Sancti Gregorii Magni expositiones in canticum canticorum in librum primum regum

Citation preview

LCORPVS·CHRISTIANORVM S,ri,s La#na

CXLIV

\

:

C.C. CXLIV

Digitized by

Google

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

CORPVS CHRISTIANORVM S,ri,s Lali1111

CXLIV

GREGORIVS MAGNVS IN CANTICVM CANTICORVM IN LIBRVM PRIMVM REGVM

TVRNHOLTI TYPOGRAPffi BREPOLS EDITORES PONTIFIOI

MCMLXIll

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

SANCTI

GREGORII MAGNI

EXPOSITIONES IN CANTICVM CANTICORVM IN LIBRVM PRIMVM REGVM

llECENSVIT

PATRICIVS VERBRAKEN O. S.B.

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI BREPOLS EDITORES PONTIFICII MCMLXIIl

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

986 . ucSo~Cru%' \.)niv.übfOfY'

-SVMPTIBVS ·SVPPEDITANTE

·-

SVPREMO BELGARVM MAGISTRATV

Pv&t1cA.1t - INSTITVTIONI ATQVE ÜPTIMIS ARTIBVS PRAEPOSITO EDITVM

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

_, /

'-

-

! . /

~~---~~~---

, .

;;,¿

'l /

ln noít- J,ñt.lnctvtr ~q,ofia LJut ~.innctf C.lflOC'!t• .:tc.arnr Jc- ~·tal4 .nt · Ga t' oo·tt t t . t' .t 1' ~ •

tntd4ta bom

oíl:qu-ia p41addt tf4UbtÍf~lfú tft~'l J~un1añ'!-:nnf u .~egna:t:tont Ul, q; pfmnfuau.aü croum COJ· Jf1uab 1

nulldlu h cthcr.

OuttCttiOcordtft b~ u.occ humana fc.qu.a-t dcÜ. ut dtltstJdm .fti a, ~du'lüé fe nm-funf m-tfftL ~~ ~ore t rdibdua

inüst-

. . _.··

nf-ñ-tguÜi.ñ~a: q~ audircr;.~o qU.CÜ4augn14ta,.fmno dmr.n 4~ ~lff-1n-rtmt:t ~~ loqt'~derd,"qfno · ua;~ i fhua.n-Ct.~nori-qtÜ- ñ nourr. AJkso••aa,eñ1a,4-'14(opor~,quafi ~ maihiná fu~ m;:¡ukleu« ab ~m.~ofmf qppt ~4U q~d:J, tn u.croir cognof (ltr qti ru.ií ¿1,nfmru sur t,~ inulh«ti qt;-ñ é ruii'-i-, ñ-ata, ua-1,ar~ nia.'JJ,oe mi q~ ñ á1,J;or,u: e~ tutÜ. int:dl~ q°d.Ña.inco~l.dnif 1J. no5 nota.f.fquaf ~P confktu~ rm

ffllCttbminp tu1hut?t~dii~of iinl ~,ora, üb,l...Jutmtil~umno

ñ-1-~luue-w

..q~tnhoelilf ,1&U tn e4na,etf C4fm.C4r con,fq,i'C.4naO COD EX G VELFE RBYTANVS Hel111 st. 903, fol. 75v.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITY OF CALIFORNIA

-

lllMtlmtrrrnffll, : mltbttf rl.-and, f:.1q111b ·tttttrmen&uf I ..fdur..if. S.:,li"t,&tJ• ,fl?dau·

r,.-,1 (,..._..,

,,...

fn. (L,,-.......

uoh{

f«m.í«Ain ~._,..,,._

. Qu141njrl& c14f: ur .2Mtqutiin!eófida110 O1w1, ,hc.M Ílltlt ' 1!fl-,t.(te . utlll4ltlUS ,

.val,.,,.

llt p(l't1RÚ

tmndi funt7 urult.lC'Wlnlí. !)'111"1fi',1r .uut'f j'Ufear.k

tfuua pn11ncW-'11ffl,l(. \ttm n1i a!Klof 1uu,thtfíQfou1ú :

, 1nmnwrauríunr luf"npc1Cf. ~

Eíx 5Aut

l_lucutq:~~f4utittmiut "5'11.CW-4 !Vffitr.i'lalittrf dr m1elmr". cóa-tnproti" 14d,ír~

""' l"""

~.lbu,

«1"4 botM

liabu tr.f:

,ufqutcr_ru--~,q.:t'

fftttffllUU,

. ~ .,,~

.

o{lmtfcl ur tntO tmr au1"'-~aau.eudA utdt.tmuf, 5wmmUÚ,""Q~ cuJr¡tffllS' m' qut,ab.,ttrumE

r.n,,m,~

~fu~n!r

.

&eww quldi•fl~•uo111r. qfic et~q,tou ~

-ur-fpm,1f

(ludt.u,eumlrl".Stcdú om

CUal~

-.rúotm_q-fffl

r~. n.üat'uict.t queptm~r • (lu,dlmÍ fflAUculrOf4'1UÍÍ

.~t.1~~¡,apreMr

thÍCnr,lt)ffllr, .Su.rc.1rf lft'.f •

1)

tuíftornf.mquoumm dtku: fübfdtf utdti1t1i.ljlni fiqtuf . ..\Jj,l,l"ud,r4~ rf9Í .utr.tll't' UlUU .OttU' .wr uul~ "

- -

-

" mrficu: 1t11rtqt,d11 . frM' nr'11d .-rorfs '.,~ _"Pn,.

-, ~

~n

ff'Uttf~~~

: omú .•.in,,~

, urfhb:

~.i~trtb , : umÚfaf qur puldmt

mtur t1ecuolun-unr dt!Jd.t m. Qu,cqurb r,urlt f™r."'!J'f'tthl .

lHJC ~maoun fuur . Vrrbi, uffll d1í1~ur.

lif11.1dt•¡icutr"""'

ltth .~bnnobt'fm11ú.f.1rt ~ó :-,ufox.ur1fctfl't'1pfr :' ,l¡n>·~ manf~>ffor f uuibtd1n1~irrnnr . q1mplm ¡i'tpní clñ1¡íicpbr.imn( ,1111r . J\llt.lfl't

Jlaq~ .

OñritulÑf~ fciprrdccmf. ,1,-JUl'C4fmócócup1a:dlf'~ .Jl&'f"ab. lm ,1rptpcd9,t1i& Jt'lD-tr

.,

----~ conc.upmrf»er-_.,

COD EX CAVENSIS 9, fol. 237r.

Digitized by

Go ogle

3

Original from

UNIVERSITY OF CALIFORNIA

~ 1

BERNARDO CAPELLE IN REBVS GREGORIANIS INSIGNITE VERSATO HVIVS EDITIONIS FAVTORI IN MEMORIAM

Digitized by

Google

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

INTRODUCTION En janvier 6o2, saint Grégoire le Grand envoyait au sousdiacre Jean de Ravenne une lettre concemant notamment des conférences qu'il avait données jadis aux moines du Mont Célius, au temps qu'il y résidait : Praeterea. quia isdem carissimus quondam filius meus Cla.udius1 aliqua me l~uente de Prouerbüs, de Canticis canticorum, de Prophet1S, de libris quoque Regum et de EP,tatico audierat, quae ego scripto tradere prae infirmttate non potui, ipse ea suo sensu dictauit, ne obliuione deperirent, ut apto tempore haec eadem mihi inferret et· emendatius dictarentur. Quae cum mihi legisset, in• ueni dictorum meorum sensum ualde inutilius fuisse ¡,ermutatum. Vnde necesse est, ut tua e•rientia, omm excusatione atque mora cessante, ad eius monasterium accedat, conuenire fratres faciat et sub omni ueritate quantascumque de diuersis scripturis chartulas detulit, ad medium deducant. Quas tu susc1pe et mihi celerrime transmitte (Reg. Epist. XII, 6; M.G.H., Epist., t. 11, p. 352).

11 apparatt a ce passage que Grégoire fut empéché par la maladie de rédiger lui-méme ses conférences. C'est un de ses auditeurs, le moine Claude, qui se chargea de les consigner par écrit avec l'intention de soumettre ensuite son travail au pape en vue d'une édition correcte. Grégoire estima que sa pensée n'avait pas toujours été fidelement rendue. Apres la mort de Claude, il exige qu' on lui renvoie les notes au plus t6t. 11charge Jean de l'exécution de cet ordre. Rentréen possession du texte, Grégoirel'a-t-ileffectivement comgé et édité? 11ne semble pas: la mort ne devait pas lui en lai~er le temps; d'ailleurs, la liste des reuvres de Grégoire publiées par ses soins ne comporte aucun commentaire des livres mentionnés dans la lettre a Jean de Ravenne. Cependant, le travail de Claude ne devait pas rester entierement vain. Malgré les précautions prises par Grégoire pour empécher la diffusion, on tira des copies du moins partielles. En effet, il s'est conservé un commentaire sur les huit premiers versets du Cantique des Cantiques et un autre sur les seize premiers chapitres du Premier Livre des Rois, dont le caractere répond bien a ce qu'écrivait le pape au sous-diacre Jean : tout en présentant un aspect grégorien indéniable, ces deux écrits se ressentent par endroits de l'intervention d'une autre main que celle du pape. L'origine grégorienne a été démontrée, pour le Commentaire sur le Cantique par Dom Bernard Capelle dans la Revue Béné-

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

INTRODUCTION

VIII

tlictine, t. XLI, 1929, p. 204-217, et par moi-méme pour le Commentaire sur les Rois dans la Rewe·Bénédictineégalement, t. LXVI, 1956, p. 159-217. Les preuves produites n'ont pas été contestées. . Passons done a la tradition du texte et aUXnormes suivies darts·la présente édition. LE COMMENTAIRE SUR LE CANTIQUE DES CANTIQUES

Les manuscrits sont présentés et étudiés dans la Revue Béné· dictine, t. LXXIII, 1963, n~• 3-4.

.. Gertains ctjteres appliqués conjointement autorisent un ciassement en·dewc grandes familles~ A ce propos, l'attention doit é.tre attirée sur le titre que portent les meilleurs témoins de la premiere famille : In nomine. domini incipit expositio in Ca,nticiscanUco,uma.rcapitede excedareleuata domni Grego,ii papae urbis Romae. 11offre toutes·les garanties d'une origine contemporaine de saint Grégoire. ~e terme exceda, qui pourtait ·surprendre, est une forme vulgaire pour sceda ou scheda, quisignifie: feuille volante. L'écrit a done été tiré de~·archives · · du·pape~ · L'arrét brusque du commentaire apres huit versets seulement éSt anormal. 11a dft se produire un accident dans la tradition manuscrite, a moins que le premier copiste n'ait trouvé dans les papiers de saint Grégoire que ce début. Une lettre de saint Colomban écrite entre 595 et 6oo et adressée au pape (Epist." 1; M.G.H., Epist., t. 111, p. 159) donne a penser que l'. lin. 18/71 qui cnim ... inucstigare scrmonem o•. p,r bolllOIOt. •• • et] ucl /J1 noucrunt] norunt /J' 71 ergo] mim /J' 1 •· 81 est fJ' "' 1 ,,, 71 perscrutari] pcrscrutare , 1 1 111. -ri secreta bis «1 secreta mandatorum dei] mandatonun dci scicntiam «1 dci 0111. 31 humanac] humana 31 71 ergoº"'· 81 audicntis ,;, 81 1 111. 71 ne si] nisi a.1 81 f 1 (torr. el) hwnaniter] humanitus a.•• •· /J' 111 dicuntur rutr. fJ' 71 iam y nq,. li11. non 31 ;,, 11111rg. dcsidcrabat cssc ia. fJ' • 111 Paulus 0111. ~• 71 quibus] qui y sit] sint w 1 J, 77 pr. homincs] carnales «9• 1 iam non;,,,,. /J'y 3' E9• • 71/78 homincs aestimabat dominus discipulos suos i1111. /J1 .H tÚI. homincs] 1• 1• 1 1 /J1· case odd.a. 78 suos 0111. 3' dominus 0111. fJ' qucm] me 11dd. a.•fP·•1 •· 31-1•1 1, dicunt] dicent 31 71 hominum] homincs a.1 illico] /J' s11p./in., illuc 81 81 dicitis] cssc pron,,. fll·1 •'-'· 1 y 31• 1• 1 • 1 «1 cu ,dd. cnim] autcm ,, super] ilo a.1 •1 l •• '/J 1 y l •• 81 Ó ,• superius /J1 31•1 , supra ~tll. todJ. 11111 81 pr. hominis sit a.1 autcm] qucm me case dicitis dd. /J',etc. add. J, 81 quan• dam] quantam ,.,1 distantiam 31 fccit] facit a.• l •· /J' 111 81/81 cis inainuans diuina i1111. /J1 81 essc] a• sllj). /in., iam sit 81 J, supra] super fJU,,,.,,,, ait] utp,111111. /J'' •· '"' 111,namquc 11dd.y 81 quia] quod y 11/ N adncctitur] adnectctur a 11 •· • p1.1·•·• y «1 I, N omnc quod] omnia quac y 11 numquid] non quid

º"'·

º"'·

Digitized by

Go ogle

w•

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN CANTICVM CANTICORVM ., 4-5

7 adsumatur. Is ergo, qui deum sequitur, imitari debet cotidie resurrectionem suam : ut, sicut tune nihil passibile habebit incorpore, ita nunc nihil passibile habeat in corde; ut secun90 dum interiorem hominem iam nona creatura sit, iam quidquid uetustum sonuerit calcet, et in uerbis ueteribus solam uim nouitatis inquirat. . 5. Scriptura -enim sacra mons quidam est, de quo in nostris cordibus ad intellegendum dominus uenit. De quo monte per 9, prophetam dicitur : Deus a Libano ueniet et sanctus de monte umbroso et condenso. Iste mons et condensus est per sententias et umbrosus per allegorias. Sed sciendum est quia, cum uox domini in monte sonat, uestimenta lauare praecipimur et ab omni camis inquinatione mundari, si ad montem accedere 100 festinamus. Scriptum quippe est quia, si bestia tetigerit montem, Iapidabitur. Bestia enim tangit montem, quando irrationabilibus motibus dediti scripturae sacrae celsitudini propinquant, et non eam secundum quod debent intellegunt, sed irrationabiliter ad suae uoluptatis intellegentiam flectunt. 10, Omnis enim absurdus uel sensu piger, si circa hunc montem uisus fuerit, atrocissimis sententiis ueluti lapidibus necatur. Ardet enim mons iste : quia scriptura sacra uidelicet, quem

11/N Hab. 3, J.

Jlf. ca1

1N/tl1

Hebr. u,

%0 ;

,¡, Ex.

19, U-J ,.

fl' • •· • • •· 31 • •· is] bis fJ831 ergo] cnim /J1 deum sequitur] insequitur JI'1 •· cotidie debct imitari i1111. /J' cotidie 1 ••· OJ 88 sicut] sccum •• nihil tune i1111. /J' 88/• nihil pasaibile ••• ita nunc 0111. •• 88 habcbit (abebit 81)] habet /J' 1111.,habit 31 1 •· • ita] et «Id. ca•·• nunc] tune fJt.1'•·, 0111. o, 1 N quiquitsi, «1 11 uetustum] uetua E1 sonuerit] fuerit fJ'"' 111, fuerat JI' 2 111. sllj). li11. ueteribua uerbis i1111. o, 1 87 adsumatur] abaumatur

a•

inquirat] adquirat /J1 1111. 11 mons] meoa• 1 quidam] quidcm 1 •·y••· quo] qua • 11/N cordibus nostria ia. o, 1 N dominus] dominwn /J quo y ntp. lin. N/11 pcr prophetam dicitur] propheta dicit y N ali. et OIII. B1·•·u est 0111. {JI 17 cum fl' a,1 s,p. /in. 17/18 sonat uox domini in monte i1111. a• 18 in monte] inter montes fJ• lauarc praccipimur] lauari praecipitur E1 et] ut fl'·• 11 omne si, a•1 111. inquinatione camis i"". 8 J, inquinatione rutr. o, 1 mundari] mundcmur fJ•,curcmus odd. fl' montcm] ecclcsiae odd.• 1 accedere 0111. «1 1N quippe] namquc fJ' "' • quia bis o, 1 si] et pra1111. a• bestia] bestias a.1 1111. 111/101 montcm tetigcrit i1111. /J' montcm 0111. fJ• 111/tn irrationabilibus] irrationalibus pri,u o, 1 tn motibus] mentibus 8'·• dediti] dcditis a•1111.,de si111plititer y 1 111. sacrac scripturac i1111. o, 1 celsitudini] cclsitudinc E1 1 111. 1ft/1U propinquant] appropinquant fJ' 108 eam] y sllj). /in., J,i, 0111. fJ' sccundum quod debent] sccundum sacra mysteria ut dcbcnt y intcllegunt] eam bit prMIII. ~ , 1N uoluptatis] uoluntatis /Jl-1 8'-'•• el (uoluntatis fort, kg. &0niti11111 111-.cnsu] seosus r I 111. 1Nlapidibus]lampsdibua fJ•1 a, aproa, • .S nccatur] enecatur· fJ' 117 sacra 0111. 81• 1 uidelicct ¡r

n

• 1 ' •· 1

a•·•·•

•>

a•

°"'·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 47'

8·

IN CANTICVM CANTICORVM, 5-6

spiritaliter replet, amoris igne succendit. Vnde scriptum est : lgnitum eloquium tuum. Vnde, cum uerba dei quidam in uia 110 ambulantes, dixerunt: Nonne co, nost,um a,dens wat in nobis, cum aperiret nobis scriptu,IJSl Vnde per Moysen dicitur : In dextera eius ignea lex. Sinistra dei iniqui accipiuntur, qui in dextera parte non transeunt ; dextera dei electi sunt, qui a • sinistris separantur. In dextera ergo dei lex ignea est: quia in ns electorum cordibus, qui ad dexteram ponendi sunt, flagrant praecepta diuina et caritatis ardore succensa sunt. Iste ergo ignis, quidquid in nobis est exterius rubiginis et uetustatis, exurat : ut mentem nostram uelut holocaustum in dei contemplatione offerat. 120 8. Nec uacue adtendendum est, quod liber iste non 'canticum' sed 'Canticum canticorum' uocatur. Sicut enim in ueteri testamento alia sunt sancta et alia sancta sanctorum, alia sabbata et alia sabbata sabbatorum, ita in scriptura sacra alia sunt cantica et alia Cantica canticorum. Sancta erant in us tabemaculo et quae exterius agebantur, sabbata erant quae et singulis ebdomadibus celebrabantur ; sed sancta sanctorum secretiori quadam ueneratione suscipiebantur, et sabbata sabbatorum nonnisi in suis festiuitatibus colebantur. Ita

1N Ps. t 18, 140.

dij. 4 1

UO/lil

Luc.

°''

24,

32. . 111/112 Deut. H,

2.

1N tuum] uehementer add. cum 31 sllJJ. li11. 1N/111 cum uerba •.. am,· audirent post uerba dei odd. y 3 o, llld., bulantes] hit t1a1rl1 1.111111:0hdho11 audirent poli ambulantes odd. ¡p·•e, audientes post uerba dei adil. 4 1 ! "'· ntp. li11. 1N uerba] uerbo /J' quidam] quidem y 1N/ltl ambulantes in uia i1111. ~ 1N uia] dei adJ./J1 110 nobis 0111. fJ' 111 Moiscn.si, 31 111 eius] 31 sllj). li11.,dei /J' sinixtra sit 31 111 denera parte] dcxteram partem (JI • •· y e parte 0111. 3' eclecti si, c1 qui a] quia #IIO ,a/o,i J.1114 1•1·' /J1 31• 1 ' •·, quia ar u, sinistris] sinistra au••,in sinistra 31, 0111. o, 1 separantur] se-. parabuntur 3 •·• ergo 0111. 3' .S dei ergo iu. fJ' 31 • 1 • 1 lex a•111p. li11. 111 Bagrant] flagrat y 1111., fraglant 3' 111 diuina praecepta i1111. /J' ar-succcnsa] succcnsi fJI• •· .So, 111 iste] ignis si, 36 117 dore] igne fJ' uetustatcs si, 31 118 exurat] cmrit •• holochaustum si, o.a.• in fJ' 111p. li11. 111/111 contemplatione] contemplationem • 111 uacue] uanc 31.1 adtendendum raer. y 111 canticum] cantica (JI 1 •· • y enim y ntp. li11. 1 '"· in ra&r. 4 111/1D ueteri] ueteris y 1 111. 1D et 0111. /J1 alia] aunt odd. /J1 31•• ln-1. alía] et pro,,,,. 31, sunt ""'1. y 111 et 0111. y sacra """· a.1 1H sunt 0111. fJ' et /J' sllJ). li11. alt. alia] sunt add. fr erant] 114/111 in tabemaculo] d,/. (JI ! •·• quae /JtWIII.fP • •· '"' 111 erunt a• 1 •· 111 et] 0111. fll·1 1 •·, ea si, r quae exterius agebantur sabbata erant 0111. p,r htn,,o,ot.(JI 111 et] ex y P••·•, 0111. fr I' b aingulis] in prMIII. /J' ebdom~ dibua] diebus odd. (JI I "'· 111p. li11. celebrabantur]rutr. r, celcbrantura•o, 1 117 sccretiori] sacratiori y 111 colcbantur] celcbrabantur/J'8' el

tp-•·•·•

o,•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

400

IN CANTICVM CANTICORVM, 6-1¡

9 Cantica canticorom secretum quoddam et sollemne interius 130 est. Quod secretum in occultis intellegentiis penetratur : nam, si exterioribus uerbis adtenclitur, secretum non est. 'l. Sciendum est etiam, quia in scriptura sacra alia sunt cantica uictoriae, alia cantica exhortationis et contestationis, alia cantica exultationis, alia cantica adiutorii, alia cantica 13, coniunctionis cum deo. Canticum uictoriae est, quod Maria, transacto mari rubro, cecinit dicens : Cantemus domino : glcwioseenim honorifi,catusest, equum et ascenso,em fwoiecit in ma,e. Canticum .exhortationis et contestationis est, quod Moyses israhelitis ad terram repromissionis propinquantibus 140 dixit : Adtende, caelum, et loqua, : audiat te"a ue,-ba ex o,e meo. Canticum exultationis est, quod Anna, prospecta fecunditate ecclesiae in semetipsa, cecinit dicens : Exultauit co, meum in domino. Vbi per semetipsam figuram fecunditatem prolis ecclesiasticae expressit, cum dicit : Sterilis pepe,it pluri14, mos et, quae multos habebat filios, infirmata est. Canticum adiutorii Dauid post proelium cecinit dicens : Diligam te, domine, uirlus mea. Canticum uero coniunctionis cum deo hoc est PL ~n6 canticum, quod in nuptiis sponsi et sponsae canitur, id est

111/111 Es. 1,, 1. 1M/1'1 Deut. 32, il,u/., 5. Hl/ttl Ps. 17, 2.

•/. a 1

1.

HI/HI

J Reg.

2, 1.

tf.t/HI

t•

cantica] c:anticum b et sollemnc quoddam i•. fJ'• 1N cat ... • in fr 2 •• 111/J. INI. pcnitratur lit a 1 311 •• 111 si] et P,MIII. a• 111 Clt OIII. 81 quia] quod /J'.S sunt] aint fP ia alia] sunt fMIJ.y et conte1tationi1 ai.s.• contestationia] constantionis si, 31 1 •. tM alia cantica esultationis o•. /J#'bolllOIOI.fP1111.(alia aultationis 2 111. 111J,. lin.) a•,bisstripsil 1111 1 •· lwl. alia] et fl' 111/).li11. ltrl. cantica 0111.fJ1 1U canticum r11tr. p ! •· uJctoriae] uictoria /J' 1 111. quod] quando 31 Maria] marc 31 1 •·, Moises odtl.fl' 2 111. ntp. li11. 1N transacto ru«. •• mari] maris y 1 •· cecinit ru«. a, 1 117 /118 glorioae enim ..• in mare] etc. 1i111plidt1r fJ' 111 honorüicatus] magnüicatus a, 1 117/118 equum et ..• in mare 0111. fJ' 111 est 0111. "'ª 1D israhelitis] israheliticis /J1 y 81 c1 1 •· (populis tllid. /J1 sllJ>. li11.) repromissionis] prominionis fJ' y 81• 1 •1 • 1 • 1 "' ,dtl. propinquantibua] ap1 propinquantibus c 1 HO adtende] adtendite ca et] quae sit fJ•111 111 audiat] et pram1.,i11r1for1111s1, y 8eb uerba o•. a•ca,1 Hl/1'1 ex ore meo] oris mei fJ' HI hore si, 81 1,1 est] canticum 11dd.fP prospecta] penpecta IIIJ., prophcta rutr. p 1,1¡1,1 fecunditate] fecunditatem /JI 10 eccleaiae] 1 •· • ecclesia ca•·• ta/ta cecinit dicens ..• ubi per 0111. p,, bolllOIOI.y HI cicinit sita• dicens ratr. 81 2 •· exultauit] exultabit ca•·•, aultaui b HI ubi] ibi 11 6guram] i111,for/11111 111po11 •pposi111111, a•·•·• y c1 ; 6guratam -/JI1 6gurata /11, figurate /J13 c1 b (in prMIII. 81) HI/H-t fecunditatem prolis ..• 11bbi11& a 1 (tfr l. 47) HI fccunditatem] fecunditate /J1 81·•, et prta•. a•1 •• fJ',fecunditatemque /J' 1" cum 81 SII/J. /in. sterclis sit cay a• 1-11 6lios habebat ia. fP HI Dauid] quod p,MIII. /J8! 111., quod IMIJ.fJ' ca, • post praelium /J'i11•M'I· proelium] pracli ,;, a 1 1 111. dicen• fJ' ! •· ; ••• ,.,. 1'7 uero 01/I• .. ca,1 HI canticum fJ' a•QI • Clt 0111. ¡u id est] ucl est b ttl canticum] cantica {Jt tanto] tantum e

o•.

p,.,,,.

•·•a,•·,

fll·•·•

ª""°

o•.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN CANTICVM CANTICORVM, 7-8

10

Canticum canticorurn. Quocl tanto est omnibus canticis sublimius, quanto et in nuptu sollemnitatis sublimioris offertur. Perilla enim cantica uitia deuitantur, perista uero unusquisque uirtutibus Iocupletatur ; per illa cauetur hostis, per haec dominus familiari amore conplectitur. 8. Et notandum, quia aliquando se dominus in scriptura 1u sacra dominum uocat,·aliquando patrem, aliquando sponsum. Quando enim uult se timeri, dominum se nominat ; quando uult honorari, patrem ; quando uult amari, sponsum. Ipse per prophetam dicit: Si dominus ego sum, ubi est timo, meus? Si pater ego sum, ubi est honor meus? Et rursum dicit : Despon16o saui te mihi in iustitia et fid,e. Vel certe : Recordatus sum tliei tlesponsationistuae in deserto.Et quidem apud deum quando et quando non est; sed, quia prius timeri se uult ut honoretur, et prius honorari ut ad e1us amorem perueniatur, et dominum se propter timorem nominat et patrem propter honorem et 16, sponsum propter amorem : ut per timorem ueniatur ad honorem, per honorem uero eius perueniatur ad amorem. Quanto ergo dignius est honor quam timor, tanto plus gaudet deus pater dici quam dominus : et, quanto carius est amor quam 150

1"18/18 Mal. t, 6. ·

111/tN Os.

2, 19-20.

lN/111 ler.

2 1 2.

141/111 sublimius] sublimi si, 4 1 1 111., sublimus a 1, sublimior y, humilius {JI 111 et quantO j""• /J1 et] a 1 111/). /in., 0111. 31 in r,str. 4t ! 111. nuptu} i/4 a 1 I •• 1 •1 •' 31 •• I •• ; nupto 311 nupta /J1 (innupta IIIIO 111rbo ), nuptiis &111.eodJ.1I 111. (nuptii /J1 ) nuptu sollemnitatis] nupciarum sollempnitate 31 h sollemnitatis] sollempnitatibus c1 1 111. sublimioris (sublimiores 41-1)] sublimius 31•1 h, sublimior c 1, sublimioribus /J1, sollemnioris y, maioris /J' offcnur] effertur forlasst r"fi,u 3' 111 deuitantur] deuitentur 31 1 111., deuituntur 4 1 31 • •· ·111 locupletatur] locuplctatus 4 1 Ul/lU pcr illa ... amore conplectitur 0111. 1 111 ostis si, a.• hace] ista uero f1 111 familiari rtstr. •• conplectitur] conplcctatur a• 114 notandum] est add. fJª2 111. sup. lin. dominus aliquando se inu. ca,1 dominus se i1111.3' 111 sponsum] dominum uocat et pratm. fJ' 1H se uult i1111. fJ•111 pr. se 0111. ca,1 timerc sic a.1•1 117 pr. uult a.1 sll/). li11. ipse] cnim add. /J', namque adtl. y 118 per a.'2 111. sup. /in. timor bis 31 1 111. tH honor] amor /J1 (uel honor add. sll/). li11.) rursum] rursus 3' 111/111 disponsaui si, € 1 188 te 0111. ca,1 iustitia rutr. 3• et fide 0111. h swn 0111. fJ1• ... 1 "'· • dici] dei € 1 181 et 0111. c1 dcum] dominum 31 ·• 111 timeri] timoris a.1 • 1 se 0111. 31.1ca,1 181/tU ut honoretur et prius honorari bis 3' 1111. 181 honorari] honori si, y eius amorem] eum fJ•ca,1 111, deum ca,1 amorcm] amore 31 1N timorcm] amorcm {JI 1 111. propter patrcm honorem i1111./J1, proptcr honorcm patrcm i1111.fJ• 111 ut 0111. 41-1.a., 1 •· fl' 1 •· 1 ·'· 1 • 1 ca, 111 pcr timorcml timorem 31 1 111., timorc 2 111., per amorcm 31 1 111. ueniatur) uenitur a.1 ' •· fJ',pcrueniatur /J1 «' 1U/1N honorcm res,,. {JI 2 111. 111 eius 0111. c1 peruenfatur] peruenitur a.1 • •· fJ', ucniatur h amorem] honorem./J 1 1 111. 117 dignius] dignus illllrtindata di&Jionta.t.1 31 •1 , dignior fJl·1 y 3c.1 est 0111. fJ'ca, 111 118/t• pater did ... gaudet deus om. pw bo111ot0I. ca,1 118 dici patcr i•. /J1 31.1 · quam dominus dici i1111. /J' ca,1 111 carius] carior

a•

,x

/J'3'· 1

amor carius est-i1111. fJ•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN CANTICVM CANTICORVM, 8-g

II

honor, tanto plus gaudet deus sponsus dici quam pater. In hoc ergo libro dominus et ecclesia non 'dominus' et 'ancilla', • sed 'sponsus' nominatur et 'sponsa' : ut non soli timori, non soli reuerentiae, sed etiam amori deseruiatur et in his uerbis exterioribus incitetur affectus interior. Cum se dominum nominat, ind.icat quod creati sumus; cum se patrem nominat, 1n indicat quod adoptati ; cum se sponsum nominat, indicat quod coniuncti. Plus autem est coniunctos esse deo, quam creatos et adoptatos. In hoc ergo libro, ubi sponsus dicitur, aliquid sublimius insinuatur, dum in eo foedus coniunctionis ostenditur. Quae nomina in testamento nouo (quia iam peracta con180 iunctio uerbi et carnis, Christi et' ecclesiae, celebrata est) frequenti iteratione memorantur. Vnde Iohannes dicit, domino ueniente : Qui habet sponsam, sponsus ese. Vnde idem dominus dicit : Non ieiunabunt filii sponsi, quandiu cum illis est sponsus. Vnde ecclesiae dicitur: Desponsaui uos uni uiro uirginem 11, castam exhibere Christo. Et rursum : Vt exhiberet glOf'iosam ecclesia.m, non habentem maculam aut rugam. Et rursum in Apocalypsi Iohannis : Beati, qui ad coenam nuptiarum agni uocati sunt ! Et rursum ibidem : Et uitli sponsam qua.sinouam nuf,tam tlescendentem de caelo. 190 l. Nec hoc a magno mysterio abhorret, quod liber iste 170

111 Ioh. 3, 29. 181/18' Matth. 9 1 15. 181/181 11 Cor. 11 1 Bph. ,, 27. 187/188 Apoc. 19, 9. 188/1• Apoc. 21 1 2.

2.

181_/181

tN honor] timor 3' 171 nominatur] nominantur «1 l 111. soli] solum /JI.a1 •· timore sit a 1 •1 171/171 non soli] non aolum fJ' 1 111., nec soli 2 "'·• non solae «1 171 reuerentiae] reuerentia a 1 fl' 1 •· dcseruiatur] scruiatur in a 1 111p./i11. bis « a, 1 l •• b uerbis bis int1.a, 1 171 affectus] eft'cctus y dominum] dcum a, 1 1111. 171/17, nominat] uocat fJ13' 17, 1 creati] creti sit !JI patrcm bis 13 17'/171 indicat quod ..• sponsum nominat 1 ' •. 31 l ••• I •• el p,r bolllOIOI.aU 171 adoptad] ad obtati lit a•. optati 13 1 sponsum se i•. 13'a, 1 111 171 est autcm itlN. fJ' •• a, 111 est 0111. 13 con1 iunctus sit /JI 3 deo /JI 171/177 crcatos et adoptatos] crcatum et adobtatum {J1 177 et a, 1 sllj). /in. aboptatos sit 178 insinuatur] insianur si, a 1, nominatur {J1 focdus (phcdus {J1)] fcdcdos al-1 171 quae ru&r.

a•

º"'·a

o•.

°"'·

a•

nouo testamcno i1111. 31.1 quia iam] quam a 1 peracta] apcrta a• h a/1. et 0111.31 eclcsiae] ila lradllt, 3 • h, mrrt#ioM /Jl·1 ·'· 1 1 1 •· fP· ci, •: ccclcsia a 1 ·a.a·• y 181 mcmorantur] mcmoratur ¡JI·• 1 •· Ioharmes dicit] nobis dicitur 31 181/181 domino uenicnte] ucnicnte domino ia. a.1, uenicnti domino a, 1 1n qui] quia a 1 1 111. idem] a, 1 sllj). li11.,eidem 1 1 « 181 cwn 3 sllj). li11. 181/184 sponsus est i"". a 1 •1 {J1 •1 184 unde] et IIIIJ.fP «' dcsponsaui(disponsaui a 1 ·')]dcspondi cnim «1 uiro 0111. «1 181 et 0111. 111 runum] rursus •• 181/181 ut cxhibcrct ... et rursum 0111. pw 1,o_,,,,,_ a1 181 exhibcrct] sibi """· fJU y 3 • a, ,dd. 188 aut] et a 1, ncque •' 1 a, 1 h 187 Apocalypai] Apocalipsin •• lohannis] Ioharmes 13 agni] anni 31, 1 ••· 13 ta sunt uocati i"". {J1 rursum] rursus ¡JI y 31 a/1. et 0111. 3' 1 1• dcsccntem sita• 1N nec] neque a eh magno a i1111. ·13 a ~no mysterio] magnum mysterium a• iste 31 ;,, 111ar1,.

13•

180 Christi 0111.a 1

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

401

. IN CANTICVMCANTICORVM,·9 Salomonis tertius in-opusculis eius ponitur. Veteres enim tres uitae ·ordines esse dixenmt : moralem, naturalem et contemplatiuam ; quas graeci uitas ethicam, fisicam, theoricam nominauerunt. In Prouerbiis quoque moralis uita exprimitur, ubi 195 dicitur: Audi, fili mi, sapientiam meam et fww/,entiae meae inclina aurem tuam. In Ecclesiasten uero, naturalis : ibi quippe, quod omnia ad finem tendant, consideratur, cum dicitur : Vanitas uanitantium et omnia uanitas. In Canticis uero canticorum contemplatiua uita exprimitur, dum in eis ipsius do200 mini aduentus et adspectus desideratur, cum sponsi uoce dicitur : Veni de Líbano, ueni. Hos etiam ordines trium patriarcharum uita signauit : Abraham, Isaac uidelicet et Iacob. Moralitatem quippe Abraham oboediendo tenuit. Isaac uero naturalem uitam puteos fodiendo figurauit : in imo enim ªº' puteos fodere est per considerationem naturalem omnia, quae infra sunt, perscrutando rimari. Iacob uero contemplatiuam uitam tenuit, qui ascendentes et descendentes angelos uidit. Sed, quia naturalis consideratio ad perf ectionem non perducitur, nisi prius moralitas teneatur, recte post Prouerbia 210 Ecclesiastes ponitur. Et, quia superna contemplatio non conspicitur, nisi prius baec infra labentia despiciantur, recte.post 12

111/tN Prou. ,, 1. 111 Eccl. 1, 2. I_U,'IN tfr Gen. 26, 14-22. IN/In

Nt Cant. 4, 8. tfr Gen. 21, 12.

111 efr Gen.

12,

111 Salemonis si,

Mj. ca1

+

a, 1 opusculis rutr. a 1 cius ,,,• sllJJ.Ji11. ponitur] proponitur P ueterissi, a 1 •1 cnim] ctenim e• 1N uitu 0111. fJ' acthicam a 1, aetihcam a•, heticam,. fyaicam ,;, a• theoricam] et,,. .... fJIc9 tN quoque] namque /J1, itaque 3 • b 111 dicitur) dicit el mi oa • .,, ' •· • 111/ 1N inclina auran .•• abbi,u tk.fidt a 1 lllf/1111111 l. 608 1N tuam 0111. 111• Eccleoaturalis] uita odd.p1.1 ibi siasten] Ecclcsiastc y ,dd., Ecclcaiaatan el 1111. 0111. p• ibi quippc] quia ibi 3' quippc] quidem y 117 ad fincm omnia i"". p• tendant] tcndat y, tcndcnt 31 1111.,tcndunt p•31 • •·"',,, considera1 •· 8 a.a., c1 tur] considcrantur cum] dum 3 • b 111 uanitantium] uaoitatum a•••· pu.a.e 3' • •· •· 1 • 1 ,., ,dd., uanitatum uanitantium si, c1 etº"'· y c9 ucro 0111. p•"'111 118/111 canticorum rtscr.p•2111. 1N in 0111. 31 111 dcsidcratur] desidcrantur 31-1h cum a•s11p./in. sponsi] sponsac pu 31-1.a• IJ uocisi,a 1 1110/1. ucni]coronabcriaadd. 31 • 1 hos] nos a 11 •·"•·P 1,ucl fJ' w 111 ctiam] cnim y, tres si, •• IOI uita signauit] et uitaa signi6cauit /J' o, 111 Ysaac /J' ••"' h, Isahac y, Hysaach 31 uidclicct Isaac ia. /Jª• •· • 31 • •· 181 oboedicndo] pcr obcdientiam /J'"' 111., obcdicntiam y Ysaac /J' •1 "' b, 1 Isahac y, Isaach 3 IN uitam 0111. •• putcos] putcum y e• fodicndo o, 1 in imo] immo fJ' l •. 1 y 31.1 IN putcoa (potcos a 1)] putcos i1111. puteum •• naturalem] naturalem uitam naturalis uitac 81 quae] qui /l' 1 187 uitam 0111. 3u.. qui] quia 3 et descendentes OIII. ¡u.u.. et angclos descendentes i"". o, 1 1111., angcloa et descendentes;,._ cu1 IN considerado ad perfectionem] ad considcrationcm a•-'•• 181/111 peiducitur] perducit ca• 2 111. NI moralitaa priua i1111. 1» 1 moralitas] mortalitu 31 l •-. 1 moralitatia c 111 quia] quam ca•1 •·• quod 2 •· sllJ>. li•., ca' 111/'· ""'· non •• sil/). li•. 111 infralabentia] intra latcntia c9 dcspiciantur (dispiciantur a .... , 1 •·)] respiciantur E'

a•

a•·•·•

Digitized by

Go ogle

a•.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 477

IN CANTICVM CANTICORVM;

13

9-10

Ecclesiasten Cantica canticorum ponitur. Prius quippe est mores·conponere; postmodum omnia, quae adsunt, tamquam non adsint considerare; tertio uero loco munda cordis acle superna et interna conspicere. His itaque librorum gradibus quasi quandam ad contemplationem dei scalam fecit : ut, dum primum in saeculo bene geruntur honesta, postmodum etiam honesta saeculi despiciantur, ad extremum etiam dei intima conspiciantur. Sic autem generaliter ex uoce ecclesiae aduentus domini in hoc opere praestolatur, ut etiam specialiter unaquaeque anima ingressum dei ad cor suum tamquam aditum sponsi in thalamum adspiciat. 10. Et sciendum, quia in hoc libro quatuor personae loquentes introducuntur : sponsus uidelicet, et sponsa, adulescentu- • lae uero cum sponsa, et greges sodalium cum sponso. Sponsa enim ipsa perfecta ecclesia est ; sponsus. dominus ; adulescentulae uero cum sponsa sunt inchoantes animae et per nouum studium pubescentes ; sodales uero sponsi sunt siue angeli, qui saepe hominibus ab ipso uenientes apparuerunt, seu certe perfecti quique uiri in ecclesia, qui ueritatem hominibus nuntiare nouerunt. Sed hi, qui singillatim adulescentulae uel sodales sunt, toti simul sponsa sunt, quia toti simul ecclesia sunt. Quamuis et iuxta unumquemque tota haec tria nomina accipi possint. Nam, qui deum iam perfecte amat, spons&

21,

220

22,

230

•f.

al

111 Ecclcsiastcn] Ecclcsiastem b cantica] canticum 1 1 canticorum y ponitur] ponuntur fl'·'· • ,., •·

i••· 11, adsint] adait a•1 •• , adstant a•,1int c

a•••· ¡11-11b

ponitur

111 adaunt] 1unt P I ••

1 tcnio] tercia a• munda] mundo fP 1 •· y 1 •· 111 superna] supeme o1 intema] aetema a• 111 quaai OIII. y dei 0111. /J' "'111 fccit] facit •• dum fJI 117 primum] primo I, in saeculo] quae prMIII. /J1 bene] bona r honesta 0111. fJ' c1 ,., • postmodum] hace ipsa pr11,-.c1 ctiam postmodum ia. /J1 etiam] /JI,0111. /J' •• et ,.,i 111 diapiciantur sfr o 1 ad cxtremum] et pro,.. 11 1 ctiam ru&r. /JIB •· intima] itincra e 111 conspiciantur] conspiciuntur /J1 ' •· • 1 •·• contcmplentur y sic] bic 31-1 111 praestolatur] postulatur ~ spccialitcr] spiritalitcr a• n1 aditum] additum al, 0111. 31-1 111 thalaadspiciat] conspiciat /J'"' 111, suscipiat /J1 {ucl aspiciat add. mum] thalamo o.1 •• sllJ)./i11.) na et o•. y aciendum] cat flllJ. "' 1 111 personae] supcme si, 1 nt introducuntur run-. 3 111 etº"'· fJ' sponso] ru,r. y l 111., sponsa ~• • •·, sponse a• 111 enim] uero y, autem "' 1 est ecclcsiaia. •• •• aponDI cum JI'sll/)./in. sponsa] sponsc ci 1 pcr] ad I', sus] autcm add. ge.a., in 31 na pubiscentes si, o... ' •·' sodalcs] sodale si, 4 1, sodoles •• 1 •· sunt sponsi i11M. ~ 1 111. 111 sacpc /J1 I 111. s#J). /in. ucnicntc1 ab ipso e1 ab ipao] ad ip101 y 3..a., ab ipso ucnicntcs] ab ipais hominibus i1111. ucnicntibua 4 1 111 quique] quicque 11, quippc 31 1111., quinque e1 uiri /J' hominibus] ab /J' 111 nonciare si, o 1 bi] ille sit /J1 singillatim] aigillatim 81 c1 , singulatim /J1 I "'· aduliscentulac si, 4 1 •• 111 pr. toti] toth sit 31, tot b, totac 111/111 quia toti simul ccclesia sunt 0111. p,r "°'1lolol.c 1 1110/1. toti] toth sit 31, tot I, ccclcsia] dei tllid. /J'sll/).li11. 111 aunt 1~1 /J' unumqucmque] unapr111111. c1 tota] toto y, o•. fJI IN poHint] posaunt fJ' a • ,. lill/. iam dcum i1111. •• pcrfccte iam deum ;,,._ -• iam ~ a, 111

o•.

,ra. a• a•

o•.

P,-••· e•

o•.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

402

IN CANTICVMCANTICORVM,10-12 23S est ; qui sponsum praedicat, sodalis est ; qui adhuc nouellus uiam bonorum sequitur, adulescentula est. Inuitamur ergo. ut simus sponsa ; si hoc necdum praeualemus, simus sodales ; si neque hoc adepti sumus, sa.ltem adhuc thalamum adulescen- · tulae conueniamus. Quia igitur sponsum et sponsam dominum 240 et ecclesiam diximus, uelut adulescentulae uel ut sodales audiamus uerba sponsi, audiamus uerba sponsae, et in eorum sermonibus feruorem discamus amoris. PL 478 11. !taque, sancta ecclesia, diu praestolans aduentum domini, diu sitiens fontem uitae, quomodo optet uidere prae24s sentiam sponsi sui, quomodo desideret, edicat : 14

I, 1

2,0

2,s

d,f. a.1

1Z. ÜSCVLETVR ME OSCVLIS ORIS SVI. Angelos ad eam dominus, patriarchas ad illam et prophetas miserat, spiritalia dona deferentes; sed ipsa uero munera non per sernos sponsi, sed ipsum iam sponsum percipere quaerebat. Ponamus ante oculos omne genus humanum ab exordio mundi usque ad finem mundi, totam uidelicet ecclesiam, unam esse sponsam, quae arras spiritali dono per legem perceperat ; sed tamen sponsi sui praesentiam quaerebat, quae dicit : Osculetur me oscu/,isoris sui. Suspirans enim sancta ecclesia pro aduentu mediatoris dei et hominum, pro aduentu redemptoris sui, ad patrem 111 nouellua] nouellcaa.11 •· • 111 bonorum] bonam ~1 adulisccntulasi,a. 1 •1 inuitamur] imitcmur 11dd.fP 2 111. s,p. /in. ergo] ego ci 1, 0111. 31-1 117 aimua sponsa] sponsac simua ~ sponsa] sponsc ci 1 b pracualcmus] pracuclemus sie a•,praeualuimus • 1, posaumus fJ•(uel praeualemua tldd.111jJ.li11.) sodoles si& fP 118 saltim si, ci 1 ••·• fP·•31 •1 .. • 1 •1 • 1 b adhuc] il11ci•.a·• 1 •· fJ1 3' cu; ad hoc ci' ! 111.,ad hunc &1II.eodd.11 ,dd. IN sponswn et sponsam] sponsus et sponsa,, 111/HO sponswn dominum et sponsam ecclcsiam i1111.(et 111111 lli&1tahl11l) fJ' He adlcsccntule sfr a.1 ut 0111. a, 1 111 sodalcs] soldales si, 1 111., sodolcs fJ' H1 ucrba sponsi audiamus 0111.ptr bomo,ol. 31 c 1 aJ1.audiamus]etpra,111. pu.u., HI discamus] discimus fl' 241 pracstoJans diu i"". fJ' H4 siticns] seicos 31 l 111. optct] oportet 3' 144/HI pracsentiam] dei add. ,xp,,,,x;1 fJ1 141 dcsiderct] dcsiderat pri111w 1 cdicat] dicat y ¡u., e w 1 , et dicat 31 ; sic finit prologus add. a•2 111. in 1114rg., cxplicit prologus add.31 • •· t.o 1 N8 osculetur] 111p. /in., incipit explanatio in canticis canticorum prae111. explanatio pra,111. ci 1 2 111. a, 1, caput primum prM111. 111,· lilltra1/I Q (Osculetur) adornan/ fJU y 31 I •• E a, 1, lilltram A (Angclos) o.1 ·' {J'·1 ·• osculis] ita {JI l •· 31-1«1 ; osculo e,11. horis sif 31 angelus si, ci 11 •· • 31 , adgelus ci 1 ad eam] cadem ,odd. ,1 ,dd. 31 eam] eum 31 H7 spiritalia] et prae111.E1 dona] donorum fJ1 N8 deferentes (deffcrcntes 31 )] fercntes fJ'8' sed 0111. 31 b uero] 0111. 3' cu1• uera111p. li11.3'-' HI ipsum] pcrproem. fJ' y 3 w 1 b iam 0111. fJ'c1 a, 111 111 1 mundi 0111. fJ' ad] in fJ' 3 211 mundi 0111. ~• totam] tota y uidelicct 0111. 31 • 1 ecclcsiam] ccclcsia y 111 arras] aras «1, erras a•,arram y~•, atdas a.1 , ardcns ¡Jt.1·•·1 ·• spiritali dono] spiritualis doni «, spiritalia dona fJ' pcr legcm] 0111. fJ',quod prMm. fJ1 pcrccpcrat (percipcrat a•·a.c y 31)] acccpcrat {J4, praeccpta prMIII. fJ' sponsi] si si&y sui 0111.a, 1 IU quae] cum y ~. et osculis] oculis a.•·•, osculo tp·•·•·u y a•-u·•~ w ,dd. horis sie 31 1 IN cnim {JI 2 111. s,p. /in. sancta] aanctam c 1 111. IM/111 mcdiatoris dci ••• pro aducntu 0111. pn- homot0t.31 ·•·•·• 211 dei et ... aducntu rcdemptoris 1.p. li11. pro aduentu rcdemptoris sui 0111. fJ' aduentu] aducntum 0r1 ad 1 1 patrcm 0111. 3 •

a•

a.•·•·•

""°

{J'·•·•

a•·•·•

r

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN CANTICVM CANTICORVM,· 12-t3

15

uerba orationis facit, ut filium dirigat et sua illam praesentia inlustret, ut eidem ecclesiae non iam per prophetarum sed suo ore adlocutionem faciat. Vnde et de eodem sponso in euangelio scriptum est, cum sederet in monte et sublimium 26o praeceptorum uerba faceret : Aperiens autem Iesus os suum, tlixit. Ac si dicatur : 'Tune os suum aperuit, qui prius ad exhortationem ecclesiae aperuerat ora prophetarum'. 13. Sed ecce, cum suspirat, cum quasi absentem quaerit, subito intuetur praesentem. Habet enim hoc gratia creatoris 26, nostri, ut, cum de illo quaerentes eum loquimur, eius praesentia perfruamur. Vnde in euangelio scriptum est, quia, dum Cleopas et alius de illo in itinere uerba facerent, praesentem eum uidere meruerunt. Dum ergo sancta ecclesia incamandum sponsum adhuc absentem desiderat, subito intuetur praesenI, 1-2 270 tem atque subiungit: QVIA MELIORA SVNT VBERA TVA VINO ET ODOR VNGVENTORVM TVORVM SVPER OMNIA AROMATA. Vinum fuit scientia legis, scientia prophetarum. Sed ueniens dominus, quia sapientiam suam per camem uoluit praedicare, quasi fecit eam in carnis ubera· lactescere : quam enim in · 2n diuinitate sua capere minime patera.mus, in incarnatione eius agnosceremus. Vnde non inmerito eius ubera laudantur: quia HI/Nt

Matth. 5,

2.

IH/NI

ifr Luc. 24, 13-35.

facit] fecit 81 /, 1 ut] et c1 dirigat] diligat a•c1m11 •· sua] suam e1 illam] ruff'. y a 111., 1 ' •· • illum fJ' 1 111:, illa m1 praesentia] praesentiac e1 117 per] 0111.a.1 ,. ... , 1 1 y, ora 11dd. 8 e I, (hora 8 ) propbetarum] prophetu a. 1111. 111 boiesi,8 1 adlocutioncm] collocutionem fJ4 faciat] facit fP 1 "'· IN monte] montan y .. I •• sublimium]sublimume1 1 lllautem],rt11.8 1,0111.r• 1 Icsus 1 0111. IJ'·'"'111 hos sit 8 181 dixit] beati paupercs spiritu et cetera """· 81 , etc. ""'1. h dicatur] aperte prM111. fJ' y o, 111 hos sit 81 111/HI ad exhortationem] adhortationem cr,1, ab exortationc 81 111 appcrucrat si, a• hora si, 31 111 pr. cum 0111.fl' quaerct si, a••• 1 •· • 1M subito] subdit fP 1 •· IM/111 subito intuctur ... crcatoris nostri 0111.31-1 IN intuctur] inuenit •• enim 0111. /J' y 31.1"' 111 crcatoris] conditoris /J1 111 cum] in illo /J' loquimur] alloquimur3'-' cius]cuius a 1 118 perfruamur] perfruiturrun-. 81 dum] cum /J1 117 acopas si, fP ,, 81 , •• 1 I •·, Ocapas 31 1 "'·· Clcophas ,,,,. todd. ,1 ,dd. in 31 111/)./in. uerba in itinerc in,,. /J1 itincrc] ru,r. 31, uia E1 ucrba]sc pr111111.1xpt111xil /J1 ucrbafacercnt] loquercntur /J1 •• facercnt] faceiet y H8 uidcrc] 0111.«1,subito prt1t111. 3 • h IH absentem] absentc y 1111. intuctur] inucnit e• 271 quia o, 1 i11111arg. tua] tuo fP 1 "'· 171/171 et odor ... omnia aromata 0111. /J' 171 hodor sit 31 1 111. ungcntorum i la¡,,., s1111p,r o, 1 uinum] unum /J1 811 •· 171 lcgis] legi fP a/t. scicntia] et prMIII. fJ' 171 quia] qui ¡JU 1 • · •·•·• suam 0111. fJ' o, 111 camcm] add. /J1 uoluit] noluit /J1 1 •· 1 1 •· • (praedicare noluit iflll. /J') praedicare] pracdicari a•• •· /J 1-1.a 1 •· • 17' eam] eum e1•·• camis] carne /P l 111. lactcsceie(lactisccrc /J1 y)Jlatcscere c1, latisccrc e1•·• quam] quia y, quod .-, ut-prM111.3t.1 b enim 0111.31.a., h 171 minime capeieia. m1 in 0111.a•·• y r w 1 1 •· cius 0111.31 171 agnoscercmus, unde non inmerito cius 0111. j)#r bo111010t • .-1 agnoscercmusl·agnosdmus 8' .- • •· UI uerba orationis] orationis uerba ;""· •'• orationem {Jtm III

a•····

¡Jl-1••·•·• ,uam

Digitized by

Go ogle

a• a•·•·• a•

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN CANTICVM CANTICORVM, 13-14

16

40,

praeclicationis eius condescensio hoc egit in corclibus nostris, • quod doctrina legis agere minime ualuit. Plus enim nos nutriuit incamationis praedicatio quam legis doctrina. Dicat 280 ergo : M elio,a sunt ube,a tua super uinum. · 14. Quod adhuc confirmans, subiungit ac dicit : Et odo, unguentcwum tutWum super omnia a,omata. Vnguenta domini uirtutes sunt, unguentum domini spiritus sanctus fuit. De quo ei per prophetam dicitur : Vnxit te deus, deus tuus, oleo zB,laetitiae p,ae consorlibus tuis. Hoc oleo tune unctus est, cum incarnatus: non enim prius horno extitit, et postmodum spiritum sanctum accepit ; sed, quia spiritu sancto mediante PL 479 incarnatus est, eodem hoc oleo tune unctus est, cum horno creatus est. Odor ergo unguenti eius est ftagrantia spiritus 290 sancti, qui, ex illo procedens, in illo permansit. Odor unguentorum eius est flagrantia uirtutum, quas operatus est. Hauriat autem ecclesia aromata : quia habuit multa spiritus dona, quae in domo dei, id est in congregatione sanctorum, odorem bonae opinionis redderent et suauitatem futuri mediatoris 29, nuntiarent. Sed Odor unguento,um tuorum super omnia aromata : quia flagrantia uirtutum sponsi, quae per incamatio-

IM/181 Ps. 44, 8.

111 agerc o•. 111 minimc] mime si&P ualuit] ualuerat fll plu1] prius 1111111r. 111 incamationis] eius 11dd.fl' • •· a•«9 .. meliora] quia P,-•nr. a•e' ubera] ad a.1 super uinum] uino y 181 conbnnans] non,,,_,,,. a.1 subiungit] ••· 31 .. , et prtlllll.y ac dicit] ac dicat ci 1, addidit 31 ·•, dicen• /J' et 1 181 tuorum 0111. 31 •1 b unguenta] ungucntum 181 unguentum] unguenta y 31 °' • IN ei 0111. fJ' • cu111 per 31 ! •· s#J).li•. 1 per prophetam dicitur] propheta dicit a• tuus 3 ntp. li11. 181 prac consortibus tuis 0111. a• holeo sit 31 est «1 sllj). /in. 181 incamatua] est lllld. /J... 31 • •· «1 prius] primus y horno prius i•. m1 homo estitit] nat\11 est «' extetit sit a 1 181 quia] qui a e1 sancto spiritu i1111. •• sancto OIII. Jl' 188 incamatua tlt) incamatur «1 188/119 codcm hoc ..• aeatus est 1 0111. ptr "'"1to.1. 3 • 1 188 hoc fll ,, E1 oleo] loco IIIIJllijUIO ,,.,.,,,., 31 m1 tune oleo i1111. •• horno] in carne pr11t111. •• 181 crcatua est] creatus o, 1 l 111., crcatur ! 111. pr. cst 0111. p•cu1 111 hodor sit 31 unguenti] ungentorum fJ' eius] bis ci• l •·• a•sllf)./in. ftagrantia] fragrantia ¡JI a 111., fraglantia ¡Jt••••3u., • •· • •• IN qui] quae 1 1 permamit] utique pra1111. c1 odor (hodor 31)] ergo odd. Jl'-'·• cu1 111 pr. est] a•i11111ag., « ftagrantia] fragrantia fl'.a••·•3'-' • •· • • • · 1 1, fraglantia w 1 uirtutum] est odll. e' hauriat] ita ci 1 •._. 131-1.1·• w 1 ; hauriit {J', habuerat P y, habuit ,,11. ,odd. 11 ttld. 211 ecclcsia] sancta pt'MIII. fJ' 2 111.,a pran11.b quia] quae e• abuit sit 11 spiritus] sancti p,-111111. a•1 ! 111.SIi/). li11.,sancti add. ~· 11 •• • m1 • sptntul dona] dona spiritus sancti m dona] aromata proem.e 111 pr. in 31 ;,, ..,.,. deio111.¡Jt hodorcrnsi,3 1 IN oppinionissi,3 1 e1 redden:nt] 1 1 11 rcddidcrint a. • •· • /J , rcddideront fJ1y, rcdderant b •• nuntiarent] nuntiarunt y!•· sed] et hodor si, 81 tuorum] 0111. y, eius fJ' IN flagrantia] fraglantia IJl·•·•·u3'-' ' •· • ' •· • ca,1 17' condisrmsio sit a•.a 1 •· minime agere ;""·

a•

P,••· o•.m

•

a•••••

fP·•·•

a•··..

º"'·

r.a·•···· )'

°"'.

a•·

e•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN CANTICVM CANTICORVM, 14-15

17 nem eius facta est, -uicit praedicamenta legis, quae in arris ah sponso fuerant praerogata. Tanto quippe amplius ad intellectum creuit ecclesia, quanto et amplioris uisionis gratia 300 meruit inlustrari. lila legis aromata per angelos amministrata sunt, istud unguentum per praesentiam sponsi datum est. Sed, quia claritate eius praesentiae superata sunt bona legis, quae sublimia esse credebantur, dicatur recte: Odorunguentol'Um tuorum super omnia aromata. 15. Hoc autem, quod generaliter de cuneta ecclesia diximus, nunc specialiter de unaquaeque anima sentiamus. Ponamus ante oculos esse animam quandam donorum studiis inherentem, intellectum ex aliena praedicatione percipientem : quae per diuinam gratiam etiam ipsa inlustrari desiderat, ut 310 aliquando etiam per se intellegat : quae nihil se intellegere nisi I, 1 per uerba praedicatorum considerat ; et dicat : ÜSCVLETVR KE oscVLo ORIS SVI. 'Ipse me tangat intus, ut cognoscam intellegentia, et non iam praedicatorum uocibus sed intemae eius gratiae tactu perfruar'. Quasi osculo oris sui osculabatur Moysen dominus, cum ei per fiduciam familiaris gratiae intellectum porrigeret. Vnde scriptum est : Si fu~it p,opheta, in

'º'

,1,

111/IN

,fr nn.

Sll/318 Num.

12-14.

12,

6-8.

1H eiua] ei Puicit 0111.31 ·• praedicamcnta] praedicationem ~ in arris n,. y ah] a /J'••3•"" ,dd. IN /IN ab sponso] absconse 31, abaconsa 31 118 ,pon.so] ipso 1it •• fuerant] fuerunt 31, fucrat /J' o, 1 fuerant praerogata] praesupcrat add. 31 in """'1· rogata sunt fJ' praerogata] transcendit 11dd.3 1 i11111org., 1 1 1 1 - creuit] creauit a 3 •· credit 3 et e• 111p. lill. amplioris uisionis] ampliori fl8 IN inlustrari] illuatrare c1 angelus si, a 1 amminiatrata] ministtata 3 • b 111 istud (istut 31)] illud a• pcr 0111. a• l ••• a•l •• pracsentiam] pneaentia a 1 , deipr111a1./J4 sponsi fJ',.,111 datum rutr. /J1 -claritate] r11tr. 31 , claritatcm 31 supcrata] supcratae 31 aublimia] subliminca 1it • 1 1 •· essc credebantur] uidcbantur csae {Jt(ucl ere- adil. 111p./in.) credebantur] uidebantur /J' 1 •· a• dicatur recte] dicitur recte b, recte dicitur (JI odor] quia pr111111. fJ' 1M tuorum 0111. o, 1 1 111. HI hoc autem] hoc est 31 IN nunc] ucro """· y dae 1it a• unaquaeque] ita a•.a·• 31 • 1 •1 ' •· ,· unaquaque ttll. todJ.,1 ,dJ. (efrl. 141/148) 111 fl'••.a1 -. dononun] bonorum ¡JI·• «1 118 intellectum] intellccta 31 1111.,ucro t1dd. I, percipientem] praecipientem ca•1 111. pcr a• ctiam 31 /, ipsa a•111JJ. li11. 111 quac] quia /J1 ·..,· 1 111 considcrat] considerabat ¡r dicat] dicit /J',.,,,, 111 osculo] osculis 31.1• 1 b, oculis 31 boris sk8 1 ipsc] ipsa 31 ; id cstprlMIII. y, ac si dicatprMIII. b tangat] tangant 31 1 •. ut t.o1 111/).li11. 111/111 intellegcntia cognoacam i1111.t.o1 intellegentia] intcllcgentiam a•·• /J... y 31 ·•• 1 ·• •, intcllcgcnda 31 ! 111. 111 intemae] interna 11t cius /J' (d III gratiac tactu] 1tripsi""" 3 • b ,· gratia et actu lillnis 11111l1nJ111p«tis a 1 ·•·• gratia et tactu fJ•,gratiac et actu y, gratia ex actu /J' ,.i, gratiae es tactu ,.,• • borla,;, 81 osculabatur (bosculabatur 31)] osculatur y 11t/ltl Moysen dominus osculabatur i1111./J1 111 dominus /J'"' 111 per fiduciam] 6clucia /JI famlliaris] familiari 31• 1 111 porrigeret (porregeret a•)] porresit /J1 ! 111. 111p. ¡;,,. eat o•. a• /J1 si 0111. a• fuerit] iota"uoa adJ. _. propbeta 0111. c.1 111/111 in somnium] in aomnio fl-.Ca a, IM., per somnium /J'_. ·

a•

•·•y'•·

º"'·

a•'•·

a•'•·

/11·•·•.a·•

Digitized by

º"'·

º"'·

º"'·

a•

fP·•·•·•,

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

18

IN CANTICVM CANTICORVM, 15-17

somnium loquar ad eum, et non sicut /amu/,o meo M oysi : os enim ad os loqU.li•. loquor(locor3 1)]loquar fJ1'•· 1 o/1.01) ore fl', •· quui] quu •• 111 interna intcllegeotia] stripsi '""' •• • •• • 1 •• ,, 1 e I, ,· intemam intcllegentiam a.• 1 •· • 1 cu111, in etemam intellegeotiam /Jl-11 •·• in ctemum intcllcgcntiam a.1, per intcmam intcllegcntiam ¡JI mentcm] 111 tua] tuo 11 1 •· alt. ubera] ucrba e1 nt prius] ""'· mente fl' 1 •·'cu• fJI·•.supra a• bumillimae] bumillima /J1 •1 .a 1 ••• , ••• ; praedicationcs adl/. a e eius] pracdicatio add. fJ1, condcsccnsio odd. (praedicationis 31 1 •· • e1 J •·) I, P ••·'cu 111. (incamatiooia prMIII. w 1i11111arg.) (if r l. 17'1) an quoddam uinum] quodam uino ,, eat] c1, dcbriantur y (efrl. 114) na cnim] 0111. € 1, aut.cm fJ' quia] qui /J1 •1, quoniam /J' quia ab] quiab si, a.• bumilitatis] alicnam] aligcnam si, w 1 reddit] reddat humilitates c1 1 •·• bumanitatis /J' 1 •· B 1 •1 •11 •· J, a.1 , reddct y 1H quodam] quoddam a 1 !Jlol 111 sapicntiam 0111. /J' w • morem] amorcm fJ' cu 111 transeunt] transcant a.1 1H sancta] º"'·/J' cu 111, ut P,MIII. y 31 • •• dispiciat sita.•···· 31·1 1 •. • humillim&II']et P,MIII. 31-1b 111/117 pracdicationis dominicae incamationem] ita a.•·•·•/Ji.1.a.1., y 1 •· 31o1.ab (efr I0111e11 l. 330/ 3&1) ,· pracdicationem dominicac incamationis y 1 •· 31 ·• e, dominicae incamationis praedicationcm /J' a•cu m U7 ei] eis a.1 , cnim y 3..a., e1 sapiat] sapientes y' •· pcr 0111. y 128 eius 0111. 3' nutritur] 118 umillima si, 31 l 111. U1 clatam] uclatam cu1 111 llanutriuntur y picntiam mundi ia. a• sapientiam 0111. € 1 supcrat] supcrant a• llt twl. est /JIsllj). li11. quam hominis] quam homines /J1 3 a, 1 b, hominibus fJI·•e1 111/111 quam bominis .•• sapicntius cst 0111.ptr bo111010t. ,, 111 a/1. eat 0111. fJ' J •· quam bominis] quam homincs /J... 31·1 ·1.1·• w 1 b, bominibus (JI 3' c1 1M sed] et add. ~1 UI uidcas] uidemua a•······ el (est """· a•).homini € 1 uideas enim . .. bit euJ.r1, 011at01Mtho11cnim] uero y plcrusquc sit a.• IN mansuctudincm scruare ÍIUI. c1 111/117 cxtcriorcm] interiorcm in 317 tamcn 0111. ¡J•cu 111 · omnibua cxtcriorcm pri111i1111.y 111 sicut] sic /J' bo11 •1 •1 si,3 1

a•·•·•

•·/JI••·•·•·•

o•.

a•·•

a.•·•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN CANTICVMCANTICORVM,17-18 19 sed ut hominibus placeant, exhibent : quae idcirco uirtutes non sunt, quia deo placere non appetunt), olet tamen in 340 humanis naribus, dum humano iudicio bonam opinionem reddunt. Sed conparentur haec uero odori redemptoris nostri, I, 2 conparentur ueris ueris uirtutibus; et dicatur : ÜDOR VNGVENTORVM TVORVM SVPER OMNIA AROMATA. Id est : 'Flagrantia uirtutum tuarum omnem speciem uirtutum sapien34, tium mundi superat, quia uidelicet fictas eorum imagines ex ueritate transcendit'. 18. Quia secundo loco sentiri hoc, quod dictum est, de unaquaque anima diximus, adhuc eundem sensum, si possumus, adiuuante domino subtilius exequamur. Omnis anima, quae timet deum, iam sub iugo eius est, sed adhuc Ionge, quia timet : nam tantum quisque ad deum proficit, quantum poenam timoris amittit et gratiam de illo caritatis percipit. Ponamus ante oculos animam electi cuiuslibet, quae continuo desiderio in amorem uisionis sponsi accenditur: quia, quod in hac uita "' perfecte percipere non ualet, contemplatur eius celsitudinem et ex ipso amore conpungitur. Ipsa enim conpunctio, quae per caritatem fit, quae ex desiderio accenditur, quasi quoddam osculum est : totiens enim anima osculatur deum, quotiens in

"º

ifr nn. 15-17.

NI/NI

º··~...a•··•

exhibent] exhiberc p 1111.,exercent ¡• idcitco ... o, 1 uirtutea (uirtutis a 1 ) bis o, • 118/ID non uirtutes i1"'. ~•·• 111 deo ••· a• placeie deo i1111./J' )' ca, • olet] olent {JI 1 •• • 3 E9ca,1 b in o•. r Ne humano] humana 31 N1 rcdcmptoris nostri odori i1111. •• 141 ueris ueria]ilaa 11 •·• 1 •·' ;111111tdnl1»1h111u111.todd.,1,dd. dicatur]dicaty odor] 1 •• 81 , .... et P,MIII. a • b NI/IM Bagrantia] fragrantia E1, fraglantia p1a1·•• o, 1 Uf tuanun 81 sllj). /in. tuarum omnem speciem uirtutum 0111. p,r ho111HOI. c1 omnem] supent bit add. ~• omnem specicm] omni specie 8'-', omnia speciea E'in 111arg. speciem] sapicntiam 81 l 111. ali. uirtutum] uirtutcm Nf/NI sapicntium] sapientum p, sapientiam 0111.fP MI superat bit 01/I. ~• fictas] stultas fJ' imaginis si& a• imagines eorum i1111. fJ' ca, 111 NI scntiri] aentire ci• /J1 •1 • 1 1 •• • dictum est] diximus fJ' 1 111. N7/N8 una1 •• ,, 81 E' 1 •• (tfr ,. 306) . N8 adhuc) ad hunc a•1 111. quaque] unaquaeque p1.1 adhuc eundein] eundem adhuc i1111. 81, eundem tamen adhuc 3• NI/IN scnsum si ..• eius est 01/I. 31.1 148 possumus] possimus /J1 MI adiuuante domino] adiuuante deo ¡1-1.a.,• 1 b, deo adiuuante c1 exequamur] subsequamur /JI,exquiramus e U1 nam 0111. y tantum] tanto y E1 quisque ad dcum tantum i1111. c1 proñcit ad dcum ;""· ca,1 in 111ar,.. pro6cit] prope fit 8 e b quantum] quanto 3 r poenam] poena c1 2 111. 111 amittit] ammittit E' 1 •·, admittit a111. et gratiam] non integram si&1 1 illo] illa pt caritatis] caritatem c 1 ponamus] uero tJdd.el sllJJ. Ji11. 111 electi cuiuslibet] cuiuslibet ca,1 ,,,, cuiusque clecti ca,1 111/IN in amorem dcsiderio pri111 electi i1111. ;""· m 1 1H amorcm] amore y sponsi uisionis i1111. fJ' 1 111. quia fJ' in 1111111,. hac uita] hanc uitam el, actiua y 111 pcrfccte 0111. y percipcre perfecte m1 contcmplatur] contemplatus 3', contempletur •• cclsitudi1 111 et 0111. ci• /1 amorc] eius add. /J1 sup./i11. 117 ex] nem] celsitudine y 1 et ~· Cd 111 desiderio rtstr. 3 quoddam] quodam CI... l •• • 118 osculum] osculatum c1 osculatur] osculatus a 1 118 ut

1

a•·•

3•·•·•,

fJ'·•·•

i•.

a•······

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN CANTICVMCANTICORVM,18 eius amore conpungitur. Sunt enim multi, qui iam quidem 36o dominum metuunt, iam bonam operationem recipiunt ; sed necdum osculantur, quia amore eius minime conpunguntur. Quod bene in conuiuio pharisaei signatum est, qui, cum do~ minum recepisset cumque osculanti mulieri pedes eius in corde suo derogaret, audiuit : Intraui in domum tuam, ose• ,,, lum mihi non dedisti : haec autem, e%quo ingressa est, non cessauit osculari pedes meos. Omnis, qui iam elemosinas facit, qui iam bonis operibus studet, quasi Christum in conuiuium recipit : Christum pascit, qui eum in membris suis sustentare non desinit. Sed, si nondum per amorem conpungitur, adhuc 370 eius uestigia non osculatur. Praeponitur ergo pastori mulier, quae osculatur : quia praeponitur exteriora suadenti is, qui in interno mentis ardore in desiderio domini conpungitur. Bene autem dictum est : Non cessauit osculari pedes meos. Non enim sufficit in amorem dei semel conpungi et quiescere, ,,, sed et conpunctio esse debet et crebrescere. Vnde mulier ideo laudatur, quia osculari non desistit, id est conpungi minime cessauit. Vnde et per prophetam dicitur : Constituite diem 20

IN/NI tl,J.a 1

171

Luc. 7, 44-45.

;1n,..4 5.

177/171 Ps. 117, 2.7.

r

IN amore] amoiem fJ1 qui iam bis 1111. 111 dominum] deum a 1 /J' 31 E bonam] in pra1111. y 31.1o, 1 ,dt/. bonam operationem] in bono operationem 11 el, bona operatione 3c.a., E' recipiunt] rccipiuntur 31 N1 oscu1 lantur] eum pr1#111.'o, amore] ab prlll#I. y, in pr... el minime 0111. 31 conpunguntur] r1str. a, 1, conpungitur 31 1 111. NI est 81 sllJJ.li•. 111 recepisset (recipisset a 1 -')] recepisaent 1 111. cumque] eumque /J' 81 , et c1 osculanti] osculati a 1 81 osculanti mulieri pedes] osculatos · a mullere pedes fP·••osculatos pcdea a muliere fJ• mulieri] muliere a• /JIz "· eiua] ei /JI IM intraui] inttauit a• ' •· /J1 z •· • 1 • •·, intranti 111 autem 0111. 81 NI/NI non cessauit ex quo ingreasa est i1111 • .-1 111 ingressa est] intrauit /JIy c1 , Íntraui /Ja.l NI osculare Sil' a 1 31 l •• DlCOS 31 s.p. li•. qui iam] quidam a• 1111. elemosinas] helemoainam r, elemosinam o, 1 facit] fecit /J1 1 111. 117 iam 0111. /Jª bonis iam ;""· /J1 operibua bonis i1111 • .-1 conuiuium] conuiuio /J'el 118 recipit(~it a 1 /J1)]recipere y Christum] et prM111. /J' pascet si&a.•fP qui] quia c1 b - desinit 1)] dcsiit /J' 1111. (desinet si] 0111. 11 •·,qui/JI 1111.,quia 2 111. -/171 eius adhuc i1111. 171 uestigia eiua i1111./J'•• ergo 0111. y pastori] pastor 31 , paacenti 31 •1 , phariseo 81 sllJJ.,ras. 171 praeponitur] praeponit quaeque /J1 suadenti] ita 31 •1 •1 •• 1 •·, suadentia aua danti /JtJ.a • •· •·• y 3 1 , ••• .,1.1 J •• (d ,dd., sua dantis /JI 1111.,sua dando /J1 is] bis 81 .. 1, OIII.3'• 1 J •• 1n p,. in] a 1 {J'·1 • •· y 31 • •· •·••• _. ., •• ex 31 •• .-1 b intemo} extemo I'·' 1 •· • 1 •· in desiderio domini 0111. desiderio] deaiderium I "'· conpungitur] coniungitur /J1 171 dictum eat] dicitur 3' non cessauit] ex quo inttaui prt11111. fJ' osailare si, a.1 11, amorern] amore a 1 /J' y 8 /, conpungi semel ;,,,,. a, 1 et {r sllJJ.,ras. 174/17'1 et quiescere ... minime ceuauit 0111. p,r bolllOIOI. 81 •1 1 •· 171 pr. et OIII.fJ'••m • conpunctio] punctio a 1 /J1 debet esse ;""· el crebreacere] crebeacere /J1 .a•• 31 ' •·•,non refri~cere «' ideo] in eo 31 ·' 171 quia] qui dcsistit] deatitit ~•·• 3 e • MIi., desinit /JI n, et 0111. fJ' 31 cu ,tld. per /JIsllJJ.li•. constituiteJ cooatuite sit /JI31, constitui o, 1 l "'·

a•

a•

a•

a•~

a•

a•·•

º"'·

a

a••

a•••' •· ;

•-u

a•

a•

a•

a•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 481

IN CANTICVMCANTICORVM,·18-19 2I sollamnemin con/reqtlfflttúionibususque ad comu altaris. Dies sollemnis est domino ·conpunctio cordis nostri. Sed tune in 310 frequentatione dies sollemnis constituitur, cum ad lacrimas prae amore eius assidue mens mouetur. Cui uelut si diceremus: 'Quandiu ista acturi sumus ? Quandiu tribulationibus afficimur ?', illico tenninum, quousque fieri debeat, subiunxit dicens : Vsque ad cornu altaris. Comu quippe altaris est ex31, altatio sacrificii interioris : ubi cum peruenerimus, iam nequa- • quam necesse est, ut sollemnem diem domino de nostra lamentatione faciamus. Anima ergo, quae iam per amorem conpungi desiderat, quae iam contemplari uisionem sponsi I, 1 sui appetit, dicat : ÜSCVLETVR ME OSCVLO ORIS SVI. 390 11. Vel certe osculum oris eius est ipsa perfectio pacis intemae : ad quam cum peruenerimus, nihil remanebit ami, 1 pJ.ius, quod quaeramus. Vnde et apte subiungitur : QVIA IIELIORA SVNT VBERA TVA VINO. Vinum enim est scientia dei, quam in ista uita positi accepimus. Vbera autem sponsi tune 39, amplectimur, cum eum in aeterna patria iam per amplexum praesentiae contemplamur. Dicat ergo : M eliora sunt ubua tua uino. Ac si dicat: 'Magna est quidem scientia, quam de te mihi

INibiJ.

•/.

..

171 con&cquentationibus] frequentationibus /J'••·• cu1 111, confrcqucntatione 11 • •· •, condempsis 31 1111. usque ad comu altaris 0111. 171 domino est o, • 171/181 est domino •.• dies sollemnis 0111. p,r holllOIOI. 3... 171 tune 0111. fP - frcquentatione] confrcquentatione y 31 • •· 1 • constituitur] in confrequentatione add. 3u., cum] quando /J1 ad] in /J1 lacrimas] lacrimis a.1 181 prae] pro /J1 • 1 prac amorc] per amorem e eius] domini a • b mena 0111.1 fJ' o, 111 mouetur] commouetur fJ',mouemur uelut] si 0111. o, diceremua] dixercmus 31 1111. In quandiu ista] quam uel diuisa 31 ista acturi sumus, quandiu 0111. p,r bolllOIOI. fJ1 tribulationibus] tribulatione y 181/181 afficimur] afficicmur pt·•"'111,afficercmur /J1 181 illico] ideo fP -/IN 6eri debcat ..• dicens, usque 0111.p,r ho1110«Jt. r 181 subiunxit] subiungit .181 pcruenerimus] pcruenimus e1 181/111 iam nequaquam ••• cum pcruenerimus 0111. p,r bolllOIOt. a•·u 181 iam 81 111J>. /in. 181/ 181 nequaquam iam ;""· el nequaquam necease] milla neccssitas /J1 181 de nostra] demonstra si, 31 188 conpungi] domino coniungi el osculo] osculia 31 •1 c1 b horis si, 31 osculum] osculus 31 •1 e11 •· oris (horis 11) 0111. 8• eius oris ÍIIII. o,l III eius 0111. )' est w 1 111/J. /in. Ut quam 31 ,-,. li•. peruenerimus] peruenircmus e1 rcmanebit] permanebit a.1 111 et o•. y a••• apte (abtc a 1 ) r11,r. 31 quia 0111. fl1 na tua] eius cu1 111 IN/lfl uinwn enim .•. tua uino p,r bolllOIOI. y 111 enim 0111.3u.e scientia] scientiam r 1 111. 1M positi 0111. fJ' acccpimus] ita a•·•·• !J1 •1 cu 111(efr contulisti, /. 198); accipimus ""· totld. 11 b III amplectimur] amplectabimur /J1 eum in 0111. au .aetema] interna 31.1.. e1 aetcma patria] actemam patriam a.11 •· el iam in aetema patria hu,. fJ•cu111 IN praesentiae] pnacntia 31, 0111. o, 1 dicat] dicit a b lfl quidem est iu. el · ·quidem] quidam a• acicntia rtl'1'. e1

a•••

i•.

cu•

a•

fP·•·•·•

o•.

o•.••

CC. CXLIV

'

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

40,

IN CANTICVM CANTICORVM, 19-21

22

in hac uita contulisti; magnum est.uinum notitiae tuae, quo me debrias ; sed ubera tua uino meliora sunt : quia tune per 400 speciem et per sublimitatem contemplationis transcenditur, quidquid de te modo per fidem scitur'. 1, 2

Z0. ET

ODOR VNGVENTORVM TVORVM SVPER OMNIA AROMA-

Habet hic sancta ecclesia aromata, dum uirtute scientiae, uirtute castitatis, uirtute misericordiae, uirtute humilitatis, 40, uirtute caritatis pollet. Si sanctorum uita odorem aromatum ex uirtutibus non haberet, Paulus non diceret : Ch,isti b0ffl4s odor sumus in omns loco. Sed longe excellentior estilla unctio contemplationis dei, ad quam quandoque ducendi sumus ; longe excellentior est odor unguentorum dei aromatibus uir410 tutum nostrarum : et, si iam magna sunt, quae accepimus, ualde tamen potiora sunt, quae de contemplatione creatoris nostri accepturi sumus. Vnde anhelet anima et dicat : Odo, unguentcwum tuo,um supe, omnia aromata. Id est: 'Illa bona, quae per contemplationem tuam praeparas, ista omnia uirtu41, tum munera, quae in hac uita tribuisti, transcendunt'. Zt. Dicamus huic ecclesiae, dicamus huic animae, sic amanti, sic aestuanti in amorem sponsi sui, unde tantum desiderium perceperit, unde notitiam diuinitatis eius apprehenderit. Sed TA.

_.,_,

Mj.

al

II Cor. 2,

1,.

198 hac (ac 11) 0111. ~ 1 hac uita] actiua y magnum] magnumquc ~ cst] notitiae] restr. a.1, noti&uae a.•, lactitiac y quo] 0111. 31 1 111., enim 11dJ. y mide 2 111. in 111arg. - dcbrias] inebrias•• debriu sed] debriasset31 1111.,

dcbriasti 2 111. meliora sunt uino ;""· fl' a•,sunt uino mcliora ;""· t.111 111(swit 1 t.11 SIi/). /i11.) 481 spccicm] spcm prillJ E1 pcr] 0111.31 ••, super ')' • 1 l •• transcenditur] asccnditur /J1 MI habct hic ..• ecclcsia aromata 0111. p,r ho1110tot. fJ'"' 111 tM uirtutc castitatis] et castitatis y uirtute miscricordiae 0111. per bo1110tol. fJ' uirtute miscricordiae uirtute humilitatis 0111. per bolllOIOt. fJ1 uirtutc hwnilitatis uirtute miscricordiac i1111. e-1 tM/MI uirtute miscricordiae uirtute humilitatis uirtutc caritatis 0111. y 411 uirtutc 0111. 8' uirtute caritatis 0111. ptr ho111o,ot. fJ' odorCJn (hodorcm 31)] odonun a.1 odorcm aromatum] aromata E1 4N abcrct si, 31 '87 sumus] deo add. fll·'-' 8' cu 111 4fn /409cst illa ... longe exccllenrior 0111. p,r bolllOIOt. y fl'I illa 0111. 81 '88 contemplationis 0111. fJ' o, 111 4" cxcellcntior] cxcclsior E1 odor] ordo 81 410 nostrarum] miscricordiae si, e-1 si E1 sllJ)./i11. iam 81 111/). /in. magna 1 1 iam i"". /J acccpimus] accipimus E f11 potiora] positiora 411/fil unde anhclet ..• omnia aromata fJ' in 111org. fil hodor sil 31 '11 illa] illic fJ' bona illa i"". fJ'"' 111 ftf per /J1 sllj). /in. tuam 0111. pt.t"' 111 pracparas ista] praeparasti rt.ttr. fP ista E 1 sllJ)./in. omnia] omnium 81 E1 ftl ac si, 31 hac uita] actiua y tribuisti] tribuis•• ftl pr. dicamus] discamus •• 2 111. ccclcsiae dicamus huic animae sic amanti 0111. y alt. dicamus] discamus 31 2 111. 11/1. huic 0111. • sic 31 sllJ)./in. fH sic acstuanti 0111. fJ' acstuanti] adacstuanti a.1 , csuricnti /Jª,certanti 81 amorcm] amore 31 •1 -' 1 «1 /J( amorac c ), domini ""4. fP ü 7/'18 tantum dcsiderium pcrccperit unde /JlrbolllO«Jt. cu• fil pcrceperit] perdperct fJ' I •• I I •·, pcrciperit /J9 1 •• ccpcrit /J'«1 cius 0111. 8'· 1 •1

a•

º"'·

a•.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN CANTICVM CANTICORVM,

I, 2

21-22

23

ecce; unde ipsa exprimit et dicit : VNGVENTVM EFFVSVM N0Vnguentum effusum est diuinitas incarnata.. Si enim sit unguentum in uasculo, odorem exterius minus ; si uero effunditur, odor effusi unguenti dilatatur. Nomen ergo dei unguentum effusum est : quia ah inmensitate diuinitatis suae ad naturam nostram se exterius fudit et, ab eo quod est 425 inuisibilis, se uisibilem reddidit. Si enim non se effunderet, nequaquam nobis innotesceret. Effudit se unguentum, cum se et deum seruauit et horno exhibuit. De qua effusione Paulus dicit : Qui, cum in forma dei esset, non ,apinam a,bit,atus est esse se aequalem deo ; sed semetipsum exinaniuit, f o,mam 430 se,ui accipiens. Quod Paulus dixit ·'exinaniuit', hoc Salomon dixit 'effudit'. Quia ergo humano generi dominus per humili-. tatem incarñationis innotuit, dicatur ei : Vnguentum egusum 420 MEN TVVM.

est nomen tuum.

1, 2 435

ZZ.Sequitur : IDEO ADVLESCENTVLAE DILEXERVNT TE. Quid hoc loco adulescentulas accipimus, nisi electorum animas per baptismum renouatas ? Vita quippe peccati ad ueterem hominem pertinet, uita iustitiae ad nouum. Quia ergo un~ guentum foras se fudit, in amore suo adulescentulas ardentes fecit : quia renouatas animas desiderio suo flagrantes exhibuit.

a&/at

Mj.

al

Phil.

2,

6-7.

'11 unde] inde p1 ipsa 0111./J'"' 111 expraemit si, a 1 exprimit et] expri1 meret fJ'"' 111 ungentum ito jw, s1111p,r ca, effusum] est odd.p• •1 411 sit] 0111.~•, fit b odorcm (hodorem 81)] odor eat p... ' •·, odorc w 1 , olet /J' "' 1 111 exterius 0111. fJ' w 111 minus] reddit sllj)pk#mmt 8 E b, (JIIOd 11111111111 nJ,..

fP·•·•·•·•

flllllinuilllll p,dO ,· fundit add.p1 · si] cum p 411/flt si ucro effunditur] cHusum uero fJ' ,n unguenti effusi i"". E1 dilatatur] amplius prat111. (JI 411 ah 0111. cu1 a, nosttam naturam i1111.pt fudit] fundit E1, cffudit w 1 et tras. 31 atf411inuisibiliscsti•. /J' fll seuisibilcm rcddidit 0111.31 reddidit (rcddcdit a•)] rcddit 31 • 1 c1 ca,11 •·, exhibuit pcr pracsentiam assumpte camis 31 b se non i1111. a• E9cu1 ae innotesceret (innotiscerct a 1)] ignotcscerct 31, se prfMIII. /J1 effudit] cffundit «1 417 se] esse si, a 1 pr. et 0111.p• 31.1 111 deum] 1 •·•y dominum y homo] ita • 1 ; amorem {P, homincm ttll. todd. ,t tdd. 418 dicit] ait p• rapinam] rapina y 411 essc] essct 81 se cssc i1111. 111 se 0111. 31 aequalem] aequalis 31 •1 •1 b sed 0111. 411/411 sed semetipsum ..• serui accipicns 0111. 411 cxinaniuit] rutr. 3• 2 m., cxinaniui 31 fU dixit] dicit pu•• Salcmon si,cu1 411 dixit] dicit y '31/'31 humilitatem] humanitatcm -pri,u 31 "2 incamationis] rtstr. camis ••, suae add.p• innotuit] rutr. cu1 , ignotu.it 31 cfusum si, 31 na cst 0111.pa.c8 E"' ,dd. 1 G4 ideo] deo sit • te] nimis add. p•31.1 al loco] in prtl1111. y •• accipimua] accepimus E1 , bit 0111. fJ' C&J111 "8 rcnouatas] nouatia a.1 1 111., renouatis 2111.,renouetesi,y, accipimus bi,odd p•"'111 uita] et ita {J1 quippc] quipri,u lllld. pi A7 pcrtinet] renouata P,Otlll. fP iustitiac] iusti 31 ·•·•·• 418 se fudit] refudit y, se effudit /J1 3 e b, effudit /J4"'111 adulesccntulas (adulisccotulaa a•)o111. ,.• 418/411 ardcntes fecit quia renouatas animas 0111.E1 fecit ardentea i"". ca,1 al fecit] facit pri,u 8' quia] qui ca,1 1 111. animas y suo 0111. au flagrantes] fragrantcs p•111,fraglantes p•31 J •·

a•••

a•

a•·•a•

w•,

º"'·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 48%

24

IN CANTICVMCANTICORVM,·22-23

Puerilis aetas amori necdum congruit, senilis ab amore desinit. Puer est, qui uitae ardentis studium necdum coepit ; senis est, qui coeperat quidem, sed desiit. Quia ergo neque hi flagrant in domino qui necdum coeperunt, neque hi qui iam quidem • 406 coeperant sed friguerunt, postposita puerili uel senili uita, 44, adulescentulae currere dicuntur, id est illae animae quae in ipso feruoris amore sunt. IS. Quod tamen intellegere aliter ~umus. Potest enim adulescentia ad infirmitatem referri. Iuueniles quippe aetates sunt ordo angelorum, qui nulla debilitate uicti sunt, nulla 4'º infirmitate superati. Dicatur ergo : V nguentum effusum est nomen tuum : ideo adulescentulae dilexe,-unt te. Id est : 'Quia per incamationem tuam notitiam tuam exterius effudisti, 1dcirco infirmae animae natura humana diligere praeualent. Illae quippe uirtutes surnmae quasi aetates iuuenales etiam 4U ibi te diligunt, ubi fusus non es : quia et ibi te uident, ubi in statu diuinitatis tuae contines. Qui ergo ab illis summis ordinibus quasi a iuuenalibus aetatibus etiam non fusus uideris, exterius propter homines funderis : ut etiam ah adulescentulis, id est ab infinnis mentibus, diligaris'. 440

Meamore1i~e1• fP nccdum amorii1111.31.1 senilis ab amore dcsinit 0111. 31·•·•·• "1 coepit] accepit /J1 • 1 senia (senes 31)] ilo e1... 1 •· • p.a 1 •· ,· acnex t1II. todd. 11 ,tld. MI qui] quia e11 /J1.a coeperat] acceperat /J1 • 1 desiit] desinit y 1 •• hi 0111. a•· flagrant] fragrant a•1 111., fraglant /J1 1111. MI domino] deo e• coeperunt] coeperant y iam] nec ,;~ fP quidcm 0111. /J'3u., co • MI coeperant] coeperunt ¡J1.1.a., ,' frigucrunt] friguerant y postposita] postposito a• puerili] puerilis y, pueri /J1 1 •· senili ( senilee1•.a1 .. •)] senilis y uita] uitae e11 /J1, aetate /J' co 111 4'I currere] curare e11 dicuntur currerc ia. 81 illae] illa 81 "8 fcruoris amore] ita e1•.a·•/J11 •· y m 111 •• feruorc amoris tlll. todd. 11 h 4-17 alitcr] et prMIII. 8 c1 b "8 aduleacentia (aduliscentia 1 •1 e1•.a·•)¡J•in 11111,-g. infirmitatem] superad odd.y iuueniles] iuuenilis e11 IJl-1• /J, iuuenales 31 1 111. "8/.ul iuueniles quippe ..• infirmitate superati 0111. y "8 quippe] quidem /J1, ergo /J1 aetates] aetatia /P·1 •1 •1 h, aetate m1 "8 1 • 1 81 • 11 •· h sunt ordo] ordines sunt {JI ordo] ordines !Jl-1• pr. milla] nullam •' 1 111. debilitatc] benignitate 81 1 111. "8/fll milla infinnitate cu•;,, 111,g. 411 est] 111/). /i11.cu1, 0111. fJlel y 8 e h tlt aduliscentulae ,;, a•·• te 0111. a• quia 0111. 81 DI notiam si, olt. tuam 0111. 81 ·•• 1 •• exteriua 0111. a• 411 idcirco] te add. e11111p. /in. natura humana] ilo a•·u fJU ,11111ablalillfJ,id ul per naturam ; naturac humanae y e, naturam hwnanam t1II. nNld. 11 ,dd. diligere] te prann. • pracualent] praeuident 81 1 111. 4M aetates iuuenalcs ( actatis iuucnalis e1•.a·•y ' -..) ] aetatcs iuueniles 81 • •· •·•· 1 ·• ,', actatia iuuenilis /Jy • •· cu ,dd. (iuuenilia aetatis ;""· {JI) DI fusus] cffusus e' co1 non es] manes /J1 quia] ergo odd./J1 etº"'· 81 •1 ó fH tuae 0111. fl'·• • contlnes] contineris e11 •'• consistis e'; te prM111. fl... 3 ,.,1 ,tld. qui] quia /J'' •·y.illia] aliia a• summis 3'-' fl7 a] ad e11 a•,0111. 31-1b iuuenalibus] il• o1 1 •• y I •• 31 l •• 1 , iuuenalis e11 I •• •, iuuenibus {JIl •• m1 l ••• iuuenilibus nll. todJ. 11 ,tld. actatibus] et actibus /J1 08 funderis] fuderis e1._. 1 •·• cffunderia .etiam] et e11 adulescentulis (aduliscentulis ca•.a·•)]adolentulis sit "''• adolescentibus fJ' 31 ·• fll id cst] hoc est fJ' id est ab infinnis mcnti1 111p. bus 0111. y ab 1cu li11.,0111. fJ'31-1

a•' •·

a•

m•

o•.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

25 I, 3 46o K. Sequitur : TRABE ME. Omnis, qui trahitur, aut non ualens aut non uolens inuitus ducitur. Sed, qui dicit : T,aM me, habet aliquid quod uult, habet aliquid quod non ualet. Natura humana sequi deum uult ; sed, infirmitatis consuetudine superata, sicut debet, sequi non praeualet. Videt ergo ,.,, aliud in se esse quo tendit, aliud in se esse quod non ualet ; et recte clicit : T,ahe me. Quasi uolentem nec ualentem se uiderat Paulus, cum diceret: Mente seruio legi dei, carneautem legi peccati ; et : Video aliam legem in membris meis, ,e,pugnantem legi mentís meae. Quia ergo est in nobis aliud quod nos in470 citat, aliud quod grauat, dicamus : T,ahe me. l, 3 &. POST TE CVRREMVS IN ODOREM VNGVENTORVM TVORVM. In odorem unguentorum dei currimus, cum donis eius spiritalibus afflati in amore uisionis eius inhiamus. Sciendum uero est, quia in eo, quod homines deum sequuntur, aliquando 47' ambulant, aliquando currunt, aliquando fortiter currunt. Quasi post deum ambulat, qui tepide sequitur ; currit, qui fernenter sequitur ; perfecte currit, qui perseueranter sequitur. Inmobile enim erat cor ad sequendum deum et post eum IN CANTICVM CANTICORVM, 24-25

.. , ..

tfll/MI Rom. 7, 25.

•/. a 1

ibii., 23.

a•111/).li•., post te ""'· /J1 ,, a•(tfr l. 470/4'11) traitur si, 11 a•1 IIIJ>. ü11. ducitur 1dicitur fJ•1 •• a•1 ••• ' trahitur , ... • sed qui] sequi 3 1 •· qui] quid a.•1 •· •, quod /J' tll pr. quod] quo r quod uult habet aliquid o•.p,r btn,,o,ot. P·•···· "''·habet (abet 31) OIII. /l' habet aliquid quod non ualet bis a• Jt. quod] quo e1 h ualet] sn-i""""'1,, 1 ·• • 1 h (tfr non praeualet, /. 464) ,· uolct P, uult a.fJy e1 ,,,• 111{ualct p,tlai e,1111a1 .a·•· 1 1 ...

trae,;, 31

PL 483

me]

tl1 aut non uolcna

(d

fortt lt¡..tonid11111111), potcat ca, MI iruinnitatis (in6rmitatc1 8 1 •.)] inñrmatis fJ' Ml/tM infirmitatis con1uetudine] infirmitate consuctudinis e1 consuetudine] consuctudinem • 1 tM superata] superacta b MI pr. aliud] aliquid /J1 p,. in se aliud ;,,.. a.U w 1 quo] quod a.1 JPJ·•1 •· • ai.a••·•••• •· h quo o/1.aliud] et prat111. a• "''· in se tendit aliud in se case0111.pw holllHOI.y a•J •• OIII. ¡JI "''· in se CISC a• quod] quo e11 ·•·· /JI·'e ualet) uolet 81 1111. tll uolcntcm] uoluntatem a.1 e1 nec] non /J' tl7 uidcrat] uidered a.1 diceret) dicit "''"· • 1 legi Oege 81 l ar.) 31 1 111. legi dei] dei lcgi iu. ~•, 0111. 81 1111.,deo a•1 •• • ti& ]egi] lege a.... a•J •• 1 J •• c11 •. tet lcge si, /J1 est ergo iu. fJ' aliud est in nobis i1111./J'"' 111 quod bis a• nos 0111.a.• "8/'71 incitat] incitet a, 1 470 grauat] nos JwMIII. el 471/471 ttahe me, post a.•·•fJ'«1 :,, tpddmt;.,., (tfr JI. 460, 489 ss.) ,· trabe me te currcmus] ita i11ltrJ>IIIIIIIIII 1 y 31.a.a.,e1 ca, tdi.forlfltSI ,x °"ht17po; i, illlWJ>IIIKliOIII post te, currcmus 111·•· o a 1 /J'.. 3•·• adhibilanot1n,utal 471 post te] poste sita.•·• !JI curremus (currimus e11 •' ~• 31)] CUrnlllUS e1 odoran] odore fJU••a, 1 ungentorum illl j11'1 1 11111/)tr¡p·•·•-uca, 4'11/471 unguentorum tuonun, in odorein pw DOIIIOIOI. a• 471/471 spiritalibus 0111. ,,,• spiritalibus affiati in amore uisionis eius 1 •• 31 a, 111 OIII. J>trho111010I. 31 '71 afflati] afBigi /J8 amore] amorem a.1 /J'• 1 eius] illius el '74 uero] uerum a. homini1 sita.• dcum fJ' '71 cununt aliquando ambulant pri111 i1111. ca,1 pr. cumJnt] currant ~• 1 •· '71 deum] dominum • 1 ambulat] ambulant ~· J •• a• sequitur] currit a•••, currunt a• currit] 0111. a•1 bcne ,,..,,,_ 471/4n qui fementer •.. perfecte currit pw DOIIIOIOt. y· 477 feruenter] frcquenter /J'·1 •1 e1 "' •, fortiter p f 71 deum 111 i11 dominum fJIc1

o•.

o•.

o•.

o•.

o•.

Digitized by

a••·

••'1·,

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN CANTICVMCANTICORVM,25 ambulare nolebat, cum aduentus domini in mundo apparuit 48o et ab insensibili sua statione humanas mentes mouit. Vnde scriptum est : Petles eius steterunt, et mota est ~a. Hic autem non 'motus' sed 'cursus' dicitur : quia non sufficit, ut sequamur, nisi etiam desiderando curramus. Quia uero neque currere .sufficit, nisi etiam perfecte curratur, Paulus dicit : Sic 48s currite, ut conprehendatis. Et nonnulli, dum nimis currunt, in indiscretione dilabuntur : plus enim, quam necesse est, sapiunt et se iam ei, quem sequebantur, praeferunt, dum suas uirtutes eligunt et eius, quem sequebantur, indicia postponunt. Vnde bene, cum diceretur 'currimus', praemissum est 'post te'. 490 Post deum enim currunt, qui eius indicia considerant, eius uoluntatem sibi praef erunt et peruenire ad eum sub digna operatione discretione contendunt. Hinc propheta, uoluntatem dei considerans et sequens, ait: Adhesit anima mea post te. Hinc Petro consilium danti dicitur : Redi post me, Satanas ! . 49, Non enim sapis, quae dei sunt, sed quae liominum. Quia ergo perfectae animae summa cautela dei iudicia contuentur et neque per torporem neque per indiscretum feruorem praeuenire praesumunt, bene dicitur : Post te currimus in odorem unguentorum tuorum. Tune enim 'post te currimus', quando •

'81 Hab. 3, s-6sec. LXX. 481/-181 I Cor. 9, 24. tll Marc. 8, 33 ; ,jr Matth. 16, 23.

tkf.

a1

413 Ps. 62, 9.

t.H/

'71 ambulare] irc € 1 nolebat] noluerunt /Jª domini om. ¡J• mundo] mundum /J' 480 insensibili sua statione] insensibilis uastatione lill,ris 111a/1to•• p«lis a 1 31, insensibili uastatione 31 •1 -u·• • mouit] mouet pu 1 •·, nouet o.1 '81 dicitur] dicuntur y '81/tN desiderando curamus ..• nisi etiam 0111.ptr homotot.y 481 uero] uere b neque uero i1111.c.c,1 l 111. neque] nec /J' '8t etiam 0111. /J1 c.c,1 perfecte] desiderando P,MIII. a• curratur] r,sn-. 31, currantur 31, curramus /J' · sic] si a.•1111. 481 et] sed 3 • h dwn] cum 3t, Ut 31.1.el •• in] 0111. 31• 1, lllj). /in. 31 •1 481 indiscretione] indiscrctionem a• 1 •· flu· 1 ·• 31·•·• c1 "'1dd. dilabuntur] dilabantur 31 plus enim] '87 se] si ci 1 iam dum enim plus«' (enim ,ras. 2 111.) quam ru". a.•2 111. 0111. p• '88 eius] ei /J1 quem] que ci 1 unde] et add. c1 481 cwn diccrctur] condiceretur a 1 diceretur /Jªc1 currimus] currcmus pu-• 3i.a "' ,dd. 418 deum] dominum fJ' 3• M1 peruenire] praeuenirc 31 l 111. MI operadiscrctione] ac pr111111. /31, cum pro,111.• 1, discredone] operationis fJ'3i.u., h bine] hic 81 l 111. '81/"3 tionis p• 31 • •· e• c.c,1, per disactionem {JI,0111. y uoluntatem] uoluntate 31 DI dei 0111. considerans] disc:urrens /JI et sequens 0111. fJ'"' 111 mea 0111. 31 fN bine] hic 31 1111. consilium danti] ~onsilio dante /JIa• dante sit Sathanaa -1, Satana 31 , •• •• enim p• pr. quae] ea pr111111. /1'·1 tll summa] aumme •• l 111., suac 31 contuentur] contuetur .a1111.,continentur fJ'1111.,continent J 111. 487/flll praeuenire] perucnire /J' y 31 c1 418 dicitur] dicimua y currimus] cuncmus 31.1.i., e"' ,dd. odorem] odorc 31 ,.,• b DI tuorwn a•in marg. tcl 0111. deum /J' 31 b, eum ,r currimus] currcmus /J.•

l..

º"'·

a• a•

fl'·•·• a•.a·•·•·• ••

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

407

27 sooet amando sequimur et timendo diuina iudicia ·non praeuenimus. 18. INTRODVXIT ME REX IN CVBICVLVM SVVM. EXVLTABIMVS ET LAETABIMVR IN TE. Ecclesia dei quasi quaedam domus regís est. Et ista domus habet portam, habet ascensum, habet triclinium, habet cubicula. Omnis, qui intra ecclesiam fidem habet, iam portam domus istius ingressus est : quia, sicut porta reliqua domus aperit, ita fides reliquarum uirtutum ostium habet. Omnis, qui intra ecclesiam spem habet, iam ad ascensum domus uenit : spes enim eleuat cor, ut sublimia ,10 appetat et ima deserat. Omnis, qui in ista domo positus caritatem habet, quasi in tricliniis deambulat : lata enim est caritas, quae usque ad inimicorum dilectionem tenditur. Omnis, qui in ecclesia positus iam sublimia secreta rimatur, iam occulta iudicia considerat, quasi in cubiculum intrauit. De si, porta domus istius dicebat quidam : Ape-rite mihi portas iustitiae et ing,essus in eas confitebo, domino. De ascensu spei dicebat : Ascensus in co,de eius disposuit. De tricliniis latís domus istius dicitur : Latum mandatum tuum nimis. In mandato lato specialiter caritas designatur. De cubiculo regis IN CANTICVM CANTICORVM,·25-26

1, 3

'º'

111/111 Ps. 117, 19.

117 Ps. 83, 6.

PL 484

118 Ps. 118, 96.

sequimur] te prMIII.{Jt diuina] dei 3c diuina iudicia] diuino iudicio non] stripsit IÚI.a•, sllj).li11.tu 1, 0111. (JU 31 tu 1 111/181 praeuenimus] explicit omclia prima add. a•.a.t fJ1•1-1 p.u «1, explicit liber primus adl/. tu 1 NI introduxit] incipit omelia secunda prllnll. au € 1, incipit secunda pr11t111. (J1·1 •1 3a.u, incipit secundus pram,. tu 1 ; /i1ttra111 I (Introduxit) ador,,a,,1 fJ' 31••·• € 1 ca,1 111/IOI introduxit me ..• in te bis {J1 (pri"'" ldt1 ccllaria lot0 cubiculum) exultabimus] cxultauimus y ¡u.a 1 •· c1 1 •· 181 ecclesia] ecce P,MIII. a• ICN est a• 111 tridinium] triclinia 3 e b(8 1 i11lllllrg.)(efr 11. 611, 617) cubicula] cubiculum fJ' omnis] et P,-IMIII.{Jt y tu ,,, intta] intrans 31.1,intrat e• ecclesiam] ecclesia 31 •1 IN habet] habens c1 domus 0111. fJ'y tu 111 117 reliqua] reliquias 31, rcliquas «I, 0111. 31 domus] domos «9 a 111. 118 hostium si, {J1 •1 «1 pr. habet] aperit fJ' w 111., est {J1 3 • b intral intrat 31 «9 eccleaiam] ccclcsia3 1 a/1.habet] habens «9 ad 0111.y NI apea] spe 1 111., spem 2 111. cleuat] leuat e•, subleuat eleuat cor] clcuatur /JIa• 111 imma si, 81 deserat] dcsidcrat a 1 /J' I - • domo] a• SII/J.li11.,domus •' positus rutr. 111 abet si, 81 tricliniis] triclinis ,;, y a•«91 •·, triclinium {J' tu III dcarnbulat] ambulat (JI 3u.,, deambulabat e• est enim i•. fJU 31 •1 1 •· •• b 111 imicorum si& tenditur] extenditur a e b, tendit fJ' 111 positus] cst prtU1r1. «1 , agnouerit fllld. y secreta 0111.111 rimatur l rimare y llt iudicia] dci pral#I. € 1 considerat] consederat /JI,considcruc y in 0111.tu 1 cubiculum] cubículo e 111 istius /J' in 111arg. 111 et] ut «9,o•. tu• con6tcbor] bis a• l 111., confitear e• ascenso] assensu c1 spei] cius sit 31 117 ascensus] asccnsione, c1 cius corde i1111. ,,, eius] auo /J1 e• disposuit] diaposui 31 tridinis si, a• «9 1 •· latis] latus y 111 istius 0111. 11 tuum 0111. 81 l 111. 111 cubiculo] ocatlto pri,u fJ' regís] legia a•1111. -

fl'

º"'·

a•·•

a•·•

a•

a•

a•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

28

IN CANTICVM CANTICORVM, 26-27

loquebatur, qui dicebat : Secretum meum mihi et alias : A udiui archana uerba, quae non licet hominibus loqu,. Primus ergo aditus domus istius porta fidei, secundus prouectus aseensus spei, tertius latitudo caritatis, quartus iam perfectio caritatis ad cognitionem secretorum dei. Quia ergo sancta ecclesia in membris suis perfectis, in sanctis doctoribus, in eis, qui iam pleni et radicati sunt in mysteriis dei, quasi ad sublimia secreta peruenit et adhuc in ista uita posita iam illa penetrat, Int,oduxit me rex in cubiculum suum ait. Per prophetas .enim, per apostolos, per doctores, qui in ista uita positi iam sublimia secreta illius uitae penetrabant, ecclesia in cubiculum regís illius ingressa fuerat. 37. Et caute intuendum est, quia non dicit 'in cubiculum sponsi' sed 'in cubiculum regís'. Nominando enim regem, reuerentiam secretorum uult ostendere : quia, quanto potens ,,, est cubiculum, tanto maior est reuerentia exhibenda in his, ad quae intratur. Ne ergo, dum cognoscit secreta dei unusquisque, dum occulta iudicia rimatur, dum ad sublimia contemplationis adtollitur, extollatur et in superbia delabatur, regís dicitur cubiculum intrare. Id est : cui tanto maior re,20

#.

,2,

''º

111 11 Cor.

IIO Is. 24, 16.

J,j. a 1

u, 4.

IN secretum meum mihi 1,is«1 meum 0111. c1 mihi y a 111.i11 """1· alias] alia a 1, alio loco per Paulum dicitur fJ' 111 audiui] audiuit /J' archana] Hect] licebat hominibus] hornini 31 e primus] priua secreta 1 1 1 1 /J... •· UI aditus] auditua 3' J •· •· c domus istius aditua ia. fJ' domus 0111. e porta] portas y, portio /JI,est pro,111.a• fr sllj)./i11. porta ñdei] porte fidea c1 prouectus] profectus /J' «1 114 caritatis] est odd. 3 b cognitionem] cognationem a 1, agnitioncm 31.1 dei 0111. y ergo 0111. fJ' 111 sancta 0111. 31 IU/111 ecclesia sancta ia. P' 111 111 suia fJ' sanctis] 0111. m1, ergo add. 111 IH pleni et] plenissime «1 in /J"! "'· lllj). /i11. mysteriis] ministeriis e 127/110 peruenit et ... sublimia secreta 0111. p,r ho111010t. y 11'1 et run-. 31 adhuc] dum si, 31.1 uita] ita {11 •• 3 e b ,· uoce 111aifuto'""' at.a·• fll·1 ·'-' w 111 (uoce ista i1111. /J') posita] positus fJ',est odd.81 illa] in illa 31, illam «1, secreta 11dd.fJ• 118 introdwdt] dicat prM111.31.1 ait 0111. 3'-'·• 111 apostolus si, 31 1H iam 0111. 3' penettabant] penetrabat b ecclesia 31 ,-,. lin. 111 illiua regia i1111. p• illius 0111. -9 111/ 111 fuerat et] ru,r. a•,fuit et /JI 111 et 0111. «9 intuendum] considerandum «1 111.111 cubiculum] cubiculo •• 111 regem 31 slljJ. /i11. 111/IN reuerentiam] reuercntia y secretorum reuercntiam i1111. IN quanto] potens] potcntior {J1 111 cubiculum] cuius est prMIII. p• quantum c 1 el • •· maior] melior {J1, magia e ahibenda 0111. 81 in] ah y 1H ad 1 1 1 1 quae] atque •· 3 , itaque p ad quae intratur] qui inttantur y in•· ' tratur] iteratur pri,u fJ',minatur 31 ' •· •, miratur 31 ! •· U7 occulta rurr. 31 118 estollatur] extollitur c1 1 •·, ne prMIII.y extollatur et in 1uperbiadclabatur /JI superbia] superbiam a• • •· fll•'-'y c9 w • dclabatur] dilabatur fll·'"' 1 ·• .. (11 • cubiculum] in prMIII.,, id eat li•. cui] quia c1 tanto] tantum aU

a•

a•

fJ'·•·•·•

o•.

fJ'

a•••

°"'·

•ª •.•.

a••

Digitized by

Go ogle

r ,•.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN CANTICVM CANTICORVM, 27-29

29

,-10 uerentia

exhibenda est, quanto magis anima ad cognoscenda eius secreta ducitur : ut unusquisque, qui proficit, qui iam exaltatus per gratiam et ad sublimia secreta peruenit, se ipsum adtendat et ex ipso profectu amplius humilietur. Vnde et Hezechihel, quotiens ad sublimia contemplanda ducitur, ,_., 'filius hominis' uocatur. Ac si ei dicatur : 'Adtende, quod es : et non extollaris de bis, ad quae adtolleris'. 18. Sed paucorum est in ecclesia ista sublimia et occulta iudicia dei rimari et conprehendere. Tamen, dum uidemus fortes uiros posse ad tantam sapientiam peruenire, ut contemplentur secreta dei in cordibus suis, et nos paruuli habeamus fiduciam, quia quandoque ad ueniam, quandoque ad eius gratiam ueniamus. Vnde et ex uerbis adulescentularum subditur : ExuUabimus et laetabimu, in te. Dum ecclesia in his, qui • perfecti sunt, ingreditur cubiculum regis, adulescentulae ,,, spem sibi exultationis promittunt : quia, dum fortes ad sublimia contemplanda perueniunt, infirmi spem de uenia peccatorum sumunt. 39. I 11.troduxitme rex in cubiculum suum. Exultabimus et I, 3 laetabimur in te, MEMORES VBERVM TVORVM SVPER VINVK.

''º

NI tf r &., passim.

J,j. a1

NI cognosccnda] agnoscenda /J' M1 dudtur] dicitur a 1 81 1 •·, introducitur ut] et a1 31·1 JJ.ergo add.t111 pr. qui 0111. a•··/J' 111 proficit] profecit 31-1b, proficiat fJ' ,. ,,, qui iam] quanto /J' iam a•111JJ. /in. MI es1 altatus] extatua ,;, esaltatur /!1'· est """· p• per gratiam et 0111. 31.1 et fJ' ca, • secreta] aetcma ,;, 81 MI adtendat] intendat « ipso] se p,-111111. J •· ' profectu] prouectu y, profecto /J1 1 •· • amplius y humilietur] humiliatur fJI M& et 0111. ¡r 81 •1.1 •• h ERchihel a•, Ezecbiel 31 , Hiezechiel y MI uocatur] dicitur «' ei 0111. 81 dicatur ei ia. fJ' 1 1 quod] quid y•• qui • MI et] ut a. 2 111. 111/). /in. non] ne ca,1 bis] cis {Ja.a., ad quae] atque 81 adtollcris] cxtolleris fJ1 y, tolleris «' NI dei iudkia i1111. p-1.1«1 conprchendcrc] contemplare fJI 1 111., contcmplari 1 •·• prouide P,MIII. •• dum o•. {JI uidimus sfr a 1 MI fortcs] fone y uiros 0111. a• posse 0111. fJI 141/IIO contcmplcntur) contemplantur c1 IIO et] ut IJl·•·u paruoli si, a 1 IN/111 habeamus 1habcmua e• 111 pr. quandoque] quandocumque fl' ad ucniam quandoque 0111.ptr ho111010I. y 3u.e c1 o/1. quandoquc] quando 31 '•· 1 111/111 gratiam cius illM. c.v1 111 ucniamus] ueniemus 31 • 1 ca,1 et] 1,,p. /in. «1• 0111. y aduliscentulanun sit a•·• 111 aultabimus] esultauimus y, esaltabimua 31, aultamus fJ' emltabimua et laetabimur in te] memores uberum tuorum super uinum. rccti diligunt te sit ~ laetabimur] letamur /J' in te] memores uberum tuorum super uinum, rccti diligunt te odd. /J' dum] cum !JI·•;Salomon rcx Israhel P,MIII. a• I •· eccleaia] in P,MIII. p• UI/IN que perfecte sit 81 1 111. 114 cubiculum] 1 in P,MIII. a. ·' ,, aduliscentulae sit 111 exultationis 0111. forta dum fJ' fortis si, a.• fJ1 IN/111 de ucnia peccatorum spcm i•. fJ' 111 summunt 1i1 a.• 1 •· 31 Nl/161 introduxit me •.• in ·tc 0111. fJ' 111 emltabimus] exultauimus y

a•··

"'ª

a•.

o•.

a•.

o•.

a•

a•·•

a•

a.•··

°"'·

Digitized by

Go ogle

a•

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

408

IN CANTICVM CANTICORVM, 29-30

30

''°propter

Habet iste sponsus ubera, qui etiam rex reuerentiam uocatur. Habet ubera, sanctos uiros corde adherentium sibi. Vbera in arca pectoris fixa sunt : ex interno nutrimento trahunt ad eos, quos foras nutriunt. Sancti ergo uiri ubera sponsi sunt : quia ex intimis trahunt et s6sexterius nutriunt. Vbera illius sunt apostoli, ubera illius sunt PL 48s omnes praedicatores ecclesiae. Vinum, sicut et superius diximus, fuit in prophetis, uinum fuit in lege ; sed, quia ampliora mandata data sunt per apostolos, quam data fuerant per prophetas, Memo,-esuberum tucwum supe,- uinum : quia, qui no ista possunt inplere, quae in nouo testamento mandata sunt, illam scientiam legis sine dubio transcendunt. 30. Quod tamen intellegere et aliter possumus. Memrllllll. a.1 ! "'·· ac p,111111.ah, 1 1 0111./J'..., 111 unde] et add. a. fl'8 111, ideo p• filii] filiis c1 1 "'· - contra] aduersum "' 111 contra me /JIi11111arg. qui in a.1 ;,, 111arg. in 0111./JI1 •· 81 J •• o,I J •• -/N1 rcmanserúnt] pcrmanserunt /J' "1 111

p•·•

a.•·•

3.....

Digitized by

Go ogle

º"'·

a•.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN CANTICVM CANTICORVM, 34-36

35

manserunt, bellum persecutionis contra· synagogae fideles gesserunt. 35. Sed, dum persecutionem patitur ea pars, quae ex iudaeis uenit ad fidem, discessit ad praedicationem gentium: 66Jdeseruit ludaeam et uenit ad praedicationem gentium. Vnde I, 5 et sequitur : POSVERVNT ME CVSTODEM IN VINEIS,VINEAM MEAM NONCVSTODIVI : 'quia, dum me persequuntur hi, qui in ludaea sunt, in ecclesiis me custodem fecerunt. Vineam meam non custodiui: quia Iudaeam deserui'. Vnde et Paulus 670 dicit, unde et apostoli: Nobis missum fue,at ue,bum dei ,· sed, quia indignos uos iudicastis, ecce imus ad gentes. Ac si dicat : 'Nos uineam nostram custodire uolumus; sed, quia nos ipsi respuitis, ad aliena.mm nos uinearum custodiam transmittitis'. 6n 38. Ista, quae de synagoga diximus ad fidem conuersam, I, 4 dicamus modo de ecclesia ad ftdem uocatam : NIGRASVM,SED FILIAE HIERVSALEM. Ecclesia ex gentibus ueniens FORMOSA, considerat fidelium animas, quas inuenit, quas et filias Hierusalem uocat. Hierusalem quippe uisio pacis dicitur. Considerat 680 quid fuit, quid facta est : et confitetur praeteritas culpas, ne superba sit, confitetur praesentem uitam, ne ingrata ; et dicit :

171/171 Act.

1 3,

26 et 46.

171 ifr nn. 32-35.

111 fcdclcs si, a 1 1

111. 1M iudaeis] Iudaca 8 E I, gcntium praedicationem NI dcsentlt Iudaeam •.• praedicationem gentium 0111.p,r bolllOMJI. e1 /Jy a, 111 111 et 0111. 31-1I, custodem] custodcs 81 uineis] uinea y Hl/11'1 uincam mcam non custodiui 0111. fJ' H'I/..,, quia dum ..• non custodiui 0111.p,r bolllfWJI. y 11'1 pcrsequuntur] secuntur ci 1 J •· 1 hi 3 I, NI ludaca] ecclcsia fJ' 1111. ccclesiis] ita a•·• /J' y 8 E cu1 tdd. ; ecclesia 'lll. todd. -/171 Paulus dicit, unde et 0111. ptr bo1'IOIOI.3u.a., 170 unde 0111. /J' nobis] ita, forlll.lstex ar,hltypo, ci 1 1 •· • 1 •· 81 ' •· ; uobis ttll. ,odd. ,1 llld., inquit add. 8' dei 0111.fJ' 171 indignos] indignis a 1 1111. uos indignos i1111.cu1 uos] nos b iudicastis] iudicatis (JI 1 •· ', actcmac uitac odd.)' i 1 imus] conucrtimur ~ 1 1 •· dicat] dicant 31 b 171 uolwnus] uoluimus /J'·' 3 h, nolumus /J1· olt. nos] uos 31, uos add. 3' 1111.sllj). /in., 0111. 31 nos ipsi] uos ipsos /J1 1'11 rcspuitis] itd a pi.131•1 E b; respuistis ,odd. ,1111 alicnarum] aligcnarwn sic cu• uinearum custodiam nos i1111.fJ'·•cu "' 1'11/17t transmittitis] transmittctis cu• 1'11 ista] itaque /J' y cu 111 quae 0111. y 81 1 •• de synagoga 81 i11111org. diximua de synagoga i1111. fJ'w 111 diximus] duximus y 1 111. con1'11 de 0111. 31 uocatam] ucrsam] ita a 1•... fl' 31-1; conucrsa &1II.&odd.ti ,dd. ita a (JI 31-1; uocata ttll. todd. 11 ,dd. (conuersa 3 1 1111.,ucl uocata add. 2 111.sllj). /i11.) sed] et I, 17'1 formonsa sit a 1 J •••• , J •• filiae] filia 81 178 con1 1 animas quas 0111. 8' pr. quas 0111. 81 inucnit sidcrat] considerans y 3'· • ratr. a•a 111. •lt. quaa a• en quippc 0111. y considcrat] consideraos y 181 pr. quid] qui 31 1 111., quod 3'· 6 • 1 b fuit] fccit /J' m 111 o/1. quid] quod h quid facta] considerat pra1111. 3t h 111 ne] non 81, 0111. 81·••• 1, ingrata] sit lllld. fl'•'•'-•e.u111

fJ'

i1111.

°"'·

,,11.

°"'·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

111410

36

1, 4

I, 4

I, 5 I, 5

IN CANTICVM CANTICORVM, 36-37

Nigra sum, sed /ormosa. Nigra per meritum, formosa per gratiam ; nigra per uitam praeteritam, formosa per conuersationem sequentem. Quomodo nigra ? S1cvT TABERNACVLA 61s CEDAR.Cedar tabemacula gentium fuerunt, tabemacula tenebrarum fuerunt; et gentibus dictum est: Fuistis aUquando únelwae,nunc autem lux in domino. Quomodo formosa ? S1cVT PELLISSALOM0NIS.Macerati enim sumus per paenitentiam. Mortificata caro per paenitentiam quasi pellis in obsequium 690 regis adducitur. Omnes per paenitentiam se ipsos affligentes membra Christi se faciunt. Membra ergo Christi per paenitentiam afllicta pellis Salomonis sunt, quia mortificata caro fiunt. 37. Sed ecce, erant in ludaea fideles, qui dedignabantur ad fidem uenire gentiles. Vnde et Petrum redarguunt, quod 69' Cornelium susceperat. Vnde in ecclesia gentium subiungit : NoLITE ME CONSIDERARE, QV0DFVSCASIM. 'Nolite despicere gentilitatem infidelitatis meae, nolite despicere peccata priora, nolite adtendere quod fui'. Quare? Qv1A DEC0L0RAVIT ME SOL. Sol in eo decolorat, in quo arctius et districtius se in700 primit. Deus, quando districtum iudicium tenet, quasi districtionem suam amplius exhibet ; et decolorat, dum amplius

181/lfJ'I Eph. J. 8.

IH/UI

ifr Act.

11.

2-3.

nigra per meritum formosa o•. p,r l»l8t pr. formonsa sie a 1 1 •· •·• 81 1 •· 1 •·)] IIIOIOI.y 11/1.formosa (fonnonsa a 1 1 •· •·• sed pr1U111. B... 881 praetcritam] om. «1• anteriorem .a;,,1111lrg. formonsa sit a 1 1 •· •·•·' 31 181/ IN conucnationem] conuersionem /J' 31·1 co I, 181 sequentem] pracsentem y nigra] sum add. 3' 181 aJ1. Cedar] quippc 11dd.8 c /J tÚI. tabemacula bis o, 1 1,,,. 181/181 tabcmacula tcncbrarum fuerunt 0111.p,r bo,,,o,ot. al-1 187 formonsa si, a 11 •· •·• 31 188 pcllis] pcllcs 31•1 •1 • 1·• « b Solomonissi, fl' 1111., Salemonis "'ª 881 mortificata caro per pacnitcntiam p,r /Jn,o,ot. y per in 0111. a 1 adducitur] adducimur a' 1 •·• addupaenitentiam 0111. /31 cuntur y omncs] qui m/J. y se ipsos] se ipso a 1 •t se Christi i•. fJ1 ergo] enim 31·• en pcllis] ita a 1•1 ¡11-1 "' ,· pclles nll. todd.,1 ,dd. Sasunt] fiunt 81 1 111. mortificata 81 SIIJJ. li11. fiunt] sunt lemonis si, Ctl1 a1•1 .-1 fidelissi, a 1• 1 dcdignabantur] indignabantur f3lel IN rcdar•• gunt si, a.• 811 susccperat (suscipcrat aa.a 31)] susccperit y. reccpcrant .-1 unde] et 11dd. fP·••hic odd. 3 • 1, in 0111. fJ1 o,• , •· b gentium 0111. y subiungit] subiungitur /J'"' ,dd. pr. nolitc] noli 31 considerare me 81 quod] quia m1 -1•1 quod fusca •.• nolitc DI despicerc (dispicerc a 1•1 81 «')] me P,MIII. 31 adtcnderc 0111.pw ho1'IOIOI.y lfl gcntilitatcm infidelitatis mcae nolitc dcspicere 0111. ptr bolllOIOI.81 ·• mcae inñdelitatis inN. fJ' gu., "' 111 mcac] mcam 3' a 111. despicere (dispiccre a 1• 1 81 •ª)] respicerc quod] quid fJ'Ct1111 fui] fuit a 1• 1 me 0111.a 1 1 1 -in eo] me rutr. a. 2111 •• qucmsi, fP,magis 3 h in quo] 0111. f3•·•• ibi si, fP in quo arctius] incoartiua si, arctius] altius y diatrictiua et artius i-. fJ' et] te si, at-t, quo /31 districtius] r11tr. 3', strictius y. discrctius 3'- 1 ni districtum] districti a 1• 1 tenitsit a 1•1 quaai] quia a 1, quando 31 a 111. IN/711 districtioncm] discietionem 3'· 1 • 1 111 et] mu. 31, 0111. fl' 31 decolorat] eo amplius prMIII.31• amplius prMIII.h

a•

o•.

