Corpus iuris Germanici publici et privati: Tom 1 [Reprint 2021 ed.] 9783112443569, 9783112443552

Citation preview

CORPUS IURIS

GERMANICI A N T I Q U I .

EX

OPTIMIS

SIJBSIDIIS

LECTIOMJM

COLLEGIT

VARIETATEM

FERD.

EDID1T

ET

ADIEC1T

WALTER

IÜR. DOCT. ET PltOF. PUBL. ORD. IN ACADEMIA BOKUSS1CA - RHENANA.

T O M . LEGEM SALICAM, RIPUARIORUM, RIORUM,

BURGUNDIONUM,

I. ALAMANKORUM, BAICVA-

FRISIONUM,

ANGUORUM ET

WERINORUM, SAÌONUM, ED1CTUM THEODERlCl,

LEGES

WISIGOTHORUM, ET EDICTA REGtlM LAISGOBARDORUM CONT1NENS.

B E R O L 1 M I 1MPENS1S

G.

R E I M E R I.

MDCCCXXIV.

P R A E F A T I O .

A d novam hanc fontinm inris Germanici antiqui collectionem , quibns subsidiis adjatas accesserim, quidve meo, quid alieno labori tribaendam sit, paacis, ut ipsa ratio rei postulare videtur, exponam. Integrum hoc opus tribus Tomis absolvitor, primus antiquas

gentium Germanicarum leges Tel

quorum potius

consuetudìnes, alteri duo regum Francorum Capitularla et vetercs negotiorum solennium formulas, a yariis anctoribus conscriptas, complectuntur, quae omnia ex ordine percurrcndo primum de lege Salica dicendum erit. multae variacque editiones circumferuntur, sicut inter omnes constat,

ad duplex,

sunt : unum quod textum purum ,

genus rerocandae

alteram quod textum

Yocibus barbari» si ve glossis, ut v o c a n t , mistum continct.

Hujus legis quae autem,

Malbergicis per-

Posteriori generis editiones tribus tan-

tum Codicibus nituntur. Primus est Codex, qui vulgo F u l -

PRAEFATIO.

IV

d e n s i s p u t n t a r , q u o I o . H e r o l d n s i n s a a e d i t i o n e a) u s u s est. Lectionem

Hero'.dinam

et I. G . E c c a r d u s urnve mutaverit Ilcroldus

c),

vel

exceperunt sie

tarnen

addiderifr

in m a r g i n e

scripsit,

alias l e c t i ö u u m varietates thano

ex.

Godofr.

Idem pene

d)

Alter Codex tanus,

quo

quem

autem

quam

insuper

Canciani

e)

ad

Eccardus

in

sua

in

notas,

guas sed

uno

Go-

E c c a r d i t e x t u m tarn

litteram

servavepunt.

est u n u s

editione

collectione

b)

alter-

neglexit,

quatuor Codicibus,

voeibus barbaris notabilis iam

unum

omnino

et tribus Guelferbitanis congessit.

Georgisch

Wendelinus

ut Eccardus

Guelferbi-

laudata

iterum

ex

a ) Originimi ac Germanicarum antiquitatum

usus

erat,

integro

typis

Libri , Leges

ricic-

li cet Salicae, Tìipuariae, Allemannorum, Baioariorum, Saxonum, Vuestphalorum , Angliorum ,

Vuerinornm , Thuringorum ,

Frisionum , Bur-

giincliomim, Langobardorum , F r a n c o r u m , Theutonum. — Opera vero, Easilii loannis H e r o l d , ac collatione exemplariorum, mis, nec non ante septingentos annos erant , descripti,

quae

vetustissi-

depictis cliaractcribus expressa

enn a lati , atque in lucem magna

religione

editi.

— Basilcae, per Henricum Petri. (Jre fine praej". : Anno a nato Christo, M D L V I 1 . ) fol. min. ¿1) tum,

Leges Saiicae illustratae ,

illarum

cum glossario vocum advaticarum,

c)

Leges

Fiancoruin

natale

solum

et Eipuarioruin

Salicae

demonstra-

Antw- M D C X L 1 X . fol. cum

Udditionibus

Regum et Imperatorum variis ex Msstis Codicibus e m e n d a t a e , auetae, et notis perpetuis

illustratae — opera et studio Io. Georgii Eccardi.

i raneof. et Lipsiae anno M D C C X X . fol. d) coruin

Corpus iuris Germanici antiqui quo continentur Leges FranSalicae

gundionum ,

et Ripuariorum ,

Frisionum,

gobardorum , W i s i g o t h o r u m , gum et

Francorum,

Benedicto Levita e)

Baiuvariorum,

Ostgothorum,

Saxonum,

collectis.

Barbarorum Leges

—

Io.

Heineccii

— 4-

cum notis

Gotti.

Re-

Abbate

Halae Magdeburgicae M D C C X X X V H I . antiquae

Consilio

BurLan-

nec non Capitularía

una cum Libris Capitularium ab Ansegiso

adornavit Petrus Georgisch. 1-cgit , plura notis

Alamannorum,

Angliorum et W e r i n o r u m ,

et glossariis. —

Col-

et animadversionibus illustravit, monumentis

quo-

que ineditis exornavit F. Paulus Canciani ( V e n e t i i s M D C C L X X X I . M D C C X C 1 I . V. Voi. fol. ) Tom. I I . pag. 9.

—

V

ÌRAEFATIO. »scribi quem

curavit f ) : post

Io.

iertius

Schilteri

deniqae ,

curas

Io.

Codex

Parisier.sis ,

Frickius

jiublici

juiis

f e c i t g). Legis Salicae n o n malore n u m e r o

glossatae tam Codiccs q u a m

ad&unt.

Princeps

editioncs

editi« habetur,

quae

n o t a a u c t o r i s , l o c i e t a n n i f o r m a m i n i m a p r o d i i t h), Io.

Tilio

adscribendnm

Repetita

fuit

tribus

annis

»ed e d i l o r i s n o m i n e

f )

esse

a

vero

non

postquam

necdum

Pactus Legis Salicae in plurimis

i).

et q u a m

longe

Tilius

insignita

abliorret.

fatis

cesserai,

Leçtionem

ab H e r o l d i n o

gine

Tili a -

exemplar!

di-

Tersus, et nunc primum editus ex C o d i c e Tetustissimo G u e l f e r b y t a n o , «tatim post extinctionem familiae Merovingicae exarato. nem repetiit g)

Hanc

editio-

Canciani Barbarorum Leges a n t i q u a e T o m . V . pag. 393.

Antiquissimae

Parisiensi Regia

Legis

Salicae

descriptus,

quo

t e x t u s vetustior

voces

Germanicae

éx

bibliothcca

quaedam

reten-

tae ad instar Vetustissimarum Reliquiarum F r a n c i c a e linguae. luit

et l'Idi tinnì

paravit lohannes

Schilterus

let.. Argent.

RecenAdiuncta

est a c c u r a t a subnotatio Variationum insigninm tum ex ILditionc Basilii Ioannis I l e r o l d i , vetusta,

quam

quae in non e

Codice

A c c e d i t seorsim Pactus

paucis differt a n o s t r a :

Gnelferbytano

Legis - S a l i c a e

eruit Io.

textus

tum

Georg.

rccentior

ex

alia

Eccardus.

ex

Editione

Stcph. Baluzii una c u m e i u s d e m , u t et Frane. Pithoei ac Hieron. Bignonii notis, t e x t u i c u i q u e subiectis.

( Schilteri Thesaurus antiquitatum

Teutonicarum Ulmae M D C C X X V I I .

T o m . I I . pag. 1. ). — Eundem

lum

suae

collectioiii

Tom. V . h)

addidit

: C a n c i a n i Barbarorum Leges

pag. 378. L i b e l l i seu decreta

prius edita ac postremum rimum, in

quibus h a e c

a a

C l o d o v c o et C h i l d e b e F t o Carolo l u c i d e

habentur : regum.

tiae

Lex

Septem

septenis.

Recapitulatio legis S a l i c a e , rum.

Antiquae Burgundionum leges.

Rege Francorum latac. 1)

ex

Pactum

lex

Isidori pro

Chlotario plu-

iunioris His-

t e n o r e pacis

Lex

D.

Senteu-

Decretum Childeberti Saxonum.

regis.

Alemanno-

Ripuariorum leges a T h e o d o r i c o

A n t i q u a Baiuvariorum l e x ,

Aurei venerandique antiquitatis l i b e l l i

nentes a C l o d o v e o ,

et

auctaque

D e c r e t i o Chlotarii regis.

Salica.

Vetus

emendata

Capitula

palensis episcopi Etymologiarum L. V . , D . Childeberti et Chlotarii de

lex-

antiquae

Childebcrto

et

C l o t a r i o et

salicam

legem

christianissimis

contiregi-

VI

PRA-EFATIO.

n a m r e c e p i t F r a n c . P i t h o e u s , o p e o c t o C o d i c u m e m e n d a i it, suasque

schedas

cuius itaqae modo

Frid. Lindenbrogio

editio

k)

ancipite

Lindenbrogiana rocatur.

e u n d e m Legis Salicae librum,

tam

Goldastus

usus

est,

eodemque,

nisi q u o d

tradidit,

Pitlioeana,

Lindenbrogius

paucis mutatis,

inscriptionem adiecerit m ) ,

D e i n d e n e c alius est t e x t u s ,

modo

Paulo post

d i c e l e g u m a n t i q u a r u m I) r e p e t i i t , Melchior

publicandas

nomine

i n suo C o ut y i d e t u r ,

more

prologos autem

quem habet Theodor.

nius n); novae autem Hieron. Bignonii notae

suo

fic-

omiserit. Bigno-

accesserunt,

b u j prius editi , et postremum a Carolo M. emendati, et aucti, item leges Burgundionum, Alemannorum, Saxonum , Baiuyariorum, Ripuariorum t ex veteribus libris cmcndatiores et auctiores. Parisiis apud loannem du Puys MDLXXIII. 16. k) Liber Legis Salicae. Glossarium sive interpretatio Verum et verborum obscuriorum quae in ea lege habcntur. Ex bibliotlieca Fr. Pithoei, IC. Parisiis apud Iacobum Rczé, in monte Divi Hilarii. MDCII. 8. 1 ) Codex Legum antiquarum in quo continentur leges Wisigotliorum , edictum Theodorici, lex Burgundionum , Codex legis Salicae, lex Alamannorum, lex Baiuvariorum, decretum Thassilonis duc i s j Lex Ripuariorum , Lex Saxonuin, Angliorum et Werinorum , Frisionum, Longobardorum, etc. — una cum Glossario. Francof. MDCX1II. fol. m) Faramundi primi Francorum Regis leges Salicae in comitiis quondam Salizensibus per Francos et eorum proceres decretac, et per Regcm postea cum iisdem Francis et toto coetu populi confirmatae et sancitae, anno Domini CCCCXXIV. ( Collcctio Constitut. Imperial. Francof. MDCXIII. fol.). n) Marculfi monachi aliorumque auctorum formulae veteres editae ab illustrissimo viro Hieronymo Bignon, Advocato regio, cum notis eius auctioribus et emendatioribus. Accessit liber legis salicae, olim editus a clarissimo viro Francisco Pithoeo nunc vero notis ciusdem illustrissimi Bignonii illustratus. Opera ct studio Theodorici Bignonii, coinitis consistoriani, et libellorum supplicum magistri. Parisiis MDCLXV. 4-

VII

PRAEFATIO.

eo praestantiores, c a m ad nostram legem decern Codices contulerit, a n o m M e t e n s e m , a l t e r a m R e m e n s e m , d a p s r e gios , daos P h y l i r a c e o s , Codicem T h u a n i , O i s e l l i , E x p i l i i et Lescarii.

Propriam post haec L e g i s Salicae recension em

constitaere Steph. B a l a z i a s ope a n d e c i m C o d i c u m a g g r e s s a s est o), sed n e q a e m a l t a m novi protulit,

ñeque

diversas

lectiones a d j e c i t , c a m , a t ipse a i t , in tanta veterum

plarium

copia infinitum

esset varias

lectiones

adnotare.

exem* Ba-

luzii editionem Io. Scliilter p) repetiit: t e x t a m vero Pithoei sive B i g n o n i i ,

Io. E c c a r d a s . , ne

s a a e col lection i a l i q a i d

deesset, iteram e x c a d i f e c i t , notasqae breviores nec non varias l e c t i o n e s , paucissimas l i c e t , tum ex H e r o l d o , ex sais Codicibas d e p r o m t a s ,

addidit q) ; eumque

tam Geor-

g i s c h , Canciani r ) et Wiarda s) pressius secuti sunt. His praemissis quid in mea editione praestitisse v e l i m , paacis colligere f a s est.

T e x t a s legis Salicae glossatae tres

ex integro excadendos p o t a v i ,

cam

non tantum

ruditate

l i n g u a e , sed etiam serie titulorum, et ipsias rei argumento

o) Capitularía Regum Francorum. Addi tac sunt Marculñ Monachi et aliorum Formulae veteres, et notac dactissimorum virorum. Stephanus Baluzius Tutelensis collegit, magnani partem primum edidit anno MDCLXXV1I. Nova editio curante Pctro de Chiniac (Parisiis l i . Voi. fol.). Tom. I.

p) Thesaurus antiquitatum Teutonicarum T. II. pag. 4g. q) Lex Salica ut e Fr. Pithoeì cxemplari edita est a Frid. Lindenbrogio et Hier. Bignonio, cum additionihus regum Francorum Childeberti et Chlodarii ; Caroli M. et Ludovici Pii Imp. Pipini et Widonis Hai. regnili , Ottouis I. Henrici II. Conradi I. et Caroli IV. Impp. et regum Germaniac, omnia ex Msstis Codicibus emendata, aut primum partim publicata, notis illustravit, Io. Georgius Eccardus. r) Barbarorum Leges antiquae Tom. II. pag. l a i . j ) Geschichte und Auslegung des Salischen Gesetzes und der MaLbergischen Glossen von T. D. Wiarda. Bremen und Aurich • 80 3.

8.

PRAEFATiO.

p l u r i m u m diiferant.

I n editione Hero] di repetenda not a s ,

qaas ipse in margine appo^uit, servavi,

eas saltern,

quae

insignem varietatem ex alio forsan Codice e x h i b e n t ,

cae-

t e r a s , quae non nisi lectiones Tilianae editionis esse videntar, non

omisi.

glossatae

Adoptata ergo

Codices aatem et editiones legis Salicae ad u n u m

genus

facile reduci

potuerunt.

recensione

Pithoeana,

quam

Lindenbro-

gius anno MDCII. e d i d i t ,

quae mihi

purior

videbatur,

in earn congessi, quidquid ex caeteris libris notatu dignum obvium venit.

Habes itaque in notis lectionnm varietatem

ex Codicibas Pithoeanis o c t o ,

Bignonianis decern,

quibas

sua nomina s e r v a v i , tribus Eccardianis , et uno Codice Estensi t).

Neque praetermisi, paucissima l i c e t , quae ex Co-

dice Gothano et Bambergensi n u p e r Ortloffius notavit u) ; n e q u e ea quae in editione Baluzii aliter se habere inveni. „Praeterea breviores Glossae, trantur,

propter

bus P i t h o e i ,

insignem

Bignonii,

quibus barbarae voces illusearam

utilitatem

ex

Codici-

et ex Estensi adiiciendae

visae

sunt. De ceteris primi Tomi partibus sic habeto. Legem Ripuar i o r u m ex r e c e n s i o n e Eccardi d e d i , sed multo uberiore lectionum segete

ditatam,

q u a m ex Baluzii notis hucusque

prorsus neglectis collegi.

H u e spectant

quatuor

Codices,

q u o r u m ope legem istam e m e n d a v e r a t , unus Regi a s , alter Sangallensis, tertius Monasterii Corbionensis, quartus Sancii Vincentii Metensis.

P r a e t e r e a in notis nostris

Codex Gotbanus et G u e l f e r b i t a n u s , u t e r q u e ex Codex E r n . S p a n g e n b e r g i i ,

t)

L. A. Muratori ,

M D C C X X X V I I I . et seq.) u)

occurrunt Eccardo,

ex quo n u p e r ipse possessor

Antiquitäten Italicae medii aevi (Medial. Tom. II. pag. 286 — 90.

Von den Handschriften und Ausgaben des Salisclien Gesetze«

etc. yon Fried. Ortloff.

Coburg und Leipzig

1819. 8.

PRAEFATIO.

IX

pauca publici iuris fecit v); nec non editiones Io. Sichardi -w), Tilii, Heroldi et Lindenbrogii. In ambabus his legibus, Salica et Ripuaria edendis ita at dixi versatus s u m , ut ex iam vulgatis libris t e x t u m , qui commendabilior v i d e b a t u r , integrum r e c e p e r i m , illique in notis omnes lectionum varietates, essent, adiecerim.

In

etiam quae

caeteris autem

levissimae

legibus

alio modo

utendum esse duxi. E q u i d e m non l a n t u m , quae notis cornmemoranda essent, severiore delectu ita tractavi, ut inania aut aperte falsa plane omiserim, sed etiam ad ipsum textum corrigendum manum adhibui , anctoritas adesset. est,

Coniecturis

quoties probatae autem nihil

lectionis

unquam

Sic in Lege Alamannorum praeter editionem

me adiuverunt quin que Codices ibidem l a u d a t i , unus bibliothecae T h u a n a e ,

alter S. Vincentii

datum Baluzii nimirum

Metensis,

tertius Liber Corbionensis, et duo Regii, q u o r u m u n ü s antea Claudii Puteani fuerat.

Praeterea mihi obvenit Codex

Sangallensis ex edilione Goldasti x),

et quae recentiore

nevo ex Codice Helmestadiensi y) et Spangenbergii in lucem emissa sunt.

Denique editiones T i l i i , Heroldi, Lindenbro-

gii et prae ceteris Schilteriana z ) mihi utilissimae f u e r u n t .

v)

Beiträge zu d e n d e u t s c h e n R e c h t e n des M i t t e l a l t e r s v o r z ü g l i c h

zur K u n d e

und

Kritik

Ernst Spangenberg. w)

der

Halle

altgermanischen

Leges R i p u a r i o r u m , B a i u v a r i o r u m

JVDXXX.

Rechtsbiicher

etc.

ron

1822. 4et A l e m a n n o r u m ,

Basilea«

8.

x)

Scriptores Rerum Alemannicarum

/)

Beiträge zu

Handschriften Helinstädt,

und

den alten

T.

II.

deutschen Rechtcn des Mittelalters aus den Drucken

der

akademischen

herausgegeben von P a u l Iacob Bruns.

Bibliothek

(Helmstädt

in

1799.

