De Psalterii Syriaci Mediolanesis a Caietano Bugato editi: Peculiari indole eiusdemque usu criticco in emendando textu Psalterii Graeci septuaginta interpretum [Reprint 2022 ed.] 9783112688625

Citation preview

DE

PSALTERII

SYRIACI

MEDIOLAJNENSIS

A CAIETANO BUGATO EDITI PECULIARI INDOLE E I U S D E M Q U E U S U CRITICO

IN

EMENDANDO

PSALTERII

TEXTÜ

GRAECI

SEPTUAGINTA INTERPRETUM.

SCBIFSIT

10. TIIEOPHILUS PLÜSCHKE, PllILOSOPHIAE

ET

THEOLOGIAE

DOCTOR,

HUIUSQUE IN

SEMINARIO TIIEOLOGICO AUGUSTANAE CONFESSIONIS APUD BATAVOS PROFESSOR

ORDINARIUS.

BONNAE I M P E N S I S

ED.

W E B E R I

M D C C C X X X V.

VIRIS SUMME REVERENDIS,

D. IO ANNI CHRISTIANO WILHELMO AUGUSTI, POTENTISSIMO REGI BORUSSORUM A DIRIGENDO PROTESTANTIUM PER BORUSSIAM RHENANAM CONSISTORIO ECCLESIASTICO, THEOLOGIAE IN ACADEMIA FR1DERICIA WILIIELMIA RHEN ANA PROFESSORI PRIMARIO, ORDINIS AQUILAE RUBRAE EQUITI CET.

FAUTORI AC PATRONO SUSPICIENDO:

D. DAVIDI SCHULZ, POTENTISSIMO

BORUSSORUM REGI IN CONSISTORIO ECCLE-

SIASTICO SILESIAE A CONSILHS, THEOLOGIAE IN ACADEMIA VIADRINA PROFESSORI PRIMARIO CET.

TAM STÜD10RUM ACADEMICORUM PRISTINA COMMUN IONE, Q U A M D I U T U R N A E T MULTIS SPECTATA DOCUMENTIS AMICITIA SIBI CONIUNCTISSIMO : UOC MUNUSCULUM, SI EX IPSORUM DIGNITATE SPECTETUR, EXIGUUM, SIN EX ANIMO DANTIS, MAGNUM OBTÜLIT

IO. THEOPH. PLÜSCHKE.

PROLEGOMENA.

Alexandrinae

Versionis

Septuaginta Interpretum

qui-

nam sint nalalcs, quot et qualibus viris ea debeatur, cuinam acvo sit -assignanda, quo instinctu fuerit inchoata, qua successione absoluta,

quorum in usum ador-

nata, quibus lectorjbus probata, quas corruptelas perta , quam

diu sibi relicta : liaec

et alia

ex-

eiusmodi

multa-viros doctos graviter exercuerunt, et in posterum quoque exereebunt.

A d unam et alteram illarum quae-

stionum baud male responsum est; ad alias ut sperare licet olim respondebitur 5 rursus aliae ob defectum testimoniorum bistoricorum nunquam ita expedientur, nihil quaerendum aut serutandum supersit. rem levem aut scitu

indignam

egerunt,

qui Veleris

Testamenti Graeci prirnordia studiose indagarent, que liistoriam antiquissimam tenuibus acriter persequerentur:

ut

Non sane

intenti

nam incredibile est,

eius-

vestigiis quantam

vim et efficacitatem Hebraeorum Bibliotheca Sacra Gracce conversa habuerit ad viam Evangelio muniendam eiusque cursum accelex-andum,

ad condendam p e r Impc1

2

Prolegomena.

rium Romanum Ecclesiam Christianam, ad instruendam Theologiam primorum a Iesu'Christo nato temporum, ad omnein denique conformationem rerum sacrarum. Videmur quidem post tencbras quattuor saeculorum et amplius in plenam lucem emergere, ubi ventura est ad Origenem, tanti operis primum sospitatorem: ad hoc enim magnificum nomen eius eonatus aliquo iure adspirant. Sed oceuiTunt nobis lucem obortam iam laetantibus novae tenebrae, et novae non tantum testimoniorum sed et magnorum operum iaeturae aut corruptelae. Levia tantum fragmenta restant Hexaploruni Origenis, eaque operose conquisita et passim mendis piena: ne id quidem satis constat, quo Consilio vir àSafidvTtvoç Yersionis Alexandrinae eruendationem susceperit, quas leges sibi observandas imposuerit et quit u s rationibus coeptum opus perfecerit. Quomodo accipiendi sint Obelisci Hexaplares, Asterisci, Hypolemnisci, et alia eiusmodi signa critica, id ad bunc usque diem aliquatenus dubium est *). Qualis fuerit et quo-

*) A l i q u a t e n u s d u b i u m , m a x i m e si res ex v a r i i s e x e m p l i s s p e c t e t u r , q u a l e d a b i m u s i n f r a ex Ps. 148, 3. Nam q q i d p r o p o s i turn f u e r i t O r i g e n i , i p s e s a t i s a p e r t e d e c l a r a v i t C o m m e n t , i n M a t t h v e r b i s b a u d o b s c u r i s , ut agnoverunt I o . E r u . G r a b e i n Dissert, de v a r i i s v i t i i s LXX I n t t . - V e r s i o n i a u t e B. O r i g e n i j a e v u m i 1 Fa Lis etc. O x o n . 17)0. p. 1 e t 5 o , e t B e r n , d e M o n t f a u c o n H e x a p l . T o m . I. p. 9 1 . ( B a h r d t p . i 8 3 . ) Non' p i g e t , l o c u m h i e a p p o n e r e . Nuyl Sì Sylovon noli.!, yiyoyey tj j(uy dynyQaiftav óuwpOQK, £ti£ dno òfiOviitaQ Tivùiy yQ(ttfémy, sii s et nò TÓluys tivù~>y fto%9>iQas ie iiooihóaetoi jù!y yQCKfiOfiiytoy, lite *aì tino tiuy 1 a iavzoii doxovyra iy rjf IQÌ«> % Q >] a ti fi 1 yo 1 jais iouini! ixdóataiy. Tàv yàf> (Ì/J.tpt[lttHoii{yl c Id o r p f , Curae

plectitur. res

Iobum,

Iesaiain,

he.xapla-

Vratislaviae 1 8 1 7 . P r a c f a t . , et auctores ibi lau-

lioininatim Eichliornii Allgcm. Bibliothek der bibl. L i t -

ter. T o m . I. p. 837**) Daniel ex

Latine tus.

secundum

Cod.

Sj-ro

Edit. - Estranghelo

v e r t i t , praefatione Mediolani

1588.

LXX

Intl. Biblioth.

notisque

ex

Tetraplis

Ambros. crit.

desumplam Syriacc

illmtravit

edidit, C.

Iluga-

Cap. L

De indole Psalt.

Syr.

