Benedicti de Spinoza Opera quae supersunt omnia: Volumen 1 [Reprint 2021 ed.] 9783112450284, 9783112450277

Citation preview

B E N E D I O T I »b SP I N O O Q VAE

P

E

R

ZA

A

SVPERSVNT OMNIA.

ITERVM EBENDA CVRAVIT, PRAEFATIÓNES, VITAM ÀVCTORIS, NEC NON NQTIÍIAS, QVAE AD HlSTQ. RIAM SCRIPTORVM PERTINENT AODlDIt HENR. EBERH, GOTTLOB £AVLY$ PK. AC TU. D. HVIVS PROF. OfiD. IEKENJIS.

VÖLVMEN PRJVS.

I B N Á E

IN BIBLIOPOLIO ACADEMICO. 18 0 2.

PRAEFATIO I T E R A T A E EDITIONIS.

pinozae Opera fiatim ab initio *) faepius acriusque exagitata et refutata quam perpenfa et intellecta fuif« fe, negari haud potefi. Inde Spinozismi nomen, m o x , quantumvis Philofophiam nomine individui defìniri noluerit Philofophus, illatum antea abiit in convicium, quam quidem mens auctoris vel hifiorice dispalueratj fcripta vero, ex quibus peti haec pQtuiflet, fere ubique prohibita atqug oppreiTa, breve poit tempus delitescere intra bibliothecarum cancellos, quid? quod conftflto a non paucis occultari coeperunt, quilibros nonpaucos, utquamrariilima poffidere gloriarentur, perniciofos, impios, atheos infcribere amabant« Quem in modum factum eft, ut e'a, quae Philofophiam Spinozae continent, non nifi fenici edita caroque pretio vendita, quo plurium mani« bus obiter velut „extremae rarentiae liber,, terebantur, eo paueiorum iteratis maturisque meditationibus per otium examinarentur. Decantata enim ilia na^nia, quod Spinozismus omnis defìnitione falfa Subitantiae nitatur, confecta videbatur tota a2 riti» i n t « Epiilolas v. s e

ni X I X

di«.

IV

Praefatio

disquilìrio. Unde eo res devenit, u t , cum nofiris fere temporibus immortali ingenio Leilìngiano Spinozismus tribueretur, non fecus ac li de quodam Africae monftro vix quoad nomen cognito fabula nova percrebuiflet, ne de facto quidam, quid in Fhilofophia Benedicti de Spinoza propriurn htfuerit et capitale, inter eruditos conftaret. Adeo in diveriìilìma abibant virorum, qui inter peritos arlis referebantur, Spinozismi explicationes, Nec fola ilia 0. Qutcfjuid perfections in Dto reperitur, a Deo eft. 28» * i Non dantur plures D.i. 29. j 2 . Omnia, quae exiftnnt, a fola vi Dei CQjifervantur. ibid. Cor. 1 . Deus, el't omnium rerum C eator 50. Cor. 2. Res nullam ex fe habent eiTentia.n, quae fit caufa cogfnltionis Dei: fed contra, Deus eft caufa rerum, etiam quoad earum eflentiam. ibid. Cor. 3. Deus non fentit, ner proprie perciplt. j r . Cor. Deus eft caufalitate prior rerum efleqtià et ex!» (lentia, ibid. 1 3 . Deus eft fumme v r a x . ibid. 14. Quidquid clare, et diftincte percìpimus, verum eft. ibict 1 5 Error non eft quid potiti vum. 52. j 6 Deus eft incorpor.'us. 36 17. Dens eft ens fimplicìflimum. 37. Cor. Dei intelligentia, voluntas, feu Decretum et Potentia, non diftinguuntur, xiiii ratione, ab ejus efltntià ibid j 8 . Deus eft ìmmutabilis. 38. Deus eft aeternus. ibid. 20. Deus omnia ab aeterna praeordinavit ìbìd. Cor. Deus eft fumme conftans in fuis operibu?. 39. S i . Subftantfa exlenfa in lorigum, latum, et profundum revera exiftit: Nofqu^ uni ejus parti uniti fumus. ibid, P A R S .

II.

Lem. 1. Ubi datur extenfio five Spatium, ibi datur ne cellario Snbftantia. 45. Lem. 2. Rarefactlo et Condenfatio claTe et diftinctè a iìo bis cancipiuntur; quamvis non concedamus, corpora in rarefazione majus fpatium occupare, quam in condeiifaiioce- 46. 1. Prop.

INDEX

PRINCÎÏIOR.

S. Prop. Quamvis durities, pondus et reliquae fenßlesqualf i a tea a corpore aliquo feparentur, integra remanebifc nihilominus natura corporis, ibid. 2 . Corporis five Materiae natura in Tola extenGone confitilt. 47. C o r . Spatium et Corpus in re non differunt. ibid. 3. Repugnat, ut detur vacuum. 48Una pars corporis non majus fpatfum occupat una vice, quam aliä, et contra idem fpatium una vice non plus corporis continet, quam aliä, 49Cor. Corpora, quae aequale fpatium occupant, puta l u r u m et aer, aequo multum materiae, five fubftantiao corporeae habent ibid. 5. Nullae dantar Atomi. 50. 6. Materia eft indefinite extenfa, materiaque coeli et terrae una eademqne eft. 5'« 7. Nullum corpus locum alterius injreditur, nifi fimul illud ailerum locum alicujus alterius corporis ingrediatur. 56« g. C u m corpus aliquod locum alterius irigreditut, en dem temporis mo memo locus ab eo derelicius ab alio corpore occupatur, quod ipfum immediate tangit. ibid. Cor. In omni motu integer Circulus corporum iimul movetur. 58. 9. Si canalis A B C circularis fit aqua plenus, et in A fit quadr< plo latior, quam in B , eo tempore, quo ilia aqua (vel aliud corpus fluid um) quae eft in A, vörfus B iucipit m o v e r i , aqua, quae eft in B quadruplo celerius movebitur. ibid. 10. Corpus f l u i d u m , quod per Canalem A B C movetur, accipit indefinitos gradus celeritatis. 59i t . In materia, quae per c a n s l e m A B C iiuit, datur divifio in particulas indeiinitas. ibid. 12- Deus eft caufa principalis motus. 60. 15, Eandem quantitatem motus et quietis, quam Deus feme! materiae imprefilt, etiamnum fuo concurfu confervat. ibid, 14. Unaquaeqne res, quatenus fimplex et indivifa eft. et in fe Tola confideratur, quantum i n f e e f t , temper in eodem ftatu perfeverat. $1. Cor,

PHILO SOFHIAE. Cor, Corpus, quod femel move tur, femper moveri petg i t , nifi a Couiis extemis retardetiir. 62. IJ. Omne corpus nootum ex Te ipfo tendit, ut fecundum lineam rectam, non vero curvam pergat m o m i . ibid. Cor. Omne corpus, quod fecundum lineam curt ari) mov e t u r , continuo a l i n e a , fecundum quam ex fé pergeret moveri, deflectit; idque v i alicujus caufae externae 63. 1 6 . Omne corpus, quod circulariter movetur, ut iapis ex. gr. in f u n d à , continuo determinaiur, ut fecundum tangente m .pergat moveri. ibid. 1 7 . Omne corpus, quod circulariter movetur, conatur recedere a centro circuii, qiterti defcribit. 66. S8- Si corpus aliquod, putà A , verfus aliud corpus quiefcens B moveatur, nec tamen B propter impetum corporis A aliquid fuae quietis amittat; nequeetiam A fui m^tug aliquid amiitet, fed eandem quaniiiatem motus, quam antea babebat, prorfus retinebit 67. 1 9 , Motu», in fe fpeciatus, differì a fua determinatane verfus certam aliquam partem: neque opus eft, corpua motum, ut in contrariam partem feratur Uve repellaiur, aliquamd.u quiefcere. ibid. Cor. M. tus non eft motui contrarius. 68S o . Si corpus A corpori B occurrat, et ipfum. fecum rapìat; tantum motus, quantum B propter occurfum A ab ipfo A acquìrit, de fuo motu A amittet. 68. 91. Si corpus A duplo majus fit, quam B , et aeque celeri» riter moveatur; habebitetiam A duplo majorem motum quam B , five vim ad aequalem celeritatem cum £ retinendam. ibid. Si corpus A' aequale fit corpori B , et A duplo celerius, quam B moveatur, vis five motus in A , crii duolus ipfius B. 69. Cor. 1. Quo corpora tardius mo ventar, eo magia de quiete participant, ibid. Cor. 2. Si corpus A duplo celerius moveatur, quam corpus B, et B duplo majus fit, quam A , tantundem motus

INDEX

XVI

PRINCIPIO!*,

mot us eft in B mnjori, quam in A m i n o r i , ac proìndé etiiim aeq lalis vis. no. Cor. 5 Mollis a celciitate diftineuitur. ibid. 533 C u m modi alicujiis corporis vaiia-ionem pati coguntur, illa variar o Temper erU m i n i m a , quae ilari pot 11 71» 5 4 , Reg. 1. Si duo corpora, puta A et li client plane aequal i a , et in diiectum, verfu 1 , fe invicem aeque velocitet moverentur; 2 5 , Reg. 2. Si mole eflent inaequalia , B nempe majus, quam A , caeterig ut prius pofitìs, tunc folum A reflectetir, et utrurrque eàdem celeritate perget moveri 72. &6. Si mole et releritate fint inaequalia, B nempe duplo ma j u s , quam A ; motus vero in A duplo celerior, quam in B , caeterÌ8 ut prius pufitis, ambo in contrariane partem reilectentur, unoquoque fuarn , quam habebant, celerit.item retinente. ibid. Cor Deierminatio unius corporis aequalem v i m requirit, ut mutetur, quam motus 7 3 , ® 7 , Re g g Si mole iìnt aequalia, fed B tantillo celeri us m g , ve t i r , quam A ; non tantum A in contrariam partem reilectetur, fed etiam B dimidiam partem celeritatis, qua A excedit. in A transferet et ambo aeque celeriier pergeut moveri vertu» eandem partem, ibid. Cor. Quo corpus aliquod ce'erius m o v e t u r , eo magis determina um e f t , u t , fecundum quam lineam movetur, moveri pergat : et contra. 74. 4. Si corpus A piane qirefceret, effetque paulo maa g , Reg. j u s , quam B ; quacunque cum celeritate B moveatur verfus A , nunquam ipfum A movebit; fed ab eo in con rariam partem repelletur, f u u m integrum motura Tetinendo.

75

59. Reg. 5 Si corpus quiefcens A eilet m i n u s , quam B, tum qiiantumvis B tarde verfus A moveretur, illud fecum m o v e b i t , parte ri feil cet fui motus ei ta'em tran-ferend o , ut ambo poftea aeque celeriter moveaniur. 77.

PHILOSÖPHIAE. 30. Heg. 6. Si corpus A quiefcens eilet accuraHITims aequale corpori B verfus iJlud meto , partim ab ipfo im pel] erat u r , partim ab ipfo' in contrariarci parato repelleret e . 7$. g i . lieg. 7. Si B et A verfus eandem partem moveremur, A qui dem tardius, B autem illud infequens celeri us, ita ut ipfum tandem attingerei, efleique A noajus, quam B , fed exceiTus celeri tat iti ip. B eilet m a j o r , quam exceffus magnitudini» in A ; tum B tran&feret tantum de Rio motu in A , ut ambo poftea aeque celeriter> et in eafdem partes progrediamo. Si autem contra ex cellus roagnitudinis in A eilet major, quam exceflus celeritatì» in B ; in contrariam partem ab ipftì reflecteretur, motum omnem fuum ret in endò. JQ et 79. 3&. Si corpus B undequaqiie cingatur a corpufculis raotia. ipfum aequali vi verfus omnes partes Omul pellentibus, quamdiu nulla alia caufa occurrit, in eodem loco immotum manebit. go. Corpus B , iifdem, ut fupra pofitis, vi quantumvìa parvà adventitia, verfus quamcunque partem movert poteft. ibid.

34. Corpus B , iifdem pofitis ut fupra, non poteft celerius mo veri, quam a vi externà impulfum eft, quamvis particulae, a quibus cingitur, longe celerius agiienUjr. 81. 55, C u m corpus B fic ab externo impulfu move t u r , maximam partem fui motus a corporibus, a quibus continuo cingitur, accipit, non autem a vi externa, ibid. 36. Si corpus aiiquod, ex. gr. manus noftra» quaquaverfum aequali motu moVeri poüet, ita ut nuUis corporibus ullo modo refiftat; neceffario in ilio fpatio, per quod lie moveretur, tot corpora verfus unam partem, quam verfus quameumque aliam, aequali inter f e , et aequali cum manu vi Celeritatis movebuntur g2. 37. Si corpus aiiquod, puta A , quacumque parva vi varfus quameumque partem moveri poteft, illud neceiTario cingitur a corporibus, quae aequali inter fa celeritate movestur. §4, b ÌMRS

INDEX

JCVUÏ

PRINCIPIOR.

P A R S

III.

1. Prop. Parfes m a t e r i a e , in quas primo fuit d i v i f a , non ejrant r o t u n d a e , fed angu'ofae. 90. 2. V i s .

quae effecit, a t materiae particulae

centra moverei!tur,

fimul

circa

propria

effecit, u t particularum an-

g u l i m u t u o o c c u r f u attererentur. ibid.

IN«

I

C a p i t u m

N

D

et

E

X

M a t e r i e r u m ,

In ì et 2 Parte Appendici! contentarum.

P A R S CAP. I. He Ente Reali,

I. Ficto,

et Rationis.

E n t i s definitio. 93.. Chimaera, Ens f i c t u m , et Ens fationig non elTe entia, Quibus cogitandi modis res retineamus. 94» Quibus cogitandi modis res explicemus. ibid. Quibus cogitandi modis res imaginemur. ibid.

ibid.

Entia Talionis cur non fint Ideae rerurn, et tarnen pro ii» habeantur. ibid. Male dividi Ens in reale et Talionis. 95. Ens rationis quomodo dici poilit m e r u m nihil > et quomodo E n s reale, ibid. In R e r u m inveiligatione Entia reaüa cum EntibuS ratloni» non confundenda. ibid. Q u o m o d o Ens rationis, et Ens fictum diftinguantur. 96. Entis divifio. ibid. CAP. II. Quid fit

ejfe T.Jfentiae,

quid ejje Ideae,

quid

ejje

Exrjlentiae,

quid ejje Potentine.

Creaturas in Deo effe eminenter, 97, Q u i d lit eile eHentiae, exiftentiae, ideae, ac potentiae. 98. Haec quatuor a fe invicem non d i ß i n g u i , nifi in creaturis. ibid. A d quaeftiones quafdam de ElTentia refpondetur, ibid. b 2

Cut

I N D E X .

XX

Cur auctor in definitione„eiientiae ad Dei attributa recur. Tit.

99.

C u r aliorum definitiones n o n recenfuit. ibid. Q u o m o . i o diftinctio inter eilentiam e i exiiientiam facile addifcatur. ibid. CAP. HI. De eo, quod ejl Necejfarium, PoJJibile et Contingent„

ImpoJJibUe,

Q u i d hie per afFectiones intelligendum lit. 100.

AfFectionum definitio. ibid. Q u o t modis res dicatur necefTaria et impofiibilis. ibid. Chiivaeraui c o m m o d e Ens verbale \ocari. z o i . R e s creatae, quoad effentiam et exiiientiam a D e o dependere. ibid. N e c e f l i t a t e m , quae in rebus creatis a caufa e f t , efle vet elTentiae vel exiftentiae; at baec duo in Deo non diftingui ibid. P o f l i b i l e et Contingens n o n elTe rerum afFectiones. 102. Q u i d fit Poflibile, quid Contingens. ibid. Poflibile et Contingens eile t a n t u m defectus noftri intellectiis. ibiJ. Conciliationem libertatis notlri a r b i t r i i , et praeordinationis D e i , h u a n u m captum fuperare. 103. CAP

IV. De

Qnid fit Aerernius,

Durations

et Tempore.

ic4-

Q u i d Duratio. ibid.

QuidTempus, ibid. CAP. V .

De

Oppojltione,

Or dine, etc.

O u i d Cnt Oppoiitio, O r d o , C o n v e n i e n t i a , D i v e r i i t a s , S u b ' j e e i u m A d j u n c t u m , etc. 105. CAP. VI. De

Uno,

Vero,

et Bono.

Q n i d (it unitas, ibid. Q u i d fit m u l t i t u d o , et q u o Tefpectu D e u s dici poflit unus, et q u o refpectu l i n k u s , ibid.

Quii

A P P E N D I C I

x»

S.

Quid fit v e r u m , quid f a l f u m , tam apud v a l g u m , q u a m anud Philofbpbos. l o S . Verum non eiTe terminum tranfcendentalem. ibid, V e r i t a s , et vera idea, quomodo dilferant, ibid. Quaenam lint P.oprietates Veritatis? Certitud nem non effe in rebus. 1 0 7 , B o n u m et mal. m tantum dici refpective. ibid. Quare aliqui B q n u m Metapbyficum ftatuerunt. ibid. R e s et conatus, quo res in ftatu fuo perfeverare conantur, qnomodo diftinguantur. 108. An Deus aute res creatas dici poiHt bonus, ibid. P e t f e i t u m quomodo dicatur refpective, quumodo abfolute. ibid, P A R S

CAP I De Dei Subftantiarum divifio.

II.

Aeternitate.

109.

Deo rmllam durationem competere. 1 1 0 . ( a u f a e , ob quas Autbores D e o durationem tribu^runt, ibid. Quid fit aeternitas. i l l .

CAP II. De Unit ate Dei. D e u m eiTe u n i c u m .

us.

CAP, III, De Immenfttate Dei. Q u o m o d o Deus dicatur infinitus, quomodo i m m e n f u s . 1 1 3 . Quid vulgo per Dei immeniitatem intelligatur. ibid. D e u m effe ubique, probatur. 1 1 4 . Omnipraefentia Dei explicari nequit, ibid. Dei Immenfitatem a quibufdam ftatui triplicem; fed. male, ibid. Dei potentiam non diftingui ab ejus elTentia. ibid. N e c illfus Omnipraefemiam. 1 1 5 .

CAP. IV. De Immvtdbililate

Dei.

Quid fitMutatio, quid Transformatio. ibid. In Deo Transformatione u locum non habere, ibid. Quae Cut Mutationis caufae. ibid. Deum

XXII

I N D E X

D e u m non m u t a r ! ab alio,

116.

N e c e d a m à Te ipfo. ibid.

CAP. V. De Sìmplicitate 1Dei. R e r u m Diftinctio t r i p l e x , A e a l i s , M o d a l i s , Ratiortis. Undcttafn o m n i s compofitio o r i a t u r , et quotuplex D e u m effe E o s

fimpliciilimum,

ibid.

fit.

117,

ibid.

D e i Attributa diftingui t a n t u m ratione. 1 1 8 .

CAP. VI. De Vita Dei. Q u i d , v u l g o per v i t a m intelligant P h i l o f o p h i . ibid. Q u i b u s rebua vita tribuí pofiìt.

up.

Q u i d lit v i t a , et quid fit in D e o . ibid.

CAP. VN. De Intcllectu Dei. D e u m effe o m n i f c i u m , 12(3. O b j e c t u m fcientiae D e i n o n effe res extra D e u m . Sed D e u m i p f u m .

ibid.

isi.

Q u o m o d o D e u s nofcat p e c c a t a , et entia rationis, etc.

ibid.

Q u o m o d o S i n g u l a r i a , 'et q u o m o d o Univerfalia. i b i d . In Deo tantum unam elle et fimplicem ideam. 1 2 2 . Q u a e fit D e i fcientia circa res creatas. ibid.

CAP,. VIH. De Volúntale

Dei.

Q u o m o d o D e i e f f e n t i a , et i n t e l l e c t u s , quo f e intelligit, et v o l u n t a s , q u a f e a m a t , d i f t i n g u a n t u r , nos nefcire. 123. V o l u n t a t e m et P o t e n t ' a m D e i , quoad e x t r a , n o n diftingui ab ejus Intellectu. ibid. Deum

impropria

quaedam

odio habere,

quaedam

amare,

ibid. C u r D e u s h o m i n e s m o n e t , cur n o n falvat abfque m o n i t i o n e : et cur i m p i i p u n i a n t u r .

124»

Scripturam nihil d o c e r e , q u o d l u m i n i naturae r e p u g n e t . ibid.

CAP DI. De Potenlià

Dei.

Q u o m o d o O m n i p o t e n l i a D e i intelligenda fit. 1 2 5 . O m n i a elle neceffaria refpectu decreti D e i , non autem quaed a m i n f e , q u a e d a m refpectu decreti.' ibid. Quod

A P P E N D I C I

S.

XXIII

Quod il Dens aliarci feciffet rerum nataram, «tiam nobis alium debuiíTet dare intellectual. 126. Quotuplex fit Potentia Dei. ibid. Quid abfoluta, quid ordinata, quida ordinaria, quid extraordinaria. ibid. CAP. X. De

(

Creation»,

Quid fit Creatio. 127. Creationie vulgaris Deiìnitio rej ici tur. ibid. Propria explicatur. ibid. Accidentia et modos non crcari. 12g. Nullum fuifle tempus aut durationem ante creatìonem. ibid. Eandem effe Dei operationem mundi creandi, quam confervandi. ibid. Quaenam fint creata, ibid. Quomodo Dei cogita tio à noílra différât. 13g, Non effe quid extra Deum Deo edaeternum. Ibid. Quid hic vocibiis, ab aeterno, denotetur. ibid. Non potuiffe aliquid ab aeterno creari r probatur, ibid. E x e o , quod Deus fit aeternus, non fequi illius e Secta edam effe polle ab aeterno. 130. D e u m , fi neceffario ageret, t o n effe infini tae virtutie. ibid. Unde fiabeamus concept um major is durationis, quam eft hujus mundi. 131.

CAP. XI- De Coiicurfu Dei, ÍJuomodo Dei Confervatio fe habeat in rebu? determinan' dis ad operandum. 133. Divifionem attributorum Dei vulgarem magis effe nominis, quam rei. ibid. Autoris propria Divifio. 134.

CAP. XII. De Mente

Humana,

Angelos non effe Metapbyiìcae, fed Theologicae confideràtionii. ibid. Mentem humanam non effe ex traduce* fed » Deo creasi: a t , quando creetur, nefciri. ibid. Quo fe&fu anima hsipana fit mentali», ibid, Qua

«ir

INDEX

APPENDICE.

Q u o vero fentu immortalis, 155. lllius immortRÜta» demonftratttr. ibid. Deum nen contra, fed fupra naturam agere; et quid hoc jat fecundum «urhtirem, ibid. et 136. Our aliqui putent, volimtatera 000 effe libeiam, ibid. Quid fit voluntas, ibid» Dari voluntaiem. ibid. Eamque efle liberara, 137, Nec confundendara cum »ppetitn, ibid. Nec alirjuid effe praeter iptam Mentem, 13g, C u r Fhilofophi mentem cum rebus corporeU cenfud«ruat;

PRIN-

P R I N C I P I A

P H I L O S O P H I A E M O R E

G E O M E T R I C O

D E M O N S T R A T E

P A R S

I.