8 . ) S. 132. z)

Elsassiscbe u n d S t r a s b u r g i s c h e C h r o n i k v o n I a c o b v o n K ö n i g s -

hofen e t c . , m i t h i s t o r i s c h e n A n m e r k u n g e n in D r u c k g e g e b e n v o n l o h Schill er ( S t r a s b u r g

1698. 4 ) f ö l f t e A n m e r k .

S. 6 2 3 . — 5 a .

X

PRAEFATIO.

Legem Baiavarioram longe emendatiorem, qaam quae •nlgo babetur, dare licuit. Nam praeter editiones Tilii et Lindenbrogii et tres Codices quorum ope Balazins «nam editionem adornavit, sedalo contali v arias lectioDes Codicis Senkenbergii a), Helmestadiensis b), et sex Codicam Bavaricorum , qaibas Medereras in praestantissima sna editione c) usas est. Seriem tamen Titoloram qaae apnd Balnzinm habctar servavi. Iisdem fere subsidiis in Decreto Tassilonis emendando gavisas s u m , et insuper Codex Benedictobaranas ab Herm. Scbollinero d) editns ad iosigne hoc antiqaitatis monumentum hucusque nimis neglectam a snis naevis restituendnm magnam ntilitatem attnlit. Legem Burgandionura emendavi ex editione Heroldi, qaam caeteri editores penitos n e g l e x e r a n t , et ex duobus Codicibas Regiis , quos in editione Martini Bonqaet e) notatos inyeni. Nec paacissima, quae nuper Spangenbergias ex sao Codice protalit, praetermittere yolni. I n Lege Frisionnm nihil noyi adiicere licuit. Ad Legem Angliornm et Werinornm idem Spangenbergins mihi quasdam varietates ex Codice Corbeiensi , item ad Legem Saxonum ex eodem Codice Corbeiensi et ex altero, quera

n) Heinr. Christ. Freiherrn von Senkenberg, Gedanken von tleni jederzeit lebhaften Gebrauch des uralten deutschen bürgerlichen und Staatsrechts in denen nacliherigen Reichsgesetzen und Gewohnheiten. (Frankf. 1759. 8 . ) S. a3g — 5g. b)

Bruns Beiträge zu den deutschen Hechten etc. S. 87 — 113.

c) Leges Baiuvariorum, oder ältestes Gesetzbuch der Baiuvarier, nach einer uralten Handschrift der kurfürstl. Universitüts-Bibliothek zu Ingolstadt ins Teutsche übersetzt, mit fünf andern Codd. Msstis verglichen etc. von loh. Nepom. Mederer. Ingolstadt 1793. 8. d) Beiträge zur vaterländischen Historie e t c . , herausgegeben von Lorenz Westenricder. München 1788. Th. I. S. 14 — aa. t)

Rcrum Gallicarum et Francicarum scriptores. Tom.lV.pag. a53.

PBAEFATIO.

XI

ipse t e n e t , suppeditarit. Edictam Theoderici dedi, sicut iam Tulgatum habetur. Ad Legem Wisigothoram percommoda mihi yenit editto Hispanica f ) , non multis abhinc annis vulgata, in qua editore« praeter Lindenbrogium novem Codices in maniba» se habaisse nuntiant. Sed cave ne absolutum hoc opus pates. Nam editio Lindeubrogii non solum plures leges continet apud Hispanicos editores omissas, sed etiam non raro praecipue in prioribas, sex. Libris longe probatiorein lectionem sistit, quod multis exemplis demonstrare possem. Attamen et contrarinm horum qnandoque accidisse fatendum est. Caeterum ambae editiones in singulis legibus locandis saepius vehementer aberrant. E r g o , hac in r e , ita versatus s u m , a t serrato ordine libri Lindenbrogii, ea quae et meliora et uberiora in altero cssent, a ut in textum ubi commode fieri posset, aut in notas aut in supplementa Legi addita assumpserim. Minutiora an« t e m , quorum magna copia est, penitas neglexi. Praeterea quinque Codices Re gii, quorum usum Bouquet g) fccit, non raro consulendi fuerunt. Denique in Lege Langobardorum edenda nova ratione usus sum. Hanc Legem si singulas eins partes spectus in duas classes abire constat, unam quae Edicta Regum Langobardorum, alteram quae Capitala Regum Francormn et Jmperatornm illis Edictis paulatim addita continet. Posterioris ordinis leges cum maxima ex parte inter Capitularia locum sumant, initio penitus omittendas aut non nisi breyiori tabula indicandas esse duxeram: mox autem cum deprehendissem non raro notabilem inter utrumque tex/ ) Fuero Iuzgo en latin y Castellano cotejado con los mas antiguos y preciosos códices por la real academia española. Madrid. i 8 i 5 . fol. g) Rerum Gallicarum et Francicarum scriptores. Tom. IV. pag. aS3.

PRAEFATIO.

XII

torn diversitatem c e r a i ,

¡Has denno

ex integro

excaden-

das curavi, ita tarnen ut t a n e repetitam editioaem in

To-

ma m tertiam post Capitalaria ablegayerim, et anicuique capitalo fontis, onde dedactam sit, indicium apposaerim. Caeteram in bac lege non panca milii subsidia praesto fueruat. Praeter editiones Lindenbrogii et Maratorii k ) primam lo* c a m tenet editìo H e r o l d i , ande miram est qaot

optimae

frogia lectiones excusserim, quae alios editores penitus effogerant.

Tarn notandae sunt variae lectiones, qaas ex di-

versi* Codicibas ipse Lindenbrogias, Senkenbergias i), et Bransias k) ediderunt; nec ultimum inter illas locum nent, qnas Canciani e x Codice Veronensi sec. X I . iuris fecit /).

te

pnblici

Denique nec eas partes neglexì, quae inedita«

adhnc nuper a Frid. Blabmio in lacem prolatae sacitw). Praeterea in Capitalis Francicis non tantum notas Baluzii, 6cd etiam Capitalaria ab Heroldo, Mabillonion) et abEccardo edita c o n s o l a i , quorum subsidio gravia corrigere licuit. His opibus adiutus ipsum textnm plurimis in locis castigavi, et qnae notabiliora snpererant, in notis congessi : leges Liutprandi plenioribos prologis et epilogìs instructas alio ordine distinxi, ita tarnen , ut qui cis incluserim : deinde

numerorum

prior ordo erat,

multas formulas nec

nn-

non aliquas

glossas, a Canciani ex Codice Veronensi prolatas, suis locis inserui. A)

Kerum Italicarum scriptores etc.

Tom. I. Pars II.

i ) Gedanken von dem jederzeit lebhaften Gebrauch etc.

-

S, 960

58. A) Beiträge zu den deutschen Rechten etc. /)

S. n 3 — l a i .

Barbarorum Leges antiquae Tom. I I . pag. 45g — 71.

Ton.

V. pag. 54 — «06. m) Th. IV. n)

Archiv der Gesellschaft fur ältere deutsche Geschichtskunde (Frankf. 181a. 8 . ) S. 36g — 83. Museum Italicum seu collectio veterum scrtptornm ex biblio-

thecis itilicis eruta a D. Io.

Mabillonio et D. Michaelc Germain.

(Paris. MDCLXXXVII. I I . Vol. 4 . ) Tom. I. Pars II. pag. 44. -

5o.

PRAEFATIO.

XIII

Nane ad Tom am s e c u n d u m et t e r t i a m progrediendum e s t , quibus Capitularía Re gum F r a n c o r u m •eterea continentur.

et

Formulae

In his antem repetendis curae

an-

terioram E d i t o r u m p a r u m laboris mihi r e l i q u e r u n t .

Ca-

pitularía integra de d i , sicut apud Baluzium legan tur,

Ac-

cesserunt variae lectiones , quas passim ex Eccardo , Mansii Collectione C o n c i l i o r u m , et e x Spangenbergii bro collegi. Brunsii

Capitulare de 'viliis multo emendatili»

cavas e x h i b u i ,

illique

Breviarium

rerum

ex lipost

fisca-

lium o) adieci, quod apud Baluzium desideratar. Fragmenta etiam Capilularium, q u a e sparsim in Baluzii notis occurr u n t , &uis locis r e p o s u i , et denique yersionem Capitularis,

quod insigne

linguae nostrae

nemini ingratnm fore p u t o , post Broweri p),

antiquum

monnmentum Scliilteri

et Grupenii r) labores in appendice T o m i secundi adianxi. Capitularía tria a Mabillonio edita initio omittenda statuer a m , t u m quia incertum, cui attribuenda sint, annum esse, turn quoniam singula eorum capita iam lue illic adesse int e r alias Leges intelligerem.

Postea yero cum ad alteram

Legis Longobardorum p a r t e m emendandam

mihi perutilia

fuissent, ea integra in appendice T o m i tertii addenda esse videbantur.

Denique m o n e n d u m est, m e ex repetita Balu-

zii editione cura P e t r i a Chiniac uncos servasse, idem editor indicare v o l u i t , se quaedam adiecisse,

quibus quae

p r i m i t u s defaissent. In veteribus f o r m a l is edendis h o c tantum egi, ut quae p e r multa et varia yolumina dispersa essent, in u n u m colo) Beitrage ru den dentschen Rcchten etc. S. i — 79. p) Antiquitatum et Annalium Trevirensium Libri XXV. auct. P. Christoph. Browero et P. lac. Masenio (Leod. MDCLXX. II. Vol. fol.) T . I. Proparasceve cap. X. q) Thesaurus antiquitatum Teutonicarum Tom. II. pag. a3g. r) C. U. Grtipen Formulae yeterum confessionum et Capitulart Ludovici Pii Versioni» Treyirensis Theotiscae. Hannover 1767. 4.

XIV

PRAEFÀTIO.

ligerem. Adsnnt e Hieron. Bignonii et Baluzii laboribns Formulae Marculfi, earumqne, ut a Balnzio vocatur, Appendix, Formulae Sirmondicae et Bîgnonianae. His e Lindenbrogii Codice le gum antiquanim iunguntur eae, quibus proprium éditons nomen remansit. Sequuntur Baluzii col« leetiones duae, una maior, quam suae Gapitularium editioni adiecit, altera minor s), quam e duobus Codicibos Colbertinis parum congrue consarcinavit. Habentur dem um formulae Andegavenses, sic a Mabillonio, qui eas primas edidit t), appellatae, formulae Alsaticae sive Suevicae seu Sangallenses, a Clardio le Pelletier in lucem prolatae u), et formulae Langobardicae, in quibus edendis Canciani f) plurimum de re nostra meruit. Neque desunt formulae Exorcismornm, in iudieiis ordalicis usitatae, sicut apud Baluzium leguntur. Caeterum nulli labori peperei, ut bunc Librum a Titus typothetae immunem praestarem: sed omne Iioc discrimen vitare nec summo studio potui. Igitur nihil superfuit, nisi ut toto opere iterum perlecto, ea quae coi* rigenda obvenissent, in tabula Tomo tertio adiuncta indicarem , unde in ipso textu snppleri poterunt. Dabam Bonnae Non. lui. MDCCCXX1V. s) Stephani Baluzii Miscellaneorum Liber septus, hoc est, Collectio veterum monumentorum quae hactenus latuerant in variis codicibus ac bibliothccis. Parisiis MDCCXIII. 8. t) Vetera Analecta sive Collectio veterum aliquot opcrum et opusculorum omnis generis etc. Nova editio. Parisiis MDCCXX11I. fol — Prior edilio prodiìt Parisiis MDCLXXV. et seq. IV. T. 8. u) Codex canouum veteris ecclesiae Komanae a Francisco Pitloec ad veteres manuscriptos codices restitutus et notis illustratus. Accedunt — Formulae antiquae Alsaticae. Ex Bibliotheca 111. f>. D. Claudii Le Pelletier. Parisiis MDCLXXXVII. fol. v) Barbarorum Leges antiquae Tom. I I . pag. 4oi — 4*4-

OMNIUM

I

N

QUAE

IN

D

HOC

E

X

TOMO

CONTINENTUR.

Pag. Lex Salica Heroldi et Limlenbrogii Lex Salica Eecardi et Schilteri

i. 97.

Lcx Ripuariorum

i63.

Lex Alamannorum

194.

Capitula addita ad Legcin Alainannorum

a3a.

Lex Baiuvarioruni

337.

Decreta Tassilouis Ducis

393.

Lex Burgundiouum

39g.

Lex Frisionum

35i.

xn

INDEX.

Lex Angliorum et Werinorum

3^5

Lex Saxonua

33,.

Edictum Thcoderici Regij

JgK

Lex Wisigotborura

4, >;

Edicta regum Langobardorum

670.

Edictun Rotharis

(Vg3.

Grimoaldi Lege* Liutprindi Leges Rachis Legei

8.25.

Aistulpbi Lege«

8;3i.

LEX

SALICA

LEX

SALICA

EX EDITIONE HEROLDI.

EX EDITIONE LLNDENBROGH.

In Legem quam Salicam vocant Praefatio.

Incipit Tractatus Legis Salicae.

G e n s F r a n c o r u m inclyta, a u t b o r e D e o c o n d i t a , fortis in a r m i s , firma pacis f o e d e r e , prot'undii in Consilio, c o r p o r e nobilis et i n c o l u m i s , c a n d o r e et f o r m a e g r e g i a , a u d a x , r e IOÌ et a s p e r a , n u p e r ad Cat h o l i c a m fidem c o n a e r s a , imm u n i s ab haeresi. D u i n a d h u c teneretur barbarie, inspirante B e o i n q u i r e n s scientiae eianem, iuxta morem soorumqpalitatum desiderans iustitiam, custodiens pietatem, dictauer u n t S a l i c a m l e g e m proceres ipsius g e n t i s , q u i t u n c t e m p o r i s a p u d e a n d e m erarit r e c t o res. S a n t a u t e m electi de p l u r i b u s Tiri q u a t u o r , liis nom i n i b u s , W i s o g a s t , Codogast, Salogast, et W i n d o g a s t , in l o cis q u i b u s n o m e n S a l a g h e v e , U o d o g h e r e , et W i n d o g h e v e .

Gens F r a n c o r a m i n c l y t a , auctore D e o c o n d i t a , fortis i n armis, p r o f n n d a q a e a) in c o n s i l i o , firma in pacis f o e d e r e , ( c o r p o r e nobilis, in c o l u m n a c a n d o r e et f o r m a egregia ¿»), audax, v e l o x , et aspera, ad C a tholicam fidem n u p e r c o n v e r s a , e m u n i s q u i d e m ab o m n i h a e r e s e , d u m a d h u c r i t u (te» neretur barbarico c ) inspirante Deo i n q u i r e n s scientiae clavim iuxta m o r u m s u o r u m q u a l i tatem d e s i d e r a n s iustitiam, e t custodiens p i e t a t e m , dictavit Salicam' Jegem p e r p r o c e r e s ¡1lius g e n t i s , qui t u n c t e m p o r i s eiusdemaderantrectores. Electi de p l u r i b u s viris q u a t u o r b i s noininibus, Wisogestus, Bodog a s t u s , Sologastus , et W i d o g a s t u s , in locis cognominati« Solehaim, Bodohaim, Wido-

a ) Golh. profonda. 6) Goth. corporea, {() In marg. leodardi.

J ) Baluz.

intranta.

«) Un.

32

LEGIS SALICAE TIT. XXI.

componat, CCLX.

qui faciant

denar.

V l l . S i q u i s i n g e n u u s ingenuum c n m f a s t e p e r c u s s e r i t et s a n g u i s tamen non e x i e r i t , «sqnfi ad trcs colpos , ( M A L B . T-Vadfaltho ) C C C L X . d e n . q u i faciunt solid. V i l l i , c u l p a b i l i s i u d i c e t u r , id est, p e r u n u m q u e m q u e i c t a m s e m p e r t e r n o s solid, solvat. V i l i . S i vero s a n g u i s e x i e r i t , taliter c n l p a m c o m p o n a t , quant u m si e u n d e m f e r r a m e n t o vuln e r a s s e t , h o c est D C . den. q u i f a c i n n t solid. X V . I X . S i q u i s a l i u s clauso pollic e t e r a l i u m percusserit, ( M A L B . TVadefaltho ) C C C . L X . den. q u i f a c i u n t sol. V i l l i , culpabilis iud i c e t u r , ut p r o u n o q u o q u e ictu ternos solidos componat. X . S i q u i s a l t e r u m in via a d s a l l i e r i t , et e u n d e m r a u b a v e r i t , ( M A L B . Chaeroeno) MCC. den. qui faciunt solid. X X X . culpabilis iudicetur. X I . Si q u i s a l t e r u m in via ads a l l i e r i t , et e x p o l i a r e t e n t a v e r i t , et il le f u g a e v a s e r i t , ( M A L B . MOSdo~) M C C . den. q u i f a c i u n t sol. X X X . c u l p a b i l i s iudicetur.

V I . S i v e r o p l a g a ipsa s e m p e r c u r r i t , et a d sanitatem non p e r v e n e r i t , I I D . den. qui f a c i u n t sol. L X I I . S . culp. ind. e x c e p l a medicatura , q u a e est C C C L X . den. q u i f a c i u n t sol. I X . V I I . S i q u i s i n g e n u u s ingenuum fuste p e r c u s s e r i t , et lanieu s a n g u i s non e x i e rit , u s q u e ad tres c o l p o s , p r o u n o q u o q u e ictu C X X . den. qui f a c i u n t s o l . I I I . solvat. V i l i . Si vero sanguis ex i e r i t , ita c o m p o n a t , veluti eum de ferramento vulner a s s e t , id e s t , D C . d e n . q u i f a c i u n t sol, X V . c n l p . ind. I X . Si quis a l t e r u m c l a u s a m a n u , id e s t , p u g n o perc u s s e r i t , C C C L X . d e n . qui f a c i u n t sol. I X . c u l p . i u d . v i d e l i c e t ut p r o u n o q u o q u e ictu III. sol. reddat. X . S i quis a l t e r u m in via a d s a l i e r i t , et e x p o l i a r e tent a v e r i t , et ille f u g a e v a s e r i t , I C C . den. q u i f a c i u n t sol. X X X . culp. iud. X I . Si vero c e p e r i t e u m , et e x p o l i a v e r i t , I I D . q u i f a c i u n t sol. L X I I . S. c u l p . iud. e x c . capitali et dilatura.

T I T . X X . De eo, qui De eo, qui ho- hominem innocentem et minem innocentem apud absentem (ad regem é) Regem accusaverit, accusa verit.

TIT. X X I .

I . S i quis h o m i n e m i n I. Si q u i s h o m i n e m i n n o c e n tem , absentem a p u d R e g e m a c - nocentem et absentem d e cusavorit, ( M A L E , S E U L A K D O V E - culpis m i n o r i b o s a d r e g e m VAS) MMD. den. qui faciunt sol. a c c u s a v e r i t , I I D . den, q u i ej Dcsu:it in uno Guelf.