13

praestitisset ; sed Collegam, dum copias Britannorum (»Olines lentum opus«) exspectaret, et interim alias rea ageret, morte liberatimi fuisse quum ab omni reliqua cura turn, a praefandi negotio *)• Videtur omnino Codex MS. quantum ad Psalmos pertinet optimae notae et bene conservatus. Lacunarum nihil deprehenditur praeterquam in Ps. 1 7 , 6. ubi post ^io jjiijoi ^ et audivit dominus de tempio desiderantur quattuor fere haec vocabula sancto suo vocem meam, parte eius folii cultro abscissa, ut Editor in Adnotationibus monet. Nam ipse, defectum punctis tantum significavit, non supplevit, omninoque sibi hanc legem imposuit, ut vel errores grapliicos librarii retineret, monito tamen lecture: dignissimus ille etiam quod ad Psalmos atdiiet, magnis laudibus, quibus I. D. M i c h a ë l i s , E i c h h o r n i u s et alii Danielis Editorem ornaverant. ^Tifflçâç exaratum esse ilium Codicem MS. ex eo milii coniicere videor,'quod Editor singulorum axLyav initia indicavit apposita numeri nota minuscula, totam eorundem summam ipse Syrus singulis Psalmis praemisit, Psalmo quidem primo quindecim **), secundo septem et vigiliti, tertio septendecim et sic porro, fere ut est iu nobilissimo Codice Graeco Alexandrino. Ex MSS. &utem GTifflçâç exaratis liaud raro intelligitur, quomodo veteres in textu Graeco singula carminis membra con*) Natus est Cai. Bugatus Mcdiol. ij45., obiit 1816. **) De - Rossi in Specimine ineditae et hexapl. Bibliorum

fers. Syro - estranghelae etc. Pariime 1788. fol. 6. Ad margine m, ait, habetur hoc lillerarum compendium OL» Z\ü quo in~

nuitur,

Psalmum hune

qui accurate hic

t 7

Ti

I j f j j o ] 5 ^ooiiiíj IJQÌDI , vOOiX.; e i X i ? jûiûjj^

,

.

q u a m , ut fert Syrorum consuetudo, suf-

fìxis pronominibus, ^öOLi) affi] ? ^böijjü, CU> ièV) et sic porro. Tolerabile quidem id fuit Syrorum auribus, sed non magis gratum fuit, quam si quis Graecis auribus crebro et temere occineret ô xpiarôç ó ¿ f í ó g , í¡ çovofiia ri ori) à izaxriç ô ïifiirsçoç pro simplicioribus ó x ç u r r ô ç ( l o v cet. *). Nihilo minus languidum hoc *) Cf. F ri Q, *) s e d B u g a t u s etiam ab uno puncto addendo abstinuit, ut ipse profitetur ad 1*»Jo) Ps. 1 , 6. ubi Graeci ó§òv dixaicovPs. 1 5 , 9 : '¿Ti dè xai ri trapl fiov - V . ; frmr>o ^»j vpo2j Ps. 4 7 , 1 0 : ovxog x a i ij alveaig crov ^LHQZIAZO Ì j s o t , et sic alibi. Adde Graecum àXX' il, quod Syrus per pleonasmum vertit ^ $ Ps. 1 , 2- 4. 1 3 2 , 1. Non ahsimile genus pleonasmi in esprimendo relativo Ps. 1 , 1 : og ovx earoQev'h-q ^l] pj ooi ? ib. vs. 3 : ó tbv xapiròv avtov Sacrec \JAj oibxij ooi ib. vs. 4 : ov éxpinret avefxog ]jjo5 ooi cuiusmodi exemplis plena sunt omnia. Geminat ille passim idem verbum Syriacum pro duobus Graecis, ne a numero vocum sit disceden-

*)

Cf.

tamen U h l e m a n n

1. 1. p. 107 , monens i l l e ,

]j »*-•**>

Dormisi ab G e o r g . A m i r a (Grammat. Syr. etc. Romac 1596. 4.) punctis R i b b u i insigniri.

Psalterìi

Syriaci.

19

dura. Sic Ps. 104, 2 : " A f f a r e avrà xaì -tydXctTE avrà cabi ofiolo similiterque 2 0 , 13. 56., 7. In distinguendis nominibus divinis xvgiog et Qeóg f quamquam in ea re ob magnam MSS. Graecorum iluctuationem iudicium fallax est, Syrus diligentia et ò.xgi, fi sia non cedit Aetliiopi et Arabi, quum apud Latinos permutano yocum Dei et Domini tam frequens sit, ut soli raro testimonium dicant idoneum. Ordinem vevborum quanto studio Syrus retineat, scire nostra refert in locis baud paucis, ut Ps. 9, 6 : Toi> èft'ògov è^é"knzòv ai po¡¿(pelai eig réXoq, falco nn\;;j In^Ns^ ?

i t e m vs. 1 2 : o r t ÉX^RJTAV (al. OTL Ó ÈX^RCOV)

rà

aìfiara avràv è ¡tv 1} a'òt}, . ^ n ^ oo» ^¿¿o ^ootlx«) jioj^ quasi l à albata avtav iungenda essent, invito Gracco, qui iunxit iungique voluit avtav èfivrfa'àìl, sed dicere noluit èfxi'ìia'iòri ainàv t ne ab ordine verborum Hebraicorum deflecteret. Item Ps. 40, 12: 'E [ÌOV Ss dià rriv àxaxtay [addunt fiov XV MSS. Graeci] àvreXdfiov, • .lAv.m . . / n v » . v V i £ \ i o ^jj Ps. 3 0 , 23 : xaì àvra%odiSaai % oig jt t g i ar a a q noiovaiv é%iQ7ì=1«», ¿UOOT « - ¿ O » , A»ooi ]VM cet. In. a ov% ij g% a tr a, TOTE ànsTivvvov

Psalmo 6 8 , 4 Syrus

accurate

exponit

et perquam

oi>x V Qna^ov, Compi. Aid.

v«\OT

ut rectius est in C fere MSS. Holm.

In loco eiusdem constructions Ps. 3 4 , 11

a oiix èyivcaaxov, «xactc :

AS^JJ

credibile est, ab eo non lectum a

è%ìiqàtav

oooi

(is Sjrus itidem

ÙJOOÌ \S,,J Pj

142,

5

et p a u c i s

recte

Syrus primum

¿NSLÉTRIAA

AA^OT/] ?

interiectis

sed mox

É¡MSXSTOV

£uo01

Ì^JIAÌO.

Docent haec exempla, quae facile augeri possent, etiam in bis temporum verbi Graeci formis Syro testimonium, certe secundi ordinis, concedendum esse. Futuro

suo Syrus,

constanter utitur,

ut

dixi,

pro futuro

Gracco

nee opus est exemplis, nisi forsitan

talibus, quae aliquam cautionem habeant.

