Mabasa Kita it Inakeanon

Citation preview

MABASA KITA IT INAKEANON An Aklanon Language Reading Program for Elementary Pupils Prepared for Testing

.

NORTHWESTERN VISAYAN COLLEGES

by

and

SUMMER INSTITUTE OF LINGUISTICS

We are deeply indebted to the following persons/entitles for thelr benevolence, generouslty, and thelr dedication to the promotion of the Akianon Language:

Summer Institute of Linguistics Quezon City, Metro Manila

Traders Royal Bank Kalibo Branch

Archbishop Gabriel M. Reyes Memorial Foundation Rotary Club of Kalibo West, Kalibo, Aklan Bank of t h e Philippine Islands Kalibo Branch

Rural Bank of Balete Kalibo Branch

Cooperative Rural Bank of Aklan Kalibo, Aklan

Kapisanan ng mga Brodkasters sa Pilipinas, Aklan Chapter Aklan Information Officers Association (AIOA) Kalibo. Aklan

Mayor & Mrs. Allen S. Quimpo, Municipality of Kalibo Mr. & Mrs. Poul H. Jensen Mr. & Mrs. Butz J. Maquinto Atty. & Mrs. Napier T. Tambong, Municipality of Kalibo Mr. & Mrs. Benny 0.Tirazona SP Member Ebenezer G. Torre, Province of Aklan Without their financial support, the printing of student copies of this book could not have been made possible. Again our profoundest appreciation and sincerest thanks.

MRS. CONSOLACION T. UKETA President NVC, and the NVC Pre-School and Elementary Department Faculty of Instruction

Preface A new generation of young people is growing up in Aklan, a generation who's hearts and hopes are fixed on the future, but a generation which has never had the opportunity to read their own literature in their own language. It ts the editor's hope that in some way this book will fill that lack. The editor wishes to acknowledge gratefully the help of the following: .,

Atty. and Mrs. Allen S. Quimpo for their willingness, vision, and enthusiastic support for this project. Dean,Consoracion Ureta for her contribution of Aklanon stories. Miss Doris Porter, and the Summer 'Institute of Linguistics for their ideas, encouragement and support. Mr. Benny Tirazona for his contribution of stories. Mrs. Rossini :Aungon for her enthusiasm in teaching the initial portions of,this reader. To many who contributed their stories: Mrs. Erenita T. Labor - Ro Ueo nga Nagalingkod sa Daean. Miss Merlinda Palomata - Ham-an ro Buroe hay Owa it Tue-an. Mr. Roberto Labor Si Amo ag si Bao Alimango ag Namok Mrs. Iluminada Labor Teri Kamamangi, Ro Bueak nga Owa Naila Miss Marilyn Torres Maging Bueak Mr. Benny Tirazona and staff for their many fables and stories about the History of Aklan, Kalibo and Tinagong Dagat.

-

-

-.

-

Mr. david Zorc for his speliing Rules which were edited from his Aklanon Grammar C. 1968. Mrs. Jocelyn C. Sodusta for. her many delightful . illustrations'. Miss Marilyn Torres for her skillful writing and patient revision through months of this project. Mr. Immanuel Sodusta for his skill in ~utting'allthese materialson computer. '

And most importantly to Poul for his careful proofreading, giving advice, and encouragement during every step of this project. Kristine M. Jensen editor

am-an

1.

it M a

.. ..

\

7

,

,

.

'

,',

~

. ,

.

,.

.,.

~

.

,

#

,

27

. -

~

J

: . . ':.,

. ,

,

.

.

Kato anay, may banwa nga ginaharian ni Haring Alba00. Mabuot ra imaw nga hari. Isaepng adlaw, a - a d t o kay Haring Albano co sambilog sa anang mga opJisyales. Ginhambae na3a sa hari nga dapat nga dagangan ro buhis it mga tawo. Ginpangutana imaw it hari, "Ham-an? Owa eon it kwarta Ngani sa kaban'it ginharian?* Owa makasabat ro opjsyd. ginhambae langz imaw it hari nga tatapon ro pagpanami it palibot it palasyo.