LEGIS SALICiE TIT. XXIII,

33

LXII. cum dimidio, culpabilis faciunt sol. L X I I . S . culpabilis iudicetur. iudicetur. 11. Si yero tale crimen ei imputaverit, a n d e morí debuisset, si Terum f a i s s e t , ille qui eum accusaverit VIIIM. den. qui faciunt sol. CC. cnlpabilis iudic.

TIT. X X I I .

De;Malef¡cis.

I. S i quis alteri lierbas dederit bibere ut moriatur, ( MALB. AJf e c t u Leudi) VII1M. den. qui faciunt-sol. CC. culpabilis iudicetur. E t si i s , cni maleficium fec e r i t , evaserit ( M A L B . Tho wespho ac ful tho) MMD. den. qai faciunt sol. i»,XII. cum dimidio, culpabilis iudicetur. II. Si quae mulicr, alteri mulieri maleficium f e c e r i t , ut infantena haliere non possit, MMD. denar. qui faciunt sol. L X I I . cum dimidio, culpabilis iudicetur. I I I . Si yero quis quod alins dedit veneficiuin biberit^ et mortuus non fuerit f j , ( M A L B . Tho wesfo ac faltho ) MMD. den. qui faciunt sol. L X I I . cum dimidio, culpabilis iudicetur. I V . Si quis alteri aliqaod maleficium superiactaverit, si ve cum ligaturis in aliquo loco miserit , MMD. den. qni fac. sol. L X I I . et dimidium, culpabilis iudicetur.

I I . Si vero tale crimen imputaverit, unde mori deb u i s s e t , si verum f u i s s e t , ille qui eum a c c u s a v e r i t , V i l i . den. qui faciunt sol. C C . culp. ind.

TAT. X X I . De maleflciia. I . Si quis alteri berbas dederit bibere, et* mortuus f u e r i t , V i l i . den. qui f a ciunt sol. C C . culpabilis ind.

I I . S i vero b i b e r î t , et mortuus non fuerit , I1D. den. qui faciunt sol. L X I I . S . ille qui dedit pro aliquo maleficio, culp. iud. I I I . S i quis alteri aliquod maleficium superiactatus fuerit sive cum ligaturis in quolibet loro m i s e r i t , H D . den. qui faciunt sol. L X I I . S. culp. iud. I V . Si quis mulieri lierbas dederit, ut infantes habere non possit, H D . den. qui faciunt solid. L X I I . S . culp. iud.

TIT. XXII. De eo qui TIT. XXIII. De manu mu- mulieri ingenuae manum lierum non stringenda. strinxerit. I . Si homo ingenuas foeminae I . Si quis homo ingeingenuae digitum aut manum in- nuus foeminae ingenuae strinxerit gj ( M A L B . Chamni) DC. manum aut digitum strinxe f )

In inartj.

evaserit.

g)

l a marg,

txstrinxeric.

3

LEGIS SALICAE T I T . X X I T .

3*

d e n . q u i f a c i n n t sol. X V . c u l p . iudicetur. I I . E t ei si b r a c h i u m destrlnMCC. X e r i t , ( M A L B . Cliamnum) d e n . q u i f a c i u n t sol. X X X . culp. iudicetur. I I I . C e r t e si s u p e r c u b i t n m m a n u m s t r i n x e r i t , ( M A L B . Chamnin mane charde) M C C C C . q u i f a c i u n t solid. X X X V . c u l p a b i l i s iudicetur. I V . Si quis mulieri mamillara c a p u l a v e r i t , ( M A L B . ibidem brücke) M. C C C . den. q u i f a c i u n t sol. X L V , c u l p a b i l i s iudicetur.

rit D C . d e n . q u i f a c i a n t sol. X V . c u l p . iud. II. Si vero bracliium s t r i n x e r i t , I C C . den. q u i fac i u n t sol. X X X . culpabilis iudicetur. I I I . S i autem s u p e r c u bitum manum miserit, ICC C C . d e n . qui f a c i a n t sol. X X X V . c u l p . iud. I V . S i ergo m a m i l l a m strinxerit, IDCCC. den. qui f a c i u n t sol. X L V . c u l p . i u d .

TIT. XXIII.

TIT. X X I V . De navibas furatis, I . S i quis e x t r a consilium d o mini sui, navem alienam movere p r a e s u m p s e r i t , aut c u m ea flum e n t r a n s i e r i t , ( MAI.B. Flemere) C X X . den. q u i f a c i u n t sol. I I I . culpabilis iudicetur. I I . S i quis ipsam n a v e m f u r a v e r i t , ( M A I B . Flemere) D C . d e n . q u i f a c i u n t sol. X V . culpabilis iudicetur. I I I . S i quis a s c u m d e intro c l a v e m f u r a v e r i t , ( M A L B . Cham zyasco) M D C C C . u e n . q u i fac. toi. X L V . c u l p . i u d . I V . S i q u i s a s c u m d e iirtro e l a v e m r e p o s i t u m , et in s u s p e n s o p r o studio p o s i t u m f u r a v e r i t , C M A L B . Cham zyasco) MDCCC. d e n . q u i f a c i u n t sol. X L V . c u l p . iudicetur. ( A E»t. aschim.

Gloss, Eit. id ist

D e eo qui

permis.su do. mini moverit aut furaverit.

n a v e m sine

T. S i q u i s s i n e p e r m i s s u n a v e m a l i e n a m m o v e r e praes u m p s e r i t et c u m ea flumen transierit G X X . den. qui f a c i u n t sol. I I I . c u l p . i u d . II. Si vero ipsam navem f u r a v e r i t , D C d e n . q u i fac. sol. X V . c u l p . i u d . e x c e p t o cap. et dil. I I I . S i quis n a v e m vel a s c u m hj de i n t r o c l a v e m furaverit , I C C C C , denar, q u i f a c i u n t solid. XT-'XV, culp. iud. e x c . cap. et dil. I V . S i quis a s c u m de intro c l a v e m r e p o s i t u m , et in s u s p e n s o p r o studio p o situm furaverit , IDCCC. den. q u i f a c i u n t sol. X L V . c u l p . iud. e x c . cap, et d i l .

icaphula.

LEGIS SALICHE TIT. XXVII.

35

TIT. X X V . De furtis in mo- TIT. X X I V . De furtis lino commissis. in molino commissis. T. Si qnis ingenuus, annonam alienam íd molino furaverit , M A L E . Authedio id est, cui molinos est ipsias molinario DC. den. qui faciunt sol. X V . culpabilis Judicetar: ei vero caías annonu fuisse probatur, alios X V . solid, similiter solvat, excepto capitale e t delatura. II Si quis Sclusam de farinario alieno ruperit, ( M A I B . Urbis via lacina) DC. den. qai faciunt solid. X V . culp. ind.

I . Si quis ingenuas in molino alieno annonam furaverit, ei cuius molinos estr, DC. den. qui faciunt sol. X V . culp. iudicetur, E i vero cuius ánnona est, similiter DC. den. qui faciunt sol. X V . cnlp. iud. excepto cap. et dil. I I . Si quis ferramentam de molino alieno furaverit, I D C C C . den. qui faciunt sol. X L V . culp. iud. exc. cap. et dil. I I I . Si nisi quod sevvum tradat, et priusquam tradiderit turn, dicat, ilium senium non habere, unde mallalus est et liberabilur a compositions medietalis.

52

L E G I S SA L I C A T T I T .

TÎT. X L - De vestigio minando.

XLI.

T I T . X X X I X . D e ves-

tigio minando

I. S ì qnis bovem aut c a I . S i quis boTem aat cabali nm gire quodlibet animai in fnrto ballum , vel quodlibet aniperdideritet einsdem vestigia se- mal sibi fnratam perdiderit q a i t n r , et i d consecntas fuerit et earn per vesti gium segsqne in tertia nocte, et ille, qni qnendo t u e r i t consecntas id d u x e r i t , aut émisse s e , aut infra tres noctes, et ille qui cambiasse d i x e r i t , aut prociamn- enm d u c i t , se comparasse verit, ille qui per Testigia sequi- aut cambiasse 1 d i x e r i t , vel tur, res snas per tertiam manum proclamaverit, ille qni p e r adrhamire debet. Si vero iam vestiginm sequitnr res snas, tribus noctibus e x a c t i s , qui res debet per tertiam manum snas qnaerit, et i n v e n e r i t , aptid adhramire. S i vero iam triqnem inveninntnr, si eas emisse bus noctibus exactis , qui aut cambiasse dixerit, ipsi lice.it res snas quaesiverit, et inveadrhamire. Qui »ero per vesti- o e r i t , ille apnd qnem inveginm sequitur, qnod se agnoscere niuntnr , si eas emisse ant dicit, ilio alio r e c l a m a n t e , non cambiasse se dixerit, lìceat offerre per tertiam manam vola- ei adrbaipire. Quod si ille e ç i t , n c c solum secandum legem qni per vestiginm seqnitur, calcaverit, et ei violenter, quod qnod se agnoscere dicit, i l se açnoscere d i c i t , talisse con- io alio r e c l a m a n t e , per t e r tiam manum adhramire no•incitnr (HAm. Mìttìnio frastatitio c ) MCC, den; qni fuciunt sol» luerit, nec solum secundum legem culcaverit d J f sed ei X X X . cu!j>. iad> v i o l e n t e r qnod se agnoscere d i c i t , tulisse convincitur, I C C . den. qni faciunt sol. X X X . culp. ind.

Tit.

XLI. De furti« calai- TÌT. X L . De caballis furatis. lorum.

I . S i qnis caballam qui I . Sì qnis caballnm, qni carrncam trahit', f u r a v e r i t , (MAI.B. carrncam e j trahit, furaveChanco) MDC. den. qui faci un t r i t , I D C C C . den. qui fac. sol. X L . cnlpabilis indie, exc. sol. X L V . cnlp. ind. exc. cap. et dil. c pitale et deliitura. i l . S i qnis caballum spatbum i l . S i . q u i s Waranionem f u r a v e r i t , ( M A L B . Chengisto ) M.bomini F r a n c o f u r a v e r i t , CCCC. den. qtii faciunt solidos I D C C C . den. qui fac. sol. e) In m arg. frastathintn. àJ kl. PIA. carrugam. Al. carruam.

Pith,

collocavirit.

e,'

Qu at t.

LEGIS SALICAE T I T . X U .

XXXV. culp. iud. exe. capitalo et delatura. i l i . Si quis W a r a n a n n i o n e m liomini Franco f u r a v e r i t , ( M A L B . fVadrido J MDCCC. den. qui lac i a n t sol. XLV, culpakilis i u d U cetnr, excepto cap. et dei, I V . Si quis Waranionem R e gis furaverit, ( M A L B . Setht.o ) JIM. C t C C . den. qui faciunt sol. LX. culpabills i adi ce tur, excepto capitalo et delatura. V. 1 Si quis admissarium c u m grege, Loe est, cum VII. a u t X I I . equal)us, furaverit, ( M A L B . Iluicthe Sonistha ) MMDC. den. qui faciunt sol- LXil, cum dimidio, calpabilis i u d i c e t u r , exc. cap. et delatura. V I . Si autem de grege minus f u e r i n t usque ad sex capita, et pretium et caussam superius con» venit observare, V I I . Si quis F r a n c o homìni admissarium f u r a v e r i t , ( I I A L B . Wadredo) MDCCC. den. qui fac i u n t sol. XLV. culp. iud. ex«, cap. et del. V i l i . Si quis puledrura f u r a verit, ( M A L E . Wadredo ) MDCCC, den. qui faciunt sol, XLV, culp, iud. exc. cup. et del. I X . Si quis puledrum anniculum sive biraulum furaverit , ( M A L B . Napodero ) DC. den. q u i faciunt solid. X V . culpabilis iud i c e t u r , excepto capitale et d e latura. X . Si vero sequentem pule-

XLV. culp. iud; exc. cap. et dil. III. Sì quis caballum spadatum f u r a v e r i t , 1CCCC. den. qui fac. sol. XXXV. culp. iud. exc. cap. et dil-. IV. S i q u i s W a r a n ì o n e m Regis f u r a v e r i t , III DC. den. qui faciunt sol. XC, culp. iud. exc. cap. et dil. V. Si quis admissarium f j cum grege, hoc est cum V I I . aut XII. equabus furaverit I ' D . den. qui fac. sol. LX1I. S. culp. iud. exc» cap, et dil. V I . Si autem de grege minus f u e r i t usque V I . capita,. et p r e t i u m et: causam 6uperius intimatala C O I I T G uit observare gj, VII., Si quis puledrum anniculum vel bimum f u r a v e r i t , DC. den. qui f a ciunt Sol. XV. culp. i u d . exr. cap. et dil. V i l i . Si vero « e q a e u tem poledrum f u r a v e r i t , CXX. den. qui faciunt sol. I I I , culp. iud« exc. cap. e t dil. I X . Si quis lamenta a ljena tribatterit ì j , et evas e r i n t , DC. den. q u i f a c i u u t sol. X V . culp. iud. X.

Si autem mortua in-

f ) Gloss, qui omni tempore cum equabus (st. g~) Est. a d d i t : Si i'«rr) minus de sex fuerint, M. den. qui faciunt sol. X X f . culpabilis iud. e tc- cap. di dil. h ) Ouatt Pith., puletrum. Al. polt~. iriuu. Buliu. poledrum. i j AL Pitb. trelatierit, dubilitavtrit, p§f~. c nutrii.

54

LEGIS SA.LICAE TIT. XLI.

t r a m furaverit (MAIB Nare ) CXX. denar. qui faciunt sol. III. culpabilis iudicetur, excepto capitale ct delatura. XI. Siquis iumentaalienatribatterit , et evaserint, (MALE, Stalathia") MCC. den. qui faciunt solid. X X X . culpabilis iudicetur, excepto capitale et delatura. XII. Si autem mortua inde f u e r i n t , MCC. denar. qui faciunt sol. X X X . culpabilis iudicetur.

de f u e r i n t , ICC. den. qui faciuntsol. X X X . culp. iud. XI. Si quis praegnantem equam furaverit , IDCCC. den. qui faciunt sol. XLV. culp. iud.

XII. Si quis iumentum aut caballum f u r a v e r i t , ICCCC.den. qui faciunt sol. XLV. culp. iud. exc. cap. et dil. X I I I . Si quis equam praegX I I I . Si quis admissanantem kj furaverit, (MAhv.Esta- rium alienum sine consensu lathia) M. DCCC. den. qui fa- domini sui spadaverit, DC. ciunt solidos XLV. culpabilis iu- den. qui fac. sol. XV. culp. d i c e t u r , excepto capitale et de- iudicetur. Et per unuailatura. > quodque iumentum, quae ille continere consueverat, triaen IJ coinponat, quod est tertia pars solidi, id est XIII. denarii, et tertia pars unius denarii. XIV. Si quis iumentum aut XIV. Si quis per supercaballum furaverit, MCCCC.den. biam aut inimicitiam caqui faciunt sol. XXXV. excepto ballos aut iumentu aliena capitale et delatura. tribatterit, vel debilitaverit ICC. den. qui faciunt sol. X X X . culp. iud. X V . Si quis admissari um alieX V . Si quis caballum num sine consensu domini sui alienum sine consensu dospadaverit. ( M A L E . tidechobifid ) mini sui excurtaverit mj DC. den. qui faciuntsol. XV. cul- CXX. den. qui faciunt sol. pabilis iudicetur; et unumquod- IJJ^ culp. iud. que i u m e n t u m , quod ille inire consueverat, trientem; quod est tertia pars solidi, id est XIII. den. et tertia pars unius denarii. X V I . Si quis per superbiam X V I . Si quis caballum aut per inimicitiam caballos aut alienum excorticaverit n j iumenta aliena tribaverit, vel CXX. den. qui faciunt sol. debilitaverit, ( M A I B . Stala sthia) III. culp. iud. k) In marg. iumentum praegnans.

triente uno, txcoviaverit. Guelf.

in)

Quinij.

Pith,

I)

Duo Pith,

scurlaveril,

trinnte uno. n) D u o Pith.

LEGIS SALICHE TIT. ILI I.

55

M C C . d e n a r . qui faciant. sol. X X X . calpabilis indicetnr. XVII. Si qais caballum alien u n sine consensu domini sui excorticaverit, ( M A I B . Leudardi) CXX. den. qui faciant sol. III. calpabilis iudicetur, excepto capitale et delatura.

T i t . XLI. De his qui T i t . XLII. De plagiatoribus, aliena mancipia sollicitaverint. I. Si quis mancipia aliena solI. Si quis mancipium a licitaverit, et convictus f a e r i t , lienam sollicitaverit et con( M A t s . Theu la sina)T)£. den. qui victus fueVit, DC. den. qui faciant' solid. XV. calpabilis iu- faciant sol. XV. calp. iud. dicctur. II. Si servos alienns faerit II. Si qais servam aliefurntus, et ipse trans mare fue- num plag'iaverit, id est per rit ductus, ( M A L B . Viridio) sive circumventionem de serviin ijuamlibet regionem ipsum d a - tio domini sui abstraxerit, xerit, et ibidem a domino suo et trans mare sive in quaminventus fuerit, et ipsum, a quo libet regionem ipsum daxein patria aliena plagiatas est, in rit, et ibidem & domino sao Mallo publico nominaverit, et inventus faerit, et ipsum u tres ibidem testes colligere domi- quo in patria plagiatus est, nus debet; et iterum cum serv us in mallo publico nominaipse citra mare fuerit revocatus, verit, et tres ibidem testes in altero Mallo iterum debet no- dominns habere debet, et minare qui eum plagiaverit, et iterum , cam servus ips3 ibidem similiter tres testes colli- citra mare vel de qualibet gere debet; ad tertium vero Mai- regione fueritrevocatas , in lurn similiter facere debet, ut altero mallo debet nominovem testes iurent, quod ser- nare , qui eum plagiaverit, r u m ipsum aequaliter per totos et ibidem similiter tres tesMallos super plagiatorem dicen- tes debent adesse. Ad tertem audissent. Sic postea qui eum tium vero mallam similiter plagiaverit, MCCCC.den. qui fa- fieri debet, ut novem testes ciunt sol. XXXV. culpabilis iu- iurent, quod servum ipsum dicetur, excepto capitale et de- aequalitersemper super plalutura. giatorem dicere audissent. III. Quae confessio servi us- Sic postea qui eum plagiaque ad tres plagiatores admitta- verit ICCCC. den. qui fat u r , ea tamen ratione, ut nomi- ciunt sol. XXX. calpabilis na homilium et villarum aequa- iudicctur, excepto capitali

58

LEG IS S',\LICAE TIT. XLIII.