In

et

jnr.v> hoc tantum apparet (nisi apud ipsum vitium est in facillima permutalione

sonorum

riqavé et mqavè )

quomodo ille A l A M E N E I pfonuntiaverit, av o (i itv Syrus ita reddidit \ii> ¿¡io) ^ V i T s / P )mnvn | variandi gratia, simul subindicans, se non iqfinitivum itagavofielv legisse, sed aliud, nempe fir} %ap a vo (i e % re quod est in C fere Codd. (nominatirn in Yeronensi apud B l a n c h i n u m ) Compi. Aid. apud Cyr ilium Alex. Theodoretum 5 et a Grabio recte receptum. Ps. 3 0 , 2 0 d%ò dvt iXoyiag yXaaaàv exponitur ) » ¿'V » ) 1 •• ^io satis bene, sed scrupulosius alibi, 1 8 , 4 3 a n i X o y t ä v "kaov ^o Vocabulorum compositorura vim omnino pro viribus exprimit, ut Evxaiqiav, óÀiyotyv%iav, (leyaXoTtQEittiav, oxoxofniviqv cet. *). In Ps. 1 1 , 8 a vero aberrat Syrus, Graecis è%OXVÓQTJA a g xovg viovg TÓV dv^Qaivav liaec substituens Ìj«^* Ìuv^d] multiplicasti tempora ßliorum hominis, itemque 1 3 7 , 3. Nam dpa fi (pQovzig, xat agxep òXiyapla, t ò fin (pgovriaai, ovra % o /Luca pia TO ayav (pgoVTiaat, ut habetur in Scholiis Graecis. Paulo aliter Ps. 118, 147 TlQoècp'àaoa iv àwQÌct> P a kjAiD^D^ praeveni in invisibilitate, adiecto hoc Schoiio marginali ^CLMM Sed ne ab his quidem plane abest Studium axpißeiag in vertendo. Id porro observatur in expressis verbis nonnullis per praepositionem compositis , qualia sunt Ps. 2 7 , 3 : Mi? avveXxvayg . . p ? ovvanoXéayg fie, . . i ^ l . ijjxs] a x . ^ U. Ps- 2 8 , 8 : &avìi xvglov avaaelovrog xvQLog i-qv egnfiov Kdd-qg,

fgrì[xov, j ^ j Ujlißj

avoraeiasi oii^D

•) Cf. uhi cmann p. aliquot cxemplis propositis ostpndeiis, quomodo nomina composita Graccorum Syriace transferri soleaut.

Psalterii

SyriacL

25

ji^Sfio ^iUO in quo Iflco duplex illud li-»*^] tantum non incptum est. Tolei-abilius Ps. 9 3 , 20 : M?/ a v p % g o a é a T a i croi Srgóvos àvoju.iag; jM.mnvii ty Jaìotqs | o a u |,Ma| ]] Ps. 7 1 , 1 6 : VIVE GAG'ÒRTAE'VAI V % è g TÒV Atftavov ó xagnòg ai t o d , ^ ^io >a»i2Aj ¡jAj .oiiijj Adde Ps. 7 5 , 7 : xaì Ttg dv t mjtiìiv et ai Gol > o a a j A.jl'-inom ruvpn cet. Sod in hoc quoque genere facile intelligitur, Syro suae linguae indo,lem non permisisse, ut ad archetypum Graeeum eadem appropinquatione accederei, qua Latini id et facere potuerunt et plerumque fecerunt. Possent haec omnia angeri, amplificati, ad maiorem etiam subtilitatcm revocari, si res tanti censeretur : milii haec suificiunt, ut lectoribus p r o b e m , Syrum illum tanta diligenlia ac fide perfunctum esse negotio suo, ut hac Versione iure meritoque utamur in fontibus variarum lectionutn, quibus textus Graecus castigetur. Iloc ipsum tamen nonneminem mirari video. Quid, inquit, lucri ad restituendam trtv Koiv/jv, eamque nativani et iucorruptam, ex Psaltei'io Syriaco, quod hexaplare est, et ex hexaplari ductum libro Graeco? Nonne unus Codex Graecus, qui sit non hexaplaris, istiusraodi praesidiis hexaplaribus omnibus immensum quantum praestat? His ut piane respondeam necessarium est; ncque enipi liactenus de textus a Syro expressi anliquitate, bonitate j puritate quiccjuam dixi. Teneant igitur lectorcs mei et niihi credant, librum qui puram putam Koivriv in Psalniis rcpracsentet, inventum esse nullum, nec auro redimi posse videri, scd MSS. Graccos, Ycrsiones etiam et rcliquos testes

26

Cap. I.

De

indole

ad unum omnes esse hexaplares, vel ut rem laxius significem, ad unum omnes esse infectos interpolationibus, omissionibus > transpositionibus et aliis eiusmodi correctionibus veterum Siaaxevaaràv aut dioptòarSv, quarum aliae textui primigenio profuerunt, aliae eaeque plures obfuerunt. Adeo de Psalmis verum est, quod Hieronymus in Ep. ad Augustinum (Ep. 74 Edit. Martianaei) non sine aliqua cavillatione seripsit. Vis, inquit, amator esse verus LXX Interpretum? non legos ea, quae sub Asteriscis sunt : imo rade de voluminibus, ut velerum te fautor em probes. Quod si feceris, omnium ecclesiarum bibliothecas damnare cogeris. Vix enim units aut alter inveniatur liber, qui ista tion habeat. Sic ille ante haec XIV fere saecula. Nos igitur 6tyifiaSeig nonne desperabimtfs de restituenda Koivrj ? Absit. Nemo enim credere debet, testes illos omnes acquo intervallo abesse a nativa puritate primigenii textus. Sunt sane omnes hexaplares, certe adventiciis infecti verbis ac locutionibus, nec tamen omnes eadem ratione, non omnes iisdem locis, sed alii plus alii minus , et varii variis modis: constantia et perpetuitas corrcctionum tantum non ab omnibus longissiinc absunt. Quem igitur locum, quam dignitatem inter testes obtinet Syrus de quo liic agitur, ,si textus bonitas et puritas spectetur? Dicam breviter, quid mihi re diu multumque a variis partibus considerata visum fwerit Graecorum MSS. omnium facile princeps est (de Psalmis loquor) celebratissimus ille Vaticanus, idemque ctiam omnium testium princeps : secundum fere ab co locum tenet, quamquam aliquo intervallo, Codex Veronensis apud Blancliinum, si textus bonitas in universum spectetur, tametsi postponendus ille alio respectu

Psailerii

Sjriaci.

27

multis MSS. Graecis Holmesianis: tertium ATexandrinus , alio nomine praeferendus Vcronensi. Huius Alexandrini tcxtui in universum magnopcre pracvalent Versiones, imprimis Latina et Actliiopica, sed et Arabica et ipsa quoque Syriaca, cuius causatn nunc ago. His testibus aliquanto inferior est magnus grex MSS. Holmesianorum, quamquam in horum nonnullis dotes haud spernendae deprehenduntur. Quae quum ita sint, Psalterium Syriacum Mediolanense omnino utilissimum censei'i debet in critica tractatione LXX Intt., nam auctus numerus testium eorumque honorum in lucro deputandus est non magis in publico et forensi iudicio, quam in documcntorum antiquorum instituenda explorations Quodsi facta collatione comperi, lectionum plane novarum et singularium, h. c. talium, quae in reliqua materie critica non inveniantur, apud Syrum vix unum alterumve cxemplum aut vestigium esse, tamen non sine aliqua voluptate me multis in locis ab eo adiutuin aut confirmatum, quandoque etiam in aliam viam deductum vidi, ubi antea haesitaveram, aut sententiam decretoriam ferre ausus non fueram. Horum omnium quae cummaxime dixi, plenam fidem hac scriptione facere non possum, sed rem seriam serio a me actam ostendere conabor propositis aliquot ex ilio Psalterio Syriaco speciminibus *), additoque post interrogatos testes iudicio.

*) Psalmum pmmim videre licet in De-Rossi Spccim. laudato , et Repertorii Eichhorniani '1'um. III.

