Lectiones Alexandrinae et Hebraicae sive de emendando textu Veteris Testamenti Graeci: Septuaginta interpretum et inde hebraico [Reprint 2022 ed.] 9783112688601

Citation preview

LECTIONES

ALEXANDRINAE ET

H E B R AIC A E SIVE DE EMENDANDO T E X T U

VETERIS TESTAMENTI GRAECI SEPTUAGINTA INTERPRETUM ET INDE HEBRAICO.

SCRtPSIT

D. IO. THEOPHILUS PLÜSCIIKE, TIIEOLOG1AE IN SEMINARIO AUGUSTANAE

CONKESSIONIS

AMSTELODAMENSI PROFESSOR ORDINARIUS.

BONNAE I M P E N S I S

ED.

W E B E R !

M D C C C X X X V I I -

DE E M E N

D AND O

PENTATEUCHO GRAECO SEPTUAGINTA INTERPRETUM ET INDE HEBRAICO ADD I TO

CODICUM HOLMESIANORUM RECENSU E T T E X T U S GRAECI DENUO CASTIGATI SPECIMINE.

scnipsiT

10. TIIEOPHILUS PLÜSCHKE PIHLOSOPIIIAE ET THEOLOGIAE DOCTOP., HUIUSQUE IN SEMINARIO TIIEOLOGICO AUGUSTANAE C0NFESS10MS APUL> BATAVOS PROFESSOR ORDINARIUS.

BONNAE IMPENSIS

ED.

WEBEIU.

MDC CCXXXV l I

VIRO

SUMME

REVERENDO

WILHELMO GESENIO PHILOSOPHIAE E T THEOLOGIAE DOCTORI, HUJÜSQUE I N ACADEMIA

IIALENSI

PROFESSORI

PUBLICO

ORDINARIO,

POTENTISSIMO RORUSSORUM REGI IN CONSISTORIO ECCLESIASTICO CONSILIARIO urr. CET.

r»

D

n

Vir summe

reverende!

Miraberis inspccto et perlustrato hoc libello, quid sit, quod Taum nomen apud litteratores tarn novi quam antiqui Orbis darum in eius fronte posuerim.

Capta-

tionera benevolentiae interpretaberis, qua Tibi Tuoquc praeiudicio hoc opusculum insinuetur, nee magnopere impedio.

Quid enim exoptatius, quid commendabilius

mihi contingere, quid ut coeptis gnaviter insistam, efficacius me incitare possit, quam Tuus tanti viri assensus ?

Sed eius impetrandi adeo exigua spes e s t , ut

quaevis contraria exspectem.

Nihilo minus

permagni

refert ad omnem antiquitatem Hebraicam recte aestimandam, quid statuatur

de triplici recensione Penia-

te uclii, Alexandrina, Samaritana, Masorethica: estque ea res, me iudice, adeo non confecta, ut antiquac liti novam materiem subiieiendam putaverim.

Mirumne, si

hunc libellum T i b i , qui hac de re gravem sententiam pronuntiasti, Tibi inquàm primo obtulerim?

Tu sane,

qui spoliis Oricntis (ludutn onustus nunc cliam ad Tc rapuisti quicquid do Libjcis

vcrritur areis 3

adco ut in hoc gcncrc nihil relinquere vcllc videaris, quod in postcrum occupent alii — Tu igitur ct poicris ct debebis quacstionem illam recognoscere, ct quantum Tibi maiora negotia permittunt, novo cxamini subiiccre, quo tandem virorum doctorum dissonae voces ad concordiam revoccntur. Quorsum ego inclincm, hoc spccimcn Tibi significabit.

De quo quicquid iudicavc-

ris, divinum ego ingenium Tuum, immcnsamquc cruditioncm admiraii lion desinam. Conservet Dous O- M. vitam Tuam orbi littcrapo ct honcstissimae domui Tuac quam diutissimc. Tu vcro, quo favorc hactcnus complexus cs, prosequi pcrgo T u i

N o m i n i s

Dabam Amstclodami m e m e Octobri 1836.

observantissimuni

D. Jo. Tlieoph, Pl'uschkc.

L

E C H O N E S

ALEXANDRINAE ET HEBRAICAE.

