De compositis Graecis quae a verbis incipiunt [Reprint 2017 ed.] 9783111672472, 9783111287706

Citation preview

DE

COMPOSITE GRAECIS QUAE A VERBIS INCIPIUNT. DISSERTATIO INAUOUEALIS QUAM

AMPLISSIMI PHILOSOPHORUM ORDINIS IN

ACADEMIA LUDOVICIANA CONSENSU ET

AUCTORITATE

AD

VENIAM LEGENDI RITE CAPESSENDAM 8CKIP81T

"VTLELMUS

CLEMM

GI88KN8IB.

G1SSAE MDCCCLXVU. • P t n > J. B I C K E B U M .

VILELMO FLACHIO AMICO CARISSIMO

HAS STUDIORUM SUORUM PRIMITIAS SACRAS ESSE VOLUIT AUCTOR.

Conspectus rerum tractatarum. Pag. 1

Praemittenda

Liber prior. De

f o r m a t i o n e.

Cap. I. Enarratio exemploium. A.

Composita

asigmata.

§ 1. Compositorum membris priorìbus aut similia exstant nomina, ant non exstant. Hujus classis duo genera discernuntur . 4 § 2. Composita, quorum membris prioribus similia non exstant nomina 6 A. Priora membra speciem praesentis exhibent a. — Yooalis compositiva inserta non est . . . 7 b. — „ „ inserta est, cujus triplex forma (e, (, o) observatur 8 Β. Priora membra aoristi I I speciem prae se ferunt vel stirpes puras exhibent a. — Vocalis compositiva inserta non est . . 1 2 b. — „ „ inserta est, cujus triplex forma (e, i, o) observatur . . . . . . 1 3 § 3. Composita, quorum membris prioribus similia exstant nomina 16 § 4. Alia exempla e verbis quibusdam denominativis elici possunt 18 § 6. Aetatem spoetanti singulorum exemplorum qualis varia vocalis compositivae forma esse videatur, quaeritur . . . . 1 9 § 6. Quae ratio inter stirpes asiematas intercedat, exponitur . . 21

VI

Β.

Composita

Pag.

sigmatica.

§ 7. Compositorum membrie prioribus aut similia exstant nomina, aut non exstant. Hujus olassie duo genera discern untur . § 8. Composita, quorum membris prioribus similia non exstant nomina Α. Σ ipsis stirpibus additum est a. — Vocalis compositiva inserta non est b. — „ inserta est, cujus triplex forn ma (e, ι, o) observatur § 9. Β. Σ interposita « vocali stirpibus additum est. Hujus generis esempla ceteris sigmaticis antiquiora sunt . § 10. Composita, quorum membris prioribus similia exstant nomina § 1 1 . Alia exempla e verbis quibusdam denominativis elici possunt. Pauca de compositis § 9 enarratis ad nomina non revocandis adduntur § 12. Ex eo, quod compositorum tot sigmaticorum prioribus membris similia exstant nomina, ne nimium colligatur . . . . § 1 3 . Quae ratio inter asigmata composita et sigmatica intercedat, exponitur Cap. I I . A.

Recensentur virornm doctoram

A nominibus

composita

23 25 25 26 29 33

39 40 43

sententiae.

enarrata incipere

nequeunt.

§ 14. B e n a r y u s e t P o t t i u s sigmatica composita a substantivis in -di syìlabam terminates incipere censuerunt, cui tamen explication! repugnare membrorum ordinem ipsi senserunt. . § 15. Nec probari possunt, quae B o p p i u s ad expediendam hanc difficultatem attulit, neque magis, quae D u e n t z e r u s excogitavit . . . . . . . . . . . § 1 6 . Offendendum est in substantivorum quorundam similium minus congruenti forma . . . . . . . . . § 17. Similia nomina ne plura aliquando exstitisse temere credatur § 1 8 . Offendit nonnullis in exemplis suffixi, quod esse videtur, elisio § 19. Offendit ejusdem ai suffixi forma in rfe et tío mutata . . § 20. Quod praeterea offendit. L. M e y e r i explicatio constare nequit § 21. Quae Benaryus et Pottius de asigmatis compositis censuerunt. Boppius ea ab adjectivis incipere statuit i . . . . § 2 2 . Quae contra dicenda sunt § 23. W e i s s e n b o r n i i explicatio asigmatorum compositorum, quorum priora membra in t desinunt . . . . . . § 24. R o e d i g e r i asigmatorum explicatio exemplorum. Duentzeri sententia § 25. Composita asigmata ad substantiva vel minime revocari possunt

45

48 51 54 55 56 57 59 61 64 64 66

YII Pag. Β.

Ñeque a participiis

composita

incipere

26. J u s t i u a formas participiales debiliores, quas yocant, membris subesee voluit, cui explicationi . . . 27. répugnât primum, quod in lingua Graeca ejusmodi nulla exstant 28. répugnât deinde consonarum mutati o 29. répugnât postremo plerorumque cum sigmaticorum matorum compositorum formatio . . . .

possunt. prioribus . . participia

72 74 tum asig. .

30. 8 a n η e g i u s Justii sententiam male mutatam secutus est C.

Nec flexionis

formae,

qualescunque

membris

continentur.

sunt,

.

quod futuri imperativi nulli exstant, et si exstarent, aliter ac Grimmius* statuii . . . . . . . . .

34. Weissenbornii explicandi coiiatus rejiciuntur . . . . 35. Répugnât et Grimmio et Weissenbornio adulterinae composition's in Graeca lingua parum frequens consuetudo . . ! 36. Neque exempla quae vel e Sanscrita lingua vel e linguis Rom a n i c a et dialectis Germanicis aliata sunt, ad Graeca pertinent composita explicanda . ( 37. Alienis exemplis inductus cavendum ne quis in Graecis de I I I pere, cogitet ι 38. Romanica illa Germanicaque composita quomodo a Graecis différant D.

76 78

prioribus

• 31. J . G r i m m i u s ab imperativis praesentis asigmata et a futuri sigmatica voluit incipere composita, cui explicationi . . 32. répugnât primum vocalis in commissura conspicuae varia forma 33. répugnât deinde, postremo, quod, sonarent . .

67

Nec vel ài syllaba inserta est compositis radicibus determinandis inservit.

80 82

83 84 87

90 93 94

vel a

ι 39. Quae v e t e r e s g r a m m a t i c i G r a e c i de compositis sigmaticis docuerunt ι 40. ι 41. ι 42. ι 43. i 44.

B e r c h i u s priorum membrorum tí finale pro determinativo habendum esse censuit 97 Nomina, in quibus e Berchii sententia simile 6(ίί-χφας, αλγιόί-ία^ος, içvidiaeirXoç, ivreûieçyoç aliorùm. Equidem in numero sic judicantium me fateor non esse sed alium proponam explicandi conatum banc : HçareôtXaoç compositam ad verbum rryoreva revoco, de quo jam cogitavit Sannegius 1. c. p. 26 (cf. infra § 30) et esse e Bçarel·e-ό-ί-λαος forma ortum puto ad similitudinem ceterorum exemplorum, (juae una protulimus. Digammate inter duas vocales eliso e exeidisso videtur, quod quominus vel cum altero e contraheretur vel elisae digammatis productio fieret compensativa, metrum obstitit. Huic explicationi ne quis ipsum αξοτενω verbum Homericum non esse objiciat, nonnulla alia commemoro verba derivata in -evo desinentia, quae apud Homerum leguntur : simillima gant àçiôreva ( J ρ ι ΰ τ ο ς ) optimum esse, àç%eva> {άγχος an άρχων ut ηγεμάν- ηγ»μονβνα ?) imperatorem esse, xaXXiireva (χάλλιότος) pulcherrimum esse et sic multa haud ita discrepantia : ¿Χητevo, àe&Xsvo, ßtuSiXevo, μνταßovXtvtai βνόόοδομίνα, έπιδημινα alia.

32 H a e c sunt, quae formationis illius sane non usitatissimae sed prope singularis exempla exstant, quae quamquam a posterions quoque graecitatis scriptoribus nonnunquam tentata esse apparet, tamen ipsa per se remotiorem antiquitatem redolere viderentur, nisi certo id quodam argumento confirmaretur. Quid enim? utrumque si genus compositorum et eorum, quae σ literam ipsis stirpibus adjiciunt, et eorum, quae ε vocalem a consonae antepositam habent, inter se comparaveris, nonne statim oculis occurrit, quam multa in his Homérica vel Hesiodea exempla, in illis quam pauca reperiantur? Nam cum in ilio numero inter dena exempla vix unum vel Homericum vel Hesiodeum legimus, eorum, quae ε vocali utuntur interposita, dimidium fere ab antiquissimis illis poetis suppeditatur, ex quo si hanc esse ilia antiquiorem formandi rationem colligimus, non vereor, ne nimium collegisse videamur. At enim etiam ceterorum exemplorum praeter Home rica illa et Hesiodea non pauca ex antiquissimorum poetarum operibus profluxisse magni momenti est animadvertere, velut si Stesichori esse άρχεβίμολπος et λιηεοηνωρ Athenaeus tradii vel a Theognide ωλεσήνωρ repetitum est vel wktot'oixog in Aeschyleis compositis invenitur, alia aliis satis spectatae antiquitatis auctoribus debentur. Itaque non multa supersunt e posteriore graecitate conquisita, quae qualia sint infra videbimus, nostrae certe sententiae, qua haec omnium sigmaticorum antiquissima esse exempla volumus, ne ea quidem obstant. Atque hoc originis discrimen, quod inter e a , quae postremo loco posita sunt, exempla et reliqua omnia interc e d e , quae a stirpibus verbalibus incipiunt sigmaticis, etiam magis iri perspectum puto, cum ea addiderimus, quae a nominibus cum videantur derivari posse, tamen a verbis incipere nobis persuadebimus. Nomina autem, unde quis repetiverit composita nostra, p l e r a q u e , ut supra vidimus, substantiva sunt a verbis per at suffixum propagata, perpauca tantummodo aliter comparata hue pertinere dixeris. Nam praeter substantiva illa in σι terminata etiam nonnulla ες suffixo a radicibus propagata quidam

33 viri docti asciverunt τελεσ-ί-γαμος ad τέλος substantivi τελεα thema revocantes. Ñeque adjectiva desunt, ad quae, qui a nominibus haec volunt composita incipere, confugiant, quamquam et pauca sunt ñeque illi explicationi multum afferunt praesidii. H a e c ipsa exemplorum enarratio confirmabit, in qua eandem, quam in asigmatis, rationem institutionemque observabimus, ut nomina compositis, quae ab eis incipere posse videantur, antecedant. Sed cum substantiva, qualia supra descripsimus, Simplicia saepe aut nulla sint aut minus usitata quam cum praepositionibus composita, haec quoque asciscenda putavi, in quo id negligendum non est nomina non eadem optimis antiquissimisque auctoribus deberi atque composita, quorum membris prioribus contineri videntur, ipsis postposita. Etenim quod a priore compositorum genere nonnulla substantiva nullius fere auctoritatis abesse voluimus, n e ea quidem, quae insequenti enarratione proposita sunt, singulis compositis aequalia sunt sed aetatis majore minoreve intervallo ab eis distant. Posterioribus vero temporibus illas substantivorum formas coeptas esse saepius usurpari infra se offeret animadvertendi occasio, u t , quo propius composita nostra ad últimos graecitatis términos accedunt, eo veri possit similius videri ad nomina illa esse revocanda. Conferantur άμέληαις (Anthol.), ut de simplici μέλησις substantivo taceam, et μελησίμβροτος (Pind.). H a e c ego nolui silentio praetermittere, quo facilius intelligatur, cur hujus generis plura exempla sint quam antecedentis. § 10. II. Compositasigmatica, q u o r u m m e m b r a ora formis nominalibus e x a e q u a n t u r : άγείρω - αγε ρσις, α χ os- άχεω- αχεαις πονος, ^Αχεαί-λαοζ alia. αχουθί-9εος. — αμείβω ävvais · άνναί-εργος. συν α ψ ig : άψί-Ό-υμος,

pri-

επ άγερσις : αγεροι - χνβηλις. — : άχεαί-μβροτος, αχεσί-νοος, άχεαί— ακούω, αχοναις, χατάχονΰ ις : - αμ ειψ ι ς : όμειψί-μοιρος. — άνύω— — απτω-αψ ι s , avalpiç, eq>axf)is> άψι-χάράιος, άψί-χορος, άψί-μαχοςί 3

34 όψι-μιαία, άψί-χολος. — αιρέω -αϊρ ε αις1Ά) : αιρεσί-πολις, Λίρήα-ιππος. — άρτΰω-αρτνσις, κατ αρτ να ις : ^Α ρτυα ίλεως, ^Αρτυαί-τ ραγός. — άρκίω- ά ρκtoις : \4ρκεαί-λπος. — βαίνω-βάσις, άνάβασις, εμβααις, κατ άβ α σις alia : βασι-Ιεύς79) ( Η . Hs. h.), "Ανα-βηοί-νεως (Η.), Ίψ-βασικοίτης, Εμ-βαοί-χυτρος. — γιγνώοκω -γ ν ώα ι ς, ανά γν ω Ο ι ς, απ όγ ν ω α ig alia : Γνωαί-δημος, Γνωσί-δικός, Γνωοί-λαος, Γνώα-ιιτπος. — δέχομαι - δ ε ξ ι ς, εκδεξις, νπάδεξις : δεξί-δωρος, δεξί-μηλος, δεξί-πορος, Λέξ-ανδρος, Λεξί-&εος alia 80 ). — δέω-δέσ ις, άνάδεσις, κατάδεσις, περίδεαις alia : Λεαί-λαος. — δάκνω — δηξ ις · δηξί-9νμος. — διώκω - δ ί ω ξ ι ς, εκ δ ίω£ις, π αλινδ ιωξις alia : διωξικέλευ&ος, διώξ-ιππος, Λιωξ-ιππος. — δόξα, δοκέω-δόκησις : δοξο-καλία, δοξο-σοφία, δοξό-σοφος, δοκησι-δέξιος, δοκηαί—νους, δοκηαί-σοφος81). — δίδωμι - δο α ι ς, ανά δ ο α ι ς, άπόδοσις, άντίδοσις, διάδοσις alia : δοοί-δικος, δοσί-πυγος, παρα-δωσ-έταιρος, Joaí-dsog, ¿ίωσί~9·εος, Jwat-

78

) De αϊξεδις et a'içtjdiç, evçeûiç et eineiig formarum diversitate cf.

