Qur'an Tafsir Sharif (Koran Commentary) 08 [8]
312 97 8MB
Arabic - Pashto Pages [276]
Recommend Papers
![Qur'an Tafsir Sharif (Koran Commentary) 08 [8]](https://ebin.pub/img/200x200/quran-tafsir-sharif-koran-commentary-08-8.jpg)
![Qur'an Tafsir Sharif (Koran Commentary) 07 [7]](https://ebin.pub/img/200x200/quran-tafsir-sharif-koran-commentary-07-7.jpg)
![Qur'an Tafsir Sharif (Koran Commentary) 07 [7]](https://ebin.pub/img/200x200/quran-tafsir-sharif-koran-commentary-07-7-w-8618855.jpg)
![Qur'an Tafsir Sharif 12 [12]](https://ebin.pub/img/200x200/quran-tafsir-sharif-12-12-m-7743705.jpg)
![Qur'an Tafsir Sharif 12 [12]](https://ebin.pub/img/200x200/quran-tafsir-sharif-12-12.jpg)
![Qur'an Tafsir Sharif 10 [10]](https://ebin.pub/img/200x200/quran-tafsir-sharif-10-10.jpg)
![Qur'an Tafsir Sharif 10 [10]](https://ebin.pub/img/200x200/quran-tafsir-sharif-10-10-r-8454166.jpg)
![Qur'an Tafsir Sharif 11 [11]](https://ebin.pub/img/200x200/quran-tafsir-sharif-11-11-r-7906703.jpg)
![Qur'an Tajwid (Koran Recitation) 08 [8]](https://ebin.pub/img/200x200/quran-tajwid-koran-recitation-08-8-r-1743122.jpg)
![Qur'an Tafsir Sharif 11 [11]](https://ebin.pub/img/200x200/quran-tafsir-sharif-11-11.jpg)
![Qur'an Tafsir Sharif (Koran Commentary) 08 [8]](https://ebin.pub/img/200x200/quran-tafsir-sharif-koran-commentary-08-8-o-6209034.jpg)
File loading please wait...
Citation preview
د افغاﻧستان اسﻼمﻲ جمﻬﻮرﻳت د پﻮﻫﻨ ３وزارت د تعلﻴمﻲ ﻧصاب د پراختﻴا لﻮی رﻳاست
ﺗﻔﺴري
ﺗﻔﺴري
اﺗﻢ ټﻮﻟﮕﯽ
اﺗﻢ ټﻮﻟﮕﯽ )د دﻳﻨﻲ ﻣﺪارﺳﻮ ﻟﭙﺎر (
درسﻲ کتابﻮﻧﻪ د پﻮﻫﻨ ３پﻪ وزارت پﻮرې اړه لرې ،پﻴرودل او پلﻮرل ﻳ ３مﻨع دي. [email protected]
)د دﻳﻨﻲ ﻣﺪارﺳﻮ ﻟﭙﺎر (
د ﭼﺎپ ﮐﺎل ١٣٩٨ :ﻩ .ش.
د افغانستان اسالمي جمهوريت د پوهنې وزارت
د تﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب د پراختﻴا ﻟﻮی رﻳاست
تفسﻴر شریف اتم ټولګی (د ديني مدارسو لپاره)
د چاپ کال 1398 :ﻫـ .ش.
أ
ليکواالن دکتﻮر ﻋبداﻟصبﻮر ﻓخري ﻣحﻤد ﻋارف ﻋطائﻲعلمي اي６يټ دکتﻮر ﻓضﻞ اﻟﻬادي وزﻳﻦد ژبې اي６يټ ﻣحﻤد ﻗاسﻢ ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦديني ،سياسي او کلتوري کميټه ﻓضﻞ اهلل ﻧﻴازی －ﻞ أﻏا شاﻳﻖإشراف -دکتﻮر شﻴر ﻋﻠﻲ ﻇرﻳﻔﻲ د تﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب د پراختﻴا د پروژې رئﻴس.
ب
ج
ملي سرود
د
دا وطن افغانستـــان دى
دا عزت د هـــر افـــغان دى
کور د سولې کور د تورې
هر بچی يې قهرمـــــان دى
دا وطن د ټولو کـور دى
د بـــــــلوڅــــو د ازبکـــــو
د پښتــــون او هزاره وو
د تــــــرکمنــــو د تاجکــــو
ورسره عرب ،ګوجــر دي
پـــاميــريان ،نورستانيــــان
براهوي دي ،قزلباش دي
هـــم ايمـــاق ،هم پشـه ېان
دا هيـــواد به تل ځلي８ي
لـــکــه لمــر پر شنه أسمـان
په سينــه کې د أسيـــا به
لـــکـــه زړه وي جــاويدان
نوم د حق مو دى رهبـــر
وايو اهلل اکبر وايو اهلل اکبر
بسم اهلل الرحمن الرحيم د پوهنې د وزير پيغام اﻟحﻤدهلل رب اﻟﻌاﻟﻤﻴﻦ واﻟصﻠﻮة واﻟسﻼم ﻋﻠی ﻧبﻴﻪ و رسﻮﻟﻪ ﻣحﻤد و ﻋﻠی أﻟﻪ و آصحابﻪ آجﻤﻌﻴﻦ آﻣا بﻌد: د پﻮﻫﻨ ３تﻌﻠﻴﻤ ３ﻧصاب د ＊ﻮوﻧ ３او روزﻧ ３د ﻧﻈام بﻨس جﻮړوي او د ﻫﻴﻮاد د اوسﻨﻴﻮ او راتﻠﻮﻧکﻮ ﻧسﻠﻮﻧﻮ پﻪ ﻋﻠﻤﻲ ،ﻓکري او سﻠﻮکﻲ ودې او پراختﻴا ک ３بﻨس＂ﻴز او ارز＊تﻤﻦ رول ﻟري. تﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب باﻳد د وخت پﻪ تﻴرﻳدو او د ژوﻧداﻧﻪ پﻪ ب５ﻼب５ﻠﻮ ډ－روﻧﻮ ک ３ﻟﻪ بدﻟﻮن او پرﻣخت ，او د ！ﻮﻟﻨ ３ﻟﻪ اړتﻴاوو سره سﻢ ﻫﻢ د ﻣضﻤﻮن او ﻣحتﻮا او ﻫﻢ د ﻣﻌﻠﻮﻣاتﻮ د ورک７ې د ﻻرو چارو ﻟﻪ ﻣخ ３بدﻟﻮن او پراختﻴا وﻣﻮﻣﻲ. د تﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب پﻪ ډ－ر ک ،３چ ３د بﻴا کتﻠﻮ ﻟپاره ورتﻪ ډ４ره اړتﻴا ﻣﻮجﻮده ده ،ﻳﻮ ﻫﻢ د اسﻼﻣﻲ زده ک７و ﻧصاب دی؛ ＄کﻪ پﻪ اسﻼﻣﻲ زده ک７و ک ３ﻋﻘاﻳد او د اسﻼم د سپ（５ﻠﻲ دﻳﻦ احکام او ﻻر＊ﻮوﻧ ３شاﻣﻠ ３دي ،چ ３د اﻧساﻧﻲ ژوﻧد د ！ﻮﻟﻮ اړخﻮﻧﻮ بشپ ７ﻧﻈام او ﻗاﻧﻮن او د ﻧ７ۍ د خاﻟﻖ او پرود－ار د وروستﻨﻲ پﻴﻐام پﻪ تﻮ－ﻪ بﻪ د ﻗﻴاﻣت تر ور ３＄پﻮرې د بشرﻳت د ﻻر＊ﻮوﻧ ３دﻧده سرتﻪ رسﻮي. د اسﻼﻣﻲ اﻣت ﻋاﻟﻤاﻧﻮ د تارﻳخ پﻪ اوږدو ک ３د اسﻼﻣﻲ ﻣﻌارف ،د اسﻼﻣﻲ تﻌﻠﻴﻤاتﻮ د سﻴستﻢ پﻪ راﻣﻨ％تﻪ کﻮﻟﻮ ،پراختﻴا او ب６اﻳﻨﻪ او ﻫﻤدارﻧگﻪ پﻪ ＄اﻧگ７ې تﻮگﻪ د اسﻼﻣﻲ ﻧ７ۍ د ﻋﻠﻤﻲ ﻣرکزوﻧﻮ او ﻣﻮسساتﻮ د تﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب پﻪ تدرﻳجﻲ اﻧکشاف ک ３خپﻠﻪ دﻧده سرتﻪ رسﻮﻟ ３ده. پﻪ اسﻼﻣﻲ ﻣﻌارف او اسﻼﻣﻲ ﻋﻠﻮﻣﻮ ک ３دﻗﻴﻘﻪ ﻣطاﻟﻌﻪ دا ＇ر－ﻨدوی چ ３زﻣﻮږ د تﻌﻠﻴﻤﻲ ﻣدرسﻮ او ﻣرکزوﻧﻮ ﻧصاب د ！ﻮﻟﻨ ３د اړتﻴاوو او د اسﻼم د دﻳﻦ ﻟﻪ ثﻮابتﻮ او طبﻴﻌت سره سﻢ د ！ﻮﻟﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ ﻟپاره ﻫر وخت او ﻫر ＄ای پراختﻴا ﻣﻮﻧدﻟ ３ده. زﻣﻮږ گران ﻫﻴﻮاد اﻓﻐاﻧستان د ﻋﻠﻤﻲ ＄ﻠﻨد تارﻳخ پﻪ درﻟﻮدﻟﻮ سره ﻳﻮ وخت د ﻋﻠﻢ او زده ک７ې ﻳﻮ ﻟﻮی ﻣرکز و چ ３د اسﻼﻣﻲ ﻟﻮی تﻤدن پﻪ جﻮړ＊ت ک ３ﻳ ３ستر رول درﻟﻮد .د ﻋﻠﻢ او ﻓرﻫﻨگ پﻪ ﻣختﻠﻔﻮ ساحﻮ او پﻪ ＄اﻧگ７ې تﻮگﻪ پﻪ شرﻋﻲ ﻋﻠﻮﻣﻮ ،ﻟکﻪ ﻋﻘاﻳد ،تﻔسﻴر، حدﻳث ،ﻓﻘﻪ او د ﻓﻘﻬ ３اصﻮﻟﻮ ک ３د سﻠ／ﻮﻧﻮ پﻮﻫاﻧﻮ او ﻋاﻟﻤاﻧﻮ شتﻮن زﻣﻮږ د دې وﻳﻨا پخﻠی کﻮي. پﻪ اوسﻨﻲ ﻋصر ک ３د اسﻼﻣﻲ ＇پﻮ ﻟﻪ ډ４ر４دو او ﻟﻮړ４دو سره سﻢ زﻣﻮږ پﻪ ﻫ５ﻮاد ک ３اسﻼﻣﻲ تﻌﻠﻴﻤاتﻮ د ＇ﻮﻣره واﻟﻲ او ＇رﻧ／ﻮاﻟﻲ ﻟﻪ ﻣخ ３زﻳات بدﻟﻮن ﻣﻮﻧدﻟی او د ﻫ５ﻮاد کﻮچﻨﻴاﻧﻮ او ＄ﻮاﻧاﻧﻮ پﻪ ډ４ره ﻣﻴﻨﻪ او ﻟﻴﻮاﻟتﻴا د اسﻼﻣﻲ زده ک７و ﻣرکزوﻧﻮ او ﻣدرسﻮ تﻪ ﻣخﻪ ک７ې ده. د اﻓﻐاﻧستان د اسﻼﻣﻲ جﻤﻬﻮرﻳت د پﻮﻫﻨ ３وزارت د اسﻼﻣﻲ زده ک７و د کﻴﻔﻲ او کﻤﻲ پراختﻴا او پﻪ ﻫﻐ ３ک ３د اسﻼﻣﻲ زده ک７و دﻧصاب پﻪ اړه د پام وړ －اﻣﻮﻧﻪ پﻮرتﻪ ک７ي دي. دې وزارت د ﻫﻴﻮاد د ډاډ وړ ﻋاﻟﻤاﻧﻮ ،استاذاﻧﻮ او ﻧاﻣتﻮ ﻣاﻫرﻳﻨﻮ تﻪ بﻠﻨﻪ ورک７ې ،چ ３د تﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب ﻻ ＊ﻪ کﻮﻟﻮ تﻪ ﻣ＂ ３وﻧﻐاړي او د ＊ ３او زﻳات ３＂－ ３اخﻴستﻨ ３پﻪ ﻣﻮخﻪ پﻪ اسﻼﻣﻲ زده ک７و ک ３د تﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب د ﻣﻮجﻮدو ﻣضﻤﻮﻧﻮﻧﻮ او کتابﻮﻧﻮ ﻟﻪ کﻤﻮﻟﻮ او زﻳاتﻮﻟﻮ پرتﻪ ﻣﻮجﻮد کتابﻮﻧﻪ پﻪ درسﻲ چﻮکاټ ک ３واچﻮي ،ﻣتﻨﻮﻧﻪ ﻳ ３ﻻ واضح او ＇ر－ﻨد ک７ي او د ﻓﻌاﻟﻴتﻮﻧﻮ ،ارزوﻧﻮ او ﻣﻨاسبﻮ تﻤرﻳﻨﻮﻧﻮ پﻪ زﻳاتﻮﻟﻮ ﻳ ３ﻧﻮر ﻫﻢ پس ３ب６ای ک７ي. ﻫﻴﻠﻪ ﻟرم چ ３د پﻮﻫﻨ ３وزارت دا کﻮچﻨی خدﻣت د ﻫﻴﻮاد د ﻋاﻟﻤاﻧﻮ ،پﻮﻫاﻧﻮ او ﻣاﻫراﻧﻮ د ستاﻳﻨ ３وړ زﻳار ،اهلل تﻌاﻟی تﻪ د ﻣﻨﻠﻮ وړ او زﻣﻮږ پﻪ －ران ﻫ５ﻮاد ک ３د اسﻼﻣﻲ تﻌﻠﻴﻤاتﻮ پﻪ ودې او پراختﻴا ک ３گ＂ﻮر پای تﻪ ورسﻴ８ي. وباهلل اﻟتﻮﻓﻴﻖ دکتﻮر ﻣحﻤد ﻣﻴروﻳس بﻠخﻲ د پﻮﻫﻨ ３وزﻳر ه
مقدمه درنو استاذانو او ګرانو زده کوونکو! د اﻓﻐاﻧستان د اسﻼﻣﻲ جﻤﻬﻮري دوﻟت د پﻮﻫﻨ ３وزارت د تﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧصاب د پراختﻴا رﻳاست اوسﻨ ９وضﻌ ３او ﻋﻠﻤﻲ اړتﻴاوو تﻪ پﻪ پام دا وپت５ﻠﻪ چ ３د تﻔسﻴر شرﻳﻒ د ﻣضﻤﻮن پﻪ تاﻟﻴﻒ او تدرﻳس ک ３ﻻﻧدې ！کﻲ پﻪ پام ک ３وﻧﻴسﻲ: زده کﻮوﻧکﻲ باﻳد ﻟﻪ اووم ！ﻮﻟ／ﻲ ＇خﻪ تر دوﻟسﻢ ！ﻮﻟ／ﻲ پﻮرې پﻪ بشپ ７ﻗرأن ﻣجﻴد ﻣرور وﻟري او پر ﻟﻨ ６تﻔسﻴر ﻳ＄ ３اﻧﻮﻧﻪ پﻮه ک７ي. د تﻔسﻴر پﻪ کتابﻮﻧﻮ ک ３د ﻣﻮضﻮﻋ／اﻧﻮ ＇ﻮﻣره واﻟی باﻳد د ﻫر ！ﻮﻟ／ﻲ ﻟﻪ درسﻲ ساﻋتﻮﻧﻮ سره سﻤﻮن وﻟري. د زده کﻮوﻧکﻮ د سﻮﻳ ３کچﻪ دې پﻪ پام ک ３وﻧﻴﻮل شﻲ ،چ ３د ﻫر ！ﻮﻟ／ﻲ درسﻲ کتاب د زده کﻮوﻧکﻮ د درک وړ وي او ﻻزﻣﻪ پﻮﻫﻪ ترې ترﻻسﻪ ک７ای شﻲ. د پﻮرتﻪ ！کﻮ او د تصﻮﻳب شﻮﻳﻮ ﻣﻔرداتﻮ پﻪ ر１ا ک ３ﻻزﻣﻪ و２－ﻞ شﻮه پﻪ اووم ！ﻮﻟ／ﻲ ک ３د ﻗــــرأن ﻣجﻴد وروست ９سپاره پﻪ ﻣﻠﻲ ژبﻮ زده کﻮوﻧکﻮ تﻪ تدرﻳس شﻲ ،تر＇ﻮ پﻪ ﻟﻮﻣ７ي －ام ک ３د ﻗرأن ﻣجﻴد د کﻮچﻨﻴﻮ سﻮرتﻮﻧﻮ ﻟﻨ６ه ژباړه او تﻔسﻴر ﻳاد ک７ي او د ﻗرأن شرﻳﻒ د تﻔسﻴر کﻮﻟﻮ ﻟﻪ ﻻرو چارو سره اشﻨاﻳﻲ پﻴدا ک７ي. وروستﻪ ،پﻪ اتﻢ ！ﻮﻟ／ﻲ ک ３د سپﻴ（ﻠﻲ ﻗرأن ﻟﻮﻣ７ۍ او دوﻳﻤﻪ سپاره ترجﻤﻪ او تﻔسﻴر شﻲ .دا کتاب ﻫﻢ ﻟکﻪ د اووم ！ﻮﻟ／ﻲ د تﻔسﻴر پﻪ ＇ﻴر پﻪ ﻣﻠﻲ ژبﻮ ﻟﻴکﻞ شﻮی ،خﻮ شرحﻪ او تﻔصﻴﻞ ﻳ ３ﻟ＇ ８ﻪ زﻳات دی. ﻟﻪ ﻧﻬﻢ ！ﻮﻟ／ﻲ ＇خﻪ وروستﻪ تر دوﻟسﻢ ！ﻮﻟ／ﻲ پﻮرې د تاﻟﻴﻒ ژبﻪ ﻋربﻲ ده .د جﻼﻟﻴﻦ شرﻳﻒ د تﻔسﻴر ﻣتﻦ د اساسﻲ کتاب پﻪ تﻮ－ﻪ ﻏﻮره شﻮی .سرب５ره پردې د ﻫر ﻟﻮست أﻳتﻮﻧﻪ پﻪ ﻟﻨ６ه تﻮ－ﻪ تﻔسﻴر او تحﻠﻴﻞ شﻮي ،چ ３زده کﻮوﻧکﻮ تﻪ رو＊اﻧﻪ پﻴﻐام ورسﻮي .د جﻼﻟﻴﻦشرﻳﻒ پر ستﻮﻧزﻣﻨﻮ او －راﻧﻮ برخﻮ ر１ا اچﻮل شﻮې او د ﻟﻮستﻮﻧﻮ ،پﻮ＊تﻨﻮ او کﻮرﻧ ９دﻧدې پﻪ ورزﻳاتﻮﻟﻮ سره د تﻔسﻴر د کتابﻮﻧﻮ ب ３２او جﻮړ＊ت ،د اوسﻨﻴﻮ درسﻲ کتابﻮﻧﻮ ب２ﻪ ﻏﻮره ک７ې ده. د دې کار ﻻﻣﻞ دا و چ ３د تﻔسﻴر کتاب د درسﻲ ﻧصاب پﻪ چﻮکاټ ک＄ ３ای ک７ل شﻲ ،تر＇ﻮ استاذان او زده کﻮوﻧکﻲ خپﻞ ور＄ﻨﻲ ﻣسؤوﻟﻴتﻮﻧﻪ وپ５ژﻧﻲ او د ﻧﻈارت او ＇ارﻧ ３ﻏ７ي د تﻌﻠﻴﻤﻲ کال د اوﻧﻴﻮ پﻪ پام ک ３ﻧﻴﻮﻟﻮ سره ،پﻪ پﻼن ک ３د شاﻣﻞ کتاب ﻟﻪ پرﻣخت， ＇خﻪ ډاډ ترﻻسﻪ ک７ي ،چ ３پﻪ دې ډول د پخﻮاﻧﻲ او ﻧﻮي ﻣﻴتﻮد تر ﻣﻨ ＃د وصﻞ ک７ۍ ！ﻴﻨ／ﻪ شﻮې ده. دا چ ３پر ！ﻮل ﻗرأن ﻣجﻴد ﻣرور ﻻزم ２－ﻞ شﻮی ،ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ پﻪ دې کتابﻮﻧﻮ ک ３زﻳات تﻔصﻴﻞ او اوږدواﻟﻲ تﻪ اړتﻴا وﻧﻪ ﻟﻴدل شﻮه＊ .اﻏﻠﻮ ﻣﻮﻟﻔﻴﻨﻮ زﻳار اﻳستﻠی ،تر＇ﻮ ﻟﻪ ﻟﻨ６ﻳز ＇خﻪ کار واخﻠﻲ؛ د ب５ﻼب５ﻠﻮ وﻳﻨاوو او تﻔسﻴروﻧﻮ ﻟﻪ ﻳادوﻟﻮ ＇خﻪ ډډه وک７ي او پﻪ ﻓﻘﻬ ３احکاﻣﻮ ک ３４ ３ﻳﻮازې د حﻨﻔﻲ ﻣذﻫب پﻪ ﻳادوﻟﻮ بسﻨﻪ ک７ې ده. د ﻟﻮی خدای جﻞ جﻼﻟﻪ پﻪ ﻣرستﻪ بﻪ د دې ﻧﻮې ﻻرې پﻪ ﻏﻮره کﻮﻟﻮ سره زده کﻮوﻧکﻲ ﻫﻢ د ﻗرأن ﻟﻪ ﻧحﻮي ،بﻼﻏﻲ او ﻟﻐﻮي ﻣساﻳﻠﻮ ＇خﻪ ﻫﻐﻮﻣره ﻣﻌﻠﻮﻣات تر ﻻسﻪ کﻮي ،چ ３جﻼﻟﻴﻦ شرﻳﻒ راوړي او ﻫﻢ بﻪ پﻪ ＊ﻪ ډول د دې سپ（５ﻠﻲ اسﻤاﻧﻲ کتاب د بﻠﻨ ３پﻴﻐاﻣﻮﻧﻪ، ﻓﻘﻬﻲ احکام او برخﻠﻴک جﻮړووﻧک ３ﻻر＊ﻮوﻧ ３زده ک７ي. ﻫﻴﻠﻪ ﻟرو چ ３دا کتاب بﻪ ﻧﻪ ﻳﻮازې پﻪ دﻳﻨﻲ ﻣدرسﻮ ک ３د تدرﻳس ﻳﻮه ﻏﻮره ب５ﻠ／ﻪ وي ،بﻠک ３د ﻳﻮ بشپ ７او ﻣﻌتبر تﻔسﻴر پﻪ تﻮ－ﻪ بﻪ پﻪ ﻫر کﻮر ،ﻫره ！ﻮﻟﻨﻪ او ﻫر ﻓرﻫﻨ／ﻲ ﻣرکز ک ３د ﻫرچا د ３＂－او استﻔادې وړ وي. وباهلل اﻟتﻮﻓﻴﻖ
و
د ﻣﻮضﻮﻋاتﻮ ﻓﻬرست د لوست شمېر
مخ
عنوانونه
١
د اسﻼم ﻟﻪ ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ ﻋصر ＇خﻪ وروستﻪ د تﻔسﻴر د ﻋﻠﻢ ﻟ７ۍ
١
٢
د ﻗرأن کرﻳﻢ تﻌرﻳﻒ
۳
۳
د (اﻟﻔاتحة) سﻮرت
٧
٤
د (اﻟبﻘرة) سﻮرت
١١
٥
د (اﻟبﻘرة) سﻮرت ( )٥-١أﻳتﻮﻧﻪ
١۳
٦
د //
)١٠-٦( //أﻳتﻮﻧﻪ
١٧
٧
د //
)١٦-١١( //أﻳتﻮﻧﻪ
٢١
٨
د //
)٢٠-١٧( //أﻳتﻮﻧﻪ
٢٥
٩
د //
)٢٤-٢١( //أﻳتﻮﻧﻪ
٢٩
١٠
د //
)٢٧-٢٥( //أﻳتﻮﻧﻪ
۳۳
١١
د //
)۳٤-٢٨( //أﻳتﻮﻧﻪ
۳٧
١٢
د //
)٤١-۳٥( //أﻳتﻮﻧﻪ
٤١
١۳
د //
)٤٨-٤٢( //أﻳتﻮﻧﻪ
٤٥
١٤
د //
)٥٤-٤٩( //أﻳتﻮﻧﻪ
٤٩
١٥
د //
)٦٠-٥٥( //أﻳتﻮﻧﻪ
٥۳
١٦
د //
)٦٢-٦١( //أﻳتﻮﻧﻪ
٥٧
١٧
د //
)٦٦-٦۳( //أﻳتﻮﻧﻪ
٦١
١٨
د //
)٧١-٦٧( //أﻳتﻮﻧﻪ
٦٥
١٩
د //
)٧٧-٧٢( //أﻳتﻮﻧﻪ
٦٩
٢٠
د //
)٨٢-٧٨( //أﻳتﻮﻧﻪ
٧۳
٢١
د //
)٨٦ - ٨۳( //أﻳتﻮﻧﻪ
٧٧
٢٢
د //
)٨٩-٨٧( //أﻳتﻮﻧﻪ
٨١
ز
د لوست شمېر
ح
عنوانونه )٩٢-٩٠( //أﻳتﻮﻧﻪ
مخ ٨٥
٢۳
د //
٢٤
د (اﻟبﻘرة) سﻮرت ( )٩٦ -٩۳أﻳتﻮﻧﻪ
٨٩
٢٥
د //
//
( )٩٨ -٩٧أﻳتﻮﻧﻪ
٩۳
٢٦
د //
//
( )١٠١ -٩٩أﻳتﻮﻧﻪ
٩٧
٢٧
د //
)١٠۳ -١٠٢( //أﻳتﻮﻧﻪ
١٠١
٢٨
د //
)١٠٥ -١٠٤( //أﻳتﻮﻧﻪ
١٠٧
٢٩
د //
)١٠٨ -١٠٦( //أﻳتﻮﻧﻪ
١١١
۳٠
د //
)١١٠ -١٠٩( //أﻳتﻮﻧﻪ
١١٥
۳١
د //
)١١۳ -١١١( //أﻳتﻮﻧﻪ
١١٩
۳٢
د //
)١١٦ -١١٤( //أﻳتﻮﻧﻪ
١٢۳
۳۳
د //
)١٢٠ -١١٧( //أﻳتﻮﻧﻪ
١٢٧
۳٤
د //
)١٢٤ -١٢١( //أﻳتﻮﻧﻪ
١۳١
۳٥
د //
)١٢٩ -١٢٥( //أﻳتﻮﻧﻪ
١۳٥
۳٦
د //
)١۳۳ -١۳٠( //أﻳتﻮﻧﻪ
١۳٩
۳٧
د //
)١۳٨ -١۳٤( //أﻳتﻮﻧﻪ
١٤۳
۳٨
د //
)١٤١ -١۳٩( //أﻳتﻮﻧﻪ
١٤٧
۳٩
د //
)١٤۳ -١٤٢( //أﻳتﻮﻧﻪ
١٤٩
٤٠
د //
)١٤٧ -١٤٤( //أﻳتﻮﻧﻪ
١٥۳
٤١
د //
)١٥١ -١٤٨( //أﻳتﻮﻧﻪ
١٥٧
٤٢
د //
)١٥٧ -١٥٢( //أﻳتﻮﻧﻪ
١٦١
٤۳
د //
)١٦۳ -١٥٨( //أﻳتﻮﻧﻪ
١٦٥
٤٤
د //
)١٦٥ -١٦٤( //أﻳتﻮﻧﻪ
١٦٩
عنوانونه
د لوست شمېر
مخ
٤٥
د //
)١٧١ -١٦٦( //أﻳتﻮﻧﻪ
١٧۳
٤٦
د //
)١٧٦ -١٧٢( //أﻳتﻮﻧﻪ
١٧٩
٤٧
د (اﻟبﻘرة) سﻮرت ( )١٨٢ -١٧٧أﻳتﻮﻧﻪ
١٨۳
٤٨
د //
)١٨٥ -١٨۳( //أﻳتﻮﻧﻪ
187
٤٩
د //
)١٨٨ -١٨٦( //أﻳتﻮﻧﻪ
191
٥٠
د //
)١٩۳ -١٨٩( //أﻳتﻮﻧﻪ
195
٥١
د //
)١٩٦ -١٩٤( //أﻳتﻮﻧﻪ
199
٥٢
د //
//
( )٢٠٢ -١٩٧أﻳتﻮﻧﻪ
203
٥۳
د //
//
( )٢٠٦ -٢٠۳أﻳتﻮﻧﻪ
207
٥٤
د //
)٢١١ -٢٠٧( //أﻳتﻮﻧﻪ
211
٥٥
د //
)٢١٤ -٢١٢( //أﻳتﻮﻧﻪ
215
٥٦
د //
)٢١٨ -٢١٥( //أﻳتﻮﻧﻪ
219
٥٧
د //
)٢٢١ -٢١٩( //أﻳتﻮﻧﻪ
223
٥٨
د //
)٢٢٥ -٢٢٢( //أﻳتﻮﻧﻪ
327
٥٩
د //
)٢٢٨ -٢٢٦( //أﻳتﻮﻧﻪ
231
٦٠
د //
)٢۳٠ -٢٢٩( //أﻳتﻮﻧﻪ
235
٦١
د //
)٢۳٢ -٢۳١( //أﻳتﻮﻧﻪ
239
٦٢
د //
)٢۳٤ -٢۳۳( //أﻳتﻮﻧﻪ
243
٦۳
د //
//
( )٢۳٧ -٢۳٥أﻳتﻮﻧﻪ
247
٦٤
د //
//
( )٢٤٢ -٢۳٨أﻳتﻮﻧﻪ
251
٦٥
د //
//
( )٢٤٥ -٢٤۳أﻳتﻮﻧﻪ
255
٦٦
د //
//
( )٢٤٨ -٢٤٦أﻳتﻮﻧﻪ
259
٦٧
د //
//
( )٢٥٢ -٢٤٩أﻳتﻮﻧﻪ
263
ط
لوم７یلوست
د اووم ！ﻮﻟ／ﻲ د تﻔسﻴر کتاب پﻪ ﻣﻘدﻣﻪ ک ３ﻣﻮ د تﻔسﻴر د تﻌرﻳﻒ ،د تﻔسﻴر د ﻋﻠﻢ د پ５ﻞ ،د صحابﻪ کراﻣﻮ او تابﻌﻴﻨﻮ د ﻣشﻬﻮرو ﻣﻔسرﻳﻨﻮ او د تﻔسﻴر د ﻋﻠﻢ د ارز＊ت پﻪ اړه ﻟﻨ ６ﻣﻌﻠﻮﻣات تر ﻻسﻪ ک７ل ،دﻟتﻪ بﻴا د ﻫﻤاﻏ ３ﻣﻮضﻮع پﻪ اړه ﻟﻪ ＇ﻮ ﻧﻮرو ﻣﻮاردو سره اشﻨا کﻴ８و:
د تفسير د علم ل７ۍ بشرﻳت د تﻞ ﻟپاره پر اﻟﻬﻲ ﻫداﻳت باﻧدې د پﻮﻫ５دﻧ ３ﻟپاره د ﻗرأن کرﻳﻢ سﻤ ３زده ﻛ７ې تﻪ اړتﻴا ﻟري .دا کار د دې ﻻﻣﻞ شﻮی چ＄ ３ﻴﻨ ３خﻠک خپﻞ ！ﻮل ﻳا ډ４ر وخت د ﻗرأن کرﻳﻢ زده ﻛ７ې او تﻔسﻴر تﻪ وﻗﻒ ک７ي＄ .ﻴﻨ ３ﻣﻔسرﻳﻦ د دې ﻫ（ﻮ او زﻳار پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ３شﻬرت تﻪ رس５دﻟﻲ دي. د تابﻌﻴﻨﻮ ﻟﻪ ﻋصر ﻧﻪ وروستﻪ تر دې ﻣﻬاﻟﻪ پﻪ ﻋربﻲ او ﻧﻮرو ژبﻮ ک ３د تﻔسﻴر او د ﻗرأن د ﻋﻠﻮﻣﻮ پﻪ زر－ﻮﻧﻪ ﻛتابﻮﻧﻪ تآﻟﻴﻒ شﻮي دي .دا د اهلل د وروستﻲ کتاب ﻟپاره د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻣخﻠصاﻧﻪ او ＊کاره خدﻣتﻮﻧﻪ دي چ ３تر سره ک７ي ﻳ ３دي .پﻪ ！ﻮﻟﻴزه تﻮ－ﻪ د ﻧ７ۍ پﻮﻫان پر دې ﻳﻮه خﻮﻟﻪ دي چ ３پﻪ ！ﻮﻟﻪ ﻧ７ۍ ک ３د ﻗرأن ﻋﻈﻴﻢ اﻟشان پﻪ ＇５ر بﻞ کﻮم کتاب د بشرﻳت پام ＄ان تﻪ ﻧﻪ دی اړوﻻی او ﻧﻪ ﻳ ３پﻪ اړه پﻪ دې کچ ３تآﻟﻴﻔات ،تحﻘﻴﻘات او ﻋﻠﻤﻲ ＇７５ﻧ ３ترسره شﻮي دي. د تﻔسﻴر د ﻣﻬﻤﻮ کتابﻮﻧﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ＇ ３خﻪ کﻮﻻی شﻮ د اﻣام طبري تﻔسﻴر ،د شاه پﻮر اسﻔراﻳﻨﻲ تﻔسﻴر ،د ﻣﻴبدي ﻛشﻒ اﻷسرار تﻔسﻴر ،د زﻣخشري تﻔسﻴر ﻛشاف ،د اﻣام ﻓخراﻟدﻳﻦ رازي تﻔسﻴر ﻛبﻴر ،د بﻴضاوي تﻔسﻴر ،د ﻧسﻔﻲ تﻔسﻴر ،د ابﻦ ﻛثﻴر تﻔسﻴر او ﻧﻮرو ﻳادوﻧﻪ وک７و. د تفسير ډولونه
د تﻔسﻴر د ﻋﻠﻢ پراختﻴا تﻪ پﻪ کتﻠﻮ سره او د ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ ﻣﻌﻨاوو او حﻘاﻳﻘﻮ ک ３د ﻋﻠﻤﻲ او ＇ﻴ７ﻧﻴزو ２－ﻮ ﻻرو شتﻮن او د ﻣﻔسرﻳﻨﻮ ب５ﻼ ب５ﻠﻮ ک７ﻧﻼرو تﻪ پﻪ پام اړوﻟﻮ سره ،د تﻔسﻴر ﻋﻠﻢ پﻪ ２－ﻮ ډوﻟﻮﻧﻮ وﻳشﻞ کﻴ８ي ،چ＄ ３ﻴﻨ ３ﻳ ３داس ３شرح کﻮو: -۱تفسير د محتوی او مضمون له پلوه
د تﻔسﻴر ﻋﻠﻢ د ﻣحتﻮی او ﻣضﻤﻮن پر بﻨس پﻪ دوه ډوﻟﻪ دی :ﻧﻘﻠﻲ ﻳا تﻔسﻴر باﻟﻤآثﻮر ،او تﻔسﻴر باﻟرآي ﻳا د اجتﻬاد پر بﻨس وﻻړ تﻔسﻴر. پﻪ باﻟﻤآثﻮر ﻳا ﻧﻘﻠﻲ تﻔسﻴر ک ３پﻪ صحﻴح رواﻳت او ﻧﻘﻞ اﻋتﻤاد کﻴ８ي ،چ ３ﻻﻧدې ډوﻟﻮﻧﻪ ﻟري: ٭ د ﻗرأن تﻔسﻴر پﻪ ﻗرأن سره .٭ د ﻗرأن تﻔسﻴر پﻪ سﻨت سره＄ ،کﻪ سﻨت د کتاب بﻴاﻧﻮوﻧکی دی. ٭ د ﻗرأن تﻔسﻴر د صحابﻪ کراﻣﻮ پﻪ رواﻳتﻮﻧﻮ سره؛ ＄کﻪ چ ３صحابﻪ (رضﻮان اهلل ﻋﻠﻴﻬﻢ اجﻤﻌﻴﻦ) د اهلل پﻪ کتاب تر ！ﻮﻟﻮ ＊ﻪ پﻮﻫﻴدل .٭ د ﻗرأن کرﻳﻢ تﻔسﻴر د ﻟﻮﻳﻮ تابﻌﻴﻨﻮ پﻪ وﻳﻨاوو سره＄ ،کﻪ دوی خپﻠﻪ زﻳاتره پﻮﻫﻪ ﻟﻪ صحابﻪ وو ＇خﻪ اخﻴستﻠﻪ . ﻫﻐﻪ تﻔسﻴر چ ３د ﻧﻘﻞ پر بﻨس وﻻړ وي پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３د اهلل د کتاب د تﻔسﻴر تر ！ﻮﻟﻮ ＊ﻪ او ﻏﻮره طرﻳﻘﻪ ２－ﻞ کﻴ８ي＄ ،کﻪ د ﻗرأن کرﻳﻢ ،سﻨتﻮ او د صحابﻪ وو او تابﻌﻴﻨﻮ ﻟﻪ وﻳﻨاوو ＇خﻪ ＂－ﻪ اخﻴستﻞ ،د ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻧصﻮصﻮ پﻪ پﻮﻫﻪ ک ３ﻣرستﻪ کﻮي او د ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻣﻌﻨاوو پﻪ پﻮﻫﻴدﻧﻪ ک ３خﻠک ﻟﻪ ﻏﻠط ９او ＊ﻮﻳ５دﻧ＇ ３خﻪ ژﻏﻮري . د رآﻳ ３پر اساس بﻨا شﻮی تﻔسﻴر ﻫﻐﻪ تﻔسﻴر دی چ ３ﻣﻔسر د ﻣﻌﻨا د بﻴاﻧﻮﻟﻮ پﻪ اړه د تﻔسﻴر اصﻮﻟﻮ او د ﻋربﻲ ژب ３او ﻧﻮرو شرﻋﻲ ﻋﻠﻮﻣﻮ د ﻗﻮاﻋدو پﻪ ر１ا ک ３پر خپﻠ＄ ３اﻧ７／ې پﻮﻫ ３اﻋتﻤاد او باور کﻮي او د خپﻠ ３پﻮﻫ ３او ﻧﻈر پر اساس د ﻗرأن کرﻳﻢ احکام او حکﻤتﻮﻧﻪ راباسﻲ . ﻫﻐﻪ تﻔسﻴر چ ３ﻳﻮازې (ﻣحض) پر رآﻳﻪ بﻨا شﻮی وي او پر کﻮم اصﻞ وﻻړ ﻧﻪ وي ،پﻪ تﻔسﻴر باﻟرآي اﻟﻤذﻣﻮم ﻳﻌﻨ３
