Rosyjski dla bystrzaków 9788324677825, 8324677828

Citation preview

Spis treści O autorach .............................................................................................................................. 13 Podziękowania od autorów ..................................................................................................... 15 Wstęp ...................................................................................................................................... 17 O książce ..................................................................................................................................................... 17 Konwencje zastosowane w książce .................................................................................................................. 17 Naiwne założenia .......................................................................................................................................... 18 Jak podzielona jest książka ............................................................................................................................. 18 Część I: Na dobry początek ....................................................................................................................... 18 Część II: Rosyjski w akcji .......................................................................................................................... 19 Część III: Rosyjski w podróży .................................................................................................................... 19 Część IV: Dekalogi .................................................................................................................................. 19 Część V: Dodatki ..................................................................................................................................... 19 Ikony użyte w książce .................................................................................................................................... 19 Co dalej ....................................................................................................................................................... 20 Materiały do pobrania ................................................................................................................................... 20

Część I: Na dobry początek ...........................................21 Rozdział 1: Rosyjski nie jest Ci zupełnie obcy ........................................................................ 23 Słowa, które na pewno znasz ......................................................................................................................... 23 Rosyjskie wyrazy rozpoznawalne na całym świecie .......................................................................................... 23 Wyrazy podobne, a znaczenie inne ............................................................................................................ 24 Alfabet rosyjski (jest łatwiejszy, niż myślisz) .................................................................................................... 25 Od A do Ja: cyrylica ma sens .................................................................................................................... 25 Znam cię! Znajomo wyglądające i identycznie brzmiące litery ..................................................................... 27 Sztuczki: znajomo wyglądające, lecz inaczej brzmiące litery .......................................................................... 28 Dziwadła: nietypowo wyglądające litery ...................................................................................................... 28 Brzmieć jak prawdziwy Rosjanin: zasady prawidłowej wymowy ........................................................................ 29 Zasada jedna litera – jedna głoska ............................................................................................................. 29 Oddajmy głos samogłoskom ...................................................................................................................... 29 Przegląd kłopotliwych głosek ..................................................................................................................... 31 Stosujemy popularne wyrażenia ..................................................................................................................... 31 Zwroty grzecznościowe ............................................................................................................................. 32 Przepraszamy ........................................................................................................................................... 32 Magazynek pełen przydatnych zwrotów ...................................................................................................... 32 Czytamy po rosyjsku ...................................................................................................................................... 33

4

Rosyjski dla bystrzaków Rozdział 2: Do rzeczy: podstawy gramatyki rosyjskiej ............................................................ 35 Przypadki w języku rosyjskim ......................................................................................................................... 35 Mianownik ............................................................................................................................................... 36 Dopełniacz ............................................................................................................................................... 36 Biernik ..................................................................................................................................................... 36 Celownik .................................................................................................................................................. 36 Narzędnik ................................................................................................................................................ 37 Miejscownik ............................................................................................................................................. 37 Rzeczowniki i zaimki ..................................................................................................................................... 37 Fakty na temat rodzaju rzeczowników ........................................................................................................ 37 Sprawdzamy przypadki ............................................................................................................................. 38 Przypadki w liczbie mnogiej ...................................................................................................................... 40 Zaimki .................................................................................................................................................... 43 Wzbogacamy wypowiedź przymiotnikami ....................................................................................................... 46 Zawsze w zgodzie: zgodność rzeczownik – przymiotnik .......................................................................... 46 Wiele wspólnego: przymiotniki w pozostałych przypadkach ......................................................................... 47 Wprowadzamy ruch, stosując czasowniki ........................................................................................................ 48 Bezokolicznik ........................................................................................................................................... 48 Czas teraźniejszy ...................................................................................................................................... 48 Rozmawiamy o czasie przeszłym ................................................................................................................ 49 Czas przyszły ........................................................................................................................................... 51 Niezwykły czasownik БЫТЬ (być) ................................................................................................................ 52 Rosyjskie przysłówki ..................................................................................................................................... 52 Przysłówki sposobu ................................................................................................................................... 52 Przysłówki czasu ...................................................................................................................................... 53 Budujemy zdania jak zawodowiec .................................................................................................................. 53 Porządek wyrazów w zdaniu ..................................................................................................................... 53 Wybieramy rzeczownik (lub zaimek) i przymiotnik ...................................................................................... 53 Wybieramy czasownik ............................................................................................................................... 54 Łączymy łącznikami .................................................................................................................................. 54 Tworzymy pytania .................................................................................................................................... 54 Liczymy po rosyjsku ...................................................................................................................................... 54 Liczebniki od 0 do 9 ................................................................................................................................. 55 Liczebniki 10 – 19 ................................................................................................................................... 56 Liczebniki 20 – 99 ................................................................................................................................... 56 Liczebniki 100 – 999 ............................................................................................................................... 57 Liczebniki 1000 – 1 000 000 ................................................................................................................... 58 Liczebniki porządkowe ............................................................................................................................. 58

Rozdział 3: Здравствуйте! Привет! Jak się przywitać i przedstawić ................................... 61 Z kim rozmawiam? Styl formalny i nieformalny .............................................................................................. 61 Krzątanina: mówimy „dzień dobry” i „do widzenia” ....................................................................................... 62 Witamy się z różnymi osobami ................................................................................................................... 62 Witamy się o różnych porach dnia ............................................................................................................. 63 Wyrażenie „jak się masz?” ........................................................................................................................ 63 Żegnamy się ............................................................................................................................................ 64 Nie takie proste: rozszyfrowujemy rosyjskie imiona .......................................................................................... 65

Spis treści Przełamujemy lody: przedstawiamy się ........................................................................................................... 66 Zapoznajemy się ...................................................................................................................................... 66 Pytamy o imiona i przedstawiamy się ......................................................................................................... 67 Przedstawiamy przyjaciół, kolegów i członków rodziny ................................................................................ 67

Część II: Rosyjski w akcji ..............................................71 Rozdział 4: Poznajmy się: rozmowy towarzyskie ..................................................................... 73 Coś ci powiem: mówimy o sobie ..................................................................................................................... 73 Skąd jesteś? ............................................................................................................................................. 73 Rozmowa o narodowości i pochodzeniu ..................................................................................................... 75 Ile masz lat? ............................................................................................................................................. 79 Rozmowa o rodzinie ................................................................................................................................. 80 Rozmowa o pracy ..................................................................................................................................... 82 Spotkajmy się: wymienianie informacji kontaktowych ....................................................................................... 84 Przepraszam? Wyjaśniamy, że czegoś nie rozumiemy ...................................................................................... 85

Rozdział 5: Zamieszanie wokół jedzenia ................................................................................. 87 Koncentrujemy się na podstawach żywienia .................................................................................................... 87 Jemy ........................................................................................................................................................ 87 Pijemy ..................................................................................................................................................... 88 Sztućce i zastawa stołowa .......................................................................................................................... 89 Podstawowe zasady zachowania się przy stole ............................................................................................. 90 Różnorodne rosyjskie posiłki .......................................................................................................................... 90 Co na śniadanie? Praktycznie wszystko! ..................................................................................................... 90 Zjedzmy obiad ......................................................................................................................................... 91 Prosta kolacja ........................................................................................................................................... 93 Kupujemy artykuły spożywcze ........................................................................................................................ 95 Wybieramy owoce i warzywa ..................................................................................................................... 95 Przyglądamy się innym artykułom spożywczym ........................................................................................... 96 Idziemy coś zjeść ........................................................................................................................................... 97 Ustalamy, dokąd pójdziemy ...................................................................................................................... 97 Rezerwujemy stolik przez telefon ............................................................................................................... 98 Sztuka zamawiania posiłku ........................................................................................................................ 99 Zwroty przydatne w rozmowie z kelnerem ................................................................................................ 100 Płacimy rachunek ................................................................................................................................... 100

Rozdział 6: Idziemy na zakupy ............................................................................................... 105 Kupuj do upadłego: gdzie i jak kupować ....................................................................................................... 105 Różne rodzaje sklepów ............................................................................................................................ 106 Pytamy o godziny otwarcia ...................................................................................................................... 107 Poruszanie się po domu towarowym ......................................................................................................... 108 Prosimy o pomoc (lub odmawiamy) ......................................................................................................... 109 Dobrze Ci w tym: kupujemy ubrania ............................................................................................................ 111 Szukamy konkretnych części garderoby ..................................................................................................... 111 Kwestia koloru ....................................................................................................................................... 113 Szukamy właściwego rozmiaru ................................................................................................................. 114 Przymierzamy ubrania ............................................................................................................................ 114

5

6

Rosyjski dla bystrzaków To czy tamto? Ustalamy, co kupimy ............................................................................................................ 115 Stosujemy zaimki wskazujące ................................................................................................................... 115 Wyrażamy upodobania i awersje .............................................................................................................. 116 Porównujemy dwa przedmioty ................................................................................................................. 116 Oznajmiamy, co nam się najbardziej (lub najmniej) podoba ...................................................................... 117 Trzeba płacić: kupujemy ............................................................................................................................. 118 Ile to kosztuje? ........................................................................................................................................ 118 Biorę! .................................................................................................................................................... 118 Gdzie i jak zapłacić ................................................................................................................................ 119 Coś specjalnego: odjazdowe pamiątki z Rosji ................................................................................................ 120

Rozdział 7: Idziemy w miasto, w rosyjskim stylu .................................................................. 123 Zegar tyka: sprawdzamy czas ...................................................................................................................... 123 Liczymy godziny .................................................................................................................................... 124 Liczymy minuty ...................................................................................................................................... 124 Pytamy o czas ........................................................................................................................................ 126 Czas na pory dnia ................................................................................................................................... 127 Dni tygodnia .......................................................................................................................................... 128 Odniesienia do teraźniejszości ................................................................................................................. 129 Zawsze razem: planujemy wypad ................................................................................................................. 130 Pójdziesz ze mną? .................................................................................................................................. 130 O której się zaczyna? .............................................................................................................................. 131 Na dużym ekranie: idziemy do kina .............................................................................................................. 132 Wybieramy film ...................................................................................................................................... 132 Kupujemy bilety ..................................................................................................................................... 132 Wybieramy miejsce ................................................................................................................................. 133 Klasyka: rosyjski balet i teatr ........................................................................................................................ 134 Zamawianie biletów — przydatne wskazówki ........................................................................................... 134 Co należy robić w antrakcie ..................................................................................................................... 135 Wizyta w muzeum ...................................................................................................................................... 136 Jak było? Dzielimy się wrażeniami ................................................................................................................ 137

Rozdział 8: Przyjemności: rekreacja i sport .......................................................................... 141 Pogadajmy o hobby ..................................................................................................................................... 141 Co robiłeś wczoraj wieczorem? ................................................................................................................ 141 Co robisz w ten weekend? ....................................................................................................................... 143 Co lubisz robić? ..................................................................................................................................... 143 Czytamy ..................................................................................................................................................... 144 Czytałeś to? ........................................................................................................................................... 145 Co lubisz czytać? .................................................................................................................................... 145 Gdzie znaleźć coś do czytania? ................................................................................................................ 148 Radujemy się na łonie natury ....................................................................................................................... 148 Dacza .................................................................................................................................................... 148 Szukamy pożywienia w lesie .................................................................................................................... 149 Narty na Kaukazie ................................................................................................................................. 149 Wycieczka nad Bajkał ............................................................................................................................. 150 Rejs z biegiem Wołgi .............................................................................................................................. 150

Spis treści Prace ręczne ............................................................................................................................................... 151 Zręczne ręce .......................................................................................................................................... 151 Gramy na instrumentach ......................................................................................................................... 152 Kolekcje ..................................................................................................................................................... 153 Uprawiamy sport ........................................................................................................................................ 153

Rozdział 9: Rozmawiamy przez telefon i wysyłamy pocztę .................................................... 157 Podstawy rozmów telefonicznych .................................................................................................................. 157 Odświeżamy terminologię związaną z telefonami ....................................................................................... 157 Rozpoznajemy różne rodzaje telefonów .................................................................................................... 158 Różne rodzaje połączeń .......................................................................................................................... 159 Wybieramy numer i dzwonimy ..................................................................................................................... 159 Podstawy telefonicznej etykiety ..................................................................................................................... 160 Szanujemy czas, nie przedstawiając się ..................................................................................................... 160 Prosimy o przywołanie do telefonu osoby, z którą chcemy rozmawiać ......................................................... 161 Możliwe odpowiedzi ............................................................................................................................... 161 Zostawiamy wiadomość .......................................................................................................................... 163 Automatyczna sekretarka ......................................................................................................................... 165 Wysyłamy list, faks lub e-mail ...................................................................................................................... 165

Rozdział 10: W domu i w biurze ............................................................................................. 169 Szukamy mieszkania lub domu ..................................................................................................................... 169 Rozmawiamy o mieszkaniu ...................................................................................................................... 169 Rozmawiamy o domu ............................................................................................................................. 170 Zadajemy właściwe pytania ..................................................................................................................... 171 Zawieramy umowę ................................................................................................................................. 171 Urządzamy się ............................................................................................................................................ 173 Nazwy pomieszczeń ................................................................................................................................ 173 Kupujemy meble .................................................................................................................................... 173 Szukamy pracy ........................................................................................................................................... 175 Gdzie należy szukać ................................................................................................................................ 175 Kontakt z pracodawcą ............................................................................................................................. 176 Ustalamy zakres obowiązków .................................................................................................................. 177 Jak sobie radzić w pracy ............................................................................................................................... 178 Poruszanie się po biurze .......................................................................................................................... 178 Komunikacja w pracy .............................................................................................................................. 179

Część III: Rosyjski w podróży .......................................183 Rozdział 11: Planujemy wyprawę .......................................................................................... 185 Kiedy możemy wyjechać? Ustalamy datę wyjazdu ......................................................................................... 185 Rozpoznajemy nazwy miesięcy ................................................................................................................ 185 Rozmawiamy o konkretnych datach ......................................................................................................... 186 Podajemy rok ......................................................................................................................................... 187 Określamy pory roku .............................................................................................................................. 187 Dokąd chcesz pojechać? Ustalamy miejsce przeznaczenia .............................................................................. 188 Sprawdzamy różne państwa .................................................................................................................... 188 Odwiedzamy Rosję ................................................................................................................................ 189

7

8

Rosyjski dla bystrzaków Jak się tam dostać? Rezerwujemy wycieczkę w biurze podróży ........................................................................ 190 Nie ruszaj się bez nich z domu: paszport i wiza ............................................................................................. 191 Paszport ................................................................................................................................................ 192 Wiza ..................................................................................................................................................... 192 Co zabrać ze sobą: porady dotyczące pakowania ........................................................................................... 194

Rozdział 12: Jak się tam dostać: samoloty, pociągi i nie tylko ............................................ 197 Czasowniki oznaczające ruch ....................................................................................................................... 197 Chodzimy i jeździmy przez cały czas ........................................................................................................ 198 Idziemy lub jedziemy w chwili mówienia o tym .......................................................................................... 199 Wyjaśniamy, dokąd się wybieramy ........................................................................................................... 200 Poruszamy się po lotnisku ............................................................................................................................ 201 Stosujemy czasownik „lecieć” .................................................................................................................. 202 Przechodzimy odprawę i wkraczamy na pokład samolotu ........................................................................... 202 Kontrola paszportowa i celna ................................................................................................................... 203 Opuszczamy lotnisko .............................................................................................................................. 204 Korzystamy z transportu publicznego ........................................................................................................... 205 Bierzemy taksówkę .................................................................................................................................. 205 Jedziemy mikrobusem .............................................................................................................................. 206 Łapiemy autobusy, trolejbusy i tramwaje .................................................................................................. 206 Przejażdżka metrem ................................................................................................................................ 207 Wsiadamy do pociągu ................................................................................................................................. 207 Studiujemy rozkład jazdy ........................................................................................................................ 207 Omawiamy rodzaje pociągów i wagonów .................................................................................................. 208 Kupujemy bilety ..................................................................................................................................... 208 Podstawowe informacje dotyczące podróży ............................................................................................... 209 Wsiadamy do pociągu ............................................................................................................................. 209 Odkrywamy uroki podróży pociągiem ...................................................................................................... 209

Rozdział 13: Pobyt w hotelu .................................................................................................. 213 Rezerwujemy hotel ...................................................................................................................................... 213 Rodzaje hoteli ........................................................................................................................................ 213 Rezerwujemy pokój ................................................................................................................................. 214 Meldujemy się ............................................................................................................................................ 217 Gładko przechodzimy procedurę meldowania ........................................................................................... 217 Oglądamy pokój ..................................................................................................................................... 219 Zapoznajemy się z zapleczem .................................................................................................................. 220 Personel hotelu ....................................................................................................................................... 220 Rozwiązujemy problemy .............................................................................................................................. 220 Zgłaszamy usterkę .................................................................................................................................. 221 Prosimy o dostarczenie brakujących przedmiotów ..................................................................................... 221 Prosimy o zamianę pokoju ....................................................................................................................... 221 Wymeldowujemy się i płacimy rachunek ....................................................................................................... 222

Rozdział 14: Money, Money, Money ....................................................................................... 225 Zwracamy uwagę na walutę ......................................................................................................................... 225 Ruble i kopiejki ...................................................................................................................................... 225 Dolary, euro i inne waluty ....................................................................................................................... 226 Wymieniamy pieniądze ............................................................................................................................... 226

Spis treści Korzystamy z usług banków ......................................................................................................................... 228 Otwieramy rachunek w wybranym banku .................................................................................................. 228 Dokonujemy wpłat i wypłat ..................................................................................................................... 229 Korzystamy z bankomatu ......................................................................................................................... 230 Wydajemy pieniądze ................................................................................................................................... 231 Szukamy okazji ....................................................................................................................................... 231 Płacimy gotówką .................................................................................................................................... 232 Płacimy kartami kredytowymi .................................................................................................................. 232

Rozdział 15: Gdzie jest plac Czerwony? Pytamy o drogę ....................................................... 235 Zadajemy pytania „gdzie” oraz „jak” ........................................................................................................... 235 Gdzie to jest? ......................................................................................................................................... 235 Jak się tam dostać? .................................................................................................................................. 236 Właściwe rozumienie wskazówek .................................................................................................................. 237 Rozpoznajemy przyimki .......................................................................................................................... 237 W prawo albo w lewo ............................................................................................................................. 238 Ustalamy kierunki ................................................................................................................................... 240 Podajemy odległości .................................................................................................................................... 243 Oznaczanie odległości za pomocą czasu ................................................................................................... 243 Stosowanie właściwych miar odległości ..................................................................................................... 244

Rozdział 16: Nagłe wypadki .................................................................................................. 247 Prosimy o pomoc w razie wypadku i innych nadzwyczajnych okoliczności ....................................................... 247 Wzywamy pomocy .................................................................................................................................. 247 Dzwonimy pod właściwy numer ............................................................................................................... 248 Zgłaszamy problem ................................................................................................................................ 248 Prosimy o pomoc osoby mówiącej po polsku ............................................................................................. 250 Opieka medyczna ....................................................................................................................................... 251 Poznajemy anatomię ............................................................................................................................... 251 Opisujemy objawy .................................................................................................................................. 253 Zgłaszamy alergie oraz inne szczególne okoliczności ...................................................................................... 254 Wizyta u specjalisty ................................................................................................................................ 255 Poddajemy się badaniu i słuchamy diagnozy ............................................................................................. 256 Wizyta w aptece ..................................................................................................................................... 257 Wzywamy policję ........................................................................................................................................ 258 Rozmawiamy z milicją ............................................................................................................................ 258 Odpowiadamy na pytania funkcjonariuszy milicji ...................................................................................... 259

Część IV: Dekalogi ......................................................261 Rozdział 17: Dziesięć sposobów na szybkie opanowanie rosyjskiego .................................. 263 Wypróbuj rosyjską telewizję, filmy i muzykę .................................................................................................. 263 Słuchaj rosyjskich programów radiowych ...................................................................................................... 264 Czytaj rosyjskie publikacje ........................................................................................................................... 264 Korzystaj z internetu ................................................................................................................................... 264 Odwiedź rosyjską restaurację ....................................................................................................................... 265 Poszukaj Rosjanina, z którym będziesz mógł korespondować ......................................................................... 265 Naucz Rosjanina języka polskiego ................................................................................................................ 265

9

10

Rosyjski dla bystrzaków Jedź do Rosji .............................................................................................................................................. 265 Wyjdź za mąż za Rosjanina (lub ożeń się z Rosjanką) .................................................................................. 266

Rozdział 18: Dziesięć ulubionych rosyjskich zwrotów .......................................................... 267 Ой! ............................................................................................................................................................. 267 Давай! ....................................................................................................................................................... 268 Представьте себе ....................................................................................................................................... 268 Послушайте! .............................................................................................................................................. 268 Пир горой ................................................................................................................................................... 268 Я требую продолжения банкета ................................................................................................................. 269 Слово — серебро, а молчание — золото ..................................................................................................... 269 Одна голова хорошо, а две лучше ............................................................................................................... 269 Друг познаётся в беде ................................................................................................................................ 269 Старый друг лучше новых двух .................................................................................................................. 270