·•·a.• &1·•·•·•·• •

a.•• •· i"". a•

-

a.•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN CANTICVM CANTICORVM, 37-38

37

fulget : quia, dum districtionem subtilius exercet, districte adiudicat. Quasi enim radios suos suspendit sol, quando clementer opera nostra considerat ; quasi districte uirtutem suam 10, exhibeat, quando districte opera nostra pensat. Dicat ergo ecclesia : 'Inde sum fusca, inde peccatrix, quia me sol decolorauit : quia, creator meus dum me deserit, ego in errore lapsa sum'. 88. Sed o tu, sic afflicta, sic destituta, quid meruisti ? Quid PL 411 I, 5 710 ex dono consecuta es? FILII MATRIS MEAE PVGNAVERVNT CONTRA ME. Filii matris sunt apostoli : mater enim omnium Hierusalem superna est. Ipsi pugnauerunt contra ecclesiam, durn ab infidelitate in fide praedicationibus suis quasi quibusdam lanceis confoderunt. Vnde et Paulus quasi quidam 11, pugnator dicit : Cogitationum consilia dest,uentes et omnem al#tudinem extollentem se aduersus scientiam dei. Quia altitudinem destruit, utique pugnator est. Isti ergo pugnatores, isti filii matris Hierusalem debellauerunt ecclesiam ab errore suo, ut illam fundarent ad iustitiam. Filii mat,is meae pugnaI, 5 720 uerunt contra me. Et quid fecerunt pugnantes ? PosVERVNT ME cvsTODEM IN VINEIS. Vineae ecclesiae sunt uirtutes, quae fructificant : quia, 'dum depugnant in me uitia, quasi de mala mea me expugnant. Fructificationem et uirtutum studia mihi • 411

'111/711 tfr Gal. 4, 26.

711/711 11 Cor.

10,

4-s.

a•·•·•

4 1 •1 dum o, 1 I 111. sllj). li11. districtioncm] discretionem districte] et pr1111r1. y 'IU adiudicat] et iudicat /r enim 0111. 8' IN/ 'IN clcmenter] deus """· /JI 'IN opera] peccata y '111 exhibeat] ito 4 1 •1 • 1 l •• t I •• ,· exhibet tlll. &Otld. ,, ""1. opera nostra pensat 3' n,p. ,ras. pensat] pcnset fl' 1111. '111 fusca sum i•. /J' o/1. inde] unde fl' 3'·a.• 111 sol me i1111. fJ'·•y '1ft descrit] deseruit fl' 31•1 b ego] ergo 11 1 1 111. errorc] errorem 4 • •· fl".a·•·• 718 lapsa] lapsus 11 l 111. 7N o 0111. /JIc1 aftlicta] aflicta «9 1 •·• afRata 81 destituta (distituta 4 1• 1)] destructa a• 1 •• pr. quid] quod a• "''· quid] quod 4t I •• 711 ex dono] ex deo P,-MIII. comec:uta] assecuta 8 e b (es asaccuta ;-. c1) es] est 4 1 711/711 6lli c1 matris •••aduersum(si,) me o, 1 ;,, 11111rg. '111 contra] aduenum /J' matris] meae IIMI.b mater] matris y enim 711 eat 0111. 31 /J ipsi] et p,w,,,. /J' '111 ah in6dclitate] ab in6delitatem sit c1 l 111.1 ad infidelitatem y in fide] in fidem e•, ad 6dem /JU"'•• uenientes pr111111. fl' B 111. 111J>. li11. Ttt et Paulua oa,. a•·• quasi ••· o,I 711 altitudinem rtstr. a• estollentcm] atollcnta y ., 1 se 0111. y quia] il• 4 1•1 ,, ,· qui ,111.'°"4. ,1 ,Jd. '111 isti] Chriati c1 '111 matria ,- 1 i• 111org. '111 fundarent] fundctent /J', fecundarent c1 matris l,;1 4 1 ne contra] aduersum c.1 pugnantes "" llf/. ,-,¡,,.,,, ¡Jt ,_I 111 uineae] uinea 811 lllnt IIIIJ./J1 ecclcaiae] ecclcsia 81 IUOt ecde-1 aiac i1111. /J 7n fructlficant] fructüiccnt a 1 dcpugnant] pugnant 4 1 a• 1 uitia] uita e11·• /J1 de] dum si, /J1· fD/'111 mala mea] malis meis /JI ,._.., ta mea o•. /Jt,.a espugnaot me i•11.fJI fructificationem]frucd1 •· fJt 11• 1 c. 11111. uirtutum] uirtutem • 1 •1 J>rdNttl.r,fwllllu ficatione1111

'111 fulgit si,

°"'·a•·•

a,•

a•

e.e.

4

Digitized by

Go ogle

ca.IV

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN CANT.1€VMCANTICORVM,38-39 dederunt : in uineis me custodem fecerunt, ut fructificationem 12, afferrent'. Post expugnationem specialiter dicat : VINEAK MEAM NON -cvsTODIVI. Vinea ecclesiae antiqua consuetudo e~oris est : quae, dum custos ad uirtutes ponitur, deseruit uineam illam antiquam consuetuclinem erroris sui. -39. Diximus de synagoga ad fidem uenientem, diximus de 730 gentilitate conuersa ; dicamus modo generaliter de tota simul ecclesia, et specialiter quid de unaquaque anima sentiendum est. Solent praui auditores doctores suos non considerare quod sunt, sed quod fuerunt ; sani uero doctores et confitentur quod fuerunt, et proferunt quod sunt: ut nec peccatores se abscon73S dant, nec iterum dona uelut ingrati denegent. Dicat ergo in I, 4 istis ecclesia : NIGRA SVM, SED FORMOSA. 'Nigra per me, formosa per donum ; nigra de praeterito, formosa ex eo quod facta sum in futuris'. Quomodo nigra ? Quomodo formosa ? I, 4 Nigra SICVT TABERNACVLA CEDAR, formosa SICVT PELLIS 740 SALOMONIS. Et non est iustum, ut aliquis ex praeterita uita pensetur, et non magis adtendatur quod fuit, sed quod est. I, 5 Vnde subiungit: NOLITE ME CONSIDERARE, QVOD FVSCA SIM: QVIA DECOLORAVIT ME SOL. Aliquando in scriptura sacra sol ponitur nimius aestus terrenorum desideriorum. Vnde ergo 38

Hf custodem me i1111. 41 ut] et si, 4 1•1 fructificationem] fructificatione y 711 afferrcnt] ila 4 fJy u, 111,· afferremforlass, rttli1118 Eh post expugnationcm adpra«td. n/fflllll {J1 ·1-1 3 Eh 7H ecclesiae] ccclcsia {J1 31 antigua] antique /J' consuetudo] consuetudine y 717 /718 crroris est ..• antiquam consuetudinem bis 31, 0111. per holllOIOt. y 717 custos] custis si&4 1 uirtutcs] uirtutcm 31•1 J, 728 uincam illam] uinea illa {J... , 0111. fJ' a, 111 antiquam] antigua 31 antiquam consuctudincm] antigua consuctudine 31 1 111. sui 0111. b 7•/ 718 diximus de gcntilitate conuersa diximus synagogam (si,) ad fidcm ucnicntem '""· 3' 711 de synagoga] r,s&r.y, synagogam 3'· 6 ucnientem] ita ,x arel» IJPO4 fJ1 • 1 1 •· 1 31 •1 1 •· 1 ·'· 1 ·• 1 •· « h ,· uenicnte ttll. &odd.11 111 718 conucrsa] conucrsam 81 1111. dicamus] diximus 41-1 modo] 0111. 31, ergo fJ' m1 111 de tota] dotata si, E1 711 ccclcsia] tcrtio modo moraliter add. quid] quid de] quide si, /JI unaquaquc] wiaqucque 31 E1 quod 4 1 1111., 0111. 31 711 cst] sit /J1 doctores 0111. {J1 3,.1-1 doctores suos] suos doctores i1111.fJ', suos praedicatores y considerare non ;""· 86 • • 711/'lM sani uero .•. quod fuerunt 0111.p,r ho111oeo1. /JI1111. 711 uero] modo /ji, ergo fJ'u, 111 et] eisi, 111 7M proferunt] profuerunt 4 1 1111. nec] ne 3 1 1 111. 711/711 in istis 0111. y 711 formonsa si&4 1 1 •· 1 •1 ·' 31 me] mcritum si, fJ' E1 7H/717 formonsa 1 1 1 1 si, 4 ' •· • ·' 3 '117 donum] nouum si, 31 •1 nigra] swn add. fJ' a, ,,, · •practerito] praeterita 4 1 fonnonsa si, 4 1 1 •· •·•·• 31 718 facta] factum fr. 1 111., factus {J1 fonnonsa si, 4 1 1 •· 1 • 1 ·' 31 7D formonsa si, 4 1 1 •· 1 1 •· 1 ·' 31 - pcllis] pcllcs 41-1 1 •·' /J1 • 1 3 h 7f8 Salamonis si, 4 1, Salemonis /J1 m1 aliquis 3' 7ü pcnsctur] pcnset y 7'1 unde] et add. ,ras. 31 ! • . subiungit] subditur y me 0111.~• considerare] considere si& #1. sim] aum 31 ·' 7.U· me decolorauit sol i1111. o, 1 1111.,decolorauit sol me i1111. a 111. H4 nimius acstus] pro nimio .acstu ·/1' terrenorum 0111. {JJ ergo] ego a 1

r

º"'·

Digitized by

Go ogle

r

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN CANTICVM CANTICORVM, 39-40

39

, .., fusca ? ~Quia clecolorauitme sol et ardore .amoris teITeni apud sponsum decolorata sum, id est indecora apud regem.facta'. I, 5 D. FILII MATRIS .MEAE PVGNAVERVNT CONTRA ME.In omni creatura duae creaturae rationales sunt conditae, humana et angelica. Cecidit angelus, persuasit homini. Mater enim omnis creaturae benignitas et potentia dei. Nos ergo et angeli, ex eo quod rationales conditi sumus, quasi quandam societatem fratemitatis habemus. Sed, quia angeli ab eadem potentia conditi sunt, a qua et nos, qui tamen cadentes angeli cotidie contra nos bellum gerunt, dicat : Filii mat,is meae pugnaue,unt PL ,,, contra me. Ecce, dum pugnant isti spiritus rationales, isti spiritus filii matris, dum pugnant contra animam, faciunt eam rebus terrenis incumbere, actionibus saecularibus uacare, res I, 5 transitorias quaerere. Vnde et subiungit : PosvERVNT ME CVSTODEM IN VINEIS,VINEAMMEAMNONCVSTODIVI. Vineae 76o enim sunt actiones terrenae. Ac si dicat : 'In actionibus terrenis custodem me posuerunt'. Et quid ? 'Vineam meam, id est animam meam, uitam meam, mentem meam, custodire neglexi : quia, dum exterius in rerurn terrenarum actione inuoluta sum, ab interna custodia elapsa sum'. Plerique ex eo 765 se considerant quod iuxta ipsos est, non ex eo quod sunt.

"º

•J. y

741 quia rutr. 3• dccolorauitl dccorauit 4 1 1 111. me 0111.«1 et ,ras. 31 1 1 1 amores si, 3 1 111. terrcni] tcrrcnis 4 • ' •·, etemi «9 1 111. 7'41 decolodccolorata sum 31 i11111arg. id cst 31 sup. /in. inrata] decoloratas 38 decora] indccorata 13• 1 111., in decore /311 •· o, 1 apud rcgcm indecora facta i1111. ca,1 adpud sit 4 1 facta] 31 i11111arg., ficta 4 1 •1 'l4'l filii] filiis E1 1111. contra] aducrsum fJ'ca, 111 '148 creatura] creaturae 4 1• 1 31 1 •· rationales] rationabiles 3' conditae sunt i•. 8 • b 748/78 angelica et humana i1111. y 748 et •111.ca,1 HI angelus] dangelus si, 38, 0111.4... angelus persuasit .•• abhin& d,ftdt y lllf/111 ad l. 866 omnis] 011111i «1 711 benignitas] est p,01111. /3' potcntia rutr. /JI '111 rationales] rationabilcs 3' quasi 0111.31 •1 quandam] quadam 4 1 711 fratcmitatis 0111. /38 habcmus] habeamus /31 1111. potentia] potcntiam 31 'lll sunt 0111.8' 11 0111. /3' qui] quia 4 1 angeli cadentes i1111. /31 angeli ,ros •.31 7U/7M contra nos cotidie i1111. /3'"'111 7M meae] ecclesiacsi, fJ'o, 1 111 711 contra] aduersum o,1 eccc dum] accedunt et 1 ·• si, 13 pugnant] pugna 31 l 111., contra me add./Jl·1 ·• a/J. isti] istis 31 7H

matris] meae add. /3'

a.8 ' •• ~ h

-saecularibus] '°"txi '11111 saeculiinfa,ulo '°"ltlÍ01ll 31•1••• 1 • 1 'l l'l /718 res transitorias] transitoria 3' 718 et]

'll'l terrcnis rebus ÜUI. E1

/Jcu111; saeculariIX ard:J,typo41-l•I

J ••

e 31,

uacarc] dcseruire 13• 31 111/).lin., 3• 711 uineae] uinea 4l•I.. 'lll ~Wlt 0111. 38 actionibus] actibus /3'cu"' 711 custodcm (costodcm 38 ) ca,1 2 111.mp. fin. posucrunt me i1111. .li•. qui] quia a• b animabus] animalibua,, praesidet] praesident fll I •· percurrit] currit {J', diacurrit I I, IN decim sit ci 1• 1 milla] milibua '1 ,.i • •·• milium 11·•·•· .. • b milium] milla /J'·1 ·• y 31 •1 ., 1 llld. laetantium] dominus ""4. fJ••• 111 111/- aummeni sunt in mari rubro fJ' quia mulri] qui tamen ,a quia multi ... mutati sunt ... p,, '-"'-'· ...... , baptismate] baptismatis e 1•1 mutati] summeni y 811 dicat] dicit 1 -• c 1 I, ¡1-1.a. pharao] ild a 1•1 • 1 ~ 1 ; pharaonis, forlds11 rwli,u, ttll. eodd.1I .U. NI/adsimilaui te .•• curribu1 pharaonis 0111. p,, '-"'-'· o, 1 1 •· _,_ dum adbuc ..• curribuaphuaonia ... /Jlr .... ,. a•I •• e1 tu 0111. •' W essa (csais ••·•)] lis e 1, es 011 pharahonis ,;, a• daemonkis] daemoniacis pt•I-I a•, •.• c1 ,,,. ' dominicia a• descruiri1 /U a• ego 1res el -/111 ego te 0111. y

o•.

a...

a•••·•

a•

a•······ • ,,,

a•····

a•

r

r"

i•.

.u.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN CANTICVM CANTICORVM, 45-46

45

te equitatui meo adsimilaui : quia adtendi, quid per praedestinationem in te fecerim ; et equis meis te conparaui'. Videt enim multos deus adhuc luxuriae, adhuc auaritiae seruientes ; et tamen adtendit in secreto indicio, quid iam de ipsis operatus est : quia habet equos deus, sed multos uidet adhuc equos esse •n pharaonis. M. Et, quia considerat occulto indicio, occulta praedestinatione ad bonum commutandos, similes illos adtendit iam equis suis : quia uidet illos ad currum suum ducturus, qui prius in curru pharaonis deseruiebant. Vbi consideranda sunt 880 occulta iudicia : quia multi uidentur per praedicationem, per sapientiam, per castitatem, per largitatem, per longanimitatem equi dei esse ; et tamen occulto dei indicio equis pharaonis adsimilantur : et multi uidentur per auaritiam, per superbiam, per inuidiam, per luxuriam equi pharaonis esse; 11, et tamen occulto dei iudicio equis dei adsimilantur : quia et illos uidet de bono ad mala uerti, et istos uidet de malo ad bona reduci. Sicut ergo per discretionem multi, qui equi uidentur dei, equi sunt pharaonis per reprobam uitam, quae illos sequitur : ita per pietatem multi, qui equi pharaonis uiden190 tur, eius electi per sanctam uitam, quam in fine suo seruaturi

170

J,j.

a•.S

te;,,..••

111 equitatui meo adsimilaui adtaidi] adtend.it a• quid] quidquid 1 IN/171 per praedeatinationem] ita a 1•1 y r ; praedeatinationan y, quod aa.•·'¡w.,.a.,, praedestinatione /J' 11 Cd ""'·• per pmedicationem a• 111 fecerim] faceretn a 1• 1 et O•. lt.l•I equis] quos lit 81 meis te] me ilte Ji11wis11111/1mttptNlis /J1 171 mult01] sanctos .JJ. a• deus multos adhuc ;-. /J' ca,, deua adhuc multos ia. 111 deua adhuc OIII. 31 lusoriae sit auaritiae r,str. fl' a •· 171 tarnen 0111. fl' adtendit] adtendat ci 1•1 adtcndit in scaeto ••• OIIIIIÍIIOo/itw pwgil ca,I,__,,,, ÓUIIIIIIIU ,x ipsoGr,gorio(Hom. in Euang. XXXIV, 1, [P.L. LXXVI, 12,6 A-•] ,1 XXIX, n [ibid., 1219 e]), tpllllMl1I nt &illlOIU{Comm. in Cant. Cant., ad locum [P.L. CXVJI, 298 e - 299 A)] 871/171 quid iam •••occulto iudicio 0111.p,r holllHOI.y 871 quid] quod /J1 81·•·•·• iam /J1 operatus] operaturua fJ•, 1 874 quia] qui 81·1, 0111. fl'•' abct sit 11 pr. equos (equua a 1•1 /J' J ... )] eos prM111. 31 J, 11/1.equos (equua a 1•1)] sllJ>. li•. ca,1, suoa add.!JI case equos i1111./J' esse 0111. fP 871/8'17 praedistinatione sit a 1•t.• 81 877 bonum] bonos • 1 commutandos] commutando a 1 commutatu ca1 illos] illis /J1 iam 0111. 8' 878 uidet] uidit a• /J1, uidelicet )', se"""· ad cu1 ducturus] i/11 a 1•1 /P,, 81 •1 •1 ~· • ,· dictwus ci 1, ductunun 11 a 111., ducendos fJ•8', ducturos e111. ,odd. ti b 871 dcseniebant si, ca• ubi] unde 81 881 iudicia] dei proe111. /JI81 • •· quia] quam sita• multi] nstr. multa 1111. per 81 pracdicationem] praedcatina1 tionem r 181 per cutitatem bis 8 1 111. 881/881 per longanimitatem per /J'·a.• 881 iudiclo dei i1111. 111 equis] equi 81 881 et] tamm largitatem i1111. 1 tllld. fl' 8N lusoriam sit 8 equi] in equis , 1 881 11/1.dei o•. a• adaimilantur] famulantur fl' IÚI. et 0111. 881 bono] bona ci 1• 1, bonis ca,1 • mala] malum 31 1111. istoa] isto a 1 malo] mala a• 81 , malis ,..,1 111 18T 1 1 bona] bonum/or/41'S,rltll a )' 1 , /J per discrctionem] districtionem gi.s.a., ' •· 1 h, distinctionem a 111., indiscrctionem w 1, pracdestinationem sllJJ. 1r111. lfrl/888 dei uidentur ia. ~•·• 181 sunt JJ1sll/). Ji•. reprobarn rlltr. illos] illo al ita] et IIIIJ. ••••I-I qui 0111. al )' eiu1 dccti] clecti eius i1111. , •• et eiccti b quam a1 futc] finan

fP·•·•·•·• a•

""°

o•.

r-•,

a•

a•.

º"'·

a•

º"'·

a•

a•

a•

Digitized by

º"'·a•

a•

o•.

Go ogle

a•.o•.~

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

. IN CANTICVM CANTICORVM, 46

sunt, equis dei adsimilantur. Vnde blanditur sponsus et dicit : ,,, 414 Equitatui meo in cur,ibus pha,aonis adsimilaui te, amica mea. Id est : 'Tu adhuc in curribus pharaonis subdita deseruiebas, sub uitia currebas ; sed ego adtendi, quid de te per prae- PL 492 895 destinationem feci. Equitatui meo te adsimilaui :-id est, electis meis similem te adtendi'.

def.a' «1 cu1

blanditur] blandit 81•1 • 1·• h, blandi 81, branditur 8', 0111. {11 892/811 adsimilaui te ... curribus pharaonis 0111. p,r bolllOIOI.y a• 813 aduc si, 81 pharahonis sit a 1 subdita] sub uiria 31·•·•·•·• 1 1 • , sub uicio 8 b, 0111. /J' 8N sub] sed fJ1 1 111. sub uitia currebas 0111. «1 .uitia] uicio 81 b, uitiis 13•cu1 111 currcbas] decurrcbas 3', discurrebas 31-1 adtendi] te prum. y quid] rmr. 81, qui (JI 1 111. 81-1/891 praedestina1 tionem (praedistinationem a •1 81 )] praedestinatione fJ',praedicationem fJ' MI 1•1 • 1 111 fcci] fecit 81 adsimilaui te i1111.fJ 891 adtendi] """"111 cxplicit sermo secundus de exceda a1•.J, explicit a 1 /31 31 , explicit omelia secunda fJ' 81, explicit expositio bcati Grcgorii pape in canticis canticorum /31, explicit libcr qui dicitur cantica canticorum Gregorii papac urbis Romac 31 • 811 unde] et adll. y

et sponsus

Digitized by

in11.

/31

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM PRIMVM REGVM EXPOSITIONVM LIBRI VI ·

Digitized by

Google

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

SIGLES &dio 9 (s. sü).

C

CAVA

,

Exi•ii M 1t11Mlissi•i •iri dm Gr11,oriiMop P•JJM;,, pri1110 R.t,-. übro IIIIÚlip/,xExposilio. V enisc, 37. ·

•

Sa,u-li Gr,gorii Pop., ;,, Jiimu,,p,;,,,..,RI,,_, fJUi11 S0111111/u didhw, """"""" BxJJ!llilitm11111 /ibri 11x [StJMti Gr11oriiPop. I n,,,.,,111m10 Mili,d Op,,11••••· &lition des Bénédictins de Saint-Maur,t. 111,París, 170,, 2• partic, col. 1-392 (P.L., t. LXXIX, col. 17-468)].

1,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PROLOGVS 1. Post Moysi et Iesu Naue libros et ludicum, octauus siue nonus in canone sanctarum scripturanun primus liber Regum ostenditur. Qui profecto liber, sicut et pleraque uolumina sacri eloquii, a sanctae ecclesiae doctoribus nondum expositus, non' nulli simpliciores hunc non esse mysticum arbitrantur et eo sublimia per spiritum nulla dicere, quo planiora per litteram uidetur enarrare. Sed, si ea, quae in aliis explanationum libris doctores sancti locuti sunt, legerent, huius quoque historiae quam sit inmensa profunditas, inuenirent. Nam plerumque in 10 illorum expositionibus, quod hic planum per litteram dicitur, ualde esse arduum per spiritalem intellegentiam declaratur et aperte insinuant, quia longe sublimius de sacra historia intellegunt, quam in eius superficie foris legunt. Planum namque est, quod Helchana uir ephrathaeus uxores duas habuisse describitur; quod Heli sacerdos, duma censura correptionis filiorum affectione dissoluitur, de sella cadit et fracta ceruice interit ; quod rex Saul oboedire deo in amalechitarum demolitione noluit, sed non multo post et uitam et regnum amisit. Sed haec nimirum plana, sicut placet simplicioribus, doctores eorum intellectum 20 sancti, ut digna sublimitate perciperent, non in simplicitate quaesierunt litterae sed in uolatu allegoriae. Hinc est enim, quod, cum sanctus Augustinus duas Helchanae uxores per historiam legeret, in planitie lectionis spiritalem altitudinem intuens synagogae typum una, altera uero, quia figuram sanctae ecclesiae haberet, exposuit; sanctus quoque Hieronymus Heli ·sacerdotis et Saul regis ·mortem, non ad hoc solum in sacra historia positam, ut inoboedientes praepositos eorum terreret poena, sed etiam ut, dum ueterum et transgressorum rectorum repulsio legitur, 30 antiquae legis et sacerdotii interitus designetur. Sacra igitur Regum historia non idcirco spiritalibus sacramentis uacua credenda est, quia a uenerabilibus patribus seriatim non est exposita ; sed eo altior et profundior, quo uelut inmensi uastitas fluminis ex parte quauis exigua hauriri exponendo ,, potuit et repletis eorum uasculis suae plenitudinis inpetu

•

1

PL 17

1,

2,

it/11 efrI Rcg. 1, 1-z. 11/11 efr I Rcg. 4, 18. 17/11 1 Rcg. IJ, 9; 1s. 23 ; 31, -tD/11 efr D, dllil. o,;. XVII, 4 (ed. DoMllilT-KALB, e.e., t. XLVlll, p. n4 11.). 11/N De Heli efr f'ortaase .Aá. P1/a1•• I, 22 (P.L., t. c. S39); AdM.lolli11.,I JS (il,itl., c. 270). De Saul autem nihil huius argu-

xxm.

menti apud Hicronymum inueni.

Jef. C

Vsfll' "'1l. 171 tl,jidl lllllli/,u e Tihll,u: Prologua] 1mpsi lfll (ifr Mlw. Pr•J., •· 11) ; Prologua beatiuimi Gregorü Papae in expositiooe primi libri Regum •• Prooemiam • t • 1anctac] quod ,,,_,,,. • ezpo1itU1] sic ,,,_,,,. • 1 1ublimi•] aublimiora • N regia ••· • N dcsignecur] desipatio •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

•

2

PL 11

IN LIBRVM I REGVM, Prol. 1-2 50 cotidie inplendis aliis decurrit. Dum ergo quaedam huius sacrae historiae ad robur suorum operum tollerent, plenitudinem uero illius in suae sublimitatis secreto indiscussam praeterirent, quid aliud agere uisi sunt, quam de inmenso 40 amne aliquid capere, quod sitientibus fidelium mentibus propinarent? Z. Quorum prof ecto morem nos quoque in praesenti opere sequimur, qui ad ingentem hanc historiam gratia aperiendae intellegentiae eius accedimus. Cuius tamen uniuersitatem 45 exponendam suscipere non audemus, hoc uidelicet a praefatis uenerabilibus patribus distantes, quia non sparsim et de diuersis locis elegimus, quod exposituri sumus, cum illi non ex ordine aliquam sacrae huius historiae partem, sed sparsim testimonia quaedam susciperent, quae ad eruditionem fide50 lium exponere debuissent. Dei ergo omnipotentis adiutorio confisi a principio uoluminis usque ad Dauid regis unctionem explanare proponimus, ut breui isto, quod cernitur, experiri possimus, si ultra progredi exponendo debeamus. Plerique etenim, dum inmoderata proponunt, executores propositi ,, sui fieri numquam possunt, maxime cum tractator sacri eloquii morem gerat uiri in alta specula consistentis, scriptura uero sacra siluae uastioris similitudinem. Qui profecto uir in alto situs, etsi acuta uisione nemoris uastitatem considerat, tamen, dum summa montium, dum extrema collium, dum arborum 6o celsa in quadam aequalitate sibi conuenientia respicit, quam magnae ualles, quam distentae planities in medio lateant, non adtendit. Sed, si perambulare, quod ei breue uidetur, coeperit, repente cognoscit quia, qui se totum uidisse putauerat, ualde plura remanserant, quae non uidebat. Vnde et 65 saepe inmoderatus uiator decipitur, ut tanto periculosius iter expleat, quanto et eum in uia expleto die noctis error intercipit, qui uelut in parui itineris spatio nec diei partem se explere cogitauit. Sic sic nimirum, dum sacrae historiae intellectum in quadam sensuum eius summitate consideramus, 70 omnipotentis dei gratia uelut altos opacioris siluae uertices de quadam sublimitate adtendimus. Sed quia, dum ídem sensus subtilius considerari et proferri coeperint, alios se multipliciores gignunt, uelut in superficie, ut uidetur, totius inspecti nemoris et uallium concaua·et distenti Matini latent spatia, n quae non uidentur. Tutius ergo gradimur, si sic metimur ea, quae cemimus, ut etiam ea, quae procedendo uisuri sumus, percurreiida ess·e cogitemus. Itaque, dum ingentis historiae paruam partem explanare proponimus, pro modulo inbecillitatis nostrae cursum itineris in uicinio terminamus, tam dij. C

a debuissent] habuissent 111 N uidebat] uiderat 1111 P,d#IMlll.u, r,J,rt • . 7f p,. et] at ,,,.. .

Digitized by

Go ogle

111

73/'lf uelut ... ncmoris

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

,,, 3

PL 19

IN LIBRVM I REGVM; Prol. 2-·4

51

so uidelicet ingenü tenuitate diffisi quam sacri uoluminis profunditate perterriti. 3. Sed et primum non tam instituere quam obsecrare lectorem censui, ut inanitate expositionis meae pondus sacrae historiae nequaquam penset : quia diuina eloquia ex· mensura tractatorum numquam aestimanda sunt. Nam nec idcirco sunt uilipendenda, quia non subtiliter considerantur, nec celsa et uenerabilia ideo, quia facunde et subtiliter exponuntur. Alia quippe uirtus est, quae apud saeculi sapientes tanta habetur, quantum eam extollere possunt praeclara ingenia. Sacra 90 uero scriptura, quia diuinitus inspirata est, tanto sublimius etiam praeclara hominum ingenia superat, quanto ipsi praeclari homines deo inferiores sunt, et nihil in illa spiritali sublimitate conspiciunt, nisi quod eis ipsius diuinae dignationis bonitate reuelatur. Nemo igitur in eius scientia ita perfectus 9s est, ut proficere ultra non possit : quia inferior est omnis profectus hominis diuinitatis altitudine eam inspirantis. Vnde et per psalmistam de domino dicitur : Qui tegit in aquis superiora eius. Si enim aquarum appellatione illae supernae designantur profundae intellegentiae angelorum, dum sacri 100 eloquii altitudinem deus in aquis tegere dicitur, constat nimirum, quia horno semper illa sit inferior, cui solum eius inferiora reuelantur. Hinc etiam per Moysen praecipitur, ut agni residuum igne comburatur : quia uidelicet scripturae sacrae, quae ad cognoscendum redemptorem sunt editae, pro subios limitatis suae dignitate uenerandae tune etiam sunt, cum non intelleguntur. !taque, etsi nihil pensatur, quod a me dicitur, nihllominus pensandum est, quia haec sacra scriptura, quae a me indigne exponitur, ei, cui omnipotens deus secreta aperire uoluerit, bona et sublimia multa clicit. Scriptura etenim sacra 110 tam mirabiliter ab omnipotente deo condita est, ut, etsi multipliciter uideatur exposita, non desunt tamen ei secreta, quibus seruet occulta: quia fere numquam sic exponitur, ut ei non plura remaneant, quae cotidie exponantur. Qua profecto eius inconprehensibilitate omnipotens deus humanae mutabilitati ns magna dispensatione consuluit. Nam, ut uilescere nota non possit, sic mire clisposita est, ut cognita nesciatur, et eo legatur gratius, quo coticlie discitur, ac, dum semper recentia intimat, suauius oblectet. 4. Historia ergo Regum, quia eo spiritu condita, quo et 120 cetera scripturae sanctae uolumina cognoscuntur, non debet credi eis e~e minor sacramentis, quibus non est inferior titulo auctoritatis. Nam omnes scriptores eius prophetae fuisse

s,

n¡n Ps. 103, 3.

•J. e

11 cis] cius •

Digitized by

102/111 ifr Ex. 17 in

12, 10.

0111• •

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

1114

PL

20

IN LiBRVM I REGVM, Prol. 4-6 refenmtur : qui, cum historica narrant, spiritalia signant ; exteriora loquuntur et intima innuunt ; terrena proponunt, ut caelestia exequantur. Vnde et hic liber primus et secundus eiusdem historiae ad hoc prophetae Samuheli adscribitur, ut ex auctoris titulo sentiatur historia, quam scribit, non tam historia quam prophetia, simplex ueraque littera, sed alta nimis et multiplicitate occultorum sensuum profunda. 150 i. Nos autem de tanto eius pondere pro modo pusillitatis nostrae adsumimus ferenda, quae possumus. Nam, cum suauis sit in superficie litterae, altior in typis allegoriae, moribus instruendis utilis, lucida in exemplis exhibendis, in locis tamen singulis et historica asserere et typica prof erre et conferre moralia et proponere exempla refugio ; quamquam alia sub uno intellectu adiuuante domino sim expositurus, alia uero sub pluribus. Maxime cum bis temporibus scribendi operam dare censuerim, in quibus, dum cordibus quorundam ecclesiasticorum uirorum uetus sollicitudo mundanae intentionis in140 mergitur, noua scribendi studia eo esse superflua iudicant, quo et doctorum uenerabilium abundare uetera non ignorant. Qui riimirum ratione conuincendi essent, nisi signum calumniae exposita fronte praetenderent. Nam, qui noua uelut noua contemnunt, illa, quae probant, uetera curarum saecu14, larium saturitate fasticliunt. Quos sane piures sub unius denotatione scriptura exponit clicens: Anima satu,-ata calcabii /a11um.Fauus quippe mel nouum continet. Quasi ergo dicat : PL u 'Dum terrenarum rerum cura inmoderatius pascitur, in ea, • s quae ualde placere solet, recenti scripturarum dulcedine non 1,0 laetatur'. Sed, quia huius sacrae historiae commenta ueterum milla repperiunt, rectius agunt, si opus nostri laboris ea caritate, qua ad utilitatem paruulorum sanctae ecclesiae inpenditur, amplectantur et pro reprehensionum molestia nobis in tanta scripturae profunditate uelut altissimo pelago labo1 s,rantibus praesidia orationum ferant. Hinc nimirum nostri sudoris fructum suum faciunt : quia, dum ex benignitate diligunt, ad aetemae remunerationis sibi cumulum uertunt et quod tantis temporibus tam clausa et inexposita scriptura ad · communem intellegentiam ducitur et quod paruuli sanctae 16o ecclesiae, dum in ueteris scripturae tegminibus nouae religionis splendorem suscipiunt, in profectu suae deuotionis adiuuantur. 8. Sed, quia in diuersis sanctorum patrum operibus diuersa huius historiae testimonia inueniuntur exposita, notare lector 16, debet, quia aliquando eorum sensus tractando subsequor,

u,

1,,

1M/1'7 Prou. 27, 7.

l,f. C

1U amplectantur] amplcctuntur,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVMI REGVM, Prol. 6-7

53 aliquando autem enodare historiam aliter insudo ; ut et opus, quod spe diuinae inspirationis adgredior, et antiquorum patrum auctoritate sit ualidum et lectori nequaquam fastidiosum ; dwn inter ea, quae nouit uetera, ea etiam ei, quae non 170 nouit noua, repraesentat. Ad quam profecto sententiarum pronuntiationem aliquando ex necessitate ducor : quia et patres uenerabiles, si seriatim cuneta exponerent, quae ex parte tetigerunt, eam seriem locutionis, quam tenere uisi sunt, obseruare nequaquam potuissent. Dum igitur sanctorum patrum 1,s intellectus praetereo, necessitate aliquando, aliquando commoditate utor : quia et fastidium lectori amoueo et, dum totum seriatim discutio, multa ex mediis contra me ueniunt, quae illorum sequi sententias non permittwit. 7. In quo sane opere lectorem flagito, ut non uerba ex eloquenJlo tium oratorum sanctae ecclesiae conparatione consideret, sed sententiarum intellectus ex ecclesiasticae disciplinae rationibus penset : quia, etsi iuxta dei prohibitionem in eius domo nemus plantare nescio, regulam tamen, qua sancta scriptura fi.deliter exponitur, in nullo derelinquo. Sed et ubi minus placet, quod 18s peritus lector inuenerit, consideret quod, dum spiritalem historiam et altis sensibus profundam uelut magni pelagi procellas nauta peregrinus adgredior, reprehensibile ualde non est, si gubemaculum dicendi pulchre non ducitur,cum spumantes undarum uertices irruunt, qui perit~imum regimen saepe soluere 190 clauum cogunt. Sic sic nimirum nec siluosa colere deuotus arator ingrediens rectas sulcorum disponit lineas, si ea P.rius reducto uomere saepius non rescinclat : quia artem facilitas milla sequitur, si eandem arandi peritiam consuetudo culturae praeire nulla uideatur. Verum nec planitiem historiae quis hac 195 aestimatione consideret : quia plerumque tanto difficilius ad spiritalium sensuum secreta pertingimus, quanto in littera planiori secretorum aditum situm longius uidemus et eo eius tangere summa non possumus, quo gradus est inferior, unde tangere summa cogitamus. Quid enim est intellectus d.iuini200 tatis nisi ineffabilis quaedam summa celsitudinis? Et quia omnipotens deus per scripturas agnoscitur, quid est eadem sacra scriptura nisi gradus quidam, qui conscenditur, ut illa sublimitas contingatur ? Quotiens ergo historia planior est sed altior intellectus, quid est aliud, nisi quia talem gradum illa 20, sublimitas habet, a quo facile contingi non potest ? Si ergo aliquid indecens etiam in planioris historiae explanatione lector inspexerit, tanto benignius dare ueniam poterit, quanto 111/181 efr Deut. 16,

•f. C

171 lectori] lcctoris •

21.

111 regimcn] iemigem sit •

tN praeiie] pnccssc • C.C. CXLIV

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

210

21,

tkf. C

-IN LIBRVM I REGVM; Prol. 7~8 54 rationabilius- agnoscit quia, dum a plano, quod cernitur, ad illa sublimia ultra nos tendimur, facile uacillamus. · 8. Priora igitur uoluminis, quia tam sanctae ecclesiae sacramentacontinent, quam mores electi hominis demonstrant positi in studio bonae conuersationis, sub utroque intellectu c;ingillatim edissero, ut,cum in actibus ueterum nouae fidei rationes agnoscimus, in eis etiam conuersationis nostrae aed.ificationemcapiamus. Sed et, quia in salute fi.deliumfides operibus prior est, typicam significationem uelut solidum fundamentum praemittimus, cui totius suscepti operis fabrica in morali uel historica expositione supponatur uel subsequatur. 289 •nos] non

111

tendimur] tcndimus

111

218 su pponatur] imponatur

\,,

Digitized by

Go ogle

.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

111

LlBER PRIMVS

l, 1

1. FVIT VIR VNVS DE RAMATHA SOPHIM, DE MONTE EPHRAIM, ET NOMEN EIVS HELCHANA, FILIVS HIEROBOAM, FnII HELIV, FILII THAV, FILII SVPH, EPHRATHAEVS. Quem ergo uir iste nobis insinuat nisi dominum ac redemptorem no' strum, qui et in infirmitate nostrae camis apparuit et tamen eandem susceptae naturae infirmitatem uitae remissioris blanditiis non subegit ? Vir quippe a uirtute nominatur; horno autem in paradiso conditus bellum curn apostata angelo habuit, cui tamen per conditionalern uirtutem resistere non cu10 rauit. Fortis ergo conditus, sed hosti eneruiter subiugatus, uir non fuit ex congressione, qui fuit ex munere. Sic itaque factus est fortis, ut damnata humana natura uictori hosti praeualere non posset, si hanc ille non adsumeret, qui supra homines extitisset. Factus est itaque proeliator noster conditor is noster. Sed utrum uir fuerit, noscitur, si ex ostensa uirtute consideretur. Adsumpsit nostram naturam, quae, dum in ipso uinceret, nobilitatem conditam repararet et fieret in redernptore infirma ualida, quae in Adam facta fuerat fortis infirma. Cui nimirum, dum ieiunaret, in eremo temptator.adfuit, anti20 quae uictoriae suae tela reparauit, gulae, elationis ac superbiae iacula intorsit, sed eum sibi per omnia resistentem repperit. Vir ergo claruit per uictoriam, qui fortem iam uictorem apostatam angelum superans non ei potentiam suae diuinitatis exhibuit sed infirmitatem humanitatis. Hunc uirum propheta 25 Hieremias considerans ait : Femina circumdabit uirum. Hunc Zacharias monstrat dicens: Ecce uir, Oriens nomen eius. Hunc beatus Petrus apostolus iudaeis praedicans dicit : J esum nazarenum, uirum approbatum a deo in uobis uirlutibus et prodigiis et signis, hunc praefinito consilio et praescientia dei traditum 30 pe, manum iniquorum affeigentes interemistis. Hinc eidem redemptori in uia conloquens Cleophas ait : De Iesu nazareno, qui /uit uir p,opheta, potens in opere et sermone. Vir etenim fuit, qui et in hoc mundo ab ecclesia expulit antiquum hostem et in infemo moriens aclligauit. Et quia, qui moriens infemi uires 3S comminuit, resurgens nobis aditum reserauit aetemitatis, magnitudinem uirtutis suae non solum uiuendo monstrauit nobis, sed etiam moriendo et resurgendo. Quia ergo redemptor noster per humanitatem, quam adsumpsit, magnae uirtutis opera egisse cognoscitur, recte is, qui eum typo significat, uir fuisse 40 perhibetur. "1/10t/r Gen. ,. 11 ifr Matth. 4, 2-3 ; Luc 4, 1-2. 21 Icr. 31, Zach. 6, u. '11/N Act. 2, 22-23. 11/11 Luc. 24, 19.

•J. C

11 intorsil] immersit .,, : 30 manum] manus· 111 32 pr. uir

22.

affligcntcs] affigcntcs

0111. 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

11

111

III

S

PL 21

1116

PL

22

,,, 1 PL 23

IN LIBRVM I REGVM, I, 2-3

l. Sed quaerendum est, quur dicatur : Vi, unus. Nam, si unitas haec referatur ad numerum, superfluum uidetur : unusquisque enim unus et non duo est; et sanctus Samuhel, a quo ista scribuntur, contra morem scriptorum sanctae ., ecclesiae frustra inchoasse nullatenus credendus est. Nam scriptor illius uoluminis, cum beati lob uitam ad exemplum fidelium duceret, sic exorsus est: Vi, e,,alin ten-a Hus nomine I ob. Euangelista etiam Lucas, cum in principio sui euangelii iusti sacerdotis praeconia diceret, ait : Fu-itin tliebus Herodis regis sace,dos nomine Zacharias. Nam nec ille ait: •Vir unus' ; nec euangelista : 'Fuit sacerdos unus'. Quid est ergo, quod electus propheta contra usum scriptorum scribendi tale coepit exordium ? Sed, quia non solum scriptor erat sed etiam propheta, nouerat de quo historica diceret; et qui per historiam ,, dicebatur, nouerat quem signaret. Quod ergo de historia praeter usum narrat historiae, hoc ad usum catholicae fidei 1n intellectu loquitur allegoriae. Vnde et iam noua consuetudine simul tota confitetur ecclesia, quia deus et horno unus est Christus. Dicit ergo : Fuit ui, unus: quia de deo homine 6o loquebatur, ut deitatem et humanitatem eius assereret et non aliam suscipientis uerbi et suscepti hominis personara sed dei et hominis unam eandemque esse apertius demonstraret. 3. Quae tamen unitas ad excellentiam dignitatis eius referri conuenienter potest. Nam, etsiredemptorem alium sancta eccle6J sia non habuit, ex uirtutis ostensione uiros nonnullos habuit. Dum ergo unus dicitur, inconparabilis demonstratur. Nam aequalem non habuit, qui, dum humano generi excellenti uita et uerbo consuluit, singulari munere dare potuit dona redemptionis. Vnde et Paulus ai t: A bundantiam graliae et donationis et ius- PL ~ 10 titiae accif,ientes, in uita ,egnabunt pe, unum Iesum Ch,istum. Hanc excellentiae suae dignitatem per semetipsurn iudaeis inproperans ait : Si opera non /ecissem in eis, quae nemo alius /ecit, peccatum non habe,ent. Excellentiam quoque pulchritudinis eius psalmista considerans dixit : Sf,eciosus /arma P,ae • s n fi/,iis hominuni, diffusa est gratia in labiis tuis. Singulare bonum redemptionis Esaias in eo testificans ait : Ve-re languores nost,os ipse tulit et iniquitates nostras ipse ponauit. Singularem quoque dignitatem eius aeternus gemtor ostendens a magnifica gloria clamauit dicens : Hic est filius meus dilectus, in quo 10 mihi bene conplacui. Vnus uir erat, quem Petrus confitens ait: Non est alitui. nomen datum sub caelo, in quo of,orleat nos saluos

'º

'7/'8 lob 1, 1. 7'/'11 Ps. 44, 3.

•

Act.

D/11 Luc. 1 1 '11/77 Is. s3, 4.

,.

a/71 Rom. J, 17. '11/71 loh. IS, z4. '11/N Matth. 5, 17; tfr Il Petr. 1, 17. 81/

4, IZ.

N bistorica] historia ,,, complacuit •

Digitized by

17 et iam] et hac "'

Go ogle

18 quiaº"'· •

N conplacul]

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 1, 3-4

57

'f,,eri.Hanc excellentiae eius magnitudinem Paulus asserit dicen&: Dominus e%altauitiUum et dedit üli nomen, quodest super omne nomen. Et, quia excellentia uirtutis eius non solum

a,electos homines sed etiam

cunctos beatos angelos superat, hebraeis hunc praedicans Paulus dicit : Qui cum sit splendlr C 1111 Ihcremias i/1111j,r, 11111p,r C 1111

~

bunc] bine " 111

Digitized by

¡,,.,

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 1, 94-97

III

tiam non debuit, quanto non ipsorum sed unigeniti filii dei fuit et ipsam eandem scientiam non intellegis.' Dicit ergo : Recedant uetera de ore uest,o, ut iudaei loquendo nequaquam uzo deprauent, quod intellegere recte non praeualent. Dicit: Deus scientia,um dominus est, ut, quod ueraciter dei esse conprobant, hominibus fallaciter non adscribant. 95. Sed, dum de uerbi iactantia Iudaea reprehenditur, quia nullo timore conpungitur, ei etiam de occultis perfidorum cor11, 3 zz2s dium motibus tormenta nuntiantur. Nam sequitur : ET IPSI PRAEPARANTVR COGITATIONES. Quasi dicat : 'Quem blasphemare non metuis, non solum linguae habebis iudicem sed et cordis.' Vnde et per Esaiam comminatur dicens : Ego opera et cogitationes eo,um, uenio, ut congregem. Hinc per Moysen zz30 dominus comminans ait: Nonne haec congregatasunt apud me et signata in thesau,is meis ? N. Et, quia his uerbis silentium synagogae praecipitur, uideamus iam, sancta ecclesia quibus fecunditatis suae laudibus 11, 4: in Annae uoce glorietur. Subdens namque ait : ARcvs FORTIVM zz3' SVPERATVS EST. Quisnam est arcus fortium, nisi fraudulenta saeuitia iudaeorum ? Ex occulto quippe quasi ex arcu redemptori uulnus inflixerant, quem gentium manibus occidebant. 97. Sed supera tus est arcus fortiu.m : quia, qui eorum uulnere obiit,amortuisresurrexit,incaelumascenditetpromissumspiriII, 4: 2240 tumsanctumsuisdiscipulismisit. Vnde et subditur: ET INFIRMI ACCINCTI SVNTROBORE. Appellatione quidem roboris uirtus ostenditur spiritus sancti. Vnde et eundem spiritum discipulis dominus repromittens ait : Vos autem sedete in ciuitate, donecintluamini uirlute ex alto.Robur autem gratia sancti spiritus recte 224s clicitur, quam, ut electi recipiunt, contra omnia aduersa huius saeculi fortes fiunt. Qui uero infirmi hoc loco nisi apostoli intellegendi sunt ? Sed infi.rmi profecto, cum arcus fortium tenditur, non cum uirtute ex alto uestiuntur. Nam in hora dominicae conprehensionis scriptum de eis est, quia relicto domino omnes uso fugerunt. Annon ualde infirmus tune Petrus erat, cum interrogantis ancillulae uocem timuit et redemptorem negauit ? 1am quippe superatus erat arcus fortium, adnihilata saeuitia iudaeorum: quia redemptor morte uicta surrexerat; et tamen adhuc infirmi apostoli superatos fortes clausis ianuis metue22,s bant. Sed, ubi eos robur induit, libet intueri, quam fortes fecit. Repentino quippe sonitu super eos spiritus sanctus uenit 1118/1111 Is. 66, 18. HII/Hlt Dcut. 3z, 34. Htl/lH4 Luc. 24, 49. 1111/nll ifr Matth. z6, s6. HII/Hl1 ifribid., 73-74. HN/1111 ifr Iob. zo, 19. n11¡nn ifr Act. 2, z. D11 loquendo 0111. ,, 111 1111/1111 deus scientiarwn dicit i1111.11111 1111 uerbi iactantia] ucrbis iactantiac 111 1111 congrcgata] condita • 111 1111 et 0111.11111 IHe suis º"'·11 111 pr. et 0111. • 111 na¡na dominus discipulis ;,,,,_., 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 1, 97-99

II2

et eorum infirmitatem in mirae caritatis uirtutem permutauit. Coeperunt enim Christum iam robore induti aperte praedicare, qui persecutorum minas non erubescebant delitescendo fugere; PL 70 226oet, qui mulierum uerba timuerant, auctoritatem principum uerborum libertate frangebant. Vicit robur formidinem, terrores, minas et caedes superauit et, quos superueniendo induit, in caelesti militia mirabilis audaciae insignibus inlustrauit : ut inter flagella et caedes et opprobria non solum non metuerent, ,,,48 2265 sed exultarent. Scriptum quippe de eis iam hoc robore indutis est: Ibant gaudentes apostoli a conspectu concilii, quoniam tlign, habiti sunt pro nomine Iesu contumeliam pati. Hinc iam praedicantes dicunt: Omne gaudium existimate, f,at,es, cum in temptationes ua,ias incitleritis. Bene ergo dicitur : A,cus /orlium 2270 supe,atus est et infi,,mi accincti sunt ,obo,e : quia prius a mortuis resurrexit, et sic ad caelum redemptor abüt et spiritum sanctum discipulis misit. Prius namque superandus erat arcus fortium, et post infirmi robore accingendi. Vnde et scriptum est : N ontlum n-at spiritus datus, quia I esus nondum /uerat

un

2280

:u85

2290

11, 5

glorificatus.

98. Quo in loco notandum est, quia hoc contra Iudaeam dicitur, quae miracula redemptoris tanto superbius despicit, quanto eum inter supplicia mortuum recognoscit. Dicit ergo : A,cus /orlium superatus est et infi,rmi accincti sunt ,obo,e. Quasi mortem redemptoris calumnianti synagogae respondeat dicens: 'Noli despicere, quod mori potuit; sed mirare potius, quia mortuus resurrexit et gentis tuae saeuitiam reuiuiscendo superauit.' Et, quia hoc de praeterito ostendit, non solum denuntiando ei loquitur sed insultando. Quasi enim inaniter insultanti inproperet dicens : 'Quid uobis profuit occidisse, quem mortis laqueus non potuit tenere ? Vos occidistis, ne post eum totus mundus uaderet ; sed idcirco post eum omnis mundus uadit, quia uerum se dei filium probauit moriendo humanum genus redimere, dum resurgendo uiuentem se monstraret, ad caelum ascenderet et spiritum promissum discipulis destinaret.' 19. Et, quia pro incredulitatis suae merito synagoga a participatione promissae gratiae repulsa est, idipsum ei improperans sancta ecclesia subdens dicit : REPLETI PRIVS, PRO 2111/1117 Act. ,, 41.

2288/lffl

Iac.

1, 2.

221'/2271 Job. 7, 39.

et

1118 apertc OIII. • •

1111 uerborum ••· • uicit] dicit • 11N 0/1. non solum 0111.p,r bo,,,o,ot.,, • na hoc iam i1111.11111 1111 apostoli gaudentes i1111. •• n'8 eum 111 1181 saeuitiam] saeuitiem • • 1187 uadcrct] iret • omnis] totus • 111 1188 moriendo] dum prMIII. • nll redimctt] ndimeret 111 dum] et pr.,,,. 11• se C 1111 ad ~ lum] ucenderet] conscendcret • • spiritum] unctum .U.• • 1111/IIN sancta cccJcsia improperan• ci iu. • 111 11N dicit] ait • •

o•.• 111

o•.•

et,,,_,,,.••

Digitized by

Go ogle

°"'·

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 1, 99-100

II3

ET ·FAMELICI SATVRATI SVNT. Qui fuerunt prius repleti, nisi qui cognitionem dei antequam ceteri populi habuerunt ? Qui ergo repleti prius intellegendi sunt alü quam iudaei, qui in fide conditoris fere ab ipso fuerunt principio mundi erucliti? Ipsi quidem pro panibus se locauerunt. 2300 Quid enim panes hoc loco significant nisi mysteria diuinae incamationis ? Locus autem inueniendorum panum sacra scriptura est. Vnde et panis, qui de caelo descendit, ad inueniendum se ignorantibus dicit : Scrutamini scripturas : quia ipsae sunt, quaetestimonium perhibentde me. Pro panibus ergo se 2305 locauerant : quia omnes scripturas acceperant, ut in eis sacramenta diuinae incamationis inuenire debuissent. Sed, cum panis uenit, synagoga, quae se pro pane locauerat, locum reliquit, in quo inuenire panem debuit, quem quaesiuit. Scri- PL 71 pturas quidem, ut dixi, ad cognoscendum redemptorem ha2310 buit; sed, qui secwidum scripturas uenerat, uenientem confutauit. Famelici ergo saturati sunt: quia, qui crediderunt de gentibus, du.m mysteria diuinae incarnationis ueneranter accipiunt, caelestem cibum habent internae delectationis usum. Famelici quidem dicti sunt, quia ante aduentum redem2315 ptoris in infidelitatis fame proiecti spiritalis refectionis cibum nullum habuerunt. Vel certe famelici dicuntur, quia spiritalis cibi dulcedinem cum magna auiditate percipiunt. Repleti uero, qui se pro pane locauerant, audiebant, quem expectabant, cum dicebat: Ego sum pan'is uiuus, qui de caelodescendí. Sed, quia 2320 non merebantur agnoscere, respondebant : N onne hic est fil,ius loseph? Et quomododicit, quia de caelodescendí? Ipse autem, quia omnia nouerat, ad delectationis suae recubitum famelicos ,,, 49 uenturos prophetabat dicens: Amen dico uobis, quia ab orienteet occidenteuenient et recumbent cum Abraham, Isaac et lacob in 2325 ,egnocaelorum;filii autem regni proicientur in tenelwasexteriores. Repleti ergo se locauerunt pro panibus, sed famelici saturantur: quia synagogae filii in scripturis sanctis pastum fidei de futura incarnatione redemptoris habuerunt; sed nunc proiectis illis, dum gentiles in eum ueraciter credunt, diuinitatis et humani2330 tatis eius sacramenta in delectationis intimae refectionem suscipiunt. 1N. Quia uero per egregium doctorem dicitur: Omnes eantlemescammanducauerunt et omnes eundem spiritalem potum bi-

zz9s PANIBVS SE LOCAVERVNT

IIU/UN loh. S, 39. 1111 loh. 6, 41. 2111/1121 ibid., 42. Mattb. 8, 11-12. 1111/1111 I Cor. 10, 3-4-

HU/1111

1111 panibus] patribus • 1111 est scriptura i1111. "111 1111 locauerant] locauerunt 111 1111 habent] ad add. • 111 1111 in 111 1117 percipiuntl IUICipiunt • 111 1118 locaucrant] locauerunt 111 audiebant] audiant " 111 1118/1111 cum dicebat "111 1111 et 0111.~ 111 un quia] qui 111 1111

º"'·•

º"'·

ráectionem] rcfectione ,

Digitized by

111

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, I,

114

100-101

be,unt; bibebantde spiritali consequenti eospet,a, pet,a autemMat Ch,istus, potest rationabiliter colligi, quia illi manducauerunt et non sunt saturati, isti manducauerunt et saturati sunt. Quod nimirum contra synagogam a sancta ecclesia recte dicitur, ut hi, qui sunt sub gratia, mira celsitudine praeminere sub lege positis designentur. Quid enim illis fuit se pro panibus locare, nisi sa2340 cramenta uenturi redemptoris in scriptura sacra perquirere? Quorum profecto unusquisquemanducauit et saturatusnonest: quia futuram summi unigeniti incarnationem credidit,sed praesentem non uidit. Manducare quidem ei fuit diuinam incarnationem in mentis desiderio dulciter retinere, et non saturari 2345 ei fuit desideratam eius praesentiam non uidere. Sed infirmi, qui robore accingendi erant, saturitatis suae praeconia ab eo, quo saturabantur pane, audiebant : Beati ocuU, qui uitlent, quae nos uitletis ! Amen tlico uobis, quia multi ,eges et p,ophetae uoluerunt uide,e, quae uitletis, et non uiderunt et audi,e, qua.e 2350 auditis, et non audie,unt. Qui enim uidere uolebant, iam intimae delectationis panem per desiderium manducabant ; sed, quia uidere non poterant, habebant gaudium desiderii, sed non habebant perfruitionem saturitatis. Nam, etsi scriptura dicat, quia panem omnem suauitatem habentem et omnem 2355 dulcedinem deus eis declit ; sic clicitur ab eis accipi, sicut PL nosci, sicut per fidem notus ab eis per caritatis desiderium poterat concupisci. Synagogae igitur in primis patribus glorianti hi accincti robore proferuntur, ut, dum nouum culmen electorum praecelsum conspicitur, nequaquam inaniter ultra glo236o rietur. 101. Et, quia a cliscubitu sanctae ecclesiae cibus uitae numquam tollitur, futura quasi praeterita insinuans ait : DoNEC 11, o 2335

STERILIS PEPERIT PL VRIMOS ET, QVAE MVLTOS HABEBAT FILIOS, INFIRMATA EST. Quae sterilis nisi sancta ecclesia, ut supra la-

tius in Annae typo iam diximus? Quid est ergo famelicos saturari, donec sterilis pariat, nisi usque in mundi finem panem uitae possidere ? Quod et ipse repromittit clicens: Ecce, ego uobiscum sum usque in consummationem saeculi. Non enim sunt nisi famelici, quos sancta ecclesia parit. Ergo, donec parit, 2370 famelici saturantur : quia usque in mundi finem deo filios generat, qui, dum uenisse in carne mundi redemptorem credunt, 236,

INl/1111 Luc. 10, 23-24. 1117/1118 Matth. 28, 30.

IIU/1111 ifr Sap. 16, 20.

11N conscqucnti] conscqucntc

111

IIM/1111

1331 designcntur] dcsignantur "

efro.

8.

INI

1aturitati1 ru". C J •· 1141 uidetis] uos pr111111. "111 1111 auditis] uos J>rtl•· ,, 111 1111 pcrfruitionem] per fruitionem 111 1118 proferuntur] praefcruntur • 1111 conspicitur praccclsum i1111.11111 IHI futura] tampr,,1111.• quasi] quam • 11M quae] est tuld. 11 111 1111 famelicos ru". C J 111. 1171 6nem] fine C 1171 mundi 0111. 11 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

72

IN LIBRVM I REGVM, I,

101-102

115

panem uitae quem desiderant comedunt, plenitudinereplentur. Sed, donec sterilis plurimos parit, ea, quae multos habebat filios, infinnatur. Infirmari synagogae est in institutione legis 23n ueteris parere non posse. Quae enim fidem uiri prioris perdidit, diabolo iam et non deo parit. Hinc est, quod ad eius filios ueritas dicit : Vos ex ,Patt'ediaboloestis. Bene autem dicitur: Quaemultas habebatfil,ios: quia, dum ueritate scripturarum subiectum • sibi populum antiquitus erudiret uenturi redemptoris aduen2380 tum concupiscere, de complexu caelestis sponsi filios pariebat. Nunc autem, quae habebat filios, filios non habet. Scripturas quidem suis auclitoribus exhibet ; sed, quia redemptorem negat, deo filios numquam generat. Infirmari ergo dicitur, cui spiritalis fecunclitas negatur. 2385 11!. Et, quia tam synagogae repulsio quam electio gentil!, 6-8 litatis inconprehensibili dei iudicio facta est, sequitur : Do-

'º

MINVS MORTIFICAT ET VIVIFICAT, DVCIT AD INFEROS ET REDVCIT. DOKINVS PAVPEREM FACIT ET DITAT, HVMILIAT ET SVBLIMAT. SvscITAT DE PVLVERE EGENVM ET DE STERCORE ERIGIT 2390 PAVPEREM, VT SEDEAT CVM PRINCIPIBVS ET SOLIVM GLORIAE TENEAT. Quasi obstupescenti alicui de tam electae gentis repul-

sione respondeat dicens : 'Quid in ~is rationem quaeris, quae summa ratio inconprehensibiliter facit ?' Quod etiarn genus quaerendi doctor egregius reprehendens ait: Homo, tu quis es, 2395 qui respondeas deo? Numquid dicit figmentum factot'i suo: Quid me fecisti sic ? A ut non habet potestatem figulus ex eodem luto aliud quidem uas /acere in hono,em, aliud uero in contumeliam ? Tale est ergo, ac si clicat : 'Quia omnium dominus recte cognoscitur, opus illius et in Iudaeae abiectione et in gentium 2400 electione uenerandum et non discutiendum esse sentiamus.' Mortificat quippe dominus, quia inconprehensibili indicio quondam electum iudaeorum populum acognitione ueritatis separat et in perpetuum damnat. Viuificat etiam, quia et gentilitatem ad agnitionem sui unigeniti temporaliter per fidem PL n 2405 recipit et ad eius contemplandam gloriam aetemaliter perducit. Ad inferos ducit: quia districto eius indicio ultrix gehenna eos puniendos in perpetuum recipit, qui per culpam perfidiae a neneratione se diuidunt redemptoris. Reducit ab inferis : quia gentilem populum ad filii sui fidem denote accedentem susci2410 pit, cui uelut altns abyssi carcer extitit inmensa obscu.ritas 1377 Ioh. 8, 44.

239'/1117 Rom. 9,

20-21.

'ª"·

1171 panem C 3111 plcnitudine] et p,111111.11111. 217' in 0111.11111 1171/ 1177 bine eat ••. diabolo estis 0111. 11111 1178 ucritate] in pr111111. 11111 1181 pr. filios] in6rmata est et add. 11111 un auditoribus] ardoribus 11 1187 ducit] dcducit 111 1188/1181 sublimat] subleuat " 111 H01 quippc] quidem • 111 Nft quondam] qufdam " NOI ctiam 0111. ,, 111 11/1.et 0111. ,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM· I REGVM, I,

116

102-105

erroris. Pauperem facit et ditat : quia et repulsam Iudaeam spiritalibus uirtutibus spoliat, et electam gentilitatem tam pretio fidei quam bonorum operum fulgoribus exomat. Qui etiam humillare et sublimare dicitur : etenim synagoga a 241, redemptore recedendo sublimitatis suae alta deposuit et sancta ecclesia redemptorem uenerando ab iino infidelitatis, ubi proiecta iacuerat, in altitudinem rectae fidei et christianae potestatis celsitudinem surrexit. Quia ergo dei filium Iudaea contempsit, gentilitas promeruit, recte et illa humiliata et ista 2420 creditur exaltata. 103. Sequitur : Suscitans de pul,uereegenum et de swco,e erigem pauperem, ut sedeat cum p,incipibus et solium gloriae teneat. Egenus et pauper gentilis populus intellegitur. Qui de puluere suscitatus et de stercore erectus clicitur : quia, cum 242s recipitur in fide redemptoris ,et ei minima et grauiora peccata remittuntur. Quia enim facile puluis excutitur et, quem stercora inquinant, horribiliter foedant, puluis leuiora, stercus grauiora peccata significat. Bene etiam de puluere suscitatus egenus dicitur et de stercore pauper erectus. In illis siquidem 2430 dormiebat, a quibus leui tactu gratiae suscitari poterat ; in illis uero iacebat, quia lapsus in grauioribus manu magni auxilii indigebat. 1M. Sed iam egenus, qui de puluere suscitatur, is, qui de stercore pauper erigitur, audiamus, quo culmine praeferatur : Vt 243s sedeat cum principibus et solium gloriae teneat. Qui uero principes hoc loco, nisi sancti apostoli designantur ? De quibus nimirum principibus deo per psalmistam dicitur: Constitues eos p,incipes super omnem terram; memores erunt nominis tui, domine. Quid est, quod pauper cum principibus sedet, nisi quia 2440 ordo praedicatorum de gentibus electus in sancta ecclesia culmen apostolicae auctoritatis obtinet ? Cum principibus quippe sedet, quia de throno caelestis magisterii doctrinam salutis exhibet. Et gloriae solium tenet : quia bonae famae odorem spargit, quibus dignitate praeminet. Vel certe solium 244s gloriae tenet cum principibus, quia et sublimitatis honore radiat et miraculis coruscat. 105. Sed, quae tam sublimi dignitate sustollitur, qualiter II, 8 uti ea debeat, indicat, cum subiungit : DoMINI ENIM SVNT CARDINES TERRAE ET POSVIT SVPER EOS ORBEM. Cardines terrae sunt 24so extrema terrae. Nomine autem cardinum ipsos praedicatores Hl'I/HII

Ps. 4-h 17•18.

Hit/MIi erigcns r,s,·r. C 2 111. Mii fide] fidem 111 i1] et pra1111. 11 111 NII loco] in prt11111. 11 111 Htl 1441 cum] et pram,.• 111 principibus] scdct add. 111

Digitized by

Go ogle

1418 de 0111. C HU solium gloriae i1111. • 111 Ml7 quae] qui ,, 111

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

III

s1

IN LIBRVM I REGVM, I,

105-100

117

electos de gentibus uoluit designan. Extrema quidem terrae dicuntur, quia de uili quodammodo et abiecta gentilitate producuntur. Qui profecto cardines domini esse dicuntur pro PL,. mortificatione propriae uoluntatis. Domini quidem sunt : 2.1nquia non sua quaerunt, sed quae Iesu Christi. Sed et, dum domini esse dicuntur, singularis quaedam in eis sanctitas designatur. Qui uero domini sunt, uideant quia super eos orbis ponitur, non sub eis. Quid enim orbis nomine nisi sanctae ecclesiae subiecta designatur plenitudo fidelium ? Super cardi246o nes quidem terrae deus orbem posuit: quia praedicatores ad hoc sanctae ecclesiae gregibus praeminent, ut eorum infirmitatem releuent et debiles quosque ad caelestem patriam uelut superinpositum onus portent. Non igitur se semper praelatos debent adspicere, sed quandoque subiectos: ut disciplina cohibendis 146suitiis praesint, sed aestimatione et oboedientia ministerii saepe subsint eis, quibus praeminent cura praelationis. 106. Et, quia magna sunt onera, quae ptaedicatores sustiII, 9 nent, subdit atque ait : ·PEDES SANCTORVM SVORVM SERVABIT. Quasi dicat : 'lnter onera tam inmensa corruerent, si eorurn 2470 pedes dominus non seruaret.' Pedes quippe sanctorurn suorum sunt affectus mentium. Qui profecto a domino seruantur : quia ab eo ipsis gratia mirae deuotionis infunditur, qua onus tantum gratanter ferunt. Seruare quidem pedes sanctorum dominus dicitur: quia tanti ponderis molem fugerent, si hoc in247' tolerabiliter graue non eis infusa desuper caritas leuigaret. Possunt etiam et status fortitudinis pedum appellatione signari. Pedes uero sanctorum suorum dominus seruat, quando eos mira fortitudine roborat, ut inter tam inmensa onera nequaquam cadant. Et, quia non pedem sed pedes seruare dici2480 tur, quid in utroque pede sanctorum intellegimus nisi fortitudinem et humilitatem ? Ne enim ruamus, in utroque pede consistimus. Quicumque enim fidelibus gregibus praesunt, in uia, qua ad supemam patriam tendunt, modo prospera modo aduersa inueniunt. Ipsa autem prospera,quia elationem menti ex14Ss citant, eam ad casum ualde inpugnant. Verum, ne electa mens cadat, bine subsistere nititur pede fortitudinis, inde consistit pede humilitatis. Finnum quippe statum inter utramque temptationem retineret, si tam solida humilitate consisteret, ut milla hanc prosperitas eleuaret, aduersitas nulla deiceret. 2490 Quid est ergo, quod dicitur: Pedes sancto1'umsuorum seruabit, ,,, s2 nisi quia debilis est omnis uirtus hominis sine auxilio conditoHII quaerunt] quacruntur,, et 0111.,, 111 1411 gregibus 0111.,, 111 pracminent] praeponuntur" 111 NII quosquc] quoquc ,, 111 HU/HU supcrinpositum] super inpositum C ,, MIi pracmincnt 1 praecminct ,, H70 quippe] quidem " 111 1471 eo ""'· , 111 gratia] ;," C (m ,rasil) ,,, ,· gratiam ,, N71 ferunt] fcriunt ., H80/H81 pcdc sanctomm ... in utroquc 0111. p,r bomotol. C 1 •· HM autem] enim • 111 H81 ualdc] ualidc C ucrum] uerumtarnen • • C.C. CXLIV

'

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, I,

118

249,

2,00

2505

2510

2515

11, 9

2520

2525

106-107

ris ? Infirma quippe humilitas nostra, dum prosperitatis fauore mulcetur, ab ineptae laetitiae inpulsu prosternitur; infirma fortitudo nostra, dum aduersitate inpingitur, leuiter superatur. Sed tristibus elidimur, laetis eneruamur, cum nos nobis omnipotens deus deserit, non cum auxilium suae protectionis inpendit. Dicit ergo: Pedes sanctorum suo,um seYuabit: quia omnipotens deus infirmitatem nostram in ferendis subditorum oneribus adiuuat, ut nos nec aduersa adterant nec laeta seducant. Tune quidem a domino pedes nostri seruantur, cum diuino auxilio roborati obuiantia mundi laeta contemnimus, aduersa nulla formidamus, cum stabili patientia gratan ter mala ferimus et inconcussa humilitate sublimem animum a uana delectatione refrenamus. Possunt etiam pedes sanctorum fides et amor redemptoris intellegi. Quibus profecto pedibus gradiuntur, cum eum, quem per fi.dem fideles credunt, amore consequuntur. Hos profecto pedes seruari sibi a domino postulabat, qui precabatur dicens : Supe, excelsa statue me, ut uincam in claritate ipsius. Super excelsa statuitur, cui redemptoris diuinitas reuelatur. Et in claritate eius uincit : quia, dum eius caritatis radiis inlustratur, cuneta maligni spiritus temptamenta destruuntur. Statutos quidem in monte pedes iam tenet, qui ueritatis contemplatione arduus est et eius, quem credit summi patris unigenitum, amore succensus. Super excelsa quidem Petrus statutus erat, qui, cum domino confiteretur dicens: Tu es Christus, fiUus dei, protinus audiuit : Beatus es, Simon Bar I ona : quia caro et sanguis non reuelauie tibi sed pater meus, qui in caelis est. Fundatus enim fide, accensus caritate, eum, quem amabat, etiam praeclicabat. 107. Bene ergo de reprobis subiunctum est : ET INPII IN TENEBRIS CONTICESCENT. Qui enim inpii hoc loco nisi iudaei intelleguntur, qui a pietate uerae fidei sunt extranei et redemptoris morte cruenti ? De quibus recte dicitur: In tenebris ccmticescent: quia sancti super excelsa statuti redemptorem mundi, quem in diuinae maiestatis claritate conspiciunt, aetemis laudibus confitentur. In tenebris ergo tacent inpii : quia iudaei ideo redemptorem non praedicant, quia ineffabilis eos illa diuinitatis claritas non inlustrat. Scriptum quippe est : Tollatu, inpius, ne uideat glulonost,o ? Quis est populus nisi populus christianus ? Dicunt ergo princi164s pes: Dimittite a,cham dei lsrahel, ut reuertaturin locum suum. Quasi dicat : 'Hoc, unde uos mori pertimescitis, nobis ad aeternae uitae meritum exercere non prohibeatis.' Sed quid addunt? Et non inte,fici,etnos cum populo nostro. Gentilium quidem reproborum corda in errore suo per hanc responsionem confun1650 duntur, dum inde se isti affirmarent mortem euadere, unde illi trepidarent mori.Archam quoque dei sancti praedicatores auferunt: quia, dum contemptoribus spiritalia pandwitur, ad damnationem indiscreti praedicatoris agitur, si eadem diuina mysteria non imitanda perfidis sed irridenda et conculcanda 1655 deserantur. Nam quasi transferendae archae non tam satrapae 1821/1814 I Cor. 13, 12..

1836 ifr Matth. 13, 8 et 2.3.

"m

1111/1111 mystcrium] ministcrium " 18H tune] cognoscam odd. autem sicut] et add." 111 1811 ut 0111. C 1 m. locum suum rtstr. C 2 111. archam] arca., 1118 praepararcnt] praeparcnt C 1111. 1111 uelut 0111. "111 1U7 causam] causa" 1818 ut non] ne" 111 non 0111. C 1111. 1N1 et] ut., 111 interficiet] ita prim, Id llide111r,C ,· interficiat C ipso 1111.11111 110 quis C 2111.sup. eras. tNI et non interficict] ut non intcrficiat "111 19'8 hoc ad prtWtd. rcfctt 111 1M7 quid] quod 111(olit,r i111wp1111g,tulo)1848 et non inter• 6cict] ut non intcrficiat" 111 11H conculcanda] ita C" tr"'111t1, 111'°"eelio111 ,· concludcnda 111a11if1110 trr0r1 Gmsallllil/anu 0111. 11 111

C.C.CXLIV

17

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

246

IN LIBRVM I REGVM, 111, 85-88

quam satraparum dominus praeceptum ponebat dicens : N olite sanctum da,e canibus neque ponatis margaritas ante porcos, ne conue,si conculcent eas pedibus suis. Hinc iterum dicit : Si persecuti uos /ue,int in una ciuitate, /ugite in aUam. Archam 1660 itaque, ne moriantur, auferunt : quia contemptoribus idcirco spiritalia abscondunt, ne de eorum contemptu hi, qui temere ea proferunt, ex indiscretione puniantur. Sed, quia accaronitis dimitti archa praecipitur, hoc profecto insinuat, quod praemisi : quia tempore persecutionis sanctorum praedicatorum 1665 exhortatio facta est, ut ipsi crederent ; aliquando autem, ut, si ipsi uitae uerbum non reciperent, illud recipientibus non obstarent et, si ipsi tormentorum metu uiam salutis non arriperent, eis inpedimento non essent, qui ad regna caelestia festinare nec minis nec poenis destitissent. V, 12 1670 88. Sequitur: FIEBAT ENIM TIMOR MORTIS IN SINGVLIS VRBIBVS ET GRA VISSIMA VALDE MANVS DOMINI. Hoc quidem ad exteriorem persecutionem qualiter accipiatur, supra expositum est. 87. Sequitur: VIRI QVOQVE, QVI MORTVI NON FVERANT, PERV, 12 CVTIEBANTVR IN SECRETIORI PARTE NATIVM. ET ASCENDEBAT 1675 VLVLATVS VNIVSCVIVSQVE CIVITATIS IN CAELVM. De natium

quidem percussione, quia superius diximus, dicendum hic non esset, si hic aliud quam ibi nequaquam diceretur. Quid est ergo, quod dicit: Viri quoque, qui morlui non /uerant, percutiebantu,? Numquid uero hi, qui mortui fuerant, morderi iterum pro 1680 archae poena debuerunt ? Sed et, cum percussorum clamor in caelum ascendisse dicitur, satis ostencli poterat,quia de uiuis et non de mortuis diceretur. Neque enim in caelum ascendere PL 180 clamor poterat uirorum mortuorum. Sed, quia percussionem natium superius retulimus ad cognitionem peccatorum, sunt 1685 profecto uiri, qui non sunt mortui. Viri quippe sunt, qui pro aetema uita, quam appetunt, agere fortia decreuerunt ; sed uiri adhuc non sunt mortui, qui agere magna deliberant et • 14~ tamen ad dolorem conpunctionis mala praeterita nequaquam pensant. Mordentur ergo a muribus, ut moriantur : quia, in 1690 quibus nequiter ceciderunt, recolunt et pro praeteritis actibus se promereri aetemae uitae amissionem credunt. Quia ergo uiri sunt, de dei misericordia non desperant et, quia mordentur, ut moriantur, de eo, quod magni esse incipiunt, se non exaltant. 1695 88. Quorum profecto clamor in caelum ascendit, quia omnipotens deus conuersorum gemitus clementer accipit. Et, quia 1111/1118 Matth. 71 6. 1118/1111 Matth. 101 23. 1171 tfr n. 1871 efr n. 78. 1184 ifr ibid.

s,.

1-/tlM

ifr nn. 84-8s.

•archam] arca,, 1111 indiscrctionc] indcscetione si, C 1111•• nwr. I •· 111/). li11. HU archa praccipitur dimitti in11.., 111 1117 salutis wam ;-. ,, 111 1171 pro] pcr •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 88-89

247

in tempore conuersionis gentilium magnus erat ad fidem concursus populorum, non ab aliqua una sed a pluribus ciuitatibus clamor ascenclisse perhibetur. Vnde et in persona uniuer1700 salis ecclesiae propheta deprecatur dicens: J ntende o,ationi meae, a finibus terrae ad te clamaui. Et in caelum ascendisse clamorem a finibus terrae clamantis ostendens ait : Exaudiuit de templo sancto suo uocem meam et clamor meus in conspectu eius et introiuit in au,es eius. Cum ergo unaquaeque ciuitas in caelum 1705 clamasse dicitur, uniuersalis conuersionis paenitentia commendatur. Quod si percussio ad conuersionem, clamor autem refertur ad diuinae laudis deuotionem,hoc profecto in mysteriis scripturarwn legimus, quod uidemus. In dei namque omnipotentis laudibus unaquaeque ciuitas clamat : quia redemptoris prae1710 conia orbis uniuersus nequaquam tacet, quem non absconse praedicat sed ineffabilis laetitiae iubilatione conlaudat. Quid enim aliud quam uniuersas ciuitates ad clamorem cohortabatur, qui dicebat : Omnes gentes, plaudite manibus, iubilate deo in uoce exultationis : quoniam deus summus, te11ibilis et ,ex 1715 magnus supe, omnes deos. Hinc iterum arnmonens ait: Jubílate deo, omnis te11a,seruite domino in laetitia. Hinc rursum tam plagas mordentium murium quam clamorem ciuitatum exprimit dicens: Commoueatu, a /acie eius uniuersa ter,a; dicite in gentibus, quia dominus regnauit. Praemiserat enim : Cantate 1720 domino canticum nouum, cantate domino, omnis te,ra. Commotio quippe terrac pertinet addolorem paenitentiae; cantare domino siue adnuntiare in gentibus, quia dominus regnauit, ad studium praedicationis et ad deuotionem diuinae laudis. Vniuscuiusque ergo ciuitatis clamor in caelurn ascendit : quia in 1725 uniuerso orbe tam praedicationis neritas quam deuotionum laudes a fidelibus sanctae ecclesiae declamantur, quae ad superni auditus celsitudinem per susceptionem diuinae dignationis adsumuntur. VI, 1 89. Sequitur: FVIT ERGO ARCHA DOMINI IN REGIONE PHI1730 LISTHINORVM SEPTEM MENSIBVS. Quid enim septem menses isti nisi totam uitae praesentis prolixitatem designant ? Quamquam azoti et accaronitae clamarent : Circumducatur archa dei Israhe/,, et: Non maneat a,cha dei apud nos, ueritate tamen sa.nctae historiae dicitur, quod in typo ecclesiae cognoscamus, 1735 quia in regione philisthinorum archa dei septem mensibus fui t. Non ergo malorum et inpiorum hominum uoluntas sed dei 1711/1711 Ps. 6o, 2-3. 1711/tlM Ps. 17, 7. 1711/1711 Ps. 46, 2-3. 1711 Ps. 99, 2. 1718/1711 Ps. 9S, 8-10. 1711/1710 ibid., 1.

PL 181

1711/

1117 gentilium] flentium • • 1•1 populorum 0111.,, 111 HU alt.et1J111.11111 1711 paenitentia conuenionis ia. 11 111 1714 tcrribilis] et pr1U111. 11 111 1711/ 1717 plagas] plagaJD • • 17H creo 0111.,, 111 scquitur 0111.,, 111 1711 cnim 0111. ,, 111 1711 azoti] azotii 111 17H ccclcsiac] sanctac pr111111. 11 111

n•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

248

IN LIBRVM I REGVM, 111, 89-90

dispensatio in salute gentilium adinpleta est. 1am quidem de gentilitate sublati sunt inpii, iam mortui sunt, qui Christi confessores persequebantur, et tamen archa dei a philisthinorum 1740 regione non tollitur : quia diuina sacramenta apud gentes sancti spiritus poculo debriatas per studiosam sollicitudinem reseruantur. Bene autem dicitur : Septem mensibus, quia sanctarum scripturarum mysteria usque in mundi finem cum • Christi fidelibus perdurabunt. 174s 90. Sed, quisquis eiusdem sanctae scripturae mysteria per gratiam intimae caritatis apprehendit, non de loco, in quo temporaliter archa dimittitur,sed de eo, inquo aetemaliter sistitur, PHILISTHEI VI, 2 sollicitus fuit. Quare et sequitur: ET VOCAVERVNT SACERDOTES ET DIVINOSDICENTES:QVIDFACIMVS DE ARCHA

144

1no DEI? INDICATE NOBIS ET OVOMODO REMITIAMVS EAM IN LOCVM

svvM. Qui sunt, qui sacerdotes et diuinos consulunt, nisi fideles sanctae ecclesiae, qui aetemae salutis uiam sine errore tenere concupiscunt ? Et qui sacerdotes et diuini, quos consulunt, nisi sanctae ecclesiae praedicatores intelleguntur? Sacerdotes q uip1ns pe sunt oblatione sacramenti, diuini uero ministerio praedicationis. Nam duo ista in pastoris persona conueniunt, si ei adsit et sanctitas uitae et eruditio sapientiae: quia ad purganda peccata subditorum constitutus est et ad errorum caliginem praedicationis luce depellendam. Pastor ergo sanctae ecclesiae,qui uitae 176o sanctitatem habet et diuinae praedicationis uirtutem non habet, sacerdos quidem et non diuinus est. Item, si uerbi facundiam retinet sine uitae sanctitate, etsi diuinus esse cemitur, sacerdotii honore nequaquam decoratur : quia, quod sublimiter praedicat, terrena actione conculcat. Qui autem de archae loco 116s et de remittenda archa dei interrogant, et sacerdotes et diuinos uocant : quia nimirum hi, qui de cognitione diuinae praedicationis uenturae uitae gaudia diligunt, ad salutis consilium nec carnales sapientes nec multum simplices religiosos pastores quaerunt. Sacerdotes itaque et diuinos uocant : quia eis se 1770 committunt, qui et supemi itineris rectitudinem demonstrant subtilitate scientiae et pro subditis omnipotenti deo idonei intercessores sunt per puritatem uitae. De remittenda igitur ad locum suum archa interrogant : quia de ista cognitione scripturarum, quam in mysteriis uerborum accipiunt, transire 11n ad perfectam dei cognitionem in aeternitate concupiscunt. Velut enim archa remittitur, cum parua ista cognitio per uitae praesentis transitum adinpletur. Et in loco suo ostensae archae dei gloriam cernimus, quando ablatis figurarum tegminibus a 111. IIIJ'.,ras. 17.fl facimus] facicmus forsa• rtt/i,u "111 1711 quos consulunt 0111. • 111 1711 oblationc] ob oblationcm ",,, 1717 quia] et adtl. C 2 111.s,p. li•. UN actionc] pracdicationc MI #ÜÚl,n- C 1111. 1771 rectitudincm itincris ia. " 111 1771 subtilitatc] sublimitatc "111 1771 ad] in" 111 1778 ablatis] ab altis ., 111 17'8 loco C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 182

IN LIBRVM I REGVM, 111, 90-92

249

speciem diuinae maiestatis reuelata facie contuemur. De ista 1780 quippe in loco suo archae relatione per prophetam dicitur : Et non docebit ufr u/.tra proximum suum dicens : Cognosce dominum. A minimo enim usque ad maximum cognoscent me. Hinc Iohannes repromittit clicens : Cum appa,uerit, similes ei erimus : quoniam uidebimus eum, sicuti est. 1785 91. Sed iam remittendae archae quod consilium sacerdotes et cliuini quaerentibus tribuant, adtendamus. Nam sequitur : VI, 2-3 QVI DIXERVNT:SI DIMISERITISARCHAM DEI ISRAHEL,NOLITE DIMITTEREEAKVACVAM SED, QVODDEBETIS,REDDITEEl PRO PECCATO; ET TVNCCVRABIMINI ET SCIETIS,QVARENONRECEDAT 1790 MANVSEIVS A VOBIS.Quidnam est archa uacua nisi diuina scientia sine bqae. operatione? Vacuam namque archam remittere est de cognitione spiritalium sacramentorum fructum boni operis nullum ferre. Vacua ergo archa remittitur, cum mens ad fidem uenientis ad aeternam dei contemplatio1795 nem iam transire desiderat et tamen in hac uita bonis operibus insudare nequaquam curat. Praedicatorum ergo uoce praecipitur, ut archa, cum climittitur, uacua non relaxetur; ut, si bona opera, quisquis fidelis est, non multiplicat, ad aetemam dei omnipotentis cognitionem quod transiturus sit, fidere non 1800 praesumat. Vacua autem archa non dimittitur, si illud ei pro 111 14s peceato redditur, quod debetur. Quid est, quod pro peecato debetur archae, nisi afflietio deuotae paenitentiae ? 92. Quo in loco notandum, quia eis loquitur, qui a muribus morsi sunt. Qui enim sunt morsi a muribus, nisi qui in fidei ca1805 tholicae inluminatione positi ante eiusdem fidei eognitionem siue post praua egisse se recolunt ? Nam, qui ante gratiam regenerationis milla crimina admisit et regenerationis donum digna conuersatione retinuit, archae quidem debet, sed ei pro peccato non debet. Cognitione quidem diuini eloquii boni operis reddere 1 Sto fruetum cogi tur, sed ad paenitentiae satisfactionem ex scelerum, quae respuit, debito non urgetur. Qui ergo mordentur, adhuc debiturn archae pro peecato reddant, ut pro criminum memoria humilem paenitentiae oblationem omnipotenti deo restituant. Et tune quidem curantur : quia conscientiae uulnus 181s obducitur, cum afflicta mens per paenitentiam ad sperandae ueniae securitatem releuatur. Tune etiam sciunt, quare manus domini non recedat ab eis : quia tune utilitatem conpunctionis seu afflictae earnis bonum intellegunt, cum de fiducia 1780/1781 Icr. 31, 34.

1781/1781 I Ioh. 3,

2.

1780 relationc] strip.tinllll C 2 111. 111,· reuclationc C 1111.,rclationcm • per 0111. C 1• . 1781 cnim 0111. ,, ,,, 1781 archac 0111. 111 1711 uacuam] uacua e 1 ,,, • 1711 bonis opcribus] boni opcris C 1111. 1711 fidcrc] ita C 1 111. ,· conñdcrc C 2 111. 11111 1111 notandum] cst 11dd.11111 1811 adbuc od protml. nfm111I11111 l81t quia] tum add. " 111 1811 rcleuatur] reuelatur C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 92-93

250

cliuinae indulgentiae ineffabiliter laetantur. Quid est enim dolor paenitentiae nisi plagae molestia ex daemonum percussione ? Nam quasi in dolore plagae adhuc acriter pungentis suspirabat conuersus ille, cum diceret: Conuef'sus sum in aerumna, dum configitur spina. Quid enim aerumna nisi afflictionem insinuat paenitentiae ? Sed in eadem aerumna conuersum 1Bzsse asserit, dum spinae confixuram sentit. Quasi aliter dicat : 'Dum recordatione flagitii mordeor, archae debitum reddere non desisto.' Spina quippe configitur, dum per omnipotentis PL 183 dei dispensationem ad lacrimas conuersorum criminum recordatione anima inflammatur. Et archae debitum soluitur, 1830 quando iam pro qualitate criminis mensura expenditur lamentationis, cum post diuturnas lacrimas afllictae din mentí interni solatii lux infunditur atque a percussionis intimae pondere diuino dono leuigatur, cum iam purgatae menti per gratiam suae inspirationis omnipotens deus appropiat atque ex 183J fiducia consecutae indulgentiae eam exhilarat,quam ei ex praesentiae suae gratia sumministrat. Quasi enim de percussione tune sanatur, cum per refusae indulgentiae gratiam magnitudo doloris de paenitentis affl.icta mente remouetur. 93. Vnde et is, qui in aerumna conuertebatur, dum configere1840 tur spina, in eodem psalmo omnipotentem deum curationis suae auctorem laetanter adloquitur dicens: Tu es mihi refugium a p,,essura, qua.eci'fcumdedit me, exu/,tatio mea. Pressuram quippe uocat grauissimam ualde manum domini. De qua percussione grauissimae manus etiam Paulus loquitur dicens : Ipse enim 184J spi'fitus postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus. Qui ergo a pressura se inuenisse domini refugium et exultationem insinuat, ab intemi doloris percussione gaudio diuinae indulgentiae curatum se esse manif esta t. Hin e item dolens adhuc confitetur dicens : Tibi soli peccaui et malum coram te feci. Sed, quia de 1sso curatione praesumit, insinuans ait: Auditui meo dabis gaudium et laetitiam et exultabunt ossa humiliata. Debitum ergo archae pro peccato redditur, cum peccatores ex scripturae sacrae cognitione affl.iguntur et cruciatu tergere culpas satagunt, quas camis delectatione traxerunt. Curantur autem, quando 1sn iam expleta mensura afflictionis ad fiduciam diuinae indul- ,,, 146 gentiae per auxilium releuantur intemi solatii. Vnde et psalmista loquitur dicens : Cibabis nos panem lacrimarum et 1820

18ft/1811 Ps. 3t, 4. 1811/180 ibid., 7. 18",/1841 Rom. 8, 26. Ps. so, 6. 1811/1811 ibid., 10. 1817/1818 Ps. 79, 6.

18'1

1811 configitur]i/a C(pri111l11M111confringitur1mpsi11111idlhlr; s,defr/1. 1116, 1811, 18 39) "111 1811 ali ter 0111.11111 1818/1811 anima criminum recordatione ;,.. • 111 recordationc] sllj)p/1,d n111111111 ,· 0111.C 1818 expcnditur] extcnditur • 111 1NI pro nobia postulat i1111.• 111 1NI se 0111.• • 1811 n:dditur pro peccato i1111. v 111 1811 releuantur] reuclantur C 1817 pan.cm] ild C 1 "'· ,· pane C t •. ••

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRUM I REGVM, 111, 93-95

251

potum dabis nobis in lac,imis in mensu,am. Lacrimarum quippe potus in mensuram dat: quia profecto peccator, etsi ex 186o interna dei omnipotentis adspiratione pro culpaconpungitur, ex eadem conpunctionis afflictione eodem consolante releuatur. Vnde et per Moysen dominus dicit : Ego occido et uiue,e facio, percutiens et ego sanabo. Percutit namque et sanat : quia, quos per conpunctionem sauciat, per indulgentiae securitatem curat. 1865 K. Bene itaque curatis iam dicitur : Et scietis, qua,e non ,ecedat manus eius a uobis. Nam, antequam curet, quare manus domini ab eis non recedat, scire non possunt: quia tune paenitentiae bonum intellegunt, cum in purificato iam corde sancti spiritus gratiam recognoscunt et diuinae indulgentiae dona 1870 conspiciunt, de quibus ineffabili exultatione gratulantur. Nam curantis iam manus domini causam, qua ab afflictione non recesserat, eos scisse conspexerat, qui percussorum exultationes exprimit deo loquens et dicens : Repleti sumus mane 1875

misericordia tua et exultauimus et delectati sumus. Delectati sumus pro diebus, quibus nos humiliasti, et annis, in quibus uidimus mala. Velut enim in nocte paenitentiae luctum exce-

PL 184

perant, qui mane, uidelicet diuinae dignationis apparente claritate, se repletos misericordia congaudebant; et, qui se delectatos pro diebus, in quibus hurniliati fuerant, asserunt, per 1880 donum curationis grauitatem manus domini, quare ab eis ante non rece~erit, scire demonstrantur. 95. Sed, quia a principibus adhuc per consilium dicitur, ut, quod debetur pro peccato, archae reddatur et, quid sit illud VI, 4-5 quod debetur, non exponitur, adiunctum est : Qv1 RESPON1885 DENTESDIXERVNT: QVID EST, QVODPRO DELICTOREDDERE DEBEAMVS? RESPONDERVNTILLI : IVXTA NVMERVMPROVINCIARVMPHILISTHIIMQVINQVEANOSAVREOSFACIETISET QVINQVEMVRES,QVIA PLAGAVNA FVIT VOBISET SATRAPIS VESTRIS.F ACIETISQVESIMILITVDINES ANORVMVESTRORVM ET 1890 SIMILITVDINES MVRIVM, QVIDEMOLITISVNTTERRAM, ET DABITIS DEOISRAHELGLORIAM, SI FORTERELEVETMANVM SVAMA VOBIS ET A DIIS VESTRISET ATERRAVESTRA.Quid est, quod quinque anorum similitudines et totidem similitudines murium iuxta prouinciarum numeru.m fieri iubentur et sic archae debitum 1895 soluitur ? Haec profecto, si more iudaico secundum litterae 18U/181S Deut. 32, 39.

1871/1811 Ps. 89, 14-15.

º"'."

1818 mcnsuram] mensura " 111 180 in] ad v 111 1811 omnipotcntis 111 1881 occido] occidam 111 uiucrc] ego pra,111.v facio] faciam • 111 1813 pcrcuticns] ita C ,· pcrcutio ", pcrcutiam 111 18M indulgcntiac] indigcntiae " 1811/18H mamis eius non rccedat ;""· " 111 1870 conspiciunt] concupiscunt " ,,, 187t pr. et~•· "111 187t/t871 dclectati sumus """llitt ta11111111 "111 1871 et 0111. v III tn 0111. • 111 1878 et 0111. "111 1880 ante 0111. • m 1881 rcccsscrit] rcccsscrat " 111 1887 philisthiim] philistim " anos] anulos " 1•1 murium] iuxta murium add. (hata tk/.) C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

252 IN LIBRVM I REGVM, 111, 95-97 uilitatem pensantur, non solum despicienda sunt sed nec auditu digna. Quae profecto digne accipit, qui, quo uiliora per litterae sonum audit, eo ea per spiritalem significationem utiliora esse intellegit. Nam sanctus spiritus, quo tota haec 1900 sacra historia scribitur, numquam tarn uilia promeret, si in huius uilitatis archano magna quaedam et pretiosa ualde mysteria non signaret. Vnde doctor egregius fatetur dicens: Omnia in figura contingebantillis, scripta sunt autem p,opter nos, in quos fines saeculorum deuenerunt. Eo igitur altius per 190, spiritum requirenda sunt, quo in exposita uelut carne litterae uile cernitur, quod loquuntur. Quae ergo sunt anorum similitudines, quae murium imagines ? Et, quia haec tam ad temptantia daemonia quarn ad membra peccatorum foetoribus exposita superius retulimus, sirnilitudines anorum et murium 1910 qua significatione deaurantur? Sed profecto tune archae debitum pro peccato bene persoluitur, si anorum et murium similitudines ex auro fabricentur. In ani quippe similitudine emittendi foetoris membrum cernitur et tamen, quia simi- • 147 litudo, non neritas est, foetore iam nullo maculatur. Et, quia 1915 de auro efficitur, hoc profecto insinuat, quia ex splendore pulchritudinis species commutatur deformitatis. 98. Peccator ergo conuersus ani similitudinem facit, cum, quibuspeccatifoetoribusmembrasuadeposuerat,admemoriam ducit. Ani ergo similitudinem fabricare est membrorum suorum 1920 nuper peccantium turpitudinem paenitenti eorde recolere. Non itaque anum sed ani similitudinem fabrieat, qui et a peceati foetoribus membra abluit et eadem membra, quibus peccatis subdiderit, reeolere non omittit. Et tune quidem ex auro fieri ani similitudo cernitur, quia ad pretium aetemae salutis pee1925 eatorum turpitudines adtenduntur. Vel fortasse memorando PL 1ss similitudines anorum fiunt, flendo deaurantur : quia et reeolendo, quae fecimus, fingimus et, dum eommissa adtentius lugemus, in iustitiae splendorem membra deauramus. Anorum ergo similitudo, non ueritas cernitur : quia tune peecator suae 1930 deformitatis ignominiarn respicit, qui praua opera non solum committendo non exereet,sed etiam in praeterito se eommisisse uehementer dolet. 97. Quinque autem ani auro fieri iubentur, quia uniuersalis omnium gentium satisfaetio imperatur. Vnde et eaute notatum 1Nl/1tM

I Cor.

JO,

11.

1N7/1N9

efr n. 78.

t•s sonum] sompnum C 1111. •- quo] inspirante add.for1tJ11 mt,., 111 tNI illis] diccns pnu,,,. IÚ/. C propter] per., 19"/tNI pcr spiritum altius ia . ., 111 1111 persoluitur] soluitur,,"' 1111 omittit] amittit C tune 0111.• • 1111 adtcnduntur] atteruntur ,, 111 1tl8 in iustitiac] iniustitiae IIIIO ,.,.1,o C 1111 qui] cum • 111 1111 auro 0111• ., 111 11M gcntium] gcntilium ., 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 97-98

253

est : Juxta nu,ne,um p,ouincia,um philisthiim. Quare enim quinque sunt philisthinorum prouinciae, nisi quia carnalis uita gentilium designatur ? Quia enim quinque sensus corporis non ad laudem creatoris sed ad camalem uitam contulit, per quinarium numerum philisthinorum prouinciae exprimuntur. 1940 Quinque igitur anos aureos praecipiuntur, ut faciant ; ut de omnibus conpungantur sensibus, qui omnibus peccauerunt, et ad supernae uitae claritatem membra omnia redigant, quae per oblectamenta carnis omnimoda polluerunt sorde flagitii. Auro quippe supemae conuersationis fulgor ostenditur, quia per 1945 lohannern de superna ciuitate dicitur: lpsa uero ciuitas auro mundo, simile uitro mundo. Membra igitur deaurantur, cum corpus terrena et coenosa concupiscentiarum foeditate deforme in splendorem commutatur supernae uitae, cum uidelicet iam per sanctae conuersationis pulchritudinem radiat, quod in 1950 appetitu mundanae delectationis peccatorurn foetore sordebat. Ad istam namque deaurationem beatus Paulus auditores suos ammonebat dicens : Sicut exhibuistis memlwa uest,a seruire inmunditiae et iniquitati ad iniquitatem, ita exhíbete membra 11eSt1aseruire iustitiu in sanctificationem. Et, quasi ad anorum 19s, similitudinem eos respicere conpellens, intulit dicens : Quem ergo fructum habuistis in illis, in quibus nunc e,ubescitis ? N am finis illMum mors. Anorum ergo similitudines ad ruborem fiunt : quia profecto foeditatis nostrae maculas ad memoriam ducimus, ut de eisdem maculis confundamur. Sed deaurantur 196o ad securitatem : quia prof ecto, dum deformitatem nostram supernae uitae claritate obducimus, cliuini examinis discussionem quadam securitate praestolamur. 98. Mures etiam, qui terram demoliti sunt, de auro fieri iubentur : quia et inmundi spiritus, qui carnis nostrae corru196, ptionis oblectamenta suggerunt, ad iustificationem nostram memorantur. Quid est enim similitudines murium facere, nisi eas, quas de nobis aliquando maligni spiritus habuerunt, uictorias recordari? Sed murium quoque similitudines deaurantur, cum nos eorum elisos uiribus suspiramus. Nam, dum ipso1970 rum nos fraudibus uictos plangimus, similitudines profecto murium aureas tenemus, dum praeterita consilia daemonum non habemus in blandimento operis sed in contemptu reproba1935

1Nl/1NI

Apoc. 21, 18.

1111/1114 Rom. 6, 19.

1111/1117 ibid.,

111148

21.

1111 philiathüm] pbilistim ,, 1118 quia] qui C 1 111. 1N8 igitur 0111. 111 1N1 qui omnibua] et quia omnes ,, 111 et] ideo ,, 111 1MI omnimoda] omnimodo C 1111. auro] inprMIII.,, 111 1Nl/1NI auro mundo] aurum mundum • 1NI similc] aimilis,, 111 1MB commutatur C 2111. IIIJJ.,ra,. supcmac] actcmac ,, 111 iam OIII.,, 111 11U exhíbete] cxhibeatis ,, 111 19H ucstra C 2 •• ;,, 1111Jrg. 1111 similitudincm] s"ipsi na,, C 2 111. ¡ similitudinc C 1 "'·· similitudines,, 111 1111 fmctum 0111. C 1111. 11M camis] cami 1111/i111fors1J11 ,, 111 1N7 aliquando o•. ,, 111 1N8 recordari] memorad,, 111

Digitized by

Go ogle

Original fróm

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

254

IN LIBRVM I REGVM, III, 98-100

tionis. Ex auro itaque similitudines murium fiunt, quia praeteritae fraudes daemonum ad fulgorem nobis bonae uitae 19,s proficiunt. Tanto enim humiliores iam sumus, quanto membra nostra per conuersationis supernae fulgorem radiant et ipsi, qui iam dei omnipotentis auxilio fortia agimus, inmundorum spirituum prostratos fuisse fraudibus nosmetipsos uidemus. Quod profecto consilium quia pluribus tribuit, eiusdem quoque 1980 rationem ostendit, quia dixit : Quia plaga una fuit uobis et satrapis uestris. Quasi aperte dicat : 'Quia omnes peccato subditi fuistis, necesse est, ut ad melioris uitae studium corda pariter praeparetis.' Vnde et Paulus dicit: Omnes enim peccauerunt et egent gloria dei. 198s 99. Et, ut adtentius meliorandae uitae propositum commendet, inculcando repetit dicens : Facietisque similitudines anorum uestrorum et similitudines murium, qui demoliti sunt terram, et dabitis deo Israhel gloriam, si forte releuet manum suam a uobis et a diis uestris et a terra uestra. Eis, quae prae1990 dictae sunt, similitudinibus factis deo gloriam dare est de studio boni operis et de aestimatione humilitatis in semetipso inaniter non gloriari sed dei omnipotentis laudibus omne, quod agitur, inpendere. 1N. Et quia dicit : Si /orte 'l'eleuet manum suam a uobis, 199s quid aliud in hoc uerbo dubitationis accipitur, nisi quia difficilis ostenditur reconciliatio criminosorum ? Vnde et per Iohelem dicitur : Quis scit, si conuertatur et ignoscat deus? Quia ergo: Si forte releuet manum dicitur, commoueri ad paenitentiae lacrimas cum magna fortitudine debemus : quia, 2000 etsi hi, qui paenitentiam austeram faciunt, uix fiduciam salutis inueniunt, neglegentes salui fieri quando possunt ? Quae profecto reconciliationis difficultas, si in paenitentium aestimatione tenetur, apud omnipotentem deum nequaquam inuenitur : quia et, dum niniuitae uelut pro difficili reconciliatione 200s graui paenitentia se deiciunt, omnipotentis dei misericordiarn facile meruerunt. Et, cum ad prophetae Iohelis uocem acri se deo populus lamento prostraret, egit profecto, ut, quae uidebatur ad placandum difficilis, eius iram leuigaret. Nam statim

1181/1184 Rom. 3, 23.

1997 Ioel z. 1 4. w/, si l"tion,111v m praeferas,Ion. 3, 9.

1178 supcmac conucrsationis ÍIIN. 11 m 1178 prostratos] prosttato • 1171 tribuit] tribuunt,, 111 1188 ostendit] ostendunt, 111 dixit] dicunt,, 111 uo,, 1181 dicat] dicant ,, 111 1181 cnim 0111. ,, 111 1981 dci] bis] et pr111111. iustificati gratis pcr gratiam ipsius add.• 111 1181/1188 commcndct] commcn1188 rcpctit dicens] repctunt dicentes ,, 111 facietisquc] facictis • 111 dcnt ,, 111 1187 similitudines 0111. • 111 1981 pr. et 0111. 111 11M dicit] dicunt,, 111 1117 Iohelem] lonam r«li,u, 11Itdtk111r,,,m 1N8 rcleuet] rclcuat" 11N ad 0111. ,, 111 uocem] uoce • 111 Ht7 quae] qui" 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 186

IN LIBRVM I REGVM, III,

100-101

255

in e0 scriptum est: Zelatus est dominus terram suam et pepercit 2010 pof,ulo suo. Manus itaque releuatur, cum mens in paenitentia ualide conpuncti ad consecutae misericordiae donum diuina adspiratione sustollitur. Et quia, ut dixi, in initio nascentis ecclesiae sicut generalis peccatorum conuersio ita et generalis erat reconciliatio conuersorum, manus dei, quae releuanda 201s asseritur, et ab auditoribus et a diis eorum et terra leuanda perhibetur. Perdeos namque sublimes et sapientes uiri designantur. Nam et ad Moysen dominus dicit: Posui te in deum pharaonis. In legis etiam mandato praecipitur: Diis non detrahes. Per terram uero simplicium uita exprimitur : quia, dum ao20 praedicationem superiorum uelut caeli pluuiam in se cadentem recipiunt, de irrigatione uerbi fructum proferunt bonae operationis. A diis ergo et aterra manus domini releuatur, cum tam sapientes quam simplices ad certitudinem diuinae indulgentiae aut occulto et spiritali solatio aut praedicatorum iudicio .zo2s reducuntur. Vnde et is, qui paulo superius deaurari membra monuerat dicens : Exhibete membra uestra seruire iustitiae in sanctificationem, quasi releuatae manus domini iudicium proferens ait : Nunc liberati a peccato, serui autem facti deo, habetis fructum uestrum in sanctificationem, finem uero uitam aeternam . ..2.030 Hinc iterum in conuersis a nequioris•uitae defonnitateintegrum auri fulgorem mirabatur dicens: F uistis ali quando tenebrae,nunc autem lux in domino. Hinc beatu.s Petrus auditores suos conlaudans ait : Jn medio nationis prauae et peruersae, in quibus lucetis quasi quaedam luminaria in mundo. Factis igitur ex auro simili2035 tudinibus anorum et murium et data deo gloria, manus domini releuatur ·: quia post paenitentiae luctum, post meliorationem uitae et aestimationis humilitatem ad plenam omnipotentis dei misericordiam peccatores reducuntur. 101. Et, quia ista omnia adhuc per consiJium praecipiuntur, 2040 praedicatoresueroconsiliurn aliideuoteperficiunt, alii ueroaudacius contemnunt, qui de bonae ui tae splendore bonos laudi bus efferunt, contrasuperbos perinuectionem increpationis accendu nVI, 6 tur. Namsequitur·: QVARE ADGRAVATISCORDAVESTRASICVT AEGYPTVS ·ET PHARAO? Cor namq ue ut Aegyptus et pharao adgra204s uat, qui iam cognitione sacri eloq uii uulnera peccatorum suorum intellegit et tamen per meliorationem uitae, per amaritudinem IOll/1810 Iocl Ex. 22, 28.

Eph. S, 8.

18. 1111 efr nn. 77 ss. 1117/1118 Ex. 7, 1. 1118/1911 HH/Hff Rom. 6, 19. H18/IOII ibid., 22. 2111/1111 1111/HM Phil. 2, IS (II Pct. 1, 19 in 111111/epraunu habtr, Niáhlr C}. 2,

.2011 conpuncti] conpuncta "111 consccutae C 2 111.sllj).tras. 20H rclcuanda] &0rrlXi n1111111 ,· reuelanda C" 1111 asscritur ... lcuanda 0111. pn- bo111010t. C 1111. terra] a prM111. 11 111 lcuanda] rclcuanda 111 1018 in legis] et pram,.11 111 1117 relcuatac] rcuclatae " 1118 nunc] autcm add. " 111 2111 in 0111. • 111 .1111 beatus Petrus] -idem, 11 q,ddmt rttli111, 11 111 auditores 0111. 11 111 1114 quacdam 0111. 11 111 Jt.11/1&11 audacius 0111. " 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 187 m r4~>

IN LIBRVM I REGVM, 111, 101-102

256

paenitentiae ad uerafuturaeuitaegaudiaanimumnon intendit. Bene ergo aegyptiis in grauitate cordis similatur. Aegyptus qu.ippe tenebrae dicitur. Quid ergo Aegypti nomine accipitur 2050 nisi a caelorum sedibus angelorum lapsa multitudo ? Et qu~d in pharaone Aegypti rege nisi ipse tenebrarum actor diabolus designatur ? Bene ergo dissimulatores paenitentiae Aegypto et pharaoni in cordis adgrauatione similantur. Reprobi quippe angeli semel a caelestibus lapsi sicut amorem amissae beatitu2os, dinis non recipiunt, ita et paenitentiam agere de perpetrata superbia numquam possunt. Durn ergo sancti praedicatores contra inpudentes peccatores per acutam increpationem se inuehunt, Aegypti et pharaonis similituclinern ad medium deducunt; ut auditores eorum tanto facilius ad satisfactionem pro2o6oruant, quanto per id, quod paenitentiam nolunt agere, damnatis angelis se non esse dissimiles non ignorant. 102. Vnde et instanter ad studium adinplendi praenotati VI, 7-9 consilii eos cogunt, dum subinferentes dicunt : AccIPITE ERGO ET FACITE PLAVSTRVMNOVVMVNVMET DVAS VACCAS 2o65 FOETAS,QVIBVSNONEST INPOSITVM IVGVM,IVNGITEAD PLAVSTRVM ET CLAVDITE VITVLOS EARVM DOMI. TOLLETISQVE ET VASAAVREA, ARCHAM DOMINIET PONETISEAMIN PLAVSTRVM QVAE EXOLVISTISEl PRO DELICTO,PONETIS IN CAPSELLAAD LATVSEIVS ET DIMITIITE EAM, VT VADAT.ET ADSPICIETIS: 2070 ET SI QVIDEM PER VIAM CONFINIVMSVORVMASCENDERIT CONTRABETHSAMIS,IPSE FECIT VOBIS GRANDEMALVM HOC; SI AVTEM MINIME, SCIETISQVIA NEQVAQVAM MANVS EIVSTETIGIT NOS SED CASVACCIDIT.Quid enim plaustri nomine nisi aut uniuersa simul sancta electorum ecclesia aut unaquaeque PL 188 2075 cuiusque fidelis anima designatur ? Cuius prof ecto plaustri rotae sunt utrurnque testamentum. Nam, dum sancta ecclesia uel electa quaelibet rnens per uetus et nouum testamentum instructa ad aetemam uitam innititur, quasi sublimibus praelata rotis ad propositum locum per altum fertur. Sed plaustrum 2080 fieri nouum praecipitur, ut uidelicet, qui ad aetema gaudia peruenire desiderat, per praeceptum clilectionis noui hominis splendore uestiatur. Hoc quippe plaustrum innouari dominus praecipiebat dicens : H ocest p,aeceptum meum, ut diligatis inui- 111 1 so cem sicut dilexi uos. Hinc Paulus praecipit dicens: Renouamini 2085

spi,itu mentis uestrae et induite nouum hominem, qui secundum H81/HM

Ioh. 15, u.

nN/1181

Eph. 4, 23-24.

1111 actor] ita C ,•author 11, auctor 111 1817 contra impudentes C ! 111.111/J.trlll. 1818 inuehunt] inueniunt 111 1118/1111 deducunt) ducunt ,, • Hit pr.

°"'·.,,,,

non 1t1ppltMIIIII p111lllli dissimiles] ita C ,· aimiles,, 111 1111 praenotati 1111 earum] eorum,, 1871 Bethsamis] Bethsames III IIH electorum 0111. • 111 1178/1171 praclata] praclatis 111 1181/HU praecipiebat dominus iu. ,, • 1181 induite] induimini,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 102-104 257 deum creatus est. Hinc romanos adloquens ait : Non in comessatione et elwietate, non in contentione et aemul,ations,non in cubilibus et inpudicitiis, sed induimini dominum Iesum Ch,-istum. Plaustrum igitur nouum facit, qui et utrumque testamen2090 tum recte intellegit et splendore sanctae conuersationis indutus ad superna sese desideria extendit. Possunt quoque rotae, quibus hoc plaustrum graditur, electi cuiusque geminum desiderium designare: quia, quisquis iam opitulante deo praesentem uitam in aerumnam peregrinationistenet, adfuturam beatitudi209s nem peruenire idcirco desiderat, ut inpassibilis et inmortalis fiat; ut uidelicet per unum eam, quam horret, miseriam deserat, per aliud eam, quam promeretur, beatitudinem numquam perdat. 103. Vaccae autem sunt sancti praedicatores. Qui, quia 2100 et gemino praecepto caritatis insignes sunt et in noua conuersatione subiectorum animas gignunt, recte tam binario numero quam feminino genere designantur. Vituli autem sunt desideria terrena. Curn ergo uaccae plaustrum trahunt, domi uitulos claudunt : quia, dum electis fidelibus ad super210, nampatriamducatumpraebent,eadesideria,quaeeisreprobam uitam suggerunt, prodire ad effectum prohibent. Claudunt quippe uitulos, cum iam superba desideria in ipso suggestionis initio intra conscientiam conterunt et proficere ea ad effectum operis non permittunt. Vnde et uaccae, quibus non est iugum 2110 inpositum, ad trahendum plaustrum exquiri perhibentur: quia praedicatores electis fidelibus prouidendi sunt, qui per nulla onera criminis subiecti sint imperio diabolicae potestatis. De quo profecto iugo per prophetam dicitur: Conput,escetiugum a /acie olei. Bene autem processus sensuum ordini concordat 211s uerborum: quia, etsi aduersa dominatione sunt liberi, necesse est, ut semper sint de futura conuersatione suspecti. Vaccae ergo et sine iugo sunt et tamen earum uituli domi clauduntur : quia sancti praedicatores aduersariis spiritibus ex uirtute dominantur, sed ab edomandis prauis desideriis eo intentio2120 nem non auferunt, quo de sanctitate, qua se ornatos adspiciunt, securitatem in hac uita perpetuam habere non possunt. 104. Et, quia talibus diuinae cognitionis gratia laxius aperitur, apte archa domini tolli et super plaustrum poni praecipi- PL tur. Quod autem inponi archa auditoribus super plaustrum iu2088/2088 Rom. 13, 13-14.

1111/1114 Is. 10, 27.

1181/1187 comessationc] comcssationibus ,, 111 1187 cbrietatc] cbrietatibus ., "' 1188 inpudicitiis] stripsi ,11111,,, ,· inpudiciis si&C, pudicicontcmptionc C 2091 idcirco pcrucnire in11.,, 111 1101 subiectorum] conuersorum,,,,, tiis • IUI sint] sunt C 1 111. 11H olci] dci si, C scnsuum] scnsum C 1 111. 1111 laxius] latius 111.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

189

IN LIBRVM I REGVM, 111, 104-106

258 2125

2130

2135

2140

2.145

2.150

21

H

2160

betur, hoc profecto insinuat, quia uidelicet in sancta ecclesía piures ordines praesulum inuenimus : quia, dum praerogatiua alii aliis digniores sunt, auctoritatem praecipiendi sortiuntur ex culmine ordinis altioris. Cum ergo archa domini reduci praecipitur, super plaustrum nouum poni perhibetur : quia prefecto ad aetemam patriam cum cognitione sacramentorum spiritalium recte graditur, qui hoc, quod de sancta scriptura didicit, per nouae conuersationis pulchritudinem non relinquit. 105. Ad latus autem eiusdem archae uasa aurea, quae ei pro delicto sunt reddita, poni praecipiuntur .Vasa quippe aurea uocat, quae superius memorauit dicens: Facietis similitudinesanorum uestrorum et murium. In quibus profecto uasis peccatorum atque temptationum memoria designari dixeramus. Quid est ergo, quod superius anoium et murium similitudines ,,, r.1i: esse perhibuit, nunc uasa aurea appellauit ? Sed ibi de eo,. quod archae pro peccato exsolui debebat, tractabatur, hic. autem de archae remissione. Quid ergo est, quod res ipsae· eaedem honestiori nomine exprimuntur, nisi quia peccata,. quae paenitentiae fletibus tersa non sunt, in deformitate sua. adtentius uidenda atque lugenda sunt ; ea uero, quae iam sunt diluta magnis fletibus, non adtentius neque in deformitate sua respicienda sed aestimatione humilitatis aliquando cogitanda ? Quasi enim in mente paenitentis et acriter dolentis ani similitudo et murium est, quando, ut adtentius lugeat, eam, quam ante oculos mentis suae congerit, peccati massam coadunatam uidet. Sed, cum iam magnis et diutumis fletibus quodammodo de peccatorum suorum remissione secursus ad supemam patriam festinare cursu magnae conuersationis coeperit, quasi aurea iam uasa conspicit : quia peccata uidet, non quibus se obligatum uiderat, sed quae omnipotentis dei laudibus inpendat. 106. Bene autem in capsella ad latus archae eadem uasa reponuntur. Nam, si archa diuinae cognitionis secretum insinuat, ad latus uasa dependuntur : quia, dum altitudo diuinae cognitionis mentem eleuat, ad uirtutem humilitatis infirma nostra praeterita ad memoriam reducenda sunt. Non igitur ponenda sunt ante archam, ne,dum inmoderatius infirma respicimus, adtolli ad superna nequeamus. Constat itaque, quia ex 2131/2131 I Reg. 6, 5.

2137

ifr n. 96.

1111 quia uidelicct] uidclicct quod 11 m 2117 auctoritatcm] etiarn prae111. 11 111 1128 ex] in III ltH rcddita] redita 11 2111 memorauit] mcmorat 11111 IHI dcbcbat] debcat C nn quod 0111.C 1111. ipsac] istac ,, 111 114'1 mente] sua add. di/. C IH8 mcntis suac oculos i1111. v 111 (• mcntis • oculos suac C) 21U uasa 0111. C 1 111. ltN se] 1upp/md11111 pulaui c,1111C 2 111. 111,· 0111. C 1 111. v 2118 depcnduntur) dependantur" 2111suntC2111. in morg.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 106-108

2165

2170

21,s

2180

2185

2190

2195

2200

259

latere dependantur, ut et superna uideamus libere et, cum expedit, ad nostra infirma mentís oculos reuocemus. 101. Quid est autem, quod praecipiunt: Et dimittite eam, ut uadat? Sed archa dimittitu.r, quando eruditae mentes subditorum a suis rectoribus libere uiuere permittuntur, ut uidelicet ad aeternam patriam properent non iam maioris imperio sed propriae arbitrio rationis. Tenenda est igitur, ut plaustro inponatur, inposita quoque dimittitur: quia nimirum electis subditis disponendae uitae suae licentia a praelatis suis ante danda non est, quam et doctrinae spiritalis eruditionem percipiant et finnam consuetudinem bonae operationis. N am nec simplicibus subiectis et bene uiuentibus, nec eruditis et infirmis uiuendi libertas recte conceditur. Illi quippe a callido aduersario decipi tanto facilius poterunt, quanto et deprehendere eius insidias per spiritalem eruditionem nequaquam didicerunt ; isti uero eo difficilius seruant bonum eruditionis, quo temptatoris !aqueos et eruditi conspiciunt et eorum uincula deuitare infirmi non possunt. Tune ergo conpetenter archa dimittitur, cum id, cui inponi debeat, plaustrum ante fabricatu.r; cum ei uasa aurea, quae debentur pro peccato, ex latere dependuntur : quia profecto tune secura esse poterit uita libere uiuentis subditi, cum renouationem interioris hominis custodire longo usu didicerit ; curn ex uitae puritate celsitudinem diuinae eruditionis apprehendi t atque in ter dona sublimia ea, quae aliquando praue egisse se memorat, recolere ad humilitatem non neglegit. Quae profecto uiuendi libertas quia ad solum studium supemi amoris bonis subiectis inpenditur, apte et causam, qua eadem archa dimittatur, adiungit : Vt uadat, inquit. Quasi enim aliis uerbis dicat: 'Ad hoc solum liberius uiuere permittendi sunt, ut ad caelestem patriam deuotius proficiscantur.' 108. Sed, quia nonnulli subditi tam conuersatione quam scientia humano iudicio perfecti sunt, non diuino, bonorum rectorum studio prouidendum est, ut eorum curam nec tune omnino praetereant, cum idem subdi ti se de eorum cura dimissos pu tan t, et pia calliditate explorent, iam liberi qualiter uiuant, quorurn subditionis bona plenius nouerant. Quare subiungitur : Et adspicietis : et si quidem pe, uiam confi,nium SU01'um ascende,it contra Bethsamis, scietis quia ipse f ecit nobis hoc malum grande ;

ltM apcdit] cxpcndit C 1 111. 1181 praccipiunt] praccipiuntur ,, 111 1171 suis 0111. • 111 1171 pr. et 0111. ,, 111 1178 seruant] scuant C 2171 pr. et 0111. v 111 1188 infirmi] eruditi v 111 1181 depcnduntur] depcndantur ,, HM renouationcm] renouationc ,, 11N aliis] et prMm. 111 21H dcuotius] ceHII lcrius ,, 111 11.H/1111 prouidcndum bononun rcctorum studio inu. v m tune ncc i1111. ,, 111 111'1 et] sed ,, 111 1118 subditionis] subdictionis ,, quare] et odd.,,111 Hit confinium] finium ,, ,,, neo Bcthsamis] Bethsamcs ,, 111 scictis quia 0111. ,, 111 fccit] fcccrit C 1 ,,, _(,orr. ipsa 1111.er 1xj>llllgtndo)

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL

"'1s2

190

IN LIBRVM I REGVM, 111, 1o8-1og

260

si autem minime, nequaquam manus eius tetigit nos, sed casu accidit. Bethsamis, ut iam diximus, interpretatur domus solis. Dimissam autem archam praedicatores adspiciunt, utrum recto itinere contra Bethsamis gradiatur : quia et, cum proprio arbi2205 trio dimittuntur subditi, explorare praelati debent, an bonum libertatis ad profectum conuertant caelestis itineris. Sed et caute notandum est, quia tune recte contra Bethsamis archa ascendit, cum confinium uiam gradiendo non deserit. Confines etenim nostri sunt electi priores. Confines quippe sunt, qui 2210 iuxta se possessiones dispositas habent. Confines igitur electorum sunt aeterni regni perpetui coheredes. Nam uelut iuxta se dispositis possessionibus habitant, qui in eandem aetemae patriae societatem uocati de una et eadem conditoris maiestate sortiti swit iura aetemae hereditatis. Vel idcirco dicuntur 221s confines, quia, cum de bona conuersatione ad perennis uitae gaudia electi perueniant, qui recte uiuunt in hoc mundo, caelestibus ciuibus uicini sunt. Quae est ergo uia confinium nisi afflictio temporalis ? Hanc uiam Bethsamis per semetipsum dominus demonstrat dicens: A,cta est uia, quae ducit ad uita•. 2220 Hanc item commendat, cum discipulos increpans ait : O PL stuUi et ta,di corde ad c,edendum in omnibus, quae locuti sunt p,ophetae I Nonne sic oporluit pati Christum et ·itaintra,e in glo,iam suam? Hinc Pau.lus ait: Pe, multas tribulationesoporletnos int,are in ,egnum dei. Contra Bethsamis ergo tune archa 2225 dirigitur, cum per uiam confinium ascendere uidetur : quia in superna conuersatione ille uerius profi.cit, qui ad aetema gauclia peruenire non per mundanas delectationes sed per camis afflictiones et mundi aduersitates quaerit. Sed, quia non ire sed ascendere climissa archa dicitur, altior uia dimissis in 2230 libertatem subditis indicatur : quia per uiam Bethsamis non recte gradiuntur, si non cotidie de bonis ad meliora proficiunt. Ascendere enim meritis uirtutum cotidie ad meliora proficere est. 1H. Sed, cum recte contra Bethsamis archa ducitur, malum 2235 grande,quodperpessifuerant,omnipotentisdeioperibusadscribunt. Malum namque grande eam percussionem uocant, de qua superius legitur : Fiebat manus domini per singulas ciuitates interfectionis magnae nimis. Et, quia eandem interfectionem tam ad conuersionem gentilium quam ad fidelium delin1111 Signi6cationem uocis Bt1hs11111is hucusquc nondum elucidauit Grcgorius. 1111 Matth. 7, 141111/UII Luc. 24, 25-26. 1111/IIH Act. 14, 21. 1117/1118 I Reg. ,, 9. 1111 si] sin " •

nequaquam] sciemus quia prM111. 11111 casu] casus" Bcthsamia] Bethsames 111 21M Bethsamis] Bethsames • nt'l Bethsamis] Bcthsamcs 111 1211 eandem] cadem C 1111/1111 in omnibua quae locuti sunt prophetae 0111. ,, 111 1222 sic] si C l m. ,· 0111. "111 ita 0111. • ltlf in rcgnum] in gloriam pr111111. d,J. C 11H Bethsamis] Bethsamca III nao libcrtatem] libcrtatc "111 HM Bcthsamis] Bcthsames III na, per] super••

nn

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

191

IN LIBRVM I REGVM, 111, 109-112

261

quentium salubrem conpunctionern retulimus, cum archa recte contra Bethsamis graditur, malurn illud grande, quod acciderat, a deo esse indicatur : quia profecto electorum singulorum finis indicat, qualiter praedicatoris animus eorum prima opera recognoscat. Nam, si in fine deficiunt, aperte 224, cognoscitur, quia bona eorum principia a domino non fuerunt. 110. Vnde et subditur: Si autem minime, scietis, quia nequaquam manus eius tetigit nos sed casu accidit. Manus domini quid est nisi unigenitus patris aeterni ? Manu namque domini non tanguntur, qui non inspiratione diuini uerbi sed subita delibe2250 ratione cordis sui a pristina conuersatione separantur. Qui certe tanto celerius ab incoepta bonitate deficiunt, quanto id, quod per arctam uiarn ingredi ad aeternam patriam proposuerant, qua fortitudine exequendum esset, praecogitare nescierunt. Quare et apte dicturn est : Casu accidit. Quod enim casu 22n accidit, subito et sine consilio atque prouisione contingit. Cum ergo hi, qui a mundi amore siue qui ab infidelitate reprobi uidebantur esse conuersi, ad prioris uitae nequitiam reuiuiscunt, aperte cognoscitur, quia non manu domini, ut uidebantur, interfecti sed accidente casu a pristina sunt conuersa226o tione separati. 111. Sequitur : FECERVNT ILLI HOC MODO. ET TOLLENTES

2240

VI,

10-11

111 153

DV AS VACCAS VINXERVNT AD PLA VSTRVM VITVLOSQVE EARVM CLAVSERVNT DOMI. ET POSVERVNT ARCHAM DEI SVPER PLAVSTRVM ET CAPSELLAM, QVAE HABEBAT MVRES AVREOS ET SIMI226s LITVDINES ANORVM. Quia haec supra latius exposita sunt, quid

iam in se de spiritali eruditione contineat ipsa profectio archae, uideamus. 112. Nam sequitur: IBANT AVTEM IN DIRECTVM VACCAE PER

VI, 12 2270

VIAM, QVAE DVCIT BETHSAMIS. ET ITINERE VNO GRADIEBANTVR PERGENTES ET MVGIENTES ET NON DECLINABANT NEQVE AD DEXTERAM NEQVE AD SINISTRAM. In directum per uiam, quae PL

ducit Bethsamis, ire est in studio caelestis profectionis afllictionem camis tenere per uirtutem discretionis. Nam in directurn uaccae nequaquam gradiuntur, si in afflictione carnis dis2275 cretio non seruatur. Denique, durn ultra modum caro affligitur, conferre opem spiritui eadem caro omnino defecta non sufficit. Et, si digne non affligitur, dum superbit, uelut libera seruire 1248 ifr nn. 77

SS.

