S. Gregorii Magni Moralia in Job (Libri I-X) [1] 9782503014319

Citation preview

CORPVS CHRISTIANORVM Series Latina

CXLIII

•

Digitized by

Google

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

CORPVS CHRISTIANORVM

V

Series Latina

CXLIII

S. GREGORII MAGNI OPERA MORALIA IN IOB LIBRI I-X

•

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI BREPOLS EDITORES PONTIFICII MCMLXXIX

Digitized by

Google

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

S. GREGDRII-MAGNI MORALIA IN JOB LIBRI I-X

CVRA ET STVDIO

MARCI

ADRIAEN

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI BREPOLS EDITORES PONTIFICII MCMLXXIX

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

Un{v. LibrOI}, UCSanto Cruz1'986 SVMPTIBVS SVPPEDITANTE SVPREMO BELGARVM PVBLICAE

MAGISTRATV

INSTITVTIONI

ATQVE ÜPTIMIS ARTIBVS PRAEPOSITO EDITVM

© Brcpols 1979 No pan of this work may be rcproduccd in any form, by print, photoprint, microfilm or ~y othcr mcans without writtcn pennission from thc publishcr.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

T)K GO e_Ll9 y, PROLEGOMENA Qua ratione quibusque subsidiis haec noua M oralium editio parata sit hic breuiter exponendum est. Nonnulla tamen de chronologia et de genere operis praedicenda sunt. Libri Morales XXXV de expositione Iob euulgati sunt post annum 579 (1)et ante annum 6oo uel certe 602 ( 1). Ipse Gregorius, quibus modis Mo,alium libri conscripti sint, in sua Epistula ad Leandrum describit (ª) : ''Tune eisdem fratribus etiam cogente te placuit, ... ut librum beati lob exponere importuna me petitione compellerent ... Vnde mox eisdem coram positis fratribus priora libri sub oculis dixi et, quia tempus paulo uacantius repperi, posteriora tractando dictaui, cumque mihi spatia largiora suppeterent, multa augens pauca subtrahens atque ita, ut inuenta sunt, nonnulla derelinquens ea, quae me loquente excepta sub oculis fuerant, per libros emendando composui, quia et cum postrema dictarem, quo stilo prima dixeram, sollicite attendi. Egi ergo ut et ea quae locutus sum studiosa emendatione transcurrens quasi ad similitudinem dictatus erigerem et ea quae dictaueram non longe a colloquentis sermone discreparent, quatenus, dum hoc tenditur, illud attrahitur, edita modo dissimili res non dissimilis formaretur; quamuis tertiam huius operis partem, ut colloquendo protuli, paene ita dereliqui, quia ... ". Quo tempore libros euulgauerit accurate definire non ualemus. Quamquam anno iam 591 Leandro hispalensi scripsit (4):

(1) Quo anno Grcgorius ut apocrisiarius a Papa Pelagio II Constantinopolim missus est. (2) Cfr. Registr11111 Epist. X, 16 (cd. P. Ewald- L. Hartmann, MGH Epist. t. 2, Bcrolin.i, 1899, p. 250-252): Grcgorius Innoccntio Pracfecto Africac ... (dd. I ul. 6oo) : "Quod uero in expositione sancti Iob transmitti uobis codiccm uoluistis ... "; RegislrlllflEpist. XII, 6 (ed. ,it. p. H I-JH), Gregorius Iohanni subdiacono (dd. Ian. 601); "Illud autem quod me quorundam rclationc pcrlatum est, quia reuerentissimus frater et cocpiscopus meus Marinianus lcgi canmcnta bcati Iob publice ad uigilias faciat, non grate suscepi ... In parte autem tcrtia bcati lob ... suspicor, quia pracdictus fratcr et cocpiscopus mcus Marinianus mcndosum codicem habcat. Nam in scrinio nostro isdcm locus alitcr habctur, quam hunc in aliorum codicibus csse cognoui ... ". (J) Cfr. infra p. 3. Epist11/aad Leandr11111 a Paulo Ewald in RegistroEpistolar11111 sub n. V sJª edita est. Attamcn in codicibus Registri cpistula illa non tradita est; semper ad caput codicum Morali11111 rcpperitur. (4) Cfr. Rtgi.rtr11111 Episl. I, 41 (td. fil., t. 1, p. s6-s8), Grcgorius Leandro episcopo de Spaniis (dd. Apr. ~91); uide etfam Rtgislr11mEpist. I, 41 a (td. cit., p. s8-61 ), Licinianus Gregario papae.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

fL\3

PROLEGOMENA

VI

''Ea autem quae in beati Iob expositione dicta fuerant ... adhuc a librariis conscribuntur. Et nisi portitoris praesentium me festinatio coangustasset cuneta uobis transmittere sine aliqua inminutione uoluissem ... '', non ante annum 595 .\-foralium exemplar (licet adhuc mancum !) ad Leandrum misit (6) : ''feci ut ... et libros quos in expositione beati Iob iamdudum me f ecisse cognouisti, sanctitati tuae communi filio Probino presbytero ueniente transmitterem. Et quidem in eo opere tertiae et quartae partis codices non transmisi, quia eos solummodo ex eisdem partibus codices habui quos iam monasteriis dedi." Insuper minime liquet illo tempore iam totum opus euulgatum fuisse, cum in Moralium libro XXVIIº, II mentionem fecisset de conuersione Anglorum (quae non ante missionem Augustini, se. anno 596 incepit) (•) : ''Ecce iam pene cunctarum iam gentium corda penetrauit; ecce in una fide Orientis limitem Occidentisque coniunxit ; ecce lingua Brittaniae, quae nil nouerat, quam barbarum frendere iam dudum in diuinis laudibus Hebraeum coepit Alleluia resonare.'' E testimoniis quae protulimus tantum conici potest quod expositionem beati Iob, quam annis 579/585-586 Constantinopoli agressus est ultimis solummodo annis sexti saeculi perfecit et euulgauit. Ceteroquin, qui sese miretur negotium tanti amplitudinis longos per annos 'sub prelo' degere, nemo inuenitur. *

** De genere operis, de doctrina uel de rebus ad exegesim libri Iob spectantibus hic non disputandum est. De uersione latina libri Iob quam Gregorius adhibuit ab aliis iam pertractatum est (7). Sufficit nobis ipsius Gregorii uerba reuocare : (s) Cfr. Registr11111 Epist. V, n (td. ,it., t. 1, p. JSZ-JB) Grcgorius Leandro cpiscopo Spaniarum (dd. S9S lul.). (6) luxta Maurinos "hace addita sunt post uulgatos Moralium libros cum Angli de quorum conucrsionc hic agitur non nisi transactis plurimis Grcgoriani pontificatus annis, 6dem Christianam rccepcrint." Illa rcucra non patcnt e traditione manuscripta. (7) Cfr. P. SALMON, Le ltxlt de Job 11/i/isipar S. Grigoirt dtlllSJes'Mora/ia', in Stllliia A11selmiana,17-18, Roma, 195 1, p. 187-194; D. DE BRUYNE, in BM1/tti11 d'a11tien11elittlra/Nruhritie1111elatint, t. 1 (1919-19~8), Maredsous, 19J8,p. (181),n. 6s6; monachi abbatiac s. Hicronymi in Vrbc scmper adhibucrunt ucrsioncm a Gregario commcntatam in Biblia Sam, i11XfaJafi114111 1111/gata111 111rsio,u111, t. 9, Roma, 19s 1.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PROLEGOMENA

VII

"Nouam uero translationem dissero; sed cum probationiscausa me exigit nunc nouam nunc ueterem per testimonia adsumo, ut, quia sedes apostolica cui Deo auctore praesideo u traque nititur, mei quoque labor studii ex utroque fulciatur." (8 ) Reuera, paucis exceptis, nouam seu uulgatam uersionem semper adhibuit (9).

*

* * Ad nouam editionem procurandam primo in loco textum Maurinorum secuti sumus (1º) ; eorum editionem cum nonnullis codicibus contulimus ; et postremo in loco quae apud Maurinos et in nostris codicibus inuenimus cum traditione indirecta, seu potius cum antiquissimis compilatoribus comparauimus. Primo loco memorantur codices quos adhibuerunt Maurini : Antiquitate praestantissimus est codex CI. Viri Stephani Baluzü, qui Gregorii aetatem pene attingere creditur. Vtinam uero piures quam quinque libros, scilicet a uigesimo tertio ad uigesimum septimum, complecteretur. (11) Rt111.1.2 Secundus propter antiquitatem locus debetur Remensi plus quam nongentorum annorum, qui ecclesiae Remensi dono datus est ab Hincmaro archiepiscopo. Hunc appellamus Rem. uet. aut I Rem., ut ah alio codice eiusdem ecclesiae, sed aetatis inferioris, distinguatur. (11) Rtmig. 1.2.J Tres codices nobis suppeditauit bibliotheca Archimonasterii S. Remigii Remensis. Prior maioris formae uocabitur a nobis Remig. 1, sequentes 2 & 3. (18) Ba/.

Bel.

Insignis codicis ecclesiae Bellouacensis copiam habuimus ... . Codex qui 700 annorum aetatem praefert, complectitur uiginti priores Moralium libros. In quibusdam locis recentiori manu correctos fuit, seu potius correptus ; sed prioris lectionis quae facile dignoscitur rationem habuimus. Libro undecimo praemittitur index capitulorum, quorum distinctio ex textibus libri Iob explicatis reperitur. Adduntur argumenta quaedam, de igne

s, infra p. 8. (9)Cfr. e.gr. Mor. IV, 9( = Iob J, 8) ;Mor. V, .u. ( = lob4, 11); Mor. XVIII,~ 5 (= lob z8, 8); Mor. XXVI, 40 ( = Iob 36, 18). ( 10) Quorum praccipuus auctor fuit Dionysius a S. Martha. Legcrc uclis quac de Saintde illo scripsit Prosper T ASSIN, Histoir, /ittiraire dt la Co11grigatio11 Maw, Bruxcllcs, 1770, p. 445-469. (11) = Paris, Bibl. Nat., lat. 2206; cfr. E.A. Low~ Codkes Jati11i a11tiq11iom, t. s, Oxford, 1950, p. (8) et p. (ss), n. 141. (u) = Rcims, Bibl. 1111111. 99-101 (1-s; 6-10; 11-16), s. IX (13) Cfr. infra, p. XXVI. (8) Cfr. EpishÚIIad Ulllldnl•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PRO LEGO MENA

VIII

aeterno, de felicitate, de timore Dei etc. Remigianus codex 1 exhibet etiam nonnulla summaria titulorum loco adscripta. (1') Corb. Decem priorum librorum Moralium uariantes lectiones ex duobus codicibus Corbeiensibus excerpsimus, qui cum ab inuicem nunquam fere discrepent ambo sic notabuntur 'Corb. ·. Alterius Corbeiensis occurret saepe mentio, qui cum Parisiis in bibliotheca Germ. S. Germani a Pratis nunc asseruetur, dicetur Corb. Germ. Eadem S. Germani bibliotheca nobis praebuit optimae notae codicem Gennanensis titulo infra indicandum. (16) Colb. Asceterii Dionysiani prope Parisios olim fuit codex ab 800 circiter annis descriptus, quem Colbertinum nominamus, quod in celeberrima Colbertina bibliotheca nunc asseruatur. (16) La11d.1.2 Ex ecclesia Laudunensi duos codices in quibus libri Moralium continentur a decimo septimo inclusiue ad ultimum, utendos accepimus infra sic indicandos Laud. primus, Laud. secundus. (17) Val. Sex priores libros et totidem posteriores cum uigesimo, uigesimo primo et uigesimo secundo eruimus ex bibliotheca monasterii Vallis-Clarae, Ord. Cisterciensis ... Huic codici notam hanc assignamus Val.-Clar. (18 ) Long. Decem priores Moralium libros, atque undecim nouissimos inuenimus in monasterii Longipontis eiusdem Ordinis Cisterciensis membranis optimae notae sexcentorum circiter annorum antiquitatem prae se ferentibus; quae hoc dimidiato nomine Longipont. facile a ceteris secernentur. (19) Comp. 1.2 Duobus codicibus S. Cornelii Compendiensis usi sumus, uno 700 annorum, altero inferioris aetatis. Antiquiorem appellabimus Compend. I alterum Compend. 2. (90) Reg. 1.2.3.4 Regiae apud Parisios bibliothecae codices elegantia et uenustate magis quam uetustate commendatos consuluimus, et magna ex ( 14) Fortassc idem ac noster P. ( 1 5) Nonnullae codices Corbcienses in bibliotheca Ambiaccnsi hoclic asseruantur; cfr. infra, p. XIV. Nullam notitiam Corbcicnsis Germanensis babeo. (16) Fortasse París, Bibl. Nat., lat. 2792, s. X = Colbert 2307 cfr. L. DELISLE, o.,.,p. 202. SequentiumColbertinorumcodicumnotitiamhabeo: Paris, Bibl. Nat., lat. 22 1 o, s. XII = Colbert t s9 s ; lat. u u s. XII = Colbert 2.988; lat. 2.214, s. XII Colbert 8 et 9; lat. 2117, s. XII= Colbert 2.6; lat. 222t, s. XIII Colbert 2 7 ; lat. 2222, s. XIV Colbcrt 2.91s ; lat. 2.229, s. XIII Colbcrt 2990. Codices celeberdmae bibliothecac loannis Baptistae Colbcrt anno I n2., mediante, intcr alios, Bernardo de Montfaucon ad bibliothccam regiam migrauerunt; cfr. L. ÜELISLE, Le cabintldesManmcritsdela Bibliotheq11e I111périaJ,, t. 1, Paris, 1868, p. 439 ss. Colbcrtini ergo omncs in catalogo Regiac bibliothccae numerantur sed non possumus eos identificare cum codicibus Rcgiac bibl. de qui bus infra agitur. ( 17) Ex ecclesiae Laudinensi adhuc supcrsunt Laon, Bibl. mun. 48 s. X et 121, s. IX (fragm.). (18) Vous tantum asseruatur, Laon, Bibl. mun. 47, s. XII. ( 1 9) N ullam notitiam codicis Longipontis babeo. (zo) Cfr. L. DELISLE, o.e., t. 2, Paris, 1874, p. 264-265 ; cfr. p. XXV.

=

=

Digitized by

Go ogle

=

=

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PRO LEGO MENA

IX

parte euoluimus: Vnus omnes Moralium libros continet, alter decem et octo, tertius tantum quinque; quartus longe maiori forma elegantissimisque characteribus exaratus, decem et septem dumtaxat. (21 )~ Carn. Ex codice Carnotensis ecclesiae seculo X scripto, pauca delibauimus, quod ah aliis iam a nobis lectis non discreparet. (21) In monasterio S. Petri in Valle Camot. exstat codex Moralium ante annos 800 scriptus, quem Ardeus Carnotensis ecclesiae decanus, postea in monasterio Floriacensi monachus, indeque Camotum missus ad restaurandum S. Petri monasterium, secum detulisse dicitur. Hunc in quibusdam tantum locis insignioribus consuluimus, quod magna ex parte mutilus sit. (13) Flor. Floriacensis monasterii bibliotheca magna olim Mss. supellectile instructissima, tria Moralium exemplaria manu exarata asseruat, ex quibus uarias lectiones non paucas excerpsimus. (st ) T11r. Ex bibliotheca S. Martini Turonensis eorundem Moralium uetus exemplar obtinuimus euoluendum. (16) AmJ. Ex codice S. Albini Andegauensis multas Moralium uarias lectiones accepimus et nouae inseruimus editioni. (18) Vind. 1.2.J In bibliotheca monasterii Vindocinensis tres nacti sumus codices Moralium manu exaratos uetustissimos. Qui antiquitate praestat tredecim libros ultimos exhibet ; alter duodecim priores, tertius uiginti duos. In eo singulis libris quidam praemittuntur indices argumentorum seu titulorum ac ueluti capitum, in quae libri secantur. Idem duplicem saepe lectionem exhibet, quod etiam in Vticensi, Lyrano et Bigotiano infra commemorandis, obseruauimus. (17) Nor111. Verum maiorem codicum MSS copiam et uariarum lectionum segetem nobis subministrauit Normannia, qua in prouincia noua haec editio potissimum adomata est. &. Libros quindecim priores accepimus ex bibliotheca ecclesiae Baiocensis ... Ebr. Omnes Moralium libros legimus in codicibus Ebroicensis ecclesiae.

(11) Cfr. supra, adn. 16. (11) Chartrcs, Bibl. mun. z.76 (191), s. XII. (2J) Chartres, Bibl. mun. 40, s. VIII; cfr. E.A. LowE, Codim latini a11liq,aor11, t. 6, Oxford, 19H, p. (14) et p. (44), n. 745.

= =

(2.4) Pcrmulti codiccs Floriaccnsis monastcrii hodie in Orléans conseruantur, e. gr. 42, s. VIII (exc.); cfr. P. CouRCELL~ in Mllllllg,sF. Gral, t. 2, París, 1949, p. 1 ss-q 6 ; Orléans, Bibl. mun. 177, s. XII ; 179, 180 et 18 1, s. IX. (2.s) = Tours, bibl. mun. J 18, J 19 et 32.0, s. XII. (26) Codices s. Albini Andegaucnscs qui supersunt: Angers, Bibl. mun. 182, s. IX; 18 h s. XI; 184, s. XII; 185, s. XI; 186, s. XI; 189, s. XI. ( 2.7) Quattuor codicum monastcrii s. T rinitatis notitiam babeo : Vcndóme, Bibl. mun. 47, s. XI (1-X); 48, s. XII (XXIII-XXXV); so, s. XIII (1-XXII); s1, s. XIII (XXIX-XXXV) .

•

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PROLEGOMENA

X

Eosdem libros contulimus ad uarios MSS. S. Michaelis in Periculo Maris,S. MartiniSagiensis, S. Ebrulphi in pago Vticensi, Lyr. B. Mariae de Lyra, B. Petri de Conchis, monasterii Beccensis, Pral. Ge111.Pratellensis, Gemeticensis. Hi codices pene omnes 700 annorum aetatem assequi uidentur, optimaeque notae sunt. S. Ebrulphi Vtit. codices aliquando Vticenses appellabimus ... Conchensis nunc asseruatur in celeberrima Bibliotheca Bigotiana ... ; quapropter Big. eum non Conchensem sed Bigotianum appellabimus. (28 ) Angl. Octo Anglicanorum MSS. uariantes lectiones suppeditauit nobis Thomas J amesius in Vindiciis Gregorianis, sed paucissimas ; ex quibus tamen intelligere licet Angliae codices manu exaratos a nostris non discrepare. (11) Denique Romanorum Vaticanorumque codicum lectiones diuersas ad nos misit D. Claudius Estiennot ... •• (80) Mith. Sag.

Insuper nonnullos codices contulimus, quos propter antiquitatem vel propter originem elegimus.

e Duo codices e monasterio Casinensi. Primus signatur 77 DD; scriptus est litteris beneuentanis, saeculo X 1 a quodam scriptore Ioanne. Continet libros XXVIII - XXXV (31 ). Alter eiusdem monasterii num. 78 DD etiam litteris beneuentanis saeculo XI, sed ab alio scriptore exaratus est. Continet libros XVII - XXII (ª1). F

Monacensis latinos 6297 continens libros XXXII - XXXV circa annum 783 maxima in parte a Peregrino quodam minusculis Anglo-saxonicis in scriptorio ecclesiae Frisingensis compositus est (88).

G

Sangallensis signatus 2o6 saeculi IX. Prima pars est editionis in sex uoluminibus distributae. Partes 11, V et VI adhuc in eadem

=

(28) Michaelinus Avranchcs, Bibl. mun. 97, s. XI (1-XVI); 98, s. X/XI (XVII-XXXV); codcx Bcatac Mariae de Lyra París, Bibl. mun., lat. 95 59, s. XIll ; Conchensis seu Bigotianus Paris, Bi bl. Nat., lat. u 18, s. XIII ; Gcmcticcnsis = Rouen Bibl. mun. 496, s. IX /X ; 497, s. XI /XII. (29) Quod opus, nempc Th. JAMES, Vindi,iae Gr1gorid111J1, 1-4, Gencvc, 1623 inspicerc non potui. (30) Cfr. P. TASSIN, o.,.,p. 184. ( 31) Cfr. M. lNGUANEZ, Codit11111 Casi11m1i11111 111a11111triptor11111,ataiog,a, t. 1 Montis Casini, 191 s, p. 82; E.A. LoEw, Tht 'Bmevmtan S&ript,Oxford, 1914, pp. 192, 225 1 291-292, 297-298, 311,325, B3; Bénédictinsdu Bouveret, CoJopboNdt ma1U1Jcrits occidenlaMX des origi,usa11 XVI, si«lt, t. 3 Fribourg (Suisse), p. 111, n. 8357. (31) Cfr. M. INGUANEZ, o.e., p. 83; E.A. LoEW, o.,.,p. 2u. (3 3) E.A. LowE, Codim Ja1i11i anliqlliom, t. 9, Oxford, 1959, p. (10) et p. (61), n. 1263 ; B. BiscHOFF, Die Siidos1d,111s,be11 S,hr,ibs,h"'4n1111d Bib/iothtlunin dtr Karolingerz.tit, 1: Die Baycrischcn Diozcsen, Wiesbadcn, 1960, p. 6t-6J, p. 73-74.

=

=

'

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PROLEGOMENA

XI

bibliotheca sub nn. 207, 208 et 209 asseruantur. Tantum Epistulam ad Leand"4m, Praefationem et primum librum legimus (34) : K

Caroliruhenses seu Augienses monasterii maioris codices 11, 111et IV. Sunt partes 11, 111 et V editionis in sex codicibus quam iam memorat catalogus Augiensis anni 882. Veronae carolinis minusculis s. VIIIex.¡IXin.scripti sunt et continent libros 6 - 16; 23 29 (•).

L Londiniensis, Brit. Mus. Addit. 31.031 in regione Laudunensi s.

VIII carolinis 'Az' minusculis exaratus. Continent libros I - V (36 ). M Manchestrensis, John Ryland's

Library 83, anno 914 litteris wisigothicis a scriptore Gomez in Hispania (Cardeña) exaratus ; praebet libros V - XXXIV (87).

P

Parisinus, n. a. l. 2o61 semi-uncialibus in parte septentrionali Galliae s. VII/VIII exaratus. Continet libros I - V. Fortasse in abbatia Corbeiensi scriptus est ; certe s. VIII ibidem asseruatur; postea migrauit ad ecclesiam Bellouacensem. Nescimus an partem praebeat codicis Bellouacensis Maurinorum (88 ).

V

Vaticanos, Pal. lat. 245 minusculis carolinis s. VIII/IX in regione Augiensi conscriptus continet libros I - V ; tantum primum librum legimus (11). Non solum iterum atque iterum codices M oralium exscriptae sunt sed etiam per totum medium aeuum (et nisi fallor, praesertim usque ad s. XIII) ab auctoribus de rebus exegeticis, moralibus et asceticis tractantibus, afferu~tur (40). E tanta mole ( 54) Cfr. G. ScHERER,V,rz.,i&bllisd,r Hizllds,bri/1111 der Stiftsbibliotbe/,:, a,onSI. Gallm, Halle, 1 871, p. 7S s. (J ,) Cfr. A. HOLDER, die Hands,hrijltn dtr LandtsbiblioJhtl,.Karlsr11ht,V, Die Reichmalln"Hand.r,hriften,Leipzig, 1906 (cd. anast. 1970), p. 2-4 et p. 64 J ; E.A. LowE, o.,.,t.8, Oxford, 1959, p. (17) et p. (63), n. 1076. Notare uclis quod in cod. Aug. per. CLXXVI fragmentum sextae panis inuenitur. (,6) E.A. LowE, o.,., t. 1, Oxford, 19i5, p. (16) et p. (48), n. 174. (H) Cfr. M.R. JAMES, A dmTip1ive Ca1aJog11t oj the Latin Ma11JU(f'ip1s in the ]ohnR.yiand.r Library al Man,hesltr, vol. 1, Manchester - London, 1911, p. 1501s,; Bénedictins du Bouvcret, o.,., t. 1, Fribourg, 1967, p. 2 J9, n. s5 12. üB) E.A. LowE, o.,.,t. 5, Oxford, 1950, p. (48) et p. (6J), n. 691. ( J9) E.A. LowE, o.e., t. 1, Oxford, 19~4, p. ( 17) et p. (42), n. 89. (40) De his rebus optime disscruit R. WASSELYNCK, L'inflwnu d11 MoraJia in Jobdt S. Gri1,oirelt Grand sttr la lhiologit111oralt entrelt VII ti le Xlle sitde, Lille. clisa., 1956; quod itcrauit et complcuit in Rttherthts dt Thiologit antie1111t el 111ldiivalt29,1961,p. 5-Jz; JI, 1964,p. 5-p; ~2, 1965,p.121-q1etp. 157-204; J s, 1968, p. 197-140; cfr. etiam eiusdem auctoris La Préstntt de S. Grigoirt lt GrlllllldlJ1ls Ju r1t111ils t1111()11itp111 (X-X.Ilc sicdc), in Mi/ang,s M stitntt rtligi,1111, 1 J, 1965, p. 105-219.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PROLEGOMENA

XII

testium solummodo antiquiores legimus, se. Paterii lib,um testimoniorum, Lathcenü egloga et Taionis libYos sententia,um V. Pat.

Pat.E Pat.A Pat.F Pa1.c Pat.L Pat.P Pat.K Pat.M Pat.G Pat.W Pat.B

Maximi momenti est opus Paterii, quod ipso Gregorio duce compositum est. Prout in editis latet cautissime adhibendum est ('1). Ideo testimonia Paterii sequentium codicum ope restituere conati sumus : Erlangen, Universitatsbibliothek 87, s. IX. Amiens, Bibliotheque municipale 220, s. VIII (d). Paris, Bibliotheque Nationale, n. a.l. 1597, s. VIII (43 ). Cambrai, Bibliotheque municipale 337, s. XII. Paris, Bibl. Nationale, lat. 2303, s. XI/XII. Paris, Bibl. de I' Arsenal 493, s. XII. Koln, Dombibliothek 82, s. IX. München, Bayer. Staatsbibliothek, Clm 14843, s. IX. Sankt - Gallen, Stiftsbibliothek 241, s. IX. Paris, Bibliotheque Nationale, lat. 641, s. VIII (44 ). Worchester, Cathedral Chapter Library, Addit. 5, s. VIII (46 ).

Eg/.ogamLathcenii (t 661) contulimus iuxta editionem principem in hac serie euulgatam (46). Illis imprimís codicibus innititur: Lath.D Leningrad, Bibl. Publ. F.v.l, n. 7, s. VIIIex (47 ). Lath.l Laon, Bibl. municipale 46, s. XIII. Lath.K Karlsruhe, Landesbibl., Aug. perg. CXXXIV, s. IX. Lath.

Taio

In animo etiam habuimus opus Taionis Caesaraugustanae episcopi (sedit 651-683) cum traditione directa conferre (48 ). Attamen illico patet textum Sententiarum, prout in editis euulgatum est, iterum atque iterum, non ad fidem codicum Taionis, sed iuxta auctoritatem M oralium editionum correctum esse. Ad nostrum propositum ergo nihil prodest. Varias editionum antiquarum lectiones prout apud Maurinos repperimus in nostro apparatu critico exscripsirnus. Quae sint hic breuiter indicamus: (4 1) Cfr. A. W ILMAR T, Le rtc11til grigorim dt Paleri11sti lesfrag111mts 111isigothiq11e s dt París, in Rev111bénidictine,~9, 192.7, p. 81-102; et imprimis R. E-rA1x, l ..t· Uber Testimonior11111 dt PaleriMJ,in RtvNedes sciencesreligit11Jes ~ 2, 19 s8, p. 66-78. (42) Cfr. E.A. LowE, o.e., t. 6, Oxford, 19n, p. (4) et p. (42), n. 711. (4J) Cfr. E.A. LowE, o.,., t. S, Oxford, 1950, p. (47) et p. (6,), n. 687. (44) Cfr. E.A. LoWE, o.,., t.,., p. (45) et p. (62), n. 678; A. WtLMART, a.c. (45) Cfr. E.A. LowE, o.,., t. 2., Oxford, 19JS, p. (40) et p. (sz), n. 2.6s. (46) Eglogaq11a111scripsit LATHCENftli11sBaith de Moralib11.t Jobq11asGregori11s

fecit, ed. M.

ADRIAEN,

Corp11sChrislia11or11111, Series latina CXL V, Turnholti,

1969. (47) Cfr. E.A. LowE, o.e., t. 11, Oxford, 1966, p. (7) et p. (p), n. 1604. (48) TAIO, Sententiar11111 l. V, ed. PL LXXX, c. 727-990.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PROLEGOMENA

XIII

Rom. 1471 Editio Romana, 5 die mensis septembris 1475 a Simone de Luca

euulgata (49 ). Ven. 1494 Venetiana anno 1494 a Raynaldo de Nouimagio edita (60). Par. 1491 Parisina edita ab Vlrico Gering et Bertholdo Rembolt die 31 mensis octobris anni 1495 (51 ). Bas. 1496 Basileensis anno 1496 a Nicolao Kessler edita (51). Bas. 1114 Basileensis, apud Ludouicum Homken, anno 1514 edita. Par. 1111 Parisina, apud B. Rembolt, edita a Claudio Chevallon, anno 1518. CotC. Editio Basileensis, apud Frobenium anno 1551 a Huldrico Coccio euulgata. Gil. Editio Parisina anno 1571 a Ioanne Gillot edita. Ro•. Editio Romana curante Petro Tussianensi auspiciis Sixti V annis 1588 - 1593 euulgata. G,m. Editio Petri Gussainville, Parisiis 1675. Textum Maurinorum (Parisüs anno 1705 impressum) denuo ediderunt Ioannes Paulus Migne, in Patrología Latina, t.75 et 76, Ga/J. et Ioannes Baptista Gallicciolli. In editione pulcherrima quam Venetiis annis 1768 ss. euulgauit, Gallicciolli non solum editionem Maurinorum reiterauit sed insuper ope codicum bibliothecae Bm. 1.2.J Marcianae, quos Bessarionos appellauit, reuisus atque perpolitus est. µ

Hos tamen codices per familias disponere non audemus. Eorum uariae lectiones pauciores sunt ac minoris momenti. Insuper codices nostri qui omnes, praeter P, ad aeuum adtinent carolinum, fere semper concordant cum excerptis praeuiae aetatis quae collegerunt Paterius (53), Lathcen et Taio (54). Etiam codex Manchestrensis, litteris wisigothicis exaratus et fortasse pendens de antiguo exemplare ab ipso auctore ad Leandrum Hispaliensem directo, nuspiam discrepat cum codicibus aliorum regionum. Hic ergo repetere fas est quod iam animaduerterunt Maurini de

(49) Cfr. J. Ch. BRUNET,Man111/ dll Libraire, t . .1., Paris, s.d., p. 172.4. ( 50) Cfr. ibid., J.,.: apud L. PoLAIN, Cataiog,¡edes livresi111pri111is a11t¡lli11z.ii111e siicl, desbib/iothit¡11es de Btlgi~, t. 2., Bruxellcs, 1932.,p. 306, n. 171, eclitio citatur quam edidit Dominicus Donúnici, apud Raynaldum de Nouimagio die 14 mensis I unii anni 1480. (p) Cfr. L. PoLAIN, o.t., n. 1716. (p.) Cfr. L. Pou1N, o.,., n. 1717.

(s3) Nonnullis in locis excerpta Paterii longius abcsse uidentur a tcxtu recepto. Paterius, tamquam notarius papae, fortassc schedulas nondum emcndatas adhibuit tcrtiac partis operis quam Grcgorius 'subtilius emcndare non potuit' (cfr. Epist. dedicatoria,11.84/86). Sed hace omnia locupletius cxponct R. quam Vandcr Plaetse in prolcgomenis ad editionem Libri Testi111011ior11111 diligentissimc instruit; lcge intcrdum quae adnotauit R. ETArx, a.,.,p. 76-78. ( S4) In quantum uero de hac re iudicare pcrmittunt editioncs Smt111tiar11111 Taionis.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PROLEGOMENA

XIV

codicibus in Anglia exaratis: "intellegere licet ... a nostris non discrepare" codices aliis ex regionibus oriundos. *

* * Quid amplius? Si hanc editionem plane criticam dici nequit, nihilominus sufficienter, ni fallor, indicat quid sibi sperare licet qui codices numerosiores uel recentiores conferre uelit ; insuper ualorem haud exiguum patefacit textus recepti qui in minimis tantum hic illicque incertus uidetur. De fontibus quid dicamus? Luculenter de hac re tractauit R. Gillet in prolegomenis ad uersionem gallicam quae nuper Parisiis prodiit (55). Si quaedam Gregorii uerba in memoriam reuocant unam alteramue sententiam Augustini, Cassiani, Hieronymi, haec magis uidentur fructus praeteritarum lectionum quam reminiscentiae uel imitationes proprie dictae. Etiam commentarios ab antiquioribus patribus confectos (641) Gregorius minime adhibuit ad explanandum librum Iob "hactenus indiscussum", ut ipse ait. (67) En habes quibus documentis quibusque subsidüs haec editio Moralium instructa sit. Etiamsi munus quos suscepimus, leue non fuisset, tamen ad editionem criticam Mo,alium euulgandam plura et duriora agenda sunt, ut iam patet e sequen ti tabula, haud exhaustiua, codicum qui nostra ad tempora M o,a/,ia Gregorii Magni tradunt. ABERDEEN,

Unive,sity Libra,y,

1, s. XII (23-35), London St. Paul's ALENyON, Bibliotheque municipai,e,

Cathedral

66, s. XIII (1-16), Notre-Dame de la Trappe Bibliotheque municipale, 38, s. XII (1-5), Corbie 39, s. XII (6-10), Corbie 40, s. XII (11-16), Corbie 41, s. XII (12-18), Corbie 42, s. XII (19-24), Corbie 43, s. XII (25-30), Corbie 44, s. X (23-27), Corbie

AMIENS,

(s s) So11rttsChritm111es, t. J2. bis, Paris, 19,s, p. 81-109. Nominantur hic saltcm quidam inter Latinos quos Gregorius noscerc potuit: Hilarius Pictauicnsis (Clauis, n. 419); Ambrosius (Claws, n. 1 54); Augustinus (Clauis, n. 171); Philippus Prcsbytcr (Clauis, n. 64J); et Iulianus Acclanensis (Clauis, n. 777). (s7) Epist. dtditaloria, l. s5.

(s6)

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PROLEGOMENA

XV

Bibliotheque municipale, IX (6-10), Saint-Aubin XI (1-5), Saint-Aubin XII (6-10), Saint-Aubin XI (n-16), Saint-Aubin XI (17-25), Saint-Aubin XI (17-25), Saint-Serge XII (n-27) XI (26-35), Saint-Aubin ANTWERPEN, Museum Plantin Mus,

38/49 Lathccn, Egl. I, 178 / 189.

IX, 2/10 Lathcen, Egl. 1, 206/11

48 cf. Ps. 6, ~-

1;

Ps. 11,

1.

8/10 I Cor. 4, 5.

31 in] om. G 32 in] G, s.l.a.111. 35 de] G, s.J.a.111. 39 septem iob ""' Lath. 40 indicat hystoria ""' G 45 qui igitur] G Bus. Lath., quia ergo µ 46 dicitur] consueuit Lath. 48 et) 0111. Lath. octauo Lath. 51 dcliqucrint B,ss.

IX, 1 cnim] iob add.Lzth. 2 domino] deo 1.Ath. in] V s./. pcrfcctus V, ,orr. 3 esse] om. V G LatlP qui bus] pro pra1111. µ 4 /21 quia mqw subiungitur] 0111. L V 5 dcbcamus µ in] ex G 6 cognoscimus G qui] quia G 8 bcnc]0111. Lath.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

31

IX-XI

quoadusque ueniat Dominus qui illuminabit abscondita tene10 lwarum et manif estabit consilia cordium. Quisquis enim in cogitatione a rectitudine ~xorbitat in tenebris peccat. Nos ergo tanto minus debemus aliena corda audacter reprehendere quanto scimus, quia uisu nostro non possumus alienae cogitationis tenebras illustrare. Sed hac in re solerter intuendum est 15 quanta pater seueritate potuit filiorum opera corrigere, qui tanta sollicitudine studuit corda mundare. Quid ad haec rectores fidelium dicunt, qui discipulorum suorum et aperta opera nesciunt ? Quid in sua excusatione cogitant qui in commissis sibi nec uulnera actionum curant ? 20 Vt uero huius sancti operis etiam perseuerantia demonstretur, recte subiwigitur : 1,5 X, 14. Sic f aciebat I ob cunctis tliebus. Scriptum quippe est : Qui perseue,aue,it usque in finem hic saluus e,it. In sacrificio igitur sancta actio in cunctis autem diebus sacrificü, constantia sanctae actionis ostenditur. Haec breuiter s historiam sequendo transcurrimus ; nunc ordo expositionis exigit ut exordium repetentes, allegoriarum iam secreta pandamus. 1,1 XI, 15. Vi, e,at in te,,a Hus nomine Job. Haec per historiam facta credimus sed per allegoriam iam qualiter sint impleta uideamus. Iob namque ut diximus, interpretatur dolens, Hus uero consiliator. Quem ergo alium beatus Iob suo , nomine exprimit, nisi eum de quo propheta loquitur dicens : Dolores nostros ipse po,tauit? Qui Hus terram inhabitat quia corda populi consiliatoris iudicio regit. Paulus quippe ait Christum Dei ui,tutum et Dei, sapientiam. Atque haec ipsa Sapientia PL per Salomonem dicit : Ego sapientia h~bito in ~onsilio et e,u-

15/16 Lathccn, Egl. I,

20/21 Lathccn, Egl. I,

2.14/115.

X, 1/4 Lathcen, Eg/. I, u.9 / z.p. XI, 3/4 Lathcen, Eg/.1, 8/9.

,s, 4;

2 Matth. 1o,

2.4, 1 3.

2.2. ;

3/4 Hicr., ]111. H,br.110111. - ed. de Lagarde, p.

o.,.- ed. cit., p.

S9, 2.4; 72., 15. 4 Hicr., 7 /8 I Cor. 1, 2.4. 9/10 Prau. 8, 12..

7, 2.s;

2.16/2.18.

ll,

2.6.

61s. H, 4.

14 in re] G Bus., s./., Re•. R,111ig. Ebr. al., 0111. µ 1S quanta] ergo add. Lath. 16 corda] eorum pra,111.uth. 20 sancti] uiri add.,dd.

X, 3/4 pr. in IUIJIII ostcnditur] 0111. L V

6 cxigct V,

'º"·

repctcntis L

XI, 1 chus V,'º"· 11 si, i11fra 2 iam] 0111. LV 3 namquc ut diximus] L V 4 consiliatur L alio V, "'"· 5 cxpr~t L eum] 0111. L 6 ipsc]0111.Corl,.Gmw., ,orr. a.111., al. tcrra V,'""· 7 corda] in pra,111. µ populc V, ,orr. iudicio rcgit (rcgat L)] L V G, regnat µ 7 /12 paulus

0111.

IIS(JI#

fccit 10111. L V

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

, 34

LIBER I,

32

XI-XIII

ditis intersum cogitationibus. Hus ergo terram inhabitat lob, quia Sapientia, quae pro nobis passionis dolorem sustinuit, corda uitae consiliis dedita sibimet habitationern fecit. 1,1 XII, 16. Et erat uir ille simplex et rectus. In rectitud.ine iustitia, in simplicitate autem mansuetudo signatur. Plerumque nos cum recitudinem iustitiae exsequimur, mansuetudinem relinquimus; et cum mansuetudinem seruare s cupimus, iustitiae rectitudinem declinamus. Incarnatus uero " Dominus simplicitatem cum rectitudine tenuit, quia nec in mansuetudine districtionem iustitiae nec rursum in districtione iustitiae uirtutem mansuetudinis amisit. Vnde cum quidam, deducta adultera, hunc tentare uoluissent ut in culpam aut 10 immansuetudinis aut iniustitiae laberetur, ad utraque respondit dicens : Qui sine peccato est uestrum, primus in illam lapi,dem mittat. Dat simplicitatem mansuetudinis qui sine peccato est uestrum ; dat zelum iustitiae, primus in illam lapidem mittat. Vnde et per prophetam dicitur : Intende, prospere pro15 cede et regna propter ueritatem et mansuetudinem et iustitiam. Veritatem quippe exsequens, mansuetudinem cum iustitia conseruauit, ut nec zelum rectitudinis in mansuetudinis pondere amitteret nec rursum pondus mansuetudinis zelo rectitudinis perturbaret. 20 Sequitur : 1,1 XIII, 17. Timens Deum et recedens a malo. Scriptum de illo est : Et replebi,teum spiritus timoris Domini. Incarnatus etenim Dominus in semetipso omne quod nobis inspirauit, ostendit ut quod praecepto diceret, exemplo suaderet. Iuxta s humanitatis ergo naturam Redemptor noster Deum timuit, quia ut superbum hominem redimeret mentem pro illo hu10

10/12 Lathcen, Egl. 1, 9/12.

XII, 5/8 Lathcen, E..PJ. I, B / ~6. 14/19 Paterius, Psalm. 70 (99).

Xlll, 2 Is.

1 1,

J.

11/12 loh. 8, 7.

14/15 Ps. 44, 5.

4/7 Lathcen, E_fl,/.I, 48/50.

11 sapientia quae] dominus noster qui Lath. XII, t erit V, corr. 2 autem] 0111. L v· 3/19 plcrumque NJqNt perturbarct) 0111.LV 5 ucro] enim Lath. 8 amisit] G, s.J.11.111. 9 •Itera G, 111ppl. s.l.a.111. culpa G 10 ad utraque] Bm., s./. 14 pcr prophetam dicitur] G Bm., ei prophcta dicit µ 16 ueritatem quippc] trinitatem Pat. mansuetudincm] sic praem. Bus. 18 zelum G, el per s.l.a.111.aJÍIÍ., .Bm. Pat.F

XI 11, 2 est de illo "" µ repleuit V L µ incarnatus] est add. L 3 cnim LVµ inspirauit) impcrauit Par.rf[8 Bas.1¡14aJ. 4/7 ut u.rq,acuius] laus L, ut quod praccepto diceret excmplis suadcret i,.,,,in 111arg. a.111. S ergo] igitur G redemptor noster] 0111.Lath. 6 quia] qui Lath. monem Gil.1171, co". in marg. r Jl J Re111ig.1

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

22

LIBER I,

33 milem sumpsit. Cuius bene per hoc quod recedere a malo Iob dicitur et actio designatur. Ipse quippe recessit a malo, non quod faciendo contigit, sed quod inueniendo reprobauit, quia 10 uetustam quam natus inuenit, humanae conuersationis uitam deseruit et nouam, quam secum detulit sequacium moribus impressit. 1,2 XIV, 18. Natique sunt ei septem filii et tres filiae. Quid, in septenario numero nisi summa perf ectionis accipitur ? Vt enim humanae rationis causas de septenario numero taceamus, quae asserunt, quod idcirco perfectus sit, quia ex PL s primo pari constat et primo impari ; ex primo qui diuidi potest et primo qui diuidi non potest ; certissime scimus quod septenarium numerum scriptura sacra pro perfectione ponere consueuit. Vnde et septimo die Dominum requieuisse ab operibus asserit. Hinc est etiam quod septimus dies in requiem 10 hominibus id est, in sabbatum datus est. Hinc est quod iubileus annus in quo plena requies exprimitur, septem hebdomadibus consummatur, qui monade addita nostrae adunationis impletur. 1,2 19. N ati sunt ergo septem filii. Ad praedicandum scilicet uiriliter incedentes apostoli. Qui dum perf ectionis praecepta peragunt, quasi superioris sexus fortitudinem in conuersatione tenuenmt. Hinc est enim quod perfectione septiformis gratiae implendi duodecim sunt electi. A septenario quippe numero in duodenarium surgitur. Nam sepXIII-XIV

1,

8/9 Lathccn, Egl. I, 51 /51. XIV, 2/9 Lathccn, Eg/. I, 60 /6 5. 2/25 Paterius, Gen. 8 (8). 8/9 cf. 14/15 Lathcen, Egl. I, 66/67. 17/22 Lathcen, Egl. I, 67/72. Gen. 2, z+

'º"·

7 recidere L V, contigit] amittit L

8 ipsc quippe] 0111. L V 9 pr. quod] om. L ucnicndo LV 9/12 quia 11Sq11timpressit] OI#. LV

'º"·

'º"·

XIV, 1 satisquc V, 2 /3 accipietur V, 3 /13 ut NSque impletur] 0111. L V 4 quia] quod LAth., praeltr Lath.L 6 scimus etiam 1-Ath. 7 sacra] 0111.Lath., sancta Lath.LC 4/6 quia usquepotcst] quia constat (constat 0111. Pat.AFLJ) ex primo pari (p~ri 0111. Pat.AFPj) 3-~i }ex primo quod pr11e111. Paf.e) diuidi potest et {et om. Pal.e) ex (ex 0111. Pal.A PL ) primo (primo 0111. Pat.L) impari (impari 0111. Pat.CAFPS) qui (quod Pal.e) diuidi non potest Pat. 8 et) 0111. G 10 sabbato Bess. 11 plena requies] G Pat.F , plenaria rcquics µ Pat.P, plenaria quies Pat.AS 12 monadi al. addito G Corb. 2 Vt. al. Pat., pratltr Pat.Jl 12/13 adunationis] summa add. Vt. edd., actionis summa Pat.µ 14/17 nati usq11t tenuerunt] 0111. Pat. 14 natique Bm. lAJh. septem filii] G Bm. Lath.M, ei septem filii µ, ei filii Lath.L, iob vn filii Lath. 8 , filii L V Lath. 15 incedentes] procreati L V, procreati incedentes G 17/18 hinc 11sq11telecti] om. LV 18 gratiae] G Pat. Lath., spiritus add. µ duodecim] apostoli add. Pat., pratler Pat.5 sunt] apostoli add.Pat.5 1.Ath.L 19 quippc] 0111. L V, enim Lath. denario L surgetur L, 19/21 nam NSIJllt tcnditur] om. L V

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

SH

LIBER I,

34

XIV-XV

tenarius suis in se partibus multiplicatus ad duodenarium tenditur. Siue enim quatuor per tria siue per quatuor tria ducantur, septem in duodecim uertunt. Vnde sancti apostoli, quia Trinitatem in quatuor partibus mundi praedicare mittebantur, duodecim sunt electi, ut etiam numero 25 perfectionem ostenderent quam uita et uoce praedicarent. 1,2 20. N ati sunt et tres filiae. Quid in filiabus, nisi in- 1&23 firmiores fidelium plebes accipimus, quae etsi ad perf ectionem operis nequaquam forti uirtute permanent, fidem tamen Trinitatis cognitam constanter tenent ? In septem 30 ergo filiis ordo praedicantium in tribus uero filiabus multitudo significatur auditorum. Possunt etiam per tres filias tres ordines fidelium designari. Post filios quippe filiae nominantur quia post apostolorum conspectam fortitudinem, tres distinctiones fidelium in Ecclesiae conuersatione 3' secutae sunt : pastorum uidelicet et continentium atque coniugatorum. Vnde et Ezechiel propheta tres liberatos uiros audisse se asserit : Noe scilicet et Danielem et Iob. Quid enim per Noe, qui arcam in undis rexit, nisi praepositorum ordo signatur, qui, dum ad fonnam uitae populis praesunt, sanctam 40 Ecclesiam in tentationum fluctibus regunt ? Quid per Danielem cuius mira abstinentia scribitur nisi continentium uita figuratur, qui, dum cuneta quae mundi sunt, deserunt despectae Babyloniae alta mente dominantur ? Quid per Iob nisi bonorum coniugatorum uita signatur ; qui de rebus mundi PL 536 4S quas possident, dum pia opera faciunt, quasi per terrae uiam ad caelestem patriam tendunt ? Quia igitur post sanctos apostolos tres istae fidelium d.istinctiones secutae sunt, recte post filios, tres filiae natae memorantur. Sequitur: 1,3 XV, 21. Et fui,t possessi,o ei,us septem mi,lli,a, ouium et tria mtllia camelo,um. Quia fideles auditores ex uaria conuersatione collecti sunt quod prius uniuersaliter, 20

26/29 Lathcen, Egl. I,

n/76.

29/30cf. Leu.

1j,

8.

36/37 cf. Ez. 14, 10.

20 ad] in Lath. 21 tendit Pat.,pratltr Pat.A,•. Ps scu] siu~ Pat. Lllth., 21 /22 quatuor pcr tria] L V G Bm. Pat. Lath. 1 e, pcr qua!~ praeltr Lath.c tuor triaµ Lath., pcr tria 1111(in 111arg.) tria (eras.)Lath.D, per triaquattuor Lath.M 22 doceantur LV,'º"· ucrtunt] L V G Bm. Re111.Vind. Ebr. Pat.AFPLS Lath., uertuntur µ Pal.eµ 22/26 undc 1trt/11t 6liac] 0111. LV 23 trinitatem) G Pal., sanctam prae111. µ 23/'24 praedicare mittcbantur] pracdicant G 26 natac] autcmadd. Be.r.r . .r.l. filias Bm. 27 acccpimus V,'°"· 26/48quac MSf/llt memorantur] fidem trinitatis (sanctae praem. edd.) tcncntcs LV ,dd. 28 nequaquam] 0111.Lath. pcrmancnt] non pcrtincnt Lath. 29 constanter] fidclitcr Lath. 37 uidissc G 44 coniugum µ 46 istac] 0111. G XV, 2/3 quia mtpte sunt]

Digitized by

Go ogle

0111. LV

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 1, xv

35 memoratis filiabus dicitur, hoc distincte postmodum appellas tione animalium subinfertur. Quid enim· in septem millibus ouium, nisi perfectam quorumdam iñnocentiam exprimit, quae ad perf ectionem gratiae ex legis pascuis uenit ? Quid uero in tribus millibus camelorum nisi ad plenitud.inem fidei ueniens, torta gentilium uitiositas designatur ? In scriptura 10 autem sacra aliquando cameli nomine ipse Dominus, aliqu.ando autem populus gentilis exprimitur. Cameli enim nomine Dominus designatur, sicut ab eodem Domino Iudaeis aduersantibus dicitur : Liquantes culicem, camelum glutientes. Culex enim susurrando uulnerat, camelus autem sponte se ad suscipienda onera inclinat. Liquauerunt ergo Iudaei culicem quia seditiosum Iatronem dimitti petierunt ; camelum uero glutierunt quia eum qui ad sucipienda nostrae mortalitatis onera sponte descenderat exstinguere clamando conati sunt. Cameli nomine gentilis populus exprimitur. Vnde et Rebecca 20 ad Isaac ueniens, dorso cameli deducitur, quia ad Christum ex gentilitate Ecclesia properans, in tortis uitiosisque uitae ueteris conuersationibus inuenitur. Quae Isaac uiso descendit, quia Domino cognito, uitia sua gentilitas deseruit et ab elatione celsitudinis ima humilitatis petiit. Quae et uerecundata pallio uelatur quia coram illo ex anteacta uita confunditur. Vnde et per apostolum eisdem gentibus dicitur : Quem e,go fructum habuistis tune in illis, in quibus nunc e,ubescitis? Quia igitur per oues Hebraeos a pascuis legis ad fidem uenientes ,,,24 accipimus, nihil obstat ut per camelos, tortos moribus atque 30 onustos idolorum cultibus gentilium populos sentiamus. Quia enim ex semetipsis sibi inuenerunt deos quos colerent, quasi a semetipsis eis onus in dorso excreuerat, quod portarent. n. Potest etiam per camelos, quia communia sunt animalia, Samaritanomm uita signari. Cameli namque mminant sed PL ,31 3S nequaquam ungulam findunt. Samaritani quoque quasi rumi-

1,

ª'

XV, 13 Matth. 2.3, 24. (794A).

'N>/27 Rom. 6,

21.

19/20 cf. Gen. 2.4, 61. 22/24 Taio, Sent. II, 30/32 Tafo, Se11t.11, 12. (793D/794,1\).

11

4 filiabus] fillis et proe111. edd. distinctc hoc "' Lath. 5/6 milla ouibus &ss. 6 cxprcmit L 7 quac #Sf/111 ucnit] 0111. LV pcrfcctionis gratiam Villd.1, al. g:rccptioncm G Bus. Vt ., al., edd.;fortasse recll 9 tota GIISS. Ro111.uzJh.° K dcsignctur L 9/47 in IISIJI# possidcrct] 0111.LV 13 camclum] autcm add.G &.rs.s./. 14 culix G 16 dimitti latroncm ~ µ 19 camcli] ru.rsus prae111. µ gcntilis populus] gentilitas µ exprim.itur) designatur µ 21 in tortis Gil. GMSJ. Ro11r. uitac] G, ;,, 111arg. 23 /24 clationis celsitudine Bus.,'º"· 1111. 24 uerc G, et a.111. add.cunde 33 communc sunt (est R,111.1) animal R,111.1 Corh.Gm,,. 35 samari(e)i G R.e11r.1. Corb.Ger11r. quoque] 0111. G

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

36

XV-XVI

nant quia ex parte legis uerba recipiunt ; et quasi ungulam non findunt quia eam pro parte contemnunt. Qui et graue onus in dorso mentis tolerant quia in omne, quod faciunt, sine spe aeternitatis elaborant. Fidem quippe resurrectionis 40 nesciunt. Et quid esse grauius atque onustius potest, quam afflictionem saeculi praetereuntis perpeti et nequaquam ad releuationem mentís gaudia remunerationis sperare ? Sed quia in carne Dominus apparens et Hebraeorum populos perf ectionis gratia impleuit et Samaritanorum quosdam ad cogni4S tionem fidei, mira opera ostendendo, perduxit. Dicatur recte de umbra quae ueritatem exprimeret, quod et septem millia ouium, et camelorum tria millia possideret. Sequitur: 1,3 XVI, 23. Quingenta iuga boum et quingentae asinae. 1am superius dictum est quod in quinquagenario numero, qui septem hebdomadibus ac monade addita impletur, requies designatur ; denario autem numero summa perf ectionis s exprimitur. Quia uero fidelibus perfectio quietis promittitur, quasi quinquagenario decies dueto ad quingentesimum peruenitur. In scriptura autem sacra boum nomine aliquando hebetudo fatuorum, aliquando bene operantium uita signatur. Quia enim bouis nomine stultorum uecordia figuratur, recte 10 per Salomonem dicitur : Statimque eam sequitur quasi bos duetos ad uictimam. Rursum quia boum nomine uita uniuscuiusque operantis bene exprimitur, legis praecepta testantur quae per Moysen praecepit, dicens : Non alligabis eos boui trituranti. Quod aperte rursum dicitur: Dignus est operarius mer1scede sua. Asinorum quoque nomine aliquando stultorum pigritia, aliquando immoderata petulantium luxuria, aliquando gentilium simplicitas designatur. Stultorum pigritia asinorum appellatione figuratur sicut per Moysen dicitur: Non arabis in boue simul et asina. Ac si diceret : Fatuos sapientibus in prae20 dicatione non socies ne per eum qui implere rem non ualet, illi

4.

XVI, S/7 Lathcen, Egl. I, 99/101. 14/1S Luc. 10, 7. 18/19 Deut.

10/11 Prou. 7, 22. 13/14 Deut. zs, 10. 18/21 Paterius, De11I.10 (10).

22,

38 all. in] id Gms. Rom. XVI, 1 quingcnta] quoque add. Bm. Lath.,praeter Lath.D!.fK bouum l-,,, ,orr., Lath.°, corr. quingenta (a/J. l.) L 2 superius dictum est] 0111. L V 3 addito G LV: ~fr XIV, 12 implet G, suppl. a.111.1./. 5 quia ucro] G L Vµ LathPKM, quod iam Lath. promittetur L 7 nominet L 8 uitae L 9 boues V, ,orr. 12 bene] V G, 0111. Lµ cxprimctur L,

expremitur V,'º"· 13 precapit L, praccipit v· triturante L 19 bouo L, bouem V, corr. diceret] aperte pra,111. Pal. 20 rcm] G µ, se L Btss.,0111. [,'"Pat. illc L, 'º"·, et prae111. G

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

37

XVI

qui praeualet obsistas. Immoderata quoque petulantium luxuria asinorum appellatione exprimitur ut propheta testatur, qui ait: Quorum carnes sunt ut carnes asinorum. Asinorum rursus nomine, simplicitas gentilitatis ostenditur. Vnde Ieru- PL ns 25 salero tendens Dominus, asellum sedisse perhibetur. Quid est enim asinum sedendo Ierusalem uenire nisi gentilitatis simplicia corda possidendo, ea ad uisionem pacis regendo et possidendo perducere ? Quod uno et facili testimonio ostenditur, quia et per bones ludaeae operarii et per asinum gentiles,,., 25 30 populi designantur, cum per prophetam dicitur: Cognouit bos possessorem suum et asinus praesepe Domini sui. Quis enim bos, nisi iudaicus populus exstitit cuius ceru.icem iugum legis attriuit ? Et quis asinus nisi gentilitas fuit, quam quilibet seductor reperit quasi brutum animal et nulla ratione renitens, 3, quo uoluit. errore substrauit ? Bos ergo possessorem et asinus Domini praesepe cognouit, quia et hebraicus populus Deum quem colebat, sed ignorabat, reperit ; et gentilitas legis pabulum quod non habebat, accepit. Quod igitur superius nominatis ouibus et camelis dicitur, hoc inferius in bobus et asinis 40 replicatur. H. Habuit uero et ante Redemptoris aduentum ludaea boues, quia ad praed.icandum misit operarios, quibus uoce Veritatis dicitur : Vae uobis, hypocritae, qui circuitis mare et aridam ut /aciatis unum P,oselytum ~·et cum fuBrit f actus, f acitis ., eum filium gehennae duplo, quam uos. Quos graue iugum legis presserat, quia exteriora litterae mandata tolerabant. Quibus uoce Veritatis dicitur : Venite ad me omnss, qui laboratis et onerati estis et ego reficiam uos. Tollite iugum meum supe, uos tJt discite a me, quia mitis sum et humilis corde. Quod ergo in Jo euangelio bene laborantibus requies promittitur, hoc est quod hic iuga boum quingenta memorantur, quia qui Redemptoris dominio colla subiciunt quo, nisi ad requiero, tendunt ? Vnde

2.1 Ezech. 13, 2.0. (796D/797A). Matth. zJ, q.

24/25 cf. Matth. 11, s29/38 Taio, Sent. 11, 16 30/31 Is. 1, 3. 38/44 Lathcen, Egl. 1, 101/106. 43/45 45/55 Lathcen, Egl. I, 106/1q. 47/49 Matth. II, 1.8/29.

21 obsistat L '22/2.1propheta testatur] protestatur V 24 rursum V gentilis L, gentium Bm., gentilium V 26 sedendo asinum "' Lµ asinam Bas.1114tdd. rtt. 27/28 possidcndo] VG, pracsidendo Lµ 29 iudaci Gil., iudac V 31 prcscpium V 35 quo] qui L crrorc] 0111. G 36 domini] sui add. Bts.r 38 accipit L V, 'º"· igitur.-,uperius] dicitur L, 0111. V 41 uero] autem Lath., uirum L et] 0111.&ss. 42 opcrarius L 44 ut .. . faciatis Bm., et ... faciatis V 49/50 bene laboran ti bus in euangelio "' Lath. S0/S1 quod hic] 0111. L 51 mcmorantur] csse prae.m. Lath., praeler Lath.K 51/52 rcdcmptore (et e in i 11111I.) domino V

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

XVI-XVII

et asinae quingentae perhibentur, quia uocatae plebes gentilium, dum ad requiem uenire desiderant, cuneta mandato" rum onera libenter portant. Vnde bene, quod hanc requiem populus gentilis appeteret, Iacob filios alloquens, prophetica hoc studuit uoce signare, dicens: [sacha, asinus fortis accubans inte, te,minos uidit ,equiem quod esset bona et terram quotl optima; et sufrj>osuit hume,um ad po,tandum. Inter terminos 6o namque accubare est praestolato mundi fine requiescere, nihilque de his quae nunc in medio uersantur quaerere, sed ultima desiderare. Et fortis asinus requiem ac terram optimam uidet cum simplex gentilitas idcirco se ad robur boni operis erigit, quia ad aetemae uitae patriam tendit. Quae et ad PL 6s potandum humerum apponit, quia conspecta superna requie, praeceptis etiam grauibus in operatione se subicit et quicquid intolerabile pusillanimitas asserit, hoc ei leue ac facile spes remunerationis ostendit. Quia ergo ad aeternam requiem pro electorum parte Iudaea gentilitasque colligitur, recte quingenta iuga boum et quingentae asinae haberi perhibentur. Sequitur: 1,3 XVII, 25. A e familia multa nimis. Quid est hoc quod prius animalium multitudo describitur et familia in extremo memoratur, nisi quod ad cognitionem fidei prius stulta mundi collecta sunt, ut post eius etiam astuta uocarentur. Paulo s attestante, qui ait : Non multi safrientes secundum carnem, non multi potentes, non multi nobiles, sed quae stulta sunt mundi, elegit Deus ut confundat sapientes? Ipsi namque Ecclesiae principes litterarum perhibentur ignari ut uidelicet cunctis praedicatoribus suis Redemptor ostenderet quod ad 10 uitam credentes populos non sermo, sed causa suaderet. Sequitur :

'º

53/59 Taio, Sen/. 11, 16 (797A). Genes. 7z. (76).

57/59 Gen. 49, 14/q.

XVII, 1/4 Lathcen, Sent. I, 116/119.

S/7 I Cor.

1,

S7/68 Paterius, 2.6/z.7.

º"'·

53 et] 0111.G 54 perucnire µ Pat. 55 requiem] G 57 significare Bm. 1 58 ínter!} V G µ, in todd.111llllrin.Jere 01111111 Pat. Taio tcrra V 59 inte1 L VG Pat. µ, infm 0111ne1 ,odd. 111tlllri11. Pat. Taio 62 et fortis {forte Pat. )] L V G Pat., fortisque µ 63 uidit L V robor L 64 opcraris V, corr. et] L &ss. Rt111.Re111ig. Corb.r Vind. Pat., 0111. V G Pal.eµ 65 apponit] L V G, an/1 'º"·, Re111. R1111ig. Corb.1Vi11d.Pat., supponit G, post '""· Bm. Pat.Pµ 66 opcrationem V 68 ad] 0111. L 69 collegitur L V, "'"· 70 bouum L V habcre L

XVII, t h~ V LG Bm., 0111. utb. µ 3 ad] 0111. L, V, s./. 4post cius] post eos Lath.° , postea Lath.M 6/7 non 111q•sapientes] 0111.LV 7 ipsi] G, ipsa P LVµ namquc] i11apitP 8 ecclesiac] sanctae pra1•. P Lµ principia P L Vµ ignara P L Vµ 9 cunctis] in add.P L Vµ

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

S39

LIBER I,

1,3

XVIII, 11. Eratque

39

XVIII-XX

uir ille magnus

inte,

omnes

Orie,ltales. Quod Redemptor noster Oriens dicitur, propheta "'26 testante perhibetur, qui ait : Et ecce uir Oriens nomen eius. Omnes ergo, qui in hunc Orientem fide consistunt, recte , Orientales uocantur. Sed quia omnes homines tantummodo homines, ipse autem Oriens Deus et horno recte clicitur: Erat magnus in ter omnes Orientales. Ac si aperte diceretur : Omnes qui in fide Deo nascuntur, superat; quia non ut ceteros adoptio sed natura illum diuinitatis exaltat, qui etsi humani10 tate ceteris apparuit similis diuinitate tamen mansit supra omnia singularis. 1,4 XIX, Z1.Et ibant filii eius et f aciebant conuiuium per domos. Filii facturi conuiuia per domos ibant, cum praedicatores apostoli in diuersis mundi regionibus, uirtutum epulas audientibus quasi edentibus ministrabant. Vnde et , eisdem filiis de esurientibus plebibus dicitur : Date illis uos ffltJnduca,e.Et rursum : Dimittere eos ieiunos nolo, ne defi,ciant in uia. Id est in praedicatione uestra uerbum consolationis accipiant, ne a ueritatis pabulo ieiuni remanentes in huius uitae labore succumbant. Hinc rursum eisdem filiis dicitur : 10 peramini ffDn cibum qui perit, setl qui permanet in uitam aeternam.

Quae conuiuia quomodo exhiberentur, adiungirur cum PL s•o protinus subinf ertur : 1,4 XX, Z8. Vnusquisque in die suo. Si ignorantiaeobscuritas sine dubitatione nox cordis est, intellectus non immerito dies uocatur. Vnde et per Paulum dicitur : Alius iudicat diem i1"61 diem, alius iudicat omnem diem. Ac si aperte dicat : Alius , quaedam nonnullis intermissis intellegit, alius uero omnia ad

XVIll, 2 Lathccn, Eg/. I, u.7. 3 Zach. 6, u. 12.7/12.9. 6/9 Lathccn, Eg/. 1, 12.9/1J2..

4/5 Lathccn, Egl. I,

XIX, 2/4Lathccn, Eg/.1, 144/146. 5/6 Matth. 14, 16: Marc. 6, 9, 1 J. 6/7 Matth. IS, J2. 10/11 loh. 6, z.7.

n; Luc.

XX, 3/4 Rom. 14, S·

XVIII, 1 cratquc] P L VG úth. Vmg., 0111.µ 3 attcstantc G et) P µ, L VG 4 hunc oricntcm) P LV, ant, ttJrr., &ss. úth., hoc oriente G V,

0111.

post tMT., L4Jh."'µ. 6dcm P V,'º"·, Lath.°, '°"· 6 alt. homincs] P L V G, sunt add. µ. oricns] P µ, 0111. LV G 8 alt. omncs] inter pra,111.G, s.J.a.111. supcrat] icsus add.Lath. 9 quac P, quia L 10 supra] P L V G, super µ

XIX, t conuiuium] P L VG&ss. Lath. Vtdg., conuiuia µ. 3 diucrsi L 4 ministrabat L 8 a] 0111. L populo L t O pcriit L XX, 2 cst]

Digitized by

0111.

V

3 paulo V,

Go ogle

'º"· a.111.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

XX-XXI

intellectum possibilia ita ut sunt uidenda cógnoscit. Vnusquisque ergo filius in die suo conuiuium exhibet, quia sanctus quisque praedicator iuxta mensuram illuminatae intellegentiae mentes audientium epulis ueritatis pascit. In die suo Paulus 10 conuiuium fecerat cum dicebat : Beatiores erunt si sic permanserint secundum meum consilium. De die suo unumquemque admonebat cogitare, cum cliceret : Vnusquisque in suo sensu abundet. Sequitur: 1,4 XXI, 29. Et mittentes uocabant fres so,ores suas ut comederent et bibe,ent cum eis. Sorores filii ad conuiuium uocant quia infirmis auditoribus sancti apostoli refectionis supernae gaudia praedicant, eorurnque mentes, quia , a ueritatis pabulo ieiunas aspiciunt, diuini eloquii epulis pascunt. Bene autem dicitur : Vt comederent et bibe,ent cum eis. Scriptura enim sacra aliquando nobis cibus est, aliquando potus. Cibus est in locis obscurioribus, quia quasi exponendo frangitur et mandendo glutitur. Potus uero est in 10 locis apertioribus quia ita sorbetur sicut inuenitur. Cibum uidit propheta scripturam sacram, qui exponendo frangeretur, cum diceret : Paruuli petierunt panem et non e,at qui frangeret eis ; id est infirmi quique scripturae sacrae ualentiores sententias petierunt exponendo comminui sed qui ex15 ponere debeat non ualet inueniri. Potum uidit scripturam sacram propheta, cum diceret : Omnes sitientes uenite ad aquas. Si potus aperta mandata non essent, per semetipsam Veritas non clamaret : Si quis sitit, ueniat ad me et bibat. Quasi cibum ac potum uidit propheta Iudaeae defuisse, cum diceret : 20 N obilss eius interierunt fame et multitudo eius siti exaruit. Paucorum quippe est fortia et occulta cognoscere ; multorum p uero, historiae aperta sentire. Et idcirco Iudaeae nobiles non 6/9 Lathcen, Egl. I, 147 /1 50.

10/11 I Cor. 7, 40.

XXI, 2/4 Lathcen, Egl. I, 152/154. 12/13 Threni 4, 4. 16 Is. 5 5, 1.

12/13 Rom. 14, 5.

6/10 Lathcen, Eg/. I, 154/158. 18 Ioh. 7, n20 Is. 5, 1 ~-

5/6 ad intellectum] P LV G Bm. Corb..z,al., Par. Ba.r.,intellectu µ 7 ergo] autem Lath. conuiuio P 10 conuiuium fecerat] P L V G, fecerat conuiuium "" µ

XXI, 4 eorum L 5 a] om. L 7 sacra scriptura cnim ,..,,,,Lath., sacra 7 cibus est] P L V G, est cibus ,..,,,, µ 8 aHquando enim scriptura Lath.M 111q11t obscurioribus] in locis obscurioribus cibus est L.ath. 9 manducando L Lath. 9/10 potus 11sq11tapertioribus] in locis ucro apcrtioribus potus est _, Lath. 11 qui] P, anlt co"., quae P,post co"., G 11/12 frangercntur L 15 debcat] G, el u s./. add. ualc•t l·', ualent G 18 ad me] 0111. L 18/19potum ac cibum _, L 19 ac] P LV G, etµ fuissc L 21 fortia et] 0111. L I,,.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

27

LIBER I,

41

XXI-XXII

siti sed fame interiisse asserit quia hi qui praeesse uidebantur, dum totos se exteriori intelligentiae dederant, quod de intimis 2sdiscutiendo manderent non habebant. Quia uero sublimioribus ab interno intellectu cadentibus, paruulorum intellegentia et in exterioribus exsiccatur, recte illic adiungitur : Multitudo eius siti exaruit. Ac si aperte diceret dum uulgus uitae suae studium deserit, iam nec fluenta historiae exquirit. Et occulta PL ,41 30 mandata sacri eloquii et aperta se intellexisse testantur qui reprobanti se iudici conquerentes dicunt : M anducauimus et lnbimus coram te. Quod aperte exponendo subiungunt : Et in plateis nostris docuisti. Quia ergo sacra eloquia in locis obscurioribus exponendo franguntur, in locis uero apertioribus ita 3' ut inuenta fuerint, potantur, dicatur recte : M ittentes uo-

cabant tres so1'ores suas ut cometlerent et bibe,ent cum eis. Ac si aperte diceretur infirmos quosque blanda ad se peruasione deducebant, quatenus eorum mentes, et magna per contemplationem disserentes pascerent, et parua per 40 historiam tradentes nutrirent. Sequitur:

1,5

XXII, 30. Cumque in o,bem t,ansissent tlies conuiuii, mittebat I ob et sancti/icabat eos consurgensque diluculo olfe,sbat holocausta per singulos. In orbem clies conuiuii transeunt cum praedicationum ministeria , peraguntur. Peractisque conuiuiis, holocaustum Iob pro filiis obtulit, quia pro apostolis de praeclicatione redeuntibus, Patrem Redemptor exorauit. Bene autem mittendo sanctificare dicitur, quia dum sanctum Spiritum, qui ex se procedit, discipulorum cordibus tribuit, quicquid culpae inesse potuit, 10 emundauit. Recteque ad offerenda holocausta diluculo consurgere perhibetur, quia per hoc quod pro nobis intercessionis suae petitionem obtulit, discussa erroris nocte, humanae mentis tenebras illustrauit, ne quo peccati contagio, ex ipsa

'27/28 Is. 1, q.

31/32 Luc. q, 26.

32/33 Luc.

1 3,

26.

XXII, 3/13 Lathccn, Egl. I, 193/202. 23 interissc P LV G 25/'26 sublimioribus] 0111. L 29 ftenta L 30 mandata sacri cloquii] P L V G, sacri cloquii mandata ,..,,µ aperte V 31 rcprobati L, reprobantc V G iudice G conquiruntur L, conquirentcs V manducabimus P, corr., V, 32 apcrtc] ex parte L 35/36 uocabant] L, sed -ha- exp. 37 quoquc V G, 39 pcr] V, s./. et parua] L, in ras.

'º"·

'º"·

ex] P L V G Bess. Corb.1 Vind. Ebr. XXIl, 8 spiritum sanctum ,..,,Lath. holocausta offerenda ,..,, Lath. 13 Vt., al., Lath., a µ 10 recte qui L quod L 14 occulto] holocaustum V

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

42

XXII-XXIV

praedicationis gratia, mens in occulto polluatur ; ne sibi ,, quae agit tribuat; ne sibi tribuendo quae agebat, amittat. Vnde recte subiungitur : 1,5 XIII, 31. Dicebat enim : Ne f o,te peccaue,int filii mei et benedixerint Deo in cordibus suis. Deo quippe benedicere est, id est maledicere, de eius munere sibi gloriam praebere. Vnde recte sanctis apostolis post praedicationem , Dominus pedes lauit, ut uidelicet aperte monstraret quia plerumque et in bono opere peccati puluis contrahitur, et inde inquinantur uestigia loquentium, unde audientium corda mundantur. Nam saepe nonnulli dum exhortationis uerba faciunt, quamlibet tenuiter, sese intrinsecus, quia per eos 10 purgationis gratia deriuatur, extollunt. Cumque uerbo aliena opera diluunt, quasi ex bono itinere puluerem malae cogitationis sumunt. Quid ergo fuit post praedicationem pedes discipulorum lauare, nisi post praedicationis gloriam, cogita- PL 142 tionum puluerem tergere, gressusque cordis ab interna elatione mundare ? Nec obstat ab omnimoda Mediatoris scientia quod dicitur: Ne fo,te. Nam cuneta sciens, sed in locutione sua ignorantiam nostra suscipiens, atque dum suscipit docens, ~ 21 nonnunquam quasi ex nostra dubitatione loquitur, sicut dicit : Filius hominis ueniens, putas, inueniet fidem in terªº ,a ? Expletis ergo conuiuiis, sacrificium pro filiis Iob off erens dicebat : Ne /orte peccauerint filii mei 6t bemdixe,iff.t Deo in cordibus suis ,· quia Redemptor noster postquam praedicatores suos a malis impugnantibus diluit etiam inter bona quae egerant a tentationibus def endit. Sequitur : 1,5 XXIV, 3Z. Sic /aciebat 1 ob cunctis diebus. Cunctis diebus lob sacrificium offerre non cessat, quia sine intennis-

1,

ª'

XXIII, 2/4 Lathccn, Eg/. I, u.z./u.3. 4/5 cfr. loh. q, Lathcen, Eg/. I, z.z.~/2.2.6. 19/20 Luc. 18, 8.

5.

16/20

XXIV, 2/4 Lathccn, Egl. I, 234/2.36.

15 ne sibi] nisi L

a/t. quae] quod V G

16 indc V

XXIII, 1 cnim] iob add. L.tb. 3 cst id cst malcdicerc] VG P L&ss. Lath., id cst malcdicerc cst ,..,,µ 7 loqucndi L 10 purgatiograci~ L nis] P L µ, purgationum V G, pracdicationis B,ss. Bt/. Vi,u/. 10/11 extollunt 1t1q11t diluunt] 0111.LV U mali V,'°"· 13 post) 0111.L 13/14 cogitacionem L, 'º"· a.111. 16 sed) 0111. uzth. 16/17 locutionc sua] scmetipso Par.1118 &s.1111, al. 17 suscipit P, '°"·, V 17/18 atquc IIIIJI# nonnunquam] sacpc Lath. 17 dolcns L 18 nostra] 0111. Ldth. 18/19 sicut dicit) ut Latb. 19/20 in tcrra] P LV G Ldth., super tcrram µ 20 pro 6liis iob] P L V G, iob pro 61iis ,..,,µ 22 deum P postquam] post L 0111.

XXIV, t diebus] uitac suacadd.Lath.,pra,t,r Lath.M LV

Digitized by

Google

1 /2 cunctis diebus]

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

XXIV-XXV

43

sione pro nobis holocaustum Redemptor immolat, qui sine cessatione Patri suam pro nobis incarnationem demonstrat. , Ipsa quippe eius incarnatio nostrae emundationis oblatio est cumque se hominem ostendit, delicta hominis interueniens diluit. Et humanitatis suae mysterio perenne sacrificium immolat quia et haec sunt aeterna quae mundat. 33. Igitur quia in ipso expositionis exordio sic persona beati 10 Iob nuntiari Dominum diximus ut designari per illum caput et corpus, id est Christum et Ecclesiam diceremus. Postquam caput nostrum quomodo designatum credatur, ostendimus nunc corpus eius, quod nos sumus, quomodo exprimatur, indicemus, ut quia audiuimus ex historia quod miremur, cognouimus ex capite quod credamus; consideremus nunc ex corpore quod uiuendo teneamus. In nobismetipsis namque debemus transformare quod legimus, ut cum per auditum se animus excitat, ad operandum quod audierit uita concurrat. 1,1 XXV, 34. Vi, erat in te,ra Hus nomine Job. Si Iob dolens et Hus consiliator dicitur, non immerito pe( utraque nomina electus quisque figuratur, quia nimirum consiliatorem animum inhabitat, qui dolens de praesentibus ad aeterna , festinat. Nam sunt nonnulli qui uitam suam negligunt et dum transitoria appetunt, dum aetema uel non intellegunt, uel intellecta contemnunt, nec dolorem sentiunt, nec habere con- PL '43 silium sciunt. Cumque superna, quae amiserunt, non considerant, esse se, heu miseri, in bonis putant. Nequaquam enim 10 ad ueritatis lucem, cui conditi fuerant, mentis oculos erigunt ; nequaquam ad contemplationem aeternae patriae desiderii aciem tendunt sed semetipsos in bis quo proiecti sunt deserentes, uice patriae diligunt exsilium quod patiuntur et in caecitate, quam tolerant, quasi in claritate luminis exsultant. 15 At contra electorum mentes dum cuneta transitoria nulla esse conspiciunt, ad quam sint conditae exquirunt. Cumque eorum satisfactioni nil extra Deum sufficit, ipsa inquisitionis exercitatione fatigata illorum cogitatio, in conditoris sui spe et con-

1,

'°"·

3 quia L Lalh.K 4 intcrccssationcP 6 homincs V, 7 et] 0111. V 9 pcnona] P, 111111 pcrsonam P, post 10 nuntiarc LV designareL illam G 12 nostrum] quod cst crcator add.G dcsignacrcdatur] creator V,º"'· G 14 mircmus L 16 quid G 17 tur VG formare V

'º"·,

'º"·

XXV, 4 qui] quod L 5 nulli V, s11ppl.s./. 6 a/t. ucl] et V 8 L 8/9 considcrantis se scsc L 9 putant] felices superna] super pr111111. pr111111.,dd. enim) 0111.P 12 quo] G, quac P L, in quac V, ad quae µ 13 14 claritatcm V,'°"· 16 quam] seripsi (s,'i/. ad uice] iugc V, iu~ L l#ritalis ú1tt111; ifr /. 10 ), qucm P L V, anlt 'º"·, Corb. r Colb., quae G V, post ,orr., µ, quod Reg. sit L condita V cxquirant L corum] ad pra,111. V;,, 111,g. 17 satisfactionc P, satisfactioncm V nil] P LV G, nihil µ 18 cogitatio] fatigacionc L, fatigado V G

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

44

XXV-XXVI

templatione requiescit, supemis interseri ciuibus appetit. Et 20 unusquisque eorum ad.huc in mundo corpore positus, mente iam extra mundum surgit, aerumnam exsilii quam tolerat, deplorat et ad sublimem patriam incessantibus se amoris stimulis excitat. Cum ergo dolens uidet quam sit aetemum quod perdidit, inuenit salubre consilium, temporale hoc 2s despicere quod percurrit ; et quo magis crescit consilii scientia ut peritura deserat, eo augetur dolor, quod necdum ad man- p, 29 sura pertingat. Vnde bene per Salomonem dicitur : Qui apponit scientiam, apponit d,olO'fem.Qui enim scit iam summa quae adhuc non habet, magis de infimis in quibus retinetur 30 dolet. 35. Recte ergo in terra Hus habitare Iob d.icitur quia in scientiae consilio electi uniuscuiusque dolens animus tenetur. Intuendum quoque est quam nullus dolor mentis sit in actione praecipitationis. Qui enim sine consiliis uiuunt, qui 35 ipsos se rerum euentibus praecipites deserunt, nullo interim cogitationum dolore fatigantur. Nam qui solerter in uitae consilio figit mentem, caute sese in omni actione circumspiciendo considerat. Et ne ex re quae agitur repentinus finis aduersusque subripiat, hunc prius molliter posito pede cogitationis 40 palpat, pensat ne ab bis quae agenda sunt formido praepediat ; ne in his quae differenda sunt praecipitatio impellat ; ne praua per concupiscentiam aperto bello superent ; ne recta per inanem gloriam insidiando supplantent. Iob ergo in terra Hus habitat, dum mens electi quo magis per consilium uiuere 4S nititur, eo angusti itineris dolore fatigatur. Sequitur: 1,1 XXVI, 38. Simplex et rectus, timens Deum et ,ecedens a malo. Quisquis aeternam patriam appetit, simplex procul dubio et rectus uiuit : simplex uidelicet opere, rectus fide ; simplex in bonis quae inferius peragit, rectus in summis

XXV, 27 /28 Eccl. 1, 18.

20 corum] 0111.L mundum P 21 iam] P µ, tamcn L V G surgit] et add. V 24 hoc] G, 1.J.a.111. 26 quod] V, sed d del. ncc P, s,ppl. s./.11.111. ad] 0111. P LV, ante'º"· 26/27 mensura LV, post'º"· 27 /28 et 28 apponit] P µ, addit LV G edd.; ifrln Hiez.ech.r, ro, JI.797/7jl.80¡ /806 28/29 scit iam summa quae] scientia summa quac L, pcr scicntiam summa quac V G, scicntiam summam Remig.1Long.Comp. F.JJr. 29 magis] minus Re111ig.1 Long.Comp. Ebr. habet] intellegit add. V G 32 rctinetur G 34 alt. qui] 0111. L 35 se ipsos µ 36 fatigationum V 36/37 consilium V 39 positus L cogitaciones L 41 qui L 45 dolorcm dolorc sic L XXVI, 1 timens] et prat111.LV G praem. [/' G 4 agit L V G

Digitized by

Go ogle

2 acternum L

3 alt. recrus] et

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

XXVI-XXVII

45

s quae in intimis sentit. Sunt namque nonnulli qui in bonis PL s44 quae faciunt simplices non sunt, dum non in his retributionem interius sed exterius fauorem quaerunt. Vnde bene per quemdam sapientem dicitur : Vae peccatori terram ingredienti duabus uiis. Duabus quippe uiis peccator terram ingreditur 10 quando et Dei est quod opere exhibet et mundi quod per cogitationem quaerit. 1,1 17. Bene autem dicitur : Timens Deum et rscedens a malo, quia sancta electorum Ecclesia simplicitatis suae et rectitudinis uias timore inchoat, sed caritate consummat. Cui tune est funditus a malo recedere cum ex amore Dei coeperit iam nolle peccare. Cum uero adhuc timore bona agit, a malo penitus non recessit, quia eo ipso peccat, quo peccare uellet si inulte potuisset. Recte ergo cum timere Deum Iob dicitur, recedere etiam a malo perhibetur, quia dum metum caritas 20 sequitur, ea quae mente relinquitur, etiam per cogitationis propositum culpa calcatur. Et quia ex timore unumquodque uitium premitur, ex caritate autem uirtutes oriuntur, recte subiungitur : 1,2 XXVII, 38. N ati que sunt ei septem /ilii et tres filiae. Septem quippe nobis filii nascuntur cum per conceptionem bonae cogitationis, sancti Spiritus septem in nobis uirtutes oriuntur. Hanc namque internam prolem propheta s dinumerat, cum Spiritus mentem fecundat, dicens : Requiescet super eum Spiritus Domini, spi,ritus sapi,entiae et intellectus, spi,ritus consilii et f ortitudinis, spiritus scientiae et pietatis ; et repleb-iteum sfriritus timoris Domini. Cum ergo per aduentum Spiritus, sapientia, intellectus, consilium, fortitu10 do, scientia, pietas ac timor Domini unicuique nostrum ,,.30 gignitur, quasi mansura posteritas in mente propagatur quae supernae nostrae nobilitatis genus eo ad uitam longius seruat, quo amori aeternitatis sociat. Sed habent in nobis septem filii tres procul dubio soróres suas quia quicquid uirile hi 15 uirtutum sensus faciunt, spei, fidei caritatique coniungunt.

1,

XXVI, 8/9 Eccli. XXVII, 5/8 Is.

11,

2,

14.

2/3.

5 pr. in] 0111. P V, s./. qui] quae L 6 simplicis L 8 ingrediente L 9 pr. duabus] duas L 14 timore] timor L, a prae111. Vind. 16 nollct L 18 inulte] pcccare prae111. Bess. 19 caritatis L 20 mente] metu edd. cogitacionem L 22 unumquemque L, unusquisque V uitium] 0111.

LV XXVII, 1 nati L 2 6lli nobis ""P 2/3 concepcione L 3 boni V, 3 /4 uirtutcs in nobis ~ V G 5 rcquiescit P L 8 rcpleuit P L V 9 spiritus] P LV G, sancti add.µ sapientia] 0111. P 11 propatur L 13 amorc P 14 uirile] in pra,111.LV hi] hii P, 0111.V 15 uinute .Btss. scnsu V

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

XXVII-XXVIII

Neque enim ad denarii perfectionem septem filii perueniunt nisi in spe, fide et caritate fuerit omne quod agunt. Quia uero hanc praeeuntium uirtutum copiam multimoda bonorum operum cogitatio sequitur, recte subiungitur : 1,3 XXVIII, 39. Et fuit possessio eius septem millia ouium et tria millia camelorum. Seruata quippe ueri-PLHJ tate historiae, imitari spiritaliter possumus, quod camaliter audimus. Oues enim septem milla possidemus cum cogita5 tiones innocuas, perfecta cordis munditia, intra nosrnetipsos inquisito ueritatis pabulo pascimus. 40. Eruntque nobis in possessione etiam tria milia camel-: rum, si omne quod in nobis altum ac tortuosum est, rationi fidei subditur et sub cognitione Trinitatis, sponte in appetitu 10 humilitatis inclinatur. Camelos quippe po~idemus, si quod altum sapimus, humiliter deponamus. Camelos procul dubio possidemus cum cogitationes nostras ad infinnitatis fraternae compassionem flectimus, ut uicissim onera nostra portantes, alienae infirmitati compati condescendendo nouerimus. Pos15 sunt etiam per camelos qui ungulam nequaquam fmdunt, sed tamen ruminant, terrenarum rerum bonae dispensationes intellegi, quae quia aliquid habent saeculi et aliquid Dei, per commune eas necesse est animal designari. N eque enim terrena dispensatio, quamuis aeternae utilitati seruiat sine perturba20 tione mentis ualet exhiberi. Quia igitur per hanc et ad praesens mens confunditur et in perpetuum merces paratur, quasi commune animal et aliquid de lege habet, et aliquid non habet. Vngulam namque non findit quia non se penitus anima ab omni terreno opere disiungit, sed tamen ruminat quia bene dispensando temporalia, per certitudinis fiduciam caelestia sperat. Terrenae igitur dispensationes, quasi camelorum more, capite legi concordant, pede cliscrepant ; quia et caeli sunt quae iuste uiuentes appetunt et huius mundi sunt ea in quibus opere uersantur. Nos ergo cum easdem terrenas dispensationes 30 cognitioni Trinitatis subd.imus, quasi camelos fide possidemus.

2,

V,

16 pcrfcctioneL 6li L 17 spc fide] P LV G, fide spc 18 multimoda] P G µ, multimodo L, multitudo V

~

,orr.