I

Est in libris sacris peculiare

«cnus

Parallelismi,

quod in corum inlerprclationc a Conimenlatorilms prospero succcssu adliibetur *) : in re critica, meo quidem iudicio,

nondum satis agnoscitur.

Quale

iam signifi-

c e m , exemplum melius d o c e b i t , quam subtilis definido.

Fiat lux,

facta

est

lux.

Iisdem verbis, quibus

decretum

Dei exponitur, ctiam decreti cffcctio

tur **).

Sic per libros quidem historíeos frequentis-

sime.

exponi-

Iussit, mandavit, praeeepit, praeparavit aliquis

rem qualcmcunque : scriptores Hebi-aici quod praestitum pcractumque sit, ita enuntiare amant, ut longe ab eleganti variatione easdem locutiones, quibus modo fucrant usi, simpliciter répétant. Ex:cmplorum liuius consueludinis est ingens numerus, quamquam 1x011 omnium eadem ratio. pauca

tantum

et breviora,

atque

ubi

luvabil liic

niliil

interest,

Gracco polius aut Latine, quam Hebraico ponerc. *) De Parallelismo in universum eiusque var»Ì9 generilms et omni usu hermeneutico atque critico hic non agitur, estqué ea res magnae ampli tucUilis, ncc tleficiet niateries, quamvis saepc tractala, futures scriptores. Qui nuper apud nos BatSvos de Parallelismo me.mbrorum in Jesu Christi dictis observanda scripsil, l a e, T u l i a n . S a o u c t H u r g r o n j e , Traiecti i 8 3 6 , is liermeneulicum usuiti potissimum perseqüitur, seil criticarti quoque teligli et aliquot evemplis ex V. T . petitis i l l u s t r a v i . **) Illud Ambrosius vocat definitionem praeceptioms, lior reperitimi operalionis, itemque illud indicium, hoc effeetum.

4

De Parallelismo. Legimus, ut consulto oiuittam librum Gcnescos, in

vocatione Mosis Ex. 4, 3 sqq.: 'Pityov avrqv ejd tqv yqv xal eppityev avrrjv e-xl rriv yr}v. Mox: "EXTeivov triv xal ¿%i?.a(3ov rrjg xegxov exreivag ovv *vr,v %&pa ¿•KsldfisTO TJ}g xspxov. Item: ILioiv&yxov ti)v %eiqd gov eig rov xok%ov gov xal siGijveyxe rrjv avrov sig rov xoX%ov avrov' quae verba commatis sexti etiam proximo commate septimo eadem QicrGoXoyiq codemque ordine et numero repetantur, ut nihil desit ad perfectam eonchmitatem. In loco I Reg. (Samuelis) 2 5 , 13 Ilebraeus habet:

Cingile unusquisque gladium sumn: et cinxerunt unusquisque gladium suum* ubi Graecus textus perturbationem passns est. Ibidem Cap. 30. 7 Hebi*. et GraeCiis (certe in Editt. Complutensi et Grabiana): UqoGayays

to ¿(povd • xal %qoa^yayev 'Aftid'haq TO scpovd xrX. Item I If. JReg. 13, 13: 'EmGa^ars ¡xot rov ovov xal ¿cttaa&v avTcj) tov ovov. Et IY IIeg. 9, 33: KvXiaare avvijv' xal ¿xvXiaav avfijv. Cap. 10, 14: Comprehendile eos vivos: et comprelienderunt eos vivos. Ibidem 13, 15 sqq.: Ad¡3s TO|ov xal fleXy xal iXafls . . . TO|OJ> xal fislrt. Mox "EitifiLfiaaov rriv %eiqa (rov . . . xal ¿izefiipaasv rqv ysiQa avrov, ac deinoeps: "Avol^ov . . xal r,voi^s . . Td&vaov xal iro%evae . . Tlata^ov' xal i%dra%sv xrX. Addinms locum unum et alteram ex Proplietis.

