Aymara; Aimara Catálogo de las voces usuales de aymará con la correspondencia en castellano y quechua 1000090073


106 25

Aymara; Quechua; Spanish Pages [57] Year 1918

Report DMCA / Copyright

DOWNLOAD PDF FILE

Table of contents :
001
002
003
004
005
006
007
008
009
010
011
012
013
014
015
016
017
018
019
020
021
022
023
024
025
026
027
028
029
030
031
032
033
034
035
036
037
038
039
040
041
042
043
044
045
046
047
048
049
050
051
052
053
054
055
056
057
Recommend Papers

Aymara; Aimara 
Catálogo de las voces usuales de aymará con la correspondencia en castellano y quechua
 1000090073

  • 0 0 0
  • Like this paper and download? You can publish your own PDF file online for free in a few minutes! Sign Up
File loading please wait...
Citation preview

r--

1

~~~~~~~~~----,

'

Biblioteca. Na.dol\ol dd Perá CofecctóI\. quechaa-a'}II\M'a

PAULRivET 1Q57

CATÁLOGO DE LAS VOCES USUALES DE

'

AY MARA co n la co rresponden c ia e n

Castellano y Quechua

1918 GONZÁ L EZ Y ~IEDtNA-EDITORES LA PAZ- BOLIVIA







'

Catalogo de las voces · más usuales de Aymará, Caste.llano y Quechua



1











ImprovM de Govzále• y Medina .-La Paz.

CA T·A LOOO · De las voces µiás usuales -DE-



A~mará, Castellano ~· .Quechua ' A .' AYMARÁ

Al así ta ·Al jeta Aca. Acaaj a Ac ana Acama Acata Acaacata Acaru Ad hua

CASTELLANO ·

QUECH'trA

Cómprame Rantíguay. Véndeme . · Vendeguay~ E!Ote, e.sta, esto Cai. Cainacpi. Por aquí. Cai pi. _bquí. • De estamanera Caijinacta ... .Caimanta. De aquí. - De por aquí. Cainacmanta. Ca.¡pi. • Aq1Jí. Aquí es~á. he Caipi cas-ccan aquí caicca. . 1(

AYMARÁ

Acampí Ajsaraña Ajsaraña

C.A.s'l'nLLANO

· Con esto. Temer. Cosa temible.

Aji liña Escoger. Ajllita. Cosa escogida Ajsarayaña. Atemorizar. Ajanu. Cara, rostro. .Ancu. Nervio. Alaña. Comprar. • Alata. Comprado Anu, anocara. Perro. 'Antutaña, ·soltar. Lo ·que se ha Antutata. soltado. Amaya . Ahu'atiña. Ahuatiri , Achaco. · Achachi. Achachila. Aic ha. Aillo. Ain acha. Ainachata, Ali. Aliyaña. Alloja. Alt'ilta. +

bifunto. Pastear. P asto r. Ratón . Viejo. Abuelo. Carne . Padrón, !'..Ahaje Abajo . De abajo. Rama. Hace r crecer. Mucho. Cabizbajo.

QlJEClIUA

Caiguan. Manchachicui. Manchachicu· na. Chicllan Chicllascca. Manchachii. lJya . Ancu . Rantii. Rantiscca. Alcco. Cachariy Cachai"iscca. Aya. Michiy. Michec. Juccucha. Machu. Ahuel ci. Aicha. Aillo . Urai. Uraimanta. Rama . Guiñachiy. Asca. Umay-ura.

.

CAS'l'ELLA~O

,\YMARÁ

~ch:arse

Al taña. Airu. Ainiña. Aljiri. Amtasiña. Atha. Achuma. Akcoñ-a. Asqui. Amauta. Amu, mutu. Amuqui5a Arnoara. Ana taña. Anamy. Anc.:ana Anccaru. Añatuya. A~c'hi.

Apaña:

~ --Apu.

Apu. Apacoña. Apswña Aptaí"ía . . -

-

Araja..

QUECff( ;\.

..•

