Sorular ve Cevaplar ile Münhasır Ekonomik Bölge [3 ed.] 9789756786208

Citation preview

SORULAR VE CEVAPLAR İLE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE [MEBJ KAVRAMI

--$-DR. TÜMAMİRAL CİHAT YAYCI

MAYIS 2019

DENİZ KUVVETLERİ KOMUTANLIGI Yayınevi Sertifıka No: 29993

3. Baskı

SORULAR V E CEVAPLAR İLE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE (MEB) KAVRAMI

Yazar Dr. Tümamiral Cihat YAYCI

Kapakta Kullanılan Eser

"Barbarossa",

Dey di Algeri, Pietro Della Vecchia Venice or Vicenza

- 1678

Deniz Müzesi Koleksiyonu

ISBN:

978-975-6786-20-8

l. Baskı 10.000 Adet (Mayıs,

2. 3.

Baskı Baskı

2019)

1.300 Adet (Temmuz, 2019) 5.000 Adet (Ağustos, 2019)

Deniz Basımevi Müdürlüğü Pendik/ İstanbul Matbaa Sertifıka No:

29173

Bu kitabın tüm yayın, yayım, tercüme, iktibas hakları saklıdır. Bütün hakları ile bilimsel sorumluluğu yazarına aittir. Tanıtım amacıyla, kaynak göstermek üzere yapılacak kısa alıntılar dışında Deniz Kuvvetleri Komutanlığının yazılı izni olmadan elektronik, mekanik, fotokopi ve benzeri yollarla çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayınlanamaz. Tüm hakları saklıdır.

Kaynak Gösterme: Yaycı, C. (2019). Sorular ve Cevaplar ile Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) Kavramı. (3. Baskı) İstanbul: Deniz Basımevi Müdürlüğü

d'eugili Oğlum /!laglıaPJ 'a,.,

Dr. Tümamiral Cihat YAYCI D r.Tü m a m i ra l Cihat YAYCI, 1966 yı l ı n d a E l a z ığ'd a doğmuştur. 1984 y ı l ı n d a D e n i z Lisesi'n d e n , 1 9 8 8 y ı l ı n d a Deniz H a rp O k u l u'nda n mezun o l m u şt u r. D e n i z Kuvvetleri Ko m u ta n l ığ ı n ı n çeşit l i ge m i l e r i n d e bra n ş s u bayl ığı, bö l ü m a m i rl i ğ i

v e T C G YAVU Z i l e TCG K E M A L R E İ S'd e il.

Kom u ta n l ı k görevleri n d e b u l u n m uş,

2005-2006 y ı l l a r ı n d a TCG K E M A L R E İ S Ko m uta n ı , 2011-2012 y ı l l a rı a ra s ı n d a 5'i n c i M u h r i p F i l oti l l a s ı Komodoru o l a ra k gö rev ya p m ı ştı r. Bu s ü re za rfı n da 2000 y ı l ı n d a D e n i z H a rp Aka d e m i si'nden, 2003 y ı l ı n d a ise Sila h l ı Kuvvet l e r Aka d e m isi'nden mezun o l m uş, Don a n m a Ko muta n l ığı ka ra rga h ı n d a Konsept Şube M ü d ü rl üğü, Deniz Kuvvetleri Ko m uta n l ığ ı Ka ra rga h ı n d a Yö n e ti m A n a l i z ve Denet l e m e Ş u be M ü d ü rl üğü, Stratej i ve P re n s i p l e r Şube M ü d ü rl ü ğ ü ve m ütea k i be n Stratej i v e A n d l a ş m a l a r D a i re Başka n l ığı görevl e r i n d e b u l u n m u şt u r. " M a r m a ra Ü n iversitesi İ ng i l i zce İ ş l et m e İ n s a n Kayn a k l a rı Yö neti m i " Ana B i l i m D a l ı n d a , Nava l Postgra d u ate S c h o o l ( N P S ) C a l ifo r n i a/AB D'd e " F i z i k M ü h e n d i s l iği" i l e " E l e kt ro n i k M ü h e n d i s l i ğ i " d a l l a rı n d a yü kse k l is a n s eğiti m i v e İ sta n b u l Ü n ive rsitesi'nde " U l u s l a ra ra s ı İ l i ş k i l e r " a n a b i l i m d a l ı n d a ki doktora eğiti m i n i ta m a m l a m ı ştır. 30 Ağu stos 2012 tari h i nden iti b a re n geçe rli o l m a k üzere Tuğa m i ra l l iğe te rfi eden D r.Tü m a m i ra l YAYC I, 2012-2014 y ı l l a rı a ra s ı n d a Moskova Si l a h l ı Kuvvetl e r Ata şesi, 2014-2015 y ı l l a rı a ra s ı n d a G ü ney G ö rev Grup Ko m u ta n ı ve Çok U l u s l u Deniz G üve n l iği M ü ke m m e l iyet M e rkezi D i rektö rü, 2 0 1 5-2016 y ı l l a rı a ra s ı n d a Çok U l u s l u M ü şterek H a rp M e rkezi Kom uta n ı görevl eri n i deru hte etm i şti r. 29 Te m m u z 2016 ta ri h i n d e Tü m a m i ra l l iğe terfii n i m ütea kip, 2016-20 1 7 y ı l l a rı a ra s ı n d a Dz. K . K . l ığ ı Pe rson e l Başka n ı görevleri n i i c ra et m i şti r. 20 Ağu stos 2 0 1 7 ta r i h i n d e n i ti b a r e n D z . K . K . l ığ ı Ku rmay Başka n ı görev i n e ata n a n D r.Tü m a m i ra l YAYC l'n ı n " D e n i z Su bayl a rı İ ç i n Te mel D e n i z H u ku ku B a r ı ş v e Savaş D ö n e m i " a d l ı b i r kita b ı i l e ye r l i ve ya b a n c ı a ka d e m i k d e rg i l e rde yayı m l a n m ı ş m a ka l e l eri ve te b l iğleri b u l u n m a kta d ı r. Dr.Tü m a m i ra l C i h at YAYC I, Baya n M ü şe rref YAYC I i l e evli o l u p, b i r e rkek çocu k b a b a s ı d ı r. İ ng i l i zce ve R u sça b i l m e kted i r.

"/!JenkR '/loltlm O/on f!ilıona '/loltim 0/UP" /!JoPl.ıOPorJ 'llnuPeHin 'Po�o

SORULAR VE CEVAPLAR İLE ••

MUNHASIR •

••

EKONOMiK BOLGE (MEB) KAVRAMI

Giriş

05

1- Kıta Sahanlığı Nedir?

06

2- Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) Nedir?

09

3- MEB ile Kıta Sahanlığı Arasındaki Temel Farklılıklar Nelerdir?

11

4- MEB Uygulaması Örf Adet Hukukuna Nasıl Dönüşmüştür?

12

5- MEB'de Balıkçılık Uygulaması Nasıldır?

13

6- MEB'de Bilimsel Araştırma Yapma Hakkı Nasıl Kullanılmaktadır?

17

7- MEB'de Çevrenin Korunmasına İlişkin Düzenlemeler Nelerdir?

20

8- MEB'de Kablo ve Boru Döşeme Hakkı Nasıl Düzenlenmiştir?

24

9- MEB'de Bulunan/lnşaa Edilen Platform ve Tesislerin Hukuki Statüsü Nedir?

28

10- MEB' de Kıyıdaş Ülkelere Tanınan Hak ve Yetkiler Nelerdir?

33

11- MEB'in Kıyıdaş Ülkelere Yüklediği Sorumluluklar Nelerdir?

33

12- Türkiye'nin Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi'ni İmzalamaması MEB Uygulamalarını ve

MEB Haklarından İstifadesini Engeller mi?

34

13- Türkiye'nin MEB'deki Uygulama, Yetki ve Sorumluluklarını Düzenleyen Bir Kanunu Mevcut mudur?

35

14- Kıta Sahanlığını İlan Etmek Zorunluluğu Var mıdır?

36

15- MEB İlan Etmek Zorunluluğu Var mıdır?

36

16- MEB İlanı İçin İzlenmesi Gereken Prosedür Nedir?

36

17- Türkiye'nin Sınırlandırma Anlaşması Yapmadan MEB İlan Ettiği Bir Uygulaması Var mıdır?

37

18- Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) Ne Zaman MEB İlan Etmiştir?

38

19- Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) Kimler ile Sınırlandırma Anlaşması İmzalamıştır?

39

20- Doğu Akdeniz'de Sınırlandırma Anlaşması Yapmaksızın Tek Başına

MEB İlan Eden Diğer Devletler ya da Yönetimler Var mıdır?

40

21- Orta ve Batı Akdeniz'de MEB İlanı ya da Anlaşma Yapmış Olan Devletler Hangileridir?

41

22- Ters Yöndeki Adaların, Anakaradaki Deniz Yetki Alanlarına Etkisi ve Uluslararası Adalet Divanı (UAD)

ile Uluslararası Hakem Heyeti Kararları Nelerdir?

42

23- Doğu Akdeniz' de Enerji Nakil ve Boru Hatlarına İlişkin Son Gelişmeler Nelerdir?

54

24- Doğu Akdeniz'de İcra Edilen Araştırma/Sondaj Faaliyetlerine İlişkin 2018 Yılı İtibarıyla

Son Gelişmeler Nelerdir?

58

25- Doğu Akdeniz'de Türkiye MEB İlan Etmeli midir?

64

26- Doğu Akdeniz'de Türkiye'nin Karşılıklı Kıyıları Olan Devletler Var mıdır?

66

27- Doğu Akdeniz'de KKTC'nin Karşılıklı Kıyıları Olan Devletler Var mıdır?

68

EK-11982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesinin Statüsü

69

Kısaltmalar

72

�=======�

ı.t DR TÜMAMIRAL CİHAT YAYCI

G i riş

Deniz

h u kuku,

mi l l etlerarası

h u ku k u n

e n eski

kon u l a r ı n d a n

b i risi d i r.

M i l l et l e ra rası d e n i z h u ku k u n u n teme l kaynağı esasında örf ve a det h u ku k u d u r. D e n i z h u ku ku n a yazı l ı b i r biçim ve rmek amacıyla ya p ı l a n i l k resmi kod ifi kasyon (tedvi n ) girişimi M i l letler Cemiyeti çe rçeves i n d e 1930'da ya p ı lmış, a n cak başa rısızl ı k l a so n u ç l a nmıştı r'. D e n i z h u ku k u n d a i k i n c i çe rçeves i n d e

1947 y ı l ı n d a

kod ifi kasyon gi rişimi

olmuşt u r.

B i r l eşmiş

B i rl eşmiş M i l letler ( B M )

M i l letler G e n e l

Ku ru l u' n u n

2 1 Kasım 1947 ta rih v e 1 7 4 (il) sayı l ı ka ra rı uya r ı n ca kuru l a n M i l l et l e ra rası H u ku k Komisyo n u ' n u n 12 N isan 1949'd a ya p ı l a n i l k topla ntısı nda, Ka rasu l a rı v e Açı k D e n i z l e r H u ku ki Rejimi n i n kod ifi kasyo n a uyg u n o l a n ko n u l a r a rası n d a b u l u n d u ğ u ka b u l e d i lmiş, Komisyo n ' u n 1950- 1956 yı l l a rı a rası ndaki ça l ı şma l a rı so n u c u n d a b i r a n d l a şma taslağı h a z ı r l a n a ra k B i rleşmiş M i l letler Genel K u r u l u ' n a s u n u lmuşt u r. 24 Ş u bat-27 N isa n 1958 tari h l e ri a rası n d a Cen evre'd e to p l a n a n Birleşmiş M i l letler Deniz Huku ku Konfe ra nsı, b u tasa rı ü zeri n d e ça l ı şara k, d e n i z h u ku ku y l a i l gi l i dört a n d l a şma met n i ka b u l etmişti r. Bu meti n l e r, Ka rasu l a rı ve Bitişik Bölge Konva nsiyo n u ,

Açı k D e n i z l e r Ko nva nsiyo n u , K ı t a S a h a n l ı ğı Konva nsiyo n u , Aç ı k D e n i z l e rd e B a l ı kçı l ı k v e Ca n l ı Kayn a k l a r ı n Koru nması n a D a i r Konva nsiyon olmuştu r'. 2 9 N isa n 1958 ta r i h l i Cenevre Konva nsiyo n l a rı d e n i z h u ku k u n a d amgası n ı v u rmuş ö n eml i belge l e r olmuşt u r. A n ca k Konvansiyo n l a r ı n a k d i n d e n d a h a yirmi y ı l geçmed e n , y i n e Birl eşmiş M i l letler ö n c ü l üğ ü n d e 1974'de ü ç ü n c ü b i r d e n i z h u ku ku ko nfe ra nsı topla nmı ştı r. Bu ko nfe ra nsı n topla nması n a d uyu l a n i htiyaç; Cenevre Konvansiyo n l a r ı n d a b u l u n a n ka rasu l a rı ge n i ş l iği kon us u n d a b i r a n l a şmaya va r ı l a m amış olması n d a n , Ta kımada devletlerine a i t d e n i z a l a n l a rı n ı n sı n ı r l a n d ı r ı lması ko n us u n d a öze l h ü küml ere yer veri lmemiş olması n d a n , K ı t a sa h a n l ığı n ı n d ı ş s ı n ı r ı ko n usu n d a ka b u l e d i l e n i l kele rin h ı z l a gelişen te k n o l oj i ka rşısı n d a a n lamı n ı yitirmiş o lması n d a n ve M i l l etlerarası toplumun ya p ısı n d a meyd a n a gelen değişi k l i k l e rd e n kay n a k l a nmıştı r'.

1- M a rt- N i s a n 1930 ta r i h i n d e La H aye'de ya p ı l a n Kodifi kasyon Konferansında, karasu l a r ı n ı n genişliği ko n u s u n d a k i görüş ayrı l ı kları uzlaştırı l a m a d ığ ı i ç i n b i r sonuç a l ı n a m a m ıştır. 2- Sevin TO LU N E R . : M i l letlera rası H u k u k Dersleri, 5 . Baskı, İ sta n bul- 1996, sf.55-60. (A.g . e . ) 3-A . g . e . : sf.60-61. 05

SORULAR VE CEVAPLAR iLE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE (MEBJ KAVRAMI ===:====!!!!

20 H a z i ra n-29 Ağustos 1974 ta r i h l e ri a rası n d a Ka ra kas'ta ya p ı l a n t o p l a ntıyla b a ş l aya n Ü ç ü n c ü Deniz H u ku ku Konfe ra nsı, 10 Ara l ı k 1982 ta r i h i n d e M o ntego Bay'de imzaya açı l a n Deniz H u ku ku n a D a i r B i r l eşmiş M i l letler Konva nsiyon u ' n u n veya b i l i n e n a d ıyla Birleşmiş M i l letler Deniz H u ku ku Sözleşmesi ( B M D HS)'nin ka b u l üyle so n u ç l a nmı ştı r. Şu bat 2019 itiba rıyla 1982 BM DHS'nin statüsü E k-l'de s u n u l m u ştur. Ü ç ü n c ü D e n i z H u kuku Konfe ra nsı n d a o rtaya ç ı k a n başl ı ca gel işme l erden b i r i d e deniz yetki a l a n l a rı kavraml a r ı n a M ü n hasır Ekonomik Bölge ( M EB)' n i n g i rmiş

o lması d ı r.

Daha

ö n c e l e ri

kıta

sa h a n l ığı

ile

ka rasu l a rı n ı n

ötesi n e

geçen d e n i z yetki a l a n l a r ı sı n ı r l a n d ı rması, b u kez kıta sa h a n l ığ ı n ı d a yete r l i görmey i p

M E B' i n

ya z ı l ı

h u k u ka

dahil

e d i lmesi

ile

daha

da

g e n i ş l emişti r.

Bu gel i şme l e r i n d e n i z l e r i n paylaşım müca d e l esi n i d a h a da h ı z l a n d ı rd ı ğı ve üç ta rafı d e n i z l e r l e çevri l i bir devlet o l a n Tü rkiye i ç i n d e hayati bir önem taşıdığı açı ktı r. B u n e d e n l e çeşit l i kay n a k l a rd a n istifa d e i l e M E B kavramı, içeriği, daya n a kl a r ı ve uyg u l ama l a rı a ç ısı n d a n soru ve ceva p l a rl a aşağıda a ç ı k l a nmaya ça l ı ş ı lmış, kıta sa h a n l ı ğ ı kavram ı n a da MEB kavramı ile i l işki l i o lması nedeniyle kısaca deği n i lmişti r. 1. Kıta Sa ha nl ığı Nedir? Kıta Sa h a n l ığı, başlangıçta coğ rafya c ı l a r ve jeolog l a r ta rafı n d a n ta n ıml a n a n b i r terimd i r. B u ta n ıma göre; d e n i z yatağı, kıyı d a n iti b a re n orta l ama 135 metre d e ri n l iğe ka d a r yavaş yava ş deri n l eşme kte, b u d e ri n l i kten so n ra b i rd e n b i re a rta ra k dik b i r yama ç o l u şt u rma kta d ı r. Coğr� fya c ı l a r v e jeo l o g l a r, kıyı d a n itibare n b u o rta l ama 1 3 5 metre d e ri n l iğe ka d a r o l a n d e n i z yata ğ ı n a k ı t a sa h a n l ığı, b u d e ri n l i kten so n ra o l u ş a n yama ca ise k ı t a yama cı a d ı n ı vermi ş l e rd i r'. Kıta sa h a n l ığı n ı n h u k u k kavramı o l a ra k o rtaya i l k ç ı k ı ş ı n ı n Eyl ü l 1945 tari h l i Truma n B i l d i risi5 o l d u ğ u ka b u l e d i lme kte d i r. B u b i l d i rim i l e A B D, kıta sa h a n l ığ ı n d a b u l u n a n d e n i z yatağ ı n ı n a l tı n d a k i v e ü zeri n d e k i kayn a k l a r ı n ku l l a n ım h a kk ı n ı n A B D h ü kümeti n e a i t o l d u ğ u n u i l a n etmiştir•. B u ra d a ki teme l gaye te knolojideki ge l i şme l e r i l e b i r l i kte ç ı ka rı l a b i l i r h a l e ge l e n d e n i z a l tı n d a k i petro l ü n sa h i p l e n i lmesi d i r. Diğer ü l ke l e r d e buna karşı ç ı kmamış ve kısa b i r d u ra ksama d a n so n ra ke n d i ü l ke l e ri n i n kıta sa h a n l ı ğ ı üzeri nde benzer h a k l a r i d d i a etmiş l e rd i r'. 4- A l i K U R U M A H M UT-C i h at YAYCI . : Deniz S u b a y l a r ı İ ç i n Te mel Deniz H u kuku B a r ı ş ve Savaş D ö n e m i , D e n i z B a s ı m evi-20 1 1 ( A . g . e . ) , sf. 5 1 . 5- Pazarcı, H . ( 2003 ) . U l u slara rası H u k u k Dersleri, i l . Kita p. ( 7 . Baskı). 6- H a n neson, R . ( 2004 ) . The Privatization of t h e Ocea n s . Lon d o n : The M i T Press. 7- A n d e rson, D. (2008 ) . Modern Law of the Sea Selected Essays. Bosto n : M a rti n us N i jhoff P u b l ishers. 06

=======

c c .,

t DR. TÜMAMİRAL CİHAT YAYCI

2 Abısat Bölge 3 Kıta Pl.,kası

Okyanus Plakası

Coğrafyac ı l a r ve Jeologlara Göre Kıta S a h a n l ığı•

İ z l eyen a şama ise 1958 B i r i n c i D e n i z H u ku ku Konfe ra nsı d ı r. Bu ko nfe ra ns so n u n d a imza l a n a n dört sözl eşme d e n b i risi d e Cen evre Kıta S a h a n l ığı Sözl eşmesi d i r• ( C KSS ) . 1 9 5 8 Kıta Sa h a n l ığı Sözleşmesi, kıta sa h a n l ı ğ ı n ı n sı n ı rl a r ı n ı, devlet l e r i n b u a l a n üzerindeki h a k v e yetkileri n i ve d iğer devletlerin h a k l a rı n ı d ü zen l emekte d i r. Söz leşmeye gö re kıta sa h a n l ığı; kıyıya b i ti ş i k, 200 m. deri n l iğe veya doğa l kayn a k l a r ı n i ş l eti l e b i l d iği b u n u n ötesi ndeki b i r d e ri n l iğe k a d a r o l a n d e n i z yatağı n ı v e d e n i z taba n ı n ı n a ltı n ı ifa d e etme kted i r ( C KSS md . 1 ) . B u ta n ıma i l ave o l a ra k, kıta sa h a n l ı ğı n ı n h u kuki a n l amı ko n usu n d a Federa l Alma nya, H o l l a n d a v e D a n imarka a rası n d a k i kıta sa h a n l ığı s ı n ı r l a n d ı rma a n l a şma z l ı ğ ı i l e i l g i l i U l us l a ra rası Adalet Diva n ı ' n ı n ( UA D ) 1 9 6 9 ta ri h l i ka ra r ı n d a n d a i k i ö n eml i so n u ç çı kma kta d ı r. Ka ra ra gö re; kıta sa h a n l ığ ı "kıyı devletin in deniz altı ndaki doğa l uzantısı"d ı r ve h u ku ksal a n l amda "yer bilimsel a n lamdakinin ötesind e"dir10• G ü n ümüze ge l i n diğinde ise, u l usla ra rası d e n i z h u ku k u n n e redeyse tüm kavraml a r ı n ı n 1982 B M DHS i l e ya z ı l ı h a l e geti ri l d iği görü lmekte d i r". Kıta sa h a n l ığı 8-A l i K U R U M A H M UT-Cihat YAYCI.: Deniz S u bayl a r ı İ ç i n Te m e l Deniz H u kuku Barış v e S avaş D ö n e m i , Deniz B a s ı m evi-20 1 1, sf. 1 3 3 . 9- Türkiye b u sözleşmelere taraf o l m a m ıştır. 10- Pazarcı, 2003 11- Tü rkiye; ABD, İsra i l ve Ve nezü e l l a ile b i r l i kte sözleş m e n i n oyl a n m a s ı n d a o l u msuz oy ku l l a n a n d ö rt ü l ke d e n b i r i o l u p h a l e n taraf deği l d i r. H a l i h a z ı rda Tü rkiye' n i n ya n ı s ı ra d e n i ze kıyısı o l a n devletlerden 07