µ

fuerat

XXVIII, 4 audiu.imus V oucs] P L V G R,111. R,,.,g.Corb.2Par. &u., ouium µ posscdimus V, 'º"· 4/5 cogitacionis L 5 cordi L mundi9 cogitatione V 10/11 camelos MSIJIII ciam L nos L 8 ratione V deponamus] 0111. V p,r ho111oiot1/. 10 posscdimus L 12 posscdemus L 13 cumpassionum L V,'º"· ut] et L V 14 alicnac]et (s.l.a.111.) aliena V infirmitate L infirmitati compati] 0111. V condescendo V,post torr. 17 aliquid habcnt] P LV G, habcnt aliquid ~ µ 18 cnim] 0111. V 19 utilitate L, utilitati• V 21 mens] 0111. LV mereis P LV,'º"· 22 animal et] 0111.L V 23 anima] 0111. V G 24 disiunxit L 26 terrenaigitur dispensacionis L 28 quae] P V G Bus., qui L, illa prtU111.µ 30 cognicionc L fide] intra indiuisibilcm numerum pra1111. B,ss. uJd.,pedeV

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

XXIX-XXX

47

Sequitur: XXIX, ü. Quingenta quoque iuga boum et quingentae asinae. Iuga boum in usu nostrae possessionis sunt, cum concordes uirtutes exarant duritiam mentis. Quingentas quoque asinas possidemus, cum lasciuientes motus , restringimus. Et quicquid in nobis camale exsurgere appetit, spiritali cordis dominatu refrenamus. Vel certe asinas possidere est cogitationes intra nos simplices regere, quae dum in subtiliori intellectu currere non ualent quo quasi pigrius ambulant, eo fraterna onera mansuetius portant. Sunt namque 10 nonnulli qui dum alta non intellegunt, ad exteriora conuersationis opera se humilius premunt. Bene ergo per asinas, pigrum quidem animal sed tamen portandis oneribus deditum, simplices cogitationes accipimus, quia dum nostram plerum- ,.,,31 que ignorantiam cognoscimus, leuius onera aliena toleramus. PL J46 Cumque nos quasi singularis sapientiae altitudo non eleuat, ad perferendam alieni cordis inertiam, mens se nostra aequanimiter inclinat. Recte autem siue iuga boum, siue asinae quingentae referuntur, quia uel in hoc, quod prudenter sapimus, uel in hoc, quod humiliter ignoramus, dum aeternae pacis 20 requiem quaerimus, quasi intra iubilei numerum tenemur. Sequitur: 1,3 XXX, 4:2. A e /amilia multa ni mis. Multam nimis familiam possidemus cum cogitationes innumeras sub mentis dominatione restringimus, ne ipsa sui multitudine animum superent, ne peruerso ordine discretionis nostrae principatum s calcent. Et bene cogitationum turba multae familiae appellatione signatur. Nam scimus quod absente domina, ancillarum linguae perstrepunt, silentium deserunt, deputati operis officia neglegunt totumque sibimet ordinem uiuendi confundunt. At si repente domina ueniat mox perstrepentes linguae reticent, 10 officia uniuscuiusque operis repetunt ; siegue ad opus proprium, ac si non recesserint, reuertuntur. Si igitur a domo mentis ad momentum ratio cliscedat quasi absente domina, cogitationum se clamor, uelut garrnla ancillarum turba multiplicat. Vt autem ratio ad mentem redierit, mox se confusio tu-

1,3

1,

'°"·

XXIX, 1 bouum LV, 2 usu] P L G, usum Vµ 3 concordes] cordis V FJ,r. Vt. Gm.., al. 5 restringcmus V,'°"· carnalc] aliquid add. L 6 spiritalis &ss. dominato V, torr. 7 rcgere] gcrcrc V G in] o•. L 8 subtiliorc L V,'°"· 9 oncra] alibí opera add.B,ss. 10 ad] pcr ,dd. 11 se] V, post'°"·, sed V, 11111, 12 portantis L 13 acccpimus Bm. 14 lcuius] quidcm add. L 16 se] rllS. 1 litt. ;,, L 20 qucrimus V tcncmus L

'°"·

'°"·

XXX, 3 dominationcm L, dominatio V, rcstringcmus V 4 superet P discrctioncs P, '°"· 5 calcct P, calct L 8 uiucndo G 10/11 probrium L 11/12 a domo mcntis] ad momcntis L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I, 1

XXX-XXXII

s multuosa compescit. Et quasi ancillae se ad iniunctum opus

tacite reprimunt dum cogitationes protinus causis se propriis ad utilitatem subdunt. Possidemus ergo multam familiam, cum recto iure innumeris cogitationibus rationis discretione dominamur. Quod nimirum cum sollerter agimus, iungi per 20 eamdem d.iscretionem angelis conamur. Vnde et recte subiungitur : XXXI, 43. E,atque uir ille mag-nus inter omnes 1,3 Orientales. Tune namque magni inter omnes Orientales efficimur, cum eis spiritibus, qui orienti luci inhaerent, pressa carnalis corruptionis nebula, discretionis nostrae radiis in s quantum possibilitas suppetit, sociamur. Vnde et per Paulum dicitur : Nost,a conuersatio in caelis est. Quisquis temporalia ac defectiua sequitur, occasum petit; quisquis uero superna desiderat, quia in oriente habitet, demonstrat. Magnus ergo non inter occidentales sed inter orientales efficitur, qui non 10 inter actiones ima et fugitiua quaerentium sed inter choros proficere supemorum ciuium conatur. Sequitur: XXXII, 44. Et ibant filii eius et /aciebant conui1,4 uium per domos, unusquisque in die suo. Filii per PL S47 domos conuiuiurn faciunt dum uirtutes singulae iuxta modum proprium mentem pascunt. Vbi et bene dicitur: Vnusquiss que in die suo. Dies enim uniuscuiusque filii est illuminatio uniuscuiusque uirtutis. Vt enim haec ipsa dona breuiter septiformis gratiae replicem, alium diem habet sapientia, alium intellectus, alium consilium, alium fortitudo, alium scientia, alium pietas, alium timor. Neque enim hoc est sapere, quod 10 intellegere, quia multi aeterna quidem sapiunt sed haec intellegere nequaquam possunt. Sapientia ergo in die suo con- ,- 32 uiuium facit quia mentem de aeternorum spe et certitudine reficit. lntellectus in die suo conuiuium parat, quia in eo quod audita penetrat, reficiendo cor, tenebras eius illustrat. Consi15 lium in die suo conuiuium exhibet, quia dum esse praecipitem XXXI, 6 Phil. J,

20.

1S ancillae] om. L T/'

16 causi L

21 et] om. V G

XX XI, 3 of6cimur L spiritibus qui] spiritus tibi que L oriente L, orientali Bm. 2 S possibilitatis L 8 hal?it•t P, habitet µ. 9 qui] quia VG, corr. 10 actiones] P L VG Re111.1 Corb.1, malorum pratm. µ. XXXII, 2 domus L V G 3 domus L V,'º"· 4 propriam L V Rem.2 Re111ig.1 Corb.r Gtrm., illis. in P pascant L ubi et) P LV G Bm., et µ 5/6 filii est illuminatio uniuscuiusque] V in marg. i11f 7 repliccmus Bm. 10 qui L, s11ppl. a.111. multi] G, in 111arg. a.111. quidem aetemam L 12 de] 0111. L V 14 rcficiendo• P

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

XXXII-XXXIII

49

prohibet ratione animum replet. Fortitudo in die suo conuiuium facit, quia dum aduersa non metuit, trepidanti menti cibos confidentiae apponit. Scientia in die suo conuiuium parat quia in uentre mentis ignorantiae ieiunium superat. Pietas 20 in die suo conuiuium exhibet quia cordis uiscera misericordiae operibus replet. Timor in die suo conuiuium facit quia dum premit mentem ne de praesentibus superbiat, de futuris illam spei cibo confortat. '5. Sed illud in hoc filiorum conuiuio perscrutandum uideo 2s quod semetipsos inuicem pascunt. Valde enim singula quaelibet destituitur si non una alii uirtus uirtuti suffragetur. Minor quippe est sapientia, si intellectu careat ; et ualde inutilis intellectus est si ex sapientia non subsistat, quia cum altiora sine sapientiae pondere penetrat, sua illum leuitas 30 grauius ruiturum leuat. Vile est consilium, cui robur fortitudinis deest, quia quod tractando inuenit carens uiribus usque ad perfectionem operis non perducit ; et ualde fortitudo destruitur nisi per consilium fulciatur, quia quo plus se posse conspicit eo uirtus sine rationis moderamine deterius in praess ceps ruit. Nulla est scientia si utilitatem pietatis non habet quia dum bona cognita exsequi neglegit, sese ad iudicium artius stringit. Et ualde inutilis est pietas si scientiae discretione caret, quia dum nulla hanc scientia illuminat, quomodo misereatur ignorat. Timor quoque ipse nisi has etiam uirtutes 40 habuerit ad nullum opus procul dubio bonae actionis surgit, quia dum ad cuneta trepidat, ipsa sua formidine a bonis omnibus torpens uacat. Quia ergo altemato ministerio uirtus a uirtute reficitur recte dicitur quod apud se uicissim filii conuiuantur. Cumque- una aliam subleuando subleuat, quasi per •s dies suos numerosa suboles pascenda conuiuium parat. Sequitur: 1,4 XXXIII, 48. Et mittentes uocabant tres so,o,es suas ut cometle,ent et bibe,ent cum eis. Cum uirtutes nostrae in omne quod agunt, spem, fidem et caritatem ciunt, quasi

17 auersa Bus. trepidante LV mente V 22 premet L 24 26 distituitur) P L V Btss., distituntur G, conuiuium L, conuiuia V, ron-. uirtus pratm. µ aJia V, aHae G uirtute LV,'º"· suffragitur L 27 minus V G intellectum L 28 ex] 0111. L 29 illam L 31 tractandum V 33 destituitur Re111.1 quod L 34 raciones L 36 iudicio V, corr. 37/38 scientia discretionis Bess. 37 scientia V, corr. 38 quomodo] in marg. 39 nuseriatur L nisi] si non L V G 40 bon** quando P a.111. P, sllJ)pl.a.111.,boni V, 'º"· 42/43 uirtus a] om. L 43 uicissim filii] P LV G, filii uicissim "'µ 44 subleuando] 0111. L 45 pascendo G XXXIII, t mittcntes uocabant] V G µ, mittebant et uoabant P, mittebant 3 ciunt] µ, sciunt G L V P Bess.Rtm. Rem~g.Corb.2Loni. Ebr., al., sitiunt Carn. ad L &ss.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 548

LIBER I,

50

XXXIII-XXXV

operatores fi.lii, tres ad conuiuium sorores uocant ut ftdes, spes , et caritas gaudeat in opus bonum quo~ unaquaeque uirtus administrat. Quae quasi ex cibo uires accipiunt dum bonis operibus fidentiores fi.unt ; et dum post cibum contemplationis rore infundi appetunt, quasi ex poculo debriantur. 47. Sed quid est, quod in hac uita sine quauis tenuissimi 10 contagii inquinatione peragatur? Nonnumquam namque ipsis bonis quae agimus ad deterius propinquamus, quia dum laetitiam menti pariunt, quamdam etiam securitatem gignunt dumque mens secura redditur, in torpore laxatur. Nonnunquam uero aliquantula elatione nos polluunt, et tanto deiectiores apud Deum faciunt quanto apud nosmetipsos nos tumidiores reddunt. Vnde bene subiungitur : XXXIV, 18. Cumque in o1'b~m t,ansissent tlies 1,5 conuiuii, mittebat Job et sanctificabat eos. Peracto 1'35 quippe orbe dierum conuiuii, mittere ad filios eosque sanctificare, est post uirtutum sensum, intentionem cordis dirigere , et omne quod agitur, districta retractationis discussione mundare, ne bona aestimentur quae mala sunt ; ne saltim ueraciter bona putentur sufficientia cum perfecta non sunt. Sic enim mens plerumque decipitur ut aut qualitate mali, aut boni quantitate fallatur. Sed hos uirtutum sensus melius 10 preces quam d.iscussiones inueniunt ; nam ea quae perscrutari in nobismetipsis plenius nitimur saepe uerius orando quam inuestigando penetramus. Cum enim mens per quamdam compunctionis machinam ad alta sustollitur, omne quod ei de se ipsa, sub se ipsa est, diiudicando certius contempla-

1,

1,tur.

1,5

Vnde et recte subiungitur : XXXV, 49. Consu,gensque 1Ul11culo ofte1'ebat ltolocausta per singulos. Diluculo namque consurgimus cum

5 et] 0111. VG gaudeat in opus bonum] P L VG, in opus bonum gaudcant """'µ. 8 quasi] et pra,111.V, tras. dcbriantur] P L V G ftrt 011111U ,odd.111allf'i11., ebriantur µ 9 quamuis P L V G tcnuisscm L 13 torpore) P V G, turpore L, torporcm µ. 14 ucro] uirtutcs add.,dd. aliquantulc L 15 nos] P LBm., 0111. VGµ. XXXIV, 3 quippe] itaquc V cosque] eos qui L 3/4 sanctificare, est] sanctificabant µ S retractaciones L 6alt. ne) ncc Bt;s. 7 bona] G, in marg.a.111. 8 qualitatem L, qualitati V,'º"· 9 quantitc P 10 preccps L discussionis L t~ omncm L 14 ipsa] P L VG Rtmig.1 Corb.2 Vi11d.Nor111., altum uidcbatur add.R,,..2 R.t•ig.2, occurcrit ddd.µ est] P LV G Rt111.1 Re111ig.1 Corb.2Vind. Nor•., 0111.t1lt. ,odd.µ. 16ct) P µ, 0111. L VG

R.,,,,.,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

51

XXXV

compunctionis luce perfusi humanitatis nostrae noctem deserimus et ad ueri lu.minis radios, oculos mentis aperimus. Atque , holocaustum per singulos filios offerimus, cum pro unaquaque PL uirtute Domino hostiam nostrae precis immolamus, ne sapientia eleuet ; ne intellectus dum subtiliter currit aberret ; ne consilium dum se multiplicat confundat ; ne fortitudo dum fiduciam praebet praecipitet ; ne scientia dum nouit et 10 non diligit inflet ; ne pietas dum se extra rectitudinem inclinat intorqueat ; ne timor dum plus iusto trepidat in desperationis foueam mergat. Cum ergo pro unaquaque uirtute ut pura esse debeat, preces Domino fundimus, quid aliud quam iuxta filiorum numerum holocaustum per singulos exhibemus ? Holocaustum namque totum incensum dicitur. Holocaustum igitur dare est totam mentem igne compunctionis incendere ut in ara amoris cor ardeat et quasi delicta propriae subolis, inquinamenta cogitationis exurat. 58. Sed haec agere nesciunt nisi hi qui priusquam cogita20 tiones ad opus prodeant, internos suos motus sollicite circumspicientes frenant ; haec agere nesciunt nisi qui uirili custodia munire mentem nouerunt. Vnde recte inopinata morte exstinctus Isboseth dicitur, quem scriptura sacra non in domo ostiarium, sed ostiariam habuisse testatur dicens : Venientes filii Remmon Berothitae, Rechab et Banaa, ingressi sunt feruente tlie tlomum I sboseth qui tlormiebat super stratum suum meridie. Ing,sssi sunt autem domum et ostiaria domus purgans triticum obtlormiuit. A ssumentes sf>i,castritici, latente, ingressi sunt et ;,rcusserunt eum in inguine. Ostiaria triticum purgat, cum mentis custodia discernendo uirtutes a uitiis separat. Quae si obdonnierit, in morte proprii Domini insidiatores admittit, quia cum discretionis sollicitudo cessauerit, ad interficiendum animum malignis spiritibus iter pandit. Qui ingressi spicas tollunt quia mox bonarum cogitationum germina aufe" nmt. Atque in inguine feriunt, quia uirtutem cordis delectatione carnis occidunt. In inguine quippe ferire est uitam mentis carnis delectatione perforare. Nequaquam uero Isboseth

1,

2, 'º

XXXV, 24/29 11 Reg. 4, 5/6.

24/48 Patcrius, JI Reg,1111 3 ( 3).

XXXV, 3 luci L noctc L 12 unaquamquc L 14 numcrum filiorum,,,.,, G, 16 tota mente VG ignem V,post G 19 hi) o•. V 21 agcrc)P G ,odd.111allri11. P11r. Ba.t.µ, cauerc L V Gil. G1tts. nisi] hiadd. G 22/23cxtincto P 2.1scriptura] ctpra,111. µ 25 banaia G Pat.cL, banachaB,ss. 30 custodiam V, post ,orr. 31 mone] P LV G Pat:4 F, mortem Pat.cL,J.µ proprü] P, i11111arg., propric V, a11lt propria V, post ,,,,.,.. insidiatoris L V Pat.AF, twr. 33 itcr] 0111. V 35 uirtutum L 35/36 dclcctati L 36 carnis ""!• uitam) 0111.L 37 dclcctatione carnis

'º"·

'º"·,

'°"·,

""'#J

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

,49

LIBER I, XXXV-XXXVI 52 iste hac morte succumberet si non ad ingressum domus mulierem, id est ad mentis aditum mollem custodiam deputasset. 40 Fortis namque uirilisque sensus praeponi cordis foribus debet quem nec neglegentiae somnus opprimat, nec ignorantiae error fallat. Vnde bene et lsboseth appellatus est qui custode femina hostilibus gladiis nudatur. Isboseth quippe uir confusionis dicitur. Vir autem confusionis est qui forti mentís custodia .., munitus non est; quia dum uirtutes se agere aestimat, subintrantia uitia nescientem necant. Tota itaque uirtute muniendus est aditus mentís ne quando eam ínsidiantes hostes penetrent foramine neglectae · cogitationis. Hinc Salomon ait : Omni custodia se,ua tuum co, quoniam ex ipso uita p,ocedit. Virtutes ergo quas agimus dignum est ut summopere ab intentionis origine pensemus ne ex malo ortu prodeant, etiam si recta sunt quae ostentant. Vnde hic quoque recte subiungitur : 1,5 XXXVI, 51. Dicebat enim : Ne forte peccauerint /ilii, mei et benedixerint Deo in cordibus suis. Filii in cordibus maledicunt cum recta nostra opera a non rectis cogitationibus prodeunt; cum bona in aperto exserunt, sed , noxia in occulto moliuntur. Deo quippe maledicunt cum mentes nostrae se de se aestimant habere quod sunt. Deo maledicunt cum se et ab illo accepisse uires intellegunt sed tamen de eius muneribus propriam laudem quaerunt. Sciendum uero est quod bona nostra tribus modis antiquus hostis insequitur ut 10 uidelicet hoc, quod rectum coram hominibus agitur in intemi iudicis conspectu uitietur. Aliquando namque in bono opere intentionem polluit ut omne, quod in actione sequitur, eo purum mundumque non exeat quo hoc ab origine perturbat. Aliquando uero intentionem boni operis uitiare non praeua1 s let sed in ipsa actione se quasi in itinere opponit, ut cum per propositum mentis securior quisque egreditur subiuncto latenter uitio quasi ex insidiis perimatur. Aliquando uero nec

'º

49/SOProu. 4,

2

J.

49/52 Patcrius, Pro11.4 (4).

38 hac] 0111. Pat.,pratltr Pat.JJ,ac L, a V 39 mcntum L 40 scnsu V 42est) 0111.L 46ncscicntcm] mcntemadd.a/it¡NOltodd. negant V,'º"·, Pat.AF,m..-. 47 aditu L cam] 0111. V 48 foramina G, ,t pcr s.l.a.111. add. 49 om** P omni• L ruum cor] P Pat.AF, cor t~um ""' L V G V11{(.Pat.CLP quoniam] P Pat.PLµ, quia L V G Pal.AFC 52 ostcndant L XXXVI, 2 bcncdixcrit V, rorr. 61i (alt. l.) L 3 a] o•. LV G 5 in occulto noxia ,...,,µ S dcum V 8 est) o•. V 9 antiquus hostis tribus modis ""' l·' 10 intcrni] intcrnu V, 111111.in interno 11 iudiccs V, '°"· uicientur V, corr. 12 cum V 13 quod LV 14 uero] 0111. LV 15 se) e sed V cum] V, s./. in itincrc quasi ""' G, torr. 16 positum LV, corr. 16/17 (egredi)tur 11.u¡winsidiis] V, in marg. inf

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

~ 34

PL , so

LIBER I,

XXXVI

53

intentionem uitiat nec in itinere supplantat, sed opus bonum in fine actionis illaqueat. Quantoque uel a domo cordis uel ab 20 itinere operis longius recessisse se simulat, tanto decipiendum bonae actionis tenninum astutius exspectat, et quo inca.utum quemque quasi recedendo reddiderit, eo illum repentino nonnumquam uulnere durius insanabiliusque transfigit. 5Z. Intentionem quippe in bono opere polluit, quia cum facilia ad decipiendum corda hominum conspicit, eorum desideriis auram transitorii fauoris apponit, ut in his quae recta faciunt, ad appetenda ima, tortitudine intentionis inclinentur. Vnde recte sub iudaeae specie de unaquaque anima 30 laqueo miserae intentionis capta per prophetam dicitur: Factt sunt hostes eius in capite. Ac si aperte diceretur : Cum bonum opus non bona intentione sumitur, huic aduersantes spiritus ah ipso cogitationis exordio principantur ; tantoque eam plenius possident, quanto et per initium dominantes tenent. " 53. Cum uero intentionem uitiare non praeualet, in uia positos laqueos tegit ut in eo quod bene agitur cor ex latere ad uitium deriuetur quatenus quod incohans aliter proposuerat, in actionem longe aliter quam coeperat percurrat. Saepe enim bono operi dum laus humana obuiat, mentem ope40 rantis immutat, quae quamuis quaesita non fuerat, tamen oblata delectat. Cuius delectatione dum mens bene operantis ,,.,s resoluitur ab omni intentionis intimae uigore d.issipatur. Saepe se bene incohatae nostrae iustitiae ex latere ira subiun- PL ss1 git, et dum zelo rectitudinis immoderatius mentem turbat, 4S cunctam quietis intimae salutem sauciat. Saepe grauitatem cordis quasi subiuncta ex latere tristitia sequitur atque omne opus quod mens bona intentione incohat, haec uelamine maeroris obumbrat. Quae et nonnumquam tanto tardius repellitur quanto et pressae menti quasi serior famulatur. Saepe se 50 bono operi Iaetitia irnmoderata subiungit cumque plus mentem quam decet, hilarescere exigit, ab actione bona omne pondus

ª'

30/31 Thrcni

1,

s.

18 intcntione V,'°"· 19 quanto V 'l0/21 decipicndum] ad praem. µ, r,tt1 21 boni V,'°"· 22 reddidcrit] securumprat111.pler. tdd. eo] 23 insanabilc usquc L 27 fauore V, 'º"· opponit G 29 illo L unamquamquc L 31 si] V, s./. · 32 bonam L 33 ipsa L 3S pracualct] pracualcnt µ 36 positus L V, 'º"·, Re111.1 Corb.1T11r.Sag., al. laqueus L tcgit] P L G Re111.1 Corb.1T11r.Sag., al., tegunt µ, tctegit V cor] P L VG&ss., exaltaos ne add.µ 38 actionem] P L, actionc VGµ 41 dilcctat L cum µ 42 intencionc L 43 se] 0111. LV G ira] se prM111.VG 44 immoderatus V 45 cunctum P, cunctamque LV, co". 46 subiuncta ex latcrc] ex latere subiuncta ~ µ 48 quac] quia L 49 senior G 50 opere P L V, ,orr. St dccit V, 'º"·

forl.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

54

XXXVI

grauitatis repellit. Quia enim etiam bene incohantibus subesse in itinere laqueos psalmista conspexerat, recte prophetico plenus spiritu dicebat : In uia hac, qua ambulabam, absconderunt , , laqueos mihi. Quod bene ac subtiliter Ieremias insinuat, qui dum gesta foris referre studuit quae intus apud nosmetipsos generentur indicauit dicens: V snerunt octoginta uiri de Sichem et de Silo et de Samaria, rasi barba, et scissis uestibus, squalentes ; munera et thus habebant in manu ut offe,yrent in domo 6o Domini. Egressus autem Ismael filius N athaniae in occursum eorum de M aspha incedens et plo,yans ibat. Cumque occurrisset eis dixit ad eos : V enite ad Godoliam filium A icham. Qui cum uenissent ad medium ciuitatis inter/ecit eos. Barbam quippe radunt qui sibi de propriis uiribus fiduciam subtrahunt. Vestes 6s scindunt qui sibimetipsis in exterioris decoris Iaceratione non parcunt. Oblaturi in domo Domini thus et munera ueniunt qui exhibere se in Dei sacrificio orationem cum operibus pollicentur. Sed tamen si se in ipsa sanctae deuotionis uia caute circumspicere nesciunt, Ismael Nathaniae filius in eorum occur70 sum uenit quia nimirum quilibet malignus spiritus, prioris sui, satanae uidelicet exemplo, in superbiae errore generatus se ad laqueum deceptionis opponit. De quo et bene dicitur : Incedens et plo,ans ibat, quia ut deuotas mentes interimere feriendo praeualeat, semetipsum quasi sub uelamine uirtutis n occultat ; et dum concordare se uere lugentibus simulat ad cordis intima securius admissus, hoc quod intus de uirtute latet, occidat. Qui plerumque se spondet ad altiora prouehere. Vnde et dixisse perhibetur : Venite ad Godoliam filium Aicham ; atque dum maiora promittit etiam mínima subtrahit. so Vnde recte dictum est : Qui cum uenissent ad medium ciuitatis inter/ecit eos. Viros ergo ad offerenda Deo munera uenientes in medio ciuitatis interficit, quia diuinis deditae operibus mentes nisi magna se circumspectione custodiant, subripiente hoste, dum deuotionis portant hostiam in ipso itinere perXXXVI,54/SSPs.141,4. Ier. 41, 6. 80/81 Ier. 41, 7.

57/63ler.41, 5-7.

73Icr.41,6.

78/79

52 benc etiam "'µ 53 laqucum L 55 laqucos] P L V G Re111.R1111ig.1 Corb.2,al., laqucum µ V ,Jg. 58 rasis barbis Re111.1 Rt111ig.2 barbam R,111.J 59 muncra] pulucrc R,,,,. 63 intcrficit L, intedicict V, torr. 64 trahunt LV 65 cnerioribus L, exteriores V, 'º"· laccracionem L 70 prioris] propriis V 71 sui satanae] uim nath•ni~ L, uiribus nathani~ V 72 laqucos L 75 et) ut B,ss. cardare L ucrc lugcntibus] neglcgcntibus V 76 sccularius &ss.,post corr. 77 occidat] P L V, a11te,orr., Btss. Corb.rG,r111.,occidit G V,post,orr., µ spondit P L V, "'"· 80 undc] et add.µ 81 offcrendam L 82 media V, corr. 83/84 hoste subripicntc ,..,µ 84 in ipso] 0111. L itere L

Rt•«·

Digitized by

Go ogle

Original fro

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

55

XXXVI

a,dunt uitam. De cuius hostis ma.nu non euaditur

nisi citius ad paenitentiam recurratur. Vnde illic apte subiungitur : Decem PL s,1 41'tem uiri repe,ti sunt inter eos qui dixerunt ad Ismael : N oli occidere nos quia habemus thesauros in agro /rumenti et ho,dBi et olei, et mellis ; et non occidit eos. Thesaurus quippe in agro 90 est spes in paenitentia quae quia non cernitur, quasi in terra cordis suffossa continetur. Qui ergo thesauros in agro habuere seruati sunt, quia qui post incautelae suae uitium, ad lamentum redeunt, nec capti moriuntur. "'56 54. Cum uero antiquus hostis neque in exordio intentionis 9J ferit, neque in itinere actionis intercipit, duriores in fine !aqueos tendit. Quem tanto nequius obsidet quanto solum sibi remansisse ad decipiendum uidet. Hos namque fini suo appositos laqueos propheta conspexerat dum dicebat : !psi calca,n,um meum obseruabunt. Quia enim in calcaneo finis est cor100 poris quid per hunc nisi terminus signatur actionis ? Siue ergo maligni spiritus, seu praui quique homines, illorum superbiae sequaces, calcaneum obseruant cum actionis bonae finem uitiare desiderant. Vnde et eidem serpenti d.icitur: lpsa tuum obseruabit caput et tu eius calcaneum. Caput quippe serpentis 10s obseruare, est initia suggestionis eius aspicere et manu sollicitae considerationis a cordis aditu funditus exstirpare. Qui tamen cum ah initio deprehenditur, percutere calcaneum molitur quia etsi suggestione prima intentionem non percutit, decipere in finem tendit. Si autem semel cor in intentione cor110 rumpitur, sequentis actionis medietas et terminus ab hoste callido secure possidetur, quoniam totam sibi arborem fructus ferre conspicit, quam ueneni dente in radice uitiauit. Quia ergo summa cura uigilandum est ne uel bonis operibus seruiens 1,5 mens, reproba intentione polluatur, recte d.icitur: Ne f orte

86/89 Icr. 41, 8. 98/99 Ps. n, 7. 104/112 Paterius, Gmes. 2; (25).

103/104 Gen. J,

1

s (iuxta

LXX).

'º"·

8Scuadctur L 86apte] apcrte V 90~nitenci~ L, 92qui] que 92/93 lamcntum] pacnitcntiac add.µ 95 intcrcipct V durioris L finem L V 96 obsedit L quantum V, '°"· '17 uiclit L 6ne LV,t0rr. 98dum]Pµ,cumLVG 99meum]o111.L finesL 100 tcrminum L ergo] enim VG 101 scu] siue µ qucquc L corum VG 103 et] 0111. V 103/104 ipsa contcrct caput tuum et tu insicliabcris 104 alcaneum eius "'µ quippc] 0111.Pal. a/t. caput] calcaneo eius Pal. eius add.L 105 obseruare] conterere Pat. initium V G Pal.µ aspicerc Pat.,praeltr PatJJ,el Pal.e q11iinspicerc .1&ripsit sedd,I. 105/106 et manu et] 0111. IISIJlltexstirpare] 0111. P L V G, aJ. 107 initia V, 107j108 molitur] nititur V s. ras. 108 suggestio L intcntioncm] G µ Pal.e P, intentionc Pa1.1F,ta11..,.., in intcntione P LV Pat.F,,,.,,m-r ., intentionis Pal.L 109 6nem] P Pat., fine L V G Pat.'µ 110 tcrnünos L V,

L

'º"·

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

XXXVI

us peccaue'l'int filii mei et benetlixe'l'int Deo in co'l'tlibus suis. Ac si aperte diceretur: Nullum est bonum quod foras agitur, si non pro eo intus ante Dei oculos innocentiae uictima in ara cordis immolatur. Tota itaque uirtute perspiciendus est fluuius operis si purus emanat ex fonte cogitationis. Omni 120 cura seruandus est a malitiae puluere oculu.s cordis, ne hoc quod in actione rectum hominibus ostentat, apud semetipsum per uitium prauae intentionis intorqueat. 55. Curandum itaque est ne bona nostra pauca sint ; curandum ne indiscussa ; ne aut pauca agentes inueniamur steus riles, aut indiscussa relinquentes uecordes. Neque enim unaquaeque uere uirtus est si mixta aliis uirtutibus non est. Vnde recte ad Moysen dicitur : Sume tibi aromata, stacten et onycha, ga/,banen boni odoris et thus lucidissimum ~·aequalis ponde,is PL su erunt omnia, /aciesque thymiama compositum opere unguenta130 'l'ii, mixtum diligente, et purum. Thymiama quippe ex aromatibus compositum facimus cum in altari boni operis, uirtutum multiplicitate redolemus. Quod mixturo et purum fit, quia quanto uirtus uirtuti iungitur tanto incensum boni operis . sincerius exhibetur. Vbi et bene subiungitur : Cumque in 135 tenuissimum puluerem ttniuersa contuderis, pones ex eo coram testimonio tabernacu.li. In tenuissimum puluerem aromata uniuersa conterimus, cum bona nostra quasi in pilo cordis, occulta discussione tundimus, et si ueraciter bona sint subtiliter retractamus. Aromata ergo in puluerem redigere est uir140 tutes recogitando terere et usque ad subtilitatem occulti examinis reuocare. Et notandum quod de eodem puluere dicitur : Pones ex eo coram testimonio tabernaculi ,· quia tune nimirum bona nostra ueraciter in conspectu iudicis placent cum haec mens subtilius recogitando conterit et quasi de aromatibus 145 puluerem reddit, ne grossum durumque sit bonum quod agi- "' 37 tur, ne si hoc arta retractationis manus non comminuat odo127/130 Exod. 30, 34 / 35. 127/147 Paterius, Exod. 4 7 ( p ). 142 Exod. 30, 36.

134/136

Exod. 30, 36.

11S benedixerunt [f 116 foras] P L, foris VGµ 117 intus] om. V 118 itaque] igitur G uirtute] 0111. L 120 seruandum L 121 ostcndat L 122 retorqueat P 125 uccordis L 126 uere] uiri I,-', uera G 127 ad usq11earomata) om. V 128 galbancn] P v' G &ss. Rt•. Rt•ig. Corb., T11r.11el.edd. [!al.CP, galbane in L, galbana Pal.A, galbani Pal.L, galbanum et/1. codd. Pat. 1-µ µ 128/129 odoris mq11efaciesquc] 0111.V 128/129 aequalis 11sq1«omnia] 0111.P L G Bm., al. 130 purum] sit add. V, s.l.a.111. 131 altare P Pa1:·1· 'º" .. L 133 tantum L Pal.A.'º"· 134 ubi] undc µ 13S ex eo] eos L 136 testimonio tabcrnaculi] P L Pal., testimonii tabernaculo V G Pat.µ µ, tabernaculo testimonii Vu~. 137 polo L, pila &ss. codd. maurin (praeter Corb.1) Pat.CPµ, puro Pat.L 138 si] ut V G 142 testimonio tabernaculi] P L Pat., testimonii tabcrnaculo ,.,.,,µ Pat}J, tabcmaculo testimonii V G v,,~. 146 ne si] nisi L, quia nisi Pat.1. non] om. L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

57 rem de se subtilius non aspergat. Hinc est enim quod sponsae uirtus sponsi uoce laudatur, cum dicitur : Quae est ista, quae ascendit per desertum, sicut uirgula fumi ex aromatibus myrrhae 1 et thuris et uniuersi pulueris pigmentarii ? Sancta quippe Ecclesia sicut fumi uirgula ex aromatibus ascendit quia ex uitae suae uirtutibus in interni cotidie incensi rectitudinem profi.cit nec sparsa per cogitationes defluit, sed sese intra arcana cordis in rigoris uirga constringit. Quae ea quae agit, dum re1,s cogitare semper ac retractare non desinit, myrrham quidem et thus habet in opere sed puluerem in cogitatione. Hinc est, quod de oblatoribus hostiae ad Moysen iterum dicitur : Detracta pelle hostiae, artus in /rusta concidant. Pellem namque hostiae subtrahimus cum a mentis nostrae oculis superficiem PL ss4 16o uirtutis amouemus. Cuius artus in frusta concidimus cum distinguentes subtiliter eius intima membratimque cogitamus. Curandum ergo est ne cum mala uincimus, bonis lasciuientibus supplantemur ; ne fortasse fluxa prodeant, ne incircumspecta capiantur, ne per errorem uiam deserant, ne per 165 lassitudinem fracta anteacti laboris meritum perdant. In cunctis enim uigilanter debet se mens circumspicere atque in ipsa circumspectionis suae prouidentia perseuerare. µ 38 Vnde et recte subiungitur : 1,5 XXXVII, 58. Sic f aciebat I ob cunctis diebus. Incassum quippe bonum agitur si ante terminum uitae deseratur, quia et frustra uelociter currit qui prius quam ad metas ueniat deficit. Hinc est enim quod de reprobis dicitur : Vae s his qui perdiderunt sustinentiam. Hinc electis suis Veritas dicit : V os estis qui permansistis mecum in temptationibus meis. Hinc Ioseph qui inter fratres usque ad finem iustus perseuerasse describitur, solus talarem tunicam habuisse perhibitur. XXXVI-XXXVII

'º

148/156 Paterius, Can/. 18 (.u). 150/156 Taio, 1, 6. 158/162 Paterius, Le11.1 ( 1).

148/150 Cant. ;, 6. Sen/. 11, 24 (811A).

157/158 Leu.

XXXVII, 4/5 Eccli.

2,

16.

6 Luc.

21,

18.

7 /14 Paterius, Genes.67 (70).

147 spargat V, aspargat F 150 ture L et uniuersi pulueris] 0111. V quippc] om. Taio 151 uirgulam V, 'º"· 152 rectitudine G 153 diffluit P Taio 154 quae ea quae agit] sancta ecclesia quae quotidie agit Taio 154 /155 cogitare L 155 desinet V quippe V 156 habit V, 'º"·, Pat.A·"'"· 157 oblationibus Bess. iterum] 0111.L V 157/158 subtracta P LV ti PattrÍIIS in ,apit11Jatio11t 158 pelle (ait. /.) L concident V G Pat.cFPL namque] 0111. Pat. 160 frustra L V, corr. 162 est] om. LV 163 supplantamus P alt. ne] nec L XXXVIl, t d.iebus] uitac suae add.edd. 5 bis] hii P substantiam P, corr.a.111.s.J. bine] est (enim add. L) quod de (de om. v') add. LV G Btss. d.ilectis V G 7 hinc] 0111. Pat. fratres] undecim add. Pat., undecimus quique add. Pat.L 8 perhibctur Pat.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I,

58

XXXVII

Nam quid est talaris tunica nisi actio consummata ? Quasi enim propensa tunica talum corporis operit, cum bona actio ~nte Dei oculos usque ad uitae nos terminum tegit. Hinc est quod per Moysen caudam hostiae in altari offerre praecipimur, ut uidelicet omne bonum quod incipimus, etiam perseueranti fine compleamus. Bene igitur coepta cunctis diebus agenda 1ssunt, ut cum malum pugnando repellitur, ipsa boni uictoria constantiae manu teneatur. 57. Haec itaque sub intellectu triplici diximus ut fastidienti animae uaria alimenta proponentes aliquid quod eligendo sumat, offeramus. Hoc tamen magnopere petimus ut qui ad 20 spiritalem intellegentiam mentem subleuat a ueneratione historiae non recedat. 10

12/15 cf. Gen.

n,

13.

9 nam quid est] quid est ergo Pat. 10 propensa] P L V G R,,,,.r R1111ig.1 Corb.rPat.AFPL, protcnsa Pal.eµµ bcnc L 11/12 bine est quod] unde et Pat. 12 praccipitur Pat.µ 13 quod] cum P Pat., pratltr Pal.e pcrseuerantc P V 14 coepta] inccpta L, acccpta V 15 bona LV G 16 tencantur L,post '°"· 18 lcgcndo V 20 ucncrationc) uera ratione R1111ig.1, post eorr. cxplicit libcr primus (deo gratias add. P) PL V G incipit libcr sccundus P L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER SECVNDVS I, 1. Scriptura sacra mentis oculis quasi quoddam speculum PL S53 opponitur, ut interna nostra facies in ipsa uideatur. Ibi etenim foeda ibi pulchra nostra cognoscimus. lbi sentimus quantum proficimus, ibi a prouectu quam longe distamus. Narrat autem s gesta eorum et ad imitationem corda prouocat infirmorum. PL 554 Dumque illorum uictricia facta commemorat contra uitiorum proelia, debilia nostra confirmat ; fitque uerbis illius ut eo mens minus inter certamina trepidet, quo ante se positos tot uirorum fortium triumphos uidet. Nonnumquam uero non solum nobis 10 eorum uirtutes asserit, sed etiam casus innotescit, ut et in uictoria fortium quod imitando arripere et rursus uideamus in lapsibus quod timere. Ecce enim lob describitur tempta- PL 5, J tione auctus sed Dauid temptatione prostratus, ut et maiorom uirtus spem nostram foueat et maiorum casus ad cau1 s telam nos humilitatis accingat ; quatenus dum illa gaudentes subleuant ista metuentes premant ; et audientis animus illinc spei fiducia bine humilitate timoris eruditus, nec temeritate superbiat quia formidine premitur, nec pressus timore desperet quia ad spei fiduciam uirtutis exemplo robo20 ratur. 1,6 11, 2. Quatlam die cum uenissent /ilii Dei, ut assist,,ent co,am Domino, atlfuit inte, eos etiam satan. Intueri libet quomodo sacra eloquia in exordiis narrationum qualitates exprimant, terminosque causarum. Aliquando , namque a positione Ioci, aliquando a positione corporis, aliquando a qualitate aeris, aliquando a quali~ate temporis signant, quid de uentura actione subiciant. A positione quippe locorum diuina scriptura exprimit subsequentium merita finesque causarum sicut de Israel dicit quia uerba Dei in monte 10 audire non potuit sed praecepta in campestribus accepit, subsequentem nimirum infirmitatem populi indicans qui ascendere ad summ~ non ualuit sed semetipsum in infimis neglecte Lib,r 11, 11, 1 /2 Lathccn, Egl. II, 9/10 cf. Ex. 19, 11; Lcu. h 9.

1 / ~.

3/36 Patcrius, Exod. 14 (17).

a.,.,

R,,..,

Ub,r 11, I, 4 profcctu P L 5 corum] P L Corb.1, fortium al., hcroum add.aÜlplol, sanctorwn Corb.1,p.,., µ,forl. rede, uirorum al. corda] corum add.Bess.s./. 7 /8 minus mcns ,.,,.,L 8 trcpidat L t t imitando] dcbcamus add. Bess.s./. rursum µ 12 quid Bm. timcrc] P LBm., dcbcamus pr•111. µ 13 actus L 16/17 animas L 17 humilitatcm L ne P, sllj)pl. s./. 19 dispcrct L, "'"'· ¡,, dispcrat quia] qui Bm.

D, 1 quadam) autcm add. Lath., pratter Lath.', V"«· 4 qualitatis L cxprimunt Pat. 6 a/1. qualitatc] quantitatc P 7 a] 0111. L 11 jui] quia Pat.,pra,llr Pat.11 12 ncglcctac P, '""·, ncglccti L, ncglcgcntcr Pal.e Lµ

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

60

LIBER 11, n-111

uiuendo Iaxauit. A positione corporis futura denuntiat, sicut in apostolorum actibus Stephanus Iesum, qui a dextris uirtutis 1s Dei sedet, stantem se uidisse manifestat. Stare quippe adiuuantis est. Et recte stare cernitur qui in bello certaminis opitulatur. A qualitate aeris res subsequens demonstratur sicut euangelista, cum praedicante Domino, nullos tune ex Iudaea credituros diceret, praemisit dicens : Hiems autem e,at.. Scri20 ptum namque est : Abundabit iniquitas, ref,igescet caritas multorum. Idcirco ergo hiemis curauit tempus exprimere ut inesse auditorum cordibus malitiae frigus inclicaret. Hinc est quod negaturo Petro praemittitur : Quia frigu.s erat et stans ad prunas cale/aciebat se. 1am namque in tus a 25 caritatis calore torpuerat et ad amorem praesentis uitae, quasi ad persecutorum prunas infirmitate aestuante recalebat. A qualitate quoque temporis finis exprimitur actionis sicut non rediturus ad ueniam, ad traditionis perfidiam nocte ludas exisse perhibetur, cum egrediente illo, ab euangelista dicitur : ,,.39 30 Erat autem nox. Hinc enim et iniquo diuiti dicitur : Hac nocte repetun,t animam tuam abs te. Anima quippe quae ad tenebras ducitur, non in die repeti sed in nocte memoratur. Hinc est PL ss6 quod Salomon qui sapientiam non perseueraturus accepit, in somnis hanc et nocte accepisse describitur. Hinc est quod 35 angeli ad Abraham meridie ueniunt ; punituri autem Sodomam ad eam uespere uenisse memorantur. Quia igitur beati Iob temptatio ad uictoriam ducitur a die coepta perhibetur, cum dicitur : 1,6 111, 3. Quadam die cum uenissent filii Dei, ut assiste,ent co,am Domino, adfuit inte, eos etiam satan. Qui autem Dei filii nisi electi angeli uocantur ? De quibus cum constet, quod obtutibus maiestatis inseruiant, ualde s quaerendum est unde ueniant ut coram Domino assistant. 14/15 cf. Act. 7, s5. 19 loh. 10, 22. 20/21 Matth. 24, 12. 23/24 Ioh. 18, 18. 23/26 Taio, Stnt.11, 4 (779D /780A). 30 Ioh. q, JO. 30/31 Ioh. u, 10. 32/34 cf. 111Reg. 3, 5. 34/35 cf. Gen. 18, 1 /2. 35/36 cf. Gen. 19, 1. 37/38 Lathccn, Egl. II, 3/4. 111,3 Lathccn, Egl. 11, s. 15 dei] P, s./.,µ, om. L Pat.,praeltr Pat.µ 20 abundabit] P Re111. d110Remif Comp. Ger111.,al., Pal.CP¡.;. µ, abundauit L Remig.1Corb.1, co". a.111., Pa1:·1F , quoniam prae111. µ iniquitas] et add. Rem. Remig. Comp., al. refrigescit P, · Corb.r, corr. a.111.Pat: ~FL corr., L Re1111g.1 23 negaturo] P L Pat., de prat111. Pal.PµTaioµ 24 ad prunas] bis in P, co". 25 uitae] saeculi Taio 26 estuantcr L infirmitatc] desiderio Taio se calescebat Taio 28 traditio31 repetunt) P L Rem. Remig. Corb.r Comp. Lyr. Big. Pal. 1-,,,N~., nis] om. Bm. repetent Pal.µµ 37 ducitur] P L Lath., dcducitur µ

111,4 inseruiant] a domino add. Bess.

Digitized by

Go ogle

5 ueni••t

P

ut] et Btss.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

61

LIBER 11, 111

De his quippe uoce Veritatis dicitur : A ngeli eorum in caelis sempe, uitlent faciem Pat,is mei qui in caelis est. De bis propheta ait : Milia milium ministrabant ei et decies milies centena milia assistebant ei. Si igitur semper uident et semper 10 assistunt, uigilanti cura quaerendum est unde ueniunt, qui nunquam recedunt. Sed cum de illis per Paulum dicitur : Nonne omnes sunt atlminist,ato,ii spiritus in ministe,ium missi, p,opte, eos qui hereditatem capient salutis ? Per hoc, quod missos cognoscimus, unde ueniant inuenimus. Sed ecce 1squaestioni quaestionem iungimus et quasi dum ansam soluere nitimur, nodum ligamus. Quomodo enim aut semper assistere aut uidere semper faciem Patris possunt si ad ministerium exterius pro nostra salute mittuntur ? Quod tamen citius soluimus si quantae subtilitatis sit angelica natura pensamus. 20 Neque enim sic a diuina uisione foras exeunt, ut internae contemplationis gaudiis priuentur, quia si conditoris aspecturn exeuntes amitterent, nec iacentes erigere, nec ignorantibus uera nuntiare potuissent, fontemque lucís, quem egredientes ipsi perderent caecis nullatenus propinarent. In hoc itaque est is nunc natura angelica a naturae nostrae conditione distincta quod nos et loco circumscribimur et caecitatis ignorantia coartamur ; angelorum uero spiritus loco quidem circumscripti sunt sed tamen eorum scientiae longe super nos incomparabiliter dilatantur. lnterius quippe exteriusque scien30 do distenti sunt quia ipsum fontem scientiae contemplantur. Quid enim de his quae scienda sunt nesciunt qui scientem omnia sciunt ? Eorum itaque scientia comparatione nostrae ualde dilatata est sed tamen comparatione diuinae scientiae PL sn angusta ; sicut et ipsi illorum spiritus comparatione quidem ,, nostrorum corporum, spiritus sunt sed comparatione summi et incircumscripti spiritus, corpus. Et mittuntur igitur et 3$istunt, quia et per hoc quod circumscripti sunt, exeunt; et per hoc quoque quod intus praesentes sunt numquam recedunt. Et faciem ergo Patris semper uident et tamen ad nos 40 ueniunt, quia et ad nos spiritali praesentia foras e~eunt et 6 /7 Matth.

1 8, 1 o.

8/9 Dan. 7,

10.

12/13 Hebr. 1, 14.

13 capicnt] P L Rem.r Corb.1Germ. Vi,(g., capiunt µ 15 dum] 0111. Flor. ansam] mens L, hanc per hanc Anti. Flor. 16 nondum L 23 egrcdientibus L 27 quidcm] uel quantum ad nostrum modum circun:iscripti pcr scientiam non sunt add.Colb. s.J. 29 dilatantur] Bm., n eras. 29/30 scicndo] scientiae Bm. 30 distenti] destincti P, is. e, uel diffusi add. Corb.s./., diffusi Guss.Rom.1189 32 nostra P L Rem. Rtmig. Corb.r Vind. Norm. Germ. 34 angusta] circumscriptapraem. Colb.,s./., Bm. ipse L 37 incircumscripti Btss. 38 quoque quod intus] P, quod in tus quoque ~ L µ praesentis P, ,orr.,L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, 111-v

tamen ibi se, unde recesserant per intemam contemplationem seruant. Dicatur ergo: V enef'unt filii Dei ut as sis ter en,"40 coram Domino ~· quia illuc spiritus conuersione redeunt, unde milla mentis auersione discedunt. 1,6 IV, t. A d/uit inter eos etiam satan. Valde quaerendum est quomodo inter electos angelos satan adesse potuerit qui ab eorum sorte, exigente superbia, dudum damnatus exiuit. Sed recte inter eos adfuisse describitur quia etsi beatitu' dinem perdidit, naturam tamen eis similem non amisit ; et si meritis praegrauatur conditione naturae subtilis attollitur. Inter Dei ergo filios coram Domino adfuisse dicitur quia eo intuitu, quo omnipotens Deus cuneta spiritalia conspicit, etia.m satan in ordine naturae subtilioris uidet attestante 10 scriptura, quae dicit : Oculi Domini contemplantur malos et bonos. Sed hoc, quod adfuisse satan coram Domino dicitur, in graui nobis quaestione uersatur. Scriptum quippe est : Betm mundo corde, quoniam ipsi Deum uidebunt. Satan uero, qui mundo corde esse non potest, quomodo uidendo Domi1 , no adfuisse ¡,otest ? 5. Sed intuendum quia ad~ coram Domino non autem Dominum uidisse perhibetur. Venit quippe ut uideretur, non ut uideret. Ipse in conspectu Domini, non autem in conspectu eius Dominus fuit ; sicut caecus cum in sole consi20 stit, ipse quidem radiis solis perfunditur sed tamen lumen non uidet quo illustratur. Ita ergo etiam inter angelos in conspectu Domini satan adfuit quia uis dinina, quae intuendo penetrat omnia, non se uidentem immundum spiritum uidit. Quia enim et ipsa quae Deum fugiunt, latere non possunt, dum cuneta nuda sunt superno conspectui, satan adfuit absens praesenti. Sequitur: 1,7 V, 8. Cui tlixit Dominus : Vnde uenis ? Quid est quod uenientibus electis angelis nequaquam dicitur : Vnde

2,

43/44 Lathccn, Egl. 11, 5 /7. IV, 10/11 Prou. q, J.

12/13 Matth. 5, 8.

16/20Lathcen, Eg/.11, 8/11.

V, 1 Lathccn, Egl. II, q.

41 rcccsscrat L

43 conuersatione Beis.

R,,,,.

IV, 2 poterit Gal/. 14/15 uidendo domino P L Remig., al., ad 16 intuendum] P LBm., est add. µ quod µ uidendum dominum µ. 18/20 et sicut caecus in sole ipsc in conspcctu domini, non autcm in 21 quod L conspcctu cius dominus fuit Lath. V, 2 clectis angelis] P L, angelis elcctis ""' µ

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, V-VI

uenitis? Satan uero unde ueniat percontatur? Non enim requirimus, nisi utique quae nescimus. Nescire autem Dei re' probare est. Vnde quibusdam in fine dicturus est : Nescio uos 11ndssitis, disutlitB a me omnes operarii iniquitati.s. Sicut et nescire mentiri uir uerax dicitur qui labi per mendacium de- PL sss dignatur ; non quo si mentiri uelit nesciat, sed quo falsa logui ueritatis amore contemnat. Quid est ergo ad satan untle 10 11enis dicere, nisi uias illius quasi incognitas reprobare ? Veritatis igitur lumen tenebras, guas reprobat ignorat; et satanae itinera, quia iudicans damnat, dignum est ut guasi nesciens reguirat. Hinc est quod Adae peccanti conditoris uoce dicitur : Vbi es? Neque enim diuina potentia nesciebat, post culpam seruus ad quae latibula fugerat ? Sed quia uidit in culpa lapsum iam sub peccato uelut ab oculis ueritatis absconditum, quia tenebras erroris eius non approbat, quasi ubi sit peccator ignorat, eumque et uocat et requirit . dicens : Adam ubi es? Per hoc quod uocat, signum dat quia 20 ad paenitentiam reuocat. Per hoc quod requirit, aperte insinuat guia peccatores iure damnandos ignorat. Satan ergo Dominus non uocat sed tamen requirit, dicens : V nde ueni s ? quia nimirom Deus apostatam spiritum ad paenitentiam nequaquam reuocat, sed uias superbiae eius nesciens damnat. Igitur dum satan de itinere suo discutitur electi ,,.41 angeli requirendi unde ueniant non sunt, quia eorum uiae tanto Domino notae sunt quanto et ipso auctore peraguntur; dumque soli eius uoluntati inseruiunt eo esse incognitae nequeunt, guo per approbationis oculum ex ipso semper ante ipsum fiwit. Sequitur: te,,am et VI, 7. Respontlsns Satan, ait : Ci,cuiui 1,7 'Perambulaui eam. Solet per gyrum circuitus, laboris anxietas designari. Satan ergo laborans terram circuit quia

1,

2, 'º

5/6 Luc. 13, 2.7. 9/10 Lathccn, Eg/. 11, 13 /15. 14 Gen. 3, 9. Patcrius, Gt111s.19 (u); Taio, Stlll. I, 2.4 (n 5B/C). 19 Gen. 3, 9. 25/'ZTLathccn, Eg/. 11, 2.0/11. Lathcen, Eg/. II, 1 s/18. VI, 1/2 Lathccn, Eg/. 11, 58 / s9. Lathccn, Eg/. II, 59/62..

14/21 22/25

2 /11 Patcrius, Psa/111.2.0 ( 3o).

3 /6

3 pcrcunctatur P 6 operarii] qui operamini L 8 ucllit L 9 /1Oundc ucnis diccrc] P L, diccrc undc uenis ~ Lath.µ. 14 ubi] P LP(ll. Taio, adam P,-••· µ ncquc cnim] numquidnam Pal. Taio 15 atquc L 18 cumquc] omnipotcns dominus adam et Taio 19 adam]0111. Taio 21 damnando Villd., damnatos Pal.F Taio ignorat) non pr,u111. Taio 26 uia P, uitac Vt., al. 27 domino] P Lzth., deo Lµ. 3 circuit] P L Pal.e F LA, posl (Srr., VI, 2 gynim circuitus] circuitum Pat. circuiuit Lath. P111.PA, • 11 m-r. µ µ

'º"·,

'º"·,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, VI-VII

quietus in caeli culmine stare contempsit. Cumque se non , transuolasse sed pera.mbulasse insinuat, quanto peccati pondere in imis prematur demonstrat. Perambulans ergo terram circuit quia ab illo spiritalis potentiae uolatu corruens, malitiae suae pressus grauedine, foras ad gyrum laboris uenit. Hinc est enim quod et de eius membris per psalmistam dici10 tur : In ci,cuitu imj,ii ambulant, quia dum interiora non appetunt, in exteriorum labore fatigantur. Sequitur: VII, 8. Numquid consitlerasti s8ruum meum I ob 1,8 quod non sit ei similis in terra, homo simplex et rectus, ac timens Deum et recetlens a malo ? Hoc quod diuina uoce beatus Iob simples et rectus, ac timens , Deum et recedens a malo dicitur quia subtiliter membratimque supra exposuimus, replicare quae diximus deuitamus, ne dum discussa repetimus, tardius ad indiscussa ueniamus. Hoc ergo nobis est sollerter intuendum quid sit, quod uel ad satan loqui Dominus dicitur uel quod satan Domino respon10 dere perhibetur. Discutienda quippe est quaenam sit ista locutio. Neque enim uel a Domino qui summus atque incir- PL cumscriptus est spiritus, uel a satan, qui nulla est carnea natura uestitus, humano modo aereus ftatus folle uentris attrahitur ut per organum gutturis, uocis expressione reddatur. Sed dum naturae inuisibili natura incomprehensibilis loquitur dignum est ut mens nostra qualitatem corporeae locutionis excedens, ad sublimes atque incognitos modos Iocutionis intimae suspendatur. Nos namque ut ea quae sentimus intrinsecus extrinsecus exprimamus, haec per organum gut20 turis, per sonum uocis eicimus. Alienis quippe oculis intra secretum mentis quasi post parietem corporis stamus, sed cum manifestare nosmetipsos cupimus, quasi per linguae ianuam egredimur, ut quales sumus intrinsecus ostendamus. Spiritalis autem natura non ita est quae ex mente et corpore composita 2s dupliciter non est. Sed rursus sciendum est quia ipsa etiam natura incorporea cum loqui dicitur, eius locutio nequaquam

1,

10 Ps.

11,

9.

VII, t Lathcen, Egl. 11, 7 s. S transuolasse] P LBm. Pat. Lath., uolassc µ peccatorum Lath. 7 circuit] P L Pal., circuiuit µ 9 bine est enim quod et de eius] de huius ergo capitis imitatoribus eius uidclicet Pat. 10 quia] malitiac illius tabc corrupti adil. Pat.

VII, 3 ac] et P L; cfr l./ et XXIV, 1 4/S timcns deum et] 0111. L P, s.l.a.111. timens deum 12 a] 0111.L 20 per] seu prae111.Bus., s.J. 25 rursum L ipsa] 0111.L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

,,9

LIBER 11, VII

una atque eadém qualitate fonnatur. Aliter enim loquitur Deus ad angelos, aliter angeli ad Deum; aliter Deus ad sanctorum animas, aliter sanctorum animae ad Deum; aliter 30 Deus ad diabolum, aliter diabolus ad Deum. t. Nam quia spiritali naturae ex corporea oppositione nil obstat, loquitur Deus ad angelos sanctos eo ipso quo eorum cordibus occulta sua inuisibilia ostendat, ut quicquid agere debeant, in ipsa contemplatione ueritatis legant et uelut s, quaedam praecepta uocis sint ipsa gaudia contemplationis. Quasi enim audientibus dicitur quod uidentibus inspiratur. ,,.42 Vnde cum eorum cordibus Deus contra humanam superbiam, animaduersionem ultionis infunderet, dicit : Venite descendamus et confundamus ibi linguam eorum. Dicitur eis qui ad40 haerent : V enite, quia nimirum hoc ipsum numquam a diuina contemplatione decrescere in diuina contemplatione semper adcrescere est, et numquam corde recedere quasi quodam stabili motu est semper uenire. Quibus et dicit : Descendamus et confundamus linguam eorum. Ascendunt angeli in eo quod 4S creatorem conspiciunt; descendunt angeli in eo quod creaturam sese in illicitis erigentem examine districtionis premunt. Dicere ergo est : Descendamus et confundamus linguam eon,m, in seipso eis hoc quod recte agatur ostendere, et per uim internae uisionis eorum mentibus exhibenda iudicia occultis motibus inspirare. 10. Aliter loquuntur angeli ad Deum sicut per Ioannis Apocalypsin dicunt : Dignus est Agnus, qui occisus est accipe,8 uirlutem, et tliuinitatem et sapientiam. Vox namque angelorum est in laude conditoris ipsa admiratio intimae contemplationis. PL 560 ,, Virtutis diuinae miracula obstupuisse, dixisse est quia excitatus cum reuerentia motus cordis, magnus est ad aures incircumscripti spiritus clamor uocis. Quae uox se quasi per distincta uerba explicat dum sese per innumeros modos admirationis fonnat. Deus ergo angelis loquitur, cum eis uoluntas 6o eius intima uidendo manifestatur. Angeli autem loquuntur Domino, cum per hoc quod super semetipsos respiciunt, in

'º

38/39 Gen.

11,

43/44 Gen.

11,

7. 7.

39/SO Paterius, Genes. 40 (42 ). 40 Gen. 47 /48 Gen. 11, 7. 52/S3 Apoc. S, 12.

11,

7.

31 appostionc L edd. nil) P L, nihil µ 33 ostentat P 35 sunt L 38 dicit] P, dicet L, dixit µ 39 linguas fere omne.rcodd.111a11rin. _ 39/40 adhcrct L, aderant tdd. 44 linguam] ibi praem. Pat., praeter Pa1:·tf, linguas P L gre omnescodd.111a11rin. 46 i~J P, s.l.a.m. 47 cst] P L Pat., dei prae111. Pat .. µ µ linguam] ibi prat111.Pal.e , linguas P L fert omnescodd.111a11ri11.48 51 pcr] P, et pra,111.Lµ 55 obstipuisse L 5S/S6 exercitatus hoc] P, s.l. L 57 se] non prae111. Bm. 60 uidendo) P L Rem. Remig. Corb.1 Val. Long., uidenda µ

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, VII

66

motum admirationis surgunt. 11. Aliter Deus ad sanctorum animas aliter sanctorum animae loquuntur ad Deum. Vnde in Ioannis rursuml Apo6s calypsi dicitur : V idi subter a/,tareanimas interf ectorum propte, uerbum Dei, et propter testimonium qiwd habebant ; et clamabant uoce magna dicentes : Vsquequo, Domino, sanctus et uerus, non iudicas et uindicas sanguinem nostrum de his qui habitam in terra ? Vbi ilico adiungitur : Datae sunt illis singulae stolae 70 albae et dictum est illis, ut requiescerent tempus adhuc modicum, donec impleatur numerus conseruorum et fratrum eorum. Quid est enim animas uindictae petitionem dicere, nisi diem extremi iudicii et resurrectionem exstinctorum corporum desiderare ? Magnus quippe earum clamor, magnum est desiderium. n Tanto enim quisque minus clamat quanto minus desiderat ; et tanto maiorem uocem in aures incircumscripti spiritus exprimit, quanto se in eius desiderium plenius fundit. Animarum igitur uerba ipsa sunt desideria. Nam si desiderium sermo non esset, propheta non diceret : Desiderium cordis eorum audiuit so au1'istua. Sed cum aliter moueri soleat mens quae petit aliterque quae petitur, et sanctorum animae ita in interni secreti sinu Deo inhaereant ut inhaerendo requiescant ; quomodo dicuntur petere, quas ah interna uoluntate constat nullatenus discrepare ? quomodo dicuntur petere, quas et uoluntatem a, Dei certum est et ea quae futura sunt, non ignorare ? Sed in ipso positae, ab ipso aliquid petere dicuntur, non quo quicquam desiderant, quod ab eius quem cernunt uoluntate, dis- ,,.43 cordat, sed quo mente ardentius inhaerent eo etiam de ipso accipiunt, ut ab ipso petant quod eum facere uelle nouerunt. 90 De ipso ergo bibunt quod ab ipso sitiunt ; et modo nobis adhuc incomprehensibili in hoc, quod petendo esuriunt, praesciendo satiantur. Discordarent ergo a uoluntate conditoris si quae eum uident uelle, non peterent ; eique minus inhaererent si uolentem dare, desiderio pigriori pulsarent. Quibus responsum 9s diuinitus dici~ur : Rsquiescite tempus adhuc modicum donac compleatur numerus conseruorum st f ratrum uest,orum. Desiderantibus animabus : Requiescite adhuc modicum dicere, PL J61 est inter ardorem desiderii ex ipsa praescientia solatium con69(11 Apoc. 6, II. 74m Taio, Smt. IIL n (891A). 80/89 Taio, Jmt. III, n (891A). 9Sj97 Apoc. 6, 11.

65/69 Apoc. 6, 9/10. 79/80 Ps. 9, ~8.

64 undc] P L, et add. µ in] 0111. L 69 terram P 72/73 cxtrcmum L 76 circumscripti pler. codd. 77 dcsidcrio Taio 80 aures P, (º"·, L solet L 80/81 aliterque] alitcr Taio 81 intcrnis L 82 quiescant Taio 83 interno motu T aio 84 petcrc] uindictam dcsidcrare edd. 87 dcsidcrant] P L, dcsidcrcnt Taioµ qucm ccrnunt uoluntatc] P L Taio, uoluntate qucm cernunt _, µ 93 minus] bis in P, co". 97 requiescite) tempus add. µ

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, vu 100

ros

no

1,7

67

solationis aspirare, ut et animarum uox sit hoc quod amantes desiderant, et respondentis Deo sermo sit hoc quod eas retributionis certitudine inter desideria confirmat. Respondere ergo eius est ut collectionem fratrum exspectare debeant, eonun mentibus libenter exspectandi moras infundere, ut cum carnis resurrectionem appetunt etiam ex colligendorurn fratrum augmento gratulentur. tZ. Aliter Deus loquitur ad diabolum aliter diabolus ad Deum. Loqui enim Dei est ad diabolum, uias eius ac negotia anirnaduersione occultae districtionis increpare, sicut hic dicitur : V nde uenis ? Diaboli autem ei respondere est omnipotenti maiestati eius nil posse celare. Vnde hic ait : Circuiui te,ram et pera.mbulaui eam. Quasi enim dicere eius est quid egerit, scire quod actus suos illius oculis occultare non possit. Sciendum uero est quia sicut hoc loco discimus, quattuor modis loquitur Deus ad diabolum ; tribus diabolus ad Deum. Quattuor modis loquitur Deus ad diabolum, quia et iniustas uias eius arguit et electorum suorum contra illum iustitiam proponit et temptandam eorum innocentiam ei concedendo permittit et aliquando eum, ne temptare audeat, prohibet. Iniustas enim uias eius redarguit sicut iam dictum est : V nde uenis ? Electorum suorum contra illum iustitiam proponit sicut ait: Considerasti seruum meum 1 ob quod non sit ei si milis super terram ? Temptandam eorum innocentiam concedendo permittit sicut dicit : Ecce uniuersa quae habet in manu tua sunt. Rursusque eum a temptatione prohibet cum dicit : Tantum in eum ne extenaas manum tuam. Tribus autem modis loquitur diabolus ad Deum, cum uel uias suas insinuat, uel electorum innocentiam fictis criminibus accusat, uel temptandam eamdem innocentiam postulat. Vias quippe suas insinuat, qui ait : Ci,cuiui terram et perambulaui eam. Electorum innocentiam accusat qui dicit : Numquid frustra Job timet Deum? Nonne tu tllUlasti eum, ac domum eius, uniuersamque substantiam p~ circuitum ? Temptandam eamdem innocentiam postulat cum dicit : Extende manum tuam et tange cuneta quae possidet, nisi in faciem benedixe,it tibi. Sed dicere Dei est: Vnde uenis ? sicut et supra insinuauimus, ui suae iustitiae itinera malitiae

11, 120

1,8

us

1,7 130

1"

114/115Lathccn, Egl. 11,76/77. 124.1~/126 loh. 1, 1 z. 131/133 lob 134/135 lob 1, 11. 135/148 Lathccn, Egl. II, 77/89.

1, 9/10.

99 inspirare Vind. Ebr., al. 100 dei L 102 collcctionum L 108 animaducrsioncm L distinctionis Bm. 110 nihilµ 114 tribus] P L modis add. úth. µ 116 iustas P, 111ppl. s./. 121 considerasti] numquid prat111.uld. 124 rursumquc µ 132 substantiam] cius add. Gil/. G,as. Rom. 135 facic L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

68

LIBER 11, VII-VIII

1,8 eius increpare. Dicere Dei est : C onsiderasti meum I ob, quod non sit ei si milis

se,uum te,,am ?

supe,

tales electos suos iustificando facere qualibus nimirum apo140 stata angelus possit inuidere. Dicere Dei est : Ecce unius,sa quae habet in manu tua sunt i: ad probationem fidelium, contra p. 44 eos occulta ui incursum illum suae malitiae relaxare. Dicere Dei est : Tantum in eum ne extsndas manum tuam, ab immo- PL 562 deratae temptationis impetu eum etiam permittendo restrin1,7 145 gere. Dicere autem diaboli est : Ci,cuiui te,,am et pe,ambulaui eam, sagacitatem suae malitiae inuisibilibus eius oculis occultare non posse. Dicere diaboli est : Numquid frustra/ obtimet Deum? contra bonos intracogitationum suarum latibula conqueri, eorumque prouectibus inuidere atque in150 uidendo reprobationis rimas exquirere. Dicere diaboli est : Extende paululum manum tuam et tange cimcta quae possidet, ad afflictionem bonorum, malitiae aestibus anhelare. Quo enim eorum temptationem inuidens appetit eo illorum quasi probationem deprecans petit. Quia igitur internarum locutionum 155 modos succincte diximus, ad intermissum paululum expositionis ordinem reuertamur.

1,8

VIII, 13. C onsiae,asti se,uum meum 1 ob, quod non sit ei similis supe, ts,,am, ui, simplex et ,ectus, ac timsns Dsum et ,ecedens a malo ? Praecedenti iam

sermone tractatum est quia diabolus non contra lob, sed , contra Deum certamen proposuit ; materia uero certaminis beatus Iob in medio fuit. Et si in sermonibus suis dicimus Iob inter flagella deliquisse, quod sentire nefas est, Deum dicimus in sua propositione perdidisse. Nam ecce et in hoc loco intuendum est quia non prius diabolus beatum Iob a Domino petiit, 10 sed eum Dominus in diaboli despectu laudauit. Et nisi in sua iustitia permansurum nosset non utique pro illo proponeret. Nec periturum in temptatione concederet de quo ante temptationem, ex Dei laudibus, in temptatoris mente inuidiae fuerant faces excitatae. 14. Sed antiquus aduersarius cum quae accuset mala non inuenit, ipsa ad malum inftectere bona quaerit. Cum de

1,

140/141 lob

1, 12..

143 Iob

1, 12..

147/148 Iob

1,

9.

1S1 Iob

I, 11.

138 in terra L 139 nimirum] 0111. Lath. 140 ecce] bis in P, corr. 142 occulta ui] 0111. Lath. illum] 0111. Lath. 144 immodcratae temptationis impetu] immoderata temptatione Lath. 149 profectibus L

VIII, 2 ci similis] P L V11(g.,similis ci ,.,._,µ; ifr VII, 2; 122; 138 3 praeccdente P 5 dominum P 6 medium P, 'º"·, L 7 in P 8 9 petit L 10 despectu] P, dispcctu perdidisse] uictoriam pratm. edd. L, dcspectum µ 11 poneret L 15 accussassct L 16 bonam L queret L cum] P L Bus., cumquc µ

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, VIII-IX

69

operibus uincitur ad accusandum uerba nostra perscrutatur. Cum nec in uerbis accusationem reperit, intentionem cordis fuscare contendit ; tamquam bona facta bono animo non fi.ant 20 et idcirco perpendi a iudice bona non debeant. Quia enim fructus arboris esse et in aestu uirides conspicit quasi uermem ponere ad radicem quaerit. Nam dicit: 1,9 IX, 15. Numquid frustra Job timet Deum? Nonne 1,10 tu uallasti eum ac domum eius uniuersamque substantiam per circuitum ? Operibus manuum eius benedixisti et possessio illius creuit in terra. Ac si s aperte dicat : Qui tot bona in terra recepit quid mirum est, si pro eis se innocenter gerit ? Innocens uere esset si bonus inter aduersa persisteret. Cur autem magnus dicitur, quem merces sui uniuscuiusque operis tanta rerum multiplicitate comitatur ? Astutus quippe aduersarius cum sanctum uirum 10 inter prospera bene egisse considerat, reprobare apud iudicem PL 563 per aduersa festinat. Vnde recte in Apocalypsi uoce angelica dicitur : Proiectus est accusator fratrum nostrorum qui accusabat illos ante conspectum Dei nostri die ac nocte. Scriptura autem sacra saepe diem pro prosperis, noctem autem pro aduersis 1 s ponere consueuit. In die ergo et nocte acensare non desinit quia modo nos in prosperis, modo in aduersis accusabiles ostendere contendit. In die accusat, cum prosperis male nos uti insinuat. In nocte accusat, cum in aduersis nos non habere ,.,,45 patientiam demonstrat. Beatum ergo Iob quia necdum flagella 20 attigerant, quasi adhuc unde in nocte accusare posset, omnimodo non habebat. Quia uero in prosperis magna sanitate uiguerat, pro eisdem prosperis bona illum egisse simulabat : uersuta assertione mentiens quod non ad usum Domini substantiam possideret, sed ad usum substantiae Dominum cole2s ret. Sunt enim nonnulli qui ut fruantur Deo dispensatorie utuntur hoc saeculo. Et sunt nonnulli qui ut fruantur hoc sa.eculo, transitorie uti uolunt Deo. Cum igitur bona diuini muneris narrat, putat quod facta fortis operarii leuiget, ut cuius uitam reprehendere de operibus non ualet, eius mentem 30 quasi ex cogitationibus addicat, mentiens quod non amori Domini sed temporalis prosperitatis appetitioni seruierit IX, t /9 Lathcen, Egl. 11, 120 18 reppcrit P L

/ 11. 8.

19 *acta P

12/13 Apoc.

11., 10.

20 quia] non add. Bm. s.l.

IX, 3 operibusquc Lath. 5 recipit L 6 scsc P L 19 beatus L 20 21 sanitate] P L R,mig. Corb., possit P, a.111. omnimodo] P L, omnino µ Nor111.Gm11., sanctitate µ 25 dispensatore L 26 qui* P 28 potat L leuigat L 30 addiscat Gil. Rom.r 189, al. amorc L 31 appetitione P, appcticionis L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, IX-X

70

omne, quod innocue exterius uixit. Vires ergo beati Iob nesciens, sed tamen unumquemque aduersis probari uerius sciens, ternptandum hunc expetit, ut qui per diem prosperita3 S tis inoffenso gressu incesserat, saltim in nocte aduersitatis impingeret et ante Iaudatoris sui oculos offensione impatientiae prostratus iaceret. · Vnde subiungit : 1,11 X, 16. Sed extentle paululum manum tuam et tange cuneta quae possidet, nisi in faciem benstlixe,it tibi. Cum sanctum uirum satan temptare appetit et tamen Domino, ut manum suam extendere debeat, dicit, ualde nos tandum est quia feriendi uires nec ipse sibi tribuit qui contra auctorem omnium singulariter superbit. Scit namque quia quodlibet agere ex semetipso non sufficit, quia nec per semetipsum in eo quod est spiritus exsistit. Hinc est quod in euangelio expellenda de homine legio dicebat : Si Bicis nos, 10 mitte nos in gregem po,corum. Qui enirn per semetipsum ire in porcos non poterat, quid mirum si sine auctoris manu, sancti uiri domum contingere non ualebat ? 17. Sciendum uero est quia satanae uoluntas semper ini- PL qua est sed numquam potestas iniusta, quia a.,semetipso uoluntatem habet sed a Domino potestatem. Quod enim ipse facere inique appetit, hoc Deus fieri nonnisi iuste permittit. Vnde bene in libris Regum dicitur : Sf>iritus Domini malus ir,uebat in Saul. Ecce unus idemque spiritus et Domini appellatur et malus : Domini uidelicet per licentiam potestatis iu20 stae, malus autem pei: desiderium uoluntatis iniustae. Formidari igitur non debet qui nihil nisi permissus ualet. Sola ergo uis illa timenda est, quae cum hostem saeuire permiserit ei ad usum iusti iudicii, et iniusta illius uoluntas seruit. Paululum uero manum postulat extendí, quia exteriora sunt quae 2sexpetit conteri. Neque enim satan facere se aliquid multum putat nisi cum in anima sauciat ut ab illa patria feriens reuocet, a qua ipse longe, telo suae superbiae prostratus iacet. 1,11 18. Sed quid est quod ait : N isi in Jaci,e benedixe,it

1,

X, 1/2 Lathcen, Egl. II, 141/142.. S/6 Lathcen, Egl. II, 142./14J. S¡tO Patcrius, / Reg,¡111 8 (9), 11.22/2+ 9/10 Matth. 8, p. 17/181 Reg. 18, 10. 17 /20 Paterius, 1 Reg11111 8 (9), 11. 11 /14. 23/26 Lathcen, Egl. 11, 14 3/ 146. 28 Lathcen, Egl. 11, 14 7.

33 probare L

34 expedit L

X, 2 facie L, facic tua Vi,lg. : ifr l. 28; JJ; XXVI, 2 5 sibi ipsc ~ Lath. 6 namque] P L, diabolus add. µ 9 euangclium L diccbat] domino prat111.Pat. 18 irrucbat in Saul] exagitat te Pat. 21 ergo µ 22 uirc L 24 ucro] autem Lath. 25 expcdit L nec Lath. 26 animas P, a.111., animam Bess. 28 facie] P L V,,~., facicm µ ; ifr l. 2; JJ

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

,~

LIBER 11, X-XI

71

tibi ? Nos nempe quod amamus respicimus, quod uero auersari uolumus, ab eo faciem declinamus. Quid itaque Dei facies, ,,.46 nisi respectus eius gratiae praebetur intellegi ? Ait ergo : Extsnde paululum manum tuam et tange cuneta quae possidet, nisi ·in faciem benedixerit tibi. Ac si aperte dicat : Ea quae dedisti subtrahe ; nam si accepta s, perdiderit, respectum tuae gratiae, ablatis rebus temporalibus, non requiret. Si enim ea in quibus delectatur non habuerit, fauorem tuum etiam maledicendo contemnet. Cuius petitione callida nequaquam prouocata Veritas uincitur sed ad deceptionem suam hosti conceditur, quod fideli famulo ad 40 augmentum mwieris suffragetur. Vnde mox subditur : 1,12 XI, 19. Ecce uniuersa quae habet, in manu tua sunt ; tantum in eum ne extendas manum tuam. Consideranda est in uerbis Domini dispensatio sanctae pietatis, quomodo hostem nostrum permittit et retinet, relaxat et re' frenat. Alia ad temptandum dat sed ab aliis religat. V niuersa quae habet, in manu tua sunt ; tantum in eum ne extendas manum tuam. Substantiam prodit sed tamen corpus protegit quod quidem postmodum temptatori traditurus est ; sed tamen non simul ad omnia relaxat hostem 10 ne undique feriens frangat ciuem. Mala enim cum multa electis eueniunt, mira conditoris gratia ex tempore dispensantur, ut quae coaceruata perimerent, possint diuisa tolerari. Hinc Paulus ait : Fidelis Deus, qui non patietur uos tempta,i supra quam potestis sed f aciet cum temptatione etiam exitum ut possitis sustinere. Hinc Dauid ait : Proba me, Domine et tempta me. PL 565 Ac si aperte dicat : Prius uires inspice et tune ut ferre ualeo, temptari permitte. Hoc tamen quod dicitur: E cce uniue,sa quae habet, in manu tua sunt ; tantum in eum ne extendas manum tuam, intellegi et aliter potest, quia for20 tem quidem pugnatorem suum Dominus nouerat sed tamen diuidere ei certamina contra hostem uolebat, ut quamuis 30

1,

33/36 Lathcen, Egl. II, 147/149. XI, t /2 Lathcen, Egl. 11, IS 6 / IS 8. 13/15 I Cor. 10, q. 15 Ps. :q, 1.

29 namque L faciem L µ ; ifr /. 2

; 21

37 Lathcen, Egl. 11, 150. 7 /10 Lathcen, Egl. 11, 158/161.

31 prebitur L, perhibetur edd. 33 facie] P Lath. Vi,lg., 37 contemnit P L 39 hostem L concedetu r L

XI, t ccce] dixit ergo dominus ad satan prae111. Lith. GMJs.;ifr XXVII, r 5 dat] alia ad affligendum add.tdd. 8 corpus] P L Lath., eius lllld. µ 10 eum Lath., pratltr Lath.D cum] 0111. P multa] que add.P s.l.a.111. 11 cuiunt P, 12 possent L 13 dcus] autem prat111. µ 14 quam] P LB,ss. R,111. R1111ig. Nor111.,id quod µ. V•~-

4 pcrmittct L

'°"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XI-XII

72

robusto bellatori uictoria in cunctis suppeteret, prius tamen de uno certamine hostis ad Dominum uictus rediret. Tuncque ei aliud iterum uincendo concederet, quatenus fidelis famulus 25 eo mirabilius uictor exsisteret, quo uictus hostis se contra illum iterum ad noua bella repararet. Sequitur: 1,12 XII, 20. Eg,essusque est satan a facie Domini. Quid est quod satan a facie Domini egressus dicitur ? Quo enim exitur ab eo qui ubique est ? Hinc namque ait : Caelum et te,ram ego impleo. Hinc est, quod Sapientia illius dicit : 5 Gyrum caeli circHiui sola. Hinc de eius Spiritu scriptum est : Spi,itus Domini repleuit orbem terra,um. Hinc est quod Dominus iterum dicit : Caelum mihi sedes est, terra autem scabellum pedum meorum. Rursumque de eo scriptum est : Cae/,um metitur palmo et omnem te,ram pugillo concludit. Sedi quippe 10 cui praesidet, interior et superior manet. Caelum palmo metiens et terram pugillo concludens ostenditur, quod ipse sit circumquaque cunctis rebus, quas creauit, exterior. Id namque quod interius concluditur a concludente exterius continetur. Per sedem ergo, cui praesidet, esse interius supraque; "'47 15 per pugillum quo continet, exterius subterque signatur. Quia enim ipse manet intra omnia, ipse extra omnia, ipse supra omnia, ipse infra omnia ; et superior est per potentiam et inferior per sustentationem ; et exterior per magnitudinem et interior per subtilitatem; sursum regens deorsum 20 continens ; extra circumdans interius penetrans ; nec alia ex parte superior alia inferior, aut alia ex parte exterior atque ex alia manet interior. Sed unus idemque totus ubique praesidendo sustinens, sustinendo praesidens, circumdando penetrans, penetrando circumdans; unde superius praesidens inde inferius sustinens ; et unde exterius ambiens inde interius replens ; sine inquietudine superius regens sine labore inferius sustinens ; interius sine extenuatione penetrans exterius sine extensione circurndans. Est itaque inferior et superior sine

2,

24/26 Lathcen, E.gl. 11, 162./16~.

XII, 1 Lathcen, Egl. 11, 175. 2.~,

14.

40,

11.

5 Eccli, 2.4, 8.

6 Sap.

2/3 Lathcen, Egl. II, 175/176. 7. 7/8 Is. 66, 1; Act. 7, 49.

1,

3/4 Ier. 8/9 Is.

26 pararet Lath.

XII, 5 hinc] est quod add. Bm. 6 repleuit) P L V11~., impleuit µ 7 terram L 10 superior] P L Bess.Corb.1Germ., exterior µ 13 anterior L 14 esse] P L Btss. Corb.1 Ger,11.,al., intelligitur praem. µ 15 exterius] P L, esse praem. µ 18 alt. et] P L, om. µ 19 anterior L 22/2.3 presidente L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XII-XIII

73

loco ; est amplus sine latitudine ; est subtilis sme extenua· exitur ab eo qui dum per molem corporis PL nusquam est, per incircumscriptam substantiam nusquam deest ? Sed quamdiu satan pre~us maiestatis potentia, appetitum suae malitiae exercere non ualuit, quasi ante faciem 3J Domini stetit. A facie autem Domini exiit, quia relaxatus diuinitus ab internae retentionis angustia, ad sui desiderii effectwn uenit. A facie Domini exiit, quia diu uinculis disciplinae religata quandoque uoluntas noxia ad opus processit. Cum enim sicut dictum est, id quod uoluit implere non ualuit, 40 quasi ante Domini faciem stetit ; quia illum ab effectu malitiae superna dispensatio coactauit. Sed a facie eius exiit quia potestatem temptationis accipiens, ad malitiae suae nota peruenit. Sequitur: 1,13 XIII, !Z. Cum autem quadam die /ilii et /iliae eius comeae,ent et bibe,snt uinum in domo f,atris 1,14 sui p,imogeniti, nuntius uenit atl 1 ob, qui tlice,et : Boues á,abant et asinae pascebantu, iuxta eos, et 1,15 , i,,ue,unt Sabaei, tule,untque omnia et pue,os pe,cusse,unt gladio, st euasi ego solus, ut nuntia,em tibi. Notandum quae tempora temptationibus congruant. Tune quippe diabolus temptandi tempus elegit quando beati Iob filias in conuiuium inuenit. Neque enim solummodb in10 tuetur hostis quid faciat, sed etiam quando faciat. Nam quamuis potestatem acceperit, aptum tamen ad submersionem tempus exquisiuit, ut uidelicet nobis Deo dispensante proderetur, quia praenuntia tribulationis est laetitia satietatis. Intuendum uero est quam callide ipsa damna quae illata sunt, 15 nuntiantur. Non enim dicitur : boues a Sabaeis ablati sunt, sed qui ablati sunt bones arabant ; ut uidelicet memorato fructu operis, causa crescat doloris. Vnde et apud Graecos non

'º tione. Zt. Quo igitur

35/37 Lathcen, Egl. II, 176/178. XIII, 1/7 Lathcen, Egl. 11, 179/185. 15/17 Lathcen, Egl. 11, 186/188.

42 Lathcen, Egl. 11, 178.

12/13 Lathccn, Egl. II, 185/186.

29 amplus (amplius L) ... subcilis] P L Rem. Remig. Corb.r Vind. Germ., amplior ... subtilior µ alt. est) et P 31 mollem L 37 affectum L Lath. 0 , affectionem Lath.K 40 domini faciem] P L, faciem domini ~ µ effectum

L XIII, 1/2 filii eius et filiae ~ Lath., praeltr Lath.K 4 eos] illos Lath. 6 uti Gal/. 9 conuiuium] L, i//is. in P, conuiuio µ 11 submersionem] P LBm. Re111.1 Bel. Val. Comp., Ger111.,subucrsioncm µ 12 proditur Lath. 13 societatis Bm. 15/16 ablatae ... quae ablatae Vind. Mich., al. 16 sunt boues] i//is. in P uidelicct] 0111. Lath. 17 crescat) illis. in P

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

566

LIBER 11, XIII-XIV 74 solum asinae sed fetae asinae raptae referuntur, ut dum minima animalia audientis animum minus ex sui qualitate percute20 rent, amplius ex fecunditate uulnerarent. Et quia eo magis aduersa animum feriunt, quo cum multa sunt etiam subita nuntiantur, aucta est mensura gemituum, etiam per articula nuntiorum. Nam sequitur: 1,16 XIV, 23. Cumque atlltuc ille loqus,etu, u,nit alius "48 et tlixit : I gnis Dei cecitlit tle caslo et tactas 0111s et eflugi ego solus, ut nunpus,osque consumpsit tia,em Hbi. Ne rebus perditis minorem audienti dolorem PL s67 , moueat, eius animum ad excedendum etiam ipsis nuntionun uerbis instigat. Intuendum quippe est, quam callide dicitur : Ignis Dei, ac si diceretur: Illius animaduersionem sustines quem tot hostiis placare uoluisti : eius iram toleras cui cotidie seruiens insudabas. Dum enim Deum cui seruierat, aduersa 10 intulisse indicat, laesum commemorat, in quo excedat ; quatenus anteacta obsequia ad mentem reduceret et frustra se seruisse aestimans, in auctoris iniuriam superbiret. Pia etenim mens cum se aduersa ab hominibus perpeti conspicit, in diuinae gratiae consolatione requiescit ; cumque temptationum procellas increscere extrinsecus uiderit, secessum spei dominicae appetens, intra conscientiae portum fugit. Vt uero uersutus hostis uno eodemque tempore sancti uiri robustissimum pectus et humanis aduersitatibus et diuina desperatione concuteret, et prius Sabaeos irruisse intulit et mox ignem Dei 20 cecidisse nuntiauit. Vt quasi omnem aditum consolationis excluderet, dum et ipsum aduersantem ostenderet, qui consolari animum inter aduersa potuisset ; quatenus dum se temptatus undique destitui atque undique premi considerat in contumeliam tanto audacius quanto et desperatius erum25 pat. Sequitur:

1,

22/'JA Lathcen, Egl. 11, 188 / 190. XIV, 1/4 Lathcen, Egl. 11, 12.~/2.2.6.

6/8 Lathcen, Egl. 11, 12.6/118.

21 subita] sublata Bm. 22 per] 0111. Par.1-,91 articula] P L Bm. Rtm. Remig. Corb.1 Val. Comp. Ger111. µ, particulam a/., particulas aliq110Iedd. Gal/., auricula Bas.111,1 XIV, t alter Lath.; ifr XXXI, 2 Sexercendum Bm. Reg., tdd. 8cius] PL illius µ 10 laesum] laesionem Ntl. edd., laeso Gil. Co((. Ro111.,ab eo praem. G1m. 18 dispensatione Bm. dMoRe~.edd. 19 ab eos L 20 cecidisse] L P, de caclo praem. µ 23 distituit P

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, xv

75

XV, K. Sed et illo adhuc loquente, uenit alius et tlixit : Chaldaei /ece,unt t,es tu,mas et inuase,unt camelos, et tule,unt eos, necnon et pueros pe,cusse,unt gladio ; et ef fugi sgo solus ut nuntia,em tibi. , Ecce iternm, ne quid minus de humana aduersitate doluisset, Chaldaeorum turmas irruisse denuntiat ; et ne illum minus desuper ueniens ·aduersitas feriat, iteratam iram in aere demonstrat. Nam sequitur: 10 Zi. Loquebatur ille, et ecce alius int,auit et 1,18 tlixit : Filiis tuis et filiabus uescentibus et bibenti1,19 bus uinum in domo f,at,is sui p,imogeniti, ,epente uentus uehemens i,,uit a ,egione dese,ti, et concussit quattuor angulos domus quae corruens oppressit liberas tuos at mortui sunt ,· et elfugi ego solus ut nuntiarem tibi. Qui uno uulnerenon prosternitur, idcirco bis terque percutitur, ut usque ad intima quandoque feriatur. Nuntiata itaque fuerat aduersitas de Sabaeis, mmtiata diuina animaduersio per ignem de caelo, nuntiatur ab 20 hominibus iterum camelorum raptus, caedesque puerorum, et diuinae indignationis ira repetitur, dum uentus irruens concussisse domus angulos atque exstinxisse Iiberos indicatur. Quia enim notum est, quod absque superno nutu moueri elementa non possint, latenter infertur quod ipse contra illum PL J68 elementa mouerit, qui moueri pennisit : quamuis satan semel accepta a Domino potestate ad usum suae nequitiae etiam elementa concutere praeualet. Nec mouere debet, si spiritus de summis proiectus turbare in uentos aerem potuit ; cum nimirum constet quia et damnatis in metalla, ad usum aqua,.,. 49 et ignis seruit. Quaesitum est igitur ut nuntiarentur mala, quaesitum est ut multa, quaesitum ut subita. Sed cum prius aduersa nuntiauit, tranquillo adhuc pectori quasi sanis membris uulnus inflixit ; cum uero percussum cor feriendo repetiit, ut ad impatientiae uerba compelleret, super uulnera uulnus ,, irrogauit. 18. Intuendum uero est quam callide curauit hostis antiquus, non tam iactura rerum sa.ncti uiri patientiam rumpere quam ipso ordine nuntiorum. Qui studens prius parua, et post 1,17

1,

2,

'º

XV, 1/8 Lathccn, Egl. 11, z.43/249. 10/18 Lathccn, Egl. II, 26~/z.n. 27(30 Lathcen, Egl. 11, 2.n/2.76. 36/40 Lathccn, Egl. 11, JOO/JoJ.

XV, 1 ucnit] ci add.P, dtl., et add.L alius] et prae111. L 3 tolcrunt L 6 chaldacorum turmas) chaldacos Lath. 10 illi L 22 angulus L atquc] que L 24 possunt L ~ que moucrc L 27 moucri P 28 turparc L 29 metallo) P L Bus., et id est cultoribus lapidum s./. add.,Lath., mctallum µ

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XV

nuntiare maiora in extremo filiorum mortem intulit, ne uilia pater rei familiaris damna duceret, si illa iam orbatus audiret; et minus percuteret rerum amissio, praecognita morte filiorum, quia uidelicet nulla esset hereditas, si ipsos prius subtraheret quibus seruabatur heredes. Sed a minimis incipiens, in ultimum grauiora nuntiauit ut dum gradatim deteriora cognosce,., ret, in eius corde doloris locum omne uulnus inueniret. Notandum quam callide tot malorum pondera et diuisa et subita nuntiantur, ut et repente et particulatim crescens, in audientis corde sese dolor ipse non caperet ; et tanto ardentius in blasphemiam accenderet, quanto subitis ac multiplicibus nuntiis in se angustius aestuaret. 27. Sed neque hoc neglecte praetereundum puto, quod filii in maioris fratris domo conuiuabantur curn pereunt. Dictum namque est superius, quod conuiuia peragi sine culpa uix possunt. Vt ergo nostra, non illorum loquamur, sciendum ,, nobis est quia quod a minoribus uoluptuose agitur maiorum disciplina cohibetur ; cum uero maiores ipsi uoluptati deseruiunt nimirum minoribus lasciuiae frena laxantur. Quis enim sub disciplinae se constrictione retineat, quando et ipsi qui ius constrictionis accipiunt, sese uoluptatibus relaxant ? Dum 6o ergo in maioris fratris domo conuiuantur, pereunt quia tune contra nos hostis uehementius uires accipit, quando et ipsos qui pro custodia disciplinae praelati sunt laetitiae seruire cognoscit. Tanto enim licentius ad feriendum occupat quanto et hi qui intercedere pro culpa poterant uoluptati uacant. Ab6s sit autem ne tanti uiri filios per conuiuiorum studia ingurgi- PL ,~ tando uentri uacasse suspicemur ; sed tamen ueraciter nouimus quia etsi per disciplinae quisque custodiam necessitatis metas edendo non transit, accensa tamen mentis intentio inter conuiuia torpescit, et minus in quanto. sit temptationum 70 bello considerat quae se per securitatem relaxat. In die ergo primi fratris filios obruit quia antiquus hostis in minornm morte subuersionis aditum per neglegentiam maiorum quaerit. Sed quia quantis nuntiorum iaculis sit percussus, agnouimus;

40

'º

70/72 Lathcen, Egl. 11, 304/ 306.