HII/IIH

efr nn.

102

SS.

IH1 Bethsamis] Bethsamcs 111 na indicatur] iudicatur C nte si] sin 111 scietis] scimus III U47 casu] casus" Dlt id 0111."111 1111 qua] quia C 1111. UH et 0111. 111 pr. casu] casus,, 1111 atque] et" 111 UN/ 1117 reprobi uidebantur esse conucrsi] ita C ; discessisse uidebantur conuersi " 111 IIN sunt] sint " 111 1111 uinxerunt] iunxerunt " 111 11• Bethsamis] Bethsames " 111 1171 Bethsamis] Bethsamcs " 111 profectionis] perfcctionis /orstm r1tli111(t/r l. 231') 111 CC. CXLIV

11

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

192.

IN LIBRVM I REGVM, 111, 112-114

262

menti indomita dedignatur. Bene igitur, dumper uiam Bethsamis in directum uaccae ire referuntur, subiunctum est, quia 2280 non declinabant neque ad dexteram neque ad sinistram. Ad dexteram quippe declinare est uirtuti abstinentiae inmoderate insistere : quia per bonum, quod uidetur, uiam deserimus, dum sic necessariam abstinentiae uirtutem sequimur, ut alia nobis auxilia de carne subtrahamus. Ad sinistram quoque 228J declinare est carni abundantius indulgere. Nam per apertae remissionis uitium a Bethsarnis uia deflectimur, dum carnem per delicias ducimus, qui paradisi uiam in afflictione dispositam noueramus. 113. Et, quia nulla est uitae parciorissinceritas, si munditiae 2290 boni operis simplicitas non concordat intentionis, caute expressum est : Et itine,e uno g,adiebantu,. Vno quippe itinere graditur, qui uirtutem, quam praetendit in bono opere, in recta seruat intentione. Quo contra de unoquoque reprobo dicitur : V ae peccatori ing,edienti ter,am duabus uiis ! Duabus namque 229J uiis terram peccator ingreditur, cum dei uidetur esse, quod agit, sed ex omni, quod religiosum foris exhibet, intus saeculi intentionem tenet. Vno au tem i tinere gradi electos suosdominus insinuat dicens : Si oculus tuus fue,it simplex, totum corpus tuum lucidum e,it. Hinc Paulus ait: Glo,ia nost,a haec est: testi2300 monium conscientiae nost,ae. Hinc Dauid ait: Omnis gloria eius fil,iae,egum ab intus. Vno igitur itinere contra Bethsamis uaccae gradiuntur : quia electi ad aeternam patriam festinantes bona foris agunt, sed ex eisdem bonis operibus saeculi praemia non requirunt. 230J 111. Quid est autem, quod de eisdem uaccis dicitur, quia gradiebantur pergentes et mugientes? Sed pergere dicuntur, quia sancti uiri bona incessanter faciunt; mugiunt uero, quia carnalia desideria in semetipsis extinguere sine magna coticlie tribulatione non possunt. Mugire namque ad laborem edo2310 mandae camis pertinet, pergere autem ad perseuerantiam bonae uoluntatis. Nam, dum contra naturam caro carnales motus conprimere cogitur, uelut mugit, dum graditur : quia propria desideria adinplere prohibetur. Bene quippe duo haec in sanctorum perfectione describuntur, uidelicet pergere et 2 31, mugire: quia, etsi eis ad supernam patriam festinantibus magna est instantia desiderii, est nihilominus et inuincibilis patientia nN Eccli. 2, 14. 1111 Ps. 44, 14.

1298/ntl

Matth. 6, 22.

22"/IIN

II Cor.

1,

u.

2300/

1187 ducimus] deducimus 111 nN namquc] quippe ,, 111 1211 peccator tcre 1111. • .. ait 0111.,, 111 1101 rcgum] regis,,. ram i1111.,,,,, 1117 suos Bcthsamis] Bcthsamcs " 111 IIOI gradicbantur] ingredicbantur • llfn / 1111 mugiunt ucro ... non possunt 0111. per bolllOIOI. C l 111. 111f pcrfcctionc] profcctionc,, 111 1111 et 0111. "111

º"'·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

111 154

IN LIBRVM I REGVM, 111, 114-116

263

laboris. Nam de his uaccis pergentibus per Hezechihelem dicitur:Non 1'eue1'tebantu,,cum incede1'ent.Vaccarum quoque mugitum et causam exprimit Paulus dicens : V ideo aliam legem in 2320 memb1'ismeis 1'epugnantemlegi mentís meae et captiuantem me in PL legepeccati. In/elix egohomo ! Quis me libeYabitde co,pore mo1'tis huius? Mugiunt ergo uaccae, sed pergunt: quia sancti uiri, etsi magna sunt temptamenta, quae perferunt, uiam tamen supemae patriae non relinquunt. Pergunt ítem, sed mugiunt : 232s quia, etsi magnis desideriis ad superna properant, profectum tamen superni itineris non de quiete pacis obtinent sed ex triumpho temptationis. 115. Sequitur : SED ET SATRAPAE PHILISTHINORVM SEQVEVI, 12 BANTVR VSQVE ADTERMINOS BETHSAMIS. Quinam sunt termini, 2330 ad quos usque sequi proficiscentem archam dei praelatis necessa.rium est et quos in archae dei cornitatu progredi congruum non est ? Quos nimirum terminos si accipiamus in eruditione sacri eloquii et bona operatione, contrarium non uidetur. Sed hi profecto termini Bethsamis tune sequentiurn principum 2335 termini sunt, cum pro modo suo quisque nuper subditis perfectus est doctrina sacri eloquii et usu bonae operationis. Eo enim iam de isto securus pastor efficitur, quo et acute iam spiritalia conspicit et ea, quae ratione conperit, fortitudine boni operis apprehendit. 2340 118. Qui profecto termini Bethsarnis esse termini dicuntur: quia nimirum, dum eruditos dei operarios dignanter excipiunt, ad contemplationem supemae patriae introducunt. Tennini namque sunt : quia et dignos ad contemplationem suscipiunt, indignos expellunt. Indocti quippe, si ad contemplanda sub2345 tilius superna se sustollere praesumunt, potius errando deuiant quam lumen ueritatis apprehendant. Et, nisi quis bona opera praemittat, hoc profecto agit, ut illam, quam appetit, claritatem intemae uisionis numquam inueniat. Vnde et dominus in euangelio quasi ad terminos Bethsamis contemplatiuae uitae 2350 amatores transmittens ait: Qui habet mandata mea et facit ea, ille est, qui diligit me. Qui autem diligit me, diligetu, a patre meo, et ego diligam eum et manifestabo ei me ipsum. Qui enim se manifestaturum nonnisi se diligentibus dicit, se autem diligere eos, qui seruant mandata eius, aperte docet, quia 23n lucem suae occultae uisionis non tribuit nisi pro retributione bonae operationis. 2118 Ez.

1,

9.

1319/1112 Rom. 7, 23-24.

2311/1111 Ioh.

14,

21.

1111/1111 in membris meis 0111. "111 1111 repugnantcm] conttadiccntcm "111 captiuantem me] captiuum me duccntem " 111 1111 usquc 0111. " m 11M tune 0111. " 111 1111 nupcr] super " 111 1117 acute] caute " 111 1318 mandata] ucrba "111 1111 ille] hic" 111 pr. me diligit i1111."111 IIU oll. se 0111.

~"'

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

193

264

VI, 13

IN LIBRVM I REGVM, III,

117-118

117. Sequitur : PORRO BETHSAMITAE METEBANT TRITICVK Qui enim Bethsamitae rectius possunt intellegi quam hi, qui perfecti iam uiri sunt in sublimitate contempla236o tionis ? Nam uelut de domo solis sunt, qui contemptis terrenis omnibus ueri luminis splendoribus inlustrantur. De domo quidem solis sunt, qui iam omni mundo sepulti ad uidendam conditoris sui claritatem flamma mirae dilectionis inardescunt. Qui ad ciuitatem suam duobus modis ascendunt, quia ad ,,, 1n 236s supemae patriae claritatem et nunc per contemplationem et in fine per ueritatem gloriae perducuntur. Nunc ad domum solis contemplando euolant ; sed, quod nunc mentis puritate aclspiciunt, tune per praesentem laetitiam aeternae retributionis apprehendunt. Bethsa.mis ergo archa dei perducitur, cum 2370 mens electa aut per contemplationis altitudinem aut per ad- PL 194 sumptionem retributionis ad aeterna gaudia sublirnatur. Qui ergo aetemum illum et ineffabilem archae situm scire non possumus, ea, quae de isto quem nouimus referuntur, audiamus. Quid est ergo, quod bethsamitae metunt triticum in 23n ualle, nisi quia contemplatiuae uitae dediti delicias intemae refectionis conligunt in uirtute humilitatis ? Vallis quippe in sacro eloquio aestimationem designat humilium, psalmista testante, qui de domino loquens ait : Qui emittit fontes in conuallibus.Nam infusionem supernae gratiae mentibus infun2380 dit dispositis per humilitatem. Bethsarnitae ergo in ualle triticum metunt : quia contemplationi uacantes, dum pro humilitatis merito clarius superna conspiciunt, ad suauiorem refectionem mentium ligant manipulos gaudiorum. Nam triticeus panis sicut adspectu candidior ita et sapore delecta23Ss bilior est. 118. Sed fortasse in ista uita adhuc positi non sumimus panem sed spicas metimus, in illa autem superna uita beatitudinis non spicas sed panem manducamus. In ista etenim uita, cum ad contemplanda aeterna sustollimur, 2390 supernarum rerum similitudines capere de rebus istis infimis et uisibilibus ni timur; ut iuxta egregii doctoris uocem in uisibilia a creatura mundi per ea, quae facta sunt uisibilia, cognoscamus. Quare et ille uerus bethsamita et domesticus solis iustitiae exultans ait: Delectastime, domine, in factura tua et in opeIN VALLE.

2395

ribus manuum tua,um exultabo.Quammagnifi,catasuntoperatua, 2378/2378 Ps.

103,

10.

2391/1113 ifr Rom.

1, 20.

13N/21H

Ps.

91,

5-6.

11M quia] qui 111 1118/IIN retributionis] ucritatem odd.• 111 1111 Bethsamis] Bcthaames • 111 1171 altitudincm] altitudine C 2171 aetcmum ruff'. C I 111. 2171 rcferuntur] dicuntur,,,,, 1178 emittit] emittis • 111 1181 diapositis] depoaitis 111 118' triticeus] triticus C l 111. 1111 supemarum] superna C l 111. llfl uisibilia facta sunt i"". , 111 11M a/1. in 0111. ,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 118-120

2400

2405

VI, 13 2410

2415

2420

242,

2430

VI, 13

265

domine! Nimis p,ofundae /acta.e sunt cogitationes tuae. Sed, dum in rebus uisibilibus inuisibilium rerum gaudia contemplando excipimus, uelut intra paleas adhuc triticum tenemus. Tune autem nobis purum triticum siue de tritico panis erit, cum ista rerum uisibilium similitudo necessaria non erit. Nam, cum absorpta iam morte in aetema uita reuelata facie clarius conditorem cemimus, ad eius cognitionem thecas similitudinum non egemus. Bene ergo de bethsa.mitis dicitur, quod metebant triticum in ualle : quia perlecti uiri, etsi pro humilitatis merito sublimitatem supemae contemplationis accipiunt, ad illam omnipotentis dei puram substantiam contemplandam eo pertingere nequeunt, quo refectionem suae mentis adhuc uelut inter paleas metunt. 119. Cuius profecto humilitatis bonum designatur, cum subditur: ET ELEVANTES OCVL0SVIDERVNT ARCHA:MDEI. Oculos quippe eleuant : quia, dum de se alta non sentiunt, aestimatione sua uelut in plano sunt. Oculos eleuant : quia eos, quos diuina gratia dignos adspiciunt, in alto positos meritorum culmine contemplantur. Sed eleuantes oculos archam uident : quia, quo se humilius per aestimationem deiciunt, proximorum bona cognoscere melius possunt. Ea etenim ueritas, quae superborum corda per se ipsam deserit,illa eis etiam dona, quae confert humilibus, abscondit ; ut uelut obcaecati penitus nec in terra diffusum iam solem uideant, qui eius claritatis radios uidere in caelo desierunt. Sed, quia regressionem archae dei ad • 1~6 propositum contemplatiuae uitae retulimus, eleuatio etiam PL 19s oculorum ad studium discemendorum spirituum non inconuenienter referri potest. Bethsa.mitae quippe oculos leuant, cum uitae secretioris praepositi confluentium ad se dona subtili inspectione considerant, cum intenta mente discutiunt, an uitae altioris propositum, quod accedendo expetunt, recta ualidaque intentione prosequantur. Leuare igitur oculos eis est nouitiorum spiritus altius considerare. Sed leuantes oculos archam dei respiciunt : quia, dum subtilius eorum conuersationes discutiunt, qua uirtutum spiritalium gratia fulgeant, deprehendunt. 1ZO.Et, quia per affectum dilectionis de cognitis eorum bonis hilarescunt, apte subiungitur : ET GAVISISVNT,CVM VIDISSENT. HN/Hl1

efr nn. 117-118.

contemplando 0111. " 111 1111/HIO cum ista ... non erit 0111. p,r ttn conditorcm] redcmptorcm "111 cemimus] cemcmus a,_111 thccas] thccis" 111 14M metebant] mctant C quia rutr. C 2 111. lül et 0111. C 1111. HU se ipsam] scmetipsam III Hit eleuatio ctiam] smpsin1111 HH pracpositi] ita C : proposito "111 MIi • 111 ,· eleuationcm 11ItalÜl11r C spiritus] spiritum ,, 111 Hit corum] eius " 111 2411/1431 conuersationcs] conuersioncs "111 HN uidisscnt] ucnissent • llfl/1118

holllOltJt. • 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

266

IN LIBRVM I REGVM, III,

121-123

VI, 14 243S

121. Sequitur : ET PLAVSTRVM VENIT IN AGRVMIOSVE BETHSAMITAE ETSTETITIBI. Si Bethsamis interpretatur domus solis, domus autem solis caelestis ciuitas est, hic Iosue bethsamita non tam typo quam ipso nomine et dignitate humani generis redemptorem significat. Iosue quippe saluator nostro 2440 eloquio dicitur. Et de semetipso dominus dicit : Venit fil,ius hominis quaerere et saluum /acere, quod perierat. Hinc est etiam, quod Ioseph in somnis per angelum repromittitur : Jpse saluum faciet popul,um suum a peccatis eorum. Bethsamitam quoque se esse per semetipsum manifestat dicens : Ego sum panis 244s uiuus, qui de caelo descendí. Hinc Iohannes baptista ait : Qui de caelo uenit, super omnes est. Quis est ergo ager Iosue bethsamitae nisi amoenitas uitae contemplatiuae ? lbi enim et herbarum uirores et olores aromatum et florum diuersa pulchri tudo cemitur : quia nimirum, quo superna illa societas cla24so rius adspicitur, quod incorruptibile floret in angelis, quod inmarcessibile uiret in sanctis, quod inuiolabile in uirginibus redolet, contemplantium oculis gratius exhibetur. Bene autem ídem ager saluatoris esse perhibetur : quia contemplatiuae uitae amatores, quo secretius conuersantur, redemptori nostro 24s s gratiores et familiariores sunt. In agrum ergo Iosue bethsamitae plaustrum uenit, cum mens electa a saeculi intentione diuisa solis caelestibus intendit ; cum caelestis iam amoenitate uisionis frui tur, quia terrena respicere per amorem dedignatur. Et notandum, quia hoc plaustrum nouum fuisse non ualde supra 2.46o relatum est : quia profecto mens criminum uetustate resoluta ad tantam gloriam recipi non meretur. 122. Sed habet uita secretior delicias in amoenitate uisionis, habet ingentem laborem in strenuitate certaminis: quia nimirum diuina praemia, sicut ex triumpho consequimur, ita et 146s strenue dimicando custodimus. Bene ergo de ueniente in agrum Iesu plaustro subiungitur: Et stetit ibi. Stare quippe ad proelii custodiam pertinet, non ad quietem pacis. Stetit quippe plaustrum in agro : quia, etsi mens amoena iam illius supernae et semper uirentis patriae uidendo atque amando inhabitat, PL 2470 tamen, quod amorem uisionis delectabiliter possidet, sine incessantis curae sollicitudine nequaquam seruat. 123. Sed nimirum in tanto agone posita mens humana deficeret, si ille, qui humanam infirmitatem in sua diuinitate SMe/Hft Luc. 19, 10. H.U/H-11 Matth. 1, 2.1. HH/HH loh. 3, 31. 1411/1480 efr I Rcg. 6, 7.

14-M/1411 loh. 6, 41.

1411 ucnit plaustrum

i11M. ,, 111 1411 Bcthsamis] Bethsames 111 Hl7 autcm chutas cst caclcstis i1111. " ,,, H40 scmctipso] se ipso C 2 111. {mct ,xp,mgmdl,) filius] filium C l 111. l"8 olores] odores,, 111 HN in 0111• .,,,, 1411 pr. in 0111.,, 111 HII ergo] quoque" 111 Hl7 pacis quictcm ;""· • 111

0111. " 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

196

IN LIBRVM I REGVM, 111, 123-124

267

roborauit, ei praesentiae suae auxilium non praeberet. Quare et causam exponens, qua stare in agro plaustrum potuerit, VI, 14 addidit dicens : ERAT ENIMIBI LAPISMAGNVS. Lapis quippe "'1n magnus redemptor intellegitur generis humani. De quo lapide per psalmistam dicitur : Lapidem, quem reprobauerunt aedificantes, hic /actus est in caput anguli. Hinc doctor egregius 2480 conlaudans ai t : Superaedifi,cati supra /undamentum apostolo,um, ipso summo angulari lapide Christo I esu, in quo et uos tamquam laf>idesuiui superaedificamini. Et magnus quidem lapis dicitur, quia inconparabili fortitudine praedicatur. Cum ergo uenisse et stetisse in agro plaustrum dicitur, additum est : Erat ibi lapis 248s magnus ; ut latentibus mysteriis designaret, quia contemplatiuae uitae dediti seruare dona tam ingentia ideo possunt, quia iuxta eum per gratiam sunt, a quo eadem dona perceperunt. VI, 14 124. Sequitur : ET CONCIDERVNT LIGNAPLAVSTRIVACCASQVE INPOSVERVNT SVPEREA IN HOLOCA VSTVMDOMINO.Quae 2490 sunt ligna plaustri archae dei nisi sanctae scripturae sententiae et exernpla iustorum ? Bethsamitae quippe ligna concidunt, cum secretioris uitae praepositi subiectorum suorum mentibus scripturarum sensus subtilius aperiunt, cum excellentiora exernpla patrum ad eorum imitationem proferunt, ut 249s in eorum cordibus superni amoris flamma tanto feruentius ardeat, quanto fomentum incendii uelut concisa ligna citius sumministrant. Plaustri quippe ligna sunt, quia mens per dei gratiam renouata ea per memoriam retinet. De quibus profecto lignis legislator decernit dicens : Ignis in altari semper debet 2sooesse, quem nutriet sacerdos suggerens mane ligna pe, singulos dies. Quia uero concidi ligna memorantur, apertius indicant, quia contemplatiuae uitae puritatem quaerentibus non communia de sacro eloquio sed altiora et excellentia quaeque pandenda sunt ; ut eo feruentius se in alta uidendo subleuent, quo 2soseis nobiliora bona, quae audiunt, magis placent. Vnde et bene subiungitur, quia uaccas inposuerunt super ea in holocaustum domino. Holocaustum namque conbustum dicitur. Cum ergo ligna conciduntur, holocausta desuper inpositis uaccis fiunt : quia, qui eximia de scripturis deuota mente suscipiunt, quo in 2s10 superna se desideria altius extendunt, eo nihil in eis deseritur, quod non diuini amoris flamma conburatur. Et tune quidem curare doctorem necesse est, ut et religiosi subiecti alta con247'

2478/1471 Ps. 117, :u.

6,

H80/H81

Eph.

2, 20;

I Pct.

2,

5.

Hll/1111

Lcu.

12.

2478 lapidem] hic add. 111 2471 hic 0111. ,, 111 1481 fundamcndum si, C apostolorum] et prophetarum add. "111 1481 ca C 2 111. sllj). li11. HN lcgislator] sanctus pr01111.,, 111 altari] meo add.,, 111 2111 nutrict] nutriat,, 111 21M feruentius] fortius,, 111 2HI et bcne 0111. C 1111. 1111 et 0111. "111 21H/ 1111 consccndant] considercnt ., 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 124-126

268

2s1s

VI, 15

scendant et tamen per aestimationem de se alta non teneant ; ne, quo celsius summa uidendo proficiunt, per elationem corruentes periculosius elidantur. 125. Vnde et hic quoque subditur : LEVITAE AVTEM

PL 197

DEPOSVERVNT ARCHAM DEI ET CAPSELLAM, QVAE ERAT IVXTA EAM, IN QVA ERANT VASA AVREA, ET POSVERVNT SVPER LAPIDEM GRANDEM. Leuitae interpretantur adsumpti. Qui ergo sunt

leuitae nisi, qui sic sunt diuina gratia confirmati, ut a sancto spiritu deseri numquam possint ? Archam quippe leuitae deponunt, cum perfecti praedicatores suos subiectos ammonent, ut eos spiritalis scientia nequaquam inflet. Capsellam quoque cum uasis aureis deponunt, cum eos etiam de uitae splendore 2s2, conueniunt, ut eo de se humilius sentiant, quo etiam redemptorem nostrum ad exaltationis suae praemium eorum quisque iam peruenisse didicit, qui de se inaniter alta non sensit. Bene itaque deposita archa et uasa aurea super grandem lapidem posita memorantur : quia inter dona sublimia de se humi2'3º liter sapere illi uerius possunt, qui redemptoris magnitudinem et humilitatem recolere saepius didicerunt. Nam deponere • archam dei et super lapidem grandem uolebat ponere, qui dicebat: Hoc sentite in uobis, quod et in Ch,isto lesu. Qui, cum in f o,ma dei esset, non ,apinam a,bit,atus est esse se aequakm 2s35 deo sed semetipsum exinaniuit, fo,mam sMui accif,iens, in similitudine hominum factus et habitu inuentus ut homo.Humiliauit semeUpsum, f actus oboediensusque ad mo,tem, mo,tem autem c,ucis. 126. Sed, qui de subditorum cordibus amoris hostiam 2s40 ministerio praedicationis deo immolant, de suis etiam mentibus ei excellentiora ualde oblationum dona repraesentant. Vnde VI , 15 et subditur : VIRI AVTEMBEmSAMITAEOBTVLERVNT ROLO2s20

CAVSTA ET IMMOLAVERVNT VICTIMAS IN DIE ILLA DOMINO.

In

qua die nisi illa, in qua in holocaustum domino uaccas super 2s4s plaustri ligna posuerunt ? Quae est igitur dies illa nisi inluminatio diuinae praedicationis? Ea namque die bethsamitae holocausta domino offerunt, ea die uictimas immolant, qua ligna concidunt, qua super ea holocaustum domino uaccas inponunt : quia sancti praedicatores ea luce uerbi, qua sub2550 iectis emicant, sibi quoque ad rectitudinem supemi itineris officium uisionis amministrant et contemptis rebus infimis 2113/2118 Phil.

2 11 5-8.

1111 alta Ca 111.IIIJ). li11. 1117 qui] quia, 111 1111 quia] qui Ca 111. 111lliMlllr 1111 et 0111. , 111 11N se csse ;-. 111 1111 similitudinc] similitudincm • • 1117 scmctipsum] se ., 111 mortcm ter stripsit C l 111. IU7/1118 moncm autcm 0111. pn- bot,,o,ot. " 111 IH1 ci 0111. , 111 IN4 illa] in prtJ,-. " 111 ali. in 0111., 111 IHI bolocauatum rutr. C 3 111.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

158

IN LIBRVM I REGVM, 111, 126-128

269

per uirn dilectionis omnipotenti deo tanto se liberius exhibent, quanto etiam auditores suos ei iam magna familiaritate coniunctos uident. Quia uero non solum holocausta obtulisse sed 2sn immolasse uictimas uiri bethsamitae relati sunt, perfectorum uirorum spiritalis oblatio designatur. Nam holocausta offerunt, cum per contemplationis ascensum se deo omnipotenti ineffabili affectione coniungunt. Sed holocaustis uictimas sociant, quia nimirum tantae iucunditatis bonum non suis 256o meritis sed diuinae referunt bonitati. Sine uictimis quidem holocaustum offert, qui iam supernis in magna delectatione coniungitur et insurgentibus elationis occultae motibus per humilitatis uirtutem nequaquam dominatur. In oblationibus ergo perfectorum simul holocausta et uictimae conuenisse descri2565 buntur : quia et diuina frui dulcedine digni sunt et in omni, quod totos se tam caelibes faciunt, elationis ignari. VI, 16 127. Sequitur : ET QVINQVESATRAPAEPHILISTHINORVM PL 198 VIDERVNTET REVERSISVNTIN ACCARON IN DIE ILLA.Satrapae philisthinorum, ut iam superius dixi, electi sunt praedicatores 2570 gentilium. Qui nimirum quinario numero continentur, quia ad refrenandos quinque sensus corporis aut rudibus adhuc fidelibus aut camalibus praesunt. Hi profecto plaustrum cum dei archa comitantur, quia ad studium spiritalis uitae transeuntes iam eruditos discípulos sollicitudinis suae cura 2sn prosequuntur. Sed, applicante in agrum Iosue plaustro et uaccis immolatis in Accaron, redeunt : quia, cum eorum perfectionem considerant, conuersationis eorum itinera ulterius non explorant. In Accaron autem redeunt, quia ad conuertendos alios se conuertunt. Accaron quippe nostro eloquio 2,80 sterilis dicitur. Steriles quoque sunt, qui aut fide carent aut bona conuersatione. Bene etiam, cum reuersi principes dicuntur, additum est : In die illa : quia, nisi in eis claritatem tantae perfectionis agnoscerent, ab eorum sollicitudine securitatis certitudine non redirent. VI, 2585 128. Sequitur : HI SVNTANI AVREI, QVOSREDDIDERVNT 17-18 PHILISTIMPRODELICTO:AzoTVS VNVM,GAZAVNVM,ASCALON VNVM,GETHVNVM,ACCARON VNVM;ET MVRESAVREOSSECVN- 111159 DVM NVMERVM VRBIVMPHILISTHIIMQVINQVEPROVINCIARVM AB VRBEMVRATA VSQVEAD VILLAM,QVAEERATABSQVEMVRO, 2,90 ET VSQVEAD ABEL MAGNVM, SVPERQVEMPOSVERVNT ARCHAM 1111 tfr n. 80. 1111 auditores] autores si, C 1111. 1117 asccnsum] asscnsum C IN1 qui] quia C 1111. 1111 caclibcs] caclites "111 1117 scquitur 0111.11111 philisthinorum] philistorum si, C IH8/IIN uiderunt et ... philisthinorum OIII. p,r bolllOIOI.C 1111. 1171 plaustro rutr. C I 111. 1171 considcrant] iam considcra1181 ctiam] autem 111 1188 philistim] ila C 11,· philisthiim 111 ucrint • 111 1187 Accaron] et prMIII. • 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 128-129

270

DOMINI, QVI ERAT VSQVE IN DIE ILLA IN AGRO IESV BETHSAMITAE. Quid haec omnia designent, late supra expositum

est. Quid est autem quod, cum reddi pro peccato debitum archae praecipitur, quinque ani aurei et quinque mures simul 2s9snominantur; cum uero iam redditum quod debebatur asseritur, urbes singulae separatim unum reddiclisse referuntur? Sed simul supra norninantur, quia simul omniurn membrorum dernonstrabatur ornatus in cornrnutatione bonorum operum. Hic autem, cum redditum debiturn archae describitur, caute 26oo ostenclitur, quia urbes singulae anos aureos singulos et mures obtulerunt; ut profecto peccatori conuerso insinuetur, ut semel peccata deserat, quae per solitam prauitatem ulterius non requirat. Vrbes quippe singulae anos et mures singulos reddunt, cum conuersi peccatores semel paenitentiae tersa 26os lacrimis peccata non repetunt. Vnde et sacra scriptura ammonet dicens : Ne iteres uerbum in oratione. Verburn quippe in oratione iterat, qui precibus purgare peccata conatus est sed tamen committere non omittit alia, pro quibus oret. Qui profecto anum unum et murem deo pro delicto non offert : 2610 quia, etsi paenitendo conpungitur, foeditates multiplicat, quas deo confitens ei repraesentat. Curn ergo anum unum et murem unum urbes philisthiim siue prouinciae singulae reddiclisse describuntur, quid aliud designat nisi perfectionem uerae conuersionis ? Perfecte enim conuertitur, qui, cum semel 261s quod praue egerat plangit, quod rursum plangat ultra non repetit. Igitur anum unum et murem pro peccato offert, qui PL sic commissa luget praeterita, ut perfecte caueat et futura. 129. Et, quia ista forma conuersionis tam sapientibus quam indoctis, tam fortibus quam debilibus in sancta ecclesia obser2620 uanda est, bene ab urbe murata usque ad uillam sine muro haec solutio debiti extensa perhibetur. Nulli enim intra sa.nctam ecclesiam constituto liberum est peccare, nulli innoxium praua committere. Quare et per prophetam dominus comminatur dicens: Anima, quae peccaue,it, ipsa morietu,. Muratae 2.62s quippe urbes sunt mentes sanctarum scripturarum eruclitione circumdatae. Villae autem absque muro sunt mentes simplices. Vnum ergo anum aureum non solum singulae urbes reddunt, sed etiam uillae, ut, quicumque ad religiosam uitam deo auctore conuertitur, ablutis iam foetoribus ul1111 ifr nn. 9S SS.

IIOI Eccli. 7, I J.

1114 Ez. 18, 4.

INt Icsu] Iosuc ., 111 INt insinuctur] insinuct C HM/1111 tersa lacrymis pocnitcntiac i1111.11111 IIN ne] non "111 1811 ci C a 111.sll/). ,ras. 1111 philisthiim] pbilistim" Htl prauc] sn-ipsin1111.,,,, ; prau si,, 111IIÍMhlr, C Htl rcpctit] rcccpit C murcm] unum odd. " 111 1117 lugct] lugcnt ., et 0111. ., 111 1111 et 111

º"'.,,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

199

IN LIBRVM I REGVM, 111, 129-130

271

terius non foedetur. Et, quia nemo tam sanctus est, qui in se non habeat aliquid foeditatis, quod plangat, solutio huius debiti usque ad Abel magnum, super quem posuerant archam dei, protenditur. Abel quippe interpretatur luctus. Quo nimirum nomine lapis ille, in quo archam dei posuerant, uocabatur. 263s Sed hoc profecto redemptori nostro nomen congruit : quia, etsi propria, quae fleret, non habuit, nostra tamen cotidianis precibus et fletibus peccata purgauit. Sunt quoque in sancta ecclesia uiri perf ecti et illi summo lapidi caritatis consummatione coniuncti. Huic namque unitus erat lapidi, qui dice2640 bat: 'Nemo separata caritate Christi.' Sed, si archae debitum soluat, audiamus : P,imum, inquit, fui blasphemus et persecuto,. Hinc iterum confitens ait : Non sum dignus uoca,i apostolus, quoniam pe,secutus sum ecclesiam dei. Notandum etiam, quod usque ad lapidem excurrisse archae debitum legitur, 264s qui usque in die illa in agro Iesu manere et in quo archa dei ,,, 160 posita memoratur. Qua in re quid aliud tenemus, nisi quod in sancta ecclesia cernimus: quia illi etiam deo pro culpa satisfaciunt, qui non solum a peccatis per dei gratiam erepti sed etiam per magna sanctarum uirtutum culmina in eius habita2650 culum sunt adsumpti ? VI, 19 130. Sequitur: PERCVSSIT AVTEMDE VIRISBETHSAMITIBVS, EOQVODVIDISSENT ARCHAM DOMINI. ET PERCVSSIT DE POPVLO SEPTVAGINTA VIROSET QVINQVAGINTA Mil..IA PLEBIS.Qui sunt bethsamitae percussi nisi falsa contemplatione decepti here26,s tici ? Bethsamitae etenim non ueritate fuerunt sed praesumptione. Dum igitur archam in lapide uidere praesumerent, percussi sunt : quia, cum domini ac redemptoris nostri sacramenta indigni cliscuterent, aetemae damnationis laqueis per fallaciam proprii sunt depressi erroris. Quid est autem, quod de 266o populo septuaginta uiri, de plebe autem quinquaginta milia percussa sunt ? Sed, quia appellatione populi etiam urbium nobiles continentur, plebs autem uulgus est reliquum sine nobilibus, potest hoc colligi, quia hereticorum alii ínter alios PL 200 quasi nobiles extiterunt, quia in munditia operum solo errare 2665 perierunt, ceteri uero quasi plebis rusticitatem secuti cum errore fidei obscurati sunt sorde prauae operationis. Vnde et alii quinquagenario, alii septuagenario numero exprimuntur : quia 2630

2840 (jr Rom. 8, 3S·

2&11/1142 I Tim.

1,

13.

2&12/2841 I Cor. 15, 9.

1111 babcat] habcbat C H11 protcnditur] pcrtcnditur " 111 Habcl C HM ille 0111.111 IN8 separat] mefor11111 rKII prMIII. "111 sed si] qui an "111 Na quoniam] quia " 111 1141 illa] illo " 111 Iesu] Iosue " 111 IMl/2NI posita archa dci i1111.,, 111 IMl/1110 habitaculum] tabcmaculum ,, 111 Hit autcm] dominus add. 1111 ctcnim] cnim,, 111 ucritatc] ucrita sit C 1111. HII uidcrc in lapide ;""· ,, m HM quia] qui " 111 in munditia] immundicia C

"m

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 130-132

272

et illi per quinque sensus corporis concepta flagitia perfecerunt, illi, dum falso sibi dona adscriberent spiritus septiformis, 2.670 aeterna obruti sunt caligine caecitatis. 131. Et, quia de eorum perditione ueri fideles contristati VI, 20 sunt, sequitur : DIXERVNTQVE BETHSAMITAE : Qv1s POTERIT STARE IN CONSPECTV DOMINI DEI SANCTI HVIVS ? Quasi enim ueri fideles sed simplices dicant: 'Si tam sapientes et philosophi 26n in summae ueritatis cognitione falluntur, indocti et simplices ad eius peruenire notitiam quando possunt ?' 132. Sed, etsi de sua mensura diffidunt, donum tamen diuinae cognitionis adesse ecclesiae non diffidunt. Quare VI, 20 et subditur : ET AD QVEM ASCENDET A NOBIS ? A nobis 2680 quippe dominus ascendit, quando id, quod de eius cognitione nobis absconditur, per electorum fidelium uocem praedicatur. Velut ascendere namque eius a nobis est, quod simplicioribus siue inftrmioribus de interna contemplatione celauerit, sublimibus per humilitatem 2.61, cordibus reuelare. Quid est ergo dicere : Ad quem ascendet a nobis ? nisi dignum doctorem quaerere, qui sic diuina praedicet, ut a uia ueritatis non erret ? In quibus etiam uerbis si historicum sensum requirimus, aperte cognoscimus quia, qui ideo mortui sunt, quia archam domini uiderunt, eadem uisione 2690 digni nequaquam fuerunt. Merito igitur, qui percussos adspiciunt, dicunt : Quis pote1'itstare in conspectu domini tlei sancti huius? Nam, si hi, qui indigni sunt, uidendo moriuntur, contrectantes quando uiuunt ? Bethsamitae quidem in sancta ecclesia sunt mortui sacerdotes et ministri sacri altaris reprobi : 269squia de domo quidem solis iustitiae sunt dignitate ministerii, non uirtute et gratia sanctitatis.~Bethsamitae quidem sunt, quia per sacrae oblationis officium conuersantur in domo dei. Sed tanto sunt acriori damnatione percutiendi, quanto non solum uidere audent sacra mysteria sed contrectare, quanto non iam 2700 ueteris testamenti archam respiciunt sed, quod omnia superat, indigne se corpori et sanguini ingerunt redemptoris. Nam • percussos eos insinuans Paulus ait : Qui manducat et bibit indigne, iudicium sibi manducat et bibit. Veri etenim fideles dicunt : Quis poterit stare in conspectu domini dei huius ? Altitunn¡r,11

I Cor.

11,

29.

1171 pcrditionc] smpsi n1111 C ,· pracdicationc 11, pcrcuasionc 111 H71 cnim] ctcnim 111 1171 ad cius pcrucnirc notitiam quando possunt] quando ucnire ad cius notitiam possunt" • H81/H81 interna] actcma • • 1188 quia] qui C 1111. 1111 cadcm uisionc] intclligimus nempc quod p,111111. • 111 ncquaquam] non ,, 111 1111 quando] ita C 11,· quomodo fors1111 ,wti,u • 1118 pcrcuticndi] stripsi""" 11111,· percussi C 1111 contrcctare rutr. C l 111. 17et/ 1712 nam pcrcuasos cos] quos pcrcuasos " 111 1711 insinuans P. ait] insinuat P. dicen• • 111 17M dci] sancti add.11111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

161

IN LIBRVM I REGVM, 111, 132-135

273

dinem quippe tantae amministrationis considerant et sub tanti sacramenti dignitatem formidant. 133. Sed, dum tantae rei subire officium metuunt, qui id exhibere ualeant, cligniores quaerunt. Vnde et sequitur : Et ad quem ascendeta nobis ? Quasi ergo sacra mysteria humiliter 2710 refugientes dicant : 'Quia nos in infirma conuersatione percutimur, ministri ex altiori uita quaerendi sunt, quos, dum in altis- PL simam uirtutum sanctificationem sublimis conuersatio erigit, adsistere deo per officium tantae oblationis possint.' VI, 21 134. Sequitur: MISERVNTERGONVNTIOS AD HABITATORES 2705

2715 CARIATHIARVM DICENTES : REDVXERVNT PHILISTIM ARCHAM DOMINI. DESCENDITE ET REDVCITE EAM AD vos. Cariathiarum

dicitur ciuitas eorum. Quae est sanctorum ciuitas nisi illa Hierusalem, quae sursum est ? Qui sunt ergo habitatores eius nisi perfecti uiri ab amare mundi alta conuersatione separati ? 272.0 Quorum profecto unus ceteris efficacior ait: Nost,a conuersatio in caelis est. Ad hos quippe nuntii mittendi sunt, ut dei archam suscipiant : quia ad electionem sacerdotum uiri sancti non solum recipiendi sunt sed etiam inuitandi. Et notandum, quia uiris sublimioribus per nuntios dicitur : Descendite et 2.12., ,eauciteeam. Descendunt quippe, quia oboediunt. Nequaquam enim descenderent, si id, quod ab eis fraternus amor expetit, inpendere superba mente refutarent. Tune quidem uere sublimes sunt, cum se Christo non auferunt, cum id, quod ex fraterno indicio eis inponitur, non repellunt. VII, 1 2.730 135. Vnde et apte subinfertur: VENERVNT ERGOVIRICARIATHIARVM ET REDVXERVNT ARCHAM DOMINI ET INTVLERVNT EAM IN DOMVM AMINADAB. Aminadab interpretatur populus meus spontaneus, Gabaa sublimis. Et nimiru.m talibus archa dei committenda est. Populus namque spontaneus est, quem ad 2735 exercenda uirtuturn opera sola bona uoluntas pertrahit, quem ad inplenda manda ta dei seruilis necessitas non conpellit. Quos nimirurn sub unius descri ptione bea tus Paulus praedicat dicens: Hila,em dato,em diligit deus. Quae est domus spontanei populi nisi munimentum sanctae dilectionis ? Nam in uirtutum

1121/1711 Phil. 3,

1711 sub

20.

2738 11 Cor. 9, 7.

1711 rcfugicntcs] fugicntcs , 111 in 0111. " 111 infirma] 1711 conucrsatio sublimis i1111.,, 111 1711 Cariathiarum] Cariathiarim ,, 111 reduxcrunt] remiserunt " 111 phili1711 Cariathiarum] Cariathiarim ,, 111 1711 stim] ita C 11,· philisthiim 111 clectioncm] clationem C 1111. 1711 et 0111."111 1711/1711 Cariathiarum] ild C 1 111. ,· Cariathiarim C ! 111."111 17U pr. Aminadab] in Gabaa add." ,·in Gab~ Eieaufl1m autcm filium cius sanctificaucrunt ut custodirct archam domini addm_,,, n11i.111 1711 pcrtrahit] trahit""' 1711 inplcnda] adinplcnda" seruilis 0111. " 111 1718 datorem] doctorem C 1 111. 0111. " 111

ita C 1111. ,, 111,· infunaforsan r1tli111C2111.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

201

IN LIBRVM I REGVM, 111, 135-137 2740 ministerio spontaneus esse non posset, si mansionem sibi dilectionis non conderet. Quae prof ecto domus in Gabaa, id est in sublimi, sita cognoscitur : quia caritatis altitudine ad caelestia subleuamur. Vel certe in sublimi est domus, quia caritas omnibus uirtutibus antefertur. Nam sublimitatis huius altitudinem 274s insinuans Paulus ait : Adhuc excellentiorem uiam uobis demonstro. Si linguis hominum loquar et angelorum, caritatem autem non habeam, f actus sum uelut aes sonans aut cymbalum tinniens. 136. Quid est autem, quod Eleazarum sanctificant ad custodiendam archam dei ? Sed hoc nimirum iam ex usu sanctae 2no ecclesiae nouimus : quia electus minister prius benedictionem consecrationis a summis uiris accipit, quam ministerium inpendat oblationis. Quia uero Eleazarus dei adiutor dicitur, profecto ostenditur non solum quia sanctificari ministri dei • 16z debeant, sed etiam quales sint ad eiusdem consecrationis ordi2n s nem promouendi. Qui enim sunt dei adiutorium, nisi qui cum PL 202 diuina gratia ministrando conueniunt et, quos omnipotentis dei dignatio intus uisitat, ipsi per exterius ministerium bene uiuendo et docendo confirmant ? Vnde et cum Paulo non inaniter gloriantes dicunt : Dei etenim sumus adiutores. Qui 276o nimirum conuersatione fortissimi, scientia eruditi, amore feruidi, constantia robusti, non solum alieno non egent auxilio sed, quocumque se conferunt, subuenire aliis possunt. Bene itaque dicitur : Eleazarum sanctificauerunt, ut custodiret eam : quia hi, quibus adhuc aliena auxilia necessaria sunt, ad sub276s ueniendum aliis promouendi non sunt. Bene item idem Eleazarus filius Aminadab esse describitur : quia certe, qui ad ministerium praedicationis elegitur, in imitatione sanctorurn positus auxilium omne, quod exhibet, esse debet ex dilectione. 137. Quia uero nos superius plaustrum scripturam sacram, 2770 archam uero scientiam eius spiritalem esse diximus, uaccas quoque electas animas, timor bethsamitarum, quem inesse electis ostenclimus de oblatione sacramenti, potest referri etiam ad onus praelationis. Non enim minor sanctitas idonea est animabus instituendis quam offerendis sacris mysteriis. Et 2775 idcirco tot bethsamitae perhibentur percussi, quia plerique uiuunt subditi, qui moriuntur praelati. Habet enim archa dei etiam extrinsecus pulchritudinem, quam, si minister infirmus non ad spiritalem uenerationem sed ad concupiscentiam 274

fffl/ff47

I Cor.

12,

31 ; 13,

1.

ff II I Cor. 3, 9.

2711 efr nn. 102 ss.

t7,7 sum OIII. • 27'8/17'9 cuatodicodam] custodicndurn 111 17'8 iam 0111.• 111 17U quia non solum i1111 • ., 111 dci ministri ;""·,, 111 17M ctiam] inspici/orsa,s r#II add. " 111 1717 ipsi] quam P,MIII. 11 111 17H fortissimi rutr. C ! 111. na cam] arcam "111 1781 dcscribitur] dicitur., 111 1771 de] in•• 177' institucndis] instrucndis • 111 1771 tot 1771 qui] cui C ! "'·

º"'·• •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 137-140

275

saecularem inspexerit, nequaquam uiuit. Bene itaque causa percussionis eorum declaratur, cum dicitur, quia uiderunt archam dei. Quid est enim: V ide,unt, nisi quia eius gloriarn male uidendo concupierunt? Nunc enim auctore deo per orbem uniuersum sanctae ecclesiae gloria copiosa est. Quae prof ecto gloria, quia a reprobis sacerdotibus saeculariter appetitur, 278s bethsarnitae uiri archam dei exterius uidendo moriuntur. Non quidem spiritalem eius honorem pro interna uirtutum gloria appetunt, sed ut archae dei splendorem rapiant et ecclesiasticae praelationis fulgorem in flore saeculi suis cultibus ferant. Archa quoque dei male foris ad percussionem respicitur, 2790 quando flagitiosi praepositi subditarum personarum exteriori specie deuicti ad camalem concupiscentiarn pertrahuntur. Viri timorati ingentem multitudinem concupiscentiae telo prostratam intuentes dicunt : Quis pote,it sta,e in conspectu domini dei sancti huius ? Stat quippe in conspectu dei, qui fortis 219, est in ordine diuini ministerii. Stare etenirn fortitudinis est, ministrare obsequii. Stat ergo in conspectu dei, qui ordinem supemi officii in altitucline clisponit dign.ae conuersationis ; qui in ministerio, quo fungitur, nullo appetitu ecclesiastici honoris decipitur, nulla camali concupiscentia superatur. Quia uero 2800 tam idonei ministri rari inueniuntur, merito dicunt : Quis pote,it sta,e in conspectu domini dei sancti huius? Et, quia tantum onus paruuli Christi uiris fortioribus deserunt, subdunt : Et ad quem ascendet a nobis? 138. Quomodo autem ad habitatores Cariathiarum miserint, 210, quomodo archam dei in domum Aminadab intulerint, quo- PL 203 modo Eleazarum ad custodiendam eam sanctificauerint, sicut supra expositum est, non mutarnus. 139. ET FACTVM EST, EX QVOMANSITARCHADEI IN CARIA- 111 163 VII, 2 THIARVM, MVLTIPLICATI SVNTDIES.Si ad historiam respicimus, 2&10 dies mansionis archae multiplicati sunt, quia illic multo temVII, 2 pore fuit. Vnde et subditur : ERAT ENIMANNVSVICESIMVS. Et, ad quid istam dierum rnultiplicationem introduxerit, VII, 2 subdens ait : ET REQVIEVITOMNISISRAHELPOSTDOMINVM. 1M. Quae nirnirum requies in illo ueteri populo non perfecto2780

0111. 11 111 1781 cnim] autcm 11 111 1781 copiosa C 2 111. i11 1114,g. cst copiosa i-. " 111 1781 quidcm] cnim 111 1711 timorati] timorc 111 1791/lnl prostratam] prostratus " 17N intucntcs] intucns C 1711 ministcrii] mistcrii C 17N stat] starc III dci] dicitur add. 111 18N rari] raro ,, 111 188' Cariathiarum] sGripsi (ifr JI. 2130/2131 11 2808/2809) ; Cariatiarim C ! 111. sllj>. eras. ,, 111 miscrint] miserit., 1818 ad custodicndam cam 0111. "111 sicut 0111. C 1111. 1808 archa dci mansit i1111."111 1808/1811 Cariathiarum] ilo C 1111. ,• Cariathiarim C 2 111. ti 111 1814/1811 pcrfcctorum] bononun ",,,

1781 malc

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

276 2.hs

VII, 3

IN LIBRVM I REGVM, 111, 140-142

rum operum sed bonae deuotionis intellegenda est. Nam sequitur: AIT AVTEM SAMVHEL AD VNIVERSAM DOMVM ISRAHEL

DICENS : SI IN TOTO CORDE VESTRO REVERTIMINI AD DOMINVM, AVFERTE DEOS ALIENOS DE MEDIO VESTRVM, BAALIM ET ASTAROTH, ET PRAEPARATE CORDA VESTRA DOMINO ET SERVITE El 2820 SOLI ET LIBERABIT vos DE MANV PHILISTHIIM. Qui enim deos

alienos de medio sui nondum abstulerant, nisi bona uoluntate post dominum quomodo requiescebant ? Quae nimirum omnia si spiritaliter inquirantur, d.ies mansionis archae multiplicantur ; sed, cum manet in Gabaa, cum manet in custodia 282s Eleazari : quia cum animarum fidelium cura apud religiosos praedicatores reconditur, perfectio religionis, quae sublimi doctrina inpenditur, bonorum operurn studio adinpletur. Vnde et annus uicesimus iam tune instare relatus est. Si enim denarius numerus perfectionem antiquae legis designat, quid %830 uicenarius nisi splendidiorem ualde nouae uitae religionem significat ? Vicenarius quippe numerus denarius est geminatus. Qui certe numerus in electorurn conuersatione perficitur, cum per amorem uitantur legis prohibita et sublimia euangelii rnandata conplentur. 283S lü. Quia uero nos archae perfectionem ad contemplatiuae ui tae perf ectum retulimus, in Cariathiarim manet archa dei, cum eruditae mentes contemplantium eiusdem eruditionis suae donum in oblectamento perficiunt reuelatae sibi supemae claritatis. Viginti quippe annis manet ibi tune archa dei: quia electae 2840 animae ad exaltationisintimaeculmeneuectaehabentdenarium numerum in perfectionem scientiae, uicenarium uero in superna delectatione. Potest etiam dierum multiplicatio ad uirtutum spiritalium incrementa referri. Curn igiturcausa, quadiesmultiplicentur, expressius dicitur, annus uicesimus esse perhibetur: 284s quia uidelicet electae mentes contemplantium, quo uberius superna contemplatione pascuntur, eo plenius uirtutum spiritalium fulgoribus inlustrantur. 142. Quid uero est, quod anno uicesimo requiescere omnis Israhel post dominum dicitur, nisi quia sublimitas perfectionis 2.Ssoelectorum non consistit in fortitudine boni operis sed in uirtute contemplationis ? Quiescere namque post dominum redemptoris nostri imitationem inuincibili caritate retinere est. Et, quisquis illa supemae ciuitatis ineffabilia gaudia contem1811 efr lib. 1, n. , 3 ; lib. 11, n.

122..

o•.,, •

1817 dominum] dcum •

111 18H philisthiim] philistim • enim 1811 nondum] non, 111 1811 quia] qua C 1818 iam 0111.,, 111 1111 ualde 0111. ,, 111 1811 geminatus] duplica tus ., 111 1811 uitantur] uitant • 111 18H conplcntur] complcnt • 111 1811 perfectionem] profectionem ,, • 18N per• fcctum] perfectionem •"' 1818 rcuelatae] releuatae C 1111. 11M nisi raer. C 2 "'· sublimitas C 2 "'· Sllj). /i11.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, III, 142-144 277 piando fortiter amare non didicit, quia sa.epius ad mundi PL zo4 21,, amorem potest deici, post dominum nequaquam requiescit. Cum ergo manet archa in Cariathiarim et dies multiplicantur, Israhel uniuersus post dominurn requiescit : quia profecto, dum electae mentis scientia in experientiam supemae delectationis erigitur, durn luce refusae gloriae uirtutum spiritalium sibi clari286o tates glomerantur, imitationem dominicam tenere eo perseuerantius P.otest, quo inmensis inlustrata claritatibus eas tenebras, qwbus a uero diuiditur lumine, sentire non potest. Vnde et bene, qui post dominum requiescere dicitur, Israbel esse perhi- ,,, 164 betur, uidelicet uidens deum : quia, quo altius contemplator za6,in diuina rapitur, eo ab humanis, quae potenter cohibet, nequaquam superatur. 1'3. Verum, quia auctore deo archam eius proficiscentem usque ad sublimitatis eius situm deduximus, quo studio praedicator erga subditorum correctionem inuigilet, uidea%870 mus. Nam sequitur: Et ait Samuhel ad uniUMstlffl domu,n I srahel dicens : Si in toto co,de uestro reuertimini ad dominum, au/erle deos alienos de medio uestrum. Quos autem alienos deos scriptura sacra appellare consueuit nisi daemonia, quae in manufactis simulachris habitabant ? In Samuhele etiam nouos 28,s sa.nctae ecclesiae praedicatores designari diximus. Recte itaque de medio sui alienos deos uniuersam Israbel domum auf erre praecipit, quia in accedentibus ad fidem gentilibus non solum rectae professionis ueritatem petiit sed etiam damnationem antiquae superstitionis. Nihil enirn eis prod~et ueritatem 288o profitendo uel obsequendo colere, nisi falsa prius detestando reliquissent. Quisquis etiam nunc intra sanctam ecclesiam positus est per fidem sed deo rebellis per iniquam operationem, ammonendus est, ut alienos deos de medio sui auferat. Nam, etsi iam manufacta simulachra detestatur, daemonum tamen 211, imperiis praua actione summittitur. De medio namque sui alienos deos abicit, qui sic ad deum conuertitur, ut per mala opera inmundos spiritus numquam ueneretur. 1'4. Potest etiam cautioris uitae studium per haec exhortationis uerba designari. Nam in medio nostri quid est nisi cor %890nostrum ? Sunt tamen nonnulli operatione mundi, sed per infinnitatem cordis usu foedantur prauae cogitationis. Bona 2871 tfr lib. I, n. 43 ; lib. 111, n.

I.

1817 uniuenus Israheli1111. • 111 1811 diuiditur] diuidatur • • 1871 dicena 187t habitabant] babitant • 111 etiam OIII. • 111 1871 deos alienoa i-. • 111 uniuersam] in p,w,,,. • 111 1877 praccipit] praecepit • • 1878 profcssionis] profcctionis 111 petiit] pracdicatorum ordo for11111 rwn p,w,,,. • • 1881 colcre ucl obsequendo ;,,.. ,, • dctcatando] dctcatanda • 111 1181 namquc] autcm • 111 1811/1811 pcr in.6rmitatem] in.6rmitate • 111 n,. • 111

e.e. auv

19

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

278

IN LIBRVM I REGVM, 111, 144-145

quidem inc~ter faciunt, sed cogitare reproba nequaquam praetermittunt. Quia uero tot in eorum cordibus daemonia requiescunt quot desideria inmunda, auferre de medio sui alienos 2895 deos instanter ammonentur, quatenus omnipotenti deo non solum rectituclinem inpendant operis sed et gloriam internae puritatis. Vnde et apte subditur : Et fwaepa,ate corda uest,a domino. Cor quippe domino praeparat, qui mentem non solum ab inmunda cogitatione purificat, sed etiam meditationum 2900 sanctarum ac uirtutum fulgoribus inlustrat ; ut uelut abiectis et comminutis idolis se dei templurn efficiat, dum illic diuinae gratiae sedem erigit, ubi reprobos spiritus manere per subiecta eis praua desideria non permisit. Bene ergo prius auferre alienas deos de medio sui israhelitas ammonet, deinde corda 2905 deo praeparare: quia rectus ordo inchoatae religionis est, ut PL 20, prius unusquisque praua reprobet, deinde ad omnipotentem deum studio bonae intentionis appropinquet. 145. Ad extremum uero necesse est, ut, qui iam deo bonae uoluntatis propositum et puri cordis munditiam obtulit, id, 2910 quod intus bene uiuendo deliberat, in rectitudine boni operis exponat. Quare et subditur: Et swuite soli. Soli quippe domino seruit, qui bonis operibus praua non inserit. Nam, qui sic bona agit, ut mala non deserat, soli domino nequaquarn seruit : quia malo spiritui obsequium exhibet, cuius perficere non me2915 tuit uoluntatern. Vnde agitur, ut etiam bona agens deo non seruiat: quia, qui totum hominem condidisse creditur, habere eum communem cum aduersario non dignatur. Hinc namque est, quod ipsa neritas per semetipsam denuntiat dicens : Nemo potest duobus dominis se,uire. Hinc Paulus exquirens ait: • 16s 2920 Quae enim participatio iustitiae cum iniquitate? A ut quae societas luci ad tenebras? Quae autem conuentio Christi ad Belial? Aut quae pars fideli cum infidele ? Qui autem consensus templo dei cum idolis? Soli ergo domino seruire praecipimur, ut, qui iam adspirante deo pro obtinenda peccatorum nostrorum remis2925 sione agere bona coepimus, eisdem bonis, quae agimus, praua nulla misceamus. A peccatorum namque nostrorum obligatione tune soluimur, cum bona, quae pro eorum absolutione inpen1111 Matth. 6, 24.

2110/1111 II Cor. 6, 14-16.

1111 ncquaquam] numquam • 111 1811 purificat] scparat., 111 mcditationum] cogitauonum,, 111 INI ergo] itaquc" 111 1111 uoluntatis] intcntionis p,w,,,. MI. C 1111 pr. soli] deo rttlt, •t IIÜUIIW, add. • 111 1111 soli domino] deo soli • • 111' pcrficcrc] proficcrc C 1111 scruiat] scruat C 1 111. crcditur C J "'. sllj). ,ras. 1118 cnim 0111. • 111 2111/1121 -ucntio Cliristi ... autcm con- 0111.p,r bolllOIOI.C 1111. 11116dcli] 6dclis" inñdclc] inñdcli 111 qui autcm] aut quis • 111 1121 quac agimus 0111. "111 lftT/1128 inpcndimus absolutionc ;""· " 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 145-146

279

dimus, malis ammixta non sunt. Deuotis itaque paenitentibus loquens praedicator dicit : Si in toto co,de uest,o ,euertimini 2930 ad dominum, au/erle deos alienas de medio uestri et seruite domino soli. Quasi dicat: 'Tune a peccatis solui poteritis, cum corclis et operis bona, quae pro uestra absolutione deo inpenditis, superuenientibus criminibus aliis non foedatis.' 148. Quare et repromittens dicit : Et libe,abit uos de manu 2935 philisthiim. Qui hoc loco alii philisthiim quam maligni spiritus designantur ? Qui nimirum, dum superbiae suae calice in momento debriati sunt, a statu gloriae tumescendo ceciderunt. Quae est igitur manus philisthiim nisi potestas illa daemonum, qua mortuas in peccato animas ad aetema tormenta perdu2940 cunt ? Ab ista philisthiim manu solus liber fuerat, qui dicebat : V enit p,inceps mundi huius et in me non habet quidquam. Hinc Paulus ait: Omnes peccauerunt et egent gloria dei. Hinc iterum dicit: E,amus et nos filii irae sicut et ceteri. O quam ergo rnagni muneris ista promissio est, qua dicitur: Liberabit uos de manu 2945 philisthiim / Nam, si ille solus liber huius manus extitit, qui peccatum non fecit, ab ea utique ornnes contra rneritum liberamur. Vnde et Paulus dicit :Iustificati gratis pe,-gratiam ipsius, pe,-redemptionem 'iustitiae suae, propter ,emissionem praecedentium delictorum in sustentatione dei ad ostensionem iustitiae eius 2950 in hoc tempo,e, ut sit ipse iustus et sanctificans eum, qui est ex fide domini nost'fi Iesu Ch,-isti. Hinc item dicit : G,atia salui estis. Tale est ergo, ac si dicat : 'Liberabit uos de potestate spirituum malignorum, ut, uelut fugatis de itinere crudelibus PL 2o6 hostibus, dum mors camis interuenit, ea, quae cupitis, aeterna 29,s gaudia securius adeatis.' Magna itaque promisit, qui magna praecipiendo docuit, ut magnitudo muneris ad fortitudinem incitaret laboris. Magnum quippe est soli domino seruire, uidelicet instan ter bona agere, bonis actibus reproba non miscere; sed o quam maxirnum in uitae huius transitu potestatem cruento296o rum spiri tuum non incurrere, nullas in uia horribili tates cerner e, contrarietates obiectionum nullas inuenire, aetemas poenas euadere, liberatoris nostri praesidia sentire, momentaneam saeculi lucem perdere, sed repente ineffabilem claritatem aeternitatis inuenire ! Audiant ergo, audiant, qui de manu phili2965 sthiim liberari desiderant : Praepa,-atecMda uest,-adomino et se,ruiteei soli ~·ut hic sibi quisque colligere studeant, unde IM1 loh. 3, 24-26.

14,

30. BU Rom. 3, 23. 2111/1111 Eph. 2, 8.

INI Eph.

2,

3.

IIM/IMI

Rom.

1118 itaque] namque " 111 1111 domino] deo " 111 IIU absolutiotione si, C 1111/1111 inpenditis deo ia. • 111 •11.1111.1118.INO philisthiim] philistim " INI ergoº"'·" 111 INf cst ista promissio ilUI. ""' INI philisthiim] si 0111. " "' IN8 rcmissioncm] rcdemptioncm " 111 IIIO philistim " sanctificans] iustiñcans " 111 1811 salui] liberati ,, 111 1111 ergo 0111. " 111 1161/INI philisthiim] philistim " 1111 ei] illi " 111 quisque] quique •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 146-149

280

illic manus tantorum hostium non incurrant et securi ad uitam transeant, qui ínter salutis suae thesauros, quos hic bene uiuendo congregant, mortis opera nulla portant. 2970 14:'i.Electorum uero mores insinuantur per hoc, quod subVII, 4 ditur: ABSTVLERVNT ERGOFILII ISRAHELBAALIM ET ASTAROTH DE MEDIOSVIET SERVIERVNT DOMINOSOLI.Electorum quippe mos est, ut, cum diuinae praedicationis hortamenta suscipiunt, ad studium auditae bonae operationis accendantur. Nam 29n reprobi, etsi frequenter uerba dei audiunt,et eisdem tamen uer- • bis milla bona opera proponunt pigrique in suis actionibus remanent : quia a diuina luce proiecti omnipotentis dei gloriam, cuius uerba audiunt, interna contemplatione non uident. Recte ergo, qui oboediunt, Israhel filii dicuntur: quia, quo dei maie2980 statem apertiori manifestatione conspiciunt, praeceptis eius oboedire deuotius agnoscuntur. 148. Sed, quia conuersis loquitur, quid eis adhuc deesse VII, conspiciat, adtendamus. Nam sequitur : D1x1T AVTEM SA5-6 MVHEL: CONGREGATE VNIVERSVM ISRAHEL IN MASPHAT, VT

166

298J OREM PRO VOBIS DOMINVM. ET CONVENERVNT IN MASPHAT.

Masphat dicitur speculatio siue contemplatio. Quam profecto speculationem beatus Paulus exponit dicens : Vitlemus nunc pe,-specu/,umin aenigmate. Speculari etenim nobis est de altitudine scripturarum aetema bona contemplari. Quasi enim 2990 speculamur, quod iam fidei ueritate cognoscimus et adhuc reuelata facie non uidemus. Conuersis uero peccatoribus in Masphat conuenire est per mentís intentionem de dei omnipotentis miseratione confidere. 14:9.Sed sic de _dei misericordia praesumant, ut tamen id, 299, quod se nequiter egisse recolunt, per paenitentiam delere non VII, 6 neglegant. Vnde et illic repente subiungitur: HAVSERVNTQVE AQVAM ET EFFVDERVNT IN CONSPECTV DOMINI.Quid enim est aquam haurire, nisi de profunda animi paenitentis confusione lacrimarum fluenta producere? Velut enim aquam haurimus, 3000 dum, quam profunda iniquitate cecidimus, considerantes plangimus. Quam profecto aquam in conspectu domini effun- PL dimus, si, cum paenitendo conpungimur, de eiusdem conpunctionis fletu non quaerimus fauorem saeculi sed solum fructum diuinae placationis.

2187/•88

I Cor. 13, u.

de medio sui baalim et astaroth iu. " 111 1171 ctsi] et , • 1111 pigrique] pigri, • 1111 dei 0111. ,,, lt8I cius pracceptis i1111. • 111 1181 adtendamus] audiamus ., 111 1181 conuencrunt] congrcgaucrunt • • 1181 aiuc] seu, • 1188 spcculari ru". Ca 111. 11N hauseruntque] aufenmtquc si, C 11N produccrc] pcrduccrc , 2171/•71

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

207

IN LIBRVM I REGVM, 111, 150-151

281

150. Sed et, dum mens ftendo conpungitur, necesse est, ut etiam caro, quae delectationi subiacuit, affligatur. Vnde et subIN DIE ILLA.Dies peccatricis animae VII, 6 ditur: ET IEIVNAVERVNT est spes consequendae indulgentiae in diuini uerbi reprornissione. Vnde et per prophetam dominus repromittit clicens : 3010 Nolo morlem peccatoris, sed ut conuertatu, et uiuat. In die igitur illa ieiunant : quia idcirco camem paenitendo adterunt, quia in luce spei peruenire ad indulgentiam se indubitanter credunt. Quae tarnen afflictio paenitentiae ad delenda peccata tune demum idonea est, cum sacerdotis fuerit indicio imperata, 3015 cum ab eo confitentium actibus discussis pro modo criminis VII, 6 onus eis decemitur affl.ictionis. Bene itaque sequitur : DIXE3005

RVNTQVE: TIBI PECCAVIMVS, DOMINE.

VII, 6

151. IVDICAVITQVE SAMVHEL FILIOSISRAHEL IN MASPHA. In Maspha quippe sacerdosiudicat,curn non humanum arbitrium 3020 sequiturseddiuinum ; cuminomni, quod disponendurn est, sein alta contemplatione subleuat et hoc in subditorum iudicio disponit, quod aequum esse in superna uisione cognoscit. Hinc namque est,quod in omni fere negotio Moyses in tabemaculo foederis dominum consulit : quia nimirum praedicator sanctae eccle3025 siae in intima debet ueritatis contemplatione conspicere, ut subditorum uitam foris irreprehensibiliter ualeat ordinare. Tune enim et tenere peccata et dimittere uerius possunt, cum in archano speculationis domino loquente audiunt, quod loquuntur. Vnde et resurgens a mortuis dominus prius in discipulorum 3030 faciem insufflauit et postea eis dimittendi et retinendi peccata • auctoritatem tribuit ; ut profecto monstraret, quia, qui illam mentis speculationem non habet, iudex animarum esse non debet. In electorum quippe praedicatorum faciem domino insuffl.areest intimas et secretas uias spiritalis examinis eis per 3035 spiritum sanctum reuelare. Hinc Paulus ait : Spiritalis iudical omnia. Hinc item diuinae gratiae largitatem commendans ait: Nos autem non spi,itum huius mundi habemus sed spiritum, qui ex deo est, ut sciamus, quae a deo donata sunt nobis. Qui autem huius mundi spiritum habet, in Maspha, id est in speculatione, 3040 subditos indicare non potest : quia, dumper spiritum interiora non penetrat, in causis examinis, quas exequitur, mundano Mil Ez. 33, 11. Nll/1111 1 Cor.

1811/IIM tfr Ex. 33, 7 ss. 1817/1118 ibid., 12.

1811/1111 cfr Ioh.

20, 22-23.

2, 1 S.

dclectationi] dclectationibus 11111 1010 sed] magis autcm ., 111 I011 pr. quia] qui" 111 1818.1111 Maspha] Masphat,, 111 1811 iudicat] iudicauit C 1111. (ui txJ>IIIIXil) 111'1possunt] potest "111 1118 audiunt] audit 11111 1918/ Nll loquuntur] loquitur,, 111 IOIO eis 0111. ,, 111 et rctincndi] rctinendique 11111 IOII domino] i la C 1 111. ,· dominum C a 111. ,, 111 ION et secretas] secre1117 autcm OIII.,, 111 spiritum huius mundi non i•. • 111 1119 tasque., 111 Maspha]ila,ldlddl111r,C 1111. ,· Masphat Ca 111."111 IM1 exequitur] cxquirit ",,,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

167

IN LIBRVM I REGVM, 111, 151-153

282

spiritu foris errat. Bene igitur Samuhel filios Israhel in Maspha iudicasse dicitur: quia nimirum praedicatores sancti in subditorum iudiciis aliud extra nequaquam diffiniunt,nisiquodintus 3045 eis diuina inspiratione reuelatur. 152. Sed, dum boni subditi maiorum iudicio semetipsos subiciunt, spiritalium hostium iras contra se ualidius accenSATRAPAE PHILI- PL VII, 7 dunt. Vnde et subditur : ET ASCENDERVNT STHINORVM ADISRAHEL.Ablatis namque diis alienis, peracto 3oso ieiunio, exhibita a praedicatore censura examinis ad Israhel philisthinorum satrapae ascendunt : quia, cum altiori uita proficimus, maligni spiritus, qui semper bene agentibus inuident, nobis infestiores sunt. Et, quia de innocentis uitae sublimitate nos deponere appetunt, ascendere dicuntur. Ascendere 30n quippe malignis spiritibus est se ad expugnanda alta per caeleste desiderium corda subleuare. Quia etiam contra perfectiores Christi milites non quorumlibet malorum spirituum sed fortiorum daemonum proelia excitantur, non philisthiim contra Israhel ascendere sed philisthinorum satrapae perhi3o6o bentur. Principes quoque pluribus praesunt. Per hoc igitur, quod contra Israhel satrapae dicuntur ascendere, potest rationabiliter colligi, quia ad probandam electorum patientiam non unus spiritus malus electorum singulis sed innumeri deputantur; ut de consecuta eorum uictoria tanto fit copiosior fide3065 lium gloria, quanto eis irrogata fuerint proelia grauiora. 153. Tamen inter eadem proelia nuper conuersi uehementer pauere solent. Repente enim se inueniunt in campo laboris praeter experimentum consuetudinis. Armata hinc contra se adspiciunt desideria, quae sibi dudum pacata seruiebant; illinc 3070 supernus amor inuitat, ut coepta bona non deserant. Hinc spiritus mentem eleuat ; illinc caro grauat ac, dum finis sui modum scire non possunt, de electionis suae incertitudine VII, 7 uehementer expauescunt. Vnde et hic apte subditur : Qvon AVDIENTES FILII ISRAHEL, TIMVERVNT A FACIE PHILISTHINO-

RVM.A facie enim philisthinorum timent, ut eorum posteriora non timeant. Quae est enim malorum spirituum facies nisi concupiscentia saecularis ? In hac enim specie quicumque conponitur, eorum imagini conformatur. Quia ueronon philisthinorum faciem sed ab eorum facie timuisse Israhel dicitur, sic 3080 electorum mentes insinuat, ut etiam reproborum stultitiam laten ti ratione reprehendat. Non enim faciem sed a facie timuerunt: quia uidelicet sancti uiri aliud est, quod foris adspiciunt, aliud, quod intus expauescunt. Nam, etsi aliquando florentem 30,s

IOO Maspha] Masphat , 111 18" diffiniunt] definiunt 111 1111 satrapae] pnnapes,, 111 1111 caclcstc] cclcstcm C 1111. 1118 philisthiim] philistim., ION igitur] ergo ,, "' IN1 asccnderc dicuntur i1111 • ., 111 1111 non] nec " ,,,

IN7 enim] ctenim ,,

Digitized by

111

Go ogle

inueniunt se ;""· ,, "'

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

208

IN LIBRVM I REGVM, 111, 153-155 308s

3090

309s

3100

310s

VII, 8

283

mundum humana ratione considerant, repente mentís oculos ad ea mala, quae mundi gaudia sequuntur, retractantes leuant et uelut a facie trepidant, qui pro poenis sequentibus praesentes 111 168 contingere deleetationes uitant. At contra reprobi, qui hanc philisthinorum faciem nequaquam metuunt, sequentes ferocitatis eorum inpetus non euadunt. Dum enim uana mundi gaudia tota intentione suscipiunt, ad afflictiones perpetuas daemonum uirtute eapiuntur. Quibus nimirum per semetipsam ueritas comminatur dicens : Vae uobis, diuites : quia 'fecefristis consolationem in uita uestra. Hinc item denuntians ait : Vae uobis, qui ridetis nunc: quoniam flebitis. Quasi aliter dicat: 'Quia a philisthinorum facie nequaquam pertimescitis, cum/sequentes eorum uires irruunt, salutis inuenire refugium non potestis.' Tune quidem timor adest ; sed, qui adiuuet, non adest. PL 209 Vindicta datur flagitii sine spe liberationis et, quam sint horribilia philisthinorum posteriora, sentiunt, qui faciei eorum blandimenta resuscitare in mundi amore uoluerunt. Bene igitur de israhelitis in eleetorum typo dicitur: Timuerunt a facie philisthinorum : quia nimirum, dum conuersandi modum sibi sollerter ordinant, non tune disponunt metuere aetema mala, cum ueniunt, seda temporali concupiscentiaet trepidant, euius merito irrogantur. 151. Et, quia non tam suis meritis quam maiorum intercessione posse se hoc obtinere credunt,sequitur: DIXERVNTQVE AD SAMVHELEM: NE CESSES CLAMARE PRO NOBIS AD DOMINVM ISRAHEL, VT SALVET NOS DE MANV PHILISTHINORVM.

3110

V I I, 9

155. Sed et temptatis subdi tis pastores boni non solum orationum praesidia conferunt sed etiam sacrificiorum. Vnde et subditur: TVLIT AVTEM SAMVHEL AGNVM LACTANTEM VNVM ET OBTVLIT EVM INTEGRVM DOMINO ET CLAMAVIT SAMVHEL AD DOMINVM.

311,

Quid est clamor Samuhelis nisiin supplicatione pontificis magna uirtus desiderii? Vnde ad taeentem labiis Moysen, licet populi subditisalutemferuentideuotionecupientem,adominopicitur: Quid clamas ad me ? Quis uero est agnus laetans nisi ille, quem praecursor eius ostendit dicens : Ecce agnus dei, ecce qui tollit Nll/1111 Luc. 6, 24. Ioh. 1, 29.

llll/30N

ibid., 2 S.

1117 Ex. I4h 15.

1118/1119

1881 pro 0111. ,, 111 1188/H87 contingcrc pracscntcs ÍIUI. "111 1887 continN8I inpctus] impctu C 1111. ION intcntionc] uirtutc,, 111 gcrc] contigcrc C ad 0111. 111 -• capiuntur] capiunt III pcr scmetipsam 0111. "111 181-1 nunc 111 quoniam] quia " 111 I098/IIII philisthinorum horribilia i1111. • 111 11N rcsuscitare 0111. "111 uolucrunt] nolucrunt C 11N tune 0111. • 111 11N et 0111. "• ltH/1107 intercessionc] hoc prM111. "• 1117 se hoc 0111. • 111 1118 ne ccsscs] ncccsse si& C 1111. ltN Israhcl] dcum prM111. ,, 111 philisthinomm] ita C ,· philistim ", philisthiim 111 1111 et 0111. "111 1111 lactantcm] lactcntcm " "' 1111 eum] illum " 111,· holocaustum add." 111 ad dominum 0111."111 1111 uirtus] uirtutis C licct C J 111.sllj). ,ras. 1117 lactans] lactcns " 111

o•.•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

284

IN LIBRVM I REGVM, 111, 155-157

peccata mundi? Et lactans agnus dicitur, quia in eius innocentia uera human.itas praedicatur. Sed unus agnus offertur : quia praeter ipsurn, qui rnundi tollat peccata, nequaquam reperitur. Quem profecto agnum integrum obtulit. Integritas quippe agni ad soliclitatem pertinet catholicae professionis. Velut enim agnum cliuidit, qui a canone fidei per gladiurn separatur erro3us ris. Agnus itaque dicitur pro innocentia, lactans pro adsumptione naturae, unus pro singularitate potentiae, integer pro fidei nostrae firmissima soliditate. 158. Quod si quis haec non ad ipsum sed ad eius imitationem referre uoluerit, potest. Agnum quippe offerimus, cum per 3130 bonum castitatis et innocentiae redemptori nostro conformamur. Et, cum doctrina innocentium patrum nostrorum pascimur, uelut ubera sugimus, quibus ad aetemam uitam nutriamur. Vnum quoque agnum offerimus, si post initia religiosae conuersationis nulla polluimur inquinatione prauitatis. Vnum 3135 quippe agnum offert, qui a proposito innocentiae ad pollutae uitae maculas nequaquam defluit, a quibus redeat per iterationem bonae operationis. Integrum quoque agnum offerre est ad aeternam uitam non solurn ca.mis continentiam sed mentís integritatem praeparare. Integrum namque agnum domino ne3140 quaquam offert, qui carnem deo per continentiam consecrat, sed mentis suae secreta ab inmundarum cogitationum lasciuia • 169 non refrenat. Velut enim agni partem sacrificio subripit, quia puritatem cordis corporis continentiae non coniungit. Vnde et ipse agnus agnum integrum offerre praecipiens discipulis ait: 3145 Atulistis, quia dictum est antiquis : Non moechaberis. Ego PL :uo autem dico uobis, quia, qui uiderit muUerem ad concupiendum, iam moechatusest eam in co,tle suo. Hinc etiam fatuae uirgines in euangelio notantur, quae lampades parauerunt et oleum non parauerunt. Lampades namque paratas habent, qui bonum 31so pudicitiae seruant in corpore ; oleum quoque habent, qui nitorem puritatis tenent in mentis suae circumspectione. Dicatur ergo de Samuhele : ObtuUtagnum integrum domino : quia, ut bonum puclicitiae diuinae placationi su:fficiat,non solum in candore corporis seruari debet sed in splendore intemae 31,s puritatis. 157. Merito itaque subditur: ET EXAVDIVIT EVM DOMINVS. VII, 9 3120

11'6/11'7 Matth. 5, 27-28

11'7/SHI efr Matth. 25, 3.

1111 lactans]lacten&11 111 agnus OIII. • • 1111 nequaquamC ! •• i11•org. 11H agnum] agnus• qui a] quia C 1111 lactana] lactcna • • 1111 imitationcm] imitatorem • 111 1111 agnum 01II. C 1 •· 1111 dcftuit] diflluit • 11D namquc] quoque • 111 ltü lasciuia] lasciua C 11a quia] qui•• 1144 discipulia praecipiens i1111.• 111 IHI quia 0111. • 111 coocupiendum] concupiscendum • • 11'7 iam 0111. • 111 cam 0111. • 111 1111 placationi] 1111 eum] eam 111 placationis C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 157-158

285

lile namque exaudiri a domino pro aliis orans potest, qui ex parte aliqua ei, cui supplicat, domino od.ibilisnon est. Nam, si adhuc propria infirmitate deprimitur, pro obtinenda proximo316o rnm fortitudine nequaquam exauditur et eo desiderium suum ad diuinae celsitudinis arcem non subleuat, quo ipse de imo, quo per lapsum iacet, conatu feruentioris studii ascendere nequaquam curat. 158. Sed et modus exauclitionis exponitur, cum subinf ertur : VII, 10-11

316, FACTVM: EST ERGO, DVJrl SAMVHEL OFFERRET HOLOCAVSTVM, PHILISTHEOS INIRE PROELIVM: CONTRA ISRAHEL. INTONVIT AVTEM DOMINVS FRAGORE MAGNO IN DIE ILLO SVPER PHILISTHIIM ET EXTERRVIT EOS, ET CAESI SVNT A FILIIS ISRAHEL. EGRESSIQVE FILII ISRAHEL DE MASPHAT PERSECVTI SVNT 3170 PHILISTHEOS ET PERCVSSERVNT EOS VSQVE AD LOCVM, QVI ERAT SVBTER BETHCHAR. Offerente holocaustum Samuhele phi-

listhiim contra Israel proelium ineunt : quia maligni spiritus tune aduersus fideles subditos grauiores temptationes commouent, cum contra se stare instantius eorum pastores uident. 3175 Sed super philistheos dominus intonat, quia orantibus doctoribus fidelibus subditis diuina gratia robur amministrat. Tonitrua enim fieri per nubila solent. Nubes autem sublimes per caeleste desiderium animae intelleguntur. Vnde et propheta mentes electorum in amorem caelestium eleuatas ammirans di31Bo xit : Qui sunt isti, qui ut nubes uolant? Quae sunt autem tonitrua nubium nisi illa feruentia et superna electorum desideria, quibus, dumper diuinam gratiam eorum mens succenditur, omne, quod maligni spiritus decipiendo suggerunt, ab ea penitus expellunt ? Bene ergo dicitur: lntonuit dominus super 311, philistheos et e%teYYuit eos. Nam, dumper gratiam suam electis mentibus superna desideria infundit, quia terrena omnia facit contemnere, eos, qui ea eis appetere suggerunt, nequam spiritus in fugam uertit. Velut enim tonitruo territi fugiunt, dum in electis mentibus, quas temptando pulsauerant, ingen3190 tem sonitum diuinae uirtutis expauescunt. Quia uero fragore magno intonuisse dominus dicitur, quid est aliud, nisi quia inperfecta christianorum desideria daemonibus terribilia non sunt ? Fragor enim magnus tonitrui perfectum est uniuscuiusque desiderium electi. Cum igitu.r fragore magno super 3195 philistheos dominus intonat, tune a filiis Israbel caeduntur: PL 211 quia, dum electorum mentem perfecta deuotio ad superna 1181 Is. 6o, 8. 1111 co] eonun C l 111. 1111 ergo 0111.,, • 1117/1118 philisthiim] philistim • 1171/1171 philiathüm] philistim,, 117' eorum OIII. • • 1171 intonat] intonant C 1 111. 1171 6delibua] et Jwtlal.111 1179 amoran] amore • • 1181 terlala] etiam /Jk prt#III.• 111 1187 coa] etiam bit 0111.• 111 1111 caeduntur]

creduntur C 1

Digitized by

111.

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

286

IN LIBRVM I REGVM, 111, 158-16o

gaudia erigit, omne, quod aduersae parti militat, a se penitus abscidit. Bene quoque prius territi philisthei, deinde a filiis Israhel caedi memorantur. N am terrentur electorum deuotione, ,,, 170 3200 caeduntur opere. Et, quia opere deuotio prior est, terreri prius, postea uero caedi recte perhibentur. Nam prius donum bonae uoluntatis a domino accipimus, ut consilia malorum spirituum postmodum confutare ualeamus. Bene etiam dominus super philistheos intonare et exterrere eos dicitur, filii 320s autem Israhel illos caedere perhibentur: quia bona desideria nobis per diuinam gratiam ministrantur, sed nos dona gratiae per conatum liberi arbitrii ad uirtutum uictorias promouemus. Ordo igitur caelestis militiae est, ut ante tonans fragore magno audiatur deus et post miles ad caedenda hostium agrnina pro3210 grediatur ; ut uidelicet in se prius dona gratiae uideat, deinde ad certaminis campum ualidus erumpat et securus uictoriae prouentum speret, qui eis, quibus coronetur, uiribus ante congressionis tempora fultus est. 159. Bene autem, qui philistheos caedunt, de Maspha 321s egressi perhibentur. In Maspha etenim, quae speculatio dicitur, morantur, qui in diuinarum rerum contemplatione persistunt. Sed ad caedendos philistheos exeunt, cum ex archano intemae meclitationis consulti uenientes conprimunt uires aduersae dominationis. Intus enim latenter ordinant, qualiter foris in 3220 aperto opere hostium cuneos irrumpant. Tanto quidem grauiores pugnas eis procedentes exhibent, quanto, dum interna cogitant, apud se quietiores latent. 160. Et, quia maligni spiritus ab electis dei semper conprimendi sunt, usque ad locum subter Bethchar philisthiim per3us cussi fuisse perhibentur. Bethchar quippe domus agni interpretatur. Hunc agnum nobis Esaias insinuans ait : Tamquam ouis ad occisionemducetur et tamquam agnus coram tondente se non aperiet os suum. Quae igitur fuit domus agni nisi illa sublimis et singulariter munita conuersatio redemptoris, quae, dum 3230 culpa caruit, cunctis nequam spiritibus inaccessibilis extitit ? Ad Bethchar, id est domum agni, peruenire nemo potest: quia, quisquis multum proficit, sanctitate redemptoris inferior est. Vnde et praedicator egregius eiusdem redemptoris laudibus insistens dicit : Talis decebat, ut nobis esset ponti/ex, sanctus, 32JJ

innocens, inpollutus, segregatusa peccato,-ibuset excel,sio1' caelis factus, qui non habet necessitatem,ut sacerdotes,prius p,-o suis 1111/1118 Is.

j

3, 7.

111-1/1117 Hebr. 7, 26-27.

1117 militat] militant C 1111. 1118 abscidit] abscindit " 111 1111 ualidus] ualidiua ,, 111 IHt.1111 Maspha] Masphat 111 1111/1111 in apcrto] seripti tlllll C 2111.,· inperato C l 111.,in apparato P 111 11H philisthiim] philistim P 1111 pcrhibcntur] mcmorantur • 111 1117 ouis] agnus ,, 111 agnus] ouis • • tondcntc] tondcntem C 1 •· 1118 non aperict os suum] sine uoce si.plüi/,r 11111 IIN dccebat] diccbat,, IIH ut] sicut,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 160-16r

287

deUctis hostias oUerre.Quis est ergo locus subter Bethchar, ad quern usque philisthiim caedere et persequi debemus ? Sed si Bethchar perfectionem signifi.cat dominicae conuersationis, 3240 locum subter Bethchar communem sanctorum summam exprimit sanctitatis, qui et eidem redemptori se oboediendo humiliant et eius gloriae per studium uitae innocentis appropinquant. Locus enim, qui subter Bethchar situs ostenclitur, eidem loco, cui subest, et inferior esse cognoscitur et uicinus : 324S quia sancti uiri, qui deo per uitae altitudinem uicini sunt, eo et humiliori cogitatione subiecti. Dum ergo nouitiorum fidelium triumphus sub israhelitarum gestis ostenditur, usque ad locum sub domo agni caesi alienigenae dicuntur : quia profecto per indesinentem conatum certaminis contendere 32so debemus ad arcem perfectionis, ubi iam tanto simus hostibus nostris terribiles quanto redemptori nostro uiciniores. Ibi enim iam quaedam securitas est, quae perturbari hostium pauore non potest. Talibus namque concessae uirtutis dona insinuans dominus dicit : Ecce, dedi uobis potestatem supra ser32,s pentes et sco,piones et omnem uirlutem inimici et nihil uobis nocebunt. Vnde et is, qui ad locum domo agni uicinum peruenerat, dicit : Quis nos separabit a caritate Christi? Tribulatio an angustia an persecutio an /ames an nuditas an periculum an gladius? Certus sum enim quia neque mors neque uita neque 326o angeli neque principatus neque potestates neque instantia neque /utura neque /orlitudo neque altitudo neque P,o/undum neque creatura alia poterit nos separare a caritate Christi, quae est in Christo 1esu. 161. Potest etiam domus agni supernam patriam designare. 326s Vnde et Iohannes dicit : Vidi supra montem Sion agnum stantem et cum eo centum quadraginta quatuor milia habentes nomen eius et nomen patris eius scriptum in /rontibus suis. Quis est igitur locus, qui est sub domo agni, nisi tenninus temporalis uitae, ex q_uo ad supernae patriae gaudia adsu3270 muntur electi ? Qui erum usque ad statutum nobis terminum ducimur, quem praeterire uiu.endo non possumus, uelut ad locum uenimus, unde alio transferamur. Sed tenninus uitae electi uiri sub domo agni situs ostenditur : quia, unde per IIH/1111

Luc.

10,

19.

1217/1213 Rom. 8, 35-39.

3181/1187 Apoc. 14,

1.

1118 philisthiim] philistim • 1111 significat] signat • 111 llt-1 pr. et bis C IHI qui] quo forsan rwli111v 111 1111 tcrribilcs] terribiliorcs • 111 nH dicit] ait ,, 111 potestatcm] calcandi add. • 111 supra] super , 111 1111/IIH et nihil uobis noccbunt 0111. • 111 IIH is] bis C domo] domui • 111 1118 pr. an 0111.p,r holllOIOI. C an pcrsecutio 0111.11111 1118/ltll an nuditaa ... in Cuisto Icsu] an cctera talla brndando " 111 11M supemam] caelcstcm • 111 nea habentcs] habentia 11111 1171/U71 uclut ad locum ratr. C 3111. 111/).mu. 1171 transfcramur] fcramur C 1 "'·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL

212

111 111

288

IN LIBRVM I REGVM, 111, 161-163

angustias mortalitatis demergitur, inde ad uitae indeficientis 3275 gaudia subleuatur. Nam et agnus ipse, qui in citharoedorum citharizantium et cantantium gaudio domum suam iam laetus inhabitat, antequam ad eiusdem domus laetitiam duceretur, sub domo fuit. Hinc namque est, quod immolationis suae tempore dicit : Tristis est anima mea usque ad morlem. 3280 Electi ergo uniuscuiusque finis, dum loco ostenditur, subter Bethchar, id est domo agni, esse memoratur : quia sancti uiri, cum per mortis poenam temporalia deserunt, de uicino praeminentem sibi supemam patriam conscendunt. Nam Paulus confi.denter asserens dicit : Scimus, quia, si terrestris 3285 tlomus nost,a dissoluatu,, habitationem habeamus e~ deo non manu factam in cado. Igitur usque ad locum, qui est sub domo agni, philistheos caedimus, si, quandiu in hac uita sumus, de malignis spiritibus triumphamus. 182. Sequitur : TVLIT AVTEK SAMVBEL LAPIDEM VNVM ET VII, 12 3290 POSVIT EVM INTER MASPHAT ET INTER SEN ET VOCAVIT NOMEN EIVS LAPIS ADIVTORII DIXITQVE : H VCVSQVE AVXILIA TVS EST NOBIS DOMINVS. La pis in sacro eloquio dominum et redemptorem

nostrum significat. Lapis uero unus a Samuhele tollitur, cuma sanctae ecclesiae praedicatore redemptoris fortitudo singula3295 riter praedicatur. Qui profecto inter Masphat et Sen praefigitur : quia in uitae exitu electos protegit, reprobos confringit. Sen quippe excussio dicitur. Excussi autem sunt reprobi, id est a fidelium societate separati. Dum ergo usque ad locum subter Bethchar philisthei caesi perhibentur, lapis inter Sen 3300 et Masphat praefixus asseritur: quia, dom electi dei uoctoriae PL suae titulum in fine percipiunt, redemptoris indicio a malorum societate separantur. Modo enim uelut in area frumentum et palea simul sumus; sed, cum ad uitae terminum ducimur, electi a reprobis dominica uirtute diuiduntur et uelut ínter 3305 se lapidem habent medium, dum illi pondus redemptoris in damnationis suae iudicium sustinent et isti in eius fortitudine aeternae gloriae palmas tenent. 183. Possunt per Sen etiam maligni spiritus designari. Excussi quippe sunt, quia a caelesti secreto per superbiam 3310 proiecti. Et, quia nunc in hac uita nobiscum proeliantur, bene, cum uictoriae nostrae tempus asseritur, lapis ínter nos et eos positus perhibetur: quia, cum militiae nostrae donatiua percilfll/lff7 tfr Apoc. 14, 2-3. 1181 Il Cor. J, l. .

1171 Matth. 26, 38

1i111

Marc. 14, 34.

SIN/

o•.,

n71 gaudio OIII. • 111 iam 111 1177 eiusdcm] huiua • • 1181 habitationcm babeamua]habemua habitaculum " ,,, 1181 manu factam] manufactum• 111 sub] subter • • UN tdl. ínter 0111.• 111 1111 enim] ucro • • 1111 cum] dum • • 1111 bene] autem ""'1. MI. C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

213

IN LIBRVM I REGVM, 111, 163-165

289

pimus, ultra nobis eorum proelia nequaquam renouantur. Samuhel autem hunc lapidem in medium ponit, quia nobis 331s redemptoris nostri bonitatem sanctae ecclesiae doctor ostendit. Et, quia omne, quod a nobis in omni uita nostra prosperum geritur, diuinae gratiae adscribit, apte ab eo lapis ille, qui medius sistitur,lapis adiutorii uocatur. Ipse estnamquelapisadiutorii, qui, si nobis subuenire noluerit, uinci possumus, uincere 3320 nequimus. De quo in medium posito dicitur: Hucusque auxiliatus est nobis dominus, quia eius praesidia electos suos usque ad aetemae retributionis tempora prosequuntur. 1M. Et quia, ut diximus, iam tune nobis in aetema requie susceptis a depressis hostibus proelia nulla commouentur, VII , 13 3325 sequitur : ET HVMILIATI SVNTPHILISTHIIM NECAPPOSVERVNT VL TRA, VT VENIRENTIN TERMINOS ISRAHEL.Haec prof ecto sic electorum singulorum facta exprimunt, ut sanctae catholicae ecclesiae et procinctum innuant belli et gauclia remunerationis. Hanc namque uniuersalis ecclesiae uictoriam iam 3330 post resurrectionis nostrae gloriam futuram beatus Paulus ostendit, qui quasi futurae incorruptioni praesens morti insultabat dicens : Abso,pta est mors in uicto,ia. Vbi est, mors, uictoria tua? Vbi est acul.eustuus? Humiliatos etiam philistheos uidit : quia apostatarum angelorum mernorans ad amorem 335' futurae dignitatis electos accendit dicens : An nescitis, quia angelos iudicabimus? Tune quippe philisthei hurniliantur, cum in praeparata sibi ab origine rnundi aeterni ignis incendia daemones mittuntur. Et in terminos Israhel uenire ulterius non apponunt, quia ad ternptanda electorum corda non exeunt. 3340 Qui autem sunt Israhelis termini nisi caeli? Quomodo autem mali spiritus in Israhelis terminos ueniunt, qui sic in infemi profunda damnati sunt, uta summersione poenarum numquam resurgant ? 185. Quia ergo aetema oppressione deiciuntur, apte subinVII, 13 33.f' fertur: FACTA EST ITAQVE MANVS DOIIINI SVPER PHILISTHEOS CVNCTIS DIEBVSSAMVHELIS. Qui enim sunt dies boni doctoris nisi uemantes illi radii fulgentis aeternitatis ? Qui apte PL 214 Samuhelis esse ref eruntur : quia, etsi communes sunt electorum omnium, speciali quadam gratia ad gaudia lucent praedica33Jº torum. Vel certe praedicatorum sunt : quia specialius eorum U21 tfr n. 161.

1111/1111 I Cor. 1,, S4-JJ•

3111/1118 I Cor. 6, J•

1117 adscribit] adacribitur • 111 1117/utl medius] in medio • 111 1111 hucuaquc] uaquc bue • ,,, 1111 prosequuntur] pcrscquuntur • UII nobis] 1111 philisthilm] philistim " 1111 ut ucnircnt ultra;,,.. • • a prtMIII.111 1111 ubi cst] mora odd.• 111 aculcus] stimulus "• temptanda] tcmptandam C 1 "'· IM8 qui] quis C caeli] cedi C 1 "'· IN1 ucniunt] uenient •• ua profunda] profundo• INI itaquc] inquit "111 IN8 clcctorum ru,r. C 2 "'·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 165-168

290

mentibus fulgent, quorum praeclicatione nunc sanctae ecclesiae demonstrantur. Manus ergo domini super philistheos cunctis diebus Samuhelis facta perhibetur: quia diuina potestas malos spiritus semper opprimit, quae in aeternae claritatis gloria 33,s electos et exhilarare numquam desistit. 166. Tune uero angelorum damna reparantur, tune, quidquid de ordine conditorum spirituum eorum superbia sublatum beatitudini fuerat, de electishominibusadinpletur. QuareetsubVII, 14 ditur: ET REDDITAE SVNTVRBES,QVASTVLERANT PHILISTHIIM 3360 lsRAHELI.Vrbes sublatae sunt illae perditae multitudines angelorum. Sed tune redduntur, quando de electa natura humana adsumi tur unde id,quod de angelis periit,suppleatur. Quod etiam in conuersione flagitiosorum hominum accipi conuenienter potest. Vrbes namque philisthiim tollunt, cum munitas fidelium 336J mentes temptando decipiunt et sibi eas peccatis inmergendo supponunt. Sed ablatae urbes Israheli redduntur : quia, si in hac uita paenitentes satisfaciunt, in perenni gloria splendidi ad electorum gaudium exhibentur. 167. Quia uero, non solum qui agere bona neglegunt, sed 3370 etiam qui abundanter iniquitatem faciunt, paenitendo saluantur, subditur: AB AccARONVSQVEGETH.Accaron dicitur sterilis, Geth torcular. Steriles quidem sunt, qui bona opera non agunt. In torculari autem uua premitur et uinum promulgetur. • Quid est autem concupiscentia saecularis nisi uua reprobae nn mentis ? Quid uero est feruor peccandi nisi liquor uini, qui peccatoris mentem aeternorurn bonorum inmemorem facit? Dum enim ex concupiscentia cordis peccatum generatur, quasi in torculari de uua uinum producitur. Ab Accaron ergo usque Geth sublatae urbes Israheli redduntur : quia bona agere negle3380 gentium et mala audacter perpetrantium mentes, quae paenitendo ad dominum modo redeunt, tune in communi electorum omnium gloria splenclidae demonstrantur. Eorum quippe mala in dei memoria nequaquamlueniunt, quae ipsi paenitentiae afflictione delere obliti non sunt. VII, 14 33s, 168. Sequitur: ERATQVE PAXINTERISRAHELEM ET AMORRHEVM.Quae est ista pax, nisi quam propheta Micheas asserit dicens : Et e,it iste pax in ter,a, cum uene,it. Hinc Paulus ait : lpse est pax nost,a, qui /ecit ut,aque unum. Quid est autem, 1187 Mich. 5, 5.

Sl88 Eph.

2,

14.

UII ergo] autcm • 111 11M quae] qui C 1111 electos et] ctiam electos • • UN ali. tune] cumforsan rwli,u 111 UII et 0111. 111 1118/1111 subditur] scquitur • 111 1111 philisthiim] philistim • 1111 id 0111. •"' 118' philisthilm] munitas] unitas 111 1181 si] ita C(si~); sic• 111 1187 in pcrcnni] philistim • utprMIII.11111 1118 cxhibcntur] cxhibcantur • 111 1171 promulgctur] stripsi; promulgatur C • 111{promulgctur r«l1 /1gt111#1111 ,otd. 111ar.) 1181 omnium ••·

• 111

corum] carum " 111

Digitized by

Go ogle

118'1 ait] dicens C 1 111.

1188 fccit] facit 111

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

173

IN LIBRVM I REGVM, 111, 168-169

291

quod inter Israhelem et amorrheum pax esse ostenditur? Sed 3390 quid per amorrheum nisi pars hominum reproba designantur? Quid uero per Israhelem figurantur nisi electi ? Et, quia electi in dexteradei, reprobi uero in sinistrafuturi sunt,dum pax esse inter utrosque asseritur, sanctorum beatitudo inclyta demonstratur, qui iustitiae conditoris tanta aequitate conueniunt, 339, ut de conspecta reproborum poena milla conpassione moueantur. Dum ergo inter Israhelem et amorrheum pax esse ostenditur, non demonstratur bonum, quod commune cum sanctis habeant reprobi, sed quo muniantur electi. Vnde et sub Hierusalem specie per prophetam sanctae ecclesiae repromittitur : 3400 Qui posuit fines tuos pacem et adipe frumenti satiabit te. Pacem quippe ecclesiae fines ponit: quia, dum redemptoris potentia eam in intimae aequitatis celsitudinem erigit, per dolorem conpassionis perditorum miseria non affligit. 169. Sed ad tantam beatitudinem, quo pastorum studio boni VII, 15 340, subditi promoueantur, exponit dicens: lvDICAVITQV0QVESAMVHELISRAHELEM 0MNIBVS DIEBVSVITAESVAE.Qui sunt dies uitae uniuscuiusque doctoris nisi uirtutum spiritalium claritates ? Omnibus namque diebus uitae suae Israhelem iudicat, qui lucem iustitiae, quam loquendo asserit, ad subditorum fide3410 liurn exemplum perfectione repraesentat bonae conuersationis. Qui autem uirtutum spiritalium lucem non habet, quia ad docendum adsumit bona conuersationis extraneae, diebus profecto iudicat uitae alienae. De quibus nimirum per prophetam Hieremiam dominus dicit: Ecce ego ad p,ophetas, qui 341, fu,antu, uerba mea, unusquisque a p,oximo suo. Verba quippe furatur, qui bonurn, quod docendo praedicat, operando non sequitur : quia ueluti clam de alieno tollit, quod dato proprii laboris pretio suurn nequaquam fecit. Post denuntiatam itaque futuram beatitudinem, qualis interim debeat esse fidelium 3420 pastor, ostenditur: quia ornnibus uitae suae diebus Samuhel Israhelern iudicasse perhibetur. Perfectionis etenim uiam male insinuat, si lucis iter uoce uolens pandere actione tenebrescat. Nam, qui cunctos uitae suae dies ad iudicandum Israhelem contulerat, dicit : Non audeo loqui aliquid eorum, quae perme 1311/1181 efr Matth. 2,, 33. MM/MIi Rom. 1s, 18.

3488 Ps. 147, 14.

3t1t/MU

lcr. 23, 30.

1181 inter C I •· sllj). /in. esse o•. 11• 11N designantur] dcsignatur,, • 1118 quo] quod C 1118/1111 Hierusalcm] Iaraelis • 111 N8I satiabit] satiat 11 111 NOI ad] a C S 111.(d exp,mxil) Mil pcrfectionc] pcrfcctioncm C 1111. Mtl nimirum] profccto,, 111 HH Hicrcmiam 0111. • 111 N18 furatur] ñuantur • • praedicat] praedicant " 111 Ntl/Ntl sequitur] scquuntur " 111 MH tollit] tollunt • 111 N18 fecit] faciunt ,, • Nlt/Nn male insinuat C 3111. ntp. 1r01. MU uocc uolens] quis p,-11,,.. 11111 MIi cunctos] stripsi t1111t 111,· cunctis C " MH aliquid eorum] horum aliquid ., 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL

21s

IN LIBRVM I REGVM, 111, 169-171

292

non effe,citCh,istus in oboedientiagentium uerboet factis. Iudicet igitur doctor, sed qui dies uitae suae inclytos habet; ut uidelicet in se prius uirtutum spiritalium radios bene uiuendo foueat, quos prouidendis subditorum itineribus loquens amministrat : quia et lucerna tune his, qui in domo sunt, • 3430 utiliter ostenditur, si ipsa antea eo, quod sparsura est, lumine bene repleatur. 170. Sequitur : ET CIRCVIBAT BETHEL ET GALGALET VII, 16 3425

174

MASPHAT ET IVDICABAT ISRAHELEM IN SVPRADICTIS LOCIS.

Bethel dicitur domus dei, GaJgal rota, Masphat, ut iam superius 3435 replicatum est, speculatio interpretatur. Quid ergo Bethel nisi uiros officiosacri altaris deputatos significat, qui, dum spiritalibus studiis inherent, uelut domestici dei omnipotentis sunt familiares? Et quid Galga!, quae rota dicitur, nisi coniugatorum ordinem designat? Velut enim in rota circumeunt, dum 3440 uolubilis mundi curis penitus carere non possunt. Et quid PL 216 per Masphat, quae speculatio interpretatur, nisi illi exprimuntur, qui diuinae contemplationi uacantes solis supemis gaudiis inardescunt ?Quid ergo est, quod Samuhel et Bethel et Galga! et Masphat circuire dicitur et m eisdem locis Israhelem iudicare, 3445 nisi quia electus praedicator omnium electorum ordinum exempla sequitur, ut subiectorum fidelium e~e ualeat censor doctus ? Non enim esse poterit aequi examinis, si de exemplis praecedentium electorurn dedignatur adsumere, quod decemit. Sed et per singulos annos ista circumeat, ut doctor prouidus 3450 ordinurn singulorum perfectionem singillatim respiciat ; ut, quo subtilius praecedentium bona uiderit, praesentia disponere decentius possit. lbi ergo, ibi iudicet Israhelem, ut subiectos fideles, quos ad dei uisionem erudit, illorum rectitudine conigat, quos deo placuisse indubitanter credit. 3455 171. Potest etiam per Bethel, quae domus dei dicitur, uniuersa electorum ecclesia designari; per Galgal, quae interpretatur rota, scriptura sacra. Quidquid uero in subiectorum profectu doctor exhibet, aut de exemplo electorum accipit aut magisterio sacri eloquii aut reuelatione intemae ac secretae 346o contemplationis. Samuhel itaque Bethel circuit, cum praedicator ecclesiae auctoritatem disponendorum operum de exemplis rnaiorum qu.aerit. Galgal, id est rotam, circuit, quando doctrinae suae auctoritatem de magisterio sanctae scripturae conprehendit. Masphat quoque circuit, cum per NN/NII tfr n.

148.

NIS Chriatus] deus • 111 MIi amministtat] adminisuet • NII/Nlt bene replcatur luminc hlM.• ,,, MIi circuibat] per singuloa annos •dd. 111 Mn / Nl8 familiarcs sunt ia. • 111 8"' 1ubicctonun] subditorum • • IMI circumcat] circumeant C 1417 subicctorum] subditorum •"' NII sacri eloquii] sac.rac scripturac pr11t111. tkl. C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 171-172

293

346,secretae contemplationis meditationem reuelationem meretur suscipere ueritatis. Ibi enim iudicat Israhelem : quia, quidquid subditis proponit ad normam rectitudinis, aut de exemplis electorum accipit aut doctrina sacri eloqu.iiaut ex reuelatione intemae contemplationis. Quibus profecto uerbis ostenditur, 3470 non tantum quae doctor perfectus agat, sed etiam quia perfectus non sit, si agere haec non possit. Nam, si sola bonorum exempla nouerit et sacrae scripturae eruditionem non nouerit, aut si sacra scriptura etiam quis eruditus sit, contemplationis reuelatione caruerit, in ordine praedicationis uir perfectus non 347S erit. Contemplatio enim uirtus est, non solum per quam ipsa scriptura condita recognoscitur, sed per quam nondum condita conderetur et per quam condita ad dei uoluntatem cotidie disponatur. Bene ergo d.icitur: Et iudicabat lsrahelem in sup,adictis locis. Nam non solum in Bethel et Galga! sed etiam in 3480 Masphat; ut, qui ad perfectionem praed.icationis innititur, dum per humilitatem exempla maiorum sequitur, dumper stuclium sacri eloquii eruditione fulcitur, curet omnino nec~e est, ut puritate mentis ea, quae disponenda sunt, contemplando cognoscat. Dei namque debet esse docibilis, qui suscepto 3485 praedicationis officio docere homines concupiscit. Tamen sic 111, ,s praesumat de eo, quod secretae contemplationis eruditione instruitur, ut nec editas per spiritum sanctum scripturas fastidiat, nec sequi electorum exempla dedignetur. Samuhel enim Bethel et Galgal et Masphat circuire describitur, ut alterum 3490 ab altero per discordiam nequaquam diuidatur; ut uidelicet PL 217 ea exempla recipiat, quae sacra scriptura approbat et illas sacras scripturas, quas electi homines scripserant, recognoscat atque eas reuelationes contemplationis a deo sibi ostensas sentiat, quae nec ab electorum operibus nec a sanctae scriH9S pturae auctoritate discordant. l'iZ. Sed et omne, quod agit, ad rectitudinem redigat VII, 17 supernae intentionis. Vnde et subd.itur : REVERTEBATVR n~ RAMATHA:

1B1 ENIM IVDICAVIT ISRAHELEM ET IBI ERAT DOMVS

Vt longe supra iam diximus, Ramatha interpretatur uisio consummata, et superno-mm ciuium illam beatam et perfectam societatem significat. Ad quam Samuhel reuertitur, EIVS.

3Joo

MIi t/r lib. I, nn. 4, 62.

N71 sola] solum., 111 N71 et sacrac •••non noucrit 0111. p,r bo11101tJI. "111 M71 sacra scriptura] sacrae scripturac,,,,, contcmplationis] et p,-111111. ,, 111 H71 pcr quam non solum i1111. ,, 111 1478 iudicabat] iudicauit., 111 N80 qui] quid C l 111. innititur] cnititur /orll /,gmdlm, tolli. 111 N8I concupiscit] cupit f1111 N8I quod] qui III N88 dcdignctur] dcdignentur,, 1411 ca] et,, 111 Nl8 iudic:auit] 1tri""""'1,, p,ddld; iudicabit (/orsa11pro iudicauit) C, iudicabat • 111 C.C. CXLIV

ªº

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

294

IN LIBRVM I REGVM, 111, 172-173

ne laboris sui onere deprimatur. In Ramatha quippe Samuhel reuertitur, cum mens praedicatoris per amorem caelestium releuatur. Nam inter officii sui onera tam inmensa corrueret, si ad amorem caelestium per spei suae desiderium non rediret. Reuerti etenim praeclicatoribus est intentionem mentis suae ad gauclia patriae caelestis reducere. Et ibi Israhelem iudicant : quia supemae patriae pulchritudini, quam in mente retinent, fideles subditos praedicando facere conformes student. lbi 3,10 iudicant Israhelem: quia ex illa iam perfecta ciuitate formam uidentes trahunt, quam filiorum mentibus loquentes inprimunt, et, quidquid illa pulchritudine indignum conspiciunt, ab eorum mentibus abscidere conantur. Et, quia in illius beatae patriae gloria tota dilectione requiesetmt, ibi eius 3515 domus esse perhibetur. Eius namque domus esse cognoscitur, • 176 in qua amando conuersatur. Vnde et ille egregius praedicator et gloriatur dicens: Nostra conuersatio in caeUs est. Bethel nam- PL 218 que circuit, Galga! et Maspha, et in earum aliqua non habet domum, in Ramatha autem domum habet : quia doctores sanc3520 tae ecclesiae, quidquid nunc accipiunt de exemplis electorurn, quidquid de eruditione sacrorum uoluminurn, quidquid de altitudine supemae reuelationis transitorie rimantur, ad adiutorium habent itineris, non ad amorem remunerationis ; illud uero, quod in superna ciuitate diligunt, non ad profectum 3525 itineris sed ad suffi.cientem, immo ad abundantem largitatem mercedis. 173. Et,quiailluccuncta bonaoperacongregantur,sequitur: VII, 17 AEDIFICAVIT IBI ETIAM ALTARE DOMINO. Quid est enim altare domini nisi cor iusti ? Veritatis autem iudicio dicitur : Vbi est 3530 thesaurus tuus, ibi est cor tuum. Qui autem pro amore supemae patriae bona agit, dum ardenter ad ea, quae sursum congregat, peruenire desiderat, profecto altare aeclificat, super quo cotidiani desiderii hostias incendat. Bene autem dicitur : Aedificauit ibi altare domino : quia et ex incremento studii caelestis, 3535 sicut flamma crescit in corde boni desiderii, ita et uelut additis lapidibus alta.re sursum construitur, ubi deo holocausta offerantur amoris. Quod etiam ad lucrum animarum referri conuenienter potest. Doctor namque in Ramatha al tare domino aedi-

3'º'

3117 Phil. 3,

20.

3121/1110 Matth. 6,

21.

IIM/1111 rcleuatur ••• amorem caelestium 0111. pn-hot,,o,ot.C 1111. •facere conformes pracdicando i•. • 111 1111 abscidcrc] abscindere • 111 1111 o/1. et 0111. ,, 111 1118 Maspha] Masphat,, 111 un ad 0111.fors1111 ob illililllll .ods Slf/. C UH opera 0111. 111 congregantur] coogregant C 1111. Ul8 •ibi •etiam i1111.C ! 111. 1111 ucritatis] ucritas C 1 111. 1111 est] et r, 111 1111 quo] ilo C (_,.btm, pri,u olllistrol) 11,· quod 111 IIH et 0111. • 111 ex o•. C 1 ••

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 111, 173

295

ficat, cum subditorum merita in caelo loca.t, et, dum cotidiano 3540 eius studio electae animae ad caelestia regna conscendunt, uelut ad structuram superni altaris lapides mittuntur. Dicatur ergo de Samuhele, dicatur: Aedificauit ibi altare domino: quia nimirum ualde otiosum est doctoris studium, si per hoc, quod ab illo in terra agitur, caeleste aedificium non augetur. 3144 tcrra] tcrris,,

111

•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER QVARTVS

VIII, 1-3

1. Sanctorum uirorum facta praecedentium saepe solatia "'in electorum sequentium sunt. Mira etenim dispensatione diuini PL 217 consilii et in altissimae conuersationis arce sic sublimati sunt, ut fortia agerent sibi, recta subditis prouiderent ; sic sibi , quandoque derelicti, ut ea, quae recta intentione disponerent, secundum dei prouidentiam recta non essent, quatenus illorum infinnitas electorum sequentium firmitas fieret: quia, etsi ut homines in disponenclis sanctae ecclesiae negotiis falli possunt, ipsae tamen ecclesiasticae dispositiones et deserendae 10 non sunt. 2. Ecce etenim dicitur: FACTVM EST AVTEM, CVM SENVISSET SAMVHEL, POSVIT FILIOS SVOS IVDICES ISRAHEL. FVITQVE NOMEN FILII EIVS PRIMOGENITI IOHEL ET NOMEN SECVNDI ABIA, IVDICVK IN BERSABEE. ET NON AMBVLAVERVNT FILII ILLIVS IN VIIS EIVS. Ecce, qui prophetiae spiritu plenus extitit, hi, quos

1,iudices

Israheli ponebat, quia post auaritiam postmodum declinare debebant et munera accipere et peruertere iudicium, non cognouit.Quid ergo mirum, si falli in disponendis ordinationibus possunt, qui prophetiae gratiam non acceperunt, si PL 218 20 hi, qui prophetiae spiritum habent, eundem spiritum ad clis- ,,, 176 ponenda cuneta non habent ? Quis autem de tanto uiro dubitet, quia, si futuram peruersitatem filiorum praenosceret, eos utique forensibus honoribus non praeferret ? Qui ergo reprobos scienter prouehunt, hoc prophetae exemplo sibi blandiri nequaquam possunt : quia tune solum innoxie agitur, cum in eis tempore, quo promoti sunt, subsecutae iniquitatis signa milla patuerunt. Quare et apte hi, qui iudices Israheli a Samuhele positi sunt, cum ponerentur, eius filii dicebantur, ut ex eo non solu.mpercarnem credanturgeniti sed etiam conuersationis eius splendoribus adomali. Quare et eorum nomina caute adsignata sunt, ut ex titulo nominis illa, quae tune eis inerat, cognoscatur forma uirtutis. Nomen, inquit, uni Iohel et alterius Abia, iudicum in Bersabee. S. Sed et, qui post acceptam dignitatem declinasse ad aua" ritiam dicuntur, aperte ostenditur, quia, antequam eiusdem clignitatis culmen adtingerent, in eis futurae prauitatis signa nulla uidebantur. Sed ecce, dum pastorum solatia adtendimus, gregis etiam dominici non parua pericula intuemur. Nam steterunt subditi, sed in culmine praelationis positi PL 219

2,

'º

Ti1,Jo"'"' C 1/1 clcctorum scqucntium solada i1111.• 111 1 in 0111. • 111 1 et 0111. "111 11 factum] factus" 11 cius] sui "111 H iudicum] iudicium C 1 "'· illius] sui ,, "' 11 cxtitit] fucrat ,, 111 18/11 ordinationibus] otdinibua ,, 111 11 acccpcnint] accipiunt "111 H nulla] milia pr1U111. tkl. C 11/ 11 adsignata sunt] assignantur" 111 11 incrat] in corum C 1111. 11 et 111 N qui] de illis prMIII. ,, 111 18 ctiam] autcm •• 0111. 111 parua] praua "

°"'·,,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 3-6

297

prophetae filii ceciderunt; ut, etsi nobis sub cura maiorum positis indesinens sanctae uitae stuclium aut securitas mag- • nae conuersationis arrideat, praeesse tamen aliis non habeamus in appetitu desiderii sed in magnitudine timoris. Sed carnales quique, dum sola uisibilia adtendunt, spiritalem 45 sanctorum conuersationem cognoscere non merentur. Pastorum quidem sanctae ecclesiae culmen adspiciunt ; sed cogitare nesciunt, quam inuiti illi intus decorem tolerent, qu.em in splendore culminis foris tenent, quod sublimitatem honoris in oppressionem magni sustinent oneris, quod magno desiderio 50 fugiunt, quod exteriori ministerio prosequuntur. Testante etenim egregio doctore cliclicimus, quod animalis horno non percipit ea, quae sunt spiritus dei. Vnde et tanto dementius camalia sequens errat, quanto per discretionis uirtutem spiritalia nulla iam penetrat. ,, 4. Et nonnulli tales in tantum dementiae malum proficiunt, ut commouere ipsum etiam statum ecclesiastici culminis nequaquam uereantur. Vnde et sequitur : CoN-

40

VIII, 4-5

GREGATI ERGO VNIVERSI MAIORES NATV EX ISRAHEL VENERVNT IN RAMATHA DIXERVNTQVE El : ECCE, TV SENVISTI

ET FILII TVI NONAMBVLANT IN VIIS TVIS. CONSTITVESVPER NOS REGEM,ET IVDICETSVPERNOS, SICVTVNIVERSAEHABENT NATIONES.His enim, qui uiuebant sub spiritali regimine, regem petere quid aliud est, quam eandem spiritalem praelationem in saecularem dominationem transferre gestire ? 65 5. Sed sancti uiri, cum se a subclitis contemni conspiciunt, non tam eis displicet quod contemnuntur, quam quod contemptores sui deo non placent. Eorum quippe contemptu suae internae gloriae dari incrementa conspiciunt, sed augeri merita sua subditorum defectibus ingemiscunt, qui sic meritis uellent proficere, ut in aeterna meritorum retributione secum eos, quibus praesunt, habere potuissent. Quare et subditur: DISPLICVITQVE SERMO IN OCVLIS SAMVHELIS, EO QVODDIXISSENT : DA NOBIS REGEM,ET IVDICETSVPERNOS.Hoc namque ei clisplicuit, per quod displicere deo, qui loquebantur, aestimauit. n &. Quia uero non simpliciter dicitur : 'displicuit sermo Samuheli' sed : In ocuUs Samuhelis, et statim subditur : ET ORAVITSAMVHEL DOMINVM, paulo subtilius nos ea considerari

60

VIII, 6

VIII, 6

'º

11/62 tfr I Cor.

2,

14.

41 prophetae] prophctiac C 1111. ctsi] si" 111 f'1 tolcrcnt] tollcrent, 111 11 dcmcntius] clcmentius , 17 ncquaquam] non " 111 11 et] ut 11111 super 0111.11111 81 cnim] autcm "111 a quid] qui C 1111. 11 contcmnuntur quam quod 0111.pw bo1IIOIOI. C 1111. 17 contemptu] contcmptum C 1111. 18/a sua subditorum Ca 111.s,¡p.trtU. • qui] quosforsan r"IÍIIS 111 71 displicuitquc] displicuit "111 71 et] ut "111 super 0111."111 7f acstimauit] cxistimauit "111 77 Samuhcl] pro populo .Jd. 11111 ea nos n111. "• considcrari] considerare••

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

177

IN LIBRVM I REGVM, IV, 6-7 oportet. Sancti uiri, quia omnipotenti deo ualde displicere metuunt, in suis iudiciis faciles non sunt, sed cuneta prius rationaBo biliter intus ordinant, ut ea foris in opere irreprehensibiliter disponant. Nam electionem accipiunt nullam iudicii, si non probatur contemplatione rationis. Hos profecto rationis oculos prophetae dominus aperire uolebat, cum dicebat : Vide oculis tuis et auribus tuis audi. Hinc in euangelio discipulis dixit : Beati oculi, qui uident, quae uos uidetis! Oculi quippe sanctorum sunt in tellectus rationis reserati per gratiam spiri tus sa.ncti. Et idcirco Samuhelis esse dicuntur : quia carnales quique, etsi per humanam sapientiam rationabiles esse uidentur, ab PL uo huius lumine rationis eo caeciores swit, quo illis solis oculis 90 uident, quos serpens aperuit. Nam, si spiritalium uirtutum fulgorem adspicerent, eum profecto in ornatu suae mentis habere desiderarent. Tantus siquidem decor earum est, ut uisus numquam non possit ex omni uidentis desiderio concupisci. Sapientes ergo saeculi, cum se oculos rationis habere arbitrantur, ex hoc cognoscere possunt, quam dementer insaniunt : quia uirtutum sanctarum pulchritudine non illici earum profecto gloriam non solum non cemere sed nec somniari est. Sancti ergo uiri, qui iam inluminatione sancti spiritus in internorum ,,, 178 amare obligati sunt, mentis suae oculos ad uidendam intimae 100 claritatis gloriam tanto clariores habent, quanto de mundi caligine in desiderio nihil habent et discemere camalia tanto rectius possunt, quanto longe a camalibus adsumpti in spiritus sancti gratia altius profecerunt. Vnde et apostolus Paulus de experientia tantae uisionis sententiam protulit dicens: Spiri10, taUs iudicat omnia. Bene ergo dicitur: Displicuit sermo in oculis Samuhelis: quia a uiris spiritalibus nihil ante despicitur, quam despiciendum esse per spiritalem mentis intuitum iudicetur. Et quia, quo abundantiori gratia sancti spiritus pleni sunt, de uirtutis suae celsitudine non praesumunt, sequitur: Et o,auit no Samuhel dominum. Quid enim dominum orauit, nisi ut sibi dignaretur ostendere, si tumultuantis populi petitioni assensum dare debuisset ? 'i. Quare et sequitur: DIXIT AVTEM DOMINVS AD SAMVHELEM:

s,

9,

VIII, 7-8

AVDI VOCEM POPVLI IN OMNIBVS, QVAE LOQVVNTVR TIBI. NON SED ME, NE REGNEM SVPER EOS, IVXTA OMNIA OPERA SVA, QVAE FECERVNT A DIE, QVA EDVXI EOS DE

11,ENIM TE ABIECERVNT 81/N Bz. 40, 4.

81 Luc.

10,

23.

lM/111 I Cor. z,

is.

18 quia] qui•,,, 81 ali. rationis 0111. • 111 87 idcirco ru&r.C 2 111. 88 rationabilcs] rationales ,, 111 11 ex omni 0111. • 111 11 dcmenter] clemcntcr C 1 111. inaaoiunt] insaniant • 111 118 spiritus sancti i1111. • 111 111 quate et sequitur OIII. , 111 111 •abiccenmt • te e, abiccerunt te • 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 7-8

299

Quia oranti prophetae dicitur : Constitue super eos ,egem, plane ostenditur quia, an hoc faciendum esset, sibi reuelari postulauit. Et, quia subdens 120 ait : Non te abiece,unt sed me, ne ,egnem supe, eos, aperte ostenditur, quantum sibi sermo displiceat, quod in oculis Samuhelis displicuisse perhibetur. Quae conuenientia iudicii in sanctis oritur ex uirtute caritatis: quia, dum ex tota mente conditorem diligunt et eius uoluntati oboedire deuote conantur, ex praemio supernae retributionis accipiunt, ut ah eadem dei omnipotentis uoluntate aliter sentiendo non discrepent, quam in bonis operibus semper tenent. Scriptum quippe est : Qui adheret domino, unus spiritus est. Domino quippe ad.heret, qui praecepta uoluntatis eius facere semper studet. Sed unus 130 spiritus cum eo fit : quia ex diutuma deuotione pii operis in tantam gratiam diuinae cognitionis adsumitur, ut ah intemi eius aequitate iudicii per errorem mundani spiritus clissentire ultra non possit. Sed ualde difficile respondetur, si quaeritur, quur omnipotens deus et abiectum se in regis petitione con135 queratur et tamen id, quod petebatur, fieri decernat; rursumque,si dignitas regia ordinanda fuerat, quur uelut indignata dei maiestate fuerit permissa; et,cum prouisus rex eligi decernatur, quur reprobandus elegitur. Quid ad haec aliud respondere pos- PL 221 sumus nisi id, quod apostolus Paulus ineffabilem abyssum iudi140 ciorum dei perscrutari audentibus respondit: Homo, inquit, tu quis es, qui ,espondeas deo? Sed, si hoc efficaciter diffinire non possumus, tangere inquirendo possumus. An fortasse abiectum se in regis petitione conqueritur, pro reproba uoluntate male petentis populi petitus rex conceclitur pro uindicta ? Quod 14s si rationabiliter clicitur, dum utrumque posuit, et culpam et ultionem pariter ostendit. Ex reproba quippe uoluntate iniusta postulasse conuincitur, qui abiecisse conditorem petendo monstratur. Culpam ergo malae petitionis insecuta est poena districtae aequitatis. Magna etenim uindicta est, quae ex 1 ,0 districtione procedit intemi examinis, quando reproba mens sic proicitur, ut, quod male deliberat, agere permittatur. Qui ergo in petendo regem dominum abiecisse conuicti sunt, dum id eis permitteretur agere, per quod a se dominum abicerent, grauior culpa non erat, qua hic plecti debuissent. is, 8. Quo in loco notandum est, quia abiectionem prophetae 111 119 dominussuam facit.Non enim simpliciterdicit: 'abiecerunt me, AEGYPTO,

VSQVE

AD DIEM

HANC.

u,

118 I Cor. 6, 17.

140/141 Rom. 9,

20.