Zach. 3, 5: 'E^iBfTe xidapiy xa^agdv stvI zr/v xt) . . EïfffiÀ&e a aï iSe . . xaï èiaijX'òov xaï ïdov XTX. Adele Dan. 6 , 2 4 : Danielem iussit sursum trahi ex foveaj et sursum tractus est Daniel ex fovea. Etiam a N. T . ea consuctudo minime aliena est. Matth. 12, 13: itemque Marc. 3, 5 : "EHTEIVOV TTIV ^itpci i T O V xaï ê^ÉTEive cet. Qui longius cxemplum requirit, çoiisiderct ò^óvriv ¡J.£jâXi]V et quae ea contiuebantur, oblatam Petvo Act. 1 0 , 11. 1 1 , 5 , ubi tarnen ad pei'fectam aequabilitatem. nonnulla desiderantur. Sic consueverunt scriptores Ilebraeorum, nec tamen soli. Etiam apud classicos auctores eadem illa aut eorum simillima, tametsi multo rarius, inveniuntur. Non temere Houbigantius ad carmina Homerica provocavit, nec dubito, quin Homerus eßgat^av (cuiusmodi libellus nescio cuius auctoris mihi alienando in manibus fuit) multis etiamnunc piacere possit, si comparatio Graeci poëtae cum scriptoribus Hebraieis Caute et prudenter iustituatur. Sufficiat unus locus Iliad. II, 11 sqq., 2 8 sqq., 6 5 sqq.: ©copulai è XEXEVE xaçiixofiôavtaç 'A%aiovç -xuyavSi-ß • v vv YÂÇ XEV EXOL %óXtv evpvâyviav Tçœav où yàp ET' àacpìg 'OXviMiua vóuax E%QVTEÇ

àâdvaroi

(pçdÇowai'

"ttçij Xiaaofiévij

ênéyva^èv

' Tpóio-cri.

yàç xijde'

anavrmq ai.

Haec 'Oveiçca mandat Iupiter, Agamemnoni nuntiat ^OvEtpoç, concioni exponit Agamemnon. Cf. II. I j 6 5 . 9 3 . , IV, 195 sqq., 2 0 5 sqq. cet. cet. Apud Xenophontem in Exped. Gyri alicubi legitur; OTM doxeT

6

De

Parallelismo.

àvaxtivdna t ¡ ¡ V ^eXqa. aversivav u%avteg xtX. *) Seil redeo ad scriptores Hebraicos. In aliquibus cnirn locis eiusdem generis passim edam maior observatur mtQiaaoXuyia, interpositis duabus enuntiationibus terlia media hunc fere in modum: xaì èyéveto oviag, aut xaì oiiqa'ev (ÉTioiìjaav) ov rag, aut: xaì énoiiiaev xarà t o p t? fi oc xtÀ. aut similiter. Earn rem prima fronte levem in arte critica praetervidissc aut contempsisse nemini proderit. Videamus aliquot exemjda. TAVTA,

In historia Iacobi Gcn. 2 9 , 27. 28 liacc habentur. "Lvvr éXeoov ovv rà '¿fido^a lav-rqg, xaì Sacra GOL x-vX. 'E aro irjG e 8 è 'laàxfi ornata xaì dve%Xri~ gaae t ù '¿(idofia ravnjg • xaì edaxsv avua A a f t a v 'Pa^ìjX xrX. Aliquatenus tantum liuc referendus est locus Ex. 7, 11: ^WExaXeae dè (I>apocà rovg aotyiOTag Aiyvuvrov . . xaì è%oiiì,>/, Tf iû.tmo

id

quod

*) Revocavit repugnante Codice suo, h. e. Alexandrmo, sed eo nomine excusabilis, quod Hexaplarem textum, non tijs Koivqs, se daturmn spopomüt. Ilabeut ilia y.ttì iyéysra ovzms boc posteriore loco XX fere Mss. Holmes., in quibìis 127 Moscuensis, adiectam suppeditans hanc notam marginalem : '¿vda y.eltcti dareQtaxos' xtitai fiìy iy r$ 'Eßncüy.p- oà FXAGTVQÌAV T ov on èysvsTO ov tag rj -vàv aviàv TtdXiv èxexdirtyriaic,, T à TOÌVVV ay-GIFTI} w àvTiyQÓ.SCOVERÀ

10

Gen

I , y.