43 quibus seruabatur] P L Bm. Rem.1 Corb.1Colb.Germ., qui seruabatur µ hereditas Rem.r Corb.1Colb.Ger111. 46 callida L 48 ipsi L 49 accenderent L quando L SO angustiis Bess., angustis Rem.r Corb.1 Colb.Germ. 51 neglectae P, negligenter Bess. 54 aliorum c;,m. 56 ipse L 58 ipse L 61 ipsius L 62 laetitia] uentri edd. 63 occupat] 64 hii L culpa] P L, culpis µ 65/66 ingurgitando] subditos add.Coa. 67 quisquis GaJJ. 68 sedendo P, torr. ingurgitanto L, ingurgitanti Btss. non] om. P 70qui edd. die] domoedd. 71 primi] primogeniti Lath.

'º"·,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XV-XVI

77

uir fortis noster, qualis inter uulnera consistat, audiamus. Sequitur : 1,20 XVI, 28. Tune su,,exit I ob st scidit u es ti menta sua, et to1uo capite cor,uens in te1'ram atlo,-auit. Nonnulli magnae constantiae philosophiam putant si disciplinae asperitate correpti, ictus uerberum doloresque non , sentiant. Nonnulli uero tam nimis percussionum flagella sentiunt ut immoderato dolore commoti, etiam in excessu linguae dilabantur. Sed quisquis ueram tenere philosophiam nititur, necesse est ut inter utraque gradiatur. Non est enim p. 50 pondus uerae uirtutis, insensibilitas cordis, quia et ualde in10 sana per stuporem membra sunt quae et incisa dolere nequaquam possunt. Rursus uirtutis custodiam deserit qui dolorem uerberum ultra quam necesse est sentit, quia dum nimia afflictione cor tangitur usque ad impatientiae contumelias excitatur, et qui per flagella corrigere malefacta debuerat, 1s agit ut nequitia per flagellum crescat. Contra insensibilitatem quippe percussorum per prophetam dicitur : Percussisti eos nec doluerunt ; attriuisti eos et renuerunt accipere disciplinam. Contra pusillanimitatem percussorum per psalmistam dicitur : In miseriis non subsistent. In miseriis namque subsiste20 rent si aequanimiter aduersa tolerarent. At postquam mente inter flagella corruunt quasi inter illatas miserias subsistendi constantiam perdunt. 29. Beatus itaque Iob quia uerae philosophiae regulam tenuit, contra utraque mira se aequitatis arte seruauit, ut nec dolorem non sentiens, flagella sperneret, nec rursum ultra modum dolorem sentiens, contra iudicium flagellantis insaniret. Cunctis enim rebus perditis, cunctis liberis amissis surrexit, scidit uestimenta sua et tonso capite corruens in terram adorauit. Quod uestimenta scidit, quod tonso capite in terram 30 corruit monstrat nimirum quia flagelli dolorem sensit. Quod uero adicitur, adorauit, aperte ostenditur quia et in dolore positus contra flagellantis iudicium non excessit. Nec omnino ergo non motus est ne Deum ipsa insensibilitate contemneret, nec rursum omnino motus est ne nimis dolendo peccaret. PL 570 75

2,

XVI, 1/2 Lathcen, Egl. II, 307 / 308. 16/17Ier. 5, 3. 19Ps. 139, 19/22 Paterius, Psa/111.174 (269). 29/32 Lathcen, Egl. II, ~09/312.

11.

XVI, 2 tcrra L 3 magni L constantiam (ex -ae) philosophiae Bm. 4 asperitatem L uerborum GNSs. doloris qui L 6 excessu] P L, exccssum µ 1 delebantur L 10 incisa] sentire Bess.edd.rec. 1S nequicie L 20 et L mentes Bm. 28 sua] 0111. P terra L; ifr l. 2 29 scindit P 30 dcmonstrat Lath. nimirum mqut dolorem] quid iudicium flagellanper flagclla Re111. Re111ii.1 31 adicitur] 0111. Lath. 32 cxcesserit tis uth. Lath.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XVI-XVII

78

Sed quia duo sunt praecepta caritatis, Dei uidelicet amor et proximi, ut dilectionem proximi exsolueret impendit filiis luctum, ne dilectionem Dei desereret, expleuit inter gemitus adorationem. Solent nonnulli in prosperis Deum diligere, in aduersis autem positi ftagellantem minus amare. Beatus au40 tem lob per hoc quod motus exterius exhibuit, ostendit quia flagella patris agnouit ; per hoc autem quod adorando humilis mansit, ostendit quia amorem patris nec in dolore deseruit. Ne igitur superbus esset non sentiens in percussione corruit, ne autem se ferienti extraneum faceret, ad hoc corruit ut ado4S raret. Mos autem ueterum fuit ut quisquis speciem sui corporis capillos nutriendo seruaret, eos tempore afflictionis abscideret, et rursum qui tranquillitatis tempore capillos abscideret, eos in ostensione afflictionis enutriret. Beatus itaque Iob tranquillitatis tempore capillos seruasse ostenditur cum ad doloris usum caput totondisse memoratur, quatenus dum in cunctis eum rebus manus superna percuteret, etiam sponte illum paenitentiae species dieursa fuscaret. Sed iste exutus rebus, filiis orbatus, qui uestimenta scindit, qui caput tondit, qui jn terram corruit, quid dicat audiamus. XVII, SO. N udus egressus sum de ute,o matris mea.e, nudus reuerta, illuc. O quam altae sedi interni consilii praesidet iste, qui scissis uestibus in terra prostratus iacet ! Quia enim indicante Deo, cuneta amiserat pro ser' uanda patientiaillud tempusad memoriam reduxit,quonecdum "'si ista quae perdidit habebat, ut dum intuetur quod aliquando illa non habuit, dolorem temperet quod amisit. Magna enim consolatio in rerum amissione est, illa tempora ad mentem reducere quibus nos contigit res quas perdidimus non ha10 buisse. Quia uero omnes nos terra genuit, hanc non immerito matrem uocamus. Vnde scriptum est : Graue iugum supe, fiUos Adam a die exitus d8 uentre matris eorum, usque in diem sepulturae in matrem omnium. Beatus igitur Iob ut patienter lugeat quod hic amisit, uigilanter attendit qualis huc uenerit. 1sAd augmentum autem seruandae patientiae, ad.bue sollertius inspicit bine qualis recedit et dicit : Nudus ,g,essus sum de utero matris meae, nudus reuerta, illuc. Ac si H

'º

XVII, 1/2 Lathccn, Egl. 11, H5/n6. Lathcen, Egl. II, n6/n8.

t 1 /13 Eccli.

40,

1.

17/19

38 adorationcm] P L &ss. Corb.1Vt., a11lecorr., Ger111.,orationcm Vt., post corr.,µ 42amorc L 43/44corruit ne] o,,,. L 45 spccicm] adpra,,,,, Bm. 46/47 ti 47 abscindcrct Gal/. 50 dum] P L, cum µ S3 scindit] P L, scidit µ 54 tondit) P L, totondit µ tcrra P L; ifr l. 2; 18 XVII, 2 sed L 4 deo] P L, dominoµ est in rerum amissionc ,.._,µ 9 pcrdimus L

Digitized by

Go ogle

8 in rerum amissione cst] P L, 10 terra nos) P L, nos tcrra ""' µ

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XVII-XVIII

79

dicat : Nudum me huc intrantem terra protulit, nudum me bine exeuntem terra recipiet. Qui ergo accepta sed relinquenda 20 perdidi, quid proprium amisi ? Quia uero consolatio non solum ex consideratione conditionis adhibenda est sed etiam ex iustitia conditoris, recte subiungit: 1,21 XVIII, 31. Dominus tledit, Dominus abstulit, sicut Domino placuit, ita Jactum est. Sanctus uir, temptante aduersario, cuneta perdiderat, sed tamen sciens quia• contra se satan temptandi uires, nisi permittente Domino non habes bat, non ait : Dominus dedit, diabolus abstulit, sed : Domi1111s dedit, Dominus abstulit. Fortasse enim fuerat dolendum si quod conditor dederat hostis abstulisset ; at postquam non abstulit nisi ipse qui dedit, sua recepit, non nostra abstulit. Si enim ab illo accipimus, quibus in hac uita utimur, 10 cur doleat quod ipso iudicante exigimur quo largiente feneramur ? Nec aliquando iniustus est creditor, qui dum praefixo reddendi tempore non constringitur ; quando uult exigit quod feneratur. Vbi et bene subiungitur : Sicut Domino placuit, ita /actum est. Cum enim in hac uita ea quae nolu1smus patimur, necesse est ut ad eum qui iniustum uelle nil potest, studia nostrae uoluntatis inclinemus. Magna quippe est consolatio in eo quod displicet quod illo ordinante erga nos agitur, cui nonnisi iustum placet. Si igitur iusta placere Domino scimus, pati autem nulla nisi quae Domino placuerint, 20 possumus ; iusta sunt cuneta quae patimur et ualde iniustum est, si de iusta passione murmuramus. 12. Sed quia orator fortis quomodo assertionem partís suae contra aduersarium allegauit, audiuimus, nunc quomodo in orationis suae termino iudicem benedicendo laudet audiamus. Sequitur : Sit nomen Domini benedictum. Ecce omne 1,21 quod rectum sensit, Domini benedictione conclusit, ut bine aduersarius inspiciat et ad poenam suam uictus erubescat, quia ipse Deo contumax etiam in beatitudine conditus exstitit, cui horno hymnum gloriae etiam percussus dicit. 30 Intuendum uero est quia hostis noster tot nos iaculis percutit

ª'

XVIII, 1/5 Lathcen, Egl. II, ~48 / J s2. JP/JH• 16/18 Lathcen, Egl. II, JH/~S4·

13/14 Lathcen, Egl. 11, 25/29 Lathcen, Egl. 11,

JSS/359.

18 dicat] apcrte

pra,111. Lath.

'°"·,

XVIII, 8 rccipit P, L 10 doleamus Bess. quo] quod L 11 profixo L 16 quippe] enim Lalh. 17 consolatio est ""' Lath. quod] nobis add. Lath. 20 iniustam L 23 aduersionem L 24 tcrminum L bcncdiccndum Bus. 28 deo] P L Lath., domino µ

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL

n1

80

LIBER 11, XVIII-XIX

quot temptationibus iflligit. Cotidie namque in acie stamus, cotidie tela temptationum eius excipimus. Sed et nos contra illum iacula mittimus si confossi tribulationibus, humilia respondemus. Beatus igitur Iob percussus damno rerum, 3S percussus morte ftliorum quia uim doloris uertit in laudem conditoris, dicens: Dominus dedit, Dominus abstulit ; p. s2 sicut Domino placuit, ita factum est ; sit nomen Domini benedictum ; superbum hostem humilitate perculit, crudelem patientia strauit. Nec credamus quod bellator 40 noster accepit uulnera et non inflixit. Quot enim uoces patientiae in laude Dei percussus reddidit, quasi tot in aduersarii pectore iacula intorsit et acriora ualde quam sustinuit infixit. Afflictus enim terrena perdidit, sed afflictionem humiliter sustinens caelestia multiplicauit. Sequitur : 1,22 XIX, 33. 1 n omnibus his non peccauit I ob ne que PL 572 stultum ali quid contra Deum locutus est. Quia temptationum tribulationibus deprehensi, etiam tacito cogitationum motu possumus non loquendo peccare, beato Iob et orís testi' monium perhibetur et cordis. Prius enim dicitur : Non peccauit ; et tune demum subditur : Ne que stultum aliquid contra Deum locutus est. Qui enim stultum locutus non est, culpam a lingua compescuit ; sed cum praemittitur : Non peccauit, constat quod murmurationis uitium etiam 10 a cogitatione restrinxit. Nec peccauit ergo nec stulte locutus est, quia nec per conscientiam tacitus tumuit nec linguam in contumaciam relaxauit. Stulte autem contra Deum loquitur qui inter diuinae animaduersionis flagella positus, iustificare semetipsum conatur. Si enim innocentem se asserere superbe 1saudeat, quid aliud quam iustitiam ferientis accusat ? Hucusque nos uerba historiae transcurrisse sufficiat, iam nunc ad indaganda allegoriae mysteria expositionis se sermo conuertat. Sed in hoc quod scriptum est :

4,

XIX, 1/2 Lathccn, Egl. 11, 377 / 378.

11/14 Lathcen, Eg/ 11, 379/~82..

31 acies L 32 tela temptationum eius l P L, temptationum eius tela "" µ 35 laude L 38/39 pertulit L 40 quod L 41 laude dei] P L, dei reddit L 42/43 infixit) P L Reg. Corb.r Co/b. Vt. Norm. µ, laudem µ inffixit tdd. Gal/. 43 affliccione L

XIX, 1 iob] labiis suis add. Bm. Lath. Gil. G11ss.Cocc. Rom. 7 qui] quia Gal/. 9 ctiam] 0111. L 11 in] per Bm. 12 autem] P L Lath., enim µ 15 audiat L 15/16 hunc usque L, 'º"· 17 misteri~ L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

81

LIBER 11, XX

1,6

XX, M. Quadam die cum uenissent filii Dei coram Domino ; adfuit inter eos Btiam satan ; discutiendum prius est, cur quadam die factum aliquid coram Domino dicitur cum apud illum nequaquam cursus temporis, mus tatione diei noctisque uarietur. Neque enim in ea luce quae sine accessu ea quae eligit illustrat et sine recessu ea quae respuit deserit, defectus mutabilitatis uenit. Quia in semetipsa manendo immutabilis, mutabilia cuneta disponit, siegue in se transeuntia condidit ut apud se transire nequaquam pos10 sint, nec tempus intus in conspectu eius defluit quod apud nos foras decurrit. Vnde fit ut in aeternitate eius fixa maneant ea quae no~ fixa exterius saeculorum uolumina emanant. Cur ergo apud eum dicitur: Quadam die, cui nimirum dies una est aeternitas sua ? quam uidelicet nec fine claudi nec initio uidit aperiri psalmista, cum dicit : M elio, est diss una in atriis tuis supe, milia. 35. Sed cum scriptura sacra temporaliter editis loquitur, dignum est ut uerbis temporalibllS utatur quatenus condescendendo leuet ; et dum de aeternitate aliquid temporaliter 20 narrat, assuetos temporalibus sensim ad aeterna traiciat ; seque bene nostris mentibus aetemitas incognita dum uerbis cognitis blanditur infundat. Quid autem mirum si in sacro eloquio incommutabilitatem suam Deus praepropere humanae menti non aperit ; quando et resurrectionis suae sollemnitate PL n3 celebrata, quibusdam prouectionum accessibus innotuit, in-:corruptionem corporis quod resumpsit ? Luca quippe attestante didicimus quod quibusdam se in monumento quaerentibus prius angelos misit ; et rursum discipulis de se in uia lo- ,,,S3 quentibus ipse quidem sed non cognoscendus apparuit, qui 30 post exhortationis moras cognoscendum se in panis fractione monstrauit. Ad extremum uero repente ingrediens non solum se cognoscibilem, sed etiam palpabilem praebuit. Quia enim infirma adhuc gestabant corda discipuli in cognitione tanti mysterii ista fuerant dispensatione nutriendi ut paulisper 3, aliquid quaerentes inuenirent, inuenientes crescerent et crescentes cognita robustius tenerent. Quia igitur non repente sed causarum uerborumque incrementis, quasi quibus-

1,

2,

XX, 1/2 Lathccn, Egl. 11,2 3f2.4. 12/15 Lathcen, E¡/. 11, 1s/27. 15/16 26/28cf. Luc. 24,4. 28/31 cf. Luc. 24, 1 ~ /31. 31/32cf. Luc. 36/48 Lathcen, Egl. 11, 28/39.

Ps. 83, 11. 24, 36/43.

XX, 1 quadam] autemaild. Lath. essent Corb.2 Vind., assisterenta/. 4 illud L 7 scmctipsam P, L 9 /10 possunt L 12 uolumin~ manant L 13 cui] cum Lath. 14 claudit L quam] quac Lath. 15 uidit] potcst Ullh. 17 temporalitcr] de pra,111. ,dd. 22 cognita L infundit L 22/23 sacra cloquia L 25 quibus L profeccionum L 32 se] om. P 34 ista fucrant] ita fucrunt edd. dispcnsatione] diuina praem. edd.

'º"·,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, xx

dam ad aetemitatem passibus ducimur, intus apud eum quadam die aliquid factum dicitur, qui ipsa quoque tempora sine 40 tempore contuetur. 36. An quia etiam satan adfuit dum quadam die hoc factum dicitur, indicare sacra scriptura studuit quia in luce Deus tenebras uidit? Nos quippe uno eodemque contuitu lucem et tenebras intueri non possumus quia cum in tenebras oculus figitur, lux fugatur ; et cum ad lucis se coruscationem uerterit tenebrarum umbra discedit. Illa autem uis quae cuneta mutabilia immutabiliter uidet, quasi in die ei satan adfuit, quia apostatae angeli tenebras sine obscuritate comprehendit. Nos ut dictum est, uno eodemque intuitu contemplari non possumus et quae approbando eligimus, et quae reprobando damnamus quia cum ad hanc animus uertitur ah illa cogitatione separatur; cum uero ad illam reducitur ab hac cui inhaesit amouetur. 37. Deus uero quia sine mutabilitate cuneta simul respicit, ,, sine distentione comprehendit, uidelicet et bona quae iuuat et mala quae iudicat, et quae adiuta remunerat, et quae iudicans damnat, in his quae diuerso disponit ordine diuersus non est. In die ergo ei satan adfuisse describitur quia lumen aeternitatis eius nulla mutabilitatis fuscatione tangitur. Et in hoc 60 quod ei tenebrae praesentes fiunt, qui adfuisse ínter filias Dei dicitur quia ea ui iustitiae immundus spiritus penetratur, qua uidelicet mundorum spirituum corda complentur ; eoque radio luminis iste transfigitur qua illi ut luceant perfunduntur. 38. Inter filias Dei adfuit quia etsi illi Deo ad electorum 6s adiutorium, iste ad probationem seruit. Inter filias Dei adfuit quia etsi ab illis in hac uita laborantibus auxilium pietatis impenditur, iste occultae iustitiae nesciendo seruiens ministerium exsequi reprobationis conatur. Vnde bene in PL libris Regum per prophetam dicitur: Vidi Dominum sed.entem

4, 'º

10

super solium suum et exercitum caeli a dextris et sinistris eius et tlictum est : In quo d,eci-piam Achab, ut asc8ndat et catlat in Ramoth Ga/aath? Et dixit aUus ita et alius a/,iter.Et egr,ssus 60/65 Lathcen, Egl. 11, 40/45. Paterius, 111Reg11111 14 ( 1~).

69/7S 111 Reg.

22.,

19/22.

69/104

38 ad] hanc add. Lath. 39 quia L 46 tcncbrarum] 0111. Lath. 47 die ci] diei L 50 elegimus P L 53 amouetur] P L, rcmouetur µ 54 cuneta simul] P L, simul cuneta ,...,µ 55 distinctione Bus. 56 adiuta rcmuncrat] adiuuare munerat L S7 quae diucrso] qua diuisio R,,.. R,,.ig. r diuisus Rem. Re111ig.1 58 ei] P, s./. 59 et] iam add. Bm. 60 qui] P L Bess., µ inter filias dei] 0111. Lath. 61 qua] quia L 65 isti L 67 iustitiac] P, iudide L, eius pra1111. µ 68 cxcqucrc probadonis L 70 sinistris] a prat111.

º"'·

Pat.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

S74

LIBER 11, xx est unus et tlixit : Ego decif>iam Achab. Et tlictum ,st: In quo decipies ? Qui respondit dicens : Egredia, et ero mendax Spin ritus in ore omnium p,ophetarum eius. Quid enim solium Domini nisi angelicas potestates accipimus quarum mentibus altius praesidens, inferius cuneta disponit ? Et quid exercitus caeli, nisi ministrantium angelorum multitudo describitur ? Quid est ergo quod exercitus caeli a dextris et sinistris eius stare so perhibetur ? Deus enim qui ita est intra omnia ut etiam sit " extra omnia, nec dextra nec sinistra concluditur. Sed dextra Dei angelorum pars electa, sinistra autem Dei pars angelorum reproba designatur. Non enim ministrant Deo solummodo boni qui adiuuent, sed etiam mali qui probent ; non solum qui a culpa redeuntes subleuent sed etiam qui redire nolentes grauent. Nec quod caeli exercitus dicitur, angelorum pars reproba in eo intellegi posse prohibetur. Quas enim suspendí in aere nouimus, aues caeli nominamus. Et de eisdem spiritibus Paulus dicit : Contra sf>iritalia nequitias in caelestibus. 90 Quorum caput enuntians, ait: Secundum principem potsstatis aeris huius. A dextra ergo Dei et sinistra angelorum exercitus stat, quia et uoluntas electorum spirituum diuinae pietati concordat; et reproborum sensus suae malitiae seruiens, indicio districtionis eius obtemperat. Vnde et mox fallax spi9, ritus in medium prosiliisse describitur per quem Achab rex, exigentibus suis meritis, decipiatur. Neque enim fas est credere bonum spiritum fallaciae deseruire uoluisse ut diceret : Eg,ediar et ero mendax spi,itus in ore omnium p,opheta,um eius. Sed quia Achab rex peccatis praecedentibus dignus erat 100 ut tali debuisset deceptione damnari, quatenus qui saepe uolens ceciderat in culpam, quandoque nolens caperetur ad poenam, occulta iustitia Iicentia malignis spiritibus datur ut quos uolentes in peccati laqueo strangulant, in peccati poenam etiam nolentes trahant. Quod ergo illic a dextris atque sinistris 10, Dei, exercitus caeli astitisse describitur, hoc hic inter filios Dei satan adfuisse perhibetur. Ecce a dextris Dei stetenmt angeli quia nominantur filii Dei; ecce a sinistris stant angeli quia adfuit inter eos etiam satan.

a,

89 Eph. 6,

11.

90/91 Eph.

1, 1.

98/99 III Reg.

22,

12;

11 Par. 18,

11.

ctJ

73 pr. 0111. L Pat.CAFP 74/75 mendax spiritus] P L Pal., spiritus mcndax Pat. µ 75 enim] per Pat.,prael,r Pat.µ 79 sinistris] a prae111. Pal. 81 dextera L, 11/r./ 84 mala que L rcprobcnt Par.1619.1640Rom.r189, "1. 86 ncc] ne L 91 huius] P L Pat. V11{g., eius µ dextera L angelo92 et] 0111. Pat.cAF 95 prosilisse P L Pal.AF, rum] 0111. Pat. praeltr Patf prosiluisse Pat.cP 96 ex gcntibus L 98 mendax spiritus] P Pat., mendax L, spiritusmcndax ,...,Pa1.cµµ 101 culpa P L Pat.CF 103pocna L Pat.AFP 104 et P 105 adstetisse P 107 sinistris] dci add. Be.rs.

Digitized by

Google

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

,4

LIBER 11, XX-XXII

39. Sed quia allegoriae mysteria indagare decreuimus, non inconuenienter accipirnus quod in die Dominus satan uidit, quia uias eius in sapientiae suae incarnatione conipuit ; quasi eum non uidisse fuerit, tamdiu prauitatem illius in humani PL generis perditione tolerasse. Vnde et ei diuina uoce mox dicitur : 1,7 XXI, 48. V nde u enis ? In die satan de uiis suis requiritur quia in luce manifestatae sapientiae occulti hostis insidiae deteguntur. Quia ergo incarnato Domino diabolus increpatur et a sua pestífera effrenatione corripitur, recte subiungitur : , Cui dixit Dominus : Vntle uenis ? Tune enim satanae uias requirendo arguit cum per Mediatoris aduentum persuasionis eius nequitias reprimens increpauit. Nec immerito in hoc die filii Dei coram Domino astitisse referuntur, quia uidelicet ad aetemae patriae uocationem electi omnes, luce sa10 pientiae se illustrante, collecti sunt. Quos quamuis incamata Sapientia aggregare effectu operis uenerat, diuinitati tamen illius iam per eius praescientiam intrinsecus assistebant. Sed quia de uiis suis antiquus hostis Redemptore ueniente discutitur, quid dicat audiamus. 1,7 XXII, 41. Ci,cuiui te,ram et perambulaui eam. Ab Adam quippe, ante aduentum Domini, omnes post se gentium nationes traxit. Circuiuit et perambulauit quia per corda gentium iniquitatis suae uestigia impressit. Cadens enim , a sublimibus humanas mentes iure possedit q~a in culpae ",, suae uinculo uolentes astrinxit ; tantoque latius in mundo uagatus est quanto a reatu quisque illius liber per omnia inuentus non est. Cui quasi ex potestate mundum circuisse est, nullum hominem qui sibi plene resisteret inuenisse. Sed iam 10 satan redeat, id est ab effectu suae malitiae uis illum diuina constringat, quia iam apparuit in carne qui in peccati conta110

110/114 Lathcen, Egl. 11, 46/50.

XXI, 1 Lathcen, EgJ. 11, p.

5/10 Lathcen, EgJ. II, p /56.

XXII, 1/3 Lathcen, Egl. II, 64/66.

109 allegorice al. fuit Lyr. Big.

3/4 Lathcen, Egl. 11, 66/67.

110 accipiamus Bm.

XXI, 8 hoc] uero add. Lath. filie L praesentiam Rem. Remig.rCorb.1, aliquot edd.

112 eum] enim ½Jr. Big.

11 affectu Rom.1189, al.

12

XXII, 1 tcrram] omnem praem. Lalh., praeter Lath."" 2 quippc ante] usquc Lath. 3 traxit] iste praem. Lath. circuiuit] L Bm. µ, circuit P, terram add. µ quia] qui Lath. 4 ucstigia imprcssit iniquitatis suac """'Lath. 9 sisteret P, 111ppl.s.l. 11 in] de Re,11.2Rtmig.1 11/12 contagio P L Bess.Rem. Remig.Corb.1 Vind. Gm11.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

,1,

LIBER 11, XXII-XXIII

85

gione ex ca.mis nil habeat infirmitate. Venit humilis quem et superbus hostis admiretur ; quatenus qui fortia diuinitatis eius despexerat etiam humanitatis eius infirma pertimescat. Vnde et mox significatione mirifica, contra eum ipsa humanitatis infirmitas obstupescenda proponitur, ut dicatur : 1,8 XXIII, tz. Numquid considerasti seruum meum Job, quod non sit ei similis in terra ? Quod Iob inter- PL pretetur dolens paulo ante iam diximus. Dolens uero ipse ueraciter per figuram dicitur, qui portare dolores nostros pro' pheta attestante, perhibetur. Cui in terra similis non est quia omnis horno tantummodo horno est, ipse autem Deus et horno. In terra ei similis non est quia etsi adoptiuus quisque filius ad percipiendam diuinitatem profi.cit, nequaquam tamen ut Deus naturaliter esset accipit. Qui bene etiam seruus dictus 10 est quia formam serui suscipere dedignatus non est. Nec maiestati iniuriam intulit assumpta humilitas carnis, quia et ut seruanda susciperet nec tamen habita permutaret, nec diuina humanitate minuit, nec humana diuinitate consumpsit. Quia etsi per Paulum dicitur : Qui cum in /orma Dei esset non rapi,nam a,bi,tratus est esse se aequalem Deo sed semetipsum exinaniuit fo,mam se1'ui accipiens, ei semetipsum exinanisse, est ab inuisibilitatis suae magnitudine se uisibilem demonstrasse ut semi forma tegeret hoc quod incircumscripte omnia ex diuinitate penetraret. Dei autem ad satan per figuram dicere est : 20 Numquid conside1'asti seruum meum I ob ? unigenitum filium contra eum in forma serui admirabilem demonstrare. Eo enim quo illum tantae uirtutis in carne innotuit, quasi superbienti aduersario quod dolens consideraret, indicauit. Sed quia bonum quod miraretur intulerat, restat ut ad reprimendam eius superbiam uirtutes illius adhuc enumerando subiungat. Sequitur:

1,

1,

2,

12/16 Lathcen, Egl. Il, 67 /72..

XXIII, 1/2Lathccn, Eg/. 11,91/92.. 4/6 Lathcen, Egí. II, 92/95. 9/10 14/16 Phil. 1, 6/7. 19/22 Lathcen, Egl. 11, Lathcen, Egl. 11, 95 /96. 96/99. 'l7 Lathcen, Egl. 11, 100.

12 nil] P L, nihil R.e111.1 Re111ig.1 Corb.1 Gm11. µ habeat] P L Rem. Re•ig. Corb.7 Gn-111. Nor111.,habcbat Bess. Vind. µ 13 quia L _15 undc] signi6cationem L 16 cum dicitur Lath. indc Latb. XXIII, 5 cui] iam Lath. 6 pr. horno] est add. Lath. 7 adoptionis Nor,11. 9 esset] P L Norm., esse Bm. Corb.2, sit µ accepit P Norm. 10 1 dignatus .Btss.Lath.°·"" "º'"· 14etsi] et sic Bess. 17 se] 0111. P 19 autem] ergo

Lath.

Digitized by

Google

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

576

86

LIBER 11, XXIV-XXV

1,7

XXIV, D. H omo simplex st ~se tus, ac timens Deum et t'ecedens a malo. Venit namque inter homines mediator Dei et hominum, horno Christus Iesus ad praebendum exemplum uitae hominibus, simplex ; ad non parcendum malignis , spiritibus, rectus; ad debellandam superbiam, timens Deurn; ad detergendam uero in electis suis uitae immunditiam, recedens a malo. De ipso enim per Isaiam principaliter dicitur : Et replebit eum spiritus timoris Domini. Et ipse a malo singulariter recessit quia imitari facta noluit, quae" in hominibus 10 inuenit, quoniam attestante Petro : Peccatum non Jecit nec 1,9 tlolus inuentus est in ore sius. Sequitur: Respondens satan 1,10 ait : N un quid frustra I ob timet Deum ? N onne tu substanuallasti eum ac domum eius uniue,samque Ham pe, cit'cuitum ? Ope,i bus manuum eius benedixisti et possessio illius creuit in te,,a. Antiquus hostis Redemptorem humani generis debellatorem suum in "' s6 mundum uenisse cognouit, unde et per obse~um hominem PL '77 in euangelio dicitur : Quid nobis et tibi Fili Dei ? Venisti huc ante tlJfflpustorquere nos. Qui tamen prius cum hunc passibilem 20 cerneret cum posse mortalia perpeti humanitatis uideret, omne quod de eius diuinitate suspicatus est, ei fastu suae superbiae in dubium uenit. Nil quippe nisi superbum sapiens dum esse hunc humilem conspicit Deum esse dubitauit. Vnde et ad temptationum se argumenta conuertit, dicens : Si Filius Dei 2ses die ut lafrid,esisti panes fiant. Quia igitur passibilem uidit non Deum natum, sed Dei gratia custoditum credidit. Vnde et nunc inf erre perhibetur. 1,10 XXV, 44. N onns tu uallasti eum ac tlomum eius uniuersamque substantiam per circuitum J Opet'ibus manuum eius benedixisti et possessso illius c,euit in te,,,a. Eum quippe ac domum eius a Deo ualla-

1,

XXIV, 1/2 Lathcen, Egl. 11, 101 /102.. 8 Is. 11, J. 10/11 Is. sJ, 9; 1 Petri 2., Matth. 4, J. XXV, 4/13 Lathcen, Eg/. II,

1~ 1

2.2..

3/11 Lathccn, Egl. 11, 102./110. 18/19 Matth. 8, 2.9. 24/25

/q9.

XXIV, S bcllandam P, s11ppl. s./., belland* LathP·~6/7 ad ltUJllt malo] ,om. 8 pr. et) 0111. P rcplcuit L, al., Lath.DK timoris] P in marg. 9 imitari facta] P L Lath., facta imitari "" µ omnibus L 11 respondens] autcm add.P Lath. 18 cuangelium P, 'º"· 21 ei] et L 24 tcmptacio *** L 26 natum] tantum Rt111.1 Vi11d.1 dci gratia] in notitia Vind.1

poit 8 domini po11111dM• µ

X X V, 2 substantiam] P L Lath. Vi,~.,cius add.µ ; ifr IX, 2 / J ; XXI v·,r J / 14 3 illius] P L Lath. v·11~., eius µ; cfr IX, 4; XXIV, r J 4/S uallatum L Lath.K

ti

infra, l. 6

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XXV-XXVIII

87

, tam dicit quia temptando eius conscientiarn penetrare non potuit. Substantiam eius uallatam asserit quia electos eius inuadere non praesumit. Operibus manuum eius benedixi~e Deum et possessionem eius excrescere in terra quaeritur, quia scilicet tabescens uidet quod fides eius in notitiam hominum, 10 praedicantibus apostolis, multiplicatur. Possessio quippe eius crescere dicitur, dum laborantibus praedicatoribus, fidelium cotidie numerus augetur. Haec itaque satan Deo dixisse est, talia inuidendo sensisse. Haec satan Deo dixisse est de bis tabescendo, doluisse. Sequitur : 1,11 XXVI, 45. Ssd sxtentls paululum manum tuam et 1,11,ge cuneta quae possidet, nisi in facie benetlixe,it tibi. Quem emm tranquillitatis tempore Dei gratia custoditum credidit, peccare posse per passionem putauit. , Ac si aperte dicat : Interrogatus afflictionibus horno et peccator agnoscitur, qui in miraculis Deus putatur. 1,12 XXVII, M. Dizit ergo Dominus ad satan : Ecce

1,

uniue,sa

sn eum

quae habet, in manu tua sunt ,· tantum ne extendas manum tuam. Cum sacram histo-

riam sub ñgurali intellectu discutimus, satanae manus non

, potestas sed temptatio debet intellegi. Vniuersa itaque quae habet, in manum temptantis dantur et in eo temptationis manus extendi prohibetur quod tamen fieri substantia amissa conceditur; quia nimirum prius ludaea quae possessio eius fuerat, in infidelitate sublata est et post eius 10 caro patíbulo crucis affixa. Qui igitur prius I udaeam aduersantem pertulit et postmodum usque ad crucem uenit quasi PL ns prius habita amisit, et post in semetipso aduersantis nequitiam pertulit. 1,12 XXVIII, 17. Eg,essusque est satan a facie Domini. Sicut et superius dicturn est, satan a facie Domini exiit quia ad desiderii sui uota peruenit. Quasi enim ante ipsum erat dum propter ipsum quae male sitiebat implere non poterat. XXVII, 1/3 Lathccn, Egl. 11, 165/167. XXVIII, l Lathcen, Egl. 11, 192.

4/10 Lathcen, Egl. II, 167/1n.

2/4 Lathccn, Egl. 11, 193/195.

6 cius] 0111. Lath. 8 et posscssioncm IIS(Jllt tcrra] 0111. Lath. cxcrescere] P L, excrcuissc µ tcrram L 9 tabcscens] 0111. Lath. eius] 0111. Lath. 10 praedicantibus apostolis] 0111. Lath. 11 laborantibus praedicatoribus] 0111. Latb. 12 itaquc] autcm Lllth. 13 alia L

XXVI, 2 facic] L, facicm P µ, tua add. Vi,{g.; ifr X, XXVII, 6 manu L Lath.°1 co] P L Lath., eum µ 10 afflixa cst Lath., adfixacst LathPK XXVIII, 2 et)

Digitized by

0111.

L

Go ogle

2; 28; JJ

9 postmodum Lath.

4 sentiebat Lath.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

88

1,13

LIBER 11, XXIX-XXX

XXIX, 48. Cum autem quadam

die filii eius et /iliae comederent et biberent uinum in domo /ratris sui primogeniti. Beati Iob filios ac filias uel apostolorum ordinent uel cunctorum fidelium diximus multitudinem de- p. n s signasse. Incarnatus autem Dominus prius ex Iudaea ad fidem paucos elegit et post sibi multitudinem populi gentilis aggregauit.. Quis autem maior Domini filius nisi iudaicus accipi populus debet qui ei dudum datae legis fuerat doctrina generatus; minor autem gentilis populus qui et in mundi extre10 mitate collectus est ? Quia igitur cum satan utilitati hominum nesciens deseruiret et corruptis persecutorum cordibus licentiam dominicae passionis expeteret, sancti apostoli necdum aggregandam Deo gentilitatem nouerant et soli Iudaeae fidei arcana praedicabant. Cum satan exiisse a Domino dicitur, filii et filiae in domo fratris primogeniti conuiuari referuntur. Dictum quippe eis fuerat : In uiam gentium ne abieritis. Post mortem namque resurrectionemque Domini in gentium praedicationem conuersi sunt. Vnde et in suis Actibus dicunt : V obis oportebat primum loqui uerbum Dei ; sed quia repellitis 20 illud et indignos uos iudicatis aeternae uitae, ecce conuertimur ad gentes. Hi itaque filii sponsi de quibus et eiusdem sponsi uoce dicitur : Non ieiunabunt filii sponsi, quamdiu cum iUis est sponsus, in domo fratris primogeniti conuiuantur quia uidelicet adhuc apostoli sacrae scripturae deliciis in solius 25 iudaici populi collectione uescebantur. 1,14 XXX, 49. N untius uenit ad I ob qui dice,et : Bo1,15 ues arabant et asinae pascebantur iuxta sos et irruerunt Sabaei, tuleruntque omnia et pue,os percusserunt gladio, et suasi ego solus ut nuntiarem tibi .. s Quid aliud per figuram boues quam bene operantes ; quid aliud asinas quam quosdam simpliciter uiuentes accipimus ?

1,

• XXIX, 1 /S Lathcen, Egl. II, 196 / 199. 16 Matth. 1 o, j. t 9/21 Act. 1 3, 46. Latchen, Egl. 11, 201 / 204.

7 /9 Lathcen, Egl. 11, 199/201. 22/23 Matth. 9, q. 23/25

XXX, 1 /4 Lathcen, Egl. 11, 206/207. XXIX, 2 et biberent uinum] 0111. Lath. praeter Lath.K 3 beati] uero add. Bess. ac filias) 0111. Lath. ac] et Gal/. 4 diximus multitud.incm] P L Lath., multitudinem diximus ,...., Lath. 1 µ 7/8 accipi populus dcbet] populus est Lath. 8/9 generatur L 9 minar autem] 0111. L 13 adgregandum P, corr., L solis iudaeis Btss. 14 exisse P L 17 namque] jn adá. L 17/18 praedicatione P 18 et in suis actibus] illisib. in P 19 primum loqui] P L Vulg., loqui primum "" µ repellitis] P, al., V11{(., repellistis L, repulistis µ 20 iudicatis] P L, al., V IIÍg., iudicastis µ 21 hii L 21/22 sponsi uoce] P L, uoce sponsi ,.....,µ

XXX, 1 dicerent L

Digitized by

Go ogle

6 aliud] bis in L

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XXX-XXXI

89

Quae bene iuxta boues pasci referuntur quia mentes simplicium etiam cum alta capere non possunt, eo magis uicinae sunt quo et fraterna bona sua per caritatem credunt ; cumque 10 inuidere alienis sensibus nesciunt quasi in pastu se minime diuidunt. Simul ergo se asinae cum bobus refi.ciunt quia prudentibus coniuncti tardiores, eorum intellegentia pascuntur. Sabaei autem captiuantes interpretantur. Et qui alii capti: uantium nomine nisi immundi spiritus designantur qui cunctos quos sibi subiciunt in infidelitatem captiuos ducunt ? Qui et pueros gladio feriunt quia eos temptationis suae grauiter iaculis uulnerant quos necdum iuuenalis constantia !iberos uel robustos seruat. Qui bene quidem bona incipiunt, sed in ipsa adhuc inchoationis suae teneritudine captiuantibus immun20 dis spiritibus substemuntur. Quos gladio hostis percutit, quia aetemitatis desperatione transfi.git. iO. Quid est autem quod nuntius uenit, qui diceret : 1,15 Euasi ego solus ? Quis est iste nuntius qui aliis pereuntibus solus euadit, nisi propheticus senno qui, dum fiunt mala zs omnia quae praedixit, quasi sanus ad Dominum solus redit ? Dum enim uera dixisse de perditorum casu cognoscitur quasi inter mortuos uixisse monstratur. Hinc est quod ad Rebeccam in Isaac coniugio deducendam puer mittitur, quia uidelicet ad desponsandam Ecclesiam Domino, interposita prophetia 30 famulatur. Sabaeis ergo irruentibus solus puer qui nuntiaret euasit, quia malignis spiritibus infirmorum mentes in captiuitatem ducentibus, sententia prophetiae conualuit. Quae eamdem captiuitatem praenuntians dicit : Propterea captiuus tluctus est populus meus quia non habuit scientiam. Prophetia ,s ergo quasi saluatur, dum captiuitas quam praedixit, ostenditur. Sequitur: 1,16 XXXI, 51. Cumque adhuc ille loqueretur, uenit alter et dixit : I gnis Dei cecidit de caelo et ta etas oues puerosque consumpsit, et effugi ego solus ut nu_ntiarem tibi. Omnes qui praedicationis officium in syna-

PL

n9

1,

11/18 Lathccn, Egl. 11, 2.07/114. 20/21 Lathccn, Egl. 11, 2.14/2.16. 27/30 cf. Gen. 2.4, 2./9. 30/33 Lathcen, Egi. II, 2. 17 /2.2. t. 33/34 Is. S, 1 J.

XXXI, 1/4 Lathcen, Egl. II, 2.~0/2.32. 7 pascere L 8 alta] alia Rom. sapere Gms., et capere in 111arg. rtiecit, Ro,,,. magnis L 9 et] om. L 15 infidelitatc L 17 iuucnalis] P L Lath., iuuenilis Lath.1 µ 22 quod] P L, hoc prae111.µ 24/25 mala omnia] P L, omnia mala ,..,_µ 25 solus] 0111. L 28 deducendum L 30 ergo] autem Lath. 32 scntenciam L

XXXI, 2 adtactas L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

'"'ª

LIBER 11, XXXI

90

, goga tenuerunt, caelum recte uocati sunt quia nimirum sapere superna credebantur. Vnde et Moyses cum sacerdotes ac populum ad uerba suae admonitionis excitaret, dixit : Attende caelum et loquar ; et audiat te,ra uerba ex ore meo. Per caelum uidelicet signans praepositorum ordinem per terram uero 10 subditam plebem. Hoc igitur loco caelum, sacerdotes uel pharisaeos uel legis doctores non inconuenienter accipimus, qui ante oculos hominum dum caelestibus officiis inseruirent, quasi desuper lucere uidebantur. Sed quia ipsi summopere in PL ,s, redemptoris nostri aduersitate commoti sunt, quasi ignis de caelo cecidit dum ad decipiendum imperitum populum, ab bis etiam qui uera docere putabantur flamma inuidiae exarsit. Teste quippe euangelio nouimus quod doctrinae ueritatis inuidentes, opportunitatem dominicae traditionis exquirebant, sed metuentes populum quae moliebantur innotescere non au20 debant. Hinc etiam in eo scriptum est quod dissuadendis populis dicunt : Numquid aliquis ex principibus credidit in eum aut ex pharisaeis ? Sed turba haec qua.e non nouit legem, ffl/JUtlicti sunt. Quid autem in ouibus atque in pueris, nisi innocentes quosque sed tamen adhuc infirmos, accipimus ? Qui dum aduersitatem pharisaeorum ac principum tolerare timuenmt, infidelitatis concrematione consumpti sunt. Dicatur ergo : 1,16 lgnis Dei cecidit de caelo et ta.etas oues pue,osque consumpsit, id est a praepositorum cordibus ftamma inuidiae corruit et quicquid boni in plebibus oriebatur, incen30 dit; quia dum mali praepositi suum contra ueritatem honorem exigunt ah omni rectitudine corda sequentium subuerterunt. Vbi et bene adiungitur : Et e/ fugi ego solus td nuntia,em tibi ; quia dum impletur praedicta causa malitiae, fallaciae interitum euadit sermo prophetiae qui ait : ,s Et nunc ignis aduersarios consumit. Ac si aperte dicat : Malos non solum ignis per uindictam post cruciat sed nunc etiam per liuorem cremat quia qui post puniendi sunt retributionis supplicio, nunc semetipsos afficiunt inuidiae tormento. Puer ergo solus fugiens remeat et igne periisse oues puerosque denwi-

1,

2,

7 /8 Deut. Ioh. 7, 48/49. 2n/241.

(iuxta LXX). 14/16 Lathcen, EgJ.II, 2 32 / 2 J4· 21/2.3 26/30 Lathcen, Egl. II, 2.34/2.n. 32/35 Lathccn, Egl. 11, 35 Is. 2.6, 11 (LXX). ~ 2, 1

10 subditorum tdd.; cfr XXXIII, 3 14 nostrae P, corr. aducrsitatis L, in aduersitatem Corb.r Colb. Ger111. 16 ctiam] 0111. L.ath. 18 sed] 0111. L 20 eo] quod add. L succedentis L Reg., de (0111.Nor111.Gm11.)suadendis Rtm. Remig. Corb.2 Val. Norm. Gm11. 27 adtactas L 31/32 subuerterunt) P L Corb.2, subuertuntur Rtm.1 Vind., subuertunt µ 33 pracdicta] 0111. Bess. 35 ignis nunc ,.,__, L 39 remaneat L perisse P L 39/40 dcnuncians

L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XXXI-XXXII

91

tiat, dum prophetia iudaicum populum deserens, uera se dixisse manifestat, quae ait : Zelus app,ehendit pof>Ulumineruditum. Ac si aperte dicat : Dum prophetarum uerba plebs discutere noluit sed credulitatem suam uerbis inuidentium dedit, zeli igne periit quia in alienae inuidiae se flamma con., cremauit. Sequitur: 1,17 XXXII, iZ. Sed et illo adhuc loquente uenit alius, et tlixit : Chaltlaei fecerunt tres turmas et inuaser-unt camelos et tulerunt eos, necnon et pueros pe,c-usse,unt gladio ; et e/fugi. ego solus ut nuntiarem , Hbi. Quia Chaldaeos interpretari feroces nouimus, qui alii,. Chaldaeorum nomine designantur, nisi persecutionis auctores usque ad apertos clamores malitiae prorumpentes, cum dicunt : C,ucifi,ge, c-,ucifi,ge?Qui de semetipsis tres turmas fa- PL ,si ciunt cum se ad proponendas quaestiones Domino pharisaei, 10 Herodiani et Sadducaei diuiserunt. Qui ore quidem Sapientiae uicti sunt, sed quia stultos quosdam post se eos traxisse credendum est factis tunnis camelos tulerunt. Vnusquisque namque eorum ordo in praua quae sapuit, insipientium corda corrupit ; et dum persuadendo ad interitum pertraxit quasi tortuosas mentes infirmantium ad captiuitatem duxit. Praedicante quippe in Samaria Domino, multi ex Samaritanis fuerant in possessione eiusdem nostri Redemptoris asciti. Sed numquid hii qui pro septem uiris unius mulieris mortuis de resurrectionis desperatione Dominum temptant, nequaªº quam conati sunt credentes Samaritanos a fide reducere quos constat spem resurrectionis ignorare ? Qui dum ex lege nonmilla recipiunt, nonnulla contemnunt, quasi camelorum more, uelut mundum animal ruminant, sed ut immundum ungulam nequaquam findunt. Quamuis et eos ctmeli ruminantes sed tamen ungulam non findentes, indicant qui in Iudaea iuxta litteram historiam audierant, sed uirtutem eius discernere 40

,9

1,

2,

41/42 Is. 26, 11,

11

(LXX).

XXXII, 1/6Lathccn, Egl. II, 1p/254. 8 Luc. 1~, 2.1. 8/t0cf. Marc. q.18; Lathcen, Egl. 11, 254/156. 13/1S Lathcen, EgJ. II, 156/158.

40 se] 0111. L prophet2n1m ,,..,µ

41 quae] qui L

42 prophetarum uerba] P L, uerba

XXXII, 3 ali. et] 0111. Gal/. 6 pcrsccutionis] christi add.Lath. 11 post se] possc Bm. 13 namque] 0111. L prauis L 14 pertrahit P LBm. 16 quippe] 0111. L t 7 fucrant] P L Bm., fucrunt µ posscssione] P L, posscssionem µ nostri rcdcmptoris] P L, rcdcmptoris nostri ,,..,µ 18 hii] P L &ss., ii µ pro] 0111. Bm. mortuos L 21 nonnulli L 23 ut] 0111.P 23/24 ncquaquam ungulam ,._,L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XXXII-XXXIII

92

spiritaliter nesciebant. Quos tribus turmis Chalda.ei rapiunt dum Pharisaei Herodiani et Sadducaei ab omni sensus rectitudine iniqua persuasione peruertunt. Simulque pueros gladio 30 feriunt quia etsi qui in populo uti iam ratione poterant, eis ipsi non uirtute rationis sed potestatis auctoritate contraibant; dumque se quasi praepositos imitari a subditis uolunt etsi intellegere aliquid sequen tes possunt, ex auctoritate tamen suscepti regiminis eos ad perniciem pertrahunt. A quibus 3s bene solus puer qui nuntiet fugit, quia pharisaeis, Herodianis atque Sadducaeis iniqua patrantibus, eos nimirum deserens propheticus senno conualescit qui ait : Et tenentes legem nescierunt me. Sequitur: 1,18 XXXIII, 53. Loquebatur ille et ecce alius intrauit, et dixit : Filiis tuis et /iliabus uescentibus et biben1,19 ti bus uinum in domo fratris sui primogeniti, repente uentus uehemens irruit a regione desel'ti et s concussit quattuor angulas domus. Quae coJ'ruens opp,essit liberos tuos et mortui sunt. Paulo ante iam diximus quod filios et filias, praedicantes apostolos ac plebes subditas sentiamus : qui in domo fratris primogeniti conuiuari referuntur, quia in habitatione adhuc iudaici populi 10 sacrae praedicationis delicüs uescebantur : Repente autem uentus uehemens irruit a regione deserti. Regio deserti est cor infidelium quod dum Creator deserit, nullus inhabitator colit. Ventus autem uehemens quid aliud quam PL sh temptatio fortis accipitur ? Ventus ergo uehemens a regione deserti irruit quia in passione Redemptoris nostri contra fideles eius, fortis temptatio a cordibus Iudaeorum uenit. Potest etiam deserti regio, derelicta immundorum spirituum multitudo non inconuenienter intellegi. A qua uentus uenit et domum concutit, quia ab eis temptatio prodiit et persecutorum corda ,.,,60 20 commouit.

1,

27/29 Matth . .u, 2.5. 29/32 Lathcen, Egl. 11,2.58/261. 34/35 Lathccn, Egl. 11, 2.61/2.62.. 37/38 Ier. 2., 8; Lathcen, Egl. 11, 2.62./26~.

XXXIII, 1/6 Lathcen, Egl. 11, .278/2.81. 14/16 Lathcen, Egl. 11, 285/287.

6 /10 Lathcen, Egl. 11,

281/285.

31 potestatcm L 32 uoluit L 35 benc] 0111. Lath. 36 iniquc L 37 et] 0111. L 39 scquitur] om. L

nuntiarct Lath.

XXXIII, 1 loquebatur] adhuc prat111. P L td. 1 ac] P L uth., etµ 8 9 quia] qui L 11 uentus uchcmcns] P L, scntiamus] intellegimus Lath. uehemcns uentus _, µ; ifr l. 4 13 uchcmens] qui a rcgione dcscrti irruit add. ~yr. Big. 16 a] ex Lath. 19 concussit L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XXXIII-XXXIV

93

54. Sed haec domus in qua conuiuantur filii, in quattuor angulis stabat. Tres enim regentium ordines in synagoga cognouimus, sacerdotum scilicet, scribarum atque seniorom populi. Quibus si et pharisaeos iungimus, quattuor in hac domo angulos inuenimus. A regione deserti igitur uentus uenit et quattuor domus angulas concutit, ab immundis spiritibus temptatio irruit et mentes quattuor ordinum, in malitiam persecutionis excitauit. Quae domus corruens oppressit liberos, quia dum Iudaea in crudelitatem dominicae persecutionis 30 cadit, apostolorum fidem desperationis formidine obroit. Teneri enim tantummodo magistrum uiderunt et iam negantes per diuersa fugiebant. Et quamuis interna manus eorom spiritum in praescientia ad uitam tenuit, a uita tamen fidei eos interim carnalis timor exstinxit. Qui ergo auctorem 3' suum Iudaea saeuiente, reliquerunt quasi concussis angulis domo euersa necati sunt. Quid autem illo tempore de grege fidelium factum credimus, quo fugisse ipsos etiam arietes scimus ? Sed inter haec unus qui nuntiet euadit quia conualuisse se sermo propheticus, qui haec denuntiauerat, ostendit 4'0 dicens de persecutore populo : Dilectus meus in domo mea f ecit scelera multa ; dicens de bonis praedicatoribus, sed tamen in passione fugientibus : Proximi mei a longesteterunt ; dicens de cunctis ualde formidantibus : Percutiam pastorem et dispergentur oues gregis• • , Sequitur : 1,20 XXXIV, 55. Tune surrexit I ob et scidi.t uestimenta sua. Ruente domo exstinctis filiis Iob surrexit, quia Iudaea in infidelitate perdita, praedicatoribus in pauoris morte ca-

2,

21/24 Lathccn, Egl. II, 2.88/2.90.

38/41 Lathccn, Egi. II, 191 /2.98. 43/44 Zach. 1 3, 7 ; Matth. 2.6, 3 1 •

25/30 Lathcen, Egl. II, 2.90/1.95. 11, q. 42 Ps. n, 12..

40/41 Ier.

XXXIV, 1/5 Lathccn, Egl. 11, 314/318. 21 conuiuantur] L Lath., conuiabantur P µ 22 stabat] 0111. L, consistabat Lath. 21/22 in quattuor angulis stabat] concussa dicitur in quattuor angulis Rl111ig.1V al. Nor111.Ger111.,in quattuor angulos inconcussa dicitur &ss. ZZ/23tres IISf/llt cognouimus] om. Lath. 24 populi] ac pharisacorum add. utb. 25 dcscrti igitur] P L, igitur dcscrti µ 26 angulos domus ~ Latb. ab] P L, dum pra,111.Lal., quia pra,111. µ '1:1 (28 malitiam persccutionis] pcrsccutionem Lath. 29 crudclitatc L, incrcdulitatc Bm. Lath. 30 cadit) P L&ss. Lath., cecidit µ formidinc] 0111.L 32 facicbant L, fugcrunt &ss. 33 pracscicnciam L 37 quod L 39 dcnunciaucrant L 42 me P 44 grcgcs L Vt. Lyr. Big. "1w

XXXIV, 3 pr. in] 0111. L

Digitized by

Go ogle

pauorc mortis Bm. Vt. edd.,pratler Vtn.1480

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XXXIV-XXXV

94

dentibus, Redemptor humani generis quanto iudicio persecu' tores suos deseruerit, demonstrauit. Surgere quippe eius est qua districtione peccatores derelinquat ostendere. Surgit PL 583 ergo cum contra reprobas iudicium iustitiae exerit. Vnde et recte uestimenta scidisse perhibetur. Quid enim uestimentum Domini nisi Synagoga exstitit quae prophetis praedicantibus 10 expectationi incamationis illius adhaesit ? Sicut enim bis nunc uestitur a quibus diligitur, Paulo attestante qui ait : Vt exhiberet sibi glo,iosam Ecclesiam non habentem macukim aut rugam. Quae enim maculam aut rugam non habere dicitur, profecto uestis rationalis et per actionem muncla et per spem tensa monstratur. Ita cum incarnandum eum Iudaea credidit, adhaerendo nihilominus uestis fuit. 58. Sed quia exspectatus uenit, ueniens noua docuit docens mira exercuit, mira faciens praua tolerauit. Vestem quam indutus fuerat scidit, dum in Iudaea alios ab inftdelitate 20 sustulit, alios in infidelitate dereliquit. Quid est igitur uestis scissa nisi Iudaea in contrariis sententiis diuisa ? Si enim uestis eius scissa non esset, euangelista non diceret quod praedicante Domino contentio oriebatur in populo : Vt aUi tlicerent: Bonus est. AUi autem: Non, seasetlucitturbas. Quasi scissa uestis illius fuit quae diuisa per sententias unitatem p 61 concordiae perdidit. Sequitur: 1,20 XXXV, 57. Et tonso ca.pite co,,uens in te,,am, atlo1'auit. Quid per decisos capillos nisi sacramentorum subtilitas; quid per caput nisi summa sacerdotii designatur? Vnde

1,

2,

7/8Lathcen, Eg/. 11, ~18/J19. II, J z.1 /~u.. 23/24 Ioh. 7, 1 2..

19/20 Lathcen, Egl.

12/13 Eph. 5, 27.

XXXV, 1/3 Lathccn, Egl. 11, J23/325. 4 gencris] P L Rt•. R1111ig.1 Corb.2V al. Nor111. Latb., scmctipsum a carnis suae mortc suscitauit add.Co/b.µ quanto] ucl ccrtc surrcxit (rcsurrcxit Co/b.) quando prae111.B,ss., a.111.,C lb. (sed quanto 0111.) 4/S pcrsecutores suos quanto deseruerit iudicio &ss. suos pcrsecutorcs R,111.Re111ig.1 Corb.2 Val Nor111. 5 dcscruerit] P Bus. Re111. R1111ig.1 Corb..2 Val. Nor111. Lath., dcscruirct L, dcscruit µ 6 ostcndcrc] P L Corb.2R,g. Vt., quasi enim iaccrc eius cst paticntcr mala tolerare add.µ 7 cxegerit L 14 profectui L 15 monstrarctur L 16 adhercndum L 17 uenit] 0111.L 18 cxercuit mira] Gal/. quem L, qua Bess. 19 scindit P L in] de LBus. 20 incrcdulitatc ,dd. in] 0111. L 21 iudaea] in pra,111.L, trllS. 23 et L 26 perdidit] cum et post rcsurrcctioncm suam quibusdam crcdituris apparuit et quibusdam non crcdituris se abscondit add.Colb., in 111arg., Par.1¡18 SfJfJ.

ª·"'·

f"W

º"'·

XXXV, 1 tema P L; ifr XVI, .2 2/3 sublimitas Bm. dignitas add. ,dd. rte. designatur] post 2/3 subtilitas Lath. add.µ

Digitized by

Go ogle

3 saccrdotii] undc] P L, et

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XXXV

95

ad Ezechielem prophetam dicitur : Tu fils hominis, sume , nin gladium acutum, ,adentem pilos et assumes eum et tlucas pe, ca,put tuum et ba,bam, ut uidelicet prophetae facto iudicium Redemptoris exprimatur qui in carne apparens caput rasit, quia a iudaico sacerdotio praeceptorum suorum sacramenta abstulit ; barbam rasit quia regnum Israeliticum deserens, 10 decorem uirtutis eius amputauit. Quid uero hoc loco per terram nisi horno peccator exprimitur ? Primo quippe peccanti homini dictum est : Te,,a es et in te,ram ibis. Terrae ergo nomine peccatrix gentilitas designatur. Nam cum iustam Iudaea se crederet, constat quam reproba de gentilitate senti1s ret Paulo attestante, qui ait : Nos natura Iuaaei et non sx gentibus peccatores.Mediator igitur noster quasi detonso capite in terram corruit quia Iudaeam deserens, dum sacramenta sua ab eius sacerdotio abstulit, ad notitiam gentium uenit. PI; Capillos enim a capite rasit quia sacramenta legis ab illo primo 20 suo sacerdotio sustulit; et in terram corruit quia saluandis se peccatoribus dedit ; dumque eos qui sibi iusti uidebantur deseruit hos qui se iniustos et nouerant et fatebantur, assumpsit. Hinc et ipse in euangelio dicit : Egá in iudicium ueni in hunc mundum, ut qui non uidsnt uideant et qui uident caeci fiant. Hinc et columna nubis quae in eremo populum praeibat, splendore ignis non in die sed in nocte radiabat, quia uidelicet Redemptor noster, suae conuersationis exemplo, ducatum sequentibus praestans de iustitia sua confidentibus milla luce claruit. Peccatorum uero suorum tenebras agnoscentibus, igne sui amoris infulsit. Nec quod corruere Iob dicitur, indignum mens hoc significatione Redemptoris arbitretur. Scriptum namque est : V erbum misit Dominus in I acob et cecidit in Israel. Iacob quippe supplantator, Israel uero uidens Deum dicitur. Et quid per Iacob nisi iudaicus, quid per Israel 3, nisi gentilis populus designatur? Quia quem Iacob per ca.mis mortero supplantare studuit, hunc nimirum per oculos fidei gentilitas Deum uidit. Ad Iacob ergo missum, in Israel cecidit quia eum quem ad se uenientem iudaicus

2, 'º

4/6 Ezcch. 5, 1. 12 Gen. 5, 19. 12/13 Lathcen, Egl. 11, p.6. 2, 15. 19/21 Lathccn, Egl. 11, J2.7/32.9. 23/24 loh. 9, 39. Exod. 15, 21. 25/30 Paterius, Exod. 19 (22). 32/33 Is. 9, 8. Taio, Sent. 11, 16 (797A/B).

ful.

1S/16 25/29 32/39

8 a] 0111. L 11 pcccati L 16 igitur] 0111. L 18 gcntilium L 20 sustullit P, 23 cuangclium P, dixit L 24 ut] et L 26 nisi quia Pat. 27 cxcmplum L, cxcmpla Pal.FP 29 igncm al. Pat."',igni Pat.FL, ignis Pat.P 31 significationi P, significationis L 33 uidcns] uir prae111. P ti Bus. s./. 34iudaicus] P L Taio,populusadd. µ (ifrl.JI) 37 missum] P L, ucrbu.m pra,111.Taio, ucrbu.m add.µ 38 cum] 0111. Taio iudaicus] populus

'°"·

'º"·

add.B,ss.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

584

LIBER 11, XXXV-XXXVI 96 respuit, hunc repente confttens populus gentilis inuenit. De 40 sancto quippe Spiritu scriptum est : Cecidü supe, eos spi,üus Domini. 58. Idcirco autem uel uerbum Dei uel Spiritus sanctus in scriptura sacra cadere dicitur ut inopinatus eius aduentus exprimatur. Quod enim ruit uel cadit, ad ima repente euenit. 4J Mediatori ergo in terram quasi corruisse est nullis signis praecurrentibus inopinate ad gentes uenisse. Bene autem dicitur quod corruens adorauit quia dum ipse humilitatem ca.mis suscepit, in se credentibus uota hu.militatis infudit. Fecit enim quia fieri docuit ; sicut et de eius Spiritu dicitur : s0lpse Sfriritus postulat p,o nobis gemitibus inena,,-abilibus. p, 62 Neque enim petit qui aequalis est, sed postulare dicitur quia nimirum quos repleuerit, postulantes facit ; quamuis hoc et in semetipso Redemptor noster ostendit qui Patrem etiam dum passioni propinquaret, exorauit. Quid enim minun si in forma JJ serui exorando se Patri subdidit, in qua etiam manus peccantium usque ad mortis extrema tolerauit ? Sequitur: 1,21 XXXVI, 59. N utlus eg,~ssus sum de ute,o mat,ts meae, nudus ,eue,ta, tlluc. Redemptoris mater iuxta car- PL sss nem Synagoga exstitit ex qua ad nos per corpus uisibilis processit. Sed hunc intra se tegmine litterae adopertum tes nuit dum ad spiritalem eius intellegentiam mentis oculos aperire neglexit. Hunc quia in carne humani corporis latentem uidere Deum noluit quasi in diuinitate nudum considerare contempsit. Sed nudus de utero matris exiit quia a Synagogae carne prodiens conspicuus ad gentes uenit. Quod bene 10 Ioseph relicto pallio fugiente signatum est. Dum enim mulier adultera male illo uti uoluisset relicto pallio fugit foras, quia dum Synagoga Dominum purum hominem credens quasi

40/41 Act. 10, 44.

45/48 Lathcen, Egl. II,

no/n

3.

50 Rom. 8, 16.

XXXVI, 1/2 Lathcen, Egl. II, 340/J41. 8/9 Lathccn, 10/11 Gen. 39, 11. 10/18 Paterius, Genu. 70 (n).

Egl. 11,

341 /343.

40 quippe) µ, quoquc P, 0111. L 40/41 super eos spiritus domini] P L, spiritus domini super cos AJ µ, spiritus sanctus super omnes V 11~. 42 sanctus spiritus _, P 43 scriptura sacra] P L, "' µ 44 cycnit] P L, ucnit µ 45 ergo] autcm Lath. 46 cucnissc L 49 6cri] facicndo L 51 est] 0111. L 52 rcpleuit L S3 quia L S4 mirum] si informa scrui patrcm orauit Rem,g.Val. quid m.irum add. R,111. XXXVI, 4 intra] in te ira L S mentís] 0111. L 6 opcrirc L 7 /8 8/9 synagoga al., d11bit.µ 11 illo] 0111. Pat. considerare] conspicerc edd. 12 deum L uenturum L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XXXVI-XXXVII

97

adulterino complexu constringere uoluit, ipse tegmen litterae eius oculis reliquit et ad cognoscendam d.iuinitatis suae potentiam conspicuum se gentibus praebuit. Vnde et Paulus dicit : Vsque hodie, dum legitur Moyses, uelamen est super cor eorum, quia uidelicet adultera mulier apud semetipsam pallium retinuit et quem male tenebat, nudum amisit. Quia ergo a Synar goga ueniens, ftdei gentium conspicuus apparuit ex utero 20 matris nudus exiuit. Sed numquid hanc omnimodo deserit ? Et ubi est quod per prophetam dicitur : Si fuerit numerus fiUO'TumIsrael quasi arena maris, reliquiae saluae fient? Vbi quod scriptum est : Donec plenitudo gentium introiret et sic omnis Israel saluus fieret. Erit ergo quando conspicuus etiam Synagogae appareat. Erit in fine mundi procul dubio quando gentis suae reliquiis semetipsum sicut est Deus, innotescat. Vnde et bene hic dicitur : N udus reuertar illuc. Nudus quippe ad uterum matris reuertitur cum in mundi huius termino is qui in saeculo factus horno despicitur, Synagogae suae 30 oculis, Deus ante saecula declaratur. Sequitur: 1,21 XXXVII, ti. Dominus tletlit, Do.min11s abstulit, si cut Domino placuit ita f actum est ,- sit nomen Domini benedictum. Redemptor noster per hoc quod Deus est cum Patre dat omnia ; per hoc uero quod horno est a Patre s accipit inter omnia. Dicat igitur de ludaea, cum uenturum incarnationis eius mysterium crederet : Dominus dedit. Dicat de ludaea cum exspectatam incarnationis eius praesentiam contempsisset : Dominus abstulit. Data quippe est cum .per quosdam futura credidit ; sed exigente merito 10 suae caec1tatis ablata est cum credita per quosdam uenerari contempsit. 11. In se autem credentes edoceat ut in flagellis positi bene- PL 1,21 dicere Domino sciant cum subditur: S icut Domino placuit

1,

2,

16 11 Cor. h 15. 21/22 Is. 10, 22; Rom. 9, 2.7. 21/2.6. 27(30 Lathcen, Egl. II, 343/346. XXXVII, 1/8 Lathcen, Egl. 11, J62/ 368. 368 / ~69. 12/16 Lathcen, Egl. 11, no/ H4·

23/24 Rom.

11,

9/10 Lathcen, Egl. II,

14 oculis] oblitus L suae diuinitatis Pat. 15 dicit P L Pat., dixit µ 16est] positumadd. C0t,. edd.m. Pat.P 17 quia] quae Pat. 17/18tenuit L 18 quia] P L, quiµ a] 0111. L 20 hanc] 0111. L 22 fiant L 24 quandoque Bm. edd. conspicuus] ut add.edd. 26 reliquie L 29 his P, 'º"· in] 0111. L factus] est add.L XXXVII, 4 cum] quod L S accepit L in ter] om. edd. dicatur Bess. igitur] ergo dominus noster Lath. iudeam L 7 eius] 0111. L 13 pr. domino] dominum L LathPIK A,;

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

586

LIBER 11, XXXVII-XXXVIII

98

ita f actum est ~·sit nomen Domini benetlictum. Vnde 1set teste euangelio, cum propinquare passioni dicitur, accepto pane gratias egisse perhibetur. Gratias itaque agit qui flagella alienae iniquitatis suscipit. Et qui nihil dignum percussione exhibuit humiliter in percussione benedicit ut hinc uidelicet ostendat quid unusquisque in flagello culpae propriae facere 20 debeat si ipse aequanimiter flagella culpae portat alienae, ut bine ostendat quid in correptione faciat subditus si in flagello positus Patri gratias agit aequalis. Sequitur: 1,22 XXXVIII, 81. In omnibus nis non peccauit I ob

neque stultum

aliquid

contra

Deu,n locutus

est.

Quod nec peccasse nec stultum aliquid contra Deum locutus asseritur, hoc de illo Petrus, sicut iam praediximus aperte , testatur, dicens : Qui peccatum non fecit nec dolus inuentus est in ore eius. Dolus quippe in ore quanto apud homines prudentius callet tanto apud Deum stultius desipit Paulo attestante, qui ait : Sapientia huius mundi stultitia est apud Deum. Quia ergo dolus in ore eius non fuit stultum proculdubio nihil 10 dixit. Hunc contra Deum sacerdotes et principes locutum stulte crediderunt cum interrogatus passionis tempore, Dei se Filium testaretur. Vnde et conquirentes dicunt : Quül adhuc egemus testibus? ecce ipsi audiuimus blasphemias. Sed contra Deum stulte nil dixit quia uera Ioquens, hoc de se in1 s fidelibus etiam moriendo intulit quod paulo post redemptis omnibus resurgendo monstrauit. 83. Haec in significatione nostri capitis breuiter tractata transcurrimus ; nunc in aediftcationem eius corporis ea moraliter tractanda replicemus, ut quod actum foris narratur in 14 /16 Matth. 26, 26.

17 /18 Lathcen, Egl. 11, 374/ n 5.

XXXVIII, 1/6Lathcen,Eg/.II, 384/388. 5/61Petrii, u;Is. n,9. 8 I Cor. 3, 19. 9/12 Lathccn, Eg/. II, 388/391. 11/16 Taio, Sen/. 11, s (78oC). 12/13 Matth. z6, 65. 13/16 Lathcen, Egl. II, 391 / 394. 15 et teste cuangelio] 0111.Lath. 16 agit] ait L 17 nil P L 18 percussionc] passionc Lath., pcrsccutionc Gil. GMJs.Cote. Ro111. 19 propriae] 0111.L 20 flagella] in ter prat111.L XXXVIII, 1 iob] in (0111.Bm.) labiis suis add. Bm. Gil. sqq.; ifr XIX, 1 2 /3 cst 11sq11tlocutus] 0111.L per homoiottl. S tcstctur L 5/6 inucntus est L, inucntus est dolus in ore cius "' L.at. V 11~. 6 apud] in ore eius dolus ,._,_ om. L 9 ergo] enim Lath. eius] om. Lath. 10 dominum P 10/11 sacerdotes et principes locutum stulte] locutum stultc sacerdotes úth. 11 interrogatus] om. L.ath. 12 testatur Taio conquaerentes P L t3 blasphcmias P L Rt111.1Vind. Taio, blasphemiam µ V11' •g. 14 nil) P L Taio, nihil µLath. 1S etiam] 0111.Lath. contulit Lath. rcdcmptor Taio 17 significatione] P L, significationem µ

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

"68

LIBER 11, XXXVIII-XLII

99

opere, sciamus quomodo intus agatur in mente. Nam cum filü Dei assistunt coram Domino inter eos quoque assistit et satan, quia plerumque bonis nostris cogitationibus quae in corde nostro aduentu sancti Spiritus operante, seminantur ; antiquus ille callide se interserit et subiungit inimicus ut bene zs cogitata perturbet, male perturbata dilaniet. Sed nequaquam nos in temptatione deserit, qui creauit. Nam hostem nostrum qui se contra nos in insidiis contegit, illustratione su.i luminis nobis deprehensibilem reddit. Propter quod ei mox dicit : 1,7 XXXIX, M. Vnde uenis ? Callidum namque hostem PL requirere, est eius nobis insidias declarare ut quo eum subintrare cor cernimus, forti contra illum circumspectione uigilemus. 1,7 XL, 15. Qui ,espontlens ait : Ci,cuiui te,,am et pe,ambulaui eam. Satanae terram circuire, est carnalia corda perscrntari et unde occasionem accusationis inuenire possit, exquirere. Terram circuit quia humana corda circum' uenit, ut bona tollat, ut mala mentibus inserat, ut inserta cumulet, ut cumulata perficiat, ut perfectos in iniquitatibus ad poenam socios acquirat. Et notandum quod non transuolasse sed perambulasse se asserit, quia nimirum nequaquam quem temptat uelociter deserit; sed ubi molle cor inuenit ibi pedem 10 miserae persuasionis figit, ut immorando actionis prauae uestigia imprimat et ex suae iniquitatis similitudine, quos ualet, reprobos reddat. Sed contra hunc beatus Iob laudatur et dicitur : 1,8 XLI, 88. Numquitl consitle,asti se,uum meum Job, quod non sit si si milis supe, te,,am, ui, simplex "64 et rectus, ac timens Deum et ,ecedens a malo ? Quem diuina inspiratio contra hostem roborat, hunc quasi in satanae , auribus Deus laudat. Laudare quippe eius est et prius bona concedere, et post concessa custodire. Sed antiquus hostis eo contra bonos grauius saeuit quo uallari eos diuinae protectionis munere conspicit. Vnde et subiungens dicit : 1,9 XLII, 87. Numquitl f,ust,a Job Hm~t Deum? Non1,10 ne tu uallasti eum ac tlomum eius uniuersam~ue zo

,s,

20 cum] quadam die add.Bm. 21 domino] P L, deoµ 22 qui L in] L 24 callidae P, '°"· 25 malc] P L, malcquc µ 27 contra nos] transicns L inlustracionis L 28 sui luminis] uelaminc L

0111.

XL, 4 circuiuit L 5 a/t. ut] et Bess. male L, ,orr. cmcntibus Gal/. 8 se] 0111. L asserat Bm. qucm] quae P, que L 9 6 in] 0111. L scdcm L 10 miscrc Bm. 6cit P inmoderanda L 11 ex] 0111. L 13 et) cum Bm.

XLI, 3 ac] L, s./.,

Digitized by

0111. P

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XLII-XLV

100

substantiam f,er circuitum ? Ope,ibus manuum esus benedixisti et possessio illius c,euit '" te,,a. Ac si , aperte dicat : Cur laudas quem protegendo roboras ? Despecto enim me, dignus tuis laudibus horno esset si suis contra me uiribus staret. Vnde mox et malitiose de homine expetit quod tamen protector hominis benigne concedit. Nam subditur: 1,11 XLIII, 88. Sed extend.e paululum manum tuam et tange cuneta quae possidet, nisi in f acie tua benedixerit tibi. Plerumque enim, dum uirtutum fructus fecunde reddimus, dum continua prosperitate pollemus, aliquantulum s mens erigitur uta semetipsa sibi exsistere bona quae habet arbitretur. Quae nimirum bona antiquus hostis malitiose attrectare appetit ; sed haec temptari Deus nonnisi benigne permittit ut dum mens temptatione pulsante, in bonis de quibus PL ,ss gaudebat concutitur, imbecillitatis suae debilitate cognita, 10 in spe diuini adiutorii robustius solidetur. Fitque mira dispensatione pietatis ut unde malignos hostis cor temptat, ut interimat, inde misericors conditor hoc erudiat, ut uiuat. Vnde et bene subiungitur : 1,12 XLIV, 89. E cce uniuersa quae habet in ma,u, tua sunt, tantum in eum ne· extendas manum tuam. Ac si aperte clicat : Electi uniuscuiusque bona sic tibi temptanda exterius tribuo ut tamen ipse noueris, quia perseuerantem , mihi illum in mentis radice conseruo. Vbi et bene subditur : 1,12 XLV, 70. Egressusque est Satan a facie Domini. Quia per hoc quod usque ad defectum cordis praeualere nequaquam permittitur, exclusus ab intimis, exterius uagatur. Qui etiam si uirtutes mentis plerumque turbat eo ipso foris est, s quo resistente Deo usque ad interitum bonorum corda non uulnerat. Tantum quippe contra illa saeuire pennittitur in quantum necesse est ut temptationibus erudita solidentur; ne ea quae agunt bona, suis uiribus tribuant, ne in securitatis torpore se deserant et a formidinis accinctione dissoluant ; 10 sed ad prouectus sui custodiam tanto sollertius inuigilent quanto se contra aduersarium stare semper in acie temptationum uident. XLII, 6 essct] cst et L

7 expctct

L, corr.

'º"·,

XLIII, 2 facic rua] P L, t Corb.2 V11~.,facicm µ; ~fr X, 2; XXVI, 2 5 scmctipsis ~ 6/7 adtractarc L 8 ut] 0111. L 10 solidatur L 11 malignis L,

'º"· 'º"·

XLIV, 3/4 cxterius tcmptanda

~

L

6 ubi] Bm., in unde "'"'·

XLV, t egrcssus L 2 affcctum Bm. 4 quia L mcntis] 0111. L 7/8 ne ca] nec a L, flfllt mn-., nec ca L, post'º"· 9 se dcscrant] dcsinant L actione Be.rs. 10 profcctus L Bm. tdd. 11 aciem P, 'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XLVI

IOI

1,13

XLVI, 71. Cum autem quatlam tlie filii et filiae eius cometle,ent et bibe,ent uinum in domo f ,at,is 1,14 sui p,imogeniti, nuntius uenit ad, I ob qui tlice,et : Boues a,abant et asinae pascebantu, iuxta eos et 115 , irrue,unt Sabaeí, tuleruntque omnia et pue,os per' cusserunt gladio. In electorum corde prior bonorum sequentium sapientia nascitur atque haec per donum Spiritus quasi primogenita proles profertur. Quae profecto sapientia, nostra fides est propheta attestante, qui ait : Nisi credide,itis 10 non inteUegetis.Tune enim uere ad intellegendum sapimus, "' 6s cum cunctis quae conditor dicit, credulitatis nostrae fidem praebemus. In domo ergo fratris primogeniti conuiuantur filii, cum uirtutes reliquae epulantur in fide. Quae si non prima in corde nostro gignitur reliqua quaeque esse bona non possunt, etiamsi bona uideantur. In domo fratris primogeniti filii conuiuantur, dum uirtutes nostrae in habitaculo fidei, sacri eloquii cibo satiantur. Scriptum.quippe est : Sine fide impossibüe est pla,ce,e Deo. Tune ergo uirtutes nostrae ueras uitae epulas sumunt cum nutriri fidei sacramentis incipiunt. In 20 domo fratris primogeniti conuiuantur filii quia nisi uirtutes reliquae sapientiae epulis repletae, ea quae appetunt pru- PL 589 denter agant, uirtutes esse nequaquam possunt. 7Z. Sed ecce bona quae agimus, sapientiae epulis fideique pascuntur, hostis noster arantes boues et pascentes 2s asinas subtrahit et pueros gladio occidit. Quid arantes boues nisi grauiores nostras cogitationes accipimus ? Quae dum cor studiosa exercitatione conficiunt, uberes prouectuum fructus reddunt. Quid pascentes intellegimus asinas nisi simplices 30 motus cordis ? quos dum studiose a duplicitatis errore compescimus quasi in campo liberae puritatis nutrimus. Sed plerumque hostis callidus cum graues cogitationes in corde conspicit, sub introducta eas uoluptatis delectatione corrumpit ; et dum motus cordis simplices uidet, subtilia inuentionum acumina " ostendit, ut dum laus de subtilitate quaeritur puritatis simplicitas amittatur. Et si usque ad opus prauum pertrahere non ualet temptando tamen bonorum cogitationibus subri-

1,

XL VI, 9/10 Is. 7, 9 (iuxta LXX). 10/12 Taio, Smt. 11, 27 (816D). 13/15 Taio, Sen/. 11, 2.7 (816D). 17/18 Hebr. 11, 6; Taio, Sent. 11, 2.7 (816D).

XL VI, 6 gladio] P L Bm. Corb.2,et cuasi ego solus ut nuntiarem tibi add.µ bonorum] opcrum add.P 8 prolis P, pro aliis L qua P, s,ppl. s.l. 10 ucre] 0111. L 12 probcmus L · 17 quippc] om. L 23 bona] P L, dum prae111. µ 24 nostcr] P il/isib. boucs] o,,,. L 26 cogitaciones nostras "'L 27 profecto L, profcctuum &ss. 33 sub introducta (introductas L) eas] P L, cas sub introducta µ 35 ut] et L 36 amittitur L 37 temptando non ualct "' L subrcpcns ,dd.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XLVI-XLVII

102

piens nocet; ut dum turbare bona mentis agnoscitur, ea quasi funditus abstulisse uideatur. Possunt etiam per arantes boues 40 cogitationes caritatis accipi ; quibus prodesse aliis conamur cum fraterni cordis duritiam praedicando scindere cupimus. Potest per asinas quae nimirum sese onerantibus milla ferocitatis insania resistunt, patientiae mansuetudo signari. Et saepe hostis antiquus cum uelle prodesse nos loquendo 4S alüs conspicit in quodam torpore otii mentem mergit ; ut aliis prodesse non libeat, etiam cum a propriis uacat. Arantes ergo boues subtrahit cum cogitationes mentis fraternae utilitatis fructibus deditas per submissum neglegentiae torporem frangit. Et quamuis electorum corda intra arcana suae cogitationis inuigilant et quid a temptatore sustineant, superantes pensant, eo tamen ipso malignus inimicus aliquid rapuisse se gaudet, quo cogitationibus bonorum uel ad momentum praeualet. 73. Saepe autem cum praeparatam ad tolerantiam mentem ,, uidet quid ab ea maxime diligatur exquirit, et ibi scandali }aqueos inserit ut quo magis res quaeque diligitur, eo per eam facilius patientia turbetur. Et quidem electorum corda ad se semper sollicite redeunt et semetipsa grauiter uel pro leui motu excessionis affligunt ; et dum mota discunt quomodo 6o stare debuerint, aliquando melius concussa solidantur. Sed antiquus hostis, dum tolerantiae cogitationes uel ad momentum turbat quasi abstulisse se ab agro cordis asinas exsultat. In his autem quae agere disponimus, rationabili custodia quid quibus rebus congruat, sollicite pensamus. Sed plerumque ,,.66 6s hostis dum subita ad nos perturbatione temptationis irruit, PL ,90 circumspectiones cordis inopinate praeueniens quasi ipsos custodes pueros gladio occidit. Sed tamen unus fugit, qui a1ia periisse nuntiet, quia in eo quod mens ab hoste patitur, rationis discretio semper ad animum redit; et quasi solam se euas~ 70 indicat quae apud semetipsam fortiter quicquid pertulerit pensat. Aliis ergo pereuntibus unus ad domum redit, dum turbatis in temptatione motibus discretio ad conscientiam recunit, ut quod repentinis incursibus praeoccupata mens perdidisse se pensat, hoc compunctionis studio afflicta recipiat.

'º

38 cum turbare P, conturbare L eo L 40 pcrdisse L, co". 41 fraterni] fratres in L 42 potest] P L, etiam add. µ oncribus L 4S eo timcntcm L 46 pcrdisse L, co". uagat l..., co". 48 fructus L 49 quamuis] quam L cordae L S4 mcntcm ad tollerantiam ,....,µ . tolerancia L 56 illam L 58 et] 0111. L pro] 0111. L 59 dum] 0111. L 62 s.J. 63 rationali L 64 quibusque ,dd. 65 subitanca L asina] L, s11ppJ. 67 quia L, co". alia] L, in alios 111111., alios tdd. 68 perisse P L 70 72 turbata in (0111.nonn11J/,) tentationis tdd. tcntacionem L pcrtulit P 74 se] 0111. L compunctionis studio] compunccionibus L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XLVII-XLVIII

103

1,16

XLVII, 74. Cumque adhuc ille loque,etu, uenit alte, ,, tlixit : I gnis Dei c,citlit de caelo et ta etas oues pue,osque consumpsit ; et eOugi ego solus ut nuntia,em tibi. Quid per oues nisi cogitationum innocentia, , quid per oues nisi bonorum cordium munditia designatur ? Caelum uero aerium dici paulo ante iam diximus, unde et aues caeli nominamus. Et scimus quod immundi spiritus qui e caelo aethereo lapsi sunt in hoc caeli terraeque medio uagantur, qui tanto magis corda hominum ascendere ad caele10 stia inuident, quanto se a caelestibus per elationis suae immunditiam proiectos uident. Quia ergo ab aereis potestatibus contra cogitationum nostrarum munditiam flamma Iiuoris imrit, de caelo ignis ad oues uenit. Saepe enim mundas mentis nostrae cogitationes ardore libidinis accendunt ; et quasi igne oues concremant dum castos motus animi, luxuriae temptatione perturbant. Qui ignis Dei dicitur quia etsi non faciente Deo, tamen permittente, generatur. Et quia impulsu subito ipsas nonnumquam circumspectiones mentís obruunt quasi custodes pueros gladio occidunt. Sed tamen unus incolumis 20 fugit dum omne quod mens patitur, perseuerans discretio subtiliter respicit, solaque mortis periculum euadit ; quia etiam perturbatis cogitationibus, discretio non succumbit ut damna sua animo renuntiet et quasi dominum ad lamentum reuocet. 1,17 XLVIII, 75. Sed et illo adhuc loquente uenit alius et tlixit : C haldaei f ece,unt tres tu,mas et inuas,runt camelos et tule,unt eos, necnon et pue,os p,,_ cusse,unt gladio ; et e/ fugi ego solus ut nuntia,em , tibi. Per camelos qui mundum aliquid habent, dum ruminant et immundum, durn nequaquam ungulam findunt, supra iam diximus bonas rerum temporalium dispensationes intellegi in quibus quo est cura distensior, eo nobis multiplicius insidiatur inimicus. Omnis enim qui dispensandis terrenis 10 rebus praesidet, occulti hostis iaculis latius patet. Nonnulla enim prouidens agere nititur et saepe dum cautus futura subtiliter praeuidet, incautus damna praesentia nequaquam uidet. Saepe dum praesentibus inuigilat ad instantia praeuidenda dormitat ; saepe dum aliqua torpens agit, quae uigilanter agenda sunt neglegit; saepe dum plus iusto uigilantem se in

1,

1,

XL VII, 5 oucs] pueros Reg.tdd. 8 e] 0111. L 12 flammam L 13 mentes L 16 faccret L, (º"· 17 pcrmittere irruit IISf/111mundas] 0111. L L, «wr. 19 gladio] P, s./., gladios L, '°"· sed] 0111. L 23 dominum] 0111. L reuocct] uocet L, scquitur add. Bess. XL VIII, 6 dum] L, s./. 9 dispcnsandi P, s11ppl.,dispcnsantis L, (orr. 10 et occultis L tt peruidens L 13 ad] 0111. L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL s91

LIBER 11, XLVIII

104

actione exhibet, ipsa actionis suae inquietudine rebus subditis peius nocet. Aliquando autem linguae modum ponere nititur sed onere dispensationis exigente, silere prohibetur. Aliquando dum nimia se censura restringit, tacet etiam quae loqui de- ,.,,67 20 buit. Aliquando ad inferenda necessaria dum se latius relaxat, d.icit etiam quae loqui non debuit. Plerumque autem tantis cogitationum uoluminibus implicatur ut ipse ferre uix ualeat, quae intra se prouidus uersat ; et cum nil opere faciat, sub magno cordis sui pondere uehementer insudat. Quia enim dura sunt quae apud semetipsum intus patitur, quietus foras otiosusque lassatur. Plerumque enim quasi uentura animus conspicit totamque contra haec intentionem proponit ; magnusque ardor contentionis se inserit, sopor fugit, nox in diem uertitur ; et cum quieta foras membra lectulus teneat, intus 30 magnis clamoribus in cordis foro litigatur. Et fit plerumque ut nulla eueniant quae praeuidentur totaque illa cogitatio, quae diu se plena intentione parauerat, repente uacua quiescat. Tanto autem longius mens a necessariis cessat quanto inania latius cogitat. Quia igitur dispensationis curas maligni spiritus ,, modo torpenti uel praecipitata actione feriunt, modo pigra uel immoderata locutione confundunt, paene semper autem nimiis cogitationum molibus premunt, tribus turmis Chaldaei camelos rapiunt. Quasi enim tres turmas contra camelos facere, est terrenarum dispensationum studia modo illicito 40 opere, modo superflua locutione, modo inordinata cogitatione uastare ; ut dum se ad administranda exterius mens efficaciter extendere nititur, a sui consideratione separetur et eo damna quae de semetipsa patitur nesciat, quo erga aliena fortiori studio quam decet elaborat. Recte autem mens cum curas .., dispensationis suscipit quid sibi, quid proximis debeat attendit. Et nec per alienae sollicitudinis immoderationem sua studia neglegit, nec per suae utilitatis uigilantiam aliena postponit. Sed tamen plerumque dum ad utraque mens sollerter inuigilat, dum magnis erga se et ea quae sibi commissa sunt,

2,

16 accioncm L ipsc Norm., al. 18 honore L 19 nimis P 21 qui 24 magna P, corr., L Rtm.r Corb.2Val. T11r.,al. sui cordis ,,,., L pondera L Rtm.1 Corb.2 Val. T11r.,al. 25 scmetipsam L intus) 0111.L foras] P L, foris µ 27 proponet L 27/28 minusquc L 28 contentioni P, contcncione L sopor] super L 29 foras] P L, foris µ 30 in cordis] om. L 31 nullc ueniant L tota L 32 quia L plana L 33 mens longius ,,,.,L nccessaria L 34 cura L 35 pr.modo] 0111.L praecipiti L pigra] prodiga L 36 autem sempcr ,,,.,µ 37 nimis L mallibus L 41 ad] om. L 43 scmctipso L fortius L 44decet] de recte L laborat L recte) P L, rectaµ

L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XLVIII-XLIX

105

'º circwnspectionibus

uacat, repentino turbata cuiuslibet causae emergentis articulo ita in praeceps rapitur ut ab ea subito cunctae circumspectiones eius obruantur. Vnde et custodes ca.melorum pueros Chaldaei gladio feriunt. Sed tamen wius redit quia inter haec discretionis ratio mentis nostrae oculis ,, occurrit, et solicita sibimet anima quid subito impulsu temptationis intrinsecus amittat, intellegit.