120 aperte] apte., 111 111 quod] quem/orran r1&lim,, 111 114 deuote 0111.C 1111. 118 pr. domino] deo" 111 HO rcspondit] rcspondebat, 111 141 conqueritur? Pro reproba ita i11t,rp,mgit111 111 rcgcm] rcge "111 conuicti] conuincti 1i114 coniuncti C 1111 1H culpa] pocna,, 111.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV,

8-10

ne regnem super eos' sed : Non te abiece,,unt,sed me,· ut profecto ostendat, quia in persona ·electi praesulis ipse suis subiectis praeminet et, cum ad spiritale culmen electorum camalis 160 rector adsumitur, ipse abici uidetur, cuius praecepta diS&pantur. Ergo, quam reuerencli sint optimi pastores sanctae ecclesiae, liquet. Ecce enim, dum fideliter deo seruiunt, tanto ei amoris uinculo coniunguntur, ut, qu.idquid eis ingeritur, diuinae iniuriae adscribatur. Vnde et in euan.gelioprimis eccle165 siae pastoribus dicit : Qui uos spe,nit, me spe,nit. 9. Vbi etiam aliquid grauius cernitur : quia, cum abiectum pastorem conqueritur, abicientium peccata omnia et parentum etiam mala memorantur: Iu:xta omnia, inquit, opera sua, quae /ece,unt a die, qua edu:xieos de terra Aegypti. Summum namque 170 crimen agnoscitur, ad cufüs discussionem in dei memoria praeterita cuneta peccata reducuntur. Et abiectum ergo se dominus conqueritur et tamen ordinare, in quo abicitur, concedit: quia, cum districtae aequitatis suae uirtutem exequitur, ab eo carnalium desideria inpleri per eius misericordiam nequaquam prohi1,s bentur. Sed et, quae concedi dignitas pro uindicta potuit, non tranquilla maiestate cliuinitatis conced.i debu.it, sed uelut indignata. Inclignatam uero maiestatem dei non in se ipsa.m asserimus, quae passioni non subiacet, sed quia, dum culpas discutit, inclignationis uerba per scripturas dicit. Item, quia in 180 typum camalium praelatorum adsumitur, reprobandus rex elegitur, non electus. Vel fortasse idcirco reprobus rex elegitur, ut electus successor eius rex Dauid in eo cognosceret, quid PL cauere debuisset. Sic, sic nimirum et de illa superna angelorum curia legimus, quia de apostata primo an.gelo scribitur : lpse 185 p,incipium est uia,um dei. Sed, qui ante omnia conclitus est, per superbiam cecidit et in eius ruina sa.ncti angeli diclicerunt, qua uirtute stare potuissent. Quod nimirum, qui apertis rectae fidei oculis intueri potuerit, pariter adtendit : quia ornnipotens deus etiam tune magnae misericordiae dona tribuit, 190 cum uindictarn irrogat ; quia, durn reprobos punit, sanctos erudit, ut, unde illi deficiunt, isti in suis profectibus adiuuentur. 10. Districto siquidem iudicio permittit mala fieri, sed misericorditer prouidet de his malis, quae per iudicium irrogat, quae bona facere disponat. Nam quae rnaior culpa, quam illa, 195 per quam omnes morimur ? Et quae maior bonitas, quam illa, .per quam a rnorte omnes liberamur? Et quidem, nisi Adam 181 Luc. 10, 16.

184/181 Iob 40, 14.

117 abiccerunt] me add. exp,mxil C sed me] ne rcgncm super cos add. ,, 111 111 pracminct] praeemineat 111 17'/171 prohibcntur] perhibcntur C 171 pro uindicta] prouidicta si, C 180 praclatorum rutr. C 3 111. 181 sic """ llit1 11111111111 ,, 111 superna 0111• ., 111 181 cst principium ;""· 11111 188 potucrit] potcrit,, 111 1N quia] qui C 1111. 111 per quam] qua,, 111 1N omncs 0111. • •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

2u

IN LIBRVM I REGVM, IV,

10-12

301

peccaret, redemptorem nostrum ex uirgine camem nostram suscipere non oporteret. Non enim uenit uocare iustos sed peccatores in paenitentiam. Si ergo pro peccatoribus uenit, si zoo peccata deessent, eum uenire non oporteret, si peccata, ad quae delenda uenisse creditur, per iustitiam dei permissa esse sentiuntur. Dwn ergo pro peccatoribus deus horno ilasciturus erat, ex illo malo, quo omnes morituri erant, bonum, quod malum illud uinceret, omnipotens deus sese facturum proui20, derat. Cuius profecto boni magnitudo quis fidelis non uideat, quam mirabiliter excellat ? Magna quippe sunt mala, quae per primae culpae meritum patimur ; sed quis electus nollet peiora perpeti quam tanturn redemptorem non habere ? Eligatur ergo rex sed reprobandus; eligatur uelut indignatione dei, non ,,, 180 210 uoluntate dei; subsequatur rex electus iuxta cor dei, ut ex iudicii eius districtione u.indictae malum procedat in reprobos et bonum, quod ex malo facturus erat, per largitatem diuinae gratiae redundet in pios; dum illi in malo, quod cupiunt, cadere permittuntur sed, unde se illi praecipitant, agitur, ut alii ne21, quaquam cadant. 11. Sed, quia bis uerbis iudiciu.m diuinae clistrictionis asseritur, uideamus iam, quanta dispensatione deus utitur, ne id male deliberantes agant, unde puniantur. Nam sequitur :

VIII, 9 220

VIII,

225

10-17

230

NVNC ERGO AVDI VOCEM EORVK. VERVMPTAMEN CONTESTARE EOS ET PRAEDIC EIS IVS REGIS, QVI REGNATVRVS EST SVPER

EOS. Quasi aperta ostensione clementiae dicat : 'Sic audi uoces eorum, ut tamen ipsi prius de iure regis quem petunt audiant, quod expauescant, et uelut tune male coepta deserant, cum quam sit res onerosa cognoscitur, quam petebant.' 13. Sequitur : DIXIT ITAQVESAMVHELOMNIAVERBADOMINI AD POPVLVM,QVI PETIERANTA SE REGEM,ET AIT: Hoc ERIT ESTVOBIS.FILIOS VESTROSTOLLET IVSREGIS,QVIIMPERATVRVS ET PONETIN CVRRIBVSSVISFACIETQVESIBI EQVITESET PERSE- PL 223 CVTORESQVADRIGARVM SVARVMET CONSTITVET SIBI TRIBVNOS ET CENTVRIONES ET ARATORESAGRORVM SVORVM: ET MESSORES SEGETVMET FABROSARMORVMET CVRRVVMSVORVM.FILIAS QVOQVEVESTRASFACIETSIBI VNGVENTARIAS ET FOCARIASET PANIFICAS.AGROS QVOQVEVESTROSET VlNEAS ET OLIVETA 118/119 cfr Marc.

2,

17.

117 ex uirgine 0111."111 117/188 susciperc nostram inN. 11111 188 uenit] ueni C 1 111. 111 in] ad,, 111 HO non oponeret. Si pcccata ita i11terp,,,,g,1111 , 111 111 ergoº"'· ,, ,,, (dum pro ..• ad praectd. r,jmml,, 111) 20I malo e 1 "'· omnes 0111." 111 IN illud] illum ,, H9 indignatione] in prMIII. • dei 0111. ,, 111 111 subsequatur] ergo add.,, 111 electus 0111. ,, 111 111 rcdundet in pios] redundcnt inpios C 117 dcus 0111.11111 118 puniantur] puniatur 111 IU ut] et C 1 111. DI Samuhcl 0111. " 111 ne pctierant] pctierat • • 118 facietquc] facicque C 1 "'· 128/111 persccutorcs] ita C 1 "'· 11 (efr ,. 383) ,·

º"'·

praccursores ,011i.111, praesccutorcs C

Digitized by

Go ogle

2

m.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 12-13

302

OPTIMA TOLLET ET DABITSERVISSVIS.SED ET SEGETESVESTRAS 23S ET VINEARVM REDDITVSADDECIMABIT, VT DET EVNVCHISET FAMVLIS SVIS. SERVOSETIAM VESTROS ET ANCILLAS, IVVENES OPTIMOS ET ASINOS AVFERET ET PONET IN OPERE SVO. GREGES

QVO(JVE VESTROSADDECIMABIT VOSQVEERITISEl SERVI.Cum a carnalibus subiectio quaeritur, profecto, quidquid praecipi240 tur eis, graue est, etsi non sit clifficile : quia, dum ex superbiae tumore habeant, ut propriae uoluntatis arbitrium sequantur, quidquid eorum deliberationi obuiat, grauissimum pensant. 1am uero, cum dura et contraria iubentur, quae eis est moles oneris, tu.mor cordis, cum ferre etiam blanda et lenia uix nolen24S tes possent, quae, si uellent, facillime pertulissent ? Videamus ergo, stultae audaciae bominis quam digne respondeat prouida dispensatio conditoris. Iura bominum proponuntur contemnentibus iura dei et bis, qui mitia et salubria diuinitatis consilla spreuerant, dura et inportabilia bumanae seruitutis 2so onera praedicuntur; ut ex bis secum rationem facerent, quam intolerabilia essent imperia bominis eis, qui non tam imperantis quam monentis dei, ne id peterent, consiliis oboedire noluissent. 13. Sed babent corda carnalium temeritatem ex incremento 2ss audaciae, babent duritiam ex rationis simulatione. Ex temeritate quidem facile agenda deliberant ; sed, quia, quod male proponunt, non intellegunt, meliorum consiliis adVIII, iuuari non possunt. Quare et bic quoque subditur : NoLVIT 19-20 POPVLVS AVDIRE VOCEM SAMVHELIS, SED DIXERVNT: NEQVA26o QVAM. REX

ENIM ERIT SVPER NOS ET ERIMVS NOS (JVOQVE SICVT OMNES GENTES ET IVDICABIT NOS REX NOSTER ET EGREDIETVR ANTE NOS ET PVGNABIT BELLA NOSTRA PRO NOBIS.

Magnae quidem temeritatis extitit contra dei uoluntatem regem petere, magnae duritiae consiliis propbetae uinci non 26s posse. Magnae temeritatis fuit ei rationes suas proponere, ,,, 181 quem sciebant cuneta, quae acturus erat, reuelante domino prius scire; magnae duritiae illi non adquiescere, quem nouerant ea tantum, quae domino reuelante didicerat, imperare. Nam quid est, quod respondentes dicunt : Nequaquam, sed 270 rex erit super nos? Sed, qui 'nequaquam' dicunt, profecto id negant, quod audiunt. Aperte ergo in boc uerbo ostenditur, quia ad boc propbeta grane ius regís exposuit, ut nequaquam peteretur. Ius uero regis audiunt et id, propter quod exponitur, detestantur ; ut reproborum cordium profectus exprima1ft tumore] timore C 1111. MI tumor] timor C 1 111. ,· qui prM111. ,, 111 lcnia] leuia ,, 111 uix C 2 111. 111/). /i11. NI prouida] pia ,, "' IIO praedicuntur] praedicantur C a 111. 111 rationis simulatione] aimulationis ratione " 111 111 sed] et • 111 111 suas 0111. • 111 proponere] praeponcte C 171 et e a 111. 111/J. /i11. 111 redditus] rcditus 111 lte dum] cum • NI obuiat] obuiant C l 111. 141 eis] ei 111

Digitized by

Go ogle

111

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 13-15

303

2n tur, in quibus mali propositi consummatio est inconuertibilitas uoluntatis. 14. Sed nos antiqua tempora reprehendimus, qui nostra uidere non curamus. Quae nimirum tempora quo senescente mundo uetustiora sunt, eo et in pluribus per teporis ac ne280 glegentiae uitium remissiora. Tanto enim audacius nunc PL 224 mala proponimus, quanto iam cum robusta iuuentute saeculi robur exaruit humanae conditionis; tanto difficilius, quod male est propositum, reuocamus, quanto et laxato uigore spiritus mens nostra carnalis efficitur. Ita enim sunt humani lapsus, ut, 28 s quod in spiritali uirtute deficit, in carnali uita roboretur. Omnia q uidem haec iuxta egregii doctoris uocem in figura contingebant illis et scripta sunt propter nos. Iam quidem aperte cognouimus horum israhelitarum audaciam, quae diuinae indignationis indicia secuta sunt, et tamen contra uoluntatem dei, 290 contra praelatorum sanctae ecclesiae consilium agenda proponere non timemus. In malo quoque proposito reprehensi resistimus et salubria maiorum consilia insuperabili malo peruicaciae uincere conamur. Videmus, quanti mali incrementum sit pereuntes adspicere et sequi ad perditionem eorum 29s uestigia non timere, poenales !aqueos mortis incurrentes cemere et eisdem laqueis irretiri nequaqu.am metuere. Et illi quidem contra domini uoluntatem regem petierunt ; sed a regia dignitate postea acturn est, ut populus, qui deum abiecerat, ídola coleret, simulachra adoraret. Quam reuerenda sint 300 ergo maiorum consilia, cemimus, si hoc sollicite consideramus, quia, qui ea despicere ausi sunt, hoc se non prouiderunt agere, unde tam profundo erroris pelago demergi potuissent. Merito igitur se abiectum dominus in regis petitione conqueritur, merito regiam dignitatem concedit indignatus. Tanta quidem erat iniquitas postulantium, ut, cum illud peterent, per quod a deo recederent, ex dei indicio permitti posset, prohiberi non posset. 15. Quia uero haec iuxta litteram diximus, quid etiam spiritaliter designent ea, quae continentur in iure regio, uideamus. 310 Abiecto etenim Samuhele rex petitur, quando reproba multitudo populi spiritalem pastorem despicit et praeesse sibi carnalem quaerit. Cum quibus saepe diuinae aequitatis districtione agitur, ut eo ipso, quo electum praedicatorem despiciunt,

'º'

IU/187 efr I Cor.

10, I 1.

308 tfr nn.

12

ss.

171 inconuertibilitas] et prat111., 111 171 uetustiora] uestiora C 1 111. te181 cnim] etenim ti 111 181 et] ex poris] si, C S 111. ti ,· temporis C 1 111.111 /or1at1r«li,u , 111 lassato C 188 contingebant] continebant C 187 et scripta sunt] scripta sunt autem ,, 111 187 /188 cognouimus] cognoscimus ,, 111 117 regia] regna C 1111. IH/IN ergo sint i"".,, 111 111 quo] ita r1tl1/orsa11C ,· quod ,, "'

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

·304

IN LIBRVM I REGVM, IV, 15-17

subesse reprobo permittantur, ex cuius imitatione tanto dete315 rius pereant, quanto maiori superbia id, ex quo uiuere in aeternum poterant, audacius contemnebant. Cum ergo ius regis praedicitur, nimirum in unius camalis praepositi conuersatione ostenditur, quod carnales ceteri ex tyrannide acturi sunt, non quod electi debeant imitari. Nam in eadem regum historia 320 legitu.r, quia, cum rex Achab Naboth uineam abstulit, ir.am dei omnipotentis incurrit; hic uero, cum ius regis praedicitur, • 182 agri, uineae et optima oliueta tollenda esse memorantur. Cum ergo hic praedicitur, quod commissum illic punitum est, praeostenditur diuino iudicio, non iubetur. Quare et electus 325 rex Dauid, cum ad aedificandum altare domino Ornam iebusei aream peteret, regio illo tyrannorum iure uti noluit, cum eam accipere nullatenus adquiesceret, nisi ante pro ea rM111. ",,, IN satellibus] satcllitibus "111 principcntur] principantur ,, 111 IN producunt] producant • •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

3o6

IN LIBRVM I REGVM, IV,

19-22

fautores recte uiuentibus insicliantur. Centuriones uero sunt, qui nulla nocendi genera praetermittunt. Ex eo enim perfectionem iniquitatis obtinent, quo multa et ingentia mala, quae 400 possunt, inferre semper student. A centenario quippe numero centurio clicitur. Et, quia centenarius numerus perfectionem significat, in mala parte perficitur, quando ad summam nequitiae ab inpiis peruenitur. ZO.Qui nimirum calliditate suaues sunt, terrore uiolenti. 405 Suauiter quidem blandiuntur aliis, ut eorum auxilio terrere alios ferociter possint. Bene itaque subditur: Et a,ato,es ag,cwum suorum et messo1'essegetum. Carnalis praepositi agri sunt mentessubdi torum. Aratores uero horum agrorum sunt, qui arte saecularis ingenii eis suadent acta prauitatis. Velut enim agrorum solidita410 tem loquendo aperiunt, qui perreproba consilia simplicum corda corrumpunt. Et segetes metunt, quando de semine praui consilii decepta corda minorum fructum reddunt malae operationis. Quae prof ecto opera segetum appellatione designantur : quia peruersitas reprobi subditi, dum a carnalibus rectoribus gau415 denter excipitur, eorum qua.si electus est cibus mentis. 21. In qua certe peruersitate quia paulatim proficiunt, sequitur : Et fab,os a,morum et cu"uum suorum. Quae sunt arma, qui CUITilS tyrannorum nisi illa omnia nocendi instrumenta, quae ad euertenda corda minorurn praeparantur? 420 Sed, quia curro peruenitur, quo annis feriatur, annorum et curruum regis fabri fiunt, quando nequissima cordium suorum machinatione inueniunt et mala, quae agant, et eadem mala inuenta qualiter inferant. Arma quippe fabricare est nocendi genera reproba mente colligere. Et currus fabricare est ad 425 eadem mala inferenda artem, qua accedere possint, inuenire. 22. Sequitur: Filias quoque uest,as faciet unguenta,ias et focarias et panificas. Filiarum nomine infirmorum mentes intra PL 227 sanctam ecclesiam positae designantur. Quae regis unguentariae fiunt : quia, dum carnales praepositos in celsitucline 430 gloriae transeuntis adspiciunt, eos delinire adulationibus conantur. Horum profecto unguentorum usum psalmista reprobans ait : Oleum peccatoris non inpinguet caput meum. Filiae ergo unguentariae fiunt : quia, dum camalibus praepositis ,,, 184 infirmi displicere metuunt, eorum feritatem, cui timendo 435 subiacent, blandiendo dernulcent. Et notandum, quia filii prius dicuntur a rege tolli et sic equites et centuriones siue annorum a1 Ps. 140,

s.

4M terrore] terrores C 1111. 407 mentes sunt i1111.,,,,, '10 simplicum] ita C 1 111. ,· simplicium C 2 111. " 111 411 de 0111. " 111 -111 est 0111. C 1 111. '11 qui] et" 111 411 curruum]currum C 1 m. 411 qua] quam C S 111. possint] possit C ao adulationibus] adultionibus C 1111. 411 blandiendo] blandi-

mcnto

"111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV,

22-24

307

fabri fieri, filiae uero non tolli sed simpliciter unguentariae, focariae et panificae fieri. Tolli etenim uiolentiae est. Filü ergo tolluntur, quia robusti difficile euertuntur. Dum igitur 440 filiae non tolli sed unguentariae fieri perbibentur, quid est aliud, nisi quia, qui infirmi in bono sunt, per exempla prauorum facile dissipantur ? Quae etiam focariae et panificae regis fiunt: quia, qui tyrannis adulando seruiunt, dum fauendo placent, uelut cibos exhibent. Focariae etenim sunt, quae focis +n coquunt, quae reges comedunt. Focariae ergo sunt, quae per obsequia fauoris camali praeposito accendunt tumorem cordis, ut tanto auidius fauores excipiat, quo uelut delicatiores sibi cibos ignis excitatae deuotionis parat. Quae etiam panificae fiunt : quia, dum reprobam uitam laudant, camalem 450 mentem tyranni ad exercendam prauitatem roborant. za.Sequitur : Ag,os quoque uest,os et uineas et oliueta optima tollet et dabit seruis suis. Qui sunt agri bonorum nisi deuotae mentes subditorum, quae, dum eorum uerba libenter audiunt, bonorum operurn uberem fructum reddunt ? Quae 4, 5 autem uineae eorum nisi mentes eorum imitatione ita proficientium, ut etiam aliis uerbum uitae praebeant et, quos loquendo in amore conditoris accendunt, uelut potando ebrios faciunt ? Quae uero oliueta sunt nisi corda auditorum, qui bonorum exemplo et exhortatione proficiunt in opus mise46o ricordiae ? Sed, dum rex constituitur, agri tolluntur : quia, durn carnales perueniunt ad culmen regiminis, nonnulli bonorum auditores exempla suscipiunt prauitatis. Tolluntur ergo agri, cum nuper deuota corda seducuntur, quando ex nequitiae semine fructurn reddunt in maligna conuersatione. 465 Oliueta et uineae tolluntur, cum exemplo mali praepositi misericordiae opera et sanctae praedicationis uerba exhibenda et loquenda deseruntur. Bene autem seruis regis dari ablati agri, uineae et oliueta rnemorantur. Serui quippe sunt, qui dominorurn iuri semper subditi euadere nequeunt eorum iuga 470 dominationis. Serui itaque sunt regis, qui per abundantem iniquitatem sic se tyrannorum uoluntatibus obligant, ut ab eis ulterius non recedant. Ablatos ergo agros, uineas et oliueta serui suscipiunt : quia reprobi fautores praelatorum carnalium, dum decepta corda in propositum transferunt praui operis, 475 uelut electorum agris, uineis et oliuetis titulum inponunt tyrannicae potestatis. 24. Sequitur : Sed et segetes uest,as et uinea,um ,edditus addecimabit, ut det eunuchis et famulis suis. Cum mali praesunt, focariac 0111. • 111 "1 qui 0111. C 1 111. tt7 tanto auidius] eo audacius excipiat] excipiant,, 111 "8 parat] parant • 111 tl1 ucstros] tollet bit odil. • • 411 optima 0111. ,, 111 tollct bi, 0111. ,, 111 '6f ubcrcm] urbcm C 1 111. tll ita imitationc i1111. ,, 111 fH amore] amorcm forsdll 1111/i111 " 111 fl8 faciunt] faciant forsa r"li111111 fl8 uincac] et pran11. "111 MI conim 0111. • 111 '71 uincas] et prMIII. ,, 111 477 rcdditus] reditus 111

a8

,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL

228

IN LIBRVM I REGVM,IV, 24-25 difficile ualde est, ut, qui eis subicitur, nulla religionis damna 480 patiatur. Aliorum namque mentes omnino peruertunt ; sed hi, quos peruertere penitus nequeunt, dum incessanter et uerba et opera eorum praua conspiciunt, qualicumque sorde maculantur. Bene ergo dicitur: Segetes uest,as et uinea,um ,edditus atldecimabit.Quasi dicat: 'Sub pastore reprobo electorum etiam 48J bona integra non sunt.' Sed, quod bonis demitur, eunuchis et famulis regis datur. Eunuchi et famuli carnalium praelatorum sunt eius auditores hypochritae. Eunuchi quidem sunt, quia saecularem uoluptatem se abiecisse ostendunt ; sed regis sunt famuli, quia per omne, quod de uirtutibus se habere simulant, 490 in se reproborum praepositorum inpositum iugum portant. Bene autem segetum et uinearum decimae eunuchorum esse ,,, 18s referuntur, quia hypochritarum uirus leuiter non agnoscitur. In quo, dum sancti etiam uiri possunt decipi, quod perdunt, illis adscribitur, quorum fraude capiuntu.r. 495 35. Sequitur : Seruos etiam uest,os et ancillas, iuuenes optimos et asinos auferetet ponet in operesuo. Serui et ancillae sanctorum sunt, qui eis temporalia necessaria sumministrant. Serui et ancillae sunt : quia, dum eis corporum necessaria tribuunt, in eodem opere misericordiae alii aliis robustiores 500 sunt. Et optimi iuuenes : quia, et qui multum et qui parum possunt, dum omne quod praeualent in opere misericordiae expendunt, uelut electi iuuenes diuina seruitia ualenter operantur. Asini quoque electorum sunt, quibus ferenda oboedientiae onera inponuntur, ut eorum fragilitatem adiuuent, 'º' dum ea cum eis portant, quae sine eis portare nequaquam possent. Quid est autem, quod in opere regis ponendi praedicuntur ? Sed, qui in opere regis ponuntur, diebus constitutis debitum persoluunt angariae iuri publicae potestatis. Quid est ergo, quod in opere regis serui et ancillae, iuuenes optimi ,10 ponendi praedicuntur, nisi quia praeminentibus carnalibus et electorum ministri et deuote oboedientium corda plerumque maculantur? Nam, dum reprobam eorum uitam indesinenter adspiciunt, paulatim sic decidunt, ut aliquid de eorum factis imitentur. Ex longo quidem u.su electis seruiunt, sed, dum , 15 saepe uident illorum excellentiam culrninis, seruiri sibi ab aliis quandoque appetunt per inpulsum elationis. Sua quoque misericorditer tribuunt, sed tyrannorum saepe exemplo aliena tollunt. Sed, quia serui sanctorum sunt, de iure eorum exire non possunt. Ad horam quidem possunt deseri, sed ab errore, 308

al peruertunt] pereunt ,, 111 '81 inccnsanter C 481 rcdditus] rcditus 111 MI inpositwn 0111. 111 411 dccimac] dccima • fll rd"cruntur] refcrtur 111 quia C a 111. ,.,. ""'· lcuiter] lcnitcr C MI iuucncs] et pr111111. • "' 111/IOI opere miscricordiac ... ualcnter 0111.JJn'bolllOIOt.C 1111. MI/IM onera pn- bolllOIOI.C 1111. obocdicntiae i1111.• 111 617/IN ponuntur ... opere regis 118 iuri] uiri C(! •.) 111 iuuenes] et prtm11.•,,, 111 illorum] eorum • • 111 ad horam] Ahoram sit C 1 m.

°"'·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 25-28

309

in quem decidunt, per diuinam misericordiam facile subleuantur. Quia ergo per exempla prauorum corruunt, qui cito resipiscunt, uelut per angariam ponuntur in regis opere, in quo diu non permanent per continuam seruitutem. 38. Sequitur : Gregesquoqueuestrosaddecimabituosqueeritis 525 ei serui. Quasi dicat : 'Dum pastor uobis carnalis praeponitur, non solum uestris sed etiarn uobismetipsis uirtutum praedae inferuntur.' Greges etenim electorum sunt turbae uirtutum PL 229 spiritalium. Quia uero et ipsae spiritales uirtutes exemplo prauorum dissipantur, rex decimas tollit gregis, quando is, qui 530 carnaliter praeminet, in sanctorum cordibus aliquas uirtutes perimit. Decimas tollit : quia, dum mentís integritatem dissipat, uirtutum numerum inperfectum derelinquit. Denario quippe numero perfectio designatur. Vnde et, cum lapsae humanitatis nostrae damna dominus aperta conparatione ,,, ostenderet, mulierem, quae de decem drachmis unam perdit, in medium deducit ; ut per hoc, quod denarius numerus perisse ostenditur, superna illa societas, quae nouenario numero remansit in angelis, sine reparatione conditionis nostrae inperfecta esse doceatur. Et, quia decimae per annos singulos exi'4º guntur, apte, qui decimas offerre non desinunt, serui esse regis perhibentur. Eis quippe per annos singulos seruiunt, quorum exemplo saepe peiores fiunt. 27. Potest et per hoc, quod post datas decimas seruitus ista asseritur, mali profectus ostendi. Nam, qui paulatim deficiunt, 545 cotidie agunt, unde ad iniquitatis profunda deducantur. Dicit ergo : G'l'egesuest'l'osaddecimabit uosque eritis ei se'l'ui.Quasi dicat : 'Malorum exemplo paulatim deciditis, sed cadendo agitis, ut ah eorum imitatione numquam recedatis.'· Scriptum 111186 quippe est: A quo quis uincitu'I',eius se'l'uuseffe,citu'I'. Quia enim ssoper imitationem pastoris reprobi in peccati seruitutem incidunt, ab eius iugo, quando uolunt, solui non possunt. 28. Vnde et sequitur : ET CLAMABITIS IN DIE ILLA A FACIE

520

VIII, 18

REGIS VESTRI, QVEM ELEGISTIS VOBIS, ET NON EXAVDIET VOS DOMINVS IN DIE ILLA : QVIA PETISTIS VOBIS REGEM. Quasi dicat : HS

'In notitiam prauae imitationis eius paulatim defluitis, sed prauitatis eius exempla, quibus uos sponte summittitis, relinquere sponte minime potestis.' Omnis enim, qui facit peccatum, seruus est peccati. Quibus ergo peccata dominantur, per se ab eorum iugo liberari nequeunt. Et saepe ad dominum 111/IH efr Luc.

1 S, 8-10.

N8 II Pct.

2,

19.

117/118 ifr Ioh. 8, 34.

111 pracponitur] ltripsi """,, 111;proponitur e 117 sunt bis e 1111. turbae] tubc C 1111. 111deC2111. 1.p. li11. perdit] perdiderat" 111 118 dcMI potest] possunt " 111 M7 dcciditis] dccidctis " 111 ducit] ducit • 111 Ut ab eius] etiam pratl#."111 111 sequitur] subditur" 111 IN summittitis] 111 et] nam ,, 111. summittis e 1111.

e.e. CXLIV

11

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 28-29

310

cum precibus ueniunt, liberari petunt,sed exaudiri non possunt. Diuino siquidem cum eis indicio agitur, ut, qui noluerunt mala uitare cum possent, non possint uitare cum uolunt et, qui sponte incurrunt mala praecognita, fugerenon possunt experta. Quare et causam insinuans, qua exaudiri prohibentur, ait : 565 Quia petistis uobis regem. Quasi aperte dicat : 'Quia illud uobis dari postulastis, in quo haec omnia futura me praedicente cognouistis.' Haec, ut superius dixi, in typo praelatorum carnalium de futura regis conuersatione praedicuntur, ut ab eius petitione quiescerent, in quo tanta mala cognouissent. 570 Z9. Sed habent proprium corda reproborum, ut malum cito proponant et a malo proposito non celerius resipiscant. Quare VIII, et sequitur : NOLVIT AVTEM POPVLVS AVDIRE VOCEM SAMV19-20 HELIS, SED DIXERVNT: NEQVAQVAM, SED REX ERIT SVPER NOS ,6o

ET ERIMVS QVOQVE NOS SICVT OMNES GENTES ET IVDICABIT NOS 575 REX NOSTER ET EGREDIETVR ANTE NOS ET PVGNABIT BELLA NOSTRA PRO NOBIS. Quibus profecto uerbis mores subditorum PL

carnalium aperte describuntur : quia, dum exteriora appetunt, interiora damna etiam exposita non adtendunt. Sed, qui carnaliter praesunt, ipsa ostensione temporalis potentiae subditis 580 sibi minoribus magnam spem dant tutelae. Dum ergo dicunt: Rex erit super nos et pugnabit bella nostra pro nobis, quid aliud quam reproborum subditorum mores insinuant, qui humiles et spiritales praedicatores despiciunt, ut temporaliter a carnalibus adiuuentur ? Quod certe nullatenus agerent, nisi prius 585 lumen cordis amisissent. Nam, si spiritalium uirorum humilitatem foris despiciunt sed, qua potestatis sublimitate intus emineant, cemere non merentur, in illis quoque externam potestatis tyrannidem uident sed, qua infinnitate intus deprimantur, non uident. Isti, quia deo adherent, cum uolunt, etiam 590 in exterioribus mirabiliter potentes sunt ; illi, quia a domino recedunt, spem, quam promittunt de potentia saeculari, exhibere non possunt fortitudine operationis. Nam, ut de uicino exempla capiamus, Saul ad pugnanda bella regem postuIantium fortis et potens elegitur, ita ut hac sacra historia s9steste ab humero et sursum populo uniuerso emineret, adeo ad regni gubemacula electus et bonus existeret, ut de filiis Israhel aliquis melior illo non esset. Sed, cum tantus ac talis uir 187 ,j r nn. 4 ss.

IN/181 ifr I Rcg. 9,

2.

Nt iudicio cum cis i1111. v 111 181 possint] seripsi &11111v 111 ; possunt C 111 possunt] ita rtclt forsan C ,· possint ,, 111 H4 prohibentur] prohibcantur ., 111 170 proprium 0111. v 111 172 scquitur] subditur v 111 171 sed rcx] rcx cnim., • al1.nos]1,rip1i&11111v111(ifrll. 261et1366) ,·om. C 181/ 17fnosquoqucin11.s,m 188 dcprimantur] dcprimatur"' IN mirabilitcr 0111. v 111 quia] qui 111 111 fortitudinc] fonitudincm C 1 111. IN sacra bac i1111. ., 111 111 adco] A deo igitur,, 111 ad 0111. C 1111. IN et] cum v 111 ut] et v 111 117 sed] tamai ,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

230

IN LIBRVM I REGVM,IV, 29-31

311

camali fortitudini suae relinquitur, bella perdidit, quae pugnaturus acceperat, et uitam pariter amisit. Samuhel autem, qui 600 saeculi potentia sublimis non extitit, qui humiliter non solum deo sed etiam hominibus ministrauit, de exterioribus quoque bellis trophaea potenter exhibuit. Nam non ualde supra de eo dictum est : TuUt Samuhel agnum lactentem unum et obtuUl 111187 illum holocaustum integ,um domino. Et clamauit ad dominum 6o' fwo 1srahel et exaudiuit eum dominus et intonuit dominus f,agtwe magno in die illa supe, philistheos et exter,uit eos et caesi sunt a filiis 1s,ahel. Dicat ergo : N oluit populus audi,e uocem Samuhelis, ut in eorum inoboedientia superborum corda designentur sic diuinae aequitatis indicio proiecta, ut magna mala 610 inmineant, quae incursuri sint, sed tamen ea uidere non possint. 38. Sequitur: ET AVDIVITSAMVHEL OMNIAVERBAPOPVLI. VIII, Hoc profecto Samuhel audiuit, quod populus locutus est et non 21 audiuit. Populo enim reprobo loqui et non audire fuit uerba contra dei uoluntatem promere sed poenam malae locutionis 615 minime praeuidere. Samuhel autem populi uerba audiuit: quia spiritales uiri, dum superbae locutionis uoces audiunt, futurum in eis diuinae ultionis meritum recognoscunt. Dicat ergo : Audiuit Samuhel omnia uerba populi: quia sancti ac spiritales uiri, quidquid carnales superbe foris insonant, quale sit in 620 diuino indicio, intus pensant. 31. Sed quia, dum carnalium subditorum damnabilem PL 231 uitam reperiunt, pro delendis eorum criminibus intercedunt, VIII, sequitur : ET LOCVTVS ESTEAIN AVRIBVS DOMINI.In eorum auribus loquimur, apud quos magnae familiaritatis gratiam habe21 62 s mus. Sancti autem uiri, quia omnipotenti deo in magni amoris uinculo coniuncti sunt, ei in auribus loquuntur: quia diuinae propitiationis eius auditum tanto fiducialius exposcunt, quanto apud eius misericordiam impetrandi locum sublimius acceperunt. Peccata uero loquuntur populi pro humilitate confessio630 nis, sed in auribus loquuntur domini : quia cum magno affectu precis ianuam pulsant dominicae propitiationis. Sed fortasse in auribus domini loqui dicitur, quia, dum sancti uiri pro peccatoribus obsecrant, preces, quas pro eis deo offerunt, 198/189 ifr I Rcg. 31, 4.

803/807 I Reg. 7. 9-10.

NS suac 0111. "111 IN clamauit] Samuhcl odd.v 111 811 pr. dominus] Factum cst autcm cum Samuhcl offcrrct holocaustum domino philisthim inirc (philisthiim iniere 111)praclium contra Israhcl add. ,, 111 et intonuit] intonuit autcm ,, 111 - philisthcos] philisthim ,,, philisthiim III IN/807 cacsi sunt] philisthim add. 11, philisthiim odd. 111 118 inobocdicntia] oboedicntia C 1111. 811 sint] sunt 11111 811/111 et non audiuit] sed ipsum populus non audiuit" 111 ltt contra 0111.C 1111. malac] prauae,, 111. 818/818 audiunt ... audiuit C 1111. 111 quicquid bis C 1111. supcrbc] stripsi ,11111111,· super~ C, supcrbac,, 128 impctrandi] impcrandi C 819 populi loquuntur i1111.v 111

o•.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

312

IN LIBRVM I REGVM, IV, 31-32

hominibus non reuelant. Vnde et in euangelio dominus prodiscipulos dicens : Cum -oratis, non eritis sicut hypochritae, qui amant in synagogis et in angulis platearum stantes orare, ut uideantu, ab hominibus. Verba ergo siue opera populi loquuntur, cum delicta locutionis et operis orationibus delenda domino exponunt. Ea uero in auribus domini loquun640 tur, ut, dum hominum testimonia orantes fugiunt, ab eo, qui occulta respicit, celerius audiantur. Dum ergo in auribus domini Samuhel loqui pt::rhibetur, modurn profecto insinuat, quo aditum meretur diuinae dignationis. Nam peruenire ad deum oratio nequaquam potest, quae ex intentione promitur, 645 ut ab hominibus agnoscatur. 32. Vnde et, qui in auribus domini locutus asseritur, responsa eius etiam percepisse perhibetur. Nam sequitur : 635 hibet

VIII,

DIXIT AVTEM DOMINVS AD SAMVHELEM : AVDI VOCEM POPVLI ET CONSTITVE SVPER EOS REGEM. Qua in re notan-

22

dum est, quia Samuhel uerba populi, quibus regem petierant, in auribus domini locutus est et dominus se abiectum asserit in eo, quod populus regem petit. Dum igitur oranti respondet et regern facere orantern iubet, quid aliud insinuat, nisi quia denota electi uiri oratio numquam est infructuosa ? 6,s Nam, si populi correctionem non obtinuit, eruditionis suae bonum obtinuit, cum abiectum populum pro mala petitione cognosceret, sed et nihilominus sciret, quid facere proiectis ipse debuisset. Audiri ergo propheta potuit et non audiri : quia orando, qualis esse deberet, nouit, sed a populo reproba 66o postulante duritiam cordis non abstulit. Sed hoc obtinere ille potui t, qui pro alienis delictis in auribus domini locutus est : quia sancti uiri eo ipso, quo deuote dominum pro peccatoribus obsecrant, diuinae protectionis auxilio muniuntur, ut eorum criminibus nequaquam polluantur, quorum sordes delere 66s precibus nequeunt. Quid uero est, quod dominus ait : A udi uoces eo,um, cum superius dictum sit: Audiuit Samuhel omnia uerba populi? Sed uerba populi audierat, ut sciret quae dicebantur, non ut quae petebantur concederet. Dum ergo ei a domino dicitur: Audi uocem populi et constitue supe, eos regem, fauere 670 uoluntati populi prophetam iussit. Ecce, ut palam cernitur,

6so

Ul/817

Matth. 6,

888/887 I Reg. 8,, 21.

j.

UI non eritis] nolite fieri ,, 111 Ul/111 hypochritae] tristes add. ,, 111 U'l aiuc] sine ,, MI domini] audiantur add.tkl. C MI quo] quis add.,,111 adi,· additum C 1111.1 auditum"' mcretur] mcreatur,, 111 M8 tum] ita C 2 111.,, dixit] dixi C 1111. MI eos] eum,, 111 111 est 0111.,, 111 118/111 pcrierant] pcticrat,, 111 811 corrcctionem] corrcptionem,, 111 cssc] essct C 1111. postulante] postulanti,, 111 111 pro alicnis delictis 0111.• 111 811 pro pcccatoribus dominum iflll. ,, 111 NI protcctionis] propitiationis ,, 111 HI dicitur] diceret prM111. IÚI.C eos] eum,,,,, 171 eccc] et prM111.,, 111 171/IH ecce ut ... nisi quia C 1 111.

º"'·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

111188

IN LIBRVM I REGVM, IV, 32-35

VIII, 22

313

propheta orans non auditur, populus deum abiciens regemque PL a32. petens auditus est. Quid hoc esse dixerimus, nisi quia miro et tremendo diuinae inconprehensibilitatis indicio sancti uiri pro reprobis orantes exaudiri nequeunt, in adinplendis suis praui675tatibus audiri ipsi reprobi delinquentes possunt ; ut illis libera iniquitas aeternae uindictae meritum augeat, et istis ex affectu conpassionis merces perpetuae retributionis adcrescat ? 33. Et statim eum ordinem, quo ad eiusdem regís constitutionem uentum sit, ostendere incipiens ait : ET AIT SAMVHEL 680 AD VNIVERSOS FILIOS ISRAHEL J)ICENS: VADAT VNVS(JVISQVE IN CIVITATEM SVAM. Cum spiritalia discutere uolumus, necessse

685

est, ut ab intentione nostra carnalia remoueamus: quia mens interna non penetrat, quam exteriorurn actuum puluis caecat. Dum igitur propheta domini abire omnem populum ad propria loca praecipit, a se utique tumultum carnalium repellit ; ut eo spiritalia, quae disponenda sunt, clarius uideat, quo rnentis eius aciem terrenorum actuum intentio non obscurat. 34. Sed et, qualis sit, qui diuino iudicio prouidetur, insinuans

IX, 1-2 '9o ait:

ERAT VIR DE BENIAMIN, NOMINE CIS, FILIVS ABIEL, FILII

SEROR, FILII BEORETH, FILII ABIA, FILII GEM:INI,FORTIS ET BONVS; ROBORE.ET ERATEl FILIVS,NOMINESAVL,ELECTVS ET NONERATVIRDE FILIIS ISRAHELMELIORILLO,ABHVMERO ET SVRSVM EMINEBAT SVPEROMNEMPOPVLVM. Cum ordinandi t95 regís persona exponitur, quur patrum eius nomina describuntur, nisi ut regnum eius durabile non esse sentiatur ? Nam de regno, quod firmum praeuiderat, Moyses ait : Non deficietscept,um de Jud,aet dux de femo'l'ibuseius, donecueniat, qui mittendus est, et ipse e1'it expectatio gentium. Quia ergo 700 tribus luda ad regni diuturnitatem praeuisa extiterat, Cis generatio memoratur ; ut regia dignitas, quae condebatur in filio, aperte sciretur esse dispensatoria, non mansura. 35. Sed, qui carnalem regem generat, Cis, id est durus nostro eloquio, dicitur et is fortis robore praedicatur. Nunc quo705 que plerique carnales intra sanctam ecclesiam sunt, qui magna agere uidentur; carnales uero sunt, quia sancti spiritusgratiam nonhabent. Fortesergosunt robore: quiaomne, quodmagnum uidentur agere, corporale est. Narn et Cis pater Saul ideo .,,,_

Gen. 49,

10.

t11111,,111,· 0111. C (2 111.) 871 dixerirnus] diximus C et] etenim C l 111 17,adinplendis] uero odd.,, 111 8'1,/171 prauitatibus] prauitatis C 181 dicens 0111• ., 111 18' omncm populum abirc i1111.v 111 188 co 0111. C l 111. 181 et 0111.111 prouidctur] pracuidctur" 111 Nt Scror] Seor" 111 Bcorct C, Borcth 11, Bcchorath 111 filii Abia 0111. 111 Gcmini] uiri proe111. 111 111 cssc 0111.11111 •'I firmum] futurum., 111 U8 femoribus] fcmore., 111

171 regemque] s"ipsi

•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

314

IN LIBRVM I REGVM, IV, 35-38

fortis robore dicitur, ut uires corporis magnas habuisse sentiatur. Fortis ergo robore durus est : quia, qui magna camaliter exhibet, cor molle per conpassionem in fraterna caritate non habet. Valenter agit, quae ammirari homines foris possint, ,,, 189 sed intus coniungi fratemis mentibus nescit per affectum dilectionis. Fortia agit, quae deus reprobat, et affectum cari715 tatis, quem approbat, exhibere non curat. Duros ergo est : quia, dum superbo corde corporalia agit, eius mentem gratia sancti spiritus non emollit. Qoo contra sanctus uir gloriatur dicens : Deus molliuit co-rmeum et omnipotens turbauit me. Et saepe, qui talium mores imitantur, dei iudicio sanctae 720 ecclesiae rectores fiunt. Vnde et apte Saol filios Cis fuisse PL 233 memoratur. 38. Sed quaerendum est, quur idem Saol electus et bonus esse dicitur, qui duri filius esse perhibetur. Sed electos dicitur non secundum gratiam sed secundum iudicium dei. Bonos 725 etiam dicitur, ut diuinae aequitatis dispositio commendetur. Nam et mala, quae pro peccatis nostris saepe patimur, quia per diuinam iostitiam nobis irrogantur, bona sunt. Bonum profecto est, quidquid est iustum. Per iustitiam quippe dei pastores reprobi ad regimen sanctae ecclesiae ascendere 730 permittuntur, sed, qw mali sunt per iniquitatem, boni sunt diuina dispositione et occulta nunc ordinatione dei electi sunt, qui ultimo erunt illo uniuersali iudicio reprobandi. Pastor ergo reprobus, quia ut sit dei indignatione decemitur, dicatur electus et, quia inste permittitur, dicatur bonus. ns 37. ltem, quia ad exequenda diuina indicia ceteris utilior prouidetur, melior illo esse de filiis Israhel nemo dicitur. Qui etiam ab humero et sursum eminere super omnem populum memoratur : quia, qui camalium mores uiuendo sequitur, ualde nititur, ut ea agat, quae agere alter non ualeat. Camalis 740 etenim rector ab humero et sursum uniuerso populo eminet, cum in exterioribus fortis est sine conparatione. 38. Possunt et haec omnia uerba laudis intellegi, quibus, dum orclinandi regis persona praedicatur, regem petentium intentio superba confunditor. Nam dicunt : Rex erit super nos 74S et iudicabit nos rex noster et egredieturante nos et pugnabit bella nostra pro nobis. Dicitur ergo electus et bonus et quia non sit de filiis Israhel melior illo ; ut et bona omnia in petiti regis 710

718 lob 23, 16.

H4/7'41 I Rcg. 8, 19-zo.

7N magnas] magna C 1 111. 711 ammirari] stripsi ,·adimirari si, C, non imitari • • 711 gratia] gratiam C 1111. 711/'IN sanctae ecclesiac OIII• ., ,,, 'IN Cis] cius C 1 "'·, 2 "'· IIIJ'.li11. 7H dci I' 111 ,n illo 0111. • 111 711 qui] quia C 1 "'· H4 supcrba 0111.• 111 :¡ confunditur] confundatuu 111 7'1 rcx noster et cgrcdietur ante nos 0111• ., 111 HI ergo 0111. 111 7t7 et 0111. • 111

º"'·

'°"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 38-39

VIII,

3I5

persona excellant, sed, dum ad ea non sufficit, quae populus proposuerat, praesumptio humana uicta tabescat. Et quidem, no ut supra iam dixi, rex, qui populum praeiturus elegitur et eorum bella pugnaturus, cum a diuino auxilio deseritur, bello depressus obiit et populo, quemad eadem bella praeiuit, tune non salutis causa sed mortis fuit. Quod denique deo populus adscriberet, si is, qui dei iudicio electus rex fuerat, ad agenda, n, quae uolebat populus, non tam idoneus extitisset. Potest etiam electus et bonus intellegi, dum talis asseritur, qualis erat in praesenti, non qualis in futuro praeuidebatur. Dicitur ergo electus et bonus, ut talis a domino sentiatur electus, qui per inoboedientiam postea fuit reprobatus. Quare et ipsa 76o ratio exigit, ut, quae de electo et bono usque ad reprobationis eius tempora dicuntur, etiam in bona parte accipi sentiamus. 39. Summatim ergo cuneta repetentes, quid aedificationis in se contineant, secundum aliam significationem uideamus. 1 16s Quia in Samuhele nouum sacerdotium designari diximus, quid est quod senuit, nisi quia, dum per decurrentium spatia temporum sancta ecclesia ducitur, in nonnullis sacerdotibus conuersationis pulchritudo ueteratur ? Senuit quidem Samuhel, quia uigor auctoritatis emarcescit. Quasi enim iuuenis erat 111 190 770 Samuhel, quando sacerdotum ordo solis caelestibus desideriis inhians, dum nulla terrena quaereret, quo efficacius superna PL 234 praedicare poterat, ad ea nihilominus uerbis et exemplis subditorum animos accendebat. Valebat enim robore et iuuenili pulchritucline radiabat, dum uim caelestis uerbi in splendore ostenderet sanctae conuersationis : quia, quidquid ualidum poterat loquendo praedicare, nitebatur etiam sublimiter uiuendo ostendere. Nam et mortuas animas uisitabat uerbo, sed miro flore iuuentutis emicans mortua corpora resuscitabat imperio. Cumque et caecis uisum et claudis gressum et omnibus 780 aegrituclinibus medelam tribueret, adeo sanctissimae conuersationis splendore radiabat, ut maioris uirtutis esset hoc modo posse uiuere quam illo aliis subuenire. Velut ergo in iuuentute uigebat Samuhel, quando in ordine sacerdotum pariter refulgebat et mira uirtus operis et tam inmensa pulchritudo 1s, sanctae conuersationis.

11,

7N ifr o. 29.

711 ifr fortass, lib. I, o. 43; lib. 11, n. 39; lib.

m, o.

1.

741 humana] confundatur et adtl. 11, confundatur ut odd. 111

'118 iam 0111. ,, 111 clegitur] C1UD a diuino auxilio prMIII. del. C et 0111."111 711/711 pugnaturus ... cadem bella 0111. C l 111. 'IN talis 0111. 11111 'IN/717 qualis ctat in praeacnti 0111. ,, 111 '181 eius 0111.• 111 etiam] et,, 111 accipi 0111. "111 '111 Samuhcle] Samuhclcm C 1111. diximus dcsignari ;""· "111 '118 quidem] autem , 111 'IN emarccscit] s,ripsi '11111C (emarccssit) ; emarcuit " 111 771 ad ea] eo pr1U111. " 111 778 loquendo poterat in11." 111 'l'l'I uisitabat] uiuificabat forsa11 '1'11cumque] cum,, 111 alt. et 0111.,, 111 '180 adco] ctpr111111.,, 111 1111/im"111 781 uirtutis] uirtutum C 1111. 781 ordinc] odium si&• '181 uirtus] uirtutis C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

316

IN LIBRVM I REGVM, IV, 40-42

48. Sed iam diu est, quod Samuhel senuit. Multa enim tempora elapsa sunt, ex quibus multi eorum amorem saeculi sequuntur, quorum uirtute depelli gaudia mundi ab aliorum cordibus debuerunt. Quod tamen non idcirco dici790 mus, ut sancta ecclesia nullos uiros religiosos habeat, sed quod pauci sunt, qui in praedicationis culmine perfecte nouerint mundum contemnere et summis desideriis inherere. Quare et apte Samuhel senex asseritur et prophetare. Senex quidem est, quia rigorem asperae conuersationis in pluri795 bus perdidit ; prophetare tamen non desinit : quia, dum aliquantos uiros spiritales habet, uirtutem prouidi spiritus ualenter exhibet. Quod et in uno eodemque praedicatore intellegi conuenienter potest. Senes quidem sunt et prophetant, qui sic per neglegentiam dissoluuntur, ut bene doceant sed male soouiuant. VIII, l ü. Qui filios suos indices ponunt, quando illos in sacerdotii dignitate constituunt, qui remissioris uitae eorum tempora contemplantur. A senibus tamen iuuenes ordinantur : quia, quipromouendi ueniunt,fortiapromittunt.Sacerdotalisquippe 805 uitae fortissimam professionem spondent, cuius uirtutem in futura conuersatione non habent. luuenes igitur promouentur: quia, qui eos ordinant, priusquam ab eis profesmonem uirtutis accipiant, eos ad tanti ordinis celsitudinem non adsurnunt. Prius namque eis insinuant, et quam sublimiter uiuant et quam 810 subtiliter doceant ; quod idcirco debent sublimiter uiuere, ut utiliter ualeant praedicare, ut uitae propositu.m semper ad superna dirigant, ut de labore praedicationis temporalia praemia non requirant, ut personas in indicio non accipiant, sed iusta aequitatis lance cuneta disponant ; quatenus uiarum 815 dei difficultates audiant et, an uelint subire earum labores, dicant. 42. Has profecto difficiles uias plerique, dum sacros ordines VIII, 3 ambiunt, se ambulare profitentur sed, dum ad id quod ambiunt perueniunt, sponsionis suae tenere fortitudinem praeterbo mittunt. Vnde et Samuhelis filii non ambulasse in uiis eius sed accepisse munera et peruertere iudicium apte relati sunt. Samuhelis enim uiae sunt, quia praedicatoris officio exponuntur. Filii ergo in uiis patris sui non ambulant, quando PL 235 hi, qui ad sacros ordines ambitiose perueniunt, ardua religionis 825 itinera a maioribus sibi ostensa deserunt et peruersa intentione in appetitu terrenarum rerum altius inmerguntur. Vnde et post auaritiam declinare, accipere munera et iudicium peruer- 111 191 711 quarc apte Samuhel et senex ;""· " "' asseritur] dicitur ,, 111 711 ta!DCll] ctiam p,111111. d,/. C 7N aliquantos uiros] aliquantas uircs 111 ffl et ""'· • • 7N dissoluuntur] rcsoluuntur • • 8N habent] habct C 811 dcbcnt] debet C 811 peruerterc) peruenisse" 111 811 enim] ctenim C 2 111. 817 munera acclpere i1111. ••

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 42-45

VIII,

317

tere aperte perhibentur. Qui enim laborare pro caelestibus neglegunt, necesse est, ut in appetitu terrenorum arctius inse830 rantur. Declinare quidem post auaritiam est in ambitione rerum terrenarurn tota intentione defluere. Nam nonnulli sunt, qui terrena lucra per auaritiam expetunt, sed tamen post auaritiam non declinant : quia et temporalia appetunt, sed in appetitu eorum incurrere crimen uitant. Declinant ergo 835 post auaritiam, qui pro terrenis, quae ardenter ambiunt, incurrere crimen nequaquam pertimescunt. Animam quippe suam aestimant inferiorem omni re, quam possunt concupiscere. Hinc namque est rapina uiolenta, hinc sunt furta latentia : quia et eos, quibus auari praeualent, uiolenter 840 opprimunt et, quorum rebus inferre uiolentiam nequeunt, furta inferre moliuntur. Saepe et, quibus non praeualent furto manuum, insidiantur falsitate uerborum. Vnde et filii Samuhelis ordinato proce§U in inordinata confusione auaritiae 3 denotantur, cum dicitur : DECLINAVERVNT POST AVARITIAK 845 ET ACCEPERVNT MVNERA ET PERVERTERVNT IVDICIV?tf. Qui enim, ut munera acciperent, iudicium peruerterunt, ad inferendum furtum concupitae rei non quaesierunt obscuritatem noctis sed tenebras rationis. '3. Et notandum, quia ardor auaritiae causa est accipien850 dorum munerum et acceptio munerum causa peruertendi iudicii ; ut prophetae narratione huius uitii prauitas ostendatur, non solum qualiter in reproborum cordibus proficit, sed etiam a sanctorum mentibus qualiter extirpari funditus po~it. Nam si peruersitas ista iudicii ex acceptione munerum 855 nascitur, ipsa uero acceptio munerum ex radice auaritiae, qui munera non accipit, iudicium non peruertit et oblata munera leuiter respuit, qui auaritiae radicem a corde suo penitus extirpauit. 44. Sed istam culpam filiorum Samuhelis plenius uidendo s6o quam loquendo colligimus. Nam, si ad destitutaecclesiarumloca respicimus, ubi pater senescit, nota auaritiae accepti muneris et peruersi iudicii filiiinuruntur: quia, ubi per lucra turpia rectoris persona dissoluitur, subiecti gregis corda facile dissipantur, ut et in se nequiter uiuant et aliis exempla prauitatis praebeant. 865 '5. Sed libet in bis ualde ammirari indicia omnipotentis dei. Nam filii Samuhelis, dum post auaritiam declinant, dum causa peruertendi iudicii munera accipiunt, populo, cui praesunt, ;""· C a 111.111llidlm Samuhclis] Hcli sit pr. et 0111. "111 olt. 811/817 ipsa ucro ..• auanuac 811 nota] ita e 1111. ,· notam e 2 111.,, 111 acccpti] susccpti,, 111 811 inunintur] ita C 1111. ,· inCUffllnt C 2 111. 11111 8M pr. et 0111.11111 prauitatis] uirtutis prMIII. tk/. C 817 accipiunt] suscipiunt " 111

-

in 0111. •

811 qui] que C

817 omni re inferiorem 8'1 moliuntur] molliuntur C NI/MI 111aifutoerror, C 811 auaritiae confusione ;""· • 111 MI et 0111.111 811 causa] est odd."111 811 etiam 0111. "111 111

818 et 0111. " 111

º"'·,,,,,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

318

VIII, 11

VIII, 11

IN LIBRVM I REGVM, IV, 45-47

exempla prauitatis inpendunt; ipse autem populus, dum regem petit, de culmine potestatis prophetae filios abicit ; deus 870 ueroomnipotenset regempetentium precessuscipit et irascitur, si quod petatur. Quibus profecto rebus turbari po~us, eorum rationem non subtiliter uideamus. Quid enim iustius est, quam ut populi iudicio corruat, qui reprobo mentis suae iudicio sic studu.it uiuere, ut se sequens populus periret ? sn Sed tamen, cum sacerdotes male uiuunt, a laicis iudicandi non sunt. Digne ergo indigniorem recipiunt, qui indignum indigne deicere praesumpserunt. Nam de filiis Samuhelis dicitur : Accepe-runt munera et peruerterunt iudicium. De eo autem rege, quem filii Israhel petunt, terribiliores ualde minae 880 proferuntur, quia dicitur : Agros uestros tollet et uineas et oliueta optima et dabit seruis suis. Et quis sapiens non adtendat, quia nequius sit publica uiolentia agros et uineas tollere quam, ut accipere possent munera, praetextu ueritatis iudicium permutare ? Haec culpa quadam uerecundia tegitur, sss pudore obumbratur; culpa uero illa tanto nequ.ior cemitur, quanto manifestius atque atrocius perpetratur. 46. Sed, quia nos nondum ad illa regni tempora discutienda peruenimus, in quibus ista fieri mala etiam ad litteram describuntur, dum iuxta propositum nostrum de electo et bono 890 loquimur, utile uidetur, ut etiam ius regis, quod praedicitur, qualiter in bona parte possit accipi, subtiliter uideamus. Nam, si aliquid boni spiritaliter non ostenderet, nequaquam in hac sacra historia diceretur : Locutus est Samuhel ad popu/.um legem regni et scripsit in libro et reposuit coram domino. Quid 89s ergo est, quod israhelitarum filii ponendi in regis curribus dicuntur ? Sed praelatorum sanctae ecclesiae currus eorum deuota sunt desideria. Nam, dum superna gaudia feruenter appetunt, uelut in curribus peralta feruntur. Hinc namque est, quod Helias in curru igneo ad caelum subleuatus asseritur : 900 quia profecto ad superna gaudia sustolli non poterit, qui ea per alta et feruentia desideria cotidie non inquirit. Cum ergo boni auditores per exempla praedicatorum terrena contemnere et amare aetema incipiu.nt, israhelitarum profecto filii in regum curribus ponuntur. 90J 47. Et notandum, quia et tolli dicuntur et in curribus poni: quia prius debent a camalibus desideriis abstrahi, ut bene 888/881 I Reg. 8,

14.

811/SN I Rcg.

10,

25.

891 efr IV Rcg.

2, 11.

871 iustiua] iuatus C 1 "'· 874 uiucrc 0111.11111 877 deiccrc] eicerc 11111. 878 iudicium] iudicia,, 111 871 terribiliorcs] terribiles,, 111 881 et uineas o•."111 881 optima 0111. ,, 111 881 accipcrc posscnt] accipcrent " 111 887 quia 0111. ,, 111 181 dum] ergo add.,, 111a/it,r i11l1rp1111gt11tu•1 bona parte] bonam partero C ! 111. •• ergo 0111."111 NI namque 0111.,, 111 811 ad] in,, 111 N1 cotidie 0111. '1 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 236

111 19z

910

IN LIBRVM I REGVM, IV, 47-50 319 ualeant supemi amoris ignibus inflammari. Quae nimirum terrena desideria quia non facile deseruntur, tolli filii perhibentur. Nam per magnam uiolentiam fieri oportet, ut terrena desideria electus auditor penitus deserat et in caelestibus sublimiter se sustollat. De hac quippe uiolentia dominus in euangelio ait : Regnum caelorum uim patitur et uiolenti tliripiunt illud. De hac Paulus dicit : Nemo coronabitur, nisi

qui legitime cerlauerit. 48. Quod etiam his uerbis latenter ostenditur, quia filii, qui tolluntur, non in sedibus sed in curribus poni perhibentur. Curro quidem antiqui pugnare consueuerant. Sed et, qui cunil ducitur, sublimis ac terribilis contra hostem f ertur. Electi etenim uiri tanto sublimes atque terribiles sunt occultis hostibus, quanto in 920 intemi amoris celsitudine altius profecerunt. Sublimes quippe sunt, quia usque ad eorum intentionem malignorum spirituum suggestio non pertin.git. Terribiles etiam sunt : quia reprobare malignaeoriJ.mconsiliatantofaciliuspoterunt,quantoperintimi PL affectus uigorem in superni gaudii contemplatione consistunt. 92s Hoc quidem quotiens his dicitur, qui adhuc carnales sunt, piarum minarum illis bonitas exhibetur. Quod tale est, ac si dicat : 'Quia uirtutis personam petitis, sub eius disciplina uacare camalis uitae otio non ualetis.' VIII, 49. Quare et equites regis et persecutores regalium quadri11 930 garum tribuni et centuriones fieri perhibentur. Omnia quidem haec militiae terrenae sunt. Dum ergo equites et praecursores quadrigarum tribuni et centuriones fieri praedicuntur, ad omne belli exercitium summouentur. Equites quippe sunt, quando in uirtute spiritus carnis suae uoluptatis fluxa restrin93S guntur et cunctis inlecebrosis motibus magna potestate dominantur. Velut enim equo sublimis inuehitur, qui per bonum castitatis cami suae praepositus liber et uelox et effugere hostem, cum dedignatur, poterit et inuadere, cum dignatur. Per hoc quidem, quod bene sibi praesidere didicit, tantae 940 uirtutis incrementa accepit, ut uelut irruentis equitis inpetum eius hostis sustinere non possit. VIII, 50. Et, quia in uirtutis suae robore exempla electorum 11 patrum sequuntur, persecutores fiunt regalium quadrigarum. 91s

ltt/111

Matth.

11,

u.

911/114 11 Tim.

2,

s.

111 rnagnam ru,r. Ca 111. 111 in cuangelio 0111. "111 111 dicit] ait" 111 117 consucucrant] consucucrunt " 111 111 sublimes atquc tcrribilcs] sublimiorcs in 0111. " 111 na maligna 0111. " 111 poterunt] atquc tcrribiliores " 111 possunt " 111 ns camalis 0111. " 111 ualctis] potcstis " 111 111 sunt] omnia add.• rllj)#rf/111 "' lliMhlr, C praccursores] ila C , persccutores ,w#,u ., llitkhlr, rolio,1uo1111xhU(tj'r l. 961/968)" 111 111 cxcrcitium] stripsi t'IIIII 111,· cxcrcitum C,, 0111. • 111 tantac] tanta,, 111 NI ut] et C N1 cius 0111.,, 111 susti-sibi ncre hostia;""· " 111 NI fiunt] sunt " 111 •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

237

IN LIBRVM I REGVM, IV, 50-52

320

Quaclrigae etenim regís sunt bona exempla electi praedica- - 1 93 945 toris. In eis quippe et pugnans et triumphans ostenditur : quia, dum sancta opera praedicatoris adspicimus, hunc prof ecto sublimem uidemus et in agone certaminis et uirtute triumphi. Sed carnalibus desideriis oppressi uidere hunc in quadrigis suis possunt, persequi eius quaclrigas non posmnt. 9,0 Velut peclites quippe in plano sunt pigri ad cursum, debiles ad conflictu.m. Vt ergo regales quaclrigas persequi ualeant, prius equites fiant; terrena desideria conterant, cami suae praesideant, pudicitiae armatura candescant. Tune quidem post electos patres in spiritali conflictu currere tanto decen955 tius possumus, quanto per id, quod nobis laudabiliter praesumus, occultorum hostium agmina potenter ferimus. 51. Quod si, uelut piures habent codices, non 'persecutores' sed : P,aecu,so,es legimus, a bono intellectu non uacat. Regalium quidem quaclrigarum praecursor est, qui laudat uerbo ex96o empla iustorum. Qui nimirum eques esse debet : quia reprobus laudator est, qui altam uitam atque doctrinam sanctorum praedicat, quam sublimi proposito imitari nequaquam curat. 52. Sed, qui aliorum uitam atque doctrinam proponere aliis ad imitationem nouit, iam quidem spiritalis militiae esse VIII, 965 magister incipit. Bene ergo subditum est : ET CONSTITVET 12 SIBI TRIBVNOS ET CENTVRIONES. Tribuni sunt, cum incipiunt ; centuriones, cum in spiritali magisterio perficiuntur. Vt enim superius dixirnus, a centenario numero centurio dicitur. Tribuni etiam intellegi possunt spiritales uiri, scientia sim97O plices, sed amore dei et proximi inflammati. Qui, licet alta et spiritalia loqui nesciant, tamen per exempla electorum, quae norunt, ad amorem conditoris, quos praeualent, accendere conantur. Tribus quidem cognatio siue curia dicitur. Si ergo tribuni dicuntur a tribu, qui ad profectum proximorum sancto97' rum exernpla proferunt, tribuni nominantur. Ad rusticitatem quidem nostrarn destruendam uelut curia ueniunt, quando nobis illa proponunt, per quae sancti uiri omnipotenti domino placuerunt. Et, curn plurimorum sanctorum proprias uirtutes exponunt, quasi spiritaliurn cognationum nobilitatem nobis 980 aperiunt. Centuriones ergo intellegi uiri perfectiores possunt, qui praedicatorum magisterio dum bene proficiunt, eorum adiutores atque cooperatores fiunt. De quibus profecto in euangelio dominus ait : Omnis scriba doctus in ,egn.ocaekwum 118 efr n. 19.

181/181 Matth. 13, J2.

NI uirtutc] in P,tU111. ,, 111 117 si] nobis odd. dtl. C 111/NO ucrbo cxcmpla] 111; uerba cxemplo C NI subditum] subiunctum " • NI/ut cnim] ctenim ut" 111 H8 dicitur ccnturio ;""·,, • 171 praeualcnt] praeualct C 177 quac] qucm C 1111. domino] deo•• 181 adiutorcs] auditores •

s&ripsi"'111 ,,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 52-54

VIII, 12

VIII, 12

32r

simiUs est homini patrifamilias, qui pro/en de thesauro suo 91, noua et uetera. Tales quippe non solum operatione praecipui sunt, sed etiam uerbi dei scientia eruditi. Vnde et ad spiritalis militiae conflictum cohortari proximos tanto utilius possunt, quanto et alta, quae praedicare sciunt, in opere uirtutis ostendunt. Habent in eruditione uerba, habent ad exempla 990 simplicum opera; ut alta, quae loquuntur, sapientes intellegant et, qui uerborum secreta non uident in intimis, imitentur opera, quae uident foris. Centuriones ergo constituuntur, quando perfectione uirtutis culmen obtinent dignitatis, ut sublimiter uiuant et, quo altius uiuunt, utilius doceant. 995 53. Sed, qui centuriones sunt, cum belli tempora ordinant, proficere debent, ut pacis etiam fructus proferre cognoscantur. Post tribunos ergo et centuriones agrorum fiunt aratores et messores segetum, ut uictorum iam corda uomere adhortationis aperiant, ex quibus uberem bonorum operum triticum 1000 metant. Velut in pace iam quidem arant, qui ea corda, quae spiritalia inpugnamenta deuicerant, ad exercenda opera pietatis excitant. Et segetes metunt, quando de diuini uerbi semine, quod in auditorum mentibus sparserant, electa opera prorupisse gratulantur. Velut enim de agro triticum 100s falcibus metunt, quando amplexu caritatis id de superna conuersatione accipiunt, quo interna deuotione satientur. 54. Sed, quandiu in hac uita uiuimus, in pace nulla possidemus. Antiquus etenim hostis quia semper bene agentibus aduersatur, necesse est, ut nos semper ea, quae bene agimus, 1010 defendamus. Quare et bene post aratores agrorum et segetum messores armorum fabri et curruum regis fieri perhibentur. Arma et curros fabricant, ut ipsos agros, quos excolunt, et eas, quas metunt, segetes defendant. Currum quippe fabricant, ut ad occursum aduersariorum ueloces sint ; arma uero, 1O1s ut sint potentes. Currum quidem conscendunt, ut magno inpetu castra daemonum adterant, et, ut extinguant, quos inpetunt, arma portant. In hac quippe currus sublimitate stabat, qui dicebat : Nostra conuersatio in caeUs est. Vnde et securus iam, quia superior cunctis su.is hostibus apparebat, 1020 affirmans ait : Nulla creatura poterit nos separare a caritate dei, quae est in Christo Iesu. Sed, qui currum conscenderat, arma tenebat. Vnde exponit dicens: Ego autem sic curro non quasi 1118 Phil. J,

20.

int/1811

Rom. 8, 39.

10ft/10H

I Cor. 9,

• 194

PL 239

26-27.

-

simplicum] simplicium ,, 111 quac] quo " NI pcrfcctionc] pcrfcctiones ... ordinant] ordincnt 111 IN profcrrc] profcctc e, "'"· ipsa 1 111. ,· ferre ,, ,,, cognoscantur] cognoscant C t..bcrcm] ubcrius 111 1111 mentibus] cordibus,, 111 1011 ut 0111. "111 scmpcr nos i1111. • 111 1111/111' ipsos agros .•. fabricant 0111. p,r homo,ot. C 1111. 1011/1111 et cas] casque a, 111 1111 segctes quas mctunt in11. • 111 1111 sccurrus C quia] qui "111 supcriorl supcriorcm C 3 111. 1111/lnt dci quac cst in Christo lesu] Christisi111pli,i,,,. • 111 tllt undc] et oJd.111

C 1 "'·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 54-56

322

in incerlum, sic pugno non quasi ae,em uerl>Mam,setl castigo corpus meum et se,uituti subicio. Quid ergo in hoc curru rectius 102.5 exprimitur quam rectae intentionis sublimitas ? Currum ergo fabricare est in mentibus auditorum altitudinem rectae intentionis erigere. Qui enim per exempla meliorum praedicationis ministerium sortiuntur, curros post aratri et messionis studium fabricant, quando bene agentes subditos et docent, ut 1030 ex omnibus operibus bonis, quae agunt, sola aetemae retributionis praemia praestolentur. Terrena quidem despicere, nulla transitoria desiderare, aetema diligere atque ad illa magnis desideriis festinare iam quidem sublimi currui praesidere est. De quibus nimirum curribus per psalmistam dicitur : 1035 Cu"us dei decem milium muJtiplex, milia laetantium; dominus in illis ascendit. Arma uero eorum sunt acuta consilia, quibus tanto ualidius hostes feriunt, quanto celerius ipsorum astutias deprehendunt. Vnde et quasi armatus ille potens loquebatur : Non igno-ramus eius astutias. Arma etiam fabricabat, 1040 cum dicebat : Est scutum fulei, in quo possitis omnia tela. nequissimi ígnea extinguere, et galeam salutis adsumite et gladium spiritus, quodest ue,bum dei. VIII, ii. In his quidem curribus et annis positi electi ueloces atque 12 potentes sunt. Veloces quidem : quia, dum spiritalia cupiunt, 1045 nequitias spiritales in momento deprehendunt. Potentes uero sunt: quia, dum ardentius sumrna desiderant, quidquid eis de imo saeculi amore suggeritur, pro nullo pensant et quasi currus uecti pondere in hostes magnum inpetu.m habent, qui sanctis uirtutibus et acutis consiliis pleni temptamenta omnia, 1050 quae ingeruntur, in momento destruunt. Nec uacat ab isto sensu, quod currus, dum per terram uoluitur, et inferiorem partem leuat sursum et superiorem item deorsum premit. Sic nimirum et sanctorum uirorum recta intentio, dum de terrenis, quae agit, caelestia expectat, uelut partem, quam 1055 per terram trahit, ad surnma dirigit. Et, quia se tam de bono opere quam de expectatione aetemaeretributionisin conspectu ,,, 19s conditoris hurniliat, uelut ad terram mergit partem, quam sursum leuat. In rotis quippe suis currus noster incessanter uoluitur, si de bono opere semper ad aetema intenclimus et de 1o6o omni profectus nostri altitudine humiles esse curamus. VIII, 58. Quae profecto arma et curros tune regis sunt, cum a 12 praedicatorum sanctae ecclesiae forma et doctrina discrepare tOSl/1118 Ps. 67, 18.

1039 II Cor.

2,

u.

1Ml/1MI

Eph. 6, 16-17.

tllf seruituti subido] in seruitutcm redigo" 111 1111 et 0111. 11111 1111 milium] millibus "' 1117 ipsorum] eorum ,, 111 1N8 cst] et 111 1NI bis] illis 11 111 1N7 imo] domo C 1 111. 1M8 vehecti " 1111 item OIII. • • dcorsum prcmit] dcprimit dcorsum " 111 11H conspcctu] conspcctum C 1 m. 1118 inccnsanter C 1111 ad 0111. "111 1111 sunt regis i1111• ., 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 56-59

323

minime uidentur. Curros ergo et arma electi praedicatores fabricant, quando auditores suos ad supernam patriam 1o65 festinare docent et intentionis rectitudine et munitione uirtutis. 57. Sed haec omnia, quae in profectu unius ostendimus, nihil obstat, si per se in pluribus distributa sentiamus. Electos PL quidem per uirtutum gradus proficientes ostendimus prius in 1070 curribus poni, deinde equites et regalium quadrigarum praecursores ordinari, tribunos, centuriones, aratores et rnessores constituí, ad extremurn uero fabros armorum fieri. Sed, quia sancta ecclesia diuersis electorum ministeriis utitur, qui uult, potest gratiarum dona singula ordinibus adtribuere singulis, 1075 ut eorum quaeque sint propria, qui eorum affectibus strictius inseruntur. VIII, 58. Quid ergo est, quod subdit filias israhelitarum unguen13 tarias et focarias et panificas esse futuras? Sed filiarum appellatione aliquando infirmitas, aliquando fecunditas desi1080 gnatur. Quae ergo israhelitarum filiae nisi mentes electae sunt ad diuini uerbi conceptum praeparatae ? Quae regis unguentariae fiunt: quia, dum praedicatoris sui institutione proficiunt, in se abundantem gratiam spiritus sancti percipiunt, per quam mederi contritis cordibus salubriter possunt. Focariae etiam 10s, fiunt : quia, dum feruore sancti spiritus plenae sunt, exemplo suo proximorum corda in amorem conditoris accendunt. Panific.ae fiunt, quando electas mentes uerbi dei alimento reficiunt. Vnguentariae ergo sunt filiae, quando uulnera peccatorum curant. Focariae sunt, quando purgata a sordibus 1090 peccatorum corda ad studium boni operis exemplo suae uirtutis inflammant. Panificae uero sunt, quando proficientibus per exempla non iam exempla proponunt, sed altae scientiae uerba proferunt ; ut uelut solido cibo pasti tanto fortius agant, quanto iam spiritaliter instructi feruentes aeterna 1095 desiderant. VIII, 59. Sequitur : AGROS QVOQVE VESTROS ET VINEAS ET 14 OLIVETA OPTIMA TOLLET ET DABIT SERVIS SVIS. Quinam sunt agri, quae uineae, quae oliueta, quae iure praelatorum nobis auferuntur? Sed praedicatores sancti, quando ad correctio1100 nem peccatorum loquuntur, delectationes carnis, concupiscentias mentís, simulationes bonorum operum reprehendunt. Nam, si carnis delectationes iniquae possessionis agri non

1NI intcntionis] intcntiones C munitione] minutione sit C 1011 proficientes] proficisccntes,, 111 107' singula] in pra,111.C 1171 qui] illis praem• ., 111 1088 sunt] fiunt ,, 111 1088 sunt om. 11111 1N1 panificae] sunt add. dtl. C 1111 uerba] ucro,, 11N ferucntes] ita rttltjor1an C 1111.; ferucntius C 2 111. ,, m 1118 pr. et 0111.,, 111 1-/1100 corrcctionem] corrcptionem,, • Ult opcrum 0111. C 1 111.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

240

IN LIBRVM I REGVM, IV, 59-6o

324

e~ent, apostolus nequaquam diceret : Qui seminal in carne, de carne metet corruptionem. In carne quippe seminare est propouos situm mentís obruere in delectationes corporis. Qui profecto corruptionem de carne metunt, quia in electorum resurrectione renouationem aeternae incorruptionis nequaquam recipiunt. Vinearum quoque appellatione mentis concupiscentiae recte figurantur, quia reproborum corda inebriant et a cognitione 1110 ueritatis alienant. Huius uineae fructum uituperans Moyses dicit : Ex uinea sodomorum uitis ecwum et propago eorum ex GM1UWrha. V ua eorum uua f ellis et botrus amaritudinis ipsis. Ex sodomorum quippe uinea uitem et ex Gomorrha ducit propaginem, qui nefandissimis concupiscentiis mentem replet. nrs Quasi enim uineam facit, qui inde aeterna obliuiscitur, unde • 196 per concupiscentias debriatur, et, qui se quasi sub umbra uineae et amoenitate prauae delectationis refrigerat, aetemi PL 241 sibi incendii retributionem parat. Vnde et apte nimis eiusdem uineae fructum exponens : Vua fellis et bot,us amaritudinis 1uo dixit. Vua quippe in uisu est, fel in sapore, uisum oblectans, gustum amaricans : quia nimirum reprobae mentí ualde placet, quod concupiscit, sed in aeterna poena, quod sibi modo est dulce, amarescit. Rex ergo nobis agros tollit, cum electus praedicator latos in delectatione motus camis nostrae loquendo 1us subtrahit. Vineas tollit, cum debriantes concupiscentias acorde nostro penitus abscidit. Oliueta etiam tollit, cum falsae misericordiae opera reprehendit, cum recte exhortando suggerit nullum esse meritum operis, nisi prodeat de proposito bonae intentionis. 80. Sed ualde quaerendum est, quur dari seruis regis asseVIII, 1130 14 runtur. Nam, si haec a nobis iure auferuntur, quinam erunt, quibus non indigne tribuantur ? Quod tamen si subtiliter quaerimus, magnos in imperiis suis sanctos praedicatores nostros inuenimus. Qui ergo sunt hi serui nisi illi, de quorum capite ad n3J beatum Iob dominus dicit : Numquid accipies eum seruum sempiternum? Maligni namque spiritus. serui sunt sanctorum hominum, sed in hac uita serui perpetui, in illa uero serui sempitemi. Cotidie namque hoc ingerunt, unde sancti uiri 1103/UM Gal. 6, 8. Iob 40, 23.

1111/1112 Deut. 32, 32.

1119 ibid.

1131/1136

1101 delectationes] delectatione C 2 111. 1110 fructum] fructus " 111 1111 dicit] ait " 111 uitis] uinea " 111 propa~o eorum 0111. " 111 Utl/1111 ex Gomorrha] de suburbanis Gomorrhae" 111(Gomorrhce 11) 1111 amaritudinis] amarissimus " 111 ipsis 0111. ,, 111 1111 et 0111. • 111 1111 undc] et 11dd.111 1118 et 0111. " 111 1111 fructum] fructus f1 111 uua] ila C 1111.(wa) ; uuam C 2 "'·" 111 botrus] botrum 11 111 un cst] stripsi "'111 • 111,· f/lllUlkl•muit C 11H latos] lactos forsa 1111/i,u" 111 1111 concupiscentias] concupiscentiis C 1 111. 1111 abscidit] abscindit,,,,, 1111 111 iurc C 2 111. 1•p. li11. un indigne] indignac" si 0111. C 1111. 11H sunt ergo;""·• 111

aº"'·,,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 60-61 1140

114,

11,0

325

coronentur. Nam, cum ex proelio huius uitae aeternae gloriae · nobis uictoria praebeatur, qui contra nos ea bella innouant, quibus ad aetemam requiem ducimur, profecto nobis magna seruitia inpendunt. Serui quoque uictorum sunt, testante etenim ueritate : A quo quis uincitu,-, eius se,-uus etficitu1'. Nam, dum proelia contra eos, qui uicturi sunt, excitant, seruiunt eis, qui inde coronantur, unde ad tempus eorum proelia potenter excipiunt. Sed quia, quod ad sanctorum gloriarn profi.cit, malignis spiritibus crescit in augmentum damnationis, ablati agri et u.ineae atque oliueta seruis tribuuntur. De omni quidem malitia su.a daemones in aetema poena puniuntur. In .congressione qu.idem occulti certaminis, quando electi uincunt, mala, quae repellunt, su.is hostibus tribuunt : quia isti tamquam aurum in fornace probantur, illi pro reproba suggestionepuniuntur. Agros ergo, u.ineaset oliueta serui suscipiunt : quia, cum peccatores ad uitam praedicantibus doctoribus redeunt, hoc etiam ad damnationis cumulum daemonibus profi.cit, quod paenitentes in culpa praeterita tandiu eorum fraude retenti sunt. Dantur etiam haec seruis, quando officiopraedicatorum conuersi ad dominum peccatores agnoscunt, quod in amore praeteritorum criminum fraude daemonu.m tenebantur. 81. Quid uero est, quod segetes et uinearum redditus addecimari et eunuchis famulis regís dari ea perhibuit ? Sed segetes electorum addecimantur, quando excellentiora eorum opera colligirnus, ut ea ad exemplum fidelium producamus. Vnus denique solus fuit, qui in se omnium uirtutum plenitudinem habuit. lile namque solus hoc habuit, cui se omnis plenitudo cliuinitatis corporaliter infudit. Nos autem, quia de PL 242 plenitudine illius omnes accepimus, dona gratiarum per partes diuisa possidemus. Hinc Paulus ait: AUi quidem pe, spiritum datur sermo sapientiae, alii senno scientiae secundum eundem spiritum, alii genera lingua1'um, alii interpretatio sermonum, alteri fides in eodem spi,itu, alii operatio uirlutum, a/,ii p,ophetia, aUi disC1'etiospi,ituum. Denario uero numero, quia ,,, 197 perfectus est, uirtutes addecimamus, curn singulorum dona

11,, 116o

VIII, 15

11

116,

1170

1HI II Pct.

2, 19. 1118 tfr Ioh. 1, 16.

1111 tfr Sap. 3, 6.

11•¡11n I Cor. u,

UN/1117 tfr Col. 8-10.

1,

19.

1187/

1HI uictoria nobis ia. "111 ua etcnim 0111. ,, 111 11t7/1H8 damnationis augmentum i1111. ,, 111 1H8 atque] et " 111 1118 puniuntur] punientur ,, "' 1118 praedicatorum] praedicatoris " "' peccatores ad dominum ia. " "' 11• quod] sn-ipsi "'111 "111 ; qui C 1111 redditua] stripsi t1D11 " (efr ,. 216) ,· teditus C 111 1111 perhibuit] perhibentur "111 UN habuit. lile namque aolus hoc 0111ptr /Jo,,,o«JI."111 1118 illius] eius • 111 1111 diuiaa] diuisas • 111 1171/1171 aecundum eundem spiritum 0111. • • 1171 denario uero numero] stripsi t11111" 111,· denariua ucro numcrus C C.C. CXLIV

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 61-63

326

un electorum colligimus, quae minores imitentur. Nam de Moyse scriptum est, quia erat mitissimus super omnes homines terrae. De Abraham quoque dicitur, quia creclidit deo et reputatum est illi ad iustitiam. Cum ergo mansuetudinem, cum fidem imitari uolumus, necesse est, ut de exemplo Moysi et 1180 Abrahae ad refectionem mentis nostrae uelut electarum segetum cibi decimentur. Sic sic nimirum castitatem Ioseph, sic lob patientiam, sic zelum Phinees ad exemplum nostrum praedicatores proferunt: quia, dum perfectorum uirtutes ostendunt, uelut electarum messium decimas congregant, quas bene n85 proficientibus apponant. 6Z. Vnde et bene eunuchis et famulis eaedem frugum deVIII, ló cimae dari praedicuntur. Eunuchi quippe sunt, qui animi uirtute in se omnia libidinis fomenta contriuerunt. De quibus nimirum in euangelio dominus dicit : Sunt eunu1190 chi, qui se castrauerunt propter regna caelorum. Famuli sunt, qui adhuc studiis uitae actiuae sub aliena cura inseruiunt et ad latitudinem caritatis liberi adhuc exire non possunt. Qui et apud Moysen sex annis seruire dominis suis debere inueniuntur, ut septimo liberi egrediantur : quia nimiruni n9s prius debent perfecti esse in opere, ut ordinate exire ualeant in summa contemplatione. Eunuchis ergo famulis suis doctor messium decimas tribuit, quando hi, qui in candore castitatis sibi oboediunt, opera maiorum electa sequuntur. Vinearum etiam decimas tribuit,cum eis, quam mira caritate patres nostri 1200 deum et proximum dilexerunt, ostendit ; ut et ipsi etiam eiusdem caritatis abundantia repleri studeant ac uelut ebrii, praeteritorum obliti, sola futura diligant atque ad illa feruenter currere non omittant. VIII, 63. Post ista uero omnia serui israhelitarum et ancillae, 16 1205 iuuenes optimi tollendi praedicuntur atque in regis opere ponendi. Qui sunt serui carnalium, nisi qui malorum exemplo diutuma consuetudine sic deprauati sunt, ut colla mentis sub iugo nequissimae imitationis perpetuo subdidisse uideantur ? Serui ergo illorum tolluntur, quando electorum praedicatorum u10 studio illi etiam peccata deserunt, qui reprobae imitationi carna1ium uehementer subdi uidebantur. Qui etiam iuuenes optimi dicuntur. Iuuenes quidem sunt, quia in malo fortes; 1178/ttn ifr Num. 12, 3. 1177/1178 ifr Gen. 15, 6. 1181/1181 tfr Gen. 39, 7 ss.; lob 1, 20-22; Num. 25, 7 ss. 1181/UN Matth. 19, 12. 1111/UN tfr Ex. 21, 2.. 1177 quia crcdidit deo] credidit Abraham deo• 111 1118 illi] ei • 111 1171 fidem] 6de • 111 1184 quas] quac C 1188 omnia in se;-.• 111 1111 casttaucrunt se i1111.• 111 rcgna] regnum • 111 un latitudinem] altitudincm • 111 1111/UN in summa contcmplatione exirc ualcant ;""· • 111 11N suis 0111. 1117 hi] bis C 1118 oboediunt sibi ;""· • 111 1111 habundantia r11tr. C • 111 2 111. 1202 practeritorum] practcritorumquc • 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 63-65

327

optimi etiam clicuntur, quia ceteris peccatoribus nequiores sunt. Quibus nimirum per prophetam dicitur : V ae, qus potentes 121, estis ad bibendum uinum et ui,i /orles ad miscentlam elwietatem I Vinum denique bibunt, qui deliberatione mentis feruorem PL concupiscentiae praecipitanter excipiunt. Et ebrietatem miscent : quia, dum concupiscentiarum ardoribus inflammantu.r, ad uias rectitudinis perdita ratione reclire nesciunt. 1220 Potentes uero et fortes tam ad bibendum quam ad miscendam ebrietatem sunt, ut pro feruenti proposito mali uelut optimi serui e~e doceantur. Hos optimos iuuenes item diuinus senno demonstrat, cum diaboli auiditatem exponit dicens : Esca eius electa. Nam antiquus hostis in eorum nequitia ualde 122, reficitur, quia nequi$iinis nequiores sunt. Ancillarum uero nomine illa nequissima peccatorum conditio designatur, qui per iniquitatem ualde sunt pessimi et aliis praebent exempla prauitatis. Velut enirn ancillae seruos pariunt, dum magnae iniquitatis non sunt solum operariae sed etiam matres. 1230 84. Quia uero sanctorum praedicatione tales etiam conuertuntur, qui magna postmodum seruitia omnipotenti domino inpendunt, apte serui et ancillae dicuntur auferri et in opere VIII, regis poni. Annon tune ancillam rex regum tulit, quando de illa 16 magna peccatrice dixit: Remittuntu, ei peccata multa, quoniam 1235 dilexit multum i Et hanc in opere suo posuit, quando in castellum intrauit et eum illa in domum suam recepit. In opere suo hanc posuit, quando resurgens a mortuis ei praedicationem suae resurrectionis iniunxit. Seruum quoque tulit, quando a telonei lucro Matthaeum ad se sequendurn uocauit. In opere u.40 suo hunc posuit, quia ei in domo sua conuiuium praebuit. In opere suo hunc posuit, quia et Aethiopiae praedicatorem et uniuersi orbis euangelistam fecit. Quia ergo praedicatorum ministerio hi etiam ad dominum redeunt, de quorum salute humana cogitatio desperare poterat, bene serui et ancillae, 124, optimi iuuenes in regís opere ponendi describuntur. 85. Possunt seruorurn et ancillarum nomine motus cordis et VIII, 16 affectiones intellegi. Nam, quando nobis reproba suggerunt, serui sunt ; quando affectiones mentís prauorum motuum suggestionibus substemi appetunt, ancillae. Tune quidem tlH/1111 Is.,, 22. 1111/tlH Hab. t, 16. 1114/1211 Luc. 7, 47. 1111/ 1117/1118 tfr Marc. 16, 7. 1111 tfr Matth. 9, 9; 1111 efr Luc. 10, 38 ss. Marc. 2, 14 ; Luc. S, 27. 1NO tfr Matth. 9, 10; Marc. 2, Luc. S, 29.

J,;

1114 quibus] qui C 1 111. 1211 quia] qui mti,u forsa1111 111 1111 seruitia 1111 in 0111. C 1118 omnipotenti domino] omnipotcnti deo seruitia " 111 ancillam] ancilla C 1111. 11N in domum suam] in domo sua" 111 1118/1117 in opere suo hanc] banc etiam in opere suo " 111 1117 quando] quia ,, ,,, tNO hunc] ctiam add• ., 111 sua] suo ,, 1H8/1H1 in opere suo bunc posuit quia 0111• ., 111 1H1 ali. et 0111. m 1141 uniucni] conuersi "111 1HI optimi] et P,41111. 11 111(tfr l11111111l. 236)

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

243

IN LIBRVM I REGVM, IV, 65-68

328

uso necesse est, ut per rigorem praepositi utrisque dominemur.

Sernos nostros et ancillas praedicatores tollunt, cum motus cordium nostrorum et affectiones instruunt, qualiter ad dei seruitium dirigantur. In opere regis ponunt, quando iam ídem dei omnipotentis seruitium, quod eorum magisterio didicimus, un exercemus. Quare et in asinis quid aptius quam lasciui motus animae figurantur? In opere autem regis ponuntur, quando illa mens, quae prauis cogitationibus moueri ad lasciuiam solebat, praedicatione doctoris proficit et affectus suos in appetitu imitandae castitatis ponit. VIII, u6o 68. Possunt seruorum et ancillarum et asinorum nomine 16 designari, qui saecularibus hominibus corporalia obsequia fortiter inpendunt. Sed in opere regis ponuntur : quia conuersi ad dei omnipotentis seruitium spiritalia tanto deuotius pro aetema retributione tolerant, quanto clarius agnoscunt, quia u6s magna sine fructu tolerabant. PL 2.1-4 VIII, 87. Greges etiam rex addecimare dicitur: quia, quisquis om17 ni poten ti deo pJacere appetit, oportet ut mundus sit per innocentiam et studio boni operis intentus. Per illud quidem arbor est bona, per istud etiam fructus facit. Quia uero multis utimur, 1270 ut seruare innocentiam et bona opera pura exhibere ualeamus, ipsae cogitationum innocentium turbae greges nostri sunt. Quid ergo est, quod addecimantur, nisi quia cogitationum subtilitas facile non uidetur? Nam saepe bona nos cogitare putamus, quae subtiliter discussa bona non fiunt. Addecimari un ergo greges debent, ut illud solum regii iuris sit, quod denario numero continetur. Quod in nobis tune bene agitur, cum praeclicatorum nostrorum magisterio discimus perfecti esse non solurn exhibitione operis sed etiam in exquisitione cogitationis. VIII, uso 88. Ad extremum uero dicitur : VosQVE ERITIS El SERVI; 17 ut uidelicet sic eius iuri se subclitos sciant, ut eius mandata praeterire non audeant. Hanc profecto regiam dominationem uolebat dominus statuere, cum clicebat : Quodcumque ligaueris super ter,am, erit ligatum et in caeUs et, quodcumque solueris uss super ter,am, erit solutum et in caelis. Hanc etiam potestatem exigebat a subditis, qui dicebat : Si quis euangelizauerit uobis aliud, quam ego euangelizaui uobis, anathema sit ! Hinc item dominus discípulos mittens in praedicatione dicit : Qui uos 111 199 audit, me audit et, qui uos spernit, me spernit. Hinc de ludaeae 1181/1181 Matth. t 6, t 9.

1181/1187 Gal. t, 8.

1188/1181 Luc.

10

1

16.

1111 ut

0111.,, praepositi] propositi" 111 11M tolcrant] tollerant • HU tollerabant,, 1171 pura 0111 • ., 111 11'1' fiunt] suntjtWsa111111/i,u •• 1171 esquisitione ru,r. C 2 111. 118'/tlll erit ligatum .•. super terram 0111. p,r boC 1111. 1188 quis] s"ipsi""" • 111 ,· quid C 1188 praedicatione] praedicationcm 111

"'°"''·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 68-69

329

praedicatoribus eisdem discipulis dominus dicit : Quaecumque di:xerint uobis, /acite. Serui ergo regum nostrorum sumus, quando sic praelatorum nostrorum imperio subclimur, ut praeter eorum auctoritatem agere milla praesumamus. Quia ergo eis prosunt omnia, qui in uirtute oboedientiae suas 129s uirtutes roborant, in fine regii inris dicitur : Vosque e,itis ei serui; ut fideles subcliti tune etiam se subditos praedicatorum praecepto debere esse cognoscant, quando per uirtutum profectum ad perfectionis culmina perducuntur. Quod etiam eisdem uerbis ipsa neritas discipulos edocens ait : Cum /ece,itis 1300 haec omnia, dicite, quia serui inutiles sumus. 69. Verumptamen, quiacamalibusistaloquebatur,adiunxit VIII, dicens : ET CLAMABITIS IN DIE ILLA A FACIE REGIS VESTRI, 18 QVEM ELEGISTIS VOBIS, ET NON EXA VDIET VOS DOMINVS IN DIE ILLA : (JVIA PETISTIS VOBIS REGEM. Qui regem petierant, 1305 a facie regís clamant, quando hi, qui agere spiritalem uitam sub bono rectore uouerant, eiusdem uitae relinquere labores temptant. Facie quippe omnes agnoscuntur. Facies ergo regís est cognita conuersatio et eruditio boni praedicatoris. Qui nimirum, quia dura et aspera pro aetema uita agunt, dura 1310 praecipiunt, eorum uitam atque doctrinam carnales subditi non imitari sed fugere conantur. Faciem quippe regís tune uident, qui regem petierant, cuius adspectum ignorabant : quia in praelato suo caelestis itineris districtio quam sit laboriosa, considerant, quam uelut rem facilern, ante quam PL 131s cognoscerent,appetebant. Tune afacie regis clamant,qui regem petierunt : quia, dum carnalis uitae deserere morem nolunt, eius, quem sibi praee~e uoluerunt, optimi pastoris sui laudabilem imitationem effugere nituntur. Et, quia caeco corde lucem uidere non possunt, ad dominum clamant, id est : ut euadere 1320 spiritale iugum dei possint, dominum obsecrant. Sed non exaudit eos dominus in die illa. Quae est dies illa, in qua reprobi subiecti dominum obsecrant, nisiintentio uanae prosperitatis ? Non ergo exaudiuntur : quia profecto per diuinam gratiam numquam fit, ut bonis rectoribus semel promissa subiectio li132s bera egredi ad mundi delectationes possit. Quare et causam subiunxit dicens : Quia petistis uobis ,egem. Quasi dicat : u90

tlto/1191

Matth. 23, 3.

1299/1100 Luc. 17,

10.

°"'·

omnia 11 111 HN/7 praedicatorum] praelaprofcctum] perfcctum C 1111. 1199 discipulos '""· e ! 111.IIIJ>. ,ra,. tHO quia 0111. ,, 111 1111 ucstri 0111. 111 1111 qucm elegistis uobis OIII. ,, 111 11N uoucrant] uouerat ,, 1187 quippc] quidcm " • 1111 dura] et prU111. ,, 111 1111 morcm] more C l 111. nolunt] uolunt • 1111 spiritalc] spiritualcm" possint] possunt C 1111. 1111 alt. in 0111. 11• 1111 ergo 0111. 11 111 11N proaunt] praesunt " 111 torum pran11. tkl. C 1•1

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

24s

330

IN LIBRVM I REGVM, IV, 69-72

'Pastoribus spiritalibus promissa. subiectio indissolubilis est. Facile quidem uobis regem petitis ; sed, quia dignitas regia grauis est, eorum potestatem effugere facile non potestis.' 1330 70. Hoc quia ad historiam dicimus, notandum esse censemus, quia omnipotens deus, dum ius regis praedicit, religiosis praepositis formam institutionis inpendit; ut, qui arctissimae conuersationis uiam imperant, nouiter accedentibus facile aditum non inpendant. Qua.re et eiusdem arctissimae uitae 133s magister optimus et summae ueritatis discipulus eruditus praecipit dicens : P,obate spi,itus, si ex deo sunt. Et item : Nuntientu, ei du,a et aspe,a, ut sciat, ad quod int,at. Praedicat ergo dominus ius regis : dicat sciens omnia, quales futuri sunt carnales in eius obseruatione; ut ad uitam uirtutis facile debiles 111200 1340 non accedant, fortes praepositi facile debiles nequaquam ;recipiant. Celeritas quidem conuersionis plerumque oritur ex praecipitatione consilii, non incremento deuotionis. Nam, cum infi.rmi fortia promittunt, non est expertum robur animi sed confusio discretionis. Quos omnes sub unius denotatione 134s sapiens ille ammonet, qui dicit: Supe, te onus ne leuaueris. Qui ergo in regularis uitae forti proposito aliis praesunt, tanto discretius debent ad eandem uitam conuersos recipere, quanto et utilius praenoscendum est, accedentium petitio ex uirtute sit animi an ex praecipitatione uoluntatis. Nam, qui in suis 1,so actibus faciles sunt, solent tam instanter uitae spiritalis asperitatem appetere, ut uideantur magna animi uirtute, quod expetunt, desiderare. VIII, 71. Quare et apte subditur: NOLVITAVTEMPOPVLVS AVDIRE 19-20 VOCEMSAMVHELIS,SED DIXERVNT: NEQVAQVAM, SED REX I3SS ERIT SVPERNOSET ERIMVSNOSQVOQVE SICVTOMNESGENTES ET IVDICABITNOSREX NOSTERET EGREDIETVR ANTENOSET PVGNABITBELLANOSTRAPRO NOBIS.Hoc quia superius late expositum est, in eorum exquisitione otiose retinemur. 7Z. Sequitur: ET AVDIVITSAMVHELOMNIAVERBAPOPVLIPL 246 VIII, 136o ET LOCVTVS EST EA IN AVRIBVSDOMINI.Audire uocem populi

21

11N Bcncdicti Regula, cap. s8 (ed. R. HANSLIIC, C.S.B.L., t. LXXV, p. 133); efr I 4, 1. 1117 ibid. (cd. cit., p. 134) 1141 Eccli. 13, 2 sec. LXX. 1117/ 1118 tfr nn. 13-14, 29.

Ioh.

1111 Ut qui] C 2 111.SIIJ). lrlJI ,• Quare P,-MIII. C 1 111.(pw bolllOIOI.NI IIÍIÜhlr ,• tjr l. 133#),, 111 arctissimae] arctissimam,, 111 1181 et 0111. ,, 111 1111 sunt] sint,, 111 1117 et aspera] pcr quae itur ad deum add.• 111 intrat] Nota quod hic beatus pontifex greg. introducit rcgulam s. h. in capite 48 (si,) de disciplina auscipicndorum fratrum add.in 111arg. 111/.IIIIU s. XVI 1118 seicos] sciant "• sciat 111 1118/1119 carnales futuri sunt i1111. " 111 1ut] et;,,,., forst111 praffll. • 111 debiles facilc ;,,,,. ,, 111 1NI accedant] accendant C 1111. 1M1 rccipiant] acc1p1ant • 111 conuersionis] conuersationis C 1111.(at ,xp,,,,xit ipsa l 111.) tNI incremento] ex prtm11. ,, 111 1NI cum C 1111.sllJ).li11. est] cssc pro1111.,xp.,,,tit C 1111. 1NI ille 0111.,,111 1NI praccipitatione] praecipitione si, C 1111 tan 0111. • 1111 quare et apte subditur 0111. • "' 11H pr. sed] et • •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 72-73

33r

est, quae sanctae conuersationis habitum petentes exterius dicunt, agnoscere. Nam uelut solam accedentium uocem audimus, cum scimus, quae exterius asserunt, sed, quales inter sponsionis suae assertiones futuri sunt, non uidemus. Loqui 1365 ergo ea in auribus domini debemus, ut ipse sponsionis uerba suscipiat, qui, dum uerba audit, corda discutit et ex textu professionis usuras exquirit robusti operis. Hoc itaque nouitiorum nostrorum mentes audiant et expauescant : quia uidelicet, quod nobis dicunt, in auribus domini loquimur. Nam, 1370 quod coram nobis promittunt, deo offerimus; ut ipse iam de manibus nostris teneat, quod exquirat. Quae profecto libertas rectoris est obligatio subditi : quia tanto clistrictiori sententiae subditur, quanto apertius scire potest, quia de eo, quod respondet, omnipotenti deo reddere rationem debet. Cum ergo ea, 13n quae nouitii promittunt, deo offerimus, quasi chirographum, quod nobis faciunt, ei damus. Et, quia latenter hoc agitur, in auribus domini Samuhel ea, quae populus dixerat, locutus fuisse perhibetur. In auribus quippe amicorum loquimur, quando ea, quae dicimus, extraneis celamus. VIII, 1380 73. Sequitur : D1x1T AVTEMDOMINVSAD SAMVHELEM : AVDI VOCEM EORVM ET CONSTITVE SVPEREOSREGEM.Superius 22 propheta futura prospiciens ait : Clamabitis ad dominum in die illa et non exaudiet uos : quia petistis uobis regem. Nunc uero dominus dicit : Audi uocem ecwum et constitue supeY eos 1385 ,.egem. Quid per hoc nobis ostenditur, nisi quod saepe bonis rectoribus sanctae ecclesiae diuinitus inspiratur, ut caelestis uitae studiis eos subdant, qui sub disciplina eiusdem professionis poste a deuoti non sunt ? Qui prof ecto post ea a facie regis clamaturi sunt et tamen diuino praecepto regem recipiunt : 1390 quia cliuinitus inspirantur ad seruitutem dei deuote accedere, quos in augmento mercedis aeternae pastorum sollicitudo magna ui laboris sub eiusdem seruitutis uinculo debeat cohi- ,,, 201 bere. Ad dominum nempe clamare dicuntur a facie regis sui ; sed, quid a domino missus propheta respondeat, ipsi reges 139, audiant, ut, quid agere debeant, inter ipsos clamores sciant. Non, inquit, exaudiet uos. Ergo nec ipsi exaudire debent. Qui enim in sanctis monasteriis sunt tepidi, medendi sunt quasi aegri, non sunt eiciendi ut mortui. Nam, si a domino missi sunt, ~ter spiritalium unguentorum fomenta resipiscunt. Dicat ergo 1181/1181 I Reg. 8, 18.

11N ibid.

1111 dicunt] dicant,, 111 118' suae 0111. "111 sunt] sint" 111 11N suscipiat] 1111cipiant " ex bit C 1 111. 1117 profcssionis] profcctionis 111 itaque] 1171 quac] stripsi t11111" 111,· quod C 1178 ei] illi 11111 1181 namque • 111 uoccm] uoces " 1181/1181 in die illa 0111. • 111 1181 uos om. " m 11M uoccm] uoccs " 1111 magna ui laboris] ita C 11(ni pro ui "• prima litt,ra wron,, l#llla '" si, i111prusa ,· cfr ;,, ,ad,,,, phrMi snb pro sub) ,· magni laboris • •icsipisc:unt] resipisccnt ., 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 73-75

332 1400

140s

IX, 1-2

dominus : Constitue super eos regem : quia profecto nonnulli ad seruitutem dei deuoti ueniunt, qui et refrigescere permittuntur, sed pastorum studio, quorum se praecepto diuina inspiratione subdiderant, ad amorem caelestis patriae PL recalescunt. 71. Sed iam, qualis pastor ad haec sit idoneus, exponit dicens: ERAT VIR DE BENIAKIN,NOMINECIS, FILIVSABIHEL, FILII SEROR, FILII BEORETH, FILII ASIA, FILII VIRI GEMINI, FORTIS ROBORE. ET ERAT El FILIVS, NOMINE SAVL, ELECTVS ET

1410

141s

1420

142,

1.H0

BONVS.Quid est quod, cum rex constituendus ostenditur, patrum nomina praedicantur, nisi quia indigne adsumitur ad primatum sanctae ecclesiae, qui sanctorum patrum in moribus nobilitatem non tenet ? Sex autem patrum nomina adsignantur, ut sanctae conuersationis eorum in bona actione perfectio designetur. Sex enim die bus mundus conditus est, sex aetatibus consummatur. Sex ergo sunt patres, qui in genealogiae ordine electorum pastorum sanctae ecclesiae nominantur : quia nimirum illorum sunt per imitationem filii, qui in formam sequentium culmen obtinuerunt perfectionis. 75. Pater uero regis Cis, id est duros, dicitur : quia profecto hi, quorum sancti praedicatores imitatores sunt, uita et zelo remjssi non sunt. Duri namque sunt, quia peccatoribus mollia non loquuntur. Duri etiam sunt : quia, ut alias bene conigant, dura, quae illis praecipiunt, in sua conuersatione demonstrant. Duros namque uidebatur, qui iudaeos arguebat dicens: Genimina uipera,um, quis ostendit uobis /uge,e a uentu,a ira? F acite ergo dignos f,uctus paenitentiae. Sed, qui durus erat aliis, sibi remissus nonerat. Nam, ut paenitentiae duritiam,quam praedicabat, euangelista eum tenere ostenderet, ait : Habebat uestimentum de pilis camelo,um et zonam pelliceam ci,ca lumbos suos, esca autem eius e,at locusta et mel siluest,e. Ad Hezechihel quoque dicitur : Ecce, dedi f,ontem tuam durio,em f~ontibus eo,um, ut adamantem et ut silicem dedi /aciem tuam. Sed, qui tam duros contra duros in malo ueniebat, ut dura, quae uenerant, Hlf/HII

Luc. 3, 78.

1428/tflO Matth. 3, 4.

Hl1/HII

Ez. 3, 8-9.

HOO rcgcm] pcccatorcs C 1 111., torr. ipsa 1111. Hit ucniunt deuoti ;""· • •· HII/HU subdiderant diuina inspiratione i1111. ,, 111 1'17 Seror] Seor• BcoAsia C, Aphia ,, 111 Jcmini 111 1418 ei] illi • • rct C, Bcchoratb ,, 111 nomine] uocabulo,, 111 1408/1409 et bonus] et non erat uir de Israel melior illo, ab humero et sursum cmincbat super omnem populum add. • 111 HU primatum] principatum • 111 1'11 qui Ca m. ntp. /i11. HU formam] forma•• 1418 obtinucrunt] obtincnt,, 111 1411/tfn quia pcccatoribua .•• etiam sunt ..,_ pw bomoeol.C 1111. HII fugerc] cffugcrc,, 111 ergo 0111. • 111 tül durus HII zonam pclliceam (pelliciem C) circa •aliis •erat C, aliis durus erat ,, 111 lumbos suos] s&ripsino,, C ,· zona pellicca cinctus lumbia ,, 111 HII erat o•. • • locusta] locustae r«li,u forsa11• 111 lezechiel C HU adamantem] amantcm C l 111. ut OIII.,, 111 HII ucnerant] ucntura erant •tli,uforsa • •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

247

IN LIBRVM I REGVM, IV, 75-77

333

locuturus ostenderet, diebus septem in medio eorum, antequam loqueretur, fiebat. Sic enim dicit : Et sedi, ubi illi sedebant,d mansi ibi septem diebus moe,ens in medio eo,um. Quia ergo sancti praedicatores obstinatis peccatoribus lenes ac mansueti non sunt et, quod asperum praedicant, operantur, duri filius Saul recte perhibetur. Illos enim imitari electus praedicator 1440 debet, qui et acuta praedicant et, quae loquuntur, obseruant. 78. Vnde et de eodem regis patre subiungitur: Forlis robore. Sunt nonnulli intrasanctam ecclesiam, qui elationesunt et arrogantia fortes. N am magna agunt ; sed, cum laudare homines ea, quae agunt, desinunt, eadem magna ipsi agere praetennittunt. 144, Fortis ergo robore est, qui uirtutem, quam monstrat in opere bono, habet a spiritu sancto. De quo nimirum robore superius Anna in cantico uaticinata est dicens : J nfirmi accincti sunt • zoz ,ob01'e.De hoc dominus discipulis repromittit dicens : Sedete in ciuitate,donecinduamini uirlute ex a/,to.In hoc robore fortiter 14,0 gradiebatur ille, de quo scriptum est : Re~essus est I esus in PL %41 uirlute spi,itus in Galileam. Qui ergo durus dicitur, fortis robore perhibetur : quia electi uiri, dum summa praedicant, ingentia demonstrant, omne, quod altum praecipiunt, omne, quod magnum agunt, in uirtute sa.ncti spiritus operantur. 1455 77. De quo digne subiungitur: Et e,at ei fil,ius,nomine Sau/,, electuset bonus. Narn, qui talium imitator est, utilis non solum est ad laborem ministerii sed aptus ad fructum hereditatis. Electus quippe etiam ludas ad ministerium fuit, sed, quia bonus non extitit, ius amisit successionis. Qui ergo in Saule 1460 adhuc electo et bono significantur nisi sanctorum patrum electi imitatores, qui per doctrinara aliis utiles swit et per conuersationem sibi, qui sic alios possunt regere, ut sibimetipsis numquam desinant prouidere ? Electi namque et boni sunt : quia sic lucra aliorum expetunt, ut sui nulla damna patiantur. 146J Pleni quippe in se ipsis sunt, effluentes aliis, et de abundantia sui sic aliis tribuunt, ut suae plenitudinis aliquid non amittant. Habent, quae aliis praebeant ; sed habentes, quae sibi possunt sufficere, nulli praebent. Sic aliis praebere oleum nituntur, ut a se fomenta luminis non tollantur; ut, dum inluminant alios, 1470 se non extinguant. Bene ergo electus et bonus dicitur : quia 14"

HII/Hllíbid., Ij. Hit Luc. 4, 14-

1447/14'8 I Reg.

2.,

4.

1448/1448 Luc. 24, 49.

1D8/

HH ibi 0111.• 111 diebus] dies ,, 111 mocrcns 0111. C 1 "'· H37 lenes] leuea • ac] et,, 111 Hit Galilcam] Galeam si, C 1111. 1-111pr. omne] et prt11111.,, 111 Jt. omne] omneque ,, 111 1'61 Saul nomine i1111. ,, 111 HH extitit] fuit • 111 Saulc] Saul • 111 1411/1tll conuersationcm] conuersionem C 2 111.( at 1:x/)llllg,,u/o) HII sibimetipsis] stripsi """ • 111,· semctipais C Hll/1411 numquam] nequaquam ,, 111 HIT possunt] possint " 111 HU aliis] 1111/i,u 111 llitkl#r ,, 111,· aliorum C HII inluminant] inluminat C l 111.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 77-78

334

certe, qui sanctae ecclesiae regimen suscipit, diues ~ debet et omatu donorum spiritalium et plenitudine meritorum. 78. Et, quia de communi orcline, qui praecellunt, eligendi IX, 2 sunt, sequitur : ET NON ERATVIR DE FILIIS ISRAHELMELIOR 14n ILLO.Cuius profecto excellentia commendatur, cum subditur: IX, 2 AB HVMERO ET SVRSVM EMINEBAT SVPEROMNEM POPVLVM. Hac quippe specie corporis in persona ordinandi antistitis praesignantur acta uirtutis. Quid enim in humero nisi fortitudo signatur ? Sed, qui ab humero et sursum super omnem popu1480 lum eminebat, tam sublimis staturae erat, ut, qui altior ~et in populo, capite usque ad humerum regis pertingeret, futuros uero rex collo et capite altitudinem omnium superaret. Capita uero populi quae sunt nisi mentes subiectae plebis ? Quae cum ualde tenduntur, usque ad humerum ordinandi regis 141, pertingunt : quia is, qui ad regendum culmen sanctae ecclesiae quaeritur, tantae debet esse perfectionis, ut, quidquid populus de bono opere sibi uult proponere, in sua conuersatione debeat demonstrare. Quasi enim regís humerum capita ple bis tangunt, cum eorum corda, quidquid uirtutis in pastore suo quaerunt, 1490 inueniunt. Sed rex praecellit eolio, praecellit capite. Quid enim in eolio nisi locutio, quid in capite nisi mentis contemplatio designatur? Capite ergo et collo subclitorum omnium capita excedit, si contemplationis altitudine mirabilis est et sublimitate doctrinae. Quasi enim capite sublimis est, cum illa de 149, secretis caelestibus contemplatur, quae alii contemplari non po~unt. Collum quoque super alios babet, qui altitudine locutionis suae mirabilis est, aequandus ab aliis non est. Quasi enim caput in sublime extulerat, qui dicebat : Veniam PL 249 ad uisiones et reuelationes domini. Scio huiusmotli hominem: 1soo siue in corpore siue extra corpus, nescio, tleus scit. Sed uelut electus et bonus rex, ut collum etiam super capita omnium se tenere ostenderet, ait: Audiui archana uerba, quae non licet homini loqui. Quid uero quasi eminens collum eius miramur in bis, quae tacuit ? Adaequemus eum, si possumus, in bis, ,,, 203 150s quae dixit. De eolio apostoli Pauli processerunt epistolae eius. Et, cum ab illo tempore coeperint eas uiri sapientes exponere, adhuc conantur ea, quae dixit, melius scire. CumHN/1111 Il Cor.

12, 1

et 3.

1111/1111 ibid., 4.

1'71 omatu] omatus ,, 111 1471 praeccllunt] praccellant 1111/im fors1111 • 111 HH uir 0111• ., 111 1'79 signatur] dcsignatur,,,,, 1481 esset] csse C 1111. Hit/ 1481 usque ad .•. et capite 0111. p,r bolllOIOt.C 1 111. 1481 populi 0111. ,, 111 alt. quac] ita, 1111/i,u111llit'4hlr, ",,,,·qui C subicctae plebis mentes i1111 • ., 111 1481 cu.m] quando., 111 suo pastorc ;""· ., 111 HN capite] et prMm • ., 111 HII cxcedit] excellit • 111 ttM,IHII cum illa de sccrctis] cum decrctis C 1111.,torr. ! 111.sllJ). Ji11. 1417 pr. est 0111. 111 1411 uisioncs] diuisioncs gratiarum •, q,,odtorri,-.,,,, r«l1 to11i.111 1scit] sit C 1111. 110t omnium] omnia,, 111 1111 audiui] ÍIII C ,• audiuit fl 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 78-82

335

que cotidie in eius eruditione proficiunt, quasi ad summitatem colli innitentes pertingere nequaqu.am poswnt. Emineat ergo 1510 rex collo, emineat capite, sit humero sublimis; ut conuersatione perfectus sit, eloquio mirabilis, prae ceteris arduus in arce contemplationis. 79. Sed, qui conuersatione magnus est, eloquio praecipuus, prae ornnibus contemplatione suspensus, priusquam perueniat 1s1, ad culmen regiminis, signa exterius habere debet fraternae caritatis; ut uidelicet sic proximorum sollicitudinem habeat, ut ad aetemam uitam lucra animarum quaerat. Bene ergo in IX, eorum typo subiungitur : PERIERANTAVTEMASINAEC1s 3-4 PATRISSAVL. ET DIXIT C1s AD SAVL FILIV?tlSVVM: TOLLE 1520 TECVM VNVKDE PVERISET SVRGENS VADEET QVAEREASINAS. QVI, CVMTRANSISSENT PER MONTEM EPHRAIMET PER TERRAK SALISAET NONINVENISSENT, TRANSIERVNT ETIAMPERTERRAM SALIM ET NONERANT,SEDET PER TERRAM GEMINIET MINIME REPPERERVNT.

1,a,81. Cis, qui durus

dicitur, non solum electos eius sed ipsum etiam redemptorem significat. Nemo enim sibi eo durior extitit. Huius namque duritiae asperitatem propheta insinuans ait : Ve,e, languores nost,os i.pse tulit et dolores nostt'osipse porlauit. Mori enim mortalibus non est pati 1530 pas&biles damnatae naturae. lile ergo sibi durus uehementer extitit, qui in se, unde pateretur, non habuit, sed, ut nos patiendo liberaret, in quo sibi durus esset et pati posset, dignanter adsumpsit. 81. Asinae Cis sunt animae peccatrices. Quia enim in fide 1,,s redemptoris regeneratae sunt, duri esse dicuntur; perditae autem asinae, quia per inmunditiam ab eius swit seruitio separatae. Hinc est enim, quod ad passionem tendens absolutae asinae et pullo insedit ; ut patenter ostenderet, quia ad hoc pati uenerat, ut peccatoribus subueniret. Pereuntes nam1540 que asinas se quaerere fatebatur, cum dicebat : Venit filius hominis quaerere et saluum /acere, quotl perie,at. Has asinas et per semetipsum quaesiuit et aclhuc praedicatores ad quaerendum mittit. Dicit ergo Cis filio suo, ut asinas quaerat, quando electorum cordibus spiritali inspiratione redemptor imperat, 1s4, ut in praedicationis ministerium pergant. 8Z. In praedicationis autem officio pergentes, quia solum spiritalem sensum debent secum ducere, unum de pueris tollere 1118/11• Is. , 3, 4. tlB/1111 Quo loco sentcntia interpungenda sit, non compertum cst. 1117/1118 ifr Matth. z1, 7; Marc. 11, 7; Luc. 19, 35. tite/ 1N1 Luc. 19, 10.

1111 conuersatione] conuersationis C 1111. 1118 typo 0111.C 1111. 11n etiam] et adJ., '"""" "' MilÚhlr, 1111 o/1. et] stri""""'1,, p,dalli ,.,,, • ,,, ,· 0111. Icmini 111 un ipse C 2 111.lll/). li11. portauit] portabit C 1111., torr. ipsa l 111. 11H enim] ctiam 111 1111 duri] durae 1111/i,uforsa 111 1H7 secum debent ;""· • •

e

Digitized by

Go ogle

e

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

336

IN LIBRVM I REGVM, IV, 82-84

iubetur. Vnum narnque puerum tollit, qui, dum ad praebendam aliis formarn uiuendi pergit, in omni, quod agit, spiritalis est. PL 250 1550 Vnum namque de pueris tulit, de quo praedictum est : lpse p,aecedetante illum in spfritu et uirlute Heliae. Vnum puerum secum tulerat, qui ait: Non habemu.s spiritum huius mundi sed spi,itum, qui est ex deo. Hinc iterum d1cit: Nos sensum Christi habemus.Hinc per Hezechihelem de sanctis animalibus dicitur: 15,s Vbi e,at inpetus spi,itus, illuc g,adiebantu,. Quaerens ergo asinas, unum de pueris tollit, quando is, qui nouiter animarum lucraquaerere incipit, quae agere putat, omnia spiritaliter agere disponit. Inuenire autem asinas est peccatores in luce sanctitatis conuersos adspicere. Nam uelut perditae asinae non inue156o niuntur, quando in peccatorurn tenebris reproba corda se obruunt. 88. Et, quia per quinque sensus corporis ad easdem peccatorum tenebras decidunt, quinque regionibus non inueniendae • 204 perquiruntur : uidelicet monte Ephraim, terra Salisa, Salim et 1565 uiri Gemini et Sub. Vnusquisque etenim, ubi per peccatum proicitur, ibi occultatur et qua.si perditus, ubi sit, nescitur, quando iustitiae lucem, in qua eum deus posuit, derelinquit. Hinc est, quod in paradiso post peccatum primum hominem quasi perditum quaerit dicens : Atlam, ubi es? Quasi dicat : 1570 'Quia te in luce, qua posui, non inuenio, demonstra te, ubi posuisti.' Hinc de mortuo Lazaro exquirit dicens: Vbt posuisti eum? Sed, quem quasi perditum quaerebat, ut inueniret, in lucem progredi imperabat dicens : Laza,e, ueni fo,as I Perditur ergo horno, curn peccat; inuenitur, cum peccatum aduersum 1575 se iam paenitendo pronuntiat. Quia enim per sacra eloquia peccatori praecipitur : Die tu fwio, iniquitates tuas, ut iustifice,is ; dum ille, qui peccauit, confitendo iustificari incipit, in luce iam cemitur, ubi positus inuenitur. 8'. Saul autem, qui asinas quaerens non inuenit, eruditi 1580 quidem praedicatoris personam designat sed nouiter incipientis. Quem profecto omnipotens deus praedicationis fructum afferre non patitur, ne uilem peccatorum conuersionem aestimet, dum leuiter conuertere eos ad deum potest. Differtur ergo conuersio, ut conuersi diligantur et eos praedicator tanto 1111/1111 Luc.

Ez.

I,

12.

17. 1111/1111 I Cor. 2 1 u. 1111/tlM ibid., 16. 1111 1181 Gen. 3, 9. 1171/1171 Ioh. 11, 341171 il,id., 43•

11

1171/1177 Is. 43, 26 scc. LXX. 1N8 iubetur] iubentur mli,u forsa11111 pracbendam] pracbcndum • 1NI omni] omne ,, 111 1111 huius mundi] huiusmodi ,, 1111 qui ex deo cat ia. 1111 dccidunt] decidit,, 118' Salim] et p,w,,,. ""' 11M Iczcchielcm C 11 111 1111 Sub C "· Zuph 111 1118 Clt 0111. C 1 111. 1111 quasi pcrditum 0111.,, 111 1171 dcmonstra te] dcmonstrate si, C 1171 a/1. posuisti] posuiatia 11111 1171/1171 in luccm 0111. 11111 1178 ubi] iam add.,, 111 1181 deum] dominum 11111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 84-86

337

isa, amplius amet, quanto clarius uidet, quia eos lucrari cito non

1590

IX, 5

praeualet. 85. Sed, dum sancti uiri de praedicatione sua alios conuertere non possunt, de se uehementer timere incipiunt, ne inde omnipotenti deo displiceant, unde se ei uehementer placere cogitabant. Vnde et plerumque agitur, ut sic nouorum praedicatorum corda terreantur, ut iam proponant eiusdem praedicationis officium deserere et deo per silentium uacare. Quare et subditur: CVK AVTEM VENISSENT IN TERRAM SVB ET

NON INVENISSENT, DIXIT SAVL AD PVERVM: VENI ET REVER159s TA:MVR, NE FORTE DI:MISERIT PATER MEVS ASINAS ET SOLLICITVS SIT PRO NOBIS. Ad patrem reuerti deliberat, qui post-

posita intentione praedicationis deo uacare appetit in secreto silentii. Reuerti quidem dicitur, qui rnissus ante perhibetur. Quasienim corarn patre sunt filii,quando electi uiri rnoranturin 16oo secreta contemplatione redemptoris. Reuertuntur itaque, quando a publico sanctae praedicationis ueniunt ad rimanda gaudia internae claritatis. Sed, quia sancti uiri nihil agunt inconsulti, Saul de reuersione ad patrem puerum consulit. Tune namque puerum consulimus, quando intenta mente 16os prouidemus, ut, quod temptarnus disponere, a spiritali sensu non debeat differre. Ad patrem quippe reuerti disposuerat, qui dicebat : Dixi : Custodiam uias meas, ut non delinquam in lingua mea. Posui cwimeo custodiam, cum consisteret peccato, adue,summe. Aduersus praedicatores peccator consistit, quan1610 do ad praedicationem eorum statum suae iniquitatis non deserit. Et, quia tune praedicator ei silere et deo uacare proponit, ut ad patrem redeat, obmutescit. 86. Sed, quia per silentium uoluntatem dei melius didicit, cor eius concaluit et exardescente igne internae meditatio161 s nis locutus est. Quod in hoc etiam loco ostenditur, quia consultus puer consulenti se consilium inpendit dicens :

IX, 6 1620

EccE, EST VIR DEI IN CIVITATE HAC, VIR NOBILIS. ÜMNE, QVOD LOQVITVR, ABSQVE AMBIGVITATE VENIT. NVNC ERGO EAMVS ILL ve, SI FORTE INDICET NO BIS DE VIA NOSTRA, PROPTER QVAM VENIMVS. Virum dei Samuhelem dicit, in quo

praedicatores sanctae ecclesiae designari iarn diximus. Et uir quidem dicitur pro reuerentia sanctae conuersationis. Qui 1117/1111 Ps. 38,

2.

1111 efr lib. 1, n. 43 ; lib. 11, n. 39; lib. 111,n.

1.