SORULAR VE CEVAPLAR iLE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE lMEBJ KAVRAMI =======�

kavramı da bu ka psamd a Söz l e şmede yeri n i a lmı ştır. Bun a göre; sa h i l d a r b i r devleti n kıta sa h a n l ığ ı ; ka rasuları n ı n ötes i n d e kıta ke n a rı n ı n d ı ş eşiğine ka d a r veya b u eşik daha a z b i r mesafede ise, ka rasu l a rı n ı n ö l ç ü lmeye başl a n d ığı esas h a t l a rd a n iti b a re n 200 d e n i z mi l i mesafeye o l a n k ısımd a , bu devl eti n ka ra ü l kesi n i n d oğa l uza ntısı n ı n bütü n ü ndek i den iza ltı a l a n l a r ı n ı n d e n i z yatağı ve topra k a l t l a rı n ı içermekte d i r ( B M D H S, md . 7 6 ) . Düz y a d a normal esas hatlar 2500 m derinlik +100 M ...---- 350 M ____ _� 00 M

Kıta yamacının dibi

Jeoloj i k Kıta S a h a n l ığı

1982 B M D H S, kıta sa h a n l ı ğ ı n ı n hukuki ta n ımı n ı yapa rke n , d e ri n l i k ölçütü n ü b i r ta rafa b ı ra kıp ge n i ş l i k ölçütü n ü kabul etmişti r. Söz l eşme' n i n 76' n c ı ma d d esi n d e bu ge n i ş l i k ölçütü; - Ka rasu l a r ı ge n i ş l iği n i n ölçü lmesi n d e kul l a n ı l a n esas hat l a rd a n iti ba re n 200 d e n i z mi l i, - Kıta ke n a rı n ı n d ı ş sı n ı r ı n ı n 200 d e n i z mi l i n d e n öteye uza nması h a l i n d e, ka rasu l a r ı g e n i ş l i ği n i n ölçü lmes i n d e kul l a n ı l a n esas h a t l a rd a n iti b a re n 350 d e n i z mi l i n i a şmaya ca k, - 2500 met re eş deri n l i k eğrisi n d e n iti b a ren 100 d e n i z mi l i n i a şmaya ca k şeki l d e tespit e d i lmişti r12• A n d orra, E ritre, İ s ra i l , Peru, S u riye, A m e r i ka B i rleşik Devletleri ve Ve nezu e l l a 1982 B M D H S'yi hem i m z a l a m a m ı ş hem d e ta raf o l m a m ı ş l a rd ı r. 1 2- A.g . e ., sf. 5 2 08

!!!!!!!�

t[;, DR. TÜMAMİRAL CiHAT YAYCI

B u ta n ım ı n d a h a önce 1958 Cenevre Sözl eşmesi ndeki tan ıma ek o l a ra k UAD ta rafı n d a n veri l e n ka ra rl a rdaki i l ke l e ri de içerdiği görü lmekte d i r. H e r i k i söz leşmede de devl et l e ri n kıta sa h a n l ığı üzeri ndeki h a k l a rı n ı n herha ngi b i r şa rta bağl ı olma d ı ğ ı ve i l a n e d i l m esi gerekmediği bel i rti lmiş ( C KSS, md. 2-3; B M D HS, md . 77), devletlerin bu h a k l a rı n ı n facto

ab initio

( b a ş l a ngıçta n beri) ve

ipso

( ke n d i l iğ i n d e n ) olduğu UAD' n i n 1969 ka ra rı n d a da teyit e d i lmiştir". 2. M ü n hasır Ekonomik Bölge ( M E B} Nedi r?

8 A

ı H A

ı

ı

Kıta Sahanlığı

T

Deniz

Yatağı

D e n i z Yet k i A l a n l a r ı ve Hava Sahası H u k u ki S ı n ı rl a rı14

20. yüzyı l ı n i k i n c i ya rısı n d a n i ti b a re n o rtaya çıkan ve d e n i z l e r üzeri n d e kıyı d ev l eti n e egeme n h a k l a r sağl aya n d iğer bir kavram ise MEB kavramı d ı r. A B D' n i n Truma n b i l d i risi i l e kıta sa h a n l ığı üzeri n d e h a k i d d i a etmesi n i n a rd ı n d a n , 1947 y ı l ı n d a Ş i l i , b i r başka n l ı k a ç ı k l amasıyla k ı t a sa h a n l ı ğ ı n a ek o l a ra k b u n u n üzeri n d e k i d e n i z ta ba kası n d a da egeme n l i k tesis etmişti r15• B u h a k kın a ç ı k d e n i z l e rd e seyrüsefe r serbest l i ğ i n i etki l emeyeceği yine aynı b i l d i ri d e bel i rti lmiş, d a h a so n ra ç ı k a rı l a n yasa d a , b u a l a n ı n ü l kese l egeme n l iğe d a h i l olmadı ğı b i l d i ri lmişti r. Ta k i b e n Pe ru 13- Pazarcı, 2003 14- A l i K U R U M A H M U T-Cihat YAYCI.: D e n i z S u bayları İ ç i n Te mel Deniz Hukuku Barış ve Savaş D ö n e m i , D e n i z B a s ı m evi-20 1 1 , sf.145. 15- Boz k u rt, E . ( 2006) . U l u s l a ra rası H u k u k B a kı m ı n d a n M ü n h a s ı r E ko n o m i k Bölge Kavra m ı n ı n Ortaya Çıkışı. U l u s la ra ras ı H u k u k ve Politika. 2 ( 5 ) . 50-74. 09

SORULAR VE CEVAPLAR iLE MÜNHASIR EKONOMiK BÖLGE [MEBJ KAVRAM! =======�

da 200 mi l l i k b i r "a raştı rma, ko ruma ve s a k l ama" bölgesi b e l i rlemiş, bu bölgede seyrü sefe r se rbesti s i n e müda h a l e e d i lmeyeceğ i n i a ç ı k l amıştı r. M E B kavram ı n ı n ortaya ç ı kma s ı n d a rol oynaya n b i r d iğer etken de say ı l a rı g i d e re k a rta n b a l ı kçı l ı k bö lgesi i l a n l a rı olmuşt u r.

1958 Cen evre Ka ra s u l a rı

Sözl eşmesinde b a l ı kçı l ı k bölgesi ko n u s u n d a b i r uzlaşma sağl a n amama s ı n a rağme n b i rçok ü l ke b a l ı kçı l ı k bölgesi i l a n etmiş, UAD ka ra s u l a rı ötes i n d e b a l ı kç ı l ı k bölgesi i l a n ı n ı n genel ka b u l gören bir uyg u l ama o l d u ğ u n u b e l i rtmişti r1• . M E B'e teme l teş kil e d e n kavram l a r d a n b i risi de "miras denizi" kavram ı d ı r". Resmi o l a ra k i l k kez Sa nto Domi ngo D e k l a ra syo n u ' n d a ku l l a n ı l a n kavram; "Kıyı d evletinin, kıyı larına bitişik sul arda, deniz yatağında, topra k a ltında, kıta sahan l ığında ve bunun topra k altında; coğrafi, jeolojik ve biyoloj i k ka ra kterler ve buradaki kaynakların makul ku l l a n ı m ı i htiyacıyla s ı n ı rları çizilecek şekilde d oğa l kaynakların ku l l a n ı l ması, m u h afazası ve a raştı rması için üzerinde m ü n hasır h a k l a ra sa hip old uğu deniz a l a n ı" şe k l i n d e tan ıml a nmı ştı r'"· Ayn ı

tari h l erde

Kame ru n'da

to p l a n a n

Afrika

Ü l keleri

Deniz

H u ku k u

Semi neri'nde de kıyı l a r ı n ötesi n d e e ko n omik yet k i l e re daya n a n d e n i z a l a n l a rı kuru lma s ı fi kri ben imsenmiştir19• M ütea kiben M E B ta rtı şma l a rı 111. Deniz H u ku k u Konfe ra n s ı n a ta ş ı n a ra k bölgesel b i r ko n u olma kta n ç ı ka rı lmış, genel b i r h a l a lmıştı r. Ya p ı l a n ta rtışma l a r s o n u c u , 200 mi l l i k mira s d e n i z i ta l e p e d e n ü l ke l e r i l e kıyı devleti n i n yetki l e ri n i n k ı s ı tl a nması n ı isteye n devlet l e r i n ta l e p l e r i n i d e ngeleyen b i r ya p ıya s a h i p o l a n M E B kavramı ka b u l e d i l erek sözleşmed eki ye ri n i a lmı ştır. M E B kavramı, u l u s l a ra ra s ı h u ku ka 1982 B M D H S i l e g i rmiş o l u p, karasu l a rı n ı n ö l ç ü lmeye b a ş l a n d ı ğ ı esas h a t l a rd a n iti b a re n 200 d e n i z m i l i ge n i ş l i kteki d e n i z a l a n l a r ı n ı n d e n i z yatağı v e topra k a l tı i l e üzerindeki s u l a r ı n ca n l ı v e ca n l ı o lmaya n kayn a k l a r üzeri nde kıyı devlet l e r i n e b a z ı e ko n omik h a k l a r ı n ta n ı nma s ı n ı öngören b i r kavramd ı r20• Kıta s a h a n l ı ğ ı kavram ı n ı d a içermekte d i r.

16- Shaw, 2003 17- K u ra n , S. ( 2009) . U l u s l a ra rası Deniz H u ku k u ( 3 . B a s k ı ) . İsta n b u l : Tü rkmen Kitabevi . 18- Boz k u rt, 2006 19- Bozku rt, 2006 20- 1982 B M D H S M a d d e 55-75. Ali K U R U M A H M UT-Ci h at YAYCI . : D e n i z Su bayları İ ç i n Tem e l Deniz H u ku k u Barış ve Savaş Dönemi, D e n i z Basımevi-20 1 1 , sf. 5 3 . 10

========�

ıt DR. TÜMAMİRAL CİHAT YAYCI

3. M E B ile Kıta Sa hanl ığı Arası ndaki Temel Fa rkl ı l ıklar Nelerdir?

M ü n h a s ı r E ko n o m i k Bölge S ı n ı rl a rı

- 1982 B M D H S' n i n 57'nci maddesi n e göre M E B, ka rasu l a rı n ı n ö l ç ü lmeye başl a n d ı ğı esas hatlard a n itiba re n 200 d e n i z mi l i n i n ötesine u za n amaz i ken, kıta sa h a n l ığ ı genişliği 350 deniz mi l i n e ka d a r u za n a b i lmekted i r". - M E B'd e sa h i l d a r devl et, d e n i z yatağ ı üzerindeki su l a rda, d e n i z yata ğ ı n d a ve b u n l a rı n to p ra k a ltı n d a , ca n l ı ve cansız d oğa l kayna k l a r ı n a ra ştı r ı lması, i ş l eti lmesi m u h a fa zası ve yö n etimi ko n u l a rı i l e aynı şeki l d e sudan, a k ı ntı l a rd a n ve r ü zga r l a rd a n e n e rji ü retimi gibi, bölge n i n e ko n om i k ama ç l a r l a a ra ştı rı lmas ı n a v e i ş l eti lmesi n e yö n e l i k d iğer fa a l iyet l e re i l i ş k i n egeme n h a k l a r ku l l a n ı r22• Kıta sa h a n l ığ ı n d a ise, sa h i l d a r devlet kıta sa h a n l ığ ı n d a a ra ştı rmada b u l u nma k v e b u ra n ı n doğa l kayn a k l a r ı n ı" ç ı k a rma k ve işletme k ama c ı i l e egeme n h a k l a r ku l l a n ı r24• - M E B, B M D HS' n i n 7 5 . ma d d esi n d e bel i rti l d iği şekilde, sı n ı rl a r ı n a i l iş k i n h a rita l a rı n v e coğrafi koord i n at l iste l e ri n i n uyg u n biçimde yayı n l a nması ve B M 'ye

21- 1982 B M D H S M a d d e 76. 22- 1982 BMDHS M a d d e 56. 23- 1982 B M DHS'n i n 77'nci maddesine göre doğal kayn a k l a r, d e n i z yatağı ve topra k altının madensel kayna k l a r ı n ı ve d iğer cansız kayn a k l a r ı n ı ve keza seda nter türden ca n l ı orga n izmaları; ya n i h asata elveriş l i d u r u m a g e l d i kleri zaman, d e n i z yatağı n d a veya b u yatağın altında y a h a reketsiz b u l u n a n veya h u t d a h a re ketleri d e n i z yatağı veya topra k a l tı i l e s ü re k l i t e m a s a b a ğ l ı olan orga n i z m a l a r ı içerir. 24- 1982 B M D H S M a d d e 77, 193. Sa h i l d a r devlet kıta s a h a n l ı ğ ı n d a a raştırmada b u l u n m a d ığı veya b u ra n ı n doğal kayn a k l a r ı n ı işletmediği takd irde h i ç kimse, s a h i l d a r d evleti n a ç ı k rızası o l m a d a n bu çeşit faa l iyet lere gi rişemez. il

SORULAR VE CEVAPLAR iLE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE CMEBJ KAVRAMI =======�

d e k l a re e d i lmesi n i gerekti ri rken kıta sa h a n l ığı ü l ke n i n

ab initio

ve

ipso facto

bir

h a k k ı o l u p i l a n v e b i l d i rim gere kti rmemekted i r. Kısaca; kıta sa h a n l ığı, d e n i z ta b a n ı ü zeri n d e ve a ltı n d a ki cansız kayn a k l a r ı n a ra ştı rı lması, ç ı ka r ı lması v e işl eti lmesi i ç i n k ı y ı devlet l e r i n e egeme n h a k l a r ta n ı rke n , M E B'de k ı t a sa h a n l ığ ı n d a b u l u n a n ca n l ı o lmaya n doğa l kay n a k l a ra i l ave o l a ra k, kıta sa h a n l ığı üzeri nde b u l u n a n su kütlesi ndeki ca n l ı doğa l kayn a k l a r ı n a ra ştı r ı lması, i ş l eti lmesi, ko ru nması ve i d a resi kon u l a rı n d a kıyı devleti n e egemen h a k l a r ta n ı nma kta d ı r. 4. M E B Uygu laması Ö rf Adet Hukukuna Nasıl Dönüşmüştür? B u g ü n M E B o l a ra k b i l i n e n d e n i z a l a n ı n ı n devlet uyg u l ama l a r ı n a g i rd iği, 2 3 Temmuz 1947 ta ri h l i Ş i l i ' n i n kıta sa h a n l ığ ı ve ona bitişik 200 mi l l i k bir a l a n üzerinde egeme n l i k i d d iası n d a b u l u n d uğ u b a ş ka n l ı k a ç ı k l amasıyla

iddia

e d i lmekte d i r.

D a h a so n ra Peru, 1 Ağustos 1947'de ve benze r şekilde, d iğer devlet l e r i n kıyı d a n 2 0 0 m i l e u l a ş a n b i r d e n i z a l a n ı n d a seyrüsefe r serbesti l e r i n i e n ge l l emeye n b i r koruma, sa kl ama v e a ra ştı rma bölgesi ku rma b i l d i risi n i a ç ı k l am ı ştı r. Kavram ı n i l k d evresi n d e d iğer Lati n Ame rika n Devlet l e ri ' n i n 2 0 0 mi l l i k d e n i z bölge l e r i n i yasama kara r l a rıyla kurd u k l a rı görü lmekte d i r. 1945'1erde kıyıdan uzak kayn a k l a rı n fa rkına büyük ölçüde va rı lması so n u cu, A B D, iki başka n l ı k b i l d i risi i l e, daha önceden açık deniz a l a n ı o l a ra k ka b u l e d i l e n b i r bölgede i d d i a l a rda b u l u n uyord u . 1 9 4 5 ö n cesi nde, d e n i z l e r i n bö l ü n ü ş ü b i l i n d iği gibi ka rasu l a rı ve açık deniz şe k l i n d eyd i, ayrıca bitişik bölge kuramı d a m i l l etlerarası h u ku ka yerleşmeye başlamı ştı . ABD b u d ö n emde 3 mi l ka rasu l a rı g e n i ş l iği n i n öneml i ta rafta rl a r ı n d a n d ı . Truma n ' ı n yayı n l a d ığ ı b i l d i ri l e r, kıta sa h a n l ı ğ ı , d e n i z yatağ ı ve topra k a l tı n ı n doğa l kayn a k l a rı ü zeri n d e yet ki ve ko ntrol i d d i ası n d a b u l u n uyo rd u . 25 1970'1e r i n i k i n c i ya rısı n d a b i rçok devlet, tek ta rafl ı o l a ra k 200 mi l l i k bölge uyg u l amaya b a şl a d ı k l a rı n d a , M E B kavramı i l e istemeye rek de olsa ta n ı ştı l a r. B u uyg u l ama n ı n yayg ı n h a l e ge lmesiyle b i r l i kte, b i rçok ya zar, mi l l etlerarası örf v e a d et h u ku k u n u n sa h i l d a r devl ete 200 mi l l i k a l a n d a h a k l a r v e yet k i l e r uyg u l amaya imka n ve rd i ğ i n i i l e ri sü rmeye başla d ı l a r. B u n u n b i r so n u cu, 1980'1e r i n o rta l a r ı n d a m i l l et l e ra rası h u k u kta M E B' i n geçe rl i l iği ile i l g i l i d o ktri nse l ya z ı l a rd a ta rtı şma l a r, kavramı n o rtaya ç ı k ı ş ı n d a k i i l k o n y ı l a göre d a h a ayrı l a b i l i r h a l e ge l d i . 1979 yı l ı n d a n bu ya n a bask ı n o l a n gö rüşe göre, M E B 111. B M D e n i z H u ku k u Konfe ra nsı n d a b i r poz itif h u ku k k u ra l ı o l a ra k o rtaya ç ı kmı ştı r. B u görüşe, deği ş i k gru pta ki yaza r l a r, M E B' n i n özel n ite l iğ i n d e 2 5 - Sevin T O L U N E R .: M i l l etlera ra s ı H u k u k Dersleri, S. Baskı, İsta n b u l-1996, sf. 196. 12

=======�

t.:[; OR. TÜMAMiRAL CiHAT YAYCI

fa r k l ı d ü ş ü nme lerine rağme n katılma kta d ı rl a r. Bu yaza r l a r ı n hemen h eme n h e psi n e gö re, u l us l a ra rası ge nel örf v e a d et h u ku k u b ü t ü n sa h i l d a r devlet l e re 2 0 0 mi l l i k M E B i l a n etmesi n e i z i n vermekted i r2•. 5. M E B'de Balıkçı l ı k Uygu laması Nasıldır? M E B devletlere d e n i z yatağı ü ze r i n d e k i s u l a rda, ca n l ı doğa l kayn a k l a r ı n a raştırı lması, i ş l eti lmesi, muh afa zası v e yön etimi ko n u l a rı n d a egeme n h a k l a r tan ıma kta, d i ğ e r tarafta n sa h i l d a r d evleti, ke n d i M E B' i içe risi n d e avl a n a c a k ca n l ı kay n a k l a r ı n ka b u l e d i l e b i l i r a v h a cmi n i tespit etme kle" v e M E B' i i çerisi n d e ca n l ı kayn a k l a r ı n i damesi ni, a ş ı rı işl etme so n u c u teh l i keye d ü şmesi n i ö n l emek amacıyla uyg u n m u h afaza ve yö n etim ted b i rl e r i n i a lm a k l a yüküml ü kı lma kta d ı r.

M E B'de öze l l i kl e b a l ı kç ı l ı ğ ı n u l us l a ra rası düzenleme l e rden çıkarı l a ra k sa h i l d a r devleti n d ü z e n l eme lerine t a b i k ı l ı nması ama ç l a nma kta d ı r'"· K ı y ı d evleti M E B'd e av l a n ı l a c a k ca n l ı kay n a k l a r ı n mi kta r ı n ı sa ptama k h a k k ı n a sa h i pt i r. B u n u ya p a r ke n , a ş ı r ı a v l a nma n e d e n i y l e ca n l ı kayn a k l a r ı n t ü kenmesi n i ö n l emek v e b u kay n a k l a rd a n e n y ü ksek verim a l ı n a c a k ş e k i l d e g e re k l i ö n l em l e r i a lm a k v e b u ko n u d a i ş b i r l i ğ i ya pma k y ü k üml ü l ü ğ ü v a r d ı r29• 26- U l u s l a ra ra s ı Hukuk ve Politi ka Derg i s i ( U HP), Cilt: 2, Sayı : 5, 2006, ss. 50-74. 27- 1982 B M D HS M a d d e 6 1 . 2 8 - A . g . e . sf. 8 7 . 2 9 - 1982 B M D HS' n i n 6 1 ' i n c i maddesi n i n l ' i n c i ve 2'nci fı krası. 13

SORULAR VE CEVAPLAR İLE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE (MEBJ KAVRAMI =======�

Kıyı devl eti, ca n l ı kay n a k l a rd a n a zami ölçüde istifa d e e d i lmesi prensib i n i ben imseyecek v e ilgili b ü t ü n fa ktö rleri g ö z ö n ü n d e b u l u n d u ra ra k, d iğer devletle rin ke n d i avla nma kapasitesi d ı ş ı n d a ka l a n kayn a k l a r ı ku l l a nma l a r ı n a , üzerinde a n l a şmaya va rı lmış koşu l l a r a ltı n d a izin ve rece kti r30• M E B'te b a l ı kçı l ı k kota l a r ı n ı b e l i r l eme h a k k ı m ü n h as ı ra n kıyı d evleti n in d ir. Bu ka psamda M E B veya b a l ı kç ı l ı k koruma bölgesi i l a n e d e n bir d evleti n M E B'i içerisinde b u devl etten izinsiz o l a ra k b a l ı kçı l ı k ya pması m ü m k ü n değild ir. B e n ze r şekilde M E B veya b a l ı kçı l ı k koruma bölgesinin i l a n ed ilme d iğ i h a l l e rd e bu ka psamd a hak iddia edebilecek bölge l e rd e üçüncü ü l ke b a l ı kçı l a rı n ı n fa a l iyetlerinin e n ge l l e nmesi veya bu bölgelerdeki kay n a k l a ra il işkin muhafaza ve yö n etim tedbirlerinin a l ı nması da o l a n a k d ı ş ı d ı r. G ü n ümüzde Akden iz'd e, serbestçe b a l ı k avl a n a bilecek bölge l e r kısıt l a nmıştı r. Zira Akd e n iz'de; - Cezayir", İspa nya", Libya", M a l ta34 b a l ı kç ı l ı k ko ruma bölgesi, G K RY,

21

M a rt

2003

tarihinden

iti b a re n

geçe r l i

olma k

ü ze re

02 N isa n 2004 ta rihinde, Libya ise 27 M ayıs 2009 tari h in d e M E B i l a n etmiş, S u riye' n in her n e ka d a r sı n ı rl a rı bel irti lmese de 200 d e n iz miline u z a n a n M E B b i l d iriminde b u l u n d uğu B M 'ye a it İnte r n et sayfası n d a yer a lmış, son o l a ra k Lü b n a n 19 E k im 2010 ta rihinde d e n iz yetki a l a n l a r ı n ı gösterir doküma n l a rı B M 'ye su n a ra k M E B i l a n ı n d a b u l u nmuş, - Ayrıca Fas d a35, iç h u k u k d ü z e n l emesi ile M E B tesis etmişti r. 30- 1982 B M D H S' n i n 6 1 ' i n c i maddesi 3 ' ü n c ü fı k ra s ı . 3 1 - ATLAS Geopol i ti q u e-des espaces m a ri ti m es; U N , 20 10, T a b l e o f C l a i m s ; 3 2 i l a 5 2 N M . a ra s ı n d a d e ğ i ş e n ge n i ş l i kteki B a l ı kçı l ı k Kor u m a Bölges i n i n doğu s ı n ı r ı n ı T u n u s i l e 1 1 Şubat 2002 t a r i h i n d e yaptığı a n l a ş m a ile belirlem iştir. Bölge n i n batı s ı n ı rı, Fas ile i h tilafl ı d ı r. 32- AT LAS Geopol itiq ue-des espaces m a ritimes; U N , 2010, Ta ble of C l a i ms; B a l ı kç ı l ı k Bölges i n i n koord i n atları ta n ı m l a n m a m ıştır. B u bölge n i n İtalya i l e o l a n s ı n ı r ı n ı 19 Şu bat 1974'te yaptığı a n l a ş m a i l e b e l i r l e m i şti r. Ancak Fransa i l e uyuşmazlığı vard ı r. S a h a n ı n gen i ş l i ğ i değişmekle b i r l i kte Cezayi r ' i n 75-100 N M . a ç ı k l a r ı n a kadar uzanmakta d ı r. 33-

ATLAS Geopolitiq ue-des espaces m a ritimes; U N , 2010, Ta b l e of C l a i m s ; 2 1 H a z i ra n 2005'te 62

N M . g e n i ş l i kte b i r B a l ı kçı l ı k Bölgesi i l a n etmiştir. Bu i l a n a , doğuda M ı s ı r ve batı d a T u n u s t a rafı n d a n i tiraz e d i l m e m iştir. 34- AT LAS Geopol itiq ue-des espaces m a r i ti mes; U N , 2010, Table of C l a i m s ; 2 5 N M . g e n i ş l i ğ i n d e b i r B a l ı kçı l ı k Koru m a Bölgesi i l a n etm iştir. B u bölge, Tu n u s i l e i htilafl ı d ı r. 35- AT LAS Geopolitiq u e-des espaces m a ritimes; U N , 2010, Ta ble of C l a i m s . 3 1 Mayıs 2007 ta ri h i n d e M E B i l a n etmiştir. 14

=======�

t.[; DRTÜMAMİRALCIHATYAYCI

- B u t a bl o içe risi n d e b a l ı kç ı l ı k koruma bölgesi ve/veya M E B i l a n e d e n ü l ke l e r i n b u d e n i z a l a n l a rı n d a avl a n a n b a l ı kç ı l a rımız yaptı rıml a ra m a r u z ka lma kta d ı r. Ö rneği n , ba l ı kç ı l ı k koruma bölgesi i l a n e d e n Cezayi r, kaça kçı l ı kta n v e kaça k avc ı l ı kta n suçl u b u l d u ğ u Tü rk b a l ı kçı gemi l e r i n e 12 H a z i ra n 2009 ta ri h i n d e el koymuş, 4,5 milyo n avro p a ra cezası n a h ü kmetmi ş v e ya ka l a n a n ba l ı kç ı l a rı ü ç e r y ı l h a pis cezası i l e ceza l a n d ı rmıştı r. 36 Diğer ta rafta n ; Avrupa Birl iği de 2 1 Ara l ı k 2006 tari h i n de "Akden iz'd e Ba l ı kç ı l ı k Kaynaklarının Sürd ü rülebilir Ku l l a n ı m ı n a İ l işkin Yöneti m Tedbirleri" kon u l u b i r Tü z ü k" ka b u l etmişti r. Söz ko n usu Tü z ü k, AB' n i n o rta k b a l ı kçı l ı k p o l i ti kası n ı n b i r p a rçası o l a ra k, Akd e n i z'd e m ü n hasır b a l ı kç ı l ı k kayn a k l a rı n ı n koru nması ve sü rd ü rü l e b i l i r ku l l a n ım ı n ı sağl ama k amacıyla, "ba l ı kçı l ı k koruma a l a n l a rı" ve "yönetim

planları" ol uşturu lması n ı

öngörmekted i r.

AB

böylece,

egeme n l i k

a l a n l a r ı v e a ç ı k d e n izde uyg u l a nm a k üzere, ye n i b i r d e n i z yetki a l a n ı ge l işti rme kte ve b u ra l a rd a amaç doğru ltusu n d a , yet ki k u l l a nmaya yö n e l i k h u ku k i b i r a l t ya p ı o l u şt u rm a kta d ı r 38• AB ta rafı n d a n ye n i bal ı kçı l ı k koruma a l a n l a rı n ı n o l u şt u r u lması, a ç ı k d e n i z ba l ı kç ı l ı k a l a n l a r ı n ı n d a h a da d a ra ltı lmas ı n a v e böylece ü ç ü n c ü ta rafl a r üzeri n d e sosya l ve e ko n omi k etk i l e r i n ortaya ç ı kması n a neden olma potansiye l i n e sa h i pti r39• 36- A k ş a m Gazetesi n i n 02 Şu bat 201 1 tari h l i sayıs ı n d a F u n d a ÖZKAN ta rafı n d a n yaz ı l a n "Tü rkiye, Cezayi r'd e n bir gem i s i n i k u rtara m a d ı " kon u l u h a b e r. 37- Özg ü l E R E N , Stratej i k Araştı r m a l a r Dergi si, 2009, s. 79-9 2 . 1967/2006 say ı l ı Tüz ü k' ü n başlangıç bö l ü m ü n de, Akd e n i z'de b a l ı kç ı l ı k kay n a kları faa l iyet l e r i n e yön e l i k b i r yönetim sistem i öngörü l m ü şt ü r. Söz kon u s u yöneti m siste m i , Top l u l u k s u l a r ı n d a veya u l u s l a ra rası s u l a rd a To p l u l u k ge m i l e r i tarafı n d a n , üye ü l ke l e r i n b a l ı kç ı l ı k bölgeleri i ç i n d e ü ç ü n c ü ü l ke g e m i l e r i ta rafı n d a n veya Akd e n i z ' i n a ç ı k d e n i z a l a n l a r ı n d a , B i r l i k ü y e s i d evlet vata ndaşları ta rafı n d a n gerçekleşti r i l e n ba l ı kçı l ı k faa l iyetleri n i kapsa m a ktad ı r. Bu ka psa m d a , üye ü l kelerin, 3 1 Aralık 2007 tari h i n e kad a r ke n d i d e n i z yetki alanları içinde ve ötesi n d e b a l ı kçı l ı k ko r u m a a l a n l a r ı o l u ştu ru l m a s ı n a d a i r b i l g i leri v e b u ra l a rd a uyg u l a n m a s ı m u htemel yö netim ted birleri n i Komisyo n a bild i rmeleri ( M a d d e S); Ko nseyin ise üye devletlerin b i l d irdiği b i lgil ere daya n a ra k Tüz ü k ' ü n k a b u l ü n d e n i ti b a re n i k i y ı l i ç i n d e ü y e d evletlerin kara s u l a r ı n ı n d ı ş ı n d a k a l a n a l a n l a rd a "ba l ı kçılı k koruma a l a n l a rı" oluştu rması ve b u ra l a rd a yasa klanaca k/izin verilecek balı kç ı l ı k faa l iyet l e r i n i şeki l l e n d i receği ( M a d d e 6) öngörü l m üştü r. D i ğ e r ta rafta n, ü y e ü l kelerin b i l i msel b i l g i l e r temeli nde, y e n i "balıkç ı l ı k koruma a l a n l a rı" beli rleye b i lecekleri veya m evcut "ba l ı kçı l ı k kor u m a a l a n l a rı" i ç i n b e l i r l e d i kleri s ı n ı rl a m a l a r ı ve yönetim kura l l a r ı n ı değişti reb i lecekleri (Madde 7); Konsey i n d e yeni b i l i msel bilgiler tem e l i n d e , b u ra l a rd a b e l i rlediği sınırlama ve yöneti m kura l l a r ı n ı değiştire b i leceği veya ye n i " b a l ı kç ı l ı k ko r u m a a l a n la rı" tasarlaya b i l eceği b e l i rti l m iştir. 38- Özg ü l E R E N , Stratej i k Araştı r m a l a r Dergisi, s . 79-92, 2009 39- Özg ü l E R E N , Stratej i k Araştı rm a l a r Dergisi, s . 79-92, 2009 ıs

SORULAR VE CEVAPLAR iLE MÜNHASIR EKONOMiK BÖLGE lMEBJ KAVRAMI �������!!!!

H a l i h a z ı rd a Tü rkiye' n i n Akd e n i z'd eki b a l ı kçı l ı ktan %1 ora n ı n d a•• pay a l a b i l d iği göz ö n ü n e a l ı n d ı ğ ı n d a , b a l ı kç ı l ı k a l a n l a rı n d a k i mu htemel bir d a ra lma n ı n ba l ı kç ı l ı k fa a l iyet l e rimizi ol umsuz etk i l eyeceği d ü ş ü n ü lmekte d i r. A B' n i n a ç ı k deniz a l a n l a r ı n ı , koruma a l a n l a r ı h a l i n e geti rme k su retiyle paylaşma gayretleri yö n ü n d e k i eğil imi, Avrupa Birliği n i n 12 Oca k 2007 tari h i n d e y ü r ü r l üğe koyd uğu söz ko n usu Tü z ü k i l e b i r l i kte, AB üyesi ü l ke l e r i ç i n h u ku k i b i r çe rçeveye kavuşmu ştu r. Şimd i l i k, d a h a çok B a tı Akd e n iz'de rast l a n a n b a l ı kçı l ı k koruma a l a n l a rı uygu lama l a r ı n ı n , söz ko n usu Tü zük'ün uyg u l a nması i l e b i r l i kte Doğu Akd e n iz'e de teşmil e d i l e b i l eceği d ü ş ü n ü lmekted i r •1• AB bu gayretlerine i l ave o l a ra k Resmi Ga zetesi 'nde 30 Ara l ı k 2 0 1 1 ta ri h i n d e Akd e n i z v e Ka ra d e n i z'de b a l ı kçı l ı k yön etimine i l i şkin d ü z e n l emeler i ç e r e n b i r yön etme l i k" d a h a yayıml amış, b u yö n etme l i k i l e ; - Akd e n i z'd eki d e n i z yetki a l a n ım ı z ı n küçü k b i r böl ümü n ü d e ka psaya n "Eratosthemes Sea mount" d e r i n su b a l ı kçı l ı k yasa k bölges i n i i h das etmiş, - Akden iz' i n ya n ı sıra, Ka ra d e n i z i ç i n d e su ü rü n l e ri avcı l ı ğ ı n a yö n e l i k kısıtlayıcı ted b i r l e r (trol, g ı rgı r vb. avcı l ı k e k i pma n ı k u l l a n ımı n ı n s ı n ı r l a nması, a ğ sta n d a rt l a r ı n ı n b e l i r l e nmesi v b . ) geti rmişti r. Ba l ı kçı l ı k konusunda hassasiyet a rz eden bir d iğer kon u ise yasa dışı ba l ı kç ı l ı k faa l iyetlerid ir. Doğu Akd e n iz'de veri eksi kliği neden iyle yasa dışı b a l ı kçı l ı k çe rçevesi nde yı l l ı k o l a ra k ya ka l a n a n ba l ı k mi kta rı kon usu n d a hassas bir veri b u l u nmama kta d ı r". Diğer ta rafta n S u riye, G K RY ve M ıs ı r bayra k l ı b a l ı kç ı l a r ı n ka rasu l a rımı z ı n hemen d ı ş ı n d a avl a n d ı kl a r ı b i l i nmekte d i r. D e n i z yetki a l a n l a rımıza yö n e l i k yasa l mevz uat e ksi kl iği ve Doğu Akd e n i z'd e i l a n e d i lmiş bir M E B' im i z i n b u lunmaması neden iyle u l us l a ra rası

h u k u ktan kayn a k l a n a n

h a k l a rımı z ı n d a

4 0 - Akd e n i z'de k i y ı l l ı k toplam avc ı l ı k m i ktarı D ü nya G ı d a Örgütü ( FAO) y ı l l ı k av veri l e r i n e göre top l a m 2 . 70 3 . 000 t o n , Türkiye İstatistik K u r u m u ( T Ü İ K) veri l e r i n e göre ise Tü rkiye' n i n Akd e n i z'de k i a v m i ktarı 2 5 . 800 ton'd u r. Bu çerçevede Tü rkiye' n i n Akd e n iz'd e k i b a l ı kçı l ı ktan % 1 ora n ı n d a pay a l a b i l d i ğ i n i söy l e m e k m ü m k ü n d ü r. 41- Özg ü l E R E N , Stratej i k Araştı r m a l a r Dergisi, s. 79-92, 2009 42- R E G U LAT I O N ( E U ) No 1343/2 0 1 1 OF T H E E U ROPEAN PARLIAM E N T AND O F T H E CO U N C I L of 13 Dece m b e r 2 0 1 1 , o n certa i n provisions far fi s h i n g in the G FCM Agreement a rea and a m e n d i ng Council Reg u l a ti o n ( EC) N o 1967/2006 conce r n i n g m a n agement measu res far the susta i n a b l e exploitation of fi s h e ry resou rces i n the Med iterra n e a n Sea. 43- T h e Exc l u sive Economic Zone Debates i n t h e Eastern Med iterra n e a n Sea and F i s h e r ies- Bayra m ÖZT Ü R K, Sertaç H a m i BAŞ E R E N 16

=======

ıt DR. TÜMAMİRAL CİHAT YAYCI

ku l l a n ı l amaması ba hse ko n u ba l ı kç ı l ı k fa a l iyetleri n i n cayd ı rıcı müeyyidelerle enge l l e nmesi n i ö n l eme kte d i r.

E ratost h e m e s Dağı B a l ı kçılık Yas a k Sahası

B u ko n u d a l e h imize o l a b i l ecek e n ö n em l i ge l i şme, U l us l a ra rası At l a nti k Ton Ba l ı k l a r ı n ı Koruma Komisyo n u ( I CCAT)' n u n müşterek d e n etim p rogramı ka psamı n d a Sa h i l G üven l i k Komuta n l ığı' n ı n ya n ı n d a , 2 0 1 1 y ı l ı n d a n iti b a re n Dz. K . K . l ığı bağl ısı firkateyn, korvet ve ka ra ko l gemileri d e I CCAT denetçisi o l a ra k gö rev ya pması ve böyl e l i k l e ka rasu l a rımız d ı ş ı n d a d e n i z yet ki a l a n l a rımız ko n usu n d a bir devlet uyg u l aması n ı n h ayata geçi rilmiş olmasıd ı r. Akd e n i z'd eki bu ge l i şme ve veri l e r d e n i z yetki a l a n l a rımız i ç i n d e b a l ı kç ı l ı ğa yö n e l i k m u h afaza ve yön etim ted b i r l e ri n i n ta rafımızd a n bel i r l e nmesi n i n , h e r t ü r l ü d e n etim v e avcı l ı k fa a l iyetleri n i n de ta rafımızd a n ya p ı lmas ı n ı n önemi n i a ç ı kça ortaya koyma kta, b u d u rum u l uslara rası h u k u kt a n kayn a k l a n a n h a k l a rımı z ı n ku l l a n ı lması için M E B i l a n edi lmesi ne i htiyaç d u yu l d u ğu n u göste rme kted i r. 6. M E B'de Bilimsel Araştı rma Ya pma H a kkı Nasıl K u l l a n ı l m a ktad ı r? Denize

ilişkin

düzenlenmekted i r.

bilimsel

araştırmalar,

B M D HS'nin

13'ü ncü

Ba hse kon u Sözleşmede bil imsel a raştı rma

için

Kısmında "Scientific

resea rch", doğa l kayn a k l a r ı n a ra ştı rı lması i ç i n ise "exploration of n atu ra l resou rces" ifa d e l e ri k u l l a n ı lma kta d ı r. H e r iki ifa d e Sözl eşmede a ç ı k o l a ra k tan ımla nmama kla b i rl i kte, b i l imsel a ra ştı rma n ı n, doğa l kay n a k a ra ştı rması n ı n dışında ka l a n a ra ştı rma

17

SORULAR VE CEVAPLAR İLE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE (MEBJ KAVRAM! =======�

t ü r ü old uğu a n l a ş ı lma kta d ı r44 • Ayrıca, b i l imse l a ra ştı rma n ı n mü n h asıran ba rışçı l ama ç l a rla ya p ı lması ve e l d e e d i l e n veri l e r i n sa h i l d a r devlet i l e payl a ş ı lması gerekmekte d i r. BMDHS'nin 238'nci maddesine göre, coğrafi d u ruml a rı n e o l u rsa o lsu n b ü t ü n devletler i l e yet k i l i u l us l a ra rası kuru l uş l a rı n , d iğer devlet l e r i n 1982 B M D H S'de b e l i rl e n e n hak ve y ü k üml ü l ü kleri sa k l ı kalma k şa rtıyla, d e n ize i l iş k i n b i l imse l a ra ştı rma l a r ya pma h a kkı va rd ı r. Ancak, BM DHS'nin 56'ncı maddesine göre, sa h i l d a r d evlet; d e n i z yatağı ü zeri ndeki s u l a rda, deniz yata k l a r ı n d a ve b u n l a rı n topra k a l tı n d a ca n l ı ve cansız d oğa l kay n a k l a r ı n a raştı r ı lması ko n usu n d a egeme n h a k l a ra haiz o l d u ğ u n d a n sa h i l d a r devlet M E B'd e a ra ştı rma d a b u l u nma d ı ğ ı veya b u ra n ı n doğa l kayn a k l a r ı n ı i ş l etmediği takd i rd e hiç kimse, sa h i l d a r devletin a ç ı k rızası olma d a n b u çeşit fa a l iyet l e re girişemez. Ayrıca, BM DHS'nin 246'nci maddesi 2'nci fıkrasına göre M E B içe risi n d e ve kıta sa h a n l ığ ı üzeri nde den ize i l i ş k i n b i l imsel a raştı rma sa h i l d a r d evl eti n rızası ile yürüt ü lebi l i r. Sa h i l d a r devl eti n rızası a l ı nma d a n ya p ı l a n b i l imsel a ra ştı rma l a r, sa h i l devleti n i n egeme n l iğ i n i n a ç ı k b i r i h l a l i d i r. B u n u n l a b i r l i kte, BM DSH'nin 248'inci maddesine göre, b i r sa h i l d a r devleti n M E B' i içe risi nde veya kıta sa h a n l ığ ı üzerinde d e n ize i l işkin b i l imse l a ra ştı rma l a r ya pma k n iyeti n d e b u l u n a n devlet l e r v e yetki l i u l usl a ra rası k u ru l u ş l a r, d e n ize i l i ş k i n b i l imsel a raştı rma p rojesi n i n öngörü l e n b a ş l a ngıç ta r i h i n d e n en g e ç altı a y önce sahildar devlete tam bir açıklamada b u l u n ma l a rı gerekmektedir". Yu ka r ı d a bel i rti l e n h ü küml e r i n h i l a fı n a , sa h i l d a r devl etin M E B' i içe risi n d e b i l imsel a ra ştı rma fa a l iyeti icra e d i lmesi d u rumu n d a ise kıyı devleti n i n alabileceği ted birler B M D H S md . 253'te d ü ze n l e nmişti r••. B u n a göre; söz konusu b i l imse l a ra ştı rma sa h i l d a r devleti n rı zası d ı ş ı n d a veya b i l imsel a ra ştı rma fa a l iyeti n i yü rütmekte o l a n devletin y ü k üml ü l ü kl e r i n i ye rine geti rmemesi d u rumu n d a sa hildar

44- F l o r i a n H . T h . Wege l e i n : " M a r i n e Scie ntific Resea rch", s . 82-88. 45- Altı ay önce s a h i l d a r devlete, aşağı d a k i h u s u s l a r ı b e l i rten tam bir açıklamada b u l u n a c a k l a r d ı r : a . P roje' n i n niteliği ve amaçla rı, b . G e m i l e r i n i s m i , t o n a j l a r ı , ti p l e r i v e s ı n ıfla rı d a d a h i l o l m a k ü ze re k u l l a n ı lacak metod ve vasıta l a r i l e b i l i m se l m a l ze m e n i n tasvi ri, c. Proje' n i n yürütü leceği kesi n coğrafi bölgeler, ç. D u r u m a göre, a raştırma g e m i l e ri n i n i l k ge lişleri n i n ve son ka l k ış l a rı n ı n veya a ra ştı rma malzemesi n i n i l k yerleşti r i l i şi n i n ve son ka l d ı r ı l ı ş ı n ı n öngörü l d ü ğ ü ta r i h l e r, d . Araştı rma proj e s i n i deste k l eyen k u ru m u n , b u kuru m u n D i re ktörü' n ü n ve p roje soru m l u s u n u n a d ı , e . Sa h i l d a r devletin p roj eye hangi ölçüde katı l a b i leceği n i n veya ken d i s i n i temsil etti receği n i n d ü ş ü n ü l d ü ğ ü . 4 6 - F l o r i a n H .T h.Wegelei n . : M a r i n e Scientific Research, sf. 2 3 2 . 18

=====�

� DR. TÜMAMİRAL CİHAT YAYCI

devlet den ize il işkin bilimsel a raştı rma ça lışmalarının t ü m ü n ü n d u rd u ru l masını istem e hakkına sahiptir. Bu ça l ı şma l a rı yü rütme kle yet ki l i olan devl etler veya yet ki l i u l us l a ra rası k u ru l uş l a r söz konusu istem talebine bağl ı ka lara k ça lışmalarına son vermekle m ü kel lefti rler. Doğa l

kayn a k l a r ı n

a raştı r ı lması

sahildar

devletin

egemenlik

yetkisi

d a h i l i ndedir. S a h i l d a r devl et, egeme n l iğ i n e karşı ya p ı l a n b u tür fa a l iyetleri d u rd u rma k için gere k l i ted b i rleri a l a b i l i r ve egeme n l iğ i n e tecavüz e d e n l e ri u l usa l mevzuatı n a göre ya rg ı laya b i l i r. U l usal mevz uatımız ka psam ı n d a ; - 6326 sayı l ı Petro l Ka n u n u n l ' i n ci ma d d esi gereği nce, Tü rkiye'deki petrol kaynakları devletin hüküm ve tasa rrufu altındadır. Ceza i h ü küml e r başl ı k l ı 123' ü n c ü ma ddeye göre; müsaade edil meden jeolojik isti kşaf ya panlar a l tı aya kad a r hapis veya a d l i para cezası ile ceza l a n d ı r ı l ı r. Yine ayn ı ma d d eye gö re, a rama ru hsatn amesi, işletme ru hsatn amesi veya belge a lma ksı z ı n jeo l ojik isti kşaftan gayri petrol a meliyelerini ya pa nlar üç aydan bir yıla kadar hapis o l u n u r ve a d l i para cezası ile cezalandırılır. -

Tü rkiye'nin

M E B'inde

izinsiz

gerçekleştiri len

bili msel

a ra ştı rma n ı n

m a h iyeti n i n su ürünlerineyönel ik olması durumunda ise, h a l i h a z ı rd a y ü r ü r l ü kte o l a n 2 6 9 2 say ı l ı S a h i l G üven l i k Komuta n l ığı Ka n u n u n 4' ü n cü ma d d esi n e gö re, Tü rkiye Cumh u riyeti ' n i n M E B' i ile u l usa l ve u l us l a ra rası h u ku k ku ra l l a rı uya r ı n ca egeme n l i k v e d e n etimi a ltı n d a b u l u n a n d e n i z a l a n l a rı n d a , 1380 sayı l ı Su Ü r ü n l e ri Ka n u n u n a karşı i ş l e n e n suçl a ra ka rş ı işlem tesis etmeye Sa h i l Güve n l i k Komuta n l ığ ı yetki l i d i r. Su ü rü n l e ri Ka n u n u n 29'uncu ma d d esi n e göre, yasak vasıta ve usul lerle ya pılan i l m i ve tekn ik a raştırmalardan elde edilen su mahsul leri hiçbir suretle satı lamaz, gereki rse imha olunur, ceza l a n d ı rı l ı r ve söz konusu yasak vasıta l a r za pt ve m a h ke m ece m üsadere edilir. - Ayrıca, doğa l kaynak a ra ştı rması ya p ı lması d u rumu nda, fa a l iyeti n 5237 sayı l ı Tü rk Ceza Ka nunu'nun Millete v e Devlete Ka rşı Suçlar v e S o n Hükü mler başlıklı dörd ü ncü kısmın "Devletin Güve n l iğine Karşı Suçlar" başl ıklı dördüncü böl ü m ünde zikredilen md.302'de belirtilen " Devletin Bi rliğini ve Ülke Bütü nlüğünü Bozmak" maddesinin hilafına ha reket edildiği, bu çe rçevede ağırl a ştı r ı lmış müeb bet h a pis cezası ile fa i l l er in ceza l a n d ı rı l a bi leceği d ü ş ü n ü lmekte d i r.

19

SORULAR VE CEVAPLAR iLE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE (MEBJ KAVRAM! ������

7 . M E B'de Çevrenin Korun masına İ l işkin Düzenlemeler N e le rd i r?

Kıyı devleti M E B'de çevre koru n m a s ı i l e i l g i l i yet k i lere s a h i ptir.

M E B'd e çevre ko ru nması ve d ü ze n l e nmesi i l e i l gi l i o l a ra k kıyı devleti n i n hem k i r l e nmeyi ö n l emeye hem de ca n l ı kayna kl a r ı n ko ru nması n a yö n e l i k çeşitl i yet k i l e r l e d o n atı l d ığı görü lmekted i r47• Kıyı devl eti b u a l a n d a , öze l l i k l e ca n l ı kayn a k l a r ı n ko ru nması v e i ş l eti lmesi ko n us u n d a ka b u l e d i l e b i l i r avla nma mi kta rl a r ı n ı sa ptama k ve ma k u l bi çimde bu avlanma n ı n gerçe kleştiri lmesi n i p l a n l ama k yet kisi n e sa h i pti r••. D e n i z i n ve çevresi n i n temi zl iği i nsa n l a r i ç i n yaşamsa l b i r ö n em taşıma kta d ı r. Ö ze l l i kle d e n i z i n ca n l ı ve cansız kayn a k l a r ı n ı n ta ş ı d ı k l a r ı büyü k e ko n omik değer se bebiyle sorumsuzca kul l a n ı lmak istenmeleri ve deniz a l a n l a rı n d a meyd a n a gelen deniz kazalarının sonucu, den ize dökülen zeh i rli, za rarlı ve teh l i keli maddeler insanların ve deniz ca nlılarının yaşa m ı n ı ve doğayı tehdit eder h a l e gel m i ştir49• B u d u rum, u l usa l v e u l us l a ra rası d e n i z h u ku k u n d a b i rtakım d ü ze n l eme l e r i n ya p ı lması n ı zo ru n l u kı lmı ştı r. 47- 1982 B M D HS M a d d e 56/1. 48- 1982 B M D HS M a d d e 61. 49- Sela m i Kura n : "Deniz Hukuku n d a D e n i z Çevresi n i n Ko r u n m as ı " kon u l u m a k a l e . 20

�������

ıt DR. TÜMAMİRAL CIHAT YAYCI

1982 BM DHS'de ya pılan d üzen leme ile den ize kıyısı olsun ya da olmasın tüm devletlere deniz çevresini koruma ve m u hafaza etme yükü m l ü l üğü•• geti rilmişti r. Ayrıca, ü l kemi z i n de ta raf o l d u ğ u M A R P O L 73/78 Denizlerin Gemi l e r Ta rafı n d a n Kirl eti lmesi n i n Ö n l e nmesi n e D a i r U l usl a ra rası Söz leşme i l e d e n i z çevresi n i n ko ru nması n a d a i r kura l l a r•1 ka b u l e d i lmişti r. S o n d ö n emde a ç ı k d e n i z l e r i n g i d e re k çevre siyaseti n i n b i r pa rçası o l a ra k görü l d üğü, b u ka psamd a, d e n i z l e re yö n e l i k menfaatleri b u l u n a n devlet l e r t a rafı n d a n d e n i z çevresi n i n koru nmas ı n a yö n e l i k p roj e/gi rişiml eri n b i r t ü r sa h i p l e nme a racı o l a ra k ku l l a n ı l d ığı ve pol iti k ç ı ka rl a r d oğru ltusu n d a istisma r edi lmeye gayret e d i l d iği b i l i nmekted i r52• Buna bağl ı o l a ra k gerek mevcut deniz a l a n l a rı , gerekse açık d e n i z l e r i n paylaş ımı h ususl a r ı n d a devletler a rasındaki menfaat uyuşmazlıklarına çevre hukukunun daha fazla uygulanması yönünde bir eği lim oluşmaya başla n m ı ştır.

50- 1982 Birleşmiş M i l l etler Deniz Hu kuku Sözleşmesi KISI M 1 Gİ RİŞ Birinci Madde Te ri m l e r i n k u l l a n ı l ı ş ı v e uygu l a n m a a l a n ı 4) " D e n i z çevres i n i n k i rle n mesi" n d e n, ca n l ı kay n a k l a ra ve d e n i z yaşa m ı n a zarar verme, i n s a n sağlığı i ç i n teh l i ke o l uşturma, b a l ı kçı l ı k ve d e n i z l e r i n diğer y a s a l a m a ç l a r l a ku l l a n ı m ı d a d a h il o l m a k üzere, d e n izci l i k faa l i yetl e r i n i engelleme, d e n i z suyu n u n n i te l i ğ i n i değişti rm e v e güze l l i kleri bozma g i b i z a ra r l ı etkileri o l a n veya o l a b i l ecek maddelerin veya e n e rj i n i n , insan tarafı n d a n doğru d a n doğruya veya dolaylı o l a ra k, h a l i ç l e r de d a h i l o l m a k üzere, d e n i z çevresi n e d a h i l e d i l m esi, a n l a ş ı l m a kt a d ı r; KISIM Xll D E N İ Z ÇEVRESİ N İ N KO R U N MASI VE M U HA FAZA S I . 51- M A R P O L 73/78 Sözleşmesi 6 E K ' t e n olu ş m a kta d ı r. E K- 1 "Ge m i lerden Kayn a k l a n a n Petro l l e K i r l e n m eyi Ö n l e m eye İ l i ş k i n Kura l l a r" E K-i l "Dökme O l a ra k Taşı n a n zara r l ı ( Ze h i r l i ) Sıvı m a d d e l e rle Kirlen m e n i n Kontrol Altı n a A l ı n m a s ı n a İ l i ş k i n Kura l l a r. E K- 1 1 1 " D e n i z Yol u i l e Ambalajlı O l a rak, Konteynerler, Po rtatif Ta n k l a r veya karayo l u ve d e m i ryol u Ta n k Vagon l a rı İçerisinde Ta ş ı n a n Zara r l ı M a d d e l e rl e Ki rlen meyi Önlemeye İ l i ş k i n Kura l lar" E K- i V "Ge m i lerden Kayna k l a n a n Pis Sular i l e K i r l e n m es i n i n Önlenmesine İlişkin K u ra l l a r" E K-V "Ge m i l e rden Kay n a k l a n a n Çöplerle Kirleti l m e s i n i n Ö n l e n m esine D a i r Kurallar" E K-VI "G e m i lerden Kayna k l a n a n Hava K i r l i l i ğ i n i Önleme K u ra l lar" 52- Agreement o n T h e Conservation of Cetaceans of T h e Black Sea, Med iterra n e a n Sea and Contiguous Atla ntic Area - Kara d e n iz, Akd e n i z ve B i ti ş i k At l a n ti k Bölges i n d e Yaşaya n D e n i z M e m e l i l e ri n i n Koru n m a s ı A n l a ş m a s ı (ACCO BMS)'na ta raf Yu n a n i sta n ' ı n , E g e D e n i z i ' n d e Türkiye' n i n çevre d e n i z l e r i n e yön e l i k h a k v e m e nfaatleri n i kısıtlayıcı gayretler içerisi n d e d i r. 21

SORULAR VE CEVAPLAR İLE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE lMEBJ KAVRAMI ������

N itekim, Yun a n ista n Resmi G a zetesi n d e 20 Ş u bat 2018 ta ri h i n d e yayı n l a n a n , ko ruma a l a n l a r ı yön etim ma kaml a r ı n a i l i ş k i n 4 5 1 9 sayı l ı yasa i l e NATURA - 2000 p rojesi ka psamı n d a; - Yun a n a na k a rası, İyon D e n i z i ve Ege Denizi'nde çok sayı d a koruma bölgesi oluşturulduğu, Koruma bölgelerinin Egemenl iği Antlaşmalarla Yu nan ista n'a Devred il memiş Ada, Adacık ve Kaya l ı klar ( EGAYDAAK) statüsündeki çok sayıda adayı içerdiği, - Ka n u n u n mevcut h a l i ile EGAYDAAK statüsündeki yerlerde AB'nin ve bilim insa n larının içinde olacağı uygu l a m a l a ra yetki verdiği, dolayısıyla ö n ü m ü zdeki dönemde fa rklı devlet uygu l a m a l arı/a ktörler ile karşılaşılacağı, - Yun a n ista n ' ı n EGAYDAAK'ı sa hiplenmeye yönelik devlet uygu lamalarının ve kon uya AB'yi dahil etme politika s ı n ı n d eva m ı niteliğindeki söz konusu ka nunun; *

Yu nan ista n'ın çevresel h a ssasiyetleri istismar ederek anılan bölgelerde

başta askeri eğiti m/tatbi kat faa l iyetleri olmak üzere turizm, ba l ı kç ı l ı k, bili msel a raştı rma vb. faaliyetlerimizi engelleme yön ü nde bir merhale old uğu, * AB yetki l i leri ve b i l im i nsa n l a r ı n ı n katı l acağı uygul ama l a r/d e n etlemeler sayesi nde bölgede başta AB olma k üzere d iğer devlet l e rd e n EGAY DAAK' l a ra yön e l i k d este k a lma ça l ı şma l a rı n d a bulunacağı, * Yu nanista n'ın EGAYDAAK üzerindeki hak iddiaları n ı d estekleyecek etki ya ratacağı değerlendirilmekted i r. Bu değerl e n d i rmeyi doğrulaya c a k şeki l d e Yu nan Cumhurbaşka n ı ta rafı ndan NATURA 2000 projesi Yu nan s ı n ı rl a rı i l e i l işkilendiri l m iş, bu ka psamda; - 08 M ayıs 2018 ta r i h i n d e Sömbeki Adası ' n d a ya ptığı a ç ı k l amada, - 04 H a z i ra n 2018 ta r i h i n d e Yu n a n ista n Savu nma B a ka n l ığ ı n d a ya p ı l a n v e Yun a n Cumhurbaşka n l ığı İnte rnet sitesi n d e yer a l a n "AB'n i n s ı n ı rları olara k Yu n a n ista n'ın s ı n ı r v e toprakları: NATU RA - 2000 ağı n ı n kuru msal katma değeri" b a ş l ı k l ı ko n u şma d a , - 10 Ekim

wf8 tari h i n d e Cumhurbaşka n l ığı resmi İnte rnet sitesi n d e n ye r a l a n

beya n atta, - 26 Ekim 20 18'de Sela n i k'te yaptı ğ ı ko nuşma d a , - Yun a n istan Cumh u rb a ş ka n l ığı İnte rnet sitesi n d e 3 1 Ara l ı k 2 0 1 8 , 5 Şubat 2019, 24 Şubat 2019 ve 7 M a rt 2019 ta r i h l e ri n d e yer a l a n resmi a ç ı klama l a rd a g r i bölgelerin olmadığı, bu konuda NATU RA-2000 progra m ı n ı n g ü z e l bir örnek o l u şturduğu, AB' n i n topra k l a rı n ı n b iyo l oji k öze l l i kl e r i n i korumayı amaçl aya n bu 22

!!!!!!!�

ıJ:; DR. TÜMAMİRAL CİHAT YAYCI

programla b e l i r l e n e n yerl e r i n , Yu n a n topraklarının aynı za manda AB toprağı olduğu n u n ve bu kon u d a h i ç b i r ş ü p h e b u l u nmadığı n ı n en öneml i ka n ı t l a r ı n d a n b i r i o l d u ğ u ifa d e e d i lmiştir. Yu n a n ista n Cumh u rbaşka n ı ta rafı n d a n ya p ı l a n so n a ç ı k l ama i l e y i n e l e n e n i d d i a l a r N ATU RA - 2000 ka psam ı n d a i l a n e d i l e n koruma bölgeleri n i n gerçek ama c ı n ı n çevre v e d oğa l yaşamı n ko ru nması değil, h u ku ka aykırı egeme n l i k iddiaları n ı n A B mevzuatına atıfla meşru laştı r ı l ması ça bası o l d u ğ u n u a ç ı kça o rtaya koyma kta d ı r. G ö r ü l d üğü ü zere Yu n a n ista n, ACCO BAM S53, EBSA'• ve NATU RA

-

2000 g i b i çevre

ko ruma p roje l e ri n i istisma r e d e re k kaza n ım l a r elde etme gayret leri içe risi n d ed i r. Çevre hassasiyetlerine ü l kenin güve n l i k stratej i leri göz a rd ı edilerek ya klaşımda b u l u n u lmasının ileride telafisi m ü m kü n olmaya n egemenlik kayı plarına sebep olacağı aşika rd ı r. U l us l a ra rası d e n i z h u ku ku n u n d e n i z çevres i n i n koru nması n a i l i ş k i n h ü kümleri ya n ı n d a , ü l kemi zde de deniz kirle nmesi n i n ve ka za l a rı n ı n zara r verici so n u ç l a r ı n ı be rta raf etmek açısı n d a n , öze l l i k l e 2872 sayı l ı Çevre Ka nunu, 5312 sayı l ı Deniz Çevresinin Petrol ve Diğer Za rarlı Maddelerle Kirlenmesinde Acil Durumlarda M ü d a h a le ve Za rarların Tazmini Esaslarına Dair Ka nun ile deniz kaza l a r ı n ı n mali soru m l u l uğu konusunda 6012 sayı l ı Tü rk Tica ret Ka n u n u n deniz tica reti ne i l işkin h ü k ü m leri büyük önem taşımakta d ı r. 5 3 1 2 sayı l ı D e n i z çevresi n i n Petrol ve Diğer Zara r l ı M a d d e l e r l e K i r l e nmesi n d e Aci l D u ruml a rd a M ü d a h a l e v e Zara r l a rı n Ta zm i n i Esas l a r ı n a D a i r Ka n u n a isti n a d e n " U l u s a l v e Bölgesel Acil Müdahale Planları" h a z ı r l a nmış v e 24 Kasım 2010 tari h i n d e i l a n e d i lmişti r. Yu n a n ista n ve G K RY' n i n , d e n i z çevresı n ı n ko ru nmas ı n a yö n e l i k p roje/ gi rişimleri i l e Ege ve Doğu Akd e n i z ' i sa h i p l e nmeye yö n e l i k h a ksız ve h u k u k d ı ş ı gayret l e ri n i berta raf etmek maksa d ıyla, i l a n ettiğimiz u l usa l v e bölgese l a c i l mü d a h a l e s ı n ı r l a rımız d a h i l i n d e, u l usal v e u l us l a ra rası h u ku k gereği n ce deniz çevresini koruma ve muhafaza etme yükü m l ü l üğümüzü yerine getirmeli ve devlet uygu l a m a larımızı gerçe kleştirmemiz gerekmekted ir.

53- Agreement on T h e Conservation of Cetaceans of T h e B lack Sea, Med iterra n e a n Sea a n d Contiguous Atl a n ti c Area - Kara d e n iz, Akd e n i z ve B i ti ş i k Atl a ntik Bölges i n d e Yaşaya n Deniz M e m e l i l e ri n i n Kor u n m a s ı A n l a ş m a s ı {ACCO BA M S ) . 5 4 - E ko l oj i k ve Biyoloj i k Açı d a n Önem Taşıyan D e n i z A l a n l a r ı . 23

SORULAR VE CEVAPLAR iLE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE [MEBJ KAV

�!!!!!!�

8 . M E B'de Ka blo ve Boru Döşem e Hakkı Nasıl Düzenlenmiştir? U l us l a ra rası h u ku k b a k ı m ı n d a n , "Denizaltı Ka bloları ve Boru Hattı Döşeme" fa a l iyetleri n i n h u kuki d u r u m u , 1982 B M D H S' nde d ü ze n l e n m işti r. B u çe rçevede; M EB55 kapsa m ı nda; - Sa h i l i b u l u nsu n veya b u l u n ması n , bütün devletlerin, M E B'd e seyrüsefe r 55- M a d d e 58 M ü n ha s ı r ekonomik bölgede diğer devletlerin hakları ve yükü m l ü l ü kleri 1 . M ü n h a s ı r e ko n o m i k bölgede, sa h i l i b u l u n s u n veya b u l u nmasın, bütün devletler, iş b u sözleş m e n i n i l g i l i h ü k ü m lerinde öngörü len şartl a r içeri s i n d e 87. m a d d e d e sözko n u s u o l a n seyrüsefer serbestliği i l e uçuş serbest l i ğ i n d e n ve d e n i zaltı ka bloları ve petrol boruları döşeme serbestliğinden; keza, b u serbest l i k l e r i n k u l l a n ı m ı n a i l i ş k i n o l a ra k, öze l l i k l e g e m i l e r i n , u ça k l a r ı n v e d e n iza ltı ka bloları ve petrol boru l a r ı n ı n işletil mesinde, d e n i z i n u l usl a ra rası d i ğ e r y a s a l a maçlarla k u l l a n ı l ması serbest l i ğ i n d e n i ş b u sözl eşmen i n d iğer h ü kü m leri i l e bağd a ş ı r b i r şekilde yara r l a n ı r l a r. 2. 88 i l e 1 15 ' i n c i m a d d e l e r ve i l g i l i diğer u l u s l a ra ra s ı h u k u k kura l l a r ı işbu kısma aykırı o l m a d ığı ölçüde M ü n h a s ı r Ekonom i k Bölgeyede uyg u l a n ı r. 3. M ü n hasır Ekonomik Bölgede devletler, işbu sözleşme uyarı nca haklarını kulla n ı rken ve yükü m l ü l ü klerini yerine getirirken, sahildar devletin haklarını ve yükü m l ü l ükleri n i gerektiği şeki lde gözö n ü n d e b u l u n d u racaklar; ve sahildar devletin işbu kısım ve d iğer uluslara rası hukuk kuralları uyarınca kabul ettiği ka n u n ve kurallara, işbu sözleşme ile bağdaşır olduğu ölçüde riayet edeceklerd i r. 24

=�����

tı; DR. TÜMAMİRAL CİHAT YAYCI

serbest l i ğ i i l e uçuş serbest l i ğ i n d e n ve d e n iza ltı ka b l o l a rı ve petro l boru l a r ı d öşeme serbest l iğ i n d e n keza, bu serbest l i k l e r i n ku l l a n ım ı n a i l i şki n o l a ra k öze l l i k l e gemi l e r i n , u ça k l a r ı n v e den izaltı ka bloları v e petrol borularının işletil mesinde, denizin u l u s l a ra rası d iğer yasal a maçlarla ku l l a n ı l ması serbestliğinden Sözl eşme n i n diğer h ü kümleri i l e bağd a ş ı r b i r şeki l d e ya ra r l a n a b i l ecekleri, - Devletlerin, Sözleşme uya rınca h a k l a r ı n ı ku l l a n ı rken ve y ü k üml ü l ü k l e ri n i yeri n e getirirken, sa h i l d a r devl eti n h a k l a rı n ı v e yüküml ü l ü k l e r i n i gere ktiği şeki l d e g ö z ö n ü n d e b u l u n d u racakları ve sa h i l d a r d evl etin d i ğ e r u l us l a ra rası h u ku k k u ra l l a rı uya r ı nca ka b u l ettiği ka n u n ve k u ra l l a rı n a Sözleşme i l e bağd a ş ı r o l d u ğ u ö l ç ü d e riayet e d i l e ceği b e l i rti lmekte d i r. Kıta sahanlığı üzerinde56 denizaltı kabloları ve petrol boruları döşenmesi kapsamında ise; - B ü t ü n devletlerin kıta sa h a n l ığ ı üzeri n e Sözleşmeye uyg u n o l a ra k d e n iza ltı ka b l o l a rı ve petrol boru l a rı döşemeye h a k k ı o l d uğu, - Kıta sa h a n l ığı ü zeri nde a ra ştı rma l a r ya pma k, b u a l a n d a k i doğa l kayn a k l a rı işl etmek, petrol boru l a rı i l e kirle nmeyi ö n l emek, aza ltma k ve ko ntro l etme k amacıyla ma ku l ted b i r l e r a lma hakkı sa k l ı kalma k üzere sa h i l d a r devletin, b u ka b l o l a r ı n ve petrol boru l a r ı n ı n döşe nmesi n i veya ba kımı n ı enge l l eyemeyeceği, Kıta sahanlığına döşenen petrol borularının ta kip edeceği hattın sa hildar devlet ta rafı ndan ka bul edil mesi gerektiği, - Sözl eşmede yer a l a n Kıta sa h a n l ığ ı n a i l iş k i n kısımda d ü ze n l e n e n hiç b i r h ü km ü n , sa h i l d a r devletin, ü l kesi n e veya ka rasu l a r ı n a g i re n ka b l o l a ra veya petro l boru l a rı n a uyg u l a n a ca k şart l a r ı tespit etme h a k k ı n a v e ke n d i k ı t a sa h a n l ı ğ ı n ı n a ra ştı r ı l ması n a veya kayn a k l a r ı n ı n i ş l eti lmesi ne; veya hut d a ke n d i yetkisi a l tı n d a k i su n i a d a l a rı n , tesis veya ya p ı l a r ı n işl eti lmes i n e i l işkin o l a ra k yerl eşti rilmiş b u l u n a n veya b u ama ç l a rl a ku l l a n ı l a n ka b l o v e petrol boru l a rı üzeri ndeki yet kisi n e h a l e l getirmeyeceği, - D e n iza l tı

ka b l o l a rı veya petro l

boru l a r ı döşerken, devlet l e r i n

daha

ö n c e d e n mevcut o l a n ka b l o l a rı v e petro l boru l a r ı n ı ge rektiği şeki l d e g ö z ö n ü n d e b u l u n d u racakla rı,

Devletlerin

öze l l i kle,

bunların

tami r

imka n ı n ı

teh l i keye

d ü ş ü rmemeye d i kkat edecekleri ifa d e edi lmekted i r. Bu bağl amda, - MEB h a k l a rı ba kımı n d a n ; B M D H S' n i n sa h i l d a r devl etin h a k l a r ı n ı n ve yü küml ü l ü kl e ri n i n gere ktiği şeki l d e göz ö n ü n d e b u l u n d u ru lması n ı i htiva eden 56- M a d d e 7 9 Kıta sa han lığı üzeri nde denizaltı ka bloları v e petrol boru ları 25

(

SORULAR VE CEVAPLAR iLE MÜNHASIR EKONOMiK BÖLGE (MEBJ KAVRAM! �!;����������

h ü kmü gereği nce "Denizaltı Ka bloları ve Boru Hattı Döşem e" fa a l iyet l e ri i ç i n ü l kemizden i z i n a l ı nması veya asga ri o l a ra k fa a l iyet l e rde ka b l o h a ttı n ı n ü l kemiz i l e koord i n e e d i lmesi gerektiği müta l a a e d i lmektedir. - Tü rkiye' n i n Ka ra d e n i z'de M E B' i b u l u nma kla b i r l i kte, Doğu Akd e n i z'de i l a n e d i lmiş b i r M E B' i b u l u nmama kta d ı r. A n ca k, Doğu Akd e n i z'de Tü rkiye ta rafı n d a n ; * TPAO'ya veri l e n v e 028°D boyl a m ı na kadar uza n a n sa h a n ı n Tü rk kıta sa h a n l ığı olduğu beya n edilm iş, * 2013 yılında AB ve B M nezd inde veri len nota l a rl a 32°16'18" D boyl a m ı n d a n başlayan, M ı s ı r i l e Tü rkiye kıyıları a rasındaki o rtay hattı ta kip eden ve 028° D boylamı a rasında ka l a n a l a n ı n Tü rk kıta sa h a n l ığı olduğu, kıta s a h a n l ığımızın batı sınırı n ı n ise 028° D boyl a m ı n ı n batısında ka l a n a l a n d a ilgili ü l kelerin katı l ı m ı ile ya pılacak a n laşmalarl a belirleneceği deklare edilmişti r. - Kıta sa h a n l ığı h a k l a rı b a kımı n d a n sözl eşmede yer a l a n "Denizaltı ka bloları veya petrol boru ları döşerken, d evletler daha önceden mevcut o l a n ka bloları ve petrol boru larını gerektiği şekilde göz önünde bulunduraca klard ı r.'' h ü kmü gereğince b u gibi fa a l iyet l e r i ç i n ü l kemi zden izin a l ı nması veya asga ri o l a ra k p rojede ka b l o hattı n ı n ü l kemiz ile koord i n e e d i lmesi gerekme kted i r. Devlet uygu lamaları: P rati kte devletlerin fa rkl ı uyg u l ama l a ra gittiği d e müşa hede e d i lmekte d i r. Ö rneğin, - Ma lta, kıta sa h a n l ığ ı n d a n geçen d e n i za ltı ka b l o l a rı i ç i n vergi a l ı nması yön ü n d e d ü z e n l emeler ya p ı l a b i l eceği57, - Çin••, Hind ista n59 ve Rusya Federasyonu••, kıta sa h a n l ı ğ ı n d a n d e n izaltı ka b l osu döşeme veya ona rım fa a l iyeti ö n cesi n d e i z i n a lma ş a rtı n ı geti rmekted i r. Tü rkiye'nin uygu laması: - İ ç h u ku kumuzda, Tü rk d e n i z ve yetki a l a n l a rı n d a ya ba n c ı l a r ta rafı n d a n ya p ı l a c a k b i l imsel a ra ştı rma fa a l iyet l e r i n e i l i şkin herha ngi b i r yasa l esas ve usul b e l i r l e nmemiştir. H a l i h a z ı rd a , 6004 sayı l ı Dışişleri B a ka n l ı ğı n ı n K u ru l u ş ve G ö revleri H a k k ı n d a Ka n u n u gereği nce D ı ş i ş l eri Ba ka n l ığ ı tarafı n d a n , h e r b i r olay 57- M a lta K ı t a Sa h a n l ığı Ka n u n u, 8 Ağustos 2 0 1 4 58- Ç i n H a l k C u m h u riyeti M ü n h a s ı r E ko n o m i k B ö l g e ve K ı t a Sahanlığı Ka n u n u , 26 H a z i r a n 1998 59- H i n d ista n Ka ra S u l a rı, Kıta Sa h a n l ığı, M ü n h a s ı r E ko n o m i k Bölge ve Diğer Deniz A l a n l a r ı Ka n u n u 2 5 Ağustos 1976 60- R u sya Federasyo n u ' n u n Kıta S a h a n l ı ğ ı n a Dair Federal Ka n u n u 25 E k i m 1995 26

===!!!!!=

� DR. TÜMAMİRAL CİHAT YAYCI

27

SORULAR VE CEVAPLAR iLE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE (MEBJ KAVRAM! ������

d i p l omati k ka n a l d a n D ı ş i ş l e r i B a ka n l ığ ı n a ya p ı l a n detı i z a l tı ka b l o l a rı ve petrol boru l a r ı döşe nmesi fa a l iyetl er i d e d a h i l o lma k ü ze re b i l imsel a ra ştı rma ba şvuru l a r ı değe r l e n d i r i l e re k yerleşik uygu l a m a l a r (6 a y ö n c e i z i n a l m a ) çe rçeves i n d e i z i n p rose d ü rü işl etilme kte d i r. - M evcut hukuki boşluğun g i d e r i l e b i lmesi ve ye knesa k l ı ğ ı n sağ l a n a b i lmesi ma ksa d ıyla, "Tü rk Deniz Ege m e n l i k ve Deniz Yetki Alanları Ka n u n Teklifi" ve "Tü rk Deniz Egemenlik ve Deniz yetki Alan l a rında Ya bancı l a r Ta rafı n d a n Ya pılaca k Bili msel Araştırmalar Hakkında Ka n u n teklifinin bir a n ö n c e yasa laşmasında büyük fayda görü lmekted ir. 9. M E B'de Bulunan/İnşa Edilen Platform ve Tesislerin Hukuki Statüsü Nedir? M o b i l sondaj pl atfo rm l a rı n ı n ta n ı m l a nması n a yö n e l i k o l a ra k u lusl a ra rası l iteratü rd e üzeri n d e muta ba kata va rı lmış bir te rmi n o l oji b u lunmama kta d ı r. Bun u n l a b i r l i kte Den izde C a n Emn iyeti U lusl a ra rası Sözleşmesi (SOLAS) so n d aj platfo rml a r ı n ı ; - IX'uncu b ö l üm Kura l 1 . 7'de "Deniz yatağının a ltındaki sıvı veya g a z h a l i ndeki h i d ro karbonlar, kükürt veya tuzlar gibi kaynakların çıkarılması kapsa m ı nda s ü rdürülen veya bu a maca yö nelik delme işlemlerini ya pa bilme yeteneğine sahip b i r gem iyi ifade eder.", - Xl-2'nci b ö l üm Kura l 1 . S'd e•1 ise "Kura l 1.7'de ta nımlanan, meka n i k olarak yü rütü len ve bir mevkide sa bit b u l u n maya n seyya r açık deniz sondaj ü n itesi a n la m ı na gel i r" şeklinde ta n ımla nmakta, ayrıca aynı b ö l üm Kura l 2'd e•2; uygul ama esasl a r ı n ı b e l i rti rken seyya r a ç ı k d e n i z so n d aj ü n iteleri n i b i r gemi ti p i o l a ra k b e l i rtme kte d i r. 6 1 - B ö l ü m Xl-2'de "Den izde Güve n l iğ i n Artı r ı l m a s ı n a Yön e l i k Özel Ted b i rler" başlığı a l tı n d a 62- " D E N İZDE G Ü V E N L İ G İ N ART I R I LMAS I N A YÖN E L İ K ÖZE L T E D B İ R LE R" 1. "Ta n ı m la r" b a ş l ı k l ı Kural 1.S'de "Seyya r Açı kd e n i z Sondaj Ü n itesi ( M O D U )" terimi; "Kural I X/l'de ta n ı m la n a n , meka n i k olarak yürütülen ve bir mevkide sabit b u l u n mayan seyya r açık d e n i z sondaj ü n itesi a n l a m ı n a gelir" ş e k l i n d e ta n ı m l a n m ıştı r. 2. "Uyg u l a m a" b a ş l ı k l ı Kural 2'de; " B u Kod, aşağ ı d a k i l ere uygu l a n ı r : - U l us l a ra rası sefer ya p a n aşağı d a k i ti pteki g e m i l ere: - Yüksek- h ı z l ı yolcu tekneleri dahil yolcu ge m i leri; - 500 grosston ve üstü y ü ksek- h ı z l ı tekneler dahil y ü k ge mileri; ve - Seyya r a ç ı k d e n i z sondaj ü n iteleri; ve - U l u s l a ra rası sefe r yapan b u ti pte ki g e m i l e re h i z m et veren liman tesisleri. 28

!!!!!!!

ı.J; DR. TÜMAMiRAL CiHAT YAYCI

- Benzer şekilde mob i l so n d aj p l atfo rmla rı, H ü kümetl e ra rası D e n i z D a n ı şma O rga n i zasyo n u ( l nte rgove rme nta l M a ritime Consu ltative O rga n i zati o n ) ta rafı n d a n u l us l a ra rası o l a ra k d e n izde e n d üstriyel fo n ksiyon icra etme k ü ze re d i zayn e d i l e n ve i ş l eti l e n "öze l ma ksat gemileri" o l a ra k sı n ı fl a n d ı rı lma kta63, - Ayrıca, a ra l a rı n d a N o b l e H omer Ferringto n ' u n da b u l u n d u ğ u b i rçok sondaj platfo rmu n u n so n d aj gemisi ( d r i l ls h i p ) o l a ra k D ü nya Gemi Kayı t l a r ı ( Word S h i p p i n g Registe r) doküma n ı n d a y e r a l d ığı görü lme kte64, - B u n a m u ka b i l ABD Sa h i l G ü ve n l i k Komuta n l ığı tarafı n d a n yayı n l a n a n ve DÇÖT'n ü n A B D mi l l i d ü z e n l eme l e r i n i de i htiva eden b i r versiyon o l a n Sey i r K u ra l l a r ı ( N avigati o n R u l es) doküma n ı n d a M o b i l S o n d a j P l atfo rm' l a rı, sey i r yardımc ı l a rı m ü ke l l efiyetleri ba kımı n d a n "ya pı-st ructu re" o l a ra k ta n ımla nma kta d ı r. Ancak, DÇ ÖT' n ü n 3'üncü ma d d esi65, so n d aj p l a tfo rml a r ı b i r vasıta (vess e l ) o l a ra k ka b u l e d i lme kte d i r. - Diğer ta rafta n devlet l e r i n M E B ve kıta sa h a n l ığ ı n d a k i kayn a k l a rı n ı n i ş l etimi ve ku l l a n ımı gibi kon u l a rı d ü zen leyen esas h ü kümleri havi 1982 B M D HS'd e ise mo b i l sondaj p l atfo rmu tan ımı n a a ç ı k o l a ra k hiç yer ve rilmediği b i l i nmekte, a n c a k söz l eşme n i n " M E B içe risi n d e su n i a d a l a r, tesisler v e ya p ı l a r" h ususl a r ı n ı d ü zen leyen 60' ı n c ı maddesi n d e•• yer a l a n "tesis-i nsta l l ation" ve "ya pı-structu re" i ba re l e ri n i n

63- www. lawj u sti a .com/cfr/title46 64- www.e-s h i psonet N o b l e Homer Feeri ngton Çağrı A d ı : A9 3 N 7 IMO N u m a rası :8755338. 65- Rule 3 ( a ) The world "vessel" includes every description of water craft, i n c l u d i n g non-displacement craft, W I G c r a ft a n d seaplanes, u s e d or c a p a b l e of b e i ng u s e d a s a means o f transportatio n o n wate r. 66- 1982 B M D H S M a d d e 60 : S u n i a d a l a r i l e ekonom i k a maçlı tesis ve ya p ı l a r ı inşa etmek/işletmek ya d a m ü s a a d e etmek, bölgede s a h i l d a r devleti n h a k l a r ı n ı k u l l a n m a s ı n a m a n i o l a b i lecek tesis v e ya p ı l a ra i l i ş k i n d ü ze n l e m e yet k i s i n i h a i z d i r. Bu s u n i a d a l a r, tesisler ve ya p ı l a r üzerinde g ü m rü k, m a l iye, sağlık, gıda güve n l i k ve m u haceret ko n u la r ı n d a ki ka n u n ve k u ra l l a rd a n doğa n l a r d a d a h i l o l m a k üzere; m ü n ha s ı r yetkiye s a h i ptir. G e re ktiği t a kd i rde, bu s u n i a d a l a r, tesisler veya ya p ı l a r ı n etrafında, hem seyi r güve n l i ğ i n i ve h e m d e b u n l a r ı n güve n l i ğ i n i sağ l a m a k üzere içeris i n d e uyg u n ted b i r l e r a l a b i l eceği, 500 metre d e n fazla o l m ayaca k şeki l d e m a k u l boyutlarda güve n l i k bölgeleri k u ra b i l i r. G ü ve n l i k bölge l e ri n i n ge n i ş l iği, gereken şekilde d u y u r u l acaktı r. Söz ko n u s u güven l i k bölgeleri, u l u s l a ra rası seyrüseferde k u l l a n ı l a n b e l l i başlı d e n i z yol l a r ı n a engel o l a b i lecek ye rlerde kurulamaz. 29

SORULAR VE CEVAPLAR iLE MÜNHASIR EKONOMiK BÖLGE (MEBJ KAVRAM! !!!!!!!!:!

aynı söz leşme n i n 147•7, 194-3 (c) ( d )•• ve 209'u ncu6' mad

g,/l e r i n d e n de a n l a ş ı l a cağı

üzere so n d aj platfo rml a r ı n ı d a ka psa d ığ ı a n l a ş ı lma kta d ı r. - M o b i l so n d aj p l a tform l a rı n ı n ta n ımı ve hangi statü d e kıymet l e n d i ri leceğ i n e d a i r a ç ı k h ü küml erin b u l u nmaması n a rağme n b u p l atfo rm l a r ı n ku l l a n ım ı n a yö n e l i k esas l a r ı n ise 1982 B M D H S'de ge n e l h a t l a r ı i l e b e l i r l e n d iği görü lme kte d i r. - Bu çerçevede, Sözl eşme n i n 60' ı n c ı maddesi n d e, * M E B'de sa hildar devletin; s u n i adalar, Sözleşmenin 56'ncı maddesinde'" öngörülen amaçlar veya d iğer e konomik a maçlarla tesis ve ya p ı l a r inşa etmek ve bunların inşasını, işleti l mesini ve ku l l a n ı l masını düzenlemek kon u l a rında m ü nhasır ha kka sahip olacağı,

67- 1982 BMDHS M a d d e 147 "Bölge'de Yü rütülen Fa a l i yetler i l e Deniz Ala n ı n d a G e rçekl eşti r i l e n Diğer F a a l iyetleri n Bağdaşması" 68- 1982 BMDHS Madde 194/3 c) D e n i z yatağ ı n ı n ve b u n l a r ı n toprak a l tı n ı n doğal kayn a k l a rı n ı n a raştı rı l m a s ı n d a ve işleti l mesinde k u l l a n ı l a n tesis ve m a k i n a lardan kayn a k l a n a n k i r l i l i k; öze l l i k l e kaza ları ö n l emeyi ve te h l i ke d u r u m l a r ı n a k a r ş ı koymayı, d e n izdeki faa l iyet l e r i n güve n l iğ i n i sağla mayı, b u t e s i s v e m a k i n a l a r ı n d i zaynı, i nşası, d o n atı m ı ve işleti l m e s i n i d ü z e n l e m eyi a m a ç l aya n tedbi rler; d) D e n i z çevresi n d e fa a l i yette b u l u n a n diğer tesis ve m a k i nelardan kay n a k l a n a n k i rl i l i k; öze l l i kle, kaza l a rı ö n l e meyi ve teh l i ke d u ru m l a r ı n a karşı koymayı, d e n izdeki faa l iyetlerin güve n l i ğ i n i sağ l a m ayı, bu tesis ve m a k i na l a r ı n d i zaynı, inşası, donatı m ı ve i ş l eti l me s i n i d ü ze n le meyi a maçlayan ted b i r l e r. 69- 19682 B M D H S M a d d e 209 "Bölge'de Yü r ü t ü l e n Faal iyetlerden Kayna k l a n a n K i rl i l i k" 70- M a d d e - 56 M ü n h a s ı r e ko n o m i k b ö l g e d e s a h i l d a r devletlerin h a kları, yetkisi ve y ü k ü m l ü l ü k l e r i 1 . M ü n h a sı r e ko n o m i k bölgede sa h i l d a r devleti n aşağıdaki h a k, yetki ve y ü kü m l ü l ü k l e ri va rd ı r: a) D e n i z yatağı üzerindeki s u l a rd a , d e n i z yata k l a r ı n d a ve b u n l a r ı n toprak a l tı n d a ca n l ı ve ca nsız doğal kay n a k l a r ı n a raştı r ı l ması, işleti l m es i m u hafazası ve yö neti m i ko n u l a r ı ile; aynı ş e k i l d e s u d a n , a k ı n tı l a rd a n ve rüzga r l a rd a n e ne rj i ü reti m i g i b i , bölge n i n e ko n o m i k amaçlarla a raştı r ı l m a s ı n a v e i ş l eti l m e s i n e yön e l i k diğer fa a l iyetlere i l i ş k i n ege men h a k l a r; b) İ ş b u Sözleş m e n i n i l g i l i h ü k ü m l e r i n e uyg u n o l a r a k : i ) S u n i a d a l a r, tesisler ve ya p ı l a r kurma ve b u n l a rı k u l l a n m a ; i i ) D e n ize i l iş k i n b i l i msel a raştı r m a ya p m a ; i i i ) D e n i z çevresi n i n koru n m a s ı ve m u hafazası; ko n u l a r ı n a i l iş k i n yet k i ; c) İ ş b u Söz leşmede ö n g ö r ü l e n diğer h a k ve y ü k ü m l ü l ü kl e r 2 . M ü n h a s ı r e ko n o m i k bölgede sa h i l d a r d ev l et, i ş b u Sözleşme uya rı nca h a k l a r ı n ı k u l l a n ı rke n v e y ü k ü m l ü l ü kl e r i n i yeri n e geti r i rken diğer devlet l e r i n h a k l a rı n ı ve yü k ü m l ü k l e r i n i ge re ktiği şekilde gözö n ü nd e b u l u n d u racak ve i şbu Sözleşme h ü k ü m l eriyle bağdaşacak b i ç i m d e h a reket edecektir. 3. İ ş b u maddede d e n i z yatağına ve b u n l a r ı n topra k a ltı n a i l iş k i n o l a ra k b e l i rti l e n h a k l a r, VI Kısma uyg u n o l a ra k k u l l a n ı laca ktı r: 30

!!:!!!!!!!:!!

t[; ORTÜMAMİRALCİHATYAYCI

* Sa h i l d a r devleti n , bu s u n i a d a l a r, tesisler ve ya p ı l a r üzeri n d e gümrü k, ma l iye, sağl ı k, emn iyet ve muhaceret kon u l a rı n d a k i ka n u n ve kura l l a rd a n doğa n l a r da d a h i l o lma k üzere; mü n h ası r yetkiye sa h i p o l a cağı, * Bu su n i a d a l a r ı n tesisleri n ve ya p ı l a rı n mevcud iyet l e ri n i s ü re k l i o l a ra k, be l i rtece k i ş a ret l e r i n idame etti ri lmesi ge rektiği, * S a h i l d a r devletin, gerektiği ta kd i rde, b u suni a d a l a r, tesisl e r veya ya p ı l a r ı n etrafı n d a , hem sey i r emn iyeti n i ve hem de s u n i a d a l a r ı n , tesisl eri n ve ya p ı l a r ı n emniyeti n i sağl ama k üzere içe risi n d e uyg u n ted b i r l e r a l a b i l eceği, ma k u l boyutl a rd a emn i yet bölgeleri k u ra b i l eceği ve b u emn iyet bölge l e ri n i n ge n i ş l i ğ i n i n 500 metreden fa z l a o l amayacağı, emn iyet bölge l e ri n i n genişliği n i n ise gere ke n şeki l d e d uy u r u l acağı, * Bütü n gemi lerin, b u emn iyet bölge l e r i n e saygı göste rece kleri ve ya k ı n l a rı n d a seyrüsefe r ko n usu n d a genel ka b u l görmüş u l us l a ra rası k u ra l l a ra uyaca k l a rı ifa d e edi lmişti r. - Benzer d ü z e n l eme lere, Sözl eşme n i n " D e n i z Çevresi n d e B i l imsel Ara ştı rma Tesisl eri ve Teç h i zatı " başl ığı n ı taşıya n 4' ü n cü böl ümü n d e de yer veri lmi şti r" . - M o b i l so n d aj platforml a r ı n ı n güve n l iğ i n e yö nel i k soruml u l u k l a rı b e l i rleyen husus l a r ise "Den izde Güve n l i ğ i n Arttı rı lması n a Yö n e l i k Ö zel Ted b i rler" ka psamı n d a SO LAS i l e d üze n l e nmişti r. 7 1 - Bu çe rçeved e Sözleş m e n i n ; 258' i n c i m a d d e s i n d e , d e n i z çevres i n i n h e r h a n g i b i r b ö l ü m ü n de, her ç e ş i t b i l i msel a ra ştı rma tesisle r i n i n veya teçhiza tı n ı n yerleşti r i l mesi v e k u l la n ı l ması n ı n, d e n i ze i l i ş k i n b i l i msel a raştı r m a l a r ı n yü rütü l m e s i h a k k ı n d a Sözleşme i l e öngörü l e n şart l a r ı n ayn ı n a t a b i o l a cağı, ya n i icra e d i lecek faa l iyet l e r i ç i n sa h i ld a r devletten i z i n a l ı n acağı, 259' u n c u m a d d e s i n d e, Sözleşmede öngörülen tes i s l e r/teç h i zatl a r ı n a d a statüsünde o l m a d ığı, b u n l a r ı n ke n d i l e ri n e özgü kara s u l a r ı n ı n mevcut o l m a d ı ğ ı ve va rl ı k l a r ı n ı n karasu l a r ı n ı n , m ü n ha s ı r e ko n o m i k bölge n i n veya k ı t a s a h a n l ı ğı n ı n s ı n ı rl a n d ı r ı l m a s ı n ı etki lemediği, dolayısıyla p latfo r m u n bölgede b u l u n m a s ı n ı n i l ave bir deniz yetki a l a n ı t a l e b i n e yol açamayacağı, 260' ı n c ı m a d d e s i n d e, b i l i msel a raştı r m a tes i s l e r i n etrafı n d a , Sözleşm e n i n i l g i l i h ü k ü m l eri uya rınca, 500 metreyi geçmeyen m a k u l g e n i ş l i kte güve n l i k bölge leri tesis e d i l e b i leceği, bütün devlet l e r i n , ge m i l e r i n i n b u g ü ve n l i k bölge l e r i n e riayet etmelerine d i kkat edecekleri, 2 6 1' i nc i maddesinde her çeşit b i l i msel a raştı r m a tesisleri n i n veya m a l zemes i n i n yerleşti r i l m es i ve ku l l a n ı l ma s ı n ı n, u l u s l a ra rası seyrüseferde k u l l a n ı l a n yol l a ra engel teşk i l etmeyeceği, 262'nci m a d d e s i n d e Sözleşmede öngörü l e n tesisler veya teçh izatı n tesc i l e d i l d i kleri devl eti veya a i t o l d u k l a rı u l uslara ra s ı k u r u l u ş u b e l i rten ta n ı tıcı i ş a retleri ve keza yet k i l i u l u s l a ra rası k u r u l u ş l a r ta rafı n d a n tespit e d i l e n kura l l a r v e i l ke l e r g ö z ö n ü n d e b u l u n d u ru l a rak, d e n i z v e hava seyrü sefer güve n l i ğ i n i sağ l a m a k üzere u l u s l a ra rası d ü zeyde ka b u l e d i l e n uyg u n i ka z i ş a retleri n i taşıyaca kları b e l i rti l me kted i r.

31

SORULAR VE CEVAPLAR iLE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE [MEBJ KAVRAM! !!!!!!!

* Bu çerçevede SO LAS, bayra k devletlerine ke n d i bayra k l a r ı n ı taşıya n ge m i l e re güve n l i k seviye l e r i n i ve ko n u i l e i l g i l i b i l g i l e ri i l et m e y ü kü m l ü l üğ ü n ü geti ri rken, a n l a ş m aya i mza koya n devlet l e re i s e ke n d i h ü k ü m ra n l ı k a l a n l a rı n d a k i (territory) l i m a n tes islerinde veya b u l i m a n l a ra g i recek o l a n/bu l i m a n l a rd a b u l u n a n ge m i l e re güve n l i k seviyeleri i l e i l g i l i b i l g i l e ri a kta rma l a rı zoru n l u l u ğ u n u d a h ü km e bağl a m ı ş", * Ayn ı sözleşmede, i m zacı devlet l e r i n ke n d i ka ra su l a r ı n a g i recek veya girme n iyeti o l d uğu n u b i l d i ren ge m i l e r i ç i n d e güven l i k seviye l e r i n i tes pit e d e b i l eceği ve ko n uya i l iş k in bilgi leri b u gem i l e re a kta ra b i l eceği ifade e d i l m i ş, herhangi b i r sa l d ı rı riski ol u ştuğu n d a a n l a ş m aya i m za koya n devleti n , s a h i l d a r d ev l et ta rafı n d a n uyg u l a m aya ko n a n güve n l i k ted b i r l e ri n i n a l ı n m ası yö n ü n d e i l g i l i gem iye tavs iyede b u l u n a b i l eceği b e l i rti l m işti r. So n u ç o l a rak; - Sondaj p l a tfo rm l a rı n ı n h u ku k i statüsü u l u s l a ra rası l iteratü rd e açık deği l d i r. - DÇ ÖT' n ü n 3'üncü ku ra l ı n d a s o n d aj p l a tform l a rı i ç i n ayrıca b i r ta n ı m l a m a ya p ı l m a m a kl a b i r l i kte kura l ı n ( a ) b e n d i n d e ye r a l a n "te kn e-vessel" ta b i r i n i n , son daj i ç i n ku l l a n ı l a c a k eki p m a n ı n b i r yerd e n b i r ba şka yere ta ş ı n m a s ı ve ta n ı m ı n her t ü r l ü su a ra c ı n ı (water craft) içermesi n e d e n i y l e sondaj p l atform l a r ı n ı d a kapsa m a kta d ı r. - Ayrı ca , sondaj p l atfo rm l a rı n ı n gerek h a i z o l d u ğ u isti s n a i şa rt l a r sebebiyle gerekse ya ptı kl a rı iş nedeniyle DÇ ÖT k u ra l l a rı n a uyg u n o l a ra k m a n evra ya p m a i m ka n ka b i l iyeti n i h a i z o l m a d ığı c i h etle, seyir/inti k a l h a l i n d e i ken yed e k l e n e n ge m i , ke n d i i m ka n l a rı i l e m a nevra ya pa rken i s e asga ri ku m a n d a a l tı n d a b u l u n m aya n/m a n evra ya p m a ka b i l iyeti s ı n ı r l ı tekne; bu p l atfo r m l a r ı n ça l ı ş m a bölgeleri n d e d e m i r l e m e k su retiyle sabitl e n d iği d u ru m l a rd a ise "de m i r l i tekne" statüsü n d e değe r l e n d i ri l mesi gere k m e kted i r. 72- S O LAS ( D E N İ Z D E CAN E M N İYETİ U LU S LARARASI SÖZLEŞ M E S İ ) Böl ü m Xl-2 - " D E N İ Z D E G Ü VE N L İ G İ N A R T I R I LMAS I N A YÖN E L İ K ÖZE L T E D B İ R L E R" 3. " Ta raf H ü kümetlerin Güvenl iğe İ l i ş k i n Yü k ü m l ü l ü kleri" b a ş l ı k l ı Kural 3'te; " 1 İ d a re'ler güve n l i k seviyelerini b e l i r l eyecekler ve güve n l i k seviyesi bilgileri n i n , bayrağı n ı taşıyan g e m i l e re b i l d i r i l m e s i n i sağl ayaca k l a rd ı r. G üv e n l i k seviyesi n d e b i r deği ş i k l i k o l d u ğ u n d a , güve n l i k seviyesi b i l g i l e r i d u r u m u n gerektirdiği şekilde g ü n ce l l e necekti r. 2 Taraf Devletler güven l i k seviyesi n i b e l i r l eyecek l e r ve güve n l i k seviyesi b i lg i l e r i n i , ken d i s ı n ı rl a r ı i ç i n d e k i l i m a n l a ra ve l i m a n d a b u l u n a n veya l i m a n a g i r m e k isteye n gem i lere b i l d i r i l m e s i n i sağl ayaca k l a rd ı r. G ü ve n l i k seviyes i n d e b i r değişi k l i k o l d u ğ u n d a , g ü ve n l i k seviyesi b i l g i l eri d u r u m u n g e re ktird iği şekilde g ü n c e l l e n ecektir." 32

=======� �

DR TÜMAMİRAL CIHAT YAYCI

10. M E B'de Kıyıdaş Ü l kelere Ta n ı n a n Hak ve Yetkiler Nelerdir? 1982 B M D H S' n i n 56'ncı ve 60' ncı m a d d e l e r i n e gö re, kıyı devletl e ri n i n M E B'de açı kça ta n ı n m ı ş o l a n h a k l a rı ve yet k i l e ri; - Kıyı devlet l e ri, ca n l ı ve ca n l ı o l m aya n doğa l kayn a k l a rı n a ra ştı r ı l m ası, işleti l mesi, ko ru n m ası, i d a resi ve sudan, ce reya n l a rd a n ve rü zga rd a n e n e rj i ü reti m i g i b i d iğer e ko n o m i k a ra ştı rma v e işletme fa a l iyetleri kon u s u n d a ege m e n h a k l a rı h a i z d i r. - S u n i a d a l a rı n , e kon o m i k a m a ç l a r i ç i n k u ru l a n tesis ve ya p ı l a r ı n ve y i n e, kıyı d evleti n i n h a k l a rı n ı n ku l l a n ı l m a s ı n a m ü d a h a l e e d e b i l ecek n ite l i kteki tesis ve ya p ı l a r ı n ya p ı l m a s ı , ya p ı l m a s ı n a i z i n vermek, ya p ı l m a s ı n ı d ü z e n l e m e k, i ş l et m e k ve ku l l a n m a k ha kkı n ı kıyı devleti m ü n h a s ı ra n h a i z d i r. - Kıyı devl eti, bu s u n i a d a , tesis ve ya p ı l a r üzeri n d e gü m rü k, m a l iye, sağ l ı k, güve n l i k ve göç ko n u l a rı n ı n d ü ze n l e n mesi yetkisi de d a h i l o l m a k üzere, i n h i sa ri yet k i l e re s a h i pti r. Bu ada, tesis ve ya p ı l a r çevresi n d e, 500 metreyi a ş m a m a k koş u l uy l a uyg u n o l a ca k b i r ge n i ş l i kte, güve n l i k bölgeleri kuru l a b i l i r. - Kıyı devleti, M E B'de avl a n ı l a c a k ca n l ı kayn a k l a r ı n m i kta rı n ı sa pta m a k h a k k ı n ı h a i z d i r. - Kıyı devleti d e n i z çevresi n i n koru n m a s ı ve m u h afazası kon u l a rı n d a yetki l i d i r. - M E B'de b i l i m sel a raştı rm a kıyı devleti n i n i z n i n e ta b i d i r. Kıyı devl eti ayrıca yu ka r ı d a k i ko n u l a rd a yö n etsel ve ya rgısa l yet k i l e re s a h i pti r. 1 1 . M E B'in Kıyıdaş Ü l kelere Yü klediği Soru m l u l uklar Nelerd i r? M E B'de sa h i l d a r devleti n , 1982 B M D H S uya rı nca h a k l a rı n ı ku l l a n ı rke n ve y ü k ü m l ü l ü kl e ri n i yeri n e geti ri rken d iğer devletlerin h a k l a r ı n ı ve y ü kü m l ü kl e ri n i gerektiği şeki l d e göz ö n ü nde b u l u n d u rm a s ı v e söz ko n u s u sözleş m e h ü k ü m l e riyle bağd a ş a c a k biçimde h a re ket etmesi gere k m e kte d i r. B a h se ko n u sözleş m e n i n kıyı devleti n e yüklediği soru m l u l u k l a r ş u n l a rd ı r. - Kıyı devleti ' n i n M E B'd e k u rd uğ u a d a , tesis ve ya p ı l a r i l e b u n l a r ı n çevres i n d e k i güve n l i k bölge l e ri n i n m i l l etlera ra s ı u l a ştı rma i ç i n gere k l i o l a n ta n ı n m ı ş s u yol l a r ı n ı n ku l l a n ı l m a s ı n a m ü d a h a l e edecek b i r b i ç i m d e k u r u l a maz". - Kıyı devleti, M E B'd e avl a n ı l a ca k ca n l ı kayn a k l a r ı n m i kta r ı n ı sa pta m a k h a k k ı n ı h a i z o l m a k l a b i rl i kte, b u h a k k ı n ka rş ı s ı n d a a ş ı rı avl a n m a n e d e n iyle ca n l ı kayn a k l a r ı n

7 3 - B M D HS'n i n 60'ncı maddesi n i n yed i n c i fı kras ı 33

SORULAR VE CEVAPLAR iLE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE (MEBJ KAVRAMI !!!!!!

t ü ke n m e s i n i ö n l eyecek ve bu kayn a k l a r ı n en y ü ksek veri m i n i sağlaya c a k seviye l e rd e tutu l m a s ı n ı sağl ayacak koru m a ö n l e m l e ri a l m a k v e b u ko n u d a i ş b i rliği ya p m a k y ü k ü m ü va rd ı r". - Ayrıca, kıyı devleti ba k ı m ı n d a n , d iğer devlet l e r veya yet k i l i m i l letlerarası teşki l a t l a r ta rafı n d a n m ü n h a s ı ra n ba rışçı a m a ç l a rl a ve t ü m i n sa n l ığ ı n ya ra r ı n a o l m a k ü zere d e n i z çevresine i l i ş k i n b i l i msel b i l g i n i n a rtı r ı l m a s ı i ç i n ya p ı l a cak a raştırma fa a l iyetlerine normal d u r u m l a rd a rıza göste rmek ve mevz u a tı n d a b u n u n gec i kti ri l m e m esi veya m a k u l o l m aya n b i r biçimde red d ed i l m e m e s i n i sağl ayaca k k ural ve u s u l leri ka b u l etm e k y ü k ü m ü va rd ı r". - M E B'd e d iğer devlet l e r i n a ç ı kça s a k l ı tutu l m u ş olan h a k l a rı açık d e n i z l e r serbesti l e r i n e i l i şkin o l a n B M D H S 87'nci m a d d e s i n d e öngörü l d üğü b i ç i m d e ; u l a ştı r m a , uçma, ka b l o v e boru d ö ş e m e v e b u serbesti lerle ilgi l i o l a ra k ge m i lerin, uçakların, ka b l o ve boru l a r ı n i ş l eti l m esiyle ilgili olanlar g i b i diğer h u k u ka uyg u n ku l l a n m a b i ç i m l e rid i r. Kıyı devl eti n i n ; ke n d i M E B' i nde, d iğer devlet l e r i n s ö z ko n u su serbesti l eri h u ku ka uyg u n o l a ra k ku l l a n m a s ı n ı enge l l e m e m e y ü k ü m ü va rd ı r'•. - H e r ne ka d a r B M D H S 56'ncı m a d desinde d e n i z çevres i n i n ko ru n m a s ı ve m u h afa za s ı n a i l işkin o l a ra k devlet l e r i n yetki si nden bahsed i l m e kte ise de; ba hse ko n u m a d d e n i n başlığı n ı n " M ü n h a s ı r e ko n o m i k bölgede sa h i l d a r d evlet l e r i n h a k l a rı, yetkisi v e yükü m l ü l ü k l e ri" o l m a s ı v e i l g i l i h ü k m ü n a y n ı z a m a n d a b i r y ü kü m l ü l ü k içermesi n e d e n i y l e m ü n h a s ı r e ko n o m i k bölgede sa h i l d a r devlet l e r i n d e n i z çevres i n i n koru n m a s ı v e m u h afazası i l e i l g i l i soru m l u l u k l a r ı d a b u l u n m a ktad ı r. 12. Tü rkiye'n i n Birleşmiş M i lletler Deniz Hukuku Sözleşmesi ni İ mzalamaması M E B Uygulamalarını ve MEB Haklarından İstifadesini Engel ler mi? Tü rkiye,

1982 B M D H S'ye ta raf o l m a m a s ı n a rağmen sözleş m e n i n

bazı

h ü k ü m l e ri n i n tea m ü l h u k u k u n a d ö n ü ştüğü n ü de ka b u l etmekte ve uyg u l a m a kta d ı r. Tü rkiye, Sözleşm e n i n h a z ı r l ı k ça l ı ş m a l a rı n a fa a l o l a ra k katı l m a k l a b i r l i kte, ka b u l ü n d e ret oyu ku l l a n m ı ştır. Tü rkiye; - 1982 B M D H S' n i n ka ra s u l a rı n ı n ge n i ş l i ğ i n i d ü ze n l eyen 3 ' ü n c ü m a d d esi, - B i ti ş i k Bö lge'yi d ü ze n l eye n 33'üncü m a d desi, - Ada l a r ı n rej i m i n i d ü z e n l eyen 1 2 l ' i n c i m a d desi, 74- BMDHS madde 61 7 5 - Sevin T O LU N E R . : M i l l etlerarası H u ku k Dersleri, 5 . Baskı, ista n b u l- 1996, sf.270 76- A . g . e . , sf. 276

34

�������!!!

(/; DR. TÜMAMIRAL CIHAT YAYCI

- Ka p a l ı -ya rı ka p a l ı d e n i z l e re i l i ş k i n h ü kü m l e r i l e " Ka rş ı l ı k l ı ve Bitişi k Kıyı l a r ı O l a n Devl etl e r Ara s ı n d a M ü n h a s ı r E ko n o m i k Bölge n i n v e Kıta Sa h a n l ığı S ı n ı r l a n d ı rması" h a k k ı n d a k i 74 ve 83' ü n c ü m a d d e l e rd e d ü ze n l e n e n bağl ayıc ı ka ra r l a s o n u ç l a n a n zoru n l u u s u l leri içe riyor o l m a s ı n e d e n i y l e ve - Ege'd e n kayn a k l a n a n öze l n e d e n l e rd e n d o l ayı 309' u n c u maddesi gereğ i n ce çekince kayd ı koya m a d ı ğ ı için 1982 B M D H S'yi i m za l a m a m ı ştı r. B u n u n l a bera ber, üç tarafı d e n i z l e r l e çevr i l i b i r ü l ke o l m a s ı nedeniyle Tü rkiye, sözleşmeye ta raf ol m aya n A B D ve İ s ra i l g i b i , öze l l i k l e d e n i z ko m ş u l a r ı m ı z l a i l iş k i l e r i m izde, d e n i z h a k v e m e nfa atleri m i z i n koru n m a s ı nda, Sözleşme i l e geti ri l e n d e n i z h u ku ku a l a n ı n d a k i ye n i d ü ze n l e m e l e r i n v e i l kelerin ön e m i n i g ö z ö n ü n d e b u l u n d u rm a kta v e 1 9 8 2 B M D H S' n i n u l u s l a ra rası örf v e a d et h u ku ku k u ra l l a rı h a l i n e g e l en uygu l a m a l a r ı n ı b e n i m s e m e kte, Sözleşmeden doğan h a k ve yet k i l e ri ku l l a n m a kta d ı r. N ite kim, M E B kavra m ı , 3 ' ü n c ü d e n i z H u ku ku Konfera nsı sona e r m e d e n önce yayg ı n o l a ra k ka b u l e d i l m i ş ve pek çok devlet ta rafı n d a n uyg u l a m aya ko n m u şt u r. Bu kapsa m d a Tü rkiye 5 Ara l ı k 1986 g ü n 86/ 1 1 264 sayı l ı B a ka n l a r K u ru l u Ka ra r ı i l e " Ka ra d e n i z'de 2 0 0 d e n i z m i l i ge n iş l i ğ i n d e M E B i l a n etm i şti r. Tü rkiye, h i ç ş ü phesiz, çevre d e n i z l e r i n d e ve d ü nya d e n i z l e r i n d e k i h a k ve menfa a t l e r i n i koru m a k a m acıyla u l u s l a ra ra s ı örf ve a d et h u kuku k u ra l l a rı h a l i n e ge l e n 1 9 8 2 B M D H S h ü k ü m l e r i n d e n d oğa n h a k v e yet k i l e r i n i ku l l a n m aya d eva m edecekti r. 13. Tü rkiye'nin M E B'deki Uygulama, Yetki ve Sorumlulukları n ı Düzen leyen Bir Ka nunu Mevcut mudur? U l u s l a ra ra s ı h u k u ktan kayn a k l a n a n h a k l a r ı m ı z i l e d e n i z l erdeki e ko n o m i k değerleri m iz i n a s ı l ko ruyu p ko l l ayacağı m ı z ı d ü zen leyen b i r " M ü n h a s ı r E ko n o m i k B ö l g e Ka n u n u" m evcut deği l d i r. B u n u n l a b i r l i kte, mevcut h u ku k i boşl u ğ u n gideri l e b i l mesi ve yeknesa k l ı ğ ı n sağl a n a b i l mesi m a ksadıyla, "Tü rk Deniz Egemenlik v e Deniz Yetki Ala n l a rı Ka n u n u" ve "Türk Deniz Egemenlik ve Deniz yetki Alanlarında Ya ba ncılar Tarafı ndan Ya pılacak Bili msel Araştırmalar Ha kkında Ka nun" ça l ı ş m a l a rı n ı n ta m a m l a n m a s ı gere k m e kte d i r.

35

SORULAR VE CEVAPLAR iLE MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE (MEBJ KAVRAMI =======�

14. Kıta Sa hanlığını İ l a n Etmek Zoru n l u l uğu Va r m ı d ı r? Gerek 1958 Kıta Sa h a n l ığ ı Sözleşmesi' n i n 2'nci m a d d esi", gerekse 1982 B M D H S' n i n 77'nci maddesi1•, kıta s a h a n l ığ ı ü zeri n d e kıyı devleti n i n ege m e n h a k l a ra s a h i p o l d u ğ u n u be l i rtmekte d i r. Kıyı d ev l eti n i n bu h a k l a ra s a h i p o l m a s ı i ç i n , herha ngi bir şeki l d e b u a l a n d a bizzat bi rta k ı m eyl e m l e rde b u l u n m ası ya d a b u a l a n üzeri n deki söz ko n u s u h a k l a rı n ı il a n etm esi gereği yoktu r79• UAD' n i n , 20 Ş u bat 19 69 ta ri h l i K u zey Denizi Kıta S a h a n l ığı Dava s ı ka ra rı n d a , kıyı devleti n i n h a k l a rı n ı n Kıta S a h a n l ı ğı ü zeri n d e ipso facto ve a b initio va ro l d uğ u teyit e d i l m işti r. 15. M E B İ l a n Etmek Zoru n l u l uğu Va r m ı d ı r? 1982 B M D HS' n i n 74' ü n c ü m a d desi, sa h i l leri biti ş i k veya ka rşı ka rş ıya b u l u n a n devletler a ra s ı n d a M E B s ı n ı rl a n d ı rm a s ı n ı , h a kkan iyete uyg u n b i r çöz ü m e u l a ş m a k a m a cıyla, u l u s l a ra rası h u ku ka uyg u n o l a ra k a n d l a ş m a i l e ya p ı l m a s ı h ü k m ü n ü geti rmekted i r. B u n u n l a b i r l i kte M E B' i n t e k ta rafl ı i l a n e d i l e m eyeceği n e i l iş k i n b i r d ü ze n l e m e d e b u l u n m a m a kta d ı r. M E B' i n s ı n ı rl a n d ı r ı l m a s ı b a k ı m ı n d a n sa h i l leri biti ş i k veya ka rş ı ka rşıya b u l u n a n devletler a ra s ı n d a a n d l a ş m a ya p ı l m a s ı n ı n u l u s l a ra ra s ı h u ku ka uyg u n o l a cağı a n ca k, b u n u n l a b i r l i kte tek ta rafl ı o l a ra k M E B i l a n ı n a ayk ı r ı bir h ü k m ü n d e o l m a d ığı gö r ü l m e kted i r. 16. M E B İ l a n ı İçin İzlenmesi Gereken Prosed ü r Nedir? 1982 B M D H S' n i n 57'nci m a d d e s i n e göre M E B, ka ra s u l a rı n ı n ö l ç ü l m eye b a ş l a n d ı ğ ı esas hatlard a n i ti b a re n 200 d e n i z m i l i n i n ötesi n e u za n a m a m a kta d ı r. Böylece, sa h i l l e ri ka rş ı l ı k l ı o l a n iki d evlet a ra s ı n d a k i m esafe n i n 400 d e n i z m i l i n d e n fa z l a o l m a s ı d u ru m u n d a herhangi b i r a n d l a ş m aya gerek yokt u r. Ancak, s a h i l leri ka rşı l ı k l ı o l a n i k i devlet a ra s ı ndaki mesafe n i n 400 d e n i z m i l i n d e n a z o l m a s ı d u r u m u n d a 1 9 8 2 B M D H S' n i n 74' ü ncü m a d d esi, M E B s ı n ı rl a n d ı rm a s ı , h a k ka n iyete u yg u n b i r çöz ü m e u l a ş m a k a m acıyla, u l u s l a ra ra s ı h u k u ka u yg u n o l a ra k a n d l a ş m a i l e ya p ı l ması h ü k m ü n ü geti rm e kted i r. Ancak yukarıda d a b e l i rti ldiği g i b i M E B' i n tek ta rafl ı i l a n e d i l e m eyeceği n e i l iş k i n b i r d ü z e n l e m e d e b u l u n m a m a ktad ı r. 77- 1958 Kıta Sa h a n l ığı Sözleşmesi, M a d de-2/1 Kıyı Devleti doğa l kayna k l a r ı n a raştı r ı l m a s ı ve işleti l m esi a m acıyla kıta s a ha n l ığı üzerinde ege m e n h a k l a r k u l l a n ı r. 78- 1982 B M D H S M a d de-77/1 S a h i l d a r d evlet, kıta s a h a n lığı üzerinde a raştı r m a d a b u l u n m a k ve b u ra n ı n doğal kayna k l a r ı n ı işletmek a m a c ı i l e ege m e n h a k l a r k u l l a n ı r. 79- Bu n e d e n l e UAD, 20 Şu bat 1969 tari h l i Kuzey D e n i z i Kıta S a h a n l ı ğ ı Davası kara rı n d a , kıyı devleti n i n h a k l a r ı n ı n Kıta Sahanlığı üzerinde fi i l e n ( i pso fa cto) ve başla ngıçta n beri ( a b i n i ti o ) varo l d u ğ u n u teyit etmişti r. 36

=======

-ıi, DR TÜMAMİRAL CİHAT YAYCI

1982 B M D H S 75'inci maddesi ge reğ ince sa h i l d a r devl eti n i l a n ettiği M E B'i gösteren h a rita yay ı m l aya ra k veya coğrafi koord i n a t l a ra i l işkin l i ste l e r i gereke n şeki l d e yay ı m l aya ra k b u n l a r ı n b i r n ü s h a s ı n ı B M G e n e l Sekrete ri'ne göndermesi gere k l i d i r. 17. Tü rkiye'n in Sınırl a n d ı rm a Anlaşması Ya pmadan M E B İ l a n Ettiği Bir Uygula ması Va r m ı d ı r? - Evet va rd ı r. Tü rkiye, 5 A ra l ı k 1986 tarih ve 86/1 1264 sayı l ı ka ra rn a m e i l e Ka ra d e n iz'de 200 m i l l i k M E B i l a n et m i şti r••. D a h a sonra 0 4 Ara l ı k 1 9 9 7 ta ri h i n d e B u lga rista n i l e D e n i z Yet ki Ala n l a rı s ı n ı rl a n d ı rması gerçe k l eşti ri l m işti r0' . Ya p ı l a n a n l a ş m a n ı n 4'üncü m a d d esi n d e, 9 ' u n c u n o kta i l e lO' u ncu nokta a ra s ı n d a k i kıta sa h a n l ığ ı ve M E B çizgisi n i n ç i z i l m e s i n e i l i ş k i n o l a ra k ta rafl a rı n, böyle bir çizi m i n i l eride uyg u n b i r za m a n d a ya p ı l a c a k m ü za ke re l e rde sonuçl a n d ı rı l m a s ı ko n u s u n d a a n l aştı k l a r ı bel i rti l m ekte d i r. B u n u n s e b e b i i s e Roma nya, U k rayna v e B u lga rista n a ra s ı n d a d e n i z yetki a l a n l a rı s ı n ı rl a n d ı rm a s ı n ı n ya p ı l m a m ı ş o l m a s ı d ı r.

\

-rz=· l - �� -�·-'..-: ,,,.

··-· ":..:::.:'"- -.

�:·

._, __ Turkı_y_!?-_kLkr3ynzı R F � 23 Ar.ılık 1 986

Türkıye-Bulgarıstan 04 Aralık 1 997

.�;· ·

....� . )

f(

Tü rkiye' n i n Karade n i z'de k i M ü n h a s ı r E ko n o m i k Bölgesi°'

80- Sevin TO LUN E R . : M i l l etlera rası H u k u k D e rsl eri, S . Baskı, ista n b u l - 1996, sf. 2 7 3 8 1 - B u a n l a ş m aya göre, Tü rkiye i l e Bulga rista n arasındaki d e n i z yetki a l a n l a r ı s ı n ı rı;

6 7 8 9 10 82- Söz ko n u s u ha rita, Tü rkiye'n i n Kara d e n i z'e kıyıdaş devletler i l e ya p m ı ş olduğu kıta sa h a n l ığı ve M E B s ı n ı rl a n d ı r m a a n l a ş m a l a r ı n a isti n a d e n çizi l m i şti r.

37

SORULAR VE CEVAPLAR iLE MÜNHASIR EKONOMiK BÖLGE lMEBJ KAVRAMI ������

- Diğer kıyı d a ş l a rl a ise, Ka ra d e n i z'de, d e n i z yetki a l a n l a rı , sa h i l d a r devlet l e r a ra s ı n d a ya p ı l a n a n l a ş m a l a rl a s ı n ı rl a n d ı r ı l m ı ştı r. B u çe rçevede, i l k s ı n ı rl a n d ı rm a a n l a ş m a s ı 23 H a z i ra n 1978 ta r i h i nde SSCB ile "Tü rk iye C u m h u r iyeti H ü kü meti ile Sovyet Sosya l i st C u m h u riyet l e r Birliği H ü k ü m eti Ara s ı n d a Ka ra d e n i z'de Kıta Sa ha n l ığı S ı n ı r l a n d ı rm a s ı H a k k ı n d a k i A n l a şma" ya p ı l m ı ştı r. B u a n l a ş m a n ı n l' i n c i maddesi n e göre 12 a d et koo rd i nat tespit e d i l m i şti r. SSC B ' n i n d a ğ ı l m a s ı n d a n so n ra U kray n a , R F ve G ü rcista n i l e ayrı ayrı ya p ı l a n a n l a ş m a l a r l a bu koo rd i n a t l a r ı n geçerl i l i kleri teyit e d i l m i ş ve ayn ı za m a n d a da M E B s ı n ı rl a n d ı rm a s ı n ı teş k i l etti kleri onayla n m ı ştı r"'· 18. G KRY Ne Zaman MEB İ l a n Etm iştir? - G K RY' n i n d e n i z yet ki a l a n l a r ı n a i l iş k i n o l a ra k y ü r ü rl ü kte o l a n iki ka n u n u mevcutt u r. B u n l a r; "Kıbrıs Cu m h u riyeti n i n Biti ş i k Bölgesi İ l a n ı n a D a i r Ka n u n" ve " K ı b r ı s C u m h u riyeti n i n M ü n ha s ı r E ko n o m i k Bölge İ l a n ı n a D a i r Ka n u n"d u r. - G K RY, 2 N i s a n 2004 ta r i h i n d e Res m i G a zetesi n d e yayı m l a n a ra k y ü r ü rl üğe g i re n b u ka n u n l a rl a 24 d e n i z m i l i ge n i ş l iğ i n d e " B i ti ş i k Bölge" v e 2 0 0 d e n i z m i l i ge n i ş l i ğ i n d e M E B i l a n etm i ş v e Birleşmiş M i l l et l e r'e d e k l a re etm i şti r••. G K RY ta rafı n d a n , M E B i l a n ı n a i l i şkin yasa n ı n yürürl üğe giriş ta r i h i ise 2 1 M a rt 2003 o l a ra k bel i rti l m işti r. - B M 'ye veri l e n ha rita ASAM K ı b rı s-Yu n a n ista n U z m a n ı Sema SEZE R' i n i l k o l a ra k Doğu Akd e n i z Ü n ive rsitesi Stratej i k Araştırma l a r M e rkezi ( DAÜ SAM ) ' n i n 8 3 - 5 . 5 . C . B . i l e i m z a l a n a n v e i l g i l i taraf ü l ke le rce d e taraf o l u n a n 23 Haziran 1978 t a r i h l i b u a n l a ş m aya göre, Tü rkiye i l e Rusya Federasyo n u , G ü rcistan ve U k rayna arasındaki kıta s a h a n l ığı s ı n ı rı; N o kta N u

Koord i natları

1

41"35'41" K

2

41 "57'00" K - 040"4 1'33"

�

-

041 "16'33"