Ccumuicui. . Planta. Planta. Reñir con los Aiñanacui tapadres. tasninguan. Vendedor. Vendecuc. Acordarse. Yuyaricui. Semilla. Mu ju. Carbón . Carbón Quejarse giUillacui húamiendo. caspa Allin, sumac. Bien,bueno. Sabio pn.i_dente Sumac ya_chac Mudo Opa. Estar callado, Cchin-cacui. Mano. Maqui. Jugar. Pucl lai. Af.icionarse de Munacui imaalgci. Hatarpis. Fuera jagua. Afuera. jaguapi. Zorrino. An atuy2. Vieja. Paya. Apai. Lievar Señor. U e roco ha. Bravo Pi ceña. Quitar. Qqcechui. Orccoi. Sacar. · Occari urma;sLevantar lo ca ido . cea ta. Arriba. Pata i





.

,\ \.'"M.-\H.l

Arajpacha . Ari. Aru Arusiña. Aruntaña. Anaquiña. Arttaña. Arum a. Armaña Armasiña Arcaña. Arctaña. Arpi. Arumantí. Arumarji. Anata. Anatiri. Auqui Auquisa. Auqliiha. Auquima . Auqui pa Atipaña . Atipa ta. Atipiri. Aucca.

CASTELLAK O

QUJCU UA

Cielo . Ciel o, Filu . Filo, agudo . Ccallu. Idioma. , Parlai. Habl.ar. Saluday. - ' Saludar. Ccatii Arrear. Llamar con gri Guacyai ccapa rispa . tos Tu ta. N oche. Olvida·r. C concai. CconccacuL Ol vidarse. Ccatii. Seguir. 1r sobre las pi- Riy-sa ruscanta. sadas Seno, regazo. Ocllai. Mañana. C ea ya De mañana. •. Tutamanta Pucllai. · i Carn aval. iil que juega Pucllacoc . Anciano padre Ahuelo tata. Nuestro padre Tatan chec. Mi padre Tatai. · Tu ¡:;adre. Tataiqui. Ta tan Su padre , Vencer. Atipai. Vencido Atipasca Atipac. Vencedor Enemigo deSupay. monio

e AY MARA

Cacoña. Ccachu. Ccahua. Ccauca? Cea ira. Cá. Ccala. Calauchaña Ccallaña. C~llpchi.

Calle u. , Camisa? Camisa ti. Cama Camachiña Ccamake. Ccana. Ccantuyana. Ccanaqui 1 Cancaña. Cantatiururi. Canea. Cea pu . Ccapuña. Ccara. Ccaruru .

CASTELLANO

-

Restregar. Hembra. Camis€ ta. Cuanto? Rana Toma, ten.· . Piedra. Empedrar. Comenzar.

QUltC!:'H"A

Ccacoy . China. Almilla. Masca? Ccairanculi. Caica. Rumí. Rumisuccai. Ccallari.

Tiesto. casco. hombro. Agrío, amargo. Como? Así como. Hasta. Mandar. Zorro. Luz , claridad. Alumbrar. Claramente. Asaclor

· Cca:ñalla . Hombro . Cca llcu. Imain a? Jina imaina. Maiccac. CGmachii. Añatuya . Sutti ccanchaL Ccanchai. Claru, Can cana. Auro~a. Cacha paáari El asado. Canea. Huso, rueca. Pfsca. Hilar. . Pfsc ai. Pelado. , Ca ya. Id, Mañana. 7

• AYMARÁ

''

CAí,vJ'ELLANO

QUECHUA

Ccaapi. Ccapisiña . Ccariña. Carachi. Car-catina. Gasaraña. Casara_siña. Casarayaña. Cauquí. Cauquína. Cauquita. Cauquin.¡. Cauquijata.

Bravo. Enojarse. Cansarse. Sarna, lepra. Temblar. · Casar a alguno Casarse. Hace·r casar. Donde. En donde. De don:le . A donde. De por donde

Picña. Siñacui. PiccujcUL Sarna, Carea ti. Carachii . Casaracui. Casara china Maine c. Mainecpi. Mainacmanta Mainecman. Mainecmanta

éauquipacha~

Raras veces.

Pisicutis.

qui. Causi. Ccaúra. Cayu. Catuñs.. Catari. Cata hui. Chaqueri. Challa. Chactaña. Chacaata. Chaclla. 1

Estaño. Titi. Llama, animal Llama huigua. Cha qui. Pié. Jappii. Agarrar, tomar Catari. Vibora. Ccatahui. Cal. Gotear la casa Suttun. . Ttio. Arena. Clavai. Enclav;,.r. Chincai. Perderse. Muchacbo, ni ño.