1111 unde

0111. • 111 1111 uenissent] uenissct " 111 terram] terra " Sub 11M inuenissent] inuenisset " 111 puerum] suwn ""'1. • 111 C •, Zuph 111 et 0111. • 111 1morantur] immorantur" 111 1811 puplico C 1NI intcmae] aetemae •• 1111 consulit) consuluit PIII 11N disposuerat C 2 111. 1custodiam] custatiam si," 1HI aduersum] contra,, 111 1811 quia] bis C 1111. (quia qui S 111., a ,xpag,ndo), quia si111plidt1r stripsi """ "111 1811 et uir] qui uir" 111 101 reuercntia] reuercntiam" HD/1111 qui omnc] et omne "111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL

2.JI

,,, zos

338

IN LIBRVM I REGVM, IV, 86-87

omne, quod. loquitur, absque ambiguitate uenire perhibetur : quia, quidquid minatur de inferni suppliciis, quidquid de 162s aeterna laetitia promittit iustis, ita ut denuntiat, et inpii habebunt ad poenam et electi ad gloriam. Qui etiam in ciuitate esse perhibetur,quia electus pastor in communi subiectae plebis custodia semper uigilare cognoscitur. In ciuitate est pastor : quia, cum custodit alios, in se ipso munitus est. Vnde et per pro1630 phetam in uirorum dei ornnium laudibus sub unius descriptione dicitur: In excelsis habitat, munimenta saxorum sublimitas eius. Nam, quo altius in aeternorum ciuium uisione suspenditur, eo et sibi fortior et subditis utilior inuenitur. Nobilis etiam dicitur, quia superna conuersatione conspicuus 16H est et de mundanae uitae rusticitate nihil habet. Inde enim nobilis cernitur unde ciuis. Saecularium quippe hominum quia milla est morum conpositio, quasi in exterioribus locis nutriti rustici sunt. Ex consueta namque inhonestate animi turpes proferunt motus corporis et uelut ualde degeneres 1640 urbanae consuetudinis gesturn nesciunt, dum per omne, quod. agunt, uitae suae speciem uilitate terrenae obscuritatis operiunt. Quo contra uiri dei nobiles sunt, qui, dum fortiter ea, quae diuina sunt, agunt, in omni suo opere superna luce resplendent et nihil degenerositatis habent, qui in magna luce 164s omnis suae conuersationis radios proferunt caelestis originis. Ad hunc ergo a puero Saul ducitur, ut instruatur: quia, qui in arce praelationis ponendi sunt, a spiritali sensu perfectorum PL praedicatorum magisterio subici monentur. Ab hoc puero duci nos ammonet, qui dicit: Si spiritu ducimini, iam non estis sub

lege. 87. Quaerendum uero est, quur dubitatiue dicatur: Si. /orle indicet nobis de uia nost,a, frropte, quam uenimus. Sed, quia spiritalia discere appetit, quia ingentia dona gestit accipere, utrum eisdem donis sit dignus, scire non potest. Dubitare 16,s ergo incipit, quia tam magna promereri se suis meritis non praesumit. Quae nimirum dubitatio electis oritur ex uirtute humilitatis. Quare et comitantis pueri uoce Sauli dicitur : Si forte indicet nobis de uia nost,a: quia nimirum spiritalis sensus non alta nobis sapere suggerit, non audacter de omnipo1660 tenti deo praesumere sed eius dona cum summa sancti timoris reuerentia postulare. Merito ergo puer dicitur, qui humilla 16,0

1111/tUI

Is. 33, 16.

11H infemi] actcmis,,

1841/1118 Gal. 5, 18.

1111/1111 habcbunt] abibunt,, 111 1111 ipso 0111• 111 1111 subditis] proximis • 111 1117 cxtcrioribus] s,ripsi t11111,, 111,· cxtcribus C 1 111., cxtcriobus ! 111. 1U8 animi inhonestatc i1111. ,, 111 1111 degeneres] dcgencris C l 111. 1MI hunc] hoc "111 1M7 a spiritali scnsu] spirituali sensui "111 1M8/1NI nos duci i"" • ., • 1NI iam 0111. " 111 1811 quia] qui ,, 111 1117 humilitatis ru,r. C s 111. ., 111

111

tao omnium uirorwn dci i1111. .,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

2s1

IN LIBRVM I REGVM, IV, 87-88

339

semper docere praedicatur. Dum ergo dicit : Eamus illuc, et repente subiungit : Si /orleindicet nobis de uia nost,a, aperte indicat, quia in sensu electorum dei spiritus operetur, dum ad. 166, spiritalia dona expetenda et denote eos facit accedere et de largitoris omnipotentia magna cum reuerentia fonnidare. 88. Vnde et, qui a spiritu ducitur, inopiam meritorum suoIX, 7 rum respicere perhibetur, cum subditur: DIXITQVESAVLAD PVERVMSVVM: EccE, IBIMVS.QVID FEREMVSAD VIRVll? 1670 PANIS DEFECITIN SISTARCIISNOSTRISET SPORTVLAM NON HABEMVS, VTDEMVSHOMINIDEI, NEC(JVID(JVAM ALIVD.Habent proprium mentes humilium, ut spiritalia dona habeant, sed in his, quae habent, se non adtendant. Quia enim a spiritu sancto uirtutum dona percipiunt, idem sanctus spiritus, qui 16n dona tribuit, ea eis ab aestimatione tollit, ut in uirtute conuersationis haec habeant, in tumorem elationis non habeant. "' 206 Bene ergo de Saule dicitur : Ab hume,o et su,sum eminebat supe,omnem populum, et : Dixit ad pue,um suum : Panis defecit in sistaf'ciis nostris et spo-,tulam non habemus : quia 1680 electi uiri et ad disponendum sanctae ecclesiae cuhnen idonei in bis etiam se per humilitatem paruos adspiciunt, in quo per uirtutem iam magni sunt. Et panem quidem ad ref ectionem fidelium animarum habent in sapientia uerbi, sportulam uero in memoria internae meditationis. Cum enim ea, quae in 16s,secreta contemplatione colligunt, seruant in memoria ad eruditionem fidelium, uelut panem in sportella reponunt. De bis etenim sportis in euangelio dici tur : Jnpleue,unt septem sporlas de f,agmentis. Cum in mensa domini panes abundant, sportae inpleri praecipiuntur : quia, cum electi anima in 169 superna redemptoris contemplatione reficitur, in eadem contemplatione ueritatis eruditur, ut uerbi alimonia, quae in se excrescere cemitur, in memoria ad doctrinam fidelium reponatur. Aliud etiam praeter panem et sportellam abundanter habent, qui cum uirtute contemplationis et doctrina uerbi 1695 abundant copia sanctae operationis. Vt ergo humilitas sanctorum in ordinandi regis locutione resonet, dicit : Panis de/ecit in sista,ciis nost,is et sportu/,a,mnon habemus, ut demus homini PL 253 dei, nec quidquam aliud : quia sanctus spiritus eos, qui ad ecclesiastici culminis regimen praeparantur, magnos facit in 1700 uirtute intemi muneris sed omnino paruos in respectu 1187/1888 Matth.

1-

nobis

1 5,

OIII. • 111

37 ; Marc. 8, 8. 1171 sistardis] sitarciis

111

11'1' idcm] ideo""'

sanc-

tus] sancti C 1178 tumorem] tumore 111 1178 sistarciis] sitarciis 111 1181 bis] itll C 11,· eo 111(ptudoi11frafor/1 quibus l,g,MIIIIIpro quo} 1181 iam 0111. 11111 1181 contemplatione] mcditatione " 111 1881 sportella] sportula " "' 1187 etcoim] enim "111 1181 doctrinam] eruditiooem "111 1•1 sportellam] spor-

tulam "

111

1a,

Digitized by

sistatciis] sitarciis

Go ogle

111

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

340

IN LIBRVM I REGVM, IV, 88-90

propriae aestimationis. Dicat igitur puer : Eamus illuc, si Saul autem uacuum se inspiciat, accedere pertimescat : quia spiritus sanctus, dum sensus honeste uiuentium instruit, audaces modo, modo timidos reddit : audaces quidem, ut praesumant ; timidos, ne superbiant : inpellit, ut necessaria postulent ; retrahit, ne nimis praesumendo uitium incurrant temeritatis. 89. Et quia, quos pauidos facit, per robur fiduciae ad praesumendum erigit, repente subinfertur : RVRSVM ITAQVE PVER

/orleindicet nobis de uia nost,a;

110,

IX, 8 1710

SAVLI RESPONDIT ET AIT : EccE, INVENTA EST IN MANV MEA QVARTA PARS STATERIS ARGENT!. DEMVS HOMINI DEI, VT INDICET NOBIS VIAM NOSTRAM. Quasi puer bona loquitur sensus

electi hominis, quando ad loquendum inpellitur nutu spiritus sancti. Quid est ergo, quod dicit : Inuenta est in manu mea 1715 quarla ,pa,s state,is a,genti? Quae est ista pars stateris argenti ? Sed, quia argenti nomine diuina eloquia designantur, argentum in manu pueri est sermo diuinus in uirtute sentiendi. Sermonem quippe aliud est posse dicere, aliud est posse sentire. Nam diuina eloquia etiam reprobi loquuntur, sentire autem nisi 1720 electi non possunt. Sentitur etenim ea res, cuius uirtus agnoscitur. Nam et aegri pisces comedunt, sed uis aegritudinis tollit eis experimentum saporis; ut, quod uidentur comedere, probentur et non sentire. Sic sic nimirum carnales quique, dum caelestia loquuntur, quae non diligunt, uelut aegri rebus 112, utuntur, quas sentire prohibentur. In manu ergo pueri argentum inuenitur, quando per humilitatis meritum sancti uiri caelestia, quae loquuntur, in magno affectu caritatis excipiunt; ut ualde dulce sit eis superna dicere, sed eo quod dulciter ualde dulcius per amorem saturentur. Vnde etiam scriptum est: 1730 Edent ,pau,pe,es et satu,abuntu,. Quia enim cibus animae est sermo dei, pauperes edent et saturantur, diuites saturari non possunt : quia nimirum electi uiri, qui superna diligunt, • quotiens haec audiunt, ad ea feruentius incalescunt ; reprobi superna loquuntur et aud.iunt, quae in milla dulcedine ad 1735 mentis suae refectionem suscipiunt. 90. Quarta uero pars stateris argenti dicitur pro qualitate temporis. Nam, ut alias partes huius stateris uideamus, pro17N Ps.

21,

27.

1701 igitur] ergo,, 111 1711 aeced~ pcrtimcseat 0111.,,111 17N rursum] rursus ,, • 1711 ut] et ,, 111 1711 uiam nostram] de uia nostra ,, 111 1717 sentiendi] scicndi ,, 111 1717 /1718 scnnoncm] stripsi""" • 111; scrmo C 1718 quippc] quidcm • 111 1711 loquuntur] cloquuntur " 111 1718 non o•. • 1711 probentur et non scntire] ita C (probibentur 1 111 ., eorr.ipla 1111.hi tx/Jllllg,,,do); probibcantur et sentire,, 111(tfrl. 1116) 1718 sed 0111. •• 11• ualde dulcius] ae P,MIII. • 111 saturentur] saturantur,,"' 1711 cdcnt] cdunt ,,,,,, Id llitlmtr, nni. 111 1711 hace C 2 111.SIIJ>. /in. ca] hace ,, ,,,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

207

IN LIBRVM I REGVM, IV, 90-92

34r

phetae, apostoli, martyres intuendi sunt. Quia enim pro qualitate temporis singulis ordinibus distributa est sonoritas 1740 praedicationis, uelut singuli quartam stateris habuerunt. Quartam ergo stateris illi exhibuerunt, cum synagogae aduentum redemptoris promitterent. Apostoli partem suam dederunt, cum iudaeis eum, qui promissus fuerat, iam ueni~e praedicarent. Martyres etiam partem suarn tribuerunt, cum infideles 114, ad fidem redemptoris adducerent. Quarta ergo stateris remans• cognoscitur, quia per episcopos et doctores sanctae ecclesiae uerbum ftdei usque ad mundi finem electis fidelibus PL exhibetur. 91. Sed ab his uerbum fidei bene praedicatur, quibus 1750 per manum pueri sumministratur : quia nimirum illi debent superna praedicare, qui in mentis suae dulcedine meruerunt eorum suauitatem cognoscere. Haec namque pars stateris datur, u t uiam q uis rectae praedicationis plenius mereatur agnoscere : quia summi doctores sanctae ecclesiae auctori175 s tatem praedicabonis aliis non committunt nisi eis, quos sciunt caelestia diligere, quae loquuntur. Quibus uerbis simpliciores ad litteram ammonendi sunt, ut in uiro dei prauitatem aua.ritiae suspicari non audeant per hoc, quod dicitur : Vt demflS homini dei, et indicet nobis de uia nost,.a. Nam, si prophetiam 176o uenalem haberet, horno dei non e~et et ipsius prophetiae spiritum habere nequaquam posset. Hoc ergo cum dicitur, non exponuntur mores hominis dei sed deuotio accedentis : quia in magna eum Saul habebat ueneratione, in cuius conspectu apparere uacuus erubescebat. 176s 9!. Et, quia ad eiusdem uiri dei uenerationem eos fama IX, 9 celebris inuitabat, adiungitur : VocABATVR ENIM VIDENS. Voca.rietenim est publica relatione dici. Videns autem est, qui interna etiam respicit, quae mens camalium non adtendit. Vnde et de sanctis animalibus dicitur : In cfrcuitu et intus plena 1770 sunt oculis, quia et in exterioribus circumspecti sunt et intrinsecus prouidi. gtio contra carnalium doctorum praesumptionem in euangeho dominus arguit dicens: Si caecus caecotlucatum fwaebet,ambo in foueam cadunt. Videns etiam dicitur, cui remota et absentia praesentia sunt. Quod sanctis praedicato17•/tn• Ez.

1, 18.

1n1¡1n1

Matth.

1 ,,

14.

17tl quartam] partem add., 111 17tl/t7ü quartam ergo] partem add., 111 17'1 uenisse] remisse siu, 17-11 quarta ergo] pars odd., 111 1711 manum] ila C 1 •· (manu 1 manus • 111 1711 propbetiam] ila C (i ipsa 1 111. sllJ). /i11.); propheta • • 17N uenalem] sermonem add.,, 111 un expoountur] 17N adiungitur] adiungit ,,, 1717 1nipsi n1111111; exponunt C, exponentur " puplica C 1 •• dici] dicens C 1 111. 1771 pr. sunt] erant • 111 quia] qui 111 pr. et°"'·•• Jt. sunt bit 0111.,, 111 1771 prouidi] aunt hi, oJJ.• 111 1771 arguit dicen•] arguens ait • 111 1771 pracbet] praestat • 111

•·>,·

.,

e.e. auv

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

2,4

342

IN LIBRVM I REGVM, IV, 92-94

ribus bene conuenit, qui per cognitionern tanto sunt praesentes spiritalibus, quanto in exterioribus intentionem figere dedignantur. Velut enim occulta patentia et remota praesentia habent, qui ea, quae carnales scire nequeunt, semper intellegunt. Talis namque esse pastor sanctae ecclesiae debet, quia in uia 1780 caelestis patriae ad praebendum lumen subditis constitutus est. Semper ergo spargat radios lucis, ut fideles subiecti ex inlurninationis suae experientia alios ad inluminationem trahant. IX, 9 13. Sequitur et dicit : ÜLIM SIC LOQVEBATVR IN ISRABEL 178s VNVSQVISQVE VADENSCONSVLERE DOMINVM : VENITE, EAJIVS AD VIDENTEM.Dominum imus consulere, quando ad eruditos praedicatores pergimus, ut salutis nostrae consilium inueniamus. Sed, quia modo tam perfectorum uirorum raritas est, dum antiquorum temporum florem religionis adtendimus, def ectum 1790 eius in praesenti tempore defleamus, de miseria praesentis tem- 111 208 poris et calamitate conpuncti florem elapsi temporis cum pulchritudine sanctitatis emarcui~e suspiremus. Dum ergo pastores ecclesiarum cernimus terrenis inherere, labentia quaerere, nulla spiritalis uitae insignia proferre, dum nulla 1795 nobis praelatorum nostrorum lux infunditur ad dolorem conpunctionis, illa, quae perierunt, memorantes dicamus: Olim sic loquebatur in Is,ahel unusquisque uadens consulere dominum: Eamus ad uidentem. Israhel dicitur 'uidens deum' siue 'in quo PL 2,s est deus.' Quod certe nomen sanctae ecclesiae conuenienter 1800 aptatur, cu1us populus dicitur. Nam et in euangelio dicitur : Ecce, ego uobiscum sum usque ad consummationem saeculi. Quae nimirum, quia in priori tempore pastores habuit spiritali conuersatione fulgidos, magna scientia eruditos, qui magno despectu terrena uilipenderent, caelestia cogitarent, ad lumen, 1so, quod in eis uidebat populus, se inuicem exhortari poterant dicentes : Eamus ad uidentem. Si ergo eundum est ad uidentes, pariter est diuertendum a caecis: quia reproborum praelatorum exempla non debemus imitari sed fugere, ab eis autem, qui conuersationis suae merito spiritalia cognoscunt, semper aedi1810 ficationis nostrae eruditionem postulare. 14. Et, quia hoc nonnisi uiri spiritales faciunt, sequitur : IX, 10 ET DIXITSAVLAD PVERVM SVVM:ÜPTIMVSSERMOTVVS.VENI, 1775

1811 Matth.

28,

20.

1771 cognitioncm] cogitacionem C 1 111. 1771 essc C 2 111.sllj).lin. in uia C 2 111.IIIJJ. li11. 1781 in Israhel 0111.,, 1781 dominum] deum,, 111 1781 consulcrc] dicitur sllf>trfl•add.C 2 111.sllj).li11. 1711 dolorcm] laboran,,• 1711 pcricrunt] praeicrunt 1111/i,uforsa11,, 111 1718 eamus] uenite pro,,,,.• 111 deum C ! "'· Jllj). li11. dicitur. Nam et in cuangelio 0111.1'ff"bolllOIOI.C

1-1-

fulgidos] floridos ,, 111

Digitized by

Go ogle

suac

1-

0111. ,, 111

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 94-96

343

EAKVS. Optimus sermo est, quo melior nequaquam audiri potest. Quotiens ergo nobis salutis nostrae consilia spiritaliter 1s1, suggeruntur, intus nobis sermo fi.t, quo utilior inueniri non possit. Pueri ergo sermonem laudamus, quotiens nobis in spiritalis sensus nostri proposito conplacemus. Et cum eo ire promittimus, quando spiritalibus cogitationibus consentimus. 95. Sed, quia tune fructuosa est bona cogitatio, quando in IX, 1820 operatione perficitur, sequitur : ET IVERVNT IN CIVITATEM, 10-11 IN QVA ERAT VIR DEI. CVMQVE ASCENDERENT CLIVVM CIVITATIS,

INVENERVNT PVELLAS EGREDIENTES AD HAVRIENDAM AQVA?tl ET DIXERVNT AD EAS : NVKQVID HIC EST VIDENS ? Qui uirum

dei quaerunt, in ciuitatem ueniunt : quia plerumque fit, ut 1825 uitaatque doctrina praelati in subditorum conuersatione requiratur. Sic nimirum et arbores saepe requirunt, qui eorum speciem non in foliis sed in fructu inueniunt. Plerumque autem sub ora frutecta magnis arboribus ammiscentur et fructus suos earum arborum, quibus sunt mixtae, esse mentiuntur. 1830 Qui ergo fructum discernere uult, prius discemat et ramos, ut, ex qua arbore fructum procedat, agnoscat. Sic sic nimirum est et in conuersatione fidelium : quia in electa plebe boni praeclicatoris, dum piures mali ammixti sunt, uelut inter bonas arbores spinae oriuntur. Conuersatio itaque electi praedicatoris non 1835 est exploranda in omnibus subditis sed in solis electis. Tune quidem uelut ramos bonae arboris cum discretione secemimus, quando in plebe boni rectoris et illos uelut electa poma miramur, qui magistri sui exemplo proficiunt, et illos uelut uepres fugimus, qui antiqui hostis fraude reprobantur. 1840 96. Bene ergo de Saule et eius puero dicitur, quia iuerunt in ciuitate et cliuum eiusdem ciuitatis ascenderunt : quia nimirum, perfectio sanctorum uirorum cum in subditis quaeritur, non inperfecta membra sed electa atque perfecta requirenda sunt. Nam et artifices opera sua prius inchoant, deinde 1845 comunt. Pictor etiam, cum pulchros colores aut aurum superducere appetit,prius uiliorem colorem stemit. Qui ergo iudicare de peri tia artificum uult, non inchoata eorum opera sed perfecta respiciat. Cliuum ergo ciuitatis ascendat, ut, qui inuenire appetit, uidentem reperiat. Cliuus enim infimus ac defossus locos est.

"m

,,, 209

PL 256

1811 senno restr.C3111. audiri nequaquam in11. 18H nobis ergo i1111 • ., 111 1811 utilior] ita C 2 111. (uilior 111uidet,w 1 111.) ,· mclior ., 111 1817 conplaccmus] complaceamus C 1111. 18H iuerunt] ucncrunt., 111 1811 rcquinmt] requiruntur " 111 1828/1817 qui corum spccicm] quarum spccies 111 1817 fructu] fructum C 1111. inucniunt] inucniuntur 111 1828 sub ora] ita C 1111.,· sub orta C 2 111.,suborta rt,titu 11Illidtt11r,,111 frutecta] ita C ,· fructeta 11,fruteta 111 1811 fructum] fructus forsan r"li111111 1811 et 0111.,, 111 1811 inter] intra 111 1817 boni rcctoris] ita C ,· si111p/i,iltrrcctoris 11, rectores III et 0111. ,, 111 1817/1818 miramur] imitamur., 111 tNO Saule] Saul "111 iucrunt] ucncrunt "111 18'1 ciuitate] ita C,, (tfr 11.1881, 1892, 1891, ,1,.) ,· ciuitatcm 111 cliuum] cliuium 18'1 cliuus] 1'ripsi ,11111I' 111,· cliuum C ac] C 1111. 18'1 aut C 2111.Sllj). lin.

et"

111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

344

IN LIBRVM I REGVM, IV,

g6-100

In qua nimirum parte ciuitatis illi signantur, qui adhuc in altiorem conuersationem minime profecerunt. Cliuum ergo ascendimus, cum planitiem infirmorum auditorum ad exemplum nobis proponere uitamus. 97. Et tune quidem pu ellas egredientes ad hauriendam aquam inuenimus, quia pulchritudinem sanctarum mentium in perfectiori conuersatione respicimus. Puellae quidem sunt mentes electorum, integrae per innocentiam, decorae per uirtutum claritatem. Et, quia in secretiori uita pulchritudinem suam custodiunt, uideri nequeunt, nisi cum ad hauriendam 186o aquam egrediuntur. Puellae aquam hauriunt, quando electae animae ex profundo dolore praesentis exilii fluenta lacrimarum fundunt. Haurire quidem aquam dicuntur : quia, dum se proiectas in hac ualle lacrimarum Ingentes memorant, quasi ad profundum funem cogitationis mittunt, a quo cum labore 116, aquas lacrimarum trahunt. Tune etiam egressae uidentur : quia, quae quales sunt intus latent, apparent in oculis et quantum diligunt conditorem indicant, qui in tanto dolore praesentis saeculi uitam sustinent. 98. Ab istis ergo quaerendum est, ubi est uidens: quia locus 1870 perfectorum tune bene cognoscitur, cum ab eis nobis ostenditur, qui per profectum uitae eorum conuersationi uicini sunt. Sed habent praedicatores loca diuersa. Alium quippe locum habent pro se, alium pro subditis : quia nimirum in se ipsis in alti~ima contemplatione morantur, pro subiectis ad doctrinae 18,s montem descendunt. Per contemplationem uelut in caelo sunt et, quia alta sunt quae docent, et descendunt cum docent et sublimia loquentes in alto se retinent. Perfectiores igitur auditores uicini suo rectori sunt, non cum in summa contemplatione est, sed in inferiori monte doctrinae. IX, 12 tlBo H. Quare puellae respondentes dicunt : H1c EST, ECCE ANTE TE ; HODIE ENIM VENIT IN CIVITATE. Quasi dicant : 'Ideo locum eius indicare possumus, quia illuc uenit, ubi eum uidere solebamus. Nam, si in suae sublimitatis arce resideret, eum tibi nemo ostenderet.' In ciuitate etenim doctor est, quando per 111, ministerium praedicationis moratur in eruditione populi subiecti. In ciuitate est doctor, quando relinquit propria, ut communia disponat. Quia enim boni praedicatoris plebes per eorum exhortationem munitae ac fortes sunt, quando in eorum ministerio moratur, in ciuitate esse cognoscitur. IX, J890 1N. ltem, quia in subiectae ple bis multitudine alii simplices, 12-13 alii sapientes sunt, puellae subiungunt : FESTINA NVNC, 11,0

is,,

1811/1811 altiorcm r11tr. Ca 111. 1811 custodiunt] conscruant ,, • •apparcnt]tainen ddd.,, 111 1817 diligunt] diligant • 111 qui] quae ,-/üu/11r1a • • 1871 pro se] per se" 1874 subiectis] subditis •"' •quare] et ""4.,, 111 1881 ciuitatc] ciuitatem 111 •relinquit] rclinquat C 1 •. •JW.eorum] eius 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM

I REGVM, IV,

34S

100-101

hodie uenit in ciuitate : QVIA SACRIFICIVM

EST POPVLI IN EXCELSO. INGREDIENTES ERGO STATIK INVENIETIS EVK, PL ANTEQVAM ASCENDAT IN EXCELSVll AD VESCENDVJI. NEQVE 189s ENIK COMESSVRVS EST POPVLVS, DONEC ILLE VENIAT : QVIA IPSE BENEDICET HOSTIAE ET DEINCEPS COKEDENT, QVI VOCATI

Cum in ciuitate uenit Samuhel, in excelsum ascendit : quia electus praedicator in eruditione subditorum modo plana uerba, modo alta pronuntiat. Quando igitur plana et intellegi1900 bilia praecipit, in ciuitate est ; quando subhmia et, quae uix • intelleguntur, in excelsum. In ciuitate est, quando simplicibus proponit exempla; in excelso autem, quando perfectis uerborum spiritalium alta pronuntiat. Quasi enim in ciuitate erat, qui dicebat : Nihil iudicaui me sci,e in uobis nisi Ch,istum 190, 1 esum, et hunc c,ucifi:xum. ltem in ciuitate erat, quando infi.rmis remedia demonstrabat dicens : P,opte, fo,nicationem ui, stUimuxtwem habeat et uxcw suum uirum habeat. Sed in excelsum ascendit, quia non multo post subdit: De ui,ginibus autem p,aeceptum non habeo,consilium autem do. Hinc item dicit : V ellem 1910 omnes homines esse sicut me ipsum. In excelsum etiam uerborum se saepe ascendere fatetur, quia dicit : Sapientiam loquimu, iffter perfectos. Quid est ergo, quod dicunt puellae : Festina nunc, hodie uenit in ciuitate, nisi quia raro uidebatur in ciuitate, uidelicet : tarde ueniens, cito recedens ? Quo nimirum magi191, sterio sanctae ecclesiae doctor instrui tur, u t uidelicet raros sit in publico, frequens in secreto ; ut, quo tardius adspicitur, deuotius ueneretur. Tune quidem quasi caelestis excipitur : quia, quo amplius in secreto contemplationis latuit, uerbi dei thesauros ad eos, qui se foris expectant, ditiores trahit. lile 1920 etenim potest multa bona in infunis dicere, cui per secretum mentís intuitum conceditur summa uidere. 181. Et, quia dulcius uidentur illa, quae dicuntur, puellae dicunt : Festina. Quasi dicant : 'Si id, pro quo in ciuitatem uenit, expleuerit, uidere in secreto suo repositum non potestis.' 192, Quod profecto uerbum ad litteram non uerbum sed exemplum religiosorum uirorum est. Nam sanctus uir tantae erat distri-

2n

SVNT.

I Cor. 2, 2. tlN/tlO'I 1111 ibiJ., 7. 1111/1111 I Cor. 11M/tlll

2,

I Cor. 7, 6.

2.

1-/1111

ibid.,

2,.

1-/

1811 ciuitate] ciuitatem 111 1811 ergo] autem " 111 inuenietis] inuenientis • 18N asccndat ruer. C mp.,r111. 1•1 comesaurua] comcaturua ,, • 18N deinceps] deinde " 111 1•1 ciuitate] ciuitatem 111 1818 quia] qui C 1 •· 1N1 in cxcelsum l in excelso1111/im "' llitktw (ifr l. 190.t) • tlN in uobia] inter UOI • 111 1181 Iesum OIII."111 1NI demonstabat si, C 1NI bine itcm clidt 0111. • • 1111 pr. ciuitate] ciuitatem 111 1111 rama] raro",,, 1111 foria OIII. • 111 1118 etcnim] cnim 111 1111 quae] qua C 1111. 1HI ciuitatcm] illl C ,·ciuitatc ,_,, fors1111 (efr J. 189.t) • 111 1111 pr. uerbum] iam 11dd. • ad littcram non uerbum] ita C, tptOll 1,.,,.,,, rwt,n,u. 111,· ad litteram non ad uerbum ,, litteram non ad uerbum 111 1111 uirorum 0111. "•

a•·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

210

346

IN LIBRVM l REGVM,IV,

101-102

ctionis, ut statutas dies et horas haberet, in quibus eum, qui cuperet, uidere potuisset. Dicunt ergo: Festina. Ac sic dicant: 'Si statutum tempus transierit, in horis suae quietis uerbis aut 1930 actionibus non intendit.' Qui ergo remotae uitae ordinem sumpsimus, hoc obseruare adtentius debemus. Statuendae sunt ergo nobis horae ministerii, ut breuiter perstemus in opere, festinanter redire ualeamus ad contemplationis arcem. Ipsae autem secreti silentii nos tri morae tanta lege districtionis custo193 s diendae sunt, ut ipsi etiam, qui accedere solent, sciant, quia contra propositum nostrum ad nos accessum non habeant. 102. Quia uero haec spiritaliter explanare coepimus, contra simplices hoc dici conuenienter intellegi potest. In ciuitate quippe is, qui uidetur extraneus, Samuhelem adloqui posse 1940 putatur, in excelso autem non putatur : quia, quos simplices esse credimus, plana, non alta eruditione eos indigere aestima- PL 2ss mus. Tune ergo praedicatores sanctos audire debent, quando plana loquuntur, quae intellegunt, non quando dicunt alta, quae intellegere nequaquam possunt. Dicunt ergo : Festina 1945 nunc, hodie uenit in ciuitate : quia sac,ificium est populi in excelso. Quod tale est, ac si dicat : 'Quia multi sunt, qui summa audire desiderant, nunc tu debes festinare, quando ille símiles tui simplices uidetur instruere.' Sacrificium quidem populi est deuotio electae plebis. Quae nimiru.m deuotio, quia uerbo 1950 praedicationis in electorum cordibus excitatur, quasi a Samu,iele perficitur. In excelso autem est sacrificium populi, quando corda fidelium subditorum alta uerba sanctae praedicationis deuote audire concupiscunt. Vnde et apte dicitur, quia populus non comedit, nisi prius Samuhel hostiae benedicit : quia per- • 211 19ssfectiores auditores, dum ad summam uirtutum perfectionem peruenire desiderant, uerbum scientiae, per quam ad desiderata perueniant, in magno desiderio expectant. Quo in loco notandum est, quia oblatum sacrificium nondum erat et tamen dicit : Sacrificium est popu!,i 1:nexcelso. Si enim sacrificium, antequam 196o offerri incipiat, non est, quomodo erat sacrificium, quod non erat ? Sed, quia nos spiritalia sequ.imur, nondum erat sacrificium et erat : quia, cum electi fideles altius erudiri appetunt, iam quidem magnam deuotionem audiendi habent, quam post auditam praedicationem ualde maiorem habent. Non est ergo 1965 adhuc oblatum sacrificium : quia illa magnitudo deuotionis, quae nascitur in corde electi de uerbo praedicationis, ante praedicatoris uerbum in corde non est. Et est quidem in

1111 ergo 0111. • 111 perstemus] s"i"""'• 111 1N1/1NI aestimamus] existimamus p,111111. • 111 1MI ciuitate] ciuitatem e, 111

benedicit] benedaerit ,, 111 quam] quod • -

Digitized by

Go ogle

p,ddlli ,· persistemus C, persistamus

•

1NI loquuntur] simplicibua 1111 est autem i•. • • 1161 1111 summam] '"ipti t11111• ,,, ,· summa C 1111 111

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 102-104

347

excelso sacrificium : .quia de expectatione uerbi magna iam est in corde audire uolentis uis deuotionis. 1970 103. Quare et bene dicitur, quia populus non comedit, donec ille hostiae benedicat. Qui enim summa inhianter diligunt, donec eadem summa percipiant, non quiescunt. Si enim hostia mentis eius deuotio est, hostiae benedicitur, quando ad uocem praedicationis sanctifica tur ; u t, q uo purior efficitur, di uina susceptione 1975 acceptior habeatur. Q'uod enim in dei sacrificio benedicitur, mundum quidem est, cum offertur, et materiale ; oblatum uero tanto est mundius, quanto iam non solum materiale sed spiritale, quanto non solum mundum sed etiam mundans est. Hostiarum quippe oblationibus mundari peccata quis dubitet ? 1980 Sic namque, sic est mentís deuotio : nam, cum bona audire gestit, munda est; sed, cum sanctae praedicationis accepta et benedicta manibus fuerit, tanto ardentior et sacratiorredditur, quanto clarius didicit, quem amare dulcius notum possit. Munda quidem ante uelut praeparatio sacrificii fuerat, quae 1985 bonum nosse cupiebat ; et tamen materialis erat apparatus, quia nondum nouit, quae discere appetit ; sed munda ualde et spiritalis, cum iam doctrinae sanctificata uocibus non iam appetit audire, quod sciat, sed audita delectatur experiri, quae amat. Tune etiam non solum munda est hostia sed etiam 1990 mundans: quia, quo feruentiori caelestium amore succenditur, PL ab ea neglegentiae camalis tenebrae potentius effugantur. Scriptum quippe est, quia caritas operit multitudinem peccatorum : quia nimirum carnalia nostra destruimus, cum ardenti deuotione ad caelestia subleuamur. 199J 104. Et quia subditur : Et tune comedent, qui uocati sunt, quid aliud designat, nisi quia deuotionis affectus mentis est cibus? Tune namque comedimus, cum hostiae benedicitur: quia, cum ad praedicatorum uocem deuotio nostra in amorem conditoris extollitur, anima, quae ad dulcedinem conditoris 2000 peruenit, habet iam cibum sunm. Tune ergo comedunt, sed qui ante benedictionem hostiae comedere noluerunt. Nam, qui summa intentionis expectatione ád diuinae dulcedinis perceptionem se praeparant, dum mala desideria per appetitum milla recipiunt, uelut ieiuni refectione deuotionis 2005 auidius replentur. Velut enim benedictionem hostiae ad refectionem expectant, qui cuneta inlicita desideria fugiunt, ut de uisione internae gloriae per deuotionem satientur. Scri1111/1NI efr I Pct.

4,

8.

1NI sacrificium] sacrificio • 1971 ille] illac ,, qui] quia "' 1171 pcrcipiant] percipiunt • 111 1177 iam 0111.,, 111 1181 et sacratior rutr. C 1111. 11111. etiam OIII. • 111 1117 cibus] est odil. MI. C comedimus] comedemus "111 1111 sed 0111. • 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

219

348

2010

201,

2020

IX, 13

202,

2030

203,

2040

IX, 14

IN LIBRVM I REGVM, IV, 104-106

ptum quippe est : Beati mu,ulo co,de, quonia111,psi IUtlfll uidebunt. Qui enim in corde inepta non recipit, dum superna desiderat, mundus corde est et, dum per bonum praedicationis ad diuinae contemplationis dulcedinem ducitur, quasi bene- • 212 dictionem hostiae habet in animae saturitate. Dicat ergo : Deinde comedent, qui uocati sunt. Ieiuni quippe uocantur ad comestionem : quia, dum praedicator foris loquitur, qui a prauis desideriis mentem custodiunt, per gratiam sancti spiritus ad intemae dulcedinis experientiam trahuntur. Vocati enim tune erant inuitati, qui uenerant. Vocati ergo ieiuni tune comedunt, quando hi spiritalis gratiae deuotione pascuntur, qui ad eam percipiendam se magna mentis suae custodia parauerunt. 115. Quid uero est, quod ad.iciunt : AscENDITE,QVIAHODIE REPERIETISEVII? Sed,dum electi bona praedicatorum laudant, auditorum corda magna luce irradiant. Caelestis namque illa conuersatio boni doctoris, quam praedicant, dies est. Dicant ergo: Hotlie ,epe,ietis eum. Eo namque die praedicator inuenitur, quando non est minor uita quam fama; quando electomm uoce laudatur, sed, quilaudes audiunt, omne quod audiunt in eius laudabili conuersatione cognoscunt. Quo contra pharisaeos dominus increpans ait : Vae uobis, sc,ibae et pha,isaei hypoch,itae: quia similes estis sepulchris tlealbatis, quae a /orís uitlentu, hominibus pulch,a, intus plena sunt ossibus morlt40rum. Hinc iterum uaniglorios infidelibus conparat dicens : Quomodo potestis crede,e, glo,iam ab hominibus accipientes ? In die quidem laudantur, qui eiusmodi sunt; sedeo die non reperiuntur : quia, qui eorum laudes audiunt, quasi candorem sepulchri a foris adspiciunt, sed, cum laudatas uirtutes quaerunt, intus peccatorum noctem quasi tristia atque putentia mortuorum ossa inueniunt. Dicant ergo pro significanda uera gloria iusti : Hotlie ,epe,ietis eum : quia, cum iusti laudantur, in ueritate conuersa.tionis habent, quidquid lucidum PL 26o de eis emicat uoce laudis. 108. Et, quia tanti uiri festina deuotione quaerendi sunt, sequitur: ET ASCENDERVNT IN CIVITATE. CVMQVE ILLIAKBVLARENTIN MEDIOVRBIS,APPARVIT SAMVHEL, EGREDIENS OBVIAJI IN8/ION Matth.

j,

8.

1111/1111 Matth.

23, 27.

IOII loh. ,, 4+

Ntl dicat] dicit • 111 lltt quia 0111. ,, 111 ntl pcr gratiam] et P,MIII. • • Ntl/1811 spiritus sancti ia. ., 111 1111 adiciunt] dicunt ., • 1911 die bu C 1111. 1817 omne quod audiunt OIII. p,r C 1111. 1118 cognoscunt] inueniunt atque prt11111. 11111 1111 incrcpans dominus ;""· ., 111 Nl8 hypochritae 0111.• 111 quia] qui" 111 aº"'· • 111 Hit intus] autem tuld.11111 Nft uaniglorios] uane gloriosos " ,,, IIH/1011 repcriuntur] smpsi na " 111,· reperiunt C Hl8 dicant] smpsin1111,, 111(if r J. 10!4) ,· dicat C IN1 emicat de eis i•.,, 111 IMI uiri] uir C l 111. INI ciuitate] i/11 C 1 "'· (efr l. !04') ,· ciuitatc:m C 2 111. 11 111 IN4 urbis) ucrbis C l 111.

"""'°"''·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 100 204, EIS, VT ASCENDERET IN EXCELSVM.

349

Cum sanctorum uirorum

praeconia audimus, in ciuitate ascendimus : quia illic eos quaerimus, ubi descendunt, non ubi sunt. Sed, ut superius dixi, praedicatorum locus, quem pro se habent, secreta diuinitatis contemplatio est, locus pro subditis praedicatio. Aliquando 20,0 uero plana, aliquando alta doctor loquitur. Habet ergo communem locum pro omnibus, habet sublimem specialem pro quibusdam, habet secretum pro se. Haec nimirum tria spiritalia loca signantur: quia Samuhel egredi dicitur, apparere in medio urbis, ascendere in excelsum. Nam, qui ut appareret 2ou egressus est, erat, ubi antequam appareret latuisset. Egrecliuntur ergo sacerdotes, quando a secreto rneditationis ad praedicandum ueniunt. In ciuitate apparent, quando planiora, id est ad agendum uel ad intellegendum, dicunt. In excelsum ascendunt, quando sapientibus aut fortia praecipiunt operis 2o6o aut reuelant alta mysterii. Orclinatus ergo ascensus noster ostenclitur per hoc, quod Saul in ciuitatem ascendere perhibetur. N am nobis pastorum nostrorum loca, in qui bus orare aut secreti esse consueuerunt, ueneranda, non adeunda sunt. Quod non solum exemplo sed etiam diuina cohortatione 2o6, cognoscere possumus. In Cantico quidem canticorum sponsus denuntiat dicens : Obsecro uos, filiae Hie,-usalem, ne euigilare /aciatis tlilectam, tlonec ipsa uelit. Mentes enim perfectorum sponsae sunt: quia, dum in secreto diuini amoris se uelut in tha- • lamo conlocant, ibi per uisionem inueniunt, cui ineffabili amore 2070 iunguntur. Cum ergo sponsa donnit in thalamo, coniungitur sponso : quia, dum electa praedicatoris anima in secreta contemplatione reconditur, quasi in sponsi thalamo conlocatur. Qui ergo hanc suscitat, ~ponso tollit : quia nimirum requies electae animae non solum sua sed etiam sponsi dele2075 ctatio est. Vnde et per prophetam dicitur : Gatulebit sf,ons1'S supe, sponsam. Merito ergo Hierusalem filias sponsus adiurat, ut ab eis sponsa, quandiu dorrnire uoluerit, non excitetur; ne, dum illa surgit a secreto thalami, ipse perfruitionem perdat amoris. Egr~us ergo Samuhelis expectetur : quia uiri sancti in 208o secreto sui silentii uenerandi sunt, inquietandi non sunt. In ciuitate igitur ascendendum est : quia electus doctor in comIM7 tfr lib. I, 41; lib. IV, 62, ,.

s,, 98-101.

INl/1117

Cant. 3, ,.

2871/1871 Is.

IMI lOCtlS]autem oJJ. • 111 1111 doctor loquitur] loquuntur • 111 habet] 1111 habet] habent,, 111 specialem] specialemque • • 1111 habcnt,, 111 habet] habcnt,, • 1111 apparcrc] et P,MIII. • 111 ION ascendcre] et pra1111. 11111 IOl7/IOl8 id estad agcndum Ca 111.sllj). li11. 1811 ciuitatcm] ciuitate • 1117 donec] quousque • • 1118 pr. in D111. • • IIH sua] suam C 1 •· 217'/1171 delectatio sponsi i1111. ,, 111 IH8 ne] nec C 1111. secreto] ild C ,• quieto •• quiete 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

213

IN LIBRVM I REGVM, IV, 1o6-1og

350

muni loco doctrinae tanto lucro suis uidetur, quanto, ut prosit, exire cognoscitur. . 107. Quo in loco notandum est, quia de Samuhele non 208s dicitur : 'hodie ascendit in ciuitate' sed : Hodie uenit; de Saule autem et puero, non 'uenerunt' dicitur sed: Ascenderunt. Ille enim uelut per planum uenit, iste uelut in alta conscendit. Quid aliud per hoc nobis ostenditur, nisi quia plana, quae loquuntur praedicatores, nobis plana non sunt ? In ciuitate 2090 ergo non uenimus, sed ascendimus, quando aut plana praedicationis difficulter adspicimus aut parua, quae percipimus, PL cum labore portamus. Sed, quia stare in ciuitate munitum e~e est, idcirco ascendimus : quia, cum nos summi uiri parua bona agere docent, malignorum spirituum consiliis adquiescere 209J uehementer prohibent. Et, quia ualde laboriosum est omnia temptamenta uincere, ad uerba doctorurn, quae hoc nobis praecipiunt, quasi per ascensus laborem conamur peruenire. Sed scripturn est, quia unusquisque mercedem percipit iuxta laborem suum. Quod nimirum non solum de aeterna retributione 2100 accipitur sed etiam de praesenti. Omnipotens enim deus pro merito operis electis suis tribuit augmenta uirtutis. Nam et Abrahae filio non parcenti dicitur: Per memetipsum iu,aui: quia /ecisti 1'emhanc et non pepe,,cisti filio tuo unigenito, benedicam tibi et multiplicaba semen tuum. Plerumque enim, qui uos fideliter laborant in faciendis ea, quae sciunt, per diuinam gratiam maiora, quae agant, cognoscere merentur. In quorum typo bene Saul in ciuitate prius ascendere dicitur, in excelsum postea a Samuhele ductus perhibetur. 108. Sed quid est, quod ei obuiam Samuhelem uenisse 2110 memoratur ? Verum obuiam uenire est per eandem uiam uenienti occurrere. Cum ergo a sanctis praedicatoribus salutis uiam discere uolumus, nobis quidem obuiam ueniunt, quando cum uerbo salutis, quod quaerimus, occurrunt. Quasi enim eadem uia ueniunt, cum id nos docere festinarent, quod nos 2115 proposuimus discere. 1H. Hoc profecto morale est omnium. Si ergo ea, quae spiri1118/IIN efr I Cor. 3, 8.

1111/ttM Gen. u, 16-17.

1181 lucro C ! 111.s.p. li11. nN eat 0111• ., 111 1181 ucnit] in ciuitate dd. •• in ciuitatem add.111 N8I dicitur bi, 0111. "111 ascenderunt] dicitur bi, tllld. • 111 1111 percipimus] praecipimur • 111 1118 scriptum cst) quia p,w,,,. • • quia] quod • 111 percipit] accipiet • 111 Hll/1111 iuxta labotcm suum] secundum ltN enim 0111. • 111 1111 parccnti] smpsi ,11111• 111,· pasuum laboran • 111 renti C 1111 percepercisti si, C 1 111. filio] proptcr me add.• 111 tuo unigmito 111 1111 ca] ita C ,· iis 1111li111111 ,tid,m""' ltN/1118 sed quid ltN Samuhclem] Samubel C ! 111.(defid•t • 111) ••• uenisse memoratur 0111. "111 111, docerc 0111. C 1111. featinarent] ita C 1111.; festinant 1111Ji111/orsn C ! 111. (re ,xp,.,xil)., 111 1111 ergo] cnim • •

°"'·•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

261

IN LIBRVM I REGVM, IV,

IX, 15-16

2120

109-112

35r

taliter quibusdam conpetunt, indagamus, obuiam uenit, quia ordinandum regem ad se uenire praenoscit. Vnde autem cognoscat, adiungitur: DOMINVSAVTEMREVELAVERAT AVRICVLAMSAMVHELIS ANTEVNAM DIEM, QVAMVENIRETSAVL, DICENS:HACIPSA,QVAENVNCEST,HORA,CRASMITTAM AD TE VIRVM DE TERRA BENIAKIN ET VNGES EVM DVCEM SVPER POPVLVM MEVM ISRAHEL. ET SALVABIT POPVLVM MEVM DE

MANV PHILISTHIIM, QVIA RESPEXI POPVLVM MEVM. VENIT u2, ENIM CLAMOR EORVM AD ME. Exit ergo ei obuiam, ut in excel-

sum ducat : quia is, qui ad sanctae ecclesiae regimen quaeritur, et diuino munere demonstrandus est et ad sublimem conuersationem uocandus. 110. Auricula Samuhelis, quia diminutiue dicitur, quid 2130 designat nisi humilem intellegentiam doctoris spiritalis ? 111:n4 Auricula ergo reuelatur a domino, quando humilis intellegentia praedicatoris a spiritu sancto instruitur, ut, quae facturus est, audiat et audita disponat. 111. Sed subtiliter est intuendum, quod dicitur : Ante 21,s unam diem. Dies enim est uita iusti, Paulo adtestante, qui ait : Fuistis aliquantlo tenebrae, nunc autem lux in domino. Quando autem uita electi ostenditur, dies latens reuelatur. Nam horno uidet praetextum boni operis, deus etiam lucem cordis. Quia ergo electi et reprobi intentione cordis absconditi sunt, ante 2140 diem unam dominus uenientes reges insinuat, quando per eius gratiam sancti praedicatores agnoscunt in eis, qui promouendi sunt, testimonium boni operis praecedere puritatem intentionis. Nulla enim est lux operis, quam non praecedit rectitudo intentionis. Recte ergo ante unam diem rex ordi- PL 262 214s nandus agnoscitur. Subsequentem quidem diem non adspiciunt, nisi ex praecedente nascatur ; ut diem ante diem, intentionem ante operationem considerent et a deo missum in luce sanctae operationis adspiciant, quem lucere per propositum cordis diuina gratia demonstrat. 21s0 112. Et, quia eadem hora, qua promittitur, exhibetur, quid dat intellegi, nisi quia perfectus debet esse, qui elegitur, non solum corpore sed et mente? Nam, quando deus loquitur sanctis uiris, plena lux diei est. Habet namque originem dies, habet et finem. Iuxta finem peccatorem arguit dicens: Adam, 21,, ubi es? Et, quia nec qui bona incipiunt nec qui a bono opere torpescunt promouendi sunt, hora perfectae locutionis prae1111 Eph. J, 8.

ltH/1111

Gen. 3, 9.

1117 indagamus] indigamus C 1118 pnenoscit] praecognoscit ., ,,, 1111 pr. populum Ca 111.su¡,./i11. IUt/1111 quia respcxi ..• ad me 0111."• 1111 exit] esiit,, 111 1118 etiam] autcm 111 11'1 unam diem ;,... • 111 ueoientes regca] uenientcm regem., 111 lttl subsequentem] sed P,-MIII. "111 1111 et 01'1. 11 111 11M pr. 6nem] in prMIII. d,/. C pcccatorem] peccatorum 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV,

352

112-115

dicator mittitur, quando talis exhibetur, qui plena fulgeat luce boni operis et pleno resplendeat fulgore ueritatis. 113. Qui etiam uir de terra Beniamin uenire describitur. 216o Vir quidem dicitur pro operis fortitudine, de terra Beniamin pro recta fidei confessione. Beniamin quidem dicitur filius dexterae. Quis ergo hic filius dexterae rectius dicitur quam ille, de quo scriptum est, quia ad caelum ascendit et sedet in dextera patris ? Terra ergo Beniamin sancta ecclesia est. Quia 2165 ergo heretici ab hac terra expulsi sunt, de terra Beniamin uenit rex, quando non aliqua heresi pollutus sed fide catholicus sanctae ecclesiae primatum suscipit. Qui uiri praeconio fruitur, si fide firmus est, operatione fortis. 114. Hic nimirum super populum domini dux ungi praecipi2170 tur : quia exteriora sacramenta sacerdotibus illis prosunt, qui eorundem sacramentorum donis indigni non sunt. Vel sacerdotesunguntur,quandoperordinantiumseministeriumgratiarum spiritalium incrementa percipiunt. Vnde et sequitur : Et salubit populum meum de manu philisthino,um. Velut uncti enim 21nsaluare alios possunt, quia spiritales gratias abundantius perceperunt. Nam, qui populum saluant, super populum uncti sunt : quia, qui a domino ad regendos alios ordinantur, spiritalia charismatum dona, quibus eis prode~e possint, accipiunt et eis, quos ordine praecedunt, meritis etiam superiores sunt. 2180 115. Et, quia plerumque bonus pastor merito bonae plebis elegitur, bene subiuncturn est : Quia ,espexi popmum fflMIM. I tem, quia magnis precibus a domino bonus pastor quaerendus est, subditur : Venit clamo, eo,um ad me. Sed fortasse nonnulli mouentur, quia contrarium uidetur quod hic dicitur et 2185 quod superius dicebatur. lbi enim ait : Non te abiecerunt sed me, ne regnem supe, eos, iuxta omnia ope,a sua, qua.efecM•fd a die, qua eduxs eos de Aegypto usque ad diem hanc ~·nunc uero • 21s dicit : V nges eum ducem super popwum meum I srahe/, et saluabit popwum meum de manu philisthino,um : quia ,espesi 2190 popul,um meum. Venit enim clamo, eo,um ad me. Superius quasi ab irato rex ordinari pennittitur, nunc quasi a pio et benigno ordinatur. Huius etiam benignitatis uerba quis non PL 263 uideat, quantum a sententia illa dissentiant, quae eidem regi a Samuhele postea inlata fuit ? Quia, inquit, p,oiecisti se,mo11U/11N tfr 6dci symbolum. 1,, 26.

1181/1187 I Rcg. 8, 7-8.

ltN/1111

I Reg.

1111 fortitudinc] fortitudincm C 1111. 1111 rcctius OIII. 11 • 11G quia OIII. ,, • ad caelum asccndit] asccndit in caelum• 111 et ot11. • • 11U/11N in dextcra] ad dcxtcram • 111 1171 ali. et 0111. • • U7' philisthinomm] pbiliatim ,,, philisthiim • enim 0111.• 111 1118 p011int)po11unt • • 1111 Aegypto] tcrra Acgypti,, 111 ad] in•• philisthinonun] philiatim •• pbilisthiim • 11H discentiant C 11N poatea 0111.,, •

11•

regí°"'·,,•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV,

115-116

353

tlomini, P,,oiecit te dominus, ne sis rex. Quod profecto celeriter soluimus, si ipsam uerborum uim subtiliter intueamur. Nam omnibus his diuinae benignitatis uerbis omnia populi meritis adscribuntur. Saluabit, inquit, popul,um meum, et Respezi popui,um meum, et V enit clam01' e01'um ad me. Pro illis ergo rex ordinari decemitur, quorum clamor exauditur. Nam, etsi pro futura nequitia repellendus a regno erat Saul, tamen habebat in se, donec regnaret, unde populo sibi subdito prodesse potuisset. Futuros certe erat bello strenuus, mente elatus. Habiturus erat, unde sibi caderet et unde aliis staret. IDud ergo, unde prodesse subditis poterat, dominus prouidens dicit : Saluabit popul,um meum de manu philisthin01'um. V enit enim clamoreorum ad me. Adhuc tamen ualde contrarium uidetur, ut eius populi clamorem dominus exaudire credatur, qui eum abiecisse reprehenditur. Ad quod respondendum est, quia erant in illo populo et reprobi et electi. lbi ergo abiecisse dominum reprobi arguuntur, hic electorum desideria ad omnipotentis dei aures perueniunt. Qua ex re quid colligendum est, nisi quia saepe electis bonum est, quod mali rectores ordinantur? Non ergo mirum est, si deus quasi de abiectione sua irascitur et regem ordinat: quia ipsa dignitas futuri regís et mala erat et bona,maladenique quiasuperba, bona uero quia in defensione subiectorum strenua. 118. Quod totum et in sancta ecclesia nunc fieri cernimus: quia plerumque ille eius primatum suscipit, qui uerbo utilis est aliis, mente tumidus sibi. Praedicando uirtutes uelut stando uitia destruit, sed alta de se sentiendo cadit. Hic itaque praedicando populum domini saluat, sed semetipsum tumendo praecipitat. Quasi rex potens uerbo populi dei occultos aduersarios adterit, sed elatione a regni sublimitate cadit. Non ergo pro se sed solum pro populo rex constituitur, quando ille in sancta ecclesia praeesse permittitur, qui bona, quae praedicat, superbiendo aut nequiter uiuendo conculcat. Quo in loco notandum est, quia, cum in sancta ecclesia pastor elegitur, aliquando ordinatur pro se et pro populo, aliquando nec pro se nec pro populo, aliquando pro se non pro populo, aliquando uero pro populo non pro se. Pro se et pro populo, quando electus praedicator electis subditis datur : quia, unde subiectorum multitudo ad aeternam patriam ducitur, bono pastori meritorum dona cumulantur. Nec pro se nec pro populo pastor datur, quando reproba plebs pastorem repro-

219, ffeffl

2200

220,

2210

221,

2220

222,

2230

22"

11H omnibus bis] onmia haec" 111 uerbis] uerba,, 111 inquit 0111. ,, 111 11N clamor eorum uenit ;,,,,. " 111

omnia 0111.,, 111 1118 net Sahul C 1111 philisthinorum] ñatinorum sie C 1 111.,phllistim ,,, philiathiim 111 1117 uenit enim] et uenit •,,, 1188 dominua 0111.,, 111 ni, ordinantur] ordinatur C 1111. 1111 qui] quia C 1 111. nn domini] dei " 111 1111 1111. pro 0111. 11 • 11N nec pro populo nec pro se;,,,,.,, 111 1111 IJllllrl. pro 0111.• 111 1111/1111 reprobum pastorem it111. "111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV,

354

116-117

bum habere permittitur, cum sic ille praeest, sic illi oboediunt, ut ad aetema bona nec ille, qui docet, nec illi, qui docentur, peruenire mereantur. De quibus per Osee dominus dicit : Dabo eis regesin fu,Of'emeo. In furore etenim dei rex datur, quando 2240 malis peior praeesse decernitur. Talis quippe pastor tune datur, talis populus regnandus suscipitur, qui pariter aetema poena damnentur. Pro se non pro populo pastor datur, quando PL 264 bonus malis praeponitur, sicut ad Hezechihelem dominus dicit: Mitto ego te ad, fiUos Js,ahel, ad gentem apostatricem, qui • 216 124, ,ecesse,unt a me. Pro se quidem non pro populo tune pastor datur : quia, si auditores suos electus praedicator conuertere ad deum non poterit, ipse tamen laboris sui aetema lucra non perdit. Pro populo autem non pro se, quando bonis subditis pastor tribuitur, qui dona habeat, per quae illis prosit et sibi uso non prosit. Tales quidem erant, de quibus dominus discipulis praecipit dicens : Quae dixe,int, facite; opera autem ecwum /acere nolite. Quasi dicat : 'Quod utile pro uobis acceperunt, ab eis quasi uestrum tollite et in eis quasi suum dimittite, quod non habent ad lucrum uestrum sed ad interitum suum.' Saul ergo et abiecto domino elegitur et tamen populum domini de manu philisthinorum liberaturus perhibetur : quia omnipotens deus saepe suis bonis fidelibus perillos praelatos prodest, qui de officio eiusdem praelationis sibi non placent. IX, 17 117. Sequitur : CVKQVEADSPEXISSET SAKVRELSAVLEK,

u,,

u6o DOMINVS AIT El : ECCE VIR, QVEM DIXERAM TIBI ; ISTE DOMINA-

P0PVL0 MEO.Hoc namque in sequenti die actum est, quod in praecedenti dominus repromisit dicens : Cras mittam atl te uirum de te"a Beniamin et unges eum ducem super populum meum Is,ahel. Adspicitur ergo in secundo die, qui in primo u6s promittitur : quia praedicatores sanctae ecclesiae uirtutes electorum in secreta eorum uita perquirunt. Hi enim, qui promouendi sunt, dum bona opera proferunt, aliquid magnum ex se promittunt. Primo igitur die rex promittitur : quia BITVR

1238/1111 Os. 13, 11. 2114 I Rcg. 9, 16.

2244/22'1 Ez.

2,

3.

1211/2112 Matth. 23, 3.

lltl/

1118 Osee] Oseam 111, Esaiam 1111111if uto ,rror, •

2H1 talis] cum pr111111.farsa rcgnandus] rcgcndus ., 111 rcgnandus suscipitur qui rutr. C 2 111.ntp. tras. llfl damnentur] damnetur III na Iczcchiclcm C, 87.cchidcm • • IH-t/1241 qui rcccsscrunt] quae rcccssit ,, 111 2HI quia si] quando ctsi ., • 2111 dixcrint] dixcrunt C 1 111., ,orr. ipsa 1111. ,· dicunt., 111 opera autcm corum] quae autcm faciunt" 111 1111 faccrc] facite C, '°"· ipso 1111. NI llilkhlr 1111 in C 2 111.sllfJ.Ji11. DM Saul] Saulc,, DII pr. et 0111.• 111 1111 libcratums] n11 adspexissct] aspexiuc C 1111., rcspexissct 111 Saulcm] libcranuum ,, 111 neo ei 0111.111 dixcram C 2 111.111/J. tras. 1111 in 0111.,, 111 cru] Saul ,, 111 bac cadem hora odd• ., 111 nu duccm 0111.,, 111 nM secundo] scculo C, torr. ipsa l 111. 111 1117 sunt] hic contrarium superiori sentcntie """· e 1 111.i11 ltxl", d,/. 2 111. opera 0111. • 111 1218 promittunt] rcpromittunt • •

i11r1111

.,,.inº"'·.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, 'IV, 2270

22n

IX, 18

117-119

355

magna electorurn opera praedicatores adspiciunt, quasi domino loquente intus agnoscunt, quos ordinare sanctae ecclesiae rectores uolunt.Adspicit ergo Samuhel in sequenti die, quando praedicator eum, qui est promouendus, in magna luce conuersationis uidet. Et tune quidem quasi indicante domino ordinandum regem cognoscit : quia eum, qui in alta arce sanctitatis praeminet, praeferre aliis dignum uidet. 118. Et quia, qui magni sunt meritis, parui sunt per humilitatem, sequitur : ACCESSITSAVLAD SAMVHELEM IN MEDIO PORTAE ET AIT : INDICA MIHI, ORO, VBI EST DOMVS VIDENTIS.

Si in ciuitate tune est praedicator, cum plana et communia loquitur, quae intellegitur porta ciuitatis huius nisi humilitas ? Nam diuini uerbi cognitio superbis absconditur, humilibus reuelatur. Vnde et in euangelio patri loquitur d.icens : Confiteor tibt, pater, domine caeli et te"ae, qui abscondisti haec a sapientibus et prudentibus et reuelasti ea paruuUs. Ita, pate,, 2285 quoniam sic /uit placitum ante te. Sapientes quidem superbos et alta de se sentientes, paruulos uero humiles dixit. Quorum certe alía scriptura meminit dicens : Deus supe,bis resisti.t, humilibus autem· dat g,atiam. Resistit namque superbis, ne aeterna bona intellegant, sed paruulis gratiam dat, ut eadem 2290 bona aetema ipso reuelante cognoscant. Electi ergo, quia PL 26, ad spiritalem scientiam per humilitatem ueniunt, ad audiendos praedicatores quasi per portam uadunt. Electus etiam praedicator, quia spiritalia humiliter dicit, Samuhel Sauli in eadem porta occurrit. Quasi enim ambo in porta sunt, quando ea, quae 2295 electuspraedicator loquitur, ab electo alío humiliter audiuntur. 119. Sed, qui nouiter uenerat, quem quaerebat, inuenerat et ignorabat. Quare et idem Saul ad Samuhelern dicit : Indica mihi, o,o, ubi est domus uidentis. Hoc namque proprium magnorum uirorum est, ut a minimis difficile cognoscantur. 2"300 Carne quidem despecti sunt sed mente sublimes ; foris contem- 111 217 ptibiles apparere appetunt, sed agere uenerabilia non desistunt. Qui ergo ualde proficere per eorurn exempla appetunt, eos non solum in exterioribus sed in intimis ammirantur. Vident, quod in eis exterius potest a camalibus despici ; sed et pariter 2305 adtendunt, quod intus spiritales uiri magna ammiratione 2280

2281/2281 Matth.

11,

25-26.

1187/1188 I Pet. 5, 5.

i"".,,

nn quasi]

ctprae111.,, 111 1171 promoucndus est 111 2278 et ait 0111.,,111 mihi oro] oro mihi inquicns,, 111 nn pracdicator] precator C 1111. nao intellcgitur] intclliguntur C 2 111.,, 111 porta] quae est ergo prat111. C 3111.sllJ>. lin. huius] quae est add.,, 111 1181 confitcor] confüebor C 1111.,b ,xpllllXit ipsa 1111.111llitkt11r domine patcr i1111. C 1111.,'°"· ipsa 1111.111llidet11r domine] ta "111 qui] quia,, 111 IIM/1181 ita pater ... ante te 0111.,,111 1181 dixit humiles i1111. " 111 n88 autcm 0111.,, 111 1111 scicntiam] scntcntiam 111 1111 solum C 2 111.111/J. lin. uidcnt] ergo add.11111 IIM quod in eis cxtcrius potest] in eia atcrius quod possit ,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV,

356

2310

231,

2320

232,

2330

IX, 19

119-120

debeant uenerari. Quos, dum fama sublimes audiunt, in altitudine supemae sua.e conuersationis agnoscere concupiscunt. Secundum historiam ergo Saul Samuhelem uidebat et non cognoscebat ; ut, quod in figura contingebat illis, nobis spiritalla designaret. Nam cum paruuli surnus, quasi uidemus perfectos uiros, dum eorum uirtutes a referentibus audimus ; sed, quos uidemus, non cognoscimus : quia per experientiam scire non possumus hoc, quod auditu in cordis oculis tenemus. Quando igitur ab eis conuersationis eorum secreta ad imitandum requirimus, eos nimirum quasi de propria domo interrogamus. Domus namque eorum conuersatio est. Hanc domum scire uolebat discipulus Iohannis, quando dominum interrogabat dicens: Magister, ubi habitas? Qui nimirum, quia ad familiaritatem illius quasi domesticus perducendus erat, audiuit : Veni et uitle. Hanc domum uisam Philippus non cognoscebat, cui dicit : Tanto tempore uobiscum sum, et non cognouistis me ? Philippe, qui uidet me, uidet et pat,em. De domino etiam scriptum est, quia loquebatur Moysi sicut amicus cum amico suo. Sed idem Moyses quasi uidens et non cognoscens interrogabat dicens : Si inueni gratiam in conspectu tuo, osúnde mihi /aciem tuam. Spiritalis autem conuersatio sanctorum quia nonnisi deuotis ac supplicibus panditur, domum Samuhelis indicari sibi Saul humiliter deprecatur. Sancti etiam praedicatores, cum de se magna audiunt, per humilitatem se deiciunt,non inflantur. Sciuntse petentibusmagna,quae imitentur, ostendere ; sciunt ínter magna, quae ostendunt, magni per iactantiam non apparere. 118. Quare et subditur : ET RESPONDIT SAMVHELSAVLI

DICENS : EGOSVM VIDENS. SED ASCENDE ANTE ME IN EXCEL23'5 SVK, VT COMEDAS MECVM HODIE ET DIMITTAK TE MANE. Quid

2340

est dicere : Ego sum uitlens, nisi se, sicut in oculis uidebatur, humilem demonstrare ? Quasi dicat : •Tu in aestimatione tua magnum habes, quem quaeris; sed paruus est ille, quem uides.' Hoc namque in uerbo 'uidens' non praedicatur sed 'ego'. Quasi dicat : 'Videns ille est ego, non quod aestimas, sed quod cernís.' 1181 efr I Cor. 10, n. 1118 Ioh. 1, 38. 1111 ibid., 39. 14, 9. 1111/HH efr Ex. 33, 11. 1111/IIH ibid., 13.

1311/1111 Ioh.

0111. "111 1118 non C 2 111.n,p.li11. 1111 quod] quiap,w,,,. • • auditu] percepimus oJJ. C 3 •· 11, perdpimua adi/.111 111' eorum] eius "• 1117 dominum C 2 111.;,, 111arg. interrogabat] interrogauit,, 111 1111 patrcm] meum odd."111 1111 anúcus 0111. • 111 1114 quasi] illl C (si J 111.sll/). li11.); •,,, IIH/IUI intcrrogabat] interrogat C l 111. 1118 S.ul indicari sibi ;,,._ • • hwnilitcr] aimiliter • 1118 inBantur] inftant • 111 1111 Sauli] Saul • 111 IIN/1111 excelsum] hodic bit ""4. " 111 1111 hoclic ¡,;, 0111.• 111 1111 uidens 0111. C 1111.

1117 supemac

º"'·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 266

IN LIBRVM I REGVM, IV,

357

12x-122

1Z1. Sed, qui humillare se nouit, nouit dare dona non humilis sed sublimis. Qua.re et in excelsum ante se eum ascendere, ut secum comedat, praecipit. In excelsum ascendit, qui ad 2345 scienda altiora mentem erigit. In excelsum quidem ascendere est cor ad altiora intellegenda praeparare. Vnde et Petrus in monte adsumitur, ut gloriam transformati redemptoris uidere mereatur. In illo enim ascensu montis sublimis praeparatio mentís exprimitur : quia alta uidere non poterit, qui per inten2350 tionem in sublimibus animum non reponit. Quia ergo sublimia praeparati melius intellegirnus, ante Samuhelem Saul in excelsum ascendere iubetur. Quasi enim ante praedicatorem in excelsum ascendimus, quando nos prius ad alta scienda animum intendimus et ipsi nobis ea, ad quae intendirnus, post2355 modum loquuntur. 122. Quid uero est, quod ait : Vt comedasmecum hodie? Sed, quando praedicatores sancti caelestia loquuntur, electorum • suorum auclitorum corda reficiunt. Testante etenim ueritate didicimus, quia cibus animae est uerbum dei : Non in solo pane 236o uiuit homo sed in omni uerbo, quod p,ocedit de o,e dei. Panis namque alimentum corporis est ; uerbum, mentís. Qui uero corpus sine mente reficiunt, mente mortui sunt, carne uiui. Quare et de delicata uidua Paulus ait : Viuens morlua est. N am per ciborum delicias non moreretur uidua, si anima 2365 uerbi dei cibo satiaret, cum ipse Paulus dicat nihil esse inmundum, quod cum gratiarum actione percipitur. Sed uiuens uidua moritur, quando cibo corpus nutrit, animam fame interficit. In solo ergo pane horno non uiuit : quia, cum ex anima et corpore constet horno, sicut aliter per animam, aliter per 2370 corpus uiuit, ita et necesse est, ut alimentis diuersis singula nutriantur. Vt comedamus itaque, cum propheta ascendimus, quando ad alta diuini uerbi mentem erigirnus, ut eius caelesti sapore per deuotionem satiemur. Et, quia ipsi praedicatores ualde amant caelestia, quae loquuntur, quasi simul comedi237s mus, cum deuote illi loquendo proferunt, quod nos denote audiendo in uentre animae locamus. Sirnul enim comedimus, quia uerbum dei pariter audirnus. Praedicatoribus namque neritas dicit : Non uos estis, qui loquimini, sed spi,itus pat,is INl/1147 tfr Matth. 17, 1; Marc. 9, 1; Luc. 9, 28. 1111/INI Matth. 4, 4. 1111 I Tim. 5, 6. IIU/IIN efr I Tim. 4, + 1178/1171 Matth. 10, 20.

INI aacendcrc cum ia. •"' ISM/IMI in excclsum ••• mentem crigit 0111. p,r IN8 oltiora si, C IMI enim] ctenim 111 1111 animum in sublimibus ;""·.,"' rcponit] ponit • • 1161eaadrun-.C3111. s.p. ,ros. 1111 didicimus 0111. 11,,, 1111 de] ex C a 111. 1111 de dclicata] dcdicata si, C l 111. IIM anima] animam 111 1111 cibo] cibos C 1 •. satiaret] illl, r«lt Id •• ,.,.,,, 111,· sanarct e 1111 alitcr per animam p,r lx»,,o,o1. 111

holllOltJI.C 1 111.

º"'·

c.c.cxuv

24'

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

218

IN LIBRVM I REGVM, IV,

122

uest,i, qui loquitu, in uobis. Quod et Paulus probat, cum suos auditores interrogat dicens : An ezpe,imentum quae,ih4s eius, qui in me loquitu, Ch,istus? Quia ergo in sanctis praedicatoribus Christus et eius spiritus loquitur, ipsi praedicatores tanto clarius loquentem audiunt, quanto ei uiciniores sunt, cuius sedes esse meruerunt. Tanto ergo plenius de uerbi 238, alimento poterunt refici, quanto iam intra se habent cellam refectionis. Amici etenim sponsi sunt et stant et gaudio gaudent propter uocem sponsi. Cum ergo diuina loquuntur sancti PL 267 praedicatores, audiunt ; sed, quia certa experientia norunt, quando in eis loquitur spiritus, audiunt se sed non se : quia et 2390 ipsi Ioquuntur, sed in se locuta loquentem alium uenerantur. In eo igitur, quod audiunt et loquuntur, et reficiuntur et reficiunt. Reficiunt quidem auditores, dum uerbum proferunt uoce sua ; reficiuntur ipsi, dum uerbum, quod proferunt, profertur eis reuelatione diuina. Ipsi tamen deuotius saturantur, 239, qui in locutionem spiritus mentis delicias experti sunt. Annon experientia Ioquentis spiritus est inconsultos et inpraemeditatos se cemere, subito consultos et paratos esse ; scire quae nescierant, habere quae non habebant ; torporem cordis amittere, repente mira deuotione feruere ; plenitudine scien2400 tiae statim et in momento mirabiliter repleri ; mira uerbi facundia intellecta proferre ? Habent ergo electi praedicatores experientiam spiritus in se loquentis in repentina reuelatione ueritatis, habent in subito ardore caritatis, habent in plenitudine scientiae, habent in facundissima uerbi praedicatione: 240, nam et subito instruuntur et repente feruescunt et in momento replentur et mirabili eloquii potestate ditantur. De illa namque repentina experientia dommus dicit : Dabitu, uobis in illa ho,a, quid loquamini. De illo autem subitaneo feruore caritatis Cleopas dici t : N onne ccw nost,um a,dens e,at in nobis, cum 2410 loquereturin uia et ape,iret nobis scripturas ? De repletionis quoque et facundiae experientia Lucas meminit dicens : Factus est repente de caelo sonus tamquam aduenientis spiritus uehe- • 219 mentis et ,epleuit totam domum, ubi erant sedentes. In eodem quippe spiritu et repleti et locuti sunt, ut hoc, quoo asserimus, 2380

1181/1181 II Cor. 13, 3. Net/lül Luc. 24, 32.

1181 loquitur] habitat ., 111

1181/1187 efrloh. 3, 29. H11/Ntl Act. 2, 2.

Me'l/1418 Matth. 10, 19.

1181/1181 Cliristus ? Quia ergo ... clarius loquentem

0111.p,r bolllOIOI.C

1 111. 1181 ei] stripsi tlllll 111,· eis C 11 1181 merucrunt] me118111/1.se] in pt'MIII. 111 IDO locuta] locuti 111 1111 rciiciun-

rentur,,, tur] rdiciunt • 111 ,,,., • et 0111. C 1111 pr. rc6ciunt] rdiciuntur " 111 IIN/ 11N profertur] profcritur C 1 111. 1191 locutioncm] locutione • 11H subi1118 habcbant] habucrant III cordis] mcntis " • Nea to] subitoque ., 111 in subito ardorc] subito ardorem C ! "'· • 111 HOI Oeopbas • 111 in nobis] in uia si," 111 aun] dum "• lül in uia bit 0111. 11111 H14 pr. et OIII. "•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV,

122-124

359

designarent: quia uidelicet loquendo alios pascunt, qui de eo, quod dicunt, audiendo pascuntur. ta. Et, quia sonum uenientis spiritus ardorem, locutionem siue repletionem cognoscunt, tanto dulcius in donis spiritalibus epulantur, quanto ad eius recubitum dignius adsurnpti 2420 sunt. Dicit ergo : Ascende, ut comedas mecum hodie : quia bonus doctor, dum dulciter quae dicit in deuotionem mentis accipit, se et eos qui audiunt simul pascit ; quo contra doctores reprobi, quia quae dicunt non amant, cum alios uerbo pascunt, ieiunant. Nam, curn animae refectionem 2425 dominus uerbum dei ~e dixerit, uerbum uero dei in mente plena sit eruditio, plena deuotio, uerbo dei non pascuntur, qui deuote quod loquuntur non audiunt. Apostolus quidern quasi iam illa uerbi dulcedine repletus, ait : De plenitudine eius omnes accepimus. Alia quidem est plenitudo uerbi, alia plenitudo 2430 libri. De plenitudine quidem uerbi accipere nonnisi electi possunt, de plenitudine uero scripturae possunt et reprobi. Liber namque beati Iohannis apostoli,liber beati Pauli apostoli plenitudines quidem sunt, quae de eis habentur. Eorum nimirum uerba Paulus siue Iohannes scripsit ; sed, quod quisque 2435 scripsit, loquens in eis uerbum inspirauit. Qui ergo uerbum scripturae accipit non in amore sed in scientia, de plenitudine PL accipit non uerbi sed libri. Et, quia rern rnortuam accipit, in eius ipse acceptione non uiuit. Sed quid dico scripturam rnortuam ? Non est mortua tantum sed interficiens. Nam scriptum 2440 est : Littera occidit, spi,itus uiuificat. Hoc quidem facit omnis diuina littera. Nam littera corpus est; huius uero corporis uita, spiritus. Viuificatum quippe et uiuificans corpus accipit, qui litteram legit et in amorem intellegentiae mentem reficit. Reprobi ergo, qui scripturas rimant, quas non amant, qui 2445 audacter foris loquuntur, cuius saporem intus non intellegunt, dum refectionem scripturarum, quas exponunt, alii deuota mente percipiunt, quasi de eo, quod dant ipsi, alii saturantur, non ipsi. 124. Dicat ergo Samuhel : Ascende, ut comedas mecum hodie: 2450 quia ex eo, quod subditis de uerbo electi doctores tribuunt, et pariter audiunt et pariter saturantur. Ecce enim in eodem ipso uerbo, quod dicirnus, demonstratur. Nam quis dubitet, quia

241,

N18/H•

Ioh. 1, 16.

2441 II Cor. 3, 6.

1417 ucnientis] uehcmentis r«1i111 forsa11• H18 siue] aut,, 111 MIi quo] quod C

locutionem] siue pra1111. 11,i, UH uerbum dei cssc dominus ;""·

111

• • SOi pr. plcnitudo] plcnitudinc C 1111. alt. plenitudo 0111. "111 un pr. apostoli 01/I. C 1111. libcr] et P,MIII. ,, 111 MM spiritus] autcm add. ,, 111 Na amorcm] amore C 1 111. 14" rimant] rimantur,, 111 1447 ipsi dant i1111. "111 MIi dubitct] dubitat "111 quia] quod ,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

268

IN LIBRVM I REGVM, IV, 124-126

360

hanc scripturam, quam exponimus, Samuhel scripsit ? Et tamen ipse, qui scribit, hoc dicit : Respondit Samuhel~·ut 24s, profecto ostenderet, quia, quod ipse scribebat, alius imperabat. Quia ergo spiritus sanctus, qui per eum loquitur, per eum de eo dicit : Respondit Samuhel Sauli dicens : Aseen.de ante me in excelsum, ut comedas mecum hodie, hoc dicit, quod audit, et simul audit et dicit. Dum ergo magna ueneratione amoris audit 2460 et loquitur praedicator ~lectus, magna deuotione auditores boni, quae dicuntur, excipiunt, Saul et Samuhel pariter in excelsum comedere dicuntur. Item, quia praedicatores auditoribus in eiusdem uerbi refectione digniores atque feruentiores sunt, non Samuhel cum Saule sed Saul cum Samuhele comes246s surus asseritur. 125. Sed et, quia tam splendida mentis eruditio in magna luce spiritalis uitae est, non dicit : Vt comedas mecum 'hac nocte' sed : hodie. Quem etiam mane dimittit. Mane dicit initium diei sequentis, sequens uero dies est serena lux sanctae 2470 conuersationis. Dici~ergo : Dimittam te mane. Mane quidem ab • .uo excelso dimittitur, qui, cum ad altioris scientiae lumen proficit, in magna luce boni operis se proponit inmorari. Vel mane dimittitur, qui uerbum magnae scientiae, quod praedicatoris ore didicit, praedicare aliis intendit. Quando enim bona 247' proponimus, quasi mane in initio diei sumus : quia boni claritatem iam adspicere coepimus, quam sequamur. Sed hoc mane in plenum diem crescit, quando is, qui magna bona agere aut alta aetemitatis gaudia praedicare proposuit, id, quod proposuit, in magna exhibet luce uirtutis. Mane ergo Saul ab excelso 2480 climittitur : quia auditores praedicatorum bonorum, quod ab eis sublime audiunt, excercere sublimiter non morantur. 128. Sed electi uiri bona, quae habent, et abscondere et manifestare sciunt. Abscondunt quippe, ne per elationem pereant; sed, ne infructuosa remaneant, manifestant. Dum abscondunt, 248s custocliunt ; sed, dum manifestant, proferunt fructum. Nam IX, sequitur : ET OMNIA, QVAE SVNT IN ANIMO TVO, INDICADO PL 269 19-20 TIBI. ET DE ASINIS, QVAS PERDIDISTI NVDIVSTERTIVS, NE SOLLICITVS SIS : QVIA INVENTAE SVNT. Celare se quidem praedicatores qualiter studeant, superius in uerbo Samuhelis osten2490 dimus, ubi dicit : Ego sum uidens. Nunc autem quia dicit : 1'81/HN

efr n. 120.

HII scripsit] scripserit,, 111 14M scribit] scripsit "111 hoc] haec •"' 1411 impcrabat] imparticbatur rwli,u forsllll ,, 111 Hlf diccns 0111. " 111 Nl8 deuotionc rutr. C 3 111. s•P· ,ras. 1411 cxcelsum] excelso 111 148'/NII comcssurus] comcsturus 111 HH in C 2 111. 111/). /i11. 1,77 aut] ut C 1111. H8I infructuosa] fructuosa C 1111. remancant] remancnt,, abscondunt] abscon"111 fructum ru,r. C l 111. Hflll/ dcrunt 111 1481 custodiunt] tune prM111. HN ostendimus] ostcnditur" 111 1-IN pr. dicit] dicitur • 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV,

249,

2500

2505

2po

2515

25 20

252,

126-127

361

Omnia, quaesunt in animo tuo,indicabo tibi, quid aliud tenemus, nisi quia sa.epe uiri sancti uirtutes, quas habent, et abscondunt et proferunt ? Sed, ut dixi, abscondunt, ne in magnis uirtutibus magni uideantur; proferunt eas, ut electi imitentur. Verbo itaque sapientiae aut prophetiae spiritu se pollere asserunt, non ut uenerentur, sed ut audiantur. Quare et psalmista uerbi gratiam se habere insinuans ait : Supe, omnes docentes me intellexi. Certus ergo de peritia spiritus confidenter nos inuitat dicens : Venite, filii, audite me : timorem domini docebo uos. Prophetam namque se esse affi.rmabat Micheas, cum diceret : Vtinam non essem uir habens sfriritum et mendacium potius loquerer / Hinc Heliseus de Naaman syro dicit : Veniat ad me et sciat fwophetam esse in Is,ahel. Hinc Paulus ait : HebYaei sunt, et ego; semen Abrahae sunt, et ego; ministri Christi sunt, et ego ; ut minus safriens dicam, plus ego. E contra autem Amos dicit : Non sum p,opheta sed armentarius uellicans sycomoros. Hinc etiam Paulus, cum se uult abscondere, ad custodiam dicit : Non sum dignus uoca,i apostolus, quia persecutus sum ecclesiam dei. Hinc interrogatus Iohannes baptista a iudaeis, si esset propheta, responclit et ait : Non sum. Non erat quippe ad elationem, sed erat propheta et plus quam propheta ad ministerium. Samuhel ergo, ut se custodiat, ait : Ego sum uidens, et, ut se ad lucrum exhibeat, dicit : Et omnia, quae sunt in animo tuo, indicabo tibi. 127. Quod, si aliquis uult, eodem modo intellegere potest, quia, cum dicit : Ego sum uidens, si uidentem se asserit, ad hoc dicit, ut bonum quod habet cum electis communicet. Vt ergo, quod asserit, probet, subsequenter adiungit : Et omnia, qua.esunt in animo tuo, ind,icabo tibi. Quod sanctae ecclesiae doctores agunt: quia, dum uirtutes mentium intuentur et uitia, et mederi uitiis et promouere uirtutes euidenter sciunt. Omnia ergo, quae sunt in corde, indicant, quando uirtutis uiam,quam bonus auditor cupit tenere,ipse documento manifestae eruditionis dignatur exponere. Quod si magnus est, et bona non solum agere sed etiam praedicare proposuit. Omnia, quae in eius corde sunt, praedicatores indicant, NUefrn. 120. N17/Hl8Ps. 118,99. 2.fN/IINPs. 33, u. 1111/INI Mich. 2, 11. 1111/1111 IV Rcg. 5, 8. IIM/1111 Il Cor. 1 t, 22-23. IIN/ un Am. 7, 141118/1111 I Cor. t J, 9. 1111/1111 loh. 1, 21.

indicabo tibi ... et abscondunt 0111. C 1 "'· 1111 propbetam] propheta E] Et C 1111 sum OIII.11 1111 a iudaei1 si esset propheta respondit et 0111.,, 111 1111 sum] propheta 11411. " 111 ad elationem] adelatione sit C 1111. 1111/111' et omnia quae sunt in animo tuo] omnia si111pJinltr ,, 111 1118/1111 et omnia quae sunt in animo tuo] omnia ,;.,_ plidltr,, 111 111111r1. et 0111. C IIH in corde] stripsi t11111,,111 (ifr J. !Hf); OIII. C indicant] indicat 111 2111 propoauit] disposuit,,"' 1111 sunt in eius corde·iu. "111 Nlt/Hn

" 111

1111 dicam] dico ,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

362

IN LIBRVM I REGVM, IV, 127-130

quando eorum mentibus aperiunt, quidquid cupiunt de • u1 doctrina. 128. Quia uero ille, cui loquitur, eum signat, qui ad lucra 2S30 praedicationis innititur, subdit atque ait : Et de asinis, quas perdidisti nudiustertius, ne sollicitus sis : quia inuentae sunt. Hoc superius in personaSaulis,qualiterrudibus praedicatoribus conueniat, expositum est. Asinas quippe perdidit, qui pecca.tores, quibus uerbum uitae praebuit, ad paenitentiam nequa2s, 5 quam traxit. Inueniret quidem, si hi, qui se in nocte prauitatis absconderant, ad lucem iustitiae redirent, in qua uisi PL 2.70 inueniri potuissent. Quur ergo dicit : Inuentae sunt, nisi quia saepe in eis summi uiri salutis bonum facile inueniri posse considerant, de quorum uita ineruditi desperant ? Nam et periti 2s40 medici corporum illos saepe curare praesumunt, de quorum salute praesumere inperiti non possunt. Sic nimirum et ab eruditis doctoribus saepe ad paenitentiae satisfactionem pecca.tores trahuntur, qui trahi ab ineruditis rudibus nequiuerunt. Quia igitur tam praedicatione quam exemplo perfectorum 254s illi ad dominum paenitendo redeunt, qui conuerti per aliorum ministerium nequiuerunt, bene Samuhel inuentas asinas dicit, quas Saul inuenire non potuit. 129. Potest etiam hoc dictum pro prof ectu ordinandi rectoris intellegi. Quasi dicat : 'Dum eruditione et uita llroficis, illos etiam lucrari domino poteris, quos nondum potuistt.' Tam certa quidem uirtus profectionis est, ut fructus eius, qui nondum constat in re, constet in spei certitudine. 138. Et, quia bis uerbis ad perferendos labores sanctae praedicationis inuitatur, quae mercedis lucra expectare IX, 20 debeat, exponit dicens : ET cv1 ERVNTQVAEQVE OPTIMA ISRAHEL,NONNETIBI ET OMNIDOMVIPATRISTVI ? Israhel, qui dicitur uidens deum, quem rectius hoc loco significat quam aeternorum ciuium illam beatam societatem, qui ex labore uitae huius ad aetemam omnipotentis dei uisionem 2s6o peruenerunt ? Quae ergo sunt Israhel optima nisi aetemae retributionis dona ? Paulus quidem dicit : Vnusquisque mercedem pe,cipit iuxta labo,em suum. Hinc ítem dicit : Alía est gloria solis, alia gloria lunae et stella,um stella enim ab stella

2,'º

2,,,

#.

1111/1111 efr n. 34.

1181/1181 I Cor. 3, 8.

1181/IIM I Cor. 15, 41.

I~~

illc] ci" 111 signat] significat,, 111 IUI Saulis] Saul • 111 1111 uisi] 1117 inuentae] sunt pram,. d,J. C IM1 inpcriti pracsumcre i1111.• • no ad pacnitentiac satisfactioncm] ad pocnitcntiam et satisfactioncm 111 1111 profcctionis] nwrtxi """ 111(,fr 11.2648, 1649) ,· pcrfcctionis C,, 1111 constat] constant ., 111 constct] constent ,, 111 1111 pcrcipit] accipiet ., "' h1xta] aecundum ., 111 1111 a/1. gloria] stripsi ,· glorie C, 0111. " 111(llisi w,odophtroli úPIIIII 11111 aliac gloriac) 1111/IIM ab stclla diffcrt] diffcrt a stcilla • • wn

111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 130-132

363

diUerl in claritate. Omnium ergo fidelium retributiones et 2,6spraemia bona sunt Israhel. Quia uero electorum praedicatorum merces summa est, eorum sunt optima Israhel. De his quippe Israhel optimis dominus fideli seruo repromittit dicens: Amen, dico uobis, quia super omnia bona sua constituet eum. Qui enim non in omnibus sed super omnia constituitur, non tantum 2no bona Israhel sed etiam optima habere declaratur. Dicat ergo Samuhel: Cui erunt quaeque optima Israhel, nonne tibi et omni tlomui patris tui ? Quasi dicat : 'Etsi magnus est labor praedicationis, tanto deuotius ferri debet, quanto maiora lucra mercedis habet.' Solicita ergo mente doctor sanctae ecclesiae 2n, pensare debet, quia Israhel non bona tantum sed etiam optima eius sunt; ut maiora et excellentiora semper agat, qui tam summa et optima expectat. Eadem quippe summa non summo ordini debentur sed summo labori. Nam et doctor egregius non dixit : Vnusquisque me,cedem accipit 'iuxta dignitatem 2,sosuam' sed : iuxta laborem suum. Cum ergo praedicatorum esse illa aeternae uitae optima referuntur, magnus eis in hac uita labor iniungitur : quia nimirum meliora ceteris habere non praeualet, qui melior esse non studet. 131. Et, quia hoc omnium praeclicatorum sa.nctae ecclesiae 1112u comrnune est, non solum Sauli sed omni domui patris sui PL 271 Israhel optima esse ref eruntur. Quasi enim ex patre filii nascuntur, quando in ordinem praedicatorum nouiter alii alüs eadem nobilitate sanctitatis splendidi subrogantur. Domus quoque praedicatoris spiritalis conuersatio eius est. Omni ergo domui 2,90 patris eius Israhel optima sunt : quia, ubicumque sacerdotalis conuersatio est, illa nimirum est, et tam summa est, ut ex celsitucline meriti in aetema uita sua sint optima retributionis. In hoc ergo se subtiliter praedicatores adspiciant, quia non solum sibi sed domui suae optima erunt Israhel : quia, si 2,9sde domo exeunt, optima non habebunt. Nam,si solam praedicationis sublimitatem tenent, optima non habebunt, si altituclinem uitae non tenent. 13Z. Sed electus quisque, dum de se magna audit, infirma sua ad memoriam ducit, ut se ab elatione custodiat, ne bona IX, 21 26oo quae habet amittat. Vnde et subditur : RESPONDENS SAVL

2,s,

AIT: NVMQVID NON FILIVS GEMINI EGO SVM, DE MINIMA TRIBV

1117/1118 Matth. 24, 47.

2179.2181 I Cor. 3, 8.

1117 Israhel] Israclis,, 111 semo] suo add.,, 111 1118 quia 0111.,, 111 1171 agat semper ;,,._ " 111 ferri] 6eri ,, 1171 excellentiora] excellentia C 1 111. 1171 accipit] accipiet ,, 111 1171/1181 suam dignitatem ;""· ,, 111 1181 suum 0111. 11111 1181/1181 esse illa 0111. ,, 111 1181 meliola si, C 1181 Sauli] Saul 11111 1181 est spiritalia eius conuenatio i1111.,, 111 IIN domui] omni prtm11. • 111 suae] eius,, 111 IIN optima] optimam C ! 111. si] quia,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 132-133

364

ISRAHEL, ET COGNATIO MEA NOVISSIMA INTER OMNES FAMILIAS DE TRIBV BENIAMIN ? Qv ARE ERGO LOCVTVS ES IIIBI SERMONEMISTVM ? Quasi dicat : 'Quare mihi tam magna adscribis,

cum sim nihil ?' Gemini quippe filius est, qui neglegentes imitatur in cura sui et in exemplo proximi. Geminus quippe est: quia, dum curam sui neglegit, exempla boni operis aliis non inpendit. Qui ergo tales imitatur, filius Gemini dicitur. Qui de minima tribu Israhel esse dicitur, quia ultimus ordo sanctae 2610 ecclesiae conuersorum peccatorum est. Merito igitur, qui peccatorem se esse fatetur, de mínima tribu Israhel esse dicitur. Cuius etiam cognatio nouissima in ter alias esse perhibetur: quia iuxta ueritatis uocem, qui minimum mandatum soluit, minimus uocatur in regno caelorum. Beniamin quippe dicitur filius 261, dexterae. Qua profecto appellatione sanctae ecclesiae populus designatur, qui, dum in fide redemptoris nascitu.r, per bona opera ad caelestis patriae bona praeparatur. Dextera quidem dei illa aetemae uitae fortitudo est. Cognationes tribus Beniamin swit diuersae conuersationes electorum. Nam uelut 2620 ab uno generationis principio diuersae cognationes ueniunt, quando ab una origine orthodoxae fidei conuersationes fidelium piures oriuntur. Sancti ergo uiri, cum se per humilitatem deiciunt, quia peccatores se esse fatentur et tamen recte in deum credere, quasi se et Gemini filios asserunt et de Israhel nouis; 262.5 sima cognatione. 133. Sed quia, quanto plus se humiliant, iuxta ueritatis IX, 22 uocem amplius exaltantur, sequitur: ADSVMENS ITAQVE SAMVHEL SAVLEM ET PVERVM EIVS INTRODVXIT EOS IN TRICLINIVK ET 26o,

DEDIT EIS LOCVM IN CAPITE EORVM, QVI FVERANT INVITATI.

2.630 Samuhel

Saulem adsumit, quando praedicator sanctae ecclesiae electo auditori suo alta praedicationis aperit. Adsumiturquippe subditus, quando per uerbum doctoris in cognitionem caelestium subleuatur. Et, quia non carnali intentione spiritalia scire appetit, non solum ipsum Saulem sed etiam eius puerum 2635 adsumpsit. Quasi enirn sine puero in imis remanserat, qui PL dicebat : Co-rmeum de-reliquitme. Cor nostrum nos relinquit, quando sic a concupiscentiis carnalibus uincirnur, ut intentionem cordis in terrenis et corporeis, non in caelestibus et spiritalibus ponamus. Hunc puerum perditum inuenerat, qui 2111/Htf ifr Matth. 5,

19.

2818 Ps. 37,

11.

HN et 0111. C 1 111. 1117 ncglegit] ncglcget C 1 111., torr.ipsa 1111. Htl minimum rtstr. C ! 111. lttf uocatur] cst,, 111 HU/1111 nouissima Israbcl ;""· • • H18 Saulem] Saul • 111 1110 Saulcm] Saul • 111 1111 suo] stribmd,., /)IIIO#i ,· sua C, suac • 111 HII sublcuatur] cleuatur • 111 1114 Saulem] Saul • • HH/IUI assumpsit puerum ;""· ,, • 1111 tÚI. cor] quippe ""'1. • • relinquit] dcrclinquit,, 111 1118 et corporcis] et camalibus atque corporeia • • non] et prM111. • 111 1119 ponamus] ponimus ,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

2.72.

IN LIBRVM I REGVM, IV, 133-135

365

2640 dicebat

: lnuenit sMuus tuus co, suum. Cor quippe nostrum inuenimus, quando per intentionem cordis spiritalia quaerimus • quando hanc a terrenis auellimus, ut ad caelestia dirigamur. Electus uero praedicator his, qui adhuc carnales sunt, nec fortia imperat nec spiritalia manifestat. Nam et Paulus 2645 corinthiis dicit : Non potui uobis loqui quasi s,pi,italibus sed quasi ca,naUbus; tamquam pa,uuUs in Ch,isto lac potum uobis dedi, non escam. Quasi bis uerbis dicat : 'ldcirco uos ad excelsum non duxi, quia spiritalem sensum uobiscum uelut Saulis puerum non habetis.' Quare et causam insinuans ait : 2650 Adhuc enim estis carnales. Bene ergo Samuhel Saulem et puerum eius adsumpsisse dicitur : quia doctores sanctae ecclesiae illis fortia imperant, illis alta manifestant, quos spiritales esse considerant. 134. Qui etiam in triclinium introducuntur, quia eis caritatis 2655 latitudo monstratur. Velut enim in triclinio ponitur, qui per id, quod altum didicit, moratur in latitudine caritatis. Vel certe introitus noster ad triclinium amor est, triclinium pulchritudo spiritalis uitae. Vnde et Iohannes dicit: Qui non diligit, mana in morle. Si enim, qui non diligit, rnanet in rnorte, ille qui 266o diligit, in uita manet. In triclinium ergo introducimur, quando in affectum supernae conuersationis surgimus per affectum caritatis. 135. In hac nimirum mansionis latitucline superiorem locum sancti praedicatores obtinent, quia beatus Iohannes 2665 euangelista dicit : Et in ci,cuitu sedis sed-ilia uiginti quatUOf' et sup,a sedes uiginti quatuo, senio,es. Seniores quippe saneti praedicatores sunt, maturi sensu, moribus granes. Qui thronum dei iuxta positis sedibus ambiunt : quia, qui prae ceteris conditorem diligunt, per altissimam conuersationem ei 2670 uicinius requiescunt. Bene itaque Saul cum puero suo locum in capite eorum, qui inuitati fuerant, sortiuntur : quia in eis eligendorum pastorum typus ostenclitur. In capite quidem rector statuitur, quando per uim magni amoris supernae uitae singulare propositum accipit, cum fidem catholicarn cum ceteris 26n comrnunem tenet sed prae ceteris uirtutem sublirnern. Vnde 2&tl II Reg. 7. 27. IMI/IM7 I Cor. 3, I loh. 3, 14. 2181/HN Apoc. 4, 4.

1-2.

2160 ibid., 3.

1118/1111

Ha dirigamur] dirigamus forsan 111tli11s " 111 IMI ucro] ergo ., 111 18": imperat] imperant C 1111. manifcstat] manifcstant C 1 "'· 21'6 quasi]tamquam "111 INI/IM7 uobis potum i1111.11111 IM8 duxi] dixi C 1 111. IMI Saulis] habetis] habebatis., 111 HIO Saulcm] Saul ""' Hit cius 0111. Saul "111 ,, 111 1111 imperant] imperarant,, HM introducuntur restr. C 2 111. 1117 pulcbritudo] cst add. 11111 1118 et 0111. "111 HH supra] super" 111 HIT sunt pracdicatorcs in11. " 111 1171 sortiuntur] sortitur 111 1171/11'1' singulare] singularem C 1 111.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

223

366

IN LIBRVM I REGVM, IV, 135-136

et sequitur : ERANT ENIM QVASITRIGINTAVIRI. Ter decem triginta fiunt. Temarius uero nu.merus fidem sanctae et ind.iuiduae trinitatis insinuat, denarius uero propter decem praecepta legis boni operis perf ectio est. Tricenarius ergo 2680 numerus eos designat, qui eam fidem tenent, quae per dilectionem operatur. In horum capite Saul ponitur, quando per diuinam gratiam is, qui futurus est pastor ecclesiae, sublimior fit merito, quibus debet esse superior dignitate. Hunc PL 273 sublimen locum Samuhel tribuit: quia, qui tantam uitae mere2685 tur celsitudinem, ad eam maiorum proficit institutione. 136. Cui nimirum iam magna, quae agat, et non minima demonstrantur, quia subclitur : DIXIT SAMVHELcoco : DA IX, PARTEM, (JVAM DEDITIBI ET PRAECEPI, VT REPONERES SEORSVM 23-24 APVDTE. TVLIT ERGOCOCVSARMVM ET POSVIT ANTE SAVL. 269()DIXITQVESAMVHEL : EccE, QVODREMANSIT, PONEANTETE ET EST TIBI, QVANDO COMEDE: QVIA DE INDVSTRIASERVATVM POPVL VMVOCA VI.ET COMEDIT SAVLCVKSAMVHELE IN DIE ILLA. Quid in armo pecoris nisi fortitudo signatur actionis ? Quae a Samuhele coco tribuitur, quando a summis praedicatoribus 2695 minoribus demonstratur. Coci etenim sacerdotes sunt : quia, dum electis fidelibus in feruore spiritus caelestia loquuntur, cibos mentís uelut per ignem coquunt. Sed pars, quae datur, posita seorsum dicitur : quia fortitudo boni operis in praedicatore debet esse singularis. Quam ante Saul ponit, quando • 224 2700 ordinandum pastorem sanctae ecclesiae, quantae fortitudinis esse debet, considerare praecipit. Sed et de eo, quod cocus apposuit, Samuhel Saul dicit : Ecce, quod remansit, poneante te. Remansit quidem, quia non omnia nostra Christus expleuit. Per crucem quippe suam omnes redemit ; sed remansit, ut, qui 2705 reclimi et regnare cum eo nititur, concrucifi.gatur. Hoc profecto residuum uiderat,qui clicebat: Si conpatimur, et conregnabimus. Quasi clicat : 'Quod expleuit Christus, non ualet nisi ei, qui id quod remansit adinplet.' Hinc beatus Petrus apostolus clicit : Christus passus est pro uobis, nobis relinquens exemplum, ut 2710 sequamur uestigia eius. Hinc Pau.lus ait : Atlinpleo ea, quae desunt passioni Christi, in corpo,e meo.

IX, 22

H80/H81 efr Gal. s, 6. 1711/1711 Col. t, 24.

1781/2703 11 Tim.

2, I 2.

1709/1'110 I Pct.

2, 21.

H78 proptcr] pcr,, 111 1178 perfcctio cst] pcrfcctioncm dcsignat" 111 1188 iam] quia bit pr01111. v 111 1187 quia hi, 0111.,, 111 1111 Samuhclc] Samuhclcm C 1111. HN pccoris] pcctoris,, 111 IIN a summis] assummis C (tfr J. 1143) 11N caclcstia 0111• ., 111 1118/1111 praedicatol'C] pmcdicatorcm C l 111. 17M quippc] quidem ,, 111 1711 co C 2 111. sllj). /in. concrucüigatur] crucüigatur • 111 17N conrcgnabimus] congrcgabimus ,, 1711 uobis] nobis • • nobis] uobis • 111 1111 scquamur] scquamini ,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 137-140

367 137. Sed notandum, quia armum cocus ante Sau.l posuit et tamen Samuhel Sauli praecipit, ut ante se eum ponere debeat. Quid est hoc ? Si erat ante Sau.l, quomodo item eum ante se 211, ponit Saul? Sed ponere ante discumbentes dapifer in mensa ferculum solet, quod, dum is qui discumbit trahit ad se, illud ponit ante se uicinius, quod paulo longius erat ante se. Cocus ergo ponit armum ante Sau.l,Samuhel Sauli praecipit, ut ponat ante se : quia hoc, quod nouo praedicatori iniungitur de forti2720 tudine boni operis, uelut ad se propius debet trahere per studium considerationis. 138. Quod etiam, postquam ad se traxerit, comedit : quia diuconsideratumageredisponit.Armumquippemanducareest, quod exterius de forti actione praecipitur, per propositum in 212, mente recondere. Quasi enim armum ante se ponere et manducare electo cuique suadebat, qui dicebat : Si sederis ad mensam potentis, sapiente, adtende, quae apponuntur tibi: quia similia oponet te p,aepara,e. In mensa quippe potentis uirtutem anni designauit et, dum dixit : Sapiente-r adtende, quae at,ponuntu,

#ibi, armum ante se eum, cui dixit, ponere docuit. Sed manducare eum debere insinuauit, quia dixit : Similia oporlet te PL 274 ,p,aepa,a,e. Similia enim praeparando manducamus : quia, dum fortia quae audimus proponimus agere, uelut comedentes in cordis uentre reponimus cibos uitae. 27" 139. Sed ipsis summis doctoribus uas electionis sub unius discipuli eruclitione imperat dicens:Manum cito nemini inponas. Quia enim magna retractatione consilii eligendi sunt, qui in culmine sublimentur, apte subiunctum est : Quia de industria seruatum est tibi, quando popul,um uocaui. Quasi dicat : 'Pone 2740 ante te, quod, antequam tibi apponeretur, ego posui ante me; considera, quod ego consideraui.' De industria quippe pars armi seruatur : quia fortissima praedicatoris actio illi bene committitur, qui a summis uiris magna consideratione dignus tanto ministerio~udicatur. Ista u ero pars tune seruata est de industria, 214, quando populus uocatur : quia, cum ad suscipiendum praedicationis ministerium subditi fideles ueniunt, boni praedicatores non infirmis infirma sed fortibus fortia iniungunt. 140. Sed, qui bene proficiunt, in sublimi sua conuersatione ante omnia tenere student bonum oboedientiae. Bene itaque

2730

1718/1718 Prou. 2.3, 1, sec. LXX.

I Tim. ,,

1729/1711 ibid.

2711/1711 ibid.

1711

22..

1711 armum] armus " ante Saul coquus ;""· ,, "' 1711 Sauli] Saul ,, 111 1714/1711 si erat ... ponit Saul 0111. ,, 111 1711 ferculum ru&r. Ca 111. 1718 Sauli] Saul,, 111 17N se 0111. C 1111. 1718 subiunctum] subiectum"' IH8 tibi 0111.,, 111 17'8 a summis] assummis C 1111.(t/r l. 1694) 17ft pars Ca 111. s,q,.li11. IHI boni praedicatorcs] bonis pracdicatoribus ,, 111 fftf iniun-

gunt] iniunguntur ,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

368

IN LIBRVM I REGVM, IV,

140-141

subiunctum est : Et comedit Saul cum Samuhel in die illa. Vt iam dixi, promouendo doctori comedere est hoc, quod sibi de uirtute praecipitur, se ad faciendum praeparare. Bene autem cum Samuhele comedisse dicitur : quia, cum hi, qui nouiter ueniunt, magna agere proponunt, in uirtute boni operis summi 2n, uiri feruentiores fiunt. Potest etiam in ista comestione illa signari, de qua superius repromisit dicens : Ascende ante me, ut comedas mecum hodie. Saul ergo cum Samuhele comedit : quia, cum intus praedicator caelestem uerbi dei suauitatem • us audit, quod loquente ipso subditi foris audiunt, de diuina 276o refectione utrique satiantur. IX, 25 1'1. Sequitur : ET DESCENDERVNT DE EXCELSO IN OPPIDVK. ET LOCVTVS EST SAMVHEL CVKSAVL IN SOLARIO.Quicumque ad celsitudinem curae pastoralis adsumitur, in eadem ordinis sui sublimitate habere debet et uitae propriae altitudinem et 216, alienae infirmitatis conpassionem. Ascendat ergo Saul in excelsum cum Samuhele, descendat in oppidum. Sciat rector, quae agat alta ; sciat, quae disponat communia. Dicat cum Paulo : N ostra conuersatio in caeUs est : dicat nobiscum : I n/elix ego homo I Quis me liberabit de corpore mo,tis huius ? V ideo enim 2770 aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae et captiuum me ducentem in lege peccati. In excelso est rector, cum sapientiam loquitur in ter perfectos; in oppidum descendit, quando camalia disponit dicens : Propter /ornicationem unusquisque suam uxorem habeat et unaquaeque suum uirum 211, habeat. In excelso est, quando dicit : NuUa creatura poterit nos separare a caritate dei, quae est in Christo I esu ,· in oppidum uero descendit, quia loquens ait : Factus sum infirmus infirmis, ut infi,mos lucrif acerem. Omnibus omnia f actus sum. Samuhel ergo PL 275 Saulem ad excelsum tulit et in oppidum deposuit: quia summi 2780 uiri,cum sanctae ecclesiae culmen ordinant,illos,quos in eodem culmine ponunt, docent su blimi ter uiuere, plana praedicare, sibi 2750

1711 efr n. 138. 1788 Phil. 3, 20. ff88/fflt Rom. 7, 24 et 23. 1771 efr I C:Or.2, 6. '1171/ff71 I Cor. 7, 2. '1171/fl71 Rom. 8, 39. 1778 I C:Or.9, u.

fflt/

nn/

2718 utriquc] utique III na solario] strauitque Saul in solario et dormiuit adtl.forsa i11r1 (,jr 1111.142-143) 111 1711/1781 in cxcclsum 0111. ,, 111 11• enim 0111. • • 1771 in mcmbris mcis 111 rcpugnantem] conttadiccntcm,, 111 1771/1771 camalia quando disponit de!ccndit in oppidum i1111. • 111 177' suam 0111. • • suum 0111.11111 1771 habcat] 0111.• 111,· uxori uir debitum rcddat, uxor uiro similitcr add. ,, 111 1771 dei quae cst in Christo Iesu] Chriati si111plitit,r ., • Hn infumus infirmis] cum in6rmia sit "• infirmis infümua ;,,,,_ 111 IH8 lucrifacercm] lucrifaciam ,, 111 omnia omnibus i1111• ., 111 factus sum] ut omnea f acerem aaluos oJd. 11111 1771 Saulem] Saul " 111 1781 aanctae] Saule pr.,.,. IXJ>llllxil C 1711 Samubel] ila C 1111.,, ,· Samuhelc C 3111.111

Saul] Saule C 3 111.

o•.,,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 141-144

36g

esse rigidos sed subditis temperatos, sic adtendere propriae saluti, ut cum infinnis possint infirmari. Infirmari dixerim per affectum mentis, non per languorem intemae aegritudinis. 27Bs Nam, si per mentis languorem doctor iacet, curare aegros et iacentes erigere non potest. 142. Bene ergo Saul cum Samuhele in oppidum descendisse sed in solario locuti esse referuntur. Oppidum quippe in plano est, solarium uero in alto. Ad excelsum quoque sola2790 rium planum est ; ad oppidum, non planum sed altum. Sic nimirum electi praedicatores, quando minoribus membris conpatiuntur, quasi excelsum desenmt; sed in oppidum descendentes in solario sunt : quia ab alto quidem ueniunt,sedinfirmitatem subditorum miserendo et consulendo, 279s non agendo et infirmando, adsumunt. Infirmis namque conpatientes uxores ducere praecipiunt nec tamen ipsi infirmando uxores ducunt. In oppidum ergo descendentes in solario sunt : quia,etsi plana iubent,in se ipsi infirma non retinent. Quia uero non solum esse in solario sed loqui cum Saule Samuhel dicitur, 2800 hoc profecto significat, quia futuros doctor doceri debet sic infinnis subditis conpati, ut ipse semper teneat alta conuersationis. 143. Et, quia ad haec agenda multa consideratione nouus praedicator indiget, strauisse sibi Saul et dormisse perhibetur. z&os Dormire in solario nouo praedicatori est in sublirni sua consideratione disponere, qualiter subditorum onera debeat portare. Nam, si ad saeculi intentionem uigilat, hoc profecto agit, ut tantae discretionis bonum in intirnis non requirat. Dormire igitur debet, ut saecularia nulla cogitet : quia spiri2810 talia disponere oppressus saecularibus numquam potest. Sed et dormire non poterit, qui sibi non stemit : quia nimirum, si bonorum exempla siue dicta non cogitat, inpossibile est, ut ab exterioribus requiescat. Velut rnollia quidem nobis subicimus, ,,, 216 quando electorum doctrinam aut uitam cogitamus. In eisdem 2Bis quoque stramentis dormimus : quia quiescere tune bene in interna consideratione possurnus, quando in rebus spiritalibus occupamur. Dicat ergo, quia strauit sibi Saul et dormiuit ; ut electae menti insinuet, quia, si neglegenter ad exteriora se occupat, intimae quietis gratiam non adquirat. 2820 144. Sed, qui spiritalia bene uult considerando disponere, donec ea intus perfecte ordinet, ad ea, quae foris sunt, euigilare IX, 26 non debet. Apte ergo subiungitur: CVMQVE MANE SVRREXISSENT ET 1AM DILVCESCERET, VOCAVIT SAMVHEL SAVL IN SOLARIO

1181 Saul cum Samuhele] cum Samuel Saul •, cum Samuele Saul i1111. • 1788 ted] 1781/17N solarium] uero prM111. d,/. C 17N miaen:ndo] mise1711 uxores] uxorem " • llfl uxores] uxorem • • lftl rando • aolum "111 Saule] Saul" • 1811 scmper] tunen ., • 1811/1111 in interna i1111. 11 111 1118 menti] mente C 1 •.

et•• o•.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

370

IN LIBRVM I REGVM, IV, 144-147

DICENS: SvRGE,ETDIMITTAM TE. Mane quidem lucescit, quando menti ueritatis splendor se aperit. Humana etenim mens per ignorantiam tenebrosa et per inlustrationem ueritatis lucida fit. Ignorans ergo in nocte est; cum inlustratur, in die. Mane autem surgit, qui dormit in nocte, quando ad agenda se erigit ea, quae per considerationem ordinauit. Et, quia PL 2&30 ordinandi regis negotium tractabatur, ambo surrexisse perhibentur. Surgit quidem surnmus praedicator, ut auditorem suum in ministerium eiusdem praedicationis ordinet; surgit, qui ordinandus est, ut tam sublimem ordinem imo cordis affectu recipiendum esse non speret. Pariter quidem surgunt : quia 2835 sublime officium datur, sublime recipitur. 145. Quo in loco est aliud notandum, quia ambo prius surrexerunt, deinde Samuhel Saulem uocauit clicens : Surge, d ,Umittam te. Sed ad historiara si ambo surrexerunt a somno, Saul, quia consurgere praecipitur, ad opus praeparari ammo2.840 netur. Quia uero tam summi sacerdotes quam ille, qui ad ordinem praedicationis adsumitur, tanti ministerii onus adtente considerant, quasi pariter dormiunt, pariter surgunt. Sed, qui nouiter ordinandus est, surgens a somno ad opus item surgere iubetur : quia ad altitudinem ordinis, quamquam pensare meditando studuit, pertingere debet per meritum conuersationis. Surgens ergo surgere iubetur, ut sublimem ordinem, quem subire deliberat, aequare meritis proponat. Vnde et in solario uocatur, quia ad alta conari praecipitur. 1"• Qui etiam dicit : Et dimittam te. Surgit quippe, ut 2850 dimittatur : quia ille liber esse in ministerio praedicationis poterit, qui in altitudine magnae conuersationis excreuit. Surrexit quidem, qui surrexerat : quia, qui considerando didicit altitudinem dignitatis, in eadem dignitatis altitudine erigere se curauit per sublimitatem uitae. Vnde et subditur : IX, 26 2855 ET SVRREXITSAVL. IX, 26 1t'i. Deinde subditur : EGRESSIQVE SVNTAMBO, IPSE VIDELICET ET SAMVHEL.Pastor egreclitur, quando a secreto meditationis uenit ad publicum operis. Quando enim disponit, quae uult agere, intus est ; quando autem ea agit foris, quae 286o cogitauit, quasi exit. Exit etiam Saul, quando in exteriori dignitate is qui promouetur illud suscipit, quod, an esset suscipiendum, diutius cogitauit. Ambo igitur clicuntur egressi : quia ambo fuerunt intus, dum ille sollicita mente praeuiderit, quid aut cui daret, ille item adtentius cogitaret, qualis esset, 2&65qui tam summa perciperet. Quia ergo ministerium sanctae prae2825 quietae

21.,

1118 qui] quae C in 0111• ., 111 1811 in] ad,, 111 1817 Saulem] Saul • • l80 ali. pariter 0111. C 1111. INI ordinandus] ordinatua • INI debet] tamen odd.• 111 l880 alt. Exit] Esiit,, 111 quando] quia,, 111 1811 diutius] diuicius C 1 111., torr. ipsa 1 111. 2811 perciperct] percipet C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

276

IN LIBRVM I REGVM, IV, 147-150

371

dicationis cum summa discretione tribuendum atque recipiendum est, dum rex Israhelis ungitur, et rex et propheta uncturus eum egressi perhibentur. 1'8. Plerique autem codices habent : Cumque mane su"e- • 227 2870 xissent, antequam dilucesce,et. Quod nimirum intellegi conuenienter potest. Mane est quidem, antequam dilucescat, quando quodammodo adspirare dies incipit et tamen plena lux diei non est. Praedicatores autem sanctae ecclesiae, dum eorum bonam conuersationem considerant, quos ordinare disponunt, quasi 2875 mane est. Sed, quia eorum futura scire non possunt, mane est, sed antequam dilucescat. Quod bene in eius ordinatione dicitur, qui omnipotenti deo postea displicuisse memoratur. Quasi enim mane, antequam dilucesceret, propheta hunc uidit, qui PL 2.77 ei in luce bonae conuersationis apparuit. Sed plena diei claritas 2.880 nondum erat, quia in eo futuras tenebras per praesentem cognitionis lucem uidere non poterat. Quod nimirum totiens in sancta ecclesia agitur, quotiens boni sunt, qui eliguntur in praesenti, sed in eodem bono perseueraturi non sunt. Quasi enim mane et ante lucem egreditur, qui lucem boni operis prae2.ss, sentem monstrat, caliginem uitae futuram celat. IX, 27119. Sed, quid inde actum est, sequitur: CVMQVEDESCENDEX, 1 RENTIN EXTREMA PARTECIVITATIS, SAMVHEL DIXITAD SAVL: DIC PVERO,VT ANTECEDATNOS ET TRANSEAT;TV AVTEK SVBSISTEPAVLISPER, VT INDICEM TIBI VERBVM: DOMINI.TVLIT 2.890 AVTEM SAMVHEL LENTICVLAM OLEI ET EFFVDITSVPERCAPVT EIVSET DEOSCVLATVS ESTEVM.Quid est enim, quod in extrema parte ciuitatis rex ducitur, ut ungatur ? Sed extrema pars ciuitatis est ultima pars populi subiecti. Qui ergo ultimum locum tenent in sancta ecclesia, uelut in extrema parte ciuitatis sunt. 2.89, Ipsius autem ecclesiae in ultima parte conuersi peccatores esse uidentur. Nam iusti quique in superiori parte uel prima sunt. Aut fortasse prirnum locum uirginitas tenet, secundum continentia, tertium coniugalis uita, ultimum conuersio peccatorum. In extrema ergo ciuitatis parte rex ungitur: quia sanctae 2.900ecclesiae rector ordinatur pro peccatoribus, non pro iustis. Hinc enim per semetipsam ueritas dicit: Non ueni uoca,e iustos sed peccatoresin paenitentiam. Hinc iterum dicit: Non opus habent

sani medico sed male habentes. 150. Sed puerum Saulis spiritalem sensum designare dixi290,

mus. Quid est ergo, quod praecedere et transire a Samuhele 1111/1111 Matth. 9, 13.

1911/INI ibid.,

12.

IIM/INI

tfr n. 82.

1171 non bis C 1111. 1878 uidit hunc i"" . ., 111 1881/1881 in sancta ecclesia] sanctae ecclesiac ,, 111 1881 cst] sit ., 111 1811 dcosculatus] osculatus • 111 1811 ut ungatur] ita e,· et ungatur ,,, et ungitur ,,, 1811 in e 2 111. in 111"'1,. 1818 in supcriori uel prima sunt parte inM.,, 111 28" ergo] igitur • 111 1111 scmctipsam] scmetipsum 111 1111 in] ad ., 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

372

IN LIBRVM I REGVM, IV, 150-151

imperatur? Sed praecedit puer, quando hoc agitur, quod a spiritali sensu nobis suggeritur, non quod a motu ca.mali imperatur. Sed quosdam praecedit et transit, quosdam praececlit et non transit. Non transit quidem praecedens puer 2910 arrogantes, transit humiles: nam, dum arrogantes magna et spiritalia agunt, de his, quae agunt, in oculis suis magni sunt. Quasi enim secum habent puerum, quem sequuntur, qui in spiritalibus, quae agunt, spiritales se esse gloriantur. Quibus profecto propheta exprobat dicens : Vae, qui sapientes estis in 2915 ocuUsuestris et coram uobismetipsis prudentesI Electi uero in omnibus, quae agunt,esse quidem spiritales curant et tenere se spiritales uitant. Magni quidem sunt merito, humiles aestimatione : quia semper magna agunt, sed in eisdem magnis se magnos numquam adspiciunt. Quasi ergo puerum, quem 2920 praemittunt, transire faciunt, cum spiritalem sensum praesentem habent in opere sed longe ab aestimatione. Quid uero est, quod paulisper subsistere praecipitur, ut ei uerbum domini indicetur ? Sed paulisper subsistit, praemisso puero, qui ad horam se proprio arbitrio subtrahit et alienam uolun2925 tatem facit. Transire ergo facit puerum et paulisper subsistit, • us qui ad praeceptum maioris illa etiam, quae putat spiritalia, deserit, ut ea, quae sibi iniunguntur, efficere conuenienter possit. Quod certe ordinando praedicatori conuenit. Nam, PL 278 dum pondos pastoralis curae considerat et infirmitatem suam, 2930 hoc sibi se praecedens spiritus dicit, quia tantum onus tam infirmus indigne suscipit. Praemittat ergo non solum, sed transire faciat puerum, ut non arbitrium suum sequatur, sed illud suscipiat, quod ei melioris prouisione decemitur. 151. Et de subsistente protinus additur, quia lenticulam olei 2935 Samuhel tulit et super caput eius effudit. Hoc profecto hac unctione exprimitur, quod in sancta ecclesia nunc etiam materialiter exhibetur : quia, qui in culmine ponitur, sacramenta suscipit unctionis. Quia uero ipsa unctio sacramentum est, is, qui promouetur, bene foris ungitur, si intus sacramenti 2940 uirtute roboretur. Ipsas ergo olei prius uirtutes adtentius uideamus. Oleum quippe liquoribus aliis superfertur, oleum ignem fouet, oleum uulnera curare consueuit. Per illud ergo misericordiae bonum significat, quia scriptum de domino est : MiseYationeseius super omnia opera eius. Quia ignem fouet, 111','1111 Is. ,,

21.

9H

Ps. t~

9.

0111. p,r bolllOIOI. C 1111. 1111 de bis quae agunt 0111. p,r ho111010I. "111 •tt exprobat] exprobrat" 111 uero] ergo,,,,, 1111 est e 1 "'· 1117 ut ca] dcserit P,M111•• ,.,,,,,,,, il11q,,tffnll#M ,lit, stribnu, 111 1111 pracmittat] practcrmittat" 111 DN/•11 quia lenticulam ... ciua cffudit] Tulit autem Samucl lcnticulam olci et effudit super caput eiua ., 111 IID/INI uirtutc sacramcnti ;""· "111 INI/INt uirtutcs priua uideamua attentius ;""· ,, 111 IM4 quia] quid C 1 111.

1111 tranait bumilcs, nam dum arrogantes

•11

º"'·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, IV, 151-153

373

praedicationis gratiam designat, quae electorum mentes inluminat. Quia u ero uulnera per oleum curantur, hoc prof ecto insinuat, quod detergenda sunt uulnera peccatorum. Vngatur ergo caput regis, quia spiritali gratia mens est replenda doctoris. Habeat in unctione sua oleum : habeat misericordiam 2950 abundantem, quae sibi uirtutibus aliis praeferatur ; habeat oleum, ut, dum ardorem sancti spiritus in se nutrit, lucere uehementer aliis per uerbum possit; habeat nihilominus oleum medicinae, ut sapienter disponat, qualiter peccatorum foetores tergat et aegras mentes saluti restituat. 295 s 15Z. Sed lenticula Saul ungitur non pro praesignanda doctrina sed ad exprimenda futura. Lenticula quidem paruum uas est. Quid ergo est, quod lenticula olei Saul ungitur, nisi quia in fine reprobatur ? Nam, quia oboedire deo postea noluit, a Samuhele audiuit: Quia proiecisti se,-monemdomini, pr01ecit 296o te tlominus, ne sis rex. Velut enim lenticulae oleum parum habuit, qui spiritalem gratiam proiciendus accepit. Quod in rectoribus quoque sanctae ecclesiae conuenienter accipitur. Plerique etenim culmen praelationis accipiunt, qui in caritate dei et promixi perfecti non sunt: quendam namque affectum 296s caritatis habent, sed plenituclinem eius non habent. lila ergo rudis et inperfecta eorum mentís affectio quid est nisi lenticula olei ? Nam, dum ungit caput et non replet, tota quidem effunditur, sed parum exhibet. E contra autem, curn electus rex ungi praecipitur, eidem prophetae dominus ait : lnple cornu 2970 tuum oleo et ueni, mittam te ad 1sai bethleemitem ; prouidi enim in fil,iis eius mihi regem. Hinc est, quod idem electus rex plenituclinem unctionis suae dei laudibus inputans ait: lnpinguasti in oleo caput meum, et poculum tuum inebrians quam praeclarum est! Qui ergo gratiam unctionis non perseueraturus acce29n pit, dispensante deo per illius uasis liquorem ungitur, quo uncti defectio signaretur. X, 1 153. Sequitur : ET OSCVLATVS EST EVM ET AIT : EccE, PL 294s

VNXIT TE DEVS SVPER HEREDITATEM SVAM IN PRINCIPEM ET LIBERABIS POPVL VM EIVS DE MANV INIMICORVM EIVS, QVI IN CIR298o CVITV EIVS SVNT. Ad culmen sanctae ecclesiae rector ducitur, ut

hoc ofticium habeat, quo inter deum et homines pacem ponat. Peccando etenim inimicitias creatoris incurrimus. Dum ergo ad peccatorum correptionem rector ponitur, illud de medio tollit, quod dei nos inimicos fecit. Bene ergo Samuhel Saulis 1111/1111 I Reg. 15, 26.

n•/1171

IIH tcrgat] tcrgit C 1111, torr. ipsa 1111.

I Rcg. 16, 1.

ffll/ffl4

Ps.

22,

s.

1181 lenticulac olcum] lcnticula olci"'

1111 quod] 1trib,,,.,. p11ldlli '""',,,,, ,· 0111.e ... plcriquc ctcnim] plerumquc enim,, 111 1111 corum 0111. ,, 111 1171 Ysai C Bethclcrnitcrn,, 1171 tuum] mcum "111 H71/IIH pracclarum] pracclarus C l 111. 118' Saulis]

Saul,

111 C.C. CXLIV

ay

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

279

111229

374

IN LIBRVM I REGVM, IV, 153-154

caput osculasse perhibetur. Prophetae namque osculum defixum rex portat in capite, qui reconciliationis nostrae suffragium portat in mente; cum uidelicet in se nulla gerit fomenta cliuinae cliscordiae, qui internae paci reddere discordes studet. 154. Osculato igitur principi dicitur : V nxit te deus in prin2990 cipem supe, he,editatem suam. Quasi rebus eum ammoneat dicens : 'Qui te ad hoc positum nosti, ut peccati inimicitias debeas soluere, quod in aliis destruis, in te non debes retinere.' Nonnulli etenim et unguntur et osculum non recipiunt; liberare populum domini satagunt, sed se inimicorum iugo subicere non 2995 pauescunt. Nam, qui aliis bona praedicat, quae non agit, quasi osculum dat, quod non accepit. Amicos etenim dei facere alios quaerit et ipse inimicus esse non desinit. Inimicitias peccati in se aeclificat, quas in aliis destruere per uerbum temptat. Quia ergo ille solum praeminet utiliter, qui per affectum magnae 3000 caritatis dei amicus est, Samuhel caput regis osculasse dicitur. Hinc ipsa ueritas prius osculatur, quos ordinat ; deinde ad liberandos alios mittit : Vos, ait, amici mei estis ,· deinde addidit dicens: Posui uos, ut eatis et f,uctum aUeratiset f,uctus ueste, maneat. Hinc item resurgens a mortuis dicit : Pax uobis ,· 3005 deinde subclit : QUiscopum 720 bonum testimonium habe-reab his etiam, qui /oris sunt. Dum ergo mala se tam caute uitasse asseruit et ingentia bona, quae fecerat, siluit, aperte uir beatus ostendit, in quanto culmine uirtutum stetit; dum mala re:erobando ad electorum exemplum odorem seruauit bonae opmionis et occultando uirtutum 12, opera praemia custodiuit aetemae retributionis. Sed notandum, quia, cum dominum suae innocentiae testem assereret, ipsum

715

71'111 Cor.

2,

15.

718 Rom.

2,

24.

711/111 I Tim. 3, 7.