1
(ﻧاخﻮ＊ﻪ ﻋﻘﻠﻲ تﻔسﻴر) سره ﻳادﻳ８ي ،چ ３د ﻗرأن کرﻳﻢ دا ډول تﻔسﻴر روا ﻧﻪ دی .خﻮ کﻪ چ５رتﻪ ＇ﻮک د ﻋربﻲ ژب ３د اصﻮﻟﻮ ،د تﻔسﻴر د اصﻮﻟﻮ او د شرﻳﻌت د ﻻر＊ﻮوﻧﻮ پﻪ داﻳره ک ３پﻪ دې طرﻳﻘ ３سره ﻗرأن کرﻳﻢ تﻔسﻴر ک７ي ،ﻧﻮ باک ﻧﻪ ﻟري او دې تﻪ تﻔسﻴر باﻟرآي اﻟﻤحﻤﻮد (پﻪ ＊ ３او ﻏﻮرې رآﻳ ３سره تﻔسﻴر) وﻳﻞ ک８５ي. -۲تفسير د اسلوب او تګالرو له پلوه
تﻔسﻴر د اسﻠﻮب او ت／ﻼرو ﻟﻪ پﻠﻮه پﻪ ＇ﻠﻮرو ډوﻟﻮ وﻳشﻞ شﻮی دی :تحﻠﻴﻠﻲ تﻔسﻴر ،ﻣﻮضﻮﻋﻲ تﻔسﻴر ،اجﻤاﻟﻲ تﻔسﻴر او ﻣﻘاﻳسﻮي تﻔسﻴر. پﻪ تحﻠﻴﻠﻲ تﻔسﻴر ک ３ﻣﻔسر د ﻗرأﻧﻲ ﻧص ﻫر اړخﻴز تحﻠﻴﻞ کﻮي او د أﻳت ！ﻮل اړخﻮﻧﻪ تر ＇７５ﻧ ３ﻻﻧدې ﻧﻴسﻲ. پﻪ ﻣﻮضﻮﻋﻲ تﻔسﻴر ک ３ﻣﻔسر د ﻳﻮې ！اکﻠ ３ﻣﻮضﻮع پﻪ اړه ﻗرأﻧﻲ أﻳتﻮﻧﻪ را！ﻮﻟﻮي او پﻪ ﻳﻮې ＄اﻧ７／ې طرﻳﻘ ３سره ﻳ３ شرح او تﻔسﻴرکﻮي .پﻪ اجﻤاﻟﻲ تﻔسﻴر ک ３ﻗرأﻧﻲ أﻳتﻮﻧﻪ پﻪ ﻟﻨ６ه ،اساﻧﻪ ،ﻋام ﻓﻬﻤﻪ او ساده ژبﻪ داس ３تﻔسﻴر کﻴ８ي چ３ ！ﻮل خﻠک ور＇خﻪ ＂－ﻪ اخﻴستﻼي شﻲ .خﻮ پﻪ ﻣﻘاﻳسﻮي تﻔسﻴر ک ３د ！اکﻠﻮ ﻗرأﻧﻲ أﻳتﻮﻧﻮ پﻪ اړه د ﻣﻔسرﻳﻨﻮ د وﻳﻨاوو پﻠ＂ﻨﻪ７５＇ ،ﻧﻪ او پرتﻠﻪ ترسره کﻴ８ي . هغه علوم چې مفسر ورته اړتيا لري
د دې ﻟپاره چ ３ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ سﻤﻪ تﻮ－ﻪ تﻔسﻴر شﻲ ،ﻧﻮ ﻫر ﻣﻔسر باﻳد ﻻﻧدﻳﻨﻴﻮ ﻋﻠﻮﻣﻮ تﻪ ﻻس رسﻲ وﻟري: دﻋربﻲ ژب ３ﻋﻠﻮم او د ﻫﻐ ３ﻗﻮاﻋد (ﻧحﻮ ،صرف او اشتﻘاق) ،بﻼﻏﻲ ﻋﻠﻮم (ﻣﻌاﻧﻲ ،بﻴان او بدﻳﻊ) ،د ﻓﻘﻬ ３د اصﻮﻟﻮ ﻋﻠﻢ ،د أﻳت د ﻧزول د اسبابﻮ پ５ژﻧدﻧﻪ ،د ﻧاسخ او ﻣﻨسﻮخ پ５ژﻧدﻧﻪ ،د ﻗرائت د ﻋﻠﻢ پ５ژﻧدﻧﻪ او پﻪ دﻏﻪ ﻋﻠﻢ ک ３ﻟﻪ ＄اﻧ７／ي ﻣﻬارت ＇خﻪ برخﻤﻨتﻴا. د افغانستان علماء او د تفسير علم
زﻣﻮږ －ران ﻫ５ﻮاد اﻓﻐاﻧستان د خپﻠ＄ ３ﻼﻧدې ﻟرﻏﻮﻧ ３زﻣاﻧ ３او د تارﻳخﻲ او تﻤدﻧﻲ وﻳاړﻧﻮ سره سره ،د ﻳﻮ زﻳات شﻤ５ر سترو ﻗرأن پ５ژﻧدوﻧکﻮ او د ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻧﻮﻣﻴاﻟﻴﻮ ﻣﻔسرﻳﻨﻮ او ﻋﻠﻤاوو د روزﻧ ３زاﻧ／ﻮ ده ،چ ３د ﻫﻐﻮ ﻟﻪ ډﻟ＇ ３خﻪ د بﻠ ３／پﻪ تﻮ－ﻪ شﻴخ اﻻسﻼم خﻮاجﻪ ﻋبد اهلل اﻧصاري ﻫروي د ( )٤٨١ﻫـ ﻛـا ل ﻣتﻮﻓﻲ ،ابﻮبکر ﻋتﻴﻖ سﻮر أبادي ﻫروي د ()٤٩٤ ﻫـ کال ﻣتﻮﻓﻲ ،اﻣام ﻓخر اﻟدﻳﻦ رازي د ( )٦٠٦ﻫـ کال ﻣتﻮﻓﻲ ،ﻣﻮﻻﻧا حسﻴﻦ واﻋﻆ کاشﻔﻲ د ( )٩١١ﻫـ ﻛال ﻣتﻮﻓﻲ، ﻣﻮﻻﻧا ﻣراد ﻋﻠﻲ کاﻣﻮي د ( )١٢٩٤ﻫـ کـا ل ﻣتﻮﻓﻲ او ﻣﻌاصر ﻋاﻟﻢ ﻣﻮﻻﻧا سﻠطان ﻋزﻳز ﻋزﻳز او داس ３ﻧﻮر ﻳادوﻻی شﻮ. فعاليت
＊اﻏﻠی ＊ﻮوﻧکی دې د تﻔسﻴر ډوﻟﻮﻧﻪ شرح او د ﻣثال پﻪ وړاﻧدې کﻮﻟﻮ سره دې د ﻫر ډول تﻔسﻴر ارز＊ت زده کﻮوﻧکﻮ تﻪ ＇ر－ﻨد ک７ي. پوښتنې
.١تﻔسﻴر باﻟﻤآثﻮر تﻌرﻳﻒ ک７ئ. .٢ﻟﻪ تﻔسﻴر باﻟرآي ＇خﻪ ﻣراد ＇ﻪ شی دی او شروط ﻳ ３کﻮم دي؟ .۳تﻔسﻴر د اسﻠﻮب ﻟﻪ ﻧﻈره پﻪ ＇ﻮ ډوﻟﻮ و４شﻞ شﻮی دی؟ ＄ .٤ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ﻋﻠﻮم چ ３ﻳﻮ ﻣﻔسر ورتﻪ اړتﻴا ﻟري ،کﻮم دي؟ .٥د در４ﻮ ﻣشﻬﻮرو تﻔاسﻴرو او در４ﻮ ﻣشﻬﻮرو اﻓﻐاﻧﻲ ﻣﻔسرﻳﻨﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠئ. 2
دويم لوست
د قرآن کريم تعريف ﻗرأن کرﻳﻢ د اهلل تﻌاﻟی ﻣﻌجزاﻧﻪ کﻼم دی چ ３پﻪ خاتﻢ اﻟﻨبﻴﻴﻦ حضرت ﻣحﻤد
باﻧدې دجبراﻳ５ﻞ اﻣﻴﻦ (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم)
پﻪ واسطﻪ ﻧازل شﻮی دی ،بﻴا پﻪ صحﻴﻔﻮ ک ３ﻟﻴکﻞ شﻮی او پﻪ تﻮاترسره ﻣﻮږ تﻪ را ﻧﻘﻞ شﻮی دی .داس ３کتاب دی چ３ تﻼوت ﻳ ３ﻋبادت دی ،د »اﻟﻔاتحة« پﻪ سﻮرت پ５ﻞ او د »اﻟﻨاس« پﻪ سﻮرت ختﻢ شﻮى دى. د قرآن کريم نومونه
ﻗرأن کرﻳﻢ ډ４رﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻟري ،چ！ ３ﻮل د ﻫﻐﻪ پﻪ ﻋﻈﻤت او ﻟﻮړې ﻣرتب ３دﻻﻟت کﻮي او دا را＊ﻴﻲ چ ３ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ ﻣطﻠﻘﻪ تﻮ－ﻪ تر ！ﻮﻟﻮ ﻏﻮره أسﻤاﻧﻲ کتاب دی. د ﻗرأن کرﻳﻢ ＄ﻴﻨ ３ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دا دي :اﻟﻘرأن ،اﻟﻔرﻗان ،اﻟتﻨزﻳﻞ ،اﻟذکر ،اﻟکتاب .پﻪ ﻋﻴﻦ حال ک ３د ﻗرأن کرﻳﻢ ډ４رصﻔتﻮﻧﻪ را ﻧﻘﻞ شﻮي دي؛ ﻟکﻪ :ﻧﻮر ،ﻫدی ،رحﻤة ،شﻔاء ،ﻣﻮﻋﻈة ،ﻋزﻳز ،ﻣبارک ،بشﻴر اوﻧذﻳر چ ３دا ！ﻮل ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ اوصﻔتﻮﻧﻪ پﻪ ﻗرأنکرﻳﻢ ک ３ذکر شﻮي دي.
د قرآن کريم د نازليدو څرنګوالی
د ﻗرأن کرﻳﻢ ﻧازﻟﻴدﻧﻪ پﻪ دوو طرﻳﻘﻮ سره شﻮې ده چ ３پﻪ ﻟﻨ６ه تﻮ－ﻪ ﻳ ３شرح کﻮو: ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻟﻮﻣ７ي ＄ﻞ ﻟپاره پﻪ ﻣجﻤﻮﻋﻲ تﻮ－ﻪ ﻳﻮ ＄ﻠ ３د ﻗدر پﻪ شپﻪ (بﻴت اﻟﻌزت) تﻪ ،چ ３د دﻧﻴا پﻪ أسﻤان ک ３ﻣﻮﻗﻌﻴت ﻟري ،ﻧازل شﻮی دی ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻗرأن کرﻳﻢ ﻫﻢ ورتﻪ د (اﻟﻘدر) پﻪ سﻮرت ک ３اشاره ک７ې ده ،اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ:
ژباړه :بﻴشکﻪ ﻣﻮږ ﻫﻐﻪ (ﻗرأن) د ﻗدر پﻪ شپﻪ ک ３ﻧازل ک７ی دی.
پﻪ تدرﻳجﻲ ب２ﻪ د زﻣاﻧ ３او پ＋５ﻮ ﻟﻪ اړتﻴاوو او ﻏﻮ＊تﻨﻮ سره سﻢ د ﻗرأن کرﻳﻢ ﻧازﻟ５دل ،ﻟکﻪ د (اﻟﻌﻠﻖ) سﻮرت ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ أﻳتﻮﻧﻪ چ ３د حراء پﻪ ﻏار ک ３پﻪ پ５ﻐﻤبر باﻧدې ﻧازل شﻮل ،ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ دروﻳشتﻮ کﻠﻮﻧﻮ ک ３د پ５ﻐﻤبر تر وﻓاتﻪ پﻮرې بشپ ７شﻮ.
3
لوم７ني او وروستني آيتونه
د ﻗرأنکرﻳﻢ ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ ﻧازل شﻮي أﻳتﻮﻧﻪ د » اﻟﻌﻠﻖ« د سﻮرت پﻨ％ﻪ ﻟﻮﻣ７ي أﻳتﻮﻧﻪ دي ،چ ３پﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮ سره د ﻗرأن کرﻳﻢ ﻧزول پﻴﻞ شﻮی دی:
[العلق.]1 :
تر ！ﻮﻟﻮ وروستی ﻧازل شﻮی أﻳت دا دی: [
.]281 :
د قرآن کريم تدريجي نازليدل او د هغه حکمتونه
ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ ﻟﻮﻣ７ي ＄ﻞ ！ﻮل پﻪ ﻳﻮ ＄ﻠ ３ﻟﻪ ﻟﻮح ﻣحﻔﻮظ ＇خﻪ د دﻧﻴا أسﻤان تﻪ ﻧازل شﻮی او بﻴا د دروﻳشتﻮکﻠﻮﻧﻮ پﻪ اوږدو ک ３د زﻣاﻧﻲ او ﻣکاﻧﻲ اړتﻴاوو او احتﻴاجاتﻮ پﻪ اساس پر ﻧبﻲ کرﻳﻢ باﻧدې ﻧازل شﻮی دی ،اﻟبتﻪ د ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ ！ﻮ！ﻪ！ ،ﻮ！ﻪ ﻧازﻟ５دﻟﻮ ک ３ډ４ر ﻟﻮی حکﻤتﻮﻧﻪ ﻧﻐ＋تﻲ دي ،چ ３دﻟتﻪ ﻳ＇ ３ﻮ حکﻤتﻮﻧﻮ تﻪ اشاره کﻮو: .١د ﻣشرکاﻧﻮ د رب７وﻧﻮ او ＄ﻮروﻧﻮ پر وړاﻧدې د پﻴﻐﻤبر د زړه ثبات او ﻏ＋تﻠتﻴا. .٢د وح ３د ﻧازﻟ５دو پر ﻣﻬال پﻪ پﻴﻐﻤبر
باﻧدې ﻟطﻒ اوﻣﻬرباﻧﻲ.
.۳پﻪ تدرﻳجﻲ ب２ﻪ د اسﻼﻣﻲ تشرﻳﻌاتﻮ او ﻗﻮاﻧﻴﻨﻮ استحکام او ！ﻴﻨ＋／ت. .٤پر ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ باﻧدې د ﻗرأن کرﻳﻢ د حﻔﻆ او پر ﻫﻐﻪ د پﻮﻫ５دﻟﻮ أساﻧﻲ. .٥ﻟﻪ واﻗﻌاتﻮ او حادثاتﻮ سره ﻫﻤﻐ８ي او د ﻫرکار د پ５＋５دو د زﻣاﻧ ３او وخت پﻪ اړه خبر ورکﻮل. .٦د ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻣصدر اثبات ،چ ３دا کتاب د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ خﻮا ﻧازل شﻮی دی. د قرآن کريم جمع كول
ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ دوه ډوﻟﻪ راجﻤﻊ شﻮی دی :ﻟﻮﻣ７ی پﻪ سﻴﻨﻮک ،３ﻫﻐﻪ داس ３چ ３ﻫر＄ﻞ بﻪ چ ３أﻳتﻮﻧﻪ اوسﻮرتﻮﻧﻪ را ﻧازﻟ５دل ،پﻴﻐﻤبر
بﻪ دﻏﻪ أﻳتﻮﻧﻪ د اهلل تﻌاﻟی پﻪ ＄اﻧ７／ي اﻫتﻤام سره ﻳادول او خپﻠﻮ اصحابﻮ تﻪ بﻪ ﻳ ３اﻣرکاوه چ ３د
دﻏﻮ أﻳتﻮﻧﻮ پﻪ حﻔﻆ ک ３پﻪ ！اکﻠﻲ ＄اي ک ３اﻫتﻤام وک７ي ،ﻧﻮ ﻫﻐﻮی بﻪ ﻫﻢ پﻪ ډ４رې پاﻣﻠرﻧ ３سره دا کار تر سره کاوه ،پﻪ دې تﻮ－ﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ سﻴﻨﻮک ３جﻤﻊ شﻮ. دوﻳﻢ د ﻟﻴکﻨ ３پﻪ ډول د ﻫﻐﻪ جﻤﻊ ﻛﻮل ،حضرت ﻣحﻤد
ﻳﻮ شﻤ５ر صحابﻪ د وح ３د ﻟﻴکﻮﻧکﻮ پﻪ تﻮ－ﻪ درﻟﻮدل
چ ３پﻪ سﻴﻨﻮک ３د ﻗرأن ﻟﻪ ＄ای پﻪ ＄ای ﻛ５دو ＇خﻪ وروستﻪ بﻪ ﻳ ３ﻫﻐﻪ پﻪ صحﻴﻔﻮ ،د ＇اروﻳﻮ پﻪ پﻮستکﻮ او ＊ﻮﻳﻮ کا１ﻮ باﻧدې ﻟﻴکﻪ او ﻟﻪ ＄اﻧﻮﻧﻮ سره بﻪ ﻳ ３ساتﻪ ،تر＇ﻮ ﻟﻪ ﻫ５رې او ضاﻳﻊ ک５دﻟﻮ ＇خﻪ وژﻏﻮرل شﻲ .د ابﻮبکرصدﻳﻖ
پﻪ زﻣاﻧﻪ
4
ک ３کﻠﻪ چ ３د ﻗرأن کرﻳﻢ ﻳﻮ زﻳات شﻤ５ر حاﻓﻈان د ﻣرتدﻳﻨﻮ پر خﻼف ج７／و ک ３پﻪ شﻬادت ورس５دل ،ﻧﻮ ！ﻮل پﻪ دې خبرې رضا شﻮل چ ３ﻗرأنکرﻳﻢ پﻪ ﻳﻮه ﻣصحﻒ ک ３راجﻤﻊ ک７ي ،پﻪ دې تﻮ－ﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ د حضرت ابﻮبکرصدﻳﻖ پﻪ اﻣر او د زﻳد بﻦ ثابت (رضﻲ اهلل ﻋﻨﻬﻤا) تر ﻣشرۍ ﻻﻧدې پﻪ ﻳﻮه ﻣصحﻒ ک ３جﻤﻊ او را ！ﻮل شﻮ .د دوﻳﻢ ＄ﻞ ﻟپاره د حضرت ﻋثﻤان بﻦ ﻋﻔان
د خﻼﻓت پﻪ زﻣاﻧﻪ ک３؛ کﻠﻪ چ ３د ﻋجﻤﻮ ډ４رې سﻴﻤ ３د اسﻼم پﻪ دﻳﻦ ﻣشرﻓ ３شﻮې،
خﻮ د ﻋربﻲ ژب ３پﻪ ﻟﻬجﻮ پﻪ ＊ﻪ او سﻤﻪ تﻮ－ﻪ ﻧﻪ پﻮﻫ５دل او د ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ ﻓﻬﻢ او تﻼوت ک ３سره ﻣختﻠﻒ شﻮل ،ﻧﻮ دې کار د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ خﻠﻴﻔﻪ دې تﻪ وﻫ（اوه ،تر ＇ﻮ ！ﻮل ﻗرأنکرﻳﻢ پﻪ ﻳﻮه ﻟﻬجﻪ (د ﻗرﻳشﻮ پﻪ ﻟﻬجﻪ) راجﻤﻊ ک７ي. د قرآن کريم اعجاز
اهلل تﻌاﻟی ﻫر پﻴﻐﻤبر تﻪ ﻣﻌجزې ورک７ې دي ،تر＇ﻮ د ﻫﻐﻪ د ﻧبﻮت ر＊تﻴﻨﻮاﻟی تصدﻳﻖ ک７ي .ﻫﻤدارﻧ／ﻪ د اسﻼم ستر پﻴﻐﻤبر تﻪ ﻳ ３ﻫﻢ ﻣﻌجزې ورک７ې دي ،تر＇ﻮ د ده د ﻧبﻮت ر＊تﻴﻨﻮاﻟی ثابت ک７ي ،چ ３تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮﻳﻪ او ﻏﻮره ﻣﻌجزه ﻳ ３ﻗرأن کرﻳﻢ دی. ﻗرأن کرﻳﻢ ﻟﻪ ډ４رو ﻻرو ＇خﻪ خپﻞ اﻋجاز ثابت ک７ی دی ،ﻗرأنکرﻳﻢ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻣشرکاﻧﻮ ＇خﻪ چ ３د ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ حﻘاﻧﻴت ﻳ ３شک او تردﻳد درﻟﻮد ،ﻏﻮ＊تﻲ دي ،ﻛﻪ چ５رې د ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ اړه ،چ ３د اهلل کﻼم دی＇ ،ﻪ شک اوشبﻬﻪ ﻟرئ ،ﻧﻮ د ﻗرأن پﻪ ＇５ر او ﻳا د ﻗرأن د ﻳﻮه ﻛﻮچﻨﻲ سﻮرت پﻪ ＇５ر ﻳﻮ سﻮرت جﻮړ ک７ئ او حتﻲ پﻴرﻳان اواﻧساﻧان ﻫﻢ خپﻠ ３ﻣرست ３تﻪ راوبﻠئ .اﻟبتﻪ ﻣشرکﻴﻨﻮ او د اسﻼم ﻣخاﻟﻔﻴﻨﻮ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ
پﻪ زﻣاﻧﻪ ک ３او ﻫﻢ وروستﻪ ﻟﻪ ﻫﻐ＇ ３خﻪ
ډ４رې ﻫﻠ＄ ３ﻠ ３وک７ې ،تر＇ﻮ د ﻗرأن پﻪ ＇５ر ﻳﻮ＇ﻪ جﻮړک７ي ،خﻮ ！ﻮل ﻟﻪ ﻧاکاﻣ ９سره ﻣخاﻣخ شﻮل .د دﻏﻮ ﻣخاﻟﻔﻴﻨﻮ د ﻋجز او ﻧاکاﻣ ９ﻻﻣﻞ دا و چ ３ﻗرأن کرﻳﻢ د بﻼﻏت او ﻓصاحت ﻟﻪ حﻴثﻪ پﻪ ډ４رو ﻟﻮړو پﻮړﻳﻮ ک ３ﻗرار ﻟري او ﻫﻐﻮی د بﻼﻏت او ﻓصاحت پﻪ ﻟرﻟﻮ سره ،سره بﻴا ﻫﻢ و ﻧشﻮای ک７ای چ ３د ﻗرأن پﻪ ＇５ر کتاب او ﻳا کﻮم وړوکی سﻮرت جﻮړ ک７ي .ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻣختﻠﻔﻮ ﻻﻣﻠﻮﻧﻮ ﻟﻪ کبﻠﻪ ﻳﻮ ﻣﻌجز کتاب دی ،چ ３اﻋجاز ﻳ ３ﻟﻪ ﻋﻠﻤﻲ اړخﻪ ،د ﻧﻈﻢ او ژب ３د ﻣحکﻤﻮاﻟﻲ ﻟﻪ اړخﻪ ،د ﻏﻴبﻲ ﻣساﻳﻠﻮ د بﻴاﻧﻮﻟﻮ ﻟﻪ اړخﻪ ،د تاثﻴر او اﻏﻴزې ﻟﻪ اړخﻪ ،د بشپ ７ﻗاﻧﻮن د وضﻊ کﻮﻟﻮ ﻟﻪ اړخﻪ او ﻫﻢ د تجرب ３او ساﻳﻨسﻲ ﻋﻠﻮﻣﻮ ﻟﻪ پﻠﻮه ثابت شﻮى دى. شان (سبب) نزول څه شى دی؟
د ﻧبﻲ کرﻳﻢ
پﻪ زﻣاﻧﻪ ک ３بﻪ چ ３کﻠﻪ ﻛﻮﻣﻪ واﻗﻌﻪ پ＋５ﻪ شﻮه ،ﻧﻮ د ﻫﻐ ３پﻪ اړه بﻪ أﻳتﻮﻧﻪ را ﻧازﻟ５دل او ﻳا بﻪ ＇ﻪ پﻮ＊تﻨﻪ
ﻣطرح ﻛ５ده پﻪ ＄ﻮاب ک ３بﻪ ﻳ ３أﻳتﻮﻧﻪ راتﻠﻞ ،ډ４ر ﻗرأﻧﻲ أﻳتﻮﻧﻪ د ﻧزول ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ ﻟري چ ３پﻪ دې اړه ﻋﻠﻤاوو ＄اﻧ７／ي 5
او ﻣستﻘﻞ تآﻟﻴﻔات تر سره ک７ي دي.
فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې ﻟﻪ ﻻﻧدﻧﻴﻮ دوو ﻣﻮضﻮﻋ／اﻧﻮ ＇خﻪ د ﻳﻮې ﻣﻮضﻮع پﻪ اړه خبرې وک７ي: د ﻫﻐﻮ ﻣختﻠﻔﻮﻋﻠﻮﻣﻮ پﻪ اړه چ ３ﻟﻪ ﻗرأن ﻣجﻴد سره ت７او ﻟري. -د ﻗرأن ﻣجﻴد پﻪ ＇ﻮ پ７اووﻧﻮ ک ３ﻧازﻟ５دل او د ﻫﻐﻪ پﻪ تدرﻳجﻲ ډول د ﻧزول حکﻤتﻮﻧﻪ.
پوښتنې
١ـ ﻗرأن کرﻳﻢ تﻌرﻳﻒ ک７ئ. ٢ـ د ﻗرأن کرﻳﻢ ＄ﻴﻨ ３ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ اوصﻔتﻮﻧﻪ بﻴان ک７ﺉ. ۳ـ ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ ＇ﻮ طرﻳﻘﻮ سره جﻤﻊ شﻮی؟ شرح ﻳ ３ک７ﺉ . ٤ـ ﻟﻪ شان ﻧزول ＇خﻪ ﻣطﻠب ＇ﻪ شی دی؟ ٥ـ د ﻗرأن کرﻳﻢ د اﻋجاز پﻪ اړه ر１ا واچﻮئ او ﻣختﻠﻒ اړخﻮﻧﻪ ﻳ ３بﻴان ک７ئ. کورن ９دنده
د ﻗرأن کرﻳﻢ د جﻤﻊ کﻮﻟﻮ د طرﻳﻘﻮ پﻪ اړه ،چ＇ ３ﻮ ＄ﻠ ３ترسره شﻮ ،ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ ３ﻟﻪ ﻳﻮ ﻣخ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي.
6
دريم لوست
د (الفاتحة) سورت
د ځينو كلمو معنا
} }
{
！ﻮﻟ ３ستاﻳﻨ.３
{
＇＋تﻦ ،پاﻟﻮﻧکی.
} }
{ {
}
د جزا ورځ. ﻳﻮازې ستا.
{
ﻣرستﻪ ﻏﻮاړو.
} } } } }
{ { { { {
ﻣﻮږ تﻪ و＊ﻴﻪ. ﻻر. تا پ５رزوﻳﻨﻪ ک７ې. ﻫﻐﻪ چ ３ﻏضب ورباﻧدې شﻮی. －ﻤراﻫان ،ﻻر ورکﻲ.
ژباړه
(پﻴﻞ کﻮم) پﻪ ﻧاﻣﻪ د اهلل چ ３ډ４ر زﻳات ﻣﻬرباﻧﻪ او رحﻢ کﻮوﻧکی دی. ！ﻮﻟ ３ستاﻳﻨ ３ﻳﻮازې د کائﻨاتﻮ پاﻟﻮﻧکﻲ (اهلل) ﻟره دي .ډ４ر ﻣﻬرباﻧﻪ ډ４ر رحﻢ کﻮوﻧکی دی＋＇ .تﻦ د جزا د ور ３＄دی. ﻳﻮازې ستا ﻋبادت کﻮو او ﻳﻮازې ﻟﻪ تا ＇خﻪ ﻣرستﻪ ﻏﻮاړو .و＊ﻴﻪ ﻣﻮږ تﻪ ﻧ５ﻐﻪ ﻻره .د ﻫﻐﻮ ﻻر چ ３تا پرې پ５رزوﻳﻨﻪ ک７ې ده .ﻧﻪ (ﻻر) د ﻫﻐﻮ چ( ３ستا) ﻏﻮسﻪ پرې شﻮې او ﻧﻪ (ﻻر) د ﻫﻐﻮ چ ３ﻻر ورکﻲ دي. د سورت پېژندنه
د »اﻟﻔاتحة« ﻣبارک سﻮرت ( )٧أﻳتﻮﻧﻪ ﻟري او ﻣدﻳﻨ ３تﻪ ﻟﻪ ﻫجرت ﻧﻪ ﻣخک ３ﻧازل شﻮی ،ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ ورتﻪ ﻣکﻲ سﻮرت وﻳﻞ کﻴ８ي .د »اﻟﻔاتحة« پﻪ ﻧﻮم ＄کﻪ ﻧﻮﻣﻮل شﻮی چ ３پﻪ دې سره د تﻼوت ﻟﻪ ﻣخ ３د ﻗرأن کرﻳﻢ اﻓتتاح ﻳا پﻴﻞ کﻴ８ي. اجمالي تفسير
دﻏﻪ ﻣبارک سﻮرت د اهلل پاک پﻪ ستاﻳﻨ ３سره پﻴﻞ شﻮی: ﻳا شﻤﻮل ﻟپاره دی ،ﻳﻌﻨ！ ３ﻮﻟ ３ستاﻳﻨ ３اهلل
7
،پﻪ
ک( ３ال) د استﻐراق
ﻟره دي او ﻳﻮازې ﻫﻤدی ﻳ ３وړتﻴا ﻟري ،او دا ＄کﻪ چ ３ﻳﻮازې اهلل تﻌاﻟی
خاﻟﻖ ،تدبﻴروﻧکی او د ﻫر راز ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ورکﻮوﻧکی دی. جﻤﻊ د (ﻋاﻟ َﻢ) ده او (ﻋاﻟﻢ) ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی پرتﻪ ﻫر ＇ﻴز تﻪ وﻳﻞ کﻴ８ي ،ﻋاﻟﻢ ＄کﻪ د جﻤﻌ ３پﻪ صﻴﻐ ３راﻏﻠی تر＇ﻮ د (ﻋاﻟ َﻢ) ﻫر جﻨس ﻟکﻪ د پر＊تﻮ ﻋاﻟﻢ ،د اﻧساﻧاﻧﻮ ﻋاﻟﻢ او د جﻨﻴاتﻮ ﻋاﻟﻢ راوﻧﻐاړي او پر دې دﻻﻟت وک７ي چ３ اهلل تﻌاﻟی د ！ﻮﻟﻮ ﻋاﻟﻤﻴاﻧﻮ پاﻟﻮﻧکی دی. پﻪ دې أﻳت ک ３د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ صﻔاتﻮ ＇خﻪ دوه صﻔتﻮﻧﻪ (رحﻤﻦ) او (رحﻴﻢ) بﻴان شﻮي دي .دا دواړه صﻔتﻮﻧﻪ د (رحﻤت) ﻟﻪ ﻣصدر ＇خﻪ ﻣشتﻖ شﻮﻳدي او دواړه پر ﻣباﻟﻐﻪ دﻻﻟت کﻮي ،ﻳﻌﻨ ３ډ４ر رحﻢ درﻟﻮدوﻧکی او ډ４ر زﻳات رحﻢ کﻮوﻧکی دی .د ﻫﻤده رحﻤت دی چ ３پﻪ دﻧﻴا ک ３ﻫر ساک） ﻟﻪ ډول ډول ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ برخﻤﻦ دی ،د دﻧﻴا او أخرت د ！ﻮﻟﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ او پﻴرزوﻳﻨﻮ ورک７ه ﻳﻮازې پﻪ ﻫﻤده پﻮرې ＄اﻧ７／ې ده او ＄ﻴﻨ ３ﻋﻠﻤاء واﻳﻲ :د صﻔت پﻪ أخرت ک ３ﻳﻮازې
صﻔت پﻪ دﻧﻴا ک ３ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ او کﻔارو ！ﻮﻟﻮ تﻪ شاﻣﻞ دی او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻮرې ＄اﻧ７／ی دی. ﻟﻪ
＇خﻪ وروستﻪ د اهلل
دﻏﻪ دواړه صﻔتﻮﻧﻪ د دې ﻟﻮړ حکﻤت او راز ﻟﻪ ﻣخ ３ﻳاد شﻮي چ ３پﻪ
باﻧدې د اهلل ﻣتصﻒ ک５دل ،پﻪ زړوﻧﻮ ک ３ﻳﻮ ډول ډار او خﻮف راﻣﻨ ＃تﻪ کﻮي＄ ،کﻪ پﻪ بﻨد－اﻧﻮ ک３ ＇＋تﻦ او روزوﻧکی سخت او ﻇاﻟﻢ ﻫﻢ ک５دای شﻲ ،ﻧﻮ ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ اهلل
خپﻞ سپ（５ﻠی ذات د پاﻟﻮﻧکﻲ او روزوﻧکﻲ
تر ＇ﻨ ，پﻪ رحﻢ درﻟﻮدوﻧکی او رحﻢ کﻮوﻧکی باﻧدې ﻫﻢ ﻣتصﻒ ک ،７تر＇ﻮ بﻨد－ان پﻪ دې پﻮه شﻲ چ ３د اهلل خﻮا د دوی د پاﻟﻨ ３او روزﻧ ３سرچﻴﻨﻪ د ﻫﻐﻪ رحﻤت دی ،د ﻫﻤده
ﻟﻪ
رحﻤت دی چ ３ﻟﻪ ﻣخ ３ﻳ ３دوی پﻴدا کﻴ８ي،
د خپﻞ ژوﻧد چارې ﻣخ پر وړاﻧدې وړي ،وروستﻪ ﻟﻪ ﻣرګ ﻧﻪ بﻪ بﻴا را ژوﻧدي کﻴ８ي او پﻮ＊تﻨ ３بﻪ ورﻧﻪ کﻴ８ي .پرتﻪ ﻟﻪ شکﻪ پﻪ دې سره پﻪ ﻫﻐﻮی ک ３د اهلل
د ستاﻳﻨ ３او بﻨد－ﻲ ﻣﻴﻨﻪ او رﻏبت پﻴدا کﻴ８ي او دې تﻪ ﻫ（ﻮل کﻴ８ي چ ３خپﻞ
ژوﻧد او د ژوﻧد ！ﻮل ک７ه ،وړه د احسان او پﻴرزوﻳﻨ ３ﻟﻪ ﻣخ ３سرتﻪ ورسﻮي. پﻪ ورپس ３أﻳت ک ３د اهلل
ﻟﻮﻳﻲ او د ﻫﻐﻪ ﻗدرت تﻪ اشاره شﻮې ،اهلل
ﻳﻌﻨﻲ :اهلل
ﻓرﻣاﻳﻲ:
د جزا د ور( ３＄أخرت) ＇＋تﻦ دی ،پﻪ دﻏﻪ ورځ ک ３ﻟﻪ خﻠکﻮ سره د ﻫﻐﻮی د ک７ﻧﻮ حساب او بدﻟﻪ ﻳﻮازې د اهلل پﻪ واک ک ３ده ،پرتﻪ د ده ﻟﻪ سپﻴ（ﻠﻲ ذات ＇خﻪ بﻞ ﻫﻴ（ﻮک پﻪ دﻏﻪ ورځ ک ３د کﻮم شﻲ ﻇاﻫري او ﻣجازي واک او اختﻴار ﻧﻪ ﻟري. پﻪ دې شﻮې ده .د
ﻣبارک أﻳت ک ３پﻪ اخﻼص سره د اهلل کﻠﻤﻪ د دواړو ﻓﻌﻠﻮﻧﻮ
او
بﻨده ９－او د ﻫﻐﻪ ﻣرست ３تﻪ اشاره
ﻧﻪ ﻣخک ３ﻳاده شﻮې ،چ ３د ﻋربﻲ ﻗﻮاﻋدو ﻟﻪ ﻣخ３
د تخصﻴص او ＄اﻧ７／تﻴا ﻣﻌﻨی اﻓاده کﻮي ،ﻳﻌﻨﻲ :د ژوﻧد پﻪ ！ﻮﻟﻮ چارو ک ３ﻳﻮازې د اهلل
ﻋبادت او بﻨد－ﻲ پکار ده
8
او ﻫﻤدا راز (حﻘﻴﻘﻲ) ﻣرستﻪ باﻳد ﻳﻮازې ﻟﻪ اهلل
ﻧﻪ وﻏﻮ＊تﻞ شﻲ＄ ،کﻪ پﻪ ﻣخکﻴﻨﻴﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３دا جﻮتﻪ شﻮه چ ３د
！ﻮﻟﻮ ﻣخﻠﻮﻗاتﻮ پاﻟﻮﻧکی ،د ﻟﻮی ﻗدرت ＇＋تﻦ ،ﻣﻬربان او پﻪ دﻧﻴا او أخرت ک ３د ！ﻮﻟﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ب＋ﻮﻧکی ﻳﻮازې اهلل دی ،ورپس ３دﻏﻪ أﻳت راﻏی تر＇ﻮ پﻪ دې دﻻﻟت وک７ي چ ３باﻳد ﻳﻮازې د ﻫﻐﻪ ذات بﻨد－ﻲ وشﻲ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ذات ＇خﻪ ﻣرستﻪ ﻏﻮ＊تﻞ پکار دي چ ３پﻪ ﻳادو صﻔتﻮﻧﻮ ﻣتصﻒ وي او ﻫﻐﻪ ﻳﻮازې اهلل
دی.