28

Cap. II.

Spccìmina

CAP.

II.

Speàimina lectionum

memorabilium.

Initìum capiam a Ps. XIII eumque Integrum liic ponam, non tantum numcris OTL'/OVQ ì ridica turus, ut fecit

Bugatus,

sed ipsum

•

.

.ìoi^s

^

cu>

.rjOj^k

atiyriqàg

'

As

^Qiovio

LA

W

exhibiturus.

. l^a^OAS

a

o i a ^ o

¡io]

n»\^jüp|O

6

c

.|2oviirt)ci ^¿»j ¿IJ] V ,ocuas

J-mj!); 5

.|OTX}J

. r * ^

a)

«-a.o| d

r

jOjj

O| \JsAafcoj

JmÄm

P

liOj^

A..]

]2o2l

OO01

IrMsl

P

, n s \

h

i

.»Avi

commutationem. fj*

Ofj]

ÌWwic^,

Q^\£D

^OOlNn Ai)

e, 'AxvXas-

P

vtxonoty

too

Montf.

li. e.

Aq.

(NiliLI apud Montf.) abominabilem

fecerunt

(Huiusmodi nihil apud M o n t f . )

Aq. intuilus

aliis Psalinis

jjjio

|

v

j*"" 1 "). ciD, li. e, Symmachus reputava.

c)

d)

£u|

,-io

fcoYi.m-i

J a v i t f ut fere est in Hexaplis t)

j.Vi,«

roultis

est. Syrus

(His quoque pauciores

caret Montf. habet

Sed in

intcrpretationes

A q u i l a e , Simmachi aut r e l i q u o r u m , quam M o n t f . )

lectionum

29

memorali]ium.

.oocn ^jbiA^ciaj ^oaiià.»? .^oaù^jj

¿W»2 imâœ);

.(Jiû

10

ìù^cui» ^ocnioasj

.fa»

vOOl^ij

yQJoi v

S.No

|joo;o

.yooui^jj

>0^

>»•

aitati

V 15

.lZn»mnV>ì V ^ m N ' a ; ^qjoi ^ocn^n yQ^jJ V Jiaw^j/ ^aajiaa .Ojf> V Ì^ÙÌJ. JA^M) ]oai

ty

lai] j i ^ w p fcp

OmAû)] ^£>1 loC^s; ^ ¿ o

^¿latzùQ. g .«.•OTOA») ovbijj

oiAjì»ìZ ,_o

.^fin^y j x c i a a ^o-.oi^ .oibu; )v>S?

20

Ujio

.Vujflij] ^rMjo i ^ n n S j

n i yv }io lojj

In hoc specimine, missis levioris notae variantibus, unum attentione dignissimum arbitrar, et vero miratus sum. Nimirum quod in hoc hexaplari Psalterio Sjriaco comparent, et nullis notati signis criticis comparent odo illi (TTÌ^oi ito'kv'òpvXk-qroL, ne dicam famosi, a Tdcpoç usque ad T(Ì>V ocpSah/xav AV-VAV, quos /) Quinta

^j] .01. )vn»>S a i ^ ì .OD, h. e. Aquila, sicut panetti, Symm. comederunt pattern.

g) .oZZcio] ,1-. h- e. Aquila Confudislit.

30

Càp. II.

Specimina

et in Hebraico textu nunc recepto, et in MSS. Graecis Holmesianis plurimis, itemque in Complut. Aldina, Grabiana, adde in Psalteriis Graecis seorsim editis *) frustra quaerimus. Consonai in ea pericopa Syrus cura reliquis Versionibus, Laitinis, ne Vulgato quidem excepto, Arabica utriusque recensionis (Syro-Arab. et Copto - Arab.) et Aetbiopica. B u g a t u s locum exili nota expedivit, quae nos nihil iuvat. De hoc, inquit, additamento, quod in Faticano Codice aliisque Graecis qui Koivriv sequuntur invenitur, vide Montfauconium, Flaminium Nobilium , Sabatierium ac De - Ros* sium etc. Utinam Bugatus indicasset, quos alios Graecos innueret. Nam membranarum ex Holmesii mandato collatarum prope piena centuria locum ilium non habet, restantque subductis rationibus vix octo MSS., in quibus ille reperitur, si tamen hoc ipsum recte colligitur ex eorum silentio saepe ambiguo, qui Codes contulerunt. fraticanum autem Bugatus non MS. intelligerc videtur, sed impressum. Quod ad MS. attinet, haud levem scrupulum nobis iniiciunt nonnulli Critici, qui contendunt, tantum in margine eius legi illos YIII axi^ovq, non in ipso contextu. Ita P. I. B r u n s **). Commala, inquit, sublestae fidei Ps. XIV adsunt tantum in margine Codicis Vatic, teste Montfauc. ili Hexaplis. Possemus hoc scrupulo facile liberari nova colIatione vel inspectione nobilissimae membranae, sed ab Ànglis eorumve adiutoribus ea facta non est, quoniam

*) Habetur illa pericopa Latine quidem et Arabice , sed non h a betur Graece in Psalteria ocluplo Augustini Justiniani, quod prodiit Gcnuae i 5 i 6 . Fol. min. **) Kennicotti Diss. Gener. p. a o f .

lectioniim

memorabilium.

31

fato rum in Europa magnitudo etiam Codicem Va ti Canum sceum traxerat, lmiusque varii casus collationem ad Psalruos usque continuari non siverant. Ego quidem aliquo pignore certare ausim, totam illam fabulam de margine ortam ex errore Montfauconii, qui notam in editione Romana Psalmo subiectam festinante oculo inspiciens putavit, in margine tantum exhiberi, quod pari modo in contextu repraesentatur. Non quasi negarem, ipsam membranam viro inclyto fuisse cognitam *), sed aliud est, MS. aliquem inspicere, percurrere, admirari, laudare, aliud totum per omnes partes diligenter conferre. Vix induci possum ut credam, Editores Romanos in ipso contextu posituros fuisse lectionem Vaticani Libri MS. marginalem, et talem quidem, qualis haec est, lectore nihil monito; quippe qui in rebus etiam levioribus nos soient certiores facere de scripturae diversitate in ilio MS. observata, id quod unusquisque vel ex Bosiana intelligere potest. Brevi : habere putandus est MS. Vatic, illos octo OTL/OVÇ, non in margine, sed in ipso textu, donec evictum fuerit contrarium. Habet item Psalterium Veronense Graeco-Latinum, cuius specimen hic exhibebo, nonnullis non ingratum futurum.

*) Codex alius Bibliorum Graece, caractere unciali et sine accentibus, quinti sextive saeculi est: [quarti fere medii censet I. L e o n h . H u g , ] etsi vero non paris vetustatis Códices vidi, at non numeris suis et bus [ í j absolutos, ut iste Vaticanus est. l i a e c ipse in Biblioth. Bibliothccarum p. 3. Vaticanam autem thecara per duos et dimidium annns, quos lìnmae frequens adii, ut idem ibidem lotiuitur.

rotundo, saeculi paucos partiMontf. Bibliotrameni,

32

Cap. I I .

Taphos aneogmenos o larynx auton Tes glosses auton edoliusan los aspidon ypo ta chile auton An

to stomat auton ce pierias

gemi

Oxys y podes auton is eccechiene to emct Syntrimma ce taleporia en tes odys auton, Ce odon irenes uc egnosan Uc estin phobos Tlieu apenanti ton oplithalmon autbn.