Rozdział 19: Dziesięć najważniejszych rosyjskich świąt ...................................................... 271 Nowy Rok .................................................................................................................................................. 271 Stary Nowy Rok ......................................................................................................................................... 272 Boże Narodzenie ........................................................................................................................................ 272 Wielkanoc .................................................................................................................................................. 273 Dzień Kobiet .............................................................................................................................................. 273 Dzień Obrońcy Ojczyzny ............................................................................................................................ 273 Rosyjskie Mardi Gras ................................................................................................................................. 273 Pierwszy Maja ............................................................................................................................................ 273 Dzień Zwycięstwa ...................................................................................................................................... 274 Dzień Jedności Narodowej ........................................................................................................................... 274

Rozdział 20: Dziesięć zwrotów, dzięki którym zostaniesz uznany za Rosjanina .................... 275 Только после Вас! ....................................................................................................................................... 275 Вы сегодня прекрасно выглядите! .............................................................................................................. 275 Заходите на чай! ........................................................................................................................................ 276 Угощайтесь! ............................................................................................................................................... 276 Приятного апетита! .................................................................................................................................... 276 Сядем на дорожку! ..................................................................................................................................... 276 Садись, в ногах правды нет! ....................................................................................................................... 276 Ни пуха, ни пера! ........................................................................................................................................ 277 Целую ........................................................................................................................................................ 277 С лёгким паром! ......................................................................................................................................... 277

Rozdział 21: Dziesięć rzeczy, których nie należy w Rosji robić ani mówić ............................ 279 Nie przychodź w gości z pustymi rękami ....................................................................................................... 279 Zdejmuj buty .............................................................................................................................................. 279 Nie żartuj z rodziców .................................................................................................................................. 280 Nie wznoś toastu „На здоровье!” ................................................................................................................ 280 Nie przyjmuj ostatniej koszuli ....................................................................................................................... 280 Nie ubieraj się byle jak ................................................................................................................................ 280 Nie stosuj zasady „każdy płaci za siebie” ...................................................................................................... 281 Nie pozwól kobiecie nosić ciężkich przedmiotów ........................................................................................... 281 Nie przeocz osoby starszej w środkach komunikacji ........................................................................................ 281 Nie bekaj w towarzystwie ............................................................................................................................. 282

Spis treści

Część V: Dodatki ........................................................283 Dodatek A Tablice czasowników .......................................................................................... 285 Dodatek B Minisłownik ......................................................................................................... 289 Dodatek C Klucz z odpowiedziami ......................................................................................... 299 Dodatek D Na płycie CD ........................................................................................................ 305

11

O autorach D

r Andrew Kaufman prowadzi gościnne wykłady na Wydziale Języków i Literatury Słowiańskiej Uniwersytetu Wirginii. Ma tytuł doktora języków i literatury słowiańskiej Uniwersytetu Stanforda. Jest cenionym publicystą i wielokrotnie nagradzanym przez najlepsze amerykańskie uniwersytety nauczycielem języka, literatury i kultury rosyjskiej. Dr Kaufman pracował jako konsultant z dziedziny literatury i kultury rosyjskiej dla Oprah’s Book Club, omawiał również rosyjskie literaturę i kulturę w programie telewizyjnym Democracy Now! Można było go również usłyszeć w audycjach radia Talk America i radia Silver Rain w Rosji. Płynnie mówiący po rosyjsku dr Kaufman przez długi czas mieszkał w Rosji, gdzie studiował na Uniwersytecie Moskiewskim oraz pracował jako tłumacz i konsultant ds. zarządzania. Więcej o dr. Kaufmanie znajdziesz na jego stronie internetowej www.professorandy.com. Dr Serafima Gettys ma tytuł doktora języków obcych Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego Gertzena w Leningradzie. Jest obecnie koordynatorem Programu Języków Obcych na Uniwersytecie Lewisa, gdzie także naucza języka rosyjskiego. Przedtem wykładała język rosyjski na Uniwersytecie Stanforda. Dr Gettys jest także członkiem kilku profesjonalnych kolegiów językowych. Nina Wieda jest doktorantką na Wydziale Języków i Literatury Słowiańskiej Uniwersytetu Northwestern w Chicago. Z poświęceniem zaszczepia język i kulturę rosyjską w życiu swoich czytelników i studentów, w myśl łacińskiej sentencji „znajomość kolejnego języka to kolejne życie”. Jest wykwalifikowaną lingwistką, posiada tytuł magistra nauk społecznych. Wydała tomik poezji w języku rosyjskim, opublikowała również kilka anglojęzycznych artykułów naukowych o Czechowie oraz o dramacie współczesnym.

Podziękowania od wydawcy oryginału Jesteśmy dumni z tej książki. Prosimy o przesyłanie wszystkich uwag za pomocą formularza internetowego serii Dummies, który znajduje się pod adresem www.dummies.com/register. W wydaniu tej książki pomogli nam między innymi: Acquisitions, Editorial, and Media Development

Composition Services

Project Editor: Georgette Beatty Acquisitions Editor: Tracy Boggier

Layout and Graphics: Joyce Haughey, Stephanie D. Jumper, Julie Trippetti

Copy Editor: Sarah Faulkner

Proofreader: Mildred Rosenzweig

Editorial Program Coordinator: Hanna K. Scott

Indexer: Joan Griffitts

Technical Editor: Thomas J. Garza

Project Coordinator: Kristie Rees

Special Help Jennifer Bingham, Josh Dials, Her Voice Unlimited, LLC

Editorial Manager: Michelle Hacker Editorial Assistants: Erin Calligan, Nadine Bell Cartoons: Rich Tennant (www.the5thwave.com)

Publishing and Editorial for Consumer Dummies Diane Graves Steele, Vice President and Publisher, Consumer Dummies Joyce Pepple, Acquisitions Director, Consumer Dummies Kristin A. Cocks, Product Development Director, Consumer Dummies Michael Spring, Vice President and Publisher, Travel Kelly Regan, Editorial Director, Travel Publishing for Technology Dummies Andy Cummings, Vice President and Publisher, Dummies Technology/General User Composition Services Gerry Fahey, Vice President of Production Services Debbie Stailey, Director of Composition Services

Podziękowania od autorów A

ndrew Kauffman: Przede wszystkim chciałbym podziękować mojej koleżance, byłej wykładowczyni Uniwersytetu Stanforda i współautorce niniejszej książki, Serafimie Gettys, będącej jedną z najbardziej oryginalnych i inspirujących nauczycielek języka rosyjskiego, jakie znam. Jej wdzięk, zaraźliwa miłość do języka rosyjskiego i profesjonalizm były nieodzowne dla powstania niniejszej książki. Szczere podziękowania należą się również Ninie Wiedzie, która wtedy, gdy najbardziej tego potrzebowaliśmy, dała z siebie wszystko i spisała się wspaniale. Serdeczne podziękowania dla Georgette Betty z wydawnictwa Wiley za profesjonalną pomoc i motywowanie w trakcie prac nad książką, jak również dla Tracy Boggier z Wiley za nadzór, koordynację i umożliwienie powstania tej książki. Chciałbym także podziękować redaktor Sarze Faulkner i Thomasowi Garza, redaktorowi technicznemu, dzięki którym mam pewność, że każde zdanie niniejszej pracy jest poprawne i zrozumiałe. Szczególne i z głębi serca płynące podziękowania dla mojej agentki, Margot Maley-Hutchison z Waterside Productions, za zaufanie, doskonałe reprezentowanie i umiejętność rozwiązywania wszystkich problemów. Dziękuję wszystkim moim kolegom i studentom Wydziału Języków i Literatury Słowiańskiej Uniwersytetu Wirginii, za stworzenie sprzyjającej atmosfery dla naszej wspólnej pasji związanej z językiem i kulturą rosyjską. Mam również wielki dług wdzięczności wobec moich byłych wykładowców z Uniwersytetu Stanforda (w szczególności profesorów Lazara Fleishmana, Gregory’ego Freidina, Josepha Franka, Moniki Greenleaf i Stephena Moellera-Sally’ego) i Amherst College (przede wszystkim profesorów Stanleya Rabinowitza i Stephanie Sandler) za opiekę, wiarę we mnie i rozbudzenie pasji do wszystkiego co rosyjskie. Specjalne podziękowania dla profesor Aidy Borysownej Łominadze, którą poznałem, studiując na Państwowym Uniwersytecie Moskiewskim, i której głęboki humanizm i niezwykła kreatywność były i są dla mnie inspiracją. I w końcu gorące podziękowania dla moich wspaniałych rodziców oraz rodziny za niezachwianą miłość i wsparcie, mądrość oraz imponujące zakulisowe wysiłki marketingowe na moją rzecz. Serafima Gettys: Podziękowania dla Andrew Kaufmana, dzięki któremu zainteresowałam się niniejszym projektem i który przyjął odpowiedzialność za organizację i zarządzanie nim. Podziękowania dla Uniwersytetu Stanforda, dzięki któremu poznałam Andy’ego i znaliśmy się przez te wszystkie lata, na początku jako nauczyciel i uczennica, następnie jako koledzy, a teraz jako współautorzy. Dziękuję również moim dawnym i obecnym uczniom w wielu szkołach zarówno w Rosji, jak i w Stanach Zjednoczonych, którzy stale rzucają mi wyzwania i inspirują mnie. Bez nich niniejsza książka nie zostałaby napisana.

16

Rosyjski dla bystrzaków Serdecznie dziękuję mojej rodzinie, mężowi Steve’owi i córce Annie. Ich miłość jest dla mnie nieustającą inspiracją. Nina Wieda: Serdeczne podziękowania dla Andy Kaufmana i Serafimy Gettys, dzięki którym powstał niniejszy projekt i którzy byli wspaniałymi współpracownikami. Wielkie podziękowania dla Wydziału Słowiańskiego Uniwersytetu Northwestern za stworzenie wspaniałego środowiska naukowego. Specjalne podziękowania dla Andrew Wachtela, dzięki któremu zainteresowałam się językami i literaturą słowiańską, oraz dla Elizabeth Elliott za rozbudzenie moich zdolności pedagogicznych. Serdeczne podziękowania dla mojej matki, Alli, mojego męża, Johna, za to, że tworzą wspaniały zespół oraz dla mojej dwumiesięcznej córki, Nadii, która jest moją muzą.

Wstęp Z

nać więcej niż jeden język to jak przeżywać więcej niż jedno życie, jak powiedział jeden ze starożytnych filozofów. To prawda — podróż po obcym kraju, takim jak Rosja, staje się znacznie ciekawsza, gdy jesteś w stanie elegancko pogawędzić z recepcjonistą w hotelu, skomplementować strój przewodniczki czy odczytać menu i zamówić potrawę, na którą rzeczywiście masz ochotę. Móc zapytać o przedmioty, zamiast wskazywać je ręką, czy zapytać o drogę, zamiast wpatrywać się w mapę, to drobiazgi powodujące, że za granicą czujesz się jak w domu.

Rosyjski dla bystrzaków nie jest książką, po której przeczytaniu będziesz mógł od razu zacząć czytać Dostojewskiego w oryginale (nawet większość Rosjan potrzebuje do tego pewnego przygotowania). Niewątpliwie jednak poznasz zwroty konieczne w wielu sytuacjach życiowych, od zakupów po wizytę w teatrze. Dzięki kulturaliom będziesz mógł nie tylko posługiwać się językiem rosyjskim, ale także lepiej zrozumieć Rosjan jako ludzi. A więc zapnij pasy i powodzenia w podróży lub — jak mówią Rosjanie — Желаем вам удачи (że-ła-jem wam u-da-czi; życzymy Panu/Pani powodzenia).

O książce Książka Rosyjski dla bystrzaków jest tak skonstruowana, że nie ma potrzeby czytania jej w całości, aby uzyskać interesującą Cię informację. Po prostu ze spisu treści wybierasz interesującą Cię w danym momencie kwestię i możesz zacząć mówić! Do zrozumienia poszczególnych sekcji nie musisz czytać poprzednich rozdziałów. Jeśli natomiast uznasz, że potrzebujesz więcej informacji na jakikolwiek temat, dzięki systemowi odnośników łatwo znajdziesz właściwe miejsce. Nie ma również potrzeby zapamiętywania słówek i reguł gramatycznych. Otrzymujesz gotowe zwroty i jedyne, co musisz zrobić, to przeczytać je i zastosować w praktyce. Twoi rosyjscy znajomi będą pod wrażeniem.

Konwencje zastosowane w książce Oto konwencje ułatwiające orientację w zawartości książki:

9 Prezentujemy rosyjskie wyrażenia, używając oryginalnego alfabetu. Rosyjskie zwroty są w tekście zapisane tłustym drukiem.

9 Po każdym rosyjskim wyrazie podajemy w nawiasie jego wymowę i tłumaczenie na język polski. Wymowa podzielona jest na sylaby, a sylabę akcentowaną oznaczamy kursywą.

18

Rosyjski dla bystrzaków Oto mały przykład. „Kocham cię” to po rosyjsku Я тебя люблю (ja tie-bia liu-bliu; kocham cię). Znaczenie zwrotu nie zawsze jest sumą znaczeń tworzących go wyrazów. Mówimy tu o znaczeniu dosłownym (znaczeniu poszczególnych wyrazów) i znaczeniu idiomatycznym (rzeczywistym znaczeniu zwrotu w konwersacji). Jeśli znaczenie dosłowne danego zwrotu różni się od jego znaczenia idiomatycznego, w nawiasie podajemy obydwa znaczenia. Na przykład: Как дела? (kak die-ła; jak się masz? — dosłownie: jak sprawy). W poszczególnych rozdziałach zwróć uwagę na następujące elementy:

9 Pogawędka — dialogi z życia wzięte, obrazujące zastosowanie zawartych w danym dziale książki wyrazów i zwrotów przez Rosjan. Takie nieformalne rozmowy możesz rzeczywiście usłyszeć w typowych sytuacjach życiowych. Na załączonym CD dialogi te zamieszczono w wersji audio, aby ułatwić Ci ich szybkie przyswojenie.

9 Słówka do zapamiętania — występują po każdej „Pogawędce” i zawierają wymowę oraz transkrypcję nowych wyrazów i zwrotów użytych w dialogu.

9 Gierki językowe — znajdziesz je na końcu każdego rozdziału. W ramach zabawy będziesz

mógł zastosować nowo poznane wyrazy i zwroty, odpowiadając na pytania i rozwiązując łamigłówki.

Naiwne założenia Gdy zaczynaliśmy pisać niniejszą książkę, staraliśmy się wyobrazić sobie naszego przyszłego czytelnika. W końcu stworzyliśmy listę naiwnych założeń na temat tego, kto naszym zdaniem będzie chciał przeczytać tę książkę. Czy w poniższych opisach rozpoznajesz siebie?

9 Nie znasz rosyjskiego — albo miałeś rosyjski w liceum, ale nie pamiętasz ani słowa. 9 Nie szukasz książki, której lektura sprawi, że zaczniesz płynnie mówić po rosyjsku; chcesz

po prostu poznać wyrazy, zwroty i konstrukcje zdań, tak aby móc przekazać po rosyjsku podstawowe informacje.

9 Nie masz zamiaru uczyć się na pamięć słówek i reguł gramatycznych. 9 Oczekujesz dobrej zabawy, a przy okazji chcesz nauczyć się trochę rosyjskiego.

Jak podzielona jest książka Książka Rosyjski dla bystrzaków składa się z pięciu części i płyty CD. Każda z części oferuje coś innego.

Część I: Na dobry początek W tej części znajdziesz podstawy języka rosyjskiego. W rozdziale 1. dowiesz się, że już trochę znasz rosyjski, chociaż pewnie będzie to dla Ciebie niespodzianką. Zaprezentujemy rosyjski alfabet oraz pokażemy Ci, jak rozszyfrować niektóre rosyjskie wyrazy. W rozdziale 2. zostaniesz

Część I

Na dobry początek

W tej części…

C

zęść I to początek naszej podróży. Uzyskasz tu podstawowe informacje niezbędne przy dalszej lekturze. W rozdziale 1. poznasz rosyjski alfabet i odkryjesz, że znasz już całkiem sporo wyrazów po rosyjsku. W rozdziale 2. umieściliśmy podstawy rosyjskiej gramatyki, które będą przydatne podczas lektury dalszych części książki. Natomiast w rozdziale 3. będziesz mógł zacząć stosować nowo zdobyte wiadomości w praktyce dzięki klasycznym rosyjskim pozdrowieniom i wstępom. Szykuj się więc, zaczynasz mówić по-русcки (pa rus-ki; po rosyjsku)!

Rozdział 1

Rosyjski nie jest Ci zupełnie obcy W tym rozdziale: ► Ustalamy, jakie rosyjskie wyrazy już znasz. ► Przedstawiamy rosyjski alfabet. ► Uczymy poprawnej wymowy. ► Odkrywamy popularne wyrażenia. ► Czytamy pewnie po rosyjsku.

O

to język rosyjski! Niezależnie od tego, czy zechcesz przeczytać menu, posłuchać rosyjskiej muzyki czy choćby pogawędzić z rosyjskimi przyjaciółmi, tu właśnie zaczyna się Twoja podróż. Zaufaj oczom, uszom i intuicji, a szybko odkryjesz, że język rosyjski wcale nie jest taki trudny. Po lekturze tego rozdziału będziesz umiał rozpoznać wszystkie litery rosyjskiego alfabetu, poznasz podstawowe zasady wymowy oraz nauczysz się kilku popularnych wyrażeń i idiomów.

Słowa, które na pewno znasz Język rosyjski i polski są do siebie bardzo podobne. Oba należą w końcu do tej samej grupy języków słowiańskich, wchodzącej w skład rodziny języków indoeuropejskich. W tej sekcji odkryjesz, że niektóre słowa rosyjskie już znasz, chociaż… część z nich oznacza coś zupełnie innego, niż sądziłeś.

Rosyjskie wyrazy rozpoznawalne na całym świecie Ponieważ świat staje się coraz bardziej otwarty, języki i kultury coraz częściej przenikają się wzajemnie, a język rosyjski nie jest w tej kwestii wyjątkiem. Wiele typowo rosyjskich słów weszło do międzynarodowego obiegu, są wśród nich nazwy popularnych potraw i napojów, są również wyrażenia, które pojawiły się w trakcie ważnych okresów historycznych.

Potrawy i napoje Pijąc водку, możesz od razu użyć języka rosyjskiego, ponieważ zarówno wyraz, jak i sam napój pochodzą z Rosji. Możesz nawet podyskutować o różnicach między Смирновым i Столичной. Zabrzmi to na pewno jak słowa prawdziwego Rosjanina, bo Смирнов (smir-now) to rosyjskie nazwisko, a wódka Столичная (sta-licz’-na-ja) to po polsku „stołeczna”. Kiedy zamawiasz w restauracji wielką miskę борща (bar-szczia; barszczu), jesz jedną z najbardziej znanych rosyjskich potraw, a zamawiając ją, używasz również typowo rosyjskiego wyrazu.

26

Część I: Na dobry początek Tabela 1.1. Alfabet rosyjski pisany cyrylicą Litera pisana cyrylicą

Litera lub głoska alfabetu polskiego

Wymowa

Samogłoska/spółgłoska

Аа

A

a jak w wyrazie mama

samogłoska

Бб

B

b jak w wyrazie biały

spółgłoska

Вв

W

w jak w wyrazie wiosna

spółgłoska

Гг

G

g jak w wyrazie głowa

spółgłoska

Дд

D

d jak w wyrazie dom

spółgłoska

Ее

Je

je jak w wyrazie jeden

samogłoska

Ёё

Jo

jo jak w wyrazie jodła

samogłoska

Жж

Ż

ż jak w wyrazie żona

spółgłoska

Зз

Z

z jak w wyrazie zebra

spółgłoska

Ии

I

i jak w wyrazie iskra

samogłoska

Йй

J

j jak w wyrazie maj

samogłoska/spółgłoska

Кк

K

k jak w wyrazie klucz

spółgłoska

Лл

L

l jak w wyrazie łyżka w wydaniu Kargula i Pawlaka (Rosjanie wymawiają л twardo)

spółgłoska

Мм

M

m jak w wyrazie mleko

spółgłoska

Нн

N

n jak w wyrazie nic

spółgłoska

Оо

O

o jak w wyrazie okno

samogłoska

Пп

P

p jak w wyrazie park

spółgłoska

Рр

R

r jak w wyrazie rajd

spółgłoska

Сс

S

s jak w wyrazie sen

spółgłoska

Тт

T

t jak w wyrazie trasa

spółgłoska

Уу

U

u jak w wyrazie ulica

samogłoska

Фф

F

f jak w wyrazie fakt

spółgłoska

Хх

H

h jak w wyrazie hak

spółgłoska

Цц

C

c jak w wyrazie cel

spółgłoska

Чч

Cz

cz jak w wyrazie czas, tylko miękko

spółgłoska

Шш

Sz

sz jak w wyrazie szept

spółgłoska

Щщ

Szcz

szcz jak w wyrazie szczery, tylko miękko

spółgłoska

Ыы

Y

y jak w wyrazie tył

samogłoska

Ьь

‘

znak miękki (zmiękczający poprzedzającą go spółgłoskę)

-

Ъъ

‘’

znak twardy (utwardzający poprzedzającą go spółgłoskę)

-

Ээ

E

e jak w wyrazie ekstra

samogłoska

Юю

Ju

ju jak w wyrazie junior

samogłoska

Яя

Ja

ja jak w wyrazie jacht

samogłoska

Rozdział 1: Rosyjski nie jest Ci zupełnie obcy Spółgłoski ч i щ są zawsze miękkie, więc wymawiamy je miękko niezależnie od tego, jaka samogłoska znajduje się za nimi. Na przykład: часто (często) czytamy czias-ta, щука (szczupak) czytamy szcziu-ka, a więc wymawiamy je zawsze miękko.

