Evangelii Concordantis Expositio 9781463231545

Citation preview

Evangelii Concordantis Expositio

Syriac Studies Library

195

Series Editors Monica Blanchard Carl Griffin Kristian Heal George Anton Kiraz David G.K. Taylor

The Syriac Studies Library brings back to active circulation major reference works in the field of Syriac studies, including dictionaries, grammars, text editions, manuscript catalogues, and monographs. The books were reproduced from originals at The Catholic University of America, one of the largest collections of Eastern Christianity in North America. The project is a collaboration between CUA, Beth Mardutho: The Syriac Institute, and Brigham Young University.

Evangelii Concordantis Expositio

By

Ephraem Syrus

Translated by

Edited with an Introduction by

Johannes Bapista Aucher

Georg Mösinger

9

34 2012

Gorgias Press LLC, 954 River Road, Piscataway, NJ, 08854, USA www.gorgiaspress.com Copyright © 2012 by Gorgias Press LLC Originally published in 1876 All rights reserved under International and Pan-American Copyright Conventions. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, scanning or otherwise without the prior written permission of Gorgias Press LLC. 2012

‫ܓ‬

9 ISBN 978-1-61143-374-6

Reprinted from the 1876 Venice edition.

Digitized by Brigham Young University. Printed in the United States of America.

Series Foreword

This series provides reference works in Syriac studies from original books digitized at the ICOR library of The Catholic University of America under the supervision of Monica Blanchard, ICOR’s librarian. The project was carried out by Beth Mardutho: The Syriac Institute and Brigham Young University. About 675 books were digitized, most of which will appear in this series. Our aim is to present the volumes as they have been digitized, preserving images of the covers, front matter, and back matter (if any). Marks by patrons, which may shed some light on the history of the library and its users, have been retained. In some cases, even inserts have been digitized and appear here in the location where they were found. The books digitized by Brigham Young University are in color, even when the original text is not. These have been produced here in grayscale for economic reasons. The grayscale images retain original colors in the form of gray shades. The books digitized by Beth Mardutho and black on white. We are grateful to the head librarian at CUA, Adele R. Chwalek, who was kind enough to permit this project. “We are custodians, not owners of this collection,” she generously said at a small gathering that celebrated the completion of the project. We are also grateful to Sidney Griffith who supported the project.

K-m^

PRAEFATIO EDITORIS

s.

In secundo tomo editionis Armeniacae operum « E-vangelii Ephraemi habetur liber, qui inscribitur

concordantis expositio, facta a

Syro

w.

Hoc

s.

Ephraemi opus,

Ephraemo,

doctore

in sola lingua

Arme-

s.

niaca conservatum, versione Latina dignissimum censuij

non solum propterea quod

sine dubio

opus est hujus venerandi Patris, sed vel

germanum maxime prop-

textum Evangelii, quem s. Ephraemus in eo explicavit, qui accurate examinatus textus Evangelii Dia-

ter

tessari Tatiani

invenitur.

Quae

ita se haberCj brevi

primum demonstrabo, Tatianum harmoniam Evangelii, quam Diatesseron vocant, dissertatione probaturus

confecisse, deinde

mum

argumentis confirmabo, s. Ephraecommentarium in Tatiani Diatessaron scripsisse,

ejusque commentarium in hoc opere Armeniaco nobis

conservatum

esse.

11

DIATE

Tatianum

,

S S

AR

K

TAT

I

AKL

famosura saeculi secundi post divi-

stum haeresiarcham, ex quatuor Evangeliis unum confecisse, cui

nomen

dedit

«

Diatessaron

seu rd ^id

55,

TEaadpoyv

EvTf/ihov, testem primarium apud Graecos

habemus

Eusebium Caesareensem,

storia ecclesiastica cap. 4, 29 haec refert

compositionem

et collectionem, nescio

:

qui in hi«

Tatianus

quomodo, Evan-

contexuit, quam Diatessaron nominavit. Quod opus a quibusdam etiamnum habetur v. Eusebii testimonium confirmat Epiphanius in opere de

geliorum

haeresibus (46, 1), hoc unum adjungens, Tatiani Diatessaron a nonnullis Evangelium secundum Hebraeos

nuncupatum

Hoc

esse.

Tatiani opus

Theodoretus,

Cyri prope Euphraten episcopus, in opere de fabulis haereticorum « Tatianus Evange(1, 20) uberius describit dicens :

lium, quod Diatessaron dicitur, composuit, amputatis genealogiis et aliis omnibus, quae Dominum ex semi-

ne David secundum carnem natum ostendunt. Quo usi sunt non modo, qui ejus erant sectae, sed ii etiam, qui Apostolica dogmata sequebantur, compositionis fraudem non cognoscentes, sed simplicius tanquam compendiario libro utentes. Nactus

sum etiam

ipse libros

hujusmodi supra ducentos, in honore habitos in ecclesiis nostris,

quos omnes in

unum

congestos seposui,

pro his quatuor Evangelistarum evangelia introduxi 1). et

Apud Syros

prima

de

DiatessarO

Tatiani

III

mentio habetur apud Bar-Bahlul, decimi saeculi scriptorem, qui in suo lexico, ad ultimum a Michaelis " scribit Diatessaron, ita dicuntur editOj p. 192 haec :

quatuor Evangelia haec Alexandriae a Tatiano episcopo scripta assertantur». ;

Kectius

eum Dionysius

post

episcopus Amidae

in

Barsalibi,

Mesopotamia, Jacobita

t 1171

Assemano

Marci, teste

in praefatione evangelii Bibl. Or. I p. 57 et II p» 159 s.

(

haec scripsit

:

«

)

in

Tatia-

uus, discipulus Justini philosophi et martyris, elegit e quatuor evangeliis et connexuit et confedit evange-

lium

,

quod Diatessaron nuncupabat

e.

i. ,

miscella-

neum. Hoc scriptum interpretatus est s. Ephraemus. Exordium ejus fuit « In principio erat Verbum ». :

Alius testis est

Jacobitarum primas

gritensis, «

Barhebraeus,

horreum mysteriorum

n

mano in B. 0. 1 p. 57 haec

quum

videret

1 1286

episcopus Ta),

qui in libro,

inscripto, teste

eodem Asse-

ait

corruptelas

,

:

«

(

Eusebius Caesareensis

quas fecerat

Ammonius

Alexandrinus in evangelio diatessaron, i. e. miscella« In neo, nuncupato, cujus exordium principio erat :

verbum

»,

et

quod

s.

Ephraemus

interpretatus est, ut in sunt quatuor evangelia integra, textu, servavit, sed consensionem verborum communi caiione notavit.

Barhebraeus hoc loco in duplici errore versatur primum enim Ammonium Alexandrinum, alius harmoniae ;

Evangeliorum auctorem, permutat cum Tatiano, quod ex indicato initio hujus Diatessari et memorata expli-

catione

s.

Ephraemi

clare apparet, dein erronee EuTatiani emendasse asserit,

sebium hoc diatessaron

quum ipse Eusebius testetur, se ad Ammonii opus canones suos adjecisse. Ad hunc testem accedit Ebedjesu, episcopus

Sobensis, sectae

Nestorianorum addictus (tl318),

qui in catalogo librorum

omnium

ecclesiasticorum post

recensitos libros sacros

a. et

Testamenti memorat

n.

Evangelium, quod compilavit vir Alexandrinus Ammonius, qui et Tatianus, illudque Diatessaron appellavit V. Errorem Bar Bahlul et Barhebraei supra me«

moratum

repetit,

Tatianum confundens cum Ammonio

Alexandrino.

His testimoniis Syrorum aliud adjungit Curetonus in opere suo « Ancient Syriac Documents w p. 15, ubi ex opusculo antiquo Syriaco « Doctrina Adaei » inscripverba profert

to liaec

Populus autem multus quoticonveniebat ad orationem in sacro ;

«

die congregabatur et ministerio et ad Testamentum vetus et t

hurnun

et in

novum Dia-

vitam mortuorum credidit

tonus obscurum vocabulum

Diathurnun

«

etc. » n

,

Gure-

quod in

Syriaco in casu genitivu positum est, Diatessaron legendum esse et Tatiani Diatessaron significare putavit.

In Armeniaca versione hujns

sculo

«

legitur

Epistola Abgari :

«

»

loci,

quae in opu-

inscripto p. 33

habetur, ita

Populus multus quotidie congregabatur

orabat et sacro ministerio assistebat et

et

cum antiquum

tatem

auditu percepisset, in T r i n iet in resurrectionem et in vitam mortuorum

credidit

v.

et

novum Testamentum Haec

versio et ipse contextus, quo lectio an-

memorata apparet,

tiqui et novi Testamenti simul

nionem Curetoni valde improbabilem reddunt. Denique Assemanus in B. Or. I, p. 611 inter dices Arabicos Bibliothecae Vaticanae recenset

:

«

opi-

co-

Ta-

quatuor Evangelia in unum redacta 57. Sed ipse Assemanus in B. Or. III, p. 13 hoc opus Ammonio a nonnullis adscribi adnotat. Card. Mai tiani Diatessaron, seu

«

in opere

Vet. Scriptorum nova collectio

IV, p. 14, Sacrosanctum Evan-

hoc manuscriptum ita describit gelium vulgo Diatessaron nuncupatum :

.

.

.

«

»,

et in sectio-

nes seu capita qumquaginta quinque distributum, auctore Tatiano Syro ... In fine haec a librario adnotata reperies

:

«

Explicit auxilio Dei sacrosanctum evan-

gelium, quod ex quatuor evangeliis collegit Tatianus, quodque Diatessaron vulgo dicitur ». Istud opus Akerbladio judice (apud Keil et Tzchirner, Analecta studii

theologiae exegeticae II, I, p. 184 sqq.) fere idem est atque evangelium a Victore Capuae epis.copo saeculo

sexto inventum et in

sermonem latinum translatum.

Haec sunt testimonia antiquorum de Tatiani Diatessaron, paucis aliis minoris momenti omissis, quae « de praeter haec Carolus Semisch in sua dissertatione Tatiani Diatessaron v in medium protulit. Quibus om-

nibus comparatis, pro certo constat, Tatianum saeculi secundi haeresiarcham, ex quatuor evangeliis unum composuisse, cui nomen Diatessaron inditum est. In

hoc opere ipsa verba s. Evangeliorum contenta fuisse, ex verbis Eusebii et Theodoreti, praecipue vero ex comparatione

cum Concordantia evangeliorum ab Am-

monio confecta

clare liquet.

Dein ex verbis Theodoreti

discimus, in Diatessaron Tatiani genealogias et reliqua, quae Dominum ex semine David secundum car-

nem ortum

demonstrant, omissa esse. Idem Eusebius indicare videtur dicens « Tatianus compositionem et :

collectionem, nescio quo modo, Evangeliorum contexuit ». Porro Theodoretus et scriptores Syri

nobis referunt, hoc Tatiani opere non solos Encratitas, sectae ejus asseclas, sed et catholicae fidei secta-

praecipue in Syria et Mesopotamia, usos esse. Quae omnia exacte conveniunt testimonio Diony-

tores,

sii

Barsalibi

dicentis,

s.

Ephraemum

in Diatessaron

Tatiani commentarium confecisse, de quo nobis disserendum est.

jam uberius

Y[

II

€OMMENTARIUS

S.

EPHRAEMI

IN

DIATESSARON

TATIANI. Dionysius Barsalibi de Diatessaro Tatiani, ut su« E t perius memoratum est, loquens haec adjungit :

hoc scriptum interpretatus est s. Ephraemus ». Idem auctor, teste Assemano (B. 0. 1, 57), mox Sanctus quoque Ephraemus ordinem Diatessari secutus Evangelium explanavit ??. Alter te-

inferius refert

:

«

Syriacus Barhebraeus de Diatessaro quideiri Ammonii dicit «quod s. Ephraem interpretatus stis

:

e

s t vy

sed verba ejus ad Tatiani Diatessaron referenda

esse, supra

demonstratum

Gregorius Nyssenus, qui bis

eum

laudavit

:

«

s.

est.

His testibus accedit

Ephraemo coaevus

Omnem

et

antiquam

et

s.

his ver-

novam

Scripturam assiduo studio, ut quivis alius, studiose versavit, accurateque ad verbum est interpretatus v.

Fragmenta quoque commentarii s. Ephraemi in Evangelium in codicibus Vaticanis Graecis 663, 733, et 1190 memorat Assemanus in B. (Assem. B. 0.

0.

1, p.

159.

1, p.

Quae

56).

testimonia, sive directa, sive indirec-

componuntur cum

quae Theodoretus de usu Diatessari Tatiani apud orthodoxos in Syria et Mesopotamia nobis refert, satis clare demonstrant, s. Ephraeta, si

mum

eis,

commentarium in Tatiani Diatessaron confecisse. Et revera in editione Armeniaca operum hujus s. Patris, in tomo II, p. 5-260, commentarius ejus in Evangelium concordans conservatus est. In hac Armeniaca elucubratione contineri opus germanum s. Ephraemi, et non aliud, quam saepe memoreitum com-

VII

mentarmm

in

Diatessaron Tatiani, multis firmisque

rationibus probari potest. Inscriptio hujus operis in laudata editione niaca haec est:

Arme-

«Evangelii concordanti?

expos.itio, facta Sy

a

s.

Ephraemo, docto-

Cujus inscriptionis veritatem multa indicia, quae in ipso opere reperiuntur, confirmant. In hoc enim commentario plerumque breves expositiones r e

r

5).

ad sententias, quae difficiliores videbantur, adjectae sunt, qua methodo s. Ephraemus etiam antiquum Testamentum explicavit, ut ex ejus commentariis in to-

mo

I etll

operum

ejus

Syriacorum apparet. Nonnullis

sermones additi sunt, ex. gr. de nativitate loannis Baptista, de muliere sanguinis fluxu laboranlocis prolixi

te,

qui omnes stylum Ephraemi, celeberrimi

Syrorum Haec Evangelii expositio Graecorum Patrum multum quidem a-

oratoris et poetae, redolent.

ab eruditione

best, et saepius erronea et

fabulosa continet, verum-

tamen eximiam ingenii aciem

et

magnam

pietatem et

sanctitatem auctoris prodit, quae omnia in commentariis s. Ephraemi in v. Testamentum facile observantur.

Ex

singulis,

quae in hoc opere

s.

Ephraemum

auctorem indicant, primo loco ponenda est descriptio condicionis ecclesiae, in qua auctor versabatur, quae p. 284 vero pastore orbata insidiis lupi tradita dicitur.

Quod

sine

quod in

dubio ad triste schisma referendum

ecclesia

Edessena

invaluit,

est,

postquam episco-

pus ejus catholicus Barses ab imperatore Valente a. 364 in exilium missus est. Porro disputationes contra Marcionistas, toti operi insertas,

rimum haereticorum

et

s.

Ephraemum

acer-

praecipue Marcionistarum con-

futatorem indicant. Monita frequentia monachis data, laudes vitae asceticae et monasticae, quae saepe recurrunt, s. Ephraemo, qui vitae monasticae eximium

vni cleciis et

fulcrum

erat,

omnino conveniunt. Rursus mul-

tae opiniones, quae in commentariis s. Ephraemi in v. Testamentum reperiuntur, in Iloc quoque opere leguntur. Sic tenebras,

bram

de quibus gen.

coeli fuisse asseritur, ut in

Gen. tom.

I, p. 6,

A et 200

bus posteri Abraham

F.

1, 2,

sermo

est,

um-

commentario ejus in

Anni quadringenti,

quiin terra aliena fore in libro Glen.

ur 15, 1-16 praedictum est, ab ipso Abraham numerant in hoc opere p. 221, et in commentario in Gen. tom. I, p. 122.

in qua hoc opus Denique ipsa lingua Armeniaca, conservatum est, Syrum auctorem prodit, quum multae

constructiones Syriacae contra ipsam linguae Armeniacae indolem in eo reperiantur. Sic frequenter pronomen relativum indeclinabile est, ejusque casus per

sequens pronomen personale indicatur, quae regula valet. Ipsum apud Syros, non autem apud Armenos cognomen Korjo s. Ephraemo in operis inscriptione datum, quod vox Syriaca est, textum originalem Sy-

riacum

Haec perquam breviter perstricta arEphraemo hoc opus adscribendum esse

indicat.

gumenta

s.

clare demonstrant.

In his vero commentariis

s.

Ephraemum

Diates-

saron Tatiani interpretatum esse, denuo ipsa operis «Evangelii comprobat, quae habetur :

inscriptio

concordantis expositio

».

Harmoniam Evan-

locorum citatorum geliorum in hoc opere explicari, series comprobat. Exordium enim sumit auctor ab loan. 1, 1-4, et adjungit Luc. 1, 5; loan. 1, 14, 17; Luc. 1,6-77; Matth. 1, 18-25, etc. NuUum autem aliud evangelium concordans antiqui scriptores memorant, on Tatiaregionibus divulgatum, nisi Diatessar ni et Diatessaron Ammonii Alexandrini. Verum Amin

illis

monii Diatessaron, ut Eiisebius Gaesareensis in epi-

IX

ad Carpianum testatur, non erat aliud, quam evangelium Matthaei, cujus singulis capitulis adiatus stola

adjuncta erant capitula convenientia aliorum trium E-

vangelistarum. Quare in sententia Barsalibi standum est, expressis verbis dicentis, s. Ephraemum Diatessa-

ron Tatiani interpretatum esse. Porro Dionysius Barsalibi

phraemum interpretatum

gelii

in.

refert,

Diatessaron

s.

E-

Tatiani,

In principio erat Verbum ». Et hoc commentario s. Ephraemi textus Evan-

cujus exordium fuit

revera

esse

nobis

quo interpres

cipio (vel juxta cod.

«

:

utitur, p. 3

B

«

:

in principio «) erat

Rursus Theodoretus Tatiani genealogias

sic incipit

«

A prin-

Yerbum

ji.

nos docetj in Diatessaro

Domini amputatas

esse, et reapse

nullum genealogiae Christi vestigium in hoc commentario reperitur.

Denique textus Evangelii, quem s. Ephraemus in hoc opere explicat, communiter a textu versionis Syriacae,

quam Peschito

vocant,

differt,

cum

et

textu

Evangelii Syria^i consonat, quod Curetonus edidit, et versione Peschito antiquius recte asserit. Quod ita se habere, nonnullis hoc loco exemplis probabo. In commentariis s. Ephraemi p. 5 locus apud loan. 1, 4-5 sic

habetur

factum

:

«

est,

Sine ipso factum est nihil. Quodcunque per ipsum vita erat, etvita erat lux homi-

num «.Evangelium antiquum Curetoni hunc locum eodem modo reddit, quem Peschito juxtam textum Gfraecum emendavit

et vertit

«

:

Sine ipso factum est nihil,

quod factum est. In ipso vita erat et vita erat lux hominum „. Verba Matthaei 1, 25 in commentario s.

Ephraemi bat

sic

redduntur

cum

:

«In sanctitate

habita-

in Evanea, donec peperit primogenitum « Caste habitabat cum ea, gelio antiquo Curetoni donec peperit filium „ in Peschito et in textu Craeco j,

;

:

;

:

X Et non cognovit eam, donec peperit filium suum primogenitum ». Sed hac de re singulari dissertatione u"

dium

Deo

juvante, dicturus, argumentis modo iri meprolatis satis confirmasse existimo, hunc s. E-

berius,

commentarium textum Diatessari Tatiani continere, et hanc ob causam maximi esse aestimandum, Restat, ut de fonte, unde Armeniaca versio hujus

phraemi

s.

operis

Ephraemi

in

lucem

prediit, et

de Latina ejus

translatione, quae in hoc libro continetur,

pauca dica-

mus.

III

VERSIO ARMENIACA ET LATINA IIUJUS COMMENTARII S. EPHRAEMI. Textus versionis Armeniacae hujus operis s. Ephraemi ex Manuscripto Armeniaco monasterii s. La-

desumptus est, scripto in monasterio Halbat anno Armenorum 644 i. e. 1195 post Christum, ut in adnozari

tatione in fine ejus adjecta et in praefatione editionis Armeniacae tom. p. 7 dictum est. Hic codex in nonI,

nullis locis partim ruptus, partim oblitus est, unde multae lacunae, quae in textu impresso reperiuntur,

Ad

hunc codicem, qui in isto libro codex A appellatur, accedit alter, ibidem codex B designaeditionis Armetus, de quo in memorata praefatione exortae sunt.

niacae

operum

s.

Ephraemi

"

Prope finem impressionis

"

a viro

venit,

tuto

quodam

quod a

s.

7 haec dicta leguntur

«

:

Bxplicationis Evangelii religioso aliud exemplar ad nos per??

Nersete Lampronensi divinitus consti-

archiepiscopo propria

S. ]^erses ipse

p.

in

fine

manu conscriptum

codicis

est

».

hanc adnotationem in

XI

memoriam

adjecit

Gloria et gratiarum actio Ei qui ab humili Nersete, qui elaborayit

«

:

est initium et finis,

hoc opus, anno 644:5. Casu fortuito factum est, ut ambo codices, quibus hoc opus s. Ephraemi nobis con-

servatum

est,

eodem anno 644 Armenorum,

i.

e.

1195

post Christura ad finem perducerentur.

Armeniaca versio hujus Commentarii s. Ephraemi, quae in his duobus codicibus continetur, tota spirat antiquitatem

literarum Armeniacarum, et judicio doctorum Patrum Mechitaristarum, quorum sententiam exquisivi, ad aetatem Interpretum i. e. ad saeculum quintum referenda est. Interpres Armenus textum Syriacum magna cura verbum ex verbo expressisse videtur, unde multae constructiones Syriacae, sed et

magna

obscuritas plurimis in locis provenerunt.

Versionem Latinam hujus Armeniaci operis Rev. Pater loannes Bapt. Aucher de literis Armenorum bene meritus ( 1 1854) anno 1841 confecit, in qua non tam sehsum, quam verba textus Armeniaci verbis Latinis reddidit. liaec versio ^"ersetis a

cum

pretioso codice R. R. Patribus Mechitaristis monasterii

Lazari liberaliter usui

s. s.

meo

tradita est, cujus adminiculo versio, quae in hoc libro legenda offertur, confi-

ciebatur. liaud

me

Latinam hanc versionem puro sermone saepe carere et multas constructiones ab fugit,

indole hujus linguae discedere, sed textus originalis

verba et sententiarum

neum exprimere

malui, quam,

his neglectis, Latinae orationis nitorem sectari.

Non me

latet, multos locos in hoc opere valde obscuros esse et sensum ambiguum praebere, sed et hos aliter reddere

eorumque ambiguitatem tem vestigium sensus s.

e

medio

tollere nolui, ut sal-

Ephraemi relinqueretur, quo loci ad sagacior intelligentiam pervenire posset. Multae hujus operis difficultates sine dubio interpres

XII

solverentiir,

si,

quod magnopere desideran ^um

est,

textus ejus originalis Syriacus inveniretur.

Denique Leetorem moneo, menda, quae in hoc libro forsitan reperiuntur, editori imputanda non esse, qui plagulas correctas, antequam ultimo prelo subjicerentur, propter .locorum distantiam inspicere nequivit. Fruere igitur, benevole Lector, hoc s. Ephraemi labore, confortare

fide, pietate

et doctrina hujus

s,

Patris,

grati cives citharam Spiritus Sancti appellant, nec mireris," verba Doctoris Syrorum nostris auribus

quem

saepe peregrine sonare.

Vale.

Salisburgi, die 13 Maji 1876,

J)^.

aEOEaiUS MOESINGER, Professor Tlicologiae,

EVANGELII CONCORDANTIS EXPOSITIO A

SA.isrcTO Ei^B ra.bm:o doctore: EJ

isttro

'

L TJ O XJB R A T A.

CAPUT

I.

Quare Dominiis noster carnem induit? Ut ipsa caro victoriae gaudia gustaret, et dona gratiae explorata et cognita haberet. Si Deur sine carne vicisset, quae ei tribuerentur laudes ? Secu ido, ut Dominus noster manifestum faceret, se initio creationis nequaquam ex invidia prohibuisse, quominus homo fieret Deus, quia majus est, quod Dominus nos ter in homine humiquod in eo, dum magnus et gloriosus « habitabat ^. Hinc illud Ego dixi Dii estis ^ n.

liabatur, quam. erat,

1.

:

Armeni cognominant

chori, vel /unp[tiM chorin^ i.

e. lector.

dum

S-

:

^«// chor, vel /«"/»/» est Syriacum Qorjo,

Ephraemum

vel /unt.p chur^

quod

Lectorem autem in hoc titulo sensu latiori sumencommentatorem vel Doctorem significaie, recte

esse et in Lexico P.

Emm.

Ciakciak dictum ( st Syri S. Ephraemum solent. Annotatio infra lineas textus '\v\pressi h. 1. posita ita sonat « In princi}:io codicis nonnumquam vocabula deleta sunt, ut puncta interm Jdia ostendunt. Ubi ex contextu sermonis haec vocabula intelli^i poterant, quae desunt, complevimus et literis minuseulis indicayimus „. 2. Praecedenssententiaitaquoque-yertipotest: "Quiamajor erat homp, in quo Dominus noster hun iliabatur, quam ille, in quo, dum magnus et gloriosus erat, habitabat». Quasi diceret: Major erat Adamus secundus, quara Adamus primus. 3. PSALM. 81, 6.

Doctorem cognominare

:

1

Verbum

carnem indmt^ ut per id quod apprelienditur, apprehenderetur id quod appreliendi non potest, et per id quod non apprehenditur; caro se ayerteret ab eis quae eam apprehenderant *. Decebat enira, Dominum nostrum portum fieri omnium bonorum, in quem bomines congregarentur et locum collectionis itaque venit et

,

omnium mysteriorum, ad quem undique accurrerent, et thesaurum omnium arcanorum, ut omnes homines qua&i alis ad eum sursum ferrentur, et in eo solo quiescerent, ^

sapientiam, quod in casu ejus qui ceciderat, cecidit et is qui iUum erat suscitaturus. Quoniam corpus Adami prius erat, quam perturbationes ejus, ideo

Cognosce

Adamus

perturbationes, quas

postea induerat, Christus

non assumpsit, quia quoddam. debilitatis additamentum erant ad naturam sanam. Dominus igitur naturam, cujus sanitas perierat, sanam induit, ut homo per sanam Domini naturam sanitatem primae suae naturae recuperaret. Quum enim mordaces bestiae^ hominem immaniter vulnerassent, Benefactor remediis suis nos vivificare festinavit. Immeritus circumdatus est homo liga-

mentis, quia et plagae ejus immeritae erant; nihil enim homo in Satanam, qui eum percussit, peccaverat, sed et nihil Benefactori dederat, qui eum sanavit. Samson maxilla asinae multos perdidit, serpens autem univer-

sum genus humanum

perdidit.

quibus hostis vicerat et

mundum damnationi

Eisdem

Dominus indutus ad certamen descendit

igitur armis,

involverat,

et in carne

ex

muliere assumpta mundum vicit, hostem superavit atque damnavit. Quamdiu ecclesia in abscondito erat^

1.

Hicquoquelocus

aliter versus ita se habet:

«TJtpereum

qui apprehenditur, apprehenderetur is^ qui apprehendi non potest, et ut per euni qui non apprehenditur, caro se averteret ab eis qui eam apprehenderant. Nimirum per Deum visibilem apprehenderetur Deus invisibilis, per quem caro se averteret a diabolo et peccatis,,. 2. Lacuna in hoc loco ex neutro codice expleri potest. Si ad spatium vocabuli omissi respicitur, vox trium vel quatuor li-

terarum supplenda 3.

est.

Ad verbum:

bestiarum.

«

Ex conjectura posui: Cognosce nGladii bestiarum »» id est, dentes acuti «

eam praedicabaiit, dum ipsa tacebat, quum ecclesia revelata esset, ipsa coepit iDterpretari *

mysteria

autem

hos suos interpretes, qui propter exinde tacuerunt^.

A

illius

revelationem

Verbum. (Joan. 1, 1-5). ut ostenderet, quod, sicuti verEvangelista,

principio'" erat

Hoc bum est penes eum qui id pronunciat, ita et Deus Yerbum cum genitore suo omne opus communicat et in eo est et extra eum est. Et bene intelligas, verbum, antequam pronuncietur, jam existere- nam Zacharias sineladicit

biorum motu loquutus

est.

Rursus Dominus noster Yer-

bum

appellatur, quia per eum- abscondita revelata sunt, sicut et per verbum abscondita cordis revelantur, ut et

Apostokis Paulus testatur dicens « Consilium arcanum Dei Christus est, a quo revelata siint omnia mysteria sapientiae et scientiae*??. Cseterum verbumnon pronunciatur, quin formetur ^, quia natura verbi generata est. Itaque Yerbum de se ipso testatum est, quod non est a semetipso ^, sed quod genitum est et quod non est « Deum nemo Pater, sed Filius, quia dixit imquam potuit videre, sed Unigenitus, qui est in sinu Patris, " Et ipse nobis de eo annimciavit v. Et rursus dicit a Patre si At veni^». id ego dicis, quod est, genitum :

:

'^

:

esse "

non posse, mentiri

erat», et

A bum

principio erat Yerbum.

vile

hoc loco intelligas

mes, ut id 1.

facis Scripturam, quae dicit iterum: Genitus est ex sinu Patris sui.

vocem

appelles.

Mysteria vocantur

deris. 2.

Cod. B.

ita

habet

idqiie

Cave, ne ver-

tam exiguum existiab initio non est,

Yox enim

lioc loco typi ct figurae antiqui foe"

Coepit explicare mysteria, quia interpretes ejus, qui propter ejus reveiationem erant, non tacuei'unt „. Particulam « non*„ ex errore insertam puto. 3. Ita ad verbum in cod. legitur. Cod. B. habet: « In principion excepto uno loco, ubi etiam habet: « prineipio ». 4. Ad Coloss. 2, 3. :

A

A

5. 6.

Ad verbum Ad verbum

:

:

«

«

JSTon

:

pronunciatiir sine forma

Quod non

est

genitore. 7. lOAK. 1, 18. 8. loAN. 5, 43, vel Ioan. 16, 28.

ipsum»,

i.

e.

r).

solura, sine

quia vox, antequam proimnciatur, non est, et postquam pronunciata est, itidem non existit. Itaque non vox erat Verbum, quod ex sua natura similitudo formae Patris sui erat, nec vox Patris, sed imago ejus. Quodsi a te procreantur, tui similes sunt, quomodo filii, qui

Deum vocem

Deum ?

genuisse et non

Quodsi liomo vox est^ nuncupatus est, qui etiam Deus, qui appellatus est Verbum, Deus est. Si in ScriptUra nomine verbi objicis, Filium expresse designari, intellige, Joannem, qui pariter vox vocatur,

putas,

filius Elisabetli,

tamquam personam existere simili ratione Deus, qui vocatur verbum, etiam Yerbum Deus est ^. Si autem opinaris, Filium esse cogitationem Patris, quaero, num semel cogitat Pater ? Quodsi multae sunt ei cogitatio;

Unigenitus ? Et si Filius est cogitatio intra eum, quomodo est ad dextram ejus ?

quomodo

nes,

ille est

A

principio erat Verbum. Sed non verbum, quod sub initio mundi dicebatur, hoc Verbum est, quod ante initium et ante tempus est, quia nec dies datur, nec tempus, quo ipsum non erat ^. Verbum verum est, quod non uno tempore est et alio non est, aut quod aliquando non fuit et aliquando factum est, sed quod semper, continuo, ab initio, ab aeternitate jam erat. Quoniam, qui profert Verbum, aeternus est, et quia

Verbum hoc

centis, ideo

:

«

A

ostenderet, ejus

principio, ait,

erat

ortum^ omne initium

porum praecedere,

Verbum Verbum

simile est dicenti et

dixit:

"

erat

est di-

Et ut

55.

et terminos

tem-

v.

cod. B ita legitur Et verbum, quod ex Deo est, voest Deus, quia verbum Dei Deus est w. 2. Textum codicis in vertenda bac sententia secutus 1. Iii

:

catum

B

sum. Textus impressus probabiliter hunc babet sensum Nam quia tempus datur, quo bioc verbum (in creatione mundidictum) non erat, sed is, qui id dixit (solus) ei-at, consequeretur, tempus fuisse, quo ipsum Verbum (Filius Dei)non existebat. Textus co:

dicis B.

praeferendus

Ad verbum

est. "

Ejus revelationera », i. e. revelatio ejus intra, gloriosa ejus ex Patre origo. In Syro siue dubio erat clenho quod significat ortum, splendorem et illuminationem. Haec sententia ex codice B translata est, quia codex A falsam habet sententiarum divisiOnem. 3.

ad

:

5 « Porro, si hoc Yerbum erat apud Deum »j et non dicendo « apud Deum ??, Evangelista clare nobis ^,

Deo

sicutDeus erat, apud exponit, quod,

ipsum Verbum apud

ita et

A

quem

erat Verbura,

Deum

qua Deus existebat. verbis duas naturam Verbi et generationem

principio erat Verbum. Quibus

res declaravit, scilicet

Et ne

ejus.

«

Verbum

«

absque interpretatione sineret, quibus

adjecit rHocVerbum eratapud Deum,

duo praedicavit, primum, quod Verbum non est velut « aliquis, quia apud Deum erat «, deinde subsistentiam Verbi. Et Deus eratVerbum, quo tria docuit, nimirum, Verbum esse Deum, personam et genitum. Hoc erat a principio apud Deum. Prudenter haec verba apposuit, ne unam personam prae-

homo

Hocerat

dicare videretur.

Deum.

Dixit ergo

a principio apud de generatione ejus, se-

primum eum erat, tertio, quod et Deus erat, quarto, quod jam pridem apud eum erat. Omnia per ipsum facta sunt, quia opera « Omnia per ipsum constituta sunt, Apostolo dicente cundo, quod apud

:

per ipsum facta sunt, quia per ipsum constituta sunt opera^ » et: « Per eum fecit universam terram^ «. Et

sine ipso factum est nihil. Quod idem

est.

Quodcunque factum erat, et vita erat

tum

esf^, per ipsum vita lux hominum, quia per or-

ejus error, qui praecesserat, consuraptus disparuit.

Et haeclux in tenebris lucebat brae eam non vicerunt, ut et dicit

:

venit et sui

non receperunt

et tene«

Ad

suos

v.

Id

est, a Deo factum et Deo destinatum, ut reliquae res creatae. Quae sequuntur, ex cod. B verti textus ; impressus forsitan vertendus Clare nobis exponit, quod, sicut erat is ita^ qui erat (semper), ita et ipsum Yerbum apud Deum (semper erat). 1.

:

2.

AdColoss. 1,18.

In cod. B Dicente Apostolo « Per eum fecit universam terram v. Reliqua desunt, sine dubio ex mendo scriptoris. Unde haec verba sumpta sint, ignoro. 4. Hic locus in Diatessaron a textu Graeco valde diversus hunc sensum habet Omnia per Christum facta per Christum etiam vita erant, i. e. ad vitam veram et permanentem facta et 3.

:

:

constituta.

6

Et haec lux

in

quaenam tenebrae

lige,

tenebris lucebat. Intelcontra illam lucem hominum

pugnaverint, et perpende, qua ratione antea in eis luQuum autem dicit « lucebat », noli de Verbo vile aliquid existimare, sed ex verbis « in tenebris lu-

xerit.

:

», intellige, Evangelistam tempus, divinum ejus ortum praecedens, tenebras vocare et ostendere, quod Yerbum illo tempore lucebat. De his enim tenebris in alio loco Evangelii audire possumus, quo repetitur dictum prophetae " Terra Zabulon et Nephthali, via ma-

cebat

:

ris et transitus lordanis fluvii,

Galilaea gentium, popu-

sedebat in tenebris, lucem vidit magnam ^? Quas tenebras ideo apud illos esse asserit, quia erant populus valde dissitus, habitationem et sedem habens ad lus, qui

qui a disciplina et doctrina Legis procul " seaberant; qua ex causa vocat eos populum, qui debat in tenebris «. Ita vero de his loquutus est Evan-

litus maris,

^

dixerat gelista, quia ipse et scientiam ejus,

nam

error,

«

Lucem, id est, doctritenebrae praecedentes, id est,

nonvicerunt

».

:

Evangelista initium muneris,

quod Dominus noster

in corpore suo exequebatur, prae" Tenebrae eam non dicare exorsus ita ccepit dicere :

vicerunt«.

Fuit^indiebusHerodis regis ludaeae Completa autem expositione de Yerbo, in quomodo et usquequo et quare se humiliasset, Ho c Y e rbum caro factum e st e t habitavit in vobis. (Joan. 1, 14) Dehinc ergo, (Luc. 1,

5.).

alio loco, ita dicit :

quodcunque post impletum hoc verbum in Scriptura de Yerbo audieris, non de mero soloque Dei Yerbo intelliges, sed de Yerbo, quod carne indutum est, id est,

1.

Math.

4, 15.

Ipse non premendum est. Non enim idem Evangelista dicit, quae sequuntur. 3. Itain Cod. B. InCod. A: " Sed fuit,^. Citata liaec verba, sine expositione et extra contextum sermonis hoc loco posita, post paucas lineas recurrunt et explanantur. Quare, ut alia multa citata, falso intrusa videntur, nisi forte indicant, in Diatessaron post lon. 1, 5 positura esse Luc. 1, 5-79. 2.

«

55

narrationes sunt mixtae, divinae sunt

omnes

et

huma-

omnium \. primo excepto In diebus Herodis regis ludaeae saet principali

illo

nae,

cerdos quidam, et nomen Zacharias et uxor ejus Elisabeth. Quod dicit: Immaculati erant in omni regione sua^ (Luc. 1, 5-77), ne dicerent, propter peccata eos non generasse, quum tamen rebus mirabilibus asservarentur. Et erit gau-

dium

et exultatiotibi, non quod filium genuisti, sed quod talem genuisti. " JSTon erit, ait, inter natos mulierum major, quam loannes ^». Vinum et siceram

non

bibet. Angelus eum annunciavit,

votivi annunciabantur, ut indicaret,

Et

sicut infantes

loannem unum ex

puer,

prophetaAltissimivo-

caberis, ibis ante

parare vias

illis fore.

ej us.

tu,

Quemadmodum

Dominum

* Spiritus in puero, ita et in sene

erat. "

Et tu

ante faciem ejus 57, non ut prophetae, famae ejus erant. Dare scientantum qui praecones tiam perfectam salutis, ut mysteria transitura ab ipsa veritate, quae nunquam transit, discernere possint. Gratia et veritas per lesum facta est ^ (JoAN. 1, 17). Ad dextram altaris annunciatus est loannes, qui praeco erat Domini ad dextram sedentis. ibis

Sensus esse videtur: Quod de Verbo ante incarnationem primam ejus reYolationem spectat, id de solo Verbo Dei, non de Verbo Dei huraana natura vestito intelligen1.

dictura est et ad

dum

est.

Ad verbum

« In omni liabitatione suan, quod Aucher In omni explicat regione sua, vel in habitu suo n. Cod. B h. 1. laceratus est; inferius autem (Nota 1, ad pag. 14) hunc locum referens etiam habet: «Inomni habitatione sua n, ubi cod. A habet: «In omni naturasuan.Voces P^/n»-/3-/..-'fc, et pW_

2.

:

:

«

habitatio, in 3. Luc. 7, 28.

h"'-P-l"-'i'.,

Arm.

natura, simillimae, facile permutantur.

4. In Zacharia, patre loannis, haec dicente, vel in sene Simeone. Verba Ibis ante etc. desunt in cod. B. 5. Hae verba vel cum praecedentibus jungenda sunt, hoc sensu Ut possint discernere veritatem Christi, quae non transit, quia nimirum veritas et gratia Christum facta est vel per extra contextum citantur, ut dixi in adnotatione mox praece:

:

;

denti.

8

Hora, qua cultus divinus peragebatur, annunciatus ut ostenderetur,

eum

esse

terminum

est^

ministerii et cultus

obmutuit Zacharias, ut manifestum faceret, mysteria Sanctorum in adventu ejus qui mysteria perficit, tacitura esse. Quia non credidit, uxorem suam a sterilitate solutum iri^. in sermone suo prioris. Interius in Sanctis

ligatus est. Zacliarias accessit ad angelum, ut doceret, filium suum minorem esse angelo. Ad Mariam vero ipse venit

angelus, ut ostenderet, ejus filium esse dominum angeli. In templum venit angelus, ne praetextus praeberetur eis qui mendacii * praetextum quaerebant. Ad Elisa-

beth angelus non venit, quia Zacharias erat genitor loannis ad Josephum autem Gabriel non venit, quia Maria sola erat genitrix Unigeniti. Gabriel ad Elisabeth, cui erat maritus, non venit, ad Mariam autem venit, ut nomine suo locum expleret mysterii viri ^. E x;

audita est deprecatio tua ante Deum.

Si

Zachariae persuasum fuisset, id quod orabat, sibi datum orasset at quia non credidit, fore, ut sibi hoc iri, bene daretur, male oravit. Quod a Deo precabatur, prope an fieret. Propterea erat, ut fieret, et ille dubitavit, verbum deprecationis ejus, dum in eo esset, ut impleretur, recte ab eo ablatum est ^. Prius assidue petierat, ;

daretur, quando autem ipsius preces auditae erant, se avertit et dixit Quomodo fiet istud ? Quia dubitavit de verbo, in ore percussus est et in

ut

filius sibi

:

precibus ab eo ablatum est verbum, quod antea'ipsius voluntati obsecutum erat ''. Ita ergo res se habuit. Quam 1.

In codice

B

:

«

Praetextum

veritatis » (vel

praetextum

contra veritatem). 2. Ita ad verbum. Sensus est: XJt nomine suo « Gabriel n, virtus Dei, indicaret mysterium mirabilis conceptionis Mariae ; aut Ut in apparitione sua mysterium incarnationis annun-

i.

e.

:

ciaret.

In cod. B : « Quare recte, quum preces ejus appropinquarent, ab eo verbum ablatum est n. 4. In versione hujus sententiae codicem B sequutus sum. 3.

Textum impressum Aucher

ita vertit : « Quando autem divisus est sermo, divisum fuit os a suis deprecationibus, divisus est ab eo et sermo suus, et propriam coluit voluntatem n.

9

rem, quum loiige abesset, poposcerat, quum in amiunciatione appropinqua ret, non credidit. Donec credebat, etiam loquebatur, ut autem credere desiit, obmuCredidit et locutus est, ut Scriptura dicit « Cre-

tuit.

:

didi, propter quod locutus sum^j. Igitur quia verbum vilipendit, verbo afflictus est, ut verbum, quod vilipenderat, vocis suae defectu honoraret. Quia os ejus dixerat: fiet istud, eum mutum reddi

Quomodo

oportuit, ut disceret, istud fieri posse.

Lingua soluta

ligabatur, ut disceret, fieri posse, ut uterus ligatus solveretur, cognovitque Zacliarias, eum, qui ligavit linguam, uterum solvere posse.

Doceat experientia eum qui noluit, ut se fides doQuum enim loqui tentaret, expertus est, se loqui non posse, tumque intellexit, claudentem os apertum ceret.

aperire posse uterum clausum. est, certo cognovit, quam

Eo quod mutus

factus

injuste locutus esset. Cur enim oculus pro oculo 55, nisi ut iniquus amis-

lex praecepit « sione oculi sui disceret, :

quam egregiam rem violasset ? Ita et Zacharias verbo delinquens verbo punitus est, ut fructum 2 justae retributionis gustaret. Privatus est verbo, quia existimaverat, ^

verbum, quod

sibi dicebatur,

non

Quum os ejus impediretur, quominus impletum necessaria verbis exprimeret, didicit, verbum annunciationis a se male fuisse Yerbo Zachariae iri.

impeditum. vituperatum est verbum angeli sed et verbum ejus poenas luit ab angelo. Licet omnia membra in uno membro paterentur, tamen in praesentiarum per membrum, quod deliquit, Zachariam puniri oportuit Etsi poena ad omnia membra perveniret, tamen ipsam poenam in ^. erant Zachariae delicta, ut capite gustavit Hujusmodi poenam subito in eum adducerent, ne et alius fieret^ ;

'^.

sicut ille 1.

2.

^.

PsALM. 115, 2. Cod. B: Ufc per castigationem fructum

3. Ita in cod. 4. In cod. B: 5.

6.

Haec

etc.

sententiae divisae sunt.

«Membrum, quod

deliquit, puniri

B ulpsam poenam illud membrum

In cod.

cipue gustavit

B

:

oportebatn.

(lingua) prae-

„.

et

sequens sententia

in cod.

B

:

ita

sonant

:

«

Ut poe-

10

Qitum Zacharias ab angelo laetum iiuncium accepisset, suum erat, egredi et angeli praeconem fieri. Verum quia ex incredulitate per verba sua praeco illius fieri nolebat, bis praedicare

poena

ei inflicta est,

ut ea quae ver-

debebat, silentio praedicaret.

haec visio in Sanctuario

ei contigit,

Eo quod

populus certior fac-

eum bujusmodi visione dignum fuisse quum autem eum silentio ligatum viderent, intellexerunt, la-

tus est,

;

biis ejus custodia

ut

opus

mens emendata

fuisse.

Lingua dolore

disceret, frenos firme

affiicta est, adhibere labiis.

custodiam non posuit, porta oris silentio Quoniam angelus prope Sancta Sanctorum cum eo loquebatur, populus intellexit, nuncium de rebus secundis ei datum esse, sed eo quod loqui non poterat *, cognoverunt, eum ineptum aliquid respondisse, Quia hora orationis, in qua preces fiebant, visio ei obori suo

Quia

obstructa

est.

tigit, sciverunt, donum aliquod ei missum esse, sed quia in ore ejus gratiarum actionem non inveniebant, cognoverunt, eum donum non accepisse. Licet Zacharias ipse

de verbis angeli dubitasset, tamen, quia mutus factus nemo de eis dubitavit. Qui laeto nuncio erat, amplius per angelum allato non credidit, ejus silentio omnes homines laeto huic nuncio crediderunt. Silentio enim Zacharias ceteris factus est et propheta et judex, ut per

prophetam exoptatum nuncium edocerentur, et per judicem timore percuterentur, ne ejusmodi nuncium vilipenderent. Ipsi quoque Zachariae angelus et propheta factus est et judex. Tamquam propheta ei exposuit arcana et tamquam judex eum dolore affecit et poena.

Nuncius futurorum bonorum

mano missus

est,

illa

hora generi hu-

quumque primus, qui eum

audiebat,

dubitaret, signo notavit, ne alii eum imitarentur. Laetus itaque hic nuncius, qui ab angelo alta voce proclamatus credibilis non videbatur, effecit, ut Zachariae

eum

nutibus indicatus credibilis fieret. Zacharias videns, suis nutibus omnes credere, intellexit, se perperam de verII

am

in

eum adducerent, ne alius fieret, sicut ille, quia Zachaquem acceperat, credere et praeconen fieri oportuit» In cod. B: At quia viderunt, eum loqui non posse.

riara nuncio, 1.

.

11

bo angeli dubitasse. Silentium ergo ejus effecit, ut bene audiret. Quia non credidit angelo, qui os Dei erat, mu-

tum eum

ut pugillaris ejus loco loqueretur. laetissimum de loanne nuncium, quem ab

fecit,

Quum

angelo percepit, non crederet, mutus evasit quum vero loannem ex utero egressum videret, locutus est. Ver;

bum, quod ab angelo prodibat, transiit ad os idque clausit, et pervenit ad uterum eumque aperuit. Idem verbum altera vice clausit uterum, quem aperuerat, ne amplius pareret, et denuo aperuit os, quod clauserat, ne amplius clauderetur. Decebat claudi os ejus qui apertionem uteri sterilis non credidit, et decebat claudi uterum, qui loannem pepererat, ne amplius pareret, ut hic unigenitus praeco fieret IJnigenito. Zacharias, qui solus dubitavit, dubio suo generis humani dubium sustulit. Per suam igitur incredulitatem omnes homines fi-

dem edocuit. Quum loannes ex ore angeli viventis per annunciationem nasceretur, pater spirituali ejus nativitati non credidit at e mortuo natus est, utero quando tum carnali ejus nativitati fidem adhibuit. Verum quia ;

vivo ori non crediderat, os ejus per verbum emortuum est. Quoniam sterili utero magis credidit, quani angelo, labia ejus verbis sterilia facta sunt. Quum eum mutum

factum viderent, festinarunt recte credere, intuentes eum male dubitaver at. Labia ejus ex festinatione verbis * qui offenderunt et silentio tradita sunt, ut tarditatem discerent, ne et alii festinatione offenderent. Quia Zacharias de Domino suo et de precibus suisdubitaverat, necesse erat, ut silentium ei imponeretur, ne quis in posterum de Deo et precibus dubitaret.

unum ex

Domine, mente penequod relinquimus, quam quod capimus, sicuti sitientes, qui bibunt ex fonte. Nam verbum Domini juxta multas discentium perceptiones mulQuis

effatis

tuis,

trare poterit? Plus est,

tos praebet aspectus.

Dominus verbum suum multis

co-

loribus

depinxit, ut quisquis disceret, in id quod ei placeret, inspiceret. Varios thesauros in verbo suo condidit, 1.

borum

Loeus ex cod. B eraendatus. In textu divisio.

edito falsa est ver-

12 ut quisque nostrum, ubi se exerceret, inde ditesceret. arbor vitae est, quae ex omnibus suis par-

Yerbum Dei

tibus fructum benedictum tibi offert, sicuti illa rupes, quae in deserto aperiebatur, ut omnibus hominibus ex

omnibus «

suis partibus

Edebant,

ait,

potum praeberet spiritualem *. spiritualem cibum, et bibebant potum

spiritualem ^w.

Cui ergo aliqua pars ex thesauro ejus contingit, ne credat, id solum, quod ipse invenit, in hoc verbo inesse, sed existimet, se id solum ex multis, quae in eo sunt, invenire potuisse. Nec propterea quod haec pars sola ad eum pervenit eique contingit, ipsum verbum exile et sterile dicat atque despiciat, sed, quia id ca-

pere non potest, propter divitias

Gaude, quod

victus es,

neque

cum

ejus gratias

contristeris,

quod

agat.

te supe-

nec contristatur, quod fontem exhaurire non potest. Yincat fons sitim tuam, non autem sitis fontem vincat, quia, si sitis tua expletur, quin fons exhauriatur, denuo sitiens iterum ex eo bibere poteris. Si vero siti tua expleta fons quoque sic-

ravit.

Sitiens gaudet,

bibit,

caretur, victoria tua in malum tuum verteretur. Gratias age pro eo quod accepisti, et propter id quod remansit et abundavit,

noli contristari.

Quod

accepisti

et

ad

quod remansit, tua est haereditas. Quod propter infirmitatem tuam una hora accipere non potes, aliis horis ^, si perseveras, accipere poteris. 'Nec mente maligna coneris, uno hau-

quod pervenisti, pars tua

est, et id

stu sumere, quod uno haustu sumi nequit, nec ex ignavia desistas ab eo quod paulatim sumere possis. « loannes «, quod noScripserunt digiti in tabula men indicat, nos misericordia indigere. Digiti misericordiam petierunt per gratiam, quia labia clausa erant

per jnstitiam.

Exaudita est deprecatio tua ergo Numen divinum praestaret,

ante Deum. Quum

S. Epliraemus narrationem ludaeorum sequitur dicenex tium, rupe in deserto, a Moyse percussa, duodecim fontes 1.

ortos esse.

CoR. 10, 4. In textu edito h.

2. I 3.

gi

J-,Miii^

A

ad marginem leadnotatur, in cod. habet J-utJ'. etiam B cod. liora, pro J-,u,nu'iMuili^ tempus !•

;

13

quod preces rogabant, omni jure loquela

ei ablata est,

cui sapientiae sensus defecerat. Quamvis Deum supplici oratione implorasset et ipsa oratione testificatus esset,

orationem posse rogare et Deum dare, tamen, quando prope erat, ut id quod rogabat, impleretur, dixit Q u omodo potest ita fieri? Itaque factum est, quod :

fieri noluit,

quia rejecerat, quod

fieri

voluit

^ Accidit

ei aliquid, quod nunquam expertus erat, quia imperitus inventus est ejus quod jam diu noverat. Quoniam quod labia orabant, aures ejus non audierunt, exaruit fons, unde verba prodibant, ut potum suum auribus amplius

non

transmitteret.

Qua autem

ratione, qui proprio auditu fructum aliorum auditum fructum proferre poprotulit, per terat ? Mmirum Zacharias viros, qui filios non habe-

non

exemplo Abrahami patris eorum confortabat, et mulieres, quae liberis carebant, exemplo Sarae matris earum consolabatur, sicuti Deus et ipsum et uxorem suam ejusdem cum illis conditionis fecerat. Abraham enim et Sara loco parentum erant eis qui in eadem versabantur calamitate, et tamquam speculum omnibus hujusmodi afflictis proponebantur et oculi virorum et mulierum filiis carentium et sterilium ad eos respexebant,

runt, ut et ipsi consolationem acciperent, sicut illi per Isaac, qui post nonaginta novem annos in utero Sarae

formatus

est.

Zacharias

suum reputabat propter

Abrahamum patrem quidem

fidem, sed ab eo disentiebat senectute m^. propter Itaque quia de eo dubitavit, qui

naturam mutare

quum loqui omnium habet

potest,

loquendo potentiam, agnosceret. Qui non credit, signo opus habet, per quod credat. Idcirco propter dubitationem animi ori Zachariae signum imposuit, ut intelligeret, eum qui loquentem naturam mutam facit, uterum quoque emortuum vivifi-

impar

1.

2.

fuit,

ut

eum

qui

vellet,

Haec sententiarum

divisio juxta cod. B est. Ita ad verbum. Sensus esse videtur Dissentiebat ab eo :

propter senectutem, quae impedimen

Abrahamus senex

tum prolis ei videbatur, quum

prolis suae

promissionem crederet.

14

Eo quod

labia sua verbuin gignere non potesenectutem suam filium procreare posse. rant, credidit,

care posse.

Exaudita

est

deprecatio tua ante

Deum.

Oratio petiit, Divinitas dedit, libertas rejecit. Hoc igitur omnes petitiones posse proferre, Divinitatem omnia posse dare, et libertatem omnia posse

loco docetur, orationem

vel accipere vel rejicere. Cseterum non convenit, maculas aspergere eis qui in omni vitae conditione * im-

maculati esse leguntur, sed dicendum est, pulcheriino radiantis angeli splendore Zachariam perterritum et esse, idque non corde, sed lingua tantum, « Exacerbarunt sicuti et alibi Scriptura dicit spiritum in est ore Ideo labiis 2«. et loquutus punivit eum ejus

perturbatum

:

angelus. Si enim corde dubitasset, corde eum punivisset. Veruntamen simul ac haec poena ei inflicta est,

sacerdos a suo delicto absolvebatur.

Convertere corda patrum (Luc.

1,

nismum

in

filios.

17-24) Quia lilii a ludaismo ad antiquum pagatransierant et a foedere Dei sui defecerant,

Convertet corda eorum, ut Domino omnium rerum iterum in veritate serviant, sicut et patres ipso-

ideo dixit

rum.

:

Praeparabit Domino populum perfec-

tum. Eodem

videlicet modo, quo Elias, qui zelo suo cultum Domini sui reduxit. Si vero divinum multos ad dicunt, hoc in fine mundi futurum esse, respondemus lam nunc ^ diversis opinionibus non sunt divisi patres a filiis, et filii a patribus, et idolorum cultui non amplius :

indulgent.

Et quod dicit Abscondit se Elisabeth, scilicet ex tristitia de eis quae Zachariae accideranf*. Rur:

Ad verbum " In omni natura sua «. In cod. B est « In habitatione suan. Confer, quae superius pag. 9. Nota3. diomni 1.

:

:

ximus.

PsALM. 105, 33.

2.

Nunc w ex cod. B additum est. Sensus est lam nunc in hoc patribus consentit, ut unum Deum ludaeorum populus colant quare verba Scripturae: « Convertet corda patrum in fijam in loanne imlios, et parabit Domino populum perfectum «

3.

:

;

,?

Eliam in pleta videmus, nec necesse est, eoruni impletionem per fine mundi exspectare. 4. Ad verbum Ex tristitia Zachariae. Non dubito, genitivum objecti li. 1. adesse. :

15 sus abscondit

se,

quia

eam pudebat,

se decrepitam ad

usum matrimonii

rediisse. Alii dicunt, non ob senectuse abscondisse Elisabetli. neque de Sara scripse occultaverit, quamvis est, quod

Nam

tem

tum

nonagenaria

Isaac in utero haberet, neque de Eebeccaj quum geminis gravida esset. De Elisabeth autem scriptum est, se absconderit

quod

membra

quinque meuses,

donec

scilicet

sui formarentur, ut laetabundus coram suo exultaret, et quia Mariae annunciatio

mino

j&lii

Do-

prope

erat.

Mense sexto

(Luc. 1,26-38); numerat enim ex Evangelista tempus, quo Elisabeth concepit. D a b i t

eiDominus Deus sedem David,

videlicet, quia

Non deficiet dominator et princeps, donec veniet^n Et quum angelus eam docuisset, omnia Deo esse facilia, dicens: Et Elisabeth soror tua concepit in senectute sua, tunc dixit Maria Si huic ita contigit, ecce sum ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum. Licet proppraedictum erat

:

."

:

Mariam dixit " Elisabeth soror Mariam ex domo Levi esse, tamen di-

terea quod Angelus ad

tua

:

opinentur, est, in una tantum serie proavorum prophetiam constitutam fuisse ^. Permansit David ad ?5,

cendum

genus usque Mariae sponsum losephum, cujus generatio naturalis fuit^. Propter genus David haec gloria facta esf^, quoniam in Christo et semen et genus ejus perfectum est. Tacet autem-Scriptura de Mariae genere, quia viri genus numerare et recensere solet. Si moris fuisset, maGen. 49, 12. Id est: Posteris David tantum, non autem etiam posteris Levi promissum est, Christum ex ipsis oriturum. Ad -verbum haec sententia sonat: Tamen ad unummodum tantum causaram prophetia constituta est. Causas puto h. 1. significare varias ge« Tanerationes, ex quibus ortus est Christus. Aucher vertit men usque ad exemplum tantum desponsationis prophetia asseritur 1.

2.

:

„

.

3. 4.

Ad verbum Ad modum viri fuit. Cod. B praecedentia et sequentia :

«

ita jungit: Cujus origo fuit modo naturali propter honorem domus Davidis. Itaque haec gloria facta est, ut in Christo perficeretur semen ejus. Ta-

cet etc.

16

trum

geiius declarare et ostendere, recte aliquis et de

genere Mariae quaereret.

autem Dominus una abrogaturus esset, utrum-

Quum

cum regno etiam sacerdotium

que genus simul monstravit ludae per losephum et Levi per Mariam ^ Rursus David respectu patris, a « Tu es quo Christus oriturus erat, in prophetia dixit sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech^n. Quodsi, quia Scriptura dixit: «Elisabeth soror tua 5?, ideo hoc dictuni esse putas, ut manifestaretur, Mariam esse ex domo Levi, alio loco eadem Scriptura dixitj utrumque, losephum et Mariam, esse ex domo David ^. Sed non dixit angelus ad Mariam Tu es soror :

:

Elisabeth, sed

Dabit

Elisabeth soror

Maria ex

Si dicitur

«

:

«e ei

tua''??.

genere esset, falsum esset, quod

alio

domo David??, et quod dixit angelus Dominus Deus thronum David

:

p a t r i s s u i. Mariae filius est, et non losephi. Itaque non aliunde in carne apparuit, quam ex David, dicente « Grerminabit virga ex radice lesse, germiScriptura ex radice flos et florebit nabit ejus ^. Et Apostohis testatur « Dominus noster lesus Christus ex Maria factus est, ex semine domus David » et reliqua ^. Kursus « Memor esto lesu scribit ad Timotheum Christi, qui a mortuis resurrexit, qui factus est ex semine David n, et reliqua^. Porro invenimus, genera ludae et Levi :

:

:

Mariam eum tribu Levi cognatam fuisse, S. Ephraemus concedit, sed eam ex hac tribu descendere, in praecedentibus et 1.

sequentibus negat et

refellit.

David in ps. 109, 3, pi'aedicens, Christi sacerdotium non ex ordine Aaron, sed ex ordine Melchisedech futurum esse, simul significavit, Christum non ex tribu Levi oriturum, immo sacerdotiura hujus tribus abrogaturum esse. 3. Verba Luc. 1, 26: " de domo David,) non ad solum losephum, sed et ad Mariam, S. Ephraemus retulisse videtur. Verba " Tu es soror Elisabeth «, 4. Sensus fortassis est Elisabeth i. e. a tribu Mariam cognationem sequi indicarent, Levi descendere, ut Elisabeth verba autem « Elisabeth soror tua n indicant, Elisabeth cognationemMariae sequi, quare ex eis non neeessario consequitur, Mariam quoque ex tribu Levi fuisse. 2.

:

:

:

;

5. Is. 9, 1. 6. RoM. 1, 3. 7.

II TiM. 2, 8.

17 invicem commixta esse, per Aaronem,

qui sororem

ISfaassonis, ducis domus ludae, in matrimonium sumpsit, et per lojadam sacerdotem, qui filiam lorami prin-

cipis domus David uxorem duxit ^. Cseterum ipsum verbum angeli, qui propinquam cognationem Mariae et

Elisabeth memorat, testatur, has tribus per matrimonia

mixtas

esse.

Et surgens

Maria ad Elisabeth, ut disceret, num revera ita ei factum esset, et ut de hoc certior facta, de eo quod ad se speotabat, non dubitaret ^. Porro Maria surgens abiit ad Elisabeth, quae minor ea erat, sicut et Dominus ad loannem venit. Undemihihoc, abiit

quod venit mater Domini mei ad me

?

Yi-

dens Maria, etiam alios de donis sibi datis gloriari, laudans dixit Ex hoc beatam me^ dicent

Deum

:

omnes generationes.

loannes ergo quum adhuc Levi in lumbis Abraha-

in lumbis Zachariae esset, sicut

mi,

Domino jam ministravit eumque expectavit, quasi flos

mensis Areck (Martii), tacite praedicans de uva, quae est in medio lerusalem *. Et expressa quemadmodum flos quinque mensibus praecedit, donec sanguis uvae fieri incipit, ita et loannes prius conceptus est, ut conceptionem Adorandi adorando ^ praedicaret. Beata erit^,

quae credit, quia fiet impletio omnium verborum, qiiae facta sunt ei aDomino. 1.

2.

II Cheok. 22, 11.

Ad verbum Ne quoad

se ipsam dubitaret. Quo sensu de Maria loquitur, in adnotatione paginae 49 textus impressi subscripta explicatur. 3. In solo cod. B est « me n. 4. In cod. B Eumque exspectavit, florem scilicet, qui mense Martii tacite annuneiatus et eodem mense expressus est tamquam uva in medio lerusalem. " Qua lectione non loannes, sed Christus flos Martii appellatur et antiqua traditio memoratur, juxta quam Christus die 25 Martii conceptus et eodem die mortuus est. Inlectioue autem codicis A loannes vocatar flos Martii, seu antiquo nomine Arek, non propterea quod hoc mense conceptus est, sed quia Christo praecessit, ut fiosMartii uvae s.

Ephraemus

:

sic

:

maturae praecedit. 5. In cod. B hoc verbum deest. 6. Ad verbum « sit n, sed in Armeniaco conjunctivus saepe futurum significat.

2

18

Quum

Maria in abscondito

tulisset et

haec

sibi

dicta

ad Elisabeth re-

congratulata esset, quod credidis-

illi

set et perficerentur ea quae prophetae scipuli

eorumque diaudissent, tunc Maria fructum eorum quae ab

angelo et ab Elisabeth audierat, suaviter protulit et etc. Magnif icat, inquit, anima mea « Verbis Elisabeth Beata quae credidit », Maria sua :

Dominum

:

verba opposuit

Beatam me dicent omnes

:

ge-

nerationes. Hoc igitur tempore et his verbis Maria novum regnum praedicare coepit. Post tres autem menses in

domum suam

reversa est hac ex causa, ne Domi-

nus ante servum suum quasi famulus staret. Atque ad virum suum venit, ut res, quomodo se haberetj patefieret si enim humanum foetum in utero portasset, fugis;

set potius a viro suo.

Concepit Elisabeth mense Sahmi charias dies ministerii et

officii

*,

postqu^m Za-

sui complevit. "^Annun-

Mariae evenit decimo die mensis Arek ^, sicut illa Zachariae decimo die mensis Hori ^. " Hic mensis sextus est illi », Lex praecepit, ut decimo die mensis Arek* ciatio

(paschalem). Eodem die agnus verus in utero virginis inclusus est, quo tempore lux potitur imperio, et per hoc docuit, se venisse, ut Adami

includerent

agnum

nuditatem obtegeret ^. ISTatus est autem die sexto men^ sis Chaloz juxta Graecam computationem, quo tempore sol vincere incipit, ostendens, diabolum victum esse et

hominem

vicisse in

Eo

qui omnia

vincit...-

Mense Septembri,,. Aucher vertit: fSalimi B yel JS^ovembri) ;?. Ita et mensis Sabmi in lexico Ciak(Octobri ciaki definitur. In calendario Syriaco codieis Vat- 37 haec leguntur Die 23 Septembris Annunciatio Zachariae anno solari, anno autem lunari die 10 Octobris ». 2. Cod. B habet Die 25. « Martii „. Sed notandum, numerum supra rasuram recentiori manu scriptum esse. 3. In cod. B: Die 11. mensis Septembris. 1.

In cod.

:

«

"

:

:

« Mensis Nisan n. Cf. 4. Cod. B Opera s. Ephraemi SyriaB. 415 II. tom. ca, pag. 5. Sc. per hunc typum praefiguratus agnus verus, qui quasi vellus daret ad tegendam nuditatem Adami. 6. Chaloz juxta memoratum lexicon mensibus Decembri et lanuario convenit. In cod. B et numerus diei et noraen mensis erasus est. :

19 Exultavit prae gaudio loanneSj sibi

datum

significans.

munus praeconis

Gaudens exultavit

iijfans ste-

ante infantem virginis. Quaesivit loannes matris suae linguam, qua de Domino diceret prophetiam.- Ac

rilis

propterea per sex menses, donec

membra

infantis per-

fecta essent, conceptus Elisabetli abscondebatur Mariae^ ut infans ante Dominum suum laetabundus exili-

ret et exiliendo

Mariae

testis fieret.

Exultatio autem

infantis in utero matris non ab ipso infante effecta est, nec inde, quod quinque mensium erat, provenit, sed ut gratia in utero sterili, qui eum conceperat, se revelaret et Virginis quoque uterus magnam cognatae suae gratiam cognosceret, mundusque crederet, filios earum

per vocem annunciantis Gabrielis, qui utriusque quasi colonus erat, conceptos esse. Quia igitur loannes, quum exultaret, clamare et de Domino suo testificare non poterat, mater ejus dicere coepit *:Benedicta tu in

mulieribus etbenedictus fructus ventris t

u i. In emortuo utero Dominus noster praeconem suum

mortuum Adamum quaesitum venisse. Vivificavit prius uterum Elisabethj et postea corpore suo vivificavit sepulcbrum Adami. Elisabeth in senectute peperit ultimum prophetarum, et Maria in juvenili aetate dominum angeloruiiCL Filia Aoronis peperit vocem clamoris in deserto, et filia praeparavit, ut ostenderet, se

David Verbum regis peperit angelum faciei ejus, regis

coelestis.

Uxor

sacerdotis

et filia David fortem Deum terrarum. Sterilis peperit eum qui peccata remittit, et virgo eum qui tollit peccata ^. Elisabeth peperit eum qui reconciliat homines per poenitentiam, et Mari?. genuit eum qui purificat terras ab immunditia. Natu major in domo lacob patris sui accendit lucernam, quae est ipse loannes, et natu minor omnibus gentibus solem

1. In eod. B Diffusus est spiritus ejus super matrem, quae coepit dicere etc. 2. Ita ad verbum habet textus utriusque codicis. Quum distinguitur inter "remittere peccata» et «tollerepeccata», patet, remissionem hoe loco non esse plenam peccati sublationem, quam sohis effeeit Christus. :

20 justitiae fecit oriri. Zachariae annimciavit angelus ^, ut occisus praedicaret eum qui crucifixus est, et is quem

eum quem ex invidia persecuti sunt, et is qui baptizavit aqua, eum qui baptizavit in igne et Spiritu oderunt,

Lucerna baud obscura^ praedicavit solem justitiae, plenus spiritu datorem spiritus, tuba sacerdotis ^ per tubam cecinit eum qui in voce tubae novissimo die veniet vox praedicavit Verbum et is qui vidit columbam, eum, super quem columba requievit, sicuti et sancto.

;

fulgur tonitru praecedit.

Quo apparebit nobis

sol

oriens ex

illuminare tenebras nostras*. Stellam Magorum bis verbis indicat. Qui sedebant in tenebris et in umbra mortis. De Magis hoc dicalto,

tum

quia ante ortum stellae a vera religione alieni erant, vel de Israelitis, qui in tenebris erant; Magi enim eos illuminarunt, quapropter et dicit: Dirigeest,

pedes nostros

re

in vias pacis. Rursus, quod in umbra sedebant «, de astrologia Chaldaeorum, vel de umbra idololatriae gentilium dictum est. «

CAPUT

II.

Generatio lesu Christi sic erat. Quum desponsata esset mater ejus Maria losepho, etantequam data esset viro, inventa est gravida a Spiritu sancto (Matii. 1,18-25). Hoc tiles

Evangelista non in sensu profano dixit, sicut genin suis historiis fabulantur, deos suos ita abjectos

fuisse, ut turpi oblectationi cupidinum et filiorum contra naturam procreationi se dederent. ]Sre igitur et tu, 1.

Cod.

B

:

«

Zachariae annunciavit angelus et Mariae quo-

que annunciavit angelus, ut etc. 2. In cod. B «lucerna obscurau,

cum

scilicet in

comparatione

sole justitiae. 3.

In voce tubae n addidi ex cod. B. Cf. Math. 24, 31 5 I Thess. 4, 15. Verba: "Illuminare tenebras nostras n in cod. B desunt. «

I CoR. 15, 52 4.

;

20 justitiae fecit oriri. Zachariae annimciavit angelus ^, ut occisus praedicaret eum qui crucifixus est, et is quem

eum quem ex invidia persecuti sunt, et is qui baptizavit aqua, eum qui baptizavit in igne et Spiritu oderunt,

Lucerna baud obscura^ praedicavit solem justitiae, plenus spiritu datorem spiritus, tuba sacerdotis ^ per tubam cecinit eum qui in voce tubae novissimo die veniet vox praedicavit Verbum et is qui vidit columbam, eum, super quem columba requievit, sicuti et sancto.

;

fulgur tonitru praecedit.

Quo apparebit nobis

sol

oriens ex

illuminare tenebras nostras*. Stellam Magorum bis verbis indicat. Qui sedebant in tenebris et in umbra mortis. De Magis hoc dicalto,

tum

quia ante ortum stellae a vera religione alieni erant, vel de Israelitis, qui in tenebris erant; Magi enim eos illuminarunt, quapropter et dicit: Dirigeest,

pedes nostros

re

in vias pacis. Rursus, quod in umbra sedebant «, de astrologia Chaldaeorum, vel de umbra idololatriae gentilium dictum est. «

CAPUT

II.

Generatio lesu Christi sic erat. Quum desponsata esset mater ejus Maria losepho, etantequam data esset viro, inventa est gravida a Spiritu sancto (Matii. 1,18-25). Hoc tiles

Evangelista non in sensu profano dixit, sicut genin suis historiis fabulantur, deos suos ita abjectos

fuisse, ut turpi oblectationi cupidinum et filiorum contra naturam procreationi se dederent. ]Sre igitur et tu, 1.

Cod.

B

:

«

Zachariae annunciavit angelus et Mariae quo-

que annunciavit angelus, ut etc. 2. In cod. B «lucerna obscurau,

cum

scilicet in

comparatione

sole justitiae. 3.

In voce tubae n addidi ex cod. B. Cf. Math. 24, 31 5 I Thess. 4, 15. Verba: "Illuminare tenebras nostras n in cod. B desunt. «

I CoR. 15, 52 4.

;

21

quando hoc de Maria

audis, talia suspiceris, qualia gentiles fabulantur, addit, eam graYidam inventam esse a Spiritu,

non autem ex conjugio eam peperisse. ]^am

per sanctam ejus conceptionem aditus dabatur divinae Clementiae, ut habitaret in omni carne. Quod autem Maria prius desponsata est et nomen viri sui accepit et dein gravidata est, id propter seriem regum factum est, quia impossibile erat, ut infans nomine matris suae genealogiae inscriberetur, hac autem ratione filius David regibus adscriptus

rum hominum

id

Vel propter mentem pravoest, qui calumniam fornicatio-

est.

factum

nis Mariae ingererent, quare viro miti data est, qui

conspiceretur, retineret, et quum expelleret, sed cum ea habitaret et

quum praegnans

eam,

pareret, e

domo non

calumniis oppressae

non

tum

esse.

Natus tio

socium voluntarium se exliibe-

Testis hic erat Mariae apud omnes, filium ejus ex adulterio ortum, sed ex virtute Spiritus concep-

ret.

est

autem

Eva ex Adamo

losepho

et virgo et

sine viro.

Quemadmodum

sine conjugio nata est, ita

uxor

erat.

ab

ini-

Maria

Eva

peperit occisorem, ideo Maria peperit vivificatorem. Illa peperit eum qui effudit sanguinem fratris sui, haec peperit eum cujus sanguis a fratribus suis effusus est. Illa vidit eum qui per maledicta terrae tremens et profugus factus est, et

haec vidit

eum

qui maledicta sustulit et in ligno crucis clavis affixit. In virginis conceptione disce, quod, qui sine conjugio Adamum ex virginea terra protulit, is etiam Adamum secundum in utero virginis formaverit.

Et quia primus homo in uterum matris suae redierat, per hunc secundum, qui in uterum matris suae non redibat, reductus est ille primus, qui in utero matris suae sepultus est ^

1.

Sensus

est:

Adam mortuus

Cliristum in pulverem

et in

pulverem conversus per

non conversum reduetus est. In codice B haec ita habentur: Et quia primus homo in uterum matris suao redierat conversus est per hunc seeundura hominem, qui in uterum matris suae non redierat.

22

Maria losepho persuadere studebat, conceptionem Spiritu esse, at ille non assentivit, quia res erat inaudita et omnino nova. Quum loseph vultum ejus hilarem, uterum vero tumidum videret, pro sua justitia cogitabat, ut diffamationi et opprobriis eam non expone-

suam a

sed tacite dimitteret, quia neque peccatum ejus noverat, neque de conceptione ejus, unde esset certus factus erat. Quapropter apparuit ei angelus

ret^

et dixit:

timeas. Quodsi dubitas,Isaiam audi

ISFe

prophetam dicentem « Ecce virgo concipiet ,et Daniel dicit: «Lapis dissectus sine manu ». Quod non est simile illi dicto: « Aspicite in montem et vallem «, quo in loco virum et feminam innuit, hic vero dixit « Sine manuS?. Sicut Adamus in creatione Evae vicem patris et matris explevit, ita et Maria in generatione Domini :

??,

:

nostri.

loseph, quivir justus erat, noluit tra-

ducere Mariam. Sed contraria est legi,

quae

ecce, justitia ejus inimica et dixit : « Manus tua primum

^n, ille vero eam occulte dimittere incipiet lapidare voluit. At loseph noverat, conceptionem hanc singularem esse et res a condicione mulierum^ et a statu gra-

eam

vidarum nuptarum alienas accidisse, quae omnia indicia ei praebuerunt, unde cognosceret, a Deo hanc rem factam esse. ITunquam enim alicubi in Maria rem impudicam animadverterat, nec poterat ei non credere, quae multa testimonia habebat, Zachariam mutum, Elisabeth praegnantem, angeli annunciationem, exultahaec enim tionem loannis et prophetiam patrum ejus omnia cum aliis multis de conceptione virginis concla'^

;

mabant. Quamobrem ex justitia cogitavit, uttacite eam 1. Sensus est Scriptura (quo loeo, nescio) generationem naturalem per montem et vallem exprimit, Mariae vero yirginis generationem Daniel describit (2, 34) imagine lapidis de monte sine manibus dissecti. 2. Ad sensum allegatur Dexjt. 17, 7. Sententia sequens in :

solo eod.

B

est.

a condicione mulierum » ex cod, B. addita sunt. ita vertit. Patres loannis h. 1. propb.etas

3.

Verba

4.

Etiam Aucher

«

vocari existimo.

23

enim cognovisset, conceptionem ejus non a Spiritu Sancto esse, eam non traducere haud justum

dimitteret. Si

fuisset.

Attamen bene mirabile, aliis tamen

sciens,

hoo opus Dei,

esse incredibile,

etsi

in se

mente sua

dijudi-

cavit, justum esse, ut eam dimitteret. Rursus cogitavit ^j fieri posse, ut tantum bpus ullo modo macula

afficeretur, si

invicem cohabitarent. Et uberius secum Haud scio, an mihi nullum peccatum

deliberans dixit

:

oriatur, si pater appeller divini nati. Et timuit habitare cum ea, dicens : E"e forte dehonestem ^ nomen virginis.

Propterea dixit ei angelus Ne timeas, acMariam. Prosequitur Scriptura: Sancte :

cipere habitabat cum ea

etc.

^.

Et

ideo,

ut nonnulli

dicunt, Zachariam occiderunt, quia Mariam ad latus templi conservabat '*, nam virgines illae ^ ad

unam partem templi congregabantur. Alii dicunt, Zachariam, quum in caede infantium ejus filius ab eo ^ exigeretur, quia illum per fugam in desertum servaverat, occisum esse ante altare, sicutDominus dixit'.

Dantur, qui dicere audeant, Mariam post nativitatem Salvatoris uxorem losephi fuisse. At quomodo fieri potuit, ut ea quae domus fuit et habitatio Spiritus, et cui divina virtus obumbravit, postea conjux mortalis hominis fieret et in doloribus juxta similitudinem primae maledictionis pareret ? Quum enim Maria benedicta est in mulieribus, per eam soluta sunt maledicta 1.

2. 3.

Ad verbum Ad verbum:

:

Juxta mentem ejus » sc. erat. Perdam seu corrumpam nomen

" «

Sententia haec aperte intrusa

In cod.

B

virginisn.

desunt verba: «Dicens JSTe fortasse etc «. usque « habitabat cum ea eto «. Sequentia quoque, quae de morte Zachariae narrantur, haud reete hoc loco posita videntur. 4. Aucher vertit Quia Mariam inter virgines habebat. In Armeniaco idem vocabulum latus et virginem significat. Contexest.

:

:

tus

meae 5.

«

versioni favet. ex cod.

Illae »

B

additum

sacras.

Ad verbum: « In manu ejus h. In Syriaco quoque Exquirere in manu, pro e manu. 7. Math. 23, 35.

6.

tur

:

est. Intellige virgines

:

Deo dici-

24 originalia, quibus filii in doloribiis et maledictis pariuntur. Quae in his doloribus parit, non potest vocari benedicta. Sed sicut Dominus intrayit portis clausis,

modo ex

utero yirginali exiit, quia haec virgo sine partus doloribus realiter et vere peperit. Si propter Noe bestiae castae * et mansuetae factae sunt in arca, decuit etiam virginem a propheta praedictam, in

eodeni

qua Emanuel babitavit, ad connubium non accedere. Bestiae IsToe ex necesitate id fecerunt, Maria ex voluntate. Sicut concepit in puritate, ita in sanctitate per-

mansit. Si

filii

Aaronis, quia ignem profanum inferebant,

occisi sunt, quantis poenis et ista affecta esset ?

lex mercatoribus

Et

si

aquam vino immiscentibus poenas

quanto magis et hic sententia damnationis seautem propterea quod quidam disciqtiuta puli fratres Domini nominantur, existimant, hos filios fuisse Mariae, sciant, quod et ipse Christus appellatus est filius losephi, non solum a ludaeis, sed et a Maria matre ejus. « Ecce ego, ait, et pater tuus tristes et anxii circumeuntes quaerebamus te^w. Quod angelus losephum jussit Mariam uxorem accipere, factum est, ut suspicionem ex mentibus expelleret eorum qui eam calumniaturi essent, maxime autem, ut loseph eam custodiret, ne ab eis qui de angelo propter conceptum indicit,

esset, Si

suspicionem habebant, occideretur.

scandalum

eis erat virginis partus,

sciebant, in ejus partu

Magnum

quippe et credebant quia

urbem ipsorum dirutum

et sa-

^

cerdotium et regnum sublatum iri. Idcirco etiam prophetam Isaiam occiderunt, quia virginem parituram esse * annunciaverat. Yirgo itaque peperit primogeni-

tum

et virginitas ejus integra et inviolata permansit.

1. In cod. B: " quietae «. Sed leetio cod. A aceurratius consonat cum explicatione s.Epliraeini de arca Noe. Cf. Opera ejus Syr. tom. I, pag. 150 C. " 2. Ad verbum Ego et pater tuus tristes et cor in ore " ibamus, circuibamus, quaerebamus te„. Cor in ore phrasis est Armeniaca et significat anxium. 3. Cod. B addit h. 1. " et prophetiam „. 4. In cod. B : " Concepturam etparituram esse „. :

25 Ipse autem primogenitus nos in baptismo geniiit et donis suis primogenitos fecit in sinu enim baptismi non datur major et minor, quia omnes per fidem primogeniti sumus, et in nobis impletum est, quod Scrip;

tura dicit:

Omne

"

primogenitum, quod aperit uterum, Etenim nos per peccata sanctum Domino vocabitur )?.

sordidos et quasi aerugine corruptos baptismus concipit et ex utero suo ab iniquitate purificatos regenerat.

Insanctitate habitabatcumea, donec peperit primogenitum^ Praepostere dicta sunt verba. ISFam prius sumpsit

ea

iri

sanctitate

;

eam

cum cum ea in Sumpsit eam, dicit et postea habitavit «

sed ita legitur.

sanctitate et sumpsit

eam

^.

Habitavit

Scriptura, quia post conceptionem vir ejus nominatus

cum

Velverba: In sanctitate habitabat

est.

quod nunquam concupiscentia ex adspectu cogitationem ejus venit. I) onec p ep e r i t p r i m g e n i t u m ^, i. e. in nativitate primogeniti crediderunt noveruntque, quod res est non hue a, ita intelligantur, illius in

manae naturae, sed genitura divina

*.

Rursus In Sanctitate habitabat cum donec peperit primogenitum. Haec sanc:

ea,

accedente eorum voluntate, servabant post nativitatem Domini

titas necessitatis erat, etsi

sed sanctitas,

quam

nostri, libertatis eorum erat. Hoc necessitatis tempus « Donec v. definivit ejusquem finem indicavit dicens :

In sanctitate habitabat cum ea, donec peperit primogenitum^. Quod si ita est, Porro

:

1. Hunc locum ex cocl. B con-exi. In cod. A ita sonat: " Donec peperit primogenitum Yerbum. IIoc dictura est etc. „ 2. Ubi hanc lectionem s. auctor invenerit, non indicat; ipse enim in praecedentibus hune locum citat, quin verba " et sumpsit eam ,, adjunta habeantur. 3. In cod. B: " Filium suum priraogenitum „. 4. Ita vertit Aucher. Ad verbum Quod ea (se. nativitas) non est natura (i. e. res) humana sed generatio divina. Possit et verti Quod is (primogenitus) non est humana natura (i. e. merus homo), sed generatio divina. 5. In eod. B haec et sequens sententia ita se habent Ejusque finem indicavit, dieens Donee peperit primogenitura, in sanctitate cum ea habitabat. Si ita se res habet, post partum :

:

:

:

ejus

26 consequi videtur, losephum post partum non in sancti« Donec ». Sed tate cum illa habitasse, quia dixit :

«

donec

lioc loco

w

non terminum quemdam

significatj

quemadmodum etiam in illo loco « Dixit Dominus Domino meo, sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos sub pedes tuos ». Secus enim diceretur, quando inimici sub pedes ejus positi sint, eum surrecturum es:

se.

In sanctitate habitabat cum

ea.

Nonne

ergo conjugium sanctum est, testante Apostolo et dicente « Thorus eorum sanctus est ^? ? Si vero dicunt Ecce fratres Domini nostri in Evangelio nominantur, :

:

Quia Dominus noster Mariam loanni tradinec hos filios Mariae, nec losephum ejus dit, ostendit, maritum fuisse. Quomodo enim is qui dixit « Honora

respondeo

:

:

patrem tuum

et

matrem tuam

«,

matrem a

filiis

sepa-

rasset et loanni tradidisset ?

Describebatur unusquisque in

civi-

tate sua

(Luc. 2, 1-14), quia Israel dispersus et luet quia vera sunt testimonia illa in genealogia regum ^. Dixit itaque, nativitatem Chri-

daea subjugata erat sti

in diebus

Augusti

fuisse.

Cur autem prima haec

terrae descriptio tempore, quo natus est Dominus, facta est ? Quia scriptum est « Non deficiet princeps lu:

^ ex lumbis ejus, donec veniet dae, neque dominator is cujus peculium (ludas) est ». Ex eo quod in apparitione ejus descriptio facta est, manifestum fiat, tempore nativitatis ejus gentes dominari super populum, qui

non

in sanetitate habitabat

cum

" ea, quia dixit:

donec

etc. „.

In

versione textus impressi signa interpunctionis mutavi et ex codiee B particulam " non „ recepi, secus enim sensus sanus accipi nequit. 1.

AdHBBR.

13,4.

textum impressum emendavi ex cod. A et B, in quibus -verbo « Dixit « nova sententia incipit. JSTotandum porro, « Domum genealogiam regum ad verbum in Armeniaco esse originum regum «. Domus saepe in Syriaco idem est ac: index, collectio. Sensus hujus loci esse videtur Haec descriptio facta est, ut evinceretur, Christum ex domo David esse, et genealogiam, quae Messiam venturum indicabat, vera contestari. 3. In cod. B ad hoc nomen in margine adnotatur: « Propheta n. Locus hic ex gen. 49, 15 est. 2. Ita

:

:

:

27 ipse antea regnabat^, ut impleretur, quoddixit: «Et in eum gentes sperabunt ^ „. IHo igitur tempor6 venit, quia defecerat rex et propheta.

Hodie natus

est vobis salvator. Non

homo, ut liic fieret salvator, aut, ut hic fieret Christus, sed « Hodie natus est vobis salvator v, qui ipse salvator est. Nec dixit Qui Christus Domini fieri debet, sed: Qui Christus Domini jam est^. Et quia initium erat pacis constituendae, angeli gloriam in excelsis proclamarunt etpacemin t e r r a. Ast quum terricolae ad superos susciperentur, dicit

:

ISTatus est

:

:

gloriam in terra clamitarunt et pacem in coelo. Quo tempore divinitas descendit et induit humanitatem, pacem in terris angeli proclamarunt quando autem humanitas, unita divinitati, elevanda erat, ut sederet a ;

dextris, parvuli pacem in coelis ante eum pronunciarunt, dicentes: "Benedictio in excelsis^^n.Unde et Apo-

stolus dicere didicit

«

Pacificavit sanguine crucis suae in coelo, et id quod in terra ^».

id

:

quod Rursus angeli «gloria in excelsis et pax « i n t e r r a » dicebant et parvuli pax in coelis et glout ostenderent, sicuti gratia ejus et mi55, sericordia peccatores laetificat in terra, ita eorum poenitentiam angelos laetificare in coelis. Deo gloria ex ria in terra

libera

vohmtate

et iis

quibus iratus erat, pax et et iis rei reconciliatio,, erant, spes et remissio. qui ^,

A

pastoribus exordium sumptum est, ne quis eorum qui in eremo versantur, animum demitteret, sed potius salvati in promissionibus veri pastoris pacem haberent.

Grloria in excelsis Deo et non bestiis et brutis, sed spes bonis 1.

tiarum

Locus ex

B

emendatus. In cod.

A

in terra, hominum.

falsa est senten-

divisio.

2. Is. 3.

cod.

pax filiis

10 et ad Rom. 15, 12.

H,

Verba praecedentia ex cod. B

translata sunt, quia in nonnulla exciderunt. Doctrina Gnosticorum refutatur dicentium, lesum per Aeonem immissum Deum et Christum

cod.

A

factum esse. 4. Math. 21, 5. 6.

GoL. Idest

1, :

9. 15.

20.

Ab

eis qui ei voluntarie et

lubenter serviunt.

28 u n c d i m i 1 1 i s s e r v u m t u u m, quia consolationem populi portabat, et haereditatem Israelis in, manibus tenebat ^. Alia explicatio Quum illum aspiceret, cujus populus Israel erat^, dixit: Nunc di-

N

:

mittis

servumtuuminpace,

sacerdotium. Yerba:

«

sicuti et

Dimittis servum

tuum

legem

et

in pace»,

de Simeone quidem dicta sunt, sed et legem significant. Simeon et Moyses dimiserunt eam, nimirum in pace non enim ex inimicitia facta est dimissio legis, sed in ;

eam fecit cessare. Quod dicit E c c e viderunt oculi mei misericordiam tuam, quam parasti ante omnes populos, consonat cum illo loco « Eum omnes gentes expectabunt^w. Quod dicit E c c e hic statinruinam et in recharitate et pace

:

:

:

surrectionem, idem

est,

quod

alio loco

Scriptura

Ecce pono in Sion lapidem offensionis et qui in eum credit, non confundetur ''n. Yel intellige: In ruinam et resurrectionem populi et gentium, vel in ruinam

dicit

:

«

injustitiae et in resurrectionem justitiae.

Et in signumcontradictionis

tuam

et

ipsius animam^, quia diversa cogitabant de eo multi haeretici. ISronnulli enim dicebant: Corpus impasNon in vero corpore sibile assumpsit, alii dicebant dispensationem suam perfecit^. Alii corpus ejus dicunt terrestre, alii coeleste. Iterum nonnulli dicunt Prius Initium ejus in Maria extitit, quam terra, alii vero :

:

:

Pertransibit gladius^.

fuit.

Grladius

qui sepivit paradisum propter Evam,

1. t!'-'i>

Ad verbum

infra 2.

:

«

Finem

quoque pag. 33,

1.

quippe, toUebatur per

Israelis custodiebat

13,

"

Vox

n.

portio, haereditas

^

««'4-

signiiicat.

Geit. 49, 15. 11, 10.

3. Is.

4. Is. 8, 14 et KoM. 9, 33. 5. In utroque codiee hie locus

truncatus allegatur. juxta textum cod. B. Textus impressus falso habet Dicebant: Non est verum, corpore, dicunt, perfecit dispensationem suam. Ex his s. Ephraemi dictis patet, Eutychen et Nesto6. Ita

:

rium antiquorum errores 7.

In cod.

quenti loco.

13:

"

repetiisse.

Pertransibis gladium

».

Idem

in

niox se-

29

Mariam. Yel « Pertransibit gladius w i. e. negatio ^. Sed Grraecus 2 clare dicit Eevelentur in multis :

:

cordibus cogitationes. Nimijum eorum qui duPertransibit gladius bitabant. (Et quod dicit e. et tu dubitabis, quia scilicet (Maria) credidit, eum :

i.

esse hortulanum ^). Admirabatur enim, aiunt, Maria et de natiyitate et de conceptione ejus atque aliis narravit, quomodo conceperit et quare pepererit, et nonnulli, admirantes verbum ejus, confortabantur, alii vero erant, qui de eo dubitarent. Apparuit stella, quia prophetae defecerunt (Math. ut explicaret, quis ille esset, 2, 1-15.). Cucurrit stella,

ad quem prophetarum oraculafestinantia currunt. Quemadmodum enim propter Ezechiam sol ab occidente orientem versus cucurrit, ita et propter Infantem, qui in praesepio erat, stella ab oriente occidentem versus cucurrit.

Priores igitur

illi

rarunt, posteriores vero

lum

in signo solis Israelem vitupeisti venerunt, ut eundem popu-

apportatis muneribus confunderent.

Magi cum

si-

gnis suis sicut prophetae venerunt et de ejus nativitate testimonium perhibuerunt. Hoc autem factum est, ut, quando appareret, non quasi peregrinus haberetur, sed

omnes res creatae nativitatem ejus cognoscerent. Zacharias mutus factus est et Elisabeth concepit, ut potius

universa terra de ejus adventu certior fieret. Porro haec stella ipsa regebat cursum suum ascendendo et descendendo, ut stella vagans et non fixa, quum aeri coeli dominaretur', coelo enim non erat affixa. Disparuit autem, ne via recta Bethlehem venirent. Ad perturbandum Israel Deus stellam coram Magis absconut eis lerosolymam venientibus Scribae nativitatem ejus explanarent et hac ratione verum testimonium et dit,

1.

qua ludaei Christum negabant. Textus Evangelii graecus, qui saepius citatur. Verba, in parenthesi a me posita, ut contextus pvobat, Se.

illa,

2. I. e. 3.

falso intrusa sunt, etsi in utroque codice habeantur. Ceterum et inferius, in expositione resurrectionis Domini, Maria mater Do-

mini

cum Maria Magdalene

confunditur.

30 a prophetis et a sacerdotibus haberent, Porro hoc factum est, ne putarent, aliam dari virtutem praeter Requiem ejus *, qui habitabat in lerusalem, sicut et seniores a spiritu, qui erat in Moyse, accipiebant ^, ne quis putaret, alium esse spiritum. Orientales igitur stella illuminati sunt, quia Israelitae sole obtenebrato ^ excoecati sunt. Primum igitur

Oriens Christum adoravit,- sicut dicit « Oriens ex alto Imnen dabit 'S?. Postquam stella ad Solem eos perduxerat, in termino suo constitit et postquam de eo praedicaverat, finem viae suae imposuit. Similiter loannes vox erat, quae praedicavit de Yerbo quum autem Yerbum audiri coepisset et incarnatum esset et apparuis« Eum set, vox, quae viam paraverat^ clamavit oportet et minui me sidera ^». adorantes, ut ad crescere, Magi non essent permoti, nisi stella lumine suo Lucem irent, :

;

:

eos allexisset.

Amor

eorum, qui luci transitoriae alligatus erat, ad lucem, quae non transit, eos pertraxit. Herodem vero, qui pro sua astutiaMagos adipsum redire jussit, eosque decipere voluit, visio in somno de-

Et acceperuntilliinvisione praeceptum, ne redirent ad eum. Magi, qui vigilantes cepit.

Herodem retur

laudaverant, quod Christo nato non aemuladixerat enim: Et ego veniam, adorabo

;

eum,

per

somnum suum eum

reprehenderunt, quod

his dictis eis mentitus esset, quum revera illum occidere vellet. In visione moniti, ne ad eum reverterentur, quasi in speculo

ergo mentem

fraudem

occisoris viderunt.

vigilantium fallere volebat,

Qui

a dormienti-

bus ^ deceptus est. ExistimavitHerodes, se Magos delusisse, quum eos sibi fidem praestare videret at ipse ab eis per visionem ;

1.

Dei

»

tur

V.

i.

e.

arcam

vocatur. 2. In eod.

3.

4. 5. 6.

Cf.

Num.

foederis,

B Ut :

quae Hebraice saepius «liequies

et seniores

ex Spiritu Moysi loqueban-

11, 17.

In cod. B « Sole oriente ». In cod. B : « Lumen videbit ». Cf. Luc. 1, 72. loANK. 3, 30. " Ab illusis Ita in cod. B. In textu edito „. :

:

31

Deludebatur itaque idem, qui delus^rat, quando Magi per visionem cognoverunt, se ab illo esse « Et delusos, quum diceret ego veniam et adorabo delusus

est.

:

eum

Quemadmodum enim

propter Ezechiam signum datum est, quod omnibus vera praedicaret, ut per solem retrogradientem intelligerent, quis ille esset, qui eum a morte ad vitam reduxerat, ita etiam boc sidus, licet H.

ostenderetur, tamen signum erat, quod omnibus creaturis per Magos praedicabat. Hao enim

propter

Magos

quae praeter ordinem naturae hominibus subjiviam eis monstrabat, monebantur, sperare in Deo, qui hominibus se submisit, ut viam ad regnum stella,

ciebatur et

suum

eis

monstraret.

morte obscuratus

Et quemadmodum ut mundus mortem

sol in ejus

ejus cognoorta obscurata quae erat, est, ut universa terra Filium, qui ortus erat, cognosceret. In laetifica nativitate apparuit stella laetifica, et in est,

sceret, ita et stella,

morte apparuerunt tristes tenebrae. Et sicut Ezechias per signum a morte visibili liberatus est, ita et Magi per signum a morte abscondita liberati sunt. Stella, qua duce Magi in via pergebant, ipsa quidem

tristi

^ eis visibilis erat*, facies autem abscondita, qua ejus ratione Christo similis erat, cujus quidem lux omnibus

hominibus lucebat, sed vestigia gressuum omnibus hominibus abscondita sunt.

Et aperuerunt thesauros suos et obtulerunt ei munera, aurum humanitati ejus, et

myrrham

morti ejus, et thus divinitati ejus; vel, aurum qua regi, et thus qua Deo, et myrrham qua mortali ^. Rursus aurum, quia adoratio, quae coram auro fiebat, reditura erat ad

dominum suum *,

et

myrrham

et thus,

A

Sententia liaec correcta est ex cod. B. In cod. relatiabundat. 2. Ita ad verbum. « Facies » h. 1. corpus sideris significat. 3. Ita in cod. B. In textu impresso est : « Qua myrrbato n, ut vertit Aucher, i. e. myrrhis condiendo. 4. I. e. adoratio, quae olim coram vitulo aureo fiebat, per Christum ad dominum adorationis redibat. In cod. B est « Eeditura est ,). Sensus etiam hic esse potest Adoratio, quae fiebat 1.

vum np

:

:

auro (per avaritiam), per Christum ad dominum auri (vel Christi) rediit.

32

-

quae medicum anmmciarunt, qui vulnus Adami sanaturus erat. Qui Magos per revelationem monuerat, ne ad Herodem redirent^ illis (losepho et Mariae) in revelatione praecepit, ut ex Aegypto ascenderent, quo ascensu duae implerentur prophetiae, una, quae dicit Ex terra Aegyptiorum vocabo filium meum^ :

et altera

:

Racliel plorabat Implebatur,

ait,

verbum, quod dictum est per leremiam

et

reliqua.

CAPUT

III.

Et quum Herodes videret, quod delusus esset a Magis, iratus est valde et misitetperdidit omnes pueros (Math. 2, 16-23). Herodes, nonne audisti, nuncium nuper nati regis fuisse stellam? Cur non perpendis, quum de coelis est, te operi coelesti resistere non posse ? Quia Herodes matres carissimis suis filiis orbaverat, vindicta in tribus filiis et uxore ejus sumpta est, et ipse amara

At

tu, injuste

morte periit. Herodes nescivit, qua ratione rem exploraret, obcoecatus enim aemulatione ad cognitionem pervenire Micliaeae exnequivit. Sicuti unum oraculum prophetae facile potuit indaquisierat, ita etiam oracuhim Isaiae gare. Nam et famiHa et mater et civitas et tempus Mesfamiha ejus de domo David, sicut siae revelata erant lacob dixerat, et mater ejus, quod virgo est, ut Isaias ut Michaeas prophetaverat, et civitas ejus Bethlehem, Porro praedixerat, et tempus ejus, sicut dixerunt Magi. ex descriptione terrae per Romanos didicerat, lesum ;

losephi inscriptum esse ab eis qui in tabulas eum retulerant *. Licet haec omnia novisset, tamen aemulatione inebriatus eum cognoscendo impar fuit. Sauli

filium'

similis erat, qui,

1.

quum

odor sanguinis Havid,

Ita in cocl. B. In cotl.

A

falso

:

«

quem

Qui eum invenerunt

si-

».

32

-

quae medicum anmmciarunt, qui vulnus Adami sanaturus erat. Qui Magos per revelationem monuerat, ne ad Herodem redirent^ illis (losepho et Mariae) in revelatione praecepit, ut ex Aegypto ascenderent, quo ascensu duae implerentur prophetiae, una, quae dicit Ex terra Aegyptiorum vocabo filium meum^ :

et altera

:

Racliel plorabat Implebatur,

ait,

verbum, quod dictum est per leremiam

et

reliqua.

CAPUT

III.

Et quum Herodes videret, quod delusus esset a Magis, iratus est valde et misitetperdidit omnes pueros (Math. 2, 16-23). Herodes, nonne audisti, nuncium nuper nati regis fuisse stellam? Cur non perpendis, quum de coelis est, te operi coelesti resistere non posse ? Quia Herodes matres carissimis suis filiis orbaverat, vindicta in tribus filiis et uxore ejus sumpta est, et ipse amara

At

tu, injuste

morte periit. Herodes nescivit, qua ratione rem exploraret, obcoecatus enim aemulatione ad cognitionem pervenire Micliaeae exnequivit. Sicuti unum oraculum prophetae facile potuit indaquisierat, ita etiam oracuhim Isaiae gare. Nam et famiHa et mater et civitas et tempus Mesfamiha ejus de domo David, sicut siae revelata erant lacob dixerat, et mater ejus, quod virgo est, ut Isaias ut Michaeas prophetaverat, et civitas ejus Bethlehem, Porro praedixerat, et tempus ejus, sicut dixerunt Magi. ex descriptione terrae per Romanos didicerat, lesum ;

losephi inscriptum esse ab eis qui in tabulas eum retulerant *. Licet haec omnia novisset, tamen aemulatione inebriatus eum cognoscendo impar fuit. Sauli

filium'

similis erat, qui,

1.

quum

odor sanguinis Havid,

Ita in cocl. B. In cotl.

A

falso

:

«

quem

Qui eum invenerunt

si-

».

33 tiebatj ei praesto esset *, nescivit, eum a tergo ipsius stare. Salomon novit jndicare et piiernm nieretricis Novit et Dalila cogitationem absconditam

dignoscere.

Samsonis explorare et ex corde ejus elicere. Sed Pharao, quia familia et tempus liberatoris^ qui Hebraeis nasciturus erat, revelata non erant, multos infantes perdere coepit, ut cum multis moreretur ille unus, quem perdere necessarium sibi videbatur. Attamen, sicuti Saul multis ex indiciis cognoscere poterat, se fortitudinem David superare non posse, sic et Herodes cognoscere potuit, se potentiae filii David non posse resistere. Sed odium non tantum intelligentiam et doctrinam non suscipit, sed etiam peccare et perdere festiEjusmodi homines filii sunt Satanae, qui putavit, se

nat.

posse occidere Moysen et perdere David et in crucem agere filium David. Immo et Cain, ejus discipulus, exi« Num stimavit, se Deum decipere posse, quum diceret ego custos sum fratris mei », et Griezi Elisaeum et Isca:

riotes

Dominum nostrum

se decipere posse putabant.

Infantes occisi duplici sub respectu facti sunt te-

lustorum ^ occisorum et accusatores occidentium. Sicut enim Cbristum dicentem^ se esse Deum, unanimiter expulerunt et ex patria ejeceruntj ita etiam ejus stes

causa infantes ignorantes

et

innocentes

occiderunt,

antequam praedicatores ejus fierent. Yox audita^ est iu Rama, Racliel plorabat filios suos. Bethlehem ad ludam, filium Liae, pertinebat; quare ergo plorabat Eachel filios suos, quia non erant, id estj alicubi non erant, ut morerentur pro Christo? Plorabat Pachel, quia Eedemptor non ex filiis ipsius natus est, quum Lia figura prioris populi et Eachel fiSed « sterilis, ait, peperit et plures gura ecclesiae sit ''.

1.

in sua 2. 3.

Ad yerbum Quum gustus sanguinisDaYid, quem " :

manu

sitiebat,

esset.

Cod. B « Prophetarum „. Ad verbum « Clamata est :

:

,;.

Auctor Cristum ex Lia i. e. sub antiquo testamento natum esse asserit, de quo Rachel plorabat, nesciens, sibimajo4. S.

ra promissa esse.

3

34 facti suntfilii viduae,

quam

conjugis

*».

nes erant tribus Benjamin et ludae. est

Mortua

"

:

est Racliel stadio

Vel quia confiScriptum enim

uno ad introitum in

Ephrata, quod est Bethleliem ^, sicut et Moyses in sua benedictione de Benjamin dicit: «In medio humerorum ^ quia arca foederis in urbe lerusalem, quae fuit haereditas Benjamin, reposita erat. Quumque Samuel Sauli signum daret, quando unxit eum regem

ejus habitabit

37,

«

Ecce, occurrent tibi tres viri in super Israel, disit ei Zelzach * apud sepulcbrum Rachelis in confinibus Ben:

jamin

».

Rachel plorabat filios suos.

Plora,

Ra-

nequaquam, sicut illo primo planctu, quo plorasti, ^ quando hostes filios tuos aggressuri erant, sed plora super eos qui occisi in platea projecti sunt, non ab alienigenis, sed a filiis patris ipsorum lacob ^. Attamen coerce vocem tuam a lamentis, quia merces tuarum lachel,

crymarum quasi chirographo cauta

est eis qui

cum filio

David nascentur, eo videlicet tempore, quo ille nascetur, ut tempore adventus praedicatores et laeti ejus nuncii fierent. Vide, quomodo isti filii tui locum ^ principalem acceperunt in lerusalem, quae sursum est, matre nostra, quam iaudamus, quae Moysi apparuit in monte haec facta est eorum haereditas. Sed expecta ^ 5

et consolationem accipe in filio tuo electo Saulo, qui et Paulus, qui te consolabitur et merces erit dolorum tuo-

rum

lacrymarum tuarum. Quum vidisset, quod delusus esset a a g i s. Israelitae caeci, quia non intelligitis, surdi, quia non auditis, et ne nunc quidem excitatis estis ad et

M

l.Is. 54,

1.

2.

Gen. 35,

3.

Ad verbum

4.

Ita in cod. B. Cf.

syllaba

«*«-

5. Sc.

19. "

Kequies ». 1 Sam. 10, 2. In textu impresso ultima a Yoce ^ii&m/u separanda est. :

Babjlonii.

ludaei saltem executores crudelis mandati Herodis erant7. Ad verbum «terminumn. Auclier vertit « finem 37. Eectius Meta, vel portio, haereditas vertatur, ut supra ad 6.

:

pag. 28, Nota 8.

1, dixi.

Ad verbum

"

:

sta,

mane

„.

35

vocem

gnum

Isaiae dicentis ^7. Si in alio

:

«

Dabit vobis Dominus Deus

quodam signum

sed non in

si-

dedisset, dixisset .

alio, isto, qui ex virgine utique est e. datum omnibus vobis. Moysi vobis h. erat, signum hoc signum datum est, ut ipse solus et privatim tamquam per mysterium suaderetur, sicut et Gedeoni et Ezecbieli ^ idem signum revelabatur. Sed quod illis privatim dabatur, nonne id tamquam opus manifestum ;

et

sed in

vera typorum legis vestrae revelatio per Magos vomissum est? Quare ergo non cognoscitis tempus re-

bis

demptionis et creditis in partum Yirginis ? Aut forsitan cum illo rege vestro in- stupiditate sedetis et exspectatis ^, donec Magi altera via ad vos revertantur, et

denuo vobis de eo narrent

?

ISTonne sufficit vobis, alienigenas venisse et vos

excitasse, ut intelligatis, Christum in lucem editum esse ? Aut forsan vos quoque consilium approbastis regis vestri homicidae, Pharaonis secundi, ex semine

Chanaan Ascalonitae ^ ? Saul quum audiisset, sacerdotes Davidi, quem non cognoscebant, opitulatos esse, misit et jussit eos adduci et occidi. lure ergo vobis accidit, ut sanguis hic justus vobis imputaretur ^, ut et Saul sanguinis David reus fiebat, et recte filius David,

ex manibus

vestris liberatus, ad gentes transiit. passus est David a Saul, sicut et Fi-

Persecutionem lius ejus ab Herode. Interfecti sunt sacerdotes propter David, et infantes propter Dominum nostrum. Ex sacer1.

Is. 7, 14. S. auctor h.

1. asserit, Moysi, Gedeoni et EzecMeli mysterium virgineipartus per typos revelatum esse, sed ita, ut ipsi soli hoc mysterium intelligerent, nec eis liceret, id populo aperte

2.

et sine typis 3.

fectum

communicare. " Sedebatis et expectabatis „. Sed imperut saepius, pro praesenti adhiberi, ex contextu

Ad verbum h.

1.,

:

liquet. 4.

Id

5.

Ad verbum

Herodis, ex Ascalon orti. " Ut sanguis justus collis vestris appenderetur ,,. Sensus est Saul pro David sacerdotes occidens reus factus est mortis ipsius David ita et ludaei, qui cum Herode Cliristo infantes se fecerunt raortis Christi. reos pro occiderunfc, est,

:

:

;

Cf. Matii. 23, 35.

36 dotibus Abiathar liber evasit, sicut loannes ex infantibus. In Abiatliar ablatum est sacerdotium domus Heli, et in loanne ablata est prophetia filiorum lacob.

Quia sterium derat,

ex Aegypto eductus et per mynominatus est, adoptionem suam perdi-

Israel, qui

filius

Baalum adorans

et idolis odores accendens, ideo

loannes, generationem viperarum eum appellans, nomen conveniens ei dedit. Perdito filiorum adoptivorum nomine ex gratia diebus Moysis eis tributo, aliud no-

men

operibus suis congruens per loannem acceperunt.

Qiium Dominus in terram Aegyptiorum et iterum exiisset^ dicit Evangelista:

tum

intrasset

Tunc imple-

verbum, quod dictum estper prophetam, qui ait: ex Aegypto vocavi f ilium est

Et quod dicit Nazoraenus vocabitur, quia nimirum virga Hebraice Nazor sonat et propbeta eum vocat filium Nazor (filium virgae), quoniam revera virgae filius est *. Sed Evangelista, quod in Nazareth

meum.

:

nutritus est, huic simile esse videns dixit « JSTazoraenus vocabitur ». Prophetia penes loannem, sed mysteDominum loannis, sicut sacerdoria :

prophetiae penes tium penes filium Zachariae, et imperium et sacerdotium penes filium Mariae. Per Moysen est lex (loA. 1, 17) et signum agnij et multi typi Amalec^, sed v eaqua, quae dulcis facta est, et serpens aeneus,

ritas ejus^ per

lesumDominum

nostrum.

Baptismus loannis superior erat lege, sed inferior baptismo Christi, quia nemo in nomine (Trinitatis ^) baptizabatur usque ad tempus exaltationis ejus (Christi ^). 1. S.

Ephraem Nazor pro Nazer

seu " sceptri

legit in Is. 11, 1.

"

Virgae

„ socium regni significat. 2. Signum seilicet in Amalecitis, quum Moyses manibus extensis oraret, donec Amalecitae vincerentur. 3. Silicet legis. In cod, B: eorum, sc. typorum modo memoratorum. " In nominibus non est, h. 1. for4. In cod. B : ,,. Dubium filius

,,

mulam

filius

baptismi Christiani significari.

S. Ephraemus h. 1. baptismum discipulorumChristi (Ioan. cum baptismate loannis eodem loco ponere videtur, quia

5.

4, 2)

baptismum Christi invocato Christi exordium sumpsisse

nomine post ascensionem Paulo inferius autem asse-

Trinitatis affirmat.

37 Exiit loannes in desertum, non ut ibi ferox fieret, sed ut in deserto ferociam terrae habitatae domaret/ quia li-

omnia in exit autem quum desertum, quieta jS.t perturbat et tranquilla ^ De quo tibi libido Herodis persuadere bido in terra liabitata et quieta ut ferox bestia ;

potest, qui in terra habitata et in quiete ferox in fra-

uxorem illegitimi amoris furore agebatur, ita ut mitem et sobrium loannem perderet, qui quiete in tris suis

deserto degebat et ne matrimonio quidem, qnod lex permittebat, junctus erat. Et verbum caro fa-

ctumest ethabitavitinnobis^

(Ioa. l,14)i. e.

Verbuni Dei per carnem, quam assumpsit, habitat in nobis. Sed non dixit « apud nos », sed « in nobis », ut ostenderet, quod carnem nostram propter nos induit, sicut dixit:

«

caro

mea

cibus ^w.

Miseruntludaei ad loannem et dicunt eiiTuquis es?Ille confessusest, dicens: Non sum Christus. Bicunt ei: Elias es tu? Dicit: Non (Ioa. 1, 19-28). Sed ecce, Dominus Eliam eum vocavit, sicut Scriptura testatur et quando interrogarunt eum, dixit: « ISTon sum ego Elias??. At Scriptura non dixit, in forma corporis Eliae loan;

nem

venisse, sed virtute et spiritu Eliae. Non ille Elias, qui elevatus est, venit ad eos, quemadmodum nec David ipse rex eorum factus est, sed Zorobabel ^. Nec

Pharisaei loannem interrogaverunt: Num spirituEliae venis, sed: Num tu es ipse Elias? Ideo dicit: Non rit, Christum a loanne baptizatos denuo baptizasse et hac ratione Terura suum baptisma revelasse et finem baptismatis loannis monstrasse. S-Epbraemus ergo sibinon constans deprebenditur. 1. Cognosce ex his verbis auctorem Ephraemum, laudatorem eremitarum. 2. Haec verba ex loanne 1, 14 hoc loco posita sunt, quia et in Diatessaron Tatiani, utLatina Editio testatur, post Luc. 3, 3 allatus erat locus loan. 1, 7-18, ex quo s. Ephraemus v. 17, et

dein v. 14 explanat. 3. loANir. 6, 56.

Quibus verbis s. Ephraemus docet, prophetiam, qua Daex semine suo promissus est, etiam ad Zorobabelem, qui populum Israel ex captivitate Babylonica reduxit, refe4.

vidi salvator

rendam

esse.

38

Ad

sum.

quid opus erat persona Eliae, si apud loanopera Eliae reperiebantur ? Ne autem loannes ab eis redargueretur, quod Elias per currum sacratum elevatus esset, ipsius yero caput puella contaminata in disco sustulisset, ideo Elisaeus intravit mediusque inter loannem et Eliam constitit. Si loannem mendacii arguere vellent, Elisaeus redarguens se opposuit, qui eis certa erat auctoritas, quia crediderunt, eum du-

nem

plicem spiritum praeceptoris sui accepisse. Quod si ita se habet, duabus vicibus et duobus curribus Elisaeus in coelum elevandus fuisset, forsitan et in coelum coelorum. Inde liquet, Elisaeo virtutem Eliae cum ejus operibus datam esse. Sed nec omnia opera Eliae ei data sunt, sed similitudo operum, secus enim dubium esset, an utilia fuissent. Attamen nisi spiritum Eliae duplicem Elisaeum accepisse Scriptura diceret, non manifestum factum esset, majus donum eum acce^.

pisse

Qui miserunt ad Dominum et interrogarunt Qua ex potestate boc facis iidem miserant ad loannem. Qui quum non venisset, ut rebelles doceret, ea, de quibus interrogabant, eis non indicavit. Quum interrogantes non ii essent, qui, quis vere loannes esset,

:

"

??,

discere vellent, sed imperantes ei dicerent Tu quis es, qui hoc facis ? etiam loannes non ut discipulis, sed :

ut rebellibus respondit, et ad omnia, de quibus quomodocumque eum interrogabant, dixit Non sum Christus et non Elias et non propheta, sed vox, quo :

ne loannem, ne hominem quidem se vocavit, quam^ quam et propheta et Elias et Christus esset. Sed illis, qui eum interrogabant, loannes ne unus quidem ex his

modo nominatis erat, sicut et Dominus noster quibusdam dixit: «Non sum bonus », quamvis bonus esset. annuncians ^ ad ostium et splendor lucernae ad ostium pupillarum

Quemadmodum vox lucem aurium, ita 1.

Ex

cod.

B

-verti lianc

verba exeidisse videntur. 2. Christus i. e. unctus 3.

Id est

:

gallicinium.

sententiam, qiiia in cod. fuit

A

aliqua

loannes, scilicet gratia Dei.

39

Unum

enim pulsat, sicut et scriptura socia est vocis. sunt * lucerna et gallus, sicut et Elias et loannes. Grallus sua voce ad

audiendum nos

excitat, et

imago

est

lucerna splendore suo imaginem lucis Illuminatoris nostri nobis repraesentat. ^ Quare hi duo utrobique compresserunt tenebras et imago sunt Patris et Filii, qui destruxerunt malitiam,

vocis Suscitatoris nostri

;

et

imago Prophetarum et Apostolorum, quia ex utraque parte solem adjuverunt. Sed et intellige, loannem quem facem appellavit et

qui os ejus flammeum fecerat, imaginem esse Eliae, qui lingua sua malignos combussit et flammis oris sui siccitate et siti punivit. Eursus gallus, qui in silentio

is

noctis cantat,

imago

At

est loannis, qui in silentio deserti

lucerna tempore vespertino apportatur, gallus, qui solummodo mane cantat, cum ea non invenitur. Verum in loanne cum voce diluculi inventa est lucerna vespertina ^, ut de Eliae adventu, qui mopraedicavit.

si

do mysterioso in loanne evenit, testificaret. loannes ergo vox est, sed verbum, quod sonat in voce,

Dominus

vit et reduxit,

est. Yox eos suscitavit, vox eos vocaVerbum autem dona sua eis distribuit.

tanta et poena *. Paululum a reliet recesserunt gione paululum eos punivit. Et perdet ramos sylvae securi», dixit Isaias^. Ramos dixit, non

Quantum peccatum,

, quasi vis, audi eum. Porro quia audierant a discipulis, eo dormiente, undas excitatas, et iterum, cum apud eos non esset, fluctus maris commotos et conturbatos esse, ideo more hominum dixerunt Magister, ubi lux est, illuc tenebrae non intrant, et ubi vita est, mors non dominatur. Flevit, ut monstraret, Lazarum esse mortuum, et ut occasionem daret dicendi «Nonne hic :

:

:

:

aperuit oculos caeci

»

Ex una

?

parte

runt eum

volue-

rejicere, et ex altera eum invitus vivificator Lazari, vivifica te ipsum ^. Per

sunt.

confessi

haec

quoque verba Dominum confessi sunt, qui eum negarunt. Jam foetet. Si tu Martha, sicut Maria, ad pedes ejus sedisses, ab

ut illa, audisses,

eo,

ipsi

omnia esse facilia. Egoutique sum resurrectio et vita; omnis, qui credit in me, etiam si mortuus fuerit, vivus est ille. Patet, quod, qui vivus est et credit in me, non morietur in aeternum, i. e. non semper manebit in morte, quia vivus est, et manus mortis non semper ei dominabitur. Nonnulli autem de fine mundi hoc intelligunt, quod

illi,

qui in adventu ejus in terra « Qui residui sunt in

sunt, non morientur, ut illud adventum ejus, non dormient »

1.

coram

Hujus

loci

aliis illis,

verba

qai

eum

runt ut foras raitterent

eum

Maec.

3. I

^.

iiabentur

:

Thess.

»

eum

«.

4, 14.

« Efc

eum

confitebanfcur

Dicunt: Mandatum dedeVerba: " Corara aliis illis, qui

confifcentur.

ironice dicta existirao. 30. 15,

confitentur 2.

sic

:

203

Lacrymatus ferret

se

prae

,

Dominus propter Lazarum, ut quod eum non posset resuscitare est

;

revera de ipso ita existimarent, in publiquumque cum protulit absconditam derisionem dicentium o nilli

:

N

ne poterat iste ita facere, ut hic non moreretur? Forsitan dices At illi non dixerunt, quod eum non potest resuscitare. Attamen aliquid^ quod :

contra divinitatem ejus pugnabat, locuti sunt dicentes « Quia flevit, ostendit, se noluisse, ut moreretur, ergo natura ejus divina mortem non ita devicit, ut mortem :

super eum dominari non pateretur «. Quum igitur ilH ludibrium et irrisionem suam ostendissent, ipse divinitatem suam monstravit. Quod autem turbatus est, consonat cum eo quod dixit " Quamdiu vobiscum ero, ^ « Taedet me de et vobiscum loquar ? et alio loco generatione ista » ^. Probaverunt me, ait, decies, bi :

:

??

autem

vicies et decies decies.

Yenit vocare gat

:

«

Ubi

niortuum ex sepulcro

posuistis

eum

» ?

et interro-

Et lacrymatus est

Dominus.

Sed lacrymae ejus erant ut pluvia, etLazarus ut frumentum, et sepulcrum ut terra. Emisit vocem suam, ut tonitru, mors liac voce exterrita est, Lazarus ut frumentum prodiit et terra Dominum suum vivificatorem prona adoravit.

Dominus

pus opportunum assignavit, eaque accomodavit, se ipse

quemadmodum

obvium

fecit.

Besuscitavit

Quum enim

Lazarum

ab utero matris in illo loco, ubi

et caeco

Mansit

erat, per duos dies,

signis suis temtemporis rationi

donec Lazarus moreretur. mortuus est.

et ipse ejus loco e sepulcro eum vocasset, et

cum

eo

men-

sae accumberet, ipse sepultus est per symbolum olei, quod Maria in caput ejus effudit, Mors itaque et ava-

quatuor dies contemptui fiebant. Rursus potestas mortis despiciebatur, quia Dominus mortuum ad

ritia post

vitam revocavit, ut mors sciret, Domino facile esse, ^ eam missam facere et a se discutere. post triduum 1.

Marc.

2.

PSALM. 94, 10.

3. I. e.

9, 18.

fcriduum post

suam mortem.

204 clamando mortuum quatriduanum e sepulcro vocavit, promissis suis stabit, quod tertia die ipse se vivificabit et resurget. Contemptui erat et avaritia, quae in corde Judae Domino insidias struxit et et Judas convictus triginta argenteis eum vendidit est, quod non ideo, quia Dominus se Deum fecerat, eum tradere quaerebat, sicut nec cura pauperum eum incitavit, ut oleum unctionis vendere vellet. Domiims itaque Bethaniam venit et amicum suum resusoitavit, se ipsum autem in symbolica unctione sepelivit. G-aiidium paravit Mariae et Marthae atque opprobrium inferno et avaritiae inferno quia non semper ipsum superabit, avaritiae, quia non in perpetuum eum vendet. Dixerat: « Post triduum resurgam »,

Os enim

ejus qui

;

,

;

rem

existimet, in illum quatriduanum respiciat, qui resurrexit. Dixit aliquid, quod difficilius est, quam hoc, ut per id quod in La-

quod,

si

quis

difficilem esse

zaro perfecerat, id crederent, quod de se ipso dixerat. Accedite et auferte lapidem. Qui mor-

tuum

vivificavit et

vitam in

eum

reduxit,

nonne

et podisci-

tuit aperire sepulcrum et auferre lapidem ? Qui « Si habetis fidem, ut granum sinapulis suis dixerat :

Transferre et transferetur a lapidem ab ore sepulcri potuit removere ? Profecto, qui in cruce pendens voce sua petram et sepulcra scidit, potuit et verbo suo la-

pis, dicetis nionti huic facie vestra *, nonne hic :

pidem istum erat, dixit:

«

levare.

Sed quia Lazarus amicus

Aperite vos ipsi

r,

ejus ut odor foetoris ejus

nares eorum tangeret, et « solvite eum « vos ipsi ab eis quibus eum ligastis, ut opus manuum vestrarum cognoscatis.

mortis Lazari Dominus ad hunc se non contulit, ne dicerent Pactum inter se

Ideo tempore

pagum

:

permittimus, omnes credent in eum et venient postmodum Romani et tollent gentem nostram, legem

constituerunt.

Et

si

etlocum istum. 1.

Maxh.

17, 19.

Quod dixerunt, quia

potestati

205

Romanorum

subditi erant.

gnis suis regnavit et totus

Sed Dominus venit, et simundus eum sequutus est.

Forsitan, inquiunt, audient gentes, quod rex eis natus est, quia filium David eum vocarunt, et non tantum

eum gem

vocarunt, sed et voluerunt eum rapere et reconstituere. Quamobrem dicebant « Cavete, ne Romani veniant et destruant urbem nostram et popuita

:

lum nostrum

77.

Simon leprosus Dominus

(

Math.

26, 6

)

credidit et

per fidem et beneficentiam lepra aufugit. Quomodo enim lepra in corpore Simonis permanere poterat, qui purificatorem leprae in domo sua recumbentem vidit ? Quum humana Christi natura in domo Simonis recumberet, divina in corde ei

benefecit, et

Simone cognomini *. Et quolepra potuit permanere ante Lazarum

ejus habitavit, sicut et in

modo mortua mortuum, qui

vivificatus est et resurrexit ?

ajunt, frater noster

hic,

non

esset

«

mortuus

Si fuisses

Ergo

v ^.

quomodo lepra laborare poterat Simon, qutim purificator leprae in domo ipsius recumberet, et quomodo in eadem mensa esse poterant virtus lepram expellens, et lepra fugitiva

?

Forsitan idem evenit, quod de Zachaeo

principe publicanorum legitur , cui « Hodie salus facta est huic domui n talitate

mercedem

Dominus ^.

dixit

Pro sua hospi-

accepit purificationem.

Etconsilium ceperuntprincipes cerdotum, ut

:

etLazarum occiderent

sa-

(Ioan-.

Sed lex praecipit, ut, qui occidit, moriatur. Si autem hunc occiditis, nonne Christus potest eum denuo vivificare ? Nonne potius vos timere oportebat, ne 12, 10).

verbum.

illius oris

vos occideret, quod

tam revocavit? Sed cido et talis,

Deum

Cain putavit

et

decipio

Deus autem non

».

Homo

:

Lazarum «

in vi-

Hominem

oc-

occisus est, quia mor-

est deceptus, quia omniscius.

Potuit venumdari unguentum istud trecentis denariis etdari pauperibus. Hoc 1.

Cf.

2. Cf. 3.

Luc.2, 26. lOAN. 11, 21.

Luc. 19,

9.

206 dixit JudaSj

conspicatus,

quem Dominus, famem pecuniae in eo tamquam oeconomum et sacculi portato-

rem, pecuniae dispensandae praefecit, ut satiaretur, nec propter pecuniam fieret traditor. Expediebat enim

eum

furari argentum, quam creatorem argenti tradere. enim illic opus erat sacculum *, ubi praesto erat

Cui miraculum quinque panum azymorum, aut yini ex aqua, aut remedii dati oculis filii Timaei ^, aut illud miraculum, quod factum est in exactione didraclimatis ? " Nolite gaudere, ait, quod daemones vobis subjiciuntur 55, quia et Judas Iscariotes daemones ejecit, sed «

gaudete, quod nomina vestra scripta sunt in coelis

j?^;

Judas autem scriptus erat in terra cum crucifigentibus

Dominum. Judas daemones expulit, ut ipse Domini adversarius collegis suis crucifixoribus explicaret, num Dominus vere per Belzebub expelleret daemones, et ut traditor confunderetur, si daemones ipsum, qui fur erat,

dominum argenhaec perpendit ideoEt ne diceque laqueum sibi injecit et se suspendit Dominum traditorem sibi rent, elegisse discipulum « Unus ex vobis diabolus est « dixit ^, idque ignorasse, nomen Judae adhuc celans, ne eum diffamaret, si veltimerent et exirent, ti

quum

non timeret. Attamen

fur argenti

fortassis

''.

:

poenitentiam agere. Quum eis pedes lavaret, non fecit initium a Simone, principe discipulorum. Quum enim princeps angelorum illico ^ reliquit honorem gloriae suae, quomodo princeps discipulorum in gradu honoris sui potuisset consistere ? ISTonne potius didicislet

set imitari principem

1.

Subintelligitur

2.

Marc.

3.

4.

cod.

A

" nisi

^

?

Judae emendando

».

10, 46.

Luc. 10, 20. Sic in cod. B, ubi particula negationis deest. Textuin Auoher ita reddit : « Fortasse non memoraYit hoc et

seipsum sufFocavit 5. loATsr. 6, 71. 6. Subintellige 7.

:

angelorum

55.

:

Quando ad gloriam piuncipatus evectus erat. potius datum ei esset, imitari princi-

Ad verbum Sed

pem angelorum.

:

207

Honos supremae naturae Domini lionorem humilitatis naturae suae humanae induerat, quando eorum pedes lavabat.

OAPUT XYIIL Solvite asellum et adducite ad

me

(Math. 21, 2). In praesepi lesus exordium fecit, super asello ad finem pervenit. Bethlehemi in praesepi, lerosolymis in asello. Quumque lerosolymam veniret^ videns eam, coepit ilere super eam. xlhraham vidit diem ejus et gavisus est. Christus autem vidit lerosolymam et flevit super eam. Flevit autem, quia illa gavisa non erat. Si cognovisses tu saltem

hunc diem pacis tuae, sed abscondita est pax a facie tua. Abraham pater tuus solummodo diem meum vidit et gavisus est tu vero ;

diem et dominum diei. Iste * est, qui flevit pro eis qui non gaudebant de suo auxiliatore. Flevit etiam propter ruinam futuram civitatis, ut et dixit vidisti

:

"

Flete super vos ipsas, quia venient dies, ut dicant raontibus Operite nos w etc. ^. Vidit Abraham diem :

meum

et gavisus est ^, nimirum per agnum in arbore, qui solvit et liberavit Isaac ligatum, ut et Dominus vincula gentium solvit per crucem. Balaamo abscon-

debatur aspectus angeli, populo autem illi, qui mysterium Balaami noverat, abscondebatur dominus pacis. Illi abscondebatur pax, his autem Dominus pacis. Clamabant pueri et dicebant Benedictio filio David. Principes autem sacerdotum :

Scribae irati dixerunt: Non audis^ e. si tibi nostrae quid isti dicunt? laudes^ et

i.

non placent, jube eos Dominus

1.

Sc«

2.

Luc.23, 28-30.

tacere. In nativitate et in

diei.

3. loAN. 8, 56.

4.

Id est

:

'*

Populi nostri.

morte

207

Honos supremae naturae Domini lionorem humilitatis naturae suae humanae induerat, quando eorum pedes lavabat.

OAPUT XYIIL Solvite asellum et adducite ad

me

(Math. 21, 2). In praesepi lesus exordium fecit, super asello ad finem pervenit. Bethlehemi in praesepi, lerosolymis in asello. Quumque lerosolymam veniret^ videns eam, coepit ilere super eam. xlhraham vidit diem ejus et gavisus est. Christus autem vidit lerosolymam et flevit super eam. Flevit autem, quia illa gavisa non erat. Si cognovisses tu saltem

hunc diem pacis tuae, sed abscondita est pax a facie tua. Abraham pater tuus solummodo diem meum vidit et gavisus est tu vero ;

diem et dominum diei. Iste * est, qui flevit pro eis qui non gaudebant de suo auxiliatore. Flevit etiam propter ruinam futuram civitatis, ut et dixit vidisti

:

"

Flete super vos ipsas, quia venient dies, ut dicant raontibus Operite nos w etc. ^. Vidit Abraham diem :

meum

et gavisus est ^, nimirum per agnum in arbore, qui solvit et liberavit Isaac ligatum, ut et Dominus vincula gentium solvit per crucem. Balaamo abscon-

debatur aspectus angeli, populo autem illi, qui mysterium Balaami noverat, abscondebatur dominus pacis. Illi abscondebatur pax, his autem Dominus pacis. Clamabant pueri et dicebant Benedictio filio David. Principes autem sacerdotum :

Scribae irati dixerunt: Non audis^ e. si tibi nostrae quid isti dicunt? laudes^ et

i.

non placent, jube eos Dominus

1.

Sc«

2.

Luc.23, 28-30.

tacere. In nativitate et in

diei.

3. loAN. 8, 56.

4.

Id est

:

'*

Populi nostri.

morte

208 ejus pueri iiinocentes coronae passionis ejus inserti sunt. Infans loannes in utero matris ante eum exulta-

in nativitate ejus occisi et quasi uvae convivii ejus nuptialis facti sunt. Iterum pueri ei acclamabant benedictionera, quum ad tempus natale suae vit, et infantes

mortis pervenisset ^ Oonturbata

es^t

urbs lerusalem in

nativitate ejus, ut et turbata et anxiata est illo die, quo in eam intravit. Quum Scribae clamores puerorum

audissent et aegre ferentes ei dixissent

:

Increpa

homines, utomnino taceant, respondit: «Si isti tacebunt, tamen lapides clamabunt». non

praetulerunt, ut pueri clamarent^

Illi igitur

ne forte clamante natura lapidum obcaeVerumtamen hic clamor lapidum ad eundem iinem tempori crucifixionis ejus reservabatur, quo tacentibus loquela praeditis res mutae magnitudilapides,

cati resipiscerent.

nem Domini

praedicarunt.

ISTunc

judicium est mundi, nunc

et

princeps hujus mundi

ejicitur foras (Ioan. 12, 31). Non princeps rerum creatarum et omnium hominum, sed princeps mundi vocatur. Quia foras ejicitur, patet, quod non est substantia aeterna et quod potestate caret. Quomodo foras ejectus sit, loannes ex-

Ecce, ait, agnus Dei, qui tollit peccata munplicat ^. di Princeps autem vocatur, uti dicitur : « Dii gennon sunt dii » ^, et « Non est vobis colluctatio tium :

«

5?

:

pugna cum carne et sanguine, sed cum potestatibus cum principatibus et cum dominatoribus terrae te-

et et

nebrarum harum, qui sunt sub «

coelo

»

^* ;

et ut

dicit

:

deus hujus mundi obcaecavit, ne Eodera sensu dicitur « Princeps mundi

Quorum raentem

crederent

« ^.

ejicitur foras

1.

:

5?.

In

alio

Ad verbum Quum :

Nativitas

nis

pervenisset. ejus est. 2. loAN.l, 29. 3.

Cf.

PsAM.

95, 5,

4. Epiies. 6, 12. 5. II CoR. 4, 4.

quoque

loco dictura est:

«

Quo-

ad tempus nativitatis suae occisioChristi per mortem resurrectio

209

rum rum

Deiis venter suus est et gioriu confusio H

ipso-

* .

Nos audivimus in lege, quod Clirisaeternum vivit (Ioan. 12, 34). Idem est

tus in illud

:

Non

«

sceptrum, donec veniet

deficiet

cui pro-, suscitabit vobis

"

is

Prophetam prium est illud n ^, et Dominus Deus, sicut me, ipsum audite » ^. T u a u t e m dicis, filium hominis oportet elevari. Illi nempe hoc loco .futurum finem mundi intelligunt, quia dicunt, unum tantum esse adventum. Aut de omnibus « Nos audivimus in lege n, sicuprophetis dixerunt « Ut ti illud scriptum est in lege eorum quod odio :

^*

:

:

:

me

quod in David scriptum « Peccatooderunt » ^, et Odio, ait, injuste '. res, qui oderunt me sine causa Ubi rex, ibi et regnum est. Ideo dicit « Kegnum Dei in corde vestro v (Luc. 17, 21). Non est, ait, regnum diebus discernendum, quia illi tempora observabant et aetates, quibus Christum oriturum putabant. Fama enim de eo jam ante triginta annos orta erat, et rumores de eo propter ejus nativitatem multiplicati

habuerunt est

sine causa

??

^,

me

«

:

:

j?

:

Et illis annis surrexit Theodas ejusque socii, latrones vocavit, quoniam praevenerunt Ohristus quos sunt.

nomen Ohristi passim eos confudit quia Dominus Ideo arrogare non in abscondito sed observationibus quaerebant

ad furandum

et coeperunt, ait, ^

sibi

.

,

^^

,

1.

Phil.

3, 19.

G-EK. 49, 15. Vox 3. Deut. 18, 18.

2.

Ad verbum

«

sceptrum

n hi

hoc citato

deesfc.

de omni prophefcia. S. aucfcor prophefcia h. 1. pro Prophetarum ponit, et in sequentibus exponit, sci-ipta Prophetarum nonnunquam sub nomine legis infcelligenda esse. 4.

:

scriptis 5.

est

«

loAK.

15, 25.

In cod.

B

pro

«

legc ejus

n

recte posituni

lege eorumn. 6. 7.

8.

PsALM. 24, 19. PsALM. 34, 19.

Ad verbum

est

:

odium injuste

etc.

Cf. Math. 24, 5. Aucher vertit « Quia clam

et jejuniis eum quaerebant : « observare in », «^««4^^. praecedentibus significat scilicet, signa mirifica externa, quare eunduni sensum hoc loco refcinendum censui. 9.

viderefl.Sed

14

1

,'

210

eum

videre.

"

filia

Gaude,

Sion, ecce

Orietur stella ex Jacob

«

enim rex venit ad

et rursus

«

Oririfa\ ciam vobis, qui colitis nomen meum, solem justitiae w ^, « Hic sanctificat Domiet iterum populos multos » nus incepit confundere illos, qui occultis insidiis venerant. " Fures sunt ait, et latrones m ^, quoniam non palam se monstrarunt. Ecce Dominus gregis, quando te

et

:

w ^,

:

'^,

:

,

in

suum

ovile per

jauuam

i.

e.

in haereditatem

suam

in-

trabat confidenter, per signa et miracula, et magna cum virfcute venit. Et ecce, intus in corde vestro est per te-

stimonia sua, nec se^ abscondit, ita ut ipsum quaerentes observationibus et disquisitione opus babeant. « Si

non

ne credatis » ^. Illi ergo ostendebant, non erant Christus, et ideo in abscondito homiquod facio opera,

nes furari quaerebant. Superbia fastidiosa, quae in eis erat, efc mendacium et simulationes, quas componehant, eos arguebant ideo se manifeste monstrare timuerunt. Theodas dixit, se esse magnum aliquem. Ut ei adhaereant^ faciat eis experimentum. Si verjo is non est, quem se dixit, quasi de alio id dixisse putetur, quod ipse de se dixerat. Inde quoque exiit illud dictum Si Ohristus veniet, nemo scit, unde sit Quod refutatum et convictum est , quia dicebatur : « Ex vico Bethlehem nasciturus est Christus » Et quia multi Christi surrexerunt, ambigui erant in suis cogitaForsitan seniores nostri cognotionibus et dixerunt ^ ? sit Christus^ et non ceteri hic verus verunt, qi«od ;

'^'.

:

.

:

« Si alius veniet in nomine suOy Propterea dixit eis : huic credetis m ^. Quia multi ipsum sequebantur, prop-

1.

Zachar.

2. 3.

NuM. 24, 17. Malach. 4, 2.

4.

Cf. Is. 53, 11.

9, 9. Cf. Matii. 21, S;

Ioan. 12, 15.

Ioan. 10, 8. 6. loAN. 10, 37. 7. loAN. 7, 27. 5.

8.

Pro

"

et

non

ceterijr

Subintellige eos, qui Christi 7, 26. 9.

loAN. 5^ 43»

ad yerbum legitur: «quam omueffjr. nomen sibi arrogaverant. Cf. Ioan»

211

simm

terea explanavit, adventum

publice et solemniter eventurum esse, non sicuti sua nativitas fuerat *.

dixerint vobis Ecce liic est, nolite eredere. Sicut fulgur, quod resplendet. Si

:

^

venerunt, quando natus est, ita et latrones tempore adventus ejus venient et rumores increbescent. Nolite ergo exire ad quaerendum eum, ne ^ sequamini voluntarie illum perturbatorem nec ipsi capiamini. Quia ergo ipse est dominus regni, placuit in se ipso regiones excelsas et superioei, purificare res, simulque purificare inferiores. Quod autem dicit : « Mundabit domum regni sui ab omni scandalo n *, intellige de terra et rebus creatis, quas renovabit, ibiSicuti fures

,

que justos suos

collocabit.

Vae vobis L egisperitis, qui abscon-

ditis claves (Luc. tionem

11, 52), quia occultarunt cognirevelationis Domini, quae in proplietis erat. Si

enim Dominus, ut ipse

testatur, porta est, patet,

dari claves cognitionis ejus.

etiam

Per hanc portam vitae

Scribae et Pharisaei noluerunt intrare, ut et dixerat " Eece, regnum intra in corde vestro est » ^, quod dixit de se ipso, qui in medio eorum stabat. Peccatum astute ^ suis vasis utens stetit ad pontem, qui traducit ad domum vitae, ne animae et spiritus in ea quiesce-

:

,

"^

rent.

Abseondistis,

ait,

claves.

Veniet omnis sanguis justorum, nempe etiam

quia occiderunt vindieem occisorum justorum, horum vindicta de manibus eorum exigitur. illi

Qui enim judicem quia

cum

cisoribus.

amicus est homicidarum, eo amovit vindictam et viam dilatavit ococcidit,

A sanguine Abel

sanguinem

justi usque ad Zachariae, sed non tantum usque

1.

Sententia ex cod.

2.

Sc.

Herodes

3. Ita legitur in 4.

Math.

correcta.

cod. B.

13. 41.

5.

Luc. 17, 21.

G.

Ad verbum

7. Scilicet

lebant.

B

et reliqui adversai'ii Domini,

:

"

adinventionibus

hominum, qui

in

«•

regnura coelorum intrare vo-

212 ad illud tempus, ait, sed et usque hunc diem. Quia ipse in medio eorum stabat, sanguinem suum de eis non vindicavit, donec eum occidissent, ne dicerent, praedestinatum fuisse, ut hoc fieret. Quare de eis sententiam tulit propter praecedentes justos occisos, ut eos moneret, ne et sequentes occiderent, deditque locum poenitentiae de sua morte, quem lex crimini occisibnis prophetarum non concessit, Lex enim dicit Qui occiditj moriatur, non autem Vide, ut convertatur et tunc ei remittetur. Yerumtamen de sua occisione poeriitentiam, si velint, Dominus eis concessit. Sed po:

:

pulus per occisionem posterorum testatus est, se praecedentium caedi consentire et participare, et per confessionem proprii oris a voce veritatis defecit ^, quia patres suos caedis prophetarum accusare non erubuit ^. Et quemadmodum populus filios suos nondum natos eaedis Salvatoris participes et complices fecit^, ita et

Christus malam voluntatem eorum, quamvis nescirent, caedis Prophetarum participem et eomplicem reddidit^

quoniam cognoverunt, Filium esse dominum vineae, et sciverunt, eum esse vindicem, et tamen eum occiderunt Praeveniens praecepit eis Moyses, ut in uno loco sacrificia sua offerent, et in eo agnum immolarent typumque redemptionis peragerent. Ideo nec Herodes '*

.

Dominum cum

infantibus Bethlehemiticis occidere

potuit, nec Nazaraei,

eum

rent, vita

non ait,

quum

de monte

eum

prophetam perire extra lerusalem I. e.

praecipita-

privaverunt, quia Dominus mandatum

habuit, extra lerusalem moriendi.

1.

non

« ^.

Non

oportet^

Vide,

licet le-

noluit dicere Yeritatem.

Verba ita se habent: " qiiia voeavit in occisionem Propbetarum patres suos, nec erubuit ». " Vae 3. Haec spectant ad Math. 23, 29-30 yobis, Scribae 2.

:

et Pharisaei, qui aedificatis sepulcra Prophetarum, et dicitis Si fuissemus in diebus patrum nostrorum, eorum in sanguine Prophetarum ». 4.

lios

Cf.

Math. 2 7, 25

nostros jj. 5. Luc. 13, 33,

:

«

non essemus

:

socii

Banguis ejus super nos et super

fi-

213 rosolymis eum occiderent, Herodem quoque et Nazaraeos mortis ejus reos fuisse, et vindictam occisionis ejus etiam ab eis exactam esse. Ex quo discas, non tantum habitatores urbis lerusalem poenas sanguinis

ejus dare debere, sed et omnes, qui

eum

viderunt et

Inter ejus reos argui. Dicendo oet inter malitiam altare, populi templum stendit, quia ne locum quidem expiationis reveriti sunt. rejecerunt, mortis

:

Quoties volui vos congregare? quod idem Ecce hi tres anni sunt, ex quo venio, quaerens fructum, ex hac ficulnea et non invenio « *. Si quis audierit verba mea et ea rion

est ac illud

«

:

observaverit, ego non novi eum

(Ioan. 12,

47)^. At ubi est illud « Pater neminem judicat, sed omne judicium Filio tradidit » ^ ? Sed quia medicus est Nonveniin huncmundura, hominum, dicit utjudicem mundum, sed ut salvem mund u m. Et ut ostenderet, omne judicium ad ipsum per:

:

Qui non suscipit verba mea, verbum,quodlocutus sum, eumjuhaec docet

tinere,

:

d i c a t.

Quandovidebitis signum terrorisdee j u s (Math. 24, 15). Quum urbs leru-

solationis

salem saepius diruta, sed iterum aedificata est, hoc loco Dominus de interitu pleno dirutionis ejus et de profanatione sanctuarii ejus loquutus est, quoniam post hac illa in suo interitu manebit, i. e. oblivioni tradetur. Komani intra templum vexilla sua statuerunt, in « quibus erat figura aquilae, ut et dictum est Super alis immunditiei et perditionis *. S i g n u m t e r r oris desolationis ejus, quae dicta est a :

??

Daniele propheta. nis ejus fuisse,

1.

Luc. 13,

«

Alii dicunt,

signum dirutioquod Romani caput porci apportandum

7.

Aucher recte

coiijicit, pro «novi)) legendiim esse "jiidico V ; nam haec verba in Armeniaco simillima sunt efc in nullo textu ETangeJii habetur « novi n. 3. loAN. 5, 22.

2.

,

4.

Dan.

9, 27,

214 Pilatum intra templum collocandum curarunt, Qui super tecta stat etc; non enim salyabuntur, ut alio tempore, quia de eis sollicitudinem et cuet per

ram Deus

De

*

non habebit.

Yae praegnantibus

loquitur, quae in obsidione Romanis criiciatae sunt. Erit iis

etc.

lerosolymorum a

angorpopulo

isti,

filios suos comederent. et petite, ne sit fuga vestra in

adeo, ut etiam mulieres

Orate hieme, nec in die sabbati,

videlicet, ne in captempore non licet operariv

tivitatem abducamini, quo XJt hiems sine fructibus est, et sabbatum sine ope-

ratione, ita cavete, ne vos abdueamini, quando nec

fructum habebitis, nec operationem. et sabbato

55,

«

In hieme,

ait^

quorum unum

voluntatis; hiems

est necessitatis, alterura necessitatis, sabbatum voluntatis.

Sed neque aliorum coactio, neque propria vohmtas ab opere Domini Dei vestri vos amoveat. Porro per hiemem et sabbatum indicavit, mala eis instare. Et postquam eis iram suam monstravit atque ostendit, quod haec juste super eos venient, statim ex misericordia denuo eos docuit, ut orationi vacarent, non ut decretae graves poenae eis instantes averterentur, sed ut tempus et dies calamitatis magnae eis impendentis mutaretur. Dominus enim ex miseratione in suo ser-

mone utrumque

conjunxit, primum, quod angustiae certe venient, vosque fugietis, ut praedestinatum est^ et alterum, ut orent, ne hi casus tristes aut in hieme

vos invadant, qua salvari et has angustias fugere ne-, queatis, aut in sabbato, ne in quiete vestra angustiae in vos irruant. Curam de legibus tamquam filius legis monstravit et ordinavit, ut lex

Moysis non solveretur.

Ne

forsitan,

innocentes et simplices in vobis inveniantur, ita sabbatum tempore belli observent, sicuti pactum foederis observare debetis, neve vos occidant, sicuti eos ^ « In hieme et qui in illo antro occisi sunt. Rursus ait, si

:

J.

Subjecfcum hoc supplevi ex contextu.

2. I

Maccii. 2, 'dW68.

215 sabbato

n

;

liiems

enim quies

est

omnis laboris unius

anni, et sabbatum quies septem dierum, id est, quies^ in die adventus ejus, ut in alio loco dicitur : Hucusque

sabbatum Dei *, quia sabbatum finis est operum Orate, ut digni sitis eximi ab his omnibus, quaeventura sunt. Haec quoque, ut nonnulli explicant, de punitione urbi lerusalem instante Domistat

:

iisdemque verbis finem mundi significavit. quia trepidatio et angor in illa resurrectione apprehendet omnes, qui non perfecti ad eam veniunt. Alii dicunt, ad solos Apostolos haecdicta

nus

dixit,

Erit vobis fuga,

esse, ut, si feria sexta sol defecturus

Porro

tur.

ait

jactabantur los,

;

:

et

« :

In sabbato «

in hierae

», 77,

sit,

confortaren-

quia de sabbato Judaei quia frigida esi

Et si Deus non abbreviasset dies ilnon salvaretur omnis c a r 0. Non forsitan

numerus dierum cum

suis horis minuitur, sed ipsum est breve tempus propter electos, ne angustiae eorum multiplicentur, sed abbrevientur i. e. redemptio veniat.

Illud

momentum nemo

scit, necAndixit, ut eos impediret, ne

geli, nec Filius. Quod de momento adventus sui interrogarent. « Non est vestrum, ait, scire dies et tempora ^^ gg^ absconet ut didit illa, vigilemus quivis nostrum existimet, enim revelasset, quo temveniet. suo Si quod tempore pore venturus sit, adventus ejus insulsus factus esset, nec amplius desideraretur a gentibus et saeculis, in quibus reveiabitur. Dixit quod veniet sed non dixit,

eum

??

,

,

omnes generationes et saecuquando veniet, la ardenter eum expectant. Quamvis enim Dominus signa adventus sui constitueret, nequaquam tamen eorum et

ita

terminus plane intelligitur, nam haec signa multiplici mutatione venerunt et transierunt, immo et adhuc perstant. Extromus enim ejus adventus priori similis est.

Quemadmodum enim justi et prophetae eum expectarunt, putantes, eum suis diebus revelari, ita etiam ho1.

2.

Ad

Hebr. 4, 9. AcT. Ap. 1, 7.

216 quisque fidelium. suo tempore eum suscipere desiderat, quia diem adYentus sui non manifestum fecit : idque maxime hanc ob causam, ne quis illum, cujus potestati et dominio numeri et tempora subditi sunt, fato et horae subjectum existimet. Et quomodo id quod ab ipso constitutum est, Domino sit absconditum qui et signa adventus sui ipse eis indicavit ? Quum ergo et scriptum sit, eum haec scire, quare illud legunt, et hoc omittunt ? Aut num forse tempus (lie

,

momentum nescivit ? Sed ecce tempus m omentum est et momentum tempus. « Haec est, ait; nunc os ex ossibus meis n *. Momentum enim est quascivit, et

si

ictus oculi

^.

Et

«

in illo tempore, ait, et in illo mo" spiritu suo « ^, et: Vigi-

mento exultavit lesus in

late et orate, quia nescitis

tempus

Diem illum nemo

dicti n

scit,

^ .

neque angeli,

u s, ut illud « Discedite a me malePatris mei in ignem aeternumy quia non novi ^. Sicut ergo novit malos, sed propter eorum o-

nequ vos

F

» etc.

e

i 1 i

:

pera dicit « Non novi vos 55, ita, etsi momentum adventus sui novisset, tamen, ne eum amplius interroga« Non novi ilkid w. Sed agedum, rent, de eo dixit hoc ex te quaerimus « Num Filius novit Patrem, nec « Nemo ne ? Certe eum novit, quum scriptum est novit Patrem, nisi Filius, et Filium nemo novit, nisi Pater w ^. Quomodo jam momentum adventus sui iion novit ? Si Patrem novit, quid, quaeso, Patre majus est, quod nesciret ? Aut quae sunt causae, ex quibus momentum adventus ejus Pater ei absconderit? Forsitan, ut hoc modo minor Patre appareret, et ejus natura manifestaretur ? Si hoc ita se haberet, consequen:

:

:

:

7?

1.

Gen.

2, 23.

Sensus

est

:

Ut Eva

momentum pars est temporis. 2. Ad verbum « palpobrarum monientum

«.

3.

Luc. 10, 21.

4.

Marc.13, 33. Matu. 25, 41 Matu. 11, 27.

5. fi.

;

», et

et 7, 23.

Adami,

ita

Propter haec verba nomen «, ut Aucher, utramque

non " hora cnim significationem haec voxhabct.

J-.iJtTvevti «

os cx osse

217 quo tempore hoc momentum

revelatur et tuba canitur, ut de coelo descendat, evadit sicut Pater. Porro scriptum est « Consilium Dei Christus est, per quem revelata sunt omnia occulta sapientiae et scienter,

ei

:

^ Si omnia occulta per eum revelata sunt, quosui ipsi occultum esse potest ? Et si diem, quo veniet, nescit, etiam eos dies^ non quibus venit, nescit. Et Spiritus ea quae ab ipso tiae

?7

modo momentum adventus

condita sunt, novit, ut et illi affirmant, quia profunda Dei scrutatur ^, Filius autem haec nesciat ? Illi de mo-

mento eum interrogaverant, et ipse diem in medium protulit et memoravit dicens « Non novi eum », primo, ut eos ab interrogando detineret, et dein, ut signa a se data utilia fierent, sicuti morbus in aegroto ^, quia diem mortis ignorat. Itaque his verbis signa sua honoravit, ut ex illo die in posterum omnes gene:

rationes et saecula existimarent, suo tempore adven-

tum

ejus futurum esse.

quando corpus dormit, natura nonon ex nostra voluntate in nobis agi-

Vigilate, quia, bis

dominatur

et

tur, sed juxta impulsum naturae opus vi perficitur. Et quando animae gravis sopor dominatur, puta, pusillanimitas aut tristitia, inimicus ei dominatur et per

eam

id facit,

illa

quod

non

vult. JSTaturae

dominatur

vis, animae vero inimicus. Vigilantiam ergo, quam Dominus mandavit, utrique parti hominis praescripsit,

corpori, ut a somnolentia, et animae, ut a torpore et « Excitemini timiditate caveret, ut et dicit per justi.

:

*

Surrexi et ego tecum sum w ^ et iterum « Ne sitis pigri n ^, et ideo pigritiam in munere, quod habemus, fugiamus. Duo erunt in agro, in uno lecto, quia subito haec in eos irruent in devastatione lerosolymotiam

w

;

et

:

"

;

:

1.

CoL. 2, 23. CoR. 2, 10.

2. I 3.

Ad verbum

:

«

ad aegi-otum

I CoR. 15, 34. 5. Ps. 138, 18. 6. Cf. RoM. 12, 11. 4.

n,

ut et

Aucher

vertit.

218 rum, ut illud: Si ibi manebunt decem viri i^K Aquilas autem Dominus appellavit hostes, qui venient contra banc urbem, quae ipsa est cadaver, queraadmo«

dum

et dicitur

quilae

rum

«

:

Yelociores sunt equi ejus,

quam

a-

anima boc explicant. Itemundi, quo timor et tremor

Alii de corpore et

» ^.

id intelligitur

de

fine

omnes homines, ut

irruet in

sint parati, eicut dicit : lumbi vestri praecincti » ^. Aut de justo et peccatore hoc valet, quia neuter se poterit liberare. Mo« Sint

linam appellavit mundum, aquilas vero

alis suis cele-

Quiserit procurator, servus fidelis, beneficus et sapiens*? Quamribus justos" vocavit.

vis

haec omnia Dominus de eo testatus

non

erit fidelis in eis

quae

ei

commissa

sit ^,

sunt,

tamen,

eum

si

ab-

scindet medium, et separabit eum et partem ejus ponet cum hypocritis et infideerit

et ibi

libus,

fletus oculorum et

ei

stridor dentium. Quinque ex eis erant fatuae et quinque prudentes (Math. 25, 1-14). Sed prudentiam non vocavit earum virginitatem, quia omnes illae erant virgines, sed earum opera bona vocavit prudentiam. Si enim sanctitati angelorum aequalis est virginitas tua, vide

puram

et

animo perpende, angelorum sanctitatem

esse ab invidia et aliis

vitiis.

Sicuti vicisti for-

nicationem, ita cave, ne murmuratione et ira vincaris. Item, qui talenta sua(MATH. 25, 15-30) non reddidit fructuosa, ab eo dona fructuum tanquam a terra sterili ablata sunt. Terram, de qua dixit: « Abscan-

cum

quae fructumnon dedit. Auferte ab illo talentum, i. e. fidem, quia vitam justam fidei sibi non acquisivit. Non in eo qui quinque talenta acceperat, Dominus ostendit re-

dit illud

1.

55

comparavit

illa terra,

Gen. 18,32.

2. Iee. 4, 13. 3. Luc. 12, 35. 4r.

In cod.

5. Sic

mino

B

:

«

fidelis,

sapiens

verba se habent. Sensus

fceste, fidelis,

beneficus

efc

efc

beueficus

esfc

sapiens

».

Licefc servus, ipso tamen etc. sifc, :

Do-

219 probationem, ne dicerent Supra vires nobis onera imposuit H. lUum notavit, qui unum talentum acceperat, ut ab eo, qui quinque accepit, argueretur is qui :

unum

^'

Sint lumbi vestri praecincti

accepit.

per continentiam. Et siquidem hic mundus velut nox est et luce justorum indiget, ut dicit Luceat lux vestra coram bominibus, ut videant opera vestra bona et glorificent Patrem vestrum, « qui in coelis (Luc. 12j 35),

i.

e.

prompti

sint

accensae lucernaevestrae,

:

est

w *.

Manus

sapientes in sua dulcedine se humiliaverunt, ut pedes lavarent traditoris sui, qui pro lotione claves crucis eis reddidit. Et creator omnium re-

rum

eo usque se ipse humiliavit, ut viles pedes lavaret, attamen, hoc non obstante, Pharisaeis odio erat et sacerdotes eum persequebantur. Sicut per eum omnia condita sunt, quando esse coepissent, quum ipse esset mediator, ita et eorum salus, quae per ipsum fiebat, incrementa accepit, quia illa jam ex prima haereditate

subdita erant. Et quoniam creaturae humiliatae et dominio maledictorum subjectae sunt, Dominus se ipse sub eis humiliavit, ut eas omnes elevaret et sursum ferret, sicuti et ille, qui primus eas humiliavit, per consilium suum quasi curam de iis gerens et tamei

quam moderator ad et arrogantia

eas ingressus est. Itaque superbia

nihil

prorsus potest efiicere, nisi per violentiam operetur. Omnia bona sub charitate conclusa sunt et conclusa tenentur et custos thesauri il-

lorum est

charitas.

CAPUT

XIX.

Unusexvobis, quipanem mecumedit, me tradet, et ecce, manus traditoris mei mecum in mensa extensa est, et filius hominis vadit, ut de eo scriptum iste est, qui

1.

Matii. 5, 16.

219 probationem, ne dicerent Supra vires nobis onera imposuit H. lUum notavit, qui unum talentum acceperat, ut ab eo, qui quinque accepit, argueretur is qui :

unum

^'

Sint lumbi vestri praecincti

accepit.

per continentiam. Et siquidem hic mundus velut nox est et luce justorum indiget, ut dicit Luceat lux vestra coram bominibus, ut videant opera vestra bona et glorificent Patrem vestrum, « qui in coelis (Luc. 12j 35),

i.

e.

prompti

sint

accensae lucernaevestrae,

:

est

w *.

Manus

sapientes in sua dulcedine se humiliaverunt, ut pedes lavarent traditoris sui, qui pro lotione claves crucis eis reddidit. Et creator omnium re-

rum

eo usque se ipse humiliavit, ut viles pedes lavaret, attamen, hoc non obstante, Pharisaeis odio erat et sacerdotes eum persequebantur. Sicut per eum omnia condita sunt, quando esse coepissent, quum ipse esset mediator, ita et eorum salus, quae per ipsum fiebat, incrementa accepit, quia illa jam ex prima haereditate

subdita erant. Et quoniam creaturae humiliatae et dominio maledictorum subjectae sunt, Dominus se ipse sub eis humiliavit, ut eas omnes elevaret et sursum ferret, sicuti et ille, qui primus eas humiliavit, per consilium suum quasi curam de iis gerens et tamei

quam moderator ad et arrogantia

eas ingressus est. Itaque superbia

nihil

prorsus potest efiicere, nisi per violentiam operetur. Omnia bona sub charitate conclusa sunt et conclusa tenentur et custos thesauri il-

lorum est

charitas.

CAPUT

XIX.

Unusexvobis, quipanem mecumedit, me tradet, et ecce, manus traditoris mei mecum in mensa extensa est, et filius hominis vadit, ut de eo scriptum iste est, qui

1.

Matii. 5, 16.

220 e

s

Quibus verbis iniquum hunc perditorem in cha-

t.

«Meliuseierat,

ritate deplorabat.

natusnon

Dominus crucem ascendere voluisset, quam partem hoc verbum inclinabimus, num ad

f ui s s e in

At

si

t n.

praescientiam dixit

quum

:

,

«

si

an ad inscientiam an ad fallaciam Melius ei erat, si natus non fuisset n ?

,

,

Quae sunt

rationes, quae impedierunt, quominus poe^ nitentia acceptationem mereretur ? Si hae sunt tuae irrisiones et tua ludibria, exemtibi

plum

re me,

i.

sume serpentem e.

me

et noli vituperare et arguepro magistro meo. Si enim ipse

Adam

mandatum transgressurus

erat,

tu con-

quam gloriam

geris in blasphemias illius, qui os serpentis pulvere implevit et eum decurtavit et consolaraine ambulationis privavit ^ ? Si autem Adam non erat transgressurus sine sollicitante, juste poena in caput serpentis

concedamus, Adam ad peccandum praeparatum esse per eum qui fuit causa peccati, tamen, quia istam praeparationem prius suscepit, Adam jure poenas luit ^. Quinimo Adam ob hanc in tentatione in eo inventam moDitiem, etiamsi serpens ansam non recidit. Etsi

praebuisset, in alias transgressiones delapsus esset, quin tentationem subiret. Ita et ille, qui crucem ascendit, forsitan

sine ista causa occasionali in crucem ascen-

surus erat, licet id ta

^

liebraeorum

non

et alia

sit

verisimile, quia Scrip-

plura hoc nos credere non

sinunt.

Charitas arcanum publicavit, et timori

^

1. Praececlentia sunt verba cujusdam haeretici Marcionis.

revela-

,

forsitan

Cf. Comment. s. Ephr. ad G-en. 3, 15. Sensus est: Si Aipse sine tentatione diaboli peccasset, quae gloria manerefc Satanae, per quem sei'pentis ospulvere impletum et ipse serpens pedibus oi-batus est ? 3. In cod. B: Etsi concedamus, Adam ad peccatum praeparatum esse per eum, qui fuit eausa, ut praeparationem prius ae2.

dam

ciperet,

tamen jure punitus

Ad verbum

est.

«Lectiones Hebraeorum n, i. e. vaticinia antiqui Testamenti, quae Christum per « populum suum n et propter peccata cruci affixum iri praedixerunt. 5. I. e. loannes revelavit Petro. 4.

:

221

dum

vit, qiiia,

timor saepius

chantas

iii

sinu

Domini secura jacebat^

ei annuit.

verum et certum est Dominum quum discipulis suis panem daret, mysterium corporis sui eis dedisse, ita quoque credendum est, a Domino paSicuti

nem, suo

,

,

occisori

datum, in mysterium occisionis corEt intinxit eum^ ut sic parti-f

poris sui traditum esse.

cipationem indicaret caedis suae ple,ne patratae, qu^ corpus sanguine ipsius intinctum est. Aut ideo in4 tinxit panem, ne cum pane etiam testamentum dareti Lavavit prius panem et tunc illum ei dedit. Ablutum est ab hoc pane prius testamentum, quia per novum testamentum praeparatus erat. Avaritia Judam a perfectis membris Domini separaverat, ut et Salvator placide docuit, eum non de corpore suae ecclesiae, sed pulverem esse, qui pedibus discipulorum suorum adhaesit. Ideoque, qua nocte illum ab his separabat, sordes pedibus eorum adhaerentes abluit, ut nos doceret, Judam, qui, qua ultimus ex duodecim Apostolis, quasi pes corporis videbatur, a pedibus Apostolorum tanquam sordem igni destinatam a se aqua ablutum esse. Eodem modo Dominus Judam per aquam a discipulis separavit, quum panem aqua intinctum ei daret, quia non erat dignus illius panis, qui una cum vino duodecim Apostolis dabatur. IsTon enim licebat, ut is qui eum tradebat in mortem, per panem acciperet eum qui salvat a morte.

Ex

illo

momento, quo

discipulis suis corpus

suum

corpus suum Apostolis dedit, numerantur cum mortuis computabatur, ut et qui, postquam de illa arbore comedit, multis an-

fregit, et

tres dies ejus, quibus

Adam,

quamvis propter mandati transgressionem « mortuis annumeraretur, quia Deus ita dixit Quo * « et ut illud die comederis, morieris » Quadrin^ nam ex in semen tuum sit annis gentis Aegypto isti illo die, quo hoc verbum dicebatur; anni computati nis vixit,

:

:

;

??

;

1. 2.

Gen. 2, 15. Gen. 15, 13,

t

\

\ ^

222

Idem de Domino dicendum

sunt.

pro duobus diebus,

et

est.

Aut

feria sexta

sabbatum pro uno die positum

corpus suum in mysterium mortis suae eis manducandum daret, in ventrem eorum intravit, sicuti

Quum

est.

postea in terram. Et quia Adam non benedixit, quando inobediens fructum decerpebat, benedixit Dominus et fregit. Et panis intravit * et compensavit

damnum gressus ascensu dixit

qua

aviditatis,

est. i.

Aut

e.

Adam mandatum

tres dies

feria

sexta,

Dei trans-

numerantur de descensu et sabbatum et dominica. Et

:

In posterum non bibam ex hoc genimine vitis usque ad regnum Patris mei, ut ostenderet, se praescire, tempus prope esse, quo ab eis discessurus sit. « Usque adregnum Patris mei w, i. e.

usque ad resurrectionem meam. Quod docet Simon in « Post resurrectionem Actibus Apostolorum dicens per quadraginta dierum tempus edimus cum eo et bibimus ^, scilicet illa die prima hebdomadis, ut et illud « Non gustabunt mortem, donec videbunt regnum Dei » ^, quod post sex dies evenit. :

ri

:

Ecce Satanas accepit permissionem,' cribrandi vos ut triticum, et ego oravi Patrem pro te, ne deficiat fides tua. Non dixit

:

Oravi pro

te,

ut non tenteris, sed ne deficiat

fides tua.

Ostende nobis Patrem etsufficit nobis. Philippus petiit, ut corporaliter videret Patrem, i. e. corporalibus oculis, uti priores justi, qui viderunt angelos et archangelos. Ideo Dominus de divina visione, quae mentisoculis percipitur, ei responsum dedit ;

non enim

dixit

ad eum

«

Non vidistis

quia ipse sed ait: Non cognovistis me, quia majestas ejus abscondita erat, i. e. si me cognovissetis, quatenus non sum manifestus, etiam vidissetis Patrem meum, qui non apparet. Et :

exteriori visu ei apparuerat

;

RoM. 5, 12 " Peceatum intravit AcT. Ap. 10, 41.

1.

Of.

2.

Cf.

3.

Math.

:

16, 28.

??

in

hunc

mundum

n.

223 Apostolus de Pomino loquens testatur imago formae Bei invisibilis n etc. *.

«

:

Ipse est

Qui credit in me, opera, quae ego

fa-

cio, et ipse faciet. Ubi ergo est illud " !Non est major discipulus magistro^? Sed ecce, Moyses tres tantum reges interfecit, Josue autem triginta et ille^ licet supplex rogaret, in terram promissam non intraJosue autem intravit et haereditatem distribuit. vit, Samuel major erat omnibus suis coaevis. Elisaeus duplum magistri sui post ascensum ejus accepit, idque :

;

in similitudinem

Domini Salvatoris

nostri, cujus discioperati sunt.

puli per signa sua duplo

majus In omnibus hominibus suam partem babebat inimicus tantum in Domino non babuit, qui dixit pud me non invenit quidquam suum, et ego vici :

;

mundum.

A

Sed dono

judicii, quod accepit Dominus, quoque participant. Dixit enim, illos esse judicaturos ^, ut ostenderet, non solum Deum vicisse et judicare, sed et homines vicisse et judicare eos, qui, ut

discipuli

vincere potuissent, sed recesserunt

illi,

ait,

:

V

i

r

i

j

u s t iy

judicabunt eos*. Qui non habet gladium suum, emat

sibi gladium, qupd dixit, ut eos instrueret humiliEcce unum ex illis gladiis Simon habebat, ut, quum zelum suum gladio ostensurus esset, Dominus eum doceret verba Scripturae " Qui percutit maxillam tuam » ^. Haec enim verba Simon in sua charitate oblitus erat. Aut hoc dixit, ut ei ostenderet, quod non tantum, quando hujusmodi res non habeamus, aut habere non possimus, ab eis abstineamus, sed et tunc, quando eas habeamus eaeque, ut gladius, qui in manu tua est, in promptu sint, nihilo minus istis non utamur. Et ut patefaceret, se admonitionis causa, non autem propter bellum de gladiis sermonem fecisse, addidit : tate.

:

1.

Coii. 1, 15.

2.

Luc.G,40.

3. 4.

Luc. 22, 30. EzECH. 23, 45.

5.

Math.

5,

39,

224

Sufficiunt duo.

de pugna dixisset, oporteret. Quod dixit, quia ex Judaeis erant, qui gladium et sanguinem sitiebant, ut illi duo ex eis. Videns iram patrum in eis latere, capessivit occasionem, ut absconditam iram eorum raanifestam et eis detestabilem faceret eorumque ex cordibus Si eiiim

id

omnes arma capere

expelleret.

Quum

dies operis sui in

Judaea consummati

es-

* sent, vertit faciem suam, ut irent lerosolymam , et illos duos iracundos a se rejecit, ut etiam Judae Isca-

riotae praevertens dixit iste

:

Vae homini illi w ^. Quod si ut Simon Petrus, et ut illi

«

poenitentiam egisset,

duo admonitionem susceperunt, ab hoc maledicto liberatus locum et tbronum suum haereditasset. Porro ex eo, quod gladios memoravit Dominus, discant, diem et horam, qua tradetur, eum novisse, et amici doceantur humilitatem et inimici violentiam ^.

Hoc

est

Num unum

praeceptum meum

tantura est praeceptum

?

(Ioan. 15, 12). Sufficit hoc, et

unum

solum, quod tanti est momenti. Quamvis unura « Non et dicit sit, occides, quia, qui amat, non « et dixit occidit M Non furtum facies », quia qui « Ne mentiaris etiam suum », veriamat, dat; et dixit:

tamen

:

:

;

enim pro mendacio loquitur diligens * « Mandatum aliquod, ait, novum do vobis » ^. Et si verba « Hoc est mandatum meum «, non intelligis, voca Atatera

:

:

postolum, qui haec

tibi explicabit

gite,

,

ait,

filii

invicem,

Luc.

:

^^

Finis prae-

Et quis est tenor hujus praeQuodcunque vultis vos, ut faDilihominum, ita et vos faciatis

cepti ejus est charitas cepti ? Sine dubio hic

ciant vobis

dicens

??

^.

:

'^.

et

hanc mensuram ponite

:

«

Si-

9, 54.

1.

Cf.

2.

Marc. 14, 21. Sensus forfcassis

3. hic est Exemplo Christi sponte se mortradentis amici discant imitari ejus humilitatem et inimici de sua crudelitate convincantur. 4. Haec et sequens sententia ex cod. B emendatae sunt. 5. loATO. 13, 34. ti

6.

TlMOTH.

7.

Math.

1, 5. 7, 12.

:

225

cut dilexi vos». At hoc impossibile est, quia tu Dominus es et amas servos tuos nos autem, qui socii sumus invicem^ quomodo nos mutuo diligere possumus, sicut tu nos amas ? Quia tamen Dominus ita ;

videamus, quomodo hoc

dixit,

fiat.

Majorem

hac,

ait,

charitatem nemo habere potest, quam

si.

quis ponit

animam suam pro amicis

Amor

ejus ex eo cernitur, quod amicos nos vonos ponimus animas nostras pro te, num aequalis ^t dileotio nostra dilectioni tuae ? Nos si pro te morimur, mortales sumus, tu autem, qui vivus es, passionem mortis nostrae sustinuisti. Quomodo ergo su

i s.

Et

cavit.

si

iliud:

explicatur

Sicut dilexi vos? Moriamur,

unus pro altero. Sed nos ne vivere quidem unus pro altero voiumus. Si ego, ait, qui Dominus et Deus sum vester, pro vobis morior quanto magis oportet ait,

,

unum

vos

Ecce mittoego ad vos paraclitum, dicit: Alium paraclitum mitto ad vos,

quia i.

pro altero mori.

consolatorem.

e.

Deus

Ut

ipse est Deus,

ifca

et is qui

mit-

Si ideo,quia Spiritum mittit, major estitur, set eo, etiam Spifitus, quia duxit eum in desertum, ut tentaretuf *, ipso esset major. Et quomodo dixit Boest.

:

num

est vobis, ut diseedam, si enim ego non abiero, paraclitus ad vos non veniet et omnis veritas vobis non innotescet^?

Dominum abire, et, quum monstrare omnem veritatem, venire

Quomodo bonum non potuerit

vum

^,

erat,

ut daret ea quae

Dominus non

ipse

serdedit ? Et cur

non explicavit omnem veritatem et nobis eam secundus explicavit juxta verba prioris, ? Quod autem omnis veritas sit hic quum Spiritus voca^*

paraclitus prior ^

tus sit

Dominus, testatur Scriptura his verbis

1. Math. 4, 1. 2. Sie in cod.

veritas vos

B. Texfcum cod.

5. I. e.

sic vertit

«

:

Acce-

Et tota

non agnoseit.

3. I. e. Spiritura 4. I, e.

A Auclier

:

sanctum, quem haeretici creatum dicuuL

Christus. Spiritus sanctus.

15

226 pit

Simeon praeceptum a Spiritu

sancto, se

non gustatu-

rum mortem, donec Yideret Dominum Christum, et cum suscepisset Dominum in ulnas suas, dixit Nunc :

dimittis,

tuum

Domine,

servum tuum secundum verbum

pacem ^ Ergo a Spiritu sancto acceperat praeceptum et dixit « Tu, Domine, dimittis servum tuum n ut et illud « Donec videret Dominum in

:

:

,

Christum v. « Et nemo,

novit id quod est hominis, nisi spiritus hominis, qui est in eo; ita et id quod est Dei, nemo novit, nisi Spiritus Dein^. Non ac si Spiritus ejus creatura ejus sit, sed per hoc Scriptura nos nostrum a natura nostra non esse adocet, spiritum lienum. « Nisi spiritus, ait, qui est ex eo ita et Deum ait,

;

nemo

novit, nisi Spiritus ejus, et

scrutatur profunda

Si dicunt, Spiritum ad discendum scrutari, perpendant, eum quem quis scrutatur, minorem esse eo, qui scrutatur. Quum dixit « Ite in universam terram ejus

V.

:

et baptizate eos in nomine Patris et Filii et Spiritus n ^, non dixit « In nomine Patris et in nomine Filii et in nomine Spiritus », ut ostenderet, eos esse unam naturam, quia in uno nomine tres personas nominavit. « Templum Dei estis vos, ait, et Spiritus Dei habitat in vobis » Si templum sumus, quomodo sumus habi:

''.

tatio Spiritus ? Id dilucidat, quod dictum est : « Vos habitat in vobis » ^. templum estis Spiritus sancti,

qui

Et

in actibus

Apostolorum dicit tentare Spiritum Domini», et « :

:

hominibus, sed

ex Deo buitur,

est.

Deo

^ ??.

Ergo

«

Quia placuit vobis,

JSTon

mentitus es tu

Spiritus est Deus, quia

Nomen quidem Dei

quorum quidam

dii

etiam hominibus trivocati sunt, ut et nomen

Patris et noraen Filii nos accipimus per gratiam. Homini Dei nomen attribuitur, ut Moyses vocatur deus 1.

Luc. 2, 26. 28. 29. CoR. 2, 11.

2. I 3.

Math. 28,

19. I CoR. 3, 16. 5. Cf. I CoR. 6, 19.

4.

6.

AcT. Ap.

5,

9 et 5, 3.

227 Pharaonis. At spiritus vivus Moyses nunquam appellatus est. Non dicit Scriptura de Eva, quod soror sifc Adae, aut filia ejus, sed quod ex eo est. Ita et de Spiritu sancto non est dicendum, quod filius est aut soror,

sed ex eo est et consubstantialis est

ei.

Et

si

is

qui

scrutatur, minor esset eo, quem scrutatur, ecce scriptum est « Is qui scrutatur corda, scit, quae cogitatio :

sit spiritui ^

spiritum

??

*.

Si hoc ita se habet,

minor

quam

est,

num Deus

scrutans

spiritus ?

Dejudicio autem, quiaprinceps mun-

di hujus damnatus est (Ioan. 16,11) i. e. non quod iterato Satanas poenam damnationis suae accipit, quum exinde in perpetuum condemnatus sit. Da mihi gloriam a te ex ea, quam dedisti mihi, antequam mundus factus esset^ (loAN. 17, 1), quo tempore Pater omnes res fecit « Gloriam et per Filium, ut psalmus explicat magni* et postea creaturas ex nihilo ficentiam induit eduxit et sine macula constituit. « Domine Deus, ait, :

??

factus es valde, gloriam et magnificentiam induisti et amictus es lumine quasi operimento exten-

magnus

;

disti

eoelum ut tabernaculum

etc. »

Quum autem ex

**.

Adae

res creatae humilitatem ejus induis« Creaturae subjectae sunt vanisent, teste Apostolo tati n ^, Filius creatoris ad eas sanandas venit, ut in

perditione

:

suo adventu maculas earum per baptismum mortis

1.

RoM.

8, 27.

" Deus scrutans spiritum » explicationis causa inserui ; in textu subjectum in hac sententia omnino deest. Refutat haeretieos dicentes Spiritum " ad discendum n scrutari Deo , quem scrutatur, minorem i. e. creaarcana, eumque tum esse. S. Pater ex loeo ad Rom. 8 27 ostendit, scrutatorem non esse minorem eo quem scrutatur, secus sequeretur, Deum, qui spiritum hominis serutatur, minorem esse

2.

Verba

,

—

,

spiritu. 3. Ita in cod. B. fi

Codicem A sequitur Aueher vertens : Priusquam mundus factus esset in tempore, atque condebafc

Pater creaturas per Filium 4. Ps. 103, 1. 5. Ps. 103, 2-3. 6.

RoM. 8-20.

n.

228 suae

:Venit

tolleret, ut et ipse dixit

et

adest ho-

ra; elarifica Filium tuum et Filiustuus clarificabit te. Quod non quasi indigens, ut haec

ordinem primarium creationis perfecturus postulavit gloriam, qua ipse indutus erat, quo tempore creaturae gloria induebantur. Nam sicut prima constituit per gratiam ^, ut essent sine macula acciperet, rogavit, sed

in gloria et magnificentia, quam ipse induerat, ita sit et novissima eorum constitutio per misericordiam sine

macula in

quam

induebat.

Hoc ergo

est, quod quod habuit cum Patre, et apud Patrem, quoniam et Scriptura^ sic habet et aperte dicit Grlorifica me ea gloria, quam habui coram te, antequam mundus fieret. Sed et per illud G 1 o r i-

gloria,

designat dicens ante creaturam

:

«

Da

mihi

nimirum

»

id

:

:

ficaFilium tuum, utet Filius tuus

te glorificet, non suam indigentiam declaravit, sed indigentem liberam voluntatem. Non ergo Pater quasi indigens gloriam a Filio accipit, et si Filius a Patre glorificatur, hac gloria nequaquam eget. Tristis est anima mea ( Math. 26, 38 ). Quod dicere non erubuit, quia verus erat homo, nec alienum aliquid sub involucro habitus sui occultabat, idque dixit, ut ostenderet, carnem infirmam se induisse et cum anima, quae pati potest, se esse unitum. Dixit ergo, quod verum est, ne commutaretur, et abscondit

^,

ne furtive auferretur

sua conversatione veritatem.

1.

Atque

docuit,

;

ne

fideles in

gloriarentur et hoc est denegare rursus dicit « Qui me negat, et ego '^

Sicin cod. B. Cod.

,

:

A verba

"

per Gratiam« ad sequen-

tem sententiam refert. 2. Pro « Scripturai)

in textu est « lectio w, sub qua Aucher Graecae. versionis lectionem intelligit « 3. In cod. B: et non abscondit», Quae lectio praeferenda sit, decernere non audeo, quum sensus hujus loci valde obscur rus sit. « « in 4. Ad verbum oppidis suis n. Aucher habet in decore proprio ». Confer verba (pag, 9) « Erant justi in omni habitatione sua». :

:

229

eum negabo » et hic est timor Per unum ergo confitemur, ne *

tremor iniSdelium ^. nos error a charitate ejus divellat, et per alterum non confitemur, ne superbia fructum bonorum ejus a nobis auferat. Si fieri potest, transeatame calix i s t e. Non ignorayit, post tres dies calicem transitu,

rum

esse, ,qui scivit, discipulos Simonem negaturum, Judam se

et

scandalum passuros, suspensurum esse et populum dispersum

urbem lerusalem destructum et iri. Si fieri potest, transeat a iste. Sic ^

gere

dicit,

me

calix

qui ad Simonem,

vellet, dixerat

quum ipsum corriVade retro a me Satana, quia sed quae hominum sunt w. Qua"

:

non cogitas, quae Dei, re nunc Dominus ipse

quae Dei sunt, et cogitavit, quae sunt hominum ? Cur ergo tu increpasti Simonem, quum diceret « Absit hoc a te, Domine w? S i fieri potest, transeat a me calix iste. Id quod modo ad Patrem dixit, scivit, et calicem transire posse scivit, immo et ad hunc finem venerat, ut eum reliquit,

:

biberet pro omnibuSj et per hunc calicem omnium debita solveret, quae prophetae et salvatores sua morte

solvere nequibant.

Pater, transeat a me calix iste. Qui mortem suam per suos prophetas descripserat et mysterium mortis. suae in suis

justis praefiguraverat, ut quando tempus venit, ipse mortem subiret, certe mortem non respuit, nec calicem ejus bibere recusavit.

enim eum bibere noluisset et ejus respuendi voluntatem habuisset, corpus suum non comparasset templo dicens " Destruite hoc templum et tertia die suscitabo illud ^ nec filiis Zebedaei dixisset " Num pote-

Si

:

j)

:

;

stis

bibere calicem,

alio loco:

1.

2. 3.

«

quem

Baptismus

ego bibiturus

instat mihi,

et

sum»^;

quo baptizer

» ^,

et:

Math. 10, 33. Adverbuin: «neganfciiim n,Au(;herhabefc: "apostataruni Cf, quae supra ad Math. .16, 22-23 dit-ta sunt.

4.

loAN. 2, 19.

5.

Math. 20,

6.

Luc. 12,51.

22.

».

230 «

Sicut

exaltavit serpentem in deserto, ita * et « Sicut Jonas erat in w

Moyses

exaltabitur filins hominis

:

;

ventre piscis, ita erit filius hominis in corde terrae « ^j et « Oportet eum mori et resurgere n ^, et : « Desiderio desideravi, comedere hoc pascha vobiscum, antequam et : Filius hominis vadit, sicut scriptum est patiar de eo ^. Immo et vespere, qua nocte se ipse tradidit, :

^*

^i

;

corpus suum Apostolis suis

suum

ut hoc in

dit,

memoriam

suis

discipulis

cens

distribuit et

discipulis suis dispensavit et

Nolite

«

sanguinem

mandatum

eis de-

istius passionis facerent.

Qui

mortem timerent

di-

mandavit, ne

eos qui corpus occidunt » ^y quomodo ipse mortem timuit et petiit, ut transiret a se calix iste ? Qui voluntarie sustinuit numerum :

timere

ille

mensium

in

utero et

numerum annorum

'

in terra,

menses et anni consummati erant quando aliquot horae tantum restabant, num is petiit, ut a dies et

et

se

transiret calix et totus ejus adventus irritus fieret? erat, admonitionem suam propaet lavit, magnitudinem donorum gratiae suae monstraturus dixit « Si Sodomae factae essent istae virtutes,

Quando lerosolymis :

adhuc esset locus habitatus ^ Attamen Sodoma destructa est, quae per adventum ejus consistere poterat. Qui quum nihilo secius tempus adventus sui non mutavit, quomodo eo tempore, quo advenerat, ipse voluit renunciare donis ex sua passione fluentibus, quae, si diebus Loth data essent, Sodoma et vicinae urbes, ut ipse dixit, usque adhuc florescerent ? Et si propter populum suum huic calici voluit renunciare, ne in suo adventu periret, quemlibet quae in

te factae

sunt,

populum, ad quem veniebat, perdere debuit, quia hic 1.

lOAN.

2.

Math.

3.

Luc. 9, 22. Luc. 22, 15.

4.

12, 40.

6.

Math. 26, 24. Math. 10, 28.

7.

Ita in cod. B. In cod.

5.

rum

3, 14.

V

-

8. Matii. 11, 83.

A

falso

est

«

omnia

n

pro «anno-

231 populus in mortem crucis

quum

eum

isti signis et miraculis ejus

erat. Sed aurem non praebuis-

traditurus

nequaquam crucifixione ejus interieruntj quia antequam occideretur, jam interierant, quum signis ejus non credidissent. Si fieri potest, transeat a me calix iste. Quod dixit propter infirmitatem, qua erat induin veritate ea indutus, quia non in falsa specie, sed tus erat. Et si in veritate infirmus et infirmitate indutus erat, impossibile erat infirmitati non timere et non perturbari. Quia carnem assumpserat et infirmitatem sent,

induerat, in fame cibo refectus, et in

somno

debilis

compertus

labore defatigatus est ; et ubi tempus

iii

mortis suae advenit, oportuit eas res, quae carnis erant, tunc quoque perfici; nam et angor mortis instantis eum invasit, ut ejus natura manifesta fieret, nimierat Adae illius, super quem, ut ait dominabatur ^. Etdixit ad discimors Apostolus, pulos suos Vigilate et orate, ne intretis in tentationem. Spiritus, ait, hic promptus et paratus est, sed caro haec infirma. Et si in vobis, quando timetis, non spiritus vester est, qui

rum quod

filius

:

timet, sed infirmitas carnis vestrae

quomodo ego a ut timorem morte timui, nisi mortis, quo caro, qua indutus sum, afficitur, vobis manifestum facerem ? Si enim Simon, cui una ancilla timorem incusseRomanos non timuit, sed animo forti eos omnes rat, adjuravit, ut capite in terram verso eum crucifigerent, et si Apostolus, sciens, se non morti naturali decessurum esse, dixit " Finem jam desidero et tempus dor,

:

mitionis meae mihi instat auxilio Apostoli

bum

^, quomodo Dominus, cujus mortem suam despexerunt juxta ver-

timere eos, qui occidunt corpus, animam autem occidere non possunt w ^ quomodo, di00, ipse mortem potuit timere ? Nam et intempestivus in timore, in quo esse putabatur, fuisset. Si timuit, ea ejus

« liTolite

:

,

1.

RoM.

2.

TiM. 4, 6.

3.

Math.

5, 14.

10, 28.

232

qua compreliendebatur timere debebat, non alio tempore tunc autem sanavit aurem occisoris. Praeceperat, ut gladium sumerent, liora autem^ qua gladio opus erat, dixit ; « Converte gladium tuum denuo in locum suum *. Aut 2 quia per Filium debita, quae facta erant, solvebantur et conversio gentium fiebat, gratiam, quae pro mundo erat, Filius sibi ipsi appropriare noluit. Sicuti ab initio, etiamsi omnia per ipsum facta essent, tamen hoc silentio praeterivit, et per os Moysi alterum factorem indicavit dicens " Et vidit Deus omnia, quae ^ idque dixit, ut fecerat, et ecce bona sunt valde « Patri suo omnes creaturae debitores fierent, ita et hora renovationis earum omnibus per mortem renunciahora,

,

autem

;

:

;

vit et dixit

:

Fiat voluntas tua,

ut Patri debito-

res fierent omnes, qui per mortem Unigeniti convertendi essent. Aut, quia tempore mortis corporalis corpori est dedit, quod corporis erat, ideo hoc dixit. Clarum enim, omnes dolores de corpore ejus testari, ut veritas

omnia haec incorporis ejus videntes de eo sibi non persuase-

ejus eluceret. dicia

At

sectae haereticorum

Ut

esurivit et sitivit et defatigatus est et dorhaec passus est, ut hominimivit, ita et timuit. bus in terra difficile fieret dicere « Sine passione et

runt

*.

Aut

:

labore culpae nostrae ab eo expiatae sunt ». Aut ut comdiscipulos doceret, ut vitam et mortem suam Deo

mendarent. Si enim

is

qui sapiens est, propter Dei co-

gnitionem id quod conveniebat, supplex oravit, quanto magis rudes voluntatem suam omniscio tradant. Aut, ut per suam passionem solatium in discipulis suis seminaret, menti eorum se accommodavit, ut eis exemplo fieret, eorumque timorem in se suscepit, ut suo documento ^ eis ostenderet, ante mortem de morte non 1.

Math.

26, 52.

In sequentibus explicatur, cui' Christus inagonia oraveNon mea, sed tua voluntas fuit. 3. Gen. 1, 31. 4. Ilic locus ex cod. B emendatus est. In cod. A sanus sen2.

rit

,sus

:

deest. 5. Ita in cod. B. In cod.

A

falso accusativiis ponitur.

233 esse arroganter gloriari.

muit

Si

enim

is

qui non timet,

et petiit, ut liberaretur, licet sciret, id esse

ti-

impos-

sibile, quanto magis ipsi orent ante tentationem, ut tempore tentationis eam evadant. Aut quia tempore tentationis mentes nostrae distrahi et cogitationes nostrae

evagari solent, ipse oravit, ut nos doceret, contra machinationes et insidias malorum oratione opus esse et frequentibus precibus cogitationes dissolutas esse colligendas. Aut eos confortaturus, qui mortem timent, ostendit, se ipsum timuisse, ut doceret, timorem, nisi in eo perseverarent, eos perdere non posse. Hoc signi« Non ficabant verba mea, Pater, sed voluntas tua fiat i. e. moriar, ut multos salvos faciam. Aut lioc ^, :

jj

mortem

Aut

a passione timuit, ut mors praesumeret ipsum devorare, sed et festinaret,

fecit,

ut

falleret.

evomere eum.

Ad mortem

superandam

facta sunt haec omnia,

quae in te, Domine, contra eam occultabantur. Divinitas tua morti non erat accesibilis et ad arcana tua non potuit penetrare. Quamvis nomen tuae divinitatis praedicaretur, tamen tunc temporis quasi veste id contegisti, quia nomen tuum divinum indumento

nominis humani operuisti. Cujuscunque enim in corpore signum Adae primi apparuit, hujus corpus esca qui autem signum Adae alterius portat, dominus est mortis et victor ejus ^. Ille primus Adam

fuit

mortis

;

per gustum dissolvit suam voluntatem,

quam

corpori

subjecit, et attenuavit et dissolvit corpus, ut cibus fieret mortis, alter vero strenua sua voluntate corpus

confortavit, ut ab ore mortis recederet.

1.

Ad vorbum

Pater, sed tua «

n

:

"

Non, Pater, sed tua

n etc.

In cod.

B

:

"

o

etc.

2. Ita in cod. B. In cod. dissolutor carnis n.

A

pro

«

victor ejus

»,

falso

esfc

234

CAPUT

XX.

Nonsicut meavoluntas, sedsicut

tua, quibus verbis contrarius factus est Adae, qui voluntatem creatoris sui rejecit et voluntatem inimici sui approbavit, ideoque ori adversarii sui traditus est. Dominus autem rejecit voluntatem carnis, ut voluntatem creatoris carnis statueret, sciens, de voluntate Patris sui pendere.

omnem

beatitudinem

Non mea voluntas

fiat, sed tua. Num voluntatem contra voluntatem Patris sui ? Sed cur dicit « Non mea voluntas fiat, sed tua volun« Non veni facere volunta? Et alio loco dicit tas tem meam, sed voluntatem ejus, qui misit me ^. Voluntas vero Patris est « Quoscunque mihi dedit, non habebat

^

:

:

??

??

:

perdam ex tem aliam

eum

eis

quemquam

esse

*.

Et

» ^.

Clarum

Isaias dicit

:

voluntaDominus voluit

est, ejus

«

Et iterum dicit " Quia tradidit animam suam in mortem v ^, quo loco ostenhoc dit, id suam fuisse voluntatem. Quomodo autem intelligatur ? Nam ostendit duas voluntates, unam Dohumiliare et affligere

n ^.

:

sane opus unum sit. At auditoribus suis persuadere vellet, se

mini et alteram suam,

quum

Dominus quum non ab alia potestate

vi

quadam

regi, errantibus vi-

debatur aliam habere voluntatem. Similiter stans apud Lazarum dixit « Gratias ago tibi, quod audisti me et audis me, sed propter turbas istas facio, ut credant, quod tu me misisti » ^, ut nimirum, quum de eo audierint, cognoscerent, eum esse ex Deo. :

1.

Ita in cod. B. In cod.

A

:

«

habet

».

2. loAN. 6, 38. 3. loAN. 18, 9.

ejus voluntatem pereat. pulorum 4. I. e.

5. Is. 53, 10.

6. Is. 53, 12. 7.

loAN. 11, 42.

non

fuisse, ut

unus suorum

disci-

235

Idem placet dicere de omnibus hujusmodi effatis Ut ostenderet, se esse ex Patre, Patri haee

Christi.

omnia dedit et attribuit, et ipse quasi eis indigens apparuit propter honorem Patris sui, etsi omnia sua voluntate faoeret. Non dabatur necessitas^.quae Dominum ad humilitatem fecit descendere, ut confunderentur dicentes, a virtutibus tenebrarum eum yictum esse. ISFam virtutes tenebrarum magna voce clamarunt et dixerunt: " Tu es Filius Dei » *, eumque oraverunt, ne eas in gehennam mitteret. Qui eum orabant, ut a gehenna

quomodo hi eum vicerunt ? Et factus est sudor ejus, ut guttae

liberarentur,

sanguinis. tem.

«

Sudavit, ut sanaret

In sudore

Adamum

faciei tuae, ait,

aegrotan-

comedes

panem tuum n ^. Et in horto oravit, ut Adamum iterum in hortum reduceret. Ad vigilandum mecum, ait, vocavi vos, ne traderer,

tradar, dormite deinceps Judas ^ initium regni et Judas

quum autem nunc

et requiescite.

Judas fraudulentus osculo Do-

extirpator regni.

Quum

minum Romanis

traderet,

dicandi,

Romanis

cum

eo et munus,

eum

vin-

tradidit.

Venit iniquus Judas, ut magnam suam abyssum consummaret, quod Dominus miti modo declaravit ostendens, se esse bonum et fontem misericordiae, di-

cens Judas, num osculando venis tradere Filium hominis? Quo et docet, Filium Dei ab eo tradi non potuisse. Agedum, ad quid venisti :

m

a i c e ? Inimicitiam vocat amicitiam. Dominus ei faciem suam advertit, accessit discipulus fraudulentus

ad magistrum

veritatis, ut

eum

oscularetur. Spiritum'*, quem in eum insufflaverat, ex eo retraxit, quia noluit, ut amplius lupus rapax inter oves suas versaretur. Dixerat

enim

:

«

Id quod habebat, ablatum est ab eo

1.

Marc.

2.

Gen. 3, 19. Cf. Gen. 49, 15. Cod. B habet: Spiritum sanctura,

3. 4.

3, 12.

5. Matii. 13, 11.

??

^.

236

Dominus

nempe

dixit eis

Quem

quaeritis ? quia illum ex manibus eorum se libecredebant, :

non posse. Dicunt ei: lesum num. Dixit eis lesus Ego sum.

ISFazaread-

rare

Dum

:

huc Judas cum

eis stabat, retro abierunt et prostrati sunt in terram. Gurvati * sunt coram eo inYitus, ut discerent, eum voluntarie manibus eorum se tradere. At illi potestatem, quae eos prostraverat,

suum

non

reveriti

impuras manus extenderunt, et

apprehenderunt. Simon aurem unius ex eis abscidit, verum benignus Dominus in sua bonitate eam sumpsit et in loco suo excelso denuo affixit, in similitudinem hominis ^, qui per sua delicta in purificatorem

profundam abyssum

ceciderat.

Converte gladium

tuum denuo inlocum suum. gladius

est,

gladio non

aurem abscissam

restituerat,

Yerum ne

Cujus verbum

suum locum

indigetj et qui in

membra

conjuncta dissoleis virtutem

uno tantum ex

vere potuit. omnipotentiae suae ostenderet, eandem et in ceteris exhibuit, quum retrocederent et in terram caderent. •Et ne unus tantum, cujus aurem sanaverat, sub gratia concluderetur, omnes, qui eum tenuerunt, sub gratia conclusit,

in

ut scirent, ad

quem tenendum

venissent.

Nam solum per illius gratiara, qui ex gratia aurem -sanatam loco suo reddiderat, illi se erigere potuerunt, qui humi prostrati erant. Sed quum paulum aliquid de sua potestate ostenderet, denuo prostrati jacebant omnes, qui eum apprehensuri venerant. Gladium autem Simon per mysterium eduxerat, ut verbum Moysi confirmaretur

:

«

Omnis anima, quae non

phetam istum, morte morietur nus

^.

Quum

vero Domi-

esset justitiae et initium misericordiae, glaejus in vagina reclusit, et justitiam in locum reduxit et in misericordia ad sanationem vulne-

finis

dium

suum ris

??

audierit pro-

per gladium

inflicti accessit.

Sic in codo B. In cocl. Sic in margine codicis 3. Deut. 18, 18-19. 1.

2.

Aurem

in

locum suum

A " obcaecati sunt ». A hic locus explicatur. :

237 quia defectum justitiae per opera misericorcompleyit. Attamen ille, cujus auris sanabatur, odium pro charitate mercedem dedit pro sua sanatiorestituity

diae

ne.

*

Et qui

in terram prostrati et yirtute ejus erecti

sunt, vincula pro accepto auxilio

gaverunt eum,

ait,

et

ei

reddiderunt. Li-

deduxerunt

Princeps discipulorum afflictus est et tentatus^ ut medicus fieret vulneratorum. Si forsitan transgressores puderet, ut poenitentiam agerent^ Dominus per Simonem transgressorem eos exhortatus est^ ut ad se venirent, qui omnibus transgressionibus superior est^. Nocte negavit Simon, die ^ autem confessus est. Ad

prunas negavit, ad prunas confessus terra testis erat, ubi confessus est^

est.

mare

Ubi negavit,

et terra, testis adfuit. Quia

unum-

lingua quodque juxta suam naturam, sua aberravit et negavit, ipse se jugo submisit et humeros suos cruci tradidit, ita ut et supplex rogaret, ut

ipsum

capite inverso in

Amodo

crucem agerent.

videbitis vos filium hominisy quod venit in nubibus lucidis cum ange-

coelorum. Tunc summus sacerdos manum ad oras vestimenti misit et laceravit stolam suam, quia urgebatur vi novi vini lis

^*.

Sed

hoc dicimus, quod omnia, quae .Deus per Unigenitum suum facturus erat, in rebus creatis, praesignavit et insuper in viris justis praefiguravit. Mense et

Arech

^,

flores sinus suos

rumpunt

et egrediuntur, si-

suis nudis et inanibus relictis ipsi aliorum

nibusque corona fiunt. Sic quoque mense Arech summus sacerdos sacerdotium suum dirupit et nudum et inane reliquit, et sacerdotium transiit et in Salvatore nostro colla-

tum

Christus ora eorum fecit obmutescere, at ilii contra eum tumultum et turbam testium auxerunt. est.

Ita in cod.B.Iucod. A: « misericordia opere complevitjn. I. e. quia omnia delicta dimittere potest. 3. Cf. loAN. 21, 4-10. 1.

2.

dicis

4.

Math.

5.

«

9, 17.

Mense Martio

B adnotatum

est.

»

vertit

Aucher, ut et ad mai-ginem co-

238

Dominus loquutus cit,

ut vestimenta

est,

quia

eum

interrogarant et efFe-

eorum scinderentur *. Et sumpse-

runt et duxerunt eum ad tribunal^et dederunt in manus Pilati, et ipsi non intrarunt in interiora in aulam, ne contaminarentur, ut priusederentagnumin sancPharisaei ecce audistis « Hic est agnus Dei, hic est, qui sua immolatione tollit peceata mundi quid ergo necesse erat, ut, quo die agnus vestrae salvationis immolabatur, nostrae quoque salvationis agnus mactaretur ? Dominus defensor factus est veritatis et venit et tacuit ante Pilatum, quia veritas opprimebatur ^. Sicut alii per defensiones victoriam reportant, ita Dominus per silentium suum victor discessit, quia tributum, quod divinum ejus silentium merebatur, victoria erat verae doctrinae *. In doctrina loquebatur, in judicio tacebat. Non tacebat ea quibus nos magnificabat ^, nec pugnabat contra eos qui exacerbabant. Verba calumniatorum suorum quasi corona capiti ejus redimebantur. Tacuit, ut se tacente illi magis conclamarent, et omnibus his vocibus sua corona ornatior fieret. Si enim loquutus esset, illa studia, 'quae in corona ejus conficienda laborabant, sua veritate conticescere fecisset. Condemnarunt eum, quia verum dixerat sed non t

i t

T)

at

e.

:

!

;

;

est condemnatus, quia condemnatio victoria ejus fuit.

Nihil igitur

eum

urgebat, ut eis persuadendo responderet. Mori ipse voluit, et responsio obstaculum mortis ejus fuisset. Tacuit, quia, si loquutus esset, menda-

cium coram veritate ejus non potuisset consistere. Tolle a nobis istum, tolle a nobis, ad Pilatum clamabant. Hic autem secunda et tertia vice re-

1.

2. 3.

Ad verbuni « et scidit vestimenta eoruni n. Ad verbum « ad portam Ad verbum juxta Auclier « Et venit, inquit, :

:

-n.

:

silentio

suo

coram Pilato pro veritate injuriatav. «Inquit n deest in cod.B. « 4. Aucher verba textus sic reddit Quoniam meritum di:

vini silentii victoria est verae doctrinaejj. 5. Sic in cod. B. In cod. quae nos magnificalbant

A

:

».

239

Domini fiebat * dicens N u m ego regem vestrum in crucem agam? My