post 1 In margine, m. 4: Nota.

2 Et si fuero] V.: De officio notarii potestatis sedentis ad malleficia. Et si fuero ecc. 3 quaterno] B.: quarterio.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

26

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

dillationem datain ei qui positus fuerit in bainio1 ellapsam, ponendo in forma banni nomen et cognomen cuiuslibet banili, et contratam seu terram vel locum unde fuerit talis banitus, et causam quare positus sit in ipso banno, et citationes et cridationes et dies ipsarum et nomina 5 nuntiorum et preconum, et dies, et ponere nomen meum cum signo meo in fine cuiuslibet banni, et alia servando prout continentur in statuto quod est in quarto libro sub rubrica « quomodo et qualiter procedatur contra accusatos, denuntiatos et inquisitos contumaces non venientes» quod incipit: «provisum est quod quicumque fuerit (/. 3) aeio eusatus denuntiatus » etc. E t postea infra terciam diem mittere formam dicti banni officialibus presidentibus officio banitorum qui exemplent dicta banna prout formata erunt. E t 2 penúltima die exitus regiminis potestatis omnia acta et scripturas meas 3terminata et terminatas nota­ rio ad acta comunis Bononie designare, et non terminatas seu terminata is consignare ei qui in meo offitio fuerit successurus, et predictas consi­ gnationes facere in consilio comunis Bononie, faciendo expressam mentionem processuum non terminatorum, de qua consignatione fiat publicum45 6instrumentum per unum ex notariis presidentibus ad acta comunis Bononie, nec non omnes scripturas et instrumenta et 20 iura singularum personarum que mihi exibite fuerint, integre eis qui mihi illa dederint restituere sine fraude. 5 E t si fuero notarius deputatus super stratis, sallegatis et aliis inmundiciis civitatis et burgorum, iuro assidue facere ea que pertinere videbuntur ad officium meum, tam super sallegatis fieri faciendis et 25 reficiendis seu reparandis, quam super inmunditiis tollendis et tollere faciendis et aliis executioni mandandis que mihi ex forma alicuius statuti vel ordinamenti vel reformationis commissa sunt vel erunt, bona fide sine fraude. 6 E t si fuero notarius deputatus ad executionem et conserva30 tionem statutorum, ordinamentorum et reformationum que loquntur de donis sponsarum, monacorum, monacarum, presbiterorum et sororum et super exequiis mortuorum et caudis et regoglis et coro­ nis dominarum, iuro cum omni studio executioni mandare e t 7 gene1 in banno] mcmca in V. 2 I n margine m. 3. Nota. 3 meas] V.:· in eo. 4 publicum... restituere] su rasura. 5 Et si fuero] V.: De officio notarii deputati super stratis et salegatis et mundi­ ciis civitatis et burgorum. Rubrica. Et si fuero, etc. 6 Et si fuero] V.: De offitio notarii deputati super donis sponsarum et ecclesia: [stica]rum personarum, et caude, regoglis, et coronis dominarum. Rubrica. Et si fuero, etc.' 7 E t generaliter... sine fraude] scritto da m. I, molio piü fitto dei rimanente.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . I -

RTXBR. V n -V I I Í

27

raliter oxmiia et singula facere que ex forma alicuius statuti, refor­ mationis vel ordinamenti miclii commissa apparebunt bona fide sine fraude. 151 possim habere iuratores per contratas et capellas, et secre­ tos et non secretos, secundum quod mihi videbitur, dandos mihi per minístrales contratarum et alios quos voluero, qui denuntient miehi facientes contra predicta, et qui denuntient michi exequias mortuorum ita quod super predictis possim inquirere. In quibus omnibus et singu­ lis dominus potestas habeat purum, merum et liberum arbitrium condempnandi1 secundum formam statutorum et ordinamentorum comunis Bononie. 2 E t si fuero notarius indicis deputati olficio sindicatos, iuro ea que pertinent ad dictum officium et omnia alia et singula que michi committentur a domino potestate bona fide facere, et banna omnia que eridata fuerint per banitores comunis per civitatem et burgos que referentur mihi a banitoribus comunis scribere bona fide in quaterno, ita quod de ipsis possit copia haberi. 3 E t cuicumque offitio fuero deputatus, condempnationes si que occurrent faciende, distincte scribere, [et] quantitatem condempnatiouis per sillabas et dictiones et non per abreviaturain. Et eodem modo scribere quantitatem securitatum que occurrerint per me recipiende, cum prestari debuerint et predicta omnia et singula facere, et obser­ vare precise secundum formam statuti comunis Bononie, sive sim notarius deputatus ad mallefitia sive offitio stratarum et sallegatarum, sive super statuto mortuorum et vestium dominarum et coronarum, sive ad officium sindicatus vel ad aliqua alia michi commissa, etiam sine denunciacione sub pena quinquaginta librarum bononinorum pro quolibet et qualibet vice qua contrafecero vel venero pro quolibet statuto et capitulo statuti, et sub eadem pena pro quolibet statuto et reformatione populi non contemptis in statuto comunis, si mihi hostense fuerint vel demxntiate. Salvo si maiores pene michi impone­ rentur per aliqua alia statuta vel ordinamenta- expressa. [V III] De extimatione et emendatione equorum domini potestatis. Ordinamus quod dominus potestas teneatur facere extimari infra quindecim dies ab ingressu sui regiminis equos quos intendit et debet tenere tempore sui regiminis, per quatuor bonos homines eligendos ad1 3 2 1 condempnandi] B. condempnando. 2 Et si fuero] V.: Do officio indicis [et] notarii deputati ad siudicandum officiales communis Bononie. Et si fuero, etc. 3 Et cuicumque] V.: De generalitate officiorum notarii domini potestatis. Rubrica. Et cuicumque, etc,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

28

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

dictum extimum laciendum, quorum unus sit de magnatibus, alius sit de populo, tercius sit notarius qui scribat extimum dictorum equo­ rum et quartus marischalcus, ita tamen quod extimatio 1 alicuius equi non possit excedere summam centum librarum bononinorum. Post s quindecim vero dies non possit fieri extimatio de aliquo eius equo. Item dicimus quod si aliquis ex predictis equis extiinatis moriretur morte naturali non emendetur ei; si vero aliquis ex predictis equis vulneraretur in rissa vel prelio, in exercitu vel cavalcata vel ambaxata vel alia andata facta in servitio comunis Bononie et moriretur, tunc emendetur ei tantum equs per comune Bononie quantum fuerit extimatus. Quo emendato, loco eius infra octo dies eiusdem valoris alium equum habere teneatur, qui extimetur per eosdem extimatores. Aliter vero equus qui non sit de predictis extimatis nullatenus emendetur eidem. E t sit precisum. 15

20

26

so

ss

[V IIII] De familiaritate cessanda cum familia domini potestatis. Ordinamus quod aliquis tabellio vel alia persona nisi fuerit causa testificandi super aliqua re vel facto vel causa, [vel] deponendi suam confessionem, vel causa accipiendi copiam aliquorum actorum vel scripturarum prout infra dicetur, non possit vel debeat aliqua ratione vel causa esse, stare vel morari cum iudicibus domini potestatis vel cum notario vel militibus domini potestatis infra stangas vel cameras u b i2 exercent officia eorum predicti officiales, sine licentia. Silicet extra dicta loca, ibi prope, possint morari approbatores securitatum et conductores seu emptores datiorum comunis vel alius pro eis colligens ipsa datia, dum tamen aliquas scripturas vel acta aliqua facere scribere vel exemplare non debeant, sub pena centum solidorum bononinorum pro quolibet dictorum approbatorum vel conductorum vel aliorum colligentium pro eis dicta datia facienti contra predicta. E t si quis miles vel iudex vel notarius domini potestatis passus fuerit aliquem stare vel esse contra predicta, condempnetur in vigintiquinque libris bononinorum pro quolibet et qualibet vice, si fuerit iudex vel miles, et si fuerit de notariis condempnetur in decem libris bononinorum pro quolibet et qualibet vice. De hiis excipimus officiales civitatis Bononie, qui possint sibi commissa officia exercere in locis deputatis eis ad ipsa offitia operanda.1 * 1 extimatio] V.: extimum.

s ubi... Silicet] sw rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

i/m . i -

r t jb u .

x -x i

20

[X ] De eìlrctione consilii octingentorum. Statuimus quod ellectio consilii octingentorum remaneat in dispo­ sitione et ordinatione consilii octingentorum ei populi. Et fini dicta ellectio de mense decembris, prout in provisione facta tempore domini Iohannis de Piscarolo, olim potestatis Bononie, et domini Ubaldi de 5 [nterminellis olim capitanei populi Bononie continet ur, que incipit: « Item providerunt et ordinaverunt et firmaverunt prodicti sapientes quod ad hoc ut prudentes et fideles » etc. Que provisio legatur tempore dicte electionis faciende. Que 1 provisio est in quinto libro sub rubrica «de ellectione consilii octingentorum». 111 [X I] De consiliariis ad consilium veniendis. Ordinamus quod consiliarii octingentorum et populi existentes in civitate Bononie vel burgis veniant ad consilium, cum illud per campanam sonare audiverint, vel siverint, salvo quod bii qui moti essent ad proficiscendum extra civitatem Bononie sine fraude, vel proposito- 15 rint ire extra civitatem et burgos vel sibi minuere vel facere minui et tota die minutionis non teneantur ad consilium venire. E t hii qui essent ad missam audiendam non teneantur venire nisi missa dicta et completa, set ea completa venire teneantur dum sciverint consilium pulsari. Et hii qui essent ad esequias alterius non teneantur venire nisi « dem um 2 corpore sepulto. Dicimus etiam quod pater, filius vel nepos aut frater vel maritus vel consobrinus alicuius defuncti ea die qua defunctus fuerit vel tradetur sepulture ad consilium venire non tenea­ tur. Item dicimus quod si qui tempore quo sciverint consilium pulsari fuerint3 ad predicationem aliquam, non teneantur venire nisi finita predicatione. Preterea non teneatur venire ad consilium quis ea die qua fecerit nuptias sive coredum vel convivium. Invitati4 autem ad nuptias, convivium sive coredum veniant ad consilium, sed hora come­ stionis potestas vel eius vicarius vel index vel miles teneantur talibus invitatis dare licendam recedendi. Item si quis in foro fuerit non teneatur venire nisi per civitatem spetialiter prcconizatum esset. Item ad consilium venire non teneatur aliquis doctor dum fuerit in scolta vel dum previderit lectiones suas sine fraude, vel scolaris aliquis dum in scolta· fuerit vel repeticionem audiverit, vel aliquis advocatus vel iudex dum studeret vel in advocatione esset vel ad scribendum as 1 2 3 4

Que... quinto] su rasura in B. demum] V.: defuncti. fuerint] scritto su spazio bianco da mano diversa. in margine, m. 3 aggiunge: detur licencia, e m. .5 de procurat... ac..

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

30

st a ít j Tt d i

dologna

d kt .t.’ a n n o

1238

consilium aliquod, nisi spetialiter mandatum ei foret ex parte 1 pote­ statis vel eius vicarii. Item dicimus in tabellionibus, si ire propo­ suerint ad faciendum aliquod instrumentum. E t in medicis dum essent vel iverint ad curandum infirmos seu visitandos et in quolibet magi5 st.ro lignaminis seu muri vel laboratore alio, dum fuerit in alterius laborerio ad precium percipiendum pro die, et hoc habeat locum nisi spetialiter clamatum esset per civitatem quod omnes de consilio •venire teneantur ad consilium, ante quam fieret consilium.23E t tunc non teneantur venire infirmi vel minuti, vel propinqui alicuius defunio ti cuius exequie fierent ipso die et doctores regentes et scolares studen­ tes existentes in hospitio vel in scolis. E t cum venerint, non debeant· inde 4 se separare donec reformatum fuerit et lectum id pro quo factum fuerit illud consilium, sine licentia domini potestatis vel eius vicarii vel iudicis vel eius certi nuncii. E t 5 dicimus quod potestas Bononie io vel aliquis de sua familia non patiatur poni aliquem ad consilium loco alterius vel permutari. Item quod dominus potestas vel aliquis de sua· familia non possit dare licenciam alicui veniendi ad consilium nisi sit de consilio, exceptis ambaxatoribus et banitoribus et offitialibus qui habent adesse occasione sui officii exercendo, vel aliis de familiis 2 o domini potestatis vel capitanei. [X I I ] De defensionibus faciendis de consiliariis qui ad consilium non venissent.

25

3u

Statuimus quod quocienscumque evenerint defensiones aliquas debere fieri ab aliquibus consiliariis ex eo quod dicatur6eos non venisse ad consilium, fiant sub sacramento de novo prestando ab eo qui se defendere voluerit. Que defensiones recipiantur per notarios cives presidentes ad discum domini potestatis. E t non possint aliis commit­ tere. Pro quibus defensionibus non possint percipere ultra, tres dena­ rios pro qualibet defensione. [X I I I ] De propositionibus consiliariorum non faciendis in consilio, sine voluntate ancianorum et consulum. Rubrica. Ordinamus quod dominus potestas vel eius vicarius nec aliquis alius possit vel debeat proponere vel proponi facere seu permitiere 1 ex parte... laborerio] su rasura in B. 2 I n margine m. 5 aggiunge: tenetur venire si preeonicetur. 3 tune] V. etiam. 4 inde se] su rasura. In V. inde manca. s ' In margine m. 6 nota: non possit alter poni loco alterius vel alio... 6 dicatur] manca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

i.r n . i -

r m n i ;, x t t i - x i i u

31

in aliquo consilio octingentorum vel populi vel in utroque dictorum consiliorum aliquid propter quod possit vel debeat expendi de avere eomunis Bononie, nisi prius propositio ipsa examinata et approbata fuerit per dominum oapitaneum. si capitanns erit, et ancianos (/. 3V) et consules 1 populi Bononie vel maiorem partem ipsorum et si eontrafac- 5 tum fuerit, propositio consilii et reformatio non valeat ipso iure et nul­ lum consequatur effectum. Item dicimus in qualibet alia propositione facienda per dominum potestatem vel eius vicarium quacumque alia de causa que videatur spectare in dampnum vel2preiuditium eomunis vel populi Bononie vel terrarum seu hominum districtus Bononie. Item di- i« cimus quod si factum alicuius singularis persone in aliquo consilio pro­ poneretur, quod potestas non sinat esse in dicto consilio ipsum cuius factum propositum fuerit, sed sub certo banno precipere ut discedat de ipso consilio et non reddeat donec fuerit consilium reformatum. E t 3 teneatur potestas dare et pulsari facere consilium octingentorum i» quocienscumque placuerit domino capitaneo, ancianis et consulibus seu maiori parti ipsorum.

[X II II ]. Q u o m o d o et q u a lite r p r o p o s itio n e s et reform ation e.* fieri d eben t. 4

Statuimus quod quocienscumque debuerit fieri consilium octingentorum et populi vel octingentorum tantum, potestas vel eius vicarius teneatur facere scribi omnes propositiones super quibus de­ buerit consilium postulare, et teneatur venire ad consilium in pala­ tium ante finem primi sonitus campane que pulsatur pro consilio faciendo, et, ipso consilio congregato, facere legi per tabellionem qui preerit officio reformationum alta voce id super quo intendit5 con­ silium postulare et eo lecto, incontinenti surgere teneatur et per se ipsum vel eius vicarium proponere et dicere id super quo vult habere consilium, et audire consiliarios qui super propositis consulere volue­ rint. Quibus auditis surgat ipse potestas vel eius vicarius et recitando dicta consiliariorum quam melius poterit, de singulis proj)ositis per se partitum de sedendo ad levandum faciat, et super condonatis tan­ tum, ponendo semper xiartitum quod videbitur melius fore pro honore et utilitate eomunis Bononie ad sedendum et aliud ad levandum, et id reformetur et legatur per notarium reformationum, in quo consenserit

2lJ

&

3o

35

1 consules] B , e V. consilium, certo per errore di trascrizione. 2 vel] B. et, oorretto da m. 2 in vei. V.: et.

3 In margine, m. 5 nota: de consilio dando capitaneo et ancianis. 4 Quomodo... propositiones] V.: Qualiter et quando propositiones, etc. 5 intendit.... eo] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

32

STATUTI BI BOLOONA DELL’ ANNO 1 2 8 8

maior pars. E t si partitum non videretur clarum, revolvatur partit nm, ut illud partitum quod fuerit primum ad levandum sit postea ad sedendum, et tunc etiam illud partitum obtineat in (pio maior pars videbitur consentire. Si vero prodictis duobus partitis factis adhuc r> non videretur partitum clarum, tunc teneatur facere partitum ab una parte palatii ad aliam, et lacere numerare consiliarios ex unaquaque parte per unum vel duos de familia sua cum uno vel duobus ex ancianis populi Bononie, et illud partit um obtineat in (pio consenserit maior pars consiliariorum, nec possit aliud proponi in dicto consilio iu ultra illud quod propositum fuerit per tabellionem vel per ipsum domi­ num potestatem v el eius vicarium. Et si epntingerit debere fieri parti­ tum ad scruptinium cum fabis albis et nigris, teneatur facere dari consiliariis per banitores comunis vel populi cuilibet consiliario duo grana fabe, unum nigrum et aliud album pro quolibet partito, faciendo 15 partitum dicendo quod consiliarii ponant fabam albam pro illo partito quod melius videbitur pro lionore et utilitate comunis Bononie et alii ponant nigram. E t sint ib i1 fratres 2 qui dictam fabam reci­ piant a consiliariis, non recipiendo ab aliquo consiliario plus uno grano fabe et receptis dictis fabis numerentur super discadello quod ¿o est in pallatio, palam per 34duos ex ancianía v e l1 consulibus populi Bononie, in presentía5 fratrum et consilii qui dictas fabas receperint, et cridetur per unum ex banitoribus comunis vel populi Bononie quan­ titas fabarum tam albarum quam nigrarum, et illud partitum obtineat pro quo reperirentur fore maior numerus fabarum albarum vel nigra25 nun. Salvo ubi spetialiter requiritur, in obtinendo requirantur due vel tres partes consiliariorum seu fabarum. Tunc obtineat illud parti­ tum, si fuerint duc vel tres partes consiliariorum ad fabas in concor­ dia, secundum quod requiritur ex forma alicuius statuti vel ordinamenti, vel reformationis. Alias non procedat super hiis reformatio, 3 o sed scribatur quod perditum est partitum per ipsum notarium refor­ mationum. Dicimus etiam quod dominus potestas vel eius vicarius tempore consiliorum faciat stare de baroariis suis ad hostia palatii extra hostia, ita quod ad hostia pallatii ubi fiet consilium non permit­ tant stare vel esse aliquem vel aliquos prope hostia, vel adpropin35 quare ad hostia, nisi essent de consiliariis volentibus venire ad consi­ lium. Si autem fieret aliquod consilium credentie, tunc dominus pote1 A questo punio note m arginali illeggibili, jarse di m. 2. 2 fratres] V.: tres fratres. 3 per duos ex ancianis] m rasura in B. 4 vol] B. unum é cancellato, ex e abraso e sostituito da m.. 2 con vel. V. da: per duos ancianos et unum ex consulibus. 5 in presentía] V.: iurisperiti.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIE. I -

3/

RTJBR. X IV -X V

stas vel eius vicarius non sinant in ipso consilio esse aliquem de domieellis, seutiferis vel beroariis ipsius, nec prope hostium vel hostia pallatii vel domus ubi fieret ipsum consilium. Sed tunc longe ab ipsis hostiis faciat stare de suis baroariis ita quod non permittant stare, esse, vel venire ad ipsa hostia vel aliquod eorum, aliquem vel aliquos qui non sit de vocatis ad ipsum consilium.

5

[X V ] De consiliarii.s in consilio condonantibus 1 quomodo et qua­ liter admittantur ad condonandum. Statuimus quod potestas vel eius vicarius possit et debeat audire super propositis in consilio usque ad quatuor consiliarios dicere volen- io tes et diversa vel contraria dicentes, et inhibere etiam ne plures di­ cant. E t plures etiam admittere ad consulendum, si videbitur ipsi potestati vel vicario. E t interdicere etiam consiliariis ne dicant idem in consulendo. Dicimus etiam quod dominus potestas vel eius vicarius teneantur et debeant super arduis negociis comunis Bononie quando i» in consilio aliquo proponeretur precipere per sacramentum et sub certo banno, suo arbitrio apponendo, uni, duobus et pluribus de sapientibus iuris2 et aliis, qui sibi viderentur, de consilio, quando sapientes ipsi per se non consulerent, et ipsum vel ipsos cogere quod consulant super propositis id quod crediderint fore magis honoris et utilitatis 20 pro comuni Bononie. Dicimus etiam quod potestas non sinat aliquem consulere in consilio ultra quam semel in edomada, nisi in arduis nego­ ciis comunis Bononie que proposita essent in consilio. E t tunc non possit aliquis consulere, nisi ipse dominus potestas eidem personaliter preciperet vel sine licentia impetrata et concessa. Item dicimus quod 25 nullus consulere debeat in aliquo consilio ultra ea que proposita fuerint in ipso consilio, vel extranea ad proposita enarrare vel aliqua que contineant commendationem ipsius potestatis vel eius familie vel domini capitaneo vel eius familie, sub pena viginti solidorum pro quo­ libet et qualibet vice et pluris arbitrio potestatis. Item dicimus quod 30 dominus capitaneus anciani et consules tempore consiliorum possint consulere super quibuscumque propositionibus, et in quibuscumque consiliis, non obstante aliqua prohibitione domini potestatis vel eius vicarii, et accedere ad stangam disci ubi sedet dominus potestas tem­ pore consilii et dicere ipsi domino potestati et eius vicario quidquid 35 videbitur eis melius pro comuni Bononie super propositis in consilio. E t dicimus quod nec potestas nec eius vicarius vel iudex vel aliquis 1 condonantibus] B. condonandis, p er errore di serittura. V.: condonantibus. 2 iuris] V.: viris. 3

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

34

5

10

STATUTI TU B0E0GNA BELL’ ANNO 1 2 8 8

de sua familia possit precipere alicui per sacramentum quod unus alium denuntiet in consilio, sed possit banna imponere et exigere. Et quod aliquis durante consilio octingentorum comunis Bononie vel octingentorum et populi vel duorum milium non audeat vel presumat ire ad stangam disci, ipsam tangendo, ubi sedet dominus potestas tempore consilii, sine licentia ipsius domini potestatis vel eius vicarii, iudicis seu militis, salvo quod dictum est supra de capitaneo ancianis et consulibus.1 [X Y I ] De pena sedentis tempore consilii in loco ancianorum vel consulum vel sedentis in rialto.

Statuimus quod' tempore consiliorum nullus debeat sedere in bancho ubi sedent angiani et consules prope arengeriam, per duode­ cim pedes ex latere sero, nec a latere mane, a loco ubi sedet dominus capitaneus, nec in banchis de rialto, nisi sit miles, vel iudex, pena et 15 banno viginti solidorum pro quolibet contrafacientes et potestas teneatur in singulis consiliis facere cridari predicta. Addizione posteriore, B., c. 4, in fondo alia colonna di sinistra. Riassunto in V., f. 65. Millesimo ducentesimo octuagésimo octavo, indictione prima, die vige20 simosexto novembris, tempore nobilis militis domini Bindi de Bascheria capitanei populi Bononie. Reformatum fuit in consilio et massa populi quod tempore consilio­ rum populi minístrales illarum duarum societatum que presunt aliis socie­ tatibus, sedere et permanere debeant in ipsis consiliis in pallatio novo eo­ as munis iuxta arengheriam a latere mane et in consilio comunis in pallatio veteri iuxta dischum Ursi a latere liostii domini capitanei, cum predicti minístrales interesse debeant omnibus consiliis pro conservacione om­ nium ordinainentorum. Ego Vinciguerra Rovixii, notarius huic officio scripsi. 2

30

35

[X V II ] De scruptiniis in consilio faciendis pro expensis comunis, vel arbitrio concedendo domino potestati de bannis dandis seu represaliis concedendis. Statuimus infrascriptam propositionem et reformationem, factam tempore domini Stoldi lacoppi vicarii domini comitis Bertholdi potestatis Bononie in consilio sexcentorum sub millesimo ducentesimo 1 capitaneo, ancianis et consulibus] V.: De capitulo ancianorum et consulum. 2 Ego... scripsi] V.: scripta manu V¡inciguerre] R[ovixii] notarii sub rubrica de scruptiniis faciendis in primo libro statutorum.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. I -

RTJBR. XVII

35

octuagesimo, indictione octava, dio luno undecimo novembris, que 1 dicitur scripta fuisse manu domini Iacobini quondam domini Iacobini de Lobia notarii, firmam debere remanere ut iacet. Cuius talis est tenor. « Item quid placet consilio quod quandocumque tractabitur de avere comunis dando, donando, expendendo vel mutuando a vigintiquinque '< libris bononinorum supra, vel de dando arbitrio domino potestati vel eius iamilie sive ancianis et consulibus vel aliquibus aliis offitialibus comunis et populi bononiensis, seu de dando vel concedendo alicui cartam represalie vel bannum contra aliquem dominum, baronem, civitatem, castrum, terram, villam vel contratam vel burgum, non 10 possit fieri vel debeat nisi in ipso consilio fuerint due partes ancianorum et consulum et trecenti homines de consilio numerati per anqianos et consules populi Bononie, et per modum scruptinii cum fabis albis et nigris datis hominibus in ipso conscilio existentibus per banitorem comunis et populi Bononie, et post modum receptis ab eis ib per fratres religiosos et fidedignos in uno buxolo secrete. E t si fabe albe erunt duo partes de faciendo et aliter non. Que fabe conumerari debeant per anqianos et consules in presentia dictorum fratrum. Item placuit toti consilio facto partito per dictum dominum vicarium, ad se­ dendum et levandum, quod propositio que loquitur de expensis non au faciendis a vigintiquinque libris bononinorum supra, nisi per modum scrutinii, sit firma et rata et valeat et teneat et effectui demandetur prout scripta est et lecta fuit in ipso consilio non obstantibus etc., presentibus Albertinello de Albergis, Blaxio Auliverii et Iohanne de Bixano notariis testibus ». Dicimus autem quod quotienscumque proponetur r> de expendendo de avere comunis Bononie ultra quantitatem viginti­ quinque librarum bononinorum, semper fiat partitum per proponen­ tem in consilio de sedendo ad levandum, si placet consilio de proce­ dendo ad expensas faciendas vel non, de quibus proponetur faciendo partitum ad sedendum [et ad levandum] de non faciendo expensas, et 3« si optinuerit non procedatur, set differantur expense, (/. 4) et si subcubuerit partitum, tunc ad scruptinium procedatur supradicto modo. Item dicimus debere servari quandocumque absolutio peteretur de aliquo statuto preciso vel reformatione precisa, quod solum de absolutione sta­ tutorum vel reformationum precisorum fiat in consilio populi. Item di- 35 cimus debere servari in arbitriis spetialibus concedendis domino pote­ stati vel eius familiis vel aliis officialibus comunis Bononie. E t in represaliis alicui concedendis. Yel cum tractatur de cavalcata vel exercitu faciendo extra districtum, vel de dando milites, pedites vel balistarios alicui civitati, comuni, terre aut singulari persone, vel de guera movenda 40 que... Iacobini de] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

36

STATUTI T>T BOT,CIGNA T>F.T,T,’ ANNO 1 2 8 8

alicui civitati, terre vel castro. Generale autem arbitrium peti vel concedi per aliquod consilium, servata dicta sollempnitate vel non, omnino prohibemus. Item dicimus quod nulla solutio possit vel fieri debeat de avere coin unis Bononie, nisi ita extiterit1 reformatum, ultra 5 dictam summam 2 prêter salarium domini potestatis, domini capitanei et beroariorum eorum et salarium officialium comunis Bononie vel populi Bononie, quibus omnibus et singulis fieri possit secundum for­ mam statutorum, ordinamentorum vel reformationum de dictis salariis loquentiam, sine aliquo alio scruptinio vel reformatione. Item i« dicimus quod de avere comunis Bononie ultra quantitatem quadra­ ginta solidorum bononinorum non possit expendi, etiam vigintiquinque libris bononinorum infra, nisi primo 3 reformetur in consilio octingen­ torum vel populi vel utriusque, prêter quam 4 in solvendo salarium domini potestatis, capitanei èt beroariorum eorum et aliorum offieia15 lium comunis Bononie ut sirpra dictum est. E t aliter expensa facta non valeat et qui expendet teneatur restituere de suo comuni Bononie.5 Tn represaliis et bannis concedendis dicimus quod servetur quod ultra est in statuto populi, sub rubrica « De scruptinio faciendo ». Ita tamen quod quando fieri debuerit scruptinium in aliquo dictorum consilio­ so rum, non vocentur aliqui qui non sint de consilio, nec in eo debeant interesse nec cogantur venire, stare vel esse. E t non possit fieri parti­ tum cum scruptinio vel sine, nisi singulariter6 de quolibet facto propo­ sito per se. E t lioc statutum in qualibet parte sui sit precisum. 1 extiterit] V.: fuerit. 2 summam] V.: sententiam.

3 in margine, m. !> aggivnge: Nota de albitriis (sic), solueionibus et aliis. 4 prêter quam] V.: partis. 6 Bononie] m anca in V. . 6 singulariter] V.: singulatim.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIBER SECUNDUS

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

De ellectione consilii duorum milium. Rubrica. De ellectione sindicorum qui debent sindicare dominum potestatem et eius familiam. De generali ellectione offitialium. Rubrica. [III] De forma ellectionum offitialium ordinariorum et extraor­ [lili] dinariorum. De ellectione potestariarum de sacco et notariorum qui [V] debent ire ad denuntiandum potestarias, capitanerias potestati et capitaneo eligendis eo anno. De offitiis et potestariis pro quarterio coequandis. [VI] De offitialibus eligendis et ellectoribus ipsorum qui ces­ [V II] sare debent et qui non, et qualiter approbari vel repro­ bari debeant. De Lambertaciis qui non possunt habere offitium nec [V ili] esse consiliarii. De sacramento et offitio procuratorum comunis Bononie. [VIIII] De sacramento et offitio iudicum et militum civitatis Bo­ [X ] nonie presidentium ad causas civiles vel criminales vel ad alia officia comunis Bononie. De sacramento et offitio extimatorum comunis Bononie. [X I] De sacramento et offitio notarii officialium comunis B o­ [X II ] nonie. De ellectione nuntiorum et eorum offitio. [X I I I ] De officio trumbatorum comunis et populi Bononie et de [X II II ] eorum feudo a privatis recipiendo et etiam a comuni. De privilegio Martini Bagnarole et Rolandi Oasoti banito[X V ] rum comunis [et populi] Bononie. De offitio approbatorum securitatum. [X V I] [X V II] De offitio custodum turris de suptus et camere supe­ rioris, prexonum et eorum sallario. [X V I I I ] De officio campanarii. [X V II II ] De officio Iohannis Tonsi hostiarii porte curtilis pallat't comunis Bononie. De offitio custodum turris sancti Petri et ipsorum privi­ [X X ] legio et sallario. [X X I] De offitio supraguardie noctis et eorum sallario. De offitio potestatis de bandería comitatus Bononie et eo­ [X X II] rum feudo, et notariis et eorum feudo. [ X X I I I ] De ellectione capitanei et custodum Castri Pranchi, Castri Sancti Petri, Bixani, Stagni, et Barci et aliorum ca­ strorum, et eorum feudo. [I] [II]

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

(/. 5) [1] De ellectione consilii duorum milium. Rubrica. 1 Ordinamus quod ellectio consilii duorum milium singulis annis flat, et remaneat et remanere debeat in provisione et dispositione ac providentia consilii octingentorum et populi, secundum formam provi­ sionis facte tempore domini Iohannis de Pischarolo, olim potestatis 3 Bononie, et tempore domini Ubaldi de Interminellis olim 2 capitanei populi Bononie, que est in quinto libro sub rubrica « de elle­ ctione offitialium ordinariorum et extraordinariorum ». E t dicimus quod qui elligetur ad ipsum consilium sit etatis decem octo anno­ rum ad minus et abinde supra. E t a septuaginta annis et abinde 10 infra. E t s i t 3 talis qui sit de parte ecclesie seu Ieremiensium civitatis Bononie, et fuerit,4 tempore primorum rumorum et abinde citra. Nec possit elligi aliquis scutifer, aburatator, brentator, fornarius, qui manibus propriis operetur cribarium,5 mulinarius, nec vituralis, nec triculus fructuum, portator sacorum vel fumans vel nuntius cornu- is nis nec aliquis continuus silicet pro maiori parte temporis habitator comitatus 6 Bononie, vel qui continue faciat laboreria rusticana, vel solvat aliquas collectas cum comita[ti]nis, nec aliquis forensis qui non sit et fuerit continuus habitator civitatis Bononie per viginti annos, nec aliquis qui non habeat extimum in civitate Bononie et solverit coi- 211 lectas et fecerit publicas factiones ipse, vel eius pater vel mater vel avus vel frater vel patruus eum quo vel quibus habuerit bona communia, nec aliquis clericus vel ecclesiastica persona, nec aliquis qui sit extra aliquam7 terram, pro parte Gibillinorum vel Lambertaciorum, nec aliquis qui sit bannitus civitatis sue pro aliqua falsitate. E t si quis esset -25 ellectus contra predictam formam, reiciatur a consilio et ellectio facta de eis contra predictam formam non valeat ipso iure. Et si ad 1 N el f. 4” una mano nuova scrive: i?tatutuiii comunis Bononie, quod vellem esse conbustum. 2 olim] manca in V. 3 sit] manca in V. 1 et fuerit] manca in V. 3 cribarium] V.: clibanum. 6 comitatus... aliqua] su rasum in B. 7 aliquam] V.: aliquis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

42

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

consilium venerit et habuerit breve, non possit facere ellectionem et, si fecerit, ellectio ipso iure non valeat. E t ultra dictum numerum sint et conscribantur omnes doctores legum et doctores decretorum ac omnes anciani et consules et eorum notarii tempore quorum fiet » ellectio ipsa, si sint vere de parte Ieremiensium civitatis Bononie seu Ecclesie, et fuerint a tempore primorum rumorum citra. Ita quod ultra unam m udam 1 ancianorum non possit esse de dicto consilio in toto ipso anno et non aliqui alii, dum tamen ellecti non fuerint de dicto consilio. E t dicimus quod nomen alicuius non possit esse con­ io scriptum in dicto consilio, nisi semel, vel vocari, et si vocatus fuerit ultra semel non valeat vocatio, nec possit ellectionem facere et si fecerit non valeat. E t hoc statutum legi facere teneatur dominus potestas tempore ellectionis dicti consilii. E t dicimus quod post­ quam ellectio consilii predicti facta fuerit et redacta in quaterno et is scripta nomina dictorum doctorum et ancianorum, ut premititur, quod nulla additio vel mutatio fieri2 possit aliquo modo, nec paciatur dominus potestas nec aliquis de sua familia, quod aliqua additio vel mutatio fiat in dicto consilio vel de dicto consilio, et reducatur in quaterno huiusmodi ellectio infra unum mensem a die ellectionis 20 celebrate. E t si quis contra predictam formam ellectionem fecerit, nichilominus condempnetur in decem libris bononinorum pro quolibet et eandem penam patiatur ellectus, si ellectionem acceptaverit de eo factam. E t hoc statutum in omnibus suis partibus sit precisum et precise debeat observari. 25

Addizione ‘posteriore B., e. 5», margine laterale sinistro, riassunto in V., f. 65. Millesimo ducentesimo nonagesimo secundo, indictione quinta. Additum est huiusmodi statutum quod notarii qui presunt ad discum domini potestatis, vel qui in futurum preerunt, possint teneantur et de30 beant, sine eorum preiuditio et gravamine, in locum cuiuslibet mortui, vel qui moriretur in futurum, qui esset de conscillio duorum millium, ponere in dicto conscillio quem voluerint et nominaverint heredes mortui et ha­ beat dictus notarius pro . . . quollibet quem ponet in dicto consillio sollummodo duos solidos bononinorum, et hoc cum reformata sint pre35 dicta in conscillio populli Bononie die lune vigesimo octavo mensis ianuarii, tempore domini Guillielmini de Bubeis capitanei populli Bononie. Additum est etiam huic statuto quod quicumque qui est de conscillio duorum millium, qui dixerit se velle absentare a civitate Bononie pro suis negotiis, quod possit alium ponere quem voluerit loco sui in dicto conscil1 mudam] V.: midam. 2 fieri... modo] sw ramra in B,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. n -

RTJBB. I - n

43

lio. Et hoc cum predicta sint reformata in conscillio et massa populli die predicta vigesima octava mensis ianuarii, tempore predicti capitanei. Et ego Iohanncs Nasimbene nunc notarius comunis Bononie ad ponendum additiones et declarationes que fuerint in libris statutorum comunis Bononie de conscillio dominorum luliani domini Canbii et Rodulfi de Sabatinis iudicum absuntorum per dominum potestatem et dominiim capitaneum super predictis, secundum formam statutorum comunis Bo­ nonie scripsi.

5

Addizione posteriore B., e. 5”, margino inferiore, riassunto in V ., /. 65. Additum est statuto de electione duorum millium per reformationem io factam tempore domini Bernardi de Gario capitaneo populi Bononie, die decimo nono decembris in millesimo ducentesimo nonagesimo secundo indictione quinta, quod consilium duorum milium deinceps elligatur de mense setembris uno anno, sequenti anno de mense octubris et sic sucesive de novo debeat observari. is Ego Vinciguerra domini Guidonis quondam de Montovellio notarius ad predicta subscripsi.

[II] De ellectione sindicorum qui debent sindicare dominum pote­ statem et eius familiam. 1 Statuimus quod quilibet potestas, prima die vel sequenti ad plus quo intraverit regimen civitatis Bononie, teneatur et debeat elligi facere ad brevia in consilio duorum milium quinque bonos homines, qui sint ad syndicandum dominum potestatem proxime precedentem et eius familiam, ex quibus ad minus unus sit iudex, silicet unum pro quolibet quarterio et de tribus quarteriis, et de quarto quarterio duos et duos notarios, qui scribant scripturas et acta opportuna offitio sindicatus tam pro comuni Bononie quam pro potestate et familia et pro parte adversariorum ipsius potestatis et eius familie, coequando quarteria. E t fiat eUectio dictorum sindicorum secundum formam que servatur in generali ellectione offitialium. E t teneatur eos facere iurare offitium suum ea die vel sequenti qua fuerint ellecti. E t eodem modo fiat ellectio sindicorum qui debebunt sindicare dominum capitaneum veterem et eius familiam prima die qua novus capitaneus intraverit regimen. Qui sindici teneantur suscipere omnes denuntiationes et accusationes et querelas, que coram eis proponentur seu porigentur de ipso domino potestate vel aliquo de sua familia. E t etiam possint inquirere si dominus potestas et eius familia observaverint statuta,

-(>

s>

30

35

1 De ellectione... familiam] V. aggiunge: et dominum capitaneum et eius familiam et iudices et officiales et salariis ipsorum. Rubrica.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

44

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 9

reformationes et provisiones coinunis et populi Bononie. E t, si inve­ nerint eum vel aliquem de sua familia fecisse tortum alicui in aliqua causa civili vel criminali, vel aliquo alio facto vel negocio, condempnent ipsum vel illum qui tortum fecerit emendare dampnum totum 5 ei qui passus fuerit tortum .1 Et si reperierint ipsum dominum potesta­ tem vel aliquem de sua familia fecisse contra formam sacramentorum ipsorum, vel non servasse statuta et reformationes comunis Bononie, a quibus absoluti non essent voluntate consilii, condempnent eum vel eos qui contrafecerint pro qualibet vice et quolibet statuto et capitulo m statuti vel reformationis que non servassent vel contra ea venissent ubi non esset pena in statuto, ordinamento vel reformatione adiecta, in centum libris bononinorum. E t cum predictis sindicis stet et stare de­ beat unus de familia nove2 potestatis, iudex vel milex qui provideat ne aliquis, vel aliqui vetare vel contradicere presummant aliquibus volen« tibus opponere aliquid contra dominum potestatem et eius familiam. Item dicimus quod potestas, nec aliquis de sua familia tempore sindicatus coram dictis sindicis ducere possit aliquem de civitate Bononie vel districtu causa advocandi vel aliquid opponendi in ipsius vel ali­ cuius de sua familia favorem, nisi esset causa iurandi et ferendi testi» monium, nec possit habere aliquos advocatos preter illos quos secum habuerit in regimine, nec defensorem vel procuratorem, nisi aliquem qui fuerit de familia sua tempore sui regiminis. Item dicimus quod condempnationes et absolutiones fieri debeant de processibus factis coram ipsis sindicis infra illos decem dies quibus dominus potestas "is et eius familia morari debuerint ad sindicatum. E t si fiant condem­ pnationes, fiat exactio ipsarum in pecunia numerata sine aliqua com­ pensatione vel detractione et in pecunia que remanere debet in depositum aput depositarium comunis de solutione feudi ultimi men­ sis potestarie, sive fiat condempnatio de ipso domino potestate, sive 30 de ipsius familia. E t si dicta peccunia non sufficeret solutioni condempnationis unius vel plurium, fiat executio3 contra ipsum dominum pote­ statem et eius fideiussores, prout in aliis comdempnatis, et a dictis condempnationibus non possit appellari, nec restitutio peti, nec anullari seu nulla declarari via aliqua nullitatis. E t habeat quilibet 35 eorum tam sindici quam notarii pro eorum feudo tres libras bononino­ rum et cartas oportunas pro dicto offitio operando et non ultra. E t in condempnando notarius ipsorum sindicorum nullam volumus iurisdictionem vel vocem habere, nec etiam in absolvendo. 1 prope 2 3

I n m argine, m. 3 nota: vide rubricam de sindicatu, infra in quinto libro pro...

finem. nove] V.: novi. executio] V.: exatio.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

BITBR. II-TIT

45

Item dicimus quod non possit esse syndicus, nec notarius aliquis qui fuerit condempnatus per ipsum dominum potestatem vel eius vica­ rium a vigintiquinque libris bononinorum supra, nec aliquis pater, frater vel filius alicuius de prodictis eondempnatis, nec aliquis cpii non sit de societate artium et armorum, eambii et merchadandie populi 5 Bononie, nisi foret iudex. Preterea volumus quod predieti sindiei non possint recusari vel peti asociari, nec ob id aliqua societas se 1 debeat congregare, sed sindiei libere, ut promittitur, debeant eorum oditium exercere per se ipsos tantum; possint tamen habere consilium sapien­ tium ¡uris. Nec capitaneus, nec anciani vel consules faciant aliquam io congregationem, ordinationem vel consilium per quod dictorum sindicorum valeat officium impediri. Nec pati quod aliqua fiat congregatio pro prodictis, pena et banno societati que contrafecerit trecentarum librarum bononinorum et cuilibet ministrali centum librarum bononinorum, et cuilibet singulari persone quinquaginta librarum bono- is ninorum nec non domino potestati quingentarum librarum bononi­ norum et. cuilibet anciano vel consuli facienti contra predicta centum librarum bononinorum et quotiens contraiecerint . Et hoc statutum sit precisum in qualibet parte su i.23 4 [ITT] De generali ellectione offitialium. 3-4 rubrica. Statuimus et ordinamus quod generalis ellectio offitialium comunis Bononie, qui debebunt eorum offitia exercere a kalendis ianuarii in antea usque ad kalendas iulii, fiat per unum mensem ante kalendas ianuarii et sequens ellectio offitialium, qui debebunt eorum offitia operari a kalendis iulii usque ad kalendas ianuarii, fieri debeat per unum mensem ante kalendas iulii. Et sic fiat singulis annis in qua ellectione elligantur infrascripti offitiales ad brevia in consilio duorum milium. In primis unus notarius qui presit propositionibus et reforma­ tionibus comunis faciendis. Item unus notarius ad statuta legenda. Item unus notarius ad causas ad discum domini potestatis. Item unus 5 notarius ad causas ad discum domini potestatis, qui omnes notarii stent ad discum domini potestatis, cui notario ad reformationes ac statuta legenda liceat scribere et facere omnia acta eis vel alteri eorum occurrentia, ut prenominati notarii ellecti ad causas ad discum domini potestatis possunt. E t habet quilibet eorum pro cartis a 1 se] B. sed. 2 In margine, m·. .5 nota: 3 In margine, m. 5 nola: 4 officialium] V. aggiunge 5 Item unus... potestatis]

»

25

30

35

legatur. Pax. comunis Bononie. rvpHuio il passo in B e in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

46

STATUTI T)I BOLOGNA DELL*ANNO 4 2 8 8

comuni Bononie tres libras bononinorum. Item unus notarius canzelerius expertus in dictaminc et scribendo qui presit1 litteris legendis et scribendis et faciendis pro comuni Bononie et habeat pro suo feudo a comuni Bononie vigintiquinque libras in sex mensibus. Item quatuor 5 notarii ad causas novas cum iudice domini potestatis ad discum Aquille quorum quilibet habeat pro cartis a comuni Bononie tres libras bono­ ninorum. Item duo iudices, duo milites et quatuor notarii ad discum malleficiorum novorum, quilibet quorum notariorum habeat a co­ muni Bononie quatuor libras bononinorum. Item unus iudex et unus 10 rnilex et sex notarii ad discum banitorum, quorum notarius quilibet pro cartis habeat a comuni quatuor libras. Item (/. 5V) unus milex et quatuor notarii ad discum Ursii cum iudice domini potestatis, qui preest ad condempnationes comunis exigendas, quorum notarius qui­ libet habeat a comuni pro cartis tres libras bononinorum. Item unus 1 5 iudex et unus milex ac duo notarii officio extimatorum ad discum Cervi, quorum notariorum quilibet habeat a comuni pro cartis tres libras bononinorum. Item unus iudex et unus milex et duo notarii ad discum Griphonis. Item unus iudex et unus milex et duo notarii ad discum Equi. Item unus iudex et unus miles et duo notarii ad M discum Montonis. Item unus iudex, unus miles et duo notarii ad discum Bovis, quorum notariorum quilibet habeat a comuni pro cartis tres libras bononinorum. Item unus iudex, unus miles et duo notarii officio procuratorum communis Bononie, quorum notarius qualibet habeat a comuni tres libras bononinorum pro cartis. Item quatuor 25 notarii ad inventaria, scilicet unus pro quarterio, quorum quilibet habeat a comuni pro cartis tres libras. Item duo notarii ad acta co­ munis quilibet habeat a comuni pro ipsorum feudo vigintiquinque libras bononinorum. Item duo notarii ad acta populli, quorum qui­ libet habeat a comuni pro ipsorum feudo vigintiquinque libras bono30 ninorum. Item unus campanarius comunis, qui habeat in sex men­ sibus pro suo feudo vigintiquinque libras bononinorum. Item unus campanarius populi, qui habeat a comuni pro suo feudo in sex mensibus vigintiquinque libras bononinorum. Item unus notarius ad confessiones tormentorum, etatis vigintiquinque annorum ad minus, 35 et habeat a comuni pro suo feudo decem libras bononinorum in sex mensibus. Item unus miles ad vendendum res mobiles comunis; item unus notarius ad vendendum res mobiles comunis, quorum quilibet in sex mensibus habeat a comuni tres libras bononinorum. Item quatuor iudices offltio appellationum, silicet unus pro quolibet 40 quarterio. Item quatuor notarii offitio appellationum, silicet unus pro p r e s i t ] B . e V .: p o s s i t .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

RURR. III

47

quarterio. Item octo approbatores securitatum, silicet duo pro quolibet quarterio, quorum quilibet habeat a comuni pro suo feudo triginta lib. bon. Item quatuor nuntii ancianorum et consulum, quorum qui­ libet habeat a comuni pro toto anno trigintaquinque libras bononinorum. [Item unus trumbator comunis in quarterio porte Sancti Pe- & tri]. Item unus trumbator comunis in quarterio porte Ravignane. Item unus trumbator comunis in quarterio porte Steri. Item unus trunbator comunis in quarterio porte Sancti Proculi, quorum quilibet habeat a comuni pro eorum feudo per totum annum sexaginta libras bononinorum. Item unus trumbator populi in quilibet quarteriorum 10 dictorum tantum qui omnes trumbatores et nuntii [consulum] et ancianorum durent per totum annum, et flat eorum ellectio in ellectione que flet ante kalendas ianuarii, quorum trombatores populi quilibet habere debeat a comuni pro toto anno sexaginta libras bononino­ rum. Item 1 viginti septem supra guardie noctis pro quolibet quar- v> terio, quorum quilibet habeat a comuni in sex mensibus sex libras bononinorum. Item quinque notarii ad memorialia contractuum et ultimarum voluntatum. Item quatuor custodes turris inferioris quorum quilibet habeat in sex mensibus viginti libras bononinorum. Item quatuor custodes carceris et camare superioris, quorum quilibet 20 habeat in sex mensibus viginti libras bononinorum. Item unus nota­ rius ad cassiam pro singulis mensibus, qui habeat quadraginta soli­ dos pro suo feudo. Item unus notarius ad mulctas, qui habeat pro suo feudo in sex mensibus triginta libras bononinorum. Item quatuor extimatores ad extimandum equos domini potestatis et domini 25 capitanei, unus quorum sit de magnatibus et alius de populo et alius mariscalcus et alius notarius. Item duo notarii ad inquiren­ dum confinatos partis Lambertaciorum, quorum quilibet habeat a comuni duodecim soldos bononinorum pro quolibet die quo steterit extra civitatem pro dicto offitio exercendo. Item unus capitaneus 30 Luxolini qui habeat in sex mensibus quadragintaquinque libras bo­ noninorum. Item unus notarius ad recolligendum duodecim denarios bononinos pro singulis testibus qui producentur coram spetialibus notariis domini potestatis ad malleflcia deputatis pro tempore quo dictum datium non venditur. Item unus potestas ad Castrum Fran- 35 chum et sint tria brevia. Item unus iudex 2 ad Castrum Franchum. Item unus notarius ad Castrum Franchum. Item unus potestas et unus iudex et unus notarius in potestaria Casi. Item unus potestas et unus iudex et unus notarius potestatis Castri Leonis et Belve1 Item.... sex lib. bon.] I n V. il passo e posposto a Item quatuor... viginti libras bononinorum. 2 Castrum Franchum... et aliis assagiis comunis] sw rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

48

STATUTI 111 BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

deris. Item unus potestas, unus index et unus notarius potestarie Scaregaglasini. E t 1 unus potestas, unus index et unus notarius potestarie Medicine. Item unus potestas, unus index, et unus no­ tarius potestarie castri Sancti Pauli. Item unus potestas, unus 5 iudex et unus notarius potestarie Gallerie. Item unus potestas, unus iudex et unus notarius potestarie Sancte Agatlie. Item unus potestas, unus iudex et unus notarius potestarie Seravallis. Item unus potestas, unus iudex et unus notarius potestarie Sancti Iohannis in Persiceto. Item unus potestas, unus iudex et unus notarius potestarie Altedi. 10 Item duo fratres de penitentia qui presint stariis bullandis et aliis assagiis comunis, quorum quilibet habeat a comuni per totum annum duodecim libras bononinorum. Item duo nuntii comunis ad molen­ dina, quorum quilibet habeat a comuni duodecim denarios pro quo­ libet die. Item quatuor nunc.ii ad gabellam, scilicet unus pro quarterio, 1 5 quorum quilibet habeat pro suo feudo duodecim denarios pro die. Item de mense iulii, singulis annis, elligantur decem saltuarii pro quolibet quarterio pro custodia vinearum guardie civitatis, qui durent per totum annum. Item duo domini ad garnaria comunis, quorum quilibet habeat a comuni Bononie viginti libras bononinorum. Item 20 unus notarius ad garnaria comunis, qui habeat a comuni viginti libras bononinorum. Item duo domini et duo notarii molendinorum, quando molendina non locantur. Quando vero molendina locantur, elligatur solummodo unus dominus et unus notarius, quorum quilibet dominorum et notariorum habeat a comuni viginti libras bononino25 rum in sex mensibus. Item 2 elligantur duo custodes ad quamlibet circlam et posterllam civitatis Bononie de societate populi Bononie' et de parte Ecclesie et Geremiensium, qui habeant extimum ad minus vigintiquinque libras bononinorum. Item elligantur duo boni et legales homines de societate populi Bononie, habentes quilibet 30 eorum extimum centum libras ad minus et sint de parte Ecclesie et Ieremiensium, qui teneant claves circlarum et posterllarum civitatis Bononie et sint de illa contrata, ubi erit circia vel posterlla, que debuerit firmari et aperiri. Item elligantur duo fratres penitentie partis Ecclesie, qui debeant superesse ad faciendum fieri 35 pontes et alia laboreria facienda expensis comunis Bononie, quorum unus sit litteratus qui scribere sciat, et habeat quilibet eorum pro suo salario pro quolibet die, in civitate Bononie vel burgos, quo steterit pro maiore parte diei in servitio comunis Bononie duos soldos bononinorum et in comitatu quatuor solidos bononinorum. 1 Et unus... Medicine] raschiato in B., supplito da Y. 2 I n margine, m. 4, nota: custodes circlarum, e p oi claverii.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LTB . I I -

R IT B R . I l i

49

Addizione posteriore, R, c. 5T, margine inferiore, pure in V., /. 65. Item unus notarius ad scribendum in voluminibus statutorum comunis et populi statuta, ordinamento et reformationes generales in brevibus verbis. Qui notarius eligi debeat per illum qui breve habuerit, singulis sex mensibus, de consensu domini preconsulis societatis notariorum, et habeat dictus notarius pro suo feudo in sex menses a comuni Bononie vigintiquinque libras bononinorum Ego Vinciguerra condam Rovixii notarius ad predicta.1 Addizione posteriore, B., e. 5'., margine laterale destro. Additum fuit tempore domini Bindi Baselierie capitaneo populi Bononie, die undecimo . . . pro reformationem populi, quod quicumque breve detur . . . de consenssu domini preconsulis . . . dictum nota­ rium cancellent . . . ellige . . . domini preconsulis predicti ipse preconsul extrahatur de protectione comunis Bononie nec valeat quelibet electio de eo facta . . . Ego Vinciguerra Rovixii . . . Addizione posteriore, B., e. 5"., margine laterale sinistro, pure in \ ., /. 65”. Millesimo ducentesimo octuagesimo nono, indictione secunda, die vigesimo primo 2 iulii. Aditum fuit huic statuto tempore domini Henrigipti de Marti nengo, capiianeo populli Bononie, per reformationem populi quod in proxima generali effectione et in qualibet officialium elligantur ad brevia in conscillio duorum millium duo notarii etatis quilibet triginta anno­ rum et abinde supra. Sil icet unus pro primis sex mensibus, incipiendo a kallendis ianuarii proxime venturi, suum officium exercens usque ad kallendas iulii, et alius notarius pro ultimis sex mensibus dicti anni, et sic singulis annis fiat ellectio supradicta. Et notarii possint, teneantur et debeant sine eorum preiuditio et gravamine manu publica ponere et conscripbere in matricula societatum arcium et armorum, canbii et mereadandie populi Bononie, que est in armario populi, omnes et singulos qui aprobati essent pro idoneis et abilibus in dictas societates, secundum formam statutorum tempore eorum officii, ad recipiendum in dictis socie­ tatibus, secundum provissionem dictarum societatum et cuiuslibet earum, factas et faciendas. Dummodo dictis aprobacionibus conscribendorum in dictis societatibus vel conscriptorum qui nundum sunt in matricula populi Bononie conscripti, constet publico instrumento vel publicis instrumentis scripto vel scriptis manu notariorum dictarum societatum vel alterius ipsorum, quo vel quibus instrumento vel instrumentis ostenso vel ostensis, dicti notarii elligendi possint, teneantur et debeant ipsos sine ullo preiudicio et gravamine conscribere manu publica in matricula societatum arcium et armorum, cambii et mercadandie populi Bononie, que est in 1 Ego... ad predicta] V.: scripta manu Vinciguerra Rovixii notarii ad prodicta sub rubrica de generali electione officialium que est in secundo libro. 2 primo] V.: nono.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

50

STATUTI DI BOLOGNA BELL’ ANNO 1 2 8 8

armario populi, et percipiant, a quolibet, conscripto in dicta matricula pro eorum feudo et salario xri solidos bononinorum. Ego Johannes Antlionii Auliverii notarius huic officio ut supra scripsi subscripsi. Addizioni'· posteriore B . e. J", m argine sin istro, pu re in V ., /. C>,rr . Anno ducentesimo nonagesimo primo, indictione quarta. Additum fuit huic statuto per reformationem consilii factam tempore domini (Suillelmini de .Rubeis, capitanei populi Bononie, quod offigantur tres notarii ad.officium memorialium ultra numerum aliorum quinque, [ita | quod sint octo notarii ad dictum oilitinm, silicei, duo pro quolibet, quarterio, de quibus tres stares debeant ad scrannam 1 a latere [sero] pallatii, et tres a lateri' mane pallatii iuxta gabellam, et, alii vero duo ad cambium. Qui omnes insimul teneantur et debeant comunicare et, inter se dividere omne lucrum quod facient ratione dicti offitii, ut in dicta reformatione continetur. Kgo lacobus Laurentii Bonacatti, notarius ad aditiones statutorum, scripsi. A dd izione posteriore, B ., e. 5r, m argine in feriore. Millesimo ducentesimo nonagesimo primo, indictione quarta. Reformatum fuit in consilio populli tempore, domini O ufficimi de Rubeis, capitanei populi Bononie, quod unus potestas de banderia, unus index- et unus notarius elligantur singulis sex mensibus in terra Butrii, ut in dicta reformatione continetur. Kgo lacobus Laurentii Bonacatti notarius ad adictiones statutorum scripsi.

[1111] JJe forma electionum officialium ordinariorum et extraordina­ riorum. Ordinamus quod ellectio offitialium tam ordinariorum quam extra­ ordinariorum fiat in consilio duorum milium hoc modo, videlicet quod quando fieri debebit generalis ellectio offitialium vel potestariarnm de sacco, ante per quindecim dies requirantur per dominum potestatem, eapitaneum, ancianos et consules,2 fratres minores vel predicatores vel alii boni fratres de aliquo conventu seu religione civitatis Bononie, qui debeant scribere omnia et singula nomina consi­ liariorum consilii duorum milium et de quolibet nomine cuiuslibet consiliarii facere unum breve, ita quod tot sint brevia quot sunt nomina consiliariorum. Et dividant ipsa brevia pro quarterio. Et ponantur ipsa brevia in quatuor saculis, silicet brevia consiliariorum cuiuslibet quarterii per se. E t fiant totidem brevia non scripta quot 1 scrannam] V.: scrammam. 2 per quindecim... consules] V.: per iudices requirantur predicti dominus capi* anens, anciani et consules, etc.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIH. II — RTTBR. IITI

51

fuerint nomina consiliariorum et tanto minus quanto fuerint officia itura ad brevia. E t fiant tot brevia scripta quot sunt offitia, ponendo in quolibet breve «ellector talis ofiitialis», ponendo nomen offitii. Et prodicta omnia brevia, tam scripta quam non scripta, sint de bonis eartis abrasis de novo et sint equalia quam melius poterint, ita quod sint eiusdem longitudinis et latitudinis. Et si predicti fratres recusa­ verint dicta brevia scribere et facere, proponatur in consilio per quos dicta brevia fieri debeant et secundum quod consilio placuerit proce­ datur. E t brevia cuiuslibet quarterii, seu nomina consiliariorum, ponantur in uno capello et alia brevia alba cum brevibus offitiorum illius quarterii ponantur in uno alio capello. Que brevia nominum hominum de consilio tollantur de capello per manum unius pueri, extrahendo 1 unum breve, quod breve aperiatur per unum ex iudicibus domini potestatis, et vocetur ille de quo breve dicet per unum ex banitoribus comunis et, eo vocato, tollatur de alio capello ubi erunt brevia alba et offitiorum unum aliud breve quod aperiatur per indicem in presentía consilii. Et si fuerit album, dicat banitor quod album sit. Et si fuerit breve scriptum, detur illud vocato et ellectori, qui ellector incontinenti faciat ellectionem secundum quod breve dixerit. Que ellectiones scribantur in uno quaterno peccorino per unum ex notariis spetialibus domini potestatis vel unum ex spetialibus notariis domini capitanei. Qua ellectione scripta, banitor publicet nomen ellecti et ad quod olfitium ellectus est, ita quod a consiliariis audiatur. E t postquam fuerit facta, ipsa ellectio et publicatio non possit mutari postea, nisi in eodem consilio tantum. Quibus ellectionibus interesse debeat unus ex indicibus domini potestatis et unus ex indicibus domini capitanei. Item dicimus quod quicumque breve ellectionis habuerit de aliquo offitiali elligendo, vel potestate de sacco, debeat elligere bonum suffi tientem et ydoneum hominem, etatis ad minus viginti annorum exce­ ptis potestatibus de bandería, quorum quemlibet esse volumus 2 x x x annorum, exceptis iudieibus appellationum, quos esse volumus quem­ libet x x v annorum, et exceptis notariis ad inventaria, quorum quili­ bet esse volumus x x v annorum, et hominem qui sit civis civitatis Bononie vel alium qui habitaverit in civitate Bononie et fecerit cytadantiam per se vel per suos maiores solvendo collectas et alias factiones ut alii cives civitatis Bononie per x x annos ad minus, et qui habeat extimum in civitate Bononie ipse vel eius pater vel frater vel mater vel alius de domo sua, cum quo haberet vel habuisset tempore extimi bona communia. E t qui sit vere de parte Ecclesie sive (/. 6) Iere-

b

10

ib

20

25

30

35

1 extrahendo] v .: exhibendo. 2 Esse volumus... Ecclesie sive] m rasura in B.: la frase sit vere... sive é ripetnta.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

52

STATUTI UT BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

miensium civitatis Bononie. Et non possit diligere so ipsum, patrem, fratrem voi filium vói aliquem qui sit do eius familia, noe possit olligore aliquem septuagenarium. Et non possit elligi aliquis ad aliquod offitium nisi pro illo quartorio tantum in quo habitaret vel ubi ha-bi5 tayerit continuo cum tota sua. familia ante tempus ipsius elleotionis in ipso quartorio per unum annum continuum ad minus. Dicimus etiam quod habitantes in domibus confinium duorum quarteriorum debeant ante ellectionem proximo laciendam de olfitialibus elligero pro quo quarterio intendunt ire ad brevia et otlitia liabero, et in eo quarteio rio quod eli egerint semper intelligantur esso et non in alio et, si non ellegorint, ab oilit.iiS et elloctionibus utriusque quarterii excludantur omnino. Et non possit aliquis ellegi ad aliquod offitium, nisi in bonis habuerit valentiam vel extimum centum librarum bononinorum ipse vel pater vel alius, ut supradictum est vel securitatem prei5 stiterit vel fideiussionem dederit centum librarum bononinorum. Suffi fiat tamen nuntiis comunis et supraguardiis noctis prestare securitatem vigintiquinque librarum bononinorum pro quolibet eorum (pii pro eo respondeat, si contingeret ipsum delinquere in suo offitio. Quam securitatem prestare teneantur quando iuraverint offi2 o cium, salvo si maiorem securitatem prestare tenerentur per formam alicuius statuti, ordinamenti vel provisionis. Nec possit aliquem alium elligere qui cessare debeat ab offitio pro eo tempore pro quo ellectus fuerit ad illud officium, secundum formam alicuius statuti. Et si aliqua ellectio facta fuerit contra predictam formam, ipso iure non 25 valeat. E t potestas1 teneatur facere hoc statutum legi in singulis ellectionibus faciendis. Dicimus etiam quod potestas vel vicarius eius vel index, non patiantur aliquem morari ad discum vel in eo bancho ubi sedet et ex illo latere ubi sedet quantum protenditur banchum, nisi notarios qui scribent, offitiales et preconem comunis et pueros au brevia de capello extrahentes. E t preterea non patiatur quod aliquis dicat alteri elleetori « ellige me, vel talem », sub banno eius arbitrio imponendo et exigendo in quolibet dictorum capitulorum. Et dici­ mus quod quicumque ellectus fuerit ad aliquod officium illud iurare debeat ad terminum quindecim dierum a potestate statuendum, vel 35 illud recusare. E t si non iuraverit ad terminum vel recusaverit illud, de novo fiat ellectio ipsius officialis qui non iuraverit vel recusaverit in consilio duorum milium. De hiis excipimus supraguardias noctis, qui si non iuraverint ad terminum vel repudiaverint, possint de novo elligi per eosdem ellectores abi et mutari. Preterea dicimus quod 1 I n m argine , m. nota: Teneatur potestas legi facere. E p o i : legi faciat in consillio nomina... examinatione officialium et electione.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

RUBE. IIII-V

53

quicunque fuerit ellectus ad aliquod ollitium debeat illud personaliter exercere, et illud non possit vendere, permutare vel alienare vel per alium facere vel coadiutorem habere ad illud ollitium .1 Salvo quod si aliquis, post ellectionem oflitii vel durante ollitio ad quod ellectus fuerit, decederet, heres ipsius possit alium idoneum loco defuncti substituere et intelligatur in prima ellectione ellectus. Additione posteriore, B., e. Gr, margine sinistro, pure in V., /. 65". Additum fuit huic statuto per reformationem populi factam tempore domini Henrigipti 2 de Martinengo capitanei populi Hononie, die ultima madii. Ad lioc ut equalitas in oflitiis comunis Hononie observetur quod deinceps singulis annis per unum mensem ante kallendas ianuarii liat electio in consilio duorum millium ad brevia vel in alio consilio, quod de ipsa electione habuerit potestatem, de omnibus et singulis oflitialibus comunis Bononie, tam ordinariis quam extraordinariis, et potestariis de banderiis et de saclio, qui debent eligi ex forma statutorum, ordinamentorum vel reformationum comunis Bononie pro3 primis sex mensibus et secundis anni totius et potestariis de sacho pro toto anno sequenti, ita quod nullus habeat vel habere possit nisi unum olfitium tantum per totum annum. Et aliter quod predicta non habeant locum in custodes noctis et capitaneis et custodibus castrorum et in custodibus et claveriis circlarum quorum electiones more solito flant. Et non habeant pre­ dicta locum in electione depositariorum, quorum electio remaneat et remanere debeat in provisione et deliberatione consilii octingentorum et populi. Et salvo quod si ellectus fuerit aliquis in dicta electione ad plura offitia, possint acceptaro quod voluerint in eodem consilio et aliud repudiarc, et elector eligere alium loco sui. Et si ultra unum officium voluerit acceptare solvat dominis de gabella pro qualibet vice viginti solidos bononinorum, secundum formam ordinamenti sacrati de hoc loquentis, salvis semper ordinamentis sacratis et sacratissimis. Ego Yinciguerra Bovixii notarius ad additiones statutorum, ordinamenta et reformationes scribenda in voluminibus statutorum scripsi.

»

io

1'>

an

25

30

[V] De ellectione potestariarum 4 de sacho et notariorum, 5 qui debent ire ad denuntiandum potestarias, capitanerias, potestati et capitaneo eli­ gendis eo anno. Statuimus et ordinamus quod potestas teneatur per totum men- 35 sem ianuarii proponere in consilio octingentorum et populi quid pla1 habere... offitium] su rasura in B. 2 Henrigipti] B. Hiurigipti. 3 pro] B. e V. quod, ehe non dd senso, 4 potestariarum] V.: potestatis. 5 notariorum] V.: notarii.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

54

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

cet consilio de potestariis de sacco elligendis per comitatum Bononie. Et si in consilio firmabitur de ipsis elligendis, fìat eorum ellectio in consilio duorum milium ad brevia eo modo et l'orma qua fìt ellectio generalis officialium comunis, ponendo in brevibus potestarias prodi­ ctas, prout sequens scriptura declarat. Salarium autem ipsarum tale esse volumus, quod quilibet qui ellectus fuerit potestas alicuius terre, unius vel plurium, habeat a quolibet habitatore vel fumante illius terre seu potestarie, non cive vel nobili, qui habebit boves vel vaccas cum quibus laboret, medium corbum frumenti, et a quolibet alio unam quarteriolam frumenti. E t insuper a comunibus terrarum sue potestarie fenum vel herbam, hospitium, lectos et paleam oportunam quando accederent ad dictas potestarias. Volumus quoque quod pote­ states predichi possint de causis civilibus cognoscere eis in dictis pote­ stariis existentibus inter illos de sua potestaria et eondempnare omnes sibi inhobedientes usque ad quantitatem viginti solidorum bononinorum, ad utilitatem illius terre unde fuerit potestas et eas exigere posse et debere. Potestarie autem sunt hec. In primo quarterio: Potestas terre Plessi, Butrii et sunt quatuor potestarie,1 Sivi fa n i2 Zapolini, Sancte Agathe et sunt due potestarie.3 Bixani, Pianorii, Musiglani, Sexti, Paderni, Gleule, Mazani, Roneorei et Sablonis; Caxi, Montixii, Siviglane, Badi, Costoge, Piderle, Camugnani et Carpenete; Urbizani, Asigle, Sancti Benedicti, Sancti Andree in Busco, Sancti Venanci et Gavaxeti; Oanetuli, Padulis, Sale, Sancti Vitalis de Reno et Caldirarie; Sanguinete, Caurigle, Rudiglani et Prunaroli et Lixerne, Gene, Caganesche et Castri de Alpe; (he,spelarli et Pragatuli. Mongoni, Saligeti, Ulgiani et sunt due potestarie. Montismoixini, Gessi et Belvederis de Pieverio, Salvario, Carviglani, Vegi, Bergadegli, Ugnani, Pariani et.Sassipertuxi; Sancte Marie in Donis, Pini, Montislonghi, Eavalis et burgi A badie; Montis Sancti Petri, Roche Maxenate, Oggani, Bainole, et Sancti Fabiani; Mongorgi, Eraxcnete, Gallegate et Montis Armati, Montis Galdararii, Castri Leonis, Oliveti, Manzolini. In secundo quarterie: Potestas terre Castagnoli maioris, Campezi, Stiglatigi, Sale Pogete, Tizanelli, Coloreti, Spixi, Castagnoli minor, et Lovoleti, Eogareti, Montis Clari, Ponticli de Mogole, Vigani, Magnani, Ancognani et Caragie; Vilole, Cadamuschi, Cadriani et Calcadonne, Altedi et sunt due potestarie.3 Puni, Argelis, Orevalcorii et sunt due potestarie.3 1 quatuor potestarie] vosi B. e V. 3 Siviyani I V.: Suri^ani, erralo. 3 due potestarie ] così B. e Y .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IE . IX -

RTJBR. V

55

Caxalicli ultra Idicem, Boche l ’idiglani, Montis Luchi, Preda colorie, Belvideris et Vidigadighi, Vidriani, Marani, Triarii, Caiani, Sancti Martini in Sm inan o, Guayarelli, Minervii et Trexentole; Bibolani, Sassichisculi, Anthonelle et Campionis; Pescarole, Kovoretuli, Eonchagle, Cortixelle et Boncoris; Bagnarole, Montis Sancti Iohannis, ·"> Eoche de Eodulfis, Scoveti, Basigli et Sancti Ylaris; Bancti Georgii de Plano, Cinquante, Fellegaroli, Ville Ulmi, penagli et Baleti, Argelate et sunt due potestarie. Panici, Predoris, Fuxani, Oanevelle, Batidiyi et Liminaxe, Sale de Àygonibus, Boche de Mognis, Montis Aguti de Alpe et Cidricle, Btifunti, Stagni, Clagnani, Sancti Donini, Camurate, io Quarti de Subtus, Quarti de super et Viduzi, Calcarie et sancte Marie in Strata, Sancti Martini, Policini a mane Beni, Ceretuli, Lauri, Predore et sancti Martini in Caxola, Aglani et Boche Malapasque; Crede, Vimignani, Montis Acuti Argaze, Tavernelle, Stanchi et Prate, Castri Bri­ tonum, Coderunchi, Trasegii et Lamirate de Pieverio. 15 In tercio quarterio: Potestas terre Cavxeni, Predamale, Liglani, Plancaldoli et Masse Pii verii, Suxani, Ai'righi et Castri Novi, Montis Cavalorii et Li (¿ani, Bertalie do subtus et de super, Gridane, Clonfìenti, Canplani et Bipoli, Bargi, Machareti§i, Altaville et Villanove, Montisvegli, Mandrie et « sancti Andree in Curiano, Sognatici, Podii Sognatici, Siviratici, Surixani, Dalmanzatici et Gherghenzani, Samoce, Sancti Laurentii, plebis Predalbini et castri sancti Laurentii, Poligini a sero Beni, Sancte Hellene, Sancti Iohaimis in Tifano, Castri sancti Petri que sunt due potestarie; Ocole,1 Caxalicli Beni, Castenaxii et Vigorsii, Galle- ® rie, sancti Alberti, sancti Petri in Casale, et sancti Vincencii, Biosti, Montorii, Aqualti et Brigole, Burgi Panicalis et sunt due potestarie. Sancti Andree in Covriglo, Stiglole, Frassinico et Valgatarie, Scandii, [Medicine et Bude 2], Vallis Elii, Montis Bumixi, Montis Fredentis et Boche de Setta, Sassuni, Cavrarie de Beno, Montis Poli, Boche Mon- 30 severii, Montis Pasturi et Bivemaglate, Gissi, Bri (¿anelle, Bedani, Sancti Damiani, Aurigle, Sassi et Migli, Bonchastaldi, Caradri et Porecli, Pavane, Porete et Boche Comete, Garnaroli et Muscigloli. In quarto vero quarterio: Potestas terre Burgi novi, Castri sancti Pauli et Trcforce, Boffeni, 35 Casigni, Plebis Boffeni, Zoregli et sancti Salvatoris, Vidaglagole, Bicardine, Prunarii, Centi de Butrio et Gallixani, [Fontane de Medicina3] Sancti Martini in Argele, Baratini: Biuli, Duraci, Villanove de Bi-

1 Ocole] così B. e V .; m a forse è: Ecole. 2 Medicine et Bude] in B. raschiato, supplito da V. 3 Fontane de Medicina] in B. raschiato, supplito da V .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

56

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

lielme et sancti Iohannis Pauli. Pugicalbuli et Ronchomauruni, Montis Marvi, Montis Maioris, Ulmetule et Panicalis veteris; Gargognani, Bagni, Sera,val lis, Capognani, Lissani, Moscacba et Caxole de Oaxi, Varegnano et sunt duo potestarie. Viglii Traserre, Poco de ■>. Russi et Savignani, Lagune, Mongardini, SassiAigonum (/. 6V) et Tignani, Plumacii et sunt due potestarie. Savigni, Peole, Boarii, Caprarie de Lo xilino et Luxolini, Sancti Iohannis in Triario, Tiglole, Malapasque, Montisreneoli, Cassani et Sassinigri, Scaregaglaxini, Yignole Comi­ tum, Yedegethi, Montaxighi, Domalfolis, Verginii et Yenole, Caxole i» Canine, Corvarie, Mexerazani et Farneti, Agoglare, Redolete, Casóle super Siranum, Brent.i, Badali, Vadi et Sirani. [Sanzanighi, Medicine Q et Medexani. Sancti Rophvlli, Lastignani, Montis Calvi et octo. Montis de plebe, Sassadelli, Sancti Anastaxii, Sturcoli de Pleverio Labanti, Barbiani, Malavolte, Qermacoris, Russi, Pontismaioris et i» Fossole, Vetrane, Pigarii, Succide et Garnaiuni. Item in dicta elleetione elligantur infrascripti notarii: unus nota­ rius iturus ad denuntiandum potestariam novo potestati venturo in kalendis iulii. Item unus notarius iturus ad denuntiandum potesta­ riam novo potestati venturo in kalendis ianuarii proxime venturi, ¿o Item unus notarius iturus ad denuntiandum capitanariam novo capi­ taneo venturo in kalendis aprilis. Item unus notarius iturus ad denunciandum capitanariam novo capitaneo in kalendis oetubris proxime venturi. Quorum quilibet notarius habeat a comuni duodecim solidos bononinorum pro qualibet die qua steterit extra civitatem Bononie & occasione dicte denuntiationis. [V I] De offúiis et potestariis pro quarterio coequandis. Statuimus et ordinamus quod omnia et singula offitia ordinaria et extraordinaria civitatis et districtus Bononie et potestarie, tam de bandería quam de sacho debeant eoequari pro quarterio hoc modo, an videlicet quod ea officia et potestarie que ibunt ad brevia in proxime futura elleetione in quarterio porte Sancti Petri, in sequenti elleetione ponantur ad brevia in quarterio porte Ravagnane, et ea que ibunt in quarterio porte Ravagnane, tempore elleetionis vadant ad brevia in quarterio porte Sancti Proculi in sequenti elleetione, et ea que os ibunt ad brevia in proxima elleetione in quarterio Sancti Proculi successive vadant ad brevia in quarterio por te Steri, et sic succes­ sive procedat elleetio de quarterio in quarterio de omnibus predictis offitiis.1 1 Sanzamiglii, Medicine] in B. rascliiato, supplito da V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

RUBR. V I-VII

57

Addizione posteriore, B., e. 6r, margine sinistro, pure in V., f. 65’ Millesimo ducentesimo nonagesimo, indictione tercia, die vigesimo secundo novembris. Reformatum fuit tempore domini JFulclii de Bugacarinis capitanei populi Bononie quod heredes mortuorum et moriendorum possint ire .-> ad brevia pro eis, et quod pater pro fillio et filius pro patre, unus frater pro allio et patruus pro nepote et nepos pro patruo, qui sunt et erunt ad consilium duorum millium possint ire ad brevia et electiones facere et quicquid factum fuerit per eos valeat et teneat et habeat plenum robur et prodicta locum habeant in omnibus electionibus faciendis. io Ego Ioliannes Barbarussa notarius adicionibus statutorum in statuto aposui (f) et scripsi. [V II] Do offitialibus eligendis et elleetoribus ipsorum qui cessare debent ct qui non, et qualiter approbari vel reprobari debeant. Ordinamus quod infrascripti offitiales eligendi ad oilitia infra- is scripta, qui offitia susceperint et operati fuerint, cessare debeant ab exitu ipsorum offitiorum per sex menses, ita quod ad aliquod inirascriptorum offitiorum, que ordinaria esse intclligimus, elligi non possint et ellectores eorum cessent eodem modo de eundo ad brevia infrascriptorum officiorum per sex menses sequentes a die ellectionis » cellebrate. In primis cessent et cessare debeant offitiales ellecti et ipsorum ellectores qui ellegerint ut supradictum est: notarius ad reformationes; notarius ad statuta legenda; notarius ad causas ad discum domini potestatis; notarius cancellarius ad litteras comunis; notarius ad causas novas ad discum Aquile cum iudice domini potestatis; indices milites et notarius 1 ad mallefitia nova; index, milex et notarius ad discum banitorum; milex et notarius ad discum Ursii; notarii ad acta populi et comunis, approbatores securitatum que dan­ tur in comuni; notarii memorialium contractuum et ultimarum volun­ tatum. Item omnes potestates de bandería comitatus Bononie et an ipsorum iudices et notarii. Item dicimus in omnibus potestatibus de sacco et eorum ellectoribus. Item dicimus quod potestas sive vicarius eius vel alter ex iudicibus suis in singulis ellectionibus offitialium predictorum faciendis, ante per decem dies, debeant convocare duos iudi­ ces et duos notarios de offitialibus pallatii comunis Bononie, secun- 35 dum quod sibi videbitur, et cogere eos, qui debeant in scriptis desi­ gnare nomina et cognomina eorum qui cessare debuerint in proxima futura ellectione ab officiis ordinariis et ellectionibus eorum faciendis. Quorum designatorum nomina dividendo per quarterium, legi faciat et notarius] manca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

58

in consilio ellectionis offitialium ante quam procedatur ad brevia danda. Et ellectione ipsorum offitialium facta, examinentur ellectiones facte per unum ex iudicibus domini potestatis et per quatuor alios iudices civitatis Bononie asumendos per ipsum iudicem domini 5 potestatis infra octo dies factis ellectionibus et quos approbaverint, pro approbatis habeantur, et quos reprobaverint pro reprobatis, et alii de novo in consilio duorum milium eligantur. E t non possit ali­ quis reprobari nisi ellectus contra formam statutorum, ordinamentorum, reformationum comunis et populi Bononie, quorum quilibet io habeat et habere debeat a comuni Bononie pro eorum feudo et sala­ rio viginti solidos bononinorum. Item dicimus quod si aliquis vocatus fuerit in consilio ipsarum ellectionum et habuerit breve scriptum et non reperiatur in ipso consilio ter vocatus a precone et non venerit, ipsum breve scriptum reponatur in capello et nomen vocati non repoi5 natur in capello. Preterea dicimus quod loco cuiuscumque absentis in servitio comunis Bononie vel infirmi possit pater, frater vel filius vel patruus vel nepos vel procurator ipsius accipere breve et ellectionem facere secundum quod ipse facere posset si presens esset. Predictis autem omnibus preferatur procurator (prodictis). E t 1 hoc statu* tum in omnibus suis partibus sit precisum, salvis ordinamentis sacratis et sacratissimis et dependentibus vel occasionatis ab eis vel altero eorum et spetialiter ordinamentum, quod est in quinto libro sub rubrica: « de binis officiis habendis», quod statutum legatur in generali ellectione offitialium. E t si ellectiones aliter facte fuerint, non valeant 25 ipso iure. [V III] consiliarii.

De Lambertaciis qui non possunt habere ojfitium nec esse

Millesimo ducentesimo octuagesimo quarto, indictione duodecima, die sabbati primo iulii, consilium populi et masse populi civitatis 30 Bononie fecit nobilis vir dominus Gerardinus de Buschitis, hono­ rabilis capitaneus populi Bononie in pallatio novo dicti comunis ad sonum campane et voce preconis more solito congregari, in quo quidem consilio de voluntate ancianorum et consulum proposuit infrascripta, super quibus omnibus sibi petiit consilium exhiberi. 35 In primis si placet consilio et masse populi quod nullus qui fuerit de parte Lambertaciorum tempore primorum rumorum et a dicto tem­ pore citra et nullus pater, filius vel descendens a prodictis vel aliquo predictorum vel frater vel filius fratris vel descendens ex fratre predi1 in margine m. 5: de binis officiis ut, infra quod debuit legi.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . II -

RU B K . V i l i

59

ctoruin vel alicuius eorum, possit esse de consilio comunis vel populi Bonoide, ancianus vel consul, vel interesse alicui credentie comunis vel po­ puli Bononie vel habere aliquod officium ordinarium vel extraordina­ rium, vel aliquam potestariam de sacco vel de banderia, vel mitti in aliquam vel ad aliquam custodiam pro comuni vel populo Bononie. Iit 5 intelligatur Lambertacius qui unquam fuerit scriptus in aliquo libro continatorum cuiuscunque conditionis, vel in aliquo libro banitorum vel rebellium pro parte Lambertaciorum, vel qui pecierit sibi fieri mendum occasione derobationis facte tempore secundorum rumorum, non obstante aliquo statuto, ordinamento., reformationi, provisioni 10 comunis vel populi, salvis provisionibus factis tempore domini Mathei de Corigio olim potestatis Bononie. E t qui contrafecerit deinceps ali­ quem eligendo de prodictis contra predictam formam, puniatur 1 et condempnetur per dictum capitaneum populi Bononie in C libras bononinorum. Et qui ellectus esset contra predictam formam [et] non 15 repudiaverit, vel receperit, vel exercuerit, vel per se vel alium, (et) officium v e l2 id ad quod ellectus esset contra predictam formam, puniatur et condempnetur in 0 libris bononinorum. Salvo quod pre­ dieta non habeant locum in fratribus penitentie de parte Lamber­ taciorum, qui possint habere offitia ad voluntatem consilii populi. ¿0 Et si aliquis ex predictis esset ellectus in aliquo predictorum casuum contra predictam formam, teneatur et debeat illud non recipere, set ex toto repudiare et renuntiare illi ad quod ellectus esset contra predictam formam, quod si hoc non fecerit non possit exercere vel habere illud ad quod ellectus esset, et condempnetur et puniatur 25 per dominum capitaneum in centum libris bononinorum sine re­ missione. Et nichilominus cancelletur et removeatur de libris et locis in quibus reperirentur contra predictam formam, et alii in eorum loco eligantur precise. Salvo quod illi qui iuraverunt par­ tem ecclesie et Ieremiensium ad voluntatem comunis habeant et 30 consequantur benefitia et privilegia que habere et consequi possunt secundum formam statutorum, provisionum, reformationum comunis et populi Bononie, preterquam in casibus superius acceptatis. Et predicta reformatio ponatur in sacramentis domini potestatis et capitanei per me Iacobinum de Galixano notarium. Predicta vero 35 locum non habeant nec tangant in personam domini Francisei domini Acursii. E t super predictis et quolibet predictorum et facientes contra predicta et eorum predictorum quolibet, dominus capitaneus, qui nunc est vel pro tempore fuerit, habeat plenum, merum et liberum puniatur... habere offitia] su ra m m . (et) officium vel] m anca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

60

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

arbitrium procedendi, inquirendi, condempnandi, dummodo condempnet in quantitatibus superius nominatis. Et quidquid faceret in predictis et occasione predictorum, auctoritate presentís consilii habeat plenum robur et cxecutioni debeat mandari prout factum 5 fuerit per eundem. In reformatione cuius consilii facto partito per dictum.dominum capitaneum de sedendo ad levandum ab una parte palatii ab alia, presentibus duabus partibus ancianorum et consulum, placuit maiori parti dicti consilii quod posta seu propositio, quod loquitur quod nullus qui fuerit de parte Lambertaciorum tempore '0 primorum rumorum et a dicto tempore citra et quod nullus pater, filius et frater etc., lecta in presentí consilio, cxecutioni mandetur auctoritate presentís consilii, secundum quod in ea plenius continetur. Salvo quod non habeat locum, nec intelligatur, nec extendatur in ali­ quem, qui sit Ieremiensis et qui semper steterit de parte Ieremiensium 15 et Ecclesie, quamvis haberet patrem, filium vel fratrem de parte Lam­ bertaciorum vel rebellium pro parte Lambertaciorum vel esset descen­ dens ex aliquo predictorum. Item dicimus nec in hiis qui habent speciale privilegium vel refor­ mationem' quod intelligantur esse de parte ecclesie et Ieremiensium 20 et quod consecuntur et intelligantur numquam fuisse de parte Lam­ bertaciorum non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis, provi­ sionibus reformationibus comunis vel populi Bononie, a quibus omni­ bus dominus potestas, dominus capitaneus, anciani, consules et omnes aliis quos predicta tangerent sint penitus absoluti.1 23

(/. 7) [V IIII] De sacramento et offitio 'procuratorum comunis Bo­ nonie.

Iuro ego procurator comunis Bononie bona fide in quantum magis potero procurare negocia Bononie in honorem domini potestatis et domini cap it ane i ad comodum et utilitatem comunis et hominum so civitatis Bononie et districtus. Et si de rebus comunibus aliquibus comunis Bononie scivero penes aliquem vel aliquos esse, recuperare vel pandere domino potestati vel eius iudicibus et. solicitare ipsos quod ipsas res et bona recuperent et in comuni venire facere. E t pu­ blica comunis Bononie tam in civitate quam extra defendere et si as occupata invenero vel scivero denunciare2 potestati vel eius iudici ad hoc deputato quod ipsa recuperent ita quod in publicum deveniant. 1 Item... absoluti] il passo e. canvdlaio: m margine, e notato da m. 4: iste ^ est totus removendus. V.: Item dicimus non obstantibus aliquibus statutis, ordina­ mentis, etc., come, in B. 2 denunciare] V.: designare.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

RUBR. VIIII

61

Bt terminos platee eomimis Bononie et trivii porte 1 Ravenatis appo­ sitos pro comuni Bononie videre singulis duobus mensibus. Et si remotos aliquos, invenero reponi faciam ipsum remotum vel alium loco sui ita quod semper clari remaneant dicti termini circa plateam et trivium porte Ravenatis. Nec non procurare quod pallatia eomunis Bononie et domus pallidiorum sint et stent bene eoperte, ita quod non pluat super aliquem murum pallatiorum, nec in ipsis palatiis. Et infra octo dies ab ingressu mei regiminis et officii scribere seu scribi facere omnia mobilia pertinentia ad eomune Bononie, que reperirentur in pallatiis eomunis Bononie, tam ex parte domini capitanei quam ex parte domini potestatis, et in camaris utriusque, et etiam hostia camerarum, fenestrarum, leterias, banchas, tripodes, tabulas, sextoria, claves camerarum et omnium hostiorum et scrineorum. Et generaliter omnia alia feramenta et alia utensilia. Et ipsa designare in scriptis uni ex militibus domini potestati recipienti pro se et pro omnibus de familia ipsius, omnia que erunt penes ipsum dominum potestatem et eius familiam vel beroarios sive ex parte ubi moratur potestas et eius familia. Et uni ex militibus domini capitanei reci­ pienti pro se et omnibus de familia ipsius omnia que pertinent et erunt penes ipsum dominum capitaneum et eius familiam et beroarios. E t a quolibet ipsorum recipiam promixionem sollempnem de dictis rebus designatis finito regimine mihi vel successoribus meis designan­ dis. Et si non designaverint secundum quod debuerint, denuntiare tenear sindieis qui debebunt sindicare dominum potestatem vel dominum capitaneum. Preterea procurare quod quociens per eomune Bononie fiet aliqua venditio, locatio, obligatio seu contractus aliquis, cum aliqua persona, fiat in consilio eomunis Bononie et quod fiat ad utilitatem et comodum eomunis Bononie. E t quod ante quam com­ pleatur, quod ipsa obligatio seu contractus sit scriptus vel scripta et ditatus et ditata de consilio duorum vel quatuor iurisperitorum bonorum et legalium et fide dignorum prout facti qualitas postularet. Item iuro quod si qua peticio coram me offeretur de dampno aliquo emendando per eomune Bononie, dato in guardia civitatis Bononie ab aliquo vel aliquibus, de quo vel quibus ignoretur ipsum dampnum dedisse, vel de aliquo equo emendando per eomune Bononie, qui diceretur mortuus, vulneratus vel devastatus esse in servitio eomunis Bononie, petitionem illam recipere et bona fide ius eomunis Bononie defendere et nullam sententiam dare super hiis, nisi in consilio comunis Bononie, siente domino potestate vel eius vicario, qui teneatur ad requisitionem meam facere videre et diligenter examinare per unum

5

hi

a

*>

-s

so

35

«i

1 Et terminos... porte] sw rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

62

STATUTI UT U 0L00N A BELL’ ANNO 3 2 8 8

ex radicibus suis totum processum, ante quam sententia feratur. Item iuro in omnibus et singulis causis que moverentur contra comune Bononie vel viderentur redundare in preiuditium ipsius comunis in aliquo coram quocumque officiali, me opponere et defendere iura 5 comunis pro posse. Item iuro facere et curare pro posse quod vie publici' tam civitatis quam extra in districtu sint terminate que terminate non sunt, et sint eius latitudinis cuius esse consueverunt. Et si quas occupatas invenero in pristinum statum facere reduci. E t si quid super dictis viis invenero edifficatum vel appositum, tolli facere. 10 E t dare etiam operam quod pontes civitatis Bononie et districtus manuteneantur, et si quo tempore devastarentur, quod quam citius poterit fleri reparentur. Et credentias mihi impositas tenere, et dare operam quod dominus potestas, dominus capitaneus et eorum familie observent omnia que in eorum sacramento continentur et statuta et 15 ordinamenta et reformationes comunis «ft populi Bononie. E t securi­ tates omnium tam civium quam iovensUim, peditum et militum et custodum, qui habere debebunt salarium vel stipendium a comuni Bononie vel percipient, bona fide accipere pro cogruni et aliorum officialium comunis Bononie, qui secundum formam statuti comunis «0 Bononie vel reformationum debuerint securitates prestare. [X ] De sacramento et offUio indicum et militum civitatis Bononie presidentium ad causae civiles vel criminales vel ad alia, officia, comunis Bononie et ipsorum officio. Iuro ego iudex vel milex ellectus pro comuni Bononie si prehero -5 offitio causarum civilium [vel criminalium] vel extraordinariarum comunis Bononie, vel in aliqua terra comitatus, omnes lites et causas et querimonias mihi delatas suscipere et de hiis bona fide cognoscere et iudicare, servando semper statuta, ordinamenta et reformationes comunis et populi Bononie, et iura et leges ubi statuta, ordinamenta 30, vel reformationes non reperirentur, tam in procedendo quam etiam in terminando. Et incohatas coram predecessoribus meis qui prefuerint ante me ad discum cui prehero terminare secundum formam statuto­ rum et iuris. E t toto tempore mei ofBtii non patrocinari pro aliquo nec procurationem exercere, nisi pro me vel pro mea familia 35 vel mihi coniunctis vinculo parentele usque ad tercium gradum, vel pro hiis qui essent de mea familia, nec dare consilium unde possim habere salarium, nisi esset de voluntate partium litigantium. Et preterea credentias mihi impositas tenere et si ratione mei ofiitii aliqua instrumenta vel iura alicuius ad me pervenerint, ipsa restituere M parti cuius fuerint vel qui ea mihi dederit. Item iuro aliquod lucrum

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

R.TJBT!.. X

63

non facere ratione mei ofYitii, nitra id quod mictti conceditur ex forma statutorum, ordinamentorum vel reformationum comunis Bononie et tam in procedendo quam in difiniondo omnibus litigantibus coram me iustitiam et equitatem servare. E t horis consuetis in loco miclii deputato superesse continue, et prcdicta faciam remoto, omni amore, s hodio, timore, precio vel precibus, luero vel dampno meo vel alieno. 1 E t si fuero index vel milex deputatus offltio mallefitiorum, accusationes et denuntiationes mihi delatas suscipere et contra accu­ satos et denuntiatos, tam contra comparentes quam contra contuma­ ces procedere et eas terminare infra duos menses postquam recepte 1 » fuerint, secundum formam statutorum, ordinamentorum et reforma­ tionum comunis Bononie bona fide, omni fraude, dolo et machina­ tione remotis. E t inquisitionem aliquam non facere de aliquo delicto vel mallefttio vel quasi, vel fieri permittere, nisi infrascriptis casibus tantum, scilicet in homicidiis, robariis vel hominis vel mulieris rapti ia vel rapte vel incendio domorum vel aliarum rerum et bonorum, que sunt infra domos et curias et circa curias domorum, villarum vel castrorum comitatus Bononie, que mallefitia seu aliquod eorum com­ mitterentur in comunitati. Et tunc non possim ire ad inquirendum nisi de mandato domini potestatis vel eius indicis, scripto manu «> unius ex notariis domini potestatis ad mallefitia deputati et aliter non possim accedere per comitatum. E t cum inquisiero, semper habere tenear prope me duos vel plures homines illius contrate 1 2 in qua fit inquisitio, qui cognoscant seu asserant se cognoscere testes qui reci­ pientur ex inquisitione et si nominatur ille testis, eo nomine quo se 25 dixerit nominari. Nec liceat michi ab aliquo massario uno vel pluribus vel ab aliqua singulari persona percipere, quanticumque sumus offitiales prcter nuntios, ultra triginta solidos bononinorum pro quolibet die. Quos triginta solidos exigam in bonis et de bonis malefactoris, si potero tempore inquisitionis, alioquin a comuni illius terre ubi factum 30 fuerit malleficium. Quod comune semper habeat regressum contra malefactorem et in eius bonis, donec fuerit ei satisfactum. Cui massa­ rio satisfiat de bonis malefactoris summarie, sine strepitu iuditii et de omnibus et singulis expensis et dampnis quas et que comune terre substineret occasione predicta. Nec compellam nec compelli permit- 35 tam aliquam personam ex offitialibus qui meo.Um erunt, vel alium aliquem accusatum de dampno dato, solvere duodecim den. vel ultra vel minus pro soldo de mallefitio, nisi cum venerit voluntarie ad

1 Et si fueroj \T.: Offitium nidicis et militum deputatorum officio malleficiorum et accusatorum. Et si fuero, etc. B. in m argine , di m. 4·. Nota. 2 illius contrate] V.: illius terre sive contrate.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

64

STATETI DI BOLOGNA BELL’ ANNO 1 2 8 8

dandum securitatem, nec mittam vel mittere permittam aliquam personam per comitatum pro recuperandis dictis denariis pro quolibet accusato nec percipiam nec percipi permittam alicui1 [ultra] duo­ decim denarios nisi cum voluntarie venerit ad securitatem prestan5 dam. 2 Et si fuero index vel milex deputatus ad offitium, banitorum, bona fide, sine fraude, remoto hodio, amore, timore spettali, lucro vel dampno meo vel alieno, facere et exercere otfitium ad quod ellectus sum, servando semper statuta, ordinamenti, et reformationes comunis io et populi Bononie. Et libros banitorum comunis Bononie mihi consi­ gnatos custodire et salvare et omnem diligentiam adhibere ne aliquis banitus comunis Bononie de libris banitorum abradatur vel deleatur vel cancelletur vel extrahatur seu eximatur aliter quam concedatur ex forma statutorum, ordinamontorum vel reformationum comunis i6 vel populi Bononie. E t recipere peticiones, procurationes... vel aliarum personarum3 legitimarum que procurent nomine seu nominibus alicuius baniti vel banitorum pro mallefitio vel debito coram me porecte fuerint, in quibus petatur aliquos banitos seu aliquem banitum pro inalleñtio vel debito eximi vel cancellari de banno. 20 Et in fraudem audire non vitare. E t infra duos menses continuos dictas petitiones diffinire et terminare, nisi fuerit de casibus vetitis in quibus quis prohibetur cancellari de banno, vel petitio porigi de aliquo eximendo vel cancellando de banno ex forma alicuius statuti vel ordinamenti sacrati vel sacratissimi. E t non facere cancel2 -> lari aliquem banitum sine voluntate presentía et licentia socii mei. Et si testes aliqui producerentur coram me, ipsos testes recipi facere et interogare equa libra, et bannitos pro debito faciam cancellari quam cicius potero, postquam satisfactum fuerit creditori de eo pro quo reperirentur (/. 7V) baniti et de expensis factis per ipsum creditorem 30 in faciendo debitorem baniri et detineri et michi liquidum fuerit per publicum instrumentum vel per confessionem creditoris vel eius pro­ curatoris vel alterius legitime persone que de iure potuerit hoc facere, vel si liquidum erit michi per testes satisfactum esse creditori. Et quod dictum est de expensis, creditori credatur premissa tantum taxatione 35 a me ipso et prestito sacramento ab ipso creditore super ipsis expensis, ita quod taxatio non excedat summam expensarum faciendarum secundum formam statutorum comunis Bononie. E t etiam facere can­ cellari sine satisfactione quotienscumque placuerit creditori vel quando 1 Alicui denarios] su rasura in B. 2 Et si fuero] V. De offitio indicis et militis deputati officio banitorum. Et si fuero, etc. 3 vel aliarum personarum] m anca qualche parola, così in B. come in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

RUBE. X

65

debuerit de iure cancellari. E t facere capi quemlibet banitum cum a me fuerit postulatum, si scivero 12eum in banno non esse. E t in fine mei offitii designare successori meo omnes libros milii designatos per predecessorem meum et omnes in eo tempore factos per numerum cartarum et librorum. Et neminem facere cancellari de banno comu- 5 nis Bononie pro mallefitio, nisi secundum formam statutorum et ordinamentorum comunis Bononie, et tunc non possit sine consilio sapien­ tis unius vel plurium, prout facti qualitas suadebit. E t nisi soluta gabella trium solidorum bononinorum comuni Bononie vel alii ha­ benti causam ab eo pro quolibet banito. E t nisi soluti fuerint viginti 10 solidi bononinorum si bannum fuerit pro gravi mallefitio pro quo si captus foret banitus deberet vitam vel membrum perdere. Si au­ tem pro alio mallefitio preter quam pro dampno dato, ut dictum est, decem solidi bononinorum tantum pro quolibet banito, et aliter cangellatio non valeat. E t si fuerit in banno pro debito vel pro 15 dampno dato, tres solidi bononinorum pro quolibet banito solum. Et satisdare tenear de quingentis libris bononinorum ante introitum mei offitii coram procuratore comunis Bononie de dictis libris custodiendis et salvandis et etiam designandis successoribus meis et omnibus et singulis attendendis que in sacramento meo per ordinem continentur. 20 2 E t si fuero milex ad discum Ursi ad exigendum avere comunis Bononie, iuro, una cum iudice domini potestatis cum quo adero, exigere toto posse omnes condempnationes, multas, collectas et prestantias impositas et imponendas, que designabuntur ad dictum discum factas et faciendas in civitate Bononie et districtu quacunque de causa, 25 bona fide, sine fraude, remoto omni amore, hodio, timore, precio vel precibus. E t libros omnes condempnationum, multarum, prestantiarum et collectarum custodire et salvare et successori meo consignare per numerum cartarum et librorum, de ipsa consignatione faciendo fieri publicum instrumentum. E t scribere et scribi facere omnem 30 pecuniam que ad me perveniet quacumque de causa et etiam pe­ cuniam quam dabo et solvam depositario comunis Bononie uni vel pluribus, si plures fuerint, quam peccuniam ei dare et solvere tenear singulis mensibus et summam omnium introitum et expensarum seu solutionum dare iudici sindico domini potestatis omni mense, ita quod 35 ultima die cuiuslibet mensis possit legi in consilio. E t in predictis omnibus observare omnia statuta et reformationes et provisiones ad dictum officium pertinentia. Et tenear dare bonam et idoneam secu­ ritatem de tribus milibus libris bononinorum coram procuratore comu1 scivero] V invenero. 2 Et si fuero] V.: De offitio militis presidentis ad discum Ursi. Et si fuero, etc.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

66

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

nis de salvanda pecunia comunis et libris comunis qui michi designa­ buntur et de dictis libris et pecunia danda et solvenda et restituenda ut predicitur et cuicumque ex predictis offitiis fuero non patrocinabor vel consilia dabo, nec procurationem exercebo. 1E t si fuero milex ellectus ad vendendum res mobiles comunis, iuro satisdare de ducentis libris bononinorum et vendere res mobiles que pervenient in Comuni in die martis vel die jovis vel die sabati quando fit forum. E t tenear preconicari facere uni ex banitoribus comunis ipsas res vendendas. Et vendere predictas res in presentia unius ex familia domini potestatis et incantare res vendendas et plus offerenti dare et predictas venditiones facere intra tres dies postquam in com­ muni pervenerint et fuerint publicate. Ita tamen quod non liceat mihi emere de ipsis rebus nec alicui pro me. Et pecuniam ad me perventam dare et consignare depositario comunis sive massario infra octo dies. E t habeam pro meo salario tres libras bononinorum. Et cuicumque officio ex predictis adfuero, servabo statuta et ordinamenta comunis et populi Bononie bona fide tam in solutionibus recipiendis quam in consiliis dandis et aliis omnibus et singulis faciendis et exercendis que ad meum offitium pertinere videbuntur. Addizione posteriore, B., c. 7», margine sinistro. Millesimo ducentesimo nonagesimo tercio, inditione sexta. Aditum fuit huic sacramento per reformationem populi factam tem­ pore domini Curxii de Donatis capitanei populi Bononie, die decimo se­ ptimo aprilis: « et tenear omnem pecuniam que ad me pervenerit ocaxione mey offitii singulis diebus sabati dare et consignare massario sive depo­ sitario comunis Bononie, sub pena quinquaginta librarum bononinorum quotiens contrafeeero ». Ego lacobus Qengoris Melize notarius et nunc notarius comunis ad additiones statutorum scripsi. [X I ] De sacramento et offitio extimatorum comunis Bononie. Iuro ego iudex sive laycus ellectus offitio extimatorum comunis Bononie petitiones, querelas, causas et lites coram me seu notariis meis porectas, suscipere et receptas cognoscere et sine debito termi­ nare, servando statuta, ordinamenta et reformationes comunis et populi Bononie, tam in recipiendo petitiones, [et in] cognoscendo, quam in diffiniendo, s i 2 reperiam in statutis, ordinamentis vel reformatio­ nibus de predictis loqui, alias secundum iura et leges, faciendo iusti1 Et si fuero] V.: De offitio militis presidentis ad vendendum res mobiles. Et si fuero, ete. 2 si] B. e V.: nisi.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

RUBR. X I

67

tiam et equitatem utrique parti, et causas incoactas coram predecessoribus meis simili modo diffinire et terminare. Item iuro questiones finium, que essent vel erunt inter aliquos civitatis Bononie vel distri­ ctus, recipere et ipsos fines per me ipsum inspicere et discernere, vel per bonos et legales magistros, qui in predictis questionibus sint periti, quos possim et debeam accipere et eligere, datis michi confiden­ tibus a partibus, si partes de uno vel pluribus non concordarent, et expensis utriusque partis. E t data michi petitione ab aliquo super finibus et parte requisita solempniter secundum formam statutorum, contra qnam petitur, discerni confines seu de novo aponi, dare dilationem ad respondendum octo dierum. Qua finita teneatur pars requi­ sita super petitionem litem contestari, non obstante aliqua exceptione reali vel personali, dilatoria vel declinatoria vel perbentoria vel anó­ mala aut aliqua alia que opponeretur per ipsum requisitum, que quidem salve sint ipsi parti etiam post litem contestatam. E t veniant disputandum tempore disputationum faciendarum super diffinitiva principalis cause et lite contestata vel etiam non contestata. Finitis predictis octo diebus, procedere in omnia ac si vere contestata esset, provocante instante vel etiam provocato ad dilationes ordinandas et ad inspicionem finium faciendam, si opus fuerit, et ad omnia alia que pertinent ad expeditionem cause moderando dilationes, reiciendo exceptiones, ita quod infra decem dies utiles a die litis contestate vel termini elapsi ad respondendum libello, predicta causa per diffinitivam sententiam omnimode terminetur et hec utraque parte compá­ rente. Si vero altera pars abfuerit, et per alteram partem petatur procedi ad sententiam super declarationem finium antiquorum vel questionem finium de novo apponendorum, tunc, requisita parte que abierit, secundum formam statutorum dare curatorem infra terciam diem, elapsis octo diebus a die petitionis porecte et requisitionis facte, qui defendat partem absentem; cum quo curatore litis contestatione facta vel lite habita pro contestata, infra tercium diem postquam curator datus fuerit ipse curator procedere teneatur. Et in dictum terminum decem dierum utilium dictam questionem omnino termi­ nare. E t valeant et teneant quecumque facta fuerint cum ipso curi tore ac si facta essent cum eo cuius causam aget dictus curator, et ita executioni mandetur. Salvo quod, lite contestata cum curatore nichilominus pars absens, que defenditur per curatorem, pendente iuditio possit adesse cause et uti de iure suo. Ita tamen quod propterea ultra prescriptum tempus decem dierum causa non valeat protelari. Item iuro quod si aliqua terra vel singularis persona dixerit se alicubi habere possessiones in districtu Bononie de quibus dicat se ignorare fines sive confines ipsarum possessionum, facere pro posse quod con-

5

10

is

*>

®

30

35

40

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

68

STATXJTT T>I BOLOGNA D E IX ’ ANNO 1 2 8 8

fines reperiantur inquirendo per seniores illius contrate ubi fuerint ipse possessiones quos credidero meliores et secundum quod reperirentur ipsa confinia vel probati fuerint legittime requisitis partibus et procedendo ut supra dictum est poni faciam. Et potestas et eius 5 indices teneantur mihi dare in prodictis auxilium et consilium et favorem. Item in omnibus et per omnia iuro observare, si peta­ tur coram me fieri divisio alicuius hereditatis seu successionis vel divisio fieri alicuius rei mobilis vel immobilis, que dicantur fore comunes inter aliquos, ita tamen quod divisiones faciende fiant ubi io res comode recipiunt, divisionem. E t partem seu partes assignare parti cui magis et melius steterit et facere seu fieri facere partes comunes et equales, quam melius fieri poterunt et extimare et extimari facere melioramentum et dampnum quod pateretur aliquam partium per divisiones faciendas, et alteram partem alteri parti con­ io dempnare in ipsa extimatione secundum quod occurrerit fieri de iure debere. Et hoc quando partes non concordarent de divisione. Si autem altera pars provocans ad divisionem fecerit partes comunes et equales et voluerit dare ellectionem parti provocate, ipsa requisita, cogere (f. 8) ipsam partem provocatam elligere unam de predictis partibus 20 infra octo dies si comparnerit. E t si ellapso termino non ellegerit, tunc ellectio devolvatur ad ipsum provocantem quibus ellectionibus factis adiudicare prout partes facte fuerint et ellecte. Et, si dubitetur an partes sint equales vel non, sopiatur arbitrio duorum bonorum viro­ rum et legalium habentium experientiam in predictis datis confiden25 tibus a partibus. Si autem, provocata persona cui ellectio offereba­ tur non comparuerit legittime requisita, dare curatorem cause partis absentis et statuere ipsi curatori dillationem ad ellectionem faciendam octo dierum et procedere, ut supra dictum est, quando pars provocata abesset vel ellectionem facere obmitteret, et valeat quod factum est 30 et fiat cum dicto curatore. Liceat autem cuicumque, sive sit maior sive minor, tamen per tutorem vel curatorem ad divisionem provocare nulla prescriptionp temporis obstante. Item iuro quod si invenero ali­ quem vel aliquos in braina vel fundo alterius habere sex tornaturas vel minus terre vel prati vel nemoris vel vinee1 pro diviso vel pro indiviso 33 simul vel separatim et ille cuius braina vel fundus fuerit habuerit a quatuor lateribus coniunctim vel a tribus lateribus coniunctim, eum vel eos qui habuerit minorem partem cogere iuxto precio vendere ei qui habuerit maiorem partem possidenti a quatuor vel tribus lateribus coniunctim. E t idem facere si a duobus habuerit lateribus coniunctim 40 ter tantum vel plus, si hec petita fuerint. E t si facere noluerit vendi1 vel vinee] m anca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

RTJBK. X I

69

tionem, oblato insto precio ab eo .qui emere voluerit et deposito ad voluntatem meam, adiudicare minorem partem habenti maiorem partem ut premititur continatam emere volenti et inducere ipsum emere volentem in possessionem minoris partis adiudicate. In qua non possit perpetuo molestari vel inquietari ab ipso minorem partem habente vel alio eius nomine. Et non permittere habere precium depo­ situm ei qui debuerit vendere donec instrumentum venditionis fecerit. E t hoc locum habeant quando minorem partem habens comparet, et quando non comparet, dare curatorem ipsi minori parti et ipsi cause et dictum curatorem cogere ad ipsam venditionem faciendam postquam prodicta michi liquida fuerint, et precium a volente emere fuerit depositum ad voluntatem meam. Pro qua venditione facienda dictus curator vel eius heredes aut bona non obligentur. Sed 1 obligatus tantum esse intelligatur ille cuius fuerit minor pars que venditur et ipsius heredes et bona. E t dictum precium remaneat depositum donec, his qui debuerat vendere approbaverit venditionem factam per ipsum curatorem, vel de novo ei vendiderit, exceptis molendinis et exceptis casamentis in quibus sunt vel fuerint habitatores a decem annis retro ubicumque2 fuerint posita. Casamentum autem intelligimus et esse dicimus unius terre sive sit ibi domus sive fuerit a decem annis retro, Et quod dictum est de casamentis locum habeat in plano et non in montanea, salvo si esset casamentum duarum tornaturarum vel minus iuxta quod quis possideat a quatuor vel a tribus lateribus coniunctim et habeat possessionem quinquaginta tornaturarum ad minus vel abinde supra in terra, prato vel vinea compellere eum vendere ut supra dictum est iuxto precio et extimatione. Et predicta omnia et singula facere et terminare infra duos menses continuos a die porecte petitionis, non obstantibus aliquibus feriis, exceptis feriis introductis in honorem Dei et feriis introductis etiam occasione exercitus vel cavalcate. Item observabo si invenero aliquem vel aliquos habentem punctam vel gaydam vel ingabaturam vel cocam que sit una torna­ tura vel minus in vineis, vel due tornature in terris vel minus, vel plus vel minus decem tabulis in vineis vel terris cogendo eum vendere, it supradictum est, ei in cuius vinea vel terra reperta fuerit, si habuerit tertium tantum coniunctim quam sit punta vel gayda vel ingambatura vel coca. E t sicut tenear 3 minoris quantitatis possessorem compellere ad vendendum maiorem partem habenti et possidenti a quatuor vel a tribus lateribus vel duobus coniunctim ut supra dictum

r>

10

15

sn

®

30

35

1 Sed] V.: si 2 ubicumque... retro] manca^ in V. 3 tenear] V. detentor.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

70

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

est in quolibet predictorum casuum, ita 1 tenear compellere maiorem partem possidentem emere ab eo qui minorem quantitatem possidet volenti vendere iusto precio arbitrio boni viri. E t si i s 2 in cuius vinea vel terra esset puncta vel gayda vel ingambatura vel coca vel aliis 5 quibuscumque possessionibus noluerit emere, sed dricgare voluerit, teneatur facere driccari permutando, habita ratione melioramenti si quid aparuerit esse ab aliqua partium. Yerum si, coacto 3 venditore vel permutatore, in aliquo de supradictis casibus remanserint due tornature in vinea vel quatuor in terra vel aliis quibuscumque possesio sionibus vel viginti tabulis vel plus vel minus et voluerit vendere, tenear emptorem cogere ad emendum iusto precio id quod reman­ serit, quod si recusaverit emere, non cogere ipsum a quo petitur ven­ ditionem vel permutationem facere. Item si reperiero unum vel plures habere duas tornaturas vinee vel terre quatuor vel abinde supra et is non habuerit viam que semper stet pro via, tenear ei facere vendi iusto precio et extimatione arbitrio boni viri ab ea parte que commodior sit pro emptore et venditore. Item si reperiero vicinos non habere viam comuncm, eos comunicare compellam ad faciendum viam iuxta extimationem arbitrio boni viri. E t quod dictum est de viis habeat 20 locum, nisi is qui petit viam fieri sponte fecerat seu operam dederit quominus habeat viam. E t quia laici ut evitent predicta multociens alienant possessiones suas fraudulenter in clericos et ecclesiasticas personas, dicimus quod predicta locum habeant etiam contra clericos et ecclesiasticas personas, quibus ius denegamus fieri in illis rebus de 25 quibus eis moveretur questio in altero de predictis casibus vel modis, si declinent facere que in hoc statuto continentur. Item iuro cogni­ tionem dictarum causarum vel determinationem ipsarum alteri non delegare. Possim tamen habere consilium a iudicibus et magistris.4 Et nichilominUs de aliis causis civilibus possim cognoscere et diffinire 30 ut alii offitiales de curia civitatis Bononie, servando in omnibus et singulis predictis casibus tam in solutionibus recipiendis et fieri facien­ dis quam in aliis statuta et ordinamenta comunis et populi Bononie. Dationes autem in solutum, adiudicationes et divisiones factas olim per officiales precedentes dicto officio cum curatore vel tutore mino35 rum vel curatore bonorum totaliter confirmamus, ita quod contra ea nil possit obici vel opponi. Salvo quod si aliqua sententia lata fuerit in bonis alicuius pro aliquo banito qui est vel erit banitus pro parte Lambertaciorum, vel eius uxore vel familia, non valeat ipso iure. 1 ita] V.: item.

2 is] B.: Iliis. 3 coacto] V.: quoacto. 4 sententiam] V.: summam.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIE. II -

RUBR. XII

71

[X I I ] Be sacramento et offitio notarii officialium comunis Bononie. Iuro ego notarius comunis ad aliquod offitium deputatus bona fide, sine fraude omnia acta causarum que michi occurrerint scri­ benda ratione mei offitii, cuiuscumque persone sint, scribere; tam libellos petitiones seu querelas, quam etiam citationes, cridationes, litis contestationes quam alia quecumque acta fuerint necessaria in causis cognoscendis et terminandis. Et si testes aliquos recepero, dicta ipsorum scribere latinis verbis que magis convenient loquele vulgari. Et dicta testium, interrogationes, quas putabo ad causas pertinere sive date fuerint sive non. Et si date fuerint interrogationes ipsas ordinate facere et singulas per se facere bona fide. E t dicta ipsorum quousque fuerint publicata in credentiam tenere et etiam dicta ipso­ rum testium ordinate scribere et non sumatim. E t si videbitur michi quod aliquis testium quos recepero sit falsus vel dicat falsum ex suspitione vel ex verborum ipsius prolatione vel ex qualitate vel ex variatione facti, potestati vel eius vicario vel offitiali sub quo assignatus fuero manifestare. E t credentias mihi impositas tenere et solutiones aliquarum scripturarum ultra formam statuti non accipere in civi­ tate vel extra. E t si fuero notarius deputatus offitio reformationum, veniam singulis diebus in mane ad sonum campanelle et etiam 1 post nonam ad dictum sonum campanelle in singulis consiliis parvis et magnis esse et propositiones in quaterno per seriem scribere, et ipsas scrip­ turas legere stando semper ex opposito domini potestatis, iuxta arengeriam ad unum discum in consiliis magnis, et dictum seu sententia m 2 cuiuslibet concionantis %seu consulentis super propositione scribere. E t reformationes que fierent super propositionibus ea die in quaterno ponere per ordinem. E t potestatem vel capitaneum vel alterius ipsorum iudices seu vicarios solicitare, quod ipse refor­ mationes executioni mandentur secundum quod tangit quemlibet ex offitio sibi commisso, et non adere vel diminuere vel detrahere vel dolum aut fraudem in eis comitere, aliter quam fuerit propositum et reformatum. Et si fuerint reformationes que fierent ad scruptiniun, in ipsis reformationibus numerum consiliariorum et fabarum albarum et nigrarum conscribere, in quocumque consilio fuero populi vel sapiéntum vel octingentorum et nichilominus acta aliarum causarum con­ scribere. Et (/. 8V) deposito meo offitio ipsas reformationes omnes factas et scriptas et instrumenta sindicatus et alia instrumenta que fecero

»

m

R>

»

»

so

35

1 etiam... campanelle] m anca in V. 2 magistris] V.: magistris de aliis, etc.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

72

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

prò comuni Bononie per ordinem deponere et consignare in armario comunis Bononie infra unum mensem, manu mea scripta, autenticas et publicatas in cartis pecorini,s vel hiis similibus notariis presidentibus ad acta. E t faciam copiam ipsarum reformationum cuilibet s volenti et petenti post primam diem reformationis facte quam cicius potero, sine fraude et pro sallario michi ordinato secundum formam statutorum. Et idem facere si fuero notarius ancianorum et consulum po­ puli Bononie. In hiis tamen peticionibus et negociis que de necessii° tate habent fieri per ancianos et consules, vel in consilio populi; de aliis me nullo modo intromittendo. Salvo cpiod non tenear deponere librum meum, cum per notarium domini capitanei deponatur exem­ plum reformationum populi. E t venire singulis diebus in sono cam­ pane ancianorum in mane, et post nonam, et quotiens requisitus is fuero.

M

-25

30

35

io

E t si fuero notarius ad statuta legenda, ipsa statuta potestati et eius iudicibus indicare et in consiliis adesse et alibi ubi fuerit oportunum et statuta facientia ad id de quo proponetur in consilio vel contra id quod proponetur; ipsa tota legere alta voce et non sub brevitate. Et dare operam quod statuta per dominum iiotestatem et eius familiam observentur. E t nihilominus possim alia acta causarum scribere que michi occurrerint facienda. Et copiam statutorum et aliorum actorum cuilibet volenti et petenti facere accipiendo solu­ tionem de exemplatura secundum formam statuti. E t si fuero notarius ad mallefitia deputatus, accusationes et denun­ tiationes tam saltuariorum quam aliarum personarum accipere, et re­ ceptas in quaterno redigere infra terciam diem postquam michi date fuerint, nisi essent accusationes dampnorum datorum, quas demum te­ near in quaterno ponere, instante accusatore et non aliter, et citationes et cridas et relationes nunciorum et preconum, [et] scribere ipsas de­ nuntiationes et accusationes ea die qua michi fuerint relate. Et cum inquirere debuero, inquiram secundum quod continetur in sacra­ mento iudicis et militis presidentis dicto officio. E t si coram me aliqui baniti fuerint, qui banum incurerint elapsa die diliationis in cridatione baimi date, quam cicius potero illud bannum seu banna formare infra ter cium diem, et infra dictum terminum offitialibus offitio bannitorum mittere ut exempletur et nomen meum in fine cuiuslibet baimi apponere cum signo meo. E t condempnationes e t 1 absolutiones faciendas ex actis coram me agitatis scribere in quaterno, et etiam quantitatem condempnationis scribere distincte, per sillabas 1 et absolutiones... ex aotis] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LTB. II -

RUBE, X II

73

et ditiones et non per alia signa, et in consilio comunis vel arengo legere et ipsis locis incontinenti olfitialibus ollitio Ursi deputatis consignare et dare, et finito ineo offitio, absolutiones in armario comunis Bononie ponere et consignare et omnia acta et accusationes et denuntiationes vel inquisitiones non terminatas et non terminata successori ineo designare, et omnia et singula ordinamenta, statuta et reforma­ tiones comunis et populi Bononie et ad meum offitium pertinentia observare. Iit si luero notarius ad disclium Ursi dare operam bona fide toto posse quod eondempnationes mulcte, collecte et prestnntie imposite et imponende exigantur remoto odio, amore, timore, precio et preci­ bus. Iit libros condempnationum, mulctarum, collectarum et prestantiarum recipere, et una cum milite bona M e , custodire et salvare et successoribus meis designare. E t nullam fraudem in eis committere, et nullam cancellationem vel compensationem vel subscriptionem scribere in aliquo dictorum librorum contra formam statutorum et sine licentia et mandato iudicis et militis cum quibus ad dictum offi­ cium ero et nisi ipsa condempnatione, rnulcta, prostantia vel collecta fuerit persoluta. E t cum cancellabo vel subscribam vel compensabo, scribam annos Domini, indictionem, mensem et diem et causam quare fiat ipsa cancellatio, subscriptio vel compensatio, cum meo nomine apposito, non apponendo aliquam aliam scripturam fraudulentein vel inutilem. Et scripturas et a cta 1 causarum que agentur coram dicto iudice et milite bona fide scribere, et instrumenta et alia michi data a quibuscumque litigantibus coram me, restituere eis qui mihi dederint sine fraude. E t solutionem recipiam de actis et scripturis prout in statutis continetur. E t generaliter observabo omnia statuta, et reformationes ad meum officium pertinentia. Et omnes condempnationes, mulctas et prestantias et collectas que solvuntur, quas cancel­ labo vel superscribam in totum vel in parte, ponam in introitu militis manu propria et in libro qui erit penes iudicem meum si michi commit­ tet. E t si reperiretur aliqua cancellatio vel suprascriptio alicuius solutionis manu mea scripta in quaternis comunis, que non reperiatur in introitu militis, mihi ipsi debeat imputari et non militi. Et satis­ dare tenear coram procuratore comunis Bononie de quingentis libris bononinorum ante introitum dicti offltii de salvandis dictis libris et designandis successori meo et observandis que in sacramento meo continentur. Et si fuero notarius ad discum banitorum, tenear omnia banna que michi a notariis spetialibus domini potestatis vel a notariis qui presunt

s

to

n

»

*

30

35

to

et acta] manca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

74

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

offitio mallefitiorum vel.a notariis domini capitanei et aliis offitialibus comunis Bononie, qui de iure possunt vel poterunt banuni dare, missa fuerint ad exemplandum, scribere et exemplare in libris banitorum pro malleficio comunis Bononie quam cicius potero, ipsa die vel 5 sequenti. E t hoc idem facere de banis datis pro debito ab offitiali­ bus comunis Bononie michi missis. E t cum scribam aliquem vel ali­ quos banitos pro debito vel pro mallefitio in libris banitorum comunis Bononie, possim recipere et habere solutionem secundum quod in statutis comunis Bononie continetur, nec possim summam facere cum eo qui petierit aliquem cancellari de banno vel aliquo alio, nec sinere facere, silicet de certa pecunie quantitate danda in summa michi vel alii pro me pro cangellatione alicuius banniti facienda, vel aliis quibuscumque scripturis vel causis coram me agitandis ratione mei offitii. E t de exemplo banni possim solutionem recipere secundum 18 formam statuti. E t non scribere aliquem in libris banitorum pro debito vel pro mallefitio nisi curso termino banni dati. E t cum scripsero aliquem vel aliquos banitos 1 in libris banitorum comunis pro debito vel pro malefitio, scribere diem quo fuerit in libris exemplatus seu scriptus cum nomine meo apposito, et in fine banni scribere ex actis 20 cuius fuerit sumptum ipsum bannum. E t nulli alii permittere exem­ plare in libris banitorum comunis pro debito vel pro malleficio, nisi notariis tantum dicto offitio deputatis. Et facere abecedaria banitorum tam pro debito quam pro malleficio mei temporis. E t neminem can­ cellabo de banno comunis contra formam statutorum, ordinamento-■> rum vel reformationum comunis vel populi Bononie et maxime sacra­ torum et sacratissimorum. E t 2 dicimus quod si quod bannum reperiatur positum vel conscriptum a die presenti horum statutorum in libro banitorum comunis, quod non sit scriptum manu alicuius notarii dicto offitio deputati, ipsum bannum sit nullum ipso iure. E t cum 30 cancellabo aliquem de banno, scribere annos Domini, indictionem et diem et mensem et causam et nomen et cognomen eius quem cancel­ labo. E t quod neminem cancellabo sine voluntate, presentia et man­ dato iudicis et militis presidentis dicto offitio. E t credentias michi impositas tenebo. E t tenear libros banitorum una cum milite et iudice 33 meo recipere a predecessoribus meis et ipsos custodire et salvare et ipsos designare .et dare successoribus meis per numerum cartarum et librorum et satisdare de predictis omnibus et singulis observandis tenear procuratori comunis Bononie ante introitum mei offitii de quingentis libris bononinorum. Et omnia et singula statuta et refor1 banitos... debito vel] su rasura in B. 2 E t... in libro] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

RUBR. X II

75

mationes et ordinamenta comunis et populi pertinentia ad meum offitium plenarie observare. E t 1 si fuero notarius ad acta comunis vel populi Bononie de­ putatus, recipiam per instrumenta publica consignationes librorum et actorum et scripturarum comunis vel populi Bononie per numerum librorum et cartarum. E t circa ipsos libros et acta et scripturas habere omnem diligentiam et ea custodire et salvare, et successori meo con­ signare, et scripturas de novo mihi datas recipere et in memoriali aliarum scripturarum michi designatarum describere et cuilibet vo­ lenti et petenti gratis ostendere, et in eis. nullam fraudem-committere et omnia et singula statuta et ordinamenta ad meum offitium perti­ nentia observare. E t si fuero notarius cancellarius, legere tenear omnes litteras missas comuni Bononie in consiliis, secundum quod placuerit domino potestati et domino capitaneo, et alias omnes litteras comunis Bononie, que mittentur ex parte comunis Bononie, scribere et dictare et illas exemplare seriatim in uno libro tam missivas quam respon­ sivas. E t tenere sigillum comunis Bononie et sigilare omnes litte­ ras, que michi mandabuntur sfgilari a potestate vel capitaneo vel ancianis vel consulibus comunis Bononie, non accipiendo pro sigillo aliquam mercedem seu 2 pecuniam, nisi unum denarium tantum pro cera, ab aliquo. E t omnia facere ad meum offitium secundum formam statutorum pertinentia, bona fide, sine fraude, cum honore comunis et populi Bononie et in fine mei offitii, infra quindecim dies, dictum librum in armario populi designare. E t si fuero notarius ad inventaria facienda, que debebunt fieri in curia comunis Bononie, et datus fuero curator bonis alicuius debitoris, inventarium faciam, in quo bona fide scribam omnia bona debitoris, cuius bonis datus fuero curator, mobilia et immobilia et iura, et in litibus procedam (/. 9) secundum quod credidero, defendendo dicta bona, bona fide, et ipsam causam. E t promittendo in solutum dare creditoribus iuste debentibus recipere de bonis predicti debitoris iuxta extimatione. E t stabo asidue in pallatio tempore iuridico. Et faciam copiam de scripturis omnibus videre volentibus sine precio. E t in fine offitii deponam librum meum in armario comunis infra quindecim dies deposito officio, retinendo penes me exemplum. E t dividam lu­ dirá que fecero cum sociis meis ad hoc offitium deputatis. E t si fuero notarius procuratorum comunis Bononie, scribam et faciam acta et scripturas et securitates et instrumenta et cetera alia

5

io

15

®

*·">

sn

3">

1 I n margine m. 4 nota : Sacramentum notariorum camere actorum comunis et populi. 2 seu... ab aliquo] sw rasura i n B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

76

STATUTI DI BOLOGNA DELl/AN N O 1 2 8 8

que occurrerint michi scribenda ex offitio procuratorum comunis Bononie, prout1 in sacramento ipsorum procuratorum comunis- Bononie continetur, bona fide. Et 2 finito meo offitio infra xx dies instru­ menta que fecero pro comuni et securitates quas recepero et ceteras '> alias scripturas quas fecero ad utilitatem comunis Bononie in armario comunis Bononie ponam et dimittam manu mei notarii cum titulo et publicationibus publicata. E t si fuero notarius tormentatorum, recipiam et scribam confessio­ nem cuiuslibet tormentati aperte et integre et ipsas confessiones omnes '0 et singulas ita scriptas sine aliqua declaratione, interpretatione vel gloxatione vel subauditione seu aditione penes me tenebo et salvabo. Et si fuero notarius offitio gabelle, scribam omnia et singula que expedierint et pertinuerint offitio gabelle et secundum voluntatem dominorum dicto offitio propositorum. Nec licentiam 3 aliquam seu is boletam dabo vel concedam alicui, nisi secundum ordinem domino­ rum de gabella et de voluntate ipsorum dominorum. E t introitus singulis diebus scribam et sumam ipsius introitus quolibet die. Item faciam unum memoriale de omnibus redditibus et affit-ibus comunis Bononie et de redditibus stationum*et locorum et publicorum comunis, -io si factum non reperiero, absque aliqua alia mercede quam michi con­ cessum est vel fuerit per comune vel aliquo alio lucro. Possim tamen cartas habere pro dicto libro faciendo a comuni Bononie. Et si fuero notarius depositarii seu massarii comunis, bona fi.de, sine fraude 4 scribam omnem pecuniam et quidquid aliud quod per25 venerit ad manus depositarii sive massarii ratione dicti sui officii. Et expensas quas faciet scribam et per ordinem, ponam in libro, secun­ dum mandatum et voluntatem dicti depositarii. E t continuus ero ad dictum offitium exercendum, et scribam quantitatem tam introitus quam exitus et non per abreviaturam vel signa, set per silabas et »i dictiones integras. E t dabo operam toto posse quod dictus depo­ sitarius exerceat suum offitium secundum formam sui sacramenti. Et si fuero notarius deputatus offitio cassie seu cassarum posi­ tarum in pallatiis comunis Bononie, singulis diebus veneris ero cum uno ex iudicibus domini potestatis et uno ex iudicibus domini ca35 pitanei et an§ianorum et consulum populi Bononie et· cum ministralibus illarum duarum societatum, que de dicto mense de quo fuero in dicto offitio preherunt aliis societatibus ad conservationem ordinamentorum factorum tempore domini Mathei de Corigio, olim potestatis 1 prout... bononie] manca in V. 2 Et finito... alias scripturas] m rasura in B. 3 licentiam] m rasura in B. 4 fraude... toto posse] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

RTTBR. XII

77

Bononie, et aliorum ordinamentorum pro conservatione populi Bono­ nie, ad aperiendam cassiam et omnes cedulas que repericntur in ipsa cassia vel cassiis accipiam, et eas bene tenebo, que videbuntur tangere vel dicere aliquid fieri vel factum esse quod sit contra formam ordina­ mentorum predictorum vel aliorum ordinamentorum vel reformatio- » num que de cassia faciant mentionem. Et reducam et habebo in scriptis omnia capitula propter que cassia sive eassie facte fuerint, et ordinate ipsas cedulas ad dicta capitula vel aliquid eorum pertinentes legam in presentia predictorum et scribam in uno quaterno et eas tantum dabo domino potestati vel domino capitaneo vel alii, prout videbitur ad ipso- i« rum alicuius offitium pertinere ut procedatur in eis. Alias vero cedulas seu cartas inventas in cassia, quo non videbuntur pertinere ad dicta capitula vel ad aliquod eorum, dilacerabo ita quod legi non possint in presentia predictorum et aliquam non tenebo. Quam dila cerationem te­ near facere incontinenti sub pena michi notario inferenda pro qualibet a vice decem librarum bononinorum. Nec possit michi contradici per aliquem ex predictis indicibus, anci anis vel ministralibus quominus dilacerem sub pena predicta pro quolibet ipsorum et qualibet vice aulferenda. E t non dicar offitialis ordinarius salvis semper predictis ordinamentis. 20 Et si fuero notarius deputatus offitio vendendi1 res mobiles comunis Bononie, scribam omnes et singulas res que pervenerint ad manus dicti offitialis, et incantationem de ipsis rebus que vendentur, et eciam precium quo vendentur et expensas quas facit predictus offitialis de precio de dictis rebus redacto. Nec participabor in emptione ipsarum 25 rerum per me vel per alium. E t cum dicto offitiali semper adero, cum oportunum fuerit pro dicto officio exercendo, et procurabo quod dictus offitialis suum offitium exerceat secundum formam sui sacra­ menti, et finito offitio cum ipso offitiali ero ad redendam rationem cum debuerit reddere rationem. 30 E t si fuero notarius dominorum molendinorum scribam omnes res et singulas que reperirentur 2 in capanis 3 seu tuvatis molendinorum et staderiis in domibus staderie vel designabuntur eisdem pro predecessoribus ipsorum. E t etiam extimationem ipsarum rerum et red­ ditus et quidquid ad ipsos dominos pervenerit occasione dicti offitii 35 et expensas quas facient et acta causarum que agentur coram eis et condempnationes et absolutiones quas facient et exactiones ipsa­ rum. E t scribere quantitatem bladi et condempnationum per sillabas et dictiones et non per abreviaturas. E t continuus ero ad dictum 1 vendendi] V.: ad vendendum. 2 reperirentur] su rasura in B. 3 capanis] V. campanis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

78

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

offitium exercendum. Et procurabo quod ipsi domini observent ordinamenta facta et facienda super facto molendinorum, et ea que continentur in sacramento ipsorum ad utilitatem comunis Bononie. Nec participabor per me vel alium in conductione alicuius molendini s vel cum aliquo victurali. E t finito offitio cum predictis dominis, adero ad rationem reddendam coram offitiali ad hoc per comune Bononie deputato vel deputando. Et si fuero notarius dominorum ad garnaria comunis Bononie, bona fide, sine fraude scribam consignationem ac receptionem tocius io bladi, quod perciperetur per dictos dominos toto tempore eorum offitii. E t venditiones et dationes quas facient predicti domini de dicto blado voluntate comunis Bononie, et etiam reasignationem quam facient de dicto blado successoribus suis, scribendo quanti­ tatem cuiuslibet bladi per sillabas et dictiones et non per abreviá­ is turas. E t cum dictis dominis semper ero ad dictum officium exercen­ dum ad voluntatem ipsorum dominorum. E t ero etiam cum eis ad voluntatem ipsorum dominorum ad rationem redendam coram sin­ dico vel offitiali ad hoc deputato vel deputando. E t procurabo quod dicti domini dictum offitium1 exerceant secundum formam sacramenti 20 ipsorum. E t si fuero notarius offitio navigii seu suprastantis ipsius navigii, scribam per ordinem introitus et expensas que fient per ipsum suprastantem et acta causarum que agentur coram ipso et condempnationes et absolutiones quas faciet. E t servabo et procurabo quod 25 serventur ordinamenta facta super facto navigii manutenendi, et cetera alia que continentur in statuto ellectionis dicti suprastantis et mei notarii. E t fluito officio adero cum dicto suprastante ad ra­ tionem reddendam coram offitiali per comune Bononie ad predicta deputato vel deputando, tocius eius quod in dicto officio exercuerim 30 seu debuerim 2 exercere. E t si fuero notarius offitio dominorum bladi, scribam acta et scri­ pturas et bulittas necessarias ad dictum officium et que michi com­ mittentur per dominos bladi et inquisitiones, denuntiationes et condempnationes et exactiones ipsarum in scriptis reducam et quidquid 35 pervenerit ad manus ipsorum dominorum ratione datii solvendi vel alia quacumque ratione, et etiam expensas quas fieri facient oc­ casione alicuius datii vel alia occasione scribam in quaterno per ordinem et quantitates et causam, et pro quanto blado et unde con­ ducitur et quibus vel cui debebit fieri solutio. E t procurabo quod 1 dicti... offitium] su rasura in B. 2 exercuerim seu debuerim] B. e V. p er errore d i trascrizione: exercuerit et debuerit.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

RUBR. X II

79

domini presidentes predieto ofñtio observent omnia ordinamenta ad ipsorum officium pertinentia et per me ipsum servabo. Et finito ipso­ rum offitio ero cum eis ad reddendum rationem cum omnibus scri­ pturis meis coram offitiale super hoc deputato vel deputando. E t si fuero notarius offitio multarum, observare omnia et singula » que in statuto comunis loquente de dicto offitio continentur. E t si fuero notarius ad memorialia contractuum et ultimarum voluntatum, iuro observare omnia et singula statuta ad meum offitium pertinentia et offitium meum seu acta offitii mei in cartis mem­ braneis que aliter scripte non fuerint meis expensis propriis scribere i» et non in cartis bombicinis. E t finito meo officio infra octo dies ipsum librum manu mea autenticatum deponere in armario populi. Et cuicunque offitio fuero deputatus pro notario, iuro servare statuta, ordinamenta, et reformationes comunis et populi Bononie et spetialiter que videbuntur ad meum officium pertinere et acta et 15 scripturas quas fecero ponere in cartis pecudinis seu membraneis. Et si omnia predicta et singula non observavero, potestas teneatur me condempnare suo arbitrio secundum qualitatem delicti vel facto. Addizione posteriore, B. c. 9”. margine sinistro e inferiore. Additum est huic infrascripto parágrafo quod incipit: « et si fuero au notarius depositarii etc. » per infrascriptam reformationem populi factam tempore domino Galvani de Bonaguntis olim capitanei populi Bononie, que reformatio sic incipit: Consillium populi et massa populi civitatis Bononie fecit nobilis milex dominus Galvanus de Bonaguntis honorabilis capitaneus populi Bononie in pallatio novo dicti comunis canpanarum 25 sonitu et voce preconia more sollito congregari. In qua quidem congrega­ tione interfuerunt ultra quam due partes angianorum et consulum, de quorum voluntate propossuit infrascripta super quibus omnibus et sin­ gulis peciit sibi conscilium exiberi: In primis cum in statutis veteribus comunis Bononie continebatur quod expense et introytus massarii et depos- 30 sitarii comunis Bononie scriberentur per notarios deputatos officio massarii in cartis pecudinis, et per statutarios obmissa fuerint scribi facere verba exenplationis in novis statutis, pro[p]ter quod multe fraudes [in] introitu et expensis 1 ipsius massarii possint comitti, et comisse sint per deposi­ tarios olim dicto officio pro comuni Bononie deputatos: Quid placet con- 35 scilio populi et masse populi quod notarii tunc presidentes dicto officio massarie, qui pro tempore fuerint dicto officio, teneantur et debeant scri­ bere introytus et expensas dicti massarii in cartis pecudinis et ipsos introi­ tus et expensas exemplare per ordinem eorum propria manu in uno alio libro cartis pecudinis, scribendo quantitates per silabas,2 dictiones 40 1 multe... expensis] B.: multi fraudes introitus et expensas, trascrizione evi­ dentemente errata.

2 silabas] V.: fdas.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

80

statuti

ui

b o t .o o n a

u e l l ’a n n o

1288

integras, et non per abriviaturam, ita quod sint duo libri eiusdem tenoris, unus quorum remaneat et remanere debeat penes dictos notarios deposi­ tarii, alter vero per dictos (dictos) notarios ad cameram actorum depo­ natur infra unum mensem a die [exitu] eorum officii. Depossitarius dictos r> introytus et expensas in suo alio libro manu propria scribere teneatur, secundum formam sui officii statuta et reformationes coinunis et populi Bononie. Quorum quilibet notarius habeat et liabere debeat pro dicto eorum labore exemplature decem libras bononinorum a comuni Bononie. Et habeant dicti notarii cartas a massario comunis Bononie necessarias io pro dictis libris et scripturis exemplandis. Quod si dicti notarii non fecerint puniantur arbitrio domini potestatis secundum qualitatem delicti. Salvo quod dicti notarii non teneantur aliquid acipere alicui persone pro sallario ·alicuius scripture. In reformatione cuius conscillii et masse populi placuit omnibus in dicto conscilio existentibus, nemine contradicente, 15 facto partito per dictum dominum capitaneum de sedendo ad levandum quod petitio que incipit « cum in statutis veteribus comunis Bononie continebatur quod expensas et introitus massarii et depositarii comunis Bononie etc.» sit firmum, valeat et teneat et effectui demandetur in omnibus et per omnia prout superius scripta est et lecta fuit in present.i 20 conscilio. Ego Ugolinus ser Francissi de Mellegotis imperiale auctoritate nota­ rius et nunc notarius ad additiones statutorum et reformationum dictas additiones et reformationes hic addidi, do mandato domini Anthonii Maderni, iudicis potestatis et domini Iohannis Barbarosse preconsulis 25 notariorum, in millesimo ducentesimo nonagesimo quinto, indictione octava, die vigessimo primo mensis martii.

[X I I I ] De ellectione nuntiorum comunis Bononie et ipsorum offitio. 1

30

35

Ordinamus quod de mense ianuarii, omni anno, fiat ellectio nun­ tiorum comunis, qui durare debeant per totum annum, et elligantur ducenti, silicet quinquaginta pro quolibet quarterio. Que ellectio fiat per offitiales curie et elligantur, facta cridatione per civitatem quod quicunque voluerit esse nuntius comunis veniat coram procu­ ratores comunis Bononie ad faciendum se scribi, et elligantur nuntii, si poterunt haberi, qui sciant scribere vel legere. E t quilibet possit esse nuntius si prestet securitatem vigintiquinque librarum bononino­ rum de suo offitio bene et legaliter faciendo, dum tamen sit oriundus de civitate Bononie vel districtu et sit continuus habitator civitatis Bono­ nie vel burgorum, vel fuerit (/. 9V) a quinque annis retro cnm tota sua familia, et extimum habuerit ipse vel eius pater vel frater vel alius ha1 De electione... offitio] della rubrica sono leggibili solo et ipsorum officio, m a in margine m. 5 (?) scrive De ellectione... offitio, a supplire il titolo illeggibile fin da epoca antica.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

RTJBR. X III

81

bens comunia bona cum eo, vel, si fuerit forensis, habitaverit tamen in civitate Bononie per viginti annos pretéritos cum tota sua familia, et qui non fuerit condempnatus vel publicatus pro aliqua falsitate vel sit aliquo membro debilitatus, nisi fuisset debilitatus in servitio comünis Bononie. E t non possit esse nuntius comunis aliquis seutifer vel pactoa- 5 lis alterius vel rufi anus vel infamata persona. Que securitates prestari debeant per predictos nuntios coram procuratores comunis Bononie. Et habeant per totum mensem ianuarii a comuni Bononie quilibet ipsorum unam infulam panni rnbei utique boni et rubicundi coloris cum bendonibus amplis et non capellinam seu capucium 1 nisi essent 10 nuntii ancianorum et consulum populi Bononie. E t ut nuntii cuiuslibet quarterii discernantur, habeant insignia in infulis prout sequens scrip­ tura declarat, silicet illi de quarterio porte sancti Petri ex utraque parte1 unum P album et illi de porta Steri unum S album et illi de porta Ravignana unum R album et illi de porta sancti Proculi unum P album et is non aliqua alia insignia. Et teneantur continue portare in capite ipsas infulas in pallatio comunis et per plateam comunis et pertinentias pallatii et platee, nisi quando vellent aliquem detinere, quo detempto, de­ beant infulas ut predicitur habere et portare. E t quando vadunt per ci­ vitatem vel comitatum pro aliqua ambaxata, illas debeant portare in ¿0 capite vel aliter, ita quod appareant. Iurent autem predicti nuntii, tem­ pore quo satisdabunt, quod bona fide et sine omni fraude facient ambaxatas eis impositas a potestate vel capitaneo vel ab aliquo eorum vel alicuius eorum iudice, milite vel notario vel ab aliquo alio ofiitiali comunis Bononie,- non eundo in cospis vel in planellis aliquo modo 25 vel in tranpanis, et ipsas referre ea die vel sequenti, si ambaxata ei fuerit iniuncta in civitate Bononie vel burgis. Si vero in comitatu infra quintum diem ad plus et ante, quam cicius poterint et coram eo vel illis qui dictam ambaxatam ei iniunxerint. Et non possit aliquis nuntius excusare facere aliquas ambaxatas nisi iuxta et probabili de au causa. E t dicimus quod nuntii cuiuslibet quarterii de se ipsis elligant unum ministralem, qui sit de melioribus et dictioribus sui quarterii, qui aliis nuntiis preesse debeat. Quibus nuntiis concedimus licentiam posse habere et recipere pro merito eorum laboris infrascriptas peccunie quantitates, videlicet pro citatione facienda de aliquo in civi- 30 tate Bononie unum bononinum tantum pro quolibet citato et in burgis vel suburbiis piro quolibet citato et qualibet citatione duos denarios bononinos tantum; et pro qualibet citatione facienda per co­ mitatum pro quolibet citato et quolibet miliare unum denarium tan­ tum; pro crida facienda in civitate Bononie sinetestibus duos denarios 4« 1 seu capucium] m anca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

82

5

io

is

»

•25

so

35

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

pro quolibet cridato et qualibet crida, si crida fuerit facta in civitate Bononie vel burgis. Si vero fuerit crida facta cum testibus in civi­ tate Bononie vel burgis tres denarios pro quolibet cridato et qualibet crida. Et si fìat crida in comitatu sine testibus pro quolibet cridato et qualibet cridatione duos denarios et unum denarium pro miliare; si autem cum testibus et sono campane pro quolibet cridato et qua­ libet crida tres denarios,et unum denarium pro quolibet miliare. De tenuta danda in civitate vel burgis, sive ex primo decreto sive ex secundo, quatuor denarios et si daretur in comitatu tantumdem, et ultra pro quolibet miliare unum bononinum. Pro qualibet proclamatione que fleret ratione alicuius subastationis vel excussionis fa­ ciende, vel alia causa, tres denarios si flat1 in civitate Bononie vel burgis, si autem in comitatu tantumdem, et ultra unum denarium pro quolibet miliare. Pro quolibet pignore accipiendo iii denarios.in ci vitate vel burgis et totidem in comitatu et ultra unum denarium pro miliare. Pro qualibet sequestratione facta in civitate Bononie vel burgis sex denarios et totidem in comitatu et ultra unum dena­ rium pro miliare. E t pro faciendo precepto quod aliquis veniat pro detento, i i i denarios in civitate Bononie vel burgis et totidem in comitatu, et insuper pro quolibet miliare unum denarium. Pro aliquo homine detinendo in pallatio comunis2 si detinebitur in pallatio xii denarios et si alibi per civitatem Bononie vel burgis duos solidos bononinorum et extra civitatem per comitatum quatuor solidos bononinorum pro quolibet detento et quolibet nuntio. Ita tamen quod ultra quam duo nuntii non vadant nec mittantur ad aliquem detinendum, et si plures forent non habeant ultra quam sit dictum, quotcunque sint, nisi casus occurrerit ubi plures deberent mitti et tunc de mandato offitialis qui hoc facere possit. De custodiendo aliquem detentum de die vel nocte, quindecim denarios inter diem et noctem, dum tamen ad unum custodiendum non stent nisi duo nuntii ad plus et si steterint nichil percipiant. E t teneantur nuntii custodire detemptum ad voluntatem creditoris vel offitialis cuius mandato esset detemptus. Et quando vadunt pro aliqua iusticia facienda de aliquo condempnato per civitatem Bononie vel burgos vel ad campum mercati duodecim denarios pro quolibet nuntio quotcumque sint qui iusticiam patiantur. E t si fiat iusticia extra civitatem Bononie quindecim denarios bo­ noninorum pro quolibet nuntio quotcumque sint quiiudicium parian­ tur. Et dicimus quod ad aliquam iusticiam faciendam non possint ire ultra quam octo nuntii. Et omnes nuntii qui ibunt ad ipsas iustitias elli1 liat... ni.si casus] su rasura in B .: nisi casus è ripetuto. 2 comunis... pallatio] manca in -V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

RUBE. XIII

83

gantur per minístrales predictorum nuntiorum; coequando omnes nun­ tio ad predicta. E t si mandato domini potestatis et domini capitanei vel alicuius eorum iudicis vel militis vel notarii irent in servitium comunis per civitatem Bononie vel burgos, pro quolibet die habeant duodecim denarios a comuni Bononie. Si vero per comitatum duos solidos tantum pro quolibet die a comuni Bononie, et ultra non possint recipere ab ali­ quo massario vel comuni alicuius terre vel aliqua singulari persona. E x ­ ceptis nuntiis qui stant ad sedicinas qui non possint recipere ultra sol­ dum eis concessum pro qualibet die. Item dicimus quod quatuor nuntii tantum, silicet unus pro quarterio, de die stare debeant ad discum domini potestatis et duo de nocte, non plures. Duo quorum possint et de­ beant servire notario domini potestatis presidenti stratis et immundiciis civitatis et alios nuntios non possint habere dicti notarii nisi duos de predictis pro dicto officio operando. Item duo nuntii tantum con­ cedantur iudici assessori domini capitanei et duo alii nuncii indici domini capitanei, qui preest bonis banitorum. Item duo nuntii milite domini capitanei qui preest stratis et aquis. Item quatuor nuntii ad discum Ursii cum iudice domini potestatis. Item quatuor nuntii cum iudice domini potestatis ad malleficia. Qui nuntii ad predicta offitia deputati elligantur per minístrales ipsorum nuntiorum, ita quod pro quarterio coequentur. E t quod nuntii coequentur in ipsis offitiis, et non possint predicti nuntii morari ad aliquod predictorum offitiorum, nisi per quindecim dies tantum per totum annum, donec finitum fuerit numerus nuntiorum, quo finito, iterato possit reponi per dictos minístrales coequando ut dictum est. E t habeat quilibet dictorum nuntiorum a comuni Bononie pro suo salario pro quolibet die et quolibet eorum duodecim denarios et totidem illi duo nuntii qui de nocte debuerint in pallatio comunis Bononie servire. Volumus etiam quod omnes nuntii comunis ambaxatas eis impositas teneantur facere secundum quod eis fuerint iniuncte per se ipsos et non per alium, vel alii committendo, et personaliter hiis ad quos mittuntur si inve­ nerint, et si non invenerint familiis 1 ad domum habitationis ipsorum ad quos mittuntur, ita quod audiant et intelligant ambaxatam, v il 'si non invenerint2 familiam, ad domum habitationis, si invenietur habi­ tatio vel ubi habitare consuevit, presentibus aliquibus vicinis si haberi poterit, dicendo ex parte cuius offitialis facit ambaxatam et ad cuius petitionem et qua de causa, ita quod ipsorum ambaxata possit intelligi. E t hoc statutum minístrales nuntiorum comunis sin­ gulis duobus mensibus legi faciant nuntiis comunis in aliquo loco

o

i»

ir>

au

ar.

su

35

1 familiis] m anca in V. 2 invenerint] V.: venerint.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

84

STATUTI IU ROLOONA DELL’ ANNO 1 2 8 8

pallatii convocatis, ne pretextu ignorantie valeant excusari. Et si quis contrafecerit, condempnetur dictus nuntius pro qualibet vice qua receperit ultra dictum soldum in x l solidis bononinorum. Et si fecerit in aliquo contra dictum statutum pro quolibet capitulo et s qualibet vice qua contrafecerit condempnetur in viginti solidis bono­ ninorum. Et credatur massario cuiuslibet terre denuntianti predictos nuntios accepisse ultra dictum statutum. E t dicimus quod nullus debeat vetare pignus alicui nuntio volenti aliquem pignorare ex parte domini potestatis vel suorum offitialium vel alterius offitialis comunis io vel populi Bononie, pena et banno x x solidorum bononinorum et credatur nuntio quod ei pignus foret votitum. Et hoc statutum sit precisum in qualibet parte sui. [XITTI]. De offitio trumbatorum comunis ct 'populi Bononie et de eorum fcudo a privatis recipiendo1 et etiam a cornum Bononie. Rubrica. m

Statuimus et ordinamus quod omnes trumbatores comunis et populi Bononie prima die ingressus sui offitii iurent et iurare debeant, silicet trumbatores comunis mandata domini potestatis et trumbato­ res populi mandata domini capitanei, de faciendo ipsorum officio hoc modo, videlicet quod ponant banna per civitatem Bononie et burgos, secundum quod eis imposita fuerint in omnibus et singulis locis infrascriptis. Imprimis super scalis pallatii veteris comunis a latere mane et super scalis pallatii veteris comunis a latere sero. In quarterio Aero porte Bavenatis. 2 •Super scalis palatii a mane in tribio de Lambertinis. Ante domum ¿r> domini Mondolini iuxta portam de Lambertinis antiquam. Ante eccle­ siam sancti Vitis de Lambertaciis. Ante ecclesiam sancti Dalmaxii ante domum de Bicadonnis. In tribio Carobii. In trivio porte Bavegnane. Ante putheum de Oxelitis. Ante domum illorum de Purpuribus, (/. 10) in capite androne de Calderariis. Ante campum 3 sancti Michaelis, in ca­ no pite androne de Iustolo. Ante viam de Burgonovo in Strata Maiori. Su­ per pontem prope ecclesiam sancti Thome. Ante putheum qui est iuxta domum olim domini Bertoli Butrigarii. Ante viam de Brocaglindoso in Strata Maiori. Ante viam Turlionum in Strata Maiori. Ante domum do­ mini Montanarii de Bargaza. Ante domum Guidolocti de Tuschis in :ir> Strata Maiori. Ante domum illorum de Castro sancti Pauli in Strata Maiori. In Fondatia ante monasterium sancte Christine. Ante domum Bonorc de Cavagli in burgo sancti Petronii. In dicto burgo ante domum 1 recipiendo... Rubrica.] V.: faciendo et a comuni. 2 Ravennatis] V.: Ravignane. 3 Campum | V.: caput.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIE . II -

RUBE. X IIII

85

Andree spadarii. In capite burgi sancti Petronii prope foveam civitatis super trivo de Pelavachis. Super12 trivio Qovengonum. Super trivio illorum de Algarda in strata sancti Stephani. Ante domum Blanchi domini Cose in strata sancti Stephani. I 1 1 strata sancti Ste­ phani ante bocam Vivarii. In trivio ante ecclesiam sancte Tecle. Ante domum de Bizardo de Becadellis in introitu 8 Burginovi. Iu Burgonovo ante domum domini Hosperghi. Super pontem strate sancti Stephani. Ante puteum qui est prope domum Albertucii Astanove. Ante domum Petri de Bamorsella. In capite Fondatie ante domum Yvani Bruniti. In angulo domus domini Gerardini Tarufini. In strata sancti Vitalis. Ante bocam vie de Calderariis, ante bocham vie de Bagnarolo. In bocha vie de Visiolo. 3 Super pontem sancti Vitalis. Ante domum domini Alberti de Flexo. Ante Gampum bovum. In boca vie de Brochaglindosso. Ante domum domini Iohannis de Galixano. Ante viam Sapine. In quarterio porte Sancti Proculi. In scalis [palatii] comunis a latere sero. Ante ecclesiam sancte Marie de Muradellis. 4 Ante ecclesiam sancti Christofori de Saragogia. Ante domum domini Egidii de Lobia. Ante domum domini Cambii Malorecle. In trivio Vallisapoxe. In burgo sancti Martini ante crucem ipsius burgi. Ante domum domini Bulgarini de Carbonensibus in boca vie que vadit ad sanctum Dominicum. In boca vie que est ante domum domini Alberti de Belindoti notarii. In vigratio. Ante domum illo­ rum de Flesco. In trivio ante domum Venture de sancto Iohanne. Ante domum que fuit magistri Boni. Ante domum Dominici Mascaronis notarii. In strata Castilionis ante domum olim filiorum deMochetis. Ante ecclesiam sancte Lugie. Ante putheum de Oxeletis. Ante domum domini Bartolomei domine Clare. Super podio sancti Iohannis in Monte, prope quergolam. Ante domum domini Alberti Ansaldini. Ante crucem strate Castilionis. Ante domum de Pepolis. Ante domum illorum de Guecis. In androna Tuschorum ante ecclesiam sancte Marie de Claviga. Ante domum de Passipoveris. In trivio de Foscarariis. In trivio Baladuri domini Bambertini. Ante domum domini Bolandim domine Qegilie. In curia sancti Ambroxii ante domum domini Odofredi. In plathea maiori ante domum Soldani de Galutiis. In trivio de Savignanis prope puteum. Ante domum Ottoboni Bonapacis. Ante domum domini Alberici de Ceola. Ante portam curtilis Gallutiorum. Ante domos de Symopizolis. A rte domum Peregrini de Simopigolis 1 2 3 4

s

io

u>

20

25

so

35

Super... Pelavachis] m anca in V . Introitu] V.: in trivio. ante... de Visiolo] manca in V. Muradellis] V.: Muxadellis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

86

i

• r>

10

15

-o

25

si

3.'.

STATUTI DI B0L0GNA DELL*ANNO 1 2 8 8

in Valle Apose. In trivio crucis Sanctorum. Ante ecclesiam sancte Margarite. In angulo vie N ove ante domos olim 1 magistri Salatielis. Ante domum olim domini Coradini de Argele. Ante domum de Balduinis. Ante domum magistri Bolognini. Ante crucem Barbarie. Super pontem Barbarie 2 Ante ecclesiam sancti Ysaye. In burgo ante crucem Sancti Y s a y e .3 In burgo sancte Katerine ante dictam ecclesiam. Ante domum Mathei Scornette. In burgo Noxadelle ante domum domini Iohannini de Ocgano. Ante domum heredum Cannini fornarii. Item super pontem Saragoqie. Ante domum domini Egidii domine Caracose. In quarterio porte sancti Petri. In primis iuxta ecclesiam sancti Petri in Pedraficta. Ante domum domini Guidonis et domini Alberti Novelli de Caqanimicis4 Ante domum d. Lambertini Ramponis legum doctoris. In trivio de Gardinis. Ante domum domini Iacobi de Tencarariis. In trivio de Boniqis. Ante domum de Magnanis. Ante becariam super pontem Apoxe. In trivio porte Ravignane iuxta crucem. In trivio ubi venditur pan­ nus lini prope ecclesiam sancti Marchi. 5 Ante domum Rodaldi6 de Lamandinis. Ante domum domini Peregrini de Garxendis. In trivio ubi erat puteus iuxta domos illorum de Panconibus. In strata sancti Donati in trivio de Callamatonibus. Ante domum sive casamentum quod fuit de Grimaldis. Ante domos Guillelmi de Guidozagnis et domini Iacobi de Cantone. Super pontem strate sancti Donati extra seralium. In vigratio 7 iuxta puteum qui est ante domum Iohannis de Maxignis. Iuxta putheum qui est ante domum illorum de Curionibus. Ante domum heredum Alberti Zanchati. Ante domum Guidonis Qagniboni notarii. In strata sancti Donati ante domum illorum de Pelle. Iuxta putheum qui est ante domum domini Arardi de Musonibus. Ante domum domini Marchi Paxitti notarii. Ante ecclesiam sancte Marie Magdalene. Super pontem Savenelle sicche. Extra circlam strate sancti Donati iuxta primum puteum. Ante domum Michilini Calqolarii. In burgo Palee ad putheum8 iuxta domum doiiiini Michaelis bixilerii. Ad putheum iuxta domum Egidii bixilerii. Ad putheum ante domum heredum domini Guidottini de Prendipartibus. In burgo Mascarelle ante domum Simonis Gavaroti. Ad puteum ante domum Bencivenis Blanchi notarii. Ante 1 olim] manca in V. 2 Super... Barbarie] manca in V. 3 In... Ysaie] manca in V. 4 Ante... Caganemicis] manca, in V. 5 Marchi] V.: Mathei. 6 Rodaldi] V.: Rolandi. 7 vigratio] V.: vigilatio. 8 ad putheum... in burgo] su raslira in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . II -

RTJBR. X IIII

87

viam que vocatur burgus sancti Mariini iuxta domum Fantucii. Extra seralium super pontem illorum de Saliceto. In burgo sancti Petri ad primum putheum. Item ad alium puteum dicti burgi. In via Medii ante domum Palmiroli. In trivio Maranensium. In trivio ante domum de Plantavignis. Super pontem sancti Martini de Apoxa. In contrata de Scalamis ante domum Petri Francisci. In trivio de Pacibus. In trivio ante domum illorum de Becariis. In quartirolo ante domum Montanarii. Ante domum et trivium de Platixiis. Iuxta domum ecclesie sancti Petri. Ante pallatium domini Betini domini Dionixii. Ante ecclesiam sancti Senucii.1 In trivio iuxta domum domini Laurentii Bonacatti. Ante domum domini Petri Raxini. Ante ecclesiam sancti Mcholay de Albaris. In trivio de Radicibus. In trivio de Prendipartibus. In trivio ante portam episcopatus, a latere superiori. In quarterio porte Steri. In primis preconigetur in trivio de Ubertis. In plathea maiori ante domum societatis notariorum. Ante domum domini Guillelmi de Pavanensibus. Ad trivium de Malconsiglis in Portanova. Ante trivium de Thebaidis. In trivio contrate ubi locantur equi ad victuram. Ante domum domini Antolini de Mangolino.2 In trivio de Bagaleriis. Ante domos de Malavoltis. Ante domos dePrimadiciis et dominiBarufaldini prope ecclesiam sancti Fabiani. Ante domum domini Ricardi Primadicii. Ante domum domini Alberti de Sala. In trivio de Gisleriis. Ante domum et in trivio heredum domini Bertholomei Schive. Ante eccle­ siam Sancti Antholini. Ante domum domini Bonagratie Armanini in Portanova. In trivio domini Laygoni de Gysso. Ante trivium de Caldarariis. Ante domum illorum de Bertalia in capella sancti Colum­ bam. Tn trivio porte de Castello iuxta puteum. Ante trivium de Batagluciis. Ante domum 3 domini M artini4 Ruphini in Pocale. In trivio sancti Horii5 de Pozale iuxta crucem. In trivio et ante domos domini Phylippi bidelli. Ante domum domini Benincase iuxta posterlam. Ante domum domini Guidonis de la lana in Pogale. In trivio ante ecclesiam sancte Marie maioris iuxta domum Petri Moxolini. Super pontem et serralium burgi Galleri. In trivio ante domum Francisci Donadini in dicto burgo. Ante viam per quam itur ad Puglolam iuxta domum Fran­ cisci Oete. Ante ecclesiam sancti Benedicti. Ante domum magistri Petri Ferramosche. Iuxta puteum. Extra seralium.6 Super pontem Pogalis. 1 2 3 4 5 6

R

io

i·-,

*o

»

so

35

Seuncii] V.: Sinixii. In... Man9 olino] manca in V. domum] V.: trivium. Martini... Pocale] su rasura in B. Horii] V.: Iorii, p er Georgii. Iuxta... seralium] V.: iuxta puteum extra seralium.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

88

STATUTI DI BOLOGNA DEJX’ ANNO 1 2 8 8

Ante domum Francisci Spadarii in burgo Polioini. Ante burgum Appostolorum iuxta domum Macharini. Super pontem burgi Lammarum. Ante domos illorum de Tirano in dicto burgo. In trivio illorum de Lamandinis. Ante domos illorum de Canitulo in burgo Lammarum. r> In trivio super pontem porte Sterii iuxta domum de Iticiis. Ante do­ mum domini Iacobi de Bagno in burgo sancti Felicis. Iuxta ecclesiam sancti Nicholai prope olmatellum in dicto burgo. Ante domum Boniohannis Petri Sichi. Super pontem navigii in dicto burgo. Ante domum Negoxantis in dicto burgo 1 In burgo Peratelli ante capud 'o contrate Predalate. Ante domum domini Herliuxii de Margaloliis. Ante vel super trivio de Guastavilanis in dicto burgo. Ante domum domini Confortini notarii. Ante domos de Bomanciis. Super trivio de Storlitis. Et ponant predicta banna in predictis locis sono tube in quolibet predictorum locorum premisso. É t quando ponent banna debeant ire tr> (/. 10v) eques, non pedes, per civitatem et burgos. E t semper debeant esse in consiliis ipsi vel maior pars eorum, silicet banitores2 comunis in consiliis comunis et banitores populi in consiliis populi. E t dicimus quod banitores comunis omnia banna que cridaverint vel posuerint per civitatem et burgos debeant referre ea die vel sequenti notario qui erit cum iudice domini potestatis qui preest offitio sindicatus, et ea scribi facere. Banitores vero populi notario domini capitanei qui preest ad reformationes populi, ita quod copia possit haberi ab omnibus volentibus, de quibus bannis nullam solutionem habere debeant a comuni. Habeat autem quilibet eorum equum ad minus ¿5 valoris treginta librarum bononinorum, qui equus sit trium annorum ad minus, quem nullo modo possit locare alicui ad victuram. Concedi­ mus autem banitores comunis et quilibet eorum a privatis personis posse recipere infrascriptis de causis infrascriptas peccunie quantitates, videlicet: pro quolibet quem cridaverit in banno comunis pro debito no unum denarium: pro quolibet quem cridaverit cum tuba ad domum alicuius sex denarios; pro quolibet quem cridaverit in banno 3 in consiliis vel mulctaverit tres denarios; de qualibet crida facta occa­ sione alicuius emancipationis duodecim denarios. Eandem vero con­ cessionem largimur bannitorum populi in hiis que spectant ad of35 fitium domini capitanei. A comuni autem Bononie pro ipsorum salario per totum annum quemlibet ipsorum habere volumus sexaginta libsas bononinorum et insuper quando equitaverit in aliquem exerci­ tum, cavalcatam vel andatam comunis vel populi Bononie mandato domini potestatis vel domini capitanei quinque solidos bononinorum 1 ante... burgo] m anea in V. 2 banitores] V.: trumbatores banitores. 3 cum... in barmo] manea in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L1B. II -

KIJBR. X IIII

89

pro quolibet ipsorum qui iverit et quolibet die. Et pro dicto salario habere debeant competentes vestas novas, videlicet faciendas singulis annis, de panno valoris ad minus quindecim solidorum bononinorum p ro 1 brachio. Et tubas bonas et sonoras et alia oportuna offitio memorato. Et banna omnia ponere debeant per civitatem et burgos. Et dicimus quod nullus banitor comunis Bononie vel populi possit esse ministralis alicuius societatis deinceps. Qui equi extimari debeant per extimatores, qui ellecti erunt ad extimandum equos domini potestatis et bullari bulla eius quarterii cuius est, ita quod si contingerit aliquem prodictorum equorum mori vel devastari quod equus mortuus vel devastatus sine dolo vel culpa eorum, per comune Bononie emendetur infra unum mensem secundum extimationem que facta fuerit de eodem. E t dicimus quod quando quatuor banitores comunis vel populi iverint cum domino potestate in aliquem exerci­ tum generalem vel cavalcatam peditum vel militum stare debeant prope dominum potestatem et hospitari. E t habere debeant a cornuni expensis comunis unum equum pro somerio, super quo res eorum possint deferre [et] unum hominem qui ducat somerium expensis comunis. Prqhibemus etiam 2 quod nullus banitor seu trunbator comu­ nis vel populi habere debeat expensis comunis aliquos penellos vel bandirolas, nisi in exercitu generali comunis vel populi Bononie. Item 3 dicimus quod omnes banitores comunis et populi Bononie debeant morari continue et hospitari prope pallatia seu plateam comunis Bononie infra quinquaginta perticas. Dicimus etiam quod dicti bani­ tores banire debeant societatem et consilium societatis notariorum quotiens 4 mandabitur eis per preconsulem vel consules Societati nota­ riorum et servire etiam gratis tronbando societatibus artium et armo­ rum singulis mensibus quando vexillum eis conceditur, secundum for­ mam ordinamenti sacrati. E t si quis predictorum non observaverit omnia et singula predicta condempnetur pro quolibet capitulo et qualibet vice in centum solidis bononinorum et plus et minus ar­ bitrio potestatis in suis banitoribus et arbitrio domini capitanei in suis banitoribus et repellantur ab offitio, si ad habitandum non venerint, ut superius dictum est. Item dicimus quod quando mittetur ad denuntiandum per comune Bononie alicui ellecto in potestatem, quod unus ex banitoribus comunis constituatur sindicus pro cornuni ad denuntiandum ellecto 5 potestariam et ire denuntiandum pote1 pro... bonas] su rasura in B. 2 etiam] B. enim V.: etiam. 3 Item... quod] su rasura in B. 4 quotiens... notariorum] m anca in V. 5 ellecto... denuntiandum podestariam] m anca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

90

5

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

stariam prout ei commissum fuerit. Hoc idem fiat de banitoribus populi, quando mitti debuerint alicui ellecto in capitaneo populi, expensis comunis ut premittitur pretaxatis. E t predicta omnia et singula observari volumus, salvo privilegio concesso Martino Bagnarole et Rolando Caxoti proxime scripto. [X V ] De privilegio Martini Bagnarole et Dolandi Casoti trumbatorum comunis [et populi] Bononie.1

Placet, quia in consilio et massa populi extitit reformatum, quod Martinus Bagnarole sit banitor comunis Bononie et Rolandus Caxoti banitor populi Bononie pro quarterio porte sancti Petri, toto tem­ pore vite cuiuslibet ipsorum, absque aliqua ellectione facienda de eis vel aliquo eorum aliquo modo ad brevia vel alio modo, ita quod predictum officium perpetuo eis2 vel alicui eorum non possit tolli vel mutari. Cuius privillegii benefitio teneantur perpetuo quilibet ipsorum is habere ad honorem comunis et populi Bononie unam tronbam boni argenti cum quibus eorum offitium facere debeant in civitate Bononie et extra quando de voluntate potestatis et domini capitanei processe­ rit. E t teneantur quilibet ipsorum habere et tenere unum bonum equum, valoris ad minus triginta librarum et etatis trium annorum ® ad minus vel abinde supra, qui equi extimari debeant per extimatores qui extimabunt equos domini potestatis cum quibus equis serviatur comuni Bononie pro offitio memorato, ita quod si aliquis ex equis predictorum morietur vel devastaretur sine fraude, emendetur ei per comune Bononie infra unum mensem, secundum extimationem factam 25 de eis. Teneantur etiam eorum omnibus expensis habere et portare continue vestes boni panni utique coloris, et valoris ad minus viginti solidorum bononinorum pro brachio vel abinde supra. Quos quidem equos nulli concedere vel locare presumant ad veturam. E t iurent facere eorum offitium et faciant illud, secundum quod dictum est 30 supra in trunbatoribus comunis populi, cum salario sexaginta libra­ rum bononinorum per totum annum, quod eis et cuilibet ipsorum plenarie persolvatur nichil percipiendo a comuni vel a privatis per­ sonis ultra dictum salarium sexaginta librarum bononinorum nisi id solum quod aliis banitoribus comunis et populi Bononie est con35 cessum. Preterea dicimus quod predicti banitores mixtim unus pro alio et alter pro altero possint comuni et populo Bononie servire in offitiis supradictis et quod factum fuerit per utrumque vel alterum 1 comunis Bononie] V.: comunis et populi. 2 eis... habere] manca, in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

RTJBR. X V -X V I

91

eorum valeat pieno iure. Et hoc statutum sit precisum in qualibet parte sui, et precise debeat observari perpetuo per dictum dominum potestatem et dominum capitaneum et comune et populum Bononie, statuto vel reformatione aliqua non obstante. [X V I ] De affitto approbatorum securitatum.

s

Statuimus quod approbatores securitatum teneantur et debeant approbare vel reprobare omnes et singulos fideiussores et securitates dandas et prestandas tam coram dominis potestate, capitaneo et eorum familiis quam coram aliis quibuscumque offitialibus comunis Bononie in pallatiis comunis Bononie dumtaxat vel circumstantiis 10 pallatii, que securitates videantur vel possint videri in aliquo spectare posse ad comune Bononie quoquo modo. Qui approbatores teneantur et debeant singulis diebus boris terminatis in pallatio Comunis vel populi stare ut ceteri offitiales comunis Bononie pena et hanno decem solidorum bononinorum pro quolibet ipsorum et qualibet vice. Tenean- 's tur etiam ipsi et quilibet ipsorum prestare securitatem coram domino capitaneo de tribus milibus libris bononinorum de dictis fideiussionibus seu securitatibus approbandis vel reprobandis bona fide sine fraude. Que securitates predictorum approbatorum recipiantur et scribantur per unum ex spetialibus notariis domini capitanei. Et dicimus etiam 20 quod bona eorum qui satisdederint coram offitialibus, ut dictum est, , et ipsorum fideiussores approbatorum per aliquem ex predictis ap­ probatoribus, intelligantur ipsorum 'esse qui possidebant vel detine-, b a n t1 tempore obligationis vel fideiussionis et non alterius, iuribus instrumentis vel aliis non obstantibus, que hostenderentur seu ho- 25 stendi possent in contrarium. E t si principalis vel fideiussores eorum qui approbati fuerint per ipsos approbatores vel alterum eorum non invenirentur ydonei ad solvendum pro quantitate, seu quantitatibus, pro qua, vel quibus, essent approbati, quod ille vel illi qui approba­ verint teneantur de suo solvere id quod deberetur comuni ratione dicte 30 securitatis. E t si non invenirentur ipsi approbatores solvendo, tenean­ tur fideiupssores ipsorum approbatorum. E t habeat quilibet eorum in sex mensibus a comuni Bononie pro eorum feudo et salario treginta fibrarum. Sit quoque ipsorum quilibet approbatorum elatis ad minus triginta annorum. Dicimus etiam quod si aliquis qui satisdedisset vel 35 fideiupssisset pro aliquo in comuni, qui satisdans vel fideiubens appro­ batus fuerit per aliquem ex predictis approbatoribus, [et] voluerit 1 ipsorum eos] B. « V.: ipsorum que possidebantur vel tenebantur per eos, che non dà senso.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

92

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

se excusare ratione clericatus ad petitionem eius qui talem principa­ lem vel fideiupssorem approbaverit, talis principalis vel fi.deiussor eximatur et [exjtrahatur de protectione comunis, donec satisfecerit quod videbitur debere comuni vel ipsi approbatori, si dampnum ali5 quod pateretur ratione satisdationis vel fideiupssionis predicte. Preterea dicimus quod si aliquis clericus vel ecclesiastica persona, qui aperte non dixerit se esse clericum, comparuerit coram aliquo ex offitialibus comunis Bononie et promiserit seu pro aliquo promittere satisdederit, eximatur et [ex,]trahatur de protectione comunis Bonoi° nie, nisi satisfecerit id super quo promiserint aut fideiupsserint si videbitur in aliquo eum vel eam teneri ratione predicte promissionis vel fideiussionis. [X V II ] De offitio custodum, turris de suptus et camere superioris, prexonum et eorum sallario. 15

Statuimus quod custodes camere superioris et etiam turris comunis de subtu, qui sunt et pro tempore fuerint, teneantur et debeant bene custodire carceratos qui sunt in dictis carceribus, vel de cetero eis consignabuntur per dominum potestatem, vel dominum eapitaneum, vel aliquem ex suis iudicibus, vel aliquem de familia alicuius eorum, 20 vel aliquos alios oflitiales comunis Bononie, et eos non relaxare, sine expressa licentia eius offitialis ex cuius parte vel mandato esset detemptus. E t si fuerit captivus pro debito alicuius persone singularis1 eum non relaxare, sine licentia sui creditoris ad cuius postulationem fuerit detentus. E t si fuerit pro aliqua condempnatione facta de ipso, non 25 possint eum relaxare donec satisfecerit de ipsa condempnatione et mandatum receperint a domino potestate et iudice presidente ad discum Ursii de ipso (/. 11) relaxando, solutione condempnationis facta. E t si fuerit detemptus pro aliqua accusatione vel denuntiatione vel inqui­ sitione que fieret' contra ipsum captivum, non possint eum relaxare 30 sine licentia domini potestatis vel indicis malleficiorum de cuius mandato detemptus fuerit, de quibus mandatis et licentiis constet per publica instrumenta. Carceratos vero alios ex aliqua alia· causa quam ut superius predicitur, non possint relaxare sine expressa reformatione consilii comunis vel populi Bononie, in qua exprimatur causa, quare 36 esset detemptus et quare relaxari debeat. Teneantur etiam dare et prestare quilibet eorum bonam et ydoneam securitatem de duobus milibus libris bononinorum coram procuratore comunis Bononie de dicta custodia bene et legaliter facienda et de consignatione carcera1 singularis] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

IUTBB. XV II

93

torum facienda 1 successoribus eorum in dicta custodia pro comuni Borionie. Et nichilominus de conservando comune Bononie indempne, si dampnum aliquod pateretur occasione alicuius' carcerati relaxati aliter quam predicto modo, vel qui fugerit. E t de solvendo debitum creditori debitoris detenti fugientis vel relaxati sine voluntate ipsius' » creditoris. Habeat autem quilibet eorum a comuni Bononie pro feudo et salario ipsorum in sex mensibus viginti libras bononinorum et dictum eorum officium personaliter et non per alium debeant exer­ cere, et ipsi yel alter eorum non possint vel alius nomine ipsorum vel alterius ipsorum ab aliquo qui in ipsis earceribus poneretur vel deti- 1 » neretur aut ipsius occasione extorquere, percipere vel habere aliqua ratione vel causa, preter quam feraturam vel differaturam cuiuslibet, quam esse volumus duodecim denariorum bononinorum parvorum pro inferatura et totidem pro differatura pro quolibet capto et non ultra. E t quod per custodes 2 ipsorum carceratorum vel aliquem alium v, non possit haberi vel extorqueri ab aliquo qui detineretur in ipsis carceribus, preter quam duos bononinos parvos pro quolibet carcerato et qualibet die occasione luminum et aliorum necessariorum ipsis perso­ nis. Nec possint vel, debeant ipsi custodes comestionem facere vel fieri facere ipsis captivis, nec ipsos tenere ad tageam. E t si quis ex au dictis custodibus vel aliquis alius pro eis ultra perciperet quam superius prodicitur ab aliquo captivo vel comestionem eis fecerit vel fieri fecerit vel eos ad taggam tenuerit, condempnetur in centum solidis bononino­ rum pro quolibet et qualibet vice et ab offitio repellatur. Item dicimus quod non debeant per se vel alios accipere aliquas vestes captivis nec ar. aliquas ipsorum res, nec aliquid aliud ultra quam sit eis concessum nec pati quod auferantur ab aliquo sub predicta pena. Et de predictis credatur et stetur dicto cuiuslibet carcerati, sive 3 sit in carcere sive non, cum sacramento de novo prestito, et quilibet alius possit denun­ tiare et accusare et habeat medietatem banni. Et si fiat aliqua iustitia ao de aliqua persona pro qua aliquis moriatur, habeant custodes qui di­ ctam iustitiam fecerint viginti solidos bononinorum pro quolibet mor­ tuo a comuni Bononie. 4 Si autem de membro ablato, pro quolibet membro decem solidos bononinorum; de fustigatione cuiuslibet fustigati quinque solidos bononinorum. E t predicta eis concedimus quan- as tum facilius ipsi custodes inveniunt homines facientes huiusmodi vindictas. Quos carnifices pro predictis quantitatibus teneantur inve­ nire cum opus fuerit. E t hoc statutum sit precisum in qualibet parte 1 facienda... pateretur] su rasura. 2 custodes] B. e V.: pot. che risolto con potestatem non da senso. 3 sive... denuntiare] su rasura in B. 4 Bononie... salvis pactis habitis cum communi] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

94

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

sui. E t quod dictum est supra in dictis custodibus in detemptis pro debito, locum habere volumus in hiis qui malpagam habent vel habebunt a comuni Bononie, salvis pactis habitis cum comuni. [X Y I I I ] De officio campanarii. ■ r’

m

15

20

25

Statuimus quod quicumque ellectus fuerit campanarius comunis Bononie, teneatur et debeat bonam et ydoneam securitatem prestare de campanis comunis custodiendis et salvandis bona fi.de, sine fraude et aliis rebus sibi designatis et datis. Teneatur etiam campanarius comunis consilia et arengha pulsare, et campanellam quandocumque placuerit domino potestati vel eius vicario. Teneatur etiam campana­ rius comunis purgare seu purgari facere singulis quindecim diebus palatium vetus comunis et porticus, et scalas palatii purgatas et mundas tenere, et palatium vetus aperire et firmare, quando placuerit domino potestati vel eius vicario. E t custodire et salvare callicem argenteum, libros et paramenta omnia capelle pallatii comunis Bono­ nie et omnia alia deputata circha sollempnia ipsius capelle, et parare dictas res sacerdoti dicturo missam ibidem quociens opus fuerit. In qua capella omni die, si poterit, divinum officium celebretur, silicet missa, qua celebrata debeat eam claudere et clausam tenere, ita quod in ea nullus deptineatur vel custodiatur vel fiant examina­ tiones condempnationum aliquarum 1 vel absolutionum. E t conser­ vare banchas et fenestras pallatii predicti, et porticorum et claves pallatii et successori suo consignare per inventarium faciendum per publicum instrumentum. E t habeat et habere debeat a comuni Bononie pro suo feudo in sex mensibus vigintiquinque libras bononinorum, panem et vinum et companaticum decentem percipiat a do­ mino potestate prout in eius sacramento continentur.