,

k g ro a gg?, o p i s y G n g M i , nag-Aoy imaw it kaapin. Ro anang hakita hay si Pri'nsipe ~ l f r e d onga.'knghod ni Haring Albano. Ana nga ginsue-suean ro prinsipe. Hambae nana, * I d i wgsugot r g hari nqa catai%sa_n ro buJ~is. Basi sa ulihi hay magkalisod . ro yTnh$ri-an : . . ag o w a.~it. hibinlan kimo." ,

j

J Nagpaino-ino ro' pri'nsipe, Nagsabat dayon i'maw, "Ron mawron hay dapat nga hibuslan ko eagi ro hari." Naila ro opisyal sa ananq habatian pero owa eang nana pagpahalataan sa prinsipe.

Anda rayon nga 'ginplanohan sa kwarto ni ~ r i n s i p e Alfredo kon alinon'nanda ro hari. Isaeang gabii, anda nga Hangawa.gid si Haring ginpadakop sa mga suldado ro.hari,,q. Albano kon ham-an it gindakop imaw. . Nagpangutana imaw sa. prinsipe ag sa opisyal kon ham-an it ginaobra nanda rat0 kana. Nagsabat sanda nga daywa, "Amon dan lang nga ginahalin ro imong ginharian sa bukid." Anda rayon nga gindaea sa isaeang a kastilyo sa mataas imaw &to nga ginpriso. nga bukid ro hari. Anda Ginhambaean pa nanda imaw nga indi magkasubo ay padaehan faan imaw it pagkaon sa sueuguon. Naakig it duro ro hari pero owa eon imaw it mahimo. Ginbuslan qon imaw ni Prinsipe . -. -;=.-- - - * Alf redo. ,

'

9

-

,

.

~agpaeangeuyar o hari sa prisohan. Ag nagdugang ro anang kaakig sa opisyal ag sa anang manghod. Ginhambae nana, " B a y a r a n n i n y o ro ,inyong pagtraidor kakonIm Owa mabuhayi, nagmasakit ro ,hari. Tag madali lang imawmamatay, nagpangayo imaw it bulig sa Ginuo nga sukton Nana ro mga . . nagdaog-&tog kana. . hari, nagpinangilat dayon ag Pagkamatay it nagdinaeugdilg ag nag-inuean it kabaskog. Bumuka ro bukid nga,ginatindugan it kastilyo ag nahueog idto ro kastilyo. ,

Nagbuga dayon it nagabaga nga bato ag nagabukae nga eunang ro bukid. Nag-ilig ro eunang hasta sa dating palasyo ni Haring Albano. Ag idto mansnag-aeapok ro mga nagabaga nga mg bato. Ngani nagkaeasunog ro bilog nga palasyo ag nagkaeaeumos ro tanan nga mga tawo. Nakabaeos eon si Baring Albano sa mga taw0 nga nagtraidor ag nagdaog-daog kana. Bisan bag-o eon ro hari sa inaywanan nga ginharian ni Haring Albano, kon may kaeainan nga nagkatabo idto hay ,nagaeupok eon man ro bukid. Halin kato, hag-inabo ro bukid nga nagaeupok nga gintawag eon dayon nga bulkdn. Abo eon ro. bulkan sa bilog nga kalibutan ag abo nga mga taw0 ro nahadlok kon mageapok ro bulban.

.

!

,

-,,

-Nagniasakit sa k a s t i l y o si Raring Albanp. -Nagbuga it nagabagang bat0 . ag nagabukae., nga eunang r o bukid . Naakig i t duro si Raring Albano kanday P r i n s i p e - Alfredo. .

,

.

.

, '

,

.

... .'

..

i

Namatay s;i B a r i n g Aibano.. :

,

, .

B. Usuya . , r ofama nqa..hamhe s a t u o ag b e a t ro ' l e t r a s a - , waea . .

.

~ . '

i n s i p e Alfredo .,

..

\

.

.

.

. :, . . ..

,

el Baking Albano

I

K,., I s u e a t ea blakgko, .ru.mga gept&nce,nga . . i d i k t a it maestra. .