J iter per toto$ tres mallos de- et dilatura, E a tamen rat i o n e , ut nomina bominum beant nomiuare. et villarum aequaliter per totos Ires mallos debeat nominare. I I I . Si qnis bominem inI V . Si quis bominem inge—»num plagiaverit, et vendiderit, genunmplagiaverit, veI venet postea in patriam reversus diderit , et postea i a pa« f u e r i t , (" mat.n. Frio faliovo , sen triam reversus f u e r i t , IV. Amlelfecto ) V I I I ^ I , denar. qui den. qui faciunt sol. C. culp. facinnt solid. CC. culpabilis iu- iudicetur. dicetur. V . SL quis hominem ingennum v e n d i d e r i t , et postea ir» patriam reversus non fuerit , (MALB. Fal chaml V l l I M . denar. cnlpabilis iudicetur, qui faciunt sol. C C .

I V . Si quis bominem ingenuum vendiderit et postea , in patriam ad propria reversus non fuerit V I I I . den, qui faciunt sol. CC. culp. iiid.

TtT. XLII. De servo TIT. X L I I I . De servo qui qui de furto fuerit interde furto fuerit inculpatus. pell a tus. I . Si cuius servns in furtum fuerit inculpatus, si talis causa est unde ingenuus DC. den. qui facinnt sol. X V . componere deheat, servns super scamno trnsus C X X . ictus accipiat; si vero antequani torqueatur i'uerit conlessus, et ei enra domino suo eon• pnit, CXX. den. qui (aciunt sol. I I I . dorsum suit in redimat, domiri'is vero suns capitalo restituat. Piequirenti Hlitem si maior culpa fuerit, nvule ingennus MCCCC. den. qui facinnt sol. X X X V . solvere debet, similiter servus C X X I. colaplios accipiat. E t si in ipso Slipplieio confessus fuerit illi qui enm torquet , et ipse servum adhuc rnagia vult torqnere i lium nolente domino , pignns domino servi dare debet, et sic servus ail supplioia iiiaiora datur; et si confessus fuerit, nihil ei super domi*

I . Si cuius servns de fnrto fuerit interpellatus , si talis causa est, unde ingennns DC. den. qui faciunt sol. X V . componere debeat, servus super scarnnum tensiis CXX. ictus accipiat. I I . Si vero an tequam torqueatur , fuerit confessus, et dominoeius ita placuerit, CXX. den. qui facinnt sol. 111. pro dorso reddat, et capitate doininus servi in locum restituat I I I . Si autem talis culpa f u e r i t , de qua i n g e n u u s , J C C C C den.qui faciuntsol. X X X V . componere debeat, similiter servus CXX. ictus aecipiat tensus. I V . E t si in ipso supplicio fuerit,confessus, aut cast r c t u r , aut C C X L . den. qui

LEGIS SAMCAE TIT, XLIII. nnra c r e d a t u r , ipse r e r o ilium servum habiturus, qui eum torsit, et dominas s,ervi, qui iampign u s accepit, pretium pro servo recipiat. I I . Si r e r o infra priora supplicia, id est CXXI. colapliis, fuerit confessas, aut castretur, aut CGXL. denarios, qui faciant solidos VI. reddat : dominus a n tem servi capitalem in locum restituât. I I I . R e q u i r e n t i vero si talis culpa e s t , u n d e homo ingenuus sive F r a n c u s V I U M . den. qui faciant sol. CC. culp. iud. servus solidis XV. id est DC. den. componat. Si vero in maioribus criminibns servus inveniatur, unde l n g e n u n s MDCC'C. den. qui fac i a n t sol. X L V . possit iudicari, et inter sapplicia confessas fuerit, capitali sententia feriatar.

I V . Si -antcm servas de quolibet crimine incúlpalas , domin a s servi, si praesens est, ab eo qui repetit ¡ulmoneatur, ut servum ad iusta sapplicia reddat. E t qui repetit virgas hubeat paratas, quae in similitudinem minimi digiti grossitadinem babean t ; et scamnurn paratum habere debet et ibi servum ipsam extendere debet. Si dominas servi supplicium detulerit, et servus praesens fuerit, continuo ipse qui repetit, domino servi soo ) Est. aut

noient«.

57

faciunt solido» V I . solvat» Dominns vero servi capitale in locum restituât r e quirenti. V. E t si s e r r a s confessas n o n fuerit, et ille, q u i eum t o r q a e t , adhuc ipsum servum torquere voluerit y ( etiam nolenti o~) domino servi pignns donare debet, et ipsum servum ad maiora sapplicia retinere. E t sì postea servos ad maiora supplicia traditus confessas n o n f u e r i t , qai e a m torquebat, ipsum liabeat; dominas vero servi, de q a o iam pignns acceperat, pretium pro ipso servo sno suscipiat. V I . Si vero sopra domin u m servus confessila f u erit, n u n q n a m credatur. V I I . Si vero maiori crìmine servus inculpatus fue r i t , de q a o ingenuus IDCCC. den. qui fac. sol. XLV. posset culp. iudicari, et inter supplicia confessas ftierit, capitali sententia feriatar. V I I I . Si autem servus de quolibet crimine i n c n l patus fuerit, et dominus servi ipsius praesens adfuerit, ab eo,qni repetit, admoneatur ut serv am suam ad ¡osta supplicia dare non différât. E t qui repetit, virgas paratas habere debet, quae in similitadinem minimi digiti grossitudinemhabeant et scamnum paratura habere debet, ubi servum ipsum tendere possit.

58

LEGIS SALICAE

l e m c o l l o c e t , e t ad S e p t e m n o c tes placituin c o n c é d â t p J , ut serv i m i ad s u p p l i c i u m t r a d a t . Qui si a d l i u c S e p t e m r i o c t i b u s i m p l e tis s e r v u m t r a d e r e d i s t u l e r i t , s o lerei e i , is q u i p e t i t , i t e r a t o c o l l o c e t c u m t e s t i b u s , e t sic i t e r u m ad alias s e p t e m noctes p l a c i t u m f a c i a t , i d est, in X U I I . n o c t e s à prima admonitione coinpleatur. Q u o d si i m p l e t i s X l i l l . n o c t i b u s s e r v u m n o l u e r i t ad supplicium tradere, omnem causam vcl comi o s i t i o n e m d o m i n u s in se r e c i p i a t , ì o c e s t , si t a l i s c a u s s a f u e r i t , u n de I n g e n u u s D C . den. qui faciunt s o l . X V . p o t u e r i t c o m p o n e r e , ipse d o m i n u s p r o s e r v o r e d d a t . V. Q u o d si a d ' n u c m a i o r c u l p a , fuerii, de qua servus requirit u r , et d o m i n u s s e r v i n o n ut servus rsolvat, sed ut I n g e n u u s tof a n i l e g e m s u p e r se s o l u t u r u s e x cipiat. VI. Q u o d si v e r o s e r v u s absens fuerit, dominus servi à r e p e t e n t i b u s tertio adrrioneri d e b e t , u t s e r v u m suum intra s e p t e m n o c t e s d e b e a t p r a e s e n t a r e ; q u o d si non f e c e r i t j tunc repetens cum t e s t i b u s s o l e m i l l i c o l l o c e t , e t sic i?d a l i a s V i i . n o c t e s p ' a c i t u r n i l l i concédât. Si tunc s e r v u m non praesentaverit, tune répétées cum t e s t i b u s s o l e m liti c o l l o c e t t e r t i a v i c e adirne a d s e p i e m n o c t e s , ita ut totus n u m e r u s ad X X I . n o c t e m p e r v e n i t : q u o d si p e r t r i a liaec placita s e r v u m n o l u e r i t ligatum suppliciis d a r e , aut praes e n t a r e , e t turnen p e r s i n g u l a p l a c i t a ei s o l e m c o l l o c a v e r i t , t u n c d o minus servi omnem repetitionem n o n q u a ! e m s e r v u s , sed q u a l c m I n g e n u u s , si l i o c a d m i s i s s e t , t a n -

Î

f>) In marg. Jaccre

devel..

TIT. XLIII. IX. Quod si dominus s e r v i s u p p l i c i a d i s t u l é r i t et servus praesens fuerit, cont i n u o ipse q u i r e p e t i t , d o mino servi solem collocet, e t ad s e p t e m n o c t e s p l a c i t u m c o n c é d â t , u t s e r v u m ad s u p p l i c i a tradat. X. S i i 11 i r a s e p t e m n o c t e s s e r v u m a d s u p p l i c i a dist u l é r i t t r a d e r e , s o l e m e i ¡ter a t o is, q u i r e p e t i t , c o l l o c e t , et s i c i t e r u m a d a l i a s s e p t e m n o c t e s p l a c i t u m t r i b u a t , îd e s t , u t X I V . n o c t e s à prima admonitione c o m p l e a n . tur. XI. Quod si impletis X I V . noctibus servum nol u e r i t ad supplicia dare, omn e m c a u s a m et c o m p o s i t i o n e m d o m i n u s in se e x c i p i a t ; l i o c e s t , u t si t a l i s c a u s a f u e r i t , de qua ingunuus D C . denar. qui faciunt solidos X V , c o m p o n e r e debeat, tantuin ipse dominus servi reddat. XII. Si vero maior c u l pa fuerit de q u a i n g e u u u s IDCCC. denariis qui faciunt solidos X L V . comp o n e r e debeat , et dominus servum non praesentav e r i t , i p s u m n u m e r u m sol i d o r u m reddat et capitale in l o c u m restituât. XIII. Q u o d si a d l i u c m a i o r c u l p a f u e r i t , q u a e SCTTO r e q u i r i t u r , dominus servi non ut s e r v u s , sed ut i n g e n u u s totarn l e g e m s u p e r ?e solviturus accipiat. XIV. Si autem s e r v u s absens fuerit, d o m i n u m ser-

LEGIS SALICAS TIT. XLIV. dem composti.¡onem repetenti restitaat. V i i . Si vero anelila in tale crimen inculpetur, onde servus Castrari debeat, aut C C X L . ictus accipere flagellorum, ipsa totidem ictus accipiat, aot C C X L . denar. qui faciant sol. V I . componat. V H I . Si quis cum servo alieno «ine C o n s i l i o domini sui negotiaverit, DC. den. qui faciunt sol. X V . culpabilis iudicetur. Certe si talis culpa e s t , unde Ingen o n i homo Francus VIIIM. den. componere debet, servus sol. X V . culpabilis iudicetur.

59

v), is qui repetit, secretius admonere debet, ut servum suum infra septem noctes praesentem faciat; quod si non f e c e r i t , tune repetens solem illi cum testibus collocet; et si infra alias septem noctes ipsum servum non praesentaverit, iterum repetens cnm testibus solem ei collocet, et tertia vice adhuc sëptem noctes placitum illi concédât, id est, ut totus numerus ad viginti et unam noctem perveniat. Quod si post tria placita servum noluerit ligatum ad supplicia dare et per singula placita solem ei collocav e r i t , tune dominus servi omnem repetitionem, sicut superius dixiinus, non ut servus, sed quasi ingenuus hoc commisisset,talem compositionem repetenti restituât. X V . Si vero ancilla in tali crimine inculpatur, de quo servus castrari debuerat, C C X L . den. qui faciunt sol. V I . si convenit dominus reddat, aut CCXL. ictus accipiat flagellorum.

TIT. X L I V . De homicidiis T I T . X L I I I . D e H o m i Ingenuorum. cidiis ingenuorum. I. Si quis Ingenuus F r a n c o , nutBarbarum, aut hominem qui Salica lege vivit, occiderit, (MALB. Leudi) VlIIM. den. qui faciunt sol. CC. culpabilis iudicetur.

I. SiquisingenunsFrancum q J, aut hominem barbaran) r) occiderit, qui lege Salica vivit, VIIIM. den. qui faciunt sol. CC. culp. indie.

q) Baluz. Si quis ingenuus hominem Francum aut barbarum. r) Glosa. Est. id est quos Franci ex alia patria in suam adduxerunt. Et ijisos cap; os lege salica vivere nolunt.

60

LEGIS SÀLICAE TIT. XUV.

I f , Si r e r o e n m in p u t e n m a n t t u b aquam miserit ( M A L B . fVath leudi) XXII1IM. d e n a r . q u i f a c i u n t solid. D C , cqlpabilis i u dicetur. I I I . Si q u i s h o m i n e m in p n t e nm,]ant in vipidaiactaverit, e t vim s e x i n d e evaserit , u t a d casam s u a m possit a c c e d e r e , ( M A L B . chalip sub littpio) H U M . den. q u i fac i n n t solid. G. culpabilis i u d i cetnr. I V . Si r e r o efim q n i in trnste dominica e s t , o c c i d e r i t , ( M A L B . Leudi) XXIIIIM. denar. q n i fac i u n t sol. DC. cnlpabiiis i u d , V . Si vero euin de hallis a n t de rama s u p e r operuerit s J , simil i t e r LXXIIM. d e n . qui f a c i u n t •olid. MDCCC. culpabilis iudicetur. V I . Si R o m a n e s h o m o c o n r i v a Regis occisus f u e r i t , ( M A L B . Leudi) X I I M . d e n . qui f a c i u n t sol. CCC. componatur. V I I . Si quis R o m a n u m tri— b u t a r i u m o c c i d e r i t , MDCCC. d e n . q u i faciunt sol. X L V , culpabilis iudicetur.

I L Si v e r o e tun in p n t e u m a u t s u b a q u a m miseri t , XXIV. d e n . q u i f a c i a n t sol, D C . culp. i u d . uj I I I . Si a u t e m d e rami's, Tel de hallis v J , a u t de qualibet r e e u m c o o p e r u e ritautincenderitXXIV. den. qui f a c i u n t solid. D C . culp. indie. I V . Si quis eum Occiden t , qui in truste dominica est, X X I V . den. qui faciunt sol. DC. culp, iud. V. Si vero in p u t e u m aut s u b a q u a m m i s e r i t , a u t de hallis vel d e ramis e u m cooperuerit, a u t i n c e n d e r i t , L X X I I . d e n . q u i faciunt sol. IDCCC. culp. iud. V I . Si quis R o m a n u m h o m i n e m , convivam regis, o c c i d e r i t , XII. den. qui f a ciunt sol. CCC. culp. iud. V i i . Si Romanus homo possessor, id est, q u i rcs in p a g o , ubi comuianet, proprias possi J e t , occisus f u e r i t , is qui eum occidisse convincitur IV. d e n . q u i f a c i n n t sol. C. culp. iud. V i l i . Si q,uis R o m a n u m tributarium w J occiderit , IDCCC. den. q u i faciunt sol. X L V . culp. iud.

V i l i . Si q u i s h o m i n e m i n g e n u u m i n v e n e r i t in q u a d r i v i o , aut in v i a , sine munibus a u t p e dibus inimici sui vi d e t r u n c u t u s , et e u m rita p r i v a t , aut o c e i d e d e r i t , ( M A L B . Friofald. t j 1IIIM. d e n . q u i faciunt solid. C. c u l p a bilis iudicetur. I X . Si quis h o m i n e m ingeI X . Si quis h o m i n e m inn u u m de barco abbatiderit siue veuerit iu quadrivio sine i ) In rnarg. MAIB. math leuth muster. tj In nurg. unasbtgo. u ) Hoc caput in Est. deest. v) Gloss, siccis ramis. w) Gloss, et

Stopharius nominalur qui eensum regi solvit.

LEGIS SALICAE TIT. XLIV.

61

Tolcmtate MDCCC. denar. qui fa- manibus et sine pedibus, ciunt sol. X L V . calpabilis iu- quem inimici sai detrancadicetur. turn dimiserint, et earn T!X . Si qais capat de homine, ta priyaverit, sen perceciquod inimici sai in palnm mise- derit, I V . den. qai facinnt r u n t , sine yoluntate alterius de- sol. C. culp. iud. pOBaerit, ( M A L E . Rub a. nal) DC. X. Si qais hominem i n den. qai facinnt sol. X V . cnlpa- genuutn in puteum ant in bilis iudicetur. pelagus, aat in qaodlibet X I . Si qais bominem in pa- praecipitium, ubi pericuteum iactaverit, et is exeundo yi- lam mortis esse possit, imyns evadit -I111M. den. qai fa- pinxerit, et ille qai prociunt solid. G. calpabilis iudi- iectus e s t , qaolibet modo cetar. ab eodem periculo vivas X I I . St Tero in pateo mor- evaserit, ille qai earn imtaus faerit ( M A I B . Mustlicst) pinxerit, I V . den. qai faXXII11M. den. qui faciant sol. ciant sol. G. calp. iad. DC. culpabilis iudicetur. X I . S i a u t e m , qui praeX I I I . Simili modo qai in pe- cipitatas e s t , mortaas fuelsigus hominem impinxerit, et r i t , tota leade sua corapoexinde evaserit, ( M A L J . Piomanatar. Atqae ita nnaqnaerina) I1IIM. den. qai faciant so- qae persona, qaae maiori lid. C. calpabilis iudicetar. minorivecompositionecomX I V . Si quis pnellam inge- poni debaerat, si de praenaam occiderit, (MALB. Nucha la) cipitio periculum mortis e V I I I M . d e n . q u i f a c i u n t s o l . C C . vaserit , medietate leut'is calpabilis iadicetur. suae componatur, qua comX V . Si qais Romanas bomo poni debaerat, si mortaas possessor, id est, qui res in pago faisset. Nam et si mortaua obi remanet, proprias possidet, f a e r i t , anasqaisqae secunoccisas f a e r i t , is qui eum occi- dum iaoduin leudis suae disse cronvincitur, HUM. den. componat, qui faciant solid. C. culpabilis iudicetur. X V I . Si quis bominem ingeX I I . Si quis bominem nuum qaemlibet, socium suum, ingeiraum cailibetsocio sao de quolibet crimine accusaverit, - de quolibet criuaine accusaet per eius commotion em sive verit, et per eias commomendacium, i l l e , qai accusatus tionem sive mendacium, est, occisus fuerit; si ei ad pro- ille qai accusatus est, ocbatum fuerit, medietate leodis cisus fuerit, si ei adprobaeius componat. Ille Tero qui turn fuerit, medietatem Icue u n occiderit, secundum legem dis eius componat. Ille vcr o , qui eum o.-cidit, secun pleniter earn componat. dum legem pleniter eum componat.

62

LEGIS SALI CAE TIT. XLVI.

TIT.- X L V .

De

homicidiis

De Honricidiis a contubernio factis.