PL 592

1,18

XLIX, 78. Loquebatu, ille et ecce alius int,auit et tlixit : Fsliis tuis et filiabus uescentibus et bibentsbus uinum in domo f,at,is sui p,imogeniti, 1,19 repente usntus uehemens i,,uit a ,egione deserti et , conc-ussit quattuo, angulos domus, quae co,,uens opp,essit libe,os tuos et mo,tui sunt et effugi ego solus ut nuntia,em tibi. Sicut supra iam diximus re#.

gio deserti est immundorum spirituum multitudo derelicta, quae dum conditoris sui beatitudinem deseruit quasi manum 10 cultoris amisit ; a qua uentus uehemens uenit et domum subruit quia ab immundis spiritibus fortis temptatio subripit, et a tranquillitatis suae statu conscientiam euertit. In quattuor uero angulis domus ista consistit quia nimirum solidum mentís nostrae aedificium, prudentia, temperantia, fortitudo, iustitia sustinet. In quattuor angulis domus ista subsistit quia in his quattuor uirtutibus tota boni operis structura consurgit. Vnde et quattuor paradisi flumina "'68 terram irrigant quia dum his quattuor uirtutibus cor infunditur, ab omni desideriorum carnalium aestu temperatur. Sed zo nonnumquam dum menti ignauia subripit, prudentia frigescit ; nam cum fessa torpet, uentura non prouidet. Nonnumquam dum nonnulla menti delectatio subripit, temperantia nostra marcescit ; in quantum enim ad delectationem praesentium ducimur in tantum minus ab illicitis temperamus. Nonnumquam se timor cordi insinuat et uires nostrae fortitudinis turbat ; et eo minores contra aduersa existimus quo quaedam perdere immoderatius dilecta formidamus. Nonnumquam

1,

z,

XLIX, 13/19 Paterius, Genes.11

54 racione

S5 ut L

(11).

13/30 Taio, Sent. 111,2.0 (874C/D).

S6 intcllegit] P L&ss., scquitur add.µ

XLIX, 1 loquebatur] adhuc pr1U111. tdd. 3 domu L 10 manu L 13 uero] 0111. &ss. euertit] subuertit L 14 consistet L, subsistit &ss. 16 iustitia] et prae111. P, s.J.a.111., atque pra,111. Taio continet Pat. in] quia in bis Taio 16/17 in IU(Jllt subsistit] 0111. Pal. 18 unde et quattuor] quattuor ergo Pat. 20 sed] 0111. Taio 21 nonquam L 22 pcruidet L 27 existimemus L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER I I'

106

XLIX

uero amor suus se menti ingerit, eamque latenti motu a rectitudine iustitiae diuertit ; et quo se totam auctori reddere ne30 glegit eo in se iustitiae iuri contradicit. Ventus ergo uehemens quatuor angulos domus concutit, dum fortis tentatio occultis motibus quatuor uirtutes quatit ; et quasi quassatis angulis ~ domus eruitur dum pulsatis uirtutibus conscientia turbatur. 77. Intra hos autem quatuor domus angulos filii conuiuan3S tur quia intra arcana mentís, quae principaliter his quatuor uirtutibus ad summae rectitudinis culmen erigitur, uirtutes ceterae quasi quaedam cordis soboles se inuicem pascunt.Donum quippe Spiritus quod in subiecta mente ante alia prudentiam, temperantiam, fortitudinem, iustitiam format, 40 eamdem mentem ut contra singula quaeque tentamenta erudiat in septem mox uirtutibus temperat, ut contra stultitiam, sapientiam; contra hebetudinem intellectum; contra praecipitationem consilium ; contra timorem fortitudinem ; contra ignorantiam scientiam; contra duritiam pietatem; contra 4S superbiam det tirnorem. 78. Sed nonnumquam, dum mens nostra tanti muneris plenitudine atque ubertate fulcitur si continua in his securitate perfruitur, a quo sibi haec sint obliuiscitur; seque a se habere putat quod numquam sibi abesse considerat. Vnde fit ut aliquando se haec eadem gratia utiliter subtrahat et praesumenti menti, quantum in se infirmatur ostendat. Tune enim uere cognoscimus bona nostra unde sunt quando haec quasi amittendo, sentimus quia a nobis seruari non possunt. Ad hoc itaque intimandae humilitatis magisterium, fit plerumque ut ,, irruente tentationis articulo tanta stultitia sapientiam nostram feriat, ut turbata mens qualiter ¡nalis imminentibus obuiet, uel contra tentationem quomodo se praeparet, ignoret. Sed hac ipsa stultitia cor prudenter eruditur quia unde ad momentum desipit, eo post uerius quo et humilius, sapit ; et sapientia 6o unde quasi amittitur inde certius possidetur. Aliquando dum sublimia intellegendo in elatione se animus erigit in rebus imis et uilibus graui hebetudine pigrescit ut repente sibi etiam ima clausa uideat, qui pernix summa penetrabat. Sed haec ipsa hebetudo intellectum nobis, dum subtrahit seruat quia 6, dum ad momentum cor humiliat, uerius ad sublimia intelle-

'º

29 suus] sui Gil. Gms.Ro111. latcndo L 30 iusticia L 34 cucrtitur Bm., al., obruitur edd. 38 sobolis L 38/39 domum L 40 iustitiam] et prae111. P, s.l.a.111. 44 timorcm] humilitatcm Rem.2 Re111ig.1 48 securitatc] puritatc L 51 gracias utilitcr L 52 infirmctur] P Btss., formido L, inlirmatur µ 53 sint L 54 ad] ab Bm. SS magisterio .Bess. 59 haceL 62 animus] 0111. L 63 pernixum Rt111.1,pcrtinax Corb. 2 Par. Bar. Vtn.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XLIX

107

genda confirmat. Aliquando dum cuneta nos agere consilii grauitate gaudemus, pulsante causae emergentis articulo, praecipitatione subita rapimur ; et qui nos semper disposite uixisse credidimus, repente intima confusione uastamur. Sed 70 tamen eiusdem confusionis eruditione discirnus ne nostris uiribus consilia nostra tribuamus ; et tanto maturius ad grauitatem restringimur quanto ad banc quasi amissam redimus. Aliquando dum mens fortiter aduersa contemnit, subortis aduersitatis euentibus, hanc metus uehemens percutit. Sed n per hunc concussa discit cui tribuat quod in quibusdam fortiter stetit ; et tanto post ualidius fortitudinem retinet quanto ha.ne repente irruente formidine sibi iam quasi elapsam uidet. Aliquando du.m magna nos scire gaudemus, repentinae ignorantiae caecitate torpescimus. Sed quo ignorantia mentis 8o oculus ad momentum clauditur eo post ad scientiam uerius aperitur, ut nimirum flagello suae caecitatis eruditus, et scire ipsum a quo habeat sciat. Aliquando dum religiose cuneta disponimus, dum pietatis uiscera plene nos habere gratulamur, quada.m mentis duritia irruente percutimur. Sed quasi obdurati cognoscimus cui pietatis habitae bona tribuamus et pietas uerius uelut exstincta recipitur, dum quasi ~ amplius amatur. Aliquando dum subiectum se diuinae formidini animus gaudet, repente superbia temptante rigescit. Sed tamen ualde mox timens quia non timet ad humilitatem se 90 itenim festinus inflectit, et tanto hanc soliclius recipit quanto PL J94 eius uirtutis pondus quasi amittendo pensauit. 79. Euersa igitur domo, moriuntur filii quia turbata in temptatione conscientia ad utilitatem propriae cognitionis raptim et in momento temporis obruuntur genitae in corde uirtutes. 9,Quiprofecto filii intus per spiritum uiuunt dum exterius carne moriuntur quia uidelicet uirtutes nostrae temptationis tempore etsi in momento turbatae ab status sui incolumitate deftciunt, per intentionis tamen perseuerantiam integrae in mentis radice subsistunt. Cum quibus etiam tres sorores occum100 bunt quia in corde nonnumquam per flagella turbatur caritas, per formidinem concutitur spes, per quaestiones pulsatur fides. Saepe enim quasi a conditoris amore torpescimus, du.m ultra quam nobis congruere credimus, flagello fatigamur. Saepe dum plus quam necesse est mens fonnidat ftduciam sibimet

a,

67 emergit L

68 subdita Gal/.

'º"·,

clispositae P, exposite L 76 se lapsam L 78 repente L 79 caccitatcm L, '°"· quo] qui L, 81 cruditur L 87 /88 fortitudine L 88 superbiam P, 92 domum oriuntur L 93 utilitatem] humilitatem R,111.1 Corb. , , al. 94 gcrutae] geminac L 95 perfecto L

p~t] plus L

TI in formidinis ibi L

'º"·

Digitized by

Go ogle

'°"·

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, XLIX-U

108

spei debilitat. Saepe dum irnmensis quaestionibus animus tenditur, perturbata fides quasi defectura fatigatur. Sed tamen uiuunt filiae quae domo concussa moriuntur, quia etsi intra conscientiam, spem, fidem caritatemque paene occumbere perturbatio ipsa renuntiat, has tamen ante Dei oculos uiuas 110 perseuerantia rectae intentionis seruat. Vnde et puer qui haec nuntiet solus euadit quia mentis discretio etiam inter temptamenta incolumis permanet. Agitque puer ut Iob filios flendo recipiat dum discretione nuntiante, dolens animus uires quas quasi amittere coeperat paenitendo conseruat. Mira 11s autem hoc nobiscum dispensatione agitur ut mens nostra culpae nonnumquam pulsatione feriatlir. Nam esse se magnarum uirium horno crederet si nullum umquam earumdem uirium defectum intra mentis arcana sentiret. Sed dum temptatione irruente quatitur et qua.si ultra quam sufficit fatigatur, uo ei contra hostis sui insidias munimen humilitatis ostenditur, et unde se pertimescit eneruiter cadere, inde accipit fortiter stare. Temptatus autem, non solum uires a quo accipiat discit sed quanta eas uigilantia seruet intellegit. Saepe enim quem "''º temptationis certamen superare non ualuit, sua deterius secuus ritas strauit. Nam dum lassum se quisque in otio remittit, dissolutam mentem corruptori prostituit ; at si eum ex dispensatione supemae pietatis temptatio non repente uehementer irruens, sed temperato accessu erudiens pulsat, nimirum ad insidias prouidendas euigilat ut contra hostem se in certa130 mine cautus accingat. Vnde et bene subiungitur : 1,20 L, 80. Tune su,,exit Job. Sedere enim quiescentis est, assurgere decertantis. Auditis ergo aduersis surgere, est ex- PL s9s pertis temptationibus mentem ad certamina robustius parare. Quibus nimirnm temptationibus etiam discretio proficit quia , ut uirtutes a uitiis subtilius distinguat, agnoscit. Vnde et bene subiungitur : 1,20 LI, 81. Scidit uestimenta sua. Vestimenta scindimus cum nostra discernendo opera retractamus. Si enim apud Deum nostra nos opera quasi uestimenta non tegerent, nequaquam uoce angelica diceretur : Beatus qui uigilat ,t custodit 10s

LI, 4/5 Apoc. 16, 15.

107 etsi] 0111. L uiuant L 110 seruant L 121 se] 0111. L 123 quant eas L, in quanta as 111111. peruidcndas L L, 4 pcrficit L

6 et]

LI, 2 cum] dum L nostra µ

Digitized by

Go ogle

0111.

117 eorumdem L 126 at) ut L 129

L

3 nostra nos opera] P, nostra opera L, nos opera

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, LI-LII

109

s uastimentasua, ne nudus ambulet et uitleant tu,jntutlinam eius. Turpitudo enim nostra tune cernitur cum uita reprehensibilis ante iustorum oculos in iudicio, nequaquam subsequentis boni operis tegmine uelatur. Sed quia cum culpa temptamur ad lamenta accendimur, atque ipsis lamentis excitati ad perspi10 ciendam lucem iustitiae subtilius oculos mentis aperimus, quasi in dolore uestimenta scindimus, quia ex fletu discretione crescente, cuneta quae agimus, districtius irata manu iudicamus. Tune omnis nostra elatio corruit, tune cuneta ab animo cogitationum superfluitas cadit. 1s Vnde et subditur :

1:,20 LII, 82. Et tonso capUe co,,usns

in te,,am ado,auit. Nam quid moraliter per capillos, nisi defluentes animi cogitationes accipimus ? Vnde et alias Ecclesiae dicitur : Sicut uitta coccinea labia tua sponsa, st eloquium tuum dulce. , Vitta quippe crines capitis astringit. Labia ergo sponsae sicut uitta sunt quia exhortatione sanctae Ecclesiae, cunctae in auditorum mentibus diffusae cogitationes ligantur, ne remissae diffluant ne sese per illicita spargant, ne sparsae cordis oculos deprimant ; sed quasi ad unam se intentionem colligant, dum 10 uitta eas sanctae praedicationis ligat. Quam recte et coccineam asserit, quia sanctorum praedicatio solo caritatis ardore flammescit. Quid uero per caput nisi ea, quae principale uniuscuiusque actionis est, mens ipsa signatur? Vnde et alias dicitur : Et oleum de cajnte tuo non deficiat. Oleum quippe in capite est caritas in mente; et a capite oleum deficit, cum caritas a mente discedit. Caput ergo detondere est cogitationes superfluas a mente resecare. Et detonso capite in terram cormit qui repressis praesumptionis suae cogitationibus, quam in semetipso infirmus sit humiliter agnoscit. ao 83. Difficile namque est magna agere et apud semetipsum quempiam de magnis actibus cogitationum fiduciam non PL habere. Eo ipso enim quo contra uitia fortiter uiuitur, cogitationum praesumptio in corde generatur ; et cum mens foras culpas ualenter conterit plemmque apud semetipsam latenter

1,

LII, 4 Cant. 4, 3. 4/16 Paterius, Can/. 13 (26). 14 Eccl. 9, 8.

4/12 Taio, Sent. II, 24

(812 B /C).

8/9 lamentationem P

11 quia] qui L

13 uindicamus Norm., al.

LII, t terra P 4 sponsa] 0111.L et eloquium tuum dulce] 0111.Taio 5 ergo] 0111. Taio 6 uitae L, al. 8 deftuant Pal.eµµ, deffluant Pat.F 11 pracdicacioni L, amore &ss. 12 principalis &ss. 13 cst] 0111. L unde] ut Pat. 1S dc6cit olcum "' µ 16 tondere L

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

s96

LIBER II'

IIO

LII

2s intumescit ; iamque se esse magni alicuius meriti aestimat

nec se peccare in cogitatione suae aestimationis putat. Ante districti autem iudicis oculos tanto deterius delinquitur, quanto culpa quo occultius, eo paene incorrigibiliter perpe-,,, tratur; et tanto ad uorandum latius patet fouea quanto de 30 semetipsa elatius gloriatur uita. Vnde ut saepe iam diximus, pia conditoris dispensatione agitur, ut de se confidens anima dispensatoria temptatione pulsetur quatenus infirmata, quid sit inueniat et praesumptionis propriae fastum deponat. Mox enim ut temptatio mentem pulsauerit omnis cogitationum ,s nostrarum praesumptio tumultusque conquiescit. 84. Mens enim cum se in elatione erigit quasi in tyrannidem erurnpit. Habet autem tyrannidis suae satellites, fauentes sibimet cogitationes suas. Sed si super tyrannum hostis irruat, fauor mox satellitum cessat. Intrante namque aduer40 sario, satellites fugiunt eumque territi declinant quem in pace positi callida adulatione laudabant. Subductis uero satellitibus ante hostem solus remanet, quia recedentibus elatis cogitationibus, perturbatus animus se solummodo et temptationem uidet. Auditis ergo aduersis caput detondetur cum 4S temptationibus uehementer irruentibus, a praesumptionis suae cogitationibus mens nudatur. Quid est enim quod Nazarei capillos nutriunt, nisi quod per uitam magnae continentiae praesumptionum cogitationes crescunt ? Sed quid est quod deuotione completa, caput Nazaraeus radere capillosque in igne sacrificii ponere iubetur, nisi quod tune ad perfectionis summam pertingimus cum sic exteriora uitia uincimus, ut etiam cogitationes superfluas a mente resecemus ? Quas nimirum sacrificii igne concremare, est flamma eas diuini amoris incendere, ut totum oor in Dei amore ardeat et cogitationes ,, superfluas concremans, quasi Nazaraei capillos deuotionis perfectione consumat. Et notandum quod in terram corruens adorauit. lile enim ueram Deo adorationem exhibet qui semetipsum quia puluis sit, humiliter uidet, qui nihil sibi uirtutis tribuit, qui bonaquaeagitessede misericordiaconditoris agnoscit.

'º

46/56 Paterius, N11m. 1 (1).

28 quo] 0111. edd. eo) et tdd. 30 uita] in pr11tm. L 34 ut) P 36 elationem P 42 remancret P, ,orr. 43/44 et temptationem J in tcntationc edd. 44 dctonditur P L 46 cnim] 0111. Pal. 49 capu t] 0111.L capillosquc in] capillos qui L 56 tcrra L 57 u ere L orationcm Bm. Gil. GNSs.Cou. Rom . .Bas.111-1 58 humilitcr] 0111. L nil P 58/59 tribuat L

0111.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

71

LIBER 11, LIII-LVI 6o

1,21

III

Vnde et competenter dicit : LIII, 85. Nutlus egressus

sum de utero matris meae ; nudus reuertar illuc. Ac si temptatus animus et

infirmitatis suae inopia deprehensus d.icat : Nudurn me in fide PL ,91 prima gratia genuit, nudum eadem gratia in assumptione , saluabit. Est namgnum anque maimi turbati solatium ut pulsatus uitiis, cum se quasi nudari uirtutibus conspicit, ad solam misericordiae spem recurrat; et eo se nudari non sinat, quo se a uirtutibus humiliter nudum putat qui etsi fortasse aliqua uirtute in temptatione detegitur, infinnitatem tamen 10 propriam agnoscens, ipsa melius humilitate uestitur ; et ualde robustius quam steterat iacet, cum sibi sine diuino adiutorio c~t tribuere quod habet. Vnde et manum mox largitoris et iudicis humiliter agnoscit, dicens: 1,21 LIV, 88. Dominus dedil, Dominus abstulit. Ecce temptationibus eruditus creuit qui et in uirtute habita largitatem dantis, et in perturbatione fortitudinis, .potestatem tollentis agnoscit. Quae tamen fortitudo non tollitur sed pertur- ,,.,72 , bata fatigatur; quatenus concussa mens dum se hanc iamiamque quasi amittere trepidat, semper facta hurnilis numquam perdat. 1,21 LV, 87. Sicut Domino placuit, ita factum est ; sit nomen Domini benetlictum. In hoc quod interna perturbatione concutimur, dignum est ut ad conditoris iudicium recurramus, ut inde cor nostrum adiutori suo maiores laudes , exhibeat, unde pulsa.tum uerius imbecillitatem suae infirmitatis pensat. Bene autem dicitur : 1,22 LVI, 88. In omnibus his non peccauit Job nec stultum ali quid contra Deum locutus est. Quia sollerti cura custodire dolens animus debet ne cum se intus temptatio stimulat, in uerbis foras illicitae Iocutionis erumpat, ne de pro' batione murmuret ; et ignis qui hunc uelut aurum concremat per excessum sermonis illiciti in paleae fauillam uertat. 89. Nil uero obstat si hoc quod de uirtutibus diximus de bis quae in ostensione uirtutis dantur donis sancti Spiritus sentiamus. Alii namque prophetiae, alii genera linguarum,

t cgrcssus sum] cgrcssum P

3 infirmitatis] P L Bm. Rtg. 1, in pratm. µ. dcprcssus Reg.1 5 saluauit L, al. 1 nudari] aduri L 10 in (s./.) humilitatcm L 11 cum] et P,-MIII. L, exp. LIII,

LIV, 2 et]

o,,,.L

LVI, 3 custodiri Bm. 7 nihilµ

Digitized by

'°"·,

Go ogle

4 locutionis] P, in 111arg.,cogitationis P, in ltx/11

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, LVI

II2

alii uirtutes curationum dantur. Sed quia haec ipsa dona non semper in mente eodem modo sunt, liquido ostenditur quod ne se mens in praesumptione eleuet, aliquando utiliter subtrahuntur. Nam si prophetiae spiritus prophetis semper adesset, nimirum Elisaeus propheta non diceret : Dimitte sam, anima enim eius in ama,itudine est et Dominus celauit a me ue,bum. Si prophetiae spiritus prophetis semper adesset, inquisitus Amos propheta non diceret : Non sum propheta, ubi et subdidit : N eque /ilius p,ophetae ; sed armentarius ego sum ue/,licans sycomoros. Quomodo autem propheta non fuit qui de PL 20 futuris tot uera praedixit ? Aut quomodo propheta fuit si de se in praesenti uera denegauit ? Sed quia eadem hora qua requisitus est prophetiae sibi spiritum deesse sensit, de semetipso testimonium ueraciter intulit, dicens: Non sum propheta. Qui tamen secutus adiunxit : Et nunc audi ue1'bum Domini,. Haec dicit Dominus : Vxo1' tua in ciuitate /o1'nicabitur, et fi,Ui tui et filiae tuae in gladio cadent et humus tua / uniculo metietu, ; et tu in terra polluta mo1'ieris. Quibus prophetae uerbis aperte ostenditur quia dum de se illa loqueretur, impletus est ; et mox habere prophetandi spiritum meruit quia se prophetam 30 non esse humiliter agnouit. Si prophetiae spiritus prophetis semper adesset, Dauid regi de templi se constructione consulenti, nequaquam Nathan propheta concederet quod post paululum negaret. N. Vnde bene et in euangelio scriptum est : Supe, quem 10

1,

2,

3, uiaeris Spil'itum descendentem et manetttem super eum, hic est qui baptizat. In cunctis namque fidelibus Spiritus uenit, sed in solo Mediatore singulariter permanet quia eius humanitatem numquam deseruit, ex cuius diuinitate procedit. In illo igitur manet qui solus et omnia et semper potest. Nam fideles, qui 40 hunc accipiunt cum signorum dona habere semper ut uolunt, non possunt hunc se accepisse quasi in transitus ostensione testantur. Sed cum rursum de eodem Spiritu Veritatis ore discipulis dicitur : A puauos manebit et in uobis erit ; quid est quod diuina uoce Mediatoris signum haec eadem sa.ncti Spi-

LVI, 14/16IV Reg. 4, 27. 7, 14. 24/27 Am. 7, 16/17. 43 loh. 14, 17.

17 Am. 7, 14. 18/19 Am. 7, 14. 23Am. 34/36 loh. 1, B· 30/33 11 Reg. 7, 2./5.

11 liquido] aliquid L quod] ut L 15 et) 0111. L a] 0111. P 18 Bm. 20 ucra] ucrba P 22 spiritum sibi "' L armcntarius] puer pr111111. 27 prophctiac P L 28 de] L, s.J. 30 si] P L Bm., et pratm. µ 34 et] 0111.L 37 singularitcr] scmpcr pra1111.B,ss. edd. 38 numquam] bis;,, P, 'º"· illum P, ,orr. 39 fidelis P et L ,orr. 44 hoc edd.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

598

LIBER 11, LVI

IIJ

4,ritus mansio declaratur

cum dicitur: Super quem uideris Sfnritum tlescentlentemet manentem supe'f eum? Si igitur iuxta magistri uocem et in discipulis manet, quomodo singulare iam signum erit quod in Mediatore pennanet ? Quod tamen citius " 73 cogiTbscimussi dona eiusdem Spiritus discernamus. 91. Alia namque sunt dona illius sine quibus ad uitam nequaquam pertingitur, alia quibus uitae sanctitas pro aliorum utilitate declaratur. Mansuetudo namque, humilitas, patientia, fides, spes, caritas, dona eius sunt sed ea sine quibus ad uitam homines peruenire nequaquam possunt. Prophetiae n autem, uirtus curationum, genera linguarum, interpretatio sermonum, dona eius sunt sed quae uirtutis eius praesentiam pro correctione intuentium ostendunt. In bis igitur donis sine quibus ad uitam perueniri non potest, sanctus Spiritus siue in praedicatoribus suis, seu in electis omnibus semper ma6o net ; in illis autem quibus per ostensionem illius non nostra uita seruatur sed aliorum quaeritur, nequaquam semper in PL 599 praedicatoribus permanet quia semper quidem eorum cordi ad bene uiuendum praesidet, nec tamen per eos uirtutum signa semper ostendit. Sed aliquando se eis a signorum ostensioni6, bus subtrahit ut eo humilius uirtutes eius habeantur, quo habitae teneri non possunt. 9Z. Mediator autem Dei et hominum horno Christus Iesus in cunctis eum et semper et continue habet praesentem, quia et ex illo isdem Spiritus per substantiam profertur. Recte ergo 70 et cum in sanctis praedicatoribus maneat, in Mediatore singu- ,,,,74 lariter manere perhibetur quia in istis per gratiam manet ad aliquid, in illo autem per substantiam manet ad cuneta. Sicut enirn corpus nostrum sensum tantummodo tactus agnoscit, caput autem corporis usum simul omnium quinque sensuum n possidet ut uideat, audiat, gustet, odoretur, tangat ; ita membra supemi capitis in quibusdam uirtutibus emicant, PL 6oo ipsum uero caput in cunctis uirtutibus flagrat. Dissimiliter ergo Spiritus in illo manet, a quo per naturam numquam recedit. Dona uero eius quibus ad uitam tenditur sine periculo 80 amitti non possunt ; dona autem quibus uitae sanctitas demonstratur plerumque ut dictum est, sine dispendio subtra-

'º

45/46 loh.

1,

B·

47 iam singulare ~ µ 49 cognoscimur L, corr. SOalia]ah ea L, corr. in 54 prophctia P 55 curatio P, an/t co"., LBess. 57 per correctionem L 58 peruenire L spiritus sanctus ~ L S9 seu] P L, siue µ 62cordibus Bm. 71 in] etpraem. L 73tacto* L 74usum simul] illis. i11 P quinque] 0111. LV tangar] P L, et praem. µ 77 similiter L 78 manet)cuí se ad uotum substantialiterexhibet add. Gil. G,m. Ro111. tdd. rte. 81 plerumque ut] sicut (s.J.)plerumque L

marg.

Digitized by

Google

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 11, LVI

II4

huntur. lila ergo pro nostra ernditione tenend.a sunt, haec pro alienis prouecbbus exquirenda. In illis nos terreat formido ne pereant ; in istis uero ad tempus aliquando sublatis consoletur humilitas quia ad elationem mentem fortasse subleuant. Cum igitur concessa nobis uirtutum signa subtrahuntur, dica.1,21 mus recte : Dominus dedit Dominus abstulit ; sicut Domino ,Placuit ita /actum est ; sit nomen DomitJi benedictum. Tune enirn uere ostendimus quia accepta recte 90 tenuimus cum profecto aequanimiter ad momentum sublata toleramus.

s,

83 profcctibus L Btss. terrcnuat L 85 subleuabant P cxplicit libcr II P L mus] amen add. Bess.

Digitized by

Go ogle

91 tolera-

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER TERTIVS

PL S99

I, 1.Beatus Iobad mortem petitusin temptatione,ad uitam creuit ex uerbere ; et antiquus hostis unde se bona eius aestimauit exstinguere, inde doluit multiplicasse. Sed quia in primo certamine se succubuisse considerat ad alía se tenta' tionum bella restaurat et de sancto uiro mala adhuc impudenter sperat, quia bona malus credere non potest, uel experta. Ea autem quae in prima eius percussione praemissa sunt, ite2,1 rum subnectuntur, cum dicitur : Factum est autem cum quadam die uenissent f ilii Dei et assiste,ent co,am 10 Domino uenissetque satan inte, eos et sta,et in

2,2 conspectu eius, ut dice,et Dominus ad satan : V ntle

uenis? Qui ,espontle,u ait : Cfrcuiui te,,am et 2,3 pe,ambulaui eam. Et tlixit Dominus ad satan : Numquid consitle,asti se,uum meum Job quod non sit ei similis supe, te,,am, homo simplex et ,ectus, timens Deum et ,ecedens a malo. Haec quia latius supra

1,

20

disseruimus, melius silendo praeterimus ne, dum saepius discussa repetimus, tardius ad indiscussa ueniamus. Quamuis hoc quod uoce Dei ad satan dicitur : V nde uenis ? nequaquam aestimo quod ei ut prius, dicatur. Cum enim ab eo certamine in quo relaxatus fuerat uictus redit, et unde uenit requiritur qui unde ueniat scitur, quid aliud quam infinnitas superbiae eius increpatur ? ac si ei aperte diuina uox dicat : Ecce ab uno et in infirma carne posito homine uinceris qui te contr~ me auctorem omnium erigere conaris. Vnde mox Dominus cum beati Iob bona sicut prius diceret, haec cum uictoriae triumphis enumerans adiungit : 11, 2. Et adlsuc retinens innocentiam suam. Ac si aperte dicat : Tu quidem exercuisti malitiam sed ille innocentiam non amisit ; et unde te aestimasti prouectum eius imminuere, inde compulsus es eius prouectui desenrire quia

2, 2,3

Liber 111,1, 8/16 Lath., Egl. 3, 2./3. 11, 1/3 Lath., Egl. 3, 9/11.

22/26 Lath., Egl. 3, 4/7.

4/7 Lath., Egl. 3,

11

/q.

Liber 111,I, 1 pctitur Gal/. 2 ucrberc] uulncrc al. 3 in] 0111. L 7 in] 8 autcm] P Lath. V,Jg., º"'·Lµ 8/9 quadam die cum ,,..,,L tt 1 , omni add. Lath. ad] 0111. L 15 tcrra P 16 a] Greg.1-Ath. 18 rctcnimus L, in rctincmus "'"'· 19 dci] P L, domini µ; ifr /. 11.IJ 20/21 certamincm 24 ab] 0111. L in] P, s.l.a.111.,0111. L L, m exp., in º"'· 22 ucnit L uinccris] 0111. L 25 contra me] contram L 27 uictoriae] uictoria et L

0111. L

11, 2 aperte] ei add.Bm.

Digitized by

Go ogle

3 profcctum L

4 profcctui L

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL

600

n6

LIBER 111, 11-111

, mentis innocentiam, quam gloriose tenuit m tranquillitate, gloriosius seruauit in uerbere. Sequitur: 2,3 111, S. Tu autem commouisti me atluet'sus ,um ut a/ fligerem illum frustf'a. Cum sit Deus iustus et uerax, ualde quaerendum est quomodo beatum Iob frustra afflixisse se indicat. Quia enim iustus est, frustra affiigere non potuit ; , sed rursum quia uerax est, aliter non potuit dixisse quam fecit. Vt ergo iusto et ueraci utraque conueniant quatenus et uera dicat et iniusta non faciat, cognoscamus beatum Iob et iuxta aliquid frustra, et rursum iuxta aliquid non frustra percussum. Quia enim iustus et uerax haec de semetipso asserit, ostenda10 mus et uerum exstitisse quod dixit et rectum fuisse quod fecit. Necesse quippe erat, ut sanctus uir Deo soli sibique cognitus, quanta uirtute polleret ad imitandum cunctis innotesceret. PL 6o1 Aperta namque aliis uirtutis exempla non daret si ipse sine temptatione remaneret. Actum ergo est ut uires eius cunctis imitandas ipsa uis percussionis ostenderet et flagella proderent quod in tranquillitate latuisset. Ex eisdem flagellis creuit uirtus patientiae atque ex dolore uerberis aucta est gloria remunerationis. Vt ergo in dicto Domini neritas, rectitudo autem teneatur in facto, beatus Iob et non frustra percutitur quia 20 augetur meritum ; et tamen frustra percutitur quia nullum punitur admmID. Frustra enim percussus est cui culpa nulla ,,.n reciditur; et non frustra percu~s est cui uirtutis meritwn cumulatur. 2,3 4. Sed quid est quod dicitur: C ommouisti me atlue,sus eum ? Numquid satanae uerbis Veritas accenditur ut in subditorum suorum cruciatibus instigetur ? Quis haec de Deo senserit quae recto etiam homini indigna perpendit ? Sed quia nos ferire nisi commoti nescimus, ipsa diuina percussio commotio uocatur ; et ad nostra uerba diuina uoce descenditur ut eius factum ab homine utcumque capiatur. llla enim uis quae absque necessitate omnia creauit et sine despectu omnibus

1,

2,

'º

111, 1/6 Lath., Egl. J, Egl. 3, 2 7 / 3o.

21

/24.

21/23 Lath., Egl. 3, 2.s/26.

27/30 Lath.,

6 seruabit P, corr.

111, 2 deus] dominus P 4 adffigcrc frustra "' P 5 sed) et Lath. quia] cum Lath. 13 apcrta] P L Bm., aperte µ 14 permaneret L Bm. uires] P L, et prae111. µ eius] 0111. L 16 ex] Bm., sed P Lµ 19 iob] 20 nullam L, 'º"· 21 cnim] ille Lath. cui] quia L frustra add. L nulla culpa ~ L 22 receditur L 24/25 aduersus eum] P, s.J., 0111. L Bus. 26 quis] **is L 27 que] L, in qui "'"'· homini] P L Bm., homine µ 28 fieri L ipsa] ideo prae111. Lath. 31 despectu] defectu Bm. aliq110Itdd. omnibus] omnia L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, 111-V

II7

praesidet, et sine labore cuneta sustentat, et sine occupatione regit, etiam sine commotione conigit sicque humanas mentes ad ea quae uoluerit flagellis format, ut in diuersitatis umbram ,, a suae incommutabilitatis luce non transeat. Sequitur: 2,4 IV, S. Respondens Satan, ait : Pellem pro pelle, et cuneta quae habet homo dabit p,o anima sua 2,5 alioquin mitte manum tuam, et tange os eius et c4rnem, et tune uidebis quod in f acie benedicat , ti bi. Antiquus hostis ex rebus exterioribus colligit quod beato uiro ad mentis crimen inftigit. Pellem enim pro pelledari asserit quia saepe dum uenire ictum contra faciem cernimus, manum palpebris opponimus, ut ab ictu oculos defendamus ; et corpus uulneri obicimus ne in corpore teneriori uulneremur. 2,4 10 Satan ergo haec consuete fieri sciens, dicit: Pellem p,o pelle et cuneta quae habet homo, dabit pro anima sua. Ac si aperte dicat : Idcirco Iob tot extra se flagella aequanimiter patitur quia pauet, ne ipse feriatur. Cura ergo camis est, quod damno affectuum carnalium motus non est quia dum sibimetipsi metuit, minus suorum percussiones sentit. Vnde et 2,5 mox eius carnem feriendam postulat, dicens : M itte manum tuam et tange os eius et carnem, et tune uidebis quod in f acie benedicat tibi. Superius dixerat : Tange cuneta quae possidet et tune uitlebis quod in f acie benedicat 20 tibi. Nunc quasi prioris propositionis oblitus, fractus de alüs alia postulat. Quod tamen recte diuina dispensatione permittitur quatenus altercator impudens uel saepe uictus PL 602 obmutescat. Sequitur: 2,6 V, 8. Dixit s,go Dominus atl satan : Ecc, in manu tua est, ue,umtamen animam illius serua. Ecce itel.

1,

IV, 1/2 Lath., Egl. h 45/47. 6/9 Lath., Egl. 3, 47/50. Egl. 3, so/n. 16/22 Lath., Egl. 3, S4/S9· 18/20 lob 1,

11/13 Lath., 11.

V, 1/3 Lath., Egl. 3, 67 /70. 32 possedit L, in pracsidct

111111.

33 humanac P, corr.a.m.

35 a] 0111. L

IV, 1 rcspondcns] cui prat111.Lath. V u~. ait satan "' L 4 facie] P L V11~., facicm µ; ifr l. 18 5 collegit L, corr. 6 enim] 0111. Lath. 10 consulte al. 1S scnsit L 18 facie] P L La/. Vi,{g., faciem µ; ~fr l. 4 18/20 superius 11JqMt tibi] 0111. L ptr homoioltl. 19 facie] P Vu{g., faciem µ; ,jr 11,X, l. 2 20 factus L Corb.2, corr.a.m. Gil. tdd. rec. 21 recte] 0111. Lath. 23 erubescat Lath. 22 quatcnus] ut Lath.

V, 1 ecce] uniuersa add. Lath.

Digitized by

Go ogle

2 est] sunt Lath.

cius Lath.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, v

II8

rum permissionem uerberis comitatur custodia protectionis et electum suum diuina dispensatio custodiendo deserit, de, serendo custodit, alia illius prodit, alia protegit. Si enim totum Iob desereret in manu tanti aduersarii, horno quid esset ? In ipsa ergo iustitia permissionis miscetur quaedam libra pietatis quatenus in uno eodemque certamine et seruus humilis ex oppressione proficiat et hostis superbiens ex pennissione 10 succumbat. Manui itaque aduersarii sanctus uir traditur sed tamen in intimis adiutoris sui manu retinetur. De illis quippe ouibus fuit, de quibus in euangelio Veritas dicit : Non ,aptet eas quisquam de manu mea ; et tamen expetenti hosti dicitur : Ecce in manu tua est. Isdem ergo in manu Dei, 15 isdem est in manu diaboli. Nam clicens: J n man u tua est ; cum protinus adiungit : Ve,umtamsn animam illius se,ua, patenter pius adiutor innotuit quia tenuit quem concessit, et dando non dedit quem aduersarii sui iaculis "'76 eiciens abscondit. 20 7. Quid est autem quod ad satan dicitur: A nimam illius se,ua ? Quo enim pacto ille custodit qui custodita semper irrumpere appetit? Sed seruare satan dicitur, irrumpere non audere sicut econtra Patrem in oratione postulamus dicentes : Ne nos inducas in tentationem. Neque enim in .istentationem Dominus inducit qui semper a tentatione subditos misericorditer protegit, sed tamen in tentationem quasi eius inducere est a tentationis nos illecebra non munire. Et tune nos in tentationis laqueum non inducit cum tentari ultra quam possumus non permittit. Sicut ergo Deus 30 inducere nos in tentationem dicitur si nos ab aduersario induci patiatur, ita aduersarius seruare animam dicitur cum hanc tentando superare prohibetur. Sequitur :

12/13 loh.

10,

18.

24 Matth. 6,

1 ~.

24/29 Taio, Sent. ~, 21 (879B).

3 protectoris Lath. 7 permissionis miscetur] pcrnúscitur L libra] laeprae P, con-.a.m. in 111arg., 0111.L 9 pcrficiat L, con-. 10 in (s./.) manus L 12 cuangelium P, corr. ucritas] P L, ipsa prae111. µ 15 cst in manu] P L, in manu est ,...,µ 16 cum] 0111.P 17 quia tenuit pius adiutor innoruit "' L pius] prius Gal/. 19 obiciens G,us. 20 autcm] 0111. L quod] P L, hoc praem. µ ad] 0111.L 21 scrua illius ...._,, P ille custodit] illi dr scrua** L qui] L, in 111arg. 23 audire L econtra] P L, e contrario µ oracione* L 24 ne] et prat111.Taio tcmptatione P, a.111.,orr. 24/25 nequc enim in tentationem] 0111.L 25 dominus] ueritas Taio qui semper] om. L 26 protesit L, corr. 27 inducerc esta] in** L nos] 0111. L 28 tune quippe nos omnipotcns deus in Taio 29 tcntari] P Taio, nos add. Lµ 29 pcrmittat L, con-. 31 dum Bess. 31 /32 temptandam Bm. 33 sequitur] P L, 0111. µ

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, V-VII

2,7 3'

Eg,essus igitu, Satan a /acie Domini. Quomodo Satan a facie Domini exeat, ea iam quae superius saepius sunt dicta, manifestant.

2,7

~uitur:

VI, 8. Ps,cussit

I ob ulcs,s pessimo a planta pstlis vsque ad us,ticsm eius. Duobus semper modis flagella pensanda swit ut scilicet perpendantur, aut qualia sint aut quanta. Nam saepe multa ex qualitate, saepe grauia ex quanti' tate leuigantur; si uidelicet cum multa sunt non sint grauia; cum uero grauia non sint multa. Vt igitur ostendatur quomodo per asperitatem flagelli aduersarius contra sanctum uirum PL 6o3 non solum per nequitiam qualitatis, sed etiam per pondus quantitatis exarsit ad demonstrandam qu.alitatem dicitur : 10 Pe,cussit ulcere pessimo ; ad insinuandam uero quantitatem subiungitur: A planta petlis usque ad ue,ticem, ut nimirum nil in mente uacet a gloria, in cuius nil corpore uacat a poena. Sequitur: 2,8 VII, 9. Qui testa saniem ,atlebat setlens in sts,quilinio. Vnde testa nisi ex luto conftcitur ? Quid uero est sanies corporis nisi lutum ? Saniem ergo radere testa perhibetur, ac si aperte diceretur : Luto tergebat lutum. Pensabat quippe uir , sanctus unde sumptum fuerat quod gestabat et fragmento uasis fictilis confractum uas fictile radebat. Quo facto patenter ostenditur corpus suum quomodo sibi sanum subdidit quod et percussum sic despiciens curauit ; quam ille mollitiem sanae suae carni conce~it qui non uestem non d.igitos, sed 10 testam etiam uulneribus admouit. Testa ergo radebat saniem ut semetipsum et in fragmento considerans, etiam de extersione uulneris sumeret curam mentis. 11. Quia uero saepe per ea quae circa corpus sunt, animus VI, 1/4 Lath., Egl. ~' 74/77. VII,

t Lath., Egl.

3, 101.

11/13 Lath., Egl. J, 77/79.

3/6 Lath., Egl. 3, 101 /103.

10/12 Lath., Egl.

~, 104/101.

34 igitur] igiturque est Bus.

35 saepius] P L,

0111. µ

VI, 1 ulcere] uulncrc Corb.2Lath.; efr J.10 2 scmpcr] autcm Lath. 3/4 pcrpcndantur post quanta Lath. 5 sint (pr.J.) L 6 cum ucro grauia] 0111.L 8 pcrpendus L, 10 pcrcussit] P L, iob add.i11111arg., Bm., cum add.µ uulnere Corb.2,· ifr l. 1 11 pcdis] igitur add.Lath. 12 nimirum] 0111. Latb. nihilµ 13 nil (nihil Lath.) corporc] P L Lath., corpore nihll "' µ

'º"·

VII, 3 testa radcrc ~ uzth. 4 quippc] 0111.LBm. 6 fictili* (pr.J.) L Set] 0111.L pcrcussum] opprcssum L sic] 0111. L despectes L 9 10 admonuit L, mrr. 11 et in fragmento] 0111. Lath. ucsto non digito Bus. ctiam)

0111. Lath.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, vn

120

inflatur et per hoc quod erga nos agitur fragilitas nostri corporis ab oculis cordis amouetur - sicut nonnulli saeculares cum temporalibus dignitatibus fulciuntur, dum locis altioribus praesident, dum multorum obsequia sibi suppetere ad uotum uident, fragilitatem suam intueri neglegunt et uas quod gestant fictile, quam sit uelociter conterendum, obliuiscentes 2.0 omni modo non attendunt -, beatus autem Iob ut considerationem fragilitatis suae etiam ex circumstantibus traheret et ante oculos suos uim suae despectionis augeret non quolibet in terra quae paene ubique munda reperitur, sed in sterquilinio sedisse describitur. In sterquilinio ponebat corpus ut ex terra 2.5 sumpta quae esset carnis substantia, bene proficiens perpenderet animus. In sterquilinio ponebat corpus ut etiam ex loci fetore caperet, quod festine corpus ad fetorem rediret. "' 77 11. Sed ecce cum beatus Iob tot rerurn damna sustinet, tot funeribus pignorum percussus dolet tot uulnera tolerat. Dum 30 decurrentem saniem testa rad.it, dumper putred.inem defluens in sterquilinio residet ; intueri libet quid est quod omnipotens Deus quos tam sibi caros in aeternum conspicit tam uehementer quasi despiciens aflligit. Ecce autem dum beati Iob uulnera cruciatusque considero, repente mentis oculos ad 35 Ioannem reduco et non sine grauissima admiratione perpendo, quod ille prophetiae spiritu intra matris uterum impletus atque ut ita dixerim, priusquam nasceretur renatus. Ille PL 6o4 amicus sponsi, ille quo inter natos mulierum maior nemo surrexit, ille sic propheta ut plus etiam quam propheta, ab ini40 quis in carcerem mittitur et pro puellae saltatu, capite truncatur et uir tantae seueritatis pro risu turpium moritur. Numquidnam credimus aliquid fuisse quod in eius uita illa sic despecta mors tergeret ? Sed quando ille uel in cibo peccauit qui locustas solummodo et mel siluestre edit ? Quid Deo 45 uel de qualitate sui tegminis deliquit qui camelorum pilis corpus operuit ? Quid de conuersatione sua offendere potuit qui de eremo non recessit ? Quid illum loquacitatis reatos polluit qui disiunctus longe ab hominibus fuit ? Quando illum uel silentii culpa attigit, qui ad se uenientes tam uehementer increpauit, dicens : Genimina uipe,a,um, quis uobis demon15

'º

26/27 Lath., Egl. 3, 106/107.

39cf. Matth.

11,

9.

50/51 Matth. 3, 7;

Luc. 3, 7.

20 autem] P L, 0111. µ consideracione L 22 quodlibet Bm., quaHbet edd. 29 uulneribus Bm. pignerum P L, ante'º"· Bess. toleret L 32 tam sibi] P L, sibi tam "" µ 36 illae P, corr. prophetae P, 'º"· 39 quam] L, s./. 41 seueritatis] uirtutis L 42 quid L 44 edit] scripsi,ed.idit P, edebat L, comedirµ 45 de] 0111.L geminis L 47 qui ( alt. l) L 49 attetigit L 50 /51 uobis demonstrauit] P L, demonstrauit uobis "" µ Matth., ostendit uobis LNc.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, VII-VIII

121

st,a•it Jugere a uentura ira ? Quid est ergo quod Iob Dei testimonio praef ertur et tamen plagis usque ad sterquilinium stemitur ? Quid est quod Ioannes Dei uoce laudatur et tamen pro temulenti uerbis in saltationis praemium moritur ? Quid ,, est quod omnipotens Deus sic uehementer in hoc saeculo despicit, quos sic sublimiter ante saecula elegit, nisi hoc quod pietati ftdelium pat~t, quoniam idcirco sic eos premit in infimis quia uidet quomodo remuneret in summis ; et foras usque ad despecta deicit quia intus usque ad incomprehensibilia 6o perducit. Hinc ergo unusquisque colligat quid illic sint passuri quos reprobat si hic sic cruciat quos amat ; aut quomodo ferientur qui in iudicio arguendi sunt si sic eorum uita premitur, qui ipso iudice teste laudantur. Sequitur: VIII, 11. Dixit autem ilU uxo, sua : A tlhuc pe,2,9 manes in simplicitate tua ? Benetlsc Deo et mo,ere. Antiquus hostis humanum genus duobus modis tentare consueuit, ut uidelicet corda stantium aut tribulationibus , frangat aut persuasionibus molliat. In utrisque ergo contra beatum Iob se uehementer exercuit. Nam prius patrifamilias intulit damna rerum, orbauit patrem morte filiorum, percussit incolumen putredine uulnerum. Sed quia putrescentem foras, sanum adhuc interius stare conspexit ; et quem exterius nu10 dum reddiclit, hunc interius ditiorem fieri per exhibitam Iaudem conditoris inuidit ; callide cogitans pensat quod contra se athleta Dei unde premitur, inde subleuatur, uictusque ad subtilia tentandi argumenta conuertitur. Nam antiquae artis insidias repetit ; et quia scit quomodo Adam decipi soleat, ad Euam recurrit. Beatum enim Iob inter tot rerum damna ínter" 78 tot percussionum uulnera, quasi in quadam uirtutum arce stare inuictum uidit. In alto quippe mentem fixerat ; et idcirco PL 6os hanc hostiles insidiae irrumpere non ualebant. Quaeritur ergo ab aduersario in hac arce munitissima quibus gradibus 20 ascendatur. Vicina est autem uiro mulier atque subiuncta. Cor igitur mulieris tenuit et quasi scalam, qua ad cor uiri

1,

VIII, 1/2 Lath., Egl. 3,

12

s/ 12.6.

51 fugire P, ,orr., L ab L 51/52 testimonium L 53 iohannis P, 'º"·, L 54 temulenti] P µ, timulenti L, temulentis Gal/. pracmium] P, in praemio 11111I. saltatricis aliq. edd. 56 dcspecit L 58 uidit L

VIII, 2 tua] 0111. L 5 ergo] 0111. L 6 prius] qui pratm. Rom. patrisfamilias L 9/10 nuum L 19 hac arce munitissima] P L, hanc 20 uiro] puero L subiecta edd. arcem munitissimam µ

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, VIII

122

ascendere potuisset inuenit. Occupauit animum coniugis scalam mariti. Sed nil hac arte praeualuit quia sanctus uir subiectam sibi mulierem et non praepositam attendit ; et recta loquens docuit quam serpens, ut peruersa loqueretur, instigauit. Dignum quippe erat ut fluxam mentem uirilis censura restringeret cum profecto et de ipso primo lapsu humani generis nosset quod docere mulier recta nesciret. Vnde bene et per Paulum dicitur : Docere autem mulieri non pennit30 to ,· quia nimirum aliquando cum docuit a sapientiae aetemitate separauit. Antiquus itaque hostis ab Adam in sterquilinio perdidit qui Adam in paradiso superauit ; atque adiutricem suam mulierem dum ad uerba malae·persuasionis accendit ad doctrinam sanctae eruditionis misit ; et quae excitata ,, fuerat ut perderet erudita est ne periret. Sic sic a nostris uiris fortibus hostis percutitur ut sua ei etiam tela rapiantur. Vnde enim se exaggerare aestimat dolorem uulneris, inde eis contra semetipsum suggerit arma uirtutis. 13. Ex uerbis autem male persuadentis coniugis uigilanter 40 debemus aspicere quod antiquus aduersarius non solum per semetipsum sed per eos etiam qui nobis adhaerent, statum satagit nostrae mentis inclinare. Cum enim cor nostrum sua persuasione non subruit ad hoc nimirum per linguas adhaerentium repit. Hinc enim scriptum est : A filiis tuis caue et a tlo4J mesticis tuis attende.. Hinc per prophetam dicitur : Vnusquisqu, se a p,oximo suo custodiat st in omni f,at,e suo non habeat fitluciam. Hinc rursum scriptum est : J nimici hominis domestici eius. Callidus namque aduersarius cum a bonorum cordibus repelli se conspicit, eos qui ab illis ualde diliguntur exquirit ; et per eorum uerba blandiens loquitur, qui plus ceteris amantur ; ut dum uis amoris cor perforat, facile persuasionis eius gladios ad intimae rectitud.inis munimina irrumpat. Post damna igitur rerum, post funera pignorum, post uulnera scissurasque membrorum, antiquus hostis linguam mouit ,suxoris. 14. Et notandum quo tempore uiri mentem studuit uiru-

z,

'º

29 /30 I Tim. Matth. 10, 36.

1,

11.

44/4S Eccli. 31, 16.

4S/47 Icr. 9, 4.

47/48

23 scalam] quae erat scala &ss. 23 maritis L 2S loqui al. 28 nocct 11tldocct aliq. tdd. recta] 0111. L 29 diceret P, a.111. mulieri] pcr prae111. L 31 ah] P L Re111.1Corb.2Par.µ, 0111.R,111.2Re111ig. Val. Vi11d.Nor• . .BaJ. 33 mulierem] 0111.L 36 percuciatur L sua ei] suae L rapiatur L 37 dolore Bm. ci Par. .&s., al. 39 malaL suadcntcs L 41 st2tim L SO blandcns L loqueretur L 50/51 etiam] 0111. L conantur L S2 rectitudinis] pcrsuasionis pra,111.L 53 pigncrum P L

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, VIII-IX

123

lento sermone corrumpere. Verba enim post uulnera intulit PL 6o6 ut nimirum cwn uis doloris ingrauesceret, facile persuasionis suggestio peruersa praeualeret. Sed si ipsum subtiliter tempta6o tionis eius ordinem perpendimus qua calliditate saeuiat inuenimus. Mouit namque prius damna substantiae quae et extra naturam profecto essent, et extra corpus. Subtraxit filios quod iam quidem extra naturam non e~et, sed tamen adhuc aliquatenus extra proprium corpus. Ad extremum percussit 6J et corpus. Sed quia uulneribus carnis ad mentís uulnus peruenire non ualuit, etiam coniunctae mulieris linguam quaesiuit. ,,.79 Quia enim aperto certamine superari se doluit de ore coniugis iaculum quasi de insidiis intorsit, quae profecto diceret : Adhuc pe,manes in simplicitate tua ? Benedic Deo 10 et mo,e,e. Ecce tentando omniaabstulit,ecce tentando mulierem reliquit et sancto uiro callide cuneta diripuit ; sed ualde ca.llidius adiutricem suam rnulierem reseruauit quae dicat : Atlhuc pe,manes in simplicitate tua ? Verba sua Eua repetit. Nam quid est dicere : Simplicitatem desere, nisi : n Oboedientiam, uetitum comedendo, contemne? Et quid est dicere : Benedic Deo, ,t mo,e,e, nisi : Transcendendo praeceptum, ultra quam es conditus, uiue ? Sed Adam noster fortis in sterquilinio iacuit qui in paradiso quondam debilis stetit. so Nam ilico ad male suadentis uerba respondit, dicens : 2,10 IX, 15. Quass una de stultis mulieribus locuta es. Si bona accepimus de manu Domini, mala quare non sustineamus ? Ecce ubique hostis frangitur ubique superatur, per cuneta tentationum argumenta succubuit qui s et illud suum familiare solatium etiam de muliere amisit. Inter haec igitur sanctum uirum intueri libet, foras rebus uacuum, intrinsecus Deo plenum. Paulus cum in seipso diuitias sapientiae intemae conspiceret seque ipsum exterius esse corruptibile corpus uideret, ait : Habemus thesau,um istum in 72/77 Lath., Egl. 3,

11.7 / 1 33.

IX, 1/3 Lath., Egl. J, 145/147.

9/10 11 Cor. 4, 7.

58 cum] eum L uis] 0111. L 61 et] 0111. L 62 et] 0111. L 63 essent Bm. 64 extrema P 61 superauit L 68 quasi iaculum ~ L 70 ecce IISIJIII abstulit] Pin 111arg. 12 quae] Greg. Lath.D~K,ut úth. 73/74 sed nunc 15 uetitam] uestram L, pomumprae111.edd. 77 eua rcpetit uerba sua Lath. quem L est L 80 suadentis] mulieris add. Bess. IX, 1 quasi] qui ait ad illampraem. Lath. Vi,~. de] ex LAlh.; ifr XXI, r 2 accipimus µ; ifr XXI, 2, susccpimus Bess.VNlg. quare mala ~ Lath. 1 (pra,t,r Lath. ) Vi,~. 3 suscipiamus R1111.2 R,111,g.1, el sicinfra 4qui] P L, quiaµ succubuit] suae cubuit L S illum L 6 uirum] 0111. L 7 cum] 0111. L seipso] se L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111,IX

124

uasis fictilibus. Ecce in beato Iob uas fictile scissuras ulcerum exterius sensit; sed hic thesaurus interius integer mansit. Foras enim per uulnera crepuit sed indeficienter interius nascens thesaurus sapientiae per uerba sanctae eruditionis emanauit, dicens : Si bona accepimus de manu Domini, mala 1s qua,e non sustineamus ? Bona scilicet, dona Dei uel temporalia uel aeterna ; mala autem flagella praesentia appellans de quibus per prophetam Dominus dicit : Ego Dominus PL 6o7 et non est a/,ter,formans lucem et creans tenebras ; faci,ns pacem et c,eans mala. Neque enim mala quae nulla sua natura subsi2.0 stunt, a Domino creantur; sed creare se mala Dominus indicat, cum res bene conditas nobis male agentibus in flagellum format, ut ea ipsa et per dolorem quo feriunt, delinquentibus mala sint; et per naturam, qua exsistunt, bona. Vnde et ue.. nenum mors quidem est homini sed tamen uita serpenti. zs Amore enim praesentium ab auctoris nostri dilectione recessimus et peruersa mens dum dilectioni creaturae se subdidit, a creatoris societate disiunxit. Ex bis ergo ab auctore ferienda erat, quae errans auctori praeposuerat ut unde horno culpam non timuit superbus admittere, inde poenam corrigendus in30 ueniret, et tanto citius resipisceret ad illa quae perdidit quanto doloris plena esse conspiceret quae quaesiuit. Vnde et bene dicitur : Formans lucem et creans tenebras, quia cum per flagella exterius doloris tenebrae creantur, intus per eruditionem lux mentis accenclitur. Faciens pacem et creans mala, quia 3s tune nobis pax cum Deo redditur, cum haec quae bene sunt condita, sed non bene concupita, in ea quae nobis mala sunt, flagella uertuntur. Per culpam quippe Deo discordes exstitimus; dignum ergo est ut ad pacem illius per flagella redeamus ; ut cum unaquaeque res bene condita nobis in dolorem 40 uertitur, correcti mens ad auctoris pacem humiliter reforme- p. so tur. Haec itaque flagella beatus lob mala nominat quia salutis et tranquillitatis bonum, qua perturbatione feriant, pensat. 18. Sed illud ualde in eius uerbis intuendeum est contra persuasionem coniugis quanta considerationis arte se colligat 4S dicens : Si bona accepimus tle manu Domini, mala 10

17/19 Is. 45, 5.6.7. 34 Is. 45, 7.

19/41 Taio, Stnl. 5, 19 (974A/C).

32 Is. 45, 7.

11 hinc L thesaurus] thesauros L 12 indcficiens L 13 pcr] ad 14 accipimus L, ifr l. 2 dei P 18 cst] 0111. L 21 in] Val. Nor,11.,al. 0111.L 23/24 unde et uenenum] uencnum scilicct Taio 24 est] 0111.L 26 dilectioni] µ, delectatione P, dileccione L, delcctationi Bess.Rt111.1 Re111ig.1 Corb.2Colb.Comp. Par. Bas. Taio 28 ut] et P L 31 unde et bcne] bene pcr 31 /32 bcnidicitur L 36 non bcne] male tdd. 37 prophetam Taio 41 malo L 45 accipemus P, 'º"·, accipimus L quippe] nostram Taio

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, IX-X

125

qua,e non sustineamus ? Magna quippe consolatio tribulationis est, si cum aduersa patimur, auctoris nostri ad memoriam dona reuocemus. Nec frangit quod ex dolore obuiat si menti citius hoc quod ex munere subleuat; occurrat. so Hinc namque scriptum est : In die bonorum ne immemo, sis malorum et in die malorum ne immemor sis bonorum. Quisquis enim dona percipit sed donorum tempore nequaquam etiam flagella pertimescit in elatione per laetitiam corruit. Quisquis autem ftagellis atteritur, sed ftagellorum tempore nequaquam ,, se ex donis quae eum contigit accepisse, consolatur ab statu mentis omnimoda desperatione destruitur. Sic ergo utraque iungenda sunt ut unum semper ex altero fulciatur ; quatenus et flagelli poenam memoria temperet doni et doni laetitiam mordeat suspicio ac formido ftagelli. Sanctus igitur uir ut 6o oppressam mentem inter uulnera mulceat in flagellorum doloribus blandimenta donorum pensat dicens : Si bona accepimus de manu Domini mala qua,e non sustineamus ? Vbi et bene praemittit : Locuta es quasi una ex fneptis mulieribus. Quia enim sensus prauae mulie6s ris non autem sexus in uitio est, nequaquam ait : Locuta es quasi una ex mulieribus sed ex ineptis mulieribus, ut uidelicet ostendatur quia quod prauum sapit, accedentis stultitiae, non autem conditae sit natura.e. Sequitur: 2,10 X, 17. In omnibus hss non peccauit Job labiss suis. Duobus modis labiis delinquimus, cwn aut iniusta dicimus aut iusta reticemus. Nam si aliquando et tacere culpa non esset propheta non diceret : V ae mihi quia tacui. Beatus igitur , Iob in cunctis quae egit, labiis suis minime peccauit quia nec contra ferientem superba dixit, nec contra suadentem recta reticuit. Nec loquens ergo nec tacens deliquit qui et ftagellanti patri gratias reddidit et male suadenti coniugi doctrinae sapientiam ministrauit. Quia enim sciuit quid deberet Deo, quid

46/48 Lath., Egl. 3, 148/149.

50/51Eccli.11,

27.

64/66 Lath., Egl. 3,

JSO/tp.

X, 1/3Lath., Egl. 3, 151/q4.

41s. 6, 5.

5/7Lath.,

Egl. 3, 154/156.

46/47 consolatio tribulationis] consolacionis L 51 malorum IIS(Jllt sis] 0111. bonorum] L, in malorum 11111/. 57 quatenus] 0111.L 58 memoriam P, 61/62 accipimus L 63 pr~mittitur L 64 ineptis] P, eneptis L, insipientibus µ; ifr J. 66 prauae] uoluntatis add. Vi11d.2edd. 64/65 mulicribus L Villd.2 tdd. 65 est (alt. l0t.) L 66 sed 11.tq11tmulieribus] 0111. L per ho111oiotel. insipientibus Bm. 67 quia] 0111. L quotquot Bm. 2 Gil. G11ss. accedentes L Beu. 1, accidentis Bes.r. Rom. 68 conditi L

L

'°"·

X, 1 labiis] in prae111.L LathP; ifr XXII, 1

Digitized by

Go ogle

2 aut] 0111. Lath.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 608

LIBER III,

X-XI

proximo, scilicet patientiam conditori, sapientiam coniugi, idcirco et hanc redarguendo docuit et illum gratias agendo laudauit. Quis autem nostrum si unum quodlibet uulnus tantae huius percussionis acciperet, non mox ab intimis prostratus iaceret ? Ecce stratus foris uulneribus carnis, erectus 1sintrinsecus munimine pennanet mentis; et sub semetipso. omne iaculum transuolare conspicit quod in se exterius districta manu saeuiens hostis figit, uigilanter deprehendit iacula, modo uulneribus contra se a facie, modo uerbis quasi ex latere intorta. Et bellator noster circumuallantium certa20 minum feruore deprehensus ubique patientiae suae clipeum opponit ; u.ndique uenientibus spiculis obuiat et per cuneta uirtutum latera circumspectam contra irruentia uulnera mentem rotat. 18. Sed antiquus hostis quo ualentius uincitur eo adhuc ad,,, 81 is insidias ardentius instigatur. Nam quia uxor increpata reticuit, protinus alios qui increpandi ad contumelias surgerent excitauit. Sicut enim damna rerum studuit crebrius nuntiando percutere ; ita nunc robustum pectus satagit uerborum con- PL 009 tumeliis saepius feriendo penetrare. 30 Sequitur : 2,11 • XI, 19. I gitu,, autlisntes t,es ,unsci I ob omne ma10

lum quotl accitlisset ei, uenef'unt singuli tle loco suo Eliphaz Themanites, Baldad Suhites et Sopha, N aamathites. C ondixe,ant enim sibi ut pa,iter uisis ta,ent eum et consola,entu,. Qui ex condicto ad afllicti consolationem ueniunt et ínter se et erga percussum quantae caritatis fuerint, demonstrantur. Quamuis et per hoc quod scriptura eos tanti uiri amicos fuisse testatur, quia boni stuclii et rectae fuerint intentionis ostenditur ; sed tamen haec ipsa 10 illorum intentio, eis ad uerba prorumpentibus, ante districti iudicis oculos, suborta incliscretione, fuscatur. Sequitur:

XI, 1/S Lath., Egl. ~' 1n/177.

7 /9 Lath., Egl. J, 177 / 179.

16/17 rustincta Gal/. 17 figit] fecit P 19 cxtorta L 23 roborat pltr. edd. 26 qui] que L incrcpandi] P L Corb.2,an/t 'º"·, increpando Corb.2, post rorr., Rtm.1 Remig.2, ad incrcpandum Rtmig.1, ad pratm. Ger111. ad] 0111. Rem. Rt111ig. Germ. contumcliis Re111ig.1 suggererent Rt111.1.2. Re111ig.1 XI, 2 uencrunt] et prat111.L 3 ualdac P suitis P, sufis L et] 0111. L 4 naamatitis P, naamantitis L 4/S uisitarcnt] P L Lath., uenicntes prat111. µ VN~.; stdifr XXIII,, 7 dcmonstrantur] Bm., urdtl. 12sequitur] 0111. P

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, xn

r27

2,12

XII, Zt. Cumque eleua.sssnt p,ocul oculos suos non cognoue,unt eum ; et exclamantes plo,aue,unt scissisque uestibus spa,se'l'unt pulue'l'em supe, caput suum in ca el o. Quia percussi speciem plaga muta' uerat, amici plorantes exlamant, uestes scindunt, capita puluere aspergunt ; ut cum mutatum eum ad quem uenerant, cernerent, ipsam etiam consolatorum speciem spontaneus dolor immutaret. Ordo quippe consolationis est ut cum uolumus afflictum quempiam a maerore suspendere, studeamus 10 prius maerendo eius luctui concordare. Dolentem namque non potest consolari qui non concordat dolori, quia eo ipso quo a maerentis afflictione discrepat, minus ab illo recipitur, cui mentis qualitate separatur. Sed emolliri prius debet animus ut afflicto congruat, congruens inhaereat, inhaerens 1s trahat. Neque enim ferrum ferro coniungitur, si non utrumque exustione ignis liquetur ; et durum molli non ad.haeret nisi prius eius duritia temperata mollescat ut quasi hoc ipsum ftat, quod curatur ut teneat. Sic nec iacentes erigimus, nisi a rigore nostri status inclinemur, quia dum rectitudo stantis 20 a iacente discrepat eum, cui condescendere neglegit, nequaquam leuat. Amici igitur beati Iob ut afflictum a dolore suspenderent, curauerunt necessario simul dolere, et cum uulneratum illius corpus uiderent studuerunt ipsi uestes scindere ; cum immutatum conspicerent studuerunt puluere capita foedare ; quatenus afflictus uir tanto facilius eorum uerba reciperet, quanto in eis suum aliquid de afflictione . cognouisset. 11. Sed inter haec sciendum est quia is qui afflictum consolari desiderat, mensura.m necesse est dolori quem suscipit PL 610 30 ponat, ne non solum dolentem non mulceat sed intemperate dolens, afflicti animum ad pondus desperationis premat. Sic enim dolor noster maerentium dolori iungendus est, ut per temperamentum subleuet, non autem per augmentum grauet.

2,

XII, 1/4 Lath., Egl. ~, 2.18/22.1. XII, 1 cum autem Lalh.

21/27 Lath., Egl. ~' 22.1/22.6.

3 scissis Lath.

4 caelo] P L Lath., caelum

V11Jg.;ifr XXV, 2 4/5 mutauerit P, 'º"· S scidunt L 6 aspargunt P 9 a] 0111. L 11 cordat P, 'º"· a.111., L dolori] P L, eius praem. µ 13 cuí] P L Re111.1 Re111ig •.zCorb..z Val. T11r.Norm., a quo µ separatur] 0111. L sed emolHri] P L, emolliri itaque µ 14 h~rcns L t 7 eius duritia] P L, 18 iacenti L 19 stantis] status P, a/t. s s./. 20 iaccntc] duritia eius ,,..,,µ P L Bm. Corb..z, al. Par. .&s., iacentis situ µ condiscenderct legit L 21

µ

dolorem L 22 necessario] 0111.Lath. dolore L 24 cum] P L Lath., et prae111. µ immutatum] uultum eius add. Lath. 25 uir] aut add.Lath. 31 ad] 0111. Gal/.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XII-XIII

128

Vnde fortasse colligendum est quod amici beati Iob plusquam ,,,.az necesse fuerat, in consolatione doluerunt, qui dum percussionem cernunt sed percussi mentem nesciunt, ita in immenso luctu uersi sunt, ac si percussus uir tantae fortitudinis in plaga corporis, etiam a corde cecidisset. Sequitur: 2,13 XIII, 22. S ede,untque cum eo in te,,a septem diebus et septem noctibus, et nemo loquebatu, ei ue,bum ; uidebant enim dolo,em eius esse uehementem. Vtrum continuis septem diebus et septem noctibus cum , afflicto Iob sederint, an certe diebus et noctibus totidem instantia ei crebrae uisitationis adhaeserint, ignoramos. Saepe enim rem quamlibet tot diebus agere dicimur, quamuis non eisdem diebus ad eam continue uacemus. Saepe uero scriptura sacra sic totum pro parte sicut pro toto partem ponere con10 sueuit. Pro toto enim partem loquitur, sicut Iacob familiam describens dicit : Int,auit Iacob Aegyptum cum animabus septuaginta. Quae nimirum cum animas memorat, constat quia intrantium et corpora comprehendit. Rursum totum pro parte insinuat sicut ad monumentum Maria queritur, dicens : 15 Tule,unt Dominum de monumento et nescimus ubi posue,unt eum. Solum quippe corpus Domini quaesitura uenerat et quasi totum simul Dominum tultum deplorat. An ergo et hoc in loco totu.m pro parte dicatur incertum est. 23. Sed tamen hoc quod diu tacuerunt, et quandoque lo20 quendo reprobati sunt, neglecte praetereundum non est. Sunt namque nonnulli qui et loqui praecipitanter incipiunt et effrenate coepta effrenatius exsequuntur. Et sunt nonnulli qui tarde quidem loqui incohant. sed semel incohantes, habere modum locutionis ignorant. Amici igitur beati lob dolorem 2suidentes diu tacuerunt ; sed tarde incohantes indiscrete locuti sunt, quia parcere dolenti noluerunt. Tenuerunt linguam ne praepropere inciperet ; sed incipientem semel nequaquam moderati sunt ne se ex consolatione usque ad contumelias effrenaret. Et bona quidem intentione ad consolandum uene30 rant ; sed hoc quod pia mens mundum Deo obtulit, locutio 35

10,

XIII, 1/6.8/10 Lath., Egl. 3, 2.45/2.p. 2.. 24/26 Lath., Egl. 3, 2.51/2.~4.

11/12 Gen. 46, 2.7.

36/37 immenso luctu] P L, immcnsum luctum µ

15/16 loh.

37 mersi L

XIII, 1 in terra] 0111. L Lath. 3 eius] 0111.P Corb.2pl~r. codd. 5 certe] 0111. Lath. diebus] P L Lath., septem add.µ 10 loquimur L 11 acgyptum) P L, in prae111. µ 13 comprehendat P L 14 quaeritur P 15 nescio Rem. Rtmig. Corb.2 Val. 16 et] 0111. L 17 simul] 0111. L tultum) sublatum Vt., 111. rtt. s. tultum, edd., sepultum Gtr111. 21 qui] 0111. L 22 e franitius L 27 propre L 29 effrenarcnt L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XIII

129

praecipitata uitiauit. Scriptum quippe est : Si recte offeras, PL 611 -recteautem non diuidas, peccasti. Recte namque offertur cum recta intentione quid agitur. Sed recte non diuid.itur, si non hoc quod pie agitur, etiam subtiliter discematur. Oblata enim ,s recte diuidere est quaelibet bona nostra studia sollicite discernendo pensare. Quod nimirum qui agere dissimulat, etiam recte offerens peccat. 24. Saepe ergo et quod bono studio gerimus, dum discernere caute neglegimus quo iudicetur fine nescimus ; et nonnum40 quam hoc fit reatus criminis quod putatur causa uirtutis. Quisquis autem amicorum beati Iob facta considerat quam pia ad eum intentione uenerint non ignorat. Pensemus enim cuius caritatis fuerit, ad afflictum concorditer conuenisse; quanta uirtus longanimitatis exstiterit, septem diebus et ., noctibus cum afflicto tacuisse ; quae humilitas in terra tot . diebus ac noctibus sedisse; quae compassio puluere capita "83 conspersisse. Sed tamen incohantes loqui, unde se aestimauenmt praemium mercedis acquirere, inde eos contigit reatum reprehensionis inuenire, quia incautis saepe ad peccati finem so uertitur etiam quod pro solo studio merced.is incohatur. Ecce praecipiti locutione perdiderunt bonum quod tanto labore mercati sunt. Et nisi diuina gratia offerre eos sacrificium pro suo reatu praecepisset, inde a Domino iuste puniri poterant unde se placere Domino mirabiliter aestimabant. Inde iudici ss displicent, unde sibi quasi pro defensione iudicis per effrenationem placent. Idcirco uero haec dicimus ut ad memoriam legentium reuocemus, quatenus sollicite quisque consideret ea quae malo uoto perpetrantur, quanta Dominus animaduersione puniat, si incohata bono studio, sed neglegentiae in6o discretionis admixta, tanta inuectione castigat. Quis non mercedis causam peregisse se crederet, si aut in defensione Dei quicquam contra proximum diceret, aut certe septem diebus ac noctibus pro proximi dolore tacuisset ? Et tamen amici beati Iob haec agentes ad culpam laborando peruene6s runt, quia consolationis quidem bonum quod agebant noue31/40 Pat., Ge11.29(31); Taio, Sen/. J, 42 (898C).

31/32 Gen. 4, 7 (iuxta

LXX).

32 recte autcm non] P L Pal., non recte autem ,...... µ, recte non Taio, et recte namquc] 0111. Taio Pal. 33 quod L 34 discernitur L non Pal.FP enim] 0111. Taio 35 studia nostra ~ L solliciter L, subtiliter Ebr., al., 0111. Taio 35/36 disccmenda LBm. 38 ergo et] namquc Pat., 0111. Taio 39 iudicimur L 41 quem L 44 ac L 45 tot] 0111. P 41 consparsissc P L inde L 47/48 stcmaucrunt L 49 fine L 58 pcrpetraturP, a.111. 60 indiscrctione Bess. 61 causa Bess. defensioni P, '°"· 65 consolationes P, corr.a.111.,solationis Bess. 65/66 nouerant]

'º"·

0111.

L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, xm

130

rant ; sed cum quanta agendum esset discretionis libra nesciebant. Vnde necesse est ut non solum intueamur quid agimus, sed etiam cum quanta discretione peragamus. Primum quidem ne mala quoquo modo, postmodum uero ne bona 70 incaute faciamus. Ad quae nimirum bona sollicite peragenda propheta nos admone~, dicens: Maledictus homo qui facit opus Domini neglegenter.Ad hoc uero ista proficiant, ut ante terribilis iudicis subtile atque incomprehensibile examen non solum mala quae commisimus, sed ipsa etiam si qua in nobis sunt n bene gesta, timeamus quia saepe in eius indicio culpa esse deprehenditur, quod uirtus ante iudicium putatur. Et unde exspectatur pia merces operis inde supplicium iustae sequitur ultionis. 25. Haec iuxta historiam breuiter tractata percunimus, PL 612 8o nunc ad allegoriarum mysterium uerba uertamus. Sed quia in exordio huius operis dum de unitate capitis et corporis tractaremus, sollicita intentione praemisimus quanta in eis sit compago caritatis, quia nimirum et Dominus multa adhuc per corpus quod nos sumus, patitur et iam corpus eius, id est Ecclesia, de suo capite, uidelicet Domino, in caelo gloriatur. Ita nunc passiones exprimi eiusdem capitis debent ut ostendatur quam multa etiam in suo corpore sustinet. Si enim caput nostrum tormenta nostra non tangerent, nequaquam affl.ictis membris persecutori suo etiam de caelo clamaret : 90 Saule, Saule, quid me pe,seque,is ? Si cruciatus nostri eius poenae non essent, conuersus afflictusque Paulus minime diceret : Suppleo ea quae desunt passionum Ch,isti, in c4"U mea. Et tamen resurrectione iam sui capitis exaltatus dicit : Qui nos conresuscitauitet consede,efecit in caelestibus.Nempe 9s hunc in terra persecutionum tormenta constrinxerant, sed poenarum suarum ponderibus pressus, ecce iam per gloriam capitis in caelo residebat. Quia ergo in omnibus unitum caput et corpus i:iouimus, sic a percussione capitis incipimus ut subsequenter tamen ad corporis flagella ueniamus. Sed hoc, quod 100 quadam die satan coram Domino astitisse dicitur, quod unde ueniat percontatur, quod beatus Iob magnis conditoris prae- " 84

s,

71 /72 Icr. 48,

10.

99/104 Lath., Egl. J,

90 Act. 9, 4. IS /19.

92/93 Col.

1,

24.

94 Eph.

2,

6.

66 agendum cssct] agc L 70 mirum L 72 uiro L 75 saepc in eius] ius sacpc in L iudicium P, 77 mereis P, 'º"·, L 80 misterio L 84 nos] non L 87 suo corporc] P L, corpore suo /"'w µ sustincat Bess. 89 afffictis] P L Bm., pro prat111.µ etiam] cccc add. L 90 nostri) nisi L 92 passioncm L 92/93 camcm mcam L 95 tcrram P 98 pcrsccutione pler. edd. 99 hoc] 0111. Lath. 100 astitissc] P, i11 adstctissc adstetisse Lath.° 101 pcrcunctatur L LathPK uencrit I.Ath.

(º"·

'°"·,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XIII-XIV

131

conüs praefertur quia iam saepe discussimus, replicare deuitamus. Si enim diu mens rebus discussis inuoluitur, peruenire ad indiscussa praepeditur. Ibi ergo allegoriae nunc initiwn ros ponimus ubi post uerba saepe repetita, adiunctum noui aliquid scimus. !taque ait: 2,3 XIV, ZI. Commouisti me atluersus sum ut affe,igersm illum frustra. Si beatus Iob Redemptoris nostri in passione positi speciem tenet, quomodo ad satan a Domino dicitur : Commouisti me adusrsus eum ? Mediator quidem Dei , et hominum, homo Christus Iesus ut culpas nostrae transgressionis exstingueret, uenit mortalitatis flagella tolerare ; sed qui unius cum Patre eiusdemque naturae est quomodo per satan motum se aduersus eum Pater asserit, cum constet quod Patris Filiique concordiam nulla potestatis in10 aequalitas, nulla uoluntatis diuersitas interrumpat ? Sed tamen isdem, qui Patri aequalis est per diuinitatem, uenit propter nos ad flagella per carnem. Quae nimirum flagella non susciperet nisi formam damnati hominis redimendo sumpsisset. Et nisi primus horno delinqueret, secundus ad passionum 1s probra minime ueniret. Cum ergo primus horno per satan a Domino motus est tune est Dominus in homine secundo commotus. Satan itaque ad huius afflictionem, Dominum tune PL 613 commouit quando in paradiso primum hominem a iustitiae culmine inoboedientiae culpa prostrauit. Nisi enim Adam 20 primurn per uoluntarium uitium in animae mortem traxisset, Adam secundus sine uitio in carnis mortem uoluntariam non ueniret. Bene ergo ei etiam de Redemptore nostro dicitur : Commouisti me atluersus sum, ut affligerem illum frustra. Ac si apertius dicatur : Dum iste non sua sed illius 2scausa moritur, tune me in huius afflictione commouisti, cum illum a me callida persuasione traxisti. De quo et bene additur, frustra. Frustra quippe afflictus est qui et culpae ultione pressus est, et culpae contagio inquinatus non est.

XIV, 1/2 Lath., Egl. 3, 32/ H· Lath., Egl. 3, 3 s/41.

1S/17 Lath., Egl. 3, 33/35.

22/28

102 quia] qui L

XIV, 1 commouisti] tu autem prae111.Lath. VN~.; ifr 111,r 3 positus quomo P ad] et L 6 cxtinguerc L mortalitatis] P L, nos trae add.µ 1 qui] P L, quiaµ 14 passionum P L Rem. R1111ig. Corb.2,passionis µ 15 ergo]º"'· Lath. 15/16 a domino per satan "' Lath. 18 paradisum P, ,orr.,L primum] 0111.L 20 primum] 0111.L morte P 22 redemptori P, ,orr. 24 dicitur L apertius] º"'·Lath. 25 afflictionc] P L Lath., afflictionem µ 28 contagionc L Lath.1 Bm.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XIV-XV

132

Frustra afflictus est qui incarnatus, propria admissa non habuit, et tamen poenam carnalium sine culpa suscepit. Hinc est enim quod per prophetam loquitur, dicens : Quaenon rapui, tune exsoluebam. Alius namque ad paradisum conditus, diuinae potentiae similitudinem superbe rapere uoluit, sed tamen culpam huius superbiae sine culpa Mediator exsoluit. Hinc 3J est quod Patri quidam sapiens dicit : Cum sis iustus, iuste omnia disponis ,· eum quoque qui non debet puniri condemnas. 27. Sed pensandum est quomodo iustus sit et omnia iuste disponat si eum qui non debet puniri, condemnet. Mediator etenim noster puniri pro semetipso non debuit quia nullum ~ culpae contagium perpetrauit. Sed si ipse indebitam non susciperet numquam nos a debita morte liberaret. Pater ergo cum iustus _sit, iustum puniens, omnia iuste disponit quia per hoc cuneta iustificat quod eum qui sine peccato est, pro peccatoribus damnat ; ut eo electa omnia ad culmen iustitiae 4S surgerent ; quo is qui est super omnia damna iniustitiae nostrae sustineret. Quod ergo illic damnatus cum non debeat clicitur, hoc hic afflictus frustra memoratur. Qui tamen iuxta semetipsum frustra afflictus est, iuxta uero nostra acta non frustra. Rubigo quippe uitii purgari non potuit nisi igne tor- ,,.ss somenti. Venit itaque sine uitio; qui se subiceret sponte tormento, ut debita nostrae iniquitati supplicia eo reos suos iuste amitterent, quo hunc a semetipsis liberum iniuste tenuissent. Frustra ergo et non frustra afflictus est qui in se quidem admissa non habuit, sed cruore proprio reatus nostri maculam ss tersit. 2,4 XV, 28. Respondens Satan ait : Pellam p,o pell,, et cuneta quae habet nomo, dabit p,o anima sua. 2,5 Alioquin mitte manum tuam, et tange os eius et ca,nem, et tune uidebis quod in f acie benedicat , ti bi. Malignus spiritus cum Redemptorem nostrum miracu- PL 614 30

31 /32 Ps. 68, 5.

3S/36 Sap.

12,

IS.

S2/SS Lath., Egl. ~' 41 /4~.

XV, 1/S Lath., Egl. h 61 /62. 29 quia al. in carne natus L &ss. edd. 31 sapui L 32 alius] adam 1'\'rorm.,al. 33 rape L 33/34 sed 11.tq11ecxsoluit] 0111. L per ho•oiote/. 34 culpas P 36 quo L punire P, corr.a.111., ti sicad 38 39 punirc L qui Gal/. 44 iustitiac] nostrae adJ. L 4S/46 nostrae] 0111. L 46 cum] 0111. P debet L 47 tamcn] illis. in P iusta L 48 iusta L 49 uiui L, peccati edJ. 50 se subiceret] hunc uinceret P, se subiacerct L 51 iniquitatis eo reos] cor eos L 53 ergo] autem Lath. L &ss., de P nihil consta/ XV, t respondens] cui praem. Lath. V11/g.;ifr IV, faciem µ : if r l l,,,.,4

Digitized by

Go ogle

1

4 facic] P L V11~.,

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XV-XVI

133

lis coruscare conspicit, clamat : Scimus qui sis, Sanctus Dei. Qui haec dicens, cognoscendo Dei Filium pertimescit ; sed tamen uim supernae pietatis ignorans, nonnumquam dum passibilem considerat, hominem purum putat. Multas autem 10 sub sanctitatis specie in pastorali pasitos loco didicerat, qui a uisceribus caritatis alieni ualde, pro minimo aliena damna pensabant. Hunc ergo quasi ex aliis colligens, quia subtractis multis, superari non uidit, usque ad eius carnem per tactum passionis exarsit uelut diceret : P ellem pro pelle, et cuneta quae habet homo, tlabit pro anima sua. Alíoquin mitte manum tuam, et tange os eius et ca,nem, et tune uidebis quod in f acie benedicat tibi. Ac si aperte dicat : Moueri de his, quae extra se sunt, neglegit ; sed tune ueraciter qui sit agnoscitur, si in se ipso quod doleat, 20 experitur. Haec per se Satan cum fieri appetit, non uerbis, sed desideriis clixit. Haec per membra sua et uerbis et desideriis intulit. Ipse quippe loquitur, cum iuxta prophetae uocem eius sequaces dicunt : Mittamus lignum in panem eius, et e,adamus ettm de terra uiuentium. Lignum quippe in panem 2s mittere, est configendo eius corpori stipitem crucis adhibere ; et uitam illius de terra uiuentium eradere se posse existimant, quem dum rnortalem conspiciunt, finiri morte suspicantur. 2,6 XVI, Z9. Dixit autem Dominus ad satan : Ecce in animam illius se,ua. manu tua est, uerumtamen Conditorem ·omnium satanae manui traditum quis uel desipiens credat ? Sed tamen edoctus ueritate, quis nesciat quod , eiusdem satanae membra sunt omnes qui ei peruerse uiuendo iunguntur ? Membrum quippe eius Pilatus exstitit qui usque ad mortis extrema, uenientem in redemptione nostra Dominum non cognouit. Corpus eius sacerdotum principes exstiterunt qui Redemptorem mundi a mundo repellere, usque

1,

6 Luc. 4, ~4-

17/22 Lath., Egl. ~, 61/65.

23/24 ler.

11,

19.

XVI, 1 /4 Lath., Egl. h 81 /84.

'°"·

6 scio al. quis es P, a.111., L, quia es al. sanctus] 61ius al. 6/7 sanctus IIS(Jlll pertimcscit] dei enim 61ium pergemiscens (pertimescens Gmn.) L Gn-111. 8 nonnumquam] 0111.L edd. 10 didicerent L 14 exarsit uelut] 1S alioquin] illis. in P 17 uidebis] illis. in P P, si add. L, sic cxarsit ut µ facie] P L V11~.,faciem µ; ifr l. 4 18 de his] L Lath., P illis., ex his µ apertc) 0111. Lath. 19 quid L 20 experitur] L Lath., ex•p••tur P, experiatur µ se] 0111.L appetiit P 22 cum] 0111. L . ·23 adsequaces L 24 pancP L 26 eradicarc L 1:/ 6nirc L XVI, 1 autem] ergo Lath. Vu~.; ifr V, 1 cius Lath. 4 cducrus L S ei] et L redemptioncm nostram µ

Digitized by

Go ogle

2 est] sunt uniuersa Lath. 7 redemptione nostra] P L,

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111,XVI

1 34

ad crucem persequendo, conati sunt. Cum ergo se pro nostra redemptione Dominus membrorum satanae manibus tradidit, quid aliud quam eiusdem satanae manum in se saeuire permisit ; ut unde ipse exterius occumberet, inde nos exterius interiusque liberaret ? Si igitur satanae manus, eius potestas 15 accipitur, eius manus iuxta carnem pertulit cuius potestatem corporis usque ad sputa, colaphos, flagella, crucero lanceamque tolerauit. Vnde et Pilato eius uidelicet corpori, ad passionem ueniens dicit: Non haberesin mepotestatem nisi tibi data PL 615 esset desuper. Sed tamen hanc potestatem, quam contra se ei 20 extrinsecus dederat suis seruire lucris intrinsecus compellebat. Pilatus enim uel satan, qui eiusdem Pilati caput exstiterat, ,,_86 sub potestate illius super quem potestatem acceperat, tenebatur ; quia et superior ipse disposuerat hoc quod inferius accedens a persecutore tolerabat, ut cum ex mala mente inftdelium surgeret, utilitati tamen electorum omnium ipsa quoque crudelitas deseruiret. Pie igitur disponebat intus quod semetipsum pati nequiter permittebat foris. Hinc est enim quod de illo in cena dicitur: Sciens Issus quia omnia dedit ei Pater in manus, et quia a Deo e:xiuit et ad Deum uadit, surgit a cena et ponit uestimenta sua. Ecce in manus persequentium iturus, sciebat quod in manu sua ipsos etiam persecutores acceperat. Qui enim omnia accepisse se nouerat, cons·tat quia et ipsos a quibus tenebatur tenebat ; ut ipse in se ad usum pietatis intorqueret quidquid eorum contra se malitia permissa 3' saeuiret. Dicatur ergo ei : Ecce in manu tua est ; quia ad feriendam carnem saeuiens licentiam accepit sed potestati illius nesciens deseruiuit. 30. Animam uero eius seruare praecipitur, non quo hanc tentare prohibetur sed quo hanc tentare non posse con40 uincitur. Neque enim sicut nos qui puri homines sumus, ir .. ruente saepe temptatione concutimur, ita Redemptoris nostri anima temptationis est necessitate turbata. Hostis namque 10

2,

'º

10/13Lath., Egl. 3, 84/86. 28/30 Ioh. q, 3/4. 19, 1 l. 3-10; Luc. 4, 3-12.