111 quem] quam C 1 111. quem temu 1tiJ/i11. C B 111. Dluero] ergo • • filü] mei odd.for11111 ;.,., (,fr JI. 660, 688) • 111 IN/IN in sanctia uiris] sm¡Mi na • 111,· uir sanctus C(pro uiris sanctis 1) IN mansit] manserit • • TU lucra tHII. • 111 IN nos t1111.• 'IN inueneritis] inueoietia • 111 111/711 ipsc testis est ;""·.,,, 117 Christi] Christus C 1111.,"'"· ipso 1 "'· ,,.. oportct] etiam bie tuld.• ,,, ne etiam bie 0111. • "' ,n fecent] fecit ,, 111 ne testan suac innocentiae ;,.. • •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

318

IN LIBRVM I REGVM, V, 27-29

437 dominum fecisse Moysen et Aaron dixit. Quid est hoc aliud, nisi quia et uirtutis suae culmen ostendit, sed in tanto cn1mine solus apparere noluit ? Quasi latentibus sensibus dicat : 'In 730 tanta animi uirtute mirandus non sum, quia in ea solus non sum. Contemptum rerum in munere uirtutis habeo, sed hunc in intentione uanae laudis non habeo, in quo me ualde meliores atque sublimiores cerno.' Et, quia ipsum Moysen et Aaron dominum feci~e asseruit, tale est item, ac si dicat: 'Quod 73' mala tam fortiter cauere potui, illius debet gratiae adsaibi, qui Moysen et Aaron tales fecit.' 28. Sed, ad quid sanctus uir ista praemiserit, ostendit, quia XII, 7 subintulit dicens : NVNC ERGO, STATE ET IVDICIO CONTENDAM ADVERSVS VOS CORAK DOMINO DE OMNIBVS MISERICORDIIS, 740 QVAS FECIT VOBISCVM ET CVK PATRIBVS VESTRIS. Ordo summae

rationis est, ut, qui bona agere non curat, mala in aliis nequaquam reprehendat. Sanctus ergo uir prius mala caute se uitasse asseruit, deinde ad reprehensionem aliorum prosiliuit; ut electi praedicatoris mores insinuet, qui praedicationis fru74, ctum bene ferre non praeualet, nisi cum id, quod de aeternitate lucidum praedicat, splendida etiam conuersatione demonstrat. Dicit ergo : Nunc state et iudicio contentlam aduersus uos de omnibus misericordiis domini. Stare quidem auditoribus est intentionem mentís ad uerbum praedicatoris erigere. Merito no ergo stare praecipiuntur: quia doctor nihil exhortando proficit, si auditor mentem ad ea, quae loquitur, non intendit. XII , Et easdem misericordias domini enumerans ait : Qvo- • 8-11 MODO INGRESSVS EST IACOB IN AEGYPTVM ET EXCLAMA VERVNT

n.

2.72

PATRES NOSTRI AD DOMINVM ET MISIT DOMINVS MOYSEN ET A.ARON ET EDVXIT PATRES VESTROS EX .AEGYPTO ET CONLOCAVIT EOS IN LOCO HOC. ET, QVIA OBLITI SVNT DOMINI DEI SVI, TRADIDIT EOS IN MANV SISARAE MAGISTRI MILITIAE AssvR ET IN MANVS PHILISTHINORVM ET IN MANVS REGIS MOAB ET EOS. PosTEA CLAMAVERVNT AD PVGNA VERVNT ADVERSVS 76o DOMINVM ET DIXERVNT : PEccA VIMVS, QVIA DERELIQVIMVS DOMINVM ET SERVIVIMVS BAALI?tl ET ASTAROTH. NVNC ERGO, ERVE NOS DE MANV PHILISTHINORVK ET SERVIEMVS TIBI. ET MISIT DOMINVS HIEROBAAL ET BARACH ET IEPTE ET SAKVHEL ET ERVIT VOS DE MANV INIMICORVM VESTRORVK PER CIRCVITVM

n,

Has quidem misericordias factas secundum historiam idcirco commemorat, ut in eo, quod regem petiit, reum se c9ram domino populus agnoscat. Nam, PL qui ad omnia pericula summouenda dominum praesentem habuit, hominem super se regem necessarium non habuit.

76, ET HABITASTIS CONFIDENTER.

, .. animi] anima C 1 ••• nwr. ipsa 1 111. 711 meº"'· • 711 ipaum] ipsam C 1 •·• nrr. ip.t• 1 111. 70/7'8 se uitasse cautc i1111. • 111 7'1 proaililt • 111 7U 111 domiru 0111. • 111 711 uestroa] nostros • 111 717 manu ,;, C • 111 /orllUs, ob illili11111 111Nits,q. 718 a/1. in manus OIII.• 111 711 eos] uos • 111 7U Icroboal ,, leptc i I• 11111¡,n- C " 111

et°"'·•

C.C. CXLIV

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

329

438

IN LIBRVM I REGVM, V, 29-30

Ipsam autem praesentiam domini per inpensas misericordias ostendit, dum de manu aegyptiorum per Moysen et Aaron et de manu Sisa.rae et philisthinorum et regis Moab per Hierobaal et Barach et Iepte et Samuhelem eos liberatos asseruit. Quo in loco ualde quaerendum est, quurpetitio,quarex petitur, tam 11, districte et reprehenditur, cum et ipsa diuinae misericordiae auxilia populo dei per praelatos homines inpensa esse doceantur. Qua in re quid respondendum est, nisi quia ualde diuersa est praelatio regum a praelatione iudicum ? Isti quidem ut pares praesunt, illi uero in potestate praeminendi arrogantiam 780 exhibent dominationis. Isti innocentiae suae testimonium coram deo et omni populo commendant, quia nec aliquem opprimunt nec alienum aliquid in suis usibus tollunt ; illi uero non solum propria subditis auferunt, sed etiam ipsas subditorum personas onere seruitutis premunt. SO.Subdens ergo ait : VIDENTES AVTEM, QVOD NAAs XII, 12 770

,s,

REX FILIORVM AMMON VENISSET ADVERSVS VOS, DIXISTIS MIHI : NEQVAQVAM, SED REX IMPERABIT NOBIS, CVM DOMINVS REGNARET IN VOBIS. Quasi dicat : 'Ad hoc uobis homi-

nem elegistis, ad quod deum habere solebatis.' Quem nilocum si spiritaliter discutere uolumus, hoc ex eo colligitur, quia, qui carnalem sibi praeesse expetunt, diuinam gratiam a se repellunt. Nam, dum humilium doctorum exemplo uiuunt, uelut ab Aegypto liberantur : quia caliginem mundani amoris toto desiderio fugiunt. Qui etiam, quia omnium uitiorum 19, tyrannidem eorum doctrina euadunt, uelut de manu Sisa.rae, philisthinorum et regis Moab missis ducibus liberantur. In quibus deus iam solus omnipotens regnat : quia, dum humiles pastores foris imitantur, regnantis intra se diuinitatis amorem gratanter excipiunt. Dicat ergo propheta : Dixistis mihi : Rex &oo impe,abit uobis, cum dominus ,egna,et in uobis; ut ostendat, quia, qui carnalibus se imitando subiciunt, diuinae gratiae dignitatem perdunt. Notandum etiam, quia propheta Samuhel per uirtutem humilitatis ubique se electis ostendit in norma rectitudinis. Nam, cum israheliticae plebis liberationem assereret, non ait: 'misit dominus Iepte et me' sed: Misie dominus I epte et Samuhel, et e,uit uos de manu inimicorum uestrorum. Se quidem quasi alium nominauit, ut uirtus liberationis non adscriberetur personae missi hominis sed gratiae mittentis dei. Misit, inquit, dominus Samuhel, et e,uit uos. Quasi dicat :·

790 mirum

ªº'

7H regis Moab] de manu prtU111 • ., 111 Icroboal ., 773 Samuhclcm] a Samuhcle.,,,, 771 cum 0111.,, 111 778 isti] iste C 781 deo] domino deo C 1111.(domino del. ipsa 1111.),·domino" 111 781 rcx 6lionun Ammon OIII. •m ucnissct] asccnderct et pugnarct,, 111 781/787 dixistis mibi ncquaquam] ncquaquam dixistis,, 111 787 impcrabit nobis] erit super nos "111 7N qui ctiam quia] smpsi ,go ,· quia etiam quia e, quia ctiam ,, 111 718 rcgnantis] rcgnanti C intra] inter,, 111 7N/880 rcx impcrabit uobis] nequaquam sed rcx erit super nos,, 111 8M cum C ! 111.IIIJ). /i11. 811 misit dominus 0111. "111 818 bominis 0111. 11111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 30-31

439 Sto 'Quem uoluit, misit ; et, quod uoluit, per quem uoluit, fecit.' 111213 Et fortasse de se quasi de alio loquitur: quia non ipse est, qui per se ipsum loquitur, sed spiritus sanctus. 31. Sed, quia permissione dei iam rege constituto uir domini ista loquebatur, ad hoc profecto loquebatur, ut regem et 815 populum ad dei cultum dirigeret, non ut ipsam dignitatem XII, regiam euacuaret. Vnde et subiungens ait : NvNc ERGOPRAESTO 13-15 EST REX VESTER,QVEM ELEGISTISET PETISTIS.EccE DEDIT PL 330 DEVSVESTERVOBISREGEM. SI TIMVERITIS DEVMET SERVIERITIS El ET AVDIERITIS VOCEM EIVSET NON EXASPERA VERITIS 8zo OS DOMINI, ERITIS ET VOS ET REX, QVI IMPERAT VOBIS, SEQVENTES DOMINVM DEVM VESTRVM. SI AVTEM NON EXAVDIERITIS VOCEM DOMINI, SED EXASPERAVERITIS SERMONES EIVS, ERIT MANVS DOMINISVPERvos ET SVPERPATRESVESTROS. Haec profecto non rnystica sed historica omnibus sunt. Nam, ubi Szspraelati et subditi reprobarn uitarn ducunt, diuinae ultionis poenarn pariter subeunt. Sed, quia separatirn ducuntur bona, separatim et illa mala, pro quibus manus domini super eos futura praedicitur, subtilius consideranda sunt. Quid est ergo, quod ait : Si timuuitis dominum et seruieritis ei, nisi quia 830 plerique diuinae districtionis iudicia rnetuunt et tarnen praua agere non desistunt ? Pauenti quidem corde futura iudicia cogitant, sed praesenti uoluptate deuicti mala committere nequaquarn uitant. Bene ergo post timorem domini eius seruitia memorantur : quia ille solus timor probabilis est, qui, dum s3smentem concutit, ad boni operis studium trahit. Item, quia nonnulli sunt, qui per tirnorern domini quaedam mala respuunt, aliqua bona agunt, et tamen nec mala pleniter deserunt nec bona sufficienter operantur, adiungitur : Et audieritis uocemeius. Qui uocem domini audit, et mala penitus deserit et 840 bona pleniter agit. Eadem uero bona opera in delectatione suauitatis habenda sunt, non in aestimatione asperitatis. Nam, quibus semper dura et aspera uidentur, quae a domino praecipiuntur, paulatirn deficiunt. Hinc enirn per semetipsam neritas dicit : Iugum enim meum suaue est et onus meum leue. 84s Hinc lohannes ait : Mandata esus grauia non sunt. Grauia quippe non sunt electis : quia, dum aeternae uitae gloriam magno desiderio appetunt, praecepta euangelica gratanter ferunt. Potest et os domini praedicatio perfectae caritatis intelNf Matth. 11, 30.

8'I I Ioh. ,, 3.

811 quod uoluit] strii,,,,do, J>llla11i ,· quem uoluit C, 0111. 11111 811 sed] et ,, 111 811 ergo 0111. • 111 811/811 et non ... uoccm domini 0111. C 1111. 811 rcx] uestcr 8H omnibus sunt] sunt in omnibus "111 811 ducuntur] stripsi CIIIII add.,, 111 e ,·dicuntur ,,, i/1111 dicuntur /eg""""1tn,ni. IIIOllr. 817 et illa 0111. ,, 111 pro quibus] illa P,MIII. 11111 818 cst 0111. ,,, 811/NO et mala ..• plcniter agit] et bona plenitcr {plcne 111) agit et mala pcnitus descrit ",n 811 dcficiunt] dccidunt et prM111. forsa11,.,,,,,, 111 semctipsam] semctipsum,, 8H ali. mcum] meus C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 31-33

440

legi. Quasi enim oris sui blandimenta uolebat ostendere, cum ut tliUgatis inuicem sicut dilexi uos. Hoe quippe praeeeptum domini, hoc iugum est diuinae suauitatis. Quid enim leuius aut umquam gratius quam amor fertur? Quid praeterea graue non leuiter, qui amat, toleret ? Quidquid enim cliligitur, eum magna deuotione pors n tatur. Quia ergo uinculum perf ectionis est caritas dei et proximi, bene in ultimo loco propheta denuntiat dicens : Si non exasperaueritis os domini, eritis et uos et rex, qui imperat uobis, sequmtes dominum deum uestrum. Quasi dicat : 'Tune bene diuinam uoluntatem perficitis, si et eontemptum prauitatis et boni operis 86o studium in diuina caritate solidabs. Tune ad summam aetemae uitae beatitudinem bene post redemptorem curritis, si ea, quae carnalibus aspera sunt, praecepta caritatis usque ad uitae finem cum iucunditate deducitis.' 32. Sed, quia infirmis et carnalibus loquebatur,subsequenter s6s denuntians ait : Si autem non audieritis uocem domini, sed PL n1 exasperaueritis sermonem domini, erit manus domini super uos et super pat,es ues#ros. Manus domini diuinae est seueritas • 274 ultionis. Quae profecto manus super filios et patres extenditur, cum diuini contemptus merito et reprobi praelati et subditi 870 puniuntur. Eadem q uoque manus ad ultionem extenditur, cum uox domini non auditur, eum eius sermones exasperantur: quia hi, qui diuina mandata quasi dura et inportabilia respuunt, intolerabili poenae onere in futuro deprimuntur. Stulta quippe audacia hominis, unde ad modieum subire ea, quae sibi uidensn tur aspera, refugit, inde se asperioribus in aetemum subdit. Nam, si sapienter saperet, hoc sibi quod displicet suaderet, ut per dura et aspera huius breuissimi temporis dura et aspera euaderet futurae damnationis. 33. Haec profecto dura corda carnalium uelociter audisso unt, sed per salubre consilium facile molliri non possunt. XII, Bene ergo subiungitur : SED ET NVNC STATE ET VIDETE 16-17 REM ISTAM GRANDEM, QVAM FACTVRVS EST DOMINVS IN

sso dieebat : Hoc est p,aeceptummeum,

CONSPECTV VESTRO. NVMQVID NON MESSIS TRITICI EST HODIE? INVOCABO DOMINVM ET DABIT VOCESET PLVVIAS. 88J ET SCIETIS ET VIDEBITIS,QVIA GRANDEMALVM FECERITIS

VOBISIN CONSPECTV DOMINIPETENTESSVPERVOSREGEM.Quia tam adtente et totiens ista petitio regis reprehenditur, hoc electis insinuat quia, qui ad culmen sanctae ecclesiae carnales prouehunt, grauissima peceati obligatione retinentur. Nam IN/811 Ioh.

1,,

12.

811 ifr Col. 3, 14.

811 est Ca 111. 111p. /in. 811/814 qui amat tolcret] tolerat qui amat • • 111 autem om. "111 811 pr. domini] cius,, 111 817 domini 0111." diuini] diuina C 1111., ipsa 1111. 871 ad] a C l 111. 871 qui] quia C 87' aubire] fugerc C 871 sapcret] scp2rct "

'°"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 33-35

XII, 18-19

441 890 peccata reliqua singu]aris poenae meritum obtinent ; qui uero carnalem praepositum constituit, tot incurrit poenarum merita,quotillefidelibussubditispraebebatprauitatisexempla. Sed graue pondus criminis deponi non potest nisi austeritate magnae conpunctionis ; conpunctionis autem gratia menti s9, non infunditur, nisi ipsa prius ei peccati magnitudo monstretur. Propheta ergo domini, ut ad congruae paenitentiae fructum peccantem populum prouocaret, per mirabilem motum aeris ei insinuat magnum peccatum transgressionis. 34. In messe quidem tritici pluuiae et tonitrua in illa regione 900 non fiunt. Bene ergo subsequenter adiunctum est : CLAMAVIT SAMVHEL AD DOMINVM ET DEDIT DOMINVS VOCES ET PL VVIAS IN DIE ILLA ET TIMVIT OMNIS POPVL VS NIMIS DOMINVM ET SAMVHELEM. DIXITQVE VNIVERSVS POPVL VS AD SAMVHELEM : ÜRA PRO SERVIS TVIS AD DOMINVM DEVM TVVM, VT NON MORIANTVR. 90, ADDIDIMVS ENIM VNIVERSIS MALIS NOSTRIS, VT PETEREMVS NOBIS REGEM. Quod sane si ad nostra tempora deducirnus, ut

populus ad cognitionem peccatorum ueniat, praedicatores ad dominum pro eis clamant, quia ftdelium salutem magnis desideriis ftagitant. Clamare quidem praedicatoribus est, electorum 910 salutem magna deuotione postulare. Ad quorum clamorem dominus uocem dat, qui peccatorum corda excitat, ut prauitatis suae nequitiam recognoscant. Dat pluuias : quia excitata corda per infusionem supemae gratiae adiuuat, ut non solum deserat quisque mala, quae fecit, sed etiam bona PL 332 91, fortiter agat, quae appetit. Sed hoc in die messis tritici fieri dicitur, ut uirtus miraculi designetur. Non est quidem minus miraculum inmutatio cordis, quam perturbatio aeris. Non minus miraculum est arentia corda reuirescere, quam aestiuis ardoribus inusitato more pluuias inundare. Maius quippe 920 miraculum est intimo sonitu insensibilem mentem concutere, quam conlisis per uentum nubibus tonitruis insonare. 35. Sed rectus ordo conuersionis ostenditur in ordinata positione uerborum. Nam dicit : Dedit dominus uoces et pluuias et timuit omnis popwus nimis dominum et Samuhelem. Ordi- ,,, :in 92, natissima quippe conuersio est, cum malum deseritur, bonum in mente propagatur, cum conuersi mens bonum semen quasi per pluuiam nutrit et se deo et hominibus per oboedientiae

811 praebebat] praebet" 111 811 prius ipsa i1111."111 messe] stTipsi""" - (efr 11.881, g 16) ,· mense e,, quidem] autcm " 111 pluic lit e - ergo J autcm "111 IN moriantur] moriamur (cfr l. 9&a) 111 NI nostra] ucatra" N'I /NS ad dominum pro cis] pro cis ad deum "111 111 qui] quia,, 111 excitatJ excitant C 1 111. 111 infusioncm] infusione C 1 111. 11f mala quisque ;,,._ ,, 111 117 quam e a 111. 111p. /in. 118 rcuirescerc] ita e a"'·,·reuiscerc si, e 1111.,rcuiuiscerc ,, 111 121 tonittuis] ita C ,· tonitruus "• tonitruum III IH/HI ordinatiaaima]ordinatissimc C 1 •· 111 conucrsio cst] conuenione • • IN/11'1 quasi per pluuiam bonum semen ;""· ,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 35-36 442 uirtutem subdit. Bene ergo dicitur : Timuit omnis pop,ulu.s dominum et Samuhelem : quia, qui summi spiritus aduentum 930 suscipit, et mala deserit et bona apprehendit et sic deo subditur, ut pro deo etiam hominibus substematur. Et, quia praesumptionem in ipsa oboedientiae uirtute non habent, dicunt : O,a p,o seruis tuis ad dominum, ut non mMiamur. Cum spiritus uitae se menti infunclit, protinus eam ad mortis pauorem erigit: 935 quia magisterium eiusdem spiritus est, ut timendo mens agat, ne quod timet inueniat. Sed sancti uiri pro eis orantes exaudiri possunt, qui et occulta peccata cordis per humilitatem reuelant confessionis. Vnde et subditur: Addidimus enim uniUMsis ma/,is nostris, ut peteremus nobis regem.Quia uero haec satis iam 940 exponendo uentilata sunt, sequentia uideamus. 38. DIXIT AVTEMSAMVHEL:NOLITETIMERE.Vos FECISTIS XII, 20 MALVM HOC. VERVMPTAMEN NOUTE RECEDERE VNIVERSVM A TERGODOMINI.Paenitentis mens tune bene dirigitur, si diuina indicia metuat et de dei omnipotentis miseratione 945 confidat. Timor quidem sine spe in desperationem praecipitat, sed, cum spei coniungitur, salutem mentis operatur. Quare et summo studio inuigilare optimus doctor debet, ut peccantem terreat et territum ad ueniae spem reducat, quatenus per metum peccare desinat et per spem impetrandae indulgentiae 9so diuinae misericordiae portum quaerat. Territos ergo subditos Samuhel ad spei uirtutem erigens dicit : Vos /ecistis uniue,-sum malum hoc. Verumptamen nolite recederea tMgo domini. Quasi dicat : 'Si peccare desinitis, ad obtinendam commi~rum ueniam peruenire citius potestis. Nolite ergo recedere a tergo 9H domini.' De iusti laude promittitur : P,aeibis enim ante /aciem domini parare uias eius. Hinc Helias ait: Viuit dominus, in cuius conspectu sto. Hinc psal.mista dicit : Exultent iusti in conspectu dei. In conspectu quidem domini uel ante dominum stare est testimonio bonae conscientiae de amore conditoris 960 praesumere. Stant quidem in conspectu eius, qui ex merito magnae actionis de superna conclitoris sui gratia securi sunt. Peccatores autem, cum mala committunt, a facie domini fu- PL giunt; sed, cum redire paenitendo deliberant, quasi post tergum domini sunt : quia et discedere longius nolunt et tamen prae96s sumere de eo quasi amici non possunt. Hinc est, quod peccatrix mulier retro stetisse dicitur, ut et pedes domini deosculari mereretur. Retro etiam illa stetit, quae fimbrias eius tetigit et a 911/111 Luc.

1,

4r Luc. 7, 38.

76. IH/117 111Reg. 171 117/168 efr Matth. 9, 20.

1.

117/118 Ps. 67, 4.

NI/NI

et C 2 111. sllJJ.li11. NI confidat] conficlit C 1111. 111 ad spci uirtutem Samuhcl i1111.V 111 NI CX merito] cmerito C 1111. NI co] deo 11111 non C 2 111.111/J. /in. N8 ut et] ila C, fJl'Í la111111pri,u et ut et stripstral ,· ut 1i111p/kil,r• • 987 a C 2 111.sllj). /in.

fll

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

3J5

IN LIBRVM I REGVM,V, 36-38

443 fluxu sanguinis sui curari meruit. Retro quidem stat pro uerecundia peccati, sed tangit per uirtutem spei. Quia ergo 970 pro commissis iniquitatibus semper erubescere debemus et ea, in quibus confundimur, deuitare, Samuhel peccatoribus imperat, uta tergo domini non recedant. 37. Sed et, quia non sufficit conuerso peccatori mala non XII~ 20 agere, subsequenter adiunxit dicens: ET SERVITE DOMINO IN 97' OMNI CORDE VESTRO. Tune namque promereri ueniam possumus, si peccare desinimus et bonis operibus inheremus. In omni etenim corde domino seruire est peccandi nullam intentionem in mente retinere. Omne quidem cor ad seruitium conditoris inflectitur, quando sic bona agimus, ut mala per ,,, 2.76 980 propositum nulla teneamus. 38. Quod et propheta domini Samuhel aperte insinuat, cum XII, 21 subiungit : ET NOLITE DECLINARE POST VANA, (JVAE NON

Ad litteram uana simulachra daemonum appellat. Nobis autem 985 uana illa hic accipienda sunt, quae concionator noster ostendit dicens : Vanitas uanitantium et omnia uanitas. In conparatione etenim aetemorum bonorum uana sunt omnia, etiam bona temporalia. Quidquid enim in hoc saeculo laetum, delectabile, sublime aut prosperum cemitur, uanum profecto 990 est : quia difficile habetur et cito amittitur. Repente quidem alta saeculi corruunt, pulchra transeunt, laeta et prospera euanescunt. Nam, cum stare quasi in bis floribus suis mundus blandiens cernitur, repentina fortuna turbatur aut festina et omnia deturbante morte concluditur. Vana ergo sunt gaudia 995 saeculi, quae quasi manentia blandiuntur, sed amatores suos cito transeundo decipiunt. Dicat ergo propheta Samuhel : Nolite declinare post uana, quae non proderunt uobis. Quasi dicat : 'Stulte appetuntur bona saeculi, quae ab appetitoribus suis diutius non poterunt teneri.' Et notandum, quia de futuro 1000 dicitur : Non proderunt uobis : quia nimirum nunc prodesse cernuntur, sed, cum in futuro pro eis puniri coeperint, nequaquam prosunt. Vnde et apte subditur: Neque eruent uos, quia uana sunt. Quasi dicat : 'ldcirco uos tune non adiuuant, quia cum mundo deficiunt et post saeculum non habentur.' Multum 100, quidem saeculi bona durant, si cum amatore suo usque ad PRODERVNT VOBIS NEQVE ERVENT VOS: QVIA VANA SVNT.

981 Eccl.

I, 2.

171 ea OIII. " 111 171 et 0111. ,, 111 conuerso] conucraio • 111 171/l'lt mala l'l.f diccns 0111.,, 111 177/1'18intcntioncm non agerc] ut peccata non agat "111 in mente] in corde intcntionem,, 111 181 nostcr] p,lltlld nt111,, ,· ucstcr e, 0111. 111 181 uanitantium] uanitatum ,, ,,, 18'1 -tionc etcnim •.• omnia ctiam 0111. C 1111. 111 quasi 0111. ,, 111 IN transeundo] transcendo si, C 1111., '°"· ipsa 1 111. lt8 ah C S 111. Sllj). ¡¡,,_ 119 non potcrunt diutius i1111.11 111 1NI suo 0111. • 111

,m,,,,,.,_

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

1010

1015

XII, 22

IN LIBRVM I REGVM, V, 38-40 444 extremurn uitae perueniant. Post saeculum ergo non prosunt, quae finem uitae transire non possunt. In hac quidem uita suos amatores peccatis obligant; sed tune non eruent, ubi quidem per meritum sunt, sed per auxilium non sunt. Qua in re caute notandum est, quia eis temporalia bona non proderunt, PL H4 qui post haec declinare perhibentur. Post bona etenirn temporis declinare est in eorum appetitum defiuere, amorem illorum diuino amori praeferre. Merito ergo his uana non prosunt : quia ea eo ordine, quo condita sunt, habere noluerunt. 39. Sed, quo fructu uana despiciant, insinuatur, dum subditur : ET NON DERELINQVET DOMINVSPOPVLVM SVVK PROPTER NOMEN SVVM MAGNVK, QVIA IVRAVIT DOMINVS FACERE

1020

1025

1030

10,s

XII, 23 1040

SIBI POPVLVK.Magnum malum haec uana post se declinantibus ingerunt : quia, dum inordinate terrena appetunt, a summo et omnipotenti deo ad sustinenda futura tormenta deseruntur. His ergo, qui declinare post uana prohibentur, merito propheta repromittit dicens: Non d~elinquet domi,11,s populum suum propter nomen suum magnum: quia, qui pro eius amore uana despiciunt, a ueris malis eruuntur et ex fide promissionis mercedem percipiunt supernae hereclitatis. Populum quippe suum dominus facit, quemad aeternae beatitudinis gauclia sustollit. Ibi quippe ei reuelata maiestatis suae gloria praesidet, quem in mundo ab amore uanitatis per occultam gratiam adsumptum tenet. Iurare quidem domino repromittere est. Eum quoque populum suum facere dominus iurat, qui non declinat post uana : q.uia terrena despicienda sunt, ut aeternae hereditatis adipisc1 bona mereamur. Nec tamen ad ea his meritis posse se perduci aliquis credat, quia hic clistricte expressum est: Propter nomen suum magnum. Non enirn bonitate nostra sed dei fit, ut homo terrenus bonis caelestibus • perfruatur. Donum quippe dei est, non ex nobis. M. Sequitur: ABSITAVTEM A ME HOC PECCATVM IN DOMINO, VT CESSEMORAREPROVOBIS.!lle ista loquitur, cui superius de his, quibus loquitur dominus, ait : Non te abiece,unt sed me, ne regncm,, supe, eos. Ecce, abicitur propheta et abicientibus se loquitur clicens: Absit a me Jwc peccatum in domino, ut cessem orare pro uobis. Et quidem si secundum legis praeceptum hoc discutitur, peccatum non esset, si pro abicientibus se non 10l8/1MO I Rcg. 8, 7.

1..

1perueniant] perueniunt.,,, proaunt] possunt C 1011¡1e1, prosunt] proderunt • 111 1011 quo fructu] qucm fructum C l 111.Id IIÜ#hlr deapiciant] dcspiciantur • • 1111 qui] sm"""""1 J>tlltlld t11111a, 111; OIII. C 11H et C s 111. 111/). /in. 1111 percipiunt] accipiunt • 111 supcmac] actcmae • • 1117 ei 0111. • • 1118 praesidct] illipranr. • 111 1Ne eu.m quoque] eumque ,, 111 faccre C s 111. sllJ>. li11. 1111 posse bis meritis i1111. 11 111 1pcrfruatur] praeferatur C toa et quidem] equidem • •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

277

IN LIBRVM I REGVM, V, 40-42

445 oraret. Nam lex Moysi praecepit, dicens : Diliges p,oximum 104, luum et odio habe'bisinsmicum tuum. Sed et, qui prophetam abiciebant, non amici sed inimici extiterant. Quid est ergo, quod dicit : Absit a me hoc peccatum, nisi quia uir sanctus ad caritatis uerticem sublimatus non solum diligebat amicos, sed ipsos etiam amplectebatur inimicos ? Legis quidem ueteris 10,0 mandato instructus sed nouae gratiae fulgoribus inlustratus, licentiam uetustatis euangelica perfectione reprehendit. Quo nimirum in facto nos nobiscum facere rationes cogimur. Hinc enim per euangelium iubetur : Düigite inimicos uest,os, benefacite his, qui ode,unt 140S. Quantum ergo nunc inimici dili1ou gencli sunt, cum praecipimur, si tune amari potuerunt, cum odio haberi iubebantur 1 41. Et, quia non solum orare pro eis sed eos erudire cona- PL XII, 23 batur,subiungens ait: ET DOCEBO vos VIAM BONAM ET RECTAM. Quur enim uiam diuini obsequü bonam dicit et rectam, cum 1o6o bona non sit, si non sit recta, nec recta sit, si non sit bona ? Sed bona fuit uia, qua populus ab Aegypto ad terram repromissionis ascendit, et tamen, dumper eremum circuiuit, recta non fuit. Bona ergo uia est, qua ad supernam patriam tenditur ; recta, qua facile peruenitur. Via ergo bona et recta est, cum ad 1o6, religiosam uitam conuertimur, diuina obsequia cum instanti feruore magnae deuotionis exercemus. 4Z. Vnde et bene eandem uiam Samuhel exponit dicens : XII, 24 IGITVR TIMETE DOMINVM ET SERVITE El IN VERITATE ET EX TOTO CORDE VESTRO. Haec quidem uia bona et recta est, quia 1070 ad aeternam uitam tendit et uelociter peruenit. Per timorem quippe domini deuitantur mala, seruiendo ei eius mandata conplentur. Cui nimirum in ueritate seruimus, quando eius praecepta pro sola superna retributione perficimus. Nam, qui de bono opere temporalem mercedem expetit, deo in ueritate 10n non seruit, quem falso proposito in sua operatione non diligit. Qui autem in ueritate deo seruire cupiunt, totum cor in diuinis obsequiis ponere iubentur ; ut sic, quae dei sunt, agant, ut in mente aliquid, quod contra deum sit, non retineant. Haec profecto u1a non solum bona sed recta est, quia ad salutem 1080 tendit et uiatorem suum ad perfectionem uelociter ducit. Velut enim altera uia terrae repromissionis ostenditur bona, quae perducat ; recta, quae diuerticulum caueat. Per hanc quippe 1N4/1MI Matth. ,, 43; ifr Leu. 19, 18.

1111/tlN

Matth. ,, 44.

11M praecepit] praecipit" • 1NI uetcris] uetcri C 1 •. 1111 bine] bunc C 1 •• 1111 iubebantur] uidcbantur C 1 •• 1- ,,,.,. ait OIII. • 111 1111 qua] quia 111 1Nt/1NI repromiaaionis] promiasionia " • 1N8 timetc dominum et aeruite ei] seruite domino et timctc eum • 11ft mercedem] mercede

C 1111.

ueritate] ueritatem Ca 111.

Digitized by

Go ogle

1-

ducit] deducit •

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

,,s

IN LIBRVM I REGVM, V, 42-45 unusquisque tanto rectius ad culmen uirtutum peruenit, quanto per neglegentiarum circuitus non diuertit. Haec quidem 108s uia recta in illa exprimitur, per quam dominus filios Israhel ducere ad terram repromissionis uoluisse perhibetur. Voluit quippe, ut illis labores deserti committeret et nobis post unigeniti sui uestigia feliciter gradientibus cursum tanti itineris leuigaret. Non enim audire aclhuc poterant : Si uis 1090 per/ectusesse, uende, quaehabes,et da pauperibus et sequereme, • 278 et habebis thesau,um in caelo. Dum enim licentia rerum temporalium uetus populus per diuersa discurreret, quasi per circuitum laboris ad promissionis terram cito duci non potuit. Vt ergo nobis nouae uitae uiam propheta insinuet, uiam bonam 109s et rectam ~e dicit et deum metuere et ei in ueritate ex toto corde seruire : quia ad sublimitatem diuinae gratiae cito perueniunt, qui omnipotentem deum et bono opere et feruentibus desideriis inquirere non desistunt. 43. Et, quia eundem popu.lum ad audienda praedicationis XII, 24 1100 uerba per miraculum adtentum fecerat, subdit: V101sT1s ENIM MAGNIFICA, QVAE IN NOBIS GESSERIT DOMINVS. Quasi dicat : PL 336 •Ex his,quae uidistis,colligite,omnipotentem deum quam terribiliter metuere et quam deuote ei semper seruire debeatis. Quae profecto uerba si ad nos trahere uolumus, tanto nobis 110s est et uenerabilius timendum et deuotius deo seruiendum, quanto in redemptore nostro mirabiliora perspeximus. 44. Sed quia, quod boni audiunt, audacter mali contemXII, 25 nunt, subiunxit dicens : Qvon SI PERSEVERAVERITIS IN MALI446

XIII, 1

1110

111s

TIA, ET VOS ET REX VESTER PARITER PERIBITIS. 45. Sequitur: FILIVS VNIVS ANNI ERAT SAVL, CVM REGNARE COEPISSET. DVOBVS AVTEM ANNIS REGNAVIT SVPER ISRAREL.

Superius cum ordinandi regis negotium tractaretur, de eo, qui diuino iudicio praeferendus erat ceteris, dictum est, quia erat electus et bonus. Item de eo iam electo in regnum et in medio populi statuto Samuhel ait : Cene uidetis, quem elegit tlominus, quoniam non est ei similis in omni popul.o. De eodem item rege nunc dicitur: Filius unius anni erat Saul ,· ut, dum adtente laudatur, a domino bonus electus fuisse sentiatur. Quur ergo unius anni esse filius dicitur, cum regnare coepit, if r I

Rcg. 9,

1115/1111 I Rcg.

1881/1811 Matth. 19, 21. 24-

1111/1114

1181 rcctiua] mclius "

1181 repromissionis] promissionis •

2.

10,

111 1N7 ut committeret] committcte ,, • 1N8 feliciter 1leuigarct] leuigarcnt Ca 111. adhuc audire i1111. 11111 poterant] poterat C 1 •· 11H terram promissionis ;,,._ • 111 1NI ex toto] et prMIII., forsn ri&II (efr l. 1068/ 1069), 11 111 1111 et 0111.11 1101 timendum] metuendum • • 1111 sequitur 0111. • • 1111 6lius 0111.• 111 coepit] coepisset• 111 111

'°"·

0111.,, 111 dcscrti] deserte C 1 111., ips11 1 111. et] strib,,,J,¡,,, p111oi ,· ut e 3 "'· ntp. ,ras.,, 111

Digitized by

Go ogle

º"'·,,.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 45-47

447 1120 nisi ut eius innocentia praedicetur? Nam ad litteram unius anni quomodo ~e filius poterit, qui uniuerso populo ah humero et sursum eminebat ? Quod ergo secundum litteram intellegi non potest, intellegi per intemae intellegentiae rationem debet. Vnius itaque anni rex esse describitur, ut donum 11%, pueritiae in persona regis innocentiae bonum signet. Vnde et aetemi regni filiis iubetur : Nolite pueri effe,cisensibus, sed malitia paruuli estote.Quod certe et ecclesiarum pastoribus ipsa ueritas comminatur dicens : Nisi conuersi effe,ciamini sicut paruuli, non intrabitis in ,egnum caelorum. De rege ergo, qui 1130 prius bonus postea malus extitit, dicitur, quia unius anni fuit, cum coepit regnare, et duobus annis regnauit. Licet enirn multis annis regnauerit, illis solis regnare dicitur, in quibus innocens et humilis fuisse perhibetur. Nam postea superbus et inoboecliens audiuit : Quia P,oiecisti se,monem tlomini, 113, p,oiecit te tlominus, ne sis ,ex. Se quidem proiectum a regno cognouit et tamen proiectus regnare non timuit. Quanta postea fortiter egit I Sed ecce, omnia illa tempora ad regnum ei deputata non sunt. Illo ergo solum tempore nos uixisse gaudeamus, quo innocenter et humiliter uiximus. Nam illa tempora, 1140 quae in saeculi uanitate et fluxa carnis uita consumpsimus, quasi perdita minime memorantur. M. Sunt quoque adhuc, qui ad rapiendum culmen sanctae ecclesiae ingeruntur. De quibus per prophetam dominus queritur dicens : Regnaue,unt, sed non ex me ; P,incipes extiterunt et 114s ego ignof'aui.Qui nimirum, dum quaedam fortiter agunt, rapinam inuasi culminis a deo obliuioni traditam arbitrantur. Secum sua opera numerant et, quod praeter deum agunt, a deo remunerandum putant. Qui certe, ut rectius ea, quae agunt, enumerent, Saulis abiecti tot fortia facta numerent, nso quae diuinus numerus nequaquam tenet. Dicatur ergo de Saule : Duobus annis regnauit supe, I srahel ; ut de omnibus sentiatur, quia, quod nobis uiuimus, mercede uacuatur et nequiter praeesse non est neritas praeminendi sed temeritas puniendae praesumptionis. XIII, 2 11,s 4:7. Sed iam, quid unius anni rex fecerit, audiamus : ET ELEGIT SAVL TRIA MILIA DE ISRAHEL.

ET ERANT CVM SAVL DVO

KILIA IN MAGMAS ET IN MONTE BETHEL, MILLE AVTEM CVM IONATHA IN GABAA BENIAMIN. Millenarius numerus, quia 1111/11.11 ifr I Reg. 9, 2. 11M/11111 Reg. tS, 26.

1118/1117 I Cor. 14, UH/1141 Os. 8, 4.

20.

1118/1111 Matth. 18, 3.

1111 poterit] potuit,, 111 :un quod] quid C 1111. 1118 conucrsi] fucritis et dlld.,, 111 1111 a rcgno proiectum i"" . ., 111 1117 egit] egerit • 1141 adhuc quoque illlL,, 111 11M sed] et• 111 1H8 ccrtc rutr. C S 111. 1HI Saulis] Saul • 111 11H/1111 dicatur ergo de Saulc] dicat ergo Saul • 111 1117 Machmas C 1 111. 1118 quia] qui a 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

111 279

PL 337

IN LIBRVM I REGVM, V, 47-49 448 centenario decies collecto perficitur, summam perfectionis n6o insinuat. Qui profecto cum ter repetitur, in eo electorum perfectiones uariae designantur. Saul ergo tria milla uirorum de Israhel elegit, quia praedicator ueritatis ad defensionem sanctae ecclesiae non infirmas et debiles sed robustos et ualidos bellatores ducit. Tria quippe milia esse perhibentur : quia in 116, summa perfectionis facie uirgines proferunt, iuxta quos et continentes et ueritatis defensores ponunt. Dum enim exemplo uirginum ad summam incorruptionis alios accendunt, dum continentium uita alios a saeculi corruptionibus auferunt. dum humiliwn debilitatem per auxilia potentium defendunt. 1170 contra hostes sanctae ecclesiae boni doctores quasi cum tribus electorum uirorum milibus ueniunt. Viri autem dicuntur pro fortitudine, de Israhel esse referuntur pro diuina contemplatione. In summo enim perfectionis numero contineri non potest, qui aut uirtute caret magni operis aut notitia internae 1 17, uisionis. 48. Quid uero est, quod alii curn Saule, alii cum Ionatha ex electis uiris esse perhibentur ? Sed et ipsa locorum nomina, in quibus esse dicuntur, mysteriis uacua credenda non sunt. Ionathas, qui filius regis esse describitur et partem bellato1180 rum habet, eos profecto insinuat, qui in praedicationis ministerio doctorum adiutores sunt. Filii quippe eorum sunt : quia uehementer eos diligunt, quorum ministerio deo generantur. Sed parti bellatorum praesunt : quia sanctae ecclesiae curam gerunt et exemplo alios, alios uero exhortationibus ad amorem 111, uirtutum prouehunt. Quasi enim magnus rex filium in exercitum miserat, qui corinthiis loquebatur dicens : Ideo misi tul uos Timotheum, qui est fiUus meus ca,issimus et fidelis in domino, qui uos commonefaciat uias meas, quae sunt in Christo 1esu, sicut in omnib-usecclesiissanctcwumdoceo.Hinc item dicit : 1190 Cum uenerit Timotheus, uidete, ut sine timare sit a,Pwl,uos; opusenim domini ope,atu, sicut ego. 49. Ionathas uero cum mille uiris in Gabaa. Beniamin e$e clicitur, Saul autem curn duobus milibus in Magmas et in monte Bethel. Gabaa, ut saepe iam diximus, sublimis interpretatur, n9s Magmas humilitas, Bethel domus dei, Saul petitio, Ionathas columbae donum dicitur. Tria uero milla electorum uirorum de Israhel ad uirgines et continentes et ueritatis defensores retu-

1181/UD I Cor. lib. IV, n. 214-

ttN/1111 I Cor. 1117/UN ifr n. 47.

4, 17.

1111 repctitur] reperitur C 1111. 0111.• •

C a 111.

Saule] Saul • 111 1111 Ionatha C

Digitized by

Go ogle

16, 10.

UN efr lib. III. n. 135;

1171 perfcctionis] defectionis • 1171 uero •. 1181 parti """·

un a electis] a lectia C l

UN uirorum clectorum i-. • •

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 338

IN LIBRVM I REGVM, V, 49-50

449 limus. Dum ergo columbae don um Ionathas dici tur et in Gabaa, id est sublimi, mille cum eo uiri esse perhibentur, quid aliud uoo quam illos insinuat, qui lucidissimo uirginitatis exemplo aliis ,,,280 praebent eiusdem normam pudoris ? Bene autem columbae donum institutor uirginum dicitur : quia inconparabili gratia spiritus sancti e:ffi.citur,ut a manentibus in carne carnis corruptio nesciatur. Bene etiam in sublimi e~e uirgines dicuntur: 120, quia, quod naturam humanam supergreditur, in altissimo uirtutum culmine situm est. Vnde et uirgo ille clilectus Iesu locum uirginum insinuans ait: Vidi sup,amontem Sion agnum stantem et cum eo centum quad,aginta quatuor milia habentes nomen eius et nomen patris eius scriptum in /rontibus suis. Quos 1210 etiam ex luce propriae conuersationis insinuat dicens : Hi sunt, qui cum mulie,ibus non sunt coinquinati ; ui,gines enim sunt et sequuntur agnum, quocumque ie,it. In monte q uidem esse curn agno dicuntur: quia per meritum incorruptionis, quo a terrenis et carnalibus se delectationibus diuidunt, in superna 121, redemptoris gloria sublimantur. 50. Cum Saul uero duo milia esse dicuntur in Magmas et in monte Bethel. Magmas, quae humilitas interpretatur, quid aliud quam continentium ruborem significat ? Nam, dum praeterita ca.mis oblectamenta recolunt, erubescunt. Sed, 1220 quia uiri fortes sunt, cum Saule esse referuntur et, dum experta saeculi blanclimenta despiciunt, exemplo suae uirtutis innumeros alios ad eiusdem saeculi contemptum trahunt. Sed tamen Magmas inhabitant : quia, dum recolunt, quales fuerunt in saeculo, superbire non possunt de eo, quod magnos se 122, esse uident in deo. Qui bene cum Saule e~e referuntur, qui petitio dicitur. Praedicator etenim ueritatis tantae caritatis esse debet, ut instanti desiderio non petitor sed ipsa petitio esse sentiatur. Salutem quippe fidelium tam instantius debet appetere, ut ex usu interni gustos omnem motum cordis in 1230 affectum deducat supplicationis. Cu.m quo mille uiri sunt, quia perfectiores auditores cum electis doctoribus in caritate conueniunt et pro salute fidelium omnipotentem dominum communiter deprecantur. In Magmas ergo cum rege sunt: quia humilitatem pro se incolunt, ut exaudiri pro aliis mereantur. 1235 Sed, dum electus doctor omnibus subditis utiliter praeest, 1117/1111 Apoc.

14,

1.

1210/1111 ibid., 4.

11N lonatha C 11N etiam]

11N esse uiri OIII. 11,,, 1111 inconparablli] inconparabilia C 1118 quatuor OIII. • habentea] habentia • • 111' delectationibus se ;,,._ • 111 1111 duo 0111. C 1 •. 111111. Magmas] f,n 11111p,r Maginu priMIsmpsil C 1111.,(JIIOJ 111""""1, p/llriu torrexil ips11l "'· Id lliMhlr 1118 Saule] Saul • 111 1111 uident esse i1111. 11 111 Saule] Saul • "' Hl7 ipsa OIII. 11111 1111 guatua] ila, twll Id IIÜÜhlr, 11111,· gestus C 1111 deducat l ducat ,, 111

et••

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 50-52

45°

omnium uirtutes ad uictoriae coronas promouet. Nam cum humilibus supplicat, curn fortibus pugnat, curn remotis uiris orationibus insistit, cum expositis ecclesiae defensoribus debiles et infirmos protegit. Bene ergo non solum in Magmas 1240 sed etiam in monte Bethel esse Saul in bellatorum milibus dicitur : quia praedicator ecclesiae, sicut diuersis ordinibus electorum praeminet, ita eorum esse cooperator debet. Bethel quippe, id est dei domum, custodiunt, qui uerbi auctoritate sanctam ecclesiam defendunt. Cum enim quibusque tyrannis 1245 uoce liberae auctoritatis obuiant, curn contra huius saeculi potentes se erigunt, cum pro defensione humilium saeculi huius PL 339 potestatibus contradicunt, Bethel domum dei quasi regis bellatores custodiunt. Qui certe cum Saule esse referuntur : quia in defensione ecclesiae magnorum doctorum coacliutores sunt. 51. Bene autem de reliquis dicitur : PORROCETERVM POPVXIII, 2 uso LVM REMISITVNVMQVEMQVE IN TABERNACVLA SVA.Ceterum populum dicit, quem millenarius numerus non concludit. In tabernacula quidem sua remittitur, quia ad summa et fortia opera infirmi et inperfecti producendi non sunt. Nam nec us, continentes nec uirgines nec martyres fieri debiles possunt. • 281 Illis quidem, ut ad eos praeterita carnis oblectamenta non redeant ; istis, ut inexperta carnis blandimenta contemnant ; illic;,ut aduersa mundi non metuant, maxima fortitudo nece~ saria est. In tabemacula ergo sua cetera plebs remittitur, ne u6o de altioris uitae temeritate damnetur et uelut debilis et infirma in bello pereat, dum altae conuersationis fidem spondet, qui altae uirtutis robur non habet. Quasi enim in tabemacula sua unumquemque dimittebat beatus Paulus apostolus, cum dicebat : P'fof,te, fornicationem unusquisque suam uxO'fem 126s habeat et unaquaeque suum ui'fum habeat. Velut enim peritus magister internae militiae ,et coronas uictoriae et pugnae considerans grauitatem, militum uires in belli pondere librabat, optimum iudicans infirmis, ut in urbibus uiuerent, ne acerbo marte perissent. Quare et item eos a castris fortium segregans 1270 ait : Reuerlimini in idipsum, ne temptet uos Sathanas propte, incontinentiam uestram. 52. Sed, remotis debilibus, quid in fortissima uirginum IONATHAS XIII, 3 acie agatur,exponitur,cum subiunxit: ET PERCVSSIT 11M/1NI I Cor. 7,

2.

1170/1171 ibid., 5.

Saul] cwn prM111. • 111 11'1 dicitur] dicuntur •,,, 11H 11M etiam 0111."111 dcfendunt ccclesiam i1111.• 111 cnim 0111. 111 quibusquc enimi-. • quibuaHU quidcm] quisque 111 1111 quc] quibus C l 111. 1H8 Saulc] Saul "111 incspcrta C 1 111. 1111 dapnctur si, C 1H1 qui] ita C ,· quae farso,, rwlilll • • 1111/1211 unumqucmquc in tabcmacula sua i1111.11 111 11M uxorem suam ia. 11111 1181 alt. habcat 11111 1111 pcrisscnt] ita C ,· pcrircntforsa11 rwlha • • 1171 subiunxit] subiungit 11, subiungitur 111

º"'·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 52-54

45 1 STATI0NEMPHILISTHIN0RVM, QVAE ERAT IN GABAA. Sicut un excellit ordine sponsi acles, ita et uictoriae titulos prima suscipit. Ionathas quippe stationem philisthinorum percutit : quia electa uirginitas de carne continentiae arce sublimata motus turpes extinguit. Bene autem statio philisthinorum dicitur, quia in corpore uirginali carnales motus non habent uso requiem delectationis sed statum certaminis. Stant quippe, quia inpugnant ; sed requiescere non possunt, quia mentem sanctam minime oblectant. Statio ergo philisthinorum in Gabaa percutitur, quando ab electis uirginibus carnis desideria penitus eneruantur et pacem triumphi obtinent, dum solita us, bella non habent. Ad quam profecto uictoriam quia maiorum exhortatione saepe proficiunt, mille uiri in Gabaa cum Ionatha sunt, sed Ionathas percutere philisthinorum castra perhibetur. 53. Et, quia exemplo aliorum saepe alii ad aemulationem XIII, 1290 uirtutis excitantur, sequitur : QvoD CVMAVDISSENTPHILIIN 0MNITERRADICENS: AVDIANT 3-4 STHEI,SAVLCECINITBVCCINA ISRAHELHVIVSCEMODI FAMAM ! PER- PL 340 HEBRAEIET VNIVERSVS CVSSITSAVLSTATIONEM PHILISTHINORVM ETEREXITSEISRAHEL ADVERSVS PHILISTHIIM. CLAMAVIT ERGOPOPVLVS POSTSAVL 1295 IN GALGALA. Percussa quippe philisthinorum statione, Saul buccina canit et post Saul populus clamat: quia auditas electorum uirtutes sancti doctores praedicant et su bditorum corda ad exempla boni operis inflammant. Buccina quidem canere est et uictoriam nuntiare et exemplo uictorum aliorum mentes 1300 ad spiritalis belli propositum excitare. Populo etiam post Saulem clamare est de audita praedicatione magnae deuotionis ausum suscipere. Quo in loco notandum est, quia Ionathas stationem philisthinorum percussit, sed Saul tuba canens se percussisse eandem stationem perhibuit : quia nimirum ele1305 ctorum praedicatorum triumphis adscribitur, quod a subditis occulti aduersarii superantur. 54. Sed, quotiens alios hostes uincimus, necesse est, ut ad aliorum deuincenda certamina praeparemur. Omnipotens enim deus, quia electos suos copiosius remunerat, eos semper uult in 1310 pugna consistere, ut ipsi semper possint sibi aetemi muneris bona praeparare. Quare et, cum populus clamasse post SauXIII, 5 lem clicitur, subiunctum est : ET PHILISTHEICONGREGATI• 282 SVNT AD

PROELIANDVM

CONTRA lSRAHEL

TRIGINTA

MILIA

1171 suscipit] suacepit • 111 11N quod cum audisscnt] Et pcrc:ussit Ionathas 1111 bucina sm,p,rC stationcm phllisthinorum quac erat in Gabaa prat111• ., • 1111 Israhcl] audiuit add.forsani11r1111 11N philisthiim] phili,thcos., 111 1111 populus] populum C quia] qui C 1 111. 1•7 doctores] praedicatorcs ., • 1•1 cxcmpla] aemplum ., 111 1101 Saulem] Saul • 111 11N superantur] supcrentur • 111 1181/1110 in pugna si, C 1111 quarc C 2 111. Sllj)./i11. 1111/ 1111 Saulcm] Saul • 111 1111 triginta] in prat1'1• .,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 54

452

CVRRVVM ET SEX MILIA EQVITVK ET REUQVVII VVLGVS SICVT QVAE EST IN LITORE MARIS PLVRDIA. Superius rex

1315 ARENA,

Saul tria milla uirorum sibi elegisse describitur. Si ergo partes utriusque exercitus conferre uolumus, contra unumquemque uirum Saulis decem currus philisthinorum et duo equites deputantur. Decies enim tria milia, triginta milla sunt. In 132.0 senario quoque numero temarius geminatur. Quo nimirum bello occultorum hostium tam multitudo quam feritas designatur. In curribus quidem et equis contra nos ueniunt: quia modo malas cogitationes electorum cordibus, modo eorum corporeis sensibus rerum uisibilium blandimenta noxia offerre 132.5 moliuntur. Equi namque ad cursum celeres sunt, ad inpetum fortes. Quibus nimirum cogitationes malae apte conparantur, quae ad cor uelociter ueniunt et fortiter pungunt. Equites uero contra nos in proelium ueniunt, quando maligni spiritus nobis malas cogitationes et celeriter excitant et nos per eas 1330 ferociter inpugnant. Sed contra unumquemque fidelium duo equites ueniunt : quia, si occultas reproborum spirituum insidias in considerationis summa colligimus, illud eorum speciale propositum est, ut uidelicet principalem in nobis uirtutem feriant et caritatem dei et proxinu penitus extin1335 guant. Eques uero unus saeuire cemitur, quando reproba cogitatione nobis malignus spiritus suggerit, ut proximus odio habeatur. Sed eques, qui solus cernitur, solus non est : quia deum nemo diligit, qui fratrem odit. Quia item diuina caritas cum millo principali uitio in aliqua mente conuenit, quotiens 1340 spiritale uitium nobis daemonum fraude suggeritur, equitum saeuientium cauere debemos et uelocitatem nimiam et ferocitatem uiolentam. In conparatione quidem equitis sagittarii aut peditis ictus omnimodo debilis est. Inpetus uero equitis PL equi uiribus uiolentus est : quia nimirum uirtus maligni sp1ritus 1345 milla est in electorum certamine, si ipse residere non permi ttitur in mala cogitatione. Quia ergo ualde fortes in bello hostes nostri sunt, quando insidere in intemis cogitationibus permittuntur, in philisthinorum exercitu equitum turba numeratur. Curros uero decem electo unicuique in proelium deputantur. Quinque 13s0 enim nobis sunt sensus corporis, quibus experimentum accipimus delectationis. Sed maligni spiritus, quando per blan1111/1111 efr I Rcg. 13,

2.

1117/1118 efr I loh. 4,

20.

1118 Saulis] Saul • 111 1n1 inpetum] impetu C 1 •· 1118 uero tn11. • • 1118 ferocitcr] fortitcr • 111 inpugnant] inpungaot C 1 •· 111tdtkhlr 1111 summa] summam for11111 ""' • 111 1111 principalcm in nobia] il4 C ,· in oobis principalcm i1111. "• nobia principalem 111 1111 cqucs] cquua • • aacuire] scruire C 1111. 1117 cqucs] cquus • 111 11D aliqua 0111. • • 1N1 p,. et fHII. • • nimiam] minimam • 1M7 in 0111. • 111 1M8 exerdtu] cxercitum C 1 111. 1MI unicuiquc electo;,,._ • 111 1111 spiritua· maligni ;-. • 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

HI

IN LIBRVM I REGVM, V, 54-55

453 dimenta ca.mis mentem decipere gestiunt, corporeis sensibus rerum species ostendunt, quas caro appetat, et per earundem rerum species suggerit, ut mens oblata concupiscat. Quasi 13,s enim in rotis suis currum aduersarius erigit, dum hinc rerum blandimenta offert, inde cogitatione tenet. Istam porrigit, illas inmittit, etquasi uoluendosesublimemadanimam inuehit, dom contra electos se malignus spiritus erigit et per blandimenta rerum et per artem suggestionum. Decem ergo currus 136o sunt : quia contra singulos sensus corporis nostri habent species blandimentorum uisibilium, habent contra totidem sensus animae et deceptorias artes suasionum. ii. Quid est autem, quod reliquum uulgus sicut arena, quae est in litore maris, plurima esse memoratur, nisi quia ad duca136J tum malorum spirituum innumerabilis contra nos saeuit turba uitiorum? Velut enim subiectum uulgus currus et equites sequitur, quando daemonum insidiae mentem inpugnando praeueniunt, ut a subsequentibus uitiis quasi ab irrationabilis ,,, 283 uulgi multitudine deuastetur. Bene autem prius curros et equi1370 tes, deinde uulgi numerositas in spiritali sanctorum pugna describitur: quia nimirum milla est numerositas, nulla fortitudo uitiorum, si excitando et inmittendo non praecedat hanc malignorum turba spirituum. Quibus etiam uerbis innuitur, quam cauta et circumspecta debeat semper esse uita sanctorum. Nam, 13n si uulgus reliquum arenae maris plurimae conparatur, innumerabilis et fere ineuitabilis est multitudo iaculorum. Quamuis enim peritis fidelibus omnia nota sunt uitia, quantis tamen cor motibus pulsent, quibus modis aut quibus causis semper ad cor ueniant, omnino scire non possunt. Apertas quidem 1380 temptationum tenebras potenter abiciunt, sed saepe caliginem ignorantiae in rebus leuioribus quasi arenae minutias non euadunt. Semper fortitudinem ostendunt boni operis ; sed, qui magnos exercitus equitum magna uirtute superant, linguam penitus ab omni omnino locutione superflua non 138J refrenant. Continuo usu corpus in dei omnipotentis seruitio dirigunt ; sed eorum mens, quae foris membra perfecte ordinat, cogitationes superfluas perfecte aliquando nequaquam uitat. Quid enim aliud tune quam uulgi inportunam multitudinem sentiunt, qui curros et equites magna uirtute prostrauerunt ? 1390 Sed doctor egregias dicit : Diligentibus deum_ omnia cooperantu, tlN/1111 Rom. 8, 28.

1111 quas]quac C 1111 currum] curruum " 1111 cogitationc] cogitationcs tcnct] retinct " 111 istam] ista " "' 1117 inuchit] inucnit • 11M cssc plurima i"". "111 1181 sacuit contra nos i1111.• 111 117-1scmpcr cssc dcbcat i1111. " 111 1181 omnino 0111. " 111 superflua locutionc i"". " 111 1181 pcr• fcctc 0111. " 111 111

C.C.CXLIV

'º

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 55-56

454

in bonum. Permittit quidem deus electos suos magnis temptationibus inpeti, ut magnificentissime in caelesti regno PL 342 debeant coronari. Sed magna proelia praemittit, quae uincant, leuia excitat, in quibus cadant ; ut uictoria fortium magna sit, 139s casus innoxius ; ut cadentes se facile erigant et eos fortia, in quibus uictores steterant, non extollant. Narn, etsi curros et equites uincimus, extolli de uictoria non debemos : quia innumerabilia sunt, quae cogitando, loquendo, uidendo, gustando et audiendo et operando committimus. Huius namque 1400 uulgi innumerabilis tela etiam ille uitare non poterat, qui dicebat : In muJtis o'{fendimusomnes. Hinc item dilectus Iesu loquitur dicens : Si tli:xerimus,quia peccatum non habemus, ipsi nos setlucimuset ueritas in nobis non est. Quis ergo iam quasi uictor extolli audeat, si tanti uiri peccatorum tela se omnino 140s euadere non posse manif estant ? 58. Sed, quia haec in spiritali bello describuntur, non debemus nunc aestimare, quid patimur, sed qualiter hostium nostrorum inpetum infirmare ualeamus. Vulgos philisthinorum arenae conparatur, quae est in litore maris plurima: quia omnis 1410 uitiorum uirtus et numerus ex saeculi perturbationibus augetur. Mare quippe hoc sa.eculurn designat : quia, dom magna rerurn et temporum uarietate inpellitur, quasi uentis furentibus perturbatur. In litore autem, quando inpulsa maris aqua refu.nditur, innumerabilis arenae minutiae glomerantur. Quid 141s est ergo litos maris nisi cor uniuscuiusque in spiritali conuersatione neglegentis ? Per ordinem quippe religionis quasi in solido stare cemitur ; sed, dum saeculares cogitationes non reprimit, quasi frangentes in se maris fluctus excipit et cumulos arenarum. Inde quidem inpelli fluctibus et obrui arena potest, 1420 unde mari appropinquare non timet : quia, si saeculi cogitationes spiritaliom rerum contemplatione reprimeret, uitia mentis et corporis, quae saeculi occupatio uelut arenas et fluctus inuehit, non sentiret. Quur ergo uulgus hostium arenae simile dicitur, nisi quia maligni spiritus eisdem uitiis electos Christi 142s athletas inpugnant, quibus neglegentes superant ? Cum turba • 284 quidem saecularis strepitus contra eos ueniunt, qui saeculum in suis delectationibus spemere tota mente didicerunt. Pompas rerum uisibiliurn formant, contemptum iam saeculi amorem fingendo renouant, ut corda superno amore flammantia ad 1430 noxias delectationes trahant. Sed sancti uiri, quia innumeraHit Iac. 3, 2.

Hft/1"3

I Iob.

1n1 pracmittit] pcnnittit ,, ,,, 1'11 uirtus uitiorum ;""· ., ,,, ., 111 1'18 cxipit sit e 1111. ,, 111

1,

8.

ru".

1111 casus C 2 •• 11N etsi] si r • 1414 innumerabilis] innumerabiles fors1111 ,.,¡¡,u 1'11 indc] ctprMm. ,,. 1fll similc] csselllid.

1.UI adhlctas C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 56-57

XIII,

455 bilem hanc nequam cogitationum turbam de saeculi pelago prodire considerant, sa.eculum tota mente fugiendo fieri litora maris uitant et tantum uulgus hostium iam non timent : quia, dum in intima contemplatione se retinent, ad eos uitiorum 14,s turba accessum habere non potest. 5 57. Sequitur : ET ASCENDENTES CASTRAMETATI SVNTIN MAGMAS AD ORIENTEM BETHAVEN.Malignis spiritibus ascendere est ad decipienda sanctorum corda per caeleste desiderium alta conari. Bene autem clicitur: Castrametati sunt in Magmas: 1440 quia in illis cordibus resident, quae in alto amore caelestium sublimata non uident. Magmas quippe humilitas interpretatur. Humiliari uero in sacro eloquio pro defectu saepe uirtutis accipi tur. V nde et in hac eadem Regum historia Thamar Dauid regis filia, quam uiolasse Amrnon frater eius legitur, humiliata 144s perhibetur. Corrupta quidem humiliata est : quia sublimis steterat uirgo et, dum altum honoris uirginei culmen perdidit, uelut de sublimi ad planwn et humilem locum uenit. De futura etiam superborurn depressione dicitur : Omnis, qui se exa/,tat, humiliabitur: quia in examine superni iudicis corruunt, 1450 qui uane de huius saeculi sublimitate gloriantur. Bene ergo in Magmas castra ponere philisthei perhibentur: quia per iniqua consilia in eis daemones habitant, qui alta uirtutum culmina. tenere non curant. Nam, dum terrena quaerunt, uelut plana et humilia incolunt, ubi inuisibiles hostes castra ponere leuiter possunt. De quibus nimirum hostibus per prophetam dicitur: Qui dicunt animae tuae : Incuruare, ut transeamus. Erecta quidem sublimis est anima, incuruata humilis : quia per uirtutum celsitudinem et per caeleste desiderium in alta sustollitur ; sed, quando ad uitia uel ad saeculi amorem defluit, illuc qui146o dem cadit, ubi hanc hostis irruens leuiter adterit. Dicunt ergo animae: Incuruare, ut transeamus: quia, si hanc ad agenda uel cogitanda terrena non humiliant, nec malignis persuasionibus penetrant nec uitiorum bello perturbant. Hinc ergo colligere possumus, quantum a saeculo actu, uerbo et cogitatione fieri 146, longe debeamus. Verba quippe nostra, cogitationes et opera plana et humilia sunt, quando saecularia. Per haec quidem ibi sumus, ubi occultorum hostium castra libere ponuntur, ubi tanto facilius capi possumus, quanto nulla munitionis arce subleuamur. Quis enim iam fidelis nesciat, quia culpas uerbo-

14,,

1-Hl/tf.U tfr II Rcg. 13, 14 et 19. H81 ibid.

H48/H41 Luc. 14, 11.

HII Is. 51, 23.

i"".,,

HM/HII uitiorum turba ad cos 111 1417 BcthabcnC Hl8 caclcstcJ caelestem C 1 111. ttll conari] coronari C 1 111. 1448 dcprcssione] dcprcssioncm C 1111. HIO qui] quia C HII daemones] dacmonia ,, 111 HIT quia] qua C Hl8 caclcstc] caclcstcm C 1 111. 141111/1.ad] a C H81 animac] tuae 11dd.,, ,,, HM/HU longc ficri i1U1. ,, 111 H88 arce] arte C 1 111.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 343

IN LIBRVM I REGVM, V, 57-58 456 1470 rum, cogitationum et operum nostrorum maligni spiritus colligant et ad accusationem nostram in aduentu uenturi iudicis seruent? Vnde et hunc humilem atque despectum locum Magmas fugiendum nobis esse dominus insinuat dicens : Omne uerbum otiosum, quod locuti /uerint homines, reddent de 14n eo rationem in die iudicii. Locus ergo hostium humilis dicitur, ut profecto nobis insinuet, quia uerbo, cogitatione et opere semper sublimes esse debeamus. 58. Et quia, dum in humili remissioris uitae suae loco reprobi capiuntur, exempla prauitatis ostendunt, quae ab 1480 aliis imitanda proponantur, ab oriente Bethauen Magmasesse dicitur. Ab oriente quidem solis lucem oriri cemimus. Reprobo- • zBs rum autem uita quamquam ueritatem obscuritatis habeat, qui hanc pro uana saeculi delectatione semper appetunt, nimirum uelut falsae lucis splendore falluntur. Vnde et per beatum Iob 1485 dicitur: Aufe,etu, ab infriis lux sua. Modo quidem uelut lucidum eis placet blandimentum saeculi ; sed, dum de saeculo exeunt, perpetuas subibunt tenebras, quas lucem esse crediderunt. Tune uidebunt, quia lux non fuit,quando in aduersitatem prosperitas, lux in tenebras, risus in moerorem, du.lcedo in PL 344 1490 uermem, decor in deformitatem, honor in dedecus, blandimenta in poenas et aetema tormenta commutantur. Haec profecto quia nunc inpiorum corda non sentiunt, bonorum mores imitari refugiunt et exemplo perditorum, quidquid de saeculo eis placet, sumere nequaquam timent : quia illos 149, imitantur, qui per uitam reprobam habitacula daemonum facti sunt. Vnde et merito domus inutilis dicuntur : quia saepe sanctorum praedicationem suscipiunt, sed uerbum, quod ab eorum ore audiunt, in se habitare per amorem nequaquam patiuntur. Inutilis ergo domus sunt, quia aptam in se deo 1,00 habitationem non faciunt. Hanc inutilem domum per se ipsa.m ueritas in euangelio designat dicens : Vulpes /oueas habent et uolucres caeli nidos ; filius autem hominis non habet, ubi caput ,eclinet. Hinc iterum scriptum est : Spiritus sanctus disciplinae efjugit fictum et non habitat in corpore subdito peccatis. Bene 1sosergo inutilis domus habere in orientis parte Magmas dicitur: quia, qui sanctorum praedicationem spemunt, in reproborum 1474/1471 Matth. u, 36. 11H Sap. 1, set 4.

H81 lob 38, is.

1181/1181 Matth. 8, .20. 1183/

1'71 maligni spiritus 0111. " 111 H71 insinuat dicens] insinuans dicit • 111 (insinuans prim scripsit C, (JWJd 1am111 ;,, insinuat '°"':xit ipsa 1 m.) HH/t,71 de co om. " 111 H71 ah om. " ,,, 1'81 Bethabcn C Hll/1'81 qui banc] tamcn add.111 H88 moerorcm] merore C 1 m. HN uermem] ucnne C l •· defonnitatem] deformitate C 1111. Hl7 praedicionem si, C 1111 se ipsam] semetipsam "111 11ft caput] suum add. • 111 1111 disciplinae] snibtndm,,J»IIOlli '11111"m (efr 11.11,293; VI, 2104) ,· 0111.C 118' et 0111.C 1 m. 1111 parte 1 partcin e 1 ,,, .

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 58-6o

1 sio

XIII,

6

457 exemplo iina et terrena quaerentium uelut in magnae lucis exortu gratulantur. 59. Sed, dum loquentibus sacrae historiae mysteriis malorum conuersatio demonstratur, quam sit cauta sa.nctorum uita, subsequenter ostenditur. Nam sequitur: Qvon CVMVIDISSENT EST POPVLVS ET VIRI ISRAHELSE IN ARCTOSITOS,AFFLICTVS ABSCONDERVNT SE IN SPELVNCIS ET IN ABDITIS, IN PETRIS (JVOQVE ET IN ANTRIS ET IN CISTERNIS. In arcto quidem sumus,

quando ab inmundis spiritibus intus temptamur et foris malorum hominum exempla conspicimus. Contra internam ergo malorum spirituum suggestionem bene dictum est : Atftictus est populus, et contra exteriora exempla inpiorum hominum : Abscond~unt se. Quia enim blanda et laeta nobis appetenda 1,20 callidus aduersarius suggerit, numquam melius uincitur, quam si temptati ad deuotae orationis lamenta currarnus. Et exempla prauorum uitare citius possumus, si ea etiam respicienda non esse iuclicemus. Abscondi ergo sanctorum est reproba uidere dedignari. Et quia quinque sensus corporis a 1,2, reproborum imitatione custodiunt, quinque etiam latibulorum genera describuntur : speluncae scilicet, abclita, petrae, antra et cistemae. Speluncae uero montium occulta sunt. Quia uero alta in caelesti desiderio sunt corda sanctorum mal.ignis spiritibus clausa et inaccessibilia, speluncas ingreclimur, quando 1,30 ad rnentium secreta recurrimus, ne uagantibus oculis foris concupiscenda uideamus. In abditis abscondirnur, quando clausi oris silentia occulta seruamus. Petras ascenclimus, quando tactum corporis in robusta operatione locamus. Vnde et de bis absconditis per prophetam sub unius adsignatione dici1n, tur: Qui claudit oculos suos, ne uideat malum, et obtu'Tatau'Tes, ne audiat sanguinem, et excutit manum ab omni munere, in 111286 excelsis habitabit ,· munimenta saxorum sublimitas eius. Antra et cisternas intramus, quando et olfactum ah obscenitati- PL 345 bus rnundi et aures ab audiendis uaniloquiis custoclimus. 1,40 Cisternas namque aquarum sunt sanctarum uerba scriptura- · rum. In cisternis ergo abscondimur, quando ad sacri eloquii a9uas ingredimur, ut per aurium officium mentium prata ngemus. 60. Bene ergo in electorum typo Israhelis latibula me1p,

1111/1117 Is. 33, 1,-16. s1111p,r C 111f ali. in 0111.• 111 1117 suggestioncm] tcntationcm,, bcncdictum IIIIO 11trboC 1111 cnim 0111. JI 111 1110 nwnquam] qui prt11111. C 3 111. ti III vicintur sit C 1111 curramus] curamus C 1 111. 1118 malignis] et prMIII. • 111 un inacccssibilia, spcluncas] inaccssibilia sunt. Spcluncas ergo" 111 1111 tactum] actumforsan r,c/1 "111 11M/1UI dicitur ,, 111 1111 aures] suas add. ,, 111 1111 manum J sub unius assignationc i1111. manus • 111 1118 olfatum sie C • 1M0/1M1 sanctarum scripturarum ucrba sunt i1111. ,, 111 1Hf ergo] ita e ,·cnim ,,, autem ,,,

1111 arto

111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 6o-61

XIII,

1s4,morantur quia, qui sensus corporis a delectationum carnalium inquinamento non protegit, occultorum hostium gladium non euadit. Dicat ergo occultae illius congressionis uictoriam, dicat: Atftictus est populus. Dicat aperte obiecti extra certaminis triumphos, dicat: Absconderunt se. Afflictio quippe 1,,0 electae mentis omnis diabolicae temptationis peremptorius muero est. Nam, dum profunde conpungitur, in supemi gaudii amorem subleuatur et tanto iam fortius oblata sibi mundi oblectamenta respuit, quanto iam caelestia feruentius diligit, ad quae flendo conscendit. Doctor namque egregius 1s,, clicit : PM multas tribulationes oporlet nos introi,e in regnum dei. Qui certe regni caelestis introitus sic speratur in fine temporum, ut in cotidiana sa.nctorum uita sentiatur. Tribulatio quidem nostra superni gaudii introitus est. Merito igitur, quotiens electa mens in afflictionis suae lamento conpungitur, 1s6ose utique tribulando intrat in contemplationem illius supemi regni, in quo ineffabiliter gratuletur. Et, dum sancti uiri amatores mundi in flore transeuntis laetitiae uidere refugiunt, dum corporeos sensus suos ab eorum imitatione abscondunt, eorum, quae cemitur, non est fuga sed gloriosa uictoria. Actus 1s6squidem terrenos fugiunt, sed caelestes adsequuntur; mundo delitescere uidentur, sed caelesti gloriae reuelantur. Fugiendo igitur noxia hostes suos ualidius insequuntur et ualde nobilius triumphant, cum sic ad caelestia properant, ut eos aduersariorum polluta saeuitia non contingat. 7 1s70 81. Sequitur: HEBRAEI AVTEM TRANSIERVNT IORDANEM AD TERRAM GAD ET GALAAD. Hoc profecto si prius iuxta litteram scire uolumus, hebraei isti et timore perterriti et ad hostes suos confugisse sentiuntur. Nam non multo post in aperta Ionathae uictoria scribitur: H ebraei, qui fuerafl.t cum philisthiim 1sn heri et nudiusterlius ascenderuntque cum eis in castris, reuersi sunt, ut essent cum I srahele, qui erant cum Sau/,e et I onatha. Quid uero in hoc facto signatur nisi, quod cotidie in sancta ecclesia fieri cernimus, bonorum esse tutam et cautissimam uitam, neglegentium praeci:pitem inpatientiam ? Infinni 1580 quidem, et audaces sunt; cunosi ad actiones saeculi, debiles ad tolerandum bellum temptationis. Et, si in his nostra discutimus, in monasteriis plerique tales inueniuntur. Intra portus 1111/11H Act.

14, 21.

1174/1171 I Rcg.

14, 21.

1MI a] ad C 1111. 1H9 dicat 0111. ,, 111 1111 sibi 0111. ,,,,, 1118 quidcm] igitur ,, 111 igitur] ergo ,, 111 1MO utiquc 0111. " 111 intrat] hoc obtioet ut intrct ,, 111 1118 delitisccre C 1188/1119 ut cos ... non contingat] 1«11111 obst11r11111 al11111al111ar.,q,asi111eos 1xj>#llgm"""1,si111se uitia /«o sacuitia leg111411111 eonid11111 1118/1111 aduersariorum] aducrsarios C 1111., ipsa 1111.111IIÍMIIW 1111 non] se pra,111. dtl. C contingat] contingant ,, 111 1174 philistim • 1171 castris] castra,, 111 1178 Israhelc] Israhclem C 1 111. (m ,xp,,,,xil ipsa 1 •· Id llidt111r) ,·Israel,, 111 Saulc] Saul •,,,

'°"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 61-63

459 quidem tranquilla inhabitant, sed aperti pelagi procellas et tempestatum turbines nequaquam pensant. Cumque foris quasi 1is, fortes agere se magna aestimant, ad grauissima temptationum PL 346 proelia faciles exeunt, ad fortes aduersarios inpotentes. Ratione ergo inprouidi, robore infirmi, sicut astutae temptationis fraudes non intellegunt, ita et apertas blandimentorum decipulas non euadunt. Iordanem ergo transeunt, quia ad perpe1590 tranda carnis flagitia incuruantur. Iordanis quidem descensus eorum interpretatur. Qui ergo iustitiam deserunt, ab alto monte uirtutum cadunt. Quia ergo infirmi quique libenter appetunt mundi blandimenta, quae cemunt, in eorum typo hebraei non trans Iordanem perlati sed Iordanem transire 1s9,perhibentur. Transire quidem uolentis est. Iordanem itaque ,,, 287 transeunt, qui ad carnales delectationes uoluntaria et festina deliberatione flectuntur. Possunt autem Iordanem transire intellegi, qui peccare nouiter incipiunt, sed aliorum peccatorum hominum nequitias peccando transcendunt. Ad descen16oo sum quippe eorum desinendo non transiendo pertingerent, si aliis aequalia mala facerent et non ea audendo superarent. &Z. Et, quia in nequiori etiam uita pares suos inueniunt, bene ad terram Gad et Galaad trans Iordanem peruenire memorantur. Velut enim trans Iordanem habitant, qui per peccandi 16o, usum malis peiores fiunt. Ab hoc descensu culpae erigere peccatores uenerat ille, de quo scriptum est : V enit in omnem

1610

XIII, 7-!t

,egionem I o,danis, fwaedicans baptismum paenitentiae in remissionem peccatorum. Qui de omnibus culpis praedicare paenitentiam uenerat, in omnes utique descensus regiones uenisse praedicatur. 83. Sequitur: CVMQVE ADHVC ESSETSAVLIN GALGALA, VNIVERSVS POPVLVS PERTERRITVS EST, QVI SEQVEBATVR EVM. EXPECTAVIT SEPTEM DIEBVS IVXTA PLACITVM SAMVHELEM. ET NON VENIT SAMVHEL IN GALGALA DILAPSVSQVE EST POPVLVS

161s AB

EO. AIT ERGOSAVL : AFFERTEMIHI HOLOCAVSTVM ET ET OBTVLIT HOLOCAVSTVM. Hucusque quia de Saule, ut superius dictum est, electo et bono diuinus sermo locutus est, ratione uisum est, ut, quae de eo dicebantur, tam per historiam quam per moralitatem, in bonam partem acciperemos. Nunc uero quia ad locum transgressionis eius peruenimus, nimirum necesse est, ut in eo ea etiam, quae sunt uitanda, PACIFICA.

1620

tNl/1118

Luc. 3, 3.

1818/1118 ifr I Rcg. 9, z.

1-

1187 ergo] quidem • • 11N pcrlati] praelati C (! m.) pcrlati sed Iordancm bolllOIOI.C l 111. 11H/1118 intcllcgi Iordancm transite ÍIIII. • 111 nouiter peccareia. 11m 11N transicndo] ltripsi n1111., ,· transicndi e, tranaeundo • HU audendo] audicndo C 1 •· HU dcscensu] asccnsu C 1 •• 1111 esset] csse C 1111. 1111 cxpcctauit] autem odd.• 111 Samuhclcm] Samuelis • • 1111 Saulc] Saul ., 111 1118 rationc] rationabilc 111 OIII. p,r

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 63-64 uideamus. Sed quid umquam studiosius uitandum electis omnibus quam superbiae et inoboedientiae malum uideri debuit ? Haec quippe primi angeli sublimitatem deposuit, 162s haec perditorum spirituum gloriam strauit. Haec primo homini felicitatem abstulit, haec captiuitatis humanae perpetuas erumnas inuexit. Et ecce primo angelo, primo homini, electi populi per inoboedientiam rex primus adiungitur; ut, dum magna proruunt, minima erigantur. Bene quippe erigi1630 mur, si et illorum lapsus adspicimus et uitamus. Vbi ergo Saul cecidit, adtente considerandum est. Superius namque ei dixerat Samuhel : Descendesante me in Galgala.Ego qui,ppedescendam ad te, ut ofjeras oblationem et immoles uictimas pacificas. Septem diebus expectabis, donec ueniam ad te et ostenda,n PL 347 163s tibi, quae facias. H. Idcirco igitur per inoboedientiam cecidit, quia integris septem diebus, ut iussus fuerat, non expectauit. Nam in eodem XIII, loco repente subiungitur : CVMQVE CONPLESSET OFFERENS 10 HOLOCAVSTVK, ECCESAKVHELVENIEBAT. Quo in loco trementi 1640 corde considerandum est, quam breuissimi temporis expectatione neglecta repulsus sit. Cum conplesset,inquit, holocaustum, ecce Samuhel ueniebat. Si ergo eo solum temporis paruissimo spatio expectaret, quo obtulit holocaustum, securus iam regni sui robur obtinere potuisset. !taque, si tanta poena est, 164s quando propheta despicitur, quid putamus de pelago illo diuinae animaduersionis incurritur, cum ipsa diuina praecepta dissipantur ! Et, quia in momento transit camis delectatio et omms peccatorum commissio, breuis quidem est hora transgressionis, non tamen breuis poena flagitii : quia, dum ad 16so momentum in nobis regnum peccati erigimus, illa regna perdimus omnium saeculorum. Statim enim post peccatum sermo propheticus uenit, ut increpet ; qui adesset, si non pecca- • 211 remus, ut in bono roboraret. Polluta quidem conscientia habet iam diuinum eloquium contra se, quae, si pollui uitaret, ab 16n eo adiuta et releuata proprio uigore subsisteret. Quid enim nobis aliud spiritaliter designat, quod dicitur : Cumque conplesset ofjerens holocaustum, ecce Samuhel ueniebat ? Et, si non obtulisset holocaustum, nihilominus et Samuhel u~t. Sic nimirum et, cum temptamur, diuina gratia iuxta est, quae sus:1111/tUI I Rcg. 10, 8.

1111 1uperbiae] auperbift: • 1111 cecidit] cccidcrit Jors1111 t'lttilll • • 1111 descendes] descendaa • • quippe] quidcm • 111 •oblationcm] holocauatum et prM111. , 111 11N expcctabis] me odd., 111 1117 ut] aicut • • 1NI eo solum] eum solo•• 110/1NI paruisaimo spatio] breuisaimo interuallo., 111 1MI incurritur] incurratur" • 1NI brcuisl et p,-111111. • 111 11M quac] qui C tlM/1111 si pollui •.• cnim nobia 01II. C 1 •· 1111 nobis] stri""""'- p,ullMit11111111,· u obis C ( ! •.) •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 64-66 166o tinentes

adiuuet, iuxta et diuina iustitia, quae deficientes damnet. Vnde sacra scriptura nos expectare cohortans ait : Si spiritus potestatem habens ascende,it super te, locum tuum ne dese,as. Hinc propheta testifica.ns ai t : Dominus auxiliator meus et ideo non sum con/usus. Hinc psalmista uicina eadem 1665 auxilia respiciens ait : P,ouidebam dominum in conspectu meo semper: quoniam a dextris est mihi, ne commouea,. 85. Sed iam, propheta quid non expectanti dicat, quid is, XIII, qui expectare noluit, respondeat, audiamus. Sequitur: Locv11 TVS(JVE ESTADEVMS.AMVHEL: QVIDFECISTI?Sciebat ~uidem 1670 propheta, quid fecerat, sed interrogando inoboedientiae factum reprobabat. Vnde et ad peccantem Adam in paradiso a domino dicitur : Atlam, ubi es ? Potest etiam per hanc interrogationem magnitudo reatus intimari. Ac si aperte dicat : 'Parum tibi uidetur, quod inoboediendo deliqueris; sed a su1675 blimi gloriae tuae culmine delinquendo cecidisti.' Nunc quoque plerique intra sanctam ecclesiam se flagitiis obruunt et, quasi qui nulla aut minima perdant, securi sunt. Dicatur ergo lapso, dicatur : Quid /ecisti? 'Parum tibi uidetur, quod te peccati sorde pollueris : quia, quam aeternitatis gloriam perdideris, 1680 quam gehennae poenam merueris, non adtendis.' Interro- PL gatur quidem peccator, quid fecerit; ut ad cor per lamenta reducatur, ut magna se incurrisse sciat et parum non doleat. 88. Sed, quia ex radice superbiae ipsa culpa inoboedientiae nascitur, solent inoboedientes et reatus sui magnitudinem 1685 obiurgantibus doctoribus audire, sed non humiliter confitendo satisfacere. Nam, cum sublimes uideri appetunt, lapsus suos ostendere declignantur, excusationes proferunt, iustitiam praetendunt : quia apparere peccatores erubescunt. Bene ergo XIII, subiungitur: RESPONDITSAVL:QVIAVIDI,QVODDILABERETVR 11-12 1690POPVLVS A ME, ET TV NON VENERAS IVXTA PLACITOS DIES; PORRO PHILISTHIIM CONGREGATI FVERANT IN MAGMAS, DIXI: NVNC DESCENDENT PHILISTHIIM AD ME IN GALGALA ET FACIEM DOMINI NONPLACAVI. NECESSITATE CONPVLSVS OBTVLIHOLO1695

CAVSTVM.Ecce qui de magnae transgressionis temeritate arguitur, magnas causas iustitiae asserere non ueretur. Vidi, inquit, quod dilaberetur populus a me : ecce hic asseritur destitutus a populo. Porro, tu non uene,as iuzta placitos dies : 1N1/1NI Eccl. 10, 4. Gen. 3, 9·

1NS/11N Is. Jo, 7.

1111/1-

Ps. 15, 8.

1911

1111/1ne dcscras] cito non dcacru • 111 1acquitur 0111. ,, 111 1171 quoque] ergo ,, • 1181 reducatur] pcrducatur,, 111 doleat] dclcat C 1111. 118' et OIII. • 111 1181 satisfaccre] aatiafaccrcnt C 1111. 1187 excusationcs] et ideo p,111111. 11 111 1a me populus i"". • 111 1111 philistim ,, di.xi] dixique • 111 1111 philistim,, 1-/11N holocauatum] sacrificium • tlN qui de] smbmd,a,, p,dlllli n1111• • (t/r l. 1101) ,· quidcm C 1•7 tu 0111.,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

348

IN LIBRVM I REGVM, V, 66-69 hic se ostendit prophetae promissione fraudatum. Porro, philisthiim cong,egati fuerant in Magmas : hic pariter obicit 1700 inminens periculum congressionis. Quare ex ratione sua uerbum subinferens ait : Necessitate ergo conpulsus obtuli holocaustum. Quasi dicat : 'Tu me de magno reatu arguis, cum reatus tanto sit leuior, quanto non temeritate constat sed necessi tate.' 170s 87. Sed, qualem eum cognoscat propheta, qui se cognoscere XIII, noluit, subiungens ait : DIXITQVESAMVHEL AD SAVL: STVLTE 13 EGISTI NEC CVSTODISTI MANDATA DOMINIDEI TVI. Superbi quique, quia per tumorem cordis supra homines se esse arbitrantur, conpetenter arguuntur, cum eis diuina uoluntas obi171O citur, quam offendunt. Saul ergo superborum more reprehenditur, qui domini dei sui mandata contemps~ perhibetur. Quod tale est, ac si superbientem et contemnentem terreat dicens: 'Et si homines despicis, nunc non consilia hominum sed domini dei tui mandata dissipasti. Recte ergo tuum reatum 111s pensas, si illum, quem contemnis, trementi corde consideras.' Et notandum, quia non ait : 'non custodisti mandata dei tui' aut 'manda ta domini tui' sed: Non custodistimandata, domini dei tui. Ac si aperte dicat: 'Ausus magnae transgressionis esset, si ille, cuius mandata despicis, tantum dominus tuus, non etiam 171.0 deus existeret.' Quantum ergo est, quod committitur, cum dei et domini mai1Clata negleguntur ! Quia item non dixit : 'domini dei mei' aut 'domini dei nostri,' diuinae familiaritatis gratiam eum offendisse redarguit. Quasi dicat : 'Eius praecepta contempsisti, qui, dum te de iino extulit, dum super alios con171.s stituit, dum regem fecit, per inpensionem tantorum munerum uelut specialiter tuus fuit.' 88. Ad.bue quoque subiungitur, unde transgressionis eius auXIII, dacia maior e$e doceatur : QvAE, inquit, PRAECEPITTIBI. 13 Quaedam denique dei praecepta sunt comrnunia omnium, non PL 1730 specialia aliquorum. Vt ergo audacem reum temeritatis suae patenti obiectione conuincat, non eum praecepta communia sed propria et singularia contempsisse demonstrat. Quae, ait, p,aecepit tibi. Ac si dicat : 'lila dei et domini tui mandata contempsisti, quae non uelut communia omnibus sed uelut 173s propria et soli tibi singulariter credita obseruare debuisti.' XIII, 69. Sed et, quid mereatur, exponit dicens: Qvon s1 NONFE13-14 CISSES,1AM PRAEPARASSET DOMINVS REGNVM TVVK SVPER 11N philistim " 1711 ratione] ila C (-tione a 111.;,, 1111Jr,.) ,· actione ,wt, forsa" • t'IU ergo 0111.11111 UN dixitque Samuhcl ad Saul 0111.11111 1'117 domini] ita. r«l1111lliM111r(ifrl. 1116/1117), "111 ,· 0111. C 1'118 tumorem] timorcm • cordis t1111. " m 1'1N uolumptas C 1'110/1711 rcpichenditur] arguitur • • 1'111 consilia] conailium • HH/1'111 constituit] te pr11n11. " 111 1'111 inpcnsionan] impositioncm • 111 1'111 obicctione] obicctionem C 1111. conuincat] stripsi t11111111; conucniat C 11 t'IN et o•. • 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

H9

IN LIBRVM I REGVM, V, 69-70 ISRAHEL VSQVE IN SEMPITERNVM. SED NEQVAQVAM REGNVM TVVM VLTRACONSVRGET. Ecce quam magna perdidit, qui, ut

putabat, nulla contempsit. Ecce septem diebus prophetam sustinuit, sed, dum praestolari eum in fine diei desiit, gloriam tantae dignitatis amisit. Vnde et per prol>hetam dicitur : V ae his, qui pe'fdiderunt sustinentiam ! Sustmentiam quidem perdunt, qui bona, quae inchoant, non consummant. Quibus 1745 nimirum uae esse dicitur : quia non solum incoepti laboris mercedem perdunt, sed etiam apostatatus sui poena feriuntur. Poena autem superbi et inoboedientis regis declaratur, cum dicitur: Quodsi non /ecisses,iam p,aepaf'assetdominus regnum

1740

super I srahelamodoet usque in sempiternum. Sed non consurget. Amodo et usque in sempitemum electorum regnum paratur: quia, qui temporalia bene ordinant, aetemae gloriae sibi sublimitatem parant. Modo quidem electorum regnum paratur, cum per diuinam gratiam recte eorum ministeria dispensantur. Quod amodo et usque in sempitemum proficit, quia de sublimi 17,s actione huius temporis sublimiorem illam aetemitatis gloriam promerentur in caelis. In finem itaque et reprobo regi d.icitur: Regnum tuum nequaquam uU,a consurget.Quasi dicat: 'Dum a temporali rectitudine deficit, ad aeternitatis celsitudinem non pertingit.' Vel idcirco ad litteram non consurgere dicitur, quia 176o cum ipso corruit et post ipsum in eius filiis non remansit. 70. Sed et, ut liuoris poena feriatur, non solum repulsionem suam sed etiam electionem alienam audire conpellitur. Nam XIII, subiungens propheta ait : QVAESIVITSIBI DOMINVSVIRVM 14 IVXTA CORSVVM ETPRAECEPIT El, VTESSETDVXSVPERPOPVL VK 1765 SVVMISRAHEL. Per omnia uerba haec superbus eliditur. Quaesiuit, inquit, uirum iuxta cor suum. Quasi dicat : 'Ideo 111 290 eum quaesiuit, quia tu iuxta cor suum esse noluisti.' Quasi dicat : 'Talem uirum populi sui ducem constituit, qui praeceptum diuini consilii exequatur uirtute deuotionis.' Quia 1770 enim corde ea, quae agere uolumus, deliberare solemus, dum usu nostrae locutionis cor dei in sacro eloquio ponitur, per eum uoluntas eius intima designatur, quae a nobis tune foris agnoscitur, quando in oboedientiae praecepto reuelatur. Iuxta eam uero sumus, quando hanc et per intellectum agnoscimus et 17,s per amorem custodimus. Bene ergo de domino propheta Samuhel dicit: Quaesiuit sibi uirum iuxta corsuum et p,aecepit, 1no

1741 Eccli.

2,

16.

1718/HD rcgnum tuum 0111. "111 1744 consumant C,, 17-17 superbi] supcrbis • 17'8 praeparasset iam iflll. • 111 rcgnum] tuum add.• 111 1711 clcctonun] clcctum • 1711 et 0111.,, 111 1718 rectitudinc] rectitudincm C l 111. 1711 et 0111. • 111 UN super 0111. C 1 111. 1771 in obocdicntiac pracccpto reuclatur] inobocclicntiac pracccpta reuclantur ,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

464

IN LIBRVM I REGVM, V, 70-72

ut esset dux supe-rpopu!,um suum: quia ille aliis utiliter praecipit, qui oboedire deo perfecte iam nouit, qui solum hoc praecipit, quod ex consilio procedit intimae ueritatis. 1780 71. Sed quid est, quod quasi de praeterito dicitur: Quaesiuit sibi dominus ui-rumet p,aecepit ei, ut essetdux, cum non fuerit quaesitus nec ei, ut populo suo praeesset, iniunctum ? Nam., postquam Saul percu~it Amalech, eidem prophetae dominus ait: Inple co-rnutuum oleo et ueni, mittam te ad Isai Bethleemi11s,tem. Sed haec quaestio facile soluitur, si omnipotentis dei praescientia et praedestinatio uideatur. Ei quidem praedestinare facere est et apud ipsum iam facta sunt, quae ab ipso fieri praeordinata sunt. Vnde et de eo scriptum est, quia fecit, quae futura sunt. Sed quaesisse uirum deus dicitur, ut eligendorum 1790 antistitum forma hominibus praebeatur. Quaerere enim solemus, quae aut praesentia non cognoscimus aut absentia non uidemus. Deus autem, cui nihil est absens, nihil latens, non dicitur quaesisse uirum ut absentem aut absconditum ; sed quaesisse dicitur, ut omnis, qui ad sanctae ecclesiae culmen 119, elegitur, discutiendus ab hominibus esse doceatur. Sed quaeri debet secundum cor dei, ut uidelicet non solum diuinam uoluntatem intellegat, sed etiam bonis operibus ostendat. Quia item electi uiri ad honorem primatus non ex ambitione ueniunt, sed coacti perducuntur, bene dictum est : Et p,aecepitei, ut esset 1800 dux. Quasi dicat: 'In honorem praelationis non per ambitionem subiit, sed coactus ascendit.' Potest etiam intellegi 'uir' pro fortitudine, 'secundum cor dei' pro interna caritate. Quando igitur necessitas exigit, ad curam sanctae ecclesiae quaeratur uir, ut sit conuersatione fortis; quaeratur secundum cor dei, JSo, ut per affectum magni amoris quasi unitus sit diuinae uoluntati. Praecipiatur ei, ut sit dux, quatenus sublimitatis ordinem conscendere ex cupiditate non ambiat, sed ex humilitate pertimescat sicque sibi humilis metuat, ut subdi praecepto dei deuotus agnoscat. 1810 73. Sed, quia his uerbis propheta lapsi regis uitam repreXIII, henderat, sequitur: SvRREXIT AVTEM SAMVHEL ET ASCENDIT DE 15 GALGALIS IN GABAA BENIAMIN. Quasi ab alto ad planum sanctae ecclesiae rector uenit, quando peccatorum culpas redarguit. Et status sui sublimitatem curuat,cum ad discutienda malorum 181, crimina se per affectum caritatis humiliat. Bene ergo de eo, qui peccatorem arguerat, dicitur : Su"exit et ascendit. Surgit quippe electus praedicator, quando ad altitudinem spiritalis 178'/1781 I Reg. 16,

1.

1788/17D ifr Is. 45,

11,

scc. LXX.

17N Ysay C 1781/1781 Bethelcmitcm,, 1788 quia°"'·,,• 1717 etiam 17N benedictum IIIIO 111rbo C 1811 aJíectum] dJcctum 111 1-/ 1- dcuotus] deuotius 111 1811 rector] doctor 11111 1817/1818 suac spiritalis

0111.11111

ia.,,,,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL Hº

IN LIBRVM I REGVM, V, 72-73

suae conuersationis se per intentionem erigit; ascendit autem, quando ad arduam eiusdem uitae suae celsitudinem per con1820 suetum opus uenit. Caelestia quidem desideria, spiritales uirtutes, bona opera in sublimi sunt ; affectus terreni, concupiscentiae saeculares, uitia et peccata in infimis. Doctor uero, • 291 ut lapsos bene corrigat, prius culpas discutiendo inuenit, deinde inuentas ferit. Vt ergo, quae feriat, perspicue et aperte 18z5 uideat, mentis oculos ad uidenda ima uulnera peccatorum curuat. Sed perspecta non ferit, si ad tangenda ea in infunis non descendit. Surgere ergo et ascendere propheta dicitur : PL 3P quia electi doctores sic ad ima nostra uidenda et emendanda plerumque ueniunt, ut redire statim ad alta conuersationis 1830 suae numquam obliuiscantur. 73. Quibus etiam uerbis sacerdotalis animi libertas asseritur. Nam plerique alios increpant, qui semetipsos ualidissimo irae bello perturbant, post increpatas uero culpas surgere et ascendere nequeunt: quia in semetipsis turbidi ad alta intimae 1835 quietis progredi nequaquam permittuntur. Quidam coercendas aliorum turpitudines audiunt ; sed, dum ad cogitanda ima descenderint, noxia eorum delectatione sordidantur. Inftrmi quidem et tanti ministerii uiribus inpares, dum soluere inferius aliorum nodos gestiunt, illos non liberant, sed semetipsos 1840 ligant. Quid ergo signat, quod de Samuhele dicitur : Su"e~it et ascendit, nisi quod in perfectioribus uiris adspicimus, qui sic nostra inquinamenta respiciunt, ut ab eis nequaquam sordidentur; sic nobis irascuntur, ut quieti alta intimi secreti sui conscendere celeriter possint ? Fortes namque et potentes 1845 sunt et, qui magna et fortia sualeuiter ferunt, nostris infirmitatibus non grauantur. Et, quia in correptione nostra sanctae scripturae testimonia proferunt, a Galgalis surgere et ascendere perhibetur. Galgala quidem, ut plerumque iam dixi, rota nominatur. Testimonia uero scripturarum, quia per diuersos 1850 sensus in nostra eruditione uoluuntur, uelut rotae sunt. Et quia, cum sancti praedicatores subditorum sollicitudinem deserunt, in aeternae uitae contemplatione sublimantur, in Gabaa Beniamin Samuhel ascendere dicitur. Gabaa deniq ue Beniamin collis filii dexterae interpretatur. Quis ergo est filius 1sn dexterae, nisi quem sancta euangelia confitentur ad caelos 1N8/1HI ifr lib. 111, nn. 170, 171 ; lib. IV. o. 184; lib. V, o. 25. tfr Marc. 16, 19.

1811/1811

• 111 1811 pcccatorum uulnera i1111.

1811 ualidissimo] ualidissimos C 1 111. 1811 pennittuntur] promittuntur C 1811 dum] aun• 111 1818 uiribus 0111. ,, 111 18M signat] signüicat ,, • 18'1 in pcrfcctioribus] impcrfcctioribus IIIIO 111rbo C 1NI quicti] quietis III alta intimi sccreti sui] intus secreti sui alta., 111 18M celeritcr] uelocitcr,, 111 tite corrcptione] corrcctione,, • 1NI perbibetur] 1811 in aetemae] interne C 1 •• perhibentur • 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 73-75 ascendere et ad dexteram dei patris sedere? Collis igitur filii dexterae aetema celsitudo est redemptoris. Quando enim irna nostra sancti praedicatores deserunt, in alta illa diuina redemptoris et per intentionem surgunt et per uisionem conscendunt. 1860 74:. Potest et secundu.m historicurn sensum simplicius intellegi hoc, quod dicitur: Surrexit et ascendit,quia uidelicet in rege, quem arguerat, humilitatem paenitentiae, qua manere cogeretur, minime cognouit. Idem tamen rex in ministerio suo relinquitur, ut ipsa prophetae separatione corrigatur : quia ple1s6srumque, quos praedicationis uerba non corrigunt, diuidi a praedicatorum familiaritate uel a sa.nctae ecclesiae unitate pertimescunt. Iuxta praeclicatores duri sunt, sed separati resipiscunt : et, qui inoboecliendo peccauerant, oboeclire deo iam humiliter parant. Vnde et rex Saul non multo post 1870 demoliri amalechitas praecipitur; ut, si mandatum domini in eiusdem gentis caede perficeret, prioris inoboedientiae nexus enodaret. 75. Separatus quidem a propheta ea agere uisus est, ut ad XIII, agenda alia iuberetur. Quare et subditur : ET RELIQVIPOPVLI POST SAVLOBVIAMPOPVLO,QVI EXPVGNABAT 15 18,s ASCENDERVNT IN GABAABENIAMIN.Nonnulli ILLOS,VENIENTES EX GALGALA sic in peccato corruunt, ut in bono opere millo teneantur ; nonnulli uero, dum mala se perpetrasse recolunt, agere bona PL 352 instantius conantur. Agendo quippe bona mala, quae relin- ,,, 29z 1880 quunt, operiunt, ne ab aeterno iudice detecta iudicentur. Hoc nimirum, si factum Saulis in bonam partem deducimus, significari apertius uidemus quia, qui prius in sacrificio metuens prophetae manclata contempsit, postea uero ad eos, quos metuerat, conterendos populi dei aduersa.rios festinauit. Quo 1ss, in loco etiam hoc notandum est quia, quem propheta deseruit, ad experienda bella hostium de Galgalis ascendit. Plerosque etenim peccatores iusta praedicatorum seueritas proicit, quos tamen diuinae scripturae memoria non relinquit. Solatia et adhortationes rectorum propter culpas amittunt ; sed sacras 1890 scripturas consulunt, propositum resumunt et, qui inoboedientiae malo uelut lapsi iacuerant, erecti per oboedientiae f eruorem ad occultorum hostium bella procedunt. Ben e ergo de Galgalis, id est de rotis, uenire memorantur : quia de sanctis scripturis accipiunt, unde aduersae partis militiam conprimere 1895 fortiter possunt. Quia uero perditae conuersationis altitudinem 1817 est cclsitudo ;""· " 111 180 pr. et 0111. 11 111 1811 suo 0111. 11 111 1811 pracdicationis] pracdicatoris " 111 1888 pcccauerant] pcccaucrunt ., 111 1871 in 0111. 111 1871 caede gcntis i"". 11 111 1877 in nullo bono opere i1111. • 111 1881 Saulis] Saul" 111 in bona parte C 1111. 1881/1882 significad apcrtius uidcmus] hoc inucnimus, 111 1881 quia] seribln1U1111 p111tadt11111"111 (tfr l. 1886) ,· 0111. C 1888 diuinac scripturac memoria] diuina memoria 111 18H et C t •· sllJ>. /in. 1891 possunt] possint ,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 75-78

recuperare uincendo satagunt, in Gabaa Beniamin ascendere dicuntur. Quia item alii se in latibulis clauserant, alii ad hostes confugerant, reliqui populi uocantur, qui nullo sunt timore perterriti, sed cum rege suo ad locurn festinant congressionis. 1900 Quod etiam nunc in ecclesia uidemus: quia uidelicet plerique quasi paruuli proficere per priuatae uitae studium proponunt, plerique fortes in expositis quoque maligni hostis certaminibus audaces sunt ; ut aperte uideant saeculi blandimenta, quae appetant, sed appetere uisa contemnant. Hi quidem non in lati190, bulis sed in aperti certaminis campo consistunt expositi ad proelium, fortes ad triurnphum ; qui pugnare possint, sed nequeant superari. 76. Vnde et per perfectum numerum designantur, cum subdiSAVLPOPVLVM, QVIINVENTVS FVERAT CVM X I 11, tur: ET RECENSVIT 15 1910 EO,QVASISEXCENTOS VIROS.Septem quippe diebus hebdomada inpletur ; sed unus eorum ad operandum prohibitus est, sex uero in boni operis stud.io conceduntur. Centenarios autem numeras summam continet numerorum. In sexcentis ergo uiris qui alii designantur, nisi qui opere et cordis deliberatione 191, robusti sunt ? Nam quidam fortia proponunt ; sed quia, quod proponunt, non faciunt, ad sexcentorum uirorum numerum non pertingunt. In sexcentis ergo uiris fortes operarii sanctae ecclesiae designantur, quia magna proponunt et rigorem propositi fortitucline conplent bonae operationis. Qui bene 1920 cum rege inuenti perhibentur, quia cum pastoribus sanctae ecclesiae in bona uoluntate et pia actione conueniunt. Cum eis namque sunt, a quibus nec uoluntate discrepant nec operatione cliscordant. 'i'i. Qui sic conuenire dicuntur, ut excellere praedicato192, rum dignitas sentiatur : quia, etsi idem bonum subditi, quod praedicatores uolunt, idem faciunt, illi tamen in eodem bono praecipui sunt, quorum, ut ordo est celsior, ita et ardentior uirtus animi, robustior nisus operationis. Quare PL 3s3 XIII, separatim de rege et eius filio dicitur: ET SAVLET loNATHA. 16 1930 Vt quid enim separatim rex et eius filius nominatur, nisi quia actio boni praesulis claret esse singularis ? 78. Et, quia eorundem fidelium subditorum non est uniXI 11, formis aequalitas, subditur: ET POPVLVS, QVIINVENTVS ESTIN GABAABENIAMIN.Satis replicatum est, quod Gabaa collis 16 193' interpretetur. Collis uero non sumrnitas montium sed montium ,,, 293 1110/1111 ifr Dcut. ,, 13-14. lib. V, n. 49.

tlN/1111

tfr lib. m, n. 13s; lib. IV, n. 214;

1•7 in latibulis se i"". 11111 11M contcmnant] contcmnunt 11111 11N/1N7 possint sed ncqucant] possunt et nequcunt ,, 111 1111 ebdoma si, C 1111 conun bis C 1111 idcm 0111. ,, 111 tamcn] tam si, C 1n1 robustior] et pr111111. " 111 ruxus " 111 quarc] et adtl. 11 111 1111 Ionathas forsa 1111Ji111 111 1111 corundcm] omnium ,, 111 1111 subditur] scquitur " 111 cst 0111. 111 1111 interprctetur] intcrprctatur "111 pr. montium 0111. 11 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 78-80

est altitudo summitati uicina. Quid uero in isto colle nisi alta et J?erlecta uita intellegitur fidelium subditorum ? Haec ninurum, quamuis praedicatorum celsitudini aequa non sit, tamen ab alioru.m meritis ualde cernitur esse sublimis. Vnde 1940 et de quibusdam praecipuis electis in Apocalypsi dicitur : Nemo poterat dicere canticum, nisi illa centum quadraginta quatuor milia. Quos et clarius demonstrans ait : Hi sunt, qui cum mulieribus non sunt coinquinati : uirgines enim sunt et sequuntur agnum, quocumque ierit. Dum ergo spiritalia proelia 194, describuntur, populus inuentus in Gabaa Beniamin specialiter recensetur : quia uirginum chorus contra inmundorum spirituum feritatem tanto uiolentus est, quanto millo eorum uulnere saucius, nulla eorum suggestionis sorde pollutus. Liber quippe et integer, expeclitus estad occursum, fortis ad 1950 ictum. Annon in colle filii dexterae sunt, quos integritatis suae merito clilectus Iesu respicit dicens : V idi supra montem Sion agnum stantem et cum eo centum quadraginta quatuor milia ? Sed et, nisi ualde fortes essent, ad tantam celsitudinem fatigati ascendere nequaquarn possent. Item, nisi omnium cogita195s tionum liberi essent, post agnum ubique currere non ualerent. Quia ergo in occulti certaminis triumpho uirgo quisque mirabilis est, dum ordo congressionis describitur, sub typo populi Gabaa uirginitatis specialis dignitas memoratur. XIII, 79. Sequitur : PORRO PHILISTHIDICONSCENDERANT IN DE CASTRIS 16-18 196o MAGMAS. ET EGRESSISVNT AD PRAEDANDVM PHILISTHIIM TRES CVNEI : VNVS CVNEVS PERGEBAT CONTRA VIAM EPHRAIM AD TERRAM SAVL, PORRO ALIVS INGREDIEBATVR PER VIAM BETHORON, TERTIVS AVTEM VERTIT SE AD ITER TERMINI IN TERRA SABAIM INMINENTI VALLI SEBOIM

CONTRADESERTVK.Quid est, quod philisthei tres cuneos faciunt, nisi quia maligni spiritus cordi nostro, linguae et operi inserere peruersa moliuntur? Quia enim cogitando uel loquendo siue faciendo omne peccatum committitur, tres sunt philisthinorum cunei: quia maligni spiritus inpellere ad 1970 peccandum animas satagunt neglegentia cordis, effrenatione oris, audacia peruersi operis. 80. Vnde et primus cuneus contra uiam Ephraim pergere dicitur : quia expugnare innocentiam a corde incipiunt. Via quippe Ephraim, id est fructiferi cordis, bona cogitatio 191, est. Contra uiam ergo Ephraim primus philisthinorum 196,

1Nt/1Mt

Apoc.

14,

3.

1Nl/1M& ibid., 4.

1111/1111 ibül.,

1.

1NI dicitur] lcgitur • • 1NI recensetur] rccenscntur C 1 •. 1N7 feritatein] ita C (feritate 1 •.) ,· ferocitatem • 111 uiolentua] uiolentior • • 1tl1 Syon C • 1111 currcrerc si, • 1111 philiatim ,, 1NO pracdandum] pracliandum • 111 1N1 phllistim • 1111 Effraim11111p,r C • 11H itet] uiam,, 111 Sabaym C, Sabaa • 111 Seboym C 111, uia] uiam • 1t'I'/ 1171 est cogitatio i1111. • 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 80-82 cuneus pergit : quia occulti aduersa.rii, si prius usum bonae cogitationis a mente non auferunt, ad eradicandos uirtu- PL 3S4 tum eius fructus peruenire non possunt. Contra Ephraim igitur uiam ueniunt, quando bonae cogitationi insidiantur. 1980 Quae uia ad terram Saul tendere dicitur. Quid enim est aliud mens electi discipuli nisi fructífera ualde terra doctoris ? Vnde et dominus in euangelio parabolam seminum exponens ait : Quotl cecidit in te,-rambonam, hi sunt, qui corde optimo uerbum excipiunt et lructum re/erunt in patientia. Dicitur 1985 ergo de primo cuneo philisthinorum : Pergebat contf'a uiam Eph,aim; ut, dum litterae sensum spiritalem percipimus, cogitationis aditum malignis spiritibus obstruamus. 81. Sed, dum cor munimus, linguam pariter a superfluis locutionibus refrenare conpellimur. Vnde et secundus cuneus 1990 per uiam Bethoron ingredi dicitur. Bethoron quippe domus irae interpretatur. Domus uero irae est mens usui seruiens linguae litigiosae. Quam certe domum sapiens ille insinuat, qui • 294 ait: Ira requiescit in sinu stulti. Per hanc quidem ad cor stulti hostes ingrediuntur : quia maligni spiritus, dum ad effTenata 199J uerba linguam soluunt, iras accendunt et mutuam fidelium caritatem feriunt. Qui ergo cauere cogitationes noxias didicit, si oris custodiam tenere non nouit, unius cunei inpetum uicit, alterius non euasit. 82. Tertius uero cuneus uertit se ad iter termini. Quis est 2000 terminus cogitationis et uerbi nisi consummatio boni operis ? Nam idcirco bona cogitamus et loquimur, ut ea ad finem boni operis perducamus. Sed, cum antiquus hostis uerbis et cogitationibus nocere non praeualet, in fine !aqueos tendit et bonum opus fidelium euacuare uel inpedire appetit. Quis 2005 uero est iter tennini nisi studium bonae operationis? Quia ergo multis insidiis maligni spiritus nituntur, ut studium boni operis deseratur, ad iter termini tertius cuneus uerti dicitur. Potest etiam in hoc termino uitae nostrae finis intellegi. Ad iter uero termini cuneus uertitur: quia interrumpere 2010 hostis bonum opus nititur, ne usque ad uitae finem perducatur. Vnde et psalmista lapsorum fietus in se exprimens ait: Funes extende,unt in laqueum pedibus meis, iuxta iter scandalum posuerunt mihi. Iuxta iter quidem scandalum ponitur, ut bona electorum opera ante huius uitae consummationem desezo1 s rantur. 1181/1184 Luc. 8,

IJ.

1111 Eccl. 7,

10.

1111/2011 Ps. 139. 6.

1181 quac]qua 111 1181 parabolam] parabola C 1 111. 1-/1184 corde optimo] in corde bono et optimo • 111 118' rcferunt] aft"enmt " 111 1181 pcrgebat] pcrgebant v 111 1111 qui] quia C 1811 loquimur rutr. Ca 111. H11 fine] 6nemfor11»11111Ji111,, 111 11M inpcdire rutr. C a 111. quis] i111,forsa11 pro quid, C,, ,· quod 111 IOII quia] qui C 1111 opus bonum 111 H1f ante

i"".,,

º"'·e 1 ,,,_

C.C. CXLIV

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 83-84

83. Quid est autem, quod ait : In te"a Sabaim inminenti ualli Seboim contra deserlum? Sed haec nomina locorum ad designandum situm tennini, quem dixerat, posita sunt. Sabaim uero in lingua nostra captiua dicitur, Seboim capreae 2020 nuncupantur. Quae est autem ista captiua nisi humana natura, quae in paradiso fuit posita et nunc ad perferendas huius mortalitatis erumnas in hunc saeculum est ligata ? Quae est autem terra captiuae huius nisi peregrinatio uitae temporalis? Bene igitur, dum uerti cuneus dicitur, terra 202, captiuae memoratur : quia maligni spiritus in hac terra peregrinationis nostrae proelia contra nos mouere possunt, in illa uero uita nostra non possunt. Sed electorum praesens conuersatio, quamuis in hoc captiuitatis exilio posita sit, si iter PL termini perfecte custodit, post termini huius angustias ad 2030 latitudinem inmortalitatis peruenit. Vnde et eius terrae Seboim, id est caprearum, inminere perhibetur. Vallis quippe caprearum est mors pretiosa sanctorum : quia, unde moriendo deponuntur, inde ad gaudia aeterna subleuantur. Capreae quidem uelociora animalia esse et magnos saltus dare quis 2035 nesciat ? Recte ergo sanctarum animarum dignitatem capreae designant, quae in morte corpora deserunt, sed quasi magnos saltus dantes per ingentia merita ad superna regn.a conscendunt. Dicat ergo, quia tenninus terrae captiuae inminet ualli Seboim: quia, etsi damnata est humana conditio, sic tamen est 2040 in dei filio exaltata, ut, cum ad uitae temporalis tenninum ducitur, in morte deponatur, sed in aetemae uitae celsitudinem subleuetur. Dicat, quia tertius cuneu.s ad iter se uertit tennini in terra captiuae, quae inminet ualli caprearum ; ut malignos spiritus ad hoc electorum extrema bona peruertere 204, conari asserat, ut ad superna gaudia non conscendant. Quae etiam uallis sita contra desertum dicitur. Quid deserti nomine hoc loco nisi infemus accipitur ? Desertum quidem recte intellegitur, ubi electorum nullus inuenitur. Desertum etiam dicitur, in quo erumnarum solatia nulla sentiuntur. Vallis 2oso ergo caprearum contra desertum sita perhibetur : quia sanctorum mors diuersum omne ab inferni meritis habet, conueniens aliquid et clignum infemi poenis non habet. XIII, M. Sequitur: PORRO FABER FERRARIVS NON INVENIEBATVR 19-20

IN OMNI TERRA ISRAHEL.

CAVERANT ENIM PHILISTHIIM,

NE

NH Sabaim] Sabaa 111 I017 Scboym C 1111 Sabaym C, Scbaim ,,, Sabaa • Hn hunc] stri""""'-J>ldOldn1111 C" (efr /J. 1136, 1689) ,· hoc • Scboym C 1111 moucrc] moncrc" 1111 latitudincm] altitudincm III cius tcrrac] ter1111 Scboim] Saboym C pcrhibetur] pcrhibcnmini huius tcrrac ualli ,, ,,, tur ,, 111 ltll caprcae] ila C ,, ; caprcas forsa111111/i,u • 11N uclociora] uclocia.,,,, saltus run-.C2111. IU8 Scboym C IM1 deponatur] damnatut v, datur 111 sed] ut "111 NO dicat] ergo add." 111 IM7 infcmus] infcmum,,"' 1811/HII conucnicns] et prM111. v III HH philistim,,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

3J5

IN LIBRVM I REGVM, V, 84

471

2055 FORTE FACERENT HEBRAEI GLADIVM AVT LANCEAM. DESCENDEBAT ERGO OMNIS ISRAHEL AD PHILISTHIIM, VT EXACVERET VNVSQVISQVE VOMEREM SVVM ET LIGONEM ET SECVREM ET SARCVLVM. Haec profecto omnia describuntur, ut modus sub-

secuturae uictoriae insinuetur. Armati quippe ab inennibus sunt ; ut totum, quod uincitur, omnipotentis dei laudibus tribuatur. Nos autem, si more nostro spiritaliter ista prosequimur, mysteriis uacua non inueniemus. Quid est ergo, quod dicitur: Fabe, fer,a,ius non inueniebatu, in Js,ahel, nisi quia ad spiritalia bella non per saeculares litteras sed per diuinas 2o65 instruimur ? Faber quippe ferrarius in Israhel non inuenitur, quia fideles deum uidentes arte saecularis scientiae contra malignos spiritus nequaquam proeliantur. Fabri namque arte adiuti uincerent, si saecularis eloquentiae iacula occultis hostibus praeualerent. Quae profecto saecularium librorum eruditio 2070 etsi per semetipsam ad spiritalem sanctorum conflictum non prodest, si diuinae scripturae coniungitur, eiusdem scripturae scientia subtilius erudimur. Ad hoc quidem tanturn liberales artes discendae sunt, ut per instructionem illarum diuina eloquia subtilius intellegantur. A nonnullorum cordibus 20n discencli desiderium maligni spiritus tollunt, ut et saecularia nesciant et ad subtilitatem spiritalium non pertingant. Bene ergo dicitur : Caue,ant philisthiim, ne /orle face,ent heb,aei PL 3,6 gladium etlanceam. Aperte quidem daemones sciunt,quia,dum saecularibus litteris instruimur, in spiritalibus acliuuamur. Cum 2080 ergo nos ea discere dissuadent, quid aliud quam, ne lanceam et gladium faciamus, praecauent ? Dicat ergo historica et studium electorum propheta exponat : Descendebatomnis I s,ahe/, ad philisthiim, ut exacue,et unusquisque uomerem suum et ligonem. Ad philistheos descendimus, quando ad discendos 2085 saeculareslibros animum inclinamus. Et descensusdicitur,quia christiana simplicitas in alto est. Sed et, quod saeculares litterae dicuntur, in plano est, modus uero dicendi sublimis. Quia enim caelestia nulla narrant et miro dicendi modo, quae proponunt, explicant, et narrando sublimantur et camalia 2090 dicendo deponuntur. Quem prof ecto dicendi siue intellegendi modum qui scire appetit, descendat ad philisthiim, uomerem et ligonem acuat ; ut ad saecularium etiam carnalia audienda 2o6o uicti

1811 philistim., Hl'1 suum 0111• ., 111 pr. et] aut., 111 sccurim,., m 1811 deum] domini ., 111 saecularis] saeculues C 1 •· 1118 iacula] iaculis ,., 111 Nfl erudimur] cruditur., m 187' a nonnullorum] annon nullorum C 2071 ncsciant] nesciunt C 1111. subtilitatcm] sublimitatcm "111 1177 philistim ,, 1881 pr. et] aut,, 111 1881 cxponat] insinuet et pram, . ., ,,, omnis 0111• ., 111 1181 philistim • et] aut,, 111 1881 sed et quod] sed quid cst quod., 111 1887 dicuntur] dicunt C est] essc • 111 dicendi] docendi 111 1188 cnim] cum • 111 narrant] narrcnt •,,, modo] ordine,, 111 H81 proponunt] proponuntur ,, 111 1111 philistim ,, uomorem C 1 111.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 84-85

472

209,

2100

210,

2110

211,

2120

212,

deponatur, qui eorum eloquentia instrui plenius nititur. Hanc quippe saecularem scientiam omnipotens deus in plano anteposuit, ut nobis ascendendi gradum faceret, qui nos ad diuinae scripturae altitudinem leuare debuisset. Idcirco enim eam praemittere uoluit, ut in ipsa nos instrueret ad spiritalia transire. Vnde et Moyses, qui nobis diuinorum eloquiorum principia edidit, non prius diuina didicit, sed, ut capere uel exprimere diuina posset, in omni aegyptiorurn scientia rudem animum informauit. Esaias etiam prophetis aliis eloquentior extitit, quia nec ut Hieremias anathothites nec ut Amos armentarius sed nobiliter instructus atque urbanus fuit. Paulus quoque uas electionis ante ad Gamalielis pedes instruitur, quam rapiatur in paradisum uel ad caeli tertii altitudinem subleuetur. Et ideo fortasse per doctrinam aliis apostolis excellit, quia futuros in ,,, 29'> caelestibus terrena prius studiosius didicit. 85. Sed iam, ut arbitror, ruralium instrumentorum proprietates spiritaliter exquirendae sunt. Quid ergo in uomere, qui praeeuntibus bubus trahitur, nisi affectus geminae caritatis insinuatur ? Et quid in ligone, quo solus quisque in agricultura exercetur, nisi priuatae uitae studium ostenditur? Quidam namque ut fortes ac di tes ruricolae in bu bus arant, quia et deum fortiter cliligunt et per fratemurn amorem animarum lucris diligentius intendunt. Vomerem igitur apud philisthinorum fabros acuunt, quia sanctae praedicationis studium de saeculari eruclitione conponunt. Nonnulli uero ut pauperes ligone utuntur : quia, qui ad lucrandas aliorum animas se non posse sufficere arbitrantur, sibi solis non desinunt praeparare de aetemitate, quod possunt. Velut ligone quisque eorum utitur, quia agrum suae mentis diuino cultui praeparare non desinit. Et, quia in hoc etiam priuatae uitae studio ualde sibi saecularis eruclitio prodest, ligonem, dum docetur, exacuit : quia in propriae uitae studio eruditus quisque subtilius intendit. Secure autem non terram fodimus, sed ramos arborum detruncamus. Quid ergo aliud signat securis nisi zelum bonae PL 3S7 aemulationis? Nam, quando ad imitanda meliorum exempla succendimur, uelut ramos nobis incidimus, quibus ignem depellendis neglegentiae nostrae frigoribus nutriamus. Hanc secucfr Act. 7, 22. 1101/Hn efr Ier. 1, 1. ltn efr Amos 7, 14Hoc clogium Isaiae quasi ad litteram sumptum uidetur ex HIERONTMI Pra,f. in lib. Is. (P.L., t. XXVIII, c. 82,). 1181/1111 tfr Act. 22, 3; Il Cor.124 et 2 •

ttN/1101 ttn/1111

... plcnius] pcnitus " ,,, HII ad] a C ION enim 0111. ,, 111 1118 cgypciorum C 1111 Y saias C 11n Icrcmias C 1117 atudiosius] studiosus 111 1111 bubus 11111¡,,r C, bobus i/111111111p,r • 111 1111 ligone] ligoncm C 1 •· fl.11 ut fortcs ac dites] et dites et fortcs "111 deum] dominum •"' 2121 dcsinit] dcsinunt "111 11H quisque] quacque" • 1111 sccuri 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 85-87 21

30

213s

2140

214s

XIII, 21

21so

473

rem nos ten ere beatus Paulus apostolus praecipi t dicens: Bonum aemulamini in bonoomnes. Quae nimirum securis acuitur: quia eruditi fideles, sicut melius agnoscunt exempla fidelium, ita et feruentius imitari concupiscunt. Sarculum siue tridens subtilius terram perfodit, ita ut non tam fodere quam scalpere et glebas confringere cognoscatur. Quid per hunc tridens sarculurn nisi uirtus discretionis exprimitur ? Per quam certe, dum acta uel agenda subtili consideratione discutimus, uelut serendae terrae nostrae glebas in tenuem puluerem conplanamus. Quod profecto sarculum tridens asseritur, quia uis discretionis non solum agenda sed etiam cogitanda et loquenda conponit. A manu quidem, corde et lingua cuneta noxia resecat; ut semen, quod terrae mentis nostrae committimus, uberem fructum ferat. Apte itaque dicitur : Descendebat omnis Israhel ad philistheos, ut exac~et unusquisque uomerem suum, ligonem et securem et sarculum : quia affectum geminae caritatis, priuatae uitae studium, alienae perf ectionis exempla in sacro eloquio legimus, sed eiusdem sacri eloquii profunditatem penetrare ignari saecularis scientiae non ualemus. 88. Vnde et rationabiliter subinferens ait: R.ETVSAE ITAQVE ERANT ACIES VOMERVM ET LIGONVM ET SECVRIVM ET TRIDENTIVM VSQVE AD STIMVLVM CORRIGENDVM. Non dicuntur acies

replicatae aut adtritae sed retusae. Nam, si replicatae essent uel adtritae, omnino nihil inciderent. Retusa uero acies, etsi celeriter non incidit omnia, quaedam obiecta in mora laboris un secat. Sic nimirum sunt corda simplicium, quae, etsi subtiliter spiritalia non intellegunt, dum tam tarde quaedam intellegunt> acuitatem ingenii non acutam habent sed retusam. Saepe enim discutere obscura uolunt ; sed, dum uix diu cogitando ad ea etiam, quae sunt aperta, perueniunt, uelut retusa acie 216o morando incidunt. Quod certe non solum in occultis sacramen• tis scripturarum ostenditur sed etiam in latentibus suggestionibus daemonum. Depellere quippe a se hostem nequeunt, quem cognoscere cito non possunt. Durn ergo magna mora cogitationis insidias malae suggestionis expellunt, uelut retusa acie 2.16, secant, quod per acuitatem ingenii abscidere uelocius poterant. 87. Quid est autem, quod dicitur: Vsque ad stimulum corrí-

1111/1111 Gal. 4, 18.