Si quis collecto contuberh o m i n e m l n g e n u u m , in saa adsallierit, et ibidem occident, ( MALB. Cham.es XX1I1IM. den. qui faciunt

I. Si quis collecto contubernio h o m i n e m ingen u u m in domo sua adsall i e r i t , et ibidem e u m occi derit X X I V . d e n . q u i fa-

TIT. XLLV.

a contubernio factis.

I. nio, domo earn talia,)

sol. D C . c u l p a b i l i s i u d i c e t u r .

c i u n t sol. D C . c u l p . i u d .

I I . Si vero in truste doI I . Si vero in truste dominica ille q u i occisus est fuerat x j , minica ille , q u i occisus est LXXLIM. den. q u i faciunt sol. f u e r a t , LXX1I. den. q u i faM. DCCC. culpabilis iudicetur. ciunt sol. IDCCC. culpabilis iud. III. Qnod si corpus ocI I I . Q u o d si corpus occisi h o minis , très piagas vel amplius cisi hominis tres plagas vel h a b u e r i t , très qui i n c u l p a n t u r , amplius b a b u e r i t , tres qui et quod in eo contubernio f u e - i n c u l p a n t u r , e t , quod in r i n t p r o b a n t u r , legem superius eo contubernio fuissent , comprehensam singillatim cogan- c o n v i n c u n t u r , legem supet u r e x s o l v e r e : alii vero très de rius comprehensam singueodem contubernio y j I11MDC. latim cogantur exolvefe. denar. qui f a c i u n t solid. XC. Alii vero tres de eodem conu n u s q u i s q u e eorum culpabilis tubernio I1IDC. den. q u i l a iudicetur : et très adhuc in ter- cinnt sol. XC. unusquisque tio loco de eodem contubernio zj, illorum culp. iud. E t tres MDCCC. denar. qui faciunt sol. adhuc in tertio loco de eoXLV. singuli eorum cogantur ex- dem contubernio IDCCC. solvere. Si vero Romanus vel den. qui fac. sol. X L V . sinLidus in tali c o n t u b e r n i o occi- guli eorum cogantur exolsus f u e r i t , liuius composition is vere. medietas solvatur. IV. Si vero Romanus vel IV. Si quis contubernio facto villas aliénas c u m tribus effrege- lidus in tali contubernio r i t , ( M A L B . a Icit falthto) II1MCXX. occisus f u e r i t , h u i u s comden. qui faciunt sol. L X X X V l l I . positionis medietas solvatur. culpabilis iudicetur.

De homicidiis TIT. XLV. De homicidiis in convivio faclis. in convivio factis.

TIT. X L V I .

I. I. Si in convivio, tibi quatuor aut q u i n q u e f u e r i n t b o m i - tuor

Si in convivio ubi quiaut q u i n q u e f u e r i l t

x) In marg. ' qu i eum occidisse probatur. drucke lennici. zj I n marg. H A L B , seo Iastasia.

In marg, MA it.

LEGIS S ALICAETIT.

nes linas ex ipsis i n t e r f e c t u s f n e rit a j , i lie qui r e m a n e t , nut u n u m convictum r e d d a n t , a u t omnes mortis illius c o m p o s i t i o nem c o l l e c t c n t , q u a e l e x u s q u e ad septein, q u i f u e r i n t in c o n vivio illo, c o n v e n i t observare. II. Si vero in illo c o n v i v i o plus quam septcm i u e r i n t , non omnes t c n e a n t u r o b n o x i i , sed quibus f u e r i t i m p u t a t u m , illi s e cundum legem c o m p o n a n t . III. Si quis foris c a s a , sive iter agens, sive in agro positus a contubernio f u e r i t o c c i s u s , et tres vel amplius h a b u e r i t , ( M A L B . Druchle lidio) lioc e s t , e t tres de eodem c o n t u b e r n i o c o n v i e t i fuerint, singillatim mortis illius compositionem c o m p o n a n t , et tres alii de ipso c o n t u b e r n i o MCC. den. qui f a c i u n t sol. X X X . unusquisque i l l o r u m culpabilis iudicetur. E t tres alii a d h u c de ipso c o n t u b e r n i o , D C . d e n . q u i faciunt sol. X V . culpabilis i u dicetur.

XLVTI.

63

b o m i n e s , u n u s ex ipsis i n t e r f e c t o s f u e r i t , ¿Ili qui r e m a n e n t , aut u n u m c o n v i c t u m r e d d a n t , a n t omnes m o r t i s illius c o m p o s i t i o n e m c o n i e c t e n t : q u a e lex u s q u e ad s e p t e m , q u i f u e r i n t in c o n v i v i o i l i o , c o n v e n i t observan. I I . Si vero in illo c o n vivio phis q n a m septem f u e r i n t , n o n omnes t e n e a n t u r o b n o x i i , sed q u i b u s f u e r i t i m p u t a t u m , illi s e c u n d u m legem componant. I l i . Si quis foris c a s a , sive i t e r agens , seu in a g r o positus, a contubernio fuer i t o c c i s u s , et tres vel a m plius b a b u e r i t p l a g a s , t r e s de e o d e m c o n t u b e r n i o , q u i c o n v i c t i f u e r i n t , singillatim m o r t i s illius c o m p o s i t i o n e m c o m p o n a n t , et tres alii de ipso c o n t u b e r n i o !CC, d e n . q u i f a c i u n t sol. X X X . u n u s q u i s q u e i l l o r u m culpabilis iudicetur. E t tres a d h u c alii de ipso c o n t u b e r n i o , D C . d e n . q u i f a c i u n t sol. X V . singuli e o r u m c u l p . i n d .

Ipus.

TIT. X L VI. De reippis b ).

I. Si, ut fieri a d s o l e t , h o m o moriens , viduam d i m i s e r i t , et earn quis in c o n i u g i u m v o l u e r i t accipere, a n t e q u a m earn accipiat T u n g i n a s aut C e n t e n a r i u s Mnllum i n d i c e n t , e t i n i p s o M a i l o scutum habere d e b e t , et tres h o -

I. Si quis h o m o m o r i e n s v i d u a m d i m i s e r i t , e t earn q u i s in c o n i u g i u m v o l u e r i t a c c i p e r e , a n t e q u a m eaia a c c i p i a t , T u n g l n u s cj a u t Centenarius Mallum indic e n t , et in ipso Mallo s c a -

TIT, X L V I I .

De

Re

LI) In marg. MALB. Seo laude esihadio. bj Est. De reipu muliuris. lì;iluz. De reippus. Gloss. De sponsalitiis vidtiavum. Giosi, ludix qui post comiiem est.

viduae cj

64

L E G I S SALICAE T I T . X L V I I .

m i n e s , vel canssas m a n d a r e d j . E t t u n c ille , qui v i d u a r n a c c i p e r e v u l t , c u m t r i b u s testibus q u i a d p r o b a r e d e b e n t , tres solid, a e q u e p e n s a n t e s , et d e n a r i u m liabere d e b e t . E t lioc f a c t o , si eis c o n v e n i t , y i d u a m accipiat. I I . S i y e r o ista ej n o n f e c e r i t , e t sic e u m a c c e p e r i t , ( M A L E . Rci phus haec cha la. sinus) MMD. d e n . q u i f a c i u n t sol. L X l i . c u m d i m i d i o culpabilis i u d i c e t u r . I I I . Si a u t e m q u a e s u p e r i u s d i x i m u s omnia s e c u n d u m legem i m p l e v e r i t , e t tres solidos et d e n a r i u m ille cui R e i p h e d e b e t u r a c c e p e r i t , t u n c earn l e g i t i m e accipiat. H o c d i s e e r n e n d u m yidet u r , cui R e i p u s d e b e a t u r . Si n e p o s f u e r i t , sororis filius, s c n i o r ille a c c i p i a t ; q u i si n e p t i s filius n o n f u e r i t , C o n s o b r i n u s filius , q u i ex m a t c r n o g e n e r e v e n i t , ipse accipiat. Si a u t e m n c c c o n s o b r i n u s filius f u e r i t , t u n c avunculus frater matris Iteipum accipiat. Si vero a v u n c u l u s non f u e r i t , t u n c f r a t e r illius , q u i ipsam- m u l i e r e m antea l i a b u c r u t , si in h a e r e d i t a t e m d e f u n c t i i'rat r i s , id e s t , m a r i t i m u l i e r i s illius, y e n t u r u s n o n e s t , ipse R e i p p u m accipiat. Q u o d si n e c ipse f u e r i t , t u n c q u i p r o x i m u s f u e r i t sup e r i u s nominatis , sui singillatim s e e u n d u m p a r e n t e l a m dicti s u n t , u s q u e ad s e x t u m g e n i c u l u m , si i n h a e r e d i t a t e m illius mariti def u n c t i n o n a c c e d a t , ipse R e i p p o s accipiat.

turn h a b e r e d e b e n t , et tres liomines causas tres d e m a n d a r e ; et t u n e i l l e , q u i v i duam accipere v u l t , cum tribus t e s t i b u s , qui a d p r o b a r e d e b e n t , tres sol. a e q u e p c n s a n t e s et d e n . h a b e r e d e b e t f j , et hoc f a c t u , si eis c o n v e n i t , y i d u a m accipiat. I I . Si vero ista n o n fec e r i t , e t sic earn a c c e p e r i t , ilii, cui reippus d e b e t u r , 1ID. d e n . q u i f a c i u n t sol. L X I I . S. culp. i u d . H I . Si a u t e m q u a e s a p e r i u s d i x i m u s omnia s e c u n d u m legem i n i p l e v e r i t , et tres sol. et d e n a r i u m ille, cui r e i p p u s d e b e t u r , a c c e p e r i t , t u n c earn l e g i t i m e accipiat. I V . Hoc d i s e e r n e n d u m videtur , cui reippus d e beaiur. V . Si n e p u s f u e r i t sororis filius s e n i o r , ille r e i p purn accipiat. V I . Si v e r o n e p u s n o n f u e r i t , neptis filius senior ille accipiat. V I I . Q u o d si neptis filius n o n f u e r i t , c o n s o b r i n a e fil i u s , q u i ex m a t e r n o gen e r e v e u i t , ipse accipiat. V I I I . Si a u t e m n e c c o n s o b r i n a e filius f u e r i t , t u n c av uncul us f r a t e r matris reipp u m accipiat. I X . Si vero a v u n c u l u s n o n f u e r i t , t u n c f r a t e r ill i u s , q u i ipsam m u l i e r e m a n t e h a b u e r a t , si in h a e r e -

d) I n marg. debent. Tunc ipse qui viduam accipere debet tres solidos aeque pensantes et denariiLin habere debet, et tres erunt, qui solidos pensare vel probare debent, et hoc factum , si ei convenit, sic accipiat cui debeatur. e) 111 marg. istud. f j Duo P i t h , addunt.- El tres erunt, qui solid s pensare vel probare deb out.

LEGIS SALICAE TXT. XLVLIL. IV. S i autem nallus , nisi post sextum genicalam proximus fuerit, in fiscum Reippi vel caussa, quae inde acta f u e r i t , colligatur.

W

ditatem defancti fratria, id e s t , mariti mulieris iliius Tenturos non est, ipse reippom accipiat. X . Q u o d si nec ipse fuerit, tunc qui proximior fuerit post superius nominatos, qui singiUatira (secundum pareutiilam dicti sunt, usque ad sextant genuculum, si in baereditatem illius mariti defancti non acceda t, ipsa reippum accipiat. X I . Si autem nallus ni6Ì post sextum genucnlum proximus fuerit, in iiscum ipse reippu* vel causa g j t quae inde orla fuerit, colligatur. X L V I I . D E eo qui villain alienam occupaverit, Tel si duoTIT.

TIT. X L Y I I I .

D e migrali-

tibus.

decim m e n s i b u s c a m

tenuerit.

I . Si quis super alteram in I. Si quis super alterum villa migrare voluerit, et aliqui in villam migrare voluerit, ex eisdem, qui in villa consis- et aliqui de his, qui in viltunt, cum suscipere volucrint, la consistunt eum suscipere et vel unus rei aliquis ex ipsis volnerint, et vel unus ex extiterit, qui contradicat, mi- ipsis extiterit, qui contrtigrandi licentiam ibidem non La- ' dicat, migrandi licentiam beat. Si vero contra iuterdictum ibidem non babeat. unius rei duorum in villa ipsa II. Si vero contra interadsedere praesumpserit, tunc te- dictum unius vel duorum in stare ill! debent, et si noluerit ipsa villa consedcre praeexinde exire, ille qui testat, cum sumpserit, tunc interdictor testibus sic ei debet testare, ut testari debet illi cum testiinter decern noctes exinde exeat; bus , ut infra decern noctes et si aillmc post decern noctes inde exeat, et si noluerit, noluerit exire, iterum debet ad iterum ad ipsum cum testiipsum venire, et testare simili- bus veniat, et testetur illi, g) Gloss, poena propter solemnia Hon

ttrvata.

5

66

LEGIS SAlICAB T l f . XLY1IL

t e r , ut îteram ad alias decern noctes exinde debeat exire j et si adhuc nolnerit, i tern m decern noctes ad placitum addat, et sic X X X . noctes impleat. Si nec tunc T o l n e r i t exire, tunc manniât earn ad Mallum, et testes saos in síngalos mallos, qui ikidem fùerint, secam habere deboat

praestos

hJ

e t si

ipse

cni

testatum est noluerit venire, et a l i q u a Sumis non detinueriteum, ipse secundum legem qua diximus testatus est, tunc ipse qui testavit, super fortunam suam ponat, et roget Grayionem ut accedat ad locum, et ipsum inde expellat, et si ibi aliquid elaboravit, quia legem noluit audire, amittat, et insuper ( M A L B . fVidre su thalo ) MCC. den. qui faciunt solid. XXX. culpabilis iudicetur. II. Si quis vero admigravit, et ei aliquis iufra XII. menses i J nullus testatus fuerit, ubi admigravit, securas sicut alii vicini consistât kj.

III. Si quis vero aliam in villam alienam migrare antequam c o n v e n t u m fuerit rogaverit IJ MDCCC. den. qui faciunt sol. XLV. culpabilis iudicetur.

at infra alias decern noctes secedat, Quod si nolnerit, iteram tertio plácito, u t i n fra decern noctes exeat, denunciet. Si vero XXX. noctes impletae faerint, et nec nanc voluerit exire, statim ilium manniat ad mallum, et testes suos, qui a d i p s a p l a c i t a f u e r o n t , BC-

cum praestos mj habeat Si autem ipse, cui testatum est, venire noluerit, et earn aliqua sunnis non detinuerit, et secundum legem supra dictam testatus fuerit, tunc ipse, qui ei testatus est, super fortuna sua ponat, et grafionem roget, at accédât ad locum, et ipsum inde expellat nj, et si ibi aliquid elaboravit, quia legem nolnit audire, amittat, et insuper ICC. den. qui faciunt sol. XXX. culp. iud. III, Si yero quis alium in villam alienam migrare rogaverit anteqnam conventual fuerit, 1DCCC. den. qui faciunt sol. XLV. culpabilis iud. IV. Si autem quis migraverit in villam alienam, et ei aliquid infra XII. menses secundum legem contestatum non fuerit, secaras ibidem consistât, sicut et alii vicini.

h) In marg. paratos. «) In ma>g. noctes. fc) In marg. inateat. I) In marg. H I L B . anduu theocho. m J Duo Pith, praestus. Glow. praesentes. _ nj Est. Tunc ipse, qui ei testatus est, omnem substantiam suam promittit, Si iUi supradicta probare non potuerit, super fortunam suam ponetur, et Grafionem ( id est Comitem) roget, ut accédai ad locum et ipse inde expellat eum.

LEfilS SALICAF. TIT. XL1Z.

07 Tit. XLIX. De adfra- Tit. XLVIII. De afmire. fatomie. p~) I . Hoc c o n v e n i t obscrvare a t I . Hoc convenit obserTungintts a a t Centenarins M a i - T a r e , u t T u n g i n u s vel C e n lam i n d i c e n t , et scutum in ipso tenarius Mallum indicent Mallo habere debet et postea tres ct scutum in ipso mallo hahomines tres causas demandare b e a u t ; et tres homines c a u d e b e n t ; postea in ipso mallo r e - sas tres demandare debent q n i r a n t h o m i n e m , qui ei non in" ipso m a l l o , et requirap e r t i n e t , et sic fistucam in lai- t o r postea homo , qui e i sam i a c t e t , et ipse in cuius lai- non p e r t i n e t , et sic festusam fistucam i a c t a v e r i t , dicat cam in laisum aJ iactet, v e r b u m d e fortuna sua, quantum et ipsi, in cuius laisum feel voluerit d a r e , aut si totam aut stucam iactaverit, dicatversi median» fortunam suarn cui bum de fortuna sua, quanvoluerit dare. Postea i p s e , in torn ei voluerit dare. P o s t cuius laisam fistucam iactavit, in ea ipse in cuius laisum casaipsius manere debet, e t h o s - festucam iactaverit, in casa pites tres suscipere, et de fa- ipsius manere et bospites cultate sua quantum ei datur, in tres suscipere, et de f a c n l potestate sna habere debet. E t t a t e s u a , quantum ei datur, postea ipse cui creditum e s t , in potestate sua habere de» omnia cum testibus collectis ista b e t , et postea ipse cui ereagere d e b e t , et sic postea, ante ditum e s t , ista omnia cum R e g e m , aut in Mallo legitimo, testibus collectis agere deilli cui fortunam suam deputa- bet. _Postea aut ante R e v e r i t , reddere d e b e t , et accipiat g e m , aut in Mallo legitimo fistucam in Mallo ipso. E t i p s u m i l l i , cui fortunam suam de* quem haeredem deputavit ante p u t a v i t , reddere debet; et X I I . m e n s e s , in laisio suo iactet accipiat postea festucam in nec minus nec m a i u s , nisi q u a n - mallo ipso ante duodecim turn ei creditum e s t ; et si con- menses i p s e , quem haeretra hoc aliquid dicere v o l u e r i t , dem deputavit, in laisum tres testes habere d e b e t , qui iu- suum iactet, et nec minus, rati d i c a n t , quod ibi fuerint in nec mains, nisi quantum ei Mallo, quod Tunginus aut Cen- creditum est. E t si contra tenarius indixerunt. E t quomo- hoc aliquid dicerc voluerit, do vidissent hominem ilium, quod debent tres testes iurati difortunam suam donavit oj in l a i - cere qaod ipsi fuissent in so, illius quam iam elegerat fis— Mallo , ubi Tunginus Vel tucam iactare, ct dominare de- Centenaries indixeruut, et o) l a marg. dominavit, alias dare voluit. p) Quinq. Pitt, jtffatomiae. E^t. Affittoone. Gloss. De donationibus quae Jtunt fop tuca in sinum ei cui donabatur proiecta. q) E»t. in laiptutit ¿t tst in sinum. Gloat. Pith, in sin i n

LEGIS SALICAE TIT. L. b e n t qui fistricam in laisum iacctit r), nec non et i 11am in coins laisum fistncam iactavit, et ilium quem heredem appellavit. Similiter nominent alii testés inrati, e t d i c a n t , quod in casa ill ins, qui fortunan» suam donavit, illi in coins laisam fistncam iactavit, ibidem mansisset, et hospites tres Tel amplias collegi»»et, et pavisset, et ei ibidem gratias egissent, et in beado suo pnltes manducassent et testes collegissent. Ista omnia alii tres testes iurati dicere d e b e n t , qnoniam in Mallo legitimo vel a n t e R e g e m , illi qui accepit in laisam fistncam fortunan» suam donavit, et ille acceperit in Mallo hoc est ante Theád a , vel Tnnginum fortunam ill a m , qna heredem eum appella• i t s j , pnblice coram omnibns hominibns fistncam in laisam ipse iactasset: et baec omnia novem testes debent affirmare.

quod vidissent liominera ill a m , qui fortunam suam dedit in laisum illius, q u e m iam elegerat festucam iactare et nominare ilium debent , qni fortunam suam in laisnm electi iactavit; nec non et illnm in cuius laisum festucam i a c t a v i t , et liaoredem appellavit, similiter nominent. E t alteri tres testes inrati debent dicere , quod in casa illius hominis,qui fortunam suam donavit, ille in cuins laisnm festucam iactavit ibidem mansisset, et hospites tres vel amplins collegisset, et pavisset, et ei ibidem gratias egissent, et in bendo suo t j pnltes mandncassent, et testes collegissent. Ista omnia alii tres testes inrati dicere d e b e n t , quoniam in Mallo legitimo vel ante Regem i l l e , qni accepit in laisum suum fortunam in Mallo publico, hoc est ante Theada u j vel Tunginum fortunam illam, quem haeredem a p p e l l a v i t , p n blice coram omnibns fcstucam in laisnm ipsins iactasset. E t haec omnia norem testes debent adfirmare.