[X IX ] De offitio Iohannis Tonsi hostiarii porte curtilis pallatii comunis Bononie. 2 Statuimus quod Iohannes Tonsus sit perpetuo hostiarius porte curtilis pallatii comunis Bononie, et habeat pro suo feudo et salario a comuni Bononie de mense maii decem libras bononinorum, et ob reverentiam Dei et gloriose Virginis Marie decem et novem libras bononinorum de mense ianuarii pro uno vestito, una guarnachia, una 35 clamide et uno caputio frodatis de pelibus agnelinis. E t insuper cibum

30

1 aliquarum] m anca in V. 2 De... Bononie] manca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

RTJBR. X IX

95

et potum a domino potestate, prout in eius sacramento continetur, qui stare debeat continue ad custodiam dicte porte ad ipsam ape­ riendam et firmandam de die et de nocte, prout fuerit oportunum. E t dicimus quod non possit a dicto offìtio perpetuo removeri. E t quia in dierum longitudine processit idem Iohannes, concedimus méritis » sue fidelitatis quod Homobonus ipsius frater possit ipsum in dictum offitium coadiuvare et coadiutor esse sine pena. Et hoc statutum volumus 1 precise debere inviolabiliter observari. Addizione posteriore B., c. IT ., margine sinistro Millesimo ducentesimo nonagesimo quinto, indictione octava, die 10 sexto mensis februarii. Additum fuit huic statuto dicta die per me Ugolinum infrascriptum notarium de mandato domini Alberti de Gandino, iudicis domini capitanei, quia obmissum fuerat per prcdecessorem meum, et eo quod in mil­ lesimo ducentesimo nonagesimo quarto, indictione septima, die vigesimo 15 nono novembris, tempore domini Milliti de Bressis capitanei populi Bononie extitit reformatum per reformationem scriptam manu Paxinelli Iacobini Albanixie, notarii ancianorum et consultum, quod loco Iohannis Tonsi de Liparco (?), condam portonarii porte curtillis domini potesta­ tis . . . Pariixii eius nepos ponatur et in libris statutorum comunis 20 Bononie scribatur. Et quod dictum statutum vel provisiones de do­ mino Iohanne portonario cum ma . . . us sit intelligatur in omnibus et per omnia habere locum. Et ipse servetur et manuteneatur in supra-, dictis . . . prout . . . condam Iohannem, et quo eidem domino Iohanni debebatur pro renumeratione (?) sui officii . . . solvatur per do- 25 minum potestatem et massarios et procuratores comunis Bononie . . . nullis obstantibus statutis, ordinamentis, vel reformationibus comunis, ancianorum (?), populi Bononie. Ego Ugolinus de Melliga condam Francissi imperiali auctoritate notarius . . . 2 30 [X X ] De affilio custodum turris sancti Petri et ipsorum privillegio et saliamo. 3 Statuimus quod Savorotus Cavalerii et X asimbene Xasimbenis sint custodes de nocte turris sancti Petri, et teneantur et debeant omni mane in aurora diei pulsare campanam sancti Petri, dando in ea viginti percussiones raras, silicet unam post aliam cum aliquo inter­ vallo. Quibus datis, dare debeant post predictas quinque spissas percussiones, et etiam debeant pulsare campanam si de nocte ignis

35

1 volumus... observari] su rasura in B. 2 A ddizione pressoché illeggibile. 3 De... sallario] m anca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

96

5

STATUTI UT BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

in aliqua parte civitatis vel burgorum accenderetur, indicando alta voce quam cicius poterit ubi sit ignis et in qua oontrata, ut ipsius periculo obvietur. Et habeat quilibet eorum pro suo feudo a comuni Bononie singulis annis novem libras bononinorum. E t idem dicimus in quolibet alio qui ei vel eis vel alteri eorum succedent in offitio me­ morato. [ X X I ] De officio supraguardie noctis ct eorum sallario. 1

10

iB

2«

25

30

35

Ordinamus quod supraguardie noctis singulis noctibus debeant custodiam facere pro suo quarterio pro quo ellecti fuerint, ita quod medietas supraguardiarum omnium una nocte custodiant, et alia medietas in sequenti nocte custodiant. E t sint supraguardie de illo quarterio pro quo ellecti fuerint. Et prestent securitatem vigintiquinque libris bononinorum de suo offitio bene et legaliter faciendo, coram procuratore comunis Bononie.2 Et capere teneantur si poterunt omnes quos non cognoscent et invenerint ire de nocte post tercium sonum campane, vel quos cognoscent denumptiare domino potestati sequenti die, si fuerint persone suspecte. Teneantur etiam emendare furta que fierent de nocte si hostium vel murus aut fenestra alicuius domus vel stationis frangeretur3 aut clavature vel clustelli alicuius domi vel stationis fuerint fracte vel fracta, vel amota hostia vel fenestra iuxta viam vel vias. E t emendare etiam currus 4 de nocte subreptos, sumarie, sine strepitu iudiciario et libelli oblatione et omni iuris exceptione remota, nisi fures denuntiaverint qui furtum fecissent. E t ad predicta emendanda teneantur solum supraguardie illius noctis in qua fuerit commissum furtum et illius quarterii.5 E t dicimus quod supraguardia aliquis non debeat se conferre in aliud quarterium de nocte custodiendo, pena et banno centum solidorum bononinorum nisi iret de voluntate et licentia domini potestatis vel alicuius de sua familia. Qui supraguardie, si furtum aliquod emendaverint, habeant regressum contra fures si quo tempore sciri poterint et contra eorum bona in eo quod gravati essent occasione alicuius furti commissi et per eos emendati, et fiat eis ius sumarie ut supradictum est. E t dicimus quod nullus, qui sit scutifer vel pactualis alicuius, possit esse supraguardia noctis, vel qui non habeat extimum in comuni Bononie et non sit de parte ecclesie et Ieremiensium civitatis Bononie. 1 De... sallario] manca, in V. 2 I n margine, m. 3: nota. 3 frangerentur... stationis] manca in V. 4 currus] su rasura in B. 5 quarterii] V.: quantitatis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

RUBR. X X II

97

[X X I I ] Ve officio potestatis de banderia comitatus Bononie et eorum· feudo et notariis et eorum feudo. 1 Statuimus et ordinamus quod potestates Oastrifranchi, Caxi, Castrileonis, Scaregaglasini, Seravallis, Gallerie, Altedi, Gastri Sancti Pauli, Sancti Iohannis in Persiceto, Crevalcoris et Sancte Agathe & [et Medicine]2 et ipsorum iudices et notarii teneantur ire ad predictas potestarias et offitia exercenda, prout ellecti fuerint, per unam diem ante ingressum eorum offitii et stare debeant et morari ibi continue. Teneatur etiam quilibet ex dictis potestatibus, si habuerit aliquod castrum vel fortilitiam sub sua potestaria, facere cridari in ipso castro 10 et fortilitia quod in ipsis stare non debeant aliqui forenses, qui non sint de civitate Bononie vel districtu. E t quod domus aliqua de palea non debeant teneri vel esse in ipso castro vel fortilitia, sub pena vigintiquinque librarum bononinorum pro quolibet forense qui ibi habitaret post dictam cridam et vigintiquinque librarum massario if> dicti castri qui permitteret talis forensis ibi morari vel esse in ipso vel castro aliquam domum de palea vel medatum, et quin­ quaginta librarum bononinorum pro quolibet comuni permittente fieri contra (/. IV ) predicta vel esse. E t bene et legaliter ipsorum officium exercere. E t iurisdictionem habeant in terris subpositis pote- *) starie ad quam ellecti fuerint infrascriptam ac etiam in homines ipsa­ rum terrarum, videlicet quod de causis civilibus possint cognoscere et eas fine debito terminare, servando formam statutorum comunis Bononie loquentis de vocatis in iure et non venientibus et de vocatis in iure venientibus,3 et alia statuta comunis Bononie loquentia de causis civilibus et etiam de solutione scripturarum. E t preterea habeant iuris­ dictionem in dampnis que darentur ab hominibus vel animalibus in aliquibus possessionibus subiectis sue potestarie, et puniendi et condempnandi eos usque ad quantitatem viginti solidorum bononinorum et non ultra, que condempnationes perveniant in comuni Bononie. Ha- 30 beant etiam iurisdictionem contra eos qui non hobedierint in hiis que pertinent ad causas civiles vel ad dampna data procedendo contra eos de iure, secundum formam iuris et statutorum comunis Bononie. Teneantur etiam et debeant iurisdictionem exercere in hiis4 que spetialiter mandabuntur eisdem a potestate, capitaneo, anzianis et 35 consulibus populi Bononie pro factis spetialibus comunis Bononie declaratis et specificatis, de quo mandato appareat per publicum 1 2 3 4

De... feudo] m anca in V. et Medicine] raschiata in B., supplito da V. et non... iure venientibus] V.: et venientibus. in hiis] V. in omnibus et singulis, scilicet in liiis, et.c.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

98

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

instrumentum scriptum manu notarii ancianorum et consulum populi Bononie, et insuper per litteras sigilatas sigillo comunis vel populi Bononie. E t nullam aliam iurisdictionem possint exercere, vel securi­ tates accipere preter quam superius est expressum. Et prohibemus s eis quod non possint aliquas condempnationes exigere, sed condempnationes quas fecerint teneantur autenticas destinare comuni Bono­ nie et illas presentare et consignare iudici potestati preposito ad discum Ursii infra unum mensem a die publicationis ipsarum ita 1 quod predictis condempnatis uon currat terminus mensis condem10 pnationis solvende nisi a die depositionis et designationis ipsarum eondempnationum. E t teneantur predicti offitiales condempnationes quas fecerint in ultimo mense designare infra octo dies finito ipsorum offitio offitialibus presidentibus ad discum Ursi. E t si que securitates occurrerint eis debere alicui accipere, non possint nec debeant aliquid 15 accipere ea occasione, sed stent contenti solutionibus scripturarum occurrentium eis in casibus in quibus superius iurisditio est concessa, quas accipere debeant secundum formam statutorum comunis Bono­ nie, ac etiam salario infrascripto. Concedimus eis pro 2 eorum feudo sexaginta libras in sex mensibus cuilibet potestati et cuilibet iudici ‘io trigintaquinque libras bononinorum et cuilibet notario viginti libras bononinorum et insuper tres libras bononinorum pro cartis ipsi no­ tario. E t nichil ultra possint percipere vel habere aliqua occasione vel modo, nisi ut supradictum est, preterquam venationes, pisca­ tiones et fructus sine fraude ita quod non extendantur 3 ad muneris •25 qualitatem, et lectos et hospitium. Et solutiones scripturarum et lucrum quod fecerint de scripturis, comuniter dividant inter se. Salvo quod po­ testas, iudex et notarius Castrifranchi habeant et percipiant vigintiquinque corbes furmenti a comuni dicte terre Castrifranchi tantum, ultra dictum feudum et quidquid poterit eorum tempore haberi ex :so redditibus riparum et fovearum dicti castri. Et expense autem quas potestas, iudex et notarius fecerint, fiant hac forma, videlicet quod po­ testas faciat mediam expensarum et iudex duas partes alie dimidie par­ tis et residuum notarius. E t non possint se separare a dicto officio, nisi tribus vicibus quilibet eorum tantum in sex mensibus, et tunc possint 35 stare per octo dies tantum et aliter non, sine licentia domini potestatis. , Et dominus potestas non possit alicui potestati, iudici vel notario dare licentiam, nisi aliqua evidenti vel necessaria vel iuxta causa, ita tamen quod semper sint in dicto officio duo ex eis, nisi dominus potestas vel dominus capitaneus vel anciani vel consules mitterent ex aliqua causa 1 Ita... eondempnationum] m anca in V. 2 pro... lib.] I n rasura in B. 3 muneris] lettura non sicurissim a in B e in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIE. II - RUBE. X X II

99

pro eis. Feudum autem predictorum, ut premittitur, persolvatur eis per comunia terrarum de quibus fuerit potestas ellectus, dividendo et portionando pro numero fumantum predicta salaria potestatis, iudicis et notarii. Nec 1 imponere vel pati debeant quod imponatur aliqua peccunia vel aliquid aliud ultra eorum salaria predicta et ultra peccu. r> niam oportunam pro hospitio, lectis et cartis. Semper autem teneat potestas cuiuslibet castri vel fortilitie, in qua steterit, terciam partem clavium dicti castri et aperiat et claudet personaliter portas dicti castri horis convenientibus et non per alium. E t predicta omnia de­ beant predicti offitiales in quolibet capitulo supradicti statuti attendere 10 et observare, sub pena vigintiquinque librarum bononinorum pro quo­ libet ipsorum et qualibet vice. Item dicimus quod nullus debeat dicere vel allegare quominus ellectiones predictarum potestatum et offitialium fiant secundum formam statuti et qui (sic) habeant iurisdictionem predictam sub pena centum librarum bononinorum pro quolibet con- 1 5 trafaciente et qualibet vicfe, et si fuerit clericus extrahatur de proteo-, tione comunis et populi Bononie. Item quod nullus vadat pro potestateiudice vel notario alicuius predictarum terrarum, nisi ellectus ffierit in consilio duorum milium vel alio consilio ubi fieri debuerit generalis ellectio offitialium comunis Bononie, nec ibi offitium aliquod operari, 20 pena et banno mille librarum bononinorum pro quolibet et qualibet vice. Si vero foret clericus vel persona ecclesiastica, extrahatur de protectione comunis et populi Bononie, ita quod a quocumque in persona et rebus possit impune offendi. Possint etiam imponere decreta tutelis, curis et inventariis et possint etiam a litigantibus recusari 25 super questione excedente summam viginti solidorum bononinorum. Potestariam autem Galerie volumus manere debere apud Argelatam, cui potestarie terras volumus esse suppositas infrascriptas. In primis Galleriam, Sanctum Albertum, Sanctum Petrum in Casale, Massimaticum, Podium Maximatici, Sanctum Yenantium, Dalman- 30 gaticum, Bognaticum, Podium Bognatici, Peolam, Caprarum et Luxilinum, Sanctum Vincentium, Siviraticum et Sanctum Prosperum, Surixanum, Machareticum, Gavasetum, Villano va, Cenaclum et Boarum, Urbi(n)zanum, Cinquantam et Ulmum, Fellegarolorum, San­ ctum Ieorgium, Ghergheganum, Sanctum Benedictum, Axiglam, Arge- 33 latam, et Argelem. Potestariam autem Seravallis intelligimus, et sub dicta potestaria esse volumus: Seravalle, castrum Montisbellii, Olivetum, Sanctum Andream in Coriglano, Cappolinum, Montemaium, Tiglolam, Vedeghetum, Luminaxium, Sanguinetum, Begganum, Santellarum, Samogam, Sa- 40 1 n eo... et u ltra ] su rasura in B .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

10Ò

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

vignum, Montepasturi, Rivamarglatam, Monseverum, Mongorgi, San­ ctum Fabianum, Montem Sancti Iohannis, Montaxegum, Yignolam Comitum, Domalf olle, Roncam, Yenolam, Ogganum, Montem Sancti Pe­ tri, Rocham Maxenatam, Montem Macrium, Crespellanum cum omni5 bus eorum villis et appendiciis spectantibus ad ipsas terras, et omnes alias terras que sunt a Mongorgi superius usque ad terras que sunt de potestaria Castri Leonis. Potestariam autem Castri Franchi et sub dicta potestaria esse volumus: Castrum Franchum, Plumatium, Mangolinum, Calcaram cum io omnibus eorum curiis et villis. Item dicimus quod in curia dicte terre Castri Franchi sint possessiones domini Peregrini Symonis Pigoli, posite in contrata que dicitur Qenere de Fossa Nova iuxta Fossam Novam et iusta heredes Lanfranchi de Ceola. E t quod dictum eomune Castri Franchi non gravetur aliquo modo vel ingenio aliqua potestaria de is sacho.

«>

25

»o

os

Potestariam autem Altedi et sub potestaria ipsius esse volumus: Altedum, Comune Sancti Marini, Comune Lovoleti, Comune Sancti Iohannis in Triario, Sallettum, Sanctum Martinum in Sivrigano, Duglolum. E t censeantur illi de Altedo comitatini et non cives, exceptis domino Parixio domini Benvenuti de Altedo, et Deolay Tacusso notario qui intelligantur esse veri et legittimi cives et habitatores civitatis Bononie. Potestariam autem Castri Sancti Pauli et sub ipsius potestaria esse volumus: Castrum Sancti Pauli, comune Lignani, Castrum Sancti Petri, Varignanam, Burgumnovum, Urgianum, Medexanum, Casalielum Comitum, Gaggum, Treforgam, Tretefortexem et Podium, Vidrianum, domos et tumbas de Tassinariis et omnes habitantes in curiis, et cum­ bis 1 dictarum terrarum. Potestariam autem Scaregaglasini et, sub dicta potestaria esse volumus: Campegum, Scaregalasenum cum villis plebis Mongodori, Scanellum, Bixanum cum villis suis, Cassanum, Caxadri, Barbarolum sive Poreclum, Anthunellam, Sassischasculi et Camprii, Bibolanum, Noglanum, Ronchastaldum, Stiglolum, Vuxislanum, Yalgataram, Frassinico, Cidriclam, Trasassam, Mungurii, Sognolam, Sassonegrum, Valle, Aqualti, Brigolam, Podium Russi, Castrum Alpis, Caganescam, teram Capreni et Predamale. E t faciant dicte due terre Oapreni et Predamale massarios et saltuarios et alios offitiales prout fiant in aliis terris distri­ ctus Bononie. E t teneantur (/. 12) homines2 dictarum duarum terrarum subesse iurisdictioni comunis Bononie in solvendo boateriam et colle1 cumbis] così B. e V., mentre prim a entrambi danno tumbas. 2 homines... iurisdictionis] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LEB. I I -

101

EUBR. I X H

ctas et alia lionera realia et personalia subeundo, quas solvunt et que subeunt aliqui de quibuscumque terris districtus Bononie. E t super hiis, ad lioc ut melius fiant, dominus potestas, capitaneus, anziani et consules habeant purum, merum et liberum arbitrium. E t debeant morari potestas, index et notarius dicte potestarie stare et habitare 5 in domo comunis Bononie facta in castro Scaregaglaxini. E t dicimus quod turris dicte domus, que incepta est, debeat fieri et compleri et elevari et extolli ultra quam sit altum palatium per quindecim pedes, expensis hominum dicte potestarie et per eum fratrem Arduinum qui alias fecit fieri dictum palatium vel alium bonum et ydoneum. Super io qua turri debeat poni et stare una bona canpana, expensis hominum dicte potestarie emenda per fratrem predictum, vel alium bonum virum. E t de hoc faciendo teneantur x>otestas, iudex et notarius predicti dare securitatem coram procuratore comunis Bononie de centum fibris bononinorum pro quolibet eorum ante quam1 vadant ad dictum 15 officium exercendum. Potestariam vero Sancte Agathe et Crevalcorii esse volumus ipsas et easdem terras cum eorum curiis et villis. Potestariam autem terre Caxi intelligimus et sub eadem esse volumus terras infrascriptas: Caxi, Poretam, Siviglanam, Bargi, Pi- 20 derlam, Costacam, Camugnanum, Carpenete, sancti Martini, Yigum, Yimignanum, Bri§anellam, Montem Agutum Argaze, Stanchum, Tavernolam, Gricganam, Traserram, Conflenti, Roccam Sette, Gilum (!), Montorium, Sanctum Andream in Corniglo, Montefredenti, Badum, Stagnum, Ripofi, Camplanum, Sanctum Damianum, Pratam, 25 Rochum de Mugnis, Credam, Siviganam, Moscacham, Casolam de Caxi, Caviglanum et Savignanum. Potestariam autem Castri Leonis et Belvederis et sub eadem potestaria esse volumus: Castrum Leonem, Belvederem, Cavriglam, Rudiglanum, Prunarolum, Lixanam, Luxanum, Cireglum, Plebem Ropheni, 30 Minciglolum, Caxignum, Labantum, Castrum Ii ovum, Lixanum, Predacoloram, Rocham Pidiglani, Rocham de Cometa, Lizanum, Matum, Montem Agutum Alpis, Sanctum Salvatorem, Aglanum, Affregum, Rocham de Gaggo, Sucidam et Garnaionem, Montem Cavaionem, Capognanum et Monte Luchi cum omnibus eorum villis cuiuslibet 35 potestarie. Addizione posteriore, B., c. 11’, margine destro. Millesimo ducentesimo nonagesimo primo indictione [quarta]. Reformatum fuit tempore domini Mathei de Madiis, capitanei populi Bononie, in consilio populi quod potestates, iudices et notarii de bandería

40

*

1 q u a m ... e x e rce n d u m ] su rasura in B .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

102

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

communis Bononie habere debeant pro pensione domorum et . . . orum et masaratieorum pro qualibet . . . staria . . . tres . . . potestas, iudex et notarius duodecim libras bononinorum et non ultra, secundum formam dicte reformationis non obstante reformatione facta tempore o domini Fulchi de Buccaca[rinis]. Ego Iacobus Laurentii Bonacatti notarius ad aditiones statutorum scripsi. Addizione posteriore, B., e. 11 retro, margine inferiore pure in V., /. 65". Millesimo ducentesimo nonagesimo primo. 10 Additum fuit huic statuto, per reformationem consilii populi factam tempore domini Guillelmi de Bubeis, capitanei populi Bononie, quod ad terram Butrii singulis sex mensibus elligatur unus potestas de ban­ deria et unus iudex et unus notarius sub qua potestaria esse debeant infraseripte terre: Butrium, Riulum, Duracium, Baratinum, Sanctum Mar­ is tinum in Argelle, Vetranam, Bagnarolam, Plabetum, Yigursum, Centum de Butrio, Galixanum et Prunarium qui potestas, iudex et notarius ha­ beant eandem iurisdictionem, offitium et feudum quod et quam habet potestas, iudex et notarius potestarie Castrileonis et Belvideris. Ego Iacobus Laurentii Bonacatti notarius ad aditiones statutorum 20 scripsi. Addizione posteriore, B., e. 12", margine sinistro pure da V., f. 65"· Millesimo ducentesimo octuagesimo nono, indictione secunda, die decimo octavo intrante decembri. Ego Laurentius Alberti Searii, notarius imperiali auctoritate, de man25 dato domini Iacobi iudicis et assessoris domini Pini de Vernaciis capitanei populi Bononie, secundum formam reformationis consilii et masse populi Bononie factam tempore predicti capitanei scripte manu Francisci Iohannis Leonardi notarii, tunc anzianorum et consulum populi Bononie, in presenti statuto transcritte, de potestaria Caxii et terris eidem suppositis ubi di30 cebatur « Carviglanum » corexi ponendo « Armiglanum », et me subscripsi. Addizione posteriore, B., e. 12", margine sinistro, pure in Y., f. 65". Millesimo ducentesimo nonagesimo quinto, indictione septima, die octavo ianuarii, tempore domini Fiorini de Pontecarali capitanei populi Bononie. 35 In [reformatione] scripta manu . . . domini Bichoboni de Plastellis notarii anzianorum et consulum. Additum fuit huic statuto ex vigore reformationis quod omnes qui deinceps ellecti fuerint ad custodiam alicuius castri comitatus et districtus [quilibet] ipsorum dictorum custodum et capitaneorum habeant solummodo quilibet capitaneus quatuor solidos 40 bononinorum pro quolibet die et quilibet custodia . . . solidos quilibet stabunt ad custodiam dictorum castrorum. Ego Hernicus condam Alberti Alguardi notarius ad additiones scripsi.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. II -

RTTBR. X X II-X X III

103

Addizione posteriore B., c. 12” margine posteriore. Millesimo ducentesimo nonagesimo quinto, indictione septima, de mense ianuarii. In reformatione scripta manu [Eichoboni] de Plastellis notarii ancianorum et consulum, tempore domini Florini de Pontecaralis, capitanei 5 populi Bononie. Aditum fuit huic statuto quod reformatio facta in consilio et masse populi quod ad custodiam Montisbellii et Losilini mitantur per comune Bononie tot custodes et tot capitaneos quot steterunt a duobus annis citra. Ego Henricus Alguardis notarius ad additiones scripsi. io

[ X X I I I ] De ellectione capitanei et custodum Castrijranchi, Castri Sancti Petri, Bixani, Stagni et Bargi et aliorum castrorum et eorum feudo.1 Statuimus quod ad custodiam Castri Franchi eligatur unus capitaneus et decem custodes et totidem ad custodiam Castri Sancti Petri et castri Bixani. E t ad custodiam Stagni unus capitaneus et quatuor custodes. E t totidem ad custodiam Bargi, et plus et minus prout pla­ cuerit comuni Bononie. Piat autem predicta ellectio in consilio duo­ rum milium ad brevia. E t non possit aliquis elligi ad custodiam alicuius predictorum castrorum vel alterius castri nisi sit de societate artium et armorum tantum, [cambi] et mercadandie, et sit et fuerit conti­ nuus habitator civitatis Bononie vel burgorum per viginti annos, et habeat extimum in comuni saltim vigintiquinque librarum bononinorum ipse, vel eius pater vel mater vel frater cum quo haberet bona communia. Que ellectio fiat singulis duobus mensibus. Dimidia quorum custodum teneatur habere balistas et sitamentum, et secum portare et tenere ad ipsam custodiam, alii vero pancerias vel casetos, lanceas, cervelerias et colaritos. E t prestent securitatem quilibet ducentarum librarum bononinorum de custodia bene et legaliter eius castri ad quod fuerit ellectus facienda et de stando continue ad ipsam custodiam, nisi causa infirmitatis. Quam securitatem prestare teneantur coram procuratore comunis Bononie. Xec possit aliquis elligi vel vocari ad custodiam predictorum castrorum per totum an­ num, nisi semel tantum et sic procedat dicta ellectio. Habeat autem quilibet eorum pro quolibet die a comuni Bononie duos solidos et vi denarios bononinos. E t dicimus quod predicti custodes non debeant se separare a custodia dictorum castrorum vel alicuius eorum, etiam finito ipsorum termino, sine licentia domini potestatis et nisi alii

ib

20

25

30

35

1 De... feudo] manca m V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

104

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

custodes de novo fuerint destinati ad ipsorum custodiam. Item dicimus debere fieri in aliis castris et fortiliciis comunis Bononie cum expedirent custodiri et videbitur consilio. Et teneantur hobedire ca­ pitaneo eorum in omnibus que mandaveri(n)t eis pro custodia et s defensione ipsorum castrorum de die et de nocte. E t si quis capitaneus vel custos separaverit se contra predictam formam, condempnetur capitaneus quilibet in vigintiquinque libris bononinorum et custos in decem libris, salvo quod si malicióse vel dolose separarent se, puniantur arbitrio domini potestatis secundum qualitatem facti. Capiio tanei vero eligantur in consilio duorum milium ad brevia, silicet quilibet capitaneus ad tria brevia, ita quod ubi duo concordaverint de capita­ neo, ille sit capitaneus. Et sit quilibet ex eis de societate artium et armo­ rum vel cambii vel mercadandie et etatis triginta annorum ad minus et habeat extim um ...1 pro quolibet, et sint oriundi de civitate Bononie et is vere de parte ecclesie civitatis Bononie et prestent securitatem mille librarum bononinorum pro quolibet de custodia eius fortilitie ad quam fuerit capitaneus ellectus bene et legaliter facienda. E t quod castrum et fortilitiam ad quam fuerit ellectus conservabit ad honorem comunis et populi Bononie, et illud consignabit comuni Bononie vel suo succes20 sori et quod a dicta custodia non se separabit, etiam post terminum, nisi primo venerit eius successor. Habeat enim et habere debeat quilibet capitaneus pro suo feudo et salario et pro quolibet die quinque solidos bo­ noninorum et durent in dicto officio per duos menses et non ultra per totum annum. E t teneantur custodire et custodiam fieri facere custodi­ is bus suis de die et de nocte cum omni studio et sollicitudine. E t si dicti capitaneus vel custodes vel aliquis eorum steterit ultra eorum termi­ num propter adventum suorum successorum, satisfiat eis pro rata. E t dicimus quod capitaneus stare debeat continue super portam a latere sero Castri Franchi cum duobus ex custodibus ad minus, et 30 alios custodes dividat et conlocet prout ei melius visum fuerit pro custodia dicti castri. E t tenere debeat terciam partem clavium porta­ rum et aliam terciam potestas qui pro tempore fuerit ad dictum ca­ strum et aliam terciam massarius dicti castri et omni sero cum pote­ state et massario personaliter, et non per submissam personam, vadat 35 ad firmandum dictum castrum, firmando illud de die et non de nocte et de mane ad aperiendum hora congrua et non ante diem clarum. Item quod capitaneus cuiuslibet predictorum castrorum et alterius castri teneantur et debeant de rebus quas invenerint in dictis castris inventarium facere, scribendo singulas res et de aliis que ibi mitten­ do tur per comune Bononie et'successori suo designare per publicam 1 habeat extim u m ] segne una raschiqtura in B .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . II -

RUBE.. X X III

105

scripturam et de dictis rebus rationem reddere. E t quod dictum est de clavibus Castri Franchi tenendis et de ipso firmando, item intelligimus et servetur in aliis castris et fortiliciis comunis Bononie, ubi fuerit potestas et massarius et'capitaneus vel capitaneus et massarius tantum. E t 1 hoc statutum in qualibet sui parti sit precisum.

5

Addizione 'posteriore, B., c. 12", in fine al libro, anche in V., f. 65”. Millesimo ducentesimo nonagesimo secundo, indicione quinta. Aditum fuit huic statuto per reformationem populi factam tempore do­ mini Bernardi de Cario capitanei populi Bononie in consilio et massa populi ad scrutinium cum fabis albis et nigris, quod deinceps non debeant eligi i« aliqui capitanei nec custodes ad custodiam alicuius castri, donec omnes qui eleti sunt iverint [et] steterint ad dictam custodiam, et quod ofiitiales presidentes curie ad discum domini potestatis futuri 2 seu alii ofiitiales co­ munis predicta teneantur facere observari sub pena vigintiquinque librarum bononinorum Si aliqua electio facta fuisset contra predictam formam, ex 15 nunc sit cassa et nullius valoris. Et cum omnia predicta capitaneus et. custodes compleverint eorum officia vel autem per unum mensem (?) pro­ poni debeat ad consilium populi de modo eligendi ipsos capitaneum et custodes. Ego Yinziguera Guidonis de Montebellio notarius ad adiciones statu- 20 torum scripsi. 1 Et... precisum] manca in V. 2 futuri] V.: facturi.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIBER TERTIUS

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

I)e ellectione depositarii seu massarii comunis Bononie, do­ minorum de gabella, dominorum molendinorum et gàrnariorum comunis Bononie et eorutn omnium notario­ rum et fratris qui dicto offitio Gabelle debent interesse. Rubrica. [II] De sacramento et offitio depositarii seu massarii comunis Bononie. Rubrica. De offitio dominorum de gabella et eorum iurisditione. Ru­ [ITI] brica. Hoc sunt ordinamenta spectantia ad offitium gabelle. De [HII] mercationibus et rebus de quibus debet solvi gabella et biis qui solvere debent gabellam. Rubrica. De datio et gabella solvenda de rebus et merchationibus [V] infrascriptis. Rubrica. De gabella solvenda per mercatores lucenses. [V I] [V II] De gabella vel datio vel malatolta de rebus comunis Bo­ nonie in civitate vel extra non solvenda. Rubrica. [V ili] De gabella solvenda pro curibus honeratis, carritis, bro$is et animalibus intrantibus civitatem Bononie. [VTITT] De gabella biadi quod molitur reddenda. Rubrica. De gabella vini et salis forensis solvenda. Rubrica. [X] [X I ] De gabella bestiarum solvenda. Rubrica. [X I I ] De gabella ganbarorum solvenda. Rubrica. [X I I I ] De gabella vini venditi in grosso vel ad corbe. Rubrica. [X I I I I ] De datio castellatarum comunis persolvendo. Rubrica. [X V ] De gabella furmenti et farine solvenda. Rubrica. [X V I] De gabella solvenda de rebus inmobilibus. [X V II] De gabella dotium solvenda. Rubrica. [X V II I] De gabella solvenda ex rebus in solutum ex sententia datis. Rubrica. [X V II II ] De gabella solvenda per illos qui cancelantur de hanno. [X X ] De gabella seu datio testium solvenda. [X X I] De gabella molendinorum et pistrinorum comitatus B o­ nonie. [X X II] De hiis qui venirent causa solvendi gabellam. Rubrica. [ X X I I I ] De conventionibus et locationibus de gabella factis ratis habendis. Rubrica. [ X X I I I I ] De excusationibus dominorum de gabella et suorum officia­ lium. Rubrica. m

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

112

STATUTI UI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

[L X X T I]

De instrumentis emptionis facte de terreno occasione na­ vigii in registris comunis Bononie ponendis. [L X X T II] De viis per quas itur ad portum Machagnani aptandis, manutenendis et ponte. Rubrica. [L X X I I I I ] De laborerio navigii continue faciendo seu reparando. Rubrica. De molendinis et hedificiis de canali removendis. Ru­ [L X X V ] brica. [L X X V I ] De viis et restariis faciendis. Rubrica. [L X X Y I I ] De canali novo Apose manutenendo. Rubrica. [L X X Y I I I ] De aiutorio dando suprastanti navigii et portus. Rubrica. [L X X V IIIT ] De aqua navigii manutenenda. Rubrica. [L X X X ] Quod offitiales non possint impediri per potestatem vel eius familiam quominus possint eorum offitia exercere secundum formam statutorum. Rubrica. [L X X X I] De offitiis non permutandis, vendendis vel alienandis et de coadiutore non habendo in offitio aliquo. [L X X X II] De sententiis per offitiales non faciendis. [L X X X I II ] Quod officiales non vadant vel mittant per comitatum. Rubrica.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

(/. 14) [1] De ellectionc depositarii seu massarii comunis Bononie, do­ minorum de gabella, dominorum molendinorum et garnariorum comunis Bononie et eorum omnium notariorum et fratris, qui dicto offitio gabelle debet interesse. Rubrica. Statuimus et ordinamus quod ellectio omnium et singulorum predi- 5 ctorum offitialium, et forma ipsarum ellectionum, remaneat in provi­ sione et dispositione consilii octingentorum et populi, dum tamen in ipsis consiliis vel altero eorum predicte ellectiones fieri non possint [nisi] secundum formam provisionis facte tempore domini lohannis de Piscarolo, olim potestatis Bononie, et domini Ubaldi de Intermi- u> nellis capitanei olim populi Bononie que est in quinto libro, que incipit: « Item 1 providerunt, ordinaverunt et firmaverunt quod nulla ellectio etc. », que provisio legatur tempore dicte ellectionis faciende, que est sub rubrica « de ellectione offitialium ordinariorum et extraordina­ riorum ». 13 [II] De sacramento et offitio depositarii seu massarii comunis Bononie. Rubrica. Iuro ego massarius seu depositarius comunis Bononie recipere totam pecuniam comunis Bononie que michi dabitur, ex quacumque de causa vel quocumque modo, et etiam omnes alias res pertinentes 2« comuni Bononie que michi designabuntur, et ipsam pecuniam que ad me perveniet, et res quas recipiam custodire et salvare bona fide ad utilitatem comunis Bononie. E t de pecunia seu avere comunis Bono­ nie non expendere vel solutionem facere, sine licentia et mandat .) domini potestatis vel domini capitanei vel vicarii alterius 2 eorum, 25 de quo mandato sit publica scriptura facta per manum unius ex notarii domini potestatis vel domini capitanei. In qua scriptura con­ tineatur quantitas que mandabitur solvi et persona cui debuerit fieri solutio et ex qua causa, nisi de ipsa pecunia solvenda sit statutum vel reformatio, de quo statuto seu reformatione fiat mentio in an 1 Item... extraordinariorum] su rasura in B. 2 alterius] V.: alicuius.

s

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

114

STATUTI D I BOLOGNA DELL*ANNO 1 2 8 8

precepto, dum tamen solutio non excedat quantitatem vigintiquinque librarum bononinorum, v el1 sine speciali reformatione facta ad scruti­ nium, secundum formam statuti, de summa vigintiquinque librarum bononinorum vel ab inde supra. Salvo quod solutio salarii domini 5 potestatis et domini capitanei et beroariorum eorum et offttialium comunis et populi Bononie possit2 et debeat fieri sine reformatione et scruptinio, tamen precepto et bulita interveniente et nisi recepta bulita angianorum et consulum populi Bononie vel aliorum offitialium ad offitium bulite deputandorum, quod preceptum, bulita, i" statutum vel reformatio remanere debeat penes me massarium seu depositarium. Salvo quod de mandato domini potestatis vel domini capitanei vel vicarii alterius eorum possim facere solutio­ nem usque ad quantitatem quadraginta solidorum bononinorum vel ab inde infra sine reformatione aliqua vel bulita, dum tamen di­ is ctum preceptum sit scriptum per unum ex notariis spetialibus domini potestatis vel domini capitanei, in quo declaretur quantitas que man­ dabitur solvi per depositarium vel massarium, et nomen cui fieri debuerit solutio et causa. E t si eligere debuero tabellionem unum vel plures ad predictum officium operandum, elligam bonum 3 legalem et 20 expertum notarium in scribendo et literatura. 4 E t introitus et expen­ sas scribi faciam in libro mearum rationum, et singulis mensibus dabo summam introitus et omnium expensarum factarum per me iudici domini potestatis, qui preherit ad svndicandum offitiales comunis. Et domino potestati vel domino capitaneo vel alteri pro eis aliquo 2i> modo non dare ultra feudum sibi concessum per formam statutorum, quantumcumque eis vel alteri eorum concederetur. Nec solutionem aliquam permittere notarios meos alicui accipere ultra feudum sibi concessum. E t furtum, dolum vel fraudem non committam in pecu­ niam seu de rebus comunis, nec lucrum occasione mei offitii faciam 5 «o nec sinam alium facere ultra feudum michi concessum pro me et nota­ riis m eis.6 Tenear etiam ego depositarius seu massarius comunis facere comburere omni nocte continue unam anpulam coram pictura beate Marie Virginis in capella comunis, et facere quod duo cerei stent super altare ipsius capelle et comburant tempore missarum. Et dare tenear as incensum oportunum et quatuor libras candellarum in festo sancte Marie mensis februarii, que dari debent per sacerdotem domino pote1 vel... vigintiquinque libr. bon.] manca in V. 2 possit... fieri] su rasura in B. 3 bonum] V.: unum. 4 faciam... facere] manca in V. 5 litteratura] V.: litteratum. 6 In margine m. 5 nota: de servitio altaris.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. III -

RTJBft. II-IH

115

stati et domino capitaneo et eorum familiis et aliis ad missam existentibus. E t facere ablui pannos altaris. Et hec omnia expensis comunis Bononie et de avere comunis Bononie. Et credentias mihi impositas tenere. Et tenear prestare bonam et idoneam securitatem [de] de­ cem milibus libris bononinorum coram procuratore comunis Bononie de custodiendo et salvando avere comunis Bononie quod ad meas pervenerit manus, et de illo non expendendo vel solvendo alicui, nisi secundum formam mei sacramenti. Et tenear accipere et exigere ad utilitatem comunis Bononie a quolibet cui fecero ali­ quam solutionem alicuius quantitatis, silicet a viginti solidorum bononinorum usque ad centum duodecim denarios et de centum solidis et a centum solidis 1 supra quantacumque sit quantitas, duos soli­ dos bononinorum. Et generaliter omnia et singula statuta, ordinamenta et reformationes comunis et populi Bononie ad meum offitium pertinentia observare. Et lioc statutum sit precisum in qualibet parte sui. E t dicimus quod depositarius et eius notarius morari debeant ad massariam comunis Bononie ad suum offitium exercendum.

5

10

ib

Addizione posteriore, B. c. 14» margine inferiore. Pure in V. f. 00. Millesimo ducentesimo nonagesimo, inditione tercia, die penultima decembris. s0 Reformatum fuit tempore domini Fulchi2 de Bugacarinis capitanei populi Bononie quod massarii et depositarii generales comunis Bononie et eorum notarii modo electi, et qui pro tempore erunt ad dicta ofitia exercenda, teneantur et debeant scribere introitus et expensas distinte et continue per capitula, non inserendo alios introitus vel expensas nisi que 25 continebuntur sub dictis capitulis, videlicet capitulum denariorum rece­ ptorum de gabelle et capitulum denariorum receptorum ad discum Ursi, et sicut de singulis, de omnibus introitibus et expensis ordinariis comunis Bononie sub certa pena et banno cuillibet eorum. Ego 10 I1 annes Barbarussa notarius adictionibus statutorum scripsi. 30 [III] De offitio dominorum de gabella et eorum iurisditione. Rubrica. Ordinamus quod domini offitiales, presidentes nunc et in futurum offitio gabelle, teneantur et debeant redditus et obventiones et pro­ ventus, qui et que solvi debent ex forma ordinamentorum gabelle seu consuetudinem ipsius gabelle, exigere et exigi facere toto posse iaciendo ipsos redditus pervenire ad manus fratris deputati cippo 3 gabelle vel alterius persone deputande per comune vel populum Bono­ nie. Et quod ponantur in ipso cippo ita quod integre perveniant in

35

1 et... solidis] manca in V. 2 Fulchi] V.: Fulconis. 3 cippo] V.: zipo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

116

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

comuni, non applicando sibi nec querendo 1 vel alicui alteri aliquid de ipsis redditibus vel aliquid aliud occaxione dicti offitii prêter feudum seu salarium quod ipsis et eorum notariis et nuntiis fuerit con­ cessum p e r2 comune. Que salaria dictus frater dictis dominis et 5 eorum offitialibus predictis possit et debeat solvere sine pena. Et non tassare3 seu diminuere de redditibus ipsius gabelle cum causa . vel sine causa, sine voluntate consilii comunis vel populi Bononie n e c 4 concedere vendere vel locare aliquo modo in toto vel parte aliquos redditus seu proventus comunis Bononie, nisi in consilio octingentorum et populi, presente et consentiente domino potestate et domino capitaneo vel ipsorum vicario. E t presentibus omnibus vel maiore parte ançianorum et consulum populi Bononie. Liceat tamen eis 5 posse locari stationes et loca comunis Bononie ad pensionem, dum tamen non minuant maiorem pensionem habitam a decem annis is citra. Habeant etiam predicti domini et offitiales generale et liberum arbitrium cognoscendi, procedendi et determinandi summarie, sine libelli oblatione et strepitu iudicii et omni iuris ordine omisso, super omnibus et singulis questionibus et litibus que orierentur {sic) vel oriri possent inter aliquos super quibuscunque merchationibus, rebus aut -io aliis quibuscunque factis vel negociis de quibus soluta esset vel deberet solvi inde gabella aliqua, si de hiis non fuerit instrumentum. Nec non inquirendi contra omnes et singulos delinquentes contra ordines dominorum de gabella, vel honorem offitii de; gabella, vel inobedien­ tes eis circa ea que spectant seu spectare possunt ad offitium gabelle, » multandi et baniendi, procedendi et condempnandi6eos usque ad quan­ titatem vigintiquinque librarum bononinorum et detinendi et exigendi condeinpnationes ab eis. Que condempnationes comuni applicentur et ponantur in memorato cippo per fratrem predictum. Et habeant liber­ tatem predicti domini credendi uni testi vel duobus ad eorum volunso tatem contra delinquentes et venientes contra ordinamenta 7 et 8 pro­ visiones gabelle. E t teneantur dicti domini et notarii et frater offitialis, silicet quilibet eorum, prestare ydoneam securitatem coram procura­ tore comunis Bononie mille librarum bononinorum quando iurabunt, de ipsorum9 offitio bene et legaliter exercendo, secundum formam ordi1 querendo] V.: conquerendo. 2 per comune... possit] su rasura in B. 2 tassare] V.: cassare. 4 nec... Bononie] mamca in Y. 5 eis] manca in V. 6 condempnandi] V.: exigendi. 7 ordinamenta] V.: ordines. 8 et... gabelle] su rasura in B. . 9 ipsorum] Y.: ipso.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. III -

EUBII. III-IIII

117

namentorum de gabella, et de non committendo in eo aliquam fraudem et de ratione reddenda de hiis que gesta fuerint per eos et fieri debuerint si facere omisserint dolo vel fraude. Quam reddere teneantur infra unum mensem deposito eorum offitio, postquam fuerint requisiti coram iudice domini potestatis qui preest offitio sindicatus. Interdicimus autem 5 eis et cuilibet eorum omnem iurisdictionem 1 super aliis litibus et questionibus que orirentur quoquo modo ratione aliquarum rerum vel negotiorum seu contractuum de quibus principaliter gabella 23solvi non debet. E t etiam super hiis de quibus solvi deberet gabella vel soluta esset, si super eis factum fuerit instrumentum, nisi circa exa- » ctionem ipsius gabelle. E t si intromitterent se de aliis quam de iis de quibus principaliter solvi debuerit gabella, condempnetur ille qui se intromiserit in decem libris pro qualibet vice per dominum potesta­ tem, postquam fuerit liquidum domino potestati et s processum non valeat. Item dicimus quod a sententiis et preceptis et processis qui is fierent per eos occasione dicti offitii non possit appellari4 et non possint nulle dici, vel adversus eos restitutionem peti in hiis que perti­ nent ad offitium eorum, servando ordinamenta gabelle. E t dicimus quod frater ille qui dicto offitio gabelle fuerit prepositus et elleetus, teneatur et debeat omnes denarios, qui ad suas pervenerint manus, 20 ponere in cippo gabelle et quolibet sero cuiuslibet5 diei denarios ipsos dare et consignare (/. 14v) depositario comunis Bononie et scribere consignationem cuiuslibet diei in suo libro. Nec non teneatur ipse et non alius aliquis bullare seu sigillare omnes bulittas que concedentur alicui. Qui frater habeat et habere debeat pro suo salario6 in sex mensi- 25 bus viginti libras quod salarium sibi ipsi possit solvere sine suo preiuditio de pecunia que ad ipsius perveniet manus ex offitio memorato, et nihil ultra 7 percipere vel habere possit per se vel alium modo aliquo vel ingenio. E t sit precisum. [1111] Hec sunt ordinamenta spectantia ad offitium gabelle. De mercationibus et rebus de quibus debet solvi gabella et hiis qui solvere debent gabellam. Rubrica.

30

Statuimus quod nullus civis vel forensis, cuiuscunque condictionis existat, debeat portare, conducere seu conduci facere extra civitatem 1 iurisdictionem] V.: interdictionem. 2 gabella] in V ., dopo debet. 3 et... gabelle] su rasura in B. 4 appellari] manca in V. 5 cuiuslibet... consignare] su rasura in B. 6 salario] V.: feudo. 7 ultra] V. aliud.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

.118

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

Bononie vel districtu aliquas de infrascriptis rebus seu mercationibus, nisi primo habuerit licentiam a dominis de gabella et datium solverit infraseriptum, sub pena centum solidorum bononinorum pro quolibet et qualibet vice et amissionis mercationum, bestiarum et rerum 5 super quibus portarentur, et plus et minus arbitrio dictorum domino­ rum. Et quilibet possit accusare et denuntiare et habeat medietatem banni arbitrio dominorum de gabella. Et domini mercationum1 tenean­ tur et debeant emendare currus et boves et animalia arbitrio ipsorum dominorum, nisi hii quorum fuerint bestie et currus sciverint non esse io solutam gabellam. Idem fiat in navibus, si in navibus conduceretur. [Y ] De datio et gabella solvenda de rebus et mercationibus infrascriptis. Rubrica. In primis ordinamus datium et gabellam solvi debere prout se­ quens scriptura declarat. is De salma sive torsello pannorum de Francia; de salma piperis; de salma gingiberis; de salma diversarum speciarum; de salma saiarum tutelane; de salma armorum; de salma pannorum coloris; de salma lane nostrane, sex solidos bononinorum. De salma pannorum de Florentia; de salma pannorum de mezaìo lana; de salma pignolatorum; de salma pannorum de bixello; de salma segganutii; de salma panni boratii; de salma lini; de salma pelliparie non vare; de salma olei, casei, sepi et vitreorum laboratorum; de salma cartarum de garbexe et pecudum; de salma cartarum de bambaxe; de salma uvarum de ultramare et datilorum; de salma amidalar, rum fractarum; de salma napporum fractorum; de salma curaminis piloxi forasterii; de salma melis; de salma fìltrorum; de salma capi­ strorum de canipe et operis canipe quatuor solidos bononinorum. De salma librorum; de salma grane, 2 viginti solidos bononino­ rum exceptis scolaribus qui studuerint3 in civitate Bononie, iurando 30 quod sui fuerint libri qui possint mittere et portare sine aliqua ga­ bella solvenda 4 obtenta tamen licentia. 5 De salma qualibet piscium que extrahitur de civitate Bononie vel districtu, quadraginta solidos bononinorum. Salvo quod de mensibus februarii et marcii quilibet teneatur et debeat solvere de qualibet 35 salma quinque libras solidorum bononinorum et qui contrafecerit con1 merchationum... currus] su rasura in B. 2 salma grane] manca in questo punto in V., che la nomina più sotto. 3 studuerint... libri qui] su rasura in B. 1 solvenda] manca in V. 5 Y . mette a questo punto De salma grana, viginti sol. bon.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. III -

RUBR. V

119

dempnetur et puniatur in vigintiquinque libris bononinorum et perdat bestias et quilibet possit accusare et denuntiare et habeat medietatem banni. Salvo quod de licentia domini potestatis vel domini capitanei carpiones et arenghe et alii pisces, qui conducerentur extra districtu civitatis Bononie et velent conduci ad summum pontificem, vel cardinalem vel reges vel comitem Bomaniole, possint conduci sine pena et aliqua gabella solvenda, facéndo fidem per litteras fidedignas. De salma cere; de salma pannorum de Milano; de salma rami et aricalchi; de salma panni1 lini de sex et inde supra; de salma pen­ narum; de salma mergarie; de salma guchari et pulveris guchari; de salma de sirighellis; 2 de quolibet equo qui conduceretur extra di­ strictum Bononie causa donandi vel permutandi vel vendendi vel in soluto dandi, si fuerit cives vel forensis, et de quolibet pullo 3 sive iumento, si fuerit extimationis sexaginta librarum bononinorum vel ab inde infra, quinque solidos bononinorum. De salma ginamomi; de salma indeghi; de salma vergini; de salma garofulorum; de salma pelliparie vare, tam laborate quam non; de salma braxilis; de salma telarum et staminum filati a telis; de salma curaminis cumgi; de quolibet equo armigero et de quolibet pullo sive iumento qui vel quod conduceretur extra districtum causa donandi vel vendendi vel permutandi vel in solutum dandi, si fuerit civis vel forensis, solvere teneatur, si fuerit maioris extimationis sexaginta librarum usque ad centum, decem solidos bononinorum. De salma grasse et sunge; de salma cenabrii; de salma agurri grossi; de salma 4 lane lavate vel non lavate de Bugea vel de Tunixi, seu de buldronibus octo solidos bononinorum. De salma bambacis; de salma cupri, stagni et plumbi; de salma rixi et sinapis; de salma ferorum ab equo, asino vel mulo; de salma equi vel muli honerati botaciorum et urceorum; 5 de salma pannorum veterum de bixello, de salma pellium agnellorum6 crudorum; de salma orexelli et curionum; de salma corionum; de salma aluminis et blache; de salma cultrarum; de salma ovorum; de quolibet ■bove et animali bovino quod conduci voluerit extra districtum Bononie; de qualibet mola sive rota ad acuendum ferros maioris pretii7 solidorum bononi­ norum tres solidos bononinorum.

5

10

id

20

25

30

35

1 panni lini] V.: lini. 2 de salma... de sirighellis] manca in V. 3 de quolibet pullo... de salma qinamomi... de quolibet equo] manca in V. 4 De salma lane... octo sol. bon.] manca in V. 5 urceorum] su rasura. 6 agnellorum] manca in V. 7 pretii] manca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

120

5

io

is

a»

as

so

35

TATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

De salina guadi, feri, melis et azarii; de salma roge et budellorum siccorum; de salma asini ponderati botatiorum et urceorum; de salma stope tomentorum et canipis grosse; de salma galle et fogle; de salma vitreorum fractorum; de salma carneriorum 1 de radice et paramoschis et straborum panni linei. De salma rasce, pególe, picis grice et ocree 2 colle quinte, cumini et saponis; de salma borre, tondelle et pili bovis; de salma bisturnorum a nappis; de salma sulfuris albi et nigri, et de bugis et lebetum de lapide; de salma taxi et cineris de cerro, duos solidos bononinorum. De quolibet corio bovino piloxo vel non piloxo; de quolibet porco; de salma de eoffanis sive cassis; de quolibet corbe salis quod conduce­ tur in comitatum, si non ingreditur civitatem ante quam vendatur, duos solidos bononinorum. De quolibet equo armigero, pullo sive iumento quod vel qui con­ ducetur extra districtum Bononie causa donandi vel vendendi, vel quo­ cumque modo alienandi, si civis fuerit aut forensis, solvere teneatur, si fuerit extimationis centum librarum bononinorum quindecim solidos bononinorum. De salma 3 de ovritiis et farri et farine ordei quinque solidos bononinorum. De quolibet corbe de viminis aptum ad vinum et uvas portandis et amostrados 4 qui extrahitur extra civitatem et portatur extra distri­ ctum Bononie, sex denarios bononinos. De quolibet corbe pirorum qui extrahitur (/. 1 5 ) de civitate Bo­ nonie, Y solidos bononinorum! De quolibet 5 vasello vini puri sive ageti extracti de civitate et portato in comitatum, sive delati de una terra ad aliam, per comitatum X solidos bononinos; d e 6 quolibet vasello vini puri sive ageti extra­ cto de civitate Bononie et districtu Bononie viginti solidos bononi­ norum. De qualibet salma ferri veteris rupti; de salma valanie; de quolibet corio, equino vel asinino; de quolibet asino; de quolibet porco temporalis precii quadraginta splidorum vel abinde infra; de quolibet corbe salis qui conduceretur in civitate Bononie 7 de quolibet' corbe salis qui conduceretur de civitate per comitatum dumtaxat; de quolibet corbe vini puri aut ageti, quod conducetur extra civitatéin vel districtum 1 carneriorum] o paneriorum? letiura incerta in B. e V. 2 ocree] B.: cocree, corretto in ocree; V.: ceree. 3 de salma... quinque sol. bon.] manca in Y.,· quinque sol. bon. su rasura in B. 1 amostrados] V.: amostandas. 6 de quolibet vasello... viginti sol. bon.] manca in V. 6 de... civitate] manca in V. 7 Bononie] Y. aggiunge duodecim solidos.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . III -

RUBR. V

121

Bononie; de quolibet corbe vini forensis 1 qui conduceretur in civita­ tem ante quam ingrediatur 2 civitatem; de 3 qualibet castellata uva­ rum que venderetur, duodecim denasios bononinos. Salvo quod de mense iunii, 4 iulii et augusti quilibet civis pro suis necessitatibus possit conducere vel conduci facere in comitatum duos corbes vini sine aliqua gabella, obtenta tamen licentia a dominis 5 gabelle iurando civis vinum suum esse, et illud velle pro sua necessitate tantum. De hiis excipimus tabernarios, qui non possint conducere nisi secundum formam 6 ordinis gabelle. De quolibet pario de lameriis; de quolibet miliario garcornm; de qualibet mola sive maxena ad molendum; tam agostana quam matta, pro qualibet libra precii eius, sex denarios bononinos. De quolibet corbe seminis lini qui portabitur extra civitatem Bononie, quatuor denarios, bononinos. De qualibet ducina streglarum et ferrorum lancearum et astarum; de qualibet pecude et castrone et aliis similibus, que conduci voluerint extra districtum Bononie; de quolibet corbe vini mesclati qui conduceretur extra civitatem, burgos vel districtum, tres denarios boninos, salvo quod dictum est supra de mense iunii, iulii et augusti. De salma sete et cendatorum pro quolibet libra ponderis; de salma groghi de libra qualibet; de qua-libet spata sive spontone, cultello de ferire, bacileto, pavexio sive scuto; de quolibet corbe gissi cotti et calcine que extrahitur de civitate; de salma carnium siccarum et lardi [que conduceretur] extra civitatem de qualibet libra; 7 de salma ac(;ari subtilis videlicet de qualibet libra, unum den. bon. Salvo 8 quod nullus vel comitatinus de carnibus siccis vel pro utensilibus necessariis ad usum eorum, seu pro masaraticis, nec pro pannis ad induendum, nec pro lecto quem velent portare incomita­ tum, teneatur solvere aliquid pro gabella, nisi portaret in fraudem ad confinia. Et salvo quod milites et prelati transeuntes nihil solvere teneantur pro eorum arnixiis, armis et equis.

■>

io

io

20

25

30

1 forensis] V.: forasterii forensis. 2 ingrediatur] V.: egrediatur. 3 de qualibet... venderetur] su rasura in B. 4 iunii] Y. ianuarii. 5 a dominis] V.: ad minus. 6 formam ordinis] V.: ordinem. 7 libra] V . aggiunge: ponderis. 8 Salvo... utensilibus] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

122

[VI] De gabella solvenda per mercatores lucenses. Ordinamus quod domini de gabella debeant accipere bonam et idoneam securitatem mercatoribus de Luca de non fraudanda gabella cum civibus vel forensibus occasione alicuius mercationis. Et quod de eorum merchationibus solvant pro salma sex solidos bononinorum tantum et non plus. [VII] De gabella vel datio vel malatolta de rebus comunis Bononie in civitate vel extra ‘non solvendis. Rubrica. Statuimus quod, si ab hodie in antea contingerit comune Bononie vendere vel locare aliqua datia vel aliquid conducendum ad civita­ tem Bononie vel vendendum, vel comune ipsum conduxerit vel vendi­ derit, nullo modo per comune Bononie datium vel gabella solvatur alicui qui emerit vel conduxerit, non obstante aliquo pacto et non obstantibus aliquibus verbis generalibus vel spetialibus appositis vel apponendis in aliquo contractu emptionis vel conductionis, vel alio factis vel faciendis cum comune Bononie. Et sit precisum hoc statutum in qualibet parte sui. [VIII] De gabella solvenda pro curibus boneratis, carritis,1 brogis et animalibus intrantibus civitatem Bononie. Item dicimus quod quicumque cuiuscumque conditionis existant conduxerit aliquem currum oneratum vel carretam2 in civitatem Bononie vel burgos de quibuscumque rebus vel merchationibus, ante quam ingrediatur civitatem vel burgos in ipso introitu solvere tenea­ tur quatuor denarios parvos pro quolibet curru vel carreta offitialibus gabelle vel illis qui causam haberent a comuni Bononie; pro brogo onerato 3 duos denarios; pro quolibet animali onerato unum denarium pro quolibet animali onerato de lapidibus coctis, gisso vel calgina, aut lapide pro calgina facienda, vel frustis gissi pro gisso faciendo, duos denarios bononinos; de quolibet curru de codalis unum denarium; et de singulis tribus salmis gissi.. .4 sablonis vel terre lapidibus et codalis unum denarium: de quolibet fasso ainaniclorum lignorum vel aliorum lignorum comistorum, cum eis que deferentur in dosso sex denarios; de quolibet alio fasso lignorum sive amanielis unum denarium pena 1 2 3 4

carritis] V.: et ceteris. carretam] m anca in V. onerato] B. oenerato, V. honerato. salmis gissi...] segue in B. una parola di incerta lettura, lime o linie che manca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . I l i -

HU BE. V III-X

123

et banno pro quolibet denario quem solvere deberet pro gabella et qualibet vice sex denariorum parvorum. Dicimus autem quod gabella circlarum strate sancti Donati et strate 1 sancti Vitalis, que relaxata est conventui fratrum heremitanorum strate sancti Donati anno do­ mini millesimo ducentesimo octuagesimo quinto,2 indictione terciade- 5 cima, die Xvrr 3 apriUs, de inde ad quatuor annos non exigatur, nisi finito dicto termino, per comune Bononie. Addimus huic statuto quod nullus qui conduxerit aliquem currum palee in civitate Bononie vel feni, debeat in dictis curibus sub ipsa palea vel feno habere vel tenere bastones seu lighainen aliquod ex traverso « scalarum, sub pena quinque solidorum pro quolibet curru et qualibet vice qua. contrafactum fuerit, et ammissionis palee et feni inventi super ipsis curribus et plus, arbitrio dictorum dominorum. Et quod quilibet dictorum curruum sit latitudinis inter scalas, a latere superiori, trium pedum. i-i [VIIII] De gabella biadi quod molitur solvenda. Rubrica. Placet quod quicumque voluerit molere, solvere debeat dominis et offitialibus de gabella pro comuni Bononie, vel alii causam habenti a comuni Bononie, pro quolibet corbefrumenti quatuor denarios, et pro quolibet corbe mesture duos denarium; et si fuerit frumentum cum faba ¿o pro quolibet corbe tres denarios sub pena et banno sex denarios pro quolibet denario quem solvere deberet, nomine gabelle et qualibet vice qua fuerit contrafactum. Item dicimus servari in comitatu et districtu Bononie. Et si fuerit clericus vel eclesiástica persona vel privilegiata, que recusaret solvere datium predictum, extrahatur de protectione ® comunis et populi Bononie, arbitrio dominorum de gabella. [X ] De gabella vini et salis forensis solvenda. Rubrica. Ordinamus quod quicunque voluerit conducere ad civitatem vel burgos civitatis Bononie vinum de alieno districtu vel salem, teneatur, antequam ingrediatur civitatem vel perveniat ad burgos civitatis, 30 licentiam impetrare a dominis de gabella de ipso vino vel sale condu­ cendo, et solvere pro quolibet corbe salis vel vini duodecim denarios bononinos dominis de gabella, sub pena predicta et banno sex denario­ rum pro quolibet denario quem solvere deberet nomine gabelle. 1 Sancti Vitalis... vel feno] su rasura in B. 2 octuagesimo quinto] così B .; V. omette quinto, ma l’indizione 13a corrisponde

al 1285. 3 xvn ] V. vigesimo secundo, per scambio del V col X.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

1 24

[XI]

5

io

is

20

25

30

D e g a b e lla b e s tia r u m , s o lv e n d a . R u b r ic a .

Item ordinamus quod de omnibus et singulis bestiis grossis vel minutis que vendentur per quancunque personam cuiuscumque condi­ ctionis in civitate Bononie vel comitatu, solvantur per venditores animalis vel animalium de qualibet libra precii eiusdem duos denarios bononinos ipsa die vel sequenti, si fuerit in civitate vel burgis, et si fuerit in comitatu, infra octo dies, offitialibus ad hoc deputatis vel habentibus causam a comuni Bononie, sub pena et banno sex denariorum bononinorum parvorum pro quolibet denario quem solvere debent. Et quilibet emptor teneatur denuntiare dominis de gabella se emisse talia animalia vel tale animal a tali, sub eadem pena ea die vel sequenti. Et hec locum habeant in venditionibus que fierent per civitatem vel burgos. Si vero fi erent in foro mercati solvere teneantur predictam gabellam ante quam recedant de ipso foro vel platea comunis vel in trivio porte Eavenatis. Et dicimus1 quod hospitatores teneantur de animalibus, que hospitaren­ tur in hospiciis eorum et que venderentur, in tantum quod solvatur co­ muni Bononie debita gabella; si soluta non esset gabella (alioquin) de suo solvere teneantur. Idem dicimus quod simili modo solvatur gabella de omnibus animalibus quocumque modo alienatis vel locatis et in soeidam datis. Et dicimus quod locator animalium solvere teneatur unum bononinum parvum pro qualibet libra extimationis ipsius animalis. Et quod conductor teneatur denuntiare offitialibus ad dictam gabellam colligendam deputatis [quod conduxit tale animal vel talia animalia tante extimationis, ut supradictum est in emptione animalis. Desocidis vero, vel locationibus animalium locatorum in comitatu, possit· solvi gabella infra unum mensem. Dicimus etiam quod quilibet forensis, qui conduxerit de alieno districtu aliqua animalia et ea vendere non poterit, possit illa extra civitatem et comitatum Bononie reducere, absque'gabella solvenda, et domini de gabella eis in predicto casu dare licentiam teneantur. [XII]

W e

g a b e lla g a [n ]b a r o r u m

s o lv e n d a . R u b r w a .

Ordinamus quodjquicunque deinceps conduxerit vel conduci fe­ cerit gambaros ad civitatem Bononie, teneatur (/. 15 v) solvere dominos de gabella2 pro qualibet salma sex denarios, et si fuerit media salma 35 vel saccus tres denarios bononinos Et dicimus quod^quilibet],volens vendere gambaros teneatur prestare securitatem coram dominis de gabella de servando hoc ordinamentum et aliud ordinamentum comunis Bononie quod loquitur de gambaris. 1 dicimus] mcmca in V. 2 gabella... de gambaris] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. III -

RUBR. X III-X IIII

125

[X III] De gabella vini venditi in grosso vel ad corbe. 1 Rubrica. Statuimus quod quilibet de civitate Bononie vel comitatu, cuiuseumque condictionis vel status existat, qui vendiderit vinum in grosso vel ad minutum, teneatur solvere pro quolibet corbe vini puri vel aceti dominis et offitialibus gabelle2 vel habentibus causam ab eis & vel a comuni duos solidos bononinorum, et pro quolibet corbe vini iniselati unum bononinum parvum. Et quod brentatores teneantur ipsa die vel sequenti qua fecerint vendi vinum, acetum velmesclatum alicui, dicere et denuntiare dominis vel offitialibus de gabella vel habentibus causam a comuni Bononie, pena et banno viginti solidorum bononino- 1|) rum et plus et minus arbitrio dominorum de gabella. Idem (in omnibus) locum habere volumuis in omni vino, aceto vel mesclato donato, permu­ tato vel in solutum dato, quod eandem gabellam quilibet solvere ut pro­ dicitur teneatur. Idem dicimus in eo qui vinum vendiderit vel vendi fecerit vel passus fuerit vendere in canipam ad menutum, quod ante a-, quam ponetur ad manus denuntiare teneatur dominis vel 3 offitialibus ad hoc per comune Bononie deputatis. Et solvat pro quolibet corbe vini duos denarios bononinos sub pena viginti solidorum bononinorum et plus et minus arbitrio dominorum gabelle. Dicimus etiam quod si aliquis civis emerit vinum ab aliquo de comitatu, quod teneatur 20 solvere pro quolibet corbe vini duos denarios domini. 4 gabelle incon­ tinenti exhonerato vino, si venditor non solverit ipsam gabellam, sub pena predicta. [X IIII] De datio castellatarum comuni persolvendo. Rubrica. Ordinamus quod quilibet qui vendiderit vel donaverit vel aliquo s* alio titulo in alium contulerit, in civitate vel comitatu, aliquam castellatam uvarum, solvat nomine gabelle pro qualibet castellata duodecim denarios boninos. Et brentatores qui aliquam castellatam assaqaverint, teneantur denuntiare dominis et offitialibus ad hoc de­ putatis. Item dicimus quod brentatores omni anno teneantur iurare so coram dominis de gabella eorum offitium et artem bene et legaliter exercere, alioquin non possint dictam artem exercere, et nichilomimis solvere quilibet nomine banni viginti solidos bononinos et plus et minus arbitrio dominorum gabelle. 1 ad corbe] V .: ad minutum. 2 offitialibus gabelle... denarios bon.] B. e V.: offitialibus gabelle duos denarios vel habentibus causam ab eis vel a comuni. 3 vel] V.: et 4 dominis gabelle] V.: gabelle.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

126

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

[X Y ] De gabella frumenti et farine solvenda. Rubrica. Statuimus et ordinamus quod quicumque vendiderit frumentum vel aliquod aliud bladum vel farinam in civitate Bononie vel burgis vel in comitatu, pro quolibet et de quolibet corbe solvere teneatur 5 dominis de gabella, vel aliis ad hoc per comune Bononie deputatis, unum bononinum parvum. Et dicimus quod centum treginta tres libre farine sit unus corbis. Item dicimus in quolibet legumine, ficubus, nuci­ bus et castaneis et cepis et aliis que venduntur ad saggium starii. Salvo quod si de curru ceparum, raparum et navonum solvantur duodecim 1(1 denarios pro quolibet, aliam gabeUam1 solvere non teneatur. Volumus etiam quod illi qui de predictis vendent in civitate Bononie vel districtu, ante quam vendant, scribere teneantur facere quantitatem et rem quam vendere voluerint, et quilibet hospitator in cuius domo aliqua de predictis exonerarentur, non permittat aliqua de predictis is extrahi de suo hospitio, nisi soluta gabella et datio predicto. Quod si contra fecerint, teneantur de suo solvere datium et gabellam predietam.2 Item dicimus quod hospitatores et portatores3 debeant iurare quod predicta omnia facient observari. Et dicimus quod si aliquis a comuni Bononie de extrahendo aliquod bladum de civitate Bononie 20 gratiam obtineret, teneatur conductor huiusmodi bladi, antequam illud extrahat de civitate Bononie, solvere pro quolibet corbe unum dena­ rium bononinum. Et quicumque contra predicta vel aliquod prodi­ ctorum venerit, penam et bannum incurat arbitrio dominorum de gabella. Salvo quod nichil possit alicui accipi pro gabella de aliquibus 25 fructibus, cepis, navonibus vel rapis, qui vel que deportarentur in panerio vel sacco, dum tamen sint minus uno corbe. [X V I] De gabella solvenda de rebus immobilibus. Statuimus quod de omnibus et singulis venditionibus possessionum utpote terrarum, vinearum, domorum et cassamentorum et cuiuscum30 que alterius rei immobilis, ac de omnibus et singulis cessionibus, dona­ tionibus, concessionibus et alienationibus rerum immobilium, quod dantes, cedentes et alienantes et ipsi recipientes, undecumque sint et cuiuscumque condictionis et status sint, et quilibet pars per se vel alium, infra tercium diem, post diem celebrati instrumenti, si 4 3r > factum fuerit in civitate Bononie vel burgis, si vero in comitatu 1 2 3 4

gabellam] manca in V. predictam] m anca in V. et portatores] m anca in V. si factum... instrumenti] manca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. I l i -

RUBR. X V I-X V II

127

infra quindecim dies post diem celebrati instrumenti, dare et sol­ vere teneantur dominis de gabella vel habentibus causam a comuni duos denarios parvos de qualibet et pro qualibet libra precii a centum solidis supra, seu extimationis1 rerum venditarum vel quocumque alio titulo distratarum, silicet unum bononinum pro qualibet parte. Et si a ex predictis non solverit, solvat nomine banni sex denarios bononinos quis pto quolibet denario bononino quem solvere deberet, et con­ tractus non valeat quantum ad utilitatem non solventis gabellam. Et hec etiam locum habeant in omnibus contractibus de predictis, que fient prope comitatum Bononie per viginti miliaria. i« [X V II]

D e g a b e lla d o tiu m s o lv e n d a . R u b r ic a .

Item dicimus quod quilibet, cuiuscumque condictionis sit, habita­ tor civitatis Bononie vel districtus vel aliunde, qui uxorem vel spon­ sam acceperit, infra terciam diem a die facti instrumenti dotis, si fiat in civitate, burgis vel suburbiis civitatis Bononie; si vero in comitatu vel extra prope comitatum per viginti miliaria fiat instrumen­ tum, infra quindecim 2 dies, solvere teneatur sponsus, seu ille qui uxorem acceperit, unum boninum parvum dominis de gabella vel haben­ tibus causam a comuni Bononie pro qualibet libra dotis vel extima­ tionis rei in dotem date, si fuerit a centum solidis supra, pena et barino sex denariorum parvorum pro quolibet denario quem solvere deberet. Idem dicimus in eo qui confessus fuerit aliquid recepisse in dotem vel augumentum dotis vel causa donationis propter nuptias; que gabellarsi soluta non fuerit in omnibus predictis casibus, etiam pena predicta so­ luta, non valeant ipsa instrumenta quantum ad utilitatem eius qui non solverit gabellam. Et quia interdum inique et fraudulose exceptiones possent opponi contra xrredicta instrumenta ea non valere eo quod non esset soluta gabella, dicimus quod non possit opponi, nisi osten­ datur per instrumentum scriptum manu unius notarii de gabella in quo contractu contineatur non esse repertam gabellam solutam et tunc de. voluntate et mandato trium dominorum de gabella vel duorum ad minus. Dicimus etiam quod si aliquod instrumentum ex predictis fuerit celebratum, non facta mentione de precio 3 vel extimatione in instrumento, tunc contrahentes infra quindecim4 dies a die celebrati instrumenti declarare debeant per sacramentum extimationem rerum super quibus contraxerint et, declaratione facta, teneantur solvere pro

v>

¿o

*'■

no

v.

1 seu extimationis... pro qualibet parte] manca in V. 2 quindecim] V.: viginti. 3 precio] V.: predictis. 4 quindecim] V.: quadraginta.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

128

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

qualibet parte unum bononinum parvum [pro qualibet], et de qualibet libra extimationis rei de qua contraxerint sub pena et banno predictis. Salvo et reservato quod si pena statuta in supradicto ordinamento de instrumentis1 que dicuntur non valere, eo quod non fuerit soluta gabella ad terminum, et ipsa gabella solvatur, dicta instrumenta ple­ nam obtineant firmitatem ac si soluta fuisset ad terminum ordinatum, si pena et gabella soluta fuerit infra duos menses a die celebrati instru­ menti in civitate Bononie vel burgis vel in comitatu, vel extra comi­ tatum infra tres menses. 10

[X V III] De gabella solvenda ex rebus in solutum ex sententia datis. Rubrica.

Providemus quod offitiales comunis Bononie, qui de cetero adiudicabunt in solutum aliquibus creditoribus ex quacumque causa de bonis cuiuscumque, ipsa die vel sequenti qua pronuntiata fuerit is sententia dationis in solutum, ille qui petierit sibi dari in solutum, vel alius pro eo, solvere debeat nomine gabelle comuni Bononie unum bononinum parvum pro qualibet libra eius quod sibi fuerit adiudicatum. Et notarius qui scripserit sententiam, in ipsa sententia scribere teneatur quantitatem que soluta fuerit pro gabella. Et si contrafactum fuerit, 20 puniatur qui sententiam meruerit in sex bononinis parvis pro quolibet denario quem solvere tenebantur et ipso iure sententia non valeat. Et habeat locum si bona data in solutum fuerint extimationis a cen­ tum solidis bononinorum supra. Salvo quod si pena predicta et gabella ordinata soluta ( /J 6 r) fuerit infra tres menses, 2 dicta sententia obtineat as firmitatem ac si soluta foret termino ordinato. Et salvo quod non computetur dies in solutionibus faciendis dominis de gabella, in qua frater de gabella non steterit ad ipsum offitium. [X V IIII] De gabella solvenda per illos qui cancellantur de banno. Ordinamus quod offitiales 3 banitorum non debeant cancellare de ao banno aliquem banitum pro debito vel pro mallefitio, nisi primo sol­ verit dominis de gabella vel alio causam habenti a comuni tres solidos bononinorum pro quolibet banito, nec aliquem qui sit banitus pro mallefitio, propter quod si captus esset ex forma alicuius statuti vel reformationis mori deberet vel membro mutilari, nisi solverit viginti 35 solidos bononinorum ultra dictos tres solidos bononinorum. Si vero 1 de instrumentis] corr. de B. e V.: instrumentorum. 2 tres menses... firmitatem] su rasura in B. 3 quod offitiales] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. III -

RUBR. XVlTH-XXI

129

pro alio levi mallefitio excepto quam pro dampno dato, decem solidos bononinorum ultra dictos tres solidos bononinorum si vero pro dampno dato, tres solidos bononinorum pena, et banno decem librarum bononinorum cuilibet qui contrafecerit, et qualibet vice.

[X X ] De gabella seu datio testium solvenda.

.

Statuimus quod quilibet, qui produxerit testes coram spetialibus notariis domini potestatis presidentibus ad mallefitia, teneatur et debeat solvere1 et dare dominis de gabella vel offitialibus deputatis ad predictavel causam habenti a comuni duodecim denarios bononinos pro quolibet teste producto, et totidem pro exemplatura cuiuslibet 10 testis a quot et contra quot producerentur vel deponerent, alias non admittatur ad producendum.

[X X I] De gabella molendinorum et pistrinorum comitatus Bononie. Statuimus quod omnes et singuli habentes molendina vel pistrina in comitatu teneantur et debeant dominis de gabella dare et solvere datium ordinatum, secundum quod ordinatum seu taxatum est. Ita tamen quod nullum molendinum possit solvere minus tribus libris bononinorum et pro quolibet pistrino quadraginta solidos bononinorum et non ultra. Qui omnes et singuli teneantur venire coram dominis de gabella ad dandum et pre,standum securitatem de solvenda gabella et obediendo eis et comuni Bononie circa solutionem gabelle molendino­ rum et pistrinorum. Et si contingeret aliquod molendinum vel pistrinum destrui, ita quod mollere non posset, teneatur ille, cuius fuerit huiusmodi molendinum vel pistrinum denuntiare dominis de gabella tempus quod desierit molere, tempus destructionis et quantum durabit ipsa destructio et quando reatabitur et quando incipiet mollere. Et si fuerit destructum aliquod molendinum vel pistrinum de mandato domino­ rum de gabella, et hiis cui destructum fuerit voluerit illud reficere, non possit nisi solvat totam gabellam quam solvere tenebatur pro tempore preterito cum pena quarti. Et si aliquod molendinum vel pistrinum inhobediens extiterit. dominis de gabella in securitate ut predicitur prestanda, vel gabella solvenda per sex menses, 2 destruatur molendinum vel pistrinum ad vo^ntatem dominorum de gabella et non audiatur postea nisi solverit ipsam gabellam.

i5

*o

«

30

1 solvere] B. solvare 5 menses] m anca in V. 9

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

130

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

[X X II] De Mis qui venirent causa solvendi gabellam. 1 Rubrica. Ordinamus quod nullus massarius vel aliqua singularis persona que citata fuerit quod venire deberet coram dominis de gabella, vel que veniret ad solvendum coram dictis dominis vel promisisset vel 5 teneretur solvere dictis dominis, non possit vel debeat detineri perso­ naliter 2 occasione alicuius condempnationis vel collecte vel alicuius banni pro debito vel alicuius 3 gravaminis impositi sibi vel comuni dicte terre, mandato potestatis vel capitanei vel suorum iudicum vel alicuius alterius offitialis, sed libere debeat relaxari postquam dictis i» offitialibus dictum fuerit per 4 duos ex dominis de gabella, dicendo per sacramentum, quod prestiterunt ratione olfitii predicti, quod talis massarius vel singularis persona detenta, citata erat per eos vel venie­ bat ad solvendum gabellam. Et nuntii vel custodes, qui non relaxarent illum, condempnentur quilibet in centum solidis bononinorum et plus 15 et minus arbitrio dictorum dominorum. Item dicimus quod, ubi 5 aliquis detemptus fuerit mandato dominorum de gabella, non possit mandato potestatis vel capitanei vel alicuius offitialis vel alicuius alte­ rius creditoris impediri vel detineri, sed libere debeat relaxari ad vo­ luntatem dictorum dominorum. Si tamen detemptus fuerit ratione 20 gabelle nec possit aliquis debitor gabelle impediri seu ei fidanua dari per dominum potestatem vel dominum capitaneum vel alios offitiales, quominus obligatus ad gabellam solvere teneatur.

[X X III]

De conventionibus et locationibus de gabella factis, ratis habendis. Rubrica.

«

Placet quod locationes et conventiones, que fient per dominos de gabella cum aliquibus conductoribus datiorum gabelle alicuius membri ipsius gabelle in utilitatem comunis Bononie, sint firme et rate et per comune Bononie debeant observari. Salvo quod non possint locationes aliquas facere seu conventiones, nisi tantum eas que viderentur pro ao utilitate comunis Bononie suo tempore fieri debere. Salvo quod non possint facere conventiones super aliquo contractu, qui viciari possit ex eo quia non fuerit soluta· gabella. 1 2 3 4 5

gabellam] V. continua: nec detinendis. personaliter] m anca in V . alicuius] Y. alicuius condempnationis, gravaminis, etc. per] m anca in V. ubi] V.: si.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

(

LIB. III -

RUBR. X X IIII-X X V rt

131

[ X X I I I I ] De excusationibus dominorum de gabella et suorum offi­ cialium. Rubrica.

Ordinamus quod domini de gabella et eorum notarii et offitiales per eos ellecti sint excusati a consilio octingentorum et populi et aliis consiliis et offitiis comunis Bononie, nec possint ipsi vel aliqui eorum molestari vel agravari ratione predicta. Dicimus etiam quod predicti cogi non possint ad custodiam alicuius castri vel capitanariam facien­ dam vel ad custodiam aliquorum carceratorum. [X X V ] Quod domini de gabella possint dare dimidiam condempnationum12 accusatoribus vel denuntiatoribus. Rubrica.

Firmamus quod domini de gabella teneantur dare dimidiam condempnationum que fierent per eos et bonorum que publicarentur accusatoribus et denuntiatoribus, qui nominarent vel denuntiarent in secreto vel palam eos, qui aliquid fecissent contra ordinamenta vel statuta dominorum de gabella secundum 2 formam ordinamentorum de gabella.

5

10

15

[ X X V I ] Quod habentes sigilla3 comunis vel populi teneantur sigil­ lare litteras dominorum de gabella. Rubrica.

Statuimus quod habentes sigilla comunis vel populi Bononie teneantur et debeant ponere sigilla comunis vel populi Bononie super au litteris quas voluerint mittere dicti domini de gabella pro utilitate gabelle et negociis ipsius gabelle expressis, sive 45 ex parte domini potestatis vel capitanei, sive [mandato] ipsorum mittere voluerint. Et potestas et capitaneus et eorum indices et offitiales teneantur facere sigillare dictas litteras vinculo sacramenti et punire facientes contra 25 tenorem ipsarum litterarum prout ipsarum litterarum series declarabit. [X X V I I ] De bannitis de mandato dominorum de gabella. Rubrica. 5

Placet quod si aliquis fuerit bannitus de mandato dominorum de gabella occasione alicuius gabelle non solute, vel occasione alicuius excessus vel delicti vel quasi, propter quod coactus non comparuisset,

30

1 condempnationum... Rubrica.] V.: condempnationis vel denuntiationis. 2 secundum... gabella] aggiunto in margine da m. 1. 3 sigilla] V.: sigillum. 4 sive ex parte] V.: sive ex parte dominorum de gabella sive ex parte, etc. 5 De banitis... Rubrica] manca il titolo in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

132

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

habeatur pro rite etlegiptimebannito ae siorrmessollempnitates statu­ torum et iuris observate fuissent . Et quod offitialesbannitorum tenean­ tur et debeant exemplare tales bannitos in libris bannitorum comunis 1 Bononie infra terciam diem postquam ei dictum fuerit per offitiales s gabelle vel aliquem eorum, sub pena et banno vigintiquinque librorum bononinorum ei qui recusaverit, et plus et minus arbitrio dictorum dominorum gabelle. Nec possint dicti offitiales presidentes offitio bannitorum talem bannitum cancellare vel bannum nullum pronun­ tiare vel non valuisse, sine voluntate dictorum dominorum sub dicta 10 pena. Quam concessionem non possint facere dicti domini de gabella, nisi bannitus qui voluerit exire de banno primo venerit stare man­ datis dominorum de gabella et solverit2 quinque libras bononinorum comuni Bononie applicandas, vel minus si continebitur in banno, si fuerit pro aliquo delicto in banno comisso contra offitium gabelle. 15 Si vero fuerit pro aliqua solutione quam deberet facere, nisi solverit duplum eius quod debebat solvere gabelle. B t 3 ultra centum solidos bononinorum nomine pene. [X X V III] a lic u iu s

D e p e n a e i u s q u i iv e r it a d g u a lc h a n d u m a d g u a lc h a r ia s

h a b e n tis

m o le n d in u m

rei

p istrin u m

in h o b e d ien tis

c o m u n is

2° B o n o n i e .

Dicimus quod nullus vadat vel mittat ad gualchandum ad gualcherias alicuius qui habeat molendinum (/. 16 v) vel pistrinum inho­ bedientis dominis de gabella, ex quibus non solvatur gabella vel ad gualcherias patris, matris vel fratris inhobedientis predicti, nisi sol­ ii vatur primo pro salma panni decem solidos bononinorum antequam ingrediatur vel exeat civitatem, sub pena centum solidorum bono­ ninorum pro quolibet eorum et qualibet vice et amissionis panni et bestiarum portantium predicta. [X X V IIII] so

R u b r i c a . D e q u o d a m lib r o ja c i e n d o d e r e d i t i b u s c o m u n i s 4

p ertin e n tib u s ad gabeU am .

Ordinamus quod notarii presidentes oflitio gabelle in quodam libro seu registro, qui semper sit penes dictos dominos de gabella, teneantur et debeant scribere locationes stationum et publicorum comunis et

1 comunis] m anca in V. 2 et solverit... applicandas] V.: et centum solidos bon. applicandos, etc. 3 et ultra... pene] aggiunto in margine da m. 1. 4 comunis] m anca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

U B. 111 -

RÜBR. X X V IIir-X X X II

333

omnes redditus pertinentes ad oftitiurn gabelle et alios contractus qui lieront per ipsos dominos de gabella et terminos solvendorum reddi­ tuum, qui redditus exigantur ad terminum per dominos de gabella et quicumque solvere debuerit aliquid dominis de gabella ad terminum aliquem ordinatum, illud solvere debeant, sub pena quarti et plus 5 vel minus arbitrio dictorum dominorum. Teneantur etiam predicti notarii ponere nomina conductorum et contrahentium et super quibus rebus cum dominis de gabella contraxerint et fideiussore» eorum. Et prohibemus quodfprocuratores comunis non possint publica comu­ n i nec stationes locare. io [X X X ] De statutis at ordinamentis 1 per dominos de gabella de noro 2 fariandis. Rubrica. Ordinamus quod domini de gabella., pro bono statu et utilitate comunis Bononie et offitii gabelle, possint providere et ordinare et ordinamenta facere in hiis et super hiis rebus de quibus principaliter is solvitur gabella seu solvi debebit, faciendo predicta cum consilio domini capitami, ançianorum et consulum et consilii populi, facta reformatione de predictis. Et si aliter facerent, ipso iure non valeant. [X X X I ] De penis et bannis augendis et minuendis per dominos de gabella. Rubrica. 3 ¿o Providemus quod domini de gabella habeant plenum, purum, liberum et generale arbitrium in augendis et minuendis penis supra in ordinamenti» contentis, considerando qualitatem factorum et condi­ ctionem personarum, dum tamen condempnare non possint ultra sex denarios pro quolibet denario omisso solvere pro gabella, et ultra in *> vigintiquinque libris bonouinorum pro alliis penis, salvo arbitrio gene­ rali eis concesso super rebus que irent contra devotum, vel contra formam^ordina,mentorum de gabella. [X X X I I ] De mercatione forensium non taxanda. Rubrica. Ordinamus quod nullus civis vel comitatinus audeat vel présumât o alienas mercationes taxare vel mercationem alienam suam in fraudem facere vel dicere. Et qui contrafecerit puniatur et condempnetur pro quolibet et qualibet vice in quinquaginta libris bononinorum Et qui­ libet possit accusare et denuntiare et habeat medietatem banni. 1 statutis et ordinamentis] V.: statutis ordinatis. 2 de novo] manca in V. 3 augendis] B.: exigendis, espunto e corretto in margine da m. J, V.: de penis et banis per dominos de gabella non exigendis. Eubrica.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

134

STATUTI DI B0L0GNA DELl/ANNO 1 2 8 8

[X X X III] De passadio non auferendo alicui qui non acciperet illis de civitate Bononie vel districtu. Rubrica. Placet quod passadium aliquod non aufferatur hominibus illarum terrarum in quibus non solvitur per homines civitatis Bononie vel dis­ trictus passadium. 1 Item dicimus quod idem passadium auferatur cui­ libet forasterio quod accipitur vel accipietur alicui civi vel comitatino civitatis Bononie in sua civitate vel comitatu. Salvo quod predicta non preiudicent alicui singulari persone, cui concessum sit per comune et populum Bononie posse passadium accipere. [X X X I I I I ] De reva 2 merchationum solvenda. Rubrica. Ordinamus quod reva mercationum solvatur hospitibus in quibus mercatores cum mercatandiis hospitantur aut ipse mercationes, per emptores ipsarum mercationum, silicet3 unum bononinum4 parvum pro qualibet libra precii mercationum seu mercationis vendite. Et mercatores teneantur ad requisitionem hospitum sacramento denun­ tiare eis quantitatem mercationum quam vendiderint ea die vel se­ quenti, alias solvant revam hospitibus duplicatam.

[X X X V ] De pensione rive 5 navigii et aliorum, publicorum comunis Bononie. Rubrica. Ordinamus quod ripe navigii conductores, que sunt inter stipam burgo Gallerie et pontem de Tubatis, ac illi qui causam haberent ab eis vel altero eorum, solvere debeant tantum nomine pensionis omni anno duodecim denarios parvos pro quolibet cluxo, non obstante loca­ tione eis facta per comune Bononie ad rationem duorum solidorum bononinorum pro quolibet cluxo. Item dicimus quod domini de gabella teneantur et debeant6 exigere omnes et singulos redditus, affictus seu pensiones prestando comuni Bononie a quocumque pro aliquibus domibus, casamentis seu publicis comunis conductis a comuni Bono­ nie vel ipsius offitialibus, secundum formam contractuum, locationum et reformationum comunis et populi Bononie. 1 passadium] B. continua: auferatur cuilibet forasterio: annullato da m. 5 con va-cat. 2 reva] qui e p iu sotto V. da: pena. 3 scilicet] V. sit. 4 bononinum] V.: denarium. 5 rive] in margine, di m. 5. 6 debeant... omnes et] su rasura. .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. III -

RUBE. X X X V I-X X X V III

135

[X X X V I] De carbonibus, non extrahendis [vel] extra civitatem vel districtum Bononie non conducendis. Rubrica. Statuimus quod aliquis non possit, nec debeat conducere vel conduci facere aliquos carbones extra civitatem vel districtum Bono­ nie, cum licentia vel sine licentia, quam omnino dari vel concedi prohibernus. Et qui contrafecerit puniatur et condempnetur pro quolibet et qualibet vice in decem libris bononinorum Et quilibet possit denuntiare et accusare et habeat medietatem banni.

5

[X X X V II ] De auxilio dando dominis de gabella. Rubrica. Ordinamus quod dominus potestas, capitaneus et eorum iudices 10 et offitiales teneantur et debeant dare auxilium, consilium et favorem dominis de gabella, quocienscumque eos requisierint, vel alterum eorum, et dare eis nuntios et beroarios et milites de familiis eorum ad exequendum offitium ipsorum, et ad exigendum quod debetur gabelle, quacumque de causa, et ad puniendum inhobedientes eis in 15 hiis que pertinent ad offitium ipsorum. Et generaliter ad omnia et singula facienda que spectant ad utilitatem et honorem gabelle et ad iurisdictionem manutenendam tam in civitate quam extra. Et si contingerit nuntios vel beroarios vel stipendiarios ire ad aliquem lo­ cum extra civitatem ad requisitionem dominorum de gabella, vadant 20 expensis eorum qui inhobedientes fuerint predictis dominis de gabella quorum causa iverint. Et teneantur predicti domini potestas et capi­ taneus et eorum familie et dicti offitiales observare statuta et ordinamenta gabelle facta et facienda. [X X X V III] De comunibus terrarum quod hobediant dominis de gabelle et ipsorum breve. Rubrica. Statuimus quod massarii terrarum comitatus Bononie teneantur et debeant, infra octo dies postquam fuerint requisiti, comparere coram dictis dominis de gabella, et parere mandatis eorum in hiis que perti­ nent ad eorum offitia, et ad componendum cum dictis dominis super datiis exigendis in terris eorum. Et illa terra que non miserit sindicum vel massarium, condempnetur in vigintiquinque libris bononinorum et ultra quantum videretur fraudatum comune Bononie in datiis gabelle percipiende in sua terra. Dicimus etiam quod singuli massarii veniant coram dictis dominis et recipiant breve ab ipsis dominis, (dicti massarii) solvendo quilibet massarius terre habentis quinquaginta fumantes, et abinde infra, quinque solidos bononinorum dominis de

30

35

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

i:$6

STATUTI 1)1 150L0GNA ]>KI,l,’ ANN0 1 2 8 8

gabella, et tem* habentes fumantes ultra dictum munerum decem solidos bononinorum et pro scriptura brevis ad plus duodecim dena­ rios boninos, cuius brevis talis est: 1 luro ego massarius seu consul terre, castri seu ville comitatus Bononie obedire domino potestati, capitaneo, aneianis et consulibus populi Bononie et dominis de gabella. Et si a me pervenerit aliquid ratione offitii gabelle, tenear solvere et dare dictis dominis de gabella singulis mensibus quod ad me pervenerit, sub pena centum solidorum bononinorum, et plus et minus arbitrio dominorum de gabella. Tenear etiam ego massarius infra mensem ab introitu offitii mei denuntiare pistrina et molendina que sunt in curia terre mee, et que fierent de novo in curiis ipsius terre, vel in mensem postquam incipient mollere. Procurare etiam tenear quod nullus de mea terra vadat ad molendum ad pistrinum vel molendinum quod in curia terre mee vel alterius positum est, quod non solvat gabellam sibi impositam, vel prestitam securitatem de solvenda, gabella sibi imposita occasione molendini seu pestrini, arbitrio dictorum dominorum de gabella. Et curabo quod nullus vadat ad molendum, nisi ad molendina que sunt in sua terra vel curia, si molendina sue terre molunt vel 12 molere possunt, sub pena quadraginta solidorum bononinorum pro quali­ bet vice et plus et minus arbitrio dictorum dominorum de gabella. Et exigam unum denarium parvum pro qualibet libra precii post­ quam contractus fuerit celebratus infra octo dies a qualibet parte de omnibus venditionibus, cessionibus, in solutum dationibus, et ceteris alienationibus, que fient extra iuditium, voluntate partium, de rebus immobilibus positis in mea curia vel terra, qui contractus fiant in mea curia. Item a quolibet qui acceperit aliquam uxorem vel confessus fuerit se habuisse* aliquid nomine dotis vel augumenti vel do­ nationis, unum bononinum parvum pro qualibet libra. Et a quolibet qui vendiderit aliquod animal duos denarios pro qualibet libra. Et a quo­ libet qui locaverit aliquod animal unum denarium pro qualibet libra precii, seu extimationis ipsius, quam extimationem faciam bona fide quocienscumque in aliquibus ex predictis contractibus precium non fuerit ordinatum. Item a quolibet, qui vinum purum vendiderit, vel acetum, vel alio modo alienaverit, duos denarios pro quolibet corbe, et pro corbe vini mesclati unum denarium. Et a quolibet qui conducet vinum purum vel acetum de una terra ad aliam duodecim denarios pro corbe et de corbe mesclati sex denarios. Et non permittam con1 luro ego] V. finito il capitolo De comunibus etc., com incia il Breve mas­ sari i comitatus Bononie. luro ego, etc. 2 vel] Y. ut.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

I-IB. H I -

RTJBK. X XXVILI-XXXX

1,57

ducere, nisi habita licentia ¡1 me et a quolibet qui vendiderit (/. 1 7 ) aliquam eastelatam m arum, duodecim bononinos. Et starium et quartarolam feratam et bulatam bulla comunis semel in anno, habebo et tenebo. Et pro bolatura dabo et designabo et designabo de stario quatuor denarios bononinos et de quartarola duos denarios. Et dicam in ·'· eomptione mee terre, quod omnis teneatur sacramento solvere dictam gabellam et michi denuntiare. Et quicumque non solverit dictam gabellam, sciat contractum non valere et insuper condempnetur in centum solidos bononinorum. Et manifestabo dominis de gabella omnes non solventes gabellam infra mensem postquam solvi debue- 1,1 rit. Et generaliter omnia et singula observabo et atendam, que tenear observare ex forma statutorum comunis Bononie vel dominorum de gabella, sub pena, et banno arbitrio dictorum dominorum, salvis aliis penis ordinatis ex forma statutorum vel ordinamentorum comunis vel populi Bononie. 1 Qui. massarius et eorum fideiussores intelligant ur i'· esse obligati et teneantur respondere dominis de gabella, in luis que ad ipsorum pertinent olfitium per promissiones (“t obligationes, que fient per eos coram spetiali notario domini potestatis ex forma ordinamenti. L XXX V U .il]

D e g a b e lla e x i g e n d a .

R u b r ic a .

Ordinamus quod domini presidentes offitio galudle teneantur exi- ¿o gere datia et gabella«, prout declaratum est supra, pro singulis rebus et merchationibus, secundum quod dictum est solvi debere, et alias gabella« et datia prout continetur in libro sive registro ofiitii gabelle. [X X X X ]

De

o ffic ia lib u s c iti g c v d i s p e r d o m i n o s de g a b e lla . R u b r ic a .

Statuimus quod quicumque fuerit requisitus per dominos de ga- '* bella ire et stare ad aliquod offitium pro utilitate gabelle, vel ali­ quod aliud faciendum, teneatur et debeat ibi ire et stare et operari secundum quod eis impositum fuerit, et pro eo salario et merced e quod ordinatum fuerit per ipsos dominos, nisi se excusaverit insta de causa approbata per dictos dominos vel maiorem partem ipsorum. Et si quis contrafecerit, condempnetur in centum solidis bononinorum et plus et minus arbitrio dictorum dominorum. Et si fuerint fratres de penitencia vel tercii ordinis qui velint se excusare a predictis, eximantur de protectione comunis ad voluntatem dictorum domi­ norum. In protectione cuius reddire non possint, nisi venerint ad 35 mandata dictorum dominorum. 1 Bononie] m anca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

138

STATUTI DI B0L0GNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

[ X X X X I ] Quod nuncii et bannitores comunis et populi Bononic hobedicmt dominis de gabella. Rubrica.

Providemus quod bannitores et nuntii comunis debeant hobedire dominis de gabella, et facere ambaxatas et cridas ex preceptis ipsorum 5 in civitate et extra pro salario in statuto contento, sub pena et banno viginti solidorum bononinorum pro quolibet et qualibet vice, nec pos­ sint impediri per potestatem vel capitaneum vel eius familiam vel aliquem alium officialem, quominus obediant dominis de gabella in hiis que pertinent ad eorum offitium. Et sit in provisione ipsorum facere io satisfieri nuntiis et bannitoribus et custodibus camare et carcerum per citatos, cridatos et inhobedientes eis ad voluntatem ipsorum. [X X X X I I ] De peccunia nomine aquatici 1 solvenda. Rubrica. 2 Ordinamus quod domini de gabella exigere debeant a quolibet habente mollendina vel gualcherias in corpore fluminis Beni a ponte 15 Beni inferius, quolibet anno in festo sancti Michaelis, pro quolibet fuxolo nomine aquatici triginta libras bononinorum et a ponte Beni supra, quindecim libris bononinorum et a quolibet habente a ponte fluminis Lavini vel Samodie a strata Zeole infra, sex libras bononinorum et a strata Ceole supra, tres libras bononinorum Et a quolibet io habente in aliqua alia aqua a sancta Maria in strata versus Mutinam decem libras3 bononinorum [et superius stratam et a quolibet ha­ bente in flumine Idicis vel Sapine decem libras bononinorum a strata in]ferius et a strata superius centum solidos bononinorum. Salvo quod hii qui solverunt medietatem dominis de gabella presidentibus “25 dicto officio in millesimo ducentesimo octuagesimo[primo de mense aprilis pro dicto anno et duobus aliis annis precedentibus ipsum annum absoluti] sint a prestatione dicte peccunie. Et salvo quod hii qui solve­ runt medietatem, eius quod solvere tenebantur pro dictis tribus annis infra mensem incipient [in millesimo ducentesimo octuagesimo octavo »> die decimo septimo mensis octubris sint absoluti] a predicta presta­ tione. Mchilominus tamen solvere teneantur gabellam ordinatam et solitam ratione bladi quod ad ipsa molitur. Et ad predicta [teneantur tam clerici quam laici. Quod si aliquis clericus vel eclesiástica persona predicta solvere ut premittitur] recusaverit, extrahatur de protectione 1 aquatici] B.: aquaticis. 2 II f. 17 di B. su cui sono scritti qu esfarticolo e i seguenti, e in parte illegibile, in parte addirittura lacero: si supplisce con V. anch'esso con qualche lacuna. Jj’ articolo X X X X I I e scritto da m. 1 sui margine interno e interiore.

3 libras] V.: solidos.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. i n -

BUBE. X X X X II-X X X X IIII

139

comunis Bononie ipsa eclesiástica persona et eius bona et sue eclesie, donec de predictis satisfecerit, et destruantur [molendina et gualcherie hiis qui non solverint. Et salvo quod habentes molendina vel] gualcherias destructa tempore provisionis facte de dicto aquatico, silicet millesimi ducentesimi septuagesimi octavi, indictione sexta, die r> duodecimo... qui ad predicta non teneantur nisi... destructa fuissent. Et] salvo etiam quod si aliquis solverit medietatem eius quod solvere debebat pro primis tribus mensibus infra unum mensem, incipientem [a] die [decimoctavo novembris sub millesimo ducentesimo octuagesimo septimo, non teneatur ad prestationem dicti] aquatici. Et salvo i« quod illi qui solverint infra decem dies medietatem dicti aquatici ut dictum est [incipiente die quarto... decembris in millesimo ducente­ simo octuagesimo septimo, liberati sint a prestatione dicti aquatici de cetero. [X X X X I I I ]. De pedagio a Reginis solvendo. Rubrica.

is

Statuimus quia sic reformatum fuit, quod quilibet de civitate Regii vel districtu veniens ad civitatem Bononie eques [solvat nomine pedagii duodecim solidos bononinorum] pro quolibet equo et quilibet veniens pedes sex solidos bononinorum pro [quolibet, tociens quociens illi de Regio accipient pedagium aliquod alicui de civitate Bononie 20 vel districtu. Et elligantur in consilio duorum milium illi qui debebunt dictum pedagium] colligere, et in provisione domini capitanei, [ancianorum et consulum remaneant ubi et quomodo pedagium predictum debeat colligi]. *

[X X X X I I I I ] De offitio et ellectione dominorum molendinorum et eorum notariis et sallario ipsorum. 1 Rubrica. Ordinamus quod ellectio dominorum molendinorum remaneat in provisione consilii octingentorum et populi, et quando ellecti fuerint iurent, et iurare debeant, ipsorum offitium bene, legaliter et bona fide exercere ad utilitatem comunis Bononie et singularum personarum civitatis et districtus Bononie, et stare ad tubatas et morari eon-

25

30

1 L e rubriche X X X X V - L X I , meno la X X X X V I e la X X X X Y I I si trovano anche in u n fascicolo senza data, ma certo contemporaneo, se non anteriore, agli Sta­ tuti, conservato ali’A r c h . d i St a to d i B o l o g n a , (A n zia n i e Consigli M inori, P rovvigioni e B iform agioni (1245-1300), co. 43-46). I n questo fascicolo, il capitolo: Ordinamus quod si quod capitulum, che corrisponde alia rub. L X I di questi Statuti, segue il giuramento dei notaio dei domini molendinorum, che gli statuti dánno invece nel ib. I I , rub. 12.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI DI B0L0GNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

110

tinue ad (lictuin ottitium exercendum, ita quod semper sint omnes ibi vel alter ipsorum qui provideant et examinent si fit per molendina­ rios et vieturales et ponderatores et bullatores id quod per eos fieri debet, secundum formam infrascriptorum ordinamentorum, et facere ·> eis et cuilibet ipsorum servare. Et puniant et puniri faciant eos qui eontrafocerint vel veniant. Et omnia et singula facere que spectent ad conmnis et hominum utilitatem singularium civitatis Bononie et districtus. Et servare et servari facere infrascripta omnia et singula statuta et ordinaménta facta super molendinis et super molendinariis 10 et vieturalibus, staderis bullatis et blado, eavannis et supeletilibus mo­ lendinorum quorum ordinamentorum sequens declarat scriptura. Iit etiam securitatem prestare de quingentis libris bononinorum pro quoli­ bet de salvandis iuribus comunis Bononie et scribendo et. scribi faciendo introitus et expensas quas facient et fieri facient pro ipsorum offltio ··■> et ipsius offitii occasione. Et gualmedrare et gualmedrari facere singu­ lis mensibus staderias. Et de reddendo rationem coram sindico vel alio offitiali pro comuni Bononie ad prodicta, deputando. Neo possint habere aliquam partem in conductione alicuius molendini vel gualcherie. |X X X X VJ D e ai

m o l e n d i n i s 'm a n u te n e n d is a d m a c i n a n d v m .

R u b r ic a .

In ])rimis omnes et singuli molendinarii deputati, seu qui deputa­ buntur, ad molendina comunis Bononie debeant molendina ad que deputati erunt achare et aetari facere, manutenere et servare ita quod continue possint et debeant de die et de nocte maXenare. Et si dicta molendina vel aliquod ipsorum staret quod non moleret propter defectus alicuius laborerii quod fieri deberet ad aliquod molendinum, quod molendinarius omitteret facere, et propterea comuiie Bononie dampnum aliquod pateretur, illud dampnum totaliter per ipsum molendinarium debeat emendari, quod dampnum extimetur arbitrio dominorum et niehillominus eondempnetur molendinarius arbitrio (lictorum dominorum. |X X X X V 1 ]

R e d o m ib u s m o le n d in o r u m

et s v p p e l l e t i l i b u s i p s o r u m

m a n u t e n e n d i s . 1 R u b r ic a .

Item teneantur predicti molendinarii manutenere domos molendi­ norum ad que fuerint deputati in eo statu, vel meliori, in quo erunt os tempore quo ad ipsa fuerint deputati. Et si destruentur in totum vel in jiarte, facere ipsa refici infra terciam diem post destructionem et liianutenendis] manea in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. ITI -

JtUBK. X X X X V I-X X X X V in

141

satisfacere coirnmi ita quod dampnum aliquod comune Bononie non pariatur. Teneatur quotidie custodire et salvare omnes maxenas a-gostanas et mattas, pignones et ferros et marlas,1 et palmentos et tramoxas, fuxolos et rotas 2 et archas, nappos, cupperiolos 3 et quartarolas et omnia alia massaratica et suppelletilia comunis Bo- r. nonie, que sunt vel erunt ad molendina ad que fuerint deputati, et eis consignabuntur et ipsa restituere dominis molendinorum vel alte­ ris de ipsorum voluntate, toeiens quociens fuerint requisiti, in eo statu ut fuerint tempore consignationis prediete, vel solvere extimationem ipsarum rerum, secundum extimationem factam tempore designationis et dampnum totum quod comune Bononie substineret, predicta occasione comuni Bononie resarcire ad intellectum dominorum molen­ dinorum. [X X X X V I I ]

De

b la d o n o n

m a c in a n d o

n is i

f u e r it

p o n d e r a tu m

et

ir,

b u l la t u m . R u b r i c a .

Item quod nullus molendinarius ullo modo vel causa audeat vel presumat permittere intrare, vel recipiat in sua cavanna vel mo­ lendino aliquod bladum in magna quantitate vel parva, nisi primo saccus in quo fuerit· ipsum bladum bullatus fuerit sigillo offitialium qui preerint ad staderias comunis, et nisi primo ipsum bladum fuerit i« ponderatum ad staderias et soluta fuerit gabella, pena et banno cent um solidorum bononinorum, pro quolibet et qualibet vice, et plus et minus arbitrio dominorum molendinorum. Teneantur etiam omnibus mitten­ tibus bladum ad molendum, in quacumque quantitate, molere et ex ipso bonam farinam facere, servando ordinem in molendo, ita quod Ar> qui primo miserit ad molendinum, primo molat. Et ipsum bladum et farinam custodire et salvare ad utilitatem eius cuius fuerit bladum vel farina. Et in ea nullum dolum vel fraudem committere et emendare dampnum et malam farinam arbitrio dominorum molendinorum, sub pena et banno predictis. 3u [X X X X V H I ]

D e p a r a t u r a n o n d e p o n e n d a . R u b r ic a .

Item quod nullus molendinarius deponat aliquam paraturam de die vel de nocte, nec depositam [stare] permittat, sine licentia domi­ norum vel suorum offitialium, nisi iuxta et necessaria causa approbata per ipsos dominos molendinorum. Et teneantur ad dictas paraturas ar, 1 fruir]as[ V. narlas. 2 rotas] V. retes.

3 cupperiolos] V. cuppirolos.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

142

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

habere et tenere mollinellos et capistros, ita quod possint parature extolli et deponi quociens opus fuerit. Dicimus 1 [etiam quod] nullus molendinarius teneat vel presummat tenere in sua cavana a[liquem saccum vel tascam, nisi quando levaretur et divideretur bla[dum lucra5 tum], et ea die quando dividetur teneantur habere bonos saccos [pro blado] portando ad garnaria comunis Bononie, ubi nunc sunt vel [fuerint in futu]rum, quod bladum ad dictum locum teneantur mittere [per vituralem ad] suum molendinum deputatum, quando placuerit dominis [molendinorum], sub pena et banno predictis. 10

[X X X X V IIII] De staderiis. [Rubrica].

Providemus quod in domibus que sunt iuxta [tubatas comunis sint sta]derie, et iuxta seralium burgiGallerie, [et iuxta seralium Podia]lis, et ad Machagnanum vel ad alia [loca, prout melius vide]bitur pro comuni, ad quas staderias, seu [aliam earum ponderetur totum] bla­ ta dum quod portabitur ad molfendum ad molendina comunis et scri­ batur] quantum erit et bulletur bulla [fratrum penitentie. Ad quas] ponderationes faciendas in predictis locis, [et quolibet eorum semper debeant superesse quatuor vel tres fratres [penitentie, elligendi per] minístrales 23 eorum, qui [scribant pondus] bladi [cum portabitur et 2o farine cum reportabitur farina] et refici faciat [molendinariis unde reportabitur] (f. 17v) farina omne et totum id in quo 3 videbitur minus venire quam debuerit ante quam reportetur ad domum eius cuius est bladum sive farina. Et habeant dicti fratres pro quolibet eorum pro suo feudo duos solidos bononinorum et quolibet die quo steterint 25 ad dictas staderias. Et sint tales fratres qui sciant scribere et habeant cartas sibi necessarias et ceram, atramentum et vernices, capistros et. cinglas et alia necessaria ad predicta a predictis dominis molen­ dinorum. Et quod 4 domini et notarii garnariorum comunis habeant a predictis dominis cartas et alia necessaria pro dicto offitio exercendo. 30

[L] De blado ponderando ad staderias. Rubrica. 5

Item quod omne bladum quod portabitur ad molendina ad molen­ dum 6 ponderari debeat ad staderias comunis quando maxenatum repor­ tabitur in farina et, si defectus vel minuitas reperiretur, ipsum defectum 1 I I f. 17 di B. i lacero: si supplisce alie lacune con Y . 2 ministralis... reficiat] su rasura in B ., e quasi illeggibiU; ministralis] lettura incerta. 3 id ... quo] V.: quod. 4 E t quod] V .: etiam. 5 De blado.. Rubrica] aggiunto in m argine da m . 3. 6 molendina ad molendum] V .: ad molendum.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. III -

BUBR. L-LI

143

sive minuitatem totam a qüatuor libris supra pro qualibet salma quatuor corbium, ea die incontinenti restituatur et emendetur per molinarium a cuius molendino bladum reportabitur in farinam, tantum quantum minus reperiretur ultra dictam quantitatem, arbitrio dicto­ rum dominorum et nichilominus molendinarius condempnetur, 'in tribus denariis pro qualibet libra farine que minus 1 reperiretur. Quam condempnationem offitiales presidentes ad staderias omnimodo2 exi­ gere teneantur per sacramentum. E t designare dictis dominis dictas condempnationes singulis septimanis. E t si aliquis molendinarius solvere recusaret predictis dominis, offitiales presidentes ad staderias denuntiare teneantur. Dicimus etiam quod saltim duo molendinarii pro eavanna stare debeant ad molendum ad molendinum ad quod fuerint deputati. Salvo quod tempore exercitus generalis possit remanere unus molendinarius et unus vituralis pro molendino. Preterea dicimus quod molendinarii in molendinis seu cavamus ad que fuerint deputati tenere debeant duos vallos pro quolibet fuxelo, unum pro furmento mondando et aliud pro faba mondanda, cum quibus bladum quod portabitur ad molendum mondetur omnibus volentibus. Dicimus etiam quod molendinarii teneantur ea die, qua divisum et collectum fuerit bladum quod lucrabitur, partem eis et cuilibet eorum contingentem de sua eavanna extrahere et exportare per vituralem dicti molendini, et in ipsa eavanna seu molendino stare non permittere. Item dicimus quod nullus molendinarius in sua eavanna seu molendino presumat recipere aliquam quantitatem bladi que portaretur per aliquem vituralem, nisi per suos viturales ad suum molendinum deputatos, sub pena et banno arbitrio dictorum dominorum in omnibus et singulis predictis casibus.

5

10

15

»

-5

[L I] De vituralibus. Rubrica. Ordinamus quod nullus vituralis vel alia persona presumat por­ tare vel portari facere ad molendum aliquod bladum, nisi primo saccus so in quo3 bladum erit fuerit bulatus bulla offitialium qui fuerint ad stade­ rias comunis et nisi per ipsos offitiales fuerit ponderatum, et de ipso blado soluta [fuerit] gabella, pena centum solidorum bononinorum pro quolibet et qualibet vice et amissionis bladi et plus et minus arbitrio domini potestatis et dictorum dominorum. Item quod nullus vituralis sr. portet bladum ad molendinum aliud quam ad illud ad quod fuerit 1 minus] V.: miti. 2 omnimodo] V.: omnino. 3 in quo... bulatus bulla] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

144

STATUTI IH BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

deputatus, sub jiena quinque solidorum bononinorum pro quolibet corbe et qualibet vice cuiuslibet bladi. Dicimus eciam quod omnes viturales continue portent ad molendinum ad quod deputati sunt vel erunt sub pena1 Y [solidorum bononinorum] pro quolibet die quo stes terint et non portaverint. Preterea dicimus quod nullus vituralis recuset bladum cuiuscumque portare ad mole[ndum ad molendinum, ad quod deputatus esset], quin portet ea die vel sequenti qua ei dictum [vel denunciatum] luerit sub pena quinque solidorum bononinorum pro quolibet et qualibet [v ice]....2 nichilominus quilibet ipsorum m teneatur mo[lere]... facere bladum volentibus quod portaverint... com­ modare saccos sufficientes pro por[tando] blado ad molendina sub dicta pena. Item [dicimus quod nullus vitura]lis debeat exhonerare aliquam quan[titatem bladi, quam porta]verit ad molendum, nec aliquam 1 5 quan[titatem farine, quam reporta]verit, in loco oculto, ad penam cen­ tum [solidorum bononinorum pro quolibet et qualibet] vice et plus et minus arbitrio [domini potestatis vel dictorum dominorum]. Item quod omnes veturales teneantur [et debeant totum bladum et] omnes introitus molendinorum comunis [portare eorum expensis ad] garnaria 20 comunis Bononie ubi erunt, ea die qua [eis iniunctum fuerit per dictos] dominos vel eorum officiales et consignare [dominis presidentibus ad colli]gendum 3 bladum comunis Bononie et recondendum, [sub pena viginti solidorum bononinorum pro quoli]bet eorum et qualibet vice. Preterea dicimus quod viturale partem bladi4 eis contingentem et 25 molendinariis extrahere et portare debeant de domibus et cavamus molendinorum ea die qua sibi preceptum fuerit per dictos dominos vel eorum officiales cum sachis molendinariorum, ad penam et bannum viginti solidorum bononinorum pro quolibet eorum et qualibet vice et admissionis blado. Precipimus eciam quod nullus vituralis accipiat pro 30 portando ad molendum aliquam quantitatem bladi, que portata fuerit per aliquem eomitatinum ad molendum in equis, curibus, asinis vel super collum, ad penam centum solidorum bononinorum pro quo­ libet eorum et qualibet vice et plus et minus in singulis et predictis penis.5 Item dicimus quod aliquis vituralis non debeat aliquid alicui 3f. accipere causa portandi bladum ad molendum, sub pena decem libra­ rum bononinorum pro quolibet contrafaciente et qualibet vice. Et teneatur quilibet vituralis coram procuratoribus comunis Bononie se1 2 3 4 5

II f. 17 e lacerato: si supplisce alie lacuna da V. nichilominus... sub dicta pena] il passo m anca in V. colligendum bladum... et qualibet vice] su rasura in B. bladi] aggiunto interlinea da m. 2. V . agginnge: arbitrio domini potestatis vel dictorum dominorum.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. III -

RtTBK. LI-LIV

145

curitatem prestare de decem libris bononinorum de suo officio bene et legaliter exercendo, secundum formam statutorum et ordinamentorum comunis Bononie. [L II] De molendinis de novo non1 construendis. Ordinamus 2 quod in comitatu Bononie nullus debeat in flumine 5 Reni vel alio flumine vel aliqua aqua de novo aliqua molendina con­ struere, sine voluntate conscilii comunis et populi Bononie. E t qui contrafecerit condempnetur pro quolibet molendino et pro qualibet vice in centum libris bononinorum, et destruatur molendinum et si fue­ rit clericus vel ecclesiastica persona extrahatur de protectione com­ io munis Bononie et nichilominus destruatur molendinum. [L U I] De blado non exportando extra comitatum Bononie ad molen­ dum. Rubrica. Statuimus quod nulla persona debeat aliquod bladum ad molen­ dum 3 portare extra comitatum vel portari facere, sub pena vigintiquinque librarum bononinorum pro quolibet contrafaciente et qualibet vice et admissionis bestiarum et bladi. E t quilibet possit denunciare et accusare contrafacientes et habeat medietatem banni. E t licitum sit cuilibet posse auferre sua auctoritate bladum omnibus portantibus contra predictam formam.

15

20

[L IY ]. Quomodo accipi debeat molitura a molendinis que sunt in montaneis et in plano. Rubrica. Ordinamus 4 quod molendinarii pro molitura non audeant acci­ pere nec accipiant ultra quatuordexanum in comitatu Bononie in plano. In montanea vero a strata supra qua itur Imolam et Mutinam, exceptis [molendinis] que sunt tenus stratam predictam per medium milliare, que accipiant sexdesanum et non ultra, pena et banno molen-

25

1 non] aygiunto interlinea da m . 2. 2 Ordinamus... comunis] su rasura in B.; V. da Varticolo alquanto diverso: Ordinamus quod in comitatus Bononie nullus debeat in flumine Reni vel alio flumino publico vel privato, vel in aqua seu de aqua alicuius talis fluminis vel canali, seu chaDalis ipsius fluminis de novo aliqua molendina construere sine licen­ cia obtenta per reformationem specialem de hoc factam in conscilio populi Bononie. Et qui contra fecerit condempnetur pro quolibet molendino et pro qualibet vice in quingentis lib. bon. et destruatur molendinum. 3 molendina] Y . aggiunge: vel alia quocumque de causa. 4 Ordinamus... vi’ ce] su rasura in B. 10

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

146

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

dinario contrafacienti pro qualibet vice X L solidorum bononinorum.1 E t habeat quilibet molendinarius nappos et cuppirolos,2 et quartarolam in sua capanna seu molendino bene assa§atos et redactos ad iustam mensuram. E t bullatas bulla comunis Bononie. Qui cuppirolli et nappi, 3 sint ficati et 4 ligati cum una catena ad stellonem molendini, nec5 possit aliquis ipsorum allium nappum vel cuppirolum vel quartarolam habere. E t quicumque contrafecerit condempnetur in decem libris bononinorum pro qualibet vice qua· contrafactum fuerit. [L V ] De molendinis, gualcheriis et possessionibus comunis Bononie Rubrica. 6 Statuimus quod molendina et gualcherie ac possessiones etiura comunis Bononie, ubicumque sint, scribantur in uno libro, faciendo mentionem de capannis et massaraticis molendinorum et gualcheriarum et conftnando quamlibet possessionem et numerum tornaturarum et in cuius curia vel districtu fuerint. Qui liber manu publici notarii autenticus fieri debeat, et deponi in armario comunis ad perpetuam rei memoriam. E t super predictis exequendis et per quos remaneat in provisione consilii octingentorum et populi. [L V I] De redditibus molendinorum et gualcheriarum et proventibus domorum7 et possessionum et aliarum rerum comunis Bononie. Rubrica. Ordinamus quod quicumque conduxerit aliquas gualcherias, mo­ lendina, domos, possessiones vel alias res comunis Bononie, ad certum redditum prestandum, teneatur solvere ad terminum ordinatum et si non fuerit terminus ordinatus8 teneatur solvere infra duos dies a die celebrati contractus. Item dicimus quod molendina et gualcherie comu­ nis non possint concedi nisi ad annum, quo finito semper ipsa molen­ dina et gualcherie redeant ad comune. Volumus etiam quod molen­ dina comunis locari non possint nisi ad affictum frumenti et non ad pecuniam vel aliam mercedem aut affictum, et sit precisum. 1 bononinorum] V. aggiunge·, nisi aliud provisum esse reperiretur. 2 cuppirolus... in] V.: cuppirolos, quartirolam et quartirolum in, ecc. 3 nappi sint] V.: nappi et dicta assagia sint; ecc. 4 ficati et] m anca in V. 5 nec... habere] m anca in V. 6 I n margine, d i m. 3: nota. 7 domorum] m anca in V . 8 ordinatus] m anca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. i n -

RUBR. L V IT -L V m i

147

[L V II] De blado molendinorum vel aliarum possessionum comunis Bononia certo tempore vendendo. Rubrica. Statuimus, utilitate comunis et populi pensata, quod bladum quod colligitur ex afictibus molendinorum vel aliarum possessionum comu­ nis Bononie vel alia de causa servetur et custodiatur per comune Bono­ nie hinc ad kalendas maii,nec possit ante dictum tempus vendi (f. 18) vel alio quocumque modo alienari, excepto frumento quod debetur religiosis civitatis Bononie vel districtus pro elimoxina, secundum formam statutorum comunis Bononie. [L V III] D e . frumento molendinorum comunis Bononie reponendo. Rubrica. Ordinamus quod molendinarii molendinorum 1 comunis Bononie, quando ipsa molendina non locarentur ad affictum, teneantur et debeant partem contingentem comuni Bononie mittere ad garnaria comunis et illud bladum consignare dominis garneriorum prepositis per comune Bononie et victuralis illud aportare. Dicimus etiam quod, quando locarentur ad affictum, (quod) conductores molendinorum teneantur affictum frumenti designare dominis de garnario expensis eorum, et sit frumentum purum et mundum, et mensuretur cum stario comunis ad scossum m anuum .2 [L V IIII] De clusa Reni manutenenda. 3 Ordinamus quod cum molendina comunis Bononie non possint molere, nec navigio navigari, nisi clusa Beni manuteneatur et defen­ datur, cuius eluse suffragio aqua (oportuna) decurrit molendinis et navigio oportuna, quod dominus potestas et dominus capitaneus cum quatuor ex ancianis populi, qui pro tempore fuerint, et offitiales qui preherunt gubernationi navigii et offitio molendinorum comunis Bononie, precise omni anno teneantur et debeant de mense iulii ire personaliter ad elusam Reni et secum ducere e t 4 habere unum vel duos bonos et legales incignerios et videre et examinare diligenter ipsam elusam et procurare precise quod si in defensione dicte eluxe aliquid fuerit faciendum vel laborandum, quod fiat et compleatur omne 1 molendinorum] m anca in V. 2 manuum] su rasura in B . 3 De clusa... mantenenda] su rasura in B. L ’articolo è scritto da m . 1 sul m ar­ gine sinistro interno e sul margine inferiore. 1 et... legales] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

148

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

opus ipsi eluse necessarium per totum mensem augusti. Item dicimus quod, pro dicta clusa manutenenda, sommaroli sive conductores mo­ lendinorum rami Reni teneantur pro quolibet fuxolo solvere omni anno ad voluntatem domini potestatis octo libras bononinorum tam clerici 5 quam layci. Item dicimus quod eligatur unus bonus et legalis homo qui de die et de nocte continue custodire et stare debeat ad casellam que est iuxta elusam, qui teneatur aquam dare et accipere quando iuerit oportunum, qui teneat claves de dictis casellis et portis et custodire elusam, ne portetur lignamen et quod non perforetur vel ledatur ab 10 aliqua persona, et teneantur procurare totum canale ubi esset disgonborandum. E t denuntiare dominis potestati, capitaneo, anci anis et consulibus et prohibere ne illi qui conducunt lapides pro calgina non prohiciant lapides in navigium et denuntiet contrafacientes. E t facere claudi et firmari omnes clavigas que sunt iuxta navigium extra cir15 clam, ne aqua furetur, et oinniai alia facere que fuerint necessaria dicto canali. E t dominus potestas teneatur condempnare contrafacientes et elligatur ad voluntatem consilii populi et salarium habeat ad volun­ tatem dicti consilii. Addizione posteriore in B., c. 18 v., margine sinistro. Pure in V. 66 . Millesimo ducentesimo nonagesimo secundo, indictione quinta. Additum est huic statuto, quia reformatum fuit in conscillio populli Bononie, tempore domini Guillelmini de Rubeis, capitanei populi Bononie, quod Iacobinus Qaga teneatur et debeat deinceps custodire die notuque, 25 secundum modum consuetum et secundum quod placuerit comuni Bononie, cluxam corporis Reni, sarguatoria1 et canale molendinorum comunis Bono­ nie unde labitur aqua ad molendina predicta, et moderare aquam dictis molendinis, et debeat habere pro suo feudo et sallario singulis annis vigintiquatuor libras bononinorum et non ultra, et quod frater Bellictus de Tosis so massarius et generalis depossitarius comunis Bononie, et quilibet allii depossitarii qui pro tempore erunt, teneantur et debeant dictam quanti­ tatem pecunie solvere dicto Iacobino Qagc in singullis Kallendis cuiuslibet mensis martii, dé omni peccunia et avere communis Bononie que est vel erit penes eum vel eos quacumque de causa, non obstantibus ab quibus 35 statutis reformationibus et provisionibus comunis et populi Bononie. Et ego Iohannes Rasinbene nunc notarius comunis Bononie ad addi­ tiones fatiendas, que fiunt in libris statutorum comunis Bononie de conscilio dominorum Iuliani Cambii et Rodulfi de Sabatinis scripsi. 20 / .

1 sarguatoria] per saguatoria.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. I l i -

KUBR. L X -L X II

149

[LXJ De clericis1 debentibus conferre in laborerio cluxe Beni. Rubrica. Ordinamus quod si quod 2 capitulum, ecclesia aut prelatus aut aliqua alia eclesiástica persona habeat aliquod molendinum vel partem alicuius molendini, in ramo Reni, quod decurit a clusa Bononie, teneantur et debeant conferre in operibus et laboreriis eluse Reni pro rata molendinorum et poste molendini. E t dominus potestas et dominus capitaneus singuhs annis de mense iulii teneantur precise inquirere omnes clericos et eclesiásticas personas habentes molendi­ num aliquod vel partem in aliquo molendino, quod sit in ramo predicto, et eos requirere ut conferant in expensis predictis et, si facere recusaverint, extrahantur de protectione comunis Bononie.

5

10

[L X I] De offitio dominorum 3 presidentium garnariis seu orreis co­ munis Bononie. Rubrica. Statuimus quod domini presidentes garnariis comunis Bononie teneantur et debeant iurare ipsorum offitium bene et legaliter exercere et de toto biado quod pervenerit ad manus ipsorum custodiendo et salvando ad utihtatem comunis Bononie et de accipiendo bladum ad bonam et 4 convenientem mensuram, scossando cum scosso manuum et cum eadem mensura qua receperint et cum pari scosso vendere quando placuerit comuni Bononie et successoribus suis restituere quod erit in comuni, et de procurando quod dictum bladum non marcescat nec in ahquo vicietur. E t de non inmiscendo ibi abud bladum quam quod receperint, et de non committendo ibi aliquam fraudem et de red endo rationem infra quindecim dies deposito eorum officio de recepto et reddito atque vendito et comune Bononie indempnem conservando. E t fiat pro quolibet dictorum dominorum satis­ datio mille librarum bononinorum.

15

20

25

[L X II ] De officio dominorum presidentium 5 ad gubernationem navi­ gii et ellectione ipsorum et eorum sala/rio. Rubrica. 6 Ordinamus quod singulis sex mensibus elligatur in consilio duorum millium, de voluntate ancianorum et consulum populi Bononie, unes

30

1 Tutto Varticolo è scritto in B. n el margine interno e inferiore, da m . 1. 2 quoti] aggiunto interlinea da m . 2. 4 dominorum] m anca in V. 3 et convenientem... mensura qua] su rasura. 5 dominorum presidentium] cosi B. e V.: m a in realtà si trattava di un solo presidens navigii. 6 L e rubriche L X T I I - L X X X contengono le disposizioni sul naviglio e sul porto di M acagnano. A ll’ A r c h iv io

di

S t a to (Sec. X I I I , P rovvisioni,

riforma-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

150

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

gioni ecc. anno 1286) tra le varie R ijorm agioni si conserva un fascicolo m em bran.di mm. 435 X 405, cc. 10 num . 364-373 scritto nel 1287 in buona corsiva con titoli in rosso) contenente le riform agioni fatte nel 1286 e nel 1287 sul suddetto naviglio e porto e che sono qui riportate in form a p iù concisa, m a senza differenze sostanziali. I l contenuto del fascicolo è il seguente:

f. lv. In nomine domini nostri lehsu Christi. Amen. Infrascripta sunt ordinamenta statuta et provvisiones facta, ordinata et provisa, seu facte ordinate et provise per nobilem et prudentem militem dominum Coradum dc Monte Magno de Pistorio, honorabilem capitaneum populi Bononie, ancianos et consules populi et sapientes ellectos ab eis secundum reformationem conscilii et masse populi facta super facto navigii de Macagnano. Curentibus annis domini millesimo ducentesimo octuagesimo septimo, indictione quartadecima. Quorum anqianorum et consulum nomina sunt hec: d. Ricobonus de Plastellis, d. Ieremias Angeleti, d. Iacobinus Spavaldi, d. Do­ minicus de Burgo Gallerie, d. Attolinus Attolini linarolus, d. Iacobus de Cantone, d. Pritouus Buvalelli, d. Petrus domini Orssi Zapmori (?), d. Iohannes de Navegis, d. Bonmiglore Aldrevandini, d. Dondideus de Corbellariis, d. Laurentius Bonacapti, d. Matheus Scornita, d. Princivalle de Foscarariis, d. Blancus Cose, d. Ysnardus, d. Robaconte Gandulfini de Cavallis, d. (Junta Bonaiuti tuschi, d. Merchadante Attolini, d. Merchadante Bonaijunte de Mandolino, d. Galisius d. lohannis, d. Paulus Calcoli, d. Albertus de Artinisiis. — Nomina sapientum sunt hec: d. Acliarisius Raymondini, d. facobus Bertini, d. Pax de Saliceto, d. Iohannes Summa, d. Iacobus de Lastignano, d. Liaqarius Bocafacaije, d. Frater Arduinus de Bonqagnis,d. Iacobinus Soldarii, d. Michael Vinciguerra, d. Bertolus Belondini. Seguono le d isposizion i:

f. ,2r R iform azione del 13 dicembre 1286 con cui il Conscilium et masse po­ puli concede al Capitano del popolo, an zian i consoli, c s a lie n ti d i provvedere super facto navigli de Macagnano. [I] quod omnes qui volunt ire vel portari mercationes versus Ferrariam vadant ad portum Macagnani. Corrisponde alla rub. L X V . [II] quod omnes naves veniant ad portum Macagnani: corrisponde alle rubb. L X Y I - L X V I I . d i B. [III] quod nullus portus possit fleri in canali vel esse, nisi portus Macagnani, corrisponde alla rub. C X V I I I di B. [IV] de domo facta pro comuni Bononie ad portum Macagnani ad pensionem per suprastantes navigii [danda] corrisp. alla rub. L X V I I I I . [V] quod nulla taberna sit ab ecclesia S. Silvestri supra usque ad Macagnanum: corrisponde alla rub. L X X .

LVI] quod non fiant alique domus ad portum Macagnani per aliquam personam nisi pro comune Bononie: manca in B; ma è ripetizione della rub. I V che corrisponde a B. L X V I I I . [VII] quod omnes arbores et hedifltia removantur ab utroque parte canalis usque ad Maohagnanum: corrisponde a B. L X X I . [V ili] quod nuflus nou faciat fossata iuxta viam canalis, et non plantet ar­ bores iuxta viam emptam: corrisponde B. L X X I I . [VIIII] quod dominus Thomasinus de Plantavignis fatiat solutionem omnibus quibus acceptum est terrenum pro canali et via et restara facienda: m anca in B ., in cui p erò si trova sviluppata (rub. L X X I I I ) la registrazione degli istrumeiiti ecc. cu i si accenna in questa rubrica V I I I .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. ITI -

RTJBK. LX II

151

bonus legalis discretus et exercitatus homo qui superesse debeat laboreriis navigii, canalis 1 et portus et qui laborare laciat ubicum­ que et quotcumque expedierit ad dictum canale navigium et portum et ripas canalis et navigia manutenere. Et manuteneri facere predictum navigium, canale et portum et ripas et expeditum et expeditas, 5 ita quod possit quilibet bene et comode navigare et omnia et singula facere et fleri facere que utilia videbuntur pro comuni Bononie pro dicto portu, navigio, ripis et domibus portus manutenendis. Qui etiam potestatem et iurisdictionem habeat in naucleriis et conductoribus navium et alias personas venientes per ipsum canale et ad ipsum io portum in iure redendo eis et cuilibet eorum de hiis que 2 spectant vel spectari possent mercationibus et rebus que conducerentur per ipsum canale. E t procurare teneatur, et prohibere, ne furta, iniurie, biscacarie, nec aliqua alia illicita flant ad dictum portum, nec etiam per totum dictum canale. Habeat etiam plenum et liberam arbitrium 15 inquirendi, procedendi et condempnandi et exigendi dictas condempnationes contra omnes delinquentes et contraiacientes [in] infrascriptis provisionibus et ordinamentis factis et faciendis super facto dicti navigii, canalis, portus, domus et riparum navigii sive canalis. Qui col­ ligat pensiones domorum et introitus tocius navigii. E t teneatur infra 20

[X] de via usque ad Pugnolam sive Puglole usque ad mercatum et de ponte ampliando et aptando: corrisponde a B. L X X X I I I . [X I] quod semper laboretur per comune Bononie ad canale et quod omnia molendina et hedifitia tollantur et removeantur. Corrisp. a B. L X X V e L X X V I . [X II] quod vie et restare a Cortesella inferius reactentur et fiant: corrisp. a B. L X X V I I . [X III] quod molendina et hedifitia que debent tolli de canali extimentur per prediotos dominos Dominicum [Prete] Thomasinum [de Plantavignis] et Gardinum [de Pegoloctis] m anca in B. [XII1I] de canali nove Apose manutenendo terminando et non occupando· Corrisp. B. L X X Y I 1 1 . [XV] quod domus budellarum tollatur et removeatur de loco ubi est. M anca in B. [XVI] de ellectione suprastantis et eius officio. Corrisp. B. L X I I I . [XV II] de ellectione notarii et nuntii et officio ipsorum. Corrisp. B. L X I X . Seguono la pubblicazione e l’approvazione degli ordinamenti suddetti, in data rispettiva­ mente d a l l i e 3 gennaio 1287, e altri provvedim enti occasionali, cbe non vennero perciò riportati tra gli statuti. A bbiamo p o i un altro frammento di copia di questi statuti sul naviglio fatta nel 1290, conservata come la precedente all’ A rchivio (Sec. x m P rovvisioni riform ag. ecc. anno 1286): essa contiene la fine della rub. L X V 1 I I , e tutte le seguenti, fino alla L X X X I compresa. (m ss. cart. mm . 305 X 240 cc. 4 n. n.).

1 canalis] B.: carnalis. 2 que... mercationibus] m anca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

152

STATUTI Dr BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

octo dies finito ipsius offitio reddere rationem de introitu et expensis que per ipsum fient, coram iudice domini potestatis, qui preest vel preerit offitio sindicatus, vel alteri qui deputaretur ad ipsas rationes audiendas per comune Bononie. Habeat autem pro suo salario in sex s mensibus vigintiquinque1 libras bononinorum. [L X II I] De elleetione notarii supr astantis navigii et eius nuntii et eorum offUius et salariis. Rubrica.

i«

15

so

-25

Statuimus quod unus bonus et legalis notarius elligatur in dicto consilio duorum milium eodem modo et forma et tempore quo et qua diximus super debere fieri de eo qui debet superesse laborerio navi­ gii, canalis et portus, qui duret etiam per sex menses, et debeat esse cum dicto suprastante. E t teneatur scribere et scribat omnia et sin­ gula que expedierint scribi predicta de causa et ratione dicti offitii suprastantarie et que mandabuntur per ipsum dominum suprastantem, et omnia alia que videbuntur utilia pro dicto offitio bene et legaliter faciendo, in honorem et utilitatem comunis Bononie et manutentionem dicti portus, canalis, navigii, riparum et domorum ipsius portus, et introitus et expensas et operas que fient in ipso laborerio. Procurare etiam debeat quod infrascripta ordinamenta et provisiones effectui demandentur. Et non possit ab aliquo aliquid accipere pro aliqua scriptura vel alia de causa, ratione dicti offitii, nisi salarium sibi concessum, quod esse volumus vigintiquinque2 librarum bononinorum. Pro predicto tempore possint etiam habere unum nuntium, qui teneatur facere omnes ambaxatas que inponentur eis ratione dicti laborerii per ipsos offitiales. E t nullam solutionem recipiat pro aliqua ambaxata, set habeat a comuni Bononie pro quo­ libet mense pro suo salario tres libras bononinorum. [L X IV ] De mercatoribus volentibus ire in navi versus Ferrariam, vel versus partes illas. Rubrica.

30

35

Statuimus quod nullus mercator, civis vel forensis, volens ire versus Ferrariam in navi cum personis et mercationibus vel aliis rebus vel versus illas partes, audeat vel presumat ire vel mercationes con­ ducere vel conduci facere vel caregare ad alium portum sive locum, preter quam ad portum Machagnani, qui est prope gualcherias comunis Bononie. Et qui contrafecerit condempnetur in decem libris bono1 vigintiquinque lib. bon.] su rasura in B. 2 vigintiquinque] scritto da m. 1 con inchiostro diverso su spazio in bianco.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. Iir -

RUBE. LXtV-LXVII

153

ninorum pro quolibet et qualibet vice et plus et minus arbitrio do­ mini suprastantls seu offitialis deputati super navigio et quilibet possit accusare et habeat medietatem banni. [L X Y ] -De navibus ad portum Machagnani conducendis. Ordinamus quod qiiilibet nauclerius et quilibet alius conducere volens de cetero aliquam navem vel naves per canale comunisBononie quod currit sive labitur versus Ferrariam veniant et conducant navim ad portum Machagnani ad levandum personas, merchationes et res que debebunt portari versus Ferariam et non allibi. E t qui contrafeeerit condempnetur in decem libris bononinorum pro quolibet et qualibet vice et navim admittat et plus et minus puniatur arbitrio dicti suprastantis, secundum qualitatem delicti et personarum condicionem. Et quilibet possit accusare et habeat dimidiam banni.

5

10

[L X V I] De bulita danda nautis separantibus1se a dicto portu. Rubrica. Statuimus quod nullus nauta veniens, seu navim conducens ad 15 dictum portum, audeat vel presumat discedere cum navi a dicto portu sine bollita dicti suprastantis, si aliquam dari disposuerit, post­ quam hoc ordinaverit et qui contrafeeerit condempnetur in centum solidis bononinorum et plus et minus arbitrio dicti suprastantis. Item dicimus quod officialis, qui est sive morari debet apud Peolam, non 20 sinat aliquam navim transire, nisi videat primo dictam bollitam po­ stquam ordinatum fuerit eam dari debere sub eadem pena. Et quilibet possit accusare et habeat dimidiam banni et fiat ipsa bolitta sine aliquo (/. 18”) precio solvendo. Dicimus etiam quod nauclerii nullam habeant societatem vel confederationem invicem, nec capitaneum aut 25 rectorem, pena et banno centum solidorum bononinorum cuilibet naute et vigintiquinque librarum bononinorum cuilibet capitaneo. E t de predictis prestent securitatem coram officiali navigii. [L X V II] De porto non habendo in aliquo loco quam ad Machagnanum in cannali. 2 Rubrica.

30

Ordinamus quod omnes merchationes et res, que conducentur de versus Ferrariam versus civitatem Bononie, debeant conduci ad dictum portum Machagnani in navibus que commode possunt ad dictum 1 separantibus] B.: soporantibus. 2 in canali] om esso in V .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

154

STATUTI D I B0L0GNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

portum conduci, exceptis navibus magnis que ponderate non possent conduci ad ipsum portum: quibus casibus, si contingerit aliquas naves propter magnitudinem ipsarum non posse trahi ad ipsum por­ tum, possint descaregari dicte naves in minoribus navibus que condu5 cantur ad ipsum portum. E t si deficeret aqua in canali, ita tpiod etiam parve naves conduci non possent ad ipsum portum, tunc de licentia suprastantis possint mercationes descaregari et conduci in curribus et aliter. E t qui contravenerit vel fecerit condempnetur in decem libris bononinorum pro quolibet et qualibet vice et amittat navim et plus et io minus arbitrio dicti suprastantis. E t quilibet possit accusare et habeat dimidiam banni. [L X V III] De locatione domus posite Rubrica.

ad portum Machagnani.

Ordinamus quod domus posite ad portum Machagnani, que sunt is comunis Bononie, locentur per suprastantes navigii ad pensionem aliquibus bonis viris, qui ibi teneant hospitium et dent cibum et potum hospitari volentibus. Item dicimus quod nullus construat vel construi faciat aliquas domos prope dictas domos per vigintiquinque perticas, in quibus vendatur panis vel vinum vel teneatur hospitium 20 suh pena vigintiquinque librarum bononinorum pro quolibet contra faciente. Item dicimus quod nullus possit ad dictum portum habere aliquas domus preter quam comune Bononie. [L X V IIII] De nulla taberna tenenda ab ecclesia sancti Silvestri supra usque ad Machagnanum. Rubrica. 25

Statuimus et ordinamus quod nullus teneat tabernam aliquam, nec vendat panem vel vinum ab ecclesia sancti Silvestri supra usque ad Machagnanum, sub pena vigintiquinque libris bononinorum pro quolibet contrafaciente et qualibet vice.

[L X X ] De arboribus non habendis super ripis canalis vel aliis 30 hedifitiis.1 Rubrica. Statuimus quod omnes domus et hedifitia et arbores, que sunt su­ per terreno comunis quod2 est ab utraque parte canalis trigintasepteiri pedes et dimidium, incipiendo in medio canalis, tollantur et removean-

1 aliis

hedifitiis] B.: super ripas... et alia hedifitia. corretto da m ano poste­

riore in hedifitiis.

2 terreno

... quod] V.: ripam ... que.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . I l i -

R U B R . L X X -L X X I I

155

tur ab hospitali Befulti supra, et quod de cetero aliqua hedifitia non fiant ibi, nec arbores plantentur. Et qui contrafecerit condempnetur in decem libris bononinorum et plus et minus arbitrio potestatis, et nichillominus hedifitia et- arbores removeantur et sint comunis. [L X X I ] De fossatis non faciendis iuxta viam canalis et arboribus non plantandis. Rubrica.

5

Item ordinamus quod nullus qui habeat possessiones iuxta canale vel iuxta viam seu stratam, que est comunis Bononie iuxta canale, (non) faciat seu fieri permittat fossata per eorum possessiones que conducant seu per quos conduci possit aqua ad dictam stratam seu 10 fossatum factum et emptum per comune Bononie. Item quod nullus plantet vel plantari permittat vel hedificet super ipsam stratam v e l1 viam nec in banchis navigii vel ripis. Item quod nullus occupet fos­ satum factum inter possessiones hominum habitantium iuxta 2 canale et stratam, factam inter dictas possessiones et canale seu viam ultra is terminos positos inter ipsas possessiones et foxatum. Item quod nullus sbroget terram in ipsum fossatum. Item 3 quod quilibet de cuius possessionibus terram sbrogaverit in ipsum fossatum, teneatur illud fossatum disgonborare et disgonboratum tenere, ita quod aqua strate que decurrit in fossatum sine impedimento decurrat ad clavigas factas 2« et faciendas iuxta ipsum canale. Et qui contrafecerit vel venerit in aliquo de predictis casibus, condempnetur in decem libris bohoninorum pro quolibet et qualibet vice et plus et minus arbitrio dicti suprastantis, secundum qualitatem facti. Et quilibet possit accusare et habeat medietatem banni. ® [L X X I I ] De instrumentis emptionis4 facte de terreno occasione navigii in registro comunis Bononie ponendis. Dicimus quod instrumenta emptionis, facte de terreno empto per comune Bononie ratione navigii, ponantur in registro comunis Bononie si apposita non sunt. Et hoc fieri faciat dominus potestas 3(1 infra duos menses ab ingressu sui regiminis [et] offitii. 1 vel... canale et stratam] m anca in V. 2 iuxta... teneantur] .su rasura in B. 3 Item quod ... fossatum] V.: Item quod quilibet de predictis sbrozarevit... fossatum, eto.; m a nelle Provvisioni eit. Super facto navigii, nell’articolo V i l i che corrisponde a questo è detto: Et si terram de rivalibus ipsarum sbrozaverit, tenea­ tur etc. 4 emptionis... de terreno] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

156

STATUTI IH BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

[L X X I I I ] De viis per quas itur ad portum Machagnani aptandis manutenendis et ponte. Rubrica. Ordinamus quod pons lignaminis, qui est inter portum 1 Machagnani et gualcherias comunis, aptetur quociens expedierit, ita 5 quod currus, bestie et persone possint secure super eo transire, 2 et amplum semper sit viginti pedes. Item dicimus quod via que est tenus gualcherias comunis versus civitatem usque ad mercatum, semper sit inglarata et ampla 3 ad minus latitudinis viginti pedum. Item quod pontes et clavige et mali passus semper aptati seu aptate io remaneant a dicto portu usque ad mercatum. Item quod via Puglole que venit a ponte circle sive molendinorum ipsius Puglole, senper sit anpla latitudinis viginti pedum et inglarata de bona glara, et sic protendatur usque ad domos domini Deodati Nieholay que sunt super angulo vie de Puglola, que vadit ad ecclesiam sancte Marie i» de Puglola. Et eodem modo sit et fiat de via que protenditur a domi­ bus dicti Deodati usque ad putheum seralii sancte Marie maioris, faciendo removeri sedilia, ita quod non appareant nec videri possint per transeuntes per viam. Item dicimus de alia via de Puglola que venit a dicta circia, seu molendinis, versus seralium Podialis, ut aptata a» et inglarata senper remaneat et manuteneatur. E t maxime a dicto ponte Machagnani usque ad introitum circle 4 de Puglola versus civi­ tatem. Et predicta omnia reparentur quociens expedierit et videbitur suprastanti predicto. Item dicimus quod nullus audeat vel presumat ponere vel prohicere terram fossatorum, nec· letamen, nec aliquid aliud 25 in dictis viis, nec aliqua earum vel aliquid aliud propter quod impe­ diantur dicte vie in banno viginti solidorom bononinorum pro quolibet qui impedierit in aliquo dictas vias et pro qualibet vice. Et quilibet possit accusare et habeat medietatem banni. [L X X I I I I ] De laborerio navigii continue jaciendo seu reparando. 30 Rubrica. Statuimus quod laborari debeat senper per comune Bononie ad opus navigii et canalis et circa ipsum canale quociens expedierit, et videbitur oportunum predicto suprastanti, ad hoc ut ipsum canale planum et bonum decursum habeat et etiam quod mali passus ubi35 cunque fuerint et ragales tollantur et reparentur.

-1 portum] su rasura in B. 2 secure... transire,] V.: secure stare super 3 ampla] seque piecola rasura, in bianco.

eo et transire.

* circle] B.: cirgle.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. H I -

ETJBR. L X XV-LXXV ITI

157

[ L X X Y ] De molendinis et Jiedifieiis de canali removendis. Ru­ brica. Ordinamus quod nulla persona audeat vel presumat habere aliqua molendina vel hedifitia a Peola inferius per totum districtum Bononie, vel a Peola superius per totum canale usque ad Maehagnanum. E t qui contrafecerit condempnetur in vigintiquinque libris bononinorum et plus et minus arbitrio suprastantis predicti, et ipso iure dicta molendina et hedifitia sint pleno iure comunis Bononie.

s

[ L X X Y I ] De viis et restariis jaciendis. Rubrica. Statuimus et ordinamus quod a ponte Cortexelle inferius, a latere 10 sero canalis, usque ad pontem Spixi, fìat una via et restara, sicut est a Cortexella superius usque ad Maehagnanum, et a ponte Spixi inferius usque ad locum molendinorum sancte Marie in Donis, ex dicta parte canalis, latitudinis viginti pedum, si facta non sunt, et in ipsis viis et restara, clavige cum fossatis oportunis inter campos et viam. E t termi- is netur terminis lapideis si factum non est dictum opus, et si facta sunt predicta opera, dicimus quod perpetuo manuteneantur et repa­ rentur quociens expedierit et videbitur dicto suprastanti expedire. E t hoc procurare teneatur dictus suprastans navigii. [L X X Y I I ] De canali novo Apose manutenendo. Rubrica.

20

Statuimus quod suprastans navigii et portus procurare teneatur quod canale Apose factum a molendinis canonicorum inferius, senper remaneat expeditum et disgonbaratum, ita quod aqua dicti canalis Apose semper habeat plenum et expeditum decursum quociens fuerit oportunum, et terminare dictum canale cum terminis lapideis, si ¿r. factum non est, et terminatum manutenere. Item dicimus quod aliquis non audeat vel presumat dictum canale Apose ingonborare aliquo modo vel ingenio, vel ingonboratum tenére, sub pena decem libris bononinorum pro quolibet qui contrafaceret et pro qualibet vice et plus et minus arbitrio suprastantis. 30 L X X V I I I ] De aiutorio dando suprastanti navigii et poì'tvs. Ru­ brica. Ordinamus quod dominus potestas, capitaneus, anziani et consules populi Bononie teneantur et debeant dare auxilium, consilium et favorem suprastanti laborerio navigii et eius offitialibus ad ipsorum

35

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

158

5

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

officium faciendum, et manutenendum navigium et portum, canalia, vias et ripas et domos et alia necessaria pro dicto navigio conservando, quotienscumque per suprastantem predictum fuerit postulatum, ad quam postulationem faciendam per dictos omni tempore audiatur, nulla eidem audientia denegata.

[L X X V I I I I ] De aqua navigii manutenenda. Rubrica. Statuimus quod aequa manuteneatur ita quod rupta vel taglata non fiat in aliquo loco. E t quelibet terra per quam decurrit dicta aqua teneatur hoc providere. E t si accideret (/. 19) aliqua rupta vel ta10 glata, in triduum debeat reaptari per comune illius terre in cuius curia illud eveniret, sub pena quinquaginta librarum bononinorom pro comuni quolibet seu terra et plus et minus arbitrio dictorum dominorum,1 secundum condictionem facti. E t si quis dederit ope­ ram quod aliqua rupta vel taglata fiat, puniatur in centum solidis is bononinorum et plus et minus ad voluntatem dictorum dominorum.2 E t saltuarii cuiuslibet terre hoc procurent et custodiant ne fiant in eorum curiis. E t quilibet possit accusare et habeat dimidium banni. Item dicimus quod aliqua persona, terra vel universitas non debeat trahere vel trahi facere vel habere aliquo modo de aqua Eeni 20 comunis Bononie a molendinis comunis Bononie infra, durante navi­ gio. E t quicumque contrafecerit, condempnetur in centum libris bono­ ninorum et insuper accipiatur illi vel illis qui de predicta aqua traheret vel trahi fecisset vel accipisset.

[ L X X X ] Quod offitiales non possint impediri per potestatem, vel eius 25 familiam quominus possint eorum offUia exercere secundum formam3 statutorum. Rubrica. Statuimus quod dominus potestas vel aliquis de sua familia non possit prohibere aliquem offitialem comunis Bononie ordinarium vel extraordinarium comunis vel populi Bononie quominus facere 30 possit offitium suum,4 secundum formam statutorum et reformationum comunis et populi Bononie. Volumus enim quod si quo casu aliquis offitialis comunis deficeret, quod dominus potestas facta ei denuntia1 dominorum] manca in V. 2 ad voluntatem... dominorum] V.: arbitrio dictorum secundum conditionem facti ad voluntatem dictorum dominorum. 3 formam] m anca in V. 4 suum] m anca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. I l i -

BTJBR. L X X X -L X X X I I

159

tione teneatur alium facere eligi infra tercium diem in consilio duorum millium servando in elligendo formam statutorum. Salvo quod dictum e s t 1 de heredibus offitialium mortuorum in statuto quod est in secundo libro sub rubrica: « de forma ellectionis offitialium », et salvo quod dominus potestas possit prohibere offitiahbus prepositis oflfitio bannitorum ne aliquem bannitum pro gravi mallefitio suo tempore commisso debeant cancellare de banno.

u

[ E X X X I ] . De offitiis non permutandis, vendendis vel alienandis et de ceiadiutore non habendo in offitio aliquo. Rubrica. 2 Ordinamus quod quicumque electus fuerit ad aliquod offitium io secundum formam statutorum, illud debeat personaliter operari seu exercere, nec illud possit vendere vel alienare vel permutare vel coadiutorem habere. Et qui contrafecerit puniatur et condempnetur tam ille qui vendiderit vel permutaverit aut alienaverit, quam emptor seu permutans, quam coadiutor, quilibet in quinquaginta libris bononi- 15 norum Et quilibet possit accusare et denuntiare contrafacientes et habeat medietatem banni. [ L X X X I I ] De sententiis per offitiales non jaciendis. Rubrica. Statuimus quod nullus offitialis civitatis Bononie vel districtus per se vel alium audeat vel presumat facere cum aliquo vel aliquibus, qui habent vel habebunt causam, litem seu questionem aliquam coram eo, vel fieri 3 patiatur alicui eius socio aliquam summam eius quod debeat habere vel percipere ratione alicuius litis, questionis seu cause vel negocii, que vel quod agatur coram ipso civiliter vel criminaliter, set satisfaciat sibi de scripturis et actis, quas vel que faciet secundum formam statuti comunis Bononie loqu entis de solutionibus scriptu­ rarum. E t qui contrafecerit, si fuerit potestas vel iudex vel milex presidens alicui oflfitio puniatur in vigintiquinque libris bononinorum4 pro quolibet et qualibet vice. E t si fuerit notarius, in decem libris bononinorum. E t quilibetpossit de hoc accusare, medietatem cuius banni sit comunis et alia accusantis. Et quilibet potestas infra terc.iam diem ingressu suis regiminis teneatur publice hoc facere cridari in pallatio comunis Bononie. 5

20

25

30

1 est de... de banno] su rasura in B. 2 in margine, m. 5 nota: de coaiutoribus non habendis in officio et alia. 3 fieri] V.: si. 4 bononinorum... bononinorum] manca in V. 5 in margine, m. 5 nota: infra tercium diem preconigetur in palatio.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

160

STATUTI D I BOLOGtNA DELL’ ANNO 1 2 8 8 - LIB. I I I - RUBE. L X X X III

[ L X X X I I I ] Quod officiales non vadant vel mittant per comitatum. Rubrica. Statuimus quod nullus offitialis comunis vel populi Bononie, nec aliquis alius cuiuscumque condictionis, possit vel debeat ire per comis tatum Bononie occasione condempnationum, multarum vel trium solidorum bannitorum, vel occasione bullarum, vel occasione accipiendi securitatem saltuariis vel aquarolis cuiuscumque condictionis sit, vel occasione defectus gabelle vendite vel boatarie vendite per comune ad petendum, exigendum vel recipiendum rliquid a masariis vel singuio laribus personis comitatus Bononie. Salvo quod offitiales possint mit­ tere nuntios ad citandum et requirendum eos quod veniant coram eis ad pignorandum condempnatos et multatos. E t si quis contrafecerit puniatur et condempnetur in vigintiquinque libris bononitiorum. Et salvo quod offitiales malleficiorum in casibus coram eis permissis is possint ire per comitatum pro eorum offitio exercendo, secundum formam statutorum.

20

25

Addizione posteriore, B. c., 19' in fondo alia prima colonna. Pure in V .f. 66. Millesimo ducentesimo nonagesimo, inditione tertia, die undecimo octubris, reformatum est tempore domini FulcM de Buzacarinis capitanei populi Bononie, quod quicumque vult portare seu portari facere ad civi­ tatem Bononie salem, possit et debeat conducere et portare sive conduci facere, dummodo solvat pro qualibet corbe dicti salis duodecim denarios bononinos ad circlam, salvo quod non preiudicet alliis qui conduxerunt salem et comuni Bononie in aliquo eorum pacto. Ego Ioliarmes Barbarussa notarius aditionibus statutorum de consilio domini Gardini de Gardinis, doctoris legum et domini Nicholai Bodolflni iudicis, in statutis apossui et scripsi.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIBER QUARTUS

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

De accusationibus et denunciacionibus et quomodo et qua liter procedi debeat super eis.. Rubrica. De accusatione non facienda ex eo quo facta est semel [ 11] executio. Rubrica. [III] Infra quantus tempus debeant fieri accusationes. Quot possint accusari vel denunciari de morte alicuius [1111] et de medicis mittendis, et de vulneribus illatis mortuis post mortem. Ubi debent recipi accusationes, denuntiationes seu notifi[V] cationes. De ministralibus contractarum ut denuntient mallefitia, [V I] et de contracta non condempnanda. De inquisitionibus et quomodo et qualiter debeat procedi [V II] in eis, et in quibus casibus potestas habeat arbitrium. Rubrica. De casibus in quibus quis potest personaliter detineri, et [V III] in quibus non. [V IIII] De testibus dandis sigilatis vel autenticatis in certis casibus criminalibus. Rubrica. [X ] De satisdatione prestanda a producente testes in causa criminali et a testibus producendis. Rubrica. [X I ] De teste non jjroducendo qui faciat factum suum id super quo vult produci. [X II ] De capitulo intentionis in causa criminali non dando. [X I I I ] De mittendo notarium ad eum qui diceretur mortifere vulneratus, vel mortuus. [X I I I I ] Quod nullus vulneratus ire debeat ad alterius domum quam suam. [X V ] De causa criminali cum clerico agenda. Rubrica. [X V I] De heredibus occisorum. [X V II ] De tondolo et tormento. [X V I I I ] De actis publicandis et partibus dandis. Rubrica. [X V II II ] Quod liceat partibus accedere ad dominum potestatem et eius familiam ante tempus examinationis, condempnationum et absolutionum. Rubrica. [X X ] De confinandis hominibus habentibus gueram et treugua imponenda. Rubrica. [1 ]

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

164

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1288

[X X I]

Quomodo et qualiter procedatur contra accusatos, denun­ tiatos, vel inquisitos de mallefitio contumaces non venientes ad mandata domini potestatis et comunis. Rubrica. [X X II] De banitis pro mallefitiis qui possunt exire de banno, et qui non. Rubrica. [X X III] De pena blasfemanti» Deum et sanctos suos. Rubrica. [X X IIII] De pena eius qui iniuriam vel obprobrium vel contume­ liam fecerit domino potestati vel eius familia. [X X V ] De pena eius qui occupaverit vel intraverit aliquam rocham, fortiliciam, vel munitionem aut terram comunis, vel tenuerit contra voluntatem comunis Bononie. [X X V I ] De pena eius qui procuraret habere vel tenere ali­ quam terram episcopatus Bononie ab Ecclesia Romana vel alia queeumque persona preterquam a comuni Bononie vel eorum qui talibus darent auxilium et consilium. Rubrica. [X X V I I ] De pena impetrantis rescriptum contra comune B o­ nonie. Rubrica. [X X V I I I ] De pena eius qui quereret sibi aliqua iura contra comune Bononie. [X X V I I I I ] De pena parlamentantis cum inimicis comunis B o­ nonie. De pena adulterium et strupum vel incestum com­ [X X X ] mittentis tam in masculo quam in feminis. Ru­ brica. [X X X I] De pena tenentium soddomitas. Rubrica. [X X X II] De pena rappientis hominem vel mulierem. [X X X III] De pena habentis uxorem vel virum contrahentis cum aliis vel tenentis amaxium vel amaxiam. [ X X X I I I I ] De pena lenonibus et meretricibus et eorum recipient ium. [X X X V ] De pena occupantis palatium comunis vel domus pallatii vel domus partis ecclesie. Rubrica. [X X X V I] De pena eius qui occuparet ecclesias vel aliqua loca religiosa. Rubrica. [X X X V II] De pena occupantis aliquam possessionem sua aucto­ ritate. [ X X X V I I I ] De pena homicide vel homicidium fieri facientis. Rubrica. [ X X X V 1 I I I ] De pena insultantis aliquem ad domum suam.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB R O IV -

IN DICE

165

[X X X X ]

De pena vulnerantis aliquem unde sanguis exiverit. Eubrica. [X X X X I] De pena percucientis aliquem de qua percussione sanguis non exiverit. [X X X X II] De pena offendentium aliquem occasione alicuius electionis consilii magni vel parvi. [X X X X III] De pena incendiarii, sagittarii et prohicientis lapides de nocte. [X X X X IIII] De pena trahentium cum hedifitio vel sine de domo vel turi, curiam vel palatium comunis Bononie. De pena eius qui fecerit vindictam vel fleri fecerit [X X X X Y ] in alium preter quam in offendentem. Eubrica. [X X X X Y I] De pena offendentis aliquem euntem ad ignem. Eubrica. [X X X X Y II] De pena eius qui percudenti aliquem vel vulneranti vel occidenti auxilium dederit. Eubrica. [ X X X X V I I I ] De pena potestatis et eius familie percucientis ali­ quem. Eubrica. [ X X X X V I I I I ] De pena divinatorum et facientium experimenta et hiis similia. Eubrica. De pena assaxinorum et eorum qui tenent eos in domo. [L] Eubrica. De pena falsorum testium et facientium instrumenta [L I] . falsa et eum vel ea producentium. De pena falsatoris monete et eam vendentis, vel [L II] paeientis scienter fabricari in domo sua vel ponere. Eubrica. De pena portantis falsum grocum ad civitatem B o ­ [L U I] nonie. De pena eius qui mutaverit sibi nomen. Eubrica. [L in i] [LV] De pena extrahentis cartas de libris comunis vel statuti vel libris bannitorum vel condempnationum. Eubrica. [L V I] De pena eius qui rumperit pacem et quomodo intelligatur pace rupta. De pena eius qui alienaret terrenum mercati. E u ­ [LYIT] brica. [LYIIT] De pena vendentis rem alienam. De pena eius qui fecerit venire guarnimentum vel ve­ [L V IIII] nerit ad civitatem. Eubrica. De pena impedientis vexiliferum vel sequaces eius. [L X ] Eubrica.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

166 [L X I]

[L X II] [L X II I] [L X II II ] [L X V ]

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1288 De pena eius qui, occasione alicuius rumoris moti qui diceretur esse in aliqua terra vel loco, iret contra voluntatem comunis Bononie in auxilium vel offen­ sam alicuius extra civitatem vel districtum Bononie. De pena disputantis contra fidem catholicam. De penis banitorum pro malleficio. Rubrica. De pena tenentis aliquem banitum pro maleficio. Constitutio domini Episcopi super banitis et tenenti­ bus eos.

[L X Y I]

De pena ludentium ad azardum vel ad aliam bescazariam. Rubrica. [L X V II] De pena portantium arma vetita. [L X Y I I I ] Qualiter clerici possint portare arma. [L X V IIII] De pena euntium de nocte tertium post sonum campane et vendencium vinum post tercium sonum campane. [L X X ] De pena eius qui amoverit terminos in civitate vel extra. [L X X I ] De pena tenentis leprosos, cecos, ossidratos, et hiis simi­ les. Rubrica. [L X X I I ] De pena merchatoris forensis ementis vel vendentis (mer­ cationes) cum aliquo mercatore forense mercationem latam de foris. Rubrica. [L X X I I I ] De pena propalantis credentias sibi impositas. Rubrica. [ L X X I I I I ] De pena eius qui fidelitatem fecit vel facit alicui de novo, vel vaxallo de novo efficitur cum feudo vel sine, vel amiciciam contrahit. [L X X V ] De pena astringentis se pro promissionem vel securitatem vel pro sacramentum vel alio modo. [L X X V I ] De pena procurantis vel consulentis dari aliquid domino potestati vel alteri de sua familia ultra feudum ei concessum. [L X X V I I ] De pedagio aliquo non exigendo. Rubrica. [L X X V I I I ] De pena baroariorum domini potestatis euntium per postribula. [L X X V I I I I ] De pena exeuntis extra circlam civitatis aliunde quam per portam. Rubrica. [L X X X ] De condempnationibus et absolutionibus legendis et publicandis. [L X X X I] Quod pene pecuniarie non adiciatur personalis. Rubrica. [ L X X X I I ] Quod nulla vindicta sive pena personalis fiat in civi­ tate Bononie vel curia comunis. Rubrica. [ L X X X I I I ] De termino dato condempnatis et eorum fideiussoribus. Rubrica.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIBRO IV - INDICE

167

[L X X X I I I I ]

De compensatione seu detractione condempnationis facienda. Rubrica. [L X X X V ] De filio familia condempnato. Rubrica. [L X X X V I ] De infrascriptis condempnationibus terminatis non exigendis. [L X X X V I I ] De libris qui malvaxi appellantur. [L X X X Y I I I ] De modo mulctarum. [L X X X V I I I I ] De comitatinis singularibus non detinendis pro factis communium seu terrarum suarum. Tractatus de variis et extraordinariis criminibus et excessibus pertinentibus ad specialem nota­ rium domini potestatis deputatum super coronis et vestibus dominarum, et aliis infrascriptis. [L X X X X ] De pena eius qui portaverit donaria alicui sponse. [L X X X X I] De penis plorantium seu se desmantantium ad exe­ quias mortuorum vel e(m)xenia mittentium et de modo servando in exequiis mortuorum. Rubrica. [L X X X X II] De pena portantium vel mittentium donaria alicui clerico vel religiose persone. [L X X X X III] De pena facientium maiumam seu comitem vel comitissam. Rubrica. [L X X X X IIII] De pena portantium vestes, caudas, coronas de perlis et frixos vel gramitas vel fibaglas contra formam huius statuti, et de pena sartorum et aurificum venientes contra formam huius sta­ tuti. Rubrica. [L X X X X Y] Quod ultra viginti homines non possit aliquis ducere ad aliquam desponsandam. [L X X X X Y I] Quot ex parte mulieris que debuerit desponsari non habeantur ultra viginti homines. [L X X X X Y II] Quod ultra X X homines non invitentur alicui de­ sponsationi. Rubrica. [ L X X X X V I I I ] Quod nullus ad desponsationem alicuius accedat, nisi fuerit invitatus. [ L X X X X V I I I I ] De scribendis iis qui interesse debent desponsationi alicuius. De nive vel remulo vel aliis rebus prohibitis ha­ [0 ] bere tempore desponsationis et de percussionibus prohibitis. [OI] Quod cuilibet liceat accusare venientes contra predicta ordinamenta.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

168

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1288

[O li]

De officio saltuariorum civitatis Bononie et comitatus Bononie. [CH I] Quomodo et qualiter debeant fieri accusationes et denun­ tiationes de dampnis datis. [O lili] Tnfra quantum tempus fieri debeant accusationes et denuntiationes dampnorum datorum. Rubrica. [CY] De dampnis datis in possessionibus clericorum. De pena hominis dantis dampnum. [CYI] [CVII] De pena vulnerantis aliquam bestiam. De pena dampni dati ab animalibus. [C V III] De pena segantis vel carpentis stiplam alterius. Rubrica. [CVIII.I] De pena splanantis rivalem seu fossatum alterius. Ru­ [C X ] brica. De pena ducentis currum vel animal per possessionem [0 X 1 ] alterius. Rubrica. [C X II] De ordinamentis vinearum guardie civitatis. Rubrica. [O X III] De uvis et amidolis acerbis non vendendis, et musto non faciendo. Rubrica. [C X IIII] De uvis et fructibus de alicuius possessione non auferen­ dis. Rubrica. De cedis, portis et clavatoriis non frangendis. [C X Y ] [C X Y I] De uvis a vineis non asportandis. [O X V II] De amaniclis, perticis et paleis a vineis non asportandis. [C X V III] De musto invento in domo alicuius ante tempus vinde­ miarum. [C X Y IIII] De vineis et elusuris clausis tenendis. [C X X ] De pena dantium dampna cum armis. [C X X I] De premio eorum qui denuntiaverint facientem contra dicta ordinamenta vinearum, e de condempnatione facienda in pecunia numerata. [C X X II ] De vindemiis faciendis. [C X X I I I ] De pena dantis dampnum in fovea civitatis. [C X X II II ] De pena tenentium capras in civitate vel burgis prope civitatem per quatuor miliaria. [O X X V ] De emendatione dampnorum datorum de quibus igno­ ratur a quibus data fuerint. [C X X Y I] De capientibus quaglas, perdices vel faxanos vel colum­ bos domesticos. Rubrica. [C X X V II] De pena accipientis de terra paratorii seu capitalis. Rubrica. [O X X V III] De pena rusticorum non laborantium possessiones ut debent.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

[1] De accusationibus et denuntiationibus et quomodo et qualiter procedi debeat super eis.. Rubrica. 1 Statuimus et ordinamus quod si aliquis accusaverit vel denuntia­ verit aliquem vel aliquos pro aliquo mallefitio, teneatur,2 in porre­ ctione et datione accusationis vel denuntiationis, iurare de novo quod b ea que continentur in ipsa accusatione vel denuntiatione credit vera esse et prestare securitatem de ipsa accusatione seu denuntiatione prosequenda, silicet viginti solidos bononinorum, in qua quantitate condempnetur accusator vel denuntiator, si accusatio [non fuerit] vel denun­ tiatio non fuerit prosecuta infra duos menses. Salvo si accusatio vel de- io nuntiatio fuerit de moneta falsa vel prodictione comunis vel pro strata robata vel incendio facto, vel falso testimonio vel pro instrumento falso vel filio vel filia alicuius rapta vel rapto, tunc accusator vel denuntiator teneatur prestare securitatem quinquaginta librarum bononinorum pro qualibet accusatione, de ipsa accusatione prosequenda et ea pro- i» banda. Quam si non probaverit infra duos menses, condempnetur pro qualibet accusatione non probata in quinquaginta34 5libris bononinorum Qui duo menses incipiant a die presentationis accusati vel denuntiati, seu eorum qui accusati vel denuntiati fuerint vel defensoris seu pro­ curatoris accusati vel denuntiati, ubi procurator vel defensor potest 20 et debet adm itti.4-5 Quas accusationes vel denuntiationes potestas, qui pro tempore fuerit, teneatur terminare condempnando vel absol­ vendo infra dictos duos menses, statutis competentibus dillationibus partibus ad probandum et ad habendum acta et ad 6 allegationes faciendas, dumtamen predicta expediantur infra dictum terminum 25 duorum mensium, condempnando vel absolvendo in consilio vel arengo, si dicte accusationes vel denuntiationes fuerint facte suo tempore. Si vero coram predecessore suo facte fuerint, et non fuerint terminate infra unum mensem 7 ab introitu sui regiminis, teneatur 1 1111] V.: Liber quartus qui tractat de mallefitiis. 2 teneatur] V:. teneantur. 3 quinquaginta] V.: centum. 4 accusati... admitti] manca in V. In margine di m. 5. Nota quod duo menses incipiunt a die excusationis vel presentationis. 5 I n margine, di m. 5, infra duos menses flant condempnationes et absolutiones. 6 ad] aggiunlo intcrlinea, di m. 2. 7 In margine: infra unum mensem, di m. 6.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

170

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

eas terminare eondempnando vel absolvendo supradicto modo. Item dicimus quod si aliquis accusatus vel denuntiatus fuerit vel inquisitus de aliquo crimine pro quo deberet detineri personaliter, et allegaretur absentia ipsius accusati, denuntiati vel inquisiti imius vel plurium, 5 que possit allegari per quemcumque, potestas vel ipsius iudex 1 quam cicius poterit ex offitio suo debeat inquirere de absentia allegata per terram seu contratam ubi habitabat vel habitare consueverat tempore mallefitii de quo fuerit inculpatus. E t si invenerit plene per publicam famam ipsum absentem esse, et se absentasse, et non in fraudem, 10 ante accusationem vel denuntiationem de eo factam seu inquisitionem incoatam ,2 tunc potestas possit differre bannum datum vel dandum sicut sibi videbitur, dum tamen non ultra mensem, 3 nisi iuxta causa suberit eius absentie de qua verum vel verisimile sit, ipsum non posse reverti infra mensem. E t si potestati de absentia predicto modo non is constiterit, condempnet allegantem absentiam 4 in quinquaginta libris bononinorum, si fuerit milex, et in vigintiquinque libris bononinorum si fuerit pedes, de qua quantitate potestas vel eius iudex securitatem bonam accipiat alleganti absentiam quando absentiam allegaverint. E t si infra dictum tempus non venerit ad mandata ex tunc procedatur 20 contra absentem accusatum, denuntiatum vel inquisitum ad banni da­ tionem. Et si venerit ad mandata procedatur contra eum, ut dictum est, infra dictum terminum eondempnando vel absolvendo. Si 5 autem accusatus, vel denuntiatus vel inquisitus foret accusatus, denuntiatus vel inquisitus de tali crimine de quo deberet personaliter puniri, [et] 25 esset 6 in banno comunis Bononie pro mallefitio, eo casu 7 possit dari fidantia standi in compedibus et carceribus, donec questio fuerit terminata et unam diem possit habere pro adventu et unam pro red­ ditu et de dicta fidantia sit publicum instrumentum factum in presentia 8 duorum anzianorum. E t si de alio fuerit accusatus possit se 30 defendere per procuratorem vel defensorem, satisdatione prestita de solvendo condempnationem que sequeretur exinde. Si vero accusatus, denuntiatus vel inquisitus de tali malefitio seu crimine de quo deberet personaliter puniri, fuerit in banno comunis pro debito, requirantur creditores, qui eum haberent in banno, per potestatem vel ipsius 1 potestas... iudex] V.: potestatem... iudicem. 2 incoatam] B.: incoactam. 3 in margine, m. 6, ultra mensem non differatur bannum. 4 in margine di m. 4, de allegatione absentie. 5 Si... vel] su rasura in B. 6 esset... Bononie] in rasura in B. 7 casu... dari] in rasura in B. I n margine, di m. 5, de fidantia dandi accusatis. 8 presentía... antianorum] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

350

5

io

is

»'

25

so

35

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

quis1 ex dictis bannitis vel rebellibus non possit iura cedere contra aliquem de civitate vel districtu Bononie de parte leremiensium occasione dictorum debitorum; et si cederent vel hactenus cessissent, illi qui iura cessa habent vel habebunt non possint petere vel exigere hinc ad dictum terminum decem annorum, nec pro ipsis cessionibus possint aliquem de civitate Bononie vel districtu de dicta parte Ieremiensium perpetuo facere detineri. Salvo quod predicta non intelligantur nec locum habeant in cessionibus factis ante tempus primorum rumorum habitorum in civitate Bononie. Salvo quod inter se Lam­ bertacii qui venerint ad mandata possint petere et exigere eorum debita in tribus terminis, scilicet quolibet anno terciam partem. Idem dicimus de dictis Lambertaciis qui venerint ad mandata, ut non possint petere vel exigere ab aliquo confinato partis Lambertatiorum nisi in supradictis tribus terminis. Et e converso quod dicti confinati de dicta parte Lambertatiorum, qui sunt ad mandata, non possint petere vel exigere a supradictis Lambertaciis nisi in eisdem tribus terminis, ut supra dictum est: et quod ipsi banniti vel rebelles, nec ali­ quis alius eorum nomine possit petere vel exigere occasione alicuius domorum vel possessionum ab aliquo de civitate Bononie et districtu, quam aliquis eis tenuisset occasione predicta, ab eo tempore citra quod eorum bona pervenerint in communi Bononie. E t salvo quod ipsi Lambertacii qui venerint et steterint ad mandata communis Bononie ut supra dictum est, non possint agere nec convenire aliquem seu contra aliquem de parte Ieremiensium civitatis vel districtus Bononie, nisi primo conventis et excussis principalibus pro quo seu quibus convenirentur, dummodo ipsi qui convenirentur seu contra, quos agerent ostendant instrumenta conservationum indempnitatis », sit firmum et ratum, et valeat et teneat et habeat plenum robur. Fabe nigre in contrarium posite fuerunt numero x x x v. [L V I] De reformatione quod familie bannitorum Lambertaciorvm, partis, qui venerint ad mandata, non possint intrare civitate Bononie vel burgos nisi secundum modum infrascriptum. Rubrica. Item placuit toti consilio et masse populi, facto partito per dictum dominum capitaneum de sedendo ad levandum et ad scrutinium cum fabis albis et nigris datis et restitutis ut superius dictum est, pla­ cuit, ponentibus fabas albas qui fuerunt numero n c octuaginta. n, numerati ut supra, quod aliud ordinamentum, quod incipit: «Item ordinaverunt et firmaverunt quod predicte familie bannitorum vel 1 a liq u is ] agg. in m a rg in e [m 2 ],

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -

IU IBR. LV

.149

fuerint et maiores x n annis, stare debeant et morari ad confinia eis danda extra districtum civitatis Bononie, longe a dicto districtu per sessaginta miliaria, in quatuor partibus diversis, secundum quod placuerit dicto communi Bononie, non separando se a dictis confinibus, nec ire nec stare in aliquibus locis ubi sint inimici dicti communis Bononie vel partis ecclesie Ieremiensium civitatis Bononie: nec ipsis inimicis dicti communis vel dicte partis prestare auxilium, consilium et iuvamentum. Item quod solvant collectas et fationes eis impo­ nendas per commune Bononie secundum quod placuerit dicto com­ muni, dum tamen tantum ille collecte et publice fationes [imponantur] per dictum commune, (/. 40v) que imponentur aliis continatis de parte Lambertatiorum qui stant et steterunt ad mandata communis et populi Bononie secundum quod fuerit firmatum et ordinatum per dictum commune Bononie. E t si predicta omnia et singula predicti banniti et rebelles observaverint et observare voluerint, relassentur eis et cuiulibet eorum omnia eorum bona mobilia1 et immobilia, iura et actiones per commune Bononie detenta et detentas. Que posses­ siones bannitorum et rebellium partis Lambertatiorum, que debuerint cancelari de libris bannitorum et rebellium dicte partis, possint et debeant cancellari per ·notarium ancianorum et consulum qui pro tempore fuerit, habendo moderatam solutionem. E t quod eorum et cuiuslibet eorum familie ipsorum bannitorum et rebellium, femine vi­ delicet cuiuscumque conditionis, et masculi minores x n annis possint sine pena venire et stare in districtu Bononie ubicumque voluerint, dummodo non stent nec morari possint nec habitare in aliqua fortilicia communis Bononie, et ipsorum bona et possessiones tenere et possidere et laborari facere et fructus percipere et habere, dum tamen ipsi masculi cum fuerint etatis a x n annis supra ire et stare debeant ad confinia in ipsis locis vel altero eorum ubi alii morabuntur, servando omnia et singula que servare tenentur alii qui essent positi ad ipsa confinia. Ita tamen, quod predicti qui venerint et steterint ad mandata dicti communis vel alter eorum non possint, ipsi nec aliquis alius eorum nomine, petere vel exigere ab aliquo de civitate Bononie vel districtu aliquod debitum peccuniarum quod recipere deberent ex causa mutui seu occasione socide vel affictus, vel alia quacumque causa hactenus factum, factam vel factas, usque ad decem annos proximos completos. Elapsis vero x annis, petere possint et exigere eorum credita, dum tamen aliquem de parte Ieremiensium non pos­ sint perpetuo facere detineri, sed in bonis cuiuscumque agere et prose­ qui ius suum possint, et infra dictum terminum decem annorum ali-

5

10

15

20

25

30

35

40

1 m o b ilia ] agg. in margine [m 2 ],

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

348

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

in eis steterint et non fuerint capti et in fortiam communis Bononie presentati, quilibet possit eos accusare et denuntiare coram domino capitaneo vel suo vicario, et ex quo legitime constiterit predictis do­ mino capitaneo vel suo vicario aliquem ex predictis bannitis vel re5 belles stare vel stetisse in civitate Bononie vel redire, vel ivisse vel redisse per dictam civitatem vel comitatum, videlicet si probaverit per instrumentum publicum factum coram duobus vel pluribus testi­ bus, quod instrumentum porigat quando poriget accusationem vel denuntiationem. E t hoc locum habeat, si talis acusans vel denunio tians voluerit partem condepnationis faciende de predictis. Si vero medietatem habere noluerit possit probare predicta per testes, et supradicto instrumento taliter porigendo adibeatur fides, non obstante quod non fuerit positum in memorialibus communis Bononie. [Et] dicti dominus capitaneus vel eius vicarius teneantur dictum talem is bannitum vel rebelem condempnare, si nobilis est in ccc libris bononinorum. Si vero de populo in cc libris bononinorum.*Et quilibet possit accusare et denuntiare et habeat accusator vel denuntiator medietatem banni et condempnationis; nec prosint alicui vel aliquibus predictorum bannitorum vel rebellium aliqua instrumenta clericatus 2 o vel conversarle quin subeant penas predictas. Salvo quod predicta non intelligantur nec habeant locum in fratribus predicatoribus, mi­ noribus vel heremitanis, nec in similibus facientibus continuam ressidentiam in ecclesiis divina offitia celebrando » sit firmum et ratum et valeat et teneat et habeat plenum robur. Fabe nigre in contrarium 25 posite fuerunt numero x x vn ii. [L Y ] De reformatione quod ordinamenta seu provisiones facte quod banniti et rebelles partis Lambertaciorum qui venerint ad mandata, masculi maiores X I I annis debeant ad confinia secundum infrascriptum modum. Rubrica. so

Item placuit toti consilio et masse populi, facto partito per dictum dominum capitaneum de sedendo ad levandum, et ad scurtinium cum 'fabis albis et nigris datis et restitutis ut superius dictum est:1 placuit ponentibus fabas albas qui fuerunt numero n c nonaginta, numerati ut supra, quod aliud ordinamentum quod sic incipit: « Item 35 providerunt, ordinaverunt predicti sapientes quod omnes et singuli banniti et rebelles communis Bononie pro predicta parte, et eorum filii vel heredes, si masculi fuerint, qui venerint et steterint ad mandata communis Bononie et ad obediendum dicto communi, si masculi 1 est] agg. interlinea.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V - RUBE. L IU -L U II

347

piando seu exemi>lari faciendo dicta octo volumina ordinamentorum. Et cum eisdem notariis esse debeant duo fratres predicatores et duo minores, si esse voluerint ad predicta, et de eorum salario et labore remaneat in provisione domini capitanei, ancianorum et consulum populi Bononie, scilicet qui cras intrare debent in officio ancianarie, r» et quidquid eis vel alicui eorum providerint valeat et teneat et habeat plenum robur, et frater Helii tus de Tonsis depositarius communis Bononie eis possit, teneatur et debeat satisfacere sine eius preiuditio et gravamine de eo quod eis vel alicui eorum pro eorum salario pro­ visum erit per dictum dominum capitancum, ane ia nos et consules, io absque reducendo ad consilium predicta, non obstante aliquo statuto, et ordina mento et cet. » [L1IJIJ [ De reformatione facta quod banniti et rebelles partis Lambertatiorem volentes venire ad mandata non possint in civitate Bononie ire vel sta/re] . 1 m Item idaeuit toti consilio et masse populi, facto partito per dictum dominum capitancum de sedendo ad levandum, et ad scru­ tinium cum fabis nigris et albis 2 datis et restitutis ut superius dictum est, placuit ponentibus fabas albas qui fuerunt numero m ' nonaginta septem, numerati ut supra, quod ordinamentum quod 20 incipit: « In primis providerunt, ordinaverunt et firmaverunt predicti sapientes, quod omnes et singuli banniti et rebeles communis Bononie de parte Lambertatiorum et eorum filii et heredes, qui non fuerint de parte Ieremiensium vel obedientes communi Bononie, qui voluerint venire et venirent ad mandata communis Bononie et ad obediendum « dicto communi, recipiantur per commune Bononie hoc modo et con­ dictione, videlicet quod non cancellentur de bannis in quibus con­ scripti sunt·, sed pro bannit.is habeantur et reputentur, quantum et quod venire et stare non possint in civitate vel districtu Bononie set non in alio casu;3 sed si venerint et steterint in civitate vel districtu an Bononie, et capti et presentati fuerunt dicto communi Bononie, in carceribus communis Bononie perpetuo concludantur, de quibus carceribus exire non possint nisi morirentur, et in eo casu de voluntate consilii extrahi possint. Si vero dicti banniti vel rebelles communis Bononie ierint vel redierint per civitatem Bononie vel districtum, vel as 1 il joglio 9 e lacerato: e manca la fine della prim a eolonna dei f. 40r e della corrispondente seeonda eolonna nel f. 40v: la lacuna e di tre righe: rimane tracem d i wn titolo in rosso. 2 nigris et albis] cod. nigris et albis et nigris. 'J set non] non ayy. in m argine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

346

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

norabilis capitaneus populi Bononie in pallatio uovo dicti communis ad sommi campano et voce preconia more solito congregari. In quo quidem consilio interfuerunt ultra quam due partes angianorum et consulum populi Bononie, et de ipsorum voluntate proposuit infra5 scripta super quibus sibi peciit consilium exhiberi. In primis, quid placet consilio et masse populi de infraseriptis ordinamentis seu provisionibus factis et examinatis per sapientes, secundum reformationem consilii populi super bonis bannitorum par­ tis Lambertatiorum restituendis, quando et qualiter venire debeant io ad mandata, et quibus penis debeant subiacere si non venerint et si venerint et non obedierint, et in quibus locis stare debeant ad confinia, et circa securitatem per eos prestandam. Et quod receptiones testius possint commiti et potuerint commiti a die kalendarum aprii is citra, et super iuribus, instrumentis et sententiis illorum de parte Lamber­ is tatiorum, et eorum heredes et bona lectis in presenti consilio. [LI1 ]

D e -p r o p o s itio n e fa c ta [p e r ) q u o d o r d i n a m e n t a s a c r a ta et s a c r a ­

t i s s i m a et d e p e n d e n t i a i n o c to v o l u m i n i b u s fie r i d e b e a n t. R u b r ic a .

