Gottfried Benedict Funk’s Schriften: Teil 2 [Reprint 2022 ed.] 9783112669686, 9783112669679

Citation preview

Gottfried Benedict Funk'ö

Schriften.

Nebst

einem Anhänge über sein

Leben

undWirken.

Herausgegeben von seinen Zöglingen und Freunden.

Zweyter Theil. Mit dem Abriß des Denkmal- auf bett Verewigten, und mit seinen Schriftzügen.

Berlin, in Commistwn der Sandrrschen Buchhandlung, 1821-

ivlit diesem Bande schließt die Sammlung

der Funkschen Schriften. Zwar sind von Funk noch einige Bemerkungen zum Campischen Re­ visionswerke, und einige Versuche zu Ueberset« jungen aus Sallust und Quintilian vorhanden. Allein jene beziehen sich zu genau auf das Werk selbst, als daß sie einzeln abgedruckt werden könnten, uyd bey diesen, hat der Verewigte selbst sich noch si» oft die Wahl vorbehalten, daß sie erst einer Bearbeitung bedürfen, dle vielleicht sein Zögling, der Herr Collegienrath und Professor

Dr. Morgenstern in Dorpat besonders über­ nehmen wird»

des zweiken" Theils.

I, Syrnbola« ad interpretationem Sacri Codicis, €>d(f * II. Zerstreute kleine Aufsätze i. Vorrede ja den kleinen Beschäftigungen

Nit Kinder

.

.

.

.

—

109

*•

127

r. An« den (Briefen über Merkwürdigkeiten der Literatur

.

.

5. Au» Rieß Lehr« und Lesebuch für Volk«,

schulen

.....

in. Rede beim Antritte bei Rektorats. 1V. Briefe.

Anhang.

«

.....

Funks Leben,

— 147

— 207

— 229

Charakter and

Verdienste. — Nähere Nach, richt von den Denkmalen auf Funk. — Rechenschaft über die

Gelder dazu. — Derzeichniß der Lheilnehmer

.

.

—

289

I.

SYMBOLAE AD

INTERPRETATIONEN! 8. CODICIS *).

*) Erschienen in Kopenhagen bey H e i n e c k und Faber 1763» und gewidmet dem Vater des Verstorbenen» Herrn Prediger Gottfried Funk, zu Beuthen in der

Grafschaft Schönburg»

Excusationem vix haberct, tanlillo Opusculo praefari, nisi poscere hoc yideretur ipsa li-

belli parvitas; Paucis defungar. Observationes, quaruin

hic specimen qualecunque Lectori trado, ita fere natae sunt.

Cum aliquot abhinc annis

Codici 8. in fontibus legendo horas subsecivas tribuerem, succurrerunt subinde, quae hunc

vel illum locum illusLrarc viderentur; a me tum quidcin pcne contcmta, quoniam vel aliis

ingenü ct eruditionis laude praestantibus Vi-

ris iain in meutern venire debuisse, bona §i essent) vel in libris adeo tradita iam maxi-

me cxtare putabam, licetignota mihi, cui nee

librorum, nec otii satis, omnia, quae cuperem,

in lioc genere scripta cognoscere.

Animadvertens deinde, similia mcis pro*

poni in libris novissimis atquc etiam probari Viris harum rerum intelligentioribus, coe-

pi pluscnlum iis prelii staluere, ct quae h. g.

alia posthac occurrebant, in' schedulas, quanquam negligentius,

conjiccrc

cogitationibus

posteriori!)us roser vanda. Communicavcram forte hujuscemudi öhr servationes aliquas, sernioite Inter uos ita fe* rentc, cum Viro, cuius apud me nön uno no­

mine inaxima est auclorilas.

ls iam tum, ut

publicac eas luci exponcrem, me amicissime hortatus, tandem ante aliquot liosce dies acri-

us etiam monuit, ul diutius di Iferre id nol-

lcm. Cui prorsus non obsequi cum nefas mihi ducerem, ita duntaxat pollicitus sum, ut dice-

rem, me speciminis loco vulgare veile paucas saltem schedulas; ne- si forte minus proba-

rentur, quam ipse pro sua in me beuevolentia

putaret, laboris frustra impensi me poenite-

5 rot; plura D. V. libenter daturum si ad 8.