TIT. XLIV.

De filtor-

_ . , , . l x .. .c tis v ) , h o c est, qualiter T I T . U J J e f i l t o r u s q u i o a - h o m o f u r a t a s re» i n l e r hca Lege w a n t tiare debet. I . Si qnis scrvum ant ancilI. Si quis, qui legeSal a m , caballum ant b o v e m , aut lica vivit, servum ant anr ) In marg. nominate s) Inmarg. appcllare et M htudo suo pulttm IUO. u) Al. Ihtoda,

debent, qui pslucam in laitum electi iactavit. placuit. t j Al. Pilh. et in beodo suo. Eft. , id est in mensa j sua. *BaIuz. et in bet de Jheuda. v) Glos». De inttrtiatis rebut.

LEGIS SAL1CAE TIT. I* i a m e n t n m , ant qnamlibet rem sab alterias potestate agnoverit, mittat earn in tertiammanom , et llle apad qaein agnoscitar, debet adrhamire; et si intra Ligerim a at Carbonariam , ant citra mi u"e arabo manent, et qai cognpscitur et apad quem cognosCjtur, in noctes XL. placitumfaCiant, et in ipso plucito, quanticumque f a e r i n t , qui remipsam • e n d i d e r a n t , aut cambiaverunt, aut fortasse in solutionem deder u n t , omnes intra placitam istum commoneantar, hoc est, unasqaisque cum negotibtoribas sais, alter alteram aduioneat. Si qais vero comuionitusfaerit, et Samiseam non detiuuerit, et ad placitam venire distalerit, tanc ille cam quo negotiavit mittat tres testes, quomodoei maniaverit, quod ad placitam veniat. Et alios tres similiterhabeat,qaodpablice cam eo negotiant: istud si fecerit, exnit se de latrocinio; ille autem qai amonitas non • e n e r i t , si super earn testes iuraverint, erit latro et f a r illias qai res saas agrtoscit; et pretiam ei reddatur, et omnia secandam legem compadttt, Cam quo negotiavit w j . Ista omnia facere debet in Mallo, tdu ipse Rhamallas esse videtur, super qaem res primitas agnita f a e r i t , aut intertiata. Qaod si trails l fodierit aut expoliaverit m a r gus sit id est expcllisset usque in diem ilium quam ipsa causa parentibus defuncti faciant emendare et ipsi parentes r o gare ad iudicem debeant, a t ei liceat inter homines habitare si tarn, auctor sceleris ( M A L E , turniclial) sunt den.VIII. qui fac. sol. CC. culp. iud. e t qui eum anteqnam cum parentibus defuncti satisfaciat liospitium dederit DC. qui fac. sol. XV. culp. iud.

XVIII. Si quis corpus occisi hominis antequam in terram mittatur in f u r t u m espol. ( M A I B . chreomardo ") s. den. Ill), qui fac. sol. L X U . s. culp. ¡ud.

XVI. De incendila.

XIX.

D e incendiis.

Si qais casam qaamlibet suSi qais casa aliena qaalibet super hominis dormientis in- per hominem dormientem incenderli, cui fuerit adproba- cenderit ei cui casa est ( M A L B . tum < M ALB. sei ane. ejfefa ) quamandeba) sunt den. IID. qui fac. ingenui f a e r n n t intas malia- sol. LXII. s. culp. iad, IIii vero qui exinde evasere debint, et si aliquis intus arserit ( M A I S , leodi, selane rint unusquisque ex ipsis mae j f a ì sunt din. IIIDC. fac. sol. lare eum debent per ( M A L B . sunt den. LXII. culp. ind. de leode CC. seu. eolandoveva) culpi iud. Cuiexcusa t*st ( M A L B . HD. qui fac. sol. LXII. s. culp. anda, dil~) sunt din. Vili, fa- iud. qui inccndium rnisit eis. Si quis ibidem arserit ( M A L B . ciunt sol. CC. culp. iud. leud.y sunt den VIII. qui fac. sol. CC, culp. iud. Siquis spicario autamachalXX. lum cum a n n o n a , sote cum porcus , scaria com ammalia Si quis spicario aut inaffla-

8

114

LEX

SALICA

incenderit, cui faerit adproJbatum ( MALB. leo deba) sunt din. IID. fac. s. LXII. culp. iud. Si Romanus hoc Romannm admiserit, et certa probatio non faerit, per XX. se iuratores exsolbat, medins tamen electus . se inratoris invenire non potuerit tunc ad inium am» balit, hoc dicit M A L I . Icodc cat s. din. ICC.fac. sol. XXX. c. iud. Si quis sepe aut concisa incident etei faerit adprobatam ( MALB. bila) sunt din. IXC. faciant sol. XV. culp. iad.

XVII. De vulneribus. Si qais alteram yulnerayerit aut occidere yoluerit, et collabas praeter fallierit et ei faerit adprobatam ( MALB. selando) sant din. IID. faciant sol. LXII. calp. iud. Si qais alteram de sagitta toxegata percutere •oluerit ( M A L B . seo lando ) sunt dinar. ID. faciant sol. L X I I culpabilis indicetar. Si qais hominem placayerit aat sangninem ad terra cadat, et ei faerit adprobatam < M A L B . selando efa) din. DC. faciant sol. XV. calp. iad. Si qais alteram in caput plagaverit et ei fuerit adprobatam ( MALB. chicsio frit) saut din. DC. qai faciant sol. 'XV. culp. iad. Si exinde trea ossa, qai super ipsam cerebrum iacet, exirent ( M A L B . chisio frit~) sunt din. JCC. faciant sol. XXX. calp. iad. Si vero intra costas yulnus intraverit, usqae ad intrania peryinerit, ( M A L B : grasfrit)

cum annona incenderit ( n u i , deba) sont den. IID. qai fac. sol. LXII. s. calp. iad.

Si quis concidem aat saepem capulayerit aut incenderit ( M A L B . viva ) sunt den. DC. qui fac. sol. XV. calp. iad.

XX.

De vulneribus.

Si quis alteram yoluerit occidere et colapus fallierit (uxi'B.Seolandoveva) sunt den. IID. qui fac. sol. L X I I . s. culp. iad. Si quis alteram de sagitta tusacta percutere yolaerit ( M A L B . Seolandoveva) sunt den. IID. qui faciunt sol. LXII. s. culp. iud. Si quis hominem in cap. plag. ut sanguis ad terram cadat DC. den. qui fac. sol XII. culp. iad. Si quis hominem in capite plagayerit a t exinde tria ossa exeant ICC.den. qai fac. sol. XXX. culp. iad. Si qais hominem ita plagayerit ut cerebrum appareat et tria ossa desaper cerebro exierint IDCCC. dcn. qui fac. sol. XLV. culp. iud. Si yero intra costas yuln. intrayer. et usque ad intrania peryenerit ICC. den è qui fa-

115

ECCARDI ET SCHILTERI

din. ICC. fac. sol. X X X . colpa- ciunt solidos X X X . cnlpabilis iudieetur. bilis iuúicetor. Si vero plaga ipsa semper De medicatura vero ( MAI.B. andechabing) sont solid. I X . curritet ad sanitatem non perT e n . IID. den. qni fac. soL culj>. ind. LXII. 8. culp. excep. medica cura quae est CCCLX. den. qni fac. sol. I X .

XXII. Si quis ¡rigennns ingenuum de faste percusserit, nt sanguis non exiat, III. colobas ( M A L B . vad-falto) hoc est semper unusquisque slus tervas solidus solbat. Si verosanguis exiret ( M A L B . wadfodo ) talem culpum componat, quantum si eum de ferrum vulnerassit. Si quis clausum manum alterum percusserit ( M A L B . vuadeJlat) sunt din. CCCLX. faciunt sol. IX. Item ut per singulus stus, ternus sol. reddat Si quis alteram in via expoliavent et per fugam evaserit, ipsi fuerit adprobatum ( MALB. murdo) sunt din. IID. faciunt sol. LXII. culp. iud.

Si qnis ingenuns ingennniit fuste percusserit et tamen sanguis non exierit usque ad tres colpos pro nnoqnoque ¡eta CXX. den. qui fac. sol. III. solvat. Si vero sanguis exierit ita compon. reluti eum de ferramento vulnerasset id est DC. den. qui fac. sol. XV. culp. iud. Si quis alteram clausa man s idem pugno percusserit CCCLX» den. qui fac. sol. IX. culp. iud. id est ut pro unoqnoque ictu III. sol. redd. Si quis alteram in villa assallierit et espoliare volucrit etille fuga evaserit ICC. Jen. qui fac. sol. X X X . culp. iud. Si vero ceperit eum et expoliaverit IID. den. qni fac. sol. L X I I . s. culp. iud.

XXII- De eo qui homiXVIII. De eum qui ad nem innocentem vel abRegem hominem absent em sentem accusat ad Principem. accusaverit» Si quis hominem innocenMalb. telando effa sunt din. IID. faciunt L X I I . solid, culp. tem eo absente de culpis minoribus accusaverit IID. den. iudicetur. qui fac. sol. LXII. culp. ind. Si vero tale crimen ei imputaverit ufide mori dehuisset si servus esset ille quem accu-

fl6

LEX SALICA sarerit VIII. den. qui fac. sol, CC. culp. iud.

XIX.

De Maleficiis.

XXIV.

De maleficiis.

Si quis alteri berbas dederit Si qnìs alteri maleficiis fecerit, aut dederit Libere, ut bibere et mortuus fuerit V H I . moriatur, et ei fuerit adproba- den. qui fac. sol. CC. culp. iud. Si vero biberit et mortuus tum ( M A L B . touerbus') sunt din. V i l i . fac. sol. CC. cnlp. non fuerit IID. qai fac. sol. ind. aut certe ignem tradatar. LXII. s. culp. iud. Si quis alteri aliqaod m i Si quis alteram maleficiam ficerit f cai faerit factum eva- leficiam saper iactaverit sive serit, autor si sceleris qai ad- cum ligataris in qaolibet loco misisse probatus vel convictus miserit UD. den. qui fac. sol. fuerit ( H A L B , selando e f f n ) LXII. s. culp. Si quis malieri berbas desunt dip. HD. faciunt solid. derit pt infantes habere non LXII. culp. ind. possit IID. den. qui fac. sol. LXII. s. calp. iad.

XX. Si quis ingenua maliere manum yel brachium XXV. De mana mulieris stringenda. strinxerit Si c|uis homo ingenuus feméue îngenai digitum extrinxirit, cui fuerit adprobatam ( M A L B . min) sunt din. DC. faciunt sol. XV. culp. iud. Si brachium pressent ( M A L B . chamimï sont din. ICC. fac. sol. XXX. calp. iud. Certe si saper cubitam manum misent, cui fuerit adprobatam ( M A L B . chamifio ) sunt din. ICCCC. faciunt 6olidos XXX. culp. iud.

Si quis bomo manum femine aut digitum strinxerit DC. den. qui fac. sol. XV. culp. iud. Si vero brachium strinxeritlCC. den. qui fac. sol. XXX. Si autem super cubitum manum miserit ICCCC. den. qui fac. sol. XXXV. culp. iud. Si ergo mamillam strinxerit IDCCC den.qui fac.sol. XLV. culp. iud.

XXVI. De nave qui sine permissu domini sui XXI. De Navibus furatis. moyerit. Si quis extra consilium domiSi quis sine permissu nani sui nave aliena morerit et rem alien am moverit praeeum ea transierit ( M A I B . fi- samserit et cum ea flumen

117

ECCARDI ET SCHILTEBI

mere) »not din. DC. fac. sol. XV. culp. iud.

transient C X X , den. qui fac. ßol. I I I . culp. iud. Si vero ipsam navem f u r . Si rero nave ipsa furaverit et ei fuerit adprobatum ( MALB. DC. den. qui fac. sol. X V . culp. fernere) sunt din. 1CCCC. fa- iud. excep. cap. et dil. ciunt gol. X X X V . culp. iud.

XXVII.

Si quis asco intra clave r e posito in suspensuQ} pro Studium positum furaverit, et ei fuerit adprobatum C MALB. chanzyso IDCC. din. sunt soi. X V . culp. iud,

S i quis navem vel ascum de intro clavem fur. ICCCC, den. qui fac. sol. X X X V , culp. iud. excep. cap. et dil. Si quis ascum de intro clave repositum et in suspenso pro studio positum furav.'DCCCC. den. qui fac. sol. X L V . cul pu iud. excep. cap. et dil.

XXII. De furtis in molino eommissis.

XXVIII. De furtis in molino.

Si quis ingenuus anona de inolino aliéna furaverit et ei fuerit adprobatum ( M A I B . ante dio ) id est cui mulinus est D C . din. faciunt solid. X V . culp. iud. I l l e vero, cuins anona fuisse probatar, alias X V . accipiat ad latrone.

Si quis in'molino a l i e n o a n nonam furaverit ei cui mol in. est DC. den. qui fac. sol. X V . et ei cui annonae similit. DC. den. qni fac. sol. X V . culp. iud. excep. cap. et dil. Si quis ferramentum de molino alicno fur. IDCCC. den. qui fac. soi. X L V . culp. iud. excep. cap. et dil.

XXIII. De CaBallum extra consilium Domini sui X X I X . ascinsum.

De sclusis ruplis.

Si quis sclusam de farinaSi quis cavallum alienum rio alieno ruperit DC. den. extra consiüo caballigaverit, qui fac. sol. X V . culp. iud. ( M A L B . gestabo) sunt diu. ICC. faciunt sol. X X X . culp. iud.

XXIV. Dehumicidiis parvolorum vei mulierum.

XXX.

Si quis puerum infra X I I . Si quis puerum ingenuum intra X I I . annus usque ad X I I . annorum non tonsorato o c ten-' plenus o & i d e r i t , cui fuerit cisserit ( M A L B . chacharo

118

LEX

SALftA

adprobatum ( K U I , leode) sunt dardi) sunt den. X X I V . qui din. X X I V . faciunt sol. DC. fac. sol. DC. culp. ind. cui p. ind. Si quis femena ingenuam interfecerit et ei fnerit adprob a t a m ( M A L B . leodosanii~) sunt din. X X I V . faciunt sol. DC. culp. iud. Si quis femina grave débatSi quis femena trahaterit graveda, cui íuerit adproba- tit et ipse exinde mortua fueleodinia) t u m , ( M A L B , ad novaddo leo- rit ( M À L B . anoano de) sunt din. XXVIII. fac. sunt den. X I I . qui fac. sol. CCC. culp. iud. sol. DCCC. culp. iud. Si vero infantem in utero Si vero in ventre matrissui occisus fuer it aut ante quod matris suae occisserit ( M A L B . sunt den. I l l l . q u i nomen abiat ( M A L B . anneando) innovano) sunt din. I V . fac. sol. C. culp. fac. sol. C. culp. iud. iudicetur. XXXI. Si quis r e r u m puerum crini turn ingenuum tundere praeSi quis femina ingenua post6umpserit extra voluntatem quam infantes habere ceperit paren turn, cui fuer it adproba- occisserit, ( M A L B . leodinia) sunt t u m ( [ M A L B . virdade") sunt din. den. X X I I 1 I . qui fac sol. DC. DCÓC. fac. sol. XLV.culp. iud. culp. iud. Si quis ingenuam puellam XXXII. extra consilium parentum tunSi quis femina postmedia dere praesumpserit, cui f u e rit adprobatum ( M A L B . tu- etate hoc est postquam infanschada~) sunt din. IDCCC. fa- tes habere non potest occiser i t , ( M A L B . leodinia sunt den. ciunt sol. XLV. culp. iud. Si quis puerum crinito oc- VIII. qui fac. sol. CC. culp. iud. Si quis ingenua puella occicident, cui fuerit adprobatum den. ( M A L B . leode) sunt din. X X I V . serit, ( M A L B . smalchaledi) I l l l . q u i fac. sol. C. culp. iud. fac. sol. DC. culp. iud. Si yero puerum infra XII. annorum aliqua culpa coali- XXXIII. De neglegentiis s e n t , fretus ei non requeratur. Parvulorum. Si quis femena, postceperit infantes h a b e r e , qui ea occiSi quis puer infra XII. a n d e n t , cui fuerit adprobatum nos aliqua culpa commissent ( M A L B . leodinia ) sunt dinar. fredus ei non requiratur. X X I V . fac. sol. DC. culp. iud. Post infantis non potuerit XXXIV. De puero tonnbere, occident, cui fuerit adsorato. probatum ( M A L B . leodinia ) sunt din. V I I I . faciunt solid. Si quis puerum sine ConsiCC. culp. iud. lio parèntum suoram tonso»

SCCAÜDI ET SCHILTERI

119

ravcrit ( M A L B . vuzchardo) sunt den. 11D. q u i fac. sol. L X I I . s. culp. iud. Si yero paella sine volúntate parentum tonsoraverit s. den. IDCCG. qui fac. sol.XLV. culp. iud.