20

25

Item cum ordinamenta sacrata et sacratissima, dependentia et occasionata ab eis cum coreptionibus, modificationibus, aditionibus et detractionibus, reformationibus in sotietatibus populi Bononie de mense madii oporteant exemplari, fieri et poni per ordinem [in ] octo voluminibus pro eis in libris communis et populi Bononie ponendis, quid placet consilio et masse populi per quem vel quos predicta fieri debeant, et de eorum salario providere. [LU I]

De

r efo r m a tio n e

fa c ta

su p er

d ic ta

p r o p o s itio n e .

R u b r ic a .

In reformatione cuius consilii et masse populi placuit toti consilio et masse populi, facto partito per dictum dominum capitaneum de sedendo ad levandum, quod Ymciguera1 Rovixii notarius, nunc nota­ rius angianorum et consulum, sit et esse debeat ad compilandum dicta so ordinàmenta, et cum eo sint et esse debeant quatuor boni et legales notarii eligendi per angianos et consules, qui debent cras intrare in officio angianatus, videlicet unus pro quolibet quarterio, qui quatuor cum dicto Yinciguera notario teneantur et debeant dicta ordinamenta que debuerint exemplari et innovari ordinare et ponere in ordine 35 prout eis videbitur melius pro communi et populo Bononie, et secun­ dum quod firmatum est per consilium populi et masse populi, exem1 Yinciguera] cod. Vineigura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V -

KTJBR. X X X X V IIII-L I

345

voluminibus, et solutiones facte depositario communis predicto per conductores «latiorum et fabellarum valeant et sint firme », sit fir­ mum et ratum et effectui demandetur. Fabe nigre in contrarium posite fuerunt numero x m i. [L] De reformatione quod V I I I I cel X anziani et I I I l sapientes sint privileijiati. Rubrica.

Item placuit toti consilio et masse populi, facto partito per dictum dominum capitaneum de sedendo ad levandum, et ad scrutinium cum lupinis et fabis nigris datis et restitutis ut supra, placuit ponentibus •lupinos qui fuerunt numero comi numerati ut supra, quod ultimum io capitulum, quod incipit: « Item cum novem vel x ex angianis vel consulibus populi Bononie presentis mensis madii et quatuor ex sapientibus non reperiantur privilegiati, si placet consilio populi quod ipsi et eorum patres, fratres et filii et nepotes habeant privile­ gium privilegiatis populi Bononie attributum, et eorum nomina et i» cognomina inter alia privilegiatorum scribantur » sit firmum, et ratum, et effectui mandetur. Fabe nigre in contrarium posite fuerunt nu­ mero cxxxv. Nomina quorum sunt héc: nomina ancianorum et consulum: d. Vesconte domini Iacobini de Vescentibus, d. Thomaxius domini ¿0 Mcholai de Curionibus, d. Petrus Eoliamente, s. Bonacosa Domi­ nici becharius, d. Qengolus de Pepulis, d. Iacobus condam domini Flamengi, d. Petrus condam domini Naxini de Papaconibus, d. Bonacursius de Codigellis, d. Herigiptus condam domini Ugolini de Apposa, d. Iacobinus Deudati fabri. Sapientes: d. Iohannes Gringus r, eonfalonerius societatis Schisarum, d. Paulus domini Bertolomei de Corvis, d. Iacobus domini Rodulfi de Viseontibus, d. Ugolinus Sancti Fabri notarius societatis Schisarum. Testes Rolandus Caxotus et Bonamicus Nasinbenis bannitores populi. [LI] De propositione ordinamentorum seu .provisionum factarum per sapientes super bonis bannitorum de parte Lambertaeiorum, ct qualiter venire debeant ad mandata, et quibus penis debeant subdocere, 1 et ubi stare debeant ad confinia, et quod testes possint committi, et super iuribus Gerimienxium contra Lambertacios. Rubrica. (f. 40T) Anno Domini m c c l x x x x i i 0 indieione quinta, die dominico primo mensis iunii. Consilium populi et massam populi civi­ tatis Bononie fecit vir nobilis dominus Guidoctinus de Bimghis ho-

3»

·.>■,

subiacerej cod. sufaeere.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

344

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

■ lupinis et fabis nigris, datis et restitutis ut supra.; placuit ponentibus lupinos, qui luerunt numero ocexxvn numerati ut supra, quod xiiii capitulum, quod incipit: « Item quod dominus Guidoctinus de I!unghia nunc capitaneus populi Bononie et eius familia non intelli■'> gantur incidisse vel incurisse penam aliquam vel pcriurium, si ordinamenta nova facta de mense martii proximi preteriti servare obmiserint, quia eorum copiam habere non potuerunt, vel ordinamenta vetera sacrata vel sacratissima et occasionata vel dependentia ab eisdem, quia ea vetera servare non tenebantur, sed ea ordinamenta m servare teneantur que in consilio populi firmabuntur a xv diebus in antea, postquam in ipso consilio fuerint reformata » sit firmum et ratum. Eabe nigre in contrarium posite fuerunt numero xxi. [ X X X X V I 1 I 1 ] De reformatione quod quicquid firmatum fuerit ad scruptinmm per maiorem partem consilii populi in ditiis capitulis sint 15 ordinamenta sacrata et sacratissima. Rubrica.

ai

»

lo

*

lo

Item placuit toti consilio et masse populi, facto partito per dictum dominum capitaneum de sedendo ad levandum, et ad scrutinium eum lupinis et fabis nigris datis et restitutis ut superius dictum est; placuit ponentibus lupinos qui fuerunt numero c c l x x x x v i numerati ut supra, quod quintum decimum capitulum quod incipit: « Et quidquid providebitur super hiis et quolibet eorum reducatur ad consilium populi, et quod firmatum fuerit per maiorem partem con­ silii ed scrutinium in dictis capitulis et quolibet eorum, valeant et teneant et sint ordinamenta sacrata et sacratissima et tamquam ordinamenta sacrata et sacratissima debeant observari et manuteneri cum eisdem penis et bannis per quamcumque personam et per totum dictum tempus, et quod ordinamenta et reformationes, alie et alia, omnes et omnia, facte et facta, reformate et reformata de mense martii proximi preteriti, et apposite et apposita in ordina­ mentis novis factis de dicto mense martii, scripta manu Thomaxii predicti, tunc notarii angianorum et consulum, sint cassa et vana et nul­ lius valoris vel momenti, nec ad observationem ipsorum vel ipsarum, novorum vel novarum taliter [cassatorum vel] cassatarum, dominus potestas, capitaneus, vel eorum familie servare in aliquo teneantur. ¡Salvo quod solutiones facte per depositarium communis Bononie presentem vigore predictorum ordinamentorum et reformationum factarum de mense marcii, occasione ordinamenti facti pro expensis sapientum factis in pallatio pro luminibus et aliis necessariis, oc­ casione ordinamenti pro solutione conpillatorum dictorum ordina­ mentorum, pro ordinamenti^ scribendis et exemplandis in undecim

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V -

llUBB. X X X X V I I -X X X X V I II

343

tibus lupinos, qui fuerunt numero cccx xvn, numerati ut,supra: quod xu capitulum, quod incipit: « Iit salvo quod privilegium et bene­ ficium factum et concessum de mense martii proximi preteriti ancla­ riis et consulibus et sapientibus et ministralibus et consiliariis populi, et aliis in ordinamento contentis, scilicet quod possint esse de consilio duorum milium, et alios loco eorum ponere, et privilegio gaudere privilegiatorum, et ipsum privilegium et benefitia eis et aliis in dicto ordinamento concessa et attributa, et reformatio que immediate sequitur dictum privilegium super privillegiatis veteribus, sit. firma, et de verbo ad verbum ponantur et scribantur inter ordinamenta sacrata facta tempore domini Mathei de Oorigio olim potestatis. Et pro ordinamentis sacratis inviolabiliter debeant observari, et omnium predictorum privilegiatorum1 nomina et cognomina scriban­ tur et ponantur iuxta dictam reformationem inter ordinamenta predicta, et cause quare fuerint privilegiati. Salva et reservata semper reformatione facta de Lambertatiis, quod non possint habere offitia nec esse de aliquo consilio, facta tempore domini Gerardini de Buschitis olim capitanei populi Bononie. Que reformatio de verbo ad verbum ponatur et scribatur iuxta dictum privilegium, et reformatio in sua remaneat firmitate, et quod dictio « acceptatis » dicat « exeeptatis ». Salvo quod predictum privilegium, seu privilegia non exten­ dantur nec intelligantur in illis nec contra illos qui aliquid tenentur dare sive restituare communi Bononie aliqua de causa vel qui tene­ rentur, vel occupassent aliquid de publico communis Bononie, nec contra ordinamenta seu provisiones facta et factas occasione victualium et super facto salis communis Bononie. Et quantum ad hoc, quod occasione predictorum privillegiati non possint se excusare nec privilegia allegare, quominus teneantur et cogi possint dare et restituere id quod dare et restituere2 tenentur de iure communi Bo­ nonie » 3 sit firmum et ratum. Eabe nigre in contrarium posite fuerunt numero xm i. [X X X X Y I I I ] De r e f o r m a t i o n e

5

10

15

20

25

30

q u od d o m in u s G u id o tin u s de B o u g u i s 4

c a p i t a n e u s p o p u l i B o n o n i e n e c e i u s f a m i l i a in te llig a n tu r i n c id i s s e p e n e m v e l p e r i u r i u m , s i o r d i n a m e n t a n o n o b s e r v a v e r in t . R u b r ic a .

Item placuit toti consilio et masse populi, facto partito per dictum 35 dominum capitaneum de sedendo ad levandum, ei ad scrutinium cum 1 3 3 4

privilegiatonim] cod. priviliatorum. et restituere tenentur] agg. in margine. Bononie] agg. interlinea. Bonguis] cod. Bomguis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

342

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

[X X X X V ]

fíe

refo r m a tio n e

verboru m

in f r a s c r i p t o r i im

que

addi

d e b en t c a p i t u lo o r d i n a m e n t i m u r a l i p r e to r c a p i t u l u m « s a lv o la u d o fa c to p e r fr a t r e m

lo lia n n c m

».

R u b r ic a .

Itoni placuit maiori parte consilio et masse populi, lacto partito per dominum Philippum de Corvis ancianum de voluntate aliorum ancianorum, et ad scurtinium1 cum lupinis ct fabis nigris datis et restitutis ut supra: placuit ponentibus lupinos, qui fuerunt numero

In reformatione cuius consilii et masse populi, facto partito per dictum dominum capitaneum de sedendo ad levandum, et ad scru­ tinium cum lupinis et fabis nigris datis hominibus dicti consilii per banitores populi et postmodum restitutis per eos fratribus heremitanis sancti Iacobi strate sancti Donati, placuit ponentibus lupinos, qui fue- 35 runt numero cccvi numerati per duos ex ancianis et consulibus in pre1 petiit sibi] cod. petiit consilium sibi: cancellato consilium. 22

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

.330

servari et manuteneri cum eisdem penis et bannis pro quacumque persona et per totum dictum tempus, et quod ordinamenta et refor­ mationes alie et alia omnes1 et omnia, facte et facta, reformate et reformata de mense marcii2 proximi preteriti et apposite et apposita 5 in ordinamentis novis factis de dicto mense martii scripta de manu Thomaxii predicti tunc notarii anepanorum et consulum sint, cassa et vana, et nulius valoris vel momenti, nec ad observationem ipsorum vel ipsarum novarum vel novorum taliter cassatorum dominus po­ testas, capitaneus, vel [aliquis| eorum familie in aliquo3 teneantur. 1« Salvo quod solutiones facte per depositarium communis Bononie presentem vigore predictorum ordinamentorum et reformationum facta­ rum de mense martii occasione ordinamentorum scilicet pro expensis sapientium factis in pallatio pro bannibus et aliis necessariis occasione ordinamentorum, pro solutione conpillatorum dictorum ordinamento­ 15 rum, pro ordinamentis scribendis et exemplandis in undecim volumi­ nibus, et solutiones facte depositario communis Bononie4 predicto per conductores datiorum et gabellarum, valeant et sint firme. Item cum novem vel x ex anqianis vel consulibus populi Bononie presentis mensis madii et qnatuor ex sapientibus non reperiantur 20 privilegiati, si placebit consilio populi quod ipsi, eorum patres, fra­ tres, et filii et nepotes habeant privilegium privilegiatis populi Bono­ nie atributum, et eorum nomina et, cognomina inter alia nomina, privilegiatorum scribantur. [X X X I I I I ] De reformatione quod snpraseripta minia possit pro­ 25

30

35

poni. Rubrica.

In reformatione cuius consilii et masse populi placuit quasi toti consilio et masse populi, facto partito per dictum dominum capitaneum de sedendo ad levandum, et ad scruptinium cum lupinis et fabis nigris datis hominibus dicti consiliis per bannitores populi, et postmodum restituti per eos fratribus heremitanis sancti Iacobi strate sancti Donati: placuit ponentibus lupinos, 5 qui fuerunt numero cccvim numerati per duos ex ancianis et consulibus in presentia dictorum fratrum, et dicti consilii quod supra scripta ccdula que incipit. « Cum multe obscuritates et ambiguitates, et cet.» possit pro­ poni ad consilium populi et masse populi sine pena, prout in dicta 1 2 3 4 5

omnes] cod. omnis. marcii] agg. in margine. in aliquo] cod. sed in aliquo. Bononie] agg. in m argine. lupinos] cod. lupinis: corretto.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

TJTi.

v -

nrnvR.

xxxtit

3,°.r.

eipit: « Item providerunt et ordinaverunt et Armaverunt, quod aliqua terra comitatus Bononie, et oet.». Et salvo quod ordinamentum factum de mense martii proximi preteriti super parentelis faciendis cum illis de parte Lanbertatiorum qui obediverint communi Bononie sit Armum. Et salvo quod privilegium1 et beneAtium factum et concessum de mense martii proximi preteriti ancianis et consulibus, sapientibus, et ministralibus et consiliariis populi at aliis in ordinamento contentis, scilicet quod possint esse de consilio duorum milium et alios loco eorum ponere, et privilegio gaudere privilegiatorum, et ipsum privilegium et beneAcium eis et aliis in dicto ordinamento concessa et attributa, et reformatio que inmediate sequitur dictum privilegium super privilegiatis veteribus2 sint Arma et de verbo ad verbum ponantur et scribantur inter ordinamenta sacrata facta tem­ pore domini Mathei de Corigio oliijn3 potestatis Bononie, et pro ordinamentis sacratis inviolabiliter debeant observari, et omnium predictorum privilegiatorum nomina et cognomina ponantur et scribantur iuxta dictam reformationem inter ordinamenta predicta, et cause quare fuerint privilegiati. Salva semper et reservata reformatione facta de Lambertaciis, quod non possint habere officia nec esse de aliquo consilio, 4 facta tempore domini Gerardini de Busc[h]itis, olim capitanei populi Bononie. Que reformatio de verbo ad verbum ponatur et scribatur iuxta dictum privilegium, et reformatio in sua remaneat Armitate, et quod ditio « acceptatis » dicat « exceptatis ». Item quod dominus Guidoctinus de Bonghis, nunc capitaneus populi Bononie et eius familia, non intelligantur incidisse vel incurrisse penam aliquam vel periurium, si ordinamenta nova facta de mense marcii proximi preteriti servare obmiserunt, quia eorum copiam habere non potue­ runt, vel ordinamenta vetera sacrata vel sacratissima, occasionata vel dependentia ab eisdem, quia ea vetera servare non tenebantur. Sed ea ordinamenta servare teneantur que in consilio populi Armabuntur a quindecim diebus in antea postquam in predicto consilio fuerit reformatum, et quidquid providebitur super hus et quolibet eorum reducatur ad consilium populi, et quod Armatum fuerit per maiorem partem consilii ad scrutinium in dictis capitulis et quolibet eorum, valeant et teneant5 et sint ordinamenta sacrata et sacratissima et tamquam ordinamenta sacrata et sacratissima debeant ob-

5

10

u.

20

23

30

35

1 privilegium] cod. brivilegium. 2 veteribus] cod. vertentibus. Leggo veteribus, come sta scriito nel cap. 42 in cui e riportato questo passo. 3 olim] cod. o olim. 4 consilio] cod. officio cancellato e corretto stilla linea in consilio. 5 teneant] ripetuto nel cod.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

•Vil

STATTTTT T)T b o l o o n a b k l t / a n n o 1 2 8 8

Braina, notario super cartisellis fatiendis de gabella solvenda per eos qui debuerint cancellari, et salario ei concesso sit cassum, irritum et inane. Et salvo quod provisio seu ordinamentum factum in favorem oarceratorum extrahendorum de carceribus sit firmum in totum cum r> hac additione fatienda in fine dicti ordinamenti, scilicet: « Salvo quod hoc ordinamentum non intelligatur nec prosit representatis ad car­ ceres vel in carceribus positis pro dac-iis, vel gabellis, vel circulis, vel lionis bannitorum partis Lambertatiorum ab initio regiminis do­ mini Guillelmi de Rubeis capitanei populi Bononie, citra » cum multi io post dicti ordinamenti confectionem se ad carceres fecerint presentari. 1 Et salvo quod possit provideri super bonis bannitorum partis Lam­ bertatiorum restituendis quando et qualiter venire debeant ad man­ data, et quibus penis debeant subiacere si non venerint et si venerint, et non obedierint, et in quibus locis stare debeant ad confinia et circa. 15 securitatem per eos prestandam. Et salvo ordinamento facto de mense martii proximi preteriti super lupis rapacibus, [quod] sit firmum, et inter ipsa ordinamenta sacrata ponatur et observetur. Et sit cassum ordinamentum quod loquitur de lupis rapacibus, factum tempore do­ mini Matliei deOorigio olim potestatis Bononie. 2 Et salvo quod debeat a« provideri quod receptiones testium possint committi, et potuerint committi3 a diekalendarum aprilis citra. Et salvo quod ordinamentum factum de mense marcii proximi preteriti super condempnationibus et mulctis tollendis sit firmum usque ad locum illum: « Item firmatum fuit per maiorem partem consilii, et cet.»; ab inde vero infra sit cassum 25 in totum. Quod ordinamentum sic incipiens. «Item providerunt et firmaverunt sapientes predicti, quod omnes qui fuerint condempnati, et c e t». Et salvo quod possit et debeat provideri super iuribus, instrumentis et sententiis illorum de parte Ieremiensium contra illos de parte Lambertatiorum et eorum heredum et bona. Et salvo 30 quod illi de lingua forasteria non possint esse angiani vel consules, nec habere aliquod offitium in communi Bononie, nec esse de aliquo consilio communis Vel populi Bononie, non obstante aliquo privilegio facto vel faciendo. Et salvo quod in ordinamento exemplando facto tempore domini Mathei Corigio, olim potestatis Bononie, non a» scribantur, ponantur vel exemplentur nec serventur hec verba. « Salvo laudo facto per fratrem Iohannem inter dominum episcopum et commune Bononie» (/. ·38v) cum predicta verba pocius derogent iuri communis Bononie quam prosint: quod ordinamentum sic in-

1 presentare] coti, presentarei. 2 Bononie] agg. in margine. 3 commiti] agg. in margine [m 2],

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIU. V -

RTTBR. X X X III

333

Rubeis olim1 populi Bononie capitanei de mense martii proximi preteriti, scripta manu Thomaxii de Braina notarii, que erant in dampnum et obrobrium tocius populi et communis Bononie, quid placet societa­ tibus providere quod dominus capitaneus populi Bononie vel unus ex anijianis et consulibus possit proponere in consilio populi et in eo s facere reformari, et quilibet de consilio possit consulere et esse de partito, et notarius ancianorum scribere et legere et reformare sine pena, et quod factum fuerit et reformatum per dictum consilium populi valeat et teneat et habeat plenum robur, et per dominum potestatem et eapitaneum presentes et futuros et eorum familias et 10 per angianos et consules et omnes officiales communis et populi Bononie presentes et futuros, et per totum commune et populum Bononie et singulares personas debeat observari, non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis et reformationibus, provisionibus, reformationibus communis et populi Bononie quocumque nomine censeantur. Scilicet quod ordinamenta sacrata facta tempore domini Mathei deCoregio, et ordinamenta sacratissima2 facta tempore domini Tebaldi de Bruxatis, olim potestatis Bononie, et omnia alia depen­ dentia et occasionata ab eis vel a quolibet eorum, cum corectionibus et modificationibus super eis et eorum occasione factis, et facta ante 20 kallendas martii proximi preteriti, que ante ipsas kallendas martii per commune et populum Bononie servabantur, et que scripta erant tunc in libris statutorum communis et populi Bononie, hinc ad diem quintum decimum mensis augusti proximi venturi et a dicta die in antea per xx annos completos sint firma et valeant et teneant, habeant.3 25 plenum robur secundum quod firma erant, valebant et tenebant ante tempus kallendarum martii proximi preteriti secundum quod in eis et quolibet eorum plenius continetur. Salvo quod in ordinamento facto de mense martii proximi preteriti quod incipit «Item providerunt, ordinaverunt et firmaverunt quod omnes et singuli de civitate Bo- 30 nonie vel districtu de parte4 ecclesie et Ieremensium de civitate Bo­ nonie et districtu et communia terrarum qui sunt in banno populi et communis Bononie et cetera», et finitur « toto tempore quo du­ rabunt presencia ordinamenta super bannitis et super exceptis de protectione communis Bononie quod extrahantur de bannis, et repo- 35 nantur in protectione communis », sit firmum, addendo ipsi capitulo hoc verbum « vel ex cuius offensione » post dicionem « instantiam » et quod attributum est per dictum ordinamentum Thomaxio de 1 olim populi] cod. olimcapitanei populi: cancellato ca.pitauei. 2 sacratissima] cod. saorataissima: corretto. 3 liabeant] agg. in marg. 4 de parte... districtu et] il brann e sen tio in m argine: et] ripetnlo. [m 2],

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

332

STATUTI DI BOLOGNA DELL'ANNO 1 2 8 8

angiani et consules et eorum familie sint totaliter absoluti. Presentibus Gerardo Ferarii notario, Bonfantino Guidonis Dentelli, Bulando Gorgini nuncio populi, loanne de Varegnana nuntio communis. Ego Martinus Ugocionis de Vernatia imperiali auctoritate nota5 rius et tunc notarius populi angianorum et consulum scripsi1et sub­ scripsi. [X X X I I ] sa c ra to ru m , to r u m

10

ab

R e f o r m a t i o n e s et tr a c ta tu s c o n f ir m a t io n i s o r d i n a m e n t o r u m sa c r a tis sim o r u m

e is ,

fa c te

tem p ore

et

a l io r u m

d o m in i

d e p en d en tiu m

G u id o tin i

et

o c a sio n a -

d e B o n g u is c a p ita n e i

p o p u l i B o n o n i e , q u e o m n i a o b s e r v a r i d e b en t p r o

o r d i n a m e n t is

et s a c r a t i s s i m i s hinc; a d d i e m

m e n s is a u g u sti

q u in tu m

d e c im u m

s a c r a tis et

de

■inde a d v i g i n t i a n n o s , s e c u n d u m q u o d i n f e r i u s c o n t in e t u r . R u b r ic a .

Anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo secundo, indicione quinta, die iovis xxvm i madii, consilium populi et masse populi 15 civitatis Bononie fecit vir nobilis Guidoctinus De Bongis honorabilis capitaneus populi Bononie in pallatio novo communis Bononie ad sonum campane et voce preconia more solito congregari, in quo qui­ dem consilio interfuerunt ultra (piam due partes angianorum et con­ sulum populi Bononie, et de ipsorum voluntate et presentía dictus 20 dominus capitaneus dixit2 et proposuit infrascripta, super quibus consilium sibi petiit exiberi. [X X X I I I ]

D e c é d u la m i s s a p e r s o c ie ta te s p o p u l i B o n o n i e . R u b r ic a .

In primis cum cedule misse fuerint per angianos et consules pre­ sentís mensis madii de voluntate et consensu ministralium illarum 25 duarum societatum que presunt aliis societatibus populi Bononie, videlicet Schisarum et Linarolum, et de voluntate et consensu C sapientum per eos super hoc habitorum et de voluntate consilii populi et masse populi civitatis Bononie per sotietates populi Bononie artium et armorum, cambii et merchadandie, de quibus fuerunt in concordia 30 xxxVm societates populi Bononie, quod infrascripta omnia et singula possint proponi in consilio et massa populi secundum infrascriptum modum et formam. Cum multe oscuritates et ambiguitates et ultra ea que erant intentionis tocius populi Bononie reperiantur facta et scripta in ordinamentis noviter factis3 tempore domini Guillelmi de 1 scripsi] cod. scripsit.. 2 disit] cosí il cod. 3 factis] ripetuto net cod.: corretto.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V -

RTJBR. X X X -X X X X I

331

consilio et masse populi, quod 1 ordinamenta et provixiones facta et facienda per dominos anqianos et consules societatis notariorum et sapientes ab eis electos et per duos sapientes pro qualibet societate arcium et armorum, cambii et merchadandie Bononie in favorem homi­ num populi Bononie, et in doffensionem terrarum et hominum comi- r> tatus et districtus Bononie, prout lecta fuerint et scripta, valeant et teneant, observentur et exequantur per dominum potestatem Bononie et eius familiam, et per dominum capitaneum populi Bononie et eius familiam, per dominos ancianos et consules populi Bononie presentes et futuros, et per totum populum et commune Bononie, et in omnibus io optineant firmitatem presenti reformatione, statutis vel ordinamentis aliquibus non obstantibus. [X X X I ]

De

r efo r m a tio n e

p er

quam , fir m a ta

fu e r u n t o r d in a m e n ta

p r e d i c t a . R u b r ic a . ( f . 38 r) In reformatione euius consilii et masse populi, facto par- 15 tito per dominum Attholinum ancianum de sedendo ad levandum particulariter super unoquoque ordinamento et provixione per se, placuit toti dicto2 consilio quod omnia ordinamenta. et singula et provixiones facta et facte per dominos ancianos et consules socie­ tatis notariorum et sapientes ellectos ab eis et per dominos duos sa- ¿0 pientes pro qualibet societate artium et armorum, canbii et mer­ chadandie populi Bononie in favorem hominum populi Bononie et defensionem terrarum et hominum comitatus et districtus eiusdem, prout lecta sunt et scripta valeant et teneant et observentur et exe­ quantur per dominum potestatem Bononie et eius familiam, per 25 dominum capitaneum populi Bononie et eius familiam, per dominos anqianos et consules populi Bononie presentes et futuros et per totum populum et commune Bononie, et in omnibus plenissimam et invio­ labilem optineant firmitatem non obstante capitulo quod est in sacra­ mento, capitulo quod incipit: « Item cum voluero facere consilium ao seu massam populi», item alio capitulo quod incipit «Et esse teneatur in quolibet consilio, et proponere et reformare» et cet., non obstan­ tibus aliquibus statutis, ordinamentis seu provisionibus,3 reformatio­ nibus consilii communis vel populi Bononie lectis vel non lectis, precissis vel non precissis, de quibus expresse oporteret fieri mentionem, 35 a quibus et omnibus aliis dominus4 potestas, dominus capitaneus,

1 quod] agg. in margine. 2 dicto] agg. in margine [m 2], 3 provisionibus] agg. in margine [m 2 J. 4 dominus] agg. in marg. [m 2],

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

330

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

consules et eorum notarii, et omnes quos predieta tangerent, sint auctoritate, vigore et virtute presentis reformationis per omnia ab­ soluti. [X X Y 1 III] 5

et m a s s a m

D e r e f o r m a t i o n e fa c ta q u o d a n q ia n i p o s s i n t c o n s c i lin m

p o p u li co a d u n a re. R u b r ic a .

In reformatione cuius consilii et masse1 populi, facto partito per dominum Attholinum predictum de voluntate aliorum ancianorum et consulum, placuit toti dicto consilio quod ipse dominus Attholinus et socii anciani et consules populi licite ‘potuerint et possint presens 10 consilium et massam populi coadunare et congregari facere et in posterum possint tociens quociens eis videbitur et placuerit pro factis et negociis communis et populi Bononie, et in presenti consilio et massa populi et aliis que per eos fient semel et pluries proponere, reformare et reformari facete, et consilium recipere et partita facere; 15 et omnia, prout lecta et facta sunt, 2 sint firma, valeant, teneant et observentur et exeeutioni mandentur, in omnibus et per omnia ple­ nam et efficacem obtineant firmitatem, non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis, reformationibus seu provisionibus consiliorum communis et populi Bononie lectis vel non lectis, precisis vel non au precisis huic reformationi repugnantibus seu in aliquo contradicen­ tibus, vel de quibus agendis expresse3 oporteat fieri mentionem. Presentibus domibus Bartholo Avancaroli, Gerardo Ferarii, Ugone de Borgexani et Palmirolo Barbarosse, et aliis pluribus. Et [ego] Martinus Ugutionis de Vernacia, inperiali auctoritate notarius, et tunc nota­ ri rius populi Bononie, ancianorum et consulum, scripsi et subscripsi. [X X X ]

De

p ro p o sitio n e

s tip e r

fir m a n d is

o r d i n a m e n t is

p re d ic tis.

R u b r ic a .

30

Anno Domini millesimo ducentesimo octuagesimo secundo, inditione x, die quartadecima intrante augusto, consilium populi et masse populi fecerunt domini anciani et consules populi Bononie in pallatio veteri dicti communis ad sonum canpane et voce preconis ut moris est congregari, in quo dominus Attholinus condam Attholini ancianus populi de voluntate aliorum ancianorum et consulum pressentium proposuit et consilium postulavit: in primis, quid placet 1 masse] cod massa. 2 sunt] ayij. in m argine. 2 expresse] cod. expressi.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V -

BUBE. X X V I I -X X V r a

329

est congregato, sub annis domini m . c c . l x x x u , indictione decima, die xnii augusti presentibus Gerardo Ferrarii notario, Bonifatio Guidonis Dentelli, Rolandino Gorgini nuntio communis Bononie, lolianne de Yaregnana nuntio communis Bononie, et Tohanne Petri de Bagno nuntio communis testibus vocatis. 3

[X X V III]

Dc

p r o p o s itio n e

d a n d i lic e n t ia m

i n f r a s c r ip t is

a n c ia n is

et ¡ c o n s u l i b u s , ct dc c o a d u n a n d o c o n s c i l i u m ct m a s s a m p o p u l i . R u b r ic a .

' ‘ Anno Domini millesimo cc. l x x x i i , inditione x, die xm i augusti, consilium populi et masse populi communis Bononie1 fecerunt domini anciani et consules populi Bononie in pallatio veteri dicti communis ad sonum campane et voce preconis ut moris est congregari; in quo dominus Antholinus condam Antholini ancianus populi Bononie 2 de voluntate aliorum angianorum et consulum presentium proposuit et consilium postulavit. In primis quid placet consilio, quod cum domi­ nus capitaneus et eius familia requisiti fuerint per dominos ancianos et consules populi Bononie, quod debeant facere conscilium et massam quoadunare et proponere in ea quid placet de ordinamentis factis per dominos angianos et consules populi Bononie et consules societatis notariorum et sapientes ellectos ab eis et per dominos duos ellectos pro qualibet societate artium et armorum, cambii et merchadandie populi Bononie ad utilitatem populi et communis eiusdem, et predicti dominus capitaneus et eius familia recusaverint dictum consilium facere et massam populi coadunare: quod dominus Attholinus condam Attholini et socii angiani et consules populi Bononie licite potuerint et possint presentem consilium et massam populi coadunare et congregari facere et in posterum possint quociens eis videbitur et placuerit pro factis et negociis communis et populi, et in presenti consilio et massa populi et aliis que per eos fient semel et pluries proponere, re­ formare et reformari facere, consilium recipere, et partita facere non obstante asentia domini capitanei vel eius vicarii, valeant et teneant que fient et reformabuntur semel et pluries, et etiam in casu quolibet ac si proposita, dicta et reformata essent per dominum capitaneum populi vel eius iudicem sive vicarium et exemplata per notarium do­ mini capitanei, non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis, reformationibus vel provixionibus populi vel communis Bononie factis vel fatiendis, a quibus omnibus et aliis super dictis angiani et

15

20

25

30

33

1 Bononie] agg. in m argine [m 1]. 2 Bononie] agg in margine, [m 1].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI DI HOUOUNA DUM/ANNO 1 2 8 8

:ì 2 £

ut populli Uououie cancellentur penitus et removeantur, et ex nunc pro cassis et iritis habeantur omnia et singula que presentibus ordiuamentis et provixionibus. et reformationibus que fient ex eis, in aliquo contradicerent vel obstarent, ac si facta vel scripta non essent. :> Et sic iurari debeant observari, manuteneri et defendi et effectui demandare in animabas dominorum potestatis et capitanei, angia­ norum et consulum populli et communis Bononie, et omnium et singulorum de societatibus artium et armorum, cambii et merchadandie civitatis Bononie, per unum ex bannitoribus communis vel populi io Bononie. Et insuper corporalia societatum artium et armorum, cam­ bii et marchadandie civitatis Bononie iurent predicta omnia et sin­ gula attendere et observare et exeeutioni mandare ut in eis continetur. Quod sacramentum dominus capitaneus facere fieri teneatur dictis societatibus et omnibus hominibus de dictis societatibus infra unum i'· mensem sui) pena c librarum bdnoninorum. Et omnia predicta sta­ tuta et ordinamenta et reformationes que fient ex eis, qualibet so­ cietas infra mensem teneatur excnplum habere et ea sibi facere exenplari per quemcumque notarium voluerit. [X X V I] ->o

D e s a c r a m e n to fa c to d c s c r e a n d is

o r d i n a m e n t is p r b d i c t is . 1

R u b r ic a .

Insuper Bonamieus quondam2 Nasimbenis bannitor populi Bono­ nie iuravit corporaliter ad sancta Dei evangelia de voluntate omnium angianorum et consulum et tocius conscilii et masse populi in ani­ malius omnium de dicto consilio et tocius populi et communis Bor> nonie supradicta omnia et singula ordinamenta et provixiones et omnia et singula que in eis continentur, et quolibet eorum precisse atendere et observare sine defectu vel diminutione aliqua. [X X V II]

Dc

p u b l ic a t io n e o r d i n a m e n t o r u m

p r c d ic t o r m n . R u b r ic a .

Lecta, et publicata fuerunt ac etiam approbata dicta ordinamenta an et provixiones, super uno quoque dictorum ordinamentorum, dili­ genter facto partito per dominum Atholinum quondam domini Atholini angianum populi Bononie3 de voluntate aliorum angianorum et consulum in pleno consilio et massa populli Bonoiue in pallatio veteri communis Bononie ad sonum campane et voce preconis ut moris 1 prodictis] ripetuto nel codice.

2 quondam] aggiunto interlinea. 3 Bononic] a

3r>

1 earum qui et que] uod. earum et que erunt qui et' erunt: cancellato il p rim o et que erunt. 2 per] agg. interlinea. 3 observari] corretto da observandi. 4 communis] cod. communis Bononie: vanvMato Bononie.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

324

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

bononinorum. Et si fuerit capitaneus vel aliquis de sua familia ipso iure sit condenpnat.us qualibet vice in m e libris bononinorum. Et si fuerit angianus vel consul in n e libris bononinorum qualibet vice. Et quilibet alius, qui proponeret vel reformaret, in (/. 37 r) cc libris 5 bononinorum ipso iure sit condenpnatus. Et quilibet qui dixerit vel condonatus fuerit, in C libris bononinorum. Et quilibet qui essef de partito contrario in xxv libris bononinorum. Et notarius qui scripserit in L libris bononinorum. Et iudex seu iurisperitus qui consulerit vel glosaverit vel exposuerit vel subaudiverit vel pronuntiaverit habeatur io ex nunc pro bannito communis Bononie pro gravi maleficio et inpune possit offendi a quocumque in personis et rebus ac si nomen et cogno­ men ipsius esset in libris bannitorum communis Bononie, et iniurie ei vel eis illate non vendicentur per potestatem vel commune Bononie. Et quicquid in predictis fecerit ipso iure sit cassum, irritum et inane, is Et quod fuerit propositum vel dictum seu contionatum aut scriptum vel reformatum seu consultum vel pronuntiatum vel quocumque nomine vel modo factum contra predicta vel aliquod predictorum ordinamentorum sit ipso iure cassum, vanum, irritum et nullius valloris vel momenti et prorsus ineficaz. Set omnia et singula supra«I scripta et infrascripta per dictos sapientes facta nichilominus inviola­ biliter debeant observari et effectui demandari prout in ipsis conti­ netur, ut supra et infra1 dictum est. Qua" penas sive condenpnationes potestas sive2 rector Bononie vel capitaneus, qui est vel erit pro tem­ pore, anciani et consules qui preessent popullo teneantur exigere, et as dare operam cum effectu quod in communis Bononie reddigantur et debeant pervenire. Quod si non fecerint, sequens potestas sive rector, vel capitaneus seu sequentes anciani et consules qui preerunt populo teneantur et debeant ab eis exigere dictas peccunie quantitates et in communi Bononie facere pervenire et expendi et dari in utilitatem 30 dicti communis. Et quilibet possit, teneatur et debeat accusare contrafacientes vel Atenientes, et accusator in credentia teneatur et habeat, medietatem dictorum bannorum infra vin dies postquam fuerit liqui­ dum communi per suam denuntiationem. Et quod minístrales illarum duarum societatum que erunt ante alias ad faciendum observari aa dicta3 ordinamenta possint quociens eis placuerit pro predictis ire coram domino potestate et domino capitaneo et angianis et consu­ libus sine metu pene, et dicere et denuntiare eis et cuilibet eorum quod observent omnia et singula ordinamenta predicta. Et ille due 1 et infra] et agg. interlinea. 2 sive'j ripetuto. 8 dicta] cod. dicto.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

T,TT5. V -

[X X V ]

De

RTTRTì. X X V

.323

c o n c lu s i o n e et c o n f ir m a t io n e d ic to r u m

et q u a lite r in t c llig i d e b ea n t et d e p e n a v e n i e n t iu m

o r d in a m e n to r u m

co n tra d icta o r d i n a ­

nt e n ta . R u b r i c a .

Ttem providerunt, ordinaverunt et firmaverunt, quod omnes predicte et singule provisiones et ordinamenta predieta fae-te et facta, 5 et omnia et singula que in eis et quolibet eorum continentur, ple­ nius valeant et teneant et habeant plenum robur et sint preeisa et precise in omnibus et singulis que in eis continentur debeant attendi, observari, et efectui pleno et perfecto deduci et inviolabiliter deman­ dari per dominum potestatem et eius familiam presentem et qui pro 10 tempore fuerit et per dominum capitaneum populi Bononie qui nunc est vel pro tempore fuerit, et per totum populum et commune Bononie et per omnes homines comitatus et districtus Bononie. Xec de predictis vel aliquo predictorum, nec in eis vel aliquo eorum possit dari vel recipi per aliquam ecclesiasticam personam vel secularem aliqua 15 absolutio, dispensatio, interpretatio, glosat.io, expositio, aut subaudit.io vel aliquis intellectus seu reformatio aliquo modo vel ingenio, qui dici vel excogitari possit, sed ita sinpliciter, sicut litera iacet et sonat, sic sinpliciter intelligatur et observetur et effectui demandetur et non aliter aliquo modo vel ingenio. Xec ipsi domini potestas vel 20 ahquis de sua familia, vel capitaneus vel aliquis de sua familia vel aliquis eorum vel anclari i vel consides, qui sunt vel pro tempore fue­ rint, perse vel per alium proponant, vel per aliquem offitialem commu­ nis Bononie vel per aliquem alium pro communi proponere permittant in consilio speciali vel generali communis Bononie nec in consilio 25 populi vel massa populi vel arengo vel in societatibus artium1 vel armorum, cambii vel merchadandie populi Bononie, seu in aliqua congregatione, vel dici vel reformari faciant vel permittant aut pa­ tiantur aliquid quod obstet aut obstaret vel obviare possit predictis vel alicui predictorum, vel quod frangeret vel minueret2 aut frangere 30 vel diminuere posset aliquo modo predieta vel aliquod predictorum, vel quod redundaret vel redundare posset ad destructionem vel lexionem vel detrimentum aut coruptionem predictorum vel alicuius eorum aliquo modo vel ingenio. Et si per predictos3 vel aliquem eorum vel aliquam aliam personam contra predieta vel aliquid predictorum 35 dictum vel factum fuerit, seu ventum, si fuerit potestas vel aliquis de eius familia, ipso iure sit condenpnatus qualibet vice in ve libris 1 artium] aggiunto in margine. 2 frangeret vel minueret] ripetuto. 3 predictos] pre agg. in margine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

.322

STATOTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

et consules populli Eononie, qui sunt vel prò tempore erunt, et per omnes offìtiales communis et populli Eononie, quocumque nomine cen­ seantur, perpetuo observari, manuteneri et ad plenum effectum de­ duci, non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis, reformationi5 bus, seu provissionibus aliquibus populli vel communis Eononie, precisis vel non precisis, factis vel faciendis, que huic ordinamento obviarent. Nec possint predicta vel aliqua predictorum aliquo modo vel ingenio, qui dici vel excogitari possit, mutari, irritari, cassari vel glosari, seu interpretari vel subaudiri; set sinplieiter, sicut litera iacet et sonat, io ita intelligi et ad efectum deduci per potestatem Eononie et eius fami­ liam, per capitaneum et eius familiam, per angianos et consules et per totum popullum et commune Bononie [debeant]; nec per ipsos vel alterum eorum, nunc vel in futurum, nec per aliquid arbitrium vel bayliam concessa vel concedenda predictis vel alteri eorum predic15 torum per consilium vel massam populli aut ex arbitio angianorum et consulum, vel aliquorum aliorum sapientum populli vel communis Bononie vel offìtiales communis Bononie, sive per consilium vi° vel v i h c vel per arengum vel aliam congregationem faciendam. Et si predicta vel aliquid predictorum in totum vel in partem aut in 2o aliqua parte sui fuerint mutata, interpretata, glosata, cassata vel minuta vel non observata, vel contrafactum esset, si fuerit potestas Bononie vel capitaneus, puniatur quilibet in casu quolibet quo contra fecerint vel veniret, seu predicta vel aliquid predictorum non obser­ varet, in ve libris bononinorum per sindicos communis Bononie; et 25 si fuerit de familiaris predictorum vel alterius eorum, puniatur et condenpnetur... que condenpnatio communi Bononie applicetur; et si fuerit angianus vel consul, quilibet puniatur et condenpnetur in eoo libris bononinorum; quam condenpnationem capitaneus populli Bo­ nonie precise facere et exigere teneatur infra octo dies, postquam so ad eius notitiam pervenerit. Si vero fuerit iudex qui contra predicta condonaret, arengaret vel consuleret, sit ipso iure et facto in cc libris bononinorum condenpnatus in communi Bononie. Et nichilominus dicta provisio, privillegium et ordinamentum in sua permaneat fir­ mitate, eo salvo et spetialiter intelecto, quod prediefum ordinamen35 tum, provisio seu privilegium locum non habeat, nec vendicet sibi locum contra, aliquem vel aliquos qui sint de societate artium vel armorum, cambrì vel merchadandie, et salvo quod non possint arma offensibilia portare in palatio communis seu domibus pallatii.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V -

RUBE. X X IIII

321

contra prodictos angianos et consules, consules artis notariorum et eorum sapientes, et dictis dominis duobus vel aliquem ipsorum vel eorum patres, fratres seu nepotes non possit, obici sive opponi quod senper sint |et| esse inteligantur et habeantur de societate populli Bononie et de popullo. Et qui sit de parte ecclesie civitatis Bononie et fuisset de dicta parte, aeternis senper esse intelligantur et habean­ tur in civitate Bononie et districtu, et quod dominus potestas Bo­ nonie, qui nunc est vel pro tempore fuerit, teneatur et debeat precise omnia et singula suprascripta et quelibet suprascriptorum et predietorum servare et servari facere et efectui demandare; et etiam domini capitaneus populli Bononie, qui nunc est vel pro tempore fuerit, ad predicta omnia precise et indissolubiliter teneatur, sub pena vc librarum bononinorum cuilibet eorum et in casu quolibet, committenda et exigenda et communi Bononie aplieanda. Et quod sindici communis Bononie, qui erunt ad sindicandum dominos potestatem et capitaneum, et eorum familias, condempnare teneantur quemlibet eorum in quolibet casu, quociens contrafactum esse reperiretur, et si predicta omnia et singula non observaverint. Et quod predicta omnia, et singula debeant scribi, et poni in libris sta­ tutorum communis et populli Bononie, et perpetuo per potestatem Bononie et capitaneum populli et per totam curiam et popullum Bononie precise observari et manuteneri, et nullo tempore de libris statutorum communis Bononie vel populli extrahi, tolli, cancellari vel aboleri possint per statutarios vel offitiales aliquos communis Bononie vel aliquos alios, modo aliquo vel ingenio, qui dici vel excogitari possint. Et quod predicti angiani et consules, et consules societatis notariorum et sapientes ab eis elleeti, et dicti duo sa­ pientes pro qualibet societate et ipsorum notarii et quilibet eorum, patres, filii, fratres et nepotes nec aliquis ipsorum non possint com­ pelli ad aliquod offitium ordinarium vel extraordinarium suscipere vel iurare vel exercere in civitate vel extra, nec. cogi possint ire in aliquam ambasatam vel andatam contra eorum voluntatem nisi tota civitas iret, vel illi de suo quarterio vel de sua societate. Et etiam nullus pro­ dictorum nec eorum vel alicuius eorum patres, filii, fratres vel nepotes possint vel debeant occasione alicuius mallefieii, delicti vel excessus poni seu subici aliquibus questionibus vel tormentis nisi in casu evi­ dentis pubblice et notorie falsitatis, vel evidentis pubblici et notorii homicidii vel latrocinii, que per eos comissa essent, et de quibus con­ staret per testes omne suspitione carentes. Et quod predicta omnia, et singula et omnibus et singulis, et in casu quolibet sint preeisa et precise indisolubiliter debeant per potestatem Bononie et eius fami­ liam, capitaneum et eius familiam present.es et futuros, per ancianos

5

10

ir.

au

¿->

30

35

40

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

320

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

vel molestari in avere vel persona. Et si offensus fuerit in rebus ali­ quibus aliquis predictorum, credatur et stetur dicto eius nudo et verbo sinplici, sine bonere sacramenti vel alterius probationis contra illum vel illos, de quo vel quibus, dicere vellet vel vellent ipsum dan¡> pnum dedisse vel dari fecisse. Et per potestatem et commune Bononie condenpnetur in xxv libris bononinorum et emendet danpnum arbitrio dicti offensi usque in quantitatem o solidorum bononino­ rum. Et hoc de danpno dato in rebus intelligetur; et credatur tan­ tum personis, qui sunt de numero predictorum et suorum notario10 rum et eorum fratrum, patrum, filiorum et nepotum. Et si danpnum fuerit in maiori quantitate datum, quod excedat quantitatem o soli­ dorum bononinorum, ius commune tunc servetur, si accusent ipsi vel alter eorum. Item quod dictis angianis et consulibus, et consulibus societatis notariorum et eorum sapientibus, dictis duobus sapientibus io et eorum notariis et patribus, filiis, fratribus et nepotibus, ius com­ mune et statuta communis et reformationes in eorum favorem facta serventur in omnibus eorum negotiis, in omnibus eorum communis, et quod possint libere contraere in iudicio et extra et officia in civi­ tate Bononie et districtu libere habere, peragere et exercere, et ad so brevia ellectionum offitialibus ire, non obstantibus aliquibus bannis pro debito datis vel dandis, non obstantibus aliquibus reformationi­ bus, statutis et ordinamentis, provissionibus communis et populli Bo­ nonie factis vel faciendis. Item quod occasione exercituum, cavalcatarum vel andatarum factorum vel factarum per commune vel popul25 lum Bononie, extra civitatem Bononie in aliqua parte, non possit contra predictos vel aliquem eorum vel contra eorum patres, filios, fratres vel nepotes obici vel opponi, quod non fuerit vel venerit seu steterit in predictis cavalcatis, exercitibus seu andatis, et quod non possit contra ipsos vel aliquem eorum opponi dicta occasione aliqua m exceptio; et dicta talis exceptio, dicta occasione, sive exceptiones sint casse, inanes ex nunc et nullius momenti, non obstantibus ali­ quibus aliis statutis, ordinamentis provisionibus communis vel populli Bononie, seu privilegiis factis vel faciendis. Et quod alicui predictonim non possit imponi, ad arbitrium alicuius, equus seu prestancia 35 vel aliquid honus seu gravamen modo aliquo vel ingenio, quod dici vel excogitari possit, per aliquem officialem communis Bononie, vel per aliquem alium, in banno vc librarum bononinorum, et quod ipsi et quilibet eorum possint exercere bina offitia que habent vel habue­ rint in posterum in civitate Bononie vel districtu secundum formam 4o sui offitii, nec possint in aliquo agravari, molestari in eorum offitiis per potestatem vel eius familiam, capitaneum vel eius familiam vel aliquem alium offitialem communis vel populli Bononie. Item quod

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIE. V -

RUBE. XX'IIII

quos predicti vel alter eorum, vel ñlii vel heredes alterius eorum vel­ lent. (licere dedisse auxilium vel conscilium ad prodicta malleficia. facienda vel malefactorem vel malefactores scampasse, vel de domi­ bus (piorum vellet vel vellent dicere malefactorem vel malefactores exivisse, vel ipsos malefactorem vel malefactores sociasse ad domum malleftcii, quilibet puniatur et condenpnetur per potestatem Bononie in duobus milibus libris bononinorum in peccunia numerata sine aliqua conpensatione, si pervenerit vel pervenerint in fortiam potestatis et communis Bononie, ea die vel sequenti qua pervenerit vel pervenerint in fortiam potestatis et communis Bononie, nulla defensione vel exceptiono audita; quam condenpnationem si non solverit vel non solverint infra vin dies ei vel eis, elapsis vin diebus, caput amputetur. Et si non pervenerit vel pervenerint, in fortiam potestatis et communis Bononie, debeant banniri, et in banno poni communis Bononie et in libris bannitorum communis Bononie debeant conscribi pro homicidio, malleficio, et tanquam homicide et prodictores communis et populli Bononie perpetuo haberi et teneri. Et quod omnia eorum bona, scilicet domus, turres, vinee et arbores debeant funditus dirui et in­ cidi, et in communi Bononie publicari, et pro plubicis in communi teneri perpetuo, omni solenpnitate iuris, statutorum, et reformationum obmissa, non obstantibus aliquibus alienationibus, obliga­ tionibus, concessionibus, in solutum dationibus, instrumentis et contractibus, quocumque nomine censeantur. De quo banno nullus ex predictis malefactoribus in aliquo predictorum casuum nullo tempore possit vel debeat aliquo modo vel ingenio, sive causa de iure vel de facto, eximi, cancellari vel bannum nullum esse vel fuisse pronuntiari, interpretari sive declarari, pena cuilibet offitiali contrafacienti M. librarum bononinorum auferenda, per potestatem Bononie presentem, et qui pro tempore fuerit, exigenda. Et si contingerit ali­ quem de civitate Bononie vel districtu, sive aliunde, verbis iniuriosis, armis vel sine armis, insultum facere dicto vel opere contra aliquem, qui sit de predictis angianis et consulibus, et de consulibus societatis notariorum vel eorum sapientibus et de dictis duobus sapientibus et eorum notariis, quorum causa ab aliquo predictorum de dicto numero vulneratus, plagatus vel mortuus fuerit vel erit modo dicto, [et] vulneratio, plagatio sive occisio videatur facta esse ad defenssionem et per defenssionem [eius] qui sit de numero supradicto, [et quod obit] aliquis de dictis angianis et consulibus societatis notariorum, et eorum sapientibus et duobus sapientibus notariorum, qui ad sui defensionem predicta vel aliquid predictorum faceret vel comiteret, non possit vel debeat per potestatem Bononie vel alium quemcumque puniri, condempnari, inquietari vel ab ofñtio[de]poni vel in aliquo agravari

5

10

i‘>

2«

ar>

30

35

40

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

318

STATUTI D I BOLOGNA DELL'ANNO 1 2 8 8

domibus, vel domo, dicere volet vel volent scampasse, et de domibus quorum dicere volet vel volent malefactorem vel malefactores exi­ visse. Et dominus potestas, qui nunc est vel pro tempore erit, teneatur et debeat precise contra illum vel illos quos dixerint, ipsi vel alter 5 eorum, vel filii cuilibet predictorum vel heredes cuiuslibet predic-torum procedere, et tales offendentes et illos qui fieri feceri[n]t, illos qui dederunt auxilium vel conscilium predictis malefactoribus ad pro­ dicta facienda, vel dicerentur fecisse vel dedisse, et illos qui eos scampaverint, et illos in quorum domibus scampaverint vel dixerint io scampasse, vel de domibus quorum exiverint, vel dicerentur exivisse, punire vel condempnare. Si illum vel illos qui dictum mallefieium vel homicidium fecissent vel comisissent vel fieri feceri[nt ve] mandaveri[n]t vel dicere[n]tur fecisse vel fieri mandasse perveneri[n]t vel pervenire[n]t in fortiam domini potestatis et communis Bononie, is tamquam homicidas et rebelles et tamquam proditores communis Bononie et populli ea die vel sequenti, qua perveneri[n]t vel perveyenire[n]t in fortiam communis Bononie, punia[n]tur nulla excep­ tione vel defensione audita vel amissa. Et quod interim, donec dicta vendicta facta non fuerit, nullum ius reddatur per potestatem vel 20 officiales communis Bononie alicui persone, et quod omnia acta sive instrumenta facta interim, donec dicta vindicta facta non fuerit, non valeant nec teneant, et quod omnes homines de popullo Bononie nullam artem exerceant nec stationes apertas teneant donec dicta vindicta facta fuerit de predictis, sub pena et banno xxv librarum a» bononinorum pro quolibet contrafaciente et qualibet vice, et quilibet possit et teneatur acusare et acusatus in credentia teneatur; cuius banni medietas sit communis et alia acusantis. Et potestas Bononie et eius familia, postquam ad eius noticiam pervenerit, teneatur et debeant facere preconicari predicta. Et si non pervenerint in fortiam 30 potestatis et communis Bononie, debeant baniri et in banno com­ munis Bononie poni pro homicidio et scribi in libris banitorum com­ munis Bononie per homieidiariis et prodictoribus communis et po­ puli Bononie, teneantur1 perpetuo, et in pallatio communis Bononie depingi debeant; et omnia eorum et cuiuslibet eorum bona, scilicet 35 domus, turres, vineas, arbores suas dirrui, destrui et incidi facere, in communi Bononie publicari debeant et pro publicatis perpetuo habeantur, nulla defensione audita, non obstantibus quibuscumque alienationibus, obligationibus, concessionibus, iuribus vel aliquibus aliis instrumentis vel contractibus, quovis nomine censeantur et 40 omni alia iuris et statutorum solenpnitate obmissa. Et illum vel illos, 1 teneantur] M: habeantur el· teneantur.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -

RTTBR. X X IT I-X X IIII

317

X X [IH ] [De fe udo n unciorum qui f uerunt ad nervendum con­ dent,ptes ordinamenta]. Item providerunt, et ordinaverunt et firmaverunt, quod domino Basacomatre de Basacomatribus et Ugolinus de Garisendis et frater Guillielmus de Paneonibus massarii et generales depositarii peccunic s communis Bononie possint et teneantur et debeant licite, sine ipsorum preiudicio et gravamine, de dicta peccunia et avere communis Bono­ nie, que est vel erit penes eos ex quacumque de causa, dare et solvere Iohanello de Yarignana et Iohanni Petri de Bagno, nuntiis communis Bononie, qui steterunt ad serviendum in ambaxatis et aliis negotiis 10 faciendis cum ipsis dominis anqianis et consulibus et duobus sapienti­ bus pro qualibet societate artium et armorum, cambii et merchadandie populli Bononie, qui dicta ordinamenta fecerunt, seu cuilibet eorum c solidos bononinorum asque aliquo prec-epto domini potestatis et bolit.ta dominorum n n .or facienda in predictis; et hoc pro merito ir> et satisfactione laboris eorum. [X X IIII] [De privilegio condemptium ordinamenta, et eorum pa­ trum. et filiorum']. Item providerunt, ordinaverunt et firmaverunt, quod cum dicti anciani et consules, notarii et sapientes electi ab eis, et predicti duo sapientes pro qualibet, societate artium et armorum, cambii et merchadandie populli Bononie qui plura statuta et ordinamenta et pro­ visiones contra magnates, milites, nobiles et potentes tam de civitate quam districtu et aliunde contra alios, propter quod habentur hodio a pluribus et diversis inimicantur, et eorum quod ipsi et quilibet 95 eorum patres, filii et fratres, nepotes, qui sunt de parte ecclesie et Ieremensium civitatis Bononie et eorum nati, patres et fratres, filii et nepotes ipsorum, qui sunt de parte ecclesie et Ieremensium civi­ tatis Bononie, omnes et quilibet eorum possint portare arma offensi­ bilia et defensibilia per civitatem Bononie et burgos et districtum 30 Bononie de die et de nocte, ubicumque voluerint, ad eorum volun­ tatem et beneplacitum sine metu pene .vel banni impositi vel impo­ nendi et sine aliqua licentia vel boleta. Et quod, si ipsi vel aliquis ex eis vel eorum patres, filii, nepotes vel aliquis ipsorum deinceps obfenderetur in persona cuiuslibet eorum, credatur eorum dicto sin- 35 plici sine aliqua probatione contra illum vel illos, quos dicere volet vel volent fecisse vel fieri fecisse dictam offensionem, vel prestitisse auxilium vel conseilium ad predicta facienda vel malefactorem eva­ dendum et scampandum, et contra illum vel illos in [cuius vel] quorum

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

316

gregari1 et fieri, dum tamen quod ea ratione non consequatur dicto conscilio v i i i c libertas vel potestas aliqua firmandi vel providendi vel reformandi aliquid quod esset vel esse2 posset contra formam alicuius statuti precisi reformationis populli Bononie, sed senper 5 remaneat et remanere debeat potestas et bailia3 dicto conscilio populli absolvendi dicta statuta precissa et reformationes populli absque ipso conscilio vel alio communis Bononie. Qui ducenti clligantur hinc ad xv dies per ancianos et consules populi Bononie, et omni anno de mense decenbris elligatur et fiat dictum conscilium v i i i u ad io voluntatem ipsius conscilii.

[X X II] |D e

fe u d o n o t a r i o r u m

q u i f u e r in t a d s c r i b e n d u m et c o m p i ­

la n d u m o r d i n a m c n t a | . 4

15

20

25

30

35

Item providerunt, ordinaverunt et firmaverunt, quod cum dominus Laurentius Bonacatti et Deutalevi de Cambrase notarii magnum laborem substinuerint in faciendo, scribendo et compilando ordinamenta et provissiones predictas factas per dominos ancianos et con­ sules, et consules societatis notariorum et sapientes ab eis electos, per dictos duos sapientes pro qualibet societate artium et armorum, cambii et merchadandie populli Bononie, quod predicti domini Laurentius et Deutalevi habeant et habere debeant pro merito et sati­ sfactione laboris eorum a communi Bononie de pecunia ipsius com­ munis, videlicet quilibet eorum, xn libras bononinorum; et quod do­ mini Baxacomatre de Baxacomatribus et Ugolinus de Gariseudis et frater Guillielmus de Panconibus massarius et generales depositarii predicti communis Bononie licite possint et teneantur et debeant sine ipsorum preiudicio et gravamine dare et solvere predictis do­ minis Laurentio et Deutalevi, videlicet cuilibet eorum, xn libras boninorum de omni peccunia et avere communis Bononie, que est vel esset penes eos quacumque de causa asque precepto aliquo vel bolitta dominorum m i.or, qui sunt ad conservationem rei publice, vel facienda vel apponenda in predictis statutis, ordinamentis vel refor­ mationibus aliquibus populli vel communis Bononie in nullo obstan­ tibus; a quibus omnibus predicti domini depositarii auctoritate et virtute presentis ordinamenti et provisionis, et omnes alias, quas predicta tangent, sint in omnibus absoluti. 1 2 3 4

congregari... vmc] aggiunto in margine [m 1], vel esse] cod. vel esset. bailia] cod badiam ccrretto. tfli articuli X X I I - X X U l l mancano in B . II titolo m anca n ci mss. M e X .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V -

RUBE. X X - X X I

SI 5

puli, conscilio bone audiente et inteligente; et nullus ministralis, cbnsul vel rector alicuius societatis deinceps paciatur vel permitat aliquem sic cancelatum vel extractum reponi vel scribi in sua vel aliqua societate, in pena et banno cuilibet ministrali, consuli et rectori qui contra fecerit vel veniret seu pateretur quod eontrafieret l libras r, bononinorum, quas dominus capitaneus populi Bononie, qui nunc est vel pro tempore fuerit precise teneatur et debeat condempnare et exi­ gere cum efec-tu pro quolibet et qualibet vice. Et notarius quilibet qui talem scribet in dicta societate pena simili puniatur. Et tunc et eo casu, quando una societas examinabitur, non possint vel debeant interesse io vel stare ministrales, consules, vel rectores nec illi duo sapientes illius societatis, que examinabitur, nec aliquis eorum, donec tota 1 examinata fuerit. Et quando examinatio predieta fiet et domino capitaneo vi­ debitur, super approbatione vel reprobatione alicuius vel aliquorum observetur modus et forma scrutinii eo casu in tali vel talibus apro- is bandis vel reprobandis.

[X X I] De conscilio V I I I C et populi et possibilitate eorum simul coniunctorum vel separatim existentium. Rubrica. Item ordinaverunt, providerunt et firmaverunt quod addantur conscilio Yic, cc boni homines etatis quilibet xxx annorum vel ab 40 inde supra, qui sint vere de parte Ecclesie vel Ieremensium civitatis Bononie, qui contingenti sint de consilio communis Bononie et de­ beant consulere super omnibus factis communis Bononie, et congre­ gentur ad consilium communis Bononie cum pulsabitur, absque con­ silio populli. Et quicquid per dictum conseilium factum fuerit sive 25 firmatum efectui demandetur. Ita tamen quod per illud conseilium v i iic non possit absolvi aliquod statutum precisum vel ordinamentum precisum vel reformatio populli facta vel facienda, set quod firmatum est vel fuerit per consilium populli2 vel massam, illud de­ beat precise in omnibus observari et efectui demandari per potesta- 30 tem et capitaneum et eorum familias, ancianos et consules et per totum commune et popullum Bononie, non obstante quod in ipsius reformationibus non essent absoluta vel nominata aliqua statuta specialia vel generalia precissa vel non precissa. Et si casus imminerit quod consilium populi opporteret se cum consilio v iiic coii- 35 gregare, tunc possit de voluntate domini capitanei angianorum et consulum dictum conseilium populi cum dicto conscilio v iiic , con1 tota] aggiunto in margine. 3 populli] agg. in margine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

314

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

Ioficio ni íji personis vel rebus contra formam1 aliquorum presenlium statutorum et ordinamentorum seu provisionum per aliquem vel aliquos de civitate Bononie vel districtu, de quibus credi debuerit alicui universitati vel alicui singulari persone dictarum terrarum, 5 que solvat collectas cum aliqua dictarum terrarum, et dictum et denuntiatum fuerit societatibus que preherunt ante alias vel ministralibus earum, incontinenti dicte due societates, que erunt pro tempore ad defensionem predictorum ordinate, et ministrabis ipsa­ rum teneantur et debeant promovere, portare, dicere et tractare io negotia dictorum communium et singularium personarum coram potestate Bononie, domino capitaneo, aneianis et consulibus populi Bononie et facere et curare, quod malleficia, iniurie et rapiñe, molestie facte predictis puniantur per dominum potestatem secundum formam ordinamentum, tractantium de predictis, et esse cum duobus sapien15 tibus pro qualibet societate populi Bononie et cum toto populo, si necesse fuerit, ad procurandum et faciendum quod predicte vindicte fiant secundum formam predictorum ordinamentorum in civitate Bononie et extra. Et si dicti minístrales essent negligentes ad fa­ ciendum et procurandum predicta, condempnetur quilibet in xxv au libris bononinorum per dominum potestatem Bononie, et quilibet possit et debeat acusare et denuntiare. Medietas cuius banni sit communis et alia accusantis vel denuntiantis, et accusator vel de­ nuntiator in credentia teneatur. [X X ] De examinatione societatum artium et armorum cambii et »25 merchadandie. Rubrica. Item providerunt ordinaverunt et firmaverunt quod quando do­ minus capitaneus examinare voluerit vel examinaverit societates ar­ tium et armorum, cambii et merchadandie secundum formam capituli sui sacramenti, teneatur et debeat convocare ministrales illarum dua3o rum societatum que erunt ante alias societates, cum illis duobus sa­ pientibus qui erunt cum eis ad faciendum et procurandum quod ista ordinamenta serventur, et cum eis aprobare et inprobare omnes homines cuiuslibet predictarum societatum artium et armorum, cambii et merchadandie. Et quos reprobabunt cancellentur et tol35 lantur de dictis societatibus et amplius in dictis societatibus vel ali­ qua earum non ponantur vel scribantur, nec pro sociis habeantur; et reprobati per eos vel maiorem partem ponantur et scribantur in uno libro per notarium domini capitanei et legantur in conscilio po1 contra tormam] aggiunto in margine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -

RUBR.

X V I I -X V I I I I

3 1 .3

viti dies et factam exigere teneatur infra xv dies in pecunia numerata nulla conpensatione admissa, nullo alio statuto, ordinamento, refor­ matione, provissione obstantibus.

[XYI.II] Quod nullus de societatibus artium possit habere officium pro aliqua societate artium, nisi suis manibus exercuit artem; qui intraverit dictas societates ab anno Domini millesimo ducentesimo septuagesimo quarto, indictione secunda de mense aprilis citra. Rubrica.

r»

Item providerunt ordinaverunt et firmaverunt quod nullus homo qui intraverit aliquam societatem artium a tempore primorum rumo­ rum citra, 1 habitorum in civitate Bononie sub anno Dominim° cclxxiiii 10 indictione secunda de mense aprelis, qui non operatus fuerit ipsam artem suis propriis manibus ad menutum vel in grossum, non possit pro ipsa societate habere2 aliquod offitium populi vel com­ munis Bononie, nec esse amjianus nec consul populi vel ministratis vel de consilio populi pro ipsa societate, nec esse vel venire ad aliquam a congregationem populi vel communis Bononie3 pro ipsa societate. Et si contrafecerit vel venerit aliquis, condempnetur pro qualibet vice in x x v libris bononinorum; et quilibet, qui ellegerit contra pro­ dictam formam, condempnetur in x libris bononinorum, quas condempnationes in quolibet dictorum casuum dominus capitaneus facere -20 et exigere teneatur infra I mensem postquam ad eius notitiam per­ venerit et sibi liquidum fuerit. Et de prodictis et quolibet predictorum dominus capitaneus possit et debeat et teneatur inquirere et punire suo arbitrio condempnando et non absolvendo, et quilibet possit ac­ cusare vel denuntiare et habeat medietatem bannorum, et accusator 25 in credentia teneatur, non obstantibus in predictis et quolibet pre­ dictorum aliquo statuto, capitulo statuti, privilegio, reformatione conscilii communis vel populli Bononie facto vel faciendo. [X V IIII] De ministralibus societatum que presunt alvis, ut portent negotia communium terrarum et singularium personarum districtus Bononie si fiat eis aliguid contra ordinamenta. Rubrica.

30

(/. 36v). Item providerunt et ordinaverunt quod si alicui communi vel universitati de comitatu vel districtu Bononie vel alicui persone de aliqua dictarum terrarum facta fuerit4 aliqua molestia seu mal1 citra] aggiunto in margine [m 1]. 2 habere... communis Bononie] in margine ripetuto habere [m 3]. 3 Bononie] aggiunto in margine. 4 fuerit] agg. in margine

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

312

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

Sander, d. lacobus eius frater de Montasigo, d. Sovranus d. Guidonis di Labanto, 1 d. Albertus qui dicitur Litucius d. lacobi de Mon­ tasigo.

[X V II] De pena occupantium possessiones alie/uius ratione decimi 3 vel ratione contractas vel aliqua alia. Rubrica. Item providerunt, ordinaverunt et firmaverunt quod nullus de magnatibus vel nobilibus vel potentibus de civitate vel comitatu Bononie, laicus vel clericus, masculus vel femina, vel nullus alius quicum­ que occasione alicuius privilegii, concessionis, contractus vel alterius 10 cuiuscumque, audeat vel presurnat per se vel alium modo aliquo vel ingenio quo dici vel excogitari possit, occasione decimorum 2 vel alia occasione invadere, intrare, occupare vel apprehendere aliquod vel aliqua predia vel ipsorum prediorum fructus vel alterius cuius­ cumque possessionis seu possessiones aliquas quas tenent, habent vel 15 possident hii vel aliquis ex luis qui sunt de societatibus artium vel armorum, eambii vel merchadandie seu aliquis rusticus de comitatu Bononie, qui solvat collectas communis Bononie, vel solverit comuni Bononie, vel devastare vel devastari facere vel destrui fructus dicta­ rum possessionum cum aliquibus bestiis, vel inquietare vel molestare 20 ipsos possessores vel eorum nuntios vel colonos vel familiares aut eos super predictis vel eorum occasione modo aliquo iniuriari, set in ordinario iuditio si quod ius in illis possessionibus habuerit occa­ sione decimorum, 3 illud petere possit. Et qui contra predicta fece­ rit et de hoc accusatus vel denuntiatus fuerit coram potestate vel eius 25 indicibus, puniatur et condempnetur in c libris bononinorum pro qua­ libet vice qua contrafecerit per dictum potestatem credendo verbo illius qui denuntiaverit vel accusaverit sacramento de novo facto cum dicto unius testis, non obstante quod sit familiaris, coniuncta persona vel domesticus vel colonus vel laborator ipsius turbati vel 3o molestati, et hoc si fuerit laicus. Si vero fuerit clericus, et noluerit stare mandatis potestatis et communis Bononie, de protectione communis Bononie extrahatur et ex nunc prout ex tunc de ipsa protectione communis Bononie sit exemptus, et nullo tempore per potestatem, capitaneum et eorum familias, qui nunc sunt vel pro 35 tempore fuerint, ius aliquod in civili vel criminali causa ei reddatur. Et potestas Bononie dictam condempnationem facere teneatur infra 1 M aggiunge: d. Pelevale eius frater de Labanto. 3-3 decimorum] vosl il codice.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V

RUBE. XVI

3 11

de Oxel litis,

[C X X V I] Ile c a p ie n tib u s q u a g la s, p e r d ic e s v el fa x a n o s vel colu m b os d o m estico s. E m brica.

Prohibemus omnibus ne capiant quaglas, perdices, faxanos vel columbos domesticos cum quaglatorio vel alio aliquo instrumento ad ocellandum, nisi cum ancipitre, falcone vel astore vel alio ave illius u> generis, vel cum cane a rete, cum quo possint capere quamlibet predictorum avium, 3 exceptis columbis domesticis, qui ab aliquo alliqua arte vel modo capi non debeant in civitate vel extra pena et banno cuilibet capienti collumbos centum solidorum bononinorum, et 4 pro qualibet vice et emendet dampnum et quadraginta solidos 15 bononinorum cuilibet capienti, nisi ut predieitur aliquis ex aliis predictis avibus pro qualibet vice, cuius baimi medietas sit comunis et alia accusantis et quilibet possit accusare et denuntiare et stetur sacramento accusantis cum iuramento de novo prestando, et mas­ sarii terrarum teneantur elligere duos vel quatuor singulis annis de an terris eorum qui accusare debeant quemlibet contrafacientem in terris eorum sub pena C solidorum bononinorum cuilibet massario. [C X X Y II ] D e p e n a a c c ip ie n tis de terra p a ra to m i seu c a p ita lis. R u b r ic a .

Ordinamus quod nulla persona accipiat vel accipi faciat de ripa £, seu paratorio seu capitali fluminis Beni per decem pedes iuxta. aquam Bèni, a Canitulo inferius, etiam sui proprii tereni, nisi esset causa laborerii quod ibi fieret pro utilitate dicti paratorii. Item dicimus quod nullus de Cento aut plebe Centi, vel aliunde, audeat carrezare cum curru et bobus per paratoriam Beni per totam curiam Argelis vel 30 Argelate. E t qui contra predicta vel aliquod predictorum fecerit, puniatur et condempnetur pro qualibet vice in decem libris bono­ ninorum et quilibet possit denuntiare ec accusare et habeat medie­ tatem banni. 1 potestati] Y . aggiunge: et potestas habeat arbitrium. 2 inquirendi] Y. aggiunge: in predictis. 3 arium] ripetuto in B. 4 et... quadraginta] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

2 66

STATUTI DI B0L0GNA DELL ANNO 1 2 8 8

eius curia aliquam vel aliquas capram vel capras, sub pena et banno sol. bon. pro qualibet capra. Et quod notarius fangbi teneatur prodicta inquirere, et quilibet possit et debeat acusare et denuntiare contrafacientem et liabeat medietatem banni. • r> Ego Ioliannes Anthonii notarius imperialis auctoritate et nunc dicto officio... ut supra scripsi ss. ss.. [C X X V ] De emendatione dampnorum datorum de quibus ignoratur a quibus data fuerunt. Ordinamus quod comune illius terre, castri vel ville in cuius curia io seu pertinentia datum erit alicui dampnum ex incendio, vel incisione vinearum vel arborum seu plantonum, seu in domibus, vel in anima­ libus interfectis seu vulneratis de quo dampno ignoretur per quem vel quos predictum dampnum datum fuerit, teneatur emendare dam­ pnum ei qui passus fuerit si petierit infra annum ,1 libellum dando et 15 litem contestando et probando de extimatione dampni et per famam publicam de dampno et de curia in qua mallefitium diceretur factum fore. Ad quam emendationem dampni teneantur omnes habitatores in ipsa terra vel villa in qua fuerit dampnum datum. Post annum vero non audiatur. Ita tamen quod extimatio plantonum non excedat pro 20 primo anno quo plantati fuerint ultra quantitatem X V I I I denario­ rum pro quolibet, et secundo anno pro quolibet plantone tres solidorum bononinorum, in tertio anno IIII solidorum bononinorum, post tercium Vero annum pro quolibet plantone tres solidorum bononinorum; in tertio anno IIII solidorum bononinorum, post tercium vero annum pro 25 quolibet plantone V solidos bononinorum. E t quod dictum est de plantonibus possit et teneatur potestas vel sui iudices facere emendari summarie absque oblatione libelli et alia iuris sollempnitate infra duos menses postquam dampnum datum fuerit et sibi liquidum fuerit omni appellatione et nullitate cessante. Salvo quod si comune illius 30 terre poterit probare de eo vel eis qui dampnum dederint2 comune illius terre absolvatur et condempnetur ille contra quem probatum fuerit arbitrio potestatis et emendet dampnum ipsi qui passus fuerit. Salvo etiam iure comunis, terre predicte contra malefactorem si quo tempore reperiretur, in faciendo sibi emendari omne dampnum quo 3 5 passum esset. E t si locus ubi dampnum datum esset non reperiretur in cuius curia vel guardia sit, tunc terre propinquiores emendent dam­ pnum pro numero habitationum.3 Sivero dampnum datum fuerit in aliquo predictorum casuum in guardia civitatis Bononie, et ignoretur 1 an’num... post annum] su rasura. 2 dederint... et inquirendi] su rasura. 3 habitationum] V.: habitatorum.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RUBE. C X X III-C X X IIII

265

[C X X II I] De pena dantis dampnum in fovea civitatis. Ordinamus quod nemo debeat dare dampnum in foveis civitatis accipiendo terram vel devastando ripas. Et quicumque contrafecerit condempnetur pro qualibet vice in X X solidis bononinorum et plus arbitrio potestatis secundum qualitatem facti et saltuarii teneantur 5 predicta denuntiare. [C X X IIII] De pena tenentium capras in civitate, burgis vel prope civitatem per quatuor miliaria. Ordinamus quod nullus de civitate Bononie vel suburbiis vel aliquis alius tenere debeat in civitate vel prope civitatem per quatuor miliaria capras vel ircos in pena X solidorum bononinorum pro qualibet capra vel irco, exceptis bechariis qui possint eas tenere in domo vel domibus eorum causa vendendi vel eas interfitiendi.

10

Addizione posteriore B., 25r, margine inferiore. Millesimo ducentesimo nonagesimo tercio, indictione sexta:. 15 Addictum fuit huic statuto per reformationem populi factam tempore domini Curgii de Donatis, capitanei populi Bononie die decimo aprilis, quod saltuarii terrarum teneantur dare operam quod statutum quod lo­ quitur de capris non tenendis infra decem et [quinque] miliaria poni tum in quarto libro effectui demandetur, et teneantur denuntiare contrafa- » tientes. Ego Iaeobus Zenzoris Melize notarius et nunc ad additiones statutorum scripsi. Addizione posteriore, B., c. 30r, margine inferiore. Millesimo ducentesimo nonagesimo tercio, indictione sexta. 25 Adictum fuit huic statuto quod loquitur de capris non tenendis, per reformationem populi Bononie factam tempore domini Curxii de Donatis capitanei populi Bononie, die decimo aprilis, quod nullus debeat vel presumat per se vel alium tenere aut teneri facere aliquam capram vel ircum in aliqua terra vel curia alicuius terre a decem miliariis infra versus civi- 30 tatem Bononie in plano, et a quinque miliariis infra versus montaneas. Et quicunque contrafecerit solvat duplum pene in hoc statuto contentis pro qualibet capra vel irco, et pro qualibet vice. Et quilibet possit accusare et denuntiare, salvo quod si aliquis teneretur capram vel ircum... non possit condempnari per comune Bononie. Solvatur de precepto... 35 Ego Iaeobus Cengoris [Melice]... Addizione posteriore, B., c. 30”, margine sinistro. Additum fuit huic statuto per reformationem factam tempore domini Pini de Vernaziis, capitanei populi Bononie, scriptam manu Arpinelli de Folia notarii anzianorum, quod nullus debeat tenere in terra Butrii et

40

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

264

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

vicini. Et si quis repertus fuerit, negligens, et predici a de causa vicini dampnuni patiantur, eondempnetur in centum solidis bononinorum et emendet dampnum arbitrio domini potestatis. [C X X ] De 'pena dantium dampnum cum armis. 6

10

Item si quis inventus fuerit de die vel de nocte dare dampnum eum armis, eondempnetur et puniatur in X X V libris bononinorum, etpluset minus arbitrio domini potestatis, secundum qualitem facti, et emendet dampnum passo iniuriam, arbitrio ut predicitur dom ini1 potestatis. [C X X I] De premio corvm qui denuntiaverint facientem eontra dieta ordinamento vinearum et de eondcmpnatione facienda in pcecunia numerata.

Item ordinamus quod quilibet possit denuntiare et accusare omnes facientes contra formam supradictorum ordinamentorum vinearum et habeat medietatem baimi. Quodque omnes condempnaiB tiones que fient auctoritate predictorum ordinamentorum factorum super facto vinearum, fiant in peccunia numerata sine aliqua com­ pensatione. [C X X II ] De vindemiis faeiendis. 2 Ordinamus3 quod nullus clericus vel laicus debeat vindemiare vel vindemiari facere aliquam vineam que sit in guardia civitatis Bononie ante4 festum sancte Marie mensis setembris, nisi fuerit albana, uva sciava, moscatellum vel ruibola vel tribiana vel uva tempestata vel marcida, quod Deus avertat, pena et banno X libra­ rum bononinorum et amittat vindemiam. Et si fuerit clericus non 20 emendentur sibi aliqua dampna si fuerint data nec possit aliquis condempnari5 ea occasione. Et potestas teneatur hoc facere pro­ clamari per civitatem Bononie per octo dies ante festum predictum, videlicet quod nullus debeat vindemiare ante predictum festum v el. post, nisi ad terminum quem potestas duxerit prefigendum. Et 30 quilibet possit denuntiare et accusare contrafacientes et habeat me­ dietatem banni. 20

1 2 3 4 3

ut predicitur domini] Y.: ut premittitur. De vindemiis faciendis] In V . quest'articolo è al posto del C X V I I I I . Ordinamus] V.: Item. ante... fuerit] su rasura. condempnari... banni] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L 1B. IV

numi. cxvi-cxvmi

2f>3

infamatas personas, que sunt guast atores vinearum et locorum prodicto­ rum, inquirendo, procedendo, puniendo, eondempnando, et suo tempore continando, sicut sibi videbitur. Et.in custodiendis et claudendis locis pro­ dictis. Salvo statuto quod loquitur de tondolo et tormento. Et salvo quod licitum sit cuilibet deferre pergolam et brumestam et Inglutiebam ad civi­ tatem Bononie et deferri facere. Salvo ociam et adito quod prodicta provissio, ordinamentum, et arbitrium et omnia qui in eo continentur vendicent sibi locum solum in mensibus iunii, luglii et sequentibus. Et salvo quod licitum sit cuilibet a sua vinea deferre et d(‘ferri facere in cliapello, cbarnorio, vel panerio, cum licentia domini potestatis, quam licentiam scribere debeat notarius actenus consuetus licentias vinearum scribendas, non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis sacratis vel.sacratissimis et defendentibus seu occasionatis ab eis. Ego Deodatus Nicholai nunc notarius ad aditionis statutorum scripsi fideliter. [C X V 1I] Ve amanielis, 'perticis H palis a vivéis non asportandis. 1 Item dicimus quod nulla persona, deferrat amanicolos, perticas, palos vel vineiglas nisi in curru vel somerio, nisi fuerit dominus pos­ sessionis vel spetialis nuntius domini vinee vel possessionis. E t qui contrafeeerit condempnetur pro qualibet a ice in X X solidis bononinorum et possint ei huiusmodi ligna 2 impune auferri a quocumque. [C X V III] De musto invento in domo alienius ante tempus vende· miarum. 3 Item quod si in domo alicuius4 non habentis vincam propriam tempore vindemiarum reperte fuerint uve fraudulenter vel mustum, condempnetur in X X V libris bononinorum is qui in domo habitat in qua repertum fuerit mustum vel uve ut premittitur et plus et minus arbitrio domini potestatis secundum qualitatem facti et persona­ rum. Sal(/. 30)vo quod si malicióse per aliquem mitterentur in domum alicuius quod nullam penam ipso facto incurat. [C X V IIII] De vineis et elusuris 5 clausis tenendis. Item quod quilibet habens vineam seu elusuram sic et taliter debeat eam claudere et clausam tenere, quod per suam vineam et cluxuram non detur dampnum in vineam seu cluxuram alicuius sui 1 2 3 4 5

De... asportandis] scritto in roseo, da mano diversa dalla solita. ligna] B.: ligna accipi, m a accipi e cancellato. De... vindemiarum] aggiunto in roseo, come i due prece denti. alicuius... vindemiarum] su rasura. elusuris] V.: clusibus.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

202

STATUTI DI BOLOC.NA DEI.T/ANNO 1 2 8 8

Addizionc posteriore, B . e. 30’, margine sinistro. Millesimo ducentesimo nonagesimo tercio, indictione sexta. Adictum fuit huic statuto per reformationem populi factam tempore domini Curxii de Donatis, capitanei populi Bononie, die prima iulii, scrir> ptam manu Bongerardi Tacobini Bongerardi notarii anzianorum, quod nulus civitatis

Bononie vel districtus

qui vineas 1 habeant in curia et

in guardia terre Ulmetule per se vel alios possit audeat vel presumat, de cetero vendimiari vel coligi facere uvas de dictis vineis, vel ex aliqua eorum, nisi tempore quo fuerit ordinatum per comune Bononie de vindeHi miis faciendis de vineis positis in guardia civitatis Bononie, pena et banno cuilibet contrafacienti centum solidorum bononinorum eidem et cuilibet eorum auferendos per dominum potestatem Bononie. Ego lacobus Oenzoris Melize notarius ad addictiones statutorum scripsi.

[C X Y I] De uvis a vineis non asportandis. 2 is

Ite m dicim us quod nullus 3 deferre debeat vel deferre facere de sua vin ea v e l aliena de die vel de nocte u vas acerbas v e l m atu ras sine licentia d o m in i4 potestatis vel alterius ex suis iudieibus. E t qui eontrafecerit pu n iatur et condem pnetur in decem libris bon on in o ­ r u m .5 et plus

et

m inus

arbitrio

potestatis, in s p e c ta 6 qu alitatem

2o facti et p e r s o n a r u m .7 S a lv o 8 quod licitu m sit cuilibet posse de­ ferre et deferri facere u va s in carnerio

v el capello

de sua vinea,

sine aliqua licentia vel bu llita.

Addizione posteriore, B . /. 30’, margine destro. 25

Millesimo ducentesimo nonagesimo tertio, indictione sexta, die ultima iulii. Reformatum fuit in consilio et massa populi Bononie ut in actis Arnoldini Rolanducii nunc notarii ancianorum et consulum continetur, quod capitulum... ordinamenti quod sic incipit: Item providerunt quod

30

dominus potestas habeat arbitrium contra omnes et singulos guastatores vel dampnum dantes in vineis, elusuris, ortis et broilis guardie civitatis Bononie prope civitatem per quatuor miliaria. E t contra omnes et singulas 1 vineas] V.: terras. 2 De... asportandis] scritto in rosso, ma da mano diversa dalla solita. 3 nullus... vel aliena] V.: nullus debeat ante tempus vindemiarum deferri ab aliqua vinea de die, ete. 4 domini potestatis] V.; domini vicarii scripta manu notarii domini potestatis officio deputati. 5 decem lib. bon.] V.: quinque sol. bon. pro quolibet grappo uve, et plus, ete. 6 inspecta... facti] V.: secundum facti qualitatem. 7 et personarum] V.: et personarum conditionem. 8 Salvo.,, bullita] manca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . IV -

R U B R . C X II-O X V

261

d a m p n u m dando, et possit po testas 1 habere pro qu alibet contrata duos bon os hom ines et ipsos com pellere sacram ento quod ei denun­ tient huiusm odi personas in fam ata s, si quas sciverint esse in eorum contratis. [ C X I I I ] De uvis et amidolis acerbis non vendendis et musto non faciendo. Rubrica.

r>

I te m dicim us quod nem o u va s acerbas sive am idolas acerbas v e n ­ d a t ad m in u tu m . Q u od dictu m est de u vis dicim us nisi esset tem pus v in dim iaru m , v e l p o st et nisi esset pergolla v el b ru m esta. E t quicum ­ que contrafecerit

condem pnetur pro

qualibet vice [in] X L solidis 10

bon on in orum et. qui solvere n on poterit fustigetur. E t potestas tenea­ tur facere baniri predicta per civitatem ante festu m sancti Ioh aim is B a tiste . [ C X I I I I ] De uvis et fructibus de alicuius 'possessione non auferen­ dis. 2 Rubrica. O rdin am u s quod nullus debeat de possessione

15

alterius u v a s ,3

ficus v e l alios fru ctu s sine v olu n ta te dom ini accipere et qui contra­ fecerit, si fuerit ficus v e l alii fru ctu s, condem pnetur in centu m solidis b o n on in o ru m , et si fuerint u ve condem pnetur pro quolibet grappo in X X solidis bon on in orum et plus et m inus arbitrio dom ini potestatis 20 secun du m q u a litatem fa cti et personarum et credatur de inventione et dam pn o dom ino vinee v e l eius certo nuntio v e l laboratori vel fa m i­ liari v e l uni saltuarii 4 v e l pluribus. [ C X Y ] De cedis, portis et clavatoris non frangendis. I te m ordinam us quod nullus audeat v e l presu m at frangere cedas, 25 portas, cla va tu ram , cistellum v e l h ostiu m dom us vel d o m u m aut m ed alem a u t aliqu am firm aturam alicuius vin ee, orti, vel brogli vel alterius possessionis 5 E t quicum que

contra predicta

vel

aliquod

predictoru m fecerit pu n iatur et con dem pn etu r in L libris bon on in o­ ru m et plus et m inus arbitrio p o testatis, secundum conditionem per- 30 sonarum et q u a litatem f a c t i 6 et credatur u t supra dictu m est. 1 I n m argine m . 3; Officialis secretis de damnis datis. 3 auferendis] V.: extrahendis. 3 uvas... pluribus] scritto molto fitto. 4 saltuarii] V.: saltem. 6 possessionis] V.: possessionis, vel ipsam firmaturam auferre vel exportare contra possessoris voluntatem. 6 facti... est] manca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

260

1288

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO

[ C X ] Dc pena splanantis rivalem seu fossatum alterius. Rubrica. O rdin am u s quod n u lla universitas sive singularis persona d e b e a t 1 splanare fo ssa tu m sive rivale alterius sine licentia eius cuius est [ v e l ] 2 sine licentia eius cu m quo h ab et com u n ion em . E t qui contrafecerit 5 so lv a t n om in e banni pro qu alibet vice vigin ti solidos im perialiu m 3 et eandem pen am paciatu r ille qui repleverit [fo ssa tu m ]. E t nicliillom in u s reducatur in pristin um sta tu m expensis eius qui splanaverit v e l repleverit fo ssa tu m sive riv a lem . E t saltuarii ten eantu r predicta denunciare

et

10 vice [in ] X X

si n on

denunciavcrint

solidis bon on in orum

con dem pn etu r

cuius

pro

pene m edietas

qualibet sit

co m ­

m unis et alia accusantis.

[0X1] De pena ducentis currum vel animal per possessionem alte­ rius. Rubrica. S ta tu im u s quod nullus currum vel bestiam ducat per possessio­ ni n em alterius d u m 4 possit ire v el ducere per v ia m

publicani sive

com u n alem . E t qui contrafecerit com d em pn etu r pro qualibet vice [in] vigin ti solidis im p e r ia liu m ,5 m edietas

cuius

sit

com unis et

allia

accusantis.

[0 X 1 ] De ordinamentis vinearum guardie civitatis. Rubrica. 20

S ta tu im u s et ordinam us

quod n u lla persona intret v e l intrare

debeat v el presu m at v in ea m

alicuius

guardie

civitatis v e l prope

civ ita tem per quatuor m illiaria, sine v olu n ta te illiu:i cuius est v in ea, et qui contrafecerit d a m p n u m dando, so lv a t nom ine ban n i pro q u a ­ libet vice decem libras bon on in orum et plus et m inus arbitrio p o te -

26 statis et credatur de in v e n tio n e 6 et dam pn o 7 dom ino vinee v e l eius certo nunti

v e l laboratori v e l fam iliari v e l uni saltuario v e l pluri­

bu s. E t h ab eat arbitrium dom inus potestas inquirendi contra in fa m a ­ ta s personas, qui sint devastatores, v el v a d u n t

#

per alienas vineas

1 debeat] V.: debeat ex aliqua causa. 2 cuius est... communionem] V. qui possidet, nec vitem aliquam vel arborem parvam vel magnam in alieno positam ad suum predium vel domum ducere. 3 viginti sol. imp.] V.: decem sol. bon. 4 dum... comunalem] V.: nisi aliquo iure sibi liceret. 5 viginti... imp.] V.: decem lib. bon. 6 de inventione] V.: denuntiatione. 7 dampno] V.: dampno dato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . IV -

R U I!it. c v i i i - c v i i h

259

segetem v e l vin eam aut ortu m v el ca m p u m , au t quam libet possessio­ nem alterius, et d a m p n u m dederit, oondem pnetur dom inus sive pos­ sessor anim alis [in] decem solidis bon on in orum pro qu olibet, excepto si fuerit pecora pro qua condem pnetur [in ] duodecim denarios b o n o ­ n in oru m pro qualibet peccude, et em endet d am pn u m

ei qui passus

est, q u an tu m iuraverit usque ad q u a n titatem vigin ti solidorum b o n o ­ n in orum , fa c ta prim o taxation e a duobus ex dom inis m allefitiorum coram quibus questio erit, si venerit ad m a n d a ta dom inus v e l p o s­ sessor anim alis sive n on . E t si n on venerit ad m a n d ata ponatu r in banno ad v o lu n ta tem accusantis v e l denuntiantis. Si vero d am pn u m d a tu m excederet su m m am vig in ti solidorum bon on in orum , tu nc probe­ tu r ipsum d a m p n u m et extim ation em ipsius per sacram en tum 1 prestitu m a dom ino cui d am pn u m d atu m [fu erit] per unum testem , usque ad q u a n titatem 0 solidoru m bon on in orum . Si vero u ltra d ictam su m ­ m a m centu m solidorum excederet, tu nc probetur d am pn u m et ex ti­ m a tio ipsius dam pn i per leg ittim as probation es et secundum

quod

probab itu r fìat condem pnatio in em endatione dam pni. Si vero n on studiose

dam pnum

d a tu m

fu erit, condem pnetur in

qu olibet pre-

d ictoru m casuum in m ed ieta te penarum prom issarum . Si vero d a m pna

d a ta

fuerint

p te.

I te m

dicim us quod sub

a ccu sati

v el

de n octe

d en u ntiati,

vel

duplicentur uno

pene

iuram ento

qu otcu m qu e

m aiores

suprascri-

qu otcu m qu e fuerint

sint

accusationes

vel

denuntiationes n on possit fieri con dem pn atio, que devenire debeat in com u n i u ltra X X solidos bon on in orum , n i s i 2 da m p n u m probare­ tu r ut supra d ictu m est. Q uo p robato fìat con dem pn atio, (pie deve­ n iat

in

com uni

arbitrio

po testatis

secundum

qu alitatem

dam ­

pni dati.

[OVULI] De pena seganti# vel scarpentis stiplam alterius. Ru­ brica. S ta tu im u s quod n u lla persona debeat segare v el carpire 3 stu plam alterius 4 sine expressa licencia dom ini cuius e s t . 5 E t qui contraiecei it co n d em p n etu r6 in quadraginta solidos bononinorum .E t quilibet possit accusare et h ab eat m ed ietatem dicte condem pnationis. 1 2 3 1 5 6

sacramentum... damp’num] scritto fitto da m. 1. nisi] V.: nisi legittimus. Nisi... comuni] su rasura. carpire] V.: decerpere. alterius] V.: que sit in campo vel in fundo ab alio possesso, etc. domini... est] V.: ipsius possessoris. condempnetur] V.: puniatur pro qualibet vice.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

258

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO

1288

[O V ] D e d a m p n is dalia in p o s s e s s io n ib u s c le r ic o r u m . ( /. 2 9 ") O rdin am u s quod in accusationibus seu denuntiationibus dam pn oru m datoru m in possessionibus clericorum procedatur secun­ du m fo rm a m ordinam enti quod est in quinto libro sub rubrica: « D e dam pnis datis seu dandis in possessionibus clericorum ». [C V I] D e p e n a h o m in is d a n tis d a m p n u m . O rdinam us quod si quis v e l si qua in traverit possessionem alicuius causa dam pn i dandi, et d am p n u m dederit, teneatur em endare d a m ­ pn u m ei qui passus est, et eondem pnetur in ta n tu m d em in com uni U ononie et plus arbitrio po testatis secundum

q u a litatem

dam pni

d a t i 1 et credatur ei qui passus est d a m p n u m sacram ento de n ovo prestando ab eo et tax a tio n e fa c ta a du obus ex dom inis m alleficioru m . E t si dixerit se invenisse da m p n u m d a n t e m ,2 et si dixerit non invenisse d a m p n u m dan tem , tu nc dicto unius testis [credatur] usque ad q u a n titatem vig in ti solidoru m bon on in orum . Si vero dicatur ex ti­ m atio dam pn i d a ti excederet su m m a m vig in ti solidoru m bon on in o ­ ru m , tu nc credatur sacram ento passi d a m p n u m , et unius testis usque ad q u a n tita tem 0 solidoru m bon on in orum , si vero a cen tu m solidis supra dicatur ex tim atio dam pn i, tu nc probetur da m p n u m legiptim e, et si p ro b atu m

fuerit leg ittim e, procedat condem pnatio

quod p robata fuerit

ex tim atio. Salvo

secundum

quod u bi statu r sacram ento

dom ini, n on possit fieri con dem pn atio u ltra q u an titatem v ig in ti soli­ dorum bon on in orum qu otcu m qu e sint accusati v el denuntiati, seu qu otcu m qu e sint accusationes v el denuntiationes, salvo ordinam entis super vineis guardie civitatis. [ C V I I ] D e p e n a v u ln e r a n tis a liq u a m bestia m . O rdinam us

quod si quis vu ln eraverit v el interfecerit aliquam

bestiam , ten eatu r em endare d a m p n u m , et nichilom inus eondem pnetur de vulnere in decem libris bon on in orum . D e interfectione vero condem pnetur in

XXV

lib r's b o n on in o ru m et plus et m inus arbitrio

potestatis, secundum q u a litatem fa cti et bestie. [ C V I I I ] D e p e n a d a m p n i d a ti ab a n im a lib u s. S tatu im u s quod si alicuius bos v el asinus v e l m u llu s v el capra, equus vel porchus v e l porcha

vel

aliud

anim al per

quod anim al

d am pn u m dari possit, m issus v el m issu m fuerit studiose in alterius 1 dati... tes’ tis] s i i ra s u ra . 2 dantem... dantem] sii doppia rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . IV -

R U B R . CIII-CTIII

257

[CTII] Quomodo et qualiter debeant1 fieri accusationes et denuntia­ tiones de dampnis datis. 2 O rdin am u s quod quelibet persona civ ita tis et districtus B on onie possit accusare, denunciare qu am lib et personam da m p n u m dantem

5

in eorum vineis, terris, pratis, buscis e t alliis quibuscum que possessionibus et de dam pn is da tis a b o v e v e l 3 asino, m u llo

v e l capra

v e l qu olibet allio anim ali. 4 E t credatur dom ino 5 seu colono ipsius seu castaldo 6 seu inquilino v e l factori vel fam iliari ipsius d o m in i 7 pu beri 8 de qu olibet dam pn o dato 9 ab anim ali. 10 E t

sacram ento

de n ov o prestito coram duobus ex dom inis m alleficiorum n ovoru m

10

presente 11 eo cuius an im a l diceretur 12 fuisse, v e l eo absente, eo tam en ad hoc specialiter requisito u sque ad q u a n titatem et ex tim ation em . X X 13 solidorum bon on in orum . E t credatur eidem de possessione quod sit s u a 14 v el d om ini sui et quod sit colonus v e l castaldio, v e l inquilinus, v el fa cto r v e l fam iliaris ipsius 15 dom in i. S alvo 16 quod n on vendicent 15 predicta sibi locu m in dam pn o dato alicui ban ito com unis B on onie.

[01111] Infra quantum tempus fieri debeant accusationes et denun­ tiationes dampnorum datorum. Rubrica. O rdin am u s quod om nes accusationes et denuntiationes que fient de aliquo dam pn o dato debean t fieri de dicto m ense quo da m p n u m d a tu m fu erit, au t de sequ en ti m ense, secundum form am ordinam enti quod est in quinto libro infra, sub rubrica: « I n qu antu m tem pu s d e ­ b ea n t 17 fieri accusationes d am p n oru m datoru m . ». 1 debeant., datorum] eu rasura. 2 datis... tes’tis] su rasura 3 a bove] V.: ab ove. 4 animali] V. aggiunge: et de quibuslibet dampnis datis contentis in superiori statuto in rubrica dampnum datum. 6 domino] V.: possessori. 6 castaldo] V.: castaldioni. 7 domini] V.: possessori, 8 puberi] V.: puberi vel maiori. 9 dato] V.: dato a persona vel. 10 ab animali] V.; ab animali. Et de extimatione ipsius dampni dati et de persona dampnum dante et de animalibus dampnum dantibus et cuius sint vel fuerint ipsa animallia et de tempore predictorum, sacramento etc. 11 presente] V.: presente accusato seu, etc. 12 diceretur fuisse] V.: diceretur dampnum dedisse et etiam, etc. 13 X X ] V.: quadraginta. 14 sit sua... sui] V.: possideat ipse vel dominis suus. 15 ipsius domini] V.: possessoris. 16 Salvo... Bononie] manca in V. 17 debeant... datorum] su rasura. 17

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

256

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ANNO

1288

cuius, sita in guardia alicuius terre que h ab eat saltu arios, nec possit pro illis possessionibus s a lia r iu m 1 accipere nec pro possessionibus alterius habentis spetialem saltu ariu m secundum fo rm a m I te m

statu ti.

quod nullus saltuarius possit v e l debeat in d om o sua ante 2

5 tem p u s v in dem iaru m h abere u va s acerbas v e l m a tu ras per se v e l fa m i­ lia m su am , nec in pertinentiis h abitationis sue sub pena et ban no X X Y lib ra ru m bon on in orum et plus et m inus arbitrio pro qu olibet et qu alibet v ice. E t quilibet saltuarius qui inveniretur cu m u vis intus civ ita tem v e l extra, intelligatur vin eas intrasse et d a m p n u m dedisse, et pu n iaio tu r arbitrio p o testatis. D ic im u s repertus

fuerit

den u ntiation em

etiam

quod

a liqu am

si aliquis saltuarius

fecisse

fraudulenter

v el

om isisse denuntiare, pu n iatur realiter et personaliter arbitrio p o te­ statis secundum

condicionem

persone

et fa cti

q u a litatem . E t

si

repertus fuerit aliquis saltuarius denuntiare aliqu em per pecuniam , is v e l om isisse seu om ittere denuntiare, con dem pn etu r realiter et per­ sonaliter arbitrio p o testatis. I te m dicim us

quod qu icu m qu e habet

solu m v el cu m alio v e l aliis pro indiviso cen tu m torn aturarum terre v el poderis v e l plus in curia alicuius terre, possit h abere u n u m saltuarium v e l plures suis expensis, qui cu stodian t possessiones et iurare tenean-

20 tur sem el in anno coram iudice po testatis su u m officium bene et legaliter exercere et 3 u t alii saltuarii faciu nt.

Addizione posteriore, B., e. 29r, margine superiore. Millesimo ducentesimo nonagesimo, indictione tercia, octubris.

sextodecimo

25

Reformatum fuit tempore domini Fulchi de BiKjacarinis capitanei populi Bononie quod nullus homo vel persona audeat vel presumat con­ ducere vel portare vel portari facere vel ponere vel proicere in campo mercati aliquod ealcinatium vel predicium vel terricium, et si quis contrafecerit condempnetur per potestatem Bononie qualibet vice in quadra30 ginta solidis bononinorum medietas cuius banni sit comunis et alia acu-

35

santis. Sed ipsum ealcinatium et predicium possint ponere per vias publicas extra circias que non sunt inglarata et quod fimum aliquod non aponatur in eo pena predicta. Ego Iohannes Barbarussa notarius adictionibus statutorum de consillio dominorum Gardini de Gardinis et Xicholai Rodolfini iudicum in statutis apqsui et scripsi. 1 saliarium] V.: saltarium. 2 D a qui alia fine del capitolo, su rasura. 3 et... faciunt] manca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RUBE. CII

255

sim u l congregatis e t 1 exp ortatis, et in am aniclis v e l vinciglis 2 v el sali­ cibus v e l perticis sallicorum 3 incisis v el sbrocatis; et in cedis incisis et in plan tation ibu s incisis v e l exportatis v e l scorgatis et in perticis v in ea ­ ru m v e l cannis incisis v e l fractis v e l exportatis; et in erba p ra ti segata, scalpedata, pa scu lata v e l ex p orta ta, et in nem oribus v e l lignis nem orum

5

incisis vel d ev asta tis v el sbrocatis, v e l pasculatis; v e l proda v allis corosa v el scalpedata v e l ex p orta ta orto v e l broilo. S alvo quod de cultura terra bed u sta v e l stu p la n on possent fieri accusationes, n isi secundum fo r­ m a m ord in am en ti quod est infra in quinto libro sub r u b r ic a :« D e accu­ sationibu s certo tem pore n on faciendis de stu p la ». E t dom inus p o te- io sta s h ab eat a rbitriu m con tra accusantes de dam pn is datis secundum fo rm a m ord in am en ti quod est in quinto libro sub r u b r ic a :« D e arbitrio concesso contra accusantes de dam pn is d a t is .» I te m dicim us quod si saltu arii invenerint d a m p n u m dantes quos cognoverint non debeant eos nec possin t pignorare. Si vero n on cognoverint, possint eos pigno-

ib

rare et ten eantu r dare pignus dom ino 4 loci, et denuntiare dom ino possessionis in qu a d a m p n u m d a tu m fuerit infra dictu m tem pu s, et qu icu m qu e contrafecerit so lv a t pro qu alibet vice decem solidos bon on in o ru m et em en d et d a m p n u m . E t quicum que fuerit saltuarius, d epo­ sito offitio, non possit accusari nisi infra x v dies deposito offitio, quod ao n on d en u ntiaverit d a m p n a secundum fo rm a m sta tu ti predicti. I te m di­ cim us quod si saltu arii per se da m p n u m dederint, v e l alicui consenserint d a m p n u m dari, condem pnentur pro qualibet vice in decem libris bon on in oru m et em end ent d a m p n u m qu am con dem pn ation em si solvere n on p o teru n t, fu stigen tu r. I te m dicim us quod si non denunciaverint 25 d a m p n u m u t su pradictu m est, em endent da m p n u m passo; quod si n on fecerint infra tem p u s condem pnationis solven de, tu nc com une illius terre unde fuerint d icti saltu arii sive saltuarius, teneantur em en­ dare d ictu m da m p n u m quod debeant em endare dicti saltuarii seu sal­ tuarius. P roh ibem u s etiam saltu arii ire in aream sub pena centum

30

solidoru m bo n on in o ru m . H a b ea n t autem et habere d e b e a n t5 saltuarii civ ita tis B on o n ie pro eorum feudo et sallario et pro. to to anno quatuor denarios bon on in os pro qu olibet et de qu alibet tornatura vinee v e l elu­ sure inter om n es saltuarios, et de qualibet et pro qualibet tornatura alterius terre v e l possessionis du os bon on in os a dom ino vinee, elusure

35

v e l alterius possessionis. D icim u s etiam quod saltuarii guardie civitatis n o n ten eantu r denuntiare d am p n a que darentur in possessione ali1 et... vinciglis] su rasura. 2 vinciglis] V.: vineis. 3 Zallieorum] su rasura. * domino... possessionis] su rasura. 6 de’beant... Bononie] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

254

[CII] 1 De offitio saltuariorum civitatis et comitoMs Bononie. O rdinam us quod om nes saltu arii guardie civitatis 1 2 teneantur offitiu m su u m iurare infra x v dies p o stq u a m fuerint ellecti et dare et prestare b o n a m securitatem X X Y lib raru m bon on in orum coram pror> curatore com unis B on onie de eorum custodia bene et legaliter facienda p e r to tu m ann u m , et de dam pn o em endando secundum fo rm a m infrascriptam . D icim u s etiam qu od om nes saltu arii terrarum districtus B on onie et etiam saltuarii singularium personarum , quibus licitu m est habere saltuarios, teneantur et debeant denuntiare om n ia dam pn a

10 d a ta 3 et q u e 4 dabu ntu r to to tem p o re offitii sue saltarie dom inis m alleficiorum et dom ino seu dom inis cui v e l quibus d a m p n u m d a tu m esset et om nes quos invenerint v e l sciverint

da m p n u m dedisse et

om nia

dare v e l

alia

anim alia

que sciverint

dam pum

dedisse

in

curia seu guardia, que ad ip su m spectat custodienda, de eo m ense ib

de quo da m p n u m d a tu m esset v e l sequenti, secundum fo rm a m ordinam en ti quod est in quinto libro sub rubrica « infra q u an tu m tem pu s debeant fieri accusationes

dam pn oru m d a t o r u m » sub pena

decem

solidorum bononinorum pro quolibet saltuario, et qualibet vice, et em endet d am pn u m dom ino credendo de dam pn o dom ino possessionis,

20 v e l colono v e l castaldioni v e l fa cto ri ipsius v e l fa m ilia ri p u b e r i,5 sacram ento de n ov o prestito coram dom inis m allefitiorum et ipso saltuario presente, v el eo absente, ad hoc spetialiter requisito usque ad q u a n titatem X X

solidoru m bon on in oru m , et credatur ei qui sit

dom inus v el qui sit colonus v e l castaldio seu inquilinus v e l factor 25 v e l fam iliaris ipsius d om ini, et credatur ei de possessione quod sit sua v e l dom ini sui et credatur saltuario de d am p n o dato et extim ation e ipsius, usque ad q u a n tita tem X X solidorum bon on in oru m sacram ento sui offitii, nec excusetur saltuariis denuntiando c o lo n u m ,6 scutiferum seu fam iliarem dom ini loci v e l possessionis, nisi plene doceret ipsum

30 dedisse d a m p n u m : D a m p n u m autem intelligim us in fru ctibu s arborum exportatis seu d ev asta tis, in arboribus v e l ram is arb oru m incisis v el exportatis, et in u vis exp ortatis seu dev asta tis, et in b la v a d ev asta ta v e l e x p o r ta ta 7 et in p ortis vin earum v e l locoru m v e l stellonibus v el clavatu ris vel rastellis a m o tis, d ev asta tis v e l exp ortatis et in lignis 1 2 3 4 6 6 7

V.: Tractatus dampnorum datorum. De offitio, etc. civitatis] V.: civitatis Bononie. data] m anca in V. et... officii] sm rasura. puberi] Y. publice. co’lonum... partis] su rasura. exportata] V. aggiunge: vel scalpedata.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L1B. IV -

RUBR.

253

L X X X X V 1 III-C I

bet vice. E t quod quilibet sponsus vel sponsa vel eius pater, frater, soror, avus vel avia vel propinquus aut affinis sponsi vel sponse tenea­ tur scribere et scribi facere et in scriptura publica reducere nomina et cognomina omnium illorum X X 1 hominum quos ad dictam despon­ sationem invitaverit faciendam et secum ducere voluerit antequam 5 ad ipsa sponsalia procedatur. Et dare nomina illorum quos secum ducere voluerit ad ipsa sponsalia facienda ministrali sue capelle, silicet de capella unde fuerit sponsus et de capella unde fuerit sponsa infra tercmm diem a die desponsationis sub pena et banno centum solidorum pro quolibet sponso et qualibet sponsa et pro qualibet io vice qua contrafecerit. [C] De nive vel remulo rei aliis rebus prohibitis haberi tempore de­ sponsationis et de percusionibus prohibitis. S ta tu im u s 2 qu od nullus qui de cetero iverit vel fuerit vel in te­ rerit alicui desponsationi faciende d eb eat prohyeere, tem pore dicte is desponsationis, a n te v e l p o st, n ivem ( /. 2 9 ) v el rem olu m v e l rasuram cartarum v e l segatu ram ligni v e l garnadellos vel ruschum v e l putredi­ n em 3 aliqu am v e l aliquod alliud qu acu m qu e de causa, vel percutere aliqu em cu m m an ib us

v e l alio

m o d o , sub pena et banno cuilibet

2«

contrafaeienti et qu alibet vice C solidos b o n o n in o r u m .4

[C I ] Quod cuilibet liceat accusare venientes contra predicta ordina-

menta. O rdinam us quod quilibet ten eatu r, possit et debeat accusare et denuntiare om nes et quoslibet q u i 5 fecerint contra predicta ordinam e n ta et sta tu ta vel aliqu od predictoru m ordinam entorum loq u en - 25 tiu m

de sponsis et h ab eat m ed ietatem ban ni et

accusans in cre­

den tia ten eatu r. E t nichillom inus dom inus potestas possit, teneatur et debeat de predictis om n ib us et singulis inquirere et inquisitionem facere. E t si invenerit aliquos facere contra aliquod de predictis ordin am en tis v e l capitulis, teneatur

qu em libet eorum punire

et con-

30

dem pnare in penis predictis, salvo statu to loquente de tondolo et torm en to. 6 1 2 3 4 5 6

X X ] aggiunto interlinea di m. 2. Statuimus] V.: ordinamus. putredinem] V.: pulverem. C sol. bon.] V.: decem lib. bon. qui... statuta] su.ra su ra . Segue uno spazio in b ia n co di dieci righe.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

252

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

tionis flende, debeat habere in dicta domo desponsationis vel extra iuxta dictam domum ultra numerum X X hominum,1 sub pena et banno 0 solidorum bononmorum pro quolibet quem habuerit ultra dictum numerum in ipsa domo vel extra iuxta dictam dom um 2 5 nec 3 habere in domo in qua fiet disponsatio ultra decem dominas sub pena et banno predictis. [L X X X X V .I I] Quod ultra X X homines non invitentur alicui despon­ sationi. Rubrica. Ordinamus quod nullus vel nulla ex parte sponsi vel sponse debeat io invitare homines qui intersint et debeant interesse desponsationibus faciendis uni vel pluribus ultra predictum numerum, 4 sub pena et banno centum solidorum bononmorum pro quolibet, quem invitaverit ultra predictum numerum. [ L X X X X V I I I ] Quod nullus ad desponsationem alicuius vadat, 5 nisi 13 fuerit invitatus. Statu im u s quod nullus de cetero ire v e l accedere debeat v e l esse ad aliqu am desponsationem facien dam , nisi fuerit in v ita tu s per ip ­ su m sponsum v el sponsam , v e l eius speciales nuncios, v e l pa trem v e l m a trem v e l alliu m v e l a lb a m qui sit principalis, v e l ad quem v id ea -

20 tu r principaliter pertinere ipsa desponsatio ratione alicuius affinitatis v el parentele v e l proxim itatis v e l v ic in a n tie ,6 sub pena et banno cuilibet contrafacienti C solidoru m bon on m o ru m .

[L X X X X V I I I I ] De scribendis iis 7 qui interesse debuerint despon­ sationi alicuius. 25

O rdinam us quod nullus parvu s v e l m agnu s ire debeat ad despon ­ sationem alicuius sponse, v e l pro p arte sponsi v e l pro p arte sponse, u ltra n u m eru m X X hom in u m predictu m . E t qui contrafecerit puniatur et condem pnetur in centu m solidis bon on in oru m pro qu o b b et et qu ali1 X X liominum] V. aggiunge: absque licencia domini potestatis quam con­ cedere possit de maiori numero, considerata conditionem personarum, sub pena, etc. 2 domum] V. aggiunge: sine licentia predieta. 3 Neo] V.: nec etiam possit. 4 numerum] V. aggiunge: absque licencia domini potestatis quam concedere possit secundum conditionem personarum. 6 v.adat] V. accedat. 6 vicinantie] V.: vicinitatis. 7 iis] B.: hiis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

251

RUBE. L X X X X IIII-L X X X X V I

turas contra predictam fo rm a m X libraru m bon on in orum . E t de predictis dom inus po testas ten eatu r per se et su u m n otariu m ad hoc d epu ta­ tu m inquirere per civ ita te m et co m ita tu m , et h abeat arbitrium inqu i­ rendi puniendi et con dem pn an di in predictis penis quoslibet venientes seu contrafacientes con tra fo rm a m huius statu ti v e l alicuius capituli

&

eiusdem non ta m en possit absolvere. E t insuper teneatur potestas 1 habere secretos denuntiatores pro qualibet capella prout sibi videbitur de m elioribus civ ita tis v e l bu rgoru m . E t potestas teneatur infra, quin­ decim dies ingressus sui regim inis predicta facere preconizari per civi­ ta tem B on o n ie v e l burgos et quod dom inus p otestas et dom inus 10 capitaneus, anciani et consules procurent cu m effectu cu m venerabili patre dom ino bononiensi episcopo, quod in contrafacientes contra fo rm a m

huius

sta tu ti

excom unicationis

sen ten tiam

proferrat,

et

ip sam excom unicationis sen ten tiam per singulas capellas dignetur facere publicari et denuntiare om n i anno in festo n ativitatis D o m in i i» et in P ascate resurrectionis D o m in i et in festo om n iu m Sanctorum . E t sit precisum in om n i sui p a r t e .2

[ L X X X X V ] Quod ultra viginti homines non possit aliquis ducere ad aliquam desponsandam. O rdin am u s quod quicum que desponsare volu erit de cetero ali- so q u am in su am sponsam vel u xorem , v e l facere desponsari alicui suo fillio, n epoti vel desendenti v e l collaterali per dationem seu im positio­ n em anuli v e l consensum , eciam sine anuli im positione, n on debeat secum ducere ad d ictam desponsationem facien dam ultra X X h o m i­ nes v el perm itere secum venire, pena et banno cuilibet contrafacienti, scilicet sponso, qui secum du xerit u ltra dictu m n u m eru m seu patri vel avo sponsi, v e l eius qui fuerit principalis, ratione alicuius p ro xim i­ tatis v e l vicin an tie v e l parentele ad d ictam 3 desponsationem facien­ d a m v e l fieri facien dam , centu m solidorum bon on in orum pro quolibet quem secum du xerit, v e l venire perm iserit u ltra dictu m n u m eru m . 30

[ L X X X X V I ] Quod e x parte mulieris que debuerit desponsari non habeantur ultra viginti homines. S ta tu im u s quod n u lla m ulier que debuerit desponsari, nec aliquis qui volu erit de cetero a liq u a m su a m filliam , n eptem , sororem sive p rop in qu am v e l vicin am facere desponsari, tem pore dicte desponsa- 35 1 in m argine, m ... nota: Infra X V dies. Loquatur cum episcopo. 2 in parte] manca in V. 3 di’ctam... cen’tum] m rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

250

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

persona civitatis v e l co m itatu s B on o n ie aut aliunde, audeat v e l pré­ su m ât aliqu od v estim en tu m contra predictam fo rm a m incisum suere alicui civi v e l com itatin o, in civ ita te B on onie v e l co m ita tu aut extra co m itatu m , pena et banno cuilibet qui contrafecerit et pro qualibet 6 vice et qu olibet vestim en to cen tu m solidoru m b o n on in o ru m . Ite m quod

aliqua

dom ina

civitatis v e l co m itatu s

B on o n ie m agn a v el

p a rva de cetero n on audeat v e l présu m â t portare a liq u a m coronam seu sertu m com p ositu m de perlis au t circlellum b a tu tu m de auro v el argento, au t

super

se portare

vel

habere

io tu m de perlis, in aliqu a parte persone, excepto

aliqu od

ornam en-

q u am

in anullo,

nec bind as a liq u a m v e l aliquas in quibus sit auru m insertu m , v e l tessu tu m v el trecetam aliqu am v e l redexellam in quibus sit aliquod aurum fa brica tu m preterqu am auru m v e l argen tu m filatu m , pena et banno X X Y

lib ra ru m

bononinorum

pro qu alibet et qu alibet vice

is qua con trafactu m fuerit et a m itta t coronam seu circlellum v e l orna­ m en tu m de perlis. Ite m quod n u lla persona silicet m asculus m aior etatis duodecim annorum , vel aliqu a fem in a m a rita ta seu p o stq u a m fu erit m a rita ta, audeat vel présu m ât ad aliqu od v estim en tu m habere v e l portare aliqu od o rn am en tu m de frixis seu frix u m , v e l gram itas

20 vel g ra m ita m aliqu am v e l aliquas pena et ban no cuilibet contrafacienti et pro qu alibet vice X lib ra ru m bon on in oru m . P erm ittim u s a u tem et concedim us de u rb an itate cuilibet dom ieelle n on m a rita te posse h a­ bere et portare frixos seu orn am en tu m de frixis, qu oru m frixo ru m b r a ­ chium sit et esse possit valoris duorum solidorum b o n on in o ru m et 25 abinde infra. A b in d e vero supra eis prohibem us sub pena et banno pro xim e dicto pro qu olibet contrafaciente, et pro qu alibet vice ipso fa cto incurrere v olu m u s. Preterea precipim us

quod aliqu a dom ina

m a g n a v e l p arva civitatis B on onie v e l co m itatu s n on audeat v e l pré­ su m ât habere vel portare ad aliquod v estim en tu m vel aliqu a vesti3o m e n ta affiblaturas 1 ad 2 collum de auro vel argento, v e l aliquid aliud loco affliblature, que affiblature sint ad gon ellam ; v e l aliud v e sti­ m en tu m sive guarnachiam m aioris valoris X X

solidorum bon on in o­

ru m et ad guarnachiam m aioris valoris X L solidorum bononinorum h ab ita ratione prim e extim ation is affiblaturarum predictarum quando

35 de n ovo fa cte fuerunt. E t quod nulla persona civis v e l forensis audeat v el présumât, com ponere ad aliqu od v estim en tu m alicuius dom ine civitatis B on onie v e l com itatu s aliquas affiblaturas m aioris ex tim a tio ­ nis et precii qu am superius dictu m est, pena et banno cuilibet dom ine seu m ulieri v e l fem in e p o rta n ti affiblaturas aliquas contra predictam 40 fo rm a m , et pro qualibet vice, et cuilibet qui com poneret aliquas affibla1 affiblaturas] V.: affublaturas, e cosï piil sotto. 2 ad... argento] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RUBR. L X X X X III-L X X X X IIII

249

[ L X X X X I I I ] De pena jacientium maiumam 1 seu comitem vel comitissam. Rubrica. S ta tu im u s quod m a iu m e, com itisse, v e l com ites sive ludus ip sa ­ ru m fieri n on d eb eat in c iv ita te B on onie v e l burgis, nec ten toria sive curtine ipsius ocaxion e. E t qui p ateretur in dom o sua v el sub porti-

·">

chu d om u s sue v e l a n te d o m u m su am fieri vel sue h ab itationis, solvat n om in e pene et b a im i cen tu m solidos bon on in oru m . E t m a iu m a seu com itissa v e l com es

X X

solidos bon on in oru m , cuius m edietas sit

com u n is et allia accusantis. E t po testas ten eatu r predicta inhibere et ban niri facere per civ ita te m B on o n ie de m ense aprilis et m ali. A d 10 q u a m con dem pn ation em solvere ten ea tu r pater pro fillia et ille in cuius p o testa te est.

[ L X X X X I I I I ] De pena portantium vestes, caudas, coronas de perlis et frixos vel gramitas vel fibaglas 2 contra formam huius statuti3 et de pena sartorum et aurificum venientes contra formam huius statuti. Rubrica,

ib

S ta tu im u s qu od n u lla dom ina seu m ulier in civ ita te B ononie, v e l burgis aut in co m itatu B on on ie, audeat v e l presum at portare pelles, v e l aliqu od v estim en tu m quod h ab eat cau dam que trahatur v e l trahi possit aliquo m odo per terram , longiorem tribus quartis brachii, v e l regoglum quod possit esse longius tribus quartis brachii 20 sine taxellis. 4 E t si qu a v estim en ta reperientur fa cta actenus, redu ­ cantur ad predictam 5 m ensu ram , seu m o d u m superius declaratum , pen a et ban no cuilibet con traven ien ti vigintiquinque lib raru m b o n o ­ n in o ru m et pro qu alibet vice et n ichillom inus reducatur vestim en tu m ad m o d u m pred ictu m , et nullus civis v e l forensis aut nulla [persona] 25 audeat v e l presu m at in civ ita te v e l co m ita tu incidere aliquod v esti­ m e n tu m contra predictam fo rm a m pena et banno decem lib ra ru m b o ­ n on inoru m , cuilibet qu i incideret aliquod v estim en tu m contra predic­ ta m fo rm a m et pro qu alibet vice et quolibet v estim en to . E t quod nulla

1 m aiu m am ] V . ma-vinam; B. m aiu m am , e così yli S t a t u t i d i Bolo g n a del 1335, f. 248": Velezione delle maiume, o delle contesse di maggio, nome che troviamo nel «. Memoriale Historicum » di M at te o G r if f o n i , era una delle tante usanze di Calendimaggio. 2 fibaglas] V.: flubagas. 3 huius statuti] V.: infrascriptam. 4 tribus quartis brachii] cancellato, e in margine è aggiunto: «uno brachio »: additum fuit per reformationem populi quod detraatur « tribus quartis brachii » et dicatur « uno brachio ». Ego Vinciguerra Borixii notarius huic officio scripsi et cancellavi «tribus quartis brachii » et addidi « uno brachio ». Pure in V. /. 6C'\ 5 predictam] V.: pristinam.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

248

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

toris et allia com u n is, et ten ea tu r in credenciam . E t super predictis om n ib u s et singulis d om inu s p o testa s possit et ten ea tu r inquirere per se vel per tab ellio n em qu em d ep u tav erit ad predicta et per fa m a m et per a sp ectu m , per probation es in d iti et presuntiones et qu olibet allio

5 m od o quo m elius fleri po terit m iten do tab ellion em personaliter, p u ­ blice et secrete ad exequ ias m o rtu oru m e t 1 ad sponsas et m onachos et sacerdotes et sorores et ad fe stiv ita te s pro

coronis et vestibu s

d o m in a ru m interdictis, qui notarius refferat contrafacientes et ipsos p u n ia t p o testas predictis penis. I te m quod nullus p o rtet vel m ita t io aliqu a exenia cruda v e l co cta ad d o m u m alicuius m o rtu i v el suorum a scen den tiu m v e l descendentium v e l h e r e d u m ,2 v e l recipiat

a n te ­

q u am corpus tradatu r sepulture, v e l 3 etiam p o st per octo dies pena cuilibet m itten ti et cuilibet recipienti X X V

libris

bon on in orum et

predicta fa cia t dom inu s po testas publice preconicari in fra X Y dies io regim inis i p s iu s .4

[ L X X X X I I ] De pena portantium vel mittentium donaria alicui clerico vel religiose persone. O rdin am u s quod n u lla persona p a rva v e l m a g n a a u deat v e l presu m a t portare v el m ittere, v el portari seu m itti facere alicui presbitero

20 de n ov o facien do, v e l m onaco v el m on ach e, v e l fra tri v e l sorori, v e l alicui religiose persone cereos v e l candellas v e l fogacias v e l toaglas v e l a liqu id aliu d 5 dare et qu icu m qu e contrafecerit

con dem pn etu r

pro q u a lib et vice in decem libris bon on in orum . I te m 6 qu od n u lla per­ sona possit v el deb eat coadu n ation em facere personaru m v e l invitare ar» v e l in v ita ri facere a liqu em v e l aliqu os occasione predicta. E t qu i­ cu m qu e contrafecerit con dem pn etu r in X X V libris bon on in orum pro qu alibet vice, et p o testas 7 infra qu in decim dies ab ingressu sui r e ­ gim in is ten eatu r facere preconizari predicta et

super predictis et

qu olibet predietorum dom inu s p o testa s h ab eat p len u m et lib eru m

50 (/. 2 8 v) arb itriu m et super hiis sem per p r e s it 8 n otariu s spetialis ipsius d om ini p o testatis super donis sponsaru m e t 9 m o n ach oru m . E t sit precisum . 1 2 3 4 5 6 7 8 9

et... interdictis] m anca in V. lieredum] V. aggiunge: nec ad alliam domum in fraude. vel... precisum] manca in V. ipsius... precisum] su rasura. aliquid aliud] V.: aliud. Item] V. et. in m argins, di m. 3, nota: infra X V dies [ab] introitu sui regiminis. nresit! m rasura. et... precisum] su rasura: poi, m cancellato [don]dolo et tireiio.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RTJBR. L X X X X I

247

sub pen a X lib raru m bon on in orum pro qu alibet que u ltra predictas rem anserit de dote sua solv en d a . E t dom inus po testas procuret cum dom ino episcopo qu od tales m ulieres con tra facien tes denuncientur in

pasch alibu s diebus in ecclesiis ex co m u n icate esse.

etiam

a liq u o s 1 m o rtu os

sepelire indu tos

de

P roh ibem u s

scarleto, nisi fuerit

5

mil ex v e l leg u m aut decretorum 2 doctor sub pena cen tu m lib raru m bon on in oru m pro qu alibet vice filiis v el descendentibus v el h ere­ dibus

m o rtu i.

I te m

quod

nullus

debeat

arengare

corpus seu ocaxion e alicuius defun cti, com endan do

ad

aliquod

d efu n tu m v el

aliqu a alia expon en do in m o d u m arengandi. I te m quod nullus ducat

10

secu m ad 3 a liqu o d corpus u ltra d e c e m 45hom ines ad plus per se vel a lliu m m o d o aliqu o v e l ingenio co m p u ta ta persona ducentis pena et b an n o X X V duceretur

lib ra ru m bon on in orum ei qui duceret et cuilibet qui

ad

corpus u ltra

d ictu m

bon on in orum pro qu olibet et arciu m n u llus

vel

a rm oru m

et

civis fa cia t venire

n u m eru m

q u a lib et vice,

cen tu m

solidorum

exceptis societatibu s

societatibu s

fra tern ita tu m .

com itatin os

aliqu os

seu

I te m

15

quod

rustich os

pro

com u n i v e l singulari ad aliqu od corpus sepelliendu m v e l p lo ra n ­ d u m sive ad d o m u m su am pen a et ban no cen tu m lib raru m cuilibet com u n i et cuilibet v en ien ti X X V lib raru m bon on in oru m et su cces­

20

soribus defu n cti C lib ra ru m bon on in oru m pro qualibet vice. S alvo q u o d con iu n cti v in cu llo párentele u squ e ad qu in tu m gradu m possint ven ire

d u m m od o

observent

fo rm a m

superius

d en o ta ta m

in n on

ploran do et p a lm a s verberan do. I te m prohibem us om n ib u s habere in exequiis alicuius seu sepulture u ltra n u m eru m octo 6 sacerdo­

25

tu m , si co n tin g at d efu n ctu m sepeliri ad ecclesiam sive cap ellam su am . E t

si contingerit sepeliri ad aliam ecclesiam

v e l capellam

tu n c 6 n on liceat habere u ltra illos sacerdotes v el clericos qui su n t de ecclesia u b i sepelitur et illos qui su n t de capella seu ecclesia m ortu i sub pen a heredibus v e l successoribus defu n cti X X V lib ra ru m b o n o n i­

30

norum . E t qu ilibet possit a ccu sa re7 et m edietas cuius banni sit accusa1 aliquos... doctor] V.: quemlibet mortuum sepeliri indutum de scarleto, su > pena etc. 2 aut decretorum] aggiunto in margine, seguito dalla nota: Ego Vinfciguerra Ttovixii addidi in dicto statuto « aut decretorum » quia reformatum extitit in con­ silio populi tempore domini Bindi, capitanei populi Bononie. Pure in V., f. 66v. 3 ad... corpus] su rasura. 4 decem] V.: octo. 5 octo sacerdotum] V.: viginti clericorum inter religiosos et secidares vel reli­ giosos tantum vel seculares tantum, etc. 6 tunc clericos....] V. continua: ultra dictum numerum viginti, liceat habere ilos sacerdotes vel religioxos vel clericos, qui sunt, etc, 7 accusare] V.: accusare et denunciare.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

246

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ANNO

1288

m o rtu a et si quis v e l si qua con tra fecerit con dem pn etu r in X X Y libris bon on in orum pro q u alibet v ice et qu ilibet possit accusare et den u nciare et h ab ea t m e d ieta tem ban n i. I te m 1 dicim us quod pro a liq u o .d e ­ fu n cto v el d efu n cta seppeliendis n on pu lsen [n ]tu r ca m p an e nisi illius 5 ecclesie ad q u a m debuerit sepelliri et illius de cuius capella fu erit m o r ­ tu u s v e l m o rtu a et pu lsen tu r cam p an e ad so ga m ta n tu m . I te m dicim us q u o d n on debeat aliq u a persona d efu n cta preconigari per civ ita te m . I t e m dicim u s quod ad exequias alicuius d efu n cti n o n p o rtetu r nisi illa cru x ad cuius ecclesiam debuerit sepelliri et crux sue capelle. I te m

10 quod ad exequ ias 2 alicuius d efu n cti n on d ebean t p o rta ri u ltra qu atu o r cerei de [una] lib ra quilibet ad p l u s .3 E t 4 q u icu m qu e con trafecerit v e l fleri fecerit si fu erit heres defun ctis sive com m issariu s sive execu tor sive alius con d em p n etu r pro singulis qu atu or capitu lis pro u n u m ...5 (?) et pro qu a libet v ice in X X Y libris b on on in oru m . I te m is qu od n u lla m ulier m o rtu a p o rta ri debeat ad sep u ltu ra m cu m facie d iscoperta et

qu icu m qu e

eam

p o rta v erit

con d em p n etu r in X X Y

libris bon on in oru m . I te m quod p o s t q u a m 6 corpus fu erit sep u ltu m n u lla persona se debeat congregare et reditu fa cto

ab

sedendo

ad

dom um

defu n cti

ecclesia, incon tin en ti se d ebean t separare nisi

20 essent p ater au t fra ter au t filius v e l alius sibi con iu n ctu s u sque in q u a rtu m g ra d u m v e l nisi esset de vicin is eius. E t contrafecerit

co n d em p n etu r pro

qu a libet

v ice

in

qu icu m qu e

ce n tu m

solidis

bo n on in o ru m . I te m quod ad corpus alicuius n o n debean t p o rta ri 7 v el esse aliq u a dopleria n ec u ltra u n u m p a n n u m sede sive p a lliu m

25 sive cu ltra m . I te m dicim u s quod p o stq u a m defun ctu s v e l d efu n cta fuerit tra d itu s v e l tra d ita sepu lture et h om in es 8 redderint qui affue­ rint dicte sepulture ad d o m u m defu n cti v e l d efu n cte, qu od om nes m ullieres que fu eru n t a d exequ ias d efu n cti v e l defu n cte in con tin en ti discedere debean t d om o d efu n cti v e l d efu n cte. I t a 9 qu od nulle ib i re30

m a n ea n t nisi fu erint m a te r v e l n overch a v e l soror v e l fillia v e l socrus v e l co g n a ta v e l fillia fratris v e l sororis d efu n ti v e l defun te v e l v id u a te, 1 Item... sue cappelle] m anca in V. 2 exequias] V. funus. 3 ad plus] V. continua: et tres cruces ad plus. 1 Et qui...] X X V lib. bon.] V. Et si contrafactum fuerit, qui fuerit heres eius condempnetur in vigintiquinque lib. bon. 5 ...] B. illeggibile. 6 postquam corpus] B.: corpus postquam: corretto. 7 portari vel esse.... dopleria] V.: portari... dopleria, vel teneri in domo, aut in ecclesia accensa sub eadem pena. Item, etc. 8 homines... defuncte...] V. aggiunge: qui adfuerint sepulture, redderint ad domum in qua morabatur defunctus vel defuncta. 0 Ita... novercha vel] su rasu ra :

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RUBR. L X X X X -I.X X X X I

245

u ltra decem h om in es, si fieret co n v iv iu m h om in ibu s, v el decem d o ­ m in e, si fieret m ullieribu s ex u troqu e latere, silicet spon si et sponse. E t qui contrafecerit pu n iatur et con dem p netur ille qui fieri fecerit co n v iv iu m in v igin tiq u in qu e libris bon on in oru m et quilibet sacra­ m en to ten eatu r contrafacientes denunciare et accusare. E t sponsus

5

n on possit secum ducere nisi tres socios, ad c o n v iv iu m 1 ita qu e co m ­ p u ta ta persona sponsi sint qu atu or ad plu s. I te m dicim us qu od t e m ­ pore dictoru m co n viv io ru m n o n 2 exibeant.ur nisi tria genera ferculloru m dedu ctis fru ctibu s. E t qu od nullus m ittere debeat aliqu od 3 ensenium fercu llorum v el m itti possit

extra

d o m u m co n viv ii. E t io

qui con tra predicta fecerit, con dem pn etu r pro qu olibet et qualibet v ice in cen tu m solidis bon on in orum et quilibet ten eatu r co n trafa ­ cientes denunciare et accusare. E t p r e d ic ta 4 h ab ean t locu m in civ i­ t a te B on o n ie et burgis. E t predicta ten eatu r po testas pu blice facere preconicari per civ ita te m B on o n ie et burgos in locis consuetis infra

15

qu in decim dies ab introh itu sui regim inis. E t procuret dom inu s p o ­ testa s cu m v en erabili p atre dom ino bon on iensi episcopo quod ipse venerabilis pater proferre dign atu r cxcom u n ication is sen ten tiam in facien tes con tra predicta v e l aliqu od p redictoru m . E t quod dicta excom u n icatioh is sen ten tia denuntietur per capellas et ecclesias civ i­

20

ta tis B on o n ie et bu rgoru m in n a tiv ita te D o m in i et in pascate resurection is D o m in i om n i anno.

[ L X X X X I ] De penis plorantium seu se desmantantium ad exequias mortuorum vel e(m)xenia mittentium et de modo servando in cxequiis mortuorum. Rubrica.

25

S ta tu im u s quod n u lla persona de civ ita te B on o n ie v e l burgis ad exequias alicuius 5 m o r t u i 6 seu ad d o m u m m o r t u i7 se debeat desm a n tare v e l plorare clam an do v e l vociferan do nec sibi m an u s per­ cutere ad d o m u m m o rtu i v e l m ortu e ex tra d om o 8 eundo vel redeundo ad ecclesiam . I te m quod n u lla m u lier que sit con iu n cta vin cu lo paren -

30

tele m ortu o v e l m o rtu e, venire debeat ad ecclesiam cu m m o rtu o , se’ . p o st m o rtu u m , v e l an te, ea die qua 9 sepu ltus fu erit m ortu us v e l 1 2 3 4 5 6 7 8 9

ad convivium] manca in V. non... nisi] su rasura. aliquod... fercullorum] su rasura. Et... omni anno] manca in V. alicuius... se de’ beat] su rasura. mortui] V.: persone mortue; mortui] V.: persone mortue. extra domo et] m anca in V. ante, ea die qua] V.; antequam.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

2U

STATUTI M

BOLOGNA DELL'ANNO

1288

generalis v e l eonsnl diete terre, pro qua m ollestaretu r, et h abeat locu m in hom in ibu s illarum terrarum

(pie h ob ediu n t co m m u n i B o -

nonie et. sadisdan t secundum fo rm a m ord in am en toru m sacratoru m vel aliorum ord in am en toru m . I te m dicim u s quod si m assarius, syndicus ‘> v e l consul alicuius terre d etem p tu s fuerit, occasione alicuius collecte v el con d em p n a tio n is vel alicuius g ravam in is im p o n ite v e l im p o n iti com u n i sue terre, vel repre.senta.tus fuerit per fì.deiussorem com unis sue terre et n on solverit, infra m ensem a. die caption is vel rcprcsentationis esse id pro quo fuerit d etem p tu s, vel p resen tatu s a dicto ter­ ni m ino in an tea, dictu m beneficium non v cn d icet sibi locu m . Sed p o s­ sint dept ineri singulares persone illarum terrarum que obligate essent com u n i u squ e ad integram sa tisfa ction em eius quod

solvere ten e­

retur com u n is sue terre. S a lv o quod n on in tellig a tu r in sallariis p o te ­ sta tu m de sacco v el p o te sta tu m de banderia, in d icu m et n otarioru m i.r> vel capitan eoru m co m ita tu s, et in fideiussori bu s ipsaru m terrarum . qui aliquid solvissent pro ipsis com u n ibus vel solverent v e l com pelle rentur ad so lv en d u m com u n i B on onie pro aliqu o eorum . Q ui possint etiam m assarios, syndicos, consules et singulares personas ipsius terre cogere ad satisfa cien d u m e i d e m .1

20

(/· 28) [ L X X X X ] Tractatus de variis ct extraordinariis criminibus et excessibus pertinentibus ad spctialem notarium domini potestatis deputatum super coronis ct vestibus dominarum et aliis infrascriptis. De pena eius qui portaverit donaria alicui sponse. P r o h ib e m u s 2 quod aliqu is v e l aliqu a portare n on

d eb eat vel

25 m itere v e l p o rta ri facere per se v e l a lliu m q u ocu m qu e m o d o , c a u s a 3 v e l ingenio alicui sponse v e l alteri persone ocaxion e sponse, aliqu a donaria in aliqua q u a n tita te, re v e l specie et qu icu m qu e contrafecerit con dem pn etu r pro q u a lib et v ice qu a contrafecerit in v ig in tiq u in q u e 4 libris bon on in orum I te m dicim u s quod aliqu a sponsa, nec aliqu a allia so persona pro sponsa d eb eat recipere aliquo m o d o v e l ingenio de dictis donariis sub dicta pena X X Y lib ra ru m bon on in orum ipsi sponse vel alteri recipienti pro ea et ei in cuius d om o dicta donaria recipientur v e l donarentur v e l portaren tur. E t dicim us quod a liqu o d c o n v iv iu m quod fleret causa sp on salitiaru m v el n u peiarum n on possin t interesse 1 A piè di pagina, in rosso: De pena eius qui portaverit donaria alicui sponse. I l foglio seguente, un po' diverso come pergam ena e m isura dei precedenti, com in ­ cia: Tractatus, etc. De pena eius, etc.

2 Prohibemus... X X V lib. bon.] su rasura. 3 causa] aggiunto interlinea di m. 2. 4 vigintiquinque] su d oppia rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RUBR. L X X X V I I I-L X X X V in i

243

lio 1 ten eatu r ta le m m u lta tu m in d em p n em conservare 2 sum arie sine str e p itu 3 iudieii. Ip se a u tem m u lete d e sig n a te 4 ad discum U rsi secun­ d u m m o d u m et fo rm a m predictam exigan tu r per officiales prescidentes 5 ad discum U rsi. P reterea dicim us quod om nis m u lta d a t a 6 alicui com u n i, m assario, s in d ic o ,7 seu h om in ibu s alicuius terre intelligatur

5

u n a m u lta ta n tu m , et pro u n a m u lta ta n tu m exigatu r et d a tiu m ipsius m u lte e x ig a tu r 8 ta n q u a m si uni h om in i ta n tu m da ta fu isset. O rdin a­ m u s 9 etiam quod om n es m u lete cuiuscum que condictionis existan t date a die x v m ensis m ad ii in tran tis

m cclxxxv,

q u ib u scu m qu e com u n ibu s m assariis et

indictione x r a retro,

singularibus hom in ibu s

et io

personis co m itatu s B on onie que solverint collectas et su beu n t honera cu m fu m a n tib u s seu rusticis ipsaru m terrarum , sint casse et pro cassis et irritis h ab ean tu r in to tu m , ita quod nichil ex eis vel aliqu a ip sa ­ ru m possit exigi v e l recuperari per aliqu os officiales com unis B o n o ­ n ie nec aliqu is in aliquo aggravari, salvo qu od n on preiudicet hiis

15

q u i em erint d a tiu m I I I solidorum pro qu a libet m u leta quom inus per­ so lv a n t. I te m dicim us quod nulla m u leta dari possit nisi in conscilio v e l arengo, et n isi m u lcta tu s fu erit leg ittim e requisitus, et nisi ex iu sta causa per d o m in u m p o te sta te m v e l d o m in u m ca p ita n eu m vel eius vicariu m fu erit app rob a ta .

[ L X X X V I I I I ] De comitatinis singularibus non detinendis factis comunium seu terrarum suarum. 10

40

pro

O rdin am u s quod n ullus com itatin u s su bditu s iurisdictioni B o n o ­ nie possit de cetero detineri, capi v e l agravari occasione alicuius con dem pn ation is fa c te v e l facien de de com u n i et h om in ibu s

sue

45

terre, v e l racione m u lete date v e l dande v e l collecte im p o n ite, vel im pon en de v e l alterius honeris quod im p o situ m est v e l im pon etu r com u n i sue terre u b i h ab ita re t, n isi foret m assariu s v e l syndicu s 1 ipse tabellio] manca in V. 2 conservare] Y. aggiunge·, et ad id cogi possit. 3 strepitu] V.: strepitu et figura. 4 designate] Y.: date et designate. 5 prescidentes] V.: per potestatem seu eius iudicem exactorem. 6 data] V. data vel danda. 7 seu] V.: et. 8 exigatur... mulete] su rasura. 9 Ordinamus... approbata] scritto da m. 1, molto fitto. I n luogo di Ordinamus... persolvant V. dà: Et idem intelligatur in quibuscumque et de quibuscumque condempnationibus factis vel fiendis de predictis, simul vel separatim, ut supra, et prò una tantum habeatur et exigatur. 19 Tutto l’ articolo m anca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

242

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO

1288

m u lta q u a n titatis cen tu m solidorum alicui dari n on p o ssit. In exer­ citibus a u tem et ca v a lc a tis dom inu s p o testas et capitan eu s v e l vicarii eorum au t alius capitan eu s exercitus v e l ca v alcate possit m u ltare suo arbitrio. P ossin t etiam tu n c per n otariu m q u em lib et, licet n on sit o dep u tatu s ad m u lta s, h u iu sm odi m u lte scribi legi et publicari, dum tam en ipse n otariu s qui legerit p o st reditu m exercitus v el ca v alcate infra octo dies ip sam m u lta m et om neni processum fa c tu m super eis et earum ocaxion e dare 1 ten eantu r

s p e c ia li2 n otario

d ep u tato ad

m u letas, sub pena du pli eius quod in m u lta continebitur ad v o lú n ta ­ lo tem eius qui ip sam m u lc ta m dari fecerit. I te m qu od quilibet m u lcta n d u s v e l alius pro eo si com paru erit infra dilaction em

d a ta m in

m u leta debeat se presentare coram offitiali qui ipsam m u lta m dari fecerit. E t tab ellio qui preest ad m u letas ten eatu r talem

presenta-

tio n em in suis actis scribere si fu erit presens tem p o re presen tation is. io E t s i 34n on fu erit presens ipse tab ellio , tu nc n otariu s coram quo data fu erit m u leta ten ea tu r de ipsa p resen tation e facere pu b licu m in stru ­ m en tu m et illud in stru m en tu m m ittere n otario m u ltaru m predictarum sive aliquo precio, si m u lta fuerit qu antitatis X X V libraru m b o n on in orum . Si vero m u leta fuerit m inoris qu antitatis 4 X X Y librarum 20 bon on in orum tu nc ipse offitialis coram quo da ta fuerit ipsa m u leta et flet presentatio ipsam presen tation em n otifleet n otario m u lctaru m , per u n u m n u n tiu m com unis. Q ui notarius m u lcta ru m tu nc teneatur cancellare m u lcta m h ab ita presen tation em per in stru m en tu m v e l per relation em n untii u t p redicitu r solven do ta m en m u lta tu s tres solidos 25 bon on in oru m

com u n i B on o n ie v e l ei qui cau sam

D ic im u s etiam

quod

d i c t u s 5 n otariu s

a liq u a m

n on ex em p let v e l m itta t au t dessignet ad disch u m

haberet

ab eo.

m u lcta m

d a ta m

U rsii infra ter­

m in u m m u lete nec eciam p o st ip su m term in u m , n isi de licencia et m a n d ato dom in i p o testatis v e l eius vicarii v e l eius qui d ictam m u l-

30 cta m dari f e c e r it 6 et ad peticion em eius qui dari fe c e r it 8 et n on aliter. E t si dictus 7 tab ellio predicta d ictu m est superius m u lta s d a ta s

n o n fecerit v e l aliter qu am

designaret

ad

discu m

U r si et

propterea m u lta tu s aliquis 9 d a m p n u m a liqu o d pateretur, ipse ta b e l1 dare... ad muletas] V.: dare et consignare teneantur notariis deputatis ad discum Ursii vel alteri eorum, sub pena etc. 2 speciali... muletas] su rasura. 3 Et si... facere publicum] manca in V. 4 si... bon.] manca in V. 6 dictus... exemplet,] V.: nulla multa exempletur. 6 dari fecerit] V.: dederit vel promulgaverit. 7 dari fecerit] V. aggiunge: si ad alterius peticionem processerit. 8 dictus] manca in V. 9 aliquis] manca in Y.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

241

11UBR. L X X X V II-L X X X V III

[ L X X X V I I ] De libris gtd malvasii appellantur. S ta tu im u s quod om n es et singu li lib ri co n d em p n a tio n u m , m u lotaru m et presta n tiaru m et alioru m g ra v a m in u m cu iu scu m qu e co n d ictio ­ nis ex ista n t fa c ti tem p o re secunde expu lsionis partis L a m b erta cio ru m retro, qui depositi fuerunt

apud sacristiam

fratrum

predica-

5

toru m , tem pore dom ini B on acu rsii de D o n a tis o lim capitanei ])0 ]>uli B o n o n ie, m o ra ri d ebean t in d ep o situ m apud fratres predica (ores; et h oc quia d icti libri d icu n tu r esse m a lv a x ii et aliqu os ip soru m c o m ­ b u sto s esse debuisse et quod n u llu s ordo dicitur esse in eis et m u lti in d eb ite a g g ra v a ti. E t 1 dicim us qu od aliq u a v en d itio n on fiat d icto- 1» ru m

lib ro ru m , per q u a m

aliq u a ex actio

fieri possit de aliquibus

collectis, prestanciis v e l m u lctis in ipsis libris v el altero eorum con­ scriptis, set ex actio fieri debeat so lu m per priorem fra tru m predicato ru m . alia

Et

n u llu s

persona

possit

alius

officialis

facere

com u n is

a liq u a m

B on onie

ex actio n em

rei

preter

aliqua d ictu m

15

priorem .

[ L X X X Y I I I ] De modo mulctarum. O rd in a m u s quod n u lla m u lta dari possit deinceps 2 m aioris q u a n ­ tita tis q u a m sit q u a n tita s v e l ex tim a tio rei cuius occaxion e m u lta h u iu sm o d i processerit. S i vero fu erit o caxion e alicuius fa cti, facien di

20

v e l alia de cau sa u b i 3 n on possit fieri congrue ex tim atio q u a n titatis, tu n c n o n possit dare u ltra q u a n tita te m pene

que im p o n i deberet

per fo r m a m a liqu o ru m sta tu to ru m , ord in am en toru m v e l refo rm a tio ­ n u m com u n is v e l p o p u li B on o n ie. Si a u tem p en a a li q u a 4 n o n in v e ­ niretur, tu n c m u lta detu r arbitrio d o m in i p o testatis in liiis que spe- *·, cta n t ad officium d o m in i p o testa tis v e l arbitrio dom ini c a p ita n e i5 in hiis que sp ecta n t 6 a d officium d o m in i capitan ei v e l alicuius offi­ cialis v e l co n d u cto ru m a liqu o ru m d a tio ru m

com unis de hiis que

sp ecta n t ad ip soru m offitia seu d a tia , d u m ta m en pro datiis aliqu a 1 Et] V.: Item. 2 deinceps] V. continua: nisi per dominum potestatem aut dominum capitaneum vel alterius eorum vicarium, nec etiam per predictos, etc. 3 ubi] V.: cuius. 4 pena aliqua] V. aggiunge dicto modo imposita. 5 capitanei] V. aggiunge vel eius vicarii. 6 que spectant... dari non possit] V.: que ventilantur coram domino capitanco vel aliquo eius officiale. Dicimus etiam quod multe dari possit per dominum pote­ statem vel eius vicarium ocaxione cuiuscumque inliobedientie que fieret alicui officiali pallatii comunis Bononie, vel que fieret dominis de gabella. I 11 exercitibus autem, etc.

is

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

240

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

C azanim ici cultellus

de

in

XXY

p a lla tio ,

libris et

de

bon on in orum dom ino

quia

V en etic o

libris bon on in oru m , quia in v en tu s fu it

ei fu it de

in ven tu s

v ig in tiq u in q u e

ei cerbellerium in pallatio

et cultellus de ferire in p a lla tio , pen dean t et n on ex ig a n tu r m odo 5 aliqu o hinc sim o

ad

cen tu m

du cen tesim o

annos incipientes sub anno dom in i m ille­

septu agesim o

o c ta v o ,

in d iction e

se x ta ,

sic in ven im u s ord in atu m per anzianos et consules

qu i

h ab u eru n t

certu m

dictas

super

discordia

con dem pn ation es

10 den u ntiation ibu s.

Ite m

[S a r a g o z e ] ,2 et d icitu r

processisse dicim us

ex

et

falsis

q u ia 1

arbitriu m fuisse

a ccu sation ibu s

ord in am u s

et

con dem pn ation es

n o n esse exigendas ab infrascriptis personis, n ec eorum fideiussoribus u squ e a d v ig in tin o v e m annos, silicet a dom in o A lb e r to de A sin ellis con d em p n ato in o cto gin ta qu atu or 3 libris bon on in oru m quia a b sti­ n u it ire in

exercitu

F o rliv ii. I te m

co n d em p n a tio n em

fa c ta m de

io P alla m a d e x io , con d em p n ato per d o m in u m U g o lin u m de B u b e is olim capitan ei p o p u li seu d o m in u m G u id o n em M a g la v a c h a m cem in q u a n tita tem o cto gin ta una lib ra ru m et X V n inorum occasione collecte X X X V

eius iu d i-

solidoru m b o n o ­

solidorum et quinque denarios

pro centenario, im p o sita te m p o re d o m in i M a la te ste o lim capitan ei

20 p o p u li B on o n ie, et in tan tu n d e m n om in e pene. I t e m co n d em p n a ­ tio n em fa c ta m de dom ino B a m b o ld o q u o n d a m d o m in i P e tri B o n a cursii

per

p red ictu m

iudieem p red ictu m et in ta n tu m

d o m in u m

U g o lin u m

ca p ita n eu m

seu

eius

de trecentis libris bon on in o ru m n om in e sortis

n om in e pene

qui fu era t prepositu s

ad exigen du m

25 collectam X I I denariorum pro lib ra im p o sita m n ob ilib u s co m itatu s B on o n ie,

et

decem

so lid o ru m

pro

q u olibet

fu m a n te

tem p o re

dom in i M an fredi de Sassolo, olim p o testatis B on o n ie. E t qu od predicta n on po ssin t ipsi n ec eorum fideiussores agravari v e l inquietari occasione d ictaru m co n d em p n a tio n u m , u squ e ad term in u m x x v i m 30 ann orum quia sic in v en im u s r efo rm a tu m tem p o re d o m in i A y m e ric i de A ssan dris, olim capitan ei p o p u li B on o n ie, in m illesim o c c l x x x i , indiction e n on a , die x i n ov em b ris. I te m co n d em p n a tio n em fa c ta m de B a im u n d o P ro v in tia li, co n d em p n a to p er d o m in u m B o la n d in u m de C an oxa, olim p o te sta te m B on o n ie de cen tu m libris bon on in orum 35

occasione lu di azardi, u sque ad m ille ann os, ex reform ation e fa cta tem pore

dom in i

A im erici

de

A ssan d ris

o lim

capitan ei

B on o n ie die 4 nono m arcii.

1 2 3 4

quia... denuntiationibus] sw rasura. Saragoze] manca in B., desunto da V. quatuor] V.: octo. die] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

populi

230

L IB . IV - R U B R . L X X X I I I I -L X X X V I

condem pnationes de aliquo v el aliquibus 1 venientibus ad defensionem alicuius v el aliqu oru m super aliquo m allefitio v el m allefitiis exigantur ab ipsis defensoribus, nec n on ab illo v e l illis ad quorum defensionem ven erin t, ac si essent principaliter obligati et in eorum bonis.

5

[ L X X X V ] De filio familias condempnato. ,Rubrica. O rdin am u s quod si aliquis filius fam ilias m allefitiu m

com m isse-

rit, et con dem pn atus fuerit et cu m patre h ab ita verit, pater pro eo satisfacere ten eatu r de p arte ipsi filio contingente, v e l que posset ipsum contingere m oriente patre ab in testato, co m p u ta ta persona patris inter filios, et hec h ab ita ratione filiorum et filiarum pro virili io et n ep o tu m et n ep tu m ex filio in stirpem . S i vero seorsum habitaverit a patre, et d ictam pa rtem que posset eum contingere consecutus fuerit, tu n c filius ten eatu r et n on pater, et si m inus consecutus, tu nc pater ad su p lem en tu m te n e a tu r .2 [ L X X X Y I ] De injrascriptis condempnationibns terminatis non exi- ts

gendis. O rd in a m u s quondam

quod

con d em p n a tio n es fa cte

de dom ino

Taurello

Saglingu ere P etri Torelli et filiis, et de B erth o lu tio

de

S ala de tribu s m illibu s libris bon on in orum pro q u olibet, occaxion e d en u n tiation u m fa cta ru m de eis per R icu m de Cerveleriis ex p ri- £0 v illegio

ex

una

p a rte.

Et

de dom ino

D alfin o

dom in i M ichaelis

P rioris, ex accu sation e de eo fa cta per S y gh icu m de quingentis libris bon on in o ru m E t de dom ino V en etico

dom ino

A lb e r ti

de

C azani-

m icis, dom ino B itin o dom ini D io n ix ii de P la tix iis, dom ino A lb erto N o v e llo de C azan im icis, dom ino P rin civalle et E aciolo filiis dom in i 25 T h o m a x in i de A rio stis. E t de dom ino D alfin o et H enrico qui dicitur B ellu s, et P etro U b e r to fra tribu s et filiis qu ondam dom ini H enrici de U b ertis de tribu s m ilibu s libris bononinorum pro qu olibet o cca ­ sione a ccu sation is fa c te de eis per A m o d e u m R a y n erii de O liveto et co n d em p n a tio n es fa c te de dicto dom ino H en rico et dictó dom ino 3o B itin o

de q u in q u a g in ta libris bon on in orum

pro

q u olibet. E t con­

d em p n ation es fa c te de dom ino B on ifa tio de G allu tiis et de Ian u en se d o m in i

G u idon is

C azanim ici

et

de

M ixin o

dom ini B on ifa cii de

R io sti de ce n tu m libris bon on in orum pro q u o lib et, quia n on v en e­ rin t stare m a n d a tis d om ini S to ld i p o testa tis, et de dom ino G u idon e 35 1 aliquibus] m anca in Y. 2 I n V. in m argine é notato: Istud statutum est modificatum per nova statuta facta in millesimo trecentesimo decimoctavo die vigesimosexta augusti sub eadem rubrica.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

238

con dem pn atus sit absollutus et liberatus a fideiussione predicta. E t si fideiussor solverit pro aliquo con dem pn ato, gau deat benefitio statu ti quod est sub rubrica: « de privilegio fideiussorum v e l conreorum » in sexto libro. D icim u s etiam quod solu ta con dem pn ation e peceuniaria b

ab aliquo qui fuerit de societate pop u li B on onie de p a rte ecclesie seu lerem ien siu m , om nis alius processus factu s contra eu m aboleatur et tollatu r et pro abollito et tolito h abeatu r. S alvo quod quicum que de cetero ratione alicuius falsitatis qu am fecerit, seu fa ciet, fuerit con­ dem pnatu s, ban nitus seu pu blicatu s v e l depictus in palatio, debeat

10 to lli et cancellari de singulis societatibus p o p u li 1 B on onie, nec per­ petu o possit habere aliquod

offitium

in

civitate

v el extra, et sit

precisum .

[L X X X IIII] D e

c o m p e n s a tio n e

seu

d etra ctio n e

c o n d e m p n a tio n is

fa cie n d a . R u b r ic a . 15

O rdinam us quod quicum que fuerit con dem pn atus in com uni qu a­ cum que causa, solvere debeat con dem pn ation em ipse v e l eius fideius­ sor ad term in um in sta tu to con ten tu m , com pensando cum se ipso, seu detrahendo de ipsa condem pnatione ad ration em quatuor solido­ ru m bon on in orum pro qu alibet libra, solvendo infra term in um sta-

20 tu ti et h ab eat locu m in principali fideiussore v e l defensore eorum et aliter com pensatio fieri n on possit. D e hiis excipim us con dem pn atos ex fo rm a alicuius sta tu ti v e l reform ationis seu ordinam enti in quo v el qua contineatur con dem pn ation em solven dam esse in peccunia n u m erata, occasione alicuius m allefitii in quibus po testas h ab eat 25 arbitrium , si dicatur in condem pnatione, con dem pn ation em solven dam esse

sine

aliqua

quicum que fuerit

conpensatione condem pnatus

ratione

ipsius

condem pnationis

aliquis

alius condem pnatus

v el

detractione. E t dicim us quod

existendo detem ptus

qui fuerit

in fo rtia

com unis, et

fuerit

carcere,

in

vel

carceratus infra term in um

30 sibi d a tu m ad solven d u m con dem pn ation em , volen do solvere quandocu m qu e, etiam post term in um , n on cadat a benefitio com p ensa­ tionis, nec incidat in penarn quarti, sed ei in

dictis

pensationis

dicim us

benefitium

reservam us.

Preterea

casibus quod

co m ­ nulli

con dem pn ato v e l condem pnando, v e l ipsius fideiussori v e l defensori35 bus v el per p o testatem v el com une B on onie v e l aliqu em alium concedi possit custodia alicuius 'circle seu offitium staderie, v e l guardia carceris v e l custodia alicuius castri, v e l aliqu od offitium pro con dem pn a­ tione solven da seu com pensanda. E t sit precisum . I te m dicim us quod populi... precisum] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

237

RUBR. L X X X -L X X X III

im pu n e offendi in persona et

rebus, et bon a taliu m publicentur,

n on o bstan te aliquo instrum ento

dotis v e l alienationis v e l aliquo

instru m en to.

[ L X X X I ] Quod pene pecuniarie non adiciatur personalis. Rubrica. S ta tu im u s faciende alio

quod

occasione

m odo,

n u lli

condem pnationi

alicuius

vel

m u lte

peecuniarie

5

m allefitii adiciatur conditionaliter, v el

pen a personalis, n is i1 boc expresse dicatur in statutis

reform ation ibu s. E t sit precisum .

[ L X X X I I ] Quod2 nulla vindicta sive pena personalis fiat in civitate io Bononie vel curia comunis. Rubrica. O rdinam us quod n u lla vin d icta sive pena personalis fiat in civitate B on o n ie v e l curia com unis nisi fu stigatio, sed extra civ ita tem in cam p o fori, v e l alibi u b i videretur p o testati, nisi iu x ta causa v el neces­ saria appareret.

[ L X X X I I I ] De termino dato condempnatis et eorum fideiussoribus.

15

Rubrica. S ta tu im u s h ab eat

quod

term in u m

so lv en d a m ,

et

quicum que

fuerit

principalis unius

fideiussor

sp a tiu m

con dem pn atus

m ensis duorum

ad

in

cornum,

con dem pn ation em

m ensium

a

die con-

dem pnation is fa cte. Q uibus m ensibus elapsis, uno m ense pro prin­ cipali et duobus m ensibus pro fideiussore, capiantur

et

20

conpellan-

tu r m odis om n ib us quibus poterit per dom in u m p o testatem et eius iudices et m a x im e per iudicem prepositum ad discum U rsii, nec rela­ x en tu r donec solverint condem pnationes predictas. E t h ab eat hoc locu m in om n ib us con dem pn ation ibu s faciendis, in quibus ex form a

25

alicuius sta tu ti v el reform ationis v e l arbitrii dom ini potestatis, ubi po testas h ab et arb itriu m spetialiter, m inor term inus assignatus et datu s n on esset. S a lv o quod si fideiussor principalem personam cond em p n a ta m representaverit infra term in u m , quod iu d ex dom ini p o te­ statis qui preest offitio U rsii ta lem con dem pn atum et p resentatum per

30

fideiussorem su u m recipere ten eatu r et detinere ipsu m , nec eum rela­ x a re nisi so lu ta con dem pn ation e fa cta de eo, v e l nisi dederit aliam b o n a m et id on ea m securitatem de con dem pn ation e precise solvenda ad term in um sibi d a tu m et per huiusm odi representationem fideiussor

1 nisi... precisum] su rasura. 2 Quod... Rubrica] m anca il titolo

in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

236

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

[ L X X X ] D e c o n d e m p n a tio n ib u s 1 et a b s o lu tio n ib u s leg en d is et p u ­ b lica n d is. R u b r ic a . D icim u s quod om nes condem pnationes pecuniarie v e l personales que fient qu acu m qu e de causa, fleri debeant et legan tu r publice in consilio 5 octingentorum et populi B on o n ie v el in consilio octin gen toru m ta n tu m v e l in arrengo, ita ta m e n quod om nes peccuniarie condem pnationes excedentes su m m a m 0 solidoru m b o n on in o ru m exem plen tu r per n o ta ­ rium qui scribat dictas condem pnationes. Q u od ex em p lu m detur fratri­ bu s herem ittanis sancti la c o b i strate sancti D o n a ti v e l aliis ad hoc deio p u tatis et cum p u blicabun tu r et legentur dicte con dem pn ation es p ec­ cuniarie duo ex ipsis fratribus intersint ipsi pu blication i in consilio v el arrengo. Q u od exem plu m dicti fratres cu m n o tariu sp otesta tis leget dictas condem pnationes ascu ltent, si plus v e l m inus sit in uno q u am in alio, ita quod concordent et rem an eant apud dictos fratres, ita quod si aliquod 15 dubium oriretur quod recuratur ad illas que essent apud dictos fratres. I t e m 2 dicim us quod absolutiones om nes legantur in consilio v el arengo que fient de aliquo accusato, denuntiato v e l inqu isito, et p onan tur in arm ario com unis B on onie in fine regim inis cuiuslibet potestatis, ita quod quilibet possit copiam habere. D icim u s etiam quod nullus

20 possit v e l debeat appellare v e l restitutionem im petrare contra aliquam con dem pn ation em fa c ta m v e l facien dam in causa aliqu a crim inali, qu ocu m qu e m odo fiat per dom in u m p o te sta te m v e l eius v icarium v e l dom in u m capitan eu m

v el eius vicariu m , v e l n u lla m

dicere v el

supplicare, contra aliqu em processum qui fieret per d o m in u m p o te-

25 sta tem v e l dom in u m capitan eu m vigore aliqu oru m ordin am en toru m sacratoru m et sacratissim orum v e l aliqu oru m aliorum dependentium v e l occasionatorum ab eis v e l altero eorum . E t quicum que con trafecerit per se v e l aliu m condem pnetur, si fu erit con dem pn atio centarum libraru m v e l abinde

tre­

infra, in m ille libris bon on in orum ,

30 et si fuerit condem pnatio a trecentis libris supra, condem pnetur in tribu s m ilibus libris bon on in orum . E t a p p e lla tio ,3 supplicatio seu restitutio

aut petitio n on v aleat ipso iure et n ichilom inus ille qui

contrafecerit m itta tu r ad confinia per cen tu m m iliaria si venerit ad m a n d ata com unis B on onie, v e l p on atu r in ban no com unis B on onie

35 pro gravi m allefitio, et ipsius bon a pu blicen tur in com uni, et si fuerit clericus qui pro alio contra prodicta v e l aliqu od predictorum veniret, extrah atu r de protection e com unis B on on ie, ita quod possit

1 condempnationibus] B.: pena condempnationibus: pena, espunto. 2 Item... alio istrumento] scritto a p iè di pagina da m. 1, ma molto minuto. 3 appellatio] V. applicatio.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RUBE. L X X V II-L X X V IIII

fa c ta m per dictos derobatos bon a fide. B o b a ria m m u s esse id quod per v io len tiam

235

antem intelligi-

alicui accipitur; ad qu am em en ­

dationem facien dam n on teneantur si representaverint m alefactores dom ino

p o testa ti et com uni B on onie

m itteren t. D u m

tam en u n u m

pro

qui predicta m allefitia com ­

alio

hom ine n on

représentent:

quod si facerent, ( /. 2 7 ) tu n c condem pnetur presentans u n u m

5

pro

alio in trecentis libris bon on in orum pro qu olibet et qualibet vice. E t quia satisd an t in com u n i B on onie de n on perm itten do ire a dicta strata P lan orii u sque ad terram d ev etu m . Q u a m 1 securitatem

Capreni

prestare

aliqu am b la v a m contra

teneantur

predicti dom ini io

singulis annis de m ense ianuarii coram procuratoribus com unis B o ­ nonie super quibus robariis et malleficiis

que ibi fierent dom inus

po testas h ab eat p len u m , pu rum , generale et liberum arbitrium contra eos de quorum dom ibu s m allefactores exirent v e l in quorum dom us tem pore perpetrati malleficii scam p aren t. E t h oc dicim us quia sic inven im u s refo rm a tu m

tem pore

15

dom ini R izardi de B elvidere olim

p o testatis B on onie. [ L X X V I I I ] D e p e n a b a ro a rio ru m

d o m in i p o testa tis

eu n tiu m

p er

p o s tr ib u la . 2 O rdinam us quod baroarii dom ini po testatis n on debeant intrare

20

tabernas v e l bordellos v e l in aliqua alia dom o civitatis B on onie vel bu rgoru m , nisi quando irent cu m aliquo ex iudicibus v e l m ilitibus v e l notariis dom ini potestatis pro ipsoru m offitio exercendo. E t qui contrafecerit pu n iatur et condem pnetur pro qu alibet vice in decem libris bon on in orum quotiens contrafecerit, nec 3 cercare de arm is nec lu do absqu e uno ex iudicibus v e l

25

m ilitibu s dom ini potestatis sub

dicta pen a et quilibet accusare possit et h abeat m edietatem banni. [ L X X Y I I I I ] D e p e n a e x e u n tis e x tr a c ir c la m c iv ita tis a liu n d e qu am p e r p o r ta m . D icim u s quod nullus intrare v e l exire debeat v e l présum ât 4 civi­

30

ta tem aliunde q u am per portas circle civitatis sub pena et banno cuilibet contrafacienti et pro qu alibet vice X X Y libris bon on in orum si fuerit de n octe, si vero

de die condem pnetur in centu m solidis

b o n on in o ru m et plus et m inus arbitrio dom ini potestatis secundum qu a litatem fa cti et personarum , et quilibet possit

et

debeat con-

35

trafatien tes denuntiare et accusare et h ab eat m ed ieta tem banni. 1 quam... potestatis] su rasura. 2 postribula] V. aggiunge vel taverna, 2 nec... banni] su rasura.

4 pre’sumat... circle] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

234

STATTJTI D I BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

quod pedagium , v ia ticu m , h om ag iu m , t r a c e t u m 1 v e l m a la to lta m , preter com une B on onie v el offitiales ipsius com unis ad hoc spetialiter de­ p u ta to s. E t si que persone v e l universitates contrafecerint, et v e n e ­ rint in fo rtia m

com unis B on onie et fuerit singularis persona, con -

5 dem pnetur si fuerit m iles v e l filius m ilitis v el nobilis v el de nobilis progenie n atu s aut potens in m ille libris bo n on in o ru m , si vero alia persona in quingentis libris bon on in orum , et si fuerit universitas vel com une alicuius terre vel ville

condem pnetur in

quingentis libris

bon on in orum , et plus et m inus arbitrio potestatis secundum quali-

10 ta te m fa cti et personarum . E t si n on venerit in fo rtia m com unis, ponatu r in perpetuo

ta m q u a m

proditor

com unis B on onie et p opu li, et ad perpetu am

m em o ria m

et ign o­

m in ia m

causa

ipsius cu m

ban no

com unis B on onie

n om in e et cognom ine

et

depingatur in

pallatio com unis B on onie. E t si quis clericus con tra venerit v el rei5 scriptum aut littera m im petraverit contra prédicta v el aliqu od de predictis, extrah atu r de protection e com unis et p o p u li B on on ie, et eius b o n a om nia per com une B on onie ei auferantur. D e hiis excipim us dom in u m B on ifaciu m et dom in u m U b a ld in u m de L au glan o fratres et filios con dam »

dom ini D eutecherii de L a u glan o

et illos de dom o

ipsorum , quibus per se v e l aliu m cui duxerint co m m itten d u m liceat colligere u b i eis placuerit pedagiu m infrascriptum , silicet de qualibet sa lm a sex bononinos p arvos excepto quod de sa lm a ferri, stagn i, ram i, p lu m b i, v alía m e, olei et garcadure, de quibus h abere possin t pro qu alibet sa lm a I I I I or denarios ta n tu m et de quolibet equo duos dena-

25 rios excepto q u am a civibus civitatis B on onie et co m itatu s et districtus a quibus pro eorum sa lm a propria v e l 2 m arcadandia v e l equo nichil exigatur. Salvo et reservato eis om n i alio eorum iure, si quod h a ­ b ea t v e l soliti su n t h abere in m aioribus pedagiis a qu ibuscu m qu e col­ ligendis, et hoc eis concedit com une B on onie quia ten en tur prestare 30 et dare com u n i B on on ie pro se ipsis et aliis de dom o sua b o n am et y d on ea m securitatem de tenendo stra ta m

de Lau glan o securam

qua itu r F loren tiam . E t quod n u llu m m allefitiu m seu rob ariam v el incendium

seu v io len tiam

fiant in dicta

terra seu pertinentiis a

curia P lanorii supra u sque ad cu riam Cappreni, v e l in curiis sive 35 v illis que habuerint capud ad d ictam strata m . E t quia debent re­ presentare dom ino p o testa ti et com u n i B on onie illu m v e l illos qui fecerint m allefitiu m infra octo dies a die m allefitii alicuius de predi­ ctis fa cti, b o n a fide et to to posse ipsoru m om n i dolo et fraude rem otis. Et

quia tenentur

em endare robarías illis

quibus fa cte essent in

w predictis locis et contratis v e l altera ipsarum secundum extim ation em 1 tracetum] V.: traxetum. 2 vel... colligendis] eu raeura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

233

RUBR. L X X V -L X X V II

p o testatis. E t si fu e r i t 1 clericus v el ecclesiastica persona extrah atu r de protectione com unis et populi B on onie, ita quod inpune possit offendi a quocu m qu e in avere et persona, et dom us in

qua fieret

collectio fu n ditu s diruatur, et nichilom inus ille qui dictam dom u m h ab itaverit

condem pnetur in

centu m

libris

bononinorum

et plus

5

arbitrio potestatis secundum qu alitatem fa cti, et in predictis d o m i­ nus potestas h ab eat arbitriu m inquirendi, salvo statu to loquente de ton dolo et torm en to et salvis ordinam entis arm oru m ,

cam b ii et

m ercadandie

factis

societatu m

pro

honore

artiu m et

et

utilitate

com unis et pop u li et quilibet possit accusare et denuntiare contra-

10

fatien tes et h ab eat m ed ietatem banni.

[L X X V I ] De pena 2 procurantis vel consulentis dari aliquid domino potestati vel alteri de sua familia ultra feudum ei concessum. S ta tu im u s quod aliquis non audeat v e l presum at dicere, tractare, consulere p a la m v e l secrete in consilio v e l extra quod dom inus p o te ­

15

stas v e l aliquis de sua fa m ilia h ab eat v e l habere possit, per se vel a liu m , aliquid de avere com unis v e l alicuius singularis persone aliquo m o d o v e l ingenio u ltra feu d u m sibi concessum per com une B on onie, v el quod p o testa ti v el alicui de sua fam ilia concedatur ellectio alicuius offitialis qu ocu m qu e n o m in e 3 vocari possit v e l quod potestas habeat

20

generale arb itriu m , v e l quod ipse sit generaliter absolutus ab observa­ tione sta tu ti v e l reform ationis com unis v e l populi B on onie. E t qu i­ cu m qu e contrafecerit contra predicta v e l aliquod predictorum co n ­ dem pnetu r in trecentis libris bon on in orum , si fuerit m iles, et si fuerit pedes in centu m libris b on on in oru m . E t quilibet possit denuntiare et

25

accusare et h ab eat m ed ieta tem banni. E t hoc sta tu tu m sit precisum .

L X X V I I ] De pedagio aliquo non exigendo. Rubrica. S ta tu im u s quod persona aliqua civis v e l forensis, com une vel u niversitas 4 n on audeat v e l presu m at colligere v e l colligi facere v e l 5 percipere per se v e l a liu m in aliquibus partibu s

seu locis, aquis,

30

flum inibus v e l ripis civ ita tis B on onie v e l districtus a b 6 aliquibus personis pro aliquibus m ercationibus, anim alibus v e l rebus aliis ali1 2 3 4 5 6

fuerit] V. fieret. De pena... ipse sit] su rasura. nomine] V.: modo. universitas non] su rasura. vel... aliquibus] su rasura. ab... pedagium] su ram ra.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

232

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

[ L X X I I I ] De pena [profpallantis credentias sibi impositas. Rubrica. S tatu im u s quod quicum que de cetero p ropallaverit aliqu am creden tiam ei im positam , v e l im p o n en d a m per 1 dom in u m potestatem [v el ca p ita n eu m ], v e l alicuius eorum vicariorum , condem pnetur in 5 centum libris bon on in orum et plus realiter et personaliter secundum q u a litatem fa cti, et ille v e l illi qui dictam credentiam sparserit n on sit

ulterius

de

populo

B on onie,

nec aliqu od

fictium in com uni ulterius habere possit. E t

offictium

v el bene-

potestas h abeat a rb i­

trium inquirendi(s) de predictis.

10

[ L X X I I I I ] De pena eius qui fidelitatem fecit vel facit alicui de novo, vel vassallus de novo efficitur cum feudo vel sine vel amiciam contrahit. S ta tu im u s quod nullus de civ ita te B on on ie v el districtu faciat alicui fidelitatem , v e l efficiatur vassallu s cum feudo vel sine feudo, v el am iciciam obligando se ex causa m u tu i v e l alia de causa, in frau -

i5 dem huius sta tu ti. E t

qui contrafecerit condem pnetur, silicet is qui

feu du m constituerit v e l fe u d u m v e l fidelitatem receperit v el am iciciam contraxerit, aliu m sibi obligan do, v e l aliu m pro eo in centu m libris bon on in orum pro quolibet et qu alibet vice, et plus arbitrio potestatis et a d m itta tu r quod d a tu m est in feudu m v e l in sign u m am icitie v el

20 fidelitatis, nisi esset successor feudi veteris fidelitatis v e l am icitie. E t q u ilib e t2 possit denuntiare et accusare contrafacientes et h abeat m ed ieta tem banni, salvo ordinam ento

sacrato

quod est in quinto

libro sub rubrica « de instru m en tis feu d oru m cassandis ».