Huahua.

AYMARÁ

Chaca. Ce haca, Ca una. Chacha. Chajchuña. Chacuru. Chachhuaña. Chahuaña. Chaiña. Challhua. Chama. Chamani. Chamaca. Chanca. Chani.

CASTELLANO

Puente. Hueso. Huevo. Varón: Regar. Estaca. Bailar en rueda Ordeñar. Jilguero. Pescado. Fuerza. F orzudo. ' Oscuro, Hilo. Valor de una cosa. Cha pi. Espina. Charqui. Cecina. Checca. Verdad. Checa. Verdadero. Checca. Ala de ave. Chacap-un. Verdaderamente. Che capta yaña Enderezar. Chelaña. ~ajar. Rajar, romper. Chiaña. Chia. Cuarta de vara Chiara. Cosa negra. Chijchi. Granizo. Chijf. Grama .

QUECHUA

Chaca . Tullu. Runtu. Runa. Garpai. Taca rpu. Tusui ruedapi. Cchahuai. jilguero. Challhua. Callpa. Callpasapa. Lacea. Ccaito. Chani. Quisca. Charqui . Sutticc. Suttipacha. Licra. Checcampuni. Checanyachii. C:chectai. Cchectai paqui Uc cuarta vara Yana. Granizo. Cchiji. 9

AYMARA

Ccochuña. Confiesasíña. Coya. Ccoya. Ccoyo. Ccolla. Collaña. Ccolliña Ccollo. Coraña. Cco rahua. Gc orpl:l.. Ccorpauta. Ccota. Cquea. Cqueiachaña. Cquimita. Cquenayá. Cquepa. Cquepa. Cu ch uña. Cuca ta, Ccuchu . Ccuyaña. Cu la.

C ASTELLANO

Cantar en la iglesia. Confesarse. Reina. Mina. Cardenal. Medicina. Curar, Arar.

QUECHUA

Taquii iglesiapi. Confosacui. Reina. Ccoya. Ceo yo. Jampi. jampii. Huaca-huan llancai. Cerro. Orcco. Desyerbar. Ccorai. · Honda. Huaracca; Término, fin. Tucuichacui T a mbo, mesón Corpa huasi. Laguna, estan- . Ccocha. que. Algodón, Algodón, Injuriar. Piñachi. Arrimado. Atisca. Nube. Pfyu. Trompeta. Erque, Trama de un Mini. tejido. Cuchui. Cortar. De la parte de Huichaipata. arriba. Ccuchu. Rincón. Ccuyacmy.. Compadecer. T errón , adobe . Ccurpa.

Al"MAkÁ

Cullcu . Culcutáya. Ccumuña. Cu mu . Chinta. China. Chara. Chacta. Chijmaña. Chica . Chica aruma. Chichillanca. Chiihui. Chihaa. Chiuanco . Chillca. China. Chinanquirí. Chinase a. Ghinuña, Chinu, Chinqui. Chiñi. Chipana. Chirhuana. 11

CAS'l'ELLANO

QUECH t A

Angosto estre- Culcu, qquischo. qui. Tórtola. ave. Jurucuta. Cargar en bes- Chacnai huigua pi. tías. Chacnana. . Carga. Ayudante de la Hu igua ccatic. arria. Culo . Siqui . Pierna. Pierna. Cuatro reales , Tustwn. Cabecera. Saunana. Juntos. Cusca. Media noche. Chau¡::ituta. Chus pi. Mosca. Sombra. Llantu . V ~rdura . Ccora, , Tordo, ave. Chiuanco. Hiel. Jayaqquen. El ano. Siqui. El qu€ eatá de- Guassa pie ac, trás. Ultimamente. Tucuichasca. Atar. Guatai. Moceo, Nudo. Hermaf.lo me- Sulka pana. nor. Chiñi , Murci él a~o . Manilla. Chipana, Exprimir Chirhuai.

'YMARÁ

Chojña. Chocrichata. Chocque, Co ri. Id. Ch u a. Chucuña Chuima. Chulma pusa. Chulluncnya. Churu. Cha pica. Ch u pu. Churaña. Ch usa. Chusaaña. Conch0. Cconcori. Ccu,mu . Cu nea. Cunea. Ccamiri. Cconaña. CundurL Ce un u. Cunataqui? Cunalaicu?

C.AS~l'ELL.A.1'10

QUICt-tllA