Codi cis interprc tationcni inutilcs non cense-

rentur ab eruditis* Unnm etiam monere liccblt.

Discedere

aliquoties a sententia Virorum in hoc doctri-

nae geilere clarissiniorum eo minus dubitavi,

cum hinc indidem apparere putarem,

quod

ego manifesto apparere volebam, has nimiruia qualescunque

observationes

natas esse ma-

gnam partem ex ipsa illa diligenti attentione, qua iHustrium

ho rum Virorum scripta

ab

Omnibus legi par ost, a nie quidem certe sem-

per et lccta sunt et legentur*

Ccterum liquide conscius mihi ipso sum,

nihil magis in votis mihi esse, quam ut sace-

re quantulumcunque possim ad Interpretatio­ nen! eius Libri, cui genus humanum omne

felicitatcm suam acceptam reserre queat, velit.

si

fi

i i y

1) Retegcre.

2) Ex citarc.

Primaria huius radicis potestas clarisslme patet

e Prov, X) 12.

:mrix’ riDDn D’yUf-rta ^ryn ubi signilicatio e.rcitandi locuin habere nequit

proyter oppositum F1DD; pro quo substituendum fuisset aliud verbum cum notione consopiendi,

si excitandi vim haberet hic vocabulum my.

Re-

ctius igitur vertctur apophthegma hoc Salomo-

neum;

Odium retegit Utes;

At omncs offensiones opej'it amor♦ Qui locus licet vel solus sufficere posse videatur ad vindicandam genuinain radici nostrae

significationem, attulisse tarnen proderit e cete-

7 ris unum saltem Jes. XXXII, 11. ex quo elimi-

nare propriam (quam ne hie quid cm agnoverant radicis nostrae potestatem,) cum et Veterum au-

ctoritate et tota orationis serio prohiberentur recentiores, recurrere coacti suerunt ad sictam aliain signilicationis permutationem cum

my;

cui ipsi Yerbo non nisi falso tribui seiet, quod

postea docebimus, notio retegendi vel nudandi. Facile autem intelligitur, quomodo propria

hujus vocabuli vis transferri potuerit ad significationein cxcitaitdi.

No tum scilicet est, calidio-

rum regionum incolas somno se daturos velamine se defendere adversus insectorum circumvolitan-

tium examina; cujus rei vestigia deprehendere licet in ipsis 8. Litteris I Sam. XIX, 13, ubi ejus-

modi velamine capiti rav Theraphim superimp osi-

to decepti a Michale traduntnr legati Saulis; et 2 Reg. VIII, 15. ubi Ilasael hoc ipso velamine frigida perfuso ;egem Benhadadem aegrotantem necasse memoratur,

Velamen igitur dormienti de-

tradiere sive faciem dormientis retegere Ilebraeis

idem fuit, quod expergefacere cum. Signilicationis illius primariae vestigia etiain-

8 num servat dialcctus arablca tarn

in ipsa racl.

, quod in Conjug. IV est: hudum latus lio-

quod denotat memh'ra pudcnda, deinde ipsam turpitudinem, tandem locum praesidio uacuum et qua­

si nudum in confinibus hostium *) **), Pari modo ad

turpitudinis potionem transfertur

etiam subst.

Vid. Schult. Excerpta ex JIamasa p. 354.

V- 1. p. 440. V. 26. et p. 466. in Glossa Taurizii etc.

SlgniRcatidnem vero suam tratxisse vrdetnr verbum ipsum a subst.

; ut adeo primitus fue-

rit: rcmovcre pellem, qua dormientibus sibi fa-

cicm fortasse obvelaverint Orientales antiquissi-

mi.

Sic nos a subst. Schale facimus schälen.

Glumae etiam significatio huic ipsi nomini

tributa fuerit a Chaldaeis non ideo, quod vento excitetur, uti vulgo argutantur, sed quod sit leguminum quasi cutis vel pellis; eadem prorsus ratio-

*) Schultensii Excerpta ex Hamasa p. 363» *•) Vid» locus e Camuso apud Schultern, de defectibus hodiernis linguae. Hebr, §. 265,

9 ne, qua Latinis leguminum involucra dicunturybZUculi, (a solle, qui proprie cst: quicquid ex corio factum, ut impleatur;) itemquc nobis Dülglein.