[ L X X Y ] De pena3 astringentis se per promissionem vel securitatem .25 vel per sacramentum vel alio modo. O rdin am u s quod n ullus de civ ita te B on onie v e l districtu audeat v e l presu m at se astringere per prom issionem

v el securitatem

vel

sa cram en tu m v e l aliquo alio ingenio de adiu van do unus aliu m , v el prom issionem v el sacram en tum v e l societatem v e l aliqu am 30

aliam

securitatem recipiat v el collectio (?) h om in u m arm atoru m v e l ...4 vel conspirationem aut m on opoliu m faciat in d a m p n u m v el periculum com unis v e l pop u li B on onie. E t

qui

contrafecerit

condem pnetur

quilibet pro qu alibet vice in C libris bon on in orum et plus arbitrio 1 2 3 4

per... credentiam] su rasura. Et quilibet... casandis] su rasura. De pena... medietatem banni] su rasura. B. illegyibile, in V. lacuna.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

sua

propria

vel

con du cta

IiUBR. L X X I-L X X II

teneri

v el

231

hospitari

cecos

v el

orbos,

v e l alios qui faciu nt et se esse fingunt avocu los v e l qui se tingunt orbis, v el qui se faciu nt penitenciales deferendo circlos ad brachia v el alibi deferendo, v e l m attarellos im b o lle tta tos v e l qui falso 12 ducunt per civ ita te m puellas querendo ellem osinas causa m aritan di dicendo

5

eas fore sponsas. N ec avenitatores, bu rsaru m incisores, m anchos p ed i­ bu s v e l m anibus vel allio m em bro ; affaturatores et affaturatrices, divinatores v e l allios consim illes hiis qu i falso m endican t pena et ban no

cuilibet qui hospitaretur aliqu em de predictis X 2 libraru m

bon on in oru m . E t eandem pen am paciatur si quis de predictis in v en - io tu s

fuerit

hospitari.

Et

quilibet

possit

denunciare

et

credatur

accusatori iuran ti et cu m uno teste p roban do. Cuius ban ni m edietas sit com unis et alia accusantis. E t de hiis que dicta su n t supra ex ci­ pim u s veros avu golos,

cecos et debillitatos m em bris v e l m em bro,

m u tilla tos cives habentes su am propriam d o m u m v e l habentes ex ti- 15 m u m in com uni et solventes c o lle c ta s .3 E t hoc procuret notarius dom ini

potestatis

qui preest

stratis

m u n d a n d is .4 E t

m inistrales

con tratarum 5 teneantur ipsos pro suis capellis expellere et n on sinere m orari qu otcu m qu e m a n d atu m fuerit eis per dictu m n otariu m et predicta denunciare dom ino p o testati v e l dicto notario. E t m assarii 20 terrarum districtus B on onie teneantur fieri facere in suis terris et curiis sim ile sub pena X L solidorum bon on in orum pro quolibet et qu alibet vice.

[L X X I I ] De pena merchatoris forensis ementis vel vendentis (merchationes) cum aliquo mercatore forense mercationem latam de foris. Rubrica.

25

S tatu im u s quod nullus forensis m erch atu m debeat v e l presum at facere in civ ita te B on onie v e l burgis cum

aliquo forense super ali­

quibus v e l de aliquibus m ercationibus conductis v e l conducendis ad civ ita tem ,

nisi foret

tem pore

nundinarum .

Et

qui

contrafeCerit

pu n iatur et condem pnetur pro qualibet vice qua contrafecerit in vig in tiq u in qu e libris bon on in oru m . E t et bet

h ab eat alius

m ed ieta tem qui pro

ban ni.

Et

30

quilibet possit d e n u n tia r e 6

eandem p en a m

forense aliquo em eret. E t

patiatur

quili­

m ediatores seu sen-

sales ten eantu r sacram ento con trafatientem denuntiare et accusare. 1 falso] V. aggiunge nomine. 2 X ] Y. quinquaginta. 3 collatas] V. aggiunge: nisi sint lebroxi. 4 mundandis] manca in V. 5 contratarum] capellarum. 6 denuntiare] V .; accusare et denuntiare.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

230

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

narius aut v in u m

vendens post tercium son u m cam pane v e n d a t 1

v in u m nec tab ern a m ten eat apertam sub dicto ban no centu m soli­ dorum

bon on in orum . E t

sueti sunt

de hiis

excipim us

h ospitari et c r e d a tu r 2 de

h ospitatores

inventione

ut

qui con­

supra

dictu m

5 est de porta n tib u s arm a.

[L X X ] D e fen a

e iu s q u i a m ov erit te r m in o s in civ ita te vel extra .

S ta tu im u s quod aliquis n on debeat in c iv ita te B on onie v el extra term inos inter qu oscu m qu e appositos am overe v el m u tare, sine v o lu n ­ ta te et presentía illorum inter quos essent ipsi term ini appositi vel io sui nuntii, in pena et ban no

quin qu agin ta lib raru m

bononinorum

cuilibet et pro qualibet vice. E t quilibet possit accusare et denun­ tiare, et h ab eat m e d ieta tem b a im i. E t in predictis dom inus potestas h ab eat arbitrium inquirendi.

[ L X X I ] De pena tenentis leprosos, cecos, assidratos, et Mis similes.

io Rubrica. S ta tu im u s quod nullus présu m ât v e l d e b e a t 34 in sua dom o propria v el conducta h ospitari v el tenere aliquo m odo v e l ingem o aliquem lebrosum seu leb ro sam in civitate B on onie v el burgis v e l prope civi­ ta te m seu burgos per tria m iliaria nisi ad hospitale sancti L açari. E t

2o qui contrafecerit puniatur et condem pnetur pro qualibet vice in decem libris bon on in orum . E t q u ilib e t1 sacram ento [prim o prestita possit accusare (?)] et h ab eat m ed ietatem banni. E t potestas infra X X 5 dies a die ingressus

sui

regim inis

faciat

per

( /.

2 6 v)

civitatem

B on onie et burgos cridari predieta per bannitores com unis. Si vero,

25 quod D eu s a verta t, aliquis de civ ita te v el burgis fieret infectus et fu erit pauper m itatu r om nino ad hospitale sancti L a ça ri et eo casu de avere com unis B on on ie dentur et concedantur eidem per com une B on onie

decem

libras

bon on in orum .

Si vero

fuerit de com itatu ,

p lebatu s 6 illius terre seu ville unde fuerit teneatur eidem dare C 30 solidos bon on in oru m . 7 I te m

dicim us

quod nullus

debeat in civ i­

tate v el burgis v el prope circlam per quin qu agin ta perticas in dom o 1 vendat... arma] su rasura. 2 et credatur... arma] m anca in V. 2 présumât vel debeat] V.: audeat vel présumât. 4 Et quilibet] Y . continua: possit denunoiare et accusare contra facientes. 5 X X ] V.: quindecim. 6 plebatus] Y .: comunis. 7 sol. bon.] V, continua: et mitatur etiam ad dictum hospitale sancti Lazari.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

229

HUBE. L X V III-L X V IIII

d a ta m per eum et per qu em cu m qu e vicarium eius q u ib u slib e t1 predictoru m sue iurisditionis arm a portan di u sque ad hodiernam diem , cu m inten dat deinceps nem ini sine m u lta deliberatione concedere. Super fa cto clericorum , conversorum et fratru m cuiuscum que condi­ tionis, qui sunt et fuerint hactenus, v el esse dicuntur de parte L a m bertacioru m

3

pro honore com unis et populi B on onie offert dictus

p ater se p a ratu m confinare eos, secundum quod dom ino capitaneo, et popu llo 2 B on onie visu m fuerit expedire et ipsi p atri videbitu r convenire, et contra quoscum que confinia n on servantes procedere, sicut contra clericos arm a portan tes superius est expressum . Q ui io processus super confinati et suspectis q u an tu m ad pen am exigendam fieri debeat per dom in u m capitan eu m p o p u li3 B on onie et eius v ic a ­ riu m cu m hec com m issa sunt officio eiusdem . S alvo quod locus con ­ finium assignetur per dom inu m capitan eu m et de consensu dom ini episcopi, dom inus a u tem episcopus ad ipsa loca dirigat eos. E g o 13 D o m in icu s

M ascaronus,

im periali autoritate

notarius et notarius

d icti patris de ipsius m a n d ato in p u blicam fo rm a m redegi. Ttem dici­ m u s quod liceat venerabili dom ino bononiensi episcopo habere et tenere in sua fa m ilia pro custodia sua et sue curie et suorum offitialiu m usque in q u a n titatem X X h om in u m vel abinde infra qui possint 20 portare arm a sicut beroarii dom ini po testatis et dom ini capitanei, ita ta m e n quod dictus dom inus episcopus ten eatu r et debeat dare in scriptis dom ino 45 p o testa ti n om in a eorum et cognom ina, ita quod si aliqui alii q u am predicti reperirentur portare arm a, quod possint con dem pn ari et puniri secundum

fo rm a m

statu to ru m .

®3

[ L X Y I I I I ] D e p e n a eu n tiu m de n o cte p o s t te r tiu m so n u m ca m p a n e et v e n d e n tiu m v in u m p o s t te r tiu m s o n u m ca m p a n e . N u llu s civis v e l forensis v a d a t per civ ita te m B on onie aut burgos post tertiu m so m p n u m cam p an e sine lum ine, et qui contrafecerit si fuerit m ilen v el filius m ilitis v e l dom o m ilitis condem pnetur in decem 30 libris bon on in oru m , et. si fuerit p e d e s 5 in centu m solidis bononinorum , e si ign ota v el suspecta aut in fam ata persona fuerit, detineatur etiam si cum lu m ine fuerit inven tus et nichilom inus condem pnetur u t supra d ictu m est. H o c id em observetu r in hiis qui reperirentur ire cum aliquibus instrum entis causa m a y tin an d i. I te m 1 2 3 4 5

quod nullus ta b er- 33

quibuslibet] su rasura di m. 2. et popullo... convenire] su rasura, ma V. dice: capitaneo, comuni et popullo. populi... commis’sa] su rasura. domino... quod] su rasura. in centum... fuerit] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

228

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

p o testa ti X X V libraru m bon on in orum . L icitu m a u tem sit cuilibetcum que sit de societate populi cam b i v el m ercadandie, et etiam illis de co ­ m ita tu B on onie, sine aliqua securitate prestanda vel bo llicta recipienda, posse portare a rm a deffensibilia per civ ita te m et burgos sine pena. 5 A r m a a u tem deffensibilia intelligim us panceriam , oassetu m , corectum m anices ferree, collaritum seu gorg.erinam, gam berias. cerbelerium , seu m a g la ta m et cirothecas ferreas et tav o lla ciu m , seu braijarolam , sine m a llitia , om n i prohibicione a p o testate v e l eius officiali fa cta vel facienda cessante. E t 1 predicta arm a deffensibilia portan di concedi­ to m u s licenciam quia sic e x titit reform atum tem pore dom ini Iohannis Canis olim potestatis B on onie et etiam quia sic fu it ord in atu m ut infra continetur in libro quinto in ordinam ento quod est sub rubrica «Q u od liceat portare arm a d efen sib ilia ». E t hoc cridetur publice infra decem dies ab ingressu cuiuslibet potestatis et postea singulis duobus 15 m ensibus. E t sit precisum..

[ L X Y I I I ] Q u a liter c le r ic i p o s s in t p o r ta r e a rm a . A n n o dom ini m illesim o ducentesim o octuagesim o sex to , indicione qu artadecim a, die qu artodecim o decem bris, venerabilis pater d o m i­ nus O ctavian u s, D e i gratia bononiensis episcopus, ad tolen d u m schan20 da llu m ex ortu m in c iv ita te B on onie ocaxion e clericorum arm a p o r­ ta n tiu m et inhoneste inceden tiu m , precepit quod nullus clericus, con ­ versus, frater cuiuscum que conditionis [e t] ordinis v e l quivis aliius sue iurisditioni s u b p o s itu s 2 civis v el forensis, debeat deinceps arm a defensibilia v e l offensibilia per civ ita te m v e l co m ita tu m portare sine 25 licentia et bolicta dicti d om ini episcopi et dom ini p o testatis et dom ini capitan ei qu icu m qu e B on onie, que quidem nem ini sit deinceps conce­ denda sine causa ration abili et leg ip tim a . E t de predictis inven tus fuerit arm a portare preter licen tiam , u t d ictu m est, concedit licen tiam et pa rab o lam dat dicto dom ino p o testa ti et eius fam ilie capiendi tales 30 predictos arm a portan tes et adduci ad p a lla tiu m com unis B on onie, de quo pallatio n u n qu am discedant, nisi prim o solverint pro quolibet genere arm oru m , illa m con dem pn ation em q u a m la y c i solverint contrafacientes et arm a p o r ta n t e s .3 Cuius condem pnationis m edietas appli­ cetur curie dicti patris dom ini bononiensis episcopi4 et a lliam m edieta35 te m concedit com u n i B on onie. E t rev ocat ex nunc om n em licen tiam 1 Et., precisum] su rasura. 2 subposi’tus... offensibilia] su rasura. 3 portantes] B.: portantes et adducendi primo solverit: et... solverit, cancellato ed espunto con va-cat. 4 episcopis... concedit] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RUBR. LX VII

.

227

a n te fa m ilia m dom ini p otestatis eundo inquirendo de arm is, habeatur pro confesso et possit condem pnari ac si arm a ei essent in v en ta v e tita . E t si aliqua arm a fuerint in ven ta iu x ta aliquos et inquiretur per m ilitem euntem , v el stan tem , ad inquirendum de arm is vetitis cuius essent et illi seu aliquis eorum iu x ta quos huiusm odi arm a in ven ta fuerint, non d ix e­

5

rint cuius essent, quod om nes con dem pn en tu rpro dictis arm is sic in v en ­ tis. S alvo quod in eundo et reddendo extra civitatem possint portare cives em psem et cu ltellum v e l sponton em et hiis sim ilia, habendo capellu m . E x c ep tis forensibus qui n on sunt de co m ita tu , quando venerint ad civ ita te m B on onie de n ovo et quando redirent, quibus sit licitu m por­ 10 tare arm a, veniendo er redeundo, et n on aliter per civ ita te m sub pena predicta.

Et

quando

aliquis de predictis forensibus venerit

B on onie, et fu erit h osp itatu s, hospes v e l hospita ten eatu r dicere dicto forensi quod n on debeat portare dicta arm a per civitatem B ononie v el burgos, p o stq u a m fuerit h ospitatu s. Q u od si hospes v e l hospita

15

dicto forensi hec n on diceret, teneatur solvere ban n u m et con dem pn ation em pro h ospite suo forensi, qua forensis incurreret si foret cond em p n a tu s.

P rohibem us

a u tem

quod

nullus com itatin us

aliquam

lanqeam , sp etu m v el ronchonem aut lordonem per co m itatu m in a li­ qua p arte ipsius possit portare, nec aliqua arm a offensibilia, excepto

£0

ense vel cultello, sub pena predicta. S alvo ordinam ento quod est infra in quinto libro sub rubrica « Q u od hom ines de Crevalcorio e t c .» E t dicim us quod

nullus qui non sit de civ ita te B on onie v e l districtu

possit portare aliqu a arm a defensibilia cu m licentia v e l sine per civi­ ta te m B on o n ie v el burgos de die v e l de n octe. E t qui contra fecerit 33 pu n iatur pro qu alibet vice in decem libris bon on in orum et perdat arm a. S a lv o quod si aliquis scolaris v el q u i 1 sit sub rectoribus scolariu m pro cu stodia sue persone v ellet portare arm a deffensibilia, eo quod guerram h ab eret, possit et debeat ei dari licentia per dom inu m p o testa tem , prestita p r iu s 2 securitate ydon ea de trecentis libris b o n o ­

30

n in o ru m de n on offendendo a liqu em de civ ita te B on onie v e l districtu v e l aliunde, to to tem pore regim inis potestatis, et quod se presentav erin t coram d om in o p o testa te tociens quociens fuerit requisitus. Q u od si con tra fecerit v e l venerit condem pnetur per dom in u m po testa te m

in X X V

libris bon on in orum . Salvis aliis m aioribus penis

35

que im pon u n tu r per sta tu ta ordin am en ta v el reform ationes com unis v e l populi. P ortare a u tem aliqua arm a forensem alium quem libet prohibetur, cu m licentia v e l sine. Q u a licencia dom inus potestas v e l capitaneus v e l aliquis de eorum fa m ilia dare n on possit sub pena(m ) 1 sit... p’ro] su rasura. 2 prius... cambi] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

226

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

milex vel filius militis vel de prole vel domo militis vel nobilis in X X V libris bononinorum eondempnetur. Et si fuerit pedes in decem libris bononinorum. Si vero fuerit de nocte pene eis duplicentur, et per­ dant arma eis inventa que perveniant in comune. E t credatur1de inven­ tione armorum beroariis vel familiis domini potestatis si fuerint cum aliquo ex militibus seu indicibus domini potestatis. Et si quis fugeret feratam, vel sfoglatam, becliatineram, vel bastonem de ferro, azzam, manettam, lanceam feratam, spetum, dardum, lanconem, ronehonem vel traisferum vel plumbavolam. Et qui contra fecerit, si fuerit de die et fuerit forensis, eondempnetur pro quolibet dictorum armorum et qualibet vice in vigintiquinque lib. bon. et si fuerit alius quilibet in decem lib. bon. Si vero fuerit de nocte, pene eius duplicentur. Ubi autem contraderet in pallatiis vel domibus pallatiorum vel super aliquibus scalis ipsorum pallatiorum, pena sit quinquaginta lib. bon. Si vero fuerit leno, vel infamatus de lenocinio, qui contrafecerit, eondempnetur in quadruplo condempnationum predictarum. Et in quolibet casuum prodictorum perdant arma eis inventa, que perveniant in cornuni. Et credatur de inventione armorum beroariis vel familiis potestatis ac eciam domini capitanei in casibus in quibus ad eum iurisdictio perti­ neret, dum vadunt vel essent cum, aliquo ex militibus seu indicibus vel notariis domini, potestatis vel domini capitanei. Possit tamen legittima defensio in contra­ rium admicti, qua facta non fiat condempnatio. Et si quis fugeret ante familiam domini potestatis vel capitanei ut supra euntem seu stantem ad inquirendum de armis, habeatur pro confesso et possit condempnari ac si cultellus de ferire eidem esset inventur nisi contrarium legittime probetur ut supra. Nullus tamen pro predictis fugientem familia persequatur. Et si aliqua arma fuerint inventa, etc.» come in B. fi no a: «.. sic inventis, in tanta quantitate inter omnes in quanta foret condempnatio, quando unus solus inventus esset et quilibet eorum in solidum teneatur, et solutione ab uno facta ab aliis exigi non possit et quilibet pro sua rata tali solventi tenea­ tur, Salvo quod in eundo extra civitatem vel redeundo ad civitatem possint portare cives empsem et cultellum vel »pontonem vel lanceam, habendo, pedes, capellum, publice ipse vel qui cum eis irent, tanquam sui familiares, vel eques habendo calcaria. Exceptis forensibus qui non habitant in civitate Bononie etc.» come in B. fimo a: « luerit hospitatus». Manca quod si... condempnatus; continua come B. fimo a «... sub pena predieta». E riprende: « Salvo quod tempore guerre, quo casu dicta arma portare possint comitatini in hiis partibus et versus eas partes in quibus esset guerra. Et dicimus, etc.» come in B. poi: « et perdat arma, nisi esset fami­ liaris alicuius civis civitatis Bononie. ct cum eo habitaret, qui eciam sine licencia tali liabitacione durante possit ipsa arma portare. Si vero non esset familiaris et habitator ut supra, et vellit satisdare de non offendendo aliquem, possit portare arma predieta. Que licencia duret solum durante officio dicti potestatis et aliter licentia dari non possit, sub pena danti licenciam centum lib. bon. nisi foret scolaris in studio civitatis Bononie qui etiam sine licentia portare possint. Licitum sit autem omnibus de civitate et comitatu sine aliqua securitate prestanda vel bolicta acipienda posse portare arma defensibilia per civitatem Bononie et burgos et comitatum sine pena. Arma defensibilia intelUgimus panceriam, capsetum, cone­ ctam, maniebam feratam, collarictum seu gorgeriam, gamberias, coracias, lammas, cerbelerium seu maglatam, et cirotecas feratas, omni proibicione a potestate vel eius familia facta vel facienda cessante. Et predieta... etc.» fino alia fine, come in B. 1 Et credatur... sic inventis] aggiunto con segno di richiamo da m. 1 in margine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RITBR. L X V I-L X V II

225

Addizione marginale, B . 25 v. margine inferiore destro. Pure in V, f. 66v Additum fuit huic statuto per reformationem conscilii populi factam sub M C C L X X X v m i, indictione secunda, die ultimo novembris, tempore domini Pini Vernace capitanei populi Bononie, scriptam manu Grandei Aimerici notarii quod illi qui ludunt ad azardum in schalis et in platea 5 comunis Bononie et eciam qui caseum incidunt quod...1 lusores azardi et beschazarie et incisores caxeorum et cantatores franciscenorum in ipsis schalis et in platea comunis nec prope plateam comunis per decem per­ ticas ad cantandum, nec in circumstantiis platee pallatii comunis omnino possint nec debeant, et quod dominus potestas sepe et sepius inquirere 10 teneatur et capi facere quos invenerit talia operari, et teneatur eciam ipsos facere fustigari per civitatem Bononie, quod si per fustigacionem huiusmodi se non coresserint, ad peiorem penam procedat ita quod talia non possint de cetero evenire. 2 Ego Iohannes Antonius Auliverii notarius ad adiciones scripsi subscripsi. 15 Addizione marginale, B., c. 267, marginale superiore sinistro. Pure in V ., f. 66v Millesimo ducentesimo nonagesimo primo, inditione quarta. Reformatum fuit in consilio populi tempore domini Guillelmini de Rubeis capitanei populi Bononie quod in ecclesia maiori(s] sancti Petri vel super sacrato ipsius ecclesie vel in curia ipsius ecclesie non debeat aliquis ludere ad tassillos, ad nuces, ad pisarolas, vel ad ludum lapidum vel ad alias bescazarias in pena centum solidorum bononinorum, salvis semper aliis maioribus penis, si que per statutum reperirentur imposita, ut in reformatione continetur. Ego Iacobus Laurentii Bonaeatti notarius ad aditiones statutorum scripsi.

20

25

[L X Y I I] De pena portantium arma vetita. 3 Statuimus quod nullus de civitate Bononie audeat vel presumat portare arma vetita per civitatem Bononie vel burgos, videlicet cul­ tellum de ferire, ensem, spontonem, falconem, mazam feream, vel sfoglatam, bechaqenem, bastonem de ferro, aggam, manarettam, lanceam vel spetum, dardum vel langonem, ronchonem vel transfe rrum vel plumbarolam. E t qui contrafecerit, si fuerit de die et fuerit

30

1 Lacuna in V ., B. illeggibile, ma forse ab hodie in antea, o qualche cosa di simile. In V. la parola e in bianco. 2 evenirel manca in V. 3 L ’articolo LX.YJI e dato da V. in forma alquanto diversa. De pena portantium arma vetita: Statuimus quod nullus per civitatem Bononie vel burgos audeat vel presumat portare vel super se habere arma vetita, videlicet cultellum de ferro, empsem, stochum, spontonem, falgonem de chaveza, mazam 15

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

224

5

io

• io

20

25

30

STATUTI D I BOLOGNA DELL*ANNO 1 2 8 8

domo propria vel conducta curia, portichu, orto vel broylo, seu camara seu alio quocumque loco palam vel occulte.1 E t qui contrafecerit condempnetur in centum 2 libris bononinorum in pecunia numerata sine aliqua compensatione quando publica foret fama ipsum tenere ludum .3 hfec ad defensionem alicuius ludum tenentis vel mutuantis admitatur aliquis sed accusatus, inculpatus vel inquisitus se persona­ liter defendere debeat. Item quod alicui mutuanti4 ad ludum vel ludum 5 tenenti vel pacienti tenere ludum in domo sua vel aliena vel alio loco vel alicui de quo sit publica vox et fama facere aliquid de predictis non reddatur ius in aliqua causa civili usque ad quinque annos. Et quicumque requisitus fuerit legiptimis occaxionibus pre­ dictis aut aliqua earum et non venerit babeatur pro confesso.6 Item quod si aliquis inventus fuerit habere [sejstoria et tabulerium, sive sestoriam tantum, vel tabuleria tantum in domo seu loco 7 ubi vel quem vel quam habitaverit, de quo sit publica vox vel fama ipsum tenere ludum, condempnetur ac si inventus fuisset tenere ludum. (/. 26). Item dicimus quod potestas singulis mensibus teneatur inqui­ sitionem facere de predictis et possit etiam procedere per presumptiones in hiis. Et si accideret quod aliquis de familia domini potestatis iret ad aliquam domum causa inquirendi de predictis et de ea domo fugeret aliquis, teneatur habitator dom us89 pro unoquoque fugiente solvere penam statutam contra ludentes si habitator fuerit presens, et non indicaverit nomen fugentium. E t si in alicuius domo in qua dominus non habitaret tenebitur ludus, sciente domino, condempnetur dominus in L libris bononinorum et domus distruatur. Et dicimus quod credatur baroariis vel familie domini potestatis de inventione ludi et ludentium silicet baroariis vel familia existentibus vel euntibus cum aliquo ex iudicibus vel militibus domini potestatis; possit tamen contrarium probari. E t cuilibet tamen sit licitum posse ludere ad schachos vel tabulas. Dicimus 'J quoque quod ludus acardi seu biscagarie nullo modo debeat vendi pro comune Bononie. E t hoc statutum sit precisum.

1 occulte] V.: secrete. 2 centum vel mu’tuantis] su rasura. 3 ludum] V: continua e t domus in qua tenuerit diruatur, si non fuerit aliena. 4 mutuanti] V.: qui mutuaret. 6 ludum... loco] V.: teneret ludum in domo vel alio loco. 6 confesso] V. continua: et ipso facto sit infamis et condempnari possit et debeat ac si ad mandata comparuisset. 7 loco] V.: eius proprio vel propria, vel quem etc. 8 domus... precisum] su rasura. 9 Dicimus., precisum] m anca in Y.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . IV -

R U B R . L X V -L X V I

223

prò malleficio presumserit retinere eisque dare auxilium, consilium vel favorem, ipsosque non expellerit vel reiecerit vel receptaverit con­ tra huius constitutionis tenorem, officii et beneficii et prelature vel dignitatis et rectorie quem et quam habet in aliqua ecclesia civitatis vel diócesis Bononie ipso facto sententiam privationis incurat. Quam s ex nunc ferimus in eundem et ab ipsa ecclesia renovemus perpetuo excomunicationis sententiam ipso facto nichillominus incursurum si prelaturam, dignitatem, rectoriam vel beneficium ecclesiasticum sic privatus presunserit retinere, quam ex nunc promulgamus in hiis scriptis1 contra quemlibet sic agentem. Alios vero excomunicationem 10 quam ex nunc ferimus in hiis scriptis incurere volumus ipso facto, si ea que nostra continet constitutio non observent, nullatenus defen­ suri delinquentes predictos, si postquam huiusmodi penas inciderint contingerit ipsos trahi et deptineri pro hiis ad iudicium seculare. Ego Iohanninus2 Iacobini Papagonis de Sancto Georgio, impe- « riali auctoritate notarius et nunc predicti patris notarius de ipsius mandato ut supra legitur publice scripsi. [L X Y I] De pena ludentium ad azardum. vel ad aliam bescazariam. Rubrica. Ordinamus quod nullus in civitate Bononie vel burgis vel comitatù Bononie debeat ludere ad aliquem ludum taxillorum vel bischagarie3 seu morbiole vel ad aliud genus bischazarie taxillorum. E t si quis contrafecerit condempnetur pro qualibet vice in X X Y libris bononinorum. Item quod nullus mutuare debeat ad ludum seu occaxione ludi seu bischagarie in sua domo vel aliena vel alio loco et quicumque contrafecerit condempnetur pro qualibet vice in L libris bono­ ninorum et perdat pecuniam mutuatam et pignora libere restituat et in plus puniatur arbitrio potestatis. Idem dicimus si allium con­ tractum fecerit in fraudem mutui sive concipiatur in personam ipsius mutuantis vel alterius pro eo vel preceptum aliquod alicui de aliqua quantitate pecunie recipi fecerit ex quacumque causa. E t non teneatur contractus vel preceptum ipso iure nec ex hiis 4 aliquid peti possit. Et quilibet possit repetere pignora et opponere preceptis et instrumentis et contractibus predictis et ferre testimonium super hiis absque pena ei imponenda ex eo quod luxerit vel supra dictum ludum steterit vel inspexerit. Item quod nullus teneat aliquem de predictis ludis in sua 1 2 3 *

*>

&

30

35

scriptis] B.: scriptis incurrere volumus, corretto. Iohanninus] su rasura. bisca?arie... ad] V.: bisca$arie seu aliquod. ex hiis] V.: eis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

S T A T U Ì! D I BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

222

sexto, inditione quartadecima, cuius tenor talis est. In Dei nomine amen. Licet, non solum delinquentes et comitentes atrocia, sed eorum fautores et consentientes eisdem catholica condempnet auctoritas pari decer­ nens1 eos pena et animadversione puniri. Quamplurimi tam de civitate et diocesi Bononie clerici, conversi, religiosi, prelati atque rectores eccle­ siarum, hospitalium et religiosorum locorum prefatam condempnationem non metuentes2 sed eam et instituta chanonica temere contempnentes homicidiorum et alliorum criminum enormium et scelerum comissores omnes, et precipue pro hiis a popullo et comuni Bononie fore banitos receptant et receptaverunt hactenus, atque tenent in ecclesiarum domibus et alibi ut eos in suis delictis manuteneant et defendant ne penas subeant pro malleficiis comissis quas merentur, sic opem ferentes eisdem delinquentibus in comissis et favorem etiam comitendis non modicum tribuentes, et sic contra ipsos clericos et ecclesiarum rectores atque prelatos tantus ascendit clamor in populo civitatis Bononie, tantaque creverit infamia pro predictis quod refor­ mationes multum aridas et asperas contra ipsos per quas timeri potest merito ipsas ecclesias inreparabile periculum atque destructionem bonorum, nisi celere apponatur remedium incursuras. Unde nos Octa­ vianus, miseratione divina bononiensis episcopus, volens 3 huic morbo congruam adhibere medelam ne incurabile fiat ob inimicorum mali­ tiam et ecclesie nostre sic paratam destructionem [non] incurrant que nobis comisse sunt, de fratrum nostrorum bononiensis capituli ad hoc specialiter convocati expresso consilio et consensu, statuimus ut 4 nullus de cetero clericus vel conversus vel religiosus seu hospi­ talis vel religiose domus prelatus vel ecclesie rector civitatis Bononie et diocesis banitum aliquem comunis Bononie pro quocumque malleficio recipiat vel teneat in ecclesia sua vel domibus eius vel alibi ubi­ cumque per se vel per allium, nullumque tali banito de certa scientia prebeat auxilium, conscilium vel favorem, sed si quem habet vel tenet vel aliquis est vel stat in ecclesia sua vel in domibus eius vel alibi pro eodem, ipsum expellat et reitiat cum effectu et a se totaliter sepa­ raret infra terciam diem post huius constitutionis publicationem, nullatenus recepturus eundem per se vel per alium, nec auxilium vel consilium impensurus eidem quousque fuerit dicto banno ligatus. Statuentes etiam quod si quis predictorum huius nostre constitu­ tionis temerarius5 transgressor extiterit qui banitos comunis Bononie 1 2 3 4 6

decernens] V.: decernimus. metuentes] V.: timentes. volens... adhibere] su rasura. ut] V.: quod. temerarius... comunis] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RUBR. LXI1I-LXV

221

Salvo quod si aliquis de predictis banitis pacem vel concordiam1 habuerit ab offenso vel herede offensi per publicum instrumentum ante quam sit representatus, quam pacem confiteatur offensus vel eius heres, si haberi poterit, non possit procedi contra eum in predictis penis; teneatur tamen in carceribus comunis, nec relaxetur 5 donec solverit comuni, si fuerit banitus in tali banno pro quo si pacem non haberet personam amittere debuisset, centum libras bononinorum Bt si fuerit in tali banno pro quo debuisset, si pacem non habuisset, membrum mutilari quinquaginta libras bononinorum et si in alio banno, preter quam pro dampno dato vel occasione io debiti solverit, vigintiquinque libras bononinorum, salvis ordinamentis sacratis et sacratissimis. [L X II II ] De pena2 tenentis aliquem banitum pro maleficio. Statuimus quod nullus debeat tenere vel patiatur morari in domo sua, curia vel curtile aliquem banitum comunis Bononie pro gravi mallefitio sub pena CC librarum bononinorum cuilibet contrafacient.i si fuerit miles, in centum libris bononinorum, salvo quod continetur in ordinamentis sacratis et sacratissimis. Si vero aliquis teneret aliquem banitum pro levi mallefitio excepto quam pro dampno dato, vel etiam pro banno dato vel dando alicui vel aliquibus quod *■> processerit occasione alicuius debiti pecuniarii speciei ( ? ) 3 vel facti in sua domo, curia vel curtile, si fuerit miles vel filius militis vel de nobili progenie condempnetur in centum libris bononinorum. Et si fuerit pedes in L libris bononinorum. Et baniti comunis pro mallefitio non possint morari in aliqua terrarum domini episcopi. *» E t cuilibet sit licitum capere banitos comunis Bononie pro mallefitio in dictis terris et in fortiam domini potestatis et comunis Bononie presentare. E t contra banito domini episcopi non possint morari in districtu Bononie et cuilibet sit licitum tales banitos capere. [L X Y ] Constitutio domini episcopi super banitis et tenentibus eos.

so

Hec est quedam constitutio facta contra clericos et ecclesiasticas personas per venerabilem patrem dominum Octavianum, bononiensem episcopum tempore nobilium virorum dominorum Tebaldi de Bruxatis, potestatis Bononie et domini Coradi de Montemagno, capitanei populi Bononie, sub anno domini millesimo CC octuagesimo 35 1 concor’diam... sacratissimis] scritto da m, 1 sul margine sinistro esterno. 2 De pena] B. e Y. aggiungono tam clerici quam laici, ma in B. è cancellato. 3 speciei] B.: spei.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

220

5

i«

is

■ 20

25

3o

35

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

mutilatione pedis vel manus occasione alicuius banni in quo reperiretur possit cancellari de ipso banno de quo banitus fuerit,1 etiam sine pace aliqua vel concordia habita, 1 et, eo cancellato, relaxetur nisi esset in alio banno vel esset debitor comunis quibus casibus aut aliquo eorum non relaxetur. Alii vero baniti pro aliis mallefitiis si fuerint in fortia comunis detineantur in carcere. E t si fuerit pro dampno dato detineantur in carcere, donec dampnum emendaverint et fuerint cancellati de ipso banno. Si vero occasione alicuius banni debiti precedentis si fuerit bannum datum pro mallefitio non relaxetur, donec satisfecerit creditori de debito et expensis et se fecerit cancelari de dicto banno. Si vero occasione alicuius alterius mallefitii quod de cetero fieret et propter quod non deberet personaliter puniri infra tertium diem, ut supra dictum est, si pro eo condempnari debuisset si venisset ad mandata domini potestatis et confessus fuisset vel co­ niunctus ultra quinquaginta libras bononinorum ex forma iuris vel statuti vel reformationis comunis vel populi, arbitrio boni viri, ponatur in carcere, nec inde relaxetur, nisi solverit peccuniam in banno contentam (/. 25v) quam si non solverit infra mensem postquam pervenerit in fortiam comunis Bononie, amputetur ei pes. Si autem fuerit in banno hinc retro pro aliquo ex predictis mallefitiis, n o n 2 gravibus in hoc statuto specificatis, nec pro dampno dato, nec occa­ sione debiti, ut supradictum est, et in fortiam comunis venerit ponatur in carcere, nec relaxetur donec solverit quantitatem quam eondempnatus fuisset ultra quinquaginta libras bononinorum pro mallefitio pro quo esset in banno, si venisset ad mandata et confessus de mallefitio et convinctus ex forma alicuius statuti vel ordinamenti, vel reformationis comunis vel iuris, arbitrio boni viri. Quam quantitatem dominus potestas teneatur declarare infra decem dies postquam fuerit presentatus, quam quantitatem declaratam si infra mensem non solverit, amputetur ei pes. E t si fuerit banitus pro mallefitio ex quo ex forma statuti, ordinamenti vel reformationis vel iuris arbitrio boni viri pro quo si. venisset ad mandata domini potestatis et confes­ sus fuisset vel convinctus, condempnari debuisset quinquaginta libris bononinorum vel abinde infra et pervenerit in fortiam comunis, ponatur in carcerem, nec inde relaxetur perpetuo, donec solverit quantitatem qua condempnari debuisset, ut dictum est, pena quarti in pecunia numerata, quam quantitatem peccunie teneatur decla­ rare dominus3 potestas infra decem dies postquam fuerit presentatus. 1 habita... hanno] su rasura. 2 non] Y.: nisi. 3 dominus... concor’diam] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RUBR. LXIII

219

fitio inventus fuerit in. civitate Bononie et districtu et presentatus in fortiam comunis Bononie, si fuerit in banno pro homicidio, pro con­ fesso habeatur et infra tercium diem decapitetur, nulla defensione vel exceptione admissa. E t si banitus fuerit pro aliquo alio gravi mallefitio, et devenerit in fortiam comunis Bononie amputetur pes ei o infra terciam diem a die present.ationis facte. Salvo si ex forma ali­ cuius statuti, ordinamenti vel provisionis maior pena ei imponeretur, quod illam penam patiatur infra dictum tempus. Grave mallefitium 1 intelligimus quatenus ad dictas penas subeundas quod ad dictum terminum omne mallefitium vulneris unde sanguis exiverit vel exibit io factum cum cultello vel ense vel falzone vel alio genere armorum, et omne de quo habetur mentio in ordinamento sacrato facto tempore domini Mathei de Corigio, olim potestatis Bononie et domini Coradi de Pallazo, olim capitanei populi Bononie, pro quibus mallefitiis qui­ cumque banitus fuerit prohibetur perpetuo canzelari de banno quod 15 incipit: « Item providerunt,» et etiam si quis fecerit fieri homicidium vel mandaverit fieri aliquod ex mallefitiis in dicto ordinamento speci­ ficatis et omne aliud propter quod quilibet qui inculpatus esset et venisset ad mandata et confessus fuisset ex forma alicuius statuti vel ordinamenti vel reformationis personaliter ultra fustigationem 20 puniri deberet et furtum quod trascenderet extimationem decem librarum bononinorum, pro quo si quis caperetur et confessus esset, de iure pati deberet penam ultra fustigationem. Nota autem intelligimus aliquem esse in banno 2 pro gravi mallefitio quantum in eo quod procedatur per comune contra eum personaliter infra tercium diem 25 ut supra dictum est si bannum processerit pro bampno dato vel non denuntiato in occasione alicuius debiti pecuniarii spetialiter facti quod precessisset bannum cuiuscumque fuerit quantitatis vel speciei vel facti vel aliquod mallefitium propter quod si personaliter venisset et confessus fuisset de crimine pati debuisset peccuniariam penam 30 quinquaginta librarum vel abinde infra ex forma iuris statutorum, ordinamentorum vel reformationum comunis Bononie vel aliter arbitrio boni viri. Salvo quod dictum est supra de vulnere. Et quicumque presentaverit aliquem de predictis banitis, si debuerit personaliter puniri ita quod moriatur, habeat a comuni Bononie postquam fuerit 35 presentatus, quinquaginta libras bononinorum infra decem dies. Si autem fuerit bannitus3 talis cui membrum debeat mutillari, debeat habere a comuni Bononie infra decem dies postquam fuerit presen­ tatus vigintiquinque libras bononinorum. Et si aliquis punitus sit 1 in margine m. 6, nota gravia malleficia. 2 banno... vel facti] su rasura. 3 bannitus] V. presentatus.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

218

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

[ L X I I ] De oena disputantis contra fidem catholicam. P rovidem u s quod nullus audeat v e l presum at v e l debeat in dom o v el in v ia contra fidem cath olicam disputare, v e l aliqu am heresim defendere. E t si quis contrafecerit et venerit ad m a n d a ta , condem 5 pnetur in centum libris bon on in orum , et, si n on venerit ad m an data, ponatu r in banno et publicentur om n ia bon a eius, si p ro b atu m fuerit contra eum , nisi hoc fecerit gratia scientie et n on in fraudem .

[ L X I I I ] De penis banitorum pro maleficio. 1 Rubrica. I te m ordinam us et statu im u s quod ba n iti pro m allefitio n on sinan-

10 t u r 2 stare v el m orari in civ ita te B on onie v e l distructu B on onie, et quod nullus ban itu s pro m allefitio possit esse de aliquo consilio com u nis v el populi B on onie. X e c possit habere aliqu od offitium in civitate v e l districtu B on onie, nec elligere possit aliqu em offitialem , nec elligi ad aliquod offitium v el conscilium in civ ita te B on o n ie v e l districtu, is E t si ellectionem fecerit v e l ellectus fuerit ipso iure sit n u lla ipsa ellec t i o .3 I te m quod querim onie ban itoru m pro m allefitio n on audiantur, nec iniurie eis illate in personis v e l rebus em endentur 4 et hostenso banno in libris ban itoru m per qu em cu m qu e n on debeat nec possit m ollestari, inquietari, cytari v e l requiri o ffe n d en s5 v e l offendi faciens

20 qualiscum que sit offensus et qualitercum que et qu ocu m qu e m odo offensus fuerit ban itu s et a p o testate v e l aliquo ex iudicibus suis occasione alicuius offensionis in eum b a n itu m pro gravi m allefitio v el in ipsius bonis, excepto si fuerit in ban no pro levi m allefitio, u tp o te pro dam pn o dato v e l n on denuntiato v e l pro banno [discen-

25 d e n t e ]6 occasione alicuius debiti pecuniarii sp e c ie i7 v e l fa cti, v el alio levi m allefitio cuius pena n on excederet q u a n titatem vigin tiquin que libraru m bon on in orum arbitrio boni v iri qui personaliter offendi non possint. I te m quod ban iti pro m allefitio n on possint ferre testim o ­ n iu m super aliquo fa cto , nisi super eo de quo didicissent ante ban30

n u m d a tu m et tu nc possint ferre testim on ium et testim on ium eius recipiatur extra districtum B on onie. I te m si aliquis ban itu s pro m ale-

1 2 3 4 5

pro maleficio] manca in V. non sinantur] B. non teneantur sinantur: teneantur cancellato. ellectio.. querimonie] su rasura. emendetur] su rasura. offendens... offendi non possit] su rasura. 6 non... discendente] su rasura. I l passo non... vel m anca in V., descendente è desunto da V., essendo B. illeggibile. 7 speciei] B.: spei.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . IV -

R U B R . L X -L X I

2 17

[ L X ] De pena impedientis vexiliferum vel eius sequaces. 1 Rubrica. S ta tu im u s quod quicum que detinebit v e l im pedierit v e l im p ed i­ m en tu m prestaverit alicui

vexillifero

com unis

B ononie, v el e i u s 2

sequaci v e n ie n t i3 cu m vexillo ad p a lla tiu m com unis v e l ad alium locu m , m a n d ato dom ini po testatis v e l dom ini capitanei v e l suorum

5

vicariorum , puniatur si fuerit m iles v e l filius m ilitis in quingentis libris bon on in orum et pedes in trecentis libris bononinorum et plus arbitrio potestatis, secun du m q u a litatem facti.

[L X I] De pena eius qui, occasione alicuius rumoris moti qui dice­ retur esse in aliqua terra vel loco, iret contra voluntatem comunis Bono- 10 nie in auxilium vel offensam alicuius extra civitatem vel districtum Bononie. P rov id em u s quod nullus de civitate B on onie v el districtu, occa­ sione alicuius rum oris v e l rixe qui v el que diceretur esse in aliqua terra v e l loco civitatis v e l districtus B on onie, contra m a n d atu m do- i» m ini po testatis v e l alicuius de sua fam ilia v el cridam fa cta m ex parte ipsius v e l in partibu s L on bardie, Tusc.ie v el R o m an iole debeat tr a ­ here pedes vel eques cu m arm is v e l sine arm is v el occasione accipiendi arm a in auxiliu m v e l in offensionem alicuius, et, si aliquis illuc acce­ deret ante q u am precon izatu m foret, reddire teneatur infra tem pu s 20 a p o testate statu en d u m . E t si quis fecerit contra predicta v el aliquod predictoru m , si fuerit m iles v e l filius m ilitis, condem pnetur in trecen­ tis libris bon on in orum et, si fuerit pedes, in centum libris bononinorum si venerit ad m a n d ata

dom ini potestatis; si autem n on venerit ad

m a n d a ta , ponatu r in banno com unis B on onie de quo exire n on possit, *·> nisi solverit d ictam penam . E t si quis offensus fuerit eundo v el stando extra districtum Bononie in servitium v el offensam alicuius, u t predictu m est, in avere v e l 4 persona, n on fiat ei ius, nec eius querim onia n on audiatur et n on possit eis concedi aliquod ban n u m v el represalia m contra aliqu em locu m , terram v el castrum , u n iversitatem v el 30 singularem personam Et

occasione alicuius 5 iniurie propterea ei illate.

nichillom inus dom inus p otestas in predictis

h abeat m eru m et

liberum arbitrium inquirendi, puniendi et condem pnandi in plus et n on in m inus. 1 2 3 4 5

sequaces] V.: sequentes. vel eius] su rasura. seguaci sequenti] V.: sequacibus sequentibus. vel... in occasione] su rasura. alicuius... propterea] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

216

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

seu proprietate, quod n u llu m preiuditium flat ei cuius

(/. 2 5 ) n om in e

possideban tu r, sed licitu m sit apprehendere res predictas ac si alie­ n ate n on essent v e l denegata restitutio earum et n on v alea t alienatio, salvo iure eius in quem fa cta fuerit alienatio contra alienantem et

5 nichilom inus condem pnetur alienator in ducentis libris bononinoruin S a lv o qu od si aliqu a ven ditio fieret per aliqu em com m issarium seu executorem alicuius u ltim e v olu n ta tis pro 1 executione testam en ti, si testato r

lioc

herede et n on

in testam en to

m an daverit fleri requisito 2 prim o

satisfaciente exp ecta to

per m ensem , v alea t et non

to retractetur ratione m inoris etatis v el alia qu alibet, nisi fraus in ter­ venisset.

[L V IT II]. De pena eius qui jecerit venire guarnimentum vel venerit ad civitatem. Rubrica. 3 S tatu im u s quod n u lla u niversitas v e l hom o singularis districtus io B on o n ie v e l alius forensis ven iat in B on o n ia , v el m oretur in civitate B on onie tem pore alicuius rum oris v e l risse qui esset in civitate B o n o ­ nie, quod D eu s a d v erta t, sine licentia dom ini po testatis v e l vicarii. E t quicum que contrafecerit, si fuerit m ilex , con dem pn etu r in centu m libris bon on in oru m et, si fuerit pedes, condem pnetur in quinquaginta

2« libris bon on in oru m et plus arbitrio

et universitas

po testatis

in trecentis libris bon on in orum

secundum

q u a litatem fa c ti et, si con-

dem p n ation em solvere n on poterit, pes ei incidatur. E t quicum que aliqu od gu arn im en tu m tem pore rum oris fecerit

venire

in

civitate

B on onie v e l con du xerit v e l tenuerit in civ ita te B on onie Arel burgis 25 v e l alibi, causa faciendi venire ad civitatem B on onie, v e l n untios au t litteras m iserit pro eodem , capite puniatur et dom us eius d est­ ru atu r et 4 bon a eius cetera publicentur. E t dicim us quod n u lla terra districtus B on onie paciatu r aliquo m odo tem pore alicuius rum oris qui esset in civ ita te B on on ie venire per suam terram aliquod guar30 n im en tu m , pena et ban no trecen tarum lib raru m bon on in orum et plus et m inus, secundum qu a litatem fa cti et terre p ossibilitatem . E t si ipsa terra esset ita p a rva quod n on possit resistere gravam in i, ten ean ­ tu r hom ines illius terre vicinales terras convocare ad oppon en du m se dicto guarn im enti. E t que fuerint v o c a te et requisite et n on vene35 rint et transierint pen am sim ilem in c u r r a n t.5 1 2 3 4 5

pro... intervenisset] su rasura. ’ requisito... mensem] manca in V. De... rubrica] V.: De pena facientis venire guarnimentum ad civitatem. et... publicentur] su rasura. incurrant] V,: patiantur.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RUBE. L V I-LV III

2 15

[ L Y I ] De pena eius qui rumperit1 pacem, et quomodo intelligatur

pax rupta. D icim u s quod si quis pacem fa c ta m v e l facien dam [in fu tu ru m 2] osculo pacis interveniente ruperit, hom icidium [faciendo v el v u ln e­ rando v e l qu ibuscu m qu e] arm is percuciendo, [si venerit in forciam

5

dom in i po testatis capite puniatur. E t si n on ven erit, ponatu r in per­ petu o ban no com unis B on onie e t] insuper bo[n a frangentis pacem destruantur et dim idia pars deveniat in com uni et alia m edietas parti lexe v e l eius heredi. E t pars com unis debeat ven di per com une infra tres m enses v e l laborentur per com une et fructus perveniant in co- 10 m u n i. E t pacem inteligim us oscullo pacis interveniente, sive fa cta fuerit per principales personas sive per procuratores eorum , tutores v e l curatores et cuicum que fa cta fuerit, principalibus sive procu rato­ ribus sive alliis eorum nom ine recipientibus, si ra tu m habuerint hii quorum nom inibus recepta fuerint. Salvo quod si aliqui pueri qu a-

15

tu ordecim annorum v e l abinde infra risarentur ad invicem , v e l se offenderent, quod rem aneat in arbitrio potestatis in m inoris pene im p o ­ sitionem .]

[ L Y I I ] De pena eius qui alienaret terenum mercati. Rubrica. 3 S ta tu im u s quod nullus qui h ab et de tereno m erchati illu d alienet, 20 nisi com u n i B on onie. E t si contraheret illud alienatum publicetur et deven iat in com uni et alienans 4 precium a m itta t quod perveniat in com une.

[ L V I I I ] [De pena vendentis] rem alienam.. [Statu im u s quod nulla persona debeat vendere] v el alienare rem

25

alienam inm ob ilem qu am n on possideat ex aliqua iu x ta causa, sine v olu n ta te eius cuius est. E t qui contrafecerit condem pnetur in du cen ­ tis libris bon on in oru m , nec v alea t venditio v el alienatio ipso iure. I te m quod si res alicui pertinentes quas ipse, v e l sui m aiores, nom ine ipsius

ad

quem

pertinere tenuerit, v el eius nom ine locaret dicti s

30

res, in alium alienaverit, seu dictas res denegaverit pertinere ad eum cuius n om in e ten eba t v el possidebat seu earum possessionem resti­ tu ere diferat volens eum privare cuius nom ine possidebat possessione 1 2 3 4

eius qui rumperit] V.: rumpentis. B. lacero. 1 passi mancati sono desunti da V. B. lacero. L ’ articolo è desunto da V. alienans] V. alienantem.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

214

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

condictionem persone. E t si quis scienter fabricari passus fu erit in sua d om o v el possessione, puniatur realiter et personaliter arbitrio p o te ­ statis et dom us devastetu r et ca x a m en ta , lign a, cem en ta et lappides publicentur, e t 1 si in alia possessione, illa possessio sim iliter p u blicetu r 5 et ven ia t in com uni.

[L III] De pena portantis falsum grocum ad civitatem Bononie. D icim u s quod aliquis civis v e l forensis n on debeat apportare v e l apportari facere ad civ ita tem B on onie fa lsu m grocum , v e l vendere fa lsu m grocum . E t qui contrafecerit con dem pn etu r pro qu alibet vice

10 in v igin tiq uin qu e libris bon on in orum , et grocus com buratu r. E t qui­ lib et possit accusare et h ab eat dim idiam ban ni, et denuntiatione fa cta teneatur po testas inquirere per tres v el quatuor bon os spetiales et legales 2 etatis trigin ta annorum , si est falsus v e l non.

[LIIJI] De pena eius qui mutaverit sibi nomen. .Rubrica. . 15

O r d in a m u s 3 quod nem o sibi debeat n om en 4 m u tare quo publice denom inatur, coram dom ino p o testate v e l aliquo alio officiali com unis B on onie 5 dolo v e l fr a u d e .6 E t si interrogatus fu erit dicere debeat su u m n om en et cognom en 7 quo publice denom inatur. E t qui contra fecerit pu n iatur et condem pnetur in vigin tiquin qu e libris bononinorum ,

20 et plus et m inus arbitrio po testatis prout fa cti qu alitas postularet. [LV] De pena extrahentis cartas de libris comunis vel statuti vel libris banitorum vel condenpnationum. Rubrica. O rdinam us quod aliquis n on extrah at de hoc sta tu to com unis v e l sta tu to popu li aliqu am ca rtam in frau dem , sine v o lu n ta te consilii vel

25 m aioris partis. E t si quis contrafecerit puniatur in cen tu m libris b o ­ noninorum et perpetuo n on sit in offitio com unis. E a n d e m pen am pati debeat qui abstulerit de aliis libris com unis aliqu am cartam , et plus et m inus arbitrio potestatis, si venerit ad m a n d ata dom ini potestatis, et, si n on venerit ad m a n d ata doniini potestatis, ponatu r in perpetuo

30 ban no com unis pro falsario. 1 2 3 1 6 6 7

et... publicentur] m anca in V. legales... vel non] su rasura. Ordinamus] V.: dicimus. nomen] V. nomen vel prenonen vel cognomen. Bononie] V. continua: vel in aliqua scriptura publica vel privata. fraude] V. continua: quod semper presumatur, nisi probetur contrarium. nomen et cognomen] V.: nomen etprenomen et cognomen verum.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RUBR. L-L II

213

pus condem pnationes solven de non presentaverint eu m prò quo fideiusserint. E t si aliquis asassinus confessus fu erit in torm en tis de a li­ quo qui fecerit sibi fieri aliqu od m allefitiu m et perseveraverit in ea confessione, tunc file de quo dixerit, si fa m a fuerit pu blica v el presu m ptio ipsum fecisse fieri de quo fuerit confessus], condem pnetur,

5

[si fuerit m ilex v e l filius m ilitis in quingentis libris bon on in oru m , si fu erit pedes

in ducentis libris bon on in orum et plus arbitrio p o te ­

statis. Salvis ordinam entis sacratis et] sacratissim is.

[L I ] De pena falsorum testium et facientium instrumenta falsa et eo io vel, ea producentium. 1 O rdinam us quod si quis fa lsu m tu lerit testim on iu m , v el falsu m testem scienter p roduxerit in causa crim inali, in qua accusatus v e l denunciatus v el· ex officio inquisitus debéret personaliter ad m o rtem v e l m e m b ri m u tilla tio n em con dem pn ari, ean dem p en a m debeat p a ti producens et testis, q u am p a ti deberet accusatus, denunciatus vel ex

15

officio inquisitus, si confessus v e l convictus fuisset. Si vero in v en tu m fu erit fa lsu m testim on iu m redidisse v el produxisse testem fa lsu m in aliqu a alia crim inali causa, potestas teneatur m a n u m dexteram , si in ea plu s possit v e l ea n on careat, allias sinistram ei facere am pu tari et u ltra pecunialiter arbitrio dom ini p o testatis. E t eandem pen am , silicet

20

am issionis m an u s et pecuniariam paciatur, qui fa lsu m fecerit in stru ­ m e n tu m in to tu m v e l pro parte v e l fieri fecerit. I te m dicim us quod si aliquis scienter produxerit falsos testes, v e l aliquis fa lsu m tulerit tetim o n iu m in aliqua causa civili, cadat a causa producens seu produci faciens et con dem pn etu r in trecentis lib . bo n . ta m producens et p ro ­

25

duci faciens qu am eciam ipse testis. Ite m si quis scienter falsu m p ro ­ duxerit in stru m en tu m in aliqua causa civili v e l crim inali, v e l scienter usus fuerit, eadem pena trecentarum lib raru m bon on in orum puniatur. E t si quis convictus fuerit subornasse v e l am agistrasse testes aliquos, quod testim on ium fa lsu m depon an t, et falsu m deposuisse eos consti­

30

terit, con dem pn etu r in ducentis libris bon on in orum .

[ L I I ] De pena· falsatoris monete] et eam condentis vel pacientis [scienter fabricari] in domo sua vel ponere. Rubrica. 2 [O rdin am us quod si quis] fa lsa m m o n etam fecerit v e l fieri fecerit, incendio concrem etur. Si eam ton derit, pu n iatur pecunialiter et per­

35

sonaliter arbitrio dom ini potestatis, secundum qu alitatem fa cti et 1 B. laceri. Tuito l’articolo è desunto da V. 2 B. in parte lacero. I passi m ancanti sono desunti da V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

212

sta ti ten eatu r idem dom inus potestas eum tenere, donec prestiterit securitatem

capi facere et captu m

infrascriptam . E t

quicum que

ta lem hom in em teneret in dom o, si fu erit m iles, pu n iatur in centum libris bon on in orum et, si fuerit pedes, in quin qu agin ta libris bon o5 n in orum . E t si contingent. aliqu em in fam atu m , u t dictum est, aliquem percutere v el occidere, ille in cuius dom o m oratu r vel cu m

quibus

u titu r habens eorum au d atiam , puniatur in quingentis libris bon on i­ n oru m et plus arbitrio potestatis. E t quicunque fecerit m allefitium fieri1 per assaxin u m au t in fa m a ta m personam de quo sit pu blica fa m a io vel com unis 2 fa m a illum qui fecerit m alleficium com m isisse precio v e l precibus, si ex illo m allefitio m ors fuerit consecuta decapitetur, si vero ex illo vulnere m ors n on fuerit su bsecuta, tu nc in pecunia p u n ia­ tur, arbitrio p o testatis, secundum qu alitatem delicti. Si vero talis in fa m a ta persona n o n ven erit in fo rtia m com unis B on on ie, u t supra

15 dictu m est, ponatu r in ban no pro assassino. E t si venerit:, postqu am ban itu s 3 fuerit et in libris ban nitoru m com unis B on o n ie fuerit con­ scriptus, puniatur infra terciu m diem p o stq u a m pervenerit in fortiam com u n is B on onie et qu icu m qu e in fo rtia com unis et dom ini potestatis aliquem de predictis banitis presentaverit, h ab eat a com uni B on onie

20 quin qu agin ta libras bon on in orum et ille in cuius dom o v e l curia inven tus fuerit talis ban itu s pu n iatur in quingentis libris

bon on i­

n oru m , si fuerit m ilex v e l filius m ilitis, si vero fu erit pedes puniatur in trecentis libris bo n on in o ru m . E t si aliquis requisitus [fu e r it4 qui] dicatur esse assassinus v e l in fa m a ta persona et ven erit ad [m an data

25 d om ini] p o testatis, ten eatu r securitatem

prestare de

m ille

libris

bon on in orum , [quod arm a v e tita ] v el n on v e tita n on p o rta b it per civ ita tem v e l [districtu m et

quod

n on

[sonum

offendat

et

qu od

p o st

aliquem

d e] populo

eam pan e

de

sero]

vel

alium

u sque ad

cam p an a m diei n on ib it [per civ ita te m v e l burgos e t om n i tem pore 30

quo requisitus] fu erit se personaliter [presentabit et parebit m an datis ipsius potestatis. E t n u llus de m ag n a tib u s v el nobilibus civitatis v el districtus B on onie fideiubeat pro eo. Q u a securitate p restita,si contra prem issa ven erit aliqu em percutiendo v e l vulnerando et in fo rtia m com unis B on onie pervenerit, capite pu n iatur infra terciam diem . Si

35 vero in aliis casibu s venerit con tra predicta, pu n iatur in peccunia arbitrio p o testatis, si vero n on ven erit, p on atu r in ban no com unis B on o n ie

pro

assaxin o

et

fideiussor ipsius

p o testa tis, q u am con dem pn ation em

condem pnetur arbitrio

solvere ten eantu r si ante te m -

1 fieri] V.: si. 2 comunis] m anca in V. 3 banitus... postquam] m anca in Y. comunis... puniatur, su rasura. 4 B. lacero. I passi m ancanii sono desunti da Y.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

211

BUBB. X X X XVIII*L

[ X X X X V I I I ] D e p e n a p o testa tis et e iu s f a m ili e p e r c u d e n t i s a li­ q u em . R u b r ic a . 1 O rdinam us qu od potestas v el aliquis de sua fam ilia v e l aliquis de suis beroariis, eius m ilex , iu d ex v e l notarius v e l aliquis de sua fam ilia v e l aliquis de suis baroariis n on debeat v e l p re su m a ! percutere ali-

s

q u am personam cu m arm is v e l sine arm is, sub pena centu m librarum bon on in orum pro quolibet et qualibet vice et plus secundum qu ali­ ta te m persone, nisi esset publica m eretrix, rufianus v e l m arochus, v e l nisi esset in sturm o v e l rixa in civ ita te v e l burgis v e l nisi esset aliquis qui se disehuraret a schera, cu m inim ici essent in cam po v e l 10 essent in ca v alcata v e l disscitarent a Gonfalone.

[X X X X V IIII] D e

p en a

d iv in a to r u m

et

fa c ie n tiu m

e x p e r im e n ta

et M is s im ilia . R u b r ic a . 2 S tatu im u s et ordinam us quod divinatores experim enta facientes, transfigurationes v e l m u tation es v e l idolàs et facientes untorias et affaturationes, et affaturatrices n on debeant stare in civ ita te B on onie v e l in districtu, sed ipso iure pro ban itis habeantur pro gravissim o m alleficio et si venerint in fo rtia m po testatis puniantur in persona arbitrio p o testatis et eorum pu blicen tur bon a, quorum m edietas sit com unis et alia accusantis.

®>

[L ] D e p e n a a s s a x in o r u m et e o ru m q u i te n e n t eos in d om o. R u b r ic a . 3 S ta tu im u s [quod om n es assasini aut aliqui de quibus est v e l erit pu blica v e l] com unis fa m a ipsos percusisse [vel vulnerasse v e l occi­ disse] aliqu em v e l aliquos precio v e l [precibus, si capi possit, infra terciam d iem ] a die captionis seu representationis [ipsius v e l ipsorum 25 decap itetu r]. E t ten eatu r de predietis inquirere po testas [in civitate v e l ex tra expen sis] com unis B on on ie. E t

quicum que a liqu em [de

predietis ceperit et in fo r tia m ] ( /. 2 4 ®) com unis B on onie presentaverit h ab eat a com u n i B on o n ie centum libras. I te m dicim us quod si quis est v e l erit in civ ita te B on onie forensis, qu i infam atu s sit de predi- 30 ctis,. v e l qui aliqu em

civ em

vel

co m itatin u m

co m u n is4 B on onie

volu erit percutere v e l occidere, v e l in fam atu s sit quod talia facere con su evit, infra octo dies p o stq u a m n u n tiatu m fuerit dom ino p o te1 2 3 4

B. lacero. B. lacero. B. lacero. comunis ]

Tutto l’ articolo è desunto da V. Tutto l’ articolo è desunto da V. I p assi memeanti sono desunti da V.

V.: comitatus.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

210

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

tu s fuerit offensus v e l graviter vulneratus bona om n ia ban niti ad ipsum offensum v iv e n te m v e l ad heredem offensi sum m arie, sine strepitu iuditiorum v e l alia iuris sollem pn itate perveniant.

[X X X X V I]

De pena ofendentis aliquem euntem ad ignem. Ru-

B brica. Statuimus quod si quis fecerit offensam in aliqu em curentem seu eu n tem ad ign em studiose vuln erando eum graviter, pu n iatur perso­ naliter et realiter arbitrio potestatis, secundum

qu alitatem

delicti

et personarum .

13

[ X X X X V I I ] De pena eius qui percudenti aliquem vel vulneranti vel occidenti auxilium dederit. Rubrica. S ta tu im u s et ordinam us quod si aliquis 1 prebuerit auxiliu m vel consilium alicui qui percusserit, vulneraverit v el occiderit aliquem vel aliqu am v el eu m receperit in dom o sua propria v el conducta seu

is q u am h ab itaverit et hoc locu m h ab eat in eo qui [presens 2 est quando d o m ju m

in tra t

m a lefactor, nec prohibeat [m alefactorem ] d o m u m

intrare. E t si dom u m [ut predicitur m a ]lefactor in traverit et [eum n on ceperit v e l presen taverit], nec persequitur u t capiatur [vel im p e ­ dierit eu m v e l eos qui persecuti su n t m alefactores, p u n ia tu r] si fuerit

20 m ilex [v el filius m ilitis v e l nobilis, au t de n obili progenie n atu s, in quingentis libris bon on in orum et si fuerit pedes in trecentis libris b o n on in o ru m et plus et m inus arbitrio p o testatis, secundum qu ali­ ta te m fa cti, delicti et personarum . E t hoc si m a lefa cto r n on venerit in fo rtia dom ini po testatis et com unis B on o n ie infra terciu m diem

25 p o st ipsum m allefitiu m com m issu m . E t eandem pen am patian tu r illi de cuius d om o exierit talis m alefactor, si dom inu s dom us est presens v e l h ab ita to r

sit

presens. Si vero dom inu s, conductor v el

h ab ita to r qui contra predicta v e l aliqu od predictorum fecerit n on paruerit m a n d atis dom ini po testatis et com unis B on on ie, ponatu r 30 in banno com unis B on onie. E t

hoc non

ven dicet

sibi [locu m ] in

m allefitiis que com m itteren tu r in publicis et fam osis m eretricibus et rufianis et m arochis, salvis etiam et in robore m an en tibu s om nibus ordinam entis et capitulis ord in am en toru m

sacratoru m

loq u en tiu m

in fa v orem popularium . 1 aliquis] ali’ aggiunto interlinea da m. 2. 2 B lacero ; i passi m ancanti sono desunti da V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

potestatis

vel

209

RUBR. X X X X II I I-X X X X V

dom ini capitanei,

condem pnetur

in

ducentis libris

bon on in ornm et plus arbitrio potestatis secundum q u a litatem fa cti et personarum .

[ X X X X V ] D e p e n a e iu s q u i fe c e r it v in d ic ta m v el fie r i fe cerit in a liu m p r ê te r q u a m in o ffen d en tem . R u b r ic a .

5

O rdinam us quod si quis offensam fecerit v el fieri fecerit [vin d i­ cta m ] 1 su am in alium vel alios prêter q u am in offendentem v e l offen­ dentes, si in fo rtia m com unis B on onie pervenerit capite puniatur si o f­ fensus m ortu us

fuerit,

si vero

offensus

[m ortaliter]

v u ln eratu s...

fuerit·...2 S i] vero vuln u s fuerit leve [ex quo vulnere sanguis] exiverit in 1° tribus m ilibus libris bon on in orum condem pnetur. E t si aliter percusus fuerit sine vulnere, ta m

percutiens qu am

qui percutí fecerint

et

quilibet eorum con dem pn en tu r in duobus m ilibus libris bononinorum E t offensio per v in d ictam intelligatur esse fa cta m , quando con stabit per con dem pn ation em v e l per ba n n u m de alio v el aliis quod m a lle­ 15 fitiu m com m isserint in personam illius, v el illorum qui ad v in d ictam m alleficium com m iserunt v e l co m m itti fecerunt. E t quod de innocentia illius offensi ad v in d icta [m ] probari possit per p u blicam fa m a m et quod reperiatur non esse accusatus v el denuntiatus de m allefitio com m isso

in

eum

qui

ad

v in d ictam

m allefitium

com m iserit seu 20

co m m itti fecerit, v e l si fuerit accusatus et non reperiatur p robatu m esse contra eum . E t intelligatur m allefitiu m esse fa ctu m ad v in d ic­ ta m , silicet ab eo qui ante fuerat offensus vel ab eius parte v e l ab alio pro eo in alium , prêter quam in offendentem , fuerit perpetratum , si iste qui ad v in d ictam offensus dicitur probare poterit

per testes

25

fidedignos om ni suspitione carentes, quod fa m a sit quod ad vin d ictam predictu m m alleficium sit com m issum , et cum predicta fa m a aliquod in d itiu m v e l presum ptio v e l adm iniculum o ccu rra t.3 Si vero in fortiam com unis n on venerit qui ad v in d ictam alium offenderit r ei offendi fecerit, in perpetuo banno ponatu r ta m q u a m pro gravissim o m alleficio,

30

de quo nullo tem pore possit exire, etiam pace h ab ita, nullo m od o vel ingenio qui dici possit v e l excogitari. E t dom os et turres bariniti diruantur, instru m en to dotis v e l alterius cuiuscum que contractus v el crediti non o bstan te, et perpetuo non rehedificetur. E t insuper si m or-

1 B. lacero: i p assi mancanti sono desunti da V. 2 B. lacero, e V. illeggibile. 3 occurrat] V.: coneurrat. 14

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

208

STATU TI D I BOLÓGNA D E L l ’ANNO

1288

p on atu r in ba n n o . E t qui m alicióse aliqu am personam sagitaverit, m a n u m a m itta t, si eam n on reddem erit

cen tu m 1 libris

bon on in o-

ru m , salvo quod potestas possit im ponere m aiorem p en a m secundum qu alitatem fa cti et personarum . E t si quis m alicióse proiecerit de

5 n octe lapides super dom u m alicuius, pu n iatur in vigin tiq u in qu e libris bon on in orum et plus arbitrio po testatis et ille qui in p u blicu m d e­ d u xerit h ab eat m ed ieta tem banni.

[ X X X X I I I I ] De pena trahentis cum hedifitio vel sine de domo vel turri in curiam vel palatium comunis. Bononie.

10

S i quis dom inus v e l h ab ita to r trax erit de tu rri v e l tu b a ta 2 v el dom o cu m m an gan o v e l alio hedifitio in curia com unis B on onie v el contra p a la tiu m com unis B on onie, condem pnetur in ducentis libris bon on in orum quociens contrafecerit et turris, d om u s v e l tu b a ta d e­ struatur. Si a u tem m a n u trax erit, condem pnetur in centum

libris

15 bononinorum quociens contrafecerit. Si vero alius, et n on dom inus 3 v e l h ab itator, inscio dom ino v e l hab itatore v e l in v ito , pu n iatur u t dictu m est quotiens contrafecerit et dom inus v e l h ab ita to r tu n c in nullo puniatur. Si vero predicta v e l aliquid predictorum c o m m itte­ rentur tem pore rum oris v e l existen te populo congregato in p allatio so v e l curia, tu n c

h u iu sm odi m alefactores p u n iantu r personaliter et

realiter arbitrio [p o te s ta tis .4 E t si alibi traxerit dom inus v e l habita] tor dom us qu am in [curia v e l in pallatio com unis cu m aliquo h edi­ fitio, condem pnetur in centum libris bon on in oru m et dom u s destruatur, et tu n c h ab ita to r dom u s ten eatu r em endare b a n u m d om ino, nisi de

25 ipsius dom ini dictu processerit. Si a u tem m a n u trax erit, co n d em p ­ netur

in

quinquaginta

libris

bon on in orum ; si

alius

fuerit

qu am

dom inus v e l h ab itator, con dem pn etu r in quinquaginta libris b o n on i­ n oru m pro qu alibet vice et dom inus v e l h ab ita to r n on teneatur, nisi esset de ipsius dom ini

v olu n ta te v e l presentía.

Si a u tem

aliquis

30 proiecerit m a n d ato v e l licentia dom ini po testatis v e l sui vicarii, iudicis v e l sui n u ntii pen am a liqu am n o n p a tia tu r. E t si aliquis civis v el forensis proiecerit de aliqua d om o studiose lap id em per civ ita te m v el burgos, condem pnetur pro ipsa proiectione in cen tu m libris b o n o ­ n in orum E t si proiecerit contra aliqu em ven ien tem ad p la tea m oc-

35 casione alicuius rum oris, 1 2 3 4

quod

D eu s

a d v erta t,

m a n d ato

centum] V.: quinquaginta. tuba’ta vel domo] su rasura. dominus... vel] su rasura. B. lacero; i passi mancanti sono desunti da V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

dom ini

L IB . IV -

20?

RTJBR. X X X X - X X X X lI t

m inus arbitrio potestatis, secundum q u a litatem fa cti et condictionem personarum . E t si m em bro aliquo

debilitaretur aliquis ex

aliqua

percussione, con dem pn etu r percutiens et percuti faciens in du plum 1 dictaru m q u a n tita tu m et in m aiori qu an titate secundum qu alitatem fa c ti

et condictionem

sacratoru m

et

personarum ,

salvis

penis

ordinam entorum

5

sacratissim orum e t statu to quod loquitur de assas-

sinis.

[ X X X X I ] D e p e n a p e r c u d e n t is a liq u em de q u a p e r c u s s io n e s a n g u is n o n e x iv e r it. R u b r ic a . O rdinam us quod si aliquis aliqu em percusserit cum arm is et san ­ 10 guinem n o n fecerit, condem pnetur in quinquaginta libris bononinorum . S i sine arm is percusserit et sanguis n on exiverit, in vigintiquinque libris bon on in oru m et plus et m inus arbitrio potestatis secundum q u a lita tem fa cti et person aru m . D e n octe a u tem duplicentur pene salvis ordinam entis sacratis et sacratissim is.

15

[ X X X X I I ] D e p e n a o ffe n d e n tiu m a liq u em o c c a s io n e a lic u iu s electio ­ n is c o n s ili i m a g n i v el p a r v i. R u b r ic a . S ta tu im u s quod si quis fuerit vuln eratu s v e l o ffen (/. 2 4 )sus in persona occasione alicuius ellectionis ab eo facte de consilio parvo v e l m a g n o , pu n iatur ille qui fecerit v e l fieri fecerit, si fuerit m ilex

20

v e l nobilis v e l filius m ilitis v e l nobilis in trecentis libris bononinorum et si fuerit pedes in centu m quin qu agin ta libris bon on in orum et plus arbitrio potestatis, salvis aliis 2 penis ordinatis contra assasinos et facien tes offendi per assasinos et

ordinam entis sacratis et sacra­

tissim is.

25

[ X X X X I I I ] D e p e n a in c e n d ia r ii, s a g itta r ii et p r o h ic ie n tis la p id e s d e n octe. Q u icum qu e, d a ta opera, in civ ita te B on onie v e l burgis v e l in distri­ ctu B on o n ie in aliqu a dom o in qua aliquis h ab itaverit incendium fecerit, capite pu n iatur, si haberi poterit, et si haberi n on poterit

30

p on atu r in perpetuo hanno com unis B ón onie et bon a eius pu blicen ­ tu r 3 in com uni. E t si alibi, pecunialiter puniatur arbitrio potestatis secundum qu alitatem fa cti, si ven erit ad m a n d ata , et, si n on venerit, 1 in duplum... et condictionem] su rasura. 2 aliis... et faciendis] in rasura. 3 pu’blicentur... puniatur] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

206

STATU TI D I BOLOCrNA DELL*ANNO

1288

que partes aliorum m inus led a t. I n turribus a u tem com unibus dicim us, quod partes fieri debeant equales prout m elius fieri p oterit, et potestas v e l eius fam ilia p a rtem destruendam elligat a p arte superiori so lu m ­ m o d o . I te m dicim us quod idem processus fiat in om n ib us et per om nia b

contra om nes qui pacientur se p oni in ban no pro proditione com unis B on onie v e l ex eo quod de aliquo loco com unis B on on ie, castro, fortilitiis v e l m unitione com unis B on onie prodictionem fecerit v e l ex eo qu od in traverit con tra v o lu n ta te m com unis B on on ie, aliqu od locu m , castru m , fortilitiam v e l m u n ition em com unis B on on ie, seu tenuerit

10 con tra v o lu n ta tem com unis B on onie. E t sit precisum . [ X X X V I I I I ] De pena insultantis aliquem ad domum suam. 1 O rdinam us

quod

quicum que

insu ltaverit

a liqu em

ad

dom u m

h ab itationis sue, s i n e 2 arm is et sine percusione, condem pnetur

in

quin qu agin ta libris bon on in orum e t, si cu m percusione, in centu m 15 libris bon on in orum pro qu olibet et qu alibet v ice et plu s et m inus secundum q u a litatem fa cti et condictionem personarum .

[X X X X ]

De pena vulnerantis 3 aliquem unde sanguis exiverit.

Rubrica. D icim u s 4 quod quicum que a liq u a m personam de die cu m arm is 20

percusserit, u nde sanguis exiverit, condem pnetur

in cen tu m

libris

bon on in orum . Si vero sine arm is et sanguis exiverit condem pnetur in quinquaginta libris bon on in orum et plus et m inus secun du m qu ali­ ta te m

delicti et personarum

arbitrio potestatis. Si a u tem aliquisa

clericus 5 v e l religiosa v e l ecclesiastica persona percusserit v e l vuln era25 v erit v e l percuti v e l vulnerari fecerit aliqu em v e l aliquos civitatis v e l

com itatu s B on onie et n on venerit et steterit ad m a n d a ta

com unis

B on onie, ex im atu r ipse et b o n a eius ecclesie u nde fuerit clericus v el rector de protectione com unis et potestas teneatur ta le m clericum v e l ecclesiasticam personam declarare ex em p tu m esse et ipsum ponere 30

et scribi facere in libris b an n itoru m com unis B on on ie, de qua ex e m p ­ tione v e l ban no n on possit cancellari, nisi se concordaverit cu m offenso v e l herede offensi. E t si fuerit de n octe pene duplicentur et plus et 1 De pena., personarum] titolo e articolo aggiunto da m. 1 nel margine sinistro interno.

2 3 4 6

sine] V.: si cum. vulnerantis] V.: pereutientis. Dicimus] V.: ordinamus. clericus... vulneravit] sw rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

l.IH. IV -

RtTBR. XXXV lIt

20S

et si reper]iantur alia bon a nnde possit satisfieri u xori, tu nc et eo casu dicta cem en ta, lapides et cuppi dom orum et casam enta ipsorum dom orum et tu rriu m deven ian t ad heredem occisi. Rehedificationem a u tem alicuius hediffitii super ipsis casam entis dom orum et turrium destru ctaru m occasione predicta, generaliter prohibem us. Questiones

5

a u tem que de dictis dom ibu s et possessionibus orirentur, infra octo dies predictos, sine libelli oblation e et cuiuslibet iuris sollem pnitate debean t term inare, ita quod executio predicta fieri debeat infra dictum tem p u s. I te m dicim us, si p ater fam ilias 1 predicta de causa bannitus fu erit et dom u s v e l turres habuerit, quarum destructio fieri debeat ex «> fo rm a alicuius sta tu ti, ordinarnenti v el reform ationis, integre proce­ d a t dicta destructio, 2 filiis eius rure si quod h abent in dictis dom ibus et turribus reservato in cem entis, lapidibus et cuppis et aliis bonis paternis.

Et

reh ed ification em 3 ipsaru m

dom orum

perm ittim us

si

solu m sive teren u m , u b i erant dicte dom us et hediffitia, adiudicatum « v e l d a tu m fuerit in sollu tu m alicui de populo v e l u xori ban iti v el m a tri v e l nurui, du m ta m en sint de populo. Si autem aliquis filius fam ilias unus v e l plures m alefitiu m

com m iserit propter quod fieri

debeat destructio, et p ater sive avu s dom os sive turres habuerit v el tenuerit aut possederit, ipse v e l alius pro eo v e l eius fam ilia, tu nc 20 fiat divisio d om oru m et turrium per pa trem v el a vu m , faciendo partes equales p rou t m elius fieri poterun t inter p atrem et filium et filios v e l n epotes m ascu los, n ato s ex filio sive filiis m asculis, pro num ero personarum , dividendo in stirp em inter n epotes et per capita inter filios, equis portionibus, et pars m alefactoris funditus diruatur, q u am 25 elligat ille qui h ab eb it predicta executioni m an dare. Si a u tem ali­ quis habens com unes dom os cu m fratribus v e l aliquo alio v e l aliquibus pro indiviso, m a le fitiu m com m isserit, propter quod debeat fieri d e­ structio ipsaru m , tu n c fiat divisio per consortes m alefactoris, faciendo partes equales prout m elius fieri poterun t et, divisione fa cta , ipsius so m alefactoris portio destruatur ad ellectionem potestatis v e l eius qui debuerit predicta execu tion i m an dare. Q u am divisionem si consortes facere recusaverint v e l nollent, tu n c dom inus potestas v e l 4 ille qui predicta fieri facere debuerit, divisionem fa cia t predictam , prout sibi vid eb itu r convenire. E t quando p otestas, v e l ille qui h ab ebit d ictam 35 destructionem 5 fieri facere d ictaru m dom orum ellegerit in aliquo predictoru m casuum p a rtem m allefactoris, elligat et capiat eam partem 1 2 3 4 5

pater familias] su rasura. destructio... dominus] su rasura. rehedificationem] B.: lieredifficationem. vel... fieri] su rasura. destructionem fieri] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

204

[ X X X V I I I ] D e p e n a h o m icid e v el h o m ic id iu m fie r i ja c ie n tis . R u ­ b rica . S tatu im u s 1 et ordinam us quod si quis h om icidiu m fecerit, capite pu n iatur, si capi p o terit, infra tercium diem p o stq u a m de hom icidio

5 liquidu m fuerit p o testati. E t si quis presentaverit aliqu em , qui h om i­ cidium com m iserit in civitate v e l districtu, h ab eat a com uni B on onie quinquaginta libras bon on in orum , et depositarius ten eatu r et debeat solvere sine ipsius preiuditio et gravam in e. E t hoc n on intelligatur in fam illiis dom ini potestatis, nec capitanei, nec eorum baroariis, alioquin

10 in ban no perpetuo ponatu r. E t eandem p en a m p a tia tu r qui fieri fecerit h om icidiu m , nisi m allefitiu m fa c tu m fu erit in persona ban iti pro g ra v i m allefitio, iu x ta fo rm a m sta tu ti loquentis de penis ban itoru m . D e h oc excipim us si h om icidiu m fa ctu m fuerit casu fo rtu ito, v e l si fa ctu m fuerit hom icidiu m per aliquem qui esset etatis decem quatuor is annorum v e l abinde i n f r a ,2 v e l a furioso, qui rem aneant puniendi arbitrio potestatis. Si vero aliquis fu erit inculpatus fecisse hom icidiu m v e l fieri fecisse, et publica fa m a sit ipsum fecisse h om icidiu m v el fieri fecisse et passus fuerit se poni in ban no com unis, hab eatu r pro confesso, et om nes dom us et turres ipsius ban n iti, infra octo dies p o st b a n n u m

20 ex em p la tu m , fu n ditu s diruantur et vinee et arbores possessionum inci­ dantur in civitate et extra, que tenebantur et possidebantur per ipsum b a n itu m v e l eius fa m ilia m v e l aliquem eius n om in e ante com m issu m hom icidium , v e l p o st, seu tem pore h om icidii v e l vulneris v e l v u ln e­ ru m ex quo v e l quibus h om icidiu m sequeretur, h ab itan d o in dom o as per se v e l alium , v e l percipiendo redditus possessionum per se v e l alium v e l aliquos de sua fa m ilia . E t p otestas et eius iudices teneantur predicta effectui dem andare et fieri facere, n o n o b stan tib u s aliquibus instrum entis em ptionis v e l venditionis v e l donationis v e l em ancipa' tionis v e l pensionis au t cessionis v e l dotis v e l in so lu tu m dationis, aut 30 alicuius alterius alienationis v e l obligationis, aut aliquo alio iure quo aliquis adiu vari v e l defendi p o ssit. S alvo qu od si dicte dom u s, turres v e l vinee aut possessiones fuissent uxoris ban n iti, ante q u a m n u p ta fuisset, ex successione alicuius, n u llaten us destruantur. E t dicim us quod in dem entis, lapidibu s et cuppis dom orum et tu rriu m que destrue-

35 rentur occasione predicta, et in tereno et casam entis, si n on exstarent alia bon a unde possit satisfieri u xori de dotibus suis, tu n c satis[fiat u x o r i 3 de dote, excusione ipsorum bon oru m prim o fa cta diligenter, 1 Statuimus... potestatis] scritto molto fi-tto, m a sem pre da m. 1, come se aggiunto in spazio in bianco.

2 infra... potestatis] sw rasura. 3 uxori... si reper’ iantur] raschiato in B ., desunto da V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RUBE. X X X V II

203

sione alicuius decim e percipiende v e l fru ctu u m percipiendorum vel causa occupandi ipsam possessionem v e l aliqua alia de causa per q u a m videatu r occupare v e l occupare 1 velle possessionem alterius. E t quicunque contrafecerit, si fuerit laycu s, condem pnetur pro qualibet vice in cen tu m libris bon on in oru m et cadat ab om n i suo iure, si quod

5

h ab eret, in ipsa re et ten eatu r libere restituere possessionem et fructus, si quos percepisset v e l ipsorum extim ation em . E t si fuerit clericus v el ecclesiastica persona [e t] requisitus restituere noluerit possessionem o ccu p a tam et fru ctu s quos percepit, ipso iure sit exem ptu s de p ro te­ ctione com unis B on o n ie et declaretur ex em p tu s esse. E t nichiUominus

10

p o testas ten eatu r eum restituere sum arie, sine aliquo strepitu iudiciario 2 in possessione dicte rei occupate et restitu tu m m anutenere. S alvo quod si possessio alicuius absentis fuerit per aliquem occupata v e l ven d ita v e l alienata, liceat ipsi absenti p o st ipsius redditu m rem ip sam , q u a m possideb at tem pore quo cepit abesse, sua auctoritate

15

occupare n on o b stan te aliqua occupatione v e l alienatione. Salvo om ni iure em ptori contra alienantem , ac si legittim e foret evicta. A b se n ­ te m intelligim us esse qui abfu it per sex m enses ad m inus v e l ultra. S a lv o ordin am en to sacrato, quod est in quinto libro sub rubrica: « de pena occu pan tiu m possessionem alicuius ratione d e c im i». A d d izion e posteriore, B ., c. 23”, m argine su periore. Millesimo ducentesimo nonagesimo quarto, indictione septima, de mense marzii, scripta manu Leonardi domini. ... 3 notarius ancianorum et consulum tempore domini Florini de Pontecharali capitaneo populi. Additum fuit huic statuto, quod reformatum fuit in consilio et massa populi, quod potestas qui nunc est vel pro tempore fuerit accussas porre­ ctas et in posterum porrigendas de aliquibus clericis, precedente questione coram indice ecclesiastico super eo, antea dictus clericus sic accusatus defendi debeat tamquam clericus, et antea pronuntiandum sit dictum clericum non esse deffendendum per dominum Episcopum Bononie, vel

20

25

30

eius vicarium: non teneatur dictus clericus (? = potestas?) factos de dictis clericis terminare infra duos menses a die porrecte accusse, seu quo accussatus apparuerit ad se deffendendum vel excussandum de dicta accussa, sed teneatur et debeat dictus dominus potestas dictas accussas factas seu faciendas de aliquibus clericis terminare infra duos menses a die late sententie per dominum Episcopum, vel eius vicarium vel alium iudicem, ecclesiasticum, coram quo questio verteretur de clericatu talis clericis sic accussati.

35

E go Henricus Algardi, notarius ad additiones scripsi. 1 vel occupare] manca in V. 2 iudiciario] V.: iudicii. 3 B. illeggibile.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

202

v e l ad intrandu m v e l occupandum possessiones b o n oru m alicuius de dictis locis, sine licentia dom ini po testatis v e l eius vicarii in scriptis redacta per u n u m ex notariis spetialibus ipsius dom ini po testatis v el u n u m ex eis notariis qui presint v e l preherint ad discu m dom ini p o teb

statis, q u am licen tiam dictus dom inu s po testas v e l eius vicarius dare possit et debeat, eytatis et requisitis illis quorum interest v e l intererit, v e l intéresse videretur, et videndo prim o iura ipsius clerici seu eccle­ siastice persone que volu erit intrare seu apprehendere aliqu am p o s­ sessionem de predictis locis et bonis et que volu erit laicos secum habere

io et v isa prim o licentia eidem ecclesiastice v e l religiose persone concessa per d o m in u m episcopum bononiensem v e l eius v icarium v e l alium iudicem seu execu torem , qui de predictis licen d is dandis iurisdiction em h ab eat de iure. E t si quis contrafecerit condem pnetur, si fuerit m ilex , in quingentis libris bon on in orum et, si fu erit pedes, in ducentis

16 libris bon on in oru m . E t de predictis possit et ten eatu r et debeat dom i­ nus potestas inquirere v e l inquiri facere incon tin en ti [ h o c 1 audito et, si reperierit aliquem contra predicta fecisse v e l venisse, condem pnare ipsum pro qualibet vice in supradicta pen a. O ccupare a u tem intelligim us om nes qui sine licentia dom ini potestatis v e l eius vicarii inve-

20 nirentur in ipsa ecclesia v el loco religioso v e l possessione, que v e l quod diceretur occu pata eo tem pore quod diceretur occu p atu m per terciam pa rtem m iliarii. D e hiis excipim us eos clericos e t laicos qui tem pore occupationis, que diceretur fa cta , erant in ipsa ecclesia v e l pertinentiis ecclesie seu in dictis possessionibus et erant soliti per tem p o ra pre­ ss terita ibi esse et stare v e l in possessione esse. E t si fuerit ecclesiastica persona, exim etur de protection e com unis, ita quod n on reddatur ei ius civiliter vel crim inaliter. E t nichiUominus po testas ten eatu r et debeat occu pata v e l apprehensa

in pristin um

statura reponere et

reponi facere in qu olibet casu. E t predicta om n ia précisé debeant 30 observari et h abean t locu m predicta in occu pation ibu s fa ctis] ( /. 2 3 v) a tem pore p o te sta r ie 2 d o m in i A lb e r ti de F o n ta n a , olim po testatis B o nonie, currentibus annis D o m in i m illesim o ducentesim o sexagessim o n on o , indictione

duodecim a, et

que deinceps fierent, n on servata

presentis sta tu ti sollem n itate, salvis ordinam entis sacratis et sacra-

35 tissim is. [ X X X V I I ] D e p e n a o c c u p a n tis a liq u a m p o s s e s s io n e m s u a a u ctorita te. S ta tu im u s quod aliquis n on intret seu intrare présu m ât possessio­ n em alterius sua auctoritate, sine v o lu n ta te eius qui possidet, occa1 hoc... factis] B., illeggibile, desunto da V. 2 potestarie] manca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

201

líX'BR. X X X V -X X X V I

cum fabis albis et nigris, prout in reformatione scripta manu Blaxii Oliverii notarii anzianorum et con sullum presentís mensis augusti plenius continetur, quod in domibus Bituzii cui dicitur Solarius de Ariostis seu que fuerint dicti Bituzii posite in capella sancti Andree apostoli, que est in quarterio porte sancti Petri et porte Steri, non debeant morari nec in dicta capella vel stare

5

alique meretrices vel retinentes meretrices vel aliqua lavandería ehapitum, et si qua vel si que reperte fuerint stare vel morari in dictis domibus, vel aliqua illarum, dominus potestas qui nimc est vel pro tempore fuerit tenea­ tur et debeat ipsam vel ipsas domos destruere facere usque ad fundamenta. E t quod intelligatur et sit et esse debeat de cappellis prohibitis tenentes io meretrices et rufianos et retinentes meretrices. E t quod dominus potestas qui nunc est et qui pro tempore fuerit teneatur et debeat i n ...1 mense inquirere de predictis et quolibet predictorum. E t puniri et condempnari u t supra dictum est non... 2 omnino. Ego Deodatus M ch o lay nunc notarius ad adiciones statutorum scripsi. lr> [ X X X V ] De pena occupantis palatium comunis vel domos pdllatii vel domos partis ecclesie. Rubrica. S ta tu im u s qu od quicum que per v im occupaverit pallatiu m co m u ­ nis v e l aliquas d om os p a la tii com unis B on onie v e l aliquam ex dom ibus P artis E cclesie seu Ierem iensium civitatis B on onie, condem pnetur in 20 m ille libris bon on in orum . E t , si con dem pn ation em

predictam n on

poterit solvere, pu n iatur personaliter arbitrio potestatis, et si non venerit in fo rtia m com u n is v e l ad m a n d ata com unis B on onie, ponatur in perpetuo ban no com unis B on onie, et b o n a eius om nia destruantur, nisi fieret h oc de licentia dom ini potestatis. E t si aliquis occupaverit

25

aliqu am d o m u m prope p a lla tiu m com unis contra v olu n ta tem dom ini dom u s causa prelii, p en a m sim ilem patiatur. [ X X X V I ] De pena eius qui occuparet ecclesias vel aliqua loca reli­

giosa. Rubrica. O rdin am u s quod n u llus clericus v e l laycu s 3 deinceps audeat v e l

30

presu m at intrare seu o c c u p a r e 45 possessiones alicuius ecclesiae v el hospitalis v e l loci religiosi v e l pii au t 8 possessionem bon oru m alicuius ecclesie hospitalis v e l loci religiosi aut pii, v e l esse v e l ire cum aliquo clerico v e l religioso v e l ecclesiastica persona ad intrandu m seu occu­ p a n d u m possessionem alicuius ecclesie, hospitalis, loci pii v e l religiosi

35

1 B . illeggibile.

2 B.

illeggibiU .

■

3 laycus] manca in V. 4 occupare] V.: capere................. 5 aut... aut pii] manca in V.

i *

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

200

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

tricio, et sub eisdem penis ut in statuto predicto continetur: Sancte T ed e de Lambertagiis, sancti Vitalis, sancti Bernardi, sanctorum Petri et Marcellini, sancte Marie de Eustiganis, sancti Michaelis de Lambertaciis, sancte Marie in Solario. Item sancti Barbaciani, sancti Martini de Santis, 5 sancte Malgarite, sancti Andree de Platixiis, sancti Thome de Mercato, sancti Martini de Aposa et quod forma dicti statuti in omnibus debeat observari per dominum potestatem et eius iudices presentes et futuros in dictis capellis ut tenetur in aliis capellis in dicto statuto contentis. Item capella sancti Michaelis Arcangeli. io

Ego Vinciguerra Bovixii notarius ad aditiones in statutis scribendas predicta publice addidi et scripsi.

Addizione posteriore B ., c. 23", margine superiore sinistro. Pure in V., /. 66. Millesimo ducentesimo nonagesimo tercio, indictione sexta, die trige­ simo decembris. io

A ditum est huic statuto quod lenones, meretrices et cetere persone in statuto contente non audeant morari in burgo sancti Petronii vel alliqua parte ipsius, et quod statutum comunis loquens de predictis

in omnibus et per omnia locum habeat in dicta contrata vel burgo, tanquam si dicta contrata foret in dicto statuto expressa sive consenta. E t 20 hoc per reformationem populi factam tempore domini Bernardi de Cario capitanei populi Bononie, scriptam per Gerardum Iacobi de Lastignano, notarium anzianorum de mense novembris, in millesimo ducentesimo nonagesimo secundo, indictione quinta. Ego Vincig[u]erra domini Guidonis de Montebellio, notarius ad adi-

25 ciones statuti scripsi. Addizione posteriore, B ., c. 23”, margine inferiore. Pure in V., /. 66v. Millesimo ducentesimo nonagesimo tercio, indictione sexta. Additum est huic statuto [per1 reformationem consilii populi Bononie factam tempore domini Curxii de Donatis capitanei populi Bononie, scrip30 tam ] manu Hom oboni de Tederixiis, notarii anzianorum et consulum [quod in capella sancti Simonis de Machagnanis non debeant morari alique meretrices, ruffiani, et quod] dictum statutum quod est sub rubrica de lenonibus, meretricibus [et earum receptatoribus, vendicet sibi locum in dicta capella sancti Simonis sicut in abis capellis in dicto statuto ] contentis. 35 Ego Iacobum condam Zenzoris Melige, notarius huic officio depu­ tatus... scripsi.

Addizione posteriore, B ., c. 23”, margine sinistro. Anno domini millesimo ducentesimo nonagesimo tercio, indictione sexta, die mercurii undecimo augusti. *. 40

Eeform atum fuit per consilium et massa populi Bononie de sedendo ad levandum et post modum in die vigesimo octavo augusti ad scruptinium ■

1 B. illeggibile, i passi m ancanti sono- desunti da V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RUBR. X X X IIII

199

res vel receptatrices [meretricum] vel aliarum infamatarum mulierum (vel) de meretricio et sub eisdem penis que in statuto predicto continentur: vide­ licet sancti Bartolomei in Palazo. E t quod forma dicti statuti in omnibus debeat observari per dominum potestatem et eius iudices presentes et futuros in dicta capella, ut tenetur de aliis capellis in dicto statuto contentis quam (sic) reformationem factam fuit [tem pore1 domini Henregipti de

5

Martinengo capitanei populi Bononie scripta manu Bonixii Bolognipti tunc notarii anzianorum et consullum... indictione secunda die decimo nono setembris]. E go Iohannes...

10

Addizione posteriore, B ., c. 23", margine superiore destro. Pure in V.,f. 66. Millesimo ducentesimo nonagesimo, indictione tercia. Reformatum fuit tempore domini Fulchi de Buzacarinis, capitanei populi Bononie, quod meretrices, lenones et receptatores eorum non debeant stare vel morari in capella sancte Caterine, sub pena et banno in

15

statutis contenta, que est sub rubrica de lenonibus et meretricibus, et quod dominus potestas qui nunc est et pro tempore fuerit teneatur dictum capitulum sicut de alliis capitulis nominatis in dicto statuto, et etiam quod dictum capitulum adatur dicto statuto. Ego Iohannes Barbarussa, notarius ad aditiones in statutis scribendas 20 predictam aditionem scripsi.

Addizione posteriore, B ., e. 23r, margine destro in alto.Pure inV.,f. 66 v. Millesimo ducentesimo nonagesimo primo, indictione quarta, die trige­ simo octubris. Additum est huic statuto quod est sub rubrica de lenonibus, mere- 25 tricibus et earum receptatoribus, per reformationem consilii octingen­ torum et populli, quod in infrascriptis capellis non possint nec debeant morari alique meretrices, ruffiani vel ruffiane, seu receptatores vel recepta­ trices meretricum vel aliarum infamarum mulierum de meretricio, et sub eisdem penis u t in statuto predicto continetur, silicet sanctorum Simonis 30 et lude, sancti Richolai de Albaris, sancti Christofori Saragoze et sancte Marie de Muradellis. Form a dicti statuti in omnibus debet observari per potestatem [et eius] iudices presentes et futuros de dictis capellis, ut tene­ tur in aliis capellis in dicto statuto contentis. E go Iacobus Laurentii Bonacatti, notarius adictionibus in statuto 35 scribendis predicta, publice addidi.

Addizione posteriore, B ., c. 23’, margine destro. Pure in V ., f. 66v. A dditum est huic statuto per reformationem tam populi quam octin­ gentorum et populi Bononie quod in infrascriptis capellis non possint nec debeant morari alique meretrices, ruffiani vel ruffiane seu receptatores M vel receptatrices meretricum vel aliarum infamatarum mulierum de mere1 tempore... decimonono septembris] da V., B. illeggibile, m a V. con lacune.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

198

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

cutioni m an dari ad den u ntiation em et requisitionem 1 predictorum fra tru m v e l m in istraliu m capellarum predictarum et cuiuslibet earum v e l du oru m vicin oru m de capella, qui sint hom ines b on e fa m e et etiam per se de predictis quolibet m ense inquirere teneatur et execu5 tion i m andare.

Et

m inístrales

teneantur

denuntiare

dicto

iudici

om n es et singulos facientes contra predicta v e l aliquod predictorum qu olibet m ense, quod si n on fecerint, quilibet in cen tu m solidis bon on in orum con dem pn etu r per d o m in u m p o testa tem , et singulis m en ­ sibus ten eantu r facere baniri predicta per dictas capellas. E t hoc sta-

10 tu tu m sit precisum in qualibet parte sui, ita quod n on possit absolvi. E t p otestas v e l capitaneus v e l anziani v e l consules v e l quilibet alius, qui absolu tion em

peteret v e l reform ation em v e l sta tu tu m , ordina-

m e n tu m v el provisionem faceret, quom inus predicta om n ia et singula sic serventur, condem pentur in cen tu m libris bon on in orum . E t in om nibu s et singulis h ab eat idem dom inu s p o testas p len u m pu rum et m eru m arbitrium inquirendi et puniendi et con dem pn an di et exigendi, n on m inuendo aliquid de predictis.

20

A d d izion e posteriore B ., c. 23 r, m argine in i. sinistro. Millesimo ducentesimo nonagesimo primo, indictione quarta. Additum fuit huic statuto quod est sub rubrica de lenonibus [et] m e­ retricibus non receptandis, secundum reformationem consilii populi factam tempore domini... 2 ... ipsius quod statutum ... cappella Sancte Cecilie quem ad m odum .... de capella... statutis predictis.

25

A d d izion e posteriore, B ., c. 23"., m argine. P u r e in V ., /. 66 v. Item in eodem consilio extitit reformatum quod alique meretrices non debeant morari in domo Bonavinture [Guidonis, 3 filii quondam domini Qanbonii domini Bonavinture de Argelata, de capella sancte Marie maioris]

poxita infra confines in reformatione contentos, nec in aliqua alia eorum 30 domo vel matris eorum posita in dicta capella, sub dictis penis in dicto sta­ tuto contentis. Ego Iacobus Laurentii Bonacatti, notarius ad additiones statutorum scripsi.

A d d izion e posteriore, B ., c. 23", m argine. A dditum fuit huic statuto per reformationem populi, quod in infra­ scripta capella non possint morari alique meretrices, rufiani seu receptato1 requisitionem... earum] su rasura. 2 L a line dell’addizione i illeggibile. 3 Guidonis... maioris] da V., B., illeggibile.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

197

KUBR. X X X I I I -X X X I in

[ X X X I I I ] De pena habentis uxorem vel virum contrahentis cum aliis vel tenentis amaxium vel amaxiam. P rov id em u s quod si aliquis habens u xo rem , v e l si qua habens v iru m , a qua separatus v e l a quo separata n on fuerit iuditio ecclesie, et cu m aliquo v e l aliqua contraxerit m a trim on iu m , puniatur in quin-

6

qu a gin ta libris bon on in orum et plus et m inus arbitrio potestatis secun­ d u m q u a litatem fa cti et personarum . I te m dicim us in eo qui habet u xorem , et a m a x ia m in d o m u m su am superinduxerit v el tenuerit. E t in ea que h ab et v iru m et a m a xiu m superinduxerit v e l tenuerit. I te m dicim us in eo qui u xo rem v e l sponsam alterius scienter desponsaverit, 10 v e l u xo r v e l sponsa que ab aliquo p assa fuerit desponsari, u t puniatur dicta pen a et aliis m aioribus, arbitrio dom ini potestatis secundum q u a litatem fa cti et personarum .

[ X X X I I I I ] De lenonibus et meretricibus et eorum recipientium. S ta tu im u s et ordinam us quod aliqua m eretrix v e l rufianus v e l 15 ruffiana seu receptator v e l

receptatrix 1 m eretricum

vel

aliarum

in fam ata ru m m u lierum de m eretricio, s e u 2 de qua sit publica fa m a per vicin os quod sit m eretrix v e l receptatrix m eretricium v e l aliarum m u lierum in fa m a ta ru m de m eretricio, n on possit nec debeat m orari in capella sancti D o m in ici, sancti P rocu li, sancti D a m ia n i, sancti so M au ri (?), sancti A n d re e de A n sald is, sancti Ia c o b i de Carbonensibus, b ea ti sa n cti E rancisci, sa n cti Prosperi, sancti M artini, sancti Salvatoris, san cti A n th o lin i, sancte Tecle, san cti M artin i de C azanim icis, de qu i­ bu s credatur priori seu guardiano ipsoru m fra tru m et duobus ex fra tib u s alterius ex dictis ordinibus sancti D o m in ici et sancti Francisci, 25 h oc asserentibus ex p arte d icti prioris v e l guardiani in v irtu te sancti Spiritus, nec in capella sancti P etri episcopatus. E t si in aliqua dom o de predictis capellis v e l aliqu a earum aliquod p ostribu lum , m eretrix sive m eretrices au t len o, m ascu lu s v e l fem in a, aut receptatrix m eretri­ cu m v e l aliaru m in fam ata ru m m u lierum de m eretricio m orarentur

30

v e l receptarentur v e l h ab ita ren t, dom u s illa et locus et hedifitiuri to tu m fu n ditu s diruatur et prostrem atu r et nulla dotis, donationis, venditionis v e l alterius contractus exceptio v e l defensio prosit sive aliud q u od cu m qu e quod

dici v e l excogitari possit quom inus talis

d om u s et hedifieia et loca diruantur et prosternantur. E t predicta

35

om n ia et singula sin t precisa et preeise debean t observari per p o te­ sta te m B o n o n ie et per eius iudicem ad m allefitia d ep u tatu m et exe1 receptatrix... seu de qua... meretricio] su rasura. 2 seu... de meretricio] manca in V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

196

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

[ X X X I ] De pena tenentium soddomitas. O rdin am u s quod quicum que reperiretur in d om o sua v e l h a b ita ­ tion e

aliquos so d om itto s recipere ad illud scelus perpetrandu m , ignis

concrem atione ad m o rtem

tradatu r et dom u s huiusm odi funditus

6 diruatur.

[ X X X I I ] De pena rappientis hominem vel mulierem. 1 S ta tu im u s quod si quis rapuerit per v im v e l acceperit per fu rtu m aliqu em v e l aliqu am , condem pnetur in trecentis libris bon on in orum si fuerit civis, et si fuerit com ittatin u s in centu m libris bon on in orum et

10 plus arbitrio potestatis, secundum qu alitatem personarum si venerit in fo rtia potestatis et com unis B on onie; alias p on atu r in perpetuo banno com unis B on onie, nisi esset m eretrix pu blica v el ruffiana v el m ulier m ale fa m e , quarum accusationes de h oc n on recipiantur, nec ex h oc aliquis p u n iatur. E t si quis filiam alterius v e l n ep o tem despon15 saret v e l sibi in m atrim on iu m coniungeret, aut etiam de d om o ex tra ­ heret et cu m

ea recederet v e l in dom o

retineret,

sine licentia et

volu n ta te patris v e l a vi v el patru i v e l m atris, sub c u iu s2 p o testate, tu tela v e l cura esset, v e l alterius tu toris v e l curatoris sub cuius tu tella v e l cura esset, v e l alterius sub cuius protection e esset, si non so esset sub p o testa te 3 aliena v e l tn tella v e l cura tutoris v e l curatoris, si fuerit m iles v e l filius m ilitis con dem pn etu r in m ille libris b o n on i­ n o ru m , si fuerit de populo in quingentis libris bon on in orum . Testis vero quilibet qui interfuerit huiusm odi desponsationi condem pnetur in ducentis libris bononinorum . E t quod d ictu m est de n on retinendo 25 in d o m o , h abeat locu m denuntiatione prem issa ab aliqua dictaru m per­ sonarum v e l alia pro eis. H o c idem in te llig a tu r 4 in eo qui aliquem m ascu lu m faceret a liqu am desponsare v e l in m a ritu m adiungere, sine licentia et v o lu n ta te eius in cuius p o testate, protection e, tu te la v el cura esset dictus m asculus. Salvis aliis penis im positis contra nobiles so poten tes et m a g n a tes, secun du m fo rm a m

o rd in a m e n to ru m 5 sacra­

toru m et sacratissim oru m .

1 Sotto la rubrica X X X I I , De pena rapientis, etc., V. dà il capitolo Providemus... personarum che in B. è sotto la rub. X X X I I I , De pena habentis uxorem, etc. Segue poi in V. il passo Statuimus quod si quis... sacratissimorum, che in B. è il solo sotto la rubrica X X X I I , e infine la rubrica X X X I I I , De pena habentis uxorem, etc., ma senza il testo, già scritto sotto la rub. precedente. , 2 cuius., desponsationi] su rasura. 3 potestate] V.: protectione. 4 idem intelligatur] su rasura. 3 ordinamentorum] V .: statutorum, ordinamentorum.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

195

EXTER. X X X

[ X X X ] D e p e n a a d u lteriu m et s tr u p u m v el in c e s tu m c o m m itte n tis ta m in m a s c u lo q u a m in fe m in is . 1 R u b r ic a . O rdinam us quod si quis adulterium com iserit, si fuerit m iles v el filius m ilitis v e l p oten s condem pnetur in quingentis libris bon on in oru m et si fuerit pedes con dem pn etu r in trecentis libris bon on in orum ;

b

adultera vero condem pnetur in centu m libris bon on in orum , si fuerit solvendo in ta n ta qu an titate dedu cta dote et augu m en to dotis. E t si n o n fuerit solven do in ta n ta q u a n titate, con dem pn etu r arbitrio dom in i

p o testatis,

a u g u m en tu m dotis,

inspecta

qu alitate

personarum de dote sua et

quod perven iat in

com uni,

dedu cta

ta n tu m 10

leg ip tim a filiorum si filii extaren t, et dedu cta m obilia q u a m lucretur m aritu s n on ex tan tib u s filiis. E t

adultera

que patietu r se p oni in

ban no pro adulterio a m m itta t d o tem q u am lu cretu r2 com une, dedu cta leg ittim a filiorum si filii extaren t et dedu cta m obilia q u am lucretur m aritu s filiis n on extan tib u s. S alvo quod si priusquam m aritus 3 ....

ib

ta m m asculus q u a m fem in a, in ( /. 2 3 ) adulterio pu n iatur peccunialiter arbitrio p o testatis secundum qu alitatem fa cti et personarum . Si quis a u tem stru p u m com iserit in v id u a m v e l virginem per v im , pu n iatur peccunialiter et personaliter in arbitrio dom ini p o testatis, secundum q u a litatem fa c ti et personarum . E t si quis stru p u m in m asculo com i- 20 serit com b urratur ta m agens qu am patien s, nisi patiens v io len tiam p atiatu r,

quo

casu n u llam

pen am

incurrat,

nisi

etas

p atien tem

excu set.

1 La rubrica X X X è data da V. in forma alquanto diversa. De pena adulterium et incestum committentis tam in masculo quam in feminis Ordinamus quod si quis adulterium comiserit condempnetur in quingentis lib. bon. adultera vero condempnetur in ducentis lib. bon. Dos vero sua et augumentum dotis per­ veniat ad fillios et dessendentes eius si quos habuerit, servato ordine iuris, alias de­ veniat in comuni Bononie, deducta dimidia, quam lucretur maritus, non extantibus liberis. Et boc quod de docte et eius augumento dicitur locum babeat sive venerit ad mandata sive paciatur se poni in banno. Salvo quod per vim comiteretur adulterium tunc adulter puniatur personaliter, ultra fastigationem, arbitrio domini potestatis et mulier nulum dampnum incurat. Et hoc statutum non intelligatur in illis que publice se prestiterunt. Incestum autem comitententes tam maschullus quam femina vel stuprum in virginem, monialem vel Deo dedicatam, invitam vel volentèm, puniatur personaliter ut supra, arbitrio domini potestatis, secundum qualitatem facti et conditione personarum, Si vero in viduam, si quidem invitam, puniatur persona­ liter, ut supra, arbitrio domini potestatis. Si vero in volentem puniatur pena predicta imposita adulterium comitenti. Et si quis in maschullum stuprum comiserit, comburatur tam agens quam paciens, nisi paciens violenter paciatur, quo casu nullam

penam incurrat, et nisi etas pacientem excusaret. 2 lucretur... tam masculus] su rasura. 3 maritus] da qui in avanti B. illegibile per due righe.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

194

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

[ X X V I I I ] De pena eius qui quereret sibi aliqua fura contra comune

Bononie. O rdin am u s quod nullus clericus v e l lay cu s audeat v el p resu m a ! accipere v e l acquirere per se v e l aliu m aliqua iura contra com une e B on onie v e l aliquos obligatos pro com u n i B on onie ab aliquo forense clerico v e l layco com u n i v e l universitate ex aliqua causa cessionis vel aliquo alio m od o v e l ingenio. E t qui contrafecerit puniatur si fuerit laycu s pro qualibet vice in centu m libris bon on in orum si fuerit pedes, et si fuerit m iles in ducentis libris bon on in orum et a m itta t ius quesitum , 10 ita quod pro eo iure quesito sibi, nec abi pro eo, n on reddatur ius. E t si fu erit clericus ex im atu r de protection e com unis B on onie, ita quod im pu n e possit offendi in persona et rebus. E t quilibet possit de predictis accusare et h ab eat dim idiam iurium . S alvo quod conductores dariorum com unis possint alios sibi asociare in ipsis datus et cedere is iura

dacii

cuicum que

volu erin t,

dum

ta m en

sint

cives civitatis

B on onie.

[X X V IIII]

De pena parlamentantis cum inimicis comunis Bo­

nonie. 1 Si quis com u n icaverit v e l parlam entaverit cu m inim icis com unis

20 B on o n ie,

v e l iverit

v e l m iserit ad p arlam en tan d u m

sine bcentia

dom ini p o testatis, h a b ita bcencia a consilio, so lv a t b a n n u m C bbras bon on in orum pro q u a b b et vice, si fuerit pedes. E t si fuerit m iles v el fibus m ib tis v e l de n ob ib progenie v e l de m a g n a tib u s,2 condem pnetur in ducentis bbris bon on in orum et plus in arbitrio dom ini p o te sta tis...

25 in avere (?). E t h oc secun du m q u a b ta tem fa cti. E t si po testas dederit bcen ciam sine v o lu n ta te conscihi condem pnetur in C bbris bon on i­ n oru m nisi esset explorator v e l spia com unis B on onie secundum co n ­ su etu m m o d u m spiarum .

1 L a rubrica X X V I I I e data da V. in questa form a: S i quis com unicaverit vel parlamentaverit eum in im icis com unis B on on ie present.ibus vel futuris, qui fuerint inimici tempore parlamentationis, vel iverit seu m iserit ad parlamentandum sine licentia dom ini potestatis, vel eius qui de hoc licentiam dandi potestatem haberet a comuni Bononie, condem pnetur in ducentis lib. bon. pro qualibet vice et plus in utroque casu, arbitrio dom ini potestatis in avere et persona secundum qualita­ tem facti, sisi ille parlamentator esset explorator vel spia com unis B ononie, iuxta consuetudinem [et] modum spiarum . 2 magnatibus... spiarum] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RTjBR. x x v i - x x v m

193

tra c ta tu m faciet quod sit sub iurisditione E cclesie v el alterius cuius­ cu m qu e preter q u am com unis B on onie, sit ex em p ta de protectione com u n is, et hom ines ipsius terre 1 carcerentur om nes per dom inu m p o testa tem nec relaxentur

donec se

su btraxerin t

iurisditioni

terius et venerint in forciam com unis B on onie. Ite m

ab

dicim us quod

b

si aliquis excom u n icatu s fuerit v e l d a m p n u m aliquod incurerit pro salv a n d a aliqu a terra de predictis iurisdictioni com unis B on onie, v e l reten ta per alium qu am per com une B on onie facienda venire sub iurisdictione com unis B on onie, expensis com unis de excom u n ication e tr a ­ h atu r, et o m n e d a m p n u m resarciatur eidem de avere com unis. E t 10 dom inu s p otestas capitaneus, angiani et consules et to tu m consilium ten eatu r, quando expedierit, super hoc facere legitim u m sindicum ad litiga n d u m , et cetera alia facienda u bicu m qu e et qu andocu m qu e ex p e­ dierit, cu m qu ocu m qu e com une contrahendi, talem v e l tales de ex co ­ m u n icatione inde secuta v e l que sequeretur u n a v e l pluribus, expensis

15

com unis B on on ie. E t sit precisum .

[ X X V I I ] D e p e n a im p e tr a n tis r e s c r ip tu m co n tr a c o m u n e B o n o n ie . R u b r ic a . S ta tu im u s quod si quis clericus v e l lay cu s, civis vel forensis v e l co m itatin u s, im p etrav erit rescriptum contra com une B on onie p rop- *o ter qu od com u n e citaretur v e l poneretur in aliqua questione, non reddatur ei ius in aliqua causa civili v e l crim inali, et si fuerit laycu s, con dem pn etu r in m ille libris bon on in orum , si fuerit m ilex v e l de nobili progenie, si vero pedes in quingentis libris bo n on in o ru m , et si cle­ ricus fu erit, ipso iure exim atu r de protectione com unis B on onie et 25 im pu n e possit offendi in persona et rebus. I te m dicim us de quocum que qui obtulerit

aliqu am

den u ntiation em

v el adm onition em

p o testa ti v e l capitaneo v e l anzianis et consulibus pro

com u n i

in preiuditium

v e l da m p n u m

populi

dom ino

v e l alteri

ipsius com unis. E t sit

precisum .

30

vel presumat habere vel tenere per se vel per alium terram aliquam, villam vel castrum que sit in comitatu vel districtu Bononie ab aliqua persona, comune vel collegio vel universitate, vel dare auxilium, consillium, vel favorem alicui volenti facere predicta. Et qui contra fecerit, et veniret ad mandata, puniatur pena capitis. Si vero non venerit, ponatur in banno comunis pro prodictore et rebelle ipsius comunis et eius bona publicentur et publicata perveniant in comuni Bononie. Et eadem pena puniatur si quis rescripta vel litteras super predictis vel aliquo predictorum inpetravit. Etc., come in B., fino alia fine. 1 terre] V.: terre vel castri. 13

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI D i BOLOGNA d

192

e l l ’a n n o

1288

nialiter arbitrio potestatis, d u m ta m en p r o b a r i1 n on possit per ali­ quem de sua fa m ilia v e l per aliqu em ex beroariis suis, nisi potestas, iu dex, m iles v e l notarius personaliter offenderentur, quo casu creda­ tu r offenso et pu n iatur m a lefactor arbitrio p o testatis secun du m qu a­

5 lita te m fa cti et con diction em personarum . [ X X V ] De pena eius qui occupaverit vel intraverit aliquam rocham, fortiliciam, vel munitionem aut terram comunis Bononie vel tenuerit contra voluntatem comunis Bononie. 2 Si quis occupaverit v e l intraverit v e l occu pata seu occu patu m 10 tenuerit contra v olu n ta tem

com unis B on o n ie v e l prodiderit aliquod

castru m v e l fortiliciam v e l terram v e l roch am v e l m u n ition em co m u ­ nis B on onie; et quilibet

qui occupantibus v e l retinentibus dederit

a uxiliu m , consilium v e l fa v orem , pervenerit in forciam dom ini p o te ­ statis et com unis B on onie, furchis suspendatur v e l capite puniatur 15

infra terciam diem , nulla deffensione.

[ X X V I ] De pena eius qui procuraret habere vel tenere aliquam [terram 3 episco~]patus Bononie ab Ecclesia Bomana vel alia quacunque [persona preterquam a comuni Bononie] vel eorum qui talibus darent auxilium et consilium. Rubrica. 20

gen taru m librarum

bon on in orum et cuilibet a n f a n o et consuli OC

librarum bo n on in o ru m . I te m dicim us quod quelibet terra castru m seu universitas

com itatu s

B on on ie,

que

dedit

vel

d a b it

operam

vel

catenam aponi faciat et de novo firmari dominus potestas in muro crucis posite in platea infra quindecim dies statutorum presentium facta publicatione, si ibi firmata non reperiretur, et boc expensis comunis Bononie. S i vero non veniret in fortiam com unis, B ononie, ponatur in hanno com unis B on on ie p ro malleficio predicto, de quo hanno perpetuo cancellari non possit n isi solverit dictam quantitatem seu penam quinquaginta lib. bon. Etc. come in B . 1 probari] V . probatio. 2 L a rubrica X X V è data da V . in questa form a Statuimus quod si quis contra voluntatem comunis Bononie occupaverit vel intraverit vel occupatum tenue­ rit contra voluntatem dicti comunis aliquod castrum... etc. come B ., vel talibus retinen­ tibus vel occupantibus vel intrantibus dederit auxilium, etc. trassinetur et furchis etc. 3 I I f. è lacero, e il titolo della rubrica viene completato con V . 4 È perduta la fine della prim a colonna per uno spazio equivalente a sette righe: ma il testo non corrispondeva probabilmente a quello di V ., perchè possiam o leggere le parole [quinlgentarum lib. bon. et cuilibet anciani et consules CC lib. bon., che in V . non hanno riscontro. L a rubrica in V . è data in questa foirna: D e... Rubrica. Sta­ tuimus et firmamus quod nullus de civitate Bononie vel districtu vel aliunde audeat

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . IV -

R U B R . X X I I -X X I I t t

101

bani dati vel post, nisi primo pacem habuerit cum offenso vel eius heredi­ bus. E t quod offitiales comunis prescidentes vel qui preerunt offitio banitorum non possint petitionem in contrarium recipere nec contra predictam formam canzellare vel canzellari facere sub pena ducentarum librarum bononinorom pro quolibet eorum et sub pena centum librarum bononino-

5

pro quolibet advocato procuratore et consiliario qui veniret vel faceret contra predicta. Ego Yinciguerra Rovixii notarius huic officio subscripsi.

[ X X I I I ] De pena blasfemantis Deum et sanctos suos. 1 Rubrica. O rdin am u s qu od qu icu m qu e b lasfem averit D e u m v el b ea ta m Y ir - io gin em v e l aliquos sanctos v e l sanctas D e i condem pnetur in X X V libris bon on in oru m cuius ban n i m edietas sit com unis et allia accusan­ tis seu denunciantis. Q u a m si solvere n on potuerit, et fuerit in forcia p o testatis, fu stigetu r per civ ita te m publice et de die, et post fu stigation em redu catur et ponatu r ad caten am et ib i stare debeat per to tu m 15 diem cu m facie discoperta et per u n u m ex fam ilia dom ini potestatis provocen tu r h om in es u t prohiciant lu tu m et o va et putredines quia D e u m b la sfem a v it. Si vero n on veniret in fo rtia m com unis B on onie, p on atu r in ban no com unis B on onie pro m alleflcio predicto, de quo ban n o perpetuo exire n on possit, nisi solverit dictu m ba n n u m X X V

20

lib ra ru m bon on in o ru m . N ec possit aliter m od o aliquo cancellari, et­ si cancellatus fu erit, pro n on cancellato hab eatu r. E t p otestas ten ea­ tu r ta le m can celatu m diem p o stq u a m

fuerit

reponi facere in eodem banno infra terciam requisitus. E t

si talis bannitus

venerit in

fo rcia m com u n is, am p u tetu r ei lingua infra terciam diem , nisi solverit 25 d ictu m b a n n u m . E t quilibet possit accusare. E t sit precisum .

[ X X I I I I ] De pena eius qui iniuriam vel opprobrium vel contu­ meliam fecerit domino potestati vel eius familie. D ic im u s q u o d n em o iniuriam , d a m p n u m , obprobriu m v e l co n tu ­ m e lia m dicat v e l fa cia t in personam dom ini potestatis v e l eius fam ilie. 30 E t si quis contrafecerit et plene p ro b a tu m fuerit, puniatur pro verbis iniuriosis in qu in qu agin ta libris bon on in orum

et m inus secundum

qu a litatem personaru m et verb oru m . E t si fecerit puniatur peccu1 La rubrica X X I I I b in V. in questa forma: Ordinamus quod quicumque bla­ sfem averit dominum D eum nostrum vel ipsius matrem Virginem gloriosam vel ali­ quos sanctos vel sanctas D e i condem pnetur in quinquaginta lib. bon, cuius banni me­ dietas sit com unis et alia medietas accusantis seu denunciantis. Quam si solvere non potuerit et fuerit in forcia potestatis fustigatur'per civitatem publice et de die, et ligetur postea ad catenam et ibi stare debeat p er totum diem cum facie clischoperta. Quam

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

190

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ANNO 1 2 8 8

a u tem mallefLtio decem

solidos bon on in orum pro q u o ]lib e t b an ito.

I n 1 bannitis vero prò dieta [m allefìcia dicim us quod possit e t] debeant canzellari de ban no de v o lu n ta te eius [ad cuius p eticio]n em d a tu m fuerit ba n n u m v e l de v o lu n ta te ... 2 heredis ipsius et etiam offendendo 6 et deponendo ad [v o lu n ta tem dom inoru m presiden tiu m ] offitio ban ito ru m ex tim ation em dam pni [d a ti co n tem p ta in d a m p n o ] d a to , sol­ ven do ei v e l eius [heredibus cui da m p n u m d a tu m fu erit, e t] solvendo pro

quolibet [banno pro

dam pn o

d ato

tres

solidos

bononinorum

quia passus fuerit se [poni in ban n o. E t dom in i presidentes] offitio io ba n ito ru m n on [p erm ittan t contra predictam fo rm a m a liq u em ] cancel­ lari de ban n o, [sub pena decem lib raru m bon on in oru m pro quolibet offitiali dicto offitio d ep u tato . E t si aliquis canzelaretur de dictis bannis contra predictam fo rm a m , n o n ] ten eat can zellatio[et pro n on cancellato h abeatu r et reponatu r] in banno [ad petitio n em cuiuscum que petentis is infra terciam diem p o st requisitionem , de m a n d ato dom ini potestatis et eius iudicis precise. In terim tam en dum canzellatio du rabit et ante q u a m reponatur et exem pletu r in ban n o, n on possit offendi pretestu dicti banni. P lacet etiam quod, si aliquis de parte ecclesie seu Ierem ien siu m civitatis B on onie v e l districtus reperiretur in ban n o com unis

20 B on onie pro aliquo m allefitio v e l hom icidio com m isso in persona v el rebus alicuius ( /. 2 2 r) qui sit et fu erit de p arte L a m b erta tio ru m te m ­ pore prim oru m ru m o ru m et abinde citra, possit et debeat cancellari sine pena, solvendo ta n tu m

d a tiu m ord in atu m , secun du m fo rm a m

sta tu ti etiam sine aliqua- pace v e l concordia h a b ita ab offenso v e l eius 25 herede. E t h oc locu m h ab eat in hiis qui reperirentur b a n n iti sub m ille­ sim o ducentesim o septuagesim o o cta v o , indictione sex ta , die pen u l­ tim o iunii et abinde retro, d u m tam en flat fides per qu atu or testes ad m in us fide dignos, quod offensus sit et fu erit de p arte L a m b ertacioru m , quodque ban n itu s sit de p arte ecclesie v e l Ierem iensium 3o civitatis B on on ie, salvis sem per ordinam entis sacratis et sacratissim is et a liis'ord in a m en tis et reform ation ibu s occasionatis ab eis.

A d d izion e 'posteriore, B ., c. 22v, m argine sin istro. P u r e in V ., f. 66. Millesimo ducentesimo nonagesimo octavo, indictione prima, die ul­ timo octubris. 35 Additum est huic statuto quia reformatum fuit in consilio populli dicta die, quod aliquis qui banitus est vel fuerit vel conscriptus est vel erit in libris banitorum comunis Bononie non possint nec debeant canzellari de banno vel bannis predictis cum ratione clericatus alicuius qui dicat vel hostendat se esse vel fuisse clericum vel conversum tempore 1 in... debeat] su rasura. V. dà: Item bannitus, ete. 2 de voluntate...] lacuna.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

-

LIE. IV -

ftÜBR. X X I-X X tt

189

alicuius sta tu ti v e l reform ationis v e l provisionis v e l ordinam enti v el iuris, arbitrio bon i viri. Si accusatus v e l denuntiatus v el inqu isitu s seu notificatus ad m a n d a ta venisset et confessus fuisset v e l convictus de ipso m allefitio pro quo poneretur in ban n o, si m allefitium requireret pen am peccuniariam , aliter suo arbitrio. E t dicim us quod predicta

5

ban na exem plari debean t in libris b an itoru m com unis B on onie solu m per aliqu em ex notariis prepositis offitio ban itoru m et n on per aliquem a liu m . E t dicim us quod nullus banniri possit, nisi de m an dato dom ini po testatis v e l capitanei v e l eorum vicarii v e l alterius, qui preest regim ini civitatis B on o n ie. E t si aliquis contra predictam fo rm a m de io cetero reperiretur positu s in ban n o, pro n on ban ito hab eatu r et im pune cancellari possit. S a lv o quod ba n n u m non vicietu r, si in pena que appon etu r in ban no erraretur, v e l poneretur aliter q u am dictu m sit supra. E t h oc sta tu tu m in om n ib us suis p artibu s sit precisum , salvis ordinam entis sacratis et sacratissim is.

15

A d d izion e posteriore, B . c. 22 verso, m argine su periore. P u r e in V . f. 66. Millesimo ducentesimo nonagesimo, indictione tercia, die decimonono Septembris. Reform atum fuit tempore domini Barufaldini de Lavellolongo capitanei populli Bononie, quod omnes lites et cause et omnes processus habiti

20

tam in foro civili quam criminali super causis et omnibus inquisitionibus sint et esse inteligantur a die lune, quarto presentís mensis Septembris, usque ad presentem oram, in eo statu in quo erant tempore interdicionis pallatii et inditionis feriarum predictarum die lune superius nominato. E go Iohannes Barbarussa notarius aditionibus statutorum de consilio domini Gardini de Gardinis doctoris legum et domini M cholai Rodolfini

25

iudicis in statutis apossui et scripsi. [ X X I I ] D e b a n itis p r o m a llefitio q u i p o s s u n t e x ir e de b a n n o , ct q u i n o n . R u b r ic a . S ta tu im u s et ordinam us quod b a n iti pro m allefitio, preter qu am

30

si fuerint ba n iti pro m allefitiis specificatis in ordinam ento sacrato qu od incipit: « ite m providerun t quod om nes qui in banno com unis B on o n ie, etc. » quod infra in quinto libro, possint cancellari de ban no, pace v e l concordia h a b ita ab offenso v e l herede offensi v e l si placuerit offenso vel heredi offensi v e l [c o m u n i]1 B on on ie, si non reperiatur

35

offensus 2 v e l eius heres loco offensi [v el sui] heredis, solvendo com uni tres solidos bon on in oru m qui passus fu it se poni in ban n o, et insuper vig in ti solidos bon on in orum si fuerit pro gravi m allefitio; pro levi 1 B. lacero nella parte in feriore: i p assi m ancanti sono desunti da V. 2 offensus... offensi] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

188

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

quod citetur et cridetur ad ipsum h ospitiu m , u b i h a b ita b a t v e l erat consuetus hospitari tem pore com m issi m allefitii. E t si fuerit scolaris, cy tetu r ad h ospitiu m su u m u bi h osp itatu r v e l h ospitari consuevit tem pore m allefitii perpetrati, et cridetur u t d ictu m est. E t insuper

5 cridetur ad sonu m tu b e ante scolas, quas consuevit intrare, m agistro existen te in scolis et scolaribus existen tibns in scolis, si doctores v el scolares intrarent in scolis, alias fiat ante h ospitiu m ipsius scolaris. Si vero fuerit eo m itta tin u s, fiant citation es sim ili m o d o et fo rm a et cridatio n u ntii in terra in qua h a b ita t v e l consuevit h ab itare ad sonu m io cam p an e illius terre v e l 1 ecclesie illius terre in presentia duorum vicin oru m clericorum ipsius et si in ipsa terra n o n esset ecclesia vel cam p an a, tu n c cridetur ad son u m cam p an e alicuius terre v e l ecclesie vicinalis illius terre in qua m o ra tu r v e l m orari consuevit accusatus, denuntiatus, notificatus v e l inquisitus et etiam an te d o m u m co m it­ is ta tin i, si dom u s reperiatur, alias u b i consuevit h abitare, in presentia duorum testiu m v ic in o r u m .2 Si a u tem forensis sit, de cuius h a b ita ­ tione ignoretur, cridetur publice per u n u m ex ban itoribu s com unis B on onie ad arrengheriam com unis et in a m ba bu s scalis pallatii veteris com unis B on on ie sonu tu be prem isso, n om in and o eum qui accusatus,

20 den u ntiatu s, n otificatus v e l inquisitus ex offitio fu erit, quod 3 ven iat ipsa die vel sequenti coram quod

accusatus,

ta li iudice

ad se defendendu m de eo

den u ntiatu s, notificatus v e l inquisitus fuerit. E t

fiat dicta cridatio in die fori et sic dicta cridatio fiat tribus vicibus in diebus m erch ati, et ellapsis dictis tribus cridis, p on atu r in banno

25 com unis in consilio com unis B on onie, et detur ei dilatio octo dierum et procedatur ulterius, u t in aliis ban n itis. E t 4 contineatur in banno cuiuslibet qui ban ietu r n om en veru m v e l n o m en quo publice deno­ m in aretu r et con trata seu capella v e l tera de qua fuerit ipse ban itu s et causa quare conscriptus sit in b a n n o , et n om in a n u ntioru m et so preconum qui fecerint cytationes et cridationes et dies cuiuslibet cy ta tionis et cride et p o n a n tu r n om in a testiu m coram qu ibus fa cta fuerit crida nu ntii. E t cu m exem plabitu r b a n n u m , dicatur ex em p la tu m esse ex actis talis notarii, n om inando n om en notarii, qu i scripserit acta. Q u e ban n a exem plari et form ari debean t in libris ba n ito ru m com unis 35 B on onie infra 5 octo dies ad plus, p o st term in um in consilio ei d ato, ponendo in fo rm a b a n n i d u p lu m eius quod condem pnaretur ex form a 1 vel ecclesie vicinorum] su rasura e poco leggibile, a vicinorum segue clo, .che leggo clericorum. 2 I n margine, di m . 7. Nota modum cridandi forenses. 3 quod... fuerit] ripetuto in V. 4 I n margine, di m. 7, Nota que debent contineri in banno dato. 6 infra... ponetur] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . IV -

RTTBR. X X I

187

fo rm a m , videlicet quod prim o cytetu r sem el per u n um n u ntium com u nis B on on ie, et de die pro un a die, si inven tus fu erit, et, si non fuerit in ven tu s, cy tetu r per u n u m alium n u n tiu m com unis B on onie et alia die quod v en ia t coram dom ino p o testati v e l tali iudice ad malleficia depu tato ad se defendendu m et excu sandu m de eo quod accusatus,

5

denuntiatus, n otificatus v e l inquisitus fuerit. Q u od si n on venerit ad m a n d a ta , alia die cridetur per u n u m alium n u n tiu m com unis B on onie a lta et preconia v oce in con trata et ante d o m u m u b i h ab ita t, si h a b i­ tatio inveniri possit, aliter u bi consuevit habitare talis accusatus, den u ntiatu s, notificatus v e l inquisitus, cridando nuntius alta v oce,

10

ita quod publice audiatur, si sit civis v e l scolaris v e l h ab itator civi­ ta tis B on o n ie v e l bu rgoru m v e l suburbiorum , n om inando eum v e l eos qui fu erit accusatus, denuntiatus v e l inquisitus, quod ipse v el alius quilibet qui v ellet eu m defendere v e l ad ipsius defensionem venire, venire debeat coram dom ino p o testa ti v e l tali iudici ad m alleficia 15 d ep u ta to , ad stan d u m preceptis dom ini potestatis et com unis B o n o ­ nie et ad se excu sandu m et defendendum de talia accusatione, den u n ­ tiation e, notificatione v e l inquisitione ea die v e l sequenti, alioquin pon etu r in ba n n o . E t predicta cridatio fiat coram duobus testibus, qui sint de con trata, vicinia v e l capella accusati, notificati vel in qu i- n siti. Q u od si n on venerit in dicto term ino et n on com paruerit cridetur per u n u m ex ban itoribu s com unis B on onie pro alio die, m agno 1 sonu tu b e prem isso, ante d o m u m u b i h ab ita t, si h abitatio inveniri possit, alias u b i consuevit h a b ita r e 2 accusatus, denuntiatus, n otificatus vel inquisitus n om in and o eum v e l eos qui fuerint accusati, denuntiati, 23 n otificati v e l inquisiti, quod ipse v el ipsa v en ian t ipsa die v e l sequenti coram dom ino p o testa ti v e l iudice ad m alleficia depu tato, coram quo causa 3 ageretur ad se defendendum v e l alius quilibet qui ipsum v el ipsos v e llit defendere v el excusare et excu sandu m a tali accusatione denuntiatione v e l notificatione seu inquisitione, alioquin baniretur.

30

Q u od si n on venerit in dicto term in o, cridetur sequenti die v e l post, d u m ta m e n infra octo dies p o st cridam bannitoris, in banno com unis B on o n ie per u n u m ex ban itoribu s com unis B on onie, de m an dato dom in i p o testatis v e l sui vicarii in consilio com unis B on onie, ad son u m

cam p an aru m

m ore

solito

coh adu n ato,

bene audiente, ordinando ei term in um

alta

v oce,

consilio 35

octo dierum ad veniendum .

A b in d e vero in antea n on possit cridari in banno nisi de n ovo et iterato citatu s et cridatus supradicto m odo et fo rm a fuerit. E t si fuerit foren­ sis et certu m sit u b i hospitetur, observetur m odu s predictus, silicet 1 magno] sw rasura. 2 habitare... accusati] su rasura. 3 causa] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

186

[ X V I I I I ] Q u o d 1 licea t p a r tib u s a cced ere ad d o m in u m p o testa tem et e iu s fa m ilia m 2 a n te te m p u s e x a m in a tio n is c o n d e m p n a tio n u m et a b so­ lu tio n u m . R u b r ic a . P lacet quod ante tem p u s exam in ationis con d em p n a tio n u m v e l

5 absolu tion u m facien daru m precipiatur p artibu s et preconizetur p u ­ blice quod partes debeant venire et alegare de iure su o, et ad m inus ordinetur dilatio triu m dierum . E t tu n c liceat p artibu s cu m advocato suo uno v e l pluribus v e l sine, libere accedere ad d o m in u m p o testatem et eius fa m ilia m , ad allegandum de iure su o. E t potestas v e l eius fa m i-

10 lia n on possit tu n c eis denegare accessum , sed ten eatu r allegationes ip saru m p artiu m

audire et recipere, d u m ta m e n alegationes non

fiant in cam aris.

[ X X ] D e co n fin a n d is h o m in ib u s h a b en tib u s g u e r a m et tr e u g u a im\po­ n en d a . R u b r ic a . io

( / . 2 2 ) I te m statu im u s quod p otestas n on possit v e l debeat alicui de civ ita te B on on ie v e l districtu treu gu a m precipere v e l statuere v e l ordi­ nare» nisi offendenti v e l offenso v e l eorum p a trib u s, fratribu s, filiis, n epotibu s v el consanguineis, qui facerent fa ctu m su u m offendentis v el offensi, et tu n c po testas ex p rim at et declaret n om in a eorum inter

20 quos v u lt treu gu am teneri. E t n on duret treugua predicta, nisi per to tu m tenipus eius p o testatis qu i eam m a n d av erit et u ltra per octo dies.

P ossit

a u tem

dom inu s

po testas

confinare hom ines

civitatis

B on o n ie v e l districtus h abentes gueram aliqu am , silicet de u n a con tra ta in aliam et de uno quarterio civ ita tis in alium quarterium et

25 per co m itatu m B on on ie illos de civ ita te eorum expensis, et illos de co m itatu in civ ita te B on on ie, v e l de u n a terra per co m ita tu m in aliam terram , p rou t sibi equ u m et o p ortu n u m vid eb itu r. S a lv o quod illi de societate artiu m v e l arm orum pop u li B on onie n on possin t extra districtu m B on o n ie confinari.

30

[ X X I ] Q u o m o d o et q u a lite r p r o c e d a tu r co n tr a a ccu sa to s, d en u n tia to s v e l in q u is ito s de m a llefitio c o n tu m a ces n o n v e n ie n te s

ad m a n d a ta d o ­

m in i p o testa tis et c o m u n is . R u b r ic a . P rov isu m est quod qu icu m qu e fuerit accusatus, den u ntiatu s, n otificatus v e l inquisitus pro m allefitio, et n on ven erit ad m a n d a ta p o te35 statis et com unis, p on atu r in ban no com unis B on onie secundum hanc 1 quod] V.: quando. * et... familiam] in margine di m . 2.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB .

IV -

R U B E . X V II-X V III

185

torm en toru m , nisi in prem issis casibus supra a n n o t a t is .1 N ec tu n c, nisi prim o contra eum essent legittim e probationes inducte v e l saltim pro b ate vio len te presum ptiones et inditia m an ifesta in quolibet ca­ su u m predictoru m et nisi dom inu s capitaneus pop u li om n ia acta vid erit, et ea exam in averit et approbaverit a cta recepta in ipso casu,

s

E t tu nc possit fleri torm en tatio cu m expressa licentia dom ini capitanei vel eius vicarii v e l in eius presentia v e l unius de sua fam ilia et in presentia sex anzianorum v e l consulum e t quatuor offitialium com unis

'

B on o n ie audien tiu m et intelligen tiu m confessionem ipsius et v id en ­ tiu m torm en ta

predicta et in presentia

notarii, qui prepositus est 10

ad scriben du m 2 confessiones m alleficiorum , et aliter non. E t si contra predicta v e l aliquod predictoru m fiat per dom in u m p o testatem

vel

aliquem de fa m ilia su a, ipso iure sit exclusus a regim ine civitatis et con dem pn etu r per d o m in u m capitan eu m in m ille libris bononinorum . E t nichilom inus dom inus capitaneus possit et debeat ta lem cap tu m

is

auferre et de fortia dom ini p o testatis et com unis B on onie libere rela­ xare ad ipsius v olu n ta tem . E t si predicta n on observaverit, dom inus capitaneus p en a m sim ilem pa tia tu r et loco ipsius dom ini capitanei anziani et consules, qui tu n c fu erint, teneantur exequ i om n ia et sin ­ gula su pradicta. Q uod sta tu tu m in om nibus suis partibus sit precisum 20 et precise debeat observari.

[X V III]

D e a ctis p u b lic a n d is et p a r tib u s d a n d is. 'R ubrica.

I te m statu im u s quod cuilibet accusato, denuntiato v el inquisito, d u m ven erit ad se excu sandu m , fa cta confessione ab ipso, detur accu ­ satio seu denuntiatio sive t it u lu s 3 inquisitionis et confessio quam 25 fecerit si petierit, v e l alius pro eo et n om in a testiu m receptorum ex inquisitione. I te m quod dicta testiu m om nia ex offitio v e l 4 alio m odo receptoru m et om n ia a cta cause ante condem pnationem v e l absolu ­ tion em pu blicen tur et den tu r p artibu s v olen tibus et peten tibus. E t detur term inus com petens allegandum partibu s ante con dem pn atio- 30 n em v e l absolu tion em . E t si predicta non fuerint observata, teneatur p otestas et eius iudices restituere con dem pn ation em ei qui fuerit condem p n atu s. I te m dicim us quod aliqui testes ad offensionem vel defen­ sionem n on possint co m m itti, sed solu m n otarii spetiales domini po testatis in causa crim inali ipsos testes recipere teneantur. 1 2 3 4

35

annotatis] su rasura. in m argine, d i m. 6, ut supra libro I, capitulo X II, § et si inquiram. sive titulus] ripetuto, m a corrctto. vel... receptorum] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

184

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

[ X V I ] D e h ered ib u s o c c is o r u m . R u b r ic a . P recipim u s quod si aliquis fuerit vuln eratu s deinceps, ex quibus vulneribus m oriatu r, nullus possit esse heres eius, nisi ei sit coniunctus aliquo gradu cognationis vel agnationis v e l affinitatis, excepto

5 com une B on onie.

[X V II ] De tondolo et tormento. O rdin am u s quod nullus possit v el debeat m odo aliquo v el ingenio to r m e n ta n v e l subici aliquibus torm en tis ton doli v e l tirelli, v el cuius­ cu m qu e alterius gravam in is torm en toru m , v e l ei inferri m ine alicuius io v e l aliquorum torm en toru m , nisi in casibus in fr a sc rip tis,1 videlicet publici et fa m o si latron is, fa lse m o n ete, v e l falsi instru m en ti, v e l falsi testim on ii, v e l expresse falsitatis, v e l strate rób ate, v e l h om icidii, v el prodictionis com unis B on onie v e l p artis ecclesie sive Ierem iensium civitatis B on on ie, v e l terre v e l castri com unis B on on ie, v el etiam 15 aliunde com m issi ei per com une B on onie, v e l prodictione singularis persone, v e l bestie unius v e l plurium fu rtiv e su bd u ctaru m vel d a ta ­ ru m inim icis com unis B on on ie, v e l pro receptatione v e l collega latro ­ n u m , v e l receptatione fu rtoru m , v e l quod iv is s e t2 ad inim icos com unis B on on ie, sine v o lu n ta te p o testatis, capitanei, aiicianorum et consulum so com unis B ononie v el consilii com unis B ononie, v e l pro aliquo qui dicere­ tu r vulnerasse, v el occidisse aliqu em v el aliquos precio v e l precibus ali­ cuius qui fecerit fleri vuln u s, v el hom icidiu m in aliquem precio v el pre­ cibus, vel pro so d om ita , Arel rufiano so d om itta ru m , v e l receptore sodom itta ru m , v e l venefico v e l venefica, v e l nisi esset pro m a g n a q u a n titate 25 incixionis v in earu m , v e l pro incendio, v e l pro rap tu m ulieris v e l alterius persone, du m tam en non esset m eretrix pu blica velru p h ian u s publicus, v e l pro sacrilegio. E t in qu olibet predictorum casuum cu m violente pre■

su m ption es in v en te fuerint et tu nc in presentía quatuor offitialium q u o ­ ru m duo sint iudices audien tiu m et intelligen tiu m confessionem ipsius

30 et in eorum presentía. S alvo et reservato quod nullus, qui sit de societa­ tib u s artiu m v e l arm oru m , cam b ii v e l m erchadandie populi B on onie v e l intelligatur esse de populo B on onie, ex fo rm a alicuius privillegii, ord in am en ti, sta tu ti v e l provisionis aut reform ationis com unis v e l p o p u li B on o n ie, possit v e l debeat m odo aliquo v e l ingenio to r m e n ta n

35 v e l subici aliquibus torm en tis ton d o li v e l tirelli v e l cuiuscum que gene­ ris to rm en toru m , v e l ei inferri m in e alicuius torm en ti v e l ab quorum

1 infrascriptis] da V., B., rascMato. 2 quod ivisset] V.: missi.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LI]?. IV -

RUBR. X I I-X V

183

tion is, sed accusatio v e l denuntiatio loco intentionis h abeatu r. E t ille contra qu em producentur testes possit facere interrogationes, si eis vid eb itu r, quas interrogationes iudex coram quo erit causa vid ea t et idoneas approbet et reliquas reprobet, u t sibi v isu m fuerit. S alvo qu od accusator v e l denuntiator con tra exceptiones appositas contra

B

eu m , possit contra opponentem replicare, et capitula replicationis dare. [ X I I I ] De mittendo notario ad eum qui diceretur mortifere vulneratus vel mortuus. O rd in am u s quod si in civ ita te B on onie v e l burgis fuerit aliquis m ortifere vulneratus et p o st vulnera supervixerit, denuntiatione fa cta , io po testas v e l eius iu d ex debeat incontinenti m ittere u n u m ex notariis suis u t v id ea t vu ln era tu m et scribat qu ot h abeat vulnera et in quibus p artibu s persone et reducat in actis publicis, ita quod falsitas post m o rtem n on possit co m m itti, quod si fa ctu m n on fuerit n on possit a c c u sa r i1 de m o rte nisi unus ta n tu m .

15

[ X I I I I ] Quod nullus vulneratus ire debeat ad alterius domum quam

suam. I te m ordinam us quod n u llu s 2 vulneratus seu percussus debeat ire v e l se facere portari aut perm ittere portari ad alium locu m qu am ad d o m u m su am v el q u am h a b ita t v e l alicuius sui propinqui v el

20

affinis. E t si p ortaretu r v e l iret, n o n debeat ibi stare u ltra du os dies. E t si aliqu od in stru m en tu m fieret per ip su m v u ln era tu m v e l percus­ su m in d om o alicuius, preter q u a m in ea q u am h ab ita t cu m fam ilia sua v e l sui propinqui sive affinis, n on v a le a t nec ten eat, et om n i fir­ m ita te carear..

25

'[ X V ] De causa criminali cum clerico agenda. Rubrica. D icim u s qu od in om ni questione sive causa crim inali, cu iuscu m ­ que condictionis sit, cuilibet clerico seu eclesiastice persone per d o m i­ n u m p o testa tem et eius iudicem et alios offitiales com unis B on onie ius reddatur, et id em processus et pene im p on an tu r et fiant contra

30

laicos civitatis B on o n ie et districtu s, offendentes aliquem v e l aliqui s clericos vel eclesiastieam personam , qu i servan tu r et fiunt contra cle­ ricos v e l eclesiásticas personas offendentes aliquem laicu m civitatis vel districtus B o n o n ie per d o m in u m episcopum v e l eius vicarium vel alios suos offitiales, salvis ordinam entis sacratis et sacratissim is.

35

1 non possit accusari., nisi] V.: nomen accusati de morte sit... etc. 2 nullus] su rasura. A questo punto ju pu r errore trascritto nuovamente il p rin ­ cip io del capitolo precedente: ordinamus., vel eius iudex: ma è cancellato, e il mss. riprend e subito vulneratus seu percussus, etc.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

18 2

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO

1288

interrogationes que sibi v id eb u n tu r. E t h ab eat locu m in testificatio­ nibu s que recipientur in civ ita te B on o n ie v e l burgis super dictis m a llefitiis. S alvo quod potestas possit m ittere ad inquirendum per civ ita ­ te m B on on ie et districtu m de sua fam ilia in casibus in quibus lici-

5 tu m est posse inquirere et v a lea t inquisitio tu n c, etiam si iudex n on esset presens. [ X ] D e s a tis d a tio n e p r e s ta n d a a p r o d u c e n te testes in c a u s a c r im in a li et a testib u s p r o d u c e n d is . R u b r ic a . O rdinam us quod si aliquis testem producere volu erit in causa criio m in ali, ten eatu r pro ( f. 2 1 r) ducens, ante receptionem testiu m quos p ro­ ducere volu erit, dare et procurare b o n a m securitatem coram recipiente de trecentis libris bo n on m o ru m pro qu olibet teste, quod n on faciant fa lsu m testim on iu m

et de presentando personas ipsoru m testiu m ,

quociens placuerit dom ino p o testa ti v el suo iudici occasione predicta. io I te m dicim us quod quilibet testis producendus super alliquo m allefitio ten eatu r prestare idon eam securitatem

coram offitialibus com unis

B on on ie, coram quo producetur, de trecentis libris b o n on in o ru m de n on perhibendo fa lsu m testim on iu m et de presentando se qu alibet die, quotiens placuerit dom ino p o testati v e l suo iudici occaxione pre-

20 dicta, alias 1 detineatur et fiant ei expense per producen tem et etiam refitiantur ei d am p n a donec relaxetu r. E t dicim us quod qu icu m qu e p roduxerit aliquos testes in causa crim inali coram spetialibus n o ­ tariis dom ini potestatis ad m allefitia, quando

testes iu rabu n t, pro

qu olibet teste so lv a t com u n i B on o n ie vel alii h ab enti cau sam a com uni

25 du odecim denarios p arvos. [ X I ] D e teste n o n p r o d u c e n d o q u i fa c ia t fa c tu m s u u m id s u p e r q u o v u lt p r o d u c i. S ta tu im u s quod in aliqua causa crim inali n on possit ferre te sti­ m o n iu m aliquis qui fa cia t fa ctu m su u m in illa causa. F a c tu m su u m 30

intelligim us fa c e re 'e u m qui associat accusatorem v e l den u ntiatorem v el eum qui prosequitur cau sam in pallatio veniendo v e l redeundo, nec aliquis scutifer eius qui cau sam prosequitur, nec aliquis assassinus v e l in fa m a ta persona. [ X I I ] D e 2 c a p itu lo in te n tio n is in . c a u s a c r im in a li n o n d a n d o.

35

P rov id em u s quod in n u lla

causa crim inali, u bi proceditur per

den u ntiation em v el accusationem , n on detur aliquod capitu lu m inten 1 alias... parvos] su rasura; il passo alias... relaxetur m anca in V. 2 De., dando] in margine, di m. 3. _

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

RTTBR. V III-V IIII

18 1

con dem pn ation em . Q u a presentatione sic fa cta , is qui prom iserit a dicta prom issione sit liberatus. I te m dicim us quod quicum que fuerit punitus in personam pro aliquo m alleñ tio v e l fa cto , n on debeat pecun ialiter puniri pro eodem fa cto v e l detineri ex quo in persona punitus fu erit. D icim u s etiam quod nullus de civ ita te B on o n ie v e l districtu,

5

qui detineretur in aliquo palatio com unis B on o n ie v e l dom ibus pallatii q u acu m qu e de causa, possit vel debeat secum habere, donec d eten ­ tu s steterit, ad com eden dum v e l bib en d u m u ltra tres personas, sub pena v igin tiq uin qu e lib ra ru m bon on in orum pro qu olibet et qualibet vice qua contrafecerit. I te m quod nullus possit v e l debeat aliqu em 10 d eten tu m ,

ut

su pradictu m est, associare ad predicta v e l aliquod

p redictoru m , sub dicta pena et ba n n o . E t quilibet possit accusare et h ab eat m ed ieta tem ban ni et ten eatu r in credentia. E t etiam dom inus p o testas pro detem p tis de suo m a n d ato vel alicuius de sua fam ilia . h ab eat arbitriu m in q u ir e n d i1 et teneatur inquirere et condem pnare. is E t sit precisum .

[V I T I I ] De testibus dandis sigilatis vel autenticatis in certis casibus 2 criminalibus. Rubrica. S ta tu im u s quod quicum que de cetero testes producere volu erit i n 3 causa crim inali, hom icidii, v e l vulneris, v e l ex eo quod diceretur ali- 20 . q u em dedisse a uxiliu m v e l conscilium ad predicta, v e l scan pan du m 4 v e l recipiendum m allefactorem , debeat n om in a illorum testiu m quos producere volu erit dare m a n u n otarii pu blicata in scriptis, v e l sigillata ad v o lu n ta te m producentis uno sigillo po testatis seu uni ex iudicibn s suis v e l uni ex n otariis dom ini p o testatis, infra octo dies p o st- 25 q u a m fa ctu m fuerit m allefitiu m , si fuerit in civ ita te v el burgis. Si vero in c o m ita tu B on o n ie, infra quindecim dies a die m alleficii c o m ­ m issi co m p u ta n d os, et alii testes non possint produci in aliquo de predictis casibus, nisi sic dati fuerint u t prem ittitu r. E t predicta tem pora n on currant alicui a bsen ti a civ ita te B on onie et districtu, set eo 30 reverso incipiant currere dicta tem pora. E t predictos testes teneantur recipere quilibet de predictis, incon tin en ti fa cta eius v e l alteri eorur 1 o blation e et tu n c scribatur dies d a toru m testiu m per u n um ex notariis p o testatis. I te m cu m recipiuntur testes super aliquo m allefitio, quod ingerat p en a m sanguinis, recipiantur in presentía iudicis p o testatis,

35

qu i iu d ex sem per intersit depositionibus ipsoru m testiu m , faciendo 1 2 3 4

inquirendi... precisum] su rasura. casibus] V.: casibus. in... auxilium] su rasura. scampandum vel recipiendum] V.: scampandi vel recipiendum.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

180

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO

1288

so d om ita vel v itio so d om itte v e l lenone so d om itte, v el venefico vel venefica, v e l pro eo quod m an daverit aliqu em occidi et occisus fuerit, v e l pro heretico

v el pro aliquo casu ex quo deberet personaliter

puniri, secu n d u m fo rm a m sta tu ti v el ordinam enti v e l reform ationis u com unis vel pop u li B on onie, personaliter detineatur, nec relaxetur donec certum v e l liquidu m fuerit p o testa ti v e l eius iudici ad offitium m allefitiorum presidenti ipsum den u n tiatu m , accusatum v el inquisitum fore a bsolv en d u m vel pecunialiter 1 c o n d e m p n a n d u m .2 E t si aliquis accu saverit v e l d en u ntiaverit aliqu em in aliquo de predictis casibus 10

occasione cuius denuntie v el accusationis accusatus v el denuntiatus fuerit d eten tu s, ten eatu r accu sator v el den u ntiator reficere d eten to, eo a bsolu to , expensas infra terciu m diem fa cta absolu tion e; q u am reffection em ten eatu r iu d ex dom in i po testatis refici facere dicto detento et soluto infra d ictu m tem p u s, om n i appellatione, exception e et nulli-

J5 ta te et restitu tion e reiecta. E x p e n sa s a u tem intelligim us factas in cu stodibu s, ad vo ca tis, procu ratoribu s, curtis seu actis et alias om nes expensas fa cta s ipsa occasione, prestito sacram en to ab accusato super su m m a expen saru m , fa c ta tam en prius tax a tio n e a iu d ic e .3 I n o m n i­ bu s a u tem casibus u b i deberet pecunialiter puniri, detineri possit

20 donec satisdation em obtulerit et prestiterit de se presentando et con dem pn ation e solven da, q u am satisdationem po testas et eius iudex recipere ten eantu r cu m o b lata fuerit securitas, qua p r e s t it a 4 relaxe­ tu r. E t d ictam sa tisd a tio n em recipere ten eatu r secundum predictum m o d u m , silicet de se presentando v e l con dem pn ation e solven da et non

25 aliter. E t dicim us quod si aliquis prom iserit pro aliquo de con dem ­ p n ation e solven da, v e l eo presentando e t 5 con dem pn atus 6 fuerit his pro quo prom iserit, et ante con dem pn ation em so lu ta m i s 7 qui p ro m i­ serit, presentare volu erit et presentaverit personam co n d em p n a tam dom ino p o testa ti v e l 8 ei cui prom issionem fecerit, ten eatu r potestas 30

v e l is cui persona fuerit presen tata ip sam personam presen tatam reci­ pere, d u m ta m en dicta presentatio fa cta fuerit ante term in um con dem pn ation is solven de,

et talis presentatus detineatur donec solverit

1 pecunialiter] B.: peccunianter. 2 In margine di m. 7. Nota restituendas esse expensas accusato vel denun­ tiato si non provetur accusa. 3 I n m argine, di m. 7. Nota quicumque debet vel potest peccunialiter puniri potest detineri donec satisdederit. 4 prestita] Y.: preterita. 6 et ] interlinea, di m. 2. 6 condempnatus] B. e V. condempnando. 7 is] B.: hiis. 8 vel ei., is qui promiserit] m rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LEB. IV -

RUBE. V II-V ili

179

procedere ad absolven du m aliqu em propter accusationem supeveniente m inquisitioni

prem isse, n on cognita seu ex am in a ta inquisitione

precedente, n ichilom inus potestas possit procedere ad con dem pn an d u m , si con dem pn atio sequi p otest ex probationibus per inquisitionem repertis. I te m 1 dicim us quod occasione alicuius inquisitionis aliquis

5

non gravetu r pignoribus. E t sit precisum .

Addizione posteriore, B., c. 20v, margine superiore. Pure in V., f. 66. Millesimo ducentesimo nonagesimo, inditione tertia, die vigesimoseptimo novembris. Beform atum fuit tempore domini Fulchi de Buzacarinis capitanei po- io puli Bononie quod domini potestas et capitaneus habeant merum, purum, generale et Uberum arbitrium contra omnes et singulos de civitate Bononie vel districtu qui ivissent vel irent in aUquam andatam guarnimentum vel munitionem contra voluntatem eorum et honorem sancte romane Ecclesie et comunis Bononie: et tam in puniendo pecuniahter quam personaliter 15 ad eorum voluntatem , contra omnes et singulos qui miserunt vel mitent vel darent operam mitendi guarnimenta aliqua ad partes Romandiole vel alibi contra inhibitionem eorum. Ego Iohannes Barbarussa notarius adictionibus statutorum scripsi.

[ V i l i ] De casibus in quibus quis potest personaliter detineri, et in quibus non.

20

P la cet qu od, si aliquis fu erit accusatus, denuntiatus vel inquisitus ex offitio p o testa tis pro hom icidio v e l vulnere m ortifero, quod con sti­ terit esse m ortiferu m , v e l de quo du bitetu r quod sit m ortiferum v el n on : quod sciri debeat qu am cicius poterit per d ictu m duorum m ed i-

25

eorum b o n oru m et legaliu m et fidedignorum , om n i fraude rem ota, da tis suspectis a p artibu s si volu erin t u sque ad du os;

vel pro falsa

m o n eta v e l pro falso testim on io v e l a parte suspecto quod dicat fa l­ su m , v e l pro rob ation e strate v e l strataru m v e l pro fam oso latron e, pro fu rto v e l prodictione v e l subreptione captivoru m com unis v e l pro

30

eo quod a liq u a m personam rap uerit, v e l pro eo quod fecerit falsum in stru m en tu m v e l pro eo quod a liqu em

vuln eravit v e l interfecerit

precio v e l producerit fa lsu m testem v el falsu m in stru m en tu m v e l pro incendiario, prò pace ru p ta, fa cta pacis obsculo interveniente, v e l qui cu m , avere com u n is B on o n ie recederet, v e l pro eo quod intraverit in

35

aliqu em lo c u m , castru m , fo rtilitia m , roch am v e l m u n ition em com unis B on o n ie con tra v o lu n ta te m et honorem com unis B on o n ie v el tenuerit con tra v o lu n ta tem com u n is, v e l pro falso pondere v e l m ensura v el pro 1 Item., precisum] su rasura.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

17 8

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO

1288

S alvo 1 sem per sta tu to de ton dolo et torm en to. Ite m cu m inquiri d e­ buerit de aliquo m allefitio, fiat inquisitio infra duos d ie s 2 ab hora in qu i­ sitionis in coa te et per illos quos inquisitor crediderit sire m elius v e ­ rita tem ,1que hora scribatur per tab ellionem 3 per qu em scribetur dicta 5

inquisitio, n on recipiendo aliquos testes nom in atos a p arte v e l ab aliquo pro p a rte v e l in scriptura da tos, incipiendo inqu isition em die facte inquisitionis denuntiationis v e l n otificationis v e l scientie v e l sequenti die et com plen do p o stea infra octo dies ad plus. E t fiat inquisitio in loco seu terra v e l v illa u b i m allefitiu m diceretur co m m issu m fuisse,

10

seu in circustanciis ipsius loci, terre v e l v ille. A duobus vero diebus in a n tea n on inquiratur per testes datos 4 a parte v e l alios, nisi presente eo contra quem fit inquisitio, v e l eo legitim e citato . E t si reci­ p ian tu r aliqui testes u ltra predictos duos dies, qui dentur a parte v e l ab aliquo pro parte, possint recipi in pallatio com unis et teneatur

15

dans seu producens testes, securitatem dare de trecentis libris bon dn in orum quod n on dicent fa lsu m , pro qu olibet teste et plus et m inus, secundum con diction em personarum et q u a litatem delicti, ita quod producens seu dans predictos testes con dem pn etu r pro qu olibet teste, si reperiretur fa lsu m dicere, in q u a n titate qu a satisdederit et plus

20

arbitrio dom ini potestatis. I te m dicim us quod si inquisitio incepta fuerit super aliquo m alleficio a p o testa te, v e l aliquo de sua fa m ilia ,

seu

aliquo alio offitiali com unis B on o n ie qui possit inquirere, et de ipso m a l­ lefitio accusatio a b 5 aliquo extraneo p ropon atu r, n on cesset inquisitio propter accu sation em extran ei, sed si accusatio p ropon atu r ab offenso 25

vel ab alio d e 6 v o lu n ta te offensi, v e l ab herede offensi, v el ab alio de v o lu n ta te heredis, ex tu nc cesset inquisitio facien da u ltra dictos duos dies, d u m ta m en n on im p ed iatu r inquisitio infra dictos duos dies propter

accu sation em

supervenientem

vel

precedentem .

P reterea

dicim us quod si inquisitio fa cta fu erit in aliquo de casibus u b i inquiri 30

p o test, et accusatio po stea supervenerit, quod inqu isitu m est, u t su pradictu m est, firm u m rem an eat et potestas possit procedere contra m allefactores seu defensores eorum ex probation ibu s inquisitionis vel probation ibu s 7 accusatoris et ex am ba bu s, ex altera earum , prout m elius vid eb itu r fa cta m esse p ro bation em . E t si contingerit p o testatem

1 salvo... tormento] il passo è scritto dopo terminos... amovisse in B ., ma viene mandato al giusto posto con segni d i richiamo. 2 I n margine, di m. 4, flat inquisitio infra duos dies. 3 I n margine, di m . 4, hora inquisitionis scribatur. , 1 datos] interlinea, di m . 2. 6 ab] V.: vel 6 de... alio] m anca in V. 7 probationibus] V.: exbanpnitionibus.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . IV -

BUBB.

V II

177

qu em libet accipientem aliqu am cartam ban noru m v e l con dem pn atio n u m v e l aliqu am aliam cartam de libris com unis. I te m h ab eat arbitrium inquirendi contra fornaxarios facientes v e l fieri facientes cuppos et lapides contra fo rm a m statu ti et n on servantes fo rm a m sta ­ tu ti loquentis de p r e d ic tis .1 I te m h ab eat arbitrium contra ellectores

5

d om ini p o testatis et contra preces porigentes. I te m h ab eat arbitrium inquirendi om n es scripturas et privilegia pertin en tia ad honorem et u tilita te m com unis et populi B on on ie, et faciendi venire in com uni.

-

I te m h ab eat arbitriu m contra nuntios com unis delinquentes in eorum officio. I te m h ab ea t arbitriu m inquirendi contra illos qui fecerint

10

con tra fo rm a m sta tu ti quod loq u itu r de penis ploran tiu m seu se d esm an tan tiu m ad exequias m ortu oru m . I te m h abeat arbitriu m in ­ quirendi, procedendi et puniendi in m allefitiis, hom icidiis seu vuln eri­ b u s com m issis in personis rectoru m forensium u niversitatis scolarium et ipsorum scolarium forensium qui sunt sub rectoribus, et contra rece-

15

ptatores m a lefa cto ru m et dantes auxiliu m et consilium m allefactoribus. Ite m h ab eat arbitriu m in m allefitiis que com m itteren tu r in cam p o fori, quando fo ru m esset in diebus sa b ati v e l tem pore nundinarum . I te m h ab eat arbitriu m contra offendentes n u ntios v e l m agistros, qu i irent ad L u x o lin u m v e l p o n tem L u x o lin i v e l ad alium locu m per com une B o -

-20

nonie. I te m contra facientes conspirationem , v e l societatem v e l aliquid aliud q u o d 2 m o n op o liu m possit inducere. I te m contra offitiales (/. 2 1 ) de gabella si delinquerint in eorum offitio v e l venderent v e l concede­ rent v e l aliquid facerent con tra fo rm a m sta tu ti loquentis de eorum offitio et e tia m

puniendi, secundum

qu a litatem fa cti. I te m con tra 25

venientes 3 contra ordin am en ta desposationis, u t infra in quinto libro sub rubrica: « de parentelis prohibitis ». I te m h ab eat arbitrium contra delinquentes con tra offitium et personas offitialium de gabella, cre­ dendo scripturis ipsoru m et dicto du oru m ex predictis dom inis et offitialibus, in hiis qu i delinquerint contra dicta ordin am en ta vel 30 con tra personas ipsoru m offitialium verbis v e l factis. I te m h ab eat a rbitriu m con tra facien tes m a x e n a ta m in civ ita te et co m ita tu in qu i­ rendi 4 et puniendi. I te m con tra operantes m o n eta m fa lsam v e l ex p en ­ dentes. I te m con tra eos qui dicerentur term inos am ovisse, im ponende sem per in predictis casibus p en a m seu penas, que per statu to s cornu- 35 nis B on o n ie sunt o rd in ata u b i ordinate su n t,

aliter suo arbitrio.

1 V. aggiunge: Item habeat arbitrium in omnibus mallefitiis et rixis qui committerentur in exercitis et cavalcatis comunis Bononie. 2 quod., officiales] su rasura in B. 3 venientes] V.: venientes vel facientes. 1 inquirendi., incepta] su rasura in B. 12

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

176

confinia de m a g n a tib u s civitatis et districtus B on o n ie et de illis de m agnis

caxalibus populariu m ,

qu andocu m qu e

et

quocienscum que

opus fuerit occasione aliqu oru m ru m orum , m alleficiorum v e l risse que com m itteren tu r v e l co m m itti possen t, quod D eu s a d v erta t, v el 5

que suspicarentur oriri posse et quocienscum que expedierit pro bono sta tu com unis et pop u li B on onie. I te m contra ludentes ad azardum v e l lu d u m tenentes v el alium lu d u m proh ibitu m et con tra m u tu an tes ad d ictu m lu d u m . I te m h ab eat a rbitriu m inquirendi et puniendi, si aliquis ex ancianis v e l consulibus fu erit vuln eratu s v e l percussus et

io possit procedere per leg ip tim a s probation es v e l presu m ption es v el fa m a m . I te m h ab eat arbitriu m inquirendi et ten eatu r inquirere sin­ gulis 1 duobus m ensibus pro qu alibet capella per quatuor v e l duos hom ines pro qu alibet capella, de m elioribus capellarum , etatis qu adra­ gin ta annorum v e l abinde supra, con tra hom ines m a le fa m e occasione is fu rtoru m vel m allefitiorum et con tra eos qui m agis credantur vivere de rapto q u am de proprio, et puniendi eos et securitatem accipiendi eis suo arbitrio. I te m

h ab eat po testas arbitriu m in vulneribus et

hom icidiis et percussionibus,

que

fierent

in

hom ines

societatu m

a rtiu m et arm oru m , cam bii et m ercadandie et contra eos qui facerent

20 predicta v e l fieri facerent, qui n on essent de dictis societatibu s, u t inquirant de predictis in con trata u b i fit m allefitiu m infra duos dies 2 in civ ita te v e l burgis v e l suburgis p o stq u a m n o tu m fuerit de m allefitio p o testati v e l eius iudici. I te m h ab eat arbitriu m contra producen ­ tes falsos testes et instru m en ta et contra latrones et robatores strata 25

ru m . I te m h ab eat arbitrium contra eos q u i 3 in fam ati su n t,q u o d sint destructores et depopulatores vin earum et fru ctu u m guardie civitatis. I te m

h ab eat po testas p u ru m , m eru m et generale arbitriu m contra

om nes et singulos de civ ita te et districtu B on on ie, qui dicerentur falsas v e l callum pniosas accusationes v e l denuntiationes dam pn oru m

30 datoru m per se v e l per saltuarios facere, inquirendi, puniendi, con dem pn an di et confinandi et pa lla tiu m com unis B on on ie interdicendi pre­ dictis, qui facerent predictas falsas v e l callum pniosas accusationes vel denuntiationes per se v e l saltuarios. E t id em arbitriu m h ab eat contra saltuarios, u t continetur in . ordinam ento qu od est in quinto libro 3o sub rubrica: « d e arbitrio dom ini p o testati concesso » et contra accu ­ santes de dam pnis datis. I te m h ab eat potestas arbitrium inquirendi et puniendi contra illos qui sibi ipsis d a m p n u m darent v e l dari fa ce­ ren t fraudulenter. I te m

h ab eat arbitriu m puniendo

et inquirendi

1 I n margine, di m. 6 inquirat singulis mensibus. I n margine sono anche disegnali tre dadi. 2 I n margine di m. 6, inquirat infra duos dies. 3 qui., guardie] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

lUIBR, Vl-VIt

175

[ V I ] De ministralibus contractarum ut denuntient mallefitia ct de contracta non condempnanda. D icim u s

quod

m inístrales

con tractaru m

teneantur

denuntiare

m allefitia vu ln eru m illatoru m cu m arm is et hom icidii, que fierent in eorum contractis infra terciu m diem in banno centum solidorum b o n on in orum

5

cuilibet m in istrad et pro qualibet vice qua con trafactu m

fu erit. Preterea dicim us quod aliqua con tracta civitatis B on onie v el bu rgoru m n on possit con dem pn ari occasione alicuius m allefitii quod com m itteretu r in ea, et po testas de predictis contrarium ordinam en-

10

tu m facere n on possit. E t sit precisum .

[ V I I ] De inquisitionibus et quomodo et qualiter debeat procedi in eis ei in quibus casibus potestas habeat arbitrium. Rubrica. I te m statu im u s et ordinam us quod dom inus potestas v el eius iudices v e l

aliquis offitialis com unis B on onie n on possit inquirere de

aliquo m aliefitio, nisi in casibus infrascriptis in quibus potestas habet is p len u m , generale et liberum arbitrium inquirendi, cognoscendi, p u ­ niendi, con dem pn an di, m u lcta n d i et baniendi. I n prim is in hom icidio seu h om icidiis suo tem pore [p e rp e tra tis,1 v e l tem pore sui predecessoris per decem dies ante ex itu m ipsius n on term inatis. E t in m alle­ fitiis notu rn is. M allefitia a u tem n octurn a intelligim us que dicerentur 20 fa c ta esse v e l com m issa p o st p rim u m sonu m cam pane com unis, que pu lsatu r de sero pro guardia civitatis, usque ad sonu m cam pane diei, que pu lsatu r prope diem ad ecclesiam sancti P etri, v e l infra pred.ictas horas, si cam p an e n on pulsarentur. E t in hom inibus et m ulieribus fu rtiv e subreptis. E t in m allefitiis que com m itteren tu r in co m itatu et 25 districtu et ex tra civ ita te m , burgos et suburbia. E t in quolibet co m ­ m itte n te fa lsu m in suo offitio v e l extra. E t contra so dom ittas, heré­ ticos et eorum receptores, et lenones] sa dom itaru m . Contra assassin os et in fam ato s de assasinatu. I n falsis testib us. E t in om nibus m allefitiis et rissis et verbis iniuriosis, que fierent in pallatio com unis 30 B on onie v e l in pertinentiis pa lla tii et in p latea infra term inos platee com u n is. E t in om n ib us m allefitiis, que com m itteren tu r in pallatio episcopatu s u b i ius redditur, v e l curtile seu curia episcopatus, unde sanguis exiret.

Et

in hiis

de civ ita te v e l districtu B on onie,

qui

exiverint cu m arm is ex tra civ ita te v e l districtu B on onie in servitium

35

v e l offensam alicuius con tra inh ibition em dom ini potestatis et co m u ­ nis B on o n ie. I te m h ab eat arbitriu m liberum et m eru m m itten di ad 1 perpetratis... lenones] B. illeggibile, supplito da V.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

174

STATUTI D I BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

sibi dari, sacramento primo prestito ab eis, omnes medicos fide dignos et expertos in arte cirexie et medicine; qui sint maiores triginta annis et de parte ecclesie et Ieremiensram civitatis Bononie; qui habeant centum libras bononinorum in extimum quilibet eorum, et abinde supra et sint habita-

5 tores civitatis Bononie a viginti annis citra, sub pena centum librarum ipsi medico et vigintiquinque librarum illi qui eum posuerit contra predicta. E t de hiis qui sic dabuntur flat publicum instrumentum et ponantur nomina eorum qui dabuntur separata ad modum brevium in uno saculo, et iste saculus et alter saculus1 vacuus ponatur apud fratrem depoxita10 rium comunis Bononie qui nunc est vel pro tempore fuerit et casus obve­ nerit quod oporteat mitere medicos ad mortuum vel vulneratum, extrahi debeant in presencia quatuor ex ancianis duo medici de dicto saculo, ubi sunt nomina et ponantur postea in saculo vacuo illa nomina extracta, et sic de singulis quousque regimen cuiuslibet perdurabit et habere debeat

15 saliarium in statuto contemptum. E t si aliquis medicus miteretur ad m or­ tuum vel vulneratum contra formam predictam condempnetur iudex domini potestatis 2 qui preest ad malleficia in centum libris bononinorum pro quo­ libet poxito contra formam predictam. Iohannes iTasimbene nunc notarius ad scribendum (?) additiones et

20 declarationes que fiunt... comunis Bononie de conscillio dominorum Iuliani Cambi et Aidolfi (?) de Sabatinis secundum formam [statutorum] scripsi ss. ss.

[V] tiones. ®

Ubi debent recipi accusationes,

denuntiationes seu notifica-

O rdinam us quod iu d ex dom ini p o testatis, qui preest ad m alleficia, et notarius ipsius dom in i potestatis n on debeant recipere aliquas denuntias, accusationes v e l notificationes in cam ara alicuius ipsorum , sed. in pallatio seu salis v e l porticibu s pallatii com unis B on o n ie et extra cam aras ta n tu m . I t e m 3 dicim us quod predicti notarii accu-

30 sationes, denuntiationes et notificationes eis porrectas, om nes ten ean ­ tu r exem plare et scribere in eorum libris et quaternis ea die v e l se­ qu en ti p o st receptionem ipsaru m . I t e m quod represen tation em aut defensionem alicuius accusati, denuntiati v e l notificati n on debeant recipere, nisi in

pallatio

com unis B on o n ie

extra

cam aras. E t

si

35 quis contrafecerit con dem pn etu r in qu in qu agin ta libris bononinorum pro qualibet vice. 1 alter saculus] m anca in V. ? condempnetur iudex domini potestatis] V. condempnetur inde dominus potestas. 3 Item., notarii] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . IV -

m

HUBE. l i l i

duo m edici q u am cicius poteriu t, periti in arte m edicandi, ad v u ln e­ ratu m qui vid ea n t vuln era om n ia et refferrant qu ot sunt m ortalia et qu ot sunt alia, si qua reperiunt n on m ortalia et predicta refferrant, sub 1 sacram ento ipsoru m de n o v o prestando. R eff erant etiam si qua in m ortu o viderint vulnera esse illata post m o rtem et de hiis credatur

5

sacram en to dictoru m m edicoru m , qui m edici sint etatis quadraginta ann orum et fuerint h ab itatores civitatis B on onie per decem annos ad m inus et h ab ean t ex tim u m centu m lib raru m bon on in orum ad m inus in com uni B on onie. E t ten eatu r heres vulnerati, m ortu i v e l alius pro eo denuntiare p o testa ti v e l eius iudici ad m alleficia, qualiter ille, cuius

10

est. heres, vuln eratu s est m ortu u s et quod m itta t m edicos ad v id en ­ d u m m o rtu u m et vuln era ante q u am tradatu r corpus sepulture. E t dicim us quod

si a lic u i2 occiso fuerit aliquod vulnus illa tu m post

m o rtem , de quo vulnere sic illato post m o rtem apparuerit per confes­ sionem m edicoru m , con dem pn etu r heres occisi, si fuerit m aior decem -

15

qu atu or annis, v e l ille in cuius fortia fuerit occissus tem pore vulnerum sic illa toru m , precise, si ven erit ad m a n d ata dom ini potestatis et com unis B on onie, in quingentis libris bon on in oru m pro quolibet vulnere sic illa to. Si vero ad m a n d ata non ven erit, ponatu r in banno eom unis B on o n ie pro g ra v i m allefitio. F ia t autem solutio m edicis hoc m odo,

20

videlicet pro qu olibet eorum , quando iverit ad aliquem vuln eratu m per civ ita te m v e l burgos et suburbia decem solidos bon on in orum ; in co m itatu a u tem h abean t pro qu olibet die quo iverint et steterint viginti solidos bon on in oru m et de bonis offendentis, si haberi potuerint p rim o, v e l eius qui petierit m edicos m itti, v e l heredis vuln erati m ortu i v el a m assario illius terre in cuius curia fa ctu m

25

fuerit m alleñ tiu m v el

eom unis B on on ie, quando n on invenirentur de bonis offendentis, et quando n on inveniretur heres aliquis, v e l quando m allefitium n on esset com m issu m in curia alicuius ville com itatu s, ita tam en quod quilibet qui so lv et, sum m arie sem per possit facere sibi satisfieri in bonis dicti

30

ofendentis et nihil aliud possit habere qu otcu m qu e sint vulnerati.

Addizione posteriore, B., r. 20”, margine superiore a sinistra. Pure in Y „ f. 66. Millesimo ducentesimo nonagesimo secundo, indictione quinta. Additum est huic statuto quod reformatum fuit in conscillio popUlli Bononie tempore domini Guillelmini de Rubeis capitanei populli Bononie, die quindécimo februarii, quod potestas presens et futurus singulis sex men­ sibus in principio sui regiminis precise mitere teneatur pro quarterio medi­ cos de sapiencioribus et dignioribus sciencie cirexie et medicine et faciat

35

1 sub... prestando] m anca in Y . 2 alicui., vulnus] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

172

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

[ I I ] D e accusatione non facienda ex eo quo facta est semel executio. Rubrica. O rdinam us quod de aliquo m allefitio seu h om icidio, de quo fa cta est sem el executio contra aliqu em v e l aliquos, baniendo v e l con dem 5

pn an do, n on possit aliqu a accusatio v e l den u ntiatio fieri de cetero de aliquo alio h om in e v e l persona alia vel recipi, nisi de hiis qui eodem tem pore,

silicet

ante

con dem pn ation em

vel

ban ni

exation em

et

infra tem pore sta tu ta , fuerint d en u ntiati v e l accu sati v e l inculpati de dicto m alefitio, de quibus prosecutio possit fieri. E t h ab eat locu m io quando b a n n u m rite et sollem pniter d a tu m fuerit.

[III] Infra quantum tempus debeant fieri accusationes. S ta tu im u s 1 quod

de aliquo m allefitio com m isso in civ ita te B o -

nonie vel districtu n on possit aliqu a accusatio v el denuntiatio fie r i2 ex qua aliquos processus sequi possit v e l con dem pn atio, nisi d ata 15

v e l fa cta fuerit infra u n u m m ensem a die com m issi m allefitii in ci­ v ita te B on onie v e l burgis v e l a die com m issi m alefitii in co m itatu B o nonie infra duos m e n se s.3 E t h ab ean t lo c u m predicta in m allefitiis fa cti in persona v e l in incendiis. S alvo quod si heres alicuius offensi v el occisi esset absens a civ ita te B on onie et d istrictu .te m p o re m alle-

20 fitii seu hom icidii com m issi, quod ei n on currat term inus supradictus, nisi d em u m quando reddierit a d 4 civ ita te m B on o n ie v e l districtu.

[1111] Quot possint accusari vel denunciari de morte alicuius et de medicis mittendis et de vulneribus illatis mortuis post5 mortem. P lacet quod nullus possit v e l debeat de m o rte alicuius v e l m ortifero 25

vulnere alicui illato accusare v e l denuntiare, nisi to t hom ines quot apparuerint, vulnera m ortalia illata esse m ortu o v e l m ortifere v u ln e­ rato . E t si apparuerit vu ln era tu m ta n tu m u n u m ictu m habere m ortale, tu n c unus ta n tu m de m orte possit accusari. Si a u tem

apparuerint

plu ra vulnera m ortalia offensum 6 habere, tu nc de m o rte to t solu m -

30 m o d o possint accusari qu ot vuln era apparuerint fuisse m ortalia. A d quod sciendum , n e fraus in vulneribus co m m itta tu r, m ittan tu r

1 In margine, di m. 6, infra mensem fiat accusatio a die commissi crimini. 2 fieri... mallefitii] su rasura in B. 3 In margine, di m. 6, infra duos menses in comitatu. 4 ad] il d k interlinea. 5 et... mortem] manca in V. 6 offensum... mortem] su rasura in B.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. IV -

171

RTJBR. I

iudicem qu od ta li accu sato, denuntiato v el inquisito debean t dare fidantia m , q u a m si dare denegaverint, tu n c p otestas et eius iu d ex possint ei dari (/. 2 0 ) fidantiam . Si vero con dem pn atu s aliquis sit, ita quod n on possit affidari, et accusatus, den u ntiatu s v e l inquisitus fuerit pro aliquo m allefitio de quo debeat peccunialiter puniri, possit defendi per pro-

5

curatorem v e l deffensorem legiptim e de n ov o satisdan tem de con dem pn ation e solven d a, v e l persona presentanda. Si vero condem pnatus esset accu satus den u ntiatu s v e l inquisitus de tali m alleflcio de quo deberet personaliter puniri, possit defendi per deffensorem v e l procu ­ ratorem , leg ittim e satisd a n tem de n ov o solvendo q u in qu a gin ta libras 10 bon on in orum si p ro b a tu m v e l repertu m fuerit contra eum quem deffen d it. E t nichilom inus con tra illum ad cuius defensionem venerit p r o ­ cedatur ad b a n n i d a tion em . Si a u tem plene p ro b atu m n on fuerit, sed per indictia et violentas presum ptiones, v el sem iplene pro b atu m non fu erit, tu n c defensor n on condem pnetur, sed procedatur contra denun- ia tia tu m , a ccu satu m v e l inqu isitu m ad ban ni dationem si personaliter n o n ven erit. I te m dicim us quod nullus possit v e l debeat aliqu em a ccu ­ sare v e l denuntiare de aliena iniuria sine v o lu n ta te eius qui offensus fu erit. E t qui contrafecerit pu n iatur et condem pnetur pro qualibet vice in quin qu agin ta libris b o n o n in o ru m , nisi quando spetialiter conce- 20 deretur per fo rm a m statu to ru m v e l reform ation um . I te m

dicim us

q u o d in aliqua accusatione v e l denuntiatione que fieret de aliquo v e l aliquibus m alefitiis spetialibus, n on appon atur dicendo quod ipse accu satus v e l den u ntiatu s sit publicus et fam osu s latro, v e l quod sit publicus v e l fam osu s assassinus, v e l crim inosus de aliquo crim ine non 25 specificato, seu de assasinatu, v e l fam oso latrone, v e l aliis crim inibus, possin t accusationes et denuntiationes fieri et institui principaliter. S alvo quod si aliquis accusaretur v el denuntiaretur de aliquo m alefitio spetiali v e l m allefitiis spetialibus, quod diceretur illud fecisse precio v e l precibus, u t assasinus alterius, tu nc possit de ipso m allefitio u t assasinus accusari et denuntiari et si in

30

aliquibus accusationibus

v e l d en u ntiation ibu s qu e fierent de aliquibus spetialibus m allefitiis apponerentur aliqua alia v erb a generalia aliquorum crim inum qu am principaliter specificatorum , ipso iure ipsa v erb a nicbil operentur et de den u ntiation e seu accusatione cancellentur et super specificatis

3 ;«

principaliter m allefitiis procedatur. D icim u s etiam quod, ad periuria ev ita n d a

accusati v e l denuntiati, inquisiti seu notificati de aliquo

m allefitio d u m ven erin t se ad excu sandu m , se excusent sine aliqua sacram en ti prestation e. E t sit p r e c is u m .1-21 2 1 Et... precisum] aggiunto sulla linea da m. 2.

2 Segne uno spazio bianno di otto righe.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LTB. V -

nr.i

UTUTO. BVJ-I.VTT

rebelliu m , que venerint in districtu B on onie u t supra d ictu m est ad h a b ita n d u m , non possint intrare civ ita te m B ononie vel burgos sine expressa licencia dom ini capitanei per ancianos et consules approbata, su b pena et ban no

l

lib raru m bon on in orum cuilibet de fam ilia m a g n a ­

tu m et p o ten tu m partis predicte; et su b pena et banno x x v librarum r> bon on in orum cuilibet de fa m ilia de populo. E t quilibet possit contrafaeien tes accusare et denuntiare, et h ab eat m ed ieta tem ban ni. S alvo qu od de fa m ilia ban nitoru m vel rebellium prodictorum non intelligan tu r fa m u li v e l p e d is e c e ,1 nisi a ttin eren t prodictis bannitis vel rebellibus usque ad tercium gradu m » sit flrm u m et ra tu m , et v a lea t 10 et ten eat et h ab eat plen u m robur. F a b e nigre in contrarium posite fu eru n t n um ero X L i m .

[ L Y I I ] De reformatione quod conductores possessionum, bannitorum partis Lambertaciorum habere debeant fructus ipsarum possessionum pro presse,nti anno et teneantur solvere affictum eisdem vel eorum pro- 16 curatoribus, si venerint ad mandata. Rubrica. I te m placu it to ti consilio et m asse populi, fa cto partito per dictum d o m in u m cap itan eu m de sedendo ad lev an d u m et ad seu rtin iu m 2 cum fabis albis et nigris datis hom inibus d icti consilii et restitutis u t supra placu it ponentibu s fa ba s albas qui fu eru n t num ero

c c c ii

num erati

20

ut su p ra, qu od aliu d ord in am en tum quod incipit: « I te m providerunt qu od om nes et singuli qui con du xeru n t a co m m u n i B ononie de pos­ sessionibus et bonis ipsoru m ban nitoru m et rebellium dicti com m unis de p arte L a m b erta tio ru m , h ab ean t et percipiant pro presentí anno fructus et redditus ipsaru m possessionum descriptarum in com m uni an te

tem p o ra

ord in am en toru m

n ov o ru m ,

25

quas ipsi conduxerunt,

d u m m od o so lv a n t et solvere ten eantu r affictus ipsarum possessionum ann i presentís fam iliis ipsoru m ban nitoru m et rebellium v el eorum procuratoribus, v e l ius habentibus secun du m quod com m u ni B ononie ipsi conductores dare et solvere ten ebantu r, illis videlicet qui venerint au ad m a n d a ta . S alvo iure illorum de p arte Ierem iensium et ecclesie in dictis affictibus, qui ius haberent in dictis bonis. E t si pensiones d o m o ru m so lu te fuerint co m m u n i B on onie a n te redditu m ipsorum ban n itoru m , non cogantur ipsi conductores am plius solvere pro ipsis dom ibu s et casam entis ipsis ban nitis v el rebellibus v e l fam iliis ipso-

35

ru m , v e l eorum procu ratoribu s, sed pro aliis possessionibus conductis a co m m u n i B on onie et pro dom ibu s et casam en tis pro qu ibus non

1 pedisece] coci, pedicesece, corretto.

2 seurtinium] cosi il coci.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

.352

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

fu erint facte, solutiones com m u ni B on o n ie, solvere ten eantu r ipsi con­ ductores predictis fam iliis ban nitoru m v el rebellium , vel eorum p ro­ curatoribus, vel ius habentibus et iudex dom ini capitanei ipsos co n ­ ductores ten eatu r cogere ad solucionem fieri facien du m predictis fa -

5 miliis v e l eorum procuratoribus u t supra dictu m est. I t a tam en quod si dicte possessione fuerint locate pro terra v in ea ta et nu nc sit terra arata, cogantur conductores predicti pro terra arata ta n tu m , et si fuerint locate pro terra lab ora ta sive arata, et constiterit eas bed u stas v e l glaras, non cogantur aliquid solvere dicti conductores qu an ­ to tu m est ad restitu tion em dictoru m afflctuum facien dam dictis bannitis v e l fam iliis vel procuratoribus eorum , u t superius dictu m est » sit firm um . P ab e nigre in contrarium posite fuerunt num ero x x i i n .

[ L V I I I ] De reformatione quod ordinamentum fac,tum quod banniti partis Lambertagiorum qui non venerint ad mandata ad terminum ordiiB natum per commune Bononie remaneant banniti et rebelles communis et populi Bononie. Rubrica. I te m placu it to ti consilio et m asse pop u li fa cto [p artito per] d o m i­ n u m capitaneum de sedendo ad lev an d u m [et cu m ] fabis albis et nigris [datis hom inibus dicti consilii et restitu tis u t su pra] placu it po*

nentibus [fabas albas]

.

.

.

.

non

.

.

.

.

.

.

( /. 4 l r) 1

ad term in u m per co m m u n e B on onie ordinandum ad m a n d ata co m ­ m unis B on onie, rem aneant ban n iti et rebelles com m unis et populi B on on ie, et aliqu od beneficium de predictis eis v e l alicui eorum conpetere non possit: et si ven erin t, et iñ to tu m inobedientes fuerint 25 com m u ni B on onie, reputentur et h abeantur pro bannitis et rebellibus com m unis B on onie pro dicta p arte L a m b erta tio ru m , et n u llu m ben e­ ficium , p o stq u a m fu erint, in t o t u m 2 consequantur, et om nia ipsius b o n a perven iant in com m u ni B on onie. Si vero n on steterin t ad confinia eis ordinanda, illi qui ad m a n d a ta com m unis B on o n ie venerint, v el so in aliis faction ibu s fuerint inobedientes, incidan t in penas et condem pn ation es eis im ponendas et faciendas per com m u n e B on onie, secun ­ d u m ‘ quod pro ipso com m u ni fu erit ord in atu m : declarando p ro v i­ derunt sapientes predicti quod b a n n iti et rebelles partis L a m b e r ta ­ tioru m stare et m orari debeant in quatuor civitatibu s v e l locis diversis, 35 quas v el quos elligerint, rem otis a confinibus com itatu s B on onie per lx

m iliaria, scilicet hom ines

cuiuslibet quarterii per se: ita tam en

u t una civitas v el unus locus distet ab altera v e l altero per x x x m i1 II cod. è lacero: lacuna di tre righe.

2 in totum] agg. in margine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -

353

ItU BR, L V Iir-L V IIIT

liaria, d u m ta m en n on possin t stare v e l m orari in p rovin tia K o m a niole, nec in aliqu a civ ita te que sit inim ica com m u nis B on onie vel partis ecclesie Ierem ien siu m . E t si aliquis ex dictis bannitis v e l rebel­ libus n on fu erit inven tus ad confinia, si quidem nobilis est c o n d e m p n e -. tu r per d o m in u m capitan eu m v e l eius vicariu m infra m en sem ex quo

5

n otarii qui m itten tu r per d ictu m d o m in u m capitan eu m v e l eius v ic a ­ riu m

ad in v estig a n d u m

et inquirendum

de predictis ban nitis vel

rebellibus designaverint scripturas quas fecerint de predictis bannitis v e l rebellibus su pradictis dom inis capitaneo v e l eius vicario, in c libris bon on in orum . S i vero popularis, in

l

libris bon on in oru m . Si a u tem 10

d icti b a n n iti v e l rebelles fuerint inobedientes in n on solven do collectas, v e l in n on faciendo alias publicas faciones eis im pon en das per c o m ­ m u n e B on o n ie ad term in um eisdem o rd in atu m per d ictu m com m u ne incidan t p en a m qu arti pro dictis collectis non solu tis, p o st dictu m vero term in u m , si n on solverint collectas v e l n on fecerint alias p u -

15

blicas fation es infra m ensem p o st d ictu m term in u m , con dem pn en tu r per d o m in u m capitan eu m v e l eius v icariu m , si nobilis est v e l de m a ­ gnatib us qui predicta facere cessaverit, in qu in qu agin ta libris b o n o ­ n in orum : si popularis, in x x v libris bononinornm

et

nichilom inus

d icta honera subire com p ellan tur » sit firm u m . P a b e nigre in con - 20 trariu m posite fu eru n t num ero x x x .

[ L V I I I I ] De reformatione facta1 quod banniti et rebelles partis Lambertagiorum debeant requiri quod veniant ad mandata communis Bononie et elligere sibi locos ubi stare debeant ad confinia secundum quod inferius continetur. Rubrica.

1.5

I t e m placu it to ti consilio et m a sse populi, fa cto p a rtito per dictu m d o m in u m cap itan eu m de sedendo ad lev a n d u m , et ad scru tin ium cum fabis albis et nigris , 2 datis et restitu tis u t superius d ictu m est, placuit ponentibu s fa ba s albas qui fu eru n t n um ero c c x i n u m era ti u t supra, qu od aliu d ord in am en tum

quod incipit: « D eclaran do providerunt 30

d icti sapien tes, q u o d predicti b a n n iti v e l rebelles debean t requiri seu citari, quod venire d ebean t ad m a n d a ta com m unis et populi B ononie, u squ e ad kalendas iulii p ro xim i v en tu ri, et h ab ean t term in u m predicti b a n n iti v e l rebelles ven ien di ad m a n d a ta com m u nis B on o n ie et eli­ gen di sib i civ ita tes v e l loca in quibus stare volu erin t que acceptentur 35 per co m m u n e B on o n ie a dictis kalendis iulii p ro xim i v en tu ri in antea ad duos m enses pro xim o s conpletos et an te ad eorum

v olu n ta tem

1 de reformatione facta] agg. in marg. [m 4]. 2 fabis albis et nigris] vod. fabis nigris et albis et nigris: corretto. 23

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BOLOGNA DELL*ANNO 1 2 8 8

854

et de electione qn am fecerint ten eantu r et debeant m ittere dom ino capitan eo, anqianis et consulibus populi B on onie instru m en ta publica u sque ad term in u m predictu m , et ante, si v olu erin t. E t si de aliqua civ ita te v e l loco q u am v e l quem ipsi elegerint repellerentur per h om i5

nes dicte civ ita tis, tu nc debean t sibi eligere a liam civ ita tem v el locu m in quibus esse volu erin t, infra m en sem p o stq u a m licenciati fuerint, d u m m od o sit civitas v e l locus eligendi seu eligendus per eos lon ge a districtu B on onie per l x m iliaria, et acceptetur per com m u ne B o ­ nonie, u t supra d ictu m est. E t de electione q u am ipsi fecerint de alia

10 civ ita te v el loco dictis dom ino capitaneo, ancianis et consulibus populi B on o n ie m ittere debean t pu blica instru m en ta,

et sic tociens

fiat,

quociens repulsi et licen tiati fuerint de aliqu a civ ita te electa, ser­ v a ta fo rm a predicta, u t superius scrip tu m est.· I t a tam en u t supra dicta ord in am en ta tangencia de ban nitis et rebellibus dicte partis ib auten tica

debean t eis m itti u t iacent per com m u ne

B on onie,

ad

m inus per to tu m m en sem iunii » sit firm um . F a b e nigre in con tra­ riu m posite fuerunt num ero l x x x i .

20

[ L X ] De reformatione quod banniti fartis Lambertaqiorum debeant prestare securitatem nobiles de VC libris, popullares de I I I C et quod nullus de parte Ieremiensium possit pro eis fideiubere. Rubrica.

I te m firm a tu m fu it in dicto consilio et m assa populi per m aiorem p artem dicti consilii, scrutinio celebrato, quod predicti ban niti vel rebelles ten eantu r et debeant prestare b o n a m et idon eam securitatem co m m u n i B on o n ie; videlicet quilibet nobilis v el de n obili progenie *

n atu s

de

quingentis libris bononinorum ,

et quilibet popularis seu

de populo de c c c libris bon on in orum de stan d o et parendo om nibus et singulis m an datis dom ini po testatis et capitanei et com m unis et pop u li B on on ie, et de solvendis collectis et publicis fation ibu s eis im ­ ponendis

per

com m u ne

et p o p u lu m

B on o n ie,

et

de servandis et

a« adinplendis om nibus et singulis supradictis contentis in dictis ordin am en tis: d u m tam en aliquis qui fu erit de p arte Ierem ien siu m t e m ­ pore p rim oru m ru m oru m et antea, v e l aliquis n atu s ex eis n on possit nec debeat pro dictis ban nitis v e l rebellibus v e l aliquo eorum s a ti­ sdare. Salvo et reservato quod predicti ban n iti v e l rebelles seu aliquis 35 eorum non possint nec debeant vendere eorum bon a sine expressa licentia et v o lu n ta te et consilii pop u li B on on ie. Illi vero quibus p re­ dicta placu erun t, qui posuerunt fa ba s alb as, fuerunt n um ero c c x l i . F a b e nigre in contrarium posite fuerunt num ero l x x x i .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

T/TB. V -

355

BITBB. L X I -L X I I t

[ L X I ] De reformatione quod ordinamenta facta in favorem Lambertatiorum non sint ordinamenta sacrata, sed solum reformationes populi. Rubrica. I te m p lacu it to ti consilio et m asse populi, fa cto p a rtito per dictu m d o m in u m capitan eu m de sedendo ad lev an d u m , et ad scru tin ium cu m

5

fabis albis et nigris, datis et restitu tis u t superius d ictu m est; p la ­ cuit ponentibu s fabas albas qui fu eru n t num ero m c x v n i , num erati u t su pra, qu od aliud ord in am en tu m sive provisio quod incipit: « I te m p roviderun t predicti sapientes quod predicte provisiones et ordina­ m en ta , fa cte et fa cta in fa v o re m illoru m de parte L a m b erta tio ru m , 10 n on sin t ord in am en ta sa cra ta , sed so lu m reform ationes p o p u li » sit fir­ m u m et ra tu m . F a b e nigre in contrarium posite fu eru n t num ero octo .

[ L X I I ] De reformatione quod qui coacti sunt [u ] communi Bononie, et solverint ipsi communi aliquid quod tenentur bannitis partis Lambertaqiorum solvere, non teneantur [solvere] eisdem. Lambertaciis bannitis, 15 nec alicui habenti causam ab ei\_s]. Rubrica. I t e m placu it to ti consilio et m asse popu li, fa cto p a rtito per dictum d o m in u m capitan eu m de sedendo ad lev a n d u m , et

ad scrutinium

cu m fabis albis et nigris datis et restitu tis u t supra, placu it ponentibus fa ba s alb as, qui fu eru n t n um ero c c c i, n u m era ti u t supra, quod aliud 90 o rd in am en tu m seu provisio, quod incipit: « I te m providerun t quod si aliquis coactus fu erit per co m m u n e B on o n ie ad solven d u m , et so lv it aliquid ipsi co m m u n i B on onie quod solvere ten ebatu r alicui bannito pro p arte L a m b erta tio ru m , ille talis n on possit cogi per a liqu em v el aliquos de predictis bannitis sive rebellibus de p arte L a m b erta tio ru m 23 v e l aliqu em aliu m qui h aberet ab eis v e l ab aliquo eorum causam ad so lu tion em eius q u o d so lv it com m u ni B on o n ie » sit firm u m et ratu m . F a b e nigre posite in con trarium fu eru n t num ero x x v .

[L X II I] De reformatione quod illi de parte leremiensium et eorum uxores possint prosequi et tueri iura sua contra Lambertacios et in earum 30 bonis. Rubrica. I t e m placu it t o ti consilio et m asse populi, fa cto partito per dictu m d o m in u m capitan eu m de sedendo ad lev a n d u m , et ad scrutinium cum fabis albis et nigris datis et restitu tis u t supra', p lacu it ponentibus fa ba s albas qui fu eru n t num ero c c c x n u m erati u t supra, quod aliud 35 ord in am en tu m

qu od

in cipit:

«Ite m

p roviderun t

et

ordinaverunt

qu od in bonis L a m b erta tio ru m , et contra ipsos L a m b erta tio s et here­

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

35(1

S T A T U T ! D l BOLOGNA DELL*ANNO

1288

des eorum , ta m qui ven ien t ad m a n d ata q u am non, quelibet persona de parte ecclesie et lerem ien siu m civitatis B on onie v e l districtius et ex tra ipsoru m lerem ien siu m possint prosequi, tueri et defendere iura su a qu acu m qu e h ab ean t, et qu ecum qu e de c a u s a » sit firm u m s ra tu m . F a b e nigre posite in

et

contrarium fuerunt num ero sedecim .

[L X II II ] De reformatione quod testes possint committi et potuerint conmitti a Icallendis aprilis citra. Rubrica. I te m placu it to ti consilio et m asse populi, fa cto partito per dictu m d o m in u m ( /. 4 1 v) capitan eu m de sedendo ad lev a n d u m , et ad scru-

10 tin iu m cu m fabis albis et nigris datis et restitutis u t su pra, p la ­ cuit ponentibu s fa ba s a lb as, qui fu eru n t num ero c c c x v i n u m erati ut. supra, quod aliud ord in am en tum seu provisio quod incipit: « I t e m providerunt

et

ordinaverunt

predicti

sapientes

quod

receptiones

testiu m fa cte a die kalendaru m aprilis citra, v alea n t et ten eant pleno ,5 iu r e ,1 et quod de ceptero possin t receptiones testiu m c o m m it t i » sit firm u m et ra tu m . F a b e nigre in contrarium posite fuerunt num ero x .

[L X Y ] De infraseriptis sex ordinamcntis factis de mense marcii confirmatis ut. . . 2 continetur. Rubrica. H e c su n t ord in am en ta n ov a fa c ta de m ense m arcii

m c c l x x x x ii

20 indictione qu in ta. Q u e confirm ata fuerunt per reform ationes populi fa cta s tem pore dom ini G u idoctini de B on ghis capitanei populi B o n o ­ nie, in dicto m illesim o de m ense m adii proxim i preteriti, et su n t ord in am en ta sacrata.

25

[L X V I] De penis impositis contra magnates et alios committentes malefitium vel fieri facientes in personas alicuius de societatibus populi Bononie vel in quosdam de civitate Bononie, et de securitate prestanda per ipsos magnates. Rubrica. I te m providerun t, ord in averu n t, et firm averu n t predicti sapientes quod si contingerit deinceps fieri m allefitiu m in civ ita te B on onie vel

30

co m itatu , v e l in aliqu em civem de societatibu s artiu m v e l arm oru m , cam bii v e l m ercadandie pop u li B on on ie, v e l aliqu em eorum filium v el fratrem v e l p a trem , de quo m aleffitio sanguis exiverit v e l m ors fu erit su bsecuta, v e l esset aliqua persona ca p ta que sit de fam iliis 1 pleno iure] cod. pleno robur iure: cancellato robur. 2 ut... continetur] a chiarissim e lettere, il cod. ut j. t. continetur.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V -

RUBR.

LXVI

357

predictoru m populariu m per aliqu em m a g n a tem , nobilem v el p o ten ­ te m v e l m ilitem , v e l per aliqu em eorum filium v el n ep otem , patrem v e l fra trem , filium fratris, v e l de n obili progenie n a tu m , sive fuerint natu rales sive leg itim i sive spurii, et ta m clerici q u am laici, v e l fieri fecerit v e l m a n d a v erit; c o n d e m p n e tu r 1 et condem pnari debeat per

b

d o m in u m p o te sta te m B on on ie, si ven erin t ad m a n d a ta , in penis que in ordinam entis supradictis con tin en tur, et nichilom inus p on atu r et scribatu r in uno libro facendo de n ovo de nom inibus n ob iliu m , p o ten tu m , m ilitu m , et eorum filiorum v el n ep o tu m , p a tru m v e l fra tru m v e l filiorum fra tru m , qui m alleficium facerent v e l fieri facerent v el 10 m an daren t in personis d ictoru m p o pu lariu m . E t te n e a tu r 2 quolibet anno de m ense ianuarii securitatem prestare com m u ni B on o n ie quin­ gen ta ru m lib ra ru m bon on in orum de n on offendendo, v e l offendi f a ­ ciendo aliqu em de supradictis personis, si ven erit ad m a n d a ta co m ­ m unis B on on ie, si a u tem non ven erit ad m a n d a ta dom ini potestatis et com m u nis

B on on ie,

ib

p on atu r in ban n o perpetuo com m unis B o ­

n on ie pro g ra v i m alleficio, de quo exire n on possit m od o aliquo vel in g e n io .3 S a lv o , quod dictu m est de ponendo in

dicto libro et se ­

cu ritate p restan d a n on intelligatur nec ex ten d atu r in illis qui su n t de so cieta te cam b ii v e l m erchadandie, si fuerint a x v annis retro, so nisi fu erit m iles in su a propria persona et qui positus et conscriptus fu erit in dicto lib ro , et m alleficium fecerit v e l fieri fecerit v e l m a n ­ da verit in aliqu em v e l aliquos de supradictis personis, po testas B o ­ n on ie qui pro tem p o re fuerit possit et debeat inquirere contra eum et eu m punire et condem pnare secu n d u m q u a litatem delicti u squ e 23 ad d icta m q u a n tita te m quin gen taru m lib raru m bononinorum et n i­ chilom inus procedere con tra

eum in alia m aiori p e n a 4 secundum

fo rm a m sta tu to ru m p resen tiu m , si delinquerit in aliqu em de su pra­ dictis personis. E t b a n n a d an d a v e l d a ta predictis nobilibus et p o ten ­ tib u s, m ilitibu s, v e l fratribu s v e l filiis fra tru m vel patribus v el n e- 30 p o tib u s, v e l aliquibus de n ob ili progenie natis n on possint cancel­ lari v e l subscribi, e x eo quod sollem p n itates sta tu to ru m e t 5 iurium n on fu erint observa te, n ec pectitio aliqu a recipiatur per dom inos et officiales b a n n ito ru m , pen a

et

b a n n o cuilibet eorum officialium c

lib raru m bon on in orum . E t po testas B on o n ie qui pro tem pore fu erit, 33 quando contingerit qu od prim us e x predictis personis debuerit scribi 1 in m argine: Nota, [m 3]. 2 teneratur] corretto da: teneantur. 3 in m argine: frenentur lupi rapaces qui sunt ad camaram comunis de mense ianuarii facere securitates [m 3]. 4 maiori pena] cod. maiori parte: corretto, 5 et] agg. interlinea.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

358

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

et p oni in ipso libro de n ov o facien do, fa tia t fleri ipsum lib ru m et poni et scribi facere ip sam personas in eo, et om n i anno de m ense ianuarii, predictus seu predicti conscriptus seu conscripti in dicto libro ipsam secu ritatem dare ten eantu r, scilicet pro qu olibet eorum de quingentis 5

libris bon on in orum . Q u od si aliquis ib i conscriptus eam dare noluerit v el n on dederit, ponatu r in banno perpetuo com m unis B on onie, et o m n ia eius b o n a destruantur et p u b lic e n tu r1 in com m u ni B on onie. E t predicta om n ia et singu la dom inus po testas facere fieri teneatur et observare, in p e n a 2 et ban no in qu olibet capitulo supradicto quin­

io gen taru m libraru m bononinorum . Q u a m pen am m inístrales illarum du aru m so cietatu m qui preerunt aliis societatibus exigere teneantur et in co m m u n i B on onie facere devenire. Q ui lib ru s3 ponatu r in arm ario com m u n is B on o n ie et etiam in arm ario popu li, et qui poni et scribi debu erit in dictis libris, conscribatur per propios notarios dom ini p o -

15

testatis infra

xv

dies p o stq u a m deliquerit. E t om n ia sta tu ta , ordi,-

n am en ta et provisiones et reform ationes lo q u e n tia 4 de lupis rapacibus, v e l de securitate prestanda ab aliquo m ilite, n obilé, p o ten te, v e l ab aliqu o descendente ab eis, de libris sta tu to ru m com m unis et populi B on on ie cancellentur, pro cassis et irritis perpetuo habean tu r. Salvo

20 qu od predicta o m n ia que supra scrip ta su n t in presentí ordinam ento ob hoc non debean t irritari, sed firm a et ra ta perpetuo h abean tu r et observen tu r; et si quo tem pore aliquis ex predictis qui conscriptus esset in dicto libro occasione hom icidii v e l delicti, per quod debet personaliter puniri, capite pu n iatur ita quod m oriatu r, infra n i dies

25 n u lla allegatione, defensione iuris v e l facti audita v e l adm issa. Si vero n on fu erit m ors su bsecuta v e l delictu m per quod debeat personaliter puniri, sed esset pro aliquo alio m alleficio, debeat perpetuo in carceribus com m unis B on onie perm anere.

[ L X V I I ] Q u o d in fr a s c r ip ti o m n e s q u i c o n tin e n tu r in Tioc o r d in a 3o m e n to s in t i n c o n s c ilio d u o ru m m iliu m . R u b r ic a . I te m firm atu m fu it per m aiorem p a rte m consilii popu li scrutinio celebrato cu m fabis albis et nigris, quod anqiani et consules presentís m ensis m arcii et eorum notarii, et m inístrales duarum societatu m silicet A q u ile et M u rato ru m et eorum notarii et om n es illi qui su n t de as presentí consilio p o p u li qu oru m tem p o re con dita fuerunt dicta ordina-

1 publicentur] i l cod. r ip ete omnia eorum bona: cancellato. 2 pena] c od. abraso, p a r o la riscritta d a a ltra m a n o. 3 qui librus] c o s ì il cod. * loquentia] cod . lequentia.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -

359

RU B K . L X V II-L X V IT I

m e n ta , et com pillatores d ictoru m ord in am en toru m , et eorum n otarii et notarii qui nunc sunt ad discum dom ini po testatis et cancellerius com m unis qui n unc est in dicto officio, sint et esse debeant de consilio d u oru m m iliu m anni presentís et fu tu ri, sin t v e l non sint de dicto consilio. I t a tam en quod si esset de dicto consilio possit alium loco

5

sui ponere ad d ictu m consilium et to t voces h abere quot vicibu s reperiatur scriptus, et pro angianus, consul, notarius, m inistralis, notarius et com p ilato r et consilio populi, et in dictis consiliis scribantu r per notarios presidentes ad discum dom ini p o testatis, scribendo eos vel alios p rou t volu erin t supradicti et quilibet eorum . E t confirm averunt 10 etia m reform ation em consilii octin gen toru m et pop u li fa c ta m te m ­ pore presentís

potestatis et

capitanei super exam in atione

consilii

d u oru m m iliu m , scriptam m an u P au li B elon dini notarii.

[ L X V I I I ] D e co n d em p n oM s et m u lcta tis fa c tis i n absen tes certo m od o c a n c e lla n d is , et de lib e r a tio n e et a b so lu tio n e ip s o r u m c o n d e m p n a to r u m

is

et m u lt a t o r u m 1· in a b sen tes. R u b r ic a . I te m p roviderun t et ordinaverunt sapientes predicti quod om nes qu i su n t con dem pn ati v e l m u lcta ti in absentes, et etiam com m unia terraru m districtus B on onie con dem pn ata v e l m u lc ta ta in absente sin t et esse intelligantu r de con dem pn ation ibu s et m ulctis absolu ti

20

et lib erati et cancellari possint de eorum condem pnationibus et m ulctis per notarios qui erunt pro tem pore ad discum U rsi, recipiendo pro cancellatura id quod continetur in statu tis com m u nis B on onie de solutionibus scripturarum et n on u ltra : et hec intelligatur a die quarto decim o a gu sti p ro xim i v en tu ri in antea cancellatio fieri posse. E t si aliqui

predictoru m

absen te

su n t

con dem pn atoru m

e x em p ti

de

protection e

v el

m u lta to ru m

4 2 r)

in

com m unis B on o n ie v e l

de

aliqu a so tieta te, reducantur in p ristin um sta tu m

( /.

25

et in societatem

reponan tur, si recipi et p oni poterin t et esse p otuerin t secundum fo r m a m sta tu to ru m v e l reform ation u m loq u en tiu m de exam in atione 30 m atricularu m so cietatu m facien da, et serv ata fo rm a reform ationis pop u li fa cte tem pore Gerardini de B usch itis de offictiis habendis. E t si depictus esset aliquis predictoru m , despingatur; et nullus ex predictis con dem pn atis v e l m u lcta tis in absen te possit m olestari nec in aliquo agravari si p a cem h ab et v e l h ab eb it ab offenso v e l herede 35 offensi, si persona o ffe n sa 2 spetialiter esset n om in ata in con dem pn atione predicta. E t hoc intelligatur de pace h ab énd a, si fuerit con dem -

1 multatorum] a yy. i n m a rg in e. 2 offensa] r ip e tu io n e l c o d ice : corretto ,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

360

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

p n atu s v e l m u lcta tu s occasione alicuius singularis persone. E t condem pnation es dam pn oru m d atoru m fa cte in absente cancelari possint, q u an tu m pro p arte com m unis B on on ie. S a lv o quod predicta non intelligantu r nec intelligi possint v e l debean t, in condem pnationibus a v e l m u lctis factis v el datis a kalendis aprilis p ro xim i preteriti citra.

[L X V III1 ] D e p r iv ile g io c o n c e s s o b a n n itis h a b en tib u s p a c e m et q u ib u sd a m a liis q u i p o s s u n t e x im i de b a n n is su b in fr a s c r ip t a fo r m a et q u od I te m

e x e n ti de p r o te c tio n e

c o m m u n is r e p o n a n tu r i n

ea .

R u b r ic a .

p roviderun t, ordinaverunt et firm averu n t quod om nes et

10 singuli de civ ita te B ononie vel districtu de p a rte E cclesie et Ierem ien siu m civitatis B on onie v e l districtu s, et etiam co m m u n ia terra­ ru m , qui su n t in ban no perpetuo com m unis B on onie aliqua ratione vel causa pro aliquibus casibu s v etitis v e l non v e titis, ex fo rm a a li­ cuius sta tu ti, ord in am en ti, provisionis seu reform ation is, illos vere io de p arte Ierem iensium et ecclesie esse intendentes quoad cancellation em banni, si fuerint cives ostendendo ex tim u m se in com m u ni habere, v e l 1 a liam fidem facien dam per q u am apareat ip su m esse de parte predicta, et si com itatin us iurando ad sa n cta D e i evan gellia (petens co m itatin u m cancelari) illu m v el illos quem v el quos pecierit exim i de *o banno esse de p arte ecclesie et Ierem ien siu m civitatis B on onie, si p a cem h ab en t v e l h a b eb u n t in fu tu ru m ab offenso v e l ab herede offensi, possint ex im i et cancellari de ban no seu bannis a die quarto decim o

m ensis

ecLxxxxn,

augu sti

p ro xim i

indictione qu in ta,

in

v en tu ri quibus

in

an te,

in

m illesim o

reperientur scripti hinc

25 retro in libris b an n itoru m com m unis B on o n ie, u bicu m qu e sin t. I te m . q u o d om nes et singuli de dicta p a rte, qu i su n t in ban no com m unis B on o n ie pro casibus v etitis v e l n on v etitis ex aliqu a de causa et ex qu ocu m qu e processu, ex fo rm a qu oru m cu m qu e sta tu to ru m , ordinam en to ru m ,

provision um

v e l reform ation u m

com m unis v e l populi

30 B on on ie, et n on con tin en tur in scriptura ban ni cu m quo v e l quibus se debean t concordare, v e l ad cuius peticion em v e l in sta n tia m , v el ex cuius offensione sint b a n n iti, v e l a quibus paCem habere debeant, sed pocius spectaret p a x facien da co m m u n i B on on ie, possint et d e­ b ea n t cancellari de ban no seu bannis in quibus su n t, v el scripti repe-

35 rirentur in libris ba n n itoru m com m unis B on on ie, u bicu m qu e sint sine p ace ban n iti, et partis ecclesie et Ierem ien siu m pro offensa fa cta alicui forensi, possin t exim i de ban n o sine pace, d u m m o d o 2 cridetur

1 vel] agy. in margine,. ? modo] agg. in margine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

IJ B . V -

R U B E . LXVIITI

361

pu blice a n te d o m u m su e h ab itationis seu u bi h abitare con su evit, si non reperiatur ipse v e l eius heres. Q u od siquis v u lt contradicere, v en ia t ad con tradicen du m ad term in u m octo dierum , et si ipse vel eius heredes n on ven erin t, Vel alius cuius intersit, de iure canceletur, u t su pra d ictu m est et dicta crida fiat ad so n u m tujbe, a lta et preconia

5

v oce, presentibus duobus vicin is. I te m quod om nes et singuli ban n iti ex

casibus

prohibitis

ex

form a

qu oru m cu m qu e

ordinam entorum ,

sta tu to ru m , provision um , v e l reform ation um com m unis B on onie vel populi B on o n ie occasione alicuius denuntiationis, inquisitionis, vel notificationis pro aliquo fa cto v e l iniuria qua non sit fa cta et com issa 10 alicui spettali persone v e l rebus alicuius v e l aliqu oru m , possint cancel­ lari de ban no a c 1 si p a cem haberent, sine pen a, du m m odo persona iniuriata v e l offensa v e l ex cuius persona fa cta fu erit execu tio baim i, n on sit specificata v e l n om in a ta in ba n n o . I te m quod om nes banniti de p arte Ierem ien siu m et ecclesie civitatis B on onie v e l districtus, i» qui su n t in b an n o aliq u a ration e v el causa, pro

aliqua offensione

fa c ta alicui b a n n ito v e l in obedien ti com m unis B on o n ie pro parte L a m b erta tio ru m ,

v e l pro aliqu o

ex

fam iliis predictoru m tem pore

offense fa cte , possin t et debean t exim i et cancellari de banno sine pen a cu m pace v el sine pace. I te m quod om nes et singuli de parte L a m b erta tio ru m qui sta n t a d m a n d a ta com m unis B on onie solvendo collectas et faciendo publicas fationes com m u ni B on onie, qui sunt in b an n o aliqu a ration e v e l causa, si p a cem h ab en t v el h ab ebu nt ab 1 offenso v e l suis heredibus, possin t exim i et cancellari sine pen a. Salvo quod n on intelligatur in dom ino L aigon e de G isso, nec in filiis eius, 25 nisi rem iserint om nes iniurias d a m p n u m et m a le a b lata sibi, et ipsis suis filiis accepta v el fa cta om nibus et singulis hom inibus et personis de so cietate B ran ch e et C urionum , et C uneatorum et F abroru m , et om n ib us aliis personis que ipsum iniuriaverunt v e l 2 dam pnificaverunt occasione destructionis b o n oru m ipsius fa cte pro m orte et hom icidio 30 T h o m a x in i A ve n en tis de G isso, v e l alteri stirpis, et recipienti nom ine o m n iu m p redictoru m . I te m quod om nes et singuli ex em p ti de p ro ­ tection e com m u nis B on o n ie possint et debean t restitui in integrum et ad g ra tia m et p rotection em com m unis et populi B on onie, et restituti in telligan tu r hab end o p a cem v e l con cordiam ab offensis v el eorum 35 heredibus: quod si non reperiuntur offensi v e l eorum heredes, ipso iure intelligan tu r restitu ti et in protection e com m unis B on onie reducti. I te m quod om nes de populo B o n o n ie 3 de parte Ierem iensium et ecclesie civitatis B on o n ie qui cancellabuntur de bhnnis predictis, cancella-

1 ac] cod. hoc. 2 iniuraveruni] in agg. in m a rg. 3 populo Bononie] Bononie agi/, in m arg.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

362

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

tione fa cta , possint pon i et recipi in societates populi si esse potuerunt secun du m fo rm a m sta tu to ru m loq u en tiu m de his qui possunt esse de societatibu s populi, et recipere offitia et habere, et esse de societatibus sicut p oteran t eo tem pore quo p ositi fuerunt in ba n n o ; et si predicti,

5 v e l aliqui alii con dem pn ati qui con dem pn ation em solvissent exem pti essent de societatibu s v e l depicti in pallatio com m u nis v e l populi B on on ie, possint et debeant despingi et in sotietatibu s reponi et esse sicu t poteran t an te con dem pn ation em , si esse p oteran t secundum fo rm a m sta tu to ru m loq u en tiu m de his qui possun t esse de societaio tib u s pop u li a n te depicturam v e l ex e[m ]p tion em . S alvo quod si cle­

ricus v e l persona ecclesiastica offensus v e l offensa fu erit, ex cuius offensa aliquis ban nitus sit, quod cancellari n on possit talis ban nitus, qu an tu m eu m qu e p a cem h aberet a rectore ecclesie, nisi pacem h ab et v el h ab ebit ab ipso offenso v e l herede ipsius testam en tario, v e l p ro ­ to xim iore eius succedente ab in testa to ex linea paterna, si fuerit clericus secularis; si vero fuerit clericus regularis a p roxim iori agnato ex linea paterna habere debeat pacem , et aliter n on possit cancellari. E t quod predicti b a n n iti et qu olibet eorum in quilibet su pradictoru m casuum , u t supra dictu m est, possit ex im i et cancellari de dictis bannis, et so quolibet eorum , solven do com m u ni B on o n ie quilibet eorum dacium et g abella m secundum fo rm a m sta tu ti fratri qui pro tem pore fuerit ad recipiendum d a tiu m dictu m et g ab ella m , que gabella colligi debeat ad discum ban nitoru m , et recipi nom ine com m unis B on o n ie per dic­ tu m fra trem v e l fratres, prepositu m seu prepositos ipsi gabelle reci-

25 piende. E t dom inus et officiales qui preerunt officio ban nitoru m te.

neantur et debean t petitiones v olen tiu m exim i de banno recipere et procurare su oru m et cuiuslibet v e l aliarum legitim aru m personarum , et cancellare u t supra

d ictu m

est, habendo

x x solidos bon on in orum et n on u ltra. S alvo

pro

quolibet b an n ito

quod b a n n iti qui essent

30 in ban no pro aliqu a offensa fa cta alicui scolari qui erat tem pore o f­ fense de u n iversitate scolarium citram on tanoru m v e l u ltram on tan or u m ,1 non possint exim i nec cancellari de b a n n o , n is i2 servata form a sta tu to ru m com m unis B on onie fa cto ru m in fa v orem dictoru m scola­ riu m , nisi pa cem v e l concordiam habuerint ab offenso .vel eius herede. 35

N e c aliquis de civitate M u tin e v e l co m ita tu seu districtu possit v el d e­ b ea t cancellari de aliquo ban no in quo esset in com m u n i B on onie cum pa ce v el sine pace, si per com m u ne M u tin e n on fiet sta tu tu m seu refor­ m a tio quod om nes et singuli de civ ita te B on on ie et districtu qui su n t in banno com m unis M u tin e possint exim i et cancellari de dictis bannis

1 vel ultramontanorum] a y y . in m arg· [m. 2], s nisi] a y y . in m arg.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -

R U B E . L X V IIII

363

h abendo p a cem ab offenso v e l herede offensi, et si non reperiretur offensus v el eius heres secundum

fo rm a m

sta tu to ru m

com m unis

M u tin e, v e l iuris. I t a tam en quod officiales ( /. 42 v) ban nitoru m co m ­ m unis B on onie non incidan t p en a m a liqu am si cancellarent aliquem de predictis de M u tin a , co m itatu v e l districtu, nisi eis prim o den u n-

5

tia tu m foret quod tales ban n iti essent de civ ita te v e l co m itatu vel districtu M u tin e. E t salvo quod illi qui su n t ban niti de Scaperqolis pro fa cto salis, n on possint exire de ban no n ec exim i, nisi satisfece­ rin t co m m u n i B on o n ie om n e id qu od dam pnificaverunt ipsum co m ­ m u n e B on o n ie occasione d icti salis; et tu n c de v o lu n ta te consilii 10 pop u li B on on ie, in quo sint tricen ti consiliarii, et scrutinio facto inter eos, sin t tres partes in concordia. S alvo quod predicta non intelligantur nec locu m h ab ean t nisi solu m in bannitis qui positi sunt in banno dictis de causis hinc retro u t supra scrip tu m est. E t ipsi cancellari possint a die qu arto decim o augu sti p ro xim i v en tu ri in

antea per «>

officiales qui tu n c preerunt officio ba n n itoru m sine pena, solvendo g ab e lla m que scrip ta su n t, u t dictu m est supra. Salvo etiam et in tel­ lecto q u o d 1 m o d o aliquo v e l ingenio qui dici vel excogitari possit ali­ qui b a n n iti p o siti in ban no secun du m fo rm a m sta tu ti sacrati pro proditione fa cta v e l facienda com m u n i B on onie: proditio intelligatur, 20 si specificatum fu erit in ban no qualis sit prodicio fa cta , et qu om odo, et de quo. P ro m o n eta falsa fa b b rica ta. P ro so d om ita v el rufiano so d om ite. P ro eo qu i intraverit contra v o lu m p ta te m com m unis B o nonie in aliqu em locu m , castru m , roch am , vel fortiliciam v e l m u n i­ tio n em v e l te n u e r it2 con tra v o lu n ta te m com m unis B on o n ie. V e l pro « venefico v e l venefica, v e l qui cu m avere com m unis B on onie recederet, nisi illud to tu m restitu at com m u ni B on on ie, non possit exire de ba n n o , nec m od o aliquo cancellari cu m pa ce v e l sine pace. E t sta tu ­ tu m sa cra tu m fa c tu m tem p o re dom ini M a th ei de Corigio, positu m sub rubrica « de bannitis qui perpetuo n on possint exire de ban no, et c e t .» 30 quod incipit: « I te m ordinaverunt et providerun t quod om nes qui deinceps in ban no com m u nis ponentur pro hom icidio et c e t .» sit v an u m et cassu m a die qu artodecim o m ensis

augusti p ro xim i ven tu ri in

a n tea et tu n c de libris com m unis et populi B on o n ie cancellentur. I te m qu od nullus possit v e l debeat ex im i et cancellari de aliquibus

35

ban nis, de quibus fit m en tio in reform ation e fa cta tem pore nobilis m ilitis dom in i G u illelm i de R u beis capitanei populi B on onie in m il­ lesim o

c c lx x x x

p rim o, indictione qu arta,

decem bris, ten or cuius

die

duodecim o

mensis

reform ationis talis est: « D ie mercurii duo-

1 quod] agg. interlinea.

a vel tenuerit] vel agy. in terlin ea,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

364

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

decim o decem bris, consilium pop u li et m asse populi civitatis B o n o nie fecit nobilis v ir dom inus B ernardus de P incbilinis, iudex et assexor honorabilis et potentis m ilitis dom ini G u illelm i de R u beis capitanei pop u li B on o n ie a d so n u m cam p an e et v oce preeonia in pallatio n ovo b

m ore solito congregari, qui de v o lu n ta te dom ini capitanei et duarum p a rtiu m et u lt r a 1 an^ianorum et consulum , proposuit infra scripta super quibus peciit s i b i 2 consilium exhiberi. I te m cu m pu blice dicitur per civ ita te m B on on ie, quod ban n iti com m unis B on o n ie pro hom icidio v e l aliis m alefficiis3 seu causis specificatis in ordinam entis sacratis

io factis tem pore dom ini M ath ei de Corigio olim potestatis com m unis B on o n ie et dom ini Corradi de P allaco olim capitanei populi B on onie, spetialiter in ordin am en to quod est su b rubrica « de ban nitis qui perpetuo non possint exire d eb a n n o » que incipit; « I te m ordinaverunt, providerun t quod om nes qui deinceps in b an n o com m unis B on onie 15

pon en tu r pro h om icidio, et cet. », p o teran t pa ce h ab ita vel m odo alio exire de ban n o, finitis x annis a die publicationis dictoru m ordin am en toru m

qui vid en tu r com pleri in die quinto

decim o mensis

augusti proxim i ven tu ri, e x eo quod in conclusione predictoru m ordin am en toru m , v idetu r con tin eri4 quod predicta om n ia ordin am en ta 20

observari [d e b ea n t] a die qua fa cta fu eru n t et de inde ad x annos, et propterea m u lti m a li hom ines cogiten t h om icidia et alia com ittere m allefitia, et co m ittan t contra hom ines artiu m et arm oru m , cam bii et m erchadandie pop u li B on on ie, et contra alios hom ines et personas civitatis B on onie, et p o stea p a cem habere ab offensis v e l ab heredibus

25

eorum , et posse sine pen a , finito tem p o re dictoru m ordin am en toru m , scilicet a die qu in todecim o m ensis augu sti p ro xim i v en tu ri in antea, exim i et cancellari de ba n n o . Q u od si acciderit m alleficia q u o d am ­ m o d o rem aneant in pu n ita, et faciles hom ines m a li m overen tu r ad delinquendum . Q u id p lacet consilio pop u li et m asse populi B on onie

30

ad rem o v en d u m om n em m a licia m et o m n em cogitation em et om n em m a teria m delinquendi, et n e m allefitia si qua fient de cetero, quod a b sit, rem an eant inpu n ita, et ad b o n u m s ta tu m et conservationem h om in u m populi B on on ie, civitatis singuli qui de

et co m ita tu s,

quod om nes et

cetero ponentu r in ban n o com m u nis

B on onie pro

35 hom icidio quod deinceps fieret, v e l quod deinceps fieri faceret, seu pro

aliquo

ex m aleficiis specificatis et expressis in dicto

ordina­

m en to su b rubrica « de ban nitis qui perpetu o n on possin t exire de b an n o » nulo m odo possint ipsi v e l aliquis eorum cancellari, exim i, 1 et ultrajojfjr. in margine.

2 sibi] agg. in terlin ea . 3 malefflciis]-le- agg. in terlin ea . 4 contineri] cod. eontinorum corretto su lla lin e a : contineri.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

*·

:S

L ÎB . V -

B.ÜBR. LXVIITI

3G 5

v e l extrah i de ipso b an n o v e l bannis m odo aliquo v e l ingenio qui dici v e l excogitari possit pro pace aliqu a h ab ita v el hab end a v e l reci­ piend a, n ec aiidari n is i1 secu n d u m fo rm a m s ta tu ti loquentis de b a n ­ nitis afidandis, nec per consilium v e l arengum , nec per m a ssa m populi vel a liqu am declarationem , in terpretationem v e l absolu tion em , seu

5

p a ren telam v e l concordiam v el rem issionem , nec per p o testatem v el capitan eu m nec ançianos et consules, nec per aliqu em a liu m officialem com m u nis B on on ie, nec e x eo quod b a n n u m diceretur v e l pro n u n ­ tiaretu r n u llu m a liq u a de causa v e l ex eo quod diceretur v e l dici p o s­ sit quod in ban no deficiant aliqu e sta tu to ru m solem pn itates que

10

videren tu r requiri de iure v e l ex fo rm a alicuius sta tu ti v e l reform a­ tionis com m u nis v e l pop u li B on o n ie in ipso b a n n o , et quod dom ini et officiales présidentes, v e l qui preerunt in fu tu ru m (officiales), nulo m od o présum ant, recipere v e l recipiant aliqu am petition em de ex tra ­ hendo v e l cancellando aliqu em de predictis bannitis de banno v e l

15

aliqu em processu m facere super predictis v e l pronuntiare v e l cancellation em facere v e l m an dare non possin t aliqu em cocum que m odo v el causa, v e l per q u a m c u m q u e 2 personam v el collegium v e l u n iversitatem aliqu id dici v e l fieri quo m inus predieti ban n iti pro predictis m alleficiis v e l aliquo eorum facien do, sin t et stare debean t in banno co m m u -

20

nis B on o n ie ad m inus per x annos a die exem plation is ban ni dandi pro aliquo ex m alleficiis predictis faciendis. E t si aliquis fuerit ban nitu s pro

defraudatione avere com m unis

B on onie n u n q u a m

possit

exim i, ex tra h i v e l cancellari de dicto ban n o, nisi prius restituerit dicto co m m u n i B on o n ie to tu m id pro quo ex dicta causa fuerit ban n i-

25

tu s, su b pen a et ban no cuilibet officiali président! officio ban nitoru m , n u n c v e l in fu tu ru m co n trafacien ti, quin gen taru m librarum b o n on i­ n oru m et cuilibet consulenti super cancellatione alicuius de dictis b a n ­ nitis qu in gen taru m lib ra ru m bon on in orum , et cuilibet alii qui contrafecerit v e l ven erit, qu in gen taru m libraru m bononinorum , com i-

30

ten d a v e l exigen da pro qu olibet contrafaciente v e l pro quelibet vice qu a contrafieret. E t 3 qu od de predictis bannitis qui deinceps banientur pro aliquo ex malleficiis su pra dictis fia n t sem per duo libri quorum unus ponatu r in sacristia fra tru m m in oru m , et alius in arm ario com m unis B on onie:

35

de quo libro qui erit in arm ario quilibet possit habere copiam absque precio, et n otarii qui erunt dicto officio depu tati, dictu m lib ru m cui­ libet v olen ti videre ten eantu r ostendere. E t quilibet potestas B on onie

1 nisi] agg. in m a rg in e. 2 quamcumque] cod. quacumque causa personam etc.: causa cancellato. 3 in m a rg in e: Rubrica quod duo libri fieri [debent] ds banitis et in fine regi­ minis consignare alteri potestati [m 3].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

366

STATU TI UT BOLOONA DELT/ANNO 1 2 8 8

in fine sui regim inis ten eatu r denuntiare dictu m lib ru m de bannitis predictis suo tem pore fieri facere et consignare successori in consilio et postea in dicto arm ario reponendo. E t predicta om n ia et singula precise serventur per dom inu m p o testatem , dom inu m 5

capitaneum

presentem et fu tu ru m , et eorum fam ilias, et per angianos et consules, et per consilium popu li, et per to tu m p opu lu m B on on ie, et per om nes so cietatu m artium et arm orum , cam bii et m erchadandie populi B o ­ nonie, et per om nes alios hom ines civitatis B on on ie et districtus, et prevalean t predicta om nibus aliis statu tis et reform ationibus factis

io et faciendis, et m inístrales illorum so cietatu m que presunt nunc, vel preerunt in fu tu ru m , ad con servation em ordin am en toru m presentium v e l fu tu roru m , ten eantu r et debeant predicta om nia et singula tueri et conservari facere secundum q u o d 1 tenentur et debent ordinam enta sacrata et sacratissim a. E t quecum que alia persona [n o n ] audeat vel is presu m at aliquid proponere v e l proponi facere, vel in consilio vel arengo v el alibi v e l reform are v e l reform ari facere v e l consulere aliquid quod esset v el esse posset contra predicta v el aliquid predictorum vel in detractione predictoru m , sub pen a dom ino p o testa ti M . librarum bononinorum ,

et dom ino

capitaneo M . libraru m

bononinorum , et

20 cuilibet eorum fam iliaru m quingentarum librarum bon on in orum et ' cuilibet angianorum et consulum c c c librarum bononinorum et cui­ lib et contrafacienti c c non o b stan te, et cet.

[ L X X ] . D e r e fo r m a tio n e fa cta te m p o r e d o m in i G u lie lm in i de R u b e is o lim c a p ita n e i p o p u l i B o n o n ie , qu od b a n n iti p r o c a sib u s v etitis n o n

25 p o s s in t ca n c e lla r i in fr a te r m in o s in ip s a r e fo r m a tio n e con ten to s. R u b r ic a . I te m placuit quasi to ti consilio, fa cto partito per dictu m d o m i­ n u m B ernardu m ( /. 4 3 r) de sedendo ad lev an d u m , et ad scrutinium cum fabis albis et nigris datis hom inibus de dicto consilio (existentibus) per bannitores et n untios pop u li B on on ie, et po stea restitutis ab eis 30 consiliariis fratribus herem itanis S ancti Ia c o b i strate Sancti D o n a ti in busolis secrete, et connum erate per duos ex angianis v e l consulibus populi B on onie, in presentía dictoru m fra tru m et consilii, num ero conputatis secun du m fo rm a m sta tu to ru m et ordin am en toru m co m m u ­ nis et populi B on on ie, placu it illis qui posuerunt fa ba s albas qui 35

fuerunt num ero c c n x x x x

quod po sta sive proposito

que incipit:

« I te m cum publice dicitur per civ ita tem B on o n ie quod ban n iti co m ­ m unis B on onie pro hom icidio et cet. » sit firm a, prout scripta est, et lecta fu it in presentí consilio, et v alea t et ten eat et h abeat plenum quod] agg. interlinea.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

MB. V - RUBE. RXX-T.XXT

.1 0 ?

robur, in om nibus et per om n ia sicut litera iacet et son at [et] effectui dem an detu r et a u ctoritate presentis consilii h oc addito, quod si ali­ quis qui deinceps fu erit p o s itu s 1 in banno pro hom icidio et m allefitiis in predicto ordinam ento contentis, venerit in fo rtia m dom ini p o testatis

et com m unis B on onie, v el presentatus fuerit, puniatur

5

secu n d u m fo rm a m sta tu to ru m loq u en tiu m de predictis m allefitiis et hom icidiis, et ban n oru m [ba.nnum] in quo reperiretur esse, non obstan te sta tu to

quod loquitu r si aliquis bannitus pro m allefitiis predictis

seu casibus specificatis, erit captus habuerit cartam v e l instrum entum pacis ab offenso v e l ab herede eorum , quod so lv a n t certas quantitates

10

peccunie in dicto sta tu to con ten tas. F a b e nigre fuerunt in contra­ riu m x x v non o b stan te, et cet. E t predictam reform ation em predicti sapientes aprobaverun t et retificaverunt in to tu m , ita tam en quod bann iti de quibus fit m en tio in dicta reform atione stare debeant om nino in dictis bannis to to tem pore quo du rabu n t presentia ordinam enta.

15

[ L X X I ] . D e r e fo r m o tio n ib u s im p o s itis fa c ie n tib u s p a ren tela m v el a liq u id a liu d e u m b a n n itis p r o p a r te L a m b e r ta c io r u m v e l a liis q u ib u s ­ d a m . R u b r ic a . I te m firm a tu m fu it per m aiorem p a rtem consilii populi, cum fa ­ bis albis et nigris scrutinio cellebrato, quod nullus de parte ecclesie

20

seu Ierem ien siu m civitatis B on onie v e l districtus, miles v el pedes, v e l aliquis alius m asculus v e l fem in a, qui sit v e l dicatur esse v el h abea­ tu r de p arte Ierem ien siu m civitatis B on onie vel districtus B ononie a u deat v e l presu m at v e l possit contrahere, facere, disponere v el ordi­ nare m a trim on iu m , sponsalia-, predestinationes, affinitates v el paren­

25

telas v e l aliqu id predictorum cum aliquo v el aliquibus bannitis vel rebellibus v el inobedien tibu s com m unis B on onie de parte L am b ertatio ru m , dando v el accipiendo aliqu am v el aliquas de suis v el eorum m ulieribus v e l etia m aliq u a m loco uxoris v e l concubine in dom o h a b ita n tem , quod quidem videatu r et presu m atur fa ctu m in fra u ­

30

d em huius legis, s ta tu ti et ordinam enti. E t e converso nullus bannitus v e l rebellis v e l inobediens com m unis B on o n ie de p arte L a m b erta tio ru m audeat v e l presu m at v e l possit contrahere, facere, disponere v el ordinare predicta v e l aliquid predictorum cum aliquo v e l aliqui­ bu s qui sit v e l h ab eatu r, v e l haberi v e l repu tari possit de parte le re -

35

m iensium civitatis B on o n ie v e l districtus, dando v e l accipiendo ali­ qu am v el aliquas de suis v el eorum m ulieribus, u t dictu m est. E t si aliquis v el aliqui contra predicta v el aliquid predictorum fecerint vel 1 p o situ s] coci, depositus: corretto.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI D I BOLOGNA DELl/AN N O 1 2 8 8

venerint a n t facere v e l venire presum pserit p a lla m v e l occulte, directe v e l per oblicum , an t aliquo m odo v e l ingenio quod dici v e l excogitari possit, ipso iure et fa cto sit ex em p tu s, privatu s et defectus om n i defensione et patrocinio et protection e, et om n i iure com m unis et 5

pop u li B on onie, et n on reddatur ei ius in aliquibus eorum factis civi­ libus v e l crim inalibus et nichilim inus penas incurrant infrascriptas. Sci­ licet q u o d (h i)is v e l (h)ii, qui d o tem dederit v e l constituerit et quilibet eorum priventur, et ipso iure et fa cto p riv a tu s sit dote predicta, et ipsius dotis proprietate, exaction e et om n i d o tali em olu m en to. I t a

10 quod nullo tem pore possit dicta dos ab eo qui d o tem receperit, v e l ab eius herede, v e l in cuius bonis au t alio qu ocu m qu e p eti v e l exigi et nichilom inus is qui d o tem dederit, si ban nitus v e l rebellis v e l inobediens

com m unis

B on o n ie

de p a rte

L a m b erta tio ru m

fu erit,

miles

v e l filius m ilitis, v e l de nobili progenie natus in M . libris bononinoi5 ru m condem pnetur et si fu erit plebeius v e l popularis, in quingentis libris bononinorum et n on m inus. E t pro dicto b a n n ito, rebelle, v el in o ­ bedien te contra predicta facien ti qui a liqu am cau sam h abuerit super aliquo iuditio

crindnali, nullus de p arte Ierem ien siu m patrocinari

possit, v e l consilium , auxiliu m v e l fa v orem prestare su b pen a c libra-

2o ru m bononinorum pro quolibet contra facien te et qu alibet vice. Y e r u m ta m en si Ierem iensis fu erit m iles v e l filius m ilitis v e l n obili progenie n atu s, condem pnetur in quingentis libris bo n on in o ru m , si vero pedes v e l popularis Ierem iensis, con dem pn etu r

in c c c libris

bononinorum . P o t e s t a s 1 vero B on o n ie in predietis et infrascriptis 25 om nibus et singulis et circa predicta et occasione predictoru m h abeat p len u m , m eru m , lib eru m et generale arbitriu m , predicta fo rm a ser­ v a ta , in predietis penis et m aioribus si eis vid eb itu r, et n on in m i­ noribus, inquirendi, procedendi, baniendi, pu n ien di et condem pnandi ad lib eram ipsius a b so lu ta m et o m n im od a m v o lu n ta te m contra quosli30 b e t et qu em libet qui con tra predicta v e l aliqu id predictoru m facerent v e l ven iren t. E t 'de predietis in qu isition em facere singulis m ensibus ten eatu r, inquirendo et inquiri faciendo secrete et cau te per vicinos civitatis B on on ie, et qu oscu m qu e alios m asculos v e l fem in as per quos m elius posset scire v e rita te m , et predictas penas sine exceptionis re-

35 m edio inferendo. E t nichilom inus qui accusare v e l denuntiare voluerit sp o n te ipsaru m pen aru m dim idia consequatur, et etiam possit quilibet qu i denuntiare volu erit predictos contrahacientes cla m et p a lla m n o ti­ ficare et declarare et exprim ere qu am lib et personam ven ien tem v e l facien tem contra predicta v el aliquid predictorum , ponendo in quadam

40 cassa ordinata in pallatio n ov o com m unis B on on ie. Q u e quidem cassia 1 in m argine: Singulis mensibus [m 3]

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -

R U B R . L X X I-L X X IÍ

369

h ab eat duas claves diversas et duas clavaturas diversas; qu aru m cla­ v iu m una con sistat ap u d d o m in u m p o te sta te m , et altera ap u d d o m i­ n u m eapitan eu m ; et aperiri debeat dicta cassa singulis XV diebus p re ­ sen te et con sen tien te dom ino p o te sta te v e l aliquo ex assessoribus et dom ino capitaneo v el aliquo ex assessoribus suis et dom inis m in istra-

5

libus illaru m d u aru m so cietatu m que pro tem p o re erunt ad ordinam e n ta servan d a, et aliquibus ex angianis et consulibus pop u li B o n o nie, et alio m o d o cassa predicta aperiri n on possit, nisi m od o et fo rm a predicta. E t dom inus capitaneus, angiani et consules et m inístrales illarum duarum so cietatu m que presunt aliis societatibus et preerunt io ad ordinam enta servanda, teneantur denuntiare dom ino potestati, et eum sollicitare, quod procedat secundum fo rm a m dicti ordinam enti adversus om nes et singulos, contra

predicta

v el

aliquid

predicto-

ru m facientes v el venientes, pena et banno dom ino p o testa ti quin­ gen taru m librarum bon on in orum de suo sallario si n on procederet 15 con tra contrafacientes fo rm a predicta, q u a m con dem pn ation em m i­ nístrales

illarum so cietatu m que preerunt aliis societatibu s facere

ten ean tu r, et ip su m d o m in u m p o te sta te m con dem pn are.

[ L X X I I ] . De privilegio concesso carceratis, quod possint exire de carceribus sub infrascripta forma. Rubrica. Ite m

provideru n t, ordinaverunt, firm averu n t qu od

20

om nes qui

su n t con dem pn ati v e l m u lcta ti, qui su n t in carceribus com m unis B on o n ie qu acu m qu e de causa, qui habueru n t p a cem v e l h ab ebu n t ab offensis v e l eorum heredibus, possint et debean t im pu n e de dictis carceribus relaxari.

25

E t si aliqui su n t in carceribus con dem pn ati v e l m u lta ti pro aliquo excessu de quo fa cta sit p a x in ter p artes, possin t et debean t exire de dictis carceribus sine p en a, n on o b sta n te quod ipsi con dem pn ati v el m u lta ti n on sin t n om in a ti in dicta p ace. E t quod A golinus B ertolin i de G isso, qu i est in carcere, possit et debeat exire de carcere, quia ex

30

excessu pro quo est con dem pn atus p a x dicitur esse fa c ta ; et quod co n d em p n a ti v e l m u lta ti propter iniuriam illa ta m co m m u n i B on onie possin t exire de carceribus sine pen a , et illi qui su n t in carceribus co n d em p n a ti v e l m u lta ti, si n on reperiuntur adversarii eorum a quibus pa cem h abere possin t, exire possin t et d ebean t de carceribus sine pace,

35

sa lv o privilegio scolariu m . E t qu od B ertolu ciu s fr a tr is 1 Qanutii de R an fixinis possit et debeat exire de carceribus sine pen a. E t qu od P etrus M altalen tu s et T o m a x 1 fratris] agg. in m argine [m 2] 24

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

.‘ >70

STATiTfi n i

s o l Og n A d e l l ’ a n n o

1288

L otoren gh i possint et d ebean t de dictis carceribus exire sine pena; et quod ipsorum c.ondempnationes et m u lte a die quart.odecimo a u g u ­ sti p ro xim i v en tu ri in antea possint cancellari per notarios qui pro tem p o re erunt ad discum U rsi, accipiendo solu tion em de cancella5

tione ( /. 4 3 r) secu n d u m fo rm a m sta tu to ru m et n on p lu s. E t predicti con dem pati vel m u lta ti non possint exire de carceribus nisi a dicta die. x m i augu sti p ro xim i v en tu ri in antea. E t si quis predictorum exceptu s esset de protection e com m unis B on onie v e l de aliqua socie­ ta te vigore prodictarum co n dem pn ation u m , redu catur in pristinum

10 sta tu m et reponatu r in societate, si esse po terit secundum form am ord in am en toru m et reform ation um loq u en tiu m de exam in atione m a tri­ cularum , et serv ata sem per reform ation e pop u li fa c ta tem pore dom ini Gerardini de B usch itis olim capitanei popu li B on onie contra L a m berta tio s. E t si quis predictoru m esset depictus dispingatur inpune, io et quilibet predictoru m , ipsis relasatis, intelligantu r et absolu ti sint ipso iure ita quod n on possint am plius m olestari. Ite m firm a tu m fu it per m aiorem p a rte m consilii populi, scruptinio cellebrato cum fabis albis et nigris, quod quilibet qui erat in car­ ceribus secun du m quod erat P etrus M altalen tu s a tem pore r e fo r m a -.

20 tionis populi retro fa cte die x m ensis m arcii loquentis de ordinam ento de n ov o facien do, possint, exire de dictis carceribus, et etiam omnes alii careerati qui ten en tur com m u ni B on onie qu acu m qu e de cau sa et erant i n 1 carceribus com m unis B on onie a tem pore d ic te 2 reform atio­ nis retro, d u m tam en appareat de consignatione dicte persone carce-

25 rate per scripturam fa c ta m m an u alicuius proprii n otarii dom ini p o te ­ statis seu dom in i capitanei pop u li B on onie, de m a n d ato ipsoru m vel alicuius ex iudicibus ipsoru m v e l alterius eorum , et que scriptura sit in libris com m unis B on onie qui su n t in arm ario com m unis vel p o p u li B on on ie, et non sit pro offensa fa cta a licu i3 spetiali persone, ao

S alvo

quod d ictu m

o rd in am en tu m

n on intelligatur nec prosit

representatis ad carceres v e l in carceribus positis pro datiis v e l gabellis v el circlis v el bonis b an n itoru m partis L a m b erta tio ru m ab inieio regim inis dom ini G uillelm ini de R u b eis olim capitanei populi B o n o ­ nie citra. 35

[N o m in a co n d e m p tiu m o r d in a m e n ia m a r c ii] In frascrip ta su n t n om in a an cianorum et consulum populi B on onie et m in istraliu m duarum so cietatu m , scilicet A q u ile et M u ratorum , presidentium a n te 'a lia s societates et proconsulis et con su lu m socie-

1 in] agg. interlinm.. 2 dicte] agg. in marg. [m 1], 3 alicui] cod. alicuius.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

I jis . V -

IWTStl. L X X Í I

371

ta tis N o ta rio ru m , p rocu ratorum C am bii et M erchadandie et m assarii generalis societatis O ordoanorum et m assarii generalis et alioru m

sap ien tu m qu i fuerunt

B ecarioru m

ad condendum ord in am en ta de

m ense m artii p ro xim i preteriti tem pore dom ini G u illelm i de R u beis capitanei popu li B on on ie, ac etiam n om in a om n iu m de consilio populi

5

et d ecem angianorum qui fu eru n t de m ense m a d ii et qu atu or sa p ien ­ tiu m , qui om n es gau den t et gaudere debean t privilegio in frascripto. d. P etrus dom in i U rsolini, d. B itin u s de P latixiis, d. Iacob u s d o ­ m ini A n to lin i de M angolino, d. B o n a ven tu ra caldararius, d. C an d al- . leonus de Gogadinis, d. Laurentius B o n a ca p ti, d. Iacob u s de S e x to , 10 d. D o n a tu s de G arnarolo, d. R olan dinu s de A rm ixiis, d. B on a ven tu ra draperius, d. M ich ael P asq ualis, d. T h o m a xin u s C onoscentis, d. A n thonius A u liv erii,

d . Carnelvare M a rtin i C olu m bi,

d.

R icardinus

P etrigoli, d. E gidiu s A lb erg ip ti, d. B en geven e dom ini A lio c ti sallaroli, d . Pranciscus M a rtin i de B u rgo, d. M ichael A im erii, d. P etrus dom ini 15 P etri de B ech ariis, d. B itu ciu s dom ini Ia c o b i de P av a n en sibu s, d. B i ­ tinus dom ini Q u m te de Qovengonibus, de S tifu n ti, d. Ioh an n es B o n a iu ti,

d. L am b ertin us d.

Guidonis

d. T h o m a xin u s de B raina n o ta ­

rius an gian oru m et consulum populi B on onie.

20

Nomina ancianorum et consulum· populi Bononie et notarii ipsorum sunt predicta Ministróles societatis Aquile. d. G u ido dom ini G u illelm i de M angolino, d. Opigo de Pangonibus, d. R olan d in u s d e A p p o s a , d. m agister P rim iranus de Cristianis, d. M i­ chael de Caldarariis, filius condam dom ini B oniohannis, d.

N icolau s 25

fratris L a m b ertin i, d. H erigiptu s Iacob in i V isen d e, d. T h o m a xin u s dom ini Iacob in i de Floran is.

Minístrales societatis Muratorum. d. E gidius m agistri A lb erti, d. Ioh ann es G andu lfi, d. Iacobin us P etrigoli, d. P etrus Saglinbenis, d. Iacobin u s con dam Gerardi M u ti, 30 d. B itin u s con dam R o b erti, d. M atheus A n d rioli, d. Gerardus m a g i­ stri Ia c o b in i B on in con tri. R ainerius dom in i Qangi fabri. P reconsul societatis

N o ta rio ru m .

Consules Notariorum. d. P etru s de B on p etris, d. M athiolu s de R on core, d. T h o m a x de 35 R iciis, d. N ich ola u s d o m in iB u v a le lli, d .P e tr u s M pntanarii, d . M ichael dom ini A im erii, d. B ig u s de Sancto P etro. d. Ioh an n es de G ogadinis, d . F oscarariu s de F oscarariis, Procu­

ratores Cambii.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

372

STATUTI D t BOLOGNA d e l l ’ a n n o 1 2 8 8

d. R o d a ld u s L a m a n d in e, d. U b ertu s de P avan en sibu s, P r o c u r a ­ tores M e r c h a d a n d ie . d. P asq ualin u s B on acu rsii m assarius generalis societatis C ordoan oru m , d . M erchadante de M angolino m assarius generalis societatis

5 B ecarioru m , d, D in u s de T ebaldis confallonerius societatis A q u ile, d. B aldu in u s de C orvis, d. A m a d o re de P eritis, d. U rsolinus dom ini N ich olai de U rsis,

d. G erardus

de O a m b ra xe,

d. P a x de S aliceto,

d. B ig u s de Sancto P etro, d. M unsus de Sabadin is, d. H enrigiptu s m ergarius, d. B on afide de T u schis, d. Ia cob u s de L astign an o, d. Bruninus io dom ini B lan cicose, d. G u ido B o n ta len ti, d. L an calotu s de Gogadinis, d. P hilippus de B a x u riis, d. M artin u s dom ini

Gerardi

D en tam is,

d. A rard u s dom ini Y ito r ii de Y itr is, d. P h ilipp us dom ini Gabrielis G rugni, d . Gerardus dom ini A lb e r ti M argonis, d. B on v ila n u s de T h ederixiis, d. R icobon u s de P lastellis, d . B on b o log n u s de M assim illis, is d. G ardus V ed o acii,

( /. 4P),

d. M atheus

tu tis, d. M illancius de Q ovengonibus, d .

fratris Ioh ann is

O axalinus

de B a -

C axalis, d .

Sa-

glinbene de L a u d o , d. D a in ix iu s d om ini Sovran i, d. P etrus B on a cu r­ sii, d. R o b a co n te de P an gon ibu s, d. D in u s dom ini G arclini de A p p o sa , d. Iacobin u s S p a va ld i, d. A n d reas B org h ix in i, d. B ernardinus M er-

2o carius, d. P etrus M erlinus, d. Salvitu s G arfagn in i, d. Q um ta B on a iu ti, d. B erth olu s B ellon din i, d. P rovingalis de Foscarariis, d. B ernardinus dom ini U gu tion is de B a m b a g lo lis, d. Ioh a n n es B utrigariu s, d. D o m i­ nicus U g olin i, d. B olo gn itu s de F a g n a n o , d. M r a b e llu s A n th o n ii F e ran tis, d. B en geven e M in atii Guidonis B on e, d. Cervatus de M o n te u m -

25 brario, d. B en ven u tu s G u alan di de G u alan dis, d. Ioh ann es de Y g n a n o , d. A n sald in u s A lb e r ti A n sald in i, d. R o m eu s de P epolis, d. B ongoanes dom in i L a m b ertin i de C onvengonibus, d. M erchadante

de M a n go ­

lino, d. A lb ertu s Sperange, d. A n gelellu s de M an golin o, d. N ich olitu s B en tiv o g h , d. U b ertu s de P av a n e n sib u s, d. B echarius dom ini L a n 30 dulfi de B ecariis, d. U ba ld in u s A lb e rg a ti, d.

B on a ven tu ra

B la x ii,

d. Y iv ia n u s B o n a ven tu re, d. F a b ian u s Coregole, d. P alm irolu s B a r b a ­ rosse, d. B ertholus K a p a riu s, d. D o m in icu s de D on gellis, d. M unsus de D ongellis, d. M artin u s G raciadey, d. S im o n M en se, d . G uido P reve delli, d. D om in icu s de M an golin o, d. P etru s

F ran cisch i

notariu s,

35 d . Ioh a n n es de R iculfìs, d. G uido de B on ro m eis, d. M atheus de Culforatis,

d. Y ia n u s

dom ini

P etrob o n i

d e R o d a ld is, d. B on inu s de

Sardellis, d. G ratiolus de B oa teriis, d.. m agister

R igardus

dom ini

U b ertin i, d. Ioh a n n es de G a to , d. A lb ertu s d om ini Y in cigu ere R o v ixii, d. M artinus T h o m a x in i de B ag n aro la, d, m agister T h o m a x M ich ae4o lis R icardi, d. B om b o lo g n u s P eg olo cti, d. n atis,

d. Ursius B la n ch itu s, d. Cabriel de

G u illelm u s de D isp ersoC allam aton ib us, d. U g o

d eM a ta fello n ib u s, d. Iacobin u s Sàssolini, d. Iacobin us de L o b ia, d. U g o -

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIE. Y -

373

RTTBR. L X X II

linus de Q uercis, d. Ioh an n es P etrieanis de M aranensibus, d. B on in contrus de O spitali, d. B on ioh aim es A gi

R a m in gh i,

d.

Iohannes

B ix an ellu s, d. M ath eu s de M algerinis, d. G erardus dom ini V en tu re de B im an i, d . G ogadinus de B eca d ellis, d. T h o m a x d om ini B erth o lom ei dom ine d a r e , d. S ic h o la u s de M u x olin is, d. G u idoctn s de L a m a n -

5

dina, d. Iacob u s de B argaga, d. U golin u s M ariscoti, d. B on a ven tu ra de S a vign a n o, d. M artin u s de C anitulo, d. R ainerius d om ini Iacobin i de A rg ella ta , d. A va n g a b en e dom in i A ld rov an d in i B ru n i, d. P etrus d om ini A ld ro v a n d in i B ru n i, d. P etru s dom ini S a x in i de P apagon ibu s, d . A llix a n d e r d o m in i U g olin i d om ini Q am bon i, d. Quiriagus de A le - io ranis, d. A lb e rtu s V e n tu re M a tasella n i, d. H ericu s de M egovilanis, d . G erardus dom in i A rzen ti F a leca ce, d. B o n v ila n u s d o m in i Ia c o b i B o n v ila n i de T h ederixiis, d. M oran du s dom ini S a sin b e n is de Stig latico, d. Oarbonus de A riv a b en is, d . V a n d o lu s de P u rpu ribu s, d. A n ­ dreas Q um ignani, d. B on ioh ann es B on figloli de B a g n o , d. M artin u s ir> A le x ii, d. F ran ciscu s G issadellus, d. Guidoclerius de B ald u in is, d. I o ­ h annes dom in i T h o m a xin i de S o d e x e lla , d. A rm a n u s de

S y m o n is,

d. Fran ciscu s de M arsiliis, d. T v a n u s B a ta g lu cii, d. R ogu s de R ogis, d. M ath eu s de R o m b o lin is, d. Iacob u s Ioh ann is de G isso, d . P etrus M u x ollin u s de A rg ella ta , d. D a m ia n u s Iu la n i, d. P etrigolus de M ed i- -20 cina, d. F a b ian u s de M alpiglis, d. V ito riu s de Sancto G eorgio, d. B itinu s de Guigardinis, d. D o m in icu s de M exeracano notariu s, d. Iacob u s B erardi, d . G erardus de Cocha, d. M ich ael de A r tu x in is, d. R ayn eriu s L eon ardi

T u scoli,

d . O ctolin u s R ib a ld in i, d.

P assipauper

C astellani, d. Ia c o b u s dom ini B on a gra tie M a th a ld e, de S u g a r et o, d. m agister Ioh ann es sartor, m in i M ichaelis

de

C en to, d .

S a x im b e n e

(/. 4 4 v),

d.

dom ini

Iacobin u s

25

d. P etrus d o ­

S ic h o la i,

d.

Iohannes

O m o b o n i, d. U b a ld u s M arch i, d. A rm a n u s dom ini H od o rici A baluffe, d. Gillius A rald in i, d. A lla m a n u s d om ini Laurencii de

Segnorellis,

d : G uido d om ini H en rig ip ti de L a n a , d. B ertoln s de R ogitis, d . D o m inicus d om ini A lb ertin i de Sclassara, d . B on apresa

de

30

L a m a n d in a ,

d . R o lan d u s dom ini B ernardini m ergarii, d. Ia cob u s dom ini Laurencii B o n a ca ti, d . B ran delixius co n d am dom ini P etri de G arixendis, d. L e o nardus d om ini F ra tris B o n v ix in i, d. T h o m a x de Carnelvariis D epretii n otariu s, d. U g olin u s F og ag a, d. B ertolu s A va n ga ro lu s, d. Gerardus

35

D e n ta m is, d . Ia c o b u s B itern i, d. m a g ister A itu riu s Ingh elerii, d. m a ­ gister B o n a v en tu ra de C aldararia,

d. Lan francu s

de Lan franch is,

d. C ervaxius Seraiiìni, d. R ecep u tu s pilliparius, d. P etrus A ddigh erii, d . P etru s co n d a m A lb e r ti, d. G u illelm u s de M edicin a, d. R olan d u s co n d am Ia c o b i C a x o ti, d. M artin u s B o n a v en tu re B ag n aro le.

*0

d. V in ciguerra dom ini G ogadini de G ogadinis, d. Ioh ann es T o m a x in is C rucivaldi, notarii ad discum potestatis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

374

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

Nomina consiliariorum populi societatum Armorum d . Iacob u s A m a d o ris de P etris, d. A lb ertu s

dom ini

B ologn iti,

d. P au lu s B atiferi, d. A lb ertu s dom ini Laurencii B on a ca ti, d. A ra rdus de A lb iro lis, d. A n th o lin u s linarolus, d. M c h o la u s 5

B orgexan i,

d. R odulfinus G h a tti, d. Iacobu s B ogh irardi, d. B itin u s de Gardinis, d. P etrus B la x ii A lp essan i, d. M ath eu s B en even u ti, d.

S y m o n de

P ianorio, de societate Spadarum . d. G erardus P etri O rm an i, d. A lbertin u s Y iv ia n i F ran coli, d . U g o linus de P lacitis, d. Qolus M arch exelli, d. P reite Guidonis P revedelli, io d. B en d id eu s de B u tr io , d. M u n tu s de D on gellis, d.

N ich olaus

de

B on rom eis, d. Gerardus de Sabatinis d. P etrus R ogerii, d. B ernardinus dom in i B en d id ei de B u trio, de G a lix an o , d. Iacobin us de M ed i­ cin a, d. P ellegrinus de P lacitis, de societate L opard oru m . d. M ath eu s de P a x itis notariu s, d . R u m iolu s de Sancto Georgio, i5 d. T h o m a x de C an tone, d. B en ven u tu s dom ini Gabrelis G rogni, d. I a ­ cobus dom ini A rard i de M u x on ib u s, d. P etrus faber, d. A n gelbon us de C astagn olo, d. Philippus de C astagnolo, d. Ioh ann es B io n d i,1 d. A l ­ bertinus A rd ition is, d. Ioh ann es G uillelm i, d. D a lm ax in u s de C am urata , d. Gerardus de Sancto G eorgio, d. S y m o n de C antone, de so-

20 cietate Sbararum . d. M atheus de Saliceto, d. P a x de Saliceto, d. Iulian u s condam T h o m a x in i, d. Franciscus co n d am dom ini Iu lian i, d. M oritius condam dom in i Ioh an n is Ledoisii, d. B on andreas con dam P rindipartis, d. Calorius de M aranensibus, d . B erth olu s de M angolis, d. Franciscus de

25 G a to , d. Franciscus B eigu idi, d. G uillelm us con dam P etri B ergognonis, d. Corbellanus con dam dom ini Ioh ann is L e i,

d.

Ioh ann es

dom ini

A n d ree de Sancto A lb e r to , d. Castellanus dom ini G erard! M o lto bo n i, de societate V aroru m . d . B on a ven tu ra con dam P etri de Stornellis, d. Laurencius Qago30 nelli, d. iohannis,

Sim inus de C alam aton ibu s, d. M ichael con dam dom ini B o n d. P aullus de C allam aton ibus, d. Gabriel de P a[n]gonibus,

d. D in u s dom ini G u id o n is2 con dam Qagniboni, d. Ia cob u s de U rsis, d. D o m in icu s dom ini Iu lian i V irtu tis, d . A lb ertu s con dam T h o m a xin i P ortasach i, d. B illin u s dom in i Ia c ob in i C avalerii, d.

B on a ven tu ra

35 co n d am Thirelli, d. Ia cob u s con dam B on b o log n i, d. H on eben e U g u ition is, de societate D raperiorum pro arm a. d. P ix a n u s Sachiti, dom inus Franciscus de Guircino, d. F ran ci­ scus de R a su riis, d. P hilippus de G uircino, d .T h o m a x in u s d e R a x u r iis , 1 Iohannes Biondi, d. Albertinus Arditionis] cod. d. Ioh. Bl. d. Arditionis (can­ cellato ) d. Albertinus Arditionis. 2 /lamini rim'Hnnisl ntin. in marnine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -

375

R U B R . L X X II

d. G uillelm us dom ini P etrigoli D o x ii, d. A va n ciu s A m id a n tis ,d . Conte de B ax a co m a trib u s ( /.

4 5 r), d. Ciprianus de Usvergis, d. U g o B o r-

gh exan i, d. D ondideu s de A gon ibus, d. B in du s B en is, 'd. D o x iu s Iu liani D o x ii, de societate D rag o n u m . d. M arsilius dom ini A lb e r ti A n sald in i, d. B o n a v en tu ra de S p io-

5

laria, d. U g u tio dom ini A lb e r ti Sosige, d. B on a ven tu ra B la x ii, d. B ertholus R igardi R a p a rii, d. Pranciscus Ioh ann is L eon ardi, d. A lb e r tu cius Ioh ann is A sta n o v e , d. B ertholus dom ini

A lb e rti

de

Tabu lis,

d. H enrigiptu s dom ini P acis de B rain a , d. B erth olom eu s Iohannis R a p a rii, d. B on fa n tin u s

dom ini Petrigoli,

d.

R ogerius

pelliparius, 10

de societate B alganorum . d. P hilippus dom in i B olo gn iti, d. Ia cob u s d om ini P etri piscatoris, d. B on v ix in u s dom ini Ia c o b in i O ddi, d. Iacob u s dom ini M on tan arii de B arg ag a , d. V illa n ellu s d e B on a veris, d. P etrus dom ini M on tan arii, d. Ioh an n es de B ix a n o , d. Cristianus dom ini Pederici, d. D om inicu s 15 de Sclassara, d. R olan d u s de C orbellariis, d. Ioh ann es

R asinbenis,

d. P egollotu s faber, d. B en geven e de R u ssis, de societate C laviu m . d. P epolus

de P epolis, d. Petrigolus Qoenis, d.

B onusiohannes

dom in i P etrob o n i de Q ovengonibus, d. Christianus A lga rd e, d. Qanochus de B ecadellis, d. B etin u s dom ini P etri de Qovengonibus, d. S te - 20 phanus A m a ti, d. B erth olom eu s de

M aim ellin a,

d.

B ertholom eu s

L a b ie, d. Qanpolus de M aim ellina, d. R a yn erm s de Savenella, d. B ertholinus A rg o m e n ti, d. M c h o la u s

dom ini A n to n ii de M igarano,

de

societate C astellorum . d. Ioh ann es de R o m b o d ev in o , d. R ig e r dom ini U g olin i de Quercis, 25 d. R olan d u s de Poscarariis, d. B en edictus dom ini A lb e r ti

dom ini

O ddofredi, d. P etrus de C ento, d . Iacobu s Ioh ann is, d. D agh anin us dom in i E gid ii A n b ro x ii, d. A n cian u s A u liv erii, d. Iacobin u s de L o b ia, d. Poscararius de P oscarariis, d. Ioh ann es C onforti,

d.

Iacobinus

dom in i Petrigoli B on incon tri, d . G uillelm us dom inus M ilani, d. Qacharias dom ini P acis aurificis, de societate

30

Q uarteriorum .

d . P etru s con dam Canbii barberii, d. R ico lau s Scorneta notarius, d . D on dideu s co n d am S an cti P a b ri, d. G ardus

Y ed oa cii

notarius,

d. G uido de L a m b ertis n o t., d. G uillelm us dom ini B on iacobi, d. A lbertu s co n d am Y iv ia n i, d. H osta x in u s con dam B o n d i, d. P etrus con dam 35 B ernardini de Stig latico , d . Gerardus de M o n tix io , de M anuellos de Sablu n i, d. P etru s d om ini E gid ii, d . Y a llin u s dom ini P alm erii, d. R a xin ben e cui dicitur R icius de Cerbelleriis, de societate Schisarum de Saragocia. d. M ath iolu s B o n a ca p ti, d. B erth o lo m e u s'co n d a m dom ini B o n a - 40 cap ti, d. A carixiu s d o m in i B on a gu n te de S avign an o, d. P etrus dom ini Guidonis A lb e rti, d . U golinu s Ioh ann is P rancischi, d. B en even u tu s

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BOLOGNA D E L l/A N N O 1 2 8 8

376

I h a c h in i,1 d. D o m in icu s con dam dom ini T h o lom ei, d . P etrus condam dom ini A lb e r ti

de G isso, d. A lb ertu s

G u asta fa va ,

d . G ualenghus

de G ualenghis, d. B on a v en tu ra de S avign an o, d. B ertholom eu s domini Ia c o b i de L a g o , d. B ernardus co n d am Gerardi Z a n n itti, de societate 5

Traversaru m B arbarie. d . G ratiolus de B oateriis, d. Iacob u s B la x e m a lto r ti de lan a, d . I a eobinus co n d am G uiriti de N u ga reto, d. A n dreas con dam Iem ign ani de Gogollis, d. B on a v en tu ra Ia c o b i Sinibald i, d. D o m in icu s G ratiani, d. R ainerius T u scoli, d. G abriel d om ini Quiriaci de A leran is, d. Ia c o -

10 binus S p a va ld i, d . M artin u s de C anitullo, d. B ertholom eu s condam A lb ertin i n otariu s,

d. A ldrevan din u s

de M arxilliis, d. Iacob u s de

C ocha, d. M athiolu s B olo gn in i, de societate L eon u m . d. P etrus con dam dom ini A ld revan d in i de A rgella ta, d. Iohannis S y m o n is M en se spadarius, d. A p p ollon ariu s con dam dom ini T h o m a -

15 xin i, d. N a sim b en e U g olin i Olarige, d. Iacob u s Cengoris M elige, d. I o hannes dom ini M c h o la y de B a ta llia , d. U b a ld u s

con dam

dom ini

M arch i, d . R olan d u s F a lco n u s, d. A lb ertu s con dam dom ini M ichaelis, d.

B ertholus

co n d am

A m ir a ti,

d. Gerardus

Guidonis

de R a p p is,

d. B en v en u tu s d om ini U b ertin i, d. B ellu s co n d am P etrobon i, d. B er-

20 th olom eu s M an ge, de' societate B ran ch arum . d . Ia cob u s

In d iv in e ,

( /. 4 5 v)

d. Cacharias R a in aldin i,

d. P e ­

trus B erth o lom ei de B on gagn is, d. Gerardus A d d a m i, d. A rnu xiu s Qacharie, d. Iacob u s de A lb iro lis, d. Iacob u s P igani, d . M artinus I a cobis, d. Ierem ias A n gellelli, d . G uido L iv a ld i, d. Ioh ann es dom ini

25 Sym on is de Q agnonibus, d. D om in icu s A lla m o n tis, d. P etrus B o n a cursii, d. T h o m a xin u s stragarolus, de societate Griffonum . d.

G u ido dom ini G u illelm i de M an golin o, d .

M ich ael

condam

dom ini B oniohannis de Caldarariis, d. Opigus de P angonibus, d. R o landinus de A p p o sa , d. H enrigiptu s co n d am dom ini Ia c ob in i V ix en d e,

30 d . P rim iranus de C ristianis, d. M a xiu s de F lo ran is, d . M c h o la u s fratris L a m b ertin i, d. A rm a n u s d e A ballu ffis, d. T alam aciu s dom ini B o n v ix in i, d. A lb ertu s V inciguere R o v ix ii, d· Iacobu s

de A p p o sa

sartor, d. R o b a co n te de P an gon ibu s, d. Francischus dom ini B on a v en ture de S a vign a n o, de societate A q u ile.

35

d. A lbigu s dom ini A lb ig is, d. Ioh ann es F u lch i, d. T h om axin u s de Stig latico , d. P etrus B on b o log n i de. M aran o, d.

P etrus

dom ini

B en v en u ti, d. Ioh ann es de Magnariis,, d. M atheus dom ini G ram m in ax i, d. Iacob u s iTaxini, d. A n driolu s de A lbigis, d . Corvolinus Stephani, d. Cavalerius dom ini A g i Cavalerii, d. U g u tio dom ini D a lm a x ii, d. D o m ilo nicus T eta ca p ra , d. M ath iolu s R igii, de societate B echariorum pro arm a. 1 iuclimi cosi il cod.: jorse dd leygere ioitchini.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -

377

RUBE,. L X X I I

d. M a th eu s d o m in i N ich ola i do R o d a ld is, d.

M athens

B o n v ix in i F ran cu cii, d. P etrus dom ini B on a ven tu re, d.

dom ini Iohannes

dom in i P atrix ii, d. la c o im s de C urionibus, d. B erth oloctu s de C urio­ n ibu s, d. T h o m a x dom in i B o n a iu ti, d. U golinu s Gerardi, d. B ola n d u s spetialis, d . B en ven u tu s P a u li, d. L a p u s dom ini L u terii, d ..B a y n e -

5

rius dom ini T ign o xii, d. B old u s B on a m en tis. D e societate T u sc o r u m .1 d. B itin u s dom ini R a m b e rti de P ra tix iis, d. A ven a n ciu s

Icilin i,

d. Falch u s usbergerius, d. Francischus S te p h a n i,2 d. Spinellus O randi, d. Ioh an n es dom ini Coradini, d. M arcellinus Gerardini, d. M erchad a n te L a m b e rti, d. B o n a co sa G hisilberti, d. Iacobin u s Gaegi, d. Ca- 10 vallin u s M artin i C avalli, d. Iulian u s

dom ini la c o b i B on can bii,

d.

R ogu s de R o ic is, d. Fran cisch us O randi, de societate Stellaru m . 3 d . F a b ian u s Casalis, d. P etrus de C axolla, d. N ich olaus A m o n iti, d . N icholaus d om ini P h ilipp i, d. B on a ven tu ra M aniredini, d. Guido de C axola n otariu s, d . L an galotu s Guidonis Tharaffi, d. Ioh ann es de V ern a tia , d. R ibald in u s P etrigoli B on b elli, d.

G uillelm us

15

dom ini

lacobi. A m o n iti, d. G uido D o m in ici P en acii, d. Franciscus de Y m o le n sib u s, d . P etru s dom in i G h iberti, d. N ich olaus dom ini R odolflni iudex, d e so cietate L o m b ard o ru m .

Nomina consiliariorum populi societatum artium, cambii et •mercadandie

20

d . B on b o lo g n u s de P egoloctis, d. Ioh ann es de Gogadinis, d. D o m i­ nicus d om ini Iu lia n i V ir tu tis, d. M unsus de Sabadinis, d. U g o lin u s. de F o g aciis, d. P on u s de G ogadinis, d. Iacob u s de Spersonaldis, d. P h i­ lip p u s dom in i B itin i de Q ovengonibus, d. A n d a llo d . A n th o m u s dom ini Qohanni de B lan cu ciis, d.

dom ini F a b ian i,

25

P hilippus dom ini

B la n ch i C ose, d . B ernardus dom in i Gerardi R o m b o lin i, d. B on goh annes d om ini L a m b ertin i de Q ovengonibus, d. Covengonus dom ini Qivin in i de Q ovengonibus, d. M irav alle de G ogadinis, A m a d o re de G o ­ gadinis, d . P etrus de Cagitis, d . Franciscus dom ini Petrigoli de Y g n a n o , 30 d . Iacobin u s de A rtin ix iis, d. M aius de Sardellis, d. Iacobu s de P eg olo tis, d . Ioh ann es con dam dom ini G uidonis de C edroplano, d. T h o m a x dom in i B oniohannis B uganegre, d. B itinu s de Gardinis, d. R olandinus de Soldaderiis, d . M a xin u s dom ini C orvolini, d. B ran delixius dom ini P etri de G a rix in d is,4 d . P etrus de B lan ch itis, de societate Can[pJsorum.

35

1 Tuscorum ];7 cod. Tusliorum. 2 Stephani] cod. spetiali, corretto in margine. 3 Stellarum] il cod. Strellarum. * d. Brandelixius... Garixindis] agg. in margine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

378

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

( /. 4 6 r) d. U b ertu s de P avanensibu s, dinis, d.

B ertuciu s dom ini C anboni de

d.

G u idoctu s de L a m a n -

T a bu lis, d. P etrus con dam

P etri becarii, d. Ioh an n es L o v a ti, d. Sanu tu s co n d am dom ini F ra n cisci O p te, d. C am bius M artin i, d. la c o b in u s dom ini G uillelm i

de

5 R o n b o d e v in o , d. N iger de Quergis, d. A golinus de C astagn olo, d. Qanboninus M an elli, d. Ioh ann es C am bii, d. M erchadante O ctovrin i, d . B a lduinus de C orvis, d. B erth olom eu s V en tu re, d. Giliolus M anelli, d. l a cobus dom in i P etrigoli de M edicin a, d. R a m b a ld u ciu s dom ini A lberici de G ardinis, d. G u illelm u s de A lg a rd a , d. A m ich u s de M egovilanis, io d. P a x d om ini P etri M angonis de Sancto G eorgio, d. Thadeus

de

M an colin o, d. Leon ardu s de T u b a ta , d . P au lu s dom in i B erth o lom ei de C orvis, d. Franciscus de A rg ella ta , d. M artin u s dom in i Gerardi D e n ta m is, d. V ilan u s de G u astavilan is, d. N ich olaus dom ini N ich olai de P latixiis, d. N ich olaus dom ini A lb e rti Sachiti, d. Leonardus fratris is B o n v ix in i, d. N ich olaus dom ini M ichaelis dom in i A y m erii, d. B laxiu s dom ini B e r th o lo m e i1 de societate M ercatorum . d. R ayn eriu s co n d am dom ini B o la n d i Cangi, d. P etrus

dom ini

B on p etri, d. A lbericu s dom ini M ath ei de Santo P etro , d. M ichaelis dom ini A y m erii, d. M a ttio lu s de R on core, d. T h o m a x de R igiis, d. N i-

20 cholaus

dom ini B u v a le lli, d. P etru s dom ini M on tan arii,

d. Ia cob u s de L a stig n an o , d. Sugus de R o v ix iis,

d.

consules;

Th om axin u s

dom in i B on b o log n i de M a xim illia n o , d. U b ertin u s dom ini P alm erii de B u trio , d. P etrus A lerix ii, d. D e u ta le v e de C am braxiis, de socie­ ta te N ota rio ru m .

25

d. B la x iu s Teugi, d. Fran ciscu s P reu niti, d. Ioh an n es B arixellu s, d. Iulian u s de R a m en g h is, d. A n gellellus de M an golin o, d. Qinus de P red am a la , d. A lb ertu s F o rte , d. Gerardus d o m in i Ia c o b i de L a s ti­ g n a n o, d. C am bius C angnis, d. m elghinus R o lan d u cii

consul,

Ia c o b u s d.

S om en tis n otariu s, d. A i-

M ich ael dom ini

A m id e i

consul,

30 d . Iv a n u s B ru n iti, d. G u idoctu s dom in i Qagnonis consul, de socie­ ta te B ecariorum pro arte. d. M ichilinus de R o tis , d . P etrus de R o tis, d. M ichael A d a m m i, d. B on a v en tu ra de C aldararia, d. B erardu s filius Ioh ann is de Crevacorio, d . Ioh ann es de M agistris, d. Gillius de R eg io , 35

d.

Cappucius

G u illelm i B u trigarii, d. G uido de M o n te P o li, d. M ediglaltri de F o n dacia, d. H enrigiptu s de S e r a v a lle ,2 d. R ayn eriu s de Circlis, d. A itu rius Ingh elerii, de societate M agistroru m lignam inis. d. B itin u s R o b e rti, d. la c o b in u s dom in i Gerardi M u ti, d . E gidius m a g istri A lb erici, d. P etrus Saglinbenis, d . Iacob u s P etrig oliM a gn a n i, 1 domini] agg. interlinea. 2 Seravallel cap. Savenella eorretto Seravalle.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -

EU ER. L X X II

379

d. Johannes G andu lfi, d. Gerardus de Oaprino, d. M atheus A n drioli, d . M artinus M orandini, d. B ertholus Federici, d. Guido B elli, d. la c o binus P eg olo cti, d. R u stigh ellus de stra ta S ancti D o n a ti, de societate M u ratoru m . d. M ath eu s de R o gip tis, d. U ba ld in u s A lb erg a ti, d.

C am bius

5

B ulgarin i, d . A lb e rtu s B on ioh ann is, d. D om in icu s dom ini A lb e rti de M u g io , d. E gid iu s dom ini Johannis de R ogip tis, d. Iacobin u s Iuliani, d. G uido U sep i Ia c ob in i C avalerii, d. Ghirardinus A rm a n iti, d. A n th o ­ nius

de B risch is, d. Clarius dom ini G a lv a n i, d.

P etri A rard i, d. D eo te fe co n d am Guidonis

Iacobu s

G rassi,

M c h o la i

D ondideu s 10

d.

d om ini B en edicti, de societate D raperiorum pro arte. d. Ia c o b u s co n d am dom ini M artin i de L a g o , d. A n th o n iu s A u liverii, d . D o m in icu s de D on gellis, d. U golinus G a vis,

d.

Iohannes

Fran gipan e, d. P etrus dom ini A rd u in i, d. Ioh ann es dom ini B onapartis de U lm itu la , d. A ldrevan din u s dom ini B orgexan i, d. M ichilinus de R o d is, d. Iacobin u s P etri de M o n te C alvo, d.

Petrigolus

15

con dam

d o m in i lo h a n n is P asq u a lis, d. D om in icu s dom ini Iacob in i de Cresenciis, d. P etrus dom in i A ld red elli de S ala, d. Ioh ann es dom ini B en cevenis, de societate B ixileriorum . (/. 46 v) d. A lb e rtu s P ap a con u s, d. P a x de C alam on ibu s,

d.

A I- 20

bertinus P e tri M on tan arii, d. P ranciscus fratris B en ven u ti, d. Vilanus d om ini G irardi de O llis, d. M artin u s M ichaelis, d. Girardinus R ico s a m e , d. Iacob in u s P apagon u s, d. C ervaxius Seraphini, d. Iohannes ' de C ala m o n ibu s, de societate Pelipariorum v eteru m . d.

A n gellin u s

dom ini Ierem ie A n gelin i,

d.

N asin ben e

dom ini 20 .

Ioh a n n i R a m b e rti, d. A n th o n iu s dom ini loh a n n is C am bii, d. P asq u alinus B on acu rsii, d. P etrus d om ini A sa n a v e m o de Planellis, d. B en v en u tu s P a u li de P lan ellis, d. R a ym u n d in u s

dom ini R a yn erii N a x i,

d . P etru s d om ini R ain erii de P lan ellis, d. Senexe dom ini Boniohannis Q anboni, d. M anfredinus R a y m o n d i, d. B erth olu s M anfredi, d. B er- 30 nardinus calgolarius, d. Gerardus B on acose, d. Iohanninus m agnanus, de societate Cordoanorum . d. L on bard u s dom in i R ain erii Salaroli

notariu s,

d.

B on acosa

dom in i Ia c o b in i M ussolini, d. Cora R olan dini, d. Guarnerius Petricini, d. Pranciscus d om ini A lio cti, d. B onafides de Tuschis, d. Qanbonus 35 B ru iiiti, d. U golin u s de M algerinis, d. Qinus de V itris notarius, d. I a ­ cobus

U bertin i,

d. M irabellus

condam

dom ini A n th on ii Perantis,

d. M atheus co n d am R o lan d in i, d . L on bardu s con dam lo h a n n is, d. R a inerius co n d am G erardi de S ex to , de societate Salarolum . d. B en nu ciu s B ald u in i, d . Pranciscus Sacentis, d. Palm erius B ar- «> barossa, d. Segnorinus de Saglinbenis, d. Saglitus N ig ri, d. Petrus G u idon is, d. P etrus A n th o n ii Codeferi, d. D o n d u s de

Corbellariis,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

380

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

d. M c h o la u s T h o m a x ii de Sassuni, d. P au lu s Calancluis, d. D eu d atu s B en ed icti, d. M c h o la u s G ranni, d. G erardus P etrigoli de M o n te xe, d. B ondies sartor filius d om ini Ioh ann is de M a xegn is, de societate S artoru m . d. A rardu tiu s de B o itis, d. G ibertus G uidolini notariu s, d. B o n -

5

bologn us dom ini H en rigip ti mergarii, d. B o n a co sa dom ini Iacobin i de G arnarolo, d. G u illelm u s

dom ini

Ioh ann ini Iordan i, d. B itinu s

Gigardini, d. P an tinu s A lb e rti, d. M ichael V inceguere, d. Lanbertinus co n d am Sisti, d. Ia c o b u s d om ini H en rigip ti m ergarii, d. B ellu s m er­ lo garius, d. Carbonus B e c e v u ti, d. Iulian u s dom ini P etri de Curioni­ bu s, d. B on insegn a dom ini P idei m e rla rli, de societate M ergariorum . d. Gerardus dom in i Ioh ann is m ag istri, d . Ioh an n es

Calegarius,

d. Ioh an n es con dam dom ini Iacob in i Calegarii, d .M a g n a n u s de Stip a, d. A lb ertu s dom ini ITgonis, d . Ioh ann es de H o x a d e lla , d. Qolus de io S tip a , d. Cursinus de P egoloctis, d. U g u itio de B a m b a g lo lis, d. V anni dom inus Ia c o b i Scaperei!, de societate C alegariorum . d. A ld rad u s B o la n d in i, d. A lb ertu s dom in i Ioh ann is de B iculiis, d. B ertholom eu s dom ini P a u li T rintin elli, d. P au lu s A n d rio li S alam onis, d. A lbertin u s B ap h a n elli, d . G u ido dom in i B on a p artis, d . G u a2o sconus B on v ix in i, d. M on tan ariu s de B arg ag a , d . B itin u s

condam

dom in i P etrigoli B ap h a n elli, d. A lb ertin u s co n d am dom ini Gerardi de P eraria, d. Lagarinus co n d am P etrig o g o li,1 d. M g e r Genarii, de societate L in arolu m . d. M erchadante de Casellis, d. G u ido d om ini B e c e v u ti, d. B o n a -

25 v en tu ra dom in i B o n v ila n i, d. M ich ael B en geven is, d. Iacob in u s d o ­ m in i L a m b e rti A rtu x in i, d. B olan d in u s Ioh an n in i, d. B onacursius G uidonis, d. Ioh an n es B on a gu n te, d. U g olin u s fìlius dom in i B ola n d i Qacharelli. dó societate P ellipariorum novorum . d. D om inicu s con dam d om ini Oarionis, d. U g u itio dom ini Sym onis so M ense, d. B eld om an d u s dom ini U g o lin i P a u li,

d.

A ldrevan din u s

dom in i M ichaelis G rasselli, d. Ioh ann es d om ini G erardini, d. V itoriu s Ghisilm erii, d. Iacobin u s dom ini A lb e r ti, d . Ioh ann es dom ini B e n v e ­ n u ti de P u te o , d. B ib a ld in u s de B a g n o , d. L a p u s B o c a m a ta , d. B ernardinus dom ini U guition is de B an ba g lo lis, d. B orgh exan us dom ini 35 C am bii, de societate Calgolariorum de vaeh a. 2 d. B ernardinus G arfagnini de Curionibus, d. Iacob u s de

U ngarelli

Curionibus, ( f . 4 7 r) d. C ohachinus dom ini Bengevenis de Curio­

nibu s, d. G uillelm us B ola n d in i de Curionibus, d. Iacob u s D om in ici de A p p o sa , d. Gracianus co n d am Q u m te de Curionibus, d. U ngarellus

1 Petri^ogòli] cod. Petrigoli corretto espungendo li e aggiungendo goli. 1 de vaglia] aggiunto di mano poster.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -

d e C urionibus,

d . Ioh an n es

381

R U B R . L X X I I -L X X t lI

B ardon us

de Curionibus,

d. Iacobu s

Sighiçi de A p p o sa , de societate C unçatorum et Curionum . d . V e n tu r a M a rte lli caldararius, d. P etrus dom ini M artin i D ecam p i, d. Çinus V en tu re de C ultellis, d. C am bius de B ag n aro la, d . Iohannes U b ertin i de C lavatu rjs, d. Ioh ann es Gerardini D e ta n tis, d. M ichael

5

P etri de Cultellis, d. G uillelm us dom ini B en ven u ti G arn ell', d. V en tura M artelli, d. B lo n d u s de C ultellis, d. D o m in icu s M a gla va ca, d. Guido de G ên a, d . Ç anbonus

de Çeveleriis, d. G uido ferator, de societate

F abroru m . d. M an çolu s D o m in ici, d. C onte de C av a gli, d. Iacob u s Iohannis 10 piscatoris, d. F a b ian u s Ioh ann is C oreçole, d. V iv ia n u s B on aven tu re, d. M artin u s F a v a ro lu s, d. Iacobin u s fratris M a n ça va ch e, d. B ertolus Flordebelli, d . P etrus D o m in ici, d. B on o ra de C av a gli, d. M ercatus co n d am

B on a ven tu re

Clerici,

d.

M ich ael P asq u a lis,

de societate

P iscatorum .

.

1

5

d. B on a n d rea s dom in i B on ioh ann is, d. D om in icu s d e Sclassara, d. U golinu s de F rassen eta, d. B on fa n tin u s R afi'anelli, d. D om inicu s de C assan o, d . Ioh ann inu s de R o n ch a sta ld i, d. D onisdeu s B ernardi, d. B o n a m a tu s d e F la gn a n o, d. P aulus dom ini B elondini, d. D om inicu s dom ini E tto li, de societate C artholariorum .

20

Nomina decem ançianorum qui fuerunt de mense m,adii et I I I I sapientum sunt liée d. V esco n te dom ini Ia c o b in i de V esce n tib u s, d. T h o m a x dom ini N ic h o la y de Curionibus, d. P etrus B o n a m en te, d. B on acosa D om inici becarius, d. Çengolus d eP ep o lis, d. Iacobu s con dam d o m in iF lam en gh i, d . P etrus co n d am dom ini P a x in i de P ap açon ib u s,

d.

25

Bonacursius

de Codegellis, d. H enrigiptu s co n d am dom ini U g olin i de A p p o sa , d . Iacobin u s D e o d a ti F a b r i,d. Ioh an n es G rinças confalonerius Sch ixaru m ,

d. P au lu s

dom ini B e rth o lo m e i de Corvis,

d. Iacobu s dom ini

R o d u lfi de V iscon tib u s, d. U golinu s S an cti Fabri notarius societatis

30

S ch ixaru m , sapientes.

[ L X X I I I ] De privilegio

concesso coudemptibus ordinamenta predicta et eorum, patribus, filiis, fratribus et aliis consiliariis populi. Rubrica. I te m p ro vid eru n t, ordinaverunt et firm averunt quod cum predicti ançiani et consules, notarius d ictoru m

ançianorum

et

35

consulum ,

m inístrales societatis A q u ile et M u ratoru m , preconsul et

consules

societatis N o ta rio ru m , procuratores C am bii et M erchadandie, m a s-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

.382

St a t u t i u t b o l o g n a u e l l ’ a n n o

1288

sarius generalis societatis C ordoaneriorum et m assarius

societatis

B eccariorum et gonfalonerius societatis A q u ile et sapientes de socie­ tatibu s a rtiu m et arm oru m , C am bii et M ercadandie populi B on onie ellecti ab eisdem angianis et consulibus et m inistralibus plura sta tu ta , 5 ordinam enta et provisiones fecerint contra m agnates, m ilites, nobiles

et potentes ta m de civ ita te B on onie qu am districtu et aliunde et co n ­ tra alios, propter que habentur hodio et a pluribus et diversis personis inim icantur, quod ipsi et quilibet

eorum

su n t de presenti consilio populi, quorum

et om nes et singuli

qui

n om in a superius su n t de-

10 scripta, et n otarii presidentes ad discum dom ini p o testatis et quorum n om in a superius su n t scrip ta, et eorum et cuiuslibet eorum patres, fratres, filii, nepotes et filii fra tru m ipsoru m et cuiuslibet eorum qui sin t de parte ecclesie et Ierem iensium civitatis B on on ie, om nis

et

quilibet eorum possint portare arm a defensibilia per civ ita te m B o ­ is nonie et burgos et districtu m B o n o n ie 1 ad eorum v o lu n ta tem

sine

aliqua licencia v el b o licta , et quod si ipsi v el aliqui ex eis v el eorum patres, fratres, filii, n epotes v el filii fra tru m v e l aliquis ipsorum dein­ ceps offenderetur in persona per aliqu em ex m agn atib u s v e l m ilitibu s, n obilibus v el potentibu s au t de n obili progenie n atis v e l per aliquem a« ipsorum v el alicuius eorum fra trem , filium v e l n ep o tem v el

filium

fratris, cuilibet eorum credatur et cuiuslibet eorum p atribu s, filiis, fratribus v el n epotibus v el filiis fra tru m et heredibus cu iu slib et 2 eorum et stetu r et credatur eorum dicto sim p lici sine aliqua

probation e

contra illu m v e l illos quos dicere v e lle t v e l v ellen t fecisse v el fieri 25 fecisse d ictam offensionem v e l prestitisSe auxiliu m v el consilium ad predicta

facienda

vel

m a lefactorem

vel

m alefactores

evadendos

v el scanpandos, et con tra illu m v e l illos in cuius v e l quorum dom ibus v el dom o dicere vellet v e l vellent m alefactores exivisse. E t quod dom i­ nus potestas ten eatu r et debeat precise con tra illu m v e l illos quem 30 v el quos d ixerint ipsi v e l alter eorum procedere, et tales offendentes et illos qui fieri fecerint et illos qui dederint auxiliu m v e l consilium predictis m alefactoribu s ad predicta facienda v e l

qui

dicerentur

fecisse v e l dedisse e t 3 illos qui eos scam p averin t et illos in quorum dom ibu s scam p averin t v e l dicerentur 35

scam p asse v e l de

quorum exiverin t v e l dicerentur exivisse, punire et

dom ibus

condem pnare,

scilicet illu m v el illos qui dictu m m allefitiu m v e l hom icidium fecissent v e l com isissent v el fieri fecissent v el m an dassent v e l dicerentur fe ­ cisse v el fieri m andasse, si pervenerint vel pervenient

in

1 in m argine: Nota contra magnates [m 3]. 2 cuiuslibet] agg. rii margine [m 2], 3 et] agg. in margine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

fortiam

t I T i. V -

M U . L X X I Il

.'18.'!

dom ini po testatis et com m unis B on onie; si fuerit debilitatus, in duabus m ilibus libraru m bon on in orum et si aliter vulneratus v e l plagatus in m ille libris bon on in orum ,

et si aliter percussus fu erit sine sanguine

n ec vuln ere, in quingentis libris

bononinorum

pro

quolibet

et in

qu olibet ex dictis casibus, et plus arbitrio po testatis et n on m in u s. Si vero m ortu u s fu erit offensus,

tan q u a m hom icidas et rebelles et

tau qu am

et

prodictores

com m u nis

populi

5

B on onie infra terciam

diem qua pervenerint v e l pervenient in fo rtia m com m unis B ononie capite p u n ia[n ]tu r ita quod

m oria[n ]tu r,

nulla exceptione vel d e­

fensione au d ita v el a dm issa. E t quod interim , donec dicta v in dicta

10

fa cta n on fu erit, n u llu m ius reddatur per p o testa tem v el officiales com m u n is B on on ie alicui persone, et quod om nia acta sive in stru ­ m e n ta fa c ta in terim , donec dicta ( /. 4 7 v) v in dicta fa cta non fuerit, non v a lea n t n ec ten ea n t. S a lv o quod

testam en ta et u ltim e v o lu n ­

tates possin t fleri et in m em orialibu s poni et scribi per n otarios, et reform ationes

15

consiliorum com m unis et populi v el populi B on onie

per n otarios scribi et fieri, et introitus

et

expense

com m unis B o ­

nonie et p o p u li B on o n ie et in stru m en ta et a cta que com m u ni B o ­ nonie fuerint oportu n a per quoscum que notarios et officiales scribi et fieri. E t quod nullus in civ ita te B on onie aliqu am artem exerceat 20 v e l statio n es apertas ten eat donec dicta

vin d icta fa cta

fuerit de

predictis sub pena et banno x x v lib raru m bononinorum pro quolibet con trafacien te et qu alibet vice; et quilibet possit accusare et accusator in credentia ten eatu r: cuius ban ni m edietas sit

com m unis

et alia

accu san tis, et po testas B on o n ie et eius fa m ilia , p o stq u a m ad eius n o- & tic ia m perven erit, ten eatu r et debeat facere preconigari

predicta.

E t si n on perven erit in fo rtia m p o testatis et com m unis B on onie in q u o lib et ex dictis casibus debeat baniri et in banno perpetuo co m m u ­ nis B on o n ie p oni, si m ors n on fu erit su b se c u ta 1 pro gravi malleficio, e t si h om icidiu m secu tu m fu erit ban niatu r pro hom icidio et in libris 30 b an n itoru m com m u nis B on o n ie tan q u a m hom icida

exem pletur, et

in p a lla tio com m u nis B on o n ie depingatur, et om n ia eorum et cuius­ lib et eorum

bo n a, scilicet dom u s, tures, vinee, arbores et fructus

dirrui, destrui et incidi debeant et publicari, et pro publicatis perpetuo in co m m u n i B on o n ie teneri, n u lla defensione audita, n on obstan tibus 35 aliquibus alienationibus, o bligation ibu s, concessionibus, v el aliquibus aliis instrum entis v e l contractibus v el iuribus, quo vis nom ine censean­ tur, et om n i alterius iuris et sta tu ti so llem p n ita te obm issa. E t illum vel illos quos predicti v e l alter eorum v elen t dicere dedisse auxilium v e l consilium ad predicta, facienda v el ad m allefactorem vel

m a le- «

1 subsecuta... fuerit] agg. in marg. [m 1].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

180

STATITTT Dt BÔLOONA DF.Ll ’ANNO 1 2 8 8

singula precise et indissolubiliter ten eatu r, su b pena

quingentarum

librarum bon on in orum cuilibet eorum et in casu qu olibet con m itten da et exigenda e t 1 com m u ni B on onie a p p lic a n d a .2 E t quod m inístrales illarum so cietatu m que preherunt populo ad ordin am en ta servanda 5 condem pnare ten eantu r quilibet eorum et in qu olibet casu quotiens con trafactu m reperiretur esse et predicta non observaren t. E t si dicti m inístrales non condem pnarent u t dictu m est, sequentes m inístrales eam facere ten eantu r fet condem pnare qu em libet dictoru m m in istralium qui predicta facere obm isissen t, in C libris bononinorum : et si 10 d icti sequentes m inístrales u t dictu m est, n on condem pnarent, d o m i­ nus capitaneus populi condem pnare ten eatu r in predictis q u a n tita ti­ bus predictos m inístrales et qu em libet eorum et nichilom inus co n ­ dem pnare dom in u m p o testa tem u t dictu m est, et si dom inus capi­ taneus esset qui deberet condem pnari, qui obm isisset v el

venisset

is con tra predicta, tu n c u t d ictu m est p o testas ad predicta facienda protinus teneatur. E t quod predicta om nia et singula debean t scribi et poni in libris sta tu to ru m com m u nis et populi B on on ie, et per­ petuo

per p o te sta te m

B on o n ie et capitan eu m pop u li et per to tu m

com m u n e et p op u lu m B on onie precise observari et m anuteneri, et »o nullo tem pore de libris statu to ru m com m unis B on o n ie v e l populi B o ­ nonie extrai, th oli, cancellari v e l aboleri possint per statu terios vel officiales aliquos com m unis B on onie vel populi B on onie v el aliquos alios aliquo m o d o v e l ingenio qui dici v e l excogitari p o ssit. N e c 3 etiam aliquis predictoru m nec eorum v el alicuius eorum as patres, filii, fratres v e l filii fra tru m v el nepotes possin t v e l debeant occasione alicuius m allefitii, delicti v el excessus p oni v el su bici a li­ quibus questionibus v e l torm en tis, nisi in casu evidentis publice et n otorie falsitatis

v el evidentis publici et n otorii hom icidii v e l latro ­

cinii, que per eos com m issa essent et (/. 4 8 r) de quibus constaret so per testes om n i su spition e carentes. E t quod predicta om n ia et sin ­ gula in om nibus et singulis casu qu olibet sin t precissa et precise et indissolubiliter debeant per p o te sta te m B on o n ie et eius

fam iliam ,

capitaneum et eius fam iliam presentes et fu tu ros, per ançianos et co n ­ sules populi B on onie qui n unc su n t v e l pro tem pore erunt, et 35 om nes officiales com m unis et popu li B on o n ie qu ocu m qu e censeantur, perpetuo osservari, m anuteneri et ad plenum et

per

nom ine efficax

perfectu m deduci, n on obstan tib u s aliqu ibus sta tu tis, ordinam entis, reform ationibus seu provixion ibu s aliquibus

populi v el

com m unis

B on onie, precisis v el n on precisis, factis vel faciendis, que huic ordi1 in m argine: nota pena, [m 3], 2 et] agy. interlinea. ■ 3 in margine di m ano posteriore: de questionibus.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

tj n.

v - RTTT5T?·. LXxirr

387

n am en to in aliqu o obviaren t. N e c possint predicta vel aliquod predictoru m aliquo m odo vel ingenio qui dici vel excogitari possit m u tari, irritari, cassari v el glosari seu interpretari v el subaudiri, sed sim p li­ citer sicu t litera iacet et son at ita in tellig i et ad e ffe c tu m 1 deduci per p o testa tem B on onie et eius fa m ilia m , per eapitan eum et eius fa m i­ lia m , per angianos et consules et per. to tu m populu m et

5

com m u ne

B on o n ie, nec per ipsos v el a lteru m eorum nunc vel in fu tu rum nec per aliqu od arbitriu m v e l bailiam

predictis v el alteri predictorum

per consilium v e l m a ssa m populi aut ex arbitrio angianorum et con ­ su lu m v el aliqu oru m aliorum sapien tu m populi v el com m unis B on onie io v e l officiales com m unis B on onie sive per consilium

octingentorum

v e l per arrengum v e l a lia m congregationem facien dam . E t si predicta v e l aliqu od predictoru m in to tu m v e l in pa rtem aut in aliqua parte sui fuerint m u ta ta , in terpretata, g lo x a ta vel irritata v el non observata, vel con trafactu m esset vel v en tu m , si fuerit per p o testa tem B ononie

15

vel eapitan eum , pu n iatur et con dem pn etu r quilibet in casu quolibet quod 2 contrafaceret vel veniret, seu 3 predicta et q u o d lib et

p redi­

ctoru m n on observaret, in quingentis libri bon on in orum per m inis trales duarum so cietatu m que erunt pro tem pore ad observation em ordinam en to ru m populi u t supra dictu m est, et si fuerit de fam iliis prediteoru m

20

v el alterius eorum in totidem pu n iatur et condem pnetur,

(et) que condem pnationes com m u ni B on onie applicentur. E t si fuerit angianus v el consul, quilibet pu n iatur v e l con dem pn etu r in c c o libris bon on in oru m , q u am

con dem pn ation em

capitaneus populi B ononie

precise facere et exigere teneatur infra octo dies p o stq u a m ad eius

25

n oticiam perven erit. Si vero fuerit iudex qui con tra predicta concion aret, arrengaret v el consuleret, sit ipso iure et fa cto in

oc

libris

bon on in orum condem pnatus in com m u ni B on onie, et nichillom inus dicta

provisio,

privillegium

et

o rd in am en tum

in

su a

perm aneat

firm itate.

30

E t si aliquis sit cui ex fo rm a istius sta tu ti concederetur

posse

accusare ration e persone pa tris, filii v e l fra tris, n on possit accusare v e l denuntiare si fu erit de m ag n a tib u s, m ilitibu s, nobilibus vel eorum descendentibus, v el qui non possit ex fo rm a statu to ru m esse de societati bus artiu m v e l arm oru m , C am bii v elM erca d an d ie v e l contra quos credi

35

debeat ex fo rm a dicti ord in am en ti de iniuriis et offensis factis h om i­ nibus so cietatu m

artiu m

v e l arm oru m ,

C am bii v e l

M ercadandie.

S a lv o quod predicta n on preiudicent illis personis (que su n t) si fuerint de societatibu s C anbii v el M ercadandie a x v annis retro, nisi esset 1 ad effectum] ii cod. lectum. 2 quod] agg. in margine. 3 seu] cod. sue.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

388

STATU TI D I BOLOGNA D E L L 'A N N O

1288

m iles in su a p ropria persona. E t quod om nes predicti angiani et con­ sules et notarii angianorum et m inistrales dictaru m duarum ta tu m

superius

n om in a taru m

et g o n fa lo n e r iu s 1 so cietatis

socie­

A q u ile,

preconsul et consules societatis n otariorum , procuratores societatu m 5 C am bii et M ercadandie, m assarii generales Cordoaneriorum et B eccariorum et om nes sapientes predicti et om nes et singuli de consilio populi et n otarii suprascripti et eorum et cuiuslibet eorum fratres, filii, n epotes et filii fra tru m gau dean t et gaudere

patres, debeant

dicto privilegio et benefitio et om n i benefitio et privilegio quod h abe10 bunt aliqui privilegiandi v e l beneficiandi deinceps et concedendis qu ibuscu m qu e personis. Salvo quod aliquis fu m an s v e l filius fu m an tis v e l

descendens ex

fu m an tib u s qui s u n t 2 scripti in libris fu m an tiu m com m unis B ononie factoru m tem pore dom ini Federici d e E e g e rta tis et socii, n on gau dean t 15 dicto privilegio v el benefitio, d u m tam en n on preiudicet illis qui so l­

verin t dom inis de gabella m L a m b erta tiu s

solidos bon on in orum . N e c etiam aliquis

nec aliquis forensis qui n on steterit in civ ita te B o ­

nonie v e l burgis et solverit collectas et fecerit alias fationes com m unis B on o n ie, habendo e x tim u m u t alii cives per x x annos, non possint 20 ipsi nec aliqnis eorum gaudere dicto privilegio. E t quod d ictu m

p rivilegium n on trah atur nec trahi possit

ad

aliqu em ba n n itu m v el rebellem de p a rte L a m b erta tio ru m v e l confin a tu m de dicta p arte v e l ad a liqu em L a m b e r ta tiu m v e l ad ipsorum filios, et si traheretur ad a liq u em da predictis, in n u lla p arte 25 intelligatur

ord in am en tum sa cra tu m , sed solu m m od o

non

reform atio,

ita quod per consilium pop u li B on o n ie possit provideri senper

ad

v olu m p ta te m ipsius consilii; nec e tia m trah atu r d ictu m privillegium nec trahi possit ad aliqu am de predictis personis quibus est concessum d ictu m privillegiu m et illu d possu n t habere, nisi essent assendentes 30

v el dessendentes v el collaterales ex p a rte patris in predictis gradibus. I te m si aliquis predictoru m n o m in a to ru m in dicto privilegio qui debent dicto privilegio gaudere m ortuus foret, qu od a bsit, per aliquem ex supradictis personis, scilicet m ilitib u s, m a g n a tib u s, nobilibus v el potentibu s aut de n ob ili progenie natis v e l per aliqu em ipsoru m v el

35

alicuius eorum fra trem , filium v e l n ep o tem v e l filium fratris, liberis m asculis n on extan tib u s ex eo, propinqui proxim iores ipsius m ortu i ex linea paterna possin t facere den u ntiation em et eis credatur, secundo ordinam ento sa cra to de privillegio populariu m

ut

continetur.

S alvo quod predietum privillegiu m non prosit aliquibus contra co m -

1 gonfalonerius] cod. gonfalonus. 2 sunt] agg. in marg.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LTB. V -

389

RUBR. L X X m

m u n e B on o n ie occasione bladi v el salis v el qu oru m cu m qu e v ic tu a ­ liu m , nec in telligatu r nec ex ten d atu r in illis nec con tra illos qui ali­ quid tenerentur dare sive restituere com m u ni B on onie

aliqua

de

causa, v e l qui tenerent v e l occupassent aliqu id de pu blico com m u n is, nec con tra ordin am en ta seu provisiones fa c ta et

fa cte

v ictu a liu m et super fa cto salis com m u n is B on on ie.

E t q u an tu m ad

occasione

s

h oc, quod occasione predictoru m privillegioru m n on possint se ex cu ­ sare n ec privillegia allegare

quom inus

ten eantu r,

et

cogi possint

dare et restituere id quod dare et restituere ten en tur de iure com m uni B on o n ie.

.

10

S a lv a et reservata reform ation e de L am b ertaciis quod n on possint habere officia nec esse consiliarii, fa c ta tem pore dom ini de

B usch itis o lim capitan ei

Gerardini

pop u li B on on ie, cuius tenor talis

« M illesim o ducentesim o octu agesim o qu arto, indictione

est:

du ode­

cim a, die sa b a to prim o iulii, consilium p o p u li et m a ssa m popu li civ itatis B on o n ie fecit nobilis v ir

dom inu s Gerardinus

de

15

B usch tiis,

honorabilis capitaneus populi B on o n ie in pallatio n ovo dicti com m unis ad so n u m canpane et v oce preconis m ore so lito congregari: quidem consilio, de v o lu n ta te ancianorum et consulum infrascripta, super quibus om nibus sibi peciit

in quo

proposuit

consilium

exiberi. 20

I n prim is si p lacet consilio et m asse populi quod nullus qui de p arte L a m b erta tio ru m tem p o re prim oru m ru m oru m et

fuerit

a dicto

tem pore citra, et nullus pater, filius v e l descendens a predictis vel aliqu o p redictoru m , v e l fra ter v e l filius fratris v e l descendens

ex

fra tre predictorum v e l alicuius eorum , possit esse de consilio com m unis

55

v e l pop u li B on on ie angianus v e l con su l v e l interesse alicui credentie com m u nis v el populi B on o n ie v e l habere aliquod officium ordinarium v e l extraordinarium v e l aliqu am p o testariam de sacho v e l de bandería v e l m itti in aliqu a v e l ad aliqu am cu stodiam pu lo B on o n ie. E t

in telligatu r

scriptus in aliquo libro

L a m b erta tiu s

continatorum

pro com m u ni v e l p o ­ qui u n q u a m

fu erit

30

cuiuscum que conditionis vel

in aliquo lib ro ba n n itoru m v e l rebelliu m pro p a rte L a m b erta tio ru m v e l qui pecierint fieri sibi m en d u m occasione derobationis fa cte tem pore secun dorum ru m o ru m , n on o b sta n te aliquo sta tu to ,

ordinam ento,

reform ation e, provision e com m u nis v e l popu li B on onie, salvis p ro-

35

visionibus factis tem p o re dom ini M a th ei de Corigio olim p otestatis B o n o n ie. E t qui contrafecerit deinceps a liqu em eligendo de predictis contra p red icta m fo r m a m , p u n iatu r et con dem pn etu r per dom inu m cap itan eu m

in

C lib ris bo n on in o ru m . E t qui' esset ellectus contra

p redictam fo r m a m

e t o fficiu m 1 v e l id ad quod electus esset contra w

1 et ofiieium... formam] ayg. in mary.

[ 1 11

1],

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

390

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

predictam fo rm a m n on repudiaverit, v el receperit vel exercuerit per se v el aliu m id ad quod ellectus esset contra predictam fo rm a m , pu n iatur et condem pnetur in C libris bon on in orum . S alvo quod pro­ d icta n on

h ab ean t locu m in fratribu s pen iten tie de p a rte L a m b er-

5 tatio ru m qui possin t habere officia ad v o lu n ta tem consilii populi. E t si aliquis ex predictis esset ellectus in aliquo predictorum casuum con tra p redictam fo rm a m , teneatur et debeat illu d n on recipere, sed ex to to repudiare et renuntiare illi ad quod ellectus esset contra pre­ d ictam

fo r m a m , quod si non fecerit, n on possit exercere v e l habere

io illud ad quod

ellectus esset, et condem pnetur et pu n iatur per d o ­

m in u m capitan eu m in C libris bon on in orum sine ( /. 4 8 v) rem issione et n ichilom inus rem oveatu r et cancelletur de libris et locis in quibus reperiretur con tra predictam fo rm a m , et alii in eorum loco elligantu r precise. S alvo [quod] illi qui iuraverunt p a rte m ecclesie et l e ­ is rem iensium ad v o lu n ta tem com m u nis, h ab ean t et consequantur b e ­ neficia

et privillegia

que h ab en t

et

consequi possu n t secundum

fo rm a m sta tu to ru m , p rovision u m , reform ation um com m unis et p o ­ puli B on on ie, preterqu am in exceptatis casibus superius, et predicta reform atio p o n a tu r in sacram en tis dom ini po testatis et capitanei per 20 m e Iacob in u m de G allixan o n otariu m . P redicta vero locu m n on h a ­ bea n t nec tan g a n t in personam dom ini Francisci dom ini A cursii. E t super predictis et qu olibet predictoru m

et in facientes et con m it-

ten tes con tra predicta et qu odlibet eorum dom inus capitaneus qui nunc est v e l pro tem p o re fu erit h ab eat p len u m , m eru m et liberum as a rb itriu m procedendi et inquirendi et condem pnandi, d u m m od o condem p n et in qu an titatibu s superius n om in atis et quidquid fecerit in predictis

et

occasione

p redictoru m , a u to rita te

presentis

consilii

h ab eat plen u m robur et execu tion i debeat dem an dari prout fa ctu m fu erit per eu n dem . I n reform ation e cuius consilii, fa cto partito per 30

d ictu m

dom in u m

capitan eu m

de sedendo

ad

levan d u m

p arte pallatii et ab alia, presentibus duabus partibus

ab

una

angianorum

et consulum , placu it m aiori p a rti dicti consilii quod p o sta seu propo­ sitio que loq u itu r quod nullus qui fu erit de p a rte L a m b erta tio ru m tem p o re p rim oru m ru m o ru m et a dicto tem p o re citra et quod nullus 35 pater, filius et frater, et ce t., lecta in presenti consilio, executioni

m an detu r, a u ctoritate presentis consilii, secundum quod in ea plenius con tin etu r. S alvo quod n on h ab eat locu m n ec intelligatur nec ex ten ­ d atu r in a liqu em qui sit Ierem iensis et. qui sem per steterit de parte Ie re m ie n siu m 1 et occasione q u a v is 2 h aberet p a trem , filium v e l fra-

1 Ieremensium] agg. in marg. [m 1]. 2 quavis] cod. quamvis,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -

391

R U B E . L X X I I I -L X X I I II

trem de p arte L a n b ertatioru m v el rebellem pro p arte L a n b ertatiorum v el esset d escen d en s 1 ex aliquo p redictoru m , n on o bstan tibus aliquibus sta tu tis, ord in am en tis, provissionibus v e l reform ationibus com m u n is v e l pop u li B on on ie, a quibus om nibus dom inus p o testas, dom inus capitaneus, angiani et consules et om nes alii quos predicta tan geren t sin t penitus, a bsolu ti. S a lv o quod predictu m

5

privilegium

n on p ro sit aliquibus con tra com m u n e B on o n ie occaxione bladi vel salis v e l qu oru m cu m qu e v ictu a liu m . I te m firm atu m fu it per m aiorem p a rtem consilii p opu li, scruptinio cellebrato, quod in qu olibet loco et qu alibet p a rte in quo v el qua fit m entio in dicto privilegio de

10

angianis, m inistralibus et sapientibus ponatu r « et om nes et singuli de presentí consilio p o p u l i » ita quod sim iliter con tin eatur et scripti sint angiani, m inístrales et alii sapientes et n otarii et illi de dicto consilio pop u li in dicto p rivilegio, et etiam reform ation e predicta cum ad d i­ tion ibu s que incipiunt « S a lv o quod aliquis fu m an s, et c e t . » et finiun­ 15 tur u squ e ad locu m u bi incipit dicta reform atio.

[ L X X I I I I ] . Quod illi qui erant scripti in statutis populi pro privillegiatis, intelligantur privillegiati \ipsi \et eorum patres, fratres et filii et nepotes et filii fratrum, sicut predicti sapientes et consiliarii populi. Rubrica.

20

I te m firm a tu m fu it per m aiorem p a rte m consilii et m asse populi, scrutinio celebrato cu m fabis albis et nigris, quod om nes et singuli qui p rivillegiati fuerunt hinc retro ex quocu m qu e privillegio, qui scripti su n t in libris sta tu to ru m com m u nis v e l pop u li B on on ie, sint et in tellig a tu r ipsi et eorum p atres, fratres et filii et nepotes et filii

25

fra tru m , privillegiati p ro u t su n t predicti sapientes qui supra scripti su n t in dicto ord in am en to seu p rivillegio, et om n ia alia eorum pri­ v ilegia sin t cassa et v an a et nullius valloris v e l m o m en ti. S alvo quod si a liqu i de po p u lo B on o n ie v el aliqu i alii deinceps privillegiarentur, qu od ipsi et qu ilibet eorum h ab ean t et habere debean t et gaudeant et gaudere debean t

om n i privillegio

et

beneficio

concedendo

30

ali­

cui a lii . 2 In frascrip ta su n t n om in a tem p o ra et cause privilegiatorum qui et qu oru m p atres, fratres et filii et n epotes et filii fratrum sunt et intelligantu r privillegiati p rou t su n t predicti sapientes qui suprascripti 35 1 descendens] cod. descendentes: corretto.

2 a questo punto si trovano nel cod. le seguenti parole, espante con la formula va-cat: nomina quorum sapientum et cause quare fuerunt privilegiati inferius declarantur.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

392

ST A T U T I D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

su n t in dicto ordinam ento seu p r iv ile g io , et q u i 1 gaudent et gaudere debent suprascripto privillegio concesso suprascriptis sapientibus et om n i privillegio et beneficio concedendo alicui alii qui infra subscriptis titulis describuntur. 5

In frascrip ta

su n t

n om in a

anqianorum

et

consulum

societatis

M otariorum , sapien tu m ellectorum ab eis et dom inoru m duorum pro qu alibet so cietate artiu m et arm oru m , canbii et m ercadandie populi B on o n ie, privili egiatorum eo quod interfuerunt ad condendum ordin am en ta que dicuntur sacrata, que fa cta fuerunt tem pore dom ini in M athei de Corigio, olim po testatis

B on onie et

dom ini Coradi de

P alaco olim capitan e! populi B on on ie. Sub anno D o m in i m c c l x x x ii indicione x a.

. In primis nomina ancianorum et consulum mensis iulii qui fuerunt ad predicta d. B on iacobu s Turicanus notarius, d. A lb ertu tiu s Iohannes A s ta 15 n ove.

’

Nomina angianorum et consulum mensis augusti d. A n th o lin u s con dam A cto lin i, d. Francis cos B elgu idi, d. Carn elvare de P eritis, d. A ldrevan din u s Guidonis P revedelli, d. Iohannes dom ini B on a iu ti, d. Ioh ann es dom ini A rd ition is, d. P etrus de A le -

20 rexiis, d. R ayn eriu s d e Circlis, d. B ola n d u s d. Guidonis de Sabatinis, d . G uillelm inus

M ichaelis, d. F ranciscus d. Ioh ann is

de R axu riis,

d. Iacobu s fratris B o n v ix in i, d. P etrus con dam dom ini Qacharie de B a x a co m a trib u s, d. Tercolinus con dam d om ini M ath ioli de B ecadellis, d . M atheus de B ecip tis, d. Gerardinus de B egio , d. Philippus G u ilas lelm i, d. M artinus M oran dini, d. P etricolus F lacolosso, d. Iohannes P ra tix ii, d. TJgolinus de M o n te U m b ra rio , d. P etrus dom ini E gidii, d. M artinus Ilgu ition is Y ern ace n o t. dictoru m ancianorum et consulum . d. M ichael d o m in i A im erii, d. P rin civalle de C anitullo, d. U gu itio l e B am b a glo lis, d. Ia cob u s B la x em a lto rti, d. H enrigiptu s Felliciani, 30 d. M ath eu s dom ini Ioh ann is

de B a ttu tis, d. T h o m a x

de B raina,

d. G u ido dom ini B la x ii de M edicina, consulum societatis notariorum . d. M c h o la u s dom ini B org ex an i, d. Gregorius de N a v i, d. B e n e ­ dictus P acis de Iu lian is, d. Iacobin u s de L o b ia , d. P etrus Iohannini Io rd a n i, d . L au rentiu s B o n a ca p ti, sapientes pro societate notariorum . 1 et qui... omni p r iv ille g io ] agg. in -m argine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -

393

R U B E . L X X ITII

d. Gerardus de C orvis, d. D eu d atu s Isicliolai, pro societate Spadarum . ( /. 4 9 r) d. Iacobin u s Guidonis F ran ch oli, d. Iacobinus d. Iohannis de G a llixa n o, pro societate L u pardoru m . d . V an din us B oto n cin i, d. Gerardus Q am braxii, pro societate D r a -

5

periorum pro arm a. d . Iu lian u s B resch a, d. Ia c o b u s Perini, pro so cietate V aroru m , d. P etrus Ioh ann is P etrobon i, d. Iacobin us A ldrevan din i G raselli, pro societate Sbararum . d. P etrus Guidonis Oapelli, d. U golinus con dam M ariscoti, pro 10 societate C laviu m . d . H enricu s de M egovilanis, d. D eu ta lev i M ichaelis C am braxii, pro societate B algan oru m . d. Ioh a n n es de B a x u riis, d. D onisdeus de F lesso, pro societate D ra co n u m .

15

d. Qanboninus n o t. con dam

U rsolin i,

d. Ioh ann es

R u stigelli,

pro so cietate S te lla ru m . 1 d. P etrus M u solinus de A rg e la ta , pro societate B rancharum . d. G ratiolu s de B oateriis, d. Gerardonus B on a gu n te, pro societate L eo n u m .

20

d. Nicholaus de T h ebaidis, d. M atheus B ernardini Mergarii, pro so cietate A q u ile. d.

B on a co sa de P lastellis,

d. Stephanus Iacob i, pro societate

,

G riffonum . d. Ioh ann es M agistri P etri, d. N icholaus A m o n itti, pro societate »25 L o n b a rd o ru m . d.

M ilangolus

de

Qovengonibus,

d.

Franciscus

A ldradini,

pro

so cietate C astelorum . d. P etrus U g olin i presbiteri, d. P a x A u rifex , pro societate Q uarteriorum .

30

d. Ioh ann es Gerardi de B offen o, d. G uillelm us dom ini Garnelli, pro so cietate Sch ixaru m . d. Ioh a n n es R a m fred i de A rg elle, d. G uillelm us Canuti, pro socie­ ta te Traversa,rum B arbarie. d. B on v ix in u s F ran cu cii, d. P asq u ale de G u bio, pro societate 33 T u schoru m . d. B on afides de Curionibus n o t., d. Iohannes B erth o lotti, pro so cietate Curionum et C ungatorum . d. M ichael C orvus, d. B enedictus P etri R a xo ris, pro societate D raperioru m pro arte.

40

1 Stellarum] eod. Strellarum.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

394

d. Iacobiiras de M u xolin is, d. A lio ctu s sallarolus, pro societate Salarolu m . d . M artinus

G randei,

d.

A m ich u s

C om pagn on is,

de societate

Calgolariorum . 5

d. Io h a n n es... Callegarius, d. B on bologn us Callegarius, pro socie­ ta te Callegariorum . d. Iohanninus M agn an us, d. P aulus de B oateriis, pro societate Cordoanorum . d . Iohannes B arixellu s, d. Ioh ann es de M agn an is, pro societate

io B ecariorum pro arte. d . M ichael P arixii, d. B ertholus M ichaelis, pro societate B ixileriorum . d . Pranciscus G esadelli co n d am dom ini Sacentis, d. A sp etatu s E od u lfi, pro so cietate M u ratorum . d. R olan du s G uillelm i B utrigarii, d. N ig er de Circlis, pro sociei5 ta te M agistroru m lignam inis. d . H enrigiptu s L u ciani, d. Ioh ann es P etri, pro societate M ergariorum . d. P asin ben e 'G erardi, d. B onacursius

C om plute, pro

societate

P ellipariorum v eteru m . 20

d. Lanfranchus

de L an franch is, d . B o n a co lta Sedagarius, pro

societate .Pellipariorum n ov o ru m . d . P etrus Ia c o b i Sinibaldi, d. Paulus piscator, pro societate P isca­ toru m . d. A lb ertu s de P lastellis, d. L am b ertin us de Castro E piscopi, 25 pro societate F a b ro ru m . d. B olo gn itu s di F la gn a n o, d . U g olin u s R o lan d in i, pro societate C artolariorum . d. A n th olin u s qu ondam A n th o lin i linarolus, d. A lbertin u s R a ffan elli, pro societate Linarolorum . 30

d. P alm irolus B arbaru sse, d. P etrus de C ento, pro societate S ar­ toru m . d. A g o dom ini Caganem ici de Cagitis, d. Lan cellotu s de Gogadinis, pro C am bio. d . E od a ld u s de Lam an din is, d. la c o b u s

35

fratris B o n v ix in i, pro

M ercadandia. d. B oniohannes A gon is R am en g h i, d. D om inicu s de A lbergati, pro societate B eccariorum pro arm a. d. Laurencius B o n a ca tti, d. D e o ta lev e M ichaelis Qam brasii, n o ­ tarii dictorum dom inoru m .

40

In frascripta su n t n om in a

angianorum

et consulum , sapientum

et eorum notariorum et notariorum angianorum privilegiatorum eo

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -

RTJBR. L X X I I I I

395

quod interfueru n t regim ini civitatis B on onie p o st recessum dom ini M athei de Corigio olim p o testatis B on onie et dom ini Coradi de P a ­ labo olim capitan ei populi B on onie.

Nomina quorum anqianorum et consulum sunt hec d . Pellegrinus de Cristianis, d. A llio ctu s sallarolus, d. Iacobin us

s

de B a g n o , d. A lb e rtu s P e tri S anu ti, d. M arsilius de Marsiliis, d. V e n ­ tu ra M a rtelli, d. M atheus

de M algerinis,

d.

Guido

de R onchore,

d . M ichael A y m e r ii,d .B ite r n u s becarius, d. T h om axin us d eG arexen dis, d. B ertolom eu s dom ini P au li, d. G allixiu s de V ercellis, d. A ld revan d inus de G ualingis, d. Paulus Calcoli, d. Iacobu s d eL a stig n a n o notarius, 10 d. B olo gn itu s de P lagn an o notariu s, d. Lagarinus de Sancto Iohanne in M o n te , d. Ioh ann es R u stigh ellu s, d. T h om axin u s de M ecacolora. d. H enricus de M ecovilan is, d. G uillelm us D espersonatus, consules C am bii. d. M ontanarius Ia c o b i M on tan arii, d. Iacobu s Sycardi, consules is M ercatoru m . d. L a m b ertu s, d. Ioh an n is R a m b e rti, eorum notarii.

Nomina sapientum iuris sunt hec d. G ardinus de G ardin is, d . P asipauper dom ini C astellani, sapien­ tes dictoru m angianorum et con su lu m .

20

d. T h om axin u s con dam dom ini Guidonis U bald in i legum d o c to r ,, d. A n th o lin u s de M ancolino legu m doctor.

Nomina notariorum predictorum ancianorum et consulum sunt hec. d. B erth olom eu s 1 C am bii sive d. Clare, d. Iacobin u s de· M ed i­ cina notarius con dam dom ini U g olin i, d. G uillelm us N adalin i P etri as N a d a lis,

d.

Laurentius dom ini

A lb e rti Scarii, d. Iacobu s

dom ini

Ia c ob in i de B a g n o n otariu s, d. M archixinus B ardelle notarius. In frascrip ta su n t n om in a ancianorum et consulum populi Bononie et eorum notarii, preconsulis et consulum societatis N otarioru m et octo sa p ien tu m electorum a b eis et eorum notariorum privilegiatorum , 30 eo quod fecerunt tem p o re dom ini Gerardini de B uschitis olim capi­ tan ei pop u li B on on ie su b M illesim o C C L X X X I I I I indictione duode­ cim a, die nono in tran te iunio reform ation em que est su b rubrica « de pena accu san tiu m calum pniose aliquos qui n on su n t de m agnatibus » et cetera. N o m in a quorum su n t hec.

1 BertholomeusJ vud. Tholomeus: Ber.. aijij. interlinea.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

396

ST A T U T I D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

N om ina1 ancianorum et consolum d. Iacobu s de Cagano notarius, d. Iaeobu s P etrin i, d. Iacobus M alvigu s, d. P ranciscus de M u xon ib u s, d. m agister A itu riu s

Ingh el-

lerii, d. M ichael P arixii, d. Iohannes de Recultis, d. O ctobonus B o n a 5

pacis, d,. B o n a ven tu ra B on acu rsii de Curionibus, d. M athiolus de G uircino, d. P ranciscus D o n a d in i notariu s, d. G uillelm us Pilindane, d. N ascinbene T o stov en i, d. U g u itio A lb e r ti Sosige, d. Guillelm us dom ini A lb e r ti de M edicina, d. V iv ia n u s dom ini B on aven tu re notarius, d. Iacobin us de L o b ia , d. Ioh ann es A lb e r ti Gringe notarius, d. B o n a -

10 fides de Curionibus, d. M unsus de Sabatin is, d. B erth olom eu s de P avanensibu s, d. P hilippus dom ini G alvan i de G ogadinis, d. L a n galotus, d. Cunte de Qovengonibus, d. Iacobin us dom ini Iohannis de G alixan o notarius d ictoru m angianorum et consulum .

Nomina preconsulis et consulum societatis Notariarum et eorum notariorum

15

d. R icobonu s de P lastellis preconsul, d. M artinus Iohannis de P igolo, d. C am bius A ld rov an d in i M alorecle, d, B erth olom eu s Gerardi M u ti, d. A tolin u s dom ini C am bii de Y itr is, d. M ichael con dam dom ini T h o m a x ii n otarii, d. Perchagius dom ini R o lan d in i d e B ix a n o , d. L eo 2o nardus dom ini Oacharie de T u v a ta , d. L am b ertin u s G ualandi nunc notarius dicti preconsulis.

Nomina sapientum

ellectorum a dictis consulibus

d. P a x Ioh ann is de Saligeto, d. Laurencius B on a ca p ti, d. Iulianus dom ini C am bii Graciadei, d. R olan dinu s Passagerii,

d. Iacobinus

25 de L o b ia , d. B on bologn u s dom ini B ongadini de M assim illis, d. I o ­ hannes, d. B on a ven tu re H o m o b o n i, d. Iva n u s B ataglu ciu s.

Nomina ministralium societatis Bpadarum Iacobu s dom ini Laurencii B on a ca ti, d. Petrigolus M artin i Colum bi de P retis, d. B ennucius B aldu in i, d. Clariolus B on co m p ag n i, 30 trus

con dam

dom ini

Gerardelli

de

Thencharariis,

d.

d. P e-

Lam b ertu s

q . dom ini P etrobelli de Canitulo, d. M anfredus R a y n a ld i, d. Iacobu s B itern i n otariu s, d. D eu d a tu s M c h o la y notarius dictoru m ininistraliu m .

1 nom ina] cod. prim o.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -

.197

RTJBR. L X X i n i

Nomina sapientum ellectorum a dictis ministralibus d . B aldu in u s q. dom ini Qam poli de Corvis notariu s, d. Laureneius dom ini A lb e r ti Scarii m ergarius, d . R odulfinus q. dom ini M ontan arii G a ti n otariu s, d. A cto lin u s A cto lin i, d. B oniohannes Michaélis B o n fa n tin i, d . A ch a rix iu s

Ioh ann is B aim u n d in i, d. Franciscus q.

5

Sacen tis, d. T h avian u s B aldu in i. In frascrip ta su n t n om in a angianorum et consulum m inistralium societatis generalis C ordoanorum et societatis Stellarum et eius confalonerii et eorum n otariorum

privilegiatorum

eo

quod m iserunt

cédulas super fa cto terrarum que non erant conscripte in libris novis 10 fu m an tiu m com m unis B on on ie per societates pop u li B on onie sub M .O C L X X X I I I indictione X I * d. Saglinbene de L a u d o , pro so cieta te L o m b ard o ru m . . d. P ixan u s

q. dom ini Ia c ob in i Sach iti, pro societate D raconis, q. dom ini Iacobin i B irecte, pro societate P isch atoru m . 15

d. D onisdeus

d. U golinu s A lb e rg a ti, pro societate Sbararum . d. R o d a ld u s de L am an din is, d. V ictoriu s de Sancto Georgio, pro so cietate M ercatoru m . d . B on g en va lle de G ogadinis, d. B on ioh ann es d om ini Qivinini de Qovemconibus, de so cietate C am bii. d.

F rancischus

de

C alam aton ibu s,

20 pro

societate D raperiorum

pro arm a. d. Q um ta B a v o x u s, pro societate Tu scoru m , d. G uido con dam dom ini Ia c o b i de Lanbertis notarius, pro socie­ ta te S ch ixaru m de Saragocia.

25

d. B ertholom eu s de Corbellariis, pro societate M agistrorum li­ g n a m inis. d. Iacobin u s dom ini B erth olom ei, pro societate

Pellipariorum

v eteru m . d. D om inicu s Ioh ann is de M ancolino, pro societate Calegariorum . 30 d. R icardinus dom ini H o n esti, pro societate Q u arterioru m . d. B engevene B lan ch i, pro societate V aroru m , d. D om inicu s Ioh ann is B ardon i, pro societate Curionum et Cunea­ toru m . d. P etrus B ernardi de R a v o n e , pro

so cietate P ellipariorum n o- 35

voru m . d. M ichael G ualterii, pro societate Calgolariorum de vacha. d. Paulus A n d rio li Salam on is, pro societate Lin arolum . d. A lbertin u s P asta lesa , pro societate M u ratorum , d. B on acosa de P urpuribus, pro societate B alcan oru m .

w

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

39$

STATU TI T)I «O L O G N A DETj /A N N O 1 2 8 8

d. Iacobin us

dom ini Iohannis

de G alixan o

notarius

predioto-

rum ancianorum et consulum . d. Iohannes q. G raciadei m agnan u s, d. H enrigiptu s dom ini B erth oli de P lanellis, d. V en tu ra E gi dii de P lanellis, d. B envenutus 5

P au li, d. D om inicu s A lb e rtin i, d. G uido q. N icholai, d. M ichael d o ­ m in i Ioh ann is de B agano, d. T h om axin u s dom ini Iohannis de U lm etu la. d. Iohannes P etrini notarius dicte societatis, de societate C ordoanorum et eorum notarius. d. M artinus G raciadey,

io

d. B ola n d u s

U g u itio n is, (/. 5 0 r) d. D o -

m inicus P etri G ualterii. d. V itorius Ghiselm erii, m inístrales Calcolar iorum de vacha. d. Iohannes calegarius, d. lu lian u s Iacob in i caligarii,

d. B laxiu s

q. dom ini Iu lian i M alviví caligarius, d. P etrus U guitionis calgolarius, m inístrales C alegariorum . 15

d. Guillelm us T h edaldi, d. Gerardus D en ta m is, d. Iohannes R u stigelli, d. Thebaldinus

Ioh an n is, d. H engheldeus Guercii, d. P etri-

golus de B risia, d. B en ven u tus G erardini, d. T h om axin us Gerardini, d. B itinu s dom ini R a m b e rti de P ratixiis confalonerius dicte societatis, d. M artinus Gerardi D en tam is notarius dicte societatis, minístrales 20 societatis Stelarum , confalonerius et notarius.

In frascripta sunt

n om in a

ancianorum

et

consulum

et

eorum

notarii, m inistralium societatis B ran ch e et m inistralium societatis C ungatorum et Curionum privilegiatorum tem pore dom ini Gerardini de B uschitis olim capitanei populi B on onie, eo quod m u lta et varia 25 fa cta fecerunt ad d a m p u m et d etrim en tu m m u ltoru m et m a x im e contra

illos

qui falsas

accusationes

et

denuntiationes

dicebantur

fecisse pretextu ordin am en toru m que dicuntur sacrata.

N o m in a q u oru m a n g ia n o n im et co n su lu m , et eo ru m n o ta r ii su n t hec d. A ngellellus de M anticis, d. Iacobinus de G a lix an o , d. Parlente 30 de P avanensibus,

d. B o n fa n te A im erici,

d. B ertholus

Belondini,

d . Iacobin us S p avaldi, d. Canboninus notariu s, d. B ertolu s condam

D om inici E ab ri, d. Opicus de P angonibus, d. G alvanus con dam dom ini Guidonis, d. R ich olictu s con dam dom ini B en tevo gli, d. Qinus de V itris, d. Th om axin u s de Sassuni, d. Iacobin us M ussolinus, d. Iohannes 35 dom ini G uillelm i de Sancto G eorgio, d. P a x de V ach itinis, d . Petrus

de R ogitis, d. M anoellus de Sabluni, d. R odaldu s de Lam andinis, d. G uillelm us de Boc.ha de F orn o, d. B om bologn u s dom ini Ghiberti notarius dictoru m angianorum et consulum .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

T.IB. V -

399

ÍÍTTTíK. l x x í t t i

Nomina ministralium societatis Branche d. Ledoicu s dom ini M arch ixiu i, d. G erardos de Cento,

d. P etro-

bonus de B ata glu ciis, d. H om ob o n u s de Th ederixiis, d. Pranciscus spadariu s, d. Iacobu s

Cencori M elige, d. R ico b o n u s de P lastellis,

d. D om in icu s O x elli , 1 d. Iacobu s m agistri T h o m a xii, d. Iacobu s B o -

5

n a g ra tie . 2

Nomina ministralinm societati Cuneatorum, et Curionum sunt hec d. Sal vetu s G arfagnini, d. Bonafides de Curionibus, d. B on a ven tura. B onaeursii, d. Iacobu s dom ini Iln g arelli . 3 In frascrip ta su n t nom in a et cognom ina angianorum et consulum

10

et eorum n otarii, m in istraliu m societatis Stelarum et m inistralinm societatis Calgolariorum , preconsulis et consulum societatis N o ta rio ­ ru m , et consulum et p rocu ratorum C am bii et M erchadandie, consu­ lum societatis

B ecariorum et m in istraliu m societatis Spadaru m , et

notariorum dictaru m societatu m et preconsulis, privilegiatorum te m ­

15

pore dom ini T h ebaidi de B ru x a tis potestatis B on onie et dom ini G erardi de B uschitis capitanei populi B on onie, eo qu od m u lta bona fe­ cerunt, et procuraverunt fieri pro com m u ni B on onie super provisione fa cta contra tenentes in eorum terris, curiis vel

dom ibus

bannitos

pro malleficio vel bannitos pro parte L a m b erta tio ru m vel de eorum

20

fam iliis et cetera.

Nomina quorum, sunt, hec d. R ol and us B ernardini m ercarii, d. Facius de Cento, d. R am fredus Canbii, d. G erardonus

B on agu n te, d. Iohannes

Rainerii sallaroli,

d. B onucius de A rgella ta, d. Gregorius de N a v i, d. Th om axin us de

25

Stiglatico, angiani de quarterio P ortasteri. d. A rard u s de B o itis, d. B oitu s de B o itis, d. Iacobu s de M ulnariis, angiani de p o rta Sancti P roculi. d. Qanbonus G hislabelle, d. A lbertin u s F ran coli, d. Bonegrinus de V eron a, d. A rtin ix iu s de G arixendis, d. Rola-ndinus B orgexan i,

30

angiani de quarterio p orte S ancti P etri. d.

H egidiu s

dom ini

A lb erg ip ti,

d.

Chaganimicus

P orconcini,

1 Dominicus Oxelli] agg. in margine. [stessa■mano dei testo]. 2 Iacobus Bonagratie] id. 3 domini Ungarelli] agg. in margine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

400

STATU TI D I BOLOGNA I)E L L !ANNO 1 2 8 8

d. Cursius de P eg olo tis, d. B onrecoprus G erardini, angiani de quarterio p orte R a v e n a tis.

·

d. P rincivalle Petrigoli de M edicina, d. B olo gn itu s dom ini A c o lini B utrigarii, d. M ichilinus de C ulforatis, d. P alm irolus dom ini 5 A n th o lin i, consules C am bii et M erchadandie.

d.

B orghexanus

cam bii

notarius

predictoru m

angianorum

et

consilium . d. B itinu s d om ini R a m b e rti de P ra tix iis, de societate Stellarum ; d.

H engeldeus

con dam

dom ini Guergini, de so cietate S tellaru m ; 1

io d. B on m iglore A lb e r ti, d. Pedericus Ia c o b i, d. Ioh ann es G uitalini, d.

T h om axin us

societate

G erardini,

Calgolariorum ;

d.

d. A lbertu ciu s M ichilinus

Ioh ann is

A lb ertin i,

d.

A sta n o v e ,

de

Qacharias

de

B ertalia, de societate Calgolariorum ; d. B o n d i con dam B o n d i spadarius, d. Gerardus d. G uidonis, d. E gidius U b ertin i de P ega, de societate is Calgolariorum ; d. B la x iu s A leg riti, de societate Calcolariorum ; d. I o ­ hannes P etrin i, notarius de so cietate Calgolariorum . d. N icholaus de T h ebaidis, d. Ioh ann es H o m o b o n i, d. Iohannes de G o to , d. lu lia n u s C am bii, sapientes et iudices. d.

Iohachinus

dom ini A rd u in i

20 N ota rio ru m , d. Iacobin u s de L o b ia

notarius

sapiens

pro

societate

preconsul N o ta rio ru m , (/. 5 0 r)

d. L aurentius B o n a ca p ti consul N o ta rio ru m , d. Iacobin us de B agn o consul N o ta rio ru m , d . Iacobu s Guidolini In d iv in e consul N otarioru m , d. D om inicu s T h olom ei consul societatis N o ta rio ru m , d. G andolinus dom ini Qanelli de R egio consul N o ta rio ru m , d. P arixius B en ven u ti 25 de A lte d o notarius societatis N o ta rio ru m , d. G uilielm us de Canutis notarius dicti preconsulis, d. Iohanninus M elonis de societate Spadaru m , d. B aldoin u s de Corvis de societate Spadaru m , d. P rincivalle P etrobelli de societate Spadaru m , d. R olandinus con dam Petrigoli de A lbiro lis de dicta societate, d. Gregorius B racii de dicta societate, 30 d. M ichael A im erii

de dicta societate, d . N icholaus B orgexan i de

dicta societate, d. B ertholus A va n ga ro li de societate Calgolariorum , d. B itin u s con dam P etri de Qovengonibus, d. Q am boninus M anelli, d. Iacob u s dom ini B on aven tu re de D isperson atis, d. Iacobu s de Canton e, d. Ioh ann es S u m m a de societate B ech arioru m , d . Iacobu s de 35 Sancto Ioh ann e de societate Calgolariorum , d. Iohanninus de Ogano

consul societatis N o ta rio ru m , d . E gidius P etri G u idoboni, d. Guido P an tu cii, d. P etrus B en ven u ti, d. . Petrigolus P etri

de

M angolino,

d. D om inicu s Gerardi G od ii, d. U g u itio P etricini, d. Gerardus D en ta m is notarius de societate Stelaru m , d. Grandeus A ym erici consul 40 societatis N otarioru m .

1 d. Bitinus... Stellarum] il eod. fu abraso, e i due nomi sono scritti da mano diversa.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -

401

BTJBR. L X X IIII

In frascrip ta su n t n om in a privilegiatorum tem pore dom ini com itis T h adei com itis M on tisferreti et U rbin i capitanei populi

B ononie,

occasione tractatu s h ab iti et processus fa cti per ancianos et consules con tra com m u nia, h abitatores et hom ines terre M edicine ac etiam contra detentores et possidentes iniuste possessiones et bon a ban ni-

5

to ru m et rebelliu m com m unis B on o n ie pro p arte Lam b ertacioru m , u t devenirent in com m u ni B on onie. d. F abian u s con dam

dom ini Coradini C axalis, d. Canpolus de

Scalam is, d. B en geven e co n d am dom ini Ia c o b i de Saligeto, d. M a gnanus co n d am dom in i B on andree de S tip a , d. M ichilinus de R o tis 10 n otariu s, d. Iacobin u s de P apagon ibu s, d. Ioh ann es B on afidei, d. U rsolinus de U rsis, d . B on apresa de L a m a n d in a , d. R in aldinu s con­ dam P etrigoli B on b elli, d. B on dom inicu s V en tu re, d. Bongohanninus M ichilini C am bii,

d. P etrus

de R a v o n e ,

d.

Iacobu s

de A lbirolis,

d. N oclerius de P avan en sibu s, d. Ioh an n es L o v a ti, d. R olandinus

15

Corbellarius, d. G ualterius de Spiolaria, d. Ioh ann es dom ini Ia c o b i de C adam u scho, d. Iacob u s de D isp erson atis, d. G uillelm us A lb erti G rinci, d. G u ido B o n ta len ti, d. V ia n e x e de P asipauperibus, d.

Io ­

h an n es dom ini P etrin i eorum notariu s, d. G uido condam dom ini L a m bertini de S tifu n ti.

20

De societate DragM d. M ath iolu s de G uircino, d. Petrigolus dom ini Iu lian i D o x ii, d. Ioh ann es de Guergino, d. P hilippus de R a x u ris, d. Philippus de G uercino, d. D ondideus de C avraria, d . B enedictus R o lan d i, d. A p polonius dom ini C am bii.

25

De societate Callegariorum d . Ia c o b u s con dam dom ini Iu lian i M alvicii, d. Iohannes condam dom ini P altronii Callegarii, d. Ioh ann es

T h o m a x in i, d. B ertholus

con dam Iu lian i M a lvicii. In frascripta su n t

nom in a

angianorum

et

consulum

n otarioru m et sapien tu m privilegiatorum tem pore

et

dom ini

eorum 30 Thadei

com itis M on tisferreti et U rbini olim capitanei populi B on onie,

eo

quod m u lta b o n a fecerunt et procuraverunt fieri pro com m u ni B ononie, et m a x im e quod instru m en ta sive a cta et processus fa cta et facienda per dom in u m p o testa tem , dom inu m capitaneúm et eorum fam ilias 35 et alios officiales com m unis B on onie valeren t, que dicebantur non valere et quod predicti om nes deberent eorum officia exercere et que 26

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI UT TI01,0(1 NA UELL'ANNO 1 2 8 3

402

fierent per eos valeren t, n on o b sta n te excom m unicatione et interdicto fa cto per dom inu m leg atu m . d. F ran ciscas dom ini M ichaelis Canbrasii, d. Y v a n u s

B ru n iti,

d. S y m o n de Corvaría, d. U golinu s M ariscoti, d. G uidoctus de L a m a n 5

dinis, d . B igolu s de G ogadinis, d. P etrus dom ini Bengevenis de Casóla, d. M ichael

dom ini

A im erii

notariu s,

d. P etrus

de Tencharariis,

d. A b ellu s de P lacitis, d. H enrigiptu s B erth oli, d. Saragenus dom ini B olo gn iti Scarii, d . Tranchns de B a g n o , d. P erolinus dom ini A lio cti, d. Sugus R o v ix ii, d. P etrus M u xolin u s, d. C am bius dom ini M artini, 10

d. D om inicu s dom ini T h o lom ei de G isso, d. P a x Cavedonis, d . T h o m a x dom ini B erth o lom ey dom ine Clare, d. Coradinus dom ini R a y m o n dini, d. P a x A u rife x , d. B on iacobu s Turigani, d. G u illelm n s domini A m a d o ris Clarissim i, d. Leon ardu s dom ini Gregorii de Guirgino.

Nomina sapientum sunt hee 15

d. N ich olaus de T h ebaidis, d. Laurencius B o n a ca p ti, d. Ioachinus dom ini A rdu in i, d. lib ertin u s P istoris, d. A ym elgh inu s condam d o ­ m ini R olan du cii, d. Gerardus F erarii notarius. (/. 5 1 r ) In frascrip ta su n t n om in a m in istraliu m fo n u m

20

societatis

et societatis M agistroru m lignam inis et cen tu m

et n otariorum privilegiatorum

Grif-

sapien tu m

eo quod interfuerunt ordinam entis

sacratissim is tem pore dom ini T ebaldi de B r u x a tis olim potestatis B on onie sub anno D o m in i m illesim o ducentesim o octuagesim o quarto, indictione duodecim a. d. R olandinus Passagerius. 25

d. D ain ixius co n d am

dom ini S ovran i, d. B on am ich u s condam

Cachar ic, d. D om inicu s A la m o n tis, d. M erchatus dom ini B on aven tu re Clerici, d. A lb ertu s dom ini M c h o la i P aini notarius, dom ini

Turelli

de T h olom eis,

d.

P etrus

d. A nsidonius con dam dom ini B ernardi, m inístrales 30

d.

Bertolinus

dom ini la c o b i In divin e, societatis Grif-

fon u m . d. R olan dinu s Suxinelli, notarius societatis Grifibnis et dictorum m inistralium . d. Ioh ann es

co n d am

dom ini G uillelm i B utrigarii, d. Iohannes

Petrigoli Clarii de Crevacore, d. R ayn eriu s Gerardi Talionis, d. Ia c o 35

binus Qacharie, d. Iohannes A lb erti M orelli, d. P etrus Qacharie, d . A l ­ bertus de Toaglis con dam Bernardini, d. A lb ertu s R o m a n i, m in ístra­ les societatis M agistrorum lignam inis. d. B on vicin u s la c o b in i O ddi, notarius dicte societatis M agistro­ rum lignam inis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

40.1

L IB . V -R T T B R . TA'XTTTT

De quarterio 'porte Sancti Petri. d . M ichael P arixii, d. Ioh an n es de G a lix an o , d. P a x 'd e Saliceto, d.

Petrus

dom ini U rsolin i,

d.

Gerardus

D en ta m is,

d.

D om inicu s

G ualterii condam P etri, d. M ichael Ioh a n n is, d. B ertholotu s de Curio­ n ibu s, d. M unsus de D ongellis, d. B echarius dom ini Landulfi de B eca -

5

riis, d. Ioh an n es P etri Canis, d. N ich olaus B orgh exan i, d. Qeminianus B ricii, d. G abriel de D u g lo lo , d. B ellictu s de Soris, d. M ichilinus lib e r ­ tini de R o tis, d. G andolinus d. Qanelli de R eg io , d. M archus P axèti notariu s, d. Ia cob u s dom ini B ertin i, d. Caxalinus dom ini Coradini Casali, d. Laurencius Scarii, d. N icholaus fratris U golini de B u trio, 10 d. A ldrevan din u s P revedelli, d. C arnelvare de P retis, d. A n th olin u s linarolus.

De quarterio porte Steri. d. N icholaus de T h ebaidis, d. Ioh ann es H o m o b o n i, d . Lam bertin us de B en is, d . Ioh an n es de T a n tis, d. A lbertin u s de P lastellis, d . Gerar- 15 donus B on agu n te, d.

N icholaus A im o n iti, d. A lb ertu s

C alam onus,

d. Petrigolus condam Ioh ann ini M agn an i, d. TJgolinus de Caldararia, d. A llio ctu s salarolus, d. Iulian u s de Centanellis, d. Aldrevandinus de L a m o la , d. B enedictus P etri R asorii, d. Ioh ann inu s de R ustigellis, d. Petrigolus B q n a c u r s i i M an glonu s, d. M artinus

dom ini Iacob i de 20

C anitulo, d. Gregorius de N a v i n otariu s, d. B enedictus de Fulianis notariu s, d .

Iohannes L am bertin i Caldararii, d. U guitio de B an b a -

glolis, d. M athiolus de R onchore, d. Iohannes Agolini V ita lis, d. T h om a x de R igio, d. M arsilius de M arsiliis.

*5

De quarterio porte Ravenatis. d. G alvan u s de C odegellis, d . A riveriu s de R igoli, d. Iidianus de G ogadinis, d. Iacob u s de B argagia, d. Franciscus Ioh ann is Leonardi, d . Ioh a n n es S u m m a, d. B oniohannes de L a stig n an o , d. Ancellellus dom ini P etri de M angolino, d. H enricus de M egovilanis, d. B o n a v en ­

tu ra de Spiolaria, d. U golinu s de F rasen eta, d. Gerardus U golini so B en agi, d . B oniohannes A gon u s R a m en g h i, d. Langalotus de G oga­ dinis, d. A im elgh inu s

R olan du cii becarii,

d. T h o m a x

de B raina,

d . R olan du s d om ini B oniohannis de Corbellariis, d. D onisdeus de F le x o ,

d. A n dreas spadarius,

d. Iacobin u s

Sassolini, d.

U golinus

F og ag a, d. B ologn itu s de F la gn a n o con dam U golini, d. Bonafides 35 dom ini A rtin ix ii de T u sch is, d. R olan dinu s dom ini A d ria n i notarius, d. N ich olaus dom in i T este de R o d a ld is. d.

R olandinus

F u x in elli,

d.

B on v ix in u s

Ia c o b i

O ddi,

notarii

dictorum sapien tu m et m in istraliu m et dom ini R olan dini P assagerii.

«

De quarterio porte Sancte Proculi. d. B oitu s de B o itis, d. Iacobin u s de L o b ia , d. Gerardus

dom ini

Gerardini V edoagii, d. Ioh ann es dom ini U gucionis de A rgelle, d. P e-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

404

STATUTI m

BOLOGNA BULL’ANNO 1 2 8 8

trus de Curionibus, d. B ologn inu s C um ignani, d. Ioh ann es Gogoli, d. B erth olom eu s dom ine d a r e , d. G uido B on ta len ti, d . P etrus de M aglano dom ini G uidonis T h on si, d. B on b o log n u s con dam dom ini B onganini de M a xim illis, d. H enrigiptu s dom ini B o la n d i de Sera5

valle, (/. i f ^ d . Ioh an n es dom ini M anfredi de A rgele, d. M elchiorre B en ven u ti, d. Gerardus Perarii n otariu s, d. Ioh ann es

T h o m a xin i,

d. D om in icu s de A lb e rg is, d. P etrus Guidonis A lb erici, d . V ian exe de Passipauperis con dam d om ini U b a ld in i, d. B onfiglolus C am bii, d. P alm irolus Ba'rbarossa, d. D om inich u s de G isso con dam T h olom ei, io d.

R olandinus

de

Im ig lo

faber,

d.

Ioh an n es

G uidonis

spetialis,

d. Guieardus B arberius.

Infrascripta su n t n om in a ancianorum et consulum popu li B ononie, preconsulis societatis N ota rio ru m et m in istraliu m societatis C lavium et Sartorum et eorum vexiliferoru m , que presunt aliis societatibus is ad ordin am en ta servan d a dom inoru m duorum sapien tu m pro qu a­ lib et societate artiu m et arm oru m , C am bii et M erchadandie populi B on onie, ellectorum per m inístrales d ictaru m so cietatu m secundum fo rm a m reform ationis consilii et m asse populi, fa cte tem pore nobilis viri dom ini

B onaccursii de D o n a tis

capitanei populi B on o n ie et

«o qu atu or sapien tu m ab eis angianis et consulibus ellectorum , p rivilegiatoru m eo quod m u lta fecerunt in honorem populi B on onie et b o n u m et pacificum sta tu m com itatu s B on onie et con tra nobiles et potentes qui su n t et erunt inhobedientes com m u ni B on onie et secu­ rita tem n on p resta b an t. 25

d. T h om axin u s Carionis, d. Ioh ann es de F era n tib u s, d. Petrus dom ini Ia c o b i Sinibaldi, d. R egevu tu s M ed iglaltri, anciani de quar­ terio P orte Steri. d. T om axin u s de Quergis, d. M anuellus de Sablun i, d. Petrigolus R a p h an elli, d. M ichael Guidonis de P on ticlo, d. B ologn itu s Iohannis

30 notarius, angiani de quarterio Sancti P roculi.

d. G uido B oto n cin i, d. A lb ertu s dom in i la c o b in i de P apagonibus, d. Iacob u s de Cagano n otariu s, d . R o b a co n te d . Ioh an elli de Curio­ nibu s, d. U golinu s A lb e rg a ti, d. Ioh ann ellu s Callegarius, d. M artinus A le x ii, angiani de quarterio p orte Sancti P etri. 35

d. B lan cu s d o m . Cose, d. Petrigolus Iu lian i D o x ii, d . P a x dom ini la c o b in i P eg olo ti, d. P etrus M erlinus, d. F abian u s O ctovrin i, d. L a n galotus de Gogadinis, d. E gidius dom ini G uillelm i m edici, angiani de quarterio porte R a ve n a tis. d. Leonardus de Guircino notarius ad reform ationes, d. B laxius

io A u liverii notarius d ictoru m angianorum et consulum , d. Iacobu s de

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V - RUBE. LXXIII1

405

L astign an o notarius preconsulis societatis N ota rio ru m , d. U golinus co n d am d. A lb ertin i de B u trio vexilifer societatis C laviu m . d . B la x iu s dom ini L eon ardi, d. P etrus P etricoli C ansaldi, d. Ia c o binus P eten arius, d. P hilippus de B argaca, d. la c o b u s M artini n o ta ­ rius, d . G u ido P etri Serenarii, d. Precacius de B ix a n o ,

d. Cagani-

s

m icus P orconcini, m inístrales societatis C laviu m . d. C anbonus Qanonis, d . Ioh an n es m a g istri B en ven u ti, d. D eu d a tus B en ed icti, d. la c o b u s Iacobini G rassi, d. U golinu s de A baluffis, d . O ddo P etri A lb e r ti, d. R icius sa rto r, d. R icardinus P etricoli sp a darii, m in istraliu m de societate Sartoru m .

10

d . B on ioh ann es dom ini L a m b ertin i de Q ovenconibus, d. Iohannes de Y g n a n o , de so cietate C an[p]sorum . d. H enricus de M egovilan is, d. G erardus D en tam is notarius, pro so cieta te M ercatorum . d . Ioh ann es Su m a , d. A im elgh inu s dom ini R o lan d u cii, pro socie-

ib

ta te B ecariorum pro arte. d. Leonardus de M agn an is, d. N ich olitu s de B en tiv og lis, pro socie­ t a te B eca rio ru m pro arm a. d . V in cigu era con dam dom ini Qanpoli de Calanchis, de societate Leonum .

20

d . G uibertus G andolini notariu s, d. Qanboninus P etri de F ossato, de so cietate D raperioru m pro arm a. d . P etrus Qagonelli, d. Ioh ann inu s Ioh ann is, de societate D rap e­ riorum pro arte. d . Iohannes P etricoli de C revalcore con dam ser R em ed ii, d. R o - 25 lan du s G uillelm i B utrigarii con dam ser Y p o lit i, pro societate M a gi­ stro ru m lignam inis. d. B erth olom eu s C arbonis, d. R a m b a ld u s dom ini L am b ertin i de P lan orio, de so cietate Spadarum . d.

D eu d a tu s

N ic h o la y ,

d.

D om in icu s

T h o lo m ey ,

de societate

30

N o ta rio ru m . . d . P alm irolus B arbarossa, d. A n d rea B urgixini, pro societate Sar­ toru m . d . P a x T o stov en i, d. A lbertin u s de B agn arola, de societate P elliparioru m v eteru m .

35

d. B rogus P e tri B rog i, d. L an franch us de Lanfranchis, de societate P ellipariorum n ov o ru m . d . B ertholom eu s M u ti, d. E gidius m agistri A lb e rti, de societate M u rato ru m . d. lacob in u s de L o b ia , d. G uillelm us de P avanensibus, de societate 40 Q u arterioru m .

*

d . Ioh ann es m agistri P e tri notariu s, d. Signorinus de Saglinbene d e L a u d e, de societate L om b ard oru m .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

406

STATU TI D I BOLOGNA D E L l/A N N O 1 2 8 8

(1 . U golinu s F o g a c a , d. Iacobin u s de N u ga reto, de societate Cordoaneriorum . d. M astinus G randei, (i. Ioh ann es P etrini, de

societate Calcola-

riorum de vaeh a. 5

d. Tacobus dom ini lo h a n n is M alvigi, d. .Iohannes Iacobin i callegarii, de societate Calegariorum . d. Petrobellinus de D ongellis, d. Jacobus Y sa ch i, de societate B ixilerioru m . d. P ixanu s Sach iti, d. M athiolu s de G uirgino, de societate D ra -

io con u m . d. A cto lin u s A cto lin i, d. Paulus T rintin elli, de societate Linarie. d. N icolaus de T h ebaidis, d. Iohannes H o m o b o n i, de societate A qu ile. (/. 5 2 r). d. Iulian u s B risch e, d. M ichael R a im u n d i, de societate V aro ru m , is

d.

G uido

de B on rom eis,

d. V an din us

P revedelli, de societate

L u pardoru m . d. M arsilius de M an tegellis doctor decretorum , d. H ostex an u s D ia ro lim i, de societate T raversaru m B arbarie. d. L idoixiu s dom ini L id oixii, d. Iacobin us de C ultellis, de soeie*

ta te F a b ro ru m . d. Ioh ann es

P etri clerici, d. Petrigolus M icheliti, de societate

M er cariorum . d.. R om eu s

de P eppolis,

d. B ertholom eu s

L a b ie,

de societate

C astelloru m . as

d. D eo talev e de (^anbraxe, d. A n saldinu s A lberti A n sald in i, de societate B alcan oru m . d. M archus P a x iti, d. P etrus loh a n n is P etrobon i notarius, de societate Sbararum . d. Ioh ann es dom ini B on a iu ti d eC u rio n ib u s, d . B on afidex dom ini

30 B encevenis

de Curionibus, de societate Curionum

et Cuneatorum .

d. Ioh ann es dom ini T h o m a x in i, d. Tohannes Scapa, de societate Sch ixaru m de Saragocia. d. Iacobin us U b a ld in i, d. M irabellus dom ini A n th o n ii notarii, de societate Sallarol[or]um . 35

d . Conte de C avagli, d. M ancolus D om in ici, de societate P ischato ru m . d. Ia cob u s de B argaga, d. B ertholom eu s dom ini P atrigoli

M ai,

de so cietate C laviu m . d. D om inicu s U golini de V idriano, d. B on a m a tu s de F a g n a n o, de w societate Cartholariorum . d. B on dom inicu s con dam V en tu re, d. A lb e r tu s Nicholai de societate G riflonum .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

P aini,

L IB . V - R U B E . L X X I I I I

407

d. M ath eu s dom ini B on v ix in i F ran cu tii, d. P etrus dom ini G uidonis de Curionibus, de societate T u scoru m . d . K icobonu s de P lastellis, d. P etrus Pieininus de A rgella ta, de societate B ranche. d. B on m ig lo re de A ricalco, d. B on aven tu ra Ooradi, de societate

r>

Stellaru m . d. R olan dinu s P assagerius, d. Ioh ann es de G a to , d. P assipauper dom ini C astellani, d. Iulianus dom ini C am bii.

Nomina quatuor sapientum In frascrip ta su n t n om in a angianorum et consulum et m inistralium 10 so cietatu m C ordoaneriorum et S tellaru m , procu ratorum C am bii et M erchadandie, ■et sapientes so cietatu m C am psorum et M ercatorum et aliarum so cietatu m a rtiu m et arm oru m populi B on onie privilegiatorum

eo

quod fecerunt ordinam enta fa cta super d o m o F abroru m

tem pore dom ini Gerardi de G lox a n o olim po testatis B on onie su b is M 0 C C X X X V I I , indictione quinta decim a.

Nomina angianorum sunt hec d. A sa n a v e m o G uillelm i, d. G uillelm us sellarius, d. B onapresa L a m an din e, d. Candaleo de L o b ia , d. Ioh ann es C am bii E eg itti, d. U g olinus V ix e n d a , d.

P a x B ernardini de Sancto G eorgio, d. Iacobin u s ¿o

de R a x u ris, d. S y m o n Ioh ann is M ense, d. Laurencius A lb e rti Ischarii, d. Saiectus N ig ri, d. B olo gn itu s B on a ven tu re, d. P alm irolus A cto lin i, d. C am bonus Qanonus de R om ega, d. N icholaus Guidonis de Y a regnana, d. N iger Ian u arii, d. M atheus B u v a lelli, Iohannes Agonis E a m en g h i, d. B agalerius m agister lignam inis, d. Petrigolus de M edi- 25 cina, d. G uillelm us de P avanensibu s, d. Qaninus de E o d a ld is, d. A lbertugius B uganegra, d. E ayn eriu s Gerardini, d. M artinus de Canitulo notarius angianorum et consulum .

Nomina ministralium Cordoanorium d. Iacob u s P etrob o n i de Surdis, d. B on a ven tu ra con dam P asq u a- 30 lis, d. G uido X ich o la i, d. P etrus E eg erii, d. B ertolom eu s

de E eg io ,

d. P etrus B a c iti, d. U golinu s A golin i, d. Ioh ann es Flordebelli, d. A m i­ chus co n d am d om ini C im ignani de B an ba g lo lis eorum notarius.

Sapientes arcium d. M ilangius de Q ovengonibus, d. B on bologn u s de P egolotis, pro- 35 curatores C am bii. d. E od a ld u s de L am a n d in is, d. U b ertu s de P avanensibu s, p ro ­ curatores M ercatorum .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

408

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

d. M ichilinus de C ulforatis, d. R olandinus Soldaderii, d. T h o m a xinus P lan ta vign e, d. T h o m a xin u s de B on rom eis, d. Fabianus O cto vrin i, d. R u b eu s dom in i Coradini, d. S y m o n de B ax a co m a trib u s, d. U rsius B la n ch itu s, sapientes societatis C am psorum . 5

d. U piginus de L am a n d in is, d. Iacobu s de C antone, d. M artinus A le x ii, d. Y itoriu s de Sancto Ieorg io , 1 d. Ioh ann es L o v a c ti, d. E g idius P etri G uidoboni, d. M ontanarius Ia c o b i M on tan arii, d. Grognus dom ini Gabrielis G rogni, sapientes societatis M ercatorum . d. Iacobin u s de L o b ia , d. U g u itio de B an b a g lo lis, d. Guido de

10 Sancto Ieorgio, d. M ichael T h o m a xii, sapientes societatis N otarioru m , d. B ertolu s A va n ga ro li, d. B on a ven tu ra P asqualis, d. B ertholus Flordebelli, d. Iacob u s de Sancto Ioh a n n e, de societate Cordonariorum . d. B ertholus callegarius, d. M agnanus de S tip a , d. B on aven tu ra is de str a ta Sancti Steph an i, d. Iacob u s M alvegus, de societate Calegariorum . d . D om inicu s G ualterii, d. A ldrevan din u s P revedelli, d. Carnelvare de P retis, d. Iacob u s B etern i, de societate Calgolariorum de vacha. (/. 5 2 v) d. A n gellellu s de M andolino,

d. Ioh ann es

de M agnanis

20 d. N ich olaus B en tiv olii, d. M erchadanté A io li, de societate Bechariorum p r o arte. d. B on a ven tu ra Spiolarie, d. B onandreas de Cantarellis, d. B ernardinus m ergarius, d. P etrus M erlinus, de societate M ergariorum . d. A lio ctu s salarolus, d. Qanbonus B run ecti, d , P alm irolus M an i25 gholdi, d. Iacobin u s M ússolini, de societate Sallarolum . d. F abian u s Ioh ann is Coregole, d. D onisdeus B erecta, d. Iulianus T h o m a x in i, d. B erth o lu s A lto ite , de so cietate P isch atoru m . d. Iacob u s B erth o lom ei, d. Gerardus de O lis, d. A lb ertu s d e Oalam on ibus, d. Cervaxius Seraphini, de societate P ellipariorum veterum . 30

d.

R ogerius pelliparius,

d.

B o n a ven tu ra

B on v ila n i,

d:

Petrus

B ernardi, d. R ecepu tus M ediglaltri, de societate Pellipariorum n o ­ voru m . d. P aulus T rintin elli, d. Paulus S allam on is, d. Ioh ann es de T h ederixiis, d. Petrigolus R aph an elli, de societate Lin arolum . 35

d. B ertholotu s de Curionibus, d. R o b a co n te de Curionibus, d. Selaritus dom ini Coradini Sclariti, d. D om inicu s Ioh ann is B ardonis, de societate C ungatorum et C urionum . d. Canbius B ulgarelli, d. Ioh ann inu s Ioh a n n is, d. Cardinus de A b ellis, d. Iohannes de R o citis, de societate D raperioru m pro arte.

40

d. M elchionus de Castro E p iscop i, d . D ondideus de Corbellariis,

i Ieorgio] cosl il eod.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - RTTBR. L X X i m

409

d. U golinu s de Caldararia, d. Ioh ann es de Crevalcorio, de societate M agistroru m lign am in is. d. m agister Guilelm us m agistri A lb e r ti, d. B ertholom eus F ed erici, d. P a x la c o b in i P eg olo cti, d. m agister A lb ertu s V iv ia n i, de so cietate M u rato ru m .

5

d. A lb ertin u s de P lastellis, d. N asin ben e de T a n tis, d. A ndreas spadarius, d. M ichilinus de Cultelinis, de societate Fabroru m . d . B ertolo ctu s Guidonis B erth o locti, d. G uido U rsi, d. A lbertu s B elon dini, d. N ich o laus G uidonis, de societate Cartolariorum .

d. Ricardinus domini Petrigoli, d. Ugolinus Pasqualis, d. Mathio- 10 lus Bolognini, d. Saietus 1 Nigri, de societate Sartorum. d. A n th o n iu s A u liv erii, d. M ichael P arixii, d. Iohannes B encevenis, d. Iacob u s Y sa ch in i, de societate B ixilerioru m .

De societatibus armorum sapientes d . Ia cob u s de C acano, d . B on aiolus de M aranensibus, d. M atheus

15

de Saliceto, d . F ran ciscas B elgu idi, de societate V aroru m (societatum arm oru m ). d . Io h a n n es de R a x u ris, d. Petriqolus D o x ii, d. M athiolus de G uircin o,

d.

A ldrevan din u s

B orgh exan i,

de societate

D ragon u m .

d . G h alixiu s de V ercellis, d. A lbergiptu s de P epolis, d. Mirolus 20 de A r tin ix iis, d. P eppolu s de P eppolis, de societate Castellorum . ' d . B lan ch u s Cose, d. B ru n etu s M archoaldi de Fero, d. Auliverius C am bii, d. P etrus de Curionibus, de societate T u scoru m . d. G randeus M ach alde, d. Ioh ann es R u stigh elli, d. B itinu s dom im R a m b e rti, d . B on igrinu s de Qixano, de societate Stellaru m . · d.

Iacobin u s

de B a g n o ,

d.

Iacobin u s

Sp a va ld i,

d.

25

Canellinus

B on a cu n te , d. M attilin u s caldararius, de societate L eon u m . d . M ichael A y m e r ii, d. A cth olin u s A cth olin i, d. Franciscus Sacent is , d . S y m o n M artin i R u b in i, de societate Spadaru m . d . Isnardu s dom ini Ioh ann is d . B on iacobu s

de A r g ele,

Turiganus, d. D om inich u s

d. Gerardus D ondidei, 30 T h o lom ei, de

societate

T raversaru m B arbarie. d. A lb ertu s de F le x o , d. M unsus de Sabatin is, d. U golinus de P lacitis, d. B erth olom eu s dom ini P au li, de societate L u pardoru m . d. B o n a co sa de P lastellis, d. M artinus Iacob i, d. Ioh ann es B a lb u s,

33

d . B org h exa n u s C am bii n otariu s, de societate G riffonum . d. B on bologn u s G h iberti, d. Iacobu s A m o n e cti,

d. Gandolinus

dom ini Qanelli, d. O ctobon u s B on apacis, de societate Lom b ardorum . 1 Saietus] cod. Salvetus, vorrelto.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

410

d. R ich obon u s de P lastellis, d. Iv a n u s de B ataglu ciis, d. M ichael m agistri A d a m i,

d.

Gregorius

de N a v i,

de so cietate B ran caru m .

d. Ioh ann es de R o n b o de v in is, d. E gidius de L o b ia , d. V ian exiu s de P assipauperibus, d. P aulus dom ini A d v o c a ti, de societate Q u arte5

riorum . d. Iacob u s Ç am braxii, d. P aulus

de C alam aton ibu s, d. G abriel

de P ajn jçon ibu s, d. U rsolinus de U rsis, de societate D raperiorum pro arm a. d. P assipauper dom ini C astellani B aioli, d. D in u s con dam dom ini io N ic h o la y de Thebaidis, d. Ioh ann inu s D eg o la , d. Y in cigu era R o v ix ii, de societate A q u ile. ( /. 5 3 r)

d.

Sydonius

B açalerii,

d.

B on u s

Iacobu s

U guicionis,

d. A lb ertu s con dam Sancti F a b ri, d. P etrus dom ini C am bii barberii, de societate S ch ixaru m de Saragocia. is

d. S y m o n de C antone, d. M archus P a x iti, d. Lucianus A rditionis P arixis, d. Philippus dom ini Cabrielis G rogni, de societate Sbararum . d. H enricus de M eçovilan is, d. D ondideu s Guidonis Çum ignani, d. D eu talev i Ç am braxii, d. Iohannes de Ig n a n o , de

societate B a l-

çanorum . »io

d. B iternus B ecariu s, d. B oniohannes A ç i B am en gh i, d. A lb erto nus B ixan ellu s, d. Iohannes C odagnellus, de societate Bechariorum pro arm a. d. N icholaus de M usolinis, d. Ia cob u s M on tan arii de B arghaqa, d. U golinu s M ariscoti, d. Ioh ann es de B ix a n o notarius, de societate

25 C lavium , nom in a m in istraliu m societatis Strellarum . d. Çanboninus n otariu s, d. Cavalinus M artin i C avalli, d. D om inicus V en ture notarius, d. Gerardus D en tam is notariu s, d. Falchus H o b ergerius, d. M eglore A ldrevan din i, d. Ingheldeus Guercii, d. B on avere Petriçini, d. M artinus Gerardi D en tam is notarius eorum , d. M illanetus 3o con dam dom ini M artini M illan iti notarius societatis Canpsorum .

Infrascripta su n t n om in a privilegiatorum pro qualibet societate artiu m et arm oru m , C am bii et M erchadandie pop u li B on onie, eo quod fecerunt ordinam enta circa ius reddendum , tem pore dom ini R olan d i P u ta g ii olim potestatis B on onie et etiam tem pore dom ini T h om e 35

de U n çola olim capitanei populi B on onie, et quod privilegiis factis et faciendis gauderent, quia sic e x titit reform atu m . d. U golinus D a m ix elli, d. Iacobin u s dom ini B ertholom ei, d. D o m i­ nicus M arçalolio qui dicitur Scarnolasino, d. B on aven tu ra de T u riçolis, de societate P ellipariorum n ovoru m et v eteru m .

«

d . U golinus F ogacia, d. Gerardus B en acii, pro societate Calegariorum .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V - RTTBR. L X X IIII

411

d. B on albertus calçolarius, d . Carnelvare de P reitis, pro societate C alçolariorum de v ach a . d. M artellinus caldararius de B u rg o P eradelli, d. M ichael de Cultellinis, pro societate F a b ro ru m . d. F orça piscator, d. D ondideu s piscator filius con dam Ia c o b i

s

B irecte, pro societate P iscato ru m . d. B on iacobu s B en çeven is de A s tis , d . L on bardu s

dom ini E a i-

nerii, pro so cietate Sallarolu m . d. D om inicu s B to li cartolarius, d. D om inicu s lo h a n n is Ursi, pro so cietate C arth olariorum .

10

d. T h o m a xin u s dom ini A lb e rtin i, d. P etrus Çucolus, pro societate Sa rto ru m . d. M arxilius T eta ca p ra , d. Ioh ann es M agn an i, d. M artinus de M an çolin o, d. Cathelanus dom ini Ia cob in i F lacalosso, pro societate B ech arioru m pro arte et arm a .

15

d. E gidiu s de T rintin ellis, d. P etrus de Scalanis, pro societate L in ar olum . d . S y m o n de C orvis, d. P a x Y a ch itin i, pro societate M erçariorum . d. E ola n d u s G uillelm i B utrigarii, d. m agister A lb ertu s B ernar­ dini, pro societate M agistroru m lignam inis.

20

d. B o n a çu n ta de Calçina, d. B ertholus de Curionibus condam F o rix ii, pro societate Curionum . d . B on u s la c o b u s T a lam acri n otariu s, d. B on v ix in u s Francucii, pro so cietate N o ta rio ru m . d. G u ido de Sachaciis, d. N asin ben e de F o n d acia con dam N ich o -

»25

lai, pro so cietate M u ratorum . d. Coradinus Caxalis notariu s, d . S y m o n P alm erii fabri, pro socie­ ta te L o n b a rd o ru m . d.

D o m inich u s

Ioh ann ini spadarii,

d.

B ayn u cin u s

pelliparius,

de so cietate D ra g h i.

30

d. Pellegrinus de C ristianis, d. Iulianus Iacob in i B o v ix ii, de socie­ ta te A q u ile . d. P leva le con dam dom ini P alm erii, d. B onam ichus Çacliarie, pro so cieta te G riffonum . d. U sepus Çacharelli, d. A lb ertu s de B ichu lü s, de societate V a -

35

roru m . d . Iacobin u s de L o b ia , d. C aravita dom ini O ddofredi, pro societate Q u arterioru m . d. la c o b u s de L astign an o n otariu s, d. Petriçolus Graciani L ao L an çarii, de societate C laviu m . d . Ioh an n es

de G alixan o,

»

d. Michilinus sellarius, de societate

L u pardoru m .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

412

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

d. Qacharias Leuci, d. Sim atheus de Ferro, de societate Tuschoru m . d. M artinus A le x ii,

d.

T avianu s

B aldoin i,

de

societate

Spa-

darum . 5

d . Ricius de Gerveleriis, d. Gerardus Ia c o b i de U n gola sartor, pro societate Sch ixaru m . d. la c o b u s Q am braxii, d . A dolin u s Gerardi fabri, de societate D raperioruui pro arm a. d. HerigiptiLS Guercii, d. B on aven tu ra Coradi, pro societate Stel-

10 laru m . d . Oabriel G rogni, d. Iohanninus Qanlonbardi, de societate S ba raru m .

.

d. S y m o n dom ini Iacob in i de F a b ro , d. Petrigolus dom ini Qacha-· rie caldararii, pro societate B algan orum . is

d. B icardinus de G arixendis, d. B endideus U g olin i Bernardini, pro societate B ixilerioru m . d.

Oambius

qui dicitur Qutos

con dam

Torselli, d.

G uillelm us

con dam A ld revan d in i B ochadeforn o, pro societate C astellorum . d. U bertinu s Colfi, d. Cuprus de B risch is, pro societate D rap e20 riorum pro arte. d. B on acatu s D o ndidei, d. B ertholus D o m in ici fa b ri, de societate Traversaru m de B arbaria. d. B on agratias de Oanitulo, d. A lb ertu s de M arxiliis, pro societate L eo n u m . 25

d. M inacius de G ogadinis, d. Francischus G andonis, d. B orgh exanus de C am urata, d. Gerardus de C orvis, p ro

societate M ercha-

toru m et C am bii. d . B oninsegna notarius con dam B on incon tri, pro societate B ranche.

N o m in a a n c ia n o r u m p o p u li 30

d. R olandinus Passagerius n otariu s, d. P etrus B illinus condam dom ini Ia c o b i de D on gellis, d. A lb ertu s Qancari, d. B ellictu s de Soris, ( /. 5 3 v), d . P etrus de Canplano dom ini Gerardi becharii, d. Petrus co n d am

P au li,

d. B onigrinus con dam D eo la i qui fu it de V erona,

d. Iacobinus de A rg e lla ta , d. B onxom eus dom ini A rard i de Calgina, 35 d . Guido B o m e i notarius, d. Guidoctinus de Ghixleriis, d. M arsilius

co n d am Leonardi Tetacapra notarius, d . M artinus de M orandinis, d. P a x A u rife x , d. B ellon du s con dam M ichaelis B elon di, d. Iacobinus M ichaelis M ussolini sallarolus, d. U golinu s B olandini cartblarii, d. I a 1· cobu s dom ini M ontanarii de B argaga, d. Bicardinus dom ini P etri4o goli spadarius, d. Iohannes dom ini L a m b ertin i de Qovengonibus,

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

4 13

U B . V -IU T B R . L X X IIir

Nomina consulum d. Qohene de P epolis, d , B onacursius de P altoneriis, d. Gilliolus P etri G u idoboni, d. Gerardus de Codigellis. d. B on m artin u s d e B u r g o n o v o notariu s, d. Laurencius B o n a ca tti, notarii d ictoru m sa p ien tu m .

Nomina anatonorum et consulum et eorum■ notariorum, successorum dictorum, ancianorum d. A lb ertu s de Tabu lis n otariu s, d. Gregorius de G uircino'notarius, d. B erth olom eu s

B erth o li Carbonis notarius,

d. P ranciscus G h ati

iudex, d. P etrus B lan ch itu s, d. Egidius. M edicus, d. U b ertu s M c h o la i 10 de Curionibus, d. Canbius dom ini A lb e rti de C anitulo, d. Iacobin us dom ini P etrigoli de Saragoga, d. P etrigandolus con dam dom ini A ld ro van dini n otariu s, d. B on am ich u s Cacharie, d. P etrus A lb e rti Paini, d. M artinus de M on teelaro, d. (jacharías Liucii, d. B on insegn a F a v a rolus, d. U golinu s D a m ix ellu s, d. Carnelvare

de P reitis, d. G uillel-

15

m u s Guigardini, d. B ola n d u s Qacharelli. d. Federicus de Pa.vanensibus, d. Iacob u s de C anthone, consules M erchadandie. d. G ocadinus de Gogadinis, d. H enrigiptu s de A rtin ix iis, consules C anbii.

20

d. Iacob u s dom ini B on aven tu re de Cospis notarius predictorum ancian oru m . S alvo quod non debent gaudere dicto privilegio P e t r u s ' frater U b e rti de Cineronibus nec G uido frater B elondi M ichaelis B elondi quia su n t de p a rte L a m b erta tio ru m .

25

In frascrip ta sunt n om in a privilegiatorum qui fecerunt quedam ordin am en ta super fa cto bla d i et v ictu a liu m , tem pore dom ini B olan d i P u ta g ii olim po testatis B on onie.

Nomina, ancianorum sunt hec d. Pranciscus G a ti, d. E gidiu s dom ini G uillelm i m edicus, d. U b ertus dom ini M c h o la i de C urionibus, d. C am bius dòm ini A lb erti

30

de

C anitulo, d. Iacobin u s dom ini P etricoli de Saragoca, d. Petrigandolus notariu s, d. B on am ich u s

Qacharie, d. Petrus A lb erti Savii,

d.

Ca-

charias L iu cii, d. P etrus B lan ch etu s.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

414

STATU TI T)I BOLOGNA BELT,’ ANNO 1 2 8 8

N o m in a consulum , d. H enrigiptu s de A rtin ix iis, d. Gogadinus de G oeadinis.

N o m in a s a p ie n tu m su n t hec d. Qivininus de Q oven gon ibu s,1 d. M inacius de G oeadinis, d. B oninus 5 de Sardellis, d. Iohachinus notarius filius dom ini A rd oin i de C avagli, d. Iohannes de R axu riis, d. M ichael F a b ri, d. Iulian u s dom ini B on iohannis de Saragoga, d. Guido G osberti, d. Y ivia n u s H efn jrici, d. Niger de Quercis, d. B ertholom eu s dom ini B erth o li Carbonis, d. Gregorios de Guercino, d. M artinus de M ón teclaro, d. A lb e r to s de T abu lis, 10 d. B oninsegna F a varolu s, d. Carnelvarius de P reitis,

d. Guillem us

Guicardini, d. U golinu s D a m ixellu s, d. R olan du s Cacharellus, d. I a cobus dom ini B on a ven tu re de Cospis, notarius ancianorum . d. Iacobu s de C antone, d. Federicas de P avanensibu s, consules M erchadandie. is

d. Petricolus B on incon tri, d. Iacobu s de Scarm assis, d. Bernardinus R o lan d i m ergarii, d. U golinus F og ag a, d. A u liveriu s B ataiu cii, d. U guitio de B an b a g lo lis, d. B on iacobu s

T alam acii, d. Iohannes

F aber de burgo L a m a ru m , d. U golinu s dom ini Qanboni, d. U golinus de Sabadinis, d. Cabriel de G rogn o, d. B on agu n ta de Calcina, d. A ch a 20 rixius Ioh an n i R a im on d in i, d. M ichael A im erii. In frascrip ta su n t n om in a privilegiatorum ex eo quod provisiones et ordinam enta fecerunt super gueris de Saragogia inter dom inum Th orellu m et dom in u m

D alfin u m su b M .C C . septuagesim o o ctavo,

indictione sex ta. 2 5 25

d. Michilinus P arixii, d. A lb ergip tu s de P eppolis, d. U baldinus A lb erga ti, d. Franceschus Sacentis G essadellus, d. Ioh ann es Codagnellus

becarius,

d.

B oniohannes

A gon is

R am en g i,

d.

Gregorius

A n dree, d. G andolfinus B oninsegne, d. B u valellu s A rtin ix ii, d. N ich olucius

de Cultellinis,

d. H enrigiptu s M ich elitti

m ercarius, (/. 5 4 r)

so d. T h o m a x de R iciis, d. P etrus Cacharie M athafelon is, d. Boniohannes M ichaelis B on fa n tin i, d. Iohannes R an fredi de A rgelle, d. B ellictus de Soris, d. Thébalducius de Thebaidis, d. R ayn eriu s A lb e rti de P a ­ riano, d. B on a co sa dom ini Iacob in i M ussolini, d. B on a m a tu s F lagn an o,

d.

R olandinus

B orgh exan i,

d.

B on iacobu s

de

T alam acii,

35 d. G uidoctus de Lamandina-, d. Langalotus de Gogadinis, d. Petrus dom ini A ldrevan din i de A rgela ta notarius angianorum . 1 Qovengonibus] cod. Gogadinis corr. Qovengonibus.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

l i t *,

v

- r u b í ?, l x x t t t i

415

In frascrip ta su n t n om in a p rivillegiatoru m eo quod plura ordinam e n ta fecerunt con tra m a g n a tes, nobiles et potentes civitatis B ononie et districtus et aliunde, of contra alios qui n on su n t de m ilitibus et p o ten tib u s, tem pore dom ini S to ld i Iacop p i olim capitanei populi B o nonic sub anno dom ini m illesim o ducentesim o septuagesim o o ctavo.

5

De quartiero porte Sancti Petri d. Gabriel de G rogn o, d. Ia c o b u s de C antone, d. M ichael P arixii, d. B on ifa tiu s M ontanarii, d. B itin u s dom ini R a n b erti, d. Ioh ann es de M aranensibus, d. Gerardus R on bolin i, d. Gerardus de C antone, d. A rditio de L am an din a, d. Saiectus

sartor,

d. B encevene de Saliceto, to

d. M ichael dom ini A y m e r ii, d. G uidoctus de B u trio, d. Marcháis P ax iti, d. M ichael de P an con ibu s, d. S y m o n de C orvis . 1 d. Iacobu s B en ven u ti M arxilii, d. B onandreas merqarius, d. Iacobinus de M edicina, aneiani de dicto qu arterio.

De quartiero porta Ravignane

1»

d. B lan ch u s dom ine Cose, d. M athiolus de Guircino, d. P etrus M erlinus, d. Petriqolus dom in i Iu lian i D o x ii, d. L an calotu s de Gocadinis, d. G uidoctus de L am a n d in is, d. Iacob u s de P ersonaldis, d. B onacosa M on tan arii Qacharelli, d. G uillelm us B aron us, d. P ixanus Rachiti, d. Iohannes de Y g n a n o .

20

d. H enrigiptu s de A rtim ix iis, d. B onvicinus P ranchucii, d. B erth o lom eus Carbonis, d. Leonardus fratris B on vicin i aneiani et consules de dicto quarterio.

De quartiero porte Sancti Proculi d. B aldoin u s de

B aldoin is,

d. Gerardus

Ferarii,

d. G uillelm us 25

A lb erti Grinci, d. A lb ertu s V iv ia n i, d. X ich olau s A n gellin i, d. B on bolognus F in iti, d. Iacobin u s de L o b ia , d. A lbergiptu s de Peppolis, d. B oitu s de B oitis. d. Ioh ann es S u m m a, d. M arsilius Tetacapra, d. Ioh ann es M agnani, d. B itern u s becharius, pro societate B echariorum .

30

d. Iacobin us Sp a va ld i, d. B en edictus de Sulianis, d. D eudatus sartor, d. A ldrevan din u s de M arxiliis, de societate Leonum . d. P etrus dom ini A ld reva n d in i de A rg e lla ta , d. R ichobonus de P lastellis, d. Iohannes P asqualis, pro societate Branche. 1 de Corvis] de agg. interlinea.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

416

statuti

d i

rologna

d e l l ’anno

1288

d . B on ifacio M on tan ari, d. Sim on de C orvis, d. Francis chiis G essadelli, d. M ichael dom ini A im erii, pro societate Spadaru m . d. Iohanninus de R ustighellis d. Stephanus Ia c o b i, d. A ld reva n d inus de L a m o la , d. Francischus dom ine O ete, de societate Griffonum . d. B itinu s dom ini R a m b e rti, d. Petrigolus de R a m ix in is, d. Gerardus D en ta m is, d. G ratiolus de Petronibus de M a n tu a , de societate Stellaru m . d. B engevene de Saliceto, d. B on aiolus de M aranensibus, d. Iu lia nus de B rischis, d. Ioh ann es de M aranensibus, de societate V aroru m . d. Coradinus C axalis, d. Iacob u s A m o n itti, d. Gerardus H erri, d. Iohannes P elliparius, pro so cietate L o m b ard o ru m . d. A lbergiptu s de P eppolis, d. B o y tu s de B o itis,

d. M illangolus

de Qovenconibus, d. G uillelm us de M araldis, pro societate C astellorum . d. R olandinus P ippin i, d. Iacobin u s A u cca ti, d . P etrus B en fo n ate, d. Iacobin u s de L o b ia , pro societate Q uarteriorum . d. B aldoinus de B aldoin is, d. D om inicu s T h o lom ei, d. Gerardus Ferarii, d. Oliverius D o m in ici, pro societate T raversaru m de B arbaria. d. Guillelm us Gringus, d. A lb ertu s V iv ia n i, d. B on bologn u s F in iti, d. S ich ola u s A n gellin i, pro societate Schisarum de Saragoga. d. Cabriel de G rogn o, d. Gerardus de C antone,

(/. 5 4 v), d. M i­

chael P arixii, d. G uidoctus de B u trio, pro societate Sbararum . d. A n dreas spadarius, d. Ioh ann es P etrigoli de Crevacorio, d. G u il­ lelm us B aron u s, d. P a x Ia c o b in i P eg olloti, pro societate C laviu m . d: T h om axin u s de M egacolora, d. A rd itio de L am an din is, d. A lb ertucius Qanchari, d. G uido

P revedelli, pro so cietate L u pardoru m .

d. m agister Pellegrinus de Cristianis, d. B on a co sa Ioh ann is C avalerii, d. R olandinus de A p p o sa , d. B olo gn etu s B on a ven tu re, de socie­ ta te A q u ile. d . R olandinus P assagerius, d. B la n d iu s dom ine Cose, d. B on agu n ta de Calgina, d. Iohannes de Curionibus, pro so cietate Thuscorum . d. Saietus Sartor, d. M archus P a x eti, d . M ichael de Panehonibus, d. Gardinus de A b ellis, de societate D rap erioru m pro arm a. d. B on aven tu ra de Caldarariis, d. B o n a co x a M on tan arii , 1 d. Io h a n ­ nes de Y g n a n o , d. P etrus M erlin u s , 23 de so cietate B algan oru m . d. M athiolus de Guirgino, d. P etricolus V ila n i D o x ii, d . P ixanus Sachiti, d. Gregorius de G uircino, de societate D racon u m . d . Gerardus R on b olin i, d. F abian u s O ctovrin i, d. Iacobu s P ersonaldi, d. L angalotus de G ogadinis, pro societate C am bii.

1 Montanarii] eod. Muxolini cancellato e corretto

sulla linea dalla m ano dei

copista. 3 Merlinus] agg. in margine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - RTXBR. L X X I I I I

d. Tacobus de C an tone, d. G uidoctus

417

de L am an din is, d. Ia c o -

bus fratris B on v icin i, d. P ritonns B u v a lelli, pro societate M ercato­ ru m . d. C arnelvare de P reitis, d. P etrus

A va n ga ro li,

d. Bainerius

P arian i, d. A m ich u s C onpagnonis, pro societate Oordonariorum . d.

Iacob in u s

R ib a ld in i,

d.

D o m in icu s

V en tu re,

d.

5

B on ifacios

d o m in i Iacob in i, n ota rii dictoru m sa p ien tu m . In frascrip ta su n t n om in a privillegiatoru m tem pore dom ini B in di B ascherie o lim capitanei pop u li B on on ie, su b anno D o m in i m illesim o du cen tesim o octuagesim o o ctavo indictione p rim a, occasione excessus io fa c ti con tra d o m in u m Ia c o b in u m

a d v o ca tu m , ratione denuntiationis

fa cte per eu m de dom ino a b b a te S a n cti Pelicis ex vigore privilegii.

Nomina ancianorum et consulum d. R olan dinu s Soldaderii, d . M ichilinus de C ulforatis, d. B erth o lom eu s de P avan en sibu s, d. P etricolu s de B lan cu ciis, d. B on a ven tu ra is C am bii Chabrielis, d . M atheus

Canbii de V icip tis, d. M anfredinus

d o m in i R a im o n d i, d . A n d reas B org h exa n i, d. D om inicu s M aiavacha, d . C andaleonus de G ocadinis, d. D om in icu s H ecto li, d. A lb ertu s B o rgh ixin i, d. B ologn inu s Iem ign a n i, d . Iacobin u s Guidonis Francoli, d.

P etrus B ellinus

de D ongellis,

d. N ich olitu s

B en tiv og li,

d. R i- 20

ch obonu s de P lastellis, d. Franciscus dom ini L a n b erti, d. Iacobinus Ioh an n in i P ap a conis, d. G allixius dom ini Ioh ann ini de M ontonbrario, d . P arixiu s Ia c o b i, d. P etrus C agonelli, d. E gidius m agistri A lb erti, d . V ia n ex e de P asipovero, d. U g u itio de Soldaderiis notarius dicto­ ru m angianorum .

25

d. B on inu s de Sardellis preconsul societatis N otarioru m , d. A n sald in u s dom ini A lb e r ti A n sa ld in i, d. B ologn etu s B on a ven ture, d. Ia c o b u s In d iv in e, d . B en ven u tu s m agistri M artin i, d. A rp inellus de F o lia , d. Ioh ann es d om ini A n to n ii A uliveri, consules n o ta ­ rioru m .

¡0

d. N ich olaus dom in i B oniohannis de L astign an o notarius preconsulis. d. lu lia n u s co n d am P ax o lin i de Sardellis notarius societatis N o ta ­ rio ru m .

Nomina ministralium societatis Fabrorum

35

d. A n dreas spadarius, d . M eglorellus Graciani, d . V en tu ra M ar­ tin i de P an ico, d. M inacius N a x in i

fu blariu s, d . Laurencius Cam bii

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

418

STATU TI DI BOLOGNA D K I.I/A SSO 1 2 8 8

fa b r i, d. Stephanus Ioh an n is, d. P etrus

dom ini M urtini caldararius.

d . P asq ualis co n d am R a yn erii fu blarii , 1 d. Gerardus Ferarii notarius, b im e s t r a le s s o c ie ta tis T r a r e r s a r u m B a r b a r ie d. B ertholus dom ini F a b r i, d. Ioh ann es con dam G u illelm i B u trigarii n otariu s, d. B ran dalixiu s C larinbaldi de A rgelle, d. Iohannes d om ini P alm iroli

B arbarosse,

d.

Ioh ann es

dom ini B on apartis

de

U lm etu la , d. U guicio co n d am R o d u lñ n otariu s, d. Iohannes condam dom ini Canbonini, d. Gerardus F erarii n otariu s, d. Ioh ann es P a lm i­ roli B arbarosse notarius dicte societatis. In frascrip ta su n t nom in a p rivillegiatoru m scilicet ancianorum et consulum et sapien tu m infrascriptoru m eo quod restituerunt bona heredibus con dam dom ini R a m b e rti de B acaleriis. que pu blicata erant in co m m u n i B on on ie. d. B ertholom eu s dom ini V en tu re, d. N iger de Querois, pro socie­ ta te M erchatorum . d. Iacobu s dom ini Guidonis P egoloti,

d. Francischinus condam

Ioan nin i M athei G uidonis, pro societate Canpsorum . d. B ertholom eu s dom ini P auli, pro societate L upardorum . d. D om inicu s Iohannis de M an colin o, pro societate C ordoanorum . d. A lbertin u s P etri M on tan arii, pro societate P ellipariorum . d. R olan dinu s qui dicitur Seharanus, pro societate L o m b ard o ru m . d. Iohannes B en edicti sartoris, pro societate M u ratorum , d. Rainerius con dam R o la n d i Qanci, pro societate Q uarteriorum . d. P etrus

B ellinus de D on gellis, pro societate B ixileriorn m .

d. U golinu s A lb e rg a ti, pro societate Sbararum . { /. 5 5 v) d. B on a m a tu s de F la gn a n o cartolarius, pro societate Cartolariorum . d. U golinu s V ix en d a , pro societate A q u ile, d. B on a ven tu ra B la x ii, pro societate B algan oru m . d. Cervatus A u rife x , pro societate F a b ro ru m , d. B on iacobu s

B en ce venis, pro societate Saiarolum .

d. Petrus P etri Cansaldi, pro societate D raperioru m pro arte, d. Guasparinus de Castro E p iscop i, pro societate M agistrorum lign am in is. d. P rindiparte de V ata lia n is, pro societate D rag o n u m . d. B itinus dom ini A lb e r ti G ardin i, pro so cietate Spadarum . d. B on inu s de Sardellis, pro so cietate N ota rio ru m , d. M arsilius de M arxiliis, pro societate Sartorum , d. Ioh ann es dom ini M agn an i, pro societate B echariorum . 1 d. Petrus... Fublarii] nomi svrüti in sostituzione di altri dwe cancellati.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

✓ LIB. V - R U B K ,

L X X II II

419

d. R olan dinu s P axin i notarius, notarius ançianorum et consulum , d.

G uillelm us

con dam

R o n b od evin o

legis

dom ini A rm a n i, d. B ran dalixiu s dom ini

doctor,

d.

B on agratia

Napoleonis de Goçadinis,

d. Iu lian u s dom ini C am bii, d. Ioh a n n es dom ini E o la n d i de G a ttis, d. R od u lfu s dom ini Tranchedini de Sabatinis, d. Y erlionus dom ini

G uillelm i

de

P an çon ibus,

d.

A n th o n iu s

dornini

con dam

5

Guidonis

E ic h o li, d. B on bologn u s dom ini R olan d ih i de P egolotis, d. B on agu ida dom ini

Gerardi

de

P alton eriis,

d.

T h om axin u s

de

P lan tavign is,

d. L am b ertin us dom ini Guidonis de Stifon tis, d. P rovençale dom ini P etriçoli de B osch arar iis, d. D om inich u s dom ini A eo lin i H o n e ste , 10 d. T om axin u s de B on rom eis, d. Ooradinus dom ini B on aven tu re de A rm is notarius, d. Iacobinus dom ini U g olin i de M edicina, d. Lentius dom ini

B ellicti

de

Soris,

d.

P reite

dom in i

Guidonis

Prevedelli,

d. A bellu s de P lacitis, d .M ich ilin u s dom ini M on tan arii de Oulforatis , 1 d. B ertholom eu s dom ini P au li, d. D om in icu s dom ini Ia c o b i B ix ile- 15 rius, d. Gerardus P etri A rm a n i, d. F u lch u s Gerardi, d. Iacobin u s de G allixan o n o ta riu s. In frascripta su n t n om in a ançianorum et consulum et m inistralium societatis B ech arioru m pro arm is et Sellarolum pro arte et preconsulis societatis N o ta rio ru m et sa p ien tu m , uno pro qualibet 20 societate,

privilegiatorum

occasione

excessuum

fa cto ru m

per

eos

contra dom inu m R a m b e rtu m de B açaleriis tem pore dom ini B in d i B ascherie olim capitanei populi B on onie. d. Sanatus Francischi O pte, d. G uido A lga rd e, d. R olan du s de Foscharariis, d. B oniohannes dom ini Çivinini de Ç ovençonibus, d. I a -

25

cobus Guidolini Indivin e, d. M artin as T h o m a x in i Ç esarii, d. B itinus dom ini E a m b e r ti, d. A m ich u s dom in i Ç um ignani de B an baglolis, d. A lb ertu s V iv ia n i m urator, d. Çanpetrus con dam Ioh a n m s B erth o lecti, d. M ercatus B on a ven tu ra clerici, d. Iacob u s Prególa,m , d. M artinus G randei, d. Bonacursius A ig h in i, d. U golinu s O sberti, d. P a x 30 dom ini Tohannis de Saliçeto, d .

Iacobin us

P etri Grassi, d. F ra n -

cischus dom ini B o n b o lo g n i B run icti, d. H enrigip tu s dom ini A lb e rti Calanchi, d. B lan ch u s Cose, d. M anbrinus Canbii, d. Odofredus Conforti de Tenchariis, d. B erth o loctu s cu n çator con dam Forixii. d. H enrigutius

P acis notarius ançianorum

et consulum

predi- 35

ctoru m . d. Guido de E on chore, d. T o m a x de A lb erg is, d. Iohannes B arixellu s, d. E olan din u s Iacob in i, d. T h o m a xin u s U sep p i, d . Leonardus de M agnanis, d. A lbertin ellus de A lb erçis, d. B on a ven tu ra N ovelon is, de societate B ech arioru m pro arm is, m in ístrales.

ío

1 d. Michilinus... Culforatis] agg. in margine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

420

STATU TI D I BOLOGNA D E LI. ANNO 1 2 8 8

d. B en ceven e con dam A lio cti, d. M orandus salarolus, d. Qanbonus B run ecti, d. B o n ta d e Qanboni, d. H orelius dom ini M athei, d. Corradus d o m in i R o lan d in i, d. B od u lfu s R o b erti, d. V ivian u s B on a eatti, de societate Salarolu m , m inistrales. 5

d . B on inu s de Sardellis, preconsul societatis M otariorum , d . Provincialis de Poscharariis, pro societate C am psorum . d. R o d a ld u s de L am an din a, pro societate M ercatorum , d . B ologn etu s B on a ven tu re, pro so cietate M otariorum , d. A n celellus de M an colin o, pro societate B echariorum pro arte,

to

d. Ioh ann es de M agnanis, pro societate B ech arioru m pro arm is, d. M ichael dom ini A im erii, pro societate Spadaru m . d. A n dreas de Sancto A lb erto pro societate V aroru m , d. Ioh ann es dom ini C onforti, pro societate Q uarteriorum . d. Iacob u s de L a stig n an o , pro societate C laviu m .

15

d . Ioh ann es de Ign aiio, pro societate B alcan oru m . d. M athiolus de Guircino, pro societate D racon u m , d. Iacobu s de Oantone, pro societate Sbararum . d. Guillelm us G arnelli, pro societate F abroru m , d. Bernardinus m ercarius, pro societate M ella rio ru m .

20

d. Gardus V ed oaci, pro so cietate Schisarum . d . P assipauper dom ini C astelani, pro societate A q u ile, d. H enrigiptu s m ercarius, pro societate L u pardoru m . d . G allixiu s de Vercellis, pro societate C astellorum , d.

as

G hibertus Guidolini, pro societate D raperiorum pro arm a,

d. Saiectus sartor, pro societate sartoru m . d . Ioh ann es B on a iu ti, pro societate C uneatorum et Curionum , d . B ertholus A va n ga ro li, pro societate Cordoanorum . d . Carnelvare de P reitis, pro societate Calcolariorum

de vacha.

d . Ioh ann es M alvecu s, pro societate C allegariorum . 30

d . Ioh ann es B utrigh ariu s, pro societate m agistroru m Lignam inis. d . Iacobin u s M u tti, pro societate M u ratorum , d . B ertholus B elon dini, pro societate Cartholariorum . d . B on aven tu ra B o n v ila n i, pro societate Pellipariorum novorum , d.

35

B ertholom eu s P au li, pro societate D raperiorum pro arte.

d. Iohannes G ran dey, pro societate Stellaru m , d. M ellicha C am bii, pro so cietate G riffonum . d. Iva n u s B ataglu cii, pro societate B rancharum . d. Iacobin u s de B a g n o , pro societate L eon u m (/. 5 5 v). d. C um ta B av o su s, pro societate Tuschorum .

«

d. B on iacobu s Turicanus, pro societate Traversarum . d. B on acosa dom ini M u xolin i, pro societate Salarolum . d. D onisdeus B erecta, pro societate P isch atoru m .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

421

L IB . V - R U B R . L X X IIII

d. Gerardus de O llis, pro societate P ellipariorum v eteru m , d. A etolin u s linarolus, pro societate L in aro lu m . d . M ichilinus dom ini P arixii, pro societate B ixilerioru m . d. L an calotu s Guidonis Tarassi, pro societate L om b ard oru m . In frascripta su n t n om in a qu oru m d am sap ien tu m , scilicet duorum

0

pro qu alibet societate artiu m et arm oru m , C am bii et M erchadandie pop u li BonOnie ellectorum per ancianos et consules tem pore dom ini F u lch i de Bugacherinis capitanei populi B on onie privilegiatorum e o 1 quod declaraverunt

dom in u m

S ch an abicu m de R om angiis et filios

esse de n obilibus civitatis B on o n ie. d. M ichilinus

10

de C ulforatis, d. Ursius B lan ch etu s, de societate

C am psoru m . d. P etricolus de M edicina, d. R o lan d u s de Sabatin is, pro societate M erchatoru m . d. la c o b in u s

de B a g n o ,

d. B on a co sa M ussolini, pro societate i*

N o ta rio ru m . d. B en ceven e de Saliceto, d. Francischus de G a to , pro societate V a ro ru m . d. U g u itio de B an baglolis, d. T h o m a x de R igiis, pro societate Leonum .

20

d. Iacob u s de L astign an o, d. R olan d u s de Corbellariis, pro socie­ ta te C laviu m . d. P etrus dom ini U rsolini, d. Gabriel de C alam aton ibu s, pro socie­ ta te D raperioru m pro arm is. d . P au lu s

dom ini P hilippi de

Curionibus,

d.

B erth oloctu s

de ®

C urionibus, pro societate Curionum et C ungatorum . d. P eropinus de C astello, d. B on vilanu s de Th ederixiis, pro socie­ ta te B ran ch arum . d. Ioh ann es callegarius, d. Iacob u s M alvegus, de societate Calleg arioru m .

30

d. B erth olom eu s M u tti, d. E gidius la c o b i

iudex, de

societate

S ch ixaru m de Saragoga. d. G ualterinus de Spiolaria, d. M ich ael V inciguere, de societate M ergarioru m . d. P etrus B erardi, d. M ichael B engevenis, de societate P ellipa-

30

riorum n ov o ru m . d . Ioh an n es de M agnanis, d. G u ido de L iu tiis, de societate T u sch orum . d.

N ich olaus

B o n v ix in i,

d.

Petrigolus

L in aro lu m .

R affan elli,

de societate io

1 eo... Bononie] sottolineato nel cod.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

422

STATU TI D I BOLOGNA D E I.l/A N N O 1 2 8 8

d. D onisdeus B erecta , d. B alducius dom ini Ia c o b i Sinibaldi, de societate P isch atoru m . d. B icardu s de A xtinixiis, d. B ertholom eu s M aim eline, de socie­ ta te C astellorum . 5

d. B itinu s de P latixiis, d. Gerardus D en ta m is, de societate S tel­ larum . d. D ain ixius dom ini Sovran i, d. Canbius de B an fred is, de socie­ ta te G riffonum . d.

B ayn eriu s T huscholi,

d . B onafides de T uschis, de societate

io Sallarolu m . d. M a r tin u s. G randei, d. D eo te fe Canonis, de societate

Calcola-

rioru m de v ach a . d.

Bernardinus

B o la n d i,

d.

Gerardinus D a lm an i,

de

societate

A q u ile. 15

d. Francischus de P reitis, d. Laurentius dom ini A lb erti Scharii, de societate Spadaru m . d. P hillippu s dom ini Cabrielis, d. lib ertin u s

dom ini P alm erii de

B u trio , de societate Sbararum . d. A ngelellus de M an colin o, d. M erchadante de M ancolino, de 20 societate B ech arioru m pro arte. d. B oniohannes dom ini A g i B am en gh i, d. Leonardus de Magnariis, de so cietate B ech arioru m pro arm a. d. B ellectu s de Soris, d. G erardus de Sabadinis, de societate L u pardoru m . as

d. loh an n es de B ax u riis, d. U g o de B ax a co m a trib u s, de societate D rag o n u m . d. B on a ven tu ra de Spiolara, d. A lle g ra tu ti de M ecovilanis, de societate B alcan oru m . d.

B on a ven tu ra

de S avign an o,

d.

Guidoclerius

de B aldoinis,

30 de societate T raversaru m B arbarie. d. Iacobin u s de L o b ia , d. P etrus dom ini B oniohannis Iordanini, de societate Q u arterioru m . d. B on bologn us m agistri G h iberti, d. E gidius m edicus, de societate L o m b a rd o ru m . 35

d. B ertholus Federici, d. P etrus m agistri A lb erti, de societate M u ratorum . d. Qacharia de B urgo L a m a ru m , d. U golinu s B elon d i, de societate m agistroru m Lignam inis. d. M unsus de D o n g ellis, d. B on fan tin u s de F a b ro , de societate

40 B ixilerioru m . d. A lbertu ciu s

A sta n o v e ,

d.

Canbius

B ulgarin i,

de

societate

D raperiorum pro arte.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

423

I.IB . V - E U B R . L X X I I I I -L X X V

d. X a sin u s

flubarius,

d.

A lbertin u s

de P lastellis,

de societate

F a b ro ru m . d. B ertholus R ieardi N ap arii, d. A n driolu s B orgh exin i, de societate Sa rto ru m . d.

B erth olom eu s

dom ini B lanci Cose, d. B ertholus A van caroli,

5

d e societate Cordoanorum . d. Iacobu s R ayn ald in i, d. R ogerius pelliparius, de societate P ellipariorum v eteru m . d. M c h o la u s cartholarius, d. U golinu s de F la gn a n o, de societate C arth olariorum .

10

[ L X X V ] D e a p p r o b a tio n e e o ru m q u e a cta fu e r u n t p e r in fr a s c r ip to s a n c ia n o s et co n s u le s et s a p ie n te s et e o ru m n o ta r io s v a ca n te civ ita te B o n o ­ n ie r e g im in e , p r o p te r re c e s s u m d o m in i M a th e i de C o rrig io p o testa tis et d o m in i C ora d i d e B a lia e 0 c a p ita n e i p o p u li B o n o n ie . R u b r ic a . O rdinam us quod om n ia et singu la que a cta reperiuntur v el repe- w rirentur fa cta per infrascriptos ancianos et consules, sapientes, n o ta ­ rios, ta m in civilibus quam in crim inalibus causis, ta m in cognoscendo q u a m in condem pnando v el diffiniendo (e x t’is ) 1 v alean t et ten eant et h ab ean t plen u m robur et per rectores civitatis B on onie et eorum fam ilias et officiales et quoslibet alios exeeutioni m andentur.

20

C onsilium populi et m asse populi, in quo intervenerunt minístrales societatis Traversarum et societatis F a b ro ru m et duo sapientes pro qu alibet societate presidentes per presentem m ensem aliis societatibus super observation e ord in am en toru m , fecit dom inus Tigrinus de Sighibuldis capitaneus populi B on o n ie in pallatio n ovo com m unis B ononie 25 de v o lu n ta te

ancianorum

et consulum

ad

son u m (/. 5 6 r) canpane

et v oce preconia m ore solito congregari; in quo quidem consilio idem dom inus capitaneus p roposu it in frascripta et super hiis peciit sibi consilium exiberi in anno D o m in i m . c c l x x x i ii , indictione x i , die v i d ecem bris.

30

I n prim is quid placet consilio, quod dictus dom inus capitaneus possit et debeat proponere ad presens consilium provixion em factam per dom inos

R o lan d in u m

P assageriu m , L au rentiu m B on a ca p ti et

Ioh annem R u stigh elli et dom inos fratres predicatores et m inores et sapientes ellectos per ancianos et consules ad providen dum super 35 falsis accusationibus, ne fierent n e[e] fieri possent con tra illas personas de quibus n on ca v etu r in ordinam entis factis tem pore dom ini M athei de Gorigio, que provisio scripta est per m a n u m B onfigloli notarii 1 ext’is] cosí il cod.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

424

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

angianorum , et super ipsa provisione possit consuli et arrengari et p a rtita fieri et

reform ari per d ictu m

dom in u m

capitaneum , sine

preiuditio et gra v am in e ip siu s1 dom in i capitanei et eius fam ilie et angianorum

et consulum

et om n iu m

alioru m

quos tan geret, nec

5 propterea v e l ipsaru m occasione inquiri, m olestari v el agravari p o s­

sint ipsi v e l aliquis eorum de iure v el de fa cto : non o bstan tibus ali­ quibus

sta tu tis,

ordinam entis,

provisionibus,

reform ationibus p o ­

pu li v e l com m unis B on onie lectis v el n on lectis, precisis v e l n on precisis, de quibus opporteat v e l n on opporteat expressam fieri m en10 tio n em , nec aliquibus aliis contradicentibus predictis, a quibus o m ­ nibus et singulis dictus dom inus capitaneus, angiani et consules et consilium et om nes alii quos tangerent auctoritate presentis consilii sin t penitus absolu ti, salvis sem per in suo v igore ordinam entis factis in fa v orem populi tem pore p otestarie dom ini M a th e y de Corigio, is contra

que nichil possit dici, sed sem per in su a m an eant firm itate.

I n reform atione cuius consilii et m asse populi sapien tu m predictoru m , fa cto p a rtito per dictu m d o m in u m capitaneum de sedendo ad lev an d u m , placu it m aiori p a rti to ti consilio quod fiat p osta gene­ ralis in ipso consilio super providendo super falsis accusationibus· 20 et denuntiationibus factis tem pore presentis potestatis usque ad hanc

diem , que dicerentur esse false et que fierent in fu tu ru m per qu oscu m ­ que de societatibu s artiu m et arm oru m , cam b ii et m ercadandie de om nibus et singulis p erso n is2 com itatu s B on onie qui su n t in fu m a n ­ tibus et descendentibus ab eis et de om nibus aliis et singulis personis 25 civitatis B on o n ie qui non su n t de predictis societatibu s v el aliqua ea­

ru m ; et quod super predictis quilibet possit consulere ad su am v o lu n ­ ta tem et super dictis arengatis fiant p a rtita et po stea reform etur se­ cundum quod placu erit m aiori p a rti ipsius consilii; ita ta m e n ,3 quod per predictam n on intelligatur, nec aliquid fieri v e l dici possit de accu30 sationibus et denuntiationibus factis et faciendis de aliquibus nobilibus

v el m agn atib u s et eorum descendentibus et aliis personis n om inatis in ordin am en to. Q u oru m accusationes v el denuntiationes, si de eis fierent vel fa cte essent, pertinent ad m inistrales et sapientes predictos, qui nunc su n t v e l pro tem pore fu erin t, videre et exam inare si false 35 su n t v e l fu erint. E t predicta fiant et fieri possin t, teneant et v alean t,

predictis sta tu tis,

ordin am en tis,

provixion ibu s

et reform ationibus

infrascriptis n on o b stan tib u s, a quibus dom inus capitaneus et an­ giani et consules et predicti, et om nes quos tangerent, sint liberi,

1 ipsius] coci, ipsino. 2 personis] agg. in marg. [m.

1 ].

3 in margine bonum [m 3 ].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

425

L IB . V - RTJBR. L X X V -L X X V I

a bsolu ti a u ctoritate presentís consilii, u t

supra in

proposita con ­

tinetur. T estes R ustigh in u s et Lanfranchinus nuncii p o p u li. D ie sexto decenbris.

[ L X X V I ] . De propositionibus reformationum factis tempore domini Tigrini de Sighibuldis super falsis accusationibus ex vigore ordinamen­ torum sacratorum, et de coadunatione ministralium singulis diebus veneris facienda. Rubrica.

»

C onsilium populi et m asse populi, in quo interfuerunt m inístrales societatis Traversa,rum et societatis F a b ro ru m et duo' sapientes pro 10 qu alibet so cietate presidente pro presentí m ense super

observation e

ordinam entorum ,

fecit

aliis societatibus

dom inus

Tigrinus

de

Sigbibuldis capitaneus popu li B on onie in pallatio n ovo com m unis B on on ie de v o lu n ta te ancianorum et consulum ad sonu m canpane et v oce preconia m ore so lito congregari; in quo quidem consilio idem 15 dom inus capitaneus p roposu it infrascripta et super hiis petit sibi consilium

exiberi,

in

anno D o m in i

m c c l x x x iii 0, indictione u n de­

cim a. I n prim is cum reform atu m sit in consilio et m assa populi predictis quod, super providendo quod false accusationes et denuntiationes ¿o n on flant in fu tu ru m et que fa cte su n t puniantur, d e b e a t1 fieri propo­ sita generali in presentí consilio, super qua quilibet possit dare et consulere quod sibi videb itu r esse utile circa predicta, proposuit dictus dom inus capitaneus se q u e n te m 2 fo rm a m dicte reform ationis. Q uid p lacet dicto consilio et m asse populi providere et ordinare, ad hoc 25 u t fa lse accusationes et denuntiationes n on fiant per aliquos de so ­ cietatibu s a r t iu m ' et a rm o ru m , cam bii et m erchadandie habentes pri­ vilegia ex fo rm a ordinam entorum d ic to r u m 3 factoru m tem pore d o ­ m in i M athei de Corigio, olim potestatis B on onie. E t si qua facte sunt tem p o re presentís p o testatis, p u n ia n tu r4 ii qui eas fecerunt, eo salvo 30 quod nichil dici v e l arengari v el consuli possit per aliqu em nec refor­ m ari aliquid quod sit v e l esse possit contra fo rm a m predictorum or­ d inam entorum factoru m tem pore dicti dom ini M athei de Corigio, sed ipsa ord in am en ta in om nibus partibus suis firm a perm aneant. In reform atione cuius consilii, fa cto partito per dictu m dom inu m 35

1 debeat] cod. debeant. 2 sequentem] cod. sequens. 3 dictorum] agg. in marg. [m. 2 ]. 4 puniantur] cod. puniatur.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

426

capitan eu m de sedendo ad levan d u m , placuit quasi to ti dicto consilio quod m inístrales illarum duarum so cietatu m que presunt aliis de presentí m ense cum illis duobus sapientibus de qu alibet societate qui su n t cu m ipsis m inistralibus et om nes et singuli m inístrales et duo

5

sapientes pro qualibet so cietatu m que preherunt aliis societatibus in fu tu ru m per singulos menses ad procurandum quod ordinam enta predicta serventur, h abean t et habere debeant au ctoritate presentís consilii

eandem

bailiam ,

licen tiam ,

iurisdictionem

et

arbitrium

exam in and i, cognoscendi et approban di om nes et singulas accusaio tiones et denuntiationes que fierent de aliquibus hom inibus co m ita ­ tus B on onie, qui su n t v e l erunt in fu m an tib u s, et descendentibus et natis ab eis et in fu tu ru m nascendis, et de om nibus et singulis civi­ tatis B on onie qui sunt de populo nec tam en sint de societatibus artiu m et arm oru m , cam bii et m ercadandie, si dicte accusationes is et denunciationes fatiende in fu tu ru m essent seu dicerentur esse false, qu am habent in occasionibus et denuntiationibus que fiunt et in antea fierent de nobilibus et m agn atib u s, si false essent vel dicerentur esse false. I te m placuit quasi to ti consilio, quod dicti m inístrales qui nunc so su n t v e l pro tem pore fuerint presidentes aliis societatibus per singulos m enses, ten eantu r et debeant quolibet die veneris con gregari1 et con­ venire in pallatio com m unis B on onie et ibidem publice stare et m anere usque sero, sicut tenentur alii officiales, et audire et intelligere omnes et singulos qui v ellen t dicere se falso esse accusatos, et tunc dicti 25 m inístrales teneantur et debeant ipsas accusationes et denuntiationes

falsas

d ictas

exam inare eodem

die v e l sequenti, secundum

quod

con tin etu r in form a ordinam enti loquentis d e ' accusationibus falsis fa ctis de nobilibus et potentibu s.

30

[ L X X V I I ] . De consilio quorundam fratrum minorum etpredicatorum, doctorum inris canonici et civilis et peritorum inris, an possit proponi et confirmari infrascripta modificatio. Et incipit: « In Christi nomine amen. Ad providendum· onorem Dei, et cet. » Rubrica, Congregatis

infrascriptis

fratribus

m inoribus et predicatoribus

et infrascriptis sapientibus in pallatio prim iceriorum de m an dato

35

dom in oru m ancianorum et consulum ad petition em consulum socie­ tatis N o ta rio ru m et m inistralium societatis Spadarum , in qua quidem

1 congregari] coci, congregare.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB .

V — IÍU BE. LX XVII

427

con gregatione lecta fuit p r o v isio fa cta per consules societatis N o ta ­ rioru m et m inístrales societatis Spadaru m et sapientes electos ab eis et super ea p e titu m

fu it consilium

per dom inu m R ic o b o n u m 1 de

P lastellis preeonsulem societatis N ota rio ru m de consensu et v olu m p ta te consulum dicte societatis et m in istraliu m societatis Spadarum ,

5

u tru m p r o v isio fa cta et deliberata per sapientes predictos, que talis est et inferius continetur, possit in consilio pop u li proponi et reform ari, n on

o bstan tib u s

ordinam entis

dom inoru m

duorum

so cietate factis tem pore dom ini M athei de Corigio

pro

qualibet

olim potestatis

B on o n ie, nec aliis ordinam entis et privillegiis et statu tis com m unis 10 et p o p u li B on onie et sacram en to dom ini capitanei et sine preiuditio om n iu m , et singulorum predictorum infrascriptorum , et quid super predictis facien du m sit ad conservationem ordinam entorum et pro bon o s ta tu com m u n is et pop u li B on onie. In qua quidem congregatione placu it fratribu s infrascriptis m inoribus et predicatoribus et om nibus

id

et singulis sapientibus infrascriptis, nem ine discordante quod (/. 5 6 v) p red icta p ro v ix io et o m n ia 2 et singula que in ea continentur fieri p o ssin t , 3 et propon i et reform ari potuisse, non obstan tibus predictis ordinam entis et reform ationibus et statu tis et sacram ento dom ini ca­ p ita n ei; et sic singulariter consuluit quilibet predictorum . Anno

-20

D o m i n i 4 m illesim o ccLXXXim, indictione x n , die i x in ­

tran te iun io, consilium populi et m asse populi B on onie fecit vir nobilis d om inu s G erardinus de B usch itis honorabilis capitaneus populi B o n o ­ n ie in p a lla tio v e t e r i5 com m unis B on onie ad son u m canpane et voce preconis m ore solito congregari. I n quo quidem consilio proposuit 25 in frascrip ta

de v o lu n ta te ancianorum

p e tiit consilium exiberi. I n

et

consulum , super

quibus

quo consilio con vocati fuerunt omnes

m inístrales so cietatu m artiu m et arm oru m , cam bii et m ereadandie, et ipse societates et duo sapientes pro qualibet societate mensis pre­ sen tís, qui presunt ad con servation em ordinam entorum , et ille due 30 so cieta tes, silicet N o ta rio ru m et Spadarum que presunt aliis societa­ tib u s de presentí m ense ad conservationem ordinam entorum , et ceteri qui su n t de illo consilio populi, qui om nes unanim iter et una voce quod infrascripta proponerentur et in consilio populi reform arentur, cla m a v eru n t « fiat, f i a t ».

35

I n prim is quid placet conscilio et m asse populi de infrascriptis provision ibu s. 1 Ricobonum] cod. per errore di trascnzione Xicobonum. 2 omnia] cod. nomina: eorretto. 3 possint] cod. possit. 4 Anno Domini] agg. in margine, [m 1 ], 5 veteri] cod. veteris.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

428

ST AT U T I D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

[ L X X V I I I } . De pena accusantium calumpniose aliquos qui non sunt de magnatibus ex vigore ordinamentorum, et quod rustici et alii qui non sint de magnatibus ad ipsorum■ . defensionem intelligantur esse de societatibus populi si accusentur ex vigore ordinamentorum; et mo5 difficatione ordinamenti quod concedebat privilegium contra eos qui non erant .de societatibus populi nec erant de magnatibus. Rubrica. In Christi n om in e am en . A d providen dum honori D e i, et ad v er­ ten d am iram et indignationem su a [m ] a civ ita te B on on ie, et ad providen dum honori et bono sta tu i civ ita tis, pop u li et

com itatu s

io eiusdem , et a d 1 protegen da et conservanda ordin am en ta fa cta in defensione pop u li B on o n ie per an§ianos et consules pop u li et con­ sules societatis n otariorum et sapientes electos ah eis et duos sapientes pro qualibet societate artiu m et arm oru m , cam bii et m erchadandie tem pore dom ini M ath ei de Corigio olim p o testatis B on on ie, que qui15 d em eorum dem ordinam entorum subversores pervetere ac advertere 2

m oliu n tu r, falsas accusationes v e l denuntiationes predictorum ordi­ n am en toru m v el aliorum privillegiorum p retex tu instituentes contra rusticos et alios qui n on su n t de societatibu s artiu m et arm oru m , et n on su n t de m ilitibu s, n ob ilib us, m ag n a tib u s v e l de potentibus 20 a u t de n obili progenie n atis, v e l ex eis descendentibus v e l adscendentibus alicuius eorum , et ea occasione subicienteS predictos falso p e­ riculo bannorum et con dem pn ation um , et m u ltas ab eis frequenter et fraudolenter peccunias extorqu en tes. Q u id placet consilio et m asse populi, quod dom inus potestas B o 25

n o n ie 3 presens et qui pro tem pore fu erit, h ab eat m eru m , pu rum et liberum arbitriu m in om nibus et super om nibus et singulis accusa­ tionibus et denuntiationibus et n otificationibus fa ctis,

ex

quibus

secuta sit executio banni v el condem pnationis v e l aliqu a exactio pecunie v e l aliquis contractus factu s 4 v e l esse speretur, v e l fieri possit, 30

et etiam in pendentibus per aliqu em v e l aliquos de populo B on onie 5 de aliquo v e l aliquibus rusticis com itatu s v e l districtus B on onie v e l de aliquo v el aliquibus aliis qui non su n t de populo supradicto B on o n ie, et non sunt de m ilitibu s, nobilibus vel

m a g n a tib u s, a u t

de n obili

progenie natis v el ex eis descendentibus v e l adscendentibus, ta m leg i35 tim is et naturalibus qu am n atu ralibu s ta n tu m , alicuius predictorum

civitatis v e l districtus B on onie p retextu predictoru m ordin am en to1 ad ] agg. in marg. [m 1 ]. 2 ac advertere] agg. in margine. 3 potestas Bononie] segue nel cod.: fuerit, habeat merum purum: cancellato.

* contractus fdctus] agg. in margine. 6 Bononie] agg. in marg.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - R U B R . L X X V III

429

ru m v e l aliqu oru m aliorum privilegioru m : de quibus accusationibus, d en u ntiation ibu s et notificationibus aut altera earum constiterit v el con staret dom ino p o testa ti per. pu b licam fa m a m ipsam v e l ipsas calu m pn iosas v e l falsas, e s s e 'a u t calu m pn iosam v e l fa lsam esse, v el fuisse. E t dicatu r et intelligatur constare dom ino p o testati falsam

5

esse per pu b licam fa m a m altero infrascriptorum m odoru m : videlicet quod quando om nes niinistrales v el m aior pars m in istraliu m societatis v e l so cietatu m illius v e l illoru m , de quo v el quibus dixerit accusator v e l den u ntiator esse v el fuisse de populo seu privilegium habere, d ixerin t

dom ino

p o testa ti

quod credant illa m

denuntiationem v el 10

accu sation em v el n otifficationem aut accusationes v e l denuntiationes a u t notifficationes calum pniosas

v el falsas v e l calum pniosam aut

fa lsa m esse v e l fuisse, v e l quando m aior pars m inistralium maioris p artis so cie ta tu m p o p u li diceret dom ino p o testa ti quod credat illam a ccu sation em a u t n otificationem , seu accusationes vel denuntiationes

15

a u t notifficationes fa lsam v e l falsas, calum pniosam vel calum pniosas esse v e l fuisse, v e l quando per a cta v e l d ic t a 1 appareret illam accu ­ sa tio n e m , den u ntiation em aut n otificationem fa lsam v el calu m pn io­ sa m esse v e l fuisse; v e l quando om nes v el m aior pars m inistralium illaru m du aru m so cietatu m que presunt v e l preherunt aliis societa­ tib u s

ad

20

con servation em ordin am en toru m dixerit dom ino p o testati

v el eius iudici quod illa m den u ntiation em et accusationem et notificacionem credunt fa lsam v el calu m pn iosam esse v el fuisse. H a b e a t a u tem dom inus p o testas B on onie presens et qui pro te m ­ pore fuerit super om nibus predictis et qu olibet predictorum liberum ,

25

p len u m et m eru m arbitriu m inquirendi, puniendi, et faciendi resti­ tuere predictis accusatis, denuntiatis v e l notificatis id to tu m qu od occasione predictaru m accu sation um , denuntiationum v el notificatio n u m ab eis v el altèro eorum fu isset e x to rtu m v el pèr aliquos eorum in co m m u n i so lu tu m , exigendi, baniendi e t affidandi banitos et banien-

30

d o s, preter q u a m in casibus prohibitis per ordin am en tum dom inorum du oru m quod incipit, « I te m ordinaverunt et providerunt quod omnes qui in ban no com m unis B on onie deinceps ponentur pro hom icidio, e t cet. » accusatos et accusandos,

n ottificatos

et n otiffican dos2 ex

falsis accusationibus et denuntiationibus aut notificationibus supra-

35

d ictis, qui affidati secure, libere et fidutialiter m orari et versari p o s­ sint in

co m ita tu B on onie,

et om n i ipsoru m iure u ti et a nem ine

inpune offendi v e l agravari in p erso n is3 vel rebus ipsi v el alii, pretextu predictorum ban noru m cocienscum que constiterit dom ino p o testati 1 dicta] cod. dicia. 2 nottificatus et nottifieandus] agg. in marg. [m 2 ] 3 agravari in personis] cod.: agravari possint in personis: possint espunto.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

430

o

io

15

20

25

30

35

STATU TI D I KOLOUNA D E L I/A N N O 1 2 8 8

dictas accusationes, denuntiationes et notificationes falsas vel calum­ niosas esse vel fuisse aliquo predictorum modorum. E t in quolibet predictorum casuum precise teneatur dominus potestas affidare per­ petua1 aifidatione occasione dicti banni: et valeat dicta affidatio perpetuo auctoritate presentis consilii. ilee non omnes iam baniti qui sunt fumantes vel ascendentes vel descendentes ex fumantibus, et ceteri rustici licet non sint fumantes, et omnes alii qui non sunt de populo supra dicto, dum tamen non sint de militibus, magnatibus, potentibus aut de nobili progenie natis, adseendentibus vel descendentibus tam legittimis et naturalibus quam naturalibus tantum alicuius predictorum civitatis vel districtus Bononie, ratione aliquarum de predictis accusationibus, denuntia­ tionibus et notificationibus falsis factis2 ratione predictorum ordinamentorum vel privilegiorum pacem habentes et habituri ex nunc affidati ipso iure intelligantur. E t quod de cetero omnes rustici comi­ tatus 3 Bononie, et omnes alii qui non sunt de societatibus populi et non sunt de nobilibus, militibus, magnatibus et potentibus vel de no­ bili progenie natis vel ex eis descendentibus vel ascendentibus legi­ timis et naturalibus vel naturalibus tantum alicuius eorum civitatis Bononie vel districtus Bononie, 4 sint et esse intelligantur de dictis societatibus populi Bononie quantum est in eo solo, quod possint se defendere ab accusationibus vel denuntiationibus vel notificatio­ nibus de eis vel aliquo eorum faciendis occasione dictorum ordinamentorum vel privilegiorum, et non quo ad alia beneficia que concessa sunt et concedentur illis qui sunt et erunt conscripti in dictis socie­ tatibus. E t quod predicta omnia et singula debeant scribi in sacra­ mentis dominorum potestatis et capitanei Bononie per notarios preconsulis Notariorum et notarium societatis Spadarum que modo presunt aliis societatibus, et sive scripta sive non, 5 pro scriptis semper habeantur, et ita servari debeant, ut cetera que sunt scripta in dictis sacramentis. E t quod dominus capitaneus, anciani et consules populi et qui­ libet ipsorum, sine ipsorum6 preiuditio et gravamine possint predicta omnia et singula in consilio populi proponere et facere reformari secundum quod placuerit maiori parti consilii predicti. E t quod omnia que fient proponendo, consulendo, reformando et scribendo in predic1 perpetua aifidatione] agg. in margine [m 1]. 2 falsis factis] cod: falsis vel calumpniosis factis: v. c. cancellato. 3 comitatus] cod. da comitatus: de esp n n to . 4 Bononie] agg. in margine. 5 scripta sive non] cod . scripta sint sive non: sint e sp u n to . 6 sine ipsorum] agg. in margine, [m 2],

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - K V B B . L X X V III

•131

tis et in eis que exinde sequentur et fient vel eorum occasione, intelligantur esse bene et legitime facta et secundum provisiones et ordinamenta predicta ad conservationem ordinamentorum et veri et sani intellectus ipsorum. E t quod ob predicta vel aliquod eorum vel ob ea que exinde sequentur et fient, vel occasione predictonim vel alicuius ipsorum que exinde sequentur dictus dominus capitaneus et eius familia, anciani et consules et quilibet1 qui proponeret vel reformaret vel consuleret vel esse[t] de partito ut predicta fiant vel qui scriberet et quilibet alius qui in predictis et circa predicta aliquid disisset vel fecisset vel fecerit vel fieri permiserit vel permittit, nullo modo (/. 5 7 r) possint perpetuo agravari nec molestari de iure vel de facto, directo nec per obliquum, tacite nec expresse, per com­ mune vel populum Bononie nec per aliquem singularem personam ecclesiasticam vel secularem, collegium vel universitatem, nec per aliquem potestatem et capitaneum qui nunc sunt vel in futurum fuerint nec per aliquos síndicos vel offitiales communis vel populi Bononie. nec coram eis vel aliquo eorum aliquid dici vel opponi [pos­ sit·] contra predictos vel aliquem eorum per quod status vel itis predictorum vel alicuius eorum eis competens vel competiturus in aliquo propterea ledatur, sed potius servetur et augmentetur. E t quod ex nunc et ex tunc predicti domini potestas et capitaneus et eorum familie qui nunc sunt et pro tempore fuerit, et dicti anciani et consules et omnes predicti et omnes alii quos predicta vel aliquid predictorum vel que exinde sequentur tangerent nunc vel in futurum, ab omnibus predictis et omnibus statutis, (aliis) reformationibus, ordinamentis, decretis, provisionibus precisis, lectis vel non lectis, communis et populi Bononie, 2 que obstare viderentur provisionibus et reformatio­ nibus in presentí consilio factis vel obstare possent, sint et esse intelligantur penitus absoluti, ita quod in nullo possint predictis dominis potestati, capitaneo et eorum familiis, ancianis et consulibus et aliis predictis obstare. Item quod 3 per commune et populum Bononie et per societates Motariorum et Spadarum et per omnes societates populi et quamlibet de dictis societatibus communiter et divisim, per domi­ num capitaneum venturum et potestatem presentera et futurum et qui pro temporibus fuerint, 4 de iure et de facto predicti dominus potestas, capitaneus et eorum familie, anciani et consules et omnes alii quos predicta vel aliquid eorum tangerent, viriliter et potenter per-

3

10

13

¿o

23.

30

35

1 quilibet] agg. in margine, [m 1], 2 Bononie] agg. in margine. 3 quod] agg. in margine [m 1]. 4 et qui pro temporibus fuerint] cod. qui pro tempore fuerit cancellato e riscritto sulla linea.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

432

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

petuo defendantur in predictis et ciroha predicta, et in eis et circa ea indempnes per dictum commune et populum et societates predietas conserventur. E t quod omnes societates et quelibet earum possint inpune tempore sindicatus domini capitanei et eius familie et ante 5 et post se congregare et reformare quotiens voluerint super predictis omnibus ut ipsa melius attendantur et fiant, et sic facere1 et curare quod dictus dominus capitaneus et eius familia de predictis nec de aliquo predictorum nec occasione ipsorum vel alicuius capituli supe­ rius contempti possint nec debeant sindicari nec agravari directo 10 nec per obliquum. Item quod predicta reformatio et provisio, et omnia in eis contempta ponantur et scribantur per ordinem in sacra­ mento domini capitanei presentís et venturi, et deinde successive per ordinem, et quod ex nunc pro scriptis in dicto sacramento vel sacra­ mentis habeantur. E t quod ipsa omnia supra dicta et presens reformá­ is tio in qualibet sui parte eandem vim et robur obtineant, et plus si esse potest, ut provixiones facte tempore domini Mathei de Corigio per dominos duos ellectos de qualibet societate, velud quelibet earum que plus servanda est; et sic et sub eisdem penis inponendis et exigendis et eisdem formis, conditionibus et modis debeant observari, ut de 20 ipsis provisionibus observandis et observari faciendis ibi dictum est. E t quod, 2 si aliquis contra predicta vel aliquid quoquo modo venerit de iure vel de facto vel venire presunpserit, et quicumque iudex vel aliquis alius, cuiuscumque conditionis sit vel fuerit, vel advocaverit seu patrocinium vel auxilium dederit vel allegaverit vel consilium vel as sententiam dederit vel pronuntiaverit contra predictos vel aliquos eorum seu contra predicta vel aliquid eorum, sit ipso iure exceptus de protectione communis et pro bannito (et) pro gravi mallefitio habeatur, ita quod possit inpune offendi in persona et rebus et de iniuria seu iniuriis vel offensionibus sibi illatis ius non reddatur per 30 potestatem v e l3 per capitaneum seu per aliquem rectorem civitatis Bononie aut per rectores aut minístrales alicuius universitatis, socie­ tatis seu collegii civitatis eiusdem. E t nichilominus condenpnetur quilibet contrafaciens in ccc libris bononinorum, et pro qualibet4 vice, et si sit vel fuerit de aliqua societate populi pro non socio per35 petuo habeatur, et de ipsis societatibus cancelletur ita quod amplius modo aliquo in eis societatibus vel aliqua earum non recipiatur. E t si non sit nec fuerit de aliqua societate populi, nullo tempore in eis nec in aliqua earum recipiantur, et si receptus fuerit, pro non re1 sic facere] ripetuto nel cod. é corretto. 2 quod] agg. in margine. 3 vel] agg. interlinea. 4 qualibet] i i t e agg. interlinea.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

433

L IB . V - R U B R . L X X V I I I-L X X V I I I I

cepto habeatur, salvis nichilominus aliis penis appositis in provisio­ nibus factis tempore domini Mathei de Corigio, quibus .penis predict! contrafacientes similiter sint astricti. E t quilibet contrafacientes possit accusare publice et private, et contra eos et quemlibet eorum procedi [possit] ad inquisitionem et condempnationem, 'cum accusa-. 5 tore et sine accusatore, et ex officio et summarie per dominum pote­ statem et capitaneum qui nunc sunt et pro temporibus fuerit et quemlibet eorum, ad eorum [et] cuiusque1 eorum arbitrium et vo­ luntatem. Item quod predicta omnia et singula iurentur in pleno 2 consilio populi per unum ex bannitoribus populi in animabus domi- io norum potestatis et capitanei presentium et futurorum, et omnium hominum de consilio et omnium de qualibet societate populi, de at­ tendendo, observando et non contrafaciendo modo aliquo vel causa, non obstantibus aliquibus statutis et cet. •

[ L X X V I I I I ] . De reformatione dicte provisionis facte de pena accu- is sancium calumpniose, et aliis que continentur in dicta provixione. Rubrica. In reformatione dicti conscilii et masse populi predicti, facto partito per dominum capitaneum de sedendo 34ad levandum, pressentibus dictis anciani et consulibus, et de eorum voluntate expressa, placuit omnibus de dicto conscilio, nemine contradicente, quod posta que sic incipit: « In Christi nomine amen. Ad providendum honori Dei, et ad vertendam iram et indignationem suam a civitate Bononie » et finitur: « E t hoc non obstante, et cet. » in qua fit mentio de falsis accusationibus et denuntiationibus et notificationibus factis, termi­ natis et pendentibus et cet., prout in ipsa provisione sive posta in qualibet parte sui plenius continetur, sit firma in totum, et per com­ mune et populum Bononie et per omnes societates artium et armorum, cambi et mercadandie et per quemlibet de ipsis societatibus perpetuo in qualibet parte sui observetur et executioni mandetur, et quod auctoritas presentis consilii obtineat plenum robur. Hoc insuper addito et expressim reformato, quod si pronuntiatum fuerit vel constiterit aliquo predictorum modorum aliquem vel aliquos fecisse vel facere falsam accusationem vel denuntiationem vel notificationem4 pretextu sui privilegii, ut dictum est, si sit vel fuerit de aliqua, societate

ao

25

30

35

1 cuiusque] eod. euiuscumque: corretto. 2 pleno] cod. publico corretto in margine. 3 sedendo] cod: scedendo. 4 vel denuntiationem vel notificationem] agg. in marg. [m lj.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI

434

D I BOLOGNA

D ELL'AN N O 1 2 8 8

populi, ex nunc pro non1 socio habeatur et de dictis societatibus can­ celletur, sive de ea in qua esset, cancelletur et removeatur, et amplius in eis vel aliqua eorum non recipiatur: et si receptus fuerit, pro can­ cellato et remoto ipso iure habeatur. Hoc addito, quod Udantia data 5 seu que dabitur et concedetur, et concessa cuilibet persone bannite et banito occasione presentis reformationis et provisionis et ipsius auctoritate, subscribatur iuxta nomen cuiuslibet banniti per notarios qui nunc presunt officio bannitorum, vel pro tempore erunt. E t tenean­ tur et debeant dictam fidantiam iuxta nomen ipsorum in libro vel io libris bannitorum scribi facere.2 E t quod quilibet bannitus sic adfidatus et subscriptus teneatur et debeat solvere domino Bertholo Bellondini et sociis datium et gabellam secundum quod banniti qui cancellantur solvere debent. E t 3 hec omnia et singula serventur non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis et reformationibus [et] aliquibus 15 decretis communis vel populi, precisis vel non precisis, lectis vel non lectis, legendis v d em p n ata sint propter tales ban itos seu rebelles vel inobedientes, de quibus penitus ignoratur nec sciri nec presum í possunt predicta om nia, et habitantes in eis quod sint banniti, rebelles, vel inobedientes com m unis B ononie, et quia instituentes tales accusationes, denun­ tiationes vel notifficationes cum se ipsis ducunt predictos banitos io et rebelles ad dictas terras et dom os aliquando singularium , et laten ­ ter h abent ibi testes qui videan t ibi dictos banitos vel rebelles, ut postea ferant testim on iu m quod viderint dictos bannitos seu rebelles esse in curia illius terre v e l in d om o eius ad quem ipse idem duxit ipsum ba n n itu m seu bannitos v el rebelles, qui testes dividunt partem 15

con dem pn ation um cum ipso accusatore et denuntiatore vel notifficatore, quod est om nino contra honorem D ei et M atris eius et om nium Santoru m , et grave atque intollerabile, ut quis puniri debeat de eo quod per eu m penitus ignoratur, et quod dolosi ex dolo ipsorum prem ium consequantur, et nisi provideatu r per conseilium populi

20

in predictis, hom ines districtus B on onie et ipsa com m u nia ad inopiam traherentur ex eo, quod non possent co m m u n i B on onie in collectis et aliis honeribus et fationibus respondere, nec cives B ononie possent lab oratores agrieollas possessionum suarum com ode reperire.

25

[ L X X X I I ] . De provisione facta contra tenentes in eorum terris, curiis, vel domibus banitos pro mallefitio vel banitos pro parte Lambertatiorum vel de.eorum familiis et contra dantes eis conseilium et favorem,, et de forma acusandi, et de penis contra tenentes tales banitos, et de premio dando illis qui· presentarent aliquos de predictis bannitis. Rubrica. In prim is providerunt et ordinaverunt predicti qu od , 1 si aliquod

30

ban nu m de aliquo m assario v el u niversitate exem p latu m esset ab anno D o m in i m illesim o C C .°

octuagesim o quarto,

indicione duodecim a

retro, eo quod diceretur tenuisse in sua terra aliquos bannitos pro m allefitio v el de parte L a m b erta tio ru m , sine pena debeat cancellari solvendo gabellam et d a tiu m ordinatum . E t ne com unitatibus seu uni­ 35

versitatibu s vel singularibus personus tenendi bannitos vel rebelles seu

inobedientes huius ordinam enti indulgencia prebeatur audatia,

et ne om nis via accusare v e l denuntiare volen tibus precludatur, quis­ quis denunciare seu notifflcare

volu erit

singularem

personam vel

1 q u o d ] coci. que.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

4 37

L IE . V - R U B E . L X X X I I

co m m u n itatem v el u n iversitatem , que tenuerit vel receptaverit v el esse seu stare perm isserit banitos vel inobedientes seu rebelles partis L a m b erta tio ru m v el de eorum fam iliis in sua d o m o , curia vel curtile v el in sua terra v el teratorio vel eis dederit auxilium vel consilium , et sequi volu erit fo rm a m supradicti ordin am en ti, quod incipit: « I te m

5

providerunt et ordinaverunt e t firm averunt sapientes predicti ad hoc

[u t] civitatis B on onie et districtus

petierit tu r

in

dim idium secreto,

de banitis, et cet. » et non

con dem pn ation um , et n on petierit quod tenea­

possit

hoc

facere

infrascripto

m odo

et form a,

videlicet quod ille talis accusator v el denuntiator seu notifficator sit 10 leg ittim e etatis, et de parte ecclesie et Ierem iensium , et societatu m populi B on onie artiu m et arm oru m , cam b ii et m ercadandie, et habeat ex tim u m au t sit de fu m an tib us alicuius terre districtus B ononie v el de descendentibus ab ipsis fu m an tib u s, et pro b et pu blicu m et n oto ­ rium esse in illa v illa seu castro, que vel quod accu satum fuerit v el 15 d en u ntiatu m

aut notifficatum , illum

vel illos bannitos

de quibus

fa cta esset accusatio, denuntiatio v el notifficatio esse ban nitos, re­ belles et inliobedientes com m unis B on onie, et intelligatur publicum et n otoriu m

esse, si den u ntiatu m

fuerit

per nuncium

com m unis

B on onie m assario ipsius terre in pubblieo arrengo v el coram duobus 20 v el tribus

testib u s, seu eridatu m fuerit per dictu m

nuncium

ad

so n u m cam pane ipsius terre iu x ta ecclesiam et per dictam terram in pluribus partibus in die publice et alta voce ex parte dom ini p o te­ statis B on onie, quod non teneant talem vel tales ban itos, nom inando nom en et cognom en ban niti et causam banni et ad cuius petitionem 25 est in ban no, et etiam dando in scriptis m assario dicte terre vel fam ilie eius n om en ban niti et prenom en et cau sam banni et ad cuius p eti­ tion em ; et nunc quod dicto m odo den u nciaverit seu cridaverit, reffer­ rat et scribi fa cia t per unum ex n otariis dom ini potestatis ad hoc spetialiter depu tatu m a dicto dom ino p o testate, et de precepto et 30 denunciatione fa cta m assario a u t de crida fa cta , ut dictu m est, et de quibus ban nitis, et duret dicta denunciatio et crida to to tem pore illius po testatis cuius tem pore fa'eta esset, et non plus. E t si hec appa­ ruerint scripta per dictu m n otariu m p o testatis, et p robatu m fuerit per quatuor testes, illu m v el illos ban nitos publice stetisse infra 35 h abitantes dicte terre post dictam den u n tiation em seu cridam , condem pnetiir com m une habens a X L fu m an tib u s

infra, pro qualibet

vice qua p ro b atu m fuerit tenuisse b a n n itos, in x x v libris bononinoru m

in peccunia n u m erata sine aliqua conpensatione. A X L vero

fu m an tib u s supra usque ad C in quin qu agin ta libris bononinorum , a 40 centu m vero superius, in centum libris bononinorum . E t com itatinus singularis, qui non sit de n obilibus, m agn atib u s, potentibus seu cie-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI DI BOLOGNA D E L L'A N N O 1 2 8 8

438

ricis, qui tenuerit in dom o post

denuneiationem sibi sim ili m odo

fa cta m et p o st d ictam cridam ban nitos, condem pnetur pro qualibet vice in x x v libris bon on in orum . Cives vero et nobiles, potentes, m a ­ gnates, et clerici penis aliorum statu to ru m et ordinam entorum su5 b iacean t. E t

nichilom inus possit

potestas B on onie et sua fam ilia,

du m tam en solu m m odo ex suo offitio et suo m o tu tan tu m , inqui­ rere et punire secun du m

fo rm a m dicti ordinam enti facti tem pore

dom in i M ath ei de Corigio, et idem et eo m od o possit de ta li delicto dom inus capitaneus et sua fam ilia de bannitis pro parte L a m b erta tio 10 ru m et eorum fam iliis, d u m tam en hoc non flat per v ia m accusationis v e l denuntiationis. E t nullus p ossit de tali delicto et de eodem bann ito ista form a, non prosequendo su a m vel suorum iniuriam , accusare, denuntiare seu notifflcare in ann o u ltra q u am sem el: prosequendo vero su am v e l suorum iniuriam , possit tociens accusare, denuntiare is et notifficare, quociens co n trafactu m fu erit; du m m odo om nis qui ac­ cusat v e l denunciat in qu olibet predictorum casuum , et non p ro b a ­ v erit, con dem pn etu r in x x v libris bononinorum pro qualibet vice. E t quod om nia sta tu ta , ordin am en ta et reform ationes, et provisiones que de predictis loquu n tu r et penas im p o n u n t , 1 excepto supradicto ordi20 n am en to fa cto tem pore dom in i M ath ei de Corigio, in qu antu m ta n ­ g u n t com m u nia terrarum et com itatin os qui n on su n t nobiles vel p oten tes, m agnates seu clerici , 2 sint cassa et v a n a et non observentur. E t ad hoc u t ban n iti pro m allefitio n on audean t in civ ita te vel co m itatu B on o n ie m orari, quod quicum que representaverit dom ino 25 p otestati Arel sue fam ilie ban n itu m aliqu em qui pena capitali puniatur, p o testa s teneatur dari facere ei v e l eis qui presentaverit, qu o tcu m ­ que fu erint, unus v el plures, pro qu olibet ta li bannito quinquaginta libras bon on in orum infra octo dies p o st (/. 5 8 r) iudicium de bannito fa ctu m . Si vero m em bro punietur, h ab eat presentator v el presentato30 res, qu otcu m qu e fuerit x x v libras bononinorum , et quicum que repre­ sen taverit a liq u a m b a n n itu m de p a rte L a m b erta tio ru m , h ab eat x x v libras bon on in orum inter om nes presentatores. E t quod ille due so ­ cietates que pro tem pore preherunt aliis societatibu s teneantur, ad prosequendos dictos ban nitos elligere u n u m de qualibet ipsarum dua35 rum so cietatu m , qui duo h abean t ire cum cavalcatoribus dom ini p o ­ testa tis, quos cavalcatores ipse dom inus p o testas teneatur dare m inistralibus dictaru m so cieta tu m

que preherunt, quotiens ipsi petie­

rin t, et h ab eat quilibet predictoru m duorum a com m u ni B on onie x solidos

bon on in orum

pro qu alibet die qua iverint per com itatu m

1 im p on u n t] cod. im ponu n tu r. 2 clerici] agg. in m a rg in e.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IE . V -

439

RTTBR. L X X X I I

B on o n ie ratione predicta, et habeant etiam predicti duo cavalcatores, scilicet hii (eorum ) qui fuerint ad ban n itu m capiendum , pro quolibet ban n ito

ab eis capto

et representato m ed ieta tem qu a n titatu m de

quibus d ictu m est superius deberi dari pro quolibet bannito repre­ sen ta to , que qu an titates possint et debeant so lv i predictis representa-

5

toribus in qu olibet dictoru m casuum per m assarios et depositarios co m m u n i B on o n ie absque alio scruptineo faciendo,

et absqu e pre­

cepto

dom in oru m

quatuor de b u licta. E t quod ad capiendum b a n -

n itos

et rebelles et inhobedientes et ad eos expellendos et ad con-

d em p n a tio n em et condem pnationes que occasione ban nitoru m fierent 10 v e l fa cte su n t ab hinc retro solu tas et solven das, et ad expensas que fierent v e l fa cte su n t per com m u nia occasione dictaru m accu sation um v e l den u nciation u m v el

notifficationum et ad condem pnationes et

expen sas om n iu m aliorum m allefitiorum et ad em end ation em d a m p n oru m que deinceps

em en d abu n tu r vel

em endata su n t per co m - '5

m u n ia , ten ea n tu r et com p ellan tu r om nes habitantes in teris, et ta m n obiles

q u a m ex em p ti,

et

ex

hiis excipim us

vidu as, pupillos,

et

septu agen arios; et dicta honera dividantur inter se hoc m odo scilicet dim idia per personas et alia dim idia per facu ltates. S alvo sem per quod si an te con dem p n ation em com m u ne terre presentaverit n itu m

dom ino

p o testa ti

v el

dom ino

ban -

capitaneo, quod dicta occa­

sione condem pnari non possi(n)t. E t sa lv o

sem per quod com m unia

terrarum que condem pnarentur v el con dem pn ata su n t dicta occa­ sione, regressum h abean t pro to ta li dam pn o quod

passa su n t v el

fu erint contra eos in quorum dom ibus d icti ban niti v el rebelles ste - 25 tissen t, v e l steterin t, si dom inus dom us tu nc h ab ita b at in d om o, si vero non h a b ita b a t, contra illu m vel illos qui tunc tem poris h ab i­ ta b a n t, et con tra eorum bon a et possessiones bonorum et etiam contra b o n a d ictoru m ban n itoru m , quorum occasione ipsa com m u nia con ­ d em p n a ta su n t v el essent, que questiones su m m arie et sine libelli

30

o blation e et strepitu iuditii et om n i iure sta tu to ru m et sollem pn itate obm issa, et diebus feriatis et n on feriatis decidantur per dom inum p o te sta te m et eius fa m ilia m infra u n um m ensem a die reclam i facti, credendo de bonis m assario terre, sacram en to

de n ovo

facto cum

qu atu or ex vicinis suis, nisi leg ittim e contrarium ostenderetur infra 35 d ictu m term in u m . Si vero occasione alicuius denunciationis, notiffication is, accusationis seu inquisitionis facte a kallendis ianuarii citra v el faciende deinceps, aliquis acceperit aliquid seu habuerit per se v e l aliu m ab aliqu o com m u ni v el aliqua singulari persona pro ipso co m m u n i vel ab aliquo alio occasione d ictaru m accu sation um , denun- w ciationu m vel notifficationum fa cta ru m de bannitis per eos vel alium pro eis, dom inus po testas qui nunc est et qui pro tem pore fuerit et

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

4 40

STATUTI DI BOLOGNA D E I.], A N X O 1 2 8 8

eius fam ilia habeant m erum et purum arbitrium inquirendi, puniendi, baniendi, condem pnandi delinquentes et delinquentem ad su am o m ­ n im od a m v o lu n ta tem et etiam in faciendo om ne id quod com m uni alicuius terre v e l singulari persone

acceperit reddere du plicatu m .

5 Salvo sem per quod aliquis ex vigore dicti arbitrii torm entari non possit nisi secun du m fo rm a m ordin am en toru m com m unis et populi B on onie et sacram en ti dom inorum

potestatis et capitanei.

[ L X X X J I I ] . De provisione facta ad maiorem firmitatem provisionum factarum per infrascriptas personas. Rubrica. io

I te m providerunt quod predicte provixiones et om nia et singula predicta et etiam infrascripta debeant proponi et reform ari in consi­ lio populi et p onan tur et scribantur in sacram ento dom ini potestatis presentís et fu tu ri et dom ini capitanei presentís et futuri e t 1 deinde successive per ordinem , et quod ex nunc pro scriptis in dicto sacra-

15 m en to et sacram entis habeantur, et scribantur in statu tis com m unis

et populi

B on onie

per

n otariu m

ancianorum et consulum

populi

B on onie, et perpetuo pro sta tu ti precisis debeant observari per p o ­ testa tem , capitaneum et eius fa m ilia s, et quoslibet alios qu em adm o­ du m essent sta tu ta et ordin am en ta fa cta tem pore dom ini M athei »i de Corigio olim po testatis B on onie, et pro ipsis statu tis

reputentur

et intelligantu r et observentur in penis in ipsis ordinam entis con­ tem p tis, et iurari debeant per u n um ex banitoribus populi B ononie in anim abus dom inoru m p o testatis, capitanei, ancianorum et consu■ lu m e t om n iu m societatu m populi et tocius com m unis et populi B o ­ as nonie, ita sicut iacent, son an t et sta n t integraliter observari debere. H o c etiam addito quod per com m u ne et populu m B on onie, dominus potestas et dom inus capitaneus presentes et futuri et eorum fam ilie, anxiam et consules et m inístrales, et preconsul et consules n otario­ rum 30 nes

et becariorum , cam bii et m erchadandie, et sapientes, et om et

singuli qui

ad

predicta

ordinam enta fuerint, conserventur

indenpnes et defendantur et m an u tenean tur, si contra eos v el aliquem eorum occasionibus predictis vel predictorum aliquid diceretur, alle­ garetur , 2 obi ceretur v el apponeretur. E t quod om nes societates, et quelibet earum possint inpune, teneantur et debeant tem pore sindi35 catus dom ini potestatis et eius fam ilie et dom ini capitanei et eius fa ­ m ilie, et an te 3 et p o st se congregare et reform are quoeiens voluerint· super predictis o m n ibus, et facere et curare quod dom inus capitaneus 1 e t] agg. in terlin ea . 2 allegaretur] vod. ellegaretur.

3 et a nte... fa m ilie] agg. in m a rg in e, [m 2].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

441

L IR . V - R U B R . X X X I I I -L X X X I I I I

et eius fam ilie aut dom inus po testas vel eius fam ilia, aut ipsi vel aliqui ipsoru m , qui ad

predicta ord in am en ta fuerint, de predictis

a u t de aliquo eorum vel occasione ipsorum vel alicuius capituli in ipsis provisionibus con ten ti non possint nec debeant sindicari, m o le­ stari v el agravari directo vel per o blicu m . E t quod prodicte pro vi-

&

siones, et om n ia et singula dicta in qualibet p arte sui eandem vim et robur obtin eant et plus si esse p otest, u t ordinam enta fa cta tem pore dom ini M athei penis

de Corigio olim potestatis B on onie, et sic sub eisdem

inponendis et exigendis

et eisdem

form is

et conditionibus

et m odis debeant observari u t in ipsis provisionibus observandis et 10 observari faciendis [u t] dictu m est. E t si quis contra predicta, vel eorum aliquid, qu ocu m qu e m odo venerit de iure v el de fa cto : et quicum que iudex v el aliquis alius, cuiuscum que

conditionis sin t

vel fu erint,

[v e l]

advocaverin t seu

patrocinium v e l a uxiliu m dederint vel allegaverint au t firm averint is vel pronuntiaverint contra predictos vel aliquos eorum au t contra predicta vel aliquid in ipsis provisionibus co n tem p tu m , sit ipso iure exceptus de protetione com m unis et pro bannito pro gravi m allefitio h abeatu r ita quod possit inpune offendi in persona et rebus. E t nichilom inus pu n iatur et condem pnetur quem

ad m o d u m ipse 20

predicta faceret et allegaret contra om nia et singula que in ipsis con tin en tur, non o b sta n tib u s aliquo predictorum aliquo iuram ento, sta tu to ,

ordinam ento

et

provissione

au t

reform atione

com m unis

vel populi B on onie vel ancianorum vel sapientiim , precisis vel non precisis, lectis vel non lectis, de quibus op p ortea t vel non opporteat 25 fieri m ention em

expressam ,

a quibus

om nibus dom inus potestas,

dom inus capitaneus, et eorum fam ilie, anciani et consules, et eorum notarii, et om nes et .singuli quos predicta tangerent, sint ex nunc a bsolu ti penitus et expressim .

[ L X X X I T I I ] . D e r e fo r m a tio n e

q u od p r e d ic te p rov ision es,

valeant so.

et te n e a n t. R u b r ic a . In reform atione cuius consilii et m asse populi placuit m aiori parti d icti consilii fa cto p a rtito per dictu m dom inu m capitaneum de sedendo ad lev an d u m de v o lu n ta te ancianorum et consulum populi B ononie, quod predicte proyixion es et p o sta fa cta de ipsis et qualibet ipsarum 35 sint firm e et rate, v alea n t et ten eant et plen u m robur habeant in om n ib us et per om n ia et in qualibet parte ipsarum aut aliqua predictaru m , et effectui dem andentur in om nibus, prout

littera iacet,

son at et scripta est, auctoritate presentis consilii, et m asse populi B ononie non obstan tib u s aliquibus sta tu tis, ordinam entis, reform atio- 40

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BO LO G N A D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

442

nibus, provissionibus, sacram entis, precisis v e l non preeisis, gene­ ralibus v e l spetialibus, de quibus o p ortea t v e l n on opporteat expres­ sa m

fieri m ention em ,

n on

obstan tib us

aliquibus

contrariis

dictis

provisionibus, que om nia contraria et que prohiberent dictis pro5 vissionibus v e l aliquibus earum ex nunc au ctoritate presentís con­ silii sint penitus absolu ta, et a quibus om nibus et singulis dominus p otestas, dom inus capitaneus et eorum fam ilie, anciani et consules et eorum notarii, et predicti m inístrales consules et preconsul et procuratores, sapientes et n otarii a predictis om nibus ex nunc sint io penitus absolu ti, et pro absolutis et liberatis ex nunc penitus inteliig an tu r au ctoritate presentís consilii. (/. 5 8 v). E t insuper Qocholus E ay n erii ban n itor populi B ononie iu ra vit ad sancta D e i evangelia in anim abus et super anim as d o m i­ n oru m p o testatis, capitanei et eorum fam ilie, angianorum et con ­ is su iu m populi B on on ie, et om n iu m de dicto consilio predicta om nia et singula su prascripta firm a et rata habere et tenere et non contrafacere m odo aliquo v e l ingenio, de iure vel de fa cto , contra predicta v e l aliquod predictorum . I n Cristi n om in e. Arnen. A d honorem om nipotentis Dei,- beate 20 Virginis M arie m atris eius et beatoru m A p p o sto loru m P etri et Pauli et beatoru m confessorum D om in ici et Francisci

et beatoru m sanc­

toru m deffensorum huius civitatis P etronii et A m b ro x ii; ad honorem et deffensionem et b o n u m sta tu m tocius com m unis et populi B ononie, anno D o m in i M . 0 C C .° L x x x n n indictione x n a, die iovis

x iiii

m en ­

as sis decem bris, tem pore regim inis n ob iliu m viroru m dom inorum T h e­ baidi de B ru x a tis potestatis B ononie et Thadei com itis U rbini et M ontisferetri capitanei populi B ononie. [ L X X X V ] . D e c a u sa 'p ro p o sitio n is ja cte p r o c o n s e r v a c io n e o rd in a m e n to r u m , q u a n d o in fr a s c r ip ta o rd in a m en ta s a c r a tis s im a fa cta fu eru n t. 3o R u b r ic a .

C ertum est quod dom inus Cavalinus m ilex dom ini Thebaidi de B ru x a tis po testatis B on onie, de m a n d ato ipsius dom ini potestatis pro executione ordin am en toru m populi B on onie, ivit ad partes m o n tanee B ononie, u t faceret dem oliri et destrui fortilicias, castra, dom os 35 et

ediffitia

populi

et

bona

ba n n itoru m

B on onie et ipsos

et inobedien tiu m

com m unis

et

b a n n itos et inobedientes, si quos posset

habere, capere et in fo rtia m com m unis et populi B on onie ducere. I v i t 1 ergo et inven it 1

qu em dam

ex

dictis inhobedientibus nom ine

ivit] agg. in m a rg in e, [m 2 ].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - R U BE. L X X X V

F a ld u m

con dam

B ernardini de B erofaldis. E t

443

cum eum haberet,

ro g a v it p o te sta te m et com m u ne B on onie quod m itteret ad eum gen ­ te m

sufficientem , ita quod secure ca p tu m illum

deducere posset.

F u it a u tem in conscilio populi reform atu m quod hom ines illarum duarum so cietatu m que m od o presunt aliis societatibu s populi B ononie r> pro confirm atione ordin am en toru m populi, scilicet societas Griffonum et societas M agistroru m lignam inis, irent ad dictu m m ilitem socian ­ dum

et a d iu ra n d u m ; unde hom ines dictaru m duarum societatu m

iveru n t et cu m dicto m ilite cap tu m predictum deduxerunt et d o ­ m in o Ia c o b o

de

Grandinis

iudici

et

assessori

dom ini

potestatis 10

B o n o n ie con sign averu nt, et tunc fu it den u ntiatu m ipsi dom ino Iacobo quod ip su m F a ld u m dilligenter custodiret et custodiri faceret, ita quod n u lli persone de m u n do daretur sine volu n tate illarum duarum so cie ta tu m

et populi B on onie. Ite ru m

altera vice per m inístrales

illarum duarum societatu m fu it den u ntiatu m ipsi dom ino po testati, is quod ord in am en ta populi B on onie et iuram entum regim inis sui et s ta tu ta et ordin am en ta et reform ationes com m unis et populi presertim in n egotio et fa cto dicti F a ld i deberet observare et adinplere et in n u llo deficere. I te m alia vice den u n tiatu m fu it per eosdem ministrales dom ino capitaneo, ancianis et consulibus populi B ononie et etiam i» consilio et m asse populi quod ipsi servaren t et adinplerent, et adinpleri et observari facerent per dom inu m p o testatem et fam iliam suam predicta ord in am en ta populi in fa cto dicti F a ld i et om nibus aliis negociis. Super iis a u tem requisiverunt d icti m iuistrales et consilium dom in oru m duorum sapien tu m pro qualibet societate et m u ltoru m ->5 alioru m sa p ien tu m et super hoc etiam fu it fa cta alia quedam refor­ m a tio consilii populi. Sed tan d em fa ctu m est ita quod dictus Faldus fu it de m an ibus po testatis et com m unis B ononie rellassatus et di­ m issus. I t a quod dicti m inistrales, extim an tes quod per hoc detri­ m e n tu m m agn u m fiebat ordinam entis populi, h abito conscilio quo- 30 ru m d a m sap ien tu m ex a u ctoritate et p o testa te eis tradita ab ordi­ n am en tis populi, fecerunt preconia voce per so lita civitatis loca procla­ m a ri quod m inistrales et om nes hom ines societatu m a rtiu m et arm o ­ ru m , cam b ii et m arcadandie venirent ad pallatiu m vetus com m unis B on o n ie quando canpana popnli sonaret, ad providendum super dicto 35 n egotio

et super conservatione ordinam entorum populi B on onie et

ipsius p o p u li et com m unis B on on ie. C onvenit igitur m ultitudo et m a ssa pop u li cum om nibus societatibu s

dictis in dicto p allatio. E t

surgens inter eos dom inus loa n n es G uillelm us B uttrigarii, ministratis societatis

M agistroru m

lignam inis,

de v o lu n ta te om nium

aliorum «1

m in istraliu m dictaru m duarum societatu m Griffonis et M agistrorum lignam inis, proposuit in dicta congregatione et m ultitudine et m assa

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATTTI DI BOLOGNA UELL'ANN'0 1 2 8 8

444

populi omnia et singula supradicta et plura alia que circlia dicta negocia contingerunt, petens super hiis omnibus a dicta universitate et massa iropuli debite provideri et etiam super conservatione ordiliamentorum predictorum populi et deffensione et bono statu ipsius r, populi et communis Bononie, et ipsius ministralibus et societatibus eorum consilium exiberi et eis exprimi voluntatem et mandatum dicti populi, cum ipsi sint parati usque ad mortem mandatum eo­ rum persequi et adimplere.

[ L X X X V I ]. u)

15

¿o

35

:¡o

35

De

p r o p o sitio n e su p e r auctoritate p r o p o n e n d i con ce-

denda, et scriben da p er certos ta b elion es. R u b rica .

Item propossuit dictus dominus Iohannes de voluntate aliorum ministralium, quid placet ipsi congregationi et universitati et masse populi quod scripture harum propositionum et reformationum et cetere alie scripture, que super dictis negociis facte sunt et fuerint faciende et etiam super liiis que dicta congregatio et massa populi duxerint reformanda, fiant et fieri debeant per spetiales notarios dictarum duarum societatum, seu Bonvixinum lacobini Oddi de Burgonovo, notarium societatis Magistrorum lignaminis, Rolandinum Suxinelli, notarium societatis Griffonum vel alterum eorum; et quod omnes scripture facte et faciende per eos vel alterum eorum, occasione predictorum negotiorum valeant et teneant pleno iure et plenum robur et firmitatem obtineant quemadmodum et proinde ac si facte essent per tabelliones communis et populi Bononie; et quod1 quidquid est propositum per dictum ministralem de voluntate aliorum ministralium et quidquid super hiis reformatum fuerit, valeant et teneant et plenum robur et firmitatem obtineant ac si propositum et reformatum esset in consilio et massa populi et toto populo, et proin­ de habeantur in omnibus et per omnia ac si omnes sollempnitates iuris et statutorum, ordinamentorum et reformationum, provixionum communis et populi Bononie observate fuissent, non obstantibus ali­ quibus statutis, ordinamentis, reformationibus, provixionibus commu­ nis et populi Bononie factis et faciendis, lectis vel non lectis, de quibus opporteat vel non opporteat expressam fieri mentionem, precisis et non preciáis, legendis et non legendis, a quibus omnibus et singulis dominus potestas, dominus capitaneus et eorum familie, anciani et consules et eorum notarii et dicti minístrales dictarum societatum et eorum notarii et sapientes ab eis elligendi et omnes quos predicta tangerent, sint, penitus absoluti. 1 quod] agg. in margine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIJ!. V - R U B E . L X X X V r i

[L X X X V JI].

445

D e reform a tion e au ctorita tis presta n d e lu is q u i feceru n t

ord in a m en ta sa cra tissim a . R u b rica .

Igitur auditis consiliis et consiliariis1pluribus, tandem facto partito in congregatione predicta. ad sedendum et levandum, per dominum Iohannem Guillelmi Butrigarii ministralem, de voluntate et mandato aliorum ministralium suorum societatis Griffonis et ministralium societatis Magistrorum lignaminis, placuit toti prediete congregationi et multitudini et masse populi supradicti quod ministrales predictarum2 duarum societatum, una cum domino Rolandino Passagerio assu­ mant et elligant et assumere ac elligere possint et debeant centum viros seu x x v pro quolibet quarterio, de societate artium et armorum, cambii ed merchadandie populi civitatis Bononie. Qui ministrales una cum dicto d. Rolandino et dictis sapientibus, et ipsi. cum eis, habeant et habere possint plenitudinem potestatis et plenum, merum, liberum et absolutum arbitrium et generale mandatum cum libera administratione providendi, 3 disponendi, ordinandi, firmandi, sta­ tuendi, declarandi, dirimendi, 4 pronuntiandi, dispensandi ac etiam adendi, corigendi, subiciendi questionibus et tormentis, condempnandi, mulctandi, pignorandi super predictis et quolibet predietorum,et super omnibus et singulis que crediderint expedire et utilia esse ad conservationem et deffensionem communis et populi Bononie et civitatis, et penam et punitionem eorum qui contra aliquid eorum fecissent vel fecisse dicerentur et contra honorem et bonum statum communis et populi Bononie, et ad perpetuum robur, firmitatem, costantiam et indissolubilem observationem ordinamentorum populi eorum que dicuntur ordinamenta sacrata facta per dominos duos pro qualibet societate artium et armorum, cambii et merchadandie, tempore domini Mathei de Oorigio olim potestatis Bononie, et etiam sacra­ menti et regiminis domini potestatis et offitii et sacramenti domini capitanei et familie eorum, et ad ea et circha ea omnia et singula que crediderint (/. >5 9 r) utilia et expedientia maiori deffensioni, tuitioni et securitati personarum et rerum, nec non filiorum et heredum, cognatorum et propinquorum predictorum ministralium et predietorum sapientum ellectorum ab eis et dicti domini Rolandini et notario­ rum dictorum ministralium et heredum cognatorum et propinquorum eorum. E t omnia et singula que per predictos vel maiorem partem

-r>

10

15

w

25

30

35

1 consiliariis] agg. in margine, [m 2]. 2 ministrales predictarum] cod. ministralis illarum duarum predictarum: can­ cellato ill. duar. 3 providendi, disponendi] cod. providendi et disponendi: et espunto. 4 dirimendi] cod. abraso e riscritto.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

416

STATUTI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

eorum facta, disposita, ordinata et provisa et firmata, addita, declarata et stabilita seu supleta fuerint, plenissime valeant et teneant perpe­ tuum et indissolubile robur, et constantiam et firmitatem habeant quemadmodum et perinde ac si toto populo et massa populi facta, 5 disposita et firmata fuissent et cum omni sollempnitate iuris et statu­ torum, ordinamentorum, reformationum, provissionum communis e t 1 populi Bononie; non obstantibus2 aliquibus statutis, ordinamentis, reformationibus, provixionibus communis vel populi Bononie factis et fatiendis, lectis et non lectis et legendis, precisis et non precisis, 10 de quibus opporteat vel non opporteat expressam fieri mentionem, a quibus omnibus et singulis dominus potestas et eius familia, anciani et consules et eorum notarii et dicti ministrales dictarum societatum et eorum notarii et sapientes ab eis elligendi et notarii dictarum duarum societatum et omnes dictarum duarum societatum et omnes 15 quos predicta tangerent, sint penitus absoluti. E t quod dicti notarii dictarum duarum societatum et quilibet eorum possint facere omnes scripturas et acta prout in dicta propositione continetur, non obstan­ tibus aliquibus statutis et reformationibus, ordinamentis, provixio­ nibus, et cet. Testes Dondo et Ttolandus bannitores populi. E t pre¿o dictus Bonvixinus Iacobini Oddi notarius Magistrorum lignaminis scripsit. Millesimo ducentesimo octuagesimo quarto, indictione duodecima, die veneris, quintodecimo mensis decembris. [L X X X V I IT ]. 25

P r o p o s itio facta in con s c i l i o p o p u li stip er firm a n d is

h iis que gesta fu eru n t p e r dictos sa p ien tes. R u b r ic a .

Conscilium populi et masse populi civitatis Bononie fecit magnidicus vir dominus Thadeus comes Montisferetri et Urbini capitaneus populi Bononie de voluntate ancianorum et consulum populi Bononie, ad sonum canpane et voce preconia in pallatio novo communis Bononie 30 more solito congregari. In quo quidem consilio dictus dominus capi­ taneus petiit quid super infrascripta propositione placet provideri. In primis quid3 placet conscilio et masse populi quod proposita reformatio et omnia et singula que dicta, facta et firmata fuerint per congregationem seu quoaddunationem ministralium omnium de 1 communis et] coii, abraso e corretto interlinea. 2 non obstantibus... mensis decembris] aggiunto con segno di riierim ento nel margine superiore dei foglio, di m ano dei copista: la dalo, e scritta da altra m ano in scrittura m inus cola quasi corsiva [m 2]. 3 In primis... q.uid] le parole sono disposte in modo da lasviar spazio per scrivere una rubrica.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V - RUBR. LXX XV1II-LX XX VIIII

447

societatibus artium et armorum, eambii et merchadandie populi Bononie habitam in pallatio veteri communis Bononie ad petitionem et instantiam ministralium societatis Griffonum et societatis Magi­ strorum lignaminis, que nunc presunt aliis societatibus populi Bono­ nie ad conservationem ordinamentorum sacratorum populi civitatis 5 Bononie, die iovis, x in i mensis decenbris, et scripte per tabelliones dictarum societatum vel alterum eorum auctoritate presentis consilii et masse populi valeant et teneant et perpetuum robur et firmitatem1 habeant, et observentur et· adinpleantur et executioni mandentur quemadmodum facta, disposita et firmata fuissent per totum consi- i» lium et massam populi civitatis Bononie, et quemadmodum omnes et singule solempnitates et ordinamenta iuris et statutorum, provlssionum et reformationum communis et populi Bononie observate fuissent, et perinde facta etiam esse intelligantur ac si proposita2 essent per dominum capitaneum populi Bononie de voluntate ancianorum et consulum, et in ipso consilio et per ipsum consilium refor­ mata fuissent non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis, provissionibus, reformationibus communis et populi Bononie, precisis vel non precisis, lectis vel non lectis, legendis vel non legendis, de quibus opporteat v e l3 non opporteat expressam fieri mentionem, a 2(> quibus omnibus et singulis dominus potestas, dominus capitaneus, anciani et consules et eorum familie et notarii et omnes quos tangerent sint penitus absoluti. [L X X X V IIII].

D e reform a tion e sw per eod em . R u b rica .

In reformatione cuius consilii et masse populi placuit maiori parti 25 dicti consilii, facto partito per dictum dominum capitaneum ad seden­ dum et levandum, quod suprascripta propositio secundum quod scripta est et lecta fuit in presenti consilio sit firma, valeat et teneat et effectui demandetur in totum auctoritate presentis consilii et masse populi, non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis, provi- 30 sionibus et reformationibus communis et populi Bononie, precisis vel non precisis, lectis vel non lectis, legendis vel non legendis, de quibus opporteat vel non opporteat expressam fieri mentionem, a quibus omnibus et singulis dominus potestas, dominus capitaneus, angiani et consules et eorum familie et notarii et omnes quos tange- 35 rent sint penitus absoluti. Actum in pallatio novo communis Bononie presentibus Dondideo Ben^·,evenis, Qocholo Bainerii banitoribus populi

1 firmitatem] cod. infirmitatem. 2 proposita] cod. propositum. 3 opporteat vel] agg. in marg. [m

2].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

448

STATUTI DI BOI.OGNA D E U /A N N O 1 2 8 8

Bononie et aliis testibus. Bartholomeus Alberti Labie notarius tunc angianorum et consulum scripsit. In Cristi nomine amen. A d reverentiam omnipotentis Dei et beate Marie Virginis et omnium sanctorum ipsius et ad bonum statum 5 communis Bononie, ad confirmationem et reformationem provixionum et ordinamentorum communis et populi Bononie. Infrascripte sunt provisiones et ordinamenta facta et conposita per suprascriptos minístrales, dominum Rolandinum Passagerii et suprascriptos C sapientes ellectos ab eis secundum formam suprascriptarum io reformationum masse populi et consilii populi sub anno Domini M °. CC. 0 L X X X I I I I °, indieione X T P , die X V I I I mensis dec-embris, et ad conservationem ordinamentorum dominorum duorum pro qua­ libet societate, factorum tempore domini Mathev de Corigio olim potestatis Bononie, et ad conservationem sacramenti domini poteiB statis et domini capitanei. 1 [ L X X X X ] . De auctoritate prestando quibusdam notariis ad scri­ bendum scripturas et acta necessaria predictis. Rubrica. In primis statuerunt; providerunt et ordinaverunt predicti miní­ strales et dominus Bolándinus Passagerius et C sapientes pretitulati 20 electi ab eis, quod Guido Bontalenti notarius, Eolandinus Susinelli notarius, Bonvixinus Iacobini Oddi notarius, Franeischus Iohannis Leonardi notarius, Aimelghinus Bolanducii notarius, Bolognitus de Flagnano notarius, dominus Laurentius ficarii notarius, quod ipsi omnes et quilibet eorum possit et valeat scribere et facere et 25 conplere et in publicam formam redigere omnes et singula scrip­ turas et acta que eis et cuilibet eorum oceurerint scribere et facere occasione officii et bailie eis conmisse et atribute per consilium et massam populi et quidquid per eos vel alterum eorum factum vel scriptum est vel fuit vel fuerit, valeat et teneat et robur optineat et 30 firmitatem, ac si factum et scriptum foret per officiales communis Bononie. [ L X X X X I ] . Quod credatur denuntiationibus ex priviUegio de con­ firmatione. reformationis facte tempeñe domini Gerardini de Buschitis, olim capitanei-populi Bononie, super falsis accusationibus. Rubrica. 35

Item statuerunt, ordinaverunt et providerunt quod cocienscumque contingerit aliquem accusari vel denuntiari vel notifficari per ali-

1 N a questo punto aggiunqe: nomina quorum ministralium sunt hec. Segne Veleneo dei n om i , che B invece da al /. 5 1 r, nelVelenco dei privilegian. I n B e in N i nom i coincidono.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - R U B R . L X X X X I -L X X X X I I

449

quem cui sit licitum accusare ex forma alicuius privillegii, ordinamenti vel reformationis, aliquem tanquam magnatem et nobilem vel po­ tentem vel de nobili progenie natum vel militem vel eius filium vel nepotem vel fratrem militis, credatur et stetur sacramento accusantis, denuntiantis vel notifficantis quod accusatus, denuntiatus vel notiffi- r> catus sit potens vel nobilis vel de nobili progenie natus vel magnas vel milex vel filius vel nepos vel frater militis, salva reformatione facta tempore domini Gerardini de Buschitis olim capitanei populi Bononie die nono intrante iunii, que v im 1 ordinamenti obtineat et in omnibus suis partibus observetur; que quidem reformatio loquitur super falsis 10 accusationibus. [ L X X X X I I ] . De bannitis ex ordinamento sacrato quod incipit: « Volentes et intendentes »: et de penis eorum; et de penis eorum et aliorum pro eis qui tenerentur vel obligati essent. Rubrica.

Item statuerunt, ordinaverunt et firmaverunt predicti sapientes 15 quod omnes et singuli qui positi sunt in banno et deinceps ponentur ex vigore ordinamenti facti tempore domini Mathei de Corigio olim potestatis Bononie, per dominos duos pro qualibet societate, quod incipit « Volentes et intendentes quod lupi rapacitas et agni mansue­ tudo, et cet. »nullo modo vel ingenio possint cancellari de dicto banno, 20 sed banniti perpetuo teneantur tanquam banniti pro gravi mallefitio, et quod ea die vel sequenti qua pervenerit dicta persona in fortiam communis Bononie et potestatem, potestas ei capud anputari facere teneatur, nulla exceptione vel defensione audita vel admissa de iure vel de facto. 23 Quod si non fecerit, dominus potestas ipso iure s it3 25 condempnatus in mille libris bononinorum et a suo regimine privatus. E t si contingerit aliquam personam de nominatis in dicto ordi­ namento que securitatem prestiterit, de qua sit mentio in ordinamento supradicto, vel aliquam personam pro qua ipsi vel eorum fideiussores tenea[n]tur ratione dicte securitatis et promissionis, facere aliquod 30 malefitium propter quod bannum receperit, quod dominus potestas teneatur dictos delinquentes condenpnare ac si pressentes essent, et plene mallefitium probatum esset de quo bannum receperint. Ad quam condempnationem solvendam teneatur ille qui dictam securita­ tem prestiterit et efirs fideiussores, et eam potestas et eius iudices 35 vim] cod. unu. ord. leggo vim ordinamenti come in N . 2 in m argine: ea die vel sequenti incidatur caput et est pena potestatis libra ­ rum. M. [m 3 ]. 3 sit] agg. in marg. 1

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

450

STATUTI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

exigere teneantur, nulla exceptione vel deifensione audita, pena et banno dicto potestati et eius iudicibus TITIC libris bononinorum pro quolibet.

5

w

15

20

25

30

35

[ L X X X X I I I ] . De fidantia non danda et e,anhelatione vel subscriptione non fatienda de bonitis qui sunt (et) in banno ex forma privillegii vel ordinamenti, et quando fidantia potest dari. Rubrica. Item providerunt, ordinaverunt, statuerunt et firmaverunt quod omnes et singuli vel aliquis eorum qui sunt vel pro tempore erunt in banno communis Bononie pro casibus contemptis in ordinamento facto per dominos duo pro qualibet societate tempore domini Mathei de Oorigio olim potestatis Bononie, quod incipit: « Item ordinaverunt et providerunt quod omnes qui in banno communis Bononie deinceps ponentur pro homicidio vel pace rupta et c e t .» a tempore dictorum ordinamentorum citra nullo iure possint affidari, nec aliqua fidantia eis vel alicui eorum dari nec subscribi (/. 59 v) in libris bannitorum in quibus sunt scripti in banno vel alibi, nec secundum formam predicti ordinamenti quod incipit: « Volentes ut lupi et cet. ». Idem [in] omnibus et per omnia intelligatur de omnibus nobilibus, magna­ tibus, militibus vel potentibus civitatis vel districtus Bononie vel eorum filiis vel fratribus vel nepotibus qui positi sunt in banno vel ponentur ex forma predictorum ordinamentorum vel alicuius privillegii vel ordinamenti vel reformationis in quibus continetur quod dicti banniti de banno non cancellentur. E t pene inposite per dicta ordinamenta cuilibet persone super cancellationibus predictorum intelligantur et locum habeant contra quamlibet personam predictos bannitos affidantem et affidationem scribentem, et cangellatione et afidatione aliqua non obstante, pro rite bannito habeatur et penam corporalem patiatur, nisi fuerint accusati de delicto de quo debeant personaliter puniri, in quo casu eis possit dari fidantia stando in compedibus et carceribus donec questio fuerit terminata; et unam diem possint habere pro adventu et unam pro ·reditu et de dicta fidantia sit pubblicum instrumentum factum in presentia duorum ancianorum; et si de alio delicto fuerit accusatus possit se defendere per procuratorem, satisdatorem vel defensorem.35*4 0 [ L X X X X I I I I ] . De confirmatione ordinamenti sacrati imponentis penam tenentibus bannitos pro parte Lambertatiorum et inobedientes de dicta parte vel eorum familias, et detractione reformationis tempore domini Gerardini de Buschitis olim capitanei populi Bononie. Rubrica.

Item providerunt et statuerunt quod quelibet persona possit 40 accusare vel denuntiare quamlibet vilam seu teram comitatus Bono-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V - RUBE. L X X X IIII-L X X X X V

451

nie, in qua bannitus seu banniti communis Bononie pro parte Lambertatiorum vel inhobedientes communi Bononie pro dicta parte morarentur vel eorum familie et aliam quamlibet personam que auderet vel presumeret tenere in domo sua, curia vel curtile, seu esse, stare vel morari aliquem bannitum vel inhobedientem communis Bononie pro parte Lambertatiorum, vel dictorum bannitorum vel inhobedientium communis Bononie pro parte Lambertatiorum vel dictorum bannitorum vel inhobedientium familias, secundum formam ordinamenti facti tempore domini Mathei de Corigio olim potestatis Bononie per dominos duos pro qualibet societate, quod incipit: «Item providerunt, ordinaverunt et firmaverunt sapientes predicti ad hoc, ut civitas Bononie et districtus de bannitis et c e t .» et in predictis accusationibus et denuntiationibus procedatur secundum formam dicti ordinamenti, non obstante reformatione seu provixione facta tempore domini Gerardini de Busehitis olim capitanei, die x x x v m septenbris, que incipit: « In primis providerunt et ordinaverunt pre­ dicti, quod quicumque deinceps voluerit accusare vel denunciare, et cet. » quantum in eo capitulo et etiam de aliis bannitis possint massarii et communia terrarum accusari, non obstantibus quod eis non denuntiatum fuerit quod talem bannitum non teneant. In omnibus aliis suis partibus dicta reformatio seu provixio plenius ob­ servetur. [ L X X X X V ] . De reformatione scruptinii faciendi facta tempore domini Stoldi vicharii domini comitis Bertoldi olim potestatis Bononie servanda. Rubrica. Item providerunt, ordinaverunt et firmaverunt quod ille due societates que pro tempore preherunt aliis societatibus ad conser­ vanda ordinamenta predicta facta tempore domini Mathei de Corigio olim potestatis Bononie per dominos duos pro qualibet societate et minístrales eorum, teneantur facere et curare quod dominus potestas et dominus capitaneus et eorum familie debeant observare reforma­ tionem factam tempore domini Stoldi Iacobi vicharii domini comitis Bertholdi olim potestatis Bononie, que loquitur de scruptinio faciendo in omnibus casibus qui in ea continentur. E t quod dicta reformatio vim habeat ordinamenti, excepto quam in sallario domini potestatis Bononie et capitanei et eorum beroariorum et offitialium communis Bononie presentium et futurorum qui debent aliquid habere ex forma alicuius statuti, ordinamenti vel reformationis 'pro eorhm sallario sive feudo, que reformatio facta fuit in anno Domini M 0 CC 0 L X X X , indictione X V I I I a, die X I novembris. E t ipse idem dominus capi-

5

10

15

20

25

30

35

40

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

452

5

STATUTI DI BOLOGNA DELL'ANNO 1 2 8 ?

taneus et eorum familie, anziani et consules et consilium populi vel communis Bononie eam precise secundum formam predietam servare teneantur, pena VC libris bononinorum cuilibet non observanti, et quod contra factum fuerit vel solutum, datum vel satisfactum ipso iure non valeat. [ L X X X X V I ] . Quod angiomi presenti# mensis qui non sunt cas[s\ati possint omnia nt totas numerus ancianornm. Rubrica.

10

15

20

25

30

35

Item statuerunt et ordinaverunt ad hoc ut negotia communis Bononie. pro presenti mense possint melius et utilius terminari, et ne propter deifectum angianorum qui cassati sunt remaneant, quod ilii anciani qui non sunt cassati possint omnia facere de toto presenti mense que poterat totus numerus angianorum ante quam cassatio fleret et perinde valeat ac si per totum numerum ancianornm et consulum facta essent. [ L X X X X V I I ] . De fiticiis clericis et conversis. Rubrica: Item providerunt et firmaverunt predieti, cum multi de civitate Bononie et districtu fatiant fieri instrumenta clericatus et conversane in fraudem communis Bononie et singularum personarum vel in frau­ dem villarum comitatus Bononie fititie et simulate, quod omnes qui fecerunt fieri et habent instrumenta conversationis vel clericatus et se tamquam conversos et clericos deffendunt, et non fatiunt1 dicti clerici residentiam in ecclesiis et dicti conversi in domibus ecclesiarum et etiam habitum et tonsuram clericalem vel etiam conversationis non portant, sint excepti de protectione communis Bononie et eis in aliquo nullum ius reddatur, nisi infra x v dies venerint coram uno ex notariis domini capitan ei, et fatiant se scribi quod renuntient dicto clericatui et conversationi tamquam fitieie, et quod clerici vel conversi vere non sunt; quorum confessionum scripture ponantur in armario communis Bononie, ut omnes qui voluerint copiam de predictis habere possint. E t quod quilibet de civitate Bononie et districtu qui se fieri fecerit clericum vel conversum de cetero, et residentiam in ecclesiis dictus clericus non fecerit et dictus conversus in domibus ecclesiarum, et habitum clericalem et tonsuram · clericatus et conversus habitum conversationis non portet, sit exceptus de protectione communis Bononie et ei in aliquo per commune Bononie nullum ius reddatur. 1 fatiunt] cod. fatiant.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V - RXJBR. L X X X X V II-L X X X X V III

4 53

Salvo quod predicta non intelligantur in clericis qui vere sunt intitulati in aliqua ecclesia vel intitulabuntur, et omnia instrumenta cleri­ catus et conversationis censeantur esse fiticia et simulata, si ille per­ sone de quibus facta fuerit mentio in dictis instrumentis non porta­ rent vel portavissent habitum clericalem et tonsuram si clericus, et 5 habitum conversationi si conversatus. . [ L X X X X Y I I I ] . Quod consciliarii populi cessent V I mensibus ab exitu, et de pena electi et eligentis et, aliorum qui non essent de ipso conscilio veniendum ad conscilium populi. Rubrica. A d removendam et dillaniandam ingluviem ac voraginem quo- 10 rundam malignorum hominum qui continue sunt et esse1 volunt de consilio populi Bononie et maxime conventieulam quandam seu. confederationem factam, ut dicitur, per quosdam x l viros et eorum priorem, qui sunt continue de consilio memorato in preiuditium communis Bononie et singularum personarum civitatis et districtus 15 Bononie, sicut pubblicum et quasi notorium est per universas civitatis Bononie horas et loca; et ut consilium populi malis concionatoribus et consiliariis purgetur ac dignis et bonis hominibus innovetur, pro­ viderunt et statuerunt et firmaverunt predicti ministrales, dominus Rolandinus et centum sapientes ellecti ab eis quod quicumque est vel 20 fuerit de consilio et massa populi Y I mensibus, nullo modo vel ingenio possit vel valeat elligi ad consilium populi nec de ipso consilio in esse aliis sequentibus Y I mensibus, sed cesse[n]t et cessare debea[n]t2 quilibet qui est vel fuerit de dicto consilio populi per sex menses ab exitu. E t si quis contra predictam formam ellegerit aliquem ad dictum 25 conscilium populi vel posuerit, condempnetur per dominum capitaneum presentem vel futurum in C solidis bononinorum, et ellectus omnino removeatur et tollatur de dicto consilio. Salvo quod predicta non intelligantur in preconsule societatis notariorum futuro pro se­ quentibus sex mensibus, qui possit esse de consilio pro presentibus 30 sex mensibus ad quod est ellectus, qui cessare non debeat non obstante aliquo statuto, ordinamento, privillegio alicui concessis vel concedendis sub quocumque verborum tenore vallatis3 factis et faciendis a quibus omnibus dominus capitaneus et eius familie sint penitus4 absoluti. E t siquis ellectus fuerit contra predictam formam 35 et ad dictum consilium venerit, et quilibet alius qui de dicto consilio 1 2 3 4

esse] ripet. dopo volunt. cesset, debet] cod. cessent, debent. vallatis] cosl il cod. et eius... penitus] ripet. nel cod.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

454

. STATUTI DI BOLOGNA DELL'ANNO 1 2 8 8

non fuerit et ad dictum consilium venerit, condenpnetur per do­ minum capitaneum (/. 6 0 r) in L libris bononinorum pro quali­ bet vice. [L X X X X V IIII]. 5

D e c o n d u z io n e p red ictoru m ord in a m en toru m et de

p e n is ven ie n tiu m contra dicta ord in a m en ta , et de ca p itu lis et statutis qu i n o n p o ss u n t absolvi n u llo m od o, et de m ed o a bsolvendi ea que p o ssu n t absolvi, et de m a gn a tibu s quod n o n accedant in d om os p o p u li e x parte d o m in i ca p ita n ei, et de p en a m a gn a tis con tra fa cien tis,

et de lic e n d a

n o n danda m agn a tibu s contra predicta. R u b rica .

io

i5

20

25

30

35

Item statuerunt, ordinaverunt et providerunt predicti sapientes, dominus Rolandinus et ministrales predicti, quod consilium et massa populi vel alterum per se vel aliquod aliud consilium communis vel populi Bononie vel aliqua congregatio vel societas vel aliqua alia persona vel universitas secularis vel ecclesiastica non possit nec debeat seu audeat vel presumat modo aliquo qui dici vel excogitari possit directo vel indirecto seu per obliquum, absolvere, corigere, declarare, addere, diminuere, interpretari seu suplere, vel aliquam glosationem, 1 dispensationem vel interpretactionem2 vel scripturam vel restitutionem super ordinamentis vel contra ordinamenta que dicuntur sacrata, facta tempore domini Mathei de Corigio olim potestatis, et super ordinamentis factis per dictos ministrales et sa­ pientes ellectos ab eis, et reformationibus factis tempore domini Gerardini de Buschitis olim capitanei populi Bononie de quibus fit mentio in dictis ordinamentis, et secundum quod modifficata sunt predicta ordinamenta et intellecta per sapientes qui super hoc ellecti fuerunt. E t nullus alius intellectus, glosatio vel subauditio eis vel alicui eorum possit dari vel fieri, vel aliqua additio, immutatio vel detractio, vel nomen aliquod vel cognomen vel litera vel silaba appo­ natur vel addatur vel minuatur vel reponatur in principio, in medio vel in fine vel aliqua parte earum, sed sinpliciter et ruditer, absolute, indissolubiliter, ut litera iacet et sonat ita intelligantur et observentur et adinpleatur, manuteneantur et deffendantur et pleno effectui deman­ dentur et non aliter modo aliquo vel ingenio qui dici vel excogitari3 possit. E t quod dominus potestas, dominus capitaneus et eorum familie, anziani et consules qui pro tempore fuerint, aliqui officiales communis Bononie vel alie persone ecclesiastice vel seculares per se vel alios non proponant seu proponere permittant vel firmari vel

1 glosationem] cod. abraso e vosi, corretto. 2 vel interpretationem] agg. in margine, [m 3 excogitari] cod.: ex agg. interlinea.

2].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V - RUBR. L X X XX V IIU

455

reformari vel provideri vel disponi in aliquibus consilii vel congrega­ tionibus vel arengo vel aliquo alio loco, aliquid quod obstet vel obstare possit directo vel indirecto seu per obliquum predictis vel alicui predictorum, vel quod reddundet vel reddundare possit ad destrucionem, lexionem vel detrimentum vel corecionem vel diminutionem vel 5 additionem vel restitutionem vel recissionem1 predictorum vel alterius eorum modo aliquo vel ingenio qui dici vel excogitari possit. E t si per predictos potestatem, capitaneum vel eorum familias, angianos et consules vel aliquos officiales vel ministrales vel aliquas alias per­ sonas ecclesiasticas vel seculares contra predicta vel aliquid predic­ io torum dictum, factum vel ventum fuerit, additum vel correctum, repositum vel restitutum directo vel indirecto seu per obliquum; si fuerit potestas vel aliquis de eius familia vel capitaneus vel de eius familia, ipso iure sit condempnatus in VO libris bononinorum, et si fuerit angianus vel consul vel aliquis officialis vel ministralis vel con­ 15 sul vel rector vel quevis alia persona, quocumque nomine censeantur, ipso iure sit condempnatus in H IC libris bononinorum, et quilibet qui dixerit vel contionatus fuerit, in 0 libris bononinorum, et quilibet alius qui esset de partito contra predicta vel aliquid predictorum, in L libris bononinorum et notarius qui subscriptis in C libris bononinorum, 20 et iudex seu iurisperitus qui consulerit, gloxaverit vel exposuerit vel subaudiverit vel pronuntiaverit habeatur ex tunc pro bannito com­ munis Bononie pro gravi mallefitio. Et _ quidquid in predictis vel contra predicta dictum, factum vel reformatum2 fuerit vel proposi­ tum vel contionatum vel consultum vel pronuntiatum, quocumque 25 nomine censeantur, ipso iure sit cassum, vanum, irritum et nullius valloris v.el momenti et omnia cassa et ineffieatia habeantur. Quas penas sive condenpnationes ministrales illarum duarum societatum, que erunt ante alias ad ordinamenta sacrata observanda, exigere teneantur a potestate, capitaneo et eorum familiis, si in eis incide­ 30 rint infra terciam diem postquam [in] eis incurerint, et in communi Bononie facere devenire sine aliqua restitutione vel fraude aliqua facienda. E t si erunt alie persone que dictas penas incurerint, po­ testas vel capitaneus dictas penas inponere et exigere teneantur infra tertiam diem postquam dictas penas incurerint et cuilibet sit li­ 35 citum accusare et denuntiare, et habeat medietatem dictorum bannorum. E t quod liceat ministralibus illarum duarum societatum que erunt ante allias ad ordinamenta sacrata servanda ire coram pote­ state, capitaneo et eorum familiis, angianis et'consulibus et quibus­ cumque officialibus communis vel populi Bononie pro dicto eorum 40

1 recissionem] coci, rescissionem: s 2 reformatum]-re agy. interlinea.

espunto.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

456

5

io

lo

20

25

30

35

STATUTI DI BOLOGNA DELL'ANNO 1 2 8 8

officio exercendo. E t quod dicti ministrales teneantur et debeant ordinamenti facta per ministrales societatum Griffonum et Magistratorum lignaminis et C sapientes ellectos ab eis, et condenpnationes factas per eos et omnia acta et processus per eos facta observare inviolabiliter et indissolubiliter et in totum observari facere1 in omnibus et per omnia potestati, capitaneo et eorum familiis, ancianis et consulibus et toti populo et communi Bononie, quemadmodum tenentur ordinamenta facta tempore domini Mathei de Corigio olim potestatis Bononie. E t eamdem vim et potestatem obtineant, et maiorem si possunt et sub eisdem penis que in hoc ordinamento conti­ nentur. E t que continentur in ultimo ordinamento facto tempore domini Mathei de Corigio olim potestatis Bononie quod incipit: « Item providerunt et ordinaverunt et firmaverunt quod omnes et singule provixiones, et cet. » E t omnia et singula verba que conti­ nentur in dicto ordinamento de verbo ad verbum et puncto ad pun­ ctum etiam in hoc ordinamento dicta, scripta, apposita et repetita intelligantur, et pro scriptis, appositis, dictis et repetitis intelligantur, et tanto plus et fortius et strictius, quanto plus scriptum et dictum est in hoc ordinamento. Salvo quod consilium populi, si tres partes ancianorum fuerint in concordia, facto scruptineo2 secreto inter eos, possit adsolvere sacramentum domini potestatis [et] domini capitanei, si ibi fuerint IIIC consiliarii et due partes facto scruptineo cum fabis in concordia, dum tamen non sit contra ordinamento supra scripta et contra ordinamenta facta tempore domini Mathei de Corigio. Sed illa capitulla que sunt in dictis sacramentis et que loquuntur in dictis ordinamentis et. ea tangunt, inviolabiliter observentur nec absolvi possint. Sed salvo quod capitula que loquuntur quod non possit donari vel concedi de avere communis Bononie ultra feudum eorum ipsis potestati, capitaneo et eorum familiis, non possint absolvi et etiam illa capitula que loquuntur quod iudex domini potestatis et domini capitanei non possint conventari et etiam illa capitulla que loquuntur contra bannitos de parte Lambertatiorum et eorum bona et familias, non possint absolvi. E t capitulum de non remitendo condenpnationes factas vel faciendas, que sunt vel erunt ad dischum Ursii et de non affidando dictos condenpnatos vel condenpnando vel eis terminum prorogando, secundum formam sacramenti vel sacra­ mentorum domini potestatis vel domini capitanei, non preiudicando in aliquo condenpnationibus terminatis. Statuta vero et capitula seu paragrapha dictorum sacramentorum et reformationum que locuntur 1 facere] agg. interlinea. 2 scruptineo] eod. scruptineos". I n margine bonum [m 3 ].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V - KX'BR. LX X XX VIIII

¿57

de laboreriis factis vel faciendis, possint more solito absolvi nec ea etiam teneantur servare dominus potestas, dominus capitaneus vel eorum familie si laboreria facta fuerint vel conpleta vel probari possit ea facta secundum arbitrium boni viri; nec dominus potestas nec dominus capitaneus nec aliqui alii quos tangeret pro laboreriis conpletis secundum arbitrium boni viri penas aliquas incurrant vel incur­ risse intelligantur, non obstante arbitrio aliquo dato aliquibus suprastantibus. Salvo etiam statuto seu paragraplio quod loquitur de dondolo vel tormento, quod non possit absolvi, et etiam capitulo quod loquitur de magnatibus quod non debeant venire vel intrare in domibus pallatii populi ex parte capitanei, que precise debeant obser­ vari, dum tamen aliquid non ponatur ad dictum consilium populi, nisi due partes ancianorum et consulum fuerint in concordia cum domino capitaneo. Salvo tamen quod petitiones popularium so­ cietatum artium vel armorum civitatis Bononie possint et debeant ad dictum consilium [deferri], existentibus duabus partibus ancia­ norum et consulum in concordia, etiam sine voluntate domini capi­ tanei, dum tamen dicte petitiones, vel aliqua earum, non sint contra ordinamenta sacrata facta tempore domini Mathei de Corigio per dominos duos pro qualibet societate vel contra dicta ordinamenta presentialiter facta, eo 1 quod contineant absolutiones alicuius (/. 6 0 v) predictorum capitulorum sacramenti domini potestatis vel domini capitanei proibitorum absolvi, vel aliquid quod sit in preiuditium vel detrimentum predictorum ordinamentorum vel capitulorum, vel possit in preiudicium dictorum ordinamentorum vel capitulorum verti vel aliquo ipsorum preiuditio reddundare. E t debeat dominus capitaneus condenpnare quemlibet nobilem, magnatem vel potentem qui intra­ verit domos vel pallatium ubi habitat dominus capitaneus in x x v libris bononinorum pro qualibet vice, nulla defensione audita, nisi sit iudex, nec ipse dominus nec aliquis de sua familia, possit dare licentiam alicui de predictis quod dictas domos ingredi valeat, pena C librarum bononinorum dicto capitaneo et eius familie pro qua­ libet vice qua contrafactum fuerit sive venerit. E t predicta omnia et singula precise debeant observari per dominum potestatem et capitaneum, non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis, reformationibus vel provixionibus communis vel populi Bononie, preeisis vel non preeisis, lectis vel non [lectis, legendis vel non] legendis, spetialibus vel generalibus de quibus opporteat vel non opporteat expres­ sam fieri mentionem, a quibus omnibus et singulis dominus capita­ neus et eorum familie et ancianis et consules et predicti minístrales

»

10

is

20

25 ■

30

35

w

eo] cod. id.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

458

STATUTI DI BOLOGNA

d e l l ’a n n o

1288

et sapientes et omnes alii quos tangerent sint penitus absoluti. E t in libris statutorum communis Bononie et populi ponantur, et tanquam predicta ordinamenta facta per dominos duos pro qualibet so­ cietate serventur, et predicta iurari debeant (observari debere) per 5 unum ex bannitoribus populi Bononie in animabus domini potesta­ tis, domini capitanei, ancianorum et consulum populi et singularium personarum de dicta civitate et populo. Quibus omnibus privillegiis et ordinamentis in consilio et massa populi, facto et facta in pallatio novo communis Bononie et populi Bononie, lectis et publicatis, Roio landus condam Casoti nuntius et preco communis et populi Bononie super animabus et in animabus domini potestatis et domini capi­ tanei, et omnium et singulorum in dicto consilio existentium vo­ lentium hoc iuramentum fieri, iuravit corporaliter ad sancta Dei evangellia predicta omnia et singula in dictis privillegiis, statutis, is ordinamentis contenpta integre et sine defectu attendere, observare, adinplere et non contrafacere vel venire per se vel alios aliqua causa vel ingenio, de iure vel de facto. Lecta et publicata fuerunt predicta omnia et singula, tam privi­ legia, quam statuta et ordinamenta in consilio populi et massa populi M facto et facta sub anno Domini M° L x x x n n , indicione x i i , die x x n de­ cembris in pallatio novo populo Bononie, canpanarum sonitu et voce preconia conscilio supra dicto more solito congregato, quasi pleno pallatio qui12predicta omnia et singula approbaverunt et confirmave­ runt, presentibus domino potestate et capitaneo et presentibus Cocolo 25 condam Bainerii et Bolaxio Iohannis et Dondideo Bencevenis banitoribus populi et Iohanne Amighiti et Rustighino Ugolini nunc an cia­ rás, et pluribus aliis testibus. Guido Bontalenti notarius pressentibus omnibus interfuit et legit et publicavit et scripsit dicta ordinamenta de ipsorum voluntate. so

2 Millesimo ducentesimo octuagesimo quinto, indictione X I I I , die lune X V I o aprilis, consilium populi Bononie fecit nobilis miles do­ minus Bonacursius de Donatis, honorabilis capitaneus populi Bononie, de voluntate ancianorum et consulum populi Bononie in pallatio ve­ teri dicti3 communis4 ad sonum canpane et voce preconia ut moris ss est congregari,· in quo quidem consilio proposuit infrascripta, super quibus petiit consilium exiberi, et quid ipsi consilio placet de infrascriptis provixionibus. 1 3 -4 qui..presentibus] agg. in margine dalla m ano del copista, [m 1 ] 2 senza alcuna. intestazione, com inciano nel cod. gli ordina,menti delVapr. 3 dicti] agg. interlinea. á communis] cod. communis Bon.: Bon. cancellato.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

1285.

LIB. V - RUBE. L X X XX V IIII-C I

459

Hoc est quod provisum est et provisiones que facte sunt per ancianos et consules, per procuratores Cambii et sapientes et miní­ strales societatis Lupardorum, que societates nunc presunt aliis societatibus populi et communis Bononie ad conservationem ordinamentorum dominorum duorum pro qualibet societate, factorum 5 tempore domini Mathei de Oorigio olim potestatis Bononie, per procuratores merchadandie, per preconsulem et consules societatis notariorum, per duos sapientes pro qualibet societate artium et armo­ rum, cambii et merchadandie, qui sunt de presentí mense ad ordinamenta sacrata observanda, et per I I I I or sapientes qui pro societatibus 10 artium et armorum, cambii et merchadandie populi Bononie fuerunt ellecti per ancianos et consules predietos tempore domini Maphei de Madiis honorabilis potestatis civitatis Bononie et civis civitatis Brixie, et domini Bonacursii de Donatis de civitate Florentie, hono­ rabilis capitanei populi Bononie sub millesimo ducentesimo octuage- is simo quinto, indicione tertiadecima. [C]. Quod unus pririlegiatus non habeat privilegium contra alium, et [a] quibus prestaciónibus vel muneribus ratione privilegii nemini liceat [se] excusare. Rubrica. In primis providerunt quod homines societatum artium et armo- 2« rum, cambii et merchadandie civitatis Bononie vel aliquis alius, qui privillegium habet ex forma alicuius statuti, ordinamenti vel refor­ mationis communis Bononie de parte Ieremiensium, non sint privillegiati unus contra alium, et quod occasione alicuius privillegii nullus possit se excusare ab ambaxatis, cavalcatis, exercitibus vel officiis, as inpositionibus equorum, nec etiam, si dare debuerint aliquid communi Bononie, possint dicere quod habere debuerint aliquid a communi et conpensare voluerint cum se ipso, contra formam statutorum et ordinamentorum communis Bononie. [C I]. De arbitrio concesso domino potestati et domino capitaneo super 30 et verbis iniuriosis vel percusionibus que comiterentur in pallatio communis vel domibus populi et infra terminos curie. Rubrica.

Item quod dominus potestas et capitaneus et eorum familie super omnibus ris[s]is, verbis iniuriosis vel percussionibus vel contumelliis et excessibus faciendis in personam alicuius deinceps in pallatio vel 35 domibus pallatiorum vel infra terminos curie communis, habeant purum et merum arbitrium inquirendi, puniendi et condenpnandi secundum qualitatem delicti.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

460

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

[CII].

D e n on 'privilegiando aliqu em contra p redicta ord in a m en ta .

R u b rica .

Item quod deinceps aliquis de predictis contra predicta vel aliquod predictorum non possit privilegiari aliquo modo vel ingenio vel causa. 5

[C H I].

De

beneficio concesso

fu m a n tib u s

et eoru m filiis ad eoru m

d efen sio n em . R u b rica .

Item quod rustici et fumantes et filii fumantum, ascendentes et descendentes1 ipsorum intelligantur esse de societatibus artium et armorum populi Bononie ad sui defensionem tantum, secundum io formam reformationis facte tempore domini Gerardini de Buschitis2 olim capitanei populi Bononie. Salvis semper omnibus privillegiis et benefficiis concessis supradictis de populo Bononie ex forma alicuius statuti, ordinamenti vel provixionis vel reformationis communis vel populi Bononie contra nobiles, milites, magnates et potentes vel de id nobili progenie natos civitatis et districtus Bononie, prout in eis continetur, et salvis capitulis sacramentorum domini potestatis et capitanei, que loquuntur quod homines societatum artium et armorum, eambii et merchadandie non possint tormentar! nisi in certis casibus; que capitula et sacramenta vigorem ordinamenti obtineant. 20

[C IIII].

D e b in is officiis habendis eodem tem p ore et quod L a m b erta cii

n o n p o ssin t habere officium , n ec u n u s de u n o quarterio in a liu m . R u b rica .

Item quod quilibet de civitate Bononie possit habere unum et plura offitia eodem tempore et elligi, dum tamen possit elligere unum quod vellit pro primo; et si voluerit ultra primum aliquod officium 25 acceptare vel operari, solvat dominis de gabella pro qualibet die qua durare debuerit dictum offitium seu offitia ultra primum et pro quo­ libet offitio ultra primum quod accetabit x x solidis bononinorum pro gabella, que peccunia perveniat in communi; et dictam ellectionem fatiat ellectus ante quam iuret aliquod ex predictis offitiis; que gabella 3o exigatur per dominos de gabella, et si tunc temporis gabella non esset, exigatur per iudicem et offitiales dischi Ursii. Salva semper reforma­ tione facta in M 0 OC 0 L X X X I I I I , indicione X I I , die sabbati primo iulii, tempore domini Gerardini de Buschitis olim capitanei populi 1 ascendents et descendentes] il copista divise la parola ascenden|tes tra la fine di -una riga e il principio della seg., e omise le parole et discendentes. Il cor­ rettore corresse .scrivendo in margine ascenden|tes et discenden|tes. 2 Buschitis] cod. Bushitis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V - RUBR. CIHI-CVI

461

Bononie, que sie incipit: « In reformatione cuius consilii, facto partito per dictum dominum eapitaneum de sedendo ad levandum, ab una parte pallatii ad alliam, 1 pressentibus duabus partibus angianorum et consulum, placuit maiori parti dicti conscilii quod posta seu propositio que loquitur quod nullus qui fuerit de parte Lambertaciorum tempore primorum rumorum et abinde citra possit habere offitium, et ,cet.». E t salvo quod aliquis hon possit habere offitia ordinaria sive extraor­ dinaria nisi pro illo quarterio in quo habitaverit continue cum tota sua familia, non obstante aliquo statuto, ordinamento seu privillegio. [OV].

Q u o d liceat 'portare

arm a deffen sibilia , et que intelligan tur

s

10

a rm a d effen sibilia . R u b rica .

Item quod quilibet possit portare arma deffensibillia (/. 6 1 r) tantum secundum formam reformationis facte tempore domini Ioh an­ nis Canis olim potestatis Bononie. Si autem aliquis fuerit inventus contra predictam formam portare, condenpnetur pro qualibet arma offensibili secundum formam statuti de hoc loquentis et modum olim consuetum. Arm a autem deffensibilia intelligantur panceria· sive cassetum, correctum et manice ferree et collaritum sive gorgeria, ganberie et cerbelleria seu maglata, cirotece ferree et tabolatium sive bragarola, sine malicia. Salvo quod licitum sit in eundo et redeundo cuilibet extra civitatem Bononie portare spatam vel spontonem, langeam vel ronchonem, falgam vel falgonem seu falginellum a vinea et cultellum de ferire, habendo eapellum, vel eques calcaria. E t quod predicte omnes provissiones ponantur et scribantur in libris statutorum communis Bononie et populi, et intelligantur habere vigorem ordinamenti precisi, sicut habent ordinamenta dominorum duorum pro qualibet societate facta tempore domini Mathei de Corigio olim potestatis Bononie et domini Coradi de Pallago olim capitanei populi Bononie; et quod predicta omnia et singula iurentur observari debere in consilio et massa populi per unum ex banitoribus populi Bononie in animas consilii et masse populi Bononie supradicti et omnium et singulorum civitatis Bononie et populi supradicti. [C Y I].

De

reform a tion e

is

« '

25

30

jacta su p e r dictis ord in a m en tis. R u b rica .

In reformatione cuius consilii et masse populi placuit quasi toti conscillio, facto partito per dictum dominum eapitaneum de sedendo 33 ad levandum pressentibus duabus partibus angianorum et consulum 1 ad alliam] e od. ab allia.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

462

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

et de eorum voluntate, et postmodum ad scurtineum cura fabis albis et nigris datis hominibus de consillio per bannitores et nuncios populi Bononie et postmodum1 restitutis per eos fratribus ordinis mino­ ris sancti Iacobi strate sancti Donati, etiam numeratis per eos in 5 presentía dominorum ancianorum et dicti conscilii; placuit ponentibus fabas albas qui fuerunt numero iiiclxxx , illi vero qui possuerunt fabas nigras in contrarium fuerunt numero x x m i numerati per dictos fratres ut supra, quod predicte provixiones omnes et posta 2 facta de ipsis et qualibet ipsarum sint firme et rate, valeant et teneant et 10 plenum robur habeant in omnibus et per omnia et in qualibet parte ipsarum au t3 alicuius predictarum, et effectui demandentur in omnibus prout littera iacet et sonat et scripta est auctoritate presentís consilii et masse populi Bononie, non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis, reformationibus, provixionibus, sacramentis precisis, generá­ is libus vel spetialibus, de quibus opporteat vel non opporteat expressam fieri mentionem, et non obstantibus aliquibus contrariis dictis provi­ xionibus; que contraria si reperirentur dictis provixionibus vel ali­ quibus' earum, ex nunc auctoritate presentís consilii sint penitus absoluta, (et) a quibus omnibus et singulis dominus potestas, dominus -20 capitaneus et eorum f amili e, anciani et consules et eorum notarius, et predicti procuratores et eorum notarius et sapientes Oambii et minístrales societatis Lupardorum et preconsul et consules societatis Motariorum et duo sapientes, et quatuor pro qualibet societate a predictis omnibus ex nunc sint penitus absoluti, et absoluti et liberati -25 penitus intelligantur auctoritate presentís consilii. E t quod per aliquod conscilium seu massam populi vel alterum per se, vel aliquod aliud conscilium communis vel populi Bononie, vel per aliquam congrega­ tionem vel societatem vel universitatem vel aliquam personam eccle­ siasticam vel secularem, non possit nec debeat seu audeat vel presumat 30 modo aliquo qui dici vel excogitari possit, directo vel indirecto, seu per obliquum [veniri] (quod) contra ordinamenta que dicuntur sacrata et sacratissima facta tempore domini Mathei de Corigio et domini Thebaidi de Brusatis olim potestatum Bononie, si in aliquo contrafactum, absolutum, coreetum, declaratum, additum, diminutum vel inter35 pretatum seu supletum vel aliqua gloxatio, dispensatio, interpretatio, scriptura vel restitucio facta fuerit super predicta ordinamenta que dicuntur sacrata et sacratissima; et si quis contra fecerit vel venerit, quocumque nomine dixerit vel fecerit, cadat in omnibus penis conten­ tis in conclusione ordinamentorum factorum tempore domini Mathei 'J postmodum] cod. posmodum. 2 posta] cod. postea corretto. 3 aut] in margine.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L1B. V - KUBR. CVI

463

de Corigio, olim potestatis Bononie, et dicta reformatio vim obtineat ordinamentorum sacratorum et sacratissimorum, et pro sacrata et sacratissima habeatur. 1 Item, facto partito cum fabis albis et nigris datis hominibus de consilio per bannitores et nuncios populi et postmodum restitutis per eos fratribus ordinis sancti lacobi strate sancti Donati et numeratis per eos in presentia duorum angianorum et dicti conscilii, [placuit ponentibus fabas albas] qui fuerunt numero iiic l x x v , quod dominus potestas et capitaneus et eorum familie habeant arbitrium super illo capitulo et provixione quod incipit. « Item quod dominus potestas et capitaneus et eorum familie super omnibus ris[s]is et cet. » et finitur; « secundum qualitatem delicti ». Illi vero qui possuerunt fabas nigras in contrarium fuerunt numero x x x i numerati per dictos fratres ut supra. Insuper Cocholus Raynerii banitor populi Bononie, iuravit corporaliter ad sancta Dei evangelia de voluntate dicti domini capitanei, omnium angianorum et consulum et tocius conscilii et masse populi in animas et animabus omnium de dicto consilio et tocius populi communis Bononie supradicti omnia et singula que in eis continentur et quo[d]libet eorum precis e attendere et observare sine defectu et diminutione aliqua. Gerarchus Ferrariis notarius tunc angianorum et consulum publi­ cavit et scripsit. 23

»

10

15

®>

3 In Cristi nomine amen. Ad honorem Dei omnipotentis et beate gloriose virginis Marie matris ipsius et beatorum appostolorum. Petri ® et Pauli et beatorum confessorum Dominici et Franeissi et patronorum et defensorum sancti Ambroxii et sancti Petronii civitatis Bononie et populi et ad honorem et reverentiam sancte romane Ecclesie, ad bonum statum et pacifficum civitatis et comitatus Bononie, et ad hoc u t 4 terre, ville, fumantes et rustici comitatus Bononie possint 30 communi Bononie obedire in collectis et aliis honeribus personalibus et lealibus, et ut possint gaudere antiqua et consueta' libertate, et ut banniti et rebelles communis, civitatis Bononie et comitatus Bononie raddicitus extirpentur. Hec sunt ordinamenta et provissiones facta et facte per dominos 35 capitaneum, angianos et consules popub Bononie et preconsulem societatis isTotariorum et ministrales societatis Clavium et Sartorum 1 habeatur] cod. habeantur. 2 nel cod. spazio in bianco per la rubrica. 3 senza alcuna intestazione cominciano nel cod. gli ordinamenti dell'agosto 1285. 4 ut] agg. in marg.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

464

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

et eorum vexilliferorum, que presunt aliis societatibus demense augusti ad ordinamenta servanda·, et per dominos duos sapientes pro qiialibet societate artium et armorum, cambii et merchadandie populi Bononie élleetos per ministrales dictarum societatum secundum formam 5 reformationis consilii et masse populi facte tempore nobilis viri do­ mini Bonacursii de Donatis, capitanei populi Bononie 1 sub anno domini m i i c l x x x v ; indicione x m , die vn intrante augusto, ex vigore arbitrii potestatis et iurisditionis pure et libere eis concessi et con­ cesse ex vigore reformationis predicte. a»

15

20

25

30

35

[CVII]. De colectis et honeribus per f umantes subeundis et per uxores eorum durante viduitate. Rubrica.

Ordinaverunt et statuerunt predicti sapientes quod omnes et singuli fumantes et quod omnes et singuli filii fumantum et desendentes ex fumantibus et uxores eorum durante matrimonio vel eis viduis durante viduitate, teneantur solvere collectas et alia honera realia et personalia communis Bononie et communis dicte terre tam pro preterito2 tempore quam futuro, 3 cum hominibus illarum terrarum et in illis teris in quibus scripti sunt in fumantibus aut scripti fue­ runt patres vel ascendentes eorum vel mariti earum, non obstante quod negent se esse heredes parentum suorum aut habitatores terre in quo ipsi aut parentes eorum scripti fuerunt in fumantibus factis per dominum Bertholinum et dominum Federieum, vel aliqua ex­ ceptione iuris vel facti. E t dominus potestas Bononie et quilibet ex suis iudicibus ad petitionem massarii sive sindici [terre] in qua scriptus fuerit in fumantibus ille qui peteret [non] cogi, aut pater vel ascen­ dens ipsius vel maritus, possint, teneantur et debeant sumarie absque libello cogere et c-onpellere quemlibet fumantem sive filium sive de­ scendentem ex fumante sive uxorem fumantis, pignorando et perso­ naliter detinendo usque ad integram solutionem eius quod solvere tenentur. E t scribantur tam sortis quam expense facte per massa­ rium seu sindicum occasione exactionis collectarum pro eorum extimo, facta fide per massarium quod sit fumans vel filius fumantis vel descendens ex fumante, non obstantibus (t. 6P) aliquibus pactis, stipulationibus, promissionibus, penis vel aliquo alio iure factis inter communia terrarum et fumantes dictarum terrarum que omnia pacta, pene et promissiones et obligationes sint casse et vane et nulius valoris atque momenti. E t siquis eis usus fuerit, puniatur in C libris bono1 Bononie] agg. in marg. . 2 preterito] rtscritto. 3 futuro] cod. furturo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -R T J B R . C V II-C V III

465

ninorum. E t siquis est in duabus terris in fumantibus, teneatur sol­ vere solum in illa terra in qua habitat et est in fumantibus. E t siquis est in duabus terris in fumantibus et habitaverit in aliqua terra in quii non sit in fumantibus, teneatur solvere1 in una illarum terrarum in quibus est in fumantibus, et ab alia per sententia liberetur, et ipsa terra pro ipso fumante respondere non teneatur, dum tamen de librò fumantum cancellari non possit. Salvo quod predicta non [pre]iudi­ cent illi qui solverunt dominis de gabella tres solidos bononinorum. 2 [CVTII]. I)e nobilibus et potentibus comitatus Bononie afidandis et cangelandis de hanno qui securitatem prestabunt infra terminum infra ordinatum. Rubrica.

Item quod omnes et singuli nobiles et potentes comitatus et di­ strictus Bononie et omnes et singuli alii dicti comitatus et districtus qui securitatem prestare tenebantur ex forma ordinamentorum sa­ cratorum et reformationum populi factarum tempore comitis Thadei olim capitanei populi Bononie, et qui securitatem non prestiterunt et propter illam causam sunt banniti communis Bononie, vel mulctati vel banniti essent occasione alicuius contumatie, possint securitatem prestare per totum presenterò mensem augusti de stando et parendo mandatis domini potestatis et capitanei communis et populi Bononie, et de omnibus et singulis ad que tenentur secundum formam ordina­ mentorum sacratorum et reformationis facte tempore domini Thadei comitis capitanei populi Bononie, que loquitur de nobilibus et magna­ tibus comitatus Bononie, salva modificatione fàcta super predictis tempore domini Bonacursii de Donatis capitanei populi Bononie, cuius reformationis propositio sic incipit: « Jtem cum in quadam refformatione populi Bononie facta tempore domini comitis Thadei, et cet. >> et finitur reformatio: « in reformatione presenti que facta fuit de mense iunii proximi preteriti ». Quam securitatem prestare possit filius pro patre, pater pro filio, frater pro fratre, 3 patruus vel avunculus pro nepote et nepos pro patruo vel avunculo. E t securitate prestita, faciant se eximi et can­ cellari de banno predicto sive bannis eis datis eo quod securitatem non prestiterunt secundum formam ordinamenti predicti et reforma­ tionis prediete facte tempore domini comitis Thadei et tempore domini Bonacursii de Donatis capitanei populi Bononie. E t officiales pres-

5

10

15

20

25

30

35

1 solvere] agg. in margine. 2 in màrgine: pene [m 3]. 3 profratre] agg. in marg. 30

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

4()(ì

STATUTI

or BOLOGNA DELL'ANNO 1 2 8 8

sidentes officio bannitorum absque eorum preiuditio et gravamine possint predictos et quemlibet1 predictorum cancellare et quilibet index super hoc eonsullere, et occasione multarum datarum ob dictam causam agravari non possint, sed possint multe predicte cancellari •r> sine pena, non obstante aliquo statuto, ordinamento vel reformatione. E t predicti qui securitatem prestiterint possint se facere cancellari. Salvo quod de aliquo banno in quo essent ipsi Arel aliquis eorum occa­ sione alicuius spetialis mallefttii vel delicti, seu pro contumatia occa­ sione alicuius spetialis mallefitii seu spetialis delicti cancellari non 10 possint nisi secundum formam ordinamentorum communis et statu­ torum populi Bononie; affidari tamen possint per dominum eapitaneum populi Bononie pro predicta securitate prestanda pro Ateniendo, stando et redeundo per x dies. E t siquis ex predictis securitatem non prosti­ terit ut supra dictum est infra dictum tempus, sit etiam bannitus 15 perpetuo communis Bononie pro gravi mallefitio, et possit impune offendi, et omnia bona, scilicet domus et fortilicie et tures, vinee et arbores funditus2 destruantur, que actenus tenebantur et posside­ bantur per eos vel per eorum patres, fratres vel filios vel uxores eorum, non obstantibus aliquibus instrumentis dotis, donationis, venditionis, so alienationis, emancipationis vel alterius cuiuscumque generis conces­ sionis seu contractus seu obligationis. E t in hiis omnibus dominus capitaneus presens habeat purum, merum, liberum et generalem arbitrium, ad suum purum et merum intendimentum et interpreta­ tionem. Salvo quod ea bona que data sunt in solutum vel de quibus 25 habent tenutam dominus Mathiolus de Galutiis et Oppicus de Galluciis, Callorius et Oapricinus de Lambertinis, v^el alii pro eis tanquam de bonis Bodaldi, Iacobi, Allexandri fratrum et filiorum con­ dam domini Alberti de Montaxigo pro oondenpnationibus quas solverunt communi Bononie factis tempore domini Mathei de Madiis 30 potestatis Bononie, non destruantur nec devastentur, sed eis et cui­ libet eorum ius suum integre reservetur. [CVIIIT]. De

e x tim is factis in com itatu . R u b rich a .

Item providerunt, ordinaverunt et firmaverunt predicti sapientes quod extimum fieri debeat hominibus terrarum comitatus Bononie 35 particulariter cuilibet'terre per se et cuilibet singulari persone per se, et quando, quomodo, qualiter et per quos fieri debeat dictum extimum remaneat in provisione consilii V IIIC et populi Bononie, et secundum 1 quemlibet] cod. quelibet. 2 fumilitus] cosi il cod.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB . V - R l t B R . C V 1III-C X

4 67

voluntatem dicti consilii procedatur; ad quod extimum ex nunc communia terrarum et singulares persone comitatus Bononie tenean­ tur et debeant subire et solvere omnes collectas, prestantias et pubblicas fationes eisdem per commune Bononie inponendas: que posta poni debeant ad dictum eonscilium hinc ad sex dies proximos ventu- 5 ros dummodo dictum extimum fiat et fieri debeat irrecise non obstan­ tibus aliquibus statutis et cet. [C X"j. De conduzione et reformatione predictorum or(linamentorum.

Rubrica.

Item statuerunt, ordinaverunt et providerunt predicti sapientes quod omnia et singula ordinamenta predicta, et que in eis scripta sunt, prout littera iacet valeant et teneant et plenum robur et firmitatem obtineant et aliis omnibus statutis, ordinamentis et reformationibus, provixionibus actenus factis prevaleant (et prout scripta sunt intelligantur) , 1 et in libris statutorum communis et populi Bononie ponantur et scribantur, et per dominum potestatem qui nunc est vel pro tempore fuerit et dominum eapitaneum qui nunc est vel pro tempore fuerit et per eorum et cuiuslibet eorum familias, per an­ cianos et consules presentes et futuros et per societates que presunt et in futurum preherunt aliis societatibus populi Bononie ad conservationem ordinamentorum sacratorum, et per omnes et singulos of­ ficiales presentes communis et populi Bononie, inviolabiliter debeant observari, et prout scripta sunt intelligantur. Ita quod non possint modo aliquo vel ingenio qui dici vel excogitari possit gloxari vel in­ terpretari, vel aliqua aditio, detractio, glosadlo, diminutio in eis vel aliquo eorum fieri possit directe vel [per] obliqum, sed vim, robur et firmitatem obtineant quam obtinuerunt et obtinent ordinamenta sacrata et sacratissima, et predictis ordinamentis, statutis et pro­ vixionibus et reformationibus factis et faciendis prevaleant. E t quod non possit proponi vel reformari in conscilio octingentorum et populi vel arengo sive in alia quacumque congregatione per dominum potestatem presentem et eius familiam vel futurum, per dominum2 eapitaneum presentem vel futurum, vel eius familiam per ancianos et consules vel per quoscumque alios offitiales presentes vel futuros, vel per quamcumque aliam personam aliquid quod esset vel esse posset contra predicta vel aliquid predictorum, aut quod eis vel alicui eorum in totum vel in partem in aliquo derogaret, vel pro-

10

15

20

25

30

35

1 et... intelligantur] ripetuto più sotto. 2 per dominum... futurum] agg. in margine, [m 1]

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

468

5

10

15

20

25

30

35

4«

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

pter quod diminutionem aliquam suscipere posset directo vel per obliquum. E t si contrafaceret dominus potestas et eapitaneus, et quilibet eorum, condempnetur in v c libris bononinorum, et quilibet de eorum familiis qui contra predicta vel aliquid predictorum faceret vel ve­ niret in iiic libris bononinorum, et quilibet angianus et consul qui contra predicta vel aliquid predictorum faceret vel veniret, in CC libris bononinorum, et quilibet qui contra predicta vel aliquid pre­ dictorum contionatus esset in consilio vel extra, in 0 libris bononinorum et in totidem quilibet sapiens qui contra predicta consuleret vel aliquid predictorum per sindieos qui erunt ad sindieandum do­ minum potestatem vel dominum capitaneum et eorum familias. E t super predictis et quolibet predictorum inquirere possint et teneantur sine libelli oblatione vel accusatione premissa, pena cuilibet preclictorum sindicorum L librarum bononinorum, si predicta non observave­ rint, per potestatem qui pro tempore fuerit auferenda, non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis, reformationibus, provixionibus sa­ cratis et sacratissimis, sacramentis, pronunciationibus, privillegiis vel quibuscumque aliis communis vel populi Bononie precisis vel non precisis, factis vel faciendis, lectis vel non lectis, (/. 6 2 r) legendis vel non legendis, de quibus opporteat vel non opporteat expressam fieri mentionem, a quibus omnibus et singulis dominus potestas et dominus eapitaneus et eorum familie, angiani et consules et eorum notarius, preconsul societatis Notariorum, gonfallonerius societatis Clavium et ministrales societatum Clavium et Sartorum et predicti quatuor sapientes ellecti per ancianos et consules, et dicti duo sa­ pientes pro qualibet societate artium et armorum, cambii et merchadandie Communis Bononie et omnes et singuli quos predicta vel aliquid predictorum tangerent, sint penitus absoluti. Insuper Cocholus Bainerii bannitor populi Bononie iuravit corpo­ raliter ad sancta Dei evangelia de voluntate omnium angianorum et consulum et tocius conscilii et masse populi in animas et in animabus omnium de consilio et tocius populi et communis Bononie supradicta omnia et singula ordinamenta et provixiones et omnia et singula que in eis continentur et quolibet eorum, attendere precise et observare sine defectu vel diminutione aliqua. Lecta et pubblicata fuerunt ac etiam approbata dicta ordinamenta et provixiones super uno quocumque dictorum ordinamentorum, in consilio et massa populi Bononie in pallatio novo dicti communis ad sonum campane et voce preconum, ut moris est, congregato, sub annos Domini millesimo CC 0 L X X X V , indicione terciadecima, die X I I augusti.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IE . V - R U B E . CX

469

Presentibus Petro Merlino notario, Iohanne de Ferantibus notario ancianorum, Auliverio bannitore et Rustighino canpanario populi Bononie testibus vocatis et rogatis. Naxinpaxe Iacobini Pegholoti imperiali auctoritate notarius de mandato domini c-apitanei, ancianorum et consulum populi Bononie, 5 preconsulis societatis Notariorum, gonfallonerii societatis Clavium, ministralium societatis Clavium et Sartorum et dictorum dominorum pro qualibet societate populi Bononie predicta publice scripsit et subscripsit. 1 In Cristi nomine amen. Hec sunt provixiones et ordinamenta facte io et facta per prudentes viros dominos angianos et consules societatis Notariorum et sapientes ab eis ellectos, consules societatis Bechariorum et sapientes ab eis ellectos, massarios et minístrales societatis generalis Cordoaneriorum et duo sapientes pro qualibet societate artium et armorum, cambii et merchadandie populi Bononie ellectos 15 a predictis ex arbitrio, potestate et auctoritate eis a conscillio populi tradita et concessa super infrascriptis postis et rebus tempore regiminis nobilium virorum dominorum Iohannis de Pischarola honorabilis potestatis, et Ubaldini de Interminellis12 capitanei populi Bononie, curentibus annis dominice nationis millesimo ducentesimo octuagesimo 20 quinto, indictione X I I I . Nomina quorum preconsulis et consulum societatis Notariorum et consulum societatis Bechariorum, massariorum et ministralium societatis generalis Cordoaneriorum et duorum sapientum pro quali­ bet societate artium et armorum, cambi et merchadandie populi 25 Bononie sunt hec. Nomina ancianorum et consulum, 'proconsulis et consulum societatis N otariorum inferius denotantur.

d. lacobus de Lastignano, preconsul. Consules Notariorum

3>

d. Iacobinus de Medicina, d. Uguitio de Banbaglolis, d. Boniacobus Turiganus, d. Martinus Iohannis Cagacervi, d. lacobus d. Benvenuti de Maraño, d. Gerardus Ferrarius, d. lacobus domini Bonagunte Malvigi. 1

senz’alcuna intestazione, cominciano a questo punto nel cod. gli ornamenti

del 1285. 2 Interminellis] cod' Tirininellis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

470

STATU TI D I BOLOGNA D E L I/A N N O 1 2 8 8

S a p ien tes societatis N o ta r io r u m

d. Iacobinus de Lobia, d. Michael domini Aymerii, d. Dominicus Agolini Vitalis, d. Iohaimes domini Ugolini Bon§agni. S a p ien tes societatis M erch a toru m

5

d. Montanarius domini Iaeobi Montanarii, d. Qumignanus Bricii. S a p ien tes societatis Carth olarioru m

d. Ugolinus de Frasseneta de societate Carthollariorum, d. Guido Ursi de societate Campsorum, 1 d. Sassolinus Cartholarius, d. Galvanus de Codegellis. 10

D e societate S a llarolu m

d. Lonbardus domini Raynerii sallaroli, d. Albertus Borghexini, D e societate M erg a r io ru m

d. Laurencius Scarii, d. Petrus de Curionibus. D e societate M a g istr o r u m lig n a m in is

is

d. Rolandus Butrigarius, d. Rolandus de Corbellariis. D e societate F a b r o r u m

d. Albertinus de Plastellis, d. Iulianus de Centanello. D e societate S a rtoru m

d. Franciscus Gessadellus, d. Palmirolus Barbarossa. 20

D e societate P isch atoru m

d. Ubertinus Altoviti, d. Donisdeus Beretta. D e societate C u rio n u m et C u ngatoru m

d. Robaconte Iohannelli, d. Bertholoetus de Curionibus. D e societate P e llip a r io r u m veterum

25

d. Bonacurtius Aldrevaiidi, d. Albertus de Callamonibus. D e societate P e llip a r io r u m n ovoru m

d. Receputus pelliparius, d. Petrus de Ravone. campsorum] eosi il cod.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

I.IB. V - RUBE. CX

471

D e societate B ix ille r io r u m

d. Anthonius Auliverii, d. Michilinus Parixii. D e societate S p a d a ru m

d. Accharixius Iohannis Raymondini, d. Rolandinus Borghexani. r>

D e societate T u sc h o ru m

d. Benasai draperius, d. Qumta Bavoxus. D e societate T ra v ersa ru m B a rba rie

d. Guillelmus Canuti, d. Gerardinus Dondidey. D e societate B ra n ch e de Castello

d. Bichobonus

de Plastellis, d. Petrus Picollus

de Argellata.io

D e societate S ba ra ru m

d. Iacobus de Cantone, d. Bolnexe Guidonis Bone. D e societate A q u ile

d. Primiranus magistri Pellegrini Christiani, d. Bolognitus Bonaventure. 15 D e societate V a ro ru m

[d. P a x de Saliceto] , 1 d. Petrus domini Naxini. D e societate G riffon u m

d. Mellega de Ranfredis, d. Borghexanus Cambii. D e societate

(/.

6 2 v)

Q u a rtcrioru m

20

d. Iacobus Rombodevino, d. Vianixius Passipauperis. D e societatem S tellaru m

d. Bitinus domini Ramberti, d. Miglore de Auricalco. C on su les et sa p ien tes societatis bechariorum

d. Iohannes Barixellus, d. Johannes Magnanus, d. Johannes Coda- ¿5 gnelli, d. Bitinus becharius, d. Albertonus Bixanellus, 2 d. Nichollitus 1 d. Pax de Saliceto] il joglio 6 2 iu strappato traversalmente, e malamente riac­

comodato: il nom e Pax de Saliceto trascritto dalO audenzi ( 0 . S. SS, p. 109 ) n o n e ora più leggìbile. 2 Albertonus Bixanellus] agg. in marg. [m 2 ],

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

472

statuti

m

bologna

Bentivogli, d. Iuliamis Agonis liannis: M a s s a r ii , m in ístra les et sa p ien tes

5

20

30

35

societatis

d. Xaxinbene Bonio-

gen eralis cordoan eriorum

N o m i n a a n cia n oru m et con su lu m

d. Upiginus Lamandine, d. Boniohannes Qevenini de Qovengonibus, d. Leonardus de Magnanis, d. Bolognitus de Flagnano, d. B i­ gius Guidonis Capelli, d. Jacobus de Bargaga, d. Bertholoineus d. Clare, d. Iohannes Turiganus, d. Matheus domini Iohanuis de Devotis, d. Domenicus Borgexani, d. Benamatus de Flagnano, d. Benutius Balduini sartor, d. Lambertinus Megocorvo, d. Laurentius domini Bellicti de Soris, d. Galvanus domini Guidonis Malovera, d. Bolandus Bernardini mergarii, d. Thebaldinus de Marchixiis, d. Tomax barberius, d. Iohannes de Caldarariis, d. Nichollaus de Bertallia, d. Boygus de Boygis, d. Iohannes Lovati, d. Angellellus de Mangolino, [d. Domi­ nicus Aurifex], d. Merlinus eorum notarius. [C X I].

25

Ramenghi,

1288

d. Martinus Grandei, d. Carnelvarius de Preitis, d. Ugolinus Fogatia, d. Bertholus Avamgaroli, d. Iohaimes de Xuxadella, d. Pasqualinus Bonacnrsii, d. Iohannes Magnanus, d. Dominicus de Seghatariis, d. Lacarinus Beceputi, d. Iohannes Petrini, d. Ugolinus Tranchedi, d. Iacobus Petrini, d. Magnanus de Stupa,, d. Herigiptus de Argellata, d. Petrus Francisci, d. Iohannes de Bicolfis.