) "I&axog ib. XYII, 205 sqq., nec non xg-qvrìV (MXdvvdgov X X , 154. 158, tandemque si placet locum Iliad. XXII, 147 sqq. ivtèa dè %riyaì dotai àvaitraovai 2xafidv8gov divqewog. Num prisci Hebraei aquis fontanis tantum pretium non statuerunt, quantum casci illi Graeci Homerici? Nonne et Christianorum Paradisus suos Fontes habet, Apocal. rieret Nec

vapor

propensus

Grotius,

2

Paradisus.

7 , 1 7 : t ò éçviov rovg

¿nel

21, 6:

Çaifç

%olpuveï

(al.

"ËYTÀ T!jg " xaì èyèvsio é av&Qwnog tig rpvyr¡v %maav. Kai ètjivxtvatv è &tòg d) nugádítaov èv 'Edì/n e) xaxù àvaroXag, 9*«/ t&iTO ìxii xòv ttv&Qtonov ov tnXuat. Kai è'gavèrtikev o Otòg f ) hi ex rrjg yi¡g nàv §I)AOÌ» eòo uto V tìg OIÌUOLV xai xalòv eig (¡Qwaiv' xai xò %V'KOV xttg tioìjg èv ¡¿IATTI xov TIUQUSet'aov, xui TO %V\OV TOV eiò'èvui yvcocrxòv xaXov xai novt\1 0 QOV s). TLoxa[.iòg Ss èxnoqevtxaiè^ESèfi ') o

Ox c)

alii praefixo

Lat.).

praem. XVQIOS pars

MSS.

fere

ut

antehai

(non

Alex.

Lat).

¿nò zi¡i yi/i)

"t

lajl b a i : y " n « i t r a u j 5

vnttìT-"}» ìibs*1 • p m t ì -

•— _

_

_

»saij?» —

¡-ia-ixn - -fi

i & ^ m ^ t t J W i ò i n s t a m i p r t - n » wpwrtjj

_

__7

trini» » 0 ^ 8 to

fcrtiì»»

xpan

tram 9

I Ì V I 10

3. Retinui t"pì2) quamquam proprie i-espondet pT* » quoniam tanta non est constanlia LXX, ut iu eiusmodi locis iu alterutraiu pattern pronuntiari possit. e. i a i p a Sic LXX. P » ? d l p a couiectura. X. psa) Sic LXX. coniect. A. Non expressnm a LXX tVtiì quod est In Samar, et Masor. et ne lectum quidem opinor. Sic infra tJtt) ys. 14 non translatum est a Graeco. Uterque textns bonus. In eiusmodi cìi) + avtn

XXVIII MSS. in his Alex. Cf. Philo Iud. Edit. Mang, I, Latini ut recepta, cui tamen avttj videtur addi posse. Non liquet, i) fitjtiqa) -4- avrov XXIII MSS., in quibus Alex. Ox. -non male. m) 71QOS ihv V' adtov) rq yvvcuxi avrov Alex, et alii VI MSS. # (non Ox. cum Aid. et Latinis).

Cf. Marc, to, 7.

Mat. 19, 5.

ri) oi duo y.) yvfivoi ot, ros naQudu X MSS. s) q>ayov/n.) Sic et Gfab. sed qiteyiofit&a Alex. Ox. XVI MSS. et Cpl.

alii,

qiuyofie&a

t) TGU xaQnov) =3 rov Alex. Ox. et VII alii. u) ov uyov. Kai sine hvqioç x) o &sòg Tto otpsi' ozi ènoi'ijaosg zovro, êmxttrdçavoç ev dnò nàvztav ztov xzqvwv, xai àio ntivrcov zmv &ì](tiwv zwv ènì zijg yîjç • èni io) or fòt i aov «) xai z j j xoikttt a)