Lob. ad Phryn. p. 445 sqq. 79

) Hoc vocabulum Curtius Eh. Mus. VI, p. 258 e ß a stirpe tì litera aucta et λαός (Jon. hv of. Λεντνχίδηο) substantivo constare docuit, ut sft : populi dux (Herzog). Causativam β a. radicis notionem praebet ßißaöat (cf. Doederlin. 1. c. III, p. 60). Kuhnius contra lev syllabam ad λάας (ASFας) substantivum revocat, qua quidem explicatione ilia multo simplicior mihi quoque videtur. Cf. Curtius Grundz. p. 325. Sed utrumcunque de posteriore membro statuimus, priorie explicatio dubia esse non potest. Nam hoc exemplum ex eis est, quae, quam non apta sint sensui substantiva in ai terminata, lueulencissime doceant. Formae répugnât etiam 'Ava-

βηόίνιας· m

) Non omnia, quae similiter incipiunt, hue rettulerim, cum quaedam

ab adjectivo δίξιος descendere verisimile sit. Cf. Δεξίοχος, Δέξιπαος, Διξιφάνηζ8Ι ) Quamquam priora quidem exempla a δόξα substantivo ut repetantnr, suadere videntur δοξοιιψητής, δοξομανής, quorum in membris posterioribue vis verbalis posita sit, tarnen haec δο/.ηόιδέξιος sim. non derivari » Sawlv verbo vix possunt.

35 χλής, Λωσι-ά-όη82). — δύω - δ ύ α ις, ανάδνσις, άπόδΰα ις, διαδϋσις alia : δΰαι—ϋ-άλαασος. — εγεΐρω-εγερσις, αν— έγερσις, έξέγερσις : έγ(ραι-βόητος, έγερσι-γέλως, εγερσι¿ϊέατρος, εγερσί-μαχος, έγερσί-μο&ος, έγεροΐ-νοος similia. — έλαυνω — ελασις, διελασις, έξέλασις, εΐαελααις, έπέλασις alia : έλασί-βροντος, ελαβί-χ9·ων, 'Ελάσ-ιππος. — ελέγχω, ελεγξις : ελεγξί-γαμος. — εργάζομαι- [è'^if/ç] α ννερξις :"Ερξ-ανδρος, Έρξι-χΧείδης, Έρξι-μένης. — ενρέωεϊρεαις, ανεύρεαις, έξενρεσις, εφενρεαις, παρ — ενρεαις alia : εύρε σι-επής ( εύρησι — επης ), ευρεσί-χαχος, εύρεσί-λοχος, ενρεσί-τεχνος, ΕνρηαΙ-βιος, Ενρήα-mnog. — έχω- [è£/s], αν&εξις, χά&εξις, μέ&εξις alia : àv-εξΐ-χαχος. : ζεσ-έλαιον. — ζενγννμι— ζενξ ις, χ ατά— — ζέω-ζέαις ζενξις, α ύζενξ ις : Ζευξί-δαμος, Ζενξί-9-εος, Ζει'ξ-ιπτιος. ήγέομαι-ήγηαις, αφήγησις, διήγησις, είσήγησις, περιήγησις : άγηαί - χορος, ^γησ- ανδρός, 'Αγηαί - δαμος, Άγηαί-μαχος (Άγεσί-μαχος), Λγηαί-λαος, 'ΛγηοΙ-ατραιος alia, Ήγήο-ανδρος,Ήγήα-αρχος,Ήγησι-άναξ, 'Ηγηοί-βουλος, Ήγηαίδαμος, Ήγηαί-λεως, Ήγησί-λοχος, Ήγηαί-μαχος similia. — ¿ϊέλγωχατάίϊ ε Χξι ς : 3·ελξί-μβροτος , ϋ·ελξί-νοος, ΰείξί-πιχρυς, &ελξί·φρων, Θελξι-έπεια, ΘεΧξί-νοια. — χάμπτωχάμψις, ανάχ αμψις, έπίχαμψις : χαμψι-δίανΧος, ccvaχαμψι-έρως, άνα-χαμψί-πονος, δια-χαμψ-όδυνος. — χάπτω-

Μ ) In eie compositie. quae a SoiH- inoipiunt, noil raro codicum lectiones inter se discrepant, de qua re cf. Lobeck. ad Phryn. p. 772, sed omnino yocabulorum, quae a SlSout verbo descendunt, fluctuare yidetur syllabae radicalis quantità« ut Sortjç et Sott^ , Sodiç et ¿¿τις (Inser.). Cf. Lobeck., parali, gr. Graecae p. 429 et 441. Quamquam brevem formam longa multo ueitatiorem et apud optimos qnidem scriptores paene unam fuisse dubitari non potest. Certam rationem si strenue persequi vellem, ea, quorum δαόι initium est, in priore genere (I) ponenda fuissent et sola, quorum ιν-εγχαταηηξι - γένειος, Πηξό-δωρος. — πλανάομαι -πλάνηαις : πλανηοί-εόρος. — ηλήααωεχη Ιηξις, εηίηληξις, χατ άπληξις alia : ηλήξ-ιηηος (Η. Hs.), Πλήξ-ιηηος, Πληξ-αΰρη (Hs.). — ηνν&άνομαι-ηεναις : σνλίαβο-πευσι-λαλψής.— ηιηράαχωηρήαι$, ανάπρηαι$, δ ι άη ρηαι$ '· ηρηαί-μοχ9·ος. — ηρή&ω-πρήαις : αφνρο-ηρηαί- ηνρα. — πράααω - π ρά ξ ις, ¿νάηραξιε, αντίηραξις, διάπραξΐ5, έπίηραξις : Πραξ-αγόρας, Πράξ-ανόρος, Πραξί-βονλος, Πραξι-δάμας, Πραξί-εργος alia 86 ). — §ήγννμι-$ηξι$, άνάρρηξις, ηα8e

) Etiam eorum compositorum, quorum 'Ονηάι- initium est, quibusdam ò> Jytfig Bubetantivnm subeese concedi potest Pottio Κ. Z. VII, p. 44 yelat 'Ονηόι/.λης • utilitatis gloiiam habens, Οιαόικξάτης, non tarnen omnibus. Ipse enim r . doct. p. 42 'Οναόίφιλος vertendum non esse : utilitatem amane censet sed : utilitatem afferens amicis, ut Ovaótfiβςοτοζ , 'Ονηίιγίνης, 'ΟιηαΙατρατος· Cf. etiam Benselerus de his voce. β") Haec omnia a nçaSâtiv verbo incipere puto, ut eint : Πζαξ-αγόςας : qui in conclone perficit (se. Consilia sua) Πçà^-aiSçoç : yir perficiene (sc. quod Yult), Πςαξί-βονλος, qui, quod vult (βονλή), perficit et sic porro cetera.

38 ρά$$ηξις : §ηξ-ήνωρ (Η.), $ηξι - χέλε^ος, §ηξί - νοος, ι §ηξι - σ&ένης, $ηξί - φλοιος alia, 'Ρηξ-ήνωρ, Ρηξί-βιος. — §ΐπτω-§ϊψις, άνά$ρ ιψις, άπό(ί§ιψις, διά§ριψις : §ίψ - ασπίς, §ιψ - ανχψ, §ιψο - χίνδυνος, (>ίψ - οπλος. — §νομαι-§ΰοις, ανά ις : (wat-βωμός, ^νσί-διφρος, ξινοί-πολις, (¡υαί-πονος. — αείω- αεϊα ι ς, è π ανάαεισ ις : σεισ-άχ&εια, σεισί-χ&ων, σειαί-λοφος, αειαο-πυγος, αεισοφυλλος. — στρέφω-στ ρ έψ ι s : στρεψ- ανχψ, ατρεχρι-χέρως, ατρεψί-μαλλος, ατρεψί—μέλος, οτρεψο-διχο-πενονργία.·—ϊατημ ι-οταοις, άνάσταοις, αντίστασις, άπόστασ ις, Στασι-χρατης, διάατάα ις, εχατααις alia : 2τάα-άνωρ, 2τηα-αγόρας, Στηαί-λαος, 2τησί-μβροτος (2τασί-μβροτος). — τάσσω-τ άξις, άνάτ αξις, εχταξις, διάτ αξις, επίταξις alia : ταξί-λοχος. — ταρασσω-τάρα ξ ις, επιτάραξις, ανντάραξις : ταραξι-χάρδιος, ταραξί-πολις, ταράξ-ιππος, ταραξ-ιππόστρατος. — τέλος-τελέω : τελεα-ί-δρομος, τελεσι-ουργός, τελεασ-ί-γαμος, τελεα-ί-μορος, τελεσ-ί-τοχος alia, Τελέσ-αρχος, Τελεα-αγόρας, Τελεα-ι-γενής, Τελεσ-ι-χράτης, Τελέα - ίππος91). — τέρπω -τέρψις : τερψί-μβροτος (Η. h.), τερψί-νοος, τερψί-χορος, Τερψι-κλής, Τερψι-χόρη (Hs.). — τηχω -τήξις, ανάτηξις : τηξί-μελής, τηξί-πο&ος, χατατηξί-τεχνος (vid. adn. 23). — (τλήναι) - τ λή ο ι ς : τληαι-χάρδιος, τλησι-πόλεμος, Τληαι-μένης. — τίω-τίσις, άπότιαις, εχτισις : Tta-αγόρας, Τία-ανδρος, Τία-αρχος, Τισι-χράτης, Τιαί-μαχος, Τισι-φόνη. — τέμνω-τ μήσις, άνάτμησι ς, προτμηαις : τμησί-χρως. — τρέφω-τρέψις, εντρεψις, παράτρεψις : τρεψί-χρως. — τρώγω-τ ρώ ξι ς : Τρωξάρτης. — φ&ίνω-φ&ίσις : φ&ισ-ψωρ (Η. Hs.), φ&ιαίμβροτος (Η.), φ&ισί-φρων. — φράζω-φ ράσις, άνάφρασις, παράφρααις : Φρααί-δημος, Φρασι-χλης, Φρααί-λας,

87

) Hic quoque verbalem compositionem noininalis proximis finibus contingit, nam releá-φόρος mihi quidem non minus certum est a τέλος subetantivi themate incipere quam a verbi re/Utv stirpe rei.«tf-íδξομος compositum : cursum perficiens. Similia exempla nomina propria suppeditant.

39 Φρασι-μήδη, Φραοί-τιμος. — φρίσαω-φριξ ó ς : φριξ-ανχην, φριξό-3-ριξ, φριξο-κόμης. — φύω- φ να ι ς : φνσί-ζοος (Η. h.). — φεύγω-φ ν ξ ig : φνξ-ανορία, φνξΐ-μηίος, φυξί-ποΧις, — χαράσσω-χάρ α ξ ig χαραξί-πονrog88). § 11. U t supra in asigiiiatis exemplis vidimus, sic haec quoque, si quidem multum inde redundaret, eis exemplis augeri possent, quae in verbis quibusdam denominativis insunt velut in χίασαυχενέομαι, χρουσιδημέω, λειψονρέω, μνησιδωρέω, ψολογέω aliis. Nunc ex ordine, quem sequimur, talia composita exspectari possent, in quibus inserta e vocali σι syliaba stirpibus afBxa sit, nisi j a m supra pag. 25 commemoratum esset haec omnia exempla ad priorem, quam instituimus, classem pertinere. Nam ai illud nunquam fere interposita vocali ad substantiva formanda adhibetur sed ad ipsas stirpes vel vocalibus terminatas vel consonis nullo adminiculo adjici solet ita quidem, ut, quae vocalibus terminantur, vel non mutentur (Ιίω-λύ-σι-ς) vel, si verborum sunt derivatorum, plerumque producantur (χρατεω-χρατη-01-s), quae consonis, vel cum σ consona coalescant (λείηω-Χεΐψις, ληγω-λήξις) vel per metathesin in vocales desinant ( εχω st. ' αεχ - αχέ -σι-s), alia aliter mutentur. Haec est talium substantivorum formandorum ratio extremis lineamentis adumbrata, singula accuratius persequi alienum a proposito est 8 9 ). Quare de eis, quorum e ante pedisequam

8S ) Hujua compositi lides in sat probabili conjectura posita est : P l a t mor. 798 D. 89 ) Boppius vgl. QTamm. III, p. 247 nonnulla exempla Graeca affert, in quibus e ante ίι suffixum insertum yideatur : ιέμ-ε-ϋι-ς, ivç-e-dt-ς, sed recte judicat hanc esse vocalem classium yerbalium propriam ex analogia Sanscritorum quorundam exemplorum : ár-a-ti-e, metas (f/*r S. ar), ram-a-tí-s, Amor (j/'ram), vah-a-ti-s, yentus (J/Vah), in quibus perperam grammatici Indici de ati proprio suffixo cogitarint. Ac viptiv quidem yerbum satis constat ad id genus pertinere, quod nos E-Classe vocamus. Cf. Curtius Schulgr. § 328, 28. Verbi ivoíaxetv aoristus et perfectum longiorem evçe stirpem dénotant, praeterea ipsa evçijàiç forma dubitationem removet, cf. adn. 78. De λ ά χ ι ί ι ς sane substantivo minus in propatulo rem esse confiteor.

40 ai syllabam ad stirpem verbalem non pertinet, cum a verbis incipiant necease sit, dubitali non potest praeter unum, quod illuc rettuli, φαεσίμβροτος compositum, quod forsitan quiepiam a φάος substantivo descendere opinetur. Cui quidem explicationi a forma nihil concedo obstare, sed, si usquam, in hoc verbalis vis ac notio necessaria est, quae de substantivo vetet cogitan. Quid enim aliud est φαεσΐμβροτος quam : lucens hominibus? Quod si quis a φαες themate repetiverit, inter adjectiva effectiva referat, qualia Pottius 90 ) statuii, ut sit : lucem afferens hominibus similiter atque ερνοίχθ-ων = terrae proscissionem efficiena. Sed unde in eis efficiendi notio accedat, frustra quaesiveris. Accedit quod, etiamsi paullo ante ipsam φαεσίμβροτος compositi formam non obstare concessimus, quominus a φάος substantivo repetatur, forma certe Pindarica 91 ) φαναίμβροτος illa explicatione minus apte continetur, quae si substantivo φανός, quo Aeoles92) utebantur, ad amussim responderet pariter atque φάος substantivo φαεαίμβροτος compositum, φανεσίμβροζος sonaret. Quare nihil reliquum est quam ut ad stirpem verbalem redeamus, quam in utraque compositi forma ςραΡ3) esse dubitali non potest. Ab hac igitur φαί radice φαεσίμβροτος et φανσίμβροτος composita deducenda sunt, ut illud ad analogiam ceterorum exemplorum, quae una protulimus, effictum esse credamus, in hoc Ρ ante a consonam ipsi stirpi affixam in ν vocalem mollitum esse statuendum sit. Inde apparet, qua de causa φαεσίμβροτος compositum in eorum classem exemplorum, quae ad substantiva nequeant revocari, rettulerimus, non in eorum, quorum membra priora suo jure quidam viri docti pro nominibus habere sibi visi sunt. § 12. Hoc igitur ut ita statuant, eam esse causam cognovimus, quod nonnulla exstant substantiva per ai suffixum a

">) ) n ) M )

β1

Etym. Forschungen, Lemgo 1833 u. 36. I, p. 90. Ol. VII, 71. Àbrene, de dial. Aeol. p. 36, Dor. p. 44. De qua cf. Curtius Grundz. p. 64 et 267 sqq.

41 stirpibus verbalibus deducta, quorum formi« compositorum, quae postremo loco proposuimus, membra priora pleraque exaequantur. Sed hoc argumentum — aliud, unde a substantias ilia exempla incipere colligas, nullum est — per se spectatum etiamsi veritatis aliquam speciem prae se ferre concedimus, tamen ad persuadendum satis firmum esse, nisi alia certiora argumenta accedunt, negandum est. Nam in lingua jam adulta et matura haud raro occurrunt vocabula, quorum forma simillima, dissimillima origo sit. Cujus rei Graeca quoque grammatica exemplis non caret et composita nostra luculentissimo sunt documento. Etenim tantum abest, ut cum substantivis in ai syllabam terminatis composita nonnunquam esse vocabula negemus, ut in exemplorum enarratione ipsi animadverterimus alia exstare composita, quae, cum a nominibus incipere verisimile sit, forma tamen ab illis pror8US non différant. Pauca hic addantur exempla, quo id magie perspiciatur. Eandem formam habent ταξί-άρχος = τάξεως αρχάς, exercitus dux et ταξί-λοχος = τ άσσων λόχους, ordinane cohortes, hoc a verbo, illud a nomine incipit. Nec dissimilia inter se priorum membrorum formis sunt τελεσ-ίφρων (μψις) : voluntatem perficiens ( I r a ) apud Aeschylum 94 ) et {Μοίρα) τελεσσ-ι-δωτεΊρα : (Moera) perfectionem praebens apud Euripidem 9 5 ), quorum tamen exemplorum ut illud a verbo, hoc a nomine repetamus, ipsa ratio paene efflagitat. Nam in ταξί-αρχος et rsleaa-t- δωτεϊρα compositi», posteriora cum membra a verbis derivata sint, priora non posse item a verbis descendere per se patet, quia omnis vis ac notio verbalie in -άρχος et -δωτεϊρα nominibus posita est, quorum illud a stirpe άρχ per o suffixum propagato, hoc ut nomen agende per suffixum τηρ a ào radice deducitur. Contraria ταξίλοχος et τελεα-ί-φρων compositorum ratio est, in quibus λόχος et φρήν substantiva verbis antecedentibus τάασειν et τελεΐν reguntur.

w) βί )

Agam. 678 (Herrn.). Heraol. 899.

42 Atque in his quidem exempli s, quae modo eonsideravimus, non difficilis ad dijudicandum quaestio est, quae sit membrorum mutua ratio, quoniam membra posteriora ita comparata sunt, ut habeamus, unde exorsi rectam explicationem inveniamus. In aliis, ubi forma ipsa nihil momenti affert, sententiarum continuatione via aperitur, qua ad exitum quendam quaestionem perducere possumus. Sed multorum compositorum maximeque nominum propriorum explicatio ad solum fere sensum explicantium redire manifestum est, cum certa desint argumenta, quibus suum quisque de singulis judicium probare posait, in quo non loquor de eis, quorum de partium priorum etymo non satis constat (cf. Καοο-άνδρα) sed ea dico, quae et a verbo et a nomine posse incipere concedendum est (cf. Όνησιχράτης). Ejus quoque rei nonnulla j a m exempla cognovimus et, si quid dubium erat, per adnotationes indicavimus. Sic diversissimae in idem formandi rationes conveniunt, quod qui factum sit, difficile ad intelligendum non est. Cum enim illa p e r σι suffixum verbalium substantivorum formatio ita increbresceret, ut postea a quovis verbo et inprimis a derivatis grammatici ejusmodi nomina propagarent cumque ex altera parte haec cum verborum stirpibus sigmaticis componendorum nominum ratio latius patere coepisset, recedente ac prope desinente asigmatorum formatione, qui fieri potuit, quin nonnullae utriusque generis inter se simillimae formae exsister e n t ? Quae cum ita sint, ex eo, quod substantivorum illorum conformationem cum stirpium verbalium in compositis nostris externa specie congruere persaepe videmus, necessario colligendum non est haec a nominibus debere originem ducere. Immo vero quamvis substantiva verbalia in ai suffixum desinentia usitata fuerint, quamvis multa exstent compositorum membris prioribus similia, quae postremo loco sigmatica composita enarravimus, ab eis, quae priore, secernenda non sunt sed una omnia disceptatione pertractanda. N a m ea, quae nominum verbalium speciem cognovimus prae se f e r r e , cum forma tum significatione a superioribus illis adeo non discrepant, ut eadem de eis quaestio sit, et, quae obstant argu-

43 menta, quominus illa ad nomina revocentur, nec ρ auca nec levia, eadem in haec quoque valeant. Divisimus autem utrumque genus propterea, quod, qui a nominibus incipere volunt sigmatica omnia composita, ab eis, quae posteriore loco proposita sunt, optimum fundamentum sententiae suae repetendum opinati eadem explicatione illa quoque superiora comprehendere studuerunt, et simul, quo perspiciatur, quatenus illa similitudo, de qua diximus, pertineat. § 13. Sed priusquam ad singulos explicandi conatus examinandos accedimus, pauca de sigmaticis compositis universis deque ratione addere liceat, quae inter haec et asigmata composita intercedit. Comparantibus enim nobis utriusque generis copiam exemplorum, primo oculorum obtutu id debet videri in promptu esse plura exstare sigmatica quam asigmata composita. Hoc, si paullo accuratius in eam rem inquisiverimus, etiam magie apparebit. Etenim si verba spectamus, quotcunque compositorum membris prioribus continentur, circa tertiam partem sine σ litera conformali videmus, reliqua omnia alteram sequi rationem, qua vel per intercedentem ε vocalem vel ipsis stirpibus adjectam habent illam consonam. Hac observatione optime confirmatur quod antea cum sigmaticis stirpibus componendorum nominum rationem paullatim usu et consuetudine receptam esse diximus, ut ea postremo paene una dominaretur. Sed fortasse jam ab initio sigmatica erant composita asigmatis usitatiora? Respondent exempla Homérica, quae prorsus contrariam utriusque generis proportionem exhibent. Inter dena enim composita, quae a verbis incipiunt, vel ex Iliade vel ex Odyssea conquisita vix quattuor invenies sigmatica, cetera asigmatis omnia adnumerabis. Similiter apud Hesiodum quinorum exemplorum duo a litera priorum membrorum verbis addita formantur, tria alteri generi attribuenda sunt. Quid igitur? hanc esse compositorum, quae a verbis incipiunt, memoriam clare apparet, ut inde ab antiquissimis quidem temporibus asigmatorum usum sigmaticorum usu frequentiorem fuisse credamus, postea his ilia superata esse

44 statuendum sit. Atque id eo verisimilius debet videri, si quis animadvertit, quaenam ilia verba sint, u n d e , quae posteriore loco enarravimus, incipiant. Cum enim in asigmatis compositis inprimis verba primitiva et antiquissimae originis invenían tur, in sigmaticis derivata non rara sunt, quin etiam plerasque verborum classes ad earn compositionem admissas esse negari non potest. Sic ante omnia verba in - α ω et -eco desinentia, quae ab asigmatis paucis exceptis abhorrent, frequentissima sunt : βροντάω- βροντησ-, κραζησ-, λνπέω- λνπηα- , ψιλέω-

χνχάωχνχηα-, χρατέωψιληα- alia. V e r u m etiam

verba, quorum praesentia vel consonis vel vocalibus amplificata sunt, non desunt, e quo numero pauca commemorentur velut ea, quae Lobeckius in asigmatis desideravit, verba, quorum praesentia τ litera addita formantur βλάπτω- βλαψ-, χάπτω- χαψ-, ρίπτω- (nip- alia. Ñeque verba, quae in -ζω cadunt, a sigmaticis abhorrent, cum ea in asigmatis nisi in recentioribus quibusdam exemplis non invenerimus : κλάζωκλασ-,

φράζω-

φρασ-,

αρμόζω-

ι

Αρμοξ-

et, quae prorsus a

priore compositorum genere aliena sunt, verba in -σσω cadentia, hie saepe occurrunt ττράασω- πραξ-, τάσσω- ταξ- sim. Haec sufficiant exempla, unde intelligatur, quam divulgata fuerit quamque late patuerit cum stirpibus sigmaticis nominum compositio, ad quaecunque verba stirpes illae pertinebant. Sed — haec omnis disputatio tanquam a certa constitutaque re profecía esse videatur, quam ei, qui a nominibus haec volunt sigmatica composita ineipere, non tarn facile concèdent. Quare ipsa re ad diversas virorum doctorum explicandi rationes deducimur, ut in singulas quam diligentissime inquiramus et, quid in unaquaque vel probabile vel minus probabile videatur, accuratissime examinemus, in quo ab ea explicatione, quam modo attigimus, aptissimum erit proficisci. Sed cum hac tota quaestione, quae in sigmaticis versatur compositis, illa de asigmatis arctissime cohaeret, quoniam horum eandem quam illorum plerique explicationem tentavere nec nos diversam in utroque genere rationem commendabimus. Itaque haec ab illis secernenda j a m non sunt sed, prout

45 p e r utriusque generis propriam naturam fieri licet, omnia composita, quae a verbis incipiunt, una exinde disceptatione comprehendentur.

Cap. II.

Recensentur virorum doctorum sententiae. A. A nominibus composita enarrata incipere nequeunt. § 14. Compositorum omnium Graecorum p o s s e s s i v a , quae dicuntur, vel maxime in usu versabantur, quae qualia sint, infra accuratius quaeretur. H o c loco de formatione eorum id solum admoneatur substantivum, cujus cum aliqua accuratiore definitione conjuncti possessio praedicatur, compositi posteriorem solere partem obtinere. Sic λενκώλενος exempli notio primaria est ωλένη substantivum, quod λfι>κoς adjectivo accuratius definitum subjecto alicui, qualecunque est, attribuitur. U t igitur ceteris in compositis formandis multa sermonis Graeci propria inveniantur, quae a cognatis linguis aliena sint, sic in hoc quoque genere B e n a r y u s 9 6 ) id singulare quiddam esse docet, quod membra invertantur, si prior pars substantivum sit verbale in at syllabam terminatum velut παυσίπονος, όειοιδαίμων, τερψίχρως, ρίψαοπις alia. Quorum compositorum falsissimum esse priorem quamque partem pro radice h a b e r e , quia sic a consona explicari non possit, immo substantiva esse, quorum ι ante vocalis elidatur. Similiter P o t t i u s judicat, cum 9 7 ) TI sive AI suffixum usitatissimum esse in compositis ut έρνσίχΰων moneat vel

M

) Koemieche Lautlehre, Berlin 1837, p. 138. »') E. F. I 1 . 90.

46 cum 9 8 ) in compositorum determinativorum classem, si quidem posterions membri a priore dependentia respiciatur, ea quoque referai frequentissima, quae a nominibus verbalibus in ai- terminates incipiant, ut ατησίχορος, ελχεσίπεπλος, ¿νοαίχ&ων alia, quae tarnen, si quis a membrorum mutua ratione discesserit, ad possessivorum classem pertineant. Atque ab bac quidem sententia non abduci se eo profitetur vir doctissimus, quod, quae respondeant ejusmodi substantiva, vel saepe omnino non inveniantur v e l , si inveniantur, paullo sint aliter comparata. Sic ατησι vel ελχεσι etsi non exstent substantiva, exstare tarnen ελξι-, vocalem autem illam compositivam 8 soli rhythmo inservire non aliter ac si agitare et actum esse, quaesitare et quaestor vocabula in eadem lingua exstent aliud j u x t a aliud. H a e c Pottius. Videmus igitur, quam non ab omni parte tutam viri doctissimi suam uterque sententiam protulerint, cum duo ipsi argumenta suppeditent, quae sola legentium ánimos de illa explicatione dubios redderent, nisi aliae non minus graves difficultates novos scrupulos injicerent. Ac primum quidem argumentum est membrorum inversio. Si composita nostra a substantivis verbalibus inciperent, qualia supra descripsimus, omnia in possessivorum classem fore ut referenda viderentur, nemo negare potest. Cum enim compositorum sigmaticorum, quae enarravimus, posteriora membra e nominibus constent sive substantivis sive adjectivis eaque cum antecedentibus, quae videntur, substantivis verbalibus conjuncta sint, binorum nominum haec sunt composita, quae si cui subjecto attribuuntur, possessiva vel a C u r t i ó " ) rectius attributiva nominantur. N a m ne quis tanquam adjectiva haec omnia u s u r p a n miretur, etìamsi saepe substantivorum formis concluduntur, hoc teneat memoria substantivorum formas nullas fere integras servali, nisi quorum

98

) Ib. II1, 393 sqq. " ) Hoc nomine quod altero ilio multo aptius esse probat Curtius, Erläuterungen zu meiner Schulgramm., p. 145 sqq., nos quoque per disputationem nostrani utemur.

47 terminationes etiam adjectivorum propriae sint. Quae composita attributiva cum, ut infra uberius exponetur, ex aliis composito rum generibus proficisci possint, nostra a dependentiae compositis 10°) originem ducere jam a Pottio audivimus. Hujus autem generis in eo vis ac natura cernitur, quod membrum alteram ex altero pendet idque ita, ut casuum certam quandam structuram inter membra intercedere cogitemus. Sic sine ulla dubitatione λνσίπονος exempli posterior pars ηovos priore, sive verbum est sive substantivum in ai- terminatum, regitur, id quod, si verbum est, per accusativi, sin substantivum, per genetivi structuram fieri fingendum est. Nam hoc prae ceteris proprium habent dependentiae composita, quod in eis membrorum ordo ei legi asti-ictus non est, ut membrum regens locum obtineat posteriorem, sed quod, prior pars a posteriore an a priore posterior regatur, nihil interest. Cf. igitur olxoyevrjs, Θεύδοτος et αξιόλογος, κλυτάδοξος, in illis vocabula, quorum casuum structuram quandam esse cogitatione fingimus, antecedunt, in his subsecuntur. Quod multo fit aliter in attributivis, quo in genere membrorum ordo perinde jam non est sed id vocabulum, quod notionem primariain composito expressam accuratius définit, sive id per casuum quandam structuram fieri sive minus cogitamus, semper priorem obtinere locum videmus. Cf. λενχωλενος adjectivum supra allatum. Haec Pottius parum attente animadvertit, quoniam, quod unius cujusdam generis compositorum proprium est, id non debemus ad alia temere transferre et multo minus difficultatibus tam leviter supersedere possumus quam fecit Benaryus. Nam quod in multi8 rebus aliam viam lingua Graeca ingressa est quam linguae cognatae, eo profecto non excusatur licentia,

,0 °) Dependentiae composita Curtius 1. c. objectiva nominai ampliore quo da m sensu objecti nomen usurpane. Sed quoniam in grammatica objecti nomen de certo dependentiae genere usurpari solet, in compositis antem diversissima saepe haec ratio invenitur, illa appellatio mihi retinenda vide tur, quippe quae latius pateat,

48 quam illi permissam fuisse contra compositionis satis certa praecepta noiinulli sine idonea causa statuerunt. Hoc-nimium linguae Graecae condonatur. Quare, ut ad exemplum, quo paullo ante usi sumus, revertamur, λνσίττονος si a λΰαις substantivo inciperet, dependentiae compositum esse posset, attributivum non posset, cum, ad hanc classem si pertineret, mutato potius ordine πονόλυσις formam exspectaremus. Rectissime etiam Curtius l 0 1 ), si Graeci ex γάμος et χλέψις compositum possessivum — in hoc sane exemplo possidendi notio inesset — formare voluissent, non χλεψί-γάμος, quod traditur, dicturos fuisse contendit sed mutato ordine γάμοχλεψις i. e. γάμου χλέψιν έχων. Sed quod ñeque hoc nec πονόλνσις = πόνων λΰσιν εχων Graeci dixerunt, nemo mirabitur, qui nobis concesserit multo expeditiorem eis in promptu fuisse rationem, qua in λναίπovog et χλεψίγαμος dependentiae compositis πόνος et γάμος substantiva ab ipsis λΰειν et χλέπζειν verbis suspenderent. Quae cum ita sint, si quis tarnen in ea explicatione perseverai, qua pro substantivis compositorum sigmaticorum membra priora habeantur, ei dependentiae compositorum fines migrandi non sunt, quoniam ordo membrorum nulli nisi huic ipsi generi convenit. Sed vereor ne is brevi naufragium faciat ista sua explicatione, nam, ut, exemplum plus semel allatum revocem, quid sit λυαίπονος τελευτά, si a λΰαις substantivo incipit nec tarnen attributivum esse potest compositum, equidem me fateor nescire nec quemquam puto unquam explicaturumè Ac ne quis hoc potissimum exemplum de consulto electum esse existímet, quodcunque aliud ex enarratione nostra sumpserit, idem cognoscet. § 15. Haud aliter quam Benaryus et Pottius de compositis nostris B o p p i u s 1 0 2 ) judicat, qui item sigmatica, quae a substantivis abstractis in σι- terminatis incipere

101 l0S

) De nom. form. p. 18. ) Vgl. Gramm. III, p. 439 Bq.

49 vult, attrîbutivorum classi adnumerare non dubitet in eisque membrorum inversionem censeat esse statuendam.

Sed — no-

vum huic sententiae praesidium quaerit e lingua Sanscrita, cum similem ibi membrorum ordinem exempla dicat exhibere haec :

LSl^,

^M^ì^f,

mandaját - sak'as,

amicos

delectans

ks'ajád-víras, viros interficiens C l ^ S ^ t i ^

tarád-

dves'as, hostes supcrans. Verum qualis haec sit analogia, qui haec composita Sanscrita paullo accuratius inspicit, facile intelligit; in eis enim prioribus membris, quae sunt participiorum praesentium debiliores, quas vocant, formae, posteriora reguntur.

Quid igitur? exempla illa Sanscrita prorsus nihil

probare possunt, quandoquidem dependentiae composita sunt, Graeca vero, si a substantivis inciperent, non possent non ad attributiva referri. Neque causa, quam vir summus sagacius quam verras excogitat, cur inversum potius ordinem membrorum in utriusque linguae compositis exspectemus, ab omni parte probari potest. Boppius enim ita pergit : ut in compositis illis Sanscritis personae participiis mandajat, ks'ajat, tarat expressae casuum flexionis vicissitudini subjectae sint pro constructionis cujusque varietate, substantivorum autem (sak'a, vîra, dves'a) eadem semper dependentiae (accusativi) ratio maneat, sie in Graeco λυσίπονος = laboris solutionem habens, quod sensu quidem idem sit quod labores solvens, πόνος objecti rationem sibi constare ob eamque causam πονόλυσις potius exspectari. Hoc sane speciosum est argumentum, quod quo jure ad dependentiae composita referatur, examinandi occasio se offeret, cum de hoc genere separatimi quaeretur. Attributivorum certe cur inversum membrorum ordinem exspectemus, hanc esse veram causam concedere non possum, cum singulorum inter utramque partem et subjectum, cui attribuuntur, non minus eadem semper ratio maneat quam in depen dentiae compositis alteram ex altero membrum eadem semper casuum structura pendet. Qualemcunque igitur enuntiati cujuslibet grammaticam constructionem cogitatione fingimus, non minus 4

50 quam in ηονόλνσις dependentiae composito = πόνου λύσις, si extaret, ττονος substantivum eodem semper modo ex insequenti parte penderei, in λνσίπονος attributivo, si a λναις substantivo inciperet, ejus substantivi ratio sibi constaret nec membrorum transpositione opus esset, quoniam, verum si quaeris, neutrum flectendum videretur. Cum enim λνσΐπονος ex ipsius Boppii sententia sit πόνου λνσιν εχων, soli participio, quod in ipsa forma non inesse 103 ) nemo negaverit, flexio conveniret idque pro grammatica constructione eadem, qua subjectum, casus structura mutandum esset. Quid multa? causa, cur inversum membrorum ordinem exspectaremus, si a substantivis inciperent composita sigmatica ideoque in attributivorum classem referenda essent, ex eis, quae supra de attributivis dicta sunt, dubia non potest videri : notio enim primaria ipsum substantivum in σι terminatum esse deberet, quod conjunctum cum parte priore de quovis subjecto praedicaretur. Hanc omnem membrorum inversionis difficultatem D u e n t z e r u s 1 0 4 ) tollere conatus est, qui item sigmatica composita a substantivis repeti attributivisque adnumerari jubeat ita tamen vertens, ut dependentiae compositorum speciem eflugiat. Exempli gratia κρατήαιιτπος compositum vernacule reddit : zur Besiegung den Fufs habend. Haec si vera utriusque partis ratio esset, ut substantivis in a i - terminatis insequentia nomina accuratius definirentur, transpositione membrorum sane carere possemus. Sed vertas modo, quae ipse Duentzerus exempla affert : εραοίμολπος, αεισίχ&ων, διωξικέλευ&ος, ενοσίχ&ων, ut sit ερααίμολπος ámandum habens cantum, αειαίχ&ων quatiendam habens terram et sic porro

,08 ) Hoc praeclare Justins 1. c. p. X17 expressit bis verbis : „Der begriff dee zeitworts liegt nur geistig in dem gefüge der Wörter und giebt auf nicht siebtbare weise dem satze sein leben." 1M

) Die Lehre ron der lateinischen Wortbildung und Komposition, Köln 1836, p. 193.

51 cetera, statim intelliges, quam illa ratio futilis ac paene dicam ridicula sit. Sed haec hactenus de membrorum inversione. § 16. Alia difficultas, quam viri docti vel explicare studuerunt vel neglegendam esse censuerunt, ex ipsa substantivorum cum prioribus compositorum partibus minus congruenti forma nascitur. J a m in enarratione exemplorum sigmaticorum in eorum genus, quae ad nomina posse revocari concessimus, quaedam rettulimus composita, quorum membra priora substantivorum formis, unde repetenda videantur, non prorsus exaequantur. Talia erant, quorum δωαι—, δϋοι-, λϋσι-, στησι-, φϋαι- initia sunt, cum substantiva breves exhibeant syllabas radicales : δοαις, δνσις, Ita ig, βτάσις, φνσις. Hujus discrepantiae difficultatem, qua Pottium supersedere vidimus, inprimis extulit Curtius 1 0 5 ) cum alia tum haec exempla afferens : βιΐχβις — 2τηβίχορος, πρόδοσις-πρόδωσε— ταιρος. Nihilominus Boppius, quae compositis contineantur, substantiva cum simpliciter usurpatis congruere negans oportere in exemplorum illorum a Curtió allatorum discrepantia quantitatis se non offendere profitetur sed earn ita explicare studet, ut radicum vocales ab initio longas fuisse moneat. Quare a δίδωμι et ϊβτημι verbis, quorum cf. Sanscr. dà et st'â radices, deducías sane δώαις et οτήβις sive ατάσις formas exspectari sed vocales in eis similiter correptas esse atque in verborum flexione ante graviores, quae vocantur, personarum terminationes et ante pleraque suffixa fieri solere, quae vocabulorum formatìoni inserviant. Composita vero illa quod pristinam habeant quantitatem, id duplici ratione explicat, aut enim longam vocalem ab initio servatam esse aut postea revocatam. Ac de syllabarum radicalium correptione in substantivis illis d i a Lg et m u a i s , prorsus facimus cum Boppio, modo n e quis obliviscatur in altero exemplo illam non pervicisse corripiendi rationem (Cf. adn. 82). Sed ipsa composita in hunc

106

) De nom, form. p. 18 eq.

4*

52 modum posse explicari nullo pacto concedendum est. Nam quod pristinam syllabarum radicalium quantitatem servatam esse in compositis illis Boppius suspicatur, correptam in subetantivis, id mirum debet videri, immo contraria ratio potest exspectari, quoniam substantiva illa ex ipsius sententia antiquiora sunt quam, quorum membris prioribus contineri vult, composita. Quare veri multo similius videretur, si substantiva illa servata, quae ab initio fuit, longa radiéis syllaba majorem antiquitatis speciem prae se ferrent, quam si in compositis id fieri videmus. Ñeque vero altera Boppii explicatio probari potest, qua syllabas radicales, quae ab initio longae postea correptae sint, in compositis illis denuo producías esse statuit, quo partium priorum major vis sit. Ad hoc probandum eorum compositorum analogiam asciscit, quorum posteriores partes inprimis antecedentibus vel praepositionibus vel aliis praefixis monosyllabis producantur : α ν ή κ ο υ σ τ ο ς , δ υ ο ή χ ο υ σ τ ο ς , δ ν σ η χ ή ς , ε ύ η χ η ς , ά ν σ ( χ ' λ ε & ρ ο ς similia. Sed in ejusmodi vocabulis quam multae quamque variae saepe causae productionis sint, luculentissime docet Lobeckius 106 ), quo in genere si quis vel hoc unum recordatus erit, quam anxie Graeci curarint, ut ingratum brevium syllabarum concursum effugerent, exempla non pauca explicaverit. In plerisque autem non alia producendi ratio valet, quam qua etiam vocalis compositiva nonnunquam producitur. Praeterea cum multorum exemplorum breviores quoque formae inveniantur, in compositis vero nostris exceptis, quae a d o a t - ( ό ω σ ι - ) incipiunt, nunquam non longa sit radicis vocalis, ne ea quidem analogia probabilis videtur. Nec magis in alia, quam ab adjectivis in α ι ο ς terminatis Boppius repetit, acquiescere possumus. Cum enim adjectiva ab ipsis nominibus abstractis in σ ι - terminatis derivet per to (Sanscr. ja) suffixum, in eis eandem radicalium sylla-

>oe ) Cf. egregiae ejus commenta tionee, q u a e sunt de productione vocalium in vocabulorum commiesurie. Ad P h r y n . p. 633 eqq.

53 barum productionem dicit conspici quae in illis substantivis velut : οτηό'-ιο-ς opp. επιστάσ'-ιο-ς, λϋσ'-ιο-ς pariter ac λϋσί-πονος, λνσί-πο&ος opp. λϋσις (a Sanscr. rad. lû = secare, dissecare). Bed haec omnia propterea nihil probare possunt, quod admodura dubium e s t , rectene a substantivis in σι terminatis deriventur, cum huic explicationi difficultates obstent non sane contemnendae. N a m ex illa quantitatis discrepantia vide ne contrarium consequatur, ut a nominibus adjectiva in σιος terminata non descendant sed ab eisdem stirpibus verbalibus a litera auetis, unde composita nostra incipere probare studemus. Certe quidem Pottio 1 0 7 ) assentiri non possumus, qui nonnunquam incertum esse dicat, adjectiva illa utrum a nominibus abstractis in σι terminates an a nominibus agentium proficiscantur. Sic νπηρέσιον Stipendium των υπηρετών esse dicit, υπηρεσία verbale videri h. e. a substantivo verbali proficisci, αχέσιος ab ακεαις, δημόσιος a δημότης nomine repetit. Immo si a nominibus agentium per io suffixum adjectiva derivarentur, alias formas exspectaremus ut a δημότης : δημοτήσιος, ab ικέτης : Ιχετησιος non ίκέαιος ut ab ικτηρ : ιχτηριος, qualia exstant, et sic porro similia. Sed accedit alia causa, cur adjectiva in σιος cadentia a nominibus in σι terminatis repetere dubitemus et eadem quidem, quae obstat, quominus composita nostra ab substantivis illis incipere concedamus. Pleraque adjectiva substantiva similia, unde derivari possint, omnino non habent nec vestigium ullum deprehenditur talia unquam exstitisse 108 ). Quare, quidcunque aliquis de fris adjectivis sentiet, haec duo non poterit negare primum io veram terminationem esse, ad quam a litera non pertineat, deinde magnam esse eorum similitudinem cum compositorum nostrorum membris prioribus. Ad haec j a m revertamur. nem

Vidimus igitur quantitatis illam discrepantiam excusationon habere omnesque hujus difficultatis expediendae 107

) E. F. II s , 818. ) "Curtius de nom. form. p. 18 exempla affert haec : άοας tináv· — De Tocalium interpositione, quae άνάπτνξις a τβteribuB grammaticis vocatur, cf. Lob. path. el. I, p. 436. " · ) Path. prol. p. 144.

108 forma proficiscendum est, id maximi est momenti in -βσιω potius quam in -εσω futura exiisse. Consideranti autem pervetusta illa composita, in quibus ε a literam antecedit, in mentem veniat de verbi substantivi forma cogitare integra servata, quamquam jam in Sanscrita lingua sjâmi ( = asjâmi) a radicale nunquam non amittit. Quin etiam ad futuri formam εβιω l, quod tam saepe a consonam subsequitur, optime quadrat, ut id jam non sit pro vocali compositiva habendum sed item ad stirpem verbalem pertineat. Nam in tam vetustis exemplis, ubi as radicis vocalis servata sit, etiam alteram ι radicem quaerere, quae futuro formando non minus necessario inservit, haud multum a veritate abhorreat. Sed ne haec quidem defensio, si qua proponeretur, ullo pacto ferri posset. Etenim cum ab eis exemplis discesseris, quae aliam quam t vocalem (ε, ο) σ consonae pedisequam habent, veri omnino simile non est futurum tempus ad componenda vocabula esse adhibitum. Nam cum omnibus futuri formis temporis notio instantis arctissimo vinculo cohaeret et illa potissimum radix eundi, sive eam etiamnunc internoscere possumus sive non possumus 179 ), futuri propriam significationem efficit. Quid vero temporis futuri notio in compositis nostris sibi velit, in quibus temporis, quodcunque est, ratio babenda nulla sit? Quare t radix e stirpe futurali tolli minime potest aut sublato hoc elemento stirps jam non est futuri. § 47. Sic res ipsa nos ad alteram verbi stirpem revocat, quae item a litera adjecta conformate, ad aoristum I. Jam Pottius 180 ), si quidem de verbis in compositis nostris cogitandum esset, magis fore consentaneum censuit ab aoristo ea 179 ) Nam me quoque fateor ex eorum esse numero, qui unam eandemque ab initio fuisse futuri formationem etatuunt, scilicet eam, quae fit addito stirpibus praes. verbi substantial ipsius cum rad. i ( = ire) compositi. Cujus formationis integerrima specimina servantur futuris Doricis multisque aliis veetigiis. Hoc etiamnunc non desunt qui negent. 18

°) E. F. I', p. 190.

109 quam a futuro derivari. Recentiorum vero grammaticorum unus C u r t i u s 1 8 1 ) talem explicandi rationem amplexus est, qui, posteaquam asigmata exempla commemoravit, formas σ litera auctas easque aoristo, quem vocat, debiliori simillimas eadem, qua illa, ratione dicit ad componenda vocabula adhiberi ut λυαίπανος, ηλήξιππος, οτρεψίάιχος. Sed priusquam hoc quale sit quaerimus, pauca respondenda sunt ad ea, quibus Weissenbornius 182 ) hanc Curtii sententiam a se refutan opinatur. Is igitur primum, quae ratio in varia vocalium ε, ι, o usu valeat, non intelligere sese profitetur nec fore, ut quisquam demonstrare possit. Sane quidem in unoquoque composito probari nequit, cur singulae potissimum vocales compositivae usurpatae sint — quamquam ratione minime destituimur — sed, cum antea viderimus, quantum hoc argumentum contra ipsius Weissenbornii sententiam valeat, tum ea explicatione probata, qua componendi causa extrinsecus inserta vocalis sit, vel minime illam varietatem offèndere infra apparebit. Etiam de altero ejus argumento, quo perperam negat easdem vocales in sigmaticorum atque in asigmatorum compositorum commissura inveniri, supra dictum est adn. 112. Tertio loco Πρωτεοίλαος nominis idoneam explicationem desiderai, de quo quid ipse mire harioletur, vidimus p. 87. Quod Curtius similia tantummodo aoristo priora membra sigmaticorum compositorum dicit neque haec ilio vult prorsus exaequari, id suo jure facere potest, propterea quod sane non omnes utriusque generis formae inter se ita congruunt, ut nulla discrepantia relinquatur. Verum etiamsi non a quoque verbo, quod compositis nostris continetur, aoristi I stirpes eadem ratione derivatas lingua adulta omnibusque numeris perfecta suppeditat, tamen sigmatica exempla explicari non posse confido, quin ab ipsis aoristi stirpibus repetantur, non illis quidem integre expressi temporis sed ab eis, quas huic W1

) Griech. Schulgr. § 358, Erläut. p. 143. »") L. c. p. 12.

110 verbi tempori subjectas fuisse nemo negat. Sic ad eas stirpes, quas ad asigmata composita formanda adhibitas vidimus, novum genus earum accedit, quae per eg radicem a stirpe verbali propagatae sunt. Quemadmodum igitur in illia saepe stirpes eis auctae additamentis inveniuntur, quae praesentium conformationi inserviunt, sive id intestino quodam incremento fit (πι9—πει&) sive adjecta syllaba (τα-vv), sic in his id elementum accedit, cujus frequentissimum in conjugatione usum esse constat. § 48. Verbum enim substantivum jam antiquissimis temporibus verborum conformationi inserviisse lingua Sanscrita luculentÌBsimo documento est, quae, cum a radice as sui juris futurum non habeat derivatum, ejus loco usurparet b'u radicis futurum b'avisjâmi cum ipso verbo substantivo compositum. Ac propriam quidem significati on em adjectae ες radici non magie quisquam tribuere potent quam, quae causa fuerit adjiciendi, certa definire disputatione183). Quare in eo acquiescendum est, ut circumscribendi causa ες radicem usurpari statuamus, e qua ratione λυ-σ sit : solventem esse et aoristus I έ'-λυ-σ-α : solvens eram. Sed apparet etiam, quid inter cómpositorum membra priora et inter aoristum intersit quidque utriusque generis commune videri debeat. Aoristi stirpe temporis notio praeteriti nulla continetur sed ea soli augmento praefixo debetur, quod nisi accederei, aoristum temporibus praeteritis non adnumerares. Quare stirpe ita comparata magis quam futuri nec minus quam vel praesentis vel aoristi II ad compositionem apta erat. Aliud quiddam est, in quo sua utrumque genus ratione formatum esse videmus. Aoristi enim propria est a vocalis, 1BS ) In quo notanda sunt, quae Pottius E. F. I I s , p. 568 de ó litera futuri propria dicit bis verbis : „Ist doch daa s selbst nichts ale Best des ¿g, als a l l g e m e i n e n und farblosen Begriffs des S e i n e , welcher, im Falle er, wie hier, an konkrete Verbalwurzeln tritt, eben als durch deren B e s o n d e r h e i t schon mitgesetzt, auch vollkommen überflüssig wird, und daher ohne grofsen Schaden, wie z. B. im sog. Attischen Fut. und hinter dem Fut. der Verba liqq., w e g b l e i b t . "

Ill

qua stirpe cum personarum terminationîbue conjungitur, compositis contra no8tris vocalia compositivae optio permissa est, ut ejus triplex forma (e, t, o) cognoverimus, modo ne quis omni id lege carere opinetur. Haec vocalis conjunctivae — an dicam thematicae ? — stabilitas184) in aoristo I conspicua linguae Sanscritae similitudine explicatur, in qua radicis as praeteriti âs-a-m a conjunctivum per omnem personarum et numerorum vicissitudinem idem manet. Compositiva vero vocalis in commissura vocabulorum ibi non exstat. Quare cum omnes proprietates aoristi I, qualem integris numeris expressum in lingua usurpari videmus, removeris, tum demum verbi huic tempori et compositorum sigmaticorum membris prioribus eandem inesse stirpem tuo jure contendes. Hoc facillima conjectura ita factum esse fingere possumus, ut ab initio stirpes ¿g radice auctae non ad aoristi solum tempus conformandum adhibitae sint sed etiam pedisequo nomini astrictae unius cum eo compositi societatem inierint. Quae si probabiliter disputata sunt, quaerentibus, quo tandem modo a sigmaticia asigmata composita distinguante·, minime nescimus quid respondendum sit. § 49. Ratio enim asigmatorum cum sigmaticis comparandorum eadem est quae stirpium praesentium cum aoristorum stirpibus comparandarum. Simulatque igitur utrumque stirpium genus ad tempora verborum conformanda adhibitum est, paullatim ad formarum diversitatem accedebat significationis discrimen, quod quale intercedat inter praesentis et aoristi modos secundarios, notum satis est. Compositorum

1M

) Sed hanc quoque a vocalem paullatim demum ueu esse constitutam ut in perfecto ( cf. aimd-Uèv et nmol9--a-(itv) probare studet A. F r a n k e n » , das F u t u r u m im Griechischen, Güttingen 1861, p. 6. Malto autem clarius rectiueque, quid de ea vocali conjunctiva, quae dicitur, (t&tuendum sit, nuper Curtius exposuit, qui illud quoque a aoristi I proprium pro vestigio habendum esse docet vetusti thematis (cf. zur Chronol. p. 65). Quod si ita e s t , etiam magie apparet, quantum inter hano a vocalem et compositivam nostram intersit.

112 vero in membris prioribus stirpium illarum verbalium diversitas ad solas formas pertinere potuit, ut prorsue inutile ac paene ridiculum sit quaerere, quomodo asigmatorum significatio a sigmaticorum proprio sensu distinguatur. F or mandi autem rationis alterius juxta alteram usus mirandus non debet videri, si quis non raro esse factum meminerit, ut lingua ad idem exprimendum plus unam viam inierit nullo fere notionis discrimine. Nec tamen unumquodque verbum ab initio utramque formationem pariter secutum esse vidimus sed aliud addita, non addita aliud a litera in compositione solitum esse usurpari, donec postremo hanc rationem illa superaret. Quantum vel varietatis poetico sermoni vel rhythmicae necessitati quantum commoditatis attulerit praeter asigmata sigmaticorum usus exemplorum, non opus videtur pluribus verbis exponere. § 50. Sed haec duplex formandi ratio, qua stirpes verbales nunc asigmatae nunc sigmaticae usurpantur, multo etiam frequentior est, quam ex eis, quae modo dicta sunt, videri potest, cum ea vel extra compositionem eandem formarum varietatem effecerit. Nam cum his stirpibus sigmaticis, quae in vocabulorum compositione conspiciuntur, multorum nominimi propriorum conformatio comparanda est, ubi prorsue eodem modo stirpium genus alterum juxta alterum invenitur et Buum utrumque formarum tulit proventum. Quorum nominum propriorum pro suffixorum ratione usitatissima quaeque proponantur. Ac primum quidem hue pertinent, quae in -ta—g cadunt : Ιιίγαλλ-ίας,

1

Αμειν-ίας,

"Άλεξ-Ιας,

Φειδ-ίας,

Χαιρ-ίας,

quibus-

cum conféras multo majorem numerum sigmaticorum ^Λγαοίας, Αίδηα-ίας, Έρξ-ias, iag,

Λίνηο-Ιας,

'Ηγησ-ίας,

Νιχασ-ίας

(=

'Λμειψ-iaç,

Κτηβ-ίας, Νιχηο-ίας),

Λυο-ίας, Πανα-ίας,

Βλεψ-ίας, Μεληβ-ίας, Πραξ-ίας,

Γνωσ-ίας, ΜαρψΣταα—

lag alia 185 ). ιω ) Cum his cognata sunt, qnae in -tag cadunt : 'Apx-éaç, Χαιρ-ίας, JMvad-éag eimilia. Nec necessariura videtur hic proprium genus eorom

113 Etiam in -ενς terminatorum pauca asigmata Αορχ-ενς, Ίΐηειγ-ενς conféras cum sigmaticis his : Βρισ-ενς, Θηα-ενς, Περο-ενς186)

Ααμν-ενς, %Αχεα-εϋς,

Non multa sunt, quae in -αΐος terminantur; ñeque a nominibus an a verbis rectius deriventur, semper certum est. Haud dubia videntur Βλετι- aîoff, Nix - αΐος — Ήγησ-αΐος, Μνηα-αϊος. Major numerus est femininorum nominum propriorum, quae in -ω ( = oft) 1 8 ') cadunt; asigmatis 'Αλεξ-α , Αυξ-ώ, Βρν-ω, Ααμν-ω, Κλω$-ω, Κριν-α , Φαιν-ω plura sigmatica inveniuntur 'Αρχεα - ω , Έρασ - ώ188), 'Ερνξ - ω , Ζενξ-ω, ιΗγησ-ω, 'ΐαα-ώ, Καλυψ-ώ, Κτησ-ω, Mvaa-t¿ (= Μνησ-ώ), Νιχαο-ώ (= Νιχηο-ώ), Πρηξ-ω, 2ωθ-ώ. Cum participiis quadam cognatione conjuncta videntur, quae in -ων gen. ωνος (ονος) cadunt, Αλέξ-ων, Βρεμ-ων, Αορχ-ων, Κρίν-ων, Αάμτι-ων, Μελπ-ων, Μέμν-ων, Πείΰ-ων alia et sigmatica ]Αχέσ-ων, Βρίο-ων, Βρΰσ-ων, Αεξ-ων, Ίάσ-ων, Κίησ-ων, Μνήσ-ων, Μΰο-ων, Πείσ-ων, 2ηενσ-ων alia. Patronymicorum in -ιων exeuntium pauca asigmata ΙίίΙεξ-ίων, Χαιρ-Ιων, sigmatica multa exstant ^Αρηξ-ίων, *Ερξ-ίων, Θελξ-ίων, Μνασ-Ιων, Νιχασ-ίων, 'Ονασ-Ιων, riqa-ίων (cf. adn. 7 1 ) , Πραξ-ίων, Στασ-Ιων (= Στησ-Ιων), 2ωσ-ίων, Τερψ-Ιων, Τιμασ-ίων (= Τιμηο-ίων).

describere, quae in -ig exeunt, cnm ea decurtata eint ex eis, quorum -ιας •el -tog terminado est, retracto accentu relut TìtS-ις = Τιά-ίας, ZevÇ-ις = ZevÇ-ίας, Jòd-ig alia. De his cf. C. Keilii specimen onomatologi Graeci, Lips. 1840, p. 79 sqq. 1 M ) Quamquam me non fugit quorundam dubiam esse explicationem velut Thesei nominis. Singula persequi longum est. 1S7 ) Nam mihi quidem prorsus probantur, quae Curtius exposait Erläut. p. 49 sqq. Multi haec feminina tractarunt, cf. Ahrens Philol. I , p. 183, K. Z.III, p. 81 sqq., Kielhornius ib. X, p. 296, L. Meyerus Tgl. Gramm. II, p. 141 sq., Tscbiraerns Graeca nomina in - o exeuntia, Vratisl. 1851, Dindorfius Thea. s. ν. Λητά, Roedigeras p. 78, Csenerue J . J b b . 91, p. 297. 18S ) Hoc in léxica recipiendum est ex inscriptione Siciliensi, quam poblici juris fecit F . Ritschelius Rh. Mus. X X I , p. 140.

8

114 Quid opus est pluribus exemplis ? cum ex eie, quae modo enarravimus, satis appareat non in compositis solum linguam Grraecam a duplici stirpium verbalium conformatione esse profectam, cumque, nominibus his propriis quam compoeitorum membra priora similia sint, non egeat explicatione. Quare *Λμνν-ίας cum ΛΑμνν - ανδρός, Αυα-ίας cum Λυα-Ι — μαχος arctissimo cognationis vinculo conjunctum est, vel, si quis ab uno eodemque verbo utriusque formationis et Simplicia nomina et composita derivari velit, conférât Πεί3·-ων et Πείσ-ων cum Πει&-τ?ωρ et ΠεΙσ-ανδρός compositis. Verum etiam ad nomina appellativa hanc bipartitam formandi rationem pertinuisse testimonio utor eorum nominum, in quibus a literam insertam esse diximus (p. 99) quaeque a verbis omnia derivantur. Nam his quoque exemplis asigmata respondere non est quod moneamus, cum exempla a Berchio proposita vel in eodem verbo utrumque genus inveniri doceant. Cf. etiam ελα-τήρ et έλασ-τής (Et. Μ.), έλαο-ζρέω (H.). Quodsi cum his nomina propria antea aliata comparaveris, a illud, quod sufBxa antecedit quodque tantopere viros doctos eollicitavit, non caret solum offensione sed paene necessario hanc explicationem efflagitat, ut stirpium ipsarum verbalium proprium esse dicatur 189 ). Sed quatenus haec omnia vel Simplicia nomina vel compositorum membra priora cum verbi stirpibus eis congruant, quae ad aoristos I formandos adhib en tur, accuratius cognoscendum est. Quare singula nunc perlustremus composita. § 51. Antiquitatis maximam speciem prae se ferre vidimus ea exempla, quae ante a consonara e vocalem insertam exhibent, quoniam in eô numero prae ceteris sigmaticis plurima invenimus Homérica et Hesiodea (v. p. 32). Cui observation! lm ) Cum hac a litera noil eum nescius solere eam comparali, quae in multis förmig rerbalibua nondum explicate apparet, etei quo id jure fiat non video. Potest utriusque generis eadem explicatio esse, non debet; led de his formie verbalibua judicium ferre non ausim, donec omnia exempla collata erunt praesto.

115 nunc optime succurrit formatio, qualis antea expósita est, vel potius formationi observatio. Neque enim jam pro inserto e illud habebimus sed ipsi ές radici attribuemus, quae integra ab initio stirpibus in consonas terminatis affigi soleret. Ita comparata sunt composita aF-εσ-ί-φρων, ελκ-εσ-ί-πεπλος, &ελγ-εσ—ί-μν&ος,

πηγ-εσ-ί-μαλλος

cetera.

Nam si quidem

verbum substantivum stirpibus verbalibus affixum est, cur statim ab initio vocalem esse etiam post consonas abjectam statuamus? Si cui autem parum credibile videtur êç radicis vocalem esse servatam, eum ad plusquamperfectum revoco, cujus antiquissima forma in ~ea = εσ-α(μ) exit. Cf. έ-τε&ήπ-εα cum imperfecto ειμί verbi item Homérico è'a 19°) ; tertia vero persona plur. ε-τε&ηπ-εααν cum integrae ές radicis praeterito sine dubio conjuncta est. Sic formae quoque illorum compositorum per se spectatae remotiorem redolent antiquitatem quam cetera, quae protulimus, exempla sigmatica, cum stirpes verbales, quae similem originem habent, verbi substantivi vocalem non servarint. Neque enim . audaciore conjectura statueris etiam aoristorum stirpes, quae respondent, ab initio s o n u i s s e ctF-sa-(a),

ελχ-εσ-(α),

πηγ-εσ-(α),

q>ccF-sa-(cc) e t sic

deinceps ceteras, licet eae verborum formae jam non inveniantur. Quod in hune numerimi ea, quorum όλ-εα- (ώλ-εσ-) initium est, rettulimus, in eo a brevissima ολ forma profecti sumus non ignari longioris όλε- stirpis, quae a grammaticis ad nonnulla ejus verbi tempora conformanda sumitur. Nostra si ratio probatur, etiam in aoristo ¿¿λ-εσ-α vocalis ές radicis servatur nec stirpe longiore όλε opus est, cum in ολ-έ-κ-ω e esse similiter insertum viderimus atque in αλ-ε-χ(ο). Quamquam in re lubrica cavendum, ne quid confidentius proponatur. Qui tamen in compositis nostris e verbo substantivo ässignare nolint, eis nihil video superesse, quam ut pro vocali 19 °) De I. pere. sing, plusqnampf. non convenit inter yiros doctos, verbi substantivi praeteritum necne sit agnoscendum ; mihi de bac forma non magie dubitandnm videtur quam de ΠΙ pere. plur. Ci. Boppiue vgl. Gramm. III, p. 585, Curtius Erläut. p. 109.

8*

116 ausiliari h ab e ant, qua a cum stirpibus antecedentibus conjungatur. Sed ejusmodi vocali si linguae placuisset uti, plura exempla haud facile desideraremue neque intelligeremus, cur per ambages insertae vocalis idem effectum esset, quod integra verbi substantivi forma praestare potuisset. Immo vero elisa ε vocali radicis èg a arctius cum stirpibus solebat conjungi, si id per consonarum finalium naturam licebat, sin minus, a aut consonis antecedentibus assimilatione exaequabatur aut producta vocali stirpis exterebatur, id quod in verbis liquidis factum esse videmus (ετεννα, ετεινα). Nam haec quoque ab initio σ assumpsisse nisi ex aliis exemplis satis apparerei, composita ipsa nostra probarent, quorum quae membra priora liquidis terminantur, eam subeant formationem cf. φερ-εσ-αν&ής, φερ-εσ-οαχής· Quis autem hoc in se recipit contendere non exstitisse quondam etiam aoristum I ejus verbi — quamquam hac conjectura ad composita explicanda ne opus quidem est —, priusquam altera stirpe ενεγχ hoc munus sola arriperet? Quod idem cadit in ταμ-εα-ί-χρως compositi verbum priore parte servatum, cujus etiamsi aoristus I ε-τάμεα-α nunquam in usu versabatur, tamen e ceterarum stirpium analogia ita ταμ cum radice ες conjungi potuisse nemo mirabitur. J a m si quis quaerit, qui factum sit, ut composita potissimum illa tam antiquae formationis specimen quoddam servaverint, poetis id putet solis deberi, qui saepenumero aliis uti formis metro vetarentur. Nam nisi sensu caret, quod vulgo dictitatur, unumquodque vocabulum Graecum hexámetro convenire, vel maxime ad composita, de quibus nunc loquimur, accommodandum est. Cui necessitati rhythmicae opportune offerebatur formarum verbalium mobilitas, qua major numerorum diversitas effici potuit quam nominum formis stabilioribus. Quare si quando Homerus vocabulum usurpare voluit e verbi πήγ-νυ-μι stirpe sigmatica et μαλλός substantivo compositum, non sumpsit eam formam, quae fortasse — nam quis hoc dijudicare potest? — ut illa aetate formandi consuetudini magie responderet πηξί-μαλΧος sed ad vetustioris analogiae exemplar effinxit ηηγεσίμαλλος, quippe

117 quod metro dactylico unum satisfaceret. Eadem ratio inter quod fingi potest, et ελχεσίπεπλος interce dit, eisdemque causis cetera quoque exempla servata deberi videntur. Si quae autem ejusmodi composita non apud antiquissimos poetas épicos inveniuntur, quae memineris quam non multa sint, suspicio haud procul abest imitatione quadam ea efficta esse ab Anthologiae praecipue poetis nonnullisque aliis. Sic Phanias, cujus pauca in ad exemplum Homerici ωλεσίχαρττος Anthologia epigrammata exstant, sibi licere putavit ώλεαίβωλος conformare, nec mirum, quod etiam Nonnus, quae ejus aetate erat epicorum antiquissimorum imitatio, (¿Ιεοίτεχνος dixit. An Philippi Thessalonicensis animo non putemus Homericum illud ελχεσίπεπλος obversatum esse, cum ipse ελχεσίχειρος conformabat? Nova vero ejusmodi composita posterions aetatis poetae vix unquam prodere àusi sunt, nam praeter incertum επιχαιρεσίχαχος 191) equidem sola &ελγεαίμυΰο$ et 192 χαμηεσίγοννος ) exempla inveni. ελξίπεπλος,

§ 52. His igitur omnibus compositis, quae modo tractavimus, commune est c, quod ad priora membra pertinere non potest. Externa specie simillima sed origine paullo aliter comparata sunt ea, in quibus aut ab initio stirpes verbales in ε exeunt aut juxta breviorem stirpem longior in ε terminata nonnullis temporibus formandis inservit. Hujus generis est ενρε-ο-ι-επής sive, ut rectius scribitur, ευρψιεπής 193) (stirpes εν ρ, εύρε ct. ενρον, ενρήαω, ενρψα, εύρέ&ψ), illius sunt άλγε-σ-ί-δωροζ, άρχε-ο-ί-γυιος, άχε-α-ί—μβροτος, χαλε-αα-ί-χορος 194),

τελε-σ-ί-δρομος,

φοβε-σ-ί-Οτρατος,

quo-

,91 ) Hoc Lobeckius ad Phryn. p. 770 ex Euseb. H. Eool. IV, 7, 149 afifert ecribendum censens έπιχαιοηιίίκακος· 1βί ) Illud ex Anthol. est desumptum, hoc Hesych. servavit. Cf. etiam χαμΛίαίγνιος Orph. ap. Clem. Alex. p. 15. (Hesycli.) 198 ) Sic scribitur Pind. Ol. IX, 86 et Ar. Nub. 447. Cetera composita, quae ab βνρίίκαν verbi stirpe incipiunt, e non producunt. Vid. p. 35. m ) 2 literae geminatio eadem est quae in τελεόόίγαμος composito cernitur, quamquam in hoc forsitan cuipiam in mentem venerit prius 6 stirpi denominativae (xtkia = Ttkiä-ja), posterius yerbo substantivo assig-

118 rum ipsa praesentia αλγέω, ε exhibeant.

φοβέομαι

άρχέω,

αχέομαι,

καλέω,

τβλέω,

H a e c ad illa exempta, quae integrum

verbum sub stantivum servant,

propterea

proxime

accedunt,

quod stirpium verbalium e finale productum non est, id quod in futuri et aoristi formis verborum

derivatorum

fieri

solet.

S e d vide, quam accurate compositorum membra priora cum formarum verbalium, quae quidem respondent, retinendae

quantitatis

congruant

vel

potius

consuetudine quomodo

ver-

borum illorum proprietates etiam ad compositionem pertineant. Constat enim verborum άχέομαι,

άρχέω,

χαλέω,

nec

τ ελέω

futura ñeque aoristos ε vocalem producere solere, quamquam, quae causae sint servatae brevitatis, est 1 9 5 ).

nondum satis in aperto

Quin etiam ad nominum formationem simplicium,

si

quidem de eis disputatio nostra probatur, idem accommodandum videtur cf. αχεα—της, τείεσ-τής, Nec

τελέσ-τωρ, tarnen

*Λχεα-ενς,

Τελεσ-

huic

φοβήοομαι,

legi

convenientiae

enim et

*Λλγεσίδωρος

ε vocalem retinent, licet ea in verborum άλγήαω,

χαΧεο-τηρ,

ίας.

omnia composita

pariter obtemperaverunt.

'Λχεο-ίας,

φοβεαιστράτη

flexione

producatur

Quibus in compositis du-

εφοβηαάμην.

bitali potest, utrum ad similitudinem antiquissimorum illorum exemplorum formata sint an verba quoque άλγέω μαι

ε nonnunquam non produxerint;

similius w e ).

S e d etiam έράαίμολπος

Homérico, et

composito respondet aoristus έτάλασοα,

stirpis a finale natura breve e s t ,

φοβέο-

et εράοιτΐλόχαμος

darica conferantur cum aoristo ήρασάμψ σίφρων

et

illud veri multo videtur

in quo

Pinταλαταλα

a autem duplex analogiam

nare. Sed cum etiam a l i a , ad quae ea ratio nihil pertinet, duplex ) L. o. p. 192 : „Die Art der Komposition, dala das zweite Glied in einem Abbtlngigkeiteverhältnifs zum ersten stehe, widerspricht dem gesunden Sprachsinne, daher sie auch nie in die Sprache eingedrungen ist. Zu dieser Bemerkung finden wir uns durch die griechische Sprache veranlasst, welcher man eine solche Komposition hat unterschieben wollen.11 Quae seountur, ex eis, quae p. 60, 55, 66 proposuimus, satis nota sunt. U1 ) Ad Phryn. p. 628.

156 quidem, si sequerentur, nominales formae eie induendae essent, quarum neque externa species tam varia nec tam multiplex significado videretur. Etenim hoc per se patet, si stirpes verbales priorem obtinent locum, verbalis compositionie vim ac naturam vividiore percipi sensu, quam si posteriorem nomina ab ejusmodi stirpibus derivata. Atque in universum hoc interesse inter utrumque genus statui potest in fine compositorum verborum passivam notionem saepe, contrario ordine raro inveniri. Sed ne hoc quidem discrimen semper observatur, cum neque eis compositis, quae incipiunt a verbis, passiva priorum membrorum significatu» desit, neque eie, quae cadunt in verba, posteriorum activa. Ac de membrorum, quae dicitur, inversione actum sit. § 75. J a m vero, quae casuum structura inter membra intercedere putanda sit, cum non solum e singulorum verborum natura sed etiam ex uniuscujusque compositi propria eonditione pendeat, in plerisque tamen exemplis accusativi rationem esse agnoscendam nemo mirabitur, qui pleraque verba nominibus antecedentia esse transitiva reputaverit. Qua eadem de causa etiam illud manifesto perspicitur, cur omnium, quae a verbis incipiunt, compositorum longe maxima pars ad hanc potissimum classem pertineat et cur participiis in omnibus fere exemplis explicandis uti possimus. Nam substantiva Graeca, qualia sunt Germanica Schreib-lehrer = Lehrer des Schreibens sim., ubi membrum verbale antecedens regatur nominali insequenti, non exstant *52) neque e a , quorum priora membra finalem habeant sensum ut pleraque ex nostra lingua desumpta. Quare si quae substantiva in hoc genere inveniuntur, ita comparata sunt, ut ab adjectivis descendant velut Homérica (¡ηξ—ψορία, φιλ-ο-φροσννη, ααο - φροσννη. Adjectiva autem pro casuum structura, qualis cogitanda est, dividamus, in quo dolendum est, quod Latine non semper

ÍM

537.

) Nisi quia forte bue refert xXai - ομιλία,

flendi

società« Antb. IX,

157 earn rationem reddere possumus, quam efflagitant verba Graeca. a. G e n i t i v u s in his apparet : άμαρτ-ί-νοος, mentis expere, αμαρτ-ο-ειιης = άμαρτύνων έπων, 'qui in verbis aberrat a recto' (Damm. lex. Horn.). — άμνηα-ί-χαχος, malorum immemor. — αψ-ί-χορος = άπτόμενος χορον, quem taedium capit aleje rei, όψ -1 - χάρδιος, ¿ψ-ί-μίσος alia. — έραα-ί-μολπος, cantum amans. — ήλιτ-ό-μψος = αμαρτανων μηνός. — Ια9·-ι-χηδής, sollicitationis oblivionem efficiens. — Φείδ-ιηπος, equis parcens. b. Nomen subsequens d a t i v i loco habendum est, quem cum constet duorum aliorum casuum muñera in se suseepisse, Instrumentalis et locativi, triplicem ejus usum in enarrandis exemplis secernamus. Verbum antecedens aut activam aut passivam habet notionem. a) Dativum proprio sensu usurpari cogitandum est : έμβαα—ί—χντρος, in ollas irrepens. — ¿πιχαιρ-αγα&ος, de (aliorum) fortuna laetans. — μεληα-ί-μβροτος, qui hominibus curae est. — τερπ-ι-χέραννος, qui fulminibus delectatur. — ]Λρτυο-ί-λεως, qui populo eibos condit (cf. adn. 252). — ΉγέΙοχος, cohortes ducens. — Πραξ-ί-δημος, populo agens, efficiens aliquid alia. — Participio passivo verbum vertendum est : δωσ-ί-διχος, justitiae deditus vel se dedens. — εγχρασί-χολος, bile mixtus (nomen piscis). — μιξ-ο-βόας, clamore mixtue. — μιξ-ό-9ροος, idem, alia. β) Dativus Instrumentalis est : χρατηα-ί-μαχος, pugna vincens (aut locat. : in pugna vincens), χρατήα-ιππος, equo vincens. — άραξ-ί-χειρος, manibue pulsus. — Κραν-αίχμη, hasta perficiens. — Τελεσ-ι-χράτης, vi perficiens, alia. y) Datìvus locativi vice fungi videtur : Κριν-αγόρας, in conclone judicans. — Νιχ-αγόρας, in conclone vincens. — Q u a m q u a m , ut solet, in nominibus propriis valde dubia res est. c. A c c u s a t i v i ratio quoniam inter tot compositorum membra intercedft, antiquissima quaeque exempla proponere sufficit. Nec quidquam attinet e singulorum verborum natura

158 diversa accusativi genera discernere, quamvis id facile fieri possit : άεξ-ί-γυιος, membra augens. — αερσ-ί-πους, pedes celeriter tollens. — άλγεσ-ί-Ονμος, animum maerore afficiens.— αλεξ-άνεμος, ventum arcens. — άλφεα-1-βοιος, boves lucrane (Damm. : sic dicitur mulier quae hero suo, aut virgo nubilie quae sibi, multum lucri ab emptoribus aut amatoribus comparai). — άναρπάξ - ανδρός, viros rapiens. — άνεξ-1-χαχος, mala tolerans. — άννα-ί-εργος, opus perficiens. — άρχεο-ίyviog, membra roborans. — άατεργ-άνωρ, viros non amans. — cam-αγέλης, greges contemnens. — βρισ - άρματος, curras perfringens. — δαχ-ε-&υμος et δηξ-ί-9-νμος, animum mordens h. e. affligens. — δαμασ-ί-μβροιος, homines superane. — δεισ-ι-δαίμων, daemones timens. — δεξ-1-δωρος, muñera accipiens. — δκόξ-ιππος, equos persequens. — εγρ-ε-χυδοιμος, tumultum excitan». — ¿d-ελ-άστειος, civem esse volens. — είλί-ττονς, pedem trahens. — ενοο-Ι-φυλλος, folia quatiens. — ελάο-ιπηος, equos agitane. — ελί-τροχος, rotas volvens. — ερειχρ-ί-τοιχος, muros diruens. — έρνσ-άρματος, currum trahens. — ενρεσ-ι-επης, verba (nova) inveniens. — έχ-ε—9νμος, animum habens h. e. animi compos, εχ-έ-φρων, idem. — ΰραυσ-άντυξ, currum perfringens. — ληο-ί-μβροτος, homines latens. — λνσ-ι-μελής, membra resolvens. — μεν-ε-δηίος, hostes h. e. hostium impetum sustinens. — μια— άν&ρωπος, qui odit hommes. — φιλ- άρματος, currum h. e. curruum certamina amans.—φνγ-ο-πτόλεμος, hostes fugiens.— φυα-ί-γνα&ος, buccas sufflans. — φυσ-ί-ζοος, vitam h. e. ad vitam utilia pariens. — (>*]ξ-ήνωρ viros h. e. virorum ordines perfringens. — ταμεσί-χρως, cutem secane. — ώλεσ-ί-χαρπος, fructus perdens, multa praeterea alia. Eodem modo multa nomina propria intelligenda sunt, quorum pauca exempla hic subsequantur : 'Αγαπ-ήνωρ , Αγα-πτόλεμος, ^Αγέ-ατρατος, Αινησ-ί—δήμος, ^Λλεγ-ννωρ, ^Αλέξ-ανδρος, 'Λμύν-ανδρος, ^Αρχεσ-ί-λαος, ^Αρτνα-ί-τραyog258), Λαμάσ-ιππος, Ήο-ί-οδος, Ίσχ-έ-νοος, Κέν26s ) Hoc nomen nihil habet difficultatie = αρτύον τράγους, minas in aperto est 'Açrvd-l-λιως, quod Benselerns vertit : Wurzer i. e. qui cibos populo condit.

159 r a v ç o g , Κτησ-ί-αρχος, Ορα-ι-χράτης, Πραξ-ί-βουλος, i-χορος, Σωσ-άνδρα, Τιμηα-ί-πολις, Τιβ-ί-φωνος alia.

Στηα-

Nonnunquam describentibus nobis in singulis compositis dependentiae rationem praepositionibus utendum est cf. αχονσiSeov φέγγος, vox a diis audita, ^Αχονα-ί-λαος, qui a populo auditor (nomen veteris logographi). Quamquam id multo saepius, ut antea monuimus p. 156, contrario membrorum ordine fieri solet, cum praesertim nomen verbale in -ης terminetur velut διο-τρεφ-ής = υπό Jiòg τρεφ&είς,

ανεμο-τρεφ-ής,

λνχη-γεν-ης vel participii passivi suffixum -το accedat velut ιιτπό-βο-το-ς,

ίππ-ήλα-το-ς,

&εό-δμη-το-ς.

Omnibus igitur

in compositis modo allatis verba cum pedisequis ita cognovimus conjungi, ut casuum quandam h a e c sequi cogitandum sit. Sed ipsum quoque muñere fungi potest, ut casus cujusdam rationi videatur. Aliter enim intelligi nequit compositum neum 2 5 4 ) χεχραξ-ι-δάμας

— τψ χράζειν

nominibus structuram verbum eo respondere Aristopha-

δαμαζων,

quo epi-

thetho Creon appellatur, quia omnes clamando superai. C. Composita attributiva (Scr. bahuvrhi). § 76. Quod in hoc genere summam compositions Graecae absolutionem perfectionemque conspici primus Justius 255 ) intellexit eoque sermonem Graecum praestare ceteris linguis omnibus suo jure monuit, id eorum quoque compositorum, quae a verbis incipiunt, non pauca exempla confirmant. Nam in eis quoque verbum cum pedisequo nomine eam conjunctionem inire potest, ut, quae inde nova nascatur notio totius scilicet compositi, ad aliud vocabulum tanquam attributum accedat sive ut, si ita magis placet, subjectum extra ipsius com***) Vesp. 596. Notandum est compositum etiam propter eingularem formam, cum stirpem reduplicatam usnrpaverit Aristophanes, nimiruui quo longiore forma vehementiorem depingat clamorem. Miror quid Roedigero in mentem venerit censenti 1. c. p. 94 'χαχοφονίαν fortasse vitare studuiese Aristophanem, cura fabricatus sit χβχραξιδάμας pro κίχφαχοόάμας · SM ) L. p. 117 sqq., quocum consentit Curtius Erlttut. p. 146.

160 positi fines quaeratur. Hanc autem componendi rationem Justius acutissimo judicio, cum sit ab aliis generibus profecía a copulativis, collectivis, determinativis, dependentiae compositis, suam habere explicationem monet ideoque eam cum illis classibus comparatam in superiore quodam gradu videri collocandam. Esempla ne plura afferamus, unius χαλλίπαις memoriam revocemus, cujus quae sit ambiguitas cum satis expositum sit pag. 145, jam apparuit nonnunquam ne forma quidem alterum genus ab altero segregan. Quod non ubique ita se habet. Justius enim de nostri : Löwenherz compositi duplici sensu admonens ( = Herz des Löwen aut : das Herz eines Löwen, wie ein Löwe habend) in lingua Sanscrita accentum ad ejusdem formae diversam significationem indicandam conferre docet, ubi mahâ-bâhù sit : longum brachium, mahä-bähu, longum brachium habens. At Graeci ne accentue quidem hoc discrimine utuntur, licet is antecedenti classi inverso membrorum ordine inserviat distinguendae cf. ηατρόχτονος et πατροχτόνος. Quae parum perspiciens Sannegius 256 ) contrariam veram esse rationem prava argumentatione probare studuit, cum classium ill arum duas (collectiva et copulativa) ex attributivis velit prodiisse nec discrimen, quale describi de subjecto insito compositis aut non insito vidimus, recte constituí concédât. Immo attributivis inesse compositis subjectum, non inesse eis generibus, quae inférions compositions nomine Justius comprehendat. Subjectum enim ipsam esse compositi partem primariam, quae, cum semper substantivum sit, secundaria parte aut adverbialiter (απαις = cui filli non sunt) aut attributive ( χαλλίηαις = cujus filia pulcra est) determinetur. Sed primo statim oculorum obtutu manifestum est, quo errore Sannegius inducatur, ut falsa veris commisceat : non enim internoscit subjectum grammaticum, quod exsistit, si composita enuntiatis relativis circumscribimus, a subjecto — liceat hoc

SM

) L . c. p. 6 8qq.

161 uti nomine cum philosophie — logico, quod in compositis latere aut non latere necessario statuendum est. Quare cum saepe perinde sit et arbitrio nostro permissum, quomodo compositi alicujus significationem circumscribendo reddere velimus, in re minoris momenti summam ponit Sannegius, id quod exemplum ab ipso allatum illustret. Apud Aeschylum 257) legitur duobus locis παίδες απαιδες et τοχέες ατταιδες, quorum in utroque ejusdem epitheti diversa significatio est : απαιδες enim si compositum est determinativum, logicum ipsi ineet subjectum (παίδες), de quo uno hic agitur, sed etiam grammaticum, si enuntiato relativo vertimus : liberi, qui liberi non sunt. Contra si attributive ¿¿παίδες usurpatur, extra compositum ipsum quaeritur subjectum logicum (τοχέες) h. e. id vocabulum, cui attribuite, de quo praedicatur epitheton, ac ne grammaticum quidem inest, dummodo vertamus participio : liberos non habens. Quodsi quis hunc Sannegii errorem miratur, etiam magis mirabitur, quod idem compositionem attributivam 'ex figura apud poetas valde usitata prodire censet, qua pars pro toto poni videatur'. E qua quidem nova doctrina ποδωχης exemplum = πόδας αχνς — nam ex hoc uno totius rationis vanitatem perspicies —- antiquissimam exhibet formam, unde postea per membrorum inversionem ωχνπονς natum sit et postremo assumpta adjectivi forma ώχυ'ποςΐ Sed vide, quanta haec quoque confusio sit, quasi ejusdem classis essent ποδωχης et ώχνπονς membrorum facta inversione, quam solis convenire dependentiae compositis cognovimus. Longe alia utriusque ratio est : ποδωχης ab initio est compositum determinativum = πόδας ωχνς, pedibua celer, ut sit ωχνς notio primaria 258 ), ωχνπους illud quidem potest esse determinativum = celer pes sed usu solo

**') Eum. 1016 (H.), ubi Eumenides Νυκτός rraifiêç àrratStç appellantur nt y. 72 Μικτός παλαιοί aaiStç, et Pere. 582 (H.). ,5β ) Hoc si unquam attributive uenrparetur, necease esset eigmficaret: nôiaç οχ«2ς έχον, celere« pedibue (non : celere« pedes) habens, quod nemo intelligent. XI

162 servatur attributivo = celeres pedes habens sive : cujus pedes celeres sunt. Tertia denique forma, quam legi in Anthologia ne obliviscamur, e studio quodam aequabilitatis nata est, quo attributivis compositis, utpote quae adjectiva essent, e ti am terminationes adjectivorum assignarentur. Sic lingua diversis viis ad eandem notionem exprimendam pervenit, quod qui factum sit, Sannegius piane non intellexit. Jam vero quomodo omnino compositionem attributivam e figifra grammatica esse ortam credamus? Hoc prorsus improbabile est. Apparet igitur tarn levibus argumentis multum abesse, quin Justii illa ratio refutetur, quae quatenus etiam ad composita, quae a verbis incipiunt, pertineat, nunc videndum est. § 77. Ac praetermissis copulativis et collectivis si quaerimus, quaenam comparandi ratio inter duas illas classes antea propositas et hoc attributivorum genus intercedat, ante omnia memento id fieri, non quo cuivis exemplo attributivo subesse vel determinativum vel dependentiae compositum opinemur, sed quia sic, quantum ab his generibus illud distet, facillime cognosci potest. Ut enim in nominali compositione sic in verbali eadem forma et determinativum potest esse et attributivum compositum : a i S — oxp, visus fulgens et visum fulgentem habens, cujus visus fulget, ΰελγεα-Ι-μυ&ος, vox blandiens et qui blandientia verba eloquitur 259 ), etiam nomen proprium Οίδ-i-novg per se spectatum est : pes tumens, sed attributive usurpatum significai eum, qui pedes tumentes habet, cujus pedes tument. Sed utriusque componendi rationis saepius non eadem forma est, quia attributiva adjectivorum terminationes assumere soient : sic ab ερπ-άχαν&α determinativo potuit ερπάχαν-d-os attributivum descendere, et λειψ-ι-φαής attributivo : decrescens lumen habens possumus cogitatione supponere determinativum λειψ-ί-φαος, lumen decrescens.

*59) Hoc ex eie est compositis attributivis, quae non possint verbo habendi, possidendi circumscribi, ut vertit Justius p. 45 : verba blandientia habens. Sed vide ne pr&estet exemplum dependentiae compositis adnumerare : verbis blandiens, permnlcens.

163 At ultra progredì in compostola, quae quidem a verbis incipiunt, non licet. Nam qualia supra-proposuimus dependentiae composita, quoniam suapte natura adjectiva sunt et in eis stirpes verbales participiorum vice funguntur, attributiva fieri jam non possunt. Quare in nominali compositione ονδενόςωρος attributivinn = nullius rei curam habens ad ονδενόςωρα dependentiae compositum = nullius rei cura revocati potest, in verbali φερ-αν&ής, εραο-ί-μολπος, λνο-ιππος cetera sunt semperque manent dependentiae composita, e quibus attributiva elicere exempla minime liceat. Hoc etiam inde perspicitur, quod dependentiae compositorum substantiva esse nulla observavimus nisi ab ipsis illis adjectivis derivata. Nam si exstarent substantiva, in quibus membrum verbale nominali similiter regeretur atque in ονδενόςωρα, quod sumpsimus, prius posteriore regitur, etiam ex dependentiae compositis verbalibus attributiva fieri facile possent. Luculentissimo autem documento aliam rationem inter dependentiae composita et attributiva, aliam inter haec et determinativa intercedere τλή&υμος est compositum cum ταλαπενΰής comparatum : illud potest esse et patiens animus et patientem animum habens, hoc nihil aliud quam patiens maerorem. J a m exemplis, quae modo oblata occasione protulimus, nonnulla alia addamus, quae pro totius generis natura et pro singulorum propria conditione varie reddenda 2 6 u ) videntur : άεα-ί-φρων, cujus mens laesa est h. e. insanus. — δα-ΐφριον, mentem prudentem habens, prudens, peritus alcjs rei. mix— λειψ-ό~&ριξ, quem deficiunt capilli. — μιξ-ο-φυης, tam figuram habens, μιξ-όφρυς, mixta supercilia habens. — M0 ) E nostra lingua haud scio an compositum afferri possit Schreibais i. e. qui clamat (forti) gutture, ut subjectum sit extra ipsius compositi fines quaerendum. Quam si explicationem amplectimur, yocabulum bals proprio sensu accipitur neque est i. q. homo ut in compositis Geizhals, Wagehals (,?), de quibus cf. Grimmius 1. c. II, p. 264 adn. *. ßi quidem nostra quoque lingua hune perfectissimum componendi gradttm ascendit, rariora certe sunt exemplis Graecis Germanica. Justius pro adulterino exemplo Löwenherz genuinum proponere debuit.

11*

164 παραχλανσ-ί-d·νρος, cujus porta clausa est, unde παραχλανσ-ίΰυρον seil, μέλος = carmen, quod ante clausas portas canitur 2β1 ). cujus non eadem sedes manet (nisi quis — πλανησ-ί-εδρος, forte hoc exemplum dependentiae compositis adnumerare mavult : vagans diversis in sedibus). — ταλα-χάρδιος, ταλα-ίφρων, ταλασ-ί-φρων, τλή-ϋ-υμος, τλησ-ι-χάρδιος formi» ea quidem inter se diversissima sunt sed eandem fere omnia significationem liabent : patientem animum habens. — τανΰγλωσοος, extentam i. e. longam linguam habens, τανν-γλωχιν, extentam i. e. longam cuspidem habens, τανν-ήχης idem 262 ).— φaiv-οψ, fulgentem visum habens. — φ9·ιν-ό-χαρπος, cujus íructus decidunt. — χαλ-ί-φρων, mentem remissam habens. Nominum propriorum, quae hue referri possunt, exempli gratia commemoro Αάμπονρος nomen canis : candentem habens caudam. Quamquam singulorum non semper plana explicatio est. Sic Φαιν-ο- κλής quis potest certis argumentis dijudicare utrum sit nitens gloriâ an is esse dicatur, qui nitentem gloriam habet h. e. nitenti gloria praeditus? Nec profecto, hanc an illam sequare explicationem, quidquam interest ad sensum; longe aliter rem se habere in appellativis per se patet.

,el ) Hanc si quie difficiliorem significationem miretur, is earn ne tribuat ipsius compositi formae sed ei licentiae poeticae, qua audaciore qaodam modo epitheta ad substantiva transferuntur, quibus minus videntur convonire. Cf. Eur. Phoen. 1356 : λινχοπήχας κτΐποι. Alia exemple proponit J. Schmidtius de epithetis compositis in tragoedia Graeca usurpatis, Berolini 1865, p. 13 sqq. ,es ) Cf. contra ταναψ,ης (ταναός). Fortasse in compositis illis raw stirpe activo, non passivo sensu accipienda est, ut sint ab initio dependentiae composita : linguam eztendens, cuspidem extendens cet.

165

Cap. III. Pauca de singulis quibusdam deque imiversis compositis, quae a verbis incipiunt, recte intelligendis adduntur. § 78. Quaecunque adhuc e tribus classibus composita desumpta consideravimus, Simplicia sunt nec plus duobus membris constant. Sed quaedam etiam decomposita, quorum alterum utrum membrum sit item compositum, a proposito non aliena videntur, cum in eis stirpium verbalium eaedem formae atque in simplicibus appareant. Pleraque ejusmodi esempla comicorum sunt poetarum, quos in componendis vocabulis aliquoties jam vidimus non sequi communem formandi consuetudinem sed sui ipsorum proferre arbitrii commenta. Ac primum sit exemplum ληψ-ι-λογόμισίϊος263), accipiens eruditionis mercedem, cujus nec forma nec significatio quidquam difficultatis habet : et totum est dependentiae compositum et membrum posterius λογόμισ&ος = λόγων μια&ός. Nec multo minus expedita formatio est attributivi compositi §ιν-εγχαταπηξ-ι-γένειος, nasum in mento defixum habens, cujus altera pars έγχαταπηξιγένειος e dependentiae composito

* ea ) Compositum hoc est Ephippi comici apud Athen. X I , p. 509 c, — — ληψιλογομ ίό&φ ^éyvr ó vi ων τις, ubi codd. lectio admodum incierta est : λιψιγομίαΰφ A, ληψιγομίί&οτίχν^ Ρ deleto quartae syllabae accenta, λιψιγομιό&ατίχνη Β, al. aliter. Meineckeus, cum in fragm. com. Graec. III, p. 333 receperit ληψιλογο[ΐί