P R O L E G O M E N O N , A n t e q u a m ad ipfas PropoiUiones, earumque [*] Demonftrationes accedamus, vifum fuit in anteceiTum fuccincte ob oculos ponere, cur Cartefius de omnibus dubitaverit, qua via folida £cientiarum fondamenta eruerit, ac tandem quibus mediis fé ab omnibus dubiis liberaverit: quae omnia quidem in ordipem Mathematicum redegiflemus, nifi prolixitat e m , quae ad id praeitandum requireretur, impedire judicaviiTemus, quo minus haec omnia, quae unì» obtutu, tanquam in picturà, videri debent, debite intciligerentur, Carteiius itaque, ut quam cauliJTime procederei in rerum inveitigatione, conatus fuit 1°. Omnia prejudicia deponere, ì Q . Fundamenta invenire, quibus omnia fuperfiruenda eflent, 5°. Caufam erroris detegere, Omnia d a t e et diitincte intelligete. A Ut

2

PfllNCiriA

PHIIiOSOPHIAE CAKTES»

Ut vero primum, fecundam, ac tertinm aflequi poiTet, omnia in dubium revocare aggreditur, non quidem ut Scepticus, qui libi nullum alium praefigit itnem, quamdubitare, fed ut animum ab omnibus ju.iejudiciis liberaret, quo tandem firma, atque inconcufla fcientiarum fundamenia , quae hoc modo ipfum, fi quae client, efl'ugere non pofient, invejiirct, Vera enim fcientiaium principia adeo clara, j ac certa elle diÌbent, ut nulla indigeant probat i o n e , extra omnein dubitationis aleam iint polita, et line ipfis nihil ilemonltrari poflìt. Atque haec, poft lont;am dubitationem reperii. Poftquam autetn haec principia invcniilet, non ipli dilla ile f u i t , venirti à falio dignofeere, ac caufam erroris detegerej atque adeo fibi cavere, ne aliquid falfum et dubium pro vero ac certo aflumeret, U t autem quartum et ultimimi fibi compararet, hoc eft, omnia d a r e , et diltincte intelliger e t , praecipua ejus regula f u j t , omnes fimplices ideas, ex quibus reliquae ouines componuntur, enumerare, ac quamlibet figillatim esaminare. U b i enim fimplices ideas clare, et diftincte percipere poflet, line dubio etiam omnes reliquas, ex fimplicibug illis conflatas, eàdem claritate et diitinctione intelligeret. His ita praelibatis, breviter explicabimus, quomodo omnia in dubium revocaverit, vera Scientiarum principia invenerit, ac fé ex dubitationum difficultatibus extricaverit. QDubitat'w de omnibus.') Primo itaque fibi ob oculos p o n i t omnia ilia, quae a feniìbus acceperat, nempe eoelum , terram , et firnilia, atque etiam l'uum corpus : quae omnia eoufque in rerum natura effe putaverat. Ac de horum certitudine dubitat, quia fenfus ipfum interdum fefclliiTe deprehenderat, et i n fomnis fibi faepe perfuaferat, multa extra fe vere exiftere, in quibus poftea, fe delufuin elle, c o m p c •cerat; ac denique quia alios etiam vigilantes afferere audi-

PARS

I.

3

audierat, "le in membris, quibus dudum caruerant, dolorem fentire. Quare non fine ratione etiam de fui corporis exiitentià dubitare potuit. Atque ex his omnibus vere concludere potuit, fenfus nan elTe firmiilxm u m fundamentum, cui omnis fcientia fuperftruenda lit; (poflunt enim in dubium revocari!) fed certitudinem ab aliis principiis nobis certioribus dependere. Ut autem porro talia invefiiget, fecundò Ubi ob oculos ponit omnia univerfalia, qualia f u n t natura coiporea in communi, e]ufque extenfio, item figura, quantità: etc. ut etjam omnes rnathcmaticae veritates. Et quamvis liaec ipii ccrtiora [ 3 ] viderentur, quam omnia, quae a fenfibus hauferat, rationem tarnen de iis dubitandi invenit; quoniam alii etiam circa ea erràrant, et praecipue, quoniam infixa quaedam erat ejus menti vctus opinio, Deum effe, qui poteft omnia, et a quo talis, qualis ex.ifìit, creatius eft, quique adeo forfan fecerat, ut etiam circa ilia, quae ipii clariffima videbantur, deciperetur. Atque hie elt modus, quo omnia in dubium revocavit, (^Inventici fandamenti oritnis fclentiae.) Ut ßUtCm Vfìra feientiarum principia inveniret, inquifivit poftea, n u m omniS, quae fub ejus cogitationem cadere poflent, in dubium revocàrit, ut fic exploraret, an non forte quid reliquum eifet, de quo nondum dubitaverat, Quod fi vero quid fic dubitando, inveniret, quod nulla ex praecedentibus, nec etiam ullà alia ratione, in dubium revocari poflet: id Ubi, tanquam fundamentum, cui omnem fuam Cognitionen* fuperfiruat, ftatuendum effe, merito judicavit. Et quamquam jam, ut videbatur, da omnibus dubitàratj nam aeque de iis, quae per fenfus hauferat, quam de iis, quae folo intellectu perceperat, dubitaverat: aìiquid tamen, quod explorandum elTet, reliquum fuit, ille nimirum ipfe, qui fic dubitabat, non quatenus capite, xnanibus, reliquisque corporis membri® copftabat r quoniam •A e -di

4

PRINCIPIA PHI^OSOPHUE

CARTES.

de his dubitaverat; Sed tantum quatenus dubitabat, cogitabat, etc« Atque, hoc accurate examinans, comperit, fe nullis praedictis rationibus de eo dubitare poiTe. N a m , quamvis fomnians, aut vigilans cogitet, eogitat tarnen atque eft: et quamvis alii, aut etiam ille ipfe circa alia erraviffent, nihil m i n u s , quoniam errabant, erant; Nec «illuni fuae naturae autorem adeo callidum fingere potei!, qui eum circa hoc decipiat; concedendum enim erit ipfum exiftere, quamdiu fupponitur decipi. Neo denique quaecumque alia excogitetur dubitandi caufa, ulla talis adferri poterit, quae ipfurn fimul de ejus exiilentià non certiffimum reddat. Imo, quo plures adferuntur dubitandi rätiones, eo plura iimul adferuntur argumenta, quae ilium de fuà exiitentià convincunt. Adeo ut* quocuinque fe [ 4 ] ad dubitandum vertat, cogatur nihilominus in has voces erumpere, dubito, cogito, ergo fum. Hàc igitur detectà veritate, fimul etiam invenit omnium fcientiarum fundamentum : ac etiam omn i u m aliarum veritatum, m e n f u r a m , a c r e g u l a m ; fcilicet, puicquid tarn clare ac diftincte percipitur, quatti ifiud, veruni eft• N u l l u m vero aliud, quam hoc fcientiarum f u n d a m m t u m effe,polle, fati» fuperque liquet ex praecedfintibus: quoniam, reliqua omnia facillimo negotio a nobis in dubium revocari p o f f u n t , hoc autem nequaquam. Verumenim vero circa hoc f u n dàmentum hxc apprime n o t a n d u m , hanc orationem» dubito, cogito, ergo fum, non effe fyllogismum, in quo major propolUio ell omiffa. Nam lì fyllogifmus effet, praemiffae clariores et notiores deberent effe, quam ipfa conclufio, ergo fum: adeoque ego fum non effet primum omnis cognitionis f u n damentum; praeterquam quod non effet cerla conclufio: nam ejus Veritas dipenderei ab univerfalibus praemifiìs, quas dudum in dubiuni Autor revocaveratt

P a r s

I*

6

verat: ideoque Cogito, ergo fum^ unica eft propolilio, quae huic, ego fum cogitans, aequivalet. Sciendum p o r r o , ut confufionem in fequentibus vitemus, (clare enim, ac diltincte re» perei» pienda eft) quid fimus? Nam hoc clare, et diltincte intelletto, noftram eflentiam cum aliis n o n confundemus. Ut igitur id ex praecedentibus deducat, fie pergit noiter Autor. Omiies, quas olim de fe habuit, cogitationes in memoriam revocai, ut, animam f u a m effe exiguum quid initar venti, vel ignis, vel aetheris, craflioribus fui corporis partibus i n f u f u m , e t , corpus fibi notius effe, quam a n i m a m , illudque a fe clarius ac diftinctius percipi, Atque haec omnia clare pugnare c u m iis deprehendit, quae hucufque intellexerat. Nam de fuo corpore dubitare poterat, n o n autem de fuà eiTentia quatenus eogitabat. Adde, quod haec neque clare neque diltincte percipiebat, ac confequenter, ex fuae methodi praefpripto, t a n quam falfa rejiceré debebfU, U n d e , cum talia ad f e , quatenus hucufque fibi cognitus erat, pertinera intelligere non poflet, pergit ulterius inquirere, [ 5 ] quid ad f u a m effentiam proprie pertineat; quod i n dubium revocare n o n potuerat, et ob quod f u a m exiftentiam concludere cogebatur. Talia autem f u n t , ne deciperetur ; multa quod ftbi cavere voluerit, cupiverit intelligere; de omnibus, quae intelligere lion poterat, dubitane ; unum tantum hucufque ajjirmàrit-, omnia reliqua negàrit, ét tanquam falfa rejecerit; multaque etiam invitus imaginatus fuerit; ac denìque multa , tanquam a jferiflbus venientia, aniinadverterit. Cumque ex fingulis his aeque evidenter f u a m exiftentiam colligere, nec u l l u m horum inter ea, quae in dubium revocaverat, recenferepotuerit, ac denique omnia haec fub eodem attributo concipi poflint: fequitur omnia hacc vpra effe, et ad ejus naturarti pertinere. Atque adeo ubi dixerat, cogito, omnes hi cogitandi m o d i intuii-

6

P R I N C I P I A PHILOSOPHIAE

CARTES.

telligebantur, nempe dubitare, inbelligere, affermare, negare, velie, nolle, imaginari etfentire. Apprime autem hie notandum venit, quod magnuin ufum in fequentibus, ubi de diiiinctione mentis a corpore agetur, habebit; nempe i 0 , Hos cogitandi modos dare ac cliftincte fine reliquis, de quibus adhuc dubitaiur, intelligi. 2 0 Eorum clarum, et diitinctum, quem liabemus conceptum, obfcurum, atque confufum reddi, li iis aliqua, de quibus aihuc dubitamus, adicribere vellemus. (Llberatio ab omnibus dubiis.~) Ut denùjlie de iis , quae in dubium revocaverat, certus red-leretur, omneque dubium tolleret, pergit inquirere in naturam Entis perfectiilìmi, et an tale exiitat. Nam, ubi E n s perfectiffìmum exiltere deprehendet, cujus vi omnia producuntur, et coniervantur, cujufque naturae repugnat, ut Ut deceptor: turn illa ratio dubitandì* tolietur, q u a m e x e o , quod fuam caufam ijjnorabat, habuit. Sciet enim facultatem veri a falfo dìgnofeendi a Deo fumme bono et veraci ipfi non fuiiTe datam r lit deciperetur. Acleoque Mathematical veritates, feu omnia, quae ipfi evidentiflìma effe videntur, minime fufpccta effe poterunt. Progreditur deinde, ut caeteras caufas dubitandi toilat, inquiritque, [ ° ] undenam fiat, quod aliquando erremus'ì quod, ubi invepitex eo oriri, quod libera noftra voluntat© litamur ad affentiendum etiam iis, quae tantum conful'e percepimus: Ita ti ni concludere potuit, fe in polterum ab errore cavere poffe, modo non nifi clare et diftincte perceptis ailenfum praebeat: quod unufquifque a fe facile impetrare poteit, quoniam poteitatem habet cohibendae voluntatis, ac proinde eiliciendi, ut intra limites intellectus contineatur. Verum, quia in prima aetate multa haufimus praejudicià, a quibus non facile liberamur, pergit porro r ut ab iis liberemur, et nihil, nili quod clare et diitincte percipimus, amplectamur, limplices omnes DO-

P A B S

L

notiones et ideas, ex quibus omnes noftrae cogitationes componuntur, enumerare, eafque fmgular tim examinare; ut quicquid in unâquâque clarum, quid obfcurum eft, animadvertere poilìt; fie enim facile clarum ab obfeuro diftinguere poterit, clarafqae ac diftinctas cogitationes efformare; adeoque facile realein diitinctionem inter animam et corpus invenire: et quid in iis, quae a fenfibus haufimus c l a r u m , quid obfcurum fit; et denique in quo l'omnium a vigiliis différât. Quo facto neque de fuis vigiliis dubitare, neque a fenfibus falli amplius pot u i t ; aç lie fe ab omnibus dubitationibus fupra recenfitis liberavit, Y e r u m , antequam hie finem faciam; iis fatisfaciendum videtur, qui lie argumentantur. Cum, Deuih exiftere nobis per fe non innotefcat, de nulla «e videmur polle unquam effe certi : nec Deum exiitere unquam nobis innotefcere poterit. Nam, ex incertis praemiffis (omnia enim incerta effe dixim u s , quamdiu noftram originem igiioramus) nihil certi concludi poteft. H a n c difficultatem ut amoveat Cartefius, refpondet hoc pacto. E x e o , quod nondum fciamus, an forte originis noftrae autor nos tales creaverit, ut fallamur, etiam in iis, quae nobis vel evidentiffi'ma apparent, dubitare neyuaquam poffunms de iis, quae clare et diihncte per fe, vel per ratiocinationem, quamdiu nempe ad illam attendimus,. intelligimus : fed tantum db iis, quae ante hac demonftravimus vera effe, quorum memoria poteft [ 7 ] recurrere, cum n o n amplius attendimus ad ration e s , ex quibus ea deduximus, quarumque adeò fumus obliti, Quapropter quamvis, Deum exiftere, jjon per fe, fed tantum per aliud innotelcere poilit, poterimus tamen ad certam Dei exiftentiae cognitioiuem pervenire, dummodo, ad omnes, ex quibus illam concludimus, praemiffas accuratiflìme attenda-

8

Principia phiiosophiab cartes.

damus. Vide Princip» part. i . artic. 13. et Refp. ad fecund, object* num. 5. et in fin. meditat. 5, Verum, quoniam haec refponfio quibusdam non fatisfacìt, aliarti dabo. Vidimus in praecedentibus, ubi de noitrae exiftentiae cerlitudine atque evidentià Ioquebamur, nos illam ex eo conclufi ffe, quod, quocunque mentis aciem convertebamus, nullam dubitandi rationem ofTendebamus, quae eo ipfo nos de noftri exiftentia non convincerei, live ubi ad noitram propriam naturam attendebamus, five ubi noitrae naturae autorem callidum deceptorem fingebamus, Uve denique aliam quamcunque, extra nos, dubitandi rationem accerfebamus, quod circa nullam aliam rem hucufque contingere deprehendimus. Nam, quamvis ad naturam ex gr. Trianguli attendentes, cogimur concludere ejus tres angnlos effe aequales duobus rectis, non tamen idem poffumus concludere ex eo, quod forte a naturae noitrae autore decipiamur: qu^madmodum ex hoc ipfo nofiram exiftentiam certiffime colligebamus» Ouapropter non, quocunque mentis aciem conver» timus, cogìVnur concludere, Triangtili tres angulos effe aequales duobus rcctis ; fed contra caulam dubitandi invenimus, quia nempe nullam talem Dei ideam habemus, quae nos ita afiiciat, ut nobis imponìbile lit cogitare, Deutn effe deceptorem. Nam aeque facile eit ei, qui veram Dei ideam non liabet, quam nos non habere jam fupponimus, cogitare fuum autorem effe deeeptorem, quam non effe deceptorem: quemadmodum illi, qui nullam habet Trianguli ideam, aeque facile eit cogitare, ejus tres angulos aequales effe, quam non effe aequales duobus rectis, Quare concedimus, nos de lillà re, [ 8 Jpraeter noitram exifientiam,quamvis ad illiusde* tnonftrationem probe attendamus, polle effe abfolute certos, quanidiu nullum Dei darum et diftinctum conceptum habemus, qui nos aHirniare faciat, Deum eiTè fumine veracem, iìcuti idea, quam Tri- . an- i

P a r s

I.

9

anguli habemus, nos cogit concludere, ejus tres angulos file aequales duobuS rectis; fed negamus, nos ideò in nullius rei cognitionem pervenire poffe. N a m , ut ex omnibus jamjam dictis patet, cardo totius rei in hoc folo verfatur, nempe ut talemDei conceptum efformare poilìmus, qui nos ita difponat, ut nobis non aequè Facile fit cogitare, eum effe, quam non effe deceptorem ; fed qui nos cogat affirmare, eum effe fummè yeracem. Ubi enim talem ideam efformaverimus, illa de Mathematicis veritatibus dubitandi ratio tolletur. N a m , quocunque tum mentis aciem convertemus, ut de iftarum aliquà dubitemus, nihil offendemus, ex quo ipfo, quemadmodum circa noitram exiitentiam contigit, non concludere debeamus, illam effe certiillmam. Ex. grat. fi poft Dei ideam inventam, ad naturam Triangoli attendamus, hujus idea nos coget affirmare, ejus tres angulos effe aequales duobus rectis; fin ad ideam Dei, haec etiarii nos aiHrmare coget, eum fummè veracem, noftraeque naturae effe auto* r e m , et continuum confervator^m, atque adeò nos circa iftam veritàtem non decipere, Nec minus impoflìbile nobis erit cogitare, ubi ad Dei ideam, (quam nos inveniff« jam fupponimus) attendimus, eum effe deceptorem, quam, ubi ad ideam Trianguli attendimus, cogitare, tres ejus angulos non effe aequales duobus rectis. E t , uti poffumus talem Trianguli ideam formare, quamvis nefciamus, ^ n autor noitrae naturae nos decipiat ; fio edam poffumus ideam Dei nobis claram reddere, atque ob oculos ponere, quamvis etiam dubitemus, an noftrae naturae autor ntìs in omnibus decipiat; Et modo illam habeamus, quomodocunque earn acquifiyerimus, fuiFiciet, ut jamjàm oitenfum eft, ad omne dubium tollendum. His itaq'ue praemiflìs ad difficultatem motatn refpondeo > nos de nulla re poffe effe certos, non quidem, quamdiuDei exiftentiam ignoramus (nam de hae te non loci^tusfum) [ 9 ] fi fed

IO

PlUIJCIPlA PHILOSOPHIAE CARTES.

(ed quamdiu ejus claram et diftinctam ideam non habcxnus. Quare fi quis contra me argumentari velit, tale debebit effe argumentum. De nullà re poffumus effe certi, antequam Dei claram et dii'tinctam ideam habeamus: Atqui claram et diftinc.tam Dei ideam habere non poffumus, quamdiu nefcimus, an noitrae naturae autor nos decipiat: Erso de nullà re poffumus effe certi, quamdiu nefcim u s , an noitrae naturae autor nos decipiat etc. Ad quod refpondeo, concedendo majorem, et nef a n d o minorem: Habemus enim claram et diitinct.im ideam Trianguli, quamvis nefciamus, an noitrae naturae autor nos decipiat; et modo talem D e i ideam, ut modo fufeoitendi, habeamus, nec de ejus exiftentià, nec de ullà ventate mathematica dubitare poterimus. Haec praefati, rem ipfam nunc aggredimur. DEFINITIONES. I. Cogitationis nomine c o m . plector omne id, quod in nobis eft, et cujus imraeditae confcii fumus. Ita omnes voluntatis, ìntellectus, imaginations, et fenfuum operationes fune cogitationes. Sed addidi: immediate, ad excludenda ea, quae ex iis corifequuntur, ut motus voluntarius cogitationern quidetn pro principio habet, fed ipfe ttzmen non eft cogitatio, II. ideae nomine intelligo cujuslibet cogitationis formarn illam, per cujus immediatam perceptionem iplìus ejusdem cogitationis confcius fum: Adeo ut nihil pofjìm verbis exprimere, intelligendo id, quod dico, quin ex hoc ipfo certurn fit in me effe ideam ejus, quod verbis illis Jìgnificatur. At que ita non folas imagines in phantafia depictas ideas voco : imo ipfas lue nullo modo voco ideas, quatenus fune in piiantafìa corporea, hoc eft, in parte aliijua cerebri depictae, fed tantum quatenus mentem ipfam in illam cerebri partem converfam informant. III.

P a r s

I.

it

III. Perrealitatem odjectìvam ideae intelligo [ , 0 J entitarem rei repraefentatae per ideam, quatenus eft in idea. Eodemque modo dici potefi perfectio objectivn vel artificium objectivum etc. Nam quaecunque percipimus , tariquam in idearum objectis, ea futit in ipfis ideis objective. IV. Eadem dictintur efle formaliter in idearum objectis, quando talia funt in iplis, qualia ilia percipimus : Et eminenter, quando non quidem talia funt, fed tanta, ut talium vicem fupplere poflìnt. Nota, cum dico caufam eminenter perfectiones fui effectus continere, tum meßgnißcare velie, quod caufa perfectiones ejjectus excellentius, quam ipfc effectus continet. Vide etiam Axiom, s. V. Omnia yes, cui ineft immediate, ut in fubjecto, five per quam exiftit aliquid, quod percipimus, hoc eft, aliqua proprietas, five qualitas , five ettrlbutum, cujus realis idea in nobis eft, vocatur Subftantia. Neque enim ipßus fubßantiae, praecife fumtae, aliam habemus ideam, quam quòd ßt res, in qua formaliter vel eminenter exißit illud aliquid, quod pereipimus, five quod eft objective in aliqua ex no• ftris ideis. VI. Subftantia, cui ineft immediate cogitatio, vocatur Mens. Loquor autem hie de' mente potius, quam di anima, quoniam animge nomen efi aequivocum, et faepe pro re corporea ufurpatur. VII. Subftantia, quae elt fubjectum ìmmedlatum extenfionis, et accidenti urn, quae extenßonem praefupponunt, ut figurae, fitüs, motus localis etc. vocatur Corpus. An vero una et eadèrn fubßantia ßt, quae vocatur mens, et corpus, an duete diverfae, poftea erit inquirendum. Bs

VIIL

12

PRINCIPIA PHILOSOPHIAE CARTES*

VIII. Subftantia, aliquà re tolli poteft, eiì integra remanente, iplius eilentiam non conitituit: id autem, quod, fi auferatur, rem tollit, ejus efientiam conitituit, III. In duritie nihil aliud fenfus nobis indicate nec aliud de ipfà clare er diftincte intelligimus, [ ^ J quam quod partes durorum corporum motui 11,1anuum noltrarum refiftunt. I V . Si duo corpora ad invirem accedant, vel ab invicem recedant, non ideo ma jus aut minus fpatium occupabunt. V. Pars materiae, fivecedat, live relìftat, non. ideo naturam corporis amittit. V I Motus, quits, figura, et Umilia non poffunt concipi fine extenfione. V I I . Ultra fenfiles qualitates nihil remanet i n corpore praeter extenfionem et ejus aflectiones, in. Part. 1. Principior. memoratae. VIII. Unum fpat'um , f n e extenfio aliqua non poteft efle un,i vice major, quam alia, I X . Omni's extenfio dividi poteft, faltem cogita done. De veritate hujus nxiomatis nemo , qui elemento.. JMathefeos tantum didicit, dubitat. Spaliutn enim dat'nn inter Tangentem et Circulum ivßnitis aliis circulis majoribus dividi femper poteft, Quod idem etiam ex Hyperbolae Afymptotis patti. D 2 X.