XXV, De adulteras ancil- X X X V . De adulteriis Ancillarum. larum \ e l servorum. Si quis ingenuas cum ancillam alienam mecatus fuerit et ei fuerit adprobatum ( M A L B . teolosina~) sunt din. DC. fac. sol. XV. culp. iud. Si vero cum regi ancilla mecliatus fuerit, et ei f u e r i t adprobatum ( M A L B . teolosina.) sunt din. I C C . fac. sol. X X X . culp. iud. Si quis ingenuus cum ancillam alienam puhlice iunxerit, ipsi eam in servicio cadat. Si servos cum ancilla aliena mechatus f u e r i t et ex ipso crimine ancilla mortua f u e r i t , servus CCXL. din. qui faciunt sol. sex dominus servi reddat, aut servus c a s t r e t u r , dominus vero capitale dono ancillae infere in loco: si ancilla exmortua n o n f u e r i t ( M A L B . bab mundo~) servus aut CCC. liictus acoipiat aut CXX. din. qui fac. solidos III. cogatur exsolvere. Si servus ancillam alienam in coniugium sociaverit aut vapulit aut C X X . din. qui fac. sol. I I I . domino ancillae cogat u r exsolvere.

Si quis c u m ancilla aliena mecliatus f u e r i t ( M A L B . eva.ltsina) s u n t den. DC. qui fac, sol. X V . culp. iud, Si quis c u m ancilla Regís mecliatus f u e r i t ( M A L B . evalesina) sunt d e n . ICC. qui fac. sol. X X X . culp. iud. Si quis servus cum ancilla aliena mecliatus fuerit s. den. CXX. qui fac. sol. I I I . culp. iud. Si quis servus ancilla aliena extra voluntatem domini sui ad coniugium sociaverit ( M A L Í , anthamo ) sunt den. CXX. qui fac. sol. III.culp.iud. Si quis servus cum ancilla aliena mechatus f u e r i t et ex ipso crimine ipsa mortua f u e rit aut den. CXL. qui fac. sol. V I . dominum ancillae conpon a t , aut castretur , dominus servi capitale in locum r e stituat,

120

LEX

SALICA

X X V I . D e liberti» extra consilium Domini sui di- X X X V I . D e Libertis dimissis ingenuis» missis. Si quis alienimi laetum a n t e rege per dinarium ingenuum d e m i s e r i t , et ei f u e r l t a d p r o b a t u m ( malteohiatus meo Itxitn ) s u n t d i n . I V . l'ac. sol. C. culp. iud. Si v e r o l a e t i i p s i u s l e g i t i m i , refìrmetur. Si q u ì s T e r o s e r y u m a l i e n u m i n g e n u u m d i r n i s e r i t e t ei f u e r i t a d p r o b a t u m ( M A L B . maltho haitliomitto) sunt din. I C C C C . f a c . sol. X X X V . c u l p . i u d i c . p r ò di v e r o d o m i n i s a i r e d d a t .

XXVII.

D e furtis diversis.

S i q u i s v e r o tintinno de p o r cina aliena f u r a v e r i t , cui fuer i t a d p r o b a t u m ( MALB. leodardi') s u n t d i n . D C . f a c i u n t sol. X V . culp. iud. exc. cap. et dilatura. Si v e r o d e p e c o r i b n s f u r a v e r i t e t ei f u e r i t a d p r o b a t u m ( M A I . B . leodardi) sunt dinar. C X X . f a c . sol. I I I . c u l p . i u d . Si q u i s p e d i c a d e c a b a l l u s f u r a v e r i t , cui fuerit adprobat u m ( M A I B . leodardi ) s u n t d i n . C X X . f a c . sol. I I I . c u l p . i u d . Si v e r o c a b a l l i ipsi p e r i e r i n t , i p s u s in c a p u t r e d d a t . Si q u i s m e s s e a l i e n a i n f u r tum meterit et inventus fuer i t ( M A I B . leodardi) sunt din. D C . f a c i u n t sol. X V . c u l p . i u d . Si q u i s i n o r t o a l i e n o i n gressus f u e r i t in f u r t u m , et «ti f u e r i t a d p r o b a t u m ( M A Ì Ì .

Si q u i s l i t u m a l i e n u m qui a p u t d o m i n o s u o in lioste fuer i t e x t r a Consilio d o m i n i sui ante Rege per denarium ingen u u m d i r n i s e r i t ( M A L B . malcho litofrioblito ) sunt den. IIII. q u i f a c . sol. C. c u l p . i n d . R e s v e r o ipsius liti legitimo d o mino reformetur. Si q u i s s e r v u m a l i e n u m p e r denarium ante Rege ingen u u m d i m i s s e r i t ( M A I B . malcho siacho meocho ) s u n t d e n . I C C C C . q u i sol. X X X V . c u l p . i u d . e t c a p i t . in l o c o r e s t i t u â t .

XXXVII.

D e furtis d i versis.

Si quis t i n t i n n u m de int. p o r c u s f u r . ( M A L B . thuochacdo ) s u n t d e n . D C . q u i fac, sol. X V , culp, iud.

Si für. den. culp.

quis petica de eaballo ( M A L B . leudardo) sunt C X X . q u i f a c . sol. I I I . iud.

XXXVIII. Si q n i s m e s s e m a l i e n a m i n furtum metere praesumpserit ( M A L B . leiidardo~) sunt den, D C . q u i sol, X V . c u l p . i u d .

121

ECCARD1 ET SCHILTERI

leodardi) sunt din. DC. faciunt sol. XV. culp. iud. Si quis in nabina, in f a v a ria in pesaria, in linticlaria *>n furtuin ingressus fuerit, cui f u e r i t adprobatum ( M A L B . leodardi) sunt. din. CXX. faciunt sol. III. culp. iud. Si quis de campo alieno messo f u r a v e r i t et hoc aut in caballo aut in carro duxerit ad domuni s u a m , et ei i'uerit adprobatum (MALB. leodardi) sunt dinarius DC. faciunt sol. XV. c u l p . i u d . e x c . cap. et dil. Si quis vero in dorsum portaverit ( M A L B . leodardi) stint din. CXX. faciunt sol. I I I . culp. iud.

Si quis in navina in fabar i a i n lentiliaria in f u r t u m ingressus fuerit ( M A L B . leudard o ) s u n t den. CXX. qui fac. sol. III. culp. iud. §i quis de.campo alieno lino f u r a v e r i t et in carro d u xerit ( M A L B leudardo) sunt den. I D C C C . qui faciunt sol. X L V . culp. iud. Si vero tantum praesumpserit quantum in dorsum suum portare potuit s. den. DC. q u i faciunt sol. X V . culp. iud. XL.

Si quis prato alieno secav e r i t , opera sua p e r d a t , et si exinde ad dorno sua duxerit i'enuni et discargaverit, et ei f u e r i t adprobatum ( M A L B . leodardi)i sunt din. IDCCC. faciunt sol. X L V . except, capit. et dilat. Si vero tanto praesumpsen t , q u a n t u m in dorsum feuum portaverit, et ei f u e r i t adprobatum (MALB. leodardi) sunt din. CXX. faciunt sol. III. culpabilis iud.

Si quis p r a t u m alienum secaverit opera sua perdat et insuper den. DC. qui faciunt sol. X V . culp. iud. et si e x i n d e f o e n u m in carro d u x e r i t ad domum suam s u n t d e n , I D C C C . qui faciunt sol. X L V . culp, iud. except, capit. et dil. Si vero tantum praesumpserit q u a n t u m in dorsum suum portare potuerit s. den. C X X . qui faciunt sol. III. culp. iud. XLI. Si quis in orto alieno in f u r t u m ingressus fuerit (MALB.. leudardi) sunt den. DC. qui faciunt sol. XV. culp. iud. XLII.

Si quis viniam aliena in Si qnis in vinea aliena in f u r t u m y i n d i r n i a v e r i t , et i n - f u r t o vindemiaverit ( *IALB. ventus f u e r i t ( M A L B . leodarde) leudardo) sunt den. DC. q u i sunt dinarius DC« faciunt sol. faciunt sol. X V . culpi iud. X V . culp. iud. Si vero vinum ad domum Si vero in cassa cargaverit

122

LEX

SALICA

suam d u x e r i t , aut cavallo aut et ad domum «nam duxerit in castro discargaverit, et ei Bunt den. I D C C C . qui faciunt f u e r ì t adprobatum ( M A I B . leo- sol. X L V . culp, iud. sunt din. I D C G C . fadardì) c i u n t s o l . X L V . culp. iud. D a missibus v e r o simul observand u m est. S i q a i s in sìlva materium alienum capolaverit aut incid e r e t , cui fuerìt adprobatum CMAIB. leodardi) sunt din. D C . faciunt sol. X V . culp. iud. Si vero materio ex una p a r te dolato in furtum p r a e sumpserit C X X . din. fac. sol. I I I . culp. iud. S i quis arbore post anno signatum praesumpserit, n u l lam abiat culpam. XLIII. S i quis retem ad anquilas de flumine f u r a v e r i t , cui fuerit adprobatum ( M A I B . obtubbo) sunt din. IDCGC. faciunt sol. X L V . culp. iud. except, cap. et dilatura. S i quis statualem, tremacle, aut vertevelem furaverit et ei f u e r i t adprobatum ( M A I B . nascodinar.) sunt dlnarie D C . faciunt solidus X V . culp. iud.

Retibus.

S i quis retem ad anguilis de flumine furaverit ( M A I B . obdud. ) sunt den 1DCCC. qui faciunt sol. X L V . culp. iud. Si quis statuam aut trammaclem aut v e r v u l d o de flumine furaverit ( MALE, naschus sunt den, D C . qui taxaca,) faciunt sol. X V . culp. iud.

XLIV. S c r e o n a s qui sine clave effreç e r i t , cui fuerit adprobatum ( M A L B . pronas an thiso ) sunt din. 1DCCC. faciunt sol. X L V . culp. iudicitur , except, cap. et a i l .

De

De Screonis effraclis.

S i quis e screona q u i clavem habet e f f r i g e r i t , ( M A I B . strona anthedio) sunt den. 1 D C C C . q u i faciunt sol. X L V . culp. iud. S i vero de screona clavem effrigerit et nihil exinde tullerit ( M A L B . leud,) sunt denar. DC. qui faciunt sol. X V . culp. iud.

ICCARDI ET SCHILTERI

123

XLV. De eo qui alterius campo araverit. Sì quis campum alienum araverit, et non semenaverit ( M A L I , leodardi) sont dinar. DC. fac. soledus X V . culp. iudicetnr. Si quis campo alieno araverit et semenaverit hoc her aan de escrippas dinarius DCCC. facinnt soledus XLV. culp. iudicitur. Si quis cum servnm alienum aliquid negociaverit nesciens domino suo ( M A L B . theo lasina) sunt dinarius DC. faciunt soledus XV. culp. iud.

Î

Si quis campo alieno araverit et seminaverit ( M A L B . ob rebus andappus) suntden.lCC. qui faciunt sol.XXX. culp.iud. Si qnis campo alieno araverit (MALB. leudardo) DC. den. qui fac. sol. XV. cuip. iud. Si quis aratrum cum aratore de campo alieno ostaVerit aut iactaverit ( M A L B . chivarso) DC. den. qui faciunt sol. XV. culp! iud.

XXVII. De Logationibus. XLVI. In furtnm aliquid elogare voluerit, cui fuerit adprobatum £ MALB. morter) sunt dinarius l l D . faciunt soledusLXII. culp. indicetur. Si quis furtum elogatum acceutum praecio liomino hocciaerit etei faerit adpiobatum ( M A L B . morter) sunt dinar. ID. faciunt sol. L X I I . culpab. iudicetur. Si r e r o pro tertio homine elogacio ipsa fuerit ^ransmissa si adprobatus fuerit ( MALB. morter) sunt din. IID. fac. sol. L X I I . cnlp. iud. hat. sic dans,accipienset portanssexa^enus binus simis solid, culp. iudicetur.

De elocationibus.

Si quis aliquid in fortum Hominem locaverit ut alium interilciat (MALB. tua) s u n t d e n . 1ID. qui faciunt sol. LXII. s. culp. ind.

Si quis ut dans accipiens et portans sunt den. IID. qui faciunt sol. LXII, s. culp. iud.

XXVIII, De DibilictacioXLVII. nibus.

De dibilitalibus.

Si quis alteram manum caSi quis alteram manum pedem vel oculum eiecerit, aut pulaverit unde homo mancusexcusseret, nasim ampotave- sit et ipsa manus super earn

124 rit,

LEX

SALICA

cui fuerit adprobatum s i c f i ) sunt din. IV. faciunt sol. C. culp. iud. Si quis policare de mannm Tel pedem excusserit, cai fuerit adprobatum ( M A I B . alathamo ) sunt din. II. faciunt solid. L. culp. iud. • Si vero ibidem mancatus fuerit f MALB. alathamo J sunt din. ICGCC, faciunt solidos X X X V . culp. iud. Si secundo vero digitum, id est unde sagiitatur, excusserit ( MALB. alathamo ) sunt din. ICCCC. faciunt solidos XXXV. culp. iud. Si quis vero seqnens hominem castraverit f M A L B . g a j f e r i t j sunt din. VIII. fac. solid. CC. culp. iud. (MALB.

pendat ( M A L B . teen) IDCCC. den. qui faciunt sol. XLV. culp. iud. Si vero ipsa excusserit ( M A L B . chramere ) IIII. den. sunt qui faciunt sol. C. culp. iud. Si police de manu capulaverit ( M A L E . chramine) IDCCC. den. qui faciunt sol. XLV. culp. iud. Si secundum digitum unde sagitta traliitur excusserit ( M A L B . linoroy sunt den. ICCCC. qui faciunt sol. X X X V . culp. iud. Si medianum digitum unde sagittatur excusserit ( M A L B . taphano ) ICCCC. den. qui faciunt sol. X X X V . culp. iud. S i quarto digito excusserit (MALB. melagno) sol. XXV. culp. iud. Si minimus digitus excussus fuerit ( M A L B . meledertoy sol. XV. culp. iud. Si ver'o pedes capulatas fueritet ibidem mancus teneat ( MALB. cliudachina chamina~) sunt den. IDCCC. qui faciunt sol. XLV. culp. iud. Si vero pes excussus fuerit ( M A L B . chulaclachina~) XIII. den. qui faciunt sol. C. culp. iud. Si quis alterum oculum eiecerit ( MALB. liahahaurna) sunt den. IIII. qui fac. sol. C. culp. iudicetur. Si quis alterius nasum aut auricularn excusserit ( MALB. funedeura) DC. den. qui faciunt sol. XV. culp. iud. Si quis alterius linguam capulaverit unde loquere non possit(MALB. alcheio") IIII. DC. den. qui faciunt sol. C. culp. iudic. Si quis alterius dentem e x cusserit ( M A L B . inchavina) DC.

BCCAHDI ET SCUILTEBI

125

den. qui fac. sol. X V . cnlp. iudic. Si quis ingenuns i n g e n u a m castraverit ant virilia transcapulaverit unde mancus sit V I I I . den. qui faciant sol. CC. culp. iud.

XXIX, De Conviciis.

XLVII I, De Convitiis.

Si quis alterumcinidum TOSi quis alteram cynitum clamaverit DC. dinarius, qui sunt caverit ( M A L B . quinte) DC. den. jjui faciunt sol. X V . culp. sol. XV. culp. iud. iudic. Si quis alterum falsatorem Si quis a l t e r a m concagato clamaverit CXX. din. faciunt clamayerit et non potuerit adprobare ( M A L B . ischrabo ) sol. I I I . culp. iud. Si quis mulier ingenuam seo DC. den. qui faciunt sol. X L V . vir seo mulier altera meletri- culp. iud. Si quis alterum concagatum ce clamaverit et ei non potuer i t approbare 1DCCC. din. fa- clamaverit et non potuerit a d probare C X X . den. q u i f a ciunt sol. XLV. cnlp. iud. Si quis alterum vulpe cla- ciunt sol. III. culp. iud. Si quis mulieri ingenua semaverit C X X . din. fac. sol. caverc mulierem meretrice I I I . culp. iud. Si quis alterum lepore cla- clamaverit et non potuerit admaverit DC. din. fac. solid. probare IDCCC. den. q u i fac i a n t sol. X L V . culp. iud. XV, culp. iud. Si quis alterum volpicula Si quis alterum repotaviret, q u o d suum scutum iactassit, clamayerit D X X . den. q u i f a et non potuerit. adprobare ciunt sol. I I I . culp. iud. Si quis alterum lepore"claC X X . din. f a c i u n t sol. I I I . culp. iud. maverit CXX d e n . q u i f a c i u n t Si quis alterum dilatorem sol. 111. culp. iud. aut falsatorem clamaverit et non potuerit adprobare DC. din. fac. sol. X V . cnlp. iud.

XXX. De via lacina. Si quis barone i n g e n u u m d e • i a sua suo ortaveret aut i n pinxeret ( M A L B . via lacina) sunt dinarius DC. faciunt sol. "XV. culp. iud. Si quis mulierem viam suam ortaverit aut impinxerit ( M A L B .

XLIX,

De via Lacina.

Si quis liominem i n g e n u u m de via sua ostaverit aut i n p i n xerit ( M A L B . vialacina) DC. den. qui faciunt sol. XV. culp. iudic. Si quis feminam ingenuam d e v i a sua ostaverit aut inpin-

126

LEX SAUÇA

mallacina.) sunt din. I C C C . xerit IDCCC. den. qui faciunt faciant solidos X L V . culpabi- sol. X L V . culp. iud. lis iudicetnr.

X X X I . De ligaminiBiis. S i quis bominem ingennum sine caasa ligaverit ( H A L E , ande rebus) sunt din. ICC. faciunt sol. X X X . culp. ind. Si vero aliquam partem l i atum duxerit ( M A L B . andereus) sunt din. IDCCC. qni faciant 6oI. X L V . culp. iud.

X X X I I . De venacionibus. Si quis vero de diversis venacionibus Quara legem de renationibus, et pescacionibus con venit observare. Si quis cervum domisticum signum abentem furaverit, aut occiderit, qui in venacionem mansuetus est, et hoc testibus adprobatum fuerit, quod eum dominus suos in venacionem abuit et cum ipsum vel duas aut tres feras occiderit ( M A L B . trovisido) sunt dinar. I D C C C . faciunt solid. X L V . culp. iud. Alium vero domesticum cervum, qui in venacionem adliuc non fuit involaverit et ci fuerit adprobatum ( M A L B . trovisido sunt din. I C C . fac. solid. X X X . culp. iud.