Przegląd kłopotliwych głosek Znak twardy Oznaczany literą ъ. O ile znak miękki, jak sama nazwa wskazuje, zmiękcza poprzedzającą go głoskę, znak twardy — masz absolutną rację — ją utwardza. Pocieszające jest to, iż znak twardy rzadko pojawia się we współczesnym języku rosyjskim, a jeśli nawet, to nie zmienia wymowy danego wyrazu. Dlaczego więc w ogóle jest stosowany? Są dwa powody:

9 aby utwardzić poprzedzającą go spółgłoskę; 9 aby utrzymać twardość spółgłosek poprzedzających samogłoski е, ё, ю i я. Bez znaku twardego spółgłoski te uległyby zmiękczeniu. Kiedy jednak znak twardy rozdziela spółgłoskę i następującą po niej samogłoskę, spółgłoska pozostaje twarda, jak w wyrazie подъезд (pad-jiezd; klatka schodowa, podjazd).

Znak miękki Odpowiada mu litera ь, a jego jedynym zadaniem jest zmiękczanie poprzedzającej go spółgłoski. Znak miękki jest w języku rosyjskim bardzo istotny, ponieważ może zmieniać znaczenie wyrazów. Na przykład, bez znaku miękkiego wyraz мать (mat’; matka) stanie się wyrazem мат, co oznacza wulgarny język, przekleństwo. Kiedy natomiast dodamy znak miękki na końcu wyrazu вон (won; tam) otrzymamy wyraz вонь (woń), co oznacza smród. W niektórych przypadkach ь rozdziela głoski, na przykład w wyrazie семья (rodzina). Wyraz ten czytamy siem’-ja. Widzisz więc, jak istotny jest znak miękki. A oto sposób na zmiękczenie spółgłosek: 1. Wypowiedz spółgłoskę — na przykład l, t lub d. Zwróć uwagę, że koniec języka dotyka przednich górnych zębów, podczas gdy pozostała część języka zwisa swobodnie jak hamak w ogrodzie w letni dzień. 2. Ciągle wymawiając spółgłoskę, podnieś środkową część języka i dociśnij do podniebienia twardego. Słyszysz, jak zmieniło się brzmienie spółgłoski? Brzmi teraz znacznie bardziej miękko, nieprawdaż?

Stosujemy popularne wyrażenia Korzystanie z popularnych wyrażeń to sposób na wywołanie dobrego pierwszego wrażenia. Radzimy, abyś nauczył się wyrażeń, które znajdziesz w kolejnych działach, na pamięć, ponieważ przydają się one niemal w każdej sytuacji.

31

32

Część I: Na dobry początek

Zwroty grzecznościowe Aby powiedzieć po rosyjsku „proszę” należy użyć wyrazu пожалуйста (pa-ża-łus-ta). Bardzo często stosuje się konstrukcję z wyrazem пожалуйста bezpośrednio po czasowniku, uprzejmie o coś prosząc, jak w poniższych przykładach:

9 Повторите, пожалуйста (paw-ta-ri-tie, pa-ża-łus-ta; proszę powtórzyć). 9 Говорите, пожалуйста, помедленней (ga-wa-ri-tie, pa-ża-łus-ta, pa-mied-lien-niej; proszę mówić wolniej).

9 Скажите, пожалуйста, как пройти до метро? (ska-ży-tie, pa-ża-łus-ta, kak praj-ti da miet-ro; proszę mi powiedzieć, jak dojść do stacji metra?).

Gdy ktoś odpowie na Twoje uprzejme zapytanie lub zrobi Ci przysługę, mówisz спасибо (spa-si-ba; dziękuję) lub большое спасибо (bal’-szo-je spa-si-ba; dziękuję bardzo). Gdy chcesz powiedzieć „proszę bardzo”, używasz po prostu wyrazu пожалуйста.

Przepraszamy W takiej sytuacji najczęściej stosowany jest wyraz извините (iz-wi-ni-tie; przepraszam). Aby przeprosić jeszcze uprzejmiej, możemy dodać wyraz пожалуйста (pa-ża-łus-ta; proszę), jak w poniższych zdaniach:

9 Извините пожалуйста, мне пора (iz-wi-ni-tie, pa-ża-łus-ta, mnie pa-ra; przepraszam, na mnie już czas).

9 Извините пожалуйста, я вас не понимаю (iz-wi-ni-tie, pa-ża-łus-ta, ja was nie pa-ni-ma-ju; przepraszam, nie rozumiem Pana/Pani).

Magazynek pełen przydatnych zwrotów Poniżej znajdziesz kolejne powszechnie stosowane w języku rosyjskim wyrażenia:

9 Добро пожаловать! (dab-ro pa-ża-ła-wat’; witam), 9 Поздравляю Вас! (paz-draw-la-ju was; gratuluję), 9 Желаю удачи! (że-ła-ju u-da-czi; życzę powodzenia), 9 Ничего (ni-czie-wo; w porządku/nie ma problemu), 9 Всего хорошего! (wsie-wo cha-ro-sze-wa; wszystkiego dobrego), 9 Приятного аппетита! (pri-jat-na-wa a-pie-ti-ta; smacznego), 9 Жаль! (żal’; szkoda), 9 Хорошо! (cha-ra-szo; dobrze).

Rozdział 2: Do rzeczy: podstawy gramatyki rosyjskiej Dopełniacz liczby mnogiej W przypadku dopełniacza liczby mnogiej zasady gramatyczne są nieco bardziej skomplikowane. Omawiamy je w tabeli 2.4. Tabela 2.4. Dopełniacz liczby mnogiej Końcówka w mianowniku liczby pojedynczej

Tworzenie dopełniacza liczby mnogiej

spółgłoska inna niż -ж, -ш, -щ, -ч lub -ц

dodajemy końcówkę -ов; wyraz студент (stu-dient; student) przekształca się w wyraz студентов (stu-dien-taw; studentów)

-ж, -ш, -щ, -ч lub znak miękki -ь

dodajemy końcówkę -ей: wyraz ключ (kliucz’; klucz) przekształca się w wyraz ключей (kliu-cziej; kluczy)

-ц

dodajemy końcówkę -ев: wyraz месяц (mie-siac; miesiąc) przekształca się w wyraz месяцев (mie-sia-cew; miesięcy)

-a

opuszczamy końcówkę -a jeśli powstały wyraz ma na końcu dwie spółgłoski, często między nimi dodaje się samogłoskę -o lub -e: wyraz соседка (sa-sied-ka; sąsiadka) przekształca się w wyraz соседок (sa-sie-dak; sąsiadek)

-ие lub -ия

zamieniamy -ие lub -ия na -ий: wyraz станция (stan-cy-ja; stacja) przekształca się w wyraz станций (stan-cyj; stacji)

-й

zamieniamy końcówkę -й na -ёв, jeśli końcówka jest akcentowana, lub na -ев, jeśli końcówka nie jest akcentowana: wyraz соловей (sa-ła-wiej; słowik) przekształca się w wyraz соловьёв (sa-ła-wjow), wyraz попугай (pa-pu-gaj; papuga) w dopełniaczu liczby mnogiej to попугаев (pa-pu-ga-jew; papug)

-o

opuszczamy końcówkę -o: wyraz место (mies-ta; miejsce) przekształca się w wyraz мест (miest; miejsc)

-е

dodajemy końcówkę -й: wyraz море (mo-rie; morze) przekształca się w wyraz морей (ma-riej; mórz)

spółgłoska + -я

zamieniamy końcówkę -я na znak miękki: wyraz неделя (ni-die-la; tydzień) przekształca się w wyraz недель (ni-del; tygodni)

A teraz spróbujmy zastosować zasady z tabeli 2.4 w praktyce. Wyobraź sobie, że kolega pyta, czy masz ołówek: У тебя есть карандаш? (u ti-bia jest’ ka-ran-dasz; czy masz ołówek?). Ty, jako osoba hojna, odpowiadasz, że masz wiele ołówków, mając na myśli, że kolega może skorzystać z któregokolwiek z nich, ale odpowiadając w ten sposób, stosujesz wyraz много (mno-ga; wiele), który wymusza zastosowanie kolejnego rzeczownika w dopełniaczu. W naszym zdaniu wyraz карандаши (ka-ran-da-szy; ołówki) powinien występować w dopełniaczu. Według tabeli 2.4 do końcówki -ш należy dodać -ей, a więc powinieneś powiedzieć У меня много карандашей (u mi-nia mno-ga ka-ran-da-szej; mam wiele ołówków).

41

42

Część I: Na dobry początek Liczba mnoga w pozostałych przypadkach W tabeli 2.5 przedstawiamy odmianę rzeczowników w liczbie mnogiej przez pozostałe przypadki. Tabela 2.5. Biernik, celownik, narzędnik i miejscownik rzeczowników w liczbie mnogiej Końcówka w mianowniku

Biernik liczby mnogiej

Celownik liczby mnogiej

Narzędnik liczby mnogiej

Miejscownik liczby mnogiej

spółgłoska

jeśli rzeczownik oznacza istotę żywą, tak samo jak dopełniacz liczby mnogiej (patrz tabela 2.4); w innych wypadkach — tak jak mianownik liczby mnogiej (patrz tabela 2.3)

dodaj -ам

dodaj -ами

dodaj -ах

-а lub -я

jeśli rzeczownik oznacza istotę żywą, tak samo jak dopełniacz liczby mnogiej (patrz tabela 2.4); w innych wypadkach — tak jak mianownik liczby mnogiej (patrz tabela 2.3)

dodaj -м

dodaj -ми

dodaj -х

-ие

zamień -ие na -ия, tak jak w mianowniku liczby mnogiej (patrz tabela 2.3)

zamień -е na -ям

zamień -ие na ями

zamień -е na -ях

-ия

zamień - я na -ии, jak w mianowniku liczby mnogiej (patrz tabela 2.3)

dodaj -м

dodaj -ми

dodaj -х

-й

jeśli rzeczownik jest istotą żywą, tak samo jak dopełniacz liczby mnogiej (patrz tabela 2.4); w innych wypadkach — tak jak mianownik liczby mnogiej (patrz tabela 2.3)

zamień -й na -ям

zamień -й na -ями zamień -й na -ях

-о

jeśli rzeczownik jest istotą żywą, tak samo jak dopełniacz liczby mnogiej (patrz tabela 2.4); w innych wypadkach, tak jak mianownik liczby mnogiej patrz tabela 2.3)

zamień -o na -ам

zamień -o na -ами

zamień -o na -ах

-е

zamień -е na -я, tak jak mianownik liczby mnogiej (patrz tabela 2.3)

zamień -e na -ям

zamień -e na - ми

zamień -e na -ях

znak miękki -ь

jeśli rzeczownik jest istotą żywą, tak samo jak dopełniacz liczby mnogiej (patrz tabela 2.4); w innych wypadkach — tak jak mianownik liczby mnogiej (patrz tabela 2.3)

zamień znak miękki na -ям

zamień znak miękki na -ями

zamień znak miękki na -ях

Wyobraź sobie, że pytasz przyjaciela — rosyjskiego wykładowcę — o książkę, którą chciałbyś pożyczyć. Okazuje się, że, niestety, pożyczył ją wcześniej swoim studentom. Informuje Cię o tym, mówiąc: Я дал книгу студентам (ja dał kni-gu stu-dien-tam; dałem książkę studentom). Dlaczego profesor zastosował formę студентам? Jest to bowiem celownik liczby mnogiej wyrazu студенты (stu-dien-ty; studenci), dopełnienie dalsze zdania. Mianownik liczby pojedynczej to w tym wypadku студент (stu-dient), profesor dodał więc po prostu końcówkę -ам, tak jak przedstawiono w tabeli 2.5.

46

Część I: Na dobry początek

Wzbogacamy wypowiedź przymiotnikami Przymiotniki wzbogacają wypowiedź. Przymiotnik jest wyrazem opisującym lub modyfikującym rzeczownik lub zaimek, jak na przykład dobry, ładny, trudny czy twardy. W kolejnych działach dowiesz się, jak stosować przymiotniki i jak odmieniać je przez przypadki.

Zawsze w zgodzie: zgodność rzeczownik – przymiotnik Przymiotnik w języku rosyjskim jest jak zazdrosny kochanek. Nie może istnieć bez rzeczownika lub zaimka, do którego się odnosi. W związku z tym zawsze musi być zgodny co do przypadka, liczby i rodzaju z rzeczownikiem lub zaimkiem, którego dotyczy. W tabeli 2.9 przedstawiamy końcówki przyjmowane przez przymiotniki w mianowniku, w takiej bowiem formie najczęściej występują. Tabela 2.9. Końcówki przymiotników w mianowniku Jeśli przyimek opisuje

Końcówka przymiotnika

Przykład

rzeczownik/zaimek rodzaju męskiego

-ой/-ий/-ый

большой мяч (bal-szoj miacz’; duża piłka) синий пиджак (si-nij pi-dżak; niebieska kurtka) красивый мальчик (kra-si-wyj mal-czik; śliczny chłopiec)

rzeczownik/zaimek rodzaju żeńskiego

-ая/-яя

большая книга (bal-sza-ja kni-ga; duża książka) синяя шуба (si-nia-ja szu-ba; niebieskie futro) красивая рубашка (kra-si-wa-ja ru-basz-ka; piękna koszula)

rzeczownik rodzaju nijakiego

-ое/-ее

большое животное (bal-szo-je ży-wot-na-je; duże zwierzę) синее окно (si-nie-je ak-no; niebieskie okno) красивое место (kra-si-wa-je mies-ta; piękne miejsce)

rzeczownik w liczbie mnogiej

-ые/-ие

большие животные (bal-szy-je ży-wot-ny-je; duże zwierzęta) синие окна (si-ni-je ok-na; niebieskie okna) красивые места (kra-si-wy-je mies-ta; piękne miejsca)

W słownikach przymiotniki występują w liczbie pojedynczej rodzaju męskiego (pierwszy rząd w tabeli 2.9). Sztuka polega na dobraniu odpowiednich końcówek dla rodzaju żeńskiego i nijakiego oraz dla liczby mnogiej; odmiany nie ma w słownikach, ponieważ ich twórcy zakładają, że użytkownik słownika umie to robić. Nie pozostawimy Cię jednak samego; oto podstawowe zasady:

9 Jeśli przymiotnik rodzaju męskiego ma końcówkę -ой/-ый: •

rodzaj żeński tworzymy, zamieniając końcówkę na -ая,

•

rodzaj nijaki tworzymy, zamieniając końcówkę na -ое,

•

liczbę mnogą tworzymy, zamieniając końcówkę na -ые.

Rozdział 2: Do rzeczy: podstawy gramatyki rosyjskiej

9 Jeśli przymiotnik rodzaju męskiego ma końcówkę -ий, •

rodzaj żeński tworzymy, zamieniając końcówkę na -яя,

•

rodzaj nijaki tworzymy, zamieniając końcówkę na -ее,

•

liczbę mnogą tworzymy, zamieniając końcówkę na -ие.

Sprawdźmy powyższe zasady w praktyce. Weźmy wyraz последний (pas-led-nij; ostatni). W swojej słownikowej formie (rodzaj męski, liczba pojedyncza) ma on końcówkę -ий. Jak należy zmienić końcówkę, aby móc powiedzieć po rosyjsku „ostatnie słowo”. Należy przede wszystkim zwrócić uwagę na rodzaj rzeczownika слово (sło-wa; słowo). Ma on końcówkę -o, więc zgodnie z tabelą 2.1 jest rodzaju nijakiego. Jaką końcówkę przyjmuje przymiotnik последний w rodzaju nijakim? Oczywiście końcówkę -ee. A więc „ostatnie słowo” to po rosyjsku последнее слово (pas-led-nie-je sło-wa).

Wiele wspólnego: przymiotniki w pozostałych przypadkach W tabeli 2.10 przedstawiamy końcówki przymiotników w odmianie przez pozostałe (poza mianownikiem) przypadki. Zauważ, że przymiotniki rodzaju męskiego i nijakiego przyjmują takie same końcówki w dopełniaczu, celowniku, narzędniku i miejscowniku. Z kolei przymiotniki rodzaju żeńskiego mają taką samą końcówkę we wszystkich przypadkach z wyjątkiem biernika. W liczbie mnogiej końcówki są identyczne w dopełniaczu i miejscowniku. Tabela 2.10. Deklinacja przymiotników w dopełniaczu, celowniku, bierniku, narzędniku i miejscowniku Jeśli przymiotnik opisuje

Dopełniacz

rzeczownik rodzaju męskiego

Biernik

Celownik

Narzędnik

Miejscownik

zamień jeśli rzeczownik -ой/-ий/-ый na oznacza istotę żywą, -ого/-его/-ого tak jak w dopełniaczu, w pozostałych przypadkach, tak jak w mianowniku (patrz tabela 2.9)

zamień -ой/-ий/-ый na -ому/-ему/ -ому

zamień zamień ой/-ий/-ый -ой/-ий/-ый na -ым/-им/-ым na -ом/-ем/-ом

rzeczownik rodzaju żeńskiego

zamień -ая/-яя na -ой/-ей

zamień -ая/-яя na -ую/-юю

zamień -ая/-яя na -ой/-ей

zamień -ая/-яя na -ой/-ей

zamień -ая/-яя na -ой/-ей

rzeczownik rodzaju nijakiego

zamień -ое/-ее na -ого/-его

tak jak w mianowniku (patrz tabela 2.9)

zamień -ое/-ее na -ому/-ему

zamień -ое/-ее na -ым/-им

zamień -ое/-ее na -ом/-ем

rzeczownik w liczbie mnogiej

zamień -ые/-ие na -ых/-их

jeśli rzeczownik jest istotą żywą, tak jak w dopełniaczu, w pozostałych przypadkach, tak jak w mianowniku (patrz tabela 2.9)

zamień -ые/-ие na -ым/-им

zamień -ые/-ие na -ыми/-ими

zamień -ые/-ие na -ых/-их

47

Część II

Rosyjski w akcji

W tej części…

Z

apoznasz się z językiem rosyjskim używanym na co dzień. Nauczysz się rosyjskich zwrotów i wyrażeń niezbędnych w codziennych pogaduszkach, rozmowach dotyczących jedzenia i picia, zakupów, dyskusjach o ulubionych sportach czy hobby i typowych rosyjskich rozrywkach. Dowiesz się również, jak prowadzić rozmowy telefoniczne, wysyłać listy, a także rozmawiać po rosyjsku o domu i pracy.

86

Część II: Rosyjski w akcji

Rozdział 5: Zamieszanie wokół jedzenia Oczywiście personel moskiewskich czy petersburskich hoteli zdaje sobie sprawę, że potrawy śniadaniowe w stylu селёдки с картошкой nie wszystkim mogą przypaść do gustu, więc nie ma większego problemu, aby w hotelu zamówić śniadanie zgodne z zachodnimi standardami. Oto słowa niezbędne przy zamawianiu takiego posiłku:

9 бекон (bie-kan; bekon), 9 блины (bli-ny; naleśniki), 9 холодная каша (cha-łod-na-ja ka-sza; płatki zbożowe), 9 кукурузные хлопья (ku-ku-ruz-ny-je chło-p’ja; płatki kukurydziane), 9 молоко (ma-ła-ko; mleko), 9 овсянка (aw-sian-ka; owsianka), 9 сок (sok; sok), 9 тост (tost; tost), 9 яйца (jaj-ca; jajka). Gwoli ścisłości wspomnijmy, iż Rosjanie, podobnie jak mieszkańcy Europy Zachodniej, bardzo lubią блины (naleśniki) i яйца (jajka). Podobnie jak w Polsce, блины nie są raczej potrawą śniadaniową. Natomiast słowo яйца (jaj-ca; jajka) odnosi się, podobnie jak w języku polskim, wyłącznie do gotowanych jajek — smażone jajka to яичница (ja-icz’-ni-ca; jajecznica).