44

PRINCIPIA PHÌLOSOPHIAE CARTES.

X Nemo fines alicujus extenfionis five fpatii concipore poteft nifi fimul ultra ipfos alia iputia, hoc un mediate fequentia, concipiat XI. Si materia fit multiplex, neque una aliam immediate tangit, unaquaeque neceflario fub finibus, ultra quos non datur materia, comprehenditur. X£l. Minutiflima corpora facile motui manuum nofirarum cedunt. X1U Unum fpatium aliud fpatium non pene» trat, nec una vice majus eft, quam alia X I V , Si canaiis A fit ejufclem longitudinis, ac C ; at C duplo latior, quam A : Et aliqua materia fluida duplo celerius tranfeat per canalem A , quam quae tranfit per canalem C ; tantundem materiac eodem temporis fpatio per canalem A tranfibii, [ 4 T ] quantum per C ; et fi per canalem A tantundem tranfeat, atque per C , ilia duplo celerius niovebilur. XV. Quae uni tertio conveniunt, in,ter fe conveniunt. Et quae ejufdem tertii dupla funt, inter fe funt aequalia. X V I Materia, quae diverfimode m o w t u r , tot ad minimum habet partes a< tu divifas, uuot varii celeritatis ¿.radus limul in ipfa obiervaruur. X V I I , Linea, inter duo puncta breviffima, eft recta. X V I I I . Corpus A a C verfiis B raotnm, fi contrario impuliti rtpellatur, per B e.m lem veijus C movebitur iineum« X I X . Corpora, quae contrartos liabent motus, Cum libi mu'uo orcuriuni, amf>o alìqn» 111 va-riationem pati coguntur, voi ad nùuimum aherutrum. X X . Variano in aiiqua re procedit a vi fortiori.

XXI,

P a r s

45

I I.

X X I . S i , cum corpus i niovetur verfus corpus 2 , idque imp .'Hit, ] quo non eft. At non, in quo eit : nam, fi alicubi eit, neçeffario quiefcit. Neque etiam i n q u o n o n e f t . E r g o corpus non movetur Sed haec argumentado eit piane fimilis p r i o r i ; fupponit enim etiam dari temp u s , quo minus non detur: nam lì ei refpondenmus, corpus nioveri non in l o c o ; fed a loco, in quo eft, ad locum in quo non eit ; rogabit, an in l o u s i n termediis non fuit. Si relpondeamus dilhnguendo, il per fuit intelligitur , quievit, nos negare alicubi fuiffe, quamdiu movebatur: fed íi }>er fuit intellig i t u r , exjtitit, nos elicere, qiu.d, quamdiu moveb a t u r , neceffario exiitebat: iterum rogabit, ubinani exftiterit, quamdiu movebatur. Si denuo relpond e a m u s , fi per ìllud ubuiatn exftirc it, rodare velit, quem locum fervaverit, quanidiu movebatur, n o s dicere nullum fervalie: fi vero quem locum mutaveritt n o s dicere o m n i a , quae afii«n,ae velit Iota illiu3 /patii, per quod movebatur, mutaffe: pi rget rogare, an, eodeai temporis momento locum oi.cu • ire et mutare potuit. Ad quod denique reiuondnuus, diitinguendo feilieet, ipfum, li per temporis m o m e n t u m , intelligat tale tempus, quo n a n u s dari non

54

PaiNCIPIA FHlXOSqPHIAE

CABTES»

n o n p o l l i t , rem n o n i n t e l l i g i b i l e m , ut fatis ofienJfum e f t , r o g a r e , ideoque refponfione i n d i g n a m : fi. vero tempus eo f e n f u , q u o fupra e x p l i c u i , fumit, i d eft, fuo vero f e n f u , numquam. tam parvum t e m pus polfe allignare, quo q u a m v i s edam v e l indefinite brevius p o n a t u r , n o n poifet corpus l o r u m occupare et mutare ; quod fatis attendenti efi m a n i feitum ü n d e clare p a t e t , quod fupra dicebamus, i p f u m fupponere tempus tam p a r v u m , quo m i n u s dari n o n poilìt, ac proinde etiam nihil probare. P r a e t e r haec d u o , aliud adhuc Z e n o n i s c i r c u m f e r t u r a r g u m e n t u m , quod fimul c u m ejus refutat i o n e legi p o t e l t , apud C a r t e f , Epiftol. penultim. v o l u m . prim. V e l i m autem hic L e c t o r e $ meos animadvertere, j n e rationibus Z e n o n i s meas oppofuifie rationes, adeoque ipfum ratione redarguiiTe; n o n autem fenl i b u s , quemadmodum D i o g e n e s fecit. N e q u e enim [ 5 Ö ] fenfus aliud quid veritatis inquifitori fuggerere p o i f u n t , quam naturae P h a e n o m e n a , quibus deterrninatur ad i l l o r u m caufas inveitigandas : n o n autem t m q u a m q u i d , quod intellectus clare et diitincte veruni effe deprehendit, falfuin elfe . oftendere. Sio e n i m n o s juchcamus, adeoque haec noftra eit M e t h o d u s ; res. quas p r o p o n i m u s , rationibus clare et diltincte ab intellectu perceptis d e m o n i i r a r e ; i n fuper habentes , quidquid , quod iis c o n t r a r i u m videtur feniixs d i c t e n t ; q u i , u t d i x i m u s , i n t e l l e c t u m f o l u m m o d o determinare q u e u n t , ut hoc potius, q u a m illud i n q u i r a t ; n o n autem falfitatis, c u m quid c l a r e et diitincte p e r c e p i i , arguere. VII. Nullum rorjms locum alterius ingrcditur, mjì Jlmul illud altei uni locu?u alicujus alterius corpo« ris ingrediatur.

PJ\OPOS.

D E M O N S T R . V'uU Fig. Prop. feij. Si npgas, ponat u r , fi fieri p o t e l t , corpus A ingredi locum corporis B , q u o d f u p p o n o ipiì A a c q u a l e , et a fuo l o c o n o n rece-

P l S (

ZT.

55

recedere: e r g o f p a t i u m , quod tantum continebat B, jam (per hypothef.) continet A et B : adeoque duplum fubitantiae corporeae, quam antea continebat, quod (per prop. 4.. hujus) e i t a b f u r d u m : Ergo nullum corpus locum alterius ingreditur, etc. q. e, d. PROPOS. VIII.

Cum corpus aliquod locum, alterius ingreditur, eodem temporis momento locus ah eo derelictus ab alio corpore occupatiir, quod ipjum immediate taugit.

D e m o k s t r . Si corpus Bmovetur verfus D, [37] corpora A et C eodem temporis momento ad fe invicem accedent ac fe invicem tangent, vel non. Si ad fe invicem accedant e,t tangant, conceditur intentum. Si vero non ad fe invicem accedant, fed totum fpatium ? B derelictum, inter A et C interjaceat, ergo corpus aequale ipfi B (per corol. propof. 2. hujus, et corol. prop. 4.. hujus ) interjacet. A t non (per hypothef.) idem B : ergo aliud, quod eodem temporis momertto ipfius locum ingreditur; et cum eodem temporis momento ingrediatur, nullum aliud poteft effe , quam quod immediate tangit, per Schol prop. 6. hujus; ibi enim demonfiravinius, nullum dari motum ex uno loco in alium, qui temp u s , quo brevius Temper datur, non requirat: E x quo fequitur, fpatium corporis B eodem temporis momento ab alio corpore non poffe occupari, quod per fpatium aliquod moveri deberet, antequam ejus locum ingrederetur. Ergo tantum corpus, quod B immediate tangit, eodem temporis momento illius locum ingreditur, q. e. d. SCHOL. Quoniam partes materiae realiter ab invicem diÌtinguuntur, (per Art. 61. Part. 1, Frincip ) «na abfque alia effe poteiì (per corol. propof. 7. part. 1. ); ne£ ab invicem dependent: Quare omnia illa figmenta de Sympathià et Antipathià, u t falfa, lunt

56

PflIUCIPIA. PHII.OSOPHIAE CARTES»

funtrejioienda. Porro cum caufa alicujus effectus fem» per polìtiva debeat eÌTe (per Axiom, y. part, i . ) , nun« quam dicendum erit, quod corpus aliquod movetur, ne'detur vacuum : fed tantum ex alterius impuliti, COROLLAR.

In

omni motu integer Jimul moveha.

Circuius

corporum

D e m o k s t r , E o tempore, quo corpus 1 ingreP 8 ] ditur locum corporis 2. hoc corpus z, in alterius locum, puta 5 , debet ingredi, et fie porro {per propof. 7. iiujus): Deinde eodem tempoiis momento, quo corpus i , locum corporis 2 , ingrediebatur, locus, a corpore 1 derelictus, ab alio occupar! debet (per prop g. hujtis) puta g, aut aliud, quod ipfum 1 immediate tan^it; quod cum fiat ex Ì0I0 inipulfu alterius corporig, per Scholium praeced. ) q a t i 1:1c ft p} 01 it t r ef~e 1 ; non pofl'unt omnia liaec corpora mota in- cadem rectà linea eiTe (per Axiom. « 1 . ) : fed (per delink. 9.) integrum circulum defcribunt, q. e. d. T R O r O S . IX Si canalis ABC circular •is ß.t aqua plenus, et in A Jit quadruplo latior, quam in B, eo tempore, quo ilia arpia (vel aliud corpus Jluidum ) tptae ejt in A, vet J,11 ß incipit moveri, aqua, quae cß. in lì quadruplo celerini movebitur,

D e m o n s t r . Cum tota aqua , quae eft in A movetur verfus B , debet fimul tantundem aquae ex C, quae A immediate tan^it, ejus locum ingredi (per propof» g. hujusj: et ex B tantundem aquae locum C debebit irigredi (per eandem)t ergo (per Ax, 14. ) quadruplo celerius movebitur, q. e, d. h.

P a h s

I I.

57

I d , quod de circulari canali d i c i m i i s , etiam eft i n t e l l i ^ e n d u m de o m n i b u s i n a e q a a l i b u s f p a t i i s , per quae c o r p o r a , quae firuul m o v e n l u r , c o g u n t u r tranlire; d c m c n i t r a t i o e n i m in caeteris e a d e m erit. L E M M A . Si d u o S e m i c i r c u l i e x e o d r m c e n t r o d e f c r i b a n t u r , ut A et B ; f p a t i u m inter peripheria»

«rit u b i q u e a c q u a l e : S i v e r o ex diverlìs c e n t t i s d e f c r i b a n t u r , ut C et D , f p a t i u m i u t e r péripheria» erit u b i q u e inacquale. D e m o n l t r a i i o patet e x f o l a definitione c i r c u i i , P R O P O S . X. Corpus fluidum, quod per Canalem A B C niovetur , accipit indefinitas gradus celeritatis. Vid» Fig. Propof. praeccd. DEMOKSTR. S p a t l u m i n t e r A et B eft u b i q u e i n a c q u a l e (per lem ni. praec.) ; ergo (per propof. g, h u j u s ) celeritas, qua c o r p u s fluidum per c a n a l e m A B C n i o v e t u r , erit u b i q u e inaequalis, Porro, c u m i n t e r A et B indefinita fpatia Temper mii^or^ atque m i n o r a c o g i t a t i o n e c o n c i p i a m u s (per prop» 5» h u j u s ) : etiam ipiius inaequalitates, quae u b i q u é f u n t , indefinitas c o n c i p i e m u s . ac p r o i n d e ( p e r p r o pof. 9. h u j u s ) celeritatis gradus e r u n t i n d e f i n i t i , q. e. d.

P R O P O S . XI, In materia, quae per canalem fluit, datur divijio in partículas• indefinitas. jFiff, Propof• 9.

ABC Vide

M a t e r i a , quae per c a n a l e m A B C fimul indefinitos g r a d u s celeritatis [ O o ] l i u j u s ) , e r g o (per ax. 16.) habet inde» reverá d i v i í a s , q. e. d. L e g e A r t . 34. Princip.

DEMOKSTR.

fluit, acquirit (per p r o p . 10. finitas partes et 35. Part. 2.

SCHOL.

58

PRINCIPIA ?HILOSOPHIAE CARTES»

S C H O L . Hucufque egimus de natura motus; oportet j a m , ut ejus caufain inquiramus , quae duplex eft, primaria fciticet five generalis, qu«e caufa eft omnium m o l u u m , qui funt in mundo ; et part i c u l a r s , a qua fit, ut iingulae materiae partes mot u s , quos prius non habuerunt, acquirant. Ad generaleni quod attinet, cum nihil fit aduiittendum (per propol. 14. part, 1. et Schol. prop. 17. ejufd. part.), nifi quod rlare et diftincte pertipmius, nullailique aliam caufam praeter Deum (materiae fcilicet creatormn) clare et diftincte intelliganms , manifefte apparet, nullam aliam caufam gentralem praeter Deum efle admitlendam. Quod autem hic de jnotu dicimus, etiam de quiete intelligendum venit, PROPOS. XII.

Deus

DEMOJMSTR» praeeedens.

eß caufa principalis

Infpiciatur Scholium

motus.

proxîme

P R O P O S , XIII. Ranâem quantitatem viotns et quietis, quam Deus jemel materiae irnprejjit, etiamnum Juo concurjn coujervat.

DEMONSTR. Cum Deus fit caufa motus et quief 6 1 ] ' l i s (per propof, 1 2 . hujus): etiamnum eàdempotentia, quâ eos creavit, confervat ( p e r ax. 10* J)art/ i.) ; et quidem eâdem illà quantitate, quâ eos jirimo creavit, (per corollar. prop. 20. part. 1 . ) îj,. e. d. SCHOL. I. Quamvis in Theologià dicatur, Deum multa agere ex benepîacito, et ut potential» fuam'hominibus oftendat; tarnen cum ea, quae a folo ejus benepîacito pendent, non nid divinà reveJatione innotefeant, iita in Philofophiâ, ubi !-mtutn in id r , quod ratio dictât, inquiritur, non er.unt admittenda, ne Philofophiâ cum Theologià confun-, datur. II, Quamvis motus nihil aliud fit in mateiià molâ, quam ejus m o d u s , certam tarnen et détermina*

P A Ä S.

ÎI.

69

n a t a m habet (Juantitatem, quae quomodo intelligenda v e n i a t , patebit e x fequentibus. L e g e A r t , 56"» P a r t . 2. P r i n c . PROPOS

XIV*

Vnaquaeqn*

res,

qvatenus

fimplex

et

indivija efl , et in [e joJà conßderalur, quantum in Je ejt, Jcrnper in eodem jlatu perfeverat.

P r o p o f i t i o haec m u l t i s tanquam a x i o m a e f t ) earn tarnen d e u i o n f t r a b i m u s . D e m o n s t r . C u m n i h i l fit i n a l i q u o ftatu, nili e x f o l o Dei c o n c u r f u (per prop 1 2 . part. 1 . ) ; et D e u s in f u i s operibus fit f u m m e c o n f t a n s ( p e r c o r o l . p r o p o f 20. part. 1 . ) : ii ad nullas c a u f a s exter* nas, partie,ulares fcilicet, a t t e n d a m u s , fed rem in f e f o l a c o n f i d e r e m u s , afiirmandum e r i t , q u o d ilia, q u a n t u m in fe eit, in ftatu f u o , in q u o e f t , f e m p e r p e r f e v e r a t . q. e. d. COROLLAR Corpus, quod femel mnvetur, Jempet tnoverl pergit, niji a canjls exLernis retardetur, D e m o k s t k Patet h o c e x p r o p . praec. attamen [ 6 2 ] ad p r a e j u d i c i u m de m o t u e m e n d a n d u m , lege A r t , 3 7 et 38. Part. 2. P r i n c i p . PROPOS, XV. Omne corpus motum éx fe ipfo tenâib% ut fecundum lineam rectam, lion oero curvarn per gat mooeru H a n c propofitiotoem inter axiooiata tlumerâra. l i c e r e t , earn tarnen e x praecedentibus lie d e m o n « firabo. D e m o n s + ö . M o t u s , quia D e u m t a n t u m ( p e t p r o p o f . 1 2 . hujus) pro caufa habet, n u l l a m u n q u a n t e x f e v i m habet ad exiltendum, per a x i o m . 1 0 . part. i.)i f e d o m n i b u s m o m e n t i s a D e o quafi p r o c r e a t u r (per ilia» quae d e m o n f t r a n t u r , circa axioma jam citatum), Q u a p r o p t e r , q u a m d i u ad f o l a m m o t u s n a t u r a m a t t e n d i m u s , n u n q u a m ipii d u r a t i o n e m tribuere p o t e r i m u s , tanquam ad ejus- n a t u r a m p e i t i n e n t e m , quae m a j o r alia poteft concipi. At ft d i c a t u r , a d t i a t u f a m alicüjus corporis mori p e r t i n e r e , u t l i n e a m £ i eur

6a

PnmciPIA

PHILOSOPHIAE

CARTES.

curvam aliquam fuo m o t u defcribat, magis diuturnam durationem motus naturae tribueretur, q u a m ubi fupponitur, de corporis moti natura effe, tendere ut moveri pergat fecunduin lineam rectam (per ax. 17.). Cura auteni ( ut jam demonftravimus) talem durationem motus naturae tribuere non poflfum u s ; erfio ncque etiam ponere, quod de corporis moti natura fit, ut fecundum ullam lineam curvam, fed tantum ut fecundum rectam moveri pergat, q. e. d. S C H O L . Haec Demonftratio -videbitur forfan [ ö 3 ] multis non magis oitendere, ad naturam motus non perlinere, ut lineam uurvam, quam ut lineam r e n a n i defcribat: Idque propterea quod nulla pofiit aflìgnari recta qua minor live recta five curva non detur: neque alla c u r v a , qua etiam alia t u r v a m i n o r n o n detur. Attamen, quainvis liaec coniidcrem, demonftrationem nihilominus recte procedere judico: quaruloquidem ipla ex fola univerfali effenLia, live efientiali differentia linearum; n o n vero ex uniufcujulquc quantitate, live accidentali different i a , i d , quud demonftrandum proponebatur, concludit. Veruni ne rem per fe fatis claram demonftrando obfcuiiorem r e d d a m , Lectores ad folam motus definiìionem r e m i t t o , quae nihil aliud de m o t u aßirmaf, quam translationem unius partis materiae ex vicinia etc in viciniam a l i o r u m , etc. Ideoque nifi hanc translationem fimplicifiimam concipiamus, hoc e f t , earn fecundum lineam rectani fieri; motui aliquid affingimus, quod in ejus definit i o n e . five effentia non continetur: adeoque ad ejus naturam non pertinet. - C O R O L L A R . E x propofitione hac fequitur, o m n e corpus, quod fecundum lineam curvam mov e t u r , continuo a l i n e a , fecundum quam ex fe pergeret m o v e r i , dellcctere; idque v i alicujus caufae externae (per propof, 14. hujusj. PRO-

P a r s

II

61

PROPOS. XVI. Omne corpus quod circulariter moVeinr, ut Lapis ex, gr in fundù; continuo deternunatur, ut Jecuudum tangent cm pergat moveri.

Corpus, quod circulariter p54] fnovetur, continuo a vi externa impedilur, ne fecundum lioeam rectam pergat moveri (per corol. praecedentis, : qua cefl'ante corpus ex fe perget fecundum lineam rectam f^ moveri (per pröpof. 15 ). Dico praeterea, corpus, quod circulariter movet u r , a caufa externa dejy. terminari, ut fecundum tangentem pergat moveri. N a m , fi negas, ponatur lapis in B a funda ex. g. non fecundum tangentem H B D determinan, fed fecundum aliarn lineam ab eodem puncto extra, aut i n u a circulum conceptam, ut B F , quando funda ex parte L verfus B venire fupponitui, aut fecundum B G (quam intelligo cum linea B H , quae a centro ducitur per circumferentiam, eamque in puncto B fecat, angulum confiituere aequalem ángulo F B H ) , Ii contra fupponatur funda ex parte C verfus B venire. A t , ii lapis in puncto B fupponatur a f u n d a , quae ab L verfus B circulariter movetur, determinan, ut verfus F pergat moveri: neceflario (per ax, 18.) ubi funda contraria determinatione a C verfus B movet u r , determinabitur, ut feeundum eandem lineam B F contraria determinatione pergat moveri, ac proinde verfus K nen vero verfus G tendet, quod eít coptra hypothefin. E t cum *) nulla linea, quae per punctum B poteft duci, praeter tangentem ftatui pofflt, cum linea B I I ángulos ad eandem partem, ut *) Fatet ex prop. »8, et 19. lib. 5. Elemt. DEMOJVSTR.

62

P R I N C I P I A PHILOSOPHIAE

CAHTES.

u t D B H , et A B H , acquales efficiens: nulla prae* 1er tangentem datur, quae eandem hypothefin fervare po eft, five funda ab L verfus B , live a C Verfus B moveatur ac proinde nulla práeter tangentem ftatuenda eli, fecundum quam tendit moveri, q e. d. A L I T E R . Concipiatur, loco circuii, Hexagpnum [° 5 ] A B H circulo inícriplum, et corpus C in uno latere A B quiefcere: deinde concipiatur regula D B E (cujus unam extrcmitatem in centro D fidarti,

alteram vero mohilem fuppono) circa centrum D ni averi, fecans continuo lineam A B . Patet, quod fi regula D B E , dum ita concipitur nioveri, cor» pori C occurrateo tempore, quo lineam A B ad an. gu!os rectos fecat, ipfa regula corpus C fuo impulfu deierminabit, ut fecundum lineam F B A G , verfus Q perlai moveri, hoc eft, fecundum latus A B indefinite Jnuductum, Vfrum quia He^agonum ad libitum aflunjiìnius, idem erit afHrmanduui de quà«umque «Jià figura, quam buie circulo concipimus puiFe

P a k s

II.

63

pofle infcribi: Nempe quod, ubi corpus C, in uno figurae latere quiefcens, a regula D ìì E impelli tur eo tempore, quo ipfa latus illud ad angulos rectos fecatj ab illa regula deterniinabitur, ut fecundum illud latus indefinite production pergat moveri. Coucipiamus igitur, loco Hexagoni figuram rectilineam infinitorum laterum (hoc eft, circulum ex def. Archimedis): patet regulam D B E, nbicunque corpori C occurrat, ipfi Temper occurrere eo tempore, quo aliquod talis figurae latus ad angulos rectos fecat, adeoque nunquam ipli corpori C occurret, quin ipfum iimul determinabit, [ (ja ] ut fecundum illud latus indefinite producturn pergat moveri. Cumque quodlibet latus ad. utramvis partem producturn, femper extra figuram cadere debeat; erit hoc latus indefinite producturn tangens figurae infinitorum laterum, hoc eft. circuii. Si itaque loco regulae concipiamus fundam circulariter motam, haec lapidem continuo determinabit, ut fecundum tangentem pergat moveri, q, e. d Notandum lue eft, utramque ìianc demon ftrationem pojje accommodari quibuslibet Jiguris curvilineis.

