Benedicti de Spinoza Opera quae supersunt omnia: Volumen 2 [Reprint 2021 ed.] 9783112450260, 9783112450253

Citation preview

B E N E D I C I T I

O

P

DË

E

S P I N O Z A

R

A

QVAE S V P E R S V N T

OMNIA.

ÍTERVM EDENDA CTFRAVTT , PRAËFÀTTÔNES, VTTA&Í AVCÎORIS, NEC NON NOTLTLAS, QVAE AD HISTO^ "RIAM 8CRIPTORVM PERTINENT ADDJDll

TIENB.

E B E R E

PH« Ac TH. s . a r m

VÖLVMßN

GOTTLOB

PAVLVÂ

PROF» ÖRD. ÍENENSXS¿

P O S T E R I VS¿

GVM I M A G I N E

ÁVCTORI3,

I Ë N A IN B I B L I O P O L I O

Ë ACADÉMICO.

A ofterior Operum Spinozae tomus, quem nunc cum eruditis communicamus, poltumas reliquias continet, primum fub tit. B. d. , quod ad homines pertinet, longe aliter non potuiflet n o n efformari. In theologicis vero , quae praemifit, principiis fi TO perfette (h. e. fancte) velie non ihinus ac TO cogitare feu fcire ut primitivam facultatem irvsvfJiaTixyv cOnfiderare aleoque inter ea, quor u m claram ideam nos habere pofTumus, Dfei attributa numerare fe adactum fenliiTet, tunc infinitae fpontaneitatis feu purae volifionis notionem a clara perfectiifimi 'idea exulare non putaiTet. Sed alterum quoque m o m e n t u m , quod fyfièni atis Spinoziftici caput tangere videtur, indicandum eft, Scilicet fimpliciffima unitate mirifice fe commendai doctrina illa per fuum ev xa/ iràv Omnia omnino complectens. Videntur omnia ad unum fuum fontem ieduci, unde ne emanent quidem, fed in quo vere immaneant, ita ut Pantheismus ifte Svftema

VIH fteipa emanationum immanentium èlici poffit.

At-

que eft fané, cur ejusmodi finitorum omnium ad in-? finitíim unitatem redactio intellectui fcu facuì tati logiche quarti maxime arrideat. ?ctus in eo unice coniiftit, perfpiciat eorum,

Cogitandi nimirum

ut cogitans unitatem

quae alip refpectu direrfa funt,

ìmmo diverfifiima effe poffunt.

a praedicatur de

í>, quatenus intelligitur, T«J b ineffe TO a eo quiden» fenlu fumtum, de qup quaeitio eft.

Unde patet

atque iam dudqm oftenfum eft, veri inveftigationem formalem feu logicam cum arithmetica permuta tione effe comparandam, qua duo numeri fub diVerfa fpecie apparentes tamen fint maneatque iidem, relut 2 x 3 = 6.

Sequitur fponte, in ea ipfa formali

inveftigatione veri nqn poffe effe canonem fuperior e m , quam hic, unum,

ut plura femper redigantur ad

unde non folum individuorum ad fpecies,

jfpecierum ad generales claffes elevare fed etiam principiata feu leges applicatas omnes ad unum in cogi* tando principium referre atque exinde deducere neq deíinunt cogitantes tiec poffunt definere,

Neque

difficile eft intellectu, id omne, circa ^uod cogitaiio occupatur, quodque obiectum vocant, non quatenus «xiitit extra cogitationem, fed quatenus (five tamquam exiftens aliquid live tamquam mere cogitabile) menti praefens, immo, mentis nunc quidem infita pars eft, cogitando et volendo attingi poffe atque pertractari.

Unde, fi cogitans appellatur fub-

iectum, elucet, ipfum, dum cogitai, omnino fubiecto - obiectum, five unum ilium fubiectivi et obiectivi

13?