1111 beatus 0111. , 111 1111 sccuris] sccuri C 1 111. 1111 et] ut 11 11N perfodit] fodit , 111 non 0111. C 1 111. 1111 hunc] stri""""'- p,IIIUd "'111 C (ifr JI. 2012, aa89); hoc,,,,, 11ft resecat] rcserat • 111 114' philistheos] philistim •• philisthiim 111 11.Y pr. et 0111. ,, 111 IH7 eloquio] elegio prMIII.dtl. C ips, l •· 1111 uomerum] uomercm C 1 111., eo". ipso 1 111. 1111 etsi] si , 111 11K tam] iu C • ,· tarnen /orstJII1111/i,u 111 1111 abscidere] abscinderc • •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

2.97

IN LIBRVM I REGVM, V, 87-88

474

gendum? Sed stimulus dicitur increpatio praelatorum. Vnde et scriptum est : Verba sapientium quasi stimuU. Stimulus quidem increpatio dicitur : quia, dum culpas arguit, mentem 2170 pungit. Sed retusus est stimulus, quando praelati languet intellectus, ut subditorum culpas nec cognoscendo reperiat nec inueniendo reprehendat. Bene ergo increpatio rectoris stimulus asseritur: quia tumores uitiorum pungere non praeualet, si eius mens erudita per scientiam pungenda non uidet. PL 21n 88. Vnde et in typo eruditorum praedicatorum bene subiunXIII, gitur: CVMQVE VENISSET DIESPROELII,NONESTINVENTVS EN22 SISET LANCEA IN MANV TOTIVSPOPVLI, QVI ERANT CVM SAVL ET IONATHA,EXCEPTOSAVLET IONATHAFILIO EIVS. Quid per lanceam nisi sanctorum praedicatorum acuta prouidentia 2180 accipitur? Et quid per ensem nisi eorum intellegentiae subtilitas demonstratur ? Per lanceam quippe longe nobis ante obiecta perf odimus. Per ensem u ero uicini et f ere coniuncti no bis hostes trucidantur. Bene ergo in lancea prouidentia electorum ostenditur, per quam occultos hostes percutiunt, antequam 2185 uicinum eorum inpetum patiantur. Dum enim futuras daemonum insidias cauendo praeueniunt, uelut a longe lancea feriunt, quorum uicinos excipere ictus nolunt. Vnde et beatus Paulus apostolus, dum a longe armatos fornicationis spiritus cerneret, coniugalem castimoniam quasi lanceam tenuit et eos accedere 2190 propius non pennisit: Propter fornicationem, inquit, unusquisque suam uxorem habeat et unaquaeque suum uirum habeat. Vxori uir debitum reddat, similiter ttutem et uxor uiro. Et iterum reue,timini in idipsum, ne temptet uos Sathanas propter incontinentiam uestram. Hinc etiam de semetipso ait : 2.195 Castigo corpus meum et in seruitutem redigo, ne /orle aJ.iis praedicans ipse reprobusetficiar.Qui enim, ne reprobus fieret, corpus castigauerat, nimirum lancea ante se hostes longiuscule positos perfodebat. Prouidentia ergo abstinentiae pro edomanda camis libidine quasi lancea accipitur, per quam uen2200 turi hostes feriuntur. Bene etiam per ensem intellectus exprimitur: quia, qui prauas maligni spiritus suggestiones in prae1188 Eccl. u, 11. HN/HN I Cor. 7, 2-3 et s (111rba et itcrum ad ,iJa/11111 ¡,a. li1lllfllperli11trtnt,ganl" m ,· ifr l. 1270). 1191/ltN I Cor. 9, 27.

º"'·"

1117 sed 111 1188 sapicntum r, 111 2170 cst 0111. C 1171 non prac-ualet] ualct si111plinl,rC 1111. 1171 pracdicatorum] praclatonun,,,,, 1177 crant] crat" 111 Saul C ! 111.'"Í'• /in. 11N propius non pcnnisit] 1&ripsin1111 "111 (proprius •) ,· proprius non pcrmansit C pennisit] diccns odd. ,, ,,, inquit 01/I. • 111 1111 uxorcm suam i1111. • 111 suum uirum habcat] uirum si111plidlw • 111 2111 p,-.et 0111.,, 111 1111 forte 0111. •,,, 1111/HN pracdicans aliis ;,,.. "111 ltN ipse 111 1117/1118 ante se hostes longiusculc positos perfodebat] hostes suos longiuscule positos ante se pcrfodebat • 111(pcrfodiebat •) 11N cdomanda] ebdomada si, •

º"'·,,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

358

IN LIBRVM I REGVM, V, 88-91

uos

2.210

2215

2220

XIII, 23-

XIV, 1 2225

475 senti tempore cognoscit et abicit, uelut uicinum et iuxta se positum hostem ferit. Qui etiam uelut ense utraque parte acuto incidit, quia tarn falsa bona quam uera mala reprehendit. 89. Quid uero est, quod in manu Saulis et lonathae ensis esse perhibetur? Sed in manu non sunt eorum, qui acute uicina et praesentia intellegunt et futura prouident et ad extinguenda ea fortia non exercent. Aperte sciunt, quia antiquus hostis maximam partem humani generis per robur carnis in fornicationem praecipitat, qui tamen carnem per abstinentiam castigare non curant. Sic etiam nonnulli praesentia mala aperte conspiciunt, sed haec uitare minime conantur. Hi nimirum ensem et lanceam habent, sed in manu non habent. Bene ergo in die proelii in manu Saulis et Ionathae ensis et lancea inuenitur: quia solum electi uiri sunt, qui et praesentia et futura mala intellegant et ea cordis intentione uincere ardentius concupiscant. Quod tamen in hoc loco non ideo dicitur, ut populus nihil in manu tenuisse doceatur, qui uomeres, ligones, secures et sarculos tenere ostenditur. His enim uerbis non electi distinguuntur a reprobis, sed hebetes a peritis. 90. Sed, quia iam armatos uiros ostendirnus, modum certaminis explicemus. Sequitur : EGRESSA EST STATIO PHILISTHI-

111298

NORVM, VT ASCENDERET IN MAGMAS. ET ACCIDIT QVADAM PL 359 DIE, VT DICERET IONATHAS FILIVS SAVL AD ADOLESCENTEM ARMIGERVM SVVM: VENI ET TRANSEAMVS AD STATIONEM PHILISTHINORVM, QVAE EST TRANS LOCVM ILLVM. Philisthinorum

statio egreditur, quando malorum spirituum turba electis mentibus per suggestiones noxias demonstratur. Quae nimirum idcirco statio dicitur, quia electorum bella describuntur. Stare 2230 quippe malignis spiritibus est in electorum pugna magnas uires exhibere. Nam stando ualidius unusquisque quam sedendo conari ad aliquid faciendum potest. Philisthinorum igitur statio egressa dicitur, ut daemonurn conatus in bello nostro aperte colligatur. Et, quia uelut se inferiores atque minores opprimere 2235 ti.deles cogitant, in Magmas ascendere egredientes parant. Vel in Magmas ascendere gestiunt, quando paruulorum corda decipere temptando moliuntur. Sed electi praedicatores, dum temptata corda subditorum intellegunt, ferre auxilia non morantur. Hos uelut in tuto reponunt, illos secum ad susti2240 nenda pericula bellorum ducunt. 91. Quid est, quod ad bella armiger ducitur, nisi quia per scientiam eruditi subditi ad interiorum certaminum sunt uictoriam promouendi ? Quidam namque artem physicam 111 1117 uicina] uicia C prouident] praeuident ., 111 1114 Saulis] Saul" 111 1117 in 0111• ., 111 non 0111• ., • 1111 cxhibcrc] exercere "111 1111/INe sustinenda] susteninterionun] intcmorwn ., 111 Ha/lNI uictoriam promo-

IIOI Saulis] Saul " 1111 per] pro C 1111 ebctcs C"

tanda " 111 na uendi sunt i"". " 111

Digitized by

IHI 6sicam C, phisicam "

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 91-92 sciunt, qui medendi experientiam nesciunt. Sic nimirum et sancta ecclesia quidam sunt, qui artem interioris pugnae didicerunt, sed ad districtas necessitates certaminum adhuc perducti non sunt. Magnos uiros pugnantes audiunt ; sed proelia, quae magni magnifice tolerant, auditu sciunt, uirtute nesciunt. Tales quippe sunt, qui ad sequenda 2250 uestigia redemptoris inuitantur: Qui uuU,inquit, ueni,e post me, almeget semetipsum et tollat crucem suam et sequatu, me. Arma uero Ionathae sunt hortamenta doctoris. Armiger uero arma portat, cum quibus non ipse sed alius pugnat. Sic nimirum sunt in sancta ecclesia, qui nouiter instruuntur. Dum enim uirtutes 22,5 a doctoribus audiunt, quibus ipsi doctores contra malorum spirituum uersutiam proeliantur, illud nimirum habent in onere, quod nondum habent in uirtutis exhibitione. Dixit ergo Ionathas ad armigerum suum: Veni, transeamus ad stationem philisthino,um: quia electi doctores subditos suos docent non 226osolum artem, qua dimicent, sed etiam ad bella pertrahunt, quae triumphent. Et, quia remissi pastores bella, quae insinuant, suscipere nequaquam curant, non dicit : 'nade et transi ad stationem philisthinorum' sed : Veni et transeamus. Alios quidem ad certamen prouocant, sed eadem certamina 226, ipsi priores temptant. 9Z. Quid uero est, quod dicit : Quae est t,ans locum illum? Sed quidam locus in sancta ecclesia est, qui magnis proeliis clausus non expositus est. Possidere quidem bona saeculi, uxorem ducere, filios procreare, blandimenta de omnibus 2270 rebus licitis corporibus exhibere eo munitum ab hoste manere est, quo aJiquid inpositum in eo orcline positis onerosum non est. Sed hunc locum si quis melioris uitae desiderio accensus transire nititur, necesse est, ut adgrauissima bella praeparetur. Diuitias namque contemnentes, paupertatem Christi ample22n ctentes, spementes coniugia, amorem pudicitiae semper amplecti debent. Habent isti continuo insurgentia grauissima bella carnis, illi inpugnationem cordis : quia nec paupertas leuiter fertur nec sine magnis agonibus pudicitiae corpora subiguntur. Vnde bene per quendam sapientem dicitur : 2280 Fili, accedens ad se,uitutem dei p,aepa,a animam tuam ad temptationem. Quasi dicat : 'Quia egredi uoluisti de loco muni2245 in

n11¡n11

Matth. 16, 24.

nll/1181

Eccli.

2, 1.

INt et 0111.,, 111 nD scquenda] imitanda" 111 nu sunt] qui J,;, add• ., • nH qui bi&0111. "111 nN proeliantur] pugnant "111 onerc] ore 111 1111 pr. quae] quo ,, 111 INI et 0111. " 111 ft71 lucitis sit C 117'/DH amplectentes] '"ipsi nl1II a, 111,· C 1171 pudide lit C 1171 continuo isti i1111. • 111 1177 bclla] proelia, 111 1178 leuiter] ita, rwl, Id lliMlllr,• 111; lcniter C D71 subiguntur] illl C (subiunguntur pri,u stripsil 1111.),· subiugantur • 111 1181 praepara] sta in timorc et pro1111. • 111

º"'·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM,V, 92-94 477 minis, necesse est, ut iam patenti bello contra fortissima castra hostium muniaris.' Dum ergo 'trans locum illum' non 'istum' dicit, doctorum Ionathas uirtutem insinuat, qui per singulare us, propositum religionis semper sunt in aperto campo certaminis. 93. Et, quia de omni, quod strenue dimicant, de omni, quod nobiliter triurnphant, iactantiae et elationis uitiurn fugiunt, XIV', 1 sequitur: PATRIAVTEM svo HOC IPSVMNON INDICAVIT. Tacendae quidem sunt electorum uirtutes, ne per iactantiam dican2290 tur ; sed aliquando ad dei gloriam eas manifestare culpa non est. Quia uero nos in Saule magnos praedicatores expressimus, hoc profecto, quod lonathas patri pugnae initium celat, illud insinuat, quia magna, quae agirnus, praepositis nostris quandoque per humilitatem laudabiliter celamus. Tales quidem iam 229, facti per corruptionem sumus, ut boni uideri etiam ab his, qui praesunt nobis, sine elatione nequaquam ualeamus. Cum ergo de manifesto latens malum nascitur, sapienter bonum absconditur, ne malo superueniente maculetur. Sed inter haec sciendum est, quia illi uirtutes celare praelatis suis ista necessitate 2300 possunt, qui bene cognoscere bonum, quod agunt, sciunt. Si enim nimis sunt simplices, saepe non est bonurn, quod esse bonum arbitrantur ; et, dum uitium quasi uirtutem non indicant, in se absconditum hostem portant. Vnde et Ionathas, qui patri belli propositum texit, tantus asseritur, ut sub eius 230s ducatu pars exercitus producta referatur : E,ant, inquit, duo milia uircwum cum Saul in Magmas et in monte Bethel, mille autem cum I onatha in Gabaa Beniamin. Dicatur ergo de Ionatha : Patri autem suo hoc ipsum non indicauit : quia eruditi uiri, dum elationis uitium incurrere de magnis operibus 2310 suis metuunt, ea nimirum etiam ipsis abscondunt, a quibus adiuuari potuerunt. N. Quae nimirum praedicatorum auxilia melius discimus, si ipsos in loco suae perfectionis uideamus. Nam sequitur: PoRRo XIV, 2 SAVL MORABATVR IN EXTREMA PARTE GABAA SVB MALOGRA231, NATO, QVI ERAT IN MAGRON. Gabaa ut diximus interpretatur;

Magron 'de fauce' dicitur. Praedicatores autem sancti sublimes ualde sunt, non solum opere sed etiam contemplatione. Extrema ergo pars sublimitas ista est operis, intima uero illa contem..plationis. Per hanc quidem extremam partem suae celsitudinis 1111

~Jrlib. IV,

t 3S ; lib. IV,

n. ,s. 1111/1117 I Rcg. 13, n. 214 ; lib. V, nn. u, 73.

2.

2111/1118

if r lib. Ill, n.

1111 patenti] parenti C nn¡na hostium castra i1111. • 111 nN singulue] aingularcm C 1111. 1111 Saulc] Saul "111 nn lonathas patri] patri Ionathas ia. •, pattcm Ionathas 111 1111 praepositis nostris 0111. • • 1111 bis] illia "111 1111 ncquaquam] numquam " 111 1111 ctiam 0111. " 111 1111 praedicatonim] praedicatoris • • 1111 qui] quae III intcrpretatur] collis P,-11#111., forsdll ;.,,, • 1118 ista sublimitas i-. " •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 94-95 ad exemplum a nobis conspiciuntur, per illam uero intimam in magno amore conditori coniuncti sunt. Hos quidem nobis in extrema parte sublimitatis suae propheta mirandos ostendit, quando ait: Qui sunt isti, qui ut nubesuolant et quasi columbaead fenestrassuas ? Volant quippe ut nubes, quia a grauedine 2325 culpae sunt leues et gratia sancti spiritus in bono opere ueloces. Quasi columbae uero sunt ad fenestras : quia ad exemplum per bona opera se nobis quasi per foramina porrigunt, sed de ostensa uitae munditia laudis appetitu nequaquam capiuntur. 95. Sed et sub malo granato rex residet, quia in umbra 2330 redemptoris praedicator requiem habet. Magno quidem labore fatigatur, sed uerborum domini consolatione reficitur. Vnde et eadem malus arbor in eo loco, qui 'de fauce' dicitur, morari perhibetur. Quid enim hoc loco istud, 'de fauce' quocl dicitur, aptius quam sancti euangelii dulcedo designatur ? Sic enim 2335 nunc morari in umbra redemptoris possumus, si uidelicet uerba eius ad consolationem de euangeliorum meditatione capiamus. Sed in hoc residere quietius praedicatores possunt, qui, quo altius et propius illud diuinae faucis uerbum suscipiunt, dulcius saginantur. Haec etiam causa est, qua rex Saul 2340 non stare nec sedere sed morari sub malo granato Magron dicitur : quia perfectus doctor dei docibilis est et, dum pascere cibo alios nititur, ipse multiformium deliciarum spiritalium dulcedine satiatur. Nam, dum redemptoris amoena singulariter adspicit, in miram contemplationem uirtutum surgit et quasi 2345 de uno cortice plurima grana colligit, dum per ea omnia, quae in redemptorem recolit, deliciosam mentem gratanter ducit. In hac quidem redemptoris amoenitate sponsa se requieuisse gloriatur, quae dicit : Sub umbra eius, quem desideraueram, sedi. In umbra quippe eius sedere est in eius contemplatione requie2350 scere. Eius certe contemplatio umbra est : quia in eius uisione protegimur,ne diabolica temptatione uelutsolisardore denigremur. Qui ergo tam sublimiter in domino requiescunt, ferre se consulentibus auxilia utiliter possunt. Sed tamen nonnulli electi subditi, dum infirmitatem propriam metuunt, dum solum 23s, deum agonis sui testem requirunt, tantorum hominum iudicia fugiunt, ut a solo deo in bona sua actione uideantur. Bene ergo et Saul in extrema parte Gabaa sub malo granato morari dicitur et Ionathas belli propositum ei non indicasse : quia, dum perfecte cauere elationem non possumus, bonum, 236o de quo nasci potest, omnibus abscondi debet. 2320

1111/IIH Is. 6o, 8.

IN8 Cant.

2,

3.

1111 culpac] apr111111. C 1111 qui];,.• 111,· quod C quod 11111 11N deaignatur] designat C INe ncc] ncque • • gron] in pt'1U111.,for11111 ,_,, (tfr ,. 1116), • 1111 in C 1 •• 1111'· /i11. in domino 0111. 11 • 1111 in 0111.111

º"'·

Digitized by

Go ogle

1111 Ma1111

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 361

111 300

IN LIBRVM I REGVM, V, 96-98

479 X IV, 2 H. Sequitur: ET ERATPOPVLVS CVMEOQVASISEXCENTORVM VIRORVM.Hoc numero fortes uiros in bono opere superius designari diximus. Qui cum rege esse referuntur, quia per studium boni operis concordes sunt uitae doctoris sui. 236s 97. Sed habent praedicatores ecclesiae sub se, non solum qui magna agant, sed et uerbi comministros, qui summa doceant. Habent quidem uelut reges milites, qui uiriliter pugnent ; habent duces, qui ad bella feruentes roborent. Habent, qui audacter currant ; habent, qui potenter protegant. Bene ergo XIV, 3 2370 subiungitur : ET AcHIAS,FILIVSACHITOB,FRATRISICHABOT, FILII PHINEES, QVI ORTVS FVERAT EX HELI SACERDOTE DOMINI

IN SILO, PORTABATEPHOD. Achias namque umbraculum nostro sermone clicitur. Quid uero per umbraculum hoc in loco nisi protectio designatur ? Qui ergo in sancta ecclesia minores 2375 quoslibet ab occultis aduersariis protegunt, per umbraculum recte designantur. Qui autern umbraculo residet, ardorem solis sentire non potest. Quur uero in sacro eloquio umbracula praedicantur, nisi quia et solem reprobum ostendunt, quo uiror mentís exuritur? De quo nimirum sole ueritas in diui2380 sione seminum dicit : Orlo sole aruerunt.Feruens quippe ardor concupiscentiae sol est, qui uelut luce candeat, sed qui mentem, cui lucet, exurat. Dum ergo maiorum exhortationibus omnium concupiscentiarum blandimenta respuimus, quo alibi quam in umbraculi amoeno substemimur, ubi temptationum 2385 incendia declinemus ? Sed diminutiue umbraculum ecclesiae minister dicitur, ut redemptori nemo conparetur. De illius namque protectione sponsa in Canticis gloriatur dicens : Sub umbra eius, quem desideraueram, sedi. Et psalmista deprecans ait : Sub umbra alarum tuarum protegeme. 2390 98. Sed, unde tantus Achias iste procedat, exponitur : quia filius Achitob esse memoratur. Achitob 'frater meus bonus' dicitur. Quis igitur iste frater bonus intellegitur nisi redemptor noster? Frater quippe, quia naturae nostrae particeps; sed bonus, qui naturam nostram, quam suscepit, ab aetema 2395 morte liberauit. Vel bonus, quia omnes nos mali sumus, dicente ipso : Si uos, cum sitis ma/,i, nostis bona data da,e filiis uestris. Achias ergo filius Achitob dicitur, ut, qui in ecclesia potentes sunt, eorum potentia ex sola redemptoris imitatione eis inesse 1111/1111 efr n. 76.

U80 Matth. 13, 6.

1387/1188 Cant.

2,

3.

1181

Pa. 16, 8. 1111 et 0111• ., 111 2111 referuntur] refenmt C 1117/1118 quidem uelut ..• pugnent habent 0111.p,r bo1IIOIOI.,, 111 1171 et 0111. ,, ,,, Achitop e 1171 portabat] raer. C 2 111. ,· qui pro,,,,. "111 1178 et] etiam,, 111 1181 candeat] canderat "' lliMhlr C 1181 exurat] cxcurat C 1181 umbraculi] umbraculo 11111 1188 eius] illius,, 111 IIN procedat] procedit • 111 UN mali cum sitis i1111. • 111 1118 in esse IÚlablu 111rbis"

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 362

"'301

IN LIBRVM I REGVM, V,

480

g8-100

sentiatur. Idem uero Achitob frater Ichabot asseritur, quia a translatione gloriae nuncupatur : quia redemptor noster secund um carnem de iudaeorum gente natus est. A quo nimirum populo, quia omnis ornatus templi, omnes sacrificiorum ritus, omnia scripturarum mysteria adgentilem populum transierunt, translatio gloriae in Achitob fratre recte memoratur. 2405 H. Ipse quoque Achitob Phinees fuisse filius clicitur: quia iudaicus populus in erroris sui perfidia, qua se mersit, eiusdem gentis suae doctores se ualde nequiores habuit. Vnde et idem Phinees os mutum siue ori parcens interpretatur. Os quippe d.icitur, quia per eundem populum dominus locutus est. Sed 2410 mutum os nunc esse cognoscitur : quia, dum redemptorem repulit, loquentem in se olim spiritum pariter amisit. Qui etiam ori parcens recte dicitur : quia sic semel in reatu tanti sanguinis ceadit, ut per paenitentiam et confessionem ad eum conuerti nequaquam possit. Ori igitur parcens dicitur, quia confi.tendo pie erubescere dedignatur. Quo contra beatus Iob et ex persona conuersorum promittit dicens: Non pa,cam ori meo, loquar in t,ibulatione spiritus mei. Sed, quia item religionis dignitatem in patriarchis et prophetis habuit, idem Phinees ex Heli sacerdote domini na tus asseritur. Heli q uippe deus meus, Silo missus inter2420 pretatur. Dii uero aliquando in sancta scriptura electi praeclicatores intelleguntur. Vnde et ad Moysen a domino dicitur : Posui te in deum pha,aonis, et in lege praecepit dicens : Diis non det,ahes. Pater ergo Phinees deus meus dicitur : quia nimirum iudaicus populus eorum secundum litteram scripturas 2425 imitatur, qui uerbum dei et reuelata mente meruerunt cernere et theca litterae, ne a reprobis uideretur, occultare. Hos nimirum :persemetipsam ueritas ostendit, cum uerba psalmistae exposwt dicens: Illos dixit deos, ad quos /actus est se,mo dei. In Silo autem natus asseritur : quia iudaicus populus, licet carna2430 liter, adhuc tamen in scripturis spiritalibus eruditur. Quia ergo electas quisque et sapiens in sancta ecclesia natum dominum ex iudaico populo per doctrinam sequitur, Achias, qui umbraculum dicitur, filius Achitob, fratris Ichabot, Phinees filii, filii Heli e~e perhibetur. 2435 1N. Qui etiam ephod portare describitur, ut aperte monstretur, quia protegere alios nequaquam potest, qui pulchritudine bonae conuersationis luce non fulget.

2400

~1,

HH/1,11

efr Ps.

81,

lob 7, 11. Hn Ex. 7, 6. Nl8 Ioh. 10, 35.

1.

HD/1'21

Ex. u, 28.

1417/HII

NII quia] nam,, 111 Hit cst natua i1111.,, 111 HU puccns] puens C Htl et 0111.,,111 Hn a C 1111.s11p.li•. HII Pince C 1111. HII teca C • a rcprobia 0111.• 111 1418 ad] a C 1111. NII Achitop C Icchabot C 6lii non C I 111.IIIJ>.li•. fulget] Phincea i1111.,, 111 Nlf luce] luccque • • rutr. C 2 111., fulgcret I 111.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 36J

IN LIBRVM I REGVM, V,

101-102

481

111. Sequitur : SED ET POPVLVSIGNORABAT,QVO ISSET ,,, 302 IONATHAS.Quid est, quod populus, quo eat Ionathas, nescit, 2.140nisi quia electus doctor ea, quae intendit agere, studet per humilitatem celare? Vnde et in euangelio dominus dicit : Nesciat sinistra tua, quid /aciat dextera tua. Si enim per dexteram aeterna, per sinistram uero praesens uita figuratur, homines in sinistra, angelos ad dexteram habemus. Quando 244, autem per bona opera ad consortiurn supernorurn ciuiurn tendimos, dextera manus nostra operari perhibetur. Sinistra uero manus nostra opera nescit dexterae, si cooperatores nostros, fideles uidelicet sanctae ecclesiae, et adiutores habemus in opere et laudatores habere nolumus ad elationem. 24,0 Bene ergo dicitur : Populus ignorabat, quo isset I onathas : quia tune solum bene agere magna nitimur, cwn ea, quae agimus, pandere ad ostentationem uitamus. 18Z. Sed, quia ad exemplum electorurn ista proferimos, non solum quo eat, sed etiam qua eat, explorare adtentius debeXIV, 4 245' mus. Sequitur: ERANTINTERASCENSVS, PER QVOSNITEBATVR IONATHASTRANSIREAD STATIONEMPHILISTHINORVM, EMINENTESPETRAEEX VTRAQVE PARTEET QVASIIN MODVM DENTIVMSCOPVLIHINC INDE PRAERVPTI ; NOMENVNI BORES ET NOMENALTERISENE. Cum electorum uita alta sit meritis, ima 246o uero conditio malignorum spirituum, quid est, quod ascensus e~e dicitur, unde ad philisthinorum stationem Ionathas tendere conatur ? N am de eisdem philistheis in typo daemonum non longe superius dictum est : Ascendentes castrametati sunt in Magmas. Sed super nos esse dicitur, quo minores PL 364 2465 fortitudine uidemur. Super nos etiam esse cognoscitur, quod penetrare per intellegentiam non ualemus. Quotiens ergo cum spiritibus reprobis certare proponimus, robur parare debemus ad ascensum : quia homines cum angelis pugnare contendimus. Vnde et ille athleta strenuus exhortans uehementer 2470 commilitones suos ait : Non est nobis conluctatio aduersus carnem et sanguinem, sed aduersus príncipes et potestates, aduersus spirita/,es nequitias in caelestibus. Quia enim contra principatuum et potestatum spiritales nequitias se pugnatw-um praenouerat, nimirum robur mentís ad altitudinis ascensum ~7' parabat.Peccatorumcordadumnequamspiritussibisubiciunt, eis utique per multifonnia uitia dominantur. Si ergo illuc quoque eos expugnare contendimus, ualde nos oportet aseen-

XIV, 3

IMI Matth. 6, 3.

UU/NM

et°"'·"

I Reg. 13, ,.

1,71/Hn

Eph. 6, u.

N'8 111 HII ostentationem] ostensionem,,, MIi philisthinorum] philistim ,,, philisthiim 111 Hl7 et 0111. ",,, Ml8 0111. "111 1'81 ascendendentes sit C MM dicitur] dicuntur " 111 HU uidemur] uideamur " 111 NII exhortans] confortans • 111 H71 spiritales nequitias] spiritualia nequitiae

et

,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V,

482

102-104

dere, ut eorum possimus agmina potenter ferire. Aliter enim lubrici, aliter auari curandi sunt ; aliter gulae dediti, aliter 2480 medendi sunt iracundi ; aliter tristes, aliter saluandi sunt acediosi ; aliter uaniglorii, aliter superbi. Vt uero ad haec omnia electus doctor possit sufficere, quia per assiduae meditationis acuta consilia mentem leuat, quasi ad ascensum philisthinorum se roborat. 2485 103. Bene autem non unus ascensus sed piures dicti sunt, quia innumeris hostibus multis itineribus occurrendum est. Quod tune bene agitur, quando uitiis singulis congruentes et propriae curationes adhibentur. Nam, ut aliqua ex eis breuiter perstringamus, fomicationis spiritus continentiae uirtute 2490 depellitur; sed tamen Ieuius superatur, si caro inpetum suum per abstinentiam minuat, ne se ui mundanae per concupiscentiam uicta substemat. Gula per abstinentiam frangitur ; sed abstinentiam ciborum corporalium habere non potest, qui mentem spiritalibus cibis non replet. Potenter enim cor- • 303 2495 pus extenuat, qui amore caelestium cor inflammat : quia, dum spiritalia fortiter diligit, desideria camis ualenter premit. Auaritiae quoque uitio bonum paupertatis uoluntariae contrarium est; sed pauper spiritu esse non poterit, qui amare adhuc aeternos thesauros nescit. Sic nimirum ira uincitur, si 2500 amore caelestium terrena omnia perfecte despiciantur : quia, unde irascatur, iam non habet, qui damnum temporale non timet. Sic sic quoque acediae uitium, id est taedium cordis, depellitur, si semper bona caelestia cogitentur. Taedere q uidem mens nullatenus potest, quae tam iucunda bona laetanter 2505 uidet. Tristitiae etiam angustiosum malum spiritalis laetitiae campo deuoratur ; sed tamen ipsa spiritalis laetitia se menti non infundit, quae temporalis uitae angustias transgredi contemplando non nouit. Bene quidem tristitia uincitur, si temporalium laborum praemia uideantur : quia, unde electa 2510 mens temporaliter se affligi considerat, inde gaudere in caelesti patria aetemaliter sperat. Quia ergo magna diuersitate consilii ad cliuersos animarurn morbos curandos praedicator PL 36s utitur, quia idem consilium alta mentís consideratione conprehenditur, bene, unde Ionathas transire ad stationem phili2515 sthinorum appetit, ascensus esse perhibentur. 114. Et, quia ad expugnandos malignos spiritus a pecca-

H71/H81 auari curandi ... tristes aliter

0111.

p,r ,,.,__,. •

111

M81 uancglorii

H8I esccnsum si&C H8I ascensus] asscritur sie "111 dicti sunt] asccnsus adi/. a, 111 Hit ui] seribn,""'1,p,ddlli tlllll C l •• Id IIÜ/llllr ,· OIII. • • Mlt/Hn pcr concupiscentiam] pcr concupiscentia C l 111. ,· concupiscentiac • •

• 111

NII ahstincntiam] abstincntia C 11N perfcctc tcrrma omnia ;,,._ " 111 IHI sic 111111 1a11111111 "111 accidiac" 11N quae] qui C 1111 per1111 cpugnandos hibcntur] ita, rttte 111llidlhlr(ifr J. 2486), • 111,· pcrhibetur C

Ni,,

sitC

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V,

483

104-105

torum cordibus piures difficultates obuiant, petrae inter aseensus esse memorantur. Quid enim per duas istas petras, uidelicet Bores et Sene, nisi concupiscentia et peccatum designa2s2O tur ? Bores quippe in primatu dicitur, Sene sol siue auditio. Bene autem concupiscentiae primatus nomen conuenit : quia ipsa prior mentem occupat, quam se rnens peccato substemat. Solis etiam nomine recte peccati delectatio figuratur, quia a ueritatis intuitu mentis oculos claudit et ad uanitatem aperit. 2s2sVnde et primis hominibus a seductore spiritu per serpentem dicitur : In quacumque die comed~itis de ligno, quod est in medio pa,adisi, ape,ientu, oculi uestri. In commissione quidem illa peccati aperti sunt oculi transgressorum, ut falsae lucis radios in experientia delicti perciperent et a supernae claritatis 2,30 alta contemplatione caligarent. In bac quippe luce aperire oculos psalmista refugiens, dominum obsecrat dicens : A uerte ocuJosmeos, ne uideant uanitatem. Hanc beatus Iob alta mente despiciens perfectorum meritis se inseri exoptat, dicens : Nunc enim dormiens sile,em et somno meo requiescerem, aut 2,3s sicut abortiuum absconditum non subsisterem ue/, qui concepti non uide,unt lucem. Qui sunt isti, nisi qui peccare fortiter cauerunt ? Vnus ergo scopulus Bores, alter Sene dicitur : quia, si concupiscentia in mente sibi locum uendicat, eiusdem mentís oculos ad placidum peccati blandimentum quasi ad solis 2,40 lucem uidendam leuat. Bene item petrae nominantur, quia iniquorurn mentibus ista duo conueniunt et iam redire praedicatores ad se facile non admittunt. Sed et dicuntur scopuli : quia bine et inde, uidelicet tam mente quam corpore, praeruptum retinent usum prauitatis. Dum enim milla morum, nulla 2,4s operurn integritate solidantur, in modum scopuli bine et inde praerupti sunt. Et quia dicitur: In modum dentium, quid dat intellegi nisi, quod saepe uidemus, quia qui praedicatorum hortamenta despiciunt, eorum uitam mordere detractionibus 111304 conantur? XIV, 5 2s,0 105. Sed de eisdem scopulis subditur : VNvs PROMINENS AD AQVILONEM EX ADVERSO MAGMAS ET ALTER AD MERIDIEM

CONTRA GABAA.Ad aquilonem prirnus scopulus prominet, alter 1111/1117 Gen. 3, S·

1111/IUI

Ps.

II

8, 37.

IIK/1111

loh 3, 13 et 16.

1118 istas duas i1111. 11 111 2111 Sene] Senes forl, ob pri1110111 lilltram ll!Xisstt¡. C 11 1111 primis] in prtMIII.11 111 1117 commissione] comessatione " 111 1118 pcccati] pcccando • 111 1111 hac quippc luce] hanc quippc lucem 111 2111 cxoptat dicens] exoptans ait 11111 1118 luccm. Qui sunt isti] stribnullllll p,údld ,1111111111,· 0111. C 1118 ucndicat] ucndat pri,u scripsit C, f/llOdtorrndl ipso l 111. INO uidcndam '""· C 2 111. IH1 et] ita, "' llidlhlr, C ; Ut 11111 rcdire] stripsi""" 111,· redditae C, rcditae,, IMI admittunt] admittant",,, IMI et 0111. 11111 IM7 quia] stribnullllllp,uo,d tt111111111,· 0111.C 1111 scopulus] sicopulis sit C l 111., scopulis 2 111.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

484

IN LIBRVM I REGVM, V, 105-106

ad meridiem: quia per concupiscentiam feruor caritatis extinguitur et per peccatum ardor concupiscentiae augmentatur. 2us Mens enim reproba, dum concupiscentiae subditur, caritate spoliatur et, dum peccare non metuit, acriora in se ualde peccandi desideria accendit. Quasi enim in summa diei suae altitucline et calore posita in fluxu peccati et inmoderate laetatur et ardenter resoluitur. Male ergo mederi concupiscen2s6otiae morbo satagit, qui ad hoc explereconcupiscentiaspeccando cogitat, ut quiescat. Tanto quidem erit post peccatum concupiscentia maior, quanto ipsa sibi esse incipit peccati delectatio gratior. Sed primus scopulus ex aduerso Magmas situs, alter contra Gabaa prominere perhibetur. Magmas, ut iam satis 2s6sdiximus, humilitas ; Gabaa collis interpretatur. Ex aduerso utique concupiscentia humilitatem habet, blandimentum uero peccati caelestem conuersationem. Omnis enim, qui uetita concupiscit, dum praeceptorem despicit, superbit. Ex aduerso itaque humilitatem habet, quam in oboedientiae deuotionem 2570 non retinet. Sed et, qui in peccati feruore uelut meridiana claritateresoluitur,contra Gabaa,id est collem,prominet: quia, dum aduersatur caelestibus, poenis t~areis praeparatur. 106. Sed, quia tales etiam ad aetemam uitam sanctorum praedicatione perducuntur, ipsorum praedicatorum studium XIV, 6 2sn in Ionathae facto uideamus. Nam sequitur: D1x1T AVTEM loNATHAS AD ARMIGERVK SVVM : VENI, TRANSEAMVS AD STATIONEM INCIRCVMCISORV?d HORVM, SI FORTE FACIAT DOMINVS PRO NOBIS: QVIA NON EST DOMINO DIFFICILE SALVARE VEL IN MVLTITVDINE VEL IN PAVCIS. Quae est statio philisthinorum nisi robur mali-

zssognorum spirituum ? Sancti etenim uiri, cum ad peccatorum correptionem se praeparant, aperte sciunt, quia cum de caelo lapsis angelis pugnant. Pugna ergo haec, quia angelorum est et hominum, pugnatur a fortibu.s cum infirmis, cum simplicibus ab astutis. Nam ab his fortibus insultum pertulerat, qui 2ss, dicebat: Irruerunt in me /artes ; neque iniquitas neque peccatum meum, domine. Astutias etiam lapsi angeli Paulus intuens ait : Non igno,amus eius astutias. Contra astutos igitur uia cautae rationis quaerenda est, contra fortes uero diuina sunt auxilia flagitanda. Vt ergo magna cautela praedicatio exhibenda esse 2590 sentiatur, Ionathasannigerum adsecum transeundum inuit~ dicitur et, ut in expellendis hostibus de dei miseratione praesaluare sumatur, loquitur dicens : Quia non est deo di-fftciu IIN/1111 efr nn. 49, 57.

2181/1181 Ps. 58, 4-s

1187 Il Cor.

2, II.

1111 concupiscentiam rutr. C 2 111. fcuor si, C IIH augumentatur • 1111 inobcdicntiac C 1171/2171 dixit autcm Ionathas ad armigcrum auum OIII• ., 111 1181 correptionem] corrcctionem ., 111 IIN pertulerat] acceperat "• 1181 iniquitas] mea lllld. • 111 1181 lapsi angeli etiam ;,._ • • 1111 Bagitanda] petcnda" 111 1111 armigerurn] suum odd. • 111

""",,,,.bo

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 366

IN LIBRVM I REGVM, V, 1o6-108

485

uel in multitudine uel in paucis. Et, quia flagitiosorum conuersio facilis non est, dicit : Si /orte /aciat deus p,o nobis. 'Si 2595 forte' dicit, quia de plena criminosorum salute adhuc plenius non praesumit. 107. Sed formam electi subditi in uirtute ostendit humilitatis, quia subdit: DIXITQVEEl ARMIGER svvs: FAC OMNIA, X I \", 7 (JVAE PLACENT ANIMO TVO. PERGE,

QVO CVPIS, ET ERO TECVM,

26oo (JVOCVMQVE VOLVERIS. Nonnulli

subiecti, dum mensuram ordinis sui neglegunt, eandem mensuram sic confundunt, ut praelatorum suorum dispositioni communicent, sed oboeclire • 30s imperiis recusent. Emendare quidem maiorum dicta facile audent ; sed facile inplere, quae praecipiunt, non conantur. 26os Quid ergo in huius armigeri uoce nobis ostenditur, nisi quia relinquenda est praepositis dispositio libera, tenencia est subditis uirtus oboedientiae non remissa? Vt enim liberam clisponendi auctoritatem praedicatoribus adsignetur, ait : Fac omnia, quae placent animo tuo. Et, ut subditorum pronam 2610 uoluntatem ad omnia seruitia ostenderet, subdit : Pe,ge, quo PL 367 cwpis, et e,,otecum, quocumque uolueris. Nec ibi quidem dixit: 'quaedam fac, quae sunt in animo tuo, quaedam non fac uel aliter fac' nec hic : 'perge illuc et ero tecum, et illic non ero tecum.' Omnia, inquit, /ac : quia dispositioni praelatorum 2615 committenda sunt omnia. Ero, ítem ait, úcum, quocumqueuolueris: quia alicui praecepto oboedientiae subiectus optimus deesse non debet. XIV, 108. Sequitur: ET AIT IONATHAS:EccE NOSTRANSIBIMVS AD VIROS ISTOS.CVMQVE APPARVERIMVS EIS, SI TALITER LOCVTI 8-10 2620

FVERINT AD NOS : MANETE, DONEC VENIAMVS AD VOS, STEMVS IN LOCO NOSTRO NEC ASCENDAMVS AD EOS.SI AVTEM DIXERINT : ASCENDITE AD NOS, ASCENDAMVS, QVIA TRADIDIT EOS DOMINVS

IN MANIBVSNOSTRIS.Certa et indubitata sanctae ecclesiae sententia est, quia electi praedicatores non solum quid, quan262s tum et quando loquantur considerare debent, sed quibus etiam loquantur. Vnde et dominus a quorundam notitia uerbum recondens discipulos prohibet dicens : N olite ponere margaritas ante porcos. Hinc ítem scriptura inutiliter effundi uerbum uetat et dicit : Vbi non est awlitus, non effundas sermo2630 nem. Quid est ergo, quod Ionathas dicit: Si dixe,int: Manete, dcmec ueniamus, stemus in loco nostro. Si uero : Ascendite ad nos, ascendamus, quia tradidit eos dominus in manibus nostris, 1117/1118 Matth. 7, 6.

2811/IIH Eccli. 32, 6.

Hl8 adsignctur] assigncnt " 111 1111 illic] illuc ., 111 Hit dispositioni] 1111 committcnda] disponcnda " 111 1111 manctc] manente dispositione " 111 • 1111 nostris] seripsi n1111 11 111,· ucstris C 1118 bine] hic C 1111 cst 0111. 111 Hit ucniamus] ad uos add.11111

e.e. al.IV

'ª

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 1o8-1og

486

nisi quia electus praedicator adtente debet colligere, quibus uerbum uitae debeat proferre ? Sed, quia hoc ostendi nunc in 263 s sensu li tterae uidetur, hos subtilius exprimamus. Ad peccatores praedica.tores transeunt, quando bis, quibus uerba exhibent, non solum uerba sed etiam uita placet. Qui ergo sunt, qui dicunt : Ascendite ad nos, nisi hi, qui deuotionis signa proferunt, quia salutis uerbum et uenerabiliter audiant et retinere fortiter 2640 concupiscant ? Ad istos itaque ascendendurn est, in quibus, etsi rnagnus labor est in opere ministerii, sunt et magna lucra salutis. E contra uero ad doctores peccatores transire gestiunt, quandotamprofundacaecitatemerguntur,utadimitandaesuae prauitatis exemplum ipsos etiam praedica.tores conuertere 264s nitantur. Proni quippe ad malum sunt, corde inpaenitentes, et peccati lepra, quam induunt, maculare alios non expauescunt. De quibus sapiens ille loquitur dicens : Laetantur, cum ma/,ef ecerint, et e:xultant in rebus pessimis. Et item propbeta de bis uaticinans ait : Peccatum suum sicut Sodoma praedicauerunt. 26so Quid ergo est, quod ait : Stemus in loco nostro ? Sed tale est, ac si dicat : 'Si illos lucrari non possumus, nosmetipsos in bona conuersatione seruernus.' Locus enim noster bona conuersatio est. De quo nimirurn loco alias scripturn est: Si spiritus potestatem habens ascenderit super te, locum tuum non deseras. 26,s Locus quidern iste non solum a spiritu sed etiam ab bomine ca.uendus est : quia ipse spiritus non solum per se nobis obuiat, sed contra nos etiam per bominem pugnat. Si uero locus noster dorninus est, cum rnali se nobis obiciunt, in loco nostro persistimus, si semper redemptoris exempla uideamus. Dicit 266o ergo Ionatbas : Stemus in loco nostro : quia, cum incorrigibiles • 3o6 praeclicatoris monita non recipiunt, sollerter debet ipse PL 368 circumspicere, ut ad se nulla reproborurn possint exempla peruenire. XIV, 1H. Sequitur : APPARVIT ITAQVE VTERQVE STATIONI 11-12 266s PHILISTHINORVM DIXERVNTQVEPHILISTHIIM: EN HEBRAEI FVERANT. EGREDIVNTVR DE CAVERNIS,IN QVIBVSABSCONDITI ET LOCVTISVNTVIRI DE STATIONEPHILISTHINORVM AD IONAEIVS : AscENDITE AD NOSET OSTENTHAMET AD ARMIGERVM DEMVSVOBIS REM. Quidnam est, quod apparere Ionathas IN7/IM8

Prou.

2, 14.

26'1 Is. 3, 9.

2111/NH

Eccl.

10,

4.

1111 hos] nos" 111 1117 ucrba] uerbo III placct] ita C (placcnt pri,u stripsit, f/llOd'°"tXil ipsa 1111.111tddttw) ; placcnt 11111 IMI contra] contrario" 111 IM8 lcbra C IMI pracdicaucrunt pcccatum suum sicut Sodoma i1111. ,, 111 NN cst ergo ;""· " 111 1111 pcrsistimus] pcrsistamus " 111 Hll/1111 si scmpcr ... 1881 pracdicatoris] pracdicatorum " 111 dcbct ipsc] loco nostro 0111.11 111 dcbcnt ipsi " 111 1111 rcproborum 0111. " 111 excmpla] corum prMIII. 11111 11M utcrquc 0111. 11111 1111 philistim,, HH carucnis si, C 1817/1188 Ionatham stripsi t1111111111 (ifr l. 2916) ,· Ionatha C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V,

487

109-110

philistheis cwn armigero dicitur, nisi quia doctor in se prius bonum debet ostendere, quod alios contendit edocere ? Non enim potest in praedicatione uenerabiliter recipi, si prius ipse honorem ministerii non praef ert luce bonae conuersationis. Vnde et egregius praedicator confidenter asserit dicens : 2675 Quandiu quidem sum gentium apostolus, ministel'ium meum hono,ificabo. Apparet ergo doctor, non tam cum uerbo loquitur, quam cum uita et moribus uenerabilis demonstratur. Propheta igitur, dum typis sacrae historiae praedicatorum mores ostenderet, rationabiliter subintulit dicens: Appa,uit 2680 ,taque uterque stationi philisthino,um. Quasi d.icat : 'Quia docere proposuit, prius his, quibus loqui disposuit, uitam monstrauit.' Sed quid est, quod philisthei apparentes despiciunt et tamen eis: Ascendite ad nos dicunt, nisi quia plerumque illi etiam praedicatorum optimam conuersationem con2685 temnunt, qui eorurn praedicatione ad paenitentiae lamenta cursuri sunt ? Et, dum eos deserere uitae remotioris studium reprehendunt, eos nirnirum de cauemis egre~os asserunt. Quasi dicant: 'llli nunc sub colore praedicationis ad saeculum exeunt, qui hunc fugisse tota intentione uidebantur.' Sed 2690 plerique iustos praedicatores arguunt, qui mala, quae eis obiciunt, in eis esse suspicantur. Qui nimirum eo ipso, quo malum damnant, spem praedicatoribus tribuunt : quia ad bonurn, quod. defendunt, exequendum pertrahi facilius possunt. Dum ergo bona intentione falsa iustorum mala u.ituperant, insaniunt 2695 quidem uoce, sed praedicatoribus fructum suae salutis etiam insa.niendo spondent. Et, quia de ascensu superius dictum est,. restat inquirere, quid sit, quod dicunt: Ostendimus uobis ,em. Sed hoc ad litteram minas significat. Quod tale est, ac si dicant : 'Si huc ascenditis, quantum ualeamus patiendo sentietis.' In 2700 malorum uero conuersatione ítem facile est colligere, cum iustos expellunt, quantum soleant nocere. 110. Sed, quia actore deo carnalitatern historiae ad spiritalern intellegentiam duximus, dum sancti doctores erurnpentibus quibusdam signis peccatorum conuersionern considerant, 2670

lffll/tffll

Rom.

11,

13.

2NI ifr n.

1171 in se prius] ipse prior",,,

102.

2781/2713 ifr n.

1171 debct bonum

0111. ,, 111

109.

2171 ipse] in se

1177 ucncrabilis] ucncrabiliter C 1111.(,orr. ipsa 1111.),,,,, 1878 dum] cum ,, 111 1181 asccndite ruer. C 3 111. IIH/1881 conuersationem contemnuntJ uitam despiciunt • 111 H87 caruemis sil C asserunt] asseuerant ,, ,,, 2189' hunc] 1tripsi """ C 11(efr //. 2022, 2136) ,· hoc 111 HII uoce] uoccm C l 111. 1117 ostcndimus] ila C (efr J. 2112) ,· ostcndemus/orsan re,11 (efr /. 2668/2669) • 111 1111 ascenditis] asccnderitis ,, 111 ualeamus] ualemus 111 1700 conuersatione l conucnione 111 2711 actore sie C, authore ,,, auctorc 111 ,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

488

IN LIBRVM I REGVM, V,

IIO-II2

res etiam ab eis promittitur : quia ad uerum esse se redire pollicentur. Res quidem esse aliquid habet, peccatum uero esse nullum habet. Vnde et Paulus corinthiis dicit : Scimus, quia nihil est idolum in mundo. Peccator autem, quia peccando ad nihilum tendit, cum nihil illud cui inhesit deserit, quasi ad z71O esse redit. Rem ergo in se ostendere, id est aliquid quod esse habet, potest, qui iam per diuinam gratiam opera uirtutis tenet. Dicunt ergo : Ascendite ad nos et ostendimus uobis PL 369 rem. Quasi signo quodam peccatores repromittant et dicant : 'Si uerbo ita in nobis laborare proponitis, sine magno lucro non 271s erit, quod laboratis.' 111. Quare et de doctorum certitudine subiunctum est: ET XIV, z70s

12

AIT IONATHAS AD ARMIGERVM SVVM : ASCENDAMVS. SEQVERE ME. TRADIDIT EOS DOMINVS IN MANVS ISRAHEL. Quisquis niti-

tur magna agere, haec bene pensare nouit, si semper studuit laudibus inputare. Bene ergo Ionathas de consequenda uictoria confidens non in manus suas sed in manus Israhel tradendos inimicos asseruit; ut triumphum ostenderet et, qualis esse debeat triumphator, pariter designaret. Israhel quippe uidens deum interpretatur. Cui ergo in rnanus hostes 272s tribuuntur, uidens deum dicitur; ut non ea, quae in manu ei data sunt, doceatur adtendere, sed tenens datum ad largitorem munerum cor leuare. Aliud enim tenet manibus, aliud oculis uidet; ut triumphi palmam fortiter teneat, sed uidentem deum retenta palma uictoriae non extollat. z730 112. Haec autem quia confidendo, non adhuc possidendo loquitur, qualiter ad eadem possidenda perueniat, audiamus. XIV, Sequitur: ASCENDIT IONATHAS REPTANS MANIBVS ET ARMIGER EIVS POST EVM. Quid est reptare manibus nisi corpus omne 13 curuare, nihil in se sublime relinquere, superiora membra ad 273, inferiora officia peragenda inclinare ? Quid autem in hoc facto nobis insinuatur, nisi quia multa praedicatorum conpassione indiget conuersio peccatorurn ? Quid enim aliud quam reptare manibus uidebatur redemptor noster, cum publicanorum amicus fieret et peccatores reciperet et cum ipsis manducaret ? z740 Manibus quidem reptabat, cum dicebat: Non habentopus sani medico sed ma/,ehabentes. Hinc iterum dicit: Non ueni uocare iustos sed peccatores.Pro hac etiam incuruatione reptandi in 272.0 diuinis

'1107/2708I Cor. 8, 4.

IH1/17ü

2738/11D

if r Matth.

9, 1 o.

2H0/IH1

ibid., u.

ibid., 13.

1781 se 0111. 111 17H aliquid habct cssc i1111. • 111 1711 qui] quia 111 1711 ostcndimus] ita C(,fr J. !691) ,· ostcndcmusfor1a11 rtel1(tfr J. 2668/2669) "• uobis bis 1&ripsi1 C 1711 doctorum] aliorum ,, 111 1711 tribuntur si, C ea] ci hit P,1U111. "111 ci hi,0111.,,111 1711 adhuc 0111.11111 1711 pcrueniat] ueniat ,, 111 270 pro hac ctiam incuruatlonc] hanc ctiam incuruationcm,, •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

•

307

IN LIBRVM I REGVM, V,

214,

2,so

275,

489

112-114

sacro eloquio cameli appellatione designatur : quia ad hoc se usque ad ima nostra uoluit humiliare, ut nos ad alta suae diuinitatis extolleret. Hunc namque reptantem manibus Paulus sequi se insinuans ait : Omnibus omnia /actus sum, ut omnes face,em saluos. Sed et, quia in manibus opera solent significari, reptat manibus pastor, quando peccatoribus uiam, quam tenere conuersi debeant, non profert sapientia uerbi sed exemplo conuersationis. Reptare quidem manibus praedicatores suos docebat dominus, cum dicebat : Sic luceat lux uest,a coram hominibus, ut uitleant uest,a bona opera et glorificent pat,em uest,um, qui in caelis est. Bene autem reptans ascendere ad stationem philisthinorurn dicitur : quia ad destruenda peccatorum uitia peruenire doctor potest, qui ipsos peccatoresmagna humilitatis ostensione et magna caritatis affectione demulcet. Nam, dum conuenientiam gratiae foris porrigit, manum intus ad incidendum mentís languorem mittit. .. 113. Vnde et bene subiungitur: ET, CVM VIDISSENT FACIEM 1

XIV, 13

276o IONATHAE,

216,

2770

27,s

XIV, 14

ALII CADEBANT

ANTE IONATHAN,

ALIOS ARMIGER PL 370

EIVS INTERFICIEBAT. Ionathae facies cemitur, quando, qui uerbum praeclicatoris audiunt, caritatem etiam mentís eius agnoscunt ; cum uidelicet hunc audiunt et caelestia praedicare et eos, quibus ipsa pandit caelestia, mira caritate cliligere. Bene ergo ante faciem cadere dicuntur : quia, dum bona, quae sunt in mentibus praeclicatoris, agnoscunt, statum prauitatis deserunt. Sed et, dum ad remedium paenitentiae piures ueniunt, alii magnorum, alii minorum ad exempla confugiunt. Apte igitur dictum est : Altos a,mige, eius interficiebat. A uita quippe reproba priuari bene interfici est et, cuius exemplo uel monitis malum deserit, ante eius pedes quasi interfectus cadit. Generali quippe sententia singulorum uictorias exponens beatus Iacobus ait : Quicumque conuerli fecerit peccatorem ab e"o,e uiae suae, saluabit animam eius a morle et operit multitudi- ,,, 308 nem peccatorum. 114. Sequitur: ET FACTA EST PLAGA PRIMA, QVA PERCVSSIT IONATHAS ET ARMIGER EIVS, QVASI VIGINTI VIRORVM IN MEDIA PARTE IVGERI, QVAM PAR BOVM IN DIE ARARE CONSVEVIT. Plaga

nte/'11'7

I Cor. 9,

22.

1711/1711 Matth. 5, 16.

1773/rlH

Iac. 5,

20.

17'8 appcllatione designatur] appcllatio designat "111 ad hoc] ita, r1&l1 lll llilÚhlr, " 111,· adhuc C ,· saluator 11dd." ,,, HG/1741 usque ad ima nostra se uoluit ia. • • 17'8 tcnere] tcneri C 1711 doctor] illep,111111. "111 1'118 languoicm] stripsi t11111"111,· langore C 1711 alt. et] e sit C 17N lonatham • 111 1711 facies Ionathac illM. " 111 1711 ergo] autcm " 111 1711 in menti1718 magnorum] in bus pracdicatoris] ila C ,· in mente pracdicatoris " 111 pr111111. •• minorum] in prt.11111. ,, • ad 01/I. "111 17N quippc] quidcm ,, 111 1771 bene 0111.,,, 1771 dcacrit] quis P,MIII.,, 111 1771 beatus 0111. "111 1771 quicumque] qui• 111 errore] crrorcm C 1111. 1774 opcrit] operict 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

490

IN LIBRVM I REGVM, V,

114-115

prima haec dicitur, quia sancti percutere noxios etiam post 2780 ultimo in iudicio describuntur. Vnde et Paulus corinthios excitat dicens : An nescitis, quia angelos iudicabimus? Hinc psalmista uaticinans ait : ExuUabunt sancti in gloria, laetabuntur in cubilibus suis. Exu/,tationes dei in gutture eorum et gladii ancipites in manibus eorum ad faciend,amuindictam in 21s,nationibus, increpationes in populis. Plaga prima ista conuersionis est, secunda damnattonis : quia modo sancti conuerti nos ad dominum rogant, sed non conuersos tune durius damnant. In qua uiginti uiri mortui referuntur, ut quinarii numeri mysterium commendetur. Quinquies enim quatuor repetiti, 2790 aut quater quinque, uiginti fiunt. Et, quia uigore quinque sensuum omne tempus peccati perficitur, in quatuor euangelistarum libris remedia nostrae salutis inuenimus, uiginti uirorum typo omnes saluandi peccatores exprimuntur. Qui in media parte iugeri interfici perhibentur, quam par boum in die arare 219, consueuit. Bones sunt praedicatores ecclesiae. Qui, dum praedicant, arant : quia, dum uerbis caelestibus cor auditoris aperiunt, quasi in bona terra semen spargunt. Sed in die arant boues, quia dominus comminatur dicens : Veniet nox, quando nemo potest operari. Item duo boues arant, Ionathas uidelicet 2800 et armiger eius. Quibus nimirum bubus aut sapientes et simplices intellegendi sunt, aut minores et altioris ordinis sacerdotes. Possunt autem generaliter in duobus bubus omnes sa.nctae ecclesiae praedicatores intellegi, quia et geminae caritatis gratia pleni sunt et se priuato amore non diligunt. Media ergo 210, pars iugeri ista est uita praesens. Ista quidem temperata ad cultum imbribu.s mollescit hiemis, illa ad sterilitatem pigrorum caloribus torretur aestatis ; istam partem iugeri boues arare possunt, illam uero non possunt : quia in hac uita bona opera seminanda sunt, in illa uero non seminanda opera sed operum PL 2810 retributio rnetenda. Bene ergo in media parte iugeri uiginti uiri interfecti perhibentur : quia conuerti peccatores hic solum salubriter possunt, ubi magnitudo criminis purgari creditur per lamenta conuersionis. 115. Sed nonnulli in subita peccatorum conuersione miran2&1s tur, quia eis propter usum curae exterioris cotidiana tot, quae 2781 I Cor. 6, 3..

2781/1781 Ps. 149, s-7.

2718/ntt

loh. 9, 4.

1781 in ultimo iudicio in11.• 111 1781 gutturc] ita C ,· faucibus forsa11rKII (efr /. 11,1887)" • 1781/178' et gladii ancipitcs (accipitur sic mllllifuto,,.,,,,,.,C) in manibus eorum 0111.p,r bo1110tOt • ., 111 17N quatcr rts&r.C I 111. fiunt run-. C 2 111. 1711 in quatuor] etprM111.jorsa11 r«lt a, 111 HH uigcri si& C interfici] intcrfecti., 111 17H quia] quh 111 cor auditoris] ita C ,· cor auditomm"• corda auditorum 111 17N potest] ila C 1111., 111MitÚl11r, 111:poterit C 3 111. " operari] ita C 1 111. 111,· operare C 2 111. ,, 18N bubus C 1 111., bobus

e

2 "'· ,, ,,,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

371

IN LIBRVM I REGVM, V,

491

115-117

XIV,

agit deus, mira uiluerunt. Vnde et subditur : ET FACTVM EST Perfecti quique in omnibus, quae facta sunt siue fiunt, omnipotentis dei uirtutem et sapientiam mirari non desinunt. Vnde et psalmista diuinis 2820 laudibus insistens ait : Mirabilis deus in sanctis suis ! Deus lsrahel ipse dabit uirlutem et /orlitudinem plebis suae. Benedictus deus ! Hinc Moyses eidem domino confitetur dicens : Quis similis tui in diis, domine, quis similis tui, in sanctis gloriosus, mirabilis in maiestat-ibus,/aciens prodigia ? In sanctis 282s quidem mirabilis dicitur : quia, quo altius diuina conspiciunt, eo et mirabilius obstupescunt ; quia nimirum altissima contemplatione uident, quae stupeant, non quae ratione conprehendant. Quotiens ergo praeter cotidianum usum noua quaedam accidunt, quae carnales ac simplices ammirentur, mira2830 culum per agros fieri dicitur. In conparatione namque sanctorum uelut agrestes homines sunt, qui tot conditoris antiqua opera, tot dispositiones temporum, tot ordines creaturarum mirari nesciunt. 118. Bene igitur in eadem rusticitate hebetudinis omnes XIV, 28H generaliter concluduntur, cum subditur: SED OMNIS POPVLVS 15

MIRACVLVM IN CASTRIS PER AGROS.

15

STATIONIS EORVM, QVI IERAT AD PRAEDANDVM,

OBSTVPVIT.

Quam stationem nominat nisi philisthinorurn ? Quid est ergo, quod philisthiim ammirantur, nisi quia aliquando conuersionem peccatorum alii peccatores obstupentes adspiciunt et, 2840 dum bonitatem dei in illorum uisitatione intellegunt, ad simile conuersionis propositu.m accenduntur? Ad praedandum quippe stationis populus pergit, quando agere peruersa non metuunt. Quod enim prohibente deo, scripturis minantibus, contradicentibus doctoribus, quis audet agere, quasi per uiolentiam zB4s nititur suis usibus usurpare. Si quis autem per hunc populum daemonia intellegere uoluerit, potest : quia ad praedandum pergunt, cum uiolentas temptationes ingerunt et captiuas animas peccatorum ducunt. Qui certe populus obstupescere dicitur: quia cor paenitens,quod daemones habere non po~unt, 2850 qua gratia conuersi peccatores recipiant, non intellegunt. 117. Sed, dum peccatores resipiscunt, tam sibi quam aliis XIV, prosunt : quia nonnulli eorum exemplo corriguntur. Vnde et 15 subditur : ET CONTVRBATA EST TERRA. Dum populares uiri IUl/1821

Ps. 67, 36.

2823/2824 Ex. tS, 11.

1811 pichis] pichi ,, 111 18H maiestatibus] maiestate • 111 1817 pr. quae] quihus " 111 1811 tot ordines] et prMm. ,, 111 18H rusticitate hebctudinis (hcbitudinis C)] rusticitatis hcbctudinc,, 111 1811 sed] et add.111 1817 nominat] nominant,, 111 1818 philistim" 1811 obstupcntes] ila C; obstupesccntcs (tfr l. 2848) "111 1841 acccnduntur] acccduntur 111 1841 mctuunt] seripsi &11111 C (metunt) ; mctuit 11 111 1841 quis] ila 11111,· quasi C 1811 autem 0111. ,, 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

492

IN LIBRVM I REGVM, V,

117-118

noua mira conspiciunt, terra turbatur : quia saepe contingit, ut, dum per exteriora miracula alii conuertuntur, aliorum duritia incitamentis quibusdam ad propositum boni operis moueatur. Male etenim tranquilla est terra, quando uita PL 372 carnalium in mundi iacet delectationibus secura, quando peritura, quae ardenter desiderat, hanc dulciter oblectant. 286o Terra uero turbatur,quando carnalis mensa mala sua soliditate concutitur et fluctuare cogitando inchoat inter mala, quae respuit, et bona, quae amat. Turbari etenim menti tune est serenitatem malae delectationis proposito christianae religionis obducere. 216, 118. Sed carnalis affectus concutitur, ut spiritalis uita XIV, reueletur. Vnde et subditur: ET ACCIDIT QVASI MIRACVLVM A 15 DEO. Quando mens hominis camali delectatione deprimitur, eius utique uisus obtunditur, ut spiritalia bona ignorare mereatur. Sed, cum in suis carnalibus infinnari incipit, paulatim in 2&70 spiritalibus conualescit ; ut superna proficiendo uideat, infima obliuiscendo derelinquat. Profectus quidem conuersae mentis ostenditur: quia prius terra turbari dicitur, deinde miracuJum quasi a deo accidisse memoratur. Miraculum uero a deo est, quod sine homine facit deus. Quasi a deo miraculum est, quod 28n facit per hominem. Quod enim manna in deserto filiis Israhel dominus pluit, quod concupiscentibus uolatilia praebuit, miraculum utique sine homine deus fecit. Sed, dum mare diuidere uoluit, uirga hoc Moysen tangere praecepit; ut miraculum ostenderet, quod per hominem populo demonstraret. Sic 2880 nimirum petra uirga percutitur, ut aquae fluenta producantur: quia nimirum miraculum, quod ostendere uoluit, per hominem hoc et non per semetipsum fecit ; ut, dum hominem uenerabilem redderet, huic israheliticus populus humiliter subici et denote oboedire debuisset. Quid est ergo, quod miraculum 288s quasi a deo accidisse asseritur, postquam terra turbatur, nisi quia,dumsanctusspiritusmentemadconuersionemcommouet, commotae menti electorum exempla insinuat, quae et uenerabili ter uideat et imitari deuote concupiscat ? Hoc quidem miraculum iuxta historiam sic accipitur, quia a pauci~ piures • 310 2890 interficiebantur. Nunc uero in sancta ecclesia ad religiosam uitam peccatores conuertuntur, quos alii ad uirtutis exempla

21,,

1871/1871 ifr Ex. 16, 13.

lffl/lfffl

ifr Ex. 14. 16.

1818 dclcctationibus] dclcctationis C 1811 ftuctuue cogitando] cogiwe ftuctuando • 111 1817 quando] namquc add. ,, 111 1871 infima] infirma • • 187'/1871 quasi a deo ... pcr hominem 0111. ,, 111 1871 dominua pluit] plucrit dominua ",,, pracbuit] pracbucrit" 111 1881 uirga petra i1111. ,, 111 1881 ostcndcrc] ostcndcrct C 1881 hoc et 0111., 111 2881 a paucis OIII. • 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM,V, 118-119 493 sequuntur. Spiritus quidem sanctus illos trahit et, quia trahuntur, aliis ostendit ; ut tractos trahat et uidentes tractis inserat, quatenus per largitatem suae gratiae utrosque conpre2B9s hendat. Quando enim hoc sine homine per semetipsum operatur in corclibus fidelium, utique miraculum non fit quasi a deo sed a deo. Quando autem praedicantibus hoc aeternae uitae doctoribus agit, quasi a deo est miraculum : quia mirabiles suos ministros ostendit, ut, qui eos adspiciunt, deuote ualeant .1900imitari. 119. Sed, quia summos sacerdotes Saulem signare superius diximus, Ionatham uero filium eius ei subditas praedicatorum personas, si sequentia adtendimus, sollicitudinem apostolicam in summis pontificibus, quam retinent, inuenimus. De quo 290, nimirum beatus Paulus loquitur dicens: Quis infi,rmatur et ego

2910

XIV, 16-17

non infirmo, ? Quis scandalizatur et ego non uro, ? Praete, illa, qua.e eztrinsecus sunt, instantia mea cotidiana, sollicitudo omnium ecclesia,um. Qui uero omnium ecclesiarum sollicitu- PL 3n dinem gerebat, non solum paruulorum sed etiam ad discutienda magnorum facta uigilabat. Vnde et hic subiungitur :

ET RESPEXERVNT SPECVLATORES SAVL, QVI ERANT IN GABAA BENIAKIN, ET ECCE MVLTITVDO PROSTRATA ET HVC ILLVCQVE DIFFVGIENS. ET AIT SAVL POPVLO, QVI ERA T CVK EO : REQVIRITE ET VIDETE, QVIS ABIERIT EX NOBIS. ET REPERTVM EST NON 291s ADESSE IONATHAM ET ARMIGERVK EIVS. Pugnam Ionathae

2920

292s

2930

Saulis speculatores adspiciunt, quia summi pontifices non solum subditorum facta discutiunt sed doctrinam praelatorum. Istos quidem explorant, si bene agant; illos autem, an recte doceant. Saepe conuersionem aliorum audiunt; sed, ne non bene sint eruditi, pertimescunt. Quid enim est aliud, quod quis abierit quaeritur, nisi quia, qui ad praedicandum mittitur, talis esse debet, ut onus ministerii ei secure inponatur ; ut mens mittentis nulla dubitatione fluctuet, quod recte doceat et doctrinae uerba operibus ostendat. Et, quia innumeri sunt ecclesiarum praesules, a speculatoribus Ionathas adspicitur : quia s~mmum culmen uniuersalis ecclesiae sic per orbem praedicatores orclinat, ut circa se ministros habeat, per quos illorum doctrinam discutiat et opera diligenter inquirat. Sed, qui summi culminis ministerio et legatione funguntur, in alta uitae et scientiae sede sublirnantur. Vnde bene idem specula1111/1111 efr lib. IV, nn. 77-78. 11, 29 et 28.

n Cor.

INI/INI

efr lib. V, n. 48.

...

...,

18N/18N inaerat] ila " 111,· miserat si, C IN1 Saulcm] Saul • 111 1181 ci] ila C (cis priMsstripsil 1 111.,jorllUII ob pri11111111 lilllrlllll 11/JtU SIIJ.) ,· 0111.11111 ltte magnorwn] maiorum ,, ,,, 1111 prostata si, e o/1. et 0111.,, ,,, 1111 Saulis] Saul • • •11 conucnionem] conuenationcm • non 0111. • • •tt/llN sint bene i1111.11111 1111 unde] et adtl. 11111 bcnc] et add. •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM,V, 119-122

494

tores in Gabaa. Beniamin esse memorantur. Gabaa quidem Beniamin collis filii dexterae interpretatur. In colle quidem filii dexterae sunt, qui iam per sublimem uitam, per altam scientiam ad conformitatem uidentur pertingere redemptoris. 2935 Hi nimirum uictorum acta de sublimi conspiciunt, quia bonorum uitam probare et malos discutere ex uitae merentur celsitudine et summae scientiae perfecta eruditione. Qui Ionatham non adesse reperiunt : quia lucra praedicationis tune optima esse considerant, cum praedicatoris laudabilem per2940 sonam probant. 128. Sequitur: ET AIT SAVLAD AcHIAM: APPLICAARCHAM XIV, 18 DEI. Quur archam Saul sacerdotem applicare praecipit, nisi quia modum certaminis a speculatoribus audiuit ? Quod quidem a summis sacerdotibus bene spiritaliter agitur, cum 2945 ea, quae a relatoribus audiunt, non ante diudicant, quam eorum rationem in consilio intemae meditationis quaerant. • 311 Et, quia saepe aJienae etiam mentís consilia sequitur, Achias archam applicare iubetur. Archam quippe sacerdos habet, qui scientia spiritali mentem uacuam non habet. Saul ergo archam 2950 applicare Achiam praecipit, quando summus doctor consilium a minoribus suis et eruditis quaerit. Ibi enim sunt postulanda consilia, ubi spiritalis scientiae gratia coruscat. 1U. Vnde et subditur: ERATENIMIBI ARCHA DEIIN DIEILLA XIV, 18 CV?tlFILIIS lsRAHEL. Quasi dicat : 'Hoc applicare praecepit, 295, quod adesse cognouit.' Ab irreligiosis quidem religionis con- PL '74 silium aut sapientiae a stultis petere non est consilium accipere sed praecipitare. Bene ergo dicitur: Erat eni·m ibi archa dei: quia in rebus dubüs illos debemus consulere, quibus aperte scimus dona spiritalia non deesse. 296o 122. Sed quaedam sunt, quae per consilium, quaedam uero, quae per auxilium meliorantur. Vbi enim aperta et indubitata necessitas est, illic non est idonea mora consilii sed celeritas subuentionis. Ambigua quidem et obscura melius consulendo peragimus, sed aperta et cognita subueniendo et festinando XIV, 296s subleuamus. Vnde et subditur: CVMQVE LOQVERETVR SAVLAD 19-20 SACERDOTEM, TVMVLTVS MAGNVS EXORTVSEST IN CASTRIS PHILISTHINORVM CRESCEBATQVE PAVLATIM ET CLARIVS RESONABAT.ET AITSAVLAD SACERDOTEM : CONTRAHE MANVK TVAK. CONCLAMAVIT AVTEMSAVLET OMNISPOPVLVS,QVIERATCVM 1111 intcrprctatur] nuncupatur "111 1111 sublimcn1i& C per altam] ctp,w,,, . IIN conformitatcm] conformationem ,, 111 1117 qui] contra aM. tlll. C

., 111

INI archam] Achiam,, 111 sacerdotcm Sauliu. • 111 applicare] archam ""'1• IHI audiuit] audiunt ., 111 INI rationcm] ratione C IN7 scquitur) ita C ,· sequuntur forsan 1111/i111 • 111 1111 praecipit] iubet " • 1111 choruacat C, corruscat ., 2111 ibi 0111. 11 111 1111 adcssc] essc " 111 1118 quibus 0111. C 1 111. 1111 spiritalia dona ;""· ., 111 1111 ali. quaedam] sunt odd.d,/. C · 1187 philisthinorum] ita C ,· philistim 11, philisthiim 111 ltll autcm 0111. 11111 1111/1171 cum co crat in11. 11111

., 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V,

122-123

495

VSQVE AD LOCVM CERTAMINIS. Quid enim aliud signat, quod prius Saul applicari archam petiit, deinde sacerdotem contrahere manum iussit, nisi quia et obscura debemus consulendo disponere et, quae clarius innotescunt, cum festinatione conplere ? Sed praeclicatori tumulturn paulatim 29n crescentem audire est conuersorum peccatorum deuotionem cognoscere. Quod paulatim crescere clicitur: quia, dum mentem nostram ad bona opera spiritus clirigit, hanc ad meliora per cotidianos profectus leniter ducit. Quid uero est, quod Saul et omnis, qui cum eo est, populus clamat, nisi quia se proeliato2980 ribus sociant ? Sed et usque ad locum certaminis ueniunt. Locus certaminis cor est uerbum dei audientis. Certaminis uero locus dicitur : quia uerbum, quod recipitur, cum praeterita conuersatione proeliatur. Placent enim ei iam caelestia, quae audit ; sed uetus consuetudo insurgit et, ut audita contemnat, 298s suggerit. Fit pugna item grauior : quia, quod praedicator laudat, hoc maligni spiritus dissuadendo uituperant et quasi proeliando se contra sanctos erigunt, dum illud bellando destruunt, quod istorum uoce praedicatur. Quid est ergo uenire usque ad locum certaminis nisi per exquisitionis aditum 2990 peruenire ad secreta cordis auditoris, ubi hostes celeriter inueniat et potenter caedat ? Nam, qui discutere interna nesciunt, ad locum certaminis peruenire non possunt. Vel locos certaminis est, ubi creber fama est magnae religionis. Illuc quippe, dum ah innumeris curritur, qui et uitam deponere 299, ueterem et induere noua concupiscunt, certaminis locus recte nominatur : quia cotidie illic spiritalium uirtutum exercitus pugnat cum numerositate uitiorum. lllic quidem, quanto graues pugnae, tanto gloriosae uictoriae ; illic, 4.uo frequens accessus hostium, eo et laudabilior numerus tnumphorum, 3000 ubi non solum magnorum alta uirtus extollitur, sed communis omnium strenuitas mira fortitudinis ostensione monstratur. XIV, 133. Vnde et sequitur : ET ECCE VERSVS FVERAT GLADIVS 2970 EO, ET VENERVNT

20

VNIVSCVIVS(JVE AD PROXIMVM SVVM ET CAEDES MAGNA NIMIS. 300s

111312

Quis est hic gladius nisi spiritus, quod est uerbum dei ? Qui PL HS enim in uenerabilibus locis ad omnipotentis dei seruitium conuersi sunt : quia uerbo dei inseparabiliter inherent, quasi iuxta se quisque gladium tenet. Gladius ergo uniuscuiusque 30M ,jr Eph. 6, 17. 111 •H/•71 crcsccntcm paulatim ., 111 •78 quod] quid C 1181 audicntis] audicntibus C 1111. 1188 uitupcrant] uituperat C •• cxquisionis si, C 1111 crebcr] smpsi n1111C" ,· crcbra III magnae rcligionis (rcgionis a,) est i1111. ,, 111 1111 et rutr. Ca 111. noua] nouamforsa11 1111/im ., 111 11N nominatur] nuncupatur • 111 1118 frequcns] f requentius " 111 IIM spiritus] gladius prMIII. "111 1811 in uencrabilibus] innumcrabilibus/or11111 111eli111 ., 111 1117 quisque] quisquis 111

2171 applicari] applicarc .,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

496

IN LIBRVM I REGVM, V, 123-125

ad proximum uertitur, quando hi, qui in monasteriis conuersi sunt, uicissim se uerbo dei perforant et carnalitatem in se 3010 penitus necant. Velut enim alterutro uulnere interficiuntur, dum alter alterum uerbo dei percutit et, quidq uid in se carnaliter uiuit, extinguit. Qui, quia nuper conuersi a saeculari uita ceciderant, philisthinorum typo signati sunt. Velgladiusalterius ad proximum uertitur, quando per conuersorum exhorta3015 tionem nondum conuersi peccatores ad dominum conuertuntur; quando non solum hi, qui praesunt, uerbo praedicationis aliquos lucrifaciunt, sed multitudo subditorum, quotquot p~unt uerbis et exemplis instruere, et praesentis uitae desideriis conantur uelut interfectos subducere et aetemae 3020 uitae uiuos exhibere. Haec quidem lucra peremptorum iam in tota ecclesia per orbem uniuersum diffusa conspicimus : quia, quicumque per diuinam gratiam iam deo uiuunt, alternae caritatis mucrone huic mundo mortui uidentur. Gladius quippe uniuscuiusque ad proximum uertitur, quia omnes 3025 electi se in sancta ecclesia uicissim roborant et ad caelestem patriam studio altemae praedicationis inflammant. 1N. Et, quia innumerabilis populus cotidie deo adquiritur, bene illic subditum est : Et caedesmagna nimis. Magnum utique nimis est, quod in magnitudine potest quomodocumque 3030 dinosci sed in excellentia non ualet conprehencli. Ad hanc quippe magnam nimis caedem oculos extulerat, qui dicebat : Mihi autem nimis hono,ifi,cati sunt amici tui, deus, nimis con/ortatus est principatus eo,um. Dinume,abo eos, supe, a,enam mu/,tiplicabuntu,. Potest etiam magna nimis caedes intellegi. 3035 non solum ut multi, sed etiam ut bene interfecti uideantur. Quod quidem in conuersione peccatorum fieri cemitur, cum sic praeterita deserunt, ut ad eadem delectamenta numquam remuiscant. Caedi utique peccatoribus est ad tempus a turpi uita separari. Vehementer ergo sine nimis caecli est temporalis 3040 uitae inlecebras perfecte deserere et futurae gaudiis inhiare. 125. Ipsorum uero, qui conuertuntur, quia multa diuersitas XIV, est, sequitur: SED ET HEBRAEI, QVI FVERANT CVM PHILISTHIIM 21 HERI ET NVDIVSTERTIVS, ASCENDEBANTQVE CVM EIS, REVERSI SVNT, VT ESSENT CVM ISRAHEL, 3045 loNATHA. Qui enim sunt hebraei,

QVI ERANT

CVM SAVL ET

qui fuerant cum philistheis, nisi peccatores a religiosa conuersatione lapsi ? De quibus non ualde supra dictum est : H ebraei transie,unt I o,danem. 1111/IIM Ps. 138, 17-18.

18'7 efr I Rcg. 13, 7.

INI uicisaim] ctprMIII. • • 1111 adominum si, C N17 aliquoa] alio1 • • 1111 dignosci,, 111 in 0111. "111 1111 quippc] quidcm,, • 1111 super] et prM111.jors011r#II11111 IOO philistim,, INI asccndcbantque] ucenderantquc III cum cia] in caatris add. 111 IMI/IOH rcuersi aunt MM qui erant]et bis P,MIII. 111 IMI cnim 0111."111

°"'·"

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V,

125-126

497

Hebraei quidem sunt ordine religionis; sed cum philistheis sunt et cum eis ascendunt, quandiu per suggestiones noxias 3050 inluduntur et in praua operatione proficiunt. Cum malignis quidem spiritibus sunt proposito et uoluntate peccati ; sed cum eis ascendunt, quia ipsis inpellentibus in audaciam se extollunt iniquae operationis. Vel cum eis sunt, cum peccata PL 376 sua operando perficiunt; cum eis u ero ascendunt, cum prauitatis 30s s suae exempla aliis imitanda proferre non metuunt. Quid est autem, quod reuerti et esse curn Israhele dicuntur, nisi quia tales etiam plerumque resipiscunt ? Reuerti enim amorem religiosae uitae resumere est. Et cum Israhel esse est intra sanctam ecclesiam in caritatis unitate persistere. Ad hoc quippe reuer306o tendum est, ut cum Israhele esse proponatur: quia milla est ,,, 313 conuersio peccatoris, si conuersus perseuerantia careat boni operis et unitate caritatis. 128. Sequitur: ÜMNES QVOQVE ISRAHELITAE, QVI SE ABSCONXI V, 22

DERANT IN MONTE EPHRAIM, AVDIENTES, QVOD FVGISSENT 3o6s PHILISTHIIM, SOCIAVERVNT SE CVM SVIS IN PROELIO. Hoc

quidem totiens fit, quotiens remotiori uitae dediti ad quaerenda animarum lucra intorquere studium dignantur. Cum suis namque se in proelium sociant : quia, durn uera aetemae uitae gaudia cum sanctae ecclesiae doctoribus praedicant, 3070 pariter a peccatorum cordibus spiritus malignos fugant. Sed quaerendum ualde est, quo modo dicatur : Audientes, quotl /ugissent philisthiim. Praeclara quidem uictoria est non fugientes insequi sed resistentes effugare. Quid est ergo, quod dicitur : Audientes, ~uotl /ugissent philisthiim, sociauerunt se 30,s cum suis in P,oelio, ntsi quia bis uerbis eiusdem remotae uitae conuenientia lucra signantur ? Mos namque illorum uirorum esse solet, ut uerbum potius consulentibus se quam sibi obsistentibus proferant : quia, nisi deuotum cor auditoris agnoscunt, praedicationem suam quasi in uacuum perituram 3080 emittere dedignantur. Prius ergo quam se suis in proelium socient, philistheos fugisse audiunt : quia non tam scelestibus conuertendis inuigilant quam conuersis ad perfectioris uitae fastigia subleuandis. Ipsa autem sublimitas uitae perfectioris quia suaderi magnae exhortationis laboribus solet, qui fugisse 30a,philistheos audiunt, proeliari merito dicuntur. Hostes itaque fugiunt, sed nuper abscond.iti proeliantur : quia remotae uitae uiri non dignantur Ioqui nisi deuotis auditoribus, sed 1111/IIH autem] ergo" 111 1118 Israhel] Israhele • 111 IOII pr. eat 0111. • 111 Hit perseucrcntia sit C HU omnea] omnis C IIU philistim • INI 1118 proelium] praelio • quia dum] aun ,, 111 rcmotiori] remocioris C N71 pariter] paritcrquc" 111 malignos spiritus i1111.,, 111 malignos] malignorum C 1 •· 1171 philistim • est] non bit prMIII.,, 111 non bit 0111. • 111 _,, philistim " 1178 nisi quia i1111. C 1 •· 1881 procliwn] praelio 111 1181 scelestibus] 1tripsi""11 C 11,· scelcstis for11111 rNti,u 111 1887 uiri uitac ilUI.C I "'· Id

lddttw

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

498

IN LIBRVM I REGVM, V, 126-129

loquentes uitae, quam ipsi tenent, altitudinem magna uerborum atque exemplorum pugna suadere uix possunt. 3090 127. Et quia magna lucra praedicationis infi.rmi et inperfecti XIV, colligere non possunt, sequitur: ET ERANTCVM SAVLQVASI 22 DECEMMILIAVIRORVM.Non ait : 'decem milla' sed : Quasi decem milia. Huius denique numeri perfecta perfectio in terra non inuenitur sed in caelo. Quia enim nouem sunt ordines 309s angelorum et ad illorum societatem electorum hominum multitudo sustollitur, decem milia uirorum illa sunt, quae in sanctis angelis et electis hominibus in illa aetemae gloriae sede gratulantur. Quasi decem ergo milia uirorum illa sunt, quae in istius adhuc saeculi exilio posita illius beatae societatis 3100 formam in moribus susceperunt. 128. Quia item illius supernae uitae amore peccatorum XIV, tenebrae relinquuntur, sequitur: ET SALVAVIT DOMINVS IN DIE 23 ILLA ISRAHEL.Contemplatio quidem intemae lucis splendida PL ualde atque clarissima dies est. In qua dominus Israhelem 310, saluat : quia, quorum corda luce intimi splendoris irradiat, in celsitudinem perpetuae salutis leuat. Saluare quippe in die illa dominus dicitur : quia ad aetemae uitae amorem nemo succenditur, cui intimae lucis splendor occultatur. 129. Ad hanc salutis gloriam non solum electa sed etiam 3110 despecta, quae uidentur, mundi perueniunt. Vnde et subditur: XIV, PvGNA AVTEMPERVENITVSQVEBETHAVEN.Bethauen dicitur 23 domus inutilis. Hanc quippe inutilem domum dominus in parabolis ostendens, regem seruo in nuptiis praecipientem introducit dicens : Exi cito in plateas et uicos ciuitatis. Et 311s paupe,es ac debiles, caecos et claudos int,oduc huc. Pauperes quidem sunt, qui uerbi dei thesauros in corde suo minime recondunt. Debiles uero sunt, qui laborare satis pro aetema uita non possunt. Caeci uero idiotae ac simplices designantur: quia, dum caelestia nequaquam uident, lumine mentis carent. 3uo Claudi uero qui sunt, nisi qui gressum boni operis perdiderunt ? Sed pugna peruenit usque Bethauen : quia saepe inutiles personae, dum sermonis dei bello capiuntur, in eius redactae seruitium utiles fiunt. Pugnatur quidem cum caecis, ut uideant ; cum claudis, ut subsistant ; cum pauperibus, 312s ut morum thesauros accipiant; cum debilibus, ut ad robur boni operis conualescant. Vsque ergo Bethauen pugna perdu111'/1111 Luc.

14, 21.

-• et 0111• ., 111 HII hominum] illa pr01111. 111 1118 ergo deccm ;""· "111 1100 fonnam] fonna C 11N gloriam] gratiam,, 111 1111 Bethaben •troqw ·" e 1111 domum 0111. ,,, 111, uicos] in prtMIII. ,, 111 1111 et] ac,,,,, 1118 qui sunt nisi qui] sunt qui si111plidt,r,,111 1111 Bcthaben C 1111 conualescant ru'1'. C 3111. Bethabcn C 1111/1127 pcrducitur] producitur C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

377

IN LIBRVM I REGVM, V,

129-132

499

citur, quando illi sanctorum praedicatione capiuntur, qui utilitatem alicui necessariam habere nullam uidebantur. XIV, 130. Vnde et subditur : ET 0MNISVIR lsRAHELSOCIATVS 24: 3130 ESTSIBI IN DIE ILLA.Omnis quidem uir praedicatori coniungitur, quando conditio hominum nulla relinquitur, ex qua conuersi ad bonam conuersationem minime perducantur. Sed, qui Sauli sociantur, uiri dicti sunt : quia, qualescumque in saeculo fuimus, in dei omnipotentis seruitio esse fortes ammo31.H nemur. Nisi uiri etenim praedicatoribus nequaquam sociantur : quia cum eis non conueniunt, nisi fortia ipsi agant, quae illi docendo laudant. 131. Sed, iam deuictis hostibus, iam sibi fortibus coniunctis, XIV, quid rex agat, adtente considerandum est. Sequitur : ET 24 3140 ADIVRA VIT SAVL P0PVLVM DICENS: MALEDICTVS VIR, QVI C0MEDERIT VSQVE ADVESPERVM, D0NECVLCISCAR DE INIMICIS MEIS! Inimici praeclicatorum illi sunt, de quibus psalmista obsecrans clicit : E,ipe me de inimicis meis, deus meus, et ab insurgentibus in me libera me. Inimici quidem sanctorum 3145 recte inmundi spiritus clicuntur:quia mundi blandimenta,quae illi suggerunt amplecti, isti magno odio detestantur. Nam, quibus adhuc aliquid de consiliis maligni spiritus placet, eius utique inimicus non est : quia odire nondum nouit, cuius blandimenta non respuit. Inimici etiam sanctorum clicuntur, 31,0 ut ex sacro eloquio detegantur. Nam per omne quod suggerunt, per omne quod blandiuntur, eas animas, quibus delecta- PL biliter fauent, perdere conantur. 13Z.Quid est ergo, quod Saul populum adiurat, ne usque ad uesperum comedat, donec de inimicis suis ultionem 31,s sumat? Sed notandum, quia iam deuictis hostibus ista loquebatur. Quid uero est comedere uictoribus nisi de peracto uirtutis opere cibos uanae lauclis delectanter excipere? Maledictus ergo, qui ante uesperum comedit : quia, qui modo uanas laudes gratanter excipit, tune aeternas crea316o toris laudes amittit. Adiuratur ergo populus, ne comedat : quia doctorum praecepto constringitur, ut de bono opere inaniter numquam glorietur. Fortia bene uiuendo agat ; sed, quandiu uixerit, appetere de fortitudine laudes caueat, ut laudari post mortem aeternaliter non amittat. Qui enim ante 316s uesperum populum manducare prohibuit, ad uesperum utique IHl/11M Ps. 58,

2.

11U Sauli] Saul "111 11M fuimus] sumus "111 11'8 obsccrans dicit] obsccrat dicens,, 111 11'8 amplecti od SIIJ. r,jm1111" 111 odio] studio "111 1147 de maligni spiritus consiliis ia. "111 11'8 odire] odiase•• 1111 dctengantur ,;, C 1111 Saul 0111. ,, 111 1117 delcctantcr] dclectantur C 1118 ergo] inquit si, • 111 pr. qui] omnis pr111111. 11• comedit] comcdcrit fors• r1&l1 (efr /. 3141)" • 11U laudes] laude,. 11N amittat]s"ipsi non" 111,· admittat C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

378

500

IN LIBRVM I REGVM, V, 132-133

esse manducandum conce~it. Et, quia in uespere ftnis diei est, in uesperum comedunt, qui abstinere ante uesperum po~unt : quia, qui laudari modo de magna actione despicit, curn ad uitae finem ducitur, aetemis dignus laudibus inuenitur. 3170 Hinc est, quod dominus se daturum electis in euangelio repromittit dicens : Euge, se,ue bone et fuleUs : quia in f>auca /uisti fidelis, sup,a multa te constituam; int,a in gauáium domini tui. Hinc iterum ad iudicium ueniens dicit : Venite, benedicti patris mei, pe,cipite ,egnum, quod uobis a constitutione muntli • 311s pa,atum est. Tune quidem de inimicis nostris ulciscimur, quia omnes tune diabolicae temptationes euanescunt. Quia enirn ultra daemonum insidiae temptando nihil obsunt, cum per camem morimur, de inimicis nostris ulciscimur, quos iam uelut interfectos penitus non pauemus. Vel usque ad uesperum ergo 3180 comestionem differimus, si Jaudis nostrae praeconia in finem uenturo iudici reseruamus. Tune quidem manducandum est : quia, qui iudex tune uenit, modo dux nostri exercitus commilitoni repromittit clicens : Faciet tllos discumbe,e et t,ansiens ministraln·t illis. Tune quippe uictores cliscumbunt : quia in 318s aeternae quietis alta sede recepti perennis uitae laudibus delectantur, quando ipsis tacentibus omnium bonorum operum praeconia concinunt, et simul proferuntur ad gloriam, quae hic magna uirtute ferebantur ad pugnam. XIV, 133. Sequitur: ÜMNE(JVE TERRAE VVLGVS VENIT IN SALTVM, 25-26

31s

3190 IN (JVO ERAT MEL SVPER FACIEM AGRI. INGRESSVS EST ITA(JVE POPVLVS SALTVM ET APPARVIT FLVENS MEL NVLLVSQVE APPLICVIT MANVM AD os SVVM. Saltus siluosus atque cliuosus locus

est. Quo nimirum nomine apte corda saecularium designantur : quia, dum tota intentione curis exterioribus seruiunt, uelunt 319s siluosa loca culta ad fructum boni operis praedicationis uomere non sunt. Qui uero uulgus nomine hoc loco signantur nisi religiosi uiri et simplices? Terrae quidem uulgus dicitur: quia in bono opere magni sunt, sed tamen altissirna contemplatione magni non sunt ; nobiles quidem actione, sed uulgus summo3200 rurn uirorum conparatione. Quid ergo est, quod uulgus terrae uenit in saltum, nisi quia religiosi et sirnplices uiri per exempla bonorum operum saepe ad notitiam saecularium 1171/1171 Matth. 2J, 23.

1171/1171 ibid., 34.

1181/118' Luc. u, 37.

1111 manducandum] comedendum • 111 11U aetemis] etcmua C 1111. 1171 bine] hoc,, • 1171 multa 0111. C IHf/1171 paratum cst a conatitutione mundi i1111. "111 1171 uel ergo usque ad uespcrum i1111.,, 111 1181 iinem] fine " 111 1181 rcsenwnua] rcseruemus ,, 111 1181/1181 commilitoni] commilitonibus fors11111111/i,u •• 118' uictores] smpsin1111,,111,· uictos C 118'/1111 in aetemae] intcmae • 111 1181 pcrcnnis] perhenni C 1111 manum] suam adJ. • 111 11N uulgus] J>#lllldn1111C11111 ,· uulgifor11 tolli. """"· l1tl contcmplatione] contemplationem C 1 •·

,tri,,,__,

Digitized by

Go ogle

nwri,,,,.., ,..,,

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 379

IN LIBRVM I REGVM, V, 133-135

501

deducantur ? Vbi mel in agro apparet, quia de exemplo boni operis apud sa.eculares inueniunt et deuotionis latitudinem et 320, fructum uenerationis. Quid enim est ager in saltu nisi deuotio in inculto et inexpurgato corde saecularium ? Et quid mel super faciem agri nisi dulcedo fauoris? Qui merito post ingressum uulgi apJ?arere dicitur : quia uidelicet aspera saecularium corda, s1 prius religiosorum exempla non uident, nec 3210 latitudine deuotionis se ualent distendere nec alienae sanctitatis gloriam praedicare. Ante ingressum quidem tantum saltus est, nec agrum habet nec fluens mel ; post ingressum uero et latitudinem agri habet et dulcedinem mellis : quia saepe, qui mundum diligunt, sanctorum exempla amore reci321, piunt ; ut bonum, quod uident, sibi non solum placeat, sed etiam praedicare adtentius concupiscant. Ipsa tamen sanctorum uita laudanda est et laus ipsa ab eis, quorum est, per uanam gloriam nullatenus capienda. Videri tantum debet, excipi non debet ; ut glorificari deum in suo opere quisque 3220 electus gaudeat, sed de dei gratia extolli contemnat. Vnde caute expressum est, quia fluens mel super faciem agri apparuit et tamen manum cum melle ad os nemo applicuit. Mel quidem ffuit, quia dulcis fama sanctorum dulciter uelociterque decurrit. Sed manum ad os nullus ducit, quia de opere bono dulce322, dinem laudis non accipit. Manum certe cum melle ad os applicare est laudem operis sui gratanter accipere. Decurrat ergo mel et nemo ad os manum applicet ; ut sanctorum fama dulciter fluat et ipsos, a quibus defluit, non extollat. Fluat, ut alios satiet; sed non sumatur, ne mortem propinet. XIV, 3230 134. Vnde et subditur: TIMEBAT ENIM POPVLVS IVRAMEN26 TVM. luramentum regís est: Omnis, qui se exaltat, humiliabitur. ,,, 316 Item iuramentum regís est, quod contra hypochritas profert dicens: Amen, dicouobis,accepe,untmercedemsuam. Iuramentum ergo populus timet : quia, ne aetemas amittat, tempo3a3s rales recipere laudes cauet. 135. Sequitur: PORRO IONATHAS NON AVDIERAT, CVM ADIVXIV, 27

RARET PATER EIVS POPVLVM. EXTENDITQVE SVMMITATEM VIRGAE, QVAM HABEBAT IN MANV, ET INTINXIT IN FAVO MELLIS ET CONVERTIT MANVM SVAM AD OS SVVM. ET INLVMINATI SVNT 3240 OCVLI EIVS. Quos in hoc loco lonathas nisi illos insinuat, qui

1211 Luc.

14,

11.

1133 Matth. 6, 16.

1111 deducantur] deducuntur • 111 11N inculto] ila, r,t/1 Id Mid4hlr,"• ,·occulto C 1111 uidcnt] uidet C 1111 mel 0111. C 1111. ntt amorc] ferueoti f'M111.jor1dll ~111'111111 D11 tamcn] tam C 1117 ipsa] ista 11111 ntl quisque 1n suo opere'""·• 111 1111 clcctus 0111.• 111 undc] et add. ,,,,, IDl/1191 dcaurit] aurit • 111 an, manum] manus ""' lnl ccrtc] quidcm,,"' 1111

acccpcrunt] recepcrunt ,

111

mcrdem ,;, C

1118 habcbat] habcat ,,

e.e. CXIJV

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

502

IN LIBRVM I REGVM, V, 135-137

uerbo et opere magni sunt, sed tamen studio circumspectionis magni non sunt ? Alta quidem praedicant, fortia exercent ; sed in humilitatis circumspectione se non uiriliter retinent. Quid est enim, quod uirgam tenet in manu, nisi quia disciplina, qua peccare alios prohibet, semetipsum coercet? Virga quippe, qua paruuli solent corripi, sermo correptionis potest apertius designari. Praedicatio ergo et opus bonum uirga et manus est. Quid est igitur uirgam extendere et manum ad os cum melle reuocare nisi tam de praedicationis uerbo quam de studio 32,0 boni operis uani fauoris gustum recipere ? Sed, quia more PL electorum peccat, non uirga sed in extremitate uirgae mel leuare dicitur. Virgam quippe et manum melle plenam ad os conuertunt, qui iuxta ueritatis uocem omnia opera sua faciunt, u t ab hominibus uideantur. Dum enim suis laudibus saturantur, 32n mel non ad tenuem gustum habent in summitatem uirgae, sed uel in tota uirga uel in manu ad plenam refectionem. Tales utique erant, quibus dominus in euangelio exprobrat dicens : Quomodo potestis credere, gloriam ab inuicem accipi,entes? Quid ergo est haec uirgae extremitas, nisi quia plerumque et 326o deum glorifica.re in suo opere quidam uolunt et apparere ipsi laudabiles non refugiunt ? Merito igitur uocem patris, qua populum adiurauit, Ionathas non au~e dicitur : quia dei siue eius praedicatoris uerba non audit, qui ea inplere neglegit. 138. Quid uero est, quod ex gustu mellis inluminati oculi 3265 lonathae referuntur, nisi quia, qui uani fauoris auram recipiunt, ex eodem ad agenda fortia roborantur? Hoc quidem loco non dicuntur aperti oculi, ut clausi fuisse sentiantur, sed ut reparato uigore corporis ad uidendos intellegantur et extinguendos hostes reparati. Quod nimirum elatis omnino 3270 conuenit, qui ex eo maiora et fortia agunt, quo laudabilia opera sua efferri conspiciunt. 137. Sed saepe minor zelo caritatis accenditur, qui delinquentes magnos uiros ad scripturarum memoriam reXIV, ducere conatur. Vnde et subditur : REsPONDENSQVE

,2.1,

28

32,s VNVS DE POPVLO AIT : IVREIVRANDO CONSTRINXIT PATER TVVS POPVLVM DICENS : MALEDICTVS VIR, (JVI COMEDERIT PANEM HODIE ! Patrem quippe adiurasse populum et male-

1111/IIM ifr Matth.

2 3,

J.

1118 loh. J, 44.

IH1 et uerbo opere ,;, i1111. C Uort, et uerbo et opere ,,,,,,,_,,, 1) 1141 retinent] tenent • 111 INI coercct {cohercet C)] non prt#III. • 111 quippc] quidem • • IH8 correptionis] corrcctionis " 111 apcrtius] aptc • • ftlt in 0111. • 111 nu ad tenuem] attenuemsit C summitatem] ito C • ,· summitatefor1a11 rwl1 • nu ab] ad 111anifutoINYWIC accipientes] recipientes• 111 n• quia] sm1,,"""'1, p11ta11i""",, 111,· 0111. C IHI deum] dominum • 111 quidam] quidem 111 IIM inluminati] sunt odd. "111 1111 rcferuntur 0111. • 111 1111 cxtinguendo1] ad pr111111. " 111 1171 agunt] agant C 1 111. 1111/1171 dclinft'1' subditur] sequitur 111 quentes] ito, rKII III lliMIIIT, ti 111,• rclinquentcs C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

380

IN LIBRVM I REGVM, V, 137-139

503

dictum protulisse retulit : quia, cum minor errantem uult praelatum consulendo dirigere, non debet aspere obiurgare 3z80 sed dulciter atque humiliter ad maiorum statuta memoranda reducere. Vnde et dicit : lureiurando constrinxit pater tuus popu!,um. Vt enim dulciter ammoneat eum, qui iureiurando populum constrinxit, patrem eius esse asseruit. Quasi enim aliis uerbis dicat : 'Tanto dilectius debes maiorum instituta 3za,consulere, quanto eorum locum altius uideris per successionis dignitatem tenere.' Constrictus etiam populus iureiurando patris asseritur, ut non loquentis personae humilitas sed ostensa.e auctoritas adtendatur; ut, si suggerentis ordo despicitur, illius, qui monstratur, celsitudo timeatur. Quem tamen 3290 patrem asserit, ut praecepta maiorurn et timori esse debeant et amori. Dicat ergo : Jureiurando constrinxit pater tuus populum tlicens : Ma/,etlictus, qui cometlerit panem hodie ! Quod tale est, ac si dicat : 'Eorum te memorem esse uolo, quae tua, non mea sunt : quia, dum culmen maiorum obtines, eorum leges quasi hereditario iure seruare debes.' Panis uero nomine fauor adulantium recte exprimitur : quia mentem uanitati intentam et satiat et confortat, durn hanc ad agenda, quae laudari debeant, ualentiorem redd.it. Quod quidem arrogantibus ualde conuenire cemitur, qui ad loquendum prolatis lau3300 dibus animantur. 138. Et, quia arrogans praedicator habet similes sibi sub- PL ditos laud.is cupidos, sequitur : DEFECERATAVTEM POPVLVS. Quid est ad litteram deficere nisi Jassescere ? Qui enim laudes transitorias de uerbi praedicatione requirunt, deficiunt, cum non laudantur : quia nullo uigore uerba proferunt, quae laudari non cemunt. Velut enim lassescentes deficiunt, dum despecti obmutescunt. 139. Sed et, dum non comedunt, uidentur deficere : quia, si licitum haberent cibum fauoris, uelut refecti et fortes inseque3310 rentur uitia praedicatione uerbi. Vnde et arrogantis praedicatoris forma ostenditur per id, quod subiunctum est: DIXITQVE IONATHAS: TVRBAVITPATERMEVSTERRAM.VIDISTISENIM IPSI, QVIAINLVMINATI SVNTOCVLIMEI, EO QVODGVSTAVERIM PAVLVLVM DE MELLE ISTO: QVANTO MAGIS, SI COMEDISSET PO-

,29,

XIV, 28

"º'

XIV, 29-30

331, PVLVS PRAEDAM INIMICORVM SVORVM, QVAM REPPERIT, NONNE MAIOR FACTA FVISSETPLAGA IN PHILISTHIIM?Quid est enim,

quod turbasse terram patrem reprehendit, nisi quia maiores statuta sua per inperitiam confudisse redarguit ? Terrae qui1171 consulendo 0111. "111 1181 et 0111. "111 na dulcitcr] cum prMIII. "111 118' dilcctius rutr. C, 111. 1181 consulcrc] conseruarc "111 1181 tcncrc] rctincrc "• 1111 quid cst] quid cst autcm populuspr••· di/. C lassescerc) labcscere C 1 111., n,rr. lascescere (tfr l. 3306) 2 111.sllJJ.li11. 1111 millo] milla C INI/IIN non laudari i1111. "111 II08 si] sic C 1111 quia] qui C 1111. 111• philistim " 1118 confundissc "

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

381

504

IN LIBRVM I REGVM, V, 139-141

dem nomine subditorum humilitas designatur. Quae nimirum 3320 turbari cemitur, quando errante pastorum iudicio tranquillae ueritatis ordinem deserere uidetur. Et quia, dum fauores hominum arrogantes inhianter ambiunt, hoc licitum esse asserere conantur, profectus suos in testimonium producunt. Vidistis enim, ait, quia inluminati sunt oculi mei, eo quod gustanzs ue,im patdu/,um de melle isto. Quasi dicat : 'Ex laude subiectorum creui, dum non esse minor laudibus studui.' Nam et electorum praedicatorum mos esse solet, ut, dum se laudari considerant, hoc, quod de se foris audiunt, esse uiribus contendant. Et idcirco paululum mellis se Ionathas comedisse 3330 retulit : quia arrogans linguae fauores se excipere licenter putat ad uitae profectum, non ad intentionem uanitatis. 140. Sed omnino aliud est laudis praeconia moribus adaequare contendere, aliud laudes appetere, ut in eisdem laudibus profectum uitae possit inuenire. Laudes quippe suas moribus HH exhibere conantur, qui ipsas laudes despiciunt, qui laudari ab hominibus numquam uolunt. Quantum certe in eis est, laudari uehementer refugiunt ; sed, quia non possunt omnino effugere, ne laudentur, conantur esse, quod audi\}nt, sed quibusdam bonis ostensis operibus idcirco laudari, ut laudati maius con3340 scendant in opus uirtutis. Qua profecto praesumptionis suae aestimatione falluntur : quia, qui in minimis laudes appetit, cum maiora opera fecerit, ardentius et ualde auidius laudes quaerit. Et fortasse ideo post patrem Ionathas regnare non potuit, quia illos signabat, qui, dum uane se extollunt, uere 334, deficiunt. Addidit quoque rationando et dicit : Quanto magis, si comedisset popul,us p,aedam inimicorum, nonne maio, /acta /uisset plaga in philisthiim ? Mellis paululum in uirgae summitate gustare est de doctrinae facundia qualitercumque gloriari. ,,, 318 Praedam uero inimicorum comedere est uirtutis opera per 3350 memoriam rapere et recolendo gaudere. Quasi enim praedam PL ,82 inimicorum facit, dum ea, in quibus occultis hostibus quis praeualuit, ad memoriam ducit. Ea quoque ad saturitatem comedit, qui, quasi sua uirtute haec fecerit, se inaniter et uehementer extollit. Dicit ergo: Quanto magis, si comedisset populus 335, p,aedam inimicorum suorum, nonne maio, /acta /uisset plaga in philisthiim ? Quasi dicat : •Cum ex breui gustu fauoris tantus profectus sit, quid electi proeliatores facerent,si plenas operum XIV, laudes licitas ac iustas haberent ?' 31 111. Sequitur : PERCVSSERVNT ERGO IN DIE ILLA PHILIIUI aascrc si, C producunt] pcrducunt • • 1111 exhibcrc] cxacquarc., 111 1118 quibuadam] quidam "111 un laudari] uolunt add. ,, ,,, INl/8" non potuit rcgnarc i"".11111 INI inimiconun] suorum adil.(ifr JI.J316, 3316) 111 IH7 philistim • IN7/1148 summitatc] summitatcm C 2 111. td IIÜklllr INI/UIO comcdere cst ... quasi cnim C l 111.111/).tras. 1111 rapcrc] ita C ; repcre "• rcpctcre • UH pbilistim " 1118 iustas] iussas C 1111/INO in die illa philistbcos] 1111 hoc] et P,-MIII. •

111

1111 esse] csset C

philisthcos in die illo •

Digitized by

111

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V,

505 336o STHEOS A MAGMIS VSQVE IN A.ION. Dies mentis est splendor eruditionis. Sed illi, quos arrogantes erudiunt, quia ambitione temporalis gloriae accenduntur, simulationem lucis accipiunt, non ueritatem. Dum ergo dies illa dicitur, quid aliud signatur, nisi quia saepe proposito temporalis gloriae fortia fieri uiden3365 tur ? In die namque illa, id est doctrina uel exemplo superborum, percutiunt, qui ad hoc ministerio praedicationis inseruiunt, ut sp]endorem gloriae temporalis adipiscantur. Et, quia omnibus innotescere cupiunt, dicit : A M agmis usque in Aion. Magmas, ut iam satis dictum est, humilitas; Aion uero 3370 frater meus moerens interpretatur. Humiles autem hoc Joco pusilli ac simplices in sancta ecclesia designantur. Moerens uero frater quos alios insinuat, nisi eos, quos dominus in euangelio conlaudat dicens : Beati, qui luge,it, quoniam ipsi consolabuntur ? Qui enim iam temporalia cuneta nouit despiHn cere, ad aetema magnis desideriis anhelare, dum horret teneri in corpore et gemit in illa aetemae uitae laetitia nondum esse, frater moerens recte nominatur. Frater quidem, quia Christi coheres esse iam coepit, ad cuius beatissimam illam atque laetissimam hereditatem totis desideriis ingemiscit ; 3380 moerens autem dicitur, ut perfectorum luctus inenarrabilis designetur. Moerere autem non quomodolibet sed affectuosissime flere est. Quia enim spiritus sancti gratia repleti sunt, ad illarn fletuum ubertatem peruenerunt, quarn egregius doctor ~erit dicens : lpse autem spiritus postu/.atpro nobis 3385 gemitibus inenarrabilibus. Moerens etiam frater dicitur, quia redemptori in magna familiaritate perfecti quique coniuncti sunt. Quem enim singulariter redemptor diligit, quem singulari clignitate ad perpetuae hereditatis poss~ionem nutrit, cum frater eius asseritur, singulari numero declaratur. Vnde 3390 et ad Moysen quasi ad singularem amicum dicit : Noui te ex nomine. Hinc est, quod de euangelista Iohanne dicitur: Disciptdus ille, quem diligebat Iesus. Qui enim omnes discipulos ualde diligebat, dum hunc diligere dicitur, frater singulari numero demonstratur. In die illa a Magmis usque in Aion 3395 philistheos arrogantes percutiunt : quia, ut lucem gloriae saecularis accipiant, non solum paruulis parua praedicant sed a]ta, 1111 ifr nn. 49, 57, 105. IIN/1111 Ex. 33, u.

1171/117' Matth. ,, ,. 1111/1191 Ioh. u, 20.

141

118'/1181 Rom. 8, 26.

1111 Magnis si, C IIM/1111 uidcntur] uiderentur" 111 11N qui] quia 111 1118 Magnissi, C 1171 ad actcma] ctprM111.11111 1171 laetitia] lucra C 1111., torr. ips111111. 1177 pr. fratcr] meua lllld. • 111 1178 iam essc i1111. 11111 coepit] concepit C 1111.(con- expllllXil ipso 1111.111lddt111r) ll80 incnarrabilis] csse ""'1. "111 1181/1182 affcctuosime si, C 1181 incrrabilibua si, 111 1111 a/1. ad 0111."111 1111 euangclista 0111.,, 111 lohanne] in euangelio adt/• ., 111 1111/ 1111 discipulus] hic cst pr11t111. • 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 141-144

506

XIV, 31

XI V, 32

quae perfectiores agnoscant. Et quia, cum sibi per intentionis peruersitatem obsunt nonnullis in Christo paruulis, pluribus etiam perfectioribus prosunt loquendo, a Magmis usque in PL 3400 Aion non pugnare sed percutere dicuntur. Philistheos quidem percutere est daemonum insidias uel uitiorum tyrannidem ab electorum corde perimere. 112. Sed saepe elati doctores aliis per uerbum prosunt et eiusdem uerbi laudes nullas accipiunt, quas concupiscunt. Vnde 340s et frequenter accidit, ut, dum laudari et efferri se non considerant, uelut fatigati magnis laboribus obmutescant. Quare et subditur : DEFATIGATVSEST AVTEMP0PVLVSNIMIS. 143. Mos quoque esse elatorum solet, ut, cum ab eorum laudibus lingua aliena silet, aestimatio sua non sileat. Tacentibus 3410 quidem aliis clamat, quia aestimationis suae praeconia in corde porta t. Bene ergo de eodem populo subditur: ETVERSVSP0PVLvs AD PRAEDAM TVLITOVESET B0VESET VITVL0SET MACTAVERVNT IN TERRAC0MEDITQVEP0PVLVSCVMSANGVINE.Oues quidem tollit, qui innocentiae suae causas multiplices ad elationem 3415 recolit. Boues in praedam tollit, quando labores praedicationis suae cogitat et, quidquid aliis loquendo uelut terram excolendo proficit, memorando coaceruat. Vitulos tollit, cum de eo extollitur, quod conpressi motus lasciuiae ad mentem reducuntur. Quia enim duo in magna iustorum laude praecepta sunt, uide3420 licet splendor castitatis cum luce boni operis, dum aestimatione sua quisque arrogans extollitur, et oues et uitulos tollere perhibetur. Oues quidem in innocentia bonorum operum, uitulos uero in mortificatione corporalium passionum. Quibus nimirum boues inseruit : quia perfecte non extollitur, qui se 3425 infirmum et inpotentem in parte aliqua contemplatur. Magnus quidem apud se iam est aestimatione pudicitiae et boni operis ; sed in fastu amplioris elationis se eleuat, dum perfectum se recolit in labore praedicationis. 144. Sed haec omnia ad quem finem perducantur, subse3430 quenter expositum est : Et mactaue,,tmtin ten-a. In terra oues, boues et uitulos mactare est de uirtuturn conscientia ima et carnali laetitia exultare. Vnde et per Osee de elatis atque arrogantibus dicitur : Victimas declinabatin pro/undum. In profundum quidem uictimas mergunt, qui caelestes uirtutum hostias 3435 non in caelum per gratiarum actionem subleuant, sed ad terram 1411 Os. 5,

2.

1188 nonnullis] nullis C 1111. M11 clamat] clamant "111 aestimationis] aestimationi C 1 111. 1411 portat] portant ., 111 Nt7 proficit] profecit • 111 NIO castitatis] caritatis • 111 NH pudicie si, C Ml1 fastu] factu si,,, Nl1 boucs] et prdllll. 111 Na Osee] Oseam,, 111 atque] et., 111 NII dcclinabat] ita C (forslUIpro dcclinabant); demergcbant (ifr l. 3431)., 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

38~

IN LIBRVM I REGVM, V, 144--145

507

per appetitum uanae laudis inclinant. Vnde et bene subditur : Comeditque popwuscum sanguine. Mentis cibus interna eius laetitia est. Quid est ergo comedere cum sanguine nisi ab interno appetitu mentis intentionem uani fauoris nequaquam 3440 remouere? Velut enim sanguis abicitur, cum mens a gaudio boni operis intentionem remouet uanitatis. Huiusmodi enim mens laetari in bono opere nouit : quia appropinquare caelestibus per opera bona gaudet, quae in eisdem operibus refugit uideri in tempore. Cum sanguine ergo comedere est gaudium 344s boni operis sumere permixtum uanitatis intentione. Quod nimirum, cum ab aliis offertur, elatis simplex cibus est; cum uero nullis laudantibus conscientia superborum intumescit, quasi per praedam uiolenter tollit, quod aliquis sponte non PL tribuit. XIV, 34Sº 145. Sequitur : NVNTIAVERVNT AVTEMSAVLI DICENTES, 33-34 QVODPOPVLVS PECCARET DOMINO COMEDENS CVMSANGVINE. QvI AIT : PRAEVARICATI ESTIS. VOLVITEAD ME 1AM SAXVM

384

GRANDE. ET DIXIT SAVL: DISPERGIMINI IN VVLGVS ET DICITE EIS, VT ADDVCAT VNVSQVISQVE BOVEM SVVM ET ARIETEM, ET 34SS OCCIDITE SVPER ISTVM ET VESCIMINI; ET NON PECCABITIS

DOMINO COMEDENTES CVMSANGVINE. Praedicatorum sanctae ecclesiae proprium est et perpetratas culpas reprehendere et, qualiterreprehensae uitari debeant, demonstrare. Reprehensae quidem innotescunt; sed, si uitari nesciantur, ostensae repe346o tuntur. Quid in hac sanguinis comestione nisi latens elationis uirus ostenditur? Latentia autem uitia, nisi exposita, non curantur. Vt ergo praedicatorum mores insinuet, Saul prius praeuaricatum fuisse populum asserit, deinde in lapide occidi, quae manducent, animalia praecipit. Sed saxum siue 346, lapidem nouimus, quia hunc Paulus ostendit dicens : Petra autem erat Christus. Lapis uero ad praedicatorem uoluitur, cum coram eo redemptoris exempla memorantur. Deuolui etiam dicitur, ut ex omni parte uideatur. Grandis uero dictus est, quia per Danihelem crescere perhibetur et omnem orbis 3470 faciem inplere. Non ergo quomodolibet sed ab utroque latere reuolutus adspicitur, ut ab arrogantibus conspiciatur deus et eorum arrogantia deprimatur. Videat ergo arrogans, quam potens in uirtute, quam sublimis in maiestate, quam humilis in uirtute redemptor noster apparuit. Nam caecos inluminans, NU/NN

I Cor.

10,

4-

MII/NTI

ifr Dan.

21

3S·

Nl8 intcntioncm] intcntione C a.Ha/MM refugit uideri in tempore] uideri ad tempus refugit " 111 Mt8 elatis ad pra«. r,jwl C NM tollit] tollunt • • MIi Sauli] Saul ,, 111 MU grande] grandem " 1411 istum] lapidem ddd.,, • MIi cum sanguine comedcntes i1111. • 111 MU demonatrare] monstrare ., • MII/NII repetuntur] repcctuntur si& C NII quid] stri""""'-p,dllldllll1I11111 ,· C sanguinis] sanguis C Mel non 0111. •

o•.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

111320

IN LIBRVM I REGVM, V, 145-146

508

aegros sanaos praecipiebat ut, quod potenter egisset, nemini diceretur. In monte resplenduit, patrem suae diuinitatis testem produxit et tamen discipulis ait : Nemini dixeritis uisionem, tlonec filius hominis a morluis ,esurgat. Et fortasse idcirco resurgente iam domino ad monumentum angelus 3480 apparuit, qui ab eius ostio lapidem reuoluit. Tune quippe reuoluendus erat lapis, quia Christus et uerus horno et potens deus post resurrectionis gloriam erat agnoscendus. Si ergo unam partem lapidis adspexit elatus, uoluat lapidem et aliam uideat. Non qualitercumque lapidem uideat, quia non est 341, mortuus Christus; sed reuolutum ab angelo, quia a mortuis resurrexit. Adspiciat ergo facundiam praeclicationis bine, et uoluat et miretur illinc splendorem humilitatis. Videat signorum potentiam hinc ; inde uideat quia, qui uirtutis potentia claruit, eandem uirtutem praecepto silentii occultauit. Sed, 3490 dum uidet partem humilem, uoluat, uideat et sublimem. Ecce humilis pars lapidis cemitur, quia dicit: Humiliauit semetipsum /actus oboediens usque ad morlem. Sed, si ista pars uoluitur, altera reuelatur, quia subiunctum est: Propter quod 347'

et deus exaltauit illum

et donauit illi nomen, quod est super omn.e 3495 nomen. Ad praedicatorem ergo lapidem uoluimus, cum coram ipso redemptoris nostri et potentiam et humilitatem memoramus, cum et in operibus eum adtendimus humilem et ex humilitate in caelo sublimem. 1'8. In hoc quidem lapide bos et aries occidatur, ut omnigenum elationis uitium in Christi contemplatione macte- PL ~Bs tur. lbi quippe omnis sanguis effunditur : quia, qui exemplo Christi instruitur, magna agit, sed de illis magnis operibus non superbit. Pascitur quidem laetitia boni operis, sed non cruentatur cibus eius sanguine uanae laudis. Nam lapis ille, si in uerbis reuoluitur, dicit: Si ope,a non fecissem in eis, quaenema aliu.s /ecit, peccatum non habe,ent. Sed, quia de uerbis non tumuit, uoluens se ait : Ego non quae,o gloriammeam. Bos ergo et aries in lapide occiditur, quando exemplo redernptoris omnis cornuta elatio condemnatur ; quando electus quilibet et bene 3S10 agit et optime docet, sed nec uita eum erigit propria nec

~,oo

"º'

N71/N78 ifr Matth. u, 16. N71/N77 tfr Matth. 17, t et 5. illid., 9. MIi/Mii efr Matth. 28, 2. Nlt/NII Phil. 2, 8. ibül., 9. 1111/IIN Iob. 15, 241117 loh. 8, 50.

Mff/N78

NII/NN

N71/H77 auac diuinitatis testein] testimonium suae diuinitatis •• N78 uiaionem] banc odd. • • N81 pr. et o•. • • N8I dcus] it• • • ,· spa1;,_ ,,...,, r,/i(JllitC N8I ah C a 111. ,_,,. li•. N88 indc] et p,-111111. •• NN uoluat 0111. ,, • MIi subiunctum est] subiungitur • 111 NN pr. et 11 • NN pr. et t1111.• 111 NN quidem rutr. C ! •· 1111 omnigcnum] il• C (omni genum); in omni bominum genere• 111 in OIII. 11• -/1111 non superbit) se non extollit • • ·IIN/1111 tumuit] timuit C 1111 clatio] aliena p,-...

o•.

tkl. C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 146-148

3,is

XIV, 34:

509

eruditio aliena. In ariete quippe robur propriae innocentiae exprimitur, in boue autem labor et fortitudo praedicationis. Qui in petra occiduntur, ut sic electam mentem gaudendo reficiant, ut ei mixtum in se cruorem carnibus non inpendant. 147. Hoc quidem electus praedicator non solum loquitur, sed etiam persuadet. Vnde et subditur: AnnvxIT ITAQVE OMNIS POPVLVS VNVSQVISQVE BOVEM IN MANV SVA VSQVE AD NOCTEM ET OCCIDERVNT IBI. Bouem in manu adducere est peccatum

elationis paenitentiae afflictione delere. Dum enim operando ,,, 321 delet, quod superbiendo deliquit, mactandum bouem in lapide per manum ducit. Quid est autem, quod dicit : Vsque ad noctem, nisi quia et peccare non licet sed delere peccata usque ad mortem licet? Vsque ad noctem ergo boues mactandi sunt, non in nocte: quia, dum uiuimus, peccata delere paeni3szs tendo possumus, post mortem fructuosam agere paenitentiam non ualemus. 148. Bene autem in eodem loco subditur : .AEDIFICAVIT AVTEM SAVLALTARE DOMINO : quia, dum peccatores conuertuntur, quasi ex lapidibus caeleste aedificium fabricatur. Et, 3s30 quia plerique codices habent : TVNCQVE PRIMVM COEPIT SAVL AEDIFICARE, potest altaris nomine conpunctio cordis intellegi. Quando enim per uerbum doctoris conpunctio cordis erigitur, nimirum altare domino aedificatur. Et primum aedificatum dicitur, quia est conpunctio amoris. Vnde et in tabernaculo "" foederis duo altaria fieri a domino iu~ sunt : adolendis scilicet thymiamatibus unum, alterum conburendae carnis. Primum altare foris erat, secundum intra sancta sanctorum. Altare ergo primum conpunctio timoris est, altare secundum conpunctio amoris. Illud quippe peccata lugentium est, istud uero 3s40 ad aeterna gaudia totis desideriis inhiantium. Illius lapides recogitationes peccatorum sunt, huius lapides meditationes perennium gaudiorum. Altare ergo primum doctor aedificat, quando culpas exponit, quas, dum in se peccator adspicit, ingemiscit. Merito etiam altare conpunctio dicitur, quia incensat. 3S4S Sed, cum diu pro peccatis suis unusquisque conpungitur, paenitendo proficit ad usum securitatis. Nam post afllictionis tempora ardere incipit ad aetemam uitam et, qui prius lugebat pro pauore supplicii, flere iam copiosius incipit pro dilatione PL ~86 mercedis. Quia ergo prima electorum conpunctio ex timore 3SSº nascitur, dumper typum regis et populi praedicatores et nuper conuersi subditi designantur, altare tune primum Saul aedificasse dicitur. ,s20

XIV, 35 XIV, 35

11Nf1117 tjr Es. 37, 2S et 38,

l.

o•.•

1111 omnis UN lapide] lapidem C 1 •· un sed] se C l 111. 1111 tuncque] tumque • 1111 altaria] altari C 1 •· adolendia] adolcndi C 1 111. 11H thimiatibua sit C IN1 sunt o•. • • UN incasat si, C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 149-152

510

119. Sed ex aliorum prof ectu saepe doctor ad aliorum lucra consequenda succenditur. Vnde et subditur: ET DIXIT

XIV, 36

: IRRVAKVS SVPER PHILISTHIIM NOCTE ET VASTEMVS EOS, VSCJVEQVO INLVCESCAT MANE, ET NON RELINQVAIIVS DE EIS VIRVM. Hoc supra satis expositum est : sed, quia in nocte

3JJJ SAVL

et usquequo inlucescat percutere philistheos appetit, hoc profecto insinuat, quia, ne in futurum nocere daemones posH6o sint, a cordibus peccatorum modo expellendi et perimendi sunt. Nox quidem uita haec dicitur, cum aeternae conparatur. Nam, qui illam uitam contemplari digne potuerit, illius conparatione, quidquid hic lucidum cemitur, noctis obscuritas e$e iuclicatur. Inlucescit autem dies illa, quando in fine huius uitae electis animabus se aperit. In egressu quippe suo de corpore electa anima inlucescentem sibi aetemitatem uidet, quia lucem praesentis saeculi quasi tenebras non adspexit. 158. Quid uero est, quod dicitur : Et non relinquamus ex eis ui,um ? Sed uir omnis philistheus uastari debet, paruulus H7º omnis nequaquam uastari potest. Nemo enim sine peccato nisi solus deus. Viri ergo capitalia crimina et uitia principalía sunt. Sed tune uirorum, id est fortium, nomine designantur, cum peccatorum sibi corda subiciunt. Bene ergo dicitur : Non ,eUnquamus ex eis ui,um, quia conuersi peccatores sanctoH7' rum praedicatorum consilio fortia quaeque peccata et uitia deserunt. Sed nullum peccatum aut uitium habere non possunt. Possunt cauere crimina, sed omnia non possunt uitare peccata. • Po~unt uitia extinguere, sed, ne aliquo eorum quomodocumque pulsentur, non praeualent exercere. Dicit ergo : Non 3J80 ,elinquamu.s ex eis uirum : quia praedicatores ecclesiae et peccata delere et uitia nos eradicare praecipiunt ; sed, dum fortia et principalia in nobis necant, agere nequeunt, ut quaedam eorum per tenuem motum nequaquam uiuant. 151. Et de populi oboeclientia subiungens ait : DIXIT POPVXIV, 36 LVS: ÜMNE, QVOD BONV?tl IN OCVLIS TVIS VIDETVR, FAC. Oculi praedicatorum sunt intuitus rationis. Qui ergo arbitrio doctoris committitur, dicere ei recte perhibetur : Omne, quod bonum uidetu, in oculis tuis, /ac. Quasi dicat : 'Quia nos de rationis nostrae inluminatione diffi.dimus, rationis tuae luci committi3S90 mus, quod nobis dee~e iuclicamus.' 15!. Sed per hoc, quod dixit Saul : l~ruamus supe, phili-

,,6,

"ª'

1117 efrn. 141.