اهلل
تﻪ ﻫﻐﻪ ﻋبادت د ﻣﻨﻠﻮ وړ دی چ ３دوه شرطﻮﻧﻪ پک ３شتﻮن وﻟري :ﻟﻮﻣ７ی دا چ ３ﻋبادت پرتﻪ ﻟﻪ رﻳا ﻳﻮازې د
اهلل
ﻟﻪ سﻨتﻮ او طرﻳﻘﻮ
د رضاﻳت ترﻻسﻪ کﻮﻟﻮ ﻟپاره وي .دوﻳﻢ دا چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ب２ﻪ ترسره شﻲ چ ３د رسﻮل اهلل
سره برابر وي. :پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３ﻟﻪ اهلل
＇خﻪ ﻧ５ﻐ ３او سﻤ ３ﻻر تﻪ د رس５دﻟﻮ ﻏﻮ＊تﻨﻪ شﻮې.
ﻟﻪ سﻤ ３ﻻر ＇خﻪ ﻣراد د اسﻼم ！ﻮل ﻋﻘاﻳد ،احکام او اخﻼق دي چ ３کﻪ اﻧسان پرې ﻋﻤﻞ وک７ي ﻧﻮ د دواړو جﻬاتﻮ کاﻣﻴابﻲ او ﻧ５کﻤرﻏﻲ بﻪ ور پﻪ برخﻪ شﻲ. پﻪ ورپس ３أﻳت ک ３د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ شﻮې چ ３د دﻏ ３ﻧ５ﻐ ３ﻻرې ﻻروﻳان دي ،اهلل
ﻓرﻣاﻳﻲ:
،ﻳﻌﻨ :３ﻣﻮږ تﻪ راو＊ﻴﻪ ﻻر د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ چ ３تا پرې پ５رزوﻳﻨﻪ ک７ې ده. دﻏﻪ کسان چ ３د اهلل اهلل
اﻧﻌام او پ５رزوﻳﻨﻪ پرې شﻮې＇ ،ﻠﻮر طاﻳﻔ ３دي :پﻴﻐﻤبران ،صدﻳﻘﻴﻦ (د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ ﻟﻪ ﻻرې د
پﻪ راﻏﻠﻴﻮ احکاﻣﻮ باﻧدې ب ３ﻟﻪ دﻟﻴﻠﻪ باور کﻮوﻧکﻲ) ،صاﻟحﻴﻦ (ﻧ５کان) او شﻬﻴدان ،چ ３صراحت ﻳ ３پﻪ دې
ﻣبارک أﻳت ک ３راﻏﻠی: [اﻟﻨساء.]٦٩ : بﻴا د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ذکر شﻮی چ ３بد ﻋﻤﻠﻪ دي ،اهلل
،ﻳﻌﻨ :３ﻣﻮږ
ﻓرﻣاﻳﻲ:
د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ پﻪ ﻻر ﻣﻪ رواﻧﻪ وه چ ３ستا ﻏﻮسﻪ ورباﻧدې شﻮې او －ﻤراﻫان دي .ﻟﻪ ﻳﻬﻮدان دي چ ３د کﻔر خپﻠﻮﻟﻮ او پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３د ﻓساد خﻮروﻟﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د اهلل او ﻟﻪ
＇خﻪ ﻣراد
د ﻏﻮس ３او ﻏضب وړ －ر＄ﻴدﻟﻲ دي
＇خﻪ ﻣراد ﻧصراﻧﻴان دي چ ３سﻤﻪ ﻻر ﻳ ３ﻗصدا ً پرﻳ ３＋او ﻳا د سﻤ ３ﻻر پﻪ ﻣﻮﻧدﻟﻮ ک ３خطا شﻮې
او پﻪ ﻧاسﻤﻪ ﻻر روان دي. فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ دوو ډﻟﻮ وو４شﻞ شﻲ ،د ﻟﻮست د أﻳتﻮﻧﻮ پﻪ ر１ا ک ３ﻟﻮﻣ７ۍ ډﻟﻪ دې د اهلل تﻌاﻟی د ﻋﻈﻤت او ﻟﻮﻳﻲ او دوﻳﻤﻪ ډﻟﻪ دې د ＊ﻮ او بدو صﻔتﻮﻧﻮ ﻟروﻧکﻮ خﻠکﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ خبرې وک７ي.
9
د لوست ګټې
پﻮرتﻨﻲ أﻳتﻮﻧﻪ ډ４رې ３＂－ﻟري چ＄ ３ﻴﻨ ３ﻳ ３دا دي: د ！ﻮﻟﻮ ستاﻳﻨﻮ وړ ﻳﻮازې اهلل تﻌاﻟی دی. د اهلل تﻌاﻟی د ستاﻳﻨ ３د وړتﻴا سبب د ﻫﻐﻪ خاﻟﻘﻴت ،ﻣﻬرباﻧﻲ ،پ５رزوﻳﻨﻪ او د حساب او بدﻟ＋＇ ３تﻦ ک５دل دي. اﻧسان باﻳد د اهلل تﻌاﻟی ستاﻳﻨﻪ وک７ي. ﻣسﻠﻤان باﻳد د دﻋا پﻴﻞ د اهلل تﻌاﻟی پﻪ ستاﻳﻨ ،３پاک ９او ﻟﻮﻳ ９سره وک７ي. بﻨد－ﻲ باﻳد ﻳﻮازې د اهلل تﻌاﻟی وشﻲ. ﻣرستﻪ باﻳد ﻳﻮازې ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی ＇خﻪ وﻏﻮ＊تﻞ شﻲ. د اهلل تﻌاﻟی پﻪ احساﻧاتﻮ او پ５رزووﻧﻮ اﻋتراف کﻮل. اﻧسان باﻳد د ﻧ５کﻮ خﻠکﻮ پﻪ ﻻر روان شﻲ او د بد ﻋﻤﻠﻮ خﻠکﻮ ﻟﻪ ﻻرې ＄ان وژﻏﻮري.
پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: (اﻟحﻤد)( ،اﻟﻌاﻟﻤﻴﻦ)( ،اﻟصراط)( ،اﻟﻤستﻘﻴﻢ)( ،اﻟضاﻟﻴﻦ). -٢د ！ﻮﻟﻮ ستاﻳﻨﻮ وړ ＇ﻮک دی؟ -۳د أخرت د ور＋＇ ３＄تﻦ ＇ﻮک دی؟ -٤بﻨد－ﻲ باﻳد د چا وشﻲ؟ -٥ﻫﻐﻪ ＇ﻠﻮر طاﻳﻔ ３چ ３پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ک ３د ﻧﻴﻐ ３ﻻرې ﻻروﻳان بﻠﻞ شﻮي＇ ،ﻮک دي؟ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳ ３واخﻠئ.
کورن ９دنده
زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ ﻟﻮست ک ３د اهلل تﻌاﻟی د ﻳادو شﻮﻳﻮ صﻔتﻮﻧﻮ (رحﻤﻦ – رحﻴﻢ) پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻟﻨ６ه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکﻲ.
10
څلورم لوست
د (البقرة) سورت د سورت پېژندنه
د »اﻟبﻘرة« سﻮرت دوه سﻮه شپ ８اتﻴا ( )٢٨٦أﻳتﻮﻧﻪ ﻟري او ﻣدﻧﻲ دی؛ ＄کﻪ ﻟﻪ ﻫجرت ﻧﻪ وروستﻪ ﻧازل شﻮی دی. د سورت نوم
پﻪ رواﻳتﻮﻧﻮ ﻛ ３داس ３راﻏﻠﻲ ،چ ３د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ پﻪ ﻗﻮم ﻛ ３ﻳﻮ س７ی پﻪ پ＂ﻪ ووژل شﻮ او خﻠﻜﻮ ﻗاتﻞ ﻧﻪ پ５ژاﻧده .د ﻗاتﻞ د پ５ژﻧدﻟﻮ پر سر د ﻫﻐﻮی ترﻣﻨ ＃اختﻼﻓات راﻣﻨ％تﻪ شﻮل ،ﻳﻮ او بﻞ ﻳ ３ﻣتﻬﻢ ﻛاوه .خبره د４تﻪ ورس５ده ،چ ３دوی د خپﻠ ３زﻣاﻧ ３پ５ﻐﻤبر تﻪ ورﻏﻠﻞ ،تر＇ﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ د ﻗاتﻞ پﻪ پ５ژﻧدﻟﻮ ﻛ ３ﻣرستﻪ وﻏﻮاړي .ﻫﻐﻪ تﻪ د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮرې وح３ حضرت ﻣﻮسی وشﻮه ،تر ＇ﻮ خﻠﻜﻮ تﻪ وواﻳﻲ ،چ ３ﻫﻐﻮی دې ﻳﻮه ﻏﻮا حﻼﻟﻪ ﻛ７ي او د ﻏﻮا ﻳﻮه برخﻪ دې د ﻣ７ي پر جسد وﻣﻮ＊ﻲ ،ﻣ７ى بﻪ پﻪ خبرو راشﻲ او خپﻞ ﻗاتﻞ بﻪ پﻪ －ﻮتﻪ ﻛ７ي ،خﻮ ﻳﻬﻮداﻧﻮ د دې خبرې پﻪ اړه حﻴراﻧتﻴا و＊ﻮده او د ﻏﻮا د ＄اﻧ７／تﻴاوو او ﻣشخصاتﻮ ﻫﻢ دوی تﻪ د ﻏﻮا صﻔتﻮﻧﻪ او ＄اﻧ７／تﻴاوې و＊ﻮدې ،خﻮ ﻫﻐﻮى بﻪ ﻫر ＄ﻞ د ﻏﻮا پﻪ اړه ﻳ ３پﻮ＊تﻨ ３پﻴﻞ ﻛ７ې .ﻣﻮسی د پ５ژﻧدﻟﻮ ﻟپاره د ﻧﻮﻳﻮ تﻮضﻴحاتﻮ ﻏﻮ＊تﻨﻪ ﻛﻮﻟﻪ .پﻪ پای ک ３ﻳ ３د ＊ﻮدل شﻮﻳﻮ صﻔتﻮﻧﻮ ﻟروﻧک ３ﻏﻮا ذبحﻪ ﻛ７ه او د ﻏﻮا ﻳﻮه ！ﻮ！ﻪ ﻏﻮ＊ﻪ ﻳ ３د ﻣ７ي پﻪ جسد باﻧدې وﻣﻮ＊ﻠﻪ ،پﻪ دې سره اهلل تﻌاﻟی ﻣ７ى پﻪ خبرو راووست او خپﻞ ﻗاتﻞ ﻳ ３و＊ﻮد .د دې ﻣﻌجزې پﻪ وسﻴﻠ ３سره ﻳﻬﻮداﻧﻮ د ﻣ７ي ﻗاتﻞ وپ５ژاﻧده ،ﻧﻮ د ﻫﻤدې ﻛﻴس ３ﻟﻪ ﻛبﻠﻪ دﻏﻪ سﻮرت ﻫﻢ د » اﻟبﻘرة« پﻪ ﻧاﻣﻪ وﻧﻮﻣﻮل شﻮ. د دې سورت غوره والی
د دې سﻮرت د ﻓضﻴﻠت پﻪ اړه ډ４ر حدﻳثﻮﻧﻪ را ﻏﻠﻲ دي .ﻳﻮ حدﻳث ابﻮﻫرﻳره رواﻳت ک７ى ،واﻳﻲ چ ３رسﻮل اهلل ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي» :ﻻ تجﻌﻠﻮا بﻴﻮتَکﻢ ﻣﻘابر ،إن اﻟشﻴطان ﻳﻨﻔر ﻣﻦ اﻟبﻴت اﻟذي تُﻘرآ ﻓﻴﻪ سﻮرة اﻟبﻘرة« ژباړه :ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻛﻮروﻧﻮ ＇خﻪ ﻗبروﻧﻪ ﻣﻪ ()١ جﻮړوئ ،باوري ده ،چ ３شﻴطان ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻛﻮر ＇خﻪ ﻟرې ت＋تﻲ ،چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３د (اﻟبﻘرة) سﻮرت ﻟﻮستﻞ ﻛ８５ي). ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ،پﻪ ﻳﻮ بﻞ حدﻳث ﻛ ３راﻏﻠﻲ دي چ ３ﻣﻌﻨا ﻳ ３دا ده :ﻫر ＇ﻴز ﻳﻮه ＇ﻮﻛﻪ ﻟري او د ﻗرأن ﻛرﻳﻢ ＇ﻮﻛﻪ د (اﻟبﻘرة) سﻮرت دى. ()٢ ﻫر ＇ﻮك چ ３پﻪ خپﻞ ﻛﻮر ﻛ ３ﻳﻮ ＄ﻞ د (اﻟبﻘرة) سﻮرت تﻼوت ﻛ７ي ،شﻴطان درې ور ３＄د ﻫﻐﻪ ﻛﻮر تﻪ ﻧشﻲ ﻧﻨﻮتﻠﻰ. د (البقرة) د سورت لن６يز
د »اﻟبﻘرة« سﻮرت د ﻗرأن ﻛرﻳﻢ ﻟﻪ اوږدو سﻮرتﻮﻧﻮ ＇خﻪ دی .ﻣﻮږﻛﻮﻻى شﻮ چ ３د دې سﻮرت ＄ﻴﻨ ３اساسﻲ ！ﻜﻲ ﻣختصرا ً پﻪ ﻻﻧدې ډول بﻴان ک７و: -١د اسﻼﻣﻲ ﻋﻘﻴدې د اصﻮﻟﻮ (پﻪ اهلل ،پﻪ پ５ﻐﻤبراﻧﻮ ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم ،پﻪ أسﻤاﻧﻲ ﻛتابﻮﻧﻮ او د أخرت پﻪ ورځ د اﻳﻤان) بﻴاﻧﻮل. -٢د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ،ﻛﻔارو او ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ د صﻔاتﻮ بﻴاﻧﻮل. -۳د اﻧسان د خﻠﻘت ﻛﻴسﻪ ،د ﻫﻐﻪ پﻪ اړه د شﻴطان درﻳ ،＃د شﻴطان او د أدم (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) د ﻛار پاﻳﻠﻪ. -٤د اﻟﻬﻲ احﻜاﻣﻮ پﻪ وړاﻧدې د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻣخاﻟﻔتﻮﻧﻪ ،د اﻟﻬﻲ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې د ﻫﻐﻮی ﻧاشﻜري او د خﻮسﻲ ﻋبادت پﻴﻠﻮل. -١دا حدﻳث شرﻳﻒ ﻣسﻠﻢ د ( کتاب صﻼة اﻟﻤساﻓرﻳﻦ ) پﻪ باب (استحباب صﻼة اﻟﻨاﻓﻠة ﻓی بﻴتﻪ) ﻛ ３راوړى دى ( .) ٥۳٩ / ١ -٢دا حدﻳث ابﻦ حبان او ＄ﻴﻨﻮ ﻣحدثﻴﻨﻮ رواﻳت ک７ی دی.
11
ﻧﻪ د ﻫﻐﻮی ﻧاسﻤ ３او د حﻴرت وړ پﻮ＊تﻨ ３او ﻏﻮ＊تﻨ.３ -٥د ﻳﻬﻮدو د تﻜبر او ﻏرور بﻴاﻧﻮل او ﻟﻪ ﻣﻮسﻰ -٦د ﻳﻬﻮدو ﻟﻪ خﻮا د اﻧبﻴاوو وژل ﻛ５دل او ﻟﻪ اهلل سره د ﻫﻐﻮی د ژﻣﻨ ３ﻣاتﻮل چ ３پﻪ ﻫﻐ ３سره د ﻟﻌﻨت ﻣستحﻖ و－ر５＄دل. د ﻛﻴس ３بﻴاﻧﻮل. -٧د ابراﻫﻴﻢ -٨د ﻋباداتﻮ د احﻜاﻣﻮ بﻴاﻧﻮل ،د اسﻼﻣﻲ ﻧﻈام او اخﻼﻗﻮ د بﻨس＂ﻮﻧﻮ پﻪ －ﻮتﻪ ﻛﻮل؛ ﻟﻜﻪ( :د ﻟﻤاﻧ％ﻪ ،روژې ،زﻛات ،حج او د اهلل پﻪ ﻻر ﻛ ３د جﻬاد د احکاﻣﻮ بﻴاﻧﻮل ،د ﻣﻴاشتﻮ د بدﻟ５دﻟﻮ حﻜﻤت ،د اهلل پﻪ ﻻر ﻛ ３خﻴرات او صدﻗﻪ ورﻛﻮل .پﻼر ،ﻣﻮر او خپﻠﻮاﻧﻮ تﻪ وصﻴت ﻛﻮل ،د خﻴرات او صدﻗ ３ﻣستحﻘﻴﻦ پﻪ －ﻮتﻪ ﻛﻮل او ﻟﻪ ﻳتﻴﻤاﻧﻮ سره ＊ﻪ چﻠﻨد). -٩د ﻛﻮرﻧﻲ ﻧﻈام د بﻨس＂ﻮﻧﻮ پﻪ －ﻮتﻪ ﻛﻮل؛ ﻟﻜﻪ( :د ﻧﻜاح ،طﻼق ،رضاﻋت او ﻋدت د احکاﻣﻮ بﻴاﻧﻮل). -١٠د ！ﻮﻟﻨﻴزو اړﻳﻜﻮ د ！ﻮﻟﻴزو (ﻋﻤﻮﻣﻲ) ﻣساﻳﻠﻮ بﻴان ،ﻟکﻪ (د ب＄ ３اﻳﻪ ﻗسﻢ خﻮړﻟﻮ ،سحر ،ﻧاروا ﻗتﻞ ،پﻪ ﻧاروا د خﻠکﻮ د ﻣال خﻮړﻟﻮ ،شرابﻮ ،ﻗﻤار او د حﻴض پر ﻣﻬال ﻟﻪ ﻣ５رﻣﻨ ３سره د جﻤاع ﻛﻮﻟﻮ د حرﻣت ...او داس ３ﻧﻮرو ﻣساﻳﻠﻮ د احﻜاﻣﻮ بﻴان). -١١پﻪ (أﻳة اﻟﻜرسﻲ) ﻛ ３د ﻋﻘﻴدې د بﻨس＂ﻴزو ﻣساﻳﻠﻮ بﻴان. -١٢د ﻧﻔس د تزکﻴ ３او تربﻴت د ﻣساﻳﻠﻮ پﻪ اړه او د ﻗﻴاﻣت د ستﻮﻧزﻣﻨ ３ور ３＄ﻟﻪ پ＋５ﻮ ＇خﻪ د وﻳروﻟﻮ بﻴان. -١۳د ﻣداﻳﻨﻪ ( پﻮر ) د أﻳت پﻪ ترڅ ﻛ ،３د ﻗرض (پﻮر) ،شﻬادت－ ،روۍ او اﻣاﻧت سپارﻟﻮ پﻪ اړه د احکاﻣﻮ بﻴان. -١٤پﻪ دﻋا سره د سﻮرت ختﻤ５دل ،چ ３پﻪ (تﻮبﻪ ،اهلل تﻪ رجﻮع ،ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧﻮ ورو１ﻮ سره ﻣرستﻪ ﻛﻮل او پر ﻛﻔارو د برﻻسﻲ ﻛ５دو) ﻣشتﻤﻞ دی .د (اﻟبﻘرة) سﻮرت دﻏﻮ ﻣﻬﻤﻮ او ارز＊تﻨاکﻮ ﻣطاﻟبﻮ تﻪ پﻪ کتﻠﻮ سره وﻳﻼى شﻮ ،چ ３دا سﻮرت د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ژوﻧداﻧﻪ بشپ ７پرو－رام وړاﻧدې ﻛﻮي. فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې د (اﻟبﻘرة) سﻮرت د ﻓضﻴﻠت او پﻪ دې ﻧﻮم باﻧدې د ﻫﻐﻪ د ﻧﻮﻣﻮﻟﻮ پﻪ اړه پﻪ خپﻠﻮ ﻣﻨ％ﻮ ﻛ ３سره بحث او خبرې وﻛ７ي. پوښتنې
١ـ د (اﻟبﻘرة) سﻮرت ＇ﻮ أﻳتﻮﻧﻪ ﻟري؟ ٢ـ د (اﻟبﻘرة) سﻮرت چ５رتﻪ ﻧازل شﻮى دى؟ ۳ـ د (اﻟبﻘرة) سﻮرت وﻟ ３پﻪ دې ﻧﻮم سره ﻳاد شﻮى دى؟ ٤ـ د اﻟبﻘرة سﻮرت د ﻓضﻴﻠت د اثبات ﻟپاره ﻳﻮ دﻟﻴﻞ راوړئ. -٥د اﻟبﻘرة سﻮرت د ﻣطاﻟبﻮ ﻟﻨ６ﻳز پﻪ پﻨ％ﻮ کر＊ﻮ ک ３را پﻪ －ﻮتﻪ ﻛ７ئ. کورن ９دنده
د اﻟبﻘرة د سﻮرت د بﻨس＂ﻴزو ﻣﻮضﻮﻋاتﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ. 12
پنڅملوست
د (البقرة) سورت ( )۵ -۱آيتونه
د ځينو كلمو معنا
} } } } } } } } } }
{ { { { { { { { {
}
{ {
د اشارې اسﻢ دی ،چ ３د ﻟرې وا！ﻦ ﻟپاره ﻛارول ﻛ８５ي؛ پﻪ پ＋تﻮ ﻛ ３ﻳ ３ﻣﻌادل( :ﻫﻐﻪ ،ﻫﻤاﻏﻪ) دى. ﻳﻌﻨ ３ﻗرأن ﻛرﻳﻢ . شک اوشبﻬﻪ. ﻻر＊ﻮوﻧﻪ ،ﻫداﻳت. پﻮ＊ﻞ شﻮى ،ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３پﻪ ستر－ﻮ او حﻮاسﻮ سره ﻧشﻲ درك ﻛ５دﻻی. ﻗاﻳﻤﻮي ،ادا ﻛﻮي. روزي ﻣﻮ ورﻛ７ې ده. ﻟ／ﻮي ،ﻧﻔﻘﻪ ﻛﻮي. ﻧازل ک７ای شﻮى. ﻳﻘﻴﻦ او باور ﻛﻮي. برﻳاﻟﻲ او ﻛاﻣﻴاب.
ژباړه
اﻟﻒ ،ﻻم ،ﻣﻴﻢ (د ﻣﻘطﻌاتﻮ ﻟﻪ تﻮرو(حروﻓﻮ) ＇خﻪ دي ،پﻪ ﻣطﻠب او ﻣﻘصد ﻳ ３ﻳﻮازې اهلل
＊ﻪ پﻮﻫ８５ي) دا د
اهلل ﻛتاب دى ،چ ３پﻪ (حﻘاﻧﻴت) ﻛ ３ﻳ ３ﻫ ＆５شﻚ ﻧشتﻪ ،د پرﻫ５ز－اراﻧﻮ ﻟپاره ﻻر＊ﻮوﻧﻜی دى .د ﻫﻐﻮ ﻣتﻘﻴاﻧﻮ ﻟپاره چ ３پﻪ ﻏﻴبﻮ اﻳﻤان ﻟري ،ﻟﻤﻮﻧ ＃ادا ﻛﻮي او ＇ﻪ ﻣﻮ چ ３ورﻛ７ي ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ صدﻗﻪ ورﻛﻮي او ﻫﻐﻪ ﻛسان چ３ اﻳﻤان ﻟري (دوي) پرﻫﻐﻪ ﻛتاب چ ３ﻧازل ﻛ７ای شﻮی دی تا تﻪ ،او پر ﻫﻐﻮ (کتابﻮﻧﻮ) چ ３ﻟﻪ تا ﻧﻪ ﻣخک ３ﻧازل ک７ای شﻮي دي ،او د أخرت پﻪ ورځ ﻳﻘﻴﻦ ﻟري ،دﻏﻪ خﻠک د خپﻞ رب ﻟﻪ ﻟﻮري پر سﻤﻪ ﻻر دي او ﻫﻤدوی برﻳاﻟﻲ پﻪ ﻣراد رس５دﻟﻲ دي.
13
اجمالي تفسير
دﻏﻪ سﻮرت د " اﻟﻢ " پﻪ تﻮرو (حروﻓﻮ) پﻴﻞ شﻮى دى ،ﻫﻐﻪ حروف چ ３پرتﻪ ﻟﻪ کﻮم ترکﻴب ＇خﻪ د ＄ﻴﻨﻮ سﻮرتﻮﻧﻮ پﻪ سر ﻛ ３راﻏﻠﻲ دي ،د ﻣﻘطﻌاتﻮ حروﻓﻮ پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳادﻳ８ي؛ ＄کﻪ دﻏﻪ حروف جﻼ ،جﻼ تﻠﻔﻆ کﻴ８ي .د تﻔسﻴر زﻳاتره ﻋﻠﻤاء ﻣﻘطﻌات حروف د ﻣتشابﻬاتﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ＇ ３خﻪ ２－ﻲ ،ﻳﻌﻨ :３ﻳﻮازې اهلل بس ،ﻣﻮږ د ﻫﻐﻮ پﻪ ﻇاﻫر اﻳﻤان ﻟرو ،ﻋﻠﻢ او حﻘﻴﻘت ﻳ ３اهلل
د ﻫﻐﻮ پﻪ ﻣطﻠب او راز پﻮﻫ８５ي او
تﻪ سپارو.
د ﻗرأن ﻛرﻳﻢ د سﻮرتﻮﻧﻮ پﻪ پﻴﻞ ﻛ ３چ» ３ﻣﻘطﻌات« حروف راﻏﻠﻲ دي ،ﻫﻐﻪ پﻪ ＇ﻮ ډوﻟﻪ دي＄ :ﻴﻨ ３ﻳ ３ﻳﻮازې ﻳﻮ حرف دى ،پﻪ ＄ﻴﻨﻮ ＄اﻳﻮﻧﻮ ﻛ ３دوه حرﻓﻪ دي ،پﻪ ＄ﻴﻨﻮ ＄اﻳﻮﻧﻮ ﻛ ３درې حرﻓﻮﻧﻪ دي او پﻪ ＄ﻴﻨﻮ ＄اﻳﻮﻧﻮ ﻛ＇ ３ﻠﻮر او ﻳا پﻨ％ﻪ حرﻓﻮﻧﻪ دي .پﻪ ！ﻮﻟﻴزه تﻮ－ﻪ » ﻣﻘطﻌات« حروف د ﻗرأن ﻛرﻳﻢ پﻪ ( )٢٩سﻮرتﻮﻧﻮ ﻛ ３راﻏﻠﻲ دي.
()١
پﻪ دوﻳﻢ أﻳت ﻛ ３د ﻗرأن ﻛرﻳﻢ ﻋﻈﻤت تﻪ اشاره شﻮې ده .اهلل
ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي:
(دا داس ３ﻛتاب دى ،چ ３پﻪ دې ﻛ ３ﻫ ＆５ﻋﻴب ،ﻛﻤﻲ ،شﻚ او تردﻳد ﻧشتﻪ ،چ ３دا پﻪ حﻘﻪ د اهلل ﻟﻪ خﻮا ﻧازل ک７ای شﻮی دی ،دا ﻛتاب د پرﻫ５ز－اراﻧﻮ ﻟپاره د ﻫداﻳت اساس دى ،دﻫﻐﻮ خﻠﻜﻮ ﻟپاره چ ３ﻟﻪ خپﻞ اهلل ＇خﻪ و４ر８４ي) .د» اﻟﻤتﻘﻴﻦ« د کﻠﻤ ３ﻣﻔرد » ﻣتﻘﻲ« دى ،ﻳﻌﻨ ３پرﻫﻴز－ار او تﻘﻮا ﻟروﻧﻜﻰ» .ﻣتﻘﻲ« ﻟﻪ » اتﻘاء« ＇خﻪ اخﻴستﻞ شﻮى ،چ ３د ＄ان ساتﻨ ３پﻪ ﻣﻌﻨا دى ،ﻧﻮ »ﻣتﻘﻴان« د اهلل تﻌاﻟی د اواﻣرو پﻪ ﻣﻨﻠﻮ او د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻧﻮاﻫﻴﻮ ＇خﻪ پﻪ ډډه ﻛﻮﻟﻮ ،د خپﻞ ＄ان او اﻟﻬﻲ ﻋذاب ترﻣﻨ ＃حاﻳﻞ او ﻣاﻧﻊ جﻮړوي او پﻪ دې سره خپﻞ ＄ان ﻟﻪ اﻟﻬﻲ ﻋذاب ＇خﻪ ساتﻲ. د تﻘﻮى د ترﻻسﻪ ﻛﻮﻟﻮ ﻟپاره پﻨ％ﻪ شﻴان ضروري دي :اﻳﻤان ،اطاﻋت ،د －ﻨاه پر＋４ﻮدل ،تﻮبﻪ او اخﻼص.
( )٢
پﻪ ورپس ３أﻳتﻮﻧﻮ ﻛ ３اهلل تﻌاﻟی د پرﻫﻴز－اراﻧﻮ (ﻣتﻘﻴاﻧﻮ) صﻔات بﻴان ﻛ７ي دي ،چ ３تر ！ﻮﻟﻮ دﻣخﻪ پﻪ ﻏﻴبﻮ باﻧدې اﻳﻤان ﻟرل دي .ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) ﻓرﻣاﻳﻲ:
(ﻫﻐﻪ ﻛسان چ ３پﻪ ﻏﻴب
اﻳﻤان ﻟري). د »ﻏﻴب« ﻛﻠﻤﻪ د ﻣحسﻮس ضد ده ،چ ３د پﻨ％ﻪ －ﻮﻧﻮ حﻮاسﻮ پﻪ داﻳره ﻛ ３ﻧﻪ را＄ﻲ ،ﻧﻮ د ﻣتﻘﻴاﻧﻮ ﻟﻮﻣ７ى صﻔت دا دى چ ３پﻪ ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ اﻳﻤان او باور وﻟري چ ３د ﻫﻐﻮی د حﻮاسﻮ ﻟﻪ داﻳرې ＇خﻪ بﻬر وي ،ﻟﻜﻪ :د اهلل تﻌاﻟی سپ（５ﻠی ذات ،د اهلل تﻌاﻟی اسﻤاء او صﻔات ،د ﻫﻐﻪ ﻣﻼﻳک ،３جﻨت ،دوزخ او داس ３ﻧﻮر. د ﻣتﻘﻴاﻧﻮ دوﻳﻢ صﻔت د ﻟﻤاﻧ％ﻪ ادا ﻛﻮل دي:
( :اﻗاﻣة) ﻋربﻲ ﻛﻠﻤﻪ ده چ ３ﻣﻌﻨا ﻳ ３پﻪ سﻤﻪ
او صحﻴحﻪ تﻮ－ﻪ د ﻳﻮ ﻛار ترسره ﻛﻮل دي .دﻟتﻪ د ﻟﻤاﻧ％ﻪ ﻟﻪ اﻗاﻣ ３ﻳا ادا ﻛﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻣطﻠب دا دى ،چ ３ﻟﻤﻮﻧ ＃سره - -١بﻐﻮي تﻔسﻴر ،تﻔسﻴر وسﻴط د طﻨطاوي. - -٢بﻐﻮي تﻔسﻴر ،تﻔسﻴر وسﻴط د طﻨطاوي.