Etiam ny (mcd. mobil!) quod Ilcbracis est excoecare et AraLibus lusciosum aut luscum esse, signibcationem suam accepissc videtur a pelle ocu-

lis inducta«

Hine indidem stupiditatis et ollite-

r an di notio.

n3y P rom i ner e, Surg ere; trans i t:E xs erere, P rode r o.

Clarlssimum huius significationis exemplum

est Fs« XXXVII, 55. ubi divinus Vates se vidisse

canit liominem sceleratum fliyro eminentem sicut virentem arborem sylvestrein, Alcxandrini bene:

insimulati ob id ipsum a Capello, cui

suffragatur Celsius, *) mutatae lectionis verae in Vulgata elevatum♦

Recentiorcs aut em

hic, ut alibi, effundendi significationcm

*) Vid, Hierobot, in voce

nostro

10 vocabulo obtrudentes, translatam eam esse volunü

ab aquae vasibus evacuandis, quae nudari eva* cuando narrant.

Est vero alius locus cetcris omnibus insignior Zeph♦ II, 14. ubi Propheta in describenda urbis Ninive ruina picturam suam hac tanquam ultima

linea absolait:

mp

mtikV ’d

Impersonaliter vulgo hic accipere seiend atquc sub cedro deinde intelligunt tabulata et pa-

rietes cedrinos muroru.m praesidio nudates. Quid vero? murisnc iam dirutis tabulata lignea superfuerint? nec potius haec prius passa incendiorum

et vetustatis tempestatumque vim dilapsa fuerint, superstitibus etiamdum aliquamdiu muris? a qui-

bus omnibus hunc locum liberat nostra vocabuli

hebraei significatio expressa etiam hic a Graecis:

Liceat nobis hic in transitu aSerre conjectu-

ram aliquam non admodum eam quidem audacem,

ut speramus; at verisimilitudinis non parum vel ideo habendem, quod r» n in vocabulo HfW ex

Masoretharuni praecepto sine Mappik legendum

11 arguat aliquid vel difficultatis vel vitii etiam in

textu recepto. Scilicet si pro HDN legatur

sus limpidissimus»

prodibit sen-

mTfif enim ex Ps. XXXVII, 35.

(qui locus sic utrumque huius nostri vocabuluin eotlein sensu iungit;) est arbor indigena et solo

suo prognata.

Sensus igitur foret:

l^am arbor indigena surgit, Denn wilde Bäume schießen base 11(1 auf.

Iluic nostrae conjecturae vel inde roboris nonnihil accedere existimemus, qued earum, quae

cum veri aliqua similitudine ad genus

tou

HJC re-

ferri possint, arborum nulla omnino crescat in planitie irrigua, qualis ea est, ubi sita fuit olim

Ninive» Conspirat autem amicissime cum nostra radicis

niy notione etiam Derivatorum significatio. Sic Filip, genitalia, quasi pars corporis prominent

tior.

At 131 rrny Deut. XXIV, I. w,

xäe/t^^ö$

nimiam magnitudinem indicare, pluribus etiam perficere nobis posse videmur, quae alii loco re-

servamus.

1W-l7y miy Ie5, XIX, 7. quod surgit iuxta

12 Nilum» riccenliores vulgo nuditates; Alcxandrini: «/j, quod ex Ilebraico Mosis *) servatum, aucto-

re Ilieronymo♦ qul sc ex Aegyptiis hoc audivisse

ait, est omne, quod m palude virens nascitur♦ Quae significatio Firma tu r etiam altero hu jus ejusdein commatis Ilcmistichio, Tatet item, quid sit HTyND lud, XX, 33» scili-

cet locus eminentior, collis,

Rccentioribus vulgo

est locus nudus nec tcctus montibusf

At vero quis

in agro plano et nudo locus insidiis ? Unde Ilubigantius suo more textum vitü insimulans', sübstitui vultynÄ TTyOO cx auctoritate alterius lcctionis grae-

cae, altera licet conscnticntc cum textu nostro. **)

Dialectus arabica lianc quoque, radiccm nobis

servavit, candem tarnen minus adeurate intellectam a Nostratibus, quod in uno saltem cxcraplo ostendissc licebit. In Excel ptis ex Ilamasa ***) verba

vertuntur: *) Gen. XLL 2. **) Atro

p* jcjG, v*

13

dorsa ineguitat nuda periculorum»

Repetit hanc suain interpretationem Scliultensius a nuditatis signisicatu, quem vindicare ra­ tentat locis

Haririo allatis.

e Firuzabadio,

Taurizio,

At vcro haec eadem loca adver-

sus ipsum evidenter faciunt; qulppe in quibus sola inscendendi notio locum Labere potest, nu-

dandi significationc eis non nisi ultro illata. Ncqtle magis, si vcl contra rem manifestam nudandi vim tribuamus liuic verbo, intelligi poterit, quo-

modo et inscendendi et projiciscendl notiones fieri possint

accessoriae

nuditatis

vocabulo.

Unde

ScJiultensius ipso sendens, quam dura et contorta sit Laec cxpllcalio, addit; „Hoc Arabs satis” (quia

sc. genuinam huius radicis vim tenet, non falsam

illain petitam e Lexicis nostratium;)

„linguae

ignarus vix ac ne vix quid em perceperit/” Eninivcro liquida erunt omnia, si sua eminen~

di signilicatio radici hule rcslituatur.

Sic cnim

erit in Coniug, Xllma: eminentem se facere i. e.

conscendere fastigium loci periculosi. Quod autem

14 perspicuitatis causa in explicatioue hie addit Firu-

(jl yAC O-« ^6aaD

zabad

id facilem habet rationem*

Qui en im summum

rei fastigium ascendit, adeoque supra omnes alio» eminet, is unus esse in suo genere nec habere so*

dales iuxta se censetur aliudve praesidium ullum

in periculo, quod alioqui non foret omnium maximum sive fastigium periculi. de phrasi illa

Hoo idem valebit

\Ja~'con*

scendere summum semitae i. e. eminentem vel solum conspiciendum se facere in via, atque adeo:

sine comite iter facere,

Pluribus locis alFerendis lubentes supers edemus, ne nimis loirgi simus; neque tarnen lecturis molestos fore sperantes, si in uno saltem ex-

emplo ostendamus, Derivatorum itidem significatione nostram liuius quoque radicis notionem con-

firmari.

ipsnm illud, quod Hebraeis est genitale membrum, Arabibus ansam significat, quae quam aptissime denominetur a prominendo, nemo non

facillime viderit. Cujus derivationis nostrae veritas ut eo mi-

15 nus in dubium vocari possit, *) ablegamus lecto-

rem ad ipsius Cieuharis locum aliquem a Schultensio ad lob. I, £\N alia quid cm de causa excitatum, sed nostro liuic argumento aptissimum, un-

de liquet

quod promine t e ter­

esse

ra., quando utraque extremitas vel roboris flexi vel funiculi (hoc posterius quid em duorum paxil-

lorum ope) ita inflgitur terrae, ut ad semicirculum liunc vel roboris vel funis illius e terra emi­ nentem alligari possit jumentum.

11V

tlickig, leer, öde seyn; Hiscere, rimis fatiscere. in Coniugationibus Transit*

Durchlöchern, zerstören, veröden, Rimas agere, perrumpere, dimere* Hane radicem

Interpretibus

adhuc

igno-

tam **) deprehendere nobis videmur tribüs saltem S. S. locis.

*) Goliiis enim hoc vocabulum habet sub rad, **) Haec ipsa scribentes cam jam Castello observatam

1G

que; est enim v. c. vestem discindere, ein L 0 ch

in'S Kleid reißen, experientia carere, einen leeren

Kopf haben, vanum esse.

Dicitur item de avibus,

quae pullos cibant, (eos quasi hiscere faciunt)

quod quam apte huc transferatur, cuicunque facillime patebit. Ilinc nomina nonnulla, quae Jissuram vestis vel cutis, adolescentem re rum usu

carentem, fraudem etc. denotant.

Schultensius qui in Excerptis ex Hamasa p. 406. nomen

abstrusioris esse originis ait,

locimi e Camuso adfert, ubi explicatur lioc vocabulum per exiguum parumve quid somni in pre-

catione> item per dejectum in ingeniculationibus,

adorationibus et purificationibus.

Atqui evidens

est, haec omnia Arabibus hiatus quasi et cassum quid in precatione sacrisque cereinoniis videri atque appellari.

Sic pag. 472. ab eodem Viro

fuisse videmus, quamvis, non nisi in uno Jeremiae loco et ignorata ejusdem significatione primaria♦

17 fronte equi maculam esse docct, quam ipsam ut lilatum vel ßssuram animo feibi informassc viden-

tur Arabes; nisi potius certam istius maculae figuram hoc nomine insigniverint, de qua poRca di-

cemus.

IVadicis ipsius significationem primariam evi­ denter declarat vel unum illud Troverbium *):

quod latine vertit Vir Pcrillustr. ROSTGA/tliD:

deceptrix cst.*’ Nos quidem;

Idulcci

rst, eodem sc, sensu, quo illud Latinorum: avarus

semper eget, unde ad ipsam paupertatem translatum hoc vocabulum in hac eadem Proverbiorum •SyHoge aliquotics deprehendere licet. * ) Nequo

minus frequenter obvia ost in Korano significatio

ejus tropica, qua cassam verborum copiam

(ex

phrasi Lucretiana) denotare seiet, quemadmodum radix ipsa :• cassa verborum

copia aliquem fru-

strari. ***)

♦) Viel, Pldlosoplda Arabum popularis a Viro Perill, I. C. Kallio eo’iti; p. 115, **) Vid. PrOV» 12. 266. 2G9. 4 \ p ***) Vi'l, Sur. VI. 6g. 112. 150. VII. 21. 49, etc, Funk'ö Schriften. II.

[ 2 ]

18

Palet hinc, ad res etiam ab externo sensu re-

jnotas translatum fuisse ab Arabibus hoc vocabulum, cum Ilebraei a primaria eius notione disces-

sisse nunquam yideantur, Auctoresque S. nunquam eo usi sint extra conjugationes transitivas, neque alia adeo quam perrumpendi vel diruendi

significationef Sic occurrit Jes» XXIII, IZ., ubi Paraphrastes

Chaldaeus substituit 1123» et Hieronymus: suffoderunt. Recentiores vulgo: excitabunt; repugnan-

te orationis universae serie et abhorrente prorsus Ilemistichio posteriori. Alter locus extat Jer. XjI, 53. ubi, quoniam pariter cum adjunctis conciliari nequit, itidem

praesto est, quam tantopcrc in deliciis habens, formarum permutatio, qua commenta, muros zzu_ glabro, oppositum

esse docet.

Pctinet huc etiam Jes. XLIX, 2. ubi Propbeta

dicit:

Hin 31J1D ’Ö ETJH

*) Vid. Excerpla ex Hamas a. p, 407. **) Cian puncto ennn scribi debere, certum nobis est; nec ejus rei demonstralione opus erit lcctoribus linguae arabicae paulla peritioribus.

—

26

—

Quod et liic, ut fieri solet,

to

Hin convcrta-

tur acutum, babcbimus Figurant, lenitcr si vclimus loqui, duristimam, et quam vix ferremus in alio Scriptore quocunque.

Quid enim similitudinis

intcrccdat inter os ct gladium^ quäl es sunt nostri? At si gladium intclligamus bifidum et in cxpli-

canda voce *13 sequamur fignisicationem arabicam in Camuso clarlssime exprcssam, nihil amplius de-

siderandum habebhnus in comparatione oris ad loquendum aperti cum gladio lifido et quasi Liante.

Cetera loca, in quibus radix hacc occurrit,

alii disputationi rcscrvamus; explicationis nostrae magis etiam confirmandae causa monuisse con-

tenti, Ar ab es idem boc vocabulum usurpare de terra quoque sulcata, quo sensu nobis occurrere

videtur in S. Codice lob. XLI, 21.

V Oculis intentis observare; genau Acht haben. Radicem banc notam jam Schultensio fuisse

videmns in Commentario ad lob. VIII, 6. et J.ni-

madversion. ad Deut. XXXII, 11.; primigenia ta-

27 men ejus potestate ipsi Laut! perspecta,

quam

invidum,

inimi-

esse putat Vir I1L aemulari, cum esse,

Nostrae signilicalionis exempla manifesta extant prac cctcris in loco quodam a Schultensio

ad Prov. XXX, 26. alia quid cm de causa excitato

e Gieuhari, ubi o

idem est ac Sic in nota Merzukii ad Iluzaini carmen *)

hostes toto die praedandi occasioncs diligentissime observare dicuntur. Eandem notioncm eviden­

ter exprimit licc verbum in Adagio XXIIImo 795

Sylloges supra laudatae: **)

lioc a PerilL Rostgaard latine factum: Sifuerit vicinus tuus invidus, muta portam domus tuae. quod vcrti potius debebat: ♦) Vid. Schultensii Excerpts ex Hamasa. pag. 512. **) Philosophia Arabum popularis a Viro PerilL I. C. Kallio edita.

28 Diligentissime olserua portam domus

tuae.

Ilabcnt idem hoc vocabulum per Ain sine puncto scriptum, sed cum puncto certe scribcn-

dum, Adagia CCCVIImum et CCCVIIIvum.

Illud

pnus.

latine conversum:

Vaser non edit nisi cx crumena sua. vertendum, ut nobis videtur; ,,Circumspectus non edit etc.u metuens nimirum, ne sibi auferatur

quicquam;

sive, quod nos malimus, quoniam

dapes ipsas ab aliis oblatas sibique suspectas at-

tingcre nolit; quod melius etiain intelligent, qui penitius Ara bum mores vitaeque rationem norint. Posterius autem: Hf

Vaser cadit in caput suum.

At cum empliasi potius, ut in illo superiori, intelligenda lioc loco racllx nostra, nimus circumspectum sonat, adagiique sensus:

Ipsa circum-

spectione nimia facillime in malum incurrere homines.

Dcnique in ipso loco a Schultensio ad

29 Deut,

XXXII,

11.

allato nostra

potius hujus

vocabuli notio latet, quam ea, quae ipsi placuit. Ab isla igitur diligentissime tuendi vel observandi notione ductae deinde fuerint, quas primarias Schultcnsius esse vult, significationes se* cundariae: zelotypum, invidum, inimicum esse.

Clarus iam erit sensus locorum, in quibus occurrit radix hebraea. Scilicet Deut. XXXII, n.

»p TV’ Sicut aquila tuetur nidum suum, Wie ein Adler auf fein Nesi blickt.

Vertit quidcm hunc locum J. D. Michaelis Vir UL

in Dissertatione de lehovti ab Aegyptiis culto etc. *j „ Ut aquila nidum

excitat,

seu dormientes

quasi in ovis pullos cvigilare facit incubando. u At si hoc voluisset divinus Vatcs, membrum

posterius:

vSm-Sy quippe cui minus insit,

anteponendum priori

fuisse videlur; idquc magis etiam, si eo sensu

♦) .Vid. Comments Socitt, lieg. Gotting, Tom. I. p. s£>6.

30 accipiatur radix tpH» quem ipsi vindicavit nupcr

ex dialecto syriaca idem Vir Illustres. *) Sic lob. VIII, 6.

Tuebitur castrum tuuxn.

Nimirum

t«

non Particulam, sed Sub­

stantiviern illud, alioqui salis obuium, subcsse pu-

tamus tum ob d&.nXGvyiM membrorum, tum ob con-

structioneni hujus verbi sine Particula in illo Deuteronomii loco.

At IIos. VII, 4. TVO esse videtur, qui furnum observat; munila sic via meliori quam quae ad-

huc obtinucrunt, hujus commatis explicationi.

Igitur Ty urhs> primitus idem fere fuerit, ac specula, ein Wachtort. Ty» inimicuSy item ab observando (insidiarum sc. causa) dictus videtur.

Hine indidem chald. Ty, Alexandrines

et

Latino Interpret! *vigil Dan. IV, 10. 14. £0.

quod Lud. de Dleu et post eum alii pro Ty nun* tius dictum esse volunt. *) Vid. I. O. Michaelis Einladungsschrift zu seinen Vorlesungen über die siebenzig Dolmetscher.

—

31

—

Quod idem vocabulum latere putamus in difficili illo loco lob. XXIV, 12. Qui cnini Chaldacis fuit speculator sive custos securitatem praestans,

is auctori liujus libri fuerit custos ad laborem

adigens; nostratibus itidem ein ?luffther. Igitur ipaw Erna vyn

vertendum: Cor am coactore homines geraunt;

sublatis sic disHcultalibus, quae cetcras omnes

liuius loci interpretationes premunt.

les. IX, 4. w'V'.l JX*a pND *7D ’D

Erma nSSm nSattn y.\’ rfaxD nanty*? nrrm E pluribus illustris liujus loci explicationibus

eminent prae cctcris hae:

Primam dedit Schul-

tensius in Animadvers. ad h. I. interpretatione se**

quenti expressam:

Quia omne negotium aliquid agentis in tumultu (sc. ficbat bellico); quum vestes sanguine tinctae

sunt et in eo uolvuntur;

mire quid em frigidam atque vagam (quod citra invidiam dictum sit de Viro tanto;) et cui refel-

lendae jam supersedere posse speramus. Alteram eamque a pluribus adoptatam Vir Celeberr. I. H. vel forte C. B» 'Michaelis in Bibliis

Halens. bis verbis adornavit:

Cum omnis impetus rueret cum strepitu; ita

ut

vestis volutaretur sanguine, et fieret cibus ignis„

Novis-

33

No v iss im am tandem, quae nobis quid ein in-

notuit, Vir Perill. J. C. Kalcius in Dissertatione peculiari *), locuin integrum de abrogatione Cul­ tus levitici explicans, hac vcrsione proposuit:

Quia om/iem tumultum tumultuantem cum fra-

göre et vestem volutatam (aut foedatam et quasi stercoratarn) in sanguinibus (quod attinet,) evasit (i. e. evadct) in combustionem, cibus ignis.

Contra priorem utramque rectissime monuit Vir Perill. Kallius, strepiturn pugnantium non esse

singulare all quid vel proprium Illi praelio cum Midianitis, neque magis vestes cruore inquinatas;

Schultensii autem interpretationem contra accentus ctiam impingcre.

Quod vcro de particula

propter comma tertium et quintum hie quoque

causaliter exponenda acutissime quidem observat,

id nobis minoris momenti videtur; nee ipse Vir Celeberr. hoc magnopere urget, tantum monens, non satis tutum esse, ut ab ea significatione re-

ccdatur.

Verissime tandem judicat idem Vir Eruditiss.,

*) Observationes ad loca quaedam biblica. 1753.

Funk's Echviften. II«

f 3 1

— signilicationem

34

—

AEyo^uty*» JX’D pk*D eam, qua

iiitantur istae interpretationcs, ultro et absque ullo fundamento pliilologico sumi, semet adeo

ipsum eodein jure usum, ingenue fassus.

Nos quidem liuic iuri prorsus renunciantes,

in ea horum vocabulorum significatione manemus, quae una notissima est in Dialectis pracsertim

chaldaica et syriaca, ubi radix ipsa calceare, et

Substant., quod inde derivatur, calceamentum denotat.

Sic Onkelos, Jonathan ct Syrus hoc verbo

utuntur Exod. XII, n. etc.

Nouzque .T, Inter-

pres Syrus locis item plurimzs, e quibus attulisse satis erit unum illum Ephes. VI, 15., ubi de ipso

calceamento militari usurpatur. Deinde

non signiheat strepitum^ sed t, s-

morem et h. 1. quidem trepidatloncm prae ntetu,; qui hu jus vocabuli usus, Dialecto arabicae pcr-

quam familiaris, in S. etiam Codice manifesto oc-

currit prae cetcris Ezcch. XII, iZ.

Tandem in eo peccarunt Interpretes, quod

t-/i

vestem qualenicunque denotari arbiträren«

tur, cum vocabulum hoc non nisi singulare quod-

dam vcstimenti genus sonet, quod etiamnum in

usu est |apud Orientales, et Arabibus Ileik dici-

tur *).

Est vcro illud, Llnteum quadratum^ quod

corpori circumvolvunt, eoque dormientes involucro utuntur.

Unde lex lila Mosis Exod. XXII, 25.

26. et Deut. XXIV, 12. 13. de vestimcnto hoc, pignori accepto, ante solis occasum reddendo; quo-

niam id ipsum sit unicum corporis tegumentum et lodix, super quo cubct paupcr. conf. Jud. VIII,

LH. 1 Sam. XXI, 10. Marc. XIV, 51. 52.

Patet

igitur ex bis', ??.