O

O

3

42"01'52" K - 040"26'00" D

4

42"08' 2 1" K - 039"49' 3 7"

5

42"20'15" K - 039"00' 13" D

-

42"25' 28" K - 038"32' 10"

6

�

-

--

43"10'55" K - 036"50'42"

7

-

43"26'04" K - 036"10' 5 7"

8

�

-

9 10

4 3 " 1 1 ' 1 7" K - 034" 13'10"

11

43"1 1'50" K - 033°36'56"

12

-

-

O

O

O

-

43"26'08" K - 035"30'25" D

-

-

O

-

-

-

43"20'43" K - 032"00'00"

O

O

-

O

84- ATLAS Geopol iti q u e-des espaces m a riti m es; U N , 2010, Ta ble of C l a i m s 38

�======�

t;t, DR. TÜMAMİRAL CIHAT YAYCI

G KRY' n i n M E B İ l a n Ettiği Saha85

20- 2 1 M a rt 2008'd e G a z i m ağu sa'da d ü z e n l ediği

11/nternanonal Conference on

Middle East and North Cyprus Re/anons: Perspecnves in Polincal, Economic and Strategic /ssues"

başl ı k l ı ko nfe ra n sta s u n u l a n ve d a h a sonra d a çeş itli d e rg i l e rd e

yayı m l a n a n " D o ğ u Akd e n i z'de R u m Petrol Ara m a Ru hsatl a rı v e Ekono m i k Bölge A n l a ş m a l a rı" te bl iğinde yayı m l a n m ı ştı r. BM sites i n d e b i r s ü re b u l u n a n ha rita d a h a s o n ra ka l d ı r ı l m ıştı r. 19. GKRY Kimler ile Sınırlandırm a Anlaşması İ mza l a m ıştır? Toplam değeri üç tri lyon doları bul an doğa lgaz rezervlerinin bugü nkü tüketim m i ktarlarıyla Tü rkiye'nin ya klaşık 572 y ı l l ı k doğa lgaz i htiyacını ka rşılayabileceği belirtilen Doğu Akdeniz'de, ze n g i n h i d rokarbon kayn a k l a r ı n a ra ştı r ı l m a s ı ve i ş l eti l mesi, başta kıyıdaş ü l ke ve yö n eti m l e r o l m a k ü ze re k ü resel a ktörlerin i şta h l a rı n ı ka b a rt m ı ş, d e n i z yet ki a l a n l a r ı s ı n ı rl a n d ı rma fa a l iyetleri n i n h ı z l a n m a s ı n a n e d e n o l m u şt u r. B u bağl a m d a ; - G K RY Avrupa B i rl iği ' n i n d esteğ i n i d e a l a ra k, 2 N i san 2004 ta ri h i nde, 2 1 M a rt 2003'te n iti ba ren geçe r l i o l m a k üzere, Ku zey K ı b r ı s Tü rk C u m h u riyeti ve

85- S e m a SEZE R . : "Doğu Akd e n i z'de Rum Petrol A ra m a R u hsatları ve E ko n o m i k Bölge Anlaşmaları" kon u l u tebl iğ, "l nternational Conference o n M id d l e East a n d N o rth Cyprus Relati o n s : Pers pectives i n Political, Eco n o m i c a n d Strategic lssues" b a ş l ı k l ı konfe ra n s, 20-21 M a rt 2008-Gazimağusa. 39

SORULAR VE CEVAPLAR İLE MÜNHASIR EKONOMiK BÖLGE lMEBJ KAVRAMI ������

'

'

o

'

G KRY' n i n S ı n ı r l a n d ı r m a Andlaşmaları İ m zaladığı Devletler

Tü rkiye' n i n h a k l a r ı n ı yok saya ra k sözde " K ı b r ı s Cu m h u riyeti" a d ı n a M E B i l a n ı n d a b u l u n m u ş, - Bu s ü reçte G K RY, 1 7 Ş u bat 2003 ta r i h i n d e M ıs ı r, 17 Oca k 2007 tari h i n d e L ü b n a n v e 17 Ara l ı k 2010 ta ri h i n d e i s ra i l i l e M E B s ı n ı rl a n d ı rm a a ntlaşm a l a rı i m za l a m ıştı r. 20. Doğu Akdeniz'de Sı nı rla n d ı rm a Andlaşması Ya pmaksızın Tek Başına M E B i l a n Eden Diğer Devletler y a da Yöneti m l e r Va r mıdır? D ü nya'da MEB ilan e d e n devlet l e r i n sayısı o l d u kça fa z l a d ı r••. Ö ze l l i kle, Akden iz'de; - Fas, 31 Mayıs 2007 tari h i n d e iç h u ku k d ü z e n l e m esiyle ortay hatta ka d a r"', - S u riye, 19 Ka s ı m 2003 ta r i h i n d e ç ı ka rd ığı b i r ya sa i l e 200 d e n i z m i l i n i n d ı ş ı n a ç ı k m aya ca k şeki l d e••, - Li bya, 27 Mayıs 2009'd a, Li bya G e n e l H a l k Kom itesi tarafı n d a n ç ı ka r ı l a n b i r ya sa i l e 200 d e n i z m i l i ge n i ş l i kte••, M E B i l a n etm i ştir. 86- www. u n . org ; U N , 2010, Ta b l e of C l a i m s . 87- ATLAS Geopol i ti q u e-des espaces m a r i ti m es; U N , 2010, Ta ble of C l a i m s . 88- ATLAS Geopolitiq ue-des espaces m a ritimes; U N , 2 0 1 0 , Ta b l e of C l a i m s . 8 9 - B i rleşmiş M i l letler'e d e k l a re e d i l m i şti r. U N i nternet sitesi.

40

�======�

tı:, DR TÜMAMİRAL CIHAT YAYCI

- Lü b n a n , 17 Ağustos 2010 ta r i h i n d e d e n izde petrol ve doğa l gaz reze rvleri n i n a ra ştı r ı l m a s ı ha k k ı n d a b i r ka n u n u onayl a m ı ştı r. Ayrıca Lü b n a n ' ı n B i r l e ş m i ş M i l letler D a i m i Te m s i l cisi ta rafı n d a n 19 Ekim 2010 ta ri h i nde, G K RY ve Lü b n a n a ra s ı n d a 17 Oca k 2007 ta r i h i n d e i m za l a n a n M E B A n d l a şması'nda bel i rti l e n s ı n ı rl a n d ı rm a koo rd i n a t l a rı n ı n e n g ü n eyd eki b a ş l a n g ı ç n o kta s ı n ı esas a l a n " Lü b n a n - K ı b rı s B a tı O rtay H at G ü ney K ı s m ı " v e " Lü b n a n - F i l isti n G ü ney O rtay Hat" koord i n at l a rı n ı içere n b i r d e n i z yetki a l a n l a rı b i l d i ri m i n i B M G e n e l Sekreteri' n e s u n d uğu t e s p i t e d i l m işti r.•0 2 1 . Orta ve Batı Akdeniz'de M E B İ l a n ı ya da Anlaşma Ya pmış Olan Devletler Ha ngileridir? O rta ve Batı Akd e n i z'de; - İta lya' n ı n Akd e n i z'e kıyı d a ş Devlet l e r l e ve öze l l i k l e Doğu Akd e n i z' i n b i r ko l u ola n Ad riyati k v e İyon D e n i z i ' n d e kıyıdaş t ü m Devletlerle (Yu n a n ista n , H ı rvati sta n, Arnavutl u k, F ra n sa, Sl ovenya, İspa nya, Tu n u s, S ı rbista n-Ka radağ) deniz a l a n l a rı n d a s ı n ı r l a n d ı rm aya gittiği görü l m e kted i r9 1 • - İ s p a nya, koord i n at l a r l a ta n ı m l a d ığ ı b i r b a l ı kçı l ı k bölgesi i l a n etmişti r. Bu bölge n i n İta lya i l e olan s ı n ı r ı n ı 19 Ş u bat 1974'te yaptığı a n l a ş m a i l e be l i rl e m işti r. An cak Fransa i l e uyu ş m a z l ı ğ ı va rd ı r. S a h a n ı n u z u n l uğu değişmekle b i rl i kte Cezayir' i n 75-100 d e n i z m i l i a ç ı k l a r ı n a ka d a r u za n m a ktad ı r" . İspa nya, iç h u k u k d ü ze n l e mesiyle (Şubat 1978 ta r i h l i , 15/1978 sayı l ı Ka n u n ) , Atl a nti k O kya n u s u n a b a ka n kıyı l a rı n d a 2 0 0 d e n i z m i l i g e n i ş l i ğ i n d e M E B i l a n etm i şti r.

90-

http ://www. u n . o rg/De pts/los/LEG I S LATIONAN DTREAT I ES/STATESFI LES/LB N . ht m

9 1 - htt p ://www. d ti c . m i l/whs/d i rectives/corres/200Sl m_062305/lta ly. d oc, 08. 1 1 . 2006 . : Ocak 68

Anlaşma

Kasım 75

Anlaşma

-.:::"'

----ı(, !' /y ,

i!l

! ! -------�-,, t , ı

1'1!_ , , /

�,

1------� �-.

, ... I

_ , -

'

iv·�\ i

-- ­ --

T H E T R J B U N A L " S AWA R O

aay of aengaı

\ I

'

'

I ' '

Map 1 2

_ , .....

_ ,.....,

.... . b ....... � f/ılfy

Tht tı-. ıı-. • UMoı lrOl'I E T� Tt.

------ B a n g l a d eş - M ya n m a r K a r a r ı ( 2 0 1 2 ) 9 5 - M a h ke m e kara r ı n a göre, St. M a rti n's Adası' n ı n 1 2 d e n i z m i l i kara s u l a rı b u l u n m a kta v e ka ra s u l a r ı n ı n b e l i r l e n m e s i için "ortay ç i z g i " k u l la n ı l m a kta d ı r. Anca k, M a h keme kara r ı n a göre, Ada' n ı n 1 2 d e n i z m i l i n i n ötes i n d e k ı t a s a h a n l ığı ve M E B ' i yokt u r. 51

SORULAR VE CEVAPLAR iLE MÜNHASIR EKONOMiK BÖLGE [MEBJ KAVRAM! !!!!!!!!�

ITLOS, bu ka ra rı n d a UAD' n ı n 2009 y ı l ı n d a Roma nya ve U k rayna a ra s ı n d a d e n i z s ı n ı r l a r ı n ı b e l i rl eye n v e "Yı l a n l a r Adası - Serpent l s l a n d " n ı n sadece ka ra s u l a rı ka d a r d e n i z yetki a l a n l a rı o l d u ğ u n a d a i r ve r m i ş o l d u ğ u ka ra rd a n ya ra r l a n m ı ştı r. M a h ke m e ka ra r ı n ı n Yu n a n tez l e r i n e h a k l ı l ı k kaza n d ı rm a d ığı Yu n a n b a s ı n ı n d a ge n i ş b i r ş e k i l d e y e r a l m ı ştı r96• - 2012 Ta ri h l i N i ka ragua-Kolombiya Davası Anlaşmazlık

neden iyl e97

200 1

yılında

m a h kemeye

başvu r u l m u ş

UAD,

19 Ka s ı m 2012 ta r i h i n d e d avayı ka ra ra bağl a m ı ştı r. """ -

-­ .. '*'- -- -.. .. ...... "' .. '° • Oudiw tl • -...ııt fi

- � .... .. , - � � fii l � .,..,- tı1 ı - (mıoı .. �J

... . � 1001

..,,...

.,.__________. A 11 RonCidor

CARIBBEAN SEA

NICARAGUA

GrH1 Com e.ıand

5 Sketch.map No. 1 1 : Course of tlıe maritime boundary Tbl• •k•tcti-map ""' bMn preP9f8d ror t1uıtnltn. putpoeH onty. M�cator Projection (12• 30' N}

COSTA RICA

WGS 84

N i ka ra g u a - Kolom biya Kararı (2012)

N i ka ragua

ve

Ko l o m b iya

a ra s ı n d a k i

uyu ş m a z l ı k,

a n a k a ra l a r a ra s ı n d a k i

mesafe n i n 400 d e n i z m i l i n d e n u z u n o l m a s ı d ı ş ı n d a ; ege m e n l i k soru n u , coğrafi öze l l i kl e r ve a d a l a ra veri l e n etki n i n s ı n ı r l a n d ı rm a d a k i ro l ü b a k ı m ı n d a n Ege ve Doğu Akd e n i z'de ü l ke m i z ile Yu n a n i stan a ra s ı n d a k i meselelerle benzerl i k içerm e kte d i r. 96- To V i m a , "Meis Adası İçin B i r D i ken", 23 N i s a n 2 0 1 2 . 97- - KO LO M B İYA : 1982 B M DH S'ye ta raf deği l d i r. - N İ KARAGUA : 1982 B M D H S'ye ta raftır. -UAD 52

: Dava'da, u l u sla ra rası tea m ü l h u k u k u n u n uyg u l a nacağ ı n ı b e l i rt m i ştir.

=======�

(l; DR. TÜMAMiRAL CIHAT YAYCI

N i ka ra g u a , bölge n i n i l g i l i öze l l i k l e r i n e uyg u n biçi mde, o rtay hat i l kesi te m e l i n d e e ş i t o l a ra k payl a ş ı l m a s ı n ı v e t e k b i r d e n i z s ı n ı rı bel i rl e n m e s i n i , Ko l o m b iya'ya a it a d a l a ra d e n i z a l a n ı s ı n ı rl a n d ı rm a s ı ya pa rke n etki ve ri l memesi/ya r ı m etki veri l m esi gerektiği n i i d d i a etm i ştir. Ko l o m b iya,

sınır

çizgisi n i n ,

Ko l o m biya

ege m e n l iğinde

olan

N i ka ra g u a

a n a ka ra s ı n a ya k ı n a d a l a rl a , N i ka ragua a n a ka ra s ı n ı n ö n ü n d e b u l u n a n v e N i ka ragua' n ı n ege m e n l iği a ltı n d a k i a d a l a r a ra s ı n d a ç i z i l ecek o rtay h a t i l e b e l i rl e n mesi gerektiği n i i d d i a et m i şti r. D iva n, N i ka ragua a n a ka ra s ı n d a n 200 d e n i z m i l i mesafeye ka d a r o l a n d e n i z a l a n ı n ı n ya k l a ş ı k %75' i n i n N i ka ragua'ya veri l m e s i n e o y b i rl iği i l e ka ra r ve r m i şti r. Ö zet l e ka ra rda, h a k ka n iyet l i çöz ü m e u l a ş ı l m a s ı a m a ç l a n m ış, a d a l a r ı n etkisi s ı n ı r l a n d ı r ı l m ış, bazı a d a l a ra ka ras u l a rı d ı ş ı n d a etki veri l m e m iş, ayrıca ana ka ra l a r ı n p roj e ksiyo n u n u kes ici etki (cut-off effect) yarat m a l a r ı enge l l e n m iştir. - 2018 Ta ri h l i N i ka ragua-Kosta ri ka Davası Kosta r i ka tarafı n d a n , N i ka ragu a'ya karşı; Ka rayi p Denizi'nde ve Pa s i fi k O kya n u s u ' n d a " u l u s l a ra ra s ı h u k u k i l ke l e ri ve uygu l a n a b i l i r kura l l a r doğru ltusu n d a i k i devlet a ra s ı n d a t e k b i r d e n i z s ı n ı rı n ı n b e l i r l e n m esi" i l e ka ra s ı n ı r ı n ı n tespiti a m a cıyla 25 Ş u bat 2014 ta r i h i n d e UAD'ye başvu r u l m u şt u r. UAD, ba hs e ko n u uyuşm a z l ı k l a i l g i l i kara r ı n ı 2 Ş u bat 2018 ta r i h i n d e ve r m i şti r. __

.._. ,..., _ ..,.

.... -... =.--::1':" ..... ...... - ... -- :::=:r�'•u

--

• --

N i ka ragua-Kosta rika Kara rı (2018)

/

-. ......- .... .., - ..

53

SORULAR VE CEVAPLAR İLE MÜNHASIR EKONOMiK BÖLGE [MEBJ KAVRAMI !!!!!!!

D iva n, N i ka ragua'ya a it ve s ü rd ü rü l e b i l i r b i r e ko n o m i k yaşa m ı o l a n Corn Ad a l a r ı ' n ı n etkisi n i aza l t m a k s u retiyle, Ka ray i p Denizi'nde Kosta rika ve N i ka ra g u a a ra s ı n d a M E B v e k ı t a sa h a n l ığ ı s ı n ı rı n a h ü kmetmiştir. Bu kara r l a r çe rçevesi n de, Ege'de ters ta rafta b u l u n a n Yu n a n a d a l a rı i l e Doğu Akd e n i z'de Tü rkiye kıyı l a r ı n a ya k ı n m e safede b u l u n a n Meis Adası' n ı n ka ra s u l a rı d ı ş ı n d a herhangi b i r Kıta Sa h a n l ığı ve M E B'e s a h i p o l a m ayacağı a ş i k a rd ı r. 23. Doğu Akdeniz'de Enerji Nakil ve Boru Hatlarına İ lişkin Son Gelişmeler Nelerdir?

İ s ra i l ,

G K RY ve Yu n a n i sta n

a m a çl aya n ilk

ve

o l a ra k

a ra s ı n d a

2012

p roj e n i n

" E u roAsia Oca k hayata

a ra s ı n d a

e l ektri k

l nterco n n ector"

ayı n d a

gündeme

geçi r i l m e s i n e

nakil

o l a ra k ge l m iş,

hattı

k u ru l m a s ı n ı

adlandırılan söz

yö n e l i k e n e rj i

ko n u s u iş

p roj e üç

birliği

ü l ke

an laşması

08 Ağustos 2013 ta r i h i n d e i m za l a n m ıştır. Den iza ltı e l ektrik ka b l os u p rojes i n i n ;

�EH 1

1

QUANT U M '< > f,

.

11 �,�J��

-

� �!:.:::.;. : .'=

E u roAsia l nte rcon nector Projesi

54

EuroAsio L

::

l

=======

r.:l, DR TÜMAMİRAL CiHAT YAYCI

- To p l a m u z u n l u ğ u n u n 820 d e n i z m i l i o l m a s ı , - 2000 megavat gücünde e l ektri k e n e rj i s i ta ş ı m a s ı , - M a l iyeti n i n 3 m i lya r 5 0 0 m i lyon avro o l m a s ı öngörü l m e kte, d ö rt y ı l i ç i n d e m a l iyeti n i ç ı ka r m a s ı beklenmekted i r. G K RY-G i rit ve G i rit-Ati n a hat l a r ı n ı n i n ş a h a z ı r l ı k fa a l iyetleri n i n d eva m ettiği açık kayn a k l a rd a yer a l m ı ştı r••. AB'nin, "Enerji koridoru" olara k nitelendirilen ve doğa l gaz boru hattı projesi olan East MED ise Doğu Akden iz'den, Balka n l a r ve İta lya'ya denizaltından doğa l gaz tra n sferini sağlayacak bir boru hattı i nşa edil mesini a maçlaya n bir projedir. Yu n a n i sta n, G K RY ve İsra i l E n e rj i B a ka n l a rı 28 Eyl ü l 2016 tari h i n d e Ati na'da b i r a raya gelere k99 p roj eyi görü ş m ü ş l e rd i r. ita lya' n ı n I G I Pose idon fi r m a s ı a d ı n a

East M E D P rojesi

East M E D p rojesi çe rçevesi n d e R/V O D I N F I N D E R ge m i s i Akd e n i z'de fi z i b i l ite ça l ı ş m a l a rı gerçe k l eşti r m i şti r.

98- www. p h i l e n ews.com/ 1 1 Ara l ı k 2018 99- http ://www. kibrisposta s ı . com/i n d e x . p h p/cat/58/n ews/201655/Page N a m e/G U N EY_ K I B R I S http ://www. g u n d e m ki bris.com/ya ri n-ati n a d a - u c l u - e n e rj i-zi rvesi -ya pılacak- 188039 h . ht m 55

SORULAR VE CEVAPLAR iLE MÜNHASIR EKONOMiK BÖLGE CMEBJ KAVRAM! =======!!!!

24 Ka s ı m 2018 tari h i n d e a ç ı k kayn a k l a rd a ••• İ s ra i l , G K RY, Yu n a n i sta n ve ita lya' n ı n East Med boru hattı ko n u s u n d a a n la ş m aya va rd ı k l a rı yer a l m ı ştı r. East M E D boru hattı p rojesiyle y ı l d a 20 m i lya r metre k ü p ga z ı n Avru pa'ya ta ş ı n m a s ı p l a n l a n m a kta d ı r. East M E D p rojesi n i n m a l iyeti n i n ya k l a ş ı k 7 m i lya r d o l a r o l m a s ı öngörü l m e kted i r. "East M E D" projesine i l i ş k i n ö n ça l ı ş m a l a r devam etm e kte o l u p i n ş a fa a l iyet l e r i n e fi i l e n baş l a n m a m ı ştır. Açık kayn a k l a rd a •••;

·-· • Cro