. .

, ,"'

..

.

,

. ,.

.,

, ,

,

. .

~

.

,




.

,

..

c

~9 an& nga $inbU&ayr g ~ a - madit ~ t ~=o~ aeiging' a g s i , Amo ts_ngo,B-nga may ana nga - pagkltuacr Wy TO ana nga . gin-ako. aga.pray.: d*. -. ~ p s i ~ w i i n wow nga mas hay. @a%& mayad. ro .ah&:ma' naatko: ro e . . ~ g 9 . . q f a t whay .re asla : ngd puno: Anda nga gin-ueuyan. it I u q e i nga anda,nga matamnan. Ag r o ay Ano, gintanom naira s a ' may k i l i d it d a m . . . Ro ay ., k i l ,i d. i t bungsod., . . . Bao ana,ngie gintanom #a ;raay ,,

,

,

~

d g r o nahanabo, rcr ana nga %-.am*h i 1Mo hay'naeaay ag: roadaya,.n,ata4tay,. . qg ans n q a tarwm;~i &ac hay nagtubo tungdl ngani nga pune it .&aging re arp ~pg i n t a n o t i d t o s a euyo it bungsod. I W rondaya ngo v g i w hay naqtubo aq,. nagbahse . . ag k u , e l f h i , argpusr, q., ~ a g b u n g a , n a g q u ~ nag' g nrgeuto. , , ,

,

.

.. .

..

. .,

,..

..

.

. ..

,

. )

.

,

,

.

.

.,

,

. .

.

,

.

.

.. '

,

, '

.

.

1.

,

-

, \

. .

,

. .

23.' ,

.

, ~.

,

.

- -

.

.

.

.

.

, /

.

,

. i

.

.

.r. .

.

. I

: $agbuee imaw

it s k i .t. . ,. .

Nakaisip si Bao,nga- magbaeos 'imaw. ' -

>

,

.

".

.,

.

.

.

.

~ i n b u t. a. n ~ anana n it s.iit

Pagkasayod ni Raynang Dragon nga owa it daeang bueong si Buroe hgy naghambae imaw, "Haring Dragon, tungod owa man it daea nga atay it amo si Buroe, gusto ko nga ipabunae mo imaw hasta magkaeaeunot ra ana nga tue-an. Ag kon hikita ko nga owa eon it tue-an si Buroe hay gamayad'eon ako." Ngani, ginpabunaean it hari si Buroe hasta nga naeunot ra ana nga tue-an. Pagkakita it Rayna kara hay nagmayad mat-a imaw dayon. Ngani, raya ro istorya kon ham-an ,ro buroe hay tue-an o biSan bakog eon ianq hasta makaron. ~

.

.

TAPOS

o w a it

.

*

,

A.

.

.

IACTIVITY SHEET f o r P a r t . , 2 Buroe

.

),

Kompletoha r o s e n t e n c e .

1. Nagpahuway-huway a n a y s a n d a s a 2.

Nahadlok s i Buroe nga b a s i i n d i nana s i Amo.

3 . Sumaka s i Amo s a kahoy a g owa e o n i m a w 4 . Paq'msayod n i R a r i n g Dragon nga owa it d a e a n g

I

g i n p i n a h a n nana s i 5 . Mawron nga r o h a s t a makaron.

-

hay owa it

,

.

.

: ' B . S u e a t it dayrang ka s e n t e n c e s nga may " c o n t r a. c t i. o n " nga . . rnakita sa P a r t 2. ,

;

1.. mat-a

-

----

.

.

..

2 , kot-ana P

K.

Ano r o andang q i n h a t y a g ? nahadlok

naakig

nagaoy

.

,

nalipay 6

1. ~ a g ~ i n a n aswi s u r o e it maeayo. . s

2.: ' ~ a ~ k a k i nt ii Huroe it 'amo.

.

,

.

,-

1

3.

B a s i i t i d i h i d a e a n i ~ ~ r soi eAmo .