10/27 Taio, Sent. 2, 1 (782C/D). 18/19 loh. 38/40 Lath., Egl. 3, 87 /89. 41 /46 Matth. 4,

13 tunde; succumberet P 14 cius] 0111. L igitur] om. Taio 15 manus] P L &ss., manum µ, manus rcdemptor noster Taio 16 sputum L 17 corpore L, corporis mcmbro ,dd. t 8 /19 es set data "' Taio t 9 ci] cst L 21 enim] scilicet Taio eius Taio 23 ipse] redemptor nostcr add. Taio quod] s11ppl. Taioex ed. 23 /'JA accidcns L Taio 24 ex mala] extrema L 35 qui L Bm. 38 eius] P L Lath., illius µ ; cfr l. 2 quo] P L Bm. Lath., quod µ 39 prohibcatur L quo] P L Lath., quod .Bm., in quia 11111/.,cet. codd. µ tentare] P L Rt111.1 R1111ig.1 Corb.2Colb.Lath., superare &eJI.,odd. (tentare add. Re111.2 Re111ig ..2.3 Val., tentando add. al.) µ 39/40 conuincctur L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XVI-XVII

135

noster etsi in excelsum montem eum pennissus assumpsit, si daturum se regna mundi perhibuit, si quasi in pane uerten•s dos lapides ostendit, mentem tamen mediatoris Dei et hominum tentatione quassare non ualuit. Sic enim dignatus est haec exterius cuneta suscipere, ut tamen eius mens interius diuinitati suae inhaerens inconcussa permaneret. Qui et si quando turbatus spiritu infremuisse dicitur, ipse diuinitus so disponebat quantum ipse humanitus turbaretur, immutabiliter omnibus praesidens et semetipsum mutabilem in satisfactione infinnitatis ostendens. Quietus ergo in semetipso manens, disposuit quidquid pro ostendenda humanitate quam susceperat, etiam turbulentus fecit. ,, 31. Quia uero cum recte dilegimus, nil in rebus conditis anima nostra carius amamus ; et sieut animam nos eos dilegere dicimus, quibus amoris nostri exprimere pondus conamur, potest per eius animam electorum uita signari. Et cum satan PL 616 ad feriendam Redemptoris carnem permittitur ah anima se6o paratur ; quia cum corpus eius ad passionem accipit, electos eius a iure suae potestatis amittit ; cumque illius caro per crucero moritur, horum mens contra tentamenta solidatur. Dicatur ergo: Ecce in manu tua est, uerumtamen animam illius serua. Ac si aperte audiat : Licentiam contra eius 6s corpus accipe et ab electis illius, quos apud se ante saecula praesciens possidet, ius prauae dominationis perde. 2,7 XVII, 32. Egressus igitur satan a facie Domini, percussit Job uulnere pessimo, a planta pedis usque ad uerticem. Nullus in hac uita electorum uenit qui non huius hostis aduersa sustinuit. Membra autem nostri Res demptoris exstiterunt, etiam qui ab ipso mundi exordio, dum pie uiuunt, crudelia passi sunt. An non huius membrum Abel ,.,.87

58 Lath., Egl. 3, 90.

62/66 Lath., Egl. 3, 91 /9~.

XVII, 1/3 Lath., Egl. J, 94/96.

3/13 Taio, Sen/.

2,

19 (8o~CJD).

43 cum] quem add.L assumpsit] duxit add.edd.rte. se L 44 quasi in] quos in L pane]P L, panem µ 47 suscipere] il/is. in P tamen cius] P L, eius tamen ~ µ 49 ipse] Bm. ante(º"·, apud se Bm. post'º"· 53 per L 55 nil] P, nihil L µ 56 nostra anima ,..._L 58 uita] nitcs L 61 uiri L 62/63 dicatur] ait Lath. 63 cccc mq11eest] 0111. Lath. 64 illius Lath. audiat] dicat Bm., in ras., uth. 64/65 cius corpus] P L Lath., corpus cius ,.._.. µ 65 cius Lath. 65/66 quos IIJf/111possidct] om. Lath. 66 ius] eius L XVII, 1 igiturque cst &ss. ; ifr VI, 1 ; XIX, I 2 uulncre] P L Lath., ulcere VMig. pcde L 3 hac uita] P L, hanc uitam Taioµ 4 huius] antiqui Taio 5 mundo L 6 uiucrent Taio an 11.tq11t membrum] membrum nostri redemptoris Taio 6 /7 ab eles cssc L

µ

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XVII-XVIII

136

se esse perhibuit, qui eius mortem de quo scriptum est : Sicut agnus co1'amtondente se obmutescet et non ape,,iet os suum ; non solum placens in sacrificio sed etiam moriens tacendo signa10 uit ? Ab ipso itaque mundi exordio Redemptoris nostri corpus expugnare conatus est. A planta ergo pedis usque ad uerticem uulnus intulit, qui a primis hominibus incohans, usque ad ipsum caput Ecclesiae saeuiendo peruenit. Bene autem dicitur : 2,8 XVIII, 33. Testa saniem 1'atlebat. Quid enim aliud in manu Domini testa est nisi caro ex nostrae substantiae luto sumpta ? Etenim testa igne solidatur. Caro autem Domini eo ex passione sua robustior exstitit, quo per infirmitatem mos riens a morte sine infirmitate surrexit. Vnde recte etiam per prophetam clicit : Exaruit uelut testa uirtus mea. Sicut testa enim eius uirtus exaruit, qui susceptae carnis infirmitatem passionis suae igne roborauit. Quid uero per saniem nisi peccatum, debet intellegi ? Per carnem quippe et sanguinem solent 10 carnis peccata signari. Vnde per psalmistam dicitur : Libeme d,e sanguinibus. Sanies itaque putredo est sanguinis. Quid ergo accipimus saniem nisi peccata carnis ex longa uetustate peiora ? Vulnus itaque in saniem uertitur cum neglecta culpa usu deterius grauatur. Mediato, itaque Dei et hominum 1shomo Ch,istus Iesus corpus suum manibus persequentium tradens, saniem testa rasit quia peccatum carne deleuit. Venit PL enim, sicut scriptum est, in similitudine ca1'nis peccati, ut de peccato damnaret peccatum. Dumque hosti obicit innocentiam carnis suae, tersit contagia camis nostrae; et ex qua nos 20 captiuos inimicus tenuit per illam nos !iberos expiauit, quia

"ª

7 /8 Is. B, 7.

10/13 Lath., Egl. h 96/99.

XVIII, 1 Lath., Egl. h 109. 3/5 Lath., Egl. 3, 110/112. 6 Ps. 21, 8/9 Lath., Egl. 3, 113. 10/11 Ps. 10, 16. 11 Lath., Egl. 3, 11~/114. 14/15 I Tim. z, ~. 15/16 Lath., E¡J. 3, 114/116. 16/18 Rom. 16.

8, 3·

8 obmutescit P L 10 itaque] 0111. Taio nostri] om. L 11 expugnare] antiquus hostis prat111.Taio 11/12 a MSq11tintulit) 0111. Taio 12qui a primis hominibus] scripsi,qui ah hominibus primis Taio, quia prius ab hominibus Lath. aliq110/codd.,quia (qui P) a puris hominibus P L Corb.Gm11.Co/b. Reg.µ 13 uiuendo L XVIII, 1 testa] qui prau11. Lath. Vu~.; ifr VII, 1 2 manibus Bess. caro] christi add.Bm. 3 domino Lath., praeter Lath. 1, 0111. Pal. 6dicit] P L, dicitur µ 7 quia Bm. Pat. 8 uero] ergo Lath. 8/9 pcccato L 10 signari] P L, designari Lath. 11 itaque] ita qui L, autem Lath. 12 ergo] uiro L saniem] pcr pratm. edd. 13 peiorata Bess. 14 ita qui L 17 similitudine] P L, similitudinem µ de] idcm L 19 tersit] P L, extcrsit µ 20 nobis L liberas L expauit P L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

617

LIBER 111, XVIII-XIX

1 37

quam nos instrumentum fecimus culpae, haec nobis per Mediatorem uersa est in arma iustitiae. Testa ergo sanies raditur, cum carne culpa superatur. Bene autem subditur : XIX, Si. Sedens in ste,quilinio. Non in foro quo lex 2,8 perstrepit ; non in aedificio quod se culmine in alta sustullit, sed in sterquilinio residet quia uidelicet Redemptor humani generis ad carnem ueniens attestante Paulo : Infirma mundi , elegit ut con/underet/ortia. An non quasi ruentibus aedificiis in sterquilinio residet qui relictis Iudaeis superbientibus, in ea quam dudum abiecerat gentilitate requiescit ? Extra habitaculum reperitur in uulnere, qui in eo quod Iudaeam aduersantem pertulit, passionis dolorem a gente propria despectus 10 sensit Ioanne attestante, qui ait : In propria uenit et sui eum non receperunt. Sed quomodo sedens in sterquilinio conquiescat, haec eadem de semetipsa Veritas dicat. Ait enim : Gaudium e,it in caelo super unum peccato,em paenitentiam agentem quam super nonaginta nouem iustos qui non indigent 1 s paenitentia. Ecce dolens in sterquilinio sedet qui post perpetratas culpas libenter corda paenitentium possidet. An non quasi quoddam sterquilinium sunt corda paenitentium, qui dum mala sua flendo considerant, quasi ante se stercora sese abiciendo coaceruant ? Percussus ergo Iob montem non petiit, 20 sed in sterquilinio resedit quia ad passionem Redemptor ueniens, alta superborum corda deseruit et in afflictorum humilitate requieuit. Quod tamen de se et prius quam incarnaretur, ,.,,88 indicauit, cum per prophetam dixit : Ad quem respicia.mnisi atl humilem et quietum et trementem sermones meos ? zs 3li. Quis uero consideret, is qui tot pia hominibus intulit quot ab hominibus peruersa tolerauit ? Quis consideret, quanta nunc usque tolerat, etiam cum de caelo super corda fidelium regnat ? Ipse quippe cotidie patitur omne quod a reprobis eius electi lacerantur. Et quamuis caput huius corporis quod 30 uidelicet nos sumus, iam sese super omnia liberum exserit, re-

2.2/23 Lath., Egl. 3, 116/ 117.

XIX, 1 Lath., Egl. h 118. 4/5 I Cor. 1, 27. 10/11 Ioh. 1, 11. 13/15 Luc. 15, 7. 12.1/123. 23/24 Is. 66, 2. (iuxta LXX).

II

8/121.

5/7 Lath., Egl. 3, 20/22 Lath., Egl. 3,

XIX, 1 quo] P L, in prae111. µ 2 pr. in] 0111.L 8 repperitur P L 13 unum pcccatorem p. agcntcm] P L, uno pcccatorc p. agenteµ V M/.g. 14 qu~ L supra Gal/. iustos] P, iustus L, iustis µ V,úg. qui] 0111. L 15 pacnitentiam P 1 L 15 quia P 19 acerbant Bm. pctit P L 20 rcsidct P, a.111.,L 21 colla Bm. affiictorum] cordium add.tdd. 22 de se] 0111. L 26 quod L 30 se P crexerit edd.

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XIX-XX

138

proborum tamen uulnera adhuc per suum quod deorsum retinet, corpus sentit. Sed quid istade infidelibus dicimus cum in ipsa quoque Ecclesia multos carnalium, prauis moribus contra Redemptoris uitam pugnare uideamus ? Sunt namque 3' nonnulli qui hunc, quia gladiis non possunt, peruersis actibus insequuntur; qui dum sibi in Ecclesia uident deesse quod PL ~18 ambiunt, hostes bonorum fiunt ; et non solum prauae semetipsos actioni insenmt sed etiam iustorum rectitudinem inflectere ad peruersa moliuntur. Aeterna quippe intueri negle40 gunt et appetitui temporalium mentís pusillanimitate succumbunt ; tantoque ab aetemis altius corruunt, quanto bona temporalia esse quasi sola suspicantur. His iustorum simplicitas displicet et cum occasionem perturbationis inueniunt, suam eos arripere duplicitatem suadent. 4S Vnde hoc quoque congruit apte quod subditur : 2,9 XX, 36. Dixit autem illi uxor sua : Adhuc pe,manss in simplicitate tua ? Benedic Deo et mo,e,e. Cuius enim speciem male suadens mulier tenuit, nisi quorumlibet carnalium in Ecclesiae sinu positorum qui quo uerbis s professae fidei intus sunt, eo bonos incorrectis suis moribus peius premunt. Nam minus fortasse nocuissent si non eos sancta Ecclesia introrsus admittens usque ad fidei cubile reciperet, quos dumper professam fidem recipit, sibi procul dubio paene ineuitabiles facit. Hinc est quod premente turba, una 10 Redemptorem nostrum mulier tetigit ; unde et isdem noster protinus Redemptor dicit : Quis me tetigit t Cui cum discipuli responderent : Turbae te comp,imunt et affligunt et dicis: Quis me tetigit ? Ilico adiunxit : T etigit me aliquis, nam ego noui uirtutem de me exisse. rs 37. Multi ergo Dominum comprimunt et una tangit, quia carnales quique in Ecclesia eum premunt a quo longe sunt ; et soli tangunt qui huic ueraciter humiles adiunguntur. Turba igitur premit, quia multitudo carnalium quo intus admittitur, grauius toleratur. Premit et non tangit, quia et importuna est 20 per praesentiam et absens per uitam. Nonnumquam enim

XX, 1/4 Lath., Egl. ~, 1 J ~ /q8.

11.12/13 Luc. 8, 45.

13/14 Luc. 8, 46.

32 sed]º"'· L quicquid L 34 rcdemptoris] sui adtl.L uideamur L 36 qui] P L, quia µ ccclesiam L 37/38 semetipso L 38 /39 inflcctere] inffecterct et L 40 appetitu P L 45 unde] de L XX, 3/4 quorumlibet) 0111. Lath. 9 inde uitabiles P prcmentem turbarn L 10/11 nostcr protinus redemptor] P L, redemptor noster protinus ~ µ 12 conprcmunt L, prcmunt &Is. affligunt] te add. L dicis] tu prae111.P, ci add.L 13 ego] P L V11J.g., et prae111. µ 17 huic) ci L 20 enim] 0111. L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, xx

139

prauis nos sermonibus, nonnumquam uero solis peruersis moribus insequuntur. Suadent namque aliquando quae tenent ; aliquando uero etsi non suadent, praebere tamen iniquitatis exempla non cessant. Qui igitur ad mala nos uel uerbis as uel exemplis illiciunt, profecto persecutores nostri sunt a quibus tentationum certamina sumimus, quae saltim in corde uincamus. 38. Sciendum uero est quia carnales in Ecclesia aliquando metu, aliquando uero audacia suadere peruersa contendunt ; ,.,,89 cumque ipsi uel pusillanimitate uel elatione deficiunt, haec iustorum cordibus infundere quasi ex dilectione moliuntur. Carnalem uidelicet mentem Petrus ante Redemptoris mortem resurrectionemque retinebat; carnali mente Saruiae filius duci suo Dauid adiunctus inhaeserat ; sed tamen unus fonni3' dine alter elatione peccabat. Ille quippe magistri mortem PL 619 audiens dixit : Absit a te, Domine, non erit tibi hoc. Hic uero iniurias ducis non ferens, ait : Numquid pro his uerbis non occidetur Semei, qui maledixit Christo Domini? Sed illi mox dicitur : Redi post me, satanas ,· et hic cum germano protinus 40 audiuit : Quid mihi et uobis, filii Saruiae, cur efficimini mihi hotlie in satan? Male itaque suadentes, angeli apostatae appellatione censentur, qui blandis uerbis ad illicita quasi diligentes trahunt. Valde uero deteriores sunt qui huic culpae non formidine, sed elatione succumbunt, quorum specialiter 45 beati Iob uxor figuram tenuit, quae marito suadere superba tua ? tentauit dicens: Adhuc pe,manes in simplicitate Benedic Deo et morere. Simplicitatem in marito redarguit, quod transitura cuneta despiciens, puro corde sola aeterna concupiscit. Ac si dicat : Quid simpliciter aeterna appetis et sosub malis praesentibus aequanimiter ingemiscis ? Excedens, aeterna despice et mala praesentia uel moriens euade. Sed electi quique cum praua intus a camalibus tolerant, quantae se formam rectitudinis ostendant, discamus ex uerbis uulnerati et incolumis, sedentis et erecti, qui ait :

'º

36 Matth. 16, 11. Reg. 19, u.

37 /38 II Reg. 19, 11.

39 Matth. 16, 1 ~.

40/4111

23 suadcant P 29 audacias L 30 ipse L 31 dclcctatione Bm. 33 mente] mcntis P, seras., 0111.L saruiac] uiac L 34 inhacscrat] 0111.L 36 uiro L 37 iniuriam Gal/. 38 christum o/. 39 me] 0111. L satanas] P L, satana µ hlc] 0111. L 39/40 protinus audiuit] P L, audiuit protinus '""'µ 40 cf6cicmini L mihi) hoc add.L 41 angeli] apostoli L 42/43 diligentes] blandientcs Bess. 48 transitoria L 49 hac L appcdcs L 53 quantc L, quanta Btss., quantam R1111ig.1 Val. ,dd. se] ex pra1111. Re111ig.1 Val. aliq. ,dd., in pra1111.T11r.Co111p.1 forma Bm. discamus]0111. L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXI

2,10

XXI, 39. Locuta es quasi una ex stultis mulieride manu Domini, mala bus. Si bona suscepimus quare non sustineamus ? Sancti uiri tribulationum bello deprehensi, cum uno eodemque tempore alios ferientes, atque , alios suadentes ferunt, illis opponunt scutum patientiae, istis iacula intorquent doctrinae. Atque ad utrumque pugnancli modum mira uirtutis arte se erigunt, quatenus et peruersa intus sapienter doceant et foras fortiter aduersa contemnant ; hos docentes corrigant, illos tolerantes premant. Insurgentes 10 namque hostes patiendo despiciunt, infirmantes uero ciues compatiendo ad salutem reducunt ; illis resistunt ne et alios subtrahant ; istis metuunt ne uitam rectitudinis funditus perdant. M. Videamus castrorum Dei militem contra utraque proeliantem. Ait : Fo,is pugnae, intus timares. Enumerat bella quae extrinsecus tolerat, dicens : Periculis fiuminum, periculis latronum, periculis ex genere, periculis ex gentibus, periculis in ciuitate, periculis in solitudine, periculis in mari, periculis in fa/,sis /ratribus. In hoc autem bello, quae contra aduersarium 20 spicula intorqueat, adiungat : In labore et aerumna, in uigiliis multis, in jame et siti, in ieiuniis multis, in frigore et nuditate. Sed inter tot certamina deprehensus dicat quanto uigiliarum rnunimine etiam castra custodiat. Nam protinus adiungit : PL 620 P,aeter illa quae extrinsecus sunt, instantia mea cotidiana, 2ssollicitudo omnium ecclesiarum. Ecce in se bella fortiter suscipit et tuendis se proximis misericorditer impendit. Narrat mala quae patitur, subiungit bona guae impartitur. Pensemus ergo cuius laboris sit, uno eodemque tempore foris aduersa tolerare, intus infirma protegere. Foris pugnas patitur quia 30 uerberibus scinditur, catenis ligatur; in tus metum tolerat "90 quia passionem suam non sibi, sed discipulis obesse formidat. Vnde et eisdem scribit dicens : Nemo moueatur in tribulationi.bus istis. !psi enim scitis quod in hoc positi sumus. Aliorum

1,

XXI, 1/3 Lath., Eg/. J, 158/159. 3/6 Taio, Smt. z, 19 (803D). 9/15 Taio,Sent. 2, 19(80JD). 1SIICor. 7, 5. 16/1911Cor. II, 26. 20/2111 Cor. 11, 27. 24/25 11 Cor. 11, 28. 32/33 I Thcss. 3, 3.

XXI, 1 de Lath.; cfr IX, 1 2 suscepimus] P V,,{g., suscipemus L, accepimus µ ; ifr IX, 2 3 bcllum L 4 una eudem qui L atque] P L Taio, 0111. µ 6 iacula intorqucnt) P L Taio, intorquent iacula ~ µ ad] 0111. L 6/1 pugnandi modum] pugna de malum L 8 contemnunt L 10 hostes] martyres add. Taio 10/11 despiciunt mq11t compatiendo] 0111. L per ho111oiotel. 11 et] 0111. Taio 14 militem] paulum apostolum add. Taio 15 foris inquit Taio ait] qui prat111.Bm. enumeret P L 19 quae] quod L 20 adiungit L 22 reprehensus L 27 impcrritur P 29 protegeret L 30 scindetur P, 11.111. ligatus P

'°"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXI

141

quippe casus in propria passione metuebat ne dum ipsum discipuli afflictum pro fide uerberibus agnoscerent, ftdeles se profiteri recusarent. O 'immensa. caritatis uiscera ; despicit quod ipse patitur et curat ne quid prauae persuasionis discipuli in corde patiantur. In se contemnit uulnera corporis et in aliis uulnera medetur cordis. Habent quippe hoc iusti pro4prium ut in dolore positi tribulationis suae, curam non deserant utilitatis alienae. Et cum de se aduersa patientes dolent, aliis necessaria docentes praeuident et quasi percussi quidam magni medici aegrotant. Ipsi tolerant scissuras uulneris, et aliis proferunt medicamenta sanitatis. Valde autem minoris 41 laboris est, aut docere cum nil toleras, aut tolerare, cum nihil doces. Vnde sancti uiri ad utraque se sollerter extendunt ; et cum tribulationibus fortasse feriuntur, sic exteriora bella suscipiunt ut sollicite cogitent, ne proximorum interiora lacerentur. Sic sancti uiri fortes in acie assistunt et illinc iaculis aduersantia pectora feriunt, bine scuto postpositos dehiles tuentur, atque ita utrobique uelocitate circumspectionis inuigilant ; quatenus et ante se audaces confodiant et post se trepidas a uulnere defendant. Quia igitur sancti uiri sic sciunt foris aduersa tolerare, ut intus etiam nouerint peruersa coru rigere, dicatur recte : Locuta. es qua.si una ex stultis Quia enim electis dicitur : Vi1'ilite1' agite et mulie,-ibus. con/01'tBtU1'co1'uest1'um, mentes carnalium quae fluxa Deo intentione deseruiunt, non immerito mulieres uouantur. ü. Si bona accepimus de manu Domini, mola 60 qua,-e non sustincamus ? Ac si dicat : Si ad bona aeterna tendimus quid mirum si temporalia mala sufferamus ? Haec autem bona sollicite Paulus inspexerat, quando illata aequanimiter mala tolerabat, dicens : Non sunt condignae passiones huius tempo,-is ad superuenturam glo,-iam quae reuelabitu,- in 61 nobis. In omnibus h'is non peccauit I ob labiis suis. Sancti uiri cum persecutionem foris intusque patiuntur, non solum in Dei iniuriis minime excedunt sed neque contra ipsos ,s

'º

46/53 Taio, Sent. z, 19 (804A). 53/58 Lath., Sent. h 160/164. Ps. 30, 2.5. 60/61 Lath., Egl. 3, 166/167. 63/64 Rom. 8, 18.

56/57

36 immcnsa] P LB,ss., immcnsae µ 37 persuasiones L 39 meditar L 41 dolant L 42 dolcntes L prouident Gal/. 43 ipse P, 'º"· 45 nil P 46 manyres Taio 48 bellas L ut] 0111. L 49 sancti] µ Taio, sic P &ss., 0111. L acie] bellandi add. Taio et] ut Taio illinc] in illa Tmo SOfcriant L positos post ,,..,,L 51 tucantur Taio 53 sancti ergo uiri Lath. 54 foras Lllth., prMltr Lath.1 ut] et L 55 recte) ergo prae111. L 58 dicuntur Lath. 59 si] aperte add.Lath. 65 labiis] in prae111. L 66 paciuntur intus qui L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXI-XXII

142

aduersarios contumeliosa uerba iaculantur. Quod dux bono- PL 621 rum recte Petrus admonet, dicens : Nemo uestrum patiatu'f 70 quasi homicida, aut Ju, aut maledicus. Maledicus enim patitur qui passionis suae tempore in sui saltim iniuria persecutoris effrenatur. Sed quia Redemptoris corpus, sancta nimirum Ecclesia ita pondus dolorum portat, ut humilitatis modum per uerba non n transeat, recte de hoc dolente dicitur : 2,10 XXII, 42. In omnibus his non peccauit I ob labiis 1,22 suis neque stultum aliquid contra Deum locutus est. 2,11 Igitu, autlientes tres amici Job omne malum quotl accidisset ei, uenerunt singuli de loco suo : Eliphaz s Themanites Baldad Suhites, et Sophar Naamathites. In praefatione huius operis diximus quia amici beati Iob, etsi bona ad eum intentione conueniunt, haereticorum tamen idcirco speciem tenent quia ad culpam indiscrete loquendo dilabuntur. Vnde et illis ab eodem beato Iob dicitur : Dispu-,,, 91 10 tare cum Deo cupio, prius uos ostentlens fabricato,es mendacii et cultores peruersorum dogmatum. Sancta itaque Ecclesia omni hoc tempore peregrinationis suae in afflictione constituta, cum uulnera sustinet, cum membrorum suorum lapsus dolet, insuper alios sub Christi nomine tolerat hostes Christi. Ad aug1 s mentum namque doloris eius, etiam haeretici in contentione conueniunt eamque quasi quibusdam iaculis, irrationabilibus uerbis figunt. 2,11 43. Bene autem dicitur : Conuenerunt de loco s110. Haereticorum quippe locus ipsa superbia est quia nisi prius in 20 corde intumescerent, ad prauae assertionis certamina non uenirent. Ita namque malorum locus superbia sicut est e contra humilitas locus bonorum. De quo per Salomonem dicitur : Si spiritus potestatem habentis ascenderit super te, locum tuum ne dimiseris. Ac si aperte dicat : Si tentatoris spiritum 2s contra te in aliquo praeualere consideras, humilitatem paeni69/70 I Pctri 4, 15.

XXII, 1/2Lath., Egl. ~' 169/170. 3/4Lath., Egl. J, 181/181. 18/22 Lath., Egl. ~, 18~/185. 23/24 Eccl. 10, 4.

9/11 lob

q, ~/4.

70 fur aut] 0111. L add. L dolcntcm L

73 nimarum L

74 portauit L

75 recte] autem

XXII, 5 baldad] ualdac P, baldac L, et add. µ V"~1 conucncrint Bm. 14/15 argumentum L 15 cius] ei L contemptione Gal/. 17 6gunt P L, transfigunt µ 18 conucncrunt] P L Corb.2Lath., uenerunt µ V"«· 22 locus] 0111. L Lath. 23 asccndcrit super te spiritus potcstatcm habentis "' P 25 in aHquo] aliquid L &ss. humilitatc L 25/26 paticntiae Corb., Co/b.Reg.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXII

1 43

tentiae non relinquas. Qui quia locum nostrum humilitatem paenitentiae dixerit, uerbis sequentibus ostendit, dicens : Quia curatio cessaref acietpeecata maxima. Quid enim est aliud humilitas lamenti, nisi medicina peccati ? Haeretici igitur de loco suo ueniunt quia contra sanctam Ecclesiam ex superbia mouentur. 44. Quorum peruersa quoque actio ex ipsa suorum nominum interpretatione colligitur. Dicuntur enim Eliphaz, Baldad, Sophar ; sicut et superius diximus, Eliphaz interpretatus 3J dicitur Dei contemptus. Nisi enim Deum contemnerent, nequaquam de illo peruersa sentirent. Baldad autem ue- PL 622 tustas sola. Dum enim uere uinci refugiunt et peruerso studio esse uictores quaerunt, nouae uitae conuersationem neglegunt, et ex sola uetustate est quod intendunt ; Sophar uero 40 speculam dissipans. Hii etenim qui in sancta Ecclesia siti sunt, Redemptoris sui mysteria fide uera humiliter contemplantur ; sed dum haeretici cum falsis allegationibus ueniunt, speculam dissipant, quia eorum mentes quos ad se attrahunt, ab intentione rectae contemplationis inclinant. 4J 45. Bene autem loca de quibus ueniunt congrua haereticorum actibus describuntur. Dicitur etenim Themanites, Suhites, Naamathites. Thema namque interpretatur Auster; Suhi, loquens; Naama, decor. Austrum autem uentum calidum esse quis nesciat ? Haeretici igitur quia ardentius appetunt sapere, soquasi plusquam necesse est, student calere. Desidia quippe torpori frigoris et rursum inquietudo immoderatae curiositatis, intemperato concordat calori. Quia ergo amplius quam debent, calorem sapientiae percipere appetunt, ah Austro uenire referuntur. Ab hoc calore immoderatae sapientiae , , mentes fidelium Paulus temperare curauerat, cum dicebat :

'º

28 Eccl. 10, 4. 29/31 Lath., Egl. h 185 /186. 32/40 Lath., Egl. ~, 34/35 Hicr., lnt. Hebr. No111., ed. de Lagarde, p. 59, 10. 36/37 Hier., Int. Hebr. No111.,ed. de Lagarde, p. 59, 16. 39/40 Hier., lnt. H,br. No111., ed. de Lagarde, p. 6o, 1. 43/49 Lath., Egl. J, 192./199. 47 Hier., lnt. ed. de Lagarde, p. 11, 2.2.; 15, 3; p, 2.7. 47/48 Hier., 1111.Hebr. Hebr. No111., No111., ed. de Lagarde, p. 6o, 4. 48 Hier., ]ni. Hebr. Nom., ed. de Lagarde, p. 42., 47. SS Rom. 12., 3. 187/191.

26 qui] 0111. L 27 patientiae Colb. 28 enim est] P L, est enim ~ µ 29 lamcntinis L 30 ueniunt] uini L 34 sicut et] P L, et sicut ~ µ interpractatur L 36 numquam Lzth. illo] P L Lath., eo µ 36/37 uctustas] interprctatur pra,111.µ 37/38 ucre 111q111quaerunt] 0111. Lath. 39 et] 0111. Lzth. 40 spccula L sancta] 0111. L 43 attrahunt] trahunt inclinantes Lath. 44 inclinant] dissipant Lath. 4S/46 congrua 111q11tdescribuntur] 46 artibus L enim L Lath. 41 hacrcticorum actibus congruunt Lath. teman L sui P, tis add.s./., s,d eras. SO quasi] 0111. L St corporis L, torporis Bm., al. frigori Bm., al. 54 rerefcrunt L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXII-XXIII

144

Non plits sapere quam oportetsape,s, sed sapere ad sobrietatem. Hinc est quod Dauid ualles salinarum percutit, quia uidelicet Redemptor noster suae districtionis examine in his qui de illo praua sentiunt stultitiam immoderati saporis exstinguit. 60 Suhi autem dicitur loquens. Calorem quippe non ut bene uiuant sed ut elate loquantur, habere desiderant. A Thema,,. 92 igitur et Suhi id est, acalore et loquacitate uenire referuntur, quia per hoc quod scripturarum se studiosos exhibent solius uerbis loquacitatis, non autem uisceribus caritatis calent. 6s Naama uero interpretatur decor. Quia enim docti non esse, sed uideri appetunt, ex eruditionis uerbis speciem bene uiuentium sumunt ; et per calorem loquacitatis in se imaginem ostendunt decoris, ut eo per decorem linguae peruersa facile persuadeant, quo foeditatem uitae sensus callide occultant. 70 Sed neque ipsa locorum nomina inordinata sunt narratione distincta. Prius enim Thema, postmodum Suhi, ac deinde Naama ponitur ; quia prius illos inordinatus calor accendit, nitor deinde loquacitatis erigit, et tune demum decoros hominibus hyprocrisis ostendit. 2,11 XXIII, 48. Condixerant enim ut pariter uenientes uisitarent eum et consolarentur. Condicunt sibi haeretici, quando praua quaedam contra Ecclesiam concorditer sentiunt ; et in quibus a ueritate discrepant, sibi in falsitate PL 62 3 s concordant. Omnes autem qui nos de aeternitate erudiunt, quid aliud faciunt nisi in peregrinationis nostrae nos afflictione consolantur? Haeretici autem, quia sanctam Ecclesiam sua docere desiderant, ad eam quasi consolantes appropinquant. Nec mirum quod qui aduersantium formam exprimunt, amici 10 nominantur, cum ipsi quoque traditori dicitur : Amice, tul quitl umisti ? Et diues, qui in inferni igne exuritur, ab Abraham filius uocatur ; quia etsi per nos mali corrigi neglegunt, 56 Rom. 11, ~57/S9 II Reg. 8, 1 J; Pat., 11 Rtg. 7 (7). 60 Hier., lnt. Htbr. No111.,ed. de Lagardc, p. 60, 4. 61/68 Lath., Egl. h 199/z.04. 65 Hier., 1111.Htbr. No111.,cd. de Lagardc, p. 41, 47. 71/74 Lath., Egi. ~' 104/2.07.

XXIII, 1/7 Lath., Egl. h 109/115.

10/11 Lath., Egl. ~, 215/2.16; Matth.

16, 50.

S6 sobrietatcm] prudcnci~ sublimitatcm L 57 uidclicct] 0111. Grtg. 58 suo Pat.PLµ, sua Pat.AF,tOW. 60 suhi] a prae111.Lath., P,-llllerLath.K 62 loquacitatc] a pratm. Lath. ( Lath.', s.J.),pratler Lath." 63 pcr usq11tcxhi65 ucro] om. Lath. qui Gal/. 69 scnsus] intrinsccus Rem.r bent] 0111.Lath. calliditate tdd. 71 postmodo L 72 ponitur] 0111. Lath. acccdit L, in corde add. edd. 74 hypocris L

XXIII, t cnim] sibi add.Lath. ,· ifr XI, 4 3 concorditcr] 0111. Lath. 6 afflictionc nos ~ Lath. 8 doccrc] doctrina &u. 11 quod L Lath.m:.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXIII-XXV

1 45

dignum tamen est ut a nobis non ex sua nequitia, sed ex nostra benignitate nominentur. 2,12 XXIV, 4:7. Cumque eleuassent p,ocul oculos suos, 110n cognouerunt eum. Haeretici quippe cum sanctae Ecclesiae facta considerant, oculos leuant, quia uidelicet ipsi in immo sunt et cum eius opera respiciunt, in alto sunt , sita quae cemunt ; sed tamen hanc in dolore positam non cognoscunt. Ipsa quippe appetit hic mala recipere ut possit ad aeternae remunerationis praemium purgata peruenire. Plerumque prospera metuit et disciplina eruditionis hilarescit. Haeretici igitur, quia pro magno praesentia appetunt, eam in 10 uulneribus positam non cognoscunt. Hoc namque quod in illa cernunt, in suorum cordium cognitione non relegunt. Cum ergo haec et aduersitatibus proficit, ipsi suo stupori inhaerent, quia per experimentum ignorant quae uident. 2,12 XXV, 48. Scissisque uestibus, sparserunt puluerem super caput suum in caelo. Sicut uestimenta Ecclesiae cunctos ndeles accipimus, unde et per prophetam dicitur : Omnibus his uelut ornamento uestieris ; ita haereticorum , uestes sunt omnes qui eis concorditer inhaerentes, illorum erroribus inuoluuntur. Habent uero haeretici hoc proprium, quod in eo gradu in quo de Ecclesia exeunt, diu stare non possunt; sed ad deteriora coticlie ruunt et sentiendo peiora in multis se partibus scindunt, atque a semetipsis plerumque 10 longius confusionis suae altercatione diuiduntur. Quia ergo hos quos suae perfi.cliaeadiungunt, adhuc in multa diuisione "93 dilaniant, dicatur recte quod amici qui ueniunt uestes rumpant. Ruptis autem uestibus corpus ostenditur, quia saepe scissis sequacibus, malitia eorum cogitationis aperitur; ut discordia dolos patefaciat, quos grauis prius concordiae culpa claudebat. 19. Puluerem uero in caelum super capita spargunt. Quid

1,

XXIV, 1/5 Lath., Egl. 3, 118/2.p. 2

9/11 Lath., Eg/. 3, 2.31/2.34.

XXV, 1/2 Lath., Egl. 3, 2.'5 /2.36. 4 Is. 49, 18. 17/23 Lath., Egl. 3, 2.39/2.43.

13/14 Lath., Et/ 3,

36/2 38.

14 nomincntur) P L.Bm. Corb.2Comp. Norm., al., amici praem. µ XXIV, t cumquc] cum autcm Lath. 2 quippe] L Bm. Lath., quique P µ 4 sunt) P L Lath., positi praem. µ 5 hanc] om. L Bm. dolorem P, corr. posita Bess. 9 autem Lath. eam] ecclesiam Lath. 10 hoc namque] 0111. Lath. 11 cogitatione Remig.r Co111p.1 T/al. Norm. eligunt Remig.1 Co111p.1 Val. Long. Nor111. 12 et) 0111. L XXV, 2 caclo] P L Lath., caelum µ V11~.; ifr XII, 4 4 ornamcntum L ccclcsia] eamesia L 9 a] ad L 10 altcrcationi L 13 ostendi L 14 eorum cogitationis] haereticorum Lath.

7 grado L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXV-XXVI

per puluerem nisi terrena intellegentia ? quid per caput, nisi hoc quod principale nostrnm est, mens uidelicet, designatur ? 20 Quid per caelum, nisi praeceptum supernae locutionis exprimitur ? Puluerem ergo super caput in caelo spargere, est PL 624 saeculari intellectu mentem corrumpere et de uerbis caelestibus terrena sentire. Diuina autem uerba plus discutiunt plerumque, quam capiunt. Super capita igitur puluerem spargunt quia in praeceptis Dei per terrenam intellegentiam ultra suarum mentium uires enituntur. 2,13 XXVI, 58. Seae,untque cum eo in terra septem tliebus et septem nocti bus. In die quae uidemus agnoscimus ; in nocte autem aut caecitate nil cemimus, aut dubietate caligarnus. Per diem itaque intellegentia, per noctem , uero ignorantia designatur. Septenario autem numero summa uniuersitatis exprimitur. Vnde et non amplius quam diebus septem, omne hoc ternpus transitorium consummatur. Quid est ergo quod amici beati Iob consedere ei septem diebus et septem noctibus referuntur, nisi quod haeretici uel in his in 10 quibus uerum lumen intellegunt, uel in his in quibus ignorantiae tenebras patiuntur, quasi infirmanti sanctae Ecclesiae se condescendere simulant, eique sub blandimentorum specie dolos deceptionis parant ? Et quamuis uel in his quae intellegunt, uel in his quae intellegere non possunt, elationis typo turgidi, magnos se apud semetipsos existimant, nonnumquam tamen sanctae Ecclesiae se specietenus inclinant et dum uerba molliunt, uirus infundunt. In terra ergo consedere, est aliquid de imagine humilitatis ostendere, ut dum humilla exhibent, persuadeant superba quae docent. 20 i1. Potest uero per terram ipsa. etiam Mediatoris incamatio designari. Vnde et ad Israel dicitur : Altar, de ter,a fadetis milK. Altare enim de terra Deo facere, est in incamationem

2,

1,

XXVI, 1/2Lath., Egl. h 2.56/257. 4/12Lath., Egl. J, 2.57/265. 17/18 18/19 Lath., Egl. 3, 268. 20/21 Lath., Egl. h Lath., Egl. 3, 16s /z.66. 2.67. 21/27 Pat., Ex. 2.7 (~o). 21/22 Ex. 20, 14.

20 qui P, corr.a.111. 26 nituntur L

21 caelo] P L, caelum Lath. µ; ifr l. 2

aspargerc P

XXVI, 1 terram L 2 die] diebus L 3 nihil L 4 itaque] 0111. Lath. intellegenciam L 7 /8 am.ici ergo bcati iob Latb. 8 ci] 0111. L 9 alt. in] 0111.L Lath.x tOalt. in] 0111.L 11 infirmitati Bm. 12condiscende L speciem P, 13 deceptioncs (de s./.) P, a.m., deccptioris L 14 typho Corb.22 16 se] P L Bess.,0111.µ 17 autcm Latb. 19 pcrsuadent L superbia L 20 uero] 0111. Lath. ctiam] 0111. Lath. 20/21 incamacio21 designare L et] 0111.P facias L 22domino L cnim)0111. nc L Pat. incamacione L Pat.L

'°"·

Digitized by

Go ogle

'º"·

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXVI-XXVII

1 47

Mediatoris sperare. Tune quippe a Deo nostrum munus accipitur, quando in hoc altari nostra humilitas id est, super dominica.e incarnationis fidem posuerit quicquid operatur. In altari ergo de terra oblatum munus ponimus, si actus nostros dominica.e incamationis fide solidamus. Sed sunt nonnulli haeretici qui factam Mediatoris incarnationem non denegant, sed aut de diuinitate quam est aliter aestimant, aut in ipsa 30 nobis incamationis qualitate discordant. Qui ergo ueram nobiscum incarnationem Redemptoris perhibent, quasi cum lob in terra pariter sedent. Septem uero diebus et septem noctibus in terra consedere describuntur quia uel in hoc quod aliquid de plenitudine ueritatis intellegunt, uel in hoc quod ,s suae stultitiae tenebris excaecantur, incarnationis mysterium negare non possunt. Cum beato ergo lob in terra sedere, est ueram Redemptoris carnem cum sancta Ecclesia credere. 52. Aliquando uero haeretici contra nos etiam suppliciis "' 94 saeuiunt, aliquando nos solis uerbis insequuntur, aliquando PL 62i 40 quietos lacessunt, aliquando autem si nos tacentes uideant, quiescunt; et mutis amici sunt loquentibus aduersantur. Vnde quia beatus lob necdum ad illos aliquid disserens dixerat recte adiungitur : Et nemo loquebatu-r ei uerbum. Tacentes enim aduersarios habemus si uerae fidei filios prae.., dica.ndo generare neglegimus. Si autem recta loqui incipimus, gra.ues mox contumelias ex eorum responsione sentimus ; protinus in aduersitate prosiliunt et contra nos in uocem doloris erumpunt, quia uidelicet metuunt ne corda quae in inñmis pondus stultitiae aggrauat, ad altum uox recta loquentis trahat. Quia ergo, ut diximus, mutos nos aduersarii diligunt, loquentes oderunt, recte apud tacentem Iob dicitur : 2,13 XXVII, 53. N emo loquebatu-r ei uerbum. Nonnumquam tamen cum per torporem inertia fidelium corda considerant, erroris semina spargere loquendo non cessant. Cum uero mentes bonorum uident alta sapere ad patriam reditum

2,

'º

36/37 Lath., Eg/. ~, 2.69/2.70. Lath., Egl. 3, 2.75/2.76. XXVII,

t Lath., Egl.

43/45 Lath., Eg/. h 2.72./274.

51/52

J, 2.77.

23 nostrum munus] P L, nostro munus Pat., munus nostrum ,..,,µ Pat.P 24altarcP LPat.F·"'"·•L 26altarcP LPat_FPL 30nobis] P L,apratm. µ 32 sedct L uiro L 37 sanctc ccclcsi~ L 40 lacessiunt P L mdd. 111allrin., lasccssiunt Bm. 42 dcscrcns L 43 adiungitur] P L Bm., subiungitur µ 47 aducrsitatc] P L, aducrsitatcm µ ncc L 52 iob] 0111. L Pat. XXVII, 2 inertiae L ,dd.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXVII-XXVIII

, quaerere, de aerumna huius exsilii strenue dolere, circumspectione sc,llicita linguam frenant, quia uident quod contra corda dolentium incassum loquentes citius obmutescant. Vnde et recte cum diceretur : N emo lo quebatu1' ei ue1'bum, mox causa silentii subinfertur, cum dicitur : 2,13 XXVIII, 54:. Videbant enim dolo,-em esse uehementem. Cum enim amoris Dei dolor uehemens corda nostra transfigit, passim praua loqui aduersarius metuit, quia uidet quod intentam mentem lacessens, non solum ad peruersitatem , trahere non ualet, sed per excitatam forsitan et quos tenuerat, perdet. 55. Fortasse aliquos mouet nos haec ita dixisse quod quae bene ab amicis gesta sunt, male ab haereticis gerenda signiftcent. Sed sic plerumque res quaelibet per historiam uirtus 10 est, per significationem culpa ; sicut aliquando res gesta in facto causa damnationis est in scripto autem prophetia uirtutis. Quod uerum citius ostendimus si unum sacrae scripturae testimonium ad utraque adprobanda proferamus. Quis namque audiens, non solum fidelium sed ipsorum quoque infide1slium, non omni modo detestetur quod Dauid in solarium deambulans, Bersabee Vriae concupiscit uxorem ? Quem PL 626 tamen a proelio reuertentem ire ad domum admonet pedes lauare. Qui protinus respondit, dicens: Á'TcaDomini sub peUibus est et egoin domo mea 'Tesquiescam.Quem Dauid ad mensam 20 propriam suscipit eique epístolas per quas morí debeat, tradit. Cuius autem Dauid in solarium deambulans typum tenet nisi eius de quo scriptum est : J n sole posuit tabe1'naculumsuum i Et quid est Bersabee ad se perducere nisi legem litterae, carnali populo coniunctam, spiritali sibi intellectu sociare ? Ber21 sabee enim puteus septimus dicitur, quia nimirum per cogniXXVIII, 1/6 Lath., Egl. 3, 278/283. 9/66 Pat., 2 Rtg. 8 (8). 18/19 2 Reg. 11, 11. 22 Ps. 18, 6. 24/'25Hier ., lnt. Hebr. No111., ed. de Lagardc, p. 3, 20; 3 5' J.

S huius]

0111.

P

1 obmutescunt L

9 dicitur] contra add.L

XXVIII, 1 dolorem] eius add. Lath. 1 Gil. Gms. Ro111. 1/2 uchcmcntcm 4 laccssicns P Bess.,odd.111llllri11. Lath. 5 ualcat Btss. esse "' P Lath. 1 exercitationcm Bus., cxercitam 11el.edd. forsitan] fortam L, sapicntiam add. edd. et quos] quis L 9 sed sic] sacpc Pat. 11 factum L 12 citius] essc praem. .Bess.Patt., .. ostendimus] P L Pat., ostcndcmus µ unu L 13 adprobanda] P Pat .. Al L, comprobanda Pat.P, probanda L µ 14 non 11sq11t in6delium] om. L per homoiotel. in6dclium] factum iuxta (iusta B111.) historiam add. Bess.Gms. 15 tcstctur P, a.111. solarium] P L Pat., solario Pal.e,-, µ 18 dei Pat., pratler Pat.C 20 suscipit P L Pa0-4, suscepit Pat.µ 21 solarium] P Lath., solario Lµ Pal.eµ 23 ad se] 0111. L 25 qui L

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXVIII

1 49

tionem legis, infusione spiritalis gratiae, perfecta nobis sapientia ministratur. Quem uero Vrias nisi iudaicum populum signat ? Cuius nomen interpretatum dicitur lux mea Dei. Iu- ,.,.95 daicus autem populus quia de accepta legis scientia extollitur, 30 quasi de Dei luce gloriatur. Sed huic Vriae Dauid uxorem abstulit sibique coniunxit, quia uidelicet manu fortis, quod Dauid dicitur, in carne Redemptor apparens, dum de se spiritaliter loqui legem innotuit per hoc, quod iuxta litteram tenebatur, hanc a iudaico populo extraneam demonstrauit sibique ,, coniunxit, quia se per illam praedicari declarauit. Vriam tamen ad domum ire Dauid admonet, pedes lauare quia incarnatus Dominus ueniens iudaico populo praecepit ut ad conscientiam redeat et sordes operum fletibus tergat, ut spiritaliter mandata legis intellegat, et post tantam duritiam prae40 ceptorum, fontem baptismatis inueniens ad aquam post laborem recurrat. Sed Vrias qui arcam Domini esse sub pellibus meminit, respondit quod domum suam intrare non possit. Ac si iudaicus populus dicat : Ego mandata Dei in sacrificiis carnalibus uideo et redire ad conscientiam per spiritalem intelle4S gentiam non requiro. Quasi enim arcam esse sub pellibus dicit qui praecepta Dei non nisi ad exhibendum ministerium sacrificü carnalis intellegit. Hunc tamen etiam redire ad domum nolentem Dauid ad mensam uocat, quia quamuis iudaicus populus ad conscientiam reuerti contemnat, ei tamen Redemptor ueniens mandata spiritalia praedicat dicens : Si crederetisM oysi, crederetisf Msitan et mihi, de me enim ille scripsit. Legem itaque iudaicus populus tenet, quae eius diuinitatem loquitur cui isdem populus credere dedignatur. Vnde et Vrias ad loab cum epistolis, ex quibus occidi debeat mittitur, quia idem ipse ,, iudaicus populus legem portat qua conuincente moriatur. Dum enim mandata legis retinens implere renititur, ipse nimirum defert iudicium unde damnetur. Quid ergo per factwn istud Dauid scelestius ? Quid Vria mundius d.ici potest ? Sed rursus, per mysterium, quid Dauid sanctius, quid Vria infide- PL 627 6o lius inuenitur, quando et ille per uitae culpam, prophetiae

'º

28 Hier., Int. Hebr. Nom., cd. de Lagarde, p. 40, 14.

50/51 Ioh. 5, 46.

26 infusiones L 28 interpretatur diccns L lcx Gil. deus Gms. Pat.P 30 uriae] 0111. Pat. pra,ter Pat.ll 31 manus L 32 loquitur Bm. 3S predicar L 37 praecipit P L Pat.cLP 38 tergat ftctibus ,..,,L 4}:J;ui] quam L 42 posset P, '°"·a.111. 46 exhibendo L ad] 0111.Pat.AFPL, a,n. sacrificium L 50 moyse L 51 ita qui L 53 populus] P in 111arg. 55 qua] a L 56 nitjtur L 57 deffcrrur ~ 58 isto L 59 sanctius] Re,,,ig.Corb.2Pat.cLAf, sacratius Val. Pat.P 60 sanctus L, sacrius R,111. prophetiac] P L &ss. Corb.2Co/lJ.R,g. Pat. Gil. G11Ss. Pat.F, prophcticc al., in prophctia tell.µ, prophetia Pat.LAP, prophctiam Pal.e

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXVIII-XXX

150

signat innocentiam ; et iste, per uitae innocentiam, in prophetia exprimit culpam? Non ergo incongrue per ea quae bene ab amicis lob gesta sunt, male ab haereticis gerenda signantur dum uirtus sacri eloquii sic transacta narrat, ut uentura ex6s primat; sic in factorem approbat ut ei in mysterio contradicat ; sic gesta damnat ut haec mystice gerenda persuadeat. 58. lgitur quia allegoriae mysteria membratim enodantes expleuimus, nunc moralitatis intellegentiam raptim tangentes exsequamur. Ad obscuriora quippe disserenda mens prope70 rat ; et si apertis diu inuoluitur, clausa ut dignum est, pulsare praepeditur. Saepe antiquus hostis postquam menti nostrae temptationum certamen inflixerit, ab ipso suo certamine ad tempus recedit, non ut malitiae illatae finem praebeat sed ut corda quae per quietem secura reddiderit, repente rediens n facilius inopinatus irrumpat. Hinc est quod ad tentandum beatum uirum iterum redit, eiusque cruciatus expetit, quem tamen ei superna pietas retinendo concedit, dicens : 2,6 XXIX, 57. Eccs in man.u tua est, tantum animam illius se,ua. Sic quippe nos deserit ut custodiat; sic custodit ut tamen permisso temptationis articulo statum nobis ,,.96 nostrae infirmitatis ostendat. Qui mox a facie Domini exiit s atque a planta pedis usque ad uerticem acceptum feriendo uulnerauit, quia nimirum cum licentiam percipit, a minimis incipiens, atque usque ad maiora perueniens, quasi omne corpus mentis illatis temptationibus lacerando transfigit. Sed tamen ad animam feriendo non peruenit quia cunctis cogitatio10 nibus interior, inter ipsa uulnera delectationum quae suscipit, arcani propositi intentio resistit ; ut quamuis delectatio mentem mordeat, deliberationem tamen sanctae rectitudinis usque ad consensus mollitiem non inflectat. Debemus tamen per asperitatem paenitentiae ipsa delectationum uulnera tergere 1 s et censura districtionis rigidae, si quid fluxum emanat in cogitatione, mundare. Vnde bene mox subditur : 2,8 XXX, 58. Quia testa saniem ,adebat. Quid enim per testam nisi uigor districtionis ; quidª per saniem nisi fluxus

º"'·

62/64non NJqMtdum] Pal. 63ad (pr.J.) L iob] 0111. P 64uirtus] namque add.Pal. 66 gesta) rcm gcstam Bm. mysticac P 67 cnodantes] timendo tractes L 69 /70 reperat L 70 clignam L 71 quam mente 72 ad] et L 73 illatae] P L, 0111. µ L, post (s./.) quamuis mentis Bm. XXIX, t tantum] utprae111. L, uerumtamen Bus. 2nos] P L, illcprae.w.µ 4 exsiuit L S uerticem] eius add.Bess. 6 qui Bm. pcrpit L, perccpit Bm. 7 atque] 0111.L 8 menti G,us. 12 sanctae]0111. L 13 molliciam L dcbcrimus P, 'º"· 15 ut P, co". fluxu L 17 bcne] ne L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXX

151

illicitae cogitationis accipitur ? Percussi ergo testa saniem PL 628 radimus, cum post pollutiones cogitationis illicitae nosme' tipsos aspere diiudicando mundamus. Potest etiam testa fragilitas mortalitatis intellegi. Testa ergo saniem mundare, est mortalitatis cursum fragilitatemque pensare et putredinem miserae delectationis abstergere. Nam dum quisque considerat, quam citius caro ad puluerem redeat, festine superat 10 hoc quod se de carne intus turpiter impugnat. Cum ergo ex tentatione praua mentem cogitatio influit, quasi ex uulnere sanies decurrit. Sed citius sanies tergitur si in consideratione nostra fragilitas quasi in manu testa teneatur. 59. Neque enim paruipendenda sunt quae, quamuis usque ad effectum non pertrahunt, tamen illicite in mente uersa.ntur. Hinc est quod quasi a uulneribus Redemptor saniem radere uenerat, cum dicebat : Audistis quia dictum est antiquis : Non moechabe,is. Ego autem dico uobis quod si quis uitlerit mulierem ad concupiscentlum eam, iam mot1chatus est 20 eam in corde suo. Sanies itaque tergitur, cum culpa non solum ab opere sed etiam a cogitatione resecatur. Hinc est quod Ierobaal cum a paleis frumenta excuteret, angelum uidit ad cuius imperium protinus haedum coxit, quem super petram posuit et ius carnium desuper effudit ; quae angelus uirga tetigit, eaque ignis exiens de petra consumpsit. Quid est enim frumentum uirga caedere, nisi rectitudine iudicii, a uitiorum paleis uirtutum grana separare ? Sed haec agentibus angelus apparet quia tanto magis Dominus interiora denuntiat, quanto se stud.iosius homines ab exterioribus purgant. Qui occidi 30 haedum praecipit, id est omnem appetitum nostrae camis immolari carnesque super petram poni, et ius carnium desuper fundi. Quem alium signat petra nisi eum de quo per Paulum dicitur : Petra autem erat Christus. Carnes ergo super petram ponimus, cum corpus nostrum in Christi imitatione cruciamus. ,, Ius etiam carnium desuper fundit qui in conuersatione Christi ipsas a se etiam carnales cogitationes exinanit. Quasi enim

1,

ª'

XXX, 17/20 Matth. 5, 17/28. 33 I Cor. 10, 4.

11 /12.19/ z 1.

22/47 Pat., l11d.1 ( 1 ). 22/25 Iud. 6, 33/38 Taio, Stnt. 4, (928B).

1,

XXX, 4 cum] cum L pollucionis L S post L 7 monalitatis] fragilitatisquc L 14 praui L usque] usum L humanac add. Bm. s./. 15 in mente]º"'· L 16 a] 0111. L redemptor] P L, noster add. µ 18 antiquis] in prophctis add. L 19 mulicrcm ad concupiscendum eam uidcrit "'-'L est] P, s.J.a.111. 22 hizcrobachal L, gedeon G,m. Rom. Pat. 23 coxit) coxia L 24 et ius] eiectus L 2S eamque Bess. 26 frumenta Btss. 29 studiosus L 33 petram] 0111. L 34 cum] dum Taio cruciamur L 35 camalium L fundimus Bm. 35/36 qui MS(Jut cxinanit] qui per bonac conucrsationis uotum ipsas a se etiam carnales cogitationcs cxpellit Taio 36 ipsc L, ipsi B,ss. cxinanimus &ss., cxinaniuit Pat: 4 F, cxinaniunt Pat.P

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXX-XXXI · res ex carne liquida in petra funditur, quando mens et a cogitationum carnalium fluxu uacuatur. Quae tamen mox angelus uirga tangit quia intentionem nostram nequaquam "97 40 potestas diuini adiutorii deserit. De petra autem ignis exit, et ius carnesque consumit quia afflatus a Redemptore spiritus, tanta cor nostrum flamma compunctionis concremat ut omne quod in eo est illicitum et operis et cogitationis exurat. Quod ergo illic est ius in petra fundere, hoc est hic saniem testa 4S mundare. Perfecta enim mens sollerter inuigilat ut non solum peruersa agere renuat, sed omne etiam quod in se per cogitationes turpiter liquatur tergat. Sed saepe de ipsa uictoria bel- PL 62 9 lum oritur ut cum immunda cogitatio uincitur, uictoris animus elatione pulsetur. Sic ergo mentem necesse est per munditiam soerigi ut tamen sollicite debeat in humilitate substemi. Vnde et cum de sancto uiro diceretur: Testa saniem radebat, protinus apte subiungitur : 2,8 XXXI,80. Setlens in sterquilinio. Insterquilinioquippe sedere est uilia de se quempiam et abiecta sentire. In sterquilinio nobis sedere est ad ea quae illicite gessimus mentis oculos paenitendo reducere, ut cum ante nos peccatorum s stercora cernimus, omne quod in animo de elatione surgit inclinemus. In sterquilinio sedet qui infirmitatem suam sollicitus respicit, et sese de bonis quae per gratiam perceperit, non extollit. An non apud se in sterquilinio Abraham sederat qui dicebat : Loquar ad Dominum meum, cum sim puluis et 10 cinis ? Aperte enim cernimus in quo se apud se loco posuerat, qui puluerem se ac cinerem, etiam dum cum Deo loqueretur, aestimabat. Si igitur ita se despicit, qui usque ad honorem diuinae collocutionis ascendit, sollicita intentione pensandum est qua poena illi feriendi sunt, qui et ad summa non proficiunt, 1set tamen de minimis extolluntur. Nam sunt nonnulli qui cum parua agunt, de semetipsis magna sentiunt; in altum mentem subleuant et praeire se ceteros uirtutum meritis putant. Hi 40/43 Taio, Sen/. 4,

13

(928B).

XXXI, 9/10 Gen. 18, 17.

15/27 Taio, Sen/.

1,

18 (758B/C).

37 res] P L Flor. Gn-111.Pat., ius µ Taio, 0111.Pat.P, Pao liquidum Gil. Gws. Rom. petra] P L Pal., pctramµ Taio mensc L et]0111.LBm. 37 /38 a cogitationc camalium fluxuum Taio 40 ctcnim Taio 40/41 exiet cius carnis consumserit L 42 non crcmat L 43/45 ali. quod 111t¡11t mundarc] 0111. Pat. 44 ius] eius L petram µ alt. est] o,,,. P L 47 de] ex P 47/48 bellum] lux L 50 indc beat L 52 apcrtc P L XXXI, 2 de se quempiam] quapiam ,dd.re,. 5/6 omne IIS(Jllt inclincmus] om. L 12 si] se L 14 p~~ L 15 extolluntur] se prae111. L nam] 0111. Taio 16 praua L 17 se ccteras] cetcra sunt L hii P

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXXI

153

nimirum apud se introrsus humilitatis sterquilinium deserunt et elationis fastigia ascendunt ; illum uidelicet imitantes qui 20 primus se apud se extulit, sed eleuando prostrauit ; illum imitantes qui accepta conditionis dignitate contentus non fuit dicens : In caelum conscendam, super astra caeli exaltabo solium meum. Vnde et male ei coniuncta Babylonia, id est confusa multitudo peccantium, dicit : Sedeo rsgina et, uidua 2J non sum. Quisquis ergo introrsus intumescit, in altum se apud semetipsum posuit. Sed eo se grauius in infimis deprimit quo de se infima ueraciter sentire contemnit. Sunt uero nonnulli qui nil quidem uirtutis agere student, sed tamen cum alios peccare conspiciunt, iustos se in eorum comparatione suspi30 cantur. Neque enim corda omnium una uel similis culpa transfigit. Hunc namque superbia illaqueat, illum forsitan ira supplantat, hunc auaritia cruciat, illum luxuria inflammat. Et plerumque contingit ut is quem superbia deprimit alium respiciat qualiter ira succendat ; et quia se ira non citius JJ instigat meliorem iracundo iam deputat, atque apud semetipsum quasi de iustitia extollitur, quia pensare neglegit uitium quo grauius tenetur. Plerumque contingit ut is quem PL 630 auaritia sauciat, alium in luxuriae uoragine mersum cernat. Et quia se a pollutione carnali alienum respicit, quibus ipse "'98 40 sordibus spiritalis uitii intrinsecus polluitur non attendit ; dumque in alio pensat malum quod ipse non habet, in se neglegit considerare quod habet sicque fit, ut dum ad aliena düudicanda mens ducitur, proprii iudicii lumine priuetur; et eo durius contra aliena superbiat quo sua neglegentius ignorat. 61. At contra hi qui ad alta uirtutum surgere ueraciter appetunt, cum alienas culpas audiunt, mox cor ad proprias reducunt ; et tanto rectius illas diiudicant quanto uerius istas deplorant. Quia igitur electus quisque in infirmitatis suae consideratione se comprimit, dicatur recte quod uir sanctus in sosterquilinio dolens sedet. Qui enim uere se humiliat, continuae

4,

'22/23Is. 14, 13. 2s, 6; 48,

11 ;

23/24 Hier., In/. Hebr. Nom., ed. de Lagarde, p. 24/25 Is. 47, 8 (iuxta LXX).

3,

18;

72, 20; 80, 15.

20 prius L pr. se] 0111. L 23 unde 11squt ei] apostatae 19 et] om. L male ei] P L, ci male ,.,.,,.. µ 26 infirmis L quod L 27 angelo Taio grauitcr L contcmsit L uiro L 28 nil] P, nihil Lµ 29 uis L 30 nequi L 31 nam qui L 32 hunc] P L, autem add.µ illum] P L, uero add.µ 33 contigit L 34 qualiter] quem aliter L succindit L et] 0111. L 3S iracundo] se pra,111. Bess. deputat] P L Bm., reputat µ 36 negit L 37 graus L contingit] cnimpra,111. &ss. 39pullucioncm L 41 dum 42 ncgregit L 4S at] 0111.L 46 cor ad] contra L 48 dcplorcnt qui L L in] 0111. P SO continuo L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXXI-XXXII

1 54

considerationis oculo, quibus circumseptus sit delictorum sordibus proficiens pensat. Sciendum uero est quia plerumque in prosperis importuna tentatione mens tangitur ; sed tamen aliquando et aduersa exterius patimur et intus tentationis ss impulsu fatigamur, ut et carnem flagella crucient et tamen ad mentem carnalis suggestio inundet. Vnde et bene post tot beati Iob uulnera, adhuc subiuncta sunt etiam male suadentis uxoris uerba, quae ait : 2,9 XXXII, 6Z. A dhuc permanes in simplicitate tua ? Benedic Deo et morers. Vxor quippe male suadens est carnalis cogitatio mentem lacessens. Saepe enim ut clictum est, et foris flagellis atterimur et intus carnali suggestione s fatigamur. Hinc est enim quod Ieremias deplorat, dicens : Foris interficit gladius et d,omi mors similis est. Foris enim gladius interficit cum nos exterius feriens uindicta configit. Sed domi mors similis est quia et flagella quidem sustinet, et tamen intus conscientia a tentationis sordibus munda non 10 est. Hinc Dauid ait : Fiant sicut pu.luis ante faciem uenti et angelus Domini a'{ftigens eos. Qui enim in corde suo aura tentationis rapitur quasi ante uenti faciem puluis eleuatur. Et cum ínter haec diuina districtio percutit, quid aliud quam angelus Domini affligit ? 1s 83. Sed haec ali ter aguntur a reprobis, aliter ab electis. Illorum namque corda ita tentantur ut consentiant. Istonun uero, tentationes quidem suscipiunt sed repugnant. Illonun mens delectabiliter capitur ; et si ad tempus quod male suggeritur displicet sed postmodum per deliberationem libet. Isti 20 uero sic tentationum iacula excipiunt, ut semper resistendo fatigentur ; et si quando usque ad delectationem tentata mens rapitur, ipsam tamen citius subreptionem suae delectationis PL 631 erubescunt et forti censura redarguunt quicquid intra se exsurgere carnale deprehendunt. 2s Vnde et bene mox subditur : S2/S6 Taio, Sent.

2.,

15 (814C).

XXXII, 10/24 Pat., Ps. 50 (n).

10/11 Ps. ~4, 5.

St circumspcctionis al., circumscriptus Rtm.1 0111. Taio 54 pr. et] 0111. P S5 fatimur L

uero]

56 ad]

0111. Bm.

inundat L

3 lacessiens P L Bm. XXXII, 2 morire L 0111. L 7 conficit L 9 a] 0111. L Lµ V,,lg. 11 c~im] 0111. Pat. 12 leuatur L faciem uenti Pat.I-Pµ. 16 iustorum L Beis., al. postmodo L iusti L Bus. 20 tacionum L 2S subditur] P L, subiungitur µ

dicens]

Digitized by

dilectorum L, co". S2 et ut "' L cruciant L

Go ogle

enim] P L, eten.im µ S 10 sicut] P Pat., tamiuam uenti faciem] P L Pat. A µ, 18/19 surgerctur L 19 'JJ)/22ut lllf/1# rapitur] 0111. L

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXXIII-XXXIV

1 55

2,10

XXXIII, M. Locuta es quasi una ex stultis mulieribus. Si bona accepimus ds manu Domini, mala ? Dignum quippe est ut sancta quare non sustineamus mens spiritali correptione comprimat, quicquid apud se car' nale insolenter immurmurat, ne caro aut loquens aspera ad impatientiam illam pertrahat, aut loquens blanda ad libidinis fluxa dissoluat. Censura igitur uirilis, illicitae cogitationis suggestionem redarguens, dissolutam turpitudinis mollitiem reprimat clicens: Locuta es quasi, una ex stultis mulie10 ribus. Et rursum consideratio munerum cogitationis asperae,.,, 99 impatientiam refrenet, dicens : Si bona accepimus de manu Domini, mala quare non sustineamus ? Quisquis autem subigere uitia appetit et ad aeterna internae retributionis culmina, uerae intentionis gressibus tendit, quo 1smagis uallari se uitiorum bello undique conspicit, eo se uirtutum armis robustius accingit ; et tanto minus iacula metuit quanto contra haec uenientia fortiter pectus munit. 85. Sed plerumque dum contra hoc tentationum bellum fulciri magnis uirtutibus nitimur, quaedam se nobis uitia sub 20 specie uirtutum tegunt et quasi blanda ad nos facie ueniunt ; sed cuius aduersitatis sint discussa sentiuntur. Vnde et amici beati Iob quasi pro consolatione conueniunt, sed in contumelias erumpunt, quia insidiantia uitia uirtutum faciem sumunt sed hostili inuectione nos feriunt. Nam saepe immoderata ira, 2s iustitia, et saepe diswluta remissio, misericordia uult uideri. Saepe incautus timor humilitas, saepe effrenata superbia appetit libertas apparere. Ad consolandum ergo amici ueniunt sed ad increpationis uerba dilabuntur, quia nimirum uitia uirtutum specie palliata, blanda quidem superficie in30 cohant, sed aspera nos contrarietate perturbant. Bene autem dicitur : 2,11 XXXIV, 88. Contlixerant snim sibi ut pariter uenientes uisitarent eum. Vitia quippe sibi sub uirtutum praetextu condicunt quia sunt quaedam quae aduersum nos inter se quadam conuenientia coniunguntur, sicut superbia et , ira, remissio et timor. Vicina namque estira superbiae, remissio timori. Condicendo ergo ueniunt quae contra nos sibi ex

XXXIII, t insipicntibus al. 2 accipimus P, 'º"·, accipcmus L male 5 oc] ncc L 6 illam] 0111.L supcrtrahat L 11 accipimus P, 'º"·, L 13 actema intemac] P µ, actcmae L Bess.Gal/. 14 uera intencione 21 sint) 0111. L sentiuntur] 0111. L 22 consolacioncm L grcssus L 23 qua insidiant L 25 misericordiam P, ,orr. 29 pallcant a L L

XXXIV, 3/4 quac #Jf/111quadam] 0111. L p,r ho111oiote/. 3 aduersus P 4 conucncia L sicut] 0111. L 5 uicinamque L 6 conueniunt Bess. qui

L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER 111, XXXIV-XXXVI

quadam prauitatis cognatione sociantur. Sed si aerumnam nostrae captiuitatis agnoscimus, si ex amore aeternae patriae in intimis dolemus, uitia quae male laetis subripiunt, bene 10 tristibus praeualere non possunt. Vnde et bene subd.itur : 2,12 XXXV, 87. Cumque eleuassent p,ocul oculos suos, non cognouerunt eum. Afflictos enim nos uitia minime cognoscunt quia triste cor mox ut pulsauerint, reprobata resiliunt ; et quae nos laetos quasi nouerant quia penetrabant, , maerentes cognoscere nequeunt, quia ipso nostro rigore franguntur. Sed antiquus hostis quo in eis fortiter deprehendi se conspicit, eo illa sub uirtutum imagine altius abscondit. Vnde subditur : 2,12 XXXVI, 88. Et exclamantes plo,auerunt scissisque uestibus sparse,unt pulue,em super caput suum in caelo, et sede,unt cum eo in ter,a septem diebus st septem noctibus. Signatur enim pietas per ploratum, s discretio per scissionem uestium, affectus operum per puluerem capitum, humilitas per sessionem. Aliquando enim pium quid hostis insidians simulat ut ad crudelitatis tenninum deducat ; sicut est cum plecti per disciplinam culpam prohibet, quatenus quae hic non reprimitur, gehennae igne feriatur. 10 Aliquando discretionis imaginem oculis obicit et ad indiscretionis !aqueos perducit ; sicut est cum impulsu eius, pro infirmitate nobis plus alimentorum quasi discrete concedi~us, sed ind.iscrete contra nos bella carnis excitamus. Aliquando affectum simulat bonorum operum sed per hunc inquietudinem 1 s irrogat laborum ; sicut est cum quis quiescere non ualet et quasi de otio iudicari timet. Aliquando imaginem humilitatis ostentat ut effectum utilitatis subtrahat. Sicut est cum quosdam, plusquam sunt infirmas atque inutiles sibimetipsis as-

XXXVI, 10/20 Taio, Stnt. 4,

8 eterna L

11

(924CfD).

9 subripiunt] P L Bess.,surrcpunt µ

XXXV, 2 cognouerunt] P L V11«., agnoucrunt µ; ifr XII, 2; XXIV, 2; infra l. J 4 pcnetrauerant Bm. 5 agnosccrc Bm. rigorc] liquorc L 8 unde) P L, et add. µ 6 dcpraehcndisse P, pr. s txp., L

XXXVI, 3 caelo] L, caelum P µ Vi,{g.; ifr XII, 4; XXV, 2 7 quod L 8 cum plecti pcr] conplectur L 8/9 pcrhibct L 10 oculis] hominum 13 cxcitamur L aliquando] autem add.B,ss. immundus spiritus add. Taio 13/14 affcctum] cffcctum al., diabolus cffcctum Taio 14 opcrum] 0111. P 17 16 aliquando] enim add. Bm .., humani gcncris aduersarius add. Taio ostendit L Taio effcctum] P L Bm., al., llll. edd.TaiD,affcctum µ humilitatis Taio sic L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL632

"'100

LIBER 111, XXXVI-XXXVII

1 57

serit, ut dum se nimis indignos considerant, res in quibus prodesse proximis poterant, ministrare pertimescant. 89. Sed haec uitia quae sub uirtutum specie antiquus hostis occultat, ualde subtiliter manus compunctionis examinat. Qui enim ueraciter intus dolet, quae agenda foras, quae non agenda sint, fortiter praeuidet. Si enim nos uis compunctionis in intimis afficit, omnis strepitus prauae suggestionis obmutescit. Vnde et sequitur : 2,13 XXXVII, 70. Et nemo loquebatu, ei uerbum .: uidebant enim dolorsm esse uehementem. Si enim cor ueraciter dolet, linguam contra nos uitia non habent. Nam cum plene uita rectitudinis quaeritur, superuacua suggestio praui' tatis obturatur. Saepe autem si forti nos studio contra uitiorom incentiua stringimus, ipsa etiam uitia ad usum uirtutis immutamus. Nonnullos namque ira possidet sed hanc, dum rationi subiciunt, in sancti zeli ministerium uertunt. Nonnullos superbia erigit ; sed dum diuinae formidini animum incli10 nant hanc ad defensionem iustitiae in uocem liberae auctoritatis immutant. Nonnullos fortitudo carnis illecébrat ; sed dum exercendis piis operibus corpus subdunt unde iniquitatis stimulum passi sunt, inde pietatis lucra mercantur. Vnde et bene isdem beatus Iob post multa certamina hostiam pro 1samicis immolat. Quos enim per contentionem diu hostes pertulit quandoque per sacrificium ciues reddit, quia dum uitiosas quasque cogitationes subigendo in uirtutibus uertimus, tentationum aduersa studia per intentionis hostiam quasi ad amica corda permutamus. Haec nos in tribus uoluminibus 20 tripliciter disseruisse sufficiat. In ipso namque operis huius exordio uelut in molem nasciturae arboris, linguae radicem fiximus ut expositionis ramos postmodum, prout singula expetunt loca, producamus. 20

2,

22/26 Taio, Smt. 4,

11

(914D/925A).

XXXVII, 3/16 Taio, Sent. 4,

11

(925A/B).

21 sed hace] uniuersa Taio antiguas L 23 foris Gal/. alt. quae] quaeue P 24 si enim nos] cum Taio uis] P L Taio, uirtus µ 24/25 compunctionis] nos add. Taio 26/27 immutescit Taio XXXVII, 2 si enim] quia si Taio 4 plena Taio 5 obduratur P R,,,,,g.1 Corb.2Taio Vind.r saepe autem] 0111. Taio stuclio nos "' Taio 7 namque] 0111. Taio 9 fortituclini Taio 10 uoce L liberet L 12 exercendis piis] ra.r11ra in L 14 isdem] 0111. Taio 15 obtulit Taio diu] duo L 17 u.irtutibus] P L, u.irtutes µ 19 amicorum L Bess. 23 perducamus L cxplicit liber tcrtius deo gratias amen P, explicit liber III L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 633

PL 634

LIBER QVARTVS

PL 633

(PRAEFATIO)

1. Qui textum considerat et sensum sacrae locutionis igno- "'101 rat, non tam se eruditione instruit quam ambiguitate confundit quia nonnumquam sibi litterae uerba contradicunt ; sed dum, a semetipsis per contrarietatem dissidunt, lectorem ad , intellegentiam ueritatis mittunt. Quid est enim quod Salomon ait : M elius est comedere et bibere ; et non longe post subicit : . M elius est ire ad domum luctus quam ad domum conuiuii ? Cur luctum conuiuio praetulit qui prius esum potumque laudauit ? Si enim per electionem bonum est comedere et bibere, 10 procul dubio esse melius debet ad domum gaudii, quam ad domum lamenti properare. Hinc est quod iterum dicit : Lasta,e, iuuenis, in adolescentia tua. Et paulo post subicit : Adolescentia enim et uoluptas uana sunt. Quid est hoc quod uel prius reprehendenda praecipit, uel post praecepta reprehen15 dit, nisi quod ipsis litterae uerbis innuit ut qui difficultatem exterius patitur, ueritatis intellegentiam consideret, quam sequatur ? Quae nimirum ueritatis intellegentia cum per cordis humilitatem quaeritur, legendi assiduitate penetratur. Sicut enim ignotorum hominum facies cernimus et corda 20 nescimus, sed si familiari eis locutione coniungimur, usu colloquii eorum etiam cogitationes indagamus. Ita cum in sacro eloquio sola historia aspicitur, nihil aliud quam facies uidetur ; sed si huic assiduo usu coniungimur, eius nimirum mentem quasi ex collocutionis familiaritate penetramus. Dum 25 enim alia ex aliis colligimus, facile in eius uerbis agnoscimus, aliud esse quod intimant, aliud quod sonant. Tanto autem PL 634 quisque notitiae illius extraneus redditur quanto in sola eius superficie ligatur. Z. Ecce enim quod beatus Iob diei suo maledixisse descri-

LiberIV, 6 Eccl. 11,

2, 24.

7 Eccl. 7, J.

11/12 Eccl.

11,

9.

12/13 Eccl.

10.

Liber IV, incipit liber quartus P L 1 qui] pracfatio prae111. µ; ifr l. 164 2 tamen L 4 contrarietatc L dissidunt] P Bm. Corb.2, dissedunt L, dissident µ 5 cst enim] P L, enim est "' µ 6 est] enim add.L manduca6/7a/1. et 111q11t est] quam Rem. Remig. Val. re P Rt111.Remzg.Val. Comp. Comp. 7 quam ad domum conuiuii om. Rtm. Remig. Val. Comp. cur] 0111. L 8 protulit L 13 uel] 0111. L 15 qui] quid L 16 intcllcgcncia L qu~ L 16/17 considcrct 111qwintcllcgentia] P, a.111.in 111arg. 18 queritur L 19 iustorum L 20 6liari ci L 23 si] 0111. L 25 cis L ucrbis] 0111. L 27 /31 cius lll'J#t pr. cst) L in ras. 28 superfici L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER IV, PRAEFATIO

3,3

1 59

bitur dicens : Pe,eat dies in qua natus sum et nox in qua dictum est : C onceptus est homo, si superficie tenus attenditur, quid bis uerbis reprehensibilius inuenitur ? Quis autem nesciat, diem in quo natus est nequaquam tune stare potuisse ? Modus quippe est temporis ut statum non habeat 3S mansionis. Quia enim per uentura tendit ad esse, semper ex praeteritis festinat non esse. Cur ergo uir tantus malediceret rei quam nequaquam subsistere non ignoraret ? Sed fortasse aliquis dicat quod ex eo pondus uirtutis eius aspicitur quia tribulatione commotus, illi rei maledictum irrogat quae con- ,,.102 40 stat quod minime subsistat. Sed hoc citius perspecta ratio destruit quia si subsistebat res cui malediceret, perniciosum maledictum intulit ; si autem non subsistebat, otiosum. Quisquis uero eius spiritu plenus est qui ait : Ómne ue,bum otiosum quod locuti /uerint nomines, ,ationem reddent de eo in die iudicii, 45 ita otiosa admittere, sicut etiam perniciosa formidat. Cui ad3,4 huc sententiae adiungitur: Dies ille ue,tatur in tenebras, non ,equirat eum Deus desupe, et non sit in ,,. 3,5 reco,tlatione, et non illustrat lumine. Obscu,ent eu ... teneb,ae et umbra mortis, occupet eum ealigo et in3 6 50 uoluatur amaritudine. N octem illam tenebrosus ' 3,7 turbo possideat, sit nox illa solitaria nec laude 3,9 digna ; exspectet lucem et non uideat nec ortum surgentis aurorae. Dies qui elapsus cursu temporis scitur cur uerti in tei:iebras dicitur ? Et cum constaret quia non n subsisteret cur optatur ut eum umbra mortis obscuret; uel quem caligo occupat, quem implicatio amaritudinis inuoluit; PL 635 aut quam noctem tenebrosus turbo possidet quam nullus status tenet ? Aut quomodo optatur solitaria fieri quae transeundo iam fuerat nulla ? Aut lucem quomodo exspectat quae et 6o sensu caret et in proprio statu non permanet ? Quibus adhuc uerbis subicit : 3,11 3. Qua,e non in uulua mo,tuus s-um, egressus ex 3,12 ute,o non statim p_erii ? Quare exceptus genibus ? 30

43/44 Matth. u, J6.

31 si] 0111.L super facie L tcnus] historiac L Bm. 32 quid] quis L 34 motus Gil. G111s. Ro,w. 35 qui L pcr] 0111.L inprchcnsibilius L 36/37 malcdicitur ci L 39 illc L 41 si] om. L 43 ucrbo ocioso L 46 illa P 41 /48 sit 11.ttpltnon] 0111. P L .Bm. ptr ho111oiol1/. 48 illustrctur tdd. 49 occupcnt L 51 sit] non computetur in die bus anni ncc numcretur 52 aurora L 55/56 uel qucm] P L.Bm., in mcnsibus prat111.P s./.a.111.tdd. quem dicm edd. m., ucl quac µ 56 occupet tdd. m. quem (a//. lo,.)] P L Bts1. ,dd. rec., quac µ inuoluit] non prae111.&ss. edd. "'· 57 quam (pr. lo,.)] P L Bm. edd. rtt., quis·µ 58 solitaria 6eri] P L, ficri solitaria ---... µ 60 scnsu carct] luce carct et scnsu Bus.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER IV, PRAEFATIO

160

3,13 Cur lactatus

uberibus ? Nunc enim dormiens silerem et somno meo requiescsrem. Numquid si egressus ex utero statim periisset, retributionis meritum ex hac ipsa perditione conciperet ? Nurnquid aeterna requie abortiui perfruuntur ? Quisquis enim regenerationis unda non soluitur, reatu primi uinculi ligatus tenetur. Quod uero apud nos ualet 70 aqua baptismatis, hoc egit apud ueteres uel pro paruulis sola fides, uel pro maioribus uirtus sacrificii, uel pro his qui ex Abrahae stirpe prodierant, mysterium circumcisionis. Nam quia unusquisque cum primi parentis culpa concipitur, propheta testatur dicens : Ecce enim in iniquitatibus conceptus n sum. Et quia is quem salutis unda non diluit, originalis culpae supplicia non amittit aperte per semetipsam Veritas perhibet dicens : Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto non habebit uitam aeternam. Quid est ergo quod in uulua mortuum se fuisse desiderat et potuisse se quiescere eiusdem mortis 80 beneficiis sperat, dum constet quod nequaquam eum requies uitae susciperet, si a reatu illum originalis culpae nequaquam "' 103 diuinae cognitionis sacramenta liberassent ? Qui adhuc cum 3,14 quibus quiescere potuisset, adiungit dicens: Cum regibus et consulibus terrae, qui aedificant sibi solitudin.es. 8s Quis ignoret quod reges terrae ac consules eo a solitucline longe sunt quo innumeris obsequentium cuneis constipantur ? Vel quam difficile hi ad requiem tendunt qui tam duris rationum multiplicium nexibus astringuntur ? Scriptura attestante quae ait: Iudicium durissimum in his qui praesuntfiet. Vnde 90 et in euangelio Veritas dicit : Cuí multum datum est, multum quaeretu, ab eo. Qui adhuc quos in eadem requie socios habuis3,15 set insinuat clicens : A ut cum principibus, qui possident aurum et replent domus suas argento. Rarum ualde est ut qui aurum possident, ad requiem tendant dum 9S per semetipsam Veritas dicat : Difficile, qui pecunias habent, intrahunt in regnum caelorum. N am qui hic mWtiplicandis diuitiis inhiant quae alterius uitae gauclia sperant ? 6s

68/78 Taio, Sent. 2, 13 (794). 87/91 Taio, Sent. s, 9 (964B/C). 9S/96 Luc. 18, 24.

74/75 Ps. so, 7. 89 Sap. 6, 6.

77 /78 loh. 3, s. 90/91 Luc. 12, 48.

66 pcrisset P L 67 abortiua P, ,orr. a.111.,L 69 reato L, rcatus Bess. Gil. Cou. Rom. uinculis legatus L 70 uetcris L 72 prodidcrat L 72/73 nam quia] 0111. Taio 73 concipitur] sicut add. Taio 75 sum] et in peccatis concepit me matcr mea add.,dd. 76 ucritatis L 78/79 mortuum 81 si a] sic L rcatum L 84 qui] quiescere se] P L, se mortuum ~ µ prae111. L 86 quo] quod L 87 quia L hii L 89 qui L pr. in] 0111. edd. 90 et] P L Taio, 0111. µ 93 domus] P L, domosµ VM{(.; ifr XXX, 2 argentum L 96 regno L 97 qui (ali. J.) L spemat L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER IV, PRAEFATIO

100

105

110

115

110

Quod tamen ut Redemptor noster ualde rarum, et ex solo PL diuino miraculo euenire posse monstraret : Apud nomines, inquit, hoc impossibile est, apud Deum autem omnia possibilia sunt. Quia igitur uerba haec in superficie a ratione discordant ipsa iam littera indicat quod in eis sanctus uir iuxta litteram nihil dicat. 4. Sed si prius in sacro eloquio alia maledicta d.iscutimus, hoc quod beati Iob ore prolatum est, subtilius indagamus. Quid est enim quod Dauid, qui retribuentibus mala non reddit, cum Saul et Ionathas bello occumberet, Gelboe montibus maledicit dicens : Montes Gelboe,nec ros nec pluuia ueniat super uos, ne que sint agri primitiarum quia ibi abiectus est clipeus Saul, quasi non esset unctus oleo ? Quid est quod Ieremias cum praedicationem suam cerneret audientium difficultate praepediri, maledicit dicens : M aledictus uir qui annuntiai,it patri meo tlicens : N atus 6St tibi puer masculus ? Quid ergo montes Saul moriente deliquerunt, quatenus in eis nec ros nec pluuia caderet et ab omni eos uiriclitatis germine sententiae sermo siccaret ? Sed quia Gelboe interpretatur decursus, per Saul autem unctum et mortuum, mors nostri Mediatoris exprimitur, non immerito per Gelboe montes superba Iudaeorum corda signantur quae dum in huius mundi desideriis defluunt, in Christi, id est uncti, se morte miscuerunt. Et quia in eis unctus rex corporaliter moritur ipsi ab omni gratiae rore siccantur. De quibus et bene dicitur : Vt agri primitiarum esse non possint. Superbae quippe Hebraeorum mentes primitiuos fructus non ferunt quia in Redemptoris aduentu ex parte maxima in perfidia remanentes, primordia fidei sequi noluerunt. Sancta namque Ecclesia in primitiis suis multitudine gentium · fecundata, uix in mundi fine Iudaeos quos inuenerit, suscipit, et extrema colligens eos quasi reliquias frugum ponit. De quibus nimirum reliquiis Isaias dicit :

u,

99/101 Matth. 19, 2.6. 108/135 Pat., JI Reg. 1 (1). 108/11011 Reg. 1, 112/113 Ier. 20, is. 116/117 Hieronymus, lnl. Hebr. No111.,cd. de 118/122 Taio, Sml. 2, 4 (780A). 120 Hieronymus, lnt. Lagarde, p.~ 5, 2.7. 12.1/126Taio, Sen/. 2, 4 (780A). Hebr. No111.,ed. de Lagarde, p. 66, 17. 126/131 Taio, Smt. S, 2~ (978A). 11.

100omnia possibilia] P L V11~., possibilia omnia - µ 104 si] 0111.L in sacro] 0111. L 106 retribuentibus] P L, sibi add. µ 107 redclit] P, ante corr., L, reddidit P, post co". µ occumberct) P, ante corr., L, occumberent P, post '°"· µ 110 clipeus] clipeus fortium prae111.Gil/. G11.rs.Coa. Rom. Pat.µ 110/113 quid 11sq11tmasculus] 0111.Pat. 114 montes] P L Pat., gelboe add. µ Pat.µ ergo] 0111. Pat. 117 per] in L mors] et praem. L 119 superbiaL 120 christo L 12.1/124 hcbraeorum superbae Taio 124 in] 0111. L 128 suscipit] P Bess.Pat., suscepit L, suscipiet µ Pat.µ et] 0111. Taio 129ponit] P LBm. Pal., ponet Taioµ Pat.µ nimirum] iudaici populi Taio

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

636

LIBER IV, PRAEFATIO

Si fue,it numerus filio,um Is,ael quasi a,ena ma,is, ,eliquiae sa/,uaefient. Possunt tamen idcirco Gelboe montes ore prophetae maledici, ut dum fructus ex arescente terra non oritur, possessores terrae sterilitatis damno feriantur, quatenus ipsi maledictionis sententiam acciperent qui apud se mortem regis 13S suscipere iniquitate sua exigente meruissent. Sed quid est quod a propheta maledictionis sententiam uir ille suscepit qui natiuitatem illius patri nuntiauit ? Hoc nimirum tanto intrinsecus maiori mysterio plenum est quanto extrinsecus humana ratione uacuum. Nam si quid exterius rationabile fortasse sonuisset, 140 nequaquam nos ad studium interioris intellectus accenderet. Eo ergo nobis plenius aliquid intus innuit quo foris rationabile nihil ostendit. Si enim ex matris suae utero hoc in mundo propheta affligendus prodiit, natiuitatis eius nuntius quid deliquit ? Sed quid persona prophetae ftuctuantis nisi per 14s poenae meritum ueniens humani generis mutabilitas designatur ? Et quid per patrem illius nisi iste de quo nascimur mundus exprimitur ? Et quis est ille uir qui natiuitatem nostram patri annuntiat nisi antiquus hostis, qui cum nos in cogitationibus fluctuare considerat malorum mentes, qui ex aucto1so ritate huius mundi praeeminent, ad persuasionem nostrae deceptionis instigat. Cumque nos agere infirma conspexerit, ea quasi fortia fauoribus extollit et quasi natos masculos loquitur, cum corruptores ueritatis per mendacium nos exstitisse gratulatur ? Patri ergo masculum natum denuntiat, quando 155 huic mundo eum quem persuaserit, factum innocentiae corruptorem demonstrat. Nam cum cuilibet peccanti ac superbienti dicitur : Fecisti sicut uir, quid aliud quam natus masculus in mundo perhibetur ? lure itaque uir qui masculum natum nuntiat, maledicitur quia ipso eius nuntio reprobum 16o gaudium nostri corruptoris indicatur. His ergo scripturae sacrae maledictionibus discimus quid apud beatum Iob in uoce maledictionis inquiramus, ne quem Deus post uulnera et 130

130/131 Is.

10,

zz (iuxta LXX); Rom. 9,

27.

130 quasi] P L Pat. Taio V11~., sicut µ 131/132 prophctice _L 132 maledicit L 133 terra L ipsum L 134 accip.iant] Pa,.usilloscum maioribus. 3,19 71. Bene autem subditur : Et se,uus libe, a domino 20 suo. Scriptum quippe est: Omnis qui peccatse,uus est peccati; quia nimirum quisquis se prauo desiderio subicit, iniquitatis dominio dudum libera mentis colla supponit. Sed huic domino contradicimus cum iniquitati quae nos ceperat, reluctamur; curn consuetudini uiolentae resistimus et desideria peruersa 2s calcantes contra hanc ius nobis libertatis ingenitae uindicamus ; cum culpam paenitendo percutimus et maculas sordium fletibus lauamus. Plerumque autem iam quidem mens quod peruerse egisse se meminit deplorat ; iam praue acta non solum deserit sed amarissimis etiam lamentis punit; sed tamen dum 30 eorum quae egit reminiscitur graui de iudicio pauore terretur. 1am se perfecte conuertit, sed adhuc se perfecte in securitate non erigit quia dum quanta sit districtio extremi examinis pensat, inter spem ac formidinem sollicita trepidat, quia iustus iudex ueniens, quid de perpetratis reputet, quid relaxet, 3J ignorat. Nam quam praua commiserit, meminit ; sedan commissa digne defleuerit nescit ; ac ne culpae immanitas modum paenitentiae transeat, metuit. Et plerumque culpam iam ueritas relaxat sed mens afflicta adhuc de uenia, dum ualde sibi est sollicita, trepidat. Seruus ergo hic iam fugit dominum

1,

15/16 Ps. 1 38, 16. St111.4, is (941 D /942A). (903A).