Specimina Sepulcrum patens est guttur eorum; Unguis suis dolose agebant; venerium aspidum sub la' biis eorum: quorum os maledictionem et amaritudinem plenum est; veloces pedes eorum sanguinem. ad effundendum Contrito [?] et infelicitas in viis eorum; et viam pads non cognoverunt: non est timor dei ante oculos eorum.

In hoc specimine obiter moneo, teXtuffl Latinum Codicis non exacte Graeco respondere, sed ut plurimum convenire cum Augustino. Quamquam in ilia pcricopa omnino consonant Psalteria Latina, nisi quod rectius habent maledictione, amaritudine, contritio. Habet Pericopam de qua loquimur, etiam I u s t i n u s M a r t y r , non totidem verbis, quot sunt in Edit. Romana, ut aliquis ex Kennicotti Dissert. Gerter. 1. 1. eolligat, sed aliquot tantum commäta, eaque alio ordine , certe in Coloniensi Editione p. 244. Habent item, ut legitur in Scliolio Sixtinae, AioSapog, xac Qeódapog, xai KvQiXkog, v.ai AlSvp.og, T d e p o t ; avscgypièvoq 'E|OOT/IÜ) Tavta

èv taig ódotg avxäv. èv §è rrS ov% tvQ'qx ai, Sed his Patrum testi-

lectionum moniis

varias

ob

memorabilium.

causas

E x c i t â t locum ctiam

magnum

33

pondus

C y p r i a n us Lib.

non

ìnest.

de zelo

et ti-

m o r e , sed ex apostolo.

Maioris momenti est Apollina-

rius,

vocabo

quem ad examen

non solum buius p e r i -

copae gratia, sed ut in transcursu lectores m e i , lint,

de Metaphrascos

castigando

usu

coniecturam

Parisina 1 5 8 0

critico

capiant.

itemque F r . S y l b u r g i i

ccm utriusque libri tv tur,

suo

in P s a l m o r u m Caret

illis octo commatibus in contextu, loco

aXXa

inseram.

si ve-

rjnidem

texiu Editio

Heidelb.

1596

sed quoniam ad c a l inventa d i c u n -

ávTiyQátyq

Iudicabunt

lectores,

an

sint

alieni coloris.

Taliiàç Aavídov

t'/. JTÍ'XÍV

cr'ÒEvapov rçiçxaiiïéxatoç

vino?.

Ovx ¿Ivai '¡òsòv flizev éoïç èv arfàecriv dqjçtuv' aìcr^ea rexraivav arvyeçôç xaracpaívtTai egyoig' ÎQyaTÎvniç ovx eariv tag évôç evi>o¡uáav. UoLfiì}v ovçavôïôsv fiçôzeov crxomáaaaro rpvÁov > 6\fiô[Mvoç TÎç âvaxra "iòeòv SiÇr'ifjiEVOç ¿iij. Tlàvreç àizoxXivavTEç ófiv. did ut] aro hafty I

»

"

* r

\

-

/

sçyaTivrjç ovx egtlv taç tvoç EvvouLaav. Aavxavíi¡v oìj^'òévTi t d (p (a (p o pe'ov a iV ó ¡jboír¡v, yXâacrriç ápya%ér{ai dóÁov jrepifiìjTióavTEg' ovkófiEVov %éaaova' òcpiav vnò %EÍkeaiv ìóv' piyíoxoio -xòvov xaì àçijç (rrófia tüvSe fìsfivo rai' àxa ftódag Srvvovcriv èri dvdçorpôvot cl xe~ hivSoiç'

3

34

Cap.

II.

Sp.

Ps.

13.

Xvai[iEXèg

a ( p e r é g r , a t v óSoig ne g í n é m a x a t aXyog, oìùdénot' t l g i j v i j g Xa'òcxri^éog elSov drapii ó v , ovdè cpoßov x a t é v a v r a 'òsovdéa iòijxav ò naie ¿¡g. T 1 0 couscntiontibus testimoniis: quoniaji» vero vocula cc'ti et a tcxtu Hebr. a b h o r r e t , et ab usu LXX Intt. in Psalmis alienissima e s t , haud inrpte coniicias et 7iiayiuyjai xiX. Hebr. 10, 5 haud dubic retinenduip est a d S f i a , etiamsi cvidentissiijie ostenderctur, Ps. 3g, 6 t o r « fuissc scriplum. Hebr. 1, 12 sitne lXi!-sis rectius nil alluStts, Criticus N. T . decernat; in Ps, 101 , 26 ipsj LXX procul duLio scripserc dlXatug,

Cap. II. Sp.

Ps. 17. 19.

41

Syr us accurate reddit . > ^oi yZor^DO, Duas in textu Gracco coaluisse interpretationes unius membri Hebraici, pridem et recte observatum est, et occupavit ea diTToygacpia omncs testes, exceptis aliquot Psalteriis Latinis apud P e t r u m S a b a t i e r , sc. SGermanensi, Romano, Corbeiensi, Carnutensi, item que Cassiodoro. Utra interpretatio sit Tììi Koivrjg, Criticus nescio quis se scire profitetur in Scholio, quod habet Sixtina: Tò xaì t j % a id eia orov

avii'i [te §tS«|it, Oeodortovog iativ' dvrl rov, xaì •>} itaiììeLa aov avag^aaev fie eig léì^og, eipnifihov Toiq O'. Sed aut egregie fallor, aut contrarium verum est,- assignandumque ipsis LXX xai avrrj ¡J.e didatti. Suadet hoc Psalterium SGermanense ( a quo levitcr tantum discrepant Rom. Corb. Gamut. Cassiod.) quod habet et disciplina tua ipsa docebit me, nihil amplius. Suadet idem ac mihi quidem persuadet dissensus liuius membri ab Hebraico textu hodierno, qui dissensus (maxime ubi continuatur, nominatila in Pentateucho) haud raro est vera ac palmaria nota antiquae et genuinac Kotvifg. Probum igitur ct genuinum arbitror , quod Grabius isti Scholio vel aliis nescio quibus auctoritatibus obsecutus Obclo signavit, Syrus caret omni signO critico. Ps. 1 9 , 7 : rifitig Sé èv òvóiiaxL XVQLOV SEOU ilfiav fieyaXvv'ètiqaófJit'Òa. Sic praeter Vaticanum etiam Alex. Yeron. Ar. Aeth. et Latini omnes ( m a g n i excepto Vulgato. At Syrus mvn»«-, Jicabimur) J j i i j ^ j j j o i ^ s jLifioj h. e. iìfieig dè . . . ¿JtixaÀeaófie'òa, (invocabimus Psalterium Gallicanum s. Vulgatus) quae lectio hexaplaris est, ti'ibuenda, si Montfauconium audire velimus, Theodotioni, vel (quoniam Syrus in

Cap. II. Sp.