PRO POS. XVII. tur,

Omne corpus, quod circulariter moveconatur recedere a centro circuii, quern dejcribit.

Demonstr. Quafndiu aliquod corpus circulariter movetur, tam diu cogitur ab aliqud caufa externa, qua cefiante firnul pergit moveri fecundum lineam tangentem (per praecöd,), cujus omnia puneta praeter id, quod circulum tangit,

W l ^ ^

A

extra circulum cadunt ( p e r p r o p . 1 6 . lib, 3 . El.) ac' proinde longius a centro di-

C flant : Ergo, cum lapis, qui cir-

64

PRINCIPIA

PHII-OSOPHIAE

CARTES.

circulariter movetur in^funda E A , eft in puncto A , conatur pergere fecundum lineam, cujus omnia puncta longms diftant a ce/itro E , quam omnia puncta eircumferentiae L A B , quod nihil aliud eft, quam recedere conari a centro circuli, quem defcribit, q. e. d. P R O P O S . XVIII. Si corpus aliquod, pitta A, verjus aliud corpus quiejcens Ii moveatur, nec tarnen ß propter unpetum corporis A ahquid fuae quiet is amittat; lieque ctiam A fui motus aliquid amiltet; Jed eauJcm quantUatem motus, quam an tea habebat, prorjus retinebit. D-P.MONSTR. Si negas, ponatur corpus A perdere f 6 ' ] tie fuo m o t u , nec tamen i d , quod perdidit, in aliud uansierre, puta in B; dabitur in natura , cum i d c o n t i n g i t , minor quantitas motus, quam antea, quod elt abfurdum (per prop. 1 3 . hujus). Ebdetn modo procedat Demonftratio refpectu quietis in corpore B , quare, ii unuui in aliud nihil transicrat, B omnem fuam quietem, et A omnem fuum molum retinebit, q. e. d.

PROP.OS. XTX. Motus, in fe fpectatus, differt a Jita determmatione vevfus certant ahquam partem; iieque opus ejt, corpus motum, ut in contrariam partem feratutfive repellatur, aliquamdiu quiejcere,

DEMONSTR. Ponatur, ut in praeced. corpus A verfus B in directum moveri, eta corpore Bimpediri, ne ulteriuspergat; ergo fperpraeced.) A fuum integrum tnotum retinebit, nec quantumvis minimum fpatimn temporis quiefcet: attamen, cum pergat mov e r i , non movetur verfus eandem partem, verfus quam prius movebatur; fupponilur enima B impediri, ergo motu fuo integro remanente, atque determmatione priore amifla non nili verfus contrariam movebitur partem (per i l i a , quae cap. 2. Diopt. dicta funt); ideoqite (per ax. 2O determinatio ad elfentiam motus non

Pahs.

II.

non pertinet, fed ab ipfa differt, ne non reiiitunt, ergo verfus quamcumque partem jnovebuntur; quod erat fecundum. Rurfus haec corpora aequali inter fe vi celeritatis verfus quamcunque partem movebujitur. Si enim fupponerentur, iron aequali v i celeritatis moveri: ponantur, qua$ g moventur ab A verfus B , non tanta vi celeritatis moveri, quam quae ab A verfus C moventur. Ouare li manus eadem illà celeritate (aequali enim motu verfus omnes partes fine refiftentia moveri poiTe fupponitur), qua corpora ab A verfus C moventur, ab A verfus B moveretur: corpora ab A verfus B mota tamdiu iqanui refiftent (per propof. 14. hujus), donec cum manu aequali vi- celeritatis moveantur (per propof. 3 1 . hujus): athocefìcontrahypotheiìn: ergo aequali [ M J vi celeritatis verfus omnes partes movebuntur ; , 7. fie fonantf*: Si ahqum veftri Propheta Dei erit, in vifione ei revelabor (id eft per figuras, et hieroglyphica; nam de Proplietia Molis ait, efle viiionem line hieroglyphicis) in fomnis lo~ quor ipfi (id eft non verbis realibus, et vera voce.) Verum ¡VLofi non fic (revelor), ore ad os loquor ij fit et vifione, fed non aemgmatis, et imaginem Dei jafpicit, hoc eft me afpiciens, ut forius non vero perterritus mecum loquitur; ut habetur in E x o d o cap 33 vf. 1 2 . Quare non dubitandum eft, reliquos Prophetas, vocem veram non audivifle, quod magis adhuc confirmatur ex Deut. cap. 34.. vf. 10. ubi dicit u r : et non conftitit ( p r o p r i e f u r r e x i t , ) unquam Ifraeli propheta ficut Mofes, quern Deus noverit de facie adfaciem; quod quidem intelligendum eft per f o l a m v o c e m ; nam nec Mofes ipfe D e i faciem unquam viderat, E x o d i cap. 3 3 , ) Praeter

CAP. I .

DE

PROPHETIA.

I63

Praeter haec m e d i a , nulla alia, quibus D e u s fe Eomini bus c o m m u n i c a v e r i t , in Sacris Litteris reper i o , adeoque ut fupra oftendimus, nulla alia fingend a , neque admiftenda F t qnamvis clare intelligam u s , Deimx pofle immediate fe hominibus commun i c a r e ; nam mil is mediis corportis adhibitis, m e n ti rioft an fuam (fientiam coniniunicat ; atlamen ut h o m o aliquis iola mente aliqua perciperet, quae ¿n primis nulteae rowniliunis fundamentis non con- [ 7 ] t i n e n t u r , ner ab iis deduci poiTunt, ejus mens praeitaniior nec. Ilario atque humanà longe exoellentior eflV del>eret. Quare non credo ullum alium ad tautam perf< crionem fupra alios pervenifTe, praeter Chriftum, rui l)»>i placita, qua« homines ad falutem ducunt fine verbis aut vilionibus, fed immediate revelata funt : adeo ut Deus per mentem Chriiti fefe Apofiolis m a m f c l i a v e r i t , ut olim Mofi mediante voce aerea E t ideo vox Chrilii, ficuti ilia, quam M o fes audiebat, V o x D e i vocari poteft. E t hoc fenfu etiam dicere poiiumus, Sapientiam D e i , hoc eft, Sapientiam, quae fupra humanam eft, naturam hum a n a m in Chrilto aflumplifle, et Chriftum viam falutis fuilTe Verum monere hie neceife eft, m e de iis, quae quaedam Ecclefiae de Chrilto ftatuunt, prorfus n o n l o q u i , neque ea negare; nam libenter fateor me ea n o n capere, Quae modo affirmavi, ex ipfa Scriptura conjiti>). Nam nullibi legi, D e u m Chnfto appan n i l e , aut ioctitum fuifle, fed Deum per Chriftum Apoftolis reveldtum fuifle, eumque viam falutis elle, et denique vetereni legem per Angelum , non vero a D e o immedi ite traditami fuifle etc. Quare, fi Mofes c u m D e o de facie ad f a c i e m , ut vir cum focio folet (hoc eft mediantibus duobus corporibus) loquebatur ; Chriitus quidem de mente ad mentem cum jüeo conil a unica vi t. Afleri-

Tractàtvs theol. politici Aflerimus itaque praeter Chrifium, neminem, nifi imaginationis ope, videlicet ope verborum, aut imairinum, D e i revelata accrpifle, atque adeo ad prophetizandum, non effe opus perfectiore mente, fed vividiore imaeinatione ut clarius in fequenti capite olìendam. Hic jam quaerendum eft, quidnam Sacrae Literae intelligant per Spiritum Dei Prophetis infufum, vel quod Prophetae ex Dei Spiritu loq u - b a n t u r ; ad quod inveftigandum, quaerendum pi ins, quid lignificai vox Hebraea n n ruagh, quam vulnus ijpiriium interpretatur. Vox riV^ ruagh, genuino fenfu fignificat ventimi, ut noturn, fed ad plura alia iignificandum faepiilìme ufuipatur, quae tamen bine derivantur. Sumitur enim i . ad iignihcandum halitum, ut Piai. I ò 5 vf. i etiam non eft Spiritus in ore Juo. 2. animarci, live refpirationem, ut Samuelis 1 cap 30. vi. 12 et rediit ei Spiritus id eft, reipiravit. Hinc [ 6 ] fumitur 3. pro animofitate et viribus, ut Jofuae cap. e. v. 11. nec conftitit pofiea Spiritus in ullo viro, Item Ezechiel, cap. 2. vf. 2. et venit in me Spiritus (feu visj qui mefecit inftare pedibus meis. Hinc fumitur 4. pro virtute, et aptitudine, ut Job. cap 33. vf. 8- certe ipfa Spiritus eft in homine, hoc eft, feientia non praecife apud fenes eit quaerenda, nani illam a fingulari hominis virtute et capacitate pendere jam rep rio. Sic Numeri cap. 27. vf. ift. *n q u o eft Sp iritus. Sumitijr deinde 5. pro animi fentent i a , ut Num. cap. 14. vf.34. quoniam ipfi alius fuit Spiritus, hoc eit, alia animi fententia, live alia mens. Item Prov. cap. 1. vf. 23. eloquar vobis Spiritum (hoc eft mentem) meum. E t hoc fenfu ufurpatur ad fignificandam voluntatem, live decretum, appetitimi, et impetum animi; ut Ezechiel, cap. 2. vf. n . quo erat Spiritus (feu voluntas, euiidi ibant. Item Efaiae cap. 30. vf. 1. èt adfundendam fufionem et non ex meo Spiritu. et cap. 29. verf. 10. quia fudit fuper ipfos Deus Spiritum (hoc eit appetiturn) dormiendi,

Cap. I.

D e propöetia.

E t Judic, cap. 8. verf. 3. tunc mitigatus eß eorurtt Spiritus, five impetus. Item Pro v. cap 6. verf 33. qui dominatur Spiritui (five appetitili) fuo , quam quis capit civitatem. Idem cap. ¿5 verf. ¿7. vir, qui non cohibet Spiritum fuum. Et Efaiae cap. 33. verf. 11. Spiritus vefter eft ignis, quivos confumit. Porr o haec vox ruagh, quatenus animum lignificai, infervit ad e x p r i m e n d u m omnes animi pafliones, et etiam d o t e s , ut Spiritus altus, ad fignificandum f u p e r b i a m , Spiritus demijjfus, ad h u m i l i t a t e m , Spiritus inalus, ad odium et melancholiam, Spiritus bonus, ad b e n i g n i t a t e m , Spiritus Zelotypiae; Spiritus (five appetitus, fornicationum, Spiritus fapientiae: confilii : fortitudinis: id eft, (nam Hebraice f r e q u e n t i u s f u b i t a n d v i s , quam adjectivis u t i m u r ) a n i m u s f a p i e n s , p r u d e n s , fortis, vel virtus fapient i a e , coniilii, f o r t i t u d i n i s ; Spiritus benevolentiae etc. 6 lignificai ipfam m e n t e m fìve a n i m a m , u t Ecclef. 3. verf, 19. Spiritus (five anima) eadem eft [9] omnibus et Spiritus ad Deum revertitur. 7, D e n i q u e Ììgnificat m u n d i plagas (propter v e n t o s , q u i i n d e flant) et etiam latera cujuscunque r e i , quae illas m u n d i plagas refpiciunt. Vide Ezechielen! cap. 3 7 , verf. 9. et cap. l^t. verf. 16, 1 7 , 18, 19. etc. Jam n o t a n d u m , quod res aliqua ad D e u m ref e r t u r , et Dei dicitur eife 1. Quia ad Dei n a t u r a m p e r t i n e t , et quafi pars e ß Dei, ut cum dicitur potentia Dei, ocuh Dei. 1. Quia in Dei potefìate eft, et ex Dei n u f u agit; fie in Sacris coeli vocantur coeli Dei, quia Dei quadriga , et domicilium f u n t : Aflyria flagellum Dei v o c a t u r , et Nabucadonofor fervus D e i . etc. 5. Quia Deo dicata e f t , u t templum Dei, Dei Nazarerius, pams Dei etc. 4. Quia per Prophetas tradita e f t , at noil L u m i n e naturali revelata; ideo Lex M o i i s , Lex Dei vocatur. 5. Ad rem in fuperlativo gradu exprimendum, u t inontes Dei, hoc e f t , monte» altillinii: fomnus Dei, id eft, p r o f u n diflimus, et hoc l e n f u Amos cap. 4. verf, u . explicandus

L6G

THACTATVS THBOL. POIATICI

candus e i t , ubi Deus ipfe fic loquitur fubverti *vost Jicuti JubverfiOiDei (fubvertit) Sodomam et Gomorram, id eft, ficuti memorabilis ilia fubveriio. Ts'am, cum Deus ipfe loquatur, aliter proprie explicari iion poifit. Scientia etiam naturalis Salemoms, l)ei fcientia vocatur, id eit, diviYia, five fnpra commanem. In Pfalmis etiam vocantur cedri Dei, ad exprimendam earum infolitam mngnitudmpm, E t i Samuelis cap. n , verf. 7. ad iignificandum metum admodum magnum , dicitur et cecuht mei • De, fupra populum. E t hoc fenfu omnia, quae c.ptnni ludaeorum fuperabant, et quorum caufas natmales turn temporis ignorabant. ad Di-uni r e f o r i folf-biint, Ideo tcmpeftas incrcpatio Dei, tonitnia auLem, et fulmina . Dei fagiitae v o o b a n t u r ; putabant enirn, D e u m ventos in cavernis, quas l ) n atraria vocab a n t , inrInfos habere, in qua opinione fib Ethnicis in hoc differebant, quod non AEoluin, fed Deum eorum rectorem credebant. Hac etiam de caufa miracula opera Dei vocantur, hoc eft, opera ftupenda» Nam fane omnia naturalia funt Dei opera, et p t r i o £IO_] lam divinam potentiam funt. et agunt. Hoc ergo lenfu Pialtes vocat Aegypti miracula Dei potrntias, quia Hebraeis nihil limile expectantibns n a m ad faluteiu in extremis periculis aperuerunt, aique ideo ipli eadem maxime admirabantur Cum igitur opera naturae infolita, opera Dei vocentur, et arbores infolitae magnituriinis arboies D e i , minime mirandum, quod in Geneii homines fortiflimi, et magnae fialurae , quamvis impii raptores, et fcortatores , fiiii Dei vocantur. Ouare id abfolute omne, quo aliquis reliquos exceiielat ad Deum referre folebant antiqui, non tantuni Judaei, fed etiam ethnici. Pharao enim ubi fomnii interpietationem audivit, dixit, Jofepho mentem Di'orum ineffe, et Nabucadonofor etiam Danieli dixil, eum nipntem Deorum Sanctorum habere. Quin etiam «pud Latinos nihil frequentiusj nam quae affabre facta

CA*. I.

B E prophetia.

167

facta furit, d i c u n t ea divina m a n u fuifle fabricata, quod-ii quis H^braice transferre veJlet, deberet dicere , Manu Dei fabricata ul Hebraizantibus n o t u m . H i s itaque Loca Scripturae, in quibus de Dei Spiritu fit m e n t i o facile i n t l l i f r i et explicari poiTunt, N e m p o Spiritus Dei, et Spiritus Jehovae q u i b u f d a m i n locis nihil al-ud fipnificat, quam v e n i u m vehem e n t flimum, fioc:iEmum, et fatalem, u t in Efaia« cap 40 vf n. vent 11s lehovae flacit in eum, hoc eft, v e n t u s iicciflimus. et fatalis. E t Genefeos cap. 1. Verf. 2. et ventus Dei, (five ventus fortiilitnus movebatur fuper aqumn Deinde fignificat a n i m u m m a gnum,; Gideonis e n i m et Samfonis animus vocatur; in Sar.ris Literis Spiritus Dei hoc eft, animus a u daciffimus, et ad quaevis paratus. Sic etiam quaeCunque v i r t u s , five vis fupra c o m m u n e m vocatur Spiritus, feu virtus Dei, ut in Exod. cap. 3 l . verf, 3, etadirnplebo ipfum (nempeBetzaleelem) SpirituDei% h o c eft, (ut ipfa Scriptura explicate ingenio , et arte f u p r a c o m m u n e m h o m i n u m fortem. Sic Efaiae cap. I I , verf, 2. et quiefcct fupra ipfum Spiritus Dei% h o c eft u t ipfe P r o p h e t a , m o r e in Sacris Literis uiitdtiflimo. p a r t i c u l a t i m poftea id explicando declar a t , virtus fapientiae, coniilii, fortitudinis etc., fic etiam melancholia Saulis vocatur Dei Spiritus malus, id eft, melancholia profundifliiua; fervi e n i m Saulis, qui ejus melancholiam Dei melancholiam vo- [ " ] c a b a n t , ei f u e r u n t a u t h o r e s , 11t aliquem ad fe njufic u m v o c a r e t , qui fidibus canendo i p f u m recrearet, quod oftendit eos per Dei melancholiam, naturalem m e l a n c h o l i a m intfllexiife. Significatur deinde per Dei Spiritual, ipfa h o m i n i s vel anima vel mens, iicuti in Job cap. 27 vf. 5. et S^uritus Dei innafo meo, alludens ad i d , quod habetur in Genefi, n e m p e , q u o d Densflavit aniniam vitae in nafo hominis. Si-cEze; hiel, m o r t u i s p r o p h e t i z a n s , ait ivp V verf. 14. et üc.bo meum SpirUum vobn, ct victtis; id eft vitam vobis reftituam. E t hoe f e n f u dicitur Jobi cap. verf. 14 Ji veLit

Tractatvs theol. pöhtici; f i vellt (nempe Deus) Spiritum fuum, (hoc eft, men« tem, quam nobis dedit) et animam juani fibi recolliget. Sic etiam intelligendus eft Genef. cap. 6. verf. 3» non ratiocinabitur (aut non decernet) Spiritus meus in hornine unquam, quoniam caro eft, hoc elt hom o polthac ex decretis carnis et non mentis, quam ipfi, ut de bono difcerneret, dedi, aget. Sic etiam Pfalmi 5 t. v. 12. »3» cor purum crea mihi Deus, et Spiritum (id eit appetitum) decentem (five moderatum) in me renova, non me rejice e tuo confpectu, nee meutern tuae fanctitatis ex me cape. (¿uia peccata ex Tola carne oriri credebantur, mens autem non nili bonutu fuadere, ideo contra carnis appetitum Dei auxilium invocat, mentem autem, quam Deus Öanctus ipfi dedit, a Deo coniervari tantum precatur. I a m , quoniam Scriptura Deum inltar hominis depingere, Deoque mentem, animum, animique allectus, ut et etiam corpus, et haiitum tribuere, propter vulgi imbecillitatem, foletj ideo Spiritus Dei in Sacris faepe ufurpatur pro mente, icilicet animo, affectu, vi, et halitu oris Dei, Sic Eiaias cap.4.0. verf. 1 3 , ait, quis difpofuit Dei Spirituals• (live mentem) hoc eft, quis Dei mentem praeter Deum ipfum ad aliquid volendum determinavit? et cap. 63. verf. 10. et ipji amaritudine et trijtitia affecerunt Spiritum fuae Janctitatis, et hinc ht ut pro Lege Molis ufurpari foleat, quia Dei quaii mentem L^J explicat, ut ipfe Eiaias in eodem cap. verf. 11. Ubi (ilie; ejt, qui pofuit in medio ejus Spiritum Juae fanctitatis, nempe, Legem Molis, ut clare ex toto contextu orationis colligitur; et Neheuuas» cap. 9. verf, 20. et Spiritum Jive mentem tuam bonam eis dedij'tij ut eos intelligentes faceres, de tempore enmi Legis loquitur, et eiiam ad id Deut. cap. 4. verf. 6. ailudit, u b i M o f e s a i t , qitpniam ip¡a (nempe L e x ) e f t vejira fcientia, et prudentia, etc, bic etiam in Haimo 143- verf. n . mens tua bona me ducet in terrain planam-, hoc eft, mens tua nobis reyelata me in

C a p . Z.

De

prophetia-

l&9

jfi rectam viam dpcet. ,Sig,nificat etiam, uti diximus, Spiritus D e i , D e i halituni, qui etiam improprie, ficutinjens, animus, et corpus Deo in Scriptura tribuitur, ut Pfai, 5~>. verf. 6. D . i n d e D e i potentiam> v i m , live virtutem, ut lob. cap. 35. verf. q- Spiritus Dei me fecit, hoc eit, virtus, live potentia D e i , vel li mavis, Dei decretum; nam Pfaltes ppetice loquend o , etiam a i t , juiTu D e i coeli facti f u n t , et Spiritu, five flatu oris fui (hoc eit, deereto f y o , uno quail flatu pronuntvato) omnis eorum exercitus. Iterii Plalmo 139. verf. 7. quo ibo (ut fimjl extra Spirituin tuum, aut quo fiigunn, (ut lim) extra tuum corijpe. 1ctum, hoc eit (ut ex iis, quibus Pfahes ipfe hoc pergit ampliiicare, patet; quo ire p o f f u m , ut fim extra tuam potentiam, et pracfentiam ? Denique Spiritus Dei ufurpatur in Sacris ad animi Dei aii'ectus exprim e n d u m , nempe Dei benignitatem, et mifericordiatn, ut in Ivhohac cap. 2. verf, 7. num anguftatus eft Spiritus Dei? (hoc eft, D e i mifericordia) Juntne jwec (faeva fcilicet) ejus opera? Item £achar. cap. 4. verf. 6. 11011 exercitu, nec vi, fßd folo. meo Spiritu, id eft, fola mea mifericordia, E t hoc fenfu puto etiam inteiligendum efle verf 12. capitis.7, €]ufdemProphetae nempe: et cor Juurn confiitueriint. cautum, ne obedirent Legi, et mandatis, quae Deüs •mifit ex fuo Spiritu ^hoc eft, ex fua nufericordia) •per primos Prophetas. Hoc etiam fepfu ait Hagaeus cap. 2. verf. 5, et Spiritus meus (five mea gratia) permanet inter vos, nolite timere. Quod auteqi Efaias cap 48. verf. 16. ait at nunc Dominus Deus me pußt, ejujque Spiritus, poteft quidem intelligi per D e i a n i m u m , et niifericordiam, vel etiam per ejus mentem in Lege revelafam; nam ait a principio :(hoc eft, cum primum ad vos venly vobis Dei i r a m , ejufque fententiam contra vos prolatam praedicaremj 11011 ccculte locutus fum, ex tempore, quo. ipjet (prolata) fait, ego ailfui, (ut ipfe cap. 7 teftatus eitJ at.jav.nc factus nuncius f u m , et D e i miferiM

cordia

170

T B A C T A T V S THEOL. T O U T : C I

cordia m i f l u s , ut vefiram refiaurationem canam. Poteft etiam, uti d i x i , per Dei mentem in L e g e rcvelatam intelligi hoc e f t , quod ille jam etiam e x mandato L e g i » , nempe L e v i t . cap. 1 9 . verf. 1 7 . ad eos monendum venit. Quare eos iifdem condition i b u s , e t e o d e m m o d o , quo M o f e s f o l e b a t , monet. E t t a n d e m , ut etiam M o f e s fecit, eorum reftauratioilem pr&edicendo definit. Attamen prima explicatio m i h i magis confona videtur. E x his o m n i b u s , ut tandem ad id, quod intend i m u s , revertamur, liae Scripturae phrafes perfpic u a e f i u n t , nempe Prophetae Spiritus Dei fuit, Deu± Spiritum fuum hominibus iiifuclit, homines Spiriiu Dei, et Spiritu Sancto repleti fui/t, etc. Nihil enini aliud iignificant, quam quod Prophetae virtutem fing ularem et fupra communem habebant, quodque pietà tern eximia animi confiantia colebant; deinde quod D e i mentem five fen ten tia 111 percipiebanti Oftendixjius e n i m , Spiritum Hebraice lignificare tam m e n t e m , quam mentis fententiam, et hac de caufa i p l a m Legem, quia Dei mentem explicabat, Spiritum five mentem D e i v o c a r i ; quare aequali jure imaginatio Prophetarum quatenus per earn Dei decreta revelabantur, mens D e i etiam vocari poterai, Prophetaéque mentem D e i habuiffe dici poterant. Et quarnvis menti etiam noitrae mens D e i ejufqus aeternae fententiae inferiptae fint, et confequenter mentem etiam Dei ¡ut cum Scriptura loquar) percip i a m u s ; tamen quia cognitio naturalis omnibus communis eft non tanti ab h o m i n i b u s , ut jam dix i m u s , aefiimatur ; et praecipue ab Hebraeis, qui fe fupra omnes effe "jactabant, imo qui omne», et confequenter fcientiam omnibus c o m m u n e m , contemnere folebaiit. D e n i q u e Prophetae Dei Spiritum habere dicebantur, quia homines caufas Propheticae cognitionis ignorabant, eandemque admirabantur, et propterea. ut reliqua portenta, ipfam ad D e u m [**] rei'erre, Deique cognitionem vocare iolebanr. Poffu-

C a p . I.