14
ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ارﻛاﻧﻮ او أدابﻮ پﻪ خشﻮع او خضﻮع ادا ﻛ７ي. پﻪ دې ﻣﻌﻨا چ ３ﻣتﻘﻴان
د ﻣتﻘﻴاﻧﻮ درﻳﻢ صﻔت د اهلل پﻪ ﻻر ﻛ ３د ﻧﻔﻘ ３ورﻛﻮل دي:
خپﻞ ﻣاﻟﻮﻧﻪ پﻪ ﻏﻮره او ﻧ５ﻜﻮ ﻛاروﻧﻮ ﻛ ３ﻟ／ﻮي ،ﻟﻪ ب５ﻮزﻟﻮ او تﻨ ，ﻻسﻮ خﻠﻜﻮ سره ﻣرستﻪ ﻛﻮي اوخپﻠﻪ شتﻤﻨﻲ د خﻴر پﻪ ﻛاروﻧﻮ ﻛ ３ﻣصرﻓﻮي. د ﻣتﻘﻴاﻧﻮ ＇ﻠﻮرم صﻔت د ﻗرأن ﻛرﻳﻢ او ﻧﻮرو أسﻤاﻧﻲ ﻛتابﻮﻧﻮ پﻪ حﻘﻪ ２－ﻞ دي .پﻪ أﻳت شرﻳﻒ ﻛ ３راﻏﻠﻲ دي: ( :ﻫﻐﻮی پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３پر تا ﻧازل شﻮی ،او پر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３ﻟﻪ تا ＇خﻪ ﻣخﻜ ３ﻧازل شﻮي دي ،اﻳﻤان ﻟري) .پﻪ دې أﻳت ﻛ ３ﻣحﻤد تﻪ خطاب شﻮى دى .ﻳﻌﻨ ３د ﻣتﻘﻴاﻧﻮ ﻟﻪ صﻔاتﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ دا دى ،چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３پر تا (اى ﻣحﻤده) او پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３پﻪ پخﻮاﻧﻴﻮ پ５ﻐﻤبراﻧﻮ ﻧازل شﻮي دي ،اﻳﻤان ﻟري. دﻏﻪ أﻳت دا را پﻪ －ﻮتﻪ ﻛﻮي ،چ ３د ！ﻮﻟﻮ پ５ﻐﻤبراﻧﻮ ﻣراد او پﻴﻐام ﻳﻮ و او ！ﻮﻟﻮ ﻳﻮې ﻻر تﻪ دﻋﻮت ﻛاوه. د ﻣتﻘﻴاﻧﻮ بﻞ صﻔت د أخرت پﻪ ورځ اﻳﻤان ﻟرل دي ،پﻪ دې اړه اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ:
،
ﻳﻌﻨ :３پﻪ دې ﻳﻘﻴﻦ او باور ﻟري چ ３د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ ﻫر اﻧسان د خپﻠﻮ اﻋﻤاﻟﻮ بدﻟﻪ ترﻻسﻪ ﻛﻮي. »ﻳﻘﻴﻦ« ﻟﻪ »اﻳﻘان« ＇خﻪ اخﻴستﻞ شﻮى ،ﻳﻌﻨ ３پﻪ ﻳﻮ ＇ﻪ داس ３ﻋﻠﻢ ﻟرل ،چ ３شﻚ او شبﻪ پﻪ ﻛ ３ﻧﻪ وي. ﻣتﻘﻴان د أخرت پﻪ ورځ داس ３ﻛﻠﻚ اﻳﻤان ﻟري چ ３ﻫ ＆５شک او تردﻳد ﻳ ３پﻪ زړوﻧﻮ ﻛ ３ﻧﻪ را＄ﻲ＇ .ﻮك چ３ د أخرت پﻪ ورځ اﻳﻤان او ﻳﻘﻴﻦ وﻟري ،ﻫرو ﻣرو د ﻫﻐ ３ور ３＄ﻟپاره چﻤتﻮواﻟﻰ ﻧﻴسﻲ. د ﻣتﻘﻴاﻧﻮ د پﻨ％ﻪ －ﻮﻧﻮ صﻔاتﻮ ﻟﻪ ﻳادوﻟﻮ ＇خﻪ وروستﻪ اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ: ،ﻳﻌﻨ :３دﻏﻪ ډﻟﻪ (ﻣتﻘﻴان) د خپﻞ رب ﻟﻪ خﻮا پر سﻤﻪ ﻻر روان دي ،او ﻳﻮازې ﻫﻤدﻏﻪ خﻠک برﻳاﻟﻲ دي چ ３دا پﻪ خپﻠﻪ د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮري ﻳﻮ ﻟﻮى ﻧﻌﻤت ２－ﻞ ﻛ８５ي. د ﻣتﻘﻴاﻧﻮ ﻓﻼح او ﻧ５ﻜﻤرﻏﻲ پﻪ دې ک ３ده چ ３د دﻧﻴا او أخرت برﻳا ورپﻪ برخﻪ کﻴ８ي ،ﻫﻐﻮی بﻪ پﻪ دﻧﻴا ک ３ﻟﻪ ＄اﻧ７／ې ﻫﻮساﻳﻨ ３او سکﻮن ＇خﻪ برخﻤﻦ وي؛ ＄کﻪ ﻫﻐﻮی پﻪ اهلل تﻌاﻟی او د ﻫﻐﻪ پﻪ تﻘدﻳر اﻳﻤان او باور ﻟري، ﻧﻮ د تﻨ／ﻼس ９پر ﻣﻬال صبر او د پراخ ９پر ﻣﻬال د ﻫﻐﻪ شکر او ﻣﻨﻨﻪ پر ＄ای کﻮي .د ﻫرکار پﻪ تر سره کﻮﻟﻮ ک３ ﻫ（ﻪ ،ﻫاﻧد او پﻪ اهلل تﻌاﻟی تﻮکﻞ کﻮي .ﻫﻐﻮی ﻫ（５کﻠﻪ ﻫﻢ پﻪ خپﻞ ژوﻧد ک ３ﻧﻪ ﻣاﻳﻮسﻪ کﻴ８ي او پﻪ أخرت ک ３بﻪ د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ تﻠپات ３ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ برخﻤﻦ وي.
15
فعاليت
！ﻮﻟﻮ اﻟﻬﻲ پ５ﻐﻤبراﻧﻮ ﻳﻮې ﻻرې تﻪ دﻋﻮت ﻛاوه او د ﻫﻐﻮى د دﻋﻮت بﻨس＂ﻴز ！ﻜﻰ ﻳﻮ شﻰ و .د دې ﻣﻮضﻮع پﻪ اړه دې زده کﻮوﻧکﻲ پﻪ خپﻠﻮ ک ３بحث وﻛ７ي او دﻻﻳﻞ دې رو＊اﻧﻪ ﻛ７ي. د لوست ګټې
پﻮرتﻨﻲ أﻳتﻮﻧﻪ ډ４رې ＂－ی ﻟري چ＄ ３ﻴﻨ ３ﻳ ３دا دي: ﻗرأن ﻛرﻳﻢ ﻳﻮ ستر او ب ３ﻋﻴبﻪ ﻛتاب دى او د بشرﻳت ﻟپاره ﻳﻮ بشپ ７او ﻫراړخﻴز ﻻر＊ﻮد دى. ﻣتﻘﻴان د ﻧﻮرو خﻠﻜﻮ پﻪ پر تﻠﻪ پﻪ أساﻧ ９سره ﻛﻮﻻى شﻲ ﻟﻪ ﻗرأن ﻛرﻳﻢ ＇خﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ ترﻻسﻪ ک７ي او خپﻞ ژوﻧد پرې رو＊اﻧﻪ ﻛ７ي. ﻣتﻘﻲ ﻫﻐﻪ چا تﻪ وﻳﻞ ﻛ８５ي چ ３دﻏﻪ صﻔتﻮﻧﻪ وﻟري :پﻪ ﻏﻴبﻮ راسخ اﻳﻤان وﻟري ،ﻟﻤﻮﻧ ＃ادا ﻛ７ي ،ﻟﻪ خپﻠ３ شتﻤﻨ＇ ９خﻪ د خﻴر پﻪ ﻛار ﻛ＂－ ３ﻪ واخﻠﻲ ،پﻪ ﻗرأن ﻛرﻳﻢ او ﻧﻮرو أسﻤاﻧﻲ ﻛتابﻮﻧﻮ باور وﻟري او ورسره د أخرت پﻪ ورځ ﻫﻢ اﻳﻤان وﻟري. اهلل
！ﻮﻟﻮ ﻫﻐﻮ ﻛساﻧﻮ تﻪ چ ３پﻪ پﻮرتﻨﻴﻮ صﻔاتﻮ ﻣﻮصﻮف وي ،پﻪ دﻧﻴا او أخرت ﻛ ３برﻳاﻟﻴتﻮب ور پﻪ برخﻪ ﻛﻮي.
پوښتنې
-١ﻣﻘطﻌات حروف ＇ﻪ دي؟ -٢ﻣﻘطﻌات حروف پﻪ ＇ﻮ ډوﻟﻪ دي؟ -۳ﻗرأن کرﻳﻢ ＇ﻪ ډول ﻛتاب دى؟ او ＇ﻮك ترې زﻳاتﻪ ＂－ﻪ اخﻠﻲ؟ -٤ﻣتﻘﻲ ＇ﻮك دى؟ د »تﻘﻮی« د ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ﻟپاره ﻛﻮم صﻔات اړﻳﻦ بﻠﻞ ﻛ８５ي؟ ( -٥ﻏﻴب) ＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ او وﻟ ３پﻪ دې ﻧﻮم سره ﻳاد شﻮی دی؟ -٦د ﻣتﻘﻴاﻧﻮ بری او ﻧ５کﻤرﻏﻲ پﻪ ＇ﻪ ک ３ده؟ کورن ９دنده
د ﻟﻮست پﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ﻛ ３د اﻳﻤان د ＄ﻴﻨﻮ ارﻛاﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ شﻮې ده ،د اﻳﻤان ارﻛان پﻪ خپﻠﻮ ﻛتابچﻮ ﻛ ３وﻟﻴﻜئ.
16
شپ８م لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٠ -٦آيتونه
د ځينوكلمومعنا
} }
{
ﻛاﻓران شﻮي دي ،اسﻼم ﻳ ３ﻧﻪ دى ﻣﻨﻠﻰ.
{
ﻳﻮ شان ده ،برابره ده.
}
{
ﻫﻐﻮى وو４روې ،و ﻳ ３ډار ﻛ７ې.
}
{
اهلل ﻣﻬر ﻟ／ﻮﻟﻰ دى.
} }
{ {
}
پرده ،ﻣاﻧﻊ. {
} } }
د ﻫﻐﻮى ستر ،３－د ﻫﻐﻮى ﻟﻴد. ！／ﻲ او چﻞ ﻛﻮي. { شﻌﻮر ﻧﻪ ﻟري ،ﻧﻪ پﻮﻫ８５ي.
{
ﻫﻐﻮی تﻪ ﻳ ３زﻳات ک.７ {
دروغ واﻳﻲ.
ژباړه
ﻳﻘﻴﻨا کﻮم کسان چ ３کاﻓران شﻮي دي ،برابره ده پر دوی ( دا خبره) کﻪ تﻪ ﻫﻐﻮی وو４روې او کﻪ ﻳ ３وﻧﻪ و４روې، ﻫﻐﻮی اﻳﻤان ﻧﻪ راوړي .د دوی پر زړوﻧﻮ او ﻏﻮږوﻧﻮ اهلل ﻣﻬر ﻟ／ﻮﻟی ،د دوی پرستر－ﻮ پرده ده او دوی ﻟره ډ４ر ﻟﻮی ﻋذاب دی.
17
ﻟﻪ خﻠکﻮﻧﻪ ＄ﻴﻨ ３داس ３ﻫﻢ شتﻪ چ ３واﻳﻲ ﻣﻮږ پﻪ اهلل او د أخرت پﻪ ورځ اﻳﻤان راوړی دی ،پﻪ داس ３حال ک ３چ ３دوی ﻣؤﻣﻨان ﻧﻪ دي .دوی (پﻪ خپﻞ －ﻮﻣان) ﻟﻪ اهلل سره ！／ﻲ کﻮي او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ سره چ ３اﻳﻤان ﻳ ３راوړی دی ،حال دا چ ３دوی ！／ﻲ ﻧﻪ کﻮي ﻣ／ر ﻟﻪ خپﻠﻮ ＄اﻧﻮﻧﻮ سره او دوی شﻌﻮر ﻧﻪ ﻟري(ﻧﻪ پﻮﻫﻴ８ي چ ３ضرر ﻳ３ ﻫﻤدوی تﻪ رس８５ي) .د دوی پﻪ زړوﻧﻮ ک( ３د شک او ﻧﻔاق) ﻧاروﻏﻲ ده ،ﻧﻮ اهلل ﻫﻐﻪ ﻧاروﻏﻲ دوی ﻟره ﻻپس３ زﻳاتﻪ ک７ه او دوی تﻪ دردووﻧکی ﻋذاب ﻣﻘرر دی پﻪ سبب د دې چ ３دوی بﻪ دروغ وﻳﻞ.
د آيتونو د نازلېدو المل
اﻣام طبري پﻪ خپﻞ تﻔسﻴر ﻛ ３ﻟﻪ ابﻦ ﻋباس (رضﻲ اهلل ﻋﻨﻬﻤا) او ﻛﻠبﻲ (رحﻤﻪ اهلل) ＇خﻪ ﻧﻘﻞ ﻛ７ي دي چ ３دوه ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ أﻳتﻮﻧﻪ د ﻳﻬﻮدو د ﻣشراﻧﻮ ،ﻟﻜﻪ ُحﻴﻲ بﻦ اخطب ،کﻌب بﻦ اشرف او د ﻫﻐﻮى د ﻣﻠ／رو پﻪ اړه دي.
()١
اجمالي تفسير
دا أﻳت د ﻫﻐﻮ ﻛاﻓراﻧﻮ پﻪ اړه دی چ ３ﻟﻪ ﻣحﻤد سره ﻳ ３د＊ﻤﻨﻲ درﻟﻮده ،ﻫﻐﻮی پﻪ خپﻞ ﻛﻔر ﻛ ３دوﻣره سخت وو چ ３د ﻫﻐﻮى و４رول د ﻫﻐﻮى پر زړوﻧﻮ باﻧدې ﻫ ＆５اﻏ５زه ﻧﻪ ﻟرﻟﻪ .دوی داس ３وو ﻟﻜﻪ چ ３زړوﻧﻪ ﻳ ３ﻟﻪ تﻔﻜر او ﻫﻮ＊ﻴارۍ ،ﻏﻮږوﻧﻪ ﻳ ３ﻟﻪ اور４دو او ستر ３－ﻳ ３ﻟﻪ ﻟﻴدو ＇خﻪ ﻧاتﻮاﻧﻪ وې .ﻟﻪ ختﻢ (ﻣﻬر) ＇خﻪ ﻣطﻠب دا دى چ ３د اﻳﻤان رو＊ﻨاﻳﻲ د ﻫﻐﻮى زړوﻧﻮ تﻪ ﻻر ﻧشﻲ پﻴدا ﻛﻮﻟﻰ. »کﻔر« پﻪ ﻟﻐت ﻛ ３پ＂ﻮﻟﻮ تﻪ واﻳﻲ او پﻪ اصطﻼح ک ３کاﻓر ﻫﻐﻪ چا تﻪ وﻳﻞ کﻴ８ي چ ３د اسﻼم پر سپ（５ﻠﻲ دﻳﻦ ﻳ ３اﻳﻤان ﻧﻪ وي راوړی؛ ＄کﻪ داس ３کسان د اهلل د ﻗدرتﻮﻧﻮ او د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ د اﻧﻜار ﻛﻮﻟﻮ او د اسﻼم د حﻘاﻧﻴت د پ＂ﻮﻟﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻛاﻓران بﻠﻞ ﻛ８５ي. پﻪ دې ﻣبارک أﻳت او ورپس ３أﻳت ﻛ ３د ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ حﻘﻴﻘت او صﻔات داس ３بﻴان شﻮي دي ،چ ３دوی پﻪ ژبﻪ د اﻳﻤان دﻋﻮى ﻟري خﻮ پﻪ حﻘﻴﻘت ﻛ ３ﻣؤﻣﻨان ﻧﻪ دي ،ﻫﻐﻮی ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره ﻟﻤﻮﻧ ＃او ＄ﻴﻨ ３اسﻼﻣﻲ ﻣﻨاسﻚ ادا ﻛﻮي ،خﻮ د ﻫﻐﻮی دا ﻟﻤﻮﻧ ＃او ﻋبادت ،پﻪ حﻘﻴﻘت ک３ ﻟﻪ زړه ＇خﻪ ﻧﻪ دی .ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ تﻞ ﻫ（ﻪ ﻛﻮﻟﻪ چ ３د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ پﻪ صﻔﻮﻧﻮ ﻛ ３کــــــرکﻪ ،ﻓساد ،دروغ ،ﻧـــــاوړه -1طبري تفسیر.
18
تبﻠﻴﻐات او اختﻼﻓات را ﻣﻨ％تﻪ ک７ي ،ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ اهلل
د ﻫﻐﻮی پﻪ اړه داس ３ﻓرﻣاﻳﻲ: ،ﻳﻌﻨ :３دﻏﻪ ﻣﻨاﻓﻘان ﻟﻪ اهلل او ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ سره ！／ﻲ
ﻛﻮي ،خﻮ دوی پرتﻪ ﻟﻪ ＄ان ＇خﻪ بﻞ ＇ﻮک ﻧﻪ ﻏﻮﻟﻮي او دوی شﻌﻮر ﻧﻪ ﻟري. اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) د ﻫﻐﻮی پﻪ حﻖ ﻛ ３ﻓﻴصﻠﻪ ﻛﻮي ،او د ﻫﻐﻮی ﻫﻐﻪ برخﻠﻴﻚ بﻴاﻧﻮي ،چ ３دوى تﻪ پﻪ اﻧتﻈار دی؛ ﻟﻜﻪ پﻪ دې أﻳت ﻛ ３ﻓرﻣاﻳﻲ: ،ﻳﻌﻨ :３د ﻫﻐﻮی پﻪ زړوﻧﻮ ﻛ ３ﻳﻮه ﻧاروﻏﻲ ده ،چ ３اهلل ﻫﻐﻪ ﻻ پس ３زﻳاتﻪ ﻛ７ه ،او ﻛﻮم دروغ چ３ ﻫﻐﻮى واﻳﻲ د ﻫﻐﻪ پﻪ بدﻟﻪ ﻛ ３د ﻫﻐﻮ ﻟپاره دردووﻧﻜﻰ ﻋذاب دى. د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ پﻪ زړوﻧﻮ ﻛ ３د ﻧاروﻏ ９ﻟﻪ زﻳاتﻮاﻟﻲ ＇خﻪ ﻫدف دا دى ،چ ３د ﻫﻐﻮی پﻪ زړوﻧﻮ ﻛ ３شﻚ ،تردﻳد، ﻧﻔاق او ډار ډ４ر８４ي .ﻫر ＇ﻮﻣره چ ３ﻣسﻠﻤاﻧان ﻣخ پر وړاﻧدې ＄ﻲ او ﻓتﻮحات ﻛﻮي ،پﻪ ﻫﻤاﻏﻪ کچﻪ د ﻫﻐﻮی پﻪ زړوﻧﻮ ﻛ ３ﻧﻔرت او د＊ﻤﻨﻲ زﻳات８５ي. پﻪ حﻘﻴﻘت ﻛ ３د ﻛﻔارو پﻪ پرتﻠﻪ د ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ ضرر ډ４ر دى ،ﻣﻨاﻓﻘان پﻪ اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨﻪ ﻛ ３دﻧﻨﻪ اوسﻴ８ي او ﻛاروﻧﻪ ﻳ３ د ﻛﻔارو دي او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ضد پﻼﻧﻮﻧﻪ جﻮړوي .ﻣﻨاﻓﻘان پﻪ ﻫره زﻣاﻧﻪ ﻛ ３شتﻮن ﻟري ،د ﻧبﻲ (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) پﻪ زﻣاﻧﻪ ﻛ ３ﻫﻢ ﻣﻨاﻓﻘان ﻣﻮجﻮد وو او اوس ﻫﻢ شتﻪ .باﻳد ﻟﻪ ﻫﻮ＊ﻴارۍ ＇خﻪ ﻛار واخﻴستﻞ شﻲ ،تر＇ﻮ دﻏﻪ ډول خﻠﻚ زﻣﻮږ ！ﻮﻟﻨ ３تﻪ ﻻر پﻴدا ﻧﻪ ﻛ７ي او د ﻟﻮﻳﻮ ستﻮﻧزو ﻻﻣﻞ وﻧﻪ －ر＄ﻲ.
فعاليت
ﻻﻧدې دوه ﻣﻮضﻮﻋ／اﻧ ３د أزاد بحث پﻪ ترڅ ک ３پﻪ ！ﻮﻟ／ﻲ ک ３و＇７５ئ: د ﻧﻔاق او ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ خطروﻧﻪ . -پر زړوﻧﻮ باﻧدې د ﻣﻬر ﻟ／ﻮﻟﻮ ﻣﻌﻨا او ﻣﻔﻬﻮم.
19
د لوست ګټې
د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ＄ﻴﻨ ３ﻻﻧدې زده ک７ې او ﻋبرتﻮﻧﻪ ترﻻسﻪ ﻛﻮﻻى شﻮ: د اﻟﻬﻲ سﻨت پر اساس＇ ،ﻮك چ ３د ﻛﻴﻨ ３اوحسد ﻟﻪ ﻛبﻠﻪ ﻟﻪ حﻖ ＇خﻪ ﻣخ اړوي او ﻛﻔر اختﻴاروي ،پﻪ پاﻳﻠﻪ ﻛ ３د ﻫﻐﻮى پر زړوﻧﻮ ﻣﻬر ﻟ／ﻴ８ي او بﻴا د حﻖ خبره ﻧﻪ ﻣﻨﻲ. پﻪ ﻫره ！ﻮﻟﻨﻪ ﻛ ３ﻣﻨاﻓﻘان او ﻣﻨاﻓﻖ صﻔتﻪ ﻛسان شتﻪ چ ３باﻳد پﻪ ډ４رې ﻫﻮ＊ﻴارۍ ﻟﻪ ﻫﻐﻮی سره چﻠﻨد وشﻲ او ＄ان ترې وساتﻞ شﻲ. د －ﻤراﻫاﻧﻮ او ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ د ！ ９／پاﻳﻠﻪ او ﻧتﻴجﻪ پﻪ خپﻠﻪ دوی تﻪ رس８５ي ،ﻟﻜﻪ چ ３وﻳﻞ ﻛ８５ي＇ :ﻮك چ３ بﻞ چا تﻪ ﻛﻮﻫی ﻛﻨﻲ پﻪ خپﻠﻪ پﻪ ﻫﻐﻪ ﻛ ３ﻏﻮر８５＄ي ،ﻧﻮ ﻻزﻣﻪ ده چ ３ﻣسﻠﻤان ﻧﻮرو خﻠﻜﻮ تﻪ د ضرر رسﻮﻟﻮ پﻪ ﻓﻜر ﻛ ３وﻧﻪ اوسﻲ او د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ ﻟﻪ پ５روۍ ＇خﻪ ＄ان وژﻏﻮري. پوښتنې
– ١ﻻﻧدې ﻛﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: {کﻔروا} {سﻮاء} {آﻧذرتﻬﻢ} {ختﻢ} {ﻳخادﻋﻮن} {آﻟﻴﻢ}. – ٢د دې ﻟﻮست د ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ او دوﻳﻢ أﻳت ﻧزول５＄ ،ﻨ ３ﻣﻔسرﻳﻦ د چا پﻪ اړه ２－ﻲ؟ – ۳د »کﻔر« ﻟﻐﻮي او اصطﻼحﻲ ﻣﻌﻨا بﻴان ﻛ７ئ. – ٤د دې
أﻳت ﻣطﻠب ＇ﻪ دى؟
– ٥پﻪ اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨﻪ ﻛ ３ﻣﻨاﻓﻘان ﻛﻮم ﻧاوړه ﻛاروﻧﻪ تر سره ﻛﻮي؟
کورن ９دنده
د ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴﻜئ چ ３پﻪ ﻫﻐ ３ﻛ ３د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ د اوصاﻓﻮ او د اسﻼم د ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ ﻋصر د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ د ک７و وړو ﻳادوﻧﻪ شﻮې وي.
20
اووم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٦ -۱۱آيتونه ۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱5
۱۴ ۱6 د ځينو كلمو معنا
{
} } { }
اصﻼح راوستﻮﻧﻜﻲ. د تﻨبﻴﻪ تﻮرى دى ،د (ﻫﻮ＊ﻴار شئ)( ،خبر اوسئ) پﻪ ﻣﻌﻨا دى.
{
إ ّن :د تأکﻴد تﻮرى دى چ ３پر اسﻤﻴﻪ جﻤﻠﻪ داخﻠﻴ８ي ،د (پﻪ تحﻘﻴﻖ سره ،پرتﻪ ﻟﻪ شکﻪ، پﻪ حﻘﻴﻘت ﻛ ،３ﻗطﻌا )...پﻪ ﻣﻌﻨا دی.
} { } }
ﻫر ﻛﻠﻪ ،ﻛﻠﻪ چ.３
{
د ﻣجﻬﻮل صﻴﻐﻪ ده ،ﻳﻌﻨ :３ووﻳﻞ شﻲ. {
}
{
د (سﻔﻴﻪ) جﻤﻊ ده ،ب ３ﻋﻘﻞ ،ساده .اﻟبتﻪ ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ او ﻛﻔارو بﻪ پﻪ دې صﻔت سره ﻣؤﻣﻨان ﻣتﻬﻢ کﻮل.
}
{
ﻣخاﻣخ شﻮل ،ﻣﻼﻗﻲ شﻮل .دﻟتﻪ ﻳ ３ﻣﻌﻨا ﻣضارع ده( :ﻣﻼﻗﻲ شﻲ ،ﻣخاﻣخ شﻲ).
}
{
ﻳﻮازې شﻲ.
}
{ ﻟﻪ دې ＇خﻪ ﻣطﻠب د ﻛﻔارو او ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ ﻻر＊ﻮوﻧکﻲ او ﻣشران دي.
}
{ ﻣﻔرد ﻳ » ３ﻣستﻬزئ« دى ،چ ３د ﻣسخره ﻛﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣﻌﻨا دى.
}
21
د » َأﻣ َﻦ« د ﻓﻌﻞ د اﻣر صﻴﻐﻪ ده ،ﻳﻌﻨ :３اﻳﻤان راوړئ.
{
ﻫﻐﻮى تﻪ ﻓرصت ورﻛﻮي ،ﻫﻐﻮى تﻪ وخت ورﻛﻮي ،ﻫﻐﻮى پﻪ خپﻞ حال پر８４دي.
}
{
د ﻫﻐﻮى سرﻛشﻲ ،سرﻏ７وﻧﻪ ،ﻟﻪ حد ＇خﻪ ت５ری.
}
{
پﻪ －ﻤراﻫ ９ﻛ ３ح５راﻧﻪ او سر－رداﻧﻪ دي.
ژباړه
کﻠﻪ چ ３دې ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ تﻪ ووﻳﻞ شﻲ؛ چ ３پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３ﻓساد ﻣﻪ کﻮئ ،ﻧﻮ دوی (پﻪ ＄ﻮاب ک )３واﻳﻲ :چ ３ب５شکﻪ ﻣﻮږ اصﻼح کﻮوﻧکﻲ ﻳﻮ .خبر اوسئ! بﻴشکﻪ ﻫﻤدوی ﻓساد کﻮوﻧکﻲ دي ،ﻣ／ر دوی (پﻪ خپﻞ ﻓساد) شﻌﻮر ﻧﻪ ﻟري(ﻧﻪ پﻮﻫ８５ي) .کﻠﻪ چ ３دوی تﻪ ووﻳﻞ شﻲ :چ ３اﻳﻤان راوړئ ،ﻟکﻪ چ ３ﻧﻮرو خﻠکﻮ اﻳﻤان راوړی دی ،ﻧﻮ دوی (پﻪ ＄ﻮاب ک )３واﻳﻲ :أﻳا اﻳﻤان راوړو ﻟکﻪ چ ３ﻧاپﻮﻫاﻧﻮ اﻳﻤان راوړی دی؟ خبر اوسئ! ب５شکﻪ ﻫﻤدوی ﻧا پﻮﻫان دي ،ﻣ／ر دوی پﻪ خپﻠﻪ ﻧاپﻮﻫ ９ﻧﻪ پﻮﻫﻴ８ي.کﻠﻪ چ ３دوی ﻟﻪ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ سره ﻳﻮ＄ای شﻲ ،ﻧﻮ واﻳﻲ( :ﻣﻮږ اﻳﻤان راوړی دی) او کﻠﻪ چ３ پﻪ －ﻮ＊ﻪ ＄ای ک ３ﻟﻪ خپﻠﻮ شﻴطاﻧاﻧﻮ(ﻣشراﻧﻮ) سره ﻳﻮ＄ای شﻲ ،ﻧﻮ واﻳﻲ :بﻴشکﻪ ﻣﻮږ ﻟﻪ تاس ３سره ﻳﻮ ،بﻴشکﻪ ﻣﻮږ (پﻪ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ پﻮرې) ﻣسخرې کﻮوﻧکﻲ ﻳﻮ .اهلل دوی تﻪ د دوی د تﻤسخر او استﻬزاء سزا ورکﻮي او دوی تﻪ د دوی پﻪ سرکش ９ک ３ﻣﻬﻠت ورکﻮي ،حال دا چ ３دوی پﻪ خپﻞ کار ک ３حﻴران دي .دا ﻫﻐﻪ کسان دي چ ３د ﻫداﻳت پﻪ بدل ک ３ﻳ－ ３ﻤراﻫﻲ پ５رﻟ(３ﻏﻮره ک７ې) ده ،ﻧﻮ دوی ﻟﻪ دې سﻮدا－رۍ ＇خﻪ ﻫﻴ＆ ＂－ﻪ پﻮرتﻪ ﻧﻪ ک７ه (بﻠک ３زﻳان ﻳ ３وک )７او ﻧﻪ دوی (حﻖ تﻪ) ﻻر ﻣﻮﻧدوﻧکﻲ دي. اجمالي تفسير
:اهلل
د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ د صﻔاتﻮ او ﻧ＋ﻮ پﻪ اړه چ ３پﻪ ت５رو أﻳتﻮﻧﻮ ﻛ ３ﻳ ３ﻳادوﻧﻪ
شﻮې ده ،ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻛﻠﻪ چ ３ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ تﻪ ووﻳﻞ شﻮل چ ３ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻓتﻨﻪ اچﻮوﻧﻜﻮ ﻛاروﻧﻮ ＇خﻪ ﻻس پﻪ سر شئ ،د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ﻣﻨ ＃ﻛ ３تﻔرﻗﻪ او ﻧﻔاق ﻣﻪ را پﻴدا کﻮئ ،ﻛﻔارو تﻪ جاسﻮسﻲ ﻣﻪ کﻮئ او ﻟﻪ ب＄ ３اﻳﻪ پروپا－ﻨ６و ﻧﻪ ﻻس واخﻠئ ،ﻫﻐﻮى پﻪ ＄ﻮاب ﻛ ３ووﻳﻞ( :ﻣﻮږ اصﻼح راوستﻮﻧﻜﻲ ﻳﻮ) ،خﻮ خبر اوسئ چ ３دوی ﻓساد－ر دي ،ﻣ／ر پﻪ خپﻠﻪ ﻧاپﻮﻫ ９او جﻬاﻟت ﻛ ３پرﻳﻮتﻠﻲ دي او خپﻞ دﻏﻪ ﻓساد ورتﻪ سﻢ او ＊ﻪ ＊ﻜاري چ ３دا ډ４ره ستره او ﻏ＂ﻪ ت５روتﻨﻪ ده. :او ﻛﻠﻪ چ ３ﻟﻪ دې ﻣﻨاﻓﻘ ３ډﻟ＇ ３خﻪ وﻏﻮ＊تﻞ شﻲ چ ３پﻪ خپﻞ اﻳﻤان ﻛ ３داس ３ر＊تﻴﻨﻲ شﻲ ،ﻟﻜﻪ ﻣسﻠﻤاﻧان چ ３دي ،ﻫﻤدا رﻧ／ﻪ د ﻧﻮرو ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ＇５ر ﻟﻪ بت پرست＇ ９خﻪ ﻻس واخﻠﻲ ،خﻮ دوى خپﻞ دﻏﻪ ﻣﻨاﻓﻘت او شﻴطاﻧت ＊ﻪ بﻮﻟﻲ او ر＊تﻴﻨﻲ ﻣسﻠﻤاﻧان ﻧاپﻮﻫﻪ او ﻛﻢ ﻋﻘﻠﻪ ２－ﻲ او خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ ＄ﻴرك ،پﻮه او ﻫﻮ＊ﻴار بﻮﻟﻲ او واﻳﻲ» :أﻳا ﻣﻮږ داس ３اﻳﻤان راوړو ﻟﻜﻪ چ ３ﻛﻢ ﻋﻘﻼﻧﻮ اﻳﻤان راوړى دى«. ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ ！ﻮﻟﻮ اﻣﻮرو تﻪ پﻪ ﻣادي ﻧﻈر کتﻞ؛ ＄ﻜﻪ خﻮ د ب５ﻮزﻟﻮ او تش ﻻسﻮ کساﻧﻮ ،ﻟکﻪ :د بﻼل ،ﻋبد اهلل بﻦ سﻼم، سﻠﻤان او زﻳد بﻦ حارثﻪ (رضﻲ اهلل ﻋﻨﻬﻢ) او د ﻫﻐﻮى پﻪ ＇５ر ﻧﻮرو خﻠﻜﻮ اﻳﻤان راوړل ورتﻪ ﻛﻢ ﻋﻘﻠﻲ ＊ﻜار４ده .خﻮ پﻪ حﻘﻴﻘت ﻛ ３دوى پﻪ خپﻠﻪ ﻛﻢ ﻋﻘﻼن او ﻧاپﻮﻫان دي ،چ ３د خپﻠﻮ ﻧﻔساﻧﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻮ پر اساس ﻳ ３ﻛﻔر او ﻧﻔاق تﻪ ترجﻴح ورﻛ７ې ده ،د دﻧﻴا پﻪ ﻣﻴﻨﻪ او ﻣحبت ﻛ ３ډوب او أخرت ورﻧﻪ ﻫ５رشﻮی دى. :اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮ ﻛ ３د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ حاﻟت بﻴان ﻛ７ى دى او دﻫﻐﻮى دک７ﻧﻮ
22
پاﻳﻠ ３ﻳ ３داس＇ ３ر－ﻨدې ک７ې دي :ﻛﻠﻪ چ ３ﻣﻨاﻓﻘﻴﻦ ﻟﻪ ر＊تﻴﻨﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره ﻣخاﻣخ کﻴ８ي＄ ،اﻧﻮﻧﻪ ﻣسﻠﻤان بﻮﻟﻲ او د اﻳﻤاﻧدارۍ او تﻘﻮى پﻪ اړه خبرې ﻛﻮي ،تر＇ﻮ خپﻠ ３دﻧﻴﻮي ３＂－وساتﻲ او ﻟﻪ ﻓئ او ﻏﻨﻴﻤت ＇خﻪ برخﻤﻦ شﻲ او ﻳا ﻫﻢ د ر＊تﻴﻨﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ خﻮا چ ３شﻤ５ر ﻳ ３ورځ پﻪ ورځ ډ４ر８４ي＄ ،ان وساتﻲ او د ﻫﻐﻮى پﻪ وړاﻧدې سپﻚ او حﻘﻴر ﻧشﻲ .خﻮ کﻠﻪ چ ３د ﻛﻔارو ﻟﻪ ﻣشراﻧﻮ سره ﻳﻮ ＄اى شﻲ ﻫﻐﻮى تﻪ ډاډ ورﻛﻮي چ ３دوى تر اوسﻪ پﻮرې پﻪ خپﻞ ﻛﻔر باﻗﻲ پات ３دي او پﻪ خپﻠﻪ بت پرست ９ﻛ ３ﻳ ３ﻛﻮم بدﻟﻮن ﻧﻪ دى راﻏﻠﻰ .ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره ﻳﻮازې د دې ﻟپاره －ر＄ﻲ را－ر＄ﻲ چ ３پﻪ ﻫﻐﻮى ﻣﻠﻨ６ې ووﻫﻲ او بـس .د ﻫﻐﻮى د ﻧاوړو ک７ﻧﻮ پﻪ بدل ﻛ ３اهلل
ﻫﻐﻮى تﻪ ﻣﻬﻠت ورﻛﻮي ،تر＇ﻮ ﻫﻐﻮى
＊ﻪ حﻴراﻧﻪ او سر－رداﻧﻪ شﻲ او ﻫﻐﻮى تﻪ د ﻣسخرو او ﻣﻠﻨ６و وﻫﻠﻮ سزا ورﻛﻮي چ ３پﻪ دﻧﻴا ﻛ ３بﻪ سپک او ب ３ﻋزتﻪ وي ،ﻧﻔاق بﻪ ﻳ！ ３ﻮﻟﻮ خﻠکﻮ تﻪ بر ﻣﻼ وي او پﻪ أخرت ﻛ ３بﻪ ورتﻪ د دوزخ اور پﻪ اﻧتﻈار وي. بﻴا اهلل
پﻪ بﻞ أﻳت ﻛ ３ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻳﻌﻨ :３ﻫﻤدﻏﻪ ﻛسان دي چ－ ３ﻤراﻫﻲ ﻳ ３د ﻫداﻳت او ﻻر＊ﻮوﻧ ３پﻪ بدل ک ３اخﻴست ３ده .د خپﻞ راﻛ７ې
ورﻛ７ې پﻪ پاﻳﻠﻪ ﻛ ３دوى ＇ﻪ ＂－ﻪ ﻧشﻲ ترﻻسﻪ ﻛﻮﻟﻰ او ﻫداﻳت ﻫﻢ ﻧشﻲ پﻴدا ﻛﻮﻟﻰ .پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ ک７ﻧ ３ﻟﻪ ب ３＂－ ３سﻮدا－رۍ (تجارت) سره تشبﻴﻪ شﻮې دي ،چ ３پﻪ بشپ７ه تﻮ－ﻪ پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３زﻳان او تاوان ﻧﻐ＋تی دی. ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ د واﻗﻌﻲ اﻳﻤان او اسﻼم پر ＄اى ﻳﻮازې پﻪ ژبﻨﻲ او ﻟساﻧﻲ اﻋتراف بسﻨﻪ (اﻛتﻔا) ﻛ７ې ده چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ﻛ ３ﻫ＆５ ＂－ﻪ ﻧشتﻪ.دوی ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻟﻪ اخروي ＂－ﻮ ＇خﻪ ﻣحروم دي پﻪ دﻧﻴا ﻛ ３ﻫﻢ ﻟﻪ خﻮارۍ او ﻧﻔرت پرتﻪ بﻠﻪ جزا ﻧﻪ ﻟري ،ﻧﻮ ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻳ ３پﻪ خپﻠﻪ راک７ه ورک７ه ک ３سخت تاوان ﻛ７ی دی. فعاليت پﻪ ﻻﻧدﻧﻴﻮ ﻣﻮضﻮﻋاتﻮ ک ３د ﻳﻮې ﻣﻮضﻮع پﻪ اړه بحث او خبرې اترې وک７ئ: -١د خﻠکﻮ پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３د ﻧاوړو ک７ﻧﻮ ترسره کﻮل！ ،ﻮﻟﻨ ３او تر سره کﻮوﻧکﻲ تﻪ د ﻫﻐ ３ﻧاوړې پاﻳﻠ.３ -٢ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ او کﻔارو سره د ﻣﻨاﻓﻖ پﻪ ک７ﻧﻮ ک ３تﻮپﻴر(تضاد). -۳اهلل تﻌاﻟی ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ تﻪ سزا ورکﻮي. د لوست گـټې
ﻟﻪ پﻮرتﻨﻴﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ شﻤ５ر زده ک７ې او پﻨدوﻧﻪ ترﻻسﻪ ﻛ８５ي ،چ ３ﻛﻮﻻى شﻮ پﻪ ﻻﻧدې ！ﻜﻮ ﻛ ３ﻳ ３پﻪ ﻟﻨ６ه تﻮ－ﻪ بﻴان ﻛ７و: واﻗﻌﻲ اﻳﻤان ﻫﻐﻪ دى ،چ ３ﻟﻪ ژبﻨﻲ اﻋتراف سره سره پﻪ زړه ﻛ ３ﻫﻢ پرې تصدﻳﻖ او باور وشﻲ او ﻋﻤﻞ ﻫﻢ ورسره
23
ﻣﻞ وي .ﻫﻐﻪ اﻳﻤان چ ３د اﻧسان ﻋﻤﻞ ﻛﻨ＂رول ﻧﻪ ﻛ７ي او خاوﻧد ﻳ ３ﻟﻪ ﻧاوړو ﻛاروﻧﻮ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ ﻧﻪ ﻛ７ي او ＊ﻮﻛاروﻧﻮ تﻪ ﻳ ３وﻧﻪ ﻫ（ﻮي ،ﻧﻮ دﻏﻪ ﻣﻬال دا ضﻌﻴﻒ اﻳﻤان دی. د ＄ﻤﻜ ３پر ﻣخ ﻫﻐﻪ ﻣﻬال اصﻼح راتﻼی شﻲ ،چ ３د اﻳﻤان ﻻر ﻏﻮره ک７ای شﻲ او ﻟﻪ ﻛﻔر او －ﻨاﻫﻮﻧﻮ ＇خﻪ ډډه وشﻲ. ﻣﻨاﻓﻘﻴﻦ تﻞ ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی سره د دوک ３او ﻓر４ب ﻻره ﻏﻮره کﻮي ،دوی تﻞ ﻫ（ﻪ ﻛﻮي چ ３د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ترﻣﻨ＃ اختﻼﻓات راﻣﻨ％تﻪ ﻛ７ي او باطﻞ اﻓﻜار او ﻧﻈرﻳ ３خپرې ﻛ７ي ،تر＇ﻮ د خﻠﻜﻮ پﻪ ذﻫﻨﻮﻧﻮ ﻛ ３د دﻳﻦ پﻪ اړه شﻚ او تردﻳد پﻴدا ک７ي. ﻫﻮ＊ﻴار او ﻋاﻗﻞ اﻧسان ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دى چ ３د اخروي ژوﻧد ﻟپاره ﻫ（ﻪ ﻛﻮي او ﻧاپﻮه ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دى چ ３خپﻞ ﻋﻘﻞ او ﻫﻮ＊ﻴاري پﻪ ﻣادﻳاتﻮ پﻮرې ت７ي او د اﻟﻬﻲ تﻌﻠﻴﻤاتﻮ پﻠﻲ کﻮل ورتﻪ ﻧاپﻮﻫﻲ ＊کاري. د ﻧ５کﻮک７ﻧﻮ اﻧسان او د ﻧ５ﻐ ３ﻻرې پﻴروان تﻞ د ﻧ５ﻜﻮ خﻠﻜﻮ ﻣﻠ／ري وي ،ﻟﻪ ﻫﻐﻮى سره د زړه ﻟﻪ کﻮﻣ ３ﻣﻴﻨﻪ ﻛﻮي،خﻮ د دې پرخﻼف ﻣﻨاﻓﻘان ﻟﻪ ﻣﻨاﻓﻘﻮ سره ﻧاستﻪ وﻻړه ﻛﻮي او د ﻧ５ﻜﻮ خﻠﻜﻮ پر وړاﻧدې دوک ３او دسﻴس３ جﻮړوي.