42

Ts. 19. 23.

margine A. 0 . jsjAj 5 h. e. (ivr¡a'óiiaó[Ji,3^>0í) Ananjmo potius, Quintae aut Scxtae. Habent ènixaXeaófie'èta vel èmxaheaùfiE'òa XCV Codices Holmes. Theotloretus (cuius textus saepe consonai cum Syro nostro) Compi, Aid. recepit et Grabius invito Codice suo. Recepta *), quam et Metaphrastes expressit iiueìq fi' àxsavàrcù izíavvoí fxtya"ki¿,ó¡ieò' ahí ita est expedienda. LXX in Hebraico esempla suo invenerunt "11355, quod ab ipso Psalmographo scriptum credo, àdque reddiderunt fxtyaÀvv'^nqoó^.e'òa, coli. Ps. 1 1 , 4 Ti¡v yXaaaav r¡¡xav {leyaXwovfiiv. A. 2 . ©. (ivr¡a'órioó{ií'áa -ron ut nunc est in Hebr. Illud autem ¿uziy.aXeaóut'òa nulla ex parte commendabile est, et LXX interpretibus baud dubie abiudicandum. Ps. 2 3 , 7. 9 : A porte wvhag o i á g ^ o v T e g Ql£ui) ^ •ó [Xc5v Syrus ad amussim ^aa^jj ] < » .V at quo tandem sensu? Vulgatus: Attollite portas principes vestras, invitis LXX et repugnante Hebraeo, qui vetat Ttvkag et v/xav iungi. Kectius, imo rectissime, quamquam absurda aut nulla sententia, Psalt. SGerm. tollite portas principes vestri. Graecus textus sanus est, nec ullo pacto sollicitari debet, sed est error apud ipsos LXX. Hunc errorem facile observare potuerunt Orígenes et alii , comparata Aquilae interpretation^ apazs %v}mi x s cpaÀàg v ¡ x a v , observavit rcapsc Hie*) Receptum

textum appellare placuit non Grabianum, qui hcxap l a r i s est et a d n o s n o n p e r t i n e t p r o x i m e , sed t e x t u m S i x t i n a e , p e r B o s i a n a m potissimum ita divulgatum , u t n o s t r o r u m t e m p o r u m C o m m e n t a t o r e s in Psalmos eius potissimum r a t i o n e m h a b c a n t ; q u e m p r u d e n t i Consilio e t i a m Britanni f u n d a r a e n t u m ac vcluti b a s i n s p l e n d i d i operis sui esse voluerunt.

Cap.

I I . Sp.

23. 26.

Ps.

43

ronymus, Hebraicum textum vertens Levate portae capita vestra. Ergone in hexaplari textu substitutae sunt % v h a i ineptis principibus ? imo per omnes testes et testium classes receptam retineri videmus; adeo longe Critici veteres abfuerunt a constantia et perpetuitate quad am eius emendationis , (juam sibi proposuerant! Falsis pariter ac rectis, corruptis aeque ac sanis nunc ¡Ili pepercerunt, nunc medicinam admoverunt. Ps. 2 6 , 6 : antecedentibus,

exvxXaaa ut

sit

XTX.

super

Syrus AapZ] iungit

itiimicos

meos

circuivi,

sed repetens As^aZ] sequentibus quoque applicai: circuivi et immolavi, cuiusmodi geminationcs apud alios testes rarissimae, etiara inveniuntur apud ipsum ib. vs. 1 3 : in

terra

viventium.

In

terra

viventium

etc•

Sic 3 9 , 9. 10. 4 4 , 8. 7 5 , 11. At est 2 6 , 6 alia quoque lectio maioris ponderis. Pro recepto textu 'òvcriav àXaXayfiov, quem repraesentant Vatic. Veron. Alex, et praeterea IV fere MSS. Holm. (scil. ex Codd. 5 5 , 1 4 1 , 1 5 6 , 226 nihil variae lectionis notatum video) non reclamantibus Latinis, Aethiope, Apollinario, Syrus dat ^AjaOj h. e. Òvaiav aivéareag, quod liabent duo M S S . Holm. 1 8 4 , 210 ut et Arabs *) Maronitarum. Sed Srvaiav aivé

aeag

xaì

àXaXay

¡xov

C V M S S . Holm. Compi.

Aid. Corderius in Catena Patrum Graecorum in Pss. Cyrillus Alex. Tom. VII contra Iulianum, Tlieodorctus, Arabs Waltoni. Manifesta hic est §tirojga(pia : aut

*) Sic praeeunte Ludolfo nominavi Làbrum Psalmorum Dav. reg. et proph. ex Arab. idiomate in Lat. traiislat. a V i e t o r i o S c i a l a c Accurensi, et G a b r. S i o n i t a Edeuieuii, Maroniti« cet. Roraac iGi (.

44

Cap. II. Sp.

Ps. 2(3. 28.

enim àkaXayfiov aut aivéareag advecticium est, sed utrum? Ego minime reprehendam, sí quis receptan! ut ab ipsis L X X scriptam tueri velit honorum iliorum testium, ipsius adeo Vaticani auctoritate et consensu llebraei hodierni, nimirum ratus aivéatag aliundc irrcpsisse: mílii tamen de lectionum genesi et serie sic vidctur. Invcuerunt L X X finn rat aut ímn TST (Latini partim hostiam j partim hostias ) idque de more reddiderunt 'èvacav aivéasag ut Ps. 4 9 , 14. 23. 106, 22. 114, 17. (al. 115, 8.) postmodiun nescio quis addidit Jeetionem hcxaplarem àXd'Kay^iov id requirente cius temporis textu Hebraico, et sic addita insuper copula in MSS. Gr. plerisque duae versiones coaluerunt. Hoc igitur loco, me iudice, probanti et genuinam mo* netam Syrus servavit, plerisque testibus reliquis simul cum proba exliibentibus spuriàm ac postcrius cusaru. Ps. 2 8 , 1 : 'EvéyxaTe. ra xvgía vioì S e o v , èvéxgiáv. Sic et Syrus o£uJ yxare TG> xvgía víovg .Vjsjj Í J J L ¿ oA») absque omni signo critico. Etiam liic esse duplicem interpretationem eorundem verboriun Hebraicorum, dudum observaverunt viri docti, obloquente nemine, Iuvat audire Montfauconium. IIic, inquit, LXX Intt. versiones duas exhibent. Prior est 'Ere?*. Ta xvg. vioì S f o S , quae Obelo notabatur; altera ¿veyx. tm xvg. vlovg xpiàv ex aliis interpretibus desumpta fueral. Eusebius in hunc Ps. haec habet : ah"k' oi vioì T(5v xgiav xaì TAITA rpìifiì xarà TWV 'Efìgaiav àvàfxvqOiv, xa'ò' r¡v ovx éxcpégeTAC TO 'Evéyx. ra xvg. vioì Seov' Sto xaì àfiéliOTaL jtapà TOIQ O' ág ur¡ xeí[tevov èv ra 'E^gamp, [imo xeiutvov tv TM 'Efigaixa et olim et nunc et semper et in saecula saeculorum]

Cap. I I . Sp.

Ps.

28.