Ccomer. Laqqucrpariscea, C ori. Oro. P a pas. Papas. Chahua. Crudo. Plato de barro TtQru plato. Cirai. Coser. Zoncco. Corazón. Chusac uco. Cosa h,ueca. Ritti. Nieve. Churu. Caracol. Puca. Colorado. Divieso tumo r. Ce hu pu. Coi. Dar. Cchusac. Vado. Estar' ausente , Manacaipichll. Cconcho. Turbio. Cconcori.· R odilla. Ccumu, J orobado. Cunea. Pescuezo, . Id. Voz. Una colcha do- Ch u si. ble, Moler en pie- Cutai rumipi. dra , Conclor, Buitre: Ritti, rittin. Nieve, nevar. Imapac. Para qué? Ima raicui' P or qué? Verde. Herido.

..

QUECH . a

~\Yí\IIARA

Cu nata. Cuna pacha. Cuna . Cupiamparn. Cussi. Cusisiña.. Cusicusi.. ',Pusillo. Ccusa. ·Cuscacha1f.l-a. C:>1sca. Ccuti. Chiñi. Cu ti niña.. Caya. Cuyuf-ia. Cmmt

Por que causa CuandG. Qué . Mano derecha. Alegría, dicha, Alegrarse.. Araña.. Mono. Chicha . Emparejar, Pare jo, igual Pülga, Liendre. Vol ver. .Aquel. aquello, Silvar. A rco iris,

Imraaicuari. Maiccac .

Imicui. Cusicunqu L 'Cusicusi. Mono. Acja. Cuscachai.. Cusca. Piqui. Chia. Cutini. Jaccai. Silva'i, Gca.iehi.

H AYMARÁ.

Ha auquíha.. Haccu, Huaculla. Huacca. Huajcha, Huaca.

'CASTELLANO

Mi padre.. Harin ~ .

Cántaro.. Faia. P obre huérfano. Vaca, buey,

·.Q URCH l T.\.

.Ñ oc ac tata.!, Jacu. Yuru. Chum pi. Huaccha. Huaca. · l~

AYi\L\RÁ

H a riluraña . H arca ña. Hin~hu .

Haquisiña. Hiquiña . Mu acfi . H uaca~mpatiña. Hu ajra, Huacaic haña. H uasi ta ra qui. H uahua: H uahuachaña. rluaica . H 1'.l-ail...;taña. K l:lain a. Huaita , Huayacc a . Hualuru . Huall aque. Huallque. Huampu. H uai ronco. HuantL Huanc ara. Huallpa. Huaña Hu ara ña. Huara huar. Hua rariña.

CASTELLANO

Dificil. Atajnr. Asa, cabo. Encontrarse . Arrancar, Idólo. Idolatrar. Cu erno Guardar. Otra vez. Criaturn . Pa rir. Ají. Cotgar. Joven. Plumaje . talega. An teaye r. Hervir. P reñada. Balsa , nave . Mosca rdón. Bubas. Tambor. Gal lina. Cosa seca. Derramar. Estrellas Gritar.

QUECH U1i.

Maan rruaitin a Jarccai. Cabo. Tincunacuf. Siqquiy. MunasacusG:aipuni. Munacu. Hu aj ra. Gu acaichai.. Huacmanta. Huahua. Huac haL Uchu . Guarcu L Huaina. Pfuru. Huayacca . Ganinpa. Ttimpui. Chic hu . B alsa. Lac higuana . H.uanti. T a mbora . Huallpa. Cha qui. Ttacai. Est rellas. Ccapari .

AYMARÁ

Huarmi. Huchha. Hucha. Huccha. · Hucumarí. Hucauca. Hucja. Huichinca. Hucjaqui. Huntu.

CASTELLANO

Mujer. Mazamorra. Culpa. Tamaño. Oso. Por ahí. Tanto . Cola. Basta bastante Caliente.

QUECH UA

Guarmi. Api. Jucha. Jatun. · jucumari. Chainac. Cchika. Chu pa. Asca. Ccofü.

I AYMARÁ

Iccant lema. Iscaña. Icha. Ichuru . Ichu . Il'lapa. !maña. Imilla. Inaia. Inata.

CASTELLANO Espal d~

QUECHl_l A

Guasa. Viuda. Pusai . Cunan. Cunan ppunchai. Ichu . Paja. Rayo. Rayo. Guacaichai, Guardar, es. ··.J paca1. conder. Muchacha. Imilla. lchá. Quizá. De balde, sin Ccasi. causa.

Viuda. Conducir. Ahora. Hoy día.

AYMAH ,(

-

lqt1illa. hnantasiña. lnti. lpa. lquif.ia. lquihanchitw. !rama, lrnacaña. \orpaña. J