10

15

d e l l ’a n n o

D e electione a n cia n oru m et con su lu m . R u b rica .

Varia nature productio humani generis ab heditione principii quelibet pari dignitate generositatis e t1 prelature ditabat; sed quia quosdam datos ad comovendos actus abviosos2 sub iniqua superio­ rum corporum dispositione produxit, merito concessit hominibus ra­ tionalis gubernationis eternitas unum pluribus libertate dominii presidere, ut, equa lance cuncta preponderans, congruentibus penis et prendis cunctorum actus levet et opprimat. Sane si prelatus eminens caret equitate iuditii, notorie potest eius subditis liberum esse con­ cessum transitum delinquendi. E t ideo quod angiani et consules po­ puli Bononie habeant sua lance negocia communis et hominum ci­ vitatis Bononie trutinare, ut homines veritatis et fidei laudibus insigniti predicte dignitatis officio preferantur, predicti viri pru­ dentes ex arbitrio et potestate et auctoritate eis a populo Bononie 1 et agg. interlinea. 2 abviosos] cosí it eod.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V - R.TTBR. CXI

473

tradita providerunt, ordinaverunt et firmaverunt quod dominus capitaneria, anziani et consules populi Bononie de mense novembris quolibet anno procurent et fatiant ita, quod per conventum et guardianum fratrum minorum vel priorem et conventum fratrum predicatorum de Bononia fiat diligens inquisitio, et ea facta, elligantur & per eos V I I I homines, scilicet duo pro quolibet quarterio, quos cre­ diderint bona, fide esse viros prudentes et fideles et bone fame et oppinionis et de parte Ieremiensium ecclesie sine exceptione vel macula, et ipsorum V I I I nomina dicto1 domino capitaneo et angianis et consulibus secrete in scriptis exibeant: quibus habitis in scriptis, i» capitaneus prefactus vocet' eos et ponat eos in loco secreto, ita ut ad eos nullus alius habeat vel habere possit accessum, et fatiat eos iurare ad sancta Dei evangelia quod infrascriptorum hominum ellectionem secundum formam inferius scriptam bona fide sine fraude facient. E t habeant ipsi octo et tabellio unus, ab eis elligendus bone r& et odorifere fame et oppinionis, matriculas omnes societatum artium et armorum, cambii et merchadandie populi Bononie, et quamlibet matriculam diligenter perquirant et examinent, et sumant ex ea octo viros ex hominibus societatis cuius2 erit illa matricidia, sed de matricula societatis cambii treginta, et de matrieulla, societatis mer- 20 chadandie alios treginta viros, utique predictos omnes prudentes in fide et veritate probatos magne fame et oppinionis, meliores utique quos potuerint inter ceteros illius matriculle invenire. Ita quod nullus, qui pubblieatus, condenpnatus vel banitus fuerit pro falso, possit predicte angianarie officio superesse. Quorum quilibet qui sumptus 25 erit de matriculis sit etatis x x x annorum ad minus, et habeat adminus extimum L librarum bononinorum et sit et fuerit vere et publica fama testante de parte ecclesie et Ieremiensium civitatis Bononie, et sit et fuerit cives et habitator communis Bononie per x x v annos cum familiis. E t predictos viros, ita ut dictum est elimatos et electos, so scilicet eorum nomina et cognomina et infrascriptorum eorum tabel­ lionum et scribi faciant per dictum eorum tabellionem bona et legibilli littera in uno quaterno3 vel pluribus cartarum de pecude per se scribendo nomina predictorum hominum cuiuslibet societatis. E t cum predictorum hominum nomina supradicta in predictam scripturam ss ut dictum est redegerint, petant et procurent sibi fieri et dari precepto domini capitanei x l v 4 sacullos panni lanei boni et solidi; et in quolibet 1 dicto] agg. in margine [m 1 ]. 2 cuius] cod. cuiuslibet illa erit. 3 quaterno] cod. quarterio. 4 XLV] così il cod. L a società! d ii popolo tra arti e arm i erano 4 1 ( cfr. più indietro gli elenchi d ii privilegiati) : ai quarantun sacchetti della società per la no-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

474

5

10

i5

so

25

30 .

85

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 3 2 8 8

saettilo ponantur1 in scriptis apertis et claris litteris, scilicet quodli­ b et2 nomen in uno breve, nomina illorum octo de qualibet societate artium et armorum et illorum treginta de societate canbii et illorum treginta de societate merchatorum; ita quod quicumque erit in scripta anci anus vel consul pro una societate non possit esse pro alia; et quod nullus iudex possit esse angianus et in dicta scripta angianus poni; et quod pro qualibet societate sit suus saculus continens prediete socie­ tatis brevia. Iterum elligant et elligere debeant predicti octo xxirn ta­ belliones bene litteratos et fideles, bone fame et oppinionis viros, ad officium notarie angianorum et consulum deputandos hoc de modo: habeant enim matriculam societatis Notariorum et illam dilligenter perquirant, et sumant ex ea pro quolibet quarterio V I predictos tales tabelliones ut dictum est, et ponant in uno sáculo pro quolibet quar­ terio nomina illorum sex tabellionum clare et aperte et sine ambiguitate notata. E t hec omnia et singula facere teneantur predicti octo antequam de loco predicto discedant. Quibus ita factis, ut dictum est, ipsi cum predicto domino capitaneo simul et semel predictum quaternum3 et sacculos deponant et deponere (/. 6 3 r) teneantur apud sacristiam fratrum minorum vel predicatorum civitatis Bononie. Cum autem predicta- facta fuerint, dominus capitaneus vel eius iudex cum octo ex angianis et consulibus populi Bononie ultima die cuiuslibet mensis eant ad locum ubi predieta posita erunt, et eis presentibus assumantur de quolibet sáculo societatis illius ex qua tunc debebit effigi angi anus et consul unum ex brevibus illis per unum ex fratribus dicti conventus ubi erit depositio facta et duo brevia de sáculo so­ cietatis cambii et duo brevia de sáculo societatis merehadandie, et ille qui obvenerit prius ad manus assumentis sit angianus vel con­ sul populi Bononie pro sequenti mense, et cum debuerit predicta notarii angianorum fieri elletio, sumatur de sáculo illius quarterii, cui tunc elleetio notarii angianorum conpetet, unum breve ex dictis sex per eundem fratrem qui sumet pro ellectione angiani, ut dictum est, et ille cuius nomen in dicto breve conscriptum erit, sit pro sequenti mense notarius angianorum et consulum, et ita singulis mensibus procedatur: et quicumque erit ellectus in angianis vel consulibus, dominus capitaneus conpellat et conpellere possit et debeat ipsum et ipsos dictum officium exercere, non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis, provixionibus, privillegiis et reformationibus. Sallam ina degli anziani vanno però aggiunti i quattro sacchetti dei quartieri per la n o ­ m in a del notaio degli anziani. 1 ponant] cod. ponatur. 2 quodlibet] crod. quolibet. 3 quaternum] cod. quarterium.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V - RUBR. C X I-C X II

475

rium vero predicti tabellionis sit et esse debeat sex librarum bononinorum eidem a communi Bononie persolvendarum. Quorum angianorum et consulum nomina, ac 1 etiam tabellionum illico scribantur per notarium domini capitanei in quaterno, et id singulis mensibus ita fiat: hac igitur forma et ordine in elligendis angianis et consulibus » et eorum notariis procedatur. Tabellio predictorum vero octo pro remuneratione laboris sui habeat et habere debeat de avere com­ munis X L solidos bononinorum, quos dominus capitaneus ei dari faciat et procuret antequam fiat depositio supra dicta. E x forma cuiusdam ordinamenti sacrati facti tempore domini 10 Guidoctini de Bonghis capitanei populi Bononie de mense madii addicta et scripta fuerunt prescripto ordinamento hec verba: « Salvo quod illi de lingua forasteria non possint esse angiani vel consules; nec habere aliquod officium in communi Bononie, nec esse de aliquo consilio communis vel populi Bononie non obstante aliquo privilegio 15 facto vel faciendo ». [C X II].

D e electione e o n scilii V I I I C .

R u b rica .

Item providerunt, ordinaverunt et firmaverunt predicti sapientes quod ad hoc, ut prudentes et fideles viri sint de consillio V IIIC com­ munis Bononie, et ut eorum consilii et exortationibus bonis ellectiones potestatum et capitaneornm communis et populi meilius, prudentius et salubrius, 2 et alia communis Bononie negocia bene pro­ cedant, omnes domini legum, domini decretorum et decretalium, homi­ nes utique seculares, et omnes milites acint-i cingulo militari, cives utique Bononie qui habent extimum in civitate Bononie et qui sint et semper fuerint de parte Ieremiensium sive ecclesie civitatis Bononie, ipso iure, etiam de eis nulla eilectione facta, sint et esse debeant de consillio et numero consillii V IIIC communis Bononie et in ipso consillio conscribantur. Ad ress iduum vero dicti consillii elligendum, scilicet quo modo et forma elligi debeat, remanere debeat in provixione et dispositione consillii V IIIC et populi procedentis. Dum tamen predicti consilii V IIIC ellectio fiat de mense decembris et de talibus hominibus qui sint et fuerint cives et habitatores Bononie cum familiis [per] x x x annos et habeant extimum in civitate Bononie et qui non fuerint Lambertatii tempore primorum rumorum vel abinde citra. Verumtamen dicta consilia scilicet V IIIC et populi simul iuncta vel ipsum solum consilium V IIIC per se vel ipsum solum consilium po­ puli per se non possint elligere aut eileetionem facere de subse-

20

25

30

35

1 ac] agg. interlinea. 2 salubrius] cod. salubris.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

476

quenti V IIIC consilio, sed illius consilii V IIIC ellectio flat eo modo et forma quem et quam providerit et disposuerit precedens consilium V IIIC et populi, ut dictum est. [O X III]. 5

io

is

20

25

3o

as

De

ellectione officialium ord in a rio ru m

et extra ord in a rio -

r u m . R u b rieh a .

1Item providerunt, ordinaverunt et firmaverunt predicti sapientes quod nulla ellectio alicuius vel aliquorum offitialium deputandi vel deputandorum ad aliquod officium communi vel populi Bononie ordinarium vel extraordinarium, vel quod vis aliud, et etiam nulla ellectio alicuius vel aliquorum custodum in civitate, aliquo castro vel loco communis Bononie deputandorum sive1 2 aliquorum stipen­ diariorum peditum vel equitum, fiat vel fieri possit modo aliquo vel ingenio in aliquo predictorum conscilliorum V IIIC vel populi vel amborum simul vel alterius eorum, sed ipse ellectiones omnes et singule alie que fient et fieri debebunt in futurum, ex vigore alicu­ ius statuti, ordinamenti vel reformationis, [etj dictorum offitialium quocumque nomine nuncupentur, custodum et stipendiariorum competant et competere debeant consilio MM et fiant et fieri debeant in dicto consilio IIM vel altero consilio quod illius consilii loco succederet; quod consilium ipsas electiones facere possit et debeat ut alias ellectiones sibi conmissas, eo tamen salvo et addito, quod omnes et singule ellectiones solite fieri in consilio populi ad duo vel tria vel quatuor vel plura brevia ex nunc fieri debeant in consilio IIM ad unum breve tantum, ita quod qui illud breve habuerit solus predictam ellectionem fatiat quemadmodum soliti erant facere plures, ut tamen ipse ellectiones per quarteria more solito coequentur, et etiam salvo et reservato quod dictum est supra de ellectione notariorum ancianorum et consulum. Ellectio autem dominorum et offitialium de gabella, depositariorum communis et ipsorum notarii et dominorum offitialium de garnariis et dominorum officialium mollendinorum, scilicet modi et forme quibus ipse ellectiones fieri debeant, sint et remaneant et remanere et .esse debeant in provixione et dispositione consilii V IIIC et populi, dum tamen in dictis consciliis vel altero eorum dicte ellectiones vel aliqua earum fieri non possit, Porro qualiter et quando et forma ellectionis consilii IIM facienda sit, sit et remaneat et esse et remanere debeat in dispositione et provi­ dentia consilii V IIIC et populi, ut tamen ipsa duo consilia vel aliquod 1 in m argine: de offitialibus [m 3 ]. 2 sive] ced. sme.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

lib.

v - RUKR. cxnr-cxmi

477

eorum se de ellectione facienda consilii duorum milium nullo modo intromittere [debeat-], nisi quantum ad hoc solummodo, qualiter et per quos alios fieri debeat, possit et debeat providere. Ellectio autem tabellionum qui preesse debebunt officio capsarum tam pallatii veteris quam novi fiat et fieri debeat in consilio h m hoc modo, scilicet quod quando fient vel fieri debuerint aliorum offitialium ellectiones et hec fieri debeat, et pro ea fatienda scribatur in sex brevibus in quolibet eorum, scilicet « ellector notarii ad capsas de tali m ense» et « ellectio notariorum ad capsas de tali mense ». Ita quod simul et semel fiant sex ellectiones pro notariis ad dictum officium sequentibus sex mensibus deputandis, scilicet uno pro quoli­ bet mense, ut non sit opus de cetero omni mense pro ipsa ellectione facienda consilium congregari. E t predicta ponere ad consilium, scilicet quid fatiendum sit super dictis ellectionibus, infra tertiam diem post publicationem istorum ordinamentorum dominus capitaneus, angiani et consules teneantur. Salvo quod predicte provixiones et ordinamenta non preiud icent alicui offitiali qui ellectus sit ad aliquod officium pro futuris sex mensibus incipientibus a kallendis ianuarii in antea ad sex menses et alicui ellecto de consilio IIM a kallendis ianuarii in antea ad unum annum, et quod non preiudicent rationi Martini Bagnarole et Eolandi Ca-xoti, bannitoribus communis et populi Bonouie vel alicui alteri officiali ellecto, ellectio cuius iam facta sit. [C X II II].

5

10

i»

20

D e ellectione p otesta tis et ca p ita n ei n e v i facienda.

1 Creator celi et terre Deus omnipotens ad instar superiorum ordi­ num terrestrem circha regimina populorum dispossuit gerarc[h]iam, 25 volens ut non angellus, non quevis alia creatura, sed homo dumta­ xat preferatur hominibus, que gratiori eorum nature consimili gau­ deant prelatura: preferendus est igitur hominibus homo, sed talis utique qui sciat et possit prudentia et virtute iniquitates irrumpere ac iuditium inpendere, in mensura vero iustitiam decreto sibi populo 30 ministrare hiis ergo considerationibus, hiis rationibus prefa-cti pru­ dentes viri admoniti et inducti, ut in posterum civitati et populo Bononie de regimine digne provideatur, sub cuius manu iuste regatur et salubriter gubernetur, providerunt et ordinaverunt et firmaverunt quod quamvis super ellectionibus angianorum et consulum populi 35 Bononie sit spetiali dispositione provisum (/. 6 3 v), at tamen spetialiori providentia super infrascriptis angianis et consulibus et super ellectionibus potestatis et capitanei et ceteris aliis in presenti ordi-

in marg. de electione potestatis [m 3 ].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

478

STATUTI DI BOLOGNA DELL'ANNO 1 2 8 8

natione contemptis, voluerunt, dispossuerunt et firmaverunt quod tali modo et forma et ordine procedatur. Videlicet quod de cetero singulis annis ultima die mensis prece­ dentes mensem illum in quo fieri debebit potestatis ellectio secundum 5 formam statutorum communis et populi Bononie, et ultima die men­ sis precedentis mensem illum in quo secundum eadem statuta fieri debebit ellectio capitanei populi Bononie, mane tempestive in canpana diei, quatuor ex angianis et consulibus populi Bononie qui tunc erunt elligendi de precedenti ultima die mensis, (eorum) de consensu et io voluntate domini capitanei et ceterorum ancianorum et consulum suorum sociorum eant et ire debeant sine domino capitaneo vel aliquo eius iudice vel altero de sua familia ad locum in quo erunt deputati sacculi continentes brevia et nomina angianorum et consulum sequen­ tium tunc elligendorum, et presente guardiano vel priore loci illius et· 15 duobus ex fratribus eiusdem loci, quam secretius fieri poterit, eis omnibus presentibus, unus ex dictis fratribus trahat et assumat ex sáculo ancianorum et consulum tunc elligendorum secundum formam ordinamenti dictorum dominorum super ellectionibus ancianorum et consulum edicti, quorum assumptorum nomina per unum ex dictis so fratribus scribantur in carta pecorina vel edina sigillo ipsius guardiani vel prioris protinus sigillanda. Qua ita sigillata, predicti quatuor angiani incontinenti dicta die in loco secretissimo, in modo quo numquam possint homines suspicari, et secretissimis nunciis qui ab omnibus ignorentur et quo eant et quare convocent angianos 25 et consules mensis sequentis in dicta cédula contentos; quibus vel quorum tribus partibus ad minus presentibus et etiam duobus fratri­ bus minoribus vel predieatoribus, exponant eis, et corporale iuramentum ab unoquoque ipsorum exigatur, etiam pacis obsculo interveniente, quod ipsi de dicto loco non discedent donec infrascripta facta 30 fuerint et conpleta et quod ipsi angiani et consules presentes noviter ellecti elligent et convocabunt ad ipsum locum L X , seu X V pro quoli­ bet quarterio, viros prudentes, industrios et fideles de societatibus artium et armorum, cambii et merchadandie populi Bononie, et [qui] vere et sine macula vel exceptione contraria, sint de parte ecclesie et 35 Ieremiensium civitatis Bononie. E t siquis ex vocatis non fuerit Bono­ nie vel impeditus, vocent alium locho sui, quem presentem cum ceteris habeant, ita ut omnino1 habeant L X . Quibus omnibus et singulis per dictos quatuor angianos veteros expositis et denuntiatis et naratis, 2 et prenominatis consulibus et angianis noviter ellectis vel tribus 1 onino] cosí -il cod. 2 naratis] cod. varatis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB.

V -

RUBE.

CX IIII

479

partibus eorum presentibus, ut supra dictum est, protinus predicti quatuor recedant ab eis et dimittant eos in loco secreto predieto ad omnia et singula suprascripta et infrascripta dilligenter et salubriter facienda, ita quod predicti quatuor de predictis ellectionibus se nulla­ tenus intromittant. Qui predicti quatuor teneantur sacramento superius dicto predicta omnia et singula secrete, tenere. Igitur ipsi anciani et consules novi cum predictis L X a b eis assum­ ptis iuramento corporali et pacis obsculo ab uno quoque dictorum L X exigendo, fatiant ellectionem illius potestatis et capitanei qui pro futuro t empore proximo preesse debuerint, diligenter per Italiam inquirendo de viris prudentibus costantibus et fidelibus, magne fame et oppinionis in regiminibus civitatum, multa rerum experientia pro­ batis, et illos inter se nominent et nominando describant et describi fatiant per unum ex eis, qui tabellio fuerit fidelis et prudens. Quo facto ipsi fratres ibidem presentes caute, solicite et secrete inter eos ancianos et consules novos et ipsos n.v scruptineum faciant potestatis et capitanei ex liiis qui fuerint nominati et scripti, ut dictum est: in quo scruptineo quilibet ancianorum predictorum et consulum ipso­ rum L X secreto nominent eum futurum potestatem vel capitaneum quem pro bono statu communis et populi Bononie crediderint meliorem. Quo scruptineo facto, fratres prefacti videant et considerent eum inter nominatos qui plures nominantium voces habuerit. Se­ cundo considerent eum qui post primum plures sequentes voces ha­ buerit. Tercio eum qui post primum et secundum plures sequentes voces habuerit. E t eum quem invenerint inter ceteros plures voces habere pronuncient potestatem vel capitaneum primum esse secun­ dum modos et formam statutorum, ordinamentorum et reformatio­ num, sacramentorum-potestatis et capitanei communis et populi Bononie. Illum autem quem post ipsum primum invenerint plures voces habere, pronuntient secundum ellectum secundum easdem formas. E t eum quem post primum et secundum invenerint plures ceteras voces habere, pronuntient eum tertium ellectum secundum easdem formas, ut videlicet primo renunciante ad secundum devolvatur ellectio, secundo 1 vero renunciante ad tercium devolvatur ellectio. Quibus omnibus sic factis, protinus ipse ellectiones in contione publica nuntientur, et sic in ellectione potestariarum, capitaneariarum com­ munis et populi Bononie semper de cetero predicta omnia et singula debeant observari. Servetur etiam forma infrascripta, quia sic invenimus provisum

5

10

15

30

35

30

35

«>

1 secundo... ellectio] ayg. in margine, [m 1 ],

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

480

S T A T U T I D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

tempore domini Iacobi de Rivola olim capitanei populi Bononie, 1 videlicet quod nullus angianus et consul in futurum qui aderint ellectioni predicte potestatis vel capitanei vel iverit ad accipienda brevia ancianorum vel consulum qui debebunt esse electioni predi« cte et qui debuerint elligere sapientes qui cum eis debebunt elligere potestatem vel capitaneum, debeant propallare aliquem ex predictis ancianis et consulibus nominando vel in scriptis accipere permittendo, vel in scriptis accipiant nisi secundum formam supradicti ordinamenti et provixionis sub pena IIIO librarum bononino10 rum pro quolibet qui eontrafecerit et pro qualibet vice, et perpetuo privetur ab omni offitio et dignitate communis et populi Bononie. E t quod nullus ex predictis ancianis et consulibus qui ad predictas elleetiones potestatis vel capitanei ellectus fuerat debeat propallare alicui vel in scriptis dare vel nominare aliquem ex sapientibus elli15 gendis qui debuerint adesse ellectioni predicte et fratribus qui ibunt pro aliquo ex predictis sapientibus sub pena supradicta. E t quod nullus nobilis vel alius popularis audeat, debeat vel presumat aliquas preces vel suasiones porrigere vel minas inferre in scriptis vel sine per se vel alium alicui ex predictis angianis vel con20 sulibus vel sapientibus qui preesse debuerint predicte ellectioni ad locum ellectionis fatiende vel per viam vel alibi, vel nominet aliquem elligendum in potestatem vel capitaneum, sub pena 0 . librarum bononinorum pro quolibet et qualibet vice. Super quibus omnibus potestas habeat arbitrium purum, merum, liberum et generale inqui25 rendi, procedendi et puniendi, salvo statuto quod loquitur de dondolo et tormento. E t quod, siquis interfuerit alicui ellectioni, po­ testas vel capitaneus ipso et eodem tempore non possit esse aliquis eius frater, pater vel filius nec aliquis de domo sua sive caxali; et qui interfuerit uni ellectioni non possit interesse alteri ellectioni po30 testatis vel capitanei de inde ad unum annum, preter quam si esset angianus vel consul. E t si quis contra hec fecerit vel venire presumpserit, condenpnetur in L libris bononinorum. E t qui ellectionem aliquam fecerit condempnetur in L libris bononinorum. E t nomina omnium qui fuerint dicte ellectioni scribantur et scribi debeant in 35 uno quaterno2 per eum qui scribet ellectionem antequam separent se a loco ellectionis, ita quod possint habere copiam ipsorum nomi­ num hominum cum angianis et consulibus, ilee possit elligi in fu­ turum potestas et capitaneus qui sit minor X L annis, vel aliquis qui tunc temporis esset potestas vel capitaneus vel de eorum familiis 1 populi Boponie] agg. in marg. [m 1 ], 2 quaterno] cod. quarterio.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

l.IH.

481

V - l í l Hl!. C X I I I I

vel in aliquo alio oliieio communis Bononia, val aliquis qui sit de eadem civitate in qua sit tempore dicta allectionis de civitate Bononie pro rectore, vel vocatus pro rectori* et qui non (/. 6 4 ') sit vere de parte ecclesie, et partis qua regitur hodie civitas Bononie. E t si contra hoc vel aliquod eorum allectio facta fuerit, ipso iure talis elleetio 5 nulla sit et ellecto nullum ius acquiratur ex ipsa ellectione, si persona ellecti in potestatem sit q.ue ex forma presentís ord inanienti vel provixionis esse non possit. E t quilibet qui consenserit tali allectioni eum nominando condempnetur nichilominus in centum libris bononinorum. E t quicumque nominaret aliquem vel aliquos elligendos in io potestatem vel capitaneum, scribatur nomen eius et illorum quos nominarent per eum qui scribet dictam eileetionem in uno quaterno, quem quatermim relinquere debeant penes fratres loci illius in quo fiet elleetio, et ponat scriptor nomen suum in fine quaterni sic scripti, ante quam se separent de loco. Que scriptura habeatur pro plena is probatione. E t quicumque pubblice nominaret aliquem vel aliquos in potestatem vel capitaneum qui non fuerit expertus et probatus in regiminibus et alia in se non habeat que in ordinamento continen­ tur, condempnetur in centum libris bononinorum. E t quod predicti anciani et consules debeant facere eileetionem 20 dictorum sapientum per diversa loca et contratas quarteriorum civi­ tatis; qui ellecti sint etatis x x x annorum et abinde supra, et qui fuerint cives civitatis Bononie et habitatores cum eorum familiis spatio x x x annorum. E t fiat dicta elleetio communiter inter se, ita quod habeat vocem quilibet ancianus et consul in quolibet quarterio 25 et fiat et approbetur elleetio ipsorum sapientum per duas partes ipsorum anqianorum et consulum. E t quilibet ancianus et consul qui debebit interesse ellectioni alicuius potestatis vel eapitanei incon­ tinenti cum pervenerit ad locum ellectionis fatiende iurare debeant ad sancta Dei evangellia non tractare nec tractatum cum aliquo vel 30 aliquibus inire vel inter se super ellectione alicuius potestatis vel eapitanei, nisi in conspectu omnium qui ellecti fuerint. E t predicta omnia et singula prevaleant omnibus et singulis aliis statutis, ordinamentis, provixionibus, reformationibus factis et fatiendis, et.vigorem habeant ordinamentorum sacra(men)torum [et] sacratissimorum &> et per dominum potestatem, capitaneum et eorum familias et quem­ libet ex eis et per ancianos et consules societatum et per totum popu­ lum Bononie debeant observari, non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis, provixionibus et reformationibus communis et populi Bononie, que omnia et singula in hoc casu si[n]t absoluta et absoluta 40 esse intelligantur. :!l

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

482

STATU TI DI BOLOGNA D E L I.’ ANNO 1 2 8 8

[C X Y ]. De conclusione ordinamentorum. Rubrica.

g

io

i5

20

25

so

35

Item providerunt, ordinaverunt et firmaverunt predicti quod omnes et singule provixiones et ordinamenta predicta, et omnia et singula que in eis scripta sunt, prout littera iacet valeant et teneant et plenum robur et firmitatem obtineant et omnibus aliis statutis, ordinamentis, provixionibus et reformationibus prevaleant factis actenus, et prout scripta sunt intelligantur, et [in] libris statutorum communis et populi Bononie ponantur, scilicet in sacramento domini potestatis et capitanei scribantur per Blaxium Auliverii notarium et Iulianum Dessagatariis notarium, et per dominum potestatem qui nunc est vel pro tempore fuerit et per dominum capitaneum qui nunc est vel pro tempore fuerit [et] eorum et cuiuslibet familias, per ancianos et consules presentes et futuros, per societates que presunt et in futurum preherunt aliis societatibus populi Bononie ad conservationem ordinamentorum sacratorum et sacratissimorum et per omnes et singulos officiales presentes et futuros communis vel populi Bononie et per totum commune et populum Bononie invio­ labiliter debeant observari, et prout scripta sunt intelligantur, ita quod non possint modo aliquo vel ingenio quo dici vel excogitari possit glosari vel interpretari, nec aliqua aditio, glosatio, detractio ve l diminutio fieri in eis vel in aliquo eorum directe vel per obliquum, s ed vim, robur et firmitatem obtineant quam obtinuerunt1 et obti­ nent ordinamenta sacrata et sacratissima, et- predictis ordinamentis, reformationibus et provixionibus et statutis factis et faciendis prevaleant, et quod non possit proponi vel reformari in consilio VIIIC vel populi vel arrengo sive alia- quacumque congregatione per dominum potestatem presentem vel eius familiam vel futurum, per dominum capitaneum presentem et eius familiam vel futurum, per ancianos et consules vel per quoscumque alios offitiales presentes et futuros vel per quamcumqqe aliam personam aliquid quod esset vel esse posset contra predicta vel aliquod predictorum aut quod eis vel alicui eo­ rum in totum vel in partem in aliquo derogaret vel quo[d] diminutionem aliquam suscipere posset directe vel per obliquum. E t si contraderet, dominus potestas et capitaneus et quilibet eorum, condempnetur in YC libris bononinorum, et quilibet eorum officialis qui contra predicta vel aliquod predictorum faceret vel veniret, in COO libris bononinorum, et quilibet angianus et consul qui contra predicta vel aliquod predictorum faceret vel veniret in CO libris bononinorum et quilibet qui contra predicta vel aliquod predictorum concionatus 1 quam obtinuerunt] agg. in m arg. [m I].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - RTJBR. C X V -C X V I

483

esset in consilio vel extra in centum libris bononinorum, et in totidem quilibet sapiens qui contra predicta vel aliquod predictorum consu­ leret per sindicos qui erunt ad sindicandum dominum potestatem vel capitaneum et eorum familias et super predictis et quolibet pre­ dictorum inquirere possint et teneantur sine libelli oblatione vel ac- 5 cusatione premissa, pena cuilibet predictorum sindicorum L librarum bononinorum si predicta non obsèrvaverint per potestatem qui prò tempore fuerit aufferenda, non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis, provixionibus sacratis et sacratissimis, reformationi­ bus, sentenciis, privilegiis, pronuntiationibus vel aliquibus aliis com- 10 munis vel populi Bononie lectis vel non lectis, precisis vel non precisis, factis vel faciendis, legendis vel non legendis, de quibus opporteat vel non opporteat1 expressam fieri mentionem; que omnia expressa, no­ minata, intellecta et lecta intelligantur in presenti ordinamento et provixione; a quibus omnibus et singulis dominus potestas et capi- is taneus qui nunc sunt2 vel pro tempore fuerint et eorum famillie. angiani et consules qui nunc sunt vel pro tempore fuerint et ministrales illarum duarum societatum que nunc presunt et que pro tempore preherunt3 ad ordinamenta servanda, et omnes et singuli quos pre­ dicta vel aliquod predictorum tangerent, sint liberaliter absoluti. 20 Lecta et publicata fuerunt dicta ordinamenta in consilio populi communis Bononie in pallatio novo ipsius communis ad sonum campane more solito congregato, pressentibus domino Pellegrino de Placitis et Iuliano de Sardellis, Iohanne de Guercino, domino Petro domini Uguitionis de Banbaglolis, Boniacobo Turigano, domino Ro- 25 landò Caxotti, Bernardino de Banbaglolis et Rustighino campanario testibus ad hec vocatis. Sub anno Domini millesimo C C L X X X Y , indicione X I I I , die secundo decenbris. Iulianus condam Guardi de Segatariis notarius predicta ordina­ menta et provixiones scripsit. 30 [C X V I]. Quod acusationes fieri non possint de accusacionibus que dicerentur false esse facte de nobilibus et potentibus, nisi coram ministralibus qui preherunt aliis societatibus populi. Rubrica. Millesimo ducentesimo octuagesimo sexto, indictione X I I I I a, die martis ultimo mensis aprelis. 35 Consilium et massam populi fecit dominus Turiganus Canagia 1 41 vel non opporteat] agg. in marg. [m 1 ], 2 sunt] agg. in m argine [m 1 ], 3 et... preherunt] agg. in margine [m 1 ],

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

484

5

10

io

20

25

30

33

«

STATUTI

K O l.O O S A

])! !.!."AX N O .

1 -_\N,S

index, assexor atque vicarius viri nobilis domini Matliei de Madiis, honoraliiiis cajiiianei populi et communis Rononie in pallatio novo communis et populi Rononie ad sonum eanpane et voce preconia more solito congregari de voluntate aneianorum et consulum, in quo fuerunt plus quam due partes dictorum aneianorum et consulum; in quo quidem consilio propossuit infrascripta et super hiis petiit consilium exiberi. Quoniam ordinamenta sacrata et sacratissima et privilegia· con­ cessa hominibus societatum artium et armorum, cambii et merchadandie populi Rononie et comitatinis contra magnates, nobiles vel potentes et ecclesiasticas personas vel de nobili progenie natos, contra milites, filios et fratres militum de facili possent adnichilari in effectu, in dampnum et detrimentum hominum de populo, si liceret ipsis magnatibus, nobilibus vel potentibus vel ecclesiasticis personis vel aliis supradietis vel aliquo eorum accusatis (/. 6 4 v) seu qui accu­ sarentur, denuntiarentur vel notificarenlur de cetero ex forma ali­ cuius privillegii, accusare vel denuntiare seu notifficare, eum vel eos ipsos [qui | nobiles, magnates vel potentes, ecclesiasticas perso­ nas, vel aliquem ex supradietis notifficassent, accusassent vel denuntiassent'vel accusarent, denuntiarent vel notifflearent, quod falsam accusationem, denuntiationem rei not ifficationem de eis facerent vel fecissent, et dicte denuntiationes, accusationes vel notifficationes admitterentur et in eis procederetur coram aliquo officiali communis Rononie, preter quam coram ministralibus illarum duarum societatum que prosunt seu preherunt ad conservationem predictorum ordinamentorum et privilegiorum. Quia leve esset dictis magnatibus, nobilibus et potentibus et aliis supradietis accusatis seu qui accusa­ rentur vel notifficarentur probare quidquid vellent et etiam veras accusationes vel denuntiationes vel notifficationes ellidere, ad hoc, ut predicta cessent et predicta ordinamenta et privillegia magis firma remaneant, quid placet consilio et masse populi quod ministrales illarum duarum societatum que presunt vel preherunt aliis societa­ tibus ad conservationem dictorum ordina mentorum habeant plenam, generalem et liberam cognitionem de omnibus et singulis accusationibus, denuntiationibus vel notifficationibus factis vel fatiendis ex forma alicuius ordinament! vel privillegii, que dicerentur per quem­ cumque modum fuisse vel esse false vel contra veritatem facte contra predictos magnates, nobiles vel potentes vel de nobili progenie natos vel ecclesiasticas personas vel alios supradictos, procedendo per se, inquirendo de publico et notorio et in aliis prosequendo secundum formam ultimi paragraphi ordinamenti sacrati facti tempore domini Mathei de Corigio olim potestatis-Rononie, qui paragraphus incipit:

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - R U B E . C X V I

485

« E t si contingerit aliquem de populo Bononie, et cet. » et aliter in predictis procedi non possit per potestatem vel aliquem alium offitialem communis vel populi Bononie nisi facta existant super predictis per' predictos qui presunt vel preherunt dictis societatibus, et servatis et secutis solempnitatibus que continentur in paragrapho supradicto ut dictum (est) et scriptum est in dicto paragrapho, et predicta omnia et singula locum habeat in preteritis et pendentibus et futuris, et cet. Item placuit quasi toti consilio et masse populi, facto partito per dictum dominum Turicanum iudicem et vicarium dicti domini capitanei, de sedendo ad levandum et postea, [a]d scruptineum cum fabis albis et nigris datis hominibus dicti consilii per bannitores et nuncios populi et postmodum restitutis fratribus Sancti Iacobi de strata Sancti Donati, quod posta de facto falsarum accusationum que incipit: « Quoniam ordinamenta sacrata et sacratissima et privillegia concessa hominibus societatum artium et armorum, cambii et merchadandie, et cet. » sit firma, et rata et effectui demandetur et inviolabiliter observetur sicut scripta est et lecta fuit in presentí consilio, non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis, reforma­ tionibus et provixionibus communis vel populi Bononie, lectis vel non lectis, a quibus omnibus et singulis dominus potestas et eius familia, dominus capitaneus et eius familia, anciani et consides, et eorum notarii et dicti minístrales qui nunc presunt vel qui preherunt in futurum aliis societatibus populi Bononie ad conservationem ordinamentorum et omnes quos negotium tangeret, sint penitus absoluti. Illi1 vero qui predicta voluerunt et posuerunt fabas albas ut predicta fierent, fuerunt numero CCCII: illi autem qui predicta nolue­ runt et possuerunt fabas nigras in contrarium fuerunt numero xv. 2 2 Hec sunt provixiones et ordinamenta facte et facta per ancianos et consules et minístrales societatum Traversarum Barbarie et Fabro­ rum que presunt aliis societatibus de presentí mense novembris et sapientes ellectos per dictos angianos et consules ex vigore reforma­ tionis societatum artium et armorum, cambii ét merchadandie populi Bononie ad providenda infrascripta ordinamenta, prout inferius con­ tinetur, tempore domini Thebaidi de Bruxatis potestatis et domini Coradi de Monte Magno capitanei populi Bononie. In Cristi nomine amen. A d honorem Dei et beate Marie semper virginis omniumque sanctorum et sanctarum Dei, et ad removendas 1 I 11Í...C C C II] agy. in margine [m 2 ]. 2 Senza alcuna intestazione, com inciano a questo 'punto gli ordinamenti dei novembre 1 2 8 1 . ·

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

486

STATU TI DI BOLOGNA D E L L'A N N O 1 2 8 8

callumpnias et extorsiones iniquas que fiebant et fiunt et fieri possunt ratione accusationum, denuntiationum, notificationum que fiunt cotidie de communibus et universitatibus terrarum districtus Bononie de singularibus personis dicti districtus et civitatis quod tenuerunt 5 seu stare permiserunt aliquos banitos de parte Lambertatiorum vel aliquem de suis familiis in suis domibus seu habitationibus et terris vel curiis ipsarum terrarum, vel quod dederint eisdem auxilium, consilium et favorem vel simile, ad tollendas et removendas penas, accusationes et denuntiationes de dampnis datis et alias extorxiones io que dicuntur fieri sub pretextu dictarum accusationum seu denuntia­ tionum, et ad resistendum falsis et iniquis testifficationibus que dicuntur continue fieri malo modo et indissolute, et ad tollendum omnem causam et materiam que dabatur propter bona1 banitorum predictis accusantibus et denuntiantibus et testimoniis et extor15 sionibus, et ad conservationem totius comitatus Bononie, hominum et personarum singularum districtus Bononie. [C X V II].

D e arbitrio concesso d o m in o capitan eo su p er acusacionibu s,

d en u n tia tion ib u s et n otifica tion ibu s fa lsis fa cien d is et testibu s prod u cen ­ d is in certis casibu s in fra p o sitis. R u b rica . 0 2

20

In primis providerunt dicti anciani et consules et ministrales societatum Traversarum Barbarie et Fabrorum qui presunt aliis societatibus populi Bononie de presenti mense decembris, et sapientes ellecti per dictos ancianos et consules, quod dominus capitaneus presens et futurus habeat purum, merum, generale et liberum2 as arbitrium super omnibus et singulis accusationibus, denuntiatio­ nibus et notifficationibus et inquisitionibus factis tempore domini Mathei de Madiis capitanei populi Bononie et ab inde citra, et super testificationibus factis super eis, que accusationes, denuntiationes et notifficationes et testifficationes (que) dicerentur vel viderentur 30 ipsi domino capitaneo esse facte false, calumpniose vel contra veri­ tatem vel causa extorquendi aliquid ratione aliqua de predictis; de aliquibus3 communibus, terris seu universitatibus districtus Bononie vel singularibus personis civitatis vel districtus ex eo quod dicerentur tenuisse, seu permississe stare, aliquem banitum seu rebellem inho35 bedientem de parte Lambertatiorum in suis terris vel curiis vel domibus vel curtilibus suis vel ipsorum familias vel dedisse, predictis banitis seu familiis eorum aliquod auxilium vel consilium vel favorem; ita quod 1 bona] ripetuto nel cod. 2

liberum] agg. in marg.

3 de aliquibus] de agg. in marg.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - R U B R . C X V II-O X V III

487

contra ipsos accusatores, denuntiatores et notifficatores et eos qui extorxerint vel extorquere voluerint vel petierint ab ipsis communibus vel singularibus personis aliquid ratione predicta, possit libere inqui­ rere,. procedere et punire, e t 1 idem arbitrium habeat contra omnes qui denuntiationes, accusationes vel notifflcationes simili modo fecerint de aliquibus singularibus personis que debuerunt esse vel stare in partibus Eomandiole vel alibi cum inimicis communis Bononie, vel testificationes fecerint super predictis; qui baniti non reperiuntur conscripti in libris banitorum seu continatorum de parte Lambertatiorum communis Bononie, ipsi vel eorum ascendentes; dum tamen hoc non2 trahatur ad eos qui testificati fuerint nichil dicendo ad factum. Teneatur tamen dictus dominus capitaneus nomina ipsorum accusantium, denuntiantium, notifficantium et testificantium predicto modo vel causa vel alterum de predictis scribi facere in uno libro per se, qui ponatur in armario communis Bononie et interdicere eis et cuilibet eorum aditum et ingressum pallatii usque ad triennium ad minus, si sibi videbitur, reservatis ipsi domino capitaneo aliis penis contra predictos, ita quod dominus capitaneus presens teneatur diffinire causas predictas et questiones tempore domini Mathei de Madiis et suo tempore factas per suum tempus, et quilibet capitaneus futurus de omnibus accusationibus, denuntiationibus et notifficationibus et inquisitionibus que fient eorum tempore. [C X V III].

De

m od o

et fo rm a

5

10

15

20

a ccu san di c o m m u n ia , u n iversitates

v e l sin gu la res 'personas districtus B o n o n ie de rectinen do b anils de parte L a m b eria cioru m vel dando eis co n sciliu m Vel fa v orem . R u b rica .

Item quod nulla persona de cetero possit vel debeat accusare et denuntiare seu notificare aliqua communia seu universitates districtus Bononie vel singulares personas quod tenuerit vel teneant seu stare permiserint vel permittant aliquos banitos vel rebelles (/. 6 5 r) de parte Lanbertatiorum vel aliquem de eorum familiis in suis terris vel curiis, domibus vel curtilibus vel habitationibus, vel quod dederint predictis bannitis vel familiis ipsorum auxilium vel favorem, vel procedere in ipsis accusationibus, denuntiationibus seu notifficationibus, nisi hac forma. In primis quod persona accusans, denunctians, seu notifficans sit legitime etatis, integre fame et oppinionis et habens extimum in civitate Bononie vel districtu et de parte ecclesie. Item, nisi denun­ tiatum fuerit per unum vel plures nuncios communis Bononie massario

23

30

35

1 in m argine: referitur]?) 2 hoc non] cod. hoc modo non: corretto.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

488

5

io

is

20 .

25'

30

STATU TI DI BOLOGNA DELL’ ANNO 1 2 8 8

dicte terre in publico arengo vel alibi coram duobus vel tribus testibus de vicinis dicte terre vel publice proclamatum fuerit per aliquem nuncium communis Bononie ad sonum canpane premisse et inter babitantes ipsius terre, quod non deberent tenere vel sinere morari in dicta ipsorum terra et curia et domibus seu habitationibus terrarum banitum seu banitos de parte Lambertatiorum, seu familiam ipsorum banitorum seu banitum de quo accusaretur ipsum commune vel universitas, et quod non dare[n]t auxilium, consilium vel favorem illis banito vel banitis de quibus accusaretur vel denuntiaretur vel ipsorum familiis, exprimendo nomen banitorum vel baniti vel fami­ liarum banitorum in ipsa denuntiatione. Que denuntiatio sive rellatio denuntiationibus, scribi debeat per unum ex notariis domini capitanei, et stetur dicte rellationi toto tempore dicti capitanei cuius tempore facta fuerit, et demum post denuntiationem seu relationem scriptam possit fleri dicta denuntiatio, accusatio sive notifficatio de hiis comunibus et personis que post denuntiationem predictam contrafacerent vel permitterent vel venirent, teneatur etiam accusa­ tor, denuntiator seu notifficator tempore quo porigeret dictam aecusam, denuntiationem sive notifficationem, satisdationem prestare de x x v libris bononinorum de non producendo falsos testes et de solvendo ipsam quantitatem peccunie si non probet legittime ad minus per tres testes. E t etiam omnes rustici comitatus Bononie qui tales accusant vel similes notifficationes seu denuntiationes facerent, teneantur satisdationem prestare de x x v libris bononinorum de non producendo falsos testes et de solvendo dictas quantitates peccunie si non probaverint, ut dictum est; et si probaverint, habeant medie­ tatem condepnationis que exinde sequetur. Non trahantur autem predicta ad aliquos nobiles civitatis Bononie et districtus nec ad clericos sive ecclesiasticas personas vel cives civitatis Bononie dictos banitos vel familias eorum in civitate vel burgis civitatis tenentes, vel auxi­ lium, conscilium vel favorem eis dantes, quo minus accusari, denun­ tiari et notifficari et puniri possint secundum formam ordinamenti sacrati loquentis de predictis. [C X V IIII]. De pena universitatis tenentis barbitos de parte Lamber-

35 tatiorum vel eorum familias. Rubricha.

Item quod quodlibet commune seu universitas districtus Bononie contra quod vel quam probabitur, 1 post denuntiationes predictas.vel alteram ex eis factam et relatione scripta, tenere vel sinere esse vel 1 probabitur] eod. pbaturbitur.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - R U B K . C X V IIII-C X X I

48ff

morari in sua terra vel curia infra habitationes aliquem de predictis de parte Lambertatiorum vel aliquem de eorum familiis, puniatur per dominum capitaneum commune habens X X Y fumantes vel ab inde infra pro quolibet banito vel familiari banniti et p ro1 qualibet vice in x x v libris bononinorum. Commune autem habens a X X Y fu- & mantibus supra usque ad L in quinquaginta libris bononinornm pro quolibet et qualibet vice: commune vero habens a quinquaginta fu­ mantibus supra usque ad centum, condempnetur in G libris bononi­ norum, a centum vero fumantibus supra, cuiuscumque sint numeri, in ducentis libris bononinorum pro qualibet vice. Salvo quod si com- io· mune condepnatum vel condempnandum representaverit personam pro qua esset denuntiatum vel condempnatum infra tempus condempnationis solvende vel fatiende, non teneatur2 ipsum commune ad solutionem condempnationis que facta esset, et non fiat, si facta non esset. . m [C X X ]. De Iniis qui denuntiari non possunt vel accusari quod steterint cum inimicis communis· Bononie. Rubricha. Item quod nulla persona de cetero possit denuntiare, accusare, notifficare aliquam personam que steterit in civitate Faventie vel alibi cum inimicis communis Bononie, que iuraverit partem ecclesie 2» vel sit hobediens communi Bononie, vel que non sit conscripta in libris bannitorum vel continatorum de parte Lambertatiorum com­ munis Bononie a tempore primorum rumorum citra, vel que fuerit minor X I I I I annis eo tempore de quo accusabitur stetisse in par­ tibus Bomaniole vel alibi cum inimicis communis Bononie, nec possit 2» procedi de cetero in accusationibus porectis factis in aliquo de pre­ dictis casibus. [C X X I ]. De arbitrio domino potestati concesso contra accusantes de danpnis datis. Rubricha. Item providerunt predicti sapientes quod dominus potestas qui nunc est vel pro tempore fuerit, habeat plenum, merum, liberum et generale arbitrium contra omnes et singulos de civitate et districtu Bononie qui dicerentur facere falsas vel calumpniosas accusationes dampnorum datorum per se vel per saltuarios, e t3 in predictis dominus

30

1 pro] agg. in marg.

,

2 cod. teneatur] cod. teneantur corretto. 3 in marg. Singulis duobus mensibus [m 3 ].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

490

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

potestas possit et debeat et teneatur inquirere singulis duobus mensi­ bus, semel et pluries, per ancianos et consules et per massarios et consules terrarum comitatus Bononie et per alios quoslibet ad suam omnimodam voluntatem puniendo et condempnando in peccunia, 5 baniendo et confinando et pallatium communis Bononie interdicendo omnibus et singulis hominibus et personis qui ipsas accusationes, denuntiationes seu notifficationes facerent vel fieri facerent per sal­ tuarios eorum vel communium terrarum vel civitatis Bononie ad suam omnimodam voluntatem et arbitrium. Idem in omnibus et per io omnia intelligatur dictus dominus potestas habere arbitrium contra omnes saltuarios civitatis Bononie et districtus. Salvo ordinamento loquente de dondolo et tormento.

[C X X I I]. De accusationibus certo tempore non fatiendis de stupla. Rubricha.

15

Item quod de cetero nullus possit accusare aliquem vel aliquos de intrando seu ponendo aliqua animalia in aliqua stupla, seu terra bedusta, sive cultura, dum tamen non sit cluxura ubi sit vinea, vel broilum, nec quod1 intraverit pratum vel possuerit ibi animalia, a kalendis octubris usque ad kallendas martii absolvendo vel condem20 pnando, salvo quod si in predictis locis essent arbores; et quod de predictis arboribus possit accusari, si dampnum datum esset in eis et in fructibus.

[C X X I II]. De danpnis datis seu dandis possessionibus clericorum. Rubricha.

Item providerunt quod super aliquibus accusationibus dampnorum datorum in possessione alicuius ecclesie vel ecclesiastice persone non procedatur nec procedi possit per potestatem vel aliquem offi­ cialem communis Bononie nisi probatum fuerit legittime per testes secundum formam iuris communis et romani dampnum datum esse: so et idem intelligatur in omnibus accusationibus et denuntiationibus omnium qui condussissent vel conducerent aliquas possessiones a supradictis personis ecclesiasticis vel a magnatibus qui emissent vel emerent fructus dictarum possessionum. 25

t

1 q u o d ] agg. in marg.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V - R U B R . CX X III I-C X X VI

4 91

[ C X X I I I I ]. Infra quantum tempus fieri debeant accusationes dam~ pnorum datorum.1 Rubrica. Item providerunt quod omnes accusationes et denuntiationes que fient de aliquo dampno dato, debeant fieri de dicto mense de quo dampnum datum fuerit aut de sequenti mense, et aliter dicta accusatio vel denuntiatio non admittatur, et quod dicte accusationes debeant expediri infra duos menses postquam fuerint porecte.

r>

[C X X V ]. De pena eius qui dampnum daret in possessionibus bannitorum eis obventis ad brevia. Rubricha. Item quod aliqua persona que conduceret de dictis bonis a com- 10 muni Bononie, seu cui concedetur ad brevia de ipsis bonis, non audeat vel presumat incidere de dictis possessionibus et bonis aliquas arbores fructifferas vel infructifferas virdes, nisi incideret perticas, sallices vel vinchos, vel putando vel reatando vel reparando dictas arbores sub pena x x solidorum bononinorum pro qualibet arbore et qualibet 15 vice et quolibet contrafaciente, cuius banni dimidium sit communis et alia accusantis.

[C X X V I]. De satisdatione prestanda ab his qui habent bona Lambertatiorum ad brevia vel conducentibus de dictis bonis. Rubricha. Item quod quilibet qui conducet (et) de dictis bonis vel cui conce- 20 detur de dictis bonis ad brevia teneatur satisdare incontinenti cum conduxerit, vel quando concedetur eidem ad brevia infra x v dies, ipse2 vel alius pro eo cum conduxerit vel cum concedetur eidem, de utendo et fruendo dictas possessiones conductas vel conducendas ab eodem arbitrio boni viri et de ipsis restituendo communi Bononie 25 vel alii cui voluerit commune Bononie finito dicto termino duorum annorum, sub pena centum librarum bononinorum et de solvendo dictum affictum communi3 Bononie ad terminum supra dictum sub pena quarti. 1 datorum] coci, damp torum. 2 ipse] agg. in marg. 3 communi] rip. nel cod.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

492

[C X X V II].

D e 'prem io eoru m qu i den u n tia n t de b on is b a n n itoru m

p a rtis L a m b erta cioru m . R u b r ic a .

5

10

1

Item quod quilibet possit denuntiare2 de bonis bannitorum et rebellium de parte Lambertatiorum que non sunt descripta in communi et ipsa in communi facere venire, et habeat quartam partem eius quod deveniret ih communi propter denunciationem predictam; quam partem teneatur dominus iudex capitanei dare et designare denuntiatori predicto divisam infra V I I I dies post publicationem dictorum bonorum, que publicatio fieri debeat in consilio et palam. [C X X V III ].

De

rein tegration e

c o m m u n iu m

et

p erso n a ru m

que

dicebantur esse in ban n o ration e sa tisd a ction is n o n prestite p e r m a ssa rios terrarum et sa ltu a rioru m n o n da toru m . R u b r ic a . 3

is

20

*5

so

Item providerunt ad conservatione terrarum districtus Bononie et hominum et personarum ipsarum terrarum,4 quod omnia et singula communia et universitates ipsarum terrarum districtus Bononie et omnes et singule persones habitantes in ipsis terris et curiis eorumdem, sive sint fumantes ipsarum terrarum sive non sint, (et) intelligantur deinceps pleno iure esse sub protectione et deffensione domini potestatis, et communis et populi Bononie, non obstante quod aliquo tempore massarii dictarum terrarum seu communia non fecerint ellectionem massariorum et saltuariorum vel aliorum offitialium per x v dies ante exitum alterius massarii precedentis et non obstante quod aliquo tempore massarii dictarum terrarum non fecerint securi­ tatem et non dederint nomina massariorum. e t5 saltuariorum ad terminum ordinamenti manu publica notarii auctentica secundum formam statutorum et ordinamentorum factorum super predictis tempore domini Mathei de Oorigio olim potestatis Bononie, et quod predictis universitatibus et singularibus personis de dictis universi­ tatibus et habitantibus in ip3is terris redatur ius de cetero in casibus et litibus civilibus et criminalibus, in malleficiis et excessibus que deinceps fierent et non in preteritis, perinde ac s i p e r massarios et communia ipsarum terrarum facte fuissent ellectiones massariorum et securitates prestite et nomina saltuariorum data secundum formam ordinamenti facti tempore domini Mathei de Corigio olim potestatis 1 de premio... Lambertaçiorum] ru b rica scritta d a m a n o d iv ersa [m 4]. 2 possit denuntiare]

30

1 Item providerunt et ordinaverunt et firmaverunt], et fi[rmaverunt] è scritto da m ano diversa: segue u no spazio in bianco corrispondente a 1 9 righe.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

506

STATU TI TU BOI.OGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

[C X X X X Y II].

D e confin atis de parte L a m b e r ta tio m m quod debeant

stare extra com itatum B o n o n ie et p e n is n o n sta n tiu m ad confinia. R u ­ brica.

1

Item providerunt, ordinaverunt dicti sapientes quod omnes et 5 singuli confinati ( 6 7 v) de parte Lambertatiorum qui debent stare ad confinia extra comitatum Bononie ad loca ordinata seu ordinanda per commune Bononie, et qui etiam in comitatu Bononie stare debue­ runt sive debent, ad ipsa confinia stare debeant continue, nec ab ipsis discedere ratione aliqua sive causa, nisi ex licentia consilii poio puli Bononie facta ad scruptineum, in pena et banno quinquaginta librarum bononinorum, si fuerit milex seu filius militis, nobilis seu potens, vel de nobili progenie natus, et si fuerit pedex2 vel de populo, x v librarum bononinorum. E t quilibet possit accusare, denuntiare et capere sua auctoritate et in fortiam communis Bononie presentare, 15 et habeat medietatem banni, quam condempnationem dominus capitaneus facere fieri teneatur infra octo dies facta sibi fide legittima, seu quandocumque aliquis ex dictis continatis eidem fuerit presenta tus, in banno C librarum bononinorum E t teneatur etiam dictus dominus capitaneus facere solvi illi vel illis qui accusaverint 20 vel denuntiaverint seu ceperint aliquem ex predictis confinatis et in fortiam communis Bononie presentaverint dimidium dictarum condenpnationum ad terminum condempnationis solvende, sub pena ipsi domino capitaneo superius assignata, salvis omnibus aliis penis inpositis dictis confinatis ex forma alicuius 3 ordinamenti, provixio25 nis, statuti seu reformationis communis vel populi Bononie. E t conpletis libris continatorum, infra mensem teneantur prestare bonam securitatem de stando ad confinia et obediendo communi Bononie: quod si non fecerint, habeantur pro bannitis communis Bononie, et eorum bona in communi Bononie publicentur. 30

[C X X X X V III].

D e m ilite habente

equ u m p ro c o m m u n i B o n o n ie ,

quod n o n p o ssit equum retin ere extra d istrictum B o n o n ie . R u b r ic a . 4

Item providerunt, ordinaverunt et firmaverunt dicti sapientes quod si aliquis qui habet vel habebit deinceps equum pro communi Bononie est vel erit in aliqua terra seu loco pro potestate, capitaneo 1 D e ... ít u b ric lia ] titolo scritto in rosso dalla mano che scrisse il titolo della rubr. 132 e segg.

2 pedex] cosi■il cod. 3 alicuius] cod. a liq u iu s. 4 in m argine: contra stip endiario s q u i non stan t in c iv ita te m , [m 8].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - R U B E . C X X X X V I I I -C X X X X V I I ir

507

vel [prò] milite, radice vel notano vel occasione alienius offiti extra civitatem Bononie vel districtum, non debeat ipsum retinere extra districtum Bononie. E t qui contrafecerit restituat soldum quem recipient a communi Bononie pro ipso equo, duplicatum ipsi communi pro ea parte temporis que retinebit eumdem. E t predicta potestas 5 inquirere teneatur, et condempnare contra facientes et ab eis exigere, et in predictis potestas habeat purum et liberum arbitrium. Idem dicimus observari debere in quolibet alio qui staret vel associaret aliquem predictorum cum equo quem liabet pro communi Bononie, vel habebit. Salvo quod predicta non vendicent sibi locum in hiis qui 10 irent vel starent in aliquo loco extra districtum Bononie pro communi Bononie. [C X X X X V IIII].

D e con clu sion e o m n iu m 'predictorum ord in a m en to-

r u m . R u b rica .

Item providerunt, ordinaverunt et firmaverunt predicti sapientes quod consilium et massa populi vel alterum per se vel aliquod aliud consilium communis vel populi Bononie vel aliqua congregatio vel societas vel aliqua alia persona vel universitas secularis vel eccle­ siastica non possit vel debeat seu audeat vel presumat modo aliquo qui dici vel excogitari possit directo vel indirecto seu per obliquum absolvere, oorigere, declarare, addere, diminuere, interpretare seu sup­ plere vel aliquam gloxationem, dispensationem vel scripturam vel resti­ tutionem facere super ordinamentis predictis vel aliquibus capitulis contemptis in eis per dominos ancianos et consules, procuratores, sapientes, ministrales et quatuor sapientes pro qualibet societate artium et armorum, cambii et merchadandie civitatis Bononie. E t nullus alius intellectus, glosatio vel subauditio eis vel alicui eorum possit dari vel fieri, vel aliqua additio, immutatio vel detractatio, vel nomen aliquod vel cognomen vel littera vel silaba apponatur vel addatur vel minuatur vel reponatur vel restituatur in principio, in medio vel in fine vel in aliqua parte eorum. Sed simpliciter et ruditer, absolute et indissolubiliter ut littera iacet et sonat, ita intelligantur, observentur et adinpleantur, manuteneantur et deffendantur et pleno effectui demandentur, et non aliter modo aliquo vel ingenio qui dici vel excogitari possit. E t quod dominus potestas et dominus capitaneus et eorum familie, a nei anis et consules qui nunc sunt vel pro tempore fuerint vel aliqui officiales communis Bononie vel alie persone ecclesiastice vel seculares per se vel alios proponant vel pro­ ponere permitant vel firmari vel reformari vel provideri vel disponi in aliquibus consiliis vel congregacionibus vel arrengo vel alio aliquo

15

20

25

30

35

40

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

508

5

io

is

20

25

30

35

40

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

loco aliquid quod obstet vel obstare possit vel obviare directo vel indirecto seu per obliquum predictis vel alicui predictorum, vel quod redundet vel redundare possit ad distrutionem vel lexionem vel detrimentum vel corectionem vel supplectionem vel diminutionem vel aditionem vel rescissionem predictorum vel alicuius eorum modo aliquo vel ingenio qui dici vel excogitari possit. E t si per dictos po­ testatem, capitaneum vel eorum familias, angianos et consules vel ministrales vel aliquas alias personas ecclesiasticas vel seculares contra predicta vel aliquid predictorum dictum, factum vel ventum fuerit, additum vel correctum, repositum vel rescissum directo seu per obliquum, si fuerit potestas vel aliquis de sua familia, vel capitaneus vel de eius familia, ipso iure sit condempnatus in VO libris bononinorum. E t si fuerit angianus vel consul vel alius offitialis vel ministralis vel consul vel rector vel quevis alia persona quocumque nomine censeantur, ipso iure sit condempnata in CCC libris bono­ ninorum; et quilibet , qui dixerit vel contionatus fuerit, in C libris bononinorum, et quilibet alius qui esset de partito contra predicta vel aliquid predictorum in L libris bononinorum, et notarius qui scripserit in. C libris bononinorum, et iudex seu iuris peritus qui consulerit, glossaverit vel exposuerit vel subaudiverit vel pronun­ tiaverit, habeatur ex nunc pro bannito communis Bononie pro gravi mallefitio. E t quicquid in predictis vel contra predicta dictum, factum vel reformatum fuerit vel propositum vel contionatum vel consultum vel pronuntiatum, quocumque nomine censeatur, ipso iure sit cassum, vanum, iritum et cangellatum et nullius valloris atque momenti, et omnia cassa et inefficatia habeantur. Quas penas sive condempnationes ministrales illarum duarum societatum que sunt et erunt ante alias ad ordinamenta sacrata et sacratissima observanda et observari fatienda exigere teneantur1 a potestate, capitaneo et eorum familiis, si in eas inciderint, infra terciam diem postquam eis incurrerint, et in communi Bononie facere devenire sine aliqua restitutione vel fraude aliqua fatienda; et si erunt alie persone que penas predictas incurerint, potestas vel capitaneus dictas penas inponere et exigere teneatur infra tertiam diem posquam eas incurerint; et cuilibet sit licitum accusare et denuntiare, et habeat medietatem bannorum. E t quod ministrales illarum duarum socie­ tatum que sunt' et erunt ante alias ad ordinamenta sacrata et sacra­ tissima observanda et manutenenda et manuteneri facienda teneantur et debeant precise ordinamenta et provixiones omnes factas et facta per dominos angianos et consules, ministrales, procuratores, sapientes 1 teneantur] cod. teneatur.

-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V - KUBK. c x x x x v m i

509

et quatuor sapientes pro qualibet societate artium et armorum, cambii et merchadandie civitatis Bononie, prout scripta sunt superius et litera iacet, observare inviolabiliter et indissolubiliter, et in totum observari facere in omnibus et per omnia potestati, capitaneo et eorum familiis, angianis et consulibus et toti populo et communi Bononie 5 quemadmodum tenentur ordinainenta facta tempore domini Mathei de Corigio olim potestatis Bononie que dicuntur sacrata et alia ordinamenta que dicuntur sacratissima, et eandem vim et potestatem obtineant et maiorem si possunt, et sub eisdem penis que in hoc ordinamento continentur et que continentur in ultimo ordinamento 10 facto tempore domini Mathei de Corigio, quod incipit: « Item provi­ derunt, ordinaverunt et firmaverunt quod omnes et singule provixiones et cet. » E t omnia et singula verba que continentur in dicto ordinamento, (/. 68r) de verbo ad verbum et puncto ad punctum etiam in hoc ordinamento dicta, scripta, apposita et repetita intelli- 15 gantur et pro scriptis, dictis, positis et repetitis intelligantur, et tanto plus et strictius et fortius quanto plus scriptum et dictum est in hoc ordinamento. E t quod liceat ministralibus illarum societatum, que presunt et preherunt ante alias ad ordinamenta sacrata et sacratissima manutenenda et observanda, ire coram potestate, capitaneo et eorum -20 familiis, angianis et consulibus et quibuscumque aliis offitialibus communis vel populi Bononie, quotiescumque voluerit pro dicto eorum offitio exercendo. E t predici a omnia et singula precise debeant' observari per dominum potestatem, capitaneum et ipsorum familias, non obstantibus aliquibus statutis ordinamentis, reformationibus 25 communis vel populi Bononie precisis vel non precisis, lectis vel le­ gendis, spetialibus vel generalibus, de quibus opporteat vel non opporteat expressam fieri mentionem, a quibus omnibus et singulis potestas, capitaneus et eorum familie, angiani et consules, et prefacti omnes tam angiani quam sapientes et omnes alii quos predicta tan- 30 gerent sint penitus absoluti. Salvo quod predicta non habeant1locum nec intelligantur in ordinamento quod loquitur de maxenata stipen­ diariorum habenda per commune Bononie, nec in ordinamento quod loquitur de impositione IIIIC militum fatienda singulis annis hinc ad duos annos proximos in civitate Bononie, nec in ordinamento 35 quod loquitur de armis portandis per comitatinos qui sunt in confi­ nibus Mutine et Bononie, nec in alio ordinamento quod loquitur de circlis de muro fatiendo a qualibet parte circle seu porte, aprobando et confirmando omnia et singula ordinamenta que dicuntur sacrata et alia que dicuntur sacratissima, cum reformationibus, provixionibus w 1 habeant] cod. habeantur: r raschiato m a risibile.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

510

STATUTI D I BOLOGNA D E L L'A N N O 1 2 8 8

et modifficationibus et intellectis habitis super eis a d 1 robur et vi­ gorem2 ipsorum et bonum statum et salubre communis et populi Bononie. E t in libris statutorum communis et populi Bononie po­ nantur, et tamquam ordinamenta sacrata et que dicuntur sacratis5 sima in omnibus et per omnia observari debeant et observentur. 'Que scribi et autenticari debeant manu mei Gerardi Dentamis notarii predictarum societatum vel Milaniti condam domini Martini Milaniti notarii societatis cambii. E t quod omnia et singula facta et fatienda per me Gerardum Dentamis notarium predictum vel dictum Milla10 nitum in omnibus et per omnia obtineant plenam firmitatem, ap­ probantes et confirmantes concluxionem et provixionem presentem ac etiam omnia et singula suprascripta ordinamenta per ipsos sa­ pientes edita, et volentes ea ab hodie in antea habere plenissimam firmitatem. is Lecta, approbata et confirmata fuit dicta concluxio et etiam cetera que in ea continentur inter dictos sapientes convocatos per bannitores communis et populi Bononie in domo Fabrorum. Sub anno domini M C O L X X X III, indicione X V , die V I I I octubris. Testes interfuerunt Benevenutus Guidolocti, Rolandus Gorgini 20 et Iohannes Iacobi de Castagnolo, nuntii dictorum sapientum. Gerardus Dentamis scripsit, subscripsit. Ordinamus quod infrascripti nobiles de comitatu qui tenentur dare securitatem ex forma ordinamentorum sacratorum et sacratis­ simorum, qui dicebantur teneri ad securitatem prestandam ex forma 25 quarumdam reformationum, teneantur et debeant infra unum men­ sem introitus3 cuiuslibet'potestatis omnem securitatem sollummodo prestare, quam prestare tenentur ex forma ordinamentorum sacrato­ rum et sacratissimorum, et quod ad ea solum teneantur que in dictis ordinamentis continentur: ad alias . vero securitates generales et 30 promissiones de quibus mentio fit in reformationibus aliquibus non abstringantur. E t hoc cum in dictis ordinamentis contineatur quod aliquam aliam securitatem prestare non tenentur etiam que ex forma statuti foret prestanda, videlicet: d. Lambertinus de Munguni, d. Guidutius, eius frater, d. Bratius, 35 omnes mortui sunt, 4 d. Ugolinus, filius naturalis d. Archipresbiteri Guidonis, d. Iacobus, eius frater, d. Bonacursius, d. Francischus, fratres de Scoveto, d. Manareta de Caxi, d. Coradus de Montaguto 1 ad] cod. et corr. ad [m 2], 2 vigorem] cod. robatorem. 3 introitus] 'cod. intotidem. corretto [m 1]. 4 Omnes mortui sunt] inciso inserito nel testo da chi trascrisse Velenco nel

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

1292.

L IB . V - R U B B . C X X X X Y IT II

511

Argace, d. Guidutius, eius frater,, d. Amadore, d. Xicholai de Moschacha, d. Guido de Barofaldis, d. Thomaxinus Maxarellus de Berufaldis, d. Bartholomeus de Badallo, d. Appolonius, eius filius, d. Mathiolus, eius frater, d. Machinardus, eius frater, d. Guido de Cucano, d. Rustighinus de Scoveto, d. Ubertinus de Rocha, d. Ugolinus de Vicano, d. Lagarus de Monsevero, d. Ubaldinus de Lauglano 3‘ »

Ego Millanittus c. Martini Millanitti, imperiali auctoritate et nunc dictorum angianorum et consulum populi Bononie notarius, predicta omnia voluntate et mandato dictorum capitanei, angianorum et consulum et dictorum sapientum pubblice scripsi. Anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo septimo, indic- r> tione decima, die primo ianuarii. D. Pax de Page legum doctor, d. Bagalerius de Bagaleriis, d. Bolandinus de Tencharariis, d. Petrus domini Bonaventure de Arcellata, d. Pellegrinus de Simopigolis, d. Foschararius de Foscharariis, d. Iohannes de Baxacomatribus, et Benichus domini Lambertini de Qovengonibus, domini officiales 10 pro communi Bononie super facto guerre, et rectores communis Bononie, audito et intellecto predicto tractatu et dictis provisionibus et ordinationibus in presentía angianorum et consulum populi Bono­ nie de mense decembris pro honore et utilitate communis et populi Bononie et pro defenxione civitatis et comitatus Bononie, et pro 15 non habendo guerram in partibus montanee et pro guerra facienda, si expedierit, in partibus montanee contra inimicos et rebelles com­ munis Bononie ex vigore arbitrii eis concessi super facto guerre et ratione guerre et omni modo et iure quo melius possunt predictum tractatum et perfectionem ipsius et omnia et singula supradicta et 20 ordinationes factas occasione supradicti castri Bargage approbave­ runt et confirmaverunt et eas executioni mandari voluerunt et manuteneri perpetuo in omnibus et per omnia ut iacent. Presentibus Ghiberto Guidolini notario, et Pigolo de Sardellis notario, et Picardo Brixanini notario testibus. 25 Ego Millanittus c. Martini Millanitti, imperiali auctoritate et nunc angianorum et consulum populi Bononie notarius, predicta omnia voluntate et mandato dictorum dominorum publice scripsi et sub­ scripsi. [P r o v is io n e s jacte

30

an n o D o m i n i m illesim o du cen tesim o n on a gesim o quarto ]

1( f . 7 5 r) Anno domini millesimo ducentesimo nonagesimo quarto, indictione septima, die veneris quartodecimo madii. Consilium populi et massam populi civitatis Bononie fecerunt antiani et consulles populi Bononie in pallatio novo dicti communis ad sonum campane 35 et voce preconia more sollito Congregare. In quo quidem consilio interfuerunt ultra quam due partes ancianorum et consullum et eis presentibus et volentibus dominus Lambertinus de Stiphunti consul 1 in marg. a sinistra. Capreni et Predemale.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

5 40

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

dixit et proposuit infrascripta. E t inter cetera reformatum fuit ut inferius declaratur. Item quid placet consilio et masse populi de cedulla missa per societates cuius cedule tenor sic incipit. Cum reformatum fuerit in 5 consilio populi quod castrum et fortilitie Caprenni et Predemale venire et esse debeant in fortiam communis et populi civitatis Bononie et quod tres sapientes pro quolibet quarterio super predictis eligeren­ tur qui habeant et habere debeant cum dicto domino capitaneo et ancianis et consullibus liberam potestatem et arbitrium generale io providendi, ordinandi et firmandi omnia et singula que eis vel maiori parti ipsorum occasione predicta utillia pro communi et populo B o ­ nonie videbuntur, sicut in dicta reformatione continetur, et predicta non bene videantur posse executioni mandari, quid placet consilio et masse populi, secundum quod reformate sunt societates populi id Bononie ultra triginta sex, quod domini capitaneus anciani et consulles populi et predicti duodecim sapientes electi secundum formam dicte reformationis habeant et habere debeant purum, merum, libe­ rum, generale et expeditum arbitrium, liberam et meram licentiam, potestatem atque bayllam super predictis omnibus et singulis et 20 quolibet predictorum et eorum occasione providendi, disponendi, mandandi, statuendi, expendendi et ordinandi tam in cavalcatis, andatis quam in exercitibus faciendis specialibus vel generalibus quotienscumque, ubicumque, quandocumque, qualitercumque, et quomodocumque eis videbitur cum populo, militia, comitatinis et· 25 stipendiariis communis Bononie vel parte ipsorum et aliis stipen­ diariis quos habere voluerint equitibus et peditibus, et in literis et ambaxatis mittendis quot voluerint et quocienscumque eis videbitur, et exploratoribus sive spiis, notariis et offitiallibus et aliis omnibus necessariis faciendis, providendis et expendendis super predictis et 30 quollibet predictorum et eorum occasione et cuiuslibet eorum stipen­ diis et sallariis et solucionibus mandandis et fieri faciendis, de omni pecunia et avere communis Bononie que est vel erit penes fratrem Iohannem Triuncanum massarium et depositarium communis B o ­ nonie, seu fuerit penes eius successorem vel aliquos alios offitiales 35 communis Bononie quacumque de causa. E t predictis pecuniam inveniendi et pro omnibus et singulis aliis rebus et negotiis que vide­ buntur eis expedire circa predicta et quolibet predictorum quomodo­ cumque et qualitercumque eis videbitur ipsorum occasione ad ipso­ rum omnimodam voluntatem. A d hoc ut predicte fortilitie et qualibet 40 ipsarum penitus deveniant in fortiam communis Bononie. E t quod quicquid fiet, mandabitur et disponetur per dominum capitaneum et predictos ancianos et consulles et sapientes vel maiorem partem

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - R U B R . C L III

-541

ipsorum in predietis et [aliquo] predictorum et solvetur per dictos depositarios aut aliquem ipsorum vel quoscumque alios officiales de voluntate dominorum capitanei, ancianorum et consullum populi Bononie et pred’ctorum dominorum vel maioris partis ipsorum, valeat et teneat et habeat plenum robur, et intelligatur bene et legiptime dictum et factum esse et secundum formam iuris, statutorum et ordinamentornm et reformationum communis et populi Bononie. E t quod predicti depositarii et alii officiales quocumque nomine censean­ tur et quilibet ipsorum possint, teneantur et debeant sine sui preiudicio et gravamine dare et solvere et solutionem facere omnibus et singulis militibus, peditibus, ballistariis, notariis, offitialibus, ambaxatoribus, nuntiis, exploratoribus et stipendiariis quibuscumque et omnibus aliis personis quibus dictis dominis capitaneo, angianis et consullibus et sapientibus vel maiori parti ipsorum videbitur, et pro omnibus et singulis rebus et negotiis omne id et quicquid provide­ bitur vel mandabitur vel disponetur per predfctos dominos capitaneum, ancianos et consulles et duodecim sapientes electos seu maio­ rem partem ipsorum. E t intelligatur omnis solutio, dispensatio facta et facienda mandato ipsorum capitanei, ancianorum et consullum et sapientum vel maioris partis ipsorum pro predietis et quolibet pre­ dictorum et singulis causis suprad ictis et rebus legiptime factum et secundum formam iuris et statutorum, ordinamentorum et refor­ mationum communis et populi Bononie, non obstantibus aliquibus statutis vel ordinamentis sacratis vel sacratissimis, occasionatis vel dependentibus ab eis, vel reformationibus vel prowisionibus com­ munis vel populi Bononie, seu privilegiis quibuscumque a quibus omnibus dominus potestas, domini capitaneus, angiani et consulles et minístrales illarum duarum societatum que presunt aliis societa­ tibus populi Bononie et omnes quos predicta tangerent sint penitus absoluti. Salvo quod occasionibus predietis aliquis privilegiari non possit. (/. 7 5 v) In reformatione cuius consilii et masse populi facto par­ tito per dictum dominum Lambertinum consullem de sedendo ad levandum et ad schrutinium1 cum fabis albis et nigris datis homi­ nibus dicti consilii per bannitores et nuncios populi et postea resti­ tutis per eos fratribus sancti Iacobi strate Sancti Donati, placuit ponentibus fabas albas qui fuerunt numero ducenti nonaginta duo, numeratis per duos ex angianis et consullibus in presentía dictorum fratrum et dicti consilii, quod suprascripta cedulla missa per socie­ tates populi Bononie seu proposita super facto Caprenni et Prede-

5

10

15

20

25

30

35

40

1 schrutinium] cosi il cod.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

542

5

io

is

«

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO

1288

male, lecta in presenti consilio, sit firma et rata, valeat et teneat et habeat plenum robur in omnibus et per omnia ut scripta est supra, et lecta fuit in presenti consilio, non obstantibus aliquibus statutis vel ordinamentis sacratis vel sacratissimis, dependentibus vel occasionatis ab eis, vel reformationibus vel provisionibus communis vel populi Bononie, seu privilegiis quibuscumque, a quibus omnibus do­ minus potestas, domini capitaneus, anziani et consulles et ministralles illarum duarum societatum que presunt aliis societatibus populi Bononie, et omnes quos predicta tangerent sint penitus absoluti, salvo quod occasionibus predictis aliquis privilegiari non possit. E t quod fratres et omnes alii quibus commissa est per commune Bononie custodia ballistarum, armorum, sitam en1 et aliorum omnium qui et que sunt in caminata de medio pallatii, teneantur et debeant dictas res et omnia arma, sitamina et paramenta exercitus et claves etiam dicte caminate dictis dominis capitaneo angianis et consullibus et dominis duodecim dare et consignare sine aliquo eorum preiudicio et gravamine. Fabe nigre in contrarium posite fuerunt numero treginta tres. Testes Rolandus Caxotus, Ricardinus Ugolini et Bonaventura Ubertini bannitores populi. s. t. Ego Vinciguerra Rovixii imperialis auctoritate notarius et nunc notarius an cianorum et consullum predicta publice et autentice scripsi, subscripsi. (/. 76r) In nomine Domini, amen. Anno a nativitate ipsius millesimo

»5 ducentesimo nonagesimo quarto, indictione septima, die septimo iulii. Providerunt, ordinaverunt et firmaverunt dominus Galvanus de Bonaguntis de Firm o2 capitaneus populi Bononie, domini angiani et consules populi civitatis Bononie ac domini duodecim sapientes ellecti super facto castri Caprenni et terre Predamale fatiendis venire 30 et esse in fortiam et custodiam communis et populi Bononie, qui sapientes vulgariter dicuntur domini duodecim de guerra, ex vigore arbitrii eis concessi super facto dictarum terrarum Caprenni et Predamale fatiendis esse in fortiam et custodiam communis et populi Bononie, et ad hoc ut predicte terre possint melius et facilius deve35 nire in dictam fortiam communis et populi Bononie et ob gratiam faciendam venerabili patri domino Ottaviano Dei gratia Bononie episcopo de domo de Ubaldinis et ceteris de dicta domo de U baldinis, qui dicebantur habere dictum castrum Caprenni in sua fortia sitameu] c o s ì il cod. Firmo] cod . fumo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

I.TB. V -K T T B R . LCIH

543

et virtute, et posse illud reddere et restituere communi et populo Bononie. In primis quod predictus venerabilis pater dominus Ottavianus Bononie episcopus nullo modo possit vel debeat acusari, denuntiari vel notificari vel contra ipsum procedi ex vigore alicuius ordinamenti sacrati vel sacratissimi vel alterius statuti, ordinamenti vel reforma­ tionis dependentis vel ocasionati ab eis vel aliquo ipsorum facti vel fatiendi per aliquem de societatibus artium vel armorum populi B o ­ nonie, rusticum, viduam vel pupillum vel conventum aliquem fra­ trum vel sororum religiosorum vel aliquem alium, vel ex vigore alicuius privilegii alicui concessi vel concedendi, tanquam nobilis, ma­ gnas vel potens vel nobilis vel de nobili progenie natus, vel miles vel filius militis vel ut ecclesiastica persona vel aliquo alio modo, maxime cum intentio non sit nec fuerit condentium ordinamenta predicta predictum dominum episcopum comprehendendi inter personas contra quas facta sunt vel fient ordinamenta predicta, et cum ipse dominus episcopus fecerit et procuraverit pro posse quod dicte terre castri Caprenni et Predamale in fortiam et custodiam communis Bononie pervenirent. Item quod dominus Ugolinus de Filigone frater dicti domini episcopi, et filii omnes ipsius domini Ugolini admittantur et admitti debeant per dominos potestatem, capitaneum, angianos et consules populi Bononie et per ipsum populum ad rurandum partem ecclesie et Geremiensium civitatis Bononie et districtus, et predicto sacra­ mento prestito habeantur et inteligantur esse et semper fuisse in omnibus de parte ecclesie et Geremiensium civitatis Bononie et di­ strictus, et tractentur secundum quod quilibet alii qui semper sunt et fuerunt de dicta parte ecclesie et Geremiensium civitatis Bononie et districtus, quod sacramentum prestetur per eos ad eorum requisi­ tionem quandocumque eis placuerit. Item ad tollendam omnem suspictionem et evitandam, que posset cadere in aliquos ratione propinquitatis comitis Bonifatii de Panico1 filii sororis eiusdem domini episcopi et filiorum ipsius domini Bonifacii, providerunt et ordinaverunt predicti domini capitaneus, angiani et consules et domini duodecim quod predictus dominus comes Bonifatius et filii eiusdem admittantur et recipi debeant per hominum potestatem, capitaneum, angianos et consules populi Bononie et per ipsum populum et commune Bononie ad iurandum partem ecclesie et Geremiensium civitatis Bononie et districtus et ad promittendum de ipsa parte perpetuo manutenenda et defendenda, et predicto

&

i&

i&

20

25

3»

3&

4»

1 Panico] cod. Pannieo.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

544

ST AT U T I D I BOLOGNA D E L L ’ANNO

128S

sacramento prestito habeantur ipse et filii et nepotes et intelligantnr et reputentur esse et semper fuisse in omnibus de dicta parte ecclesie et Geremiensium. E t quod omnia et singula banna eidem data et filiis quacumque occasione et processus facti contra eos vel * ipsorum bona tollantur et cassentur et cancellentur per me notarium libere et inpune vel per alium quemlibet ad hoc deputandum, et pro cassis, vanis et irritis ipso iure et facto habeantur et nullius valoris atque momenti. Qui comes Bonifatius est et fuit ab omni processu contra eum facto, quia non fuit repertus rebellis ab Ecclesia 10 romana, totaliter absolutus. Quod sacramentum prestetur ad requi­ sitionem dicti comitis Bonifatii quandocumque sibi placuerit. Item quod omnia et singula banna, multe et condempnationes et ceteri processus qui vel que reperirentur data vel facta seu facti quocumque modo contra aliquos de domo de Ubaldinis vel ipsorum is bona ratione predictarum terrarum, silicet castri Caprenni et Predamale vel alterius ipsarum ocasione, ubicumque reperiantur, tollan­ tur et cassentur et anullentur et cancellentur impune per me notarium vel alium quemlibet ad predicta deputatum vel deputandum, et ex nunc pro cassis, irritis et cancellatis habeantur et reputentur omnino. 2o Item quod predicte omnes provisiones valeant et teneant et inci­ piant vires habere infra terciam diem ex quo dictum castrum Ca­ prenni fuerit et devenerit in fortiam communis et populi Bononie sive nuntiorum ipsius communis et populi, et ex nunc prout ex tunc per dominum potestatem, dominum capitaneum et eorum familias, 25 ancianos et consules et totum populum Bononie et minístrales qui presunt vel preherunt aliis societatibus ad conservationem ordinamentorum sacratorum et sacratissimorum debeant observari et executioni mandari sicut alia ordinamenta sacrata et sacratissima et sub eisdem penis in dictis ordinamenti contentis: non obstantibus 30 aliquibus statutis, ordinamentis, reformationibus, privilegiis sacratis vel sacratissimis, ocasionatis vel dependentibus ab eis communis vel populi Bononie; de.quibus omnibus et singulis predicti domini pote­ stas, capitaneus et eius familie, angiani et consules et domini duo­ decim et eorum notarii et minístrales et ceteri alii quos predicta 35 tangere possent, sint et intelligantur libere absoluti. E t quod pre­ dicta omniaet singula ponantur et scribantur per me notarium in libris statutorum communis et populi Bononie. (f. 7 6 v)

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

545

L IB . V - R U B E . CLITI

N o m i n a a n cia n o ru m et co n su lu m et d o m in o ru m d u od ecim q u i in terfu e­ ru n t ad p red icta p ro v id en d a et fa tien d a su n t Jiec:

A n g ia n i et con su les

d. Palmirolus de Pino, d. Mercadante de Mangolino, d. Lombardus Ugolini de Montombrario, d. Ottobonus Bonapacis, d. Gerardus de Sabatinis, d. Upiginus de Lamandinis, d. Mcolaus de Bertalia, d. Petrus domini Coradini de Sancto Georgio, ( f . 7 7 r), d. Ursus Blanchitus, d. lacobus Gerardi Mutti, d. Mercadante Lamberti, d. Rogerius pelliparius, d. Adelardus faber de Castro Episcopi, d. Ciprianus de Usvergis, d. Cambius Benvenuti, d. Iohannes de Tederixiis, d. Bonfantus Gerardi de Corvaria, d. .Dominicus de Dongellis.

5

10

D o m i n i de d u od ecim q u i fu eru n t ad p redicta

d. Bechadinus de Artinixiis, d. Dalfinus Prioris, d. Bonifatius de Samaritanis, d. Bitinus domini Dionixii, d. Iohannes Conforti, d. Guido de Bonromeis, d. Gratiolus de Boateriis, d. Petrus Merlinus, d. Angelellus de Mangolino. Actum in pallatio novo communis Bononie, pressentibus fratre Petrigolo de Aposa, fratre Gerardo de Butrio de ordine Minorum de Bononia, domino Ugucione de Soldaderiis notario angianorum, et domino Abertino Francoli testibus. s . t. Ego Michael Brescha imperiali auctoritate notarius, et nunc notarius dictorum dominorum duodecim, predicta de mandato predicti domini capitanei, angianorum et consulum et dominorum duo­ decim publice scripsi, subscripsi. ( f . 7 8 T) In nomine Domini nostri Ihesu Christi amen. Anno eiusdem millesimo ducentesimo nonagesimo quarto, indictione septima die vigesimo quinto maii. Cum expediat ex necessitate communis Bononie ad presens habere pecuniam pro expensis necessariis fatiendis occasione exercitus nuper ordinati fieri ad hoc ut castrum et fortilitie Caprenni et Predemale perveniant in fortiam communis et populi Bononie. Idcirco vir nobilis dominus Galvanus de Bonaguntis de Firmo honorabilis capitaneus populi Bononie, angiani et consules populi Bononie presentis mensis maii, et domini duodecim per com­ mune Bononie deputati super facto guerre, ad hoc ut predictum castrum et fortilitie Caprenni et Predemale perveniant in fortiam communis et populi Bononie, congregati in pallatio novo communis Bononie ad providendum unde et qualiter posset invenire et haberi

15

20

25

30

35

35

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

546

5

io

15

20

25

30

35

w

STATU TI D [ BOLOGNA D E L L ’ A N N O

1288

pecunia necessaria occaxione dicti exercitus Ordinati ad recupera­ tionem predicti castri et fortilitiarum Caprenni et Predemale, non videntes vel habentes viam vel modum per quem citius et commodius pecunia inveniri vel haberi posset per commune Bononie occasione supràdicta, ex vigore et plenitudine potestatis et arbitrii eis concessi per consilium et massam populi Bononie et per societates arcium et armorum, Cambii et Mercadandie populi Bononie, et missis cedulis sive cartixellis per ipsas societates specialiter occasione dicti arbitri concedendi predicto domino capitaneo, angianis et consulibus et dominis duodecim, inveniendi pecuniam et providendi et firmandi quidquid eis videretur ad hoc ut dictum castrum et fortilitie perve­ niant in communi Bononie. In communi concordia, nemine discre­ pante, providerunt et firmaverunt quod iura communis Bononie et que ad dictum commune pertinent contra dominum Bertolum Belondini capelle sancte Marie de Barongella, presentem conductorem datii vini a communi Bononie, et contra Philippum de Zovengonibus capelle sancte Agathe presentem conductorem datii quatuor, trium et duorum denariorum qui solvuntur de quollibet corbe frumenti et alterius biadi ad staderias molendinorum communis Bononie, et contra eorum sotios et fideiussores, et contra aprobatores et contra omnes et quascumque personas communi Bononie obligatas occa­ sione locationum et concessionum dictorum datiorum et dependen­ tium ab eis et in eorum bonis, cedi et concedi debeant, et sic nomine et vice communis et populi dederunt, cesserunt et concesserunt dominis Brunino et Bartolomeo fratribus et filiis condam domini Bianchi domine Coge pro se et sotiis quos secum habere voluerint, silicet contra dictum dominum Bertolum conductorem dicti datii vini et eius sotios et fideiussores et contra aprobatores et omnes et quascum­ que personas communi Bononie obligatas occasione locationis et concessionis dicti datii vini et dependentium ab ea, et in eorum bonis et contra quemlibet predictorum in sollidum, in quantitate quatuor millium quingentarum librarum bononinorum quas dicti dominus Bertolus et sotii et fideiussores eius solvere tenebantur communi Bononie pro complemento solutionis pretii locationis dicti datii vini pro sex mensibus. E t contra dominum Philippum de Zovengonibus conductorem dicti datii quattuor, trium et duorum denariorum et eius sotios et fideiussores et contra aprobatores omnes et quascumque personas communi Bononie obligatas occasione locationis et conces­ sionis dicti datii et dependentium ab ea et in eorum bonis et contra quemlibet predictorum in sollidum in quantitate quinque millium sexcentarum librarum bononinorum, quas dictus Philippus et sotii et fideiussores eius solvere tenebantur communi Bononie pro comple­

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - R U B I!. C L IU

547

mento solutionis pretii locationis dicti datii quatuor, trium et duorum denariorum pro decem mensibus. E t quod predicti dominus Bruninus et Bartolomeus et sotii ponantur et constituantur, et sic posuerunt et constituerunt eos in predictis et quollibet predictorum in loco communis Bononie, et in hoc communi Bononie efficaciter sucedant, ita quod possint agere et exigere et omnia facere que per dictum commune Bononie fieri poterant seu possent et eodem forma et modo. E t hoc nominatim pro novem millibus ducentis nonaginta libris et decem et octo soldis bononinorum quas predicti domini Bruninus et Bartolomeus ex pacto expressim inito inter eos et predictos dominos capitaneum, angianos et consules et dominos duodecim et de ipsorum mandato et voluntate ibidem et in presentí coram predictis dominis capitaneo, angianis consulibus et dominis duodecim, et me notario et testibus infrascriptis dederunt et solverunt domino Lambertino de Stifunti campsori, angiano sive consule populi Bononie,. depositario ellecto per dictos dominos capitaneum, angianos, consules et dominos duodecim ad recipiendum et expendendum pecuniam neces­ sariam occasione dicti exercitus pro communi Bononie in florín is aureis et bononinis grossis ibidem datis dicto domino Lambertino depositario per predictos dominos Bruninum et Bartolomeum, recipíente ipso domino Lambertino dictos denarios et confitente tantam esse quantitatem. E t pro predicta quantitate pecunie habita et percepta ab eisdem dominis Brunino et Bartolomeo providerunt et firmaverunt et statuerunt ex certa scientia predicti domini capitaneus, angiani et consules et domini duodecim ex vigore supradicti eorum arbitrii, quod predicti domini Bruninus et Bartolomeus et sotii pro predicta quantitate ut dictum est soluta, habere et percipere debeant omne id et totum quod predicti conductores dare tenebantur communi Bononie occasione dictorum datiorum ad terminos ordi­ natos, non obstante quod maior sit quantitas communi Bononie debita occasione predicta quam quantitas predicta soluta per dictos dominos Bruninum et Bartolomeum. E t cedendo eisdem dominis Bru­ nino (/. 7 8 v) et Bartolomeo pro se et dictis eorum sotiis omnia iura communi Bononie, vel alteri pro eo, competentia contra predictos conductores et alios superius nominatos et quemlibet eorum in solidum et eorum bona occasionibus predictis, et ponendo eos in locum communis Bononie et dando eis in predictis eandem iurisdictionem et bailiam quam habet commune Bononie contra ipsos. E t quod ad eorum petitionem dominus potestas et dominus capitaneus Bononie, tam presentes quam qui pro tempore fuerint, contra ipsos conductores et eorum sotios et fideiussores et aprobatores et alios obligatos proce­ dere teneantur ad eorum voluntatem, si cessarent solutionem eisdem

5

10

15

20

25

30

35

to

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

548

5

io

15

so

25

3o

35

io

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

facere in terminis eis ordinatis per commune Bononie. Salvo et reser­ vato iure dictis conductoribus presentibus, si quod habent, in resti­ tutione dierum, si qua eis fatienda fuerit secundum formam pacto­ rum factorum inter commune Bononie et dictos conductores. E t ita statuerant et ordinaverunt, disposuerunt et firmaverunt predicti domini capitaneus, angiani et consules et domini duodecim ex vigore ipsorum arbitrii et omni modo quo melius possunt. E t quod per dominos potestatem et capitaneum presentes et futuros et per eorum familias et cuiuslibet predietorum, et per dominos angianos et con­ sules populi Bononie presentes et futuros predicta debeant manuteneri, observari et effectui demandari, et dare' teneantur et debeant predictis dominis Brunino et Bartolomeo quandocumque et quotiens­ cumque requisiti fuerint ipsi vel aliqui eorum fortiam et posse in predictis omnibus exequendis. Hoc etiam addito quod, si predicti conductores in fine termini integram solutionem non facerent seu fecissent predictis dominis Brunino et Bartolomèo et sotiis vel alteri eorum de dictis quantitatibus pecunie quas communi Bononie pro complemento solutionis pretii dictorum datiorum solvere tenebantur, quod integra solutio totius ressidui fieri debeat predictis dominis Brunino et Bartolomeo et sotiis vel alteri eorum per generalem mas­ sarium et depositarium communis Bononie qui nunc est vel pro tem­ pore fuerit infra octo dies a die denuntiationis facte eisdem; et quod dictus massarius et generalis depositarius precise, libere et expedite sine omni exceptione et impedimento teneatur et debeat de omni pecunia et avere communis Bononie que ad eius manus pervenerit quacumque de causa, absque alia reformatione, precepto vel bolita vel quacumque alia solempnitate, facere dictam solutionem sub pena vigintiquinque librarum bononinorum. E t quod dicti conductores et eorum fideiussores teneantur et debeant solutionem pro'rata dictarum quantitatum pecunie facere solitis mensibus predictis dominis Brunino et Bartolomeo et sotiis vel alteri eorundem modo et forma quo et qua facere tenebantur communi Bononie, sive massario et generali depositario dicti communis. E t quod occasione dictarum so­ lutionum non possint predicti conductores vel ipsorum fideiussores inquietari vel molestari a communi Bononie vel a quocumque alio offitiali communis Bononie, quibus diceretur et dici posset pecunia dictorum datiorum esse destinata vel obligata pro aliquibus negotiis communis Bononie, et non obstante quod quantitas que solvi debebit predictis dominis Brunino et Bartolomeo et sotiis per dictum massa­ rium et generalem depositarium non sit expressa sive specificata. E t quod predicti domini Bruninus et Bartolomeo et sotii possint nonere duos ad dicta· datia loco ipsorum, dummodo non sint de illis

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - R U B E , C L III

549

qui esse debebunt in dicto exercitu, qui stare debeant cum predictis conductoribus ad recuperandam et exigendam pecuniam dictorum datiorum, et qui eandem potestatem et iurisdictionem habeant circa predicta datia exigenda et recuperanda quam habent dicti con­ ductores, si fuerit de voluntate conductorum dictorum datiorum, expensis predictorom dominorum Brunini et Bartolomei et sotiorum. E t quod predicti domini potestas et capitaneus presentes et futuri teneantur et debeant predicta observare et observari facere et pleno effectui demandare prout scripta sunt. E t quod nullam novitatem fatiant vel fieri permittant vel consentiant contra predicta vel aliquod predictorum. Sed ea in omnibus observent et observari fatiant prout scripta sunt. E t quod quilibet contra predicta facere volens vel fatiens ipso iure incurrat in penam quinquaginta libra­ rum bononinorum pro quallibet vice qua contrafecerit· vel facere vo­ luerit seu fecerit; quam penam dominus potestas vel dominus capitaneus exigere teneantur infra tercium diem de contrafacientibus seu facere volentibus postquam fuerit denuntiatum per predictos dominos Bruninum et Bartolomeum; et de predictis dominus po­ testas et dominus capitaneus credere teneantur facta eis probatione per duos bonos et legales testes qui non sint de consortibus predictorum dominorum Brunini et Bartolomei. E t quod predicta omnia ha­ beant et obtineant vim ordinamentorum sacratorum et sacratissi­ morum et pro ordinamentis sacratis et sacratissimis debeant obser­ vari, et poni in ordinamentis sacratis et sacratissimis; et quod per dominos potestatem, capitaneum et eorum et cuiuslibet eorum familias et alios offitiales communis Bononie et per aneianos et consules populi Bononie presentes et futuros debeant precise et inviolabiliter observari sub penis contentis in dictis ordinamentis sacratis et sa­ cratissimis et in eorum conclusione. E t quod predicta omnia et singula observari debeant, et effectui demandari, non obstantibus aliquibus statutis, ordinamentis, reformationibus, provisionibus seu privilegiis communis vel populi Bononie, sacratis vel sacratissimis, lectis vel non lectis, precisis vel non precisis vel dependentibus seu ocasionatis ab eis vel aliquo eorum, vel aliquibus obligationibi js, dispositionibus, destinationibus vel deputationibus factis de pecunia pretii dictorum datiorum vel aliquibus aliis, a quibus omnibus et singulis domini potestas et capitaneus et eorum (/. 7 9 r) familie, angiani et consules et eorum notarii et dicti domini duodecim deputati super facto guerre et eorum notarii, ministrales duarum societatum que nunc presunt aliis vel pro tempore preherunt aliis societatibus ad conservationem ordinamentorum, conductores predicti dictorum datiorum et eorum sotii et fideiussores, massarius et generalis depo-

5

i0

15

20

25

30

35

,

40

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

550

ST A T U T I DI BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

sitarius communis Bononie et ceteri alii offitiales communis Bononie, predicti utique omnes presentes et futuri et ceteri quos predicta tangerent, sint penitus absoluti.

fa

10

io

»

25

Nomina vero ancianorum et consulum et dominorum duodecim qui presentes fuerunt una cum dicto domino capita,neo ad predicta providenda et f atienda sunt hec:

d. Albertinellus Zanini ancianus pro societate Becariorum pro armis, d. Jacobinus Guidonis Francoli pro societate Lupardorum, d. Gallixius condam d. Johannis de Montombrario pro societate Lombardorum, d. Guillelmus domini Amadoris Clarissimi pro socie­ tate Castellorum, d. Petrobonus de Bancis pro societate Draconum, d. Thomax Alberti Grinci pro societate Schisarum, d. Rigutius Andree pro societate Strellarum, d. Ursolinus domini Nicolai pro societate Draperiorum pro arma, d. Jacobinus domini Aldrovandini Bruni pro societate Branche, d. Dainisius domini Sovrani pro societate Griffonum, d. Boniohannes Zeni pro societate Pelipariorum novorum, d. Guasparinus de Castro Episcopi pro societate Magistrorum lignaminis, d. Rolandinus de Mugio pro societate Fabrorum, d. Morandus Naximbenis pro societate Salarolum, d. Vandus de Purpuribus pro societate Mergar iorum, d. BenvenutUs Johannis de Zapolino pro so­ cietate Muratorum, d. Bartolomeus Michaelis pro societate Bixileriorum, d. Dominicus Hetoli pro societate Cartolariorum, d. Oddofredus domini Conforti pro societate Linarolum, d. Becharius do­ mini Landulfi de Becharis pro societate Mercatorum, d. Agolinus Guidotti de Castagnolo, d. Lambertinus de Stifunti pro societate Campsorum. D. Foscherarius de Foscherariis pro societate Campsorum tunc absens erat, set die vigesimo septimo maii aprobavit et confirmavit omnia et singula suprascripta. Nomina dominorum duodecim qui presentes fuerunt ad predicta

30

d. Bitinus domini Dionixii, d. Francischus de Prevtis, d. Guido de Bonromeis: de quarterio sancti Petri. D. Bonifatius de Samaritanis, d. Gratiolus de Boateriis, d. Martius de Canitulo, de quarterio Portesteri. D . Dalfinus Prioris, d. Johannes domini Conforti, d. Vesconte de Yescontibus, de quarterio Sancti Proculi. D. Beschadus de Arti35 nixis, d. Petrus de Lunis, de quarierio Porte Ravenatis. D. Angelellus de Mancolino tunc absens erat sed die vicesimo septimo maii apro­ bavit et confirmavit omnia et singula suprascripta. Actum in pallatio novo communis in Bononie presentibus domino

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - R U B E , C L III

551

Leone condam domini Jacobi Callegarii iudice, d. Johanne de Artinixiis, domino Vinciguerra Bovixii notario angianorum, domino Albertino Prancoli notario, domino Pace Vachitini et domino Jacobo Jacobini notario, et domino Gerardo de Lastignano testibus vocatis et rogatis. s. t. Ego Michael Brescha notarius dictorum dominorum predicta publice scripsi subscripsi. (/. 7 9 v) 1 Anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo quarto, indictione septima, die lune vigesimo primo iunii. Hec est quedam provixio facta per honorabilem virum dominum Galvanum de Bonaguntis capitaneum populi civitatis Bononie, angianos et consulles presentis mensis iunii et dominos duodecim deputatos super facto Caprenni. Cuius provixionis tenor talis est: Item providerunt quod unum consilium quatuor millium fiat et fieri debeat hoc modo, videlicet ad brevia in consilio duorum millium communis Bononie et sint ducenti electores pro quolibet quarterio, quorum electorum quilibet eligat et eligere debeat quinque homines cum se ipso, vel sine se electore: et quilibet qui electus fuerit ad dic­ tum consilium teneatur et debeat solvere communi Bononie viginti solidos bononinorum infra quinque dies postquam electio facta erit sub pena quarti, quam sortem et penam quarti dominus potestas B o ­ nonie a quocumque ad terminum non solvente exigere teneatur et debeat. E t duret dictum consilium quatuor millium a kallendis ianuarii proximi venturi in antea ad unum annum completum. E t habeant dicti consiliarii de dicto consilio quatuor millium bailiam et iurisdictionem eligendi omnia officia que dictum consilium duo­ rum millium nunc habet, et omnem aliam iurisdictionem et bailiam quam habet et habere consuevit dictum consilium duorum millium ex forma statutorum, ordinamentorum et reformationum communis et populi Bononie. E t electores dicti consilii imM teneantur et de­ beant eligere tales homines qui solvant, ut superius dictum est. E t tales qui esse possint de dicto consilio secundum formam statutorum, ordinamentorum et reformationum communis et populi Bononie loquentium de illis qui esse non possunt de consilio duorum millium vel ih im communis Bononie. Salva semper reformatione populi facta tempore domini Gerardini de Buschitis loquens de Lambertagiis qui non possunt esse de consilio nec habere officia, et cet. E t notarii nunc prescidentes ad discum domini potestatis teneantur et debeant scri­ bere per totum presentem mensem iunii dictum consilium I i i i m eli-

5

10

15

20

25

30

35

1 in margine a sinistra,, in alto: quod fiat consilium IIIIM pro Caprenno.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

552

b

10

iB

so

®

so

35

STATU TI D I BOLOGNA D E L L 'A N N O 1 2 8 8

gendum in quaternis de pecude. E t dominus potestas Bononie sit absolutus a statutis seu ordinamentis loquentibus quod dominus po­ testas teneatur facere eligi consilium duorum millium de mense octubris, autoritate presentís provisionis. E t quicumque electus vel positus fuerit vel erit vel est in dicto consilio in duobus locis, notarii prescidentes ad dischum domini potestatis possint, teneantur et de­ beant in uno ex dictis duobus locis alium ponere loco sui quem pla­ cuerit sic electo vel posito in duobus locis. Item quod in dicto consilio post nomina consiliariorum ponantur et scribantur per dictos notarios per totum presentem mensem iunii nomina et cognomina per quarteria omnium ancianorum et consullum presentís mensis iunii et eius notarii, nomina et cognomina do­ minorum duodecim deputatorum super facto Caprenni, nomina et cognomina notariorum dictorum, ancianorum et consullum et dominorum duodecim predictorum, nomina et cognomina notariorum nunc prescidentium ad dischum domini potestatis et nomen et co­ gnomen cancellarii qui nunc est in officio supradicto: qui omnes positi ultra dictum numerum iiiim nichil solvere communi Bononie teneantur. E t habeant eandem iurisdictionem et badiam ut habere debent illi de dicto consilio iiiim eligendi. E t quod nullai adictio dicto consillio possit vel debeat amplius fieri per aliquem vel aliquos modo aliquo ultra quam superius dictum est, et si fieret non valeat. E t quod nullus notarius vel alia persona possit vel debeat aliquam adictionem hominum scribere in dicto consilio sub pena centum librarum bononinorum, quam penam dominus potestas qui pro tempore fuerit a quocumque contrafaciente exigere efficaciter teneatur. E t predicta omnia providerunt ex vigore eorum arbitrii, cum dicta pecunia solvenda per dictos consiliarios converti opporteat et debeat pro recuperactione castri Caprenni. Quam provisionem et omnia et singula contenta in ea ·voluerunt et decreverunt vim ordinamenti sacrati et sacratissimi obtinere. Ego Vinciguerra Bovixii imperiali auctoritate notarius, et nunc notarius dictorum dominorum predicta omnia et singula, de ipsorum ancianorum et consullum mandato hic publice exemplavi et scripsi. [P r o v is io n e s facte anno 'D o m in i m illesim o d u cen tesim o n on a gesim o tertio ]

(/. 8 0 r) Millesimo ducentesimo nonagesimo tercio, indicione sexta, die primo madii. Conscilium populi et masse populli civitatis Bononie fecit nobilis milex dominus Curxius de Donatis capitaneus populli 40 et communis Bononie in pallacro novo dicti communis ad sonum can-

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -R T J B K . C L IU

553

pane et voce preconia more solito congregari; in quo quidem conscilio presentibus et volentibus duabus partibus et ultra dictorum ancianorum et consullum proposuit infrascripta, super quibus peciit sibi consilium exiberi. In primis quid placet conscilio providere super infrascriptis pro- & vissionibus factis per dominum capitaneum, angianos et consulles et minístrales duarum societatum que presunt aliis et sapientes ellectos ab eis ex vigore arbitrii eis concessi per conscilium populi ex vigore cedullarum missarum per societates; nomina quorum ancianorum et consullum et ministralium et sapientum sunt hec. 10

Nomina angianorum et consullum

d. Martinus Allexii, d. Qamboninus Manelli, d. Maiolinus de Sardellis, d. Gogadinus domini Iacobi de Artinixiis, d. Bonaventura Albergator Alberti Bunci, d. Poetus de Poetis, 1 d. Petrus domini Albertini de Sala, d. Iohanninus Grandei magnani, d. Boniohannes 15 Ramenghus, d. Guido Henrigipti, d. Sidonius Bacalerii, d. Graciadeus Machalde, d. Nasinbene Ugolini de Solitis, d. Ursolinus Ursolini, d. Iacobinus Thomaxini, d. Iacobinus de Lobia, d. Hostexanus Diarolini, d. Nicolaus Borghexani, d. Iacobinus de Papagonibus, d. Benvenutus Guidonis de Seravale, d. Iacobinus Iacobi de Coloreto, d. Mer- 20 chadante de Oassellis, d. Rotandus Boniohannis de Corbellariis, d. lacobus de Cantone.

Nomina ministralium societatis Sbararum

d. lacobus domini Arardi de Musonibus, d. Albertinus Arditionis notarii, d. Thomax Petri Bonnamentis, d. Laurencius Gondoaldi, ® d. Bertholomeus de Castagnola, d. Guidolinus Lanfranchini, d. Johan­ nes Guillelmi, d. lacobus de Sancta Maria Indonis.

Nomina ministralium societatis Becariorum pro arte

d. Iohannes Barixellus, d. Iacobinus Ivani, d. Iulianus q. Agonis Ramenghi, d. Bonagunta domini Mercadantis de Mangolino, d. Iva- 30 nus Brunicti, d. Iohannes Bixanellus, d. Petricolus q. domini Petri de Mangolino, d. Siminus Bentivogli. 1 Poetus de Poetis] cod. Boetus de Boeotis.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

554

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO

1288

Somina sapientum

5

io

15

20

25

30

35

d. Lanbertinus Ranponus, d. lacobus Biterni, d. Laurencius Bonacapti, d. Gardinus de Gardinis, d. Boninus de Sardellis, d. laco­ bus de Lastignano, d. Petrus Merlinus, d. Iohannes de Ronbodevino, d. Guillelmus Canuti, d. Franciscus Iohanuis Leonardi, d. Mathiolus de Roncore, d. Lonbardus salarolus. In primis providerunt supradicti dominus capitaneus, angiani et consules, minístrales et sapientes predicti quod avocati ante incep­ tionem questionis debeant dicere et denunciare parti sue quod non utatur vel uti debeat falsis instrumentis vel falsis testibus vel^liis falsis probationibus, et eidem dicere quod si facerent contra nullo modo eis iuvarent, nec prestabunt eis suum patrocinium, et si viderint ipsi avocati quod pars sua utatur falsis testibus vel falsis instrumentis seu aliis falsis probationibus, incontinenti debeant illam partem relinquere et anplius in questione illa suum patrocinium non prestare, et nichillominus integrum saliarium recipere et habere possit ipse avocatus. Idem servetur in procuratoribus: et de denunciationibus apareat publicum instrumentum. Item providerunt et ordinaverunt quod, si litigator adversario suo sub sacramento quod in lite vel causa prestitit denunciaverit quod falsas probationes induxerit, et adversarius in causa processerit vel institerit, sive sit actor sive reus, et dictis probationibus usus fuerit per se vel alium, et dicte probationes false reperte fuerint, puniatur dominus litis sive principalis ipsius litis arbitrio domini potestatis in suo officio et domini capitanei in suo offici. Si vero falsa reperta non fuerint, tunc denuncians in vigintiquinque libris condempnetur, nisi tempore denuntiationis apareant presumptciones vel coniecture fuisse pro denunciante. 1 (/. 80v) Item providerunt quod aliqui testes recipi non possint vel exemplari vel comiti alicui notario vel scriptori qui non sit de societate Notariorum Bononie, pena et banno centum librarum bononinorum comitenti et recipienti vel exemplanti. Salvo quod notarii domini potestatis et domini capitanei in eorum officiis recipere possint et debeant testes secundum formam eoram officii et statutorum et ordinamentorum' communis et populi Bononie. Item providerunt quod dominus potestas et dominus capitaneus, videlicet quilibet predictorum, in hiis que aguntur coram eis seu coram eorum officialibus habeant plenum et liberum arbitrium inqui-1 1 in marg. ordinamentum contra falsos testes.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V -R T T B R . C L III

555

rendi, procedendi et puniendi in falsis testibus et in producentibus falsos testes et in subornantibus et amaistrantibus et in hiis qui uteren­ tur falsis depositionibus. Ita tantum quod sola sit cognitio et arbitrium domini capitanei in hiis que' fierent1 coram eo seu ipsius curia, in ceteris vero sit cognitio et arbitrium domini potestatis coram quibus- 5 cumque officialibus seu arbitris vel arbitratoribus predicta seu aliquid predictorum fieri contingerint. E t habeant locum predicta in hiis que fierent in fucturum, ita quod presens provisio ad preterita non trahatur. Obtineant eciam predicta tantum contra infamatas per­ sonas eciam ex preterito de predictis vel aliquibus predictorum. De 10 dicta autem fama inquirere possit dominus potestas et dominus capitaneus, videlicet quilibet eorum, in casibus sibi supra comissis. Si autem aliquis alius cuiuscumque conditionis predicta seu aliquid predictorum comiteret, procedi possit contra eum inquirendo et puniendo, dum tamen ad tormenta non procedatur in casu presenti 15 per dominum potestatem vel suos officiales sine licencia domini capi­ tanei, de qua apareat publicum instrumentum. 2 Item providerunt quod personas infamatas de predictis seu ali­ quibus predictorum dominus potestas et capitaneus, silicet quilibet in suis casibus, possint confinare et pallatium et procurationes et 20 advocationes interdicere secundum qualitates factorum et conditiones personarum. Item providerunt quod avocati et procurationes, tutores et cura­ tores et sindici3 et quilibet alii aministratores legitimi incontinenti cum siverint falsos testes seu falsa instrumenta producta fuisse a 25 parte cuius procurator seu advocatus esset, desistere debeant a dicta causa. E t hoc iurare teneantur, silicet avocati eorum rectoribus quolibet anno de mense madii, et notarii eorum preconsuli, et ceteri alii coram iudice qui de causa cogniturus est, et procuratores, tutores, curatores, et sindici infra tres dies postquam venerint ad causam. 30 E t rectores iudicum et preconsul notariorum et alii officiales precise teneantur exigere sacramentum forma predicta pignora ndo et mul­ tando prout expedierit pro executione predictorum, sub pena vigintiquinque librarum bononinorum ei imponenda qui in eo casu 4 a causa non desisterit. 35 Item provisum est quod in sacramento domini potestatis et suo­ rum iudicum ponatur, et domini capitanei et suorum indicum, quod potestas nec aliquis de indicibus seu officialibus suis, nec dominus 1 fierentj cod. fieret. 2 in marg. nota. 3 sindici] qui e piii sotto. nel cod. scindici. 4 eo casu] cod. eum casum.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI DI BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

556

c a p ita n e u s c o llo r e , n e c

p o s s it

ta te 5

n e c

e x

a liq u a m

a liq u a

ca u s a m

ip s o

c o n tr a

lib r a r u m E t

in

r o b u r ,

e t

d u a ru m

e t

p lu r ie s

e t

n o n

s o lu m

o b

o ffic ia le s

v e r i­ a lia m

v e l

p r e s e n c iu m e t

p e n a m

se u

d e b e a t in

q u o d

c a p ita n e u s

o m n ia

e t s in g u la

te n e a n t

s t a t u t is v e l

n o n

p e r p r o ­

q u ilib e t

o ffi­

q u in g e n ta r u m

e t

p r e s u n t

e t

s u b

p e r

e t

q u o m o d o

e t

e t

e t

e t

e t

ta n q u a m

e o r u m

fa m ilia s

a d

illa r u m

c o n s e r v a tio ­

a p p o s itis

in

p o p u li m in u i,

q u a lib e t

q u a n d o

c o m ­

v e l s a c r a ­

m in is t r a le s

p e n is

a d d i

e t

c o n t i­

p le n u m

o b s e r v a r i d e b e a n t

c o n s iliu m

p r o v id e r i,

p r o v is s io n ib u s ,

c o n s ilii

e is d e m ,

p r e h e r u n t,

e is d e m

e is

s a c r a tis

c a p ita n e u m

q u o d

p o s s it

a b

v e l

in

h a b e a n t

r e fo r m a tio n ib u s

c o n s u lle s

a liis ,

q u e

e t

p r e c is is ,

o b s e r v e n tu r

d o m in u m

a n c ia n o s

p lu r ie s

e t

d e p e n d e n t ib u s

S a lv o

d ic tis

p la c e t

p e r

8 1 r)

e t

id o n e a m

a d

s a lle g a ta s ,

r ie r u m

g u a r d ia m , e t

I te m

p r o v id e r u n t

s u n t

a d

q u o d

d ic tis

B o n o n ie

p r o p o n i

e a ru m

e t

s e c u n d u m

v o lu e r it,

a

r it a t e m

c o r a m

n o n

c o r a m

s in e

a liq u a

q u in q u e

q u o d

m ilia r ia

n o ta r io

v e n d e n t

lig n a

q u o d

d e b e a n t

B o n o n ie

o m n e s d e b e a t

B o n o n ie

v ig in tiq u in q u e

c u iu s lib e t

p o te s ta te m

e t

e t

c o n ­

o m n e s m a s s a r ii p r e s ta r e

d o m in i p o t e s t a t is

d is tr ic tu m

p r o v is s io ­

a n c ia n o s

s u n t.

p o r ta r e lig n a 1 2 a d

m a s s a r io

p e r

in fr a s c r ip t is

o r d in a v e r u n t

p e n a

d ic to

ta le s

n o ta r io

p e r m it e t

c o m m u n i

s u p e r

c a p ita n e u m ,

te n e a n tu r

v e l

p r o v id e r u n t

c o n fin ia

e t

c o n fin ia

n o n

q u e

c o m ita tu m

d ic to

b o n o n in o r u m

p r o v id e r e d o m in u m

s a p ie n te s ,

s e c u r ita te m

e x tra ,

n o r u m

e t

I t e m

q u e

c o n s ilio

s u p r a d ic to s

m in is t r a le s

1 (/.

q u o d

v e l

q u e

d ic ti

q u id

fa c tis

te r ra ru m

35

e t

v a le a n t

o r d in a m e n to r u m

s u p e r

I te m

e t

s u o s

c o llo r e

in

a r b itr ii

m ite n d a .

s u lle s ,

30

v e l

in c id a t

e t s a c r a t is s im a

s a c r a tis .

d is p o s it io n e m

n ib u s

s u i

p o te s ta te m ,

d ic to r u m

r e fo r m a r i

25

s e d

c o n s ta b it

s u b

d o m in u s

p r e c is is

fu (e )tu r o s ,

s o c ie ta tu m

c e d u la

e t

fa c e r e t,

a liq u ib u s

B o n o n ie

s a c r a ta

o r d in a m e n t is s e m e l,

o ffic ia le s

p r o v is io n e s

p a r te

o c c a s io n a t is

d o m in u m

n e m

si

is tiu s

d e tin e r e

c a u s a m ,

E t

p o te s ta te m

s u o s

p o te s ta s

o b s ta n tib u s

o r d in a m e n ta

p re s e n te s

M

a lia m

c a u s is .

p e r

v e l

p r e d ic ta

p r e d ic te

p o p u li

t is s im is ,

p e r

iu r e

q u a lib e t

n o n

m u n is

o b

p r e te s lu

p r o v is s io n u m

b o n o n in o r u m .

q u o d

n e n tu r

o ffic ia lib u s

s u p r a d ic t is

d e tin e a tu r

c ia lis

q u i

s u is

p r e s e n c iu m

c a p ita n e u m

v is s io n u m

io

d e

p e r s o n a m

d e

a liq u is

d o m in u m

io

a liq u is

q u e s ito , r a t io n e

te r re

ig n e m p e r

q u i

b o n a m p r e h e s t

v e l a d

s u a m

lib r a r u m

q u in q u a g in ta

la b o -

c u r ia m b o n o n i­ lib r a r u m

a u ffe re n d a .

h o m in e s p r e s ta r e

d o m in i

p o te s ta tis

a lic u i

fo r a s te r io

q u i

h a b e n t

b o n a m q u i n e c

e t

p r e h e s t a lic u i

n e m o r a id o n e a m a d

a lii

iu x ta s e c u ­

s a lle g a ta s in

1 a segg. in marg. notarius inquirat [m 1 ]. 2 ligna] ripet. nel cod.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

fr a u d e m

557

H E . V - R T J B R . C L IU

d ir e c t o s iv e

v e l

lib e t

o b lic u m , e x t r a

c o n tr a fa c ie n ti

s ta te m

B o n o n ie

m e d ie ta s

e t

I t e m

b a n n i

p r o v id e r u n t

d o r u m

b o n o n in o r u m ,

e t

p e d u m

in te n tu s

s o lo m o d o s ta tu tis I t e m

in

r u m ,

e t

a d p e r

e t

c o m m u n is

e t

s u p e r

a d

q u e a

in

a cu s a re

a lia

lig n a

p e n a p e r

e t

a c u s a ñ tis ;

in p o n itu r

c iv ita te

c u i­ p o t e ­

d e n u n tia r e , e t

p r o

r u s t ic is

B o n o n ie

p e r tic is ,

q u e

a d

h o c

in

p e n a

q u a lib e t

b o n o n in o r u m

q u ic u m q u e e x tr a

te n e a tu r

b

c o m it a t u s

m in o r i lo n g i­

e s t c e n tu m

v ic e

q u a

s p e c ia lit e r

n o n

s o li­

c o n tr a fe -

io

d e p u ta tu m

o b s ta n tib u s

b e s tie

in

v e l

te n e a tu r

v e l

a liq u ib u s

lig n a

in

ig n e m

E t

lib r is

in

q u i­

p o s s it

c u iu s

a c ­

b a n n i

20

d e n u n c ia n te s .

p r o d ic tis

s a lle g a ta s

e t

q u o lib e t

p o s s it

e t

ib

b o n o n in o ­

q u ilib e t

c r e d e n c ia , m e d ie ta s

v e l

B o n o n ie

c o m m u n i p u b lic e n t u r

lig n a m in a . in

a d

c o m ita tu m

v ig in tiq u in q u e

n a v e s

lig n a

e t

a lia

e t

p o r ta v e r it

d is tr ic tu m

B o n o n ie

d ic ta

d e n u n c ia r e ,

p r e h e s t

d ic ta

b o n o n in o r u m

p o s s it

e t

n o ta r iu m

q u o d

e u ru s,

I t e m q u i

lig n a v e l

s o lid is

fu e r in t

q u o d

fa c ia n t B o n o n ie ,

B o n o n ie .

la b o r e r iu m

q u o d

q u ilib e t

p e n a

p e r

p o te s ta te m

in v e n ti

c u s a r e s it

v ig in ti

lib r a r u m

c o n d e m p n e tu r

fu e r it

p o r ta r e

d is tr ic tu m

c r e d e n c ia .

fa s s is

p r o v id e r u n t

p u n ia tu r

in

q u o d

in

c o m m u n is

lig n a m in a

E t

v e l

v e l

c o m m u n is ,

c o n d u c e n tib u s

s e x

b u s

s it

d e n u n tia to r

d is tr ic tu s

p o r te n t

q u in q u a g in ta

tu d in e

c e r it

q u i

c o m ita tu m

a u lfe r e n d a .

c u iu s

a c u s a to r

e t

p e r

lig iia m in a

p r e d ic to r u m

d e b e a t

in q u ir e r e

d ic tu s e t

n o ta r iu s

in q u is it io n e m

fa c e r e . E t

q u o d

m a n d a r i

c a p ita n e u m m u n is tu m

e t

q u e

b u s

p r e d ic ta

p e r

e t

p o p u li

s a c r a ta

a n g ia n o s

e t

p r e d ic to S

e is d e m

e t p lu r ie s

d ic ti

p e n is

p o s s it

e t

q u o m o d o

p r e c o n ig e n tu r

p e r

n o n ie

c o n s u e tis ,

in

lo c is

e t

p e r

p r o v id e r i, e t e t

c iv ita te m

e t

n o n

25

c o m

s o c ie ta ­ o b s ta n ti

c o m m u n is

v e l

v e l

s a c r a t is s im is ,

ta n q u a m

o r d in a m e n ta

30

o b s e r v a r i e t m a n u te n e r i p e r d o m in u m e t

fu c tu r o s

p o p u li

a p p o s itis

q u o d

d u a ru m

p o p u li,

s a c r a t is

e is d e m ;

d o m in u m

o ffic ia le s

r e fo r m a tio n ib u s

p r e c is is ,

e x e e u tio n i

p e r

a llio s

illa r u m

s o c ie t a t ib u s

a b

c o m m u n is

S a lv o

fa m ilia m ,

q u o s c u m q u e

p re s e n te s

p r o v is s io n ib u s

c o n s ilii,

n o n

d e b e a n t

e iu s

m in ís tr a le s

a liis

o c c a s io n a tis

c o n s u lle s

s u b

p e r

v e l

c a p ita n e u m

s a c r a tis s im is .

s u p e r d ic tis

e t

p e r

d e b e a n t o b s e r v a r i e t

e t

o r d in a m e n t is ,

p r e c is is v e l

e t

p re h e ru n t

e t s a c r a t is s im a

p o te s ta te m ,

p lu r ie s

fa m ilia m

B o n o n ie e t

e t s in g u la

p o te s ta te m

s t a t u t is ,

B o n o n ie

d e p e n d e n t ib u s

e t

e iu s

p re s u n t

a liq u ib u s

p o p u li

o m n ia

d o m in u m

in

d ic tis

c o n s iliu m a d d i e t

B o n o n ie

v id e lic e t

e o r u m

e t

p e r

fa m ilia s ,

m in ís tr a le s

o r d in a m e n t is

p o p u li

s a c r a tis

B o n o n ie

35

s e m e l,

m in u i, p r o p o n i e t r e fo r m a r i

q u a lib e t e a r u m q u a n d o

e t

B o n o n ie

s e c u n d u m

v o lu e r it. p e r

E t

b a n it o r e s

p r o v is s io n e s

d is p o s it io n e m

s u p r a d ic ta

fa c te

o m n ia

c o m m u n is su p ^ r

B o -

lig n is

40

e t

g n a m in e .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

558

STATU TI D I TSOLOGN A D E L L ’ANNO 3 2 8 8

I n

r e fo r m a tio n e

p la c u it

5

c a p ita n e u m

d e

s io n e s

p e r

fa c te

a liis

fa ls is

te n e a n t m a s s e n o n io

s e d e n d o

e t

v e l

c a p ita n e u s p e n itu s

e o r u m

I t e m

p la c u it

v is s io n e s

fa c te

p e r

s in t

a u c t o r it a t e

d e n tu r in

in

b o b u lc u s B o n o n ie

e t

v e l

e t

p r o

s. t.

to r u m

e t

e t

in

p r e s e n tí

c o n s ilio ,

v e l r e fo r m a tio n ib u s p r e c is is ,

s a c r a tis

v e l

ta n g e r e n t

s in t

a n g ia n i

t e s t ib u s E g o

e t

in

®

p e n itu s

d ic to

p e r

I n

q .

s a le m

q u ilib e t

in

s in g u lis e t

s u n t

v e l

m a d ii,

e t

a d

e t

ig n e m

p le n u m

r o ­

a lia

le c te

e t

a lia

a c c u s a r e

a c u s a n tis

e t

p o te s ta s , e t

e t b o -

e t

d e n u n ­

v e l

d e n u n ­

te n e a tu r, n o n

n o ta r ii

c u iu s -

s e te n b r is lib r a r u m

v e l s a c r a t is s im is

se u

d is tr ic tu m

a liq u a iu n ii,

c o m m u n is

d o m in u s

fu e r u n t

c h a r ig a to r

d e c e m

p o s s it

c r e d e n c ia

e o r u m

p r o -

o b s ta n ­

p o p u li B o -

v e l a liq u ib u s d o m in u s

o m n e s

q u o s

c a ­ p r e ­

a b s o lu ti.

C a s so to c o n s ilio

Q e n g o r is

e t

D a n ie le

I o h a n n is

M e lig e ,

a u c to r ita te

B o n o n ie

d e p u ta tu s

e t

B o n o n ie

s c r ib e n d a s ,

C h r is ti n o m in e ,

b a n ito r ib u s

e x is te n tib u s .

c o m m u n e p o p u li

e t

n u llu s

c o m ita tu m

r e fo r m a tio n ib u s

e t

h a b e a n t

c o n tr a fa c ie n ti

p r e c is is , s a c r a tis

B o la n d o

c o m m u n is

1 (/. 82r)

e t

c o n s u lle s

la c o b u s

n u n c

d e n u n c ia to r

d ic tu m

a n g ia n o s

lig n a m in e

e t

q u o d

e x tr a

c o m m u n is

p e r

s e c u n d e

p o p u lli, e t e x e e u tio n i m a n ­

m e n s ib u s

E t

p a r tito q u o d

e t

s c r ip te

c a r ig a n d i

v ic e .

fa c to

te n e a n t

p r o u t

c u ilib e t

o m n ib u s

ta n g e r e n t s in t

p o p u li

r iu s ,

e t

v e l n o n

P r e s s e n tib u s 35

e t

c o n s ilii

p r e d ic ta

lig n is

m a sse

ir e

d e

b a n n i s it

s t a t u t is

q u ib u s

p ita n e u s ,

v e l

e x is ta n t

c u iu s

a liq u ib u s

n o n ie , p r e c is is

d ic ta

v a le a n t

c a p ita n e u m ,

a d d it io n e ,

p r e s u m a t

q u a lib e t

m e d ie ta s

a

c o n -

fir m e ,

le v a n d u m ,

e t

e t

o m n ia h a c

b a n n o

t ia n t is : e t a c u s a t o r

a liis ,

p r o v is e t

p r e s e n tís

n o n

q u o s

s u p e r

v a lle a n t

p e r

p o r ta n d i

p e n a

n o n in o r u m

30

p r im e

a n g ia n o s

d o m in u s p o te s ta s , d o m in u s

d o m in u m

c o n s ilii

C u m

c o n d it io n is

o c tu b r is ,

tib u s

v e l

c o n s ilio , a d

s a p ie n te s

fir m e ,

c o n s ilio .

ca u s a

c u m q u e

e t

p r e s e n tís

a u d e a t

t o t i

s e d e n d o

s u p r a d ic to s

o m n ib u s

p r e s e n tí

c ia r e ,

s in t

o r d in a m e n t is

o m n e s

B o n o n ie d o m in u m

t e s t ib u s , fa ls is in s t r u m e n tis

e t s in g u lis

e t

q u a si

d e

m in ís tr a le s

la b o r e r iu m

b u r

s u p r a d ic te

fu e r u n t

p r e c is is

o m n ib u s fa m ilie

c a p ita n e u m

c o n s u lle s ,

25

q u ib u s

le c t e

s t a t u t is ,

B o n o n ie ,

d ic tu m

c a p ita n e u m ,

a u c to r ita te

e t

c iv it a t is

p e r

p r o d u c e n d is

r o b u r

s u n t

a liq u ib u s

d o m in u m

e t

q u o d

d o m in u m

n o n

p o p u li

p a r t ito

a b s o lu ti.

(/. 81v)

so

s c r ip te

p o p u lli

e t

m a s s e

le v a n d u m

p le n u m

p r o u t

o b s ta n tib u s

c o m m u n is

a d

p r o b a tio n ib u s

p o p u li

e t

fa c to

e t s a p ie n te s s u p e r fa ls is

h a b e a n t

s a c r a t is s im is , a

io

c o n s ilii c o n s ilii,

s u p r a d ic to s

s u lle s , m in ís t r a le s e t

c n iu s

m a io r i p a r ti d ic ti

a m e n .

E t

b e a te

a d

im p e r ia li

a d d it io n e s

s c r ip s s ij

n o ta ­ s ta tu ­

s u b s c r ip s i.1

M a r ie v ir g in is g lo r io s e .

,

I in marg., in alto a sinistra: de impositione equorum.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - R U B R . C L III

H e c

s u n t

p r o v is io n e s ,

la te

te m p o r e

p o te s ta tis p e r

a n c ia n o s e is

e t

m a s s a m

e x

e t

c iv ita tis

a n g ia n o r u m

e t

s u p e r

F r a n c is c h in u s

d .

Io h a n n e s

B u r g o

d o m in i

d .

d .

d .

A lb e r t o n e

s u b

d e

d e

a c

D o m in i q u o r u m

d .

10

c o n s u le s ,

A v a n c in u s

D a lm a s ii, d . M a -

T h e b a id is , d . V ita lia n is ,

F la c h a lo s s o , d .

d .

d .

G iliu s d .

15

R o -

T h o m a s in u s .

G e m in ia n u s

d . B o n a c o s a

G a r fa g n in i,

d o c t o r

a n n o s e x ta ,

S tifu n ti

d e

d . M ic h a e l B r e s c h a ,

R a m p o n i

iu lii

m e r c h a d a n d ie

M a n c o lin o ,

P a r t e

d e

s

R o la n d u c ii

d e n o ta n tu r .

M a g la v a c h a ,

B o n io h a n n is

e le c to s

c o n s iliu m

m e n s is

in d ic io n e

d . I a c o b u s d .

M a n d e llo

p e r

e t

B o r g h e s a n i, d . U g u ic io

d . P a lm itu s

M c h o la u s

d e

c o m p i­

s a p ie n te s

p r e s e n tís

L a m b e r tin u s

L a n fr a n e h i,

I e o r g io ,

L a m b e rtin u s

d .

e t

c a m b ii

in fe r iu s

d e

c o n c e s s is

o m n ib u s

e t

e t p o p u li B o n o n ie

A im e lg h in i

t e r c io ,

T h a d e u s

D o m in ic h u s

V a c h it in i,

d .

c o n s u lu m

B o d a ld is ,

A r n u s ii,

S a n c to

d . P a s

d e

Ia c o b in u s

A lb e r t i

S e m e n tis , d .

c h o la i

I a c o b in i,

v a n d in i d e lin is ,

G a n d o n is , d .

iu lii e is

a r m o r u m ,

n o m in a

G a le r ie , d . A n d r e a s

A lb e r g ip ti, la n d in u s

e t

fa c te

O tto lin i

m a n u

in fr a s e r ip t is

C h a m b ii,

d o m in i M

m e n s is a r b itr ii

n o n a g e s im o

c o n s u llu m

d .

e t

a r c iu m

d u c e n te s im o

e t

s c r ip ta

a n g ia n o r u m

B o n o n ie ,

m ille s im o

r e fo r m a tio n e s

d o m in o r u m

p r e s e n tís

B o n o n ie

s o c ie t a t e s

e t

c h a p it a n e i c o m m u n is

r e fo r m a tio n u m

p o p u li

p e r

th e u s

m ilitu m

c o n s u le s

v ig o r e

d ic to r u m

e c ia m

d e

n o b iliu m

e t C u r s ii d e D o n a t is

a b

n o ta r ii

o r d in a m e n ta

559

I a c o b u s

A ld r e -

d e

M u x o -

B e n g e v e n is

20

L a s tig n a n o .

le g u m ,

d .

R o la n d in u s

d e

T e n -,

c h a r a r iis . d .

Io h a n n e s

d .

I a c o b u s

d .

A lb e r tu s

d e d e

R o m b o d e v in o , I g n a n o ,

d e

d .

d .

P e tr u s

M c h o la u s

P a n g o n ib u s ,

d .

d e

d e

B o n p e tr is .

2.3'

M u x o lin is .

P a s s ip a u p e r

d o m in i

C h a r to la r ii

B a io li.

I n d ic ti p e r

p r im is a n g ia n i

q u id e m , p r o v id e r u n t , e t

c o m m u n e

c o n s u lle s B o n o n ie

q u ib u s

in p o s it i fu e r in t

c io n is ,

t e m p o r is

in te s

in fr a s e r ip t is s e u

q u i

p r o v is io n u m e o r u m g in ta

e t

e q u o s e t

lib r a s

v ig o r e

h o m in ib u s e q u i s in t

g e n e r is

e t

a s s ig n a b u n t

o r d in a m e n to r u m q u ilib e t

p r o

h o n o n in o r u m :

p r o -v is io n e s : e t p r e s e n c iu m

q u o d

e t

q u i

q u i

e o r u m

s e u

in c ip ia t u r

p r o v is io n u m

e t

s e u

a b

e t

3»

c o n d i­

d ic ti

m ili­

r e fo r m a tio n u m ,

m e r ce d e

d ic t i m ilit e s

m ilit e s

c o n t in e b it u r

h a b e a n t

d e s e n d e n c iu m e t

s e u

h e ta tis ,

1 q u o d

p r e s e n c iu m

s a la r io

a n n u s

h a b e a n t

E t

p r e -

e q u i im p o n a n tu r

h o m in e s

s e c u n d u m

v ig o r e

fir m a v e r u n t

q u ilib e t

o r d in a m e n tis .

s u o

e t

s e x c e n ti

B o n o n ie :

ip s i

c o n te m p tis

p r o v is io n ib u s

ip s o r u m

fr a s c r ip ta s b u n t

e t

o r d in a v e r u n t

e t s a p ie n te s

e is

v e l

u n iu s

fin ia t u r

iu x ta

q u i e q u o s

o r d in a m e n to r u m

a lte r o

a n n i

se u

35

tre in ­

a s s ig n a ­ d e s e n -1

1 secundum] cod. seu.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

■660

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

d e n c iu m

a b

n in o r u m

p r o

s ta b u n t

e x tr a

B o n o n ie . 5

q u o d

p o s s it,

d a r e

e t

d e

o m n i

e t

e sse

s e p tu a g in ta io

»

fu e r it

d e

s it

e t

g r a v a m e n

h a b u e r it

p r o

ta t e

B o n o n ie

e t

q u a c u m q u e

e t s it

d e

L a m b e r ta c io

c iv ita tis e o r u m

in

d e

fo rm a m .

fa c ie n d a m

q u o d

30

lib r is E t

lib r is

e llig a n t u r

m in u s

p e r s o n a ,

c iv ita tis

a liq u o

p e r d e

n e m

e le c tio n is

m ilit u m

n o m e n

ca s s e n t

[e le c t io n e ] a lb is 35

e t

e t s it

E t

n o n

c o n tr a

s e u

E t

E t

lo c o

c o n tr a

Q u e

ta liu m

fo r m a m ,

e o s .

v id e a n t

m ilit u m

fie r i

d e

E t

p r e d ic ta m

s i

p r o

q u o lib e t

r e p e r ir e t u r

[fo r m a m ]

iu r a r e e o s

a lii

e le c tu s

p r e ­

fa c ta m

v e l in

p r iv ile g io . p r o

E t

q u o ­

p u b lic a t io ­

E t

s i

q u e m

d e b e a n t.

n o n

p e r

fe c e r in t e o r u m

E t

d e

fa b is d ic to s

d e a liq u o in

a lic u iu s ca ssa tu s

c o n d e m p n e tu r

s i

c u m

e lig a n tu r

lo c o

[in -

e le c t io n e ip s iu s

p a r titu m

q u ilib e t e le c to

a liq u is

e le c tu s ,

s it

d ilig e n t e r e t s in g u la r it e r

d e b e a t in te r

c o n d e m p n e tu r

n o n

c o n tr a

s e

a n te

e le c tu m , d e d ic ta

c a s s a to r u m

s it

c iv i-

p o te s ta te m

s a p ie n te s

q u i

e le c to r u m .

o m n ia

in

c o n d e m p n e tu r

s i d ic t i s a p ie n te s e le c t io n e m

lib r is -b o n o n in o r u m p e r

q u a tu o r

d e s c e n ­

n o n . E t

fo r m a m

a liq u o

B o n o n ie ,

a liq u o d

s it

q u i

e le c to

fo r m a m

c o n s u le s

fo r m a m

c a n c e lle n t . o r ir e tu r ,

q u o lib e t e le c tio n e m

o b s ta n te

c iv it a t is

o m n iu m

s a p ie n te s . E t

ca s s a n d i

q u i s it

e t

p r e d ic ta m

q u in q u e

e t

n o n

e x a m in e n t e t

p r e d ic ta m

p r o q u i

te m p o r e

e x tim u m

fr a tr e s .

s it

m a io r

e t s e n p e r

B o n o n ie

h a b e a t

v e l

p r e d ic ta m

le g a lio r ib u s

q u e s tio

n ig r is .

[q u a tu o r ]

c o n tr a

c o g n o m in a

v e ]n e r in t 1 c o n tr a

e le c tu s

n o n

h a b u e r it s iv e

B o n o n ie , e t

b o n o n in o r u m

a n c ia n o s

q u a rte r io

e t

B o n o n ie

e t

q u i n u n q u a m

m o d o .

g r a v a m e n

b o n o n in o r u m

lib e t

n o m in a

q u a m lib e t

e s t v e l e r it p e n e s

c iv ita tis

a d

s it t a lis

a s e n d e n te s

q u ilib e t

a c c e ta v e r it

v ig in tiq u in q u e

a s s ig n a b u n t

p r e d ic to r u m , c o n d e m p n e tu r p e r d o m in u m

v ig in tiq u in q u e

d ic ta m 25

a liq u o

v e l g r a v a m in e

e a r u m

iu m a n s n e c filiu s fu m a n t is . E t s i q u is c o n t r a p r e d ic t a m fu e r it

n o n

n o m in a ­

cq u s a .

s u fic ie n s

c it r a . E t

fu e r it , v e l

ta lite r e t

q u e

m ilit ib u s

a n n o r u m

h o c

p a te r n a , s iv e

v e l

B o n o n ie

Ie r e m ie n s iu m

a b in d e

h a b ita to r ip s i

a d

e t

e q u o s

e t

c o m m u n is

d e p o s it a r iu s

a p o s itu m

p e c u n ie

d e

q u ilib e t

e t

te m p o r e

p r e iu d ic io

q u i

c o m m u n is

v ig in tiq u in q u e

e t

c iv is

s e u

s u o

q u a n t it a t e s

q u o d

E c c le s ie

lin e a

a b s q u e

m ilitib u s

a v e r e

r u m o r u m

v e r e

d e b e a t

p r e d ic ta s

e ta tis

e x

m a s s a r iu s

n o n

p r im o r u m

e o r u m

N a p a r iu s

b o n o -

e q u ita b u n t

B o n o n ie v o lu n t a t e

p r e s e n ti p r o v is io n e

a n n o ru m ,

d e n s

P e tr u s

s o lid o s

q u ib u s

p r o

e o r u m

p a r te

c o m it a t u m

q u in q u e

d ie

q u i

p r o v id e r u n t d e b e a t

m e r c e d e

q u a lib e t

a liu s

e t

a lte r u m

e t

e t

q u ilib e t

p r e d ic tis

p e c u n ia

v e l

e t

te n e a tu r

c u ilib e t

I t e m

e t

fr a te r

in

s o lv e r e

e o r u m

s a la r io

e o r u m

c iv it a t e m

q u o d

e t

e o r u m

B o n o n ie

tu m ,

e o s

p r o

q u o lib e t

E t

c o m m u n is o b s ta n te

io

e is

v ig in ti­ ca ssa ti p e r

q u ilib e t

e o s e x

1 e segg. [invejnerint, [electione] [formam]. I l foglio è a questo punto molto insudiciato, e la scrittura difficilmente leggibile.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

561

L IB . V -R T T B R . C L III

d ic tis

q u a tu o r

lib e t

m ilit e

s a p ie n tib u s

n o n

c a s s a to ,

in

u t

c e n tu m

s o lid is

s u p r a

d ic tu m

q u o d

q u ilib e t

b o n o n in o r u m

e s t,

p e r

p r o

q u o ­

d o m in u m

p o t e ­

s ta te m .

8 2 v)

(/. e sse

I t e m

d e b e a t

d r a g in ta

p r o v id e r u n t

h e ta tis

lib r a r u m

e q u [u ]s

lic e n c ia

lib r a r u m s c r ip t o

n o ta r ii

e x s tim a r i u ltr a m illitu m

in

m illite

s u o

q u o d

q u a g in t a ta lis

q u o d

u n u m

b r is

a n te

p e n a

v e r it

r a ta

I t e m t u to r u m e t

m a io r

s ic

lib r a r u m

p e r

d o m in u m

q u i p r im o

h e ta tis

e lig a n tu r p a r s

r e c e p e r in t

in

a liq u e m

d u o

q u ilib e t

q u o lib e t

e t

n in o r u m

p r o

a d

q u o lib e t

d e c e m

a n n o ru m e iu s d e m

c o n tr a

fo r m a m in

d e c e m

m a r e s c a lc h u s

e q u o .

E t

s i

d e b e a t

e q u o s

ip s o r u m

d e s s i-

m e n s e m

o c tu -

q u i n o n

a s s ig n a r e

lib r a r u m

E t

d e

s a la r iu m

in

a d

C u m

E t

s it

30

e is

s ta ­

e o ru m

35

v e l

p r o v is io n u m ,

b o n o n in o r u m

fu e r in t

p r o

q u ib u s

e x s t im a v e r in t

v ig in tiq u in q u e

p r e s e n ta ti

q u i p o s t

s a la r io

fo r m a m

d ic ta r u m lib r is

a s s ig n a ­ te n e a tu r

p e r c ip ia t . E t

m in u s .

s i

25

b o n o n in o r u m .

h e ta tis . E t

te n e a tu r.

a n n u m

r e c ip ia t

20

p r o -

u n u m

o r d in a n d u m .

m in u s

c le ­

d e

to tu m

q u o lib e t

e x tim a n d u m .

e x tim a to r

q u ilib e t

p r o

e q u i

t a lis

d u r a r e

e lig e n d i1 s e c u n d u m

m a r is c h a lc h i

e q u [u ]m

c o n d e m p n e tu r e q u o ,

p e n a

q u a d r a g in ta

c o n c o r d ia

p e r

q u in ­

p e d is

e x tr a h a tu r

a d

a lic u i

la ic o

in q u ir e r e

n ic h illo m in u s

e q u o r u m

s u u m

q u o d

e q u o r u m

te n e a n tu r

15

b o n o n in o r u m .

M ic h a e lis

p o te s ta te m

te n e a tu r ,

in re -

e p is c o p o

e t

e q u [u ]m

c o n tr a fa c tu m

in c is io n e m

a s s ig n a v e r it, p r im o

e x tim a to r e s

s in t

a d

v e l p o s t

e t

E t

e q u u m

p o te s ta s

s a n c ti

b o n o n in o r u m o c t u b r is ,

d e b e a t

m illit u m

m ilit e s

n o v o

ip s u m

lib r is

n ic h ilo m in u s

p r e d ic ta

fe s to

q u ilib e t

io

d e b u e r it a s s i­

d e

s i

d e c e m

q u o d

a s s ig n a n d u m , p e n a

p r e d ic tu m , ta n tu m

s o lv e r e

q u o d

a

o m n e s

m e n s e m

e t

E t

a s s ig n a tu s

e q u [u ]s

E t

5

a liq u is

in s tr u m e n to

h e ta tis . E t

e t

q u a ­

a liq u is

q u o

d e b e a t

d o m in o

E t

s a n c t i M ic h a e lis

a s s ig n a v e r it

t e m p o r is ,

e u m .

p o s s it

p lu s .

d ic te

c le r ic h o

c u m

d ic to r u m

s ilic e t

q u o d

to t u m

m a s s a r iu s

s in t

E t

te r m in u m

fe s tu m

p e r

B o n o n ie .

fe s tu m

a d

la ic h u s

c o m m o d a r e a d

p r o c u r e tu r

p o s s it

fu e r it

te m p o r e

iu r a r e e t

e t

n o n

s it

v a lo r is

c o n tr a fa c ie n ti

n o n

e x p e n s is .

v e l

e t

a p p a r e a t p u b lic o

v ig in tiq u in q u e

c le r ic h u s

im p o s ic io

d e c e m

p e r

in fr a

E t

a n n u m ,

c o m p le tu m . g n a r e

in

E t

p o s tq u a m

b o n o n in o r u m

p r o p r iu m

a s s ig n a n d u s

p r e c ii

c u ilib e t

p o te s ta tis . E t

b o n o n in o r u m ,

c o m m u n is

I t e m p e r

n u llu s

lib r a r n m

fo c o

p e n a

e q u i a s s ig n a n d i,

q u ilib e t

e x c o m m u n ic e tu r

t e c io n e

v e l

s u is

e t

m in u s .

lic e n c ia

r e t in e b it

c o m m u n is

c o m o d a t i.

r ic h u s

lib r is

s u u m

p r o p r io

m ilit ib u s

q u a

e q u [u ]s

m in u s

a d

d o m in i p o t e s t a t is

e s s e

p e r ir e tu r , p u n ia t u r I t e m

d e

d o m in i

c e n tu m

a s s ig n a t

s ta b u llo

la c iis

p r e s e n ta c io n e

g n a r i, c o r a m

e x

d e

a d

d o m in i p o t e s t a t is ,

b o n o n in o r u m ;

m a n u

a n n o r u m

b o n o n in o r u m

m a r is c h a lc ir i

a b s q u e

q u e m

tr iu m

lib r is e q u i

p r o

b o n o ­ v a lo r is

40

1 eligendi] cod. eligendorum.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

562

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

q u a d r a g in ta te n e n ti d ic tis tu m

5

p e n is .

lib r is

fo r m a m ,

s e m

te n e a n tu r

e t

v ig in tiq u in q u e

e t

s ig n a c io n e m

d is c o

e t

e t

lo c o

e t n o n

d o m in i

e t

q u ilib e t

iu r e n t

I t e m tib u s

u ltr a :

p a n c e r ia m

20

s e u

c a p e llu m

v e l

c o r a c in a s ,

e t

s c u tu m

a d

25

q u o d

p o s s it

p r o

n o n

a n n o ru m D e

30

e t

ta r § a m q u i

se

s it

in

fra tr e m ,

m it e r e ,

fa c ie n d e , in

q u i

m in i

d e

e t

d ie m

s e

la m e r ia s v e l

c u m

v e l

v e l e t

s c u tife r

s e u

a liu m

la n c e a m

e t

d im id ii

p r o

c o lib e t

q u a lib e t

iu s tu m

s it

n a s a li

g u a ife r ia m

p e d is

p r o

e x e r c i­

c u lte lu m ,

g a m b e r ia s ,

u n iu s

h a b e n s

in

e t

b a c ile tu m

E t

e x e rce re .

ir e

s p a ta m

b o n o n in o r u m

p a tr e m

E t

p r e d ic tu s .

c o n d e m p n e tu r

fo r m a m

n o ta r ii

n u n tii.

v ic e .

im p e d im e n tu m b o n u m

e ta tis

fa m u lu s

id o n e u m

v ig in tiq u in q u e a lte r iu s

v e l

s u i.

c o g n ic io n e .

e t

m ile s lib r is

e t

e llig e n d i e q u o s

e x c u s a r e

q u in d e c im filiu s

g a b e lle

a

d ie

d e

q u ilib e t ip s i

Q u a s

te n e a n tu r

q u i

e q u [u ]m

e t

e t

e t

e t

e llig e n t u r

a s s ig n a r e

d ie s

fr a tr i

r e p u d ia v e r it.

fa c e r e

e t

m ilit is

b o n o n in o r u m ,

n o m in e

s o lv i

m ilite s

d e b e a n t

in fr a

p o s tq u a m

g a b e lla

s it

v o lu e r it

p o s s it

s o lv e n d o

v e l

e t s in g u li

te n e a n tu r

b o n o n in o r u m

te r c ia m

filiu m

s in t

o ffic iu m

te n e a tu r

m a g n u m

a liu s

d e -

d u o d e c im

e t in fir m ita te d o m in u s p o t e s t a s p o s s it c o g n o s c e r e ,

o m n e s

e t

v e l

o c t o u n u s

n o ta r iu s

fe r r o ,

fe c e r it

s o lid o s

q u i n o n

a r b itr io

v ig in tiq u in q u e

lib r is

40

e t

e iu s

r e p u d ia r e ,

p r e d ic ta

m e n -

q u ilib e t m a r is c h a lc h u s

e o r u m

v e l

p r o ­

e q u o s

d ic ta m

a s s ig n a n d o

e o r u m

s c h in e r ia s

ta b o la c iu m

p r e d ic ta m

q u o d

s u p r a d ic to s ,

fe rr o ,

in fir m u s

c o n tr a

c h a s a n d o ru m

illu m

v e l

d e

r e s b e r g a m

d e

d e c e m

q u o in p e d im e n to

I te m

35

in

q u ilib e t

s it

s e u

t o tu m

s c r ib e n t

e t

d ic ta

a lte r

p e r

e c ia m

q u ilib e t

in

p o te s ta te m .

fa c e r e

q u i

d e n a r io r u m

le g a lit e r

c o la r itu m

d e b e a n t

ta le s

p e r s o n a lite r

h a b e re

c o n tr a

a r m o r u m

S a lv o

q u i

fe r r o

e t

e t

E t

q u o lib e t e q u o

e t

c e n ­

v id e r e .

b o n o n in o r u m

m illit u m

c h a s o tu m , d e

E t

b e n e

e t

c ir o t e c h a s

v e l

m in u s .

g e n e ie

q u ilib e t

v e l

n o ta r ii

s u b

d e

p r e d ic ta m

v e l ip s o r u m

e t

in c o n -

e st,

s e c u r it a t e m

m a r e s c h a lc h o r u m

s o lid o s

e o s

d ic tu m

d o m in u m

a s s ig n a r i

e t

e x tim a to r u m ,

c h a v a lc h a tis ,

d ic tu m

d u o d e c im

tre s

m a r is c h a lc h i

u t

fe c is s e c o n t r a

c h a p ita n e u s

p o n i e t

q u o r u m

c e n tu m

p e r

in q u ir e r e

h a b e a n t p r o

p o t e s t a t is ,

q u o d

e t

ca s s a ti

d ic to r u m

d ic ti

d o m in u s

m a r is c h a lc h i

n u n tii

te n e a n tu r

c o n d e m p n a r i p o s s in t

te n e a n tu r

Q u i

u ltr a , te m p u s ,

r e p e r ir e n tu r

lib r a r u m

p o te s ta s

in s u p e r [h a b e a n t] is

s i

p r e d ic ta

a liu m

v e l

h a b e n d o

m a r is c h a lc h i p r e s ta r e

c o n d e m p n e n tu r

n o v e m b r is .

d e n a r io s

b o n o n in o r u m

a s s ig n a r e

q u o d

o c u lis

ca s s a re io

E t

d o m in u s

p r iis

e t

b o n o n in o r u m

q u a n t it a t e E t

lib r a r u m

r e c ip e r e

n o n

d e

a s s ig n a r e ,

g a b e lle

in

n a to

d e c e m

p r e p o s ito p o te s ta s

n u lla

e t

m ilit u m

p r o g e n ie

p o p u lo

d o m in u s

lo c o

te r m in o s

e le c tio n is

n o b ili

d e b e a n t

a d

in fr a e t

d o ­

d e fe n s io n e

a u d ita . I t e m d u c i

in

q u o d a liq u o

n u llu s

e q u [u ]s

r e g im in e

a s s ig n a n d u s

e x tr a

c iv it a t e m

in

c o m m u n i B o n o n ie

B o n o n ie .

E t

s iq u is

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

p o s s it d u c e r e

L IB . V -R T J B R . OLTII

v o le t n e c in

s u u m

e q u [u ]m

a liq u it

p o s s it

d ic t o 1

n o n ie

q u o d

h a b e re

r e g im in e .

te n e a tu r

p r o

E t

n e c

a s i

r a ta

e q u [u ]s

s it

c o m m u n i p r o a liq u it

ip s iu s

563

s u p e r

e o

c o m m u n e

te m p o r e

q u o

r e c e p is s e t , r e s t it u e r e

q u o

s te te r it

e t

B o n o n ie ,

e u m

te n e r e t

c o m m u n i B o ­

e q u [u ]m

in

r e g im in e

5

r e t in u e r it . I t e m

q u o d

e le cto r e s

p re s e n te s

m ilit u m

p r o

q u a rte r io

s u o s

m in u s ,

e t

s in t

m ilit e s

b a lt e a t i2 a d

m ilit u m ; to r u m .

e t

p e r d e

n o n

le g u m

n o n

8 3 r)

a liq u o

I t e m

m o d o

s u a m

p e tic io n e m

p r o c e d e r e te m p u s

e t

e t

d o m in u s

m o r te m

in fr a c o r a m

e x

si

d ie m

e t

illi

c u iu s

d ic ta m

m e n d u m

a r b itr iu m

I t e m

d a r i

a

lo c o

d ie

s o lu c io n e m p r e d ic te

n o n

fu e r it

e t

fe c e r it, in fr a

s o lu c io

p r o v id e r u n t

m o d o

q u o d

v ic tu r a m

a liq u o

s u u m

v e l

n e c a d

d o m in u s

e t

fr a u d e m

d e b u e r it p o te s ta s

q u i in

b o n o e st.

ille

E t

c u iu s

b o n u m

p o te s ta s

30

e t

h a b e a t

c o n d e m p n a n d i o m n e s in

m o r te

o c c id e n d o

30 c o m m u n i a s s ig n a b itu r

a liq u a s t ip e n d ia in n e c

25

d ic ti

s e c u n d u m

d ic tu m

e q u [u ]m

d o m in u s

ca u sa

m e n d u m

d ie s

20

d ic tu m

lib r a r u m

s u p r a

ille

d a re

e q u [u ]m .

a liq u is e q u [u ]s

v e l in g e n io ,

a liq u is e q u i

in fr a

te n e a n tu r

a liu m

p r o c e d e n d i

d o lu m

m o r tu i

p r e c is e

u t

E t

a liq u e m

a lie n a r i

n e c

c o n d e m n a r i

d ie s

q u in d e c im

te n e a tu r.

c o m it e r e n t

s i

fa c e r e

p u n ie n d i,

q u i

15

c o m m u n i

v e l

p o s s it,

s e n te n tia m

a s s ig n a r e

fa c ie n d o

fu e r in t in

q u in q u a g in ta

q u o d

q u o d

P r o c u li

c o m m u n is B o n o n ie , e t in

s o lv i

fa c te

10

d o c t o ­

m o r tu i e q u i te n e a tu r

c o n s u le s

d e p o s ita r io

q u o d

s a n c ti

c u iu s

q u in d e c im

e t

v ic e le c ­

s in t. S a lv o

p e r m u ta r i

e x c o g ita r i

c o n d e m p n a to r ia m ,

fu e r it

fa c tu m

p o s s it d a r i a d

v e l e x tr a

d ie s

e t

a d

o m n e s

d ic to r u m

p o r te

e q u i

v e n d i,

a s s ig n a ti,

a n g ia n i

s in t

p r e s e n s .

in q u ir e n d i,

s in g u lo s o c c id i

v e l

a lio s

q u o lib e t

p r e d ic tu m

u n u m

s i m ilite s

p r o c u r a to r e s

in fr a

p e n a

s o lu c io n a s

s u fic ie n t e m

e t

d ie r u m

a c t is :

a d

p r o c u r a to r ib u s

c o n c lu d e r e ,

d e

a n n o ru m

e c ia m

n u m e r u m

u ltr a

p o s tq u a m

q u in d e c im

s ta tu to r u m ,

n in o r u m

e q u i

e t

q u a rte r io

e s t

d ic i

illi

t r e g in ta

p r o v is io n u m , s a lv o

p o s s in t p o s te a q u i

q u in q u a g in ta

e t s u fic ie n t e s e lig e r e p e r s o n a s ...3

in

a n g ia n u s

c h a p ita n e u s ,

m o r tu i

fo r m a m

u ltra

e sse

d ic ta r u m

e lig e r e

in g e n io

q u in d e c im

c o n s ta b it

n o n

fa m ilia

p r o v id e r u n t q u o d

e q u s

e t

d ic tu m

n u lu s

n is i p e r

fu e r it

e t

fo r m a m

e llig a n t

e lig e n d o r u m ,

d a u ra ta

u n a

p o s s in t

v e l

c u iu s

v e l

in

a s s ig n a ti, n o n

s u b r o g a r i

p o s t

m illit u m

q u i

e lig a n t

h e ta tis

c o g a n t a b e r e e q u [u ]m , e c ia m

q u a r te r io

B o n o n ie

e q u i

e le c to r e s

c h a lc h a r ia

p o s s it

e o n s u lle s

q u a rte r io

s in t

n u m e r o

p r e s e n te s

q u o ( /.

E t

e t

E t iu r e n t d ic ti e le c to r e s b o n a s

a n g ia n i in

q u o lib e r

se .

e t h e ta te s e c u n d u m re s

a n g ia n i

m a n d a ri a d

c iv it a t e B o n o n ie

m o le n d in a

a d

p o r -

1 in dicto... ipsius] aggiunto in fin di riga, dall'amanuense. 2 balteatij eod. balntati: equivale verosimilmente a cinti cingalo militari. 3 persona»...] segue nel cod.: una p. con un taglio nella gamba forse: parte?

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

564

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

ta n d u m

s o m a s

p o te s ta s

v e l p is o s se u

c o n tr a

in q u ir e r e ,

o m n e s

p r o c e d e r e ,

p r e s u m p c io n ib u s 5

in

p r e d ic tis I t e m

e t

I t e m

in

p u n ie n d o ,

v e l

p u n ir e

h a b e a t

q u o d

d e b e a t

q u ic q u id

s e u

fe ce r it

r o b u r . p r e s e n tis

a n g ia n o r n m e o s

n o n

e t

p r o b a c io n ib u s

p le n u m

c o n tr a

d o m in u s

p o s s it

q u o d

c o n s u lle s

d ic to r u m n e c

e x

E t

a s s ig n a r e n t,

p o n i

e t

s c r ib i

in

s ic io n e s u n t

lib r is

m e n s is

iu lii

ta n tu m

c o g i

p o s s it,

lic e t

p r o c e d i

o b s ta n tib u s

a liq u ib u s

d e

s e d e n d o

n ig r is

a d

q u o d

e q u o r u m .

e q u o r u m e t

o b s ta n tib u s

s a c r a tis s im is ,

o m n ib u s

e t

c o n s u lle s E g o

q .

n e c

a liq u ib u s

p re s e n te s

e t s in g u lla

B o n o n ie

p e r

q u e

in d ic io n e

c o n s ilio a d

e t

s e x ta ,

m a s s a

s c r u t in iu m

d e b e a t

c u m

fa b is in p o -

p e r t in e n t

s e u

p e r t in e r e

d ic to r u m

o p p o r tu n u m

fu e r it

e t

e t

e iu s

ta n g e r e n t n o ta r iu s

d ic to

s in t

a d

a b

e is ,

fa m ilia ,

c o n s ilio

a d ic io n e s

s a c r a tis a

q u ib u s

a n c ia n i

p e n itu s

e t

B o n o n ie

o r d in a m e n t is

d e p e n d e n t ib u s

c a p ita n e u s

p o s ­

e q u o r u m ,

p o p u li

s t a t u t is ,

d ie

p o p u li

p r o v id e r i s u p e r

m a s s e

n u n c

p r o v i­

d e b e a n t

n o ta r iu m

e t

p r e d ic ta

N ie h o la i

e t

c o n s iliu m

s e u

r e fo r ­

s a c r a tis s im is

e t

a b s o lu ti.

s ta tu to r u m

s u b s c r ip s i.

8 3 v)

( /. p o p u li

q u o s

in

p o s te a

a liq u ib u s

d o m in u s

e is ,

o m n ia

d e s ig n a c io n e m

o c c a s io n a t is

o m n e s

D e o d a tu s

s c r ip s i,

d e ilo

e t

e t

o m n ib u s

p e r

a b

te r c io ,

fu it

p o s s it

c o c ie n s c u m q u e

s in g u lis

E t

d e b e a t

s c r ib e n d a s .

n o n a g e s im o

e t

e t

s t a t u t is ,

se u

p r e v a le a n t

c o m m u n is

s ta tu to r u m

le v a n d u m

q u a n d o c u m q u e

s e u

o c c a s io n a t is

o m n ib u s

r e fo r m a tu m

v id e b itu r ,

n o n

s e u

s ta tu to r u m

o c c a s io n e

s a c r a ­

p o te s t.

p o s s it

a liq u ib u s

s a c r a t is

h a b e a n t. E t p r e d ic ta

c ir c h a . in p o s itio n e m

ip s o r u m

h a b e re

p r o c e d e r e

o b s ta n tib u s

q u ib u s

s u p e r

o r d in a m e n to r u m

m a io re m

o r d in a m e n t is

g e n e r a lite r

E t

s i

e t s in g u lo s c o n t r a fa c ie n t e s in q u ir e n d o ,'

n o n

d u c e n te s im o iu lii

h a b e a n t

p r e d ic to r u m

o m n e s

a d ic io n e s

s e p tim o

B o n o n ie e t

r o b u r

a d

M ille s im o

a lb is

c o n tr a

v im

m a io r e m ,

q u o lib e t

b e n e fic iis ,

p r e s s id e n te m

v ig e s im o

e t

d e p e n d e n t ib u s

v e l

e t p le n iu s

e t

o m n ia

p r o v is io n ib u s ,

a liq u ib u s

s io n e s

H e c

B o n o n ie

p o t e s t a t is

B o n o n ie io

e t

a s s ig n a r e ,

c o n d e m p n a n d o ,

p r iv ile g iis

35

e t

a n c ia n i e t

v e l

c h a r e ta m . E t

c o n tr a fa c e r e n t

a r b itr io .

n o ta r iu s

p r e d ic ta

p r e d ic tis

m a t io n ib u s ,

30

e t

s a c r a t is s im o r u m

d o m in u s p o te s ta s

25

q u i

s u o

te n e a t q u o d

r e c ip e r e n t

q u o d

e t

q u o d

20

e t

e q u [u ]m

n o n

d u c e n d u m

p e n is .

to r u m

15

in d ic iis

p r e d ic ti

p o s s in t

e q u [u ]m io

v e l

v a le a t

a d

s in g u lo s

c o n d e m p n a r e

p r o v id e r u n t

s a p ie n te s

n o n

e t

fa c ta ru m

u t d e

in

s u n t

p r o v is io n e s

te m p o r e e t

C u r x ii d e

lib r o

m e n s e

fa c te

p r e d ic to r u m D o n a t is

r e fo r m a tio n u m a u g u s ti

e t

a p r o b a te

in

d o m in o r u m c h a p ita n e i c o n s ilii e t

s c r i p 't a r u m

p e r

c o n s ilio O tt o lin i

c o m m u n is

m a s s e

B la x iu m

e t m a ssa d e e t

M a n p o p u li

p o p u li B o n o n ie O liv e r ii

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

tu n c

565

L IB . V - RTTBR. C L III

n o ta r iu m q u e

a n g ia n o r u m

fa c te 1 I n

fu e r u n t

p r im is

g ia n o r u m

e t

e t

p e r

d o m in u m

fie r i

p a r te

d e b e a t

q u o d

a m o r e

p r o b a t e

e t

d ic tis ,

t u n c

si

o ffic io

d o m in o s

c o n s u llu m a d

p o s s it

h a b e r e

d e b e b u n t e t

le g a le s

e t

p o p u li

v e l

a b

e t

g e r e

a liq u e m

o r d in a m e n ti a liq u e m

q u i d e

q u o lib e t

a n g ia n o r u m p r o

q u a lib e t 2 I t e m

fu e r it

tu m

e t

e x

E t

e t a d

m in u s

p r e d ic tis

lo q u e n tis te m p o r e

q u i s in t

h e ta tis

q u a

d e

in

e le c tio n e

p r im o r u m

c o n s u llu m

s o c ie t a t e

p le n u m ,

s in g u lo s

q u i

q u i

e sse

s e c u n d u m q u o d p u r u m ,

fo rm a , s t a t u t o r u m ,

v e l

c o n tr a

v e l

d e

d e b e b u n t

d o m in u s lib e r u m

lu d e r e

lu d u m

illo s

in

a n n o ru m q u o lib e t

in

s a c h itis

c it r a

e lli­

a lic u iu s

c o n s u llu m ,

d ic ta

n e c

e sse t

v e l

p a r te .

E t

s a c h itis

a d

o ffic io , s c ilic e t

u n u m 35

q u i

p r o

a r b itr iu m

a liq u e m

30

n o m in a

c o n s u e tu m . e t

25

h e ta tis

p o s s in t

fo r m a m

d e

g e n e r a le

20

q u i

c o m m u n is

p r o

n e c

in d e

d ic tis

p o te s ta s e t

p r e d ic a ­ p r e d ic ta

n o ta r ie ,

e t

a b

m a c u la tu s

s o lito

m o d u m

r e p e r ir e n t u r

fie r i,

v e l

B o n o n ie , b o n o s

p o n a n tu r

e s t

a n g ia n o r u m

v e l

m o r e

v e l

h o n o r e m

a r te

q u i

15

fra tre s

a n g ia n o r u m

r e lig io n e

n o ta r io s

in

s a c h itis

r u m o r u m

L a m b e r ta c io r u m e x tr a h a n tu r

e t

p r e n u n c

a n g ia n o r u m

p o p u lo

s e x

s o litu m

p o n e n d is

d e

d o m in i

tr e g in ta q u in q u e

e x p e r to s

q u e m lib e t,

e t

m o d u m

p r e d ic ti s e d e c im d e

10

a b

q u i d e b e n t

fa c e r e

e le c tio

d e

s ta tu m

d e b e a n t

e t

d e illis

p r o

v e l

s e c u n d u m

m in o r u m

q u a m

d e b e a n t

d e b e a n t

p io

a n n o ru m

n u m e r o

fr a tr u m

d ilig e n t e s

le g a le s

d e

e t

e t

b o n o s

e le c ti p e r s u p r a d ic to s

p r e te r

e llig e r e

fr a tr u m

q u a tu o r

fa c ie n d a m

5

d e B o n o n ie ,

s e d e c im

e le c tio n e m

in

q u o d

n o v e m b r is

p r io r

s c ilic e t

q u a r te r io . Q u e

d o m u m

e lig e r e

fo r m a

s ic

d e b e a n t

s u o

n u llu s

e sse

p r o v id e r u n t

h a b e a t

o m n e s

e t

e t

p a r te

a d

E t

d ig n o s ,

s u p r a .

m e n s e

e sse p r o

d e b e a n t

a n .

p r e d ic ta

v id e lic e t

m in o r u m

e x e r c e n d o

e le c tio n e m

s a c h it is , h o m in e s

fid e

a n n o r u m m o d o

fu is s e t

a c c e s s u m .

b o n o s

tr e g in ta

e t

d e b e a t

B o n o n ie ,

in d e

e o d e m

s in t

e le c tio

d o m in i

d e b e a n t e le c tio n e m

ip s a m

e le c tio n is

m e n s is

q u a d r a g in ta

r e c u s a r e n t

e le cto r e s

p o n i in

q u a r te r io

q u e m lib e t

d ic ti fra tr e s

q u ilib e t

fie r i

e lig e r e

o ffic io

a d

s a p ie n te s

fa c to

le g a lita tis ,

b la d i. Q u i s e d e c im

b la d i

q u o s

r o g e n tu r

B o n o n ie a c

q u o s d a m

q u o d

m in is t e r fr a t r u m

v it e

c o n tin e tu r ,

c o n s u lle s

a n g ia n o r u m

r o g e n tu r

c o n s u llu m , s ilic e t

to r u m

h e ta tis

p r o

Q u o d

p re ssi d e n te s

e t

e t

p le n iu s

in x r a s c r ip tu m , e t

B o n o n ie

p o p u li

e t

s u p e r

e o r u m d e m

m o d u m

q u e m lib e t, q u i fa c e r e

c o n s u e tu m .

v e l

in tu itu

s a c h itis

c o n s u lle s

a n g ia n o s

p o p u li

o p p in io n is

q u a r te r io ,

in d e s u p r a in

e t

m e n s is

s a p ie n te s

e t n o ta r io ru m

e t g u a r d ia n u s s e u

v ir o s

d ic ti

e t

d ic ti

s e c u n d u m

c o m m u n is

q u o lib e t

a n g ia n o s

c a p ita n e u m ,

p r e d ic a to r u m

p o n i

p e r

c o n s u ltu m

p r o v id e r u n t

c o n s u llu m

fia t

e x

e t

lu d u m

p r o ib itu n r te n e re ,

te m p o r e c o n tr a p r o ib i-

m a n u te n e r e ,

1 in marg. de ellectione angianorum. [m 3]. * 2 in margt contra ludentes [m 3].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I B O L O G N A D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

566

v e l m u tu a r e

a d

lu d u m

E a v e n a tis , v e l in

5

b io r u m ,

v e l a llib i.

fo r m a m

s ta tu to r u m

c o n t in a n d i a d

s u a m

e o r u m

s ta re

p o r te

n o n

a d

ta b u la r u m ta n tu m

lu d e r e

e iu s

e t

fa m a

c u r tili

v e l

v e l

te n e r e n t e t

p r e s ta r e n t

lo c u m

h a b e a n t t o t o

p o te s ta tis

p r o

te m p o r e

25

I t e m

30

in

tr ib io

s in e

tib u s

tr ib iu m

b la d u m

s it

q u o d

s io n e m

ta r iu s

n ie ,

q u i

n e r in t.

tr ib io

e t

ib i

s ta r e q u o d

d is g o m b e r a ta

p o s s in t

p e r

fa m a

n o n p o s s it

c u iu s c u m ­

s t e t

e t

p r e s u m a t

c u m

s ta re

h a b e re

te n e r e

q u o d

in

d ic to

o c e u p a n -

s a c o s ,

e t

d u m

a s s id e s

ta m e n

u b i c o lig it u r g a b e lla c o n c e d e r e fa c ie n t i

v ic e

o ffic io

ta m

a lic u i

n o n

lo c a to r i E t

h a b e a n t

u n a

R a v e n a tis

a d d ie

ib i

b la d i.

a d

p e n ­

v ig in t i s o lid o r u m

d e

s tr a ta r u m

m e r c h a to

m e r c h a to

ea

q u i

c o n tin e tu r .

in s tr u m e n tis

fo r m a m .

p r e d ic ta

c r u c fe m » p o r t e

d e c e m

e t

p r e d ic ta

p o te s ta s

s u p e r iu s

b la d u m ,

t r ib ii

d ic ta m

c u m

c u r ia , v e l

c o n t in e a t u r

te m p o r e

s e x t á r ia ,

c o n tr a

q u a lib e t

v e n ie n tib u s

iu s ta

e sse n t p u b lic a

v o s

ta m e n

v e l

et

h a b e a t

e sse t

q u o d

.R a v e n a tis

a u t

ip s iu s

c u ilib e t

E t

q u o d

q u ilib e t

v ic tu a lia

d is c u s

d e p u ta tu s

d e b e a t.

c o m it a t in is

E t

lo c h a

c o n tr a

p o t e s t a t is e t

E t

o b li­

lu d e n te s

in v e n ti

s t a t u t is

a u d e a t

s ta n g a s ,

a lite r e t

e t

u t

v e l a liis

fr u m e n tu m

q u o lib e t

in

p u b lic a

in

q u o d

v e l a lia

p r e te r

p e n a

m o r a n ti

p o s s it

q u ib u s

e sse t

p o r te

v e l d is c h o s ,

p r e s u m a t

p r o

d e

p e r

d o n d o llo

d is c h o s , s t ia s , v e l g a ib a s ; s a lv o

b la d u m

e t n o n

m o d o ,

ib i

q u i

h a b e a n t

n u llu s

d e

d o m o ," p o r t ic h u ,

a r b itriu m

t r ib iu m q u o d

in

e is

v e l

a d ic io n e ,

q u a m

lo c u m

v e l

q u o d

p o s s it

lu x o r ib u s .

fu e r it , s ic

te n d a s ,

v e n d e r e

h a b e a t

d o m in i

e t

E t

te n e n d u m

n u llu s

in q u ir e r e

40

e t

b o n o n in o r u m

s ib u s

q u o d

p re d i c tu m ,

a d

a liq u o

d u c to r i,

p r e d ic ta

c u ilib e t

p r iv ile g ii

d e

illo s

illo s

e iu s

in p o n e r e

te m p o r e

te n d a s , g a ib a s

n e c e s s a r ia s

35

d ic to

v o le n tib u s

a c

q u ib u s

p e c u n ia m

fu e r it h a b e a t s im ille

lic e a t

E t

q u o d

q u i p r o

d is g o m b a r a tu m .

v e l te n e re

tr a i

c o n tr a

in

d e

d ir e c to

t e m p o r e p r e s e n tís p o t e s t a t is , d u m

p r o v id e r u n t

d e b e a t

e t

p e c u n ia r ia m

c o m m u n is . E t e c ia m q u e

illo s

n e c

c o n tr a

lu d u m

c o n tr a

t a s illo s

p e n a m

e c ia m

e t

E t

a lic u iu s

lo q u itu r

c u m

p o te s ta s

e tia m

B o n o n ie

B o n o n ie .

m o d o

q u o d

p r e d ic ta

e t

p r e d ic tis

q u a r t e r iis , s i ip s i d o m in o

v ig o r e

q u o q u o

s u b u r ­

s e c u n d u m

d e

e is

c o m m u n is

p o p u li

s c h a c h o r u m

e t

c u lp a b ilis

p o r te

v e l

B o n o n ie ,

in t e r d ic e n d i

s e u

e x

o r d in a m e n to

fa m ilia m ,

q u o d

m a io r e m

h o n o r e p o s s it

in te lig a n tu r

q u o d

e t

tr iv io

c o n d e m p n a n d o

p la te a

c o n tr a c ta

p r o

d o m in u s

a llib i,

in

B o n o n ie

e t

E t

p e r

v e l in

c o m m u n e

a r b itr iu m

u ti

e x c u s a r e

s ta tu to

e t

v e l in

b u r g o r u m

c o m m u n is

in v e n e r it

p r o ib e n d i

v e l

u t ile

s e

to r m e n to .

v o s

2o

p e r

lu d u m

e t

q u o s

B o n o n ie

B o n o n ie ,

p u n ie n d o

s in g u lo s

R a v e n a tis ,

s a lv o

c o m m u n is

c iv ita tis

o r d in a m e n to r u m

d e b e a n t

n u llu s

co n c e s s i

15

e t

v id e r e tu r

p r e d ic tis

c u m ,

e t

v o liim p ta te m

p o te s ta ti io

p la te a p a r te

I n q u ir e n d o ,

o m n e s

n e

tr iv io

in

a liq u a

q u a m

p r e d ic tis

e t

lo c u m

p r o e t

n o ­

s e le g a ta r u m in

c iv it a t e m

s te t

c o n ­

v ic e

fo r e n ­ B o n o -

c u m

s ta re

'p e d e s .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

v e ­

d e b e a t

LIB. V - R U B R . CLIII

1 I t e m h a b e a t

q u o d

d o m in u s

s im ille

a r b itr iu m

d e lin q u e n t e s

in

q u o d

h a b e t

c o n ti a

in fr a

te r m in o s

s a lv o E t

s ta tu to

p r e d ic ta

tr ib io

p o r t e

p la te e

n o n

e t

n o n

q u i

in fr a

p la te a

lo q u itu r

in

p r o

p u e r is

te m p o r e

o m n e s

e t

te r m in o s

d e

t iib ii

B o n o n ie

a liq u ib u s t o n d e llo

m in o r ib u s

fu e r it

s in g u lo s

ip s iu s

c o m m u n is

o b s ta n tib u s

q u o d

h a b e a n t

e t

in

e t

p u n ie n d i

R a v e n a tis

o r d in a m e n to

lo c u m

p re s e n s

d e lin q u e n t e s

d ic te

e t

p o te s ta s

in q u ir e n d i

567

e t

p r iv ile g iis

e t

5

to r m e n to .

h e ta te

d u o d e c im

a n n o ru m .

8 4 r)

(/.