D e prophetia.

.171

roflunius jam igitur fine fcrupulo affirrnarè, Frophetas non nifi ope i m a g i n a t i o n s , D e i revelata percepiíTe, hoc eft, mediantibus verbis, vel ìmagin i b u s , iifque veris, aut imaginariis. N a m , cum nulla alia media in Scriptura praeter haec reperianaus, nulla etiam alia, ut jam oflendimus, nobis fingere licet. Quibus autem naturae legibus id fac t u m fuerit, fateor me ignorare. PotuiiTem quidem, •ut alii, dicere, per Dei potentiam factum fuifTe; attamen garrire viderer. N a m idem eflet, ac fi termin o aliquo tranfcendentali formam alicujus rei Angularis velim explicare. Omnia enim per Dei potentiam facta funi. Imo quia Naturae potentia nulla eft nifi ipfa D e i potentia, certum efi, nos eatenus Dei potentiam non intelligere , quatenus raufas naturales ignoramus ; adeoque ítulte ad eandem Dei potentiam recurritur, quando rei alicujus caufam natural e m , hoc eft, ipfain Dei potentiam ignoramus. Ver u m nec nobis jam opus eft, Propheticae cognitionis caufam fcire. N a m ut ,jam m o n u i , hie tantum Scripturae documenta invefiigare conamur, u t ex i i s , tanquam ex datis naturae, noftra coneludamus; documentorum autem caufas nihil curamus. C u m itaque Prophetae, imaginationis ope, D e i revelata percepei^nt, non dubium eft, eos multa extra intellectus limites percipere potuiiTe; nam ex verbis et imaginibus longe plures ideae compoñi poITunt, quam ex folis iis|principiis et notionibus, quibus tota noftra naturalis cognitio fuperftruitur. Patet deinde, cur Prophetae omnia fere parabolice et aenigmatice pereeperint, et docueriqt, et omnia fpiritualia corporaliter expreflerint: haec enim omnia cum natura imaginationis magis conveniunt, N e c jam mirabimur, cur Scriptura, vel Prophetae adeo improprie et obíVure de Dei Spiritu, five mente loquaniur, ut Numeri cap. i i . v e r f 1 7 , et P r i m i R e g u m cap, 2 2 . veri, 2,, etc. Deinde quod Michaeas M % Deum

112.

Tractatvs theol. politici

Deum fedentem, Daniel autem ut fenem vefiibus albis indutum, Ezechiel vero veluti ignem, et qui Chrilto aderant, Spiritum Sanctum, ut columbam defcendentem, Apoitoli vero ut linguas igneas, et Paulus deniqu , cum prius converteretur, lucem [ I 5 ] magnam viderit Haec enizn omnia cum vulgaribus de Deo et Spiritibus imaginationibus plane conveniunt. Denique quoniam imaginatio vaga eft, et inconftans, ideo Prophetia Prophetis non diu haerebat, nec etiam frequens, fed admodum rata prat, in pauciflimis fcilicet hominibus, et in iis etiam admodum raro. C u m hoc ita fit, cogimur jam inquirere, unde Prophetis oriri potuit certitudo c o r u m , quae tantum per imaginatiouem, et non ex certis mentis prineipiis percipiebarit. Verum ciuicquid et circa hoc di< i poteft, ex Scriptura peti debet, quandoquidem hivjus rei (ut jam diximus) veram fcientiam non babemus, five earn per primas fuas caufas explicare non poiTufnus. Quid autem Scriptura de certitudine Prophet.uum doceat, in fequente capite oftendam, ubi de Prophetis agere conltitui. C A P . II.

De

Prophetis.

E x fuperiorc capite, ut jam indicavimus, fe»cjuitur Prophetas non fuifle perfectiori mente praeditos, fed quidem potentia vividius imaginandi, quod Srripturae narrationes abunde etiam docent, X)e Salomon« enim conitat, eum quidem fapientia, fed non dono Prophetico caeteros excelluiffe. Prudenliilimi etiam illi Henian , Darda Kalchol, Prophetae non fuerunt, et contra homines ruitici, ct extra omnem difciplinam, inio mulierculae etiam, utHagarancilla Abrahami, dono Prophetico fuerunt praeditae. Quod etiam cum experientia et ratione convenit. Nam qui maxime imaginatione pollent, minus apti font ad res pure intelligendum, et contra, qui intellectu magis poliexit, eumque ma?irae colunt,

C A P . II.

D E

PROPHETIS.

173

colunt, potentiam imaginandi magis tempcratam, niagifque fub potelìatern habent, et quali freno tenent, ne cum intellectu confundatur Qui igitur fapientiam et rerum naturalium, etfpiritualium cognitionem ex Prophetaruin libris inveitigare iiudent, tota errant v i a : quod, quoniam tempus philofophia, et denique res ipl'a poltulat, hie fufe oitendere decrevi, parum curans, quid luperititio ogganniat, quaenullos magis odit, quam qui veram fcientiam verarnque vitam colunt. E t , proh dolor! res eo jam ["*] perverjit, u t , qui aperte fa ten tur, fe Dei ideamnon habere, et Deum non niii per res creatas (quarum caufas ignorant) cognofcere, non erubefcant Philofophos Atheihui accufare. Utautem rem ordine deducam, oflendam, prophetias variavifle, non tantum pro ratione imagina« tioni? et temperamenti corporis cujufque Prophetae, fedetiam pro ratione opinionum, quibus fuerant imbuti, atque adeo Prophetiam numquam Prophetas doctiores reddifle; ut ftatim fuiius explicabo. Sed prius de certitudine Prophetarum hie agendum, turn quia hujus capitis argumentum fpectat, tum etiam quia ad i d , quod demonftrare in,tendimus, aliquantum infervit. Cum fìmplex imaginatio non involvat ex fua natura certitudinem, iicuii omnis clara et difìincta idea, fed imaginationi, ut de rebus, quas imaginam u r , certi yoiTimus effe aliquid neceil'ario acced re debeat, nempe ratiocinium ; hinc fequitur Prophetiam per fe non poffe involvere certitudinem, • quia, ut jam pfteridimus, a fola imaginatione pendebat, etideo Prophetae non certi erant de Dei revelatione, per ipfam revelati.onem fed per aliquod i ì g n u m , ut patet ex Abrahamo (vide Genef cap. 15. verf. 3.) qui audita Dei promiilìone iìgnum rogavit, ille quidem D e o credebat, nec lignum petiit non ut Deo fidem haberet, fed ut feiret id a D e o ei promitti, Idem etiam

174

T H A C T A T V S TIIEOL. POLITICI

etiam clarius ex Gideone confiât; ile eniin Deo ait etfac mihißgmim (ut feiam) quodtumecumloqueris* Videludicum cap. 6. verf. 17. Moil etiam dicitDeus et hoc (Gt) tibi fignum, quod ego te miß.. Ezechias, qui dudum noverai Efaiam effe Prophetam, fignum Prophetiae ejus valetudinem praedicentis foga vit. Quod quidem oftëndit Prophetas femper fignum aliquod habuifle, quo certi fiebant de rebus, quas propheiice imaginabantur, et ideo Mofes monet (vide Deut. cap. ig. verf. ult. ) ut fignum a Propheta petant, nempe eventum alicujus rei futurae. Prophetia igitur hac in re naturali cedit cognitioni, quae nullo indiget figno, fed ex fua natura certitudinem involvit. Ltenim haec certitudo Prophstica mathematica quidem non erat,' fed tantum moralis. Quod etiam ex ipl'a Scriptura confiât; nam Deut. cap. 14. [ i r ] monet Mofes, quod fi (juisPropheta novos Deos docerevelit, is, quamvis fuam confirmet doctrinani fignis et miraculis, morti tarnen damnetur; nam, ut ipfe Mofes pergit, Deus figna etiam et miracula facit ad tentandum populum, atque hoc Chrifius etiam Difcipuìos fuos moriuit, ut confiât Matth, cap. 24. verf. 24. Quinimo Ezechiel cap. 14. verf. 8clare docet, Deum homines aliquando fallis revelationibus deeipere: nam ait I S T " u n n m ^ "O N^Jni Ninn TVna mrp "SN et quando Propheta (falfus feil.) inducitur, et verbum locutus fuerit, ego Deus induxi ilium Prophetam, quod etiam Michaeas (vide Regum Lib. 1. cap. 22« verf, 31.) de Prophetis Achabi teltatur. Et quamvis hoc ofiendere videatur Prophetiam et revelationem rem cfle plane dubiam, habebat tamen, uli diximus, multum certitudinis. Nam Deus pios et electos nunquam decipit, fed juxta illud antiquum proverbimi (vide Samuelis i.eap 24. vf. 13.) ci ut ex hifioria Abiga^lis, ejufque orations confiât, Deus utitur piis, tanquam fuae pietatit initru

Cap. II.

D e fropiieti».

175

ínítrumentis, et impiis tanquam fuaeirae executorit>us, etmediis: quod etiam clarillìme conltat ex ilio cafu Michaeae, quem modo citavimus. Nam, quanquam Deus decreverat Achabuiu deeipere per Prophetas, fai Iis tarnen tantum Prophetis ufus f u i t , pio autem rem, ut erat, revelavit, et vera praedicere höh proliibuit. Attamen, u t i d i x i , certitudo Prophetae moralis tantum erat, quia nemo fe juítificare coram D e o poteft, ne« jactare quod lit Dei pietatis inftrumenturn , ut ipfa Scriptura docet et res ipfa indicai:; nam Dei ira Davidem feduxit ad numerandum populum, cujus tarnen pietatem Scriptura abunde teltatur.* Totaigitur certitudo prophetica his tribuft fundabatur. i. Quod res revelatas vividiilime, ut nos vigilando ab objectis affecti folemus, imaginabantur. 2. Signo 3. denique, et praecipue, quod animum ad folum aequum, et bonum inclinatum habebant. Et quamvis Scriptura non femper Signi mentionem faciat, credendum tamen eft, Prophetas femper Signum habuiífe; nam Scriptura non femper folet otnnes conditiones, et circumftantias enarrare (ut multi jam notaverunt) fed res potiua ut notas fupponere. Praeterea concedere poiTumu$, Prophetas, qui nihil n o v i , nifi quod in Lege [ l 8 ] Moíis continetur, propbetabant, non inditiuilfe f i g n o , quia ex Lege confirmabantur. Kx. gr. Prophetia Ieremiae de vattatione Hierofolymae confirmabatur Prophetiis reliquorum prophetarum, et minis Legis, ideoque figno non indigebat, fed Chananias, qui contia omnes Prophetas citam civitatis reítaurationem prophetabat Ugno neceiTario indigebat, alias de fua Prophetia dubitare deberet, donee eventus rei ab ipfo praedictae fuam Prophetiam confirmaret. Vide lerem, cap. a 8» verf. 8» Cum itaque certitudo, quae ex fignis in Pro* phetis oriebatur, non mathematica (hoc eft', quae ex aeceilitate perceptionis rei perceptae, aut vifae fequi-

176

T & a c t a t v s t h e o l . pojlitiói

feqnittir) fed tantum moralis erat, et Tigna tìótìmÌì. adProphetae perfuadendum dabantur, hinc fequitur^ Signa pro opinionibus et capacitate Prophetae data fUMe: ità ut figrium , quod unum Prophetam cer* tii'm i'edderet de tua Prophetià, alium, qui aliis efiet imbutus opinionibus, minime convincere poiTetj et ideo Ugna in unoquoque Propheta variabant. Sic etiam ipfa revelatio variabat, ut jam dijcihms, iti unoquoque Propheta pro difpofitioné temperamenti córporis, imaginationis, et prò ratione opitìiónum, qlias antea amplexus fuerat. Pro raiione enimtemJjerartiìBnti variabat hoc m o d o , nempe; li Propheta erathilaris, ei revelabantur vietoriae, p a x , et c[uae porro homines ad laetitiam movent. Tales etìim. "/Tmilia faepius imaginari f o l e n t ; li contra triftiserat, Bella, fuppliria, et omnia mala ei revelabantur j et fio prout Propheta erat mifericors, blandus, ifiicuttd u s , feverus eie. eatenus niagis aptus erat ad JMS, quam ad Mas revelationes. Pro difpoiìtiotte i i m g i nat'iotós autem fic etiam variabat, nempe j li Pro'jplfiieta erat elegans, fiylo etiam eleganti Dei mentem p'erdipiebat, iin autem c o n f u f u g , confu'fe; et lie "poìrro circa revelationes, quae per imagines repraeTentabantur, nempe; li Propheta erat ruliicus, boves, et vaccae etc. fi vero miles, duces, exercitus ; li deniqué aulicus, folium regium, et fimilia ipii repraefentabaVitur. Denique variabat Prophetia pro diverfitate opinio-nuin Prophetarum: nempe M a g i s , (vide Maithaei cap. 2.) qui nugìs aiìrologiae credebant, invelata fuit Chriiti nativitas, per imaginationem ftelfàe in oriente ortae. Auguribus Nabucadonoflorts [ 1 T ] (vide Ezeehielis cap. 2 1 , vf. 26.) in extis revelata f u i t vaiiatio Ilierofolymae, quam etiam idem Rek ex oraculis intellexit, et ex dirtetione fagittarum, quas furfum in aérem projecit. Prophetis deinde, qui credebant homines ex libera electione et propria potentia agere, Deus ut indifferens revelabatur, et ut futurarum humanarutii actio num infeiud. Quafe omnia

CAP. II.

DE PHOPHETIS.

177

omnia ex ipfa Scriptura fingulatim jam demonitrabimus. Primmn i?;itur conftat ex ilio cafu Flifae, (vide •Regum Lib. a. cap. 3. vi". 15.) qui, ut lehoramo pro* •phetaret, organum petiit, nec Dei mentem. percipere •potuit, nifi poftquam mulica organi delectatus fuit, turn demum lehoramo cum fociis laeia praedixit, quodantea contingere nequiit, quia Regiiratus erat; et qui in aliquem irati funt, apti quidem funt ad mala, non vero bona de iifdcm imaginandum. Quodautem •alii dicere volunt, Deum iratis et triftibus non revelari, ii quidem fomniant; nam Deus Moil in Pharhaonem irato revelavit miferam illam primogenitorumftragem, (vide Exodi cap. 1 r, vi.Q.) idquenullo adhibito organo. Kaino etiam furenti Deus revelatus eft. Efcechieli prae irà impatienti miferiae, et contumacia ludaeorum revelata fuit (vide Ezechielis cap. 3 . vf. 14.) et Ieremias moefiilìiinus, et magno vitae taedio captus calamitates ludaeorum prophetavit: adeo ut Iolìas eum confulere nolucrit, fedfoeminam ei contemporanegm, utpote quae ex ingenjo muliebri niagis apta erat, ut ei Dei mifericordia revelaretur. (vide Lib. 2. Paralip. cap. 35 ) Michaeas etiam nunquam Achabo a liquid boni, quod tamen alii veri Prophetae fecerunt, ( u t palet ex primo Regutn cap. 20. ) fed to li ejus vitae mala prophetavit (vide 1 Reg. cap. 22. vf. 7. et clarius in 2 Paralip* cap. 13. vf. 7.) Prophetae itaque pro vario corporis temperamento magis ad has, quam ad illas revelaliones erant apti. Stylus deinde prophetiae pro eloquentia cajufque Prophetae variabat; Prophetiae enim Ezechielis, et Amofis non funt, ut illaeEfaiae, Nachumi eleganti, fed rudiore ftvlo fcriptae. E t lì quis , qui linguam Hebraicam callet, haec curioiius infpicere velit, conferat diverforum Prophetarum quaedain ad invicem capita, quae ejufdem funt argujmenti, et magnani reperiet in ftylo dilcrepantiam.. Conferai fc.il. cap. 1. aulici JEfaiae ex vf. 1 1 . ufque

ad

173

T k a c t a t v s t h e ö L i JOLiTicr

ad so. cum cap. 5. ruftici Ainofis ex vf. 21, u f q u e ad [ 2o ] 24. Conferat deinde o r d i n e m e t rationes F r o p h e tiae Ieremiae, quam cap. 49. Edomaeae fcriplit, cum ovdine, et rationibus Hobadiae. Conferat p o r r o etiam Rfaiae cap. 40. verf 19, 20. et cap. 44verfg. c u m cap. 3, verf. 6. et cap. i3. verf. 2. Hofeae. E t fic de caeteris. Quae Ii o m n i a recte p e r p e n d a n t u r , facile o f t e n d e n t , D e u m n u l l u m habere I t y l u m peculiarem dicendi, fed t a n t u m pro e r u d i t i o n e , et capacitate Prophetae eatenus eile elegantem, compendiofum, feverum, rudem, prolixum, etobfcurum. Repraefentationes propheticae, et hieroglyphica, 'quamvis idem fignificarent, variabant tarnen j n a m Klaiae aliter D e i gloria t e m p l u m relinquens repraefentara f u i t , quam Ezechieli. Rabini autem v o l u n t u t r a m q u s repraefentationem eandem prorfua fuifie, at Ezechielem, ul; rufticum, earn fupra n i o d u m lnirat u m f n i f f e , et ideo ipfam o m n i b u s circumitantiis enarravifle. A t t a m e n , nifi ejus rei certam habuer u n t t r a d i t i o n e m , quod m i n i m e credo, rem p l a n e fingunt. N a m Efaias Serapliines fenis alis, Ezechiel vero beftias quaternis alis vidit. Ei'aias vidit D e u m veftitum et in folio regio f e d e n t e m , Ezechiel a u t e m initar i g n i s ; uterque line dubio D e u m vidit, p r o u t i p f u m imaginari lolebat. Variabant praeterea repraefentationes n o n mdxlo t a n t u m , fed etiam perf p i c u i t a t e ; n a m repraefentationes Zachariae obfcuriores e r a n t , q u a m u t ab ipfo abfque explicatione polTent intelligi, lit ex i p f a r u m narratione c o n i t a t ; D a n i e l i s autem etiam explicatae nec ab ipfo i ' r o p h e ta p o t u e r u n t intelligi. Q u o d quidem n o n contigit p r o p t e r rci rcvelandae difficultatem (de rebus e n i m h u m a n i s tanliun a g e b a t u r , quae quidem limites h u nianae capacitatis n o n e x c e d u n t , nifi quia f u t u r a e f u n t ) fed t a n t u m quia Danielis imaginatio n o n aeque valebat ad P r o p h e t a n d u m v i g i l a n d o , ac in fomnis, quod quidem inde a p p a r e t , q u o d itatim in initio revfla-

CAP. II.

DE

PBOPHETIS.

*79

velationis ita perterritùs f u i t , ut fere de fuis viribus defperaret. Quare propter imaginàtionis, et viriurn imbecillitatem res ipfi admodum obfcuraerepraefentatae f u e r u n t , neque eas etiam explicatas ifitelligere potuit. E t hie notandum verba a Daniele audita ( u t fupra oftendimus) imaginaria tantum fuiiTe, quare non m i f u m eft, ilium turn temporig perturbatum omnia ilia verba adeo confufe, etobfcure imaginatum fuiife, ut nihil exiispoitea intelligere [ 2 I ] potuerit. Qui autem dicunt, Deum noluifle Danieli rem clare revelare, videntur non legiffe verba Angeli, qui exprefle dixit (vide cap. 10. vf. 14.) feveiiijfe, ut Daiiielcm bitelligere faceret, quid fuopopulo in poftentatc dicrum continuerei. Quare res illae obfcurae manferunt, quia nullus turn temporis reperiebatur, qui tantum imap.inationis virtute polleret, ut ipfi clarius revelavi polfent. Denique Prophetae, quibus revelatum f u i t , Deum E l i a m abrepturum, perfuadere volebant E l i f a e , eum alibi locorum delatum, ubi adhuc inveniri ab ipfispoiTet; quod fane clare oftendit, eos Dei revelationem rion recte intellexifle. Haec fufius oftendere non eft opus ; nam nihil ex Scriptura clarius conftat, quam quod Deus unum Prophetam longe majore gratia ad Prophetizanduin donavit, quam alium. At quod Prophetiae live repraefentationes pro opinionibus Prophetarum, quas amplexi fuerint, etiam variarent, et qiiod Prophetae vari.is, imo contrarias habuerint opiniones, et varia praejudicia (loquor circa res mere fpeculativas, nam circa ea, quae probitatem, et bonos mores fpectant, longe aliter fentiendum) curiofius, et proiixius oftcndam; nam hanc rem majoris momenti effe puto ; irido enim tandem concludam, Prophetiamnimquam Prophetas doctiores reddidifle, fed eos in fuis praeconceptis opinionibus reliquifle, ac propterea vios iis circa res mere fpeculativas minime teneri credere. Mira

I8O

TRACT^TVS THEOL. POLITICI

Mira quadam praecipitantià otónes fibi perfua» ferunt, Prophetas omnia, quae humanus intellecius affequi pote.it, fciviiTe: Et quamvis foca quaedam Scripturae nobis quam clariflìme dictent, Prophetas quaedam ignoraviiTe, dioere potius volunt, fe Scripturam iis in locis non intelligere, quam concedere Prophetas rem aliquam ignoravilTe, aut verba Scripturae ita torquere conantur, ut id, quod plane non vult, dicat. Sane fi horum utrumvis licet, actum eil cum tota Scriptura ; fruftra enim conabimur aliquid exöciiptura oftendere, fi ea, quae maxime Clara funt, inter obfcura, et impenetrabilia ponere licet, aut ad libitum interpretavi. E. G. nihil in Scriptura clarius, quam quod Jofua, et forte etiam aut o r , qui ejus hiftoriam fcripfit, putavcrunt, folem circuni teiram moveri, terram autem quiefcere, et quod fol per aliquodtenipus immotus itetit. Attanien multi, quia nolunt concedere in coelis aliquam pofle dari mutationem, ilium locum ita explicant, ut nihil limile dicere videatur; alii autem qui reclius philofophari didicerunt, quoniani iritelligunt terram moveri, folem contra quiefcere, live circum terram non moveri, fummis viribus idem ex Scriptura, quamvis aperte reclamante, extorquere conantur: quos iane miror. A n , quaefo, tenemur credere, quod miles Jofua Aftronomiam callebat? et quod miraculum ei revelari non potuit, aut quod lux folis n o n potuit diuturnior fohto fupra horizontem effe, nifi Jofua ejus caufam intelligerct? mihi fane utrumque ridiculum videtur; malo igitur aperte dicere Jofuam diuturnioris illius lucis caufam veram ignoraviffe, eumque, omnemque turbam, quae aderat fimul putavifle folem motu diurno circa terram moveri, et ilio die aìiquamdiu Itetifle, iàque caufam diuturnioris illius lucis credidiffe, nec ad id attendifle, quod ex nimia glacie, quae tum tempori» in regione aéris erat (vide Jofuae. cap. i o . verf. l i . ) refractio folito major oriri potuerit, vel aliud quid

CAP. II.