Zjedzmy obiad Obiad to główny posiłek, spożywany zwykle między godziną 13.00 a 15.00. Obiad w Rosji jest zwykle czterodaniowy i składają się na niego закуски (za-kus-ki; przystawki), суп (sup; zupa), второе (wta-ro-je; drugie danie) i десерт (die-siert; deser), nazywany także третье (trie-t’je; trzecie danie). Najbardziej popularne закуски to:

9 баклажанная икра (ba-kła-żan-na-ja ik-ra; pasta z bakłażana), 9 капустный салат (ka-pust-nyj sa-łat; surówka z kapusty), 9 салат из огурцов и помидоров (sa-łat iz a-gur-cow i pa-mi-do-raw; surówka z ogórków i pomidorów),

9 салат оливье (sa-łat a-li-w’je; sałatka jarzynowa z kiełbasą lub inną wędliną), 9 студень (stu-dien’; galareta wieprzowa), 9 селёдка (sie-lod-ka, solony śledź), 9 винегрет (wi-ni-griet; sałatka z buraków, marchewki, kiszonej kapusty i ziemniaków z olejem), 9 ветчина с горошком (wiet-czi-na s ga-rosz-kam; szynka z groszkiem).

91

92

Część II: Rosyjski w akcji Następnie przychodzi kolej na суп. Jest wiele zup do wyboru:

9 борщ (borszcz’; barszcz), 9 бульон (bul-jon; rosół), 9 куриный суп (ku-ri-nyj sup; rosół z kury), 9 молочный суп (ma-łocz’-nyj sup; zupa mleczna), 9 щи (szczi; kapuśniak), 9 уха (u-cha; zupa rybna). Po zupie pora na danie główne, które zwykle nazywa się второе (wta-ro-je; drugie danie). Oto klasyczne rosyjskie drugie dania:

9 бифштекс (bif-sztieks; befsztyk), 9 бифстроганов (bif-stro-ga-naw; beef Stroganoff), 9 гамбургер (gam-bur-gier; hamburger) — Rosjanie powoli się przyzwyczajają do tej nazwy, ale częściej stosują wyraz котлеты. Trudno pozbyć się starych przyzwyczajeń,

9 голубцы (ga-łub-cy; gołąbki), 9 грибы (gri-by; grzyby), 9 котлеты (kat-le-ty; kotlety mielone), 9 котлеты с картошкой (kat-le-ty s kar-tosz-kaj; kotlety mielone z ziemniakami), 9 курица (ku-ri-ca; kurczak), 9 макароны (ma-ka-ro-ny; makaron), 9 пицца (pi-cca; pizza), 9 печень (pie-czień; wątróbka), 9 рыба (ry-ba; ryba), 9 шницель (szni-cel’; sznycel), 9 сосиски (sa-sis-ki; parówki), 9 жаркое (żar-ko-je; mięso przygotowane w piekarniku). Uzupełnienie dania głównego to zwykle картошка (kar-tosz-ka; ziemniaki), макароны (ma-ka-ro-ny; makaron) i рис (ris; ryż), zawsze też podawany jest хлеб (chleb; chleb). Po drugim daniu pora na десерт (die-siert; deser) czy też треть (trie-t’je; trzecie danie). Deserem może być торт (tort; tort) lub компот (kam-pot; kompot) czy кисель (ki-siel; kisiel). Bardzo popularne są też мороженое (ma-ro-że-no-je; lody). Dla osób preferujących desery w zachodnim stylu znajdą się печенье (pie-czie-n’je; herbatniki), пирог (pi-rog; placek, ciasto) i торт (tort; tort). Napojami najczęściej podawanymi do obiadu są: сок (sok; sok), чай (cziaj; herbata), кофе (ko-fie; kawa) i вода (wa-da; woda).

104

Część II: Rosyjski w akcji

Rozdział 6: Idziemy na zakupy

Szukamy konkretnych części garderoby Szukając okrycia wierzchniego (co często zdarza się turystom, zapominającym o zabraniu ze sobą ciepłych ubrań), powinieneś udać się do sklepu nazywającego się Верхняя одежда (wierchnia-ja a-dież-da; okrycia wierzchnie). Znajdziesz tam między innymi takie części garderoby, jak:

9 куртка (kurt-ka; kurtka), 9 пальто (pal-to; płaszcz), 9 плащь (płasz’; płaszcz przeciwdeszczowy lub prochowiec). Jeśli potrzebna Ci nowa para butów, wpadnij do sklepu o nazwie Обувь (o-buw’; obuwie) i wybierz:

9 босоножки (bo-sa-noż-ki; sandałki kobiece), 9 ботинки (ba-tin-ki; buty sznurowane), 9 кроссовки (kra-sow-ki; adidasy, tenisówki), 9 сандалии (san-da-li-i; sandały), 9 сапоги (sa-pa-gi; buty z cholewami), 9 туфли (tuf-li; pantofle). W sklepie o nazwie Галантерея (ga-łan-tie-rie-ja; galanteria) można kupić niezbędne drobiazgi, takie jak:

9 чулки (czul-ki; pończochy), 9 чемодан (czie-ma-dan; walizka), 9 галстук (gał-stuk; krawat), 9 халат (cha-łat; szlafrok), 9 колготки (kał-got-ki; rajstopy), 9 купальник (ku-pal-nik; kostium kąpielowy), 9 носки (nas-ki; skarpety), 9 носовой платок (na-sa-woj pła-tok; chusteczka do nosa), 9 очки (acz’-ki; okulary), 9 пижама (pi-ża-ma; piżama), 9 перчатки (pier-cziat-ki; rękawiczki), 9 расчёска (ras-czios-ka; grzebień), 9 ремень (ri-mień; pasek), 9 сумка (sum-ka; torba), 9 варежки (wa-rież-ki; rękawice), 9 зонтик (zon-tik; parasol).

111

112

Część II: Rosyjski w akcji W ofercie sklepu Мужская одежда (mużs-ka-ja a-dież-da; odzież męska) znajdziesz między innymi takie części garderoby, jak:

9 брюки (briu-ki; spodnie), 9 джинсы (dżyn-sy; dżinsy), 9 футболка (fut-boł-ka; koszulka sportowa), 9 костюм (kas-tium; garnitur), 9 майка (maj-ka; T-shirt), 9 пиджак (pi-dżak; marynarka), 9 плавки (pław-ki; kąpielówki), 9 рубашка (ru-basz-ka; koszula), 9 шорты (szor-ty; szorty), 9 свитер (swi-tier; sweter), 9 трусы (tru-sy; majtki), 9 жилет (ży-let; kamizelka). W sklepie Женская одежда (żens-ka-ja a-dież-da; odzież damska) możesz z kolei kupić takie elementy ubioru, jak:

9 блузка (błuz-ka; bluzka), 9 кофта (kof-ta; sweter), 9 лифчик (lif-czik; biustonosz), 9 платье (płat’-je; sukienka), 9 сарафан (sa-ra-fan; sukienka bez rękawów), 9 юбка (jub-ka; spódnica), 9 женское бельё (żens-ka-je biel-jo; bielizna damska). Jeśli potrzebny Ci kapelusz, wpadnij do sklepu nazywającego się Головные уборы (ga-ław-ny-je u-bo-ry; nakrycia głowy) i wybierz:

9 кепка (kiep-ka; czapka z daszkiem), 9 платок (pła-tok; chustka), 9 шапка (szap-ka; ciepła czapka zimowa), 9 шарф (szarf; szalik), 9 шляпа (szla-pa; kapelusz).

Rozdział 6: Idziemy na zakupy Inny świetny сувенир (su-wie-nir; pamiątka) to матрёшка (ma-triosz-ka). Jest to drewniana, otwierana laleczka, w której wnętrzu znajduje się kilka mniejszych, jedna w drugiej. Матрёшки (ma-triosz-ki) mogą mieć różną wielkość, przy czym im większa „mama”, tym więcej „córek” znajdziesz wewnątrz. Doskonałą i praktyczną pamiątką jest меховая шапка (mie-cha-wa-ja szap-ka; czapka futrzana) — taka, jaką Rosjanie noszą zimą. Można kupić чёрную (czior-nu-ju; czarną) lub коричневую (ka-ricz’-nie-wu-ju; brązową). Aby zaopatrzyć się w taką czapkę, najlepiej odwiedzić универмаг (u-ni-wier-mag; dom towarowy), отдел (at-dieł; dział) головные уборы (ga-ław-ny-je u-bo-ry; nakrycia głowy) lub sklep o tej samej nazwie. Jeśli kolekcjonujesz pamiątki z przeszłości, na pewno zechcesz kupić советские военные часы (sa-wiec-ki-je wa-jen-ny-je czie-sy; radziecki zegarek wojskowy). Zegarki takie, obecnie uznawane za okazy kolekcjonerskie, mogą mieć różne kształty, są mocne i wytrzymałe, ponieważ produkowano je dla wojskowych. Można je zazwyczaj kupić w sklepach zwanych сувениры (su-wie-ni-ry; pamiątki).

121

Rozdział 7: Idziemy w miasto, w rosyjskim stylu ale we wtorek. Należy jednak podkreślić, że przyimek вo stosujemy tylko, jeśli akcent w następującym po przyimku wyrazie pada na pierwszą sylabę. Dlatego to właśnie przyimek в, a nie вo, stosujemy w zwrocie в воскресенье (w niedzielę). Inne zwroty odnoszące się do dni tygodnia to:

9 день (dień; dzień), 9 сегодня (si-wod-nia; dzisiaj), 9 сегодня утром (si-wod-nia ut-ram; dzisiaj rano), 9 сегодня вечером (si-wod-nia wie-czie-ram; dzisiaj wieczorem), 9 неделя (nie-die-la; tydzień).

Odniesienia do teraźniejszości Język rosyjski, podobnie jak polski, zawiera wiele zwrotów odnoszących się do przeszłości lub przyszłości w kontekście chwili obecnej. Najbardziej powszechne są:

9 сейчас (si-czias; teraz), 9 скоро (sko-ra; niedługo), 9 поздно (poz-na; późno), 9 позже (poz-że; później), 9 рано (ra-na; wcześnie), 9 раньше (rań-sze; wcześniej), 9 вчера (wczie-ra; wczoraj), 9 позавчера (pa-za-wczie-ra; przedwczoraj), 9 завтра (zaw-tra; jutro), 9 послезавтра (pos-le-zaw-tra; pojutrze). Gdy chcesz powiedzieć o wydarzeniu, które ma nastąpić za tydzień, miesiąc czy rok, powinieneś zastosować wyraz через wraz z rzeczownikiem неделя (nie-die-la; tydzień), месяц (mie-siac; miesiąc) lub год (god; rok) w bierniku:

9 через неделю (czie-riez nie-die-liu; za tydzień), 9 через месяц (czie-riez mie-siac; za miesiąc), 9 через год (czie-riez god; za rok). Aby z kolei opowiedzieć o zdarzeniu, które miało miejsce przed tygodniem, miesiącem lub rokiem, powinieneś powiedzieć:

9 на прошлой неделе (na prosz-łaj nie-die-le; w zeszłym tygodniu), 9 в прошлом месяце (w prosz-łam mie-sia-ce; w zeszłym miesiącu), 9 в прошлом году (w prosz-łam ga-du; w zeszłym roku).

129

140

Część II: Rosyjski w akcji

Rozdział 8

Przyjemności: rekreacja i sport W tym rozdziale: ► Rozmawiamy o hobby. ► Czytamy wszystko, od kryminałów po Dostojewskiego. ► Podziwiamy przyrodę. ► Kolekcjonujemy, tworzymy i uprawiamy sport.

S

ztuka konwersacji jest w Rosji w rozkwicie. Rosjanie uwielbiają dzielić się opowieściami, przekazywać swoje doświadczenia i wymieniać opinie. A jak lepiej rozpocząć pogawędkę, niż pytając rozmówców o to, co lubią robić? Opowiedz więc znajomym o swoich pasjach sportowych, o tym, co najchętniej czytasz, czy też o swojej niemal kompletnej kolekcji figurek z Gwiezdnych wojen. W tym rozdziale opowiemy, jak rozprawiać o hobby. Poznasz również wiele zajęć, którym Rosjanie oddają się z przyjemnością, i dowiesz się, co należy powiedzieć, biorąc w nich udział.

Pogadajmy o hobby Zanim zaczniesz opowiadać o swoim хобби (hob-bi; hobby, ten wyraz jest stosowany zarówno w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej), zechcesz pewnie zbadać grunt, aby nie nadwyrężyć swojego zasobu rosyjskich wykrzykników, rozprawiając o Czajkowskim z kimś, kto woli boks. W kolejnych działach dowiesz się, jak rozmawiać o swoich najnowszych przeżyciach, planach na weekend i ogólnie o tym, co lubisz, a czego nie.

Co robiłeś wczoraj wieczorem? Najprościej zadać takie pytanie, mówiąc:

9 Что ты делал вчера вечером? (szto ty die-łał wczie-ra wie-czie-ram; co robiłeś wczoraj wieczorem?).

9 Что вы делали вчера вечером? (szto wy die-ła-li wczie-ra wie-czie-ram;

co Pan/Pani/Państwo robił/robiła/robiliście wczoraj wieczorem?, formalnie w liczbie pojedynczej i w liczbie mnogiej).

148

Część II: Rosyjski w akcji

Gdzie znaleźć coś do czytania? Odpowiedź na powyższe pytanie jest prosta: prawie wszędzie. Na dworcu kolejowym znajdziesz więcej stoisk z książkami i czasopismami niż budek z hot dogami. Jednak nie będą to raczej bestsellery, chyba że interesują Cię детективы (die-tiek-ti-wy; powieści detektywistyczne) czy боевики (ba-je-wi-ki; powieści akcji). Poważniejszą literaturę znajdziesz w księgarni, nazywanej po rosyjsku книжный магазин (kniż-nyj ma-ga-zin), lub w библиотекe (bib-lio-tie-kie; bibliotece). Zarówno księgarnie, jak i biblioteki podzielone są na отделы (at-die-ły; działy).

9 Отдел художественной литературы (at-dieł chu-da-żest-wien-naj li-tie-ra-tu-ry; dział literatury pięknej).

9 Отдел учебной литературы (at-dieł u-czieb-naj li-tie-ra-tu-ry; dział literatury naukowej, podręczników).

9 Cправочный отдел (spra-wacz-nyj at-dieł; dział informacyjny), 9 Отдел аудио и видео материалов (at-dieł au-dia i wi-die-a ma-ti-ria-ław; dział audio-wideo).

Radujemy się na łonie natury Rosjanie kochają przyrodę. W każdym większym mieście jest park, w którym rzesze mieszczuchów urządzają sobie przechadzki, pikniki i pływają w podejrzanie pachnących bajorkach. Rosjanie lubią także wyrwać się z miasta, aby móc cieszyć się dziką przyrodą. Szczęśliwie zróżnicowanie geograficzne kraju stwarza ku temu wiele okazji. W kolejnych działach odkryjesz, jak cieszyć się urokami przyrody na rosyjski sposób.

Dacza Najłatwiej dotrzeć do przyrody za pośrednictwem daczy. Дача (da-cza) to niewielki wiejski dom, położony niedaleko miasta. Większość Rosjan ma taki dom. Поехать на дачу (pa-je-chat’ na da-czu; pojechać na daczę) oznacza zwykle dwudniowy wypoczynek z ogniskiem lub grillem, kolacją na świeżym powietrzu, a jeśli masz szczęście — z rosyjską odmianą sauny, nazywaną баня (ba-nia). Podczas wizyty na daczy przydatne będą następujące zwroty:

9 жaрить шашлик (ża-rit’ szasz-lik; robić szaszłyk), 9 разводить костёр (raz-wo-dit’ kas-tior; rozpalać ognisko), 9 натопить баню (na-ta-pit’ ba-niu; przygotować saunę), 9 сад (sad; sad owocowy), 9 огород (a-ga-rod; ogród warzywny), 9 собирать овощи (sa-bi-rat’ o-wasz-czi; zbierać warzywa), 9 работать в саду (ra-bo-tat’ w sa-du; pracować w sadzie).

150

Część II: Rosyjski w akcji

9 прокат (pra-kat; wypożyczalnia), 9 взять на прокат (wziat’ na pra-kat; wypożyczyć), 9 канатная дорога (ka-nat-na-ja da-ro-ga; wyciąg narciarski), 9 канатка (ka-nat-ka; wyciąg narciarski), 9 турбаза (tur-ba-za; schronisko), 9 крем от загора (kriem at za-ga-ra; krem przeciwsłoneczny)

Wycieczka nad Bajkał Ze swoimi malowniczymi klifami, licznymi wyspami i krystalicznie czystą wodą Озеро Байкал (o-zie-ra baj-kał; jezioro Bajkał) jest niezapomnianym miejscem na wakacje. Niestety leży ono nieco na uboczu, lot z Moskwy do Irkucka, najbliższego miasta, trwa pięć i pół godziny. Jeśli zdecydujesz się jednak na taką wyprawę, przedstawione poniżej wyrazy na pewno ją ułatwią:

9 берег (bie-rieg; brzeg), 9 пляж (pliaż; plaża), 9 речной вокзал (riecz-noj wak-zał; port), 9 катерь (ka-tier; kuter), 9 паром (pa-rom; prom), 9 причал (pri-czal’; molo), 9 пристань (pri-stań; przystań), 9 остров (os-traw; wyspa), 9 байдарка (baj-dar-ka; kajak), 9 рыбалка (ry-bał-ka; wędkowanie), 9 ловить рыбу (ła-wit’ ry-bu; łowić ryby), 9 плавать (pła-wat’; pływać), 9 комары (ka-ma-ry; komary).

Rejs z biegiem Wołgi Jeśli lubisz rosyjskie wody, ale nie zamierzasz lecieć do Irkucka, ciekawą alternatywą może być rejs z biegiem Wołgi. Na теплоход (tiep-ła-chod; parowiec) możesz zaokrętować się w każdym większym mieście, włączając Moskwę, a gdy już to uczynisz, łap wygodny leżak, siadaj на палубе (na pa-łu-bie; na pokładzie) i obserwuj wieki rosyjskiej historii przesuwające się przed Twoimi oczami!

Rozdział 9

Rozmawiamy przez telefon i wysyłamy pocztę W tym rozdziale: ► Podstawy rozmów telefonicznych. ► Dzwonimy. ► Prowadzimy uprzejmą rozmowę. ► Wysyłamy różnorodną korespondencję.

T

elefon stał się nieodłączną częścią naszego życia. Dzięki nowoczesnej technologii możemy obecnie rozmawiać przez telefon z niemal każdego miejsca. W tym rozdziale poznasz wyrazy i zwroty niezbędne przy prowadzeniu rozmów telefonicznych. Poznasz również słownictwo dotyczące nazw różnych części telefonu oraz dowiesz się, jak rozpocząć, prowadzić i zakończyć rozmowę przez telefon. Znajdziesz tu również podstawowe informacje na temat wysyłania listów, e-maili i faksów.

Podstawy rozmów telefonicznych Zanim zaczniesz dzwonić, powinieneś poznać podstawowe pojęcia dotyczące telefonu jako takiego. W kolejnych działach przedstawimy wyrazy i zwroty odnoszące się do różnych rodzajów aparatów telefonicznych i prowadzonych za ich pośrednictwem rozmów.

Odświeżamy terminologię związaną z telefonami Jeśli zamierzasz rozmawiać przez телефон (tie-le-fon; telefon), powinieneś znać podstawowe pojęcia z taką rozmową związane. Jeśli ktoś zechce z Tobą porozmawiać, zapewne będzie звонить (zwa-nit’; dzwonić). Na początku osoba ta będzie набирать (na-bi-rat’; wykręcać) twój номер телефона (no-mier tie-le-fo-na; numer telefonu), a gdy będzie do Ciebie dzwonić, usłyszysz звонок (zwa-nok; dzwonek). Zasadnicza część aparatu telefonicznego to трубка (trub-ka; słuchawka). W telefonie stacjonarnym трубка spoczywa na телефоннoм апаратe (tie-le-fon-nam a-pa-ra-tie; aparacie telefonicznym).

162

Część II: Rosyjski w akcji Женщина:

Алё! a-lo Halo!

Jacek:

Можно Бориса? moż-na ba-ri-sa? Czy mogę rozmawiać z Borysem?

Женщина:

Кого? ka-wo? Z kim?

Jacek:

Бориса. ba-ri-sa Z Borysem.

Женщина:

Здесь таких нет. zdies’ ta-kich niet Nie ma tu nikogo takiego.

Jacek:

Извините, я не понял.Что вы сказали? iz-wi-ni-tie ja nie po-niał szto wy ska-za-li Przepraszam, nie zrozumiałem. Co Pani powiedziała?

Женщина:

Молодой человек, я сказала, что здесь таких нет ! Вы не туда попали. ma-ła-doj czie-ła-wiek, ja ska-za-ła, szto zdies’ ta-kich niet! wy nie tu-da pa-pa-li Młody człowieku, powiedziałam, że nie ma tu nikogo takiego. Wybrał pan zły numer.