I te m

p r o v id e r u n t

q u o d , s i

a liq u is

d e

v e l p o t e n t ib u s c iv it a t is B o n o n ie h a b u e r it c o r a m p ita n e o

v e l

m u n is

e o r u m

B o n o n ie

d ir e c to

v e l

p e r

q u e s tio n ib u s a liq u e m m u n is

v e l

r a to r e s n ib u s . e t

E t

v e l

ip s o r u m

q u is

q u in q u e

lib r is

n o b ile m

v e l

q u a lib e t

v ic e ,

d e

c o n tr a

in

te n d is , g a lb is , p a n e r iis ,

lib e r e n e

p o s s it

p u tr e d o

s a c r a to

p o te s ta tis a n n i

S a n c te e t

E t

C r u c is r e d ir e .

s tr a ta m

e t

v e r s u s I d e m

d ic ti

d u a s e t

d e

e st

e t

m a g n a te m q u o lib e t

s te t

ita

p e r

20

e t

fia t

p la te a

d u a s

e x c e p ta

p e r t ic h a s ,

a n te

et

s o lid o r u m n o ta r iu s te n d a

d o m u m p r o u t

q u e

25

e t

lo c o b o n o ­

d o m in i

30

fu lis e r io r u ih d e

o m n ib u s

fu it

d o m in i

p r o te n d itu r

h o m in e s fa c ie m

a liis

q u ilib e t

c r u c i

d is g o m b e r a ta

q u o d

e t

q u o d

d ic te

c o n t in u e

in te r

ita

q u o d

a n im a liu m ,

q u a d r a g in ta

R u s tic h a n is

a re n g h a ta m ,

in t e lig a t u r

c r u c e m

e t s t r a t is , p la te a

d o m o s

s a p ie n te s

a lio r u m

te n e a tu r

q u e

n o b ilis v ig in ti-

p e r t ic h a s , b a n c h is , d is c h is ,

a p r o p in q u e t

fa c ie n t i

d ic ta

p r o

15

p r o c u ­

in

d ic tu m

c o m -

q u e s tio ­

d ic tu s

h a b e re t

s e q u e r e tu r

d ic ta m

s a le g a tis

q u o d

a n te

A c u r x ii,

c o n tr a

d u o s

d ic tis

p u n ia t u r

d is g o m b a r a ta ,

tu r p e

in q u ir e r e

p r e h e s t

p r e d ic tis

G u ille lm i

h o c

p e r

d e b e a t

a liu d

e t

b o n o n in o r u m

ip s is

h a b e re

p a la g iis

p o s s in t p r o

v e l

v e l

su a .

p u llo r u m

c ir c u m q u a q u e

d e

q u i

d o m o

c r u c e m

s tlis

a liq u id

q u i

lib r is

in

a d v o c h a to s

d u x e r it

p e r s e ,

d u r a n tib u s

d u c e r e

10

c o m ­

c r im in a le m

a liis ,

B o n o n ie

fe c e r it,

o r d in a v e r u n t

s ta r e

c u ilib e t :

E t

p r e s e n tís .

r e b u s

ir e

ir e v e l

p e n a

n in o r u m .

re b u s

e t ille

d e

e t

d u o s

p o te s ta te , c h a -

o ffic ia lib u s

s e c u m

p o p u li

s e c u m

d e c e m

e s s e n t

p o s s it

s e u

v e l

p r o

a d v o c h a r e

v e n e r it

c ir c u m q u a q u e

q u ib u s c u m q u e

n o n

n is i

e t

q u e m

b o n o n in o r u m ;

n is i

c iv ile m

s o c ie t a t ib u s

q u o lib e t

p r o v id e r u n t

c o m m u n is

a liq u a ,

p a lla c io r u m ,

p o te n te m

q u ib u s c u m q u e

p r o s e q u a tu r

q u i p r o c u r a r e

p r o

I t e m

q u e s tio n e m

d o m ib u s

s i

p o te n s

a liis

a liq u a m

a liq u o s

ta n tu m

s e u

o b lic u m ,

v e l

v e l

fa m iliis

m a g n a tib u s , n o b ilib u s d o m in o

p o s s in t

s a n c te

v ia

lib e r e

M a r ie

35

d e

R u s tic h a n is . 2 I t e m a liq u a

p r o v id e r u n t

p e r s o n a

d e

d ic ti

c iv it a t e

s a p ie n te s

B o n o n ie

v e l

s u p e r

fa c to

a liu n d e

n o n

a r m o r u m a u d e a t

v e l

q u o d p re -

1 in marg. de.... contra in tribio porte Ravenatis [m 3]. 2 in marg. de armis [m 3].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BOLOGNA D E L L'A N N O 3 2 8 8

568

s u m a t s iv e

p o r ta r e

s to c h ito s

p a n c e r ia m fr a c io n e

5

te n ti

v e l

lib r a r u m

e t io

e t

p r o

fo r m a m .

v e rs u s

q u o d

n o n

te n e r e

c iv it a t e m

v e l

c o m ita tu m p e n a

B o n o n ie

a d

b o n o n in o r u m

e t

d e c e m

a r m o r u m ,

in t e lig a t u r

n e c

v e l

p r e s e n tis

te n e a tu r

a r m a

m it a t u m

B o n o n ie ,

s c r ib a tu r

c o n v ic in a r u m n e

a liq u i

I t e m t in u s

c u m c iv i e t

v e l

fo r e n s is

c h a p e llo

s p a ta m

v e l

h a b e n d o

e x tr a

s p o n to n e m

e t

d ic ta

a r m a

v is ib ilite r

o u o d 'e v a g i n a r i

e t

in

v e l in

m a n u a

d o ­

b o n o ­

q u in q u a g in ta d o n a n d u m

v e l

d ic to r u m

d u o s

d e fe r re

v e n d e n d i,

m e n s e m

h a b e n s

d e

e x tr a

a

d ie

a r m is e t

c o ­

p e r c iv it a t e m

a r m a

d e fe r re .

c o m m u n ib u s fa c e r e

a r m a

c o n ­

d ic tis

c iv it a t e m

c iv it a t e s

q u o d v e l

p e n a

v e l

e t

b a n n o

e t

Ite m

c iv ita tu m p r o c la m a r i

t a lia

c u m

a lia in

c iv is

d e fe rre

q u e

a rm a

a d

s a lv o

e u n te s

c u r ig iis s iv e

s u p e r

a lte r u m

o m n e s

a d

e o r u m

c iv i­

c o n te m p ta q u o d

p e d e s

s u p e r

le g a t is

o ffit io

c .o m it a p e r

o fe n s ib ilia

s t a t u t is

p e n a ,

tu n c

v e l

p o r ta r e

in te r d ic to s v e l

c o llu m

e o r u m

d o m o

s it

p o s s in t

n o n a d

a liq u is

p r e s u m a ! a liq u a

d u p lic a ta

e u lt e lu m

n o n 'p o s s i n t

lib r a r u m

c h a m in a n d o

s u b u r b ia

a lte ra

a d

a u t

q u o lib e t

d e b e a n t

B o n o n ie

c a p ite

v e l

d e fe r re

in c u r r a n t.

a u d e a t

v e r o

c iv it a t e m

v e l

B o n o n ie

s a p ie n te s

c h a p e llo ,

fo r e n s i

a liu n d e

p r o

u n u m

e o r u m

v e l

B o n o n ie

v e l

c e n tu m

a r in ­

A s in e llo r u m .

c iv ita te

p r e d ic ta

e o r u m

v e l

tu r r i

c h a p ite

c a s is

v é l p e r m u ta n d i

m ite r e

p e n a

p e r

m o d o

b u r g o s

c h a p e llu m

p o r ta n d o

d ic ti

v e l s in e

e o m ita tin o ;

r e d e u n d o

p u b lic e

v e l

v e l

in

e t

d ic ta m

q u o lib e t

B o n o n ie

in

s to c h iti A d dere

c o n tr a

E t

v e n d e n d u m ,

q u ilib e t

d a m p n u m

n u llo

in

u t

a p p a r e c la n ti

in fr a

c o m m u n is

c o m ita tin i n e

v e l

fe r e n te s

s in e

d e b e a n t

p r o v id e r u n t

B o n o n ie

e t

p a r te

B o n o n ie

v e l

ta te m

p o s s in t

q u o d

c iv e s

c iv ita te m

e x

q u o d

in

a p a r e c la r e

u n u m

o r d in a m e n ti

B o n o n ie

E t

fa c ie n ti

a d

E t

v e n d e r e

c h a s e ti

in fe r io r i.

b o n o n in o r u m

d e fe r e n s

s a lv o

s iv e

v e n d e n d i

d e fe r e n ti

ca u s a .

p r e d ic ta

d ic to r u m

p r e d ic ta

v e l

c u ilib e t

lib r a r u m

p e r m u ta n d i

q u i n u n c

fo r m a m

a r m o r u m

v e n d e n d u m

p e r m u ta n d u m

lib r o r u m

v e l c o m it a t u

v e n d e n d u m

p o -

q u in q u a ­

c e n tu m

la te r e

d ic to r u m

p o p u la r i

s in e

v e l

p o te s ta s

B o n o n ie .

c iv it a t e

b a n n o

lib r a r u m

q u o d

40

e t

e t

c o m ita tu m

35

a d

n in o r u m

fir m a t io n is

30

d e

a liq u o d

te n e n ti

a

u n c ia m

m a g n a ti

a r m a p o r ta r e

p in g i a r m a

B o n o n ie

a r to s , p o s s in t

d o m in u s

p a n c e r ie

c o m m u n is ·

p e r s o n a

v e l

ca u s a ,

d e b e a t

e t

m e d ia m n o b illi,

fo r e n s i

E t

s to c o s

q u i in tr a r e

c u ilib e t

c u ilib e t

h a b e r e

fa c e r e

p la te a m

fa c e r e

et

e t

q u i r e p e r ir e n t u r d ic t a

c o m ita tu

d o n a n d i

25

si

u ltr a

a r m o r u m .

a r to r u m

c o m m u n is

a liq u a

d e b e a t

fu e r it ,

c o m ita tu m

e t a r to s

c u ilib e t

b o n o n in o r u m

te n e a tu r

g h e r ie

n a n d i

20

E t

v e t e r is

E t is

p o s s it

v e l

a c c u to s

b a n n o

a m is s io n is

s to e h i

p a la g li

e t

b o n o n in o r u m e t

e t

e x a m in a r e

fe r r o

c o m u n a le m

p e n a

te m p o r e

c u lte lli

B o n o n ie ,

d e

c h a s e tu m

lib r a r u m

b o n o n in o r u m e s t

c iv it a t e m

m a g ia r u m ,

c e n tu m

g in ta

p e r

v e l c u lte llo s

s e

e u n d o p o r ta r e e o r u m

p a n n o s

e t

h a b u e r in t

m a n ic h im i u s q u e

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

a d

ita

p o r -

L IB . V - R U B R . C LU I

ta m

b u r g o r u m

p o r ta r e

a r m a

te n e a n tu r d o m u m

v e l s u b u r b io r u m : p r e d ic ta .

a r m a

v e l

fo r e n s ib u s

p r e d ic ta

o ffic iu m .

fo r m a m

v e l a liq u e m ta n tib u s

d e

fa m ilia

e t

s a lv o

to n e m ,

e t

c u lte llu m

e u n d o

e t

c h a p ite

v e l

a d

q u o d n o n

u ltr a

e t

in

a lite r

h a b e re a r m a

a c t is

c iv it a t e m

s e x u t

e t

fa m ilia r e s

c u m

e s t

in

p o p u lo

r e fr e n a n d u m

o v ia n d u m

p e r

r u s t ic h u s

c o m ita tu m

c o n e m

v e l

c u lte lu m p e n a

e t

a r m a

c iv ita te m

s p a ta m

q u o lib e t

v e l s p o n s o lito ,

c h a p e llu m

d ic tu m

e st,

p r e s t it a ,

c a p ita n e i

10

in

d ic to r u m e t

a b b a s

in ta g lo , p r o

e t

£ 4 ”)d ic t a

e t

is

e t c o g n o m in a

s in t

p e r

q u i

n o n v e l

a u d e a t

n e c

p r o

d e

e o r u m

o c c a s io n e

v e l

a d

p o r ta r e r o n v e l

v ic e .

s a lv o

m a n d a to

e t

q u o d

s p o n to n e m s u e

q u o lib e t

iv e r in t

v e l

q u o d

v e l

tu ic io n e m p r o

25

h o m i-

p o s s in t,

s p a ta m

v e l

fa m ilie ,

e x e r c it u s

p e r s o n is s a p ie n te s

p r e s u m m a t

q u a lib e t

c u m

p e r

m a le fic ia

c o m it a t in o r u m

a u t

fa c ie n t e s ,

p e n a

lo c u m

v e l

e t

20

p o r ta r e

p e rs o n e .

p lu r a in

et

p o s s it

p o r ta n tu r

c o m it t i

h e n s e m

a r m o r u m

c o n tr a

s u e

d ic ti

la n c o n e m

b o n o n in o r u m

s in e

p o s s in t

q u e

e o s

q u e

e u n d o

e p is c o p o

N o n a n t u lle

c u s to d ia

r u s tic o r u m

fa c ie n te

a liu m

B o n o n ie

e tia m

d u o d e c im

c h a p e llis

c o m ita tin o s

m a lle fic iis

lib r a r u m c o n tr a

p o r ta r e

s a lv o

d o m in o

o ffe n s ib iliu m

c o m m is s a

d ic to r u m

B o n o n ie

s in e

d ic to

a lio r u m , p r o v id e r u n t

d e n u n tia r e

p r e (/.

c o m m u n is

b o n o n i-

m o r e

n u m e r u m

d o m in u s

e p is c q p o

la n c e a m

B o n o n ie , v e l a d

v e l d o m in i liu m

u t

in te r d ic ta

u n o

m a lic io s u m ,

d e c e m

e t

d e

c o m it a t in u s

a liq u o d

a c c u s a r e

p o r ta r e

v e l

B o n o n ie

b a n n o

a r m o r u m

e t e t

o m ic id iis

fo r e h a tu m

v e l

e t

p o s s it

a d

c u m

r u s t iq u o s

m a lic ia s

d ic tis

q u o d

a r m o r u m

p e r

B o n o n ie

n o n

B o n o n ie

d o m in o

o c c a s io n e

c o m m ita n tu r

a liq u is

h o s p i-

&

se

n o t a r iis s p e c ia lib u s d o m in i p o t e s t a t is ,

v e s tito s

e t

o m ic id ia

e x

s a lv o

B o n o n ie

a d

h o s p iq iis

e o r u m

a liq u a

u s q u e

o fe n s ib ilia

c iv ita te m

m o d o ,

d ic tu m

c o n tr a p e r

h a b e n d o

B o n o n ie ,

s e c u r it a t e

e p is c o p i

c o m ita tu m

d e

s in e

p e r u n u m

a r m a

p e r

u llo

2 I te m ,

n u m

p o r ta r e

a d

h o s p ite s

s o lid o r u m

a lte r u m

B o n o n ie

u s q u e

d e n u n tia r e

d e b e a n t

e o r u m

lib it o

B o n o n ie

s u p e r o m n e s p a n n o s e t c h a lc h a r ia m . P o s s in t e c ia

e x tr a

d o m in i

p o r ta r e

r e d e u n d o

n o n

in

s u o

p o r tis

q u i v e s t i t i s i n t d e u n a i n t a g l a , q u o r u m 1 2n o m i n a

s c r ib a n t u r p o s s in t,

n e

c e n tu m

v e l

c iv ita te m

d e fe n s ib ilia

fa m ilia r e s

d ic tis

te n e a n tu r

te n e a n tu r

p o s s in t

in te r d ic to s

e x tr a

c o llu m

id e m

h o s p iti

e q u is

c iv ita te m

a

q u ib u s c u m q u e

e u n te s

p o s s in t

a d

B o n o n ie

E t

c u ilib e t

n o n

re d e u n te s

s im ilit e r a r m a

c iv ita te m

d e fe r re .

e o r u m

q u o d

r e d e u n d o ,

e u n te s e t

p o r ta r e

a d

e x tr a

p e d e s

p o r ta r u m

p e n a

n o r u m

v e r o

c u s to d e s

a r m a

n u n tia r e ,

p o r ta a u te m

s im ili m o d o

E t

v e n ie n tib u s

p r e d ic ta m

a

V e n ie n t e s

569

30

te rre ,

d ic to r u m

E t

q u ilib e t

q u o d

p o s s in t

v e l v e n e r in t

.

35·

a d

d o m in i p o t e s t a t is ,

v e l

a lio r u m

c h a v a lc a te ,

o ffic ia ­ v e l a l-

1 quorum] cod. eorum. 2 in mhrg. de”armis [m 3],

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

570

te r iu s

a n d a te

d u m

e t

c ia m

d o m in i

I t e m

5

a

d o m in o

n o ta r iis

e o r u m

e t

c u r it a t e p o s s in t v iu m

d u o s

p o r ta r e

tr a ti

p u n ia tu r

v e r o

n o n

in fr a

s a lv o

si

q u o d ,

e t

d u c e r e

p e r s o n e ,

q u o lib e t

p o s s in t d ie s a

tr ib u s

v e r o

n o ta r io e t

p o s t r ib u lu m

in

d ie

in

in

a n te a

lib r a r u m

p o te s ta tis e t

fo r m a .

p u b lic u m

c iv is

b u lita

N e c

m e r e tr ic u m

n o n

u ltr a .

p r e s t it a

b u lla

r e q u is it u s

in

ta m

ip s e

v e l

m a lle fitii

n is i

h a b u e r it

q u a n ­

lib r is

e t

p r o

b o ­

v o lu e r it c u s to d ia

p o te s ta ti e t

b u lita , e t

p o r ta r e

n o n

u t

d ic tu m

e s t

a r m a

tre s

p r e s tita

c o r a m

p u b lic u s

p o r ta r e

a d

v e l b u r g is ,

n is i

q u o lib e t

p o te -

B o n o n ie

u s q u e

B o n o n ie p o s s in t

p r o

n o m in a

d o m in i

c iv it a t e m

q u o s

p r e s tita

e o r u m

n o ta r iu m

r u fia n u s

a u d e a t

S i

e u m

lib r is b o n o n in o r u m . E t

c iv ita te

h a b it a

e iu s

B o n o n ie .

d u c e n tis

v e n e r in t a d

p o r ta r e

c i­

p e r p e ­

c o g n o m in ib u s e o r u m

d ic tu m

s e ­

h a b ita ,

o c c a s io n e

fid e iu s s o r ,

d o m in o

e t h a b it a

a liq u is

e t

d e fe n s ib ilib u s

b o n o n in o r u m e t

e t

c o m m u n is

d e fe n s ib ilia

illa

b u lita

s a c r a m e n tu m

a g r a v e tu r

e iu s

d o ­

d is c u m

p r e d ic to r u m

g u e r a m

[d a t is ]

p e r

b a b ita v e l a d

p e r

r a t io n e

tr e c e n tis

a r m is

a r m a

q u o d

m a le fic ii p e r p e t r a t i, in

fo r e n s is

a c t is

fo re n s i

p r e s e n ta n d o

c a re n te s ,

e t

s ta tu to r u m

c o m ita tin i c u m

p r e d ic ta

d ie b u s

m o d o

s e d

a

e t

m o d o

a liq u is

a d v e n tu m , s i s te te r in t in

c e n tu m

d o m in i

e o d e m

si

n o n

s im ili s e c u r it a t e

q u o d

p e n a

s im illi

p r e s t it e ,

s c r ip t is

a r m o r u m

m a n d a tis

s e

ta n tu m

s u s p ic io n e

fid e iu s s o r

v e l

et

d o m in i p o t e s t a t is

d e

c o n s te t

s te te r it,

a r m a to s

p e n a

c u ilib e t

p o t e s t a t is

p o s s it, n o m in ib u s e t

s c r ib a n t u r

e o r u m

s e c u r it a t e

fa c e r e

e t ia m

s in e

p o s t

c it is

E t·

e t

d e n a r ii

q u a

E t

fo r e n s is

v o lu e r it in

e o r u m

c o g n o m in a

s t a t is . S a lv o

a liq u is

tre s d e

m e n s e m

s e r v ie n te s

d ic to r u m

r e q u is itu s

c o n d e m p n e tu r

s c ilic e t

fid e iu s s o r

h o c

d u c e r e

u n u m

d e fe n s ib ilia

p a r e n d o

m a lle fitiu m

fo r m a m

tu n c

s c r ip t a ,

E t

s e c u m

io

s e c u n d u m

s u p e r iu s

e t

p e r

a r m o r u m . S a lv o

e t

d o m in i

o m n i

s a t is d a t io n is

v e l

p o r ta r e

a liq u e m

b o n o n in o r u m

c o m p a r u e r it

c iv ita te

n o t a r iis

s ta n d o

e is

c o m it e r e t

fo r -

d e

q u o lib e t

fu e r it

d e fe n s ib ilia .

c o m p a r u e r it,

n o n in o r u m .

p r o

a r m a

r a c io n e

d e

d is c u m

te s te s

in

p o r t a r e a r m a d e fe n s ib ilia , p r e s tita

q u o tie n s

lib r is

p e r s e q u e n ­

d u c e n d u m

p r e s u m a t

a r m a

a m m is s io n is

h a b e n te s,

tre s

v e l a d

a liq u is

v e l

s p e c ia lib u s

s o lv a n tu r

fo r e n s iu m

p r e s e n ta v e r it

35

v e l

p r o

o ffe n d e n d o

a d

g u e r a m

m a lle fitii

s e c u m

n o n

b u lita

d e tr e c e n tis

fid e iu s s o r

t it a t e

d e

p o te s ta te

q u a

q u a m

d ic ti

E t

a u te m

e x

q u o d

a liq u a

B o n o n ie

u n o

illo s

b o n o n in o r u m .

e t

b o n o n in o r u m

p r e s id e n t ib u s

d e

F o r e n s e s

s u e

c o r a m

p o t e s t a t is .

A q u ille ,

30

b o n o n in o r u m

lib r is

lo c i,

e t

a u d e a t

s o lid o r u m

s e c u r ita te

d u c e n tis

n o n

c o m ita tin o

p r iu s

c o r a m

25

v e l

v e l

B o n o n ie .

s a p ie n te s

s u b u r b ia

c u ilib e t c iv i c iv it a t is

m in i

2o

v e l

c e n tu m

lib r a r u m

c o m m u n is

fo r e n s is

lic e a t

d e

is

c iv i

v ic e

e t

te r r e

m a le fa c to r e s

p r e d ic ti

v e l

b u r g o s

c u ilib e t

q u a lib e t

d e c e m io

v e l

a lic u iu s

a liq u o s

p o te s ta tis

B o n o n ie

c iv ita te m b a n n o

c u s to d ia

p r o v id e r u n t

c o m ita tu

e t

v e l

e h a p ie n d u m

in q u i

d ic to c iv ib u s te n e a t

d e fe n s ib ilia

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

LIB. V - RTJBR. CLIII

e t ia m

p r e s tita

a r m is

d o m in u s

a r m is

v e titis .

n o n

v e titis

B o n o n ie in

d ie

q u o d n o n

d ic ta

c u m q u e

t o t u m

a liq u ib u s

p r o v is s io n ib u s

a b

a liq u ib u s o m n ib u s

e t

e o r u m s a lv o

q u e

n o t a r ii, s e m p e r

e t p r o v is io n e e is

s u p e r iu s

8 5 r)

(/.

d e

o m n e s

H e c

e s t

d e

e t p o p u li B o n o n ie e llig e n d o r u m

e t

n o ta r ii,

d e

d e

v e l

e t

t o n d o lo

e t

ta n g e r e n t

to r m e n to ,

a n c ia n o r u m

e t

q u o s ­

fu tu r o s ,

s u n t,

15

B o n o n ie

fie r i m e n t io n e m ,* v e l d e p e n ­

b e n e fic iis

a lic u i

B o n o n ie ,

a

lib e r e

s a lv o

c o n s u llu m

e t

p r o w id e r i p o s s it p e r

20

e o ru m ,

d u a ru m

o r d in a m e n to r u m s in t

v ti

q u ib u s

e t

m in is tr a le s

e t

n o n

o r d in a m e n tis ,

c a p ita n e u s

n o ta r ii,

10

p r e c is e

d o m in u m

p o p u li

v e l n o n

v e l

s in g u lle

a lio s

s c r ip ta

s ta tu to r u m ,

c o n s e r v a tio n e

p r o v is io p o p u li

m e n s e

c o n s ilii ip s o r u m

o m n ib u s

fa c ta

B o n o n ie

T r a v e r s a r u m

e t

a b s o lu ti,

25

o r d in a m e n to

m o d o

e t fo r m a

c o n s iliu m

e t

iu lii,

p e r

e t

v ic a r iu m

a n g ia n o s

e t

M e r g a r io r u m , in

p a la tio

p o p u li

c o m m u n is

p o p u li s a la r io ,

s c r ip te e t

d e

e le c tio n ib u s

in

B o n o n ie

m a n u

d o m in i

p re s u n t

c o m m u n is o ffic ia liu m s e c u n d u m

A im e lg h in i

ip s o r u m fu tu r u m

o ffic io , d e

30

c o n s u lle s ,

q u e

n o v o

s u p e r e le c tio n e n o v o r u m

m o le n d in o r u m

la n d u c ii

e t

s ic u t

d o m in u s

p r e d ic ta

a d p r o v id e n d u m

o ffic io

e t

et

p re s e n te s

p o p u lu m

e o r u m

p r o

p r e s e n ti

r e fo r m a tio n u m

a u c to r ita te

v e l

p o te s ta s

q u e d a m

fo r m a m

e t

B o n o n ie

p r iv ile g iis

a liis

c a p ita n e i

d e

e t

d e b e a n t

c o n s u lle s ,

n is i

c o n t in e tu r .

p o te s ta te m ,

e t

5

c o m it a t in i

o m n e s

e t

e t

p r e d ic to

e s t.

s o c ie t a t u m

s o c ie t a t ib u s

c iv it a t e m

b u r g o s

c iv ib u s

p r e d ic te

B o n o n ie

q u o s

e le c tio n e

D o n a tis

m in is tr a le s

a liis

d o m in u s

s c r ip tu m

e t

in

d e

q u a m

m e r c h a t i,

q u o d

c o m m u n is

c o m m u n e

p r e s u n t

d e

p e r

d ie

v e l s a c r a tis s im is , v e l o c c a s io n a t is

c o n s u lle s

s ta tu to

v e titis

a d a tu r

o p p o r te a t

a liq u ib u s

p e r

e t

e t

q u ib u s

p r e d ie t is

te n e tu r

o r d in a m e n to

p r e c is e

v e l c a p itu lis

c o n te m p ta , s u p e r q u ib u s

C u r x ii e t

c o m m u n e

d e

n e c

s in g u lis

s o c ie ta tu m

p o p u li

d e

c iv ita te m

d o m in u m

r e fo r m a tio n ib u s

e is d e m ,

a n g ia n i

s in t

ta m

b a n n ir i

s u p r a

a n g ia n o s

e t

s t a t u t is

p r e c is is

c o n c e s s is

fa m ilie ,

u t

e t

o r d in a m e n t is s a c r a tis

d e n tib u s

in

v e l

v e l n o n

p e r

fa m ilia s ,

e t

q u o d

e t

a r m is

fu it

»

E t

s ic u t

q u o lib e t

p e r

u t

s a p ie n te s

te n e a n t,

p o p u lu m

d e

fa c e re

u ltr a

b u lita ,

b a n n o .

te n e a tu r

m e n s e m

d ie s

c o m m u n is

e t

D e tr a c tu m

m a n d a r i

e o r u m

o ffic ia le s

o b s ta n tib u s

n e c

d ic ti e t

e fe c tu i e t

te n e a t

d e fe n s ib ilia

h a b it a

v a le a n t

e t

tre s

a r m a

e t

s u p r a

u n u m

f o r i .1

« p e r

p o r ta r e

c a p ita n e u m

a d

p e n a

in q u ir e r e

e s t

p o te s ta s

p r o v id e r u n t

o b s e r v a r i

d ic ta

d ic tu m

c a m p o

v e r b a

s u b

B o n o n ie

h in c

s e c u r it a t e

I t e m

p r e c is is

q u o d

in

p o s s in t

p e r

E t

b u r g is

p r o v is io n e s ,

e t

p o te s ta s

d o m in u s

e t

s a b a ti

p r e s tita

s e c u r it a t e ,

571

35

R o -

b a ilia

p r e d ie tis

1 in marg. quolibet die sabati [m 3 ].

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATUTI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

572

o ffic ia lib u s

p r o p o n e n d is

s in g u lis

d ic ta

E t a d 5

e t

in in te r

c e te r a

c o n s iliu m

a n te

in

o m n ib u s

o ffic ia liu m

io

e o r u m

e t. s t a r e

e t

o c c a s io n e ,

p r o v is s io n ib u s

n o n

v e l

ip s o

s u p e r

o ffic io

o m n ib u s

s u p e r

o b s ta n tib u s

r e fo r m a tio n ib u s

fir m a v e r u n t

p e r

e t ‘d e

a liis

e t

m o le n ­

u n u m

te m p o r e in

s t a t u t is ,

o r d in a m e n t is

q u o d

r e fo r m a r i

o ffic ia liu m

p e r

n e c e s s a r iis

a liq u ib u s se u

ip s u m

m e n s e m

fu e r in t , e t d e ip s o r u m

a u c to r ita te ,

e t

e t

e t

e le c tio n ib u s

d ic to

te m p o r e

e t

o ffic io ,

in

s in g u lis

q u i p r o

in

e t

o r d in a v e r u n t

p r o p o n e n d is

a r b it r io , iu r is d ic t io n e , b a ilia d e b u e r in t,

o ffic iu m ,

c o n t e m p t is .

p o s s it p r o p o n i, e t

fu tu r u m

e x itu m

d ic tu m

p r o v id e r u n t,

p o p u li

p r o v id e r i s u p e r

d in o r u m

a d

r e fo r m a tio n e

s a la r io ,

q u o

d u ra re

p r e d ic tis

v e l

o r d in a m e n t is ,

s a c r a tis

e t s a c r a ­

t is s im is .

[P r o v is io n e s su p e r facto d u p le r io ru m , chandelarum ■ et a lioru m o p eru m cere] ia

H e c r a r iis , ta to s e t

1

p e r

o p e r u m

te r c io ,

t io n e

s e u

e t

p e r itis

v e l

h a b ito

c u m

e o r u m ,

e a ru m

fa c e r e , e t

s ilic e i

d e b e a n t

s tu p in i

d e

■ (/.

8 5 v) e t

a liq u o

lib r a I te m

e r it

c e r e , m e d ia in te r

e t

c e ra m

in

q u o d

d e

e t

e t

q u o d

o m n e s

e is

s u b

s it

e t

s it

fa c ta

B o n o n ie

d e c la r a t io n e m q u i

s e q u e ­

n o n a g e s im o

v id e tu r v ir is

fa c ta fid e

a u t

e x a m in a -

d ig n is

e t

in

fie r i fa c ie n t e s

c iv it a t e B o n o n ie v e l d is tr ic tu

e t

c a n d e la s

d e

c e r a .,

te n e a tu r

e t

d e b e a t

h a b e re e t

q u o lib e t

b a m b a c e

d e c e m

s e c u n d u m

a lb a

s o lid o r u m

d e

e a s

e t

in fr a s c r ip -

e o r u m e t

v e l

s in t

n o v a

e t

fila t a ,

b o n o n in o r u m

p r o

lib r a

p o ­

lib r e .

e sse

p r e d ic ta

p o p u li

a d

fa c ie n t e s

o m n ib u s

d e b e a t

d u p le r io

b a m b a c e m

e is

ip s o r u m

b o n a

p e n a

r a t io n e m

c o m is s io n e

p r o c e s s u m

le g a lib u s

fie r i fa c e r e

d e

d e p u ­

c h a n d e lla r u m

d u c e n te s im o

s tr a fin tu r io s ,

in

F o s c h a -

a u g u s ti.

d o m in i

b o n is

o m n e s

q u o lib e t

u n c ia e t

q u o d

a lio , a d

m ille s im o

q u ilib e t

e x

p o p u li, e t

d e

P a v a n e n s ib u s

c o n s u lle s

c o n s ilii

c a u s a , v e l a lia , in

a lte r u m

m o d u m ,

n e tu r

c u m

d e

s e p i

e t

lo q u e n tib u s

m e n s e

s ta tu a le » ,

e sse

n o n

a n c ia n o s

d ic ti

r e lig io s is ,

tu m

q u a lib e t

c h a n d e la r u m

h is

d e

R o la n d in u m

d u p le r io r u m , c e r e o r u m ,

d o m in i

s e x ta

ce r e o s ,

q u a m lib e t

e t

d e

p r o v id e r u n t

h a b e n te s v e n d e n d i

s e p o ,

35

e t

E t

d o m in o s

X a u c la r iu m

r e fo r m a tio n u m

a n n o

c o n s ilio

d u p le r io s ,

3o

s u b

p r im is

fa c to

ce re .

s ta tu ti

in d ic tio n e

I n

a r te

e o

p e r

e t

c h a p ita n e u m ,

fo r m a m

e x

fa c te

P e g o lo tis

b ia d i s u p e r

m it ig a t io n e m

b a tu r

25

d e

d o m in o s

s e c u n d u m e t

p r o v v is io n e s

o ffic io

a lio r u m

e is 20

s u n t

G a r d in u m

s iv e

b a m b a c e lib r a

in in

q u a lib e t u n d e cim

a lb a

e t

in t e n t a .

n o v a E t

c e r e

u n c e is

A lia ta .

q u i

q u e

e t

d im id ie

I t a

c o n tr a

1 deputatos...biadi] agg. interlinea dal copista.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

q u o d

fe c e r it

L IB . V - R U B R . C L III

p u n ia tu r

e t

d u p le r io

c o n d e m p n e tu r

d e

t r ib u s

n o r u m

e t

a b

d e c e m

s o lid is

c o m m u n i

e t

in

in

e o r u m

ta m

fa c ie n s

q u a m

in

v e l n a c ió

c e r e o s

c u m

s in t

fa c e r e

v e l

q u o d

q u o d

t r ia

c a n d e la

a b

E t

u n o

s o lid is

e t

n u m e ru m . r a c io n e m o m n e s

q u i

in

lib r e

a d

h o c

in in

in u t

v e l p lu r e s

q u a lib e t

e t

fe c e r it

p u n ia tu r

c o n tr a

n o n

e t

b a m b a c e

c o n t in g e r it

n o ta r iu m o p u s

p r e d ic ta

a d

a d

d e

s ir i

p r o

esse

20

e st

a d u o b u s q u a lib e t

p r e d ic ta

b a m ­

fa c ie n s

r a tio n e m

in

25

lib r e .

fa c e r e ...1

a s c e n d e n t a d

in

d ic tu m

lib r a

e t

[s it]

te n e a n tu r

e t

o c t u b r is , ita

d ic ta

p o s s it,

p e n a

n e

in

q u a m

in q u is ic io n e m

fie r i e t

n o ta r iu s

e iu s d e m

e t

a d

30

a m it a t c h a n d e la s . E t

fo r m a m ,

in

n a -

s ic u t

in

u s q u e

15

e t b a n n o .

s in t

q u a lib e t

e t

d o m in i p o t e s t a t is

b a m b a c e

c o lle g io ,

d e b e a t

p o s s in t

a lit e r

c e r e , d ic tu s

d ic ti

q u ib u s

k a lle n d a s

r e p e r ia n tu r ,

h a b e ri

s u p e r iu s

d ic ta m

h in c

fo r m a m

c o n tr a

p o s s it n e c

m in u t a s h a b e re

p o s ­

b a m b a c e . E t

b o n o u in o r u m

d e s tr u e r e

v e r ita s

n o n

fa c e re

b a m b a c e ,

e t

a d

v e lle t

q u a lib e t c a n d e la

lib r a ,

e t

a liq u a

d e n a r iis

d e

si

s i

p r e d ic ta

d u p lic ia

E t

10

q u ilib e t

c o r p o r is

n is i

c o n d e m p n e tu r

u n a m

s o lid is

a n te a

p e r

d e

fu e r it ,

fa c e r e

d e s tr u i v e l a liu t

s tu p in o s

t r ib u s

e t

d u p le ­

lib r a ,

q u o d

v e l

p r e d ic ta

e t

e t

e o r u m .

s o c ie t a s

fe s ti

s in t

te n e a n tu r

q u a lib e t S a lv o

p e n a

p r e d ic ta

s u p tilia

p r o

c a n d e la s e t

d e

q u o d

ce r e o s

v a d a n t

s u b a

E t

fa c tis

b a m b a c e ,

ita

s e c u n d u m

n o n

d e

p r e d ic ta

p o n d u s

a lia

d ie i

c e r e

p r e d ic to r u m

e a s

q u o tie n s c u m q u e e o r u m

fila

d e n a r io ,

p r e d ic to r u m

v e l a liq u o

d u o

c o n tr a

v e n d e r e

a liq u a

fa c e r e t,

m a n u s

c o n d e m p n e tu r p r o

p o te s ta tis

s u p tilia

d e c e m

h a b e n t

k a lle n d is

I t e m

u n o

q u i

d ic tis

d e b e a t

b o n o n i-

d e v e n ia n t

a d

o m n e s

d u p le r io s .

s u p t ilia

r e p e r tu m

a liq u is

illa s

q u o d

q u i

d e

iu s tu m

c a n d e lis d e s e p o . E t in

lib r a ...

E t

e t

c a n d e la

b o n o n in o r u m

lib r e

e t

p e r s o n e

d u p lic ia

d e n a r io ,

b e a n t

a liq u o

q u o lib e t

r a t io n e m

s t a t u t i.

te n e re

fu e r it ,

v e l

fie r i

q u a lib e t

a b

p r o

a lie

q u e

d u p lic ia

q u o d

d ic ti

o c c a s io n e

d o m in i

a lic u i

fila

a lit e r

h a b e r e ...

lib r a

in

fila

si

I t e m v e l

p r o s o lid is

c o m m u n ia ,

b o n o n in o r u m

c e r e o s

s tu p in is

p o n it u r in

d e n a r iis

v ig in ti

a d

s tu p in i

e t

v e r u m

lib r is

lic e n c ia

ta m e n

q u a tu o r

fo r m a m h a b e re

s c u la r iu m ,

a liis

u n iv e r s it a t i

I t e m

b a c e .

e t

s tr a fin tu r iis

d u p lic ia

r e p e r tu m

a m ita t

fie r i

filu m

v ig in ti

d u p le r io s

e t

d e b e a n t

fila

p a r v o s

d e c e m e t

d e

esse

a lit e r

u n iv e r s it a s

s ta tu ti, d u m

e t

s ig n a to s

e t

lib r e ,

d e b e a n t

in

lib r a

a m ita t

s t a t u a lib u s

s e c u n d u m

m a g n o s

r a c io n e m

c io n i

e t

p o te s ta te m

in fr a

q u a lib e t

q u a tu o r

e t

fe c e r in t

c o n tr a

in d e

5

s in t

s in p lic ia s ig n a r e ,

c o n tr a

p r o

c e r e is

q u o lib e t

fila

d e b e a n t r io s

s u p ra

d o m in u m

a b

b o n o n in o r u m ,

q u o d

q u o lib e t

o c t o

in d e

p e r

e t

B o n o n ie .

I t e m

s ilic e t

lib r is

573

e t

b a n n o .

p r e d ic tis

v e l

d ic tu m

e st,

d e

h a b e a t

35

p r e d ic tis

d u p le r iu m

n u m e r i,

d e ­

q u o d

e t

u n u m h a b e re

lo n g itu d in is

40

1 Q ui e p iü sotto il cod. e illeggibile.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

, 574

e t

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

q u a lita tis

s tr u c to r u m a d

p o n d u s

v e l

5

e t

se u e t

m e d ia

ta n tu m iu s t i,

q u o d

d e p o n a tu r s tia m

u n c ia

o b

id

e p is c o p a tu s M a r ie a d

in

is

B o n o n ie ,

q u o d

d e

p r o

e t

a u t

u n c ia

b a m b a c is re cu rs u s

d e

d e n a r io s

I n

e t

d e

v e r a

q u o d

E t

c e r a

p e r

p r o

p r o

q u a lib e t

p r e d ic ta a b s q u e

fa ls ific a r e t u r

o m n ia

a liq u a

ce r a ,

c h a n d e lis e t

e is

q u o d

a u te m

v id e tu r , o m n e s

s e p o , illa s

a lia

re

e t

fa c ta

fa c ie n t e s

fa c ia n t

p r o p te r

p o n d e r is in

e t

q u a lib e t

d u p lic ia

p lu r a

c a n d e lis

v e l

a liu t

o p u s

in v e s t ig a n d a ,

te n e a tu r

e t

d e b e a t

B o n o n ie

o c t o

q u o d

d ie s

p o s t

s u b s tin u e r it

o p e r a

v e l

P e tr i s a n c te

o p p o r tu n u m .

c o m m u n is

» in g o lla

lu m e n

s u p e r

fa c to

ce re

a liq u o

im p e d ir e t u r ,

t r ia s i

a u t

E t

in

a lio v e l

fia n t a d a to

a g r a v a -

fie r i d e

e t

q u o lib e t

e t

p u n ie n d i,

s u b t ilia

a d

b o n o

s ta tu ti

c u iu s c u m q u e

s e le c to

r a tio n e m

s in e

v e l

d e

s it

E t

d e s i

lib r e

p r e d ic ta

q u is in

m in o r is E t

s in t

fila

s u b t ilia ,

q u a lib e t

c h a n d e la

b a m b a c e

c o n tr a

q u in q u e

v e l

d u o

g r a s s a

v e l a liq u a

lo q u e n tis .

fo r m e ,

d ic tu m

c h a n d e la s a lia

lu m e n ,

h is

p r o v id e ­

u t

h a b e n te s

e t a lb a , fila ta , e t in

d u p lic ia

fa c ie n t e s .

d ic to r u m

p o te s ta s

lib e r u m

c a s u u m , e t a lio r u m

B o n o n ie

a r b itr iu m

m u lta n d i,

c o n tr a

te n te s in

s e p o

s e p o

h a b ito

s it b o n a . E t s in e p lu m b o

p re se n s

p e r

se

c o n d e m p n a n d i

a liis in s t a t u t is c o n t e m p t is s e c u n d u m ta te m

v e l

d e t e r io r a r e t u r

n o v a

d e

c o n s ilio

fa c ie n te s

fo r m a m

p a r v a ,

e t

fe c e r it s o lid is

a d

m in u s ,

p u n ia tu r

p r o

b o n o n in o r u m ,

c h a n d e la .

d o m in u s

m e r u m

s e p iim

b a m b a c e

fila

v o lu e r in t

lib r a

a m ita t

r u m

c h a n d e la

c h a n d e la r u m

e x a m in a tio n e

h a b e a n t

s e c u n d u m

d e b o n a

q u a lib e t e t

q u a m

fie r e t,

g r o s s io r i e t

e t

fra tr u m

d ic tis

in fr a

m a e u lla

v e l

in

fu e r it

d a m p n i

fila t a ,

s a n c ti

v e r ita te

lib r a ,

h e m e n d a c io n e

e t

a p u t s a e r i-

e c c le s ie

d u p le r io s , p r o

d e p o s it a r iu m

p o r c i v e l a lte r iu s a n im a lis , q u e n o n

40

p o n e n d e

q u o tie n s

c o n tin g e r it

le g a le s

p o n d u s .

r u n t e s t,

p a r v o s

p r e d ic ta m

p r e d ic ta .

b o n a

r e tu r

fa c e r e

s u b tili

s a c r is t ia m

d o m in i p o t e s t a t is

d im id io

s a c r is t ia m

s o lv i

p r o p te r

35

a p u t

d e ­

p r e d ic to s .

u n c ia

e c c le s ie

e t b o n i, d o m in u s p o te s ta s

fu e r in t

o c c a s io n e

3o

a p u t

e i

c u iu s

c o n tr a

n o v a ,

s a c r is t ia m

e t

a p r o b e n tu r

p o s s it

u n c ia

a p u t

h a b e a tu r

u n c e is

e t

b a m b a c e

o p e r is

fili r e p e r t i fu e r in t

m in o r u m , m e d ia

m e d ia

g u a lm e d r o

a lte r iu s

u n d e cim

p r o c e d i

d ic ta

m e d ia

n o ta r iu m

p r o

h a b e a n tu r

fr a tr u m

u n c ia

v e l

s tu p in i s e u

e t in v e n t i fu e r in t le g a le s

d u o d e c im

25

s in t

q u o tie n s c u m q u e

fr a n g i p e r

d e s tr u c io n e m

-2 0

m e d ia

g u a lm e d r u m

I te m c e r e

lib r a

p r e d ic a to r u m ,

M o n te

q u o d

s i d ic ti

d e b u it ,

u n c e a

d u p le r ii

E t

p r o c e d a tu r ,

m e d ia

h e r e m it a n o r u m , io

p r o

e sse

a p u t s a c r is tia m

fr a tr u m

filio r u m

p o n d ia r e .

q u a n tu m

n e c

I te m

s im ilit u d in is

illo s

o m n e s

p r e d ic tis

c o n tr a fa c ie n te s

v e l a liq u o

e t

e t

e t

e iu s

s ta tu to

in

fo r m a m

d o lu m

e t

c o n t e m p t o ­

h a b e a n t

n o ta r iu m

b a n ie n d i

d ic ta m e t

in

fu tu r i

d ic tis a d s u a m

fra u d e m

p r e d ic to r u m . E t s e m e l a d

p u r u m ,

in q u ir e n d i,

m in u s

p e n is

v e l

v o lu m p c o m m it ­ q u o lib e t

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

575

LIB. V - RUBE. CLIII

m e n s e

te n e a tu r

d ie tis ta r i

p e r

s o le m p n e m

u n u m

q u a n d o

a lia , o p e r a

e x

s ib i

ce re ,

h a b e a t tu m

v o lu e r it p o s s it

m e d ie ta te m

d e v e n ia t

c o n tr a

in

d e

s e c u n d u m

b a n n i,

e t

in

fa c e r e

s ib i

e t illo s

e t

fo r m a m

e t

te n e a tu r .

p r e -

a p p o r ­

E t

n ic h i-

fa c ie n te s

E t

q u o d

q u o lib e t

e t

e t v id e r e

s t a t u t i.

c o n tr a

in

d e

c h a n d e la s

fra n g e r e

d ic ti

s c r ip t a m

fie r i

n o ta r iu s

ce r e o s , illa

d e n u n t ia r e

c r e d e n d a

s u p e r iu s

(e t)

d ic tu s

s ta tu a le s ,

s e p o ,

a c c u s a r e

fo r m a m

c o m m u n i

fa c ie n d o

d u p le r io s ,

c b a n d e la s

q u ilib e t

fu e r it

s u is

v id e b itu r

e t

q u o tie n s c u m q u e lo in in u s

in q u is ic io n e m

n o t a r iis

in v e n ­

c h a p itu llo ,

B o n o n ie .

[ D e 'presbitero ecclesie et chanoniche B . M a r i e de L u x o lin o ] M ille s im o d o m in ic h o p o p u li a lb is

d u c e n te s im o

u n d e c im o

B o n o n ie

e t

d e

n ig r is

L u x o lin o ,

c u m

e t

o ffic ia

d iv in a

r ita te m

n o n

h a b ita n d o a

to r u m ( /. s im o

d e

E t

lib r is

p r o

d ic ta

in

a d

lib r is

v e l

s u o

b o n o n in o r u m

c e le b r a n d a

M a r ie

d ic ta

b o n a m

d ic to

15

s e c u ­ s i

s ta n d o

o m n i a n n o c u m

d e q u i

e c c le s ia ,

n o m in e , d e

'

fa b is

p r e s b ite r ,

p r e s b ite r a liu s

q u i p r e s b ite r

e c c le s ia

in

d ie

m a ssa

c u m

b e a te

u n u s

c o n t in u e

d ic tu s

ip s e

e t

s c r u t in iu m

e llig a t u r

10

s e x ta ,

c o n s ilio

c h a n o n ic lia m

te n e a tu r

c o n t in u e ,

in d ic tio n e

fu it

e t

d e b e a t

B o n o n ie

c e n tu m

e c c le s ia

e t

B o n o n ie ,

s ta r e

c o m m u n i

d ic ta

q u a d r a g in ta

le v a n d u m

e c c le s ia m

c e le b r a r e .

p o t e r it ,

in

a d

c le r ic h o

c o m m u n i B o n o n ie

E g o

a d

te r c io

K e fo r m a tu m

c o m m u n is

u n o

p r e s ta r e

o b lig a r e

s e d e n d o

e s t

p r e s b ite r

n o n a g e s im o

o c tu b r i.

q u o d

q u e

·»

e t

se et

h a b e a t

20

c le r ic h o

b o n o n in o r u m .

D e o d a tu s

q u o n d a m

M c h o la i

n o ta r iu s

a d

a d io io n e s

s t a t u ­

s u b s c r ip s i.

8 6 r)

I n

n o m i n i 'D o m i n i ,

d u c e n te s im o

iu lii. P r o v id e r u n t , B r e s c h a ...

n o n a g e s im o

a m e n .

A n n o

a

n a tiv ita te

q u a r to , in d ic tio n e

s e p tim a ,

o r d i n a v e r u n t e t f ir m a v e r u n t ( /.

s c r ip s i,

8 7 r)

ip s iu s

m ille -

d ie

s e p tim o

s .t . E g o

M ic h a e l

25

s u b s c r ip s i.1

[ D e exa m in a tion e c o n silii quatuor m illiu m ] (/.

8 7 v).

in d ic tio n e

A n n o

C o n g r e g a tis B o n o n ie

e t

fir m a v e r u n t

d ie

d o m in o

d o m in is

r e c u p e r a tio n e m e t

D o m in i

s e p tim a ,

m ille s im o

c a p ita n e o ,

d u o d e c im

C a p r e n n i, q u o d

d u c e n te s im o

v ig e s im o s e p t im o

e x

c o n s iliu m

a n g ia n is

d e p u ta tis v ig o r e

p r o

ip s o r u m

q u a tu o r

n o n a g e s im o

q u a r to ,

c o n s u lib u s

p o p u li

30

iu n ii. e t

c o m m u n e a r b itr ii,

m illiu m

n u p e r

B o n o n ie

a d

p r o v id e r u n t e lle c tu m

e x

35

1 Segue la copia della provvisione già trascritta ai ff. 7 6 r-v, 77 r, e pubblicata a p p . 2 5 6 -5 9 : scritta e autenticata dal notaio M ichèle Bresca.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

576

p r o v is io n e p ie n te s q u o d

a d

io

o b s ta n te

a liq u a

s t a tu tis ,

o r d in a m e n t is ,

e t

s illia r ii n u n c

e t

e lle c t o r e s

p r e s u n t

ta n g e r e n t

s in t

Q u o r u m D e d e

S tip a ,

d .

D o n o s d e u s

d .

A m ic u s

h a n n is

B e r e tta ,

I n

p a lla tio

d .

E g o

d e d .

d ic to r u m

s o lv i

d ic ti

e t

c a s tr i fa c ta ,

e t

p e r v e ­

n e c

a n c ia n i

a liq u i­ c o m -

d o m in u s

e t

c o n s u le s

e x a m in a to r e s

e t

e t

C a p r e n n i,

s in g u lis

d u a ru m

e t q u i

d e b e t

p r o v is io n ib u s

fa m ilie ,

s u n t

e t

c o n -

s o c ie t a t u m

q u e

o m n e s

q u o s

p r e d ic ta

h e c:

p o r ta

d .

d e

d .

e t

V iv ia n u s

I a c o b i,

B la x iu s

B r e s c h a

d .

d .

d e

B o n o n ie .

d .

d .

S a la B a r-

U g o lin u s

lo -

d o m in o

V in e i-

t e s tib u s .

a n g ia n o r u m d e

S te r ii,

Io h a n n e s

P r e s e n tib u s

d o m in o r u m

p o r te

n o ta r iu s .

F r a n e o li

n o ta r iu s

p o r te

R o d a ld is ,

L o m b a r d u s

O liv e r iu s ,

e o r u m

M a g n a n u s

q u a r te r io

M a n c o lin o ; d e

d u o d e c im , p r e d ic ta

c o n s o lu m

d e

s a n c t i P r o c u li,

A lb e r tin o n u n c

S a b a d in is ,

P r e it e P r e v e d e lli;

B o n a v e n tu r a

c o m m u n is

B r e s c h a

e t

v e l

s o c ie t a t ib u s

illis

o b s e r v e tu r

q u e

a c te n u s

m in is tr a le s

P e t r ig o lu s

d .

d o m in o

d o m in o r u m

a n c ia n o r u m

e t

d e

p e r s o lv a tu r

o m n ib u s

L a s tig n a n o ,

F r a n cis c h u s

e t

M ic h a e l

d .

B e lo n d in i,

n o v o

R o v ix ii

e o s

d . U g n t io .d e

P lo r a n is ; d e

B e r to lu s

p e r

n o m in a

C o s p i,

B a m b a lio lu s ,

d .

te n e a t

s a ­

c o n s u le s ,

e o s

p e c u n ia

c itiu s

n o ta r ii,

a liis

p e r

r e c u p e r a tio n is

e o r u m

e t

S a n c ti P e tr i,

d e

e t

q u a tu o r

e t

a b s o lu ti.

G e ra rd u s

G o g o li,

g u e r r a

n e i,

p e n itu s

d . D in u s

b a ru s s a ,

ip s o r u m

M a t h io lu s d .

e t

ip s o r u m

e x a m in a to r u m

d .

r o lu s ,

e t

p r e h e r u n t

q u a r te r io

R a v e n a tis ,

30

v e l

fie t

u t

q u ib u s

c a p ita n e u s

d u o d e c im

q u e

r e fo r m a tio n ib u s a.

p e r

a n c ia n o s

h o c

a lia , p r o v i s i o n e

d e b e a t

p e r

c o n s ilia r io s

B o n o D ie ,

d o m in u s

p r e d ic ti

e t

o c c a s io n e

b u s

p o te s ta s ,

25

d ic to s

B o n o n ie

p o p u li

r e p r o b a tio

to tu m ;

n o n

v e l

e x a m in a r i e lle c t o s

c o n s iliu m , v a le a t in

p e r

c o m m u n i

m u n is

15

v e l

d ic tu m

m a n d e tu r

c o m m u n i B o n o n ie in

q u a r te r io

a p p r o b a tio

s u n t

e x e c u tio n i

n ia t

d o m in o r u m

q u o llib e t

o m n is

e lle c t i

5

d ic to r u m

p r o

e t

m a n d a to d u o d e c im

c o n s u lu m

e t

d o m in i c a p ita p u b lic e

s c r ip s i

s u b s c r ip s i.

[O r d in a m en ta jacta su b an n o D o m in i m illesim o du cen tesim o n on a g esim o qu into ]

8 8 r)

(/. te s im o 36

n o m in e

m e n s is

iu n ii-,

v ir

b ilis

c a p ita n e u s

q u id e m lu m

n o b ilis

s o n itu

c o n s c ilio

p o p u li

D o m in i, a m e n . A n n o

q u in to ,

c o n s c lliu m

fe c it

c a m p a h e

40

I n

n o n a g e s im o

e t

e t

p o p u li

p o te n s

p o p u li v o c e

e t

d o m in u s

B o n o n ie

a fu e r u n t

B o n o n ie ,

in d ic tio n e

m a s s e

in

q u o r u m

p a r te s

p a lla c io m o r e e t

c o n s e n s u

d e

m ille s im o

d u c e n ­

v ig e s im o

s e p tim o

c iv it a t is

B o n o n ie

S a g lin b e n is

n o v o

s o lito

u ltr a e t

d ie

p o p u li

Ia n a c iu s

p r e c o n u m tr e s

e iu s d e m

o c ta v a ,

d ic ti

h o n o r a ­

c o m m u n is

c o n g r e g a r i.

a n c ia n o r u m

v o lo n t a t e

id e m

I n

e t

q u o

c o n s u l-

d o m in u s

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

í.r ii. V - RTJBK. LCTII

c a p ita n e u s s ib i

p r o p o s u it

e x ib e r i I n

p r im is

q u id

o r d in a m e n t is c o n s u lte s

ta t is

to r u m

e t

e is

p la c e t

N o ta r io r u m ,

c iv it a t is

in fr a s c r ip ta ,

a d

v ig o r e

m a sse e t

m e n s is

q u e

e t

d e c e m

a r b it r ii e is

s a p ie n te s

p r o v is s io n u m I n

e t

P e tr i

P a u li

t o c iu s

e t

fa c te

fa c ta

p o p u li

r io r u m ,

p r e m in is t r a le m a liis

q u o lib e t

q u a r te r io

p e r

c o n s e iliu m

e t

a r c iu m

e t

a r m o r u m ,

e t

p o te n tis

h o n o r a b ilis

s o c ie ­ s a c r a ­

m a ssa m

a r m o r u m ,

o r d in a m e n t is

10

c a m b ii

e t

p r o v is ­

o r d in a m e n to r u m

d e

a b

c u r ie

p r e s e n tí

e is

e t

e t

la u d e m

b e a to r u m

p r o

v ir o s

b o n o

et

e t

e x

I u n ii,

v ig o r e

B o n o n ie

m is s is

Ia n a e ii

B o n o n ie ,

q u in to ,

d e

p a c ific o

e t

s u b

a n n o

s ta tu

a n c ia n o s

d e c e m

e t

N o ta -

20

q u e

s a p ie n te s

a r b itr ii

e is

c e d u lis

s o c ie t a t ib u s

p o p u li

15

e t o r d in a -

S p a d a ru m ,

co n ce s s i

B o n o n ie

S a g lin b e n is

in d ic tio n e

r e v e -

s o c ie ta tis

s o c ie t a t is

m e r c a d a n d ie

d o m in i

p o p u li

c o n s u lle s

e t

a p o s to lo r u m

et

in fr a s c r ip to s

e t

m e n s e

e lle c t o s

p o p u li

n o n a g e s* . m

h o n o r e m ,

g lo r io s e ,

m in ís tr a le s

c a m b ii

c a p ita n e i

d u c e n te s im o

5

q u a r te r io e t

B o n o n ie . H e c, s u n t p r o v is s io n e s

e t

v ir i

et e t

s o c ie ­

a iiis

q u o lib e t

e t

q u o r u m

p r e c o n s u lle m

m a s s a m

n o b ilis

m in ís tr a le s

c o n s e iliu m

a r c iu m

ip s iu s

p r u d e n te s

B o n o n ie ,

s o c ie t a t ib u s

p r o

a d

c e le s tis

p e r

c o n s u le s

p r e s u n t

E t

V ir g in is

to c iu s

a n c ia n o s

e st.

e t c o m m u n is

e t

p r o v id e r e ,

a m e n .

b e a t is s im e

c iv it a t is

m e n ta

ta lis

n o m in e ,

r e n c ia m e t

q u o lib e t

te n o r

C h r is ti

c e d u lis s o c ie t a t ib u s

in fr a s c r ip t is

p r e s u n t

p r o

c o n c e s s i p e r

p o p u li B o n o n ie . E t s u p e r ip s is

e o r u m

d e

o r d in a m e n to r u m

e t

e t

q u ib u s

p r e c o n s u lle m

e t

s o c ie t a t e s

c o n s e r v a c io n e m

m is s is

m e r c a d a n d ie

s u p e r

p e r

iu n ii,

p o p u li B o n o n ie

s io n ib u s

p o p u li

c o n p o s it is

p r e m in is t r a le m

B o n o n ie ,

B o n o n ie

e x

e t

fa c tis

p r e s e n tís

s a c r a t is s im o r u m ,

e lle c t o s

s in g u la

c o n s c ilio

B o n o n ie

s o c ie t a t is

p o p u li

c t

p o s tu la v it.

p r o v is s io n ib u s

S p a d a r u m

t a t ib u s

a b

e t

p o p u li

c o n s u lle s

o m n ia

c o n s e iliu m

577

te m p o r e

d e

P la c e n d a

D o m in i

m ille s im o

25

o c ta v a .

Nomina quorum anqianorum et consultum sunt hec d . n u s d .

d e

Io h a n n e s C o r v is ,

N ic h o la u s

c u r s iu s

A im e r ic i,

s p a d a r ii,

d .

C a n d a le o n u s

d .

Io h a n n e s

d .

G u a lte r in u s

B u g e n e g re ,

d .

d .

d .

E g id ii

B o n d i

S p o la tie ,

d .

d o m in i

d e

L o b ia ,

M a s ig n is ,

M ic h e lin u s d ’

I a c o b u s

I a c o b i

d . d .

M a n e lli.

d .

B e r n a b o

d e

d e

c á le o la r ii, V is e n d a ,

S a s s u n i, d .

d .

30

,

B o n a -

R ic a r d in u s

d e

d e

B a ld o i-

D o m in io

S in ib a ld i,

A lb e r tu s

U g o lin u s

d .

q .

B o n a p a r t is

A lb e r t i

d o m in i G u id o n is

C a m b o n in u s

B e n ce v e n n i, d .

O o m p a g n o n iS ,

q . I o h a n n is d e

B o r g e s a n i,

d . Io h a n n e s d .

D o m in ic u s V a r ig n a n a ,

B e r n a r d in u s

B o n a p a r te

N ic h o la u s

B o n v ix in i,

d . d e

P e tr u s

d .

d o m in i

d o m in i

B e c h a d in is ,

fr a tr is

I o h a n n in u s

A ld r e v a n d in i,

P e tr ic o li

d e

C h o d a g n e lu s , d .

U lm e t u la ,

O h a la n c h is ,

35

G o c a d in is , d . d .

T h o m a x B e n n u s

L e o n a rd u s w

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

578

d .

I a c o b u s

B e r n a r d in i

d o m in i

d r a p e r ii,

B e n v e n u ti

N o ta r ii

d e

M a r a n o ,

a n g ia n o r u m

d .

e t

B a r to lo m e u s

c o n s u llu m

d o m in i

p r e d ic to r u m .

N o m in a p rocon su llis et con su llu m societatis N o ta r io r u m su n t hec d . s

d e

Io h a n n e s

S a b lu n i,

S c a n c u c ii,

d .

d .

M ic h a e lis

d o m in i

P a lm ir o li

Io h a n n e s

d e

V e n e tic u s

R a im u n d i,

B a rb a r o s s e

B la n c u c iis ,

d .

d o m in i M ic h a e lis

d . M ic h a e l

p r o c o n s u l,

M a th e u s

A y m e r ii,

m a g is tr i

A d a m i,

d . io

A lb e r tu s

d o m in i

d o in u s

d e

d o m in i

U g o lin i

d ig o n is ,

C o r v is ,

d .

d .

L a u r e n c ii B o n a c h a t t i,

C o r n e liu s

B e n a c ii,

I o h a n n in u s

d o m in i

d . P e tr u s M e lo n is ,

M a n u e l

B o n v is in i

T h o m a x J u lia n u s

su n t hec

p r e m in is tr a lis , B a n d in i,

n o ta r ii,

D ia te m u s

d o m in i B o n is ii.

S p a d a ru m

G e ra rd i

F r a n e is s i d .

d .

d .

N o m in a p rem in istra lis et m in istr a liu m societatis

d .

d o m in i

d .

d .

B a l­

H e n c iu s

d . Io h a n n e s

B a l-

B o n c o m p a g n i.

N o m in a v ero sa p ie n tu m su n t hec D e is

d e

q u a r te r io

C o s p is ,

S a n c to d .

G e ra rd u s

d e

d in u s

d e

L a n g a !o tu s

G a r d in is ,

D e

d .

d e

q u a r te r io

p a u p e r b in u s

d o m in i

v ila n u s

3o

d e

q u a r te r io

g ip tu s

F e lic ia n i,

d e v in is ,

d .

v e n u tu s

(/. e t

d .

8 8 v)

I n

c o n s u lle s ,

s tra b a

p t

A n d r e a s

d e

I a c o b u s

d e

M u s o n ib u s , B ite r n i.

d e P e g o lo t is , d . G u i-

G o g a d in is , d . D e u t a le v i Q a m b r a s ii, d . G a r -

M a n g o lin is ,

M e r lin u s ,

S te r ii.

d .

B a g lo li,

G r e g o r iu s

p o r te d .

d .

d .

d .

I a c o b in u s

P e tr u s

d o m in i

M e rch a d a n te

d e

S a s s o lin is ,

d e

M a th io lu s

G u ille lm u s d o m in i

d e

d .

d e

d e

P la s te lis ,

d .

é t

s o c ie ta tis

e t

d .

d . I a c o ­ d .

B o n -

d e

B e lo n d in i, d . H e n r i-

Io h a n n e s

L o b ia ,

D o m in ic u s

G u ille lm u s

c o n s u lle s

B o n is ii,

R o n c h o r e .

d e

d .

d e

B o a te r iis , d . P a s i-

V in c ig u e r r a

C la r is im is ,

p r o v id e r u n t

p r e c o n s u l

m in is t r a le s

R ic h o b o n u s

I a c o b in i

B u tr ig a r iu s ,

M a r t in i,

p r im is

d .

N a v i,

A ld r e v a n d in i

d e

S a n c ti P r o c u li: d . B e r to lu s

Io h a n n e s

m a g is tr i

d .

d e B a m b a g lo lis , d . G r a c io lu s

H e n c iu s

M a s s im ilis ,

S a lic e to ,

d e

d .

A n g e le llu s

P e tr u s

T e d e r is iis ,

D e

d e

P a c is ,

F r a n c is c u s

d e

p o r te

d .

P a x

d .

d .

C a s te la n i

S p a v a ld i,

H u g o lin u s

T h o m a x ii,

Q o v e n g o n ib u s .

À r g e la ta , d . U g u c io 2»

d .

d .

d e B o n r o m e is , d . I a c o b u s

B a v e n a tis : d . B o n b o lo g n u s

L a m a n d in is ,

B o n io h a n iie s

G a tti,

M ic h a e l

D e n t a m is ,

O to v r in i, d .

d .

d .

q u a rte r io p o r te

d o c tu s

S a n c t i P e t r i: d . G u id o

F r a n cis c u s

A lb e r to ,

D e

so

d .

p o r te

d .

R o m b o -

T h o lo m e i,

d .

d e

B e n -

C a n u tis .

o r d in a v e r u n t

s o c ie t a t is

S p a d a r u m

d e

B o m b o lo g n u s

e t

p r e d ic ti

N o ta r io r u m , s a p ie n te s ,

a d

a n g ia n i p r e m in ih o c

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

u t

579

M í!. V - RtfBR. L0II1

m a lle flc ia ta te

ce s s e n t

B o n o n ie ,

h o m ic id iu m in c e n d iu m te m p o r e in

q u o

s in e in

a liq u i v e l

a u g u s ti b e a t v e l

p r o x im e c o n s c ilio

n o n

d a n d o

q u o d

e o a d iu v a r e 1 I t e m

a d

c o m m u n i

B o n o n ie

r e p r e s e n t a v e r it a r m is le fic io ,

a liq u e m q u o

q u i

d e b e a n t

a

m e m b r o

le fa c to r u m

d e

a liq u o

p r o

te m p o r e in fr a

m a lle fa c t o r e

fa c ie n d a ,

b o n o n in o r u m .

E t

p e n a

e x

d ie s

a

b a n n o

d e p o s ita r iu s

d ie

q u i-

15

e t

d e ­

d a n d o

e t

q u o d

s e c u n ­

p r e d ic tu s s u is

a lii

e x p e d ir e .

E t

in

in

e iu s

20

o ffic io

h a b e re

si

v e r o

s a n g u in is

p r e c is e

p r e d ic tis

c o m m u n is

s in e

p r o e t

p r e d ic to r u m d o m in u s

fa c e r e

a liq u a

a e t

c u m

q u o t m a l-

p o te s ta s

d a re

30

m a i-

h a b e re

b o n o n in o r u m

a liq u e m

25

B o n o n ie

c e p e r it

b a n n o , h a b e a n t lib r a s

e t

c o m ­

d e b e a t

v e l b a n it u m

c o n d e m p n a c io n is

d o m in o

c e p e r it

fo r c ia m

c o m m u n is e t

q u a n t it a t e s

te n e a tu r

v e l b a n ito e t

h a b e a t

re p re s e n ta n te s

o c t o

e t

b a n it u m

q u in q u a g in ta

fu e r it

g e n e ­

iu d ic ib u s

q u i m a lle fic iu m

m u [l]t a r e t u r

e t

a r b itr io

q u ic u m q u e

fa m ilie

c o m m is e r it ,

v e l b a n it o r u m . Q u a s p e c u n ie

q u i

v e l

n o v o

r o b a r ia m

q u o d

te n e a tu r

iu d ic e m

b o n o n in o r u m ;

m a lle fa c t o r e m

c a p ie n te s e t

r e p r e s e n t a t o r ib u s m ic id a

v e l

10

p e n a

E t

s u p e r

fa c ie n d u m ,

e x

v e l

p o t e s t a t is .

e iu s v e l

a ffu -

a n t e k a le n d a s

v id e b itu r

q u o d

m o r ir e t u r ,

lib r a s

c o m m u n i B o n o n ie

c u m q u e fu e r in t

B o n o n ie

h o m ic id a m b a n n o

a liq u e m

s ib i

d o m in i

v e l

d ie s

e t fia t. E t

a liu m

o r d in a v e r u n t

c e n tu m

v e l in c e n d iu m

q u o d

p o te s ta ti

lib e r u m

s u p e r

u n iu s c u m q u e

ip s iu s

e t

d o m in o

e x

q u id

fu e r it

p o s s it

q u e

p re s e n ta re ,

v e n tu r i,

o c t o

et

m a lle fa c t o r e m

c a p ita n e u s

p o te s ta ti

s e c u n d u m

v o lu n ta te m

B o n o n ie

q u o p e r

&

E t

a liq u is

b o n o n in o r u m .

m e ru m ,

p r o p o n e r e

s u is

ip s u m

p r o x im i

d o m in u s

o ffic iu m

iu d ic ib u s

p r o v id e r u n t

m a lle fic io

iu lii

lo c o

d e b e a n t c a p e r e

p e r

q u o s

e t

v e l

e t

e o s

v e l

fu e r in t

p re s e n ta re .

v e l

c a p e r e

lib r a r u m p u r u m ,

e t

v e l lo c a

d e b e a n t

c iv i­

e x iv e r it ,

c o n tr a ta

B o n o n ie

c o n s c ilii p r o c e d a t u r

p o s s it

e x

r e p r e s e n t a v e r it

p r o

ip s iu s

in

q u e m

in

c o m it e r e t

p re s e n te s

te n e a n tu r

c o n tr a ta s

e t

c o n fit e n d is . E t

e x e r c e n d u m

q u ilib e t

m u n is

h a b e a t m e n s e m

d o m in o

q u i

m a lle fa c t o r e s

p e r s e q u i,

to tu m

d ic to

fu e r it ,

a liq u is

s a n g u is

s in g u li

c o m m u n is

d e c e m

s u b s e q u e n tis

p o te s ta s

c o m ite r e

m o d o

p o p u li B o n o n ie

v o lu n ta te m

d o m in u s

s e u

e t

fu tu r u s

m a lle fic iis

u n d e

si

B o n o n ie

p e r p e tr a to r u m

te n e a n tu r

e o d e m

p e r

in

d u m

e t

m a lle fa c t o r e s

p r e d ic to r u m

p o te s ta s

a r b itr iu m

b u s c u m q u e

s e u

q u o d ,

c o m ita tu

c o m m is s u m

p o te s ta tis

p e r s e c u t i,

c u ilib e t

d o m in u s

o m n e s

e t s in g u li q u i fu e r in t p e r

m a lle fa c t o r e s

r a le

v e l

m a lle fic iu m

q u o d

m a lle fa c t o r e m

m a le fa c to r

fu e r in t

b a n o

a liu d

m a lle fic io r u m

d o m in i

o m n e s

im p u n ita ,

s u b u r b iis

m a lle fic iu m

p e r s e q u i

d ic tu s

r e m a n e a n t

v e l

a liq u o d

d ic to r u m

p e n a

n e

r o b a r ia m ,

d ic tu m

e c ia m

e t

v e l v e l

fo r c ia m

g e r e t

e t

b u r g is

35

e t s o lv i

fa c te

d e

h o ­

r e fo r m a tio n e

p o te s ta ti

c e n tu m

B o n o n ie

q u i

p r o

lib r a r u m te m p o r e

40

1 in marg. [m 3] de consignatione alicuius bahiti vel malefactoris.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BOLOONA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

580

fu e r it

te n e a tu r s o lv e r e

d o m in i

p o te s ta tis

n o n ie , q u a 5

q u a m

e is

v ig in tiq u in q u e

p o te s ta te m in

e x e n tu s

a lic u iu s

fu e r it q u o d

s i

c io n ib u s

b u tis

ta n te m )

B o n o n ie

in

c o n tr a ta

I t e m

p e c u n ie

in

q u a

d e n u n t ia t u s

s e u

e t

c iv it a t e

n ic h ilo m in u s

I te m , r e c ip iu n t v e r u n t

a d

iu s t ic ia m

d o m u s fitic ia

o m n e s

d o m u s

d o m u s

s e c u n d u m

fo r m a m

d e s tr u c io n e d e fe n s io n e

in s tr u m e n tis in

I t e m to r u m s u u m » ,

tu rre s

v e l

s ta t u t is

e t

r u b r ic h a

q u o d

in c ip it

p r e d ic tis

e t

h o c

d e ­

d is tr i­

s u p e r d e p o -

s o lv e r it

E t

s o lu -

s e u

r e la s e tu r

fa m a m

ta li

si

a liq u is

c o m m u n i

liq u id u m

e t

e sse (p e r p re s e n d ic tu m

p r e s e n ­

e t

q u o d ,

s iq u is

c o m ita tu e x

ip s o

tu rre s

q u e

fia t

e t

m a lle fic iu m

a liq u o d

a ccu s a tu s

m a lle fic io

p a x

d e b e a t

v e l

in te r

c o n tr a

c o m is s u m

esse,

fa c ie n d a m .

h o m ic id a r u m

d e fe n d a n tu r,

tu rre s

c o m is e r it q u o

te n e a tu r

fu e r it

e t

d e

q u i

p r o v id e r u n t

te n e r e n tu r

v e l

b a n n u m

e t

o r d in a ­

h a b it a r e n t u r

h o m ic id ii p e r p e tr a ti v e l a n te p e r d u o s m e n s e s , fu e r u n t

d ic t i b a n it i,

s ta tu to r u m e t

e x c e p tio n e

s e n t e n t iis

p r o v id e r u n t s u b

e t

d o rn o ru m v e l

n e c

n is i

c o n d e m p n a c io n e m

p le r u m q u e

te m p o r e

p e n is

e t

in s tru m e n ta

q u o d

s a n g u in is

m a s s a r iu m

m a lle fic iu m ,

p o te s ta s

c u m

e t

n u lla

fu e r it ,

p e r

s i d ic te

s u p e r

v e l

r e p e r tu m

p e r h o m ic id a m

tu r

o r d in a v e r u n t B o n o n ie

d o m in u s s i

fu e r it

I t a a li­

c o m is s is s e .

in q u is it u s

c o m it e n t e m ,

p r o c e d e r e

fa c tu m

p r o

b o n o n in o r u m

p u b lic a m

a r m is

B o n o n ie .

d o m in i p o t e s t a t is

p r e d ic tis ;

s u p r a d ic ta m .

te s te s

p e r s o n a m

m a lle fic iu m

E t

p r e s e n ta tu s

d o ­ h a ­

r e p r e s e n ta v e r in t.

p e n e s

lib r e

p r o

p e r

c u m

d e p o s it e , e t e is s o lu t is

m ille

s ic

q u a tu o r

p r o v id e r u n t in

ta le m

A lie

m a lle fic iu m

q u i

p r o v id e n d i.

s te n t

s a n g u in is

a r b itr io

d ie s in e

lo c u m

e c le s ia s tic a m

e t

e a

a n ^ ·¡a n o ­

e is

e t ia m

c o m m u n is

b o n o n in o r u m

d e p o s it a r iu m

fu e r it p e r

d ic tu m

p a r te s ,

lib r e

s e u

fo re n s e m in

c u ilib e t

p r e d ic ta

c e p e r in t

r e m a n e a t

m a le fa c to r u m

m a lle fic iu m

30

m ille

E t

m a lle fic ii

a liq u i

te n e a n tu r

B o ­

p r e s e n ta tu m

e t b a n n o

p r o te c io n e

p r e s e n ta to r ib u s

q u a n t it a t e m

p r o b a tu m

ta tu m

tu n c

ip s u m

p r e d ic to r u m B o n o n ie

v e l

o c a s io n ib u s .

p e n e s

d e

fa c e r e

m a n d a to

p o p u li

b o n o n in o r u m ,

c le r ic u m v e l

m a r o c h u m

c o m m u n is

d ic tis

n a n tu r

s e u

fa c ie n d is

p o s it a r iu m

a liq u e m

e x tr a c tu s

a r m is , s e u

a u fe r e n d a .

d e

c o n s u ltu m

fu e r it

lib r a r u m

h o m ic id ii

a liq u is

r ib a ld u m

p r e s e n ta to r i

40

v e l

fie r i

fa c ie n d o , p e n a

B o n o n ie

p r e s e n ta n tib u s

[c a u s a ]

q u e m

e o s

q u a n tita te s e t

m a n d a tu m

in te r

c o m is e r it s in e

35

c o n s u le s

c o n s u ltu m

ta m e n ,

25

e t s e u

s c r u p tin io

e t

q u i

20

a n q ia n i

p r e c e p tu m

p o c u n ie

a n c ia n o r u m

r u m

b e a n t

15

d ic ta s

b u lita

a liq u o

m in u m

io

d ic ti

d ic tu m

e is d e m

c u m

v e l

a d m is s a , a liq u o

« s t a t u im u s

b a r r ito r u m n o n

a lio

lo q u e n c iu m

p r o

h o m ic id io ,

o b s ta n tib u s

iu r e .

S a lv is

a liq u ib u s

s e m p e r

a liis

c o n t e n t is .

s ta tu tu m

« d e - te s te

d ir u a n tu r e t p r o s te r n a n -

o r d in a m e n to r u m

b o n o r u m

o r d in a m e n t is q u o d

e t

q u o d

n o n q u o d

e s t

in

p r o d u c e n d o in

a liq u a

q u a rto q u i c a u s a

lib r o

fa c ia t

s ta tu ­ fa c tu m

c r im in a li

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

n o n

581

L IB . V -R T J B K . LCIII

p o s s it s it

fe rr e

v a n u m

te s t im o n iu m e t

ca s s u m

r e p r o b a c io n e m I t e m d e

n o n

I t e m v e l e t

v u ln e r a v e r it

a liq u is

d ic to r u m

c o m m u n is fa c ta m

S a lv is

c o n t e n t is s a lv o e x

fo r m a

v e l

E t

h o c

h o c

n o n

v e l

lo c u m v e n e r it

v e l

s t a t u t is ,

a s s a s in o s

e t

p o p u li

B o n o n ie a d

h o c

p r o

u t

c iv ib u s

B o n o n ie , b u r g o s

e t s u b u r b ia

m a lle fa e t o r e s

d ilig e n d u s

e t

p r o v id e r u n t

e t

c o m m u n i B o n o n ie

e t

n o n ie

p e r c ip iu n t

q u i p r o

te m p o r e

a liis b e r o a r iis r iis e t

o m n ia

tu to r u m

c o m m u n is

d ie s

p e rs o n a s

a d d it o s

e t

b e r o a r iis p o p u li

b a n n o

d ic to r u m

v e l (/.

p r e d ic to r u m d o m in u s v e l

q u o d

m u n is

8 9 r)

e t

e t

r e ie c e r it

p r e d ic to r u m te n e a tu r

c iv it a t e m

a liis

e t

te n e re

fia t

v id e n d o

e t

p e r

te m p o r e

b e r o a r io r u m

s e

b e r o a r iis

s u is

lo c o

s u i

a

s t a ­

P o n te q u in -

3c

s u p e r

r e g im in is o m n ib u s

s o c ie ta tu n q u a tu o r

c u ilib e t

e x

35

p re -

le g i n o m in a

p e r s o n a lite r .

s e p a r a v e r it

p o te s ta s

d e

fu e r in t , p e n a

b o n o n in o r u m

q u e m lib e t

e x

d e

m in is tr a lib u s

q u i p r o

25

o m n ib u s

in fr a

s u i

in q u is ic io

a u fe r e n d a , fa c ie n d o

a liq u e m

in

b e r o a r io s

te m p o r e

s o c ie t a t ib u s ,

c u m

fo r m a m

h a b e re

v ig in ti

B o ­

a liis b e r o a -

F lo r in u s

d e b e a t

t o t o

e x

lib r a r u m

d o m in u s

e t

«0

B o n o n ie

d o m in u s p o te s ta s

h a b e re

d o m in u s

d ie b u s

q u a tu o r

p e r s e q u i

p o r ta n tib u s

p o te s ta ti

b e r o a r io s

d ic to s

te n e re

c a p ita n e u m

b e r o a r io r u m

B o n o n ie ,

d e

c o m m u n i B o n o n ie

q u o d

q u in d e c im

v ig in tiq u in q u e

15

c o m m u n is

p e r

te n e n tu r , e t s e c u n d u m

p o p u li B o n o n ie

d o m in u m

q u i

c o n s u e tu m , q u i h a b e a n t

d u c e r e ,

te n e a tu r

p e r

E t

B o n o n ie

a lii b e r o a r ii p o t e s t a t is

q u o s

r e g im in is

h a b e re

d e b e a t

a s s a s in a tu .

p o s s it

d o m in o

q u o d

s e r v ir e

S a lv o

p r e s id e n c iu m

p o te s ta s

a liq u is

s u i

p o t e s t a t is

c o n s u llib u s

p e r

d e

in q u ir i fa c e r e

s e c u m

a lii

B o n o n ie

s in g u lis

d o m in i

B o n o n ie

a n g ia n is e t

in tr o itu

e st. E t

q u o d

B o n o n ie .

ip s o s s e c u m

d ic tu m

p e s

10

d e

r e fo r m a tio n ib u s

o r d in a m e n to r u m

m e liu s

e t

s im ile

te n e a n tu r

p o te s ta s

a b

e t

si

fo r tia m

h a b e n tu r.

in q u ir e r e

te n e a tu r

c iv is E t

e o n d e m p n a c io n e m

t e m p o r e s u i r e g im in is . Q u i b e r o a r ii c u m

se cu n d u r.

C a r a li fu t u r u s d e c im

in

o r d in a to , s ib i u n u s

B o n o n ie

o r d in a v e r u n t

fu e r it

t o t o

p u n ia t u r

q u o d

fu e r it

p r e iu d ic e t s c o la r ib u s

c o m m u n i B o n o n ie :

d o m in i p o te s ta tis p e r

u t

a

e iu s

p e c u n ia r iis .

p re s e n ta tu s

fu e r it

5 p e r c u s e r it

v e l a lib i u b i e x tite r it o p o r tu n u m

s a lia r iu m

p r o p te r

c r im in a li

B o n o n ie ,

p e n is

s u p e r a d d a n tu r v ig in ti b e r o a r ii u ltr a n u m e r u m a

c a u s a

fo r e n s is

o r d in a m e n t is

n o n

p o te s ta s

a liq u a

d u p lu m

in

in fa m a ta s

o r d in a m e n tu m

in

h a b e a t

c u m

c e t . »

p o s ic io n e s .

c o m ita tin u m

p o te s ta te m

p o te r it te r m in o in

in

e t

r e m a n e a n t in p u n ita .

q u o d , s iq u is

s ta tu to r u m , r e fo r m a tio n u m , s e u

I t e m ,

a r m a ,

q u o d a liq u e

s iiu m ,

m o m e n t i,

m a lle fic ia

c o n d e m p n a tu s

p e n is

c o n tr a

q u o d

c iv e m

fa c tu m

a tq u e

p lu r a

fia n t

d o m in u m

e t

s o lv e r e

a m p u ta r i.

v e l

fo r e n s iu m

B o n o n ie

v a lo r is

o r d in a v e r u n t

a liq u e m

p u n ir e tu r .

fa c ia t

o r d in a v e r u n t

e t

p e r

q u i

t e s tiu m

e t

p r o v id e r u n t

B o n o n ie

n u lliu s

a d m ita n tu r

c o n d e m p n e tu r

ip s o

e t

d ic to r u m

p r o v id e r u n t

c e te r o

a liq u is

E t

si

in s u fic ie n te m , s e r v ic io

a liu m

40

c o m ­

s u b r o g a r e

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

582

in fr a

o c t o

d ie s

a

d ie

d o m in i p o t e s t a t is B o n o n ie ie c tu s 5

n ic h il

Q u e m

liu m

c ir c h a s

d e b e a t

p r o

te m p o r e p r e d ic ta

n u s

fu e r it

p r e d ic to r u m h a b e re

Q u a m

d o m in u s fu e r it

s in e

p e r

e t

n o ta r io s d ic ti

1 I t e m

p r o v id e r u n t fle n t

te n e a n tu r

p e r

ip s u m

in q u is ic io n is

t u to

s ta tu to r u m

q u a rti

lib r i

e t

e iu s

a n g ia n o r u m s in d ic i

q u e

c a p itu lo

e t

fu e r in t

e t o r d in a v e r u n t

p e r

d o m in u m

d o m in u m

lo q u e n tis

s ta tu to r u m

in q u is ic io n e m ip s a

v ir o r u m

illiu s

te r re

d ic to r u m

in 35

e t

te rra ,

v e l

e sse t

ib i

illiu s

te r re ,

n o ta r iu s

te r re

e a

n e m

d o m in o

t r io

d ic ti

a d

d ie

in

in

d e « d e

s ig illu m

r e d d ie r it

in

p o t e s t a t i s ig illa ta m

d o m in i

e r u n t

a d

in fr a

te r c ia m

fa c e r e

p e r

in fr a

d u o s

B o n o n ie , m a s s a r ii

e s t

s i

m e n se s

in

a

c o m it a t u s

p r e s e n ta r e

n o n

ip s a m

illiu s e sse t

s i

n o n

c o m m u n is

B o n o n ie

v e n tu r u m . E t B o n o n ie

fa c ta

b o n o r u m

v ir o r u m , s ig illo

q u i

a liq u a m

p r e s b ite r i

m a s s a r iu s

q u a tu o r

s ta ­

e o r u m a d

d ie

s a lv o

p r im o

q u a tu o r

v é l

in q u is ic io n e m

d e b e a t

m a l-

fa m ilia m

in c o n t in e n ti

e t

in q u is ic io

c iv ita te m

d ie m

c o n d e n p n a n d o ,

q u o d

·

e is

te n e a n tu r.

e iu s

q u i iv e r it

te r ra

fa c ta

in q u is ic io n e s

v e l

n o ta r iu s

p r o x im u m

s a c r a ­

s in d ic a n d u m

te n e a n tu r ,

q u o d

q u e lib e t

m e n s e m

q u o s

s u i

te n e a tu r.

a b s e n c iu m

d ic ta m

n u m e r o

d o m in u n i

v e l

v ir o r u m ,

b o n o n i-

d e

h a b e re

o m n e s

d ic to r u m

E t

d o m i­

s c u t ife r is

a le g a c io n ib u s

b o n o r u m

p r e s e n c ia

e sse

fo r m a m

q u o d

fu e r it

a n te a .

s in d ic a n d u m

p o te s ta te m

c o m ita tu m

d o m in i

J ib r a r u m

n o ta r ii

p r e s e n c ia

a d

in q u is ic io

te n e a n tu r

v e l

q u a m

a b s e n tib u s ,

d e b e a t

b e r o a r iis

p o s s it

d ic ti

a s o lv e n d o

fa c ta

s ig illa r e

u n u m q u a

in

q u a

q u a tu o r

s a c e r d o s , q u o d

p e r

te n e a tu r

s o lu m

te n e a tu r h in c

40

fa c ie n d a m

in q u is ic io q e ,

q u i

p o te s ta te m

[te r m in a r i]

d e

n u m e r o

m in is tr a -

v e n tu r i in

fa c e r e

p r e d ic to r u m ,

e lle c t i

a c c u s a t i v e l in q u is it i fu e r in t ». E t 3o

s in d ic i

fa m ilia m

in

e c ia m

b e r o a r io r u m a d

r e ­

d o m in i c a p ita n e i q u i

s e c u n d u m

e r u n t

b e r o a r iu s

fa c ia t

c e n tu m

n o n

d ic ti

c o m m u n e

q u i in te r e s s e

d o m ic e llis

d ic to r u m

a

d u o r u m

o b s e r v a n d a

E t

e x

q u i

e t

e c ia m

p en a ,

p o te s ta s

fa m ilia m ,

le fic io r u m

in c ó a te

a liq u is

s in d ic i

s c r ib i

p r o x im o e t

fa m ilia

fu e r in t s u b r o g a ti.

S im ilite r

e t

o e tu b r is

c a p ita n e u s

n u m e r o

lo c o

m in ís t r a le s

fa c ie n d a

d o m in u s

e iu s

e t

c o n tr a fa e tu m .

c a p ita n e u m

p o s tq u a m

25

k a le n d is

d ic tu s

q u o s

d o m in u m

a n g ia n o s

s in g u la

c o n d e m p n a c io n e m

p o te s ta te m

fid e

a e t

p r e d ic tu s

a n g ia n o r u m fa c ie n d a s .

d e

té m p o r e

a n g ia n o r u m

d o m in i p o te s ta tis

b e r o a r io r u m

d e b e t

m e n t i,

»

e t

q u o c ie n s

h a b e re

s u b r o g a n d o s

n o ta r iu m

p r e d ic to s e q u is

r e c e s e r it

m e d io

a lii ip s o r u m

d u o r u m

in q u is ic io n e s

o m n ia

p o te s ta s

n o r u m is

d e

e t

v e l

d o n e c

b e r o a r io s

p e r

e t

p e r

c a p ita n e i e t

a d

v e l

p r e s e n c ia

p r e d ic to r u m

fle r i io

in

b e r o a r iu s

fu e r it ,

d e b e a t

s e p a r a v e r it

b e r o a r iu m

d ic ta s

a lte r

r e ie c tu s

p e r c ip e r e

v e l q u i s e

b e r o a r io r u m

q u a

v e l

h a b e re

q u o d

d ic tu s

in q u is ic io ­

a p e r ie n d a m

p o te s ta tis .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

a r b i-

’

583

L IB . V - HU BE. L C III

I t e m

p r o v id e r u n t

g e n tu r

e x p e n s is ,

e o r u m

iu d ic e s ,

d e b e a n t v e l

d a r e

d ie m

e t

fa c e r e

p o s tq u a m

N e c

s in e

e t

c o n m ite r e e x c e p tis iu d ic e

a b

e t

fu e r it a d

v e l

e x e m p la n d a s , a s se sso re

a d

n e c

c o m m u n is

T J rs ii

fa c ie n d o , c e n tu m r u m

p e n a

p r o

e t

lib r u m

b o n o n in o r u m ,

q u in q u a g in ta

s ín d ic o s

d ic to r u m

n o ta r iu s d ic is

d o m in i

e t

s in d ic i

d e p u ta tu m 1 I t e m

a d

iu d ic e s

n o ta r ii

e t

e t

lu to

iu d ic ib u s

d ic tu m v e l

a lii

n o t a r iis

s e u

d is c h i

d e

fa m ilia

v e l

in q u is it is

e x e m p la v e r it a c ta p a r tis

q u a n d o

c u m

a c ta

e t

c o n tr a fa c ie n ti d e c e m m in u s

p o te s ta s

p r e d ic ta . a d v o c a to s

E t e t

q u in q u a g in ta v ic e t ib u s

q u a lib e t c o r a m

e t

lib r a r u m

a u fe re n d a . d ic tis

d o m in i

a d v o c a tis

e t

d is c o r u m

m a lle fic io r u m

1

e t

E t

q u o d

s e

in

n u llu s

e i p e r

d o m in i

ir e

p r e d ic to r u m .

e t E t

20

p r é ­

e t

te s ti­

e t d e n u n q u i

p e t ie io n e m

b a n n o

30

c u ilib e t

q u a lib e t v ic e . E t p r e c is e

25

d ic ti

n o ta r io

a d

e t

e x i-

n is i

e x c e p tis

e t a c u s s a tis

p e n a

v e l

p o t e s t a t is

r e d d e n d o ,

d o ­

o b s e r v a r e u ltr a

d u o s

c u ilib e t c o n t r a fa c ie n t i

d o m in u m

c u m

iu -

m a lle fic io r u m

c r im in a li h a b e r e

p o te s ta te m

35

p r o

p a r t ib u s in te r s e lit ig a n ­

m a lle fic io r u m .

p o s s it

n o ta r iu s

a u d e a t

p o t e s t a t is ,

b a n n o

p e r q u o d

o ffic io .

e x c u s a n d u m

e t

15

p r e d ic to ­

e o r u m ta m e n

e t

m a lle fic io r u m

c a u s a

n u -

c o n tr a fa c ie n ti

I t a

d is c o ru m

p r o

e t

d is p e n d io

e o r u m

s u o

iu r e

10

d o m in i p o te s ta tis

n o ta r ii te n e a n tu r

n u llu s

a lic u i

A q u ile

c u ilib e t

c o r o n is

e x e m p la r e n t,

b o n o n in o r u m

p r o c u r a t o r ib u s ,

segg. in m a rg,

a d

a liq u a

iu d ic ib u s

e t

d ic ti p r o

b o n o n in o r u m

iu d ic e s

p o s s it in

e is

v e l d e llic t is

p r o c u r a to r e s , p e n a

lib r a r u m

o ffic ia liu m

q u o d

d ic to r u m

s c r ip t u r a s

e iu s

n u llu s d u o s

v e n e r in t

e t s c r ip t u r a s

iu d ic e s ,

p r o p o n e r e

a liq u o

c a p ita n e o

d is c h i s e u

q u i r e c ip iu n t u r s u p e r m a lle fic iis

c ia tis

e t

s u p e r

v e l

d is c u m

d is c u m

s in e

c o a d iu v a r e

s ta n g a s

p r e d ic ta .

c o m m itte r e ,

a liq u e m

p o s s in t n o ta r iu m

o r d in a v e r u n t

e t m o r a r i iu s ta

p o te s ta tis ,

p r e e s t

h a b e re

s c r ip t u r a s

c a p ita n e i a u fe r e n d a .

q u i

e t

a d n e c

b

te r c ia m

e t s c r ip tu r a s , n is i u n u m

c u ilib e t

p o t e s t a t is

s t r a t is

p r o v id e r u n t

s t e n t ib u s

b u s

s e u

p o te s ta tis d o m in i

iu d ic e

p o te s ta ti

e t

e t

r e c ip ie n d o s

o ffic iis ,

b o n o n in o r u m

p o te s ta tis

s u p e r

s u m â t s ta r e d o m in i

lib r a r u m

a c ta

iu r e

d e b e n t

e o r u m

c a p ita n e u s ,

a c ta

s c r ip t u r a r u m ,

c u ilib e t

e t

d e

d a r i in fr a

p o s s in t

s c r ip t u r a s

a c ta

q u e

B o n o n ie

q u o d

a liq u o s

lib r o s ,

c u s to d ia

e t

v o lo n ta te m

p r e d ic to r u m

e o r u m

e t

te n e a n tu r

ip s o r u m

p o te s ta s ,

p o t e s t a t is ,

in

b a n n o

I t a

fa t i­

c a p ita n e u s

s c r ip t u r a r u m

e o r u m

te s te s

le g e n d i v e l c u s t o d ie n d i c a u s a c iu m

a d

d o m in u s

d o m in i

d is c u m

e t

in d e b ite

d o m in u s

c o m m u n is

e x e m p la n d u m

a liq u is

lic tig a n te s e t

q u ilib e t

p e titu m .

n o t a r ii,

n o ta r ii

e t

a c to r u m

p e te n tib u s

e is

d ic ti

n o ta r ii

c o p ia m

n e

p o te s ta s

s ta tu to r u m

n o ta r io

p o s s in t

n u llité s

e t

fo r m a m

v o le n tib u s

n o titia m

o r d in a v e r u n t

d o m in u s

n u llit é s

s e c u n d u m

p a r tib u s

e t

q u o d

s ta r e

E x c e p tis a d

e x c e p tis

p r in c ip a lib u s

s ta n g a m

d is c h i se u

fid e iu s s o r ib u s

a c -

íq

JÍQta. [m 3]

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

584

5

c u s a ti,

d e n u n e ia ti v e l in q u is it i

e t

q u i

a liis

e x c e p tis

a n g ia n is

c ie t a t u m

a r c iu m

n ie ,

q u ib u s

lic e a t

ir e

te s ta ti

v e l

s a lv o d e

G r iffis

p e r

e t

n o r u m b e t

I t e m

p a r e n d o n o n

a u x ilio

a n n o s

a

c u m

e t

d ie

in

s a c r a to v e l

m e n s e

d e c e m b r is ,

b a n ie c ia m a lic u i

b a n n o

d ic to

b a n n o

lo q u e n te

d e

d e

te m p o r e

d e

e t

d a to

d e

p o ­

n o s c u n tu r .

d e in c e p s

c a n c e la r i

lo q u e n te

B o n o -

d o m in o

c o n s c ilio

q u a

e t s o ­

c o n s u llib u s

a r m is ,

c a n c e lla r i

e x im i

B o n o n ie

c u m fu e r it

c a s ib u s

b a n n o ,

e t

d o m in i M illit i

b a n itis

q u a tu o r

tr e c e n tis

c o n d e p n a n d is

te s te s

c o m m u n is

o m n i

p e n a

e t

b a n n o

a u fe r e n d a .

E t

a p u d

c o r a m

d e

q u a

u ltr a .

m o d o

s e c u r it a t e m

e t d e

d is c u m

v e r o

e t

d o ­ tre s

g u e rra m

p e r

tres

s e c u r ita te h a b ita

n o ta r iu s

v e l d e

b u lita , d o m in i

o r d in a m e n t i p r e s e n tis

n o ta r io s

d e p u ta to s -

s c r ib e r e , d e p o n e n d o

o c t o

d ie b u s

a d

b o n o n in o r u m ta m

e t

s o lv a n tu r

e t

fo r m a

s in g u lis

lib r a r u m

a d

p r e s tita

fo r m a m

s ta n d o

c o n d e n p n a c io n e

b u lita

s e c u r it a t u m

p r o d ic to r u m

d e

d e ­

d o m in i

d o m in o p o te s ta te

d e

e o r iim

e t

a rm a

B o n o n ie

F o r e n s e s

c a re n te s ,

Q u a m

lib r o

e t

c u ili­

a r m o r u m .

p o r ta r e

c o m m u n is

p r e d ic ta s

q u in q u a g in ta a liq u is

e t

b o n o n i-

s p e c ia lib u s

p r e s id e n t ib u s

n o n

s e c u n d u m

e t in

a m is s io n is

r e q u is itu s ,

s im ili

s o ld o r u m

b o n o n in o r u m

s a c r a m e n tu m

d e ffe n s ib ilia .

s e c u r it a t e s

s i

lib r a r u m

s u s p ic io n e

p o r ta r e

d e fe n s ib ilia ,

q u a lib e t v ic e , e t

n o t a r iis

p o t e s t a t is

e t

c iv ita te

B o n o n ie

c o r a m

A q u ile ,

p e r

te n e a tu r

B o n o n ie

c iv it a t is

n o t a r iis

ta n tu m ,

v e l d im in u to

c o n s ig n a n d o

a

b o n o n in o r u m

a c c ip e r e

n ic h il a d d it o

e t

d is c u m

c o n s te t

p o s s in t p o r ta r e a r m a p o te s ta tis

b o n o n in n r u m

d e

p r e s u m a t a r m a

c e n tu m

d e s e p r e s e n ta n d o

b u lita a d

a liq u a

p r o

fu e r it

a liq u is

v e l

e t

d u c e n tis

p a r v i

q u a

lib r is

c o m ita tin o

c iv i

q u o c ie n s

v e l

q u o d

a u d e a t

a r m o r u m

d ic ti d o m in i

h a b ita

n o n

s e c u r ita te

a liq u e m , e t

d e n a r ii b o n o n in i

p e r

d e

o r d in a v e r u n t

v e l s u b u r b ia

e t

lib r o r u m

B o n o n ie

d e

c iv i

c u ilib e t

iu d ic ib u s

h a b e n te s

b u r g o s

p r iu s

m a n d a tis

p o te s ta tis

e t

fo r e n s is

d ic to r u m

lic e a t

e t

v e l

c u ilib e t

d e c e m

o ffe n d e n d o e iu s

m in i

40

q u ic u n q u e

p o s s it

p o p u li

s e u

s p e c ta r e

e x iv e r it

p o t e s t

p r o v id e r u n t

p r e s t it a

s o lv e n d a ;

e t

d e

p o p u li

q u o lib e t

q u o d

fe n s ib ilia p o te s ta tis

35

q u o d

s a n g u is

n u n c iis

c o n s u llib u s

n e g o e iis

o ffic ia

e t

iu d ic ib u s ,

m e r c a d a n d ie

e x p o n e n d is

p r o

se u

m in is tr a lib u s

o r d in a m e n to

n o n

fa c to

e t

ip s o r u m

n o n

d u o s

s e m p e r

B o n o n ie ,

b a n n o p r o

fo r e n s i

S a lv o

30

u n d e

e iu s

B o n o n ie

e t

o r d in a v e r u n t

d e in c e p s

c o m it a t in u s

c iv it a t e m

p e n a

v e l

a d

s e c u r it a t is

v e l

b a n n u m .

B o n o n ie ,

as

p o p u li

p r o

q u e

e t

a liq u is

c a p ita n e i

(/. 8 9 v) 20

s ta n g a m

in fr a

s a lv o

q u ib u s

p o te s ta te

c a m b ii

m a lle fic iu m

p a c e

a p r o b a to r ib u s

c o n s u llib u s

m a lle fic io

o r d in a m e n to

p o s t

e t

b a n ir e tu r

s in e

e t

d o m in o

a r m o r u m ,

in d ic ib u s

d ic tu m

e x e m p la tu s ,

15

e t

a liq u o

q u ic u m q u e

a,

c o n s u llib u s

p r o v id e r u n t

c o m it e n t !

v e titis

e t

d ic ta m

e iu s

p r o

p a c e

fu e r in t

a n g ia n is

a d

e t

I t e m r e tu r

io

v o c a t i

c iv iu m

a c ta e i

in

a r m a r io

c o m m u n is , p e r

q u a m

s in d ic o s

fo r e n s iu m

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

585

L IB . V -R T T B R . LCIIX

q u i

s e c u r it a t e m

s io n e

d ic ti

t e s t a t is ,

n o n

r u e r it , s e d ju s s o r e s in

c iv is

in

v ie n te s

d u c e n tis

in

c iv is

v e l

n o m in ib u s

e t

d o m in o

p r e d ic to r u m q u o d c o r a m q u i

e t

e t

n o r u m . te m

p o te s ta tis

m o d o

e t

m a ta

p e r s o n a

v e l

b u r g o s

lib r a r u m

p r e s u m a t e t

s u a m

fa m ilia m

T e n e a tu r s e u

le ftc iu m

u t s u p e r iu s b a to r e s p o r e

p e r

c o m m u n is

b o n o n in o r u m b u lita si

q u o d

c iv ita te m ,

e t

I t e m

B o n o n ie ,

p r o u t

te n e a tu r

in

v e l

S i

Q u e

te m p o r e

n u llu s v e l

p o s s it

a m is s io n is

s e u

q u i

n o ta r io

c iv ib u s ,

e t

a s s a s in u s se u

d e

v e l in fa -

p r e s t it a

s e c u r it a t e s fu e r in t

p o r ta r e p e n a e t

e t

in q u i-

a liq u e m

30

m a l-

p r e s t it e r it

d u r e n t

ip s iu s

b a n n o

b r a c a r o le

p o p u li B o n o n ie ,

t o t o

q u in d e c im

ta v o la c iu m e t

p e r

v e titis .

a p r o b e n tu r p e r a p r o -

p r e s t it e

p r e s t it e

s u b

p o te s ta s

s e c u r ita te m

25

a u d e a t

m a lle fic io r u m p e r

d o ­

e o d e m

fu r to

a r m is

q u o c ie n s

s e c u r it a t e s

20

s a t is d a t io n e

d o m in u s

iu d ic e s

b o n o n i-

c o n d e m p n e n t u r fid e iu s s o r e s

ta v o la c ii

c o n s u ilu m

h a ­

s c r ib i n o ta r io

s e c u r it a t e

te n e tu r

m a lle fa c to r

s u b u r b ia

in se u

e c ia m

p r o ­

q u a

d ic to

r o b a r ia

a r m is

s e c u r it a t u m

m a lle fa c t o r ,

B o n o n ie .

e t

r u fia n u s

s ic u t

p o te s ta s

lib r o

e s t

e t

in

15

a u te m

p o s s in t p e r c iv it a ­

c o r a m

d ic tu m

p r e d ic tis

v o lu e r it,

lib r a r u m

n o n

d a tis

p r e s e n ta b it

v e r u m

10

v e r is

d u c e r e

n is i p r e s t it a

q u o lib e t

e s t, e t s u p r a d ic te

b u r g o s

a n g ia n o r u m

c r e d id e r in t

d e

d o m in u s

c u iu s

p o r ta r e

a s s a s in a tu

p e r p e tr a tu m .

d ic tu m

S a lv o

E t

r e c e p e r it

p o te s ta tis

u ltr a .

p r e d ic ta

si

q u o lib e t

c a p e lla m

d u c e n ta r u m

E t

a

Q u ilib e t

s u u m

fa c e re

fu e r it

fu e r it

illo s

r e q u is it u s .

fu e r it

b a n n o

q u a

q u o d

a tq u e

fo r e n s is

fa c e r e

s im ili

s e c u m

d e b e a t

q u a

p u b lic u s

v e l

in q u ir e r e

fu e r it

e t

a rm a · d e fe n s ib ilia

in q u ir i fa c e r e

e t si b a n n u m

d e

b u lita

a liq u is

b a n n o .

e c ia m

fu e r it

c o n tr a ta m

e t

a r m a

h a b ita

p o r ta r e

p e n a

e t

d e

b

fid e ­

v o lu e r it s e r -

h o c

s e c u r it a t e

e t

s e u

a u d it a .

d u c e r e

s e ­

c o n p a -

p o s tq u a m

p o s s it

a r m a to s

te n e a tu r

p e n a

r u fia n a t u

d ic ta

re re

q u o c ie n s

fid e iu s s o r

c o n tr a ta

c o m ite n t,

v e l s u b u r b ia

N e c

v e l

p r e s tita

n o n

b o n o n in o r u m e t

fo r m a .

lo c o

e t

te r ra m

a c c e p e r it ,

B o n o n ie ,

m in i

s e u

p e r s o n e ,

n o n

fid e iu s s o r e s

s e u

p o ­

r a c io n e

p u n ia t u r

S i v e r o

d ie s

o c a -

d o m in i

fid e iu s o r e s

d e fe n s io n e

h a b u e r it

q u i d ic to s

p r e n o m e n

C o m it a t in i v e r o

c e n tu m

e o

p r e s tite r it

e t

lo c u m

s e c u r it a t e m

a b

p o te s ta te

n o m e n

b ita v e r it

e t

e t

o c t o

n u lla

r e q u is it u s

p e r p e tr a ti

b o n o n in o r u m ,

s u e

p o t e s t a t i,

e c ia m

s e c u r it a t e m

p r iu m

c u s to d ia

v e l

B o n o n ie .

in fr a

e t

m a n d a ta

c o n d e m p n e tu r

g u e r r a m

m a lle fic iu m

d o m in o

m a lle fic ii

tu n c

lib r is

a d

fid e iu s o r

c o m m u n is

c o g n o m in ib u s

p r e d ic ti

e iu s

m a lle fa c t o r u m ,

p r o

m a lle fic iu m ,

s te te r it

r a c io n e

fo r e n s is

in

e t

b o n o n in o r u m

b a n o

a r m a to s

s c r ip t is

se d

r e c e p e r it ,

lib r is

e x e m p la tu s

v e l

s ta tu to r u m

b a n n u m

tr e c e n tis

a liq u is

ip s e

p r e s t it e ,

fo r m a m

c o m m is e r it

c o n p a r u e r it

a g r a v e tu r

s a t is d a c io n is c u n d u m

p r e s t it e r it

m a lle fic ii

n e c

c u m

q u a m

35

b r a c a r o la m

c e n tu m n is i

te m -

d ie b u s

s o lid o r u m lic e n c ia

d a re

e t

p o s s in t

w

e x p e d ir e .

p r o v id e r u n t

e t

o r d in a v e r u n t

q u o d

q u ic u m q u e re p e rtu s

fu e r it

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

586

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

p e r

c iv it a t e m

p o t e s t a t is ta g lia

a d

u n iu s 5

p e d is

v e tita ,

B o n o n ie

in io

a b

u n o

c u m q u e tu m ,

r u m

lib r is

ip s u m

a r m o r u m , n u lla

c io n e m

q u is

b o n o n in o r u m

fu e r it

v e l

c o n d e p m n a c io n e m

e o r u m

q u a lib e t

a u d it a

p o te r it, E t

c u m

s to c h ito s ¿o

si

25

v e l

p a n ce r ia m c io n e

v e l

p e t u o

c a r c e re tu r

a u te m

fo r e n s is

e o r u m , s io n is

q u a lib e t

s o lid o s

d ic to r u m

p a r te

a r m a

p e r

e t b a n n o

I t e m 40

p lu r is

in

v illis

a

d e

fu e r it

n u llu s

B o n o n ie

b r e n ta to r b o r d o n e m

d ig ito r u m

e x

p e r

q u i

a rm a

e t

q u i

e t

h a b e re

n is i

n o n

q u o d

e t

p r o

c o m m u n is s o lv e r e m a g io r i

c iv e s

e n se m

m a le

s o lu m ­

p re s u m a n t, p e n a lo q u itu r n o n

d e

a r m is

p o r ta n d is .

B o n o n ie , b u r g o s

fe r a tu m

fe r r o

b a n n o p r o

q u i

[d e b e a t]

p r o

d ic u n tu r

v e l

a m is ­

e t s o lu ta

v e l

B o n o n ie

b o n o n in o r u m

N u llu s

q u o lib e t

d o m in i p o t e s t a t is

c e te r o

p e n a

p r o

fa c ta

e t

p e r ­

o fe n s ib ilia ,

d e p o s it a r iu s

o r d in a m e n to

tr a v e r s o ,

lib r a r u m

p r e d ic ta m .

a r m o r u m ,

h a b e a t

seu

fra -

c o n s titu to ,

c o n d ic io n is ,

b a s to n e m

s in e

d o m in i p o t e s t a t is

a u d e a t p e r c iv it a t e m s e u

u n c ia m

c o n t in u e

c o m it a t u m

a r to s

B o n o n ie , b u r g o s

d ic to r u m

b e r o a r iu s

d e

s o lv e r it

fa b r ic a v e r it

in tr a r e p o s s in t

b o n o n in o r u m

B o n o n ie ,

p o r ta r e s e u

d o n e c

b o n o n in o r u m :

a liq u a

c iv ita te m

m a n d a to

c u iu s c u m q u e

s ta tu to

fa c ie n t i v ig in tiq u in q u e

d e

b o ­

d ic t o ­

s i c o n d e m p n a -

s to c h o s

lib r is

d e n a r io s

B o n o n ie

lib r is

q u o lib e t

q u i

c o n d e m p n a c io n e

c o m it a t u s

c o m ita tin is

p o r ta r e

d u o r u m

in

s e u

te r m in o

in v e n e r it,

Q u o s

u b i­

v e l s to c h i-

s e u

d im id ia m

p o r ta r e

q u o lib e t

d e

p e d is

c e n tu m

a r to s ,

p o t e r it

q u ilib e t

c iv e s

o fe n s ib ilia

c o m ita tu m

q u o d

s u b u r b ia

p r o E t

s to c h u m

fe c e r it

c e n tu m

lib r a r u m

a r m o r u m

q u o d

c o n t e n t is

o fe n s ib ilib u s

e t

te m p o r e

I t e m

v e l

e x is ta n t, p e r

a r m o r u m .

m o r a n tu r

n u tr iti, m o d o

v ic e

c h u lt e lu m

u n iu s

e t p r o

o c u l-

c o n d e m p n e tu r

v e r o

c o n d e m p n a c io n e m

c e n tu m

b o n o n in o r u m

q u i p r o

te n e a tu r .

s o lv e r it

a r m o r u m .

v ig in ti

n o n

d ic to r u m

d e fe r ir e lo n g itu d in is u n iu s

u ltr a

in

v e l p r e s u m a !

b a n n o

p r e d ic to r u m

B o n o n ie

s o lv e r e

d o n e c

e t

a liq u o

a c u to s

c o m u n a le m

c o n d ic io n is

p e n a

e t

fe r ir e

e t

in

lo n g itu d in is ,

c o n d e m p n e tu r

a u d e a t

ip s o r u m

a liq u o d

35

c a s itu m

c o n d e m p n a c io n e m

c u iu s c u m q u e

d e

a rm a p o t e ­

c h u lt e lu m

c a r c e r e tu r

q u ic u m q u e

v e l m in o r is

c u lte lo s

m a g ia r u m ,

s u b u r b ia

30

m a n ic h o

v e l a lia

v e l a d m is s a . E t

p e r p e tu o

a liq u a d e a r m is m a lic io s is , s c ilic e t c u lt e lu m s p a n n e

v ic e

lo n g itu d in is

q u o lib e t

p u n ia t u r

fe r ia m ,

d u o b u s

d o m in u m

h a b e re

c o n d e m p n e tu r

e t

p r e d ic ta m .

p r o

s e

d o m in i

v e l

la tu s ,

lo n g itu d in is

se , s iv e

le s e n a tu m

n o n

u n o

p e r

P o r ta n te s

m in o r is

d e fe n s io n e

s o lv e r e

s u p e r

m a g io r is ,

ta g lis

q u o lib e t

fa m ilia m

a b

a d

c o n d e m p n e tu r

h a b u e r i(n )t s u p e r

p r o

p e r

fe r ir e

c in g o lu m

b o n o n in o r u m .

se u

d e

v e l s p o n to n e m , s p a ta m

lib r is

re p e rtu s

v e l d u o b u s

b r o c h a g lu m

n o n in o r u m

iB

d e c e m

s u b u r b ia

s e u

e t

lo n g itu d in is

q u in q u a g in ta

fe r ir e

c in tu r a m

c o n p u ta to ,

a lib i

p r e d ic te

v e l

c u lte lu m

p u n ia t u r

in

s i

b u r g o s

d e ffe r r e

v e l

m a n ic h o

a r m o r u m . E t ta tu m

v e l

c o r ig ia m

o ffe n s ib ilia s ta te m

B o n o n ie ,

h a b e re

v e l

lo n g itu d in is

c u ilib e t

q u a lib e t

c o n tr a -

v ic e .

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

N e c

L IB . V - R U B R . L C n i

a liq u e m

b o r d o n e m

s e m p e r a liis n o n

p o r ta n d is ,

r e d e u n d o

e t

e x tr a

n a m e n ti

p o r ta r e

o r d in a m e n t is s a lv o

p o s s it

fa c tis

lo q u e n tis e t

o m n ib u s

c a s ib u s

d e

d o m in i

B o n o n ie

a r m is

d e

s u b

a r m is

p e d e s

p o r ta n d is

a b b a t is

p e n e

b r e n ta

e a d e m

p e n a .

S a lv is

s u p e r a r m is o fe n s ib ilib u s e t m a lic io s is

o r d in a m e n to

c iv it a t e m

B o n o n ie

s in e

587

p e r

m o n a s t e r ii

d u p lic e n t u r

e t

p o r ta n d is

e q u e s ,

e t

fa m ilia m

e u n d o

d o m in i

N o n a n tu la n i.

m a g n a tib u s ,

in

c a p it u lo

E t

in

e t

o r d i-

e p is c o p i

5

p r e d ic tis

n o b ilib u s

e t

p o t e n ­

t ib u s .

9 0 r)

1 ( /. B o n o n ie

I t e m

p r o v id e r u n t

h a b e a t

a r b itr iu m

e t h a b e re

c o n tr a

fa ls o s

te s te s

b o r n a n te s v e l a m a is tr a n te s e t

c o n tr a

fa c ie n t e s

m it e n t e s d e

a liq u a m

p r e d ic tis

v e l

E t

q u o d

e t

q u e m lib e t

e t

p u n ir e

te s te s

in t e n c io n e s

e t

p o te s ta s

lib r o s

fa ls o

q u i

d e

m a t io n u m

s e u

v e l

q u i

u b i fo rm a

d ic tis

lib r is ,

s ta tu to r u m s it in

le c t o

o c c a s io n e

q u o d

fa m ilia

a liq u e m

c io n e s .

S a lv o

r [i]u m

c o n tr a

m e n s e s ;

d o m in i

n o n

m a g n a te s ;

e t

s a lv o

tio n is

c o m m u n is

v e l p o p u li B o n o n ie

o m n ia

a r b itr iu m

h a b e a t

c a s ib u s

n e c

1

s u p r a d ic t is

o ffic io

a liq u is

in d ic ia

e t

o />«-»/·»

fo r m a

s iv e

d e s u a

e iu s

'Y Y tn/rn

h iis

u t

n o n

v e l

fa c to

fa l­ seu '

n e c

a liq u a m e t

r e fo r -

r e q u i­

a liq u is d e s u a

in

e t

fa v o r e m

s u s p i-

s o lu m

p e r

e t

o c c u r re r e n t

in

c o r a m

d o m in u s

d e

d o ­

v e l r e fo r m a ­

s u p r a d ic t is . I d e m

d e tin e r e

30

p o p u la -

p o te s ta ti

p o p u li B o n o n ie

e s t

25

p o t e s t a t is

in d ic ia

o r d in a m e n ti

a liq u e m d ic tu m

a liq u a m

a r b itr iu m

id e m

20

e t s p e c ia lit e r in t e l­

d o m in o

c a s ib u s

d ic ti fa ls a s

s c r ip t u r a s

d o m in i

p o te s ta s

a g ita n d a

p o s s it

d ita n te s

o r d in a m e n to r u m

d ic tu m

d u m m o d o

s u p e r iu s

lib r is .

p u n ia n tu r

e t

p r e c e d a n t

s ta t u t i, in

15

v e l

p r e d ic to s

s ta tu to r u m

S a lv o

c a p ita n e u s

q u e

fa m ilia ,

fa m ilia

p r e s u n c io n e s ,

in n

in

E t

a r b itr io

c o n c e s s o

a lic u iu s

d o m in u s

n is i

a u te m

s in g u lo s

d ic tis

c a n c e la r e n t fa ls o

s a c r a to

a r b itr io

c a p ita n e o

e iu s

é x

d u r e t

o m n i

c o m -

in fa m a to s

c o n tr a

a liq u a s

fo r m a m

d o m in u s

o r d in a m e n to

10

s u ­

B o n o n ie

d e

d e b e a t

c o m m ite n te s

s e u

p lu s

p o s s it,

m in o

in

e t

p o te s ta tis .

p r e d ic to r u m

d e tin e r e

s e m p e r

e t

c o n tr a

o m n e s, e t

a m a is tr a n te s

s e c u n d u m

e o s

fa c e r e n t in q u ir e r e , p r o c e d e r e

v e l r e fo r m a tio n u m

a r b itr io

e t

fu r a ti e s s e n t

o r d in a m e n to r u m ,

e t

c o m m u n is

c o n fin a r e .

in s tru m e n ta

e t s in g u li

r it u r ; a lia s

b u s

e t

e t

s in g u lo s

s c r ip t u r a m

te n e a tu r

p r e d ic ta

e t

c o n tr a

lib r o s

a liq u a m

in t e r d ic e r e

s u b o r n a n te s

in s tru m e n ta

ít e m

s e u

e t g e n e r a le

p r o d u c e n te s

o m n e s

c o m m u n is B o n o n ie v e l a b r a d e r e n t

s c r ip t u r a m

tre s

c o n tr a

p o s s it,

p r o d u c e n te s

o m n e s

E t

d o m in u s p o te s ta s

lib e r u m

d ic t a n t e s fa ls a s in t e n t io n e s

fa ls a

s c r ip t u r a s

c a n c e la r e n t

p a lla e iu m

q u o d

te s te s

c o n tr a

p r e d ic to r u m .

a liq u a s

p r o d u c e n te s ,

s ita te m . E t

e t e t ia m

p r e d ic to r u m

e t

fa ls o s

v e l p r o d u c e n te s

a liq u o

d o m in u s

o r d in a v e r u n t

e t

fa ls it a t e m .

q u i fu r a t i fu e r in t a b r a d e r e n t se u

e t

d e b e a t p u r u m , m e r u m ,

p e r

35

o m n i­ e o

e t

c a p ita n e u s

n is i

p r e c e p a n t

d o m in o

p o te s ta te

40

fle fa.lftita.tibuS flU 31

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ANNO 1 2 8 8

588

e t

e iu s

fa m ilia .

p o p u li

t r iu m

B o n o n ie e t

tu n c

fa c ie n te s

fa ls a s

ce ssa

fo r m a m

p u li

e x

d e

b a n n i

si

s itu s

n o n

h a b e a n t

in

p a ssu s

in fr a

in

o m n i e o r u m

ta m

in

c r im in a lib u s .

d ie s a n t e fin e m e t

m a ssa

p r o v id e n d u m

s u p e r

c o n s c ilii

p re s u n t

in

c o n s c ilio

e t

p r o c e d a tu r .

a liis

S a lv o

s o c ie ta tib u s

a r b itr io

e t

c o n tr a

b a ilia

e is

c o m m u n is

3

q u o d

p r o

ta tu

c o n ­

v e l p o -

B o n o n ie

a liq u e m

c io r u m .

E t

tr e c e n tis

q u o d

p o n i in

p r e c is e o m n i

fe r r e t

in

v e l

E t

si

tr e c e n tis

B o n o n ie , p r e c is e

v e n e r it

e t

e a

q u i

ip s o

s ic

te n e a tu r

p r o d u c e n te

d o m in u s

p r o

ta li te s te

I te m ,

s i

te s tis

e st, r e q u ir i d e b e a t

s t a t im

m a n d a tis

p a ssu s

e x e m p la to

lib r is

p o te s ta s

b o n o n in o r u m

r e ie c t a .

o c c a s io n e

in

d o m in u s

lib r is

v e l

r e q u i­

B o n o n ie ,

e x e m p la to

te n e a tu r

v e l

e x c e p c io n e

e t c o m m u n is

d e fe n s io n e

n o n

te s te s

co n d e m p n a re

te s t im o n iu m

b a n n o , e o

p r e c is e

B o n o n ie

p r o v id e r u n t

in

d o m in i

fu e r it s e

lib r o

p o te s ta s

p r o m is e r u n t,

v e l

lib r is

v e l

d e

o r d in a v e r u n t

s e u

p o n i

b a n ito r u m

c o n d e n p n a r e

in fr a

c a p ita n e u m

s u is ,

o c t o

v e l

d ie s

in

v e l

B o n o n ie

p r o

in

e t

s u o

g r a v i

p a r tis e t

p e r

in

c o m i­

s e u

q u a s

m a lle fio io L a m b e rta -

c o n d e m p n e tu r

p o te s ta te m

o ffic io

c iv it a t is

v e l p ré s u m â t

c u r tib u s

p u n ia t u r

d o m in u m

B o n o n ie

ta n g it

d e fe n s io n e

n o b ili p r o g e n ie

a u d e a t

in o b e d ie n te m

p e r

p o p u li

e o r u m

d e

m o r a r i p e r m it e r e

c u r ia

c o n tr a fe c e r it,

b o n o n in o r u m

q u e m lib e t

e t

s u p e r

s e u

p e r s o n a

s ta r e

c o m m u n is

r e b e lle m

c e te r o

v e l p o te n s

e c le s iá s t ic a

d o m ib u s

b a n itu m

b a n it u m , s iq u is

s e u

r e c e p ta r e

d o m o

a liq u e m

e t

n o b ilis , m a g n u s

v e l la ic u s

in

d o m in u m e o

fa ls u m

e t c o n v ic tu s

p e r

b o n o n in o r u m .

te n e re

h a b ita v e r it

se

B o n o n ie

ta li

n u llu s

c le r ic u s

c e te r o

te n e a tu r

v e l

t e s t im o n io u t s u p r a d ic t u m

te s te m .

I t e m

n a tu s ,

fa ls o

B o n o n ie ,2

lib r is

ip s iu s

s u b s é q u e n t e s , fid e iu s s o r e s

c o m m u n is

q u i

t e s tim o n iu m

b o n o n in o r u m , q u i

B o n o n ie ,

d ie s

c o m m u n is

c o m m u n is

B o n o n ie

o c c a s io n e

d e

ta le m

fid e iu s s o r e s

lib r is t e s t is

o m n i e x c e p c io n e

fu e r it

b a n n o

p o te s ta s

c o m m u n i

e t

tr e c e n tis

s i

fe r r e fa ls u m c o n fe s s io n e m

m a n d a ta , d o m in i p o te s ta tis

o c t o in

p o t e s t a t is

s iv e

E t

e a

p r o d u c e n s

s e u

d o m in u s

c o m m u n is

c o n v ic tu s

in

d e b e a t

v e l o r d in a m e n to r u m

p e r

tr e c e n tis

fu e r it

fid e iu s s e r u n t

in

e t

q u a m

fa c ie n d u m

q u e

a liq u e m

t e s t im o n io

c o n d e m p n a r e

35

s it

s o c ie t a t u m

c o n t in g a t

v e n e r it a d

B o n o n ie

d e

e t

v o lu n ta te m

s ta tu to r u m

r e ie c t a .

b a n ito r u m

in

s e c u n d u m

d a c io n e m ,

d e fe n s io n e

e t

q u id

a c u s s a c io n e s ,

fa ls o

p r o d u c e n te m

3o

lo c u m

c iv ilib u s

B o n o n ie .

fu e r it

25

s in g u la

c a u s is

te n e a tu r

p r o p o n e r e

m in is tr a liu m

1 I te m ,

20

m e n s iu m

in

e t

d o m in u s c a p ita n e u s p o p u li B o n o n ie p e r d e c e m

q u o d

a r b itr io

15

o m n ia

E t

p r e d ic tis ;

lo

p r e d ic ta

q u i p r o d u c t i fu e r in t

d ic to r u m ó

E t

t e s tib u s

B o n o n ie

q u e m lib e t in fr a

e o ru m

o c t o

d ie s

1 in marg. penas producentes falsos testes (sic) 2 segg. in marg. exemplatum im liber bannitorum communis Bononie [m 3 ] 3 in marg. de banitis non tenendis, [m 3 ]

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

589

L IB . V -R T J B R . L C III

p o s tq u a m v e l

e is

q u ib u s

tu r.

E t

v e l

d e

e o s

1 I t e m

d a re

in

s im u l

e t

a d

e t

o m n e m

q u o e ie n s

p e r s e q u e n d u m , p r o

ip s is

c a p ie n d u m e t

e t ia m

L a m b e r ta c io r u m . I n t e r

q u o s

d e b e a t

m a lle fic io ,

u n u s

d e b e a n t

s c ilic e t ,

t e s ta tis

e t

u lt im o

fu e r it

p u n ia tu r d e

s o lu m

s i

e t

v e r o

s ic

B o n o n ie

p o te s ta s e o r u m

lib e r u m

a r b itr iu m

d e b e a n t

p e r

e t

s e

in o b e d ie n te s

fo r c ia m

e o r u m

p r o c e d e n d o

in

e t

e t

p r o u t

m u n is

B o n o n ie

c u e r it ,

e t

c u m

e t

e t

b a ilia m

t o t o

c o m m u n is

to t a

e t

p e d it ib u s

e t

p a r te ,

e t e t

a

lib r a s

p e d e

e t v e l

e t

e t

e tia m

p e r v e n ia n t,

e is

v e l

d e b e a n t a liq u o

q u o d

a lte r i

e t

e t

r e b e lle s

c a p ia n tu r

c u m

30

h a b e a n t

te n e a n tu r

b a n it o s ,

a

d o ­

B o n o n ie

o ffic io

e q u ita n d o

n o v e r in t

20

v e l

d e b e a n t

E t

p o p u li

q u o d

b o n o -

h a b e a n t

p o p u la r is

h a b e re

s u p r a d ic to s

q u o e ie n s

B o ­

h a b e re

p o te s ta te m ,

e x p e d ir e

q u i

c o m m u n i

m e m b r o

b o n o n in o r u m .

20

c o m m u n is

c e n tu m

fu e r it

d e p o ­

n a tu s ,

m u t illa t u s ,

s u o

B o n o n ie

u t ile

e t

p r o g e n ie

d e b e a n t

in te n d e r e

q u a tu o r

d o m in i

in

p o s s e

h a b e re

c o m m u n i

fo r tia m

c a p ita n e i

15

esse

a liq u e m

n o b ili

fu e r it

e t

a

e q u ite s

ta n g it

ta le s

s o c ie t a t e

a u te m

e t

B o ­

p a r tis

p r e d ic ti

c a p ita n e u s

q u e m lib e t

fa m ilia s

e t s ic u t

in

h a b e a n t

lib r a s

d o m in u s

q u o d

p e r s e q u i e t

v e r o

m u t ila t u s ,

e o

e o r u m

si

p u n ia t u r , h a b e a n t si

10

p la c u e r it,

c o m m u n is

q u a lib e t

B o n o n ie

a liq u o

o ffic io , r e q u is i­

in o b e d ie n te s

b o n o n in o r u m ; s i v e r o

v ig in tiq u in q u e

B o n o n ie

q u ilib e t

E t

h a b e r e

c o m m u n is

s u p lic io

fu e r it

d e

d o m in i

s u o

e q u ita b u n t,

d o m in i s e u

e t

b o n o n in o r u m ;

p re s e n ta tu s

c o m m u n i m in u s

lib r a s ,

s iv e

v e l m e m b r o

q u i u lt im o

q u in q u a g in ta

p r o

p r e s e n ta b u n t

h a b e a n t

lib r a s

v e l

b o n o n in o r u m , e o r u m ..

v e l n o b ilis

h a v e r e

p e d e

q u in q u a g in ta

c o m it a t in u s

s o lid o s

q u o lib e t

in

e o r u m

a r m ig e r . H a b e a n t

d u o

o m n e s

v e l

e o r u m

b a n it o s

v e l

h o m in e s q u i

fa m iliis p e r c o m it a t u m a lte r i

r e b e lle s

ib u n t

B o n o n ie

m ile s

v e l

e llig e n d o s

ta n g it

5

m e n s ib u s

d e c e m

c u iu s lib e t

fu g a n d u m

q u o

s u p lic io ,

p e c u n ia

n in o r u m ;

s ic

m a lle fic io

c o m m u n is

s i

e t

b a n ito s ,

e q u [u ]s

p r o

p r o

d o m in is

d ie

p e d ite s

b a n itis

B o n o n ie ,

ta lis

e t s it

o m n i

b o n o n in o r u m

p r e d ic tis

n o n ie

e q u e s ,

p r e d ic ti

B o n o n ie s o lid o s

e t

s o c ie t a t u m

p o te s ta tis

p r e d ic to r u m

e o r u m

q u a

p o te s ta s

s e x

s o c ie t a t u m ,

d o m in i

in

d ir u a n ­

v o lu n ta te m .

s in g u lis

B o n o n ie

e t e o s s e q u i e t q u e m lib e t d e ip s o r u m

t o c ie n s

d o m in u s

m in ís tr a le s

d ic ta r u m

q u e m lib e t

a d

q u o d

p o p u li

q u a lib e t

d o m u s fu n d itu s

o m n im o d a m

d e b e a n t

v o lu n ta te m

s ic u t

d e b e a n t

e t

ta le s

fu e r it ,

e o r u m

e o r u m

o r d in a v e r u n t

c a p ita n e o

s e p a r a tim ,

B o n o n ie

q u o lib e t a d

d o m in o

v e l

c io n e n ! ir e

r e p e r tu m

te n e a n tu r

p r o

e t

n ie h ilo m in u s

B o n o n ie

s u ffic ie n te s

p r o u t

e t

p o s s in t

e t

c a p ita n e i

E t

m o r a r i

o m n ib u s

p r o v id e r u n t p o p u li

te n e a n tu r

n o n ie

e t

in q u ir e r e

s c r ip tis

p r o b o s

fu e r it .

s ta r e

p r e d ic tis

c a p ita n e u s

a r m o r u m

a d

liq u id u m

s ic

e t

e t

35

in

a lite r

m ilic ia

c o m ­

e o r u m

p la ­

s u p r a d ic t is .

w

1 segg. in marg. Nota quod hoc ordinamentum non fuit firmatum in consilio

populi, [m 3 ]

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

590

STATUTI DI BOLOGNA DEL l 'AÑNO 1 2 8 8

(/.

90v)

I te m

d e

b a n it is

d e n te s

q u i v e n e r u n t

5

m a n d a ta

t a c io r u m

p e r

p o p u li

m o r is ,

q u i s in t

te n e a tu r

p a r te m

m in o r e s .

p o p u li

p a r te m

p a r te m

d o m in i

B e r to lin i

v e l

3o

d ic tu m

a d

e s t,

a d

c io n e s

la te

in

s u p e r

T o m a x ii

n e c

Ite m

c o n s c i-

tr e c e n ti

c o n -

u t

e st

q u i v e n e r in t p r e d ic tis

q u i

p e r

iu r a v e r u n t

lib r o

e o r u m

a r m a r io

q u i

c o m m u n is

s e u

filiis

v e l

lo c is

in

ca s s e

in

m a n u n e c

a r m a r io e x

a b in d e

v e l

e o ru m

Ie r e m ie n s ib u s , c o n fin a to r u m

h iis

c o n s c ilio d o m in i q u i

d e s e n d e n tib u s

illis

e llig a tu r

n e c

ir e

a tq u e

iu r a v e r u n t d o m in i

R o n c h o r e

p a r te m

q u i iu r a v e r u n t p a r t e m

fa c te

d o n d n i

d e

e o r u m

F r a n c is s i

v e l

le r e m ie n Ie r e -

v e l p o p u li B o n o n ie , n e c r e fo r m a tio n is

d e ­

p r o n u n c ia ­

te m p o r e d e

e t

s c r u p t in io

v a lo r is

p o p u li

p r o p r iis d o m in i

h iis v e l

n o m i­

A c c u r s ii

U g ip ti.

p r o v id e r u n t e t o r d in a v e r u n t s u p e r m o d ific a c io n e B o n o n ie ,

ir e

p la c u e r it

u b i

e t

q u i

p o p u li

M a t h io li

s p e c ia lis

B o n o n ie

lo c o

n u liu s

iu r a v e r u n t

e o r u m

fa c to

s e n te n tie e t

lib r is ,

q u o d

d e

q u i

p a r tis

c a p ita n e i, ip s i

d ic tis

s in t, »et

p r e iu d ic e n t

c o m m u n is

fo r m a

in

v a n e

te m p o r e

c a p ita n e u m

c o n c o r d ia ,

e t

d ic u n tu r

e t

v e l

s e c u n d u m

p r e d ic te

n o n

e c c le s ie

c o m m u n is

A lb e r tin i

c a n g e la ti

s in t

s in t

n o ta r ii,

q u i

d ic t i d o m in i B e r t o lin i n o n

o m n e s

s c r ip tis

illi

e c le s ie , B o n o n ie

v e l

tr e c e n ti c o n s c ilia r ii

e t

e t

p r o

b a n ito r u m

lo c o

p r e d ic ta

p a r te m

c o n s c ilii

c o m m u n is n o n

in

d o m in o s

h a b e re n tu r

v e l

q u o d

q u i s u n t in

iu r a v e r u n t

M

u t

q u i s c r ip t i r e p e r iu n t u r in lib r o

d o m in i

e t p e r

p o p u li B o n o n ie

illis

o m n e s

p e r

lib r is

p r e d ic tis

M a d iis

q u o d

B o n o n ie

la ta s

d u c e n ti

E t

d u m m o d o

M ic h a e lis

n ib u s ,

d ic tu m

b a n itis

in

e is

s c r u p t in io

a liq u o

s u n t

d e c e m

lo c is

c o n t in a t is

c a p ita n e i p o p u li

te m p o r e

q u o r u m

d e

e t

in

q u o

I e r e m e n s iu m

a lte r iu s

e x

e x

in

q u i

c iv it a t is

e o r u m

c o n fin ia

B e r t o lin i

q u i

s u n t

p e r

fa c to

o lim

c a n c e la ti

c o n fin ia .

m ie n s iu m ,

e t

e t

m in u s

p r e iu d ic e t

o r d in a v e r u n t

M a d iis

fa c tis

p o p u li

b e a n t

s iu m

35

e t

a lte r u m

d e b e a n t

p a r te m

n o n

s c r ip t i

s e n te n tia s

p a tre s ,

m o m e n t i,

a d

d e s e n d e n tib u s

q u o d

e ta te m

lo c o

c a p ita n e u s

d e s e n d e n tib u s

q u i

.r e p e r iu n t u r

e o r u m

c o n s c ilio

d o m in u s

in

e ta te

c o n c o r d ia ,

e ta te m

d ic te p a r tis L a m b e r -

e x c e s e r u n t c o n fin ia

d e b e a n t

Ie r e m ie n s iu m ,

d e

L a m b e r ta c io r u m

u t

e t

Ie r e m ie n s iu m

m e ru e ru n t

s ta r e

in

d e se n -

m a s c u lin a m

B o n o n ie .

c o n s c r ip ti

25

c o n t in a t is

a d

e sse

q u o d

S a lv o

p r o v id e r u n t

iu d ic e s

e t

p r e d ic tis

c o m m u n is ,

iu r a s s e

v e l

d e

E t

I e r e m ie n s iu m ,

Ite m

c it r a

s in t·

d u c e n ti s in t

m a s c u lin a m .,

in tr a v e r u n t v e l

q u o

o m n e s

lin e a m

B o n o n ie , q u i e x c e s s e r u n t

e x q u i

d e b e a n t

q u o d

p e r

d e p u ta n d is . E t d e ip s o r u m

in q u ir e r e

m a n d a ta

lin e a m

c o m m u n is

s ta re

in

q u o r u m

o r d in a v e r u n t

m a s c u lin a m

e t

d e c e r n a tu r ,

s c ilia r ii,

a d

ir e

e t

L a m b e r ta c io r u m

d e s e n d e n te s

lin e a m

a n n o ru m

c o n s c iliu m

so

p a r te

a n n o ru m , e t

liu m

is

a d

p r o

d u o d e c im

o c t o

io

p r o v id e r u n t

q u o d

e llig i

a d

d e b e a t

c u s to d ia m d e in c e p s

c ir c la r u m n is i

u n u s

e x p e n s a ru m

c iv it a t is s o lu s

B o n o n ie

c la v a r iu s

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

p r o

591

L lB . V - R Ü B R . LC IH

q u a lib e t p o r t a , e lle c io n e ia n u a r ii

p r o x im i

I t e m s ito r e s d u m

n o n

a d

I t a

h a b e re

u ltr a

ta m e n

B o n o n ie

m u n is q u id

g in ta

d e

a liq u i e t

g u lis

s e x

p r o

v e l

s ic u t

d e in c e p s

n o n

p o s s it

n u n c ii

c u m

in

n o n

a n n o

p r o

o r d in a r ii p o s s in t

p r o

q u o lib e t

e o ru m

10

e o ru m .

c o m m u n is

d e p o s ita r iu s

la ic u s

a d

s e u

d e p o s it a r ie

d ic tu m q u o d

h a b e re

o ffic iu m , d ic tu s

p r o

c o m m u n is

fa m iliis

p o s s in t

s ta r e

e o r u m

q u o d

a liq u o d

q u i c o m ­

n e c

fr a te r

15

a li­

d e p o ­

s u o s a la r io n is i tr e -

B o n o n ie

q u i

d o m in i p o t e s t a t is

v e l

fa m iliis

d o m in u s

e llig i n is i

c u m

p e r

p o te s ta s

p r e c e p tu m

B o n o n ie s ta tu to ,

d ic tis

u n u m

e llig u n t u r

20

v e l c a p ita n e i, d o m in is p o t e ­

m e n se m

in

s in -,

q u o d

v e l

e i

q u o d

s o lu m

h a b e n t

n o n

m is s a r ie

a d

c a p ita n e u s

m a s s a r io s e u

d e t

a lic u i

ca u s a ,

e lig a t u r a liq u is

in

e iu s

u ltr a

25

d e p o ­

p e r s o n e

s in e

q u a n t it a t e m

d u o d e c im e t

a d d i

c a s tr i,

q u o d

t o la n tu r

c a p ita n e u s

o m n ib u s

p o s s it

e t

p o s s it Q u i

d e in c e p s in

tre s

q u o d

m ilii t ib u s

to tu m , e t

ib i

d ic ti

s e d ic in a m .

p r o v id e r u n t

s u p r a s c r ip tis

e t

c a s s e n tu r

d o m in u s

s u p e r

v e l d e

r e m a n e a n t

c u s to d e s

c a p ita n e o

s e r v ir e

d o m in u s

m a n d a re

s o lv a t

q u a c u m q u e

v e l

b o n o n in o r u m .

q u o lib e t e o r u m I te m

B o n o n ie

5

d e b e n t

b a n n it o r ib u s

m a s s a r ie

c o m m u n i B o n o n ie , e t

v e l

s e d

fa v o r e m

d ic tu s

B o n o n ie

in

q u o d

o ffic iu m

p r o v id e r u n t e t o r d in a v e r u n t

o ffic io

d e b e a n t

a d

q u o d

n u n c ii,

L o s ilin i,

e o r u m

q u i

e x is ta n t,

b o n o n in o r u m

in t e lig a n t u r

o r d in a v e r u n t

s ta n d o

fa c e r e

d o m in o

q u o d

a

p r o v id e r u n t

s a lia r iu m

d ic to

p r o

s o lid o r u m

I t e m

c o n d ic io n is

in q u i­

ce r ch a n -

m e n s ib u s .

r e fo r m a tio n e

c u m

e t

e lig e n d u s

c o m m u n is

I t e m

c o m m u n is

c o m m u n i B o n o n ie

lib r a s n o n

a d

b o n o n in o r u m .

a lii

p o s s it

v ig in ti

a

e llig a t u r

p r o v id e r u n t

s ita r io

c a s tr i

n o n

c a p ita n e o

I t e m n o n

B o n o n ie . o ffic ia le s

a lii

fr a tr e

p e r c ip e r e

s e d ic in a m

n e c

fu tu r a

k a le n d is

n o ta r ii s e u

B o n o n ie

L a m b e r ta c io r u m

q u o d

p r o v id e r u n t

s ta te

p a r tis

c u iu s c u m q u e

c u m

c e te r o

lib r a s

I t e m

a

p o p u li.

u n a

p o s s it

p r o x im a

e x e r c e r e

d e in c e p s

c o m ita tu m

c o m ita tu

p r e d ic ta

B o n o n ie ,

s ita r iu s

q u o d

p e r

c o n fin a to s

p r o v id e r u n t

e lig e b a t u r

v a d a n t

q u in q u a g in ta

o ffic ia

a n te a .

v e l p e r c ip e r e

q u o d

v e l

I te m

in

in

e x t r a o r d in a r ii,

s a la r io

a d

v e l

p r o v id e r u n t

d e in c e p s

in

e s t, e lig a tu r in

e o r u m

e t o r d in a v e r u n t

m it a n tu r

c o n fin ia

m o r is

d e b e b u n t

v e n tu r i

in q u ir e n d u m

I t e m v e l

b r e v ia , u t

q u i

p r o v id e r u n t

v e l

s ta r e

q u i a d

o ffic ia liu m

c u s to d e s e t

t o lla n t u r o m n e s e t

h a b e re

h a b e re

o r d in a v e r u n t s in g u lis

e t

m in u i

a d

e t

q u o d

q u i

in

to tu m .

q u a tu o r

d e b e a n t

p e r

o r d in a m e n tis v o lo n ta te m

s ta n t

r e m o v e a n tu r

r e fo r m a tio n e s

a

30

h a b e a n t

p lu s . n u n c ii

ir ite n tu r

d e n a r io s b o n o n in o s

e t

n o n

q u a tu o r

c a p ita n e u m q u i

35

S a lv o

n u n c io s

q u o lib e t

a

fa c te

d ie

q u i e t

c o m m u n i B o n o n ie . c o n s c iliu m e t

p o p u li

40

p r o v is io n ib u s

ip s iu s

c o n s ilii.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

592

91r)

(/. p a r tito d u m

I n

p e r

e t

5

d e

o m n ib u s e t

e t

in

t is s im a

e t

e ffe tu i

q u o d

p e r

s t r a le s

in

in

p r o

B o n o n ie

d o r u m

a b

e is ,

n o n ie .

E t

q u ic q u id

p r e d ic tis

e t

a d

s e u

s in g u lis

e t

30

ta n g e r e

e t e t

v e r ii

E g o

35

s. t. n o n ie

(/. t e s im o

s in t

ita

91v)

lib e r e

e t

a d

n o n a g e s im o

D o n d u s in

c o n d a m

a lii

v e l d e p e n d e n o m n ib u s

e t

a n c ia n i

e t

c o n s u lle s ,

e t

o m n e s

B e n g e v e n n i,

im p e r ia li

I o h a n n in i

e t

c o n s ilio

p o p u li

s ta tu to r u m ,

D o m in i,

q u in to ,

e t

o b s ta n tib u s

o r d in a m e n t is

fa m ilii. e t

B o -

fu e r it

v o lu n ta te m

q u ib u s

p r e c o n s u l

d ic to

B e n v e n u ti

e x e m p la v i

n o m in e

v e l

e o r u m

e llig e n -

c o m it a t u s

e t fia t, N o n

a

q u o d

c o n s u llu m

o r d in a tu m

N o ta r io r u m

p o p u li

c o n s u llu m

a d ic io n e s

e t

q u o d

e t

p re -

S p a d a ru m , q u o s

e t

p r e d ic ta

a b s o lu ti.

B o n o n ie

c o n d a m

fid e lit e r

I n

c o n s c ilio

c e t . »,

s e c u n d u m

a liis ,

e t

s u p r a s c r ip ti,

d e b e a n t

e t

v e l s a c r a t is s im is

a liq u ib u s

s o c ie t a t u m

C a s o c ti,

I a c o b u s

n o ta r iu s

in v e n i,

d e

s a c r a t is v e l

e t

e t

B o -

m in í­

h o m in e s

q u a r te r io

p r o v is io n ib u s

c a p ita n e u s

n o ta r ii

a n c ia n o r u m E g o

e is

p o te s ta s ,

p o p u li

I a c o b u s

n o ta r iu s

a b

fa c tu m

p r o c e d a tu r

q u o d e t

d e fe n s io n e

r e d u c a tu r

ip s iu s

B o n o n ie

R o la n d u s

b a n it o r e s

p r o v is u m ,

p o p u li

m in ís tr a le s

p o s s e n t,

T e ste s

ip s o s

p r e v a le r e ,

p re se n s,

q u o lib e t

s u p e r

s a c r a ­

d e c e m

a n c ia n o r u m

p r o

s it

s a c r a ­

e t v im

te n e a n tu r

s o c ie ta tu m

c a p ita n e i,

c o n s c ilii, e t

c o m it a t u s

c a p ita n e o

a d

o r d i-

e t a liis o m n ib u s

o m n ib u s

d iffe r a tu r

s a p ie n tu m

p a r tis

o m n e s

s u n t,

o r d in a v e r u n t

d ic ta r u m

r e fo r m a tio n ib u s ,

e o r u m

m ir iis tr a lis s a p ie n te s

e t

e t

o r d in a m e n ta

s a c r a ta

d e fe n s io n e

B o n o n ie

q u a lib e t

d o m in i

p e r

o c c a s io n a tis

c o n s u lle s

s u p e r

p o p u li

q u a lib e t

c o n s c iliu m

d o m in u s

e t

fa c to le v a n ­

m a g io r i1

p r e s e n tís

s c r ip ta

o r d in a m e n t is

fa c to

p r o v id e n d u m

v e l p o p u li

p la c u it

p r o v is io n e s

o r d in a m e n ta

p r o v id e r u n t

d e c e m

q u id

s t a t u t is ,

c o m m u n is tib u s

a liis

p a r te

p r o v is io n e

c o n s c ilii v e l m a g io r is

25

e t

a d

p r o v is io n ib u s

a u c t o r it a t e

ta m q u a m

p o p u li,

s e d e n d o

o b t in e a n t , e t d e b e a n t in p e n is

s ü a

p o p u li

a liq u ib u s

e t s in g u le

te n e a n t

a r m o r u m

e t s u fic ie n te s

m a sse d e

e o r u m d e m ,

m e n s ib u s d a r e in s c r ip tis d o m in o

o r d in a m e n tu m

in

o m n ia

« I t e m

s o c ie t a t u m

r e m a n e a t

e t

e t

s u p r a s c r ip tis q u o lib e t

o r d in a m e n to

in c ip it :

s in g u lis s e x p r o b o s

d e

o m n e s

o b s e r v a r i

s e c u n d o

q u o d

c o n s c ilii

c a p ita n e u m

d e m a n d e n tu r s ic u t s u p e r iu s

in v io la b ilit e r

n o n ie

2o

s in g u lis

o r d in a m e n to r u m

e x c e p to

is

e t

s in t fir m a , v a le a n t

o m n ib u s

to r u m

c u iu s

d o m in u m

p a r t ic u la r it e r

p a r t i d ic t i c o n s c ilii p r e d ic ta

io

r e fo r m a tio n e

s u p r a d ic tu m

n a m e n tis ,

1288

n i b o l o g n a b e l l ’a n n o

statu ti

in d ic tio n e

A n g ia n u s

a u c t o r it a t e ,

B o n o n ie

A n n o

in

A u li-

e t

n u n c

s c r ip s i.

a u c to r ita te u t

s c r ip s i,

a m e n .

e t

e x is te n te .

c o m m u n is

a u te n tic o

B o ­

d ic ti

Ia c o b i

m ille s im o

d u c e n ­

s u b s c r ip s i.

e iu s d e m

o c ta v a ,

d ie

p r im o

m e n s is

1 magiori] cosí il cod.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

iu lii,

1ÍB . V -R T T B lt. LCIÍ1

c o n s c iliu m e t p o te n s in

p o p u li

p a lla tio

m o r e

n o v o

s o lito

u ltr a

e t

c o n s e n s u

id e m

a n c ia n o s

e t

d ic ti

s u p e r

e t

s u p e r

p o p u li

p r o v is io n u m

p e r

e o s d ie

ta lis

c u r ie ,

e t

H e c s u n t p r o v is io n e s

e t

d e c e m

d ic te

r e fo r m a tio n is

d o m in i s u b

Ia n a c ii

a n n o

t io n e

d e

e t

p r u d e n te s

s a p ie n te s

s u p e r

e x

fa c tis

s u p e r

c o m p ila tis

e t

d e c e m

p e r

s a p ie n te s

r e fo r m a tio n is

s e p tim o

m e n s is

Q u o ru m

iu n ii

p re -

o r d in a m e n to r u m

c o n s e ilii

v ir g in is

s ta tu

o r d in a m e n ta

q u o lib e t

te m p o r e

h o n o r a b ilis

d u c e n te s im o

v ir i

e t

a b

e is

e x

c a p ita n e i

p o p u li

e lle c to s

v ig o r e

n o b ilis

e t

p o p u li

n o n a g e s im o

Io h a n n e s

d e

C h o d a g n e lu s ,

O o r v is , d . I o h a n n in u s

n ic i, d . M c h o la u s c u r s iu s

d .

d e

a d

s u p r a -

d .

d o m in i E g id ii d e

d o m in i

B o n d i

S p o la tie ,

d . M c h o la u s d .

20

p o te n tis B o n o n ie ,

q u in to ,

Io h a n n e s

B o n v is in i,

B e r n a r d ih u s

in d ic ­

i5

d .

d e

M a s ig n is ,

d . A lb e r tu s d .

B e n a r b o

d e

G u id o n is

d e

d .

R ie a r d in u s

U lm e t u la , d . C a n -

G o g a d in is , T h o m a x

V is e n d a , d . B e n n u s

S a s s u n i,

d .

D o m i­

d . B o n a -

30

C h a la n c h is , d . I o h a n ­

A lb e r t i c a lg o la r ii, d .

B o r g e s a n i, d . U g o lin u s

Q a m b o n in u s

d e

d e

B a ld o i-

c o n d a m

C o m p a g n o n is ,

d o m in i I o h a n n is

L o b ia ,

d . M I c h e lin u s

d o m in i d .

B e n c e v e n n i,

d . I a c o b u s

A im e r ic i, d . P e tr u s d o m in iI a c o b i S in ib a ld i,

A ld r e v a n d in i,

d a le o n u s

D o m in ic u s

V a r ig n a n a ,

P e t r ig o li s p a d a r ii, d . B o n a p a r t e

n e s

15

c o n p i-

c o n s u lle s

B o n o n ie

e iu s

c o m it a t u s

e t fa c ta

e t

q u a r te r io

m a t r is

t o c iu s

fa c te

a n c ia n o s

c o m it a t u s

p o p u li

m ille s im o

M a r ie

p a c iffic o

o c ta v a .

d .

r in u s

10

c o n -

Quorum nomina angianorum et consultum sunt hoc

n u s

5

e t

e x ib e r i.

p r o v id e r e

e t

iu n ii

p a rte s

v o lu n ta te

c o n s iliu m

v ig o r e

b e a te

e t

v ir o s ,

p r o

d e fe n s io n e

S a g lin b e n is

D o m in i

e t

b o n o

in fr a s c r ip to s

p r o v id e n d u m

s ib i

m e n s is

p r e c o n u m d u e

p r o p o s ic io n e s

p o p u li

B o n o n ie .

D e i

p r o

B o n o n ie .

B o n o n ie

v o c e

q u o r u m

p e c iit

v ig e s im o

n o b ilis

e st:

la ta

p e r

e t

m a s s e

e lle c t o s

v ir

a ffu e r u n t

B o n o n ie ,

p r o v is io n ib u s

o m n ip o t e n t is

c e le s t is

e t

B o n o n ie

fe c it

in fr a s c r ip ta s

q u ib u s

c o m it a t u s

te n o r

h o n o r e m

e t

fa c te

d e fe n s io n e

p o p u li

c o n s c ilio

s o n itu

c o n s c ilio

c a p ita n e u s

p o p u li

q u a r te r io

B o n o n ie

c a p ita n e u s p o p u li B o n o n ie

c a m p a n e

q u id e m

c o n s u llu m

p la c e t

c o n s u lle s

m a s s e

t o c iu s

e t

c iv it a t is

d e S a g lin b e n is

q u o

o r d in a m e n t is

e t

s c ilii

I n

d o m in u s

q u id

q u o lib e t

A d

p o p u li

c o m m u n is

p r o p o s u it,

p r im is

in fr a s c r ip t is

e t

d ic ti

a n c ia n o r u m

o r d in a m e n ta

p r o

m a s s e

c o n g r e g a r i.

e t

I n

e t

d o m in u s Ia n n a c iu s

593

L e o n a r d u s

d e

d .

G u a lte -

B u g a n e g re , B e c a d e llis ,

d o m in i fr a tr is

35

M a n e lli.

Nomina vero predictorum sapientum sunt hec D e

q u a rte r io

d . S a g litu s

s a r to r ,

p o r t e

S a n c ti

d . D o s iu s

tu s G u id o lin i, d . B e n c e v e n n e

P e tr i:

c o n d a m

d .

R o la n d in u s

d e

T e n e h a r a r iis ,

d o m in i G u ille lm i D o s ii, d . G ib e r -

d e S a lic e t o , d . P a u lu s

T r in tin e lli, d .

T v a -

m

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

594

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

n u s d e B e n t e v o g lis , d . M u n s iu s d .

A lb e r tu s D e

d e 5

q u a rte r io

P la s te llis ,

d .

C a n in u s

d .

B o n d o m in ic u s

d .

E o i cu s

d e

d .

d e

d e

R o ig is ,

d .

d .

d o m in i

d .

e t s a p ie n te s d e b e a t·

G a rd u s

p u r u m ,

e t

fic io

a lio s

e t

te n e a tu r

m e ru m ,

m u n is

fa c e r e 30

e t

9 2 r)

B o n o n ie

e d o m e d a

p e r

d ic tis

in

e iu s

s e u

v e l

m u n is

c ía le s

e t

se u

c a p e r e

e t e t

e t

s e u

ca u s a

ip s o s

q u a m s in e

ita

B o n o n ie

d .

M il-

Q e n g a n o m e

A m b r o s ii,

d .

M a -

a n g ia n i,

c o n s u lle s

h a b e a t

e t h a b e re

fu tu r u s

a r b itr iu m

v e l

c o n tr a

in d e

e t

in

s u is ,

a v e r e

e t

ip s o r u m

e t

c o m m u n is

d ic ti

d e

p re -

e o ru m

in q u ir e n d o ,

p r o c e d e n d o

q u o s c u m q u e

q u a n t it a t e m

c iv it a t is

a lic u i

fa v o r e m ,

s o lv e n d o B o n o n ie o ffic ia le s

q u a n t it a t e

d e p o s it a r ii

p r e iu d icio

v e l

in

c o m it a t u s

ta m

s e u

c o m :

fa m ilia m

a liq u e m

e is

in

e t

m in u s

te r a r u m

e x p e n d e n d o

a lio s

a d

s u a m

p e r s o n a s

v e l

m a lle p o s s it,

B o n o n ie

s u a m

s e m e l

b a n ie n d o

s in g u lo s

p r o

ip s o r u m

e q u ita r e

v e l

e t

c o m ita tu m

fu e r in t , u s q u e

a lte r iu s

o m n e s

fo r c ia m

q u o d

o m n e s

e t in o b e d ie n te s

B o n o n ie

te n e n te s

c o n s c iliu m

E t

c o n tr a

c o m m u n ia

s in g u la r e s

p r e d ic to r u m

e o r u m

d .

B a g a lle r ii.

to tu m

e t

c o n fin a n d o ,

te m p o r e

A g o n is

L a s tig n a n o ,

P e p o lis ,

q u e m lib e t

e t

fa c e r e

r e c e p ta n te s

d e p o s it a r iu m p r o

e t

e t

q u e lib e t

v o lu n ta te m .

E g id ii

c o m m u n is

c iv it a t e m

a u x iliu m ,

b o n o n in o r u m a lte r

d e

c o n tr a

d e

p r e d ic ti

g e n e r a le

h a b ita tio n ib u s

d a n te s

o c a s io n e

d o m in i

p r e s e n t a r !,

c o n tr a

G u il-

G o g a d in is .

m a lle fic io , r e b e lle s

c o m ita tu m

B o n o n ie

q u i

e t

c a p i

d .

d o m in i d e

P a s s ip o v e r is ,

B o n o n ie

p r o

U t

G e ra rd i

B a m b a g lo lis ,

A lg a r d is ,

R o m e u s

d e

p r o te c tio n e

d e b e a t p e r

I t e m

p e n e s

B o n o n ie

lib r a r u m 4o

d e

c o n d e m p n a n d o ,

e r it

d e

I a c o b u s

d e

d .

S id o n iu s

p o te s ta s

lib e r u m

p e r v e n ir i

o m n im o d a m

p r e d ic tis e s t

e t

d o m ib u s

p u n ie n d o ,

d e

d o m in i Q a n in i b e c c a r ii, d . M a th e u s

d .

q u a c u m q u e

B o n o n ie

d is tr itu s

I o h a n n is

A m ic u s

d .

o r d in a v e r u n t

e t b a n ie n d o s

d ic tu m

q u a m

p re s ta n te s

35

e t

te n e a tu r.

d is tr itu s

e t

A lb e r tin u s R o la n d in u s

d o m in i F a b ia n i, d . H u g o lin u s

P e tr u s

B a s iliu s

m a lle fa c to r e s .

fu g a r e

d .

d . d .

P ig o i.1

P r o c u li:

V e d o a c ii,

e x im e n d o s

( /.

p e r s e q u i,

d .

C ip r ia n u s

Y ia n is iu s

d .

d o m in u s

B o n o n ie

e x e n to s

M a r tin u s

S tip h u n ti,

d . A lb e r tin e llu s

e t s in g u lo s b a n it o s c o m m u n is

d .

p r o v id e r u n t q u o d

d e

S a n c ti

P ip in i,

B o n a c a p ti,

p r im is

d e d .

H e n r ig ip t u s

M a n g o lin o ,

p o r t e

Q o v e n g o n ib u s ,

S c o r n e tta , In

d e

B la n d in i

t h io lu s

d .

C a n it u llo ,

C h r is tia n is ,

C e n to ,

M a r t in u s

d .

d e

d e

P a lm ir o lu s A n th o lin i, d . B o n io h a n n e s

q u a rte r io d e

d e

R a v e n a tis :

L a m b e rtin u s

M e r ch a d a n te

la n t iu s

d .

p o r t e

M a r tin u s

B o n a g u n te ,

D e s p e r s o n a t is ,

M u s o lin is ,

D e

25

d .

F lo r a n is ,

q u a rte r io

S a b a t in is , d . B o n a n d r e a s M e r g a r iu s ,

P r im ir a n u s

B o a te r iis ,

R a m e n g h i,

2o

S t e r ii:

m a g is te r

d e

le lm u s

io

p o r t e

d .

d e

S a r a c in u s .

d e

D e

io

d ic tu s

v e l

a d p r o

q u o d c o m ­ m ille o ffi-

g r a v a m in e

1 d e P iy o i] co sì il cod.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

595

L IB . V - R U B U . L C III

p o s s in t,

te n e a n tu r

q u is itio n e m a b s q u e

a lio

d e b e a n t

a b s q u e

p r e c e p to

d e p o s it a r ii E t

e t

ip s iu s

e t

s e u

p le n d is

p e r

d ic to r u m a d

e t

h o c

o ffic io I t a

e u m

u t e t

r in t e t

e t d e

e t

d e

n o n

d ic tu m

D u r e t

s it

s u i

fa c ie n d u m

m in o tu r

e t

fia t.

e t

in

e t

p o p u li

te n e a tu r c o n s c ilio

p r e s e n tis

c o m it a t u s

e t

iu lii e t

v e l

d ic tu s o c t o q u id

a liq u o

d im in u i

d e

fu e ­

s u b

a c

te n e a n tu r

tre s

q u o d

d a n [d ]o

a b

d o m in u s d ie s

d ic to

d o ­

c o n s c ilii p r o c e d a ­ c a p ita n e u s

a b in tr o itu

s it

v o lu n ta te m p o s s it e t

in

p r o ­

a n c ia n o r u m s u p e r

m a io r is d ic to

p r o v id e r u n t

s in g u lis

e x e q u e n d is

p e r s u a m

p a r tis

c o n s c ilio

p r o v is io n ib u s , s e d

h a b e re

n u m e r u m g e n d o s s e x

e q u o r u m

m e n s ib u s ,

n o n

in fr a

ip s u m

fa c e r e

p o r ta n d is ,

d o m in u m

q u i s in t n o n

m u n is

a

p e r

p r o

p r e d ic tis

e t

p r o

c o m ita tu m

lo q u e n tis

q u in d e c im

s u o r u m

s iu m , d u m m o d o B o n o n ie

q u o d ,

d e m a n d a n d is

o r d in a m e n ti

B o n o n ie

p e r

e ffe c tu i

in q u ir i

fo r m a m

d e b e a t

o r d in a v e r u n t

B o n o n ie in q u ir e n d is , q u e d ic tu s

fa m ilia m

c o m ita tu m

e t e t

c o m ita tu m

s e c u n d u m

e t

25

d e ­

30

I t e m

p e r

20

q u id

a u g e r i.

lib u s

15

u t

m e n se s

p o p u li B o n o n ie

d o m in u s

o r d in a m e n t is

v e l

fo r m a

d e b e a t p e r d e c e m

d ic ti

n o n

1»

c o m m u n is

s ta tu to r u m

p r o v id e n d u m

s e c u n d u m

p r e s e n tib u s

e t

E t

n o n

d ie s

d ic t i c o n s c ilii p r o c e d a t u r e t fia t, d u m m o d o in

e t

p r o te c tio n e s e c u r it a t e m

q u o c ie n s

s i

p e r

c o n s c ilio

d a n d o

d e b e a t

m e n s is

B o n o n ie ,

in

v o lo n ta te m

p o p u li in fr a

s e m p e r s a lv o .

p r e s ta r e

ta n tu m .

te n e a tu r

a r b itr io

s e c u n d u m

E t

a r b itr iu m

p o t e s t a t is

v id e b u n tu r

o ffe n d e n d i fa c ie n d o ,

fo r m a m

n o v o

5

p e r m a n e a t,

d e

iu d ic ib u s

B o n o n ie .

d e

p r o p o n e r e

d ic to

p re -

id o n e a m

v e l

s e c u n d u m

p o p u li

B o n o n ie

o m n ib u s

e iu s

a liq u e m

illa m

d o m in i

tu n c

v e l

p r e d ic tu m

r e g im in is

I t e m

d ic to

c o n s u llu m

fe n s io n e

d ic ti

s u p e r

p o te s ta ti,

p o n e r e

a u te m

p re se n s

e x itu m

(e t) v e l

c o n -

s ta tu

e x e m p tis e t

p r e s e n ti. e t

d o m in i p o t e s t a t is

e o

o ffe n d e n d o

s o lv e n d a

in

e t

o c a s io n e

n e c e s s a r ia

p a c iffic o

re ­

ip s o r u m

e x e r c e n d is e t

a d

n o v o ,

o r d in a m e n to

e t

e t

b o n a m

d ic ti

c o r a m

p r e s tite r u n t,

r e g im in is

c a p ita n e u s

p r e s tite r u n t

c o m m u n is

s e c u r it a t e m

in tr o itu

b o n o

d e

c o g n o m in a

p r e d ic ta

p r e iu d ic e n t

m a n d a tis

n o n

c o n d e p n a c io n e

e s t.

in

o p o r tu n a

in

e t

fa c ie n d is ,

c ir c h a

p o te s ta ti

fa c ie n d a

n o m in a

fu e r in t

e t

e i

n o n

p r e s e n ta n d o

o r d in a m e n to r u m

a n te

q u i

p a r e n d o s e

r e q u is it i

d e

p r e d ic ta

B o n o n ie ,

s ta n d o

e o r u m B o n o n ie

d o m in o

d o m in i c a p ita n e i B o n o n ie

q u o d

c o m m u n is

si

e t s in g u lis

p r e d ic tis

c u iu s lib e t

a r b itr io

B o n o n ie ,

in

c o m it a t u s

ta m e n

d e

q u e

a e

e x p r e s s a

o m n ib u s

ip s i

r e fo r m a tio n e

b u llita ,

o ffic ia liu m

g e n e r a lite r s u p e r

s o lv e r e

a lia

d ic tu s

d ie s

v ig in ti

a b

p o te s ta te m

d e c e m

e lig e r e

a n n is

e q u is d e

c it r a .

E t

B o n o n ie

te n e a tu i

p o te s ta s

e q u ite s a r m is e c c le s ie

q u i fu e r it h a b e a t

a d

p e r

u ltr a

fo re n s e s m u n ito s

e li­ p r o

e t Ie r e m ie n s o ld u m

q u ilib e t

35

h a b e a t

s u i r e g im in is

'e t

p a r te

o ffe n s ib i­

o ffe n s ib ilib u s

d o m in u s

in tr o itu

a liq u e m

a r m is

e t

d o m in u s p o te s ta s

a r m is

s t ip e n d ia r io s

e t s e m p e r fu e r in t

p o s s it

d e

o m n ib u s

40

c o m ­

d ic to r u m

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

596

5

io

15

so

»

30

35

io

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8

stipendiariorum et habere debeat equum extimacionis triginta libra­ rum bononinorum ad minus, et morari continue debeant in curtili domini potestatis. Qui equi extimari debeant per extimatores qui extimaverunt equos presentis impositionis equorum communis Bononio infra terciam diem post ipsorum stipendiariorum adventum in civitatem Bononie, et ipsa extimatione facta et completa incipiat terminus eorum. Et si aliquis equorum dictorum perierit in aliqua chavalcata facienda per ipsos, seu stracha1 ad petieionem dicti domini potestatis vel domini capitanei populi Bononie, debeat talis equ[u]s emendari ei cuius fuerit per commune Bononie secundum quod fuerit extimatum. Si vero perierit in stabulo vel alibi non equitando, eo existente ad servitium communis Bononie, debeat ille cuius fuerit talis equus pro emenda ipsius equi percipere et habere a communi Bononie solum dimidium eius quod fuerit extimatus, detratis viginti solidis bononinorum pro corio dicti equi. Et habeat et habere debeat ■ quilibet dictorum stipendiariorum a communi Bononie pro suo sallario pro quolibet mense septem libras bononinorum; et fiat inquisicio de predictis stipendiariis et eorum equis eo modo et forma qua fieri debet de beroariis domini potestatis ex forma ordinamenti facti de menso iunii proximi preteriti. Et teneantur dicti stipendiarii obedire dicto domino potestati et domino capitaneo populi Bononie in hiis que quemlibet ipsorum tangit in suo officio, et equitare quandocumque, quocienscumque et ubicumque placuerit ipsis domino potestati vel domino capitaneo. E t quod ipse dominus potestas teneatur et debeat communi Bononie pro predictis stipendiariis respondere sicut tenetur pro alia sua familia. Item providerunt et ordinaverunt quod omnes futuri ministrales cuiuslibet societatis armorum populi Bononie teneantur et debeant infra octo dies ab introitu regiminis dicti domini potestatis eligere et in scriptis dare ipsi domino potestati vigintiquinque pedites de qua­ libet dictarum societatum bene munitos bonis armis, de numero quo­ rum vigintiquinque sit unus ex ministralibus cuiuslibet ipsarum socie­ tatum, et sit capud ' ipsorum, qui pedites sint et semper fuerint de parte Ieremensium et ecclesie civitatis Bononie. Qui pedites personaliter et non per rescontrum, nisi iustam excusacionem habuerint, teneantur et debeant ire et, sequi per comitatum Bononie dictum dominum potestatem vel ipsius familiam et dominum capitaneum vel ipsius familiam in eo quod quemlibet ipsorum tangit in suo officio quandocumque, quocienscumque et ubicumque eis placuerit vel alteri eorum, portando quilibet ipsorum peditum insignia societatis de qua 1 straoha] così il cod.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

L IB . V - R U B R . LC III

597

fuerit super tavolacio seu scuto. Inter quos pedites sic eligendos debeant esse pro qualibet dictarum societatum duo balisterii. Qui pedites et balisterii habeant et habere debeant a communi Bononie pro quolibet eorum et qualibet die qua ibunt et stabunt de mandato dictorum dominorum potestatis vel capitanei quatuor solidos bononinorum. Item statuerunt et ordinaverunt quod omnes de civitate Bononie habentes equos pro communi Bononie et alii omnes de populo et de societatibus populi Bononie teneantur et debeant ad requisitionem dicti domini potestatis vel domini capitanei ipsos dominos potestatem et capitaneum in eo quod quemlibet ipsorum tangit in suo officio, vel ipsorum familias sequi per comitatum et districtum Bononie totiens quotiens eis vel alteri eorum placuerit pena et banno cuilibet contrafacienti arbitrio ipsorum dominorum potestatis vel capitanei. Item providerunt et ordinaverunt quod massari! et communia terrarum comitatus et districtus Bononie teneantur et debeant ad requisitionem dictorum dominorum potestatis et capitanei vel alte­ rius eorum in eo quod quemlibet ipsorum tangit in suo officio, ire et sequi ipsos vel alterum eorum vel ipsorum seu alterius eorum familias cum armis per comitatum Bononie ubicumque, quandocumque et quotienscumque eis vel alteri eorum placuerit, pena et banno cuilibet massario et communi eorum arbitrio auferenda. (/. 92v) Item providerunt et ordinaverunt quod, [si] supradicti stipendiarii equites vel supradicti pedites ceperint aliquem vel aliquos ex banitis communis Bononie pro malleficio, rebellibus vel inobedientilnis, vel aliquem ex exentis de protecione communis Bononie pro malleficio vel banitis seu inobedientibus et rebellibus vel exentis de protecione communis Bononie pro parte Lambertaciorum vel ex confinatis pro dicta parte non existentibus ad eorum confinia, tenean­ tur et debeant illum vel illos presentare et consignare in forciam dicti domini potestatis vel domini capitanei in eo quod quemlibet ipsorum tangit in suo officio, et communis Bononie; qui presentantes habeant et habere debeant a communi Bononie totum id quod in provisione facta de banitis rebellibus et inobedientibus consignandis plenius continetur. E t quod dictus dominus potestas teneatur et debeat contra quemlibet exentum et eximendum de protectione communi Bononie pro malleficio, et eius domos, possessiones et bona procedere quemad­ modum ipse tenetur ex forma cuiuscumque ordinamenti contra quemlibet bannitum communis Bononie pro malleficio. E t siquis clericus vel laicus de civitate Bononie tenuerit vel receptaverit aliquem de predictis bannitis, rebellibus, inobedientibus vel exentis in civitate Bononie vel districtu in aliqua domo seu fortilicia, teneatur

5

w

15

-20

25

30

33

40

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

598

STATU TI D I BOLOGNA D E L L ’ ANNO 1 2 8 8 - L IB . V - R U B E . LC III

et debeat dictus dominus potestas vel dominus capitaneus in eo quod quemlibet eorum tangit in suo officio procedere ad ipsas domus vel fortilicias funditus diruendas. Item providerunt quod per conscilium populi Bononie super 5 omnibus et singulis ordinamentis et provisionibus suprascriptis possit addi et diminui ipsius conscilii voluntate. In -reformatione cuius conscilii et masse populi, facto partito per dominum capitaneum de sedendo ad levandum de omnibus et singulis suprascriptis et particulariter de quolibet ipsorum, placuit maiori io parti dicti conscilii quod omnes et singule provisiones et ordinamenta predicte sint firme et valeant et teneant auctoritate presentís conscilii, et per omnia tamquam ordinamenta sacrata efetui demandentur sicut superius scripta sunt, et in omnibus et per omnia debeant invio­ labiliter observari. Et vim ordinamentorum sacratorum et sacratisi5 simorum debeant obtinere, non obstantibus aliquibus statutis, refor­ mationibus, provisionibus vel ordinamentis communis vel populi Bononie sacratis vel sacratissimis vel dependentibus seu ocasionatis ab eis, a quibus omnibus et singulis dominus capitaneus et eorum familie, anciani et consultes et eorum notarii et predicti sapientes et so omnes et singuli de predicto conscilio et omnes alii quos predicta tangere possent sint penitus absoluti. Testes: Rolandus Caxotti, Dondus Bencevenni et Ancianus Auliverii banitores populi Bononie in dicto conscilio existentes. Ego Iacobus condam Benvenuti, imperiali auctoritate notarius, . 25 et nunc notarius angianorum et consullum populi Bononie scripsi et subscripsi. s. t. Ego Iohannes condam Iohannini auctoritate communis Bononie notarius, et notarius ad adiciones statutorum ut in autentico dicti Iacobi inveni, ita fideliter exemplavi et scripsi et diligenter cum 30 dicto autenticho ascultavi, scripsi, subscripsi.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

48. N o g a ra B ., Scritti inediti e rari di Biondo Flavio. — 1927, pp. cxcv + 282, con 4 tavole in fototipia (L. 110). 50. B o r g h e z io G. - V a tta s s o M. - P a s in i A., Giovanni di m .° Pec’ 'no depintore. Cro­ nica del suo tempo. Voi. I ''(1411-1436). — 1929, pp. v i i -f- 564 (L. 80). 52. Vattasso M., Statuto di Rocca de’ Baldi dell’ anno m gcccxlviii con indice e g lo s ­ sario di P. Sella. — 1930, pp. 57 (L. 15). 55. S u s s i d i p e r l a c o n s u l t a z i o n e d e l l ’ a r c h i v i o V a t i c a n o . Voi. II. Katter­ bach B., Referendarii utrinsque signaturae a Martino V ad Clementem IX et Praelati signaturae supplicationum a Martino V ad Leonem X III. — 1931, pp. XLvin + 408 (L. 80). 58. R a t i o n e s d e c i m a r u m I t a l i a e nei secoli xui e xrv : Tuscia. I. La decima degli anni 12/4-1280 a cura di P. Gnidi, con carta topografica delle Diocesi del secolo xiii. — 1932, pp. lv + 368 -+- 4 (L. 100). 60. R a t i o n e s d e c i m a r u m I t a l i a e : Aemilia. Le decime dei secoli xiii e xiv a cura di A. Mercati - E . N a s t lll Bocca - P. Sella, con carta topografica delle Dio­ cesi nei secoli xni e xiv. — 1933, pp. vai -+- 515 (L. 125). 61. Savio P ., Statuti comunali di Villauova d’Asti. — 1934, pp, xci + 466 (L. 90). 62. Borghezio G. - V a tta sso M. - P a s in i A., Giovanni di m.° Pedrino depintore. Cro­ nica del suo tempo. Voi. II (1437-1464) ed appendice (1347-1395). — 1934, pp. 52,. e 2 tavole ..in fototipia (L. 80). 69. R a t i o n e s d e c i m a r u m I t a l i a e : Aprutium-Molisium. Le decime dei secoli x ai-xiv a cura di P. Sella, con carta topografica delle Diocesi — 1936, pp. xii + 448 (L. 120). 70. Mercati A., La provenienza di alcuni oggetti delle collezioni vaticane, 1936, pp. 48, 17 illustr., 2 tavole (L. 12). 71. Kuttner S., Repertorium der Kanonistik (1140-1234). Prodromus corporis glossarum 1, 1937, pp. xvm -536 (L. 120).

OPERE DIVERSE VENDIBILI PRESSO L ’AMMINISTRAZIONE DELLA BIBLIOTECA VATICANA (Jalen zio G ., Esame critico-letterario delle opere riguardanti la storia del Concilio di

Trento. — 1869; pp. xiv + 433, in-8°, leg. alla bodoniana (L. 30). — Saggio di Storia del Concilio generale di Trento sotto Paolo III. — 1869, pp. x v i + 4 6 6 , in-8°, leg. alla bodoniana (L. 35). Caplet A. M., Regesti Bernardi I Abbatis Casinensis Fragmenta.— 1890; pp. cxxni + 280, in-folio (L. 100). Cenci P., L’archivio della Cancelleria della Nunziatura Veneta (estratto da S tu d i e T esti, fase. 41). — 1925; pp. 58 (L. 15). D e R o s s i G . B ., La Biblioteca della Sede Apostolica ed i cataloghi dei suoi mano­ scritti. — Pp. 65, in-4° (L. 10). , — Musaici cristiani e saggi dei pavimenti delle chiese di Roma anteriori al sec. X V . — Tavole cromo litografiche con cenni storici e critici (con traduzione francese), Roma, 1899, pp. 146 di testo e tavole liii (L. 1000). — Note di topografia romana raccolte dalla bocca di Pomponio Leto e testo pnrtìponiano della N o titia É e g io n u m U rb is B o m a e (estratto da S tu d i e D o cu m e n ti, t. III). — 1882; pp. 87, in-4° (L. 10). Fatui L., Statuti e regesti dell’Opera di S. Maria di Orvieto. — 1891; pp. x l + 60 e una tavola, in-4° (L. 40). *7— 11 duomo di Orvieto e il simbolismo cristiano. — 1896; pp. 30, in-4° (L. 10). Gasparolo F., Codex qui « Liber Crucis » nuucupatur e tabulario Alexaudrino deseriptus et editus. — 1889; pp. 340 e 2 tavole, in-4° (L. 60). G a tti G ., Statuti dei Mercanti di R om a.— 1887; pp. xxvi + 297 e 4 tavole, in-4° (L. 70). G ö lle r E., Untersuchungen über das Inventar des Finanzarchivs der Renaissance­ päpste (1447-1521) [estratto da S tu d i e T èsti, fase. 41]. — 1925; pp. 46 (L. 10). G u g lie lm o tti A., Storia della Marina Pontificia. — 1886-1893; 10 volumi in-8°, con - atlante, in-folio (L. 400). . H e rg e n ro e th e r Card. I., Regesta Leonis X , ann. I-1II (1513-1515). — 1886-1891; fasci­ coli V ili, pp. x + 8 0 8 + 2 1 6 , in-4° (L. 100). Indicatore delle diocesi d’Italia. — 1882; pp. 393, in-16° (L. 2,50).

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.

J o a n n is ft S e r r a v a lle , 0 . M ., Episcopi et Principis Fimi ani. Translatio et comentum

totius libri Dantis Aldigherii cum textu italico Fratris Bartholomaei a Colle eiusde'm Ordinis.nunc primum edita. — 1891; pp. xlv iii + 1 2 3 6 , in-folio (L. 400). K a tte rb a c h B ., 0 . F. M., u. P e it z W . M ., S. J., Die Unterschriften der Päpste und Kardinale in den Bullae raaiores vom. 11. bis 14. Jhdt (estratto da S tu d i e T esti, fase. 41). — 1925 ; pp. 68 e 6 tav. (L. 20). L e o n is X I I I Acta (cioè Encicliche, Allocuzioni, Brevi, Lettere Apostoliche, Motu­ propri!, ecc. — 1881-1903 ; voll'. X X III, pp. 8577 complessivamente, in-4° (a L. 15 il volume: in tutto L. 345). Esaurito il voi. I. L ip p i M . G ., Vita di Papa Innocenzo X I, pubblicala con aggiunte da F r . G io a c ch in o B e r t h ie r , de’ Pred. — 1889; pp. x ii + 288 con ritratto, in-8° gr. (L. 20). M a la te sta S ., Statuti delle Gabelle di Roma. — 1886; pp. 196 e 1 tavola, iu-4° (L. 30). M a r ce llin o (P .) d a C iv ezza , Il Romano Pontificato nella Storia d’ Italia. — 1886-1887 ; 3 volumi, pp. xiii + 709, 747, 802, in-8° gr. (L. 30). Papi (I) ed i Vespri Siciliani. Con documenti inediti.— 1885; pp. x m 83, in-folio (L. 12). P ii I X P o n t. Max. Acta. — 1854-1878; voli. IX , in-8° (L. 90). N o n s i v en d o n o s e p a r a t i i v oll. I I e I I I .

Pio IX e i suoi popoli nel 1857, ossia Memorie intorno al viaggio di Pio IX per l’ Italia centrale.— 1860-1861; 2 voli., pp. xxxi + 727, 570, in-4° (L. 30). P r e s s u tt i P ., Regesta Honorii Pp. H I. — 1888-1895 ; 2 voli. pp. cxxiv + 570, v i -+-772,

in-folio. Esaurito il voi. l ì . Si vende il voi. 1. An. I-V (con 5 tavole fototipiche, di cui 2 a jolori e 1 incisione), a L. 120. R e Avv. C a m illo , Statuti della Città di Roma d»l secolo XIV. — 1883; pp. x x m + 312,

in-4° (L. 80). Regestum Clementis Papae V . — 1885-1892 ; 8 voli, di pp. cccxxxvm -+- 3557 com­ plessivamente, in-folio (L. 1200). E s a u r ita l ’A p p en d ice . Si vendono separatamente i voll. IV e V (ann. IV e VI, pp. 483 , 868) a L. 50 . S a lv o C ozzo, Il Contrasto di Cielo d’ Alcamo, secondo la lezione del Codice V ali­ cano 3793. — 1888; pp. 21, in-8° (L. 5). S c a g lio s i N., Due sigilli dell’Arte dei Sartori in Perugia (estratto da S tu d i e D ocu ­ m e n ti, t. 111+. — 1882; pp. 11 (L. 10). S te v e n so n E ., il giuniore, Statuti delle arti dei mereiai e della lana di Roma. —

1893; pp. 264, in-4° (L. 55). Studi e documenti di storia e diritto. — Roma, 1880-1905. Annate I-IV , X- XXV, L. 800. Per un’annata L. 40. Per un fascicolo, se vendibile, L. 10. L e a n n a te V - I X ( 1 8 8 4 - 1 8 8 8 ) son o e s a u r ite .

EDIZIONI FOTOTIPICHE Il codice CCCCXC della Biblioteca Capitolare di Lucca, a cura di L . S c h ia p p a ­ r e lli. —- 1924, pp. v m -+-16 e 3 tav. (L. 150). Monumenta paleographica Veronensia, a cura di E. C a ru si e W . L . L in d sa y. — Fase. I, 1930, pp. 28 e tav. 22 -+-1 a colori (L. 150) ; fase. Il, 1934, pp. 27 e tav. 23-45 (L. 150). Le miniature dell’ Evangeliario di Padova (1170), a cura di B . K a tte rb a c h . — 1931, pp. xxxvi, tav. 23 + 2 a colori (L. 175). Le miniature dell’ Epistolario di Padova (1259), a cura di B . K a tte rb a c h . — 1932, p. 39, tav. 49 + 3 a colori (L. 300). Le miniature del Sacramentario di Ivrea e di altri codici Warmondiani, a cura di L . M agn a n i. — 1934, pp. 62, tav. 49 + 1 a colori (L. 240). Pontificum Romanorum Diplomata Papyracea. — 1930, pp. 15 e 43 tavole (L. 1500).

Si trovano vendibili presso laBibliotcca Apostolica Vaticana-Città del Yaticano

www.torrossa.com - For non-commercial use by authorised users only. License restrictions apply.