4., P ~ ~ g k i j s a y o nd i Flaring Dragon nga owa i t 1.jni.a n$;7 stay i t amo s i Huroe. D. S i n - o ; c a n d a y ' l l a r i n y Dragon it,il;ran ncjd i;;ttasan? Ham-an? ,

.

a g Raynang ~ r a ~ or "on owa i t . . .

.

Ro Ueo §a Tunga It Daean

RO UBO S A TUNGA IT DI\BAN

,

. .

3.

,

.

. .

I. .

.

.

PART 1

G a b i i eon l a y , " s i n g g i t m i M a r i o 'Bakasa e o n , Narding! sa a n a n g s a n g k a k l a s e . N a g d a l i - d a 1 man , s i N a r d i n g a g nagdungan s a n d a n g daywa paguwa e a g a t e it e s k u y l a h a n . .

.

'

.,

"Grabe man 'abi si Mani ngafon; k i t a pa. ' r o +nang g i n s i n u g o nga maeayo r o aton'g ~ baeay, " reklamo n i Narding. ,

,

"Huo man n g a n i a g g a b i i e o n pa man. . m a k a a b o t e d g i k i t a sa a t o n , " s a b a t n i Mario.

-

.

,

Bakasa agod . ,

N g a g i ' n a g d a 1 i . - d a l i s a n d a ' n g a daywa. Daeagko g i d t o andatig eak-ang a y k a s a r a n g a n i t e a y o r o a n d a n g mga b a e a y Mayad . e a n g h a l i n $a e s k u y l a h a n , mga t a t l a n g k a k i l o m e t r o . n g a n i ay..may ,buean k u ruyon n g a , g a b i i n g a n i bukon it madueom nga mayad sa d a e a n . Samtang g a p i n a n a w s a n d a , , g a i n i s t o r y a man sanda. '

'

.,

.

. ..

.

. ,

? w a r , hambae' n i Mam para . kuno sa exhibit ro r a t o n g g i n p a o b r a nana k a t o n k a i n a . Tao kon matapos n a t o n t a n a n . r o . :mga .ginapaobYa . n.a n. a n g a t o bego m a g - e x h i b i t , " hambae n i , . Narding. ..

.

.

K i t a eahj a b i n g a daywa r o a y Mdm nga " ~ a oman n g a n i . . g i n a s i n u g o . Ag ro m a l i s o d pa k a r a hay g a b i i e o n k i t a g a u l i . Kahaeadlok p a ,aam&n s a d a e a n , " s a b a t n i Mario. .

"ll&-an, Narding. . .

Mar, .

'.

,

mahaeadlukon

ka

ay?"

ni

pangutana

.

,

'

.

. . , .

"6ukon . e o n g i d m a n " g a l i n g j hay may g i n a a g y a n k i t a nga b a e a e u a n harnbae ku inga t a g a - a t o n . . Ruyon ro akon nga n a h a d l u k a n , b a. s i, h i b a e o ,kits," s a b a t n i Mario. '

"Mat'uod, n o ? ~ a m b a e n i ' : ~ a t a ~n, a k a k i t a kuno , k a t o r i k a r o n s i L o l o it kabahoe.-hahoe a g k a t a a s - t a a s n g a ayam," . . s ~ g i dinan n i K a r d i n g . .. "Aho n g a n i nga n a g a s u g i d nga s a r i - s a r i

r,o a n d a n g h a k i t a

nga mga k a h a e a d l o k r i k a r o n , " s a b a t n i Mario. S i g e r o andang i n i s t o r y a p a r t i sa mga h a k i t a k u mga t a g a - a n d a s a b a e a e u a n . At3 m a t s a ginakueba-kuebaan si Mario Owa s a n d a -kapan-0 nga p e r o owa i m a w ' y a p a h a l a t a k a y Narding. m a e a p l t eon s a n d a s a b a s a e u a n .

..

.

.

" A y , . s u s ! . ~ a h a e . a i l l o kg i d -kuno ra i t s u r a , ax,'!' . h7mbae n i trardinq'. ~ a g a i n i s t o r y apa i m a w kay Mar.i.0 a g s i g e .ro . anang t i n i k a n g i t mahakas. P a g l i n g o t n a n a , owa .ma s i Mario , ,q;7 ;~nilnt.j I~:iSid nga n a g a t i k a n g . , .. I ,

,

,

..'

.

ACTIVITY SAEET f o r

..

A.

..

P 3 r t 1 Ueo

'

'

, .

,

Ro mga hambae sa column A ha:; !:.d.l.>aLiskaran i t :;:t ' colum -.B. G u h i t i ro kabkiliska.

.

,

,

.

.-.

.. .

. ,

.

. .

.

.

,

,

. .

. .

.

.

,

.

.

.

.

.

~

. , .

.

..

,

.

.

.

,

.

.

. . ..

. .

.

.

.

. . .

. 1 .

. ,

.

.

.. .

,

. .

. , . . .

~

..

.

,

. .

. ,.

.,.

.,

~

,,

.

,

,.

.

I

. .

. ~ . .,.~.

,

..

.

t ,

.

. . .

.

.

..

..

.

. r :

,

1 .

.

.

.

m ~

~

~~

~~

~

~

~

.. .

.

.

.

.

. .

,

.

..

ACTIVITY SHEET tor part 1 &k

.,

...

. ,

.

,

. .

,

.

>.

1. handong

.

,

.

.

.

~

2. adlaw-adlaw .

.

3. hiyain-hiyom

.

4. tangis

. . .

5.. a d t o '

'

D.

'

.

10. hanbae

.

'.

~. . .

.

.

Butarigi it. hype" ( - 1 .

.

1. taqann

- .

2.' tariiiwon

'

.

.

,

-.

.

.

isu . e a t . c:ayon' .

.

'

. .

.

,,

.

. \

ro mga harnbae ngara ag.

.

. .

3.. ilnpan~ihan .

.

,

0

"

.

'

,

.

hlangki ro hnmbae.

SR .

.

.

,

.

,

. ,

E . Sueatan r o L s a b a tsa mga pangutana sa' .

.

1'. 13am-an nagtangis r o bueak?. .

~

,

2 . An0 ro ginhambe i t e n g k a n t a d a .kana?

.

'

. ,

,

.

.

.

.

- . .

. .

'.

Bueak

I

N g a n i o w a mabuhayi, naqapamanawon. e o n r o e n g k a n t a d a ag r o . hueak;. . G i n d a e a it engkantada r o bueak sa s a r i - s a r i n g 1o3.a L u g a r . Gindaea imaw i t e n g l t a n t a d a .sa. airport. I:nkita P d t o ,it bueak r o mga , t i n u h o g nga bueak n g a g i n k u l i n t a s sa mga tawo n g a bag-ong abot.. Nag-adto man s a n d a ,sa simbahan. N a k a k i t a man s a n d a -.it kaaho-abo nga Sueak. May bucak nga g i n a h u t a n g sa dughan ag may nga g i n a b i t b i t i t . mga. b a y i . Nag-adto man s a n d a sa bueak ntga b a e a y , n h k a k i t a man s a n d a i d t o i t mga bueak. Mga bueak nga n a k a b u t a n g sa p l o r e r a a g sa mcja k,aang. Bisan s i i n s a n d a mag-adto a b o . - n g a bueak ro andang h a k i t a . ,

,

,

Naghambae. r o e n g k a n t a d a , . " M a u l i e o n k i t a . , nagaoy k a eon." ..

,

.bueak,

basi

Ngani., nag-uli sanda. Pag-abot nanda sa taeamnan, g i n b a l i k it e n g k a n t a d a ro bueak sa a n a n g s a n g a . N a g - i s t o r y a . dayon sanda. G i n p a n g u t a n a r o bueak it e n g k a n t a d a , "Ano r o i m o n g ' h a k i t a sa a t o n g mga g i n - a d t u n a n ? " N a g s a h a t ro b u e a k , "Abo ro a k o n ' i d t o nga h a k i t a n g a bueak. Ag hangawa g i d a k o nga g i n a o b r a nanda nga pangpanami it p a l i b o t r o mga bueak. P d r e h o aili .Rw mga b u e a k n g a t o sa. p l o r e r a nga . g i n t u n g t u n g sa lamisa.

.

"A, hapan-uhan mo g a l i r a t o ? Hay a n o , kon kimo, g u s t o mo pa nga maging bueak?" p a n g u t a n a it e n g k a n t a d a ,

"Aba, syempre. s a h a t it bueak.

B i s a n hueak e a n g a k o

may

,

pueos

man,"

"Tama' g i d '. r o r , b u e a k . I n d i mahimo ku mga pispis nga' magpanami , i t s u e o d it ljaeay p a r e h o ku mahimo it bueak,. Ag i k i p a , b a e a . kon owa it bueak, a n o pa r o pamasyaran i y a sa taeamnan i t mga tambubuyog. . a g - a l i b a n g b a n g ? " hambae it engkantada. . . ,

,

.

Natagbweo man . r o bueak. Ay h a k i t a i t e n g k a n t a d a nga ' m a l i p a y o n e o n . r o bueak. Nsgtrambae i m a w , "Bisan s i n - o o a n o k i t a may a t o n g i d nga pueoo. Ngani ayaw 'eon magkasubo. a y bueak k a , d a p a t nga m a g i n g n~alipayo.n.k a a y bueak ka. Kon owa i t bueak bukon e o n it manamf tan-awon r o taeamnan n g a r a . O w 3 i q i b a n g makatao ku k a l i p a y nga g i n a t a o nimo kakon sa t a e a m n a n . n g a r a , b u e a k , " hamhae i t e n g k a n t a d a . . '

,

.

,

,

.

.

.

.

N a g h i ~ o r i - h i y o h r o bueak. r o a n a nga p u c o s . , , ,

F l a l i p a y eon imaw a f a b o . ..

TAPOS

. '

'

.

gali

,'

Pasunord ro m]a' s e n t e n c e s .

A.

-Hakita

i d t o r o bueak nga g i n a k u l i n t a s &a tawo.

, Hakita'

naha r o s a m h . i l o g k u anang nya bueak nga nagatan(3is. . .

-.

-

~ h l i ~ hegn y rp buehk ay atci ro aneng pueos.

.

-Pagbnl.ik nanda s a sanga.

. .

:

l'iiiy engkantada nga nagat,?t.ar: s a np.lng inga tanom ng . . m4a k a s a p a t a n .

--,

.

,

s a mga taearnnan, g i n h a l i k r o bueak

d

, .

.

'

.

-.

Gindaea inaw it. e n g k a n t a d a sa a i r p o r t . .

'.

-h a k i t a

2

.,

.

~

. .

.

.

.

r o hapasunod eon.

Isueat

j .

.

.

.

.

.

bueak

.

,.

,.

bikan,

,

tangis'

.

.

,

bueak . hang k ~

airport

-hiyom-hiyom engkantada

,

.

2.

plorera

hlanqko

S>

.

.

1..

-

.

.

B. P a s u n o r a t o mqa h&!r~!~ii~ s a "A-B-K-D". .

. .

nanda r o rng'?, huealc sa 'plorera..' . ,

. .

. .

'

'

basi lmeay

.

5

'..

..

balik

.

. . -

J '

.

bisti

. :

3

K. s u e a t a n s a i i n y a ro s a b a t s a inga .pangutana. '

,

no

. 1.

p a . ro ibang yamit i t hueak?

.

'.

.

, . 2. . A n 0 g i d r o g i n a t u r o ku rayang ' i s t o r y a ?

. .

.

~

'

,

?

.

.

. .

.. .

. .

,

. ~

. .

,

. . ,

.

,

I! 11

. .

0

.~

.

.

I

Teri Kamamangi

T e r i Kamarnangi

TERI KAMAMANGI I

PART 1 Agahon pa nga m n y d d , nagn,ukeat eon r o mga mata n i T e r i . Madueom pa sa l i b o t a g awa pa g i d it nagahueag sa k u s i n a . P e r o owa i t k a s o kana a y d a p a t g i d imaw nga magbugtaw it ternprano pa . a y g a a d t o s a n d a sa t a n g k e i t a n a rnga t i y a . N a i l a q i d . imaw mag-ad%o sa t a n g k e a y manami i d t o a g masadya. Naghangon imaw aq nagbukas it iwag. Nag-usoy imaw it i l i s l a n ag n a g - i l i s . Nagguwa dayon imaw a g , n a g - a d t o sa a n d a y nanay na nga k w a r t o . Ginpukaw nand s i Nanay na. "Nay, n a y , Da-iqon e o n , " harnbae n i T e r i . ~ i si a i na ag naghugtaw. "Haalin ka eon, ' i ' e r i , nga aqa-aqa pa n g a n i hay hugtaw k a e o n . Ako pa r o inlong ginpukaw. P a l i s k a c ! ! l i n g a n , a , " harnhae n i Nanay n a .

"Cangon c o n , Nay. G a a d t o baea k i t a s a anday A u n t i e I n d a y :naki~cori?" p a n r j u t a n a n i 1'er.i. "Huo n g a n i , u q a l i n q t e m p r a n o pa r a nga mayad," s a b a t n i Manay na. S a p i n i l i t n i T e r i nga magbangon hahugtaw man s i T a t a y na. Ngani nagbangon mag-asawa a g nagpahaom i t pamahaw.

eon s i Nanay n a , l a n g s a n d a nga

Pagkapamahaw, nagpanaw e o n s a n d a nga magpamilya: s i Rudy nga t a t a y nanday T e r i a g s i Nanay na nga s i B e l l a , si Nonoy a g s i T e r i . Mayad r o tyempo ku ruyon nga adlaw. Bukon i t m a i n i t nga mayad ag abo nga pispis ro nagaeupad-eupad. N a i l a man s i T e r i magtinan-aw ku mga n i p a nga n a g a t u h o sa Xatunggan. Nagdaeagan s i T e r i a g s i Nonoy sa pilapil. Inaywanan nanda s a n d a y T a t a y nanda nga n a g a b i t b i t ku andang h a e o n . S a unahan, may h a k i t a s i T e r i nga a l i m a n g o s a k i l i d it pilapil. S i n i n g g i t a n nana s i Nonoy, "Manong, tan-awa t u o h o , kabahoe-bahoe nga a l i m a n g o . Dali!" Dumaeagan man s i Nonoy a g a n a n g tinan-aw. Haabutan nana nga nagsueod s a buho r o alimango. "Manong, e u s u b o n t a ag d a k p o n , " harnbae n i T e r i . "Huo g i d agod h i l a m a n o k a nana ku anang n i Nnnoy.

.

kagat,"

sabat

T e r i Kamamangi

.

A C T I V I T Y SHEET f o r P a r t 1 ~ e r Kmamangi i

sf

I s u e a t sa b l a n g k o .

Ano r o k a b a l i s k a d nqa word.

A.

1. agahon

6. m a i n i t

2. madueom

7.

3. nagbangon

8. s i n g g i t

inaywan

I

4.

nagguwa

'1.

5. nagbugtaw

B.

'

Kompletoha r o s e n t e n c e . blangko.

10.

dakop abo

I s u e a t r o tama nga l e t r a s a

1. Nagbugtaw i t temprano s i T e r i a y a . b i r t h d a y nand b. g a a d t o s a i d a , s a t a n g k e k. k a s a e ku anang igkampod 2. Nagguwa si T e r i sa anang k w a r t o a g

a. nagguwa s a b a e a y b. nagtuq-on k . nag-adto s a k w a r t o nanday nanay na 3. G i n s i n g g i t a n ni T e r i s i Nonoy ay

a. n a a k i g i m a w k a n a b. hadusmo imaw k. n a k a k i t a imaw i t a l i m a n g o C.

B u t a n g i it comma, q u o t a + . i o n marks, p e r i o d s aq c a p i t a l nga l e t r a r o mga s e n t e n c e s . 1. pag,kapamahaw 2.

gaadto

baea

pangutana

3. sa

unahan

kilid

it

nagpanaw kita

ni may

sa

eon aaday

sdnda

nga

auntie

magpamilya

Inday

makaron

teri hakita

pilapil

si

teri

nga

alimango

sa

PART 2

I;..

,:.'.. . , ." ' .

.

;i.

.

.

,,

.

Nagpadayon: .sanday Nonoy paadto s a tangke qg, nalipay g i d s i T e r i magpinamantaw ku katangklhan dEL anangjwae8 ag t u o . Maan9a.n-angan ,, k i t a e i j n nanda yo anday auntf e. nanda nga baeay. Nagpauna-una sanda paadto i d t o . Nahapo g i d sanda nga daywa pag-abet nanda' idt.0. . . . .

,

- .

,

.

"Tao ;ra kob nagawangot'. ' . ' . ..

.

sin-o

, . I

.,

ro' hqrnamangi, ". e a b a t n i ,Teri nga, .,

.

.

,

. "ay, ano, kalampay l a n g ? .mibahoe," s u n l o g pa n i Bobat.

.

.. .

,

,

.

kuridi . .'

.

.,

.

,

0

alimahgo

gid

agod

.

,

.

,

.

'

n i Teri. .Dumi.retso imaw ' $a Owe .imaw pag-inatuha k u s i n a . ' "ara ,ngani, auritie,!;ho si Manong. 'Rolaot', and ako nga ginasul;llag,,", s u g i d ,

.

. -

.

,

'

.

. ,

\ A

"Ay8, . i y a auhti.e.na.' . n flay;

gali ,

.

n g a r a , " s a b a t man n i

tya

.

..

.

$ i i n panday nan,ay mo?" qangutana ptt nana. ,

" 1 d t o pbl

.

, . ,.'

sa ~ l i h i . Nag-k#a kami n i :Manow,"

sabat

Teri.

.

,

s

..

n .i

.

,

mga

bnga,

.

sanday Roy a g - .

-

.

.

-

,

~&jehbni'na:h B i T e r i nga:tn2tge&b s a . t a i g k 8 ugakihg owa i m a w p a g s u g t i . Ngani i d t o lang, imaw s a ibabaw it .pi l a p i l nagginamantaw $a mgX naga.6bra. Ndibog gid iaaw magpuepamantaw kay Nonoy n g a . n a g a h u l i g s a . andang , mqa igkampdd,

'.

~ a b a s i g g i d ' r o +hdang pag-obta,. . B U & mga . e g k i nga inba makusog r n n g a b u l i g i t pa,g~aeapird i t . p i l a p i l . . May n a g a t a g a d . . i t b a r e t a , . may nagapasaktry -it b a r e t a s a haesa ag may.nagatueod i t b a e s a ' p a t a b o k s a gindbtitangan it b a r e t a . Naggueginkiawa l a n g s i T .e r i it mndaeom ay l i a i l a kunta imaw magsakay s a baesa. . . t i

.

.

,

- . ~ i s a n , m a ' s a k os a andang y i n a o b r a , may o r a s pa s i Dobot nga- sunlujon si Teri. "Ter,i, dakpan t a kamamangi ?" hambae mdna. 0 kundi hanba'eol) n a m a n s i T e i i , " T e r i , h n ,-:? r o iniong likinghod. . nqa , . kamamangii:: hagtaeang it ,bubo." , ..

.

~

"Tao kiraol ,

.

,

.

th

Isugid

,

k a r. p ,key , ' a t i n t i e ., *, s a b a t n i T e r i . ,

~. !.

,

,

,

"Ldto- eon .,s i g u r o sa t a n g.. k e nageusob.. Gapaeapad a b i kami m k a r o n it p i l a p i l : Aho- ngani .KO among inamurnulig.: G i n a d a : i ' < - d a l i k o ngani r o akong. g i n b e d h a . ngara ?y maangan-angan kara 'ilabas."eori,." s a h a t man n i Inday. .

,

.

" ~ i y s i i n ' /gaJi' r o . ibang ~ a r l l n g l "pang$tana n. i Bella-. . ,

.

,

.

.