45

(ÌÌ'ÌTE xagà rolg Xoiixoig é()fit}VEVTaig. Ilinc vero patet, non solum ca, quae prorsus adiecticia crant, neque ex Ilehraeo versa fuerant, Obelo notata fidssc, sed nonnunquam etiam ea, quae ex Hebraico non recte a LXX Intt. expressa fuisse putabantur. Haec Monti*- Utrum vero sit ab ipsis scriptum L X X , manifestum fit quum aliunde, tum collato Ps. 8 1 , 1 , nec erat in eorum translatione quicquam repreliendendum. Ni Kilo minus ineptum interpolamentum et Codices Gr. ad unum omnes infecit , Apollinarii quoque cancntis haec : OÌGETE

7TA(ji.ßa(rih~fi

OÌGETE

%A{IßAAIHIJ'I

S Ì W [IEYA\AV%étg Sia

à%a?IÓ%QOAG

vhg, DGVAG,

et Versioncs Syi-iacam, Arabicam, Aetliiopicam, Latinam, adeo ut vel in Psaltcrio Gallicano (hodierna Vulgata) Hieronymus retinuerit: Ajferte domino filii dei: et in sua Versione de offerte domino filios arietum; Hebraeo facta, omissis dei illiis, hoc tantum posuerit: Afferte domino filios arietum, quod ipsum etiam apud Ambrosium de lncarn. dissimulatis prioribus solum legitur *). Potest hic locus, si quis alius, argumento esse, quantum tribui debeat sagacitati et criticae arti Origenis, Eusebii, Hieronymi et aliorum ecclesiae antiquae Litteratorum, utpote qui nulla urgente necessitate cum dei fìliis filios arietum copulare, vel adeo Diis invitis invitos suggerere arietes non sunt veriti. Simul hoc exemplo confirmatur, quod verum esse contendi , nullum esse in critica materie Psalterii testerà

* ) Peschito quoque omissis

dei fìliis :

nimirum interpolata ex L X X ,

|t3j

ut alibi s a e p c ,

res novis studili haud indigna est.

t j j V n < s > OÀ.»} q u a m q u a m ea

Cap. II.

46

Sp.

Ps.

30. 37.

repcrtiim , quin aliquid peregrini et a nativa Versione Alcxandrina alieni coloris traxerit. Ps. 3 0 , 23 Syrus verba Jjjìo ^ i o h, e. ori dXrì'òeiag exätfrei xvpiOQ, Obelo insignivit, quocirca recte Bugatus : Erravit hic, ut alibi saepe, librarius Syrusj Obelum ultra suos fines transferens, quasi haec sentcntia in Hebraeo fonte deesset cet. Grabius imam- voculam oti, cui nihil in liodierno textu Ilebr. respondet, eo signo notavit. Ad TTÌV KOIVTIV id non pertinct, sive L X X o r t pro lubitu praelixerint, sive, quod multo verisirnilius est, in liebr. -o invcnci'int. Ps. 3 7 , 21 Mi? èyxa-vaki%^, ubiecerunt fratrem Aetliiops ,

Ps. 37.

47

suum tamquam cadaver

immundum,

eaque verba , nionente Ludolfo , in omnibus

libris Aeth. (nempe MSS. ab ipso inspectis ct collatis) reperiuntur, mortuum

Praem.

Repulerunt

abominatum

et

me

clavis

dilectum

quasi

conjixerunt

corpus

metim

^J**-*} ) Ar. Walt, similiterque sed con-

fiise Ar. Mar.

Apud Apollinarium

in textu Sjlburgii

nihil tale est, sed lego ad calcem libri liaec: TOVTOV

TOV ariypv

fieza

(sc.

xai FIE §Ly.rtg OVVEQ&OV txeajioXiri(JLV

tfiaXXov)

y-gatperai xai aXXog TrjXvyerov

y,' anepftyav

¿Xey%ei

vty.Qa

8 [10 to v. Quibus et hoc addendum: Xol,

Tag xgiaeig

unoxakovvxa. vta^ai

xai

Tov

dyaittiTov

TOVTOV

ag

A f i e o a a X a p itapocS»?xai Kai

xara,

dvgcoSn

ye.aizip-

cog vexgov tSei

adixovg

yv nargoxrovog

eixoTtog, tnriyaye,

ov yap ayattav

v6[xovg,

Tov

diafiaXXovxa

¿nsiSr/ viog

(piXoveixav ,

pityav vov'

avrov

etXvyfie-

Tovg

vsxgov

rftg

rpvoeag

¿{ivadtTTETO.

Haec Theodoretus, cuius textus alibi ut plurimum con-cordat cum Gompl. Aid. et Codicum MSS. grege, rarius cum Yeron. 18, 39, 55, quippe similibus Alexandrino.

Sunt eadem in Breviario Mozarabico apud Sabat.

Agnoscit ilia

etiam Ambrosius sub finem expositionis

huius Psalmi: Complevimus, e.ius interpretatione Codices

sed non• omnes

•responsorium proximum me sicut

mortuum

etiam cunt

quern Graeci

habent Latini. versiculus

abominatum.

quas me domine . . . qui consuesti,

ait, Psalmum

versiculi,

Nam

est Et Sed

nonnulli

tu ne

mortuum foetentem

Haec de testimonies.

ante

proiecerunt derelincurare

48

Cap. IL

Spcc. Ps. 37.

39.

Uncle illa partícula, et cur illata aliquot bonae notae Codicibus Graecis, et Versionibus quoque ? Quid sibi vult Asteriscus in Codice 55 ? Num unquam in aliquo Psalterio Hebraico a L X X vel aliis interpretibus sequioris aevi repertum est 35W n a s f W l ^ f f l i l aut eiusmodi aliud ? num merum assumentum est, ut vult los. Blancliinus, assumptum ex Ps. 87, 4. 5 ? num ex Ies. 1 4 , 19? Num pio homini Christiano debetur? qui vaticinium in hoc Psalmo quaesivit et invenit ignominiam mortemque portendens Iesu Christi ? Nihil horum inepte coniicitur: at quoniam non unus alterve unius linguae Codex, sed varia testium genera oxiypv habent, aliquantum relinquitur dubitationis. Cf. diccnda ad Ps. 9 5 , 10. Ps. 3 9 , 6 : (rafia dè xariigriaa [ioi, Syrus A¿£>2 cum hac nota marginali: J, ^JFRJI^o

o FIO]

fj'J] J I n

^OOIND

2¡°>.»J

,..»>

v>. •» m] Í 1 2 N A I M h. e. Aquila : aures autem fadisti mihi. Omnes interpretes aures dixerunt, et apiid Hebr. Osnaim >0^0 h. e. xai %go TT¡g o%ágoi'¡0£ tiévíi XXVTOV ovvofia Ssiov, Xauitó[i£vov xal •xyág'óe cpege^áoio o e Xí¡ v i¡ g. Iustinus et Tertull. niliil de luna, sed Latina Psalteri* in lunae mentione fere consentiunt, excepto Vulgato. Videntur hacc verba Tf¡g Koivrlg, sed vitiosae potius quam natiyae Koivi¡g, huc advecta ex vs. 5 aut Pí. 8 8 , 37. Quamquam et lue aliquid leviculae dubiuttionis relinquitui\ Ib. vs. 20 'EÉ,¿Xinov oi vfivoi Aaut'§ TOV vlov 'leaaaí, Ponit Syrus haec verba (in V i l i MSS. et ab Arabe omissa) ab initio Psalmi proximi , ut Códices -íiraeci Veron. et L fere Iìolmesiani, Compi. Aid. et ipsa quoque Sixtina, cuius margini additum est hoc Scholion ex Eusebio : ìcrvéov, óre oí ilur su a, hrosin. Cave 11e pûtes aciQtí, finwuiv, nam libraiius Lalinus vult intelligi x liQ u > ii(.,u/i'i'''

70

Cap. II.