PL 678

17/18 Ps. 113, 13. 20 loh. 8, 34. 22/26 Taio, 27/76Pat.,Ps. 132.(183). 27/45Taio,Jm/. 3,46

12 disparse L 17 omnibus qui timcnt Vi,~. 18 pusillis P,pos/ corr.,L Vi,((.; ifr In Hiez.,,h.2, ho111. J, IJ. ce 142,p. 2lJ 22 dominio] domino tdd., uitiorum adt/. Taio 23 quae nos a deo scparat Taio 24 uiolentae] P, uiolenciae L, uiolcntcr µ, fortitcr (et] uiolcnter Taio 25 hanc] codex Taionis add.: lcx scriptura acquitas ucl potestas 25/26 uind.icamus] uitiorum 27 iam quidcm mens] P L, agminibus acerrimo conflictu rcsistimus add.Taio mens iusti iam quidcm Pat. Taio, iam mens quidcm ...__, µ 28 se egisse Pat. se] 0111. Taio deploraciam L 29 amarisscmcr L 30 C-:orum] plerumque add. &ss. grauiter iudicii tdd. Pat.µ.,grauc de iudicio Pal.Al-, graui 31 iam] elcctus quisque praem. Taio 31/32 securitate] de iudicii Pat.P P L Pat. Taio, securitatem µ Pat.µ 32 extrcmi] diuini Bm. 33 sollicitus Taio 35 nam] saepe mcns pocnitcntis Taio quam] quia Btss. an] ante P,post hace Taio 36 digne] si prae111. Taio fteucrit Taio nescit ac] ne si et hac L 37 et) 0111. Taio 38 adflictam L 39 sollicitat L 39/43 seruus IIJq,,t pr. crit] a/ittr;,, Pal. et Taio /Oto;

'º"·,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER IV,

216

XXXVI

sed liber non est, quia peccatum suum horno iam corrigendo et paenitendo deserit sed tamen adhuc districtum iudicem de eius retributione pertimescit. Ibi ergo seruus a domino liber erit, ubi iam de peccati uenia dubietas non erit, ubi iam securam mentem culpae suae memoria non addicit, ubi non sub 4S reatu animus trepidat sed de eius indulgentia libere exsultat. 72. Sed si nulla ibi horno peccati sui memoria tangitur, ~ 138 ereptum se unde gratulatur ? Aut quomodo largitori gratias refert de uenia quam accepit, si interueniente obliuione transactae nequitiae, esse se poenae debitorem nescit ? Neque soenim neglecte praetereundum est quod psalmista ait : Mise,-ico,dias tuas Domine, in aeternum cantabo. Quomodo enim Dei misericordias in aeternum cantat si se fuisse miserum ignorat ? Et si miseriae transactae non meminit, unde largitati misericordiae laudes reddit ? Sed rursum quaerendum est ss quomodo electorum mens perfecta esse in beatitudine poterit si hanc in ter gaudia memoria sui reatus tangit? Aut quomodo perf ectae lucis clarescit gloria quam reducta ad animum obumbrat culpa ? Sed sciendum est quia sicut saepe nunc tristium laeti reminiscimur, ita tune transactae nequitiae sine 6o laesione nostrae beatitudinis recordamur. Plerumque enim incolumitatis tempore ad memoriam dolores praeteritos sine dolore reducimus ; et quo aegros recolimus eo nos incolumes plus amamus. Erit ergo et in illa beatitudine culpae memoria, non quae mentem polluat sed quae nos laetitiae altius 6s astringat ; ut dum doloris sui animus sine dolore reminiscitur, et debitorem se medico uerius intellegat, et eo magis acceptam salutem diligat quo de molestia meminit, quid euasit. In illa itaque laetitia sic tune sine taedio mala nostra conspicimus sicut nunc in luce positi, sine ulla cordis caligine animo tene70 bras uidemus ; quia etsi obscurum est quod mente cernimus de indicio est hoc luminis, non de passione caecitatis. Et in aeternum ergo laudem misericordiae largitori nostro referimus et nequaquam miseriae conscientia grauamur ; quia dum mala nostra sine aliquo mentis malo respicimus et numquam erit ,s quod corda laudantium de transactis iniquitatibus polluat et PL 679 40

50/51 Ps. 88,

2.

43 pr. ubi] ibi Coff. ucniam L 44 memoriam L 45 libere] P Pat., liber L Taio µ 48 se L 49 esse se] 0111.L 49/50 ncquc 11.u¡11eait] ait enim psalmista Pat. 51 enim] ergo Pat. 53 largitatis L, largitori al., tdd. Pat., forlam rule; cfr l. 72 51 animam L 59 tristis P reminiscuntur L 63 /64 memoriae L 64 mente L lactitiac altius] P Pat., leticia altius L, altius laetitiae Rem. Ru11ig.Corb.2 Colb. Rti., arctius laetitiae µ 66 medico L Pal., medio P µ 61 de molestia] molesti~ L 68 l~ticiac L 70 qui P 72 nostra L 73 miseria conscientiae edd. grauamus Pat.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER IV,

XXXVI

217

semper erit quod haec ad laudem liberatoris accendat. Quia ergo internae luci~ requies sic in se magnos subleuat ut tamen nec paruulos derelinquat, dicatur recte: Paruus et magnus ibi sunt. Quia autem sic ibi conuersi peccatoris animus so culpae suae memoria tangitur ut tamen nulla eiusdem memoriae confusione deprimatur, congrue subiungitur: Et seruus libe, a domino suo.

76/82 Lath., Egl. 4, 2.31/2.~6.

76 hae L

77 enim Lath.

81 subiungatur P L

explicit liber IIII amen P, finit liber 1111L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL68o

LIBER QVINTVS

PL679

I, 1. Cum ualde occulta sint diuina iudicia, cur in hac uita nonnumquam bonis male sit, malis bene, tune occultiora sunt cum et bonis hic bene est et malis male. Nam cum bonis male est, malis bene, hoc fortasse deprehenditur quia et boni, si qua , deliquerunt, hic recipiunt ut ab aeterna plenius damnatione liberentur ; et mali bona quae pro hac uita faciunt, hic inueniunt ut ad sola in posterum tormenta p~rtrahantur. Vnde recepisti et ardenti in inferno diuiti dicitur : J.l!emento fili q11,ia bona in uita tua, 8t Lazarus similiter mala. At cum bonis hic 10 bene est et malis male, incertum ualde fit utrum boni idcirco bona accipiant, ut prouocati ad aliqúid melius· cre~cant; an iusto latentique iudicio hic suorum operum··remunerationem percipiant ut a praemiis uitae sequentis inanescant ; et utrum malos idcirco aduersa feriant,. ut ab aeternis suppliciis corri15 gentia defendant; an hic eorum poena incipiat ut quandoque complenda eos ad ultima gehennae tormenta perducat. Quia ergo inter diuina iudicia graui incertitudinis suae caligine humana mens premitur, sancti uiri cum sibi suppetere prospera huius mundi conspiciunt, pauida suspicione turbantur. 20 Timent enim ne hic laborum suorum fructus recipiant; timent ne quod diuina iustitia latens in eis uulnus aspiciat et exterioribus eos muneribus cumulans, ab intimis repellat. Cum uero taciti cogitant quod nec bona agunt nisi ut soli Domino placeant, nec in ipsa affluentia suae prosperitatis 25 exsultant, minus quidem de prosperis occulta contra se indicia metuunt sed tamen eadem prospera, quia se ab intima intentione praepediunt, aegr~ ferunt. Et moleste praesentis uitae blandimenta tolerant quia per haec se utcumque tardari in interno desiderio non ignorant. Plus enim in hoc mundo 30 honor quam despectio occupat et magis prosperitatis sublimitas quam necessitatis aduersitas grauat. Per hanc namque nonnumquam cum horno exterius premitur, ad ~oncupiscenda quae intus sunt liberior relaxatur. Per illam uero animus, Libtr V, 1, 1/22 Taio, Stnt. 4, i (912D/9qA). Taio, Stnl. 1, 25 (8qC/814A).

8/9 Luc. 16, 25.

18/4S

Liber V, I, 1 cur] quibus Taio 6/7 inucniunt] recipiantBess. 8 6lii L hk] in pracsens sacculum Taio 1Obonis L 11 p~uocati 9 at) et L L 13 rccipiapt Taio premi L et ut Taio 14/15 corrtgendo tdd. praeler Par. &u. 1S hinc Taio 16 complendeos L perducat] inccnum est add. Bm. 17 ergo 0111. Taio 21 ne] 0111. Taio (913A) et 0111. L 22 eos 0111. L 23 uero 0111, Taio taciti] clecti uiri add. Taio agant L 24 in 0111.L 26 metunt L 27 egres L 29 enim 0111.Taio 33 libcrior P L Corb.2 Reg. Nor111.,al. Taio, libcrius µ

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER V, 1-n

219

dum multis parere cogitur, a desiderii sui cursu retinetur. Vnde fit ut sancti uiri magis in hoc mundo prospera quam aduersa PL 680 formident. Sciunt namque quia mens dum blanda occupatione premitur, aliquando libens ad exteriora deriuatur. Sciunt quia saepe sic hanc clandestina cogitatio decipit ut quomodo permutetur ignoret. Pensant autem quae sint aeterna bona 40 quae cupiunt et cognoscunt quam nihil sit omne quod blandum temporaliter arridet ; cunctaque huius mundi prospera mens eorum eo aegre tolerat, quo supernae felicitatis est amore sauciata tantoque magis in praesentis dulcedinis aspernatione erigitur, quanto hanc conspicit quia furtiue sibi in 4S aeternae gloriae despectu blanditur. Vnde beatus Iob cum supernam requiem contemplatus diceret : Paruus et magnus iln sunt et ssruus liber " domino suo. Ilico adirmgit : 3,20 11, 2. Qua,e data est misero lux ? In scriptura sacra nonnumquam lucis appellatione prosperitas, noctis autem nomine huius mundi aduersitas designatur. Vnde et 'per psalmistam dicitur : Sicut tenebrae eius, ita et lumen eius. Quia s enim sancti uiri ita prosperitatem saeculi despicientes calcant, sicut et aduersitatem eius calcantes tolerant per magnam mentis celsitudinem mundi sibi et aduersa et prospera substernentes dicunt : Sicut tenebrae eius, ita et lumen eius. Ac si apertius dicant : Sicut intentionis nostrae fortitudinem eius tristia 10 non premunt, ita hanc nec blanda corrumpunt. Sed quia haec ut diximus, bonorum mentem etiam cum non subleuant, perturbant sancti uiri, qui se in huius exsilii aerumna miseros agnoscunt, clarescere in eius prosperitate refugiunt. Vnde bene nunc dicitur: Quare data est misero lux ? Lux enim 1 s miseris datur quando hi qui sublimia contemplantes, esse se in hac peregrinatione miseros agnoscunt, claritatem transitoriae prosperitatis accipiunt. Et cum ualde defleant quia tarde ad patriam redeunt, tolerare insuper honoris onera compellun3'

11, 1 Lath., Egl. s, 1. 2/10 Pat., Ps. 170 (263). 4 Ps. q8, 12. S/25 Taio, Sen/. 2, 25 (814A/C). 8 Ps. q8, 12. 14/17 Lath., Egl. s, 1/4.

34ad P, corr. 34/35 unde fit ut 0111. Taio 35 mundo] saeculo Taio 36 formidant L Taio 39 ignorent Bess.,n s./. pcnsant mq111sint] electi uiri pcnsant Taio interna L alit¡1HJI ,odd.el edd. 40/41 blande Taio 41 cuneta quae Taio 42 superna L 4S gloria L 47 sint L 48 adiunxit P 11, 2/3 nomine ... appcllatione Bm. 3 per P L Bm. Pat., bcne pra,111. µ 6 magnam] denique add. Taio 8 /9 apcrte L Bm. 9 tristida L 10/12 sed IIS(Jllt perturbant 0111. Taio 11/12 perturbant] probant L Re111.1Vind. 13 agnoscunt P L Taio, cognoscunt µ 14 nunc] per bcatum iob Taio 1.Shii P, post ,orr., ii /J datur miseris Lath. 17 etº"'· Taio ualde] iusti add. Taio

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER V,

220

II-III

tur. Amor eos aeternorum conterit et gloria de temporalibus arridet. Qui dum cogitant quae sint quae in infimis tenent, et ,. 140 quae sint quae de sublimibus non uident; quae sint quae se in terra fulciunt, quae autem de caelestibus perdiderunt, prospe- PL 681 ritatis suae maerore mordentur ; quia etsi uident nequaquam se ab ea funditus opprimi, pensa.nt tamen sollicite cogitatio2.1 nem suam in amore Domini et in eius dispensatione partiri. Vnde bene cum dicit : Quare data est misero lux ? protinus adiungit : 3,20 111,3. Et uita his qui in amaritutlins animae sunt. In amaritudine quippe animae swit omnes electi, quia uel punire flendo non desinunt quae deliquerunt, uel graui se maerore afficiunt, quia longe huc a facie conditoris proiecti, 5 adhuc in aeternae patriae gaudiis non sunt. De quorum corde bene per Salomonem dicitur : Cor quod nouit amaritudinem animae suae in gaudio illius non miscebitur ext,aneus. In amaritudine namque sunt et corda reproborum quia ipsis etiam prauis suis desideriis affliguntur; sed eamdem amaritudinem 10 nesciunt quia pensare quod tolerant, sponte sua excaecati non possunt. At contra cor bonorum amaritudinem suam nouit, quia aerumnam exsilii, qua proiectus laceratur, intellegit ; et quam sint tranquilla quae perdidit, quam confusa in quibus cecidit, sentit. Sed hoc amaricatum cor ad gaudium suum 15 quandoque reducitur, atque in eius gaudio extraneus non miscetur ; quia is qui nunc ab hoc maerore cordis foras se per desideria elicit, seclusus tune ab illa intima eius sollemnitate remane bit. 4. Hi itaque qui in amaritudine animae sunt, mori mundo 20 funditus concupiscunt ; ut sicut in saeculo ipsi nil appetunt, ita iam a saeculo nulla obligatione teneantur. Et plerumque contingit ut iam horno mundum mente non teneat, sed tamen 20

111, 1 Lath., Egl. 5, 6. 2/7 Taio, Stnt. 2, 45 (845C). 6/7 Prou. 14, 6/18 Pat., Pro11., 1 (J2). 11/14 Taio, Stnt. 2, 45 (845CfD). 19/54 Taio, Smt. 1, 4S (845D/846C). 10.

in

20 qui] electi uiri Taio L

21 de]in Taio

se P L Bess.Taio, om. µ

'lS ail.

0111.

111,2 in 11sq11t uel] omnes monachi saeculum relinquentes Taio ucl] et L 3 dcsint L dereliquerunt L uel 0111. Taio 6 bene per salomonem P L Taio, per salomonem bene "'µ 8 et 0111. Pat. 11 ad L at contra cor noucrunt Taio 12 qua bonorum] corda bonorum monachorum Taio P L Pat. Taio, in pratm. µ proicctus P L Pat., proiecti Taio, proiectum µ lacerantur intellegunt Taio laceratus L 13 perdiderunt Taio 14 ceciderunt sentiunt Taio 16 qui L hls P, ,orr., L 17 desiderie iccit L cxclusus Pat. eius om. Bm. 19 hi itaque] monachi Taio 20 sic quod 21 nullt; L et 0111. Taio L nil P Pat., nichil L Taioµ

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER V,

221

111

mundus hominem occupationibus astringat. Et ipse quidem mundo iam mortuus est sed ipsi mundus adhuc mortuus non 2s est. Quasi enim uiuus adhuc mundus eum conspicit, dum alio intentum in suis actionibus rapere contendit. Vnde bene Paulus, cum et ipse saeculum perf ecte despiceret et talem se factum uideret quem iam hoc saeculum concupiscere omnino non posset, ruptis huius uitae uinculis liber dicit : Mihi mun30 dus crucifixus est et ego mundo. Mundus quippe ei crucifixus fuerat quia hunc cordi suo iam mortuum non amaba t. Sed et se ipsum mundo crucifixerat quia talem se ei exhibere studuit, ut ab eo quasi mortuus concupisci non posset ..Si enim uno in loco sint mortuus et uiuens, etsi mortuus uiuum non uidet, uiuus 3J tamen mortuum uidet; si uero utrique sint mortui, alter alterum nequaquam uidet. Ita qui iam mundum non amat, sed tamen ab illo uel non uolens amatur, etsi ipse uelut mortuus mundum non uidet, hunc tamen mundus adhuc non mortuus uidet. Si uero nec ipse in amore mundum retinet, nec rursum a PL 682 40 mundi amore retinetur, uicissim sibi utrique exstincti sunt ; quia dum alter alterum non appetit quasi mortuum mortuus non attenclit. Quia igitur Paulus nec mundi gloriam quaerebat., nec a mundi gloria ipse quaerebatur, et se mundo et mundum sibi crucifixum esse gloriatur. Quod quia multi appetunt sed 4J tamen usque ad culmen exstinctionis omni modo non assur- µ r41 gunt, recte gementes dicunt: Quare data est misero lux, et uita his qui in amaritudine animae sunt ? Vita quippe amaricatis datur cum huius mundi gloria tristibus gementibusque tribuitur. In qua nimirum uita poena se ualiclissimi timoris afficiunt, quia etsi ipsi mundum non tenent, adhuc tamen tales se esse metuunt qui a mundo teneantur ; quia nisi ei quantulumcumque uiuerent, hos ad usum suum procul dubio non amaret. Mare enim uiua corpora in semetipso retinet ; nam mortua extra se protinus expellit.

'º

29/30 Gal. 6, 14.

47 /49 Lath., Egl. 5, 7 /8.

23 mundus 0111. Taio hominem] monachum Taio occupationibus] 24 ipse L 24/25 mortuus non est] uiuit Taio quibusdam prae111.Taio 25 uiuus adhuc P L Pat., adhuc uiuus ~ µ cam L quasi enim uiuus concupiscit Taio 26 actionibus P Pat. Taio, adhuc] adhuc namque Taio actibus L µ unde benc paulus] paulus apostolus Taio 21 et ipse 0111. Taio 28 qucm] quia L, quod edd. sacculo L 29possit P,postto"., L 31 se] si L 32 studuit L 33 babeo L possit P, corde L Corb.2, forr., al. post.'°"·, L enim] om. Taio 34 uidit L 41 qui P 42 ncc paulus L 44 multi] monachi add.Taio 45 mod.e P, mode L 46 digunt L 47 quiaL 47/48uita111q11edaturo•. Taio 48quippe]cnimLath. amaritudinis Taio 51 se esse P L Taio, esse seµ 52 uiucrent hos] uiuerentur L 53 mare] amari L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER V,

222

IV

s, ·Sequitur

: IV, 5. Qui exspectant mo,tem et non uenit. Desiderant quippe mortificare se funditus atque ab omni uita gloriae temporalis exstinguere; sed occultis saepe Dei iudiciis uel praeesse in regimine, uel occupari iniunctis honoribus s compelluntur, atque inter haec mortificationem plenissimam indesinenter exspectant. Sed exspectata mors non uenit quia eorum usus temporali gloriae etiam nolens uiuit, quam tamen prae diuino timore tolerant. Et intus quidem seruant desiderium pietatis, foris autem explent ministerium ordinis; quate10 nus nec a perfectione per intentionem recedant, nec dispositioni conditoris per superbiam contradicant. Mira enim diuinitatis pietate agitur, cum is qui perfecto corde ad contemplationem tenditur, humanis ministeriis occupatur ; ut et multis infi.rmioribus eius mens perfecta proficiat et quo se ipse imperfectum respicit, inde ad humilitatis culmen perfectior as- · surgat. Nonnumquam etenim sancti uiri unde desideriorum suorum detrimenta tolerant, inde maiora lucra, conuersis aliis, reportant ; quia dum eis uacare ut appetunt non licet, rapere secum alios, quibus admiscentur, libet. Fit ergo mira 20 dispositione pietatis ut unde se destructiores aestimant, inde locupletiores ad caelestis patriae constructionem surgant. 6. Nonnumquam uero idcirco ad concepta desideria minime perueniunt, ut ipsa interueniente tarditate, ad eadem desideria laxato mentís sinu dilatentur; et quae extenuari fortasse impleta poterant, magna dispositione agitur ut repulsa crescant. Sic quippe mortificari appetunt, ut iam perfecte si liceat, conditoris sui faciem contemplentur. Sed eorum deside- PL rium differtur ut proficiat ; et tarditatis suae sinu nutritur ut crescat. Vnde bene sponsa in sponsi sui desiderio anhelans 30 clamat : In _lectulomeo pe, noctes quaesiui quem tliligit anima

3,21

1,

2,

55 Lath., Eg/.

j,

9.

IV, t /5 Lath., Eg/. 5, 10 / 14. 6 /7 Lath., Eg/. s, 14 / 15. 19/26 Pat., Pro11. (~z). 22/34 Taio, Sen/. z, 45 (846C). 30/34 Pat., Ca111.15 (18). 30/31 Cant. J, 1. ~1

IV, 2/3 gloria L 3 saepe] se praem. L 6 sed] et Taio 8 prac] P L, proµ timare] amore edd.,pratltr Vtn.1494 10/11 dispcccionc L 11/12 bonitatis L, al. 12 pietate] potencia Reg. hls L 13 tenditur] P L, tcndit µ 14 semctipsc L 14/15 imperfecto L 1S inde ad] in L 16 desidcrio L,sllj)pl. 20dispositione] P Ledd., dispensationeµ 22uero] monachi Taio conccptam L 25 potcrat L repulsa] multiplicius Taio 26 sic quippe] plerique monachorum sic in pracsens saeculum Taio mortificare L pcrfccti L 28 defertur L et] ut L 29/30 undc IIS'i"t clamat] in cantids canticorum sponsa sponsi sui faciem anhclans clamat Taio 29 desiderio] •p•••c P 30/31 animam meam L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

683

LIBER V,

223

IV-V

quaesiui illum et non inueni. Abscondit se sponsus cum quaeritur ut non inuentus ardentius quaeratur ; et differtur quaerens sponsa ne inueniat, ut tarditate sua capacior reddita, multiplicius quandoque inueniat quod quaerebat. u Vnde beatus Iob cum diceret : Exspectant mo,tem et non uenit, ut hoc ipsum quaerentium desiderium subtilius expleret, ilico adiungit : 3,21 V, "l. Quasi elfodientes thesau,um. Omnes namque qui fodiendo thesaurum quaerunt, cum fodere altius coeperint, ad laborem instantius inardescunt. Quia quo se thesauro abscondito iam iamque appropinquare aestimant, eo in effoss sione enixius laborant. Qui igitur plene mortificationem suam "' 142 appetunt quasi effodientes thesaurum quaerunt; quia quanto fiunt uiciniores ad finem, tanto se exhibent ardentiores in opere. Laborando ergo non deficiunt, sed magis ad usum laboris crescunt: quia quo iam praemia propinquiora conside10 rant eo in opere delectabilius exsudant. Vnde bene Paulus quibusdam absconditum aeternae patriae thesaurum quaerentibus dicit : Non aese,entes collectionem nostram, sicut est consuetudinis quibusdam, sed, consolantes et tanto magis, quanto uide,itis app,opinquantem diem. Laborantem quippe conso., lari, est pariter in labore persistere, quia subleuatio laboris est uisio collaborantis ; sicut cum in itinere comes iungitur, uia quidem non abstrahitur, sed tamen de societate comitis labor itineris leuatur. Dum itaque Paulus consolantes se in labore quaereret, adiunxit dicens : Tanto magis, quanto 20 uide,itis app,opi.nquantem diem. Ac si diceret : Eo labor crescat, quo ipsa iam praemia laboris appropinquant ; uelut si aperte dicat : Thesaurum quaeritis ? sedeo fodere ardentius debetis, quo iam iuxta quaesitum aurum fodiendo peruenistis. 8. Quamuis hoc quod dicitur : Exspectant mo,tem et 2snon uenit, quasi e//odisntes thesau,um, intellegi et aliter potest. Quia enim perfecte mundo mori non possumus, mea

#.

V, 1 Lath., Egl. 5, 17. 32 defcrctur L

5/8 Lath., Egl.

33 rcdditc L

s, 17/z.o.

36 hoc

0111.

L

12/14 Hcbr.

10,

2

5.

37 adiuncxit P, e dtl.

V, 2 fodirc L 3 intcntius Re111.1 4/S cfodcndo nixius L S igitur] enim Taio plcni L 6 cffodentcs L & laborando P L, laboranteµ 13 consolantes] laborantem add. G11ss. quando L 14 adpropinquantcs L 16 uisitatio aliq. edd. cum] cui P 17 uiam L non attrahitur P codd., praeltr Gtr111.,bonadrahitur L 18 leuatur P L, tcratur Corb.2, leuigatur Reg., leuiatur µ 19 labore P L, laboribus µ adiunxit] et pratm. L 20 uiderctis L 21 ipsa0111.L 22 thcsaurum] que prae111.L quacrctis P, 24 quam L 25 quasi] quam si L 26 qua L mundo mori P L, mori mundoµ

,orr.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER V,

224

V-VI

nisi intra mentis nostrae inuisibilia a uisibilibus abscondamur, recte hi qui mortificationem suam appetunt, thesaurum effodientibus comparantur. Mundo enim per inuisibilem sapientiam morimur, de qua per Salomonem dicitur : Si quaesieris illam quasi pecuniam et sicut thesauros e'{foderis eam. Sapientia PL 684 quippe in rerum superficie non iacet quia in inuisibilibus latet. Et tune mortificationem nostram sapientiam contingentes apprehendimus, si relictis uisibilibus in inuisibilibus abscon3S damur ; si sic hanc cor effodientes. quaerimus ut omne quod terrenum mens cogitat, a semetipsa, manu sanctae discretionis eiciat, et tbesaurum uirtutis quod se latebat, agnoscat. Facile enim in se thesaurum inuenit, si eam quae se male presserat molem a se terrenae cogitationis repellit. 40 Quia autem quaesitam rilortem sicut thesaurum dicit, recte subiungit : 3,22 VI, 9. Gautlsntque uehementer cum inuene,int sepulc,um. Sicut enim sepulcrum locus est quo absonditur corpus, ita diuina contemplatio quoddam sepulcrum mentis est quo absconditur anima. Quasi enim huic ad.huc mundo s uiuimus, cum mente in eum foras uagamur; sed mortui in sepulcro abscondimur, cum mortificati exterius in secreto internae contemplationis celamur. Sancti igitur uiri ab importunitate desideriorum temporalium, a tumultu inutilium curarum, a clamore perstrepentium perturbationum, semetipsos 10 sacri uerbi gladio mortificare non desinunt, atque intus ante Dei faciem in sinu mentis abscondunt. Vnde recte per psalmistam dicitur : Abscondes eos in abdito uultus tui, a contu,batione hominum. Quod quamuis perfecte postmodum fiat, etiam nunc ex magna parte agitur, cuma temporalium desi1s deriorum tumultibus delectatione in interiora rapiuntur, ut ,,,,143

'º

30/31 Prou.

1,

4.

31/39 Taio, Smt.

VI, 1/4 Lath., Egl. s, 12. / z.s. 12/13 Ps. 30, 21.

1,

J6 (767BC).

7/24 Pat., Ps. 38 ( 58).

7 /24 Taio, Sent. 3,

14 (867BC).

27 abscondatur L 28 hi L, hii P, ii µ thesauros L 29/30 sapien~i~ L 31 effodicris L 32 quippe 0111. Taio in] 0111. L iacct) lucct add. Taio 33 nostra Taio sapicnci,; L 34 si 0111. L in 0111. L 34/35 abscondamus L 3S si sic hanc] quasi Taio sic 0111. P Bm., hic L quacrimus] queremus L, sapicntiam prae111.Taio 36 et scmetipsam manum L districcionis L 37 egiciat L, abiiciat Taio 37/38 facile enim in se thcsaurum uirtutis quod se latcbat agnoscat et thcsaurum ,.,_L

P L, qui Taioµ 38 cnim in se] quisque Taio Bm. edd., sapientiae add. Taio

37 quod thesaurum] qU2esitum add.

VI, t gaudent Taio inucnirunt L 4 quia si L S uagamus L 7 igitur] itaque Pat., 0111. Taio 11 recte P L Pat., bcnc µ, 0111. Taio 12 abdito P Pat. Taio,absconditu L, abscondito µ ViJg. 12/13 abscondis P perturbatione Taio 13 post mundum L 1S rapiunt L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER V,

VI-VII

225

mens eorum dum in amorem Dei tota tenditur, nulla inutili perturbatione laceretur. Hinc est quod Pau.lus per contemplationem mortuos et quasi in sepulcro absconditos discipu.los uiderat, quibus dicebat : M o,tui enim estis et uita uestra abscon20 dita est cum Christo in Deo. Qui ergo mortem quaerit, gaudet dum sepulcrum inuenit, quia qui mortificare se appetit, ualde ad inuentam requiem contemplationis hilarescit ; ut exstinctus mundo lateat et cunctis exteriorum rerum perturbationibus intra sinum se intimi amoris abscondat. is 10. Si uero ad hoc quod thesaurus effodi dicitur, etiam sepulcri inuentio subinfertur, hoc necesse est ut intentio nostra conspiciat quod antiqui mortuos cum diuitiis obruebant. Qui igitur thesaurum quaerit, gaudet cum sepulcrum inuenit, quia sapientiam perquirentes, cum sacrae scripturae paginas 30 uoluimus, cum exempla praecedentium perscrutamur, quasi ex sepulcro gaudium sumimus, quia mentís diuitias apud mortuos inuenimus; qui quia huic mundo perfecte exstincti sunt PL 685 in occulto cum diuitiis requiescunt. Sepulcro ergo diues efficitur qui per exempla iustorum in contemplationis uirtute su3' bleuatur. Sed cum requirens dicat : Qua,e da.ta est misero lux .' cur hoc ipsum requirere praesumat, insinuat dicens : 3,23 VII, 11. Viro cuius abscondita est uia, et ci,cumdedit eum Deus tenebris. Via enim sua uiro abscondita est, quia etsi iam in qua sit uitae qualitate considerat, ad.bue tamen ad quem finem tendat, ignorat. Etsi iarn superna appetit, s etsi plenis haec desideriis quaerit, adhuc si in eisdem desideriis pennaneat, nescit. Peccata quippe deserentes ad iustitiam tendimus; et unde uenimus, nouimus; sed quo perueniamus, ignoramus. Quid hesterna die fuimus, scimus; sed quid contingat crastina nos esse, nescimus. Via ergo sua uiro ab10 scondita est quia sic pedem ponit operis, ut tamen praeuidere nequeat exitum consummationis eius. 19/20 Col. 3, 3· VII, t /6 Lath., Egl. s, 2.7 / 32.. 16 amorem] timore L 17 hinc est quod paulus] paulus apostolus Taio 18 mortuos] mcntis praem. Taio sepulcro] secreto diuinitatis Pal. absconditus L 20/21 qui mq11equia] 0111. Pat. Taio 21 qui] enim add.Pat. Taio 22 contemtacionis L 23 mundus L cunctis P L Pat., a praem. µ Taio 25 cffodiri P, cffodire L 27 diuicius L 28 inucnit P L, inueniret µ 30 praecedentium] patrum add.edd. 31 quia] et edd. 32 quia qui L edd. VII, 1 uita L 3 uita qu~litate L consideret Gal/. P L Lllh., tamcn add.µ 6 nescit) et praem. L 8 externa P L 11 consummationis P L &ss., cius add.µ nouimus add. L

Digitized by

Go ogle

5 adhuc alt. quid]

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER V, vn

226

11. Est autem et alia uiae nostrae absconsio quia nonnumquam ea ipsa quae recte nos agere credimus, an in districti iudicis examine recta sint, ignoramus. Saepe enim, sicut et is longe superius diximus, opus nostrum causa damnationis est et prouectus putatur esse uirtutis. Saepe unde placari iudex creditur, inde ad irascendum placidus instigatur Salomone attestante, qui ait : Est uia quae uidetur hominibus recta,· nouissima autem eius ducunt ad mortem. Vnde sancti uiri cum 20 mala superant, sua etiam bene gesta formidant, ne cum bona agere appetunt de actionis imagine fallantur, ne pestifera tabes putredinis sub boni specie lateat coloris. Sciunt enim quia corruptionis adhuc pondere grauati, diiudicare bona subtiliter nesciunt. Et cum ante oculos extremi examinis regulam de2sducunt, haec ipsa in se nonnumquam et quae approbant metuunt. Et tota quidem mente interna desiderant, sed tamen de incertitudine operum trepidi quo gradiuntur ignorant. Vnde 3,20 bene postquam dictum est : Quare data est misero lux ? ,,.144 3,23 adiungitur: Viro, cuius abscondita est uia. Ac si d.ica30 tur : Cur huius uitae successus accipit qui sub qua sit aestimatione iudicis iter sui operis nescit ? Bene autem subditur : Et ci,cumdedit eum Deus tenebris. Tenebris namque horno circumdatur quia quamuis caelesti desiderio ferueat, quid de semetipso sit dispositum intrinsecus, ignorat. Et ualde mess tuit ne quid sibi in iudicio obuiet, quod se de se nunc in desiderio boni feruoris latet. Tenebris horno circumdatur quia ignorantiae suae calígine premitur. An tenebris circumdatus non PL 686 est qui plerumque praeteritorum non meminit, futura non inuenit, praesentia uix cognoscit ? Tenebris se circumdatum 40 quidam sapiens uiderat, cum dicebat : Quae in prospectu sunt, inuenimus cum labore ; st quae in caelis sunt, quis inuestigabit ? His se tenebris propheta circumdatum uidit, cum dispositionis intimae penetrare interna non potuit dicens : Posuit tendlwas

18/27 Pat., Pro11.~ ~ ( ~4). H /40.

40/41 Sap. 9, 16.

18/19 Prou. 14, 11. 43/56 Pat., Ps. z.7 (40).

27/34 Lath., Egl. S, 43/44 Ps. 17,

12..

12alia uiacnostrac] ali~cnim L 13ipsaoM. L qui rcctaL 16cto•. profectus L 18 hominibus P L R,,,,. R,,,,,g. R,g. Gtr111.Pat., homini µ Vi,{(. 19 uir L 20 malc L formidatur L 21 agcrc 0111. L 22 spci L 25 probant L 27 graduntur L 29 si] apcrte add. Lath. 30 quia sit L, quaesita &ss. 32 cum] me L · tcncbri (a/t. l) appctit tdd. rtt. L 34 sit] sic L et 0111.L. 34/35 mctit L 36 quia] quam add. L 37 tcncbri L drcumdatur L 39 pr~scnciac L tcncbras P, a.111. 40 pcrspcctu L 41 inucnimus] uix prat111.,dd. ru. caelis] sacculis L inucstigauit P, '°"· Corb.2Rtg., inucstigant L

L

'°"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER V, VII-IX

227

uúibulum suum. Auctor enim noster, quia nobis in hoc exsilio deiectis, lucem suae uisionis abstulit, sese nostris oculis quasi in tenebrarum latibulo abscondit. 13. Quas nimirum caecitatis nostrae tenebras cum studiose conspicimus, mentem ad lamenta prouocamus. Flet enim caecitatem quam foris patitur si humiliter meminit quod in interioribus lumine priuatur. Cumque tenebras quibus circumdatur, respicit, splendoris intirni ardenti se desiderio affligit omnique intentionis adnisu semetipsam concutit,et supernam lucero quam condita deseruit, repulsa quaerit. Vnde fit plerumque ut in ipsis piis ftetibus illa interni gaudii claritas erumpat ; ,, et mens quae in torpore prius caeca iacuerat, ad inspectionem fulgoris intimi suspiriis uegetata conualescat. Vnde bene sequitur : 3,24 VIII, 11. Antequam cometlam, suspiro. Comedere namque est animae, supemae lucis contemplationibus pasci. Suspirat ergo antequam comedat quia prius gemitibus tribulationis afficitur, et postmodum contemplationis refectione sas tiatur. Nisi enim suspiret non comedit; quia qui se in hoc exsilio per desideriorum caelestium lamenta non humiliat, internae patriae gaudia non degustat. A ueritatis enim pabulo ieiuni sunt, qui in hac peregrinationis inopia laetantur. Suspirat autem qui comedit, quia quos amor ueritatis afficit etiam re10 fectio contemplationis pascit. Suspirans propheta comedebat, cum diceret : Fuerunt mihi lacrimae msae panes. Luctu enim suo anima pascitur, cum ad superna gaudia ftendo subleuatur, et intus quidem doloris sui gemitus tolerat; sed eo refectionis pabulum percipit quo uis amoris per lacrimas ema1 s nat. Vnde et eamdem lacrimarum uim ad.bue beatus Iob sequitur, subdens : 3,24 IX, 15. Et quasi inundantes aquae, sic f'ugitus meus. Aquae cum inundant cum ímpetu ueniunt et crescenti4S

'º

44/46 Taio, Se111.1, J (n4D/735A). VIll, 1/5 Lath., Egl.

s, 42/46.

11/1S Pat., Ps. 6~ (91).

11 Ps. 41, 4.

IX, 1/2 Lath., Egl. 5, 48/49.

44 auctor enim noster ras.i11L cxsilio P L, exsilium µ 48 consci sumus L peruocamus L 49 quod in] quo de P 52 omncquc L intencionc L concutit et] concutut L 54 in 0111. L 55 corporc L pri wx cea iucucrat L cacea] caccitatis &ss. iacuerat il/is. ;,, P VIII, 2 est IIS(Jllt lucis il/is.in P 3 comcdat iJ/is.in P 5 suspirar L 6 /7 intcrnae P L B,ss. R,111. R,.,,,ig.Corb.2V aJ.Reg., aetcrnac µ 1 dcgustata L 9 autcm L 10 suspirant L 11 panis P, L Corb.2 13 gemitum L 16 et] recte P adhuc bcatus iob P L, beatus iob adhuc µ

º"'·

Digitized by

Go ogle

'°"·,

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER V,

228

IX-X

bus multipliciter uoluminibus, intumescunt. Electi uero dum mentis suae oculis diuina iudicia apponunt, dum de occulta , super se sen ten tia trepidant ; dum se ad Deum peruenire posse PL 687 confidunt, sed tamen ne non perueniant metuunt, dum praeteritorum suorum recolunt quae deflent, dum quae sibi adhuc ~ 145 futura sunt quia nesciunt, pertimescunt; quasi quaedam in eis aquarum more uolumina colliguntur, quae in maeroris 10 rugitus quasi in subiecta litara defluunt. Vir igitur sanctus uid.it quanta sint in lamentis paenitentiae uolumina cogitationum ; atque ipsas maeroris undas inundantes aquas uocauit dicens: Et quasi inundantes aquae, sic rugitus meus. Nonnumquam uero iusti, sicut et paulo superius diximus, in xs ipsis bonis operibus positi trepidant, ac ne in eisdem occulto aliquo errore displiceant, continuis lamentis uacant. Quos cum diuina subito flagella corripiunt, auctoris sui se gratiam offendisse suspicantur, quia uel infirmitatibus praepediti, uel amaritudinibus pressi, ad impendenda proximis pia opera non assur20 gunt. Et cor in lamentum uertitur quia corpus a deuotionis suae ministerio retardatur. Cumque se mercedem non augere considerant, etiam transacta opera displicuisse formidant. Vnde bene beatus Iob cum mgitum suum quasi inundantes aquas diceret, ilico adiunxit : 3,25 X, 16. Quia timo, quem timebam suenit mihs, et quod ue,ebar, accitlit. Iusti igitur deflent et pauent, et magnis se lamentis cruciant quia deseri forrnidant ; et quamuis de correctione sua gaudeant, eorum tamen trepidam men' tem correctio ipsa perturbat ; ne malum quod tolerant non pia percussio disciplinae sit, sed animaduersio iusta uindictae. Quod bene psalmista considerans ait : Quis nouit potestatem irae tuae ? Potestas quippe diuinae irae nostra non potest mente comprehendi quia eius dispensatio obscuris super nos 10 dispositionibus, saepe unde aestimatur deserere, inde nos recipit. Et unde nos recipere creditur inde derelinquit ut plerumque hoc fiat gratia quod ira dicitur, et hoc aliquando ira

10/13 Lath., Egl. 5, 49/s

2.

X, 1/6 Lath., Egl. 5, 54/59.

7 /8 Ps. 89,

IX, 4 apponunt P Bess. S sentencia L 7 suorum] mala add. Bess. s./. 10 rugitur L defluant L ergo Lath. meus] et reliqua Lath. 21 ministerium L

sua Norm.

X, 2/3 deffent 11sq11eet 4/5 trepida mente L 11 inde L

Digitized by

Go ogle

1 1.

6 ne L, tras. 6/7 praeteri ta rccolent P L 8 quia si L 12 uouit L 13 sic rugitus se] semper L

Lath. 4 correctione P L Lath., correptione µ S correctio P L Lath., correptio µ 8 nostrae L

0111.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER V,

X-XI

229

sit quod gratia putatur. Nonnullos enim flagella corrigunt, nonnullos ad impatientiae uesaniam perducunt ; et alios prospera quia demulcent, ab insania mitigant ; alios quia eleuant, funditus ah omni spe conuersionis eradicant. Cunctos autem uitia ad ima pertrahunt sed tamen quidam eo ah bis facilius redeunt quo se in eis corruisse altius erubescunt. Et semper uirtutes ad superna subleuant ; sed nonnumquam 20 quidam dum tumorem de uirtute concipiunt, per ipsum tramitem ascensionis cadunt. Quia ergo potestas diuinae irae minime cognoscitur in cunctis necesse est ut sine cessatione timeatur. Sequitur: 3,26 XI, 17. N onne dissimulaui i' nonne ta-cui i' nonne quieui ? et uenit supe, me indignatio. Quamuis quo- PL 688 libet in loco positi, cogitando, loquendo, agendo peccemus, tune tamen per tria haec animus effrenatius rapitur cum , mundi huius prosperitate subleuatur. Nam cum praeire se potestate ceteros conspicit, alta de se elate cogitans sentit. Et cum auctoritati uocis a nullo resistitur, lingua licentius per abrupta diffrenatur. Cumque facere quod libet, licet, iuste sibi omne aestimat licere quod libet. Sed sancti uiri cum mundi 10 huius potestate fulciuntur, tanto sub maiore mentis disciplina se redigunt, quanto sibi per impatientiam potestatis suaderi illicita quasi licentius sciunt. Cor namque a consideranda sua gloria reprimunt, linguam ah immoderata locutione restrin- p, 146 gunt, opus ab inquietudinis uagatione custodiunt. Saepe enim qui in potestate sunt, ea quae recte faciunt quia elate cogitant, amittunt ; dumque se ad cuneta utiles aestimant, etiam impensae utilitatis sibi meritum damnant. Vt enim cuiuslibet facta digniora sint, necesse est ut ei apud se semper indigna ui-

1,

1,

XI, 1/2 Lath., Egl. Stnt. s, 9 (963D/964A). 5, 9 (964C/D). 13 non.nullus L cleuant] quac leuant L

j,

2/S Taio, Sen/. 4, 36 (9pC). 2/9 Taio, 9/14 Taio, Stnl. S, 10 (965A/B). 14/21 Taio, Sen/.

60/61

14 nonnullus L 15 insaniam L 15/16 quia 19 semper] se per Bus. e corr. 21 potcstas] qui uero

prat111.L

XI, 1tacuiPLBm. Vind.Lath.,siluiµ V11~. 3positi]om. Taio(9¡2C), positus prínceps Taio ( 96J D) agendo pcccemus] ucl faciendo delinquant Taio {963D) pcccamus L 4 effrenatus L 5 subleuatur] frequcntius pratm. Taio (963D) nam] om. Taio (963D) se] princeps add. Taio (963D) 7 auctoritate P, corr. a.m. 8 cumque] cum plerumque Taio (96JD) facere] principi add. Taio 9 sed sancti uiri 0111. Taio 10 sub maiore] sublimiori L Rem.r Vind.r maiori P Taio potestate] principis add. Taio disciplinae Re111ig.1 Vind.r 11 quanto] quam eo L, quantum Taio 12 a] ad L 13 inmoderati L 14 enim om. Taio 15 qui] quia L in 16 mittunt L 17 cuiuslibet] potestate sunt] potestatc principantur Taio 18 sunt Taio 18/19 uideatur L quaelibet principis Taio

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER V,

230

XI

deantur, ne eadem bona actio agentis cor subleuet, et subleuando plus auctorem de elatione deiciat, quam ipsos forte quibus impenditur iuuet. Hinc est enim quod rex Babyloniae, dum elata mente apud se uolueret dicens: Nonne haec est Babylon, quam ego aedificaui ? in irrationale animal protinus uersus est. Quod enim factus fuerat perdidit quia humiliter noluit dissimulare quod fecit. Et quia elatione cogitationis se super homines extulit, ipsum quem communem cum hominibus habuit, sensum hominis amisit. Saepe uero qui in potestate sunt, ad subiectorum passim contumelias erumpunt; et hoc quod inuigilantes regimini seruiunt per linguae procaci-· tatem perdunt, minori scilicet formidine iudicis uerba pensantes, quia qui sine causa fratri, fatuum dixerit, gehennae se ignibus addicit. Saepe hi qui in potestate sunt, dum sese et a licitis retinere nesciunt ad illicita opera et inquieta dilabuntur. Solus enim in illicitis non cadit, qui se aliquando et a licitis caute s, restringit. Qua uidelicet constrictione religatum bene se Paulus insinuat dicens : Omnia mihi licent sed non omnia exp,diunt. Atque ut ex ipsa religatione ostenderet in quanta se mentís libertate dilataret, ilico adiunxit : Omnia mihi licmt s«l ego sub nullius redigar potestate. Cum enim mens concepta 40 desideria sequitur, seruire rebus conuincitur quarum amore superatur. Sed Paulus cui cuneta licent, sub nullius potestate se redigit quia semetipsum etiam a licitis restringendo, ea quae delectata premerent, despecta transcendit. 18. Beatus igitur Iob ut nos erudiat, qualis in potestate fuit 4S innotescat, dicens: N onne dissimulaui ? Potestas namque curn habetur et cogitanda est ad utilitatem, et dissimulanda propter tumorem ; quatenus is qui ea utitur, et ut prodesse PL 689 debeat posse se sciat ; et ut extolli non debeat posse se nesciat. Qualis uero in ore fuerit, adiungat dicens : N onne silui ? Qualis erga illicita opera, adhuc subiciat : N onns qui~ui ? Potest autem silere et quiescere, adhuc subtilius perscrutari. 20

2,

'º

'º

21/30 Taio, Sen/. 5, 9 (964A). 22/23 Dan. 4, z.7. 31 Matth. 5, 36/37.38/39 I Cor. 6, 11. 45/48 Taio, Sen/. 5, 9 (964D).

22.

20 auctorum L 20/21 fortc qui bus] P L, qui bus fortc ,...,,µ 21 iuuat P, iubct L bine babyloniac] nabuchodonosor rcx babyloniac Taio 22 uolucrit P L Taio, tacitus pratm. µ 23 babylon] magna add. Vi11d. irrationabilc Taio 25 ~lacioncm L 26 se] suae prat111.Taio cum 0111. L 'Z7 ucro] principcs Taio 29 pcrolinguc L 30 minoris L 31 fatuum P L Corb.~,al., fatuc µ 32 hi L, hii P, ii µ et P L, 0111.µ adlicitis L 34 cadet P, a.m., L 40 amore] mores L 44 ut 0111.L in i/Jis.111110111. L 46 utilitatcm] multorum pr111111. Taio, 45 namque] plcrumquc Taio utilitatc L 47 bis P, ,orr. 48 a/t. posscse] L ;,, posscssio "'"'· 51 potest autcm] potestatcm L subtilius] libct lldd. L

"''I"'

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER V,

XI

231

Silere namque est mentem a terrenorum desideriorum uoce restringere. Vis enim magni clamoris est tumultus cordis. 19. Quiescunt quoque qui bene in potestate sunt, cum terre'' narom actionum strepitus pro diuino amore interrnittendo postponunt ; ne dum ima indesinenter occupant, cor funditus a summis cadat. Sciunt enim quia nequa~uam mens ad superna attollitur, si curarum tumultibus contmue in infimis occupatur. Quid enim de Deo occupata obtineat quae de illo 6o apprehendere aliquid etiam uacans laborat. Bene autem per psalmistam dicitur : V acatB Bt uidete quoniam ego sum Dsus ; quia qui uacare Deo neglegit, suo sibi iudicio lumen eius uisionis abscondit. Hinc etiam per Moysen dicitur ut pisces qui pennulas non habent non edantur. Pisces namque qui habent 6, pennulas, saltus dare super aguas solent. Soli ergo in electorum ,,.1•1 corpore quasi cibus transeunt qui in eo quod imis deseruiunt, aliquando superna conscendere mentís saltibus sciunt, ne semper in profundis curarum lateant et nulla eos amoris summi quasi liberi aeris aura contingat. Qui ergo rebus temporalibus -,o occupantur, tune bene exteriora disponunt cum sollicite ad interiora refugiunt ; cum nequaquam foras perturbationum strepitus diligunt, sed apud semetipsos intus in tranquillitatis sinu requiescunt. 18. Prauae etenim mentes temporalium rerum tumultus n intra semetipsas uersare non cessant etiam cum uacant. In cogitatione enim seruant depicta quae amant et quamuis nihil exterius faciant, apud semetipsas tamen sub pondere inquietae quietis elaborant. Quibus si earumdem rerum administrath praebeatur, semetipsas funditus deserunt et 8o fugitiua haec temporalia per intentionis cursum continuis cogitationum passibus sequuntur. Piae autem mentes haec et cum desunt non quaerunt, et grauiter etiam cum adsunt, f enmt quia per exteriorum curam a se exire pertimescwit.

11.

54/83 Pat., Ps. 7~ (106). 63/64 cf. Lcu. u, 12.

S7 /63 Taio, Sent. 2, 48 (849D). 61 Ps. 4 5, 64/73 Pat., LtN. 9. 69/81 Taio, Stnl. 2, 48

(849D /8 ,oA).

54 uacant Pat. quo L 57 cadant L cnim o,w.L mens] monachi add.Taio 58 tu montibus L infirmis L 59 occupatur mq111 deo 0111. L pw ho111oio1,J. 60 ergo Pat. 61 deus] dominus prae111. L 62 uacari P 65 salus L, supra L 66 cibus] pisces &.ss., al., edd. rtt. Pal.µ ima Re,wig.1 dcscrunt Re111ig.1 Corb.z, 'º"· 67 superna P L Pat., ad prt11•.µ Pat." 69 continguat L qui ergo] monachi qui Taio 72 atrcpitus L aput L 74 ctcnim] monachorum Taio 75 conuaga L 76 dicta a/uplot,odd. 77 nil P 78 inquictae Taio 79 dcscriunt L, 'º"· 80 hace0111. Gr,g. 80/81 pcrIUf/111passibus] pcr cogitationum passus Taio 81 pia L 83 curam] cum L, curas Pat.

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER V,

232

XI

Quod bene illa duorum fratrum uita signatlir de quibus

ss scriptum est : Factus est Esau ui, gnarus uenandi, et homo agricola ; I acob autem uir simplex habitabat in tabernaculis. Vel sicut in alia translatione dicitur : Habitaba/, domi. Quid enim per uenationem Esau nisi eorum uita figuratur, qui in exterioribus uoluptatibus fusi carnem sequuntur ? Qui etiam PL 690 90 agricola esse describitur quia amatores huius saeculi tanto magis exteriora incolunt, quanto interiora sua inculta derelinquunt. Iacob uero uir simplex in tabernaculis uel in domo habitare perhibetur quia nimirum omnes, qui in curis exterioribus spargi refugiunt, simplices in cogitatione atque in con9S scientiae suae habitatione consistunt. In tabernaculis enim aut in domo habitare, est se intra mentis secreta restringere et nequaquam exterius per desideria dissipare, ne dum ad multa foras inhiant, a semetipsis alienatis cogitationibus recedant. Dicat igitur probatus uir et exercitatus in prosperis, dicat : 100 N onne dissimulaui ? nonne silui ? nonne quieui J Vt enim supra diximus sancti uiri, cum eis transitoria prosperitas arridet, fauorem muncli quasi nescientes dissimulant et forti gressu interius hoc unde exterius subleuantur calcant. Silent autem quia nullis prauae actionis clamoribus perstre1os punt. Omnis namque iniquitas habet apud secreta Dei indicia uoces suas. Vnde scriptum est : Clamor Sodomorum et Gomo,rhaeorum multiplicatus est. Quiescunt uero cum non solum nullo cupiditatum temporalium turbulento appetitu rapiuntur, uerum etiam curis praesentis uitae necessariis immoderatius 110 occupari refugiunt. 21. Sed haec agentes, paterna ad.bue fl.agella sentiunt ut tanto perfectiores ad hereditatem ueniant quanto eos pie feriens disciplina cotid.ie etiam de minimis purgat. Iusta itaque indesinenter faciunt sed assidue dura patiuntur, quia 11 s saepe ipsa nostra iustitia, ad examen diuinae iustitiae deducta, iniustitia est et sordet in districtione iudicis quod in /A 148 aestimatione fulget operantis. Vnde Paulus cum diceret: Nihil 85/89 Pat., Gen. 52 (s s). 87 Gen. 25, 27 (iuxta LXX). 85/92 Taio, Sent. 2, 48 {850A). 101/105 Lath., Egl. s, 62/65. 106/107 Gen. 18, 20. 107/110 Lath., Egl. s, 6s /68. 117 /120 I Cor. 4, 4. 85 uirginarius L uir 0111. Taio 86/87 iacob 11sq.w domi 0111. Taio 86 habitabit L, habitauit Pat. 81 in 0111. L domi] d ... P 88 corum] in 0111. L 90 huius 0111. L 91 incolunt monachorum add. Taio P L codd.Pat. Taio, colunt µ 94/95 conscicntiac] ca pra,111.L 99 a/t. dicat) P L, 0111. µ 103 extcrius] male al. 105 nam L abunt L 106 gomorrac P 107 multiplicati sunt L nullum L 108 appctitaP, 'º"· 110 occupare L 112 pie] specialitcr Bess. 113 purgatiusta] purgacius L 114 et P 115 nostram iustitiam L

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER V, XI

233

mini conscius sum, protinus adiunxit : Sed non in hoc iustificatus sum. Qui causam mox cur non sit iustificatus insinuans, 120 ait : Qui autem iudicat me, Dominus est. Ac si diceret : Idcirco in eo quod mihi nihil sum conscius iustificatum me abnego quia ab eo qui me iudicat examinari me subtilius scio. Dissimulanda ergo sunt quae exterius fauent, reprimenda quae interius perstrepunt, declinanda quae quasi necessaria inuoluunt; et tamen in his omnibus ad.bue districti examinis flagella metuenda quia et ipsa nostra perfectio culpa non caret, nisi hanc seuerus iudex in subtili lance examinis misericorditer penset. 3,26 ZZ. Bene autem subditur: Et uenit super me indignati o. Magna quippe arte doctrinae dicturus uerbera praetulit 130 recte facta, ut bine unusquisque consideret quae peccantes postmodum supplicia maneant, si etiam iustos tam ualida hic PL 691 flagella castigant. Hinc est enim quod Petrus ait : Tempus est ut iudicium incipiat d,e domo Dei. Et si iustus uix saluabi.tur, imf>ius et peccator ubi parebunt ? Hinc Paulus cum multa in 13, Thessalonicensium laude dixisset, protinus adiunxit : Ita ut et nos ipsi in uobis gloriemur in ecclesiis Dei pro patientia uestra et fide, in omnibus persecutionibus uestris st tribulationibus, quas sustinetis in exemplum iusti iudicii Dei. Ac si diceret: Dum tot dura toleratis qui tam recta agitis, quid aliud quam 140 iusti Dei iudicii exempla datis ? Quia ex uestra poena colligendum est quomodo feriat quibus irascitur si sic uos affligi patitur in quibus laetatur ; aut quomodo illos percussurus esf quibus iustum iudicium exhibet, si etiam uos sic cruciat quos pie redarguens fouet. 14s ZS. Prima igitur beati Iob locutione tenninata, uicissim se amici qui consolaturi uenerant pie eius increpationi subiciu.nt ; dumque ad contentionis uerba prosiliunt, eam pro qua uenerant causam pietatis amittunt. Qui quidem non praua hoc intentione faciunt, sed quamuis affectum percusso exhibeant, 1 so percussum tamen nonnisi pro iniquitate crediderunt ; dumque intentionem bonam nequaquam locutio cauta subsequitur,

u,

122/127 Tafo, Smt. 2, 48 (SsoAfB). 128/132 Lath., Egl. S, 70/n. 132/138 Lath., Egl. J post 7J castigan/in appara/11 codd.Lath. DK. 132/134 I Petri 4, 17/18. 135/138 11 Thess. 1, 4/s.

118 perrotinus L 121 mihi non sum conscius] P L, non mihi conscius 122 dicat L 123 ergo sunt] sunt monachi Taio exprimenda sum µ Rt111ig.1 123/124 quae 11Sq11t declinanda tx edd. 111ppl.Taio 126 quia et] nostra] nam L securus P, 'º"· 129 uerba al., tdd., plerumque Taio pratltr Par. quippe] iam Lath. praeuidit Corb.2 131 iustus L, in iustum 11t11I. 134 apparebunt L 135 laude P L LathPK, laudem µ subiunxit LathPK 136 patienam L 138 iamsti iudiccs (dei 0111.)L 140 iucliciis L 144 foucat L 145 se om. L 146 pie 0111.P eius pia al. 147 prosiliant L 150 pcrcussum] se add. P, del.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER V,

234

XI

ipsa pietatis propositio in transgressionis uitium uertitur. Pensandum namque fuerat cui et quando loquerentur. Iustus quippe erat ad quem uenerant et diuinis uerberibus cinctus. Ex anteacta ergo eius uita debuerant ea quae intellegere non ualebant illius uerba perpendere; et ex flagellis praesentibus non illum redarguere sed de sua uita fonnidare ; seque flagellato iusto non quasi ratiocinando erigere, sed flendo sociare; ut nequaquam se eorum scientia per uerba ostenderet sed 16o loqui recte linguam consolantium magister dolor erudiret. Qui etsi qua forsitan diuersa sentirent, idauerunttimore, ubi non erat timor. Iste namque ueritatem iam libere defendere

appetit, sed tamen in ipso suo appetitu trepidus indignationem potestatis humanae pertimescit ; cumque in terra hominem contra ueritatem pauet, eiusdem ueritatis iram caelitus 10 sustinet. Ille peccatorum suorum conscius, ea quae possidet indigentibus iam largiri desiderat, sed tamen ne datis rebus egeat ipse fonnidat. Cumque carnis subsidia reseruando trepidus praeparat, ab alimentis misericordiae animam necat; et cum pati in terra inopiam metuit, aeternam sibi abundan1 s tiam supernae refectionis abscindit. Recte ergo dicitur : Qui timent pruinam, irruet super eos nix, quia qui conculcanda in infimis metuunt a summis metuenda patiuntur ; et cum transire nolunt quod calcare poterant, iudicium de supernis excipiunt quod tolerare nequaquam possu.nt. Sed 20 haec agentes, mundi gloriam temporaliter obtinent. Quid autem tempore uocationis suae facturi sunt cum cuneta simul pauidi deserunt quae hic cum graui timore seruauerunt ? Vnde et apte subditur : 6,17 XXVII, 33. Tempore quo fuerint tlissipati peribunt. Quos enim praesentis uitae sollicitudo ordinat, amissio dissipat ; et tune etiam exterius pereunt qui intus dudum 6,17 aeterna neglegendo perierunt. De quibus recte adclitur: Et ut p , incaluerint, soluentur de loco suo. lniquus etenim quisque cum incaluerit de loco suo soluitur, quia indicio intimae districtionis appropinquans, cum iam per cognitionem poenae f eruere coeperit, ab ea cui dudum inhaeserat, carnis suae delectatione separatur. Hinc est enim quod per prophe5/6 Ps. q, 5.

S/19 Pat., Ps. 84 (118).

16/19 Lath., EgJ. 7, qo/

1

n-

XXVII, 1/9 Lath., EgJ. 7, 154/162..

4 districtionis 1(1 M, se add.s.J., Corb.2Vind. pltr. Nor111. Pat.L, clistrictione se K 2 Pat.F, districtiones R,g.1 Ger111. sibi R,g.1 aetcmae K, s.l.11.111. anim-

aduersiones Corb.2,animaduersioncm Corb.2 Pal.A subiciunt 1(1, abiciunt Vind. pler. Norm. S qui bus) his ergo Pat.22 (J2) 5 ss. Pat.81 ( 118) 0111nilz pl11raliin n11111tro 11erlil 8 terram K 10 sunt nonnulli qui Pat.84 ( u8) 11 largire K, corr.a.111., Pat.AFL22 ( p) t1/12egcat(s./.) rcbus M 13ncgat K, corr. a.111. 15 abscidit KM Pat.'°""·22 ( J2) recte ergo dicitur] de quibus 16 irruet] Ji.losusclamabit alter ad alterum. Quid namque per 9s dracones nisi malitia, quid uero struthionum nomine nisi hy. pocrisis designatur ? Struthio quippe speciem uolandi habet, sed usum uolandi non habet quia et hypocrisis cunctis intuentibu.s imaginem de se sa.nctitatis insinuat, sed tenere uitam sanctitatis ignorat. In peruersa igitur mente draco cubat et 100 struthio pascitur, quia et latens malitia callide tegitur et intuentium oculis simulatio bonitatis antefertur. Quid uero onocentaurorum nomine, nisi et lubrici figurantur et elati ? Graeco quippe eloquio óvos asinus dicitur, et appellatione asini luxuria designatur, propheta attestante qui ait : Vt carnes asincwum, 10s carnes eorum. Tauri autem uocabulo ceruix superbiae demonstratur, sicut uoce dominica de Iudaeis superbientibus per psalmistam dicitur: Tauri pingues obsederunt me. Onocentauri ergo sunt qui, subiecti luxuriae uitiis, inde ceruicem erigunt, unde humiliari debuerunt. Qui, camis suae uoluptatibus ser110 uientes, expulsa longe uerecund.ia, non solum se amittere rectitudinem non dolent sed adhuc etiam de opere confusionis gaudent. Onocentauris autem daemonia occurrnnt, quia maligni spiritus ualde eis ad uotum deseruiunt quos de his gaudere conspiciunt quae flere debuerunt. Vbi apte subiungitur : 11s Et f>i.losusclamabit alter ad alterum. Qui namque alii pilosi appellatione figurantur nisi hi quos Graeci panas, Latini incubos uocant? Quorum nimirum forma ab humana effigie incipitur, sed bestiali extremitate terminatur. Pilosi ergo nomine cuiuslibet peccati asperitas designatur, quod et si uo quando quasi ab obtentu rationis incipit, semper tamen ad irrationabiles motus tendit. Et quasi horno in bestiam desinit, dum culpa per rationis imaginem incohans, usque ad irrationabilem effecturn trahit. Nam saepe edendi delectatio seruit gulae et seruire se simulat indigentiae naturae; cumque uen12s trem in ingluuiem extendit, membra in luxuriam erigit. Pilo-

104/105 Ez.

2. 3, 2.0.

93/94 onocentarus M

107 Ps.

21,

t 15 Is.

1 J·

J4, 14.

'°"·

94 clamauit K, a.111. 97 usum] ne pra1111.M et om. M 99 ignorant K 103 onus K, u;,, o'º"·, bonos M 104 testante M ut K, in marg. a.m. 105 taurorum M 106 superuenientibus M 109 humiliare M, 'º"· quia M 112 gaudet K, 'º"· a.111. 113 quod M his] eis M 114 ubi] et add. M 115 clamauit K, 'º"· a.111., clamabunt Al quid K, 'º"· 116 his, hii M panos Co111p.1, phanos Vind.2 Gm11., panas Lyr. Big. 118 uestiali M pilosc M ergo) cnim prau11.1.\J 121 rationabiles M, 111ppi. s.l. et K, s.l.a.111. bestia M eraJ.

'º"·,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VII,

XXVIII

sus autem alter ad alterum clamat, cum perpetrata nequitia perpetrandam malitiam prouocat, et quasi quadam cogitatio- PL 787 nis uoce, commissa iam culpa, culpam adhuc quae committatur inuitat. Saepe namque ut diximus, gula dicit : Si abundanti 130 corpus alimento non reficis in nullo utili labore subsistis. Cumque mentem per desideria carnis accenderit, mox quoque luxuriae uerba propriae suggestionis facit dicens : Si misceri Deus homines corporaliter nollet, membra ipsa coeundi apta usibus non fecisset. Cumque haec quasi ex ratione suggerit, 1,s mentem ad libidinum effrenationem trahit. Quae saepe deprehensa, patrocinium mox fallaciae et negationis inquirit, reamque se esse non aestimat si mentiendo uitam defendat. Pilosus ergo alter ad alterum clamat, quando sub aliqua ratiocinandi specie peruersam mentem culpa subsequens ex occa- "'229 140 sione culpae praecedentis illaqueat. Cumque hanc peccata dura atque aspera deprimunt, quasi conuocati in ea concorditer pilosi dominantur ; sicque fit ut semper se gresmum semitae deterius inuoluant, dum mentem reprobam culpa per culpam ligat. 14, 37. Sed inter haec sciendum est quod aliquando prius oculus intellectus obtunditur et postmodum captus animus per exteriora desideria uagatur, ut caeca mens quo ducitur nesciat et carnis suae illecebris sese libenter subdat. Aliquando uero prius desideria carnis ebulliunt, et post longum usum illiciti 1,0 operis oculum cordis claudunt. Nam saepe mens recta cemit, nec tamen audenter contra peruersa se erigit; et renitens uincitur dum, hoc ipsum quod agit diiudicans, carnis suae delectatione superatur. Quia enim plerumque prius oculus contemplationis amittitur, et post per camis desideria huius 1,s mundi laboribus animus subiugatur, testatur Samson ab AIlophylis captus qui, postquam oculos perdidit, ad molam deputatus est, quia nimirum maligni spiritus, postquam tempta-

145/159 Pat., l11d.6 (6).

126 pcrpetratamnequitiam M, co". 127 pcrpetrandam (ad praem. Bm.) malitiam (exp. K, in aliam 111111.M) KM Btss. Ebr. Vt., pcrpetrandam aliam Co111p.1 Flor. Ge111., ad aliam pcrpetrandam µ uocat al. 127/128 cognationis K 2 Btss. 128 uocem K, 'º"· culpam 0111. Btss. 130 corpus alimento) KM, alimento corpus µ 131 acccnderet K, ,orr. a.111.,accenderint M, 'º"· 132 propria M 133 ipsa M s./. quod cundi M, pr. d eras. 137 138 sub K s./. 139 spccicm pcruersa mente M 140 cxtimat M peccatorum M 142 gressum M 145 oculus] oculis K, 'º"· a.111.et cordis add.K 1, illis. in M 147 uagatur) animus pratm. K, del. 148 uero 0111. M 150 recte M 151 renitentes K, 'º"· a.111. 154 pcr K s.l.a.111. deside155 subiungatur M, ria huius] K 2 M, desideria s./., Pal., huius desideria K1 µ

(º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VII,

XXVIII

tionum stimulis intus aciem contemplationis effodiunt, foris in circuitum laborum mittunt. Rursum quia saepe et recta 16o operatio exterius perditur, et tamen adhuc rationis lumen in corde retinetur, propheta Ieremias insinuat, qui dum Sedechiae captiuitatem narrat, ordinem captiuitatis intemae denuntiat d.icens : Et occidit ,ex Babylonis filios Sedechiae in Reblatha in oculis eius ; et omnes nobiles I uda occidit rex Baby16, lonis, oculos quoque Sedechiae e,uit. Rex quippe Babylonis est antiquus hostis, possessor intimae confusionis qui prius filios ante intuentis oculos trucidat, quia saepe sic bona opera interficit ut haec se amittere ipse qui captusest dolens cernat.Nam gemit plerumque animus ; et tamen, carnis suae delectationi170 bus uictus, bona quae genuit amans perdit, ea quae patitur damna considerat nec tamen uirtutis brachium contra regem Babylonis leuat. Sed dum uidens nequitiae perpetratione percutitur, ad hoc quandoque peccati usu perducitur ut ipso PL 788 quoque rationis lumine priuetur. Vnde Babylonis rex exstin1n ctis prius filiis, Sedechiae oculos eruit, quia malignus spiritus subductis prius bonis operibus, post et intellegentiae lumen tollit. Quod recte Sedechias in Reblatha patitur. Reblatha quippe, multa haec interpretatur. Ei enim quandoque et lumen rationis claud.itur, qui prauo usu ex iniquitatis suae mul180 titudine grauatur. Quomodo autem culpa prodeat, uel quibuslibet ex occasionibus erumpat, reproborum tamen semitae semper inuolutae sunt ut prauis concupiscentiis dediti, aut bona nulla appetant, aut appetentes infirmo desiderio, ad haec nequaquam mentis liberos gressus tendant. Recta enim aut 11, non incipiunt, aut, in ipso fracti itinere, ad haec minime pertingunt. Vnde fit plerumque ut ad morem suum lassati redeant seseque ab intentione animi in carnis uoluptatibus stemant, sola quae transeunt cogitent, milla quae secum per- ,. 230 maneant curent.

161/180 Pat., IV Rtg. 11 (11). Egl. 7, 166/ 169.

163/165 Ier. ~9, 6/7.

181/184 Lath.,

1S8 forasµ Pat."' 161 quia K, ,orr. 163/165 et IIS(Jllteruit M it, 111arg., fm i/Jis. 164 in oculis eius] coram eo Pat. 164/165 et 11sq111 babylonis] 0111. Pat. 165 oculos quoque] et oculos M quippe 0111. µ 169 gemit plerumque] bona plerumque gignit edd. 11el.rte. Vin~,. Comp. Nor111. Pat.lJ 170 gcmuit K, co"., M u 1. i, Bm. Corb.2Reg. Vi11d. 170/171 damna patitur K 112 pertractationem M 174 rcx babylonis M 176 primum M, 'º"· 177 rcblatha] multitudo illi uert. µ 179 suac 0111. M 179 /180 multitudo ne K, 'º"· 180 grauctur K autcm 0111. M 181 ex K, d,J. 183 dcsiderii M 184 libere M 1.J. recte M 186 ad amorem KM .Bm. Corb.1Ebr. Ge111. lapsati K2, in marg., laxati M 187 anim2c K, corr. 188/XXIX, 1 -cum #SfJllt ambu- K, in 111arg. a.111.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VII,

363

XXIX-XXX

Vnde apte subditur : XXIX, 38. A mbulabunt in uacuum et peribunt. In uacuum quippe ambulant qui nihil secum de fructu sui laboris portant. Alius namque adipiscendis honoribus exsudat, alius multiplicandis facultatibus aestuat, alius promerendis laudi' bus anhelat ; sed quia cuneta haec hic quisque moriens deserit, labores in uacuum perdidit, qui secum ante iudicem nihil tulit. Quo contra bene per legem dicitur : Non apparebi,s in conspectu Domini uacuus. Qui enim promerendae uitae mercedem bene agendo non prouidet, in conspectu Domini uacuus 10 apparet. Hinc de iustis per psalmistam dicitur : Venientss autem uenient in exsultatione, portantes manipulas suos. Ad examen quippe iudicii portantes manipulos ueniunt qui in semetipsos recta opera, quibus uitam mereantur, ostendunt. Hinc de unoquoque electo psalmista iterum dicit : Qui non accepit in uano animam suam. In uano namque animam suam accipit qui, sola praesentia cogitans, quae se sequantur in perpetuum non attenclit. In uano animam suam accipit qui, eius uitam neglegens, ei curam camis anteponit. Sed animam suam in uano itisti non accipiunt, quia intentione 20 continua ad eius utilitatem referunt quicquid corporaliter operantur, quatenus et transeunte opere, operis causa non transeat quae uitae praemia post uitam parat. Sed haec curare reprobi nelegunt, quia profecto, ambulantes in uacuum, uitam sequentes fugiunt, inuenientes perdunt. Melius uero a prauorum imitatione compescimur, si eorum damna ex fine pensamus. Vnde bene etiam cum exhortatione subiungitur : 6,19 XXX, 39. Considerate semitas Theman, stine,a Sa190

6,18

1,

2,

XXIX, 1/3 Lath., Egl. 7, 171 /173. 1/7 Taio, Sent. 5, 1 (957 C/D). 2/13Pat.,DeNt.6(6). 7/8Ex. 23, 15 ;Deut. 16, 16;Eccli. 35,6. 10/11 Ps. 125,6. 14/26Pat.,Ps. 34(51). 14/18Taio,J,nt. 5, 1 (958C). 14/15

Ps.

2~,

4.

XXX, 1/9 Lath., Egl. 7, 175/183. XXIX, 2 nil Kµ sui 0111. M 3 portat Pat. 5 hic K in 111ar1,. 6/7 labores IISIJI# clicitur) ante dominum uacuus apparet quia secum ante iudicem nihil tulit. bine ergo pcr legem salubriter admoncmur diccntcm Pat. 6 nil K 7 quod M 9 prouidet K2 M Pat., prouidit K 1 µ conspcctum M dei M 10 hic K, s,ppJ.1.J. 13 semetipsos K 2 Pat. M, scmctipsis K1 µ Patl· ostendit M, 1S accepit M Pat.µ, accipit K Ga/licciolli uano (Ntroq. /.)] KM Pat., uanum µ quippe K 17 adtcndunt M, ,orr. uano] KM Pat., uanumµ 19in uanum iusti M Pat., iusti (s.l.a.m.) in uacuum K, iusti in uanum µ 21 transcuntis M, 24 mclius uero] unde meHus Pat. ucro M s.l. ad M 25 perconpcscimur M

'º"·

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VII,

XXX

· ba ; et exspectate paulisper. Theman quippe auster, PL 789 Saba autem rete interpretatur. Quid hic per austrum, qui afflata teporibus membra dissoluit, nisi fluxa uiuendi remissio; , quid per rete nisi actionis obligatio demonstratur ? Qui enim dissoluta mente ea quae aeterna sunt appetunt, ne gressu libero ad Deum prodeant, ipsi se suis inordinatis conatibus ligant ; cumque fluxis conuersationis suae actibus implicantur, quasi remansuros in retis maculis pedes ponunt. Vt 10 enim paulo superius quosdam ad deuictas iam culpas retrahi per aperta quaedam et non deuicta uitia diximus, ita nonnulli ad ea quae reliquerant, redeunt per quaedam quae uel honestatis nomine, uel laudis honore, palliantur. Nam sunt plerique qui iam aliena non appetunt atque ab huius mundi iurgüs incohato quietis amore diuiduntur, erudiri sacris eloquiis. sitiunt, uacare supemis contemplationibus concupiscunt. Nec tamen perfecta animi libertate curam rerum familiarium deserunt, cui saepe dum licite seruiunt, etiam illicitis huius mundi iurgiis implicantur ; curnque terrenas res studiose tueri 20 desiderant, cordis requiem deserunt, quam quaerebant; et cum substantia fugiens continua prouisione protegitur, conceptus in animo diuinae scientiae sermo dissipatur quia, iuxta,.,, 231 Veritatis sententiam, obortum semen spinae opprimunt, cum uerbum Dei a memoria importunae terrenarum rerurn sollici2s tudines expellunt. Dissolutis itaque gressibus in rete ambulant, qui dum mundum perfecte non deserunt, semetipsos grad.iendo obligant ne gradiantur. 40. Et sunt plerique qui non solum aliena non appetunt, uerum etiam cuneta quae possederant in mundo derelinquunt, 30 semetipsos despiciunt, nullam praesentis uitae gloriam requirunt, ab huius mundi se actionibus separant et paene quicquid prosperitatis arriserit calcant. Sed tamen adhuc uinculo car-

1,

2 cfr. Hieronymus, In/. Hebr. Nom., ed. de Lagarde, p. 11, .u; 15, ~; s1, 3 ibid., p. 10, 14; 43, 13; p, 2.; 60, 2; 66, j. Apud Hieronymum Saba captiuitas interpretatur. 22/23 Matth. 1 3, 7; Marc. 4, 7; Luc. 8, 7. 27.

XXX, 3/4 afflat ac Corb.2,ad statum T11r. 4 tcmporibus M, rorr.,tcporis T11r. fluxa] dissoluta add.Bess.in marg. 5 actio obligationis M mon6 terrena edd. 6/7 gressum liberum K, torr., stratur M, designatur Lath. Comp., Vind.r Gm11. 7 pergant Comp.2Flor. Tw. 8/9 fluxis ... implicantur] KM T11r.Nor111. Lath., se fluxis ... implicantµ 9 maculis] uinculis edd.rtt., rec11s.M 10 pertrai M 11 ita] et add.M 12 rcliqucrunt K, dcreliqucrunt M quae M s./. 1S incoatum K, 'º"· diuidentur K, 'º"· a.m. 17 19 tcncrc K 21 continuo M 22 sermo sdentiac K familiarum K, 'º"· 23 sententia M 26 cum K pcrfectc mundum K in 111arg. a.111. 2811/t. non M s./. 29 possidcrint K 32 arriscrit] admiscrant K, '°"· a.m., Corb.2 Vind., arriserint M, corr.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VII, xxx

nalis cognationis obligati,dum amori propinquitatis indiscrete deseruiunt, ad ea saepe per effectum cognationum redeunt 35 quae iam et cum proprio despectu subegerunt. Cumque plus quam necesse est carnis propinquos diligunt, retracti exterius a cordis parente diuiduntur. Nam saepe quosdam uidimus, quantum ad proprium studium exspectat, iam praesentis uitae desideria non habere, mundum et opere et professione 40 reliquis.5e; sed tamen pro inordinatis affectibus propinquorum praetoria irrumpere, terrenarum rerum iurgiis uacare, libertatem intimae quietis relinquere et mundi in se studia iam PL 790 dudum destructa reparare. Quo itaque isti nisi in rete ambulant quos a praesenti saeculo incohata iam uitae perfectio 45 soluerat, sed inordinatus amor terrenae cognationis ligat ? '1. Qui enim districto studio et non dissolutis gressibus aeternae sponsionis praemium sequuntur, sicut semetipsos pro diuino amore despiciunt, sic cuneta, quibus se sentiunt pra.epedire, postponunt. Et cum pro Deo necesse est ut quibus ualent cunctis inseruiant, pro Deo priuata obsequia etiam propinquis negant. Hinc est enim quod quidam cum diceret: P~mitte mihi prius fre et sepelire patrem meum; Veritatis ore protinus audiuit: Sine ut mortui sepeliant mortuos suos, tu autem uaae, annuntia regnum Dei. Qua in re notandum est quia ,, electus discipulus dum a parentis sepultura compescitur, hoc deuotum quemque exhibere patri mortuo ex affectu carnali propter Dominum non licet, quod propter Dominum et exteris debet. Hinc rursum Veritas dicit : Si quis uenit ad me et non

'º

otlit patrem suum, et matrem, et uxorem, et filios, et fratres, 6o

et

sorores, atlhuc autem et animam suam, non potest meus esse tliscipulus. Quo in loco uidelicet dum propinquorum odio ani-

mae quoque nostrae odium subinfertur, patenter ostenditur quia sic propinquos, sicut nosmetipsos odio habere praecipimur, ut hos ad aeterna rapientes eorumque camalem gratiam 65 cum praepedit postponentes, discamus temperata eos discretionis arte et conuenienter diligere, et salubriter odio habere, quatenus sic sciat per amorem odium surgere, ut ualeamus eos uerius per odium amare. Hinc rursum per Moysen dicitur :

52 Matth. 8,

2 1.

53/54 Luc. 9, 50.

58 /61 Luc. 14, 26.

33 cognationibus M amore K, ,orr. a.111. 34 affectum K2 M cogna35 subigcrunt KM 37 /38 uidimus K1 M, uidcmus J(1 µ 38 tioncm M exspectat] KM, spcctat µ 42 in se studia] KM, srudia in se µ 44 uitac pcrfectio iam M 45 cognitionis K, a.111. 48 se] 0111. M 48/49 praepediri K2 50 inscruiunt M 57 dcum K1 et] sed M 60/61 discipulus cssc] KM, essc discipulus µ 61 odium K, ,orr. 63 odium M 65 cum] KM, dum µ 68 cos K, a.111.

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VII, xxx

366 70

Qui tlixit pam st10 et matri suae : N escio uos ; d fr"'""-s suis : I gnM'o illos ; d nesciMunt fi,Uossuos, In custodierufd dloquium tuum et pactum tuum et seruaue1'untiudicia tua. lile

enim scire Deum familiarius a-ppetit qui prae amore pietatis nescire desiderat quos carnaliter sciuit. Graui etenim damno p 234 scientia diuina minuitur, si cum carnis notitia partitur. Extra n cognatos ergo quisque ac proximos debet fieri, si uult parenti omnium uerius iungi, quatenus eosdem quos propter Deum utiliter neglegit tanto solidiu~ diligat, quanto in eis affectum solubilem copulae carnalis ignorat. 42. Debemus quidem et temporaliter his, quibus uicinius PL 791 lo iungimur, plus ceteris prodesse, quia et flamma admotis rebus incendium porrigit, sed hoc ipsum prius ubi nascitur incendit. Debemus copulam terrenae cognationis agnoscere ; sed tamen hanc cum cursum mentis praepedit, ignorare, quatenus fidelis animus in diuino studio accensus, nec ea quae sibi sunt in ina, funis coniuncta, despiciat ; et haec apud semetipsum recte ordinans, summorum amore transcendat. Sollerti ergo cura prouidendum est ne camis gratia subrepat atque a recto itinere cordis gressum deflectat, ne uim supemi amoris impediat et surgentem mentem superimposito pondere deorsum premat. 90 Sic etenim quisque propinquorum debet necessitatibus compati, ut tamen per compassionem non sinat uim suae intentionis impediri, ut affectus quidem mentis uiscera repleat, sed tamen ab spiritali proposito non auertat. Neque enim sancti uiri ad impendenda necessaria propinquos carnis non diligunt, 9s sed amore spiritalium ipsam in se dilectionem uincunt, quatenus sic ea.mdiscretionis moderamine temperent, ut per hanc in paruo saltem ac minimo a recto itinere non declinent. Quos bene nobis per significationem uaccae innuunt quae, sub arca Domini ad montana tendentes, affectu simul et rigido sensu 100 gradiuntur. Sicut scriptum est : Tollentes duas uaccas quae lactabant uitulos, iunxerunt ad plaust,um uitulosque earum clause,unt domi, et posuerunt a,cam Dei super_pZ.ustrum. Et 69/100 Pat.,

D1111. 2 J (17).

69/71 Deut. B, 9/10.

100/102 I Reg. 6,

10/11.

69 dixit] KM, dixerit µ 71 al/. et 0111. K Pat. iudicia tua 0111. K 74 minuetur K cum M, s. que patitur K, co". a.111. 15 quique M, in •arg. 77 uiriliter edd. rte. solicitus Corb.2 Ebr. diligit M eius Vind. aff ectus K2 , affectu Vind. 78 sobolem K Vind. carnis M, "º"· 81 porregit K, 'º"· a.111. 83 cum] si con- M 86 summorum] si morum M amore M, in summopcre 111111. transcendant K, 'º"· 91 uim M s./. 92 impcdire K 93 ab] KM Pat., a Pat.r.·pµ 94 inplenda K, "º"·a.111. 95 amorem K, 'º"· 96 pcr 0111. M 97 non K s.l.a.•. 98 insinuant M 99 affectum M 100 gradiuntur] quorum dum uitulos clausisscnt domi add. Pat. 102 domini M

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VII,

XXX

paulo post : lbant in tli,ectum uaccae

PM uiam quae tlucit

Bdltsames et itinsre uno gradiebantu,, pergentes et mugientes 10,

et non declinantes neque ad dexteram, neque ad sinist,am. Ecce

enim reclusis domi uitulis, uaccae quae sub arca Domini plaustro religantur, gemunt et pergunt, dant ab intimis mugitus et tamen ab itinere non demutant gressus. Amorem quidem per compassionem sentiunt, sed colla posterius non 110 deflectunt. Sic, sic necesse est ut incedere debeant qui sacrae legis iugo suppositi, iam per internam scientiam Domini arcam portant, quatenus per hoc quod propinquorum necessitatibus condolent a coepto rectitudinis itinere non declinent. Bethsames quippe domus solis dicitur. Arca ergo superposita 11, Bethsames pergere, est cum superna scientia ad aetemae lucis habitaculum propinquare. Sed tune uere Bethsames tendimus cum uiam rectitudinis gradientes, ad uicina erroris latera nec pro aff ectu pignorum declinamus. Quorum nimirum gratia mentem nostram tenere debet, sed reflectere non debet, ne 120 haec eadem mens aut si affectu non tangitur, dura sit ; aut plus tacta si inflectitur, remissa. 43. Intueri libet beatum Iob, in quo diuini timoris iugum colla cordis attriuerat, sub quanto discretionis moderamine PL 792 diuinae scientiae arcam portat. Amissis namque uitulis mugit ~ 233 q~a, audita morte filiorum, in terram tonso capite corruit; · sed recto tamen itinere mugiens graditur, quia os eius in gemitu ad Dei laudes aperitur cum protinus dicit : Dominus dedit, Dominus abstulit, sicut Domino placuit, ita f actum est ,· sit nomen Domini benedictum. Sed indiscretae mentes hanc uiuendi 150 regulam nesciunt, et quo uias Dei dissolute appetunt, eo ad mundi itinera stulte replicantur. 44. Recte igitur sanctus uir post Theman semitas, Saba itinera memorat, quia quos auster reprobi teporis soluerit, hos nimirum rete implicationis tenet. Bene autem prauorum

u,

103/105 I Reg. 6, 12. 107/108 Pat., Dt11t.2~ (27), 11.~6/n. cfr. Hicronymus, lnt. Htbr. Nom., ed. de Lagardc, p. 2 5, 2 7; 41, 6 /7. lob l, z.o. 127/129 Iob I, 11.

113/114

124/125

104 bethsamis KM 106 reclusos domui uitulos M 107 plaustro K, e plaustrum, ad plaustrum µ 110 ait. sic K s.J.a.111. 111 iugum K, 'º"· sententiam K l 13 acccpto k.,, ah accepto k...,, dcclinant K, co". a.111.,M 113/114 betsam•s K, bcthsamis M 114 ergo] domini add.µ pergere.. K 116 sed] et M 116/117 pcrucnimus M 118 pigncrum (sits1111p,r) KM Corb.1 Gtrm. al. dcclinemus M, gratiam M, co". 119 nec K, ,orr. 120 affectum K, '""· 122 iugum K, in iugo 11111I.,iugo M 124 scicntiac] K1M, scntcntiae K2µ 125 auditam monem M in terram]terra M 126 sed] et M 127 dicitur K, 'º"· 1.30dci K, in marg.a.m. 131 itincre M 132 semitas] et add.M 134 rc•tc K, recia M

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VII,

368

XXX

facta describens considerare haec admonet quia peruersa agendo diligimus, sed haec uisa in aliis diiudicamus. Et quae in nobis minus diiudicanda credimus quam sint turpia in aliorum actione cognoscimus ; sicque fit ut ad semetipsam mens redeat et agere quod reprehendit erubescat. Quasi enim 140 ab speculo foeda facies displicet, cum mens a uita simili in se ipsa quod auersetur uidet. Ait ergo : C onside,-ate semitas Theman, itineYa Saba ; et exspectate paulispe,. Ac si aperte diceret : Damna alieni teporis attendite et tune spem de aetemis firmius sumitis, si recto cordis oculo quod in aliis 14s displiceat uidetis. 45. Bene autem dicitur : Exspectate paulispe,-. Saepe etenim dum praesentis uitae breuitas quasi diu perseueratura d.iligitur, ab aetema spe animus frangitur et delectatus praesentibus, desperationis suae calígine reuerberatur. Cumque 1so longum putat quod ad uiuendum sibi spatium restat, repente uitam deserens aetema inuenit, quae uitare iam nequeat. Hinc est enim quod per quemdam sapientem dicitur : Va, his qui pe,dide,-unt sustinentiam. Sustinentiam uidelicet perdunt qui, dum diu se immorari uisibilibus aestimant, spem in1,s uisibilium derelinquunt. Cumque mens in praesentibus figitur uita terminatur ; et repente ad supplicia improuisa perueniunt quae, decepti suis praesumptionibus, aut numquam se contingere aut tarde crediderunt. Hinc Veritas dicit : Vigilate itaqua quia nescitis diem neque horam. Hinc rursum scriptum est : 16o Dies Domini sicut /ur in nocte, ita ueniet. Quia enim ad rapiendam animam propinquans minime conspicitur, furi in nocte comparatur. Tanto igitur debet quasi semper ueniens metui quanto a nobis non ualet uentura praesciri. Vnde et sancti uiri, quia breuitatem uitae indesinenter aspiciunt, quasi coti16s die morientes uiuunt ; et tanto se solidius mansuris praepara.nt quanto et nulla esse transitoria semper ex fine pensant. Hinc quippe psalmista, ueloci cursu fugere uitam peccatoris PL 793 aspiciens ait: Pusillum adhuc et non n-it p,ccatientes. Et : Si quis uidetu, inte, uos saf,i,ens in hoc saeculo, stuUus fiat ut sit sapiens. Hinc et gloriam oppressionis et diuitias desideratae paupertatis aperiens dicit : Quasi mo-rienteset ecce u-iuimus ; ut castigati et non mortificati ; quasi tf'istes semf,61' 30 autem gaudentes ; sicut egentes multos autem locuf,letantes ; tamquam nihil habentes et omnia possidentes. 53. Libet inter haec oculos mentis attollere et electos Dei PL 796 exterius oppressos quantae intrinsecus arci praesideant ui-

6,24

XXXV,

t/7

Lath., Egl. 7, 2.27/2n. 25 I Cor. 1, 27.

22/2411Cor. 4, 8/9.

14/18 Lath., Egl. 7, 2 J4/2 J8. 26/27 I Cor. ~, 18. 28/31 11

Cor. 6, 9/10. XXXV, 3 pcndat K, 111ppl. incerto K, (º"·a.111.,incertc M subiuncta K S quia K2, in 111arg., M Lath.L incrcpatio M, 111ppl. s./. dicatur M, a in i 111111. 7 distinctione M, 'º"· 8 pr. quia] qui M intellcctu K, co"., M neutra K 11 rcrum] rursum prat111.M s./. 12 traditur KM 14 dispcctum K, m tkJ. calcauerit K, 'º"· a.111. 16 clicitur] dci K 2 M Loth., 'º"·, ras. in Bm. 19/20 et pauper inopia non angustatur 0111. K 20 pr. et 0111. K nihil µ 24 sapientia M sanctac stultitiae] essc srultam Co111p.1 T11r.Nor111. 26 sapiens] essc add.M 32 mentes (s./.a.lfl.) oculos K 32/33 elccti ... oppressi T11r. 33 quanta K

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VII,

XXXV

373

dere. Cuneta quippe quae foris eminent, occultis eorum obtutibus per despectum iacent. Nam, super se interius rapti, in alto animum figunt; et quaeque in hac uita patiuntur, quasi longe infra labentia atque a se aliena conspiciunt; atque ut ita dixerim, dum mente extra camem fieri decertant, paene ipsa quae tolerant ignorant. In horum profecto oculis quicquid ~ temporaliter eminet altum non est. Nam, uelut in magni uertice montis siti, praesentis uitae plana despiciunt seque ipsos per spiritalem celsitudinem transcendentes, subiecta sibimet intus uident quaeque per carnalem gloriam foris tument. Vnde et nullis contra ueritatem potestatibus parcunt ; 4, sed quos attolli per elationem conspiciunt, per spiritus auctoritatem premunt. Hinc est enim quod a deserto Moyses ueniens, Aegypti regem ex auctoritate aggreditur dicens : Haec IÜcit Dominus Deus Helwaeorum : Vsquequo non uis subici mihi? Dimitte populum meum ut sacrificet mini. Cui dum plagis pressus Pharao diceret: Ite, sacrificate Deo uestro in terra ista; aucta protinus auctoritate respondit : Non potest ita fieri ; abominationes enim A egyptiorum immolabimus Domino Deo nostro? Hinc est quod peccantem regem Nathan aggreditur, cui prius similitudinem perpetratae praeuaricationis obi'' ciens, eumque reum per proprii iudicii uocem tenens, protinus adiunxit dicens : Tu es ille uir qui f ecisti hanc rem. Hin e est quod uir Dei, ad destruendam idolatriam Samariam missus, Ieroboam rege super altare thura iaciente, non regem ueritus, non formidine mortis pressus, contra altare intrepidus aucto6o ritatem liberae uocis exercuit dicens : Altare, a/,tare, haec dicit Dominus : Ecce filius nascetur domui Dauid, I osias nomine et immolabit super te sacerdotes excelsorum. Hinc est quod Achab superbus, idolorum seroitio subactus, cum increpare Eliam praesumeret dicens : Tu ne es ille qui conturbas Is6J rael? Elias protinus superbi regis stultitiam, obiurgationis liberae auctoritate percussit dicens : Non ego turbaui Israel, sea tu et domus patris tui, qui dereliquistis mandata Domini et p. 237 secuti estis Baa/.im. Hinc est quod Elisaeus, ueram magistri 3'

'º

7.

47 /49 Ex. 10, ~. SO/51 Ex. 8, 2 s. 51 /53 Ex. 8, 16. 56 II Reg. 11, 60/62111Rcg. q, 2. 64/65 III Rcg. 18, 17. 66/68111Rcg. 18, 18.

37 a M s./. 38 dum K J.I. mentcm M 39 tolerat M eorum M 41 ucrticcm K, plana] gaudia plenc edd.rec. 46 ad descrtum K, tDN". 50 opprcssus K 51 ista K, s.l.a.111., 0111. M 52 abhomina Ge111., ,orr. a.111. cnim] KM Ge111., al. V11{g.,0111.µ 53 adgrcdicns M 54 cui] 0111. M, cum add. K 55 per 11Jq11e tencns 0111.M 56 fecit K, ,orr. a.111. 57 idololatria µ samarie M 58 rcge] regcm K, M ncc M ueretur K 61 dominus] KM V11/g.,dcus add. µ 62 immolauit K, corr. a.111.,M 64 ne] om. K, M illis. ille] KM Vi,/g., uir add.µ 66 libera K

'º"·

'º"·,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VII,

374

XXXV

celsitudinem sequens, Ioram filium Achab ad se cum Iosaphat rege uenientem ex reatu perfidiae confudit dicens : Quid mihi et tibi est? Vade ad prophetas patris tui et matris tuae. Et : Viuit Dominus exercituum in cuius conspectu sto, quod si non uultum Iosaphat regis ludae erubescerem, nec attendissem quidem te, nec respexissem. Hin e est quod isdem uir N aaman ad se cum PL n equis et curribus uenientem ante ostium domus fixit et talentorum copia ac uestium fulto non occurrit ; non ianuam domus aperuit, sed ut lauari septies in Iordane debuisset per nwitium iussit. Vnde et isdem Naaman iratus recedebat dicens : Putabam quod egrederetur ad me. Hinc est quod Petrus so cum eum sacerdotes ac principes etiam per flagella saeuientes in nomine Iesu loqui prohiberent, cum magna protinus auctoritate respondit dicens : Si iustum est in conspectu Dei uos potius audire quam Deum, iudicate. Non enim possumus, qua, uidimus et audiuimus, non loqui. Hinc est quod Paulus cum residentem contra ueritatem sacerdotum principem cemeret eumque minister illius alapa percussisset, non maledictum perturbatus intulit, sed repletus Spiritu libera uoce prophetauit dicens : Percutiet te Deus, paries dealbate. Et tu sedens iudicans me secundum legem et contra legem iubes me percuti ? Hinc 90 est quod Stephanus contra uim persequentium auctoritatem uocis exerere nec moriturus expauit dicens : Dura ceruice et inci,cumcisi cordibus et auribus, uos sempe, Spiritui sancto ,esistitis, sicut patres uestri. 54. Sed quia sancti uiri ad uerba tantae altitudinis zelo 9S ueritatis, non autem uitio elationis exsiliunt, ipsi patenter indicant qui factis dictisque aliis et quanta humilitate polleant et erga eos quos redarguunt quanta caritate ferueant manifestant. Superbia quippe odium generat, humilitas amorem. Verba itaque quae amor exasperat pro~ecto ex fonte 70

s,

70/71 IV Rcg. ~, q. 71/74 IV Rcg. J, 14. 74/78 IV Reg. 78/79 IV Reg. 5, 11. 82/84 Act. 4, 19/2.0. 84/88 Act. 88/89 Act. lJ, ~91/93 Act. 7, p.

s, 9/10. 1~,

2/5.

69 ioram filium] eundcm K Corb.2Co111p. T11r.Vi11d.Nor111.,rmu. µ, eiusachab] filium add. M, del. 70 rcgem K, M reatus M dem M 7111/t. et om. M 72 non om. K 74 hisdem M neman K, ,orr. 11.111., sic et infra, neheman M, 11Iinfra 7S/76 talentorum] ad prat111.K 1 1./. 76 gultum K1, cultum K 1 77 lauare K, lcbarc M, pr. e in a ,orr. 78 et isdcm M, tx cisdem 79 me] et stans inuocaret nomen dei nisi add. ,dd. 81 icsu nomine] KM, nomine icsu µ 83 dominum K, ,orr. 84 et audiuimus K, s./. a.m. 88 scdis M 88/89 iudicas K ,dd. re,., rec11s.µ 91 excrccrc K 91/92 incircumciso M, ,orr. 92scmpcr] KM Btss. ,dd. V•{(.,0111. µ 93 restitistis K, rcstitis M ti s s.pr. i add. uestri] KM, et uos add. µ, ita et uos adti. tdti. Vi,~. 99 exaspcrant M a.m.

'º"·,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

797

LIBER VII, 100

10,

XXXV

375

humilitatis manan t. Quomodo ergo Stephanus prof erre increpationem per elationem potuit, qui pro eisdem quos increpauerat, ad deteriora crescentibus, seque lapidantibus, flexis genibus orauit dicens : Domine, ne statuas illis hoc peccatum? Quomodo Paulus contra gentis suae sacerdotem ac principem asperitatis uerba superbiens intulit, qui humilitate se etiam discipulorum seruitio substernit dicens: Non enim nosmetipsos fwaedicamus, sed Iesum Christum Dominum nostrum, nos autem seruos uestros pe, Christum? Quomodo Petrus per elatio-

nem principibus restitit, quorum errori compatiens reatum 110 uelut excusat dicens : Scio quia pe, ignorantiam fecistis, sicut et p,incipes uest,i. Deus autem quae p,aenuntiauit pe, os omnium p,ophetarum pati Ch,istum suum, impleuit sic. Quos ad uitam misericorditer trahit, dicens : Paenitemini igitu, et conue,timini, ut deleantu, peccata uest,a. Quomodo Elisaeus uidere ni Naaman ex elatione noluit, qui non solum se conspici, sed teneri etiam a muliere permisit ? De qua scriptum est : Cumque uenisset ad uirum Dei in montem, app,ehendit pedes sius ° et p. 238 accessit Giezi, ut amoue,et eam ; et ait homo Dei: Dimitte illam, PL 798 anima enim eius in amaritudine est. Quo modo Elias superbo uo regi increpationis uerba per tumorem intulit, qui ante eius currum humiliter cucurrit, sicut scriptum est : Accinctisque lumbts, cu,rebat ante Achab? Quomodo uir Dei Ieroboam praesentiam ex elatione despexit qui arentem eius dexteram saluti pristinae protinus ex pietate reparauit ? Sicut scriptum est : 6

125 Cumque

audisset rex sermonem hominis Dei quem inclamaue,at cont,a aUa,e in Bethel., extenait manum suam de alta,i dicens : App,ehendite eum et exaruit manus eius. Et paulo post : O,auit uir Dei facism Domini ; et ,eue,sa est manus ,egis ad eum et /acta est sicut p,ius fue,at. Quia enim superbia gignere uirtutes

130

nescit, quanta ex humilitate prodit uox increpationis ostenditur quam signa comitantur. Quomodo Nathan contra Dauid

103 Act. 7, 60. 113/114Act. 3, 19.

106/108 11 Cor. 4, 5. 116/119IV Rcg. 4, 2.7.

125/127 111Rcg. 1 3, 4.

127/129 111Rcg.

110/112 Act. 3, 17/18. 121/122111 Reg. 18, 46.

13,

6.

100 manat M, torr. 103 adorauit Ge111. peccatum] ad prae111.M, quia ncsciunt quid faciunt add. Co111p. 106 seruitium K, non] nos M 107 iesum c. d. nostrum] KM Vi,Jg.,dominum n. i. christum µ 109 erroris M 111 uero K, s.l.11.111. quae] KM V11~... quiµ 112 sicque eos M 114 ucstra peccata K 115elationem M 116 tenere K 117 monte K cius K 1.J.a.111. 118 •iczi K dei K s.J.a.111. illam] KM V11~.,eam µ 119 autcm M 121 currit KM 122 uir] horno M 123 qui arcntem] quia K, ,orr. a.111. cius (manum prae111.K) dexteram] KM, dexteram eius µ 124 rcparabit M 125 dci M s./. · 127 pr. et) K s.l.a.111. orabit M 128 dei (a/J. /.) M rcgis] cius M 130 quantas K, corr. prodiit K2 M

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VII,

376

XXXV

regem per uerba increpationis tumuit, qui cum increpanda culpa deesset, in terram se eius conspectui pronus strauit ? sicut scriptum est : Nuntiauerunt regi dicentes; Adest Nathan 135 propheta. Cumque introisset ante conspectum regis, adorauit eum pronus in terra ? Quomodo Moyses regi Aegyptio libere resistens eum despicere potuit qui, Deo familiariter colloquens, sequentem se Iethro cognatum humilis adorauit a Cuius etiam consilio tantam oboedientiam ·praebuit, ut post 140 secreta Dei colloquia magnum lucrum duceret quod foris ab ore hominis audiret. 55. Ex aliis ergo sanctorum factis discimus quid de aliis pensare debeamus. Sancti etenim uiri nec ex elatione sunt liberi, nec ex timore submissi ; sed cum rectitudo eos ·ad liber1-4, tatem uocis erigit, consideratio infirmitatis propriae in humilitate custodit. Culpas quippe delinquentium etsi ex alto increpantes feriunt, semetipsos tamen apud se subtilius iudicantes, quasi in abiectis ponunt ; et quo praua in aliis insequuntur, eo ad reprimendos se atrociores redeunt; rursumque 1 so quo sibimet meliora agentibus nequaquam parcunt, eo uigilantius aliena facta reprehendunt. Quid enim de humana potentia mirari exterius poterunt, qui semetipsos quoque despiciunt, etiam cum intimae paene iam arcem sublimitatis apprehendunt. ldcirco igitur bene foris diiudicant altitudi15, nem terrenae celsitudinis quia in tus oculum non grauat pondus tumoris. Vnde et beatus Iob, cum in amicis dura loquenti6,22 bus terrenam prudentiam, uires substantiamque despiceret dicens: N umquid dixi : AJ/ erte mihi et de substantia 6,23 uestra donate mihi ? V el : Liberate me de manu 6,24 16o hostis, et de manu robustorum eruite me ? Docete me et ego tacebo ; et si quid f orte ignoraui, instrui- PL te me. Quid de semetipso sentiat, paulo inferius manifestat dicens : Super pupillum irruitis. Luce itaque clarius patet 165 quantae se infirmitatis conspiciat quem pupillum uocat. Sequitur : 134/136 111Reg. 1, z 3. Lath., Egl. 7, 240/2.42..

136/138 Ex. 1 8, 7.

162 Iob 6, 2.7.

162/164

'º"·

132 incrcpatio K, corr. a.m. increpandam K, ,orr. 133culpam K, deesset K, in marg. a.m. cius conspcctui] KM, in conspcctu cius µ protinus M G11ss.,rm1S. µ 135 in M adorabit M 136 illum K líber Af 138 cognatum] KM, suum add.µ 143 dcbcmus M, a s. e add. etenim] KM, enim µ 148 puniunt K 2 in 111arg. alios K, ,orr. a.111. 149 in Af atrocius 2 Norm. rursum-] KM, rursus- µ rcddunt Vind.1 pltr. Norm. 1S1/152 sapicntia M, 152 mirare K, a.111. potuerunt K, corr._ 156 timoris M in M s./. 157 -que K, t ,orr., Al, J./. 164 inruistis M

'º"·

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

799

LIBER VII,

377

XXXVI-XXXVII

6,25

XXXVI, 56. Quare det,axistis sermonibus ueritatis, cum e uobis nullus sit qui possit argue,e ? Mundus in se esse a uitiis debet qui curat aliena corrigere, ut terrena non cogitet, ut desideriis infimis non succumbat ; qua- "' 239 , tenus tanto perspicacius aliis fugienda uideat, quanto haec ipse per scientiam et uitam uerius declinat, quia nequaquam pure maculam in membro considerat oculus quem puluis grauat et superiectas sordes tergere non ualent manus quae lutum tenent. Quod iuxta antiquae translationis seriem, bene ad 10 Dauid erga exteriora bella laborantem per significationem diuina uox innuit cum dicit : Non tu aedificabismihi templum quia ui, sanguinum es. Dei autem templum aedificat qui corrigendis atque instituendis proximorum mentibus uacat. Templum quippe Dei nos sumus qui ad ueram uitam ex eius inhabitatione construimur, Paulo attestante qui ait: Templum Dei, sanctum est, quod estis uos. Sed uir sanguinum templum Deo aedificare prohibetur quia qui adhuc actis carnalibus incubat necesse est ut instruere spiritaliter proximorum mentes sermonierubescat. Bene ergo dicitur : Quare det,axistis 20 bus ueritatis, cum e uobis nuUus sit qui possit argue,e ? Ac si aperte diceretur : Qua temeritate audita reprehenditis qui, percussionis meae causas ignorantes, adhuc reprehensibilia prof ertis. Sequitur: 6,26 XXXVII, 57. Ad inc,epandum tantum eloquia concinnatis et in uentum ue,ba p,of ertis. Duo sunt genera locutionum importuna ualde et noxia generi humano ; unum quod curat etiam peruersa laudare, aliud quod studet sempC'r , etiam recta corripere. Illud deorsum cum fluuio ducitur, hoc uero contra fluenta ueritatis obserare et alueum conatur. Illud metus premit, hoc elatio erigit. Illud gratiam ex fauoribus captat, hoc ira ut ex certamine ostendatur exagitat. Illud in

1,

XXXVI, 1/2 Lath., Egl. 7, 2.43/244. 2/19 Pat., 11Reg. 6 (6). 11/12 I 1S/16 I Cor. h 17. 21/24 Lath., Egl. 7, Par. 12, 8; cfr.11 Rcg. 7,,; 16, 8. 244/2.48.

XXXVII, 1/7 Lath., Egl. 7, 249/2n.

8/11 Lath., Egl. 7, 2.n/258.

XXXVI, 1 discistis M, contra add. s. di 2 mtllis K, corr. 3 in se Vind. pler. ,odd.,ipse K1 µ 5 tantum K prespicacius M quan6 clamat M 8 quae] quod M 11 innotuit K2 in 111arg. 15 quia tum K K 16 dei M s./. 17 quia M, eras. incubat] KM Pat., incumbat µ, incumbir Gal/. 18 crubescat M, ex erubuit 21 clicat Lath. 22 percussionibus M ignoratis Bess. 1(1 M &l.

XXXVII, 3 loquadonum faboris M 8 iram M

Digitized by

Go ogle

M

6 obseruare K2 Lath.

7 gratia K

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VII,

XXXVII

promptu subiacet, hoc seµiper e diuerso tumet. Ex huius ergo qualitate beatus lob amicos suos fuisse redarguit cum dicit : Ad increpandum tantum eloquia concinnatis. Sed unde usque ad iniustae increpationis audaciam peruenitur, protinus innotuit cum subiunxit : Et in uentum uerba p,ofertis. In uentum enim uerba proferre est otiosa dicere. 1s Nam saepe dum ab otiosis uerbis nequaquam lingua compescitur, ad temeritatem quoque stultae increpationis effrenatur. PL 100 Quibusdam enim ruinae suae grad.ibus desidiosa mens in foueam lapsus impellitur. Nam dum otiosa uerba cauere neglegimus, ad noxia peruenimus ut prius loqui aliena libeat, et 20 postmodum detractionibus eorum uitam de quibus loquitur, lingua mordeat, quandoque autem usque ad apertas contumelias erumpat. Hinc seminantur stimuli, oriuntur rixae, accenduntur faces odiorum, pax tota exstinguitur cordium. Vnde bene per Salomonem dicitur : Qui dimittit aquam caj,ut as est iurgiorum. Aquam quippe dimittere est linguam in fluxum eloquii relaxare. Quo contra et in bonam partem asserit dicens : Aqua profunda, uerba ex ore uiri. Qui ergo dimittit aquam, caput est iurgiorum ; quia qui linguam non refrenat concordiam dissipat. Vnde e diuerso scriptum est : Qui imponit stulto 50 silentium, iras mitigat. 58. Quia autem multiloquio quisque seruiens rectitudinem iustitiae tenere non possit, testatur propheta quia ait : Vfr linguosus non dirigetur super terram. Hinc Saloman iterwn dicit : In multiloquio peccatum non deerit. Hinc Isaias ait : p. 240 3S Cultus iustitiae silentium, uidelicet indicans quia mentis iustitia desolatur, quando ab immoderata locutione non parcitur. Hinc Iacobus dicit : Si quis putat se religiosum esse, non ,efrenans linguam suam, sed setlucens cor suum, huius uana sst ,digio. Hinc rursum ait : Sit autem omnis homo uelox ad au40 diendum, ta,dus autsm ad loquendum. Hinc iterwn adiungit : 10

13/14 Lath., Egl. 7, 258/259. Prou. 17, 14. 27 Prou. 18, 4. 26 (94~B). 32/33 Ps. t ~9, 12. lac. 1, 26. 39/40 lac. 1, 19.

17/26 Taio, Sen/. 4, 16 (94JA). 24/25 29/30 Prou. 26, 10. 31/39 Taio, Smt. 4, 34Prou. 10, 19. 351s. Jl, 17. 37/39

9 hoc] et praem. Lath. eius M ergo] hic Lath. 10 fuissc 0111.Lath. 12 usque] undc M audacia M 18 lapsa Co111p. cabcrc ucrba M 19 peruenimus K s.J.a.111. 20 uita M 22 hinc] KM Bm. Bel. Corb.2al., irarum add. µ 26 eloquium K bona parte M 27 uerba 0111. M 28 frenat M 31 qui K, s11ppl.s.J. multiloquio K, corr., multiloqui M, 111ppl. s.J. 33 dirigitur K 34 dicit] KM, ait µ 35 cultus] custus K, custos Vt. 1 Gem., rec11s. µ 35/36 iustitiac M 38 scdudt Btss. 39 autcm 0111.M 40 loquendum] et tardus ad iram add. Bus. ,dd., rm11. µ

'º"·,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VII,

XXXVII

379

Lingua inquietum malum, plena ueneno mo-,tiftf'o. Hinc per semetipsam nos Veritas admonet dicens : Omne ue,bum otiosum quod locuti fue,int homines, reddent de eo rationem in die iutlicii.

Otiosum quippe uerbum est quod aut ratione iustae necessi~ntatis, aut intentione piae utilitatis caret. Si ergo ratio de otioso sermone exigitur, pensa.ndum ualde est quae poena illud multiloquium sequatur in quo etiam per superbiae uerba peccatur. 59. Sciendum quoque est quod. ab omni rectitudinis statu sodepereunt qui per noxia uerba dilabuntur. Humana etenim mens, aquae more et circumclusa ad superiora colligitur quia illud repetit unde descendit ; et relaxata deperit quia se per ínfima inutiliter spargit. Quot enim superuacuis uerbis a silentii sui censura dissipatur, quasi tot riuis extra se ducitur. u Vnde et redire interius ad sui cognitionem non sufficit quia per multiloquium exterius sparsa, uim intimae considerationis amittit. Totam se igitur insidiantis hostis uulneribus detegit quia nulla se munitione custodiae circumcludit. Vnde scriptum est : Sicut u,bs patens et absque mur01'um amlntu, ita uir qui non PL 801 6o potest in loquendo cohibe,e sfriritum suum. Quia enim murum silentii non habet, patet inimici iaculis ciuitas mentis ; et cum se per uerba extra semetipsam eicit, apertam se aduersario ostendit quam tanto ille sine labore superat, guanto et haec eadem quae uincitur contra semetipsam per multiloquium 6s pugnat. 80. Sed inter haec sciendum est quia cum pauore nimio a locutione restringimur, interdum plus quam necesse est intra claustra silentii coarctamur ; et duro linguae uitia incaute fugimus, occulte deterioribus implicamur. Nam saepe dum ab 70 eloquio immoderate compescimur, grane multiloquium in corde toleramus, ut eo plus cogitationes in mente f erueant, quo illas uiolenta custodia indiscreti silentii angustat. Et plerumque tanto latius diffluunt, quanto se esse securiores aestimant, quia foris a reprehensoribus non uidentur. Vnde mens n nonnunquam in superbiam tollitur eosque quos loquentes

41 Iac. 3, 8. 41/48 Taio, Sen/. 4, 26 (94JC). 59/60 Prou. 25, 28.

42/43 Matth.

12.,

~6.

42 scmctipsum K, '°"·a.111. nos K, 1.J.a.111. 43 dicm K, ,orr., M 44 rationcm M 45 intcntioncm M 46 ualdc M i11111arg. illum K, 'º"· 47 scquitur KM 49 ab K 1.J.a.111. rcctitudines M, 'º"· 50 dclabantur K, u s. a/t. a a.111. 51 circumclausa K 52 illuc M 53 quod K, ,orr. a.111.,M 56 cxparsa 1(1, cxpcrsa J(I 62 scmct M, s11ppl.s./. 71 cogitationc M 72 quod K, 'º"· a.111. 73 dcfluu.nt K securas K, sccuris M ti u 1. i add. 75 adtollitur M

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VII,

380

XXXVII

audit quasi infinnos conspicit. Cumque os corporis claudit quantum se uitiis superbiendo aperiat non agnoscit. Linguam etenim premit, cogitationem erigit ; et cum se per neglegentiam minime considerat, tanto apud se cunctos liberius, quanto so et secretius accusat. Plerumque autem nimis taciti cum nonnulla iniusta patiuntur, eo in acriorem dolorem prodeunt quo ea quae sustinent non loquuntur. Nam si illatas molestias lingua tranquille diceret a conscientia dolor emanaret. Vulnera enim clausa plus cruciant, quia cum putredo quae intrinsecus ss feruet, eicitur, ad salutem dolor aperitur. Plerumque nimis taciti dum quorumdam mala respiciunt et tamen in silentio linguam premunt, quasi conspectis uulneribus usum medica- "' 241 minis subtrahunt. Eo enim mortis auctores fiunt, quo uirus PL 8oz quod poterant eicere loquendo, noluerunt. Vnde et immode90 ratum silentium si in culpa non esset, propheta non diceret : V aemihi quia tacui. 81. Quid ergo inter haec, nisi studiose lingua sub magni moderaminis libratione frenanda est, non insolubiliter obliganda ne aut laxata in uitio defluat, aut restricta etiam ab 9s utilitate torpescat ? Hinc namque per quemdam dicitur : Sapiens tacebit usque ad tempus, ut nimirum cum opportunum considerat, postposita censura silentii, loquendo quae congruunt, in usu se utilitatis impendat. Hinc Salomon ait : Tempus tacendi et tempus loquendi. Discrete quippe uicissitu100 dinum pensanda sunt tempora, ne aut cum restringí lingua "' %•z debet, per uerba se inutiliter soluat ; aut cum loqui utiliter potest, semetipsam pigre restringat. Quod bene psalmista considerans breui postulatione complexus est dicens : Pone, Domine, custodiam ori meo et ostium circumstantiae labiis meis. 10, Ostium namque aperitur et clauditur. Qui ergo ori suo nequaquam poni obstaculum, sed ostium petiit, aperte docuit quod et per disciplinam retineri lingua debeat ; et ex necessitate laxari, quatenus os discret.um et congruo tempore uox aperiat, et rursum congruo taciturnitas claudat. Quod quia uel amici

91 Is. 6, 5. 176 (271).

91/109 Taio, Sent. h 43 (899A/B). 92/109 Pat., Ps. 20, 7. 99 Eccl. 3, 7. 102/104 Ps. 140, 3.

96 Eccli.

'º"·

76 hos M 79 quantum K, ,orr. 80 securius M, 81 iniustitia 83 linguc M 84 cruciant K, n 1./., quam apena add.Co111p.2 quam K, 85 fuerit K 87 linguam M s.J. quasi] non add. K 1.J.a.111. 88 eo enim] et eo M 90 in K eras., 0111. M 92 magne M, co". 94 uitio] M Pat., uitium K µ 97 loqucndi Pat. 98 usu M Pat., usum K µ 99 ali. tempus M s.J. 100 linguam M 102 pigra K 103 diccns 0111. K 106 petit K 107 linguam dcbct M 109 congrua M

M

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VII, 110

XXXVII

beati Iob, uel omnes haeretici quorum hi speciem tenent, seruare nesciunt, in uentum uerba prof erre perhibentur quia nimirum dicta quae discretionis pondus non solidat aura leuitatis portat.

112/113 Lath., Egl. 7, 2.60/2.61.

110 hacrctici quorum hi] qui hcrcticorum M

112 pondus discrctionis M

EXPLICIT LIBER SEPTIMVS INCIPIT LIBER OCT AVVS K lvl

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER OCTAVVS

PL

801

I, 1. Praecedenti iam libello tractauimus, quod beatus Iob ,,,241 uim nobis suae humilitatis innotescit, dicens : Super pu6,27 pillum ir,uitis et subue,tere nitimini amicu,n uestrum. Quantae namque infinnitatis se perpendat, in' sinuat, quem pupillum uocat; quia uero ab amore recedere etiam laesa caritas nescit, et subuerti uelle se queritur; et tamen amicum se esse testatur. Cuius uerba ut saepe iam diximus, sic eidem specialiter congruunt, ut tamen per haec ex prophetico spiritu etiam sententia fidelis populi, ex uoce Ec10 clesiae uniuersalis, exprimatur, qui haereticorum contrarieta- PL 802 tem tolerans, et infinnum se per humilitatem conspicit, et tameh a seruandae dilectionis magnitudine non recedit. Sanctae quippe Ecclesiae populus quia mortui patris est filius, pupillus non incongrue dicitur; cuius resurgentis uitam iam quidem per fidem sequitur sed necdum per speciem contemplatµr. Super pupillum uero haeretici irruunt, cum humilitatem fidelis populi importunis falsisque allegationibus affligunt. Et tamen amicus est quem nituntur euertere, quia fidelis Dei populus ipsos quoque quos persequentes tolerat amando non 20 desinit ad ueritatem uocare. Sed inter haec sciendum est quia sancti uiri nec sustinere falsa per infirmitatem metuunt, nec laesi umquam a ueritate conticescunt. Vnde subditur : 6,28 11, 2. V e,umtamen quotl coepistis explete ~· prae- PL 803 bete aurem et uitlete an mantia,. Quia enim aduersa perpeti non timet, dicat : V erumtamen quod coepistis explete. Quia uero ipsis suis persecutoribus ueritatis praedis camenta non subtrahit, adiungat : P,aebete aurem et uitlete an mentia,. Ac si aperte diceret : Nec ante illatas molestias trepido, nec ingratis auditoribus correptionis adiutoria abscondo, quia et malis pressus exerceor et ipsis meis persecutoribus benigne impensus cresco. Mens quippe sanctorum in 14242 10 hoc temptationum proelio et munita patientiae clipeo et gladiis amoris accincta, ad perferenda mala sumit fortitudinem,

1,

Libtr VIII, I, '20/22 Lath., Egl. 8, 1/2. 11, 1/2 Lath., Egl. 8, 4/5.

6/9 Lath., Egl. 8, 5/8.

Libtr VIII, I, t praccedenti K 2 suac humilitatis] KM, humilitatis suac µ 3 subucrtimini M 6 inlcsa, M, in eras. 8 ex 0111. M 9 sentcntiae K, sententiam M 11 infirmam M 19 pcrscqucndo Nor111. Gtr111. aliq110ledd. 22 conquicscunt Lath. 23 undc] et adil. K 11, 2 qui M

Digitized by

6 dicat Lath.

Go ogle

7 adiutoribus M

11 pcrfcrcndam M

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VIII,

n-111

et ad rependenda bona exerit benignitatem, quatenus et od.iorum tela potenter excipiat et amoris iacula ualenter reddat. Nequaquam quippe ad bella armatus pergit qui aut cli1 s peum sumens, gladiis non utitur, aut utens gladiis clipeo non munitur. Vnde et miles Dei aduersitatis bello deprehensus, et scutum patientiae debet anteferre ne pereat ; et ad praedicandum promptus amoris inferre iacula ut uincat. Cuius armaturae summam breuiter Paulus insinuat dicens : Caritas 20 patiens est, benigna est. Cum uero unum ex utroque defuerit, caritas non est, si uidelicet malos aut .absque benignitate tolerans, non amat ; aut rursum sese sine patientia exhibens, neglegit tolerare quos amat. Vt ergo a nobis caritas uera teneatur, necesse est quatenus et benignitati patientia, et rur2s sum patientiae benignitas suffragetur, ut magnum quoddam in corde nostro aedificium construens, et benignitatis arcem patientia solidet, et patientiae fundata aedificia benignitas exornet. Beatus igitur Iob promptus ad patientiam dicat : Verumtamen quotl coepistis explete ; benignitate 50 praeditus adiungat: Praebets aurem, et uidete an mentiar.

3. Quia uero sancta Ecclesia ex magisterio humilitatis instituta, recta quae errantibus dicit, non quasi ex auctoritate praecipit sed ex ratione persuadet, bene nunc dicitur : Vi3' tlete, an mentia,. Ac si aperte dicat: Ea quae assero nequaquam mihi ex auctoritate credite, sedan uera sint ex ratione pensate. Quae et si quando dicit quod ratione comprehendi non ualet, ne de occultis humana ratio quaeri debeat, rationabiliter suadet. Sed saepe haeretici, dum occasionem ratioci40 nationis accipiunt, ad iurgia contentionis effrenantur. Vnde et apte mox subditur : 6,29 111, 4. Respondete, obsecro, absque contentione. Neque enim haeretici inquisitionibus suis ueritatem conantur assequi, sed uictores uideri. Cumque foris ostendi sapientes appetunt, intus per stultitiam elationis suae uinculis ligantur. 19/20 I Cor. q, 4. 111, 1/3 Lath., E¡/. 8,

10/11.

12 rcpctcnda K, '""· a.111. excrcct edd. 14 aut] K, s.l.a.111.,0111. Corb.2Villd. 15 non M s./. 1.5/16aut MSIJI# munitur K, in 111arg. a.111. 16 dcpressus M 17 ad K s./.a.111. 18 infcrri K, '""· 19 brcuiter paulus] KM, paulus brewtcrµ 20bcnignacsto111. M 22patientiam M, 'º"· 24 bcnignitate K 25 magnus K, torr. a.111. 27 paticntiae M 29/30 ucrumtamcn 11.tt¡111adiungat 0111. M 33 recte M, '°"· 34 pracccpit K, 'º"· a.111. 39/40 rationis Bm. III, 1 obsecro K Lath.

Digitized by

Vi,«., quacso M µ

Go ogle

2 ncc Lath.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

"24, PL 804

LIBER VIII,

JII-V

, Vnde fit ut contentionum certamina exquirant, et de Deo qui pax nostra est, loqui pacifice nesciant atque ex pacis negotio rixae inuentores fiant. Quibus bene per Paulum dicitur: Si quis autem uidetur esss contentiosus, nos talem ccmsuetudinem non habemus, neque Ecclesia Dei. 10 Recte autem subditur: 6,29 IV, 5. Et loquentes id quod iustum est, iutlicate. Is namque qui loquitur dum de uerbis suis auditoris sententiam exspectat, quasi eius iudicio supponitur a quo auditur. Qui igitur in dictis suis reprobari metuit, ipse prius debet , examinare quod dicit, quatenus ínter cor et linguam aequus quidam discretusque arbiter sedeat, subtiliter pensans, si recta uerba cor offerat, quae utiliter suscipiens, ad auditorum iudicium lingua perducat. Beatus igitur Iob sua contra amicos agens, sed contra haereticos nostra denuntians, praecipitatio10 nem loquentium reprehendat atque ad eorum mentem uerba colligat dicens : Loquentes id quod iustum est, iutlicate. Ac si aperte diceret : Si in eo quod ad nos per egressum locutionis exitis, reprehendí non uultis, intus iustitiae libram tenete, ut tanto foris quod dicitur ex ueritatis pondere placeat, 1squanto hoc interius trutina discretionis pensat. Et quia hi erga aliena dicta rectum iudicium exenmt, qui indicare prius propria sciunt postquam dixit : Loquentes itl quotl iustum est, iudicate, apte mox subd.it: 6,30 V, 6. Et non inuenietis in lingua mea iniquitatem, PL sos nsc in faucibus meis stultitia personabit. Ac si aperte dicat : Si subtilius uestra perpenditis, uerius aliena pensa.tis; et cum rectum coeperit esse quod dicitis, iustum cogno' scitis quod auditis. Nequaquam quippe mea uobis lingua

8 /9 I Cor. 1 1, 16.

IV, 1 Lath., Egl. 8, 14.

12/15 Lath., Egl. 8, q/18.

V, 1/4 Lath., Egl. 8, 2.0/ 2.1.

6 ncsciunt K, corr. a.111., M, essc] KM, csse contentiosus µ

5/6 Lath., Egl. 8, 2.~/2.4.

'º"·

7 6ant K, corr. a.111.

8 contentiosus

IV, 2 bis K, 'º"·, M de 0111. Bm. Co/b.Reg.Gm11. de ucrbis] diuersis K, 'º"· a.111., Corb.1 Co111p.1, diu Vind.1 suis] rcprobari metuit add. Bm. in 111arg. 111. 1 auditoris sui Vind.1 auditoribus M, corr.,Corb.1Co111p.1 I/i11d.2 5 cor] aurem K, 'º"· 111 . .i in 111arg. 6 quidem M 9 agens M 1.J. 10 cloqucntium M -quentium IIStJIII uerba M in 111arg. 11 rccolat K 1, rccolligat K2 12 per 0111. µ 13 eicitur Co111p.1 16 hii M V, 2 personauit K, corr. a.111.,M apcrte 0111.Lath. 3 dicat M Lath., diceret K µ 4/5 cognoscetis µ 5 audistis K, corr. quippc mi111 Lath.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VIII,

V-VI

stultitiam resonat si a uestra conscientia non procedat. Sic sancta Ecclesia studet prius assertiones hostium falsas ostendere et tune praedicamenta ueritatis aperire, quia cum recta se tenere aestimant, recta quae audiunt contumaciter im10 pugnant. Ante ergo necesse est ut errorem suum haeretici sentiant ne auditae ueritati contradicant, quia et camporum sentes si arator uomeris scissione non eruit, terra accepta semina in segetem non producit. Et cum putredinem medicus uulneris apertione non eicit, nequaquam in loco putredinis 1s sana caro coalescit. Prius ergo peruersa destruens, dicat : 6,29 Loquentes id quod iustum est iudicate, post autem 6,30 recta insinuans ad.iungat : Et non inuenietis in lingua 20

mea iniquitatem, nec in faucibus meis stultitia pe,sonabit. Solent autem haeretici alia aperte dicere, alia in occultis tenere. Per linguam quippe aperta locutio, per

fauces uero occulta tractatio designatur. 7. Sanctae ergo Ecclesiae nec in lingua iniquitas, nec stultitia in faucibus resonat, quia ea quae per publicam locutionem praedicat etiam per intimam fidem seruat ; nec in aperto 2saliud docet atque in occultis aliud retiGet, sed et quod sentit loquendo eicit, et quod loquitur uiuendo custodit ; ac de sapientiae supernae conuiuio quicquid per linguam praedica- ,,,.244 tionis emanat, hoc per fauces tacitae exspectationis degustat. Sed beatus Iob unum scilicet membrum uniuersalis Ecclesiae, 30 sua insinuans, atque electorum omnium corda manifestans, omne quod sentit aperiat, ut mentis eius rectitudinem attestatio locutionis innotescat. Sequitur: 7,1 VI, 8. Militia t>st uita hominis supe, te,,am. Hoc in loco translatione ueteri nequaquam militia uita hominis, sed temptatio uocatur. Sed si utriusque uerbi sensus aspicitur, diuersum quidem est quod exterius resonat, sed unum eums demque concorditer intellectum format. Quid enim nisi pugna contra malignos spiritus, nomine temptationis exprimitur ? 33 Lath., Egl. 8, 2 s.

VI, 1/3 Lath., Egl. 8, 26/27.

5 /10 Lath., Egl. 8,

28 / ~ 2.

6 stultitia M sic sic M Bm. 7 falsa M 8 aperiri K, corr. 9 recte Af 11 audita Corb.i Ebr. ueritate M, 'º"·,Ebr., ueritatis Corb.2 13 scgete M non K, s.l.a.m. 14 uulneri M, mppl. s./. apertione M s./. 15 ergo K s.l.a.111. 17 adiungit K, 'º"· a.111. 19 personauit K, 'º"· a.111. aperte M, e parte 20 occulte edd. 23 quia ca] quae K 25 quae K 26 eicit] docet K tdd.,prob. µ de] Me s. ras. sapientiae M s./. 28 seminat Gem. 29 bcatum M VI, 2 loco in M

Digitized by

3 si] in add. M

Go ogle

4 exterius] que add. M

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VIII,

386

v1

Et quid appellatione militiae nisi contra hostes exercitium designatur ? Temptatio itaque ipsa militia est, quia dum contra malignorum spirituum insidias uigilat, in bellorum 10 procinctu procul dubio exsudat. Notandum uero, quod haec eadem uita hominis non temptationem habere dicitur, sed ipsa temptatio esse perhibetur. Sponte quippe ab statu conditionis lapsa, et corruptionis suae putredini subdita, dum sibi ex semetipsa molestias gignit, hoc est iam facta quod tolera.t. 1 s Quia enim statum mentis inclinata deseruit, quid in se nisi motum uarietatis inuenit ? Vnde nunc etsi ad summa appetenda se erigit, mutabilitatis lubricae impulsu protinus ad semetipsam cadit. Vult in contemplatione stare sed non ualet. Cogitationis gressum figere nititur, sed infirmitatis suae lapsi20 bus eneruatur. Quae nimirum mutabilitatis suae onera quia uolens expetiit, nolens portat. Quietos horno possidere camem potuit si bene ab auctore conditus, possideri uoluisset. Cumque se erigere contra conditorem studuit, in semetipso protinus camis contumeliam inuenit. Sed quia cum culpa simul ab 2s origine etiam poena propagatur, inserto infirmitatis uitio nascimur et quasi nobiscum hostem deducimus, quem cum · labore superamus. Ipsa ergo hominis uita temptatio est, cui ex semetipsa nascitur unde perimatur. Quae etsi semper ex uirtute succidit quod ex infirmitate generat, semper tamen ex PL so6 30 inftrrnitate generat quod ex uirtute succidat. 9. Sic itaque humana uita temptatio est, ut etsi iam ab iniquitatis perpetratione compescitur, in ipsis tamen bonis operibus, modo malorum memoria, modo seductionis caligine, modo intentionis suae interruptione fuscetur. Alius namque 3S a luxuria iam carnem refrenat, sed tamen adhuc luxuriae phantasmata tolerat quia quae uolens fecit, horum inuitus meminit et poenam sustinet quod uoluptatem putauit. Quia uero ad deuictam culpam retrahi metuit, uentrem mirae abstinentiae uigore restringit uultusque ex abstinentia pallescit; 40 cumque in facie pallor aspicitur, reuerenda ab hominibus uita laudatur ; moxque inanis gloria ad abstinentis animum cum uerbis fauoris uenit, quam concussa mens dum subicere non

8 dcsignatur 0111. Lalh. ipsa itaquc Lath. quia] ucro add. M 9 malignos spiritus inuigilat Lath. 10 cxudat K, 'º"· a.111.,sudat Lath. 11 tentatione M 13 putredine K 14 quia] qui M 15 statu M mens Gem. deserit Gtm. 17/18 a semetipsa K Bm., ex ad -am 19 gressu M 20 qua• K 22 potuisset M possidere K 24 carnis 0111. K 'Z7 superemus M 28 scmetipsa] ipsa K 29 succedit K, 'º"· a.m. 34 intemptationis K 3S carnem iam µ frenat K luxuriae i\1 s./. 37 uoluntatem K, uoluptate M 39 rigore Ebr. 40 rcfcrcndi M, 'º"· omnibus M 41 ad] ah K, corr.a.m., 0111.M abstinentibus M cum M s.l. 42 subire M, s11ppl.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VIII,

v1

ualet, eum per quem uenerat tergere a facie pallorem quaerit ; sicque fit ut, infirmitatis nexibus ligata, aut pallorem absti4S nentiae fugiens, iterum per alimenta subdi luxuriae metuat " 245 aut, impulsum luxuriae per abstinentiam superans, pallorem suum inani gloriae militare pertimescat. Alius lapsum superbiae superans, toto iam desiderio statum humilitatis apprehendit ; cumque superbientes quosdam usque ad oppressionem innocentium erumpere conspicit, zeli excitatione succensus, postponere aliquatenus cogitur quod decreuit, uim rectitudinis exerit prauisque non mansuetudine, sed auctoritate contradicit. Vnde plerumque fit ut aut humilitatis studio zelum rectitudinis deserat, aut rursum zelo rectitudinis turbet hu,, militatis studium quod tenebat. Cumque seruari simul et zeli auctoritas et propositionis humilitas non possit, sibimetipsi horno ex perturbatione incognitus redditur, ita ut uehementer ambigat, ne apud seductum animum aut superbia se auctoritate zeli insinuet, aut torpor pauidus humilitatem fingat. 6o Alius, quanta sit fallaciae culpa considerans, muniri arce ueritatis decernit, ut ex ore iam falsus sermo non prodeat seseque funditus a mendacii transgressione disiungat. Sed fit plerumque ut cum uerum dicitur, uita proximi grauetur; cumque ingerere alteri laesionem metuit, ad hoc quod dudum 6s presserat fallaciae uitium, quasi ex studio pietatis redit ; sicque fit ut etsi malitia mentem non teneat, in ea tamen ueritatis radium umbra mendacii obscuret. Vnde et saepe quia percontatus quisque conticescere non ualet aut, falsum dicens, suam mentem trucidat aut, uera loquens, proximi uitam gra70 uat. Alius, amore conclitoris excitatus, a terrenis cogitationibus mentem curat assidua oratione suspendere atque hanc in secreta quietis intimae securitate collocare ; sed in ipso suae orationis ascensu, dum eleuari ab infimis nititur, infimorum phantasmate reuerberatur ; atque ad intuendam lucem mentis n oculus tenditur, sed ex corporeo usu surgentibus rerum ter- PL 807 renarum imaginibus, obscuratur. Vnde fit plerumque ut intendentis animus, ipsa sua infirmitate fatigatus aut, orationem deserens, desidia torpeat aut, si diu in oratione permanserit,

'º

49 supcrbientis K, ,orr. opprcssioncs M 53 studium K zelum K, in zelo 111111. 54 rursus M zclum K 55 quo K, a.111. 56 proposit K2 non] KM Bm. td. al., uixµ, 0111.Corb.2 57 ex 0111.M ut Ks.l.a.111. 58 ne] qui M supcrbiam K, 60 muniri M, munirc K, munirc seµ 61 65 studium K, pietatis K, s./. rediit K, 66 procedar M malitiam M, tenit K, i in e m11t.,tenet M 68 percunctatus K 69 70 amoris M conditoris] KM, sui add.µ 71 hanc M ucrc K 1, ucrum K 2 s./. 72 ipso] suo add. M, tras. 73 acensum M, s s. e add. eleuare K, ,orr. 75 oculos K, corr.a.111. a.111. 74 fantasmata K, -te ,orr. a.111.,fantasmatum M 75/76 terrcnorum K terrenarum rcrum M 76 undc] et add. K, exp., M

'º"·

'°"·

Digitized by

'º"· 'º"·

Go ogle

'º"·

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VIII, v1

388

ante eius oculos obortarum imaginum caligo densescat.

so 10. Bene ergo dicitur : Temptatio est uita hominis super ter,am, quando ibi quoque reatum descensionis inuenit, ubi se prouectum comprehendere ascensionis putauit ; et inde mens confunditur unde surgere a confusione nitebatur, ut per hoc ad semetipsam diuerberata redeat, per quod sess metipsam iam collecta et coadunata transiebat. Iste ab eruditione diuinae legis alienus, ignorantia sua deprimitur. ne quid obtinendae salutis operetur. lile diuinae legis scientia praeditus dum sibi prae ceteris gaudet intellectum suppetere. quia priuato gaudio exsultat, percepti intellectus in se munera 90 dissipat ; et inde in iudicio ceteris deterior exhibetur, unde clarior ceteris ad tempus ostenditur. Hunc quia uirtutum dona non subleuant, etiam uiam simplicem rectitudinis declinat; et uelut extraneum se a caelesti munere deputans, quasi eo securius praua agit quo superni doni sublimia munera non per9S cipit. Illum prophetiae spiritus replet, ad praescientiam subleuat. eique uentura quaeque iam praesentia ostentat. Sed dum saepe et in multis super semetipsum tollitur, ut futura ueraciter contempletur, mens in sui confidentiam deducta, eum qui haberi semper non potest semper sibi adesse 100 prophetiae spiritum aestimat. Cumque omne quod senserit prophetiam putat, quia sibi hanc et cum non habet tribuit, et in quantum habere potuit amittit. Siegue fit ut inde post aliorum merita tristis redeat, unde aestimatione omnium laetus praeibat. Temptatio ergo est uita hominis supe, 10s te,,am, quae aut aliena a uirtutibus ad caeleste praemium surgere non ualet, aut ditata donis spiritalibus aliquando deterius ex occasione uirtutum ruit. 11. Quia autem paulo superius hoc esse temptationem quod militiam diximus, sciendum summopere est quod quiddam 110 nobis appellatione militiae amplius quam nomine temptationis innuitur. Hoc namque nostro intellectui expressione militiae augetur, quod nimirum per militiam ad finem cotidie tenditur; cumque per ordinem militiae locus crescit, tota simul

79 eius oculos] KM, oculos eius µ occultarum K1 Corb.2 Vi11d.,inportudesistat Corb.2 Vind. 81 quoque 0111. M 82 profcctum M narum K 2 84 quo K, ,orr. a.111. 85 transibat µ 86 ne quod K 1, ncc quid 1(2 fr1 operctur] inuenit add.K 88 gaudit K, 'º"· 93 caelcstc K, 'º"· a.111. 94 quod in supernis M, don s. ali. s pcrcipit] KM, pcrcepit µ 95 replcns M ad praescntia K1, ac praescicntia K 1 96 praesentia] quasi prae111.M ostendat K 1 , ostendit K2 98 suam M con6dentia K 100 omnc 0111. K 103 aliorum] ad prae111.Vt. 2 Lyr. Big.f/114//.A11gl. scdeat K, ron-.a.111.i,, 111arg. extimationem M, alt. meras. 104 ergo cst] KM, cst ergoµ. 105 caclcstia K, caclestem M pracmia K ditata] a M 106 bonis K 109et 110 malitiam K, ,orr. a.111.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

"'~6

LIBER VIII,

VI-VII

389

homini militia deficit. M ilitia ergo est uita hominis terram, quia sicut superius diximus, unusquisque dum cotidie ad uitae terminum per temporum augmentum tendit augendo uitam, uiuere desinit. Dies quippe exspectat ut ueniant ; sed cum ad augmentum uitae ueniunt, iam ab augmento uitae subtrahuntur, quia et itinerantis gressus dum 120 in anteriora proficit, quod restat iter decrescit. Vita ergo nostra militia est quae quo ad augmentum ducitur, eo ut non sit finitur. Bene igitur dicitur : Militia est uita hominis super terram, quia dum per spatia temporum crescere appetit, ab eodem spatio quod perdendo colligit, crescendo 12, pertransit. Vnde apte quoque ipse militiae cursus exprimitur, cum protinus subinfertur : 7,1 VII, 1Z. Et si cut dies mercennarii dies eius. Dies suos mercennarius euolui citius exoptat ut ad laboris sui praemium sine tarditate perueniat. Dies itaque hominis uera et aeterna sapientis recte diebus mercennarii comparantur quia s praesentem uitam, uiam non patriam, militiam non palmam deputat; et eo se abesse longius a praemio conspicit, quo tardius ad finem uenit. Considerandum quoque est quod mercennarius in alienis laboribus exsudat, sed tamen sibi praemium proprium praeparat. Voce autem Redemptoris 10 dicitur : Regnum meum non est de hoc mundo. Omnes ergo qui spe caelestium praediti, exercitio uitae praesentis atterimur, in alieno laboramus. Nam saepe et reprobis seruire cogimur, mundo quae mundi sunt reddere coartamur; et alieno quidem labore fatigamur, sed tamen praemia nostra 1 s percipimus ; et per hoc peruenimus ad propria quod pure ministramus aliena. Quo contra quibusdam Veritas dicit : Si in

11ssuper

114/117Lath., Egl. 8, H/~5VII, 1 Lath., Egl. 8, 37. 16/17 Luc. 16, 12.

3/6 Lath., Egl. 8, 37/40.

10 loh. 18, 36.

'°"·

114 homini K2, in marg., M, hominum K1 µ defccit K, a.m. 115 sicut] KM, et pra,111. µ 116 temporum 0111.K augmentum] KM, augmenta µ Lath., praet,r Lath.K 117 dcsinct K, 'º"· a.111. 118/119 ucniunt 11Sq111 uitac] M s.l. 119 augmentum K, 'º"· crt'211tisK, 'º"· 111.2 120 profecit K, 'º"· a.111. 121 quod K, a.111. 122 dicitur K, in 111arg. 123 pcr M s./. spatio M, 'º"· 124 ad edd. rtt. eorum K, 'º"· a.111.,tdd. rtt. spatium K, edd. rtt. pcrdendo M, in pcrgendo 1111".,pcrpcndcndo Gu11. collegit K, 'º"· 126 aptc] et prae111. M

'°"·

'º"·,

ª·"'·

ª·"'·

VII, 4 diebus mcrccnnarü] M Lath., m. dicbus K µ 5 ufam] peregrinationem Lath. 7 considerando K, 'º"· a.111. 9 uocem M, 'º"· redemptoris] KM, nostri add. µ 14 alieno) in praem. M 15 quo K

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL

sos

LIBER VIII, VII-VIII 39º alieno fideles non fuistis, quod uestrum est quis dabit uobis? Sciendum quoque est quod mercennarius sollicite curat inspicere ne umquam dies uacuus labatur ab opere et exspectatus .10 finis temporis ne inanis ueniat ad remunerationem. In laboris namque studio conspicit quid percipere in tempore remunerationis possit. Nam cum opus crescit, praemii fiducia proficit; cum uero opus torpuerit, spes a remuneratione lassescit. Vnde ~ 247 et electus quisque uitam suam quasi mercennarii clies pensans, 25 tanto fidentius spe tendit ad praemium, quanto nunc robustius perdurat ad laboris incrementum. Qui sit decursus praesentis temporis pensat, dies cum operibus numerat, ne a labore uacua transeant uitae momenta, formidat ; aduersis gaudet, passione reficitur, maerore refouetur quia subsequentis uitae 30 praemiis tanto se remunerari largius conspicit, quanto pro amore illius cotidianis se mortibus uerius impendit. Hinc namque est quod ciues supernae patriae conditori eius psalmistae uocibus dicunt : Propter te morte affecimur tota die. Hinc Paulus ait : Cotidie morior propter uestram gloriam, /ratres. ,, Hinc iterum dicit : Ob quam causam haec pat,ior, setl non con- PL 109 fundor ; scio enim cui credidi et certus sum quia potens est IUpositum meum seruare in illum diem. Sancti igitur uiri quot labores nunc ueritati commendantes exhibent, tot iam remunerationis suae pignora intra spei cubiculum clausa tenent. 40 Sed grauis nunc sentitur aestus in opere ut quandoque refrigerium percipiatur ex quiete. Vnde et apte mox subditur : 7,2 VIII, 13. Sicut seruus desiderat umbram et sicut 7,3 mercennarius praestolatur finem operis sui, sic et ego habui menses uacuos et noctes laboriosas enumeraui mihi. Vmbram quippe seruo desiderare est post , temptationis aestum sudoremque operis aeterni refrigerü requiem quaerere. Hanc namque umbram seruus ille desiderauerat qui dicebat : Sitiuit anima mea ad Deum uiuum ; quando

33 Ps. 43,

12.

34 I Cor.

VIII, 1 Lath., Egl. 8, 41.

1

s, 31.

3S/37 11 Tim.

4/6 Lath., E¡/ 8, 41/46.

1, 12.

7/8 Ps. 41, 3.

17 credit al. edd. rte. 19 labetur M, ,orr. et K, in 111arg.a.111. cxpectatur K, corr.a.m. 20 ne K, del., 0111. M 22 nam M s.l. 26 quid M praesentis 0111. M 'rJ a K s.l.a.m. 28 transeat K, s11ppl.s.l. 30 remunerare K prae K 33 morti M 34 morimus K, 'º"· pro K2 37 quod K, corr.a.m. 38 ueritate M cxigunt M 40scd ... ut] ut cum Corb.2 l/ind. grauis] cum pratm. K, del., grauius ,dd. 41 quictim K, 'º"· 42 et apte mox] nunc M mox om. K VIII, 3/4 enumeraui K Lath. µ, enumero M, numcraui Gal/. S operum Lath. enim Lath.

Digitized by

Go ogle

4 quippc]

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VIII,

39 1

VIII

ueniam et parebo ante faciem Dsi? Et rursum: Heu me I quod incolatus meus j,rolongatusest. Qui quasi a labore acri aestum 10 fugiens atque ad obtinendam requiem refrigerii tegmen quaerens, iterum dicit : lngreaiar in locum tabernaculi admirabilis, usque ad domum Dei. Hanc umbram comprehendere Paulus anhelabat, desiderium habens dissolui et cum Christo esse. Ad hanc umbram ex desiderii iam perfectione peruenerant qui dicebant : Nos qui portauimus pondus diei et aestus. Bene autem qui desiderare umbram dicitur, seruus uocatur quia electus quisque quousque infirmitatis conditione constringitur, sub dominantis corruptionis iugo, quasi sub aestus anxietate retinetur. Qui nimirum cum corruptione exutus fuerit, tune 20 sibimetipsi liber et tranquillus innotescit. Vnde et recte etiam per Paulum dicitur : lpsa creatura liberabitur a seruitute co,ruptionis, in libertatem gloriae filiorum Dei. Electos enim nunc poena corruptionis aggrauat, sed tune incorruptionis gloria exaltat; et quantum ad praesentis necessitatis pondera nunc in Dei filiis de libertate nihil ostenditur, tantum uero ad subsequentis libertatis gloriam, tune in Dei famulis de seruitute nihil apparebit. Creatura ergo seruitute corruptionis exuta et dignitate libertatis accepta, in filiorum Dei gloriam uertitur quia, unita Deo per spiritum, quasi hoc ipsum quod crea30 tura est, transisse ac subegisse declaratur. Sed qui adhuc umbram desiderat seruus est, quia quousque aestum temptationum tolerat, iugum miserae conditionis portat. Vbi apte sub7,2 ditur : Et sicut me,cenna,ius p,aestolatu, finem

1,

2,

ope,is sui. 1~. Mercennarius etenim cum facienda opera conspicit, men- ,.,.248 tem protinus ex longinquitate et pondere laboris addicit ; cum PL 810 uero lassescentem animum ad considerandum operis praemium reuocat, uigorem mox animi ad exercitium laboris reformat ; et quod graue perpendit ex opere, leue existimat ex re40 muneratione. Sic sic electi quique cum mundi huius aduersa patiuntur, cum honestatis contumelias, rerum damna, cruciatus corporis tolerant, esse grauia quibus exercentur pen-

,,

8/9 Ps. 119, 5. 11/12 Ps. 41, 5. 12/13 Phil. 1, z ~15 Matth. zo, u. 21/22 Rom.8,11. 33/34 Lath., Egl. 8, 46/47. 35/40 Lath., Egl. 8, 48/53. 8 pr. et 0111.Bm. apparcbo M Bm. domini K Bm. 9 est] a me add. quia M ad K, 'º"· agri KM B,ss. tdd. ret. Co111p. Vind. Norm. cstuum M 11 dicens K, 'º"· a.111. 13 esse cum Christo M 18 alt. sub] ab M 20 9ibimetipse M 22 libertatc K 24 a M 25 filios K, 'º"· a.111. 26 in K s./.a.111. 28 libcrtatc dignitatis M 30 subigisse K 35 enim Lath. 37 uero] a add. K, d,J. 38 laborcs M, 39 perpensat K, per dtl. aestimat K, cxtimat M 40 a/t. sic 0111. K 41 inhoncstatis &/. M

'°"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VIII,

392

VIII

sant. Sed cum mentis oculos ad aeternae patriae considerationem tendunt ex comparatione praemii, quam sit leue quod 4S patiuntur inueniunt. Quod enim ualde esse importabile ex dolore ostenditur, consideratione prouida ex remuneratione leuigatur. Hinc est quod Paulus semper se ipso robustior contra aduersa erigitur, quia nimirum finem sui operis sicut mercennarius praestolatur. Graue namque quod sustinet aestiso mat, sed leue hoc per praemii considerationem pensat. Ipse quippe quam sit graue quod patitur indicat, qui in carceribus abundantius, in plagis supra modum, in mortibus frequenter se fuisse testatur. Qui a Iudaeis quinquies quadragenas una minus accepit ; qui ter uirgis caesus, semel lapidatus est ; ter ss naufragium passu.s, nocte et die in profundo maris fuit ; qui pericula fluminum, latronum, ex genere, ex gentibus, in ciuitate, in solitudine, in mari, in falsis fratribus pertulit. Qui in labore et aerumna, in ieiuniis multis, in fame et siti, in frigore et nuditate laborauit ; qui foris pugnas, intus timores susti60 nuit ; qui ultra uires grauatum se asserit, dicens : Supra modum grauati sumus, supra uirtutem, ita ut taederet nos etiam uiuere. Sed quomodo remunerationis linteo sudores tanti laboris tergat, ipse denuntiat dicens : Non sunt condignae passiones huius temporis ad futuram gloriam, quae reuelabitur in 6s nobis. Finem itaque operis quasi mercennarius praestolatur qui, dum prouectum remunerationis considerat, uile existimat 7,3 quod paene deficiens laborat. Apte autem subditur : Sic et ego habui menses uacuos et noctes laboriosas enu70

merai,i mihi. 15. Electi quippe conditori rerum seruiunt et saepe rerum

inopia coangustantur; per amorem Deo inhaerent et tamen subsidiis uitae praesentis egent. Qui igitur per actiones suas praesentia non quaerunt, a mundi compendiis uacuos menses ducunt. Noctes quoque laboriosas tolerant, quia aduersitatum n tenebras non solum usque ad inopiam, sed saepe usque ad corporis cruciatum portant. Despectum namque egestatemque perpeti laboriosum bonis mentibus non est ; sed curo usque ad afflictionem camis aduersitas uertitur, labor procul dubio ex dolore sentitur. Potest etiam non inconuenienter intellegi 47/60 cfr. II Cor. 2, 1~/1.7. 67/69 Lath., E._e,I. 8, 54/ n-

60 62 11 Cor. ,, 8. 63/65 Rom. 8, 18. 72/76 Lath., Egl. 8, s6 /60.

43 oculum M 43/44 considerationc M 46 prouide M 47 scmctipso SOpro praemii considcrationc K 52 plagiis M 55 profundum M 59 timoris M 61 supra uirtutem 0111. M 62 sudorcm M 64 superuenturam M Bess.Bel. Norm. 66 profectum M 67 laborabat K 2 72 subsidiis (-ia K1 Af) uitae praesent.is] K2M, uitae p. subsidüs µ 73 16 namque] esse add. GM.ts. uacuos mcnses] K i\1Lath., menscs uacuos µ egestatem M 77 cum K s. quo

M

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VIII,

VIII

393

so quod sanctus quisque menses uacuos sicut mercennarius ducit, quia laborem iam sustinet, sed praemium necdum tenet ; hoc tolerat, illud exspectat. Noctes uero laboriosas enumerat quia aduersitates sibi praesentis temporis sese in uirtutibus exercendo coaceruat. Nam si proficere in mente non appetit, minus fortasse aspera quae mundi sunt sentit. 18. Quae tamen sententia si ad uocem sanctae Ecclesiae ducitur, intellectus eius paulo subtilius indagatur. Ipsa quippe uacuos menses habet quae in infinnis suis membris terrenas actiones absque uitae praemio defluentes sustinet. Ipsa noctes 90 laboriosas enumerat quae in membris fortibus multiplices tribulationes portat. In hac etenim uita quaedam laboriosa sunt, quaedam uacua, quaed~m uero uacua simul et laboriosa. Amore quippe conditoris praesentis uitae tribulationibus exerceri laboriosum quidem est, sed uacuum non est. Amore 9s autem saeculi uoluptatibus solui uacuum quidem est, sed non laboriosum. Amore uero eiusdem saeculi aduersa aliqua perpeti et uacuum simul est et laboriosum, quia et ex aduersitate mens afficitur, et remunerationis praemio non repletur. In his itaque sancta Ecclesia qui in ea iam positi adhuc uo100 luptatibus defluunt, et proinde fructu boni operis non ditantur, menses uacuos ducit quia uitae tempora sine retributionis munere expendit. In his uero qui aeternis desideriis dediti mundi huius aduersa patiuntur, laboriosas noctes enumerat, quia tribulationum tenebras quasi in caligine uitae praesentis 10s portat. In bis autem qui et transeuntem mundum diligunt, et tamen eius contrarietate fatigantur, simul menses uacuos et noctes laboriosas tolerat, quia eorum uitam et retributio subsequens nulla remunerat et praesens tribulatio angustat. Recte autem nequaquam dies sed in eis menses uacuos habere se 110 perhibet. Mensium quippe nomine dierum collectio et summa signatur. Per diem ergo unaquaeque actio exprimí potuit, per menses autem actionum finis innuitur. Et saepe cum in hoc mundo aliquid agimus, intenta spei alacritate suspensi, hoc ipsum quod agimus uacuum non putamus ; sed postquam ad 11s actionum terminum peruenimus, non obtinentes quae appetimus, laborasse nos in uacuum dolemus. Non solum igitur dies sed menses uacuos ducimus, cum nos in terrenis actio-

PL

811

a,

86 a uoce K, corr. a.111. 87 indagerur K ipsc M 88 uacuus K, 'º"· menses uacuos M infimis K, ,orr. a.111.,firmis M, 'º"·, infirmitatc Vind.2 sua Vind.2 membris 0111.K Vind.2 Gem. 89 ipsc M 95 sacculi] eiusdcm praem. M s./. 96 amorem K, 'º"· 97 est K ti M s./. 11/1.et K s./. 97 /98 aduersitatem M 98 praemium K, 'º"· 99 quac M 102 qui actemis K, e 'º"· 107 et 0111. K 109 mcns M, s11ppl. 110 mcnsuum K t 11 signantur K, '""· a.111. cxprimi potuit] KM, cxprimitur µ 112 intuctur K, 'º"· a.111. 114 ipsut M 117 menscs] KM, et pra,111.µ 117/118 actibus K

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

µ 249

LIBER VIII,

394

VIII

nibus sine fructu labor~se, non ex actionum principio, sed fine pensamus. Cum enim labores nostros aduersitas sequitur 120 quasi uitae nostrae uacui menses arguuntur, quia ex completione actionum agnoscitur quam frustra in actionibus sudabatur. 17. Sed quia in sacro eloquio nonnumquam nos pro ignorantia ponitur Paulo attestante, qui uenturam uitam scientius bus discipulis dicit : Omnes uos filii lucis estis, et filii diei ; non sumus noctis neque tenebrarum ; quibus praemisit : Vos autem /ratres, non estis in tenebris, ut uos dies illa tamquam f ur comfwehendat ; potest hoc in loco ex eorum persona uox sanctae Ecclesiae accipi qui post ignorantiae suae caliginem ad amo130 rem rectitudinis redeunt et, ueritatis radiis illustrati, fletibus diluunt quod errauerunt. llluminatus etenim quisque respicit quam turpe fuerit quod praesentis uitae amore laborauit. In eis ergo sancta Ecclesia in quibus ad uitam reuertitur laborem suum aestuanti seruo et desideranti finem mercennario com7,2 1,s parat, dicens: Sicut seruus desiderat umbram et sicut 7,3 me1'cennarius p,.aestolatur f inem operis sui : sic et ego habui menses uacuos et noctes laboriosas enumeraui mihi. In comparatione etenim duo sunt quae praemisit ; in expressione etiam fatigationis duo protinus 140 subdidit. Ad aestuantem quippe menses uacuos reddidit, quia quo magis aeternum refrigerium quaeritur, eo magis conspicitur quam uacue pro ista uita laboratur. Ad praestolantem uero laboriosas noctes subintulit, quia quo magis ex termino operis praemium quod assequamur inspicimus, 14s eo magis ingemiscimus diu nos nescisse quos quaerimus. Vnde et ipsa paenitentis cura uigilanter exprimitur, ut laboriosas noctes enumerasse diceretur, quia quanto uerius ad Deum reuertimur, tanto subtilius labores quos per ignorantiam in hoc mundo pertulimus, dolendo pensamus. Nam 1 soquo unicuique plus dulce fit quod de aetemis desiderat, eo ei magis graue ostenditur quod pro praesentium amore tolerabat. Si uero ad solam historiam sequentia uerba pen-

125/126 I Thess. 5, 5.

PL

p.

126/128 I Thess. 5, 4.

121/123 in IIS(Jllt nonnumquam] laboramus M 121/122 sudabamur K, co". a.111. 123 pro] uero per M 126 noctis] id cst ignorantiac add.Be.rs. sumus] estis M 127 ut] aut M, corr. 128 potcst] postquam M ex 0111. M 129 accipitur M 131 respicct K, ,orr. a.111. 132 praesentis] pro pratm. K2 s./. amore M s./. laborabit M 137 enumero M 140 subdit K, corr. a.111. subdidit protinus M 142 ista uita] KM, uita ista µ 145 quercmus M ti s11ppl.re s./. 146 pcnitcns M 149 protulimus K2 i11111arg. loqucndo M, corr. 151 ci M s./. quo K, corr. a.111.,M

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

su

2so

LIBER VIII,

VIII-X

395

santur, per haec procul dubio animus dolentis exprimitur qualiter per diuersos motus desiderii, maestitia impellente, 1ssuariatur. Nam subditur : 7,4 IX, 18. Si do,mie,o, dicam : Quando su,gam ? Et ,ursum exspectabo uesperam. In nocte quippe dies quaeritur, in die uespera desideratur quia nimirum dolor non permittit placere quae adsunt, cumque mentem per experi' mentum praesentium afficit, semper hanc quasi consolante desiderio ad alia per exspectationem tendit. Sed quia et afflicta mens per appetitum ducitur et tamen dolor eius etiam seductus desideriis non finitur, recte subiungitur : 7,4 10 Replebor dolo,ibus usque ad teneb,as. Causa autem eiusdem doloris exprimitur, cum protinus subinf ertur : 7,5 X, 19. I nduta est caro mea putredine et so,tlibus pulue,is ,· cutis mea a,uit et contracta est. Sed haec subtilius congruentiusque disserimus, si ad praemissae expositionis ordinem redeamus. Somno namque torpor otii, surs rectione autem exercitatio actionis exprimitur. Vesperae quo- PL 813 que nomine quia somno congruit, rursus otii desiderium figuratur. Sancta uero Ecclesia quousque uitam corruptionis ducit, flere mutabilitatis suae damna non desinit. Ad hoc namque horno conditus fuerat ut stante mente, in arcem se 10 contemplationis erigeret, et nulla hunc corruptio a conditoris sui amore declinaret. Sed in eo quod abingenita standisoliditate uoluntatis pedem ad culpam mouit a dilectione conditoris in semetipsum protinus cecidit. Amorem uero Dei, ueram scilicet stationis arcem deserens, nec in se consistere potuit, quia, lubricae mutabilitatis impulsu, infra se per corruptionem proruens, etiam a semetipso dissensit. Qui nwic, quia cond.itionis suae soliditate non figitur, alternantis semper desiderii motu

1,

IX, 1/12 Lath., Egl. 8, 62./72.. X, t /2 Lath., Egl. 8,

n /74.

154 modos K, corr. a.111., Corb.1 Vind.

IX, 1 rcsurgam Vind.2, con- tdd. 2 rursus M consolantcm desidcrium K, 'º"· 7 pcr] ad Lath. doloris ciusdem M protinus 0111. Lath.

3 ucspere M ducitur 0111. K

S/6 11

X, 2 puluere K, ,orr. a.111. 4/5 surrcctionem M 6 nomine] somnii M desiderii M 9 stanti KM 1O/11 et NSIJll6 declinaret 0111. M 12 a culpa K, &0rr.a.111. 13 -ipso K, 'º"· a.111.,M 14 stationes M, 'º"· 15 scmper K, •escmper per M per corruptioncm 0111. B,ss. 15/16 corrucns M 16 disccssit M ,dd. ru. dissensit] qui nunc disscnsit add. K1 in 111arg.,

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VIII, x

396

uariatur, ut et quietus actionem desideret et occupatus ad otium anhelet. Quia enim fixa mens stare cum potuit noluit, 20 stare iam non ualet etiam cum uolet. Conditoris quippe sui contemplationem deserens, salutis suae fortitudinem perdidit et quolibet posita, semper aegra alium locum quaerit. Va7,4 rietatem ergo humanae mentis exprimens dicat : Si tlormie,o dicam : Quando surgam ? Et rursum exspectaz5 bo uespe,am. Ac si aperte diceret : Nil perceptum menti sufficit quia ipsum qui uere suffi.cere potuit, amisit. In somno namque surrectionem desidero, in surrectione uesperam exspecto, quia et quietus exercitium actionis appeto et exercitatus otium quietis quaero. 50 20. Quod tamen intellegi et aliter potest. Dormire namque ~ 251 est in peccatis iacere. Si enim somni appellatio culpa non esset, nequaquam Paulus discipulis diceret : Euigilate, iusti et nolite pecca,e. Vnde et auditorem suum admonet dicens : Surge qui dormís et exsu,ge a mo,tuis ; et illuminabit te Chri35 stus. Et rursum : Hora est iam nos de somno surgere. Vnde et Salomon peccantem increpat dicens: Vsquequo ,pi,ge,,dormís? Electus igitur quisque cum peccati somno premitur, ad iustitiae uigilias exsurgere conatur. Sed saepe cum surrexerit, ipsa se extolli magnitudine uirtutum sentit. Vnde et temptari se 40 praesentis uitae aduersitatibus post uirtutes desiderat, ne peius ex confidentia uirtutum cadat. Si enim seruari se melius per temptationem non cognosceret, nequaquam psalmista dixisset: Proba me, Domine et tempta me. Bene ergo nunc clicitur : Si dormiero, dicam : Quando su,gam ? Et • 5 rursum exspectabo uespe,am, quia et in peccati somno lumen iustitiae quaeritur. Et cum uirtutum prospera mentem eleuant, adiutrix aduersitas desideratur ut profecto animus, cum uirtutum suarum gaudio plus quam debet attollitur, per PL 814 contrarietatem praesentis uitae edito maerore solidetur. Vnde soet nequaquam formidabo uesperam dicitur, sed exspectabo. Exspectamus etenim prospera, formidamus aduersa. Vir igitur iustus uesperam exspectat quia cum exerceri hunc tri-

9.

32/33 I Cor. 15, 34. 34/35 Eph. S, 14. 35 Rom.13,11. 36/43 Pat., Pro11.11 ( 11 ). 43 Ps. z 5, z.

36 Prou. 6,

19 otio K, corr. a.m. 22 positus M 24 rursus M 25 nihil µ praeceptum K, corr., M mentís K, ,orr., M 26 uerc M s.J. possit M 27 resurrectionem (11/r.l.) M 31 somnii M appellatione ,dd. rtt. culpa) designara add. tdd. m. 32 discipulis M s./., 0111.K iust~ M 34 tibi M Gtm. al. 36 increpabat K, 38 surgere K scdªcpe M 39ct 0111. Pat. 40 uirtutem M 43 dixisset M Pat., diceret K µ, disccrct Pal.P nunc 0111. K 45 rursus M in 0111. K Corb.r Vind. 46 prcmitur Corb.1 l ··;nd. prospera mcntem] prospcritatem M

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VIII, x

7,4

397

bulatione necesse est, ipsa ei fi.t aduersitas prospera. 21. Potest uesperae nomine, etiam peccati temptatio de" signari, quae saepe tanto acrius mentem lacessit, quanto et eamdem mentem spiritus ad superna altius euehit. Nequaquam namque sic in hac uita per exercitationem iustitiae peccatum deseritur, ut in eadem iustitia inconcusse maneatur, quia etsi iam a cordis habitaculo culpam rectitudo eliminat, 6o ipsa tamen culpa quae repellitur, cogitationis nostrae foribus assidens ut sibi aperiatur pulsat. Quod Moyses quoque spiritaliter innuit cum facta corporaliter temporum momenta narrauit dicens : F acta est lux ; atque paulo post subiciens : Factum est uespere. Creator quippe omnium, humanae culpae 6s praescius, tune expressit in tempore quod nunc uersatur in mente. Lux quippe ad uesperum ducitur quia nimirum lumen rectitudinis umbra sequitur temptationis. Sed quia electorum lux temptatione non exstinguitur, nequaquam nox, sed uespera facta perhibetur quia nimirum saepe temptatio in carde 70 rectorum lumen iustitiae abscondit,sed non interimit; quasi ad pallorem trepidationis pertrahit sed funditus non exstinguit. Electi ergo post somnum surrectionem appetunt, post surrectionem uesperam praestolantur, quia et de peccato ad iustitiae lumen euigilant et in ipso iustitiae lumine positi, sem7S per se contra illecebras temptationum parant. Quas nirnirum non timent sed exspectant, quia utilitati suae rectitudinis etiam temptamenta proficere non ignorant. 2!. Quantalibet autem contra corruptionem suam uirtute contenderint, habere integram salutem nequeunt, quousque,.,, 252 so dies praesentis uitae finiatur. Vnde et subditur : Et replebor doloribus usque ad tenebras. Modo namque aduersa irruunt ; modo ipsa quoque prospera, callida hilaritate blandiuntur. Modo surgentia uitia bellum carnis excitant; modo deuicta animum ad elationem uocant. Bonorum igitur uita s,usque ad tenebras doloribus repletur quia quousque tempus corruptionis agitur, interna externaque afflictione concutitur; et salutis securitatem non inuenit, nisi cum diem funditus temptationis relinquit. Vnde bene et haec eadem dolorum 56/71 Pat., Gen. 3 (3).

63 Gen.

1,

3.

64 Gen.

1,

s.

SS laccscit K, ,orr. a.111. 57 namque] KM, 0111. Pat., enim µ 58 eandem K, 'º"· inconcussa M 59 a M s./. climat K, 'º"· 61 quoquc 0111. Pal. 62/63 narrat M 63 factum c. mane K 2 M, cst 1./., al. paulo post 0111.

M

66 lux] mane M Bess. al.

ucspcram

al.

luccm M

67

ccrtitudirus M 68 sed] ad K, 'º"· a.111. 70 rectorum] clcctorum BtSs. Vt., torr., Pal.e,•, clectorum ucl pratm. Vind.2 74 in K, s.l.a.111. 76 utilitatis M 77 tcmptamenta] per pratm. K2 s./. 78 uirtutcm M 79 mentem Ebr. 86 agit M 87 salutcm securitatis K

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VIII, x

causa protinus subinfertur cum dicitur : lnduta est caf'o mea 90 j>utf'edine et sordibus pulueris. Vt enim paulosuperius diximus, soliditatem ingenitam uoluntarie horno deseruit et sese in uoraginem corruptionis mersit ; unde nunc uel per immunda opera labitur, uel per cogitationes illicitas foedatur. Vt enim ita dixerim culpae suae poenaliter subdita, ipsa iam natura 9S nostra facta est extra naturam ; et remissa usque ad peruersa opera ducitur, restricta autem peruersorum operum importuna cogitatione fuscatur. Per expletionem ergo actionis illicitae carnem putredo afficit, per leuitatem uero cogitationis improbae quasi ante oculos puluis surgit. Consentiendo uitiis 100 putredine atterimur, uitiorum uero imagines in corde tole7,5 rando sordibus pulueris foedamur. Ait ergo : 1 nauta est caf'o mea putredine et so,dibus pulueris. Ac si aperte diceret : Carnalem uitam quam patior, aut tabes lubricae operationis polluit, aut ex uitiorum memoria caligo miserae 10s cogitationis premit. 23. Quod tamen si ex uoce Ecclesiae uniuersalis accipimus, aliquando hanc procul dubio carnis putredine, aliquando autem grauari sordibus pulueris inuenimus. Multi quippe in ea sunt qui, dum amori carnis inseruiunt, fetore luxuriae com110 putrescunt. Et sunt nonnulli qui a uoluptate quidem carnis abstinent sed tamen tota mente in terrenis actibus iacent. Dicat ergo sancta Ecclesia unius membri sui uocibus, dicat quid de utroque genere hominum tolerat: Induta est caro mea putredine et sordibus pulueris. Ac si aperte insins nuet dicens : Sunt plerique qui mihi per fidem membra sunt, sed tamen sana uel mwida per actionem non sunt ; quia aut uicti desideriis turpibus, ad corruptionis putredinem defluunt, aut terrenis actibus dediti, puluere consperguntur. In illis enim quos lubricas tolero carnem uidelicet putrescentem uo gemo, in istis autem quos terram quaerentes patior quid aliud quam foedatam puluere porto ? 7,5 24. Vnde et apte simul de utrisque subiungitur: Cutis mea aruit et contracta est. In sanctae quippe Ecclesiae corpore hi qui solis exterioribus curis inseruiwit, congrue cutis uocanus tur. Quae nimirum cutis arescendo attrahitur quia mentes

PL

91 ingerir K, ,orr. a.111. uoluntarie] cum prae111.K, del., T11r. se Af 92 uoraginem corruptionis] KM, corruptionis uoragincm µ 96 opcrum 109 amare K, 'º"· a.111. 110 sunt) non pratm. 1\f, trfll. pcrucrsorum M uoluptatem M, ,orr. 112 mcmbri' .M 113 omnium M, corr. 116 actionc M 118 puluere] tcrrcnae cupiditatis add. edd. rte. 120 terrcnam K, corr., tcrra M 121 f(o)cdatam K Reg.rµ, focdam K1 Btss., faedum K 2 , in 111arg., foeda Corb.1Colb. Gtr111.,focdatos T11r.,foedata Nor,11.edd. re,., focdatum edd. 11tl. pulucre Bus. Re~., T11r.µ, -em KM Corb.1Coib. Nor111.Ger111.edd. 11tl., membra add. edd. rec. 122 simul de M s.l. 124 hii M exterioris M

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

sis

LIBER VIII,

X-XI

399

carnalium, dum praesentia diligunt et quasi iuxta posita concupiscllllt, ad futura tendi per longanimitatem nolunt. Qui dum internae spei pinguedinem neglegunt ut attrahantur arefiunt, quia si eorum corda desperatio non siccaret, ne130 quaquam aestus haec pusillanimitatis attraheret. Hanc nam- "2n que attractionem psalmista fonnidauerat cum, siccitatem mentís metuens, dicebat : Sicut adipe et fringuedine repleatu, PL 816 anima mea. Adeps quippe pinguedinis animam replet, cum hanc contra praesentium desideriorum aestum supernae spei 13' infusio refouet. Cutis ergo arescens attrahitur cum cor rebus exterioribus deditum, atque ex desperatione siccatum, in auctoris sui amorem non tenditur sed in semetipso ut ita dixerim, rugosa cogitatione replicatur. Zá. Pensandum uero est quod carnales mentes idcirco 140 praesentia diligunt, quia uita carnis quam fugitiua sit minime perpendunt. Nam si uelocitatem transitus eius aspicerent, hanc etiam prosperantem minime amarent. Sancta autem Ecclesia in electis suis cotidie quantus sit rebus exterioribus cursus conspicit et idcirco in intimis pedem sollicitae inten14, tionis figit. Vnde et apte subditur : 7,6 XI, Z6. Dses mei uelocius t,ansie,unt quam a texente tela succiditu,. Congrua ualde similitudine tempus carnis telae comparatur, quia sicut tela filis, sic uita mortalis diebus singulis proficit ; sed quo augmentum percipit, , eo ad incisionem tend1t, quia, sicut et superius diximus, cum tempora percepta praetereunt, uentura breuiantur, et de uniuerso uitae spatio eo fiunt pauciora quae ueniunt, quo multa sunt quae transierunt. Tela quippe infra supraque ligata duobus lignis innectitur, ut texatm ; sed quo inferius 10 texta inuoluitur, eo superius texenda deplicatur; et unde se ad augmentum multiplicat, inde fit minus quod restat. Sic

132/133 Ps. 62, 6.

132/135 Pat., Ps. 9 s (132).

XI, 1/2 Lath., Egl. 8, 76/77.

126 iusta M posita 0111. M 128 pingucdinc M 128/129 adtrahatur K, -antu.r 'º"· a.m. 129 quam K, 'º"· a.111. horum K 130 hace 0111. M 132 intucns Ebr. Lyr. Big. pingucdinis (et 0111.) K, Bess.Corb.2Colb.Rtg. Vind. Vt. 1 Gtm. 137 amorc K 141 pcrdunt M, 'º"· uelocitatc M 143 quanto K, a.111. rcbus] in prat#I. K, s.l.a.111.

'°"·

XI, 2 tcsccntc K, 'º"· a.111. 4 augmcntum] KM Vi,,J.r .2, ad s,ppl., Nor111.,ad prae111. µ quod M percipit] KM Vi11d.1Nor111.,pro6cit µ, 11/r. le,t. habtl Vind ..2 5 co 0111. K 7 uniucrsac M 8/9 rcligata M 9 texeatur K, 'º"·, M 10 tcxanda K, 'º"· a.m., dctcxanda M implicatur Ebr., duplicatur Vt. 1Gem., displicatur Vt. 2 ~yr. Big. se K s.J.a.111.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VIII,

400

XI-XII

mm1rum uitae nostrae tempora et transacta quasi inferius inuoluimus et uentura a superiori deplicamus, quia quo plus fiunt praeterita, minus esse incipiunt futura. Sed quia nec tela 1sad expressionem nostri temporis sufficit, nam eius quoque festinationem uitae nostrae uelocitas transit, recte nunc quam a texendicitur: Dies mei uelocius transie,unt te tela succiditur. Tela quippe tarditatem prouectus habet, uita autem praesens moram defectus non habet. In illa 20 namque cum laborantis manus figitur, aduentus terminus elongatur ; in ista uero quia tempus semper desinens indesinenter consumimus, ad finem nostri itineris etiam quiescendo peruenimus, et per· cursum nostri transitus etiam dormientes imus. Electi igitur quia praesentis uitae momenta decurrere sub 1s festinatione conspiciunt, nequaquam in hoc tantae mobilitatis PL 817 itinere cordis intentionem figunt. Vnde et apte protinus subditur : 7,6 XII, 27. Et consumpti sunt absque ulla spe. Reproborum mens erga dies uitae praesentis tanto -amore constringitur, ut sic semper hic appetant uiuere, quatenus si ualeant uiuendi cursum desiderent numquam finire. Cogitare quippe s uentura despiciunt, spem totam in rebus transeuntibus ponunt, habere nulla nisi quae praetereunt concupiscunt. Cumque nimis transeuntia cogitant et mansura nullatenus sperant, sic caecitate insensibili cordis oculus clauditur ut aeternae luci nullatenus intendatur. Vnde fit ut saepe iam corpus ,,,zs4 10 molestia quatiat et uicina mors uirtutem uitalis spiritus incidat, nec tamen curare quae mundi sunt desinant. Iamque eos ultor ad iudicium pertrahit ; et tamen ipsi ordinatione sollicita rebus transeuntibus occupati, nil aliud cogitant nisi in hoc mundo adhuc qualiter uiuant. Relinquenda omnia 1 s quasi possidenda disponunt quia spes uiuendi non frangitur, etiam cum uita terminatur. 1am ad iudicium trahuntur per sententiam et tamen adhuc habendis rebus inhaerent per curam. Dura etenim mente abesse mors longe creditur, etiam cum sentitur. Siegue a carne anima soluitur ut erga praesentia 20 immoderato amore se retinens, dum ad aeternum supplicium 18/19 Lath., Egl. 8, 77/78.

23 Lath., Egl. 8, 78 /79.

13 superiora K, -ribus M quod K, corr. a.111. 14 esse M. s./. festinatione M uelociter M 18 tele K, 'º"· a.111. prof ectus Af figitur) non praem. Angl. 21 semper 0111. K

16 20

XII, 2 tempore K, corr.a.m. 5 dcsipiunt M 8 oculos K, 'º"· a.111. 9 lucís K, 'º"· intendantur K, corr. 10 quatiatur K Be.rs. 11 qucm ¡\,f desina•t M 12 ipsa GaJJ. ordinationis K, ,orr., -atim M 13 sollicitant K, 'º"· nihilµ 14 relinquenda] KM, -doµ 15 possidcnda] KMVt. 2 al.,-doVt. 1 µ 18duracK mentiK 2 19ao•.M 20cumK

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER VIII,

XII-XIII

401

ducitur, hoc ipsum quoque nesciat quo ducatur. Et deserens quae amare cum termino noluit, repente sine termino inuenit quae numquam praeuidit. At contra rectorum mens ad aeternitatis intentionem tenditur, etiam cum praesens eam feliciter 2s uita comitatur. Magna carnis salute utitur, nec tamen eius fiducia animus retardatur. Nullum ad.bue mortis articulum erumpit et quasi praesentem hanc cotidie conspicit. Quia enim uita indesinenter labitur, spes ei uiuendi funditus amputatur. Bene ergo de diebus praetereuntibus dicitur : Consumpti sunt absque ulla spe. Ac si aperte diceretur: Mentis fiduciam in praesenti uita non posui, quia omne quod praeterit calcando desperaui. Vnde et apte mox subditur : 7,7 XIII, 28. Memento quia uentus est uita mea. Hi etenirn uitam carnis quasi permanentem d.iligunt, qui quanta sit uitae sequentis aeternitas non intendunt ; cumque soliclitatem perennitatis non considerant exsilium patriam, tenebras , lumen, cursum stationem putant, quia qui maiora nesciunt, indicare de minimis nequaquam possunt. Ordo quippe iudicii exigit ut quod examinare nitimur transcendamus. Si enim praeesse rebus animus non ualet, nequaquam de his certa a quibus uincitur uidet. ldcirco itaque mens reproba prae10 sentis uitae cursum aestimare non suflicit quia admira- PL tioni illius ex amore succumbit. Sancti autem uiri quo ad aeterna cor eleuant, quam breue sit quod fine clauditur pensant; et eo eorum sensibus uilescit quod praeterit quo intellectu radiante interlucet quod acceptum numquam recedit ; 1scumque infinitatem perennitatis aspiciunt, nequaquam iam pro magno desiderant quicquid finis angustat. Sed subleuata mens extra temporum terminos ducitur, etiam cum carne in tempore tenetur ; et tanto altius finienda despicit quanto uerius infinita cognoscit. Sed haec ipsa humanae breuitatis con20 sideratio auctori nostro magnae uirtutis oblatio est. Vnde

'º

XII, 30/33 Lath., Egl. 8, 81 /84.

XIII, 1 Lath., Egl. 8, 8 5. 21 quod .M ducatur] KM, -itur µ 23 ad M 25 salutis M 26 nullus ... articulus edd., re&Ms. µ 28 ci 0111.K 29 de K s./.a.m. 31 uitam K, co". 32 despcxi Vind., superaui edd. 11tl., desprcui edd. rec. 33 et 0111. K et aptc mox 0111. Lath. mox aptc µ XIII, 1 hii M 2 uita M 3 intcndunt] KM, intendat µ 8 rebus KM, omnibus add.µ 10/11 ammiratione K, d s. pr. m a.111.,-tio M t 1 nullius M succumbct K, ,orr. a.111. 13 co 0111.K 16 sed] sic K 17 terminus K, co". dicitur K, corr. 17/18 in tempore] terminos M, co". in 111arg.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

818

LIBER VIII,

402

XIII-XIV

recte nunc cum deprecatione immolatio eiusdem uirtutis offertur, cum dicitur: Memento quia uentus est uita mea. Ac si aperte diceretur : Transeuntem uelociter benignus respice, quia tanto a te uideri misericordius debeo, quanto ipse 2sa consideratione breuitatis meae oculos non auerto. Sed quia dum tempus uitae praesentis absciditur, ad operationem promerendae ueniae ulterius non reditur, recte sub-,,. zu iungitur : oculus meus ut 11itlea.t 7,7 XIV, 29. N ec ,eue,tetu, bona. Ad uidenda bona exstincti oculus non redit quia ad exhibenda recta opera exuta carne anima non recurrit. Hinc est quod diues quem inferni flamma cruciabat, quia semet, ipsum reparare operando non posset agnouerat. Nam nequaquam sibi, sed relictis fratribus prodesse satagebat dicens : Rogo pater Abraham, ut mittas in domum pat,is mei; habeo enim quinque Jratres, ut testetur illis ne et ipsi ueniant in hunc locum tormentorum. Solet namque maestum animum 10 spes uel falsa refouere. Sed ut poenam suam reprobi grauius sentiant et spem de uenia amittunt. Vnde fiammis ultricibus traditus, non sibi ut diximus, sed opitulari fratribus concupiuit, quia numquam se igniu.m carere tormentis, adiuncto desperationis supplicio, agnouit. Hinc Salomon ait : Quotl15 cumque potest manus tua f acere, instante, operare ; quia nec opus, nec ratio, nec sapientia, nec scientia, erit apud in/eros, quo tu p,operas. Nequaquam ergo ad uidenda bona oculus reuertetur, quia retributionem suam mens inueniens, ad operationis usum nullatenus reuocatur. Quia igitur fugit omne 20 quod cernitur et mansura sunt quae sequuntur, bene beatus lob uno uersu utraque complexus est dicens : Memento quia uentus est uita mea, nec ,euertetur oculus meus ut uitleat bona. Cursum quippe praesentium contemplatus ait : Memento quia uentus est uita mea.

2.1/2S Lath., Egl. 8, 8, /88. XIV, 1/3 Lath., Egl. 8, 90/92. 21 imploratio &/.

7 /9 Luc. 16, 2.7/2.8.

14/17 Eccl. 9,

10.

24 tanto] Lath., et pratm. K, exp., M µ

XIV, 1 reuertitur Gt111. 2 uidenda] autem add. uth., pratltr Lath.1 oculus K, co". a.m. 4 flamma M, alt. a in e 111111. cruciabant M S nam K el Bm. del., 0111. M 7 rogo] KM Bm., te add. µ V11~. posse K mittas] KM Bus., eum pratm. µ V11tg. domo K, corr. a.111. 9 hunc locum] M V11~.,locum (e -co) hunc K µ 11 et K s.l.a.111. amittant K, 'º"· a.111. 13 igneum K1, ignco K2 tormento Judin/eros, quo tu properas. Hinc Isaias ait : Quasrite Domi101 num dum inueniri potest, inuocate eum dum prope est. Hinc Paulus dicit: Ecce nunc tempus acceptabile,eccenunc dies salutis. Hinc rursus ait: Dum tempus habemus, operemu'fbonum ad omnes. · 105. Sed plerumque se ad uiam rectitudinis animus accingit, 110 torporem discutit ; tantoque in caelestibus desiderio rapitur, ut paene nil ex eo inferius remansisse uideatur. Et tamen cum PL 917 ad carnis curam reducitur, sine qua praesentis uitae uia millo modo expletur, ita hunc inferius depressum tenet, ac si adhuc de summis nulla contigisset. Auditis uerbis caelestis ora.culi,

s,

81/82 Ez. 32, zz. II Cor. 6,

2.

102/104 Eccl. 9,

107 /108 Gal. 6,

10.

104/105 Is. n, 6.

106/107

10.

77 uoluptatcm K, ,orr.111llid., M

suasoris M cxplcucrint M 87 his 90 iniquorum K, 'º"· 95 damnato M 96 quantum K, 'º"· tOOstudium K, 'º"· 1021Dstantcr M 106clicit) ait µ 107 rursum µ. 109-quc] dum add.M uitam M 112 a.c. cura K, 'º"· a.111. uiam M 114 tctigissct Lyr. Big. caclestibus K, 'º"· a.111.

K, 'º"·, M

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER IX,

531 ns in amorem patriae ca.elestis erigitur; sed resurgente praesentis uitae studio, sub terrenae curae aggere sepelitur. Atque in terra cordis nequaquam supernae spei semen proficit, quia cogitationis infimae spina densescit. Quam uidelicet spinam p. 336 per semetipsa.m Veritas manu sanctae exhortationis eradica.t 120 dicens : Nolite solliciti esse in crastinum. Contra hanc quoque per Paulum dicitur : Carnis curam ne feceritis in desideriis. Sed in his nimirum ducis ac militis uerbis agnoscimus quia tune ab ea mortifero uulnere animus pungitur, cum in ea mensurae aequitas non tenetur. 106. Neque enim mortali adhuc in carne uiuentibus funditus cura carnis absciditur, sed ut discrete animo seruiat temperatur. Nam quia sollicitos nos esse Veritas in crastinum prohibet, habere utcumque curam in praesentibus non negat, quam tendí ad tempus quod sequitur uetat. Et nimirum Pau130 lus cum curam carnis fieri in concupiscentia non sinit, procul dubio in necessitate concedit. Discretione ergo magni moderaminis cura frenanda est ut seruiat et minime principetur, ne quasi domina animum uincat sed, subacta mentis dominio, quasi ancilla famuletur ; ut iussa adsit atque 1,s ad nutum cordis repulsa dissiliat, ut uix a tergo sanctae cogitationis appareat, et numquam contra faciem recta cogitantis obsistat. Quod bene nobis historia sacrae lectionis innuitur, cwn Abraham tribus angelis occurrisse memoratur. Ipse quippe uenientibus extra ostium occurrit, Sara uero post 140 ostium substitit quia uidelicet ut uir ac dominus domus spiritalis, noster scilicet intellectus, debet in cogitatione Trinitatis claustra carnis excedere, et quasi habitationis infi.mae PL 918 ianuam exire. Cura autem carnis ut femina, foras non appaLXVI

12,

120 Matth. 6, J4· 137/138 Gen. 18,

121 Rom. 1 J, 14.

131 /157 Pat., Ge11.42 (44).

1.

116 in M 1./. 117 superna M profccit K, 'º"· a.111. 119 pcr scmetipsam 0111.M cxaltationis M,;,, cxor120 sollicitc K, 'º"· a.111. 121 dcsidcriis K, concupisccntiis M µ. 123 co (pr.l.) K 124 cqualitatis M 125ino111.M 126curamM 128habcriM curaM 129adK, s. et 130 curam camis] KM, camis curam µ concupisccntiis µ 131 dubio] KM Bm., adhuc prat111.µ 132 cura K Pat., carnis prat111.M µ Pat.cPE: 132/133 praccipitetur K, a.111. 133/134 ne 11sq11e dominio K, in 111arg. a.111. 133/134 mcntis 0111. Pal. 134 quasi] et prat111.K, del. 111. 2 iussa] statim add.Bm. 135 dissiluat K, ,orr. 136 recte M cogitationis M 137 absistat K, 'º"· historia] exprat111.Bm. 138 abraham] patriarcha 4dd.&ss. occurissc mcmoratur ad ostium tabernaculi subsistit &s.r. subsistit) Pat. add.: quid ergo pcr hunc nobis Abrah_ac occursum innuitur nisi 140 subsistir K, substitit M Pat., substetit µ Pal.cL 141 cogitatione KM, ;,, cognitionc 111111., Pat., cognitione µ 143 curis K autem om. K femine K, a.111. foris 1(1

,orr.

'°"·

'°"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER IX, LXVI 532 reat ; et uideri iactanter erubescat ut quasi post tergum uiri 14s sub discretione spiritus, solis necessariis intenta, nequaquam sciat procaciter detegi, sed uerecunde moderari. Cui tamen saepe cum dicitur ut de se minime praesumat, sed totam se in diuinae spei fiduciam transferat, despicit ; et cessante studio, adesse sibi uitae subsidia posse diffidit. Vnde et haec eadem 1so Sara promissiones Dei audiens ridet, sed ridens corripitur, correpta autem protinus fecundatur. Et quae iuuentute uigens fecundari non potuit, annis fracta senilibus, utero marcescente, concepit quia cum cura camis sui confi.dentiam habere desierit, contra spem ex diuina promissione accipit quod habi1s, turam se ex humana ratione dubitauit. Vnde et bene Isaac, id est risus, dicitur qui generatur quia cum supemae spei fidu- _ ciam concipit, quid mens nostra aliud quam gauclium parit ? Curandum itaque est ne aut necessitatis metas cura carnis transeat, aut in eo quod moderate exsequitur, de se praesu160 mat. Saepe uero animus fallitur, ut quod uoluptuose appetit, necessarium suspicetur, quatenus omne quod libet uitae debitam utilitatem putet. Et saepe quia effectus prouidentiam sequitur, in sui fiducia mens leuatur. Cumque sibi adest quod deesse ceteris uiderit, cogitatione tacita de magnitudine suae 165 prouisionis hilarescit ; tantoque iam a uera prouisione longe fi.t, quanto ipsam quoque elationem quam patitur nescit. Vnde sollerti semper custodiae intentione pensandum est uel quid

155 cfr. Hier., lnt. Hebr. Nom., ed. de Lagarde, p. 7, q; 61, 26; 74, 16; 76, 20;

78, 5.

144 uidere K, corr. a.m. et M Í45 sub] sit Bess. nequaquam] et praem. Bw. 147 de Me dum et Pat. 148 dcspicit] dispicet K, -it corr. nccessante M 151 iuuentute] in iuuentuti Pat.CAFL m. 2, om. Bm. 152 facta K, co". a.m. 154 accepit K, corr. a.m., in marg. add. concipit 1S5 se K s.l.a.m. bene et KM, bene Pat., et bene µ 156 est M 1.I. 157 quid] tune add. Bm. 158 itaque] summopere add. Bus. est] nccesse praem. K metus M carnis] nostrae add. Bus. 159 praesumat) aliquid praem. Bess. 160 uero om. K quod] cum Bm. appetit] aliquid praem. Bus. 161 suspicetur] esse praem. el mens nostra add. Bess. 163 etebatur M 164 uidet M 165 tantoquc] et quicquid sibi prosperum successerit elationis impulsu suae potius intentionis opus csse proponit prae111. Bess. 166 patitur] in carde praem. Bess. noscit Bess. unde] ipsa etcnim elatio mentis oculum obscurat ut dum in sui tantum commodi prouisione animum figit ad ea quae uidenda sibi necessaria sunt oculum claudit. hinc rcprobis a domino per prophctam dicitur: excacca cor populi huius (l.r. 6, 10). quia plerumque oculi corporis ad temporalia ac transitoria uidenda aperiuntur et peccatis exigentibus ne caclestia atque indeficua perspiciant oculi mentis diuina prouidentia clauduntur. ut tanto securius quod coepit pcrficiat quanto et mentis caecitatem paticns hoc quod agit ignoret praem. Bess. 167 sollcrter K, co". a.111. custodia in temptatione Bess.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER IX,

170

533 opere agimus, uel quid corde uersamus, ne aut mentem praepediens, foras se terrena cura multiplicet, aut saltim de eius moderamine intus se cogitatio exaltet ; ut cum diuina iudicia temporali circumspectione metuimus, sempitemi supplicia horroris euadamus.

168 quod K pensamus M temporaliter cum inspectione .Bess.

LXVI

169 fortasse K

saltero µ

171

EXPL LIB (BEA TI GRAGORII add. M) NONVS INCIP (EIVSDEM add. M) LIB DECIMVS KM

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER DECIMVS

PL 917

I, 1. Quotiens in arenae spectaculum fortis athleta deseen-" 537 derit, ii qui impares uiribus exsistunt uicissim se eius expugnationi subiciunt ; et rmo uicto, contra hunc protinus alter erigitur. Atque hoc subacto, alius subrogatur, ut luctantis uires s quandoque molliores inueniant quas ipsa sua crebrescens uictoria fatigat ; quatenus cum nouus quisque congreditur, is PL 918 qui uinci uirium qualitate non ualet, personarum saltim mutatione superetur. Sic sic in hoc hominum angelorumque spectaculo beatus Iob fortis athleta prodiit, quantumque 10 contra mutationes aduersantium ualeat continuatione indefessi roboris ostendit. Cui primus se Eliphaz, secundus autem Baldad obicit, atque ad extremum se Sophar in eius expugnatione supponit ; qui ad inferendos ictus totis se conatibus erigunt sed tamen af feriendam altitudinem robusti pectoris non PL 919 1spertingunt. lpsa quippe eorum uerba patenter insinuant quod ictus in auras iactant, quia cum sanctum uirum non recte redarguunt, expressa in uacuum uerba percussionis perdunt. Quod liquido ostenditur, cum Sophar Naamathitis responsio a contumeliis incohatur, qui ait : 11,2 11, Z. Numquid qui multa loquitu-r non et audiet ? A ut ui-r ue-rbosus iustificabitu-r ? Mos esse procacium solet ut recte dictis semper e diuerso respondeant, ne si ad prolata consentiant, inferiores esse uideantur. Quibus s iustorum uerba quamlibet pauca sonuerint multa sunt, quia quo eorum uitia resecant, auditum grauant. Vnde et ad crimen trahitur hoc quod recta praedicatione contra crimina profertur. Ipsum quippe qui ex ueritate fortes sententias dixerat, Sophar redarguens, uerbosum uocat quia cum ab ore iustorum 10 sapientia culpas increpat, stultorum auribus superfluitas lo-

Uber X, I, 18/19 Lath., Egl. 11, 1 Lath., Egl.

10,

J.

10,

1

/2..

5/6 Lath., Egl.

10,

4/5.

ª·"'·

'º"· 2 hi• K, hii M imparis Gem. uirtutes M, seras., uirtutibus Corb.2Colb. R,g. Vind. Ba. &11111pler. Nor111., uirtutis Gem. Gtr111. 5 inucniunt K, ,orr. a.111. 6 nouus] nobis M his K, ,orr. M 7 saltem µ 8 sic sic K s.l.a.111. -que 0111. M 10 10/11 continuati laboris robore Ba. 12 se 0111. M 13 mutationem M ictos K, 'º"· a.111. 17 in uacuum] incumbere M ucrba Colb. Reg.µ, uerbcra K, ,orr. M Corb.2 T11r.Vind. Nor111. perdunt) KM Co/b. Reg. µ, reddunt .Ba.Ebr. Vt. 2 Lyr. Big. 19 a 0111. K incohantur Lath. Líber X, I, 1 areae K,

11, 1 nonne K audict] ipsc praem. K µ et K 10 culpas KM Bess.µ, 0111. Gal/. superfluas K, loquacitas K, 'º"· Corb.1

Digitized by

Go ogle

4 conscntiunt KM 'º"· Corb.2 10/11

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

535 quacitatis sonat. Praui namque nil rectum nisi quod ipsi senserint, putant ; et iustorum uerba eo otiosa aestimant quo suis haec sensibus inueniunt diuersa. Nec fallacem quidem Sophar sententiam protulit, quod uir uerbosus iustificari nequaquam possit quia dum quisque per uerba diffluit, perdita grauitate silentii, mentis custodiam amittit. Hinc quippe scriptum est : Cultus iustitiae, silentium. Hinc Saloman ait: Sicut urbs patens et absque murorum ambitu, ita uir qui non potest in loquendo cohibere spiritum suum. Hinc rursum dicit : Jn multiloquio 20 peccatum non deerit. Hinc psa.lmista testatur, dicens : Vi, uerbosus non dirigetur super terram. Sed uirtus uerae sententiae perditur quae sub discretionis custodia non profertur. Certum itaque est quod uerbosus iustificari uir nequeat. Sed bonum bene non dicitur quia non intenditur cui dicatur. Vera quippe contra malos sententia, si bonorum rectitudinem impetit, ,.,,538 suam perdit et eo retusa resilit, quo illud est forte quod ferit. Quia autem praui audire bona patienter nequeunt et cum uitae emendationem neglegunt, ad uerba se responsionis accingunt, aperte Sophar insinuat, qui subiungit : 11,3 111, S. Tibi soli tacebunt homines et cum cete,os irriseris, " nullo con/utaberis ? Imperita mens ut PL 920 diximus, ueritatis sententias grauiter tolerat, et silentium poenam putat atque omne quod rectum dicitur dedecus suae , irrisionis arbitratur ; quia cum uera uox prauorum se auribus admouet, memoriam culpa mordet et in redargutione uitiorum quo intus cognitione mens tangitur, foras ad stud.ium contradictionis excitatur. Ferre uocem non ualet quia tacta in uulnere sui reatus dolet, et per hoc quod generaliter contra per10 uersos d.icitur, se impeti specialiter suspicatur. Quod enim intus egisse se meminit, audire foras erubescit. Vnde mox se ad defensionem praeparat ut reatus sui uerecundiam per uerba 11-III

1,

2,

171s. 1 ~9, 12.

~2,

17. 17/19Prou. zs, 28. 22/24 Lath., Egl. 10, 7 /9.

111,1/S Lath., Egl.

10,

19/20 Prou.

10, 19.

20/21 Ps.

II /14.

11 nihil M 12 co 0111. M quia M suis] de praem. K 13 hace] a M 15 diffluct K, 'º"· 18 potcns K, 'º"· a.111. 21 linguosus tdd. dirigitur K scicntiac Corb.2Rtg. edd. 23 itaquc cst] cnim Lath. uir u. iust. Lllth. 24 non benc K 25 impcdit K, 'º"· a.111.Gil. edd. rtt. 26 suam] uim prae111.Gil. ,dd. rtt. pcrdcdit K, '°"· rcctum (m;,, n 'º"·) sua M dcsilit K, dis- M quod K, 'º"· cst M 1./. 28 cmendatione M 28/29 cingunt K 29 apte K inprcterita M, rct tras. ID, 2 confutaucris K, 'º"· a.111., computabcris M 6 mordit K, et 0111. K 7 quo K, o in a 111111. 1t foras KM, foris µ 12 ucrccundia K, 'º"· a.111.

'°"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

536

III-IV

prauae refutationis tegat. Sicut enim recti, de quibusdam quae ab eis non recte gesta sunt, correptionis uocem, ministerium caritatis aestimant, sic peruersi contumeliam derisionis putant. Illi se protinus ad oboedientiam sternunt, isti ad insaniam suae defensionis eriguntur. Illi correptionis adiutorium uitae suae patrocinium deputant, per quod dum praesentis uitae culpa corripitur, uenturi iudicis ira temperatur; isti cum 20 se impeti redargutione conspiciunt, gladium percussionis credunt quia dum per correptim1is uocem culpa detegitur, praesentis gloriae opinio foedatur. Hinc quippe in laude iusti per Salomonem Veritas dicit : Doce iustum et /sstinabit accipere. Hinc prauorum contumaciam despicit, dicens : Qui e,udit . 25 derisorem, ipse sibi /acit iniuriam. Nam fit plerumque ut cum correpta in se mala defendere nequeunt, ex uerecundia peiores fiant ; ac sic in sua defensione superbiant ut quaedam uitia contra uitam corripientis exquirant; et eo se criminosos non aestimant si crimina et aliis imponant. Quae cum uera ínuenire 30 nequeunt, fingunt ut ipsi quoque habeant quod non impari iustitia increpare uideantur. Vnde et Sophar quia quasi irrideri se per increpationem doluit, protinus mentiendo subiungit : 11,4 IV, 4. Dixisti enim : Purus est se,mo meus et mundus sum in conspectu tuo. Qui beati Iob dictorum meminit, quam falso hoc uoci illius impingatur agnoscit. Quomodo enim mundum se dicere potuit, qui ait : Si iustificare me uo' luero, os meum condemnabit me ? Sed habet hoc prauorum malitia, ut cum uera in se flere mala renuit, fingat aliena. Nam 11.339 quasi solatio facinoris utitur, si falsis uocibus et uita corripientis inquinetur. Sciendum uero est quod plerumque peruersi uerbotenus bona optant ut mala esse quae in praesenti10 bus habentur ostendant ; et quasi fouentes prospera expetunt ut benigni uideantur. PL 921 Vnde et Sophar protinus subicit dicens :

1,

23 Prou. 9, 9. 24/25 Prou. 9, 7. Lath., Eg/. 10, 1~/16. IV, 1/3 Lath., E¡/

10,

17/19.

24 / 31 Pat., Pro11.17 ( 1 7).

4/5 lob 9,

32/33

20.

15 derisiones K, corr. a.111.M, et pratm. 17 adiutorii 14 correctionis M 19 uitii Colb.2 edd.m. 20 inpedire] in -ri ,,,111.,K, -ti M 18 per 0111. M 23 ueritas dicit] KM, dicit ueritas µ festinauit K, co". 22 laudem M corr. a.m., M 27 si M 28 cxquirant K, n s.J. quo Ge111. 29 si] ipsi 32 inde Lath. inridert K, inridi M Gem. imponunt Gem.

"º"·

'º"· "º"·

IV, 3 falsa K, a.m. uoce K, corr. a.m. -pugnator K, a.m. 5 condemnauit K, co". a.m., M habet om. M 6 militia K, rennuit K alienam K 9 mala] bona Bel. 1O fauentes K µ, fabentur M

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

537

V-VI

11,5

V, 5. Atque utinam Deus loque,etu, tecum et ape,,,et labia sua tibi I Ipse quippe sibi horno loquitur, cum per hoc quod sentit nequaquam Diuinitatis spiritu a carnalis prudentiae intellectu separatur; cum caro sensum exerit et , mentem, quasi ad intellegentiam prouocans, foras mittit. Vnde et adhuc Petro terrena sapienti Veritas dicit : Non enim sap-is quae Dei sunt, sed quae hominum. Cui tamen recta confitenti dicitur : Caro et sanguis non reuelauit tibi, sed Pater meus qui in caslis sst. Quid autem Dei labia nisi iudicia eius accipi10 mus ? Clausis namque labris uox premitur et sensus tacentis ignoratur ; apertis autem dum sermo promitur, animus loquentis inuenitur. Labia itaque sua Deus aperit cum uoluntatem suam hominibus per aperta indicia ostendit. Quasi enim reserato ore loquitur, cum remota obscuritate dispositionis intimae renuit occultare quod uult. Nam uelut clausis labris sensum nobis suum non indicat, cum per occulta indicia cur quid faciat celat. Sophar itaque beatum Iob ut de carnali intellectu redarguat, seque ipsum quantae sit benignitatis ostendat, ei bona optat quae et cum habentur, ignorat, dicens: 20 Atqus utinam Deus loqueretu, tecum et aperi,et labia sua ti bi I Ac si patenter dicat : Imperitiae tuae potius quam poenae compatior quia, sola carnis prudentia praeditum, a ueritatis te spiritu uacuum agnosco. Si enim Dei indicia occulta cognosceres, tam procaces contra illum sententías non sonares. Et quia omnipotens Deus cum ad consideranda nos sua iu~ia subleuat, ignorantiae nostrae protinus caecitatem fugat quae apertis eius labiis, ad nos eruditio prodeat, protinus adiungendo manifestat, dicens : 11,6 VI, 6. Vt ostende,et tibi ssc,eta sapientiae et quod multiplex sit lex eius. Publica sapientiae supemae sunt opera, cum omnipotens Deus regit quos creat, perficit bona

1,

2,

V, 1/2 Lath., Egl. 10, z1 /22. 6/7 Marc. 8, 33.; Matth., 16, z3. 8/9 Matth. 16, 17. 12/13 Lath., Egl. 10, zz/z3. 21/25 Lath., Egl. 10, z4/z7. VI, 1/5 Lath., Egl.

10,

z9/~ 1.

V, 4 intellectus K, corr. 8 rcuelabit KM 10 labris KM, labiis µ 11 dum sermo] KM, sermo dum µ 12 innuitur tdd. rec. 15 rennuit K occultart' K labris KM, labiis µ 17 beato K, corr. a.m. 18 benignitaUs K 19 ostcndit K, corr. aptat K, corr. et 0111. M 22 paenae conpatior K 23 ueritates M, corr. spiritum K, corr. M 23 /24 occulta iudicia Lath. 24 cognosceris K, 'º"·, agnosceres Lath.

VI, t ostcndat K sapicntiac] suae add. K s.l. K, co". 3/4 pcrficit 11sq11t incohat) 0111. Lath.

Digitized by

Go ogle

2 su perna M 3 reget perfccit K, co". a.m.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

538

VI

quae incohat ; et aspirando adiuuat quos uisitationis suae lu' mine illustrat. Cunctis etenim liquet quia quos gratis condidit benigne disponit. Et cum spiritalia dona largitur, ipse perficit quod ipse ex munere suae benignitatis incohauit. Secreta uero sapientiae supernae sunt opera cum Deus quos creauit deserit ; cum bona quae praeueniendo coeperat, nequaquam 10 prosequendo consummat ; cum claritate nos suae illustrationis illuminat et tamen, permissis carnis temptationibus, tenebris caecitatis pulsat ; cum dona quae contulit minime custodit ; cum et mentis nostrae ad se desideria excitat et tamen occulto PL 922 iudicio difficultate nos nostrae imbecillitatis angustat. 7. Quae nimirum secreta eius sapientiae pauci ualent inquirere, sed nullus inuenire quia quos super nos de nobis ab immortali sapientia non iniuste disponitur, iustum profecto ,,.340 est ut a nobis adhuc mortalibus ignoretur. Sed haec ipsa sapientiae illius secreta conspicere utcumque iam incomprehen20 sibilitatis eius est potentiam uidere, quia etsi in ipsa consiliorum eius inquisitione deficimus, deficiendo tamen uerius discimus quem timeamus. Ad haec se Paulus sapientiae illius secreta tetenderat cum dicebat : O altitudo diuitiarum sapientiae et scientiae Dei, quam incomprehensibilia sunt iudicia 25 eius et inuestigabiles uiae eius. Quis enim cognouit sensum Domini ? uel quis consiliarius eius /uit ? Qui superius etiam ex ipsa inquisitione lassescens, sed tamen ad cognitionem infirmitatis propriae lassescendo proficiens, praemittit dicens : O homo, tu quis es qui respondeas Deo?Numquid dicit figmentum 30 ei qui se finxit : Qua.reme /ecisti sic ? Qui igitur ad occulta Dei pertingere non ualens ad infirmitatis suae cognitionem rediit, atque ad eruditionem se propriam deficiendo reuocauit, ut ita dicam, secreta sapientiae non inueniens inuenit; quia cum ad superna consilia requirenda lassesceret, didicit ut humilius ,, timeret. Et quem sua infirmitas a cognitione intima reppulit, hunc ei uerius humilitas iunxit. Sophar itaque et per scientiae studium peritus et per audaciam tumidae locutionis ignaros, quia ipse grauitatem non habet, meliori optat quod habet,

1,

7 /9 Lath., Egl.

10,

~2./n.

25/26 Rom.

11,

B/34·

29 / 30 Rom. 9,

20.

6 spiritalia]pcrprae111. K, dtl. 6/7 pcrfecit K, 9 dcserit] non prat.111. M s./. 11 permissis K, pr~missis add. in marg., M, t pre12 caécitate K, corr. a.111. 13 se K s./. 14 difficultatem Bess. nos 0111.K Bess. t 7 immortalis K, fnjuste K 20 est om. M -si 0111. M 22 quam K, a.m. seº"'· M 25 sensum] KM V11(g.,-us µ 26 ctiam M, eras. 27 agnitionem M 30 cius Bm. ad K, s.J., 0111. M 31 uale 0 s K redit K 32 ad M 1./. reuocabit M 35 suam M, a c0 gnitionc K 36 bine K, a.111. 37 timide M, u s. pr. i 38 ueritatem M

4 ad (eras.)inspirando M

'º"· a.m.

7 incoabit M

'º"·

'º"·

'°"·

Digitized by

Go ogle

'º"·

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X, v1

539

11,5 dicens: Atque utinam Dsus loque,etu, tecum et ape11 6 ..ao,i,et labia sua ti,bi,, ut ostentle,st tibi sec,eta. sa,

"'T

pientiae I Qui eam quoque, qua se super amicum pollere aestimat, optando sapientiam ostentat cum protinus subdit : Et quod multiplex sit lex eius. Quid hoc loco lex Dei accipi nisi caritas debet, per quam semper in mente legitur 4S praecepta uitae qualiter in actione teneantur ? De hac etenim lege Veritatis uoce dicitur : Hoc est praeceptum meum ut diligatis inuicem. De hac Paulus ait: Plenitudo legis,est dilectio. De hac iterum dicit: lnuicem one,a uestra portate et sic adimplebstis legem Christi. Lex etenim Christi quid congruentius intellegi quam caritas potest, quam tune uere perficimus cum fraterna onera ex amore toleramus. 8. Sed haec eadem lex multiplex dicitur, quia studiosa so1licitudine caritas ad cuneta uirtutum facta dilatatur. Quae a duobus quidem praeceptis incipit, sed se ad innumera ex'' tendit. Huius namque legis initium dilectio Dei est ac dilectio proximi. Sed Dei dilectio per tria distinguitur, quia ex toto PL 925 corde, et ex tota anima, et ex tota fortitudine diligi conditor iubetur. Qua in re notandum est quod diuinus sermo cum Deum diligi praecipit, non solum narrat ex quo, sed etiam 6o informat ex quanto; cum subiungit ex toto: ut uidelicet qui perfecte Deo placere desiderat sibi de se nihil relinquat. Proximi autem dilectio ad duo praecepta deriuatur, cum et per quemdam iustum dicitur: Quod ab alío tibi odis fieri, uide ns tu aUeri facias. Et per semetipsam Veritas dicit : Quae uultis U, 6, faciant uobis nomines, ita et uos facite illis. Quibus duobus scilicet utriusque testamenti mandatis, per unum malitia compescitur, per aliud benignitas praerogatur, ut malum quod pati non uult quisque non faciens, cesset a nocendi opere. Et

'º

43/45 48/49 65/94 64/65

Lath., Egl. 10, ;5/n. 46/47 Ioh. 1s, u. 47 Rom. 1;, 10. Gal. 6, 1. 52/53 Lath., Eg/. 10, 38/ 39. 63/64 Tob. 4, 16. Taio, S,111.J, 14 (881AfD). 64/65 Taio, S1111.4, u (9J9B). Matth. 7, u; Luc. 6, J 1. 64/68 Taio, Smt. 4, 10 (9nA/B).

40/41 sapientiac] suae add. K s./. 41 qua se] quac K, 'º"· in 111arg. conpollere M, 'º"· 42 scicntiam Bm. Nor111. ostcndat] obtat M subdidit M 43 lcx dci K Lath., dci lcx M µ 44 leguntur M Lath.Dedd.rtt., -mus ,dd.111I. 45 tenca 0 tur K 47 cst K, s.J.,M VN~., 0111. µ 48 inukem] alter altcrius ,dd. ucstra 0111.,dd. 51 ex M, s./. 54 scsc M ad M, s./. 57 alt. 0111.M uirtute K ,dd. 59 praecepit K, a.111.,M qua K, ,orr. 60 pr.ex] et K, 'º"· toto] tota fortitudine K, '""·, .Bm. 61 nilM 62ad K diriuetur K, as. ea.111. dum M 64alteri] 65 ita KM &ss. Corb.2Vind. G,111., ca Vt. Lyr. Big.,0111. per odium add.Taio µ V*«· Taio 67 alium M malum] et pra,,,,. K 68 ut K,

et

'°"·

'°"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

54°

VI

rursum bonum quod sibi fieri appetit, impendens, erga utilita- ,,.341 70 tem se proximi exerceat ex benignitate. Sed haec nimirum duo dum sollicita intentione cogitantur, cor ad innumera uirtutum ministeria tenditur, ne uel ad inferenda quae non debet desideriis inquieta mens ferueat, uel erga exhibend.a quae debet otio resoluta torpescat. Nam cum cauet alteri facere ,s quod nequaquam uult ab altero ipsa tolerare, sollicita se intentione circumspicit ne superbia ~leuet ; et usque ad despectum proximi animum deiciens exaltet ne ambitio cogitationem laniet, cumque hanc ad appetenda aliena dilatat, angustet. Ne cor luxuria polluat et subiectum desideriis per soillicita corrumpat ; ne ira exasperet et usque ad proferendam contumeliam inflammet ; ne inuidia mordeat et alienis felicitatibus aemula, sua se face consummat ; ne immoderate linguam loquacitas pertrahat eamque usque ad lasciuiam obtrectationis extendat ; ne odium malitia excitet et os usque ad iaculum maledictionis irritet. Rursum cum cogitat ut ea alteri faciat quae ipsa sibi fieri ab altero exspectat, pensat nimirum ut malis bona, ut bonis meliora respondeat ; ut erga procaces mansuetudinem longanimitatis exhibeat ; ut malitiae peste languentibus gratiam benignitatis impendat ; ut discordes 90 pace uniat, ut concordes ad concupiscentiam uerae pacis accingat ; ut indigentibus necessaria tribuat ; ut errantibus uiam rectitudinis ostendat ; ut afflictos uerbo et compassione mulceat ; ut accensos in huius mundi desideriis increpatione restinguat ; ut minas potentum ratiocinatione mitiget ; ut op95 pressorum angustias quanta praeualet ope leuet ; ut foris resistentibus opponat patientiam ; ut intus superbientibus exhibeat cum patientia disciplinam ; ut erga errata subditorum sic mansuetudo zelum temperet, quatenus a iustitiae studio non eneruet ; sic ad ultionem zelus ferueat ne tamen pietatis 100 limitem feruendo transcendat ; ut ingratos beneficiis ad amo- PL 924 rem prouocet; ut gratosquosque ministeriis in amorem seruet; ut proximorum mala cum corrigere non ualet, taceat, utque cum corrigi loquendo possunt, silentium consensum esse per-

a,

88/91 Taio, Sen/. 4,

20

(9 ~ 7B).

94/103 Taio, Sent.

2,

34 (827C).

69 /70 inutilitatcm M, 'º"· 7 5 ipse K prestolarc M 79 subiectis M 80/81 profcrendam -am] M ;,, -da -ia 111111. 84 os 0111. M 86 ipsc M 87 alt. ut KM, et Taioµ 89 ostendat Taio 90 in pace reducat K uniat] praeueniat Bus. ut] KM, etµ Taio 91 et (alt. /.) M Taio 93 desideriis KMµ, -ii Gal/. 93/94 restringat K Corb.2 Norm. Taio 94 potentium KM rationc M, 'º"· 96 ut] et Taio · 97 erga M s./. 98 a 0111.M studium M 99 ncc M 101 gratis K, corr. ministeriis nimis M amorem KM, -re µ 102 at- M -que 0111. K, quae Corb.2Btss. 102/103 et quaecumquc Taio possit M silemu K1 , -do J(t, -tio Bm. 103 cum] -que add. Corb.2Bess. concessum Bess.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

54 1

VI

timescat ; ut sic ea quae tacet toleret, ne tamen in anima uirus 10s doloris occultet ; ut sic maleuolis munus benignitatis exhibeat ne tamen per gratiam a iure rectitudinis excedat; ut cuneta proximis quae praeualet impendat, sed haec impendendo non tumeat ; ut sic in bonis quae exhibet tumoris praecipitium paueat ne tamen a boni exercitio torpescat; ut sic quae 110 possidet tribuat, quatenus quanta sit largitas remunerantis attendat; ne cum terrena largitur, suam plus quam necesse est inopiam cogitet, et in oblatione muneris hilaritatis lumen • tristitia obscuret. 9. Bene ergo lex Dei multiplex dicitur quia nimirum cum 11s una eademque sit caritas, si mentem plene ceperit, hanc ad innumera opera multiformiter accendit. Cuius diuersitatem breuiter exprimimus si in electis singulis bona-iilius perstringendo numeremus. Haec namque per Abel et electa Deo munera obtulit et fratris gladium non reluctando tolerauit. Haec uo Enoch et inter homines uiuere spiritaliter docuit, et ad sublimem uitam ab hominibus etiam corporaliter abstraxit. Haec Noe, despectis omnibus solum Deo placabilem ostendit,,. 342 atque in arcae fabricam studio longi laboris exercuit, et mundo superstitem pio opere exercendo seruauit. Haec per Sem et us Iaphet humiliter uerenda patris erubuit, et superiecto dorsis pallio, quae non uidebat abscondit. Haec Abrahae dexteram quia ad mortem filii oboediendo extulit, hunc prolis innumerae, gentium patrem fecit. Haec Isaac mentem, quia semper ad munditiam tenuit, caligantibus aetate oculis, ad uidenda 130 longe post uentura dilatauit. Haec Iacob compulit et amissum bonum filiu.m medullitus gemere et prauorum filiorum praesentiam sub aequanimitate tolerare. Haec Ioseph docuit a fratribus uenundatum et libertate animi infracta seruitium perpeti, et eisdem post fratribus mente non elata principari. 13S Haec Moysen delinquente populo, et usque ad petitionem 104/109 Taio, Smt. J, 14 (881D/8hA). 109/113 118/119cfr. Gen. 4, 4/8. 119/121 cfr. Gen. cfr. Gen. 7, 6. 124/126 cfr. Gen. 9, 2~. 126/128 128/130 cfr. Gen. 2.7, 1. 130/132 cfr. Gen. n, J4• 18. 135/139 cfr. Ex. 31, 3 3. (89JB/C).

Taio, Smt. h J4 S, 24. 122/124

cfr. Gen. 22., 10. 132/134 Gen. n,

104 nec K, co". animo M Taio 106 nec K, corr. 109 nec K, corr. t 11 suam plus] si amplius Reg.1 t 12 cogitet T aioµ, pertimescat K edd., timet Rtg.1 claritas Btss. 115 plene M 119 gladio K, corr.a.m. 120 pr. et M s.J. 122 solum] solo deo placibilem praem. K in marg. dcum Corb.2 Vind.1 123 arcem K, 'º"· longc K, corr.a.111., longinqui M 124 subprestitem M pio] pia opera praem. K in marg. superauit K, scruabit M 125 uerccunda Kpler. Nor,11. 126 dexteram] KM, -tram µ 127 quiª K, quam add. in 111arg. 128 quia] quam adti. K in 111arg. 129 aetate K, ex itaque 133 libertatem K, corr.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X, v1

542

mortis in precibus strauit, et usque ad interf ectionem populi per zeli studium erexit, ut et pro pereunte plebe sese morti obiceret, et contra peccantem protinus uice Domini irascentis saeuiret. Haec Phinees brachium in ultionem peccantium 140 erexit ut arrepto gladio, coeuntes transfigeret et iram Domini iratus placaret. Haec Iesum exploratorem docuit ut et prius contra falsiloquos cines ueritatem uerbo defenderet, et hanc PL 92, postmodum gladio contra hostes allegaret. Haec Samuel et in principatu humilem praebuit, et integrum in deiectione ser14s uauit, qui cum persequentem se plebem diligeret, ipse sibi testimonio exstitit, quia culmen ex quo deiectus est non amauit. Haec Dauid ante iniquum regem et humilitate commouit ad fugam, et pietate repleuit ad ueniam ; qui persecutorem suum et timendo fugit ut dominum, et tamen cum potestatem 1,0 feriendi repperit, non agnouit inimicum. Haec Nathan et contra peccantem regem in auctoritatem liberae increpationis sustulit et cum regis culpa deesset, in petitione humiliter strauit. Haec per Isaiam nuditatem camis in praedicatione non erubuit, et subducto camali uelamine, mysteria superna penetrauit. Haec Eliam quia feruoris zelo uiuere spiritaliter docuit, ad uitam quoque et corporaliter abstraxit. Haec Elisaeum quia magistrum diligere simpliciter instituit, magistri spiritu dupliciter impleuit. Per hanc Ieremias ne in Aegyptum populus descenderet restitit ; sed tamen et inoboedientes diligens, quo 16o descendi prohibuit, et ipse descendit. Haec Ezechielem, quia prius a terrenis desideriis sustulit, post per cincinnum capitis in aere librauit. Haec in Daniele quia a regiis dapibus gulam compescuit, ei et esurientium ora leonum clausit. Haec tribus pueris quia in tranquillitate positis incendia uitiorum sub16s didit, tribulationis tempore et flammas in fornace temperauit.

1,,

139/141 cfr. Num. 2s, 8/9. 141/143cfr. Num. 14, 6/J8. 142/147 cfr. 147 /150 cfr. I Reg. 24, 6. 18. 150 /152 cfr. 2. Reg. u, 1. I Reg. ~. 152/15.SIs. 2.0, 2.. 155 /156 cfr. IV Reg. 2, 11. 156/158 cfr. IV Reg. 1, 10. 158/160 cfr. Ier. 41, 18. 160/162 Ez. 8, ,. 162/163 cfr. Dan. 14, 163/165 cfr. Dan. " so. 40. 137 et ut K, 'º"· a.111.,M, et s./. pro M s./. 138 irasccntc K, '°"·a.111., -cendis M 139 ultionc M 140 crcxit) protinus P,-•111.Bus. s./. 141 icsu M, iosuc Bus. ,dd. 143 gladium K, 'º"· ¡,, 111arg. 144 principatum K, itcrum M, ,orr. 144/145 seruabit M 146 testimonium K Btss.#Id. 147 apud Bm. 148 rcplcbit M 149 fugiit M potcstatc M 150 rcppcrit] KM, rcpcrit µ 151 auctoritatc M 154 mystcria superna KM, superna s.l., superna mystcria µ 155 fcruentiori Vt. Lyr. Big. 157 spiritum M 158 aegypto M 159 diligit K quo] qui pr111111. K s./. l 60 desccndi K 162 danihclcm K, m tkl. quj&a K regis K, ,orr.i11 111arg., rcgc M 163 clausit] mitigauit M 165 tcmperabit M

'°"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

VI

543

Haec in Petro et minis terrentium principum fortiter restitit et in circumcisione submouenda minorurn uerba humiliter audiuit. Haec in Paulo et manus persequentium humiliter pertulit et tamen in circumcisionis negotio longe se imparis 170 prioris sensum audenter increpauit. Multiplex ergo ista lex Dei est quae singulis rerum articulis non permutata congruit, et causis se uariantibus non uariata coniungit. 10. Cuius nimirum legis multiplicitatem bene Paulus enu- ,,.345 merat, dicens: Caritas patiens est, benigna est; non aemulatur, in non infiatur ; non agit perpe,,am non est ambitiosa, non quauit quae sua sunt; non irritatu'f, non cogitat malum; non gaudet super iniquitatem, congaudet autem ueritati. Patiens quippe est caritas, quia illata mala aequanimiter tolerat. Benigna uero est quia pro malis bona largiter ministrat. Non aemulatur IBo quia per hoc quod in praesenti mundo nil appetit, inuidere terrenis successibus nescit. Non inflatur quia cum praemium internae retributionis anxia desiderat, de bonis se exterioribus non exaltat. Non agit perperam, quia quo se in solum Dei PL 926 ac proximi amore clilatat, quicquid a rectitudine discrepat 18s ignorat. Non est ambitiosa quia quo ardenter intus ad sua satagit, foras nullatenus aliena concupiscit. Non quaerit quae sua sunt quia cuneta quae hic transitorie possidet uelut aliena neglegit, cum nihil sibi esse proprium nisi quod secum permaneat agnoscit. Non irritatur, quia et iniuriis lacessita ad 190 nullos se ultionis suae motus excitat, dum pro magnis laboribus maiora post praemia exspectat. Non cogitat malum, quia in amore munditiae mentem solidans, dum omne odium radicitus eruit, uersare in animo quod inquinat nescit. Non gaudet super iniquitatem, quia quo sola dilectione erga omnes inhiat, 19s nec de perditione aduersantium exsultat. Congaudet autem ueritati quia ut se caeteros diligens, per hoc quod rectum in aliis conspicit, quasi de augmento proprii prouectus hilarescit. Multiplex ergo ista lex Dei est quae contra uniuscuiusque culpae iaculum, quod perimendam mentem impetit, instructio200 nis suae munimine occunit, ut quia antiquus hostis uaria cir168/170 cfr. Act. q ; Gal.

2,

11.

174/177 I Cor.

1 ~,

4/6.

167 morum M 169 inparcs K, i11 -is 'º"· a.111. 170 scnsu M 173/174 numerat M 175 pcrpcra M 177 iniquitatem] KM, -te µ VMlg.,ifr. /. 19~ 182 actemac K 183 pcrpcra M solum K, in -o 111111. 184 amare] KM, -cmµ 185 quod K, 'º"· suas M 186 foris 1(1 188 nil M 188/189 proprium IISIJNt pcrmancat] 0111. K 189 iniuriis] in prat111.M 190 null8K, nullius add.in marg.,nullo M pro 0111. K 194 iniquitatem KM, -te M, ifr /. 177 qua 0111. K. edd.r1t. 197 concupiscit M augmcntum K, 200 qui M

Digitized by

'°"·

Go ogle

propriis K, co".

profcctus M

crcscit Vt.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

544

VI-VII

cumfusione nos obsidet, ipsa hunc de nobis multipliciter expugnet. Quam niminun legem si sollicita consideratione pensa.mus, auctori nostro quantum quotidie- delinquamus agnoscimus. Si autem culpas perpendimus, profecto aequanimiter 205 flagella toleramus ; nec ex dolore ad impatientiam proruit, cum suo se iudicio conscientia addicit. Vnde Sophar, quid diceret sciens, sed cui diceret nesciens, postquam praemisit dicens : Vt ostentleret tibi secrata et quod multiplex sit lex eius ; protinus sapientiae 210 adiungit : 11,6 VII, 11. Et intellegeres quotl multo minora exiga1'is a Deo quam meretur ini quitas tua. Dolor quippe ut diximus, flagelli temperatur cum culpa cognoscitur ; quia et tanto quisque patientius ferramentum rnedici tolerat, quanto 5 putridum conspicit esse quod secat. Qui igitur multiplicitatem legis intellegit, cuneta quae patitur quam sint minora perpendit quia per hoc quod culpae pondus agnoscitur, afflictionis poena leuigatur. 12. Sed inter haec sciendum est quia sine magna iniquitate 10 non fuerit quod Sophar uirum iustum usque ad obiectionem iniquitatis increpauit. Vnde et eorum audaciam Veritas iuste redarguit, sed benigne ad gratiam reducit, quia apud misericordem iudicem nequaquam sine uenia culpa relinquitur, cum per feruorem zeli ex eius amore peccatur. Saepe namque is magnis hoc doctoribus mirandisque contingit, ut quo alta caritate feruent, modum correptionis exaggerent ; et lingua ,,.344 aliquid quod non debet clicat, quia mentem dilectio quantum debet inflammat. Sed uerbum prolatae contumeliae tanto PL 92.7 citius parcitur, quanto et ex qua prodeat radice pensatur. 20 Vnde bene per Moysen Dominus praecepit dicens : Si quis abief'it cum amico suo simplicite, in silua ad ligna caedenda, et lignum securis fugef'it manu, ferrumque lapsum de manubrio

VII, 1/5 Lath., Egl.

10,

41 /45.

20/26 Deut. 19, 5/6.

20/45 Pat.,

Dt11I.

8 (8).

205 dolare] caritas 201 obsedit K, corr. a.m. 203 quanto K, corr. a.m. 208 promisi t M, add.edd. in inpatientia M 207 sed c. d. nesciens M s./. corr. 209 sapientiae] suae adtl. K s./. VII, 1 intelligeris K, co". multum K, corr., M 3 agnoscitur Lath. 4 quantum M 1 /8 afflictionis poena] dolor flagellis (s del.) K 9 est M s.l. 14 amorem K, co". 15 magis K quod K 16 fcruerint K, '°"· 17 delicta K, 'º"· a.111. 18 debet) nonpraem. M s.l. 19ct M s./., om. K qua] ea prae111. K prodeat radice) KM, radice prodeat µ 21 in] ad M silua K Pat., siluam cell. codd.µ Pat/ 22 fugicrit M manum K, corr. i11 marg., M lapso K, co". a.m.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

VII-VIII

545 amicum eius pe,cusserit, et occitlerit ; hic ad, unam sufwadicta~um urbium /ugiet, et uiuet ne /Mte proximus eius, cuius eOusus est sanguis, doloris stimulo persequatur, et apprehendat eum et percutiat animam eius. Ad siluam quippe cum amico imus quotiens cum quolibet proximo ad intuenda delicta nostra conuertimur, et simpliciter ligna succidimus cum delinquentium uitia pia intentione resecamus. Sed securis manu fugit 30 cum sese increpatio plus quam necesse est in asperitate pertrahit. Ferrumque de manubrio prosilit cum de correptione sermo durior excedit ; et amicum percutiens occidit quia auditorem suum prolata contumelia ab spiritu dilectionis interficit. Correpti namque mens repente ad odium proruit, si 3' hanc immoderata increpatio plus quam debuit addicit. Sed is qui incaute ligna percutit et proximum exstinguit, ad tres necesse est urbes fugiat, ut in una earum defensus uiuat, quia si, ad paenitentiae lamenta conuersus, in unitate sacramenti sub spe, fide et caritate absconditur, reus perpetrati homici40 dii non tenetur. Eumque exstincti proximus et cum inuenerit non occidit quia cum districtus iud~x uenerit, qui sese nobis per naturae nostrae consortium iunxit, ab eo procul dubio uindictam de culpae reatu non expetit quem sub eius uenia spes, fides et caritas abscondit. Citius ergo culpa dimittitur 4S quae nequaquam malitiae studio perpetratur. Vnde et Sophar iniquum uocat q uem superna sententia laudauerat ; nec tamen a uenia reprobatus excluditur quia ad uerba contumeliae diuini arnoris zelo promouetur. Qui pro eo quod beati Iob merita non agnoscit, ex imperita soadhuc irrisione subiungit, dicens : 11,7 VIII, 13. Forsitan uestigia Dei comp,ehendes ; et Quid usque ad pe~fectum, Omnipotentem repe,ies. Dei uestigia nisi benignitatem illius uisitationis uocat ? Quibus

z,

45/46 Lath., Egl.

10,

VIII, 1/5 Lath., Egl.

46/47. 10,

49/53.

23 cius que M, del. hic 0111. M 24 fugiet K et iubet M in marg. proximum M 26 anima M amicum K, "torr. 29 manum M 30 asperitate ·M Pat., -cm K Pal.eµ 30/31 protrait M 31 proftuxit M corruptione K, 'º"· 32 occidct K, 'º"· a.111. 34 mente M, 'º"· 35 increpata modcratio M, in moderate increpationc edd. his K, 'º"· 36 lignum Pat. 371°unam M carumque K, 'º"· quia M 38 penitencia M, in tic 'º"· 39 abscondatur K, ,orr. 40 et 0111.M 41 occidet M quis K, ,orr. se K 43 reatum M ueruam M 44 et 0111. K 45 qucm M, m eras. 46 superna senten tia] Lath. µ, senten tia superna KM 48 permouctur Corb.2Gem. Germ., dMb.µ 49 merito M VIII, 1 conprehcndis K c,1111pler. Nor111.

Digitized by

Go ogle

3 benignas i. uisitationes M Tur. Vt. 2 Gm,.

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

VIII

nimirum progredi ad superna prouocamur cum eius Spiritus , afllatu tangimur et, extra carnis angustias subleuati, per amorem agnoscimus auctoris nostri contemplandam speciem, quam sequamur. Nam cu.m mentem nostram spiritalis patriae amor inflammat, quasi sequentibus iter insinuat; et substrato cordi uelut quoddam uestigium Dei gradientis impri- PL 921 10 mitur, ut ab eo rectis cogitationum gressibus uia uitae teneatur. Quem enim necdum cemimus, restat necesse est ut per uestigia sui amoris indagemus, quatenus usque ad contemplationis speciem quandoque mens inueniat quem nunc, quasi a tergo subsequens, per sancta desideria explorat. Haec 1 s psalmista auctoris nostri uestigia bene sequi nouerat cum dicebat : Adhaesit anima mea post te. Quem reperire quoque usque ad uisionem suae celsitudinis satagebat dicens : Sitiuit anima mea ad Deum uiuum ; quando ueniam et apparebo ante ,,,34S f aciem Dei ? Tune quippe cognitione manifesta Omnipotens 20 reperitur cum, mortalitatis nostrae fund.itus corruptione calcata, ab assumptis nobis in diuinitatis suae daritate conspicitur. Nunc autem a carnali cogitatione animum infusi Spiritus gratia subleuat et in contemptum rerum transeuntium exaltat ; totumque mens quod appetebat in infimis despicit 2s atque ad superna desideria ignescit, et contemplationis suae ui extra carnem tollitur, quae corruptionis suae pondere adhuc in carne retinetur. Incircumscripti luminis iubar intueri conatur et non ualet ; quod infirmitate pressus animus et nequaquam penetrat, et tamen repulsus amat. 1am namque de se 30 conditor per quod ametur ostendit, sed uisionis suae speciem amantibus subtrahit. Sola ergo eius uestigia conspicientes gradimur, qui hunc per donorum suorum signa sequimur quem necdum uidemus. Quae nimirum uestigia comprehendi nequeunt, quia unde, ubi, quibusue modis ueniant eius Spiri35 tus dona, nesciuntur; Veritate attestante quae ait : Sf>iritus ubi uult sf>iratet uocem eius audis ; et nescis unde ueniat et quo

12/14 Lath., Egl. Ioh. J, 8.

10,

n /n.

16 Ps. 62, 9.

17 / 19 Ps. 41, J.

3S/37

4 spiritu M 7 qua M nostra M, ,orr. 8/9 subtracti M, -iecta Bm. 9 cordc K, 'º"·, M Btss. 9/10 -praemitur K, ,orr. 13 lnucniat M, **ucniat Lath. 0 , ucniat Gms. edd.re,. quam GNJs.edd.r,c. 14 quasi K, s. usque 17 sui K 18apparebo] KM Vi,~.,parchoµ 19cognitionc KM, coguat1one µ omnipotens] KM, dcus add. µ 20 rcppcritur K, 'º"·, M corruptione K s.J. 21 ab M s./. claritatcm M 22 a K 1.I. cognitionc M infusione Btss. 23 contcmptu KM practercuntium K Bm. 26 ui K, s. quac colligitur M quo M pondera K, 'º"· 21 retinentur K, "º"· 32 gr2tulamur Long. 34 ubi M s.l. ucniat M 3S qui K, 'º"·, M 36 11/1.et) aut edd.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

VIII-IX

547 uaaat.In retributionis autem culmine reperiri Omnipotens per contemplationis speciem potest, sed tamen ad perfectum non potest, quia etsi hunc in claritate sua quandoque conspicimus, 40 non tamen eius essentiam plene contuemur. Angelica etenim uel humana mens cum ad incircumscriptum lumen inhiat, eo ipso se quo est creatura, coangustat ; et super se quidem per prouectum tenditur sed tamen eius fulgorem comprehendere nec d.ilatata sufficit, qui et transcendendo et portando omnia ., et implendo concludit. Vnde et adhuc subditur : 11,8 IX, lt. Ezcelsior caelo est, et qustl facies ? Pro11,9 fundior inferno, et unde cognosces ? Longior terrae mensu,a eius, et latior ma1'i. Quod Deus caelo excelsior, inferno profundior, terrae longior marique latior esse descri' bitur, tanto spiritaliter debet intellegi, quanto de eo quicquam PL 92 9 nefas est iuxta corporea lineamenta sentire. Sed caelo est excelsior quia incircumscriptione sui spiritus cuneta transcendit; infemo profundior quia transcendendo subuehit; terrae longior quia creaturae modum perennitate suae aeternitatis 10 excedit ; mari latior quia rerum temporalium fluctus sic regens possidet, ut hos sub omnímoda potentiae suae praesentia coangustando circumdet. Qu~muis possunt et caeli appellatione angeli, et infemi uocabulo daemonia designari ; per terram uero iusti homines, per mare autem peccatores intellegi. Excelsior itaque caelo est quia ipsi quoque electi spiritus uisionem tantae celsitudinis perfecte non penetrant. Profundior inferno est quia malignorum spirituum astutias longe subtilius quam ipsi putauerant iudicans damnat. Terrae longior quia longanimitatem nostram patientia diuinae longanimita20 tis exsu~rat, quae nos et peccantes tolerat, et conuersos ad praemia remunerationis exspectat. Mari latior quia ubique facta peccantium retributionis suae praesentia occupat, ut "' 346

1,

IX, 1/3 Lath., Egl.

10,

57/59.

6/12 Lath., Egl.

10,

59/64.

37 ex K rcppcreri K, 11/1. e in i corr., rcppcrirt M 39 nunc• M claritatcm suam M 40 essentia M 42 ipse M quod M 43 profcctum M 44 quia K 45 condidit M 46 et 0111. K IX, 2 cognoscis K terrae KM Corb.2G,111.Gtrb. Lath.K, terra Lath. µ 4 terrae K Corb.2G,111.Gtr111.,terra M µ -que 0111. K 5 de K s./. deo K quicquam] quod M 1 qui• 10circumscriptionis K, in•••• sui sancti M spiritu 1(1 8 tcrrac KM Corb.2 G,m. Ger"1., terra I.Ath. µ 9 pcrcnitatem M 11 omnimoda 0111. Lath. presentiam M 12/13 et aliam appellationem coeli M 15 caelo e. itaque K 18 putauerunt M terrac KM Corb.2 G,111.G1r111., tcrra µ 19 patienti~ M 20 pr. et M s./. 22 occultat K, 'º"· in 111arg. ut 0111. K

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

IX

et cum non praesens per speciem cemitur, praesens per iudicium sentiatur. 15. Cwicta tamen ad solum referri hominem possunt, ut ipse sit caelum cum iam per desiderium summis inhaereat; ipse infernus cum, temptationum suarum caligine perturbatus, in infimis iacet ; ipse terra quia in bono opere fixae spei ubertate fructificat ; ipse mare quia in quibusdam trepidus 30 quatitur, et aura suae mutabilitatis agitatur. Sed caelo est excelsior quia potentiae eius magnitudine uincimur, etiam cum super nosmetipsos eleuamur; inferno profundior quia nimirum plus iudicat quam ipse se humanus animus in temptationibus inuestigat ; terrae longior quia fructus uitae, quos in 3, fine retribuit, nequaquam nunc uel spes nostra comprehendit; mari latior quia humana mens fluctuans multa de his quae uentura sunt conicit, sed cum iam cernere quae aestimauerat coeperit angustam se fuisse in sua aestimatione cognoscit. Excelsior igitur caelo fit cum ipsa in eum nostra contemplatio 40 deficit. Vnde et cor psalmista in altum posuerat, sed necdum se eum contigisse sentiebat dicens : Mira.bilis /acta. est scientia tua ex me con/ortata est, nec potero ad eam. Inferno profundiorem nouerat qui semetipsum discutiens, sed eius subtiliora iudicia pertimescens, dicebat: Nihil mihi consciits sum, sed nD1' 4S in hoc iustifi,catus sum ,- qui autem iudicat me, Dominus est. Longiorem terra uiderat, cum minora ei esse humanae mentis uota pensabat, dicens : Qui potens est omnia /acere superabundante, quam petimus aut intellegimus. Latiorem mari con- PL 930 spexerat qui timendo pensabat quia nequaquam mens humana immensitatem districtionis eius agnosceret, quantumlibet inquirendo fluctuaret, dicens : Quis nouit potestatem iras tuae, aut p,ae timore ifam tuam tlinume,a,s ? Cuius bene ~tentiam egregius nobis doctor insinuat, cum breuiter narrat : Vt possi-

2,

'º

41 /42 Ps. q8, 6. 89,

11/12.

44/45 I Cor. 4, 4.

47/48 Eph. J,

10.

51/52 Ps.

52/55 Eph. J, 18.

23 praesens p.s. non .Be.u. speciem 11sq11e pci: om. K ptr bo111oiot1/. 26 summi 8 inheret M 27 infcmum K, M 28 fixa M 30 au~ M, 'º"· 31 excelsior] KM, dcus add. µ patientiac K magnitudinem M uincitur M, ,orr. 33 indicat M edd., ifr l. 44, /6 34 tcrrac KM Corb..2 Gem.Gtr111.,terra µ 35 fincm M retribuit K, aJt. i i11 tribuit M 37 sccum M, fº"· 40 defccit K, a.111. in altum 0111. K, in alto M 46 tcrrae KM Corb.2Ge111. Gtrm., terra µ minor co (ci ai.) 48 pcrpetimus M ut intcllcgamus M maris M Vt. ½yr.Big., al. 48/49 conspcxcrat mari K timore] tuo add. al. SO inmcnsitatc M districtionibus M, agnoscerc M 52 et K bcne 0111. M 53 brebitatem M 53 / S4 possit' 8 M nobis c. doctor M

'º"·,

e'º"·,

'º"·

'°"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

IX-X

549

tis comfwehende,e cum omnibus sanctis, quae sit latitudo, longi,, tullo, sublimitas et profundum. Habet quippe Deus latitudinem quia dilectionem suam usque ad collectionem persequentium tendit. Habet longitudinem quia ad uitae patriam nos longanimiter tolerando perducit. Habet sublimitatem quia ipsorum quoque intellegentiam qui recepti in supernam fuerint con6o gregationem transcendit. Habet profundum quia damnatis inferius districtionis suae iudicium incomprehensibiliter exerit. Quae scilicet quattuor nobis in hac uita positis singulis exercet, quia et latitudinem amando, et longitudinem tolerando, et celsitudinem, non solum nostram intellegentiam, sed etiam 6s uota superando, et profunditatem suam exhibet, occultos et illicitos cogitationum motus districte indicando. Sed eius celsitudo et profunditas quam sit inuestigabilis nullus agnoscit, nisi qui uel contemplatione ad summa prouehi, uel, occultis motibus resistens, temptationum coeperit importunitate tur11,8 70 bari. Vnde et beato Iob dicitur: Excelsior caelo est, et quid facies ? p,ofundio, infe,no, et unde cognosces ? Ac si aperte despecto diceretur : Profund.itatem eius atque excellentiam quando tu cognoscere sufficis, qui uel µ, 347 uirtute ad summa euehi, uel temetipsum reprehendere in n temptationibus nescis. Sequitur: 11,10 X, 18. Si subuerte,it omnia, uel in unum coa,taue,it, quis cont,adicet ei ? Vel quis dicere ei potest : Cur ita facis ? Subuertit Dominus caelum cum terribili et occulta dispensatione humanae contemplationis s celsitudinem destruit. Subuertit infemum cum cuiuslibet mentem in suis temptationibus pauidam cadere etiam ad deteriora pennittit. Subuertit terram cum fructificationem boni operis aduersis irruentibus intercidit. Subuertit mare cum fluctuationem nostrae titubationis emergente subito pauore 10 confundit. Dubietate quippe sua cor anxium hoc ipsum quia

SS/70 Taio, Stnl. z, IS (795D/796B).

X, 1/2 Lath., Egl.

10,

71/71.

70/76 Lath., Egl.

3/8 Lath., Egl.

10,

10,

65 /70.

73 /77.

54 hominibus M sanctis] u seq.in lvl latitudo] et add.M. 56 quia S7 qui M S9 superna M Taio 60 quia] qui ad M clilectionem M s./. 59/60 congregatione Taio 62 uita K s./. 64 non solum 0111. M 6S 66 inclitos M iudicand•s M, (()". 67 agnoscet supcranda M, alt. a ,x o K, a.111. 68 uel qui K, 72 apcrtc dcspccto) K Corb.2 V1. LaJh.tdd., ei apeno despectu M G,111. al.µ 73 tu 0111. K

'º"·

'º"·

X, 2 contradicit K 2/3 ucl 11sqwfacis] K MGa/1., cfr l. 64/6¡, c11111 LXX, 0111.Lath. Vi,«.µ 6 etiam] eam M 8 intcrcedit K, co"., intercipit add. in 111arg. 9 emergenti M

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X, x

550

titubat ualde formidat, et quasi mare subuertitur cum ipsa in Deum nostra trepidatio, considerato eius iudicii terrore, turbatur. Quia igitur caelum quomodo uel infernus, terra uel mare subuertitur, breuiter cliximus, nunc aliquantulum la- PL 931 1sboriosius restat ut haec qualiter in unum coartari ualeant, demonstremus. 17. Saepe namque contingit ut ad summa iam mentem spiritus eleuet, sed tamen hanc importunis caro temptationibus impugnet. Cumque ad contemplanda caelestia animus ducitur, 20 obiectis actioni~ illicitae imaginibus reuerberatur. Nam carnis repente hunc stimulus sauciat quem extra carnem contemplatio sancta rapiebat. Caelum ergo simul infernusque coartatur cum unam eamdemque mentem et subleuatio contemplationis illuminat, et importunitas temptationis obscurat. Vt et uideat 2sintendendo quod appetat et succumbendo in cogitatione toleret quod erubescat. De caelo quippe lux oritur, infernus autem tenebris possidetur. In unum ergo caelum infernusque redigitur cum mens quae iam lucem patriae supernae considerat, etiam de carnis bello tenebras occultae temptationis 30 portat. Certe iam Paulus tertii caeli culmen ascenderat, iam paradisi secreta cognouerat et tamen ad.bue carnis bella tolerans gemebat, dicens : Video aliam legem in memlwis MS repugnantem legi mentis mBa8 ; et captiuum me ducentem in legepeccati, quae est in membris meis. Quid ergo in huius tanti praedicatoris pectare nisi caelum Deus infernumque coartauerat, qui et uisionis intimae iam lumen acceperat, et tamen adhuc tenebras de carne tolerabat ? Super se uiderat quod laetus appeteret, in se cernebat quod metuens doleret. 1am caelestis patriae lux irradiauerat, sed ad.bue temptationis afOobscuritas animum confundebat. Cum caelo ergo infernum pertulit, quia et illuminatum securitas erexit, et temptatum gemitus strauit. 18. Et saepe contingit ut fides in mente iam uigeat, sed tamen ex parte aliquantula in dubietate contabescat ; quatenus et certa se a uisibilibus eleuet, et ex quibusdam sese incerta perturbet. Nam plerumque ad aeterna appetenda se erigit, et subortis cogitationum stimulis agitata, sibimet ipsa

,s

4,

11/12 Lath., Eg/. 10, 78/79. 7,

22/24 Lath., Egl. 10, 80/81.

32/34 Rom.

2 ~-

12 iudicio M 13 caelum quomodo] KM, quomodo caelum µ 14 aliquamulo M t 7 contingit M mente M 19 animus caelcstia K 20 23 calldemque K, eadcm M, ,orr. 24 tcmtationibus M actionibus M 28 dicitur M, 'º"· 29 tencbri M, 'º"· 33 lcgcm M 36 accipcrat K 38 appelleret M, 'º"· 39 sed M, i11111ar1,.,0111.K 41 qui• K 43 contigit M sed) et M 45 a 0111. M

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

X-XI

551

contradicit. In unum ergo terra mareque coartatur cum unam eamdemque mentem, et certitudo solidae fidei roborat, et tamen ex aliquantula mutabilitate perfidiae aura dubieta- "' 348 tis uersat. An non in suo pectore coartari terram mareque cognouerat, qui et per fidem sperans, et per infidelitatem fluctuans, dicebat : Credo,Domine, adiuua incredulitatem meam? Quid itaque est quod et se credere asserit, et adiuuari in se in'' credulitatem quaerit, nisi quod coartari in suis cogitationibus terram cum mari deprehenderat, qui et exorare certus iam per fidem coeperat, et adhuc incertus undas perfidiae ex incredulitate tolerabat ? 19. Quod tamen occulta fieri dispensatione permittitur, ut PL 932 6o cum mens iam surgere ad rectitudinem coeperit, prauitatis suae reliquiis impugnetur ; quatenus ipsa haec impugnatio, aut resistentem exerceat, aut delectationibus seductam frangat. Recte itaque nunc dicitur: Si subuerterit omnia, uel in unum coartauerit, quis contradicet ei J Vel : 6, quis dicere ei potest : Cur ita f acis ? quia nimirum diuinum iudicium nec aduersitate ualet imminui, nec inquisitione cognosci, cum uel uirtutes quas tribuerat subtrahit, uel has omnino non adimens, uitiorum concuti impugnatione permittit. Saepe namque in elatione cor tollitur cum laetis 70 successibus in uirtute roboratur, sed dum latentes motus audaciae in cogitatione conditor conspicit, se sibi horninern ostendendo derelinquit, ut eius mens derelicta quid sit inueniat, quae male in se secura gaudebat. Vnde cum subuerti omnia, uel in unum coartari, dicerenn tur, protinus additur : 11,11 XI, 20. I pse enim nouit hominum uanitatem ,· et uidens iniquitatem, nonne considerat ? Ac si praemissa patefaciendo subiungeret, d.icens : Quia tolerando succrescere uitia conspicit, iudicando dona confundit. Rectas s uero in descriptione ordo seruatur, cum prius nosci uanitas, et

'º

48/51 Lath., Eg/. 10, 8J/86. 64/69 Lath., Egl. Iob 9, 11.

10,

52 Marc. 9, 23. 87/91.

63/64Iob11,

10

65

XI, 1/6 Lath., Egl. to, 9J/97• 48 terra K, s.l.a.111. coanantur M 49 solidae 0111. K 50 aliquantula] 51 tcrra M 52 supcrans M 54 se et M adiuuare K, et add. M adiubare M .SScoartare (e ex i) §~ K 56 mare M 61 ipsa haec] KM, hace ipsa µ 63 nunc itaque µ subucner¡t M 64 pr. ucl K, e uelut 69 clationem µ adtollitur 1(2 lactus K, corr. 70 contradicit K 71 cogitationem M 72 relicta M latantcs Long. XI, 2/3 prcmissam M, al/. m tras. 5/7 nosci IIJ(Jllt omnis] in nos M

Digitized by

Go ogle

5 discretione M edd.,pratltr Par.149¡

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

552

XI

post considerari iniquitas perhibetur. Omnis quippe iniquitas, nanitas, non tamen omnis uanitas e~ iniquitas solet. Vana namque agimus quotiens transitoria cogitamus. Vnde et euanescere dicitur quod repente ab intuentium oculis aufertur. 10 Hinc psalmista ait : V niuersa uanitas omnis homo uiuens ,· quoniam per hoc quod uiuendo ad interitum tendit, recte quidem nanitas dicitur, sed nequaquam recte etiam iniquitas appellatur ; quia etsi de poena est culpae quod deficit, non tamen hoc ipsum culpa est quod a uita percurrit. Vana sunt 15 itaque quae transeunt. Vnde et per Salomonem dicitur : Omnia uanitas. 21. Apte autem post uanitatem protinus iniquitas subinf ertur, quia dumper quaedam transitoria ducimur, in quibusdam noxie ligamur ; cumque mens incommutabilitatis statum 20 non tenet, a semetipsa defluens, ad uitia prorumpit. Vanitate ergo ad iniquitatem labitur quae assueta rebus mutabilibus, dum ex aliis ad alia semper impellitur, suborientibus culpis inquinatur. Potest tamen et nanitas culpa intellegi, et iniquitatis nomine reatus grauior demonstrari. Si enim aliquando 25 nanitas culpa non esset, psalmista non diceret: Quamquam in imagine Dei ambulet homo, tamen uane conturbatu,; thesau,izat, et ignorat cui congregetea. Quia quamuis Trinitatis imaginem in natura seruemus, uanis tamen delectationis motibus PL 933 perturbati, in conuersatione nostra delinquimus ; ut modis nos ,,.,349 30 semper alternantibus cupido concutiat, metus frangat, laetitia mulceat, dolor affligat. Ex uanitate ergo ut et superius dictum est, ad iniquitatem ducimur cum prius per leuia delicta defluimus ut, usu cuneta leuigante, nequaquam post committere etiam grauiora timeamus. Nam dum moderari s, lingua otiosa uerba neglegit, more inolitae remissionis capta, audax ad noxia prorumpit; dum gulae incumbitur, ad leuitatis protinus insaniam proditur ; cumque mens subigere delectationem carnis renuit, plerumque et ad perfidiae uoraginem ruit. Vnde bene Paulus plebis israeliticae damna conspi-

10 Ps. ~8, 6.

15 /16 Eccl.

1, 2.,

25/27 Ps. ~8, 7.

7 iniquitas esse K 13 deficit Me'º"· 14 ad (1.J.)uitia (co".) M 15 11 autem om. K 18 quendam K, ,orr. transitoria K, ali. a in e et om. M 111111. 19 statum] cacea add. Bess.s./. 20 timet K, corr. in 111arg. scmetipsam M, co". uanitas tdd. rec. 22 suborientibus M, ori e'º"· 26 uanae K, corr. conturbabitur KM 27 cam M 28 uanitatis t. delcctationibus (motibus om.) M 30 mens K, a.111. 31 et 0111. K 32 ducitur M, '°"· 33 defleximus tdd. rte. ut K, in et m11J. usu K e 11111 35 more] mole add.K in 111arg. inolita M 36/37 libidincm K, -is ro". 37 prorumpit K 38 rennuit K et om. K 39 israhcJiticae K

'º"·

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

553 40 ciens, ut imminentia ab auditoribus mala compesceret, curauit ex ordine transacta narrare, dicens : N squs idololat1'ae effe,ciaXI-XII

mini, sicut quidam eorum, quemadmodum scriptum est : Sstlit populus manducare et bibere, et surrexerunt lude1'e. Esus quippe

potusque ad lusum impulit, lusus ad idololatriam traxit, quia uanitatis culpa nequaquam caute compescitur, ah iniquitate protinus mens incauta deuoratur ; Salomone attestante qui ait : Qui modica spernit, paulatim decidit. Si enim curare parua neglegimus, insensibiliter seducti, audenter etiam maiora perpetramus. Et notandum quod non uideri, sed considerari iniquitas dicitur. Studiosius quippe conspicimus quae consideramus. Deus itaque hominum uanitatem nouit, iniquitatem considerat, quia nec minora delicta inulta deserit, et ad maiora ferienda se intentius accingit. Quia igitur a leuioribus malis incipitur et ad grauiora peruenitur ; uanitas ,, mentem obnubilat, iniquitas caecat. Quae nimirum mens, amisso mox lumine, tanto se altius per tumorem erigit, quanto et iniquitatis capta laqueis a ueritate longius recedit. Vnde apte quoque quo uanitas cum iniquitate pertrahat, exprimit, cum repente subiungit : 11,12 XII, 22. V ir uanus in superbiam e1'igitur. Vanitatis quippe finis est, ut cum peccato mentem sauciat, hanc ex culpa audacem reddat ; quatenus, sui reatus oblita, quae amisisse se innocentiam non dolet, iusto excaecata indicio, , simul et humilitatem perdat. Et fit plerumque ut, prauis desideriis seruiens, a iugo se diuini timoris excutiat et, quasi in malorum perpetrationem iam libera, omne quod uoluptas suggerit implere contendat. Vnde cum uir uanus se erigere in superbiam dicitur, ilico 10 subinfertur : -1, si

'º

41/43 I Cor. 10, 7. 42/49 Pat., Ex. 48 (~ 2). 43/44 Ex. ~2, 6. 47 Eccli. 19, 1. St/S3 Lath., Egl. 10, 98/100. 58/S9 Lath., Egl. 10, 100/101.

XII, t/3 Lath., Eg/.

10,

101/104.

40 conspiceret K, ,orr. 41 ordinem M, torr. 41/42 neque MSf/111cst 0111. M 41 idolatriae K, ali. i ,ras., idolatrae &/. Corb.2Ge111. al. 42 eorum 0111. K, ex ipsis edd. 43 comedere Pat. 44 pomus- K, ,orr. a.111. idolatriam BtJ.Corb.2Ge111. al. 47 quiª qui M, quia qui Pat. modica] non adti.M, eras. 48 rcducti K, 50 si stucliosius M 53 se] KM Lath., sese µ 53/54 intentius II.Jf/111ad K i11111arg. i,if. a.111. 54 ut K pcrueniatur K2 56/57 tanto 11sq11e iniquitatis M s.l. 58 unde] KM, et add.µ quo] quia M 59 subiunxit K

'º"·

XII, 1 superuia M t /2 uanitaUs K 4 amisise sese M se 0111. K excaccato K, corr. 6 amoris Ebr. c11111 pler. Norm. 7 perpetratione M 8 suggeret K, corr. a.m.

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

554

LIBER X,

11,12 XIII,

XIII-XIV

za.

Et quasi pullum onagri se lsberum natum putat. Per pullum quippe onagri omne agrestium genus PL 934 exprimitur quod, naturae dimissum motibus, loris dominantium non tenetur. Agri namque animalia in libertate habent s et ire quo appetunt, et quiescere cum lassantur. Et quamuis insensatis animalibus horno longe sit melior ; hoc tamen plerumque homini non licet quod brutis animalibus licet. Quae enim ad aliud minime seruantur, eorum motus procul dubio nequaquam sub disciplina restringitur. Horno autem quia ad ~ ,so 10 sequentem uitam ducitur, necesse profecto est ut in cunctis suis motibus sub disciplinae dispositione religetur, et quasi domesticum animal loris uinctum seruiat atque aetemis dispositionibus restrictum uiuat. Qui ergo implere cuneta quae desiderat per effrenatam libertatem quaerit, quid aliud quam is pullo onagri esse similis concupiscit, ut disciplinae hunc lora non teneant, sed audenter uagus per siluam desideriorum currat? 24. Saepe autem diuina miseratio, quos proclire in effrenationem illicitae libertatis conspicit, obiectione properae aduerzo sitatis frangit, quatenus elisi discant quam reproba erectione tumuerant; ut iam flagelli experimentis edomiti,quasi iumenta domestica praeceptorum loris mentis colla subiciant, et uitae praesentis itinera ad nutum praesidentis pergant. Quibus bene loris ligatum se nouerat, qui dicebat : Vt iumentum factus sum 2sapud ts, et ego ssmper tecum. Vnde et saeuus ille persecutor ab agro perfidae uoluptatis ad domum fidei deductus, rectoris sui calcaribus punctus, audiebat : Durum tibi est contra stimulum calcitrare. Restat ergo ut si esse iam similes pullo onagri nolumus, in cunctis quae appetimus nutum prius intimae dispensationis exquiramus, ut mens nostra in omne quod nititur, supemi regiminis loro teneatu.r ; et inde magis uota sua ad uitam impleat, unde uitae suae studia et contra propriam uoluntatem calcat. Multa Sophar fortia protulit, sed quod meliori se haec loquitur nescit. Vnde adhuc increpando subiungit : 11,13 XIV, 25. Tu autem firmasti cor tuum et expandisti

'º

,s

XIII, 1/2 Lath., Egl. 10, 106/107. 24/25 Ps. 72., 2.J. 27/28 Act. 9, S.

XIV, 1/3 Lath., Egl.

10,

13/17 Lath., Egl.

10,

107/110.

111/114.

XIII, 9 quia KM, quiµ

ad 0111. M 10 ut in M s.J. 11 motibus 0111.M 18 prodere K, (º"· 19 prospcrac K1 Btss., s s./., edd., -ri M, in -ra 'º"· 20 reprobam erectionem M, ,orr. 21 tumuerunt M 23 itinere edd.rtt. pcragant K Vind., al. 24 noucrat M 25 scruus M, r ,ras. 26 rcductis K 27 tibi est] KM, cst tibi V11~.µ 31 et o•. M 32 et 0111. M 33 quo M 34 hoc K

Digitized by

Google

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

XIV-XV

555

ad Deum manus tuas. Finnari cor non hoc loco per uirtutem dicitur, sed per insensibilitatem. Omnis namque animus qui districtionis intimae considerationi se subicit, ex eius pro' tinus timore mollescit eumque sagitta diuinae formidinis penetrat, quia infirma uiscera per humilitatem gestat. Quisquis autem pertinacia insensibilitatis obdurescit, quasi cor finnat, ne hoc iacula timoris superni confodiant. Vnde quibusdam per prophetam Dominus misericorditer dicit : Tollam uobis cor la10 pideum et dabo uobis cor carneum. Cor quippe lapideum tollit PL 935 cuma nobis superbiae duritiam subtrahit et cor carneum tribuit cum eamdem protinus nostram duritiam ad sensibilitatem uertit. Per manus uero, ut iam crebro docuimus, opera designantur. Cum culpa igitur manus ad ~eum extendere est contra largitoris gratiam de uirtute operum superbire. Qui enim in conspectu aetemi iudicis loquens sibi bona quae facit tribuit, ad Deum manus superbiens tendit. Sic profecto contra electos reprobi, sic contra catholicos haeretici semper effrenantur, ut cum obiurgare facta nequeunt, bonos reprehendere 20 de factorum elatione moliantur, quatenus eos q1;10s redarguere ex infinnitate actionis non ualent, ex crimine tumoris accusent. Vnde et ea bona quae exterius fiunt, nequaquam bona esse iam censent, quae quasi per studium turgidae cogitationis exhibentur. Qui saepe humilia tumentes increpant, et quod 25 dictis suis semetipsos feriunt ignorant. Sed quia iustum uirum Sophar hactenus reprehenden do "' 3, 1 corripuit, nunc uelut docendo subiungit : 11,14 XV, 28. Si iniquitatem quae est in ,nanu tua ab-

1,

stuls,is a te, et non manserit in tabe,naculo tuo _in11,15iustitia, tune leua,s pots,is facie,n tu,un abs.qus macula ; et e,is stabiUs et non timsbis. Omne ~cea-

6/8 Lath., Egl. 10, 114/116.

9/10 Ez. J6, 2.6.

14/1S Lath., Egl. 10,

116/118.

XV, 1/3 Lath., Egl. 10, 120/12.2.. 1

XIV, 2 deum KM Lath., eum µ V11~. Lath. K, ifr l. 14 3 quippc K 4 districtioni 1(2 considcrationc 1(1, -is 1(7. S sagitt~ K, 'º"· 6-quis K s.J. 7 confirmat K, 'º"· a.111. 8 supero~ M, 'º"· 9 uobis] a prae111. edd. 11 a o,,,. K 11 /12 subtrahit NS(Jllt duritiam) 0111. K ptr ho111oiote/. 13 ctiam K, 'º"· docuimus] sicut prae111. K, exp. 14 ad d. manus Lath. cxtendcrc K l..Ath.,expandcre M µ, ifr l. 2 16 diuiru K fcdt K 17 manum K 20 electione K, 'º"· a.111. 23 ccnscunt KM turbidae &l. Gu11. 24 quia Gal/. se per K, scmper edd. rec. humilitate (in -iata 11111/., depra,111.Corb.2")K Corb.udd. rtt. (depr111111.), humiliata Reg.r, -tam Reg.2, -tum tdd. rtt. tumentes] mente K Corb.1Reg.edd.11el. quod K X V, 4 et n. timebis

Digitized by

0111.

K

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

LIBER X,

556

XV

, tum aut sola cogitatione committitur, aut cogitatione simul et opere perpetratur. Iniquitas ergo in manu est culpa in opere; iniustitia uero in tabernaculo iniquitas in mente. Mens quippe nostra tabernaculum non incongrue uocatur, in qua apud nosmetipsos abscondimur, cum foris in opere non 10 uidemur. Sophar itaque quia iusti uiri amicus est, nouit quod dicat; sed quia iustum increpat, haereticorum tenens speciem, proferre recte etiam quae nouit ignorat. Sed nos calcantes hoc, quod ab eo tumide dicitur, pensemus eius uerba quam uera sint si recte dicerentur. Prius enim a manu iniquitatem ,, subtrahi., et post a tabemaculo admonet iniustitiam abscid.i; quia quisquis iam praua a se opera exterius resecat, necesse profecto est ut ad semetipsum rediens, sollerter sese in mentis intentione discemat ; ne culpa, quam iam in actione non habet, adhuc in cogitatione perduret. Vnde bene etiam per Salomo20 nem dicitur : Praepara foris opus tuum et diligente, sxeru agrum tuum, ut postea aedifices domum tuam. Quid namque est praeparato opere agrum diligenter exterius exercere, nisi euulsis iniquitatis sentibus, actionem nostram ad frugem retributionis excolere ? Et quid est post agri exercitium ad aed.ificium domus redire nisi quod plerumque ex bonis operibus discimus quantam uitae munditiam in cogitatione construamus ? Paene cwicta namque bona opera ex cogitatione prodeunt, sed sunt nonnulla cogitationis acumina quae ex operatione nascuntur ; nam sicut ab animo opus sumitur, ita 30 rursus ah opere animus eruditur. Mens quippe diuini amoris exordia capiens imperat bona quae fiant ; sed postquam fieri imperata coeperint., ipsis suis exercitata actionibus discit, cum imperare bona incohauerat, quantum minus uidebat. Foris ergo ager excolitur ut domus postmodum construatur, quia s, plerumque ab exteriori opere sumimus., quantam subtilitatem rectitudinis in corde teneamus. Quem bene Sophar seruare ordinem studuit, cum prius auferri iniquitatem a manibus, et post a tabernaculo iniustitiam dixit ; quia nequaquam plene animus in cogitatione erigitur, quando ad.huc ab eo extrinsecus 40 in opere erratur. 27. Quae si perf ecte duo haec tergimus, ad Deum statim sine macula faciem leuamus. Interna quippe facies hominis

2,

6/7 Lath., Egl.

10,

122./123.

20/21 Prou. 2.4, 2.7.

25/30 Taio, Stnt. 4,

q (92.6C).

6 ergo 0111. K 8 tabernaculo K, corr. a.m. 11 tenet M 14 sunt K, corr. iniquitatum K, 'º"· 18 culpam M 22 extcrius diligcntcr M 23 sensibus Gt111. 26 dicimus K, corr. a.111. quantac K1, -um 1(2 cogitationibus M 28 argumina Gem. 33 inchoauerit K 35 exteriorc K uidemus edd. 38 ncQu&quam K

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA

PL 936

LIBER X,

557 mens est, in qua nimirum recognoscimur, ut ab auctore nostro diligamur. Quam scilicet faciem leu.are est in Deo animum per 4J studia orationis attollere. Sed eleuatam faciem macula inquinat, si intendentem mentem reatus sui conscientia accusat, quia ab spei fiducia protinus frangitur, si intenta precibus necdum deuictae culpae memoria mordetur. Diffidit namque accipere se posse quod appetit, quae profecto reminiscitur nolle se adhuc facere quod diuinitus audiuit. Hinc per loan- ,,,,3s.i nem dicitur : Si cor nostrum non reprehenderit nos, fiduciam Juibemusad Deum; et quicquid petieri~us ab eo accipiemus. Hinc Salomon ait : Qui auertit aurem suam ne audiat legem, o,atio eius erit exsecrabilis. Cor quippe nos in petitione repre'' hendit cum resistere se praeceptis eius quem postulat meminit ; et oratio fit exsecrabilis cum a censura auertitur legis, quia us meum nondum atluenit. Hinc Petrus ait: Quem oporlet 6s caelum suscipe-re, usque ad tempo-ra restitutionis. Lampas ergo quae nunc contemnitur ad statutum tempus uentura praeparatur, quia ipse peccata in die ultimo iudicat, qui nunc peccantium derisiones portat. Et tanto tune durius districtionem exerit, quanto nunc uocandis peccatoribus suam lenius pa70 tientiam sternit. Qui enim diu conuertendos exspectat, non conuersos sine retractatione cruciat. Quod per prophetam scilicet breuiter insinuat dicens : Tacui, semper silui, patiens fui, sicut parturiens loquar. Vt enim iam praediximus, parturiens cum dolare eicit hoc quod in intimis tempore longo n gestauit. Qui ergo semper siluit sicut parturiens loquitur ; quia uenturus iudex qui sine ultione diu facta hominum pertulit, quandoque cum feruore examinis quasi cum dolare mentis, quantae animaduersionis sententiam intus seruauerit ostendit. Nemo igitur hanc lampadem cum latet, despiciat,. ne contemsoptores suos cum de caelo fulserit, exurat. Cui enim nunc non ,,.56s ardet ad ueniam, tune procul dubio ardebit ad poenam. Quia ergo per supemam gratiam uocationis tempus accipimus, dum ad.bue licentia superest, eius iram qui ubique est, mores in melius commutando, fugiamus. Solum quippe anirnaduersio illa non inuenit quem correctio abscondit. 55. Haec nos, largiente Domino, in duobus iam corporibus transcurrisse sufficiat. Quia enim sacri libri sequentia myste- ,,.566 riorum uirtutibus extensa complecti breuiter exponendo non possumus, ea necesse est ut aliis uoluminibus reseruemus, 90 quatenus lector ·tanto feruentior ad legendi stuclium redeat, quanto ex lectionis quoque intercisione respirat.

a,

64 Ioh. 7, 6.

64/65 Act. ,,

21.

72/73 Is.

42,

14.

63 -ipsum M ucritas 0111.M dcnuntiat cliccns]clicit K 64 aducnit M 66 statutum M ucntura M, i11111arg. 68 clarius K Corb.2Vi,u/. 10 quia M conucrtcndo 8 K 71 rctractationc M 73 paricns M 75 76 diu 0111. K . 77 -que 0111. M 78 quantac] cum M pariens M sentencia M intus M s.J. scruaucrat K 19 ncc M, 'º"· 80 di celo M, e diluculo 81 ardet] fulscrit M 81/82 modo ergo quia (s.J.) supcrne gratic (ex-am) uacationis M 82 accepimus KM 83 quis M, 'º"· 84 fugiamus] quod bonum est facere fcstincmus add.M 85 corrcptio KM 87 sequentiam M, ,orr. 88 cxtcnsam M, ,orr. 89 scrucmus K 90 K, ,xp. 91 intcrcessionc K Corb.2, -missionc M, incisionc lector] se prae111. Corb.1Gm11.

EXPL LIB DEOMVS PARS SECVNDA DEO GRATIAS AMEN K, EXPLICIT LIBER DECIMVS BEATI GREGORII PAPAE VRBIS ROMAE SECVNDE PARTIS DEO GRATIAS o bone lector lectrixquc gomiz peccatoris memento M

Digitized by

Go ogle

Original from

UNIVERSITYOF CALIFORNIA