etivl fontem c e m m u n e m , effe dicique debere. At vero omnis haec fubjecti cum obiecto unitas n o n neceflario eft talis, nifi tunc, dum fubièctum cogitai, Omnis porro principiatorum feu rationum fpecialior u m ex uno. principio feu ratione abfoluta et in fe vera deductio n o n fit, nifi in regno, ut ita dicam, rationis feu veri formali». Denique neceffaria illa diverforum identificatio, fine qua lieo affirmatia eflet nec negati©, itidem ad formam cogitandi pertinet. Utrum vero duo obiecta, quae in animo i n f u n i atque a cogitante dato n u n c quodam refpecttt p r o u n o habentur, hoc efì, f u b forma unitatis conci-, piuntur, per fuam ipforum naturam, quam iis rebus, quas cum notione exiftentiae non poifumus non cogitare, tribuere coacti f a m u s , u n u m fint, a n v e r a cogitanti nunc tantum videantur u n u m effe, id fane cogitane ille, quantumvis ipfe fubjecto - ©bjectum fit, h. e. ex fua fubiectiva cum obiecto unitate cogitet* n o n po.teft ita formaliter iudicans efficere et decernere. Hoc nimirum a materia pendere, omnes vel clam ant vel fentiunt ; materia vero (internarti eogi-. tondi materiata innuó) non pendet a modo ilio, q u a n u n c ab hoc vel ilio cogitatur, id eft, ex divertitale redigitur ad unitatem. Potius objectum ideale, hoq eft, id quod in eft in animo et propter quocl animus fubiecto-obiectum recte dici poteft, — quotìescunque cum e^iftentia cogitandum obverfatur «mimo, ne-, ceflìtati fubeft feu reali lad naturae fuae, ita quidem, u t ideale obiectum u n u m cum altero formaliter jden? tiftcetur fruiiìa at^ue erronee, niii neceflario gtqu§

at per realitatem fuae naturae fit identificattchim. Hocce autem utrum fit nee ne, is defibi ipfi conltantius. Finite •

XI

Finitórum enìm cum Infinito, non nnionem feu unitionem tantum, fed iìmplicem et intrinfecam unitatem theoretic« aiferit, Cui errori alia medela opponi polTe non videtur, praeter h»nc, ut philofophus de methodo, quam feqtù debeat in ratiocinando, faepius de novo et folicite libi rationem refldere neque in rigido illp nexu confequentiarum tamquam criterio veri acquiescere fed prima, quae fupponit, praemiiTa, quotiescunque novum elicit ironiajxa, fufpiciofa cum feveritate ad examen revocare fecum confiituat. Veri enim nobilitas non potefi genealogica velut deductione comprobari, qua fi octa vel fedecim proaviae purae fe infequuntur, confecta res eft. Non, nifi totum flemma confequentiarum usque ad primam fuam originem fine macula afcendat, atque haec ipfa edam origo fua feriei certitudine illuftris fit, nobilitas illa Trviu/xaTixij, ì) aXySsia, fatis probata videri poteft, Sed fubfifio. Male enim, inquient lectores, editorem decet, cenforem auctoris agere. Et quanti profecto auctoris ! Id vero certum mihi effe laetor, hunc ipfiun auctorem, modo vivum eum compellare contingeret, qualescunque ifias dubitationes noftras nunquam offenfo animo atque in alios pro fuo quid«m ingenio philofophantes ftomachante fufcepturum fore. Praeterea alterum ex duobus momentis, quae protuli, ea etiam de caufa explicari debere exifiimavi, ut pateret, theoreticum intellectum non neceflario (id quod vifum quidem eß philofophis non-

XII

nonnullis, intellectus autem viribus nimium, puto, detraheret !) ad Pantheismum adigi. Hoc potius tum demum fieri videtur , fi, qui intellectu theoretice ut un tur , legem intellectus feu cogitandi formalem pro lege unica habent, etiam exiltentiam CQgitatione indicatam conititutura, Hac quoque in re non Philofophiam igitur culpandam videri, fedPhilofopbos, liceat mihi, quantumvis meae in philofo« phando tenuitatis bene mihi confoio, libere profit e d . Neque enim eos, qui libi minus, quam ipfi philofophiae amici funt, hoc indigne ferre poiTe praevideo. Ad hißoriam litterariam fcriptorum Spinozae, qua« hoc tomo exhibentur, multo pauciora, quaq» quidem ad priorem partem» notanda occurrunt. Nonniii femel edita fuerunt fub titulo iam allato. Eadem forma extat imago Philofophi aeri incifa, quae proinde non raro exemplaribus huius editionis praefixa reperitur. Saepe tamen abeit etiam, neque ad jllam pertinere in praefamine fignificatur. Duplici circulo inclufa in quadrata bali Jiabet notaen; BENEDICTVS DE SPINOZA cum difiichis t r i b u s , pec Poèta dignis nec Philofopho: Cui Natura, D e u s , rerum cui cognitus ordo Hoc Spinofa ftatu confpiciendus erat. ExpreiTere Viri faciem , fed pingere mentepa Zeuxidis artifices non valuere manus. Illa viget fcriptis : illic fublimia tractat. H u n c quicunque cupis nofcere fcripta lege.

In

Silt in Aiperno altero latere legitur : „Natus Amffele belferten W e l t - und Staatstheatrum." (Erfurt 1 7 4 9 ) «etc.

Germanicae verfioni Colerianae biographiae

praefixa fculptura hanc pafla eft fubfcriptionem: Benedictas de Spinoza, Amftelodomenfis.

Gente

ac profeflione Judaeus, poitea coetui Chriftianorum Xe adjungens, primi fyJtematis inter Atheos fubtiliores architectus.

Tandem

ut Atheorum noitrae

aetatis princeps Hagae Comitum infelicem vitam ol^ufit, characterem reprobationis in vultu gerens. Opponamus vero hisoe calumniis 111. Ringii, qui Serenifluno

Principi

Electori Badenfi a confiliis

aulicis fecretioribus eft, fenis fere Octogenarii, qui torn en de fe veriflime canit: Me tenuit, tenet ad dum fpiro, fpero tenebit JMufa «lim juveni dulcia, atnata feni — opponamus , inquam,

dilticha,

quae fenex hicce

venerabilis in locam calumniarum iftarum iconi, quam poHidet, Spinozae fubfcripfit: Sis, fueris inox Ex judaeus et Ex - iterumque Chriftocoh — all Verum quaerere totus eras. Poft haec autem non praetereundum eft, icojiem Spinozae in argento pictam poffideri a SereniiClimo JDuce Saxonico • • i n n o vero ciò Io CJLX* Tractatus Theologico'Poli ficus, i n q u o fubiili/Iìraaé

et res confideratione digniilìmae, Theologiam, facram Script uram atque vera folidaque Reipublicae fondamenta fpectantes, tractantur. E x eodem fonte fcaturiverunt, quae hie f u b titillo B . d. S . O P E R A P O S T H V M A Lectori communicantur: funt vero haec o m n i a , quae ex adverfariis et quibufdam apographis, inter amicos ac familiares delitefcentibus colligere licuit. E t q uanquam credi» bile eft, apud hunc aut ilium aliquid, a noitro Philofopho elaboratum, abfeonditum effe, quod hie non invenietur ; exiftirnatur tamen, nil in eo i n v e n timi ì r i , quod faepius in his Scriptis dictum non fit; nifi forte lit Tractatulus de Iride, quem ante aliquot a n n o s , ut quibufdam n o t u m , c o m p o f u i t , quique, nifi eunx igni tradidit, ut probabile e f t , aiicubi delip tefcit. Nomen Auctoris in librai fronte et alibi Uteris duntaxat initialibus indicator, n o n alia de can fa, quatn quia paulo ante obitum exprefle petiit, ne N o men fuum Ethicae, cujus impreifionem mandabat, praefigèfeUtr ; cur autern prohibuerit, nulla alia, u t tauideiii videtirft, ratio e f t , quaniquia noluit, ut Disciplina ex ipfo'htiberet vocabulum.

D i c i t etenirn i n

Appendice quartae partis Ethices

capite vigefimo

q u i n t o , q u o d , qui alios conjilio, ant re juvare cupiunty ut fimul fummo fruantur bono, minime fiudeb un t, ut Dijciplina ex ipjìs habeat vocabulum;

fed infùper in tertia Ethices parte Affectuum Definit. X L I V ubi quid fit ambitio explicat, eos, qui tale quid patrant, n o n o b f c u r e , ut Gloriae cupido«, acculai. . Quan-

6

PKAEFATIO.

Quantum vera aa haec ejus fcripta; quamvis ad primam Ethices . partem praefatio requiratur, ea tamen alia longis parafangis fuperat, proque abfoiu» to et perfecto opere habcri poteft. Hanc noiter Phir Jofophus in quinque partes diitributft*. quarum prima tractat de Deo, feCunda ds Mente humana , tertiade Origijte et Nature Affectuum, quarta de Servitute humana et.una dfclVeguJaet viv«ndi Norma,' deque hominum bono et malo, quinta denique de Potential intellect™, feu de Libert ate humanct, nec npn de Mentis aeternitat^ In prima parte demonftratur, quod Deus L Necejfario

exiftat,

\I.XJnicus fit, III, Ex Jola fuqe Naturae nccejjltcite Jit et ctgai, IV,'Omnium rerum caufa libera Jit et quod omnia, in Deo Jint et ab ipjo ita~ pendeant, ut fine ipjo nee efje t nec concipi pojjinb, V, Denique quod omnia a Deo Juerint. praedeteritiinatd, non quidem Libertatis foluntate , five abJoVuto bcneplacito; Jed- ex abjdluta Dei Natur