X X X I I I . De sepebus vero.

L.

De ligaminibus Ingenuorum.

Si quis liominem ingennum, sine causa ligaverit ( M A L B . an~ dreppus) C C X L . den. qui f a ciunt sol. X X X . culp. iud. Si vero ipso Jigato aliqua parte duxerit ( M A L B . andreppus) IDCCC. den. qui faciunt sol. X L V . culp. iud.

LI,

De Venationibus.

Si quis diversis venationibus fur. aut celaverit si cervo domestico signum habentem furaverit aut occisserit que ad venationem mansuetus est et dominus suus per testibus potuerit adprobare quod eum in venationem habuisset et cum eum duas aut très feras occidisset sunt DC. den. qui faciunt sol. X V . culp. iud.

Si vero cervo domestico qui in venatione adhuc non fuisset furaverit aut occisseritDC. den. qui faciunt sol. X V . culp. iudic. Si quis cervum ant aprum lassum quem alterius canis movunt occisserit, aut cclaverit DC. den. qui faciunt sol. X V . culp. iud.

LU.

De Sepibus.

Si quis tres virgas nnde saeTres virgas undesepes sublegator, furaverit aut capula- pis super ligata est vcl retor- ]

ECCAADI ET SCHILTERI

127

Terit aut tres cainbortus invo- tas capulaverit aut ipsa saepe laverit ant excernicaverit vel apparaerit DC. den. qui fac. retorta unde palum aut sepes sol. X V . culp. iud. contenetur capolaverit cui fue-, rit adprobatum ( M A L B , leodardi) sunt din. DC. fac. solid. X V . culp. iud. LUI. Si quís p e r aliena messe Si quis p e r álienam messem post levaverit erpice traxerit, erpicem traxerit et sine r í a aut cnm carro sine via t r a n - transierit DC. den. qui faciunt sierit ( MALB. leodardi ) sunt sol. X V . culp. iud. din. C X X . fac. sol. III. culp. iudicetur. LIV. Si quís messe aliena íam # Si quis per messem alienam expalmitante sine via tran- ¡am expalmitantem sine via sierit ( MALB. leodardi ) sunt aut sine semita vias fecerit diñar. DC. fac. sol. XV. culp. DC. den. qui faciunt sol. X X . cul iudicetur. P- m d -

LV.

Quis in curte aliena malo ingenio, aut quodlibet aliquid de f a r t u m in casa miserit, hoc est, nesciente enm, cuius domus vel curtís est et ibidem inventus f u e r i t ( M A L B . fríete-tero) sunt din. IID. faciunt col. XiXil. culp. iud.

Si quis in curte aut in casa Tel in qualibet in furtum aut p e r malo ingenio aliquid miserit nesciente domino cuius domus est ( M A I B . ferímbera) sunt den. IID. q m faciunt sol. LXII. s. culp. iud.

XXXIV. De humicidiis LVI. De homicidiis serservorum vel expoliado- vorum vel expoliationibus. nibus. Si quis servum occideritaut expoliaverit se similem et ei fuerit adprobatum (theolede Tholo thodinaiá. est homicida) illum domini ínter se dividant. Si quis ingenuas servum alienum expoliaverit et super X L . din. tollisse convencitur ( MALB. rencus murdo ) sunt din: DC. faciunt sol. X V . culpabilis iud. Si quis homo ingenuos le-

Si quis servum aut ancillam occisserit ( M A I B . theodalina') id est homicida ilte sol. X X . culp. iud. Si quis ingenuus servum alienum expoliaverit D C . den. q u i faciunt sol. X V . culp. iud, T -R R R T U V

Si qnis servum alienum battit et super XL. noctibus ope-

128

LEX

SALICA

t a m a l i e n a m expoliaverit e t r a t r i c a v e r i t C X X . den. qui faei f u e r i t a d p r o b a t u m ( M A L B . c i u n t sol. 111. culp. iud. leciim murco) sunt d i n . I C C C C f a c i a n t sol. XXXV. culpabilis iudicetur. Si quis Ictus a u t servus liom i n e m irigenuiBii occideret ipsa homicida p r o m e d i e t a t e m c o m p o s i t i o n s h o m i n i s lioccisi parentibas t r a d a t u r , dominus v e r o servi alia m e d i e t a t e m se n o v e r e t esse solveturus. Si quis vasum ad ministeriu m q u o d est Strogau, puella a d min istori um aut fabro f e r r a r i o , vel aurefice aut p o r c a r i o f u r a y e r i t aut occideret, cui f u erit a d p r o b a t u m ( M A L B . taxaga aut ambitania) s. din. 1 C C C C f a c i n n t sol. X X X V . c u l p . iud. i n t r o f r e t u m et f a i d u m , s u n t sol. X L V . s u n t sol. L X X V .

LVIII. Si quis servus h o m i n e m ing e n u u t n occisserit ij>so liornicida pro merlietatc parentilms t r a d a t u r et alia m e d i e t a t e dom i n u s servi. Si n o l u e r i t servitutem ant si i n t e l l e x e r i t de lege si ob mallare potest u t ipsa leode n o n solvat.

LIX. Si quis h o m o i n g e n u u s litem alienum expoliaverit ( M A L E . letusmodi) sunt den. ICCCC. q u i fac. sol. X X X V . culp. iud.

XXXV.Dequadrupedibus si hominem occiserit»

L X . D e quadrupediBus ; si hominem occiserint.

Si q u i s h o m o ex. q u o l i b e t q u a t r o p e d e m domesticum o c cisus f u e r i t , et testibus f u e r i t a d p r o b a t u m , m e d i e t a t e m compositionis d o m i n u s ipsiuê q u a t r o p e d e m a u c t o r e m criminis p r o m e d i e t a t e m compositionis restituât r e q u e r e n t i b u s .

Si quis homo ex quolibet pecus occisus f u e r i t et hoc p a r e n t e s illius p o t u e r i n t ) Sichaid. cum truticis. Til. troutis. Goth. vel triudes ad venationem.

177

LEGIS RIPUARIORUM T I T . XLVIt.

I I I . Si a u t e m in v e n a t i o n e n o n f u i t , cnlpabilis iudiuetur.

TIT. X L I I I ,

(45.)

triginta

solidis

D e sepibus.

S i quis v e r o très virgas u n d e sepis l i g a t u r , vel r e t o r t a s n n d e sepis c o n t i n e t u r , c a p u l a v e r i t , a u t très carnbortas q) i n v o l a v e r i t , s e u in c l a u s u r a a l i é n a t r a u g u m ad t r a n s e u n d u m f e c e r i t , q u i n d e c i m solidis m u l t e t u r .

TIT, X L I V ,

(4(5.) D e eo qui in messe aliéna cutn carro transierit r).

Si quis p e r messem a l i e n a m c u m t r a n s i e r i t , q u i n d e c i m solidis m u l t e t u r .

carro,

vel

carruca

TIT. X L V , ( 4 7 . ) D e e o qui nesciente homine aliquam furtivam rem in domum illius introduxerit. Si q u i s n e s c i e n t e l i o m i n e f u r t i v a m r e m s) i n e i u s poss e s s i o n e m i n t r o d u x e r t , et i b i d e m i n v e n t a f u e r i t , q u a d r a g i n t a q u i n q u e solidis c u l p a b i l i s i u d i c e t u r , vel q u i c q u i d ei d a m n u m accesserit, aliud tantum restituât.

TIT, X L Y I ,

(48,)

D e quadrupedibus, si hominem occiderint,

I . Si q u i s q u a d r u p e s b o m i n e m o c c i d e r i t , ipse q u a d r u p e s , q u i e u m i n t e r f e c i t , in m c d i e t a t e m w e r e g i l t l i s u s c i p i a t u r et aliam medietatem dominus quadrupedis solvere studeat absque fredo: quia quod quadrupedes faciunt, fredus exinde non exigitur. I I . Q u o d si q u a d r n p e s q u a d r u p e d c m i n t e r f e c e r i t , d o minus quadrupedis quadrupedem mortuum vel debilem r e c i p i a t ; et e u m i), q u i a l i u m i n t e r f e c e r i t , d o m i n o e i u s , c u i u s q u a d r u p e s est i n t e r f e c t u s , i p s u m q u a d r u p e d e m t r i b u a t , e t q u a n t u m i n t e r f e c t u s vel debilis p r i u s v a l u e r a t , s o l r a t .

TIT, X L V I I ,

(49.)

D e vestigio minando,

I. Si q u i s a n i m a l s u u m p e r v e s t i g i u m s e q u i t u r , e t t e r t i o d i e i n d o m o c u i u s l i b e t vel in q u o l i b e t u ) loco e u m i n v e n e r i t , l i c e a t ei a b s q u e i n t e r t i a t o r e v o c a r e . I I . Q u o d si in d o m o f u e r i t , e t s c r u t i n i u m y), c u i u s est d o m u s , c o n t r a d i x e r i t , u t f u r h a b e a t u r . I I I . Q u o d si i b i d e m v i o l e n t e r i n g r e s s u s f u e r i t , q u i n d e c i m solidis m u l t e t u r , aiit c u m s e x i u r e t . r) Herold. De his qj Sangall. Corbion. et Herold. in cambortos. qui — iransierint. s) Til. et Lind. rem in domum vel in etc. i) Lind. et ipsum qnadrupedem. u) Corbion. sequerit, et usque tertio die a domo cuius vel in quol. v) Corbion. scludinium.

12

LEGIS RIPUARIORUM TIT. U l i .

178

TIT. X L V I I I . ( 5 Q . )

DE homine qui sine beredi-

bus moritur. Si quis procreation-em filiorum vel filiarum nonhabuerit, omnem facaltatem saam in praesentia Regis, sive vir mulieri, vel mulier yiro, sea cuicunque libet de proximrs Tel extraneis *v), adoptare in hereditatem vel adfatimi x) per scriptararum seriem sea per traditionem, et testikos adhibitis secundum legem Ripaariam licentiam habeat.

TIT. X L I X .

(51.)

De adfalimire.

Qnod si adfatimus fuerit inter virum et malierem, post discessam amborum ad Jcgitimos heredes revertatar, nisi taatum, qui parem saam snpervixerit, in eleemosyn* vel in saa necessitate zj cxpenderit.

TIT. L .

(52.)

De testibus adhibendis.

I. Si quis testes ad mallum ante Centenariam vel Comitem, sea ante Ducem, Patricium vel Regem necesse babuerit, ut donent testimonium, et fortasse testes noluerint ad placilum venire, ille, qni eos necessarios babet, mannire iilos debet, ut testimonium, quod sc/unt iurati dicant. II. Qnod si noluerint, et falsum a) testimonium prnebuerint, etlioc adprobatum fuerit, unusquisque de iliis tribus b) quindecim solidis multetur c).

TIT. L I . ( 5 3 . )

De eo qui Grafionem ad res alienas invitat.

I. Si quis iudicem fiscalem ad res alienas ininste tollendas, antequam ei (idem fecerit, aut ad strudem admallatnm habuerit, inyitare praesumpserit, qainquaginta solidis multetur. I I . Qaod si quis index fiscalis amplius , quam lex Ripuaria continet, tulerit, qainquaginta solidis multetur.

TIT. L I I .

( 54.)

D e re praestata d).

Si quis rem suam alii praestiterit, ( et placitum indixerit e ) quod si super placitum rem praestitam f ) retinere praesumpserit, quindecim solidis multetur.

TIT. L I 11.

(55.)

De eo qui Grafionem interfeclt.

I. Si quis iudicem fiscalem, qucm Comitem vocant, interfecerit, 6excentis solidis g) multetur. w) Corbion. slraneis. x) Herold, vel adfalinnire. Til. in adfatimi. y") Met. adhibendis. z ) Herold, in suam neeessilattm. a) Met. et Lind, aut falsum. b) Met. r/uatuor. c) Corbion. unusq. dt Mas tres testis ter quinos sol. mult. d) Herold, praestila. e) Deaunt in Corbion. f ) Corbion. praestaUm. g) Gotb. decies L. sol.

LEGIS

II. Q u o d si r e g i u s puer, vel e x t a b u l a r i o , dum a s c e n d e r i t , t r e c e n t i s s o l i d i s m u l t e l u r . T i t . LIV.

179

RIPUARIORUM T I T . L V I I .

(56.)

ad cum gra-

De corporibus expoliatis.

I. Si quis autem h o m i n e m m o r t u u m , a n t e q u a m sepeliatur, e x p o l i a v e r i t , si i n t e r r o g a t u s c o n f e s s u s f u e r i t , s e x a g i n t a solidis m u l t e t u r . S i autem n e g a v e r i t , et postea c o n v i c t u s fuerit, c e n t u m s o l i d i s c u m d e l a t u r a m u l t e t u r , a u t c u m s e x iuret. I I . Si quis m o r t u u m effodere p r a e s u m p s e r i t , d u c e n t i s solidis m u l t e t u r , a u t c u m d u o d e c i m h ) i u r e t .

TIT, L V .

D e Rachinburgiis centibus.

(57.)

i). legem di-

S i quis c a u s s a m s u a m p r o s e q u i t u r , e t R a c l i i n b u r g i i i n t e r eos s e c u n d u m l e g e m R i p u a r i a m d i c e r e n o l u e r i n t , t u n c ille in q u e m s e n t e n t i a m c o n t r a r i a m d i x e r i n t , d i c a t : E g o vos tangano, u t m i h i l e g e m d i c a t i s . Q u o d si d i c e r e n o l u e rint, et postea c o n v i c t i f u e r i n t , u n n s q u i s q u e e o r u m q u i n decim solidis m u l t e t u r . S i m i l i t e r et i l l e , qui R a c h i n b u r giis r e c t e d i c e n t i b u s n o n a d q u i e v e r i t .

Tlt. LYI.

(58.)

De alodibus.

I . S i q u i s a b s q u e l i b e r i s d e f u n c t u s f u e r i t , si p a t e r n a terque s u p c r s t i t e s f u e r i n t , in l i e r e d i t a t e m s u c c é d a n t . II. Si pater materque non fuerint, frater et soror k ) succédant. III. S i a u t e m n e e eos h a b u e r i t , t u n c s o r o r matris l ) patrisque s u c c é d a n t . E t d e i n e e p s u s q u e ad q u i n t u m g e n u culum, q u i p r o x i m u s f u e r i t , h a e r e d i t a t e m s u c c é d â t . IV. BEDITATEM

SED

CUM

VIRIL1S

AVIATICAM

TIT, L V I I .

NON

SEXUS

EXTITERIT

t

FEMINA

IN

HE-

SUCCEDAT.

( 5 9 . ) De libertis a domino ante Regem dimissis.

I . Si quis libertum suum p e r m a n u m p r o p r i a m seu p e r alienam in p r a e s e n t i a R e g i s s e c u n d u m l e g e m R i p u a r i a m i n genuum d e m i s e r i t p e r d e n a r i u r n , e t e i u s d e m r e i c h u r t a m a c ceperit, n u l l a t e n u s e u m p e r m i t t i m u s in s e r v i t i u m i n c l i n a r e " . seil sicut r e l i q u i R i p u a r i i l i b e r p e r m a n e a t . I I . S e d si q u i s ei p o s t m o d u m c o n t r a r i u s e x t i t e r i t , qnod eum q u i s i n l i c i t o o r d i n e i n g e n u u m d i m i s i s s e t , e t i p s e cum gladio s u o l i o c s t u d e a t d e f e n s a r e . A u t si a u e t o r e m h a Luerit, a u e t o r c u m l e g i b u s e x h o c ( e u m a d d u c a t . A u t si A) Herold, cum AT. i) Herold. Rathinburgiis. h) Corbion. frater et soror. I) Til. et Lind, tunc frater et soror matris.

inier

180

LEGS MBTTARIOBUM TIT. LVIII. en 111

legibus m ) i o » potuerît defensare ad partem Regis ducentis solidis calpabilis iudicetur, et ad partem eius, cuius serrani inlicito ordine a iugo servitutis absolvere n i t i t n r , quadraginta quinque solidis multetur, et de omnibus rebus, quas ei condonavit, aliénas existât. I I I . Si aatem se defensaverit, liber permaneat, et ¡lie qui eum voluit inseivire n ) ducentis solidis Regi, quadraginta quinque illi qui defensatur, culpabilis iudicetur. I V . Si autem homo denarius absque liberis de cessen t , non alium nisi fiscum nostrum baeredem relinquat.

TIT. LVIII.

(60.)

De tabulariis.

I . Hoc etiam i u b e m u s , ut quahscunque F r a n c u s Ripuarius, sen tabulari us, servum suurn pro animae suae remedio sen pro pretio secundum legem Romanam libeitare o) •oluerit, ut in ecclesia coram Presbyteris, Diaconibus , sea cuncto clero et p l e b e , in manu Episcopi servum cum tabuli» tradat, et Episcopus Archidiaconum iubeat, ut ei tabulas secundum legem Romanam, qua Ecclesia vivit, seribere faciat; et tam ipse quam et omnis p r o c r e a l o eius liberi permaneant, et sub tuitióne Ecclesiae consistant, (vel omnem redilum status p) aut servitium labularii eorum E c clesiae reddant. E t nullus tabularius denarium ante Regem raesumat iactare. Quod si f e c e r i t , ducentis solidis culpailis iudicetur, et nihilominus ipse tabularius et procreutio eius tabularii persistant, et omnes reditus status eorum ad Ecclesiam reddant ; et non aliubi nisi ad Ecclesiam, ubi relaxati suht, mallum teneant. I I . Quod si quis tabulariam seu ecclesiasticum hominem contra Episcopum defensare v o l u e r i t , sexaginta solidis culpabilis iudicetur, et insuper hominem cum omnibus r e bus suis qj Ecclesiae restituât. Quia inlicitum ducimus, quod ecclesiis concessimus, iterum ab Ecclesiis revocare. I I I . Nemo servum ecclesiasticum absque Vicario l i bertum r ) facere praesumat. I V . Tabularius autem, qui absque liberis discesserit, nullum alium nisi Ecclesiam relinquat heredem. V . Quod si quis tabulas Episcoporum manibus seu Clerieorum roboratas inrtampere v o l u e r i t , t u n c Arcbidiaconus cum testibus qui tabulas roboraverunt, ante Episcopum vel Regem a c c e d a t , ut testes, quod s c i u n t , dicant. Quod si ille, qui causam prosequitur, adquiescere noluerit, tunc tabulae in praesentia iudicis periorentur, et Arcbidiaconus in

E

m) Desunt in editione Heroldina. n) Herold, noluit inservire. o) Sangall. Corbion. et Hetold. Uberare. p) Detuat in editione He* roidin*.