Ps. 118. 126. 140. 144.

In Lis qui mecum facit, is et hoc respecta antiquas Versiones Graccis MSS. hodie residuis non postponet. An in Vaticano MS. praestantissimo ea nomina littcrarum exstiterint, ego nescio, sed haud longe absum, quin credam. Nihil tale excudi potuit in Editione Romana , nam longo aevo consumptis memhranis mutilatus est [scil. MS. Vatic.] ab initio libri [sc. Genescos ] usque ad caput XLVII, et liber item Psalmorum} qui a Ps. CV. usque ad CXXXVIII nimia vetustate mancus est, ut in praefatione profitentur Editores. Mancus in Psalmis an tamen unum alterumve vestigium Alphabeti Hebr. servaverit, operae pretium erit, a futuris eius Collatoribus discere. Ibidem vs. 115. 'ExxXívars xrX. Syrus tria membra facit huius versiculi, pi-imum exprimens 'Aoroquod GTTjte áit' éfiov oi épya^ófxevoi rr¡v dvofxiav, nescio quo fortunae lusu ex Ps. 6 , 8 hue transportatum est, deinde pergens 'EXXXLVOÍTE et reliqua recte vertit. Ps. 1 2 6 , 1. iiygvitvr¡ AV> hoc fere est, ut in Hexaplis Montf. soli Symmacho assignatur oi dar Té peg cpcaxóg. Mirarer ego, receptam paenc unanimi Codicum Yersionumque (Vulgati quoque) consensu confirmari, (unus tantum Holm. 141. aaregeg cftaTog, ) nisi aliunde exploratum haberem, veteres Criticos studiis suis liexaplaribus, non sane malo Consilio , sed arguta quadam sedulitate, multa pervertisse, nee raro culices percolasse et camelos devorasse, h. e. mullis locis, ubi rem suam L X X bene egerunt, absque omni necessitate interpolamenta et signa critica sua allevisse, alia, ubi L X X manifesto a .vero aberraverant et corrcctio ex A. 2 . 0 . praesto erat, plane intacta reliquisse. Res in eo loco quem iam versamus, ad expediendum facilis. L X X exactissime reddiderunt quod male legerant rymi S S i a - i o , cuius loco recte textus Hebr. Aquilae, Symmaclii et hodiernus i ^ S i S - i o I'M exhibent. At qui nunc malunt oi dorégsg tov (paxoQ vel simile q u i d , non i d obtrudere debent L X X invitis ac repugnantibus ; vel si id facere velint, ctiam alios errores eosque peiores ipsorum L X X emendare debebunt , ut tandem nascattar monstrum quoddam novantiquum, quo conspccto cordatiorcs risum non tcncant.

S e d satis cxcmplorum et speciminum pro Consilio meo. Yideor eniin milii, quod volcbam effecisse, et satis ostendisse, Mediolanensc Psalterium Syriacum magna fide ac diligentia esse adornatum a docto ct utriusque linguae satis guaro viro , idquc ex Codice

Cap, JI.

73

G r a c c o , qui quantumvis liexaplaris, famen multum antiquae, bonac, genuinae monetae servaverit, Vaticano utique postponcndus, sed praeferendus Alexandrino ct iis fere acquiparandus Codicibus, linde Versiones, Latina, Arabica, Aethiopica tluxere :

itaque dignissimum

ccnseri posse illud Psalterium Syriacum, quod adliibcatur inter testimonia primi vel certe secundi ordinis ad cxpurgandum textum Graecum omnemquc uiatericiu criticam recte subigendam ac diiudicandam. Finem disputandi faccrem, nisi lectoribus simul indicare vellem, mc prolusionis potissimum gratia hacc scripsissc.

Novam enim meditor, favente D e o , Editio-

nem Psalterii Graeci L X X

Interpretum,

cuius tcxtus

ad oblatam et ulterius conquisitam materiem criticam sit castigatus, et quoad eius fieri potest, nativae intcgritati suae restitutus.

Subiungentur Godicum Holme-

sianorum et Veronensis a me collati variae lectiones, ita in compendium redactae,

ut usus illorum potius

augeatur quam - minuatur, (nisi forte aliquis cos Co fid. ipsorum causa cognoscere velit ; ) Yersionum,

Lat. Aeth. Arab. Syr.

(cui rei in Psalterio Holm,

addetur antiquarum accurata

liaudquaquam

collatio,

satisfactum

e s t , ) adscita etiam Apollinarii Metaphrasi: nee desiderabuntur Scholia Graec^ et Latina, Romanae

quidem

Editionis pleraque omnia ad TÌ}V Koivijv pertinentia, alia vel ex

ipsis Patribus vel ex B a l t h .

Catena selecta *) : tandem textus Hcbraicus

Cordcrii compara-

* ) C o r c l e r i i Catena nonnunquam pro fonte U J U S est Montfauconius in He&aplis : Grabius quoque ex hoc opere se multum proferisse protitetiir, nioncns interim Catenain illam cx anecd o t a augeri posse et e m e n d a t i , id quod facile largimur.

74

Cap. I I .

bitur, ut dissensionum ratio reddatur, adiunctis ex vario genere locis parallelis. Haec omnia ea brevitate, quam patitur summa lex perspicuitatis. Unum quod cdendo operi, non vasto quideitì illi, sed satis ampio , moram facile et impedimentum inferre possit, est emptorum praevisa paucitas, et hinc bibliopolarum tergiversatio. A viris quidem doctis, harum rerum idoneis aestimatoribus haudquaquam dubitatur de studiorum istorum ad LXX spectantium militate et gravitate, ne dicam necessitate : sciujit illi, paucos esse homines, etiam ab ingenii dotibus et doctrinae copia instructissimos, qui eiusmodi Editionem in se suscipere possint, nimirum ob libros operose conquirendos et alias causas; pauciores qui velint, paucissimos qui et possint et velint. De emolumento, quod ex novis Editionibus LXX Intt. redundet ad libros sacros omnes vel magis magisque a mendis expurgandos vel recte interpretandos vel ad palaeographiam omnemque universae antiquitatis indolem aestimandam, nemo cautus praepropere sententiam feret, sed rei gestae aut gerendae rationem, modum, ordinem, progressum, exitum considerabit. Non ego omnes Bibliothecae S. Àlexandrinae partes pariter cognitas habeo, sed opinionem, quam in ti'actando Pentateucho Graeco et proximis ab eo libfis paulatim imbibi, silentio hic transmittere non possum, nempe variarum lectionum textus Alexandrini tam optimarum, quibus lab oranti Hebraeo subveniatur, quam aliarum alio nomine memorabilium, quae partim iniquae fortunae, partim correction! SiaaxBvaazav debeantur, ingentem esse multitudinem, cei'te maiorem, quam credunt litteraturae llebraicae cultores, ipsique adeo statores ac vindices

Cap. II. hodierni. Hi igitur, ubicunque gentium sint prò amplitudine universae ecclesiae Christianae, studiis nostris, ut sperare fas est, favebunl et faustum successimi ominabuntur.

Bonnie,

typis Caroli Gcorgii