DE

PROPHETIS.

A 8*

quid limile, quod jam n o n inquirimus. Sic etiam, Efaiae fignum umbrae retrogradae ad ipiius captum xevelatum f u i t , nempe per retioaradationem l o l i s : 21am etiam putabat l'olem mo v e r i , et terram quiefccre. Et deparheliis forte nunquam nec p^r fomnium cogitavit. Quod nobis line ullo fcrupulo itatuere l i c e t ; nam lignum revera contingere poterat, et regi, a b Efaia praedici, quamvis l'ropheta veram ejus cauXam ignoraret. D e fabrica Salomonis, iiquidem illa a D e o revelata f u i t , idem etiam dicendum: nempe q u o d omnes ejus menfurae pro c a p i u , et opinionifcus Salomonis ei revelatae f u e r u n t : quia enim n o n t e n e m u r credere Salomonem Mathematicum faille, lic."t nobis afiirmare, eum rationem inter peripheriam , et circuii diametrum ignoraviiTe, et cum vulg o operariorum putaviiie earn effe, u t 5 ad i Quod Ji licet dicere nos textum ilium L i b 1. Reg, cap. 7. verf. 23. n o n intelligt* r e , nefcio hercule, quid ex Scriptura intelligere poifunuis, cum ibi fabrica finipliciter narretur, et mere hiitorice; imo fi licet fingere fcripturam aliter fenliile, fed propter aliquam rationem nobis i n c o g n i t a m , ita frribere voluiiTe, t u m nihil aiiud fit, quam totius Scripturae omni- [*3] m o d a everfio : nam unufquifque aequali jure de •omnibus Scripturae locis idem dicere poterit; atque adeo quicquid a b f u r d u m , et m a l u m fiumana malitia escogitare poteit, i d , falva Scripturae autoritat e , et defendere et patrare licebit. A t i d , quod nos i t a t u i m u s , nihil impietatis continet; nani Salomon, Efaias, Joluaeto. quaznvis Prophetae, homines tamen f u e r u n t , et nihil humani ab ìplis alienum exiftimandum. Ad captum Noachi etiam revelatum ei f u i t D e u m h u m a n u m genus delere, quia putabat m u n d u m extra Palaeitinam non inhabitari Nec tantum? h u j u f m o d i res, fed etiam alias majoris momenti P r o phetae falva pietate ignorare potuerunt. et revera ignoraverunt ; nihil enim fingulare de divinis attributes d o c u e r u n t , fed a d m o d u m vulgares de D e o habuerunt

182

T K À C T A T V S THEOL. POLITICI

buerunt opiniones : ad quas e t i m i eorum revelationes accommodatae f u n t , u t jam multis Scripturae teitimoniis oftendam: ita ut facile videas, eos n o n tarn ob ingenti fublimitatem, et pracfiantiam q u a m ob pietatem, et animi conitantiam l a u d a r i , et t 3 n topere conimendari. Adamus, primus cui D e u s revela tus fùit, ignor a v i t , D e u m effe omnipraefentem, et omnifcium, fe enim a D e o abfcondidit, et f u u m peccatum corani. D e o , quali hominem coram haberet, conatus eft excufare: quare D e u s etiam ei ad iplius captum revelatus f t i i t j ' n e m p e ut qui n o n ubique eit, et ut infcius l o c i , et peccati A d a m i ; audivit e n i m , aut v i fus eft audire Deum per hortum ambulantem, euniq u e v o c a n t e m , et quaerentem ubi effet; deinde ex occafione ejus verecundiae i p f u m r o g a n t e m , num. de arbore prohibita comederit. Adamus itaque null u m aliud Dei attributum n o v e r a i , quam q u o d Deus o m n i u m rerum fuit opifex. Kaino etiam Deus revel a tus fuit ad ipfìus c a p t u m , nempe ut rerum h u manarum infcius, nec ipfi, ut fui peccati paeniteret, o p u s erat fublimiorem D e i cognitionem habere. Labano Deus feie revelavit, tanquam D e u s Abrahami, quia credebat, unamquamque nationem f u u m habere D e u m peculiarem. Vide G e n . cap. 31. verf. 29- Abrahamus etiam ignoravit D e u m effe u b i q u e , refque omnes praecognofcere ; ubi enim feiltentiam in Sodomitas a u d i v i t , o r a v i t , u t D e u s eam n o n exeque[ 24 J retur, antequam fciret, n u m omnes ilio fupplicio e f f e n t d i g n i ; ait enim (vide Gen, cap. 18. verf. 24«) forte reperiiuitiir quinquaginta juftì in dia civitale: iiec Deus ipfi aliter revelatus f u i t ; fic enim in Abrahami imaginatione l o q u i t u r : nunc defcendarn ut videamt num juxta fui ni nam querelavi, quae ad me venite fecerunt, fin autem minus (rem) fciani. Div i n u m etiam de Abrahamo teltimonium (de quo vide Gen. cap. 18. verf. 19.) n i h i l continet praeter folam obedien-

Cap. !•

Db

phophetia.

133

obedientiam, et quod domeflicos fuos ad aequum, et bonum moneret, non autem quod fublimes da Deo habuerit cogitationes. Mofes non fatis edam percepii, Deum effe omnifcium, humanafque aciionesomnes ex folo decreto dirigi: Nam, quamquam Deus ipiì dixerat (vide Exod. cap. 5. verf. i verf. 5. Abra«. hamum obtervavifle cultum. praecepta, inftituta, e t Leges Dei, quod fine dubio intelligendum eil da cultu, praecepiis, infiitutis, et legibus regis MalkitlVdeki. Malachias cap 1. verf. 10, 11. Judaeos his verbis increpat. quifnam eft inter vos, qui claudat oftia ffdil. trmpli) ne ineae arae fruftra ignis imponatur, in vobis non delector etc. Nam ex ortu Jolis ufque in ejus occafum meum nomen magnum eft inter gentes, et ubique fuffitus mihi adfertur, et rnunus purwni meum enirn nomen magnum eft inter gentes, ait Deus exercituum. Quibus fane verbis, quancloquidem nullum aliud tempus quam praefens, nifi iis vim inferri veliinus, pa i polfunt, laiis iuperque teitatur, Judaeos ilto tempore Deo non magis dilectos fuifle quam alias Nationes: imo D r u m aliis Nationibus miraoulis magis innotuiffe quam tum t-mporis Judaeis, qui turn line miraculis imperium iterum ex parte adepli fuerant: deinde Nationes * ritus, et caeremonias, quibus Deo acceptae erant, habuiiTe. Sed haec mifl'ä facio, nam ad meum internum fufficit oltendide electionem Judaeorum nihil aliud fpectavifle, quam tcmporaneam corporis felicitatem, et kbertaterfi: live imperium, et mo* d u m , et media, quibus ipfum adepti f u n t , et confequenter etiam Leges, quatenus ad illud iingulare imperium ftabilirjadum neceiTaiiae erant, deniqne modum, quo iplae revelatae fuerunt; in caeteris autem, et in quibus vera hominis felicitas confiitit, eos reliquis aequales fuifle. Cum itaque in Scriptura (vide Deut. cap. 4. verf. 7.) dicitur, nullain Nationepi Deos fibi aeque propinquos, ac Judaeos [3ö] Deum habere, id tuntum ratione imperii, et de lllo folo tempore, quo iis tot miracula contigerunt, intelligendiun etc. ratione enim intellectus, et virtutis, hoc eft, ratione beatitudinis DeuS, uti jam diximusi, et ipfa ratione oitendimus, omnibus aeque

pro-

CAP. III.

D E DONO PHOPHETICO HEBB.

197

propitius elt, quod quidem ex ipfa Scriptura fati» «tiam conitat, ait eiiim Pfaltes Pfal, 1 4 5 verf' »g«

propinquus eft Deus omnibus, qui eum vocant, bus, qui eum vere vocant.

omni*

Item in eodem Pfal vf. 9.

Beiugnus eft Deus omnibus, et ejus mifericordia (eft)

erga omnia quae fecit. In Pfal. 33. v. 1 5 . clare dicitur Deum omnibus eundem intellectum dedifle, his fcilicet verbis : qui format eodem modo eorum cor. Cor enim ab Hebraeis fedes animae et intellectus credebatur, quod omnibus fatis efle notum exiitimo. Deinde ex cap. 28. vf. 2g. Jobi conitat, Deum toti huraano generi hanc Legem praefcripiifle; D e u m revereri, et a malis operibus abftinere, live bene agere, et ideo Jobus, quamvis gentilis, Deo omnium acceptiflimus fuit, quoniam omnes pietate, et religion e fuperavit. Deinde ex cap. 4. verf. 2, Jonae clanflime conitat, Deum non folum Judaeis, fed omnibus propitium, mifericordem, longanimem, et amplum benignitate, ac poenitentem mali efle. Ait enim Jonas, ideo antea ftatui fugere Tharfurn, quia noveram Cnempe ex verbis Mofis, quae habentur c^p. 3/}.. verf. 6. Exodi) te Deum propitium, mifericordem etc ejfe; adeoque gentilibus Ninivitis condonaturutn. Concludioius ergo (quandoquidem Deus omnibus aeque propitius elt, et Hebraei, non niii ratione fociecatis et imperii a Deo electi fuerint) unumquemque Judaeum extra focietatem, et imperium lolum conlideratum nullum D e i donum fupra alios habere, nec ullum difcrimen inter ipfum, et gentilem efle, Cuin itaque verum fit, quod Deus omnibus aeque benignus, mifericors etc. lit, et l'rophelae oHicium non tain fuerit leges patriae peculia> res, quarfi veram virtutem docere, hominefque de ea monere, non dubium eft, quin omnes nationes Prophetas habuerint, et quod donum propheticum Judaeis peculiare non fuerit. Quod revera etiajn tam profanae, quam facrae hiftoriae teitantur, Et quamvis ex faeris hiiioriis Veteris Teftamenti non conftet

tg8

TEACTATTS THE o r , POIITICI

conftet alias Nationes tot Prophetas, ac Hebraeo», [ 3 7 ] habuiiTe, imo nullum prophetam gentilem a D e o Hationibus exprefle m i l i u m , id nihil refert. N a m Hebiaei res fuas t a n t u m , n o n autem aliarum gen» t i u m fcribere curaverunt. SufRcit itaque, quod i n vetere teitamento reperiamus, homines gentiles, et ancircumcifos, N o a c h , Chanoch, Abimelech, Bilh a m , etc. prophetaviffe; deinde Hebraeos Prophetas n o n tantum fuae , fed etiam multis al>is nationibus a D e o miffos fuilTe. Ezechiel enim o m n i b u s gentibus turn notis vaticinatus eft. Imo Hobadias nullis, quod fcimus, niii Idumaeis: et Jonas Ninivitis praecipue vates fuit, Efaias n o n t a n t u m Jndaeorum calamitates lainentatur, et praedicit, eorumque reftaurationem canit, fed etiam aliarum g e n t i u m ; ait enim cap, 16. v f . 9 . ideo fletu deplorabo Jahzerem, et cap. 19 prius Aegyptiorum calamitates, et poitea « o r u m reftaurationem praedicit; vide ejufdem cap. verf. »9, 20, 21, »5 ) Nempe quod Deus iis Salvatorem m i t t e t , qui eos liberabit, et quod Deus iis m nolefcet, et quod denique Aegyptii D e u m facrificiis, et muneribus colent, et tandem vocat hanc nationem Benedictum Aegyp tium Dei populum: quae omnia profec»o valde.digna f u n t , u t notentur. Jeremia» tibus etc, Quare Mofes liic de fola Hebraeorum electione, ut eam explicui, agit, nec aliud a Deo petiit. Attamen in Epiftola Pauli ad Rom» aliunv textum reperio, qui me magis movet, nempe cap. 5, vf. iü. ubi Paulus aliud, quam nos hic> docere videtur j ait enim, quae eft igitur praeftantia ludaei ? aut quae utilitas circuincißonis? tnulta per omnen% modumy primarium eniru eft, quod ei concredita Junt eloquia Dei, Sed ii ad Pauli doctrinam, quam praecipue docere vult, atrendimus, nihil inveniemus, quod noitrae huic doctrinae repugnet; fed contra eadem, quae nos ldc, docere: ait enim verf. 29» ejufdem capitis , D e u m , et Judaeorum, et gentium D e u m efie, et cap. 2. verf. 25, 26, circumcifus ß refiliat a lege, circumcißoneui. factam fore pr&epu* tium, et contra, ß pracputmm obfervet mandatwH legis i ejus praeputium reputnri circumcißonetn, Deinda verf. 9. cap. ait oijinca aeque, Judaeos fei* licet et gentes fub peccato fuifle; peccatUm autern ¿ine mandato, et lege non dari» Oqiare hinc evi-~ fUntiiTwne cpnftat, legem omnibus sbföiute (quoti 0

fuj?r|

202

TBAGTATVS THEOR.

POLITICI

fupra etiam ex Job cap. £8- vf. 25. oitendimus) revela tam fuilTe, fub qua omnes vixerunt nempe legem, quaefolamverani virtutem fpectat. non autemillam, quae pro ratione et conititutione ilngularis cujufdam imperii it abili tur, et ad internum unius nation s accommodatur. Denique concludit Paulus, quoniam Deus omnium nationum Deus eft, hoc eft, omnibus aequ« propitius, et omnes aeque fub lege, et peccato fuerant, ideo Deus omnibus nationibus Chriitum fuum miiit, qui omnes aeque a fervitute legis liberaret, ne amplius ex mandato Legis, fed ex conftanti animi decreto, bene agerent. Paulus itaqueid, quod volumus, ad amullxm docet. Cum ergo ait, luciaeis tantuiìi Dei cloquia eredita fuijfe, vel intelligendum elt, quod iis tantrum Leges fcripto, reliquis autem gentibus fola tantum revelatione et conceptu concreditae fuerunt, vel, dicendum, (quanjloquidem id, quod foli Iudaei objicere poterant, propulfare fiudet) Paulum ex cap tu et fecuadum opiniones ludaeorum, turn temporis receptas, refpondere; n a m a d e a , quae partim viderat, partim audiverat, edocendum, cum Graecis erat Graecus, et cum Judaeis Judaeus, Superelt jam tat.turn ut quorundam rationibus reipondeamus ; quibus hbi [ 4 I ] p^rfiiadere volunt, Hebraeorum electionem non, temporaneam, et ratione folius imperii, fed aeterp j m fuifle: nam, ajunt, videmus Judaeos poft imperii amiflionem, tot annos ubique fparfos , feparatofque ab omnibus nationibus, fuperitites efle, quodHulli alii Nationi contigit; deinde quod Sacrae Literae multis in locis docere videntur, Deum Judaeos in aeternum fibi elegifle, adeoque, tametii imperium perdiderunt nihilominus tamen Dei electos manere. Loca, quae hanc aetername lectionem quam clarilRma docere putant. funt praecipue: I vf. 36. cap 52. Jeremiae, ubi P-ropheta feni^n Ifraélis in aeternum gentem Dei manfuram teftatur, comparando niaiirum eos cum fixo coelorum et naturae ordine. II. Eze-

CAP. III.

D E DONO PKOPHETICO HEBR.

203

Ezechielis cap. so. vf. 32. etc. ubi videtur velie, o u o d , quamvis Judaei data opara Dei cultui valedicere velint, Deus tamen eos ex omnibus repionibus, i n quibus disperi! erant, recolliget, ducetque ad defertum populorum, ficuti eorum parentcs ad Aegypti deferta d u x i t , et tandtni inde, poftquam eos a rebellibus et deficienjibus felegerit, ad monism ejus fanctitatis, ubi tota Ifraelis familia ipfum colet. Alia praeter haec adferri folent, praecipue a Pharifaeis, fed omnibus me fatisfacturum p u t o , ubi hifce duobus refpondero : quod levi negouo fai iam, poftquam e x i p f a Scripiura oltendtio, DeumHebraeos in aetern u m non elegifle, fed tantum eadem conditione, qua antea Canahanitas elegerit, qui etiam, ut fupra oltendimus, pontilices liabuerunt, qui Deum religiofe colebant, et quos taiuen Deus propter eorum l u x u m , et focord:am, et malum cultum rejecit. M o f e s enim in Lcvitico cap. 18. verf. 27, 2g. monet Ifraelitas, ne inceltis polluantur, veluti Canahanitae, n e ipfos terra evomat, llcuti evomuit illas gentes, quae ilia loca inhabitabant. F.t Deut. cap. g. vf. 1 9 . 20. ipiis expitirjlimis verbis totalem ruinanx ininatur. Sic enim ait: tejior vobis hodie; quod abfolute peribitis, Jicuti zeutes, quas Deus ex veftra •praejentia perireJacit, Jit />cribitis. F t a d h u n c m o d u m a l i a in Lege reperiuntur, quaeexprefle indica»», D e u m non abiolute, neque in aeternum Hebraeam nationem elegiiie. Si itaque Prophetae iis novunfi et aeternum foedus Dei cognitionis, amoris, etgra*tiae praedixerunt, idpiis tantum promitti facileconv i n c i t u r ; nam in eodem Ezechielis capite quod [ 4 2 j modo citavimus, exprefle diutur quod Deus ab iis feparabit rebelles et def;cirntcs: Pt Tfephoniae cap. 3. verf. 1 2 , 13. quod Deus fuperbds auferet e medio, et pauperes fuperltites farict, et quia hacc electio veram. virtutem fpectat, non putandum elt, quod piis ludaeòrum tantum, caeteris excluiis, promifla fuerit, Xed plane credenduni, gentiles vero» Prophetas, quo» O %

omnei

2o4

TRACTATV3 THIOt. POtlTICt

omnei nationes habuifle oftendiinus, eandem etiam fidilibusfuarum Nationum promilifle, eofque eadem folatos fuifle. Quare hoc aeternum foedus Dei cognitioniset amoris univerfale eit, ut etiam ex Tfephoniae c. 3. verf. 10, 1 1 , evidentillime conltat, adeoque Ime in re nulla eft admittenda differentia inter Judaeos et gentes, neque igitur etiam alia electio iis peouliaris praeter illam, quam jam oitendinms. Et quod Prophetae,. dum de hac eleciione, quae folaiu veram virtutein fpectat, inulta de facrificiis, et aliis certmoniis acTcmpli etUrbis reaedificatione mitceant, pro more et natura prophetiae res fpiritualts fub talibus ligtiris e.xplicare voluevunt, ut. Judaris, uiioruni erant Prophetae, imperii et tempii reftaurationem, tempore Oy ri expectandam, i i u u l indicarent. Quare hodie Judaei nihil proifus liabcnt, quod libi fupra omnes N.itiones tribuore poilint. Quod auteni tot anhos difperfi abfqne imperio perJSitennt, id minime mirum, poitquam fe ab omnibus jiationibus ita feparaverunt, ut omnium odium in fe converterint idque non tantum ritibus externis, ritibus caeterarum nationum contranis, fed etiam figno circumt iiionis , quod religiolìlUme ferva nt. Quod autem Nationum odium eos admodum conlervet, id jam experientia docuit. Cum Rex Hi r paniae olixn Judaeos coégit Regni Religionen! aduiittere, vel in exilium ire, perplurimi Judaei pontificiorum religionem admiferunt; fed quia iis, qui religionem admiferunt, omnia Hifpanorumnaturalium privilegia concetta f u n t , iiqne omnibus honoribus digni exiftimati funt, ftatim ita fe Hifpanis immifcuerunt, ut pauco pofi tempore millae eorum reliquiae manferint, neque ulla memoria. At piane contra iis contigit, quo« R e x Lufitanorumreligionem fui imperii admittere coegit, qui femper, quamvis ad religionem converii, ab omnibus Separati vixerunt, nimirum quia eos omnibus honoribus C 3 ] indi^iiosdeclaravit. Signum circumcifionis etiam. hac

CAP. III.

D K BONO PKOFHETICO HEBK.

«05

hnc i n re t a n t u m pofie exiftimo, ut mihi perfuadeam, h o c u n u m liane Nationem in aeternum confervatur u m , imo nifi fundament.! fuae religioni® e o r u m a n i m o s e f f o e m i n a r o n t , abfolute crederem, eos aliq u a n d o , data occafione, ut funt res humanae mutab i l e s , f u u m i m p e r i u m iterum crecturos, D e u m q u e «os de n o v o electurum. Cujus etiam rei exeniplum praeclarum habemus in Chineniibus, q u i etram kotum a a l i q u o d i n capite religioiiflime f e r r a n t , quo fe ab o m n i b u s aliis feparant, et ita feparati tot a n n o r u m millia fe c o n f e r v a v e r u n t , ut antiquitate reliquas omnes nationes ionge fuperent; nec femper i m p e r i u m o b t i n u e r u n t , attamen lllud amiflum recup e r a v e r u n t , et fine dubio iterum recupcr^bunt u b i T a r t a r o r u m a n i m i prae l u x u divitinrum et focordia languefcerc incipient. Denique fi quis v e l l e t d e f e n d e r e , Judaeos h a c , vel alia de raufa a D e o i n aeternum electos f u i f l e , n o n ipli r e p u g n a b o , m o d o i t a t u a t , hanc e l e c t i o n e m , vel temporaneam, v e l a e t e r o a m , quatenus ea tantum Judaeis peculiaris eft, n o n refpicere, nifi i m p e r i u m , et corporis commod i t a t e s , (quandoquidem hoc f o l u m unara N a t i o n e m ab alia diftinguere p o t e i t ) ; at ratione intellectus, et yerae virtutis n u l l a m nationem ab alia d i f t i n g u i , adeoque his i n rebus nec a D e o u n a m prae alia eligi. CAP. IV.