پوښتنې
– ١ﻣﻨاﻓﻘﻴﻦ ＇رﻧ／ﻪ د ＄ﻤﻜ ３پر ﻣخ ﻓساد کﻮي؟ – ٢اهلل تﻌاﻟی ＇رﻧ／ﻪ د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ دا ﻗﻮل (ﻣﻮږ ﻣصﻠحﻴﻦ ﻳﻮ) ردوي؟ – ۳ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ وﻟ ３او ﻟﻪ ＇ﻪ اﻣﻠﻪ ر＊تﻴﻨﻲ ﻣسﻠﻤاﻧان ﻛﻢ ﻋﻘﻠﻪ او ﻧاپﻮﻫﻪ بﻠﻞ ؟ –٤ﻟﻪ ر＊تﻴﻨﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ او د ﻛﻔارو ﻟﻪ ﻣشراﻧﻮ سره د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ چﻠﻨد ＇ﻪ تﻮپﻴر درﻟﻮد؟ – ٥ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ د ﻛﻮﻣﻮ ＂－ﻮ ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ﻟپاره پﻪ اسﻼم تﻈاﻫرﻛاوه؟ -٦ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ ک７ﻧ ３ﻟﻪ ＇ﻪ سره تشبﻴﻪ ک７ې دي؟ کورن ９دنده
د ﻧﻔاق ＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ﻛاروﻧﻪ چ ３ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ بﻪ د ﻧبﻲ ﻛرﻳﻢ پﻪ زﻣاﻧﻪ ﻛ ３تر سره کﻮل ،پﻪ خپﻠﻮ ﻛتابچﻮ ﻛ ３وﻟﻴﻜئ.
24
اتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲٠ -۱٧آيتونه
د ځينوكلمو معنا
} } } } } } } } } } } } } } } } } } } 25
د ﻫﻐﻮی حاﻟت او د ﻫﻐﻮی ﻣثال. { اور ﻳ ３بﻞ ک７ی. { ﻧﻮﻛﻠﻪ چ.３ { ر１ا ﻛ７ي ،رو＊اﻧﻪ ﻛ７ي. { { اهلل ﻟﻪ ﻫﻐﻮی ＇خﻪ ﻧﻮر واخﻠﻲ ،ر１ا ﻳ ３ﻣ７ه ک７ي. د (آصﻢ) جﻤﻊ ده ،د ﻛا１ﻪ پﻪ ﻣﻌﻨا ده. { د (آبکﻢ) جﻤﻊ ده ،د －ﻮﻧ ，پﻪ ﻣﻌﻨا ده. { د (آﻋﻤی) جﻤﻊ ده ،د ړاﻧده پﻪ ﻣﻌﻨا ده. { د ت５ز او زورور باران پﻪ ＇５ر دى. { د (ﻇﻠﻤة) جﻤﻊ ده ،چ ３د تﻴارو پﻪ ﻣﻌﻨا ده. { { خپﻠ－ ３ﻮت ３ﻧﻨﻪ باسﻲ. { د (صاﻋﻘة) جﻤﻊ ده ،ﻫﻐﻪ اور (برﻳ＋ﻨا) ده چ ３ﻟﻪ أسﻤان ＇خﻪ د رﻋد پرﻣﻬال ＊ﻜتﻪ را＄ﻲ (تﻨدر). { د ﻣرګ ﻟﻪ و４رې. احاطﻪ کﻮوﻧکی ،اﻳسارووﻧکی ،ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ خﻮاوو ＇خﻪ چاپ５ر چ ３د ت＋５ت ３اﻣکان وﻧﻪ ﻟري. { ﻧژدې دى. { ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ ﻳﻮسﻲ ،اختطاف ﻛ７ي. { ﻫر ﻛﻠﻪ چ ،３ﻫر وخت چ.３ { ر１ا ﻛ７ي. { تﻴاره ک７ي. {
ژباړه
د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ ﻣثال د ﻫﻐﻪ چاپﻪ ＇５ر دی چ ３اور ﻳ ３بﻞ ک７ی وي ،ﻧﻮ کﻠﻪ چ ３اور د ﻫﻐﻪ چاپ５ر ＄اﻳﻮﻧﻪ رو＊اﻧﻪ ک７ي ،اهلل د دوی ر１ا ﻣ７ه ک７ي او دوی پﻪ تﻴارو ک ３پرﻳ８دي ،پﻪ داس ３حال ک ３چ ３ﻫﻴ＆ ﻧﻪ وﻳﻨﻲ .دوی کا１ﻪ دي－ ،ﻮﻧ／ﻴان دي، ړاﻧده دي ،ﻧﻮ (ﻟﻪ －ﻤراﻫ＇ ９خﻪ) ب５رتﻪ ﻧﻪ را－ر＄ﻲ .ﻳا (د دوی ﻣثال) د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ پﻪ شان دی چ ３زورورﻏ ＇ا＇کﻲ باران ،چ ３ﻟﻪ أسﻤاﻧﻪ اوري او تﻴاره ،تﻨدر او بر＋４ﻨا ورسره وي ،را５－ر ک７ی وي ،ﻧﻮ دوی د تﻨدر د سخت أواز ﻟﻪ اﻣﻠﻪ خپﻠ－ ３ﻮت ３پﻪ خپﻠﻮ ﻏﻮږو ک ３ﻧﻨﻪ باسﻲ او اهلل (پﻪ خپﻞ ﻋﻠﻢ او ﻗدرت) پﻪ کاﻓراﻧﻮ احاطﻪ کﻮوﻧکی دی. ﻧژدې ده چ ３بر＋４ﻨا پﻪ چ＂ک ９سره د دوی د ستر－ﻮ(ﻧﻮر)ﻳﻮسﻲ ،کﻠﻪ چ( ３بر＋４ﻨا) دوی تﻪ ﻻر ر１ا ک７ي ﻧﻮ دوی پک３ روان شﻲ او کﻠﻪ چ ３پر دوی تﻴاره ک７ي ،ﻧﻮودرﻳ８ي او کﻪ اهلل اراده ک７ې وای خاﻣخابﻪ ﻳ ３د دوی د اور４دﻟﻮ (ﻇاﻫري ﻗﻮت) او د ﻟﻴدﻟﻮ(ﻇاﻫري ﻗﻮت) زاﻳﻞ ک７ی وای ،ب５شکﻪ اهلل پرﻫرشﻲ (چ ３اراده و ﻓرﻣاﻳﻲ) ＊ﻪ ﻗادر دی. اجمالي تفسير
:پﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮ ﻛ ３اهلل د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ د حاﻟت د تﻮضﻴح ﻟپاره دوه ﻣثاﻟﻮﻧﻪ راوړي دي :پﻪ ﻟﻮﻣ７ي ﻣثال ﻛ ３چ ３د أﻳت پﻪ ﻟ７ک ３ﻳ ３ﻳادوﻧﻪ شﻮې ده ،د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ حاﻟت ﻟﻪ داس ３ﻛساﻧﻮ سره تشبﻴﻪ ﻛ７ی دی چ ３پﻪ تﻮره شپﻪ ﻛ ３پﻪ ﻳﻮه پراخﻪ د＊تﻪ ﻛ ３روان وي ،او ﻳﻮ ﻧا＇اپﻲ ﻻره ورﻛﻪ ک７ي .ﻫﻐﻮی د ﻻرې د پﻴدا ﻛﻮﻟﻮ ﻟپاره اور بﻠﻮي او ﻛﻠﻪ چ ３اور بﻞ شﻲ او د دوی شا او خﻮا رو＊اﻧﻪ ﻛ７ي ،ﻧﻮ！ﻮل خﻮشاﻟﻪ شﻲ او ﻣخ پر وړاﻧدې ﻗدم اخﻠﻲ او ﻛﻠﻪ چ ３د اور ر１ا ختﻤﻪ شﻲ دوی ﻫﻢ پر خپﻞ ＄اى ودرﻳ８ي ،حﻴراﻧﻪ او ﻻﻟﻬاﻧده پات ３کﻴ８ي .ﻣﻨاﻓﻘان ﻫﻢ دا ډول حاﻟت ﻟري ،ﻫﻐﻮی پﻪ ﻇاﻫره د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟﻪ و４رې خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ ﻣسﻠﻤاﻧان ＇ر－ﻨدوي ،تر＇ﻮ خپﻠ ３شخصﻲ ３＂－ وساتﻲ ،خﻮ ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ چ ３د ﻫﻐﻮی پﻪ زړوﻧﻮ ﻛ ３اﻳﻤان ＄اى ﻧﻪ ﻟري ،د ﻫﻐﻮی ﻣﻮﻗت ،３＂－ ３ﻫﻐﻮی د دﻧﻴا ﻟﻪ رسﻮاﻳ９ او د أخرت ﻟﻪ دردﻧاك ﻋذاب سره ﻣخاﻣخ ﻛﻮي .اﻟبتﻪ د دوی د ﻣسﻠﻤاﻧ ９دﻏﻪ تﻈاﻫر دوی تﻪ کﻮﻣﻪ ＂－ﻪ ﻧﻪ رسﻮي او ډ４ر ژر بﻪ رسﻮا شﻲ او کﻮﻣﻪ ﻣﻮﻗتﻲ ﻣﻴﻨﻪ ﻳ ３چ ３د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ زړوﻧﻮ ک ３تر ﻻسﻪ ک７ې ،ﻫﻐﻪ بﻪ ﻫﻢ ډ４ر ژر ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ ﻻړه شﻲ او دوی بﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ﻧﻈر ک ３خﻮار او ذﻟﻴﻠﻪ وي ،او کﻮم اور ﻳ ３چ ３ﻟ／ﻮﻟی وو －ﻮاک ３ﻫﻐﻪ ﻣ ７شﻮ او دوی پﻪ تﻴاروک ３پات ３شﻮل. :پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ﻛ ３اهلل تﻌاﻟی د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ حاﻟت داس ３بﻴاﻧﻮي ،چ ３ﻫﻐﻮی د حﻖ ﻟﻪ اور４دﻟﻮ ＇خﻪ پﻪ دې اﻧدازې ﻧاتﻮاﻧﻪ دي－ ،ﻮاﻛ ３چ ３ﻛا１ﻪ دي ،د حﻖ د وﻳﻠﻮ وړتﻴا ﻧﻪ ﻟري－ ،ﻮاک ３چ ３ژب３ ﻳ－ ３ﻮﻧ ３／دي ،ستر ３－ﻳ ３دحﻖ ﻟﻴدﻟﻮ وړتﻴا ﻧﻪ ﻟري－ ،ﻮاک ３چ ３ړﻧدې دي .دا پﻪ دې ﻣﻌﻨﻰ ﻧﻪ ده چ ３ﻫﻐﻮى ﻏﻮږوﻧﻪ، ژبﻪ او ستر ３－ﻧﻪ ﻟري ،بﻠﻜﻲ ﻣطﻠب دا دى چ ３ﻫﻐﻮى داس＇ ３ر－ﻨدوي چ－ ３ﻮاک ３ﻫﻐﻮى ﻧﻪ حﻖ اور４دﻻى دى، ﻧﻪ ﻳ ３ﻟﻴدﻻى دي او ﻧﻪ ﻫﻢ د حﻖ پﻪ اړه ＇ﻪ وﻳﻼی شﻲ .ﻫﻤدا وجﻪ ده چ ３دوی د حﻖ پﻪ ﻟﻮر ﻛﻮم －ام ﻧﻪ اخﻠﻲ او د خﻴر ﻛار ﻧﻪ ترسره ﻛﻮي. دا د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ د حاﻟت دوﻳﻢ ﻣثال دی ،پﻪ دې ﻛ ３د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ حاﻟت ﻟﻪ داس ３ﻛساﻧﻮ سره تشبﻴﻪ شﻮى دى چ ３پﻪ ډ４ر تﻴز باران او تﻮره تﻴاره ﻛ ３چ ３ورسره ډ４ره سختﻪ بر＋４ﻨا او تاﻟﻨده ﻫﻢ وي، اﻳسار شﻮي وي او دې باران او درزﻫار پﻪ ﻫﻐﻮى ک ３ډ４ره و４ره او ډار راﻣﻨ％تﻪ ﻛ７ى وي .ﻳﻌﻨ ３ﻟﻪ ﻳﻮې خﻮا د أسﻤان
26
سخت درزﻫار اوري او ﻟﻪ بﻠ ３خﻮا شپﻪ ډ４ره تﻴاره او ﻫ ＆５ﻧﻪ ﻟﻴدل ﻛ８５ي ،ﻫﻐﻮی داس ３ﻓﻜر ﻛﻮي ،چ ３ﻧﻮر د ﻣرګ خﻮﻟ ３تﻪ ورﻏﻠﻲ دي او ﻟﻪ ډ４رې و４رې خپﻠ－ ３ﻮت ３پﻪ ﻏﻮږوﻧﻮ ﻛ ３ږدي ،تر＇ﻮ د تاﻟﻨدې ﻏ ８واﻧﻪ وري ،ﻳﻌﻨ ３ﻫﻐﻮى ﻫ（ﻪ ﻛﻮي ،چ ３پﻪ ﻏﻮږوﻧﻮ ﻛ ３د －ﻮتﻮ پﻪ ﻧﻨباسﻠﻮ سره ﻣرګ وروستﻪ ﻛ７ي او ＄ان ترې خﻼص ﻛ７ي ،ﻧﻮ ﻣﻨاﻓﻘﻴﻦ ﻫﻢ ﻫﻤدې تﻪ ورتﻪ دي ،ﻫﻐﻮى پﻪ خپﻞ ＄ان ﻛ ３د و４رې احساس ﻛﻮي .ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ وکﻮﻻی شﻮل ،چ ３د اسﻼم پﻪ ﻇاﻫروﻟﻮ سره خپﻞ ＄ان او ﻣال وساتﻲ او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻇاﻫري ﻣﻠ／رتﻴا خپﻠﻪ ﻛ７ي ،خﻮ ﻛﻠﻪ چ ３ﻟﻪ اﻟﻬﻲ وﻋﻴد او د ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ پﻪ اړه ﻟﻪ دردﻧاك ﻋذاب ＇خﻪ خبر８４ي ،ﻧﻮ پﻪ ډ４ره وﻳره ﻛ ３ﻟﻮ８４ي او داس ３ک７ﻧ ３تر سره کﻮي ،چ－ ３ﻮاﻛ ３دوی پﻪ دې ﻧﻪ دي پﻮه شﻮي. :پﻪ دې وروستﻨﻲ ﻣبارك أﻳت ﻛ ３اهلل د ﻣخکﻴﻨﻲ ﻣثال د ﻻ ډ４ر وضاحت ﻟپاره داس ３ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻧژدې ده چ ３بر＋４ﻨا د ﻫﻐﻮی د ستر－ﻮ ر１اﻳﻲ ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ ﻳﻮسﻲ او بﻴا داس ３ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻫر ﻛﻠﻪ چ３ بر＋４ﻨا ﻫﻐﻮی تﻪ ر１اﻳﻲ وک７ي ،ﻧﻮ پﻪ ر１ا ﻛ ３روان شﻲ او ﻛﻠﻪ چ ３د ﻫﻐﻮی ﻻر تﻴاره شﻲ＄ ،اى پﻪ ＄اى ودر８４ي ،ﻛﻪ اهلل تﻌاﻟی ﻏﻮ＊تﻲ وای د ﻫﻐﻮی د اور４دو او ﻟﻴدو تﻮان بﻪ ﻳ ３ترې اخﻴستی وای ،خﻮ اهلل داس ３وﻧﻪ ﻛ７ل .اهلل تﻌاﻟی د أﻳت شرﻳﻒ پﻪ وروستﻨ ９برخﻪ ﻛ ３ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻳﻘﻴﻨا چ ３اهلل پر ﻫر ＇ﻪ ﻗادر دی ،ﻳﻌﻨ ３ﻫ ＆５شی د اهلل تﻌاﻟی د ﻗدرت ﻟﻪ داﻳرې ＇خﻪ بﻬر ﻧﻪ دی. د دې أﻳتﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣحتﻮا ＇خﻪ دا ＇ر－ﻨد８４ي ،چ ３ﻣﻨاﻓﻘان ﻟﻪ خپﻞ ﻧﻔس سره پﻪ اخ او ډب او ک７او ﻛ ３دي ،ﻫﻐﻮى پﻪ داس ３حال ﻛ ３چ ３د ﻗرأن ﻛرﻳﻢ او د اسﻼﻣﻲ ﻻرې پﻪ حﻘاﻧﻴت باور ﻧﻪ ﻟري ،خﻮ د خپﻠﻮ شخصﻲ ＂－ﻮ د ترﻻسﻪ کﻮﻟﻮ ﻟپاره او د شرﻋﻲ تﻬدﻳد ﻟﻪ و４رې ﻣجبﻮرا پﻪ ﻇاﻫري ب２ﻪ خپﻞ ＄ان اسﻼم تﻪ ﻣﻨﻘاد بﻮﻟﻲ ،پﻪ ژبﻪ د شﻬادت ﻛﻠﻤﻪ واﻳﻲ او ﻟﻪ ﻛﻮم ＄ای ＇خﻪ چ ３د ﻣال او ﻏﻨﻴﻤت تﻤﻪ ﻛ８５ي ،ﻫﻠتﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ صﻒ ﻛ ３در８４ي ،خﻮ ﻛﻠﻪ چ ３د اسﻼم پﻪ دﻓاع ک ３سختﻲ او دﻧﻴﻮي تاوان احساس ﻛ７ي بﻴا ﻟﻪ جﻬاد ＇خﻪ ډډه کﻮي او پﻪ ب５ﻼب５ﻠﻮ پﻠﻤﻮ ＄ان د د＊ﻤﻦ ﻟﻪ ﻣﻘابﻠ＇ ３خﻪ ﻟرې باسﻲ. پﻪ ت５رو أﻳتﻮﻧﻮ ﻛ ３د درې －ﻮﻧﻮ ډﻟﻮ (ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ،ﻛﻔارو او ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ) ﻧ ３＋او صﻔتﻮﻧﻪ پﻪ －ﻮتﻪ شﻮل چ ３پﻪ ﻫﻐﻮ ک ３دﻳارﻟس أﻳتﻮﻧﻪ ﻳ ３د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ پﻪ اړه وو. فعاليت
د اﻳﻤان او صاﻟحﻮ اﻋﻤاﻟﻮ پﻪ ﻣسآﻟﻪ ک ３د زړه د اساسﻲ او بﻨس＂ﻴزې وﻧ６ې( ﻧﻘش ) پﻪ ﻫکﻠﻪ پﻪ ！ﻮﻟ／ﻲ ک ３أزاد بحث او ﻣﻨاﻗشﻪ وﻛ７ئ او دا ＇ر－ﻨده ک７ئ چ ３پﻪ دې ﻣسآﻟﻪ ک ،３ﻇاﻫر تﻪ ډ４ر اﻋتبار ورکﻮل کﻴ８ي او کﻪ باطﻦ تﻪ؟ د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－او درسﻮﻧﻪ چ ３د پﻮرتﻨﻴﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ﻟﻪ تﻔسﻴر ＇خﻪ ترﻻسﻪ ک８５ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: اهلل د ﻧﻮرو ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ تر ＇ﻨ ，اﻧساﻧاﻧﻮ تﻪ ﻇاﻫري ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ ﻫﻢ ورب＋ﻠﻲ دي ،د دﻏﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻟﻪ ډﻟ＇ ３خﻪ د ﻫﻐﻪ د بدن ﻏ７ي دي ،چ ３پﻪ ﻏﻮږوﻧﻮ سره اوري ،پﻪ ژبﻪ خبرې ﻛﻮي او پﻪ ستر－ﻮ ﻟﻴدل ﻛﻮي.
27
ﻫر اﻧسان ﻣکﻠﻒ دى چ ３خپﻞ حﻮاس د خﻴر پﻪ ﻻره ﻛ ３پﻪ ﻛار واچﻮي؛ ＄ﻜﻪ چ ３ﻫﻐﻪ د دﻏﻮ حﻮاسﻮ پﻪ اړه ﻣسؤوﻟﻴت ﻟري ،تر＇ﻮ د خپﻞ بدن ﻏ７ي پﻪ سﻤﻪ تﻮ－ﻪ وﻛاروي ،پﻪ خپﻠﻮ ﻏﻮږوﻧﻮ سره د حﻖ خبرې واوري ،پﻪ خپﻠﻪ ژبﻪ د حﻖ خبرې وک７ي او پﻪ خپﻠﻮ ستر－ﻮ ﻳﻮازې حﻼل او ﻣشروع شﻴان و－ﻮري. د سختﻮ او ستﻮﻧزﻣﻨﻮ ﻣﻔاﻫﻴﻤﻮ د تﻮضﻴح ﻟپاره د ژوﻧد د واﻗﻌﻲ ﻣثاﻟﻮﻧﻮ د راوړﻟﻮ ﻣشروﻋﻴت ،کﻮم چ ３ﻟﻪ ﻫﻐ３ ﻣﻮضﻮع سره ورتﻪ واﻟﻰ وﻟري ،تر＇ﻮ ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻔاﻫﻴﻢ پﻪ حسﻲ ﻗاﻟب ﻛ ３راشﻲ او ﻣخاطب تﻪ ＊ﻪ ＇ر－ﻨد شﻲ. ﻣﻨاﻓﻘﻴﻦ ﻫ（５کﻠﻪ پر ﻳﻮ حاﻟت او ﻣﻮﻗﻒ ！ﻴﻨ ，وﻻړ ﻧﻪ وي ،بﻠک ３ﻫﻐﻮى تﻞ د تذبذب او ﻧﻔسﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻮ ＊ﻜار وي او ﻫر چﻴرتﻪ چ ３ﻳ ３＂－ ３وي ،ﻫﻠتﻪ ＄ان رسﻮي. ﻣﻮږ باﻳد د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ اوصاف وپ５ژﻧﻮ او ﻫ（ﻪ وﻛ７و ،چ ３د ﻫﻐﻮی ﻟﻪ صﻔتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ＄ان وژﻏﻮرو. د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ ＄اﻧ７／تﻴاوې او صﻔتﻮﻧﻪ چ ３د دې درس پﻪ ترڅ ﻛ ３ﻣﻮ وپ５ژﻧدل د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ پﻪ اړه وو ،چ ３د ﻧبﻲ ﻛرﻳﻢ پﻪ ﻋصر ﻛ ３ﻳ ３ژوﻧد ﻛاوه .اهلل تﻌاﻟی د ﻫﻐﻮی کﻔر برﻣﻼ ک ،７چ ３ﻫﻐﻮى پﻪ ﻇاﻫر ﻛ ３ﻣسﻠﻤاﻧان او پﻪ باطﻦ ﻛ ３ﻛاﻓران دي .ﻛﻪ چ５رې دا ډول صﻔتﻮﻧﻪ پﻪ ＄ﻴﻨﻮ اوسﻨﻴﻮ خﻠﻜﻮ ﻛ ３را ＇ر－ﻨد شﻲ ،ﻧﻮ سﻤدﻻسﻪ پﻪ ﻫﻐﻮ باﻧدې د کاﻓر اطﻼق ﻧشﻮ کﻮﻻی ،اﻟبتﻪ دا وﻳﻼی شﻮ چ ３پﻪ ﻧﻮﻣﻮړو کساﻧﻮ ﻛ ３د ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ ＄ﻴﻨ ３صﻔتﻮﻧﻪ شتﻮن ﻟري. ﻻزﻣﻪ ده ،چ ３ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی ＇خﻪ دوی تﻪ ﻫداﻳت او ﻻر＊ﻮوﻧﻪ وﻏﻮاړو او ﻫﻐﻮی تﻪ ﻧصﻴحت وک７و ،تر＇ﻮ ﻟﻪ دﻏﻪ ډول ﻧاوړو صﻔتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ډډه وک７ي. پوښتنې
– ١ﻻﻧدې ﻛﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: { {} {} {} {} {} {} {} } – ٢اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻗرأن ﻛرﻳﻢ ﻛ ３ﻣثاﻟﻮﻧﻪ د ＇ﻪ ﻟپاره راوړي دي؟ – ۳د ﻳادو شﻮﻳﻮ ﻣثاﻟﻮﻧﻮ او د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ د حاﻟت ترﻣﻨ＇ ＃ﻪ ورتﻪ واﻟی شتﻮن ﻟري؟ ﻣطﻠب ＇ﻪ دى؟ أﻳا ﻣﻨاﻓﻘان ر＊تﻴا ﻫﻢ ﻛا１ﻪ－ ،ﻮﻧ／ﻴان او ړاﻧده دي؟ – ٤د دې أﻳت: –٥پﻪ داس ３حال ﻛ ３چ ３ﻣﻨاﻓﻘﻴﻦ اﻳﻤان ﻧﻪ ﻟري ،ﻧﻮ بﻴا وﻟ ３پﻪ ﻇاﻫره خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ ﻣسﻠﻤاﻧان بﻮﻟﻲ؟
کورن ９دنده
ﻗرأن ﻛرﻳﻢ د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ د حاﻟت د بﻴاﻧﻮﻟﻮ ﻟپاره دوه ﻣثاﻟﻮﻧﻪ راوړي دي ،د دﻏﻮ دوو ﻣثاﻟﻮﻧﻮ وجﻬ ３تشبﻴﻪ تﻪ پﻪ اشارې سره او دا چ ３دا ﻣثاﻟﻮﻧﻪ د چا پﻪ اړه راﻏﻠﻲ دي پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮک ３ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ.
28
نهم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲٤ -۲۱آيتونه
د ځينوكلمومعنا
}
{
}
{
}
{
}
{
د ﻣخاطب جﻤﻌ ３ﻟپاره د اﻣر ﻓﻌﻞ دی ،ﻳﻌﻨ :３ﻋبادت وک７ﺉ. د(خﻠَ َﻖ) ﻣﻔﻌﻮل د ﻣاضﻲ ﻓﻌﻞ دی ﻳﻌﻨ ３پﻴدا ﻳ ３ک .７ﻛ ُْﻢ :د ﻣخاطب د جﻤﻊ ضﻤﻴر دی .چَ ３ واﻗﻊ شﻮی دی .د دواړو کﻠﻤﻮ ﻣﻌﻨا ده :تاسﻮ ﻳ ３پﻴدا ک７ئ. د (ﻟﻌﻞّ ) کﻠﻤﻪ د ﻧسخ ３ﻟﻪ حروﻓﻮ ＇خﻪ ده ،چ ３پر اسﻤﻴﻪ جﻤﻠﻪ داخﻠﻴ８ي ،ﻣبتدا ﻣﻨصﻮبﻮي اوخبر ﻣرﻓﻮع کﻮي او د (＊اﻳﻲ(شاﻳد)－ ،ﻮﻧدې اوﻣﻤکﻦ) پﻪ ﻣﻌﻨا را＄ﻲ. ﻫﻮاره او ﻏﻮړ４دﻟ.３
} {
چت ،کﻠکﻪ أبادي. {
} }
{
}
{
شک او شبﻪ.
}
{
زﻣﻮږ بﻨده (دﻟتﻪ ترې ﻣحﻤد
}
{
راوړﺉ ،حاضرک７ﺉ.
}
{
}
29
ﻣﻴﻮې. د (ﻧِد) جﻤﻊ ده ،ﻳﻌﻨ :３ورتﻪ ،ﻣثﻞ ،سﻴال. ﻣراد دی).
ستاسﻮ ﻣرستﻨدوﻳان او ﻣدد－اران. { ﻧﻮ ﻟﻪ اوره ＄اﻧﻮﻧﻪ وژﻏﻮرﺉ ،ﻟﻪ دوزخﻪ ووﻳرﻳ８ﺉ.
}
{
د ﻫﻐﻪ (دوزخ) د سﻮن ﻣﻮاد.
}
{
تﻴارک７ای شﻮی.