Jacek:

Не туда попал? nie tu-da pa-pał? Wybrałem zły numer?

Женщина:

Молодой человек, какой телефон вы набираете? Какой номер телефона вы набираете? ma-ła-doj czie-ła-wiek, ka-koj tie-le-fon wy na-bi-ra-je-tie? ka-koj no-mier tie-le-fo-na wy na-bi-ra-je-tie? Młody człowieku, pod jaki numer Pan dzwoni? Jaki numer telefonu Pan wykręca?

Jacek:

Я набираю двести сорок восемь двенадцать девяносто три. ja na-bi-ra-ju dwies-ti so-rak wo-siem dwie-nad-cat’ die-wia-nos-ta tri Wykręcam 248-12-93.

Женщина:

А это двести сорок восемь двенадцать девяносто два. a e-ta dwies-ti so-rak wo-siem dwie-nad-cat’ die-wia-nos-ta dwa A to jest 248-12-92.

Jacek:

Ой, извините! oj, iz-wi-ni-tie Och, przepraszam!

Женщина:

Ничего. ni-czie-wo Nie ma za co.

Rozdział 10: W domu i w biurze

9 монитор (ma-ni-tor; monitor), 9 телефон (tie-lie-fon; telefon), 9 ручка (rucz’-ka; pióro), 9 карандаш (ka-ran-dasz; ołówek), 9 стёрка (stior-ka; gumka), 9 тетрадь (tiet-rad’; zeszyt), 9 папка (pap-ka; teczka), 9 бумага (bu-ma-ga; papier), 9 замазка (za-maz-ka; korektor w płynie), 9 скрепки (skriep-ki; spinacze), 9 клейкая лента (klej-ka-ja len-ta; taśma klejąca), 9 степлер (stiep-ler; zszywacz). W rozdziale 9. znajdziesz informacje o prowadzeniu rozmów telefonicznych, wysyłaniu faksów i e-maili.

Poruszamy się po pomieszczeniach biurowych Podstawowe pomieszczenia w biurze, których rosyjskie nazwy powinieneś znać, to столовая (sta-ło-wa-ja; cafeteria), комната отдыха (kom-na-ta ot-dy-cha; pokój wypoczynkowy) oraz курилка (ku-rił-ka), czyli palarnia, w której zwykle można spotkać większość kolegów. Sprawy finansowe załatwia się w pokoju nazywanym бухгалтерия (bu-gał-tie-ri-ja; księgowość), a miejscem, którego należy unikać, jest кабинет начальника (ka-bi-niet na-czal-ni-ka; gabinet szefa). Miejscami wykonywania właściwej pracy są кабинет (ka-bi-niet; pokój biurowy) oraz конференцзал (kan-fie-rienc-zał; sala konferencyjna).

Komunikacja w pracy W miejscu pracy z zasady nigdy nie jesteś sam. Obok zwykle siedzi коллега (ka-le-ga; kolega), za ścianą начальник (na-czal-nik), może także pojawić się клиент (kli-jent; klient). Z kolejnych działów dowiesz się, jak stosując język rosyjski, porozumiewać się w biurze.

Umawiamy spotkanie Oto standardowe wyrażenia stosowane, aby назначить встречу (na-zna-czit’ wstrie-cziu; umówić spotkanie).

9 Давайте встретимся в девять часов утра (da-waj-tie wstrie-tim-sa w die-wiat’ czi-sow ut-ra; spotkajmy się o dziewiątej rano).

9 Я буду вас ждать в три часа дня (ja bu-du was żdat’ w tri czi-sa dnia; będę na Pana/Panią czekał o trzeciej po południu).

179

182

Część II: Rosyjski w akcji

Część III

Rosyjski w podróży

W tej części…

J

eśli jesteś osobą, która żyje na pełnych obrotach, część III jest zdecydowanie dla Ciebie. W tej części przedstawiamy zwroty niezbędne, aby zarezerwować wycieczkę i wybrać się na nią; zwroty związane z poruszaniem się po mieście; wyrażenia dotyczące samolotów, pociągów i nie tylko; a także te odnoszące się do pobytu w hotelu. Dowiesz się także, jak rozmawiać o pieniądzach, pytać o drogę i radzić sobie w nagłych wypadkach. Po lekturze części III będziesz przygotowany na podróż w niemal każde miejsce na Ziemi!

Rozdział 12: Jak się tam dostać: samoloty, pociągi i nie tylko Tabela 12.2. Koniugacja czasownika ездить Koniugacja

Wymowa

Tłumaczenie

я езжу

ja je-żu

ja jeżdżę

ты ездишь

ty jez-disz

ty jeździsz (nieformalnie, liczba pojedyncza)

он/она/оно ездит

on/a-na/a-no jez-dit

on/ona/ono jeździ

мы ездим

my jez-dim

my jeździmy

вы ездите

wy jez-di-tie

wy jeździcie (formalnie liczba pojedyncza i liczba mnoga)

они ездят

a-ni jez-diat

oni jeżdżą

Możesz także powiedzieć, jakim pojazdem jeździsz, stosując poniższe zwroty:

9 ездить на такси (jez-dit’ na tak-si; jeździć taksówką), 9 ездить на маршрутке (jez-dit’ na marsz-rut-kie; jeździć minivanem), 9 ездить на автобусе (jez-dit’ na aw-to-bu-sie; jeździć autobusem), 9 ездить на метро (jez-dit’ na miet-ro; jeździć metrem), 9 ездить на поезде (jez-dit’ na po-jez-die; jeździć pociągiem), 9 ездить на машине (jez-dit’ na ma-szy-nie; jeździć samochodem).

Idziemy lub jedziemy w chwili mówienia o tym W języku rosyjskim dobór odpowiedniego czasownika uzależniony jest od tego, czy mówisz o poruszaniu się w ogóle (na przykład, gdy jeździsz po mieście lub chodzisz po swoim domu), czy też masz na myśli celowe przemieszczanie się w konkretnym kierunku lub podążanie do konkretnego miejsca. W pierwszym wypadku należy stosować czasowniki wielokierunkowe ходить i ездить, o których mówiliśmy w poprzednim dziale. Inne czasowniki (nazywane czasownikami jednokierunkowymi) stosuje się, mówiąc o poruszaniu się w określonym kierunku lub zmierzaniu do określonego miejsca. Wykorzystuje się je również, mówiąc o poruszaniu się trwającym w momencie mówienia o nim. W przypadku chodzenia stosujemy czasownik идти (id-ti; iść), jak w wyrażeniu Я иду на работу (ja i-du na ra-bo-tu; idę do pracy). A oto koniugacja czasownika идти.

9 Я иду (ja i-du; ja idę), 9 Ты идёшь (ty i-diosz; ty idziesz, nieformalnie, liczba pojedyncza), 9 Он/она/оно идёт (on/a-na/a-no i-diot; on/ona/ono idzie), 9 Мы идём (my i-diom; my idziemy), 9 Вы идёте (wy i-dio-tie; wy idziecie, formalnie liczba pojedyncza i liczba mnoga), 9 Они идут (a-ni i-dut; oni idą).

199

210

Część III: Rosyjski w podróży Na stacjach pasażerowie zwykle wysiadają, przechadzają się po peronie, rozprostowując nogi i paląc papierosy. Można także dokupić jedzenia, бабушки (ba-busz-ki; starsze panie) sprzedają na peronie domowe produkty, takie jak фрукты (fruk-ty; owoce), мороженое (ma-ro-że-no-je; lody) i пиво (pi-wa; piwo). A oto wyrażenia przydatne w podróży pociągiem:

9 Сколько стоим на этой станции? (skol-ka sta-im na e-taj stan-cy-i; jak długo trwa postój na tej stacji?).

9 Вы не возражаете, если я открою окно? (wy ni waz-ra-ża-je-tie jes-li ja at-kro-ju ak-no; czy nie będzie miał/-a Pan/Pani nic przeciwko temu, abym otworzył okno?).

212

Część III: Rosyjski w podróży

Rozdział 13

Pobyt w hotelu W tym rozdziale: ► Szukamy hotelu marzeń. ► Meldujemy się i wymeldowujemy. ► Rozwiązujemy problemy.

W

ygodny hotel (гостиница; gas-ti-ni-ca) to podstawa udanego wyjazdu. Gdy masz przyjemny i komfortowy pokój, dobrze Ci się mieszka i podoba Ci się kraj, w którym jesteś. Jeśli natomiast hotel jest stary i obskurny, czujesz się źle i żałujesz, że w ogóle przyjechałeś. Aby pobyt w rosyjskim hotelu był przyjemny, z tym rozdziale opowiemy, jak znaleźć i zarezerwować pokój, co powiedzieć, meldując się, jak rozwiązać problemy z obsługą oraz jak zweryfikować i zapłacić rachunek.

Rezerwujemy hotel Aby być pewnym, że hotel, w którym będziesz mieszkać, nie zawiedzie Twoich oczekiwań, powinieneś upewnić się, że rezerwowany pokój jest tym, którego szukasz. W kolejnych działach przedstawimy różne rodzaje hoteli i opowiemy, jak należy dokonać rezerwacji.

Rodzaje hoteli W Rosji są dwa podstawowe rodzaje hoteli: droższe i bardziej komfortowe пятизвёздные гостиницы (pia-ti-zwiozd-ny-je gas-ti-ni-cy; hotele pięciogwiazdkowe) i mniej wygodne, ale tańsze однозвёздные гостиницы (ad-na-zwiozd-ny-je gas-ti-ni-cy; hotele jednogwiazdkowe). Nie zdziw się jednak, gdy w jedno- lub dwugwiazdkowym hotelu zapłacisz tyle, co w cztero- czy pięciogwiazdkowym. Kolejna rosyjska łamigłówka. We współczesnym języku rosyjskim są dwa odpowiedniki słowa „hotel”. Pierwszy to stara, dobra гостиница (gas-ti-ni-ca; hotel), oznaczająca dosłownie „miejsce dla gości”. Drugi wyraz — отель (a-tiel; hotel) jest zapożyczeniem. Choć z językowego punktu widzenia oba wyrazy można stosować zamiennie, jednak mają one nieco inne znaczenie. Nikt w Rosji nie używa wyrazu отель w odniesieniu do maleńkiego, odrapanego hoteliku. W takiej sytuacji właściwszy będzie wyraz гостиница. Z drugiej strony, mówiąc o luksusowych cztero- czy pięciogwiazdkowych hotelach, Rosjanie posługują się zamiennie obydwoma wyrazami.

224

Część III: Rosyjski w podróży

246

Część III: Rosyjski w podróży

Część IV

Dekalogi

W tej części…

C

zęść IV zawiera krótkie, ale cenne listy praktycznych informacji, ułatwiających szybkie przyswojenie języka rosyjskiego, a także takich, których zastosowanie pozwoli Ci zrobić na Rosjanach wrażenie. Aby pomóc Ci w szybkim opanowaniu języka rosyjskiego, podajemy dziesięć wypróbowanych sposobów, które sprawdziły się w odniesieniu do innych osób uczących się języka, włączając w to jednego z autorów niniejszej książki. Przedstawiamy również dziesięć ulubionych wyrażeń, których zastosowanie wypełni ciepłem każde rosyjskie serce. Opiszemy także dziesięć rosyjskich świąt i podamy dziesięć zwrotów, dzięki którym na pewno zyskasz w oczach rdzennych Rosjan. A na koniec przedstawimy dziesięć rzeczy, których pod żadnym pozorem nie wolno robić lub mówić, będąc w Rosji. Jeśli zastosujesz się do wskazówek zawartych w tej części, z pewnością zdobędziesz serca i umysły większości Rosjan, których poznasz.

Rozdział 17

Dziesięć sposobów na szybkie opanowanie rosyjskiego W tym rozdziale: ► Poznajemy sposoby ułatwiające naukę języka rosyjskiego. ► Ćwiczymy język rosyjski we właściwych miejscach.

O

czywiście nie odkryjemy Ameryki, mówiąc, że najlepszym sposobem nauczenia się języka jest posługiwanie się nim. Na pewno zapamiętasz zwrot Как дела? (kak die-ła; jak się masz?), jeśli zwrócisz się w ten sposób do Rosjanina i usłyszysz odpowiedź Нормально! (nar-mal-na; w porządku!) — o czym możesz przeczytać w rozdziale 3. Poczujesz dzięki temu, że twoja znajomość języka stale się rozwija. Wynajdywanie nowych, interesujących sposobów osiągnięcia wprawy w posługiwaniu się językiem nie jest jednak sprawą prostą. Dlatego w niniejszym rozdziale przedstawiamy kilka pomysłów na to, w jaki sposób łatwiej przyswoić język rosyjski. Wypróbuj je, ale nie obawiaj się także stosowania własnych metod! W końcu to, ile w Twoim życiu będzie języka rosyjskiego, zależy tylko od Ciebie.

Wypróbuj rosyjską telewizję, filmy i muzykę Niezależnie od tego, czy interesuje Cię kino niezależne czy filmy akcji, balet klasyczny czy muzyka rockowa, Rosjanie na pewno będą mieli coś do zaoferowania. Przejrzyj półki w swojej wypożyczalni DVD czy w sklepie płytowym, a z pewnością znajdziesz materiały nadające się do ćwiczeń językowych. Jeśli chodzi o filmy, pamiętaj, aby wypożyczać kopie z oryginalną ścieżką dźwiękową i napisami, a nie dubbingowane. Oczywiście możesz także poszukać rosyjskich stacji w telewizji — wiele sieci kablowych ma je w ofercie.

266

Część IV: Dekalogi

Wyjdź za mąż za Rosjanina (lub ożeń się z Rosjanką) Jeżeli rzeczywiście chcesz mówić po rosyjsku jak Rosjanin, powinieneś zrobić to, co nieuniknione: ożeń się (a przynajmniej umów na randkę) z Rosjanką i przekonaj ją, aby nauczyła Cię rosyjskiego. Oczywiście lekko żartujemy. Nie zamierzamy zmuszać Cię do małżeństwa tylko po to, abyś poprawił znajomość języka. Jeśli jednak umówisz się na randkę (a nawet weźmiesz ślub) z osobą pochodzenia rosyjskiego, masz okazję znacząco udoskonalić swój rosyjski. Koniecznie skorzystaj! Bądź jednak ostrożny, Rosjanie szybko się asymilują i może się okazać, że więcej czasu będziesz spędzać, ucząc polskiego, niż szlifując rosyjski. Pozostanie Ci wtedy ostatnia tajna broń: nauka rosyjskiego u teściowej.

270

Część IV: Dekalogi

Старый друг лучше новых двух Старый друг лучше новых двух (sta-ryj drug łucz-sze no-wych dwuch; stary przyjaciel jest lepszy niż dwóch nowych) to kolejne przysłowie dotyczące przyjaźni. Stary przyjaciel (i nie chodzi tutaj o wiek) jest lepszy, bo wypróbowany w wielu trudnych chwilach. Nowi przyjaciele natomiast są jak zakryte karty. Gdy zdarzy się coś złego, mogą się odwrócić i okazać zwykłymi znajomymi.

Rozdział 19

Dziesięć najważniejszych rosyjskich świąt W tym rozdziale: ► Dowiadujemy się, jakie święta obchodzą Rosjanie. ► Ustalamy, czego należy się spodziewać w czasie świąt.

R

osjanie kochają święta. Możesz zapytać „A kto nie kocha?”. Jest jednak pewna różnica: Rosjanie KOCHAJĄ święta — miłością trwałą i oficjalnie usankcjonowaną. Władze państwowe zdają sobie z tego sprawę i udzielają pełnego wsparcia. Różnica polega nie tylko na tym, że w rosyjskim kalendarzu jest więcej dni ustawowo wolnych od pracy, ale także na tym, iż wiele świąt trwa dłużej niż jeden dzień. Rosjanie mawiają zresztą „Do licha, co to za święto, jeśli świętujesz tylko przez jeden dzień”. Co więcej, jeżeli na przykład święto wypada w czwartek, władze zwykle modyfikują tydzień pracy w taki sposób, że piątek, niewygodnie umieszczony pomiędzy wolnymi czwartkiem i sobotą, również ogłasza się dniem wolnym od pracy. Takie założenia oraz niewielki odstęp czasowy między niektórymi świętami (Boże Narodzenie wypada siedem dni po Nowym Roku, Dzień Zwycięstwa dziewięć dni po 1 Maja) powodują powstanie potężnych „bloków” dni wolnych od pracy, podczas których przez na przykład dziesięć dni wszystko jest zamknięte, ludzie świętują, a próba załatwienia czegokolwiek jest nie tylko bezskuteczna, ale także uważana za wysoce niestosowną. Oczywiście bardzo przyjemnie jest, jeżeli sam świętujesz, ale może być również frustrujące, jeśli miałeś coś urzędowego do załatwienia. Przejrzyj niniejszy rozdział, a dowiesz się, kiedy należy odłożyć sprawy urzędowe i świętować.

Nowy Rok Новый Год (no-wyj god; Nowy Rok) rozpoczyna się w nocy z 31 grudnia na 1 stycznia i jest zdecydowanie najważniejszym rosyjskim świętem, trwającym ponad tydzień, poprzedzonym drobiazgowymi przygotowaniami, w którego trakcie wręcza się i otrzymuje liczne подарки (pa-dar-ki; prezenty). To coś jak święta Bożego Narodzenia, tylko większe, pozbawione atmosfery religijnej, mniej rodzinne, a bardzie nastawione na zabawę. Новый Год zawiera w sobie tradycje znane z innych świąt. W noworoczny wieczór odwiedza nas rosyjski święty Mikołaj, czyli Дед Мороз (died ma-roz; dziadek mróz), towarzyszy mu jego wnuczka Снегурочка (snie-gu-racz-ka; śnieżynka), nie ma jednak reniferów ani elfów. Choinka to w Rosji drzewko noworoczne — новогодная ёлка (na-wa-god-na-ja joł-ka; dosłownie: noworoczna jodełka).

272

Część IV: Dekalogi Новогодная ёлка to nie tylko drzewko; tak nazywa się również noworoczne przyjęcia dla dzieci, organizowane w szkołach, klubach młodzieżowych, przedszkolach, a nawet w zakładach pracy dla pociech pracowników. Uroczystość składa się zwykle z przedstawienia reżyserowanego przez nauczycieli, starszych uczniów lub pracowników; tradycyjnego tańca, nazywającego się хоровод (cha-ra-wod; korowód), podczas którego wszyscy, trzymając się za ręce, tworzą koło wokół choinki; konkursów oraz rozdawania prezentów. Niespodzianką może być fakt, iż uczestnicy przyjęć noworocznych, niezależnie od wieku, występują przebrani w kostiumy. W wieczór noworoczny nikt nie powinien pozostawać w domu. Rosjanie w każdym wieku zbierają się na przyjęciach, podczas których świętują przy suto zastawionych stołach, a potem tańczą do późnej nocy. Jeśli pozwala pogoda (a nawet jeśli nie) władze miast organizują uroczystości w parkach i na głównych placach. Na pewno zobaczysz mnóstwo fajerwerków (które można kupić na każdym rogu), improwizowane хороводы, a w środkach komunikacji mnóstwo osób wyglądających jak Дед Мороз. W Rosji nie ma tradycji postanowień noworocznych. Zamiast tego Rosjanie wypowiadają życzenia, które podobno zawsze się spełniają. Życzenia wypowiada się o północy, wznosząc toast. Oficjalnym napojem noworocznym jest oczywiście шампанское (szam-pans-ka-je; szampan). Jeśli będziesz miał okazję świętować Новый Год z Rosjanami, koniecznie skorzystaj. To naprawdę niezapomniane przeżycie.

Stary Nowy Rok Biorąc pod uwagę fakt, jak radosnym wydarzeniem jest Nowy Rok, można uznać, że jeden to zdecydowanie za mało. Старый Новый Год (sta-ryj no-wyj god; stary nowy rok) korzeniami sięga czasów, gdy między kalendarzem obowiązującym w Europie a rosyjskim były dwa tygodnie różnicy. Stary Nowy Rok przypadał więc na 14 stycznia. Uroczystości nie są tak wystawne jak 31 grudnia (nawet Rosjanie by tego nie wytrzymali) i nie jest to nawet dzień wolny od pracy. Porzuć jednak nadzieję na załatwienie czegokolwiek. Jest przecież Старый Новый Год i nikt nie jest w nastroju do pracy. Spotkaj się z przyjaciółmi, jedz i tańcz.

Boże Narodzenie Może to zabrzmieć dziwnie, ale Boże Narodzenie niekoniecznie musi wypadać 25 grudnia. Większość Rosjan wyznaje prawosławie, a prawosławne Рождество (raż-dies-two; Boże Narodzenie) przypada na 7 stycznia. Kościół prawosławny jako pierwszy odłączył się od Rzymu, w 1054 roku. Najbardziej widocznymi cechami odróżniającymi prawosławne cerkwie od kościołów europejskich (nie mówimy o kwestiach ideologicznych) są bogate zdobnictwo zewnętrzne i wewnętrzne, pokryte wykonanymi ze szlachetnych metali koszulkami иконы (i-ko-ny; ikony) oraz obficie używane podczas liturgii kadzidło. Podczas Bożego Narodzenia w wielu cerkwiach odbywają się całonocne msze. Osoby kultywujące tradycję przygotowują potrawę o nazwie кутя (ku-tia; kutia), która składa się z pszenicy, miodu, orzechów i innych ingrediencji, których jest razem siedem. Rosjanie wierzą, że siódemka jest szczęśliwą liczbą.