De Lege

Divina.

L e g i s n o m e n abfolute fumptum fignificat i d , fecundum quod unumquodque individuimi, v e l o m n i a v e l a l i q u o t ejufdem fpeciei, u n a eademque certa ac determinata ratione agunt; ea vero vel a neceflìtate n a t u r a e , vel ab h o m i n u m piatito dependet. L e x , quae a neevflit^te naturae dependtt, ilia eft, quae ex ipfa rei natura live definitione necelTario feq u i t u r ; ab h o m i n u m pia. ito autem, et quae m a g i s proprie jus a p p e l l a t u r , e i t i a , quam homines ad tutiu8 et c o m m o d i u s v i v e n d u m , vel a b alias caufas, libi

THAGTATTS THEOL. P O L I T I C I

fìbi. et aliis prae.fcribunt. E x . gr. quod omnia corpora, ubi in alia minora impingunt, tantum de Tuo motu amittunt, quantum aliis communicant, lex eft univerfalis rotporum, quae ex neceflitate naturae f* 4 ] fequitur. tìic etiam, quod homo, cum unius rei recordetur, ftaùm recordetur alterius iimilis, vel quam fimul cum ipfa porceperat, lex eft, quae ex natura humana neceifario fequitur. At quod homines de Tuo jure, quod ex natura habent, cedent, vel cedere cogantur, et ccrtae rationi vivendi Tele aditringant, ex humano placito pendet. E t quamvis absolute concedam omnia ex legibus univerfalibus naturae determinari, ad exiitendiun, etoperaridum, eerta ac determinata ratiorie; dico Umen lias legGS ex placito homirum pendere. I Quia homo, quatenus pars eli naturae, eatenus partem potentiae naturae conftituit: quae igitur ex necefliuue naturae humanae fequuntur, hoc eft, 7?x natura ipfa, quateuua earn per naturam human.»« deierminatam concipim u s , ea, etiamii necellano, fequuntur tamen ab humana potenlia, quare fanctionem iftaruin le^um ex hominum placito pendere optime dici poteft, quia praecipue a potentia humanae mentis ita pendet, ut nihilominus humana mens, quatenus res fub ratione veri et 'alii p e n i p i t , line hifce legibus clariiiimft concipi polli r, at non fine lege neceflaria, ut m o d a ipfam definivimus. II. Has leges ex placito hominum pendere etiam tlixi, quia res per proximas fuas càufas definire et explicare debemus, et ilia univerfalis confideratio de fato, et concatenatione caufarum, minime nobis infervire poteft ad noftras cogitationes circa res particulares, formandas atque orclinandas, Adde, quod nos ipfam rerum coordinationem et concatenationem, hoc eft, quomodo rei revera ordinatae et concatenatae funt, plane ignoremus, adeoquead ufum vitae melius, imo neceife eft, res nt poifibiles con^derare, Haec de lege abfolute con&derata. Veruni

CAP. IV.

DE

LEGE BIVITSA.

207

Verum enimvero quoniam nomen legis per translationem ad res naturales applicatimi vidftur, et communiter per legem nihil aliud intelligitur, quam mandatum, quod homines, et perficere, et negligere poffunt, nipote, quia potential» huma11 a 111 Tub certis limitibus, ultra quos ft exteiidit, conitringit, nec aliqnid iupra v i r e s imperat; ideo L e x particularius definienda videtur, nempe, quoel fit ratio vivendi, quam homo libi, vel aliis ob aliquem finem praeicribit. Attamen, quoniam verus finis legum paucis tantum patere iolet, et perplurimum homines ad eum percipiendum fere inepti [ 4 5 j funt, et nihil minus quam ex ratione v i v u n t , ideo legislatures, ut omnes aeque conitringerent, alium fmem, longe diverfum ab eo , qui ex l e g u m natura necellario iequitur, fapienter fiatuerunt, nempe legum propngnatoribus promittendo i d , quod vulgus maxime amat, et contra iis, qui eas violarent, ininitando i d , quod maxime timet; iicque conati iunt v u l g u m , tanquam equum fraeno, quoad ejus fieri poteft, cohibere; unde factum eft, ut pro lege maxime haberetur , ratio vivendi, quae hominibus «X aliorum imperio praefcribitur : et confequenter u t ii , qui legibus obtemperant, fui» lege vivere dieantur , et fervire videantur, et revcra, qui unicuique fuum tribuit, quia patibulum timet, is ex alterius imperio et malo coactus agit', ned jultus vòcari potelt; at is, qui unicuique. fuum tribuit, ex eo quod veram legum ralionem , et earum neceifitatem n o v i t , is animo conftanti agit, et ex proprio, non vero alieno decreto ; adeoque juftus merito vocatur. Quod etiam Paulum docere voluilTfc puto, cum dixit, eos, qui fub lege vivebant, per legem juitificari non potuiife ; jultitia enim, ut communiter definitur, eft conitans et perpetua voluntas jus fuum cuique tribuendi; et ideo Salomon cap. 2t« verf, 12. Prov. ait, Juftum laelari, cum fit judicium, iniquos autem pavere. C u m ita que L e x nihil aliud fit, quam ratio

tog

T K A C T A T V S T H E O T . »OELTICT

ratio vivèndi quatn homines, ob aliquem fincftxilbi, vel alii» praefcribnnt, ideo Lex diiiioguenda videtuf in humanani et divinam ; per humqnam intelligo ra* tionem vivendi, quae ad tutandamjvitam et tenv* publicam tantum infervit; per divinarli autem, quae folum fummum b o n u m , hoc eft, Dei veram cogni* tionem et amorem fpectat à Balio, cur banc legem *?oco. divinam, eft, propter fummi boni naturam, quam hie paucis, et quatn clare potero, jam oftendam« Cum meliot" pàrs noftri fit i n t e l l e c t s , certum felt, ii noftrum utile revera quaerere velimus, nos fu* pra ònmia debere conari, ut eum, quantum fieri poteft, perficiamus; in ejus enim perfection® fumm u m noftrum bonum conftitere debet. Porro quom a m omnis noitra cognitio, et certitudo, quae re* ^ r a omne diibium toilit, a fol.a Dei cognitione dependet; turn.quia ijne Deo nihil elle, nequp concipi poteft, turn etiam, quia de omnibus dubitare poffumu6, quamdiu Dei nullam claram et diftinctain {*?} habemus ideam ; liinc fequitur, fummum no* itrtim btìnum, et peifectionem a fola Dei cognitione pendere etc. Deinde cum nihil fine Deo nec effe «eo concipi poilit} certum eft, omnia, quae in na* •tura.funt, Dei conoeptum pro ratione fuae eifentiae Xuàeqije perfections involvere atque exprimere, il&proindc n o s , quo magis res naturale» cognofci^ m u s , ep majorem, et perfectiorem Dei cognitionem ecquirérej vel (quoniam cognitio effectus per cau. i'am nihil aliud eft, quam caufac proprietatem ali» .quam cognofcere) quo magia ces naturale» cognofci* mus', eo Dei eflVntiam (quae omnium rerum caufo eft) petfeetius cognofcerej atque adeo totanoftra co» {initio, hoc eft, lummum noitrum bonum, non tantrum a Dei cognitione dcpendet, fed in eadem omnitJio §oniiftit: quod fetiam cx hoo fequitur, quod homo pro natura, et perfectione rei, quam prae aóiat, eo etiam perfeolior eft, et contr.-n adeo»

CAP, I V ,

D E LEGE DIVINA.

adeoque Ule neceflario perfectiflimus eft et de fumma beatitudine máxime participat, qui Dei, entis nimiruin perfectiffimi, intellectualem cognitionem fupra omnia amat, eádemque máxime delectatur. Hue itaquenoftrum fiimmum bonum, noftraque beatitude redit, in cognitionem fcilicet et amorem Dei. Media igitur, quae hie finis omnium hunianammactionum, nempe ipfe Deus, quatenus ejus idea in nobis eft, exigit, juila Dei vocari poflunt, quia quafi ab ipfo D e o , quat.enus in noftra mente exiftit, nobis praeícribttntur, atque adeo ratio vivendi, quae huno finem fpectat, lex Divina optime vocatur. Quaenam nutem haec media fint, et quaenam ratio vivendi, qua in hie finis exigit, et quomodo hunc oplimae reipublicae fundamenta fequantur, et ratio vivendi inter homines, ad univerfalem Ethieam pertinet. Hie non niíi de lege divina in genere pergam agere. Cum itaque amor Dei fumma homitiis foelicita9 fit, et beatitudo, et finis nltimus, et fcopus omnium humanarum actionumj fequitpr eum tantum legem divinam fequi, qui Deum amare curat, non «X timore íupplicii , ' neque praeamore alterius rei, ut deli« eiarum, famaé etc. fed ex 'eo folo, quod Deum no« vit, five quod novit, Dei cognitionem, et amorem, fummum efle bonum, Legis igitur Divinae fumma, ejufque fummum praeceptum eft, Deum ut fummum bonum amare, nempe ut jam diximus, non «x metu alicujus fupplicii et poenae. nec prae [ 4 r J amore alterius rei, qua delectari eupimus: lioc enioi idea Dei dictat, Deum fummum efle noftrum bonum, five Dei cognitionem et amorem, finem eífe ulti* jtium, ad quém omnes aetiones noftrae funt dirigendae. Homo tamen carnalis haec inteiligere nequit, et ipíi vana videntur, quia nimis jejunam Dei habet cognitionem, et etiam quia in hoc fummo bono nihil reperit, quod pal pet, comedat, aut denique quod carnem, qua máxime delectaturj afliciat, utpote, quod

2IO

TRACTATVS T H I O L . POLITICI

quod in fola fpeculatione et piurä mente confifiit. At ii qui norunt fe nihil intellectu et fana mentö pr n t a n d u m , et c o n f e r v a n d u m . N o n enim omnes ad omnia aeque apti f u n t , nec u n u f q u i f q u e p o t i s e f l e t , ad ea c o m p a r a n d u m , quibus folus m a x i m e i n diget V i r e s , et t e m p u s , i n q u a m , unicuique deficerent, ii f o l u s deberet arare, feminare, metere, m o l e re, coquere, texere, f u e r e e t alia p e r p l u r i m a , ad v i t a m f u i t e n t a n d u m efficere, ut jam taceam artes, et fcient i a s , quae etiam ad p e r f e c t i o n e m humanae naturae, e j u f q u e beatitudinem f u n t f u m m e neceifariae. Videm u s enim e o s , qui barbare line politia v i v u n t , v i t a m m i f e r a m , et pene brutalem a g e r e , nec t a m e n pauca i l i a , mifera et i m p o l i t a , quae h a b e n t , line m u t u a o p e r a , qualis qualis ea f i t , fibi c o m p a r a n d J a m ii homines a natura ita eHV-nt conitituti, u t n i h i l n i i i i d , quod vera ratio i n d i c a t , c u p e r e n t , n u l l i s f a n e l e g i b u s indigeret f o c i e t a s , fed abfolute fufficer e t , h o m i n e s vera documenta moralia d o c e r e , u t f p o n t e i n t e g r o et liberali a n i m o i d , q u o d vere utile e f t , agerent. V e r u m l o n g e aliter cum h u m a n a n a t u r a conititutum e i t ; omnes quidem fuum utile q u a e r u n t , at m i n i m « e x fanae rationis d i c l a m i n e , fed p e r p l u r i m u m ex fola libidine et a n i m i affectibus a b repti ( q u i n u l l a m temporis f u t u r i aliarumque r e r u m rationem h a b e n t ; res a p p e t u n t , utilefque judicant. H i n c f i t , u t n u l l a focietas poilit fubfiftere, [ Oo ] abfque i m p e r i o , et v i , et confequenter legibus, quae h o m i n u m l i b i d i n e m , atque eflraenatum i m p e lling

CAP

V,

D E CEREMONUS E T FIDE HISTOR.

225

tum moderentur et cohibeant: non tarnen humana natura patitur abfolute fe cogi et ut Seneca Tragicu» ait: violenta imperia nemo continuii diu; moderata durant; quamdiu enim homines ex folo metu agunt, tamdiu id, quod maxime nolunt, faciunt, nec rationem uiilitatis et neceflìtatis rei agendae tenent, fed id tantum curant, ne capitis aut fupplicii rei iìnt fcilicet. Imo non poiTunt non malo aut damno imprratoris, quamvis cum fuo magno etiam malo non tantum laetari, ipfique omnia mala cupere et ubi poterunt adferre. Homines deinde nihil minus pati poflunt quam fuis aequalibus fervire ut ab iis regi. Denique nihil difücilius, quam libertatem hominibus femel conceflam iterum adimere. E x his fequitur Primo, quod vel tota focietas, fi fieri poteft collegialiter imperium tenere debet, ut fic omnes libi et nemo Tuo aequali fervire teneatur, v e l , lì pauci, aut unus folus imperium teneat, is aliquid fupra communem humanam naturam habere, vel faltem fummis viribus conari debet, vulgo id perfuadere. Deinde leges in quocunque imperio ita inItitui debent, ut homines non t a m m e t u , quam fpe alicujus boni, quod maxime cupiunt, retineantur, hoc enim modo unufquifque cupide fuum p officium faciet, Denique quoniam obedientia in eo confifiit, quod aliquis mandata ex fola imperantis authoritate exequatur, hinc fequitur, eandetn, in focietate cujus imperium penes omnes eit et leges ex commum confenfu fanciuntur, nullum locuxii habere et five in tali focietate leges augeantur, vel minuantur, populum nihilominus aeque liberum manere, quia non ex authorilate alterius, fed ex proprio fuo confenfu agit. At contra accidit, ubi unus folus imperium abfolute tenet; nam omnes ex fola authoritate unius mandata imperii exequuntur, adeoque, nifi ita ab initio educati fuerint, ut ab ore imperantis pendeant, difficile is poterit, ubi opus erit, novas leges inftituere et libertatem femel concefiam populo adimere» His

226

TKACTATVS TIIEOI» POLITICI

His lie univerfaliter conlideratis, ad Hebräeor u m rempublicam defcendamus. H i cum primutn A e g y p t o e x i v e r u n t , n u l l o alterius nationis jure amplius tenebantur, adeoque iis licebat, novas leges [ C I ] ad libituui fancire, five n o v a jura conftituere et i m p e r i u m , ubicunque l o c o r u m v e l l e n t , et quas terras v e l l e n t , occupare. Attamen ad nihil m i n u s erant apti, quam ad jura fapienter confiituendum et imperium penes fefe collegialiter retinendum; rudis iere iogenii omnes erant et mifera fervitute confecti, imperium igitur penes u n u m tantum manere d e b u i t , qui caeteris imperaret, eofque v i cogeret et qui denique leges praefcriberet, e t impoitefum eas interpretaretur. H o c autem imperium M o f e s facile retinere p o t u i t , quia divina virtute fupra caeteros excellebat et fe earn habere populo perfuaiitj m u l tifque teftimoniis oltendit; ( v i d e E x o d i cap. 14. verf. u l t i m o , et [cap, ig. verf. 9 ) Is itaque v i r t u t e , qua pollebat d i v i n a , jura confiituit et populo praefcripiit: at in iis fuinmam curam geilit, u t populus, n o n tarn m e t u , quam fponte f u u m officium faceret; ad quod haec duo eum maxinie c o g e b a n t , populi fcilicet ingenium c o n t u m a x , (quod fola v i cogi non patitur) et inftans b e l l u m ; u b i , ut res profpere cedant, miliies magis hortari, quam poenis et minis territare nec< ife eft: lie enim unufquifque magis itudet vir! ute et magnamitate animi clarere, quam fuppliciuin tantum vitare. Hac igitur de caufä Mofes virt u t e , et julfu divino r e l i g i o n e m i n Rempublicam int r o d u x i t , ut p o p u l u s n o n tarn e x f t i e t u , quam devotione f u u m officium faceret. D e i n d e eos beneficiis o b l i g a v i t , et divinitus multa in futurum promiiit nec leges admodum fevcras f a n c i v i t , q u o d u n n f q u i f q u e , qui iis f t u d u i t , facile nobis concedet, praecipue fi ad circumftantias, quae ad aliquem reum damnandum requirebantur, attenderit. Denique, ut p o p u l u s , qui fui juris effe non poterat, ab ore imperantis penderet, n i h i l hominibus fcilicet fervituti

CAP. V .

D E CEREMONIIS E T F I D E HISTOR.

227

tuti afluetis ad libitum agere coneeilit; nihil en,im populus agere poterat, quin fimul tener] potuerit, ac iis qui tempore Hefdrae vixerunt. Sed de his fufius inj fequeniibus. Vulgus it ique eas tantum hiitorias, quae maxime eorum ammos ad obedientiam et devo' o n f m movere poffunt, fcire tenetur. At ipfum vulgus non fatis aptum

CAP. Y.

DE

CEREMOHIIS ET F I D E HÏSTOR.

2$I

eft ad faciendum de lis iudicium, utpote quod ma-i gis narrationibus et r c m m lingulari et inexpeciato eventu quam ipfa hiftoriarum doctriiui delectaturj atque hac de caufa praetcr lectionem hiltoiiarum l'a* ftoribus five Eccleiiae miniftris infuper indiget, qui i p f u m pro imbecillitate ejus ingenii doceant. Att .men n e a noftro propolito divageinur, fed id, quod praecipue intendebamus oitendcre, concludamus, nem* pe fidem hiitoriarum, quaecunque demum eae lint?, ad legem divinam non pertinere, nec homines per fe beatos reddere, neque ullam utilitatem, niiiratione doctrinae, habere, qua fola ratione aliae hiitoriae aliis praeftantiores poiTunt efle. Narrationes igitur i n Vetere et N o v o Teftamento contentae, reliquis profanis, et ipfae etiam inter fe, unae aliis praeftan* tiores funt, pro ratione falutarium opinionum, quae e x i i s fequuntur. Quare fi quis hiftoriasS. Scripturae legerit, eique in omnibus fidem habuerit, nec tamen a d doctrinam, q u a m ipfa iifdem docere intendit, attendent nec vitam emendaverit, perinde ipfi eft, ac li A l c o r a n u m , aut Poè'tarum fabulas Scenicas, aut faltem communia Chronica ea attentione qua Vulgus folet, legiifet; et contra, uti d i x i m u s , is, qui eas platte ignorât et nihiloininus falutares liabet opiniones , veramque vivendi rationem, is abfolute beaius eft, et révéra Chriiti Spiritum in fe habet. At Judaei contra plane fentiuut; ftatuUilt enim veras opiniones, veramque vivendi rationem nihil prodeiïe ad beatitudinem, quamdiu homines eas ex folo lumine naturali amplectuntur et non ut documenta M0J1 jprophetice revelata : hoc enim Maimonides cap. 8« I l e g u m lege 11. aperte his verbis audet affirmare; nrnn frnuwH-inwi Sapcn

: N N N O T H J S pV> R? «JM nViyn M O W ^ - R O N O y r a wnpn jna mst-j yao fivN rHttni/iniN^aPMB mbo ru i r a i DU';O n"» Sy uymm mina «in -»a ru pN njnn jnan ^as in*yy on h z s p a v,cm :Drpoano "cni o w n mow n"ono u n i avjn W M

omniiy

«32

THACTATVS THEOL. POLITICI

crnnis, qui ad fe fufcipit *) feptem praecepta, et ea [öö] diligenter exequutus fuerit, is ex piis 2Vcitionum eft et haer es futuri mundi; videlicet ß ipja fufceperit et exequutus fuerit, propterea, quod Deus ea in lege praeceperit et quod nobis per Mo fen revelaverit, quod filiis Noae eadem antea praecepta fuerunt tfed fi ea a ratione ductus exequutus fuerit, hic non eft incolaf Haec funt nec ex piis, nee ex feientibus Nationum. verba Maimonidis, quibus R, Jofeph filius Shem Tob in fuo libro, quem voeat Kebod Elohim, feu glo~ riam Dei addit, quod quamvis Ariitottles (quem fummam Ethicam fcripiìiTe putatetfupra omnesaeitimat) nihil eorum, quae ad veram Ethicam fpectant et quae etiam in fua Ethica amplexus efi, omiiiiiet,, fed omnia diligenter exequutus fuiflet, hoc tarnen ipfi ad falutem prodeiTe non potuit, " quia ea, quae dooet, non amplexus elt, ut documenta divina prophetice revelata, fed ex iblo dictamine rationis. Veruni haec omnia mera effe figmenta et nullis ratio« nibus , neque Scripturae authoritate fuffulta, unicuique haec attente legenti fati» confiare exifiimo, quare ad eandem rem refutandum, ipfam recenfuiffe fufficit ; nec etiani eorum fententiam hic refutare in animo eft, qui nimirum fiatuunt, lumen naturale nihil fani de iis, quae ad veram falutem ipectant, docele poffe, hoc enim ipfi, qui nullam fanam ratiomm fibi concedunt, nulla etiam ratione probare pofTunt; et fi aliquid fupra rationem fe habere venditant, id merum eft figmentum et longeinfra rationem, quod jam fatis eorum communis vivendi modus indicavi^ Sed de his non efi opus apertius loqui. Hoc tantum addam, nos neminem , nifi ex operibus cognofeere polfe, qui itaque his fructibus abundaverit, feilieet charitate, gaudio, pace, longanimitate, beni^niN o t a . Judaeot putare, Deum Noae ¡»-pieni praecepta dedijfs, et iis felis omnes nationes teneri: Hebraeae autem foli alia perpiurima praeterea dedijfe, ut eam beatiareni reliquis faceret.

C a p . V,

D e ceremowii» e t f i d e histok.

233

Itiignitate, bonitate, fide, manfuetudine. continentia, adverfus quos (ut Paulus in Epiitola ad Galatas cap. 5. verf. 22. ait) lex n o n eit pofita, i s , five ex fola ratione, five ex fola Scriptura edoctus fit, a Deo revera edoctus eft et o m n i n o beatus. His itaque omnia, quae circa legem divinam agere conitiiueram, abfolvi. CAP. VI.

He

Miraculis.

Sicuti fcientiam illam, quae captum humaj i u m fuperat, divinam, fie opus, cujus caufa vulgo i g n o r a t u r , d i v i n u m , five Dei opus vocatfe confue•verunt homines. Vulgus enim t u m Dei potentiam €t providentiam quam olarillime conitare p u t a t , cum aliquid in n a t m a infoiitum et contra opinionenl, quam ex confuetudine de natura habet, contingere videt: praefertim ii id in ejus lucrum aut commotlum cellerit et ex nulla re clarius exiltenliam Dei probari poiTe exiitimat, quam ex eo, quod natura, u t p m a n t , fuum ordinem non fervet; et proptiirea illos omnes Deutn, aut faltem Dei providentiam tollere p u t a n t , qui res et miracula per cauias naturales explicant, aut intelligere itudent. Jixiltimalit fcilicet, Deum tamdiu nihil agere, quamdiu n a t u r a folito ordine agit, et contra, potentiam naturae et «aulas naturales tamdiu eile otiofas, quamdiu D e u s agit; duas itaque potentias numero ab invicem diflinctas imaginantur, fcilicet, potentiam Dei et potentiam rerum naturalium, a Deo tarnen certo mo* do determinatam, vel (ut plerique magis hodierno tempore fentiunt) creatam. Quid autem per utramque, et quid per Deum et naturam intelligant, nefciunt fane, niii quod Dei potentiam tanquam regiae cujui'dam majelialis imperiuin; naturae autem tanquam vim et impetum imaginentur. Yulgus itaque opera naturae infolita vocat miracula, five Dei opera et partim ex devolione, partim ex cupiditate adverfandi iis, qui feientias naturales c o l u n t , rerum ßaufas naturales nefcire cupit et ea t a n t u m audire Q

geitit,

234

TKACTÀTVS THEOL. POLITICI

geftit, quae maxime ignorât, quaeque propterea maxime admiratur. Videlicet, quia nulla alia ratione, xiiiì caufas naturales tollendo, refque extra naturae ordinem imaginando, Deum adorare, omniaque ad ejus imperium et voluntateni referre potefi, nec Dei potentiam magis admiratur, niii dum potentianvnaturae aDeo quafi fubactam imaginatur, quod quidem ofiginem duxiffe videtur a primis Judaeis, qui ut Ethnicos fui temporis, qui Ueos vifibiles aderabant, videlicet Solem, Lunam, Terram, Aquam, Aërem etc. convincprent, iifque oilenderent, Deos t 0 8 ] illos imbecilles et inconftantes, five mutabiles et fub imperio Dei invifibilis effe, miracula fua narrabant, quxbus infuper conabantur oftendere, totani naturam, ex D e i , quem adorabant, imperio in eorum tantum commoduni dirigi, quod quidem hominibus adeo arrifit, ut in hoc ufque tempus miracula fingere non ceflaverint, ut ipfi Deo dilectiores reliquis, caufaque fiijalis, propter quam Deus omnia creavit et continue dirigit, crederentur. Quid libi vulgi ftullitia non arrogat, quod nec de Deo, nec de natura Yillum fanum habet conceptum, quod Dei placita cum hominum placiti» confundit et quod denique naturam adeo limitatam fingit, ut hominem ejus praecipuam partem eiTe credat. Hic vulgi de Natura et Miraculis opiniones et praejudióa fatis prolixe enarravi: attamen, ut rem ordine edoceam, oftendam I, Nihil contra naturam contingere, led ipfam aeternum fixum et immutabilem ordinem fervare, et fimul, quid permiraculum intelligendum fit. II. Nos ex miraculis, nec eiTentiam nec exiftentiam et confequenter, nec provident iam Dei poiTe co*gnofcere, fed haec omnia longe melius percipiex fìxo et immutabili naturae ordine. III. Ex aliquot Scripturae exemplis oftendam ipfam Scripturam per Dei decreta et volitiones et confequenter per providentiam nihil aliud intelligere, quam ipfum naturae ordinenf, qui ex eju3 aeternis legibus- neceflario fequitur.

Cap. VI.

XDe

mihacvlis.

235

quitur. I V. Denique de modo miracula Scrípturae interpretandi et de iis, quae praecipue ciñ a miraculorum narrationes noiari debeant, agam. Et haec praecipua funt, quae ad hu|us capitis argumentum ípea vefier Deus vos tentai,

ut fciat,

num cnm

ama-

CAP. V L

D E MIKACVLIS.

«41

,tis ìntegro corde vcftro et animo veßro. Deinde Ifraélitae ex tot miraculis nullum de Deo fanum «onceptum formare potuerunt; quod ipfa experiencia teítata eft; nam, cum libi perfuaderent, Mofen ab iis abiifle, numilia viíibilia ab Aharone petierunt «t vitulus, proh pudor! eorum Dei fuit idea, quam, tandem ex tot miraculis formaverum. Afaph quani"vis tot miracula audiviflet, de Dei providentia tarnen dubitavit et fere a vera via deflexiflet, niii tandem veram beatitudinem intellexiilet. (vide Pfal. 37.) Salomon etiam, cujus tempore res Judaeorum in fummo vigore erant, fufpicatur omnia cafu contingere. Vide Eccl. cap. 3. verf. 19, 20, 21. et cap. verf. 2, 3. etc. Denique omnibus fere Froplietis hoc ipfum valde obfcurum fuit, nempe, quomo- [ 74 ] do ordo naturae et hominum eventus cum conceptu, quem de providentia Dei formaverant, poflent convenire, quod tamen Philofophis, qui non ex miraculis , fod ex claris conceptibus res conantur intelligere, femper admodum clarum f u i t , iis nimirum, qui veram foelicitatem in fola virtute et tranquillitate animi conitituunt, nec ftudent, ut natura iis, fed contra, ut ipfi naturae pareant; utpote qui certe fciivnt, Deum naturam dirigere, prout ejus leges univerfales, non autem prout humanae naturae particulares leges exigunt, adeoque Deum non folius Immani generis, fed totius naturae rationem habere, Conftat itaque etiam ex ipfa Scriptura, miracula veram Dei cognitionem non dare nec Dei providentiam clare docere. Quod autem in Scriptura facpe reperitur, Deum portenta feciife, ut honiinibus innotefcrret, ut in Exodi cap. 10. verf. 2. Deum Aegyptios illufuTe et figna fui dediiTe , ut Ifraclitae cogno* fcerent eum effe Deum; inde tanien non fequitur, miracula id revera doccre, fed tantum fequitur, Judaeos tales habuilTe opiniones, ut facile iis miraculis convinci poifent; fupra enim in capite fecundo, clare oítendimus, rationes propheticas, five qua a ex.

242

TRACTATVS THEOL. POLITICI

ex revelalione formantur, non elici ex notionibu» univerfalibus et communibus, fed exconceílls, quamvis abfurdis, et opinionibus eorum, quibus res reVelantur, live quos Spiritus Sanctus convincere vult, quod multis exemplis illufiravimus et etiam teftimonio Pauli, qui cum Graecis erat Graecus et cum Judaeis Judaeus. Verum quamvis illa miracula Aegyptios etjudaeos ex fuis conceilìs convincere, non tamer» veram Dei ideam et cognitionem dare poterant, fed tantum facere, ut concederent; dari Numen, omnibus rebus, iis notis potentius, deinde quod Hebratos, quibus tum temporis omnia praeter fp^ni foeliciiììme ceflerunt, fupra omnes curabat, non autcm quod Deus omnes aeque curet; nam lioc fola Philofophia docere poteit Ideo judaei etomnes, qui nonnili ex diilìmili rerum humanarnm ftatuet impari hominun» fortuna Dei providend;¡m cognoverunt, fibi perfuaferunt, Judaeos Dco dilectiores reliquia fuiiTe, quamvis tamen reliquos vera humana perfectione non fuperaverint, ut jam Cap. III. ölten dimus. Ad Tertium igitur pergo, ut fcilicet [ 7 r ] ex Scriptura oitendam, Dei decreta et mandata et confeqenter providentiam nihil effe re vera praeter naturae ordinem, hoc e it, quando Scriptura dicit, hoc vel illud a Deo vel Dei volúntate factum, nihil aliud revera intelligere, quam quod id ipfum fecundum leges et ordinem naturae fuerit factum, non autem, ut vulgus opinatur, quod natura tamdiu ceffavit agere, aut quod ejus ordo aliquamdiu interruptus fuit. At Scriptura ea, quae adj ejus doctrinam non fpectant, directe non docet, quia ejus non eit (ut circa legem divinam ofiendimus) res per caufas naturales, ñeque res mere fpeculativas doc¡jre» Quarc id, quod hie volumus, ex quibufdam Scripturae Hiftoriis, quae cafu prolixius et pluribus circumiìantiis narrantur, per -confequentiam eliriendum eft ; talium itaque aliquot in medium proferam. In Libro i Shamuelis cap» g» verf. 1 5 , 16. narra-

Cap. VI.

D e mihacvlis.

245

n a r r a t u r , quod Deus Shamueli revelavit, fe Saulum ad eum m i f l u r u m ; nee tarnen Dens einn ad Shamuel e m miiit ut hominps folent aliquern ad alium mittere, fed liaec Dei millio nihil aliud f u i t , quam ipfe naturae ordo,- quaerebot nimirum S a u l (ut in praedicto capite narratur) a f m a s , quas perdiderat; et jam abfque iis doinum redire deliberans, ex coniilio f u i famuli Shamuelem Prophttam adivit, ut ex eo f e i r e t , ubi eafdem invenire polTet, nec ex tota narratione oonftat, Saulum aliud Dei mandatum praeter hunc naturae ordineni habuifle ut Shamuelem adiret. In Pfalmo 105. verf. 24. dicitur, q u o d D e u s •Aegyptiorum animum m u t a v i t , ut odio haberent I f r a e l n a s ; quae etiam mutatio naturalis plane f u i t , ut patet ex cap» 1 E x o d i , ubi ratio non levis A e g y ptiorum narratur, quae eos movit, Ifraelitas ad fervitutem redigere. Cap. 9. Genef. verf. 1 5 . ait Deus N o a e , fe itidem in nube daturum, quae etiam D e i actio nulla fane alia eit, nifi radiorum folis refractio et reflexio, quam ipli radii in aquae guttulis patiuntur. Pfalmo 147. verf. ig. vocatur illa venti naturalis actio et calor, quo pruina et nix liquefeunt, vijrbum D e i ; et verf. 1 5 , dictum et Dei verbum vehtus et f r i g u s vocantur. Ventus et ignis vocantur in Pfalm o 10/4. verf. 4. legati et miniftri Dei et alia ad hunc liiodum plura in Scriptura reperiuntur, quae clarifiime indicant, Dei decretum,, julTum, dictum ¡et verbum nihil aliud efle, quam ipfam naturae actionem et ordinem; qu^re non dubiumeft, quin omnia, quae in Scriptura narrantur, naturaliter Yonti- [ 7 Ö ] gerint et tarnen ad D e u m referuntur, quia Scriptur a e , ut jam oftendimus, non eit, res per caufas naturales docere, fed tantuin eas res narrare, quae imaginationem late occupant, idque ea Methodo et f t y l o , qui melius i n f e r v i t , ad res magis admirandum et confequenter ad devotionem in animis v u l g i imprimendum. Si igitur quaedam in facris literis reperiuntur, quoruiu caufas reddere oefeimus e t quae

244

TRACT AT v s THEOL. POLITICI

qvae praeter, imo contra ordinem naturae videntuf conti^ifle, ea moram nobÍ3 injicerenon debent, fed omi.ino credendum, i d r quod revera contigit, natura liter conti^ifle ; quod etiam ex hoc confirmatur, quod in miraculis plures circumftantiae reperiebantur, quanivis tamen non Temper narrentur, praecipue cum itilo Poètico canantur ; circumílantiae, inquam miraculorum clare oítendunt, ipfa caufas naturales requirere. Nempe ut Aegyptii fcabie infeftarentur, opus fuit, ut Mofes favillam in aerem furlum fpargeret; (vide Exodi cap. 9. verf. 10.) locuftae etiam ex mandato Dei naturali, nempe ex vento orientali integro die et nocte fiante, Aee;yptiorum rfgionem petierunt et vento occidentali foEtiííiftio eandeni reliquerunt (vide Exod. c. 10. vf, x¿\, 19.) eodem etiam Dei juíTu mare viam Judaeis aperuit, (vide Exod. c. 14. vf. 21.) nempe Euro, qui fortiílime integra nocte flavit. Deinde ut Elifa puerum, qui mortuus credebatur, excitaret, aliquoties puero incumbere debuit, doñee prius incaluerit et tandem oculos aperuerit, (vide Reg. lib, 2. cap. 4. vf. 34, 35.) fie etiam in Euangtil'» Joanniscap. 9. quaedam narrantur circumfiantiae. quibus Chriitus ufus eft, adfanandum coecum et fie alia multa in Scripturis reperiuntur, quae omniafatis oítendunt, miracula aliud, quam abfolutum Dei, ut ajunt, mandatimi requirere. Quare credendum, quamvis circumitantiae miraculorum, eorumque naturales caufae non femper, neque omnes enarrentur, miracula tamen non fine iifdem contigiffe. Quod etiam conitat ex Exodi cap. 14. vf. 27. ubi tantum narratur, quod ex folo nutu Mofis mare iterum intumuit, nec ulla venti mentio fit. E t tain e n in Cantico (cap. 15. verf. 10.) dicitur, id contigifle ex eo, quod Deus vento fùo (id eli:, vento fortiflìmo) flaverit; quare haec circumitantia in hìftoria omittitur, et miraculum ea de caufa majus videP 7 J tur. At forfan infìabit aliquis, nos perplura in Scripturis reperire, quae nullo modo per caufas naturale»

CAP. "VI,

D E MIBACYLIS.

245

turales viclentur pofle explirari, ut quocl peccata Jhominum, eorumque prccationes, poiTunt effe pluviae terraeque fertilitatis caufa, aut quod fides caecos fanare potuit et alia ad hunc m o d u m , quae i a Bibliis narrantur. Sed ad haec me jam refpondiffe p u t o : oftendi enim, Scripturam res non doc re per proxiinas fuas caufas, fed tantum res eo ordine, iifque phraiibus narrare, quibus maxime homines et praecipue plebem ad devotionem movere poteit et hac de caui'a de Deo et de rebus admodum improprie loquitur, quia nimirum non rationem convincere, fed hominum phantafiam et imaginationem afiìcere et occupare itudet, Si enim Scriptura valìationeni alicujus imperii, ut hiftorici politici folent. narrar c i , id plebem nihil commoveret, at contra maxime, fi omnia poétice depingat et ad Deum referat, quod, facere folet. Cum itaque Scriptura narrat, terram propter hominum peccata [terileni effe, aut quod coeci ex fide fanabantur, ea nos non magis movere debent, quam cum narrat, Deum propter hominum peccata irafei, contriitari, poenitere boni pioicilIL e t f a c t i , aut quod Deus, ex eo quod lignum videt, promilli recordetur et alia perplurima, quae ve] poétice dieta funt, vel fecundum Scriptoris opiniones et praejudicia relata. Quare hic abfolute concludinms, o m n i a , quae in Scriptura vere narrantur contigiffe, « a fecundum leges naturae ut omnia neceffario con*tigiffe et fi quid reperiatur quod apodictice demonItrari poteit, legibus naturae repugnare, aut ex iis confequi non potuiffe, plane credendum, id a facrilegis hominibus Sacris literis adjectum fuifle: quicquid enim contra naturam elt, id contra rationem eft et quod contra rationetti, id abfurdum eit, ac proinde etiam refutandum. Supereft jam, tantum, pauca adhuc de miraculorum interpretatione notare, vel potius recolligere (nam prnccipua jam dicta funt) Ct uno aut altero exemplo illultrare, quod hic Quart e lacere promiiì, idque propterea volo, n e quis, mira-

246

T«ACTATVS THEOL. POLITICI

miraculum aliquod male interpretando, temere fufpicetur, fe aliquid in Scriptura reperifle, quod lumini naturae repugnet. Raro admoduin fit, ut homines rem aliquam, ut gefta eft, ita iimpüciter narrent, ut nihil fui Judicii narrationi immifceant ; I m o , cum aliquid novi vident aut aull7*] diunt, nifi maxime a fuis praeconceptis opinionibus caveant. iis plerumque ita praeoccupabunt u r , ut plane aliud, quam qiiod vident, aut contigiiTe audiunt, percipiant, praefertim l i r e s acta capuim narrantis, aut audientis Ìuperat et maxime li ad ejus rem referai, ut ipia certo modo contingat. H m c fit, ut homines in fuis Chronicis et hifioriis magis fuas opinione^, quam res ipfas actas narrent, et ut unus idemque cafus, a duobus liominibus, qui diverfas habent opiniones, ita di ver fe narre tur, ut non nifi de duobus cafibus loqui videantür et denique ut faepe non admodum difficile fit, ex folis hifioriis opiniones Chronographi et Infiorici inveitigare. Ad haec confirmandum multa adferre poflem, tam Philofophorum, qui hiltoriam naturae icripferunt, quam Chronographorum exempla, nifi id fuperfluum exiitimarçm; ex Sacra autem Scriptura upum tantum adferam, de reliquis Lector ipfe judicet Tempore Joluae Hebraei (ut 5am fupra moniiimus) cum vulgo credebant, folem motu, ut vocant, diurno moveri, terram autem quiefcere et huic praeconceptae opinioni miraculum, quod iis contigit, cum contra quinque illos regea pugnarent, adaptaverunt; non eiùm fimplicitçr narraverunt, diem illuni folilo longiorem fuifle, fed folem et lunam iì>(iile. five a fuo motu ceflavifle, quod ipfis etiam tumtemporis non paruri infervire poterat, ad Ethnicos qui folem adorabant, eonvincendum et ipfa experientia comprobandum, folem fub alterius numinis imperio elle, ex cujus nutu ordinem fuum naturalem mutare tenearur. Quare partimjex religione, partim ex praeconceptis opimonibus rem longe aliter,

CAP. VI.

D E MIRACVLIS.

2^7

t e r , quam revera contingere p o t u i t , conreperunt, atque enarraverunt. Iaitur ad miracela Scripiurae interpretandum et ex eorum narrationibus intelligend u m , quomodo ipfa revera contigerint, neceffe cft, opiniones eorum fcire, qui ipfa primo narraverunt, et qui nobis ea fcripto reliquerunt et eas ab eo quod fenfusiis repraeferitare potuerunt, dilìinguere.^ Alias enim eorum opiniones et judicia cum ipfo miraculo, prout revera c o n t i g i t , c o n f u n d e m u s : nec ad haec t a n t u m ; fed ne etiam confundamus res, quae revera contigerunt, cum rebus imaginariis et quae n o n nifi repraefentationes propheticae f u e r u n t , eorum opiniones fcire refert. In Scriptura enim multa ut realia narrantur et quae etiam realia effe credt bant u r , quae tanien non nifi repiaefentationes, ref-[ 7 9 2 que imagiuariae f u e r u n t ; ut quod D e u s ( f u m m u m ens) ecot lo defcenderit (vide Exodicap. 19. verf. 2Q. et Deut. cap. 5. verf. 2g.) et quod mons Sinai propterea funiabat, quia D e u s fupra eundem defcenderat, igne circumdatus; quod Elias ad coelnm igneo curr u et igneis equis afcenderit. Quae fane omnia n o n nifi repraefentationes f u e r u n t , adaptatae o p i n i o n i b u s eorum, qui eas nobis, ut iis repraefentatae funt, jjempe ut res actuales tradiderunt. Omnes enim, q u i aliquantulum fupra v u l g u m fapiunt, fciunt, D e u m non habere d e x t r a m , ncque finiftram, neque m o v e r i , nèque quiefcere, neque in l o c o , fed abfolute infinitum effe; et in eo omnes contineri perf e c t i o n s . Haec, inquam, ii fciunt, qui res ex perceptionibus puri intellectus judicant et non prout imaginatio a fenfibus externis afficitur, ut v u l g u s f o l e t , quod ideo D e u m corporeum et imperium reg i u m tenentem imaginatur, cujus folium in convexitate coeli fupra itellas effe fingit, quarum a terra difiantiam non admodum l o n g a m credit effe. Er, bis et fimilibus "opinionibus (uti diximus) perplurirni Scripturae cafus adaptati f u n t , qui' proinde non debent ut reales a philofophis accipi. Refert denxque ad

245.

T r a c t a t v s thbol. politici

ad miracula, ut realiter contigerint, intelligendam» Hebraeorum phrafes et tropos fcire; qui enim ad ipfos non fatis attenderit, multa Scripturae affinget miracula, quae ejus fcriptores nunquam enarrare cogitaverunt, adeoque non tanquam res et miracula» prout revera contigerint. fed mentem etiam autliorum facrorum codicum plan - ignorabit. E. G. Zacharias cap. 1 4 . verf. 7. de quodam bello futuro loquens, ait: dies crit unicus, Deo tantum notus, non (enim erit) dies neque nox, tempore autein vespertino lux erit. Quibus verbis magnum miraculum praedicere videturet tamen iis nihil aliùd lignificare vult, quam quod bellum toto die erit anceps, ejufque eventus Deo tantum notus et quod tempore vefpertino vittoriani adipifcentur ; limilibus enim phrafibus victorias et clades nationum praedicere et fcribere folebant Prophetae. Sicuti videmus Efaiam, qui cap, 1 5 . vaftationem Babiloniae fic depingit: quonimn Jtellae coeli, ejusque fiderà non illuviinabunt luce fua, fot [8°] in ortu fuo tenebrefcet et luna non emittet fplendorem fuae lucis: quae fane neminem credere exifiimo in vaftatione illius imperii contigifle; ut neque etiam ea quae mox addit, nempe: propterea coelos contrerhifcere faciam, et terra ejuo loco dimovebitur. Sic etiam Efaias cap. 4s. verf. ult. ut Judaeis fignificaret, eos Babilonia Hierofolymam fecure redituros, neque in itinere iitim paiTuros, ait, et fitiveruntt per dejerta'eos duxit, aquam ex petra iis injtillare fecit, petram rupit, et fiuxerunt aquae, His inquam verbis nihil aliud lignificare vult, quam quod Judaei fontes in defertis, ut fit, invt-nient, quibus iitim fuam mitigabunt ; nam cum ex confenfu Cyri Hierofolymam petierunt, nulla Umilia miracula iis contigifle co-nitat. E t ad hunc modum perplurima in facris litteris occurrunt, quae tantum modi loquendi inter Judaeos fuerunt, nec opus eft omnia hier fingulatim recenfere; fed tantum hoc in genere notarivelun, Iiebraeos his phrafibus non tantum confile-

CAP. VI.

DE

MIBACVHS.

fuevifle ornare, fed etiam et quidem maxime, devote loqui. Hac enim de caufa in lacris literis i n Vfintur Deo benedicere pro maledicevo (vide Lib. i . Reg. cap. 2 • verf . o. et Job. rap «j. verf 9.) et eadem etiam de caufa omnia ad Deum referebant et idea Sctiptura nihil nifi miracula narrare videtur. idque, Gui 11 de rebus maxime naturalibus loquitur, cujusrei exempla .iliquot jam fupra retulimus, quare ere-* dendum, cum ¿criptura d u i t , l)«um cor Pharaoliis mduravillc, nihil aliud tum fi^nificari, quam quod Pharao fu-t contumax. E t cum dicitur D e u m fencftras c o ' l i «perire, nihil aliud l i g n i f i c ò , quam. quod multa aqua pluerit et fic alia. Ad liaec igitur et, quod m ilia admodum hreviter, fine ullis circumitantiis et fere mutilate narrentur, fi qms probe attend» rit nihil f i r e in Srriptura repeiiet, quod p o f fit demonftrari lumini naturae repugnare et contra m u l t a , quae obicunilima V i f a funt, mediorri meditatione intelli^ere potcrit et fai ile interpretari. A t que his exi/ìimo me i d , quod intenderam, fatis d a r e oltendilTe. AtUmen tìnt» quam huic capiti finem. d e m , aliud adhuc refiat, quod hic m o n e r e v o l o ; n e m p e , me alia p-orius nu thodo liic cir