ژباړه
ای خﻠکﻮ! د خپﻞ رب ﻋبادت وک７ئ ،ﻫﻐﻪ (رب چ )３پﻴدا ﻳ ３ک７ئ تاس ３او (پﻴدا ک７ي ﻳ ３دي) ﻫﻐﻪ کسان ،چ３ ﻟﻪ تاس＇ ３خﻪ پخﻮا وو＊ ،اﻳﻲ چ ３تاس ３خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻋذابﻪ وژﻏﻮرﺉ .ﻫﻐﻪ رب ،چ ３تاسﻮ تﻪ ﻳ＄ ３ﻤکﻪ ﻫﻮاره (ﻓرش) －ر＄ﻮﻟ ３ده او (－ر＄ﻮﻟی ﻳ ３دی) أسﻤان چت ،او را＊کتﻪ ک７ې ﻳ ３دي ﻟﻪ اسﻤان ＇خﻪ اوبﻪ او بﻴا ﻳ ３پﻪ دې (اوبﻮ) سره ستاس ３د خﻮراک ﻟپاره ډول ،ډول ﻣﻴﻮې راواﻳستﻠ ،３ﻧﻮ اهلل تﻌاﻟی سره شرﻳکان ﻣﻪ －ر＄ﻮئ(ﻣﻪ ﻧﻴسئ) ،حال دا چ ３تاس ３پﻮﻫﻴ８ئ (چ ３اهلل شرﻳک ﻧﻪ ﻟري) .کﻪ چ５رې تاس ３ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻗرأن ＇خﻪ چ ３ﻣﻮږ پرخپﻞ بﻨده (ﻣحﻤد ) باﻧدې ﻧازل ک７ی دی ،پﻪ شک ک ３ﻳاست ،ﻧﻮتاس ３د دې پﻪ ＇５ر ﻳﻮ سﻮرت راوړئ اوﻟﻪ اهلل ﻧﻪ پرتﻪ خپﻞ ！ﻮل ﻣرستﻴاﻻن ﻫﻢ راوبﻮﻟئ کﻪ تاس ３پﻪ خپﻠﻪ خبره ک( ３پﻪ دې دﻋﻮا ک ３چ ３دا د اﻧسان کﻼم دی) ر＊تﻴﻨﻲ ﻳاست .ﻧﻮکﻪ تاسﻮ (دا کار) وﻧﻪ ک７ای شﻮ او ﻳﻘﻴﻨﻲ ده چ ３ﻫ（５کﻠﻪ بﻪ ﻳ ３وﻧشئ ک７ای ،ﻧﻮﻟﻪ ﻫﻐﻪ اوره ＇خﻪ ووﻳر８４ﺉ چ ３د ﻫﻐﻪ خس او خاشاک اﻧساﻧان او تﻴ８ې دي ،چ(３دا اور) د کاﻓراﻧﻮ ﻟپاره تﻴار ک７ای شﻮی دی. له مخکينيو آيتونو سره د دې آيتونو ت７او
پﻪ ت５رو شﻠﻮ أﻳتﻮﻧﻮک ３د درﻳﻮ ډﻟﻮ کساﻧﻮصﻔتﻮﻧﻪ او حاﻟتﻮﻧﻪ ذکرشﻮل :ﻣؤﻣﻨان ،کاﻓران اوﻣﻨاﻓﻘان ،اﻟبتﻪ د＄ﻤک ３پرﻣخ ！ﻮل اﻧساﻧان پﻪ دې درﻳﻮ ډﻟﻮک ３شاﻣﻞ دي .پﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮ ک！ ３ﻮل بشرﻳت تﻪ ،چ ３د ﻣک ３ﻣشرکان ﻫﻢ پک ３شاﻣﻞ دي ،دستﻮر ورکﻮل ﻛ８５ي چ ３د ﻳﻮ اهلل اواﻣروتﻪ ﻏاړه ﻛ８５دي او د ﻫﻐﻪ ﻋبادت وک７ي او د بتاﻧﻮﻋبادت پرﻳ８دي اوکﻪ د پﻴﻐﻤبر د رساﻟت پﻪ حﻘاﻧﻴت او＇ﻪ چ ３پرﻫﻐﻪ ﻧازل شﻮي دي ،پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３شک اوشبﻬﻪ ﻟري او ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻣحﻤد ﻟﻪ خﻮا جﻮړک７ای شﻮی کتاب ２－ﻲ ،ﻧﻮ باﻳد چ ３دوی ﻫﻢ د ﻗرأن پﻪ ＇５ر ﻳﻮ سﻮرت جﻮړک７ای وای.
( )1
اجمالي تفسير
:پﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮک ３د ﻣک ３د ﻣشرکاﻧﻮ پﻪ ６－ون ！ﻮﻟﻮ خﻠکﻮ تﻪ اﻣر شﻮی دی چ３ د ﻳﻮ اهلل ﻋبادت وک７ئ .د ﻳﻮ اهلل ﻋبادت تﻪ بﻠﻨﻪ پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３د ！ﻮﻟﻮ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ (ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم) د دﻋﻮت ﻣرکزي او اساسﻲ ！کی بﻠﻞ کﻴ８ي ،ﻗرأنکرﻳﻢ دې اﻣرتﻪ اشاره کﻮي او دا راپﻪ －ﻮتﻪ کﻮي چ ３د ！ﻮﻟﻮ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ دﻧده پﻪ اصﻞ ک ３د ﻳﻮه اهلل تﻮحﻴد او ﻋبادت تﻪ د خﻠکﻮ رابﻠﻞ دي: [النحل ،]36 :ژباړه :ﻳﻘﻴﻨا ً ﻣﻮږ پﻪ ﻫر اﻣت ک ３ﻳﻮ پﻴﻐﻤبر وﻟﻴ８ه (تر＇ﻮ خﻠکﻮ تﻪ وواﻳﻲ) دا چ ３د اهلل بﻨده －ﻲ وک７ﺉ او د طاﻏﻮت(بتاﻧﻮ) ﻟﻪ بﻨد＇ ９－خﻪ ＄اﻧﻮﻧﻪ وژﻏﻮرﺉ. د (ﻋبادت) اصﻠﻲ ﻣﻌﻨا ﻋاجزي او بﻨده －ﻲ ده؛ خﻮ پﻪ دې أﻳت ک ３تر４ﻨﻪ د اهلل وحداﻧﻴت ،د اهلل د احکاﻣﻮ ﻣﻨﻞ او د بتاﻧﻮ د ﻋبادت پر＋４ﻮدل ﻣراد دي چ ３دې تﻪ تشرﻳﻌﻲ ﻋبادت واﻳﻲ .ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ﻳﻮ بﻞ ډول ﻋبادت ﻫﻢ شتﻪ چ ３د تکﻮﻳﻨﻲ ﻋبادت پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳادﻳ８ي اوﻫﻐﻪ دا چ ３د اهلل
！ﻮل کاﻳﻨات او ﻣﻮجﻮدات دﻧده ﻟري چ ３د اهلل
ﻟﻪ تکﻮﻳﻨﻲ
-1التفسري املنري ،د کتور وهبه الزحييل
30
ﻗﻮاﻧﻴﻨﻮ سره سﻢ حرکت وک７ي. د »رب« کﻠﻤﻪ د پﻴداکﻮوﻧکﻲ ،ﻣاﻟک اوپاﻟﻮﻧکﻲ پﻪ ﻣﻌﻨا راﻏﻠ ３ده .دا ﻣبارک أﻳت خﻠک د ﻳﻮ اهلل ﻋبادت تﻪ رابﻮﻟﻲ او د ﻋبادت پاﻳﻠﻪ او ﻧتﻴجﻪ ﻫﻢ دوی تﻪ رو＊اﻧﻪ کﻮي او ﻫﻐﻪ دا چ ３د اهلل ﻋبادت وک７ﺉ ،تر＇ﻮ د ﻋبادت پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ３تﻘﻮی او پرﻫﻴز－ارۍ تﻪ ورسﻴ８ﺉ. اهلل تﻌاﻟی ！ﻮل اﻧساﻧان پﻪ ﻫﻐﻮ ﻟﻮﻳﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ،چ ３دوی تﻪ ب＋ﻞ شﻮي دي، خبروي چ ３ﻟﻪ خپﻞ ﻋﻘﻞ ＇خﻪ کار واخﻠﻲ او ﻫﻐﻪ ﻟﻮی حﻖ چ ３اهلل ﻳ ３پر دوی ﻟري ،وپ５ژﻧﻲ ،ﻧﻮ＄کﻪ د ＄ﻤک ３او أسﻤان پﻴداﻳ＋ت ،ﻟﻪ أسﻤاﻧﻪ ＇خﻪ د رحﻤت د اوبﻮ ﻧازﻟﻮﻟﻮ او د ډول ،ډول ﻣﻴﻮو خﻠﻘت تﻪ اشاره کﻮي ،چ ３کﻮم ﻗﻮاﻧﻴﻦ پر دوی حاکﻢ دي او ＇ﻮک د دې ستر ﻋاﻟﻢ اړﻳک ３تﻨﻈﻴﻤﻮي. :اهلل تﻌاﻟی د دې تر ＇ﻨ ，چ ３خﻠک د ﻫﻐﻪ د ﻣخﻠﻮﻗاتﻮ د خﻠﻘت د ﻧ＋ﻮﻧ＋اﻧﻮ پﻪ اړه تﻔکر او سﻮچ کﻮﻟﻮ تﻪ رابﻮﻟﻲ ،ﻫﻐﻮی پر دې ﻫﻢ خبروي چ ３اهلل تﻌاﻟی د دوی د ﻻر＊ﻮوﻧ ３او ﻫداﻳت ﻟپاره داس ３ﻗرأن راﻟﻴ８ﻟی دی چ ３د ﻫﻐﻪ پﻪ حﻘاﻧﻴت ک ３ﻫ ＆５شک او تردﻳد ﻧشتﻪ او کﻮم خﻠک چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ک３ شک کﻮي ﻟﻪ ﻫﻐﻮی ＇خﻪ ﻳ ３ﻏﻮ＊تﻲ او اخطار ﻳ ３ورک７ی دی چ ３کﻪ تاس ３دا شک ﻟرئ ،چ ３ﻗرأن د اهلل کتاب ﻧﻪ دی ،ﻧﻮ تاس ３راشئ او د ﻫﻐﻪ پﻪ ＇５ر ﻳﻮ سﻮرت جﻮړک７ﺉ او خپﻞ ﻣرستﻴاﻻن او ﻣﻠ／ري ﻫﻢ راوﻏﻮاړﺉ .ﻗرأنکرﻳﻢ پﻪ داس ３حال ک ３ﻋربﻮ تﻪ دا بﻠﻨﻪ او اخطار ورک ７چ ３ﻫﻐﻮی د بﻼﻏت او ﻓصاحت پﻪ ﻟﻮړو پﻮړﻳﻮ ک ３وو ،خﻮ ﻫ５چا ﻫﻢ د ﻫﻐﻪ ﻣﻘابﻠﻪ وﻧشﻮای ک７ای اوﻧﻪ ﻳ ３د ﻫﻐﻪ د أﻳتﻮﻧﻮ پﻪ ＇５ر کﻮم أﻳت جﻮړ ک.７ د ﻗرأن کرﻳﻢ د دې ب ３ساري بﻼﻏت ﻳﻮه ستره ＂－ﻪ بشرﻳت تﻪ دا وه چ ３د اهلل تﻌاﻟی دﻏﻪ کتاب ﻟﻪ ﻫر ډول تحرﻳﻒ، تﻐﻴر او ﻻس وﻫﻨ＇ ３خﻪ خﻮﻧدي پات ３دی اود ﻧﻮرو أسﻤاﻧﻲ کتابﻮﻧﻮ پﻪ ＇５ر پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３تحرﻳﻒ او تﻐﻴر ﻧﻪ دی راﻏﻠی اوﻧﻪ بﻪ راشﻲ. ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ أخري أﻳت ک ３ﻣشرکاﻧﻮ تﻪ خطاب کﻮي او داس ３ﻓرﻣاﻳﻲ :کﻪ چﻴرې تاس ３د ﻗرأن پﻪ ＇５ر د ﻳﻮه سﻮرت ﻟﻪ جﻮړوﻟﻮ ＇خﻪ ﻋاجز شﻮﺉ (چ ３د تﻞ ﻟپاره بﻪ ﻳ ３ﻣﻘابﻠﻪ وﻧشئ کﻮﻻی) ﻧﻮ باﻳد تصدﻳﻖ ﻳ ３ک７ي ،چ ３دا د اهلل کﻼم دی او پﻪ دې سره خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ د دوزخ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ اوره ＇خﻪ وژﻏﻮرﺉ چ ３د سﻮن ﻣﻮاد (خس او خاشاک) ﻳ ３اﻧساﻧان او تﻴ８ې دي او د کاﻓراﻧﻮ ﻟپاره تﻴار شﻮی دی .دا چ ３د دوزخ د سﻮن ﻣﻮاد اﻧساﻧان اوتﻴ８ې دي پﻪ دې ک ３دې خبرې تﻪ اشاره ده چ ３دوزخ ډ４ر بد ＄ای او د ډ４ر سخت سﻮ＄ﻮوﻧکﻲ اور ﻟروﻧکی دی. فعاليت
اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻳادو شﻮﻳﻮ أﻳتﻮﻧﻮک＇ ３ﻮ ﻟﻮﻳﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ تﻪ اشاره کﻮي چ ３اهلل تﻌاﻟی پر اﻧساﻧاﻧﻮ پﻴرزو ک７ي دي ،د دﻏﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ پﻪ اړه بحث او خبرې وک７ﺉ او د ﻫرﻳﻮه ﻧﻌﻤت ＇ ３＂－ر－ﻨدې ک７ﺉ.
31
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ＂－ی چ ３ﻟﻪ پﻮرتﻨﻴﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ ډا－ﻪ ﻛ８５ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: اﻧسان باﻳد د اهلل تﻌاﻟی د ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ او احساﻧﻮﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې چ ３دی ﻳ ３جﻮړ او روغ پﻴداک７ی دی＄ ،ﻤکﻪ ،أسﻤان او ！ﻮل ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ ﻳ ３د ده د خدﻣت ﻟپاره چﻤتﻮ ک７ي دي ،شکر اﻳستﻮﻧکی وي؛ د اهلل پﻪ وحداﻧﻴت اﻗرار او د احکاﻣﻮ اطاﻋت ﻳ ３وک７ي. ﻗرأن کرﻳﻢ ﻟﻪ ﻳﻮه ＄اﻧ７／ي اسﻠﻮب او طرﻳﻘ＇ ３خﻪ برخﻤﻦ دی چ ３د ﻧزول ﻟﻪ ﻣﻬاﻟﻪ تر ﻧﻦ ور ３＄پﻮرې ﻫﻴ（ﻮک پر دې ﻧﻪ دی تﻮاﻧ５دﻟی چ ３د ﻗرأن پﻪ ＇５ر کﻮم أﻳت جﻮړ ک７ي ،تر ﻧﻦ ور ３＄پﻮرې چ ３پﻪ دې اړه کﻮﻣ ３ﻫﻠ＄ ３ﻠ３ شﻮي دي ！ﻮﻟ ３ﻟﻪ ﻧاکاﻣ ９سره ﻣخ شﻮي دي او تر ﻗﻴاﻣتﻪ پﻮرې بﻪ ﻧاکاﻣ ３وي؛ ＄کﻪ ﻗرأن د اهلل تﻌاﻟی کتاب دی او ﻫﻐﻪ ﻳ ３د ساتﻨ ３ژﻣﻨﻪ ک７ې ده. اﻧسان باﻳد د اهلل تﻌاﻟی پﻪ وحداﻧﻴت ،د پﻴﻐﻤبر
پﻪ رساﻟت او د ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ حﻘاﻧﻴت！ ،ﻴﻨ ，اﻳﻤان او ﻋﻘﻴده
وﻟري. ﻫر اﻧسان ﻣکﻠﻒ دی ،تر＇ﻮ خپﻞ ＄ان ﻟﻪ ﻫﻐﻪ اوره ＇خﻪ وژﻏﻮري چ ３د سﻮن ﻣﻮاد ﻳ ３اﻧساﻧان اوکا１ﻲ دي او اهلل تﻌاﻟی ﻫﻐﻪ دکاﻓراﻧﻮ ﻟپاره تﻴارک７ی دی. پوښتنې
- ١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: }
{}
{}
{}
{}
{}
{}
{}
{
– ٢د ﻗرأن کرﻳﻢ اﻋجاز پﻪ ＇ﻪ ک ３دی؟ پﻪ دې اړه خپﻞ دﻟﻴﻠﻮﻧﻪ ＇ر－ﻨد ک７ﺉ. -۳ﻗرأن کرﻳﻢ ＇رﻧ／ﻪ کﻔار ﻣﻘابﻠ ３تﻪ رابﻠﻠﻲ دي؟ -٤پﻪ ( )٢٢أﻳت ک＄ ３ﻴﻨﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ تﻪ اشاره شﻮې ده ،ﻫﻐﻪ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ ＇ﻪ دي؟ - ٥دوزخ دکﻮﻣﻮ خﻠکﻮ ﻟپاره تﻴارشﻮی دی؟ ﻟﻪ ﻳادو شﻮﻳﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ کﻮم أﻳت پرې دﻻﻟت کﻮي؟ -٦ذکرشﻮي أﻳتﻮﻧﻪ ﻟﻪ شﻠﻮ ت５رو شﻮﻳﻮ أﻳتﻮﻧﻮ سره ＇ﻪ ت７او ﻟري؟ کورن ９دنده
د ﻣحﻤد
د رساﻟت او ﻧﻮرو أسﻤاﻧﻲ رساﻟتﻮﻧﻮ تر ﻣﻨ ＃د ﻣشترکﻮ وجﻮﻫاتﻮ او اختﻼﻓﻲ ！کﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴﻜئ
چ ３ﻟﻪ اتﻮکر＊ﻮ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي.
32
لسم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲٧ -۲۵آيتونه
د ځينوكلمو معنا
}
{
} } } } } } } }
را وړﻻی شﻲ دوی تﻪ ﻫﻐﻪ. { { شرم او حﻴا ﻳ ３د بﻴان خﻨ ６ﻧشﻲ －ر５＄دﻟﻰ. ﻣاشی. { －ﻤراه کﻮي. { { ﻣاتﻮي. د ﻫﻐﻪ ت７ون. { { ﻏﻮ＇ﻮي ،پرې ﻛﻮي. پﻴﻮست (پﻴﻮﻧد) شﻲ. {
}
د اﻣر ﻓﻌﻞ دی ،ﻳﻌﻨ :３زﻳری ورک７ه.
{ زﻳاﻧکاران.
ژباړه
او زﻳری ورک７ه (ای ﻣحﻤده!) ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ تﻪ چ( ３پﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻣؤﻣﻦ بﻪ شﻴاﻧﻮ) ﻳ ３اﻳﻤان راوړی دی او ک７ي ﻳ ３دي ＊ﻪ (ﻋﻤﻠﻮﻧﻪ) پﻪ دې ،چ ３ب５شکﻪ دوی تﻪ جﻨتﻮﻧﻪ دي چ ３د ﻫﻐﻮ (ترﻣا１ﻴﻮ او وﻧﻮ) ﻻﻧدې وﻳاﻟ ３بﻬ８５ي ،کﻠﻪ ،چ ３دﻏﻮ (جﻨتﻴاﻧﻮ) تﻪ د خﻮړﻟﻮ ﻟپاره ﻟﻪ جﻨتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ＇ﻪ ﻣﻴﻮه روزي ورک７ل شﻲ ،ﻧﻮ دا (جﻨتﻴان) واﻳ ３دا ﻫﻤﻐس ３ﻣﻴﻮه ده چ３ پخﻮا ﻟد４ﻨﻪ ﻣﻮږ تﻪ راک７ای شﻮې وه او را بﻪ وړﻻی شﻲ دوی تﻪ ﻫﻤرﻧ／ﻪ ﻣﻴﻮه (اوپﻪ خﻮﻧد ک ３سره بﻴﻠﻪ) او دوی تﻪ بﻪ پﻪ دﻏﻮ (جﻨتﻮﻧﻮ) ک ３＊ ３پاک ３ستره ＊ ３％وي ،او وي بﻪ دوی پﻪ دﻏﻮ (جﻨتﻮﻧﻮ) ک ３د تﻞ ﻟپاره.
33
ب５شکﻪ اهلل ﻧﻪ پرﻳ８دي (دا خبره) چ ３بﻴان ک７ي ﻳﻮ ﻣثال (ﻟﻪ ﻣثاﻟﻮﻧﻮ ＇خﻪ) ،پﻪ ﻣاشﻲ سره وي ﻳا ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻧﻪ پﻮرتﻪ ،ﻧﻮ ﻫﻐﻪ کسان چ ３ﻣؤﻣﻨان دي (پﻪ ﻳﻘﻴﻦ سره) پﻮﻫ８５ي ،چ ３ب５شکﻪ دا ﻣثال حﻖ دی ﻟﻪ ربﻪ د دوی ＇خﻪ او ﻫر ﻫﻐﻪ کسان چ３ کاﻓران شﻮي دي ،ﻧﻮ (ﻟﻪ ډ４رې ﻧاپﻮﻫ ９او ﻋﻨاد ＇خﻪ) واﻳﻲ چ ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې ﻣثال سره د ＇ﻪ ＇ﻴز اراده ک７ې ده. (اهلل داس ３اراده ک７ې ده چ )３ډ４ر خﻠک پﻪ دې ﻣثال سره －ﻤراه کﻮي او ډ４رو خﻠکﻮ تﻪ پﻪ دې سره (د حﻖ) سﻤﻪ ﻻر ＊ﻲ او اهلل ﻧﻪ －ﻤراه کﻮي پﻪ دې ﻣثال سره ﻣ／ر ﻓاسﻘان . ﻫﻐﻪ کسان ،چ ３د اهلل ﻋﻬد وروستﻪ ﻟﻪ ﻣحکﻤﻮاﻟﻲ د ﻫﻐﻪ ،ﻣاتﻮي او ﻫﻐﻪ چ ３اهلل پﻪ ﻫﻐﻪ سره حکﻢ ک７ی دی چ３ پﻴﻮﻧد دې ک７ای شﻲ ،پرﻳکﻮي او پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３ﻓساد کﻮي ،دﻏﻪ کسان ﻫﻤدوی (پﻪ دﻧﻴا او ﻋﻘبی ک )３زﻳاﻧﻤﻦ دي. د آيت د نازلېدلو سبب
ابﻦ جرﻳر طبري پﻪ خپﻞ تﻔسﻴرک ３ﻟﻴکﻠﻲ دي :کﻠﻪ چ ３اهلل تﻌاﻟی د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ ﻟپاره دوه ﻣثاﻟﻮﻧﻪ: بﻴان ک７ل ،ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ ووﻳﻞ :اهلل ﻟﻪ بﻴان شﻮﻳﻮ ﻣثاﻟﻮﻧﻮ ＇خﻪ ډ４ر ﻟﻮی دی چ ３د داس ３وړو شﻴاﻧﻮ ﻣثاﻟﻮﻧﻪ بﻴان ک７ي .اهلل تﻌاﻟی د دوی د وﻳﻨاوو پﻪ رد ک ３دا
ﻣبارک
أﻳت ﻧازل ک.７ اجمالي تفسير
اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮک ３د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ او پرﻫﻴز－اراﻧﻮ اجر بﻴاﻧﻮي ،تر＇ﻮ پﻪ دې وسﻴﻠﻪ د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ (چ ３پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ اﻳﻤان ﻟري) او کاﻓراﻧﻮ (چ ３د ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ حﻘاﻧﻴت اﻳﻤان ﻧﻪ ﻟري) تر ﻣﻨ＃ پرتﻠﻪ وک７ي؛ ＄کﻪ د ت５ر ﻟﻮست پﻪ أﻳتﻮﻧﻮک ３د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ د حاﻻتﻮ ＇７５ﻧﻪ شﻮې وه چ ３د ﻗرأن پﻪ حﻘاﻧﻴت ﻳ ３اﻳﻤان ﻧﻪ درﻟﻮده ﻟﻪ ﻫﻤدې ﻛبﻠﻪ ﻗرأن پﻴﻐﻤبر تﻪ اﻣر کﻮي ،تر＇ﻮ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ تﻪ چ ３اﻳﻤان ﻳ ３راوړی او ﻧ５ک کاروﻧﻪ ﻳ ３ترسره ک７ي دي د جﻨت زﻳری ورک７ي او بﻴا ورتﻪ د جﻨت ستاﻳﻨﻪ کﻮي چ ３د وﻧﻮ ﻻﻧدې ﻳ ３وﻳاﻟ ３بﻬﻴ８ي او ﻫﻤدارﻧ／ﻪ پﻪ جﻨت ک ３جﻨتﻴاﻧﻮ تﻪ ﻫﻐﻪ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ ورکﻮل ﻛ８５ي چ ３پﻪ شکﻞ او ﻇاﻫرک ３د دﻧﻴﻮي ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ پﻪ شان دي ،تر＇ﻮ ﻫﻐﻮی تﻪ ﻧا أشﻨا ＊کاره ﻧشﻲ .پﻪ ﻳﻮه حدﻳث ک ３راﻏﻠﻲ دي" :پﻪ جﻨت ک ３داس ３ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ دي چ ３ﻧﻪ ستر－ﻮ ﻟﻴدﻟﻲ او ﻧﻪ ﻏﻮږو د ﻫﻐﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ＇ﻪ اور４دﻟﻲ ،أن تردې چ ３د اﻧسان پﻪ زړه ک ３د ﻫﻐﻮ د ＇رﻧ／ﻮاﻟﻲ پﻪ اړه ＇ﻪ ﻧﻪ وي ت５رشﻮي". د جﻨت د ﻣ５ﻮو ﻟﻪ اوصاﻓﻮ ＇خﻪ دا جﻮتﻪ کﻴ８ي چ ３د جﻨت ﻣﻴﻮې پﻪ ﻇاﻫره د دﻧﻴا د ﻣ５ﻮو پﻪ ＇５ر دي ،خﻮ د ﻣاﻫﻴت او کﻔﻴت ﻟﻪ ﻣخ ３ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ ﻏﻮره او پﻪ بشپ７ه تﻮ－ﻪ تﻮپﻴر ﻟري. د جﻨتﻴاﻧﻮ ﻟپاره بﻞ ډول ﻧﻌﻤت ﻫﻐﻪ پاک ３بﻴبﻴاﻧ ３دي چ ３پﻪ دﻳﻨﻲ ﻧصﻮصﻮ ک ３ور＇خﻪ د »حﻮراﻟﻌﻴﻦ« پﻪ ﻧاﻣﻪ
34
تﻌبﻴرشﻮی دی.ﻟﻪ حﻮراﻟﻌﻴﻦ ＇خﻪ ﻫﻐﻪ ＊ ３％ﻣراد دي چ ３د جﻨتﻴاﻧﻮ پﻪ چﻮپ７ک ３دي او ﻟﻪ ﻫر ډول ﻋﻴب او ﻧﻴﻤ７／تﻴا ＇خﻪ خاﻟﻲ او پاک ３دي . :ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻣخک ３ﻳادوﻧﻪ وشﻮه ،اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې أﻳت ک ３د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ اﻋتراض تﻪ داس＄ ３ﻮاب واﻳﻲ :د دې ﻟپاره چ ３د بشر پر روح او ﻧﻔس باﻧدې سﻤﻪ اﻏ５زه وشﻲ اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻫر ډول وسﻴﻠ＇ ３خﻪ کار اخﻠﻲ ،تر دې چ ３د وړوشﻴاﻧﻮ ﻟکﻪ ﻣاشﻲ ﻳا ﻟﻪ ﻣاشﻲ ＇خﻪ د ﻟﻮﻳﻮ او ﻳا وړو شﻴاﻧﻮ د ﻣثال پﻪ بﻴاﻧﻮﻟﻮ ک ３ﻫﻢ شرم ﻧﻪ کﻮي＄ ،کﻪ چ！ ３ﻮل د اهلل تﻌاﻟی ﻣخﻠﻮﻗات دي او د ﻫر ﻳﻮ ﻣخﻠﻮق پﻪ وجﻮد ک ３ډ４ر زﻳات حکﻤتﻮﻧﻪ ﻧﻐ＋تﻲ دي .اهلل تﻌاﻟی ﻏﻮاړي ،تر＇ﻮ پﻪ دې سره د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ﻳﻘﻴﻦ او اﻳﻤان زﻳات شﻲ او دکاﻓراﻧﻮ اﻋتراض دوه برابره ک７ي .د دﻏﻮ ﻣثاﻟﻮﻧﻮ پﻪ بﻴاﻧﻮﻟﻮ سره اهلل تﻌاﻟی ډ４ر کسان －ﻤراه کﻮي او ډ４رو ﻧﻮرو تﻪ د ﻫداﻳت پﻪ ﻟﻮر ﻻر＊ﻮوﻧﻪ کﻮي .پﻪ واﻗﻌﻴت ک ３اهلل تﻌاﻟی ﻳﻮازې ﻣﻨاﻓﻘان د －ﻤراﻫ ９پﻪ －رداب ک ３ﻻﻫﻮکﻮي＄ ،کﻪ ﻫﻐﻪ خﻠک چ ３پﻪ اهلل تﻌاﻟی اﻳﻤان ﻟري ،د ﻫﻐﻮی ﻳﻘﻴﻦ د اهلل تﻌاﻟی پﻪ کﻼم سره ﻧﻮر ﻫﻢ زﻳاتﻴ８ي ،خﻮ ﻫﻐﻪ کسان چ ３پﻪ زړوﻧﻮ ک ３ﻳ ３د کﻔر او شک رﻧ＄ ＃ای ﻧﻴﻮﻻی دی ،د اﻳﻤان ﻧﻪ راوړﻟﻮ ﻟﻪ کبﻠﻪ ﻳ ３دا شک او شبﻬﻪ ﻧﻮره ﻫﻢ زﻳاتﻴ８ي. :پﻪ دې أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻟﻨ６و او ﻟﻪ ﻣﻌﻨاوو ډکﻮ اﻟﻔاﻇﻮ سره ﻣﻨاﻓﻘﻴﻦ ﻣﻌرﻓﻲ کﻮي او داس ３ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻣﻨاﻓﻘان ﻫﻐﻪ کسان دي چ ３ﻟﻪ اهلل سره خپﻠ ３ک７ې وﻋدې او ژﻣﻨ ３ﻣاتﻮي ،د اهلل تﻌاﻟی اﻣروﻧﻪ او احکام تر پ＋ﻮﻻﻧدې کﻮي او د ＄ﻤک ３پر ﻣخ ﻓساد خﻮروي .ﻫر＇ﻮک چ ３د ＄ﻤک ３پر ﻣخ ﻓساد خﻮروي او ﻓتﻨ３ راپﻴدا کﻮي ،ﻫﻐﻮی بﻪ پﻪ خپﻠﻪ تاواﻧﻲ وي اوپﻪ ستﻮﻧزو او بدبختﻴﻮ ک ３بﻪ ډوب وي ،پﻪ دﻧﻴا ک ３بﻪ رسﻮا او شرﻣ５دﻟﻲ وي او پﻪ أخرت ک ３بﻪ اور تﻪ واچﻮل شﻲ. پﻪ دې أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی د ﻓاسﻘاﻧﻮ او ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ چ ３د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ اواﻣرو ＇خﻪ سرﻏ７وﻧﻪ کﻮي ،درې اساسﻲ صﻔتﻮﻧﻪ بﻴاﻧﻮي: -١دا چ ３کﻠﻪ دوی ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی سره وﻋده وت７ي ،ﻧﻮ وروستﻪ ﻟﻪ ت７ﻟﻮ ﻳ ３ب５رتﻪ ﻣاتﻮي. -٢دا چ ３دوی د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ دوستﻲ او صﻠﻪ رحﻤﻲ ب ３ارز＊تﻪ ２－ﻲ ،د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ دﻳﻦ ＇خﻪ ﻣخ اړوي او ﻫﻐﻪ ＇ﻪ پرې کﻮي چ ３اهلل تﻌاﻟی ﻳ ３پﻪ ت７ﻟﻮ او پﻴﻮﻧد کﻮﻟﻮ اﻣرک７ی دی. -۳دا چ ３دوی د ＄ﻤک ３پر ﻣخ د ﻓساد پﻪ خپروﻟﻮ ﻻس پﻮرې کﻮي. فعاليت
د وﻋدې او ژﻣﻨ ３د ﻣاتﻮﻟﻮ او د صﻠﻪ رحﻤ ９د ﻏﻮ＇ﻮﻟﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ بحث او＇７５ﻧﻪ وک７ﺉ او د ﻫﻐﻮ د پرې کﻮﻟﻮ زﻳاﻧﻮﻧﻪ رو＊اﻧﻪ ک７ﺉ.
35
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３ﻟﻪ ﻳادو شﻮﻳﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻻس تﻪ را＄ﻲ ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: باﻳد ﻳﻘﻴﻦ وﻟرو ،چ ３اهلل تﻌاﻟی د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ﻧ５ک ３ک７ﻧ ３ﻧﻪ ضاﻳﻊ کﻮي ،بﻠک ３ﻫﻐﻮی تﻪ د ﻧﻴک ９جزا ورکﻮي ،ﻫﻐﻮی جﻨت تﻪ داخﻠﻮي او د جﻨت ﻟﻪ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ ３برخﻤﻦ کﻮي. ﻫﻐﻪ ﻣ５ﻮې چ ３پﻪ جﻨت ک ３ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ ورکﻮل ﻛﻴ８ي پﻪ ب２ﻪ او رﻧ ，ک ３د دﻧﻴا د ﻣﻴﻮو پﻪ ＇５ر دي ،خﻮ پﻪ ﻣاﻫﻴت، خﻮﻧد او ﻓاﻳده ک ３ډ４ر ﻏﻮره واﻟی ﻟري. کﻮﻣ ３جﻨتﻲ حﻮرې چ ３د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ پﻪ چﻮپ ７ک ３بﻪ وي ،ﻟﻪ ﻫر ډول ﻋﻴب او ﻧﻘص ＇خﻪ پاک ３دي او کﻮم ﻣؤﻣﻨان چ ３ﻟﻪ دﻏﻮحﻮرو ＇خﻪ برخﻤﻦ کﻴ８ي ،ﻫﻐﻮی بﻪ د تﻞ ﻟپاره پﻪ جﻨت ک ３اوسﻴ８ي. ！ﻮﻟ ３ﻫﻐﻪ چارې او اﻣﻮر چ ３اهلل تﻌاﻟی پرې اﻧسان خبروي ،پﻪ ﻫﻐﻮ ک ３دکﻮم شک او ﻣﻨاﻗش＄ ３اي ﻧشتﻪ ،ﻧﻮ اﻧسان باﻳد پر دﻏﻮ ！ﻮﻟﻮ چارو ﻋﻘﻴده وﻟري او ﻟﻪ اﻋتراض ＇خﻪ دې ＄ان وژﻏﻮري. ﻓاسﻘان درې ﻧ ３＋ﻟري :ﻟﻪ اهلل سره وﻋده او ژﻣﻨﻪ ﻣاتﻮل ،د صﻠﻪ رحﻤ ９پرې کﻮل اود ＄ﻤک ３پر ﻣخ ﻓساد خپرول. کﻠﻪ چ ３اﻧسان ﻟﻪ خپﻞ پرورد－ار ＇خﻪ ﻟر４ﻮاﻟی اختﻴار ک７ي ،ﻧﻮ پﻪ دﻧﻴا او أخرت ک ３بﻪ زﻳاﻧﻤﻦ شﻲ او د دې کار ﻧاوړې پاﻳﻠ ３بﻪ و－ﻮري. پوښتنې
- ١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ﺉ: }
{}
{}
{}
{}
{
-٢د دې ﻟﻮست أﻳتﻮﻧﻪ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ ＇ﻪ زﻳری ورکﻮي؟ - ۳وروستی أﻳت د ﻓاسﻘاﻧﻮ کﻮﻣﻮ صﻔاتﻮ تﻪ اشاره کﻮي؟ -٤د دوﻳﻢ ﻣبارک أﻳت د ﻧازﻟ５دﻟﻮ سبب بﻴان ک７ﺉ؟
کورن ９دنده
د ＄ﻤک ３پر ﻣخ د ﻓساد کﻮﻟﻮ －ﻨاه پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴﻜئ چ ３ﻟﻪ ﻟسﻮکر＊ﻮ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي.
36
يوولسم لوست
د (البقرة) سورت ( )٣٤ -۲٨آيتونه
د ځينوكلمو معنا } ( د ﻣاضﻲ ﻓﻌﻞ د ﻣخاطب د { } } جﻤﻌ ３صﻴﻐﻪ ده) ﻳﻌﻨ :３تاس ３وئ} . تاسﻮ ﻳ ３ژوﻧدي ک７ئ. { } } تاس ３ﻣ７ه کﻮي. { } } تاس ３ژوﻧدي کﻮي. { } } تاس ３ور－ر＄ﻮل ک８５ئ. { } } ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﻳ ３برابرک７ل. { } } پﻴدا کﻮوﻧکی－ ،ر＄ﻮوﻧکی. { } تﻮﻳﻮي. { }
{ ﻣﻮږ ستا حﻤد ،ثﻨا او تسبﻴح واﻳﻮ ،ستا پاکﻲ بﻴاﻧﻮو. و＊ﻮدل. { { ﻫﻐﻪ ﻳ ３وړاﻧدې ک７ل. { ﻣاتﻪ خبر راک７ئ. { دوی تﻪ خبر ورک７ه. {
تاس ３ﻳ＊ ３کاره کﻮﺉ.
{ تاس ３ﻳ ３پ＂ﻮﺉ. اﻧکار ﻳ ３وک.７ {
ژباړه
＇رﻧ／ﻪ پﻪ اهلل باﻧدې کاﻓران کﻴ８ئ ،حال دا چ ３تاس( ３د خپﻠﻮ پﻠروﻧﻮ پﻪ اصﻼبﻮک )３ﻣ７ه وئ ،بﻴا ﻳ( ３د روح پﻪ درکﻮﻟﻮ سره) ژوﻧدي ک７ئ ،بﻴا بﻪ تاس ３ﻣ７ه ک７ي ،بﻴا بﻪ ﻣﻮ (پﻪ بﻌث سره) ژوﻧدي ک７ي او بﻴا بﻪ خاص ﻫﻤده تﻪ (د خپﻠﻮ اﻋﻤاﻟﻮد جزاء ﻟپاره) وروستﻞ شئ .اهلل ﻫﻐﻪ ذات دی چ ３تاس ３تﻪ ﻳ！ ３ﻮل ﻫﻐﻪ شﻴان چ ３پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３دي پﻴدا ک７ي ،بﻴا ﻳ３ (د) اسﻤان (پﻴداکﻮﻟﻮ) تﻪ ﻗصد وک ،７ﻧﻮ برابر ﻳ ３ک７ل اووه أسﻤاﻧﻮﻧﻪ او دی پﻪ ﻫر ＇ﻪ باﻧدې ＊ﻪ ﻋاﻟﻢ دی .ﻳاد ک７ه (اي ﻣحﻤده!) ﻫﻐﻪ وخت چ ３پرورد－ار ستا پر＊تﻮتﻪ ووﻳﻞ چ ３ب５شکﻪ زه －ر＄ﻮوﻧکی (پﻴداکﻮوﻧکی) ﻳﻢ پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３د ﻳﻮه خﻠﻴﻔﻪ ،ﻧﻮ پر＊تﻮ ووﻳﻞ :أﻳا تﻪ پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３ﻫﻐﻪ ＇ﻮک (خﻠﻴﻔﻪ) －ر＄ﻮې ،چ ３ﻫﻐﻪ پک ３ﻓساد کﻮي او (پﻪ ﻧاحﻘﻪ 37
سره) وﻳﻨ ３تﻮﻳﻮي ،حال دا چ ３ﻣﻮږ ستا پﻪ ثﻨا سره تسب５ح واﻳﻮ او تاتﻪ ﻧسبت د پاکﻲ کﻮو( .اهلل ) ووﻳﻞ :ب５شکﻪ پﻪ ﻫﻐﻮ اسرارو ،چ ３زه پﻮﻫﻴ８م تاس ３پرې ﻧﻪ پﻮﻫ８５ئ( .اهلل ) أدم تﻪ (د پاسﻨﻴﻮ او ＄ﻤکﻨﻴﻮ شﻴاﻧﻮ) ！ﻮل ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ و＊ﻮدل، بﻴا ﻳ ３ﻫﻐﻪ ！ﻮل پر＊تﻮ تﻪ وړاﻧدې ک７ل ،ﻧﻮ ﻳ ３ووﻳﻞ :ﻣاتﻪ د دې شﻴاﻧﻮ د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ خبر راک７ئ کﻪ ﻳئ (پﻪ خپﻠﻪ دﻏﻪ وﻳﻨا ک)３ ر＊تﻴﻨ .３پر＊تﻮ ووﻳﻞ :تا ﻟره (ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻋﻴبﻮﻧﻮ او اﻋتراضﻮﻧﻮ) پاکﻲ ده ،ﻣﻮږ ﻟره ﻫﻴ＆ ﻋﻠﻢ ﻧشتﻪ ،ﻣ／ر پﻪ ﻫﻐﻪ شﻲ چ ３تا ﻣﻮږ تﻪ ＊ﻮدﻟی دی ،ب５شکﻪ ﻫﻤدا تﻪ ＊ﻪ ﻋاﻟﻢ او د ＊ﻪ حکﻤت ＇＋تﻦ ﻳ( .３اهلل ) ووﻳﻞ :ای أدﻣﻪ! دوی پﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ د دې شﻴاﻧﻮ خبرک７ه .کﻠﻪ چ ３أدم د ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ پﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ دوی خبر ک７ل( ،اهلل ) ووﻳﻞ :أﻳا ﻣا تاسﻮ تﻪ ﻧﻪ وو وﻳﻠﻲ ،چ３ ب５شکﻪ زه د أسﻤاﻧﻮﻧﻮ او ＄ﻤک ３پﻪ پ＂ﻮ شﻴاﻧﻮ پﻮﻫﻴ８م او پر ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ چ ３تاس ３ﻳ ３پﻪ (ژبﻪ) ＊کاره کﻮئ او پﻪ ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ چ ３ﻳ( ３پﻪ زړوﻧﻮک )３پ＂ﻮئ .ﻳاد ک７ه (ای ﻣحﻤده!) کﻠﻪ چ ３ﻣﻮږ پر＊تﻮتﻪ ووﻳﻞ :أدم تﻪ (د تحﻴﻲ او احترام) سجده وک７ئ ،پس دوی (！ﻮﻟﻮ) پرتﻪ ﻟﻪ ابﻠﻴس ﻧﻪ سجده وک７ه( ،ابﻠﻴس ﻟﻪ سجدې ＇خﻪ) ﻣخ واړاوه او ﻟﻮﻳﻲ ﻳ ３وک７ه او دی (ﻻ ﻟﻪ پخﻮا ＇خﻪ د اهلل پﻪ ﻋﻠﻢ ک )３ﻟﻪ کاﻓراﻧﻮ＇خﻪ و. لن ６تفسير
اهلل تﻌاﻟی د دې سﻮرت پﻪ ( )٢٧أﻳت ک ３د ﻓاسﻘاﻧﻮ صﻔتﻮﻧﻪ بﻴان ک７ي اوبﻴا د تﻌجب ،اﻧکار او ر！ﻨ ３پﻪ طرﻳﻘﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻮی ＇خﻪ پﻮ＊تﻨﻪ کﻮي او خپﻞ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ ورﻳادوی چ＇ ３رﻧ／ﻪ تاس ３د پرود－ار ﻟﻪ اﻟﻮﻫﻴت او ربﻮبﻴت ＇خﻪ اﻧکار کﻮﺉ ،پﻪ داس ３حال ک ３چ ３تاس ３د ﻧطﻔ ３پﻪ ب２ﻪ د خپﻠﻮ پﻠروﻧﻮ پﻪ ﻣﻼوو ک ３وﺉ ﻳﻌﻨ ３ﻣ７ه وئ ،شتﻮن ﻣﻮ ﻧﻪ درﻟﻮد ،اهلل تﻌاﻟی ﻫﻐﻪ وخت تاس ３ژوﻧدي ک７ﺉ چ ３د ﻣﻮر－اﻧﻮ پﻪ ِ رحﻤﻮﻧﻮ ک ３وئ او بﻴا دﻧﻴا تﻪ پﻪ رات， سره ﻳ ３تاس ３د ژوﻧد د ارز＊تﻨاکﻮ صﻔتﻮﻧﻮ؛ ﻟکﻪ :ﻋﻘﻞ ،شﻌﻮر او د حﻮاسﻮ پﻪ درک کﻮﻟﻮ سره ژوﻧدي ک７ﺉ او ستاس ３د ３＂－ﻟپاره ﻳ ３ډول ډول خﻮاړه پﻴدا ک７ل ،پﻪ پاي ک ３د خپﻞ ژوﻧد پﻪ بشپ４７دﻟﻮ او د اجﻞ پﻪ رارسﻴدﻟﻮسره ﻳﻮ＄ﻞ بﻴا د ﻣرګ ﻣﻴﻠﻤاﻧﻪ ﻛ８５ئ او وروستﻪ ﻟﻪ ﻣر－ﻪ بﻴا تاس ３د حساب او کتاب ﻟپاره د اهلل تﻌاﻟی پﻪ اﻣر راژوﻧدي کﻴ８ئ. :د دې ﻟﻮست پﻪ دوﻳﻢ أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی د اﻧسان د پﻴداﻳ＋ت ﻟﻪ ﻣﻮضﻮع وروستﻪ د ﻳﻮه بﻞ ﻧﻌﻤت ﻳادوﻧﻪ کﻮي چ＄ ３ﻤکﻪ ،أسﻤاﻧﻮﻧﻪ او د ＄ﻤک ３پر ﻣخ ！ﻮل شﻴان ﻳ ３د اﻧسان د ﻫﻮساﻳﻨ ３او ３＂－ﻟپاره پﻴدا ک７ي دي ،او داس ３ﻓرﻣاﻳﻲ :اهلل تﻌاﻟی ﻫﻐﻪ ذات دی چ ３د ＄ﻤک ３د ﻣخ ！ﻮل شﻴان ﻳ３ ستاس ３ﻟپاره پﻴدا ک７ي دي ،د ＄ﻤک ３پرﻣخ ﻳ ３ﻟﻪ ﻧباتاتﻮ او＇اروﻳﻮ ＇خﻪ ﻧﻴﻮﻟ ３ترﻏروﻧﻮ ،ﻣﻌدﻧﻮﻧﻮ او داس ３ﻧﻮرو پﻮرې د اﻧسان د راحت او ３＂－ﻟپاره پﻴدا ک７ي او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وروستﻪ ﻳ ３ﻗصد وک ،７تر＇ﻮ پاسﻨﻲ شﻴان پﻴدا ک７ي ،چ ３ﻫﻐﻪ ﻳ ３د اوو أسﻤاﻧﻮﻧﻮ پﻪ شکﻞ پﻴدا ک７ل .ﻳﻌﻨ ３کﻠﻪ چ ３اهلل تﻌاﻟی د (کﻦ ﻓﻴکﻮن) پﻪ اﻣر سره د ＄ﻤک ３بشپ ７تخﻠﻴﻖ وک ７او پﻪ ﻫﻐ ３ک ３ﻳ ３د ژوﻧد کﻮﻟﻮ زﻣﻴﻨﻪ برابره ک７ه ،بﻴا ﻳ ３د أسﻤاﻧﻮﻧﻮ پﻪ تخﻠﻴﻖ پﻴﻞ وک ７اوﻫﻐﻪ ﻳ ３پﻪ اوو ﻓﻠکﻮ ﻳا اوو طبﻘﻮ ک３ بشپ ７ک７ل؛ ﻧﻮ＄کﻪ د دې أﻳت پﻪ پاي ک ３راﻏﻠﻲ :اهلل پﻪ ﻫر＇ﻪ پﻮه دی. اهلل تﻌاﻟی د أسﻤاﻧﻮﻧﻮ او ＄ﻤکﻮ ترﻣﻨ ＃د تکاﻣﻞ او اړتﻴا اړﻳک ３پﻴدا ک７ې او ﻫﻐﻪ تﻌاﻟی دی چ ３د دې دواړو ﻳﻮ بﻞ تﻪ پﻪ ضرورتﻮﻧﻮ او اړتﻴاوو ＊ﻪ پﻮﻫ８５ي او پﻪ ﻫﻐﻮ ک ３ﻳ ３داس＄ ３اﻧ７／تﻴاوې پﻴدا ک７ې دي چ ３بشري اړتﻴاوې بشپ７ې ک７ي. :پﻪ دې أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی د ﻧﻮرو ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ کﻮي چ３ د پﻴداﻳ＋ت ﻣﻮضﻮع ده چ ３د پﻴداﻳ＋ت ﻛﻴسﻪ ﻳ ３دﻟتﻪ ذکرشﻮې ده. پﻪ ！ﻮل بشرﻳت ﻳ ３پﻴرزوک７ي اوﻫﻐﻪ د أدم
38
اهلل تﻌاﻟی دې ﻣﻮضﻮع تﻪ اشاره کﻮي چ ３أدم اوحﻮاء د ＄ﻤﻜ ３پر ﻣخ پﻴدا کﻮي ،تر＇ﻮ د اهلل د ＄ﻤک ３پر ﻣخ د خﻼﻓت دﻧده د ﻫﻐﻮی پر اوږو ﻛﻴ８دي ،خﻮ پر＊ت ３ﻟﻪ دې اﻟﻬﻲ ﻫﻮډ ＇خﻪ پﻪ ح５رت ک ３شﻮې او پﻮ＊تﻨﻪ ﻳ ３وک７ه: ＇رﻧ／ﻪ د ＄ﻤک ３پر ﻣخ داس＇ ３ﻮک خﻠﻴﻔﻪ پﻴدا کﻮې ،چ ３د ＄ﻤک ３پر ﻣخ د وﻳﻨﻮ بﻬﻮﻟﻮ او ﻓساد کﻮﻟﻮ ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ؟ پداس ３حال ک ３چ ３ﻣﻮږ تﻞ ستا پﻪ پاک ９اوﻋبادت ک ３ﻣشﻐﻮل ﻳﻮ. پﻪ دې ﻣﻌﻨا چ ３کﻪ چ５رې ستا د پاک ９بﻴاﻧﻮل ﻻزم وي ،ﻧﻮ ﻣﻮږ د تﻞ ﻟپاره پر ﻫﻐ ３ﻟ／ﻴا ﻳﻮ او کﻪ د خﻼﻓت د وړتﻴا ﻣسئﻠﻪ وي ﻧﻮ ﻣﻮږ د دې ﻟﻮړ ﻣﻘام ﻟپاره وړ او ﻣﻨاسب ﻳﻮ. دا چ ３پر＊ت ３ﻟﻪ کﻮﻣﻪ ＄اﻳﻪ پﻮﻫ５دﻟ ３چ ３اﻧسان وروستﻪ ﻟﻪ پﻴداﻳ＋ت ＇خﻪ د ＄ﻤک ３پر ﻣخ ﻓساد خپروي او وﻳﻨ３ تﻮﻳﻮي؟ پﻪ دې اړه ﻣختﻠﻔ ３ﻧﻈرﻳ ３شتﻮن ﻟري ،ﻟﻪ دﻏﻮ ﻧﻈرﻳاتﻮ ＇خﻪ ﻳﻮه ﻧﻈرﻳﻪ دا ده چ ３اﻧساﻧان ﻳ ３پر پﻴرﻳاﻧﻮ ﻗﻴاس ک７ل؛ ＄کﻪ ﻣخک ３ﻟﻪ اﻧساﻧاﻧﻮ ＇خﻪ جﻨﻴاتﻮ ،د ＄ﻤک ３پر ﻣخ ژوﻧد کاوه او وﻳﻨ ３ﻳ ３تﻮﻳﻮﻟ ３او ﻓسادوﻧﻪ ﻳ ３کﻮل ،ﻧﻮ پر＊ت ３ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ وپﻮﻫﻴدې چ ３کﻪ چﻴرې اﻧسان ﻫﻢ پﻴداشﻲ ،ﻫﻤدﻏس ３کاروﻧﻪ بﻪ وک７ي .بﻞ ﻧﻈر دا دی ،چ３ پر＊تﻮ دا ﻣﻮضﻮع پﻪ ﻟﻮح ﻣحﻔﻮظ ک ３ﻟﻮستﻠ ３وه. :اهلل تﻌاﻟی د پر＊تﻮ د پﻮ＊تﻨ ３پﻪ ＄ﻮاب ک ３او د دې ﻟپاره چ ３د بﻨﻲ أدم د خﻠﻘت حکﻤت د ！ﻮﻟﻮ پﻪ وجﻮد ک ３ﻳ ３داس ３ﻗﻮت او ＄ﻮاک ک＋５ﻮد ،چ ３د ﻫﻐﻪ پﻪ ﻣرستﻪ أدم ﻫﻐﻮی تﻪ ＇ر－ﻨد ک７ي ،د أدم شﻴاﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ زده ک７ل ،بﻴا ﻳ ３د ﻳادو شﻮﻳﻮ شﻴاﻧﻮ د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ پﻪ اړه ﻟﻪ پر＊تﻮ ＇خﻪ پﻮ＊تﻨﻪ وک７ه ،تر＇ﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ شﻲ چ３ أﻳا دوی حﻘﻴﻘتا ً د خﻼﻓت (ﻧﻴابت) وړتﻴا ﻟري او کﻪ چﻴرې ﻳ ３وﻟري ،باﻳد ﻟﻪ ﻳادو شﻮﻳﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣاتﻮ ＇خﻪ خبر وي ،خﻮ پر＊تﻮ پر خپﻠ ３بﻴﻮس ９اﻋتراف وک ７او وﻳ ３وﻳﻞ :ﻣﻮږ پرتﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چ ３تا را＊ﻮدﻟﻲ دي ،ﻧﻮرﻫﻴ＆ پﻮﻫﻪ ﻧﻠرو .پﻪ پای ک ３دې پاﻳﻠ ３تﻪ ورس５دﻟ ３چ ３د خﻼﻓت دﻧده بشپ７و او کاﻣﻠﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣاتﻮ پﻮرې ت７او ﻟري ،ﻧﻮ＄کﻪ ﻳ ３ووﻳﻞ( :ب５شکﻪ ﻳﻮازې تﻪ د کاﻣﻞ ﻋﻠﻢ ＇＋تﻦ ﻳ )３او کﻠﻪ چ ３پر＊تﻮ د ﻳادو شﻮﻳﻮ شﻴاﻧﻮ د ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﻟﻪ ＊ﻮدﻟﻮ ＇خﻪ خپﻠﻪ بﻴﻮسﻲ بﻴان ک７ه تﻪ اﻣر وک ７چ ３ای أدﻣﻪ! د ﻳادو شﻮﻳﻮ شﻴاﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دوی تﻪ بﻴان ک７ه ،اﻟبتﻪ پﻪ اواﻋتراف ﻳ ３وک ،７ﻧﻮ اهلل أدم او اوﻻده ﻳ( ３اﻧساﻧان) کﻮﻻی شﻲ چ ３د دې دستﻮر ک ３حکﻤت دا و ،تر＇ﻮ ﻣﻼﻳک ３ډاډﻣﻨ ３شﻲ چ ３أدم د ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ پﻪ اړه ﻣﻌﻠﻮﻣات ورک７ل ،اهلل پر＊تﻮ تﻪ ووﻳﻞ :أﻳا خﻼﻓت دﻧده پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ ادا ک７ي .کﻠﻪ چ ３أدم ﻣا تاسﻮتﻪ ﻧﻪ وو وﻳﻠﻲ چ ３زه د أسﻤاﻧﻮﻧﻮ او ＄ﻤکﻮ پﻪ پ＂ﻮ شﻴاﻧﻮ پﻮﻫﻴ８م او پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ خبر ﻳﻢ ،چ ３تاسﻮ ﻳ＊ ３کاره کﻮﺉ او ﻳا ﻳ ３پ＂ﻮﺉ. بﻬتري اوﻏﻮره واﻟﻲ تﻪ اشاره شﻮې ده، :پﻪ دې وروستﻲ أﻳت ک ３د أدم تﻪ سجده وک７ﺉ！ ،ﻮﻟﻮ سجده وک７ه پرتﻪ ﻟﻪ ابﻠﻴس ﻧﻪ چ ３کبر ﻳ３ اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ :کﻠﻪ چ ３ﻣﻮ پر＊تﻮ تﻪ ووﻳﻞ :أدم وک ،７ﻟﻪ سجدې ＇خﻪ ﻳ ３سرﻏ７وﻧﻪ وک７ه ،د اهلل اﻣر تﻪ تسﻠﻴﻢ ﻧشﻮ او وﻳ ３وﻳﻞ: ﻧﻪ ﻏﻮره ﻳﻢ＄ ،کﻪ چ ３زه دې ﻟﻪ اوره پﻴدا ک７ی ﻳﻢ اوﻫﻐﻪ دې ﻟﻪ خ＂＇ ３خﻪ. ،ﻳﻌﻨ :３زه ﻟﻪ أدم تﻪ د پر＊تﻮ سجده دﻋبادت سجده ﻧﻪ وه ،بﻠک ３د تﻌﻈﻴﻢ اواحترام سجده وه چ ３پﻪ ＄ﻴﻨﻮ ت５رو شﻮﻳﻮ اﻣتﻮﻧﻮ أدم ک ３روا وه ،خﻮ د اسﻼم پﻪ رات ，سره ﻣﻨﻊ شﻮه.
39
فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３د اﻧسان د خﻼﻓت د سترﻣﻘام او دا چ ３خﻼﻓت د ﻫﻐﻪ پر اوږو ＇ﻪ ﻣسؤوﻟﻴتﻮﻧﻪ ږدي ،ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره بحث او خبرې اترې وک７ي. د لوست ګټې
ﻳاد شﻮي ﻣبارک أﻳتﻮﻧﻪ ډ４رې －ت ３ﻟري چ５＄ ３ﻨ ３ﻳ ３پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: اهلل تﻌاﻟی پر بشرﻳت ب ３شﻤ５ره ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ پ５رزو ک７ي دي ،ﻧﻮ ﻣﻮږ ﻟره ＊اﻳﻲ چ ３د ﻫﻐﻮ پﻪ بدل ک ３د اهلل تﻌاﻟی شکرادا ک７و ،خپﻞ ﻋبادتﻮﻧﻪ پﻪ سﻤﻪ تﻮ－ﻪ ادا او خپﻞ ژوﻧد د اﻟﻬﻲ دﻳﻦ پﻪ داﻳره ک ３سﻤبال ک７و. دا چ ３اهلل تﻌاﻟی د ＄ﻤک ３پرﻣخ ！ﻮل شﻴان د بﻨده －اﻧﻮ د ＊ ３２／５ﻟپاره پﻴدا ک７ي دي ،ﻧﻮﻫ（５ﻮک د دې حﻖ ﻧﻪ ﻟري چ ３ﻫﻐﻪ ＇ﻪ حرام ک７ي ،کﻮم چ ３اهلل تﻌاﻟی حﻼل －ر＄ﻮﻟﻲ دي. پر ＄ﻤک ３او أسﻤاﻧﻮﻧﻮ باﻧدې حاکﻢ دا دﻗﻴﻖ او ！ﻴﻨ ，ﻧﻈام ﻳﻮازې د اهلل تﻌاﻟی د حکﻴﻢ او ﻋﻠﻴﻢ ذات ﻟﻪ خﻮا راﻣﻨ％تﻪ شﻮی دي او ﻫﻤﻬﻐﻪ ﻳ ３ساتﻨﻪ کﻮي. بﻨده حﻖ ﻧﻪ ﻟري چ ３د اهلل تﻌاﻟی د اواﻣرو او ﻻر＊ﻮوﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې اﻋتراض وک７ي ،ﻳا د وﻟ ３او ＇رﻧ／ﻪ پﻪ اړه ＇７５ﻧﻪ او بحث وک７يِ ؛ ＄کﻪ پﻪ ﻋباداتﻮ ک ３اصﻞ ＇ﻴز ،خاﻟص تسﻠﻴﻤ５دل دي او وروستﻪ ﻟﻪ ﻗبﻮﻟ ９او تسﻠﻴﻤ＇ ９خﻪ کﻪ د ﻫﻐﻮ د حکﻤتﻮﻧﻮ پﻪ اړه د اﻧساﻧﻲ ﻋﻘﻞ تر حده بحث او＇７５ﻧﻪ وشﻲ ،ﻧﻮ کﻮم اشکال ﻧﻪ ﻟري. او ！ﻮل بشرﻳت تﻪ ﻋزت ،برتري اوﻏﻮره واﻟی ورب＋ﻠی او د ﻧﻮرو ﻣخﻠﻮﻗاتﻮ پﻪ پرتﻠﻪ ﻳ ３ﻟﻪ ﻟﻮړې اهلل تﻌاﻟی أدم ﻣرتب＇ ３خﻪ برخﻤﻦ ک７ي دي ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ک ３راﻏﻠﻲ دي: اﻧسان باﻳد د ＂－ﻮرو ﻋﻠﻮﻣﻮ ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ﻟپاره خپﻞ ＄ان بشپ７او تکﻤﻴﻞ ک７ي＄ ،کﻪ چ ３اهلل تﻌاﻟی ﻫﻐﻪ ﻟﻪ دې استﻌداد ＇خﻪ برخﻤﻦ ک７ی دی اوﻫﻤدارﻧ／ﻪ پرﻫﻐﻪ ﻻزم دي چ ３کﻮم ﻋﻠﻮم زده کﻮي ،ﻫﻐﻪ ﻧﻮروتﻪ ﻫﻢ ورسﻮي. پوښتنې
– ١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ﺉ: {} { {} {} {} {} {} {} } – ٢اهلل تﻌاﻟی اﻧسان تﻪ ډ４ر زﻳات ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ ورب＋ﻠﻲ ،ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ دوه ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ بﻴان ک７ﺉ. ﻣﻌﻨا بﻴان ک７ﺉ. –۳د – ٤پر＊تﻮ د اﻧسان د ﻓساد خﻮروﻟﻮ پﻪ اړه ﻟﻪ کﻮﻣﻪ ＄اﻳﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣات ترﻻسﻪ ک７ل؟ تﻪ وﻟ ３اﻣر وک ،７تر＇ﻮ پر＊تﻮ تﻪ د شﻴاﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ و＊ﻴﻲ؟ – ٥اهلل تﻌاﻟی أدم کورن ９دنده
ﻟﻪ اﻧسان سره د شﻴطان د د＊ﻤﻨ ９پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴﻜئ او پﻪ ﻫﻐ ３ک ３د ﻗرأن کرﻳﻢ ﻟﻪ ﻧﻮرو أﻳتﻮﻧﻮ ،ﻟکﻪ: [الکﻬف＇ ]50:خﻪ استﻔاده وک７ئ. 40
دولسم لوست
د (البقرة) سورت ( )٤۱ -٣۵آيتونه
د ځينو كلمو معنا
} } } } } } } } } } } } } } } } } } 41
واوس８５ه. { وخﻮرﺉ تاس ３دواړه. { پرﻳﻤاﻧﻪ ،ډ４ر. { ستاسﻮ (دواړو) خﻮ＊ﻪ وي. { دواړه ﻳ ３و＊ﻮﻳﻮل ،وﻟﻤسﻮل. { ＊کتﻪ شئ ،کﻮز شئ. { د اوسﻴدو او استﻮ－ﻨ＄ ３ای. { ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３اﻧسان ترې ＂－ﻪ اخﻠﻲ ،ﻟکﻪ :د خﻮړﻟﻮ＋＇ ،ﻠﻮ ،اﻏﻮستﻠﻮ او داس ３ﻧﻮر تﻮکﻲ. { د ﻗﻴاﻣت تر ور ３＄پﻮرې ،د ﻣرګ تر رسﻴدﻧ .３د ﻋربﻲ ژب ３پﻪ اصطﻼح ک» ３حﻴﻦ« پﻪ ﻳﻮې { ﻟرې ﻣﻮدې دﻻﻟت کﻮي. زده ﻳ ３ک ،７حاصﻞ ﻳ ３ک ،７پﻪ ﻻس ﻳ ３راوړ. { { ﻧﻮ ﻫﻐﻪ تﻪ ﻳ ３د تﻮب ３تﻮﻓﻴﻖ ورک ،７د ﻫﻐﻪ تﻮبﻪ ﻳ ３ﻗبﻮﻟﻪ ک７ه. ＊ﻪ تﻮبﻪ ﻗبﻠﻮوﻧکی .تﻮبﻪ :ﻳﻌﻨ ３رجﻮع ،پﻪ دې ﻣﻌﻨا چ ３بﻨده وروستﻪ ﻟﻪ －ﻨاه کﻮﻟﻮ ＇خﻪ خپﻞ { پرورد－ار تﻪ ورستﻨ８５ي. { پر ﻣا اﻳﻤان راوړي ،زﻣا د پ５ﻐﻤبراﻧﻮ پﻴروي وک７ي ،زﻣا اواﻣر پر ＄ای ک７ي. دروغ ﻳ ３و２－ﻞ ،اﻧکار ﻳ ３وک.７ { وﻓا وک７ﺉ .د اهلل پر وﻋده وﻓا کﻮل :د اهلل تﻌاﻟی د اواﻣرو پﻴروي او ﻟﻪ ﻧﻮاﻫﻴﻮ ＇خﻪ ﻳ＄ ３ان ژﻏﻮرﻧﻪ ده. { وﻓا کﻮم ،پﻪ خپﻠﻪ وﻋده وﻻړ ﻳﻢ. { ﻳﻮازې ﻟﻪ ﻣا ＇خﻪ. { ووﻳر８４ﺉ. {
ژباړه
او ﻣﻮږ ووﻳﻞ :اي أدﻣﻪ! واوسﻴ８ه تﻪ او ستا ＊％ﻪ پﻪ جﻨت ک ３او (＇ﻪ ،چ ３ﻣﻮ زړه ﻏﻮاړي) د جﻨت ﻟﻪ ﻣ５ﻮو ＇خﻪ ﻣﻮ چ ３ﻫر ＇ﻴز تﻪ خﻮ＊ﻪ وي ،پﻪ پراخ ９او پرﻳﻤاﻧ ９سره ﻳ ３وخﻮرئ او (د ﻣ５ﻮې خﻮړﻟﻮ ﻟپاره) دې وﻧ ３تﻪ ﻣﻪ ﻧژدې کﻴ８ئ، (کﻪ ﻧژدې شﻮئ) ﻧﻮ ﻟﻪ ﻇاﻟﻤاﻧﻮ ＇خﻪ بﻪ شئ .ﻧﻮ و＊ﻮﻳﻮل شﻴطان دوی دواړه ﻟﻪ جﻨتﻪ (د وﻧ ３د ﻧژد４ﻮاﻟﻲ پﻪ واسطﻪ) ،ﻧﻮ وﻳ ３اﻳستﻞ دواړه ﻟﻪ ﻫﻐﻪ(ﻋزت او راحت) ＇خﻪ ،چ ３دوی پک ３وو او ﻣﻮږ ووﻳﻞ :کﻮز شئ (ﻟﻪ جﻨتﻪ ＄ﻤک ３تﻪ ،حال دا چ＄ ３ﻴﻨ ３ستاس ３بﻪ د ＄ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو د＊ﻤﻨان وي او تاس ３تﻪ ترﻳﻮه وختﻪ پﻮرې (چ ３اجﻞ ﻳا ﻗﻴاﻣت دی) پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３د استﻮ－ﻨ＄ ３ای او د ３＂－اخﻴستﻠﻮ اسباب شتﻪ. ﻧﻮ أدم ﻟﻪ خپﻞ پرورد－ار ＇خﻪ ＇ﻮ کﻠﻤ ３زده ک７ې ،پس اهلل د ﻫﻐﻪ تﻮبﻪ ﻗبﻮﻟﻪ ک７ه ،ب５شکﻪ ﻫﻤدی ＊ﻪ تﻮبﻪ ﻗبﻠﻮوﻧکی ＊ﻪ ﻣﻬرباﻧﻲ کﻮوﻧکی دی .ﻣﻮږ ووﻳﻞ :چ！ ３ﻮل ﻟﻪ جﻨتﻪ کﻮز شئ ،بﻴا چ ３تاس ３تﻪ زﻣا ﻟﻪ خﻮا کﻮم ﻫداﻳت ورس８５ي ،ﻧﻮ＇ﻮک چ ３زﻣا د ﻫداﻳت پﻴروي وک７ي ،ﻧﻮ پر ﻫﻐﻮ بﻪ ＇ﻪ و４ره اوﻏﻢ ﻧﻪ وي (او جﻨت تﻪ بﻪ ＄ﻲ) .ﻫﻐﻪ کسان چ ３کاﻓران شﻮي دي او زﻣﻮږ أﻳتﻮﻧﻪ دروغ ２－ﻲ ،ﻫﻤدﻏﻪ کسان د اور (دوزخ) ＇＋تﻨان دي ،ﻫﻤدوی بﻪ پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３تﻞ وي .اي بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ! (د اوﻻدې) ﻳاد ک７ئ زﻣا ﻫﻐﻪ ﻧﻌﻤت چ ３ﻣ ３پرتاسﻮ اﻧﻌام ک７ی دی او زﻣا پﻪ ﻋﻬد (پﻪ ﻣتابﻌت د ﻧبﻲ سره) وﻓا ﻳﻌﻘﻮب وک７ئ ،چ ３زه ﻫﻢ ستاس ３پﻪ ﻋﻬد (پﻪ دخﻮل د جﻨت) وﻓا وک７م او ﻳﻮازې ﻟﻪ ﻣا ＇خﻪ وو４ر８４ئ .اﻳﻤان راوړئ پﻪ ﻫﻐﻪ کتاب چ ３ﻣا ﻧازل ک７ی ،حال دا چ ３تصدﻳﻖ کﻮوﻧکی دی د ﻫﻐﻪ کتاب چ ３ﻟﻪ تاس ３سره دی او ﻣﻪ ک８５ئ پﻪ دې (ﻗرأن) باﻧدې اول کاﻓر (ﻧﻪ ﻣﻨﻮﻧکﻲ) او پﻪ ﻟ８ه بﻴﻪ زﻣا أﻳتﻮﻧﻪ ﻣﻪ خر＇ﻮﺉ او خاص ﻟﻪ ﻣا ＇خﻪ وو４ر８４ئ. اجمالي تفسير
تﻪ ﻣﻮ ووﻳﻞ چ ３پﻪ جﻨت ک ３تﻪ او :اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ :أدم بﻲبﻲ حﻮاء استﻮ－ﻨﻪ ﻏﻮره ک７ئ اوپﻪ ﻫﻐﻪ ک ３پﻪ أزاده تﻮ－ﻪ ﻫر＄ای چ ３ﻏﻮاړئ－ ،ر＄ئ او＇ﻪ ﻣﻮ چ ３زړه ﻏﻮاړي ﻫﻐﻪ خﻮرئ ،خﻮ ﻳﻮازې ﻳﻮې وﻧ ３تﻪ ﻣﻪ ﻧ８دې ﻛ８５ئ اود ﻫﻐ ３ﻟﻪ ﻣﻴﻮې ＇خﻪ ＂－ﻪ ﻣﻪ اخﻠئ چ ３ﻟﻪ ﻫﻐ＇ ３خﻪ د استﻔادې پﻪ صﻮرت ک ３بﻪ ت５ري کﻮوﻧکﻲ اوﻇﻠﻢ کﻮوﻧکﻲ و２－ﻞ شئ .شاﻳد چ ３پﻪ دې ﻣﻤاﻧﻌت ک ３کﻮﻣﻪ ابتﻼء او ازﻣﻮﻳﻨﻪ وه، تر＇ﻮاﻧسان وازﻣاﻳﻲ چ ３خﻴرتﻪ ﻣﻴﻼن ﻟري او کﻪ شرتﻪ. تﻪ د سجدې ﻧﻪ کﻮﻟﻮ پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ３د ﻟﻌﻨت وړ و－ر＄ﻴد ،بﻴا ﻳ３ :کﻠﻪ چ ３ابﻠﻴس ،أدم و＊ﻮﻳﻮي ،دې کارتﻪ ﻳ ３ﻣﻼ وت７ﻟﻪ او تر ﻗﻴاﻣتﻪ پﻮرې ﻳ ３دا کارخپﻠﻪ دﻧده و２－ﻠﻪ .ﻫﻐﻪ د تﻞ ﻗصد وک ،７تر＇ﻮ أدم ﻟپاره زﻳار باسﻲ ،تر＇ﻮ د أدم اوﻻده (！ﻮل بشرﻳت) －ﻤراه ک７ي .اهلل تﻌاﻟی ﻏﻮاړي چ ３د ابﻠﻴس حﻘﻴﻘت ＇ر－ﻨد ک７ي اوخﻠک د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ پﻴروۍ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ ک７ي. پﻪ جﻨت ک ３د استﻮ－ﻨ ３اﻣر او د جﻨت ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ＂－ﻪ پﻮرتﻪ کﻮل ،ﻫﻐﻪ ﻟﻮﻣ７ﻧی اﻣر دی چ ３اﻧساﻧﻴت تﻪ ﻣتﻮجﻪ شﻮی دی او ﻟﻪ ﻣﻨﻊ شﻮې وﻧ＇ ３خﻪ ﻣﻨﻊ ،ﻫﻐﻪ ﻟﻮﻣ７ﻧ ９ﻧﻬ ３ده چ ３بشرﻳت تﻪ ﻣتﻮج ３شﻮې ده .شﻴطان دوی دواړو(أدم اوحﻮاء) ﻋﻠﻴﻬﻤا اﻟسﻼم تﻪ دوکﻪ ورک７ه او ﻫﻐﻮی ﻳ ３ﻟﻪ جﻨت او د جﻨت ﻟﻪ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ＇خﻪ ﻣحروم ک７ل او شﻴطان دا کار ﻳﻮازې د حسد پراساس چ ３ﻟﻪ أدم سره ﻳ ３درﻟﻮد ،ترسره ک.７ شﻴطان ＇رﻧ／ﻪ دا دوکﻪ سرتﻪ ورسﻮﻟﻪ او پﻪ ＇ﻪ ډول جﻨت تﻪ داخﻞ شﻮ؟ پﻪ دې اړه ډ４رې کﻴس ３رواﻳت شﻮي دي چ３ زﻳاتره ﻳ ３د ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراو ﻟﻪ اسراﻳﻠﻴاتﻮ ＇خﻪ دي ،ﻣﻨاسبﻪ دا ده چ ３پﻪ کﻮﻣﻪ اﻧدازه ﻗرأن کرﻳﻢ ورتﻪ اشاره ک７ې ده، اکتﻔا وک７و او پﻪ دې پس ３و ﻧﻪ －ر＄ﻮ چ ３ﻫﻐﻪ وﻧﻪ او ﻳا ﻣ５ﻮه ＇ﻪ وه او ﻧﻪ ﻫﻢ خپﻞ وخت د شﻴطان د وسﻮسﻮ اچﻮﻟﻮ پﻪ کﻴﻔﻴت ﻣصرف ک７و .دﻟتﻪ ﻣﻬﻤﻪ دا ده چ ３پر دې وپﻮﻫﻴ８و چ ３اهلل تﻌاﻟی أدم د ازﻣﻴ＋ت پﻪ ډول د ﻳﻮ ＇ﻴز ﻟﻪ خﻮړﻟﻮ 42