Rozdział 19: Dziesięć najważniejszych rosyjskich świąt

Wielkanoc Jeśli chodzi o święta religijne, rosyjska Пасха (pas-cha; Wielkanoc) wypada również innego dnia niż katolicka. Пасха to nie tylko nazwa święta, ale również specjalnego ciasta, które Rosjanie pieką (lub po prostu kupują) na dzień wielkanocny. Ważnym elementem stołu są oczywiście ugotowane w skorupkach zabarwionych na różne kolory яйца (jaj-ca; jajka), którymi należy się wymieniać. W Wielkanoc Rosjanie zamiast „Dzień dobry” mówią Христос воскрес! (Chris-tos was-kries; Chrystus zmartwychwstał), a właściwą odpowiedzią jest Воистину воскрес! (wa-is-ti-nu was-kries; zaiste zmartwychwstał).

Dzień Kobiet Pomimo nazwy Międzynarodowy Dzień Solidarności Kobiet lub po prostu 8 марта (was’-moje mar-ta; ósmy marca) nie ma wiele wspólnego z feminizmem. To urzędowo wolny od pracy dzień, podczas którego każda Rosjanka powinna „poczuć się jak prawdziwa kobieta”. Dzień Kobiet jest połączeniem Walentynek z Dniem Matki, jednak z większym zadęciem. Wszystkie kobiety: babcie i sąsiadki, koleżanki, matki i narzeczone, otrzymują kwiaty, upominki, prawi się im również wyszukane komplementy. Jest to także jedyny dzień w roku, kiedy mężczyźni przygotowują śniadanie i sprzątają mieszkanie.

Dzień Obrońcy Ojczyzny День защитника отечества (dień za-szczit-ni-ka a-tie-cziest-wa), obchodzony 23 lutego, był początkowo świętem byłych i obecnie służących krajowi żołnierzy. Stopniowo przekształcił się w męski odpowiednik Dnia Kobiet. Biura i organizacje wydają przyjęcia, kobiety wręczają prezenty swoim męskim krewnym i kolegom, telewizja transmituje uroczyste koncerty, a w miastach organizowane są festyny i pokazy sztucznych ogni.

Rosyjskie Mardi Gras Масленица (mas-le-ni-ca) to świąteczny tydzień przed samym Wielkim Postem, na siedem tygodni przed Wielkanocą. Масленица odwołuje się do pogańskiej tradycji powitania wiosny. Najważniejszą potrawą są блины (bli-ny; naleśniki), które są symbolem słońca. Organizowane są festyny na wolnym powietrzu, podczas których palone są słomiane kukły symbolizujące zimę.

Pierwszy Maja Первое Мая (pier-wa-je ma-ja; pierwszy maja) był obchodzony jako Międzynarodowy Dzień Solidarności Ludzi Pracy, ale stał się jeszcze jednym świętem wiosny. Święto trwa dwa dni: pierwszego ulicami rosyjskich miast przechodzą różne pochody, polityczne i inne, drugiego zaś wszyscy wyjeżdżają z miast i organizują pikniki na łonie natury, określane jako маёвка (ma-jow-ka; majówka).

273

274

Część IV: Dekalogi

Dzień Zwycięstwa Rosjanie brali aktywny udział w drugiej wojnie światowej i bardzo wielu z nich zginęło. Dnia 9 maja obchodzony jest День Победы (dień pa-bie-dy; dzień zwycięstwa) nad faszyzmem. Organizowane są parady, pokazy sztucznych ogni i festyny.

Dzień Jedności Narodowej Ustanowiony, aby zastąpić Dzień Rewolucji Październikowej (który obchodzono oczywiście 7 listopada), День Народного Единства (dień na-rod-na-wa je-dinst-wa; dzień jedności narodowej), przypadający na 4 listopada, upamiętnia wydarzenia z roku 1612, kiedy to dwóch moskiewskich kupców wezwało obywateli Rosji do zjednoczenia się przeciwko okupującym Moskwę wojskom polsko-szwedzkim. Jest to kolejna okazja do parad, pokazów sztucznych ogni i festynów.

Rozdział 20

Dziesięć zwrotów, dzięki którym zostaniesz uznany za Rosjanina W tym rozdziale: ► Dowiadujemy się, co powiedzieć, aby zostać uznanym „za swego”. ► Odkrywamy tradycje pozwalające lepiej zrozumieć Rosjan.

S

ą zwroty, które nie mają wielkiego znaczenia dla konwersacji. W zasadzie nic nie znaczą i bez problemu możemy powiedzieć to, co zamierzamy, bez ich stosowania. Są to jednak zwroty, dzięki którym zostaniesz poklepany po plecach i usłyszysz „tak, koleś, jesteś jednym z nas”. Nie nauczysz się ich z książki, chyba że ta książka to Rosyjski dla bystrzaków. W tym rozdziale przedstawimy dziesięć zwrotów, dzięki którym możesz zostać uznany za Rosjanina.

Только после Вас! Kochany Stary Świat! Rosjanie nadal wierzą w otwieranie sobie wzajemnie drzwi i przepuszczanie się przodem. Jeśli chcesz być wyjątkowo uprzejmy, nie przechodź pod żadnym pozorem przez drzwi, które ktoś przed Tobą otworzył. Zamiast tego powinieneś stać przez 15 minut przed otwartymi drzwiami, powtarzając Только после Вас! (tol-ka pos-le was; Pan pierwszy!/Pani pierwsza!). Twój rozmówca powinien wtedy stać przy nich również, powtarzając ten sam zwrot. Jest to trochę czasochłonne, ale za to pozwoli innym zapamiętać Cię jako dobrze wychowaną i miłą osobę.

Вы сегодня прекрасно выглядите! Skoro mowa o byciu staromodnym, Rosjanie raczej nie uznają komplementów za molestowanie seksualne. Jeśli więc rozpoczniesz rozmowę z Rosjanką słowami Вы сегодня прекрасно выглядите! (wy si-wod-nia priek-ras-na wy-gla-di-tie; ślicznie Pani dziś wygląda!), zostanie to potraktowane właśnie jako komplement, a nie fakt, który należy zgłosić przełożonym. Podobnie jak w Polsce, taki zwrot będzie na miejscu zarówno wobec koleżanki, jak i sprzedawczyni w sklepie czy nawet recepcjonistki w hotelu. Pamiętaj tylko, aby zaprzestać jego stosowania podczas pobytu w Europie Zachodniej, a tym bardziej w Stanach Zjednoczonych, aby nie narazić się na oskarżenia.

276

Część IV: Dekalogi Jeśli ktoś Ci powie: Вы сегодня прекрасно выглядите!, nie należy odpowiadać спасибо (spa-si-ba; dziękuję), ale Ну что Вы! (nu szto wy; ależ, co Pan!). Koniecznie trzeba okazać skromność i niedowierzanie.

Заходите на чай! Łatwo jest zaprzyjaźnić się z Rosjaninem. Poznając kogoś (kto wyda Ci się interesujący i chciałbyś, aby został Twoim przyjacielem), nie musisz się zastanawiać, jak nawiązać kontakt, powiedz po prostu Заходите на чай! (za-cha-di-tie na cziaj; proszę wpaść na herbatę!). Nie zostaniesz uznany za wariata ani seryjnego mordercę. Twoja propozycja zostanie potraktowana zupełnie normalnie. Pamiętaj jednak, że przyjmując zaproszenie, Rosjanin naprawdę zamierza Cię odwiedzić. Powinieneś więc zaopatrzyć się wcześniej w herbatę i jakieś ciastka, ponieważ zwrot Заходите на чай! oznacza faktycznie spotkanie przy herbacie oraz konwersację, nie jest zaś odpowiednikiem polskiego „wpadnij kiedyś…”

Угощайтесь! Kiedy zapraszasz nowego znajomego na herbatę i wyjmujesz swoją rezerwę strategiczną w postaci pudełka herbatników, warto abyś powiedział Угощайтесь! (u-ga-szcziaj-ties’; proszę się częstować!). Zwrot ten jest niewątpliwie grzeczny i uprzejmy, a poza tym wystarczająco długi, aby odstraszyć cudzoziemca. Stosując go, na pewno będziesz się wyróżniał w tłumie.

Приятного апетита! O ile nie chcesz zostać odebrany jako ponury socjopata, nigdy nie zaczynaj jedzenia, nie życząc przedtem innym osobom przy stole Приятного апетита! (pri-jat-na-wa a-pie-ti-ta; smacznego!). Nie wahaj się zastosować tego zwrotu nawet w stosunku do zupełnie obcych ludzi, których kelner usadowił przy Twoim stoliku w zatłoczonej restauracji.

Сядем на дорожку! Przed podróżą możesz zadziwić wszystkich, rozglądając się uważnie i mówiąc Сядем на дорожку! (sia-diem na da-roż-ku; usiądźmy przed podróżą!). Zwyczaj ten, traktowany często jako przesąd, ma jednak zastosowanie praktyczne. Chwila spokoju przed wyruszeniem w drogę daje okazję, aby przypomnieć sobie istotne kwestie. Może drugie śniadanie zostało w lodówce, a bilety lotnicze z naklejką „nie zapomnij!” nadal spoczywają w szufladzie?

Садись, в ногах правды нет! Rosjanie przywiązują wielką wagę do siedzenia. Jest to zrozumiałe: w tak ogromnym kraju na pewno musieli wiele przejść (zwłaszcza przed wynalezieniem pociągów). Dlatego właśnie gdy

278

Część IV: Dekalogi pary!)1. Ta romantyczna komedia, nadawana przez większość rosyjskich stacji telewizyjnych 31 grudnia, zaczyna się w rosyjskiej бани (ba-ni; łaźni), co ma znaczący wpływ na następujące potem wydarzenia (w rozdziale 19. znajdziesz więcej informacji o rosyjskich świętach). Wyrażenie С лёгким паром stosuje się zazwyczaj w sposób humorystyczny. Można tak powiedzieć do kogoś, kto zmókł podczas deszczu, lub do osoby, która wylała drinka. Brzmi to dosyć złośliwie, ale Rosjanie mają specyficzne poczucie humoru.

1

W Polsce film był wyświetlany pod tytułem Szczęśliwego Nowego Roku — przyp. red.

Rozdział 21

Dziesięć rzeczy, których nie należy w Rosji robić ani mówić W tym rozdziale: ► Badamy rosyjskie zakazy społeczne. ► Poznajemy niektóre zasady dobrego wychowania.

K

ażda kultura dysponuje systemem nakazów i zakazów. W rozdziałach od 18. do 20. mówiliśmy o nakazach. Czasem jednak wiedza o tym, czego NIE należy robić, może być bardziej przydatna, zwłaszcza jeśli zależy nam na dobrym wrażeniu. W dalszej części tego rozdziału opowiemy więc o dziesięciu podstawowych zakazach.

Nie przychodź w gości z pustymi rękami Jeśli zostałeś zaproszony na obiad czy chociażby na herbatę, nie przychodź z pustymi rękami. To, co przyniesiesz, nie ma większego znaczenia, może to być pudełko czekoladek, kwiaty czy zabawka dla dziecka, nie wolno jednak składać wizyty с пустыми руками (s pus-ty-mi ru-ka-mi; z pustymi rękami). Gospodarze zwykle przygotowują się, gotując najlepsze potrawy i kupując frykasy, których raczej nie kupiliby dla siebie. Jeśli więc, po tych wszystkich przygotowaniach, gość nie przyniesie nawet kwiatka, Rosjanie uznają, że mu nie zależy. Oczywiście nie powiedzą ani słowa, ale atmosfera nie będzie najlepsza.

Zdejmuj buty W rosyjskich mieszkaniach leżą dywany. Często są to drogie, perskie kobierce, których czyszczenie nie jest prostą sprawą. Poza tym Rosjanie dużo chodzą, jeżdżenie samochodem z domu do biura i z powrotem jest raczej wyjątkiem niż regułą. Oto powody, które (poza wielowiekową tradycją) leżą u podstaw zwyczaju zdejmowania butów, gdy wchodzi się do czyjegoś mieszkania. Gospodarz zwykle przynosi gościowi тапочки (ta-pacz’-ki; kapcie), a kobiety, wybierając się na przyjęcie, zwykle przynoszą ze sobą parę eleganckich pantofelków. Oczywiście, jeśli zapomnisz

280

Część IV: Dekalogi zdjąć obuwie, nikt nie powie złego słowam— jesteś gościem i możesz robić, co zechcesz. Zerknij jednak pod stół, czy przypadkiem nie jesteś jedyną osobą mającą na nogach pokryte śniegiem buty!

Nie żartuj z rodziców Rosjanie nie są poprawni politycznie. Niektóre dowcipy mogą wbić w fotel. Bądź przygotowany na to, że nie ma bezpiecznych tematów. Rodzice jednak to temat, z którego się nie żartuje. Możesz więc opowiedzieć анекдот (a-niek-dot; anegdotę) na temat wyglądu, pochodzenia czy różnic między kobietami a mężczyznami, ale wystrzegaj się dowcipów o czyjejś matce lub ojcu. Po prostu nikt ich nie zrozumie.

Nie wznoś toastu „На здоровье!” Osoby nieznające rosyjskiego uważają zwykle, że klasycznym rosyjskim toastem jest На здоровье! (na zda-ro-wie; na zdrowie). Tymczasem Rosjanie stosują ten zwrot w sytuacji, gdy ktoś dziękuje im za posiłek. W języku polskim „Na zdrowie” to rzeczywiście popularny toast, Rosjanie wolą jednak dłuższe i bardziej złożone frazy, jak na przykład За дружбу между народами! (za druż-bu mież-du na-ro-da-mi; za przyjaźń między narodami). A jeśli wolisz coś bardziej typowego, powiedz За вас! (za was; za was!).

Nie przyjmuj ostatniej koszuli Rosyjskie powiedzenie отдать последнюю рубашку (at-dat’ pas-led-niu-ju ru-basz-ku; oddać ostatnią koszulę) oznacza oddać wszystko, bez względu na koszt. W Rosji oferowanie gościowi wszystkiego, co mu się spodoba, uważane jest za przejaw uprzejmości. Nie dotyczy to wyłącznie jedzenia czy noclegu, wielu Rosjan zechce oddać Ci wszystko, na co tylko zwrócisz uwagę, na przykład obraz ze ściany, wazon czy sweter. Oczywiście, taka propozycja nie oznacza, że powinieneś przyjąć oferowany przedmiot. Rosjanie chcą Ci po prostu zrobić przyjemność, a nie pozbyć się na przykład zastawy stołowej. O ile więc nie uważasz, że plądrowanie czyjegoś domu jest dobrym pomysłem, powinieneś grzecznie odmówić. I to kilka razy, bo gospodarze będą nalegać! Przyjąć prezent możesz tylko wtedy, jeśli właśnie na takim przedmiocie bardzo Ci zależy, i koniecznie powinieneś jednocześnie dać coś w zamian.

Nie ubieraj się byle jak Rosjanie starają się ubierać elegancko. Nawet wychodząc na zwykły spacer, Rosjanki często ubierają buty na wysokim obcasie i ładne sukienki. Feministki mogą twierdzić, że kobiety są ofiarami i są w ten sposób ciemiężone. Ale Rosjanki odpowiadają „żyje się tylko raz, dlaczego nie mamy wyglądać i czuć się dobrze”. Czyż można je za to winić? W pewnych sytuacjach cudzoziemiec, niezależnie od płci, ryzykuje, że będzie najgorzej ubraną w danym miejscu osobą. Te sytuacje to między innymi uroczyste obiady czy wyjścia do teatru.

Rozdział 21: Dziesięć rzeczy, których nie należy w Rosji robić ani mówić Również wyprawa do restauracji uważana jest za specjalną okazję, i uwierz nam — nie będziesz chciał pokazać się tam w dżinsach i koszulce z krótkim rękawem, niezależnie od tego, jak nieformalny styl restauracja sobą prezentuje. Zawsze dobrym pomysłem jest więc sprawdzenie przed wyjściem, jak należy się ubrać.

Nie stosuj zasady „każdy płaci za siebie” Oto ogromna różnica między Rosjanami a mieszkańcami Europy Zachodniej! Rosjanie nigdy nie stosują tej zasady. Zapraszając damę, nie licz więc, że będzie płacić za siebie, czy to w restauracji, czy gdziekolwiek indziej. Możesz to oczywiście zasugerować, ale będzie to prawdopodobnie równoznaczne z odmową kolejnych spotkań. Poza przypadkami, gdy myślą o ucieczce tylnym wyjściem, Rosjankom, gdy są zapraszane do kina czy restauracji, nie przyjdzie nawet do głowy zabranie ze sobą pieniędzy. A teraz uwaga dla czytelniczek. Nawet jeśli mężczyzna, z którym się spotykasz, żyje ze stypendium w wysokości 300 rubli miesięcznie, będzie nalegał, abyś pozwoliła mu zapłacić. A jeśli nie będzie, radzimy przyjrzeć mu się bliżej. Kobieta płacąca za siebie to w Rosji prawdzie tabu. Być może należałoby się zastanowić, dlaczego ten mężczyzna je łamie.

Nie pozwól kobiecie nosić ciężkich przedmiotów Ta zasada może spowodować dreszcze u zwolenników równouprawnienia, ale Rosjanie uważają, że mężczyźni są fizycznie silniejsi od kobiet. Dlatego sądzą, że mężczyzna przyglądający się kobiecie niosącej ciężki przedmiot jest po prostu nieuprzejmy. Jeśli zobaczysz kobietę (lub osobę starszą) niosącą coś ciężkiego, powinieneś zaproponować pomoc, mówiąc Разрешите Вам помочь! (raz-rie-szy-tie wam pa-mocz’; proszę pozwolić sobie pomóc!) lub po prostu Вам помочь? (wam pa-mocz’; pomóc Pani/Panu?). Jeśli pomoc zaoferowano Tobie, możesz ją przyjąć, mówiąc Большое спасибо! (bal-szo-je spa-si-ba; dziękuję bardzo!), lub odrzucić, ze słowami Нет, спасибо! (niet, spa-si-ba; nie, dziękuję!).

Nie przeocz osoby starszej w środkach komunikacji Osoby starsze i kobiety w ciąży są w środkach komunikacji traktowane na specjalnych zasadach. Jeśli nie chcesz, aby cały autobus parzył na Ciebie jak na zbrodniarza, koniecznie ustąp miejsca. Kobietom, nawet (a może zwłaszcza) młodym, również ustępuje się w Rosji miejsca, jest to jednak kwestia wyboru. Ustąpienie miejsca osobie starszej jest natomiast obowiązkiem.

281

282

Część IV: Dekalogi

Nie bekaj w towarzystwie Nie chcieliśmy poruszać tego tematu… I oczywiście jesteśmy pewni, że powyższa sugestia nie odnosi się do Ciebie. Ale może znasz kogoś, komu można udzielić takiej rady. Wiedz, że oddawanie się w towarzystwie pewnym czynnościom fizjologicznym, takim jak wydalanie nadmiaru gazów (tak, to właśnie bekanie), jest uznawane za przejaw wyjątkowego grubiaństwa, nawet jeśli uzyskany dźwięk jest szczególnie długi i wyrazisty, a autor jest z niego bardzo dumny. Co więcej, jeśli coś takiego Ci się zdarzy (w końcu jesteśmy tylko ludźmi), nie przepraszaj. Przepraszając, potwierdzasz, że to właśnie Ty, i skupiasz na całym zdarzeniu niepotrzebną uwagę. W międzyczasie przerażeni Rosjanie zechcą zapewne udać, że nic nie zauważyli, albo cichutko zrzucą winę na psa. Jeśli więc nie chcesz zostać zapamiętany wyłącznie w kontekście tego typu zdarzeń, w towarzystwie zawsze trzymaj swój organizm na wodzy.

Część V

Dodatki

W tej części…

P

rzedstawiamy użyteczne materiały źródłowe. Znajdziesz tutaj listę najpopularniejszych czasowników regularnych i nieregularnych wraz z odmianą. Przygotowaliśmy również minisłownik zawierający najczęściej używane wyrazy. Jest klucz z prawidłowymi rozwiązaniami „Gierek językowych”, znajdujących się na końcu każdego rozdziału. I wreszcie przedstawiamy spis treści załączonej płyty CD.

Dodatek A

Tablice czasowników Czasowniki regularne Czasowniki regularne z końcówką -ать Na przykład делать (robić, wykonywać)

я

Czas teraźniejszy делаю

Czas przeszły делал/делала

Czas przyszły буду делать

ты (nieform. l. poj.)

делаешь

делал/делала

будешь делать

он/она/оно

делает

делал/делала/делало

будет делать

мы

делаем

делали

будем делать

вы (l. mn., form.)

делаете

делали

будете делать

они

делают

делали

будут делать

Czasowniki regularne z końcówką -ить Na przykład говорить (mówić)

я

Czas teraźniejszy говорю

Czas przeszły говорил/говорила

Czas przyszły буду говорить

ты (nieform. l. poj.)

говоришь

говорил /говорила

будешь говорить

он/она/оно

говорит

говорил /говорила/говорило

будет говорить

мы

говорим

говорили

будем говорить

вы (l. mn., form.)

говорите

говорили

будете говорить

они

говорят

говорили

будут говорить

286

Część V: Dodatki

Czasowniki nieregularne Czas teraźniejszy

Czas przeszły

Czas przyszły

brak

был/была

буду

ты (nieform. l. poj.) brak

был/была

будешь

он/она/оно

brak

был/была/было

будет

мы

brak

были

будем

вы (l. mn., form.)

brak

были

будете

они

brak

были

будут

Czas teraźniejszy

Czas przeszły

Czas przyszły

я

могу

мог/могла

смогу

ты (nieform. l. poj.) можешь

мог/могла

сможешь

он/она/оно

может

мог/могла/могло

сможет

мы

можем

могли

сможем

вы (l. mn., form.)

можете

могли

сможете

они

могут

могли

смогут

Czas teraźniejszy

Czas przeszły

Czas przyszły

живу

жил/жила

буду жить

ты (nieform. l. poj.) живёшь

жил/жила

будешь жить

он/она/оно

живёт

жил/жила/жило

будет жить

мы

живём

жили

будем жить

вы (l. mn., form.)

живёте

жили

будете жить

они

живут

жили

будут жить

Czas teraźniejszy

Czas przeszły

Czas przyszły

я

ем

ел/ела

буду есть

я быть być

мочь móc

жить żyć

есть jeść

я

ты (nieform. l. poj.) ешь

ел/ела

будешь есть

он/она/оно

ест

ел/ела/ело

будет есть

мы

едим

ели

будем есть

вы (l. mn., form.)

едите

ели

будете есть

они

едят

ели

будут есть

Dodatek A Tablice czasowników

пить pić

хотеть chcieć

любить kochać

платить płacić

Czas teraźniejszy

Czas przeszły

Czas przyszły

пью

пил/пила

буду пить

ты (nieform. l. poj.) пьёшь

пил/пила

будешь пить

он/она/оно

пьёт

пил/пила/пило

будет пить

мы

пьём

пили

будем пить

вы (l. mn., form.)

пьёте

пили

будете пить

они

пьют

пили

будут пить

Czas teraźniejszy

Czas przeszły

Czas przyszły

я

хочу

хотел/хотела

буду хотеть

ты (nieform. l. poj.) хочешь

хотел/хотела

будешь хотеть

он/она/оно

хочет

хотел/хотела/ хотело

будет хотеть

мы

хотим

хотели

будем хотеть

вы (l. mn., form.)

хотите

хотели

будете хотеть

они

хотят

хотели

будут хотеть

Czas teraźniejszy

Czas przeszły

Czas przyszły

я

люблю

любил/любила

буду любить

ты (nieform. l. poj.) любишь

любил/любила

будешь любить

он/она/оно

любит

любил/любила/ любило

будет любить

мы

любим

любили

будем любить

вы (l. mn., form.)

любите

любили

будете любить

они

любят

любили

будут любить

Czas teraźniejszy

Czas przeszły

Czas przyszły

плачу

платил/платила

буду платить

ты (nieform. l. poj.) платишь

платил/платила

будешь платить

он/она/оно

платит

платил/платила/ платило

будет платить

мы

платим

платили

будем платить

вы (l. mn., form.)

платите

платили

будете платить

они

платят

платили

будут платить

я

я

287

288

Część V: Dodatki

видеть widzieć

писать pisać

Czas teraźniejszy

Czas przeszły

Czas przyszły

вижу

видел видела

буду видеть

ты (nieform. l. poj.) видишь

видел/видела

будешь видеть

он/она/оно

видел/видела/ видело

будет видеть

я

видит

мы

видим

видели

будем видеть

вы (l. mn., form.)

видите

видели

будете видеть

они

видят

видели

будут видеть

Czas teraźniejszy

Czas przeszły

Czas przyszły

я

пишу

писал/писала

буду писать

ты (nieform. l. poj.) пишешь

писал/писала

будешь писать

он/она/оно

писал/писала/ писало

будет писать

пишет

мы

пишем

писали

будем писать

вы (l. mn., form.)

пишете

писали

будете писать

они

пишут

писали

будут писать

290

Część V: Dodatki дедушка (die-dusz-ka) dziadek декабрь (die-kabr’) grudzień делать/сделать (die-łat’/sdie-łat’) robić/zrobić день (dień) dzień деньги (dień-gi) pieniądze десерт (die-siert) deser дешёвый (die-szo-wyj) tani джинсы (dżyn-sy) dżinsy длинный (dlin-nyj) długi до свидания (da swi-da-ni-ja) do widzenia дождь (dożd’) deszcz должен (doł-żen) powinien дом (dom) dom дорогой (da-ra-goj) drogi доставать/достать (das-ta-wat’/das-tat’) otrzymać дочь (docz’) córka друг (drug) przyjaciel думать (du-mat’) myśleć

E еда (je-da) jedzenie ездить/ехать (jez-dit’/je-chat’) jeździć/jechać есть (jest’) jeść

Ж жарко (żar-ka) gorąco ждать (żdat’) czekać жена (że-na) żona женщина (żen-szczi-na) kobieta жёлтый (żoł-tyj) żółty живот (ży-wot) brzuch жить (żyt’) żyć

З завтра (zaw-tra) jutro завтрак (zaw-trak) śniadanie заканчивать/закончить (za-kan-czi-wat’/ za-kon-czit’) kończyć/skończyć запад (za-pad) zachód заявление (za-jew-le-ni-je) podanie звонить/позвонить (zwa-nit’/pa-zwa-nit’) dzwonić/zadzwonić здесь (zdies’) tutaj здоровье (zda-ro-wje) zdrowie

здравствуйте (zdras-twuj-tie) dzień dobry зелёный (zi-lo-nyj) zielony зима (zi-ma) zima знать (znat’) wiedzieć зубной врач/дантист (zub-noj wracz’/dan-tist) dentysta

И играть (ig-rat’) bawić się идти/ходить (id-ti/cha-dit’) iść/chodzić из (iz) z имейл (i-miejl) e-mail иметь (i-miet’) mieć имя (i-mia) imię индекс (in-dieks) kod pocztowy иностранный (i-na-stran-nyj) cudzoziemski интерес (in-tie-ries) zainteresowanie июль (i-jul) lipiec июнь (i-juń) czerwiec

К как (kak) jak касса (ka-sa) kasa квартира (kwar-ti-ra) mieszkanie кино (ki-no) kino клуб (kłub) klub книга (kni-ga) książka когда (kag-da) kiedy колено (ka-le-na) kolano комната (kom-na-ta) pokój компания (kam-pa-ni-ja) towarzystwo конец (ka-niec) koniec коричневый (ka-ricz’-nie-wyj) brązowy костюм (kas-tium) ubranie кот (kot) kot который (ka-to-ryj) który кофе (ko-fie) kawa красивый (kra-si-wyj) piękny красный (kras-nyj) czerwony кредитная карточка (krie-dit-na-ja kar-tacz’-ka) karta kredytowa кровать (kra-wat’) łóżko кто (kto) kto куртка (kurt-ka) kurtka

Dodatek B Minisłownik

Л легко (leg-ko) lekko лекарство (le-karst-wa) lekarstwo летать/лететь (le-tat’/le-tiet’) latać/lecieć лето (le-ta) lato лицо (li-co) twarz ложка (łoż-ka) łyżka любить (lu-bit’) kochać люди (lu-di) ludzie

никогда (ni-kag-da) nigdy но (no) ale новый (no-wyj) nowy нога (na-ga) noga нож (noż) nóż номер (no-mier) numer нос (nos) nos носить (na-sit’) nosić ночь (nocz’) noc ноябрь (na-jabr’) listopad нравиться/понравиться (nra-wit-sa/ pa-nra-wit-sa) podobać się/spodobać się

М магазин (ma-ga-zin) sklep май (maj) maj маленький (ma-leń-kij) malutki мальчик (mal-czik) chłopiec март (Mart) marzec мать (mat’) matka машина (ma-szy-na) samochód медсестра (mied-sies-tra) pielęgniarka место (mies-ta) miejsce месяц (mie-siac) miesiąc метро (mie-tro) metro милиция (mi-li-cy-ja) milicja минута (mi-nu-ta) minuta мой (mój) mój молодой (ma-ła-doj) młody молоко (ma-ła-ko) mleko море (mo-rie) morze мост (most) most мочь/смочь (mocz’/smocz’) móc музей (mu-ziej) muzeum муж (muż) mąż мужчина (mu-szczi-na) mężczyzna мы (my) my мясо (mia-sa) mięso

Н налево (na-le-wa) w lewo наличные (na-licz’-ny-je) gotówka направо (na-pra-wa) w prawo находить/найти (na-cha-dit’/naj-ti) znajdować/znaleźć неделя (nie-die-la) tydzień

O обед (a-bied) obiad овощи (o-wa-szczi) warzywa окно (ak-no) okno октябрь (ak-tiabr’) październik он (on) on она (a-na) ona они (a-ni) oni оно (a-no) ono осень (o-sień) jesień отдел (at-dieł) oddział отец (a-tiec) ojciec отпуск (ot-pusk) urlop офис (o-fis) biuro официант (a-fi-cy-ant) kelner

П пальто (pal-to) płaszcz паспорт (pas-part) paszport пиво (pi-wa) piwo письмо (pis’-mo) list пить/выпить (pit’/wy-pit’) pić/wypić платить/заплатить (pła-tit’/za-pła-tit’) płacić/zapłacić платье (pła-t’je) sukienka плащ (płaszcz’) płaszcz плохой (pła-choj) zły поворачивать/повернуть (po-wa-ra-czi-wat’/ pa-wier-nut’) przewracać/przewrócić подарок (pa-da-rak) prezent поезд (po-jezd) pociąg пожалуйста (pa-ża-łu-sta) proszę

291

292

Część V: Dodatki пожар (pa-żar) pożar поздно (poz-na) późno показывать/показать (pa-ka-zy-wat’/pa-ka-zat’) pokazywać/pokazać покупать/купить (pa-ku-pat’/ku-pit’) kupować/kupić помогать/помочь (pa-ma-gat’/pa-mocz’) pomagać/pomóc понедельник (pa-nie-diel-nik) poniedziałek почему (pa-czie-mu) dlaczego представлять/представить (przed-sta-wlat’/ przed-sta-wit’) przedstawiać/przedstawić привет (pri-wiet) cześć, witaj приносить/принести (pri-na-sit’/pri-nies-ti) przynosić/przynieść приходить/прийти (pri-cha-dit’/prij-ti) przychodzić/przyjść проблема (prab-le-ma) problem продавать/продать (pra-da-wat’/pro-dat’) sprzedawać/sprzedać продавец (pra-da-wiec) sprzedawca путешествовать (pu-tie-szest-wa-wat’) podróżować пьеса (pje-sa) sztuka teatralna пятница (piat-ni-ca) piątek

P работа (ra-bo-ta) praca, zajęcie работать (ra-bo-tat’) pracować рано (ra-na) wcześnie распродажа (ras-pra-da-ża) wyprzedaż рассказывать/рассказать (ras-ka-zy-wat’/ ras-ka-zat’) opowiadać/opowiedzieć ребёнок (rie-bio-nak) dziecko река (rie-ka) rzeka ресторан (ries-ta-ran) restauracja рис (ris) ryż рубашка (ru-basz-ka) koszula рука (ru-ka) ręka рыба (ry-ba) ryba рынок (ry-nak) targowisko

C салат (sa-łat) sałatka самолёт (sa-ma-lot) samolot сахар (sa-char) cukier сдача (sda-czia) zmiana север (sie-wier) północ сегодня (sie-wod-nia) dzisiaj сейчас (si-czias) zaraz секретарь (siek-rie-tar’) sekretarz семья (sie-m’ja) rodzina сентябрь (sień-tiabr’) wrzesień серый (sie-ryj) szary сестра (sies-tra) siostra сидеть (si-diet’) siedzieć синий (si-nij) niebieski сказать (ska-zat’) powiedzieć скучный (skucz’-nyj) nudny сладкий (sład-kij) słodki слишком (slisz-kam) zbyt слово (sło-wa) słowo смеяться (smie-jat-sa) śmiać się смотреть/посмотреть (smat-riet’/pa-smat-riet’) patrzeć/popatrzeć снег (snieg) śnieg снимать (sni-mat’) wynajmować собирать/собрать (sa-bi-rat’) zbierać соль (sol) sól спасибо (spa-si-ba) dziękuję спать (spat’) spać спина (spi-na) plecy спорт (sport) sport спрашивать/спросить (spra-szy-wat’/spra-sit’) pytać/zapytać среда (srie-da) środa стакан (sta-kan) szklanka старый (sta-ryj) stary стоять (sta-jat’) stać страна (stra-na) kraj суббота (su-bo-ta) sobota сувенир (su-wie-nir) pamiątka сумка (sum-ka) torba сын (syn) syn сыр (syr) ser

Dodatek B Minisłownik

T таможня (ta-maż-nia) urząd celny тарелка (ta-rieł-ka) talerz театр (tie-atr) teatr телефон (tie-le-fon) telefon теперь (ti-pier’) teraz терапевт (tie-ra-piewt) lekarz тёплый (tiop-łyj) ciepły тоже (to-że) też только (tol-ka) tylko тут (tut) tu туфли (tuf-li) buty ты (ty) ty

У ужин (u-żyn) kolacja улица (u-li-ca) ulica университет (u-ni-wier-si-tiet) uniwersytet утро (ut-ra) rano уходить/уйти (u-cha-dit’/uj-ti) odchodzić/odejść учитель (u-czi-tiel) nauczyciel

Ф факс (faks) faks февраль (fiew-ral) luty фирма (fir-ma) firma фрукты (fruk-ty) owoce

Х хлеб (chleb) chleb холодный (cha-łod-nyj) zimny хороший (cha-ro-szyj) dobry хорошо (cha-ra-szo) dobrze хотеть (cha-tiet’) chcieć

Ц цвет (cwiet) kolor цена (ce-na) cena церковь (cier-kaw’) cerkiew

Ч час (czias) godzina часы (czi-sy) zegar чашка (cziasz-ka) filiżanka чек (cziek) czek чемодан (czie-ma-dan) walizka четверг (cziet-wierg) czwartek чёрный (czior-nyj) czarny чистый (czis-tyj) czysty читать/прочитать (czi-tat’/pra-czi-tat’) czytać/przeczytać что (szto) co что-то (szto-ta) coś

Ш шапка (szap-ka) czapka шея (sze-ja) szyja школа (szko-ła) szkoła штат (sztat) stan

Ю юбка (jub-ka) spódnica юг (jug) południe юрист (ju-rist) prawnik

Я я (ja) ja январь (jen-war’) styczeń

293

Dodatek B Minisłownik dzisiaj сегодня (sie-wod-nia) dzwonić/zadzwonić звонить/позвонить (zwa-nit’/pa-zwa-nit’) dżinsy джинсы (dżyn-sy)

E e-mail имейл (i-miejl)

F faks факс (faks) filiżanka чашка (cziasz-ka) firma фирма (fir-ma)

G gazeta газета (ga-zie-ta) gdzie где (gdie) głowa голова (ga-ła-wa) główny главный (gław-nyj) godzina час (czias) gorąco жарко (żar-ka) gość гость (gost’) gotówka наличные (na-licz’-ny-je) góra гора (go-ra) grudzień декабрь (die-kabr’)

H hotel гостиница (gas-ti-ni-ca)

I imię имя (i-mia) iść/chodzić идти/ходить (id-ti/cha-dit’)

J ja я (ja) jak как (kak) jedzenie еда (je-da) jesień осень (o-sień) jeść есть (jest’) jeździć/jechać ездить/ехать (jez-dit’/je-chat’) jutro завтра (zaw-tra)

K karta kredytowa кредитная карточка (krie-dit-na-ja kar-tacz’-ka) kasa касса (ka-sa) kawa кофе (ko-fie) kelner официант (a-fi-cy-ant) kiedy когда (kag-da) kino кино (ki-no) klub клуб (kłub) kobieta женщина (żen-szczi-na) kochać любить (lu-bit’) kod pocztowy индекс (in-dieks) kolacja ужин (u-żyn) kolano колено (ka-le-na) kolor цвет (cwiet) koniec конец (ka-niec) kończyć/skończyć заканчивать/закончить (za-kan-czi-wat’/za-kon-czit’) koszula рубашка (ru-basz-ka) kot кот (kot) kraj страна (stra-na) krawat галстук (gał-stuk) książka книга (kni-ga) kto кто (kto) który который (ka-to-ryj) kupować/kupić покупать/купить (pa-ku-pat’/ku-pit’) kurtka куртка (kurt-ka) kwiecień апрель (ap-riel)

L latać/lecieć летать/лететь (le-tat’/le-tiet’) lato лето (le-ta) lekarstwo лекарство (le-karst-wa) lekarz врач (wracz’) lekarz терапевт (tie-ra-piewt) lekko легко (lieg-ko) lipiec июль (i-jul) list письмо (pis’-mo) listopad ноябрь (na-jabr’) lotnisko аэропорт (a-e-ra-port) ludzie люди (lu-di) luty февраль (fiew-ral)

295

296

Część V: Dodatki

Ł łóżko кровать (kra-wat’) łyżka ложка (łoż-ka)

M maj май (maj) malutki маленький (ma-leń-kij) marzec март (mart) matka мать (mat’) mąż муж (muż) metro метро (mie-tro) mężczyzna мужчина (mu-szczi-na) miasto город (go-rad) mieć иметь (i-miet’) miejsce место (mies-ta) miesiąc месяц (mie-siac) mieszkanie квартира (kwar-ti-ra) mięso мясо (mia-sa) milicja милиция (mi-li-cy-ja) minuta минута (mi-nu-ta) mleko молоко (ma-ła-ko) młody молодой (ma-ła-doj) morze море (mo-rie) most мост (most) móc мочь/смочь (mocz’/smocz’) mój мой (moj) muzeum музей (mu-ziej) my мы (my) myśleć думать (du-mat’)

N nauczyciel учитель (u-czi-tiel) niebieski синий (si-nij) niedziela воскресенье (was-krie-sie-ńje) nigdy никогда (ni-kag-da) noc ночь (nocz’) noga нога (na-ga) nos нос (nos) nosić носить (na-sit’) nowy новый (no-wyj) nóż нож (noż) nudny скучный (skucz’-nyj) numer номер (no-mier)

O obiad обед (a-bied) odchodzić/odejść уходить/уйти (u-cha-dit’/uj-ti) oddział отдел (at-dieł) ojciec отец (a-tiec) okno окно (ak-no) on он (on) ona она (a-na) oni они (a-ni) ono оно (a-no) opowiadać/opowiedzieć рассказывать/ рассказать (ras-ka-zy-wat’/ras-ka-zat’) otrzymać доставать/достать (das-ta-wat’/das-tat’) owoce фрукты (fruk-ty)

P pałac дворец (dwa-riec) pamiątka сувенир (su-wie-nir) paszport паспорт (pas-part) patrzeć/popatrzeć смотреть/посмотреть (smat-riet’/pa-smat-riet’) październik октябрь (ak-tiabr’) piątek пятница (piat-ni-ca) pić/wypić пить/выпить (pit’/wy-pit’) pielęgniarka медсестра (mied-sies-tra) pieniądze деньги (dień-gi) piękny красивый (kra-si-wyj) piwo пиво (pi-wa) plecy спина (spi-na) płacić/zapłacić платить/заплатить (pła-tit’/za-pła-tit’) płaszcz плащ (płasz’) płaszcz пальто (pal-to) pociąg поезд (po-jezd) podanie заявление (za-jew-le-ni-je) podobać się/spodobać się нравиться/ понравиться (nra-wit-sa/pa-nra-wit-sa) podróżować путешествовать (pu-tie-szest-wa-wat’) pokazywać/pokazać показывать/показать (pa-ka-zy-wat’/pa-ka-zat’) pokój комната (kom-na-ta) południe юг (jug) pomagać/pomóc помогать/помочь (pa-magat’/ pa-mocz’)

Dodatek B Minisłownik poniedziałek понедельник (po-nie-diel-nik) powiedzieć сказать (ska-zat’) powinien должен (doł-żen) pożar пожар (pa-żar) północ север (sie-wier) późno поздно (poz-na) praca, zajęcie работа (ra-bo-ta) pracować работать (ra-bo-tat’) prawnik юрист (ju-rist) prezent подарок (pa-da-rak) problem проблема (prab-le-ma) proszę пожалуйста (pa-ża-łu-sta) prywatka вечеринка (wie-czie-rin-ka) przedstawiać/przedstawić представлять/ представить (przed-sta-wlat’/przed-sta-wit’) przewracać/przewrócić поворачивать/ повернуть (pa-wa-ra-czi-wat’/pa-wier-nut’) przychodzić/przyjść приходить/прийти (pri-cha-dit’/prij-ti) przyjaciel друг (drug) przynosić/przynieść приносить/принести (pri-na-sit’/pri-nies-ti) pytać/zapytać спрашивать/спросить (spra-szy-wat’/spra-sit’) pytanie вопрос (wap-ros)

R rano утро (ut-ra) restauracja ресторан (ries-ta-ran) ręka рука (ru-ka) robić/zrobić делать/сделать (die-łat’/sdie-łat’) rodzina семья (sie-m’ja) rok год (god) ryba рыба (ry-ba) ryż рис (ris) rzecz вещь (wieszcz’) rzeka река (rie-ka)

S sałatka салат (sa-łat) samochód машина (ma-szy-na) samolot самолёт (sa-ma-lot) sekretarz секретарь (siek-rie-tar’) ser сыр (syr) siedzieć сидеть (si-diet’)

sierpień август (aw-gust) siostra сестра (sies-tra) sklep магазин (ma-ga-zin) słodki сладкий (sład-kij) słowo слово (sło-wa) sobota суббота (su-bo-ta) sól соль (sol) spać спать (spat’) spodnie брюки (briu-ki) sport спорт (sport) spotkanie встреча (wstrie-czia) spódnica юбка (jub-ka) sprzedawać/sprzedać продавать/продать (pra-da-wat’/pro-dat’) sprzedawca продавец (pra-da-wiec) stać стоять (sta-jat’) stan штат (sztat) stary старый (sta-ryj) styczeń январь (jen-war’) sukienka платье (pła-t’je) syn сын (syn) szary серый (sie-ryj) szklanka стакан (sta-kan) szkoła школа (szko-ła) szpital больница (bal-ni-ca) sztuka teatralna пьеса (pje-sa) szyja шея (sze-ja)

Ś śmiać się смеяться (smie-jat-sa) śniadanie завтрак (zaw-trak) śnieg снег (snieg) środa среда (srie-da)

T talerz тарелка (ta-rieł-ka) tani дешёвый (die-szo-wyj) targowisko рынок (ry-nak) teatr театр (tie-atr) telefon телефон (tie-le-fon) teraz теперь (tie-pier’) też тоже (to-że) torba сумка (sum-ka) towarzystwo компания (kam-pa-ni-ja) tu тут (tut)

297

298

Część V: Dodatki tutaj здесь (zdies’) twarz лицо (li-co) ty ты (ty) tydzień неделя (nie-die-la) tylko только (tol-ka)

U ubranie костюм (kas-tium) ulica улица (u-li-ca) uniwersytet университет (u-ni-wier-si-tiet) urlop отпуск (ot-pusk) urząd celny таможня (ta-maż-nia)

W w lewo налево (na-le-wa) w prawo направо (na-pra-wa) walizka чемодан (czie-ma-dan) warzywa овощи (o-wa-szczi) ważny важный (waż-nyj) wchodzić/wejść входить/войти (wcha-dit’/waj-ti) wcześnie рано (ra-na) wczoraj вчера (wczie-ra) wejście вход (wchod) widelec вилка (wił-ka) widzieć видеть (wi-diet’) wieczór вечер (wie-czier) wiedzieć знать (znat’) wino вино (wi-no) wiosna весна (wies-na) wiza виза (wi-za) włosy волосы (wo-ła-sy) woda вода (wa-da)

wrzesień сентябрь (sień-tiabr’) wschód восток (was-tok) wszyscy все (wsie) wszystko всё (wsio) wtorek вторник (wtor-nik) wy (formalnie i l. mn.) вы (wy) wyjście выход (wy-chad) wynajmować снимать (sni-mat’) wyprzedaż распродажа (ras-pra-da-ża) wysoki высокий (wy-so-kij)

Z z из (iz) zachód запад (za-pad) zainteresowanie интерес (in-tie-ries) zaraz сейчас (si-czias) zbierać собирать/собрать (sa-bi-rat’) zbyt слишком (slisz-kam) zdrowie здоровье (zda-ro-wje) zegar часы (czi-sy) zielony зелёный (zie-lo-nyj) zima зима (zi-ma) zimny холодный (cha-łod-nyj) zły плохой (pła-choj) zmiana сдача (sda-czia) znajdować/znaleźć находить/найти (na-cha-dit’/naj-ti)

Ż żona жена (że-na) żółty жёлтый (żoł-tyj) żyć жить (żyt’)

Dodatek C

Klucz z odpowiedziami Poniżej przedstawiamy wszystkie odpowiedzi do zadań z sekcji „Gierki językowe”.

Rozdział 1. Połącz litery alfabetu rosyjskiego z odpowiadającymi im głoskami. 1. b

2. a

3. e

4. d

5. c

Poniżej znajdziesz rosyjskie wyrazy rozpoznawalne na całym świecie. Czy wiesz, co oznaczają? 1. wódka 2. barszcz 3. pierestrojka 4. głasnost 5. sputnik 6. car

Rozdział 2. Podaj mianownik liczby pojedynczej poniższych wyrazów. 1. компютер 2. книгa 3. окнo 4. кошкa 5. магазин Podaj znaczenie poniższych liczebników. 1 один 4 четыре 12 двенадцать 20 двадцать 500 пятьсот 20 347 двадцать тысяч триста сорок семь 600 091 шестьсот тысяч девяносто один 2 два 8 восемь 15 пятнадцать 100 сто 1000 тысяча

300

Część V: Dodatki Rozdział 3. Poćwicz rosyjskie powitanie osób przedstawionych poniżej. Użyj poprawnie Здравствуй (zdra-stwuj) lub Здравствуйте (zdra-stwuj-tie). 1. Здравствуй 2. Здравствуйте 3. Здравствуйте 4. Здравствуйте 5. Здравствуй 6. Здравствуйте 7. Здравствуйте Spróbuj poćwiczyć powitania w zależności od pory dnia. Zwroty z prawej kolumny przyporządkuj porom dnia z kolumny lewej. добрый день (15.00) добрый вечер (20.00) доброе утро (11.00) доброе утро (8.00) Dialog pomiędzy Niną i Nataszą został pomieszany. Ułóż wyrażenia we właściwym porządku. Nina: Natasza: Nina: Natasza: Nina: Natasza:

Здравствуй! Давай познакомимся! Давай! Меня зовут Нина. А как тебя зовут? Меня зовут Наташа. Очень приятно! Мне тоже.

Rozdział 4. Który z dwóch wyrazów odnosi się do kobiety? 1. b. американка 2. b. русская 3. b. немка 4. a. еврейка 5. a. француженка Który z trzech wyrazów nie pasuje do pozostałych? 1. племянник 2. отец 3. дочь 4. бабушка 5. отец Które z poniższych stwierdzeń jest nieprawdziwe? 4. Домохозяйка работает на фабрике.

Dodatek C Klucz z odpowiedziami Rozdział 5. Która z dwóch potraw jest składnikiem rosyjskiego śniadania? 1. a. яичница 2. b. бутерброд с колбасой 3. a. бутерброд с сыром 4. b. каша 5. a. варенье Które zwroty zastosujesz lub usłyszysz, rezerwując stolik w restauracji? 1. Я хотел бы заказать столик на субботу. 3. На двоих. 4. Сколько человек? 5. На восемь часов. 8. Я хотела бы заказать столик на сегодня. 9. На какое время?

Rozdział 6. W którym ze sklepów można nabyć poniższe artykuły? 1. b

2. d

3. a

4. c

3. c

4. e

5. g

6. e

7. f

Dokonaj porównań. 1. b

2. d

Rozdział 7. Który z dwóch dni tygodnia wypada wcześniej? 1. понедельник 2. четверг 3. воскресенье 4. воскресенье Który z dwóch czasowników, начинается czy начинает, zastosujesz w poniższych zdaniach? 1. начинает 2. начинается 3. начинается 4. начинает Które z poniższych zwrotów zastosujesz, mówiąc, że podobało Ci się przedstawienie? 1. Мне понравился спектакль. 2. Потрясающе! 5. Очень красивый балет.

301

302

Część V: Dodatki Rozdział 8. Przyporządkuj pytaniom z lewej kolumny odpowiedzi z kolumny prawej. 1. b

2. c

3. d

4. a

Gdzie znajdziesz wszystkie elementy? Każdej z grup przyporządkuj odpowiedź z listy poniżej. 1. c

2. b

3. a

Co oni lubią robić? Spójrz na listę sławnych ludzi i wybierz ich ulubione zajęcia z listy po prawej stronie. Vanessa Mae: Renoir: Michał Anioł: Tołstoj: Santana:

любит играть на скрипке. любит писать маслом. любит лепить. любит писать романы. любит играть на гитаре.

Rozdział 9. Które z poniższych wyrazów i zwrotów oznaczają rodzaje telefonów. 1. мобильник (telefon komórkowy) 2. кнопочный телефон (telefon z przyciskami) 5. трубка (telefon komórkowy) Uporządkuj poniższą rozmowę telefoniczną. d. Можно Марину? a. Марины нет дома. А кто её спрашивает? c. Это Петя. Передайте пожалуйста, что звонил Петя. b. Хорошо. Przyporządkuj polskim zwrotom z prawej kolumny ich rosyjskie odpowiedniki z kolumny lewej. 1. b

2. c

3. d

4. a

Rozdział 10. Dopasuj meble z listy po prawej stronie do pomieszczeń z listy po lewej. 1. c

2. a

3. b

W którym dziale ogłoszeń drobnych NIE znajdziesz informacji o mieszkaniach do wynajęcia. 3. Работа

Rozdział 11. Dopasuj do dat z lewej kolumny ich odpowiedniki w języku rosyjskim z kolumny prawej. 1. a

2. d

3. b

4. c

Dodatek C Klucz z odpowiedziami Która z poniższych atrakcji turystycznych nie znajduje się w Petersburgu? 2. Новодевичье кладбище

Rozdział 12. Oto zdania z czasownikami oznaczającymi ruch. Które z nich są nielogiczne? 2. Я еду пешком. 4. Мы идём в Москву. Czego nie znajdziesz na lotnisku? c. поезд

Rozdział 13. Wybierz właściwą odpowiedź. 1. a. Одноместный номер, пожалуйста. 2. b. На какое число? 3. c. Как Ваша фамилия? Korzystając z informacji zawartych w kolumnie po prawej stronie, pomóż Johnowi Evansowi wypełnić kartę meldunkową z kolumny lewej. имя фамилия адрес домашний телефон

John Evans 123 Highpoint Drive, Chicago, USA 815/555-5544

Ułóż poniższe frazy w logiczną całość. b. У меня забронирован номер. d. Как Ваша фамилия? a. Моя фамилия Иванов. c. Заполните регистрационную карточку.

Rozdział 14. Dopasuj czynności związane z pieniędzmi z lewej kolumny do miejsc, w których się ich dokonuje, z kolumny prawej. 1. c

2. d

3. b

4. a

Poniżej znajdziesz opisy czynności dokonywanych w banku. Ułóż je chronologicznie. c. открыть счёт a. сделать вклад b. закрыть счёт Dokonywanie płatności. 1. Tom

2. Mickey

303

304

Część V: Dodatki Rozdział 15. Który z wyrazów — где czy куда — zastosujesz, tłumacząc poniższe zdania? 1. куда 2. где 3. где 4. куда 5. куда Wybierz właściwe tłumaczenie poniższych zdań. 1. a. рядом с банком 2. a. напротив банка 3. a. справа от банка Która z podanych podmiejskich miejscowości znajduje się najdalej od Petersburga? 2. Репино — 70 km

Rozdział 16. Którą z podanych służb zawiadomisz w każdej z sytuacji? 1. c

2. a

3. b

Dopasuj objawy do chorób, które je wywołują. 1. b

2. c

3. a

Który z wyrazów nie pasuje do pozostałych? 1. грипп 2. преступник 3. пожар

Dodatek D

Na płycie CD Ścieżka 1: Wstęp. Ścieżka 2: Rozdział 1. Rosyjski nie jest Ci zupełnie obcy. Wymowa rosyjskich liter. Ścieżka 3: Rozdział 1. Rosyjski nie jest Ci zupełnie obcy. Stosowanie wyrazów pokrewnych. Ścieżka 4: Rozdział 2. Do rzeczy: podstawy gramatyki rosyjskiej. Stosowanie różnych czasów. Ścieżka 5: Rozdział 3. Здравствуйте! Привет! Jak się przywitać i przedstawić. Powitania i pozdrowienia. Ścieżka 6: Rozdział 3. Здравствуйте! Привет! Jak się przywitać i przedstawić. Przedstawianie siebie i innych. Ścieżka 7: Rozdział 4. Poznajmy się: rozmowy towarzyskie. Rozmowa o narodowości i pochodzeniu. Ścieżka 8: Rozdział 5. Zamieszanie wokół jedzenia. Rozmowa o jedzeniu. Ścieżka 9: Rozdział 5. Zamieszanie wokół jedzenia. Zamawianie posiłku. Ścieżka 10: Rozdział 6. Idziemy na zakupy. Poszukiwanie pasmanterii. Ścieżka 11: Rozdział 6. Idziemy na zakupy. Opowieść o nowej sukience. Ścieżka 12: Rozdział 7. Idziemy w miasto, w rosyjskim stylu. Pytanie o godzinę. Ścieżka 13: Rozdział 7. Idziemy w miasto, w rosyjskim stylu. Omawianie przedstawienia baletowego. Ścieżka 14: Rozdział 8. Przyjemności: rekreacja i sport. Rozmowa o książkach. Ścieżka 15: Rozdział 8. Przyjemności: rekreacja i sport. Rozmowa o sporcie. Ścieżka 16: Rozdział 9. Rozmawiamy przez telefon i wysyłamy pocztę. Pomyłka telefoniczna. Ścieżka 17: Rozdział 9. Rozmawiamy przez telefon i wysyłamy pocztę. Rozmowa telefoniczna. Ścieżka 18: Rozdział 10. W domu i w biurze. Poszukiwanie mieszkania do wynajęcia. Ścieżka 19: Rozdział 10. W domu i w biurze. Kupowanie mebli. Ścieżka 20: Rozdział 10. W domu i w biurze. Rozmowa o pracy. Ścieżka 21: Rozdział 11. Planujemy wyprawę. Dostarczanie dokumentów wizowych.

306

Część V: Dodatki Ścieżka 22: Rozdział 12. Jak się tam dostać: samoloty, pociągi i nie tylko. Rozmowa o celu przechadzki. Ścieżka 23: Rozdział 12. Jak się tam dostać: samoloty, pociągi i nie tylko. Kontrola paszportowa. Ścieżka 24: Rozdział 13. Pobyt w hotelu. Rezerwacja hotelu. Ścieżka 25: Rozdział 13. Pobyt w hotelu. Meldowanie się w hotelu. Ścieżka 26: Rozdział 14. Money, Money, Money. Wymiana pieniędzy. Ścieżka 27: Rozdział 14. Money, Money, Money. Otwieranie rachunku w banku. Ścieżka 28: Rozdział 15. Gdzie jest plac Czerwony? Pytamy o drogę. Wskazywanie drogi do restauracji. Ścieżka 29: Rozdział 15. Gdzie jest plac Czerwony? Pytamy o drogę. Pytanie o drogę do muzeum. Ścieżka 30: Rozdział 16. Nagłe wypadki. Wzywanie pogotowia. Ścieżka 31: Rozdział 16. Nagłe wypadki. Wizyta u lekarza.

Materiały do pobrania W przypadku wersji elektronicznej obraz płyty dołączonej do książki możesz pobrać bezpośrednio z serwera FTP Wydawnictwa Helion. Wystarczy, że klikniesz w poniższy link: ftp://ftp.helion.pl/przyklady/rosyby_p.zip Rozmiar pliku: 341 MB

Powitania i pozdrowienia Poznajmy się! (formalnie) Давайте познакомимся! (da-waj-tie paz-na-ko-mim-sa) Poznajmy się! (nieformalnie) Давай познакомимся! (da-waj paz-na-ko-mim-sa) Bardzo mi miło! Очень приятно. (o-czień pri-jat-na) Witam. (formalnie) Здравствуйте. (zdrast-wuj-tie) Witam. (nieformalnie) Здравствуй. (zdrast-wuj) Cześć. Привет. (pri-wiet) Dzień dobry [rano]. Доброе утро. (dob-ra-je ut-ra) Dzień dobry [w ciągu dnia]. Добрый день. (dob-ryj dień) Dobry wieczór. Добрый вечер. (dob-ryj wie-czier)

Jak Pan/Pani się miewa? (formalnie) Как Вы поживаете? (kak wy pa-ży-wa-je-tie) Jak się masz? (nieformalnie) Как дела? (kak die-ła) Dobrze. Хорошо. (cha-ra-szo) W porządku. Ничего. (ni-czie-wo) Nieźle. Неплохо. (nie-pło-cha) OK. Нормально. (nar-mal-na) A Pan/Pani? (formalnie) А у Вас? (a u was) A u Ciebie? (nieformalnie) А у тебя? (a u ti-bia) Do widzenia! До свидания! (da swi-da-ni-ja) Na razie! Пока! (pa-ka)

Przydatne wyrażenia Mam na imię… Меня зовут… (mi-nia za-wut) Dziękuję! Спасибо! (spa-si-ba) Dziękuję bardzo! Спасибо большое! (spa-si-ba bal-szo-je) Proszę/proszę bardzo. Пожалуйста. (pa-ża-łu-sta) W porządku/Nie ma problemu! Ничего! (ni-czie-wo) Wszystkiego dobrego! Всего хорошего! (wsie-wo cha-ro-sze-wa)

Powodzenia! Желаю удачи! (że-ła-ju u-da-czi) Smacznego! Приятного аппетита! (pri-jat-na-wa a-pie-ti-ta) Przepraszam. Извините. (iz-wi-ni-tie) Przepraszam, pora na mnie. Извините, пожалуйста, мне пора. (iz-wi-ni-tie, pa-ża-łu-sta, mnie pa-ra)

Przydatne pytania Co? Что? (szto) Dlaczego? Почему? (pa-czie-mu) Kto? Кто? (kto) Jak? Как? (kak) Kiedy? Когда? (kag-da) Gdzie/Dokąd? Где?/Куда? (gdie/ku-da) Czy mówi Pan/Pani po polsku? Вы говорите попольски? (wy ga-wa-ri-tie pa pol-ski) Proszę mówić wolniej! Говорите, пожалуйста медленнее! (ga-wa-ri-tie pa-ża-łu-sta mied-len-nie-je)

Czy mógłby Pan powtórzyć? Повторите, пожалуйста. (paw-ta-ri-tie, pa-ża-łu-sta) Co Pan powiedział? Как Вы сказали? (kak wy ska-za-li) Co się stało? Что случилось? (szto słu-czi-łas’) Ile to kosztuje? Сколько это стоит? (skol-ka e-ta sto-it) Jak dotrzeć stąd do…? Как я отсюда могу попасть в…? (kak ja at-siu-da ma-gu pa-past’ w) Która jest godzina? Сколько сейчас времени? (skol-ka si-czias wrie-mie-ni)

Zwroty przydatne w nagłych wypadkach Pomocy! Помогите! (pa-ma-gi-tie) Proszę wezwać pomoc! Позовите на помощь! (pa-za-wi-tie na po-maszcz’) Pożar! Пожар! (pa-żar) Proszę zadzwonić na pogotowie! Позвоните в скорую помощь! (paz-wa-ni-tie w sko-ru-ju po-maszcz’) Źle się czuję. Я себя плохо чувствую. (ja si-bia pło-cha cziust-wu-ju) Obrabowano mnie. Меня ограбили. (mi-nia ag-ra-bi-li) Skradziono mi… У меня украли… (u mi-nia uk-ra-li)

Rosyjski kalendarz dni tygodnia: дни (dni) poniedziałek: понедельник (pa-nie-diel-nik), wtorek: вторник (wtor-nik), środa: среда (srie-da), czwartek: четверг (cziet-wierg), piątek: пятница (piat-ni-ca), sobota: суббота (su-bo-ta), niedziela: воскресенье (was-kri-sie-ni’je). miesiące: месяцы (mie-sia-cy) styczeń: январь (jan-war’), luty: февраль: (fiew-ral), marzec: март (mart), kwiecień: апрель (ap-riel), maj: май (maj), czerwiec: июнь (i-juń), lipiec: июль (i-jul), sierpień: август (aw-gust), wrzesień: сентябрь (sien-tiabr’), październik: октябрь (ak-tiabr’), listopad: ноябрь (na-jabr’), grudzień: декабрь (die-kabr’).

Notatki