liura p. 88 ex Procopi» Commentario, Quad vero, a i t , inclamando deus vocem geminai, vehementiam desiderii indicai. Ad ÌMnc ìnodum David Absalonim occisum vocat eins nonten ingeminando. Sic Dominus lapsam corrigeas Martham inquit Martha, Martha cet. Sic ille. Sed audiatur et altera pars. Omittunt 'Aâàft XV MSS. (non Alex. Ox.) Compi. Pialo, Theoph. Antioch. itemqne Yet. Lat. in textn Sabat. Adam ubi es 'feriali, aliquotie?, et Aug. passim, CWZM) è ASap III. MSS., Compi. + AScep, l i MSS. + p) nsiìincn ) Tisqma ... vxos Alex. = (Caesar, simul = iv naQttâ.) Ox. Philo, Theoph. Ambro«. Lucifer Calaritanus, alicubi et August. Ex çommate S hue invectum putat Grab. q) o »sog) — XXIII MSS., in his Alex. Caes. Coisl. Ox. Compi. Theoph. Vet. Lat. in textu Sabat. Praemittunt xvqios X MSS., et alicubi Augustinus. r ) o 'AS«(£) = o XII MSS. (non Alex. Ox.) Compi. Theoph. s) id ¡.1ST' êtuoô) âeâtoxag (Ox. et XII alii MSS.) fxt) (h. e. ¿tot) Ox, Kon /¿et' ¿fioö seel ejioi 72, sed ¡jtoi Theoph. Utrumque habet Auast. MS. Laiini modo mecum, modo mihi, t) xvqios) = XI Codd. (non Alex. Ox.) Compi. Aid. Philo, Theoph. Variant. Latini. Praeflxit Grabius Asteriscum nudum s. conieeturalem.

o)

M) Ô 6 J gti, adhuc, amplius nujquam vestigium conspicitur, Itaque rem in medio relinquam, ne voculas dicar nimio studio aueupari. (p. Betinui textum Masorethicum, quem cur augeamus nulla causa est. Quod vult I. D. Michaelis Suppl. pag. 294; LXX duplici in vertendo vocalulo utuntur Ventris et Pectoris, recte Uli fluidem inferiorem corporis reptilium partem, quae suum a pud Graccos nomen non habet, in Gtij&og et xo ill et v dispertientes, id absurdum nou est. Sod mallcm ego, nisi omues testes obstarent, illud ¿711 up oitjOei Gov Aquilae nssignarc, LXX Interprelibus solam xuiXiav relicturus, quoniam Lev. 1 1 , 4'2 Aquila habet atföos, LXX ini xotUug. N. L. Addut J Ü 3 , cui ' J i m non satis ctt.

62

Gen.

III.

nOQtvajj, xaì yrjv tpayìj b) nctaag rag q/uégag xrjg Ìto^g aov. 15 Kuì è'/S-Qav &jjaa> c) dvà fxsaov aov xaì dvà fxsaov d) xrtg yvvuixòg, xaì dvà /xéaov TOV onsQ/Liuxóg aov y.aì dvà fièaov TOV ansQfiaTog avrtjg • aviòg aov «) xijQijati f ) xsrpaXyv g), 16 xaì av •ttjQrjast.g h) avxov nxsQvav i ). Kaì xfj yvvaixì tininlrjSvvwv nXtjd'vvw zàg Xvnug aov xaì xòv axtvayfiòv k) aov' iv Xvnaig l) xé^rj tèxva, xaì ngòg xòv avSqot aov rj dno17 GXQorprj '») aov, xaì aviòg aov xvQievati. Tm de ,Aòàf.i eintv «w ìjxovaag xtjg (pavìjg xìjg yvvaixòg aov, xaì [e a i . Haec JLudov. Cappellus. Magis placent, quae habentur in Sixlini Amama Censura vulgatae Lat. Vers, (nam Hier. in Vulg. d«dit in open tim sectitui fortasse Symmfachi ¿v zfi (oyaaiq aov) kuiusmodi: Error ortus videri possit ex aflinitate litterarum "I et 1 , si in usu asset tiomen "lis?. pro Opere. Alqui ea vox nusquam extat. Dicunt «turn Iletraei ¡ T r a p . Sic ille. Sed res non omnino liquet. LXX alibi longe aliter expresserunt "VI 2'Jp., ut videre est Cap. 12, i3. 16: iFt« ai el (5V air ¡¡v. Cap. iS, 2(>: