Griechischer Lehrgang. 1, Lektionen [2. durchges. Aufl.] 9783525253205, 3525253206

Citation preview

••

GUNIHER ZUNTZ

1 ZWEITE AUFLAGE

VANDENHOECK ~RUPRECHT

Günther Zuntz Griechischer Lehrgang

1

V&R

„.. .· .. ··· :Je

.

~

\lDl

~

.. .

.

t

'

• . , ••·

• •'

, __

1

UB Rostock 28$ 001 881 671

111 HlllHllHI

H. & H. C. H. & H. G. M. & M. H. H. & M. M.

Günther Zuntz

Griechischer Lehrgang I Lektionen

Mit 10 Abbildungen

2., durchgesehene Auflage

VANDENHOECK & RUPRECHT IN GOTTINGEN

~ 1./ ~·), lt>. i . 0

„--1

~

,_' ·/ t.-

-.-„ f

// 1

J .

(.

Studienhefte zur Altertumswissenschaft Herausgegeben von Bruno Snell und Hartmut Erbse Heft 15/I

Uniotrfltiits-1 Btltltntq21l

Boftom )~ '!;i

! ..·· •

.-'. 'j_-'

~

":.· , j

i /· /

1

1

I

·

'

C/P-Titelaufnahme der Deutschen Bibliothek Zuntz, Günther: Griechischer Lehrgang I Günther Zuntz. - Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht (Studienhefte zur Altertumswissenschaft; H.15)

ISBN 3-525-25320-6 NE:GT 1. Lektionen. - 2., durchges. Aufl. - 1991

2.Auflage 1991

© Vandenhoeck & Ruprecht in Göttingen 1983 - Printed in Germany - Ohne ausdrückliche Genehmigung des Verlages ist es nicht gestattet, das Buch oder Teile daraus auf foto- oder akustomechanischem Wege zu vervielfältigen. Herstellung: Hubert & Co., Göttingen

Vorwort Dieser Lehrgang bietet Materialien und Anregungen für ein möglichst effektives Erlernen der griechischen Sprache. Er ist nicht auf einen speziellen Lehrplan, ein Curriculum oder eine Methode zugeschnitten; vielmehr sucht er sich nützlich zu erweisen beim Verfolgen verschiedener Ziele - seien sie nun elementar oder wissenschaftlich, literarisch, historisch, philosophisch, theologisch . . . und für Anhänger verschiedener Methoden des Lehrens und Lernens. Einzige Absicht ist: den lernenden instand zu setzen, griechische Texte mit unmittelbarem Verstehen aufzufassen (also nicht nur in den fremden Lettern eine vorgegebene Übersetzung allenfalls zu identifizieren); und dies so schnell, wie es die erforderte Solidität der nötigen Grundlagen nur irgend gestattet. Ober deren Art und Umfang sind verschiedene Anschauungen legitim und, im Gebrauch des Lehrgangs, praktikabel; er appelliert an die Spontaneität der Benutzer, der lernenden wie auch der lehrenden. Als Ler;nende denke ich mir ältere Schüler (etwa ab 14 Jahren), Studenten und sonst Interessierte. Der Lehrgang kann an Schulen, Universitäten und zumal auch für den Selbstunterricht verwendet werden; vielleicht können auch Lehrer des Griechischen nutzbare Anregung in ihm finden, oder wer sonst früh Gelerntes auffrischen und vertiefen möchte. Der Lehrgang besteht aus vier Hauptteilen.

Lektionen Band 1 enthält die Griechischen Lektionen sowie >AnthologionFasti Graeci< und das Verzeichnis der vorkommenden Eigennamen. Die Lektionen bieten ein reiches Material zur Ableitung- oder Illustrierungder grammatischen Phänomene. Es gibt in Deutschland eine ganze Reihe von Schullehrbüchern, die durch ihre durchdachte Methodik und die offenbare didaktische Kompetenz ihrer Autoren uneingeschränkten Respekt verdienen. Sie alle haben aber eine fundamentale Schwäche: das Griechisch, welches sie vermitteln, ist >selbstgemachtNur originales GriechischGrundbedeutungspezieller BedeutungBedeutungsumfang< und >Bedeutungsentwicklung< zu kämpfen. Trotz vieler Mühe haben wir dabei weder uns selbst noch, vermutlich, vielen Benutzern Genüge getan. Praktische Brauchbarkeit, eher als ein festes Prinzip, war unser Hauptaugenmerk. Wortfamilien haben wir zuammengestellt, wo die Gelegenheit sich bot, und Wiederholungen nicht vermieden, denn niemandem prägt sich jedes Wort beim ersten Vorkommen unverlierbar ein: Repetitio est mater studiorum.

VORWORT

9

Appendix Grammatica In der Appendix Grammatica wird der grammatische Stoff jeder Lektion summarisch vorgeführt und erklärt. Sie soll also dem Schüler bei der Einprägung des im Unterricht Behandelten helfen und dem Selbstlernenden zur Anleitung dienen. Die griechischen Lektionen und die jeweils in ihnen zitienen Texte sind für den methodischen Fongang in der Bewältigung der Grammatik angeordnet, und die Appendix Grammatica parallel dazu. So wird der Anfänger nicht erschreckt und entmutigt durch verfrühte Konfrontation mit dem imposanten System von Lautlehre, Formenlehre und Syntax: das System steht am Ende, nicht am Anfang. Ihm nähert man sich Schritt für Schritt, und zwar auf den erwähnten drei Teilgebieten der Sprachlehre zugleich; denn es gibt keine Laute- keine der Beachtung werten Laute - und Lautveränderungen außer in Wönern und keine variablen Wortformen, keine Pronomina, keine Panizipien, keine Konjunktionen und Präpositionen außer in zusammenhängender und gegliedener Äußerung. Mir scheint unerlaubt, vom Lernenden zu verlangen, daß er sich einen Dativ oder Aorist oder Optativ einpräge, ohne daß ihm an Beispielen klar geworden wäre, welchen Dienst diese Formen leisten 5 • Wiederum darf aber der Lernende hier nicht durch verfrühte Vollständigkeit überforden werden. Man kann und soll z.B. nicht alle Leistungen des Dativs oder des Aorist lehren und lernen, sobald man dem ersten Dativ oder Aorist begegnet. Vielmehr wird man von einer oder wenigen charakteristischen Leistungen und Ursprüngen jeder Form und jedes Lautwandels ausgehen, diese erklären und einprägen; weitere werden sich, zu ähnlicher Behandlung, im Fongang der Lektüre bieten. Die Erklärung von Formen und ihren Anwendungen wird weithin auf sprachwissenschaftlicher Grundlage gegeben (wem dies nicht behagt, der übergehe sie), mit häufiger Beziehung aufs Latein 6 • Mein Wunsch ist, daß das traditionelle graue Schreckbild der Grammatik allgemach durch lebendiges Verstehen korrigien werden möge; ja, daß wachsende Einsicht in die Wunder des Sprachbaus den Lernenden endlich zu dem Bekenntnis drängen möge: »Grammar ist beautiful«. Am Ende der Appendix Grammatica folgt die Summa Grammatica. Sie summiert in systematischer Anordnung, was im Lauf des Lehrgangs an grammatischen Einzelheiten erarbeitet worden ist, mit.Nachweis der Stellen in der Appendix Grammatica für jedes Detail. Darüber hinaus soll- da ja jedes in Bd. III behandelte Wort im Wortregister (Bd.11) nachgewiesen ist - ein alphabetisches 5 Ich kann mich hier auf J. Wackernagel, Vorlesungen über Syntax, 1.4 (3. Aufl., Stuttgart/ Basel 1950) berufen. 6 Kenntnis des Lateinischen darf gewiß bei den meisten Anfängern im Griechischen vorausgesetzt werden; wem solche fehlt, der wird die zitierten elementaren Analogien eben einfach zur Kenntnis nehmen. Da mir aber daran liegt, daß jeder Benutzer dieses Lehrgangs von einer sicheren Basis aus methodisch fortschreiten könne, habe ich für nötig gehalten, zu Anfang die einfachsten Grundbegriffe zu klären. Daher ist die Appendix zu den ersten Lektionen recht lang ausgefallen.

10

VORWORT

Sachregister zu Appendix und Summa Grammatica das schnelle Auffinden jeder Einzelheit in Bd. III ermöglichen. Obwohl es sachlich mit den übrigen Teilgebieten der Sprachlehre zusammengehört, habe ich zum Schluß ein Register ausgegliedert, welches das verzeichnet, was gemeinhin unter dem Titel >SyntaxGenetivus pretii< leicht verzeihen, wenn er nur begriffen hat, was 'tO ßLßl..(ov ÖExu ÖQU:X,µv tan und nol..Aoü OE nmoüµuL bedeuten; oder wenn ihm die Finessen in der Distinktion zwischen Dativus causae, modi und mensurae verschlossen blieben, wenn er nur bei ihrem Auftreten den alten Instrumentalis erkennt und seinen Text entsprechend versteht. Ich finde viel Wahrheit in Gildersleeve's oft zitiertem Ausspruch, wonach dem Anfänger not tue »soviel Lektüre wie möglich, soviel Formenlehre wie nötig und so wenig Syntax wie möglich«. Trotz dieser Vorbehalte hoffe ich, daß das erwähnte letzte Register von praktischem Nutzen sein könnte; glaube auch, daß es so ziemlich alles nachweist, was sich unter der Überschrift >Syntax< in den gebräuchlichen Schulgrammatiken findet. Dieser Lehrgang ist viel umfänglicher geworden, als ich gedacht und gewünscht hätte; und das nicht, weil er mit Stoff überladen wäre, sondern weil ich versucht habe, dem Lernenden -vielen verschiedenen Lernenden - alle mögliche und wünschbare Hilfe zu geben. Versuche haben gezeigt, daß er in 90-100 U nterrichtsstunden mit Studenten durchgearbeitet werden kann, die bereit sind, für jede Lehrstunde 1-2 Stunden privater Arbeit einzusetzen oder auch mehr 7 ; an Schulen, die viel weniger private Arbeit erwarten dürfen, wird man wohl mit annähernd der doppelten Anzahl von Lehrstunden rechnen müssen. Was ich hier vorlege ist in den Grundzügen und vielen Einzelheiten der Lehrgang, welchen ich bei meinem griechischen Anfängerunterricht an der Universität Manchester in den Jahren 1948-55 entwickelt und an der U niversity of Texas (Austin) 1967 wiederaufgenommen hatte; und seit 1967 habe ich alle meine Zeit ausschließlich seiner Verbesserung und Vervollständigung gewidmet. Es schien mir nämlich wichtiger, einen Zugang zur griechischen Antike zu eröffnen, als gelehrte Bücher über sie zu schreiben, die - mangels eines Zugangs - bald niemand mehr lesen würde. Ich gedenke mit Dankbarkeit der Sympathie und Er-

7 In Tübingen haben wir den Kurs, mit sechs Wochenstunden, in zwei Semestern durchgearbeitet

und dabei einiges aus dem Anthologion gelesen sowie, langsam und sorgfältig, die gesamte platonische Apologie.

VORWORT

11

mutigung, mit der englische Freunde und Kollegen meine Arbeit verfolgten; aber als die Neubearbeitung im Jahr 1975 der Vollendung nahe war, zeigte sich, daß in England keine Chance der Veröffentlichung bestand. Ich nahm daher mit Freuden eine Einladung an, den Lehrgang im Jahre 1976/77 an der Universität Tübingen auszuprobieren, ihn auf deutsche Erfordernisse umzustellen und so womöglich zu veröffentlichen. Die Verwirklichung dieses Plans erforderte sechs weitere arbeitsreiche Jahre; sie wäre nie möglich gewesen ohne die Gastfreundschaft und vielfache Unterstützung, die mir dabei zuteil wurden. Ich danke zunächst der Evangelisch-Theologischen Fakultät und dem Philologischen Seminar, von denen die Einladung an mich, angeregt durch Prof. M. Hengel und Prof. H. Cancik, zunächst ausging und die mir aufs liebenswürdigste Arbeitsraum und -gelegenheit gewährten; ferner der R.-Bosch-Stiftung (Stuttgart), welche zwei Jahre lang die Kosten für Materialien und für die Bezahlung studentischer Hilfskräfte bestritt. Von letzteren erwähne ich dankbar die Herren K. Seiht (er half bei der Übersetzung meiner englischen Vorlagen) und G. Lüderitz (der Vokabelband ist zu einem großen Teil sein Werk). Den Archäologischen Seminaren in Tübingen (Prof. Hausmann) und Cambridge (Prof. Snodgrass) verdanke ich die Vorlagen zu den Illustrationen. Die Suche nach einer geeigneten Publikationsmöglichkeit kam zu gutem Ende, als die Herren Professoren Snell und Erbse sich erboten, das Werk in ihre ausgezeichnete Sammlung aufzunehmen; ich bin ihnen beiden für ihr hilfreiches Interesse aufrichtig verbunden. In Tübingen hat Prof. Hengel das Projekt mit unerschöpflicher Geduld und überlegenem Geschick vom ersten Anfang bis zum Abschluß durch zahllose Untiefen und Klippen gelotst, und Herr und Frau Prof. Cancik waren von Anfang und durchweg Helfer, Ratgeber und Mitarbeiter, Frau Dr. H. Cancik-Lindemaier zumal auch bei der mühsamen Revision der Druckvorlage und dem leidigen Geschäft des Korrekturlesens. Endlich, und ganz besonders, danke ich Herrn Dr. Hans L. Merkle. Ohne seine Unterstützung wäre das Werk nie vollendet worden.

G.Z.

Bildnachweis Museum of Classical Archaeology, Cambridge (Abb. 9 nach einem Gipsabguß); Rom, Villa Albani. Photo Alinari (Abb. 10); Bulletin de Correspondence Hellenique XII, 1888, 336 (Abb. 7); P. R. Franke/M. Hirmer, Die griechische Münze, 2. Aufl„ Hirmer Verlag: München 1972, Nr. 184 (Abb. 2), Nr. 360 (Abb. 3), Nr. 605 (Abb. 6), Nr. 644 (Abb. 1);]. Kirchner, Imagines Inscriptionum Atticarum, 2. Aufl., Gehr. Mann Verlag: Berlin 1948 (Abb. 4); Monumenti Antichi II, Ulrico Hoepli: Mailand 1835 (Abb. 5); Museo Gregoriano II, pi. LXI (Abb. 8).

Inhalt 1 Vorwort

5

Verzeichnis der Abkürzungen

15

übersieht über den grammatischen Stoff der einzelnen Lektionen und der zugehörigen Appendix Grammatica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16

Lektionen

25

........................................................... .........................................................

245

Fasti Graeci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

277

Personenregister

294

Anthologion

II Exercitia

8

Vokabular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

131

Wortregister

24 7

.........................................................

III übersieht über den grammatischen Stoff der einzelnen Lektionen und der zugehörigen Appendix Grammatica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Appendix Grammatica

7

15

Summa Grammatica

271

Sachregister: Laut- und Formenlehre-Syntax-Metrik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

312

Verzeichnis der Abkürzungen A(kk). abgel. Adj. Adv. Akt. allg. Anm.(= Fn.) Aor. Ap.Gr. athem. Att. (att.) Ausn. D(at). Dekl. Dor. (dor.) Dt. (dt.) e.g. Engl. (engl.) Fern. (fern.) Fn. (=Anm.) Fut. G(en). Griech. (griech.) Griech. Lekt. hellenist. hom. JE Imp(er). Impf. Ind(ik.) Inf(in). mtr. Ion. (ion.) Jh. Konj(unkt). Kons.

Akkusativ abgeleitet Adjektiv Adverb Aktiv allgemein Anmerkung Aorist Appendix Grammatica athematisch Attisch Ausnahme(n) Dativ Deklination dorisch deutsch exempli gratia englisch Femininum Fußnote Futurum Genetiv griechisch Griechische Lektion( en) hellenistisch homerisch indo-europäisch Imperativ Impedekt Indikativ .Infinitiv. . mtransltlv ionisch Jahrhundert Konjunktiv Konsonant( en)

Lat. (lat.) Mask. (mask.) Med. N(om). n.Chr. Neutr. (neutr.) Obj. Opt. Part. Pass. Perl. Pl(ur). Plusq. Präd. Präs. Pron. schw. SG Sing. (Sg.) s.o. sp. St. s.u. Subj. Subst. them. trans. t.t. V(ok). v.Chr. v.l.

v < >

lateinisch Maskulinum Medium Nominativ nach Christi Geburt Neutrum Objekt Optativ Partizip Passiv Pedekt Plural Plusquampedekt Prädikat Präsens Pronomen schwach Summa Grammatica Singular siehe oben spät stark siehe unten Subjekt Substantiv thematisch transitiv terminus technicus Vokativ vor Christi Geburt varia lectio (Variante des Textes in einer anderen Handschrift) Wurzel entstanden aus wurde zu

Die Quellennachweise sind für wissenschaftlich interessierte Leser gedacht. Sie werden mit den verwendeten Abkürzungen vertraut sein; im übrigen sei auf die Verzeichnisse in Wörter- und Handbüchern (Liddell/Scott, Lexikon der Alten Welt, Kl. Pauly, Kittel: Theologisches Wörterbuch) verwiesen.

übersieht über den grammatischen Stoff der einzelnen Lektionen und der zugehörigen Appendix Grammatica::TEIL A Nomen und Elementar-Verb (L.1-48)

Griechische Lektionen und Exercitia

Appendix Grammatica

Einführung

Einführung

Griechische Schrift. - Aussprache.

Die griechische Sprache: Entwicklung und Dialekte. - Die heutige >altgriechische< Schrift (Interpunktion; Vorgeschichte)

1. System der Laute (Vokale ... Konsonanten). - Leseübungen

Antike Schrift: Abbild der Laute. - Gruppierung der Laute: Vokale, Kurz- und Langdiphthonge; Konsonanten; ·~ und i

2. Material zur Illustration des Gebrauchs der Akzente. - Leseübungen (Aesop, N.T., Sophokles)

Lesezeichen. Spiritus und Akzente, generell; die einzelnen Akzentzeichen, ihre Bedeutung und Wiedergabe. - Atona. Apostrophos, Elision

L. 3-7: crDeklination; Verbum auf -w (erste Anfänge) 3. Nomen auf-o~, Singular; Verbum auf -w Sing. Präs. Akt. Incl. (Beispiele für Sprechübungen)

Wortarten, Flexion, Deklination, Konjugation etc.: Grundbegriffe, auch Wurzel, Stamm, Kasus, Tempus; Akzentregeln (Nomen und Verb); Assimilation. Wortstellung

4. Plurale zu L. 3

Funktionen der Kasus. Indo-europäische (IE) Voraussetzungen. - Negation (01\ µt)). - Direkte Fragen

Incl.

Infin. als Subjekt und Objekt. - Einführung ins Lesen von Versen. Der iambische Trimeter

6. Adjektiv als Substantiv. Imperfekt Aktiv

Augment: seine Formen. - Regel fürs Wortende. >Sekundäre< und >primäre< Endungen (Verb). - Themavokal

5. Neutra auf -ov. Infin. Fut.-Akt. A.u(J{l), A.t;w

-ELV.

•:· Die App. Gramm. behandelt prinzipiell, was in der linken Spalte als grammatischer Gegenstand jeder Lektion angegeben ist, und das schließt immer den Gebrauch neugelernter Formen (Syntax) ein. Rechts steht nur, was darüber hinausgeht.

OBERSICHT ÜBER DEN GRAMMATISCHEN STOFF

17

Griechische Lektionen und Exercitia

Appendix Grammatica

7. Zur Wiederholung von L. 3-6

>HörenerfahrenThematische< Deklination und Konjugation. - Entwicklung der Kasusendungen; >unechte• Diphthonge. - Wortanalyse. Metrik: ~ ~ statt - (>longumkatalektischer trochäischer Tetrameter
έκείνηάρίστη έστι πολιτεία, έν ήι οί νόμοι δε­

σπόζουσιν .


>

όστέον' όστέα

A.-F. Α.

'Αθηνά, Έρμής, γη

νούς, νού

όστούν' οστά

(-έα)

λεγέτω, λεγόντων

Περι νού

::- »Έγω γυνη μέν εl.μι, νούς δ' Ενεστί μοι«

(λέγει ή Λυσιστράτη 1 ). Άλλοτε

B.a 1.

άλλοίος

θεού

νόος.

2.

Ψ(iδίως

θεοι

κλέπτουσιν

άνθρώπων νόον.

C. 1. Τί σοι Εν νόφ έστι ποιέειν; 2 2. Τί Εν νφ εχεις ποιείν; D. 1. Πού τον νούν έχεις; 2. *Άκουε δή νυν και πρόσεχε τον νούν έμοί. (κωμ.) 3. Πρόσεχέ μοι. 4. ·ο μα-6ητης προσεχέτω τφ διδασ­ κάλφ. 5. Οί μαθηται προσεχόντων τοίς διδασκάλοις. Ε.

Χίλων 3 εΙπε· Ή γλώσσα μη προτρεχέτω τού νού.

F.

Φιλοσόφων δόξαι

1. •Ηρακλείτου · Πολυμαθίη νόον έχειν ού διδάσκει. 2. Δημόκριτος 4 ταύτό (τό αvτό) λέγει νούν και ψυχήν. 3. 'Αναξαγόρας 5 άρχην ποιεί πάντων τον νούν καi Νούν

Κοσμο­

ποιόν τον θεόν λέγει.

G. 1.

Παροιμία

*Καλός πλόος έν γαλήνη.

έστιν.

3.+

2.

Μετa τaς ήλίου τροπaς καλός πλούς

'Αρριανός, δ Έπικτήτου μαθητής, Περίπλουν τού Εvξεί­

νου Πόντου ξυνέργαψεν.

Η.

1. Εlπεν 'Αδάμ 6 · τούτο νύν όστούν έκ τών όστέων μου. 2. Χοιρίλος ό ποιητης γης όστα τοuς λί-3ους ελεγεν. 3. Κατa τοuς Στωϊκούς, οπερ Εν ζφφ τa όστέα, τούτο Εν κόσμφ ή γή έστιν. 4. Τούτο τό πρόβατον έχει Οστά καλά· θύσομεν αύτό τοίς θεοίς (κωμ.).

Ι.

Γ ραμματικόν

1.

Άθηνάν Ά{tηναίοι {}εραπεύουσιν.

τήνδ' εχεις γήν.

3.

2.

Ώ χαϊρ' Άθηνά, χαίρε, η

Πιστεύομεν Άθην(ι τf1 θεψ ήμών.

4.

Πρός τής

'Αθηνάς, άκουσόν μου, ώγαθέ.

Κ.

Ή μνά σου, κύριε, έποίησεν 7 πέντε μνάς. b

L.

Έρμής τaς ψυχaς είς 'Άιδου 8 άγει. χaς

προπέμπεις,

άκουσόν

μου.

2. Ώ δέσποθ' •Ερμή, δς τaς ψυ­ 3. Καλώ πομπαϊον •Ερμήν. 4.

'Ακούσατε Έρμού τού τών θεών άγγέλου.

49

LEKTION 16 Μ.

1.

Ή γή παρέχει την καθ' ήμέραν τροφήν.

2.

Οί αιJτουργοi μόνοι

σφζουσι την γήν.

3. ::-'Εκ βαρβάρου γής σψζέ με. θέλω f:ν γf1 πατρφ~. 5. Χαϊρ', ώ φίλη γή. a

nach Hes. Erga 483 und Simonides 525 (Page)

1

Ιη der Komodie des Aristophanes (Vers

b

4. Άποθανείν 9

Lk. 19, 18.

1124).

z Aus Herodot - dem Vater der Geschichte -, der die Geschichτe der Perserkriege ίη seinem ionίschen Dίalekt schrίeb. 3 4

5

6 7 8

9

Spartaner, eίner der Sίeben Weisen. Demokrίt von Abdera (Thrakien), ca. 460-370 v.Chr., Philosoph (Atomist) . Anaxagoras von Klazomenaί (Kleίnasien), ca. 500-428 v.Chr., ίη Athen ca. 464-434 v.Chr. (vgl. L. 1Ο und 11 ), eίη anderer vorsokratischer Denker. Genesίs 2,23 (es ist semitischer Stίl, das Verb an den Anfang des Satzes zu stellen). έποίησεν (Aorist von ποιέω) machte, hat gemacht. εις (auch έν, έξ) Άιδου, oder e.g. Μιλτιάδου, Άναξαγόρου, Σωκράτους: so, mit dem Genetίv, sagt der Grieche, wo wίr »Ϊηs (im, aus dem) Haus des Hades (etc.)« sagen. sterben (lnfίn.Aor. νοn aπο{)νήσκω, vgl. δ 'θάνατος).

Lektion 16 χρυσούς, -ούν, -ή

άπλούς, -ούν, -ή

aργυρούς, -ούν, -ά

ευνους, ευνουν

Χρυσού τε και άργύρου ισχυρότερος ό σίδηρος Α.

1.

Ό στέφανος ό χρυσούς άρετής έστι σημείον.

χρυσή {>άβδος.

Χρυσούν γένος

3. 1

2.

0

Ερμού έστιν ή

0

'Απόλλων Ερμήι την χρυσήν {>άβδον εδωκε.

4.

άνθρώπων, &ς φησιν Ησίοδος, τό πρώτον οί θεοi 0

έποίησαν ' είτα άργυρούν και χαλκούν και τό νύν τό σιδηρούν - λέγει 2

γούν·

Β.

Ήσιόδουa

'=- χρύσεον μεν πρώτιστα 3 γένος μερόπων 4 άνθρώπων

'Αθάνατοι ποίησαν 2 • Ζευς δε πατηρ τρίτον άλλο γένος μερόπων 4 άνθρώπων

χάλκειον ποίησ' 2 ' ουκ άργυρέωι ουδεν δμοιον -

C.

0

Όμηροςb λέγει, ώς τού Ταρτάρου ή πύλη σιδηρά έστιν, ό δε όδός 5

χαλκούς

50

LEKTION 16 :~'Ένθα σιδήρειαί τε πύλαι και χάλκεος ούδός.

D.

Οί μάγοι τα χαλκά χρυσά ποιούσιν.

Ε.

Τραγικά

1. 2.

'~Τους τρόπους άπλούς εχω. »Άπλή όδός«, λέγει δ ΑL.σχύλος, ))εις Άιδου φέρει«· κατa δε τον

αύτόν) άπλοί εiσι τής άληθείας λόγοι. 6 Όμοίως δε καl Εύριπίδης λέ­ γει·

3. ::-•Απλούς δ μύθος τής ά.ληθείας έφυ '.

F.

4.

Σοφοκλέους- *'Ώμοι, διπλά τάδ' έστιν έξ άπλών κακά.

5.

Εt'Jριπίδου· ::-Ξέν' (-ε), ού δόλου νϋν έργον, άλλ.' άπλών τρόπων.

Άριστοτέλουξ

1. •Απλή ή φορa τού άπλού. 2. 'Ανάγκη τών άπλών άπλάς εlναι τaς φοράς. 3. 'Αναξαγόρας άρχην τον νούν λέγει πάντων· μόνον γάρ φησιν αυτόν τών όντων άπλούν εlναι και καθαρόν.

G. Τού αύτού, Περi εύνοίαςd 1. Ή ευνοια άρχη φιλίας ό μεν γaρ φίλος πάς 8 ευνους, ό δ' ε\Jνους ου πάς φίλος. 2. Οϋτω δη καl φίλους ού δυνατόν είναι μη ευνους, οί δ' ε-δνοι ουδεν μάλλον φίλοι. Η.

Γραμματικόν

1. Εuνους έμοι ηδε ή παρθένος εύνοι δε και aλλαι πολλαί. 2. Τών σοι εuνων εlς (μία) έγώ είμι. 3. Τοίς (ταίς) ευνοις πίστευε (πίστευ­ σαν). 4. Το εuνουν σου πείθει με. 5. Συμμάχους ήμάς εχεις ε\Jνους σοι. 6. Ε'Uνοά σοι τα πάντα. 7. Οί δμοιοι τοίς όμοίοις ε-δνοί είσιν.e 1.

Κατa τον Εiιριπίδην

1.

Τίς οϋτως άνους έστίν, δς μη στέργει είρήνην;

2.

Άνοι εiσίν, δσοι

μακαρίους τους πλουσίους λέγουσιν. a

e 1

1

3

4

5 6

7

8

Op. 109 b 11. 8,18 c de cael. 269,a 1; 296b 31; de an. 405a 15 Ps.-Xenophon, Athen.rep. 3,10. τό γένος, lat. genus, Geschlecht, Gattung. έποίησε(ν) er machte, έποίησαν sie machten

d

Ε.Ε. 1241a 13, Ε.Ν. 1167a7

(Aorist ν . ποιέω). In poetischen Texten werden Vergangenheitstempora oft ohne Augment gebίldet, also ποίησ'(ε) = έποίησ'(ε). Steigerung νοη πρώτον zuerst (zu allererst). ein traditionelles Epitheton (Beiwort), nur ίm Zusammenhang mit άνθρωποι gebraucht; Bedeutung unsicher (sterblich?). ό ούδός (Hom.), όδός (att.) Schwelle. das Orίgίnal dieses Zitats kommt in L. 32. wuchs, νοn φύω wachsen machen, zeugen; in poetischen Texten steht es oft in der Bedeutung: ίsτ geworden, ίst νοη Ν atur, ist. πάς jeder, ganz (wie lat. omnis).

51

LEKTION 17

Lektion 17 ηϋρηκα, λέλυκα

Πέρσης είναι λέγω

τεθεράπευκα, γέγραφα

Πέρσην σε εlναι λέγω

1 Α.

+ ΗΥΡΗΚΑ

- ηϋρηκα - εϋρηκα. 2. Δέδωκα 1 . 3. Λέλυκα. 4. Πε­ πίστευκα. 5. Πεπαίδευκα. 6. Πεφόνευκα. 7. Τεθεράπευκα. Β. 1. Διδασκάλους ηϋρηκα τού βίου τους φιλοσόφους. 2. + »Πώς πε­ παίδευκας τόν υίόν;« - »έν τώι γυμνασίωι πεπαίδευκα αυτόν.« 3. + »Καi. τίς πεπαίδευκέ σε;« - »οί φιλόσοφοι πεπαιδεύκάσί με.« C. 1. Φίλιππος 2 την ειρήνην λέλυκεν. 2. Οί πολέμιοι τό.ς σπονδό.ς λελύ­ κάσιν. 3. Ύμείς, ώ 'Αθηναίοι, τό.ς σπονδό.ς λελύκατε. D. 1. Δέδωκά σοί τι τών f:μών. 2. Το δώρον δ δέδωκάς μοι ούκ εστιν άξιον οβολού. Ε.

1.

ΝΕΝΙΚΗΚΑΜΕΝ (νενικήκαμεν).

2.

Οί πρόγονοι ήμών και κατό.

γήν και κατό. θάλατταν καλό.ς νενικήκασι μάχας.

Συ δέ, ώ νεανία,

3.

πρiν νενικηκέναι εις σεαυτον άιδεις εγκώμιον.

F.

1. Πεπίστευκα δτι συ εl ό υίος τού θεού. 3

2. Περi. τών μεγίστων Qάι­

δίως πεπιστευκέναι νέων έστι και άνοήτων. (Πλατ.)

G. 1.

'Ό γέγραφα, γέγραφα.

2.

Πέφευγα εκ θαλάττης.

3.

Οί στρατη­

γοi πεφεύγασιν.

Η.

'Ολίγοι τών φιλοσόφων δδον άπλήν και βέβαιον ηύρήκασι τού βίου.

ΙΙ

Α.

1. ''

Χαλεπον το ποιείν, το δε κελεύσαι. ράιδιον.

2.

Χαλεπόν, πολλό.ς

&μα όδοuς τού βίου βαδίζειν. Β.-Ε. Γραμματικά

Β.

1.

Λέγειν χρή (δεί).

λέγειν. (έστιν).

4. 6.

2.

Λέγειν δεί (χρi}) την άλήθειαν.

την άλήθειάν σε δεί λέγειν. Περικλής δεινος λέγειν έστίν.

5. 7.

3.

Έμε χρη

Λέγειν καλώς καλόν Σωκράτης σοφός έστι

τό. ερωτικά.

C. 1.

Τί έν νώι έχεις ποιείν;

σε κωλύσει. τόν.

6.

4.

2.

Έθέλω γεωργείν.

Γεωργείν σε κελεύω.

Γεωργείν έξεστί σοι.

7.

5.

3.

0-Uδεiς γεωργείν

Γεωργείν έκέλευον αυ­

'Έξεστί σοι γεωργόν (γεωργώι)

1'

ει ναι.

D. 1. Πέρσης ειμί.

2. Πέρσης είναι λέγω (λέγει).

3. Λέγω (λέγει) α-Uτον

LEK ΤΙΟΝ 18

52 Πέρσην είναι. Ε.

4.

Λέγω (λέγει) ώς (δτι) Πέρσης Ε:στίν (είμί).

Νύν καιρος (τού) λέγειν.

1.

θανάτου.

2.

Άξιός εlμι άρχειν.

4. Άξιος είναι νομίζω.

'Ήξειν έλπίζω.

3.

Άξιός Ε:στι

5. Νομίζω αιJτον άξιον είναι.

6.

'Ήξειν αιJτον Ε:λπίζω.

7.

1. 'Έξεστιν ύμί:ν, ώ Άθηναί:οι, φίλοις είναι Λακεδαιμονίοις. (Θουκ.) 2. Πιστεύω είναι ταύτα ώς ελεγες. G . . 1. Πιττακος 4 έφη· άρίστη πόλις 5 έστίν, δπου τοις πονηροίς ουκ έ:ξ­ εστιν άρχειν, και τοίς άγαθοίς ουκ έξεστι μη άρχειν. 2. Πρωταγόρας

F.

έλεγε μηδεν εlναι μήτε τέχνην άνευ μελέτης μήτε μελέτην άνευ τέχν­ ης.

::-

3.

Μηδεν άγαν σπεύδειν.

4.

Μενάνδρου·

Οi:κοι μένειν χρη και μένειν έλεύθερον.

1 Vgl. lat. dedi. 2 Philipp, Konig νοη Makedonien 359-336 v.Chr., der Vater Alexanders des Grolζen. 3 Nach Jh. t 1,27 (δτι nach einem Verb des Glaubens ist entgegen klassischem Gebrauch ; fϋr diesen s. 11 Ε und F). 4 Pittakos, Tyrann νοn Lesbos (um 600 v.Chr.), einer der Sieben \Xfeisen. 5 ή πόλις die Stadt.

L. 18: Q.,

n,

ψ (fίir άι, ηι, ωι)

Lektion 18 λaός, ναός'

Α.

-ofl > -ofl >

λεώς, -ώ

tλαος, -ον

νεώς' -ώ

ουτος,

1'

>

tλεως, -ων

-

"

τουτο,

αυτη

'Εκ τού Εύαγγελίου

1. +

'Ιησούς Ε:δίδασκε τον λαον εν τφ ναφ.a

2.

Έγω καταλύσω τον

ναον τούτον. b Β.

1.

Νεώς θεού σοφος νούς.

2.

Προ τού νεω βωμός έστιν.

3.

+Προ

τών νεwν βωμοί εtσιν.

C. 1.

Ό λαγwς δειλός.

Φρύξ.

D. 1. ::-

4. +

Δειλοi πάντες οί λαγφ.

Δειλότερος λαγω

3.

Δειλότεροι λαγwν Φρύγες.

Άκούετε λεφ· Σουσαρίων λέγει τάδε. (Κωμ.)

λεφ τούτφ.

Ε.

2.

3. +

2.

Μη πίστευ ε τφ

Μη πιστεύετε τοίς λεφς τούτοις.

1. 'Αγαμέμνων και Μενέλαος (Μενέλεως) άδελφοi ήσαν. Τυνδαρέου (Τυνδάρεω) Μενελάφ (Μενέλεφ) συνήν . σφζετε Μενέλαον (Μενέλεων). λόγους άκούσαι.

4.

2. Έλένη ή 3. ;Ω θεοί,

Τους Μενελάου (Μενέλεω) θέλω

53

LEKTION 18

F.

1. "Ιλaός σοι Όλύμπιος έστω Ζεύς (οϋτως 'Όμηρος). 2. "Ιλεώς σοι δ θεός (οϋτως 'Αττικοί). '3. Οί θεοί, οlς εiσιν ϊλεφ, σημαίνου­ σιν. c

4.

"Ιλεών σε δεί καταλύσαι τον βίον.

5.

Περιμένειν σε δεί τον 1

θάνατον ϊλεφ τfl διανοίςι (λέγει Μάρκος ό αuτοκράτωρ ).

G.

Γραμματικόν

1. »Τίς σδτος;« - »ό άδελφός μου.« μου.«

3.

»Τί τούτο;«

άδελφοί μου.«

5.

2.

»Τίς αϋτη;«

»τό δώρόν μου.«

-

»Τίνες αύται;«

-

»ή άδελφή

-

»Τίνες ούτοι;«

4.

»αί άδελφαί μου.«

6.

»Οϊ

-

»Τί περι­

έχει τα βιβλία ταύτα;« - »τa βιβλία ταύτα περιέχει τaς Εuριπίδου τραγφδίας.« 7. »Τίνα τραγφδίαν περιέχει ή βίβλος αϋτη;« - »ή β.α. περιέχει την Εύριπίδου Μήδειαν.«

Η. Έκ τού Εύαγγελίουd 1. Ούτός έστιν 'Ιησούς ό βασιλε'Uς 2 τών 'Ιουδαίων.

2.

Ύμείς έκ τού­

του τού κόσμου έστέ· έγώ ούκ εiμι έκ τού κόσμου τούτου. τούτφ ή σοφία αϋτη;

Ι.

1.

4.

3.

Πόθεν

Πόθεν τούτφ ταύτα;

Πλάτωνος-e Φιλοσόφου το θαυμάζειν·

OlJ

γaρ άλλη άρχη φιλο­

σοφίας ή αϋτη.

2. Κ.

Έπικούρου· 3

7

Ωι όλίγον οuχ ίκανόν, τούτφ ουδεν ίκανόν.

Κωμικόν

>>Ώ οf~τος σύ, τί ποιείς;«

L.

-

»Τί ποιώ; άποτρέχω.«

Γρίφος 4 '~ Τί ταuτόν Ε:στ' έν οiJρανψ κάν Υή τε κάν θαλάττη; (501κθ9)

a Vgl. Mk. 12,35; Lk. 20,1; Act. 4,2; 5,25 b Mk. 14,58 c Xen.Mem. 1,1,9 e Theaet. 155d ι Athen. 10,453b. 27,37; Jh. 8,23; Mt. 13,54; Mk. 6,2

ct

Mt.

2 δ βασιλεύς der Ko1 Kaiser Mark Aurel (gest. 180 n.Chr.) in seίnem Tagebuch. nig. 3 Epikur, der Philosoph, geb. 341 v.Chr. in Samos, lehrte ίη Athen (in seinem Gar4 δ γρίφος Ratsel. ten, δ κήπος) von 306 bis zu seinem Tode, 270 v.Chr.

54

LEKTION 19

Lektion 19 Wiederholung

νοη

L. 1-18

λυ·τ·ός, -όν, -ή

λυ·τέ·ος, -ον, -ά Ι Δόγμα Στωϊκόνa

Τών όντων τα μέν έστιν άγαθά, τα δε κακά, τα δ' άδιάφορα.

Άγαθα μεν οiιν αί άρεται και τα μετέχοντα 1 αυτών, Κακα δε κακίαι και τα μετέχοντα κακίας, 'Αδιάφορα δε τα μεταξυ τούτων, πλούτος, ύγίεια, ζωή, θάνατος, ήδονή, πόνος.

ΙΙ

Α.

1. τα κρυπτα πέφηνε. 2 2. 'Ώτα 3 έχομεν ωστε άκούειν τα ακου­ στά. 3. »Άρα διδακτον ή άρετή;« - »Πρωταγόρας παιδευτην εlναι την άρετi)ν εφη. «

Β.

Πλάτωνοςb Παιδεία πρώτη δια Μουσών· ό γούν άπαίδευτος άχόρευτος.

C.

Επικτήτουc

Παίς 4 έν μουσικοίς ό άμουσος, έν γραμματικοίς δ άγράμματος, έν βίωι δ άπαίδευτος.

D. 1. Πλάτωνος-d Άμαχόν τε και άνίκητον θυμός. 2. Θεόγνιδός- 5 ':· Μήποτ' έν άπράκτοις τον νοϋν έχε. 3. Θουκυδίδου· 6 Ό κήρυξ 7 τών 'Αθηναίων άπήλθεν ά.πρακτος ... aπρακτον άπέπεμψαν αύτον οί Βοιωτοί. Ε.

Σοφοκλέους

'~ τα μεν διδακτα μανθάνω, τα δ' εύρετα/ζητώ.

F.

Γραμματικόν

1.

Θεραπευτέος

μοι

δ

δεσπότης.

2.

Θεραπευτέον

μοι

τον

δε­

σπότην.

3. Οί θεοi θεραπευτέοι (± είσίν). 4. Θεραπευτέον (± έστί) τους θεούς. 5. Ή τυραννiς καταλυτέά (± έστίν). 6. Ό τύραννος κα­ ταλυτέος (± έστιν) (± ήμίν). 7. Τον τύραννον καταλυτέον (± ήμίν) (± έστιν).

G.

Γραμματικόν

1.

Τί ποιητέον;

2.

Θυτέον

(±

έστι) τοίς θεοίς.

3.

Τήι Τύχηι δουλευ-

55

LEKTION 20 τέον.

Η.

4.

Περi πάντων ήμίν κινδυνευτέον.

Άκουστέον μοί σου.

5.

1. Εϊπερ μέλει ύμίν τής πολιτείας, λυτέος ούτος ό νόμος ό άδικος.

2. 3.

Εϊπερ αί:τιοι πάντων οί θεοί, την Έλένην τής αιτίας άπολυτέον.

Ξενοφώντος-e Εί τους θεο'Uς ϊλεως εlναί σοι βούλει 8 , θεραπευτέον τους θεούς.

1.

Πλάτωνος

1.

Λόγωι παιδευτέον έστi τους άγαθούς.

2.

Τών νέων οί άριστοι

παιδευτέοι εισιν έν γεωμετρίάι. ΠΙ

Όμηρικά

1. Ein typischer Vers: >c Παλλaς Άθηναίη, κούρη Διος αιγιόχοιο. 9

2. Hektor starbι •:- Ίλίοο προπάροιθε 10 3. Ein Gleichnis :g

πυλάων τε Σκαιάων.

'c Οϊη περ φύλλων γενεή 11 , τοίη δε καi άνδρών 12 •

Epikt. ΙΙ 19, 13 22,4 g Il. 6,146. a

b

Leg. 654a

c

ΙΙΙ

19

d

Rep. 375b

e

Mem. 2,1,28

t

Il.

1 τά μετέχοντα (Partiz.) das Teilhabende, was Teίl haτ an (Gen.). 2 πέφηνε ist klar (geworden): intrans. Perfekt von φαίνω leuchten, s~chτbar machen, scheinen (= leuchten). 3 ώτα Ohren. 4 παίς, Gen. παιδός Kind. 5 Θεόγνιδος des (von) Theognis (aus Megara, ein Dichτer des spateren 6. Jh. (?), Verteidiger archaisch-aristokratischer Traditίon), ν. 461. 6 Thukydίdes (ca. 460-400 v.Chr.), der Geschichtsschreiber des Peloponnesischen Kήeges (1 24; IV 29). 7 δ κήρυξ Herold (L. 20). 8 βούλει (alter βούληι) du willst. 9 κούρη (att. κόρη) Madchen, Tochter. Διός ist Genetiv von Ζεύς. αίγίοχος der die Aigis halt ( das wunderkraftige Ziegenfell, welches Zeus oft seίner Tochter Athene 10 vor. leiht). 11 ή γενεή (vgl. lat. genus, griech. γένος) Geschlecht. 12 άνδρών = άνθρώπων.

Lektion 20 ό φύλαξ, φύλακας

ό τέττϊξ, τέττϊγος

δ μύρμηξ, μύρμηκος

ή αίξ, αlγός

A.-C. Α.

Παροιμίαι

1. Γλαύξ 1 εtς Άθήνας 2 .

2. Γλαύκ'(α) εις Άθήνας 3 .

3. Γλαύκας

Άθήναζε· έπi τών άχρήστων, δτι πολλαi 'Αθήνησι γλαύκες.

56

LEKTION 20

Abbildung 3: Eule, Tetradrachmon aus Athen, 490/480 v.Chr. (L.20

Β.

Α).

Κόραξ κόρακι φίλος. 2. + Κόρακες κόραξι φίλοι. 3. 'Ες κόρα­ κας. 4. •:- Κακού κόρακος κακόν ώιόν· τουτέστιν· οlος ό πατήρ, τοι­

1.

ούτος καi ό υίός .

C.

1. •:· 2. +

D. 1.

Τέττϊξ μεν τέττϊγι φίλος, μύρμηκι δε μύρμηξ.

Τέττιξι τέττιγες φίλοι.

Αίξ 1 αίγi φίλη.

2. +

3.

'Ένεστι καi μύρμηκι χολή.

Αίγες αίξi φίλαι.

3.

Αίγα {}υτέον Διονύσωι.

E.-G. Περi φυλάκων καi κηρύκων Ε. 1. Αύτος έαυτού εκαστος άριστος φύλαξ.

2. Έπi Δράκοντος 4 , λέγει Άριστοτέληςa, ή βουλη ή έν Άρείωι πάγωι φύλαξ ήν τών νόμων. 3. + 'Έστι μύitος, ώς φύλακες χρυσού είσιν οί μύρμηκες οί Ίνδικοί. 4.

+ Φύλακας χρυσού είναι τους μύρμηκας λέγουσι τους 'Ινδικούς.

F.

1.

+Φυλάσσει μεν ό φύλαξ, κηρύσσει δε ό κήρυξ.

κες φυλάσσουσι , κηρύσσουσι δ' οί κήρυκες. Πρόσεχε τώι κήρυκι.

5.

3.

2. + Οί

μεν φύλα­

Κήρυσσε, κήρυξ.

4.

Προσέχετε τοiς κήρυξιν.

G. 1. Ό παρ' Όμήρωι Άχιλλευς λέγει·b ::- Χαίρετε, κήρύκες, Διός aγγελοι ήδε καi 2. Αίσχύλος τον ·Ερμήν κήρυκα τών θεών

άνδρών . 5 λέγει · c

}~ Κήρυξ μέγιστε τών aνω τε καi κάτω, ·Ερμή

Η.

. ..

Περi κολάκων

1.

Ό φίλος ετερός έστι τού κόλακος.

ξιν.

3.

2.

·ο κόλαξ άριστα πάντων πράττει.

κολάκων.

Μη πίστευε τοίς κόλα­

4.

Χαλεπός ό βίος ό τών

57

LEKTION 21

Κράτητος τού Θηβαίου 6 στίχοι ίαμβικοί· ::- Τίθει 7 μαγείρωι μνάς δέκ'(α), ίατρώι δραχμήν,

Ι.

κόλακι τάλαντα πέντt, συμβούλωι καπνόν,

πόρνη ι 8 τάλαντον, φ ιλοσόφωι τριώβολον. a

Ath. pol. 4,4.

b

11. 1,334

c

Choeph. 165.

1 Akzent γλαύξ und αlξ im klassischen Attίsc h; sonst γλαύξ und αtξ. Vgl. Abb. 3 (Eule auf ei2 erg . ήλθεν. 3 erg. άγεις. 4 Unter (z.Z. des) Draner athenischen Mϋnze). kon, dem athenischen Gesetzgeber (um 620 v.Chr.). 5 Διός = Gen. νοη Ζεύς; ήδέ , auch ήδε καί = καί (poet.); άνδρών der Manner, etwa gleichbedeutend mit άνθρώπων (poet.). 6 Krates νοη Theben (365-285 v.Chr.), der wandernde Kynische Moralphilo8 ή πόρνη Hure. soph . 7 bezahle (wortl. leg hίη, von τίθημι).

Lektion 21 ή Σφίγξ, Σφιγγός

τοιούτος - οlος

ό δνυξ, δνυχος

ωστε

Α.

1. +

"

Ό μεν κήρυξ κηρύσσει, ό δε σαλπιγκτης σαλπίζει.

τε· ή γαρ σάλπιγξ σημαίνει το πολεμικόν.

3.

2.

'Ακούσα­

Άλλα λέγουσιν, ώς

οi:νωι τον οlνον έξελαύνειν δεί καi σάλπιγγι την σάλπιγγα. Β.

1. +

Άνίκητον τών Μακεδόνων ή φάλαγξ.

την Μακεδονικην φάλαγγα.

3.

2.

Πρώτος Φίλιππος ηύρε

'Ότε τών όπλιτών αί φάλαγγες έγγ'Uς

ήσαν άλλήλων, αί μεν σάλπιγγες έσήμαινον τό πολεμικόν, οί δε στρα­ τιώται οί ήμέτεροι κραυγην τοσαύτην έποίουν 1 &στε καi τους πολε­ μίους άκούειν· &στε οί έγγύτατα τών πολεμίων και εφυγον.

C.

Παροιμίαι

1. ::- 'Όνος D.

λύρας ήκουσε και σάλπιγγας -bς. 2

2.

Έξ ονύχων λέοντα. 3

Περi Σφίγγων

1.

'Ήρα τοίς Θηβαίοις Σφίγγα έπεμψεν.

άγραν φέρουσιν.

3.

2.

Αί Σφίγγες δνυξι την

Οίδίπους έλυσε τής Σφιγγός τό αi:νιγμα· ή δε

Σφiγξ α\Jτη έαυτην άπέκτεινεν.

Ε.

1. Μενάνδρου· ::- Ο\Jχ αί τρίχες ποιούσιν αί λευκαi φρονείν. 4 2. ουκ έν ταίς θριξiν ή σοφία. 3. 'Εγγύς μανίας είμί· θρiξ άνa μέσον (ήγουν· ολίγον τό μεταξύ έστιν). 4. ουκ εκλεψα τών σών άξιόν τι 5

και τριχός.

LEK ΤΙΟΝ 22

58

F.

Μενάνδρου 6 Οί:ει τοσαύτην τους θεους άγειν σχολήν,

):·

&στε το κακον και τάγαθόν καθ' ήμέραν νέμειν έκάστωι;

G.

Ξενοφώντοςa

Το itείον τοσούτον και τοιούτόν έστι &σit' (&στε) &μα πάντα δράν

7

και πάντα άκούειν και πανταχού παρείναι. Η.-Ι. Έκ τής Καινής Δια{}ήκης

Η.

b Και λέγουσιν α-Uτώι οί μαi}ηταί· πόθεν ήμίν Εν έρημίάι άρτοι τοσού­ τοι &στε χορτάσαι όχλον 8 τοσούτον; και λέγει αύτοίς ό 'Ιησούς πό­

σους άρτους εχετε; οί δε έλεγον· έπτά, καl όλίγα tχθύδια. 9 άλλά. ταύτα ,,

τι

1.

c

')

εστιν

1.

'

εις

,,

τοσουτους;

Μη κωλύετε αύτά· τών γaρ τοιούτων έστlν ή βασιλεία τού

θεού.

2.

Ό δε 'Ιησούς ούκέτι ούδΕν έλεγεν, &στε θαυμάζειν τον Πι­

λάτον. a

Mem. 1,4, 18 (Sokrates spricht)

b

Mt. 15,33; Jh. 6,9

c

Mk. 10,14 und 15,5.

1 έποίουν (Imp.) sie machten. λέοντος Lowe (ex ungue leonem). von κλέπτω) ich habe gestohlen.

2 δ {ις (auch σύς, lat. sus; L. 35) Schwein. 3 δ λέων, 4 φρονείν vernϋnftig denken. 5 εκλεψα (Aor. 6 Dies wird gesprochen von einem ϋberschlauen Sklaven, der mit dem >Neuesten aus der Philosophie< groB tut. οίει meinst du? 7 δράν (lnf.) sehen. 8 χορτάσαι, Aor.Inf. fϋttern, masten (χορτάζω, vor-hellenistisch nur νοη Vieh) όχλος Menschenhaufen, Volksmenge (klassisch: Pobel). 9 ίχθύς Fisch (Diminutiν ίχθύ­ διον).

L. 22: Q., η, φ (fϋr άι, ηι, ωι).

Lektion 22 γυνή, γυναικός

Πέλοψ, Πέλοπος

ή νύξ, νυκτός

λύω, -ηις, -ηι

..

1 Α.

1. ::· Έγω γυνη μέν εlμι, νούς δ' Ενεστί μοι. 2. Γυνi} γυναικl σύμμαχος. 3. + Γυναίκες γυναιξl σύμμαχοι. 4. 'Αγαθής γυναικος ούδέν έστι τιμιώτερον. 5. Κακοδαίμων γαμεί γυναίκα.

+ Κωμικό. ταύτα πάντα· καl τόδε·

δστις

LEKTION 22 Β.

1

•:·

59

Άκούετε λεώι· Σουσαρίων λέγει τάδε·

Κακόν γυναίκες ό.λλ' δμως, ώ δημόται, Ούκ εστιν οικεϊν οικίαν άνευ κακού. Τραγικόν δε τόδε·

C. '' Γύναι, γυναιξi κόσμον ή σιγη φέρει. (Σοφ.) D.-F. Περi νυκτών D. 1. Κλεπτών ή νύξ. 2. Έν νυκτι βουλήν. 2 3. Ο\Jτε νυκτος ο\Jθ' ρας ϋπνος ήλθέ μοι. 4. Αί μέσαι νύκτες άπνεύματοι. ('Αρτ.) Ε.

Έν Θήβαις (λέγει ή κωμωιδία)

•:· F.

ήμέ­

την νύχθ' (νύκτα) δλην τήν θ'(τε) ήμέραν δειπνούσιν.

Οί Νομάδες τών Λιβύων ού ταίς ήμέραις ό.λλa ταίς νυξιν ό.ριθμοϋσι τόν χρόνον.

ΙΙ

Α.

Περι Πέλοπος

Tfi Πελοποννήσψ τό ό.ρχαϊον ήν όνομα Πέλοπος νήσος (νήσψ ). Και ό μεν Πέλοψ Ταντάλου ήν υίός, έβασίλευσε δε Μυκηνών. Τφ δε Πέλοπι

γυνη μεν ήν Ίπποδάμεια, υίοι δ' έξ αυτής Άτρευς και Θυέστης και ό

μεν Άτρευς 'Αγαμέμνονος και Μενελάου (Μενέλεω) ήν πατήρ, Θυέ­ στου δ' ήν Αtγισθος υίός, δς έφόνευσεν 'Αγαμέμνονα. Β.

Πέρι τών Αί-θιόπων Μέμνων ό ΑΗΗοψ μετa πολλής στρατιάς, Πριάμψ ξύμμαχος, ήλθεν

είς Τροίαν. Οί δε Αίθίοπες κατά μέν τινας 3 πάντων ό.νθρώπων πρώτοι και θεοίς φίλοι ήσαν· και 'Όμηρος λέγει, ώς Ζευς και οί άλλοι θεοι πολλάκις παρ' Αιθίοπας ήλθον προς δείπνα και θυσίας. Τούτοις σδν τοίς Αιθίοψι (τούτων τών Αιθιόπων) Μέμνων έβασίλευσεν. 'Έστι δε παροιμία έπι τών ό.δυνάτων· Αιθίοπα λευκαίνεις.

C.

Περι 'Αράβων

Παροιμία έστι τό Άραψ Άραβι ού πιστεύει.

-

Τών 'Αράβων οίνο­

μάδες άνυδρον και έρήμον χώραν κατοικοϋσιν, έχουσι δε βίον λη­ στρικόν. Τούτους τους 'Άραβας ουδείς πω νενίκηκε πολέμιος, ό.λλa

την έλευθερίαν διαφυλάττουσιν· ούδ' έστι βασιλευς τοίς Άραψι τούτοις.

ΠΙ

Α.

t. Χαίρετε. 2. Χαίρομεν. 3. Χαίρωμεν εως έξεστιν. 4. Τί (iδωμεν; •:· Άιδωμεν εις τόν δεσπότην έγκώμιον. 5. + Νύν παύσωμεν την φδήν. Β. t. Λέγε μοι (λέξον μοι) τίς εί. 2. Μη λέγε (μη λέξης) τίς ήσθα πρότε­ ρον, άλλa νύν τίς εί. 3. ·~ Τί λέγω; τί δε μή; 4. Ώ θεοί, τί

60

LEKTION 23 λέξω;

C.

5.

Μη aκούετε (aκούσητε) αuτής.

Πλατωνικά τινα

Ει συ θέλεις, νύν διαλύσωμεν τον λόγον.

1.

2.

'Ήξω παρa σε αv­

ριον, έaν θεός έθέλη· το δε νύν την συνουσίαν διαλύσωμεν. 1 Das einzige Fragment der altesten Komodie; seine Echtheit ist zweifelhaft. 2 ln diesem Sprichwort - wie auch z.B. in L. 20 Α2 und 3 - erganzt sich das den Akkusativ regierende Ver3 nach gewissen (Zeugen). bum sinngemaB (hier etwa: fasse oder faBt man).

Lektion 23 ό δαίμων, -ονος

.

η

,

φρην,

έaν

,

(άν)

λέγη ις

δ άν λέγηις

φρενος

1 Α.-Β. Περi δαίμονος καi δαιμόνων

Α.

1. Ή τύχη καi 2. •:· Σύγε μοι 1 ηκεις έμοi

1

ό δαίμων μέγα ίσχύουσιν Εν aνθρώπου βίωι.

κατa δαίμονα καi συντυχίαν aγαθήν

σωτήρ. (Άρφ.)

3. Ω δαίμον, οϊου έκ κινδύνου σώιζεις ήμάς. 4. ΞiJν δαίμονι νε­ νικήκαμεν. 5. Νύν χρή σε {}ύειν δαίμοσι χαριστήρια. 1. Εύριπίδου· •:· Ούδένα νομίζω δαιμόνων εlναι κακόν. 2. Δημοκρίτου· Ψυχη οίκητήριον δαίμονος. 3. Πλάτωνοςa »Τί ο-δν έστιν δ 'Έρως, ώ Διοτίμα;« - ))Δαίμων μέ­ 1

Β.

γας, ώ Σώκρατες- καi γaρ πάν τό δαιμόνιον μεταξύ έστι {}εσύ τε καi {}νητού.«

4.

Ίωάννου· 2

'Έπεσεν έπεσεν Βαβυλών ή μεγάλη

και έγένετο κατοικητήριον δαιμονίων.

5. Ό σός, Βρούτε, δαίμων κακός εl.μι.b C. 1. Τίς έστιν ό ήγεμών σου; 2. Θεόν έχω ήγεμόνα. 3. Ήγεμόνες πολέμου οί στρατηγοί. 4. + Τοίς ήγεμόσι πιστευτέον. D. 1. 'Έλλην είμί, ού βάρβαρος. 2. Ό Πλάτων λέγει πουc " Ελληνας μΕν βαρβάροις καi βαρβάρους 'Έλλησι πολεμίους φύσει 3 εlναι, 'Έλληνας δε 'Έλλησι φύσει 3 φίλους. 3. 'Έλληνες σοφίαν ζητούσιν.d

61

LEKTION 23 Ε.

Ευριπίδου

1. Ίφιγενείας ':- Βαρβάρων 'Έλληνας

άρχειν είκδς, άλλ' συ βαρβάρους,

μήτερ, Έλλήνων· το μtν γaρ δούλον, οί δ' έλεύθεροι.

2. ''

Φρίξου·

Πολλοίσι δούλοις τοlινομ' (το δνομα) αiσχρόν, ή δε φρην τών συχι δούλων έστ' έλευθερωτέρα.

3. Βακχών· ::- 'Εν τοίς λόγοισιν

ουκ ένεισί σοι φρένες.

Περι φρενών· Όμηρικά

F.

Φρένας ό ποιητής (τουτέστιν 'Όμηρος) και πάντες οί παλαιοι ελεγον

το διάφραγμα 4 · έν γούν τήι Ίλιάδιe προς 'Αχιλλέα λέγουσιν ό μεν 'Οδυσσεύς

':·

και δε σοι αυτώι θυμος ένι φρεσι ϊλαος έστω·

δ δ' 'Έκτωρ·

::-

ή γaρ 5 σοί γε σιδήρεος έν φρεσι θυμός

ή δε Θέτις

'' τέκνον, μή τοι ταύτα μετα φρεσi σήισι μελόντων. 6 Περι θεών

G.

1. 'Απόλλωνος τού Πυθίου ίερον ήν έν Δελφοϊς ένταύθα γό.ρ τον Πύθωνα

'Απόλλων κατετόξευσε.

υίός.

'Άκουσον, άναξ Άπολλον.

2.

ό δε Πύθων δράκων

3.

ήν,

Γής

Ζευς καi Ποσειδών καi

'Άιδης άδελφοί, Κρόνου υίοί.

Η.

7

'Αθηναίοι τώι Άπόλλωνι άπο Μήδων άκροθίνια 8 τής Μαραθώνι μά­ χης.

11 Α.

Γραμματικόν

1. ;Ω Πόσειδον καi θεοί, τί πότ' έστι τούτο; έχω, τί (δ τι, δτι) λέξω.

4. Μη βουλεύσηις

μή τι βουλεύσηις κακόν. Β.

6.

2. Τί λέξω; 3. Ο\Jκ κακόν. 5. Φόβος μ' έχει

Φυλακην έχω μή τι βουλεύσηις κακόν.

Ευριπίδεια·

1. ::- Άκουε

δή νυν, ϊνα το πράγμ' εχηι καλώς.

σον κάμού, ϊν' ήις δικαία.

2.

3. Ο\Jδf:ν λέγω,

;Ω παρθένε, άκου­

ϊν' αίσχρa μη λέγω.

C. Πλάτωνοςf 1. Δεί κολάζειν τον κακόν, ϊνα άμείνων ήι. 2. Άλλ' ώ έταϊρε, μη ουκ ήι διδακτόν άρετή. 3. Μη άγροικότερον ήι τό άληθtς είπείν. D. Μελέτημα Κολάζω σε, ϊνα άμείνων ήις. »Δια τί κολάζεις με;« »Διa τί κολάζεις αiJτόν ;«

-

» Κολάζω σε, ϊνα »Κολάζω

... «

• • •«

62

LEKTION 23 »Διa τί κολάζεις ήμάς;« »Δια τί κολάζεις αuτούς;« ))Δια τί κολάζει σε;«

)>Δια τί κολάζει ύμάς;«

Ε.

-

))κολάζω

>)κολάζω

»κολάζει »κολάζει

. . .« . . .« . . .« ... «

Τραγικά

1. ::- Πατρις 9 γάρ έστι πάσ' (πάσα) ϊν' αν πράττηι τις ε-δ. (Εύρ.) 2. ::· Άει καλός πλούς έσθ' (έστι) δταν φεύγηις κακά. (Σοφ.) 3. ::· Πράξω 10 δε πάνθ' (πάντα) δσ' (δσα) αν κελεύηις, ώ γύναι. (Εύρ.) F.

Ξενοφώντοςg

Οί θεοί, οlς αν ώσιν ϊλεωι, σημαίνουσιν.

G.

Πλάτωνος

1.

Και έν πολέμωι και έν δικαστηρίωι και πανταχού ποιητέον

κελεύηι ή πατρίς.h

2. 'Ήξω παρα σε αϋριον, έαν θεός έθέληι.ί

&.

αν

3.

Είς καιρόν fικεις δπως Πρωταγόρου άκούσηις. Η.

Κωμικά

1. ::-

>>Τίς έστιν σοτος;« »ίάτρός.« »ώς κακώς εχει

άπας 11 ίάτρός, άν κακώς μηδεις εχηι.« 2. ::· Έαν δ' έχωμεν χρήμαθ' 12 , εξομεν φίλους. 3. •:- Κάν (και έό.ν) δούλος ήι τις, σάρκα την αύτην έχει.

1.

'Εκ τού Εuαγγελίουk

1.

Ταύτα γέγραφα,

έστιν.

2.

ϊνα πιστεύητε δτι

'Ιησούς

δ

υίός τού θεού

Καν έμοι μη πιστεύητε, τοίς εργοις πιστεύετε.

3.

Οί λόγοι

μου ού μη παρέλθωσιν. Κ.

Γραμματικόν Πιστεύομεν τοίς λόγοις σου

Πιστεύομεν οΙς λέγεις

Πιστεύομεν οlς αν λέγηις

Πιστεύομεν δτε λέγεις

Πιστεύομεν δταν λέγηις

Πιστεύομεν εί λέγεις

Πιστεύομεν έαν λέγηις

πιστεύσομεν οΙς αν (δταν, έaν) λέγηις.

L. Άριστοφάνους 1 ::- Έάν τις ά.λλο

πλην περι είρήνης λέγηι,

κωλύσομεν .

Conv. 202d b Plut.Caes. 69 c Rep. 470c d 1.Kor. 1,22 e Il. 19,178; 22,357; 19,29 ι Leg. 944a, Men. 94b, Gorg . 462e g Mem. 1,1 ,9 (L. 18F3) h Crito 51b 1 ; Lach . 201c k Jh. 10,38, vgl. 20,31, Μι. 24,35 Ach. 39.

a

1 Die Verdoppelung des Pronomens ist wahrscheinlich echt. 2 Apokal. 18,2 (Nachahmung semitischen Stils). έπεσεν fiel, έγένετο wurde. 3 φύσει νοn Natur. 4 τό διά­ φραγμα Zwerchfell. 5 ή γάρ denn wahrlich, furwahr. 6 Bei Homer findet sich Plu-

63

LEKTION 24

ral des Verbs, wenn das Subjekt wie hier, der Plural eines Neutr. Pronomens ist. In Prosa wίirde hier μελέτω stehen (νοη μέλει μοι). 7 lnschrift vom Schatzhaus der Aιhener ίη Delphi. 8 άκρο{}ίνια der besιe Teil, Erstfrucht, Beute. 9 ή πατρίς (lat. patria) Vaterland. 10 πράξω ich werde tun (Fut. νοη πράσσω, vgl. Praxis). 11 δ.πάς = πάς jeder. 12 χρήματα (Sachen) Besitz, Geld.

Lektion 24 σώφρων, σώφρον

τίς, τί, τίνος δστις

ευδαίμων' εuδαιμον

εΙς, εν, ένός μίa, μιάς

1 Α.

1. ':·

2. Β.

Σώφρων, δίκαιος, άγαθός, εύσεβης άνήρ. (Αtσχ. 3 )

Οί σώφρονες 'Απόλλωνα θεραπεύουσιν.

Πλάτωνος

1.

>>Καλους

καl άγαθους λέγεις τους σώφρονας η τους άφρονας;«

»Τους σώφρονας έγώ.«

2.

-

Θεός άνθρώποις σώφροσι νόμος, άφροσι

δ' ήδονή.b

C.

Άλλα Πλατωνικά

1. Άρ' ού πολλοl άδικοι άνθρωποι εύδαίμονές είσιν; 2. Μόνον τον καλον και άγαθον εύδαίμονα είναί φημι. 3. Ό δίκαιος εύ­ δαίμων. 4. Τοίς άγαθοίς μετa θάνατον δεί θυσίας ποιείν ώς δαίμο­ σιν· εί δε μή, ώς εύδαίμοσί τε και θείοις.c

D.

Μενάνδρου 1 ·~ Νύν δ' ερπ' άπ' οtκων τώνδε· την γυναίκα γaρ την σώφρον'(α) ού δεί τaς τρίχας ξανθaς ποιείν.

11 Α.

Περι πολιτείας καl πολιτών

1.

Οί πλείστοι κακοί.

ροί.

2.

Πλείονες (πλέονες) τών χρηστών οί πονη­

3. + Έλάττονες (έλάσσονες) τών πονηρών οί χρηστοί.

4. Δει­ 5. Ό

νόν έστι τους χείρους (χείρονας) τών άμεινόνων άρχειν. δημαγωγος κάλλίον λέγει τού φιλοσόφου. 6. Τοίς άμείνοσιν &σπερ

νόσος τής πολιτείας είναι δοκεί, δταν τών κακιόνων τις τήι γλώσσηι κατέχηι τον δήμον και άρχηι. Β.

Διάλογος

1.

»Καλόν σοι, πλείω (πλείονα, πλέονα) μεν άκούειν, fιττω (ήττονα) δε

64

LEKTION 24 λέγειν.«

»Άλλ' έaν βελτίω (βελτίονα) γε λέγω;«

2.

ευβουλία·

ή

λέγε.«

»Τό βέλτιστον δη λέξω.«

4.

σι γην

fχε

ή

κρείττονα

5.

(κρείσσονα, »Τί δ' έστιν;«

3.

»Κράτιστον

κρείσσω)

6.

σιγής

»Κακής γυ­

ναικός ουδεν κάκϊον είναι λέγω, άγαθής δ' ουδεν άμεινον.«

7.

»Κάλλιστα έλεξας.«

ΠΙ

Α.

~Εκ τού Ευαγγελίου

1.

'Άνθρωπός τις κατέβαινεν άπό Ίερουσαλημ είς Ίεριχώ.

έχει ώτα άκούειν, άκουέτω.

3.

Τίς εl, κύριε;

4.

2.

Ε'ί τις

Τίς έστιν ή μήτηρ

μου; καi τίνες είσiν οί άδελφοί μου; Τίνα με λέγουσιν οί άνθρωποι είναι;

5. Τίνα με λέγετε είναι; 6. 7. Τίνα μισ~όν έχετε; 8. Τί 9. Τί λύετε τον πώλον; 10. Τί έμοi καi σοi, γύ­ έστiν ή είκων αϋτη; 12. Τίνος έχει είκόνα; λέγουσι·

έστιν άλήθεια; ναι;

Τίνος

11.

Καίσαρος.

Β.

Μελέτημα

1. Λέγ' δ λέγεις.

3. Λέγ' οϋστινας λέ­ γεις λόγους. 4. 'Ήντινα γνώμην έχεις λέγ' ήμϊν. 5. ουκ έχω δτι (δ τι) λέγω. 6. Λέγ' &. σοι δοκεί (&.τινά σοι, &.ττα σοi δ.) 7. Λέξον δστις -;

ει

,

και

cι

ητις

'

,

2.

εστιν

2

C. 1. Σόλων εlπε· 2. 'Ό τι καλόν, 3. '; Μακάριος, 4. την οίκίαν,

ι

η

Λέγ' δ τι (δ, τι, δτι) λέγεις.

,. πατρις

σου.

φεύγ' ήδονην ητις ϋστερον

λύπην τίκτει.

φίλον. δστις ουσίαν καl νούν έχει.

τό άργύριον, τον χρυσόν· άλλοις τισi καταλείψεις

ταύτα πάντα.

IV Α.

1. Ήρακλείτου· Εlς έμοi μύριοι, έaν άριστος ήι. 2. Ένός μόνου δεϊ. 3. 'Ένα φίλον έχω. 4. ':· Έγω γυναικi Ε:ν τι πιστεύω μόνον. (Κωμ.) 5. Παροιμία· Μία χελιδων έαρ 3 ου ποιεί.

Β.

Γραμματικόν

1. Eii λέγει σε ουδείς, πολλοi δε κακώς. 2. ουκ έστι βίος άλυπος ου­ δενός (ουδενί). 3. ':· Βέβαιον ουδέν έστιν έν θνητών βίωι. 4. Τίνι πιστευτέον; 5. Μηδενi πιστευτέον. 6. Ουδεμία ήμίν έστιν όδός σωτηρίας.

C.

1. Μηδεν άγαν. 2. Μηδένα άδικείν δεϊ. 3. ουδεμίαν αίτίαν εύ­ ρίσκω έν αυτώι.d 4. ':· Φιλεϊ δ' έαυτοϋ πλείον οi~δεiς ουδένα.e

D. 1. Εlς θεός Σάραπις. 4

2. Ο\Jδεiς θεός εί μη εlς. c

65

LEKTION 25

3.

Πλάτωνος-& Δοκεί δη ό θεός λέγειν ώς ή άνθρωπίνη σοφία ολί­

γου τινός άξία έστl καl ούδενός.

Aisch.Sept. 610 1 814 1.Kor. 8,4

a

b

8. Epist. 355a g Apol. 23a.

c

Rep. 540c

d

Jh.

19,4

e

Menander, Μοηοsτ.

1 Hier (wie in L. 13 G) droht ein erzϋrnter Ehemann, seine ι!nschuldige Frau zu verstoBen. 2 Solon (ca. 640 - ca. 560 v.Chr.), aτhenischer Staatsmann und Dichter, den ·Sieben \Xleίsen < zugerechnet. 3 τ6 έαρ (lat. ver) Frίihling. 4 Der Kulτruf, und Anspruch, der Anhanger dieses agyptisch-griechischen Gottes.

Lektion 25 δ σωτήρ, σωτήρος

ειθε εi:ην

δ ρήτωρ, (>ήτορος

εi:ην άν

1 Α.

Περi σωτήρων

1.

3.

Σωτηρ

ίσθι,

ώ

Άπολλον.

2.

Ναυτών σωτήρες οί Διόσκουροι.

Νύν

4.

θεους

σωτήρας

καλώ.

Θύωμεν δη τοίς θεοίς τοίς

σωτήρσιν.

5. ':· Β.

Ζεύ σώτερ, εi:περ έστl δυνατόν, σώιζέ με. (κωμ.)

Φιλοσόφων δόξαι

1.

Έ μπεδοκλ ή ς Μέτωνος 'Ακραγαντίνος τέσσαρα λέγει στοιχεία,

πίιρ, άέρα, ϋδωρ, γήν. 2. 'Α ναξαγόρου · Έκ πυρος άηρ καi έξ άέρος ϋδωρ. 3. Δημοκρίτου· Άνθρωπος καl τα άλλα ζώια ζώει

άέρι.

C.

Παροιμίαι

1. Τον άέρα τύπτεις.

2. ::- Χεlρ χείρα νίπτει, δάκτυλοι δε δακτύλους. 3. ':· Συν δαίμονι καl χέρα κίνει. 1 D. 1. 'Α ναξαγόρου · Δια τό χείρας έχειν φρονιμώτατον τών ζώιων άνθρωπος. 2. »Δίκην έν χερσiν« καi »έν χειρi την δίκην« τους κα­ κους έχειν καi. Ήσίοδοςa καi Πλάτωνb λέγουσιν· δ δ' Άγάθων2 · >:- Γνώμη δε κρείσσων έστiν ή {>ώμη χερών.

Ε.

1.

Νέος νέωι φίλος, ώς λέγει Άριστοτέληξ, καl άνθρωπος άνθρώπωι

καl ϊππος ϊππωι· δθεν καl ή παροιμία λέγει· Ώς αίεi τον δμοιον, καi

66

LEKTION 25 'Έγνω {}ηρ {}ήρα.

2.

Θηρi άγρίωι δμοιος δ τύραννος.

3. +

Θηρσiν

άγρίοις δμοιοι οί τύραννοι.

F.

Περi ρητόρων

1. Ό Περικλής ρήτωρ ήν ώς ο\Jδεiς τών a.λλων. 2. Ψήτορός έστιν άρετη λέγειν την άλή{}ειαν. 3. Άλλ' f,γωγε τοίς ρήτορσιν ου πιστεύω.

G.

Πολυβίου 4 Οί 'Ρωμαίοι δικτάτορα είχον Κόϊντον Φάβιον Μάξιμον· ό δε δικ­ τάτωρ έστiν αυτοκράτωρ στρατηγός &μα δε τώι δικτάτορι είχον ίπ­ πάρχην Μάρκον Μινούκιον· σbτός δ' έστιν ύπό τόν 5 αυτοκράτορα.

Η . Έπι γραφαί 6

1.

Γάϊος 'Ιούλιος Καίσαρ αυτοκράτωρ {}εός.

2.

Ό δήμος Γάϊον Ίούλιον Καίσαρα

τον έαυτοϋ σωτήρα καi εiJεργέτην.

3.

Ό δήμος Α ι'Jτοκράτορα Καίσαρα {}εόν {}εσύ ύόν.

4.

Ο ΔΗΜΟΣ ΣΕΒΑΣΤΟΝ ΚΑΙΣΑΡΑ

Abbildung 4: lnschrift aus Athen (L. 25 1 Η 4). Ο ΔΗΜΟΣ ΣΕΒΑΣΤΟΝ

Σεβαστόν

Ό δήμος

ΚΑΙΣΑΡΑ Καίσαρα

67

LEKTION 25

Ι.

7

ΤΙΒΕΡΙΟΝ ΚΑΙΣΑΡΑ ΘΕΟΝ ΣΕΒΑΣΤΟΝ ΘΕΩΝ ΣΕΒΑΣΤΩΝ ΥΙΟΝ

ΑΥΤΟΚΡΆΤΟΡΑ ΓΗΣ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΗΣ ΤΟΝ ΕΥΕΡΓΕΤΗΝ ΚΑΙ ΣΩΤΗΡΑ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ ΚΟΣΜΟΥ ΜΥΡΕΩΝ Ο ΔΗΜΟΣ

Τιβέριον Καίσαρα, θεόν σεβαστόν, θεών σεβαστών υίόν, Α ύτοκράτορα γής καi θαλάσσης, τον εvεργέτην καi σωτήρα σύμπαντος κόσμου Μυρέων ό δήμος.

Κ.

Περi μαρτυρίας

1.

Ύμείς έστε μάρτυρες τούτων.

εχομεν μαρτύρων; ρας καλώ θεούς.

2.

Έβλασφήμησεν· τί ετι χρείαν

3. Μάρτυσι δούλοις ου 5. Μάρτυς μuύ έστιν ό

πιστεύομεν.

4.

Μάρτυ-

θεός.

11 Α.

Εiιχαί

1.

Εrθε μοι εrη παρθένος καλή.

πλούσιοι εlμεν (εtημεν). δρείοι. Β.

Εtθε πλούσιος είην.

5. Εiιδαίμων είης.

Εrθε

6. Άεi εύδαίμονες είτε (είητε).

7.

:~ Δύσμορφος είην μάλλον fι καλός κακός. (Εύρ.)

1.

Μη εrην στρατηγός μήτε στρατιώτης.

1.

3.

4. Εί γάρ μοι είεν (είησαν) υίοi άν­

2. :' Άδελφός άνδρi 8 παρείη. 3. Άεi τοίς άγαθοίς συνείην. C.

2.

4. Κακοίς μηδέποτε συνείης.

'Ώρα aν εi:η λέγειν.

2. ':-

Μήτηρ aν αύτού μάλλον εtης η γυνή. (κωμ.)

D. 1. 'Ά έκέλευες ποιώ- πώς aν ο-δν εtην κακός; 2. '' Ποί1 δήτ' aν είεν οί ξένοι; δίδασκέ με. (Εύρ.) Ε.

Έκ τών Πλάτωνος

1. Σωκράτης προς Πρωταγόραν·d »'Έλεγες, ώ Πρωταγόρα, ή δικαιοσύνη και σωφροσύνη και πάντα ταυτα ώς εν τι ειη συλλήβδην' 9 άρετή. « -

2.

» 'Έλεγον

γάρ. « 10

Σωκράτης προς Άγάθωνα·e Ή μΕν έμη σοφία φαύλη τις aν

εi:η, ή δε ση λαμπρά· η γε έξέλαμψε πρώιην έν μάρτυσι τών Έλλήνων πλέον ή τρισμυρίοις. a

Op. 192

b

Theaet. 172e

c

Nach Rhet. 1371b 15

d

Prot. 329c

e

Conv. l 75e.

1 κίνει (Imper. νοη κινέω) bewege! rege! 2 Agathon, tragischer Dichter; jϋngerer Zeitgenosse des Euripides. 3 Vgl. L. 12D; Εγνω (er) erkannte (und daher) kennt (Aor. νοn γιγνώσκω). 4 Polybios, der Historiker (ca. 200-119 v.Chr.). Der erhaltene Teil seines Geschichtswerks beschreibt u.a. die ersten Jahre des Hannibalischen Kήeges (Livius, Buch ΧΧΙΙ ff. folgt Polybius). 5 Ιη der hellenistischen Zeit verdrangte der Akkusativ nach ύπό

68

LEKTION 26

den traditionellen Dativ. 6 Inschήften auf den Basen von (nicht erhaltenen) Statuen Caesars (100-44 v.Chr.) (Nr. 1 und 2) und seines (adoptierten) Sohnes Augustus (63 v.Chr. - 14 n.Chr.) (Nr. 3). Sie standen in Demetήas (Thessalien), Athen und auf der Insel Keos (Kykladen): Zeugnisse der gήechischen Dankbarkeit fίir die Beendigung des hundertjahrigen Bϋrger­ kriegs. Zu 4. s. Abb. 4. 7 Inschήft von Myra in Lykien (Sϋdkleinasien). 8 άνδρί Dat.Sing. von άνήρ Mann (L. 26). 9 συλλήβδην (Adv.) zusammenfassend, alles in allem, mit einem Wort. 10 Protagoras von Abdera (ca. 485-415 v.Chr.), der hervorragende Sophist, Titelperson eines platonischen Dialoges.

Lektion 26 ό aνήρ, aνδρός

λέγοιμι, λέγοις, λέγοι

ή μήτηρ, μητρός

λέξαιμι, λέξαις (λέξειας)

..

Ι

Α.

1. Ευριπίδου ::- Άνηρ γaρ άνδρα 2. 'Άνερ φίλτατε, τί Άνδρών τάδ' έστίν.

Β.

6. ':- Ο'\Jκ έστ' ά.νηρ 1. Ήσιόδουa

::-

καi πόλις 1 σώιζει πόλιν. f:ν νώι έχεις ποιείν;

5.

3.

Άνδρi μάχη μέλει.

4.

Σοφίάι ά.νηρ ύπερ ά.νδρος tσχύει.

Ευριπίδου σοφώτερος ποιητής. (Αρφ.)

Έκ γaρ Μουσάων και έκηβόλου 2 Άπόλλωνος

άνδρες άοιδοι έάσιν 3 έπι χθόνα καi κιθαρισταί.

2. Πλάτωνοςb Αί γυναίκες τοϋς ά.γαθους άνδρας »θείους« καλού­ σιν. 4

3. 4.

Ευχaς μεν τοίς θεοίς, έπαινον δ' άγαθοίς άνδράσι παρέχομεν. Φιλήμονος·

•:-

Έκ τών λόγων μη κρίνε, Κλειτοφών, σοφον

η χρηστόν άνδρα· τον βίον έξέταζ' άεί.

C.

Άριστοτέλους

Άθηναίων η βουλή, δταν δοκιμάζωσι τους άQχοντας, έρωτώσιν 5 »τίς σοι πατηρ καi τίς πατρός πατήρ; καi τίς μήτηρ και τίς μητρος πατήρ;«

D. 1. 2. Ε. 1.

Ευριπίδου ·

::-

Άεi δε μήτηρ φιλότεκνος μάλλον πατρός.

Φιλότεκνοί πως αί μητέρες.

Χαλεπόν πατρι θυγάτηρ.

2.

Πατρι ουδεν fιδιον θυγατρός.

3.

Τοίς μεν πατράσι θυγατέρες f)δίονές είσι, ταίς δε μητράσιν οί υίοi

ηδιστοι.

4.

Ώ μήτερ, άκουσον θυγατρός.

5.

;Ω θύγατερ, άκουσον

μητρός.

F.

Κωμικά

1. •:-

»;Ω μιαρέ, τύπτεις τον πατέρα;« »Φήμ' 6 , ώ πάτερ.«

69

LEKTION 26 την δε μητέρα &σπερ σε τυπτήσω.

2.

3.

+ ου τυπτέον πατέρας καi

μητέρας.

G.

Πλάτωνος

Οί ποιηταi ήμίν &σπερ πατέρες τής σοφίας είσi καi ήγεμόνες. c

1.

2.

Μητρός τε καi πατρός τιμιώτερον πατρ ίς.d Η.

Πινδάρου

::-

'Έν άνδρών,

εν θεών γένος εκ μιάς δε πνέομεν μάτρός άμφότεροι.

-

v

-

v

11 Α.

Γραμματικόν

1.

Λέγοιμι δ. δεί.

(=

καi. άν) λέγοι τις;

θέλοι, λέγοιμι άν. Β. e

1.

2.

Λέγοιμ' άν Τ)δη.

Λέγοις άν.

Είθε την άλήθειαν λέγοις άεί.

5. 7.

3.

4. 6.

Τί κάν

Εί θεός

Θεός φυλάττοι σε.

Θέλοιμεν άν θύσαι τοίς θεοίς, άλλ' ούκ έξεστιν.

2.

Ούκ έστι θύσαι

άνευ πλούτου· οί γό.ρ πένητες, ο-Uδ' εί θέλοιεν, θύσαι άν έχοιεν.

C.

Γραμματικόν

»Εί λύσαιτέ με έκ δεσμών, ε-Uγνώμονες άν είητε.«

1. σε,

εί την άλήθειαν λέξαις (λέξειας).«

»'Έγωγε άν λέξαιμί σοι.«

-

2.

-

»Λύσαιμεν άν

»Τί με δεί λέξαι;«

-

»Καi. πώς άν συ λέξαις (λέξειας) δ. έμε χρη

λέξαι;«

D.e 1. Άνευ Πλούτου ουδ' άν εΙς άνθρώπων θύσειεν (θύσαι) έτι . 2. »Εί ήτε πλούσιοι, άρ' ουκ άν θύσαιτε τοίς θεοίς;« 3. »Εί ήμεν πλούσιοι, θύσαιμεν άν.« 4. Καi τίς άν τούτο πιστεύσειεν (πιστεύ­ σαι); 5. ΟiΊτοι, εί ήσαν πλούσιοι, θύσειαν (θύσαιεν) άν. Ε.

Πλούτου, θεού τυφλού, καi Χρεμύλου, άνδρός 'Αθηναίου, διάλογοςf ΧΡ.

ΧΡ.

::-

Εί πάλιν άναβλέψειας &σπερ καi προ τού,

φεύγοις άν τους πονηρούς; ΠΛ. Φήμ'6 έγώ. Ως τους δικαίους δ' άν βαδίζοις; ΠΛ. Πάνυ μεν oiJν.

0

F. ::- Ειης φορητος ουκ άν, ε ί πράσσοις G. Θεόγνιδοςh ::- Ει ποτε βουλεύσαιμι φίλωι κακόν, εί δέ τι κείνος έμοί, δiς τόσον a Theog. 94f b Men . 99d c Lys . 214a 133-7 t ebd. 95-7 ι Aisch.Prom. 978

1 πόλις Akk. πόλιν Stadt, σιν poet. = εισιν. gen.

καλώς. 8 αυτός εχοιμι·

αlιτός εχοι.

7

h

d Crito Sla v. 1089f.

e

Nach Aristoph.Plut.

2 έκήβολος fernhintreffend (mit s. Pfeilen). 3 εά­ nennen. 5 έρωτώσιν (sie) fra6 φημί ich sage (es), d.h. jawohl. 7 δiς τόσον zweimal soviel. Staat.

4 καλούσι(ν) (sie) rufen,

70

LEKTION 27

Lektion 27 ή Έλλάς, ~Ελλάδος t)Ι

ο

Α.

ερως,

1.

ή έλπίς, έλπίδος ~'

,,

ερωτος

Έλλάδος Έλλaς αl Άθήναι.

η

2.

χαρις,

'

χαριτος

... ...

έλπίδα '

χαριν

την Έλλάδα πεπαίδευκεν 'Όμη­

ρος.

B.-C.

Περl παίδων

Β.

Ό παιδαγωγός τον παϊδα άγει εις διδασκάλου.

1.

ήδέως σύνεστιν, άνδρl δ' άνήρ.

3.

2.

Παϊς παιδl

+ Παϊδες παισlν ήδέως σύνεισιν,

άνδράσι δ' άνδρες.

C. 1. Παροιμία· '' Μη παιδl μάχαιραν. 2. Άνακρέοντος- 1 ::- Φέρ' ϋδωρ, φέρ' οίνον, ώ παί. 3. Σοφοκλέους· ::- Άλλ' εισι μητρι παίδες άγκυραι βίου. D. Περl μονάδων καl τριάδων και δεκάδων 1. Άρχύτας ό Πυθαγόρειος 3 βιβλίον συνέγραψε περl τής δεκάδος ή γaρ δεκaς κατa τους Πυθαγορείους τέλειόν έστιν. τό δε εν και μο­ νάδα λέγει· ή δε μονaς άρχη πάντων.

2. Ή Όρφικη Θεολογία 3 πρώτην τριάδα εχει τον Χρόνον καl Αi­ θέρα καl Χάος τών δε Χριστιανών 3 άγία τριάς έστι πίστις, έλπίς,

,

/

αγαπη.

Ε.

Εύριπίδου· περι έρωτος

1.

Ε'ύριπίδης λέγει, ώς τον ποιητην

::- 'Έρως διδάσκει, κaν (καl Ε:aν) άμουσος ήι τό πρίν. 2. '' 'Έρωτος ο'ύδf:ν ισχύει πλέον. 3. ::- »Φεύ, φεύ, βροτοϊς έρωτες ώς κακόν μέγα« ή Μήδεια 4. Οί άδικοι, λέγει Ε'ύριπίδηςb, την τυραννίδα »δεινοϊς

λέγει.

έρωσι«

θηρεύουσιν.

F.

Άρίστιππος ό Κυρηναίος φιλόσοφος 4 τοσούτον έφη διαφέρειν βασι­ λείαν τυραννίδος δσον νόμος άνομίας και ελευθερία δουλείας.

G. 1.

Μάρκου Α'ύρηλίου· ·Ως πους ποδl συνεργός, οϋτως άνθρώπωι

άνθρωπος.

2. Παροιμία· τα προ ποδών (παρa πόδας, έν ποσlν) δρα 5 • Η.-1. Περl πατρίδος Η.

1.

Έμοι πατρίς Ε:στι Σπάρτη.

2.

Πατρίδος ο'ύδεν τιμιώτερον.

3.

Πλάτων μητρός τε και πατρός την πατρίδα τιμιωτέραν λέγει.

Ι.

Άθηναϊός τις άνδρα Σερίφιον, 6 κακώς ελεγεν· ό δε »έμοl μέν«, έφη, »ή πατρις δνειδος 7 ' συ δε τήι πατρίδι«.

71

LEKTION 27 Κ.

Περi ε.λπίδος

1.

Κακών tατρός έλπίς.

ήμίν

i\

Εχθρας.c

2.

Έλπiς κάκιστον.

3.

Πλείων έλπiς φιλίας

4. Πολλ(i>ν έλπίδων πάς άνθρωπος γέμει.

5.

'Έχω

τιν' άγαθην έλπίδα.

Εuριπίδουd

1. ::2. ::-

'Εν έλπίσιν χρη τους σοφούς, έχειν βίον.

ουκ έστιν έλπiς τοίς ξένοις σωτηρίας.

Μ. -Ν. Περi χάριτος και Χαρίτων.

Μ.

1.

»Τίς έστιν ή παίς αύτη ή καλή;«

-

»ή άδελφή μου.«

-

»ώς θαυμασία

τής παιδός ή χάρις.«

2. 3.

Αtσχύλου·

::-

Δαιμόνων δέ που χάρις.e

Χάρις χάριν φέρει.

4.

Χάριν άντi χάριτος.

5.

Χάριν εχω σοι.

6.

Μη προς χάριν λέγε.

Ν.

1.

;Ω Σώκρατες, θύε ταίς Χάρισιν.

2.

Αί Χάριτες έν Όλύμπωι παρa

ταίς Μούσαις οί:κίαν f:χουσιν.

Ο. Περi έριδος θεών. 8 Πόθεν ήλθε τών θεών ηδε ή ερις; 2. Θεών έριδας μη λέγε. (Πλ.) 3. Πλάτων θεών οuκ εlναι εριν λέγει.

1.

Ρ.

Ε\Jριπίδου

1. Περi Αρτέμιδος ::- Άρτέμιδι θύσειν παίδα σΤJν μέλλει πατήρ.ι 2. Εtς 'Άρτεμιν (ϋμνου Εύριπιδείου ή aρχήg) ::- Χαίρε, χαίρε μοι, ώ κόρα, - ..., - ..., ..., Λάτούς 9 Άρτεμι καi Διός, 10

-

καλλίστά πολυ παρθένων.

- - - ..., ..., - ..., -

-

-

..., ..., -

2 Clem.Alex.Strom. 54,1, nach 1. Kor. 13, 13 b Eur.fr. 350Ν • Pl.Phaedr. 232e 408 ; Ι.Τ. 1413 e Ag. 182 ί Eur.I.A. 883 8 Eur.Hipp. 65.

a

d

Fr.

1 Anakreon, der ionische Dichter (6 . Jh. v.Chr.). 2 Archytas von Tarent, alterer Zeitgenosse und Freund Platos. 3 d.h. der Mythus vom Welτbeginn in den epischen Rhapsodien, welche Orpheus, dem mythischen Sanger, zugeschήeben wurden. 4 Aήstippos νοπ Kyrene (gest. ca. 360 v.Chr.), einstmals Anhanger des Sokrates, lebte eine Weile am Hof des Tyrannen Dionysίos von Syrakus. 5 δρα sieh. 6 Einwohner von Seriphos, einer kleinen und aπnen Insel im Aegeischen Meer (eine der Kykladen). 7 το όνειδος Schmahung, Vorwurf, Schande. 8 Zwist unter den GOttem; zumal jener, welcher den Trojanischen Krieg zur Folge hatte. 9 Genetiv νοη Λάτώ = Leto (Mutter νοη Apollo und Arτemis). 10 Gen. von Ζεύς.

72

LEKTION 28

Lektion 28 ό δρνις, όρνιθος

δεδωκώς, -ός (-ότος)

ή φιλότης, φιλότητος

ηκουσα ώς ηκοι (ηκει)

Ι

Α.

Έκ τών 'Αριστοφάνους Όρνίθων·a

1. 2. 3. 4. 5.

':· •:· ':::•:-

- »Ma τόν Άπόλλω 2 , 'γω μεν δρνις;« - >>'Όρνις έγωγε δούλος.«

»Όράις 1 τιν' δρνιν;« » Όδi

τίς έστιν

οlι.«

'Όρνιθες άνθρώποισι νϋν είσιν θεοί.

Πρώτα διδάσκω μίαν ορνίθων πόλιν είναι. 'Όσα γάρ έστιν ένθάδ' αίσχρά,

...

ταύτα πάντ' έστiν παρ' ήμίν τοίσιν ορνισιν καλά. Β.

1.

Παροιμία·

'Ισότης, φιλότης ή γaρ ίσότης την φιλότητα συνέχει.

2.

Και 'Αριστο­

τέλης δε ισότητα είναι την φιλότητα λέγει· γράφει γούν Εν τοίς Ήθι­

κοϊςb »ή ίσότης και δμοιότης φιλότης, καi μάλιστα ή τών κατ' άρετην (όμοίων) όμοιότης«.

C.

'Αριστοτέλης έν τοίς Πολιτικοίςc μεσότητα την άρετην λέγει· έν δε τοίς

Ήθικοίςd οϋτως γράφει· μεσότης τις aρα έστιν ή άρετή, και εστιν aρα ή άρετη

. . .

έν μεσότητι· μεσότης δε δύο κακιών.

D. 1. •:- Ά νεότό.ς μοι φίλον αίεί. (Ε-Uρ.) 2. Έκ νεότητος τaς Μούσας έθεράπευσα. 3. Αί νεότητες άφρονέσ­ τεραι. 3 4. + Ό νεανίας ο-bτος ταχυτήτι ποδών τa 'Ολύμπια νενίκη­ κεν.

Ε.

Περi πενίας καi τών πενήτων

1. Άνδρος πένητος ουκ έστι φίλος. 2. •:- Ώ τρισκακοδαίμων, δστις ών 4 πένης γαμεί. (κωμ.) 3. Όμήρου·e •:· Αίψα 5 γaρ έν κακότητι βροτοi καταγηράσκουσιν. 4. Περικλής (λέγει Πλούταρχος) άντi τών πλουσίων και ολίγων τοίς πολλοίς καi πένησι συνήν.

ΙΙ Γραμματικά

Α. f

Β.

1. Ό θεός δεδωκώς τάγαθa σώιζει με. 2. Χάριν έχω τώι θεώι τώι δεδωκότι τάγαθά. 3. Οί θεοi δεδωκότες τάγαθa σώιζουσιν ήμάς. 4. Χάριν έχομεν τοϊς θεοίς τοίς δεδωκόσι τάγαθά. 1. Δημήτηρ δεδωκυία τάγαθa σέσωκέ με. 2. Χάριν έχω Δήμητρι τήι

73

LEKTION 28 δεδωκυίάι

ήμάς.

C.

4.

τάγαθά.

3.

Αί

θεαi

δεδωκυίαι

τάγαθa

σεσώκασιν

Ταίς θεαίς ταίς δεδωκυίαις τάγαθa χάριν εχομεν.

Περi τών κακώς πεπραγότων (Εuριπίδεια)8

1.

Πώς εχεις; τί πράσσεις;

πράσσουσιν.

4.

2.

Καλώς πράσσω.

3.

Πολλοi κακώς

Κάγω κακώς πέπραγα.

5. ::- Τί δη διώκεις τον κακώς πεπραγότα; 6. ::- 'Έτ' εστι δάκρυα τοϊς κακώς πεπραγόσιν. D. 1. Ό άγγελος λέγει, ώς »Οί πολέμιοι ηκουσιν (flξουσιν).« 2. Ό άγγελος έλεγεν, ώς »Οί πολέμιοι flκουσιν (tiξουσιν).« 2a. Ό άγγελος έλεγεν, ώς οί πολέμιοι fικοιεν (flξοιεν). 1.+2. Ό άγγελος λέγει (ελεγε) τους πολεμίους ηκειν (f)ξειν). Ε.

»Λελύκατε τaς σπονδάς, ώ Ά{}ηναίοι«.

1.

Οί Λακεδαιμόνιοι λέγουσιν, ώς τaς σπονδaς λελύκαμεν.

2. Οί Λακεδαιμόνιοι ελεγον, ώς τaς σπονδaς λελύκαμεν. 2a. Οί Λακεδαιμόνιοι έλεγαν, ώς τaς σπονδaς λελυκότες εlμεν (εtη­ μεν).

F.

1. 'Αντίνοος πάντα πράττει, δπως 'Ιθάκης βασιλεύηι. 2. 'Αντίνοος πάντα επραττεν, δπως 'Ιθάκης βασιλεύηι. 2a. 'Αντίνοος πάντα επραττεν, δπως 'Ιθάκης βασιλεύοι.

G. »ό θεός δ δέδωκεν, άπολαμβάνει6 « . 1. Ίωβ λέγει, ώς ό θεός δ δέδωκεν, άπολαμβάνει. 2. Ίωβ έλεγεν, ώς δ θεός δ δέδωκεν, άπολαμβάνει. 2a. Ίωβ έλεγεν, ώς ό θεός δ δέδωκως είη, άπολαμβάνοι. Ar.Av. 263. 67/70. 1236. 550. 755 b Eτh.Nic. 1159b 2 1107c 2 e Od. 19,360 f Vgl. Alexis ap.Athen. 40e

a

Pol. 1295a 37 d 1106b 27; Or. 732; Phoen. 1212; Hel. 464. c

g

2 Beachte diese kontrahierτe Form des Akk.Sing. 1 όράις siehst du? 4 seiend (Partiz. νοη είμί, L. 30). zu άφρων (L. 24 ). (poet.). 6 άπολαμβάνω zurίicknehmen.

3 Komparativ 5 αίψα sogleich

74

LEKTION 29

L. 29: g.,

η, ψ (fίir άι, ηι, ωι).

Lektion 29 Το δράμα, δράματος

φεύγω, έφευγον, έφυγον

το σώμα, σώματος

μανθάνω, έμάνθανον' εμαθον

το φώς, φωτός

ήλθον, έλθω·

είπον, εϊπω

1 Α.

Περi Σοφοκλέους 1

1. Σοφοκλής εγραψε δράματα έκατόν τριάκοντα. 2. Ή 'Αντιγόνη το δράμα τών Σοφοκλέους 1 καλλίστων έστίν. 3. Σοφοκλής έν τοίς δρά­ μασιν Όμήρου μαθητης ήν. Β.

Περi γραμμάτων

1. Το θήτα τό γράμμα κύκλος έστίν, έχει δ' έν μέσφ στιγμήν. 2 γραμματικός (ή γραμματική) τα γράμματα διδάσκει.

3.

2. Ό

Έν τοϊς

γράμμασιν ή μνήμη τών καλών έστιν.

C.

1.

'Έα, τί χρήμα;

στευε.

D. 1.

4.

Χρήματα, χρήματ' άνήρ.

3.

Χρήμασι μη πί­

Πρωταγόρου· Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος.

Τίτο πράγμα;

τί έστι πράγμα;

5.

2. •:-

2. Χαλεπόν το πράγμα. 3. Ώ Σώκρατες, το σον 4. Μη μοι πράγματα πάρεχε.

Έπικτήτου· Ταράσσει τους άνθρώπους ου τα πράγματα, άλλα τα

περι τών πραγμάτων δόγματα. a Ε.

Περi πνεύματος

1. Άριστοτέλους (ει γνήσιον)b· Ό άνεμος και πνεύμα λέγεται 3 •

2.

Το πνεύμα δπου θέλει πνεί.c

3. Σοφοκλέους- 1 •:- 'Άνθρωπός έστι πνεύμα και σκια 4. Πνεύμα ό θεός.d 5. Έν πνεύματι καi άληθείςχ.

F.

μόνον.

Περi σώματος

1. ::- Ει σώμα δούλον, άλλ' ό νούς έλεύθερος. 2. 'Ίσχυε τfl ψυχfl μάλλον η τφ σώματι.

G.

'Αριστοτέλους

1. 'Αδύνατον' δύο σώματα &.μα έν ταύτφ είναι. e

2. Τών σωμάτων τα μεν άπλά έστι, τα δε σύνθετα. r 3. 'Αριστοτέλης έρωτηθείς, 4 τί έστι φίλος, εφη· Μία ψυχη έν δύο σώμασιν.

Η.

1. ::- Κλεπτών γαρ ή νύξ, τής δ' άληθείας τό φώς. 2. Έν τφ φωτi περιπατώμεν.& 3. Ό θεός φώς έστιν.h

75

LEKTION 29

1.

Περi ώτων

1. ::- Δεϋρ'(ο) έλθ'(έ)· ες σδς σοι τους λόγους εlπείν θέλω. 2. 'Όνφ τις έλεγε μϋθον, ό δε τα ώτα έκίνει. 5 3. ου χρη λέγειν τα τοίς ώσiν τερπνά, άλλό. την άλήθειαν.

Κ.

::-

Μη χρώμασιν τό σώμα λαμπρύνειν 6 θέλε, εργοις δε καθαροίς καi τρόποις την καρδίαν.

11 Α.

1. Την πατρίδα φεύγω δύστηνος. 2. Δύστηνος εγώ, ποί φύγω; Β. 1. Άνδρi φίλον εστi τα ένδον τής οίκίας εύρίσκειν πάντα εν κόσμφ. 2. ::- 'Έφυγον κακόν, ηύρον aμεινον. C. 1. Οί Τρώες άπό τών πύργων λίθοις έβαλλον. 2. Πάνδαρος Μενέ­ λαον εβαλεν οίστψ.

D. »Άρ' ηi'Jρες τον δακτύλιον δν άπέβαλον;« - »Η-όρον, δρα' δε μη αδθις άποβάλης.« Ε.

1. ::·

Μη πάντ' aκουε μηδε πάντα μάνθανε.

μαθείν.

3.

2.

Τό πράγμ' έστi Q(ιδιον

'Έμαθον οί στρατηγοi δτι φεύγοιεν ύπό τού δήμου .

5.

Μάθοι aν τις κάπο τών έχθρών σοφόν.

F.

1.

'Ώμοι, τί λέξω; ποί ελθω;

2.

»Τί εrπω τψ πατρί;«

2.

Έλθέτω ή είρήνη σου.

-

»την άλήθειαν

είπέ (δεί σ' είπείν).«

G. 'Ηλθον, εlδον, ένίκησα. Η.

Χριστιανά

1. Ι.

'Έλθετε, πάντες πιστοί.

Έν τfl Ίλιάδιi δ ΆχιλλεiJς λέγει· '~ 'Εχθρός γάρ μοι κείνος δμώς 8 Άίδάο πύλησιν. δς χ'9 ετερον μεν κεύθη 10 Ενi φρεσίν, aλλο δε εrπη .

a Man. 5 268b 26

b 11

De mundo 394b9 c Jh. 3,8 d Jh. 4,24 1.Jh. 1, 7 h ebd. 1,5 ι 9,312f.

e

De an. 418b 17

t

De cael.

3 wird gesagt (genannt). 4 έρωτη~είς 1 Genetiv. 2 ή στιγμή lat. punctum. gefragt (Paniz. Aor.Pass.); deutsch etwa: als er gefragt wurde; wurde gefragt. 5 έκίνε ι er bewegte (•wackelte• ). 6 λαμπρύνω hell, leuchtend machen (λαμπρός) . 7 δρα (Imper.) sieh!, siehe zu! 8 = όμοίως ταίς'Άιδου πύλαις. 9 χ':· Άλλ' εύκλεές τοι δεσποτών ttανείν ϋπερ 10 • 3. Αίσχύλου· * Βίου πονηρού ttάνατος εύκλεέστερος. 0

Η.

Περi αύταρκείας Κατa τόν ΆριστοτέληΡ ούδενός ένδεης ή εύδαιμονία, άλλ' αύτάρκης,

καi τό τέλειον άγαttόν αύταρκες- και οί Στωϊκοιq την άρετi]ν αύτάρκη πρός ευδαιμονίαν λέγουσιν.

1.

Θεοφράστου 11 Τόν 'Έλληνα μΕν τώι 'Έλληνι, τόν δε βάρβαρον τώι βαρβάρωι, πάν­

τας δε τους άνttρώπους άλλήλοις φαμΕν 12 οίκείους και συγγενείς εlναι.r

.

Abbildung 5: Bίld auf eίner attίschen Vase, Ende 6. Jh. v.Chr. (L. 33 1Ι Κ). Κ.

1. Ή χελιδών 13

Ό νεανίας

ΙΔΟΧΕΛΙΔΟΝ tδού· χελιδών

Ό πατήρ·

ΝΕΤΟΝΗΕΡΑΚΛΕΑ νη τον Ήρακλέα

LΕΚΤΙΟΝ

.

Ό παϊς

85

34

ΗΑΥΤΕΙ

.

αυτηι

Ό πατήρ·

ΕΑΡΕΔΕ

έαρ fιδη·

2. Άσμα Ψόδιον 14 ;Ηλθ' ήλθε χελιδών

καλό.ς ώρας άγουσα καλους τ' ένιαυτούς

\,J

έπi γαστέρα λευκά έπi νώτα μέλαινα

-

v

.....,

-

-

vv-vv-

.

u

'-'

v

-

-

1 Xen.Mem. 1,6,11 b fr. 805 c fr. 400 d Hec. 156; 202 e 11. 16,457 1 13 Ε.Ν. 1163b 4, vgl. 1134b 1 h Euth. 15a ; M.Mor. 1207a 24 ι. fr. 869 und 750 1 Suppl. 859 m Pl.Chaπn. 156b n Hel. 270; 1.Α. 312 ° fr. 90 Ρ Ε.Ν. 1097b 8; 1176b5 q Diog. L. 7,127, u.v.a.m. r Porphyrius, de abstin. 111 25. a 8

(Partiz.). 2 durchaus nicht (auch nicht ίη irgendwelcher Wei4 τεκείν Inf., 3 verbrannte (Aor. von φλέγω, vgl. Τι φλόξ, φλογός Flamme). fτεκον Indik.Aor. gebar; vgl. τέκνον. 5 άδε, att. ήδε diese (hier). 6 ~τός gesprochen, abgeredet. 7 άρτι soeben. 8 Ιη einer Tragδdie des Euripides (Herakliden). 9 Demosthenes (384-322 v.Chr.), der grδBte athenische Redner; als Politiker Opponent Philipps νοη Makedonien. Ιη der Verteidigung seiner Politik, der >Kranzrede< (18,11), greift er mit diesen Worten seinen Gegner Aischines an. - παντελώς = πάντως ganzlich, vδl­ lig. 10 Prapositionen, wenn nachgesteHt (sog. Posφositionen; haufig ίη alterer Poesie, selten in klassischer Prosa), ziehen den Akzent zurϋck: φίλων άπο, πάρα, πέρι, ϋπερ. 11 Theophrastos (gest. 287 v.Chr.), Schϋler und Nachfolger des Aristote12 wir sagen (φημί). 13 lnschriften auf einer Vase, s. Abb. 5. 14 Athen. les. 360Β. - Der Rhythmus dieser volkstίimlichen Verse wird sich leicht erschlie6en, wenn man weill, daB in diesem rhodischen Dialekt die Akkusativendung -ας in der α-Deklination kurz ist (καλάς = ..., .... , ώρας (att. ώρας) = - v}.

1 sich se).

unteπedend

Lektion 34 λελυμένος, -ον, -η

λέλυμαι, -σαι, -ται

λέλυσο, λέλυσθε

λελύσθαι

. . .

Ι

Α.

Περi έλευθερίας Έπικτήτου

1. Ό μεν τό σώμα λελυμένος, την δε ψυχην δεδεμένος 1 , δούλος ό δε το σώμα δεδεμένος, την δε ψυχην λελυμένος, έλεύθερος. 2. Μόνοι οί

86

LEKTION 34 πεπαιδευμένοι έλεύθεροι.

3.

Εί πεπαιδεύμεθα, έλεύθεροί έσμεν.

4.

Εί πεπαίδευσαι, έλεύθερος εί. Β.

Χίλων δ σοφός, έρωτηθεις 2 τίνι διαφέρουσιν οί πεπαιδευμένοι τών άπαιδεύτων, έφη· » έλπίσιν άγαθαϊς« .

C.

Δημοσθένους

1. Φίλιππος λέλυκε τaς σπονδάς. 2. Αέλυνται αί σπονδαι ύπο Φι­ λίππου. 3. Συμφέρει Φιλίππωι λελύσθαι τaς σπονδάς.

D.

Πλάτωνος

1.

Λελυμένης τής τυρα,νίδος, περi Ε:λευθερίας πάσα μάχη έστίν.

2.

Μούσα καλλίστη, f)τι.ς τους βελτίστους και ίκανώς πεπαιδευμένους τέρπει.

Ε.

Κωμικά

1. Έγω λύσω τόνδε 3 •• • Λέλυσο, φεύγε. 2. » Πόθεν ηκεις;« - » Εξ έκκλησίας . :-

». . .

tχθύ, βάδιζ'(ε), ώς σ' εσθίω.«

»Άλλ' ουδέπω έπl θάτερ'(α) όπτός 2 εtμ' έγώ.«

D.

Έκ τής Καινής Διαθήκηςa

1. ουκ εtσiν ήμίν πλείον η πέντε άρτοι καi tχθύες δύο.

2. ουκ εχο­

μεν ώδε ει μη πέντε άρτους καi δύο tχθύας. Ε.

Παροιμίαι

1. Έλέφας μϋν ου διώκει. 3

2. Ύ ς διό. ρόδων. 4

Abbildung 6: Geflίigelter Eber, Didrachmon aus Klazomenai, um 500 v.Chr. (L. 35 1 G).

89

LEKTION 35

F.

1.

Ύί δμοιος ό τύραννος φόβου γαρ πλήρης.

2.

)) Υς« τους Ίππο­

7

κράτους5 ύοiJς ελεγον οί κωμωιδοποιοί. ήσαν γαρ ύώδεις 6 καi άπαί­ δευτοι.

G.

Θαυμάσια

Υν έν Ίνδοίς ού φασιν είναι οvτε fιμερον ούτε aγριον· όμοίως δε καi έν Λιβύηι συών άγρίων άπορία έστίν· έν δε ΑtθιοΠίάι λέγουσιν εlναι iJς τετρακέρως 7 • έν δε Κλαζομέναις φασlν είναι σύν πτηνόν. 8

7

Η.

1.

Ή

θεών

γίστην.

3.

ίσχiJς

μεγίστη.

2.

'Έρως

τών

θεών

tσχυν

έχει

με­

Τέχνη άμείνων ίσχύος.

ΙΙ

Α.

1. 2. 3.

Ίπποκράτους- Βραχυς ό βίος, ή δε τέχνη μακρά.

Ευριπίδου·b Τού αυτού·b

':· Βραχεία τέρψις ::- Καλώς έλεξας έν

έστiν ήδονής κακής. βραχεί(= δια βραχέων) τα καί­

ρια.

Β.

1. Γλυκυς άπείροις πόλεμος.

2. Μεταβολη πάντων γλυκύ.

3. Γλυ­

κεία μήτερ, τί με θέλεις ποιείν;

C.

1. την ευθείαν τρέχε. 2. Ό βραδυς εΙλε 9 τον ταχύν. 3. Εvριπίδου·c ::- Το τοϋ ποδός μεν βραδύ, το τοϋ δε

D. 1.

νοϋ ταχύ.

'Αριστοτέλης έφη τας μεν ρίζας τής παιδείας είναι πικράς, τους δε

καρπους γλυκείς.

2.

'Αναξαγόρας έλεγε τών σωμάτων τα μεν βαρέα τον κάτω τόπον, τα

δε κούφα τον ά.νω κατ έχειν. Ε.

Ό ρυθμος έκ τού ταχέος και βραδέος, έκ δε τοϋ οξέος καi βαρέος άρ­ μονία έστίν.

F.

Ταχείς όντες οί λαγώι ου χρείαν έχουσιν ισχύος τοϊς δε βραδέσι ζώιοις ίσχυν ή φύσις δέδωκεν.

G. 1. ::-

Ταχέως, ταχέως φέρ' οlνον.

2.

Σπεϋδε βραδέως.

Η. Περl ήδονής Πλατωνικάd

1. Συ μεν λέγεις άγαθα πάντα είναι τa ήδέα· Σωκράτης δέ φησι το άγαθον καi ήδυ διαφέρειν άλλήλων. 2. ΠολiJ διαφέρει, ώ Σώκρατες, το παραχρήμα 10 ήδυ τοϋ είς τον ϋστερον χρόνον ήδέος.

ΠΙ

'Ανάγνωσμα Α.

Περi Έρινύος- Αίσχύλουe

1. ::-

2. ::-

Μέγα γaρ δύναται 11 πότνι'(α) 12 Έρίνύς

v

'"'

-

v

...,

-

-

v

...,

-

-

παρά τ' άθανάτοις τοίς θ' ύπό γαίας.

v

...,

-

...,

'"'

-

-

v

v

-

-

Ίώ

...

μέλαιν' Έρινύς, ή μεγασθενής 13 τις εl.

90

LEK ΤΙΟΝ 36

3. •:· . . .

Ζεiις

πέμπει παραβάσιν 14 Έρϊνύν. Β.

"" ""' - "" ""' - -

Περι Έρινύων· Σοφοκλέουςι 1. •:· Καλώ 15 δ' άρωγο'Uς 16 τaς άεί τε παρθένους

2. •:-

άει δ' δρώσας 17 πάντα τάν (τa έν) βροτοίς πάθη σεμνaς 'Ερινύς ταχύποδας 18 • Ώ δώμ' 'Άιδου και Περσεφόνης ώ χθόνι'(ε) Έρμή και πότνι' 12 Άρά 19 σεμναί τε θεών παίδες 'Ερινύες

αϊ τους άδίκως {}νήισκοντας δράτ'(ε) 17

έλθετε, άρήξατε 16 a Lk. 9,13; Mt. 14,17; vgl. L. 21 Η b Fr. 362; 356a c 1. Eum. 950; 2. Sept. 977; 3. Ag. 59 110 (Elektras Gebet).

Ι.Α.

ι

829 c Ιο 742 d Phil. 13a; 60b; Prot. 1. Αί . 835 (aus Aias' Abschiedsrede); 2. ΕΙ.

1 Aus dem Schlaraffenland (Krates 14Κ). 2 θάτερα = τα hερα die andere Seite. όπτός (fertig) gekocht, gar. 3 Vgl. L.30 l.C2. 4 Vgl. L.21 Cl. 5 Ein Verwandter des Peήkles (nicht der groβe Arzt!). 6 ύώδης schweinisch, d.i. - fίir Griechen! - vergnϋ­ gungssiichtig. 7 τετρακέρως mit vίer Hornern. 8 πτηνός, όν, ή gefliigelt. - Den geflϋgelten Eber, das Wappentier von Klazomenai (sϋdl. von Smyrna, die Heimatstadt des Anaxagoras), kann man auf Mϋnzen dieser Stadt sehen (vgl. Aelian, Ν.Α. ΧΙΙ 38). S. Abb. 6. 9 εlλον (Inf. έλείν) nahm, ergήff, ϋberkam (starker Aorist). 10 παραχρήμα so11 δύναται hat Macht, vermag, kann. 12 πότνια Herήn. 13 μεγασih:νfort. ής, ές (τό σθένος die Starke); ή wahrlich. 14 βά.ς, βάντος (vgl. λύσας, λύσαντος), Dat.Pl. βάσι(ν) gehend (Partiz.Aor. von βαίνω); παραβαίνω ϋberschreiten. 15 καλώ ru16 άρήγω helfen, άρωγός, όν helfend, Helfer. 17 δρώσας sehend (Parfen. tiz. Priis. Akk. Pl. Fem. von δράω); δράτε (ίhr) seht. 18 ταχύπους , -συν schnellfίissιg . 19 ή άρά Fluch.

Lektion 36 λύ·ομαι, -ηι, -εται

βούλ·ωμαι, -ηι, -ηται

βούλομαι, -ηι,

ακου·σ·ομαι,

Α.

. . . -εται .

,

,,

-ηι,

-εται

Έκ τών Έπικτήτου

ι. Έγω μεν παιδευτής είμι ύμέτερος, ύμείς δε παρ' έμοi παιδεύε­ σθε.

2.

Τί έστι το παιδεύεσθαι; και τί έργον τού πεπαιδευμένου;

3. Το παιδεύεσθαι τούτ' έστι· μανθάνειν τa ίδια καi τa άλλότρια. Β. 1. Μαίνεσθε· ποί φέρεσθε, ώ άνθρωποι· πείθεσθε θεώι. 2. Τίς ή μανία αϋτη; ποί φέρηι, ώ νεανία; τοίς νόμοις πείθου .

91

LEKTION 36

C.

Θεόγνιδος

::-

(313)

'Εν μεν μαινομένοις μάλα μαίνομαι· έν δε δικαίοις

πάντων άνθρώπων εtμl δικαιότατος.

D.

Γνώμαι

1.

·~ Άνδρος χαρακτηρ έκ λόγου γνωρίζεται.

τάληίΗ:ς ου πιστεύεται.

3.

2. ::-

Πένης λέγων

Σόλων εφη· »μη ψεύδου άλλ' άλήθευε«,

καl »άρχε πρώτον μαθων άρχεσθαι.« Ε.

Πλάτωνος, έκ τού Ε-Uθύφρονος

(10a)

»Λέγομέν τι φερόμενον καl φέρον, καl άγόμενον και άγον

και

πάντα τα τοιαύτα μανθάνεις δτι ετερα άλλήλων εστι καl ήι ετερα;«

-

)»Έγωγέ μοι δοκώ μανθάνειν.«

F.

Σοφοκλέους τού ήθους τοσαύτη ήν χάρις ώστε πάντηι καl προς άπάντων αυτον στέργεσθαι.

G. 1.

»Τίς άγορεύειν βούλεται;«

λέξεις.

Η.

1.

3. El

-

))'Έγωγε.«

2.

'Ακούειν βουλόμεθα α

βούληι (βούλει), λέγοιμι aν.

Πλάτωνος- 8 Λέγουσί τινες τών φιλοσόφων, ώς έστιν ούδέποτε

ούδέν, άεi δε γίγνεται.

2.

Τού αύτού·a Δεύτερον άγα-θόν, μετα τό εlναι άγαθόν, τό γίγνε­

σθαι.

3. Άριστοτέλους·b Δεί τα μΕν δίκαια πράττοντας δικαίους γίγνε­ σθαι, τα δε σώφρονα σώφρονας.

4.

Τού αυτού·b 'Έτι χαλεπώτερον, ήδονήι μάχεσ{}αι η {}υμώι, κα­

θάπερ φησιν Ήράκλειτος. Ι.

1. 3.

Μάχης παύσομεν ύμάς.

2.

ου παυσόμεθα μαχόμενοι.

Άνάγκηι ουδε θεοl μάχονται.

4.

Μαχώμεθα· ου γαρ εστιν άλλη

ήμίν όδος σωτηρίας. Κ.

1.

))Άλλ' οί θεοι ίκανοί είσιν σώιζειν ήμάς, δταν βούλωνται.«

2.

>>Εύχώμεθα δη θεοίς πάσι καl πάσαις έαν γαρ εϋχησθε, . άκούσονται ύμών.«

L. 1.

-

»Εύχόμεθα.«

Λύσόν με δεσμών.

2.

>)Λυσόμενος την θυγατέρα«c Χρύσης δ ίερε'Uς

ήλθε προς 'Αγαμέμνονα. Μ.

1. ))Ποί συ ερχηι;« - ))'Ες το βαλανείον ερχομαι λουσόμενος.« 2. »'Ιχθύν τίνα ήδέως έσθίοις άν;« - »'Ήδομαι ίχθύϊ όπτώι.« 3. ::- Ώς ήδομαι καl χαίρομαι 1 κεύφραίνομαι. (κωμ.) 4. Χαίρε σφόδρα, θύγατερ Σιών, εύφραίνου ... θύγατερ Ίερου­ σαλήμ.d

Ν. Πώς δεί φυλάσσεσ{}αι

1. 2.

Ήσιόδου .e ~=- Μέτρα φυλάσσεσθαι· καιρος δ' έπl πάσιν άριστος.

Εύριπίδου·f

•:-

Παίς ών φυλάσσου πραγμάτων αίσχρών άπο.

Ο. Περl τού πολιτεύεσθαι

1.

Ό σοφός ού πολιτεύσεται.

2.

Έπίκουρός φησιν ού πολιτεύσεσθαι

92

LEKTION 37 τον νούν εχοντα.

ρανώι πολιτεύονται. Ρ.

Οί Χριστιανοι έπι γής διατρίβουσιν, άλλ' Εν ο-U­

3. 2

Κρίτων πρός Σωκράτη 3 'Αλλό. βουλεύου· μάλλον δε ούδε βουλεύεσθαι έτι ώρα, άλλό. βεβου­

λεύσθαι· μία δε βουλή· τής γό.ρ έπιούσης 4 νυκτός πάντα ταύτα δεί πε­ πράχθαι 5. • Pl. Theaτ. 152e; Gorg. 527b • Op. 694 t fr . 1027

b

Ε.Ν.

1105a 17; ebd. 7

c

Il. 1, 13

d

Sophon. 3, 14

1 Der barbarische Sprecher dieses Verses (Arist.Pax 291) amϋsiert das Publikum durch einen VersτoB gegen die Grammatik, der ίhm in seiner Begeisterung unterlauft: eίη Medium (oder Pas2 Aus dem frίihchristlichen Brief an siv) νοη χαίρω gibτ es nicht; vgl. das folgende Zitat. Diognetos. 3 Kriton (in Plaτos Dialog) sucht Sokrates zur Flucht aus dem Gefangnis zu ϋberreden. 4 έπιών, - ιόν, -ιούσα (Partίzip) herankommend. 5 lnfin. Perf. Pass. von πράττω .

Lektion 37 ό μάντις, μάντεως

ή πόλις, πόλεως

Α.

'Εκ τών 'Αριστοτέλους Πολιτικώνa

Ή πόλις κοινωνία τών έλευθέρων έστίν, ή δε πολιτεία βίος τίς έστι πόλεως. 'Εν άπάσαις δη ταίς πόλεσιν έστι τρία μέρη τής πόλεως οί μεν εϋποροι σφόδρα, οί δε άποροι σφόδρα, οί δε τρίτοι οί μέσοι

τούτων. Βούλεται δε ή πόλις έξ ϊσων είναι και όμοίων ότι μάλιστα· τούτο δ' ύπάρχει μάλιστα τοίς μέσοις. Δήλον άρα τό.ς τοιαύτας ε-δ πο­ λιτεύεσθαι πόλεις Εν αΙς πολ\J τό μέσον.

Β.

Σωκράτης έρωτηθεις 1 ποία ίσχυροτάτη τών πόλεων, είπεν· »ή aνδρας εχουσα άγαθούς. ((

C.

Ποιητών τινα περι πόλεως

1. 2. 3. 4. D. •:· •:·

Εuριπίδου· Τού αυτού ·

::· •:-

Άνηρ γό.ρ άνδρα και πόλις σώιζει πόλιν. Αί γό.ρ πόλεις εϊσ' (είσίν) aνδρες, ουκ έρημία.

'Αλκαίου· Άνδρες πόλεως πύργος.

Όμήρου · 2 ·~ 'Ανδρός μεν στέφανος παίδες, πύργοι δε πόληος. » Ω καλλίστη πόλι πασών«, και 3

» Ω λαμπροτάτη πασών πόλεων«· 3

οϋτως ή Κωμωιδία προσαγορεύει τό.ς 'Αθήνας.

93

LEKTION 37

ΛΥξΙΘ

Εοξ:ΜΙΚΙ

ΩΝΑΦΙΛΕ ΝΦΕεΙΜΑ ΛιειτΑ

Το Τ Ε

λ

Ν

1

ΕΝ Γ1

Ε Ι Α

ο

Ν

ΔΡΕΙο~

ΓΑf>Ε~Τ 1 Abbildung 7: Inschrift auf einer kleίnen Steinscheibe aus Athen, 2. Halfte d. 5. Jh.s ν. Chr. (L. 37 Ε), stark vergroίζert.

Ε. 3 Λυσίθεος Μικίωνα φιλεϊν φησι μάλιστα τών έν τήι πόλει· άνδρείος γάρ έστι.

F.

'Αριστοτέλους περι φύσεωςb

1.

Ή φύσις ο\Jδtν μάτην ποιεί.

2.

»Όδός είς φύσιν« ή γένεσις.

Τών φύσει ή πόλις, και δ άν-Ορωπος φύσει πολιτικον ζώιόν εστιν. Τριών δεί παιδέίά.ι· φύσεως, μαθήσεως, άσκήσεως.

5.

3. 4.

Και 'Επίχαρ­

μος λέγει·

::G.

Φύσιν εχειν άριστόν εστι, δεύτερον δέ, μαν-Οάνειν.

'Αριστοτέληςc τον άν-Ορωπον λέγει όρttον μόνον τών ζώιων διa το την

φύσιν αiιτοϋ είναι -Οείαν. Η.

'Αριστοτέλους περι δυνάμεως και ένεργείας

1.

Ή ενέργεια ουκ έστιν άνευ τής κατ' α\JτΤ]ν δυνάμεως.

νάμει ό μανθάνων επιστήμων.

2.

'Έστι δυ­

3.d 'Αριστοτέλης έλεγεν εν τώι σκότωι

94

LEKTION 38 τa σώματα χροaν δυνάμει μεν εχειν, ένεργείάι δε μηδαμώς πολυ δε το

μεταξυ τού τε μη εχειν καi μη όράσθαι. 4

1.

Κ.

Πλάτωνοςe

1. Άρα ή μετa δικαιοσύνης πράξις άρετή εστιν; 2. Άρα την τών άγαθών πράξιν λέγεις σωφροσύνην εlναι; 1. Πράξεις 'Αποστόλων 2. Λουκάς εν ταϊς Πράξεσι τών 'Αποστόλων λέγει Παύλον έν

'Αθή­

ναις εύρεϊν άγνώστου θεού βωμόν.

L.

Περi μάντεων

Μάντεων άψευδέστατος Τειρεσίας ήν ό Θηβαϊος.

1. 2. 3. 4.

Πρό τής μάχης οί μάντεις ε-&ύοντο, καi τa ίερa καλa ήν. 5 Μη πίστευε τοίς μάντεσιν (τώι μάντει). Εύριπίδου·

::-

Μάντις δ' άριστος δστις εtκάζει καλώς.

Μ. Μάρκου αύτοκράτορος 6 Ένi τέρπου τώι άπό πράξεως κοινωνικής μεταβαίνειν έπi πράξιν κοι­ νωνικήν, συν μνήμηι θεού.

1279a 21 und 1295b 1 ff. (stark kondensiert) a 2 c Part.an. 686a 27 d Doxogr. p. 314

a

h

Cael. 291 b 13, al., Phys. 193b 13, Pol. 1253 e Μeη. 79c; Charm. 163e.

2 Der Vers wird - hochst zweifelhaft - dem Homer (Epigr.) 1 Vgl. Anm. zu L. 29 1, G. 3. zugeschrieben. 3 Eingeritzt auf eine kleine Steinscheibe (wohl 2. Halfte d. 5. Jh.s), Buchstaben rοτ gefϋllt. Gefunden auf der Akropolis νοη Athen. Μικίωνα: Akk. des Namens Μικίων. S. Abb. 7. 4 gesehen werden (= sίchtbar sein). 5 Die heiligen (Opfer) waren gut: ein Fachausdruck (oft z.B. bei Xenophon), welcher besagt, daB die omina, welche man aus dem 6 Aus dem philosophiZustand der geschlachteten Opfertiere entnahm, gϋnstig waren. schen Tagebuch des Kaisers Markus Aurelius (gest. 180 n.Chr.).

Lektion 38 λύομαι, έλυόμην, λυοίμην

βούλονται, έβούλοντο, βούλοιντο

έγιγνόμην, γιγνοίμην, γίγνου , " ,,

εγενομην,

γενοιμην,

-

γενου

Ι

Α.

Γραμματικόν 1

1.

Μέμνησο άνθρωπος ων.

γε.

4.

Λέλυσθε, φεύγετε.

Τοίς νόμοις πείθου.

2. Μέμνησθε 'Αθηνών. 4. Μη ψεύδεσθε. 5.

3.

Λέλυσο, φεύ-

Μη ψεύδου.

6.

95

LEKTION 38 Β.

Περi Κύρου τού Περσών βασιλέως 2

1.

κ ϋρος έτι παίς ων) δτε έπαιδεύετο συν άλλοις παισίν) πάντων

πάντα κράτιστος ένομίζετο. la. + >>Σ\J δέ, δτε έπαιδεύου, άρα κρά­ τιστος ένομίζου ;« - »Ούκ ένομιζόμην .« 1b. + » Ύμείς δέ, δτε έπαι­ δεύεσθε, άρα κράτιστοι ένομίζεσθε;« χόμενοι Κϋρον ώς πατέρα έσέβοντο.

» Ένομιζόμεθα.«

-

3.

2.

Οί άρ­

Ή σάλπιγξ έσήμαινε. Τότε

δη τοϋ Κύρου οί στρατιώται άνεβόησάν 3 τε καi έμάχοντο, επαιον έπαίοντο, άπέκτεινον άπέθνηισκον· τέλος δε οί πολέμιοι προς φυγην

έτρέποντο. 4

C.

Εύριπίδουa

1. ::2. ::D.

Κακής άπ' άρχής γίγνεται τέλος κακόν. Θνήισκει δ' ούδεν τών γιγνομένων.

Πλάτωνοςb

1. Πάν το γιγνόμενον ύπ' αiτίου τινος άνάγκη γίγνεσθαι.

2. »;Ώ

Πρόδικε , άρα ταύτόν σοι δοκεί εtναι τό γενέσθαι καi τό είναι, ή 5

aλλο;«

-

»aλλο νη Δία«, εφη ό Πρόδικος.

-

>>'Έστιν aρα ου ταύτόν,

&ς φησιν Πρόδικος δδε, το είναι και το γενέσθαι. « Ε.

Τραγικά τινα

1.

Σοφοκλέους- 6

2. Ε\Jριπίδου·

7

::-

•

μηδαμώς γίγνου κακός.

νϋν aνδρα γίγνεσθαί σε χρή. 3. Τοϋ αύτού· ::- • . έγενόμην μητροκτόνος. 4. Αtσχύλου· 9 ::- Έρμή χθόνιε . . . ::- •

8

σωτηρ γενού μοι σύμμαχός τε.

F.

1. Οϋτως έχόντων τώνδε, σύμβουλοί μοι γένεσθε. 2. + τα άριστα βουλεύου σεαυτώι. 3. τα aριστα βουλεύεσθε ύμίν αύτοίς . 4. Σωτηρ γενέσθαι σοι ό θεός. 5. + Σωτήρες γενέσθων ύμίν οί θεοί. 6. Πόλλ' άγαθά σοι γένοιτο. 7. ευδαίμονες γένοισθε. 8. 'Ό φίλον τώι θεώι, τούτο γενέσθαι.

G.

Εύριπίδου, περi γένους καi εύγενείαξ

1. ::2. ::-

Έκ πατέρων άγαθών έγένου .

ώ παί Κρέοντος 10 , ώς άληθtς ήν aρα, έσθλών άπ' άνδρών έσθλα γίγνεσθαι τέκνα, κακών δ' δμοια τήι φύσει τήι τού πατρός.

3.

~:·

4.

::..

5.

::-

ουκ &.ν γένοιτο χρηστός έκ κακού πατρός.

. . .

ουκ &.ν έκ μητρός κακής

έσθλοi γένοιντο παίδες .

. . .

ούδ' άν ει βούλοιτό τις

σώφρων γένοιτο Σπαρi:ιάτίδων κόρη. Η.

Εύχαί

1. 2.

Πολλα καi άγαθa εύχομαί σοι.

'Ω Ζεύ πάτερ, εϊθε πλούσιος γενοίμην. 11

96

LEKTION 38

Abbildung 8: Bild auf einer attischen Vase, Ende 6. Jh. v.Chr. (L. 38 Ι Η 2). Der Olhandler, mit sorgenvoller Miene, fίillt einem jungen Kunden das 01flaschchen, den beim Sport gebrauchten Aryballos. Dazu spricht er bei sich selbst: Ω ΖΕΥ ΠΑ ΤΕΡ ΑΙΘΕ ΠΛΟΥΣΙΟΣ ΓΕΝ(ΟΙΜΑΝ]

Er

ίst

offenbar ein Dorer

(αtθε,

att.

εϊθε).

καλή τε καi τέρεινα. 12

3. ':· Εϊ μοι γένοιτο παρθένος 4. Πλουτάρχου· Τίς ούκ άν

βούλοιτο μάλλον Όδυσσευς εlναι η

Κύκλωψ;

1.

Πλάτωνοςd

1.

Ού μη παύσωμαι φιλοσοφών.

σοιτο φιλοσοφών.

3.

2.

+Σωκράτης tφη ώς ου (μη) παύ­

'Έγωγε, tφη Θρασύμαχος, ώ Σώκρατες, τοίς

άκούουσι τούτοις προvλεγον (προέλ- ), δτι συ άποκρίνασθαι 13 μεν ούκ Ε:θελήσοις, ειρωνεύσοιο δε καi ου παύσοιο τής φλυαρίας. Κ.

Σοφοκλέους 14 ::- !Ω παί, γένοιο πατρός εύτυχέστερος, τα δ' άλλ' δμοιος, καi γένοι' aν ού κακός.

11 'Αναγνώσματα

Α.

'Ανάχαρσις ό Σκύ{}ης 15 , έκκλησίά.ι παραγενόμενος, θαυμάζειν εφη δτι λέγουσι μεν οί σοφοi παρ' 'Έλλησι, κρίνουσι δ' οί άμαθείς.

97

LEKTION 39

Β.

»Λέγ' αίνον ήμϊν, ώ γραύ.« Λέαινα

16

-

»Αtσώπου αίνον ύμίν λέξω.e«

, όνειδιζόμενη ύπό ά.λώπεκος έπi τώι δια παντος ενα τίκτειν,

εφη· »Άλλα λέοντα«.

C. Άναξαγόραςr έφη εν τήι α~Jτήι γονήι 17 καi τρίχας είναι καi όνυχας καi φλέβας 17 καi ά.ρτηρίας καi νεύρα καi δοτά, ά.φανή μεν δια μικρο­ μέρειαν17, α-Uξανόμενα δε κατα μικρόν. »Πώς γαρ aν«, φησίν, »έΚ μη τριχος γένοιτο θρίξ, καi σαρξ εκ μη σαρκός;« a d

fr. 14 und 839 b Τίm. 28a; Prot. 340b c Tro . 1254; fr. 75. 333. 298; Andr. 595 Apol. 29d; Rep. 337a; Gorg. 489b e Aes. 257Ρ t Β 10 D--K.

1 Aus friiheren Lektionen. 2 Aus Xenophons Roman; βασιλέως Gen. νοη βασιλεύς Konig (L. 39). 3 erhoben Geschrei (Aorist; vgl. ή βοή Schrei, Ruf). 4 Imperfekt; der intransitive - starke Aorist ist Ε:τράποντο. 5 Sokrates (in Platos Dialog Protagoras) appelliert an die Autoritat des Sophisten Prodikos. 6 Der blinde Bettler Odipus appelliert an das Volk von Athen, nicht schlecht, d.i. unmenschlich an ihm zu handeln. 7 Elektra stachelt ihren Bruder Orest an, ihre Mutter Klytamestra zu toten (ΕΙ. 693). 8 Orest nach der Tat (Or. 587). 9 Orest betet (Cho. 1). 10 Sohn Kreons: eine Person ίη einem nicht erhaltenen Stίick des Euripides. 11 Herzenswunsch des Olhandlers auf einer attίschen Vase, s. Abb. 8. 12 Hipponax 119\Χ'. τέρεινα, Fem. νοη τέρην, Neut. τέρεν, zart. 13 άποκρίνασθαι antworten (Aor.) 14 Aias spricht, ehe er sich totet, zu seinem kleinen Sohn. 15 Anacharsis: der Typ des >edlen \Xlilden< ίη der griechischen Literatur. 16 ή λέαινα, Fem. zu ό λέων; ό, ή άλώπηξ, -εκος Fuchs; το όνειδος Schmahung, 17 Schande. - lm Altertum meinte man, eine Lowin konne nur einmal ein Junges werfen. ή γονή Saat, Samen; ή φλέψ, φλεβός Ader (Phlebitis); μικρομέρεια (τό μέρος Teil).

Lektion 39 ό βασιλεύς, -έως

Θησεύς, Θησέως

ό ίερεύς, -έως

Ζεύς, Διός

1 Α.

Περi βασιλέων

1. Ήρακλείτου· Πόλεμος πάντων βασιλεύς, πάντων δε πατήρ. 2. 'Ισοκράτους- Τον βασιλέα φιλάνθρωπον είναι δεϊ καi φιλόπολιν. 3. Ξενοφώντος- Κύρος tλεγε παραπλήσια tργα είναι βασιλέως ά.γα­ θού καi νομέως ά.γαθοϋ. 4. Πολλα ά.νδρi βασιλεϊ μέλει. 5. Χαίρε, ώ βασιλεύ Ά {}ηνών.

6.

Ήσιόδου·

,_

'Εκ δε Διός βασιλήες.

98 Β.

LEKTION 39 'Αριστοτέλους

1.

Περi τους ήρωϊκους χρόνους τα προς τους θεους έμελε τοίς βασι­

λεϋσιν.

2. Άλλα καl Άθήνησιν ό aρχων βασιλευς 1 ύπερ τής πόλεως θυσίας θύει καi εύχας εiJχεται. 3. Καl εν Σπάρτηι νόμος εστl τους βασιλέας θύειν προ τής πόλεως. 4. Οϋτως τών Έλλήνων τών πάλαι οί βασιλής καl ί.ερής έγένοντο.

C.

Περi τών εν Αίγύπτωι ίερέων Θαλής,

1.

συνήν.

2.

ώς

λέγουσί

τινες,

είς

Αlγυπτον

έλθών

τοίς

ίερεύσι

Καi Πυθαγόρας πολλα παρα τών εκεί ίερέων μαθείν λέγε­

ται.

D. Έκ τού Πλάτωνος " Ιωνος 1 Οί ποιηταl ούδεν aλλο ή έρμηνής είσι τών θεών

...

ο-Uκούν ύμείς αu

οί ραψωδοi έρμηνέων έρμηνής γίγνεσθε.

Ε. 3

1. •:· 2. •:-

F., G. F.

Αϊδ' είσ' 'Αθήναι, Θησέως ή πρiν πόλις. Αϊδ' είσ' Άδριανού καi ουχι Θησέως πόλις.

Περl Διός

Αίσχύλουa

'~ Ζεύς έστιν αίθήρ, Ζευς δε γή, Ζευς δ' ουρανός, Ζεύς τοι τα πάντα χ&τι τώνδ' ύπέρτερον.

G. 1. 'Ω Ζεύ βασιλεύ, ϊλεως γενου. 2. Θύσωμεν Όλυμπίωι Διί. 3. Δια τον Δία νικώμες. b 4. •:· Χαίρετε κήρυκες, Διός άγγελοι ηδε καl άνδρών.c

11 Α.

Έκ τού κατα Μαθθαίον ευαγγελίου

(4,18-19)

Περιπατών δε παρα την θάλασσαν τής Γαλιλαίας είδε δύο άδελφούς, 4

Σίμωνα τον λεγόμενον Πέτρον καl Άνδρέαν τον άδελφόν αυτού, βάλ­

λοντας άμφίβληστρον 5 είς την θάλασσαν· ήσαν γαρ άλιείς. Καl λέγει αύτοίς δεύτε οπίσω μου, και ποιήσω ύμας άλιείς άνθρώπων.

Β.

'Αντίγονος ό μονοφθαλμός 6 , είπόντος τινός δτι »Πάντα καλα και δί­ καια τοίς βασιλεύσι«, «ναi μα Δία«, έφη, )>τοίς τών βαρβάρων· ήμίν

δε μόνα καλα τα καλa και μόνα δίκαια τα δίκαια«.

C.

Ξενοφώντοςd Σωκράτης, λέγοντός τινος δτι άηδώς έσθίοι,

>)Άκουμενός« 7, έφη,

»τούτου φάρμακον άγαθον διδάσκει.« Έρομένου δέ· »Ποίον«; ))Παύ­ σασθαι έσθίοντα« έφη.

D. Θεόγνιδος (15-18) 8 •:· Μούσαι καi. Χάριτες,

κούραι Διός, αϊ ποτε Κάδμου

ές γάμον έλθούσαι καλόν άείσατ' έπος

99

LEKTION 40 »'Όττι καλόν, φίλον έστί, το δ' ού καλόν ού φίλον έστί. «

Τούτ' έπος ά.θανάτων ήλθε διό. στομάτων. Fr. 70Ν χίν 268

a

(apud Clem. Alex.) c

Vgl. L. 20G

b

d

Von der lnschrift am Zeustempel in Selinus (Sizίlien), l.G.

Mern. 3,14,12.

1 »Τών 'Αθήνησι παλαιών άρχών πρώτη ήν ή τού βασιλέως• (Αρτ. Αθ. :πολ. 2.1). 2 Sokrates spήcht zu dem Rhapsoden Ion (534e). 3 Inschήften auf der lnnen- und AuEenseite des Tors, welches aus der Altstadt von Athen in die νοη Hadrian gegriindete Neustadt fϋhrte. Vgl. L. 7 Α. 4 Umhergehend, -wandernd (Partiz. Pras.). 5 Netz. 6 Κδηίg Antigonos, einer der >Nachfolger< (Διάδοχοι) Alexanders d.Gr. Er fiel, 81jahrig, lcimpfend in der Schlacht bei Ipsos, 301 v.Chr. 7 Akumenos: ein beriihmter Arzt. 8 Wiederholt von L. 32 11 Ε.

L. 40: ~. η, φ (fϋr άι, ηι, ωι).

Lektion 40 έβεβουλεί,·μην (-σο, -το έλελύ·κ·η, -ης

. . .

έβουλευ·σά·μην (-σω, -σατο)

. . .)

βουλευ·σαί·μην (-σαιο, -σαι.το)

(-ειν, -εις)

Ι Α.

Γραμματικόν

1Α. Πάντων βασιλέων Κύρος άριστα πεπαίδευται.

1Β.

Πάντων βασιλέων Κύρος άριστα έπεπαίδευτο. (Ξεν.)

2Α.

,,'Q Σώκρατες, άρα βεβούλευσαι φεύγειν ;« - » Ού βεβούλευμαι. « 2Β. »'Ω Σώκρατες, άρ' έβεβούλευσο φεύγειν; « - »Ούκ έβεβου­ λεύμην.«

3Α. »'Ω φίλοι, άρα βεβούλευσθε φεύγειν;«

» Ού βεβουλεύμεθα. «

-

3Β. »Ώ φίλοι, άρ' έβεβούλευσθε φεύγειν;« - »Ούκ έβεβουλεύμεθα. « 4Α. »Άρα φεύγειν βεβούλευνται οί Πέρσαι;« - »Ού βεβούλευνται. « 4Β. »Άρα φεύγειν έβεβούλευντο οί Πέρσαι;« - »Ούκ έβεβούλευντο. « Β.

1. Οί Ξενοφώντος ύοl έν Σπάρτη έπεπαίδευντο.

2.

Ό πατηρ επεμψέ

μοι έπιστολήν· ένεγέγραπτο δε ώς flξοι· ό δ' ούκ ήλθεν.

C. 1. ::-

'Ιδείν θέλω, το πλήθος δ τι βουλεύεται.

βούλευνται) περl τών σπονδών;

3.

2.

Τί βεβούλευται (βε­

Έβεβούλευτο (έβεβούλευντο) μεν

λελύσθαι τό.ς σπονδάς νύν δε άλλως βεβούλευται (βεβούλευνται) . Ού γό.ρ λέλυνται αί σπονδαί. θίων.a

5.

4.

Αί σπονδαl διελέλυντο μέχρι Πυ­

100

D.

LEKTION 40 Ά ντιφώντος 1

Καi έπειδη ήσαν έν τψ Πειραιεί, έθυεν· 2 καi έπειδη αύτψ 2 έτέθυτο τα ίερά, έντεϋθεν έβουλεύετο ή άνθρωπος, δπως άν αύτοίς τό φάρμακον 3

δοίη , πότερον πρό τού δείπνου ή άπο δείπνου. 'Έδοξεν ο-δν αύτfι βουλευομένη βέλτιον είναι μετa δείπνον δούναι. 3 Ε.

Γραμματικόν

1Α. Φίλιππος τaς σπονδaς λέλυκεν.

1Β.

Φίλιππος τaς σπονδaς έλελύκει.

2Α. »ώ Φίλιππε, άρα τaς σπονδaς λέλυκας;« - >>Ού λέλυκα.« 28. »ώ Φίλιππε, άρα τaς σπονδaς έλελύκης (-κεις);« - »ούκ έλελύκη (-κειν).«

#

3Α. Οί 'Αθηναίοι τaς σπονδaς λελύκασιν. 3Β. Οί 'Αθηναίοι τaς σπονδaς έλελύκεσαν (-κεισαν).

4Α. »Ύμείς, ώ 'Αθηναίοι, τaς σπονδaς λελύκατε«.

»Ού λελύκαμεν.«a

-

48. »Ύμείς, ώ 'Αθηναίοι, τaς σπονδaς έλελύκετε (-κειτε).« - »Οi>κ έλελύκεμεν (-κειμεν).«

5. Τούτων ώδ' έχόντων έλέλυντο αί σπονδαί. a

ΙΙ

Α.

Περi Έπιμενίδου 4

1. 2. Β.

'Επιμενίδης ίδρύσατο παρ' Άθηναίοις το ίερον τών Σεμνών. 'Επιμενίδης Ά{}ήνησιν ίερa ίδρύσασθαι λέγεται.

Πότερον δεί λούσασθαι

1. »Καl πότε έλούσω, ώ πονηρέ;« - »Ούκ έλουσάμην έξ ο-ό έγενόμην. τέροις;d

6.

Έκ τής Πλάτωνος Πολι τε ίας·e Καl γέρουσι και γραυσl ταύτα

λεκτέα

(έστί)

προς τα παιδία, ώς ο-Uδέποτε θεοi θεοίς πολεμούσι τε

και έπιβουλεύουσι καl μάχονται.

Β.

Έκ τών Θουκυδίδουι Φαίαξ δ Έρασιστράτου τρίτος α-Uτός, Ά&ηναίων πεμπόντων, ναυσι

δύο, ές 'Ιταλίαν και Σικελίαν πρεσβευτής, ύπό τον α-Uτόν χρόνον 6 έξέπλευσεν. 7

C. Έκ τών Ήροδότου 8 1. Δαρείος επεμψε μυριάδας πολλaς άνδρών, ναύς δε έξακοσίας (600). 2. Τών δε Ξέρξου νεών άριθμός έγένετο έπτa και διακόσιαι και χίλιαι (1207)· καi σύμμαχος αvτώι παρήν 'Αρτεμισία, ή Άλικαρ­ νασσέων9 βασίλεια, πέντε ναυσίν. 9 3. Έν δε τήι μάχηι ή ναύς ή Άρ­ τεμισίας έδιώκετο ύπο νεως 'Αττικής. και η, ουκ έχουσα άποφυγείν

(cμπροσθεν γaρ α\Jτής ήσαν aλλαι νήες φίλιαι), ένέβαλε νηι φιλίάι και κατέδυσε. ό γούν τής 'Αττικής νεως τριήραρχος ώς είδεν αυτην έμ­

βάλλουσαν νηί άνδρών βαρβάρων, νομίσας 10 την ναύν την Άρτεμι­ σίας Έλληνίδα είναι, προς aλλας έτρέπετο.

D.

Περι κυνών και βοών και Βοιωτών

1.

Έπιχάρμου- 11 ::- ή κύων κυνί

κάλλιστον είναι φαίνεται και βούς βοί, όνος δ' όνωι κάλλιστον, -δς γε μην ύί.

2.

Παροιμία · Ή &μαξα τον βούν ελκει.

3.

Έμοi δοκεί ευαγγέλια

θύειν έκατον βούς τώι Διί.

4.

Εις Βοιωτους κακολογίαι· Βοών ώτα έχετε , ώ Βοιωτοί· βουσι

καl κυσίν έστε δμοιοι, και βόες θαυμάζουσιν ύμάς.

ΠΙ

Περi τού βουλεύειν καi συμβουλεύ ειν

Α.

1. Ευριπίδου- 8 ·~;Η πολλa και δύσγνωστα βουλεύει 2. •:- ουδεiς μετ' οργής άσφαλώς βουλεύεται. h 3. Κενa κενοi βουλεύονται.

θεός.

Β.

Ξενοφώντος 12 Σύ τε γaρ 'Έλλην εί, και ήμείς έν τοιούτοις δε όντες πράγμασι συμ­ βουλευόμεθά σοι τί χρη ποιείν περι ών λέγεις. Συ ο-δν, προς θεών, συμβούλευσον ήμίν δ τι σοι δοκεί κάλλιστον και άριστον είναι.

C.

»Σοί, ώ Σώκρατες, έγω μάλιστα έβουλόμην περl τούτων συμβου­ λεύσασθαι. άλλ' ει τι εχεις συμβουλεύ ε ιν έξ ών έμού άκήκοας 1 4, εξεστ ί τε και χρή.« - .»Αλλa μεν δή, ώ Δημόδοκε, καl λέγεταί γε συμβουλη 13

104

LEKTION 42 ίερον χρήμα εlναι. εi:περ ούν καi άλλη ήτισούν έστιν ίερά, και αϋτη &.ν είη περi ής συ νύν συμβουλεύηι· ου γαρ εστι περi δτου θειοτέρου αν άνθρωπος βουλεύσαιτο fι περi παιδείας.«

Suppl. 452 b Leg. 637a c Ach. 61-65 4, 1 κ Fr . 947 h Monost . 564

a

d

PJ.Prot. 320c

"Rep. 378c

r

Thuk. V

1 Das Augment ist bei Homer (und folgender Dichtung) fakultativ. - f_γνω, vgl. lat. (g)novit, er lernte kennen. 2 Ober die chorische Muse (der Ausdruck stammt von Plato), d.h. iiber chorische (chorlyrische) Dichtung. Simonides, Pindar und Bakchylides sind die drei groBen Re3 ό 'Αχαρνεύς Einwohner von prasentanten der Chorlyrik ίη der ersten Halfte des 5. Jh. 'Αχαρναί, einer Landstadt nordlich von Athen. 'Αχαρνής bilden den Chor der altesten erhaltenen Komodie des Aristophanes (aufgef. 425 v.Chr.). 4 Eine Ankϋndigung, in (realisti5 (er) lebt. 6 422 v.Chr. 7 er segelte, fuhr aus (Pras. έκscher) Prosa. πλέω). 8 Meist aus VIII 87; ionische Formen ins Attische umgesetzt. 9 Xerxes 1., pers. Konig (519-465). - ή 'Αλικαρνασσός eine Stadt in Karien (Herodots Vaterstadt); ό Άλι­ καρνασεύς, -έως deren Bewohner. 10 ένόμισα Aorist νοπ νομίζω. 11 Der Syrakusaner Epicharm (1. Η. 5.Jh.) dichtete Komodien, aus welchen Zitate, oft moralischen und philo12 Aus Xenophons >Anabasis, (2,2,17). Klearchos, sophischen Charakters, erhalten sind. der griechische Heerfuhrer, antwortet einem griechischen Sendboten des Perserkonigs, welcher verlangt, daB die Griechen ihre \Xlaffen ausliefern. 13 Aus einem Dialog (Theages), den wahrscheinlich ein Schϋler Platos verfaBt hat. 14 άκήκοα Perfekt νοπ άκούω.

ι.

42: Q.,

n.

φ (fϋr άι, ηι, ωι).

Lektion 42 ή πειθώ, πειθούς

ό ηρως, ηρωος το ϋδωρ, ϋδατος

ή αtδώς, αιδούς

μέγας, μέγα, μεγάλη: μεγάλου

1 Α.

t.

Τα Σαπφούς ποιήματα πάντων κάλλιστα.

φοί, ώς καλά σου τα ποιήματα. γατέρα ή Σαπφω λέγει. χος. Β.

5.

4. ::-

3.

2.

'Ώ θαυμαστη Σαπ­

Την Πειθω Άφροδίτης εlναι θυ­

Νύν, ώ φίλη Πειθοί, γενού μοι σύμμα­

Γοργίας »Πειθούς δημιουργόν~< την ρητόρικfιν ελεγεν.

Παύλου τού άποστόλουa

Ό λόγος μου καi το κήρυγμα μου ουκ έν πειθοί σοφίας, άλλ' έν άπο­ δείξει πνεύμα'!ος.

C.

Άλκαίου

::-

Θέλω τι είπείν, άλλά με κωλύει αίδώς.

v

-

-

-

v

v

-

v

-

105

LEKTION 42

D.

Πλατωνικάb

1. 'Έλεγεν Πρωταγόρας, δτι ό Ζευς την μεν Δίκην καi την Αίδώ πέμ­ ψειεν τοϊς άνθρώποις, τον δε μη μετέχοντα αίδούς καi δικαιοσύνης κτείνειν κελεύσειεν ώς νόσον τής πόλεως.

Έάν τις την φιλίαν λύειν δοκfl, δεύρο πέμπετε έπιστολήν· οlμαι

2. 1

γαρ δίκη τε καi αίδοϊ τους παρ' ήμών έντεύθεν λόγους συνδήσαι πά­ λιν την φιλότητα. Ε.

Περi τών ήρώων

1.

»Περi θεών είρηκας καi περi δαιμόνων· ό δε ηρως τί δ.ν είη ;«

-

»ήμιθέους άν τις λέγοι τους ηρωας εiJχόμεθα γούν και ηρωσι και ήρώων παισίν.«

2.

Πρωτεσιλάφ τψ ηρωϊ (ηρφ) έπi τού βωμού τούτου θύομεν· και ϋμ­

νους δε είς τον ηρωα (f1ρω) (iδομεν.

F.

Περι ϋδατος καi ύδάτων

1. ':-

'Άριστον μεν ϋδωρ. (Πινδ.)

(Άνακρεόντειον)·

2.

::-

Φέρ' ϋδωρ, φέρ' οlνον, ώ παϊ.

-

"'-"V-v-v-v

3. 4. G. 1.

'Ύδατι μεμιγμένον 2 τον οίνον πίνομεν. Νυκτός έπορευόμεθα, ϋοντος τού Διός ϋδασι πολλοίς. Το φρέαρ τούτο βαθύ έστιν.

2.

>'Εν φρέατι κυσi μάχεσθαι>ου φαίνεται.« 1. Άχιλλευς έπi τού τύμβου έφάνη χρυσοίς σi'ν δπλοις. 2. ουδέποτε δίκαιον έφάνη ήμίν άδικείν. (Πλ.) 3. ::- Φανήσεταί τι τήσδε φάρμακον νόσου.

Ν. Περi τών τριάκοντα τυράννων 5

Έπl τών τριάκοντα, λέγει Λυσίας 6 , ουκ έμελλεν ο-Uδεlς σωθήσεσθαι· δσοι γaρ εtς το βουλευτήριον είσήλθον κριθησόμενοι, άπάντων θάνα­

τος κατεγιγνώσκετο. Διαλυθείσης δε τής τυραννίδας κί,ριος α-δθις ό δήμος έγένετο τών πραγμάτων.

Ο. Έκ τής Άντιγόνης 7

::-

Άκτiς Άελίου, τό κάλ-

λιστον έπταπύλωι φανf:ν Θήβάι τών προτέρων φάος,

έφάνθης ποτ', ώ χρυσέ ας άμέράς βλέφαρον, Δ ιρκαίων ύπf:ρ ρεέθρων μολούσα.

Lk. 1,26 b Vgl. Lk. 1,19 c t.Tim. 2,4 11 Jh. 10,9 5,34 h Sotion 68 und 70G.

a

d

Act.Ap. 16,30

e

Jh. 3,17

f

Jh.

1 Vgl. L. 39 1C. 2 Nach Aisch.Eum. 648. Dies ist die einzige vorchristliche Stelle, wo >Auferstehung• bedeutet; und diese ist hochpoeτisch, konkret und untheologisch. Der Tote - sagt Aischylos - kann nicht (wie ein umgestίirzter Pfeiler) >wieder aufgesτellt• werden (genauer L. 781F). 3 Vgl. Anm. zu L. 271. 4 ήνέχθην dient als Aor.Pass. fίir φέρω. 5 Die >Dreillig Tyrannen< ϋbten am Ende des Peloponnesischen Krieges ίη Athen 6 Lysias, der Redner (ca. 460-380 v.Chr.). 7 Der eine Schreckensheπschaft aus. άνάστασις

108

LEKTION 44

Anfang des Einzugsliedes (Parodos) des Chors. - Theben liegt zwischen den Bachen Dirke (West) und Ismenos (Ost). - ή φώς. άμέρα = att. ήμέρα. τό βλέφαρον (βλέπω) Augenlid. τό {Ιέεθρον (att. ρείθρον; {Ιέω flieBen) FlieBendes, Flufi. έμολον (Inf. μολείν, Partiz. μολών) kam (poet.).

L. 44: q.,

η, ψ (fϋr άι, ηι, ωι).

Lektion 44 Τού Πλάτωνος Εύθύφρονος ή aρχή

Εύθύφρων

Σωκράτης

ΕΥΘ. Τί νεώτερον, ώ Σώκρατες, γέγονεν, δτι συ τaς έν Λυκείφ 1 κατα­ λιπων διατριβaς ένθάδε νύν διατρίβεις περι την τού βασιλέως στοάν 2 ; ου γάρ που και σοί γε δίκη τις σδσα τυγχάνει προς τον βασιλέα &σπερ έμοί.

ΣΩ. 0-Uτοι δη Άtrηναίοί γε, ώ Ευθύφρων , δίκην α-Uτην καλούσιν άλλa γραφήν.

ΕΥΘ. Τί φής; γραφην σέ τις, ώς εοικε, γέγραπται· ου γaρ έκείνό γε κα­ ταγνώσομαι, ώς συ ετερον.

ΣΩ. ου γaρ οiιν. ΕΥΘ. Άλλa σε άλλος;

ΣΩ. Πάνυ γε.

ΕΥΘ. Τίς σότος; ΣΩ. Ο\Jδ' αυτός πάνυ τι γιγνώσκω, ώ Ε\Jθύφρων, τον άνδρα, νέος γάρ τίς μοι φαίνεται και άγνώς όνομάζουσι μέντοι α\Jτόν, ώς έγφμαι, Μέλητον. εστι δετών δήμων Πιτθεύς3, εt τινα νφ εχεις Πιτθέα Μέλητον οlον τετανό­ τριχα4 και ου πάνυ ε\Jγένειον' έπίγρυπον 5 δέ.

ΕΥΘ. ουκ έννοώ, ώ Σώκρατες άλλa δη τίνα γραφήν σε γέγραπται; ΣΩ. 'Ήντινα; ουκ άγεννή, έμοιγε δοκεί· το γaρ νέον όντα τοσούτον

πράγμα έγνωκέναι ου φαύλόν έστιν. έκείνος γάρ, ως φησιν, οίδε τίνα τρόπον οί νέοι διαφθείρονται και τίνες οί διαφθείροντες αυτούς.

1 Das Lykeion (Lyceum) war ein Heiligtum des Apollon Lykeios, δstlich von Athen, und ein gro6es Gymnasion nahebei; spater Sίτz der Schule des Aristoteles. 2 Die >Kδnigshalle< war das Amtslokal des •Archon BasileusDemos>Έποιήσατε ταύτα;«

-

»έποι­

3. »Άρ' αύθις αν ποιήσαις τούτο;« - »ουκ άν ποιήσαι­ 4. »Άρα ποιήσεις δ άν αίτώ;« - »ναί· ποιήσω δ άν αίτfις.«

G. Μενάνδρου 5 ::- »Τίς αν βοηθήσειεν; ώ τάλαιν' έγώ,

123

LEKTION 50 τίς άν βοη{)ήσειεν ;« -

» Ήράκλεις

»ό δεσπότης εν τψ φρέάτι

άναξ

. . .«

. . .«

Η. Πλάτωνος, έκ τού Πρωταγόρου 6 1. Έπειδη δε εtσήλθομεν, κατελάβομεν 7 Πρωταγόραν έν τφ προστφφ περιπατούντα, έξής δ' αuτψ συμπεριεπάτουν οί μαt}ηταί.

2.

0-Uδεiς κολάζει τους άδικούντας τούτου ενεκα, δτι ηδίκησεν, άλλa

τού μέλλοντος χάριν, ϊνα μη α-όθις άδικήσn, μήτε αuτος ο-Οτος μήτε άλλος.

Ι.

Πλάτων, Άντισθένους 8 ποτε μακρολογήσαντος, »άγνοείς«, έφη, »δτι τού λόγου μέτρον ουχ ό λέγων άλλ' ό άκούων. ((

Κ.

Πλουτάρχου

Τροφώνιος καl 'Αγαμήδης, ποιήσαντες τον έν Δελφοίς ναόν, 'fiτουν παρa τού 'Απόλλωνος τον μισθόν· δ δε εφη δώσειν τfι έβδόμη ήμέρψ καi τfι έβδόμη άπέθανον. a

de cael. 291b 14

b

de cael. 27ta 32

c

Pol. 1256b 22

d

Fr. 567

e

Xen.Mem. 1,2,4.

1 Β.1 und 2 sind Inschriften auf Gemmen; Geschenke zwischen Liebenden (Kaibel, Epigram.mata 1125f.). Bem.erkst du den metήschen Fehler in dem letzten Vers? (τόσσον = τόσον). 2 Bewege jeden Stein! d.h. laB kein Mittel unversucht (engl. leave πο stone unturned). 3 Eρicharm s. L. 41 Fn. 11. 4 Sokrates im Gesρrach mit Alkibiades (Alc. 133e). 5 Anfang des 4. Akts des >Dyskolos>'Έγωγε.« 1. Πλάτωνος· Ό μεν θεός ουδενός δείται, ό δε σοφός μόνου θεού. 2. Σωκράτης- ελεγε θεού μεν είναι τό μηδενός δείσθαι, τό δε ώς έλαχίστων, έγγυτάτω θεού. 3. Θεού δεόμεθα πάντες. 4. Πλάτωνος· Δυοίν ο-όν όντοιν, τού άδικείν και τού άδικείσθαι, μείζον μέν φαμεν κακόν τό άδικείν' ελαττον δε τό άδικείσθαι.

11 'Αναγνώσματα Α.

Άποφθέγματα

1. 'Ιφικράτης, δοκών υίός εlναι σκυτοτόμου4, κατεφρονείτο. πρός δε Άρμόδιον, τόν τού παλαιού Άρμοδίου άπόγονον, εtς δυσγένειαν α\Jτώι λοιδορούμενον, εφη· »τό μεν έμόν άπ' έμού γένος άρχεται, τό δε σόν έν σοι παύεται.«

2.

Άλέξανδρος, πυθόμενος δτι ύπό τινος λοιδορείται, »βασιλικόν«,

εφη, »έστiν ε-δ ποιούντα κακώς ακούειν.« Β.

'Ισοκράτους προς Φίλιππον 5 Οί Λακεδαιμόνιοι πολεμούνται μεν ύπό τών περιοικούντων, aπι­

στούνται δε ύφ' άπάντων Πελοποννησίων, μισούνται δε ύπό τού πλήθους τών •Ελλήνων. 1

C.

Πλάτωνος, έκ τού Λύσιδος 6 }>Καί μοι εtπέ· έπειδάν τίς τινα φιλfl, πότερος ποτέρου φίλος γίγνεται, ό φιλών τού φιλουμένου, η ό φιλούμενος τού φιλούντος, ή ουδεν δια­

φέρει;«

-

»Ο~Jδέν«, εφη, »Εμοιγε δοκεί διαφέρειν .«

-

»Πώς λέγεις;« fιν

δ' έγώ· »ΟύΚ Εστιν φιλούντα μη aντιφιλείσθαι ύπό τούτου ον aν φιλfl ;:- Μνήμα τόδ' Ίππάρχου· μη φίλον έξαπάτα. 4. Μηδεις ύμάς άπατάτω κενοίς λόγοις.c 1. Ό δημαγωγός έκολάκευε καi έξηπάτα τον δήμον. 2. :rΩ μιαρέ, κλέπτων καi κολακεύων έξηπάτας με; 3. + :rΩ μιαροί, κλέπτοντες • και κολακεύοντες έξηπατάτέ με; 4. Ού σU τούτων αίτιος εϊ, άλλ' οϊ σ' fιπάτων. 5. 'Ήβων κάγώ ποτε και έξηπάτων τον δήμον. 6. + Ήβώμεν χήμείς ποτε και έξψιατώμεν τον δήμον.

128

LEKTION 51

7. Πλάτωνος-d Το έξαπατάσθαι αvτον ύφ' αύτού πάντων χαλεπώτα­ τον· δταν γaρ άει παρft δ έξαπατήσων, πώς ού δεινόν; Ι.

1.

Ού ό(ιδιον, δρώντα κακa μη ού και πάσχειν κακά.

δρώσα δεινa και πάσχεις.

3.

2.

Δεινa

Τοίς δρώσι τάγαθa δμίλει.

11 'Αναγνώσματα Α.

Θαυμάσια

1.

Τραυσοί, έθνος Θρ(ικιον, τους μεν γεννωμένους θρηνούσι, τους δε

τελευτήσαντας μακαρίζουσιν.

2.

Κόλχοι 3 τους τελευτήσαντας ου θάπτουσιν, άλλa κρεμώσιν άπο

δένδρων.

3. Λύκιοι 4 τaς γυναίκας μάλλον fι τους άνδρας τιμώσι και καλούνται μητρόθεν, ού πατρόθεν· τaς δε κληρονομίας ταίς θυγατράσι λείπου­ σιν, ού τοίς υίοίς.

Β.

Διδύμων άδελφών δ ετερος έτελεύτησεν. Σχολαστικός οiιν άπαντήσας τψ ζώντι ftρώτα· Συ άπέθανες fι δ άδελφός σου;

C. 1.

Ό πατηρ ό.γαπQ. τον υίόν. e

2.

Άγαπάτε τους έχθροi.ις ύμών

.. .

έaν γaρ ό.γαπήσητε τους άγαπώντας ύμάς, τίνα μισθον εχετε;f 3. Άρα δια το κακόν τάγαθον ηγαπώμεν και έφιλοϋμεν, ώς φάρμα­ κον;&

D. 1.

'Όποι ά.ν ελ{)υς, άγαπήσουσί σε.

2.

'Έασόν με θανείν έν γft

πατρφ~. 3. Εuελπίς εtμι εlναί τι τοίς τετελευτηκόσι, και πολυ άμει­ νον τοίς άγαθοίς ή τοίς κακοίς. h

4. 5.

Αtσχύλου·

•:· Μόνος γaρ θάνατος ού δώρων έρQ.. Θεόγνιδος- •:· 'Ήβα μοι, φίλε θυμέ· τάχ' α-δ τινες άλλοι

εσονται

άνδρες, έγω δε θανων γαία μέλαιν' εσομαι.

ad.Nic. 28 b 1.Kor. 14,34 c Eph. 5,6 11 5,44.46 Pl.Lys. 220d h Pl.Phaed. 63c.

a

d

Crat. 428d

e

Jh. 3,35

1

Mt.

1 lnschrift am Sockel der >Nike des Paionios< ίn Olympίa. S. Abb. 9. Der Bildhauer Paionios lebte ίm 5. Jh. v.Chr. Μένδη (Einw. Μενδαίος) ist eine Stadt auf der Halbίnsel Pallene (Chalkidike). 2 Inschriften auf attischen Meilensteinen, dίe der Tyrann Hipparch, Sohn des Peίsi­ stratos, aufstellen lieB (L. 50 Fn. 4). 3 Kolchis, an der Ostkίiste des Schwarzen Meers. 4 Lykien, das Bergland im sίidlichen Kleinasien.

129

LEKTION 52

Lektion 52 '

τιμάομαι

,

τιμώμαι

ετιμησαμην

' , ετιμαετο

)

-

ετιματο

1 Α.

Έν στρατοπέδωι, λέγει Γοργίας 1 , πάντες πάντα όρώσι και πάντες ύπο πάντων όρώνται.

Β.

Ίπποκράτους-

'Όσα φάρμακα ουκ tάται, σίδηρος ίάται· δσα σίδηρος ουκ ίάται, πύρ ίάται· δσα δε πύρ ουκ iάται, ταύτα χρη νομίζειν άνίατα.

C.

1.

Πάντες άνθρωποι πλανώμεθα.

2.

Δια τί αίτιάι το γήρας; δσοι γΟ.ρ

πολλών και κακών αυτο αi:τιον είναι λέγουσιν, ούτοι ου το ώς άληθώς αi:τιον αίτιώνται.

D. 1.

Οί

flσσονες

3.

τοίς

Οtμοι· γελώμαι. κρείσσουσι δουλεύουσιν.

ήσσωμένων άγαθΟ. τών νικώντων γίγνεται.

3.

2.

Πάντα τα τών

Πλάτωνος Το ήττάσ­

θαι τούτο λέγομεν· άντι έλαττόνων άγαitών μείζω κακα λαμβάνειν.

4.

Τού αυτού· Έπαίνου άξιος εσται δ νεανίας, έάν τε ήττάται άγω­

νιζόμενος ύπερ τής πόλεως Ε:άν τε και νικάι. Ε.

Ευριπίδου

1. ::2. '' 3. '' F.

ουδεις επαινον ήδοναίς έκτήσατο.

Άφρονες, δσοι τΟ.ς άρετΟ.ς πολέμωι κτάσθε. Κακού δ' έρωτος ούποit' ήσσηitήσομαι.

Πλάτωνος, Ε:ν Κρίτωνιa

Σκεπτέον, πότερον δίκαιον έμε έν-θένδε πειράσθαι έξιέναι η ου δί­

καιον· και έαν μεν φαίνηται δίκαιον, πειρώμεitα, εί δε μή, έώμεν. 2

G.

'Αριστοτέλους

'Όταν παρΟ. την άξίαν ή τιμώνταί τινες έν τήι πόλει fι άτιμάζωνται, στάσις γίνεται.

Η.

Τού αυτού

Οί άνitρωποι αi:τια τής ευδαιμονίας νομίζουσι τα έκτος είναι τών άγαitών, &σπερ ει τις τού κιitαρίζειν καλώς αiτιώιτο την λύραν μάλ­ λον τής τέχνης.

1.

Περι θεωρίας

1.

Δημοκρίτου· Αί μεγάλαι τέρψεις άπο τού itεάσitαι τα καλα τών

εργων γίνονται.

2.

'Αριστοτέλους- Μόνος ό itεωρητικος βίος αυτος δι' αύτον άγα­

πάται.

130

LEKTION 52 Τού αυτού· Ή τελεία εvδαιμονία θεωρητική τίς έστιν ένέργεια.

3. 4.

Πλάτωνος- Τον Χαρμίδην πάντες οί παρόντες &σπερ άγαλμα

έθεώντο.

Κ.

Θεοίς όμοίως τιμάσθω Άλκηστις, ή ύπtρ τού ίδίου άνδρος τελευτή­ σασα.

L.

1. Μεν άνδρο υ · •:- Πειρώ Τύχης aνοιαν 2. Έπικτήτου· Πειράσθε καλοi εlναι. 3. Αίσχύλου· ::- Μη κακοίς ίώ κακά.

Μ.

1.

Σωκράτης πολλους έταίρους έποιήσατο, και έτιμάτο καi ήγάπάτο

' υπ ~

2.

άνδρείως φέρειν.

)

-

αυτων.

Σκεπτέον ήμίν εί:τε κέκτησαι σωφροσύνην εί:τε μή. c

Ν. 'Αριστοτέλους, έκ τού Προτρεπτικοϋ 3 Τί δη τούτ' έστιν τών οντων ού χάριν ή φύσις ήμάς Εγέννησε καi ό

θεός; τούτο Πυθαγόρας έρωτώμενος >>Το θεάσασθαι«, είπε, »τον οv­ ρανόν « .

ΙΙ

Α.

Έκ κωμωιδίας τινός

.,

Εί μη τεθέασαι τaς 'Αθήνας, στέλεχος 4 εί· εί δε τεθέασαι, μη τεθήρευσαι 5 δ', ονος.

Β.

Περi κτημάτων

1. 2.

'Αδίκως μη κτώ χρήματα.

Λάμπις δ ναύκληρος, έρωτηθεlς πώς έκτήσατο τον πλούτον, »OV

χαλεπώς«, εφη, »τον μέγαν, τον δε βραχυν έπιπόνως.«

3. C.

Σαρδολίβυες 6 ουδtν κέκτηνται σκεύος έξω κύλικος και μαχαίρας.

Περι άπάτης

1. 2.

Θεόγνιδος· •:-'Αλλήλους άπατώντες έπ' άλλήλοισι γελώσιν.d 'Ισοκράτους- Μίσει τους κολακεύοντας &σπερ τους έξαπατών­

τας άμφότεροι γaρ πιστευθέντες τους πιστεύοντας άδικούσιν.

3. 4.

Σ τω ϊ κ ό ν · Ό σοφός οίJτε έξαπατάται ούτε έξαπατάι άλλον. e 'Αριστοτέλους· Οί νέοι είJπιστοι καi εvεξαπάτητοί είσι διa το

μήπω πολλa έξηπατήσθαι. r 5. Γοργίας την τραγωιδίαν άπάτην είναι έλεγεν fιν ό άπατήσας δι­ καιότερος τού μη άπατήσαντος και ό άπατηθεiς σοφώτερος τού μη

άπατηθέντος.

D.

Πλάτωνος 8

Έθελήσαις άν, εφην, ώ Γοργία, κατa βραχiJ το έρωτώμενον άποκρί­ νεσθαι; καi το μεν πρώτον τον λόγον ήιτιάτο δυσχερή είναι· έπειτα μέντοι· Πειράσομαί γε, έφη· άλλ' έρώτα.

131

LEKTION 53 Ε.

Τον ερωτα ό Άριστοτέλης f:ρωτηθεiς δια τί τών καλών f:στι, »τυ­

φλού«, έφη, >>ή ερώτησις.« a f

Crit. 48c b Charm. 154c c ebd. 158c d 1113 (59) Rhet. 1389a 18/25 s Gorg. 449b; Prot. 333d.

e

Stob.Ecl. 117.p.99, 24W

1 Gorgias aus Leontinoi auf Sizilien (ca. 483-376), ίη Athen 427, einfluBreicher Soplιist und 3 Hinwender Redner; Titelperson eines platonischen Dialogs. 2 Vgl. L.36P. Ermahnung (Ermunterung) zur Philosophie: eine frϋhe Schrift des Arίstoteles, aus der bedeu(Β 18 Dϋring). 4 στέλεχος, ους Baumstumpf, tende Stίicke erhalten sind Klotz. 5 ϋbertragen: gefangen, (geistίg) gefesselt seίn. 6 Wohl eίπ libyscher Stamm.

Lektion 53 ζηλόω

>

έζήλοον

ζηλόηι

ζηλώ

>

>

ζηλόηται

έζήλουν

ζηλοϊ

>

ζηλώται

Ι

Α.

1. 2.

Ό βάρβαρος έπi την Έλλάδα δουλωσόμενος ήλθεν. Έκ τών Αίσχύλου Περσών 1

>:· (. • • f]κούσαμεν)

πολλi]ν βοήν· »ώ παίδες Έλλήνων, (τε, έλευθερούτε πατρίδ', έλευθερούτε δέ

παίδας, γυναίκας θεών τε πατρώιων εδη, θήκας τε προγόνων· νύν ύπερ πάντων ό.γών. «

Β.

1.

Ήλέκτρα προς Χρυσόθεμιν 2 · Έκ τής Σοφοκλέους 'Ηλέκτρας

(1027) '~ Ζηλώ σε τού νού, τής δε δειλίας στυγώ.

2. 'Ισοκράτους- Ων τας δόξας ζηλοίς μιμού τας πράξεις. 3. Τού αιJτού · Ζήλου μη τους μεγίστην ό.ρχην κεκτημένους, 7

ό.λλα

τους άριστα τήι παρούσηι χρωμένους.

4. Μενάνδρου· •:- ΟιJπώποτ' έζήλωσα πολυτελή νεκρόν.

C. 1.

Χίλων, Αίσώπου f:ρωτήσαντος τί ειη ποιών ό Ζεύς, είπε· »Τα μεν

ύψηλα ταπεινοί, τα δε ταπεινα ύψοί. ((

2.

'Αριστοτέλους-a Τον Πιττακον δτι τύραννον εϊλοντό ποτε οί Μιτυ­

ληναίοι Άλκαϊος ό ποιητης δηλοί εν τινι τών σκαλιών μελών.

3. Τού αυτού· Περi μεν σδν τούτων δηλωθήσεται καθ' εκαστον, δταν περi τών έπτα σοφών λέγωμεν.

LEKTION 53

132

D. 1. Άριστοτέλουςb Όλυμπίασιν ουχ οί κάλλιστοι και ισχυρότατοι στεφανούνται, άλλ' οί άγωνιζόμενοι· τούτων γάρ τινες νικώσιν.

2. Άριστοφάνους· 3 ::· Στεφάνωι σε χρυσώι

τώιδε σοφίας οϋνεκα

στεφανούσι και τιμώσιν οί πάντες λεώι.

3.

'Ιδων παίδα έλευθέραν στεφανούσαν τaς Νύμφας, έρών αυτής

άπήλθον. Ε.

Περι έρωτος και φιλίας

1. Μενάνδρου· ::- Άλλ' όταν έρώντα

νούν έχειν τις άξιοϊ,

παρa τίνι τάνόητον ούτος οψεται;

2.

'Αριστοτέλουςc Οί έρασται γελοίοι ένίοτε, άξιούντες φιλεϊσθαι

ώς φιλούσιν.

3.

Τού αυτού .c Τό πιστεύειν άλλήλοις, και τό μηδέποτε άν άδικήσαι

έν τήι ώς άληθώς φιλίάι άξιούται.

F.

Πώς δεί ζήν

1.

Ευριπίδου·

::-

Τοίς πράγμασιν γaρ ουχι θυμούσθαι χρεών·

μέλει γό.ρ αυτοίς ουδέν.

2.

Του αυτού·

::- . . .

άφρονες τον fισσονα

δουλούμεθ' άνδρες άνδρα και πόλις πόλιν.

3. Πλάτωνοςd Άρ' έστι ζήν έυδαιμόνως πάσας έπιθυμίας εχοντα και πληρούντα;

4. Τού α ιJτού .d Συμφωvίάι τινι και άρμοvίάι ή σωφροσύνη ώμοίω­ ται.

5.

Τού αυτού· Ό φιλόσοφος τό.ς μεγίστας και άληθεστάτας καρποϊτ'

άν ήδονάς.

6. 7.

Έπικτήτου· Μη φιλόσοφος είναι άξίου, άλλ' ϊσθι. Πλάτωνοςe Τών άγαθών δημιουργών εκαστος διό. τό την τέχνην

καλώς έξεργάζεσθαι fιξίου και τάλλα, τό. μέγιστα, σοφώτατος εlναι. 4

G.

Περi. τού άμαρτάνειν και κατορθούν

1. Άριστοτέλουςι Τό μtν άμαρτάνειν πολλαχώς έστιν, το δε κατ­ ορθούν μοναχώς.

2.

Τού

αιJτού · 8 Συμβαίνει πολλάκις τους φρονίμους άτυχείν και

τους άφρονας κατορθούν.

3.

'Αριστοφάνους

::- . . .

Εvχώμεθα

fιν μεν κατορθώσωμεν' ευτυχείν άεί.

4.

Και τούτο μέν, ώ έταίρε, κατωρθώκαμεν.

όρθοίντο.

6.

5.

Οί μέτριοι πλεϊστ' άν

Ό θρασυς έν πολέμωι πλείστ' άν όρθοίτο.

Η. Ό μεγαλόψυχος Άριστοτέλουςh

Δοκεί δε μεγαλόψυχος εlναι ό μεγάλων αύτόν άξιών, άξιος ων. ό δε μεγάλων αύτόν άξιών άνάξιος ων, χαύνος ό δε έλαττόνων η άξιος, μικρόψυχος, έάν τε καί, μικρών άξιος ων' έτι έλαττόνων έαυτόν

133

LEKTION 53

άξιοί. τιμής δε μάλιστα οί μεγαλόψυχοι άξιούσιν αύτούς μέγιστον

γaρ τών έκτος άγαθών ή τιμή.

1.

1.

'Αριστοτέλης άκούσας δτι ύπό τινος λοιδορείται· » άπόντα με « ,

Εψη, »Και μαστιγούτω.«

2.

Έπικτήτου · Ήλευθερώθη Διογένης ύπο Άντισθένους και ούκέτι

εφη καταδουλωθήναι δύνασθαι ύπ' ούδενός. Κ.

Περι τής Άθηναίων πολιτείας

1. Οί Ά θηναίοι κατ' ετος έννέα άρχοντας έκλήρωσαν. 2. Άριστοτέλους-i Άθήνησι βουλη κληρούται φ' (πεντακόσιοι), ν' (πεντήκοντα) άφ' έκάστης φυλής.

3. Τοϋ αύτού·k Ού δεί κληρωτους άρχειν· δμοιον γaρ &σπερ ά.ν ει τις τους άθλητaς κληροίη fι κυβερνήτας.

L.

Περι νόμων

1. Μενάνδρου· >:· 'Ελεύθερος πάς ένι δεδούλωται νόμωι. 2. Άξιούμεν ύμάς έμμένειν τοίς νόμοις. 1 3. Πλάτωνος-m 'Ός ά.ν δουλώται τους νόμους, ο-δτος πάντων

πολε­

μιώτατος δληι τήι πόλει.

4.

Νόμος

έστι λέγων· Έaν

δουλοί έλευθέραν,

ζημιωθήσεται.

5.

'Έλεγεν ό κατήγορος ώς μαστιγοίην δούλην γυναίκα· έγw δ' ούκ έμα­

στίγουν.

σταίς.

Ό κλέπτης μαστιγούσθω όπόσας ά.ν δοκήι τοίς δικα­

6. 7.

Er

έζημιούτο.

τις στρατόπεδον προϋδωκεν 5 , ταίς έσχάταις ζημίαις

8.

Οί προδόται θανάτωι ζημιούσθων.

Μ. Θουκυδίδου

Οί Κερκυραίοι τaς ναύς έπλήρουν. Ώς δε αί νήες αύτοίς έπεπλήρων­

το, σδσαι όγδοήκοντα, έναυμάχησαν και ένίκησαν τους Κορινθίους.

11 Αναγνώσματα

Α.

Πλάτωνοξ Τους Πέρσας,

ήγουμένους

τής

Άσίας

και

δουλουμένους

την

Εύρώπην, έσχον οί τήσδε τής χώρας έκγονοι. καίτοι πάσα ή Άσία έδούλευε τρίτωι ήδη βασιλεί, ών ό μεν πρώτος, Κύρος, έλευθερώσας Πέρσας, τους δεσπότας Μήδους έδουλώσατο και τής άλλης Άσίας

ήρξεν . . . &στε μηδε άξιούν άντίπαλον αύτώι μηδένα είναι . αί δε γνώμαι δεδουλωμέναι άπάντων άνθρώπων ήσαν' οϋτω πολλa και με­ γάλα και μάχιμα γένη καταδεδουλωμένη ήν ή Περσών άρχή. Β.

Εύριπίδου >:· ~Ω μέγα σεμνη Νίκη, τον έμον

βίοτον κατέχοις

και μη λήγοις στεφανοϋσα. 6

134

LEKTION 54

Pol. 1285a 35; Rhet. 1356a 18 b Ε.Ν. 1099a3 c ebd. 1159b 17; 1157a 22 d Gorg. 1 8 494c; Rep. 431e • Apol. 22d Ε.Ν. 1106b 30 Rhet. 1410a 7 h Ε.Ν. 1123b 1 1 k Rhet. 1393b 4 ebd. 1377b 9 ; Ath.Pol. 43,2 m Leg. 856b n Menex. 239e. a

1 Der persische Bote berichtet den Beginn der Schlacht von Salamis (ν. 402ff. ). 2 Elektra 3 Ehrung des Griinders von Νεφελοhohnt ihre Schwester, die ihr ZU Vemiinftigkeit rat. κοκκυγία Wolkenkuckucksheim (Ar.Av. 1274). 4 Sokrates berichtet in der >Apologie• seine Suche nach einem Manne, der weiser ware als er selbst. 5 προέδωκεν (lat. prodidit) verraten hat. 6 Diese Anapaste stehen am Ende νοη mehreren Tragodien des Euripides.

Lektion 54 ζώ, ζfiς, ζfi

πεινώ

χρώμαι, χρfi, χρήται

διψώ

πεινήν

...

διψήν

1 Α.

Β.

1.

Μενάνδρου·

2. 3.

Πλάτωνος·a ου το ζήν περi πλείστου ποιητέον, άλλα το ε-δ ζήν.

•:·

Τούτ' έστl το ζήν· οιJχ έαυτψ ζήν μόνον.

»Πώς ζήτε, ώ φίλοι;«

-

»ζώμεν oiJχ ώς θέλομεν άλλ' ώς δυνάμεθα.«

Έκ τής Καινής Δια{}ήκηςb

1.

Ό υίός σου ζfl.

αiJτψ ζώσιν.

3.

2.

Θεος ουκ εστι νεκρών άλλα ζώντων· πάντες γαρ

Ζώ δε ο-Uκέτι έγώ, ζfι δε έν έμοι Χριστός.

4.

0-Uδεις

γαρ ήμών έαυτψ ζfι, καi ούδεiς έαυτψ άποθνήσκει· έάν τε γαρ ζώμεν, τψ Κυρίφ ζώμεν, έάν τε άποθνήσκωμεν, τψ Κυρίφ άποθνήσκομεν.

C. 1. Πώς ζfις, Χαιρέστρατε; δέδοικα μη πτωχού βίον ζfiς. 2. + Σωκράτης έφη- Οί μtν άλλοι ζώσιν ίνα έσθίωσιν, έγω δ' έσθίω ίνα ζώ. 3. Σωκράτης έλεγε τους μεν άλλους άνθρώπους ζήν ίνα έσθίοιεν, αύτος δ' έσθίειν ίνα ζφη.

D.

Εύριπίδου

1.

'~ Μη ζφην μετ' άμουσίας

---v

.....,_

αίει δ' έν στεφάνοισιν εtην.

2. •:3. •:Ε.

Θεού βίον ζήν άξιοίς άνθρωπος ών. Δι' έλπίδος ζή και δι' έλπίδος τρέφου.

Άντιφώντος 1 Είσί τινες οϊ τον παρόντα μεν βίον ου ζώσιν, άλλα παρασκευάζονται πολλfl σπουδfl ώς ετερόν τινα βίον βιωσόμενοι, ου τον παρόντα· και έν τούτφ παραλειπόμενος ό χρόνος οi:χεται.

135

LEKTION 54

F.

Άνδοκίδου 2 'Εκείνος, δτε έζη, άνηρ άριστος ήν, συ δε ζflς ουκ άξιος ών· δς έν δημοκρατίQ. μΕν συκοφαντών έζης, έν όλιγαρχίQ. δ' έδούλευες τοίς τριάκοντα.

G. 1. Σωκράτης· έρωτηθεiς τίς άρίστη πόλις εlπεν· »ή μετα νόμου ζώσα.«

2.

'Αριστοτέλης έφη τους άπαιδεύτους έν τοίς ζώσι νεκρους περι­

πατείν.

Η.

Διφίλου

•:·

Βέβαιον ουδέν έστιν εν θνητψ βίφ· βιοί γαρ ουδεiς δν προαιρείται τρόπον.

11 Α.

Περi πολιτείας

1. Ή Σπάρτη τf1 αιJτf1 άεi πολιτείQ. χρήται. 2. Περικλέους περi τής 'Αθηναίων πολιτείας- 3 Χρώμεθα πο­ λιτεί~ ου ζηλούσn τους τών πέλας νόμους, παράδειγμα δε μάλλον αυ­ τοi όντες τισiν ή μιμούμενοι έτέρους.

3. Ή Κωμφδία περl τής 'Αθηναίων πολιτείας- 4 »Λέγε μοι, πό­ τερον τοίς χρηστοίς εν τf1 πολιτεί~ χρήσθε fι τοίς πονηροίς.« - »Οί 'Αθηναίοι τοίς κακίστοις χρώνται.«

4.

Άριστοτέλους·c Τών τυράννων τινες τοίς άρχομένοις έχρώντο

μετρίως και τοίς νόμοις έδούλευον. Β.

Πώς χρηστέον άνθρώποις

1.

»Δοκείς πάνυ μετρίως κεχρήσθαι τοίς άλλοις Φιλιστίωνι δε τί

χρf] ;« - »Είς τα άναγκαία χρώμαι αuτψ.« 2. »Καi τίνες ήσαν οί φίλοι οΙς συ έχρώ; ouχl συνήσθα Λυκίνψ;« - »Οuκ έχρώμην Λυκίνφ φίλψ.« 3. »Ό δε Λυκίνος τίνι έχρήτο φίλφ;« - »Ουκ οίδα.« 4. »Αρ' άληθεύεις;« - »Έαν μη τάληθή λέγω, έμοi δτι βούλει χρώ.«

C.

Περi φιλίας

1.

Μηδένα φίλον ποιού, πρiν άν έξετάσnς, πώς κέχρηται τοίς πρότε­

ρον

φίλοις. 2. Τψ Πυθοκλεί πάνυ φιλανθρώπως έκεχρήμην. (Δημ.) 3. ));Ω χαίρε, φίλτατε. πώς κέχρησαι τfl τύχη;« - )>Τής τύχης

ή έχρησάμην δικαίως άν έλεηθείην. «

D. Πλάτωνος περi Σωκράτουςd 'Έλεγες έν τφ δικαστηρίφ,

ib Σώκρατες,

δτι ούκ άν έχοις, έξελθwν έκ

τής χώρας, δτι χρψο σαυτψ· άλλα πανταχού άγαπήσουσί σε. Ε.

1.

Παροιμία· Κτώ· χρώ.

2.

Γοργίας δ Λεοντίνος έφη τον Κίμωνα τα

χρήματα κτάσθαι μεν ώς χρψτο, χρήσθαι δε ώς τιμψτο.

136

F.

LEK ΤΙΟΝ 54 Πλάτωνος

ρητορική έπι τό δίκαιον χρηστέον. Έaν δ' δ ρήτωρ άδίκως αύτfl

1. Tfl

χρήται, ού δεί έγκαλείν τfι ρητορική άλλα τψ άδίκως αύτfi χρωμένφ.

2.

Δια τούτο ήμείς, πςιίδες όντες, τας τών ποιητών γνώμας έκμανθά­

νομεν, ίνα άνδρες όντες αύταίς χρησώμεθα.

ΠΙ

Περι χρησμών και χρηστηρίων

Α.

1.

'Ήκω έκ θεού χρηστηρίων.

φέρω χρησμόν.

4.

2.

Τί χρήμα ηκεις φέρων;

Τίνα δ' έστι τα χρησθέντα;

5.

3.

Θεού

Χρfι μοι τοιαύθ' δ

Φοίβος χρη τόνδε μη ζήν.

6. ':· Β.

Φοίβος σοφός δ' ων ουκ εχρησέ σοι σοφά. (Εύρ.)

Χρωμένφ τψ Κύλωνι έν Δελφοίς άνείλεν

(=

εχρησεν) δ θεός καταλα­

βείν την 'Αθηναίων άκρόπολιν. (Θουκ.)

IV Περι πείνης και δίψης Α.

1.

Παροιμία· 'Όνος πεινών ου φροντίζει ροπάλου.

κακώς γαρ πεινώ.

::Β.

3.

2.

Έλέησόν με·

Τών τραγικών τις έφη·e

"Ισχειν κελεύω χείρα διψώσαν φόνου.

Άριστοτέλουςf

1.

'Όροι· Πείνα και δίψα έπιθυμίαι· και ή μέν πείνα ξηρού και θερ­

μού, ή δε δίψα ψυχρού και ύγρού.

2.

Πρόβλημα· Δια τί ήττον καρτερούμεν διψώντες ή πεινώντες; πό­

τερον δτι δυοίν δ διψών ένδεής, ποτού και τροφής, ό δε πεινών ένός μόνου, τροφής;

C.

Έκ τού Πλάτωνος Γοργίου 5 )>Έν τούτφ έστιν τό ήδέως ζήν, έν τψ πληρούν πάσαν έπιθυμίαν.«

»Άρα τό τοιόνδε λέγεις οlον πεινήν και πεινώντα έσθίειν;« γε.«

-

)> Και διψήν γε και διψώντα πίνειν; «

-

-

-

»'Έγω­

)> Λέγω· και τaς άλλας

έπιθυμίας άπάσας.«

D.

Ξενοφώντος

1.

Οί φιλότιμοι πεινώσιν έπαίνου οuχ ήττον ή άλλοι σίτων τε και

ποτών.

2.

Σωκράτης διαίτη εύτελεί τήν τε ψυχην έπαίδευε και τό

σώμα. σίτφ μεν γαρ τοσούτφ έχρήτο δσον ήδέως ησθιε, ποτόν δε πάν

ήδiJ ήν αύτψ δια τό μη πίνειν, ει μη διψφη.8 Ε.

'Επικούρου Σαρκός φωνη τό μη πεινήν, τό μη διψήν, τό μη ριγούν· ταύτα γaρ

έχων τις και έλπίζων εξειν κάν Διι ύπερ εύδαιμονίας μαχέσαιτο.

F.

Φιλήμονος εις Ζήνωνα τόν Στωϊκόν

•:·

Φιλοσοφίαν Κflινην γαρ ούτος φιλοσοφεί· πεινήν διδάσκει και μαθητας λαμβάνει.

137

LEKTION 55

G. Έκ τής Καινής Διαθήκηςh 1. Μακάριοι οί πεινώντες και διψώντες την 6 δικαιοσύνην. 2. ου πεινάσουσιν έτι ο-Uδε διψήσουσιν. 3. Έπείνασα γaρ καi έδώκατέ μοι φαγείν. a d h

Cήto 48b

b 1. Jh. 4,49; 2. Lk. 20,38; 3. Gal. 2,20; 4. Rom. 14,7 Crit. 45c e Athen. 433f t De an. 414b 12; Probl. 949b 26-34 1. Mt. 5,6; 2. Apok. 7,16; 3. Mt. 25,35.

1 Antίphon ίdentίsch.

c

Pol. 1315b 15 Mem. 1,3,5

8

der Sophist; Zeitgenosse des Rhetors (oben zu L. 40 l.D), schwerlich miτ ihm 2 Andokides (Or. Ι 99), Rhetor (um 400 v.Chr.), greift einen seiner An4 Nach Eupolis 3 Aus Perίkles' Grabrede bei Thukydides, Buch ΙΙ. 5 Kallikles zu Sokrates (Gorg. 494b-c). 6 Verben des Begehrens regieren (oben Α3 und D); fϋr den Akkusativ gibτ es nur sehr wenige, spate Parallelen.

klager an. Δήμοι. Geneτiv

den

Lektion 55 -όω, -ήω

-άω, -έω

1 Α.

1. Σχολαστικψ τις άπαντήσας εlπεν· Ό δούλος, δν έπώλησάς μοι, άπέθανε. - Ma τους θεούς, έφη, παρ' έμοι δτε ήν, ο-UδΕν τοιούτον έποί­ 1

ησεν.

2. ·ο διδάσκαλος ήρώτα τον μαθητήν· ή πεντακότυλος 2 λήκυθος πό­ σον χωρεί; ό δ' εlπεν· ο[νου λέγεις η ύδατος; Β.

Νικίας 3 ούτως ήν φιλόπονος &στε πολλάκις έρωτάν τους οίκέτας, εί

λέλουται καi εί fιρίστηκεν. 4

C.

»Πώς έχεις, ώ Λαμπρόκλεις, καi ποί~ οίκίςι χρfι ;« - »Οίκίαν έν &στει έχω μεμισθωμένος, τό δε χωρίον έμίσθωσα Καλλιστράτψ. Ζώ δε κα­

λώς ε-Uδαιμονίαν γaρ τούτο νομίζω· το πολλa έχοντα πολλa και δα­ πανάν.« a

D.

Ήσιόδουb

'~ Τόν φιλέοντ· έπi δαίτα 5 καλεϊν, τόν δ' έχθρον έάσαι.

Ε.

Κράτητος τού Θηβαίου 6

1. ::· 2. =:F.

Κράτης Κράτητα χρημάτων άποστερεί. Έλευθεροϊ Κράτητα Θηβαίον Κράτης.

Έπικτήτου

1.

·ο φιλόσοφος &γγελός έστι παρa 1SchweigenVerschweίgenStίlle•, wahrend σιωπή mehr speziell >Nίcht-reden• be12 μέλει-μελήσει; μεταμέλει-μεταμελήσει: e-Erweiterung der Wurzel ίη den ϋbri­ deutet. gen Τ empora, aber nicht im Prasens.

140

LEKTION 56

Lektion 56

πεί-6-ω, πείσω

κτίζω, κτίσω, έκτισα

πέπεισμαι

γυμνάζω, γυμνάσω

. .

γεγύμνασμαι

οίκίζω, οίκιώ, ώικισα

. .

1 Α.

1. »Άρα σπεύδεις;« - »σπεύδω.«

2. Σπεύδε βραδέως.

3. Σπεύδω­

μεν, μη μέλλωμεν.

4. ::Β.

Άλλ' ώς τάχιστα προς πόλιν σπεύσωμεν. 8

Κρίτων προς Σωκράτηb

Έξον σω{}ήναι, ώ Σώκρατες, τοιαύτα σπεύδεις περi. σαυτον γενέσθαι aπερ άν και οί έχθροί σου σπεύσαιέν τε, και έσπευσαν, σε διαφθείραι βουλόμενοι.

C.-E. Περι πειθούς C. Μενάνδρουc . . . >Πειστικον λόγος»Έχω σ' άέλπτως«

-

»ουδ' Εγω γαρ ήλπισα.«

Πώς ο-δν ετ' άν τις ελπίσαι πράξειν καλώς;

C. 1. Και ταύτης μεν τής ελπίδας ουκ εψεύσ&ην.k 2. Ξέρξης, ό τής 'Ασίας βασιλεύς, καταφρονήσας

μεν τής Έλλάδος,

εψευσμένος δε τής ελπίδας, δεκάτωι ετει διακοσίαις καi χιλίαις ναυ­

σiν άφίκετο εις την Έλλάδα. 1

D. 1. •:2.

Γύμναζε παίδας άνδρας ου γαρ γυμνάσεις.πι

Γυμνασ&ήναι καi γυμνάσασθαι διαφέρει. γυμνασθήναι μεν γάρ

έστι τό ύφ' έτέρου, γυμνάσασθαι δε τό υφ' έαυτοϋ. 2

3.

'Αριστοτέλους·" Οί Λάκωνες δια τό γεγυμνάσθαι προς τους κιν­

δύνους πολλών ήρχον.

4. Ε.

Τοϋ αuτοϋ · e Ή τέχνη επιτελεί

a ή φύσις άδυνατεί άπεργάσασθαι.

Περi τού θαυμάζειν

1.

Άριστοτ_έλους-

0

Δια τό θαυμάζειν οί άνθρωποι ηρξαντο φιλο­

σοφείν.

2.

Φειδίας 3 επι άγαλμάτων ποιήσει εθαυμάσ{)η.

3.

Έπι επών ποιή­

σει 'Όμηρον έγω μάλιστα τεθαύμακα.

F.

1.

Πλάτωνος-Ρ Πλάττομεν, οϋτε tδόντες οlιτε ίκανώς νοήσαντες,

θεόν, άθάνατόν τι ζώιον, έχον μεν ψυχήν, έχον δε σώμα.

2. G. 1. 2. 3. 4.

Προμηθέα λέγουσιν ήμάς πλάσαι.

Φιλήμονος·q ·~ Θεόν νόμιζε καi σέβου, ζήτει δε μή. Ευριπίδου·

•:-

Τόν ευτυχούντα και φρονείν νομίζομεν.

Νομίσατε νεότητα και γήρας άνευ άλλήλων μηδεν δύνασθαι. Ήροδότου· (Ι.

173) 'Έν

δε τόδε tδιον νενομίκασι Λύκιοι· καλέ­

ουσι άπό τών μητέρων έαυτους και ουχι άπό τών πατέρων.

5.

ουχ

οϋτως νενόμισται ήμίν· πάλαι δ' ένενόμιστο.

6.

Ήμείς αί γυναίκες (λέγει ή Λυσιστράτη) παρα τοίς άνδράσι νενο­

μίσμεθα είναι πανούργοι.

7. 'Αριστοφάνης 'Όρνισιν· (571) ::- Καi πώς ήμάς νομιοϋσι θεους άνθρωποι κοuχi κολοιούς; 4 8. Τους αύτους ύμίν φίλους καi έχθρους νομιούμεν. 5

142

LEKTION 56

Η. Περι άνάγκης

1. 2.

Δόγμα Στωϊκόν· Ό σοφός ούκ άναγκάζεται .

Και ή Μακαρία, έν τοίς Ήρακλείδαις τώι δράματι τώι Εύριπι­

* ...

δείωι, λέγει·

την έμi)ν ψυχi)ν έγω

δίδωμ' έκούσα τοίσδ', άναγκασθείσα δ' ού.

3.

.Ξενοφώντος- Βία και άνομία έστίν, δταν δ κρείττων τον ήττω, μη

πείσας άJJ..ό. βιασάμενος, άναγκάσηι ποι.είν δ τι άν αύτώι δοκήι. 4. Σόλωνος- Πείσας λαβέ, 6 μη βιασάμενος.

1.

Πλατωνικά

1.

Τον ποιητi)ν δ νομοθέτης πείσει, και άναγκάσει μη πείθων, όρθώς

ποιείν.

2.

Έό.ν μη πείθω ύμάς, πειράσομαι βιάζεσθαι, και ούκ άδι­

κείν νομιώ.

3.

Ό ποιητης έσπούδακεν δπως τοίς θεαταίς κεχαρισμέ­

νον ~ι δ άν γράφηι.

4. Και ή τραγωιδία χαρίζεται τοίς '6εαταίς.

5.

Τί δ' ή τών διθυράμβων ποίησις; δ.ρ' ούχι μέλλει χαριείσ'6αι τώι όχλωι τών θεατών;

Κ.

Περι άγώνων

1.

Παύλου προς Τιμόθεον·r Άγωνίζου τον καλόν άγώνα.

-

Τον

καλόν άγώνα ήγώνισμαι.

2. * Άρ' οlσθ'(α) 7 οlον τον άγών' άγωνιήι τάχα; (Άρφ.) 3-6 Έκ τών Εύριπίδου · 3. Οlδα 7 άγώνα τόνδ' άγωνιούμενος. 4. 'Αγώνα μέγαν άγωνιούμεθα. 5. * Ένταύθ' άγώνα δεινόν ήγωνίσμε­ θα. 6. Καλόν τόνδ' άγώνα ήγωνίσω. L.

Περι Κυρήνης

1.

Χρησαμένωι Βάττωι τώι Θηραίωι χρήι ή Πυθία κτίζειν πόλιν έν

Λιβύηι.

2.

Κυρήνην.

8

Οίκιείς

(κτίσεις)

πόλιν

μεγάλην.

3.

VΕκτισε

δε

Μ. Εύριπίδεια

1. Τών Εύριπίδου δραμάτων τό. πλείστα ού σέσωται. 2. ,... Εύδαιμονοίης καί σε σώιζοι Ζευς πατήρ. 3. >:· Άλλ' ούτε βωμός ούτ' 'Απόλλωνος δόμος/ σώσει

σε.

4. ~:- Μί'(α) έστιν έλπις ήι μόνηι σωθεϊμεν άν.

5. * Άλλ' ήν 9 θανήις σύ, πώς έγοο σωθήσομαι; 6. Σωθείσα ... σώσω σ' ές Έλλάδα. 7. + Έμοi πείθου και σώθητι. 8. + Άρα ζώσιν οϋς έγοο φιλώ; - είσι σεσωμένοι. Ν. Χριστιανά

1. 3.

8

Τίς δύναται σωθήναι;

2.

Ή πίστις σου σέσωκέ σε.

Κύριε σώσον ήμάς.

·ο πιστεύσας σωθήσεται.

4. Άλλους έσωσε· σωσάτω έαυτόν.

5.

143

LEKTION 57 ΠΙ

'Αναγνώσματα

1.

Περi τών έν Σικελίάι πόλεων· κατa Θουκυδίδην

(VI 3)

Συρακούσας 'Αρχίας τών Ήρακλειδών έκ Κορίνθου ώικισεν. Οί δε

Χαλκιδή;, έτει πέμπτωι μετa Συρακούσας οίκισθείσας, Λεοντίνους τε οίκίζουσιν και μετ' αi>τους Κατάνην. Μεγαρής δε Σελινούντα κτίζου­ σιν, Γέλαν δε Άντίφημος έκ 'Ρόδου και 'Έντιμος έκ Κρήτης έποίκους

άγαγόντες κοινήι έκτισαν .

2. Τού Πλάτωνος 'Ίωνος ή άρχή (ό δε 'Ίων ραψωιδος ήν) »Τον 'Ίωνα χαίρειν. πόθεν τα νύν ήμϊν έπιδεδήμηκας; ή οίκοθεν έξ

'Εφέσου;« - »Ούδαμώς, ώ Σώκρατες, άλλ' έξ 'Επιδαύρου έκ τών Άσκληπιείων 10 . « - »Τί ο-δν; ηγωνίζου τι ήμίν; καi πώς τι ηγωνίσω;« -

»Ta πρώτα τών άθλων Τ]νεγκάμεθα, ώ Σώκρατες.« Arist.Lys. 266 t> Crit. 45c c fr. 407Κ d Hec. 1205, Med. 941, Hel. 1256 e Rep . 1 Rep. Ι 345b (vgl. L.48 D3) 357a ι Apol. 37a h Apol. 31a ; fr. 761; ΕΙ. 580; 1 k Pl.Apol. 22d 7 Lysias 2,27 m Monost. 161 η Pol. 1333b 20; Phys. Hec. 820 ° Metaph. 982b 10 (Pl.Theaet. t55d) Ρ Phaedr. 246c q IV 43,26 Mein. t99a 16 r 1.Tim. 6,12; 2.Tirn. 4,7 s 1. Mk. 10,26; 2. Mk. 16,16; 3. Mt. 9,22; 4. Lk. 23,35; 5. Mt. 8,25.

a

ΙΙ

ΙΙ; L. 55 Κ 1-2. 2 Aus einem spatantiken Lexikon (Ammonios; vgl. L. 5 3 Phidias (um 500 - nach 438 v.Chr.), Bildhauer. 4 ό κολοιός Dohle. 5 eine typische Bίindnisformel. 6 ελαβον, Imper. λαβέ, starker Aorist νοη λαμβάνω nehme. 7 οlδα, οlσt}α, οlδε(ν) ίch (du, er) weiB (Perfektum-Prasens). 8 Finde Cyrene auf der Landkarte! 9 Τ]ν < έάν. 10 Ta Άσκληπίεια: Spiele, die im Heiligtum des Heilgottes Asklepios in der Nahe νοη Epidauros gefeiert wurden.

1 Vgl. L. 12 Ι.Ε3).

Lektion 57 Ο.γω, Ο.ξω

...

στίζω, στίξω

ηχ-&ην

δέχομαι, δέξομαι

. . .

φυλάσσω, φυλάξω

...

εστιγμαι

...

πεφύλαγμαι

1 Α.

1.

Άγε δή, λέγε μοι· τί δρώμεν;

μους διώκεις.

4.

πιζε, σαλπιγκτά. Β.

2.

Έπει λέγειν χρή, λέξω.

'Έχω, ουκ εχομαι.

7.

5.

Κήρυσσε, κήρυξ.

3. 'Ανέ ­ 6. Σάλ­

Άκούετε τής σάλπιγγας.

Περι άρχής- Άριστοτέλουςa

1.

Ή ψυχη άρχει τού σώματος δεσποτικi]ν άρχήν.

2.

'Άνευ άρ-

144

LEKTION 57 χόντων άδύνατον είναι πόλιν.

Τον αυτόν άρχόμενον δεϊ γίνεσθαι

3.

πρότερον καi άρχοντα ϋστερον.

άρχθήναί φασι δεϊν πρώτον.

C.

4.

Τον

μέλλοντα καλώς

άρχειν

ουκ εστιν ε-δ aρξαι μη άρχθέντα.

5.

Θουκυδίδουb

1.

Τριήρεις είκοσι καi έκατόν ύπήρχον Κερκυραίοις δτε ηρχοντο πο­

λεμεϊν .1

2.

Κερκυραίους τούσδε μη ξυμμάχους δέχεσθε.

3.

Άδικεϊ­

τε, ώ άνδρες Ά{}ηναϊοι, πολέμου άρχοντες καi σπονδας λύοντες. 4. Τού θέρους εύθυς άρχομένου οί Πελοποννήσιοι έσέβαλον ές την Άττικήν· καi όντων αυτών ου πολλάς πω ήμέρας έν τήι Άττικήι ή νό­

σος πρώτον ηρξατο γενέσθαι Ά{}ηναίοις. 2 5. Περικλής ουκ ήγετο μάλλον ύπό τού δήμου fι αυτός ήγεν· έγίγνετό τε λόγωι μεν δημοκρατία, εργωι δε ύπό τού πρώτου ό.νδρός ό.ρχή.

D. Λυσίου 3 ουκ άρξασθαί μοι δοκεϊ άπορον είναι, ώ άνδρες δικασταί, τής κατη­ γορίας, άλλα παύσασθαι λέγοντι. τοιαύτα αυτοϊς το μέγεθος καi το­ σαύτα το πλήθος είργασται.

Ε.

Ηλιαστών δρκος 4 Ψηφιούμαι κατα τούς νόμους, 0

...

ουδε τους φεύγοντας κατάξω,

...

ουδε δώρα δέξομαι.

F.

'Αριστοφάνους

•:· G. 1.

»Δέχου τιμας παρ' ήμών. :· Γέροντα τόν νούν, χείρα δ' ήβώσαν φύσει.

2. Εvριπίδηςd δε περι λύπης ώς ' " Χρόνος μαλάξει· νύν δ' εθ' ήβάσκει κακόν. 3. Ό δ' αυτοςd εποίησε τήν Ά{}-ηνάν λέγουσαν >:· ••• Παισiν 'Αργείων λέγω·/ πορθήσεθ' ήβήσαντες Ίσμήνου πόλιν. 1

C.

Θεόγνιδος

':·

'Ήβα μοι, φιλε θυμέ· τάχ' αδ τινες άλλοι εσονται

άνδρες, εγω δε θανων γαία μέλαιν' εσομαι. (φάσκω)

D.

Πλάτωνοςb

1.

Δοκεί ή ψυχη διαλέγεσθαι, αυτη έαυτi}ν έρωτώσα καi aποκρινο­

μένη καi φάσκουσα καi ου φάσκουσα.

2. Οί σοφισταί, τάλλα (τα άλλα) σοφοι οντες, τούτο άτοπον εργάζον­ ται πράγμα· φάσκοντες γαρ αρετής διδάσκαλοι εlναι, πολλάκις κατη-

168

LEKTION 64 γορούσι τών μαθητών ώς άδικούσι σφάς, τούς τε μισθους άποστε­

ροϋντες καi άλλην χάριν ουκ άποδιδόντες 2 , εύ παθόντες ύπ' αυτών. Ε.

Περl Μενεκράτους τού Συρακοσίου 3

·~ Ό Μενεκράτης έφασκεν εlναι Ζευς θεός. (κwμ.) (πάσχω)

F.

Σοφοκλέουςe

1. ::- 'Έα με πάσχειν ταύθ' aπερ παθείν με δεί. 2. •:·'Ανθ' ών έπασχον εύ θέλω δούναι 4 χάριν. 3. ::- Ει δείν' έδρασας, δεινα καl παθεϊν σε δεί. G.

Έκ κωμωιδιών τινων

2. •:-

Έκ τού παθείν γίγνωσκε καl τό συμπαθείν·

καl σοi γαρ άλλος συμπαθήσεται παθών.

2. •:-

Σοφόν το γήρας, πόλλ' tδόν τε καl παθόν.

Η. Ευριπίδουf

1. ::2. •:3. •:·

ουκ εστιν εlπείν ζώντα· >τοϋτ' ου πείσομαιOrphische< Riten, >Reinigungen• und >Mysteήen•, wurden νοη deren Propagandisten auf Orpheus, den mythischen Sanger, zuήickgefuhrt. Vgl. L.27D2.

ruht.

Lektion 65 γιγνώσκω

εγνωκα

-μιμνήσκω

. . .

διδάσκω

. . . δεδίδαχα τιτρώσκω . . . έτρώ{}ην

μέμνημαι

1 Α.

1. ::-

Γίγνωσκε σαυτόν δστις εl.

2.

Γίγνωσκε άνθρωπος ών.

3.

Ήρα­

κλείτουa· 'Ανθρώποις πάσι μέτεστι γιγνώσκειν έαυτους και σωφρο­

νείν.

4.

Παροιμία· Γιγνώσκειν και συγγιγνώσκειν.

5.

Άρα γινώσ­

κεις δ άναγινώσκεις;b Β.

Έκ τού Εvαγγελίουc

Γνώσεσθε την άλήθειαν, και ή άλήθεια έλευθερώσει ύμάς.

C.

Αίσώπου· Κώνωψ και ταύρος Κώνωψ πολuν χρόνον καθίσας έπi κέρατος ταύρου, έπειδη άπαλλάτ­

τεσθαι έμελλεν, έπυνθάνετο, εί ήδη βούλεται αύτόν άπελθεϊν. Ό δε

ταύρος έφη· »άλλ' ουτε, δτε ήλθες, εγνων οϋτε, έaν άπέλθηις, γνώσο­ μαι.«

D.

Περi Όδυσσέως 1

::Ε.

Πολλών δ' άνθρώπων i:δεν aστεα καi νόον έγνω.

Σοφών άποφθέγματα

1. 2.

Πιττάκου· Καιρόν γνώθι. Χ ίλωνος- Γνώθι σαυτόν (δ και έγέγραπτο έν τώι ίερώι τώι έν

Δελφοίς).

3. 4. F.

Θαλή τος- Χαλεπόν το έαυτον γνώναι.

Δημοκρίτου· ;Ηλθον εις 'Αθήνας και οϋ τίς με έγνωκεν.

Τραγικά

1.

Έκ τού Αiσχύλου Προμηθέως

ΚΡ.

ΠΡ.

::::-

(50) 2

'Ελεύθερος γaρ ουτις έστi πλην Διός.

'Έγνωκα τοίσδε κοuδεν άντειπείν έχω.

172

LEKTION 65

2. Έκ τού Σοφοκλέους Οtδίποδος (1068) 3 10. ':- ;Ω δύσποτμ'(ε), ε[θε μήποτε γνοίης δς εl. 3. Κατ' Ευριπίδην (Ba. 1341) Εί σωφρονείν εγνωτε,

η-Uδαιμονεϊτε

Ο.ν.

G.

Πλάτωνος, έκ τού Κρατύλουd

Εί πάντα μεταβάλλοι ή κινοίτο καi μηδέποτε ώσαύτως Ε:χοι, ουκ άν

γνωσθείη ύπ' ουδενός. aμα γαρ άν έπιόντος 4 τού γνωσομένου άλλο καi άλλοίον γίγνοιτο καi έκ τούτου τού λόγου ουτε το γνωσόμενον ουτε το γνωσθησόμενον άν εtη.

Η. Γραμματικόν (Περi Σωκράτους)

1.

Οί δικασταi Σωκράτους θάνατον κατέγνωσαν. 5

θάνατος κατεγνώσθη

1.

2.

Σωκράτους

(κατέγνωσται).

Κατ' 'Ισοκράτηe

Άνέγνωστο τοίς φίλοις ό λόγος 6 , οί δε διελέγοντο περi τών άνα­ γνωσθέντων· καi έπήινουν αύτά· άναγνωσθήσεται δε καi ύμίν.

11 (διδάσκω) Α.

1. ':·

Γηράσκω δ' αίεi πολλό. διδασκόμενος.

2.

Χαίρε, διδάσκαλε .

3.

Άρα διδακτον ή άρετή; 4. 'Άνευ διδαχής ούκ εστι μάθησις. 5. Ευριπίδου· ::- Χρεία διδάσκει, κάν βραδύς τις ήι, σοφόν. Β.

1. ::-

'Όσαι τέχναι γεγόνασι, ταύτας, ώ Λάχης, πάσας έδίδασκεν ό χρόνος, ουχ ό διδάσκάλος. (κωμ.)

2. ':· Τίς ο-δν διδάξει σ' άλλος ή τα σ' (= σα) όμματα; (Εύρ.) 3. Θεμιστοκλής ίππέά έδιδάξατο άγαθον Κλεόφαντον τον υίόν. t 4. Πολλοi τους υίους ρήτορας διδάσκουσιν. 5. Πρωταγόρου· Φύσεως καi άσκήσεως διδασκαλία δείται. C. 1. Διδασκάλους ίδίως λέγουσι τους ποιητό.ς τών διθυράμβων καi τών κωμωιδιών και τών τραγωιδιών. g

2.

Ισοκράτους-

7

Τίς ούκ άκήκοε τών τραγωιδοδιδασκάλων Διονυ­

σίοις τας Άδράστωι γενομένας έν Θήβαις συμφοράς;

3. Πλάτωνος-h Φερεκράτης ό ποιητης έδίδαξεν Άγρίους 8 την κωμωιδίαν.

D.

Έκ τών 'Αριστοτέλους Διδασκαλιών 9

1.

Περi τού Αίσχύλου 'Αγαμέμνονος- Έδιδάχθη το δράμα έπi

άρχοντος Φιλοκλέους, Όλυμπιάδι π', ετει β'· 10 πρώτος Αίσχύλος.

2.

Έκ τών 'Αριστοφάνους Βατράχων· έστι δ' Αίσχύλος ό λέγων

ταύτα·

::-

Είτα διδάξας Πέρσας μετό. τούτ' έπιθυμείν έξεδίδαξα/νικάν άεί.

Σχολ. Οί Πέρσαι πρότερον δεδιδαγμένοι εl.σίν, είτα οί Έπτά. 11

LEKTION 65

3.

173

Περi τής Εύριπίδου Ίφιγενείας- Αί Διδασκαλίαι φέρουσι, τε­

λευτήσαντος τού Εύριπίδου τον υίόν αύτού, όμώνυμον , δεδιδαχέναι έν άστει Ίφιγένειαν την έν Αυλίδι, Άλκμαίωνα, Βάκχας.

( -μιμνήσκω) Ε.

1. Πώς χρη πεί{}ειν τους δικαστάςί Ύπομίμνησκε τους δικα­ στας δτι ού περι τού νόμου άλλα περi τού πράγματος δικάζουqιν.

2. Άριστοτέλους·k Άναμιμνήσκεσ{}αι ουδεν άλλο ζώιον δύναται πλην άν{}ρώπου.

3.

Ξενοφών 1 ειπεν· Ί'Ω θαυμασιώτατε άνθρωπε, σύγε ούδf: όρών

γιγνώσκεις ουδε άκούων μέμνησαι.

F.

1. Μέμνησ{}' 'Αθηνών.

2. Εύ γ' έποίησας άναμνήσας ήμάς. 3. Μνήσθητι εύ παθών. 4. 'Εγώ σ' ύπομνήσω. 5. Καλώς ύπομιμνήσ­ κεις με. 6. Μεμνώμεθα, ώ φίλοι, & νύνδη έλέγομεν. 7. Μνησθησό­ μεθα. 8. Μέμνησο άνθρωπος ών.

G.

Πλάτωνος, έκ τού Φαίδωνοςm

Καi μήν, εφη ό Κέβης, καi κατ' έκείνόν γε τον λόγον, ώ Σώκρατες (ει άληθής έστιν), δν συ εrωθας {}αμα λέγειν, δτι ήμίν ή μάθησις ουκ

άλλο τι ή άνάμνησις τυγχάνει σδσα· και κατα τούτον άνάγκη πού ήμάς έν προτέρωι τινi χρόνωι μεμαθηκέναι &. νϋν άναμιμνησκόμεθα. 'Αλλά, ώ Κέβης, εφη ό Σιμμίας, ποίαι τούτων αί άποδείξεις; ί1πόμνη­ σόν με· ού γαρ σφόδρα έν τώι παρόντι μέμνημαι.

( άποδιδράσκω) Η.

Πλατωνικα και άλλα

1. Ό δοϋλός με άπέδρα. 2. 'Έλυσα έμαυτόν· ειτα άπέδράν. (Μεν.) 3. Τό άποδιδράσκοντα μη δύνασθαι άποδράναι πολλη μωρία έστίν. n

4. ΣΩΚΡΑΤΗΣ. 12 Τί δ'; έκάτερόν τις άγνοών άρ' άμφότερα γιγνώσ­ κει;

ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ. Άλλα δεινόν καi άλογον, ώ Σώκρατες . ΣΩΚΡΑΤΗΣ. 'Ανάγκη άρα έκάτερον γιγνώσκειν, εrπερ άμφότερά τις

γνώσεται· και οϋτως ήμϊν ό καλός λόγος άποδεδρακως οtχεται. n (τιτρώσκω)

1.

Θουκυδίδου, 0 περi τής Βρασίδα τελευτής 13 Ό Βρασίδας, φεύγοντος ηδη τών Ά θηναίων τού ευωνύμου κέρως,

τιτρώσκεται , και πεσόντα αυτόν οί μεν 'Αθηναίοι ούκ αισθάνονται , οί δε πλησίον άραντες άπήνεγκαν. Κ.

1.

Παροιμία· Ό τρώσας tάσεται.

2. Περi 'Αχιλλέως- >:- Άνηρ σιδήρωι τρωτόν ουκ εχει δέμας. 14 3. ουδείς σε τρώσει. 4. 'Εκ τών Πλάτωνος Νόμων·Ρ Τραυμάτων τών δργήι γενομένων· τον τρώσαντα τίνειν τώι τρωθέντι τού βλάβους την διπλασίαν .

174

LEKTION 66 ΠΙ 'Αναγνώσματα

Α.

Περi. τών Χαλδαίων· έκ τών Διοδώρουq

Οί Χαλδαίοι, τών άστρων πολυχρονίους παρατηρήσεις πεποιημένοι και

τό.ς

έκάστου

κινήσεις

και

δυνάμεις

άκριβέστατα

πάντων

άνθρώπων έπεγνωκότες, πολλa τών μελλόντων συμβαίνειν προλέ­ γουσι τοίς άνθρώποις. Β.

Φιλογέλως

Σχολαστικός έκκομίσας 15 τόν υίόν, άπαντήσας τώι διδασκάλωι αυτού ·

Σύγγνωθι, έφη, δτι ούκ ήλθεν ό υίός μου είς την σχολήν· άπέθανε γάρ.

a Β 116D-K b Act.Apost. 8,30 c Jh. 8,32 11 233'f. t Pl.Meno 93d Harpokration s.v. 1 16 ιι. Hist. anim. 488b 26 Anab. 3,1,27 203d ο 5,10,8 Ρ Leg. 878b q ΙΙ 30,2.

Crat. 439~440b (~erafft) e nach ΧΙΙ 1 Protag. 327d Rhet. ad Alex. 443a m Phaed. 72e " Prot. 3 l 7a; Theaet.

d

h

2 Gesprochen, wahrend Kratos (Gewalt) den Prometheus 1 Der driτte Vers der Odyssee. 4 έπιών, Gen . έπιόντος Partiz. heran den Felsen schmiedet. 3 Iokasτe zu Odipus. ankommend (Ιaτ . iens). 5 Fϋr καταγιγνώσκω s. auch L. 44, Anfang (Pl.Euth. 2b). 6 δ λόγος hier: Rede (geschriebene). 7 lsokrates (ΧΙΙ 168) deutet auf Euripi8 >Die Wilden•: Titel einer Kodes' Tragδdie 'Ικέτιδες (die Schutzflehenden, L. 45 ΙΙΑ). mδdie des Pherekrates. 9 Unter dem Tiτel Διδασκαλίαι gab Aristoteles '1ie Urkunden zur Geschichte des Athenischen Dramas heraus. Zitate aus diesem unschatzbaren Werk finden sich in den Hypotheseis (L. 58 Fn. 6) und Scholien vieler Tragδdien und Komodien. 10 = 458 v.Chr. (π' = 80). 11 Aus einem Scholion zu der eben zitierτen Stelle bei Aristophanes. >Sieben gegen Theben< und >PerserGestern< haben sie Agathons Sieg an den Dionysien gefeiert. 15 Mehr darneia. iiber im 'Ανθολόγιον, β', Β'4.

178

LEKTION 67

Lektion 67 t

,,.

,, αμαρτησομαι ι

αμαρτανω,

λανθάνω

αισθάνομαι, αtσθήσομαι

. . .

λέληθα

τυγχάνω, τεύξομαι

...

Ι

(άμαρτάνω) Α.

Β.

1.

Ευριπίδου· =~ Ό πλείστα πράσσων πλεϊσ{}' άμαρτάνει βροτών.

2. 3.

Μενάνδρου·

1.

Χίλωνος· Πίνων μη πολλα λάλει· άμαρτήσηι γάρ.

•:·

'Άν{}ρωπος ών ημαρτον· ού {}αυμαστέον.

Άντιφώντος- Ό παίς, βάλλων άκόντιον, ημαρτε τού σκοποϋ.

2. Ξενοφώντος-a Έν ώι aν τις πράγματι μη πείθηται τώι ε-δ λέγοντι, άμαρτήσεται, άμαρτάνων δε ζημιω'δήσεται.

3.

Έπικτήτου· Ό άμαρτάνων ου θέλει άμαρτάνειν, άλλα κατορ­

{}οϋν.

4. Έπιγραφή· 1

C.

•:·

Μηδεν άμαρτείν έστι θεώνκαi πάντα κατορθούν.

Άριστοτελικάb

1.

Τί διαφέρει τα κατα λογισμον ή κατα {}υμόν άμαρτη{}έντα; φευκτα

γαρ aμφω.

2.

'Αδύνατον, άπο τoiJ έν άρχήι ήμαρτημένου μη άπαν­

τάν είς το τέλος κακόν τι.

D.

Αίσχύλου, έκ τοϋ Προμηθέως

(260; 266)

ΧΟΡ. =:· • • • τίς έλπίς; οvχ όράις δτι/ημαρτες; ΠΡΟ.

•:·

έκων έκων ημαρτον, ουκ άρνήσομαι·

θνητοίς άρήγων αυτός ηύρόμην πόνους.

( αίσθάνομαι) Ε.

Άριστοτέλουςc

1.

Χρήσις αίσ'δήσεως τό αίσθάνεσθαι.

2.

Άνάγκη πάντα τα ήδέα ή

έν τώι αi'.σθάνεσθαι είναι παρόντα, ή έν τώι μεμνήσθαι γεγενημένα, ή έν τώι έλπίζειν μέλλοντα· αίσθάνονται μΕ:ν γαρ τα παρόντα, μέμνηνται δε τα γεγενημένα, έλπίζουσι δΕ: τα μέλλοντα.

3.

Το αίσθητόν ένερ­

γείν ποιεί την αίσθησιν· ίί>στε πρότερον άν τής αίσθήσεως τό αi'.σθητον

είναι δόξειεν.

F.

Κωμικα δύο

1. ·~ Έμού 2. •:· . _, - . _,

γαμούντος oiJδ' ό γείτων ηισθετο.

Αiσθοϋ σαυτόν δντα, Φειδία,

aνθρωπον, aνθρωπον δε καl τον γείτονα.

G.

Έπικτήτου

1. Βλέπε είς τον Σωκράτη εί. θέλεις έλεύ{}ερος είναι· καi αίσ'δήσηι δτι >Παράδοξα μΕ:ν ίσως φασιν οί φιλόσοφοι (καθάπερ και ό Κλεάνθης ελεγεν), ου μην παράλογα.
άλλ'

ουδε διανοούμενος«, έφη.

3.

'Αντισθένους· 'Όστις έτέρους δέδοικε 8 , δούλος ών λέληθεν έαυ­

τόν.

( πυνθάνομαι) L. Γελοίά τινα 1. Σχολαστικός,

την σελ ήνην ίδών, έπυνθάνετο τού πατρός, εί και έν

ταίς άλλαις πόλεσι τοιαύται σελήναί είσιν.

2.

Κυμαίου 9 τις έπύθετο, πού οtκεί Δρακοντίδας ό ρήτωρ. ό δέ· »Μό­

νος είμί,« εlπεν. »Είδε θέλεις, τήρει τό έργαστήριον, κάγω άπελθων δείξω 10 OOL.« Μ. Σωκρατικά 8

1.

Ώ Σώκρατες, θαυμάζω δτι πότ' έστι τό σόν πράγμα, καi ηδιστ' άν

πυθοίμην.

2. Et

βούλεται Πώ/\ος πυνθάνεσθαι, νύν πυνθανέσθω· ου

γάρ πω πέπυσται, δ τι έγώ φημι είναι την ρητορικήν. τες,« έφη δ Ίπποκράτης, »Πρωταγόρας ηκει.« »συ δε άρτι πέπυσαι;«

-

-

3.

))'Ω Σώκρα­

»Πρώιην,« έφην έγώ·

))Νη τους θεούς,« έφη, ))έσπέρας γε.«

δε Σωκράτης προς τους δικαστας τί λέγει;

ξιν κατετάχθην, ουκ άνήσω

11

)) Έπειδη

4.

Ό

είς ταύτην την τά­

άλλα και νέωι καl πρεσβυτέρωι και

άπλώς άει τώι έντυγχάνοντι προσελθων πεύσομαι ταύτα α και νύν πυνθάνομαι. « (τυγχάνω)

Ν.

1.

Πλάτωνος, έκ τού Εύθυδήμου

(280a)

ΣΩ. Άρ' ο-δν ε-Uτυχέστερον άν οl:ει πράττειν μετα σοφού πράττων ή μετα άμαθούς; ΕΥΘ. Μετα σοφού.

ΣΩ. Ή σοφία ά.ρα πανταχού ε'\Jτυχείν ποιεί τους άνθρώπους. ού γαρ δήπου άμαρτάνοι γ' άν ποτέ τι σοφία, άλλ' άνάγκη όρθώς πράττειν

και τυγχάνειν· ή γαρ άν ούκέτι σοφία εi:η.

2. 3.

Άντιφώντος- 'Ο νεανίας, βάλλων άκόντιον, έτυχε τού σκοπού.

Άριστοτέλους·h Έαν τού μέσου τύχωσιν, τού δικαίου τεύξον­

ται.

181

LEKTION 67

4. ::-

Θεόγνιδος

(255)

Κάλλιστον το δικαιότατον, λώιστον δ' ύγιαίνειν,

πάντων δ' fιδιστον, σδ τις έράι τό τυχείν.

Ο.

1. Πλάτωνοςί Ή μάθησις ούκ άλλο τι ή άνάμνησις τυγχάνει σδσα. 2. 'Αριστοτέλους 'Ανδρείας (δημοκρατίας, κτλ.) εϊδη πλείω οντα τυγχάνει (τετύχηκεν, τέτευχεν).

3. Τού αύτού·k Τών Πυ'6αγορείων τινες την τυχούσαν ψυχΤ]ν εtς τό τυχόν ένδύεσ'6αι σώμα εφασαν. Ρ.

Τί λέγει ό Δύσκολος ό Μενανδρείος; άκούσατε δή·

::-

'Ερημίας ούκ εστιν ούδαμού τυχείν,

ούδ' δ.ν άπάγξασ'6αί τις έπι'6υμών τύχηι. ΠΙ 'Αναγνώσματα

Α.

Ό καρκίνος ώδ' εφα

χαλάι

12

τόν οφιν λαβών·

εύ'6υν χρη τόν έταίρον έμ-

μεν 12 και μη σκολιa φρονείν.

Β.

Άριστοτέλους

. ., - . ., - - ._, - - - ..., ..., - - - u u -

. ., -

u

-

1

Τό μεν άμαρτάνειν πολλαχώς έστιν, τό δε κατορ'6ούν μοναχώς διό και τό μεν ράιδιον, τό δε χαλεπόν· ράιδιον μεν τό άποτυχείν τού σκο­

πού, χαλεπόν δε τό έπιτυχείν. και δια ταύτ' ο-δν λέγεται·

::-

Έσ'6λοι μεν γaρ άπλώς, παντοδαπώς δε κακοί.

Mem. 3, 9, 12 b Ε.Ν. 11 lla 34; Pol. 1302a 6 c Rhet. 1370a 32; de Somn. 458b 4; Cat. 8a 8 Pl.Alc. 1 11 d Ε.Ν. 1103a 31 e Alc. 1 109d; Crito 51a ι Mem. 1,2,21; 2,3,11 104d; Gorg. 463c; Prot. 310b; Epict. 111 1,20 nach Pl.Apol. 29d h Ε . Ν. 1132a 23 ; Phaed. 1 72e k de an. 407b 22 Ε.Ν. 1106b 28.

a

1 Aus der lnschrifτ zu Ehren der bei Chaironeia (338 v.Chr.) gefallenen Athener, die Demosthenes ίη der Kranzrede (289) zitien. 2 Ein Blindekuhspiel. Α hat dίe Augen verbunden. 3 Vgl. L. 40 Fn . t. 4 Aus einer Tragodie des spateren Fϋhrers der DreiBig Tyrannen. 5 Wie konnten die Schϋler des Sokrates Tyrannen werden? Xenophon veneidigt ihn gegen naheliegende Vorwϋrfe. 6 Sokrates zeigt dem Chairekrates, daB er die Liebe seines Bruders gewinnen konne. 7 Antiphon der Sophist, Zeitgenosse des Redners, aber schwerlich identisch mit ihm. 8 δέδοικα ich fϋrchte (Perfectum Praesens). 9 L. 63 Fn. 2. 10 werde zeigen (Fuτur von δεικνύω-δείκνυμι}. 11 werde nachlassen, ablas12 χάλά Dor. = χηλή Att. Klaue; εμμεν, εμμεναι poet. (aeol.) = εlναι . sen (άνίημι).

182

LEKTION 68

Lektion

68~=-

έλυσα, εγραψα, ήρα

εφυγον' εμαθον' έτραπόμην

εγημα, έτέλεσα, εtασα

ειχον,

;

,ι

εσχον,

'

,,

ειργασαμην

Ι

(Viele der folgenden Zitate sind bereits bekannt) Α.

1. Ώ ξένε, λύσόν με δεσμών.

2. Ούκ έλουσά1ιην f:ξ οίJ έγενόμην.

3.

Σωκράτης πολλους έταίρους έποιήσατο καl έτιμάτο καi ηγαπάτο ύπ' α-Uτών.

Β.

4.

Κύρος τους Μήδους έδουλώσατο.

1. Βλέψον δεύρο καl άπόκριναί μοι. ποιήσαι {>άιον;

C.

2. Άρ' ou το διαφθεϊραι τού 3. Άρ' άν τι χαρίσαιό μοι; 4. Μεϊνον μεθ' ήμών.

Περi γάμου, κωμικά

1.

Μενάνδρου ·

>:- • • • ού γαμεϊς, άν νοϋν έχηις. γεγάμηκα γΟ.ρ

αύτός δια τούτό σοι παραινώ μη γαμεϊν .

2. Σουσαρίωνος (εt γνήσιον)· ':- καi γaρ το γήμαι καi το μη γήμαι κακόν. 3. Μενάνδρου · •:- Μηδέποτε γήμηι μηδε εΙς εύνους 4. Τού αύτού· •:- Γήμας γaρ ούδε εlς σέσωται. D.

έμοί.

Έκ τής Καινής Διαθήκης

1. Άρόν σου την κλίνην. 2. 'Ός άν έμε δέξηται, δέχεται καi τον άποστείλαντά με. 3. Τί ήμϊν καi σοί, Ίησού Ναζαρηνέ; ήλθες άπο­ λέσαι ήμάς;

Ε.

Έκ τής 'Ιλιάδος 1

F.

1. •:- Έν δε φάει καi όλεσσον . . . 2. >:- Έκ δ' έγέλασσε πατήρ τε φίλος καi πότνια μήτηρ. 3. ::- Έσθλον δ' ούτε τί πω (F)εlπας (F)έπος ούτ' έτέλεσσας. 1. ;Ω Ζεύ, τέλεσόν μοι ταύτην την εύχήν. 2. ΠαρΌίνωι γελάσαι έδωκε Διόνυσος.

3. 4.

(Παροιμία) >:- Πολλοi στρατηγοi Καρίαν άπώλεσαν. »Παραινέσαι σοι σμικρον θέλω. Τί οuκ έκάλεσας Χαιρέαν έπl

δείπνον; «

-

»Άλλ' έκάλεσα αuτόν. «

-

»Έπήινεσα .«

ΙΙ

Α.

1. ;Ηλθον, εlδον, ένίκησα. 2. Άνθρωπος ών fiμαρτον. φiJγω; 4. Ποί τράπωμαι; 5. Έλθέ μοι, ώ σώτερ . 6. ::- 'Έφυγον κακόν, η-Όρον άμεινον .

3. Ποί

183

LEKTION 68 Β.

Οί Τρώες λίθοις έβαλλον.

1.

τώι.

3.

Έτρεψάμεθα

τους

2.

Πάνδαρος Μενέλαον έβαλεν οlσ­

Κορινθίους.

4.

Οί

Κορίνθιοι

προς

φυγiιν έτράποντο.

5. ::-

Λακεδαιμόνιοι δ' ήμών τα τείχη κατέβαλαν

και τας τριήρεις έλαβαν.

C. 1. 'Ή μαθείν ή παθείν σε δεί. 2. Ει μήτε έμαθες μήθ' ηvρες, πώς οlσθα; 3. 2 Μάθε, ώ 'Αλκιβιάδη, & δεί μαθόντα πράττειν τα πολιτι­ κά.

D. 1. ::-

Δρυός πεσούσης πάς ά.νηρ ξυλεύεται.

2.

;Ω Ζεύ πάτερ, εi:θε

πλούσιος γενοίμην. 'Αριστοφάνουςa

3. ::-

)>"

Ιθ', ώ πάτερ, προς τών θεών, έμοl πιθού.«

»Τί σοι πίθωμαι; λέγ' δτι βούληι

- πλην ένός.« 3

(έάω)

Ε.

Μενάνδρου· 4

1.

::-

Έάτε μ', ίκετεύω σε, καl μή μοι κακα/παρέχετε.

2. Τραγικόν· ::- Έάσατέ με θανείν εν γάι πατρώιάι. 3. 'Αντιγόνη ούκ είασε aθαπτον τόν ά.δελφόν. 4. Φιλήμονος::- . . . Τους ιατρους οlδ' έγώ αυτους ποιούντας πάνθ' δσ' ούκ ειων έμέ. (ελκω)

F.

1. 'Από βωμού έλκόμεθα βίάι· βοηθήσατε πάντες. 2. ΑΙ:ας εlλκε Κασάνδραν βίάι. 3. 'Έκτορα ά.ποθανόντα Άχιλλεiις περi τα τείχη Τροίας εϊλκυσεν aρματι. 4. Οί ά.πό τής 'Ασίας 'Ιουδαίοι θεασάμενοι τον Παύλον έν τώι ίερώι . . . έπιλαβόμενοι αύτού εlλκον α-Uτόν έξω τού ίερού.b

(.εργάζομαι)

G. 1.

Εί τις

oiJ 5

θέλει έργάζεσθαι, μηδf: έσθιέτω.c

2.

Κάκιστον έργον

εlργάσατο.

Η. ΕiJριπίδουd

1. 2. 3. 4. 5.

::::::-

Τί ποτ' εlργασάμην;

Σχέτλια μf:ν έπαθες, ά.νόσια δ' εlργάσω. Μη σύγ' εργάσηι τάδε.

Δίκην δώσεις τών εtργασμένων.

::-

Άλλ' ούδf:ν αύτόν ηδε γ' εϊργασται κακόν.

(.εlπον, ηγαγον) Ι.

1. 2. 3. 4. 5.

Όμηρικόν· 6 ::- Αlνότατε Κρονίδη, ποίον τον μϋθον έειπας;

Τί είπες έν τήι έκκλησίάι;

::· ::::-

Μισώ πονηρόν, χρηστόν δταν εl:πηι λόγον.

Άγαγείν δοκεί μοι τα κατ' ά.γροiις Διονύσια. 0-Uδεις ά.λύπως τον βίον διήγαγεν Ι άνθρωπος ών.

184

LEKTION 68

( εlχον' εσχον) Κ.

Δημοσθενικάe

1. 7 Ούδέν, ώ άνδρες 'Αθηναίοι, τών δεόντων ποιούντων ύμών κακώς τα πράγματα εχει. έπεί τοι ει πάνθ' δ. προσήκε πραττόντων οϋτως εl­

χεν, ούδ' άν έλπiς ήν αύτα βελτίω γενέσθαι. χον σκοπών τα άριστα ύμίν. tσχον.

3.

2. Πολλα πράγματα εσ­

Ώς άκούειν ούκ fιθέλετε, ήσυχίαν

4. Και γαρ οϋτως tχει· ει μεν ήμείς aπαντες οί λέγοντες δεινοι

φανείημεν, ούδΕν άν τα ύμέτερα βέλτιον σχοίη- ει δε παρελθων εlς δστισουν δύναιτο διδάξαι και πείσαι, τίς παρασκευη χρήσιμος εσται τήι πόλει, πάς δ παρων φόβος λελύσεται.

L. 1.

Σοφοκλέους- 8 ::- Κατάσχες όργήν

.. . ! Αύτη

δε νούν σχες άλλα

τώι χρόνωι ποτέ.

2. Παύλου τού Άποστόλου·t Ό θεός ηλέησεν ~ύτόν 9 · ουκ αύτον δε μόνον άλλα καi έμέ, ϊνα μη λύπην έπi λύπην σχώ.

(όνέχομαι,

ύπισχνέομαι)

Μ. Δημοσθενικα άλλα&

1.

Ύμείς δ' έγελάτε oiJτ' άκούειν ηθέλετε· εικός γε· τίς γαρ άν fινέσχε­

το, τοσαύτα προσδοκών εσεσθαι άγαθά, λέγοντάς τινος ταύθ' ώς ουκ εσται; δήλον γαρ δτι φωνην αύτού ούκ άν άνάσχοισθε, ώς συκοφαν­ τούντος &στε fινειχόμην άδικούμενος.

2.

'Έστι δε δήπου νόμος

ήμίν' έάν τις uποσχόμενός τι τον δήμον έξαπατήσηι, τα εσχατα πάσ­ χειν. ήμείς ύπισχνούμεθα· κατα τόνδε κριθήτω το πράγμα τον νό­ μον.

3.

'Όσα ύμίν ύπεσχόμην άρχόμενος τού λόγου πεποίηκα.

4.

Περi δε τών ύποσχέσεων ών ύμίν Φίλιππος διατελεί ύπισχνούμενος (ώς μεγάλα ύμάς εύεργετήσων), καταψεύδεσθαί μέ φησιν αύτού· ού­ δΕν γαρ ύμίν πώποτέ φησιν ύπεσχήσθαι.

ΠΙ

'Αναγνώσματα

Α.

Δημοσθένουςh Προς μεν χρημάτων κτήσιν ούδεπώποθ' δ δήμος (ό τών 'Αθηναίων) έσπούδασεν, πρός δε δόξης ώς ούδε προς εν τών άλλων. τεκμήριον δέ· χρήματα μεν γαρ πλείστα τών Έλλήνων ποτε σχων aπανθ' ύπερ φιλο­ τιμίας άνήλωσεν. άφ' ών κτήματ' άθάνατ' αύτώι περίεστιν· τα μεν τών

tργων ή μνήμη, τα δε τών άναθημάτων το κάλλος τα Προπύλαια ταύ­ τα, ό Παρθενών, στοαί, νεώσοικοι

Β.

...

Άριστοτέλουςi Πολλaς μεταβολας μεταβαλούσα ή τραγωιδία έπαύσατο, έπει tσχε την έαυτής φύσιν.

185

LEKTION 69

C.

'Εκ τού Ε-Uριπίδου Ίππολύτου

':·

(239)·

εστι δε Φαίδρα ή λέγουσα·

Δ ύότάνος έγώ· τί ποτ' εlργασάμην;

ποί παρεπλάγχθην γνώμάς άγα{}άς; έμάνην, έπεσον δαίμονος άτάι.

D.

Φιλογέλως

Σχολαστικός γραμματοδιδάσκαλος άφνω άποβλέψας είς την γωνίαν

έβόησε· »Διονύσιος έν τήι γωνίάι άτακτεί« . 10 εlπόντος δέ τινος δτι· »ο\Jπω πάρεστιν«, δ δε έφη· »δταν έλθηι«.

':- Lektion 68-74 bieten Material zum Studium der ubrigen Tempora der (thematischen) Prasentia auf -ω. Wer vorzieht, zunachst die (athematischen) Prasentia auf -μι zu lernen, findet das Material in L. 75/f a Vesp. 760 b Act.Apost. 21,27/30 c 2.Thess. 3,10 d Hipp. 239; El. 1170; Med. 1057; 8 9,33 ; 19,24 (lon 1281); Hec. 264 e 4,2; 14, 14; 19,45; 14,2 (Pro. ΥΠ) r Phil. 2,27 (50,44); 20,100; 19,177; 7,33 h 24,184 i Ροeτ. 1449a 14.

1 1. Im Dunkel der Schlacht betet Aias zu Zeus (17,648); 2. Hektor und Andromache mit ihrem

Sohnchen (6,471); 3. Agamemnon schilt den Seher Kalchas (1,108). 2 Sokrates zu Alkibiades. 3 Das >eine Einzige< ist nariirlich eben das, was der Sohn wϋnscht. 4 Είη von jungen Mannern belastigtes Madchen spricht (Epitr. 254). 5 ού θέλει nicht will, verabscheut: wenn so ein einzelnes Wort negiert wird, findet sich auch klassisch ού ίn Bedingungssatzen (statt des normalen μή}. 6 Hera zu Zeus. 7 Demosthenes sucht, nach MiBerfolgen, J:iie Athener zu ermutigen. 8 Chrysothemis zu ihrer Schwester Elektra (ΕΙ. 1011). 9 den erkrankten Freund des Paulus (Timotheus). 10 ist unordentlich, benimmt sich schlecht.

Lektion 69 γιγνώσκω, εγνων

άποδιδράσκω, άπέδραν

βαίνω, έβην

φύω, εφυν

1 έγνων (γιγνώσκω)

Α.

1. ':· Γίγνωσκε σαυτόν δστις εί. 2. Γνώθι σαυτόν. 3. Γιγνώσκειν και συγγιγνώσκειν. 4. 5. Τό έαυτόν γνώναι χαλεπώτατον. 6. Άρα γιγνώσκεις δ άναγιγνώσκεις;

Γνώναι και συγγνώναι.

186

LEKTION 69

7.

Οί Ά{)ηναίοι 1 τaς έπιστολaς μεταγραψάμενοι έκ τών 'Ασσυρίων ,

γραμματων

Β.

'

,

ανεγνωσαν.

1. 'Έγνω θηρ θήρα.

2. Ούτε, δτε ήλθες, έγνων ούτε, έaν άπέλθηις,

γνώσομαι.

3. 'Ιουλιανού αύτοκράτορος- 2 Άνέγνων, έγνων, κατέγνων. C.

Πλατωνικά

1.

Νηπίου το παθόντα γνώναι.

γεις.

4.

3.

2.

Φέρε δή, γνώμεν ει συ τάληθή λέ­

Άλλa τούτο κάν παίς γνοίη.

'Εκ τού 'Αλκιβιάδου·

(128e)

ΣΩ. Άρ' έγνωμεν άν ποτε, τίς τέχνη ύπόδημα βέλτιον ποιεί, μη ε[δό­ τες ύπόδημα;

ΑΛΚ. 'Αδύνατον. ΣΩ. Ούδέ γε, τίς τέχνη δακτυλίους βελτίους ποιεί, άγνοούντες δακτύ­ λιον; ΑΛΚ. Άληθή.

ΣΩ. Τί δέ; τίς τέχνη βελτίω ποιεί aνθρωπον, άρ' aν ποτε γνοίμεν άγνοοϋντες τί ποτ' έσμεν αύτοί; ΑΛΚ. 'Αδύνατον.

ΣΩ. Άλλ', ώ 'Αλκιβιάδη, ώδ' ήμίν έχει· γνόντες μεν αύτό τάχ' άν γνοίμεν την έπιμέλειαν ήμών αύτών' άγνοούντες δε ούκ aν ποτε.

D. Στησίχορος3, γνους την αίτίαν τής συμφοράς, την καλουμένην Πα­ λινωιδίαν έποίησεν. Ε.

Έκ τής Καινής Διαθήκης

1.

Κατα Ματθαίον

(6,3)·

Μη γνώτω ή άριστερά σου τί ποιεί ή δεξιά

σου.

2.

Παύλου Προς Κορινθίους α'

(8,2-3)·

Εϊ τις δοκεί έγνωκέναι,

ούπω έγνω καθως δεί γνώναι· εί δέ τις άγαπάι, σδτος έγνωσται.

F.

Εύριπίδου

1. ::2. ::-

Άλλ' ώ μάταιοι, γνώτε τάνθρώπων κακά. Τίς άν δίκην κρίνειεν ή γνοίη λόγον

πριν άν παρ' άμφοίν μύθον έκμάθηι σαφώς;

άπέδράν

G. 1.

(άποδιδράσκω)

Το άποδιδράσκοντα μη δύνασθαι άποδράναι, άλλa καταφανή εί­

ναι, πολλη μωρία έστίν.

δρας;

4.

2.

Ό δούλός με άπέδρα.

'Έλυσα έμαυτόν, είτα άπέδραν.

5.

6.

τοι πάντες άπέδρασαν.

(Ό φύλαξ λέγει·)

άποδρaς ώιχόμην, ει πηι είχον.

Πώς άπέ­

'Έδησα τους αιχμαλώ­

τους, δπως μη άποδρώσιν.

8.

3.

Οtμοι, πώς άποδρώ; 0

7.

Οί αιχμάλω­

Υπ' αισχύνης ολίγου

9. Τους θεους ούκ οίδα πώς άν τις

άποδραίη. έβην (βαίνω, βαδίζω) Η.

'Αριστοτελικa και Πλατωνικά

1.

'Αδύνατον βαδίζειν άνευ ποδών.

2.

Τών ποδών έργον το άσ-

187

LEKTION 69 φαλώς βεβηκέναι.

4

Κατέβην χθες ές Πειραιά •

3.

4.

Οί 'Αθηναίοι

έμβάντες είς τaς ναύς πανδημει έν Σαλαμίνι έναυμάχησαν. Ι.

Έκ τού Ευαγγελίου

Εί υίος εί τού θεού, κατάβηθι άπό τού σταυρού

... Βασιλευς 'Ισραήλ

έστι· καταβάτω νύν άπο τού σταυρού.

Κ.

Ευριπίδου Ιώ μοί μοι· ποί βώ; πήι στώ;

1. ::2. ::-

Πώς &ν όλοίμάν 5 , συν τοίσδε νεκροίς κοινον ές Άιδαν καταβάσα;

L.

Πλατωνικά

Έπl τους ϊππους άναβιβαστέον τους παίδας ώς νεωτάτους.

1.

2.

Οί

άθληταί, έaν σμικρa έκβώσι τής τεταγμένης διαίτης, σφόδρα νοσού­ σιν.

Μ. Δημοσθένους

1.

Έάν τι μη κατa γνώμην έκβήι

-

δ μη συμβαίη

σαντας έξηπατηκέναι νομιείθ' ύμάς.

2.

-

τους συμβουλεύ­

Ύμείς, ώ άνδρες 'Αθηναίοι,

ουδ' εί συνέβη τι παρa τών θεών χρηστόν, μνημονεύετε· προς γaρ το τελευταίον έκβaν εκαστον κρίνεται. εί δε κρατήσαι Φιλίππωι συνέβη

τήι μάχηι 6 και ό συμβaς χειμων μη μόνον ήμών άλλα πάντων Έλλήνων κρείττων ήν, έν τώι θεώι το τούτου τέλος ήν, οvκ έν έμοί. Ν. Πλατωνικά

1. 'Έως

&ν συ κατα σαυτον λέγηις

&.

σοι δοκεί μακρώι λόγωι, καl πά­

λιν έγώ, ουδεν μή ποτε συμβώμεν. 2. 7 Έγω μεν ο{,ν και δέομαι και συμβουλεύω, ώ Πρωταγόρα τε και Σώκρατες, συμβήναι ύμάς, ώσπερ ύπο διαιτητών ήμών συμβιβαζόντων ύμάς. 3. »Ούτως άρα, ώ Πολέ­ μαρχε, συμβήσεται ήμίν δίκαιον είναι τους μεν φίλους βλάπτειν' τους δ' έχθρους ώφελείν.«

-

»Και μάλα,« έφη, »Ούτω συμβαίνει· άλλα ο-Uκ

όρθώς έχει ώδε.« εστην (ϊστημι, \!στα) Ο. Πλατωνικάa

1.

"Ιππαρχος, ό Πεισιστράτου υίός, εστησεν Έρμάς κατa τας δδούς,

1'

'

"'

~ ...

"'

7

οις επεγραψεν ρηματα σοφα, οιον·

::- Μνήμα τόδ' Ίππάρχου· μη φίλον 2. Έν τήι Άτλαντίδι νήσωι μεγάλη

έξαπάτα.

συνέστη καl θαυμαστη δύναμις

βασιλέων, κρατούσα μεν άπάσης τής νήσου, πολλών δε άλλων νήσων

καl μερών τής ηπείρου.

3. Χαλεπον μεν κινηθήναι πόλιν ε-δ συστά­

σαν· άλλ' έπεl γενομένωι παντi φ-ltορά έστίν, ο\Jδ' ή τοιαύτη σύστασις

τον aπαντα μενεί χρόνον, άλλα λυ{}ήσεται.

4.

Το μεν άρα άγαθον

κίνησίς έστι κατά τε ψυχην και κατα σώμα· είδε σταίη τούτο, πάντα

χρήματ' &ν διαφθαρείη και γένοιτ' &ν τό λεγόμενον »άνω κάτω πάν­ τα«.

5.

Ή τών πολλών διαβολή τε και φθόνος άλλους πολλους και

άγαθους άνδρας fιιρηκεν, ο-Uδεν δε δεινόν μη έν έμοl στήι.

188

LEKTION 69

εφϋν (φύω)

Ρ.

1.

Διόνυσος την aμπελον φύει βροτοίς.

2.

Τίς σ' εφυσε πατήρ;

3.

Ήμείς οί Ά{}ηναίοι αυτόχθονοι εφυμεν.

Q.

Ευριπίδεια

1. •:- Συ Διός έφυς, ώ Έλένα, θυγάτηρ. 2. ::- Άπλούς ό μύθος τής άληθείας εφυ. 3. 'Ός άν χρηστός φύηι (λέγει Ευριπίδης), κάν νόθος ήι, ::- »OU τοϋνομ' αυτού την φύσιν διαφθερεί«.

4. •:- Πατρός δ' έκείνου φύντας ού πεφύκαμεν ου δεί κακους δράσθαι. 8

R.

Θεόγνιδος

•:-

Άρχην μεν μη φύναι έπιχθονίοισιν aριστον,

φύντα δ' δπως ίί>κιστα πύλας Άίδό.ο περήσαι. έβίων (βιόω, ζώ)

S.

Περi μακροβίων Έάν τις πολλa ετη βιώι, πολλa συμβήσεται αuτώι. 'Επίχαρμος, ό τής κωμωιδίας ποιητής, ένενήκοντα καi έπτa ετη λέγεται βιώναι· Πλάτων δ' έτη βιους εν καi όγδοήκοντα έτελεύτησεν, Ξενοφών δ' ύπερ τa έν­

ενήκοντα έβίω (έζησεν) ετη· Σοφοκλής δ' ό τραγωιδοποιός άπέθανε πέντε καi ένενήκοντα ζήσας ετη.

11 'Αναγνώσματα

Α.

Σοφοκλέους άποθανόντος Φρύνιχος 9 έν Μούσαις έφη οϋτως •=· Μάκαρ Σοφοκλέης, δς πολυν χρόνον βιους

άπέθανεν' ευδαίμων άνηρ καi δεξιός, πολλaς ποιήσας και καλaς τραγωιδίας καλώς δ' έτελεύτησ', οuδΕν ύπομείνας κακόν. Β.

Δημοκρίτου

Άνδρi σοφώι πάσα γή βατή· ψυχής γaρ άγαθής πατρις δ σύμπας κόσμος.

C.

Πλάτωνος

1.

'Εκ τού Κρατύλου·

(402a)

Λέγει που Ήράκλειτος ώς Δις είς τόν

αυτόν ποταμόν ουκ άν έμβαίηις.

2.

'Εκ τής Πολιτείας-

(519c) 10

»Τaς βελτίστας δη φύσεις δεί ίδείν

τε τό άγαθόν και άναβήναι έκείνην την άνάβασιν· καi έπειδaν άνα­ βάντες ίκανώς rδωσιν, ού χρη έ.πιτρέπειν αυτοίς δ νύν έπιτρέπεται.«

»Τό ποίον δή;«

-

-

»Τό αυτού καταμένειν ώς έν Μακάρων Νήσοις και

μη έθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ' έκείνους τους δεσμώτας μηδε μετ­ έχειν τών παρ' έκείνοις πόνων.«

189

LEKTION 70

D. Εύριπίδου 11 ::- Πολλαi. μορφαi.

τών δαιμονίων,

πολλa δ' άέλπτως κραίνουσι 12 θεοί. καi. τα δοκηθέντ' ούκ έτελέσθη' τών δ' άδοκήτων πόρον η-Ορε θεός τοιόνδ' άπέβη τόδε πράγμα. a

Hipp. 228d; Tim. 25a 5; Rep. 546a;

Theaeτ.

153c-d; Apol. 28a-b.

1 Die Athener haben einen persischen Sendboten mit Briefen nach Sparτa abgefangen (fhuc. IV 3 L. 58 IIIC. 4 Die 50). 2 Kaiser Julian der Abtrϋnnige (gest. 362 n.Chr.). Anfangsworte von Platos >StaatMusen< erschlieBen? 10 Vom SchluB des >Hohlengleichnissesυήναι τούτο μετα το πρότερον {>εύμα.

έρράγη ({>ήγνυται)

Κ.

»Κύριε, ή ναύς ή ση έρράγη.«

-

»διαρραγείης, τρισκατάρατε.«

έμάνην (μαίνομαι)

L. 1.

Μαίνεται ό δεσπότης.

2.

Μέμηνεν άληθώς.

3.

»Μανείην μάλλον

ή ήσθείην«· οϋτως Άντισθένης . 2

Μ.

1.

Αϊας μανεiς τών Έλλήνων τα ποίμνια άπέκτεινεν.

2.

Δηιάνειρα

νομίσασα φίλτρον εlναι το ρυεν αΙμα Νέσσου, τούτωι τον χιτώνα 3 έχρισεν.

11 Ώς έδυνή{}ην,

ουχ ώς έβουλή{}ην. Α.

1.

Έμνήσ{}ην Βαβυλώνος.

»Καλώς ύπέμνησάς με.«

3.

2.

))Βασιλεύ, μνήσ{}ητι 'Αθηναίων.«

Έποίησας δπερ έδεήθην σου.

4.

-

Έμοi

μελήσει ταύτα.

Β.

1. Καθεύδοντί μοι όψις έφάνη. 4 τάδε. 3. Αtσχρον τό >0-Uκ άν

2. Μηδεν φοβηθήις θεός έβουλή{}η ώιή{}ην:- Ώς πόλλ' έδήχ{}ην

7

την έμαυτού καρδίαν·

ησ{}ην δε βαιά , πάνυ γε βαιά 8

...

':·

Είη

a

De gen.anim. 743a 5; Anal.Post. 9Sa 17; Meteor. 347b 23

Teil der Handschriften liest hier (Xenophon, Cyr. VII 1,2) b

έκέχριστο.

XV 22 (gerafft).

2 Einer von Sokrates' Schϋlern; ein Vorlaufer der Kyniker. 3 lhr Ge1 425 v.Chr. schenk fίir Herakles. 4 Von der Inschrift, auf welcher die Wunderheilungen im Heiligtum des Asklepios ίη Epidauros aufgezeichnet sind. 5 Bei der Beschreibung der Ursachen des Peloponnesischen Krieges. 6 L. 41 F. 7 δάκνω. 8 βαιός, όν, ά klein, wenig.

Lektion 71 -

,

,

λύσω, κτίσω, οiκιώ

μαχουμαι,

κρινώ, γαμώ, τελώ

αtδέσομαι, γελάσομαι

αρκεσω

Ι

Α.

1.

Βαρβάροις ου δουλεύσομεν.

2.

Έπεi λέγειν χρή, λέξω.

ό ζωγράφος Ε:πέγραψε τήι τού άθλητού γραφήι στίχον·

':-

Μωμήσεταί τις μάλλον ή μιμήσεται.

3.

Ζεύξις

192

LEKTION 71

4. Κάν λάθηις άνθρώπους, ού λήσηι θεούς.

5. ::- Θνητος γαρ ών και θνητα πείσεσθαι δόκει. 6. 1 'Εγώ ύμάς, ώ άνδρες 'Αθηναίοι, φιλώ, πείσομαι δε μάλλον τώι θεώι ή ύμίν.

7. Ό δικαστης όμώμοκεν 2 ού χαριείσθαι οΙς άν δοκήι αύτώι, άλλα δι­ κάσειν κατα τους νόμους.

Β.

1. Κτίσεις πόλιν Ε:ν Λιβύηι. 3 2. Οίκιείς πόλιν μεγάλην. 3. Μέγαν άγώνα άγωνιούμεθα. 4. Γοργίας Ε:κέλευε έρωτάν δτι τις βούλοιτο και προς aπαντα έφη άποκρινείσθαι.

C.

Εύριπίδεια

1. ::-

Κτείν', εί δοκεί σοι· δυσκλεώς γαρ ου κτενείς.

2. ::3. •:-

'Άν πολλa βάλληις, άλλοτ' άλλοϊον βαλεϊς.

Άλλ' είμι και σην άγγελώ παρουσίαν.

( άρκώ-άρκέσω; αίδούμαι-αίδέσομαι) D. 1. 'Αρκεί τούτο. - Τούτό σοι άρκείτω. 2. '' 'Αρκέσω θανούσ' έγώ.

Τόδ' άρκέσει.

8

Ε.

1.

Αίσχύλου·

2.

Πλουτάρχου · Δεί τους θεους σέβεσθαι, γονείς τιμάν, πρεσβυτέ­

::-

Δία τοι ξένιον μέγαν αίδούμαι.

ρους αίδείσθαι.

3. Όμήρου Ίλιάδος- (22,416) 4 ::- Σχέσθε, φίλοι, καί μ' οίον έάσατε,

κηδόμενοί περ,

έξελθόντα πόληος ίκέσθ'(αι) έπι νήας 'Αχαιών· λίσσωμ'(αι) άνέρα τούτον άτάσθαλον όβριμοεργόν, ήν πως ήλικίην αίδέσσεται ηδ'(ε) έλεήσηι γήρας

...

4. Ξενοφώντος· 5 περι 'Αθηναίων- Τί άν ποιούντες άναλάβοιεν την άρχαίαν άρετήν; πότε ούτως 'Α {)ηναίοι ώσπερ Λακεδαιμόνιοι ή

πρεσβυτέρους αlδέσονται, οί άπο τών πατέρων άρχονται καταφρον-

-

,

""

,

u

('\,,

,

,,

ειν των γεραιτερων; η σωμασκησουσιν ουτως, οι ου μονον αυτοι ευ-

εξίας άμελούσιν, άλλα και τών έπιμελομένων καταφρονούσιν; πότε δε ούτω πείσονται τοϊς άρχουσιν, οί και άγάλλονται έπι τώι καταφρο-

-

νει ν

-

των

,

,

αρχοντων;

( γελώ-γελάσομαι) F. 1. 'Αριστοτέλους-

Μόνος γελάι τών ζώιων άνθρωπος.

2.

Γελάσε­

σθε, οίμαι, δταν άκούσητε την άλήθειαν. 3. Πίττακος έλεγε· δ μέλ­ λεις ποιείν, μη λέγε· άποτυχών γaρ καταγελασθήσηι. 4. Μη θρήνει λίαν· και γαρ α-δθις γελάσηι. (. αίνώ-αίνέσω; γαμώ-γαμώ)

G.

Περι 'Ακοντίου και Κ υδίππης

Άκόντιος δ καλός ήρα Κυδίππης είδε δ' αύτην έν τώι τής 'Αρτέμιδος

193

LEKTION 71

ίερώι τώι έν Δήλωι. μήλον ο-δν πάγκαλον ερριψεν εις τό ίερόν, Ε:πι­ γράψας- νη την Άρτεμιν, Άκοντίωι γαμούμαι. η δ' άνείλετο καi άν­ έγνω

Η.

...

Περl γάμου (κωμικά)

1. ::- Πάμφιλος γαμεί; γαμείτω· και γαρ Τ]δίκησέ με. 2. Παραινέσαι σοι τα λώιστα θέλω. 3. Τί δη παραινέσεις μοι; 4. '~ Ού γαμείς, άν νούν rχηις. 5. Γεγάμηκα καύτός- δια τούτο παραινώ σοι μη γαμείν. 6. Έπήινεσα δσα ελεγες. 7. ':· Και γαρ το γήμαι και το μη γήμαι κακόν. 8. ::- »Γεγάμηκε δήπου.« - »Τί συ λέγεις; άληθινώς; γεγάμηκεν; δν εγω ζώντα περιπατούντά τε κατέλιπον ;«

11 (τελώ-τελώ)

Κατα δαίμονα και τύχην πάντα τελείται. ΕΥ ΤΕΛΕΙ ΘΕΟΣ

Α.

"Ομηρικά

1. 2. 3. 4. 5. Β.

':· ::::':· ::-

Έμε χρη πάντα τελέσσαι.

Αί γαρ 6 τούτο, ξείνε, επος τελέσειε Κρανίων. Πάντα μάλ' έκτελέω καl πείσομαι, ώς συ κελεύεις. 'Ήδη γαρ τετέλεσται

&.

μοι φίλος i)θελε θυμός.

'Ώς άγόρευ' δ γέρων· τα δε δη νύν πάντα τελείται.

Έκ τού Πλάτωνος Πρωταγόρου

(311b)

Εtπέ μοι, ώ Ίππόκρατες, παρα Πρωταγόραν νύν θέλεις lέναι, 7 ό.ργύ­ ριον τελών έκείνωι μισθον ύπερ σεαυτού, ώς παρα τίνα άφιξόμενος καl τίς γενησόμενος;

...

χρήματα τελείν;

"Ως σοφιστήι aρα όντι έρχόμεθα τελούντες τa

. ..

ώς τίνι όντι τώι Πρωταγόρaι έν νώι εχεις

χρήματα.

C.

Έκ τών Πλάτωνος Νόμων

(887e)

Άνατέλλοντός τε ήλίου καl σελήνης καl προς δυσμαίς 'Έλληνές τε καi βάρβαροι θεοίς ευχονται.

D.

Έκ τού κατά Μaρκον Εύαγγελίου

(16,2)

'Έρχονται έπι το μνημείον άνατείλαντος τού ήλίου.

(καλώ-καλώ) Ε.

Έκ τής Όδυσσείας

1. ::- 'Έρχεό μοι· τόν ξείνον έναντίον ώδε κάλεσσον. 2. ::- Ξείνε πάτερ, καλέει σε περίφρων Πηνελόπεια. 3. ::- . . . Είμι 7 /Τηλέμαχον καλέουσα.

194

F.

LEKTION 72

1.

»Πόσους κέκληκας έπι δεϊπνον;«

»Άρα Χαιρέαν καλεϊς;«

2.

»'Εκάλεσα αύτόν· και γό.ρ έό.ν μη κληθήι, άκλητος fιξει.«

3.

-

Νομίζω

κάγω ύφ' ύμών κεκλήσθαι.

G.

'Εκ τού Πλάτωνος Χαρμίδου

(155a)

~Τί ουκ έκάλεσας τον νεανίαν δεύρο;«

»Άλλό. καλώς«, έφη, »λέγεις

-

και καλούμεν αύτόν.« Και &μα προς τον άκόλουθον· »Παϊ«, έφη, »Κά­ λει Χαρμίδην.«

( μάχομαι-μαχούμαι) Η. Άριστοτέλουςb

1.

Χαλεπώτερον ήδονήι μάχεσθαι ή θυμώι, καθάπερ φησιν Ήράκλει­

τος. Ι.

Οί όμονοοϋντες ου μαχοϋνται.

2.

Ξενοφώντος

Στρατιό. άτακτος οi~σα άχρηστότατον . πώς γό.ρ άν πορευθείησαν; ει δε και μάχεσθαι δέοι, πώς άν οϋτως έχοντες μαχέσαιντο; a

Soph. Antig. 54 3

b

Ε.Ν. 1105a 8; Ε.Ν. 1241a 30.

1 Sokrates zu seinen Richtern. 2 haτ geschworen. 3 Vgl. L. 56 IIL. 4 Priamos will Achill aufsuchen, der eben Hektor getotet hat. οlος allein; κηδόμενοί περ obschon ihr besorgt seid; λίσσομαι anflehn; άτάσθαλος wild; όβριμος stark; ήν = f:άν. 5 Είη Krίtiker νοη Athen sprίcht (Mem. 3,5, 14). σωμασκέω = άσκέω τό σώμα ; εύεξία < εό Εχω; άγάλλομαι (άγαλμα!) stolz sein, sich briisten . 6 At γάρ bei Homer, wίe attίsch εi:θε, einen Wunsch 7 ίέναι gehen (lat. ire). Dazu εlμι ίch werde gehn ; ich gehe (L. 83). einleitend.

Lektion 72 κλαύσομαι, πλευσούμαι

ρυήσεται, δεήσεται

φανείται (-ήσεται)

φοβηθήσηι, τιμήσηι

Ι

(πλέω, πνέω)

Α.

1.

Πλείν άνάγκη, ζήν ουκ άνάγκη 1 •

συμπλεύσομαι.

Μίλητον.

4.

2.

'Άμ' fιοϊ πλεύσεσθε.

Συμπλευσεϊσθαι ήμϊν φησίν.

5.

3.

Έγω

Και έπλευσαν εις

2

6. Ό έκατοντάρχης ε-δρε πλοϊον 'Αλεξανδρϊνον πλέον είς

'Ιταλίαν. a

Β.

1.

Ό άνεμος και πνεύμα λέγεται. (Άρτ.)

πνεϊb.

2.

Τό πνεύμα δπου θέλει

3. Καl έπνευσαν οί άνεμοι και έπεσεν ή οίκίαb.

195

LEKTION 72

C.

'Όμηρός φησί μένος 3 έμπνεύσαι ένίοις τών ήρώων τον θεόν· καi 0

Ησίοδος δε λέγει περι τών Μουσών δτι »ένέπνευσαν δέ μοι α\Jδήν«.

και Σωκράτης που τaς Μούσας έμπεπνευκέναι οϊ φησινc.

D. Ευριπίδης Ήρακλεί (885) 4 ::- Ταχυ τον εuτυχή μετέβαλεν

δαίμων,

ταχυ δε προς πατρός τέκνα έκπνεύσεται.

(καίω

Ε.

-

κάω, κλαίω

-

κλάω)

1. Οί ίατροi κάουσι καi τέμνουσιν έπ' άγαθώι. d λόντες είς την Άττικην εκαιον και ετεμνον την

2. Οί Θηβαίοι έμβα­ χώραν. 3. Δεί πρότε­

ρον καυστόν είναι πρiν κάεσθαι, καi καυστικόν πριν κάειν · καυστα

δε δοκεί είναι δσα είς τέφραν διαλύεται τών σωμάτων. (Άρτ.)

4. Τήι

λαμπάδι καύσω ύμάς.

5.

Θάίς ή έταίρα πρώτη fικόντισε δάιδα καιομένην είς τα Ξέρξου, τού

κατακαύσαντος τaς Ά-θήνας, βασίλεια. 5

6. ::- Κλαίει δ νικηθείς, 7. 'Άλις κέκλαυται. F.

δ δε νικήσας άπόλωλεν.

Έκ κωμωιδιών τινων 6

1. ::- Κλάσις Ο.ν, 2. ::- »Δεύρ' Ελθ',

εί πράσσοις δ. μη πράσσειν σε δεί. ίνα κλάηις.«

>>Τί με καλείς;«

-

-

»Κλαύσηι μακρά.«

-

»καi δια τί κλαύσομαι;«

G.

Έκ τού Πλάτωνος 'Ίωνος

(535e) 7

Δεί με τοίς θεαταίς τον νούν προσέχειν· ώς έaν μεν κλάωσιν, έγω γε­ λάσομαι, άργύριον λαμβάνων, έό.ν δε γελώσιν, αύτός κλαύσομαι, άρ­ γύριον άπολλύς.

ΙΙ Α.

1. ::2. ::3.

Φανήσεται τι τήσδε φάρμακον νόσου. Θανείν ετοιμος εί δε μη βουλήσομαι,

κακη φανούμαι και φιλόψυχος γυνή. 8 Ώ Ζεύ, πόθ' ήμέρα γενήσεται;

(χαίρω

Β.

- χαιρήσω) 1. ::- Χαίρ' ώ Χάρων, χαίρ' ώ Χάρων, χαίρ' ώ Χάρων. 2. ::- Έχάρην ϋμνοις, έχάρην ώιδαίς. 3. ::- »Οϋ τοι μα την Δήμητρα χαιρήσεις ετι.« »Κλάειν έγωγέ σοι λέγω.«

( Qέω - Qυήσομαι) C. 1. Ηρακλείτου· Πάντα ρεϊ. 2. Θουκυδίδου· 9 Έρρύησαν ποταμοi πυρός έκ τής Αίτνης. 3. 'Ισοκράτους- (8,5) 10 Ύμείς, ώ 'Αθηναίοι, πεποιήκατε τους {>ήτο­ 0

ρας μελετάν όπως άρέσκοντας ύμίν λόγους έρούσιν· έφ' οϋς και νύν το

πλήθος

αύτών

έρρύηκεν.

πάσι

γό.ρ

ήν

φανερόν,

δτι

μάλλον

196

LEKTION 72 ήσθήσεσθε τοίς παρακαλούσιν ύμάς έπi τόν πόλεμον ή τοίς περi τής

εtρήνης συμβουλεύουσιν.

4.

Τού αύτού·

(8,140)

Πόσον οίεσθε πλούτον είς την πόλιν εtσρυή­

σεσθαι, δι' ήμών άπάσης τής Έλλάδος σωιζομένης; (μέλλω

D. 1. 2.

-

μελλήσω, μέλει

-

μελήσει)

Τί μέλλεις; πόθ' flξεις; Δημοσθένους·

Φίλιππον έχθρώς

(6,14) Φασi μΕν μέλλειν πρός τους Θηβαίους τόν έχειν· ... ό δε ταύτα μεν μέλλει καi μελλήσει γ', ώς

έγώ κρίνω· τοίς Μεσσηνίοις δε καi τοϊς Άργείοις έπi τους Λακεδαι­

μονίους συλλαμβάνειν ού μέλλει, άλλα και ξένους εισπέμπει καi. χρήματα άποστέλλει.

3.

Τούτ' (τούδ') ο\Jδέν μοι μέλει.

μελησάτω τούτο.

6.

4.

Έμοi μελήσει ταύτα.

Τούτων δ' έγώ έπιμελήσομαι.

7.

5.

Μή σοι

Ύμϊν δε πότε

έμέλησε περi τού πολέμου καi τής εtρήνης; ι δέω, δεί, δέομαι) Ε.

Γ ραμματικόν

1.

Δεί με έλθεϊν ποι.

δέομαι.

4.

2.

Δεί μοι (δείται μοι) βοηθείας.

3.

Δέομαί σου βοηθείν (δπως βοηθήσηις) μοι.

δέομαί σου.

6. Δίκαια δεησόμενοι πάρεσμεν.

7.

Βοηθείας

5.

Δίκαια

Συν ύμϊν, δτι άν

δέηι, πεισόμεθα.

F. G.

1. 2.

Εύριπίδου·

::-

Δεϊται γαρ ό θεός, εϊπερ εστ' οντως θεός,/ο-Uδενός.

Τού θεού παρόντος ήγεμόνος άλλου ούδf:ν δεησόμεθα έτι.

Πλατωνικάe

1. 2.

Πολλού δέω ύπερ έμαυτού άπολογείσθαι, άλλα ύπερ ύμών.

»Είτα, ώ Μένων, παίζεις πρός με;«

-

Τί δή, ώ Σώκρατες;

-

»'Ότι

έμοϋ δεηθέντος δλην ειπείν την άρετήν' αυτην μεν πολλού δείς είπεϊν

δ τι έστίν, μόριον δε α-Uτής λέγεις. δεήσει ο-δν ήμϊν πάλιν έξ άρχής, ώς έμοί δοκεί, τής α-Uτής έρωτήσεως, ώ φίλε Μένων· τί έστιν άρετή ;« Η.

1.

Ξενοφώντος 11 'Αδικούντα πειρασόμεθα συν θεοίς άμύνασθαι·

έαν μέντοι τις ήμάς εύ ποιήι, τούτου εϊς γε δύναμιν ο-Uχ ήττησόμεθα

ε-δ ποιούντες.

2.

Λυσίου· Τίς ετι έθελήσει χρηστός είναι, εί ήττηθήσονται τών

κακώς ύμάς ποιούντων οί ε-δ ποιούντες; 12

ΠΙ

Α.

1.

Άπ' άγαθών μαθήσηι άγαθά.

οί νέοι.

3.

2.

'Όποι aν tλθω, άκούσονταί μου

Γνώσεσθε την άλήθειαν.

έκβήσηι σοφός.

4. ::-

Σοφοίς όμιλών καύτός

5. Μηδένα άδικών ο\Jδένα φοβηθήοηι.

197

LEKTION 72 Β.

Περl φυγής

1. Ό παρ' Ε-Uριπίδηι 'Ορέστης λέγει· (Ήλ. 975) •:- Μητροκτόνος νύν φεύξομαι· ή δε Μήδεια· (604) ::- Έγω δ' έρημος τήνδε φευξούμαι χθόνα. 2. Λυσίας δ {>ήτωρ λέγει που· (6,15) 'Εάν τις άνδρός

σώμα τρώσηι,

κεφαλην ή πρόσωπον ή χείρας, σότος κατα τους νόμους τους έξ 'Αρείου πάγου 13 φεύξεται την τού άδικηθέντος πόλιν·

3. ό δ' 'Αριστοφάνης Άχαρνεύσιν· (1129) •:- Όρώ γέροντα δειλίας φευξούμενον· 4. αi~θις δ' δ Λυσίας- (34, 11 )14 Δεινόν γaρ άν εrη, ώ άνδρες Ά{}ηναίοι, εί, δτε μεν έφεύγομεν, f:μαχόμεθα Λακεδαιμονίοις ϊνα κατέλθωμεν, κατελθόντες δε φευξόμεθα, ϊνα μη μαχώμεθα·

5.

δ δ' 'Αριστοφάνης Πλούτωι·

τόν θεόν

C.

15

(447)

Δεινότατον έργον έργασόμεθα, εί

έρημον άπολιπόντες φευξούμεθά ποι μηδε διαμαχούμεθα.

Ξενοφώντος

Ό μεν αίχμάλωτος έφη ήγήσεσθαι τοίς 'Έλλησιν aλλην όδόν· εlναι δ' άκρον δ εί μή τις προκαταλήψοιτο, άδύνατον εσεσθαι παρελθείν.

D. 1. 2.

Εύριπίδου·

•:-

Τόδ' εii λέλεκται· μνημονεύσεται χάρις.

Πλάτωνός- Οί άρχοντες οί έν ταίς πόλεσιν ούδεν άλλο σκοπούσιν

η τούτο, δθεν αυτοl ώφελήσονται.

3. 4.

Θουκυδίδου· Οί άγαθοl τιμήσονται ταίς προσηκούσαις τιμαίς.

Πλάτωνος- Πολλa f:γώ σοι, έάνπερ βούληι, περl τών θεών διηγή­

σομαι, δ. συ άκούων εii οlδ' δτι έκπλαγήσηι. Ε.

·ομήρου Ίλιάδος

F.

•:- Άλλ' εκ τοι έρέω, το δε και τετελεσμένον έσται. 1. »':- Χαλεπανεί πατήρ.« - »Πεπαύσεται πάλιν.« (κωμ.)

2.

Τίνος δεί;

φράζε και πεπράξεται.

3., 4. 4.

G.

Έκ τών 'Αριστοφάνους ·1ππέων·

»Κατακεκράξομαί σου κράζων.«

-

3.

Τί κέκραγας;

»Τριπλάσιον κεκράξομαί σου.«

Σωκράτους φεύγοντας την δίκην, Λυσίας λόγον ύπερ αuτού συγ­

γράψας ήλθεν αύτώι κομίζων και έκέλευε χρήσασθαι,

»τεθνήξηι

γάρ«, λέγων, ))εί μη οϋτως ά.πολογήσηι. « ό δε >>εί γάρ«, έφη, ))και μη

νύν, πάντως τεθνήξομαι. «

a d

Act.Apost. 27,6 b Jh. 3,8; Mt. 7,27 c Plato, Cοηνίν. 179b; Phaedr. 262d Xen.Anab. 5,6,19 (νgl. L.668) e Apol. 30d; Meno 79b.

1 Kennst du die lateinische Form dieses bombastischen Schlagworts? und seinen Au3 Kraft. 4 Der Chor erkennt, da.B Herator? 2 Hunderτfϋhrer, d.i. centυrio. 5 In Persepolis im J. 330 v.Chr., mit Alexankles im Wahnsinn seine Kinder tδten wird. 7 Ion der Rhapsode spricht. der und seinem Heer. 6 Vgl. L. 6 Fn. 4; L. 57 IG2. άπολλύς verlierend (Partizip). 8 Polyxena spricht (Eur.Hec.348). 9 Vgl. L. 70 IJ. 10 ln gespannter politischer Sίtuation befϋrwortet Isokrates Frieden. 11 Die Fiihrer der gήechischen SOldner (Xen.Anab. 2,3,23) zu den Gesandten des siegreichen Perserko-

198

LEKTION 73

nigs (L. 41 ΙΙΙΒ). 12 Das einleuchtende, infame Argument zeigτ die Advokatenkunst des Lysias (20,32). 13 Vgl. L. 40 Fn. 10. 14 Aus einer Rede fur die Rechte der 403 zuriickgekehrten Demokraten. 15 namlich den Pluτos.

• 73 .ΤLektιοη rι

u

~

-

λέλυκα, γέγραφα

εστηκα,

εi:ρηκα, ολωλα

δέδια, δέδιμεν, δεδίάσιν

εσταμεν,

εστασιν

1 Α.

Γ ραμματικόν

1.

Λέλυκα· γέγραφα. λέλυμαι· γέγραμμαι.

Πεπαίδευκα·

τετίμηκα.

4.

Πέφυκα·

2.

Δέδωκα· ηϋρηκα.

τέθυκα·

κεχάρισμαι.

Έστέρημαι· έκτισμένον· έζητηκώς έρρωμαι· έρριπτο. κέκλοφα· κέχρημαι· έκπέπνευκεν.

7.

6.

'Έγνωκα· κέκτημαι.

3. 5.

Δέδρακα·

8.

Πεφύ­

λαγμαι· εσκέφθαι· ηγγελτο· έφθαρται .

9. Β.

Αίσχύλου·

::·

Πόλις πέφευγεν ήδε δούλιον ζυγόν.

Έκ τής Ξενοφώντος 'Αναβάσεως

(1 4,8;

ΠΙ

1,38)

1. Κύρος εlπεν· Άπολελοίπασιν ήμάς Ξεννίας καl Πασίων. ά.λλ' οϋτε ά.ποδεδράκασιν· οlδα γό.ρ δπηι οi:χονται· ο\Jτε ά.ποπεφεύγασιν· έχω γό.ρ τριήρεις ώστε έλείν το έκείνων πλοίον.

2.

Ή μεν ευταξία σώιζειν δοκεί, ή δ' ά.ταξία πολλο-Uς i]δη ά.πολώλε­

κεν.

C.

Γραμματικόν

1. Έλάτεια κατείληπται (έάλωκεν). 2. Τσδργον είργάσθαι δοκεί μοι. 3. Πόθεν συ πέπυσαι τούτο; 4. 'Ό πέπεισμαι , εi:ρηκα. 5. Και περl τούτου εi:ρηται γ' ήμίν ίκανώς.

D.

Πλάτωνος, έκ τού Ίππίου

(301a) 1

Σκόπει, ώ Σώκρατες εί κεκμηκως ή τετρωμένος ή πεπληγμένος ή ά.λλ' ότιούν πεπονθως έκάτερος ήμών ειη, ου και ά.μφότεροι τούτο πεπόν­

θοιμεν; Ε.

Πλατωνικάa

1.

'Έγωγε, ώ Σώκρατες, ο\Jτε έόρακα Πρωταγόραν πώποτε ο\Jτ' ά.κή­

κοα ο-Uδέν.

2.

Έπιτρέπειν έτοιμος εΙ την ψυχην Πρωταγόράι, δν

ουτε γιγνώσκεις ούτε διείλεξαι ούδεπώποτε;

3. Πέπεισμαι f:γω έκων είναι μηδένα άδικείν ά.νθρώπων, ά.λλό. ύμάς

199

LEKTION 73 τούτο συ πείθω· ολίγον γaρ χρόνον άλλήλοις διειλέγμεθα.

4.

Εtρήσεται δτι Σωκράτη άπεκτόνατε, aνδρα δίκαιον.

F. Άλλα Πλατωνικάb 1. 2 ΣΩ. Τί τούτο, ώ Πώλε; γελάις; aλλο αiJ τούτο είδος έλέγχου έστίν, Ε:πειδάν τίς τι εϊπηι, γελάν, έλέγχειν δε μή;

ΠΩΛ. ουκ οϊει έξεληλέγχθαι, ώ Σώκρατες, δταν τοιαύτα λέγηις

&.

συδεις άν φήσειεν άνθρώπων;

2.

ΣΩ. Έγω ύπέλαβον, τού Κριτίου άκηκοέναι τον Χαρμίδην ταύτην

την άπόκρισιν την περι τής σωφροσύνης. ό μεν oiJν Χαρμίδης ένεδείκ­ νυτο3 ώς έξεληλεγμένος εϊη· δ δε Κριτίας ουκ fινέσχετο.

3. 4.

ΣΩ. Όμώμοκα καί μοι άνάγκη πείθεσθαι. Ό σώφρων οϋτε χαίρων οϋτε λυπούμενος aγαν φανήσεται διa το

αύτώι πεποιθέναι.

G.

Κωμικά τινα

1.

>>Έγείρου.«

έγρήγορα.«

2.

»Τί κέκραγας;«

-

-

»Έγερθήναί σε δεί.«

Κέκραχθι δσον θέλεις.

3.

-

>> Πάλαι

Παρήν δε δειπνήσων και

Κοννάς ό αυλητής, συδεν βεβρωκώς, δίψηι δ' άπολωλώς, στέφανον δ' έχων.

4.

Μενάνδρου·

::·

Πολυ κρείττόν Ε:στιν, εν καλώς μεμαθηκέναι

ή πολλa φαύλως περιβεβλήσθαι πράγματα.

Η. 1. 'Ιωάννου α'· 4 'Ό έωράκαμεν και άκηκόαμεν, άπαγγέλλομεν.

2.

'Αριστοτέλης έρωτηθείς, τί έστιν έλπίς,

»έγρηγορότος«, είπεν,

>>Ενύπνιον.«

1.

Ξενοφώντος, έκ τής 'Αναβάσεως

(2,1,3; 4,3,8)

1. 'Άμα Ήλίωι άνίσχοντι ήλθον άγγελοι παρa Άριαίου 5 • σδτοι έλεγαν δτ.ι Κύρος μf:ν τέθνηκεν, 'Αριαίος δε πεφευγως έν τώι σταθμώι εϊη μετa τών ά.λλων βαρβάρων δθεν τήι προτεραίάι ώρμηντο· και λέγοι δτι ταύτην μεν την ήμέραν περιμείνειεν άν αυτούς, ει μέλλοιεν i}κειν,

τήι δε aλληι πορεύεσθαι φαίη έπι 'Ιωνίας, δθενπερ ήλθεν. 2. Ταύτην μεν ούν την ήμέραν και την νύκτα έμειναν έν πολλήι άπορίάι όντες. Ξενοφών δε ένύπνιον είδεν· εδοξεν έν πέδαις δεδέσθαι, αiiται δε αυτώι αυτόμαται περιρρυήναι, ώστε λυθήναι και διαβαίνειν δπόσον έβούλετο. Κ.

'Ρητορικά τινα

1. Δημοσθένους- Ύμείς, ώ aνδρες 'Αθηναίοι, τής παρρησίας και τοίς ξένοις και τοίς δούλοις μεταδεδώκατε· έκ δε τού συμβουλεύειν ύμίν παντάπασιν έξεληλάκατε αυτήν.

2. Τού αυτού· Εtς τοσούτο άναιδείας οiiτοι έληλύθασιν, ώστε ελε­ γόν με τον πατέρα άπεκτονέναι.

3. Λυσίου · 6 Παύομαι κατηγορών. άκηκόατε, έοράκατε, πεπόνθατε· δικάζετε.

200

LEKTION 73

11 (έοικα, εtωθα) Α.

Γραμματικόν

1. Τώι πατρi εοικας, ώ παί. υίος

Ούκ

2. Παϊς πατρi έοικώς (είκώς).

3. Ό τώι πατρi πάντα έώικει. 4. Ούκ εοικας εtδέναι το γεγονός. 5. εtκός έστί σε τοϋτ' άγνοεϊν. 6. 'Έσται σοι πάνθ' δσα εοικεν. 7.

Λέξω έν τώι εtωθότι τρόπωι.

Β.

1.

Πλατωνικόν·

»Ta όνόματα έφαμεν εικόνας είναι τών πραγμάτων.«

»Άλλ' εικός- τοϋτό γε φαίνεται. δ μέντοι νύνδη έλεγες, έοικεν άτό­ πωι.«

2.

Άντιφώντος (φόνου άπολογία)· τα είκότα προς έμού μάλλόν

έστιν· ό γaρ καταμαρτυρών μου άπιστος έλήλεγκται ών' δ τε ελεγχος ουκ εστιν.

c.

οι 'Αθηναίοι μετ' άσπίδος και δόρατος εtώθεσαν τaς πομπaς ποιεϊν. Τόδε Θουκυδίδης έστιν ό άπηγγελκώς.

D.

Άριστοτέλουςc

1.

Έκ τής ένίων ύπεροχής γίνεσθαι είωθε μοναρχία· διο ένιαχοϋ εtώ­

θασιν όστρακίζειν, οίον έν 'Άργει και Άθήνησιν. ν

,,

α

.,,

,

,,

.,,

"

)\

2. 'Ό '

έπι το πολυ -

~

ισασιν ουτω γινομενον η μη γινομενον, η ον η μη ον , τουτ

κός.

3.

Το έπιεικες έπαινούμεν και άνδρα τον τοιούτον

'

.,,

~

εστιν ει-

...

το γaρ

έπιεικες δοκεί δίκαιον είναι· έστι δε έπιεικες το παρa τον γεγραμμέ­

νον νόμον δίκαιον. έφ' οίς γaρ δεϊ συγγνώμην έχειν, έπιεική ταύτα, και το τοίς άνθρωπίνοις συγγινώσκειν Επιεικές.

4.

Πολλάκις οί

σκώπτοντες είκάζουσι τών μη καλών ένίους τους μεν αίγl τους δε

οίί.

5. Και τούτο μεν εύ οίδα καi ουκ εl.κάζω. (Πλ.)

( εστηκα Ε.

εσταμεν)

Έκ τής Καινής Διαθήκης

1.

Είπεν δέ τις αuτώι· Ή μήτηρ σου καi οί άδελφοί σου έστήκασιν

έξω, ίδεϊν θέλοντές σε. d 2. 'Άνδρες Γαλιλαίοι, τί έστήκατε βλέποντες είς τον ουρανόν;e 3. Ό δοκών έστάναι βλεπέτω μη πέσηι.t

F.

Θουκυδίδου 8

1. 2.

Οί

" Ιωνες,

ηδη άφεστηκότες άπο βασιλέως, Σηστον έπολιόρκουν.

Προς τους έν 'Ιθώμηι πόλεμος καθειστήκει Λακεδαιμονίοις- τής δε

πολιορκίας μακράς καθεστηκυίας [καθεστώσης] ήλθον οί 'Αθηναίοι, Κίμωνος στρατηγούντος.

G.

Περi νόμων, Πλατωνικά

1.

Άρα τον νόμον τον καθεστηκότα δέδοικας;

κόσι νόμοις δεϊ χρήσθαι. νόμων. ,

και

cι

4.

3.

2.

Τοίς νύν καθεστη­

ου δεϊ καταφρονεϊν τών καθεστώτων

Το άγαθον άρα διώκοντες και βαδίζομεν δταν βαδίζωμεν

εσταμεν

(Ι

οταν

t

-

εστωμεν.

201

LEKTION 73 Η.

Ε\Jριπίδεια

•:- Γάμοι δ' δσοις μεν εiJ καθεστάσιν βροτών,/μακάριος αίών. •:- . . . γυναικί τοι / αίσχρόν μετ' άνδρών έστάναι νεανιών. ::- Έστως δε Τρώων πολεμίοις έναντίος/σώσεις πόλιν σήν. •:- Φέρειν άνάγκη τaς παρεστώσας τύχας. (τέ{}νηκα - τεθνάσιν; βέβηκα - βεβάσιν)

1. 2. 3. 4. Ι.

1.

Σοφοκλέους-

•:-

Άλλ' ή καλώς ζήν η καλώς τεθνηκέναι

τον ευγενή χρή. πάντ' άκήκοας λόγον.

2. Ξενοφώντος·h Σωκράτης Εγνω τού ζήν αύτώι το τεθνάναι κρείτ~

τον

ειναι.

3. Πλάτωνος-ί 'Ήκουσά του τών σοφών ώς νύν ήμείς τέθναμεν καi ....

το

Κ.

εστιν

~-

ημιν

-

σημα.

Τραγικάk

1. 2. L.

_,,

σωμα

'~ Τον ζώντα καίνειν τους τεθνηκότας λέγω. ·~ Τεθνάσιν οί θανόντες.

3. •:-

βεβάσιν, αίαί.

'Αριστοτελικά

1. 2.

Τών ποδών έργον τό άσφαλώς βεβηκέναι.

(L. 69

ΙΗ2)

'Αριστοτέλης έρωτηθείς, τίνι διαφέρουσιν οί πεπαιδευμένοι τών

άπαιδεύτων, »δσωι«, έφη, »Οί ζώντες τών τεθνεώτων «.

( δέδοικα - δέδια) Μ. 1. •:- Άρης τύραννος χρυσόν Έλλaς ου δέδοικεν. 2. •:- Χρόνωι μαθήσηι τους θεους δεδοικέναι . 3. •:- 'Άν γλαυξ άνακράγηι, δεδοίκαμεν. 4. 'Αντισθένους· 'Όστις έτέρους δέδοικεν, δούλος

ών λέληθεν έαυ­

τόν.

Ν.

1. •:- Δέδια δ' άμφi σαίς τύχαις, Προμηθεϋ. 2. Πλάτωνος- Τώι δεδιέναι άρα και δέει άνδρείοί

είσι πάντες πλην

οί φιλόσοφοι.

3.

Οvτος εl. τόν αύτού πατέρα έτίμα καi έδεδίει, κάν αύτός ύπο τών

παίδων έτιμάτο· ό δ' ου δέδιεν ο\Jδ' αίδείται ουδένα.

4.

Πάντες άνθρωποι δεδίασι τον τύραννον· τώι όντι δ' έκείνος δεδιως

ζήι τaς περιπετομένας μυίας συ δε μηδέν, ώ φίλτατε, δέδιθι. Ο. Θουκυδίδου 1

1.

Οί Κορίνθιοι, τής Ποτειδαίας άφεστηκυίας, δεδιότες περι τώι

χωρίωι πέμπουσιν έξακοσίους και χιλίους τους πάντας όπλίτας 7 • 2. Οί Λακεδαιμόνιοι έδέδισαν, μή ποτε α-δθις ξυμφορά τις α\Jτοίς περι­ τύχηι οϊα καi έν τήι νήσωι 8 . Ρ.

Πλάτωνος, έκ τής Πολιτείας (564a) 9 Τό άγαν τι ποιείν μεγάλην φιλεί είς τό έναντίον μεταβολην έχειν, έν

&ραις τε και εν φυτοίς καi έν σώμασιν, καi δη καi έν πολιτείαις ουχ

flκιστα.

202

LEKTION 74 Είκός, tφη. Ή γaρ ά.γαν έλευθερία εοικεν ουκ είς aλλο τι ή είς άγαν δουλείαν μετα­ βάλλειν και ίδιώτηι και πόλει. Είκός γάρ.

Είκότως τοίνυν, εlπον, ούκ έξ άλλης πολιτείας τυραννις γίγνεται ή έκ δημοκρατίας, έξ οlμαι τής άκροτάτης έλευθερίας δουλεία πλείστη και

,

,

αγριωτατη.

'Έχει γάρ, έφη, λόγον.

• Pl.Prot. 310e; 313c (vgl. L. 71 ΙΙΒ); Apol. 37a; 38c b Gorg. 473e; Chann. 162c; 157c; Me~ nex. 248a c Pol. 1302b 18; Anal.Pr. 70a 4; Ε.Ν. 1137b 34 - Rhet. 1374a 26; Gen.an. 769b 8 1 89,5 (479/8 v.Chr.); 1 18 d Lk. 8,20 (Mt. 12,47) e Act.Ap. 1,11 ι l.Kor. 10,12 101,2 (462 v.Chr.) h Apol. 33 ί Pl.Gorg. 493a k Aesch.Ch. 886; Pers. 1003; Eur.Alc. 1 541 1 60; IV 55,3. 1 Hippias verteidigt den gesunden Menschenverstand gegen einen TrugschluB des Sokrates. 2 Sokrat.es hat soeben behauptet, es sei besser, Unrecht zu leiden als Unrecht zu tun. 3 zeigte, deutete an. 4 d.h. Aus dem Ersten Bήef des Johannes (1,3). 5 Ein persischer Feldherr unter Kyros und zweifelhafter Freund der Gήechen. 6 SchluB der Anklagerede gegen die Morder seines Bruders, vgl. 8 wie auf Sphakteria (L. 66 F2), so i.J. 424 v.Chr. L. 57 ID. 7 432 v.Chr. 9 Sokrates beήchtet, was er selbst und Mituηterredner sagten.

Lektion 74 οίδα, εtδώ, εtδέναι

εlδον' tδω, ιδείν

ϊσμεν, ϊσθι, εtδώς

εϊδομεν, tδέ, ίδών

(οίδα, σύνοιδα) Α.

1. 'Αριστοτέλους- Πάντες άνθρωποι τού εi:δέναι ορέγονται φύσει. 1 2. Τού αυτού .a Περι ών ίσμεν και κεκρίκαμεν, ουδεν ετι δεϊ λόγου. 3. Πλάτωνος-b Εί μήτε αυτός ηvρες μήτ' έμαθες παρ' άλλου, πώς οlσθα και πόθεν;

4. Ευριπίδου· ::- Τίς οlδεν, εί τό

ζήν μέν έστι κατθανείν,

τό κατθανείν δε ζήν κέκληται τοίς κάτω;

Β.

Ξενοφώντος, έκ τής Κύρου Άναβάσεως 2

1. 'Όπως ούν έσεσθε άνδρες άξιοι τής έλευθερίας ής κέκτησθε και ής ύμάς έγω εύδαιμονίζω. Εύ γaρ ίστε, δτι την έλευθερίαν έλοίμην άν

άντι ών έχω πάντων.

2. Ό Κύρος δτι άδικεϊσθαι νομίζει ύφ' ήμών,

LEKTION 74

203

οίδα· &στε καi μεταπεμπομένου αυτού ουκ έitέλω έλθείν' αίσχυνόμε­ νος δτι σύνοιδα έμαυτώι πάντα έψευσμένος αυτόν.

3.

'Ακούσας δε

ταύτα ό Φαλϊνος έγέλασε καi είπεν· Άλλα φιλοσόφωι μεν έοικας, ώ νεανίσκε, καί λέγεις ουκ άχάριστα· ισθι μέντοι άνόητος ων, εί οtει άν την ύμετέραν άρετην περιγενέσitαι τής βασιλέως δυνάμεως.

C.

Πλάτωνος έκ τής Σωκράτους Άπολογίαςc

"Ιστε οΙος ήν Χαιρεφών, ώς σφοδρος έφ' δτι όρμήσειεν. 2. Τί πότε λέγει ό -θεός ;3 έγω γαρ δη οίJτε μέγα οίJτε μικρόν σύνοιδα έμαυτώι

t.

σοφός ων.

3.

Οί γαρ μάντεις λέγουσι μεν πολλα καi καλά, ίσασιν δ'

ουδεν ών λέγουσιν. 4. Ούτος μεν οtεταί τι είδέναι ουκ είδώς έγω δέ, &σπερ ο-δν ουκ οίδα, ουδε οίομαι. εοικα γούν τούτου γε σμικρώι τινι αυτώι τούτωι σοφώτερος εlναι, δτι α μη οίδα ούδε οϊομαι είδέναι. 5. Τό γαρ τοι θάνατον δεδιέναι, ώ άνδρες, ουδεν άλλο έστiν fι δοκείν σοφον εlναι μη δντα· δοκείν γαρ είδέναι έστiν α ούκ οίδεν. οίδε μεν γαρ ουδεiς τόν -θάνατον' ουδ' εί τυγχάνει τώι άνitρώπωι πάντων μέγι­

στον δν τών άγαθών, δεδίασι δε ώς ε-δ είδότες δτι μέγιστον τών

-

κακων

D. 1.

,

εστι ν.

Ήρακλείτου· Δίκης δνομα ουκ άν fιιδεσαν aνθρωποι, ει τάδικα

μη ήν.

2. Όμήρου περi Κάλχαντος ::- 'Ός τ' fιιδει τά τ' έόντα, τά τ' 3. Εύριπίδου·

τού μάντεως· έσσόμενα, πρό τ' έόντα.

=:· Αίαί· τόδ' fιδη θείον άνθρώποις κακόν,

δταν τις είδήι τάγαθόν, χρήται δέ μή.

4. Μενάνδρου· ::· Τό Γνώ'θι σαυτον

εστιν, άν τα πράγματα

εtδήις τα σαυτού καi τί σοι ποιητέον.

Ε.

5. =:· 'Έρδοι 4 τις fιν εκαστος εtδείη τέχνην. 1. Θουκυδίδου· (V 26,5). Έπεβίων 5 δια παντος τού πολέμου, προσ­ έχων την γνώμην δπως άκριβές τι εϊσομαι.

2.

Δημοσθένης προς τόν κλέπτην είπόντα· ))ουκ fιιδειν δτι σόν έστιν«,

»Οτι δέ«, έφη »σόν ουκ έστιν fιιδεις«.

F.

Περi δούλων

1.

Δημοσθένους

(24,124)

Τών δούλων δσοι άν έλεύ-θεροι γένωνται,

ού τής έλευitερίας χάριν εχουσι τοίς δεσπόταις, άλλα μισούσι μάλιστα άν-θρώπων, δτι συνίσασιν αύτοίς δουλεύσασιν.

2.

Ξενοφώντος (Οίκ.

7,37)

Κάμνοντες οί δούλοι καi καλώς itερα­

πευθέντες χάριν μέλλουσιν εϊσεσθαι καi ευνούστεροι η πρόσ-θεν είναι.

G.

Περi είδότων καi άγνοούντων

t.

Σοφοκλής μεμφόμενος αυτώι ελεγεν δτι »ώ Αίσχύλε, ει καi τα δέ­

οντα ποιείς, άλλ' ούκ εiδώς γε ποιείς.«

2. Πλάτωνος·d 'Ανάγκη γαρ τόν άγαθόν ποιητήν, εί μέλλει περi ών άν ποιήι καλώς ποιήσειν, εiδότα ποιείν.

204

LEKTION 74 Τού

3.

αύτού .e Ούκ είδότες, ώς επος είπείν, ούδtν οίόμεθα τα

πάντα είδέναι.

4. Τού αύτού· 1 Πάλιν έξ άρχής έπισκεψώμεθα, πρώτον μέν, εί δυ­ νατόν έστιν τούτ' εlναι η ου - τό a οlδεν καi &. μη οlδεν είδέναι δτι οlδε καi δτι ούκ οlδεν - έπειτα, εί δτι μάλιστα δυνατόν, τίς &.ν εtη ήμίν ώφελία είδόσιν αlιτό.

5. Τού αύτού· 1 Εί μtν ήιδει δ σώφρων&. τε ήιδει καi &. μη ήιδει (τα μεν δτι οίδεν τα δ' δτι ούκ οlδεν), μάλα άν ήμίν ώφέλιμον ήν σώφρο;

σιν

ειναι.

6. Τού αύτού ·8 Άρα πει-θώ τινα μεμηχάνηται δ ρήτωρ, &στε δοκείν είδέναι, ουκ είδώς, έν ουκ είδόσι μάλλον τού είδότος;

7. Τού αύτού·h Τελευτών ούν έπi τους χειροτέχνας ηια· έμαυτώι γαρ συνήιδη ούδtν έπισταμένωι (ώς επος είπείν), τούτους δέ γ' Τ]ιδη δτι εύρήσοιμι πολλα καi καλα έπισταμένους.

8.

'Αριστοτέλους 'Ένιοι ούκ είδότες έτέρων είδότων πρακτικώτε­

ροι.

9.

Πλάτωνος Πώς συ εtσηι λόγον καλόν, ή aλλην ήντινούν πράξιν

καλήν, αυτό τό καλόν άγνοών;

( εΙδον Η.

οίδα)

Γραμματικόν

1.

;Ηλθον, εΙδον, ένίκησα.

Εtδως ήλθον. πάντ' είδέναι.

1.

Κ.

2.

Έλθών εlδον.

3.

Ίδών ένίκησα.

4.

5. Εlδον κάλλιστον εlδος. 6. ουδέν έστιν fιδιον ή 7. Έλένην βούλομαι ίδείν. 8. Ίδου χελιδών.

Τραγικάi

1. •:-

Άλλ' έκκάλυψον, ώς ίδω τό πάν κακόν.

2. 3. 4. 5. 6.

ΟίJπω τις εlδε Ζήνά που νικώμενον.

•:-

·~ Ό χρήσιμ' είδώς, ούχ δ πόλλ' είδώς, σοφός.

•:•:•:-

Είδώμεν εί νικώμεν η νικώμεθα.

'Ίδεσθέ 6 μ' οtα προς θεών πάσχω θεός. 'Όψ' έμάθετ' ήμάς, δτε δε χρήν, ουκ fιιδετε 7 •

Πλάτωνος έκ τής Πολιτείας

(337a)

>/Ω Ήράκλεις«, έφη Θρασύμαχος, »αϋτη 'κείνη ή είωθυϊα εtρωνεία Σωκράτους, καi ταύτ' έγώ ήιδη τε καi τούτοις προύλεγον, δτι συ άπο­

κρίνασθαι μtν ουκ έθελήσοις, είρωνεύσοιο δέ

... «.

»Σοφός γαρ εl,«

ήv δ' έγώ, »ι°b Θρασύμαχε· εu οδν ήιδησθα δτι ούδεiς άποκρινοίτο τώι οϋτως πυνθανομένωι.«

Rhet. t39tb 9 b Alc. 1 1 tOd c Apol. 21a.b; 22c; 21a; 29a d Rep. Χ 598e e Leg. 11 Gorg. 459a 732a ι Chaπn. 167b; 171d h Apol. 22d i 1. Soph.Ai. 1003; 2. Aisch. Sept. 514; 3. Aisch.Fr. 390; 4. Aisch.Choeph. 890; 5. Aisch.Prom. 92.

a

1 Anfang der Metaphysik. 2 1.-2. Aus Ansprachen an die griechischen Sδldner, von 1. Kyros (1,7,3) und 2. ihrem Anfϋhrer Klearchos (1,3,10). 3. Ein Sendbote des Perserkδnigs mokiert sich iiber brave Worte des Xenophon (2,1,13). 3 Chairephon hat den Aus-

205

LEKTION 75

spruch der Pythia gebracht, niemand sei weiser als Sokrates. 4 έρδω (poet.), Υ Fέργtuπ. 5 έπεβίων (nur Aor.) ίiberlebte, durchlebte. 6 Neben εlδον gibt es in der 7 Worte des Dichtung seit Homer das gleichbedeutende Medium εi.δόμην, ϊδωμαι, κτλ. rachenden Dionysos am Ende von Euripides' Bakchen (ν.1345). έμά{}ετε ihr habt begriffen, erkannt (vgl. L. 65 IF3).

Lektion 75 δύναμαι, δυνήσομαι

κείμαι, κείσομαι

δείκνυμαι, δέδειγμαι

δλλυμαι, δλωλα

1 Τοιαύτα τa ήμέτερα· ο-Uχ οlα βούλεταί τις, ά.λλ' οlα δύναται. Α.

Έκ τού κατa Ματθαίον Εύαγγελίου

(6,24)

Ούδεlς δύναται δυσl κυρίοις δουλεύειν

ου δύνασθε θεώι δουλεύ­

...

ειν και μαμωνάι.

Β.

1.

Καθεύδειν ουκ έδυνάμην (ήδυν-) άπο τού ψόφου.

άπό τής όδού· το δε φορτίον

-

μέγα γαρ ήν

-

2.

Κέκμηκα

ούκ άν έδυνήθην φέρειν·

ό δε δούλος ραιδίως εφερεν.

C. 1. Παροιμία· =:· Εί μη δύναιο βούν, έλαυν' όνον. 2. Ούκ άν δυναίμην. D. Έκ τών Ξενοφώντος 'Απομνημονευμάτων (11 2,10) Σωκράτους ό υίος ό πρεσβύτατος έχαλέπαινε τfμ μητρί· ό δε »Συ

ταύtην«, Εφη, »εϋνουν τέ σοι αδσαν και ΕΠψελομένην ώς μάλιστα δύ­ ναται κάμνοντος δπως ύγιανείς τε και δπως τών έπιτηδείων μηδενός

ένδεης εσηι, χαλεπην είναι φής; έγώ μεν οlμαι, εί τοιαύτην μη δύνα­ σαι φέρειν μητέρα, τάγαθά σε συ δύνασθαι φέρειν.«

Ε.

Τού αύτοϋ

Περικλής έδύνατο μέγα έν τήι πόλει· σU δε, ώ 'Αλκιβιάδη, έλπίζεις ετι μείζον δυνήσεσθαι; και τί έστιν όπερ οί μέγα δυνάμενοι ήμών προ­ έχουσιν; τούτ' έστιν δ ού δεδύνημαι εύρείν.

F.

Γραμματικόν

1.

Εί θέλεις, δύνασαι.

2.

Έaν θέληις, δυνήσηι.

3.

Ει δύνασαι,

206

LEKTION 75 βοή{}ησον.

4.

Έaν δύνωμαι, βοη{}ήσω.

5.

Εί έβουλή{}ης, έδυνή{}ης

αν.

( έπίσταμαι) G. 1. Εύριπίδου ::- Έπίσταμαι

δε και πεπείραμαι λίαν,

ώς τών έχόντων πάντες άνθρωποι φίλοι.

2.

Διφίλου

* ... - ...

)Ατυχείν, {)νητός ών, έπίστασο.

Η. Πλάτωνος έκ τού Εύθυδήμου 1

1.

Τό δ) έπίστασθαι aλλο τι ή έχειν έπιστήμην έστίν;

2.

Είπερ εν έπί­

στασαι, πάντα έπίστασαι· και πάντες πάντα έπίστανται, είπερ και εν. Και άπόκριναί μοι· δύναιο άν πάντα έπίστασθαι, εί μη πάντα έπί­ σταιο;

3.

Ήνίκα έμάνθανες, ούπω ήπίστω ταύθ) ά έμάνθανες; άπε­

κρίνατο ό Κλεινίας δτι μανθάνοιεν οί μανθάνοντες Ι.

1. 'Άρχεσ-6-αι μαθών aρχειν έπιστήσηι. 2. )Εκ τού Όμήρου Μαργίτου· 2 •:· Πόλλ' ήπίστατο έργα, κακώς δ) ήπίστατο

&.

ούκ έπίσταιντο.

πάντα.

(.6.γαμαι) Κ.

Πλατωνικάa

1.

Και δ Πρωταγόρας, )Εγώ μέν, έφη, ώ Σώκρατες, πρός πολλοuς δη

είρηκα ότι, ών έντυγχάνω, πολiJ μάλιστα aγαμαι σέ. 2. »Τήι Άσπα­ σίάι, 3 ώ Σώκρατες, έντετύχηκα. « - » Τί ο-δν; ούκ άγασαι αύτήν ;« 3. Σωκράτης Θεαιτήτωι διαλεχθεiς Τ]γάσ{}η αυτού την φύσιν. (κρέμαμαι)

L. 1. 2. 3.

Οί ίππείς έφ) ϊππων κρέμανται, φοβούμενοι τό καταπεσείν. b Κρέμαιο) ώς ψευδή εϊρηκας.

Είρήνης γενομένης αί άσπίδες έν καπνώι κρεμήσονται (έκρέμαν-

·

το).4

( έραμαι) Μ. 1. Θεόγνιδος· (1155) ':· Ούκ έραμαι πλουτείν

ούδ' είJχομαι, άλλά μοι εϊη

ζήν άπό τών ολίγων μηδεν έχοντι κακόν.

2. ·~

Σοφοκλής Αίαντι·

(967)

. . . ών γaρ Τ]ράσ{}η τυχείν έκτήσασθ' αύτώι, θάνατον δνπερ ήθελεν.

(κά{}ημαι)

Ν. 'Αριστοφάνειά τινα 5

1.

Τί κά{}ησαι Ενταύθα;

μένων.

2.

Πάλαι κά{}ημαι, τους πρυτάνεις περι­

3. •:- ))Άνδρες πρυτάνεις, άδικείτε την κά{}ησο.« 4. Άλλ' έκα{}ήμην πολυν χρόνον.

έκκλησίαν.«

-

>>Σίγα,

207

LEKTION 75 (κείμαι)

Ο. Τό έπl τών Θερμοπυλών έπίγραμμα

1. ':-

;Ω ξείν', άγγέλλειν Λακεδαιμονίοις δτι τήιδε κείμεθα τοίς κείνων {>ήμασι πειθόμενοι.

Ρ.

1. Παροιμία· Μη κινείν εiJ κείμενον. 2. Άνθ' ών πέπραγας, χάρις σοι κείται παρa Βασιλεί. 3. Ού κακώς σοι κείσεται δ άν ήμάς ε'όεργετήσηις.

Q.

Πλατωνικά 6 1. 'Ήκουσά τινων, δτι τα πρώτα στοιχεία, έξ ών συγκείμεθα, λόγον ούκ εχοι· τό. δε συγκείμενα εχει.

2.

Περi &ττα άν κέηται ονόματα,

εlναι καl πράγματα δεί.

R.

Έκ τού Πλάτωνος Συμποσίου Σωκράτους είσελθόντος ό

μόνος

-

(175c/213b) 'Αγάθων - ετυχε

γaρ έσχατος κατακείμενος

Δεύρο, εφη, Σώκρατες, παρ' έμε κατάκεισο

...

(ϋστερον δε)

έκάλει και Άλκιβιάδην, ϊνα έκ τρίτων κατακέοιτο· ό δε, ίδων τον

Σωκράτην, >ώ Ήράκλεις,< έβόα, >τουτl τί ήν; Σωκράτης ούτος και πώς συ ένταύθα κατέκεισο παρa τώι καλλίστωι ;
aρχό. άνδρα δείξει< . τα.

Χρόνος δίκαιον άνδρα δείκνυσιν μόνος.

6.

5.

4. EiJ

δοκεί έχειν το τού Βίαντος δτι

Ό χρόνος λέγεται δεικνύναι τον φιλοϋν­

Ή Λάκαινα πρός τινα 'Ιωνικην δείξασαν α'\Jτήι τον κόσμον

ό.νταπέδειξε τό. τέκνα είπούσα· »ό δε έμός κόσμος τοιούτος.« Β.

1. Κοινa τa ξυμφέροντα οί πρέσβεις ό.ποδεικνύασιν, δτι οί αvτοi. πο­ λέμιοί είσιν Άργείοις και ήμίν.

2.

Συμμάχων δρκος- 'Όμνυμεν τους αvτους ύμίν φίλους καi. έχθ­

ρο'Uς εξειν.

210

LEKTION 76 Πυθαγόρας παρήγγελλε τοίς μανθάνουσι σπανίως μεν όμνύναι,

3.

όμόσαντας δε τοίς δρκοις πάντως έμμένειν.

C.

Εύριπίδου, έκ τού Ίππολύτου

(713; 612)

1. •:-

'Όμνυμι σεμνην Άρτεμιν, Διός κόρην,

2. •:-

Ή γλώσσ· όμώμοχ', ή δε φρην άνώμοτος.

μηδεν κακών σών ες φάος δείξειν ποτέ.

D.

Κωμικά

'Αριστοφάνης 'Όρνισιν·

1.

''

;Ω καλή,

εκβαινε καi σαυτην επιδείκνυ τοίς ξένοις.

2. Μενάνδρου· ::- Γλυκέρα, τί κλαίεις;

ομνύω σοι τον Δία

καi την Άθηνάν, φιλτάτη,

ομωμοκως και πρότερον ηδη πολλάκις.

3. '' Εi:πέ μοι· νυνi μεν ώμνυς μη γεγονέναι, 4. 'Αριστοφάνους· 1 ':· 'Εχθρών παρόντων βαρβάρωι στρατεύματι

νύν δε φής.

'Έλληνας άνδρας καi πόλεις άπόλλυτε.

Ε.

Τελέστης, ό Αtσχύλου ορχηστής, τους Έπτa επι Θήβας 2 ώρχήσατο, ταίς χερσiν τα λεγόμενα δεικνύς.

F.

'Εκ τών Αtσχύλου

1.

Έν τοίς Πέρσαιςa τώι δράματι ό Αtσχύλος λέγει, ώς Δαρείος μεν

»οϋποτε άνδρας άπώλλυ πολέμωι«, Ξέρξου δε τού υίού αύτοϋ »Πάς άπώλλυτο στρατός« ύπό τών Έλλήνων, αύτός δε εφυγε )){>ήξας πέ­ πλους«, και γaρ

2. '' . . .

ταύθ' δπως όράι,

Ξέρξης πέπλους {>ήγνυσιν άμφι σώματι.

3.

Ό δε έν τώι Άγαμέμνονι

τρίδα, ώς

''

(505)

κήρυξ χαίρει άφικόμενος εtς την πα­

))πολλών {>αγεισών έλπίδων μιάς τυχών.«

G. Σοφοκλέους, εκ τού Οίδίποδος τού επι Κολωνώι (393/4) 3 •:· ))Τίς δ' άν τοιούδ' ύπ' άνδρός εiι πράξειεν άν;« »Νύν γαρ θεοί σ' όρθούσι, πρόσθε δ' ώλλυσαν .« Η.

Παροιμίαι

1. •:2. •:-

1.

1.

Εί μη φυλάσσεις μίκρ', άπολείς τα μείζονα. Πολλοι στρατηγοi Καρίαν άπώλεσαν.

'Αντισθένης ό Σωκρατικός, εtπόντος τινός δτι ό πόλεμος άπο­

λεί τους πένητας, >>ΠΟλλους μεν oiJν ποιήσει« έφη.

2.

Σωκράτης έφη·b Εiι γό.ρ ϊστε, ώ άνδρες Άθηναίοι, εt έγω Επε­

χείρησα πράττειν τό. πολιτικά, πάλαι άν άπολώλη.

Κ.

1.

Χρη άποδεϊξαι άνδρας ολίγους άρχην αυτοκράτορα. (Θουκ.)

Εί έδύνω, έδείκνυς άν έμε άδικούντα. έπιδείξω.

4. •:-

3.

2.

'Άπαντα άμαρτόντα σε

Άπολώ τον άνθρωπον κάκιστα τουτονί. (κωμ.)

211

LEKTION 76

L.

Περi Ίταλίας και Σικελίας

Ό κατa τό 'Ρήγιον πορθμός διαζεύγνυσιν τής ήπείρου την Σικελίαν.

το δε παλαιόν, ηπειρος ήν ή νύν νήσος ούσα, τήι Ίταλίάι συνεζευγ­ μένη. Μ. 'Εκ τής Καινής Διαθήκηςc

1.

Πάλιν παραλαμβάνει α~Jτόν ό διάβολος εiς δρος ύψηλόν λίαν και

δείκνυσιν α~Jτώι πάσας τaς βασιλείας τού κόσμου.

σοί, Ίησοϋ Ναζαρηνέ; ήλθες άπολέσαι ήμάς;

2.

Τί ήμίν και

3. 'Ό ο-δν ό ι>Άλλα ταύτ' εσται, ά.ν θεός θέληι,

Παρ' έμοι Γοργίας καταλύει· και έπιδείξεται ύμίν,

2.

πολλa γaρ και καλa ήμίν όλίγον πρότερον έπεδείξατο.

3. Ei

λέληθα

έμαυτόν σοφός ών, συ δ' έπιδείξεις ώς πάντα επίσταμαι, τί μείζον ερ­

μαιον ά.ν εϋροιμι εν παντι τώι βίωι;

4. Ei έχεις ήμίν έπιδείξαι, ώ

Πρωταγόρα, ώς διδακτόν έστιν ή άρετή, μη φθονήσηις άλλ' επίδει­ ξον.

5.

Ώς εν τοίς πρόσθεν έπεδείξαμεν, μοναρχία ζευχθείσα εν νό­

μοις άγαθοίς άρίστη έστι πασών πολιτειών. Ο. Περι παραδειγμάτων· Άριστοτελικάe

1.

Όμοιώματα και οΙον παραδείγματα τών πολιτειών λάβοι τις άν έν

ταίς οtκίαις.

2.

"Ισως δε δεί, βουλόμενόν τι δεικνύναι, παραδείγ­

μασι χρήσθαι ύπερ τών άφανών τοίς φανεροίς και ύπερ τών νοητών τοίς αiσ6ητοίς.

ΙΙ 'Αναγνώσματα

Α.

Ή Φαίδρα, πριν άποκτείναι αύτήν, λέγει τάδε.f

::-

Έγω δε Κύπριν, ftπερ εξόλλυσί με,

ψυχής άπαλλαχθείσα τήιδ' έν ήμέράι τέρψω· πικρού δ' έρωτος fισσηθήσομαι. Β.

Άποφθέγματα τρία

1. Θεμιστοκλής έπει έξέπεσε 4 τών Άθηνών το πρώτον, είτα και τής Έλλάδος, άνέβη προς Βασιλέα. Πολλών δε δωρεών άξιωθεiς και

ταχu πλούσιος γενόμενος, προς τους παίδας εlπεν· »ώ παίδες, άπωλό­ μεθα άν, εt μη άπωλώλειμεν. «

2.

Άντίγονος ό Μονόφθαλμος 5 πρός τον υίόν Φίλιππον πυθόμενον,

πλειόνων παρόντων, »Πότε μέλλομεν άναζευγνύναι;«, ,,τί δέδοικας«,

έφη, »μη μόνος τής σάλπιγγος ουκ άκούσηις;«

3. Στρατόνικος ό κιθαρωιδός, 6 άφυούς 7 ποιητού επιδειξαμένου και έρωτώντος, τί μάλιστα ηρεσεν α\Jτώι, έφη »τa πρό τού προοιμίου«.

212

LEKTION 77

v. 652; 278; 468; 199 b Pl.Apol. 31d •Μι. 4,8; Mk. 1,24; Mk. 10,9 d Hipp. 286a; e Ε.Ν. 1160b 22; Μ.Μ. Gorg. 447b; Euthyd. 295a (νgl. L. 75 ΙΗ); Prot. 320c; Polit. 302e 1 1183a 24 Eur.Hippol. 725 (oben IC). a

1 Lysistrata spricht. 2 ,Sieben gegen ThebenΤίνι έξέδου την θυγατέρα;«

-

7

)) Ωι ηθελον έξεδόμην αύτήν.«

•Η μεν παίς έξεδόθη έπl τετταράκοντα μναίς, έμοt δε δέκα μναί

χωρlς προσαπεδίδοντο. Η.

'Αριστοτέλους

1. 2. 1.

'Εκ τριών δοθεισών εύθειών συνίσταται τρίγωνον.

·Ενός ό.τόπου δοθέντος τάλλα συμβαίνει.

'Αλκιβιάδης έλθων έπl θύρας τού Περικλέους καl πυθόμενος αύτόν μη σχολάζειν, άλλα σκοπείν, δπως ό.ποδώσει λόγους Άθηναίοις, >)ου

βέλτιον«, έφη, >)σκοπείν ήν, δπως ούκ ό.ποδιοσει;«

11 Α.

Κωμικά τινα

1. '~ 2. ::. 3. ':·

Τήι μεν δίδωμι χειρί, τήι δε λαμβάνω. »Ξηρaν έχω φάρυγγα.«

-

»Δώσω σοι πιείν.«

Οlσθα νύν δ μοι ποίησον; τήνδε νύν μή μοι δίδου· έκ δε τού κέράτος αύ μοι δός πιείν δ.παξ μόνον.

4. ::· Β.

Καλόν γε δώρον σύγε δίδως έμοi τόδε.

Άλλο 1 Α: ·~ »Δημοσθένης τάλαντα πεντήκοντ' εχει.«

Β: >)Μακάριος, ε[περ μεταδίδωσι μηδενί.« Α: >)Καl Μοιροκλής εtληφε χρυσίον πολύ.«

Β: »'Ανόητος ό διδούς, ε\Jτυχης δ' ό λαμβάνων.«

224

LEKTION 80

C. 1.

Τώι αίτούντί σε δίδου.

και λάβε τι.

2. + τοίς

αίτούσιν ύμάς δίδοτε.

4. + Δότε τι και λάβετέ τι.

5.

3.

Δός τι

τας δμοίας χάριτας μη

άντιδιδόναι αtσχρόν.

6.

ήμίν δ άν διδώτε.

Χάριν άπεδίδουν τώι πατρί· κόσμιος ή (ήν).

9. ::· . . .

8.

'Αρκέσει μοι δ άν διδώις.

7. +

'Αρκέσει

Χαίριππος Εσθίει

μέχρις άν διδώι τις ή λάθηι διαρραγείς.

D.

'Αριστοτέλους

1.

Οί άνθρωποι μέχρι τριάκοντα Ετών Επιδιδόασιν.

2.

τοίς έκουσίως

Ενδούσιν άντενδίδομεν μεθ' ήδονής. Ε.

Πλατωνικά

1.

την ψυχην δαίμονα ό θεός έκάστωι δέδωκεν.

νύν δίκην δίδομεν τής πάλαι άδικίας.

3.

2.

Λέγουσί τινες, ώς

Πώς άν δικαίως ύπερ τών

πάλαι γεγενημένων έγω νυνi δίκην διδοίην; (+ ήμείς μεν ;).

4.

...

διδοί­

Σύγε εiιδαίμονας τους άδικούντας λέγεις, έαν μη διδώσι

δίκην· Εγώ δε γε αυτους άθλιωτάτους φημί, τους δε διδόντας δίκην

ήττον' και ούκ έχω παρa ταύτα άλλα φάναι. a

F.

Άλλο· ΕΚ τού 'Αλκιβιάδου

(134b)

ΣΩ. Είδη μέλλεις τα τής πόλεως πράξειν όρθώς και καλώς, ώ 'Αλκι­ βιάδη, άρετής σοι μεταδοτέον τοίς πολίταις. ΑΛ. Πώς γαρ ού;

ΣΩ. Δύναιτο δ' άν τις μεταδιδόναι δ μη εχοι; ΑΛ. Και πώς;

ΣΩ. Αύτώι άρα σοι πρώτον κτητέον άρετήν, και άλλωι δς μέλλει άρ­ ξειν πόλεως.

G.

Δικανικά τινα

1.

Ούτος ώμοσε μεν μεταδώσειν τού κλήρου, ου μετέδωκε δε αίτούντί

μοι ούδενός. σοι.

2.

Ούδεν έλάβομεν παρ' αύτού.

4. Άπόδοτε δ. έλάβετε.

3.

Άπόδος δ δέδωκά

5. τα δμοια ούκ άνταπέδοτε ήμίν.

6.

Ού δέδωκας ήμίν ούδέν, άπέδωκας δέ. Η.

Κατα Δημοσθένη

(50,23; 23,198)

1. Έγω μέν, ώ άνδρες δικασταί, τών ναυτών τοίς παραμείνασι tδωκα δσον είχον, έπει δ γε στρατηγός ούδε τό έφ' ήμέραν αuτοίς τροφην διαρκή έδίδου.

2.

Τοίς μεν άλλοις στρατηγοίς, ώ άνδρες 'Αθηναίοι, δωρεας είς ύπερ­

βολην οί πολϊται Εδίδοσαν· Μένωνι δε τώι Φαρσαλίωι, δώδεκα μεν τάλαντα άργυρίου δόντι, τριακοσίοις δε ίππεύσι βοηθήσαντι, εδοσαν πολιτείαν.

Ι.

Περι ίκετών (Γραμματικόν)

1.

Αίσχρόν εύεργέτας προδοϋναι.

μεν.

3.

Ίκέτας ουκ άν προδοίμεν.

2. 4.

Μη προδώτε ήμάς ίκετεύο­

Ούτινα προύδωκα (προύδο-

LEK ΤΙΟΝ 81 μεν) φίλον. δοίεν θεοί. Κ.

225

5. Ε-δ δότω θεός. 6. Ε-δ δοίης, ώ Άπολλον. 8. 'Όρκους δόντες είσαεi φίλοι έσόμεθα .

7.

Ε-δ σοι

1. Τί σοι δοκεί, έξεστι Καίσαρι κήνσον δούναι; δώμεν fι μη δώμεν;

2.

Παροιμία ·

':·

Δώρον δ' δ τι δώι τις έπαίνει.

ΠΙ

'Αποφθέγματα Α.

Τιμόθεος δ τών 'Αθηναίων στρατηγός, άκούσας τι νός τών συστρατη­

γούντων αύτώι λέγοντας »άρά γε, ώ Τιμόθεε, ή πατρiς ήμίν χάριτας αποδώσει;« έφη· ))αλλ' ήμίν γένοιτο τΟ.ς αξίας αποδοϋναι«. Β.

Φίλιππος ό βασιλεύς, έρωτώμενος οϋστινας μάλιστα φιλεί και οϋστι­ νας μάλιστα μισεί,

))τους μέλλοντας,«

έφη,

))προδιδόναι

μάλιστα

φιλώ, τους δ' Τjδη προδεδωκότας μάλιστα μισώ.«

C. Στρατόνικος ό κιθαρωιδός 2 , ακούσας ποτε κιθαρωιδοϋ αφυούς, 3 εί­ πε·4 ':· Τώι δ' ετερον μεν έδωκε Πατήρ, 5 ετερον δ' ανένευσε· 6 καί τινος έρωτώντος »το ποίον;« έφη· ))κακώς μεν κιθαρίζειν έδωκε, άιδειν δε καλώς ανένευσεν. zuriick-nicken< bedeutet •Nein-sagenversagen>'Ά δ' άν

θώνται, ποιητέον έστi τοίς άρχομένοις, και τούτό έστι το δίκαιον;«

-

>>Πώς γό.ρ ού ;«

Ε.

Περi τού άγαθού · Πλατωνικά

1. Φίληβος τάγαθόν έτίθετο ήδονην είναι.

2. Πολλή τις, ώς έοικεν,

ώ Σώκρατες, άλογία γίγνεται, έάν τις την ήδονi)ν ώς άγαθον ήμίν τιθήται. 3. Άρ' ο-δν την ήδονfιν είς άλλην η την τού άγαθού μοίραν τιθέντες ορθώς θήσομεν;

4.

))Μέμνησο ότι τό. καλό. καi άγαθό. πολλό.

έτίθεμεν, tδέαν μέντοι μίαν τιθέντες.«

θείην.«

5.

>>Κά.γωγ' oi.Jκ &.ν άλλως τι­

)>Θώμεν ο-δν, βούλει, δύο εϊδη τών οντων, τό μεν όρατόν,

το δε άϊδές;«

-

)>Θώμεν, tφη.«

tχον, το δε όρατόν, θώμεν.«

-

6.

-

»Καi το μεν άϊδες άεi κατό. ταιJτό.

μηδέποτε κατό. ταύτά;«

-

»Καi τούτο,

έφη,

))Έγώ μεν οϋτω τίθεμαι· συ δε δη πότερον συγκατατίθε­

σαι ήμίν περi τούτων την αυτην δόξαν ή άντίφης;«

-

))Καi έμε θες τών

1. Μίνως έπιθέμενος τήι Σικελίάι έτελεύτησεν έκεί.

2. Γύλιππος εl­

πεπεισμένων.«

ΙΙ

Α.

Θουκυδίδου

πεν·3 Φεύγουσιν έπίθεσθε τοίς Άθηναίοις καl γό.ρ κεκμηκόσιν aν οϋτως έπιθείσθε.

πάντα άνετίθεσαν.

3. 4

Οί έν τήι Σάμωι Άλκιβιάδηι τό. πράγματα

4. Τών Όλίγων 5 τις εiπεν· Ει σφαλείμέν τι, τά­

χιστ' άν οί Πολλοi ήμίν έπιθείντο.

Β.

Περl δείπνου

2. 2. 3.

))Τί συνέθου τώι φίλωι;«

-

))Περιμένειν αiJτόν ένθάδε συνεθέμην.

))Άρα τούτο κοινήι συνέθεσθε;«

-

)>Ναί· οϋτως συνεθέμεθα.«

Έλθόντος τού ξυντεθέντος χρόνου ό φίλος παρήν καi ό παίς παρ­

έθηκε τράπεζαν. »Μηδέποτε tχθύν παραθήις μοι.«

(παράθετέ) μοι δ τι άν βούλησθε.«

-

»Παρατίθετέ

4. 'Άρτον καi οίνον παρέθηκα

ύμίν. 5. ουκ άν τιθείμην ταύτην την ψήφον, ώς δεί ποτε μέθηι χρήσθαι ταύτην την πόλιν ή τούτον τον άνδρα, άλλό. προσθείμην δ.ν τώι τών Καρχηδονίων νόμωι, μηδέποτε μηδένα έπi στρατοπέδου γεύ­ εσθαι τούτου τού πώματος.

6.

Πάντα κατό. νούν τεθήσεται.

228

LEKTION 81

7.

Κωμικόν·

Κατάθου ταχέως τον στέφανον, ϊν' έγω τουτωί

':·

αuτόν περιθώ.

C.

Περi εuχής

1.

Μετa τό δείπνον, έπιθεiς λιβανωτόν εύχομαι τοϊς πατρίοις θεοϊς.

2.

ουκ άν θύσαιμι ούτε σπείσαιμι οuτ' έπιθείην λιβανωτόν τούτοις

τοίς ξένοις θεοϊς.

D. 1. 2. 3.

Παροιμία·

ουδέποτ' άν θείης λείον τον τραχiJν έχίνον.

::·

Εί πονηρίας άγων προτεθείη, ολίγοι άν άγωνίζοιντο. Σωκράτης έλεγεν δτι >>&σπερ μύωπά μοι δοκεί ό θεός έμε τήι πόλει

προστεθηκέναι. «

Ε.

1. Πλάτωνος· 6 Έκ τών στοιχείων, Εν έπl Εν, ποιοϋμεν δ δη συλλα­ βaς καλούσι· και συλλαβό.ς αv συντίθεμεν' έξ ών τά τε όνόματα καl τa {>ήματα συντίθεται· μάλλον δε ούχ ήμείς συνέθεσαν γaρ οϋτως ήι­ περ σύγκειται οί παλαιοί.

2.

Έκ των Εύκλείδου Στοιχείων· Κοιναl έννοιαι·

α'. τα τώι αύτώι tσα και άλλήλοις έστiν ισα.

β'. Και έaν ίσοις ίσα προστε{}ήι, τa δλα έστlν ίσα.

(κείμαι) 7

F.

1.-4. 'Αριστοτέλους-

1. Σημείον 8 δε καl τa άναθήματα τών άρ­

χαίων· άνάκειται γaρ έν Άκροπόλει εtκων Διφίλου, έφ' ήι άναγέ­ γραπται· ·~ Διφίλου Άνθεμίων τήνδ' άνέθηκε θεοίς.

2.

Τών συνθέ­

σεων πρώτην μΕν άν τις θείη την έκ τών καλουμένων ύπό τινων στοι­

χείων, οlον γης, άέρος, ύδατος, πυρός. τών μερών.

5.

4.

Ύποκείσθω δτι βίος άριστός έστιν δ μετ' άρετής.

Πλάτωνος· Λέγουσί τινες ώς,

έστι τοίς θεμένοις, εως άν

G.

3. Συγκείσθαι δεί τό δλον έκ

& άν θήται κέηται. (Ι D6)

πόλις, ταύτα δίκαιά

Περi διαθήκης

1.

Κατ'

Άριστοφάνη· 9

διαθήκην έμοί.«

2.

-

»Ου πείσομαι ύμίν,

ήν

μη

διαθήσθε

»Διατιθέμεθα.«

Νόμος 'Αθηναίων· ·ο νόμος κελεύει τa έαυτού δια-θέσθαι δτωι

άν έθέληι, και την διαθήκην, f]ν άν γνησίων όντων παίδων πατηρ

διαθήται, κυρίαν είναι.

3.

Έκ τής Παλαιάς Δ ιαθήκηςa Τήι ήμέράι έκείνηι διέθετο Κύ­

ριος τώι Άβρaμ διαθήκην, λέγων· Τώι σπέρματί σου δώσω την γήν

ταύτην. 10 Η ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΉΚΗ.

229

LEKTION 82 ΙΙΙ 'Αναγνώσματα

Α.

Σχολαστικός ναυαγεϊν μέλλων ήιτει πινακίδας, ϊνα διαθήκην γράψηι.

Β.

'Εκ τών Αισώπου

1.

Αί δύο πήραι· Αtσωπος έφη δύο πήρας εκαστον ήμών φέρειν,

την μεν έμπροσθεν' την δ' όπισθεν· και εις μεν την εμπροσθεν άποτι­ θέναι τα τών άλλων άμαρτήματα, εις δε την όπισθεν τα έαυτών · διό ούδε καθορώμεν αύτά.

2.

Γέρων και Θάνατος· Γέρων ποτε ξύλα κόψας έν δρει καi ταύτα

φέρων πολληv όδόν έβάδιζε. Δια δε τον κόπον 11 άποθέμενος το φορ­ τίον τον Θάνατον έπεκαλείτο. αuτίκα δε τού Θανάτου φανέντος καi

πυθομένου· τίνος χάριν έκάλεσάς με; ό γέρων εφη· ϊνα το φορτίον μοι αϊρηις. a

Gen. 17,7.

1 lnschrifτ auf einem Helm, gefunden ίm Weihbezirk von Olympia - also der Helm des Siegers von Marathon. 2 Sokrates berichtet (Rep. 348e; 339c). 3 Nach dem Sieg der Syrakusaner ϋber die Athener, 413 v.Chr. 4 411 v.Chr. 5 Die Wenigen - die Vielen: eine Bezeichnung der gegnerischen Parteien ίη den meisten griechischen Poleis (L. 79 Fn. 6 Ein Beispiel frϋher Sprachanalyse (Crat. 42Sa). στοιχεία Bestandteile, Elemente, 1). Laute, Buchstaben; συλλαβή (Zusammenfassung, von συλλαμβάνω) Silbe; όνομα Name, Nomen; ρήμα (Gesagtes) Verbum. 7 oben IC3; IIEl und L. 75 10-R. 8 Ein ,zeichenHypothese• des Aristoteles bekraftigend. 9 Peithetairos verhandelt mit den Vogeln. 10 σπέρμα Same, fϋr: Nachkommen, Griech. nur hochpoetisch, hier Semitismus. 11 δ κόπος Mϋhsal.

Lektion 82 7

ϊημι, ϊεμεν, ϊειν (1

ιεμαι,

ηκα,

7

ειμεν,

•

-εικα

-εϊμην, -εlμαι, -εϊ{}ην

t ,,

ιεμην

1 Α.

1. Άλκμαίων 1 δ Κροτωνιάτης άνθρωπόν φησι τών άλλων διαφέ­ ρειν ζώιων ότι άνθρωποι μεν αίσθάνονταί τε και συνιάσιν, τα δ' άλλα

αίσθάνεται μεν ού συνίησι δέ. 2. Δημοκρίτου· Οlον εκαστον εστιν fι ούκ εστιν ού συνίεμεν.

Β.

1. Άρα συνίης δ λέγω; 2. Ούδε εν συνίημι ών λέγεις.

3. Άλλα

230

LEKTION 82 τάχα συνήσεις.

4. Άκούετε και συνίετε.

5. Και σύ, ώ Μυρρίνη, μη

άνίει· το γαρ συνιέναι ταύτόν έστι τώι έπίστασθαι. 'Άκουε δή.

C.

'Αριστοτέλους

1.

Εύδαιμονίας έφίενται πάντες.

άδυνάτων αύτώι. γει.

Ούδεις έφίεται τών φαινομένων

'Εμπεδοκλής το δμοιον τού δμοίου έφίεσθαι λέ­

3.

·ο αίσχροκερδης ότιούν άν προσιείτο (προσίοιτο) ενεκα κέρ­

4.

δους.

2.

Οϊων ό.ν τις έφιήται δμιλιών, τοιούτος εσται και αυτός.

5.

D. »Άρα προσίεσαι τον λόγον τ οuτον;« - »Ού προσίεμαι.« - »'Άκουε δη τα έπόμενα.«

Ε.

Θουκυδίδου

1.

Οί Λακεδαιμόνιοι έκέλευον τους Ά-θηναίους Αtγιναν α\Jτόνομον

2. Τών καμνόντων έκ τής νόσου 3 oi πλείστοι προίεντο αυτους και ο\Jκ άντείχον. 3. Τών αίχμαλώτων οί Άκαρνάνες

άφιέναι. 2 σφάς

τοiις μtν Πελοποννησίους άφίεσαν, τους δ' Άμβρακιώτας άπέκτει­

ναν.

4.

Λακεδαιμονίων καταφρονήσαντες, ώ Ά{}ηναίοι, ήδη Σικελίας

έφίεσθε.

5.

Οί Ά-θηναίοι πάρεισι, τών έν Σικελίάι άγαθών έφιέμε­

νοι.

F.

Ξενοφώντος· Είπν >όρώ τον άνδρα< Κύρος 4 ϊετο έπι τον βασιλέα καi παίει κατa το στέρνον και τιτρώσκει διa τού θώρακος Κύρος δ' αύτος άπέθανε.

2. »Ου πάντα συνίεμεν.« 3. »·ο δε Διονυσόδωρος τί ήμίν λέγει;« 4. »Ό και ότιούν ξυνιεις τούτο ξυνή­ σει.« 5. »Συ δέ, ώ Μυρρίνη, άρα συνίεις ταύτα;« - »Ναί· συνίειν .« -

G. 1.

»Άρα συνίετε ταύτα πάντα;«

»Καλώς. 'Έως έτι πάρεστι ρώμη, μη άνιώμεν την ζήτησιν· και συ μη

άνίει.« μεν. « Η.

1.

-

>>Ουκ άν άνιείην .« -

- >> 'Ακούετε

»Τί δε ύμεϊς;«

-

»OiJδ' άν ήμείς άνιεϊ­

δή. «

Τί άν λέγοι Ήρακλής μέλλων μάχεσθαι τήι 'Ύδράι· Πώς

δυνήσομαι μάχεσθαι τήι υΥδράι, πολλaς άνιείσηι κεφαλάς, μίαν εl: τις

άποτέμοι;

2. Σοφοκλέους, περι φθόνου· ::- Τών γαρ μεγάλων ψυχών ίεις

-

-

vv-----

ούκ άν άμάρτοις.

1.

Πλάτωνος

1. Έκ τής 'Απολογίας- (29c) Et μοι εtποιτε· >>'Ω Σώκρατες, νύν μεν άφίεμέν σε, έπι τούτωι μέντοι έφ' ώιτε μηκέτι φιλοσοφείν« - εl σδν με έπi τούτωι άφιείτε, 5 εtποιμι aν ύμίν δτι »Έγω ύμάς, ώ άνδρες Ά-θηναίοι, φιλώ· πείσομαι δε μάλλον τώι θεώι ή ύμϊν.«

2.

Κατα τον Εύθύδημον·

σοφισταίν τούτοιν.«

-

(288c)

>'~Ω Σώκρατες, μη άφίεσο τοίν

»Καλώς λέγεις- ού γαρ άφετέον. Άλλα κοινήι

δεώμεθα τοίν άνδροίν και μη άφιώμεθα. «

3.

'Εκ τού Συμποσίου·

(220c; vgl. L. 78 IJ2)

Σωκράτης συννοήσας

εωθέν τι είστήκει σκοπών' και έπειδη ού προύχώρει 6 αiJτώι, ουκ άνίει άλλα είστήκει ζητών.

231

LEKTION 82 Κ.

1. »Άρα ετυχες ών έφίεσο;« - »Πάντα ηκουσα δ. έφιέμην μαθείν.«

2.

Άκούσας ταύτα ό διδάσκαλος ύπο τής ήδονής παντοδαπα άφίει

(ηφίει) χρώματα. a

ΙΙ

Α.

1.

Ά τότε παρείμεν νύν σκεψώμεθα· συ δε, ώ Μυρρίνη, σύνες δ σοι

λέγω.

2.

Άγγελός σοι ηκω παρα θεών.

3. •:·

Τίς γάρ σε θεών έμοι

Ο.γγελον ήκεν; 4. Έπειδη τάχιστά με δ ϋπνος άνήκεν, ειJθυς άναστας δεύρο έπορευόμην, &στε παρείμαι κόπωι.

Β.

»Άρα ξυνήκας ταύτα;«

- »Ναί· ξυνήκα.« - »Καλώς. Πάλιν ο-δν

Πλάτωνος άκούσωμεν. «

C.

Πλατωνικά

1. Π ε ρ ι 'Αλκή στ ι δ ο ς · b Πολλών πολλα και καλα έργασαμένων, εuαριθμήτοις τισiν εδοσαν τούτο γέρας οί ύπο γής θεοί, έξ 'Άιδου άν­ είναι πάλιν την ψυχήν· άλλα την Άλκηστιν άνείσαν, άγασθέντες δτι η-θέλησε μόνη ύπερ τού αύτής άνδρος άποθανείν. Νόμος περι πατροφόνων·c 'Εάν τις μανίαις όργής τών γεννη­

2.

τόρων τολμήσηι κτείναί τινα, έaν μεν δ τελευτήσας, πριν τελευτήσαι,

τον δράσαντα φόνου άφίηι έκών, καθαρθεiς καθάπερ οί τον άκού­

σιον φόνον έξεργασάμενοι, καθαρος εστω και άζήμιος άφείσθω· εαν δε μη άφήι, πολλοίς Ενοχος έστω νόμοις ό δράσας τι τοιούτον.

Νόμος περi δπλων άποβολής-d 'Ρίψασπις έστω, δς άν άφήι την

3.

άσπίδα έκών· ό δ' άφεις Ο.τιμος έστω.

D. Έκ τού Σοφοκλέους Φιλοκτήτου (ν. 1300)7 ΝΕΟ. '' Ά, μηδαμώς, μή, προς θεών, μεθήις βέλος. ΦΙΛ. ::- Μέθες με, προς θεών, χείρα, φίλτατον τέκνον. ΝΕΟ. •:· Οuκ άν μεθείην. Ε.

Θουκυδίδου

1.

'Έλεγαν δ' οί Κορίνθιοι· 8 Νύν ο-δν βοηθήσατε, κατα τάχος έσβα­

λόντες ές την Άττικήν, ϊνα μη 0.νδρας φίλους και ξυγγενείς τοίς έχθί­ στοις προήσθε.

2.

Μη προώμεθα τους ξυμμάχους τοίς άδικούσιν ·

τους γαρ ξυμμάχους προέμενοι αύτοi κινδυνεύσομεν.

3. 9

Ό Κλέων καi ό Δημοσθένης, ούδένα προσιέντες κήρυκα τών

Σπαρτιατών, έκήρυξαν, ει βούλονται, τα δπλα παραδούναι και σφάς

αύτους Άθηναίοις οί δε άκούσαντες παρείσαν τας άσπίδας και τaς χείρας άνέσεισαν δηλούντες προσίεσθαι τα κεκηρυγμένα.

F.

Δημοσθένους, έκ τού Περi Ειρήνης

(10,13)

1. Πολλa προείμεθα ών ύπαρχόντων άσφαλέστερος άν καi ράιων ήν ήμίν ό πόλεμος. 2. Κεναίς έλπίσι έπαχθέντες ύμείς, ώ 0.νδρες 'Αθη­ ναίοι, οiJτε συμφόρως ο-Uτ' ίσως καλώς προείσθε Φωκέας.

232

G.

LEKTION 82 Περι τυραννίδος και τυράννων

1.

»Άρ' ώς άληθώς, ώ Ίέρων, άφείσο τής τυραννίδος;«

»Ούκ

-

άφείμην.(
αψωιδών

1.

Άεί, ώ Μούσα, έμοi συνείης.

2.

Ούκ άν γένοιτό ποτε άγαitος

{>αψωιδός, ει μη συνείη τό. λεγόμενα ύπο τού ποιητούe.

L. Πλατωνικά τιναt 1. Έπορευόμην έξ Άκαδημείας εvθυ Λυκείου την έξω τείχους, ύπ' αvτο το τείχος. 2. Τί ποτ' άρ' εστι το παρό. την πέτραν τούθ' έστος ύπο τώι δένδρωι; 3. Πηγi] ύπο τήι πλατάνωι {>εί. 4. Δείκνυ δ εχεις ύπο τώι ίματίωι. 5. Όράτε σία πάσχω ύπο τού άνθρώπου. 6. Χα­ λεπώς εχω ύπο τού χθες πότου. 7. Τίς άν έπιστήμη εt:η χωρις τού λό­ γου;

Μ.

Κατα Μένανδρον

1.

Ό στρατιώτης προς βίαν έχει την παϊδα και οϋ φησι προήσε­

σθαι.

2.

Πώς φής; ούκ άν προείο αύτfιν οuδε τώι πατρί;

προώμαι την φιλτάτην;

4.

»Άφες την έπιστολην έμοί.«

-

3.

Βούλει

»Ούκ άν

μεθείμην αύτής.« Ν. 'Αρχίδαμος δ τών Λακεδαιμονίων βασιλεύς, ίδmν τον υίον προπετώς

έπιτιθέμενον τοίς Ά{}ηναίοις »ή τήι δυνάμει,« εφη, »Πρόσθες fι τού θάρσους ύφού. « Ο. 'Εκ τού ΕύαγγελίουΒ

1.

Άφες ήμίν τα όφειλήματα ήμών.

2.

Έαν γό.ρ άφήτε τοίς άνθρώ­

ποις11 τα παραπτώματα αύτών, άφήσει και ύμίν ό πατηρ ύμών ό ού­

ράνιος.

3. Θάρσει, τέκνον· άφίενταί σου αί άμαρτίαι.

4. Τίς σοτός

έστιν, δς καi άμαρτίας άφίησιν;

5. Εiρήνην 12 άφίημι ύμίν· Εlρήνην 12 την έμην δίδωμι ύμίν. Ρ.

Αίσχύλου Περσών

•:- . . .

(689)

οί κατα χθονος θεοί/λαβείν άμείνους είσiν ή μεθιέναι.

233

LEKTION 83

a Pl.Lys. 222b b Conviv. 179c c Leg. 869a d Leg. 944c e ΡΙ.Ιοη . 530c t Lysis 8 1. Mt. 6,12 ; 2. (Anfang); Phil. 38d; Phaedr. 230b; 228d; Conv. 222b; 176a; Theaet. 202d Mt. 6, 14; 3. Mt. 9,2; 4. Lk. 7,49; 5. Jh. 14,27.

2 Beim dίplomatischen 1 Εiη frϋher Nachfolger des Pythagoras, aus Kroton iη Sϋditalien. Vorspiel des Peloponnesischen Kriegs (1 139,1). 3 Bei der Pest ίη Athen (11 51,4; oben, 4 Der jϋngere Kyros, in der Schlacht bei Kunaxa, 401 v.Chr. , gegen seinen L. 57 IC4). 5 Handschriften haben die spaBruder Artaxerxes 11. (4a) Anapaste, s. Ap.Gr. L. 33. 12. 6 = προεχώρει es ging vorwarts. 7 Neoptolemos hindert Philotere Fonn άφίοιτε. 8 Am Vorabend des Peloponnesischen Krieges, zu ktet, den Odysseus zu erschieGen. den Spartanern. 9 Der endgϋltige Erfolg der Athener beί Sphakteria (L. 66 10 var.lect. πρόοιτο. 11 Den Menschen (fϋr: anderen) sowίe die Haufung der F2). 12 Semitischer Parallelismus membroPersonalpronomina (im Genetίv) sind Semitismen. rum.

Lektion 83 εiμί, εl, έστί

φημί, φής, φησί

εlμι, ει, εlσι

φάσκω, φήσω, εφησα

1 είναι

Α.

1. Τίς εl, Κύριε; 2. Τίς δ' εσσι; 3. Εi:μ' Όδυσ(σ)εύς. 4. Συ 'Έλλην εί· και ήμείς έσμεν. 5. Ύμείς τούτου μάρτυρές έστέ μοι. Β. 1. Ήρακλείτου· Εlς έμοi μύριοι, έό.ν άριστος ήι. 2. Έν μάχηι δειλοi άνδρες aπεισι, κάν παρώσι. 3. Εt'θε μοι είεν υίοi άνδρείοι. 4. Νύν άνδρες έστέ. C. 1. Νϋν aνηρ tσ'θι. 2. Ή κρίσις δικαία έστω. 3. Άγα'θοϊς σύνισ­ 'θι. 4. Φίλων παρόντων καl άπόντων μέμνησο. D. 1. Εi:θε μοι εtη παρ'θένος καλή. 2. Εt'θ' εi:ης έν'θάδε , ώ φίλτατε. Ε. 1. Έκ τού Πλάτωνος Πρωταγόρου· ;Ήν ποτε χρόνος, δτε 'θεοi μεν ήσαν, θνητό. δε γένη ούκ ήν. 2. 'Έγωγε ού παρή(ν) τότε . 3. Ούδ' ήμείς παρήμεν. 4. Πού ήσ'θα, δτε οί Πέρσαι ήλ'θον; F. Πλατωνικά 1. Ή ούσία ή όντως σδσα μόνωι 'θεατή έστι νώι. 2. Άρα πόλεμον συ ήγήι είναι τώι δντι έν τοίς 'θεοϊς;

234

LEKTION 83

G. 1.

'Έσηι μοι υίός, και έγm έσομαί σοι πατήρ.

Ύμείς μοι τούτων μάρτυρες έσεσθε.

2.

'Έσται τούτο.

3.

4. 'Όσον ήν έν σοι γής είς γήν

άπεισιν, δσον ήν πυρός είς πύρ. ίέναι Α.

Β.

1. 3.

Νύν ίωμεν είς δόμους.

2.

Χαίρων ίθι.

~- 'Ίτε Βάκχαι, ίτε Βάκχαι, μέλπετε τον Διόνυσον.

Περι τού Σωκράτους θανάτου· Πλατωνικά 8

1. Νύν μεν ήδικημένος άπει, ώ Σώκρατες, έό.ν άπίηις, μηδένα άδική­ σας.

2.

Πολλη ά.ν άλογία είη, εί μη άσμενοι είς 'Άιδου ίοιεν οί ορθώς φι­

λοσοφήσαντες.

3.

'Εμοι παρέστη έκείνον μηδ' είς 'Άιδου ίόντα άνευ

θείας μοίρας ίέναι.

C.

Και τούτο μεν ίτω δπηι τώι θεώι φίλον.

4.

Άλλα Πλατωνικάb

1. Διανοή-&ητι, ώ Σώκρατες, δτι έντεύθεν ουκ άπιμεν πρlν άν συ εί­ πηις

&.

έφησθα έν τώι στήθει 1 έχειν. άλλ' ϊθι είπέ.

2. ΣΩ. Δίειμι μεν ο-δν τώι λόγωι έγm ώς άν μοι δοκήι έχειν· εί δε μη βούλεσθε, έώμεν ηδη χαίρειν και άπίωμεν.

ΓΟΡ. Άλλ' έμοl μtν συ δοκεί, ώ Σώκρατες, χρήναί πω άπιέναι, άλλα διεξελθείν σε τόν λόγον.

3. Έπειδη έμοί τις άσχολία έστίν, εlμι· και άμα ταύτ' είπων άνιστάμην ώς άπιών. 4. Κάγώ, ϊνα ήμίν ό λόγος προίοι, είπον· Ai;-ttις έπι την άρχην ήμίν ίτέον έστι τώι λόγωι.

D.

Και άλλαc

1.

ΣΩ. Τον λόγον τον περι τού 'Έρωτος, δν ποτ' ηκουσα γυναικος

Μαντινικής 2 Διοτίμας, πειράσομαι ύμίν διελ'6-είν, ώς ποτέ με 3 ή ξένη άνακρίνουσα διήιει.

2.

Τους πολίτας και την πόλιν, flν χθες ήμίν ώς 4

έν μύ-ttωι διήιεισθα σύ, ώ Σώκρατες, νύν φήσομεν τους άληθινους εlναι προγόνους ήμών. 3. Και ό Πρωταγόρας, Περι τούτων, έφη, είς αiιθις, δταν βούληι, διέξιμεν· νύν δέ, προϊούσης τής ίόρας, και έπ' άλλο τι δεί τρέπεσ-ttαι. Ταύτ' είπόντες και άκούσαντες άπήιμεν. 5 4. Και παραδίδωμι ύμίν τόν λόγον, έφη ό Κέφαλος 6 · δεί γάρ με ηδη τών ίερών έπιμεληθήναι· και άμα ήιει προς τα ίερά.

5. Τελευτών 7 οiιν έπι τους χειροτέχνας ήια. 6. Κατό. την παρ ο ιμίαν :~ Αυτόματοι δ' άγαθοl άγαθών έπι δαίτας ϊάσιν (ϊενται).

Ε.

'Εκ τής Ξενοφώντος 'Αναβάσεωςd

1.

Τάδε ύμίν έκέλευσεν είπείν βασιλεύς, δτι μένουσι μεν ύμίν αuτού

σπονδαι είησαν' προϊούσι δε και άπιούσι πόλεμος.

2. Τήι δ' ύστεραίάι μεταπέμπεται Άρίσταρχος 8 τους στρατηγους και λοχαγους τού στρατεύματος. Ήδη δ' όντων προς τώι τείχει έξαγγέλ-

235

LEKTION 83

λει τις τώι Ξενοφώντι δτι, εί εtσεισι, συλληφθήσεται καi ή αύτού τι

πείσεται ή καi Φαρναβάζωι 9 παραδοθήσεται.

3. " Ιθι

δη άναμνήσθητι ώς μέγα ήγού τότε δ νύν έχεις.

ΠΙ

(φάναι

-

φάσκειν)

Αύτος έφά Α.

1. ::- Τίς φησι τους έρώντας ovχi νούν έχειν; 2. Τοίς πλουσίοις πολλό. παραμύθιά φασιν είναι. 3. Είπέ μοι, ήν δ' έγώ, τί φης σωφροσύνην εlναι. 4. Ούκούν άρετήν φαμέν τινα ψυχής είναι; 5. »Τούτό μοι πρώτον ή σύμφαθι ή μή. σύμφης;« - »ου φημι.« 6. Ύμείς δ' οί φάσκοντες φιλόσοφοι είναι, πώς φατε; 7. Ταύτα δη πάντες οί άλλοι συνέφασαν.

Β.

1. Δούλος ών έφασκες εlναι δεσπότης.

2. Τί φώ; τί λέξω;

3. Δόξης

ετυχες ουκ έξ ών επραξας, άλλ' έξ ών έφησας.

C.

Πλάτωνοςe

Δοκεϊ μοι διανοουμένη ή ψυχη ούκ άλλο τι ή διαλέγεσθαι, αvτη

,

-

( ... ... ~ ,,,. ... ,,. ... ~, εαυτην ερωτωσα και αποκρινομενη, και φασκουσα και ου φασκουσα.

D.

Πλατωνικά

1.

Ύμεϊς δσοι έπαινέται φατε δικαιοσύνης είναι, τί τώι δντι ψήσετε το

δίκαιον είναι; 2. Άρα φώμεν συνθήκην είναι το δίκαιον; 3. Τοϋτό γ' ή δ' δς, ώ Σώκρατες, oiJτ' άν συ φαίης οiJτε φαϊμεν ήμείς. 4. Οϋτως έχει, ώ Μέλητε, έάν τε συ καi Άνυτος ού φήτε έάν τε φήτε. 5. + Καi ταύτα μΕ:ν έφη φάναι τον Φαϊδρον δ 'Αριστόδημος . Ε.

Έκ τών Αίσχύλου Χοηφορών

(85-95) 10

ΉΛΕΚΤΡΑ

Τί φώ χέουσα τάσδε κηδείους 11 χοάς; πώς είJφρον' εtπω; πώς κατεύξωμαι πατρί; Πότερα λέγουσα παρa φίλης φίλωι φέρειν γυναικος άνδρί

-

τής έμής μητρος πάρα;

ή τούτο φάσκω τουπος 12 ' ώς νόμος βροτοϊς, εσθλ' άντιδούναι τοίσι πέμπουσιν τάδε

στέφη 13 • δόσιν γε τών καλών έπαξίαν; 8

1. Crito 54b; 2. Phaed. 67e; 3. ebd. 58e; 4. Apol. 19a b 1. Phaedr. 236c ; 2. Gorg. 506a; 3. Prot. 335c; 4. Charm. 169d/ Parm. Ι63c c 1. Conv. 201e; 2. Tim. 26c; 3. Prot. 362a; 4. Rep. 331d; 5. Apol. 22c d 1. 2,1,21 ; 2. 7,2,14; 3. 7,7,27 e Theaet. 190a. 1 τό στήθος die Brust (ein Sitz der Gedanken und Gefuhle). 2. aus Mantinea, der Stadt ίη Arkadien. 3 hangt ab von dem folgenden Partizip. 4 Rϋckblick, am Anfang des Spatdίalogs Tίmaios, auf die Bϋcher vom >StaatStaat< stattfindet. 7 Sokrates auf seiner Suche nach dem , WeiserenVerwandtschaft, bedeutet in.

Eumeniden. Der Titel (von

um Verwandte. 12 τό έπος (Krasis). 13 το στέφος, τα στέφη bedeutet nicht nur >Kranze,, sondern auch sakrale >BindenErinnerungen an SokratesProtagorasannehmenHeilige Schweigen< der Pythagoreer 7 άκροάομαι zuhoren

β'. ΘΑΥΜΆΣΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΆΔΟΞΑ

Wundersame Brauche und erstaunliche Tatsachen Seltsame Erscheinungen ίη der Ν atur und bei den Menschen zu beobachten, beschreiben und sammeln: das ist eine Spielart der griechischen Entdeckerfreude (ίστορία).

GroBe Geister wie Aristoteles und Kallimachos werden damit in Verbindung gebracht. Die auf uns durch mittelalterliche Handschriften gekommenen Sammlungen sind zum einen Teil anonym, zum andern zitieren sie geringere Autoren der romischen (Nikolaos von Damaskus, Phlegon von Tralles, Sotion) und hellenistischen Epoche und sogar - aber falschlich - Aristoteles; ihr Inhalt reicht vom Bemerkenswerten und Bedeutsamen bis zu seichten Platitίiden - wie die folgenden Proben zeigen werden. Α'. Θαυμάσια τινά: Έκ τών Νικολάου 1

1. Δαρδανείς, 'Ιλλυρικόν εθνος, τρις έν τώι βίωι λούονται μόνον, δταν γεννών­ ται καi έπι γάμοις καi τελευτώντες.

1 Nikolaos

νοη

Damaskus, ein vielseitiger Schriftsteller, lebte am Hof Herodes' 1.

2. (1) Γαλακτοφάγοι, Σκυttικόν εθνος, aοικοί τέ είσι και νομάδες, ίί>σπερ καi οί πλείστοι Σκυθών· τροφην δ' tχουσι γάλα μόνον ϊππειον, έξ ού τυροποιούν­ τες1 έσttίουσι καi πίνουσι· καί είσι δια τούτο δυσμαχώτατοι, συν αύτοίς πάντηι την τροφην έχοντες. σδτοι καi Δαρείον έτρέψαντο. (2) είσι δε καi δι­ καιότατοι, κοινα εχοντες τά τε κτήματα καi τας γυναίκας, ίί>στε τους μεν

πρεσβυτέρους αύτών πατέρας όνομάζειν, τους δε νεωτέρους παίδας, τους δ'

f]λικας 2 άδελφούς. (3) ών ήν καi Άνάχαρσις, εlς τών έπτα σοφών νομισθείς, δς ήλttεν είς την Έλλάδα, ϊνα ίστορήσηι 3 τα τών aλλων νόμιμα. (4) παρα τού­ τοις ουδε εlς συτε φθονών, ως φασιν, οiJτε μισών οϋτε φοβούμενος

250

ANTHOLOGION

[στορήθη 3 δια την τού βίου κοινότητα και δικαιοσύνην.

(5)

μάχιμοι δ' ούχ

ήττον αύτών αί γυναίκες ή οι aνδρες, και συμπολεμούσιν αύτοίς, δταν δέηι. 1 ό τϋρός Kase

2 ό ήλιξ Altersgenosse, gleichaltrig

3 ιστορέω erforschen, herausfinden

3.

1.

Λακεδαιμονίοις τέχνας μανθάνειν άλλας fι τaς εις πόλεμον χρησίμους

αtσχρόν έστιν. 2. έστιώνται 1 δε πάντες έν κοινώι. 3. τους δε γέροντας αισχύ­ νονται ούδΕν ήττον ή πατέρας. 4. γυμνάσια δ' &σπερ άνδρών έστιν, ούτω και παρθένων. 5. χρηματίζεσθαι 2 δ' αίσχρόν Σπαρτιάταις. 6. νομίσματι 3 δε χρώνται σιδηρώι· έaν δε παρά τινι εύρεθήι χρυσός ή aργυρος, θανάτωι

ζημιούται. 7. σεμνύνονται 4 δε πάντες έπι τώι ταπεινους 5 αύτους παρέχειν και κατηκόους 6 ταίς άρχαίς. 8. μακαρίζονται 7 δε μάλλον παρ' αύτοίς οί γεν­ ναίως άποθνήισκοντες ή οι εύτυχώς ζώντες.

9.

αtσχρόν δ' έστι δειλών

σύσκηνον ή συγγυμναστην γενέσθαι. 1Ο. συνεκπέμπονται δε τώι βασιλεί μάντεις και ίατροi και αύληταί 9 , οlς έν ταίς μάχαις άντi σαλπίγγων άει χρώνται. 11. μάχονται δ' έστεφανωμένοι. 12. ύπανίστανται 10 δε τώι βασιλεί 8

πάντες πλην τών έφόρων.

13. ομνύει δε πρό τής άρχής ό βασιλευς κατα τους

τής πόλεως νόμους βασιλεύσειν.

1 έστιάομαι (bewirtet werden) speisen 2 Geldgeschafte betreiben Geld 4 stolz sein 5 niedrig, unterwϋrfig 6 gehorsam 7 preιsen 8 σκηνή Hίitte, Zelt 9 αύλός Flδte, > αύλέω > αύλητής aufstehen

3 Mϋnze, glϋcklich (selig) 1Ο bescheiden

4. Κρήτες πρώτοι Έλλήνων νόμους έσχον, Μίνωος θεμένου1, δς και πρώτος έθαλασσοκράτησεν. προσεποιείτο 2 δε Μίνως παρa τού Διός αύτους με­ μαθηκέναι, δι' έννέα έτών είς τι όρος φοιτών 3 , έν ώι Διός aντρον 4 είναι έλέ­ γετο, κάκείθεν άεί τινας νόμους φέρων τοίς Κρησί.

1 νόμον θέμενος ein Gesetz gebend 2 προσποιούμαι vorgeben, sich stellen als ob 3 φοιτάω gehen 4 τό aντρον Hohle

5. Παρa Ταρτησίοις 1 νεωτέρωι πρεσβυτέρου καταμαρτυρείν ούκ έξεστιν.

1 Tartessus, Stadt und Land

ίη Sϋdspanien,

in der Gegend des Flusses Guadalquivir

6. Όμβρικοί , δταν πρός άλλήλους έχωσιν άμφισβήτησιν 2 , καθοπλισθέντες 3 1

ώς έν πολέμωι μάχονται· και δοκούσι δικαιότερα λέγειν οί τους έναντίους

άποσφάξαντες 4 • 1 Die Umbrer (ίη ltalien; ungewisser Herkunft) 2 ά.μφισβητέω streiten 4 σφάττω schlachten (σφαγή) fen), > όπλίζω

3 δπλα (Waf-

251

ANTHOLOGION

7. Κελτοι οί Ώκεανώι γειτνιώντες αίσχρον ήγούνται τοίχον 2 καταπίπτοντα ή 1

οίκίαν φεύγειν. πλημυρίδος 3 δε έκ τής έξω θαλάττης έπερχομένης με{t' δπλων άπαντώντες ύπομένουσιν έως κατακλύζονται 4 , ίνα μη δοκώσι φεύ­ γοντες τον θάνατον φοβείσθαι.

1 ό γείτων (Nachbar), > γειτνιάω Stadtmauer) 3 ή πλημυρίς,

-ίδος

2 ό τοίχος, -ου (Haus-)Mauer, Wand (vgl. το τείχος, Flut 4 κλύζω hinwegspϋlen (v. d. See)

-ους

Β'. Παράδοξά τινα

1. Έν τήι 'Ασκανίάι λίμνηι οϋτω νιτρώδές 2 έστι το ϋδωρ, &στε τa ίμάτια ούδε­ νος έτέρου ρύμματος 3 προσδείσθαι· κάν πλείω χρόνον έν τώι ϋδατι έάσηι τις, διαπίπτει. (Ps. -Aristoteles 53 W) 1

1 Heute Isnίk Gol (See von Nίcaea), ostl. vom Marmara-Meer 2 natrίumhaltig (offenbar Natrίumkarbonat, also Soda) 3 Waschmittel, von ρύπτω waschen (mίt Seife u.dgl.)

2. Περi τον Ήριδανον 1 ποταμόν έστι λίμνη ϋδωρ έχουσα θερμόν, όσμi}ν 2 δε βαρείαν, άφ' ής ούδεν ζώιον γεύεται 3 • (Sotion 31 W) 1 Der FluB Ρο

2 Geruch

3 kosten (m. Gen.), essen, trinken

3. 'Εν μιάι τών έπτό. νήσων τών Αίόλου καλουμένων, η καλείται Λιπάρα, τά­

φον είναι μυθολογοϋσι, περi ού και a.λλα μεν πολλa και τερατώδη 1 λέγουσι, τούτο δέ, δτι ούκ ασφαλές έστι προσελθείν προς έκείνον τον τόπον νυκτός,

πάντες συμφωνούσιν· έξακούεσθαι γaρ τυμπάνων και κυμβάλων ήχον γέλωτά τε μετa θορύβου και κροτάλων 2 έναργώς 3 • (Ps.-Aristoteles 106 W) 1 το

τέρας, -ατος

Wunder

2 τa

κρόταλα

Kastagnetten

(κροτέω

larmen)

3 deutlich

4. Έν Ίταλίάι έστι λίμνη Σάβατος 1 καλουμένη, ής δταν το ϋδωρ διαυγες 2 γένη­ ται, καταφαίνονται έν τώι βυθώι 3 θεμέλιοι 4 πολλοι και ναοi και πλήθος άνδριάντων. Φασi δε οί έπιχώριοι, πόλιν ποτε σδσαν καταποθήναι 5 .

(Sotion 41 W) 1 Der Lacus Sabatinus der Romer, jeτzt Lago di Bracciano, 40 km nordwestlich von Rom 3 ό βυθός Tίefe, Ab2 διαυγής, -ές durchscheinend, durchsichtίg (1) αύγή Lichtstrahl) 4 θεμέλιος, -ον (Adj.) was zum Grund, Fundament, gehort; daher ό θεμέλιος grund (λίθος), auch τό θεμέλιον Grundstein; meίst Plur.: Fundamente 5 verschlungen worden sei (καταπ(νω

-

κατFJtό{}η).

252

ANTHOLOGION

5-9

Άρχαιολογικά: 'Εκ τών Φλέγοντος 1

5. (xii.) 'Εν Δαλμαi:ίάι, εν τώι τής Άρτέμιδος καλουμένωι σπηλαίωι 2 , έστιν tδείν πολλα σώματα, ών τα τής πλευράς 3 όστά ύπερβάλλει έκκαίδεκα πήχεις. 1 Der gelehrte Phlegon νοη Tralleίs (ίη Kleίnasίen, am Maander) war Sklave, Freίgelassener und Rei2 τό σπήλαιον Hohle 3 ή πλευρά Rippe, Seite sebegleiter des Kaίsers Hadrian

6. (χίχ.) Θεόπομπος δέ φησιν δ Σινωπεvς 1 εν τώι Περι σεισμών, έν τώι Κιμμε­

ρικώι Βοσπόρωι 2 , σεισμού γενομένου, τών παρ' αύτοίς τινα άναρραγήναι 3 λόφον και άναβαλείν όστά ύπερμεγέ{}η 4 , ώστε την σύνθεσιν τού σκελετού πηχών εύρεθήναι είκοσιτεσσάρων· ταύτα δέ φησι τούς περιοικούντας βαρ­

βάρους είς την Μαιώτιν 5 ρίψαι λίμνην. 1 Unbekannt 2 Strafie νοn Kertsch 3 άνερράγη brach auf (lntrans. Aor. Qήγνυμι) 4 ύπερμεγέθης, - ες (ion. und nachklass.) = ύπέρμεγας, -α, -άλη (att.) sehr groB 5 das Asowsche Meer

7. (xvi.) Και τα έν τήι Ψόδωι δε παρειλήφαμεν 1 όστά τηλικαύτα τό μέγεθος, ώς παραβαλλομένους 2 τους νύν άνθρώπους πολυ καταδεεστέρους 3 είναι. 1 wίr haben empfangen (als Oberlίeferung) = es ist ϋberlίefert (Perf. παραλαμβάνω) 2 dane3 καταδεής, - ές ermangelnd, bengeworfen (danebengesτellt, zum Vergleίch) = verglίchen mangelhaft

8. (xiii.) Άπολλώνιος δε δ γραμματικός 1 ιστορεί 2 , έπι Τιβερίου Νέρωνος σεισ­ μόν γεγενήσθαι και πολλας και όνομαστας 3 πόλεις τής 'Ασίας aρδην 4 άφ­ ανισθήναι, &ς ϋστερον ό Τιβέριος οίκείάι δαπάνηι 5 πάλιν άνώρθωσεν 6 • 2. άv6' ών κολοσσόν 7 τε αυτώι κατασκευάσαντες 8 άνέθεσαν 9 παρα τώι τής 'Αφροδίτης ίερώι, δ έστιν έν τήι 'Ρωμαίων άγοράι, και τών πόλεων έκάστης

έφεξής 10 άνδριάντας παρέστησαν. 11 1 unbekannt 2 berίchtet 3 namhaft 4 vollίg 5 Aufwendung, Kosten 7 Standbίld (nίcht notwendig •kolossalίζα

(!)

3

ή βία

(!)

4 ύποπίπτω niederfallen, sich beugen

3. Λέων γηράσας καl άλώπηξ 1 · Λέων γηράσας και μη δυνάμενος δι' άλκής έαυτώι τροφην πορίζειν, έγνω δείν δι' έπινοίας 2 τούτο πράξαι. Και δη πα­ ραγενόμενος εις τι σπήλαιον, και ένταϋθα κατακλιθείς, προσεποιείτο 3 νο­ σείν· και οϋτω τα παραγενόμενα προς αυτόν εις έπίσκεψιν 4 ζώια συλλαμ­ βάνων κατήσθιε. Πολλών δε θηρίων καταναλωθέντων 5 άλώπηξ το τέχνασ­ μα6 αύτού συνείσα 7 παρεγένετο, και στάσα άπωθεν τού σπηλαίου έπυνθά­ νετο αύτοϋ, πώς έχοι· τού δε ειπόντος »Κακώς« και την αtτίαν έρομένου, δι' fιν ούκ εισέρχεται, έφη· »άλλ' έγωγε εtσήλθον αν, ει μη έώρων πολλών ει­

σιόντων ίχνη 8 , έξιόντος δε ουδενός.« 1 ό, ή άλώπηξ, -πεκος Fuchs 2 ή έπίνοια Nachdenken, Plan, List 3 προσποιέομαι vorgeben, vorτauschen 4 ή έπίσκεψις Besuch (nachklass.) 5 καταναλίσκω aufwenden, 6 Κ unstgήff 7 verstehend (Pan. Aor. συνίημι) aufbrauchen; nachklass. aufessen 8 το ίχνος Spur

4. Παϊς λουόμενος Παίς ποτε λουόμενος 1 Εν τινι ποταμώι έκινδύνευσεν άπο­ πνιγήναι2. ιδων δέ τινα όδοιπόρον 3 , τούτον έπi βοηθείάι έκάλει· ό δε έμέμφε-

ANTHOLOGION

257

το 4 τώι παιδi ώς τολμηρώι. 5 Τό δε μειράκιον εlπε πρός αυτόν· » άλλό. νύν μοι βοήθει, ϋστερον δε σωθέντι μέμφου. «

1 λούομαι baden jd. tadeln

μαί τινι

3 der des Weges kommt, Passant 2 πνίγω erwίirgen 5 ή τόλμα Kίihnheit, Vorwitz

4 μέμφο-

5. Άνδροφόνος Άνθρωπόν τις άποκτείνας ύπό τών εκείνου συγγενών έδιώ­

κετο. Γενόμενος δε κατό. τόν Νείλον ποταμόν, λύκου αυτώι άπαντήσαντος,

φοβηθεiς άνέβη επί τι δένδρον τώι ποταμώι παρακείμενον 1 , κάκεί έκρύπτε­ το. Θεασάμενος δε ένταύθα δράκοντα έπ' α-Uτόν έρχόμενον, έαυτόν είς τόν

ποταμόν καθήκεν 2 · εν δε τούτωι ύποδεξάμενος αυτόν κροκόδειλος κατήσθι­ εν.

1 danebenliegend

(κείμαι)

2 lieB sich herab

(ϊημι)

6. 1

Μώμος · Ζευς καi Προμηθευς καi 'Αθηνά άμιλλώμενοι 2 κατFσκεύασαν 3 , ό μεν Ζευς ταύρον, Προμηθευς δε άνθρωπον, 'Αθηνά δε οlκον· κριτην δε τής

άμίλλης Μώμον εϊλοντο. ό δε τόν μεν Δία ελεγε ήμαρτηκέναι 4 τού ταύρου τους όφθαλμους έπi τοίς κέρασι μη θέντα 5 , ϊνα βλέπηι πού τύπτει· τόν δε Προμηθέα, διότι τού άνθρώπου τaς φρένας ουκ εξωθεν κατεκρέμασεν 6 , ϊνα φανερόν ήι τί βουλεύεται εκαστος τρίτον δε ελεγεν, ώς εδει την Άθηνάν τώι 7 οtκωι τροχο'Uς ύποθείναι 8 , ϊνα μεταβαίνοντι 9 τώι δεσπότηι ραιδίως συμ­ μεταβαίνηι.

και ό Ζευς άγανακτήσας 10 τού 'Ολύμπου αυτόν εξέβαλεν. 1 Tadel (personifiziert) 2 ή δ.μιλλα Wettstreit 3 κατασκευάζω ausrίisten, konstruieren, machen 4 Perf. νοn χολόομαι 7 άνέχομαι (mit Gen .) jd. (nachklassisch auch: etwas) aushalτen, zufrieden sein (Ν.Τ.: Hebr. 13,22; 2. Tim. 4,3)

9. Πατηρ και θυγατέρες 'Έχων τις δύο θυγατέρας, την μεν κηπουρώι 1 έξέδωκε

προς γάμον, την δε έτέραν κεραμεί. 2 χρόνου δε προελθόντος ήκεν προς την τού κηπουρού και ταύτην ftρώτα πώς εχοι και έν τίνι αύτοίς εtη τα πράγμα­

τα. ή δε· »τα μεν άλλα«, έφη, »Καλώς εύχου δε τοίς θεοίς, δπως χειμων γένη­

ται και όμβρος πολύς, ϊνα τα λάχανα 3 άρδευθήι 4 • έκείθεν δε ήλθε προς την τώι κεραμεί συνοικούσαν 5 και αυτής έπυνθάνετο πώς εχοι· ή δε· )) τα μεν άλλα«, έφη, »Καλώς εύχου δέ, δπως αίθρία 6 τε έπιμείνηι και λαμπρος ό

ήλιος, ϊνα ξηρανθήι 7 ό κέραμος.« Ό δε είπε προς αύτήν· »Σu μεν ευδίαν ζητείς, ή δ' άδελφή σου χειμώνα· ποτέράι ο-δν ύμών συνεύξωμαι;« (Garten), > Topfer fruchtbar machen 7 ξηρα(νω τrocknen 1 ό κήπος κεραμεύς

ό κηπουρός Gartner (nachklass.) 2 ό κέραμος Topfererde, Ton, > ό 3 die Gemίisepflanzen 4 ό δανειστής 3 παρακαλέω erbitten (nachklass.) 4 Aufschub (άναβάλλω) 5 ώνiι Kauf, > ώνέομαι, > ώνητής 6 fahig zu gebaren (also geeignet zum Zίichτen) 7 θήλυς, -υ, -εια weiblich; άρσην, -εν (att. άρρην) mannlich 8 ό έριφος BOcklein (also jeweils die zum Opfer benotίgten Tiere)

259

ANTHOLOGION δ'. ΚΩΜΙΚΑ

Komodienzitate Aus der ungebardigen »Alten Komodie« des Aristophanes und seiner Zeitgenossen Auszίige zu machen, erwies sich als untunlich. »Die Mittlere« und die »Neue Komodie« des 4. Jahrhunderts-Ahnherrin des heutigen Theaters-ist anders. Ihre Dichter-Alexis, Menander, Philemon sind die groBten Namen - verflochten ίη ihre burgerlich-realistischen Handlungen u.a. auch allgemeinere Reflexionen und AuBerungen von der Art, die zu allen Zeiten ein Gottesgeschenk fϋr Zitatensammler gewesen ist. Hier folgen einige Beispiele aus solchen, spatantiken Anthologien wie der des Johannes Stobaeus (mehr oder weniger vollstandige Sriicke - wenigstens von Menander - wurden erst neuerdings durch Papyrusfunde bekannt). ·~ ':· Alle Komodien sind ίn Versen geschrieben, allenneist in iambischen Trimetem; darum ist dies bei den folgenden Exzerpten nicht ausdriicklich angezeigt.

Α'. Περi γάμου και γυναικών•:·

1. Άκούετε λεώι· Σουσαρίων λέγει τάδε,

υίός Φιλίνου Μεγαρόθεν Τριποδίσκιος 2 κακόν γυναίκες ό.λλ' δμως, ώ δημόται, ,

,,

'

-

'

"'

)1

-

ουκ εστιν οικειν οικιαν ανευ κακου.

1 Dies ist hochstwahrscheinlich ein hellenistischer (und wohlgelungener) Versuch, im Stil der nur aus

Berichten bekanrtten altesten, Megarischen Komodie zu dichten lsthmos, im Gebiet des (dorischen) Megara

2 Tripodiskos: Dorf auf dem

2. Εύβούλου

1

Ω Ζεύ πολυτίμητ', εlτ' Εγώ κακώς ποτε έρώ 2 γυναίκας; νη Δί', fuτολοίμην 3 άρα,

1

πάντων άριστον κτημάτων. εί δ' Εγένετο κακη γυνη Μήδεια, Πηνελόπεια δε

μέγα πράγμ'. έρεί 2 τις ώς Κλυταιμήστρα κακή· Άλκηστιν ό.ντέθηκα 4 χρηστήν. ό.λλ' i:σως Φαίδραν έρεί κακώς τις άλλα νη Δία

χρηστή τις ήν μέντοι

-

τίς; οi:μοι δείλαιος 5 ,

ταχέως γε μ' αί χρησταi γυναίκες έπέλιπον 6 ,

τών δ' α-δ πονηρών ετι λέγειν πολλaς εχω. 1 Ein Dichter der Minleren Komodie 2 έρώ dient als Futur zu λέγω 3 (sonst) moge ich 4 stelle (setze) ich dagegen (Aor. άντιτί{}ηzugrunde gehn (die Aussage bekraftigend) μι) 5 (ich) Unglϋcklicher 6 haben mich verlassen, gehen aus, fehlen (έπιλείπω) '' Man bedenke: im Zuschauerraum saBen nur Manner! Vgl. L. 68 1 C und 71 1 Η

260

ANTHOLOGION

3. Δίφιλός 1 φησιν έπi αi',σχράς γυναικός

Ήν ούδ' ό πατηρ έφίλησεν 2 ούδεπώποτε, παρ' ής τον άρτον ή κύων ού λαμβάνει, μέλαινα δ' οϋτως &στε καl ποιείν σκότος. 1 Diphilos ist, neben Menander und Phίlemon , der dήtte Klassίker der Neuen Komodie (V erfasser des Originals νοη Plautus >Rudenstragischem< Stil; daher das anapastische VersmaB (auBer in V. 18-19: wenn der ϋberlieferte Text dort echt ist,

waren das zwei >komische< iambische Trimeter) 2 zwei hervorragende Schϋler Platons; Speusippos war sein Neffe und Nachfolger als Schulhaupt 3 Nachdenken, Sorge 4 grϋndlich ausspίiren 5 ver~tandig 6 Herde, Schar 7 το μειράκιον junger Bursche, alterer Knabe (gebrauchliches Diminutiv von μείραξ, welches nur von Mad8 unsaglich, unsinnig 9 definieren (όρος Grenze, Begrenzung, chen gebraucht wird) Definition) 10 trennen, unterscheiden (beachte die Imperfekta!) 11 Gronzeug, Gemίise 12 Kίirbis 13 έξετάζω prϋfen 14 du weiBt 15 traten heran, machten sich daran 16 κύπτω sich bϋcken 17 und dann plotzlich 18 rund 19 Gras 20 pforzte (κατα- verachtungsvoll; πορδή Pforz) 21 s.o. Β' 2 Anm. 3 22 verhohnt werden 23 Gesprach, Diskussion (auch der Ort fϋr solche) 24 schwierig, wi25 sanft 26 όρίνω erregen, erzίirnen 27 διαιρέω auseinandernehmen, zerledrig gen (Anspielung auf die platonische Methode der Dihairesis, der logischen Zergliederung)

Δ'. Περt Δαίμονος και Τύχης~~

Μενάνδρου·

1. Άνθρωπε, μη στέναζε, μη λυπού μάτην

χρήματα, γυναίκα και τέκνων πολλών σποράν 1 .

άσοι Τύχη κέχρηκε 2 , ταύτ' άφείλετο. 1 Saat

* Vgl.

2 έχρησα, L. 23 1 Α

κέχρηκα

(Praes. κίχρημι) leihen

264

ANTHOLOGION

2. Τύχη κυβερνάι πάντα· ταύτην και φρένας

δεί και πρόνοιαν την θεών καλείν μόνην,

ει μή τις άλλως 1 δνόμασιν χαιρεί κενοίς. 1 umsonst, nutzlos

3. Άδύνατον, ώς έστίν τι σώμα 1 τής Τύχης ό μη φέρων δε κατα φύσιν τα πράγματα

Τύχην προσηγόρευσε τον έαυτού τρόπον.

1 Korper >

Realίtat

4. Άπαντι δαίμων άνδρι συμπαρίσταται 1 ευtΗJς γενομένωι, μυσταγωγος τού βίου.

1 trίtt an die

Seίte

5. Θεός δε τοίς άργοίσιν ου παρίσταται.

Ε'. 'Άλλα Μενάνδρου

1. Ώς χαρίεν εστ' άνθρωπος, δταν άνθρωπος ήι.

2. "Ή ζήν άλύπως fι θανείν ευδαιμόνως.

3. 'Όν γαρ θεοι φιλούσιν, άποθνήισκει νέος.

4. Τούτον εl~τυχέστατον λέγω,

δστις θεωρήσας άλύπως, Παρμένων 1 ,

τα σεμνα ταύτ' άπήλθεν, δθεν ήλθεν, ταχύ· τον ηλιον τόν κοινόν, άστρ', ϋδωρ, νέφη, πύρ· ταύτ'' έτη συ κάν έκατόν βιώις, άει

όψει παρόντα κάν ένιαυτους σφόδρ' ολίγους σεμνότερα τούτων ετερα δ' ουκ όψει ποτέ.

1 Name eines Unterredners (eines Sklaven)

265

ANTHOLOGION ε'. ΕΚ ΤΩΝ ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΆΤΩΝ

Aus Xenophons >Erinnerungen an Sokrates< Sokrates hinterlieB kein geschriebenes Wort; er lebt in den Berichten seiner Jίinger, zumal Platons und Xenophons. Dem Leser der folgenden zwei Kapitel bieten sich zwei sehr verschiedene Abbilder eines groBen Phanomens in zwei sehr verschiedenen >schaffenden SpiegelnAnabasisMemorabilien< in den bis heute nicht ruhenden Streit um Recht oder Unrecht seiner Verurteilung ein. Von den vielen anderen Schriften zum gleichen Thema ist uns nur Platons (viel frίihere) >Apologie< erhalten; auBerdem gibt es unter Xenophons Namen gleichfalls eine kurze (und recht unerhebliche) >ApologieStaatν τών τής πόλεως πραγμάτων έπιμελόμενος τήν τε

πόλιν αύξειν καi αύτός δια τούτο τιμάσθαι, όκνοίη δη τούτο πράττειν, ούκ άν είκότως δειλός νομίζοι το;

''Ισως, έφη, άταρ 4 προς τί με ταύτα έρωτάις; 'Ότι, έφη, οlμαί σε δυνατόν όντα όκνείν έπιμελείσθαι, καl ταύτα ών άνάγκη σοι μετέχειν πολίτηι γε οντι.

3 Την δε έμην δύναμιν, έφη δ Χαρμίδης, έν ποίωι έργωι καταμαθων ταύτά μου καταγιγνώσκεις;

Έν ταίς συνουσίαις, έφη, αΙς σύνει τοίς τα τής πόλεως πράττουσι· καi γαρ δταν τι άνακοινώνταί 5 σοι, όρώ σε καλώς συμβουλεύοντα, καi δταν τι

άμαρτάνωσιν, ορθώς έπιτιμώντα 6 • 4 Ού ταύτόν έστιν, έφη, ιb Σώκρατες, ίδίάι τε διαλέγεσθαι καi έν τώι πλήθει άγωνίζεσθαι.

1 s.o. 6 Anm. 2 tiker auftreten 4 aber stand

2 an das Volk herantreten, d.h. offentlich (in der Volksversammlung) als Poli3 eίn Wettkampf, bei dem (wίe ίn Olympia) der Preis ίη einem Kranz be5 mitteilen (zwecks Beratung) 6 έπιτιμάω tadeln, kritisieren

ζ'. ΕΚ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΡΩΤΑΓΟΡΟΥ

Aus Platons >Protagoras
οVτος- μή τι νεώτερον άγγέλλεις;« »Οuδέν γ'«, ή δ' δς, ))ει μη άγαθά γε.« »Eii άν λέγοις«, ήν δ' έγώ· )>έστι δε τί, και τού ενεκα τηνικάδε άφίκου;« »Πρωταγόρας«, έφη, »ΤJΚεL«, στaς παρ' έμοί. >)Πρώιην 9 «, έφην έγώ· »συ δε άρτι πέπυσαι;« »NTj τους θεούς«, έφη, »έσπέρας γε.« Και άμα έπιψηλαφήσας 10 τού σκίμποδος c έκαθέζετο παρa τους πόδας μου, καi εlπεν· »Έσπέρας δήτα, μάλα γε δψε άφικόμενος έξ Οίνόης. δ γάρ τοι παίς με ό Σάτυρος άπέδρα· καi δήτα μέλλων

σοι φράζειν δτι διωξοίμην αυτόν, ύπό τινος άλλου έπελαθόμην. έπειδη δε

ήλθον καi δεδειπνηκότες ήμεν καi έμέλλομεν άναπαύεσθαι, τότε μοι άδελ­ φός λέγει δτι fJκει Πρωταγόρας. καi έτι μεν ένεχείρησα 11 ευθυς παρa σε ιέ­ ναι, έπειτά μοι λίαν πόρρω έδοξε τών νυκτών είναι· έπειδη δε τάχιστά με έκ d

τού κόπου δ ϋπνος άνήκεν 12 , ε-Uθυς άναστaς οϋτω δεύρο έπορευόμην.« Και έγω γιγνώσκων αυτού την άνδρείαν καi την πτοίησιν 13 , »Τί ο-δν σοι«, ήν δ'

272

ANTHOLOGION

5 έγώ, »tούτο; μών τί σε άδικεϊ Πρωταγόρας;« Καi δς γελάσας, »Νη τους θε­ ούς«, εφη, »ώ Σώκρατες, δτι γε μόνος έστi σοφός, έμt δε ου ποιεί.« »Άλλό. ναi μό. Δία«, έφην έγώ, »άν α\Jτώι διδώις άργύριον καi. πείθηις έκείνον, ποιe ήσει καi σε σοφόν.« »Εί γάρ«, ή δ' δς, »ώ Ζεύ καi θεοί, έν τούτωι ε[η· ώς ούτ'

άν τών έμών έπιλίποιμι ουδεν ούτε τών φίλων· ό.λλ' αυτα ταύτα 14 καi νύν fικω παρό. σέ, ϊνα ύπερ έμού διαλεχθήις αύτώι. έγω γό.ρ &μα μεν και νεώτερός είμι, &μα δε ουδε έόρακα Πρωταγόραν πώποτε ούδ' ό.κήκοα ούδέν· ετι γό.ρ

s

παϊς ή δτε το πρότερον έπεδήμησε. ό.λλό. γάρ, ώ Σώκρατες, πάντες τον άνδρα έπαινούσιν καί φασιν σοφώτατον είναι λέγειν· άλλό. τί ου βαδίζομεν παρ'

31 ι a αυτόν, ϊνα ένδον καταλάβωμεν 15 ; καταλύει δ', ώς έγω ηκουσα, παρό. Καλ­

λίaι τώι Ίππονίκου· άλλ' ίωμεν.« Και έγω εlπον· )>Μήπω, άγαθέ, έκεϊσε tω­ μεν

-

πρωt γάρ έστιν

-

άλλό. δεύρ~ έξαναστώμεν είς την αυλήν, και περιιόν-

5 τες αύτού διατρίψωμεν έως άν φώς γένηται· είτα ίωμεν. καi. γό.ρ τό. πολλό.

Πρωταγόρας ένδον διατρίβει, ώστε, θάρρει, καταληψόμεθα αυτόν, ώς το είκός, ενδον.« Μετό. ταύτα ά.ναστάντες εtς την αύλην περιήιμεν

1 ποδαπός von woher (stammend)?

.

2 ί.e. Alkibiades

3 Dat. eth. (wirklich?) 5 χάριν είδέναι (οlδα, Fut. εtσομαι) Dank wissen 6 tiefe Dammerung, i.e. sehr frϋh am Morgen (vorSonnen8 er ging (lmperf. εlμι) 9 (seit) kurzem, aufgang) 7 offnete (Aor. aνοίγvuμι) 1Ο ψηλαφάω berϋhren, betasten; έπι ψηλαφάω nach etwas tasten (es ist noch (seίt) vorgestern 11 έγχειρέω ίn die Hand nehmen, unternehmen, versuchen 12 ό.νίημι losnicht hell!) lassen 13 πτοέω, πτοιέω erregen, >ή πτοίησις Aufgeregtheit 14 eben deshalb 15 antreffen

4 Aor. von διηγέομαι erzahlen (Warum erzahlst du nicht?

= bitte, erzahle!)

2. Sokrates benutzt diese Morgenstunde, seinem jungen Freund klarzumachen, welches Risiko er laufe, wenn er sich unbesehen dem unbekannten Erzieher ausliefere (Proben aus diesem Abschnitt in L. 7111Βund731 Ε). lm Fortgang seiner Erzahlung berichtet dann Sokrates zunachst, was er selbst zu Hippokrates sagte: 3t4b Νϋν μέντοι, ώσπερ ώρμήσαμεν, ίωμεν και ά.κούσωμεν τού άνδρός, έπειτα άκούσαντες και άλλοις άνακοινωσώμεθα· και γό.ρ ού μόνος Πρωταγόρας c αυτόθι έστίν, άλλό. καi Ίππίας ό Ήλεϊος- οίμαι δε και Πρόδικον τον Κεϊον -

και άλλοι πολλοi καi σοφοί 1 • Δόξαν 2 ήμϊν ταύτα έπορευόμεθα· έπειδη δε έν τώι προθύρωι έγενόμεθα, έπιστάντες περί τινος λόγου διελεγόμεθα, δς ήμϊν

s κατό. την δδον ένέπεσεν 3 · ϊν' σδν μη άτελης γένοιτο, ά.λλό. διαπερανάμενοι οϋτως έσίοιμεν 4 ' στάντες έν τώι προθύρωι διελεγόμεθα εως συνωμολογήσα-

d μεν ά.λλήλοις. δοκείν 5 ο-δν μοι, ό θυρωρός, ευνούχός τις, κατήκουεν ήμών, κινδυνεύει 6 δε διό. το πλήθος τών σοφιστών άχθεσθαι τοίς φοιτώσιν είς την οίκίαν· έπειδη γούν έκρούσαμεν την θύραν, άνοίξας και ίδων ήμaς, ))'Έα«,

εφη, )>σοφισταί τινες συ σχολη αυτώι 7 Weg hindurchder Schreiber< (Statue)

ca. 2900 Altes Reich 2600 Cheops-Pyramide 2600 Früh-Helladisch

Griechenland

1600 Hethiter mächtig in Kl.Asien

um 1750 Hammurabi von Babylon seit 1600 Spät-Helladisch = Mykenisch

seit 2000 Allmähliches Eindringen von IE (•AchäerSeevölker•

1290-24 Ramses II.

1364-49 Echnaton

um 1480 Weltreich des Thutmosis III.

Jahr v. Chr.':· Ägypten

J

1400-1250 Blüte von Mykenai, Tiryns u.a.

Griechenland

1100 Assur Großmacht

>Submykenischer< Stil

t.183 traditionelles Datum der Zerstörung Trojas

ca. 1240 Troja VI durch Erdbeben zerstört und wiederaufgebaut ca. 1220 Assur zerstön Babylon um 1200 >Seevölker< um 1200 >Seevölker< zerzerstören die stören d. HethiterMykenischen Paläste reich um 1200 >Moses• nach 1200 >Dorische Wanderung'

1500 Ugarit

Vorderasien

um 1450 Zerstörung der Paläste (Erdbeben?) um 1450 Knossos mykenisch (?) um 1400 Knossos zerstört

Kreta

700

1000 900 800

Aristokratie; durch Handel und Gewerbe entstehen soziale Spannungen um 660 Gründung von Byzanz (durch Megara) um 650 ~ Olbia (Dnjepr; durch Milet) um 650 Naukratis (Nil; panhellenisch)

von Aegeis, Mittelmeer, Schwarzem Meer) um 750 Kyme (b. Neapel), 734 Syrakus gegründet Sparta erobert Messenien Athen einigt Attika

ca. 750 - ca. 550 Griech. Kolonisation (Inseln und Küsten

776 Beginn der Olympiadenzählung

Städten und Landwirtschaft

~ Feudalherrschaft in kleinen

Ionier und Aeoler zur Küste von Kl.Asien

1200 Dorische Wanderung;

Politische Geschichte

um 650 Älteste Elegie (Kallinos) um 650 Archilochos (lambos)

um 700 Erste Münzprägungen in Lydien

um 700 Hesiod

um 725 Odyssee

um 750 Meisterwerke der attischen Geometrischen Vasenmalerei

»seit 754« (?) Sparta, >Lykurgische< Staatsordnung um 750 Homers Ilias (in Kl.Asien - Smyrna?)

(zumal attisch)

Submykenischer Stil Die >dunklen Jahrhunderte•

Kulturgeschichte

Griechische Geschichte

Samaria vor 701 Jesaja 701 Sanherib vor Jerusalem

720 Sargon II. erobert

um 750 Arnos

900-612 Assyrien Großmacht 814 Gründung von Karthago

König David

1100 Assyrien Großmacht 1000 Phönikische Seemacht

Außergriechisch

>-i

-

'Tl

> V>

600

538-522 Polykrates Tyrann von Samos

561 Peisistratos Tyrann von Athen 560-46 Kroisos von Lydien, unterwirft die Griechen Kt.Asiens

594/3 Solons Reform in Athen

um 600 Pittakos Tyrann von Mytilene (Lesbos) um 600 Massalia gegr.

624 Athen: Drakons Gesetze codifiziert

>TyrannenBabylonische Gefangenschaft
Ürestie< 456 Aischylos t in Gela, Sizilien 456 Zeus-Tempel in Olympia (mit Phidias' >Zeus•, vgl. 436) um 455 Thukydides geb. (-ca. 400) 455 Euripides' erste Aufführun g

468 Sophokles: erste Aufführung 467 Simonides t 467 Aischylos, >Sieben gegen Theben
Perser
moderne Literatur< für literarische Kenner; bes. Kallimachos (ca. 300-? ca. 240 am Museion: grundlegende Bestandsaufnahme der klassischen Literatur) und Theokrit von Syrakus (in Alexandria um 270, >IdyllenFreundschaftsDiatribe•) 287-212 Archimedes von Syrakus, Mathematiker und Physiker ca. 310-230 Aristarch von Samos, Astronom (das >heliozentrische System•) Skulptur: um 220; Pergamon, Gallierdenkmal 1------~--------------t (>der sterbende Fechter•) Das Ptolemäerreich Das Seleukidenreich ca. 250-100 Griech. Übersetzung des A.T. (>Sep1----------....L...----------t tuaginta-i

-

'Tl

,,,,>

96

69

14

31

31

44

88

ca. 30-100 der Stoiker Musonius, Lehrer des Epiktet

69-96 Die fiavischen Kaiser 69-79 Vespasianus 70 Zerstörung von Jerusalem 79-81 Titus, 81-96 Domitian Rom: Kolosseum und Titusbogen 96-180 Die Adoptivkaiser 98-117 Trajan t 17-138 Hadrian Rom: 115-26 Neubau des Pantheon 138-161 Antoninus Pius 161-180 Mark Aurel

Andere Zeitgenossen des Kaisers Mark Aurel: Klaudios Ptolemaios, der Geograph und Astronom, und der Literat Lukian

ca. 95-175 Arrian (Staatsbeamter; Aufzeichnung der Gespräche Epiktets, Geschichte Alexanders d.Gr., Periplus Ponti Euxini) Galen, der Leibarzt Mark Aurels, aus Pergamon (129-199)

ca. 50-120 Epiktet

Griechen, >GraeculiBlutbefehls von EphesusAugustus< dem Chaos ein Ende. Das-Jahr mit dem Sieg bei Aktium über Kleopatra und M. Antonius bezeichnet den Beginn des Römischen Weltfriedens

Personenregister* Abdera, Abderiten L.62 Fn.1 Aesop Anthol. y' Agathon L.25 Fn.2 Aischines L.33 Fn. 9 Aischylos L.9 Fn.6; >Ürestie; L.55 Fn.6 Kyme L.63 Fn.2 Kyros L.38 IB; L.58 IIIA-B Lysias L.57 ID Makaria L.69 Fn.8 Mark Aurel L.18 Fn.1; L.37 M Meidias L.59 Fn.7; L.84 Dl Meletos L.12 Fn.6; L.58 IB Menandros L.7 Fn.2 Menekrates L.64 Fn.3 Miltiades L.81 Fn.1 Nikias

L.55 Fn.3

PERSONENREGISTER Orpheus

L.27 Fn.3; L.64 Fn.12

Paionios L. 51 G 1 Pannenides L.30 Fn.6 Pannenion L.31 Fn.7 Pausanias L.60 Fn.10 Periander L.49 IC Perseus L.34 IG Phidias L.56 Fn.3 Philemon L.34 Fn.10; L.34 III; L.50 IID Philipp von Makedonien L.17 Fn.2 Philogelos L.46 Fn.7 Phokylides L.46 Fn.4 Pindar L.41 Fn.2 Pittakos L.17 Fn.4 Plato L.6 Fn.6 Plutarch L.45 Fn.8 Polybius L.25 Fn.4 Protagoras L.25 Fn.10 Pyrrhos L.57 Fn.13 Pythagoras L.5 Fn.4; L.12 IF

295

Schlaraffenland L.35 I Fn.1 Simonides L.41 Fn.2 Sokrates L.12 Fn.6 Solon L.24 Fn.2 Sophokles L.6 Fn.5; L.48 H Stesichoros (6. Jh. v. Chr.), Dichter L.58 Il/C Stoa, Stoiker L.5 Fn.1; siehe auch: Zeno, Kleanthes, Chrysippos, Epiktet Stratonikos L.48 Fn.1 Thales von Milet L.31 Fn.1; L.50 I.A. Themistokles L.76 Fn.4 Theognis L.19 Fn.5 Theophrastos L.33 Fn.11 Thukydides L.19 Fn.6 Xenophanes L.31 Fn.2 Xenophon Anthol. E' Xerxes L.41 Fn.9; l.56 IIC2 Zeno L.5 Fn.1

Sappho L.32 Fn.6

* An den kursiv gesetzten Stellen wird die betr. Person zitiert.

Studienhefte zur Altertumswissenschaft Herausgegeben von Bruno Snell und Hartmut Erbse

1.

Bruno Snell · Griechische Metrik 4., neubearbeitete Auflage 1982. IV, 76 Seiten, kartoniert

2.

Albin Lesky · Die tragische Dichtung der Hellenen 3., völlig neubearbeitete und erweiterte Auflage 1972. 544 Seiten, Leinen und kartonierte Studienausgabe

3.

Oskar Becker · Das mathematische Denken der Antike 2., durchgesehene Auflage mit einem Nachtrag von Günther Patzig. 1966. 131 Seiten mit 70 Abbildungen, kartoniert

5.

Ulrich Knoche · Die römische Satire 4., bibliographisch erweiterte Auflage 1982. VI, 137 Seiten, kartoniert

6.

Günther Klaffenbach · Griechische Epigraphik 2., verbesserte Auflage 1966. 110 Seiten, kartoniert

7.

Albrecht Dihle ·Die Goldene Regel Eine Einführung in die Geschichte der antiken und frühchristlichen Vulgärethik. 1962. 135 Seiten, kartoniert

8. James W. Halporn / Martin Ostwald · Lateinische Metrik Aus dem Englischen von Herbert Ahrens. 3. Auflage 1983. 62 Seiten, kartoniert

9. T. B. L. Webster · Griechische Bühnenaltertümer 1963. 83 Seiten und 8 Tafeln, kanoniert

10. Reinhold Merkelbach I Helmut van Thiel Griechisches Leseheft zur Einführung in Paläographie und Textkritik 1965. 11 Seiten und 111 Seiten Tafeln, kartoniert

11.

Rüdiger Vischer · Das einfache Leben Wort- und motivgeschichtliche Untersuchungen zu einem Wertbegriff der antiken Literatur. 1965. 185 Seiten, kanoniert

12. Alfred Heubeck · Aus der Welt der frühgriechischen Lineartafeln Eine kurze Einführung in Grundlagen, Aufgaben und Ergebnisse der Mykenologie. 1966. 115 Seiten und 5 Abbildungen, kanoniert

13.

Reinhold Merkelbach / Helmut van Thiel Lateinisches Leseheft zur Einführung in Paläographie und Textkritik 1969. 11 Seiten und 111 Seiten Tafeln, kanoniert

14.

Helmut van Thiel · Mittellateinische Texte Ein Handschriften-Lesebuch. 1972. 14 Seiten und 80 Kunstdrucktafeln, kartoniert

Vandenhoeck & Ruprecht· Göttingen/ Zürich

ISBN 3-525-25320-6