1111/1111 I Reg. 14. 36.

1,,,.

11H eos] eum,, • usquequo] usque C 1118 et 1111 philiatim,, 111 inlucescat] dies add. • • 1111 in egressu] ingrcssu C 1 111. 1111 1181 ecclesiac] sanctae P,MIII. • 111 1181 omnia philistheus uir ia. ,, • peccata delere et 0111.p,r bolllOIOI.,,"' 1181 bonum] cat IIIIJ.,, • uidetur • 111 1188 uidetur] est • 111 tuis] ita,, 111,· 0111. C quia] qui,,• 1181 lucí] luce C 1111 per 1111/1111 philistim,,

º"'·

º"'·

º"'·,,•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

3u

IN LIBRVM I REGVM, V,

152

5II

sthiim, potest intellegi, quia non deliberata protulit, sed hoc dicendo, an esset super philisthiim irruendum, consuluit. Quod autem populus cito assensum praebuit, hoc, quod uidemus, JS9J insinuat : quia nonnulli intra sanctam ecclesiam, antequam uerba maiorum intellegant, probant. Nam protinus subditur:

XIV, 36-37

ET AIT SACERDOS : ACCEDAMVS HVC AD DOMINVM. ET CON- PL ~87 SVLVIT SAVL DOMINVM DICENS : NVM PERSEQVOR PHILISTHIIM ? SI TRADES EOS IN MANVS ISRAHEL ? ET NON RESPON36oo DIT El DOMINVS IN DIE ILLA. Quid est, quod consulentis regis

uerba, quae populus laudat, sacerdos ad dominum esse deferenda denuntiat, nisi quia obscura et magna negotia, quae simplices latent, numquam bene disponuntur, si eorum exitum in sacrario mentis subtili meditatione non quaeri36os mus? Ad deum quippe accedere est eius uoluntatem secreta contemplatione cognoscere. Et bene accessus dicitur : quia ab exterioribus ad interna tendimus, quando operis nostri exitum in diuina uoluntate cognoscere temptamus. Nam, qui occulta et intima quaerit et exteriora non deserit, ea, quae 3610 nescit adire, non inuenit. Quando ergo a nobis de occultis rebus consilium quaeritur, ad dominum accedamus: ut tune demum, quod agendum est, proponatur, cum in diuina uoluntate cognoscitur. Multa enim uidentur bona esse et non sunt. Pleraque etiam facienda sunt ; sed utilius fiunt, si congruo 361, tempori reseruentur. Quaedam quoque alii facere debent, alii uero non debent. Quae nimirum si electus quilibet in secreto meditationis uidere neglegit, ea utique recto ordine non disponit. E contra autem, qui discutere ea uel agere meditando consueuit, non solum agenda sed etiam uitanda cognoscit. 36zo Vnde bene dicitur: Consuluit Saul dominum et non ,espondit ei dominus in die illa. Dies est cogitatio mentis, quae bona putatur et non cognoscitur. Nam, dum bonam se esse simulat, quasi lucem portat. In die ergo illa dominus consulenti se non respondet, quia uerbum dei cum mala deliberatione conuenire 36z, non potest. Per responsum quidem uerbi patefacere solemus sensum intimae uoluntatis. In illa igitur die dominus non respondet : quia omnipotens deus in simulata cogitationis luce non cernitur, qui semper in claritate ;ueritatis inuenitur. Et notandum quia, qui accedendi ad dominum consilium 3630 tribuit, sacerdos fuit. Quid enim sanctius quam consilium accedendi ad deum ? Sacerdotes ergo totiens sumus, quotiens fratribus bona consilia ministramus. Sacrius enim nihil dari potest quam id, per quod quisque ire ad conditorem debet. 11 1118 penequor] '"ipsi '11111C • ,· pcraequat ,,, 1118/1111 philistim" 1111 si trades eos in manus Israhel OIII.11111 H8I deum] dominum " 111 1887 ctcrioribus ,;~ C 1118 aitum] exitu C Ntl case C S 111. 111/).li11. IIIO undc] et odd. • 111 NH respondct] icspondit • 111 1111 dominum] dcum prMIII. "61.C

1111 philiatim

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

512

IN LIBRVM I REGVM, V, 153-154

153. Nos autem, quia ordinem spiritalis pugnae describi- ,,, 32J mus, continuare priora sequentibus debemus. Verbum quidem Saulis fuit, ut sic philistheos uastaret, ut ex eis uirum non relinqueret. Quod sic etiam intellegi potest, quia ita uolebat philistheos perimere, ut eorum nullus ultra bella mouere potuisset. Magna quidem haec dies mentis est, qua sic aeterna 3640 quaeruntur, ut temporalis hostis nullus a caede relinquatur. Sed, quia nulli conceditur sic temporaliter uincere, ut non debeat omni tempore pugnare, merito dicitur: Non respondit ei dominus in die iUa. Respondere dei non solum intimi uerbi est sed gratiae et muneris. Quando enim benigne concedit, 3645 quod pie petitur, respondere perhibetur. Non ergo respondet dominus in die illa : quia permittit quidem electis, ut uin- PL cant ; sed de hostibus quasi uiuentes deserit, ut, cum quibus semper pugnent, inueniant. Quod tamen si ideo dicitur, quia Ionathae culpa celatur, magnus timor praelatis incutitur. 36,0 Filius quidem peccat et patri deus responsionem celat. Vnus etiam deliquisse cognoscitur, sed pro unius culpa insequi hostes suos cuncti pertimescunt. Quid in hoc facto signatur, nisi quia peccata subditorum non solum sibi sed etiam praelatis et secum communiter uiuentibus nocent ? 154. Quia uero latens haec culpa a rege discutitur, uideamus iam, qua subtilitate latentia quaeque perquirantur. Nam sequitur : APPLICATEHVC VNIVERSOSANGVLOSPOPVLI ET XIV, SCITOTE ETVIDETE,PERQVEM ACCIDERIT PECCATVM HOCHODIE. 38-39 VIVIT DOMINVSSALVATOR ISRAHELIS,QVIA,SI PER IONATHAN 366o FACTV!rl EST,SINERETRACTATIONE MORIETVR ! Quibusnimirum uerbis ordinaturn ualde iudicii ordinem demonstrauit : quia culpa prius inuenienda est, deinde poena irroganda. Nam iuclicü ordo confunditur, si ante inuentae culpae discussionem proferatur. Ne enim ante cliscussionem feriat, dicit : Applicate huc ,66, u11,iuersos angulaspopuli et uidete et scitote,per quem acciderit peccatumhoc hodie. Et, quia cognita culpa austerius ferienda est, iurat dicens: Viuit dominus, quia, si pe, Ionathan füi•m meum /actum est, absque ,etractatione morietur / Tractari quidem diutius debet, ut inueniatur culpa ; sed, postquam 3670 inuenta est, in ea uiuus aliquis relinqui non debet. Absque retractatione quidem perimitur, qui uiuere in peccato, statim ut innotuerit, prohibetur. Sed istud 'absque retractatione perimere' absque retractatione non est : quia multa conside363'

,6,,

Nl8 moucrc bella iu. • • INI uerbi] eius odd. • • cclat] negat ., • NII subtilitatc] sublimitate • • 1111 Ionatham • 111 INI sine] absque " • retractatione] rettactione ,, • NII/IIN discussionem (retractatione hit 11 i11/rofor/1 /,,,_..,,, nmi. ..,..) lllrtMJ111 Mit1]discussione C 1111. hoc pcccatum ;,,._ • 111 Ionatlwn 11• 1118 rcttactione 11• 1171 rettactione " • quidem 11• 1171 innotuerit 1innocuerit si, e 1 111. retractione • • 1171 peri.mere]perime ,;, C j scilicet P,MIII. • 111 retractiooe 11111 NII Saulis] Saul ,, 111 HII dcus] eius • 111

-7

°"'·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

388

IN LIBRVM I REGVM, V, 154-156

513

ratione pastor utitur, ut culpa, quam retractando inuenit, feriri sine retractatione et extingui uelociter possit. 155. Quod si iuxta historiam huius patemi iuramenti pondus adtendimus, et illius temporis feruorem et huius teporem pariter contuemur. Antiqui etenim patres, ut deo placerent, ad mortem filiis etiam non parcebant. Nos autem 5680 eos, quos secundum carnem diligimus, etiam tenui asperitate uerborum insequi non audemus. Ecce, qui ad regnum filium nutriebat, dicit quia, si per eum peccatum hoc factum est, absque retractatione morietur. Nos peccantes cemimus, et obiurgare PE:ccantesaut nolumus aut timemus. Quur ergo hoc 368J facimus, msi quia deum sicut illi nequaquam diligimus ? Nam Moyses, ut bene peccatum idolatriae uindicaret, leuitas uiginti tria milla uirorum illSmt occidere. In cuius nimirum exercitatione caedis dicit : Si quis est domini, iungatur mihi / Ponat uir gladium super /emur suum. lte et redite de porta 369 usque ad porlam et occidat unusquisque /ratrem et amicum et proximum suum. Quasi dicat : 'In hoc ostendet quisque, quia • 324 sit domini, si pro eius amore fratri, proximo et amico non parcit.' Dicit ergo Saul de filio, quia absque retractatione morietur : quia nobis sub redemptoris gratia iam uiuentibus etsi 369J mors non decernitur corporis, peccati non debet uita dila- PL 389 tari. Absque retractatione quippe rector interficit, cum affectus camis non adspicit; sed, cum crimen inuenit, uiolenter ferit. Retractat quidem, qui, ne scelestum acriter pungat, obsequia ab eo sibi inpensa aut consanguinitatis 3700 affectum cogitat. 158. Qua in re notandum est, quia non omnes culpae acriter feriendae sunt. Nam leues pulueris maculae melius excutiendo quam lauando aut ignem apponendo terguntur. Granes etiam culpae in omnibus aequa asperitate inse37º' quendae non sunt, quia uulnera corporum pro ipsorum corporum natura et robore uigorem exigunt medicinae. Plerumq ue tamen praelati ecclesiae,cum culpas audiunt, plus iusto inferuescunt et, dum uindictam metiuntur, nec uulnerum qualitatem nec personarum delinquentium uigorem respiciunt. 3710 Qui nimirum tolerandi sunt, cum minantur, sed ab ultione XIV, bonorum consilio sedandi sunt. Vnde et hic subiungitur: AD 39 QVOD NVLLVS CONTRADIXIT El DE OMNI POPVLO. Quia enim 3675

1878/3171

,JrGen.

22, 10.

1181/1187 efr Ex. 32, 28.

1188/1111 ibid., 26.

1171 sine retractatione] absque rctractione " 111 1178 post teporem spoti,o,, e ... hoc OIII • ., 111 1181 retractione ., ,,, - idolatriae] idololatriae 111 1188 dicit] dixit • 1181 ite] item • fratrem] suum bit t1dd. " • -• suum bit 0111. ,, 111 HII sit] si C et] uel • 111 1111 retractione • 111 Hit nobis] iam ""'1. • 111 iam 0111. • MIi retractione " 111 1117/1118 uiolentcr] uelociter " 111 1711 quia] quod 111 1708 uindictam] uindicta C 1711 de] ex " 111 111#1111111 r,lú¡,dl

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

514

IN LIBRVM I REGVM, V, 156-157

rnaiorum minae hurniliter f erendae sunt, dici tur : N ullus contradixit ei. Et, quia eorum nimietas salubri piorum consilio 3715 temperanda est, non ualde inferius, cum eandern mortem inferre filio rex ternptat, omnis populus clamat : Ergone Jonathas mNnll.• • t718.HH Vr C ", Hur 111 '711 quandocumque] quando • • t711 pracmila 0111.,, 111 '7M et ignis 0111.,, 111 perhibcntur] pcrhlbctur • • t7• uc:endenti Israheli Amalcch] snipsi n1111 • 111,· ascendenti Israhcl Arn,Jech Israheli a 111.) '711 renccnaui sk C 1111. t717 Amalcch si, C (11/1.Amalcch modos] modum ,, 111 tia pr. ut] et • • tltl ita sibi subjicere camem ;-. 11111 umquam] ita, rttll 11I,dd,m,,, 111,· inquam C sic] sibi • 111

e

e

su.

,u,

r,s".

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

410

IN LIBRVM I REGVM, V, 194-1g6

541

motus millos sustineret ? Quis ita refrenare cogitationem potuit, ut ad eam inmunditiarum obscuritas per cogitatiC'nem milla perueniret ? Sed, si de carne non tollitur turpitudo motionis, tamen turpitudinis robur eneruatur, cum motus quidem simplex in carne est, sed in motu pruritas libidinis 4750 nulla est. Hic quidem motus amalechita non est : quia menti non lambit, quam oblectare non poterit. Non potest tolli menti, quod aliquo modo inmunda non uideat ; sed in mirabilem usum pwitatis deducitur, ut inmunda uidens milla delectationis labe maculetur. Quisquis ergo sic praeest carni, 4755 quisquis sic mentem regit, ideo praeest, ideo regit, quia Amalech cuneta demoliri fortiter potuit. 115. Sed iam, quae sunt eius uniuersa, subsequenter expoXV, 3 nit dicens: NONPARCAS El ETNONCONCVPISCES IPSIVSALI(JVID,• 343 SEDINTERFICEA VIROVSQVEAD MVLIEREM ET PARVVL VM ET 476o LACTENTEM, BOVEM ET OVEM ET CAKELVM ET ASINVlrl. Quis est hic, qui parcit Amalech, nisi qui aut in cogitatione aut in ore aut in carne lasciuiae aliquid retinet ? Nam plerique turpitudinis opera non exercent, sed linguam a turpi locutione non cohibent. Plerique luxuriam per opus uitant, per cogitationem 4765 non uitant. Quidam nihil turpe agunt ; sed, quocl actu refugiunt, corde concupiscunt. Parcit ergo Amalech, qui blandimenta lasciuiae aut in locutione aut per intentionem aut per cogitationem tenet. Dicit itaque : Non parcas ei, quia de tam nequissimo uitio nihil accendi debet in mente, nihil pennitti PL 411 4770 ardere in opere. Dicat ergo: Non parcas ei, ut omneslibiclinosi motus, omnes obscenae locutiones prorsus perimantur in corpore. Dicit ergo: Non concupiscesipsius aliquid, ut penitus eradicetur a cogitatione. Quid enim est libido nisi ignis ? Et quid de carne et mente exortae uirtutes nisi flores ? Quid item .J77S turpes cogitationes nisi paleae ? Quis etiam nesciat, quia, si in paleis ignis neglegenter extinguitur, ex parua scintilla, quae remanet, omnes paleae accenduntur ? Qui ergo uirtutum flores in mente non uult exurere, ita debet libidinis ignem extinguere, ut per tenuem scintillam numquam possit ardere. 4780 Carnalium etiam cogitationum stipulas auferat, ne, dum is, qui extingui non potest, calor naturalis accenclitur, uirores uirtutum, qui per se accendi nequeunt, quasi per admixtas paleas exurantur. Quid est ergo : Non pa,cas ei et non concuf>iscesipsius a/,iquid, nisi quia luxuria omnis et in carne perfecte 4785 domanda est et a mente raclicitus extirpanda ? 186. Potest etiam intellegi: Non pa,cas, et: Non concupisces e:xeo aliquid, quia et uiri et mulieres, paruuli et lactentes mter4745

t741 pruritas] stripsi n1111 C ,· pruritus 11 111 '711 milla] nullus 11 111 '7N bouem] et pr111111. 11111 et asinum et ouem et camelum ia.,, 111 '711 padt si, C '7U lasciuae si, C '7U a/1. non C 2 111.ntp. /in. '7M pcr opus '78' et 0111. 11 • '781 parcas] ei luxuriam i"". " 111 '771 parua] praua " lldd. /orson rwt, (tf r 10111111 J. VI, 19) 11111 '787 paruuli] et prM111.d,J. C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

542

IN LIBRVM I REGVM, V, 1g6-1g8

fici praecipiuntur. Nam mulieres concupisci poterant, paruuli et lactentes ad misericordiam prouoca.re. Qui ergo sunt uiri 4790 interficiendi, quae mulleres, qui paruuli, qui boues, quae oues, qui cameli, qui asini, subtiliter considerandum est. Qui enim sunt amalechitae uiri nisi suadentes motus turpitudinis? Viri enim sunt, quia uiolenter suggerunt et corruptis mentibus semina prauitatis infundunt. Mulleres sunt mentis concu479S piscentiae, quae praedictis motibus ad fetus inpios substemuntur. Sed et paruuli et lactentes qui sunt, nisi qui de amalechitarum uirorum et mulierum commixtione generantur ? Nam, si motus malae suggestionis quasi adulter in mente recipitur, concupiscentia quasi meretrix inpregnatur. Ipsa. ergo concu4800 piscentia si nefarium effundere partum sinitur, libidinum motus iam non solum mente sed etiam in carne generatur. Qui, dum nascuntur, paruuli sunt: quia aclhuc carni uiolentiam mouendo non inferunt. Lactentes uero sunt, cum tenui et neglegenti cogitatione nutriuntur. Qui enim iam libera cogita480, tione motus turpes in carne reficit, non iam lac paruulis sed cibum adultis inpendit. Lac ergo paruulorum amalechitarum, tenuis cogitatio inmunditiae : quia, si motus turpis per cogitationem non pascitur, quasi negato sibi lacte paruuli necantur. Quod profecto lac meretrix mater ponigit: quia, dum ardor 4810 concupiscentiae mentem praeuenit, quasi ex pessima cordis ubertate agitur, ut peiores motuum soboles in carne nutriantur. 197. Quid uero in boue nisi consilium fraudulentum accipi- ,,, !44 tur, quod exemplo ueterum carnis uoluptatem suggerit, qui inter carnis opera omnipotenti deo placuerunt ? Nam quasi 4815 discretionis uomere terram mentis scindere cernitur; sed, si ex deliberatione suscipitur, iugo turpitudinis colla miserae mentís inlaqueat, quem per simulationem gestat. 198. Ouis autem nomine innocentium uita signatur. Vnde PL 412 et electi omnes redemptoris nostri uoce oues nominantur, 48%0 cum dicit : Oues meae uocem meam audiunt. Quae est ergo ouis Amalech nisi simulatio innocentiae ? Nam quidam, dum et ipsam formam humani corporis et proprietates sexus utriusque, dum insitam libidinem membris considerant, quasi naturali bono se hoc posse uti licenter putant. Quasi ergo ouis 4&2, amalechita est, quando continentibus illud quasi bonum suggeritur, quod uere bonum non esse liquido conprobatur. '811 Iob.

10,

2.7.

'7N alt. qui] quae C 1

111. 4781 cnim] ctenim ,, 111 4811 generatur] ita C ,· generantur Jorsanr«li111• 111 4817 cogitatio] cst prMIII.forstlllr,,t, • • inmunditiac] muoditiac C l 111. '811 agitur] agitatur/orsM ,,,,/i,u,, • peiorcs] pcior C '811 tcrram mentis scindcrc] scindcre tcrram,,,,, '817 qucm ita C • 111 '818 innocentium] innoccntum • signatur] ttripsi ,· sagnatur d~ C, aignificatur ,, 111 Mil et 0111. ,, 111 4814 licentcr] licencia C 1 111.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, V, 199-201 543 1N. Quid etiam in camelo signatur ? Sed camelus ruminat et ungulam nequaquam findit. Quid ergo in camelo signaturnisi cogitatio quaedam luxuriae, quae quasi a ratione incipit, sed 4830 per discretionem non finit ? Nam, dum cogitat, quasi intus camelus ruminat ; sed dum, quod cogitat, per ueritatem non disponitur, eius ungula diuidi non uidetur. Nonnulli enim continentiam professi, dum a carnis concupiscentia superantur, in coniugali uita saluari posse confidunt. Quidam etiam, 4835 dum apostoli licentiam audiunt : Vnusquisque suam uxorem habeat et unaquaeque suum uirum habeat, sine discretione personarum omnes in hoc praecepto concludunt et sacrorum ordinum uiros coniugali copula uti posse fatentur. Huiusrnodi enim sensus amalechita camelus est: quia quasi ex ratione 4840 incipit, sed ad irrationabilem uitam trahit. ZOO.Quid ergo asinus nisi aperta nequitia fornicationis accipitur ? Quosdam enim diabolus in apertum chaos fornicationis inuehit, quibusdam per fraudes inludit. Asinus etiam aliena onera portare consueuit. Doctor uero gentiurn, dum uirum sui 4845 corporis potestatem non habere sed mulierem docuit, item nec rnulierem sui corporis habere potestatem sed uirum, quid aliud quam aliena onera inuicem eos portare iussit ? Asini ergo nomine robur coniugalis copulae designatur : quia electi coniuges inuicem onera sua fortiter portant, ne per carnis infirmi48so tatem in fornicationis barathrum remissius corruant. Asinus ergo interficiendus est, sed amalechita : quia copula coniugalis in honestate thalami roboranda est, sed a turpitudine interficienda. Debent quidem coniuges debitum sibi inuicem reddere, sed turpiter conuenire non debent. Asinus ergo Amalech inter48s, ficitur, cum in bonis coniugibus et caritas tenetur honestae copulae, sed omnis obscenitas uitatur in turpi conuentione. Omnia igitur Amalech demoliri iubentur : quia, qui caste proponunt uiuere, de blandimento carnis in se aliquid retinere non debent. In carne quidem esse debent, ut bona per carnem 486o agant ; sed sic debent a carnis uoluptate per mentis sublimitatem discedere, ut contumelias de carne non tolerent. Tales quidem eos esse uolebat, quibus apostolus loquebatur dicens : Vos autem in carne non estis, sed in spiritu. 201. Sed, qui Amalech delere praecipitur, quibus adiutoXV, 4 486, ribus ad haec sufficiat, adtendamus. Nam sequitur: PRAECEPIT MU/MIi

I Cor. 7,

MIi finit] 6nitur"

tJt. habcat

0111. "111 1111.

2.

111

4844/4841 efr ibid., 4.

4811 enim] etenim" 111 '817 concludunt] concludi"

lcchitas C tN7 inuiccm 0111. " 111 Mlt t8II coniugibus] nigibus lit C 1111. et 0111. " iunctione " 111 '811 tolercnt] tollccnt si, ,,

Digitized by

Go ogle

48U Rom. 8, 9.

'8M etiam] et,, 111 t8N t811 amalcchlta] amaamalcchlta] amalcchitas C 1111. 111 '811 conucntione] con'811 sufliciat] sufficiant C 111

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

544

IN LIBRVM I REGVM, V,

201-203

SA VL POPVLO ET RECENSVIT EOS QVASI AGNOS. Agnorum nomine solent uiri magnae pudicitiae designari. Vnde et per PL 41, lohannem dicitur : Vidi sup,a montem Sion agnum stantem et cum eo centum quad,aginta quatuo, milia habentes nomen eius 4870 et nomen pat,is eius sc,iptum in j,ontibus suis. Qui enim • 34J nomen agni adsumpserant, agni dicebantur. Ipsos etiam exponens ait : Hi sunt, qui cum mulie,ibus non sunt coi,iqvinati ; ui,gines enim sunt. Quid est ergo, quod, cum Amalech deleri praecipitur, quasi agni regis milites recensentur, nisi 4875 quia, cum fornicationis spiritum delere praedicando uolumus, perf ectorum exempla producere debemus ? Quotquot enim pudicitiae gloria insignes saecularibus conuertendis ostendimus, uelut tot milites quasi agnos recensitos ad Amalech bella portamus. 4880 Z82. Possunt etiam horum recensitorum nomine ipsi ministri diuinae praedicationis intellegi. Quasi agni ergo sunt, quia per gloriam perfectae pudicitiae iam illis uirginibus cum Christo in regno gaudentibus similantur. Quibus profecto uerbis ostenclitur, quia,qui praedicationis ministeriumsumunt, 488, praecipuo castitatis fulgore ante decorandi sunt : quia, si per incontinentiam defluunt, continentes alios facere nequaquam possunt et ad tantae lucis bonum prouocare non praeualent, qui eius radios in propriae conuersationis fulgore non habent. Bene ergo dicitur : Recensuit eos qua.si agnos : quia 4890 pudicos ualde esse eos oportet, qui fornicationis effugare spiritum per accepti ordinis potestatem debent. Vnde et in euangelio eis dominus dicit : Sint lumbi uest,i p,aecincti et luce,,uu a,dentes in manibus uest,is ; ut uerbum praedicatoris subditi audiant, sed eos ad bonum castitatis, quod audiunt, exempla 4895 lucidissimae conuersationis trahant. 203. Vnde bene perfecto numero designantur, dum subdiXV, 4 tur : DVCENTA :MILIA PEDITVM ET DECEM MILIA VIRORVII IVDA. Peclitum nomine electi figurantur, non cum alta praedicant, sed cum per bona exempla caelestis itineris rectitud.i4900 nem aliis demonstrant. Peclites quidem gressibus currunt, quo producere arma uolunt. Quid uero sunt exempla castitatis nisi caelestium militum terris inpressa uestigia? Nam, ut uitia libidinum in lubricis f eriant, ad cordium eorum tenebras cum bonorum exemplorum luce festinant et quasi gressu 490, peruenientes hostes perimunt, qui, postquam per opera cognos'818/'870 Apoc. 14, 1.

'871/'871 il,id., 4.

t811/t811 Luc. u, 3'·

MN rcnccoauit si, C 1 ••

..., pudicitiac] ita C (pudicie 1111.),· pmdeotiae • • Syon C aa habentea] habeotia "• ase etiam] autcm praecipuo ru&r. C I 111. '811 et 0111.11111 '811 praeclicatoris] praeclicationia "• '8H dum] cum • 111 tHI demonsttant] stripsi n1111 • • ,· demooatratur C et

0111. " • 11111 4881

Digitized by

t8l8

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM·, V,

203-204

545

cuntur, corda peccatorum ad pudicitiae bonum trahunt. Cum ergo per exempla castitatis peccatorum cordibus tenebras inmund.itiarum destruunt, peclites recte nominantur. Et, quia non solum praetextu corporalis mund.itiae splendidi sunt sed 4910 etiam luce cordis, ducenta milia esse perhibentur. In centenario quippe et milenario numero omnis decalogi summa concluditur. Perfecti ergo uiri in ducentis milibus continentur, quia per diuinam gratiam tam corporis continentia quam integritate mentis ad summam pudicitiae arcem peruenerunt. Tam 4915 enim in corpore quam in mente habent perfectionem in intentione. Vel, quia non remisse aut neglegenter deo per pudi- PL 414 citiam serniunt, centenarium habent operis et, quia ei seruire non desinunt, habent millenarium multiplicationis. 284. Sed fortes et assidui sunt ad continentiam corporis, 4920 perfecti et instantes ad circumspectionem cordis perfectione uirtutis. Talem quippe etiam apostolus uiduam esse praecipiens ait: Vt sit sanctacarneet spi,itu. Sancta quippe carne et spiritu est, si perfectione castitatis, qua fulget in corpore, fulget etiam in mente. Quod si uiduae tales sunt, quales esse 492, iussae sunt uirgines I De illis namque pluribus sub unius descriptione dictum est : Adstitit f'egina a dext,is tuis in ueslitu tleaurato. In eodem quoque psalmo laudatur eadem regina, "'346 cum dicitur : Omnis gloria filiae ,egum ab intus, in fimbriis au,eis ci,cumamicta ua,ietatibus. Quid enim uestitus aureus 4930 nisi decor et honor est corporis uirginalis? Vestitus quidem dicitur, quia foris fulget in corpore; aureus autem, quia praecellit dignitate. Omnis namque metalli species auro inferior est. Sic nimirum omnis pudicitia alia decori uirgineo conparari non potest. Quid est ergo, quod dicitur : Omnis 493' gloria filiae ,egum ab intus, si foris esse gloria uestitus aurei praedicatur? Si enim foris est aliqua magna aurei uestitus gloria, intus omnis gloria uideri non potest. Quid est ergo, quod omnis gloria intus esse perhibetur, nisi quia et illa, quae foris est, gloria cum aliis innumeris intus esse cognoscitur? 4940 Aurea enim uirginitas non est, si foris est et intus non est. Quia ergo intus et foris est, quia eadem splendet in corpore, eadem fulget in mente, omnis gloria filiae regum intus e~e sentiri conuenienter potest. Ornnis gloria intus est : quia foris MIi I Cor. 7, 34. MIi ibid., 14.

MH/Dff

Ps. 44,

10.

DU/tnt

ibid., 14-1s.

tlH/

4117 peccatomm] in prfl1111. 111 tnt summam] summa C 1 111. tltl/'911 in intentione] intentionis • 111 '911 sed] qui add. C tllt quippe] quidem • • uiduam apostolus i1111. • 111 MIi fu1get in corpore 0111. p,r bolllOIOt. C 1 111. tll8 gloria] eius add. " • regum] regís " 111 MIi quid] eet l:Jietllld. "• MIi est hi& 111 '811 namque] autem • 111 MU pudicia sie C l •• •• perbibetur] cognoscitur pri111smpsit C, (JIIOd nwr. ip,11

°"'·•

1 ••

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

546 IN LIBRVM I REGVM,V, 204-205 sola, intus sola non est. Quia enim multae sunt uirtutum 494S claritates in mente uirginis, sic uirgineus splendor 8$erltur, ut cinctus omni gloria praedicetur. Hoc nimirum est, quod subsequitur : In fimbriis au,eis ci,cumamicta ua,ietatibus. Fimbriae enim aureae sunt claritates uirtutum a mente numquam deficientes. Fimbriae quidem finales uestimenti partes 4950 sunt. Quae idcirco in sponsae Christi decore laudantur : quia milla est uirtutum gloria, si lucere ante uitae consummationem desistat. Regina ergo a more dicitur, in uestitu aureo uirginitas praedicatur. Sed omnis gloria in tus et in fimbriis aureis et uarietate circumamicta asseritur, ut innumeris uirtutibus adiuncta 49s, integritas usque in finem deduci debere sentiatur. Bene itaque contra Amalech ducenta peditum milla recensentur: quia illi ad debellandos inmundos spiritus idonei per exempla castitatis sunt, qui eam tenere didicerunt et in luce operis et in splendore circumspectionis. 496o 205. Quia item eruditi ac perfecti sunt uerbo dei, decem milium uirorum luda numero demonstratur. Viri etenim sunt fortitudine, luda autem praedicatione. luda etenim confitens interpretatur. Sed denario numero designatur, quia perfectionem doctrinae per gratiam sancti spiritus adsecuti 4965 sunt. Vnde et Moysi decem legis praecepta tribuuntur, quae dei digito descripta sunt. Quid est enim digitus dei nisi spiritus sanctus ? Qui, cum legem scripsit, hanc utique in decem praeceptis edidit : quia, etsi in ea carnale aliquid foris protulit, intus hanc spiritalis intellegentiae perfectionem signauit. 4970 Decem milia igitur uirorum luda contra Amalech perducendi sunt, ut fornicationis spiritus aptis uiribus superetur. Lambit quippe suggestione : quia lenia et blanda consulit, sed rerum, quae lambendo consulit, menti per cogitationum phantasias ostendit. Ergo, ut mens obscena sibi a daemonibus ostensa 497' non uideat, electorum ei exempla reuelanda sunt et, ut eam suggestionibus turpibus inmundus spiritus delinire non possit, lingua praedicatorum debet per pudicitiae laudem tangi. Lingat hanc praedicator, ut malignus spiritus lingere nequatN7 Ps.

44,

14-11.

Mll/flN

Ex. 31, 18.

fNI cinctus] intus ,, 111 omni] omnis • 111 tN7 frimbriis si, C tN8 enim] quidem pri,u stripsil C, IJIIOd torr. ipsa 1111. uirtutum 0111. • 111 ... quia] qua C 1111. MIi dcaistat] dcaistant C 1111. a mote] smpsi ,,o,· amoie C • 111 MIi deberc 0111.,, 111 Gll/818 sunt per cxempla castitatis ia. • • '818 didicerunt] dicerunt C 1111. "81 demonstratur] ita C l 111.111,· demonsttantur C S 111. • MIi designatur] ila C l 111. 111,· dcaignantur C S 111. ,, MM spiritus sancti i•. "111 adsecuti] consecuti,, 111 tlN descripta] scripta • • t111 etsinea si&C camalc] s,ripsi t1111111 •; carne C ..... perfcctionem] perfcctione C '871 pcrduccndi] producenda ,, • MU fomicacationia si& C aptia] apti III MIi lcnia] leuia 111 871/871 renun quae] il• C, llbi t.111111IIIJX (JllllllkUII Mjinr, llidel#r ,· res quas • • flll mcnti "71 ci OIII. 11 111 "" debct] dcbcnt C pudicic si, C 1 ••

°"'·• •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 41s

547 quam possit ; ut hanc uerbis oblectet, ne, cui caelestia desunt, 4980 hanc diabolus per suggestionum oblectamenta dilaniet. Contra duplex ergo bellum cordis quia duplex necessarium est bonum auxilii, bene contra Amalech et pedites et uiri luda parari perhibentur. Si quis autem alias per pedites, alios per uiros luda uult intellegi, sensus aperte ueritatis patet : quia summi 49s, doctores habent, qui docere nesciant praedicatione, prodesse autem ualeant opere. Z08. Sed iam recensiti ad tanta proelia audiamus, qua arte XV, 5 subsequenter dimicent. Sequitur: CvMQVEVENISSETSAVLAD CIVITATEM A:MALECH, TETENDIT INSIDIAS IN TORRENTE. Quis 4990 est hic torrens nisi ille, de quo per psalmistam dicitur : De '°"ente in uia bibit ? Torrens quippe decursum nostrae mortalitatis designat. Saul ergo in torrente insidias tendit, quando praedicator ecclesiae aeternis praemiis considerationem nostrae mortalitatis inserit. Vt enim lubricas animas quasi per fraudem 499, capiat, modo caelestia loqui inchoat, sed repente ad exponendam aetemarum poenarum acerbitatem conuertitur, ut securae in carnis delectatione mentes terreantur. Quasi enim per fraudem educit et per insidias percutit, dum laeta Ioquens ad audiendum prouocat ; et mortis tristia inserit, ut audiant Iubrici, quod expauescant. Saul ergo ad Amalech ciuitatem uenit, cum doctor munita per inlicitum amorem corda peccatorum dulcecline aetemae iucunditatis adtrahit. Sed insidias ei in torrente absconclit, quia mortis considerationem inducit; ut quasi ex insidiis erumpentem contra se militem pecca5005 tor uideat et, dum se uelociter moriturum considerat, moram peccati tendere ultra pertirnescat. XV, 6 ZO'i.Sequitur : DIXITr••· ••

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, VI, 57-58

585

57. Sed, ut dixi, simulata bona malorum saepe doctores non pro ipsis sed pro aliis sustinent : quia, quod simulate agunt, PL 44S non simulatoribus sed uidentibus prodest. Saepe quidem electi simulata bona malorum uident : quia, qui corda nesciunt,. 136o bonum, quod fulgere uident exterius, imitantur. Saul ergo Samuhelem, ut secum ad adorandum dominum reuerteretur, rogauit; sed ille reuersus Agag in frustra concidit : quia electi doctores per opera, quae reprobi faciunt, electos ad bene uiuendi studia conuertunt. Sed, quia idipsum dispen136, satiue, id est propter aliud, faciunt, cum dispensationis necessitas transit, ipsos reprobos, quos quasi ad bona opera sequuntur, ad reprobi cordis inpaenitudinem lapsos deserunt. XV, Bene itaque subditur : ABIIT AVTEMSAMVHELIN RAMATHA, 34-35 SA VL VERO ASCENDIT IN DOMVM SVAM IN GABAA ET NON VIDIT 1370 SAMVHEL SAVLEMVLTRAVSQVEAD DIEMMORTISSVAE.Quae est domus transgressoris nisi consuetudo praui operis ? Quisquis enim in peruersa consuetudine clauditur, quasi in domo conuersatur. In domum ergo suam Saul ascendit, quando • 3H reprobus quisque post increpationem doctorum ad mali operis 137, usum redit. Quasi enim ad plana descendit, quando humilitatem simulat, ut praesulum mandata cognoscat. 58. Quid uero est, quod prius Samuhel abire quam Saul in domum suam ascendere dicitur? Sed, ut dixi, cum necessitas aliorum non est, manere cum uersuto electus praedicator non 1380 potest. Et, quia in absentia doctoris simulator proficit, Saul in domum non abiit, sed ascendit. Ascendere qmppe reprobis est de malo ad peius proficere. Cum item discedere superbus dicitur, ascendere perhibetur. Ascendere quippe in domum suam superbo est superbiendo usque ad mensuram, qua 13s, damnandus est, se extollere. Domus namque superbi est nequitiae suae mensura. Dum enim per prospera saeculi agere tyrannidem, conturbare terram, premere bonos, innocentes affligere permittuntur, quid aliud quam ascendere superbi uidentur ? Sed, quia praefinitum est a deo, quantum noceant~ 1390 quantum saeuiant, quantum per tyrannidem se extollant, usque ad domum suam ascendere permittuntur. Domus namque eorum mensura nequitiae est, in qua semper erunt : quia, ubi ad plena flagitia uenerint, rapiuntur per mortem,. per aeterna tormenta puniuntur. Quasi enim in domo manet,. 1111 tfr n. 49.

1ns tfr n. 57.

1111 quia] sed prt11111. 11 111 qui o•. • 1111 fulgere] fulget • uident J uidetur 111 ergo 0111. • • 1111 frustra] frusta 11111 1171 Samuhel SaulemJ rotÍOIII t011ltxl11.1 mibn,dw,, tollÍ,io. •isi forso11si111plki1,rl,g,,u/11,,,sil Saulcm (efr /. 1410) ; Samuhelem lllni/1110 ,rror, C • (efr ibid.), Samuel 111 1177 eat uero i"" .. 11 111 1181 discedere] descendere " • 118' qua] quam C 1187 contur11M per aetcma] et pra1111. C 2 111. 11111 ba~] turbare 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, VI, 58-61

586

qui a conuersationis suae poenis egredi numquam potest. Quod non solum de superbis sed de luxuriosis et omnibusreprobis conuenienter intellegi potest. In ascensu quippe et non in domo adhuc erant, de quibus clicitur : Nondum inpleta sunt peccataamorrheo,um.Hinc item beatus Paulus apostolus dicit : 1400 Vt inpleat peccata sua. Ergo ad domum ascendunt, quando profectu mali ad opera nequiora proficiunt, pro quibus aetema tormenta sustinebunt. 59. Samuhel autem in Ramatha abire dicitur. A reprobis quippe diuisi doctores non eunt, sed abeunt. Vadunt quippe, 140, quando corrigendos deserunt : quia, quos uelut irati dimittunt, ab eis post modicum bona emendatione inuitati redeunt. PL 446 Abire ergo doctoris est inpaenitentes inpios perpetua animaduersione deserere. Sic enim peccata ad mortem per inpaenitudinem operantes deserunt, ut ad eos redire ulterius non 1410 cogantur. Bene ergo dicitur: Non uidit Saulem usque ad diem mortis suae. Et, quiahoc esse agendum in summae ueritatis contemplatione percipiunt, in Ramatha abire memoratur. Consummata namque uisio est intimae ueritatis ratio perfecta. Ne ergo praedicatorum districtio nimia esse a camalibus 141 J iudicetur, cum ab ecclesiae communione reprobas in perpetuum separant, audiant, quia Samuhel, postquam in Ramatha uenit, Saulem ultra non uidit: quia illum doctor aeternaliter diuidit, quem pertinere ad electorum numerum non cognoscit. 88. Sed hoc fiducialius creditur, si in forma Samuhelis prae1420 dicatorum sanctae ecclesiae caritatis affectus esse districtius uideatur. Districtionis quippe zelus ostenditur,quia non ui~ Saulem usque ad diem mortis suae memoratur. De affectu uero XV, 35 caritatis subiunctum est : VERVMPTAMEN LVGEBAT SAMVHEL 139J

142,

1430

SAVL, QVONIAM DOMINVM PAENITEBAT, QVOD CONSTITVISSET REGEM SAVLSVPERISRAHEL.Quid enim est, quod luget, quem

cemere dedignatur, nisi quia et cum zelo rectitudinis sa.ncti doctores habent affectum magnae caritatis ? Ipsa autem caritatis magnitudo ostenditur, quia proiectum regem plan- • gere perhibetur. Quo ergo affectu electorum subditorum peccata plangunt, qui pro proiectis reprobis plangere tam affectuose didicerunt ! 81. Instantia namque luctus ostenditur, quia subiunctum t•8/11N

Gen. 1s, 16.

HII I Tbcss.

2,

16.

tlN sed] et adt/. 11111 HII inplcat] ita C • ,· implcant fors1111 1111/im (efr MM-. XXV, !3 ,· In Bz_tth. XI, !S) 111 Hot proficiunt] pcrficiunt C HII post HOI redirc] rcdircnt " 1'11 dicitur] dixit • • modicum] postmodum 111 Saulcm] Saul Samuclcm 1111111if11toerrore(,fr J. 1110),, 111,· ultra adt/."111 1-111 memoratur] mcmorantur C l 111. Htl postquam Samuhcl i"". ,, 111 1417 Saulcm] Saul "111 1-111 6ducialius] fiducialitcr" 111 HII afícctus] et pt'MIII. C cssc 0111.,, 111 Hn Saulcm] Saul "111 107/109 caritatis, ipsa ... pcrbibctur ? i11ltrp1111g. 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

374

IN LIBRVM I REGVM, VI, 61-62

XVI, 1

587

est: DIXITQVEDOMINVS AD SAMVHELEM: VSQVEQVOTVLVGES SAVLEM, CVM EGO PROIECERIM EVM, NE REGNET SVPER ISRA-

HEL ? Cui enim dicitur : Vsquequo tu luges, instanter lugere declaratur. Magnus ergo est affectus sanctorum, etiam cum austeritatem uindictae exterius proferunt. Nam foris saeuiunt, sed intus per amorem liquescunt. More matrum paruulos uerberant, sed affectu gemunt cum paruulis, quos castigant. Sed 1440 quid est, quod dominus ait : Vsquequo tu luges Saul? 'An potest mater filium morientem cemere et per scissionem uiscerum nequaquam flere ?' Mortuum sine luctu tolerat, quae moritur, cum ille non moritur sed infirmatur. Quid est, quod dicit : Vsquequo tu luges, nisi quia perditi nimie lugendi non 144s sunt ? Nam saepe doctor de perditione subditi uehementer affligitur, sed respectu summae iustitiae consolatur. Hoc ergo dicere dei ad prophetam quid est, nisi praedicatoris mentem per intemum solatium ab afflictione releuare ? &Z. Et, quia lapsis praelatis electi per diuinam miseriXVI, 1 1450 cordiam subrogantur, subiungens dominus ait : INPLE CORNV 143s

TVVM OLEO ET VENI, MITTAM TE AD ISAI BETHLEHEMITEM; PROVIDIENIM IN FILIIS EIVSMIHI REGEM.Quasi enim lugentem

consolans ait : 'Quur proiecti persona plangitur, cum melior PL subrogetur ?' Vnde et Saul non prouisus, Dauid autem pro14,s uisus ostenditur. Quantus ergo et qualis fuerit, tacita consideratione pensetur, qui iudicio et electione dei omnipotentis decemitur. Quid est autem, quod deus prouidet et propheta ad ungendum mittitur, nisi quia sanctae ecclesiae spiritales mores describuntur, quae constituere nulla cernitur, nisi quae 146o praeeligere et praeordinare deum contemplatur ? Veni, inquit, mittam te ad lsai bethlehemitem; f,'faeuitli mihi in filiis eius ,egem. Quasi dicat : 'A te nihil praesumas; sed illum, quem praeuidi, ordinando subsequeris.' Vnde et paulo post subdit dicens : Et unges, quem monst,aue'fo tibi. Quid est hoc, 146, nisi quia prophetae esse debent, qui in culmine ecclesiae alios uolunt ordinare ? Praeuisum namque a deo cognoscere possunt, si ad inueniendam personam eligendi pontificis sacras scripturas consulunt. Quasi enim loquente deo ostenditur, cum talis pastor elegitur, qualis per sacrum eloquium com1470 mendatur. Ad litteram uero Samuheli 'ueni' a domino dicitur, 14H I Rcg. 16, 3. HII dixitquc] dixit,, 111 ta.& Saulcm] Saul,, 111 HO tolerat] tolcrant C 1 • •• tollcrat • HG moritur cum ille non 0111.p,r bo1110,ot. 111 14-M lugcs] Saul ddd. • 111 nimic] nimis 111 Hit Ysaif,r, 11111p,r C bethclcmitcm ita 11111pw ,, HM subrogctur] subrogatur 111 HII quantus] quantum ,, tacita] citata 111 Hl8 ungucndum C Hit pracuidi] ita C ,, (efr 11.1463, 1466, 1487 inucnicndam] inucnicndum 111 HU 1636) ,· prouidi 111,· cnim add.,, 111 consulunt scripturas i1111. ,, 111 deo C l 111.111/). /in. 1471 ucni] ucnirc 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

447

588

IN LIBRVM I REGVM, VI, 62-65

ut a reprobi et abiecti regis conpassione reuocetur. Si uero luctu assiduo lapsi restitutionem poscebat, ei uenire fuit a tali intentione quiescere. 83. Et comu suum oleo inpleuit, quia pastoralem sublimi14n tatem in ungendo rege laudis nitore temperauit. Comu quippe aspero Saulem inpetiit, quia peccantem uelut magno inpetu prostrauit dicens : Quia p,oiecisti sermonem domini, proiecit te dominus, ne sis -rex. Quid est ergo, quod comu inpleri oleo praecipitur, nisi quia ungendi regis iustitia commendatur? 1480 Quasi dicat : 'Rex, qui modo ungitur, non erit increpatione f eriendus sed mirae laudis fa u ore praedicandus. Non eget inpeti sed foueri.' M. Ad Isai bethlehemitem mittitur, ut rex, qui elegitur, pennansurus ~ doceretur. Per patriarcham quippe Iacob ,,, 375 1485 longe ante regni mansuri status ostensus est, quia dixit : Non deficiet sceptrum de luda et dux de /emoribus eius, tlonec ueniat, qui mittendus est. In filiis Isai ergo rex prouisus ~ritur, ut rex, qui ungi praecipitur, non ut Saul recessurus sed durabilis doceretur. Quasi prophetam in abiecti angustia 1490 tabescentem excitet dicens : 'Quur abiectus pro culpa plangitur, cum tam laudandus subrogetur ?' 85. Haec autem ad litteram tetigimus ; nunc sub litterae narratione praelatorum nostrorum electionem uideamus. XVI, 1 Quid est, quod comu oleo inplere praecipitur, nisi quia talis in 1495 sancta ecclesia pastor eligendus est, qui non argui uelut transgressor debeat, sed ad exemplum aliorum miris laudibus commendari ? Cornu namque telum animalium est. Auctoritas autem et increpatio summi antistitis quid sunt aliud nisi tela? Comu quippe feriunt, quando peccatoribus per increpationum 1500 acumina coniunguntur. Ferire etenim comu est peccatores acute redarguere. Comu ergo oleo inpletur, quando praedicatorum sublimitas non habet asperitatem minarum sed blandirnenta fauorum. Vel comu oleo inpletur, quando electo pastori simul datur et sublimitas culminis et uirtus unctionis ; PL 448 1,0, quando et sublimis gradus ascenditur, sed, qui ad alta sustollitur, meritorum ubertate repletur. Comu ergo pleno sacerdotes unguntur, qui ad summum gradum perueniunt cum plenitudine gratiarum. Quia uero in oleo ignis accenditur, oleum 1,n/HH

I Reg. 1, 1 26.

H81/Hl7 Gen. 49, 10.

Hit abiecti] abiecisti C, '°"· ips111 •· HH ungucndo C H71 Saulan] 1,,1 sis] sit • HII foueri] faueri • HN docactur] smpsi Saul • • n1111 C • (ef r l. 1489) : doccat • H87 ergo Isai iu. " 111 prouisus] pracuisua ,• H81 doc:cretur] s&ripsi"""C (efr /. 1484) ,· doccatur • • HH tam o•. • laudandus nsr,. C I ,1 3 111. HII incrcpationum] increpationcm • 1111 ergo 0111. • 1111/1111 pracdicatorum] pracdicatoriu • 1111 u.ero C J •·

s"P.mu.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, VI, 65-67

589

doctoris amor est cordis. In quo ignis accenditur, quia in pinguedine oris uirtus et gratia ardet spiritus sancti. Quia ergo pinguedinem magnae caritatis habere doctor debet, rex, qui ungi praecipitur, pleno comu ungi perhibetur. Dicitur etiam plenitudo comu pro perseuerantia gratiarum. Nam, qui ante fi.nemdeficiunt, ungi comu plenitudine non merentur. 1515 88. Adhuc quoque dicendurn de comu huius plenitudine est, quia idcirco praecipitur, quia magna unctione indiget, qui de sua plenitudine replere alios debet. Vnde et Moyses tam plenus extitisse dicitur, ut de spiritu eius dominus tulisse et aliis dedisse doceatur. Vel comu prophetae inpletur, cum 1520 pontificalis sublimitas ad perfectiora docenda praeparatur. Quando enim ecclesiae principes ordinantur, eis, quae agere debeant, semiplena praedicanda non sunt. Comu ergo pontifi.cesinplent, quando plenas atque perfectas uirtutes proferunt, quaselecti ecclesiae principes imitentur. Quia uero ipsi, qui un1525 gunt, esse spiritales debent, comu iubentur inplere. Comu quidem de carne est, sed clausum in carne non est. Comu ergo spiritalis conuersatio doctoris est. Comu uero oleum effundit, cum ille alta praedicat, qui haec alta conuersatione demonstrat. Comu ergo oleo inplere est praedicationem magna30 rum uirtutum in alta conuersatione suscipere. Et in ca.pite effundit, quando in mente illius inprimit, qui ad summum ordinem nouus uenit. Quando ergo electi promouentur, pleno comu unguntur, qui ad altitudinem ordinis proficiunt uirtute perf ectionis. XVI, 1 1n, 87. Sed propheta ad Isai bethlehemitem mittitur, rex in eius filiis praeuidetur : quia ille pastor elegitur, qui ecclesiastica religione eruditus est. Bethlehem quippe, quae domus panis dicitur, quid rectius quam unamquamque designat domum religionis ? Panis namque nomine doctrina perf ectionis osten1,40 ditur, Paulo adtestante, qui ad conuersionem debiles excitans ait: Lac uobis potum dedi, non escam. Nondum enim poteratis, sed necdum potestis. Si enim lac paruulorum est, panis non est nisi perfectorum. Vnde et de perfecti uiri robore dictum est : In excelsis habita.bit, munimenta saxcwum sublimitas eius, panis 1,4, ei datus est. In domo ergo panis rex ad ungendum quaeritur: quia utiliter promouentur, qui in perfectae conuersationis ordine nutriuntur. Ille etenim facere fortes alios potest, qui 1,io

1,

1117/1111 efr Num. n, 25.

1N1/110

I Cor. 3, 2.

1Ml/1NI

Is. 33, 16.

1111 ignis] igne C quia] qui C 11'1. 1111 perseuerentia sit C 1111. 1111 unctione] ita, r,tll Id llidthlr, 11111,· actione C 11H clecti] it., rwt, 111#ilkhw, "• ; e1ecteC 1118 ille run-. C l 111. 1111 qui] quiaforsa,, .,/i,u 11111 1111 Ysay C 1111 praeuidetur] i14 C 11(,fr l. 1461); prouidetur 111 1UI Bethelem sit • quippe] igitur • 111 1118 rcctlua] aliud • 111 1161 excclsis] ecclesiis 1111111iju10 ,rror, C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

111376

590

IN LIBRVM I REGVM, VI, 67-70

remissa et neglegenti conuersatione nutritus non est. In domo igitur quaeritur panis, quia in promouendo antistite semper 1 ssoquaerendum est robur conuersationis. 88. De congregatione quidem debili fere numquam accipitur persona uirtutis. Vnde bene in Isai filiis quaeritur, qui salus domini aut certe salus absolute nominatur. Salus quidem recte praelatus dicitur. Quid enim sunt peccata et uitia nisi languores animarum ? Electus autem praedicator per integritatem sanae doctrinae, per soliditatem innocentiae, per splendorem electae uitae salus domini recte nominatur. Alii quidem sunt doctores, quorum sermo serpit sicut cancer. De horum quippe familia rex non adsumitur : quia aegras 156o mentes ad salutem non ducit, sed interficit. 89. Et notandum, quia Isai alio nomine Iesse dicitur. Duplex quidem nomen habet, quia bonus doctor non semper in pace est. In pacis quidem tempore salus domini dicitur, ut bellorum uulnera quasi intra domus secura uestibula sanare doceatur. 1s6sIn bello autem Iesse nomen habet, quia et se ipsum fortiter munit et alios ualenter protegit. Iesse quippe insulae leuamen dicitur. Quid autem insulae nomine nisi mentes temptationum fluctibus uallatae intelleguntur ? Insulae quidem sunt : quia, etsi magnos conflictus sustinent, non mouentur. Vnde et electo1570 rum uictoriam psalmista praedicans ait : Dominus regnauit, exultet ter,a, laetentur insulae multae. Dominus quidem regnat, quando eius sedem, electas uidelicet mentes, turbo hostium nullus inquietat. Sed laetatur terra, quia solida corda doctorum gratulantur. Laetantur insulae: quia, qui per eius gratiam 1,n temptamenta superant, maiorum auditores hilarescunt. Terra quidem est mens fortis et firma lingua doctoris. Insula uero dicitur cor forte subiecti, quod ad.bue temptamentis inpetitur, sed non mouetur. Quid est ergo, quod Iesse leuamen insulae dicitur, nisi quia per robur doctorum minorum corda suble1580 uantur? Nam inter tot fluctus temptamentorum corruerent, si non maiorum robore ad altae uitae desiderium eorum corda leuarentur. 70. In Isai ergo et Iesse filiis rex latere describitur : quia illi utiliter ad ecclesiae culmen ueniunt, qui electorum ma1585 gisterio et pacem custodire et disponere siue conficere spiriXVI, 1 talia bella didicerunt. Bene ergo dicitur : PROVIDI ENIM IN FILIIS EIVS MIHI REGEM. In bis quippe, non in aliis, rex proui-

is,,

1171/1171 Ps. 96, t. 1MI scmper 0111. • 111 11H solitatem sit C 1111. 111,1 uulnera] munera 111 1111 conflictus] confluctos C 1111. 1171 ait] etprM111. C 1171 exultct] exulte forsa11ob prillltJIIIlilltrtJIII 11«isIIIJ. e 1 111. 1174 qui] cum ,, ,,, pcr 1171 lingua C 2 111.sllj). /i,,. 1178 sed non] nec tamm ,, 111 1181 filiis] filii • 1187 /1188 prouidetur] praeuidetur ,,

º·· ,,,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 449

59r detur : quia ad culmen ecclesiae per diuinam gratiam nulli perueniunt, qui electorum magisterium per omnes temporum 1590 ordines non sequuntur. XVI, 71. Sequitur: ET AITSAMVHEL: QvoMODOVADAM ? AvDIET IN LIBRVM I REGVM, VI, 70-73

2-3

ENIM SAVL ET INTERFICIET ME. ET AIT DOMINVS: VITVLVM DE ARMENTO TOLLES IN MANV TV A ET DICES : AD IMMOLANDVM DOMINO VENI. ET VOCABIS ISAI AD VICTIMAM ; EGO OSTENDAM: 1595 TIBI, QVID FACIAS. Quid his uerbis ostenditur, nisi quia

tyrannorum uersutia atque saeuitia quandoque est pia fraude deludenda ? Praecepto namque domini de annento uitulus tollitur, immolatio simulatur et ad regiam unctionem peruenitur : quia, dum nocere tyranni cupiunt, obicienda sunt eis 16oo quaedam, quae credant, ut nocendi aditum non inueniant. Sed sic tyranni deludendi sunt, ut caueatur culpa mendacii. Quod ,,, 377 tune bene perficitur, cum illud fit, quod asseritur, sed, quod fit, sic dicitur, ut celetur : quia ex parte dicitur, ex parte reticetur. Prophetae namque Samuheli praecipitur, ut ad un16o5 gendum regem uadat et se immolaturum domino, non regem uncturum asserat; ut immolans uerum dicat et unctionem celans tyranni saeuitiam uera dicens deludat. Quia enim PL 450 immolaturus abiit, paulo post manifeste exponit, ubi dicit : Sanctifi,cauit ergo Isai et fi,/,ioseius et uocauit eos ad uictimam. 1610 7Z. Sed iam melius agitur, si, quid spiritaliter designent ista, uideamus. Quid est ergo, quod uitulum in manu propheta tollit et sic ad ungendurn regem peruenit ? Sed uitulus quid est nisi splendor imaginis redemptoris ? Quia enim eum, quem elegit, conformem facere redemptori studet, quando formam 1615 ipsam redemptoris praedicat, quasi uitulum portat. Et, quia splendorem dominicae conuersationis, quem praedicat, in uirtute operis monstrat, uitulum, quem de armento suscipit, per manum ducit. Vitulum namque in manu tollere est praedicationem dominicae conuersationis seruare in uirtute operis. 1620 Sic nimirum uadens non occiditur, aliter occiditur: quia, qui dicit et non facit, oris proprii gladio condemnatur. 73. Quid est, quod dicere iubetur: Ad immolantlum domino ueni? Quid est item, quia facit, quod dicit, dum uenit et immolat, nisi quia tantae debet esse efficaciae, qui alios promouet, 1625 ut bona non solum dicant sed etiam persuadeant? Immolationis quidem uictima, quae in prophetae manu uidetur, in altari cognoscitur. Quid enim est cor electi auditores nisi 1-

I Reg. 16, 5.

1111/llH tfr Rom. 8, z9.

1111 dominus] Samuelpr11nr. MI. C 11M ego] ctproe111. (tfrl. 1639) 111 •eis] ei • •sed 0111. ,, 111 11U 11/t. ex parte] et prMIII.• 111 11H elegit] cligit '1111 1111 portat] in manu prlMIII. • 111 1111 alitcr] alter C I 111. occiditur] occidetctur ,, 111 11H promouct] promoucnt C I 111. 1111 dicant] dicat ,, 111 pcnuadcant] pcnuadcat ,, 111 1117 cst cnim ia. • 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, VI, 73-75

592

altare dei ? Quando ergo bona doctor loquitur ore et ostendit opere, uitulus in manu est ; quando autem et, quod dicit et 1630 agit, auditoribus persuadet, uictima in altari. Tune ergo immolat, quando electa corda per amorem suscipiunt hoc, quod in uerbo et exemplo doctoris radiat de imitatione redemptoris. 74. Sequitur : Et uocabis Isai ad uictimam. Fortasse hoc 1635 locus iste insinuat, quod praeter praelatorum conscientiam subditi promouendi non sunt. Isa.i ergo prius ad uictimam uocatur, ut bonum, quod subire subiectus cemitur, prius in magistri sui mente fundetur. 75. Bene subiungitur: Et ego ostentlam tiln, quid /acias. IdXVI, 3 1640 ipsum quoque exprimens ait : ET VNGES, QVEK KONSTRAVERO TIBI. Nisi enim Isai prius uocet, ei, quae facienda sunt, non panduntur : quia sine magistri uoluntate aliquid de subiecti persona faciendum non est. Illo ergo uocato, quod est faciendum, ostenditur : quia cum uoluntate religiosi doctoris subie164s cti humilitas ad arcem sustollitur praelationis. Quid est autem, quod dicitur : Vnges, quem monst,aue,o tibi, nisi quia electi pastoris aequales discipuli omnes non sunt ? Sunt namque ex illis alii utiles ad oboediendum, alii et humiliter oboediunt et iubere discrete didicerunt. Dicitur ergo: Vnges, quem monst,a16,0 uero tibi; ut, cum ad culmen sacerdotii persona quaeritur, cum magna subtilitate requiratur. Quibus nimirum uerbis ordinatoribus ecclesiarum in electione aliorum nihil suum relinquitur : 'Quem, ait, monstrauero, illum unges.' Qui sunt, qui ungunt, quos non monstrat deus, nisi qui camali affectu ad 16,s ecclesiarum culmen ordinandos ducunt, qui non merita discernunt sed personas accipiunt ? Isti quidem reges ungunt, sed non qui a deo monstrantur. Quod suum est, faciunt ; quod dei est, tollwit. Dei quidem personam monstrare est ordinatoris PL •P praebere unctionem. Dum ergo ipsi sibi monstrant, quos • 378 166o ungant, et ipsi ungunt, quos eligunt, habere deum cooperatorem nolunt. Vnde et per prophetam Osee de talibus electis dominus conqueritur dicens : lps, ,egnaue,unt, non ex me; f>rincipesextiterunt et ego igno,aui. Dicitur ergo electis, quod audire non possunt reprobi : Vnges, quem monstrauno tiln; 166, ut nullus promoueatur, nisi qui dignus tanto ordine scriptu1111/1111 Os. 8,

•·

·altari] cst odd.11111 1111 immolat ru'1'. C 1 •• 1U7 prius 0111. 111 1111 ego 0111• ., • 1M1 uocet] uocetur for111111111/i111,, 111 tld panduntur] pandentur,, • 1MI humilitas] humilitatis C l 111. 1NI dicitur] dicit,, • 1111 monsttaucro] tibi odd. • • 11N qui] quia C l 111. 1111 ordinandos] ordinando C 1pn.ebcrc] est p, ... sltlllllloe ·- et ipai ungunt quos eligunt 0111.,,. 1111 Osam •• 1111 conqucritur] i/11 C; quaeritur .,, queritur 111

1118 ergo] enim 11N ergo 0111. "

Digitized by

"111 111

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM,VI, 75-78 593 rarum sanctarum laude decemitur. In eis quidem dominus loquitur ; ibi, qualis et quantus esse debeat magister ecclesiae, memoratur. lile ergo monstratus a domino elegitur, qualis per sacrum eloquium commendatur. 1670 78. Haec quidem mali rectores contemnunt, boni faciwit. XVI, 4: De bonorum ergo oboedientia recte subiungitur: FECIT ERGO SAMVHEL, SICVT LOCVTVS EST El DOMINVS. VENIT IN BETHLEHEM ET AMMIRATI SVNT SENIORES CIVITATIS OCCVRRENTES El.

Ad historiam seniores ammirantur, quia illuc uenire propheta 16n non erat solitus. Quo in loco fortasse signatur, quia electi doctores uix aliquando uideri in publico debent, esse frequentes in secreto, negotüs ciuilibus uacui, spiritalibus pleni. Miraculum ergo sit populi in publico uisa persona pastoris. Mirentur, quod exeat, quem secreti cultorem sciebant. Qui, 1680 quia in magna populi ueneratione sustollitur, seniores ciuitatis et ammirati et ei occunisse referuntur. Quia uero non populus sed seniores ammirantur, perfecta doctorum uirtus ostenditur, qui non a paruulis et simplicibus sed a magnis et eruditis praedicatur. 16s, 77. Qui etiam de pacifico ingressu prophetae sciscitantur. Quasi enim ingressum non pacificum minabatur, qui dicebat: Quid uultis, in uirga ueniam ad uos an in s,p-iritumansuetudinis? XVI, 4: Quid est ergo, quod dicunt : PACIFICVSNE INGRESSVS TVVS ? nisi quia electi fideles, dum bene spiritalium doctorum acta 169aconsiderant, in eis utique diuinam uoluntatem pensant ? Quia enim esse Samuhelem prophetam sciebant, sciebant utique, quia diuinae dispositionis secreta cognouerat. Dum ergo de pacifico ingressu interrogant, quid aliud interrogando faciu.nt, quam diuini consilii nosse secretum uolunt ? Vtinam 16', et nos, quotiens sanctos uiros cemimus, inquirere de pacis nostrae securitate studeremus et diligenter ab eis scire, quales a deo cernimur, qui cognitionis nostrae oculos non habemus ! Pacificus ergo ingressus doctorum est, cum ad eos ueniunt, qui non sunt pro culpa feriendi sed pro iustitia praeclicandi. 1700 78. Quiergo promoturum iustum uenerat, respondit dicens: XVI, 5 PACIFICVS. AD IMMOLANDVM DOMINO VENI. SANCTIFICAMINI ET VENITEMECVM, VTIMMOLEM. Cum doctoribus, ut immolent, 1187 I Cor. 4,

21.

1monstratus] monstrat C 1 "'·• monstratum 2 111. qualis] qui ,, 111 1171 1icut] quod • • 1178 sit] 6t,, 111 1171 miimturJ ita, 111lliMhlr, C; mirantur • 111 1181 substollitur C 1181 qui] seri""""'1,,p,dllld t11111C,, ,· quae forsa11 r,eli,u 111 cnim] ergo • 111 1188 dicunt] dicitur 111 paci6cuane] 1N1 sciebant""" lti&1 lanl11111• 1111 dispositionis] paclficus 111; est add.,, 111 ita C (disposionis); dispensationis ,, ,,, cognoucrat] cognouerant C 1 111. 11N aecretum uolunt] uclle secretum ,, 111 1et 0111. C l 111. 1117 ccmimur] ccmamur,, 111 •ad coa] adeo siw a deo C 1711 promoturum] 1711 immolem] immolemus • • promotum 111

1-

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

594

IN LIBRVM I REGVM, VI, 78-81

uadunt, qui intentionem ad superna dirigunt. Et coram euntibus propheta immolat, quando id doctor, quod uerbo pronun110, tiat, in adsistentium cordibus per amorem ligat. 'il. Sed, ut historiam paululum adtendamus, uigilanter est discutiendum, quod dicitur : Sanctificamini et uenite mecum. PL 452 Si enim interesse sacrificiis non audent nisi sanctificati, quid de sacrificantibus censendum est ? Sanctificare etenim puri1710 ficare est. Quantum ergo puri docentur esse pontífices, ubi inuitatae ad sacrificium nonnisi sanctificatae aclmittendae sunt plebes! Sanctificatio quippe corporis pudicitia est, sanctificatio mentis caritas et humilitas. Sanctificetur ergo ad sacrificium inuitatus ; sed magis ille cogitur, a quo inuitatur. 111, Notent sacerdotes, quae inuitatis dicunt : V enite mecum. Secum quippe sa.nctificati ueniunt, si cum mundis plebibus ad • 379 dei obsequia mundi sacerdotes accedunt. Secu.m quippe ire est mundi cum mundis accedere. Nam si mundae sunt plebes, non mundi sacerdotes, secum non ueniunt : quia aequali puritatis 17zo ordine non incedunt. Audiant huiusmodi, quid alter propheta ammonet dicens: Mundamini, qui /ertis uasa domini. Audiant item, quod dicit : Lauamini, mundi estote. Quia ergo mundandae sunt plebes, dicit: Sanctificam1ºni. Quia item summi uiri in continuo munditiae suo statu semper debent pennanere et 11z, ad formam suae puritatis alios trahere, subdit : Et uenite mecum. 80. Vel, quia seniores ad uictimam inuitantur, quid per typum demonstrat, nisi quia ad eligendum antistitem siue ad ungendum et consecrandum piures sapientes atque religiosi 1730 uiri uocancli sunt ? Qui nimirum sa.nctificantur et ueniunt, si proponunt, ut in electione illa carnale aliquid non sequantur. Sanctificari quidem eis estad praebenda dona spiritus sancti spiritalem et sanctam intentionem adducere. Bene autem in XVI, 5 typo electorum et de Isai et eius filiis clicitur: SANCTIFICAVIT 1735 ERGO ISAI ET FILIOS EIVS ET VOCAVIT EOS AD SACRIFICIVM.

XVI, 6-7

81. Et, quia per sacra eloquia dominum eligendos antistites monstrare docuimus, iam, quales monstret qualesque reprobet, subsequenter loquentibus sacrae huius historiae mysteriis uideamus. Sequitur : CVMQVE INGRESSIESSENT, n11 Is. 52,

11.

nn

Is.

1,

16.

11N quid] quod • 6cate] purgare ,, 111

17N est 0111. • ,,, ctcnim] cnim • • HN/1711 puri1711 puri] puros • doccntur] decet • • 111, inuitatur] inuitantur C 1711 dicunt] dicant ,, ,,, 1718 mundi] mundos • 1711 inccdunt] accedunt • alter] aliter ,, 17N auo] suae fors1111 1111/h,s• • statu] ild, r#II Id lliMhlr, • 111,· stratu C 1717 uel] illl C 1 •• ,•,xp,,,,xil I ••• sed m11fors111111111 1718 demonattat] demonatrant • 11• consecrandum] HU spiritus sancti] bis stripsil C 1 111. ,· sancti spiritua consecrandam C 1 111. iu. • • 17M dicitur C I 111. SIIJJ. ,ras.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, VI, 8r

595 1740 VIDITELIABET AIT: NVMCORAM DOMINO ESTCHRISTVS EIVS? ET DIXITDOMINVS AD SAMVHEL:NE RESPICIAS VVLTVM EIVS NEQVEALTITVDINEM STATVRAEEIVS, QVONIAMABIECIEVM NECIVXTAINTVITVM HOMINVM IVDICO.HOMOENIMVIDETEA, QVAEAPPARENT;DOMINVS AVTEMINTVEBITVR COR.Quid enim 114, est sapientibus ingredi, nisi ad subtile discretionis sacrarium intrare ? Sed ingressus Eliab uidit : quia illum esse dignum praelatione sanctae ecclesiae pastor agnoscit, qui et fortitudinem habet boni operis et scientiam ueritatis. Quid est autem, quod ei dominus nec staturam eius nec uultum 1,so adspicere praecipit, nisi quia in sancta ecclesia nec opus nec scientia sine humilitate praedicatur ? Quid est enim uultus alicuius nisi exterior conuersatio, per quam noscitur? Et quid est statura eius nisi altitudo scientiae, per quam in superiora sublirnatur ? Quos ergo Eliab rectius quam bona agentes et eru1755 ditos significat sed arrogantes? Vnde et Eliab 'deus meus pater' interpretatur. Hoc quippe eis nomen est, quod audent PL 4SJ praesumere. Quid namque est, quod 'deus meus pater' dicitur, nisi quia, durn fortiter bona agunt, spiritalia sapienter intellegunt, se per singulare meritum in filios dei trans~e glo176o riantur ? Nam 'pater' non 'rneus' sed 'noster' omnipotenti domino dicerent, si per humilitatem se cum electis ceteris in supemae generationis ordine communiter uiderent. Merito ergo repellitur, quia in spiritali culmine nonnisi hurniles praeferuntur. Subtiliter ergo propheta de ungendi persona exquirit 1765 dicens : Num CO'famdomino est christus eius? Modo hoc fit, quando surnmus doctor et uitam et intellegentiam eligendi cognoscit, sed adhuc de humilitatis uirtute perquirit. Sed uultum et staturam eius abiectum uidet, quando ei quidquid pulchrum habet in opere, quidquid altum in eruditione inesse 1770 ei absque humilitatis uirtute cognoscit. Merito igitur dominus ,,, 380 dicit : P,oieci eum nec iuxta intuitum hominis iudico : quia homo uidet in /aciem, dominus intuebitu, co,. Quasi dicat : 'Romines solent magna opera et scientiae uerba laudare ; ego autem nec uerba nec opera laudo, quae in humilitate uera 1775 fundata non uideo.' Indignitatis quippe suae repulsam, qui huiusmocli sunt, expauescerent, si adtente audire uellent, quod ad prophetam dominus dicit : Ne ,espicias uultum eius

17ü Samuhel] Samuelcm., 111 178 hominum] stri,,,,,._ /)11/d#i n,,,, • 111(ifr J. 1173) ; hominis rutr. C 2 111.(t/r l. 1111), (Jllid,,a,hob#trit1 •• IIOII IOIISIIII 17'1 ingrcssus] ingrcssum 111 17'8 cst C B 111. illjJ. /i11. 17U in] ad • 111 1711/ 17N mcua pater bis stripsit C 1 111. 1711 hoc] hace C cis] cius III cat 0111.

u•

t 718 6lios dci] ñliorum dci numcrum " 111 transsisse C " t 7N non patcr ;""· Ca 111. 1718 abicctum] abicctam • incssc] ru,r. Ca 111. ,· incst" 111, (Jllid,,a111 hob#trit C 1 •· i11t1rl11111ut 1771 facicm] facic • 111 dominus] deus • 111,· autcm add. ,, 111 1771 opera] stripsi t11111,, • ,· ••· C laudaurc sit C 1 111. 1771 huiuamodi] ciusmodi ,, 111 ,, •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

596

IN LIBRVM I REGVM, VI, 81-84

neque aJ,titutUnemstaturae eius, quia proieci eum. Pro magno namque habent, quod arrogantes facmnt ; sed ecce, tam uile 1780 esse a domino dicitur, ut nec respiciendum esse iudicetur. XVI, 8 82. Sed isto amoto, quid sequatur, ostenditur: ET VOCAVIT ISAI .AMINADAB ET ADDVXIT EVM CORAM SAMVHEL. QVI DIXIT : NEC HVNCELEGITDOMINVS. Arninadab interpretatur urbanus. Merito igitur domino consulto repellitur, quia sancta 111, ecclesia ad regimen animarum non eligit negotiis saecularibus strenuum sed spiritali conuersatione decorum. Vrbani quidem sunt, qui postposita intentione caelestium exterioribus studiis se ostendere strenuos conantur. Nec hunc ergo elegit dominus: quia pii pastoris studio caelestia, non terrena prouideri fide1790 lium gregibus debent, non infima et labentia, sed sublimia et aeterna. XVI, 9 83. ADDVXITAVTEMSAMA.DE QVOET AIT : ETIAK HVNC NONELEGITDOMINVS. Sama audiens interpretattir. Quid ergo Sama designat nisi oboedientes et simplices? Audire quidem 179s eis est ea, quae a maioribus iubentur, oboediendo perficere. Vnde et de oboedientia gentilis populi per psalmistam dicitur : Populus, quem non cognOt1i, seruiuit mihi ; ab auditu auris oboediuit mihi. Quid est autem, quod non eligi a domino dicuntur, nisi quia in ecclesiae culmine non ponuntur inperiti humiles sed 1800 humiles sapientes, qui et facere iussa sciant et, quae facienda sunt, sapienter iubeant ? Facere quidem eum oportet et docere. Faciat ergo humiliter, doceat sapienter. Quia ergo, qui facere per humilitatem sciunt et iubere per eruditionem nesciunt, in dignitatem regiam adsumendi non sunt, Sama PL 4S4 IBos ad regnum a domino non eligi perhibetur. Hinc ergo, bine simplices et inoboedientes colligant, quam poenaliter ad praeminendum se ingerunt, si omnipotens deus nec illum ad regimen suscipit, qui per humilitatem oboeclientiae aucliens uocatur. 1810 84. Et, quia piures sancta ecclesia huiusmodi tam simplices et bene uiuentes quam humiles sapientes habet, sequitur : ADDVXIT ITAQVE ISAI OMNES FILIOS SVOS CORAM SAMVHEL. ET XVI, AIT SAMVHEL AD ISAI : NON ELEGIT DOMINVS EX ISTIS. Quia in 10 septenario numero soleat perlectio designari, testatur Esaias 1Sts propheta, qui dona sa.ncti spiritus in redemptore nostro manentia asserens ait : Requiescet super eum spiritus domini,. sj,iritus sapientiae et inte/.lectus, sj,iritus consilii et forlitudinis, 1717/1718 Ps. 17, 4S•

1818/1811 Is.

11,

2-3.

1781 Samuhel] Samuele • • 17N infuna] in6rma,, • labcntia] lambentia C 1111. 17N dicitur 0111. • tn7 ab] ild C ,· ob •• in • 1811 tam C 1 •• ntp. li•. 1811 sapientes] et pro1111. C a 111. n,p.li11. 1811 Samubel] Samuelc • 111 1811 ad Isai 0111., • 181f Ysaias C, Eaaias •• Jaaias sit •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, VI, 84-85 597 spi,itus scientiae et pietatis ; et ,eplebit eum spiritus timtwis domini. Quid est ergo, quod hi, qui a praedicationis officio repelluntur, septenario numero designantur, cum idem numerus perfectionem designet, quam aliquis nisi de sancti spiritus infusione non habet ? Sed conuenienter hoc asseritur, quia pluribus gratia spiritus sancti ad bene uiuendum datur, ad docendum non datur. Qui, quia piures sunt et in bona opera1Bzs tione perfecti, apte septenario numero continentur. Item, quia robusta faciunt et subtilia non intellegunt, a regni gubernatione repelluntur. Et septem ergo sunt filii et eorum aliquis ,,, 381 ad animarum regimen non adsumitur : quia, etsi bene uiuendo regere fortiter semetipsos sciunt, tueri alios fortiter per doctri1830 nam nequaquam possunt. Numquam se tamen in ordinando praecipitet ordinator ecclesiae: quia, etsi piures habet, qui ad suscipiendam animarum curam non sint idonei, qui utiliter .tamen praeesse possunt, ei deesse non possunt. Quaerat ergo doctor instanter, non deficiat quaerere, donec latentes possit 1835 inuenire. Magnae quidem electorum uirtutes quasi thesauri omnipotentis dei fere semper in occulto secreti sunt. More etenim timoratorum diuitum omnipotens deus facit : quia, ne uirtutum thesa.uros perdat, hos et in electis mentibus conlocat et ipsas mentes per secretum celat. Quaerat ergo, qui ordinare 1840 irnmo ornare ecclesiae caput cupit, occultos thesauros Christi. Sponsam ornare gestit ; sed non potest, nisi occultos thesauros sponsi ad eius omatum producat et non desistat, donec latentes inueniat. 85. Sed quid hortor pastores quaerere, cum, nisi deus 1845 occultos proferat, nequeant inueniri ? Quid est enim aliud : Vnges, quem monst,aue,o tibi? Tamen quaerendi sunt : quia, nisi quaesiti diu, minime monstrantur. Nam et dominus se monstraturum promittit et tamen propheta quaerere nititur, ut inuenire mereatur. Vnde et dominus quaerendi instantiam 1850 imperat dicens : Quae,ite et inuenietis, petite et accipietis, pulsate et ape'l'ietu, uobis. Quaerens ergo propheta et tot iam repulsis quaerere perseuerans quid nobis insinuat, nisi ut nulla dispensatione indigni ad culmen religionis uenire permi ttantur ? Nam, cum in plerisque sanctae ecclesiae negotiis 18,s salubris sit dispensatio, lethalis profecto et mortífera est, PL 4U

1820

18" I Reg. 16, 3.

1818/1811 Matth. 7, 7.

1ft1 aliquis] smbttuut,,,p11laldtlll1I C 2 111. ,· aliis 1111.,alius f1111 1811 tamcn] tam sint] sunt • 111 utiliter 0111. "111 1811 pr. possunt] possint rwl, 18H secrcti 0111. 11 111 1818 clcctis] electos C 1111. 1840/18'1 thcsauros. Christi sponsam si&, r,&11 forsan, i11tn-jJllllgil 111 1811/180 sponsi thcsauros i1111. 111 18'1 occultos] oculos 111 (qw,d r1,1, torrigmdlll,, to1li. mt111r.) 1M7 diu C 2 111.s11p./i11. 1811/18M pcnnittantur] pcnnittamur 111(qw,d r«l1 torrigffllbllll to11i. 18M in plerisque] implerisque sit C 1811 sit bis snipril C 1 111.

• 111 1811 for1t11111111

"'"""·>

,,

c.c.auv

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

598

IN LIBRVM I REGVM, VI, 85-87

ubi aut caeci per ignorantiam aut irreligiosi sapientes aut ad saecularia negotia proiecti ad aliorum primatum uenire permi ttuntur. Hi enim ignorando, illi sciendo et non faciendo subditorum animas perimunt ; illi item neglegendo spiritalia, 186o sequendo camalia et terrena. Illi quidern totis uiribus laborant, ut laudentur, quae clicunt ; isti, quae dicant, nesciunt ; illi ad hoc omni intentione conantur, ut inter sumrnos saeculi abundantius honorentur. Qui profecto tanto peiores prioribus sunt, quanto illi in spiritalibus, isti in carnalibus et saecula186s ribus apparere sublimes uolunt. Horum ftnis desiderium est fulciri diuitiis, honoribus extolli, potentum huius saeculi familiaritatibus sublimari. De quibus omnibus reprobae mentis affectibus oriri potest neglegentia animarum subditorum, contemptus Christi et ecclesiae dilapidatio facultatum. 1870 Quaerat itaque doctor, ut nulla dispensatione indignos praeferat; quia, quod lethiferum est, numquam permitti debet. XVI, 88. Vnde et subditur: DIXITQVE SAMVHEL AD ISAI: NVK11 QVID CONPLETI SVNT FILII ? Quid est, quod alium quaerit, nisi quia non debet ante quaerens quiescere, quam mereatur inue1sn nire? 87. Et, quia saepe abiecta foris et uilia intus excelsa sunt, XVI, sequitur : Qv1 RESPONDIT : ADHVC RELIQVVS EST ET PASCIT 11 OVES. Quid est reliquus nisi abiectus ? Abiectum dico a se, non a deo : quia a deo P.er superbiam quis abicitur ; a se 1880 abiectus, qui uilis et humilis aestimatur. Vel reliquus dicitur, qui in aliorum conparatione esse aliquid non uidetur. Abiectus ergo humilis dicitur: quia contemni se uidet et tolerat, ostendi nequaquam curat. Sed oues pascit, quia cogitationes simplices in contemplatione aetemae hereditatis nutrit. De his certe 1885 pascuiselectorum a domino dicitur: lng,edientu, et eg,edientu, et pascuainuenient. Intus quippe habent pascua contemplationis, foris pascua boni operis. Intus mentem deuotionibus inpinguant, foris se püs operibus satiant. Merito paruulus iste dicitur oues pascere : quia electus quisque humilis est et 1890 sterilis non est, qui cotidie magna agit, sed de se magna non sentit. Merito ergo non solum paruulus sed pastor asseritur : quia, qui uere humiles sunt, foris se humiliant, sed intus exaltantur. Foris se deiciunt, sed per intemam satietatem in 1881/1888 Ioh.

10,

9.

1871 letiferum C, laetiferum 1i, •, lethiferum 111 debet] debeat C 1 •· 1111 pucit] qui pra1111. • 111 1878 abiectua] est odd."111 1881 tollerat si,• 11N bis] is C 1 111. (efr l. 2006) 1888 satiant ru'1'. C a •· 1811/1811 foria se humiliant sed intus exaltantut) ila s'1'ibmti,m, p,utlldob porol/1/is11111111 no,, foris se

deiciunt sed per intemam ... inmorantur ; foris humiliant sed intua exaltant tl#ffei11111 •,,, humiliant sed intus exaltantur, foris se 0111.p,r bo1110,ol.• • satictatem] societatem " 111

Digitized by

Go ogle

1-

suC,

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, VI, 87-90

599

summis et aetemis pascuis inmorantur. Nam scriptum est : 1895 Deus superbis ,esistit, humilibus auúm tlat g,atiam. Quae autem gratia, nisi ut summa uideant et cognoscant, cognoscant et diligant, atque ad uisa et dilecta quasi pingues et fortes currant ? 88. Hic itaque, quia ualde idoneus est, instanter exhiberi XVI, 1900 iubetur. Nam sequitur : ET AITSAMVHEL ADlsAI : MITIITE ET 11 ADDVC EVM. NEQVE ENIM DISCVMBEMVS, PRIVSQVAMILLE VENIAT.Quid autem est : Non tliscumbemus, fwiusquam ill, PL 456 ueniat, quem requirit, nisi quia in obseruatione ieiunii celebranda sunt sacramenta unctionis? Nobis autem non solum 190, ipsa sacramenta sed uis sacramentorum adtentius consideranda est. Nam quidam cibi sunt, qui, si non cauentur, ungere bene reges nequaquam sinunt. Exteriora quidem ecclesiae negotia quidam cibi animae sunt, qui ab e]ectis denote amministrantur; sed, si negotiorum multitudine anima saturetur, 1910 ad disponenda spiritalia intrare perfecte non sinitur. Cum ergo spiritalia instant, exteriora differantur : quia cum magna mentis quiete disponenda sunt. XVI, 89. Sequitur : M1s1TERGOET ADDVXITEVK. Rex futuros 12 adducitur, quando ab occultationis suae latibulis humiles 191, producuntur. Latent quidem, sed in pascuis: quia, etsi hominibus intra carnis uilia et infirma se tegunt, magna est supemae contemplationis latitudo, in qua rnorantur. 91. Sed, qualis iam praelatus appareat, uideamus. Sequitur XVI, enim et dicit : ERAT AVTEMRVFVSET PVLCHERADSPECTV 12 1920 DECORAQVE FACIE. Quid est, quod tanta P.ulchritudo regis nisi quia magnis uirtutum fulgonbus omari debet ~tur, persona doctoris? Nam de redemptore clictum est : Spi,itus eius o,nauit caelos. Caeli namque sunt sublimes praedicatores. Qui profecto caeli a spiritu omati sunt : quia uirtutes, quibus 192, emicant, a spiritu sancto percipiunt. Quid est ergo, quod rufus asseritur, nisi quia in rubea saepe materia caritatis feruor designatur ? Vnde et in ueste pontificis coccus bis tinctus ponitur, ut duplici caritate uestiatur. Rufus ergo dicitur per ardorem caritatis : quia, dum ardentia praecepta caritatis exhibet,

1•1 I Pct. 5, S·

ttn/1111 Iob 26, 13.

tlfl/1118

,fr Ex.

28 et 39 passim.

1•7 ad uisa et dilecta] ad ipsa delicta " • 1- mittitc] ita C 1 111. " 111,· mittc l 111. (ti ,xp,,,,xit) 1111 adduc] adducitc " • 1N1/1NI quam illc ueniat. quid autem cst, non Ca 111.s#b ,J1i11111 Ji,,.folii 260 •· 1NI cst autem ;,,,,_ • • discumbemus] discumbercmus C •I ,lid,t,,r •ucniat ? Qucm ito i,u,rJ>IIIII.,, • requirit] requirunt C 2 111. 1Nl/11N adtcntius considcranda) attcndcnda " 111 1111 diaponcnda] suacipienda ., 111 1111 differantur] düfenot C 1111 uilia] uiua C 1 •. 111lli•m 1n1 rubea] rubra•• 1H7/1118 ponitur bis tinctus i1111. • 111 1118 uesdatur caritatc i•. , •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM,VI, 90-92

6oo

quasi per calorem rubet. Quid item est pulcher adspectu nisi interna contemplatione conspicuus ? Quasi enim pulchrum aclspectum habet, qui decore uisionis radiat in interna contemplatione. Quid ergo facies designat nisi exteriorem gloriam honestatis ? Nam, quia per faciem quisque cognoscitur, 1935 decor faciei est praeclara honestas conuersationis. Quasi enim per faciei decorem cemitur, qui in omni gestu corporis splendidus inuenitur. Rufus ergo amore est, pulcher adspectu per scientiam, decora facie splendidus honestate. · 91. Quia uero caritatis feruor per sancta opera demonstra1940 tur, potest per ruborem ipse labor operis designari. Qui enim nimis laborat, faciei ruborem repraesentat : quia, dum intus incalescit, in uultu foris ruborem trahit. Sic namque est omnis spiritalis labor. Quia enim unusquisque, quanto amplius pro aeterna uita laborare conatur, tanto feruentius ad laborandum 194s sancti spiritus ardore succenditur, uelut inferuescendo ruborem excitat, quem foris portat. Rufus ergo est doctor labore pii operis, pulcher adspectu in fulgore contemplationis. Decor uero faciei ipsa est pulchritudo caritatis. Per alias quippe uirtutes formam sanctitatis accipimus, per caritatem ipsam formam 1950 nostram quasi mirabili decore uestimus. Illae aliae uirtutes corpus iustitiae sunt, caritas uero huius corporis facies recte intellegitur. Per faciem quippe, non per corpus unusquisque cognoscitur. Nam, si corpus uideas et faciem non uideas, eum, cuius solum corpus adspicis, non agnoscis. Quid uero est 19J5 aliud, quod fatuis uirginibus respondetur a sponso : Nescio uos? Ecce, per magnos labores uirginitas conseruatur, ipsa quoque uirginitas magna et inconparabilis uirtus agnoscitur. Quid est ergo, quod fatuae a sponso non cognoscuntur uirgines, nisi quia corpus habent, quo subsistunt, decorem uero non 196o habent faciei, quem sponsus agnoscat ? Habent quidem laborem in conseruando corpore, non habent decorem uultus in perfecta caritate. 92. Quae namque tria eo, quo ponuntur, ordine in electi conuersatione proficiunt. Nam pulchros contemplationis ad1965-spectus habere non praeualet, nisi qui prius se in labore pü operis uehementer exercet. Aetemae quidem lucis gaudia illius summi luminis inmensitas, aeternus uigor ille splendoris

1930

1111/1111 Matth.

25, 12.

r,m·. C 2111. adspectu] aspectus C 1111 facies] facici C 1 •· 1117 per] proptcr " 111 tlD ucro] cnim prtMIII. ,ú/. C tNt rubwem si, C 1 111. 1Nt foris in uultu i1111. ,, 111 1MI pro] pcr ,, tNI in feruescendo 1NI cst ergo i1111 • ., 111 tMI caritatcm] ipsam prat111. prilllO111 •sit 111 nostram] nobis ., "' 1111 caritas] caritatis C 1118/tlH uirginca a sponso non cognoscuntur ;""· ,, 111 1111 subsistunt] subaistant ,wuforsll11.,111 tNI quac] hace III tN7 illc uigor i1111. "' 1NO item

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

111 383

PL 4f-H

IN LIBRVM I REGVM,VI, 92-93 601 ineffabilis, quo laboriosius quaeritur, se quaerentibus laxius aperitur. Qui ergo iam talis est, idoneus quidem ad docendum 1970 cernitur; sed, nisi decora facie fulgeat, nisi mentem caritatis perfectae racliis inlustratam gerat, dignus tanta celsitudine non probatur. Sit ergo rufus pastor, ut non sit remissus in opere ; sit pulcher adspectu, uidelicet sublimis in eo contemplatio ; sit decora facie, ut totum robur operis et altitudo con1975 templationis supemae maiestatis oculis notum sit per ineffabilem pulchritudinem caritatis. 93. Haec quippe tria inmensi decoris insignia quia omnis sanctae ecclesiae doctor babere debet, pro omnibus Petrus adsumitur et, an amet redemptorem, tertio interrogatur. 1980 Primo namque ei dicitur: Pet,e, amas me? ut per amorem agere fortia studeat ; secundo, ut in contemplando alta cognoscat ; tertio, ut perfectae caritatis affectu et erga proximum ferueat et ad speciem conditoris feruentius inardescat. Talis ergo ac tantus, tam pulcber, tam decorus puer quo testimonio profeXVI, 198, ratur, audiamus. Nam sequitur: ET AIT DOMINVS:SvRGEET 12 VNGEEVM: IPSE EST ENIM. Quid est : Su,ge et unge eum r An tantus erat paruulus, ut sedendo ungi non posset ? Sedendo quippe tangere alta non possumus. Magna ergo est uirtus, magna celsitudo bumilium, si ad eorurn surnma nec 1990 prophetae pertingunt. Surgit ergo propheta, cum se pontifex in miram electi praedicatoris uenerationem erigit. Narn foris bumilem quasi sedendo conspicit ; sed interius eius meriturn, nisi se in interna contemplatione erigat, non agnoscit. Surgere ergo rector praecipitur : quia, cui tanta uult sacramenta in1995 pendere, eius ante cognoscere meritorurn sublimitatem debet. Quid est ergo, quod dicitur : Surge et unge eum : quia ipse est, nisi : 'Sublimi sublirnia sacramenta sublimiter praebe' ? Nam saepe indiscreti pastores neglegentem et reprobam accedentium uitam sciunt et eos promouere non metuunt. Hi profecto 2000 et ungunt et non surgunt : quia, quibus sacramenta unctionis tribuunt, in alto sitos meritorum loco non cernunt. Quando igitur doctor sublimis ostenditur, eius ordinator surgere monetur : quia ad ministerium tune digne tribuuntur sacramenta unctionis, cum ungendus in alta respicitur sublimitate uir200, tutis. De quo nimirum 'quia ipse est' dicitur. Si ergo ipse est, alius non est : quia, nisi his uirtutibus fulgeat, necesse est, ut ordinem tantae celsitudinis non adtingat. Quem ergo mon1881 Ioh.

21,

17.

1170 mcntem] mente C 1111. 1171 ut] et 111 1171/11'14 in eo contemplatio] Jtripsi '11111C 1111., NI ,atklsu, V 111,· eo ,xp1111xil C,posl contemplatio fJIIIUdam trtUÍI C ,· 11isifort, in contemplatione ltRt1Ubmlproeferas 11'17 omnis 0111." 111 1181 dicitur] datur pra1111.del. C 1181 et ait dominus 0111.,,111 1188 enim est i"". " 111 1188 scdendo] uidendo ., 111 18N rector] doctor " 111 1118 pastores ,,ser. C 2 111. l800 pr. et 0111. " 111 INI ad] per" 111 HCN rcspicitur] conspicitur" 111 1111 bis] is C (ifr l. 1884) H87 adtingat] antingat si, C

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

111384

PL 458

IN LIBRVM I REGVM, VI, 93-94

602

2010

XVI, 13 2O15

ao2O

2025

203O

203'

2040

2045

straturum se dominus promisit, rufum et pulchrum adspectu et decora facie ostendit dicens : Ipse est enim: quia nullus debet subire culmen regiminis, qui robur non habet magni operis, scilicet contemplationis scientiam et feruorem caritatis. M. Bene ergo subiungitur: TVLITIGITVRSAMVHEL C0RNV EIVS.Comu olei tol0LEI ET VNXITEVMIN MEDIOFRATRVM litur, ut tota uita pontificis spiritalis esse doceatur. Cornu olei tollitur, ut in excellenti liquore magíster ecclesiae uir esse studeat magnae misericordiae. Oleo ungitur caput regis, quia lucere super candelabrum debet per flammam uerbi. Comu oleum recipit, ut increpando purget et miserando per blandimentum trahat. Comu etiam recipit in sublimitate ordinis, oleum ad fomenta uirtutis. Sed pleno cornu ungitur, ut uirtus pontificis perfecta doceatur. Comu namque plenum in unctione sua habet, si tam in uirtute misericordiae quam caritatis et uerbi perlectus est. Plenum etiam cornu in unctione sua habere cognoscitur, cuius omnis potestas per misericordiam dispensatur. Ipsa quippe auctoritas sa.nctae ecclesiae, cum sine misericordia est, nulla est : quia tune spiritalis est rigor disciplinae, cum a linimento non uacat misericordiae. Comu ergo et oleum simul ostenditur, ut disciplina semper cum misericordia teneatur. Comu namque oleo plenum dicitur, ut, ubicumque cornu acumen exhibet, exhibeat refusae gratiae unctionem. Sed, dum ad ungendum regem unctio ducitur, comu foris cemitur, intus plenitudo olei occultatur. Portet igitur propheta comu foris, intus oleo repleat ; foris textum insinuet, intus sacramenta declaret. Sciat ergo propheta, quod tribuat ; sciat rex unctus, exhibita recipiendo quid agat. Quid est ergo, quod foris est comu, intus oleum, nisi quia plerumque subditorum duritia meretur, ut pastoris increpationem sentiat, sed misericordiae eius aliquid non adtendat ? Rector ergo comu exhibet, in quo oleum latet : quia, cum quis acriter ex caritate corrigitur, poena sentitur, caritas non uidetur. Saeuus rector adspicitur ; sic increpat, quasi qui non amat ; quasi uehementer odiat, sic obiurgat. Quid tune a conpunctis cemitur nisi comu acumen, quo acrius feriantur ? Sed, quia ualde intus pius pastor diligit, quem foris arguendo ferit, quid aliud quam comu increpando monstrat, oleum diligendo celat ? Plenum ergo cornu in unctione regis asseritur, ut in electo praedicatore perfectum utrumque esse doceatur. Nam acutus PL 1111 scilicct C 2 111.111/J· li11. Hit cius] suorum""' lt17 studcat] doceatur 1111 purgct] purgat C Hit uirtus] uirtutis C 1111. 1111 perfecta] plena• 111 lft7/llt8 disciplinae] dispensationc prM111. tkl. C NII linimento run-. C 2 111. 1111 acumcn rt1,r. C 2 ,,,. cxhibet 0111. C 1111. 1111 unctio] unctioncm ipsa 1 m. 111llitktur 11H textum] tcxtu C 1111. Hit adtendat] attcndit C IMl saeuus] cnim add."111 IMI sic] qui pra,,n. • • o/1. quasi] qui ddd." ,,, IMS odiat] odit w 111

pra1111. d,/. C

c.'°"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

459

IN LIBRVM I REGVM,VI, 94-g6 603 ad arguendum e~ debet, mollis ad miserendum. Perfecte ªº'º feriat, ut omnem uim morbi perfecte confodiat ; perfecte per misericordiam ungat, ut plagas, quas pungit, ad sanitatem reducat. Si enim minus uiolenter, quam debet, ferit, pus, quod latet, non eicit. Et, si uiolenter ferit et abunde non ungit, percussurn per austeritatem interficit et saluti non reddit. Sit 20n ergo integrum comu, integra olei plenitudo, ut austere per comu feriantur uulnera et per oleum foueantur. 9li. Sed quid est, quod in medio fratrum ungitur, nisi quia uirtutis exempla circumquaque spargere iubetur ? In medio fratrum ungitur, ut tantae unctionis participes fieri omnes 2o6o possint. Qui enim in medio ponitur, ab omni parte uidetur. Oleo quippe in medio aliorum ungitur : quia, qui in aliorum exemplum positus est, nullarn sui partem habere obscuram debet, ut hunc omnes adspiciant et ab eo lucis exemplum sumant. Vnde et sancta animalia in circuitu oculos habere describun2o6s tur: quia electus doctor, dum ardorem caritatis, dum uirtutem misericordiae, dum zelum rectitudinis ex dono sancti spiritus recipit, quasi globum habitat luminis, qui eum ex omni parte circumstantibus fulgentem reddit. Vel in medio fratrum ungitur, ut unctum et medium se esse semper arbitretur. Agno2070 scat ergo dignitatem suam et uim dignitatis exerceat, quia unctus est. Videat se medium et communis conditionis hominem, ut pares sibi esse eos, quibus eminet, recognoscat. In medio ergo ungitur, ut sit humilis et sublimis; sublimis ordine, humilis aestimatione. In medio item ungitur, ut se 20n priuato amore non diligat, sed ex omni, quod praeminet, lucra aliorum quaerat. Vnde et Saul solus in extrema parte ciuitatis unctus fuisse perhibetur. Quid est enim, quod solus a solo inungitur, nisi quia de culminis potestate per amorem priuaturn debebat intumescere ? Dum enim de accepta dignitate 2080 se singulariter amare uoluit, uelut fomentum lu.minis solus tulit. Vnde et puer, qui comitabatur, praemittitur : quia electorum nullus exempla eius sequitur, qui diuina auctoritate reprobatur. Dauid ergo in medio fratrum ungitur : quia electus doctor de eo, quod singulari sublimitate sustollitur, zos, singulari amore nequaquarn gloriatur. N. Et, quia per ministerium hominum spiritalia in electis rectoribus dona cumulantur, adiunctum est : ET DIRECTVS EST XVI, SPIRITVS DOMINI IN DAVID IN DIE ILLA ET IN RELIQVVM. Spiri13 ION/HU

efr Ez.

1,

18 ;

10,

u;

Apoc.

4,

6 et 8.

"71/lffl'I

efr I Rcg. 9, 2.7.

1111 efr ibid.

IIN pcr OIII. C 1111 pus] plus C l 111. IIU habunde C HM sit] si C 1 111. 1111 6eri participes ;""· " 111 1971 ergo] fratrum add. a, 111 1981 cius exempla ;""· ,, 111 1181 substollitur " I088 Dauid] Deo manifeslo 1rror,,, 11/1. in] a 111

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, VI, 96 2090

2095

2100

2105

2110

2115

2120

2125

tus quippe domini post unctionem dirigitur: quia foris sacramenta percipimus, intus sancti spiritus gratia replemur. Foris namque horno, intus deus operatur, non horno. Foris namque horno surgit, intus se spiritus dirigit : quia ordinem religionis horno homini praebet; sed in eum, cui ordo datur, spiritus dirigitur, ut foris sublimitatem suscipiat ordinis et intus robur spiritus sancti. Foris ordo committitur, ut, quae dei sunt, agere debeat ; intus dirigitur spiritus, ut, quod iniungitur, potenter agat. Magnum quippe est onus ordinis, magna PL 46o fragilitas camis. Onus ergo tantum quia debili committitur, dirigitur spiritus, ut debilis roboretur et magnum onus tanto gratius ferat, quanto se omnipotens spiritus fortius ad ferendum iuuat. Sed dirigi spiritus dicitur, ut conuersus a rege superbo sentiatur. Se ergo spiritus in alterum dirigit, quando eiusdem spiritus gratia superbos ac fictos fugit. Vnde etiam scriptum est : Spi,itus domini disciplinae effugiet fictum. Hinc etiam per semetipsum in euangelio ait : Spiritus, ubi uuU, spi,,at, et uocem eius audis et nescis, unde ueniat aut quo uadat. Spiritus quidem uenit et uadit : quia reprobos deserit, electos adsumit. Et, quia iudicium omnipotentis dei inperscrutabile est, unde ueniat et quo uadat, horno nescit : quia sciri non • 386 potest, qui in gratia, quam recipit, perseuerare in perpetuum debet. Ab eo igitur, qui defecit, uenire spiritus dicitur, ire ad eurn, qui perseueraturus est : quia alios in tempore deserit, et alios adsumit nec tamen deserit. Vnde et in typo electorum de Dauid dicitur : Di,ectus est spiritus domini in Dauid a die illa et in reliquum. In die quidern unctionis dirigitur, quando sic foris Christi sacramenta percipimus, ut intus sancti spiritus gratia repleamur. Et in reliquurn dirigitur spiritus, qui agratia, quam percipit, numquam recedit. Hanc quippe gratiam directi spiritus sic praedicatoribus adscribirnus, ut ornnibus ordinibus sanctae ecclesiae tribuamus. Quisquis enim redemptoris nostri fidern suscipit, cum ei per redemptionis nostrae baptismum renascitur, spiritus sancti gratia ab omni peccato redimitur. Vnde et electis redemptis eiusdem spiritus sancti donum insinuans apostolus ait : J n quo signati estis in die Yedemptionis. Si ergo consideremus populurn dudum in circumcisione superbum spiritum sancturn amittere, uidernus 2104 Sap.

1,

5.

2101/HN

21N intus] ut prann.,, 111

Ioh. 3, 8.

2124/2121 Eph. 4, 30.

replemur] repleamur,,

111

Hit non] et prot111. ••

tON foris] s&ripsi'6111111111,· fortis 111 llidt111r C 1 111.,foras 2 m. 2811 sancti spiritua i1111. ,, 111 2100 se] ita C; ipsum rt&lius forsa11,,111 1111 iuuat] uiuat Id lliMhW C 1 m. 2113 etiam] et,, m 2101 ctiam] et• 111 11N audis] audit C 1111

qui] quis 111:an pratm. • 111 2111 dcbet] debcat • "' 2111 pr. et o•. • 111 11H a die ita C 11111(efr. llllllm in die /in. m¡.) 1111 et 0111.,, • 1111 cum ci 0111. 11111 2122 spiritus] et prM111. 11111 212-1 apostolus] Paulus J>rMIII. • •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN·LIBRVM I REGVM, VI, 96-97

2130

213,

2140

214,

21s0

21,s

216o

605

pariter in baptizatos eiusdern spiritus directionern. In quo nos quidem dirigimur, quia per superbiam illi spiritus sancti gratiam perdiderunt. Quid est ergo, quod dicitur : Jn die illa et in ,eliquum, nisi quia sancti spiritus gratia sic recipitur, ut in ea electi usque in finem perseuerare doceantur? Multi quidem post remissionem peccatorurn peccata ad rnortem faciunt, in quibus nimirum spiritus in reliquurn dirigi non uidetur. Dirigitur ergo spiritus in electis tantum in die illa in reliquurn : quia reprobis in exortu fidei per spiritum sa.nctum peccata dimittuntur, sed spiritus sancti gratiam postmodum per iniquitatem perdunt. Dirigitur namque in reliquum, sed in Dauid: quia manu fortis interpretatur. Manu quidem fortis est, qui diabolo praeualet et bonum, quod accipit, per perseuerantiam usque in finem tenet. De quibus certe dominus ait: Qui pef'seue,aue,it u.squein finem, hic saluus erit. Quod si uniuersalis ecclesiae status adspicitur, spiritus domini in Dauid in reliquurn directum uidemus : quia electos sanctae ecclesiae ab eiusdern ecclesiae primordiis spiritus sancti gratia replere coepit, quos usque ad mundi finem custoclire non desinit. PL 461 97. 1am quippe hucta propositurn nostrum claudi liber ad finem deductus debet. Sed ad rnernoriam redit, quia principia uolurninis ad conuersationem retulimus redemptoris. Et, quia per lohannern initium et finis idem redemptor noster asseritur, optimo líber fine clauditur, si in redemptoris nostri narratione consummetur. Dauid ergo manu fortis ipsurn redemptorem humani generis insinuat, quia antiquo hosti praeualuit et de eius potestate electos tulit. Qui bethlehemitae Isaifilius dicitur: quia de eo populo nasci uoluit, quem scripturarum sanctarum scientia quasi ex pane saturauit. Domus quippe panis ludaea fuit, quae solidum scripturarurn cibum in spiritali intellegentia quasi ex pane habuit. Quid uero Samuhel nisi, ut iam saepe diximus, nouorum praedicatorum ordinem signat ? Quid uero Dauid nisi redemptorem insinuat ? Ad eum ergo ungendum Samuhel mittitur. Vngere quippe eum est eius inconparabilem sanctificationem ignorantibus praedicare. N am quasi ungitur, quando nescientibus opinionis eius odor aperitur. Hunc namque ungebat, qui dicebat, quia ei se infudit omnis plenitudo diuinitatis corporaliter. Sed quid tantum 111387 2131/2111 ifr I Ioh. 5, 16. n. 1. 1141 efr Apoc. 1, 8. ltM Col. 2, 9.

2HI/IH1 Matth. 10, 22. H47/2H8 2167/2118 ifr lib. I, n. 43 ; lib. IIl, n. 1.

tfr lib. 1, 2111/

1128 sancti spiritus ;""· "111 IHI in] a 111 1114 in rcliquum] et p,on,,.C 2 111. 1118 gratiam] gratia C 1 111. 2117 Dauid] stripsi ,1111111111; Israhel 1111Z11if11to wror, C 2HI in] ita C 1111.111llidehlr11111; ad C 2 111. 21ft hic 0111.11111 Ita adspicitur] conspicitur" 111 2147 dcductus 0111. "111 2111 consummctur] stripsi """ 111;consumctur C" 1112 quia] qui " 111 1117 quid rutr. C 2 ti 3 •· 1118 nouorum pracdicatorum bis seripsil C 2113 infuclit] infundit •

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

IN LIBRVM I REGVM, VI, 97-98

6o6 u6i

2170

21,s

2180

211,

XVI, 1

2190

219s

2200

nonos praedicatores ad eius unctionem recipimus, cum eum etiam ueteres tam uenerabiliter UllXWeuideamus ? Quid enim melius ac suauius redolet quam illud, quod in eo propheta Esaias effudit dicens : Requiescet super eum spiritus domini, spiritus sapientiae et intellectus, spiritus consiU, et /orlitwlinis, spiritus scientiae et pietatis, et replebit eum spiritus timoris tlomini. Hic item, qui tenetur in manibus, Dauid ei loquens ait : Speciosus forma prae filiis hominum, diUusa est gratia in labiis tu,s ,· et post pauca: Vnxit te deus, deus luus oleo laetitiae p,ae consorlibus tuis. Hunc autem Danihel unxit et omne unctionis sacramentum praebuit iudaeis dicens : Cum uenerit sanctus sanctorum, cessabit unctio uestra. Ad ungendum ergo propheta mittitur : quia eius odor a paruulis numquam capitur, nisi per praedicatorum ora pandatur. Vnde et tres illae mulieres aroma.ta praeparant, ut in sepulchro redemptorem ungant. In sepulchro quidem Iesus ungitur, cum resurrectionis eius gloria praedicatur. Vnde et, cum ueniunt, non inuenitur : quia, cum bene de dominica morte disputant, mortuum iam resurgentem monstrant et quasi ueniendo non inueniunt : quia, ubi bene mortis causam cognoscunt, et uitam esse redditam per illius mortero inueniunt. 98. Sed quid est, quod inplere comu oleo iubetur ? Quid namque fuit austeritas legis nisi comu acuitas? Qua.si enim cornu percussit, durn peccata non per misericordiam indulsit, sed poenam infligendo uindicauit. Cornu ergo oleo inpletur : quia talis rex ungitur, qui peccata hominum misericorditer dimittat, non per legis austeritatem puniat. Nam Moysi comu praeferebant, qui de ea, quae in adulterio deprehensa fuerat, domino dicebant : M oyses iubet huiusmodi lapidare, tu quid dicis de ea ? Sed, qui pleno comu unctus fuerat, dicit : Qui sine peccato est uestrum, primus in illam laf>idemmittat. Qua.si cornu feriendi et ille adsumpserat, qui dicebat : Hic, si esset propheta, sciret utique, quae et qualis est muUer, qwu tangit eum : quia peccatrix est. Sed ex plenitudine comu, qua unctus Iesus fuerat, totum rernittebat dicens: Remittunt11rei peccata multa, quoniam dilexit multum. Hinc de peccatorum 1118/1171 Is. 11, a-3. 1171/1171 Ps. 44, ,. 1171/117' ibid., 8. 1171/1171 Dan. 9, a4? 1178/1180 ifr Marc. 16, 1; Luc. 24, t. 1181/1181 efr Luc. 24, 3. 1111/ltN Ioh. 8, S· 1111 ibid., 7. ltN/1118 Luc. 7, 39. 11N/ 1111 ibid., 47.

1181 recipimus] recepimus " 1118 Ysaias C, Esayas 11, Isaias ,,, 11n deus 111111,,;,, 11111111111,, 111 ltH omne] omnis,,"' 1171 iudaeis praebuit iu. • • 1178 pandatur] panditur C 1 111. 1171 ut] et 111 1180 ungant] ungunt • lt81/1181 non inuenitur] Iesus pr111111. 11111 1181 disputant] disputat C 1111. 1181 monsttant] monstrat C l 111. ltM et 0111. • 111 11N qui] quia• 11ft adulterio run-. C I 111. 1111 illam] eam 11111 ltN et 0111.• • 11fl utique t1111.• 111 mulier] haec prMIII. • 111 1111 sed] qui qua t1111.,, •

1""· .,•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 46z

IN LIBRVM I REGVM~ VI, 98-100

220,

2210

221,

2220

2225

XVI, 1

2230

2235

2240

607 adsumptione murmurantibus dicit: Non ueni uoca,e iustos sed peccat1/46,

26,. 2319/2.322. ,61, 2761/2.n1

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVBAE I Ad Corinthioa :

Ad Romanos: 7, 24-a, 7,

539, 4,677/4679 2,, 467/468

ª'

,.,, ,4863

8,9

8, 17

407, 426,/42'4

8, 26

"" +l+f 250, 1844/1845

'º'·

3584/3385 453, 1390/1391 ,91, 1613/ 1614* , 20, 397"3974 271, 2640* 287, 3257/3a6' 321, 1020/1021 368, 2775/2-,,(, 430, 492/ 49 3 74, 774/778 66, 456/458 S9, 187/190 158, 14u 299, 140/141 115, 2394/2.J97 '77, 1074/1075 2o6, 81* 204, 10/11 487, 2675/2676 125, 190 158, u,70/1472 82, 1104/1105 416, 4612/4613 424, :267/268* 257, 2086/2089 204, 19/21 204, 23/25 138, 69()/6')1 * 138, 688/689* 204, a6/r, 291, ,424134%5 395. 38n/,81·3 150, n32/n" 243, 1552/1,s5 415, 4567/4,68 415, 4568/4569

· 8, al 8, 29 . 8, 29-30 8," 8, ,,.39 8,39 9, 1-4 9, 2 -, 9, 4-5 9, 16 9, 20 9, 20-21 10, JO 11, 7-10 II, 13

n, 20 25-26

11,

· .u, 3 1 3, 7

),,.,

1 3,

1.3-14 15, l-9 15, 9-n 15, JI ·15, 12 1

15, 18

Jf, 19 -15,·19-ao 16, 3 16, 21

I Ad Corinthios : :JI,. 26,.29 .

1, " 2, 2 ·

!

ª· 6 2, 6-7

ª· 9 ª· 12· 2, l •

2, 15

Digitized by

633

,,

405, 4175/4180 11, 33a/n 3 79, 956/957 212, 314/315 34', 1904/1'JO' 345, 1911/1912 ~68, 2771fz772* 212, 319/322 no, 2576/2578 221, 677/679 281, 50,1/3038 536, 1,s2/15n 297, '1/,2* 281, ,035/3036 198, 104/105

Go ogle

2,

16

71, 673/674 356, 1553/15~ 365, 2645/26',7 79,952 162, 1627/1628 589, 1541/1541 365, 2650 6, 76/77 131, 393/394 210, 248/249 35°, 2098/2,099* 361, 2561/2,62 363, 2579/2580 274, 2,s9 178, 22J0/22J,1 207, 116/1-17 , 14, 3734/3ns 448, 1186/1189 593, 1687 289, 3355/33'6 490, 2781 207, 140/141 538, 4656 299, Id 39,, '798 , 38, 465 2/4654 345, 1Cj06/1907 368, 2773/2.n, 450, 1264/126' ,43, 48'5/48,6 474, 2190/2194 547, 5013

,, I-2 ,, 2

,,'

,, 3-4 3, 7 ,, 8

,, 9 3, ,, 17

1,

4, 4 4, 17 .f,21

6, 3 6, 7 6, 9-10 6, 17 6, 1-8 7, 2

7, .. ,. 7, 3 7, 4

=

7, S 7, 6 7, 7

·7, 9 7, 19 7, 7, 34 7, 39 '8, r

ª'

a.4

,.,,

4144/4846*

450, 1270/1271 474, 2190/2194 548, 5049/,oso 101, 1865/1866 345, 1909/1910 , 66, 64 5/646* 548, 5027 188, 262 ,, 2624 345, 1908/1909 54,,498 548, 5027 30,• 488, 2707j,.7o8 167, 181J 413, 4483/44 ... 167, J8u 70, 615/6-,.6 150, 1156/1157 21l, 310/311 368, 2777/ 2778 489, 2746/2747 26, 484/485 321, 1022/1024 384, 3373/3374 430, 487/4'9 474, 2195/2.196

n,•

.

9, 9 9, 13-14. '9, 14 9, 14•1, 9, u

9, 2 4 9, 26-27· 9, 27

.. ,

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE

634

I Ad Corinthios : 10, 3-4 10, 4 10, 11

10, 20-21 10, 32-33

n,28 11-, 29

12,' 12, 8-10 12, 31 13, I 13, 12

14, 20 IS, 9 IS, 1 s, 15, 1s, 16,

11 Ad Corinthios : 113, 2332/2336 ,01. 346s/3466 147, 1017/1018* 2,2. 1903/1904 303, 28s/287* 418, 28/30 569, 749/no* 150, nss/1160 129, 327/328 129, 330/332 172, 2000/2001 272, 2702/2703 '79, 11 34/ 11 3S 613. 2440/2441 32s, 1169/1173 274, 274s/2747 274, 274s/2747 n, 101/10 3 ~5. 1622./1624 280, 2987/2988 382.,n22./332s* 611, 2389/2391 447, 1126/1127 271, 2642/2643 361, 2so8/2509 170, 1938 362, 2562/2564 58,126 289, 3332/3333 448, II 90/ 1191 6o9, 2.3o5

z8 41 47 s • -n 10

16,22

11 Ad Corinthios : 1, 12 1, 23

z, 11 2,

IS

l,

17

,. 6 ,. 18 ,. 1 ,. 17 6, 2 6, 14-16 9, 6-7 9, 7 10, 4-J 11, 2

11, 14

Digitized by

150, 1161/n62 262, 2299/2300 184, 2468/2469 322, 1039 484, 2587 1so, 11s,/11s6 219, 618 436, 717 22, 4o6/407 73, 7Sl/7S3 137, 627 1200/1201* 359, 244° ,. s4/n* 212, 317/319 403, 4102/4104 99, 1787/1790 288, 3284/3286 6, 84 170, 1923 278, 2920/2923 84, 1167/1170 273, 2738 37, 715/716 11, 184/185 208, 184

ª'·

Go ogle

11, .u-23 24-zs 11, 2.8 11,

11, 29 12, 1 12, 2

u, 2-4 12, 3 u, 3-4 12, 4

u, 7 12, 11 IJ, 3

204, 12/13 361, 2s0Afl2sos 74, 780/781 493, 290s/290a 493, 290s/2908 334, 1498/1 s00 614, 2467/2468* 472, 2103/210,• S39, 4,681/468 3* 76, a6s/867* 143, 887/890* 334. 1498/1s00 162, 1624/_162s 28, su 162- 162.6/162.7 334. 1soi/1so3 389, 3S78/,s8o* 472, 2103/210,• 614, 2467/2468* B9, 4681/4683* 389, JS83/H84 136, 62.s/626 219, 61 s/616 ,s8, 2380/2381 387, ,s13/,s14

Ad Galatas: 377, 3128/3u9* 328, 1286/1287 65, 442/ ... 6 231, 1102/11o6 377, 3126/3127* 377, 3126/3127* 3131/31 32 34, 6s4/6ss 1 386/387 1n, 143af14B* 1 n. 1408/ 1409 156, 1403/1405 1s6, 1367/1368 170, 1956 473, 2130/u 31 37, 711/712* 100, 1790/1791 129, 342/ 343 129, 344/346 86, 1268/1269* 366, 2680/2681* ,11. 1076/1077* 424, 267/ 268. '38, 1649/ 1650 324. 1103/1104 as, 13,s/1n6 64, 401/403 130, 38sl,B6 64, 400/401

1, 1

·

1, 8 I, 13-14

I, 18 2, 1-2 2, 2 . z, 17 2, 20 3, 6 4d 4, 4-s 4, 18

4,

26

4,

27

,n.

'º·

S, 6 S, 14 5, 18 6, 8 6, 10 6, 14 6, 17

Ad Ephcsios : 2, 3

279, 2943

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE Ad Bpbesioa :

133, 470/471 279, 29s1/29s2 290, 3388 6o9, 2282/2283 136, 6o7/610• IJI, 1198/1200 267. 2480/ 2482 133, 492/493 611, 2356* 80, 1024/1025• 199, 3101/3102 2' 6, 2084/ 2086 6o4, 2124/2125 62, 300/302 2, ,. 2031/2032 351, 2136 H7, 281/282 36, 686/687 JI, 18s/186 221, 698/700 418, 31/33 481, 2470/2472 184, 2465/ 2466 221, 702/704 322, 1040/ 1042 49S, 3004•

2,6 2, 8 2, 14

2, 14 SS. 2, 20

J, 8 4, 10 4, 13 4, 23-24 4, 30 5, 2 ,. 8

,. 27 6, 12 6, 14 6, 16-17 ,. 17

Ad Philippensea : 1, 23 1, 24 2, 3 2, ,-8 2, 6-7 2, 8 2, 9 2, 13 z, 1S ,. 13-14 3, 20

4, 4-s 4,12 4, 17 Ad Colossenscs : 1, 19 1, 24

Digitized by

78, 948 143, 885/886 78, 950/9s1 143, 893/894 610, 2338/2339• 268, 2s33/2S38 23, 428/430 63, 329/330 ,08, 3491/3492 '7, 83/84 ,08, 3493/349s IJ8, 14J4 2,s, 2033/2034 384, Hn/3377 11, 6s1 88, 1332 122, s6/J7 273, 2720/2721 294. 3S17 321, 1018 368, 2768 s16, 3111 614, 2466 391, 3659/366o 420, 81 70, 614

Ad Colossenscs : 2, 9

3, ' 3, 14 4,

10-11

1o6, 2047/ 204,8 110, 2210/21.11• 532, 44,s/4456 6os, 2163/2164 391, 3647/3648 440, 8,s* 41,. ~n64/4s61

I Ad Thessalonicenses : 2, 16 ,. 7 ,. 17

586, 1400 233, 1149/11 97, 17°4

'º

I Ad Timothcum : 1, l 3 1, 2,

IS

71, 671/673 231, no7/1108 271, 2641/2642 384, 3272/3273 4110/4111 139, 12s/126• 436, 719/720 3'7, 2365/2366* 172, 2035/2036 3'7, 2363 167, 1813 367, 2736

'24,

4

2, s 3, 7 4, 4 ,. 6 ,. 18 ,. 22

11 Ad Timothcum : 2,' 2, 12 .. 8 Ad Hcbracos : 1, ,-,

319, 913/914 366, 2702/2703 32, 6o8/6o9 ,,, 86/92 323/328 612, 2419/2424 128, 276/278 128, 272/273• 286, 3234/3237 388, 3s42/,s46 172, 2010/2011* 7, 100/101 s38, 46s4 413, 4478/4480 143, 890/891 212,

1, 14 7, 26-27 9, 11-12 12, 20 13, 4 13, 7 13, 14 Epistula Iacobi : 1, 2 1, 1J 1, 17 2, 8 2, 20 3, 2

J2J, 1166/1167*

4, 9 ,. 16

64, 399/400 366, 2710/2711

,. 20

Go ogle

635

112, 2268/2269 S49, Jo63• 210, 246/247 4%4, 267/268* 88, 1334 383, 3349/33s0 4J4, 1401 391, 3649/3650 1n. up/2152 17', 2153 489, 2773/2775

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

INDEX LOCORVM S. SCRIPTVRAE

636 I Petri:

I Iohannis :

2,' 2, IJ•l4 2, 21

7 4, 8 4,

,,'

5, 8-9

267, 2480/2482 416, 4614/4,616 336, 2709/2710 221, 704/707• 347, 1992/ 1995• 128, 29,/296 555, 22.87/2288 599, 189s 221, 704/707 375, 3°36/3038 ':u, 4029/ 4030

II Pctri : 1, 17

2, 22

58, 134/13, 45 1402/1403 h, 1056/1os,• 1 382/383 222, 738/759 58, 137/1'8 120, 2571 168, 1873/1874 249• 1783/1784 611, 2394/239,

•,

'º•

2, IS 2, 19 3, 2

Digitized by

Go ogle

"º·

4, l 4, 20

5, ' 5, 16 ,, 18

Apocalypds : l, IJ ,. 21 4, 1

4-4 4, 6 .. 6-14 4, 8 ,. 9-10

u, 9 14, 1

I Iobannis: 1, l 1, 8 2, 1

36s, 26s8/26s, 4H, 1n6• 4S2- IH7/1338* 4W. 84' '72, 85l/8s9 6os, 2131/21 32• 5H, 447'/44n 534, 4487*

3, IJ

1, 8 56, 79/80* 612, 2429 612, 2430 613, 2433/2434 S34, 4480/ 448 3 127, 241/243 309, S49 32 5, 1143 526, 4180 244, 1589/1590•

1, 19 2, 4 2, 19

,. 14

14, 2-3 14, 3 Lt. 4 19, 9 21,

2

21,' 21,

8

,91•

u••

6o5, 12.7, 2 59/a6J* 132, 467/468 389, 3' 66/ 3567 365, 2565/2566 6o3, 2o64/ 2o65. 389, 35611,,10• 6o3, 2064/ao6,• 179, 2267/2268 416, 46o7* 287, 326,/µ67 449, 1zo7/u09 468, 1951/1952 544, 4868/48,e 288, 3275/3277• -4'8. 1941/1941 449, 1210/1212 468, 1942/ 1944 S 4. 4872/4873 11, 187/188 11, 188/189 126, 20,/2o1• 253, 194,/1C)4/,

•

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

INDEX AVCTORVM Auguatinus

Hieronymus

D, dlliuJ, D,i :

Allwrs,u IOldlUIIIIIIIII:

XVII, 4

1,"

D1 IOIUIIUM,_,,,,Jisltm1111 : 1, 5 516s ~82/308,

I, 22

49,26/50

Allwrs,u P,J.,Ja,,os:

•9, 26/30

Pr.,J,,tioi,, ,.,,,,,,, l#itN : 472, 2102/2103

Bcncdictus Nouatianus

203, 3224 88. Gregorius Magnus

Epishda, :

576, ,082/ 3083

1, '

.Ho111iliol i• ~IIIMI :

'

376, 3082/,08,

11, 2, JO

Moroli11 i• Job: : VI,

.

'4

S«ro•t11lllrnt111 Gdtuitnao,, : n. ,,, 177, 2202/2203 St11rllllMIUllr.., Gr,goritn,M,,, : n. 479 177, 2202/220, S«r11•llllflri11111 L,o,,ünao,. : n. 225 177, 2202/220~ fa/li :

s,....

'

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

CONSPECTVS MATERIAE Introductio

..................................

v11-x1

EXPOSITIO IN CANTICVM CANTICORVM

Sigla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Textus mt1cus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2

3-46

IN LIBRVM PRIMVM REGVM EXPOSITIONVM LIBRI VI

Sigla . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

48

Textus criticus Prologus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

49-54

Liber primus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Liber secundus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Liber tertius . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Liberquartus ............................

55-120 121-203 204-295 2g6-417 Liber quintus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . 418-549 Liber sextus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55o-614

Indices Index locorum Sacrae Scripturae .......... . Index auctorum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Imp~

Digitized by

par les Usiocs Btepols S. A. - Tumbout (Belgiquc) Printcd in Bc1gium.

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA