Zor, Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Olusumu 9755333215, 9789755333212

Citation preview

Charles Tilly Coercion, Capital, And European States, AD 990-1992 ISBN 975-533-32ı-s ©Charles Tilly, ı990, ı992

© Imge Kitabevi Yayınlan, 200ı

Tüm haklan saklıdır. Yayıncı izni olmadan, kısmen de olsa fotokopi, film vb. elektronik ve mekanik yöntemlerle çogalulamaz.

ı. Baskı: Agtıstos 200ı Sorumlu Yazı Işleri Müdürü Hasan Tahsin B enli Kapak T. Tolga Özçelik Baskı ve Cilt Pelin Ofset (312) 418 70

93194

I m g e K itabev i Yayın ı c lık Paz.San. ve Ti.c Ltd. Şti. Konur Sok. No: 3 Kızılay 06650 Ankara Tel: (312) 419 46 lO- 419 46 ll • Faks: (312) 425 29 87 Interne t: www.imge.o c m.tr • E-Posta: imge@imge. co m.tr

1 m g e Dagıtım

An k a r a Konur Sokak No: 43/A Kızı a ly Tel: (312) 417 50 95/96 Faks: (312) 425 65 32

Is ta nbu l Mühür dar Cad. No: 80 Kadıköy Tel : (216) 348 60 58 Fak s: (216) 418 26 lO

Charles Tilly

Zor, Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu 990-1992

Çeviren Kudret Emiroğlu

Dün Bugün Yarın dizisi, tarih merkezli bir perspektifle , toplumsal bilimlerin her dalında i nsanlığın ve ülkemizin toplumsal serüvenini kavramaya yardımcı olacak kitapları okuyu cuya sunuyor. Avrupa-merkezli bir dünya tarihi perspektifini kıran , dün­ yanın d iğer bölge ve halklarının tarihlerini kendi içinde bir bütün o larak ele alan yapıtiara özellikle yer veren bu dizi , fazlasıyla Türk ve Türkiye tarihine hapso lmuş bir ta­ rih bilgi ve bilincinin aşılmasına katkıda bulunmayı he­ de fl i yor .

Bir ülkenin gerçek zenginliğinin, zihinsel ü re timi ve in­ sanları düşünmeye yöneltecek entelektüel birikimi olduğu düşüncesinden hareketle, Dün Bugün Yarın d iz isi, Türkiye ve Türkçedeki toplumsal bilim etkenliğinin kalitesinin yükseltilmesini amaçlamaktadır.

Dizi Editörleri Suavi Aydın Kudret Emiroğlu Uygur Kocabaşoğlu Oktay Özel

İç in d ekil er

~

�ürkçe Yayıma Önsöz Onsöz

.

.

. . . . . . .

.

. . .

. . .

.

. . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

.

. .

. .

. .

. . .

.

.

. . . .

.

. . . . . . . . . . .

.

.

. .

. .

.

.

. . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1 Dünya Tarihinde Şehirler ve Devletler .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.

. .

.

. . .

.

. . . .

. . . . .

.

.

. . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . .

.

. .

.

. . .

.

. . . . . .

. . . . . . . . . . . .

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.

. . . . . .

. . . . .

.

. . . . . .

.

.

.

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . .

.

.

ıı

17 . . 17 Tarihte Devletler Mevcut Cevaplar .. . .. . . . 24 Sermaye ve Zorun Mantığı . .. 42 Savaşın Devlet Oluşum ve Dönüşümünü Yönlendirmesi . 48 Uzun Sür�li Eğilimler ve Etkileşimler. . . 62 Yaklaşımlar . . . ... . 70 2 Ayrupa Şehirleri ve Devletleri ......................................................... 7 7 Avrupa Yokken .. ... . . . 77 Devletler ve Zor . . . . . . . . 87 Şehirler ve Sermaye . . . 90 Şehir-Devlet Etkileşimi . . .. . . . 96 101 . . . � . Devlet Fizyolojileri 108 .. . . . . Tehlikeli llişkiler . .. . 113 . . Devletin Alternatif Biçimleri 123 . 3 Savaş Devleti, Devlet Savaşı Nasıl Biçimlendirir? 123 .. .. . . Sı.ddetı·n Çatallaşması 126 .. . . . . .. .. Devletler Zoru Nasıl Denededi 128 . . . . .. Savaşlar .. . .

.

9

. . . . . . . . .

. . . . .

.

.

. . .

. . . .

. . .

.

. . . . .

.

. . . . .

. . . . .

.

.

.

. .

.

. . . . . . .

. .

. .

.

. . .

. . . . . . . . . .

.

.

. . . . .

. . . . .

.

.

.

.

.

.

. . . .

.

.

. . . . .

. . . . . .

. .

.

. .

.

.

.

. . .

.

. . . .

.

.

.

.

. .

. . .

.

. . . . . . . . . . . .

.

. . .

.

.

. . .

.

. . . . . . . . . .

.

.

. . . . . . . . .

.

.

. . . .

. . .

. . . . . . .

. . . .

. . .

.

.

. . .

. . . . . . . . . .

. . .

. . . . . . . . . . . .

. .

.

. . .

.

. . .

.

.

. .

. .

. .

. . . .

.

. . . .

.

.

.

. .

. . .

.

. .

.

. .

. . .

. . . . . . . . .

. .

. .

. . . .

. .

. . . .

.

. .

.

.

. . . . . .

.

.

. .

. . ·

. . . . . . .

. . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . .

. .

. . . .

. . . . . . .

.

.

. . . . . .

.

. . . . .

.

. . . . . . . . . . .

. . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. .

.

.

. .

. . . . . . . . . . . . .

. . .

. . . . .

. . . .

.

.

.

.

. . . . . . . .

.

. . . . . .

. . . . . . .

. . . . . . .

. . .

.

.

.

. . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. .

. . . .

.

. . . . . . . .

.

.

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

· · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

.

.

.

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. .

.

. . .

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . .

. . . . . .

. . . . . . . . . . .

.

. . . . . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

.

. .

.

. . .

. . . . . . . . . .

. . . . .

.

. . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . .

. . .

.

.

.

.

. . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . .

.

.

. .

.

.

. . . . . . . .

.

. . .

· · · · · · · · · · · · · . · · · · · · · · · · · · · · · · · ·

Zor. Sermaye ve Avrupa Devletlrrinirı Oluşumu

6

Dönüşümler . .. . . . . .. . .. .. .. . . . . . 137 S A Yaratma ve atın lma . ..... . . . .. Zoru Ele Geçirme , . 15 0 . . . .. . . . .. . . . 155 Borçlan Öd eme . . . .. . 161 lmparatorlugun Uzun, Güçl ü Kolu . . 4 Devletler ve Yurttaşlan ... . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .. . .. . ... . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 . . . . . . . . .. . . 169 Yabana nlarından Lokomotifiere . . . . . . . . . .... 175 Pazarlık, Haklar ve Kol ektif Eylem . . . . . . 1 81 Dog rudan Yönetimin Kuruluşu 188 Fransız De vrimi: Dotaylı Yönetimden Doğrudan Yöne time l l De vletin Genişlemesi, Doğrudan Yönetim ve U usçu uk . . . . . 200 .. . . . . . . . . 204 . Is tenm eye n Yükümlülükle r. . . S 211 = . . . . . . . .. . villeşme i A s ke rile şm e . .. . . . 5 Ul usal Devletin Soyağacı . .. . . . 219 . . . . . .. . r . .. 21 .. . . . . A 9 Çin ve v upa I ncelenmes 225 Ş Yeniden i . . . . . . rlerin De vlet ve ehi . . . . . .. . . . 235 . . . . ... . Zo run Rota lan . .. . . . .. . . . . 245 Se rmay enin Rotala rı . . . . . . 25 9 Se rmaye le şmiş Zorun Rotala n . .. . . .. 6 Avrupa Devletler Sistemi . .. . . 273 . . 273 . . . Avrupa Devletlerinin Bağıntılan 280 . . . . . . . . . .. . Savaşia nn Sonu . .. .. . .. .. . . . . . 286 S is tem in Üye leri .. . . . . 303 De vl et Ba�lantıl ı Dünyanın Yaratı l ışı . . . . . . 307 Savaşlar Nasıl Başladı S .. . . 312 . ... . A ltı Çarpı cı oru . A Devle er tl . . . . . 1 1992'de skerler ve . . . 321 . . . . . . 321 S iyas al Gel işememe S v r v e . . 11. Düny a a aşı'nın Etkisi Mi ası. .. 329 s l . . . .. . . 339 A s ke rlerin Yük e işi . A B s skerleri 34 2 Ta rih e l Perspektifle ugünün . .. Askeri Yıgınak ................... . . . ................ ............. . . .......... ............... 347 Aske rler Iktidarda ............. ...... ............... ........ ....... ....... ................ 351 . . . 360 A ske rler Nasıl Güç Kazandı? . . .. . . .. . . . . . 370 Sonuç Yerine . . . . . . . .. . 377 ].(aynakç a . . . 429 piZi n . .

. .

. . . . . .

. . . . .

.

.

.

.

.

. . . . .

.

.

.

. . . .

. . .

. . . . . .

. .

.

. . . .

. . . . .

.

. . .

. . .

.

. .

.

. .

.

. .

. .

. .

. . . .

.

.

. .

. .

.

. . . . . .

.

. . .

. .

.

.

.

.

. . .

. .

.

.

.

. . . .

. .

.

.

. .

.

.

.

.

. . . . .

. . . .

.

.

.

. . . . .

.

.

. .

. .

. .

. . . . . . .

.

.

.

. .

.

.

. . . . .

. . . . . .

. . . . .

.

. .

.

.

. . .

.

.

.

.

.

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . .

. .

. .

. . . . . .

.

. .

.

.

. . . . . . .

.

. . . .

. .

. .

. . .

. . .

.

. .

.

.

. .

. .

. .

.

.

.

. . . . . .

.

. . .

. . .

.

. . . . .

.

.

.

.

. . . .

.

. .

.

. . . . . .

.

.

. .

.

. . .

.

.

.

. .

. . .

. . . . . . . .

.

. . . . . .

. .

.

.

. . . .

.

. .

.

.

. . . . . . .

.

. . .

. . .

.

.

. . .

. . . . . .

. . . .

.

.

. .

. . . .

. . . . . . .

. . . . . . . .

. .

.

. . .

.

. . . . . . . . .

. .

.

.

.

. . . . .

.

.

. . .

. .

.

.

.

. . . . .

.

. . . . .

. .

. . . .

.

.

.

. . . .

.

.

.

.

. . . . .

.

.

. . . . .

.

.

. . . .

.

.

. .

. . . . . . . . .

. .

.

. .

.

. . . . . .

.

.

. . .

. . . . .

.

. . . . . .

. . .

.

.

. . . . . . . . . .

.

. . .

. . . .

. .

. .

.

. . . .

.

.

. . . . . . . .

. . . . . . .

.

. .

. . .

. . . . . .

. .

.

.

.

. .

.

. . . . . . . . .

. . . .

.

.

. .

.

. . . . . . . .

. . .

. . . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . . . . .

. . . . . .

.

. .

.

. . .

. . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

.

.

. . .

.

.

.

.

. . . .

.

.

.

.

.

.

. . . . . . . . . . .

.

. .

. . . . .

.

. . . . . . . . . . .

. . . . .

. . . .

. .

.

. . . . . . .

. . .

.

. . . . . . . .

. . . . . . . . . . .

.

.

. .

.

.

. . .

.

.

.

.

.

. . . . . . .

.

. .

.

.

.

. . .

. . . . .

. . . . . . . .

. . . .

. . .

. . . . .

. .

.

.

.

. .

. . .

. . . . . .

.

. . . . . . . . . .

. . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . .

.

. . .

.

.

.

.

. . .

.

. . . . .

.

. . . . . . . . . .

. . . .

.

. . . . . . . . . .

.

. . . . . .

. .

.

.

. . . . . .

. . . . . . .

. .

.

. . . .

.

.

. . .

. . . .

. . . . . .

. . . .

.

.

.

.

. .

. . .

.

.

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . .

. .

.

.

. . . . .

.

.

. . . .

. . . . . . . . . .

.

. . . . . .

. .

. .

. . .

. . .

. . . . . .

. . . .

. . . . . . . . . . .

.

.

. .

. . . .

.

. .

.

.

.

. .

.

.

. . . . . . . .

. .

. . . . . .

.

. .

.

.

. . . . .

.

. . . . . .

. . . . . .

.

. . .

.

. . . . .

.

.

.

.

. . .

. . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . .

. .

.

. . . . . .

.

. .

.

. .

.

.

.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . .

. . . . . . .

. . . .

.

. .

. . . . .

.

. .

.

.

.

.

. . . . . .

.

.

. . . . . . . . .

.

.

. .

. .

.

.

.

. . . . .

.

.

. .

. .

.

. . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . .

.

. . . . .

. . . .

.

.

. . .

. .

. .

.

. . . . . . . . . . .

. . . .

.

. . .

.

. . . . . . . .

. . . . . .

. . . .

.

. .

.

. . . . . . .

.

. . . . . .

.

.

.

. . . . . . .

.

. .

. .

. . .

. . . . . . . . .

. .

. .

. . .

.

. . . . .

. . . . . . . . . . .

.

.

. .

. . . . .

. . . . . .

.

.

. . . . . . . . .

.

. .

.

.

. .

. . . . . . .

. . . . . . . . .

. . . . . . . . .

. .

. . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Entelektüel coşkuyla dolu, örgütçü, yaratıcı ve dost Stein Rakkan'ın anısına

Zor, Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu'nun Türk oku rları , Osmanlı I mparatorluğu'nun gönüllü veya gönül­ . süz mirasç ıları olarak kitabın çözümlemesini yaptığı tarihe ilişkin özel bir bakış açısına sahipler. Avrupa ile Asya sını­ rında iki yana da uzanan konumu , çok dilli , dinli ve etnik gruplu yapısı, kitabın kapsadığı Avrupa siyasal tarihinin beş yüzyı lına etkin katılımıyla, Akdeniz bölgesinde impa­ ratorluğu n ömrü nü tamamlamasından çok sonra da bağ­ lantıları, kurumları ve anılarıyla yaşamı etkilerneye devam eden Osmanlı I mparatorluğu, Avrupa devletlerinin yaşadı­ ğı dönüşüme özgün bir bakış açısı sağlıyor. Modern Türki­ ye ise , Avrupa ve Batı Asya'da, birçok Türk kökenli halkla , önemli bir bağlantı olmayı sürdürüyor. Bir yönüyle bu rada çöz ü mlenen siyasal süreçler ne kadar Hallandalı veya Is­ panyollara aitse o kadar da Türklere ait. Ö te yandan, Türk okurlar bu tarihi, dışsal bağlaını açı şından ayrıcalıklı bir

lO

Zo r, Sennayc ve Av rupa Devletleri n i n Ol uşumu

bilinçle okuyabilirler. Amerika'ya göç etmiş Batı ve Orta Avrupalı kökenierden gelen ve Batı Avrupa tarihinde uz­ manlaşmış biri olarak ben, kuşkusuz Türk deneyiminin bazı önemli özelliklerini gözden kaçırmış ve hatta Osman­ lı, Balkan ve Türk tarihinin bazı bölümlerini bilmeden yanlış aktarmış olabilirim. Kitabın bu yönlerden eksiklik­ leri ne olursa olsun, okuyucuları bu tarihi yeniden düşün­ me, Osmanlı, Balkan ve Türk geçmişini karşılaştırmalı yaklaşımla yeniden bu tarih içine yerleştirme ve bu geçmi­ şin bugünün siyasal yaşamına etkilerini tanımlama konu­ lannda sorgulamaya yönelteceğini umuyorum.

Charles Tilly New York-Ocak 1999

Onsöz

Insanın zorunluluk ve korkularından verimli sonuçlar el­ d e etmesi sanatına Yaratıcı Nevroz adını veriyorum. Bu ki­ tap bu sanatın yazıya dökülmesidir. Bu durumda benim karmaşık olayların basit simetrisini keşif veya icat etme zorunluluğum aynı derecede yıldırıcı olmayan bir başka görevin ağır sorumluluğundan kaçma dürtüsuyle birleşi­ yor. Bu kitabın okuyucusu benim düzenleme ve basitleş­ tirme zorunluluğurnun işaretlerini fark edecektir. tkinci dürtü ise biraz açıklamaya muhtaç . Ne zaman sıkıntılı ve zor bir işten kaçmak için başka bir işe el attıysam kendimi zor bir işin içinde bulmuşumdur. Bu kez de, Wim Block­ mans'la Avrupa şehir ve devletlerinin yazışmalarıyla ilgili arşivleri düzeltme işinde işbirliğine girdiğimde, lS 1 000 yı­ lından itibaren Avrupa'nın çeşitli şehir ve devletlerinin ifa­ de biçimlerini karşılaştırmak gibi fazlasıyla hırslı bir çalışmaya başl adım. N iyetim kitab ın, Perry And erson'un büyük iddiasına ye rinde bir cevap vermesiydi: "Bugün, 'aşağıd�n tari�' Mar ksist olan ve olmayan çevrelerd e slogan halıne gelıp

12

Zor, Sennaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu

geçmişe ilişkin anlayışımıza büyük kazanımlar kattığında, tarihsel materyalizmin temel öncüllerinden birini anımsa­ mak zorunlu hale geliyor: sınıOar arasındaki dünyevi mü­ cadele nihai olarak toplumun ekonomik veya kültürel düzleminde değil, siyasal düzleminde çözüme kavuşur. Başka deyişle, üretim ilişkilerinde temel değişimleri belir­ leyen, sınıflar varolduğu sürece, devletlerin kurulması ve yıkılmasıdır" (Anderson ı 974: ı ı). Bu kitabın, meslek ya­ şamım boyunca uğraştığım üç temel konuyu birleştireceği­ ni umuyorum: kolektif eylemin tarih ve dinamiği, şehirleş­ me süreci ve ulusal devletlerin oluşumu. Benim anladığım biçimiyle böyle bir kitap, ayrı ayrı belirli sorulara cevap oluşturacak, değişik bağlamlarda kendi başlarına yararlı büyük kataloglar ve istatistik dizile­ rinin hazırlanmasını gerektirmesini bir yana bıraksak bile, egzotik kaynak ve dillerde ustalık gerektirir. Yazmaya baş­ ladıktan kısa süre sonra, tuhaf yerlerde yeni malzeme araş­ tırması yapmaya ve yeni dil öğrenme ve eskileri yeniden geliştirme yeteneğimi sınamaya başladığıını da fark ettim. Cornell Üniversitesi bana Messenger Dersleri kapsamında olarak ı 987'de kitaptaki bazı temel düşünceleri sınama olanağı verdi; fakat Ithaca'daki tartışmalar bu düşüncele­ rin ne kadar kırıntı halinde kaldığını gösterdi ve beni ko­ nunun önemli olduğu, gereken uzun emeği harcamaya değdiği konusunda ikna etti. ı 988 Şubat ve Martında bu kitap üstünde çalışırken, Paris'teki Institut d'Etudes Politiques'de bir dizi ders ver­ dim. (Bu fırsatı yarattıkları için Alain Lancelot'la Pierre Birnbaum'a ve Paris'te kaldığım sürece Masion des Scien­ :es de l'Homme'un desteğini sağladığı için Clemens Hel­ ler'e şükran borçluyum.) Planım, dersler arasında Paris ar­ ?ivlerinde çahşmaktı. Ama daha işin başında Avrupa şehir ve devletleri konusunda ders veriyordum. Bu sunuşun ıyandırdığı canlı sorgulama üstüne düşününce, aniden bir

13

Önsoz

başka kitabın oluşum aşamasına geldiğini fark ettim: bu başlamış o lduğumdan çok daha şematik , sentetik, ö zet ve yazılabilir bir kitap olacaktı. Bu kitabı yazmak bana ürkü­ tücü koca proj eden , geçici de olsa, onurlu biçimde aynlma o lanağı verebilirdi. Arşivlere gitmek yerine , evde kalıp ma­ kinemin başında yeni kitabı heyecanla yazmaya başladım. Cornell ve E nsti tü'de verdiğim derslerin yeniden işlenmesi kitabın tasarımına tam olarak uyuyordu ve Mart sonunda New York'a döndüğümde kitabın ana bölümlerinin taslağı­ nı tamamlamıştım. Russell Sage Vakfı'nın sponsorluğu nu yaptığı projeleri bir yıl e rteleme nezaketini göstermesiyle, bilgisayanının başına koşup yazmaya devam ettim. (Bu sırada Pauline Ro thstein ve Russell Sage'deki asistanlan kütüphane kay­ nakları konusunda vazgeçilmez, entelektüel yardımlannı sundular, Camille Yezzi günlük zorunluluklan kolaylaştır­ dı, E ric Wagner ve Peter de janosi güler yüzlü destekleri ni verdi, Rob ert Merton ile Viviana Zelizer ise koca yapılar, uzun süreçler ve büyük karşılaştırmalara girişme ç a b alar ı ­ m ı teşvi k ediyordu . ) Temmuz 1988'de kanşık da olsa tam bir taslak hazırlanmıştı. Devletler, Zor ve Sennaye, Gümüş, Kılıç ve Asa ve o kadar akıcı olmasa da daha doğru olan Zor, Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu başlıklan al­ tında b u taslak defalarca elden geç ti. (Kitabın son hali, da­ ha ö nce Eugene Genovese ile Leonard H oc hberg in editör­ lüğünde çıkan Geographic Perspectives in History ( Oxford : Basil Blackwell, 1989) adlı kitapta " The Geography of Eu­ ropean Statemaking and Capitalism Since 1500" ad lı ma­ kalede, CSSC (Center for Studies of Social Change, New School for Social Research) Working Paper 41, 1987'de çı­ kan " Warmakers and Citizens in the Co ntempora ry World" ve CSSC Working Paper 42, 1987'de çıkan "How War Made States and Vice Versa" ile CSSC Wo rking Paper 75, 1988'de çıkan " States, Coe rcio n and Capital", son ola'

14

Zor, Sennaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu

rak da Social Research 56 (1989), 71-98'de yer alan "State and Counterrevolution in France" da bulunan malzemeyi kullanmakta ve toparlamaktadır. ) Izleyen aylarda dost ve meslektaşiarım kitabın çeşitli bölümlerini okudular veya dinlediler; benim konuşmak ve kitabı durmadan gözden geçirmek çabalarım onları da epey meşgul etti. janet Abu-Lughod, Wim Blockmans, Bruce Carothers, Samuel Clark, Brian Downing, Carmenza Gallo, Thorvald Gran, Marjolein 't Hart, Peter Katzenstein, Andrew Kirby, john Lynn, Perry Mars, Maarten Prak, Sid­ ney Tarrow, Wayne te Brake ve Bin Wong bana değeri bi­ çilemez bir armağan verdiler: ilk taslağın tamamını üstün­ de durarak eleştirdiler ve Richard Bensel, Robert ]ervis, ]o Husbands'la David Laitin belirli bölümlere ilişkin keskin yorumlarını bildirdiler. Adele Rotman'a düşüncelerimi doğrudan ifade etmem konusundaki önerileri nedeniyle içten teşekkür borçluyum. Nikki Aduba taslağın editörlü­ ğünü tam bir özen ve bilgiyle yaptı. Louise Tilly ben bu ki­ tap üstüne çalışırken kendi kitaplarını bitirmekle meşgul­ dü, fakat benim takıntılarımı nazikçe hoş gördü ve stra­ tejik öğütler verdi. Bergen, California-lrvine, Şikago, Cenevre Leiden ve Batı Ontario, New York City, Columbia, Harvard üniversi­ telerindeki ve Estonya Bilimler Akademisi'ndeki dinleyici­ ler, çözümlemelerle ilgili anlamlı sorular sordular. New School'daki devlet oluşumu ve kolektif eylem konulu se­

miner bana kitaptak i görüşleri yeniden formüle etmekte

yardımcı oldu. Harrison White'a ve Columbia Üniversite­ si'nin Toplumsal Araştırmalar Merkezi'ndeki ortağı komp­

loculara (öncelikle Lisa Anderson, David Cannadine, Mar­ tin Gargiulo, Denise jackson, Gerald Marwell, Salvatore Pitruzzello, Kate Roberts, Hector Schamis, Karnal Shehadi, jack Snyder, Claire Ullm�n ve Ronan Van Rossen) bu kita­ bın taslak bölümlerini inceleme fırsatı veren zevkli sem i

-

Önsöz

ıs

neri düzenledikleri için minnettarım. Bu eleştiricilerden hiçbiri kitabın tamamını görmedi, dolayısıyla benim hata­ larımda hiçbirinin sorumluluğu yoktur. Hatalar elbette vardır. Bin yılı aşkın süreye yayılınca, kuşkusuz ana fikirleri dikkate almamış, can alıcı olaylan atlamış, önemli çelişkileri görememiş, ağırlığı bulunan ol­ guları yanlış kavramış ve bazı değişimleri yanlış açıklamı­ şımdır. Okuyuculann yanlış ve atlamalan bana bildireceği­ ni ve kitabıını reddetmeden önce bu hataların temel yargı­ ları ne kadar etkilediğini düşüneceklerini umuyorum. Be­ nim iyimser tutumuma göre, bu kitap merhum Stein Rak­ kan'ın başladığı çalışmanın devarnı yerine geçecek ve Ste­ in'le benim birlikte hazırladığımız The Formation of Natio­ nal States in Western Europ e adlı kitabımızın hatalannı dü­ zeltecek, güçlü yanlarını geliştirecektir. Bu kitabın, daha önceki Big Structures, Large Processes, Huge Com parisoru ve As Sociology Meets History gibi kitaplarda savunduğurn büyük ölçekli değişimler hakkında tarihsel temelli araştır­ malar yapma programının bir örneğini oluşturacağını ve Anthony Giddens, Allan Pred, Arthur Stinchcornbe ile Harrison White'ın son çalışmalarında örneklerini verdikle­ ri tarihsel olasılık kurarnlarını geliştirmeye katkıda bulu­ nacağını umuyorum. Eğer bu gerçekleşirse, zorunluluk ve fobi bir kez daha bilime yapıcı katkıda bulunmuş olacak. Şimdi, elbette, bir sorunla karşı karşıyayım: o büyük kitap beni bekliyor.

Charles Tilly

Dünya

1

Tarihinde Şehirler ve Devletler � �

TARIHTE DEVLETLER 3.800 yıl önce, küçük bir Mezopotamya şehir-devleti, böl­ gedeki öteki şehir-devletlerinin hepsini fethetti ve onları kendi şehir tanrısı Marduk'un kullan yaptı. Hammurabi, Babil'in hükümdan, Mezopotamya'nın büyük .kralı oldu. Bu fetihlerle, bütün insanlar için kanun yapma hak ve zo; runluluğunu üstlenmiş oldu. Ünlü kanuniarına girişte, Hammurabi, yüce tanrılar Ani ve Enlil'den talimat aldığını iddia eder: sonra Ani ve Enlil, tanrı korkusu olan ben Hammurabi'yi, memleke tte adaleti tecelli ettirmem için, şikaye t ve kötüyü y o k e tmem için , kuvvetlinin zayıfı yok etmemesi için ,

gü­

neş gibi kara başların üzerinde yükselmem için , memleketi

aydınlatmak için, insanların refahı için, benim adı mı lar .

andı­

(Frankfon 1946: 193)

Zor. Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu

ıs

(

Ilahi çağrıyla sarmalanmış Hammurabi, kendi yönetim ine karşı çıkanları rahatlıkla 'kötü' diye niteleyebilirdi. Kur­ banları yere çalarak, bağlaşıkları yok ederek, rakip şehirle­ ri yağmalayarak, ilahi adaletin kendi arkasında olduğunu savundu. Hammurabi kendi şehrinin iktidarını oluşturu­ yor, bir devlet kuruyordu; onun tanrıları ve onların belirli adalet görüşü hüküm sürecekti. Devletler, beş bin yıldan fazla süredir dünyanı� en geniş ve en güçlü örgütleri oldular. Devl�_U_�_ri,_ e� _ye_ _t�lkr'!= ba ��laı:ı�9:�I?:- f���! �la_ş_!P.ış_ ?;Ot:__l