＇خﻪ ﻣﻨﻊ ک ،７خﻮ أدم او حﻮا (ﻋﻠﻴﻬﻤا اﻟسﻼم) ب ３ﻟﻪ ﻗصده د شﻴطان د وسﻮسﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻴز وخﻮړ＇ .رﻧ／ﻪ چ３ أدم دا کار ﻗصدا ترسره ﻧﻪ ک ،７ﻧﻮ ﻧشﻮ کﻮﻻی چ ３دې کار تﻪ －ﻨاه وواﻳﻮ＄ ،کﻪ اﻧبﻴاء (ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم) ﻟﻪ －ﻨاه ＇خﻪ ﻣﻌصﻮم دي ،خﻮ سره ﻟﻪ دې بﻴا ﻫﻢ داس＊ ３ﻮﻳدﻧﻪ د پ５ﻐﻤبرۍ ﻟﻪ ﻣﻘام سره ﻣﻨاسبﻪ ﻧﻪ وه ،ﻧﻮ ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ اهلل تﻌاﻟی د دې ت５روتﻨ ３پﻪ ﻋکس اﻟﻌﻤﻞ ک ３اﻣر وک ،７چ ３ﻟﻪ جﻨت ＇خﻪ وو＄ئ او＄ﻤﻜ ３تﻪ کﻮزشئ .اهلل تﻌاﻟی د دﻏ＊ ３ﻮﻳدﻧ ３پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ３ﻫﻐﻮی د جﻨت ﻟﻪ ستر ﻧﻌﻤت ＇خﻪ ﻣحروﻣﻪ ک７ل＄ ،ﻤکﻪ ﻳ ３ورتﻪ د استﻮ－ﻨ ３ﻟپاره ﻏﻮره ک７ه او پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３ﻳ ３د ﻫﻐﻮی ﻟپاره د ژوﻧد ت５روﻟﻮ زﻣﻴﻨﻪ برابره ک７ه ،تر＇ﻮ پﻪ ﻫﻐ ３ک ３خپﻞ ژوﻧد تﻪ دوام ورک７ي. اﻟﻬﻲ ﻣﻼﻣتﻴا واورﻳدﻟﻪ او ﻟﻪ جﻨت ＇خﻪ ،ﻳﻌﻨ :３ﻫﻐﻪ ﻣﻬال چ ３أدم ووت ،د پ＋ﻴﻤاﻧتﻴا پﻪ حاﻟت ک ３پﻪ دﻋا ﻣشﻐﻮل شﻮ ،اهلل تﻌاﻟی ﻫﻐﻪ تﻪ د دﻋا ＇ﻮ کﻠﻤ ３ورو＊ﻮدې ،تر＇ﻮ د ﻫﻐﻮ پﻪ واسطﻪ تﻮبﻪ وک７ي .ﻣﻔسرﻳﻦ ﻫﻐﻪ دﻋا د (ا عراف) د سﻮرت دا ﻣبارک أﻳت بﻮﻟﻲ: [اﻷعراف ،]23 :اهلل تﻌاﻟی د دې ﻳادې شﻮې دﻋا ﻟﻪ برکتﻪ د ﻫﻐﻪ تﻮبﻪ ﻗبﻮﻟﻪ ک７ه. :اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې دوو أﻳتﻮﻧﻮ ک ３داس ３ﻓرﻣاﻳﻲ :کﻪ تاسﻮتﻪ زﻣا ﻟﻪ خﻮا (د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ پﻪ واسطﻪ) کﻮم ﻫداﻳت او ﻻر＊ﻮوﻧﻪ راﻏﻠﻪ ،ﻧﻮ ﻫﻐﻪ کسان چ ３زﻣا د ﻻر＊ﻮوﻧﻮ او احکاﻣﻮ پﻴروي وک７ي ،ﻫﻐﻮی تﻪ بﻪ ﻫ ＆５و４ره او پرﻳشاﻧﻲ وﻧﻪ رسﻴ８ي. و４ره ﻫﻐﻪ ډار او اﻧدﻳ＋ﻨﻪ ده ،چ ３د ﻣصﻴبت د واﻗﻊ ﻛ５دو پر ﻣﻬال اﻧسان تﻪ پﻴداﻛ８５ي ،خﻮ (حزن) ﻫﻐﻪ ﻏﻢ اوپرﻳشاﻧﻲ ده ،چ ３وروستﻪ ﻟﻪ ﻣصﻴبت ＇خﻪ ﻣﻨ％تﻪ را＄ﻲ. او چاچ ３کﻔر ﻏﻮره ک ７او د اهلل د اواﻣرو ﻧاﻓرﻣاﻧﻲ ﻳ ３وک７ه او د ﻫﻐﻪ أﻳتﻮﻧﻪ ﻳ ３دروغ و２－ﻞ، ﻧﻮ دا خﻠک د اور ﻣستحﻖ دي او تﻞ بﻪ پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３اوسﻴ８ي. بﻴا اهلل بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ (د ﻳﻌﻘﻮب اوﻻدې) تﻪ خطاب کﻮي .د (اسرائﻴﻞ) کﻠﻤﻪ د ﻳﻌﻘﻮب (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) ﻧﻮم دی ،چ３ :ای د اسرائﻴﻞ ﻣﻌﻨا ﻳ( ３د اهلل بﻨده) دی ،اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ: اوﻻدې! ﻳاد ک７ﺉ ﻫﻐﻪ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ چ ３پر تاسﻮ ﻣ ３پﻴرزوک７ي دي .ﻳﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ＇خﻪ دا و چ ３د ډ４رې اوږدې ﻣﻮدې ﻟپاره ﻳ ３ﻧبﻮت پﻪ دوی ک＄ ３ای پر ＄ای ک７ی و او ﻟﻪ ﻫﻤدې ﻛبﻠﻪ دوی خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ د اهلل ﻏﻮره ﻣﻠت －ا１ﻪ ،سرب５ره پر دې اهلل تﻌاﻟی دوی تﻪ د ﻓرﻋﻮن ﻟﻪ ﻇﻠﻢ او ت５ري ＇خﻪ چ ３د (تﻴﻪ) پﻪ د＊تﻪ ک ３حﻴراﻧﻪ او سر－رداﻧﻪ －ر５＄دل ،ﻧجات ورک .７دوی ﻳ ３د شام پر＄ﻤﻜﻪ ﻣسﻠط ک７ل ،دوی تﻪ ﻳ ３ﻣﻦ او سﻠﻮی ﻧازل ک７ل او ﻟﻪ تﻴ８ې ＇خﻪ ﻳ ３ورتﻪ دوﻟس چﻴﻨ３ وبﻬﻮﻟ ３او ﻫﻤدارﻧ／ﻪ پﻪ سﻞ －ﻮﻧﻮ ﻧﻮر ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ ﻳ ３ورپﻪ برخﻪ ک７ل. بﻴا اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ بﻨﻲ اسرائ５ﻠﻮ＇خﻪ وﻏﻮ＊تﻞ ،چ ３زﻣا پﻪ وﻋده او ژﻣﻨﻪ وﻓا وک７ﺉ او زه بﻪ پﻪ ﻫﻐﻪ وﻋده وﻓا وک７م چ３ ﻟﻪ تاسﻮ سره ﻳ ３کﻮم .د اهلل تﻌاﻟی وﻋده ﻟﻪ دوی ＇خﻪ دا وه چ ３پرﻣحﻤد باﻧدې اﻳﻤان راوړي＄ ،کﻪ د اهلل تﻌاﻟی پﻪ ！ﻮﻟﻮ کتابﻮﻧﻮ او ﻻر＊ﻮوﻧﻮک ３دوی تﻪ ﻧصﻴحت شﻮی و ،چ ３ﻳﻮازې د ﻳﻮ اهلل ﻋبادت وک７ﺉ ،ﻟﻪ ﻫﻐﻪ سره ﻫﻴ（ﻮک ﻣﻪ شرﻳکﻮﺉ او د ﻫﻐﻪ پر رسﻮﻻﻧﻮ اﻳﻤان راوړﺉ چ ３د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮري راﻟﻴ８ل ﻛ８５ي او پﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ پر ﻣحﻤد باﻧدې چ ３د بﻌثت او اوصاﻓﻮ ﻳادوﻧﻪ ﻳ ３شﻮې وه .بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ！ﻮﻟ ３ﻫﻐﻪ وﻋدې چ ３ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی سره ﻳ ３ک７ې وې تر پ＋ﻮ ﻻﻧدې ک７ې ،بد ﻧﻴتﻲ ﻳ ３پﻴﻞ ک７ه او ب６و اخﻴستﻠﻮتﻪ ﻳ ３ﻻسﻮﻧﻪ اوږده ک７ل ،د حﻖ ﻓﻴصﻠﻪ ﻳ ３پر＋４ﻮده او د ب６و اخﻴستﻠﻮ (رشﻮت) پﻪ بدل ک ３ﻳ ３حﻖ اوحدود پ ک７ل حتی د اﻧبﻴاوو پﻪ وژﻧﻪ ﻳ ３ﻫﻢ صرﻓﻪ وﻧک７ه ،د اسﻼم د پﻴﻐﻤبر پﻪ صﻔتﻮﻧﻮ ک ３ﻳ ３چ ３د دوی پﻪ کتابﻮﻧﻮ ک ３ذکرشﻮي وو ،بدﻟﻮن راوړ ،چ ３پﻪ پاﻳﻠﻪ ک－ ３ﻤراه او ب ３ﻻرې شﻮل. :کﻮﻣﻪ ژﻣﻨﻪ چ ３ﻟﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ＇خﻪ اخﻴستﻞ شﻮې وه ﻫﻐﻪ پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ
43
باﻧدې اﻳﻤان ﻟرل ،د ﻫﻐﻪ پﻪ أسﻤاﻧﻲ کتاب د اﻳﻤان ﻟرﻟﻮ باﻧدې اﻳﻤان ﻟرﻟﻮ تﻪ ﻫﻢ شاﻣﻠﻪ وه＄ ،کﻪ پﻪ ﻣحﻤد ﻣستﻠزم دی ،ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ اهلل تﻌاﻟی ﻳﻬﻮدو تﻪ دستﻮر ورکﻮي چ ３پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ باﻧدې اﻳﻤان راوړي ،ﻫﻐﻪ چ ３د تﻮرات د ﻻر＊ﻮوﻧﻮ تصدﻳﻖ کﻮي ،ﻧﻮ پر دوی ﻻزﻣﻪ ده چ ３د ﻗرأن کرﻳﻢ پر ﻻر＊ﻮوﻧﻮ باﻧدې ،دﻧﻴﻮي ﻣال ،پﻴسﻮ او ﻣﻨصب تﻪ ترجﻴح ورﻧک７ي او د دﻧﻴا پر ﻣال او ﻣتاع چ ３پﻪ ډ４ره بﻴ７ه ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ ＄ﻲ ،د اهلل وﻳرې او تﻘﻮی تﻪ ترجﻴح ورک７ي او د اﻟﻬﻲ اواﻣرو پﻴروي وک７ي او ﻟﻪ ﻧﻮاﻫﻴﻮ ＇خﻪ ﻳ＄ ３ان وژﻏﻮري ،تر＇ﻮ د اهلل ﻟﻪ ﻋذابﻪ خﻼصﻮن وﻣﻮﻣﻲ. فعاليت
دا چ ３تﻮبﻪ پﻪ کﻮﻣﻮ شرطﻮﻧﻮ پﻮرې ﻣشروطﻪ ده او أﻳا ﻳﻮازې ﻟﻪ کبﻴره －ﻨاﻫﻮﻧﻮ او کﻪ ﻟﻪ کبﻴره او صﻐﻴره －ﻨاﻫﻮﻧﻮ ＇خﻪ ک５داي شﻲ ،زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ دې اړه پﻪ خپﻠﻮ ک ３بحث او ﻣﻨاﻗشﻪ وک７ي. د لوست ګټې
پﻪ ﻳادو شﻮﻳﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３ډ４رې ３＂－ﻧﻐ＋ت ３دي ،چ＄ ３ﻴﻨﻮ تﻪ ﻳ ３اشاره کﻮو: شﻴطان ﻟﻪ اﻧسان سره تﻞ پات ３او ﻫﻤﻴشﻨ ９د＊ﻤﻨﻲ ﻟري ،ﻧﻮ پﻪ ﻫر ﻣسﻠﻤان واجبﻪ ده چ ３د شﻴطان ﻟﻪ وسﻮسﻮ ＇خﻪ ＄ان وژﻏﻮري. دا چ ３اﻧسان ﻳﻮکﻤزوری او ضﻌﻴﻒ ﻣﻮجﻮد دی ،تﻞ پﻪ －ﻨاه ک ３واﻗﻊ ﻛ８５ي ،ﻧﻮ ﻻزﻣﻪ ده چ ３تﻞ تﻮبﻪ وباسﻲ او ﻟﻪ اهلل ﻧﻪ ب＋ﻨﻪ وﻏﻮاړي. ＇ﻮک چ ３حﻘﻪ ﻻر ﻏﻮره ک７ي ،ﻫﻐﻪ تﻞ ﻟﻪ ﻧﻔسﻲ ډاډ او اطﻤﻴﻨان ＇خﻪ برخﻤﻦ وي او ＇ﻮک چ ３د －ﻤراﻫ ９پﻪ ﻻر روان وي ،ﻫﻐﻪ د تﻞ ﻟپاره پﻪ روحﻲ ﻧاﻗرارۍ اوحﻴراﻧتﻴا اختﻪ وي .حﻘﻴﻘﻲ ﻣؤﻣﻦ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ ３د ！ﻮﻟﻮ ﻗرأﻧﻲ احکاﻣﻮ او اواﻣرو پﻴروي وک７ي او ﻟﻪ ﻧﻮاﻫﻴﻮ ＇خﻪ ﻳ＄ ３ان وژﻏﻮري. ﻫﻤدارﻧ／ﻪ حﻘﻴﻘﻲ ﻣؤﻣﻦ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ ３ﻳﻮازې ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی ＇خﻪ و４ره ﻟري او ﻫ ＆５شﻲ ﻳ ３پﻪ دې اﻧدﻳ＋ﻨﻪ ک ３ﻧﻪ اچﻮي چ－ ３ﻮا ３－خپﻠﻪ روزي او ﻳا دﻧده بﻪ ﻟﻪ ﻻسﻪ ورک７ي. پوښتنې
باﻧدې د ﻫﻐﻮ پﻴرزوﻳﻨﻪ ک７ې وه او د پر＊تﻮ سجده أدم
١د ﻫﻐﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ وک７ﺉ چ ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ أدم تﻪ ،پﻪ ＇ﻪ دﻻﻟت کﻮي؟ – ٢ﻟﻪ جﻨت ＇خﻪ د أدم او بﻲ بﻲ حﻮا -ﻋﻠﻴﻬﻤااﻟسﻼم -د وتﻠﻮ ﻻﻣﻞ ＇ﻪ و؟ – ۳د درﻳﻮ ﻫﻐﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠئ ،چ ３اهلل پﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ پﻴرزوک７ي وو؟ – ٤د اسﻼم ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر سره د ﻳﻬﻮدو چﻠﻨد ＇رﻧ／ﻪ و؟ ＇خﻪ ﻣراد ＇ﻪ دی؟ – ٥ﻟﻪ دې ﻣبارک أﻳت کورن ９دنده
ابﻠﻴس ＇ﻮک و ،ﻟﻪ أدم پﻪ اتﻮ کر＊ﻮ ک ３وﻟﻴﻜئ.
سره ﻳ＇ ３رﻧ／ﻪ درﻳ ＃ﻏﻮره ک ７او پﻪ ＇ﻪ برخﻠﻴک اختﻪ شﻮ؟ پﻪ دې اړه خپﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣات
44
ديارلسم لوست
د (البقرة) سورت ( )٤٨ -٤۲آيتونه
د ځينوكلمو معنا
} }
{ {
ﻣﻪ ６－وﺉ. ورک７ﺉ ،ادا ک７ئ.
}
{
رکﻮع وک７ﺉ (ﻣﻘصد دﻟتﻪ دا دی چ ３ﻟﻤﻮﻧ ＃وک７ﺉ).
}
{
تاس ３ﻫ５روئ.
}
{
ﻣرستﻪ وﻏﻮاړﺉ.
}
{
د اهلل پﻪ وړاﻧدې ﻋاجزي کﻮوﻧکﻲ.
}
{
ﻳﻘﻴﻦ او باورﻟري.
}
{
ﻣخاﻣخ ک５دوﻧکﻲ.
{
}
{
}
اﻧﻌام ﻣ ３وک ،７پﻴرزوﻳﻨﻪ ﻣ ３وک７ه. ﻏﻮره ﻣ ３و－ر＄ﻮﻟئ ،تاسﻮ تﻪ ﻣ ３ﻏﻮره واﻟی درک.７
}
{
ﻧﻪ ﻗبﻠﻴ８ي.
}
{
ﻧﻪ اخﻴستﻞ ﻛ８５ي.
}
{
ﻓدﻳﻪ.
ژباړه
او ﻣﻪ ６－وئ حﻖ ﻟﻪ باطﻞ سره او ﻣﻪ پ＂ﻮئ حﻖ ،حال دا چ ３تاس ３پﻮﻫ８５ئ [چ ３حﻖ کﻮم دی او باطﻞ کﻮم] ،او ﻗاﻳﻢ ک７ئ (پﻪ ＊ﻪ ترتﻴب سره اداء ک７ئ) ﻟﻤﻮﻧ ＃او ورک７ئ زکات او ﻟﻪ رکﻮع کﻮوﻧکﻮ [ﻟﻤﻮﻧ ＃کﻮوﻧکﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ] سره رکﻮع وک７ئ .أﻳا اﻣر کﻮئ تاس ３ﻧﻮرو خﻠکﻮ تﻪ پﻪ ﻧ５ک ９سره او خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ ﻫ５روئ؟ حال دا چ ３تاس ３کتاب ﻫﻢ ﻟﻮﻟئ ،ﻧﻮ 45
أﻳا تاس[ ３د خپﻠﻮ اﻓﻌاﻟﻮ پﻪ بدۍ] ﻧﻪ پﻮﻫ８５ئ ؟ او [پﻪ ﻫره سخت ９ک ３ﻟﻪ اهلل ﻧﻪ] پﻪ صبر او ﻟﻤاﻧ％ﻪ سره ﻣرستﻪ وﻏﻮاړئ ،پﻪ ﻳﻘﻴﻦ سره دا ﻟﻤﻮﻧ ＃ډ４ر دروﻧد کار دی، ﻣ／ر پﻪ ﻋاجزي کﻮوﻧکﻮ [دروﻧد ﻧﻪ دی] ،ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ (باﻧدې) ،چ ３ﻳﻘﻴﻦ کﻮي ،چ ３ب５شکﻪ ﻟﻪ خپﻞ پرورد－ار سره ﻣخاﻣخ ک５دوﻧکﻲ دي او خاﻣخا دوی [پﻪ أخرت ک ]３ﻫﻤده تﻪ ب５رتﻪ ورتﻠﻮﻧکﻲ دي .ای بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ! ﻳاد ک７ئ زﻣا ﻫﻐﻪ ﻟﻮرﻳﻨﻪ ،چ ３پر تاسﻮ ﻣ ３پ５رزوک７ې وه او دا چ ３تاس ３تﻪ ﻣ( ３د خپﻠ ３زﻣاﻧ )３پﻪ ！ﻮﻟﻮ اﻣتﻮﻧﻮ ﻓضﻴﻠت درک７ی و. وو４ر８４ئ د ﻫﻐ ３ور[ ３＄ﻟﻪ ﻋذابﻪ] چ ３ﻟرې کﻮﻟی بﻪ ﻧشﻲ ﻫ ＆５ﻧﻔس ﻟﻪ ﻫ[ ＆５کاﻓر] ﻧﻔس ＇خﻪ ﻫ ＆５شی [ﻟﻪ ﻋذابﻪ] او ﻧﻪ بﻪ ﻣﻨﻞ ک８５ي ،ﻟﻪ دﻏﻪ ﻧﻔس ＇خﻪ شﻔاﻋت (د ﻫﻴچا) او ﻧﻪ بﻪ اخﻴستﻞ کﻴ８ي ﻟﻪ دﻏﻪ ﻧﻔس ＇خﻪ بدل (ﻓدﻳﻪ) او ﻧﻪ بﻪ ﻟﻪ دوی سره ﻣرستﻪ ک５دای شﻲ [پﻪ دﻓﻊ د ﻋذاب ک. ]３ اجمالي تفسير
:پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو ＇خﻪ ﻏﻮاړي چ ３د خپﻠﻮ ﻧﻔساﻧﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻮ ﻟپاره ،حﻖ چ ３أسﻤاﻧﻲ کتابﻮﻧﻮ بﻴان ک７ی ،ﻟﻪ باطﻞ سره ،چ ３ﻟﻪ ＄ان ＇خﻪ ﻳ ３اختراع کﻮي ６－ ،او خﻠط ﻧک７ي او حﻖ پ ﻧک７ي ،پﻪ داس ３حال ک ３چ ３دوی ＊ﻪ پﻮﻫﻴ８ي چ ３پﻪ ﻏﻠطﻪ او ﻧاسﻤﻪ ﻻر روان دي. ﻳﻬﻮدو د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ پﻪ ذﻫﻨﻮﻧﻮک ３چ ３د حﻖ پﻪ اړه ﻳ ３ﻟ８ه پﻮﻫﻪ درﻟﻮده ،شک اوشبﻬﻪ پﻴدا کﻮﻟﻪ ،تر＇ﻮ وﻧشﻲ کﻮﻻي چ ３د حﻖ او باطﻞ تر ﻣﻨ ＃تﻮپﻴر وک７ي .باطﻞ بﻪ ﻳ ３د حﻖ پﻪ جاﻣﻪ ک＊ ３کاره کاوه او حﻖ بﻪ ﻳ ３د باطﻞ پﻪ جاﻣﻪ ک ،３د ﻣثال پﻪ ډول: دوی بﻪ وﻳﻞ ،چ ３ﻣحﻤد پﻴﻐﻤبردی ،خﻮ زﻣﻮږ ﻟپاره ﻧﻪ دی راﻟ８５ل شﻮی او ﻫﻐﻪ دا ﻧشﻲ کﻮﻻی چ ３زﻣﻮږ دﻳﻦ ﻧسخ ک７ي. ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ﻫﻐﻪ کسان چ ３ﻟﻪ حﻖ ＇خﻪ ب ３خبره وو ،ﻳﻬﻮدو بﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ د حﻖ ﻣﻮضﻮع پ＂ﻮﻟﻪ ،تر دې چ ３د حﻖ ﻳﻮه کﻠﻤﻪ بﻪ ﻳ ３ﻫﻢ د ﻫﻐﻮی پﻪ وړاﻧدې ﻧﻪ ＇ر－ﻨدوﻟﻪ .سرب５ره پر دې بﻪ ﻳ ３پﻪ ﻧاروا سره وﻳﻞ :ﻣحﻤد دروﻏجﻦ دی. :بﻴا ﻟﻪ دوی ＇خﻪ د اسﻼم د دوو بﻨس＂ﻴزو رکﻨﻮﻧﻮ د ﻗاﻳﻤﻮﻟﻮ ﻏﻮ＊تﻨﻪ وشﻮه ،اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻟﻤﻮﻧ ＃سره ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ أدابﻮ ،شرطﻮﻧﻮ او ارکاﻧﻮ ودروﺉ ،ﻳﻌﻨ ３ﻟﻤﻮﻧ ＃سره ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ شروطﻮ ،ارکاﻧﻮ او باطﻨﻲ أدابﻮ، ﻟکﻪ :خشﻮع ،خضﻮع او ﻋاجزۍ سره ادا ک７ﺉ ،تر＇ﻮ د ﻟﻤاﻧ％ﻪ ثﻤره چ ３ﻳﻮ ﻟﻮی بدﻧﻲ ﻋبادت دی ،ترﻻسﻪ شﻲ او پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ３د ﻧاوړو اﻋﻤاﻟﻮ ﻟﻪ سرتﻪ رسﻮﻟﻮ ＇خﻪ ډډه وک７ﺉ ،ﻫﻤدارﻧ／ﻪ دوی تﻪ د زکات پﻪ ادا کﻮﻟﻮ ،چ ３ﻟﻪ ﻟﻮﻳﻮ ﻣاﻟﻲ ﻋبادتﻮﻧﻮ ＇خﻪ دی ،اﻣر شﻮی دی ،تر＇ﻮ ﻣستحﻘﻪ کسان ترې ＂－ﻪ پﻮرتﻪ ک７ي ،چ ３دا اﻣر د زړه د سپ（５ﻠتﻴا ،پاک،９ اﻧساﻧﻲ ﻣشاﻋرو او ﻳﻮ تربﻠﻪ د ﻣﻴﻨ ３او ﻣحبت د راﻣﻨ％تﻪ ک５دو ﻟپاره ډ４ر اﻏ５زﻧاک دی او پﻪ دې ک ３سستﻲ ،تﻘصﻴر او ！ﻨبﻠﻲ کﻮل د ﻣﻨاﻓﻘت ﻧ＋ﻪ ده چ ３د دﻧﻴا او أخرت د شرﻣﻨد ９－ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ. :دا ﻣبارک أﻳت د اﻧکاري استﻔﻬام پﻪ اسﻠﻮب سره ﻳﻬﻮدﻳان زجرا ً او تﻮبﻴخاً ﻣخاطبﻮي اوﻓرﻣاﻳﻲ :أﻳا خﻠکﻮ تﻪ پﻪ ﻧ５ک ９اﻣرکﻮﺉ او خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ ﻫﻴروﺉ؟ ﻳﻌﻨ ３ﻳﻬﻮدو بﻪ خپﻠﻮ ﻣسﻠﻤاﻧﻮ خپﻠﻮاﻧﻮ تﻪ ﻧصﻴحت کاوه ،تر＇ﻮ پﻪ ﻣحﻤدي دﻳﻦ ！ﻴﻨ ，او ثابت پات ３شﻲ؛ ＄کﻪ دا دﻳﻦ حﻖ دﻳﻦ دی ،پﻪ داس ３حال ک ３چ ３پﻪ خپﻠﻪ بﻪ ﻳ ３پرې اﻳﻤان ﻧﻪ راووړ ،اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې اړه ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻋجﻴبﻪ خبره ده چ ３تاس ３خﻠکﻮتﻪ پﻪ ﻧ５ک９ 46
او اﻳﻤان اﻣرکﻮﺉ اوخپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ ﻫﻴروﺉ! حال دا چ ３تاس ３تﻮرات ،چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３د اسﻼم د ستر پﻴﻐﻤبر ﻳادوﻧﻪ شﻮې ،ﻟﻮﻟئ ،ﻧﻮ أﻳا تاس ３ﻧﻪ پﻮﻫﻴ８ﺉ ﻫﻐﻪ وﻳﻨا (ﻗﻮل) چ ３ﻋﻤﻞ ترې ﻣخاﻟﻒ وي ،د ﻫﻐﻪ پﻪ اړه د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻟﻮري سخت وﻋﻴد راﻏﻠی دی. :اهلل تﻌاﻟی دوﻳﻢ ＄ﻞ دوی د４تﻪ رابﻮﻟﻲ چ ３د سﻤﻮ او صحﻴحﻮ طرﻳﻘﻮ پﻪ خپﻠﻮﻟﻮ سره خپﻞ خﻴرن زړوﻧﻪ پاک اوسپ（５ﻠﻲ ک７ي اوﻫﻐﻪ دا چ ３پﻪ ＄اﻧﻮﻧﻮ ک ３د صبر او حﻮصﻠ＄ ３ﻮاک پﻴاوړی ک７ي، داس ３چ ３د ﻣصﻴبتﻮﻧﻮ پر وړاﻧدې صبر او زﻏﻢ وﻟري ،پر طاﻋاتﻮ باﻧدې ！ﻴﻨ ，وﻻړ وي او ﻫﻢ د －ﻨاﻫﻮﻧﻮ او ﻧاﻓرﻣاﻧﻴﻮ د پرﻳ＋ﻮدﻟﻮ ﻫﻮډ وﻟري .ﻟﻪ بﻞ پﻠﻮه ﻳ ３دوی تﻪ د ﻟﻤاﻧ％ﻪ پﻪ اداء کﻮﻟﻮ چ ３ﻟﻪ بدﻳﻮ او ب ３حﻴاﻳ５ﻮ ＇خﻪ د اﻧسان د ژﻏﻮرﻧ３ سبب دی ،اﻣر ک７ی .بﻴا د دې ＇ر－ﻨدوﻧﻪ کﻮي چ ３پر دې دوو خصﻠتﻮﻧﻮ باﻧدې ＄ان ﻋادت کﻮل ډ４ر ستﻮﻧزﻣﻦ کار دی ،خﻮ د ﻣتﻮاضﻊ او ﻏاړه اﻳ＋ﻮدوﻧکﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ ﻟپاره دا کار کﻮﻣﻪ ستﻮﻧزه ﻧﻪ ﻟري .دوی پﻪ ډ４رې أساﻧ ９سره کﻮﻻی شﻲ چ ３دا دوه صﻔتﻮﻧﻪ پﻪ ＄ان ک ３پﻴدا ک７ي. پﻪ ورپس ３أﻳت ک ３ﻗرأن کرﻳﻢ د (خاشﻌﻴﻦ) کﻠﻤﻪ داس ３تﻔسﻴروي ،چ ３دوی ﻫﻐﻪ کسان دي چ ３ﻟﻪ اهلل سره پﻪ ﻣخاﻣخ ﻛ５دو ﻳﻘﻴﻦ ﻟري. :دا ﻣبارک أﻳت بﻴا د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ پام ﻫﻐﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ تﻪ را اړوي چ ３اهلل تﻌاﻟی پر دوی پﻴرزوک７ي دي ،دا خطاب پﻪ واﻗﻌﻴت ک ３ﻫﻐﻮ ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ تﻪ دی چ ３د ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ زﻣاﻧﻪ ک ３ﻳ ３ژوﻧد کاوه .د دې ﻳادوﻧ ３ﻻﻣﻞ دا دی ،کﻮم ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ چ ３ﻧﻴکﻮﻧﻮ تﻪ ورکﻮل ﻛ８５ي ،د ﻫﻐﻮ پاﻳﻠ ３ﻟﻤسﻴﻮ تﻪ ﻫﻢ رسﻴ８ي .د اﻟﻬﻲ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ پﻪ دې ﻣﻌﻨا ده چ ３دوی باﻳد د اﻟﻬﻲ اواﻣرو او احکاﻣﻮ پﻴروي وک７ي .دا ﻳﻮ ﻓطري حﻘﻴﻘت دی چ ３ﻫر اﻧسان، حتی ＇اروي ﻫﻢ ﻟﻪ خپﻞ ُﻣﻨﻌﻢ سره ﻣﻴﻨﻪ کﻮي او د ﻫﻐﻪ اواﻣر پر ＄ای کﻮي؛ ﻧﻮ پر ﻳﻬﻮدو ﻻزﻣﻪ ده چ ３د اﻟﻬﻲ احسان پﻪ بدل ک ３د شکر او ﻣﻨﻨ ３ﻻره ﻏﻮره ک７ي او د اهلل د رسﻮﻻﻧﻮ ﻟﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻮ ＇خﻪ پﻴروي وک７ي. :د ﻟﻮست پﻪ دې أخري أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی ﻣشرکﻴﻦ او اﻫﻞ کتاب د ﻗﻴاﻣت ﻟﻪ ور ３＄او د ﻫﻐ ３ﻟﻪ ﻫﻴبتﻮﻧﻮ ＇خﻪ وﻳروي .د ﻗﻴاﻣت ورځ ﻫﻐﻪ ورځ ده چ ３پﻪ ﻫﻐ ３ک ３ﻟﻪ ﻫر چا سره د ﻫﻐﻪ د اﻋﻤاﻟﻮ حساب او کتاب کﻴ８ي او پرتﻪ ﻟﻪ تﻘﻮی او اخﻼصﻪ ﻟﻪ دﻏﻮ ﻫﻴبتﻮﻧﻮ او پرﻳشاﻧﻴﻮ ＇خﻪ د خﻼصﻮن بﻠﻪ ﻻره ﻧشتﻪ .اهلل تﻌاﻟی دا ورځ داس ３ﻳادوي :پﻪ دې ورځ ک ３ﻫ（５ﻮک ﻧشﻲ کﻮﻻی چ ３ﻟﻪ بﻞ چا ＇خﻪ ﻣﻼ ت ７وک７ي ،ﻳا ﻟﻪ بﻞ چا ＇خﻪ د شﻔاﻋت ﻏﻮ＊تﻨﻪ او ﻳا د ﻫﻐﻪ شﻔاﻋت وک７ي او ﻳا د ﻧﻔس پﻪ بدل ک ３ﻓدﻳﻪ واخﻴستﻞ شﻲ ،خﻮ پﻪ أخرت ک ３د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ حاﻟت ﻟﻪ کﻔارو سره ﻓرق ﻟري ،ﻣؤﻣﻨان کﻮﻻی شﻲ د اهلل تﻌاﻟی پﻪ اجازه د خپﻠﻮ دوستاﻧﻮ او خپﻠﻮاﻧﻮ سپار＊تﻨﻪ وک７ي. فعاليت
دا چ ３اﻫﻞ کتابﻮ بﻪ ＇رﻧ／ﻪ حﻖ تﻪ د باطﻞ او باطﻞ تﻪ د حﻖ ب２ﻪ ورکﻮﻟﻪ ،پﻪ دې اړه دې زده کﻮوﻧکﻲ ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره خبرې اترې وک７ي .او ﻫﻢ د صبر او ﻟﻤﻮﻧ ＃پﻪ ﻫکﻠﻪ ،چ ３د ﻣؤﻣﻦ ﻟپاره د ثبات ﻗدم ﻧﻘش ﻟﻮبﻮي ،ﻣباحثﻪ وک７ي.
47
د لوست ګټې
ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د دې ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻻس تﻪ را＄ﻲ ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: ﻟﻤﻮﻧ ＃او زکات پر ﻫرﻣسﻠﻤان ﻓرض دي .حﻘﻴﻘﻲ ﻣؤﻣﻦ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ ３د اسﻼﻣﻲ شرﻳﻌت ！ﻮل اواﻣر پر ＄ای ک７ي او ﻟﻪ ﻧﻮاﻫﻴﻮ ＇خﻪ ﻳ ３ډډه وک７ي. حﻘﻴﻘﻲ ﻣؤﻣﻦ ﻫﻐﻪ دی چ ３ﻗﻮل او ﻓﻌﻞ ﻳ ３سره ورتﻪ واﻟی وﻟري. کﻮم ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ چ ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ اﻧسان پﻴرزو ک７ي دي ،پر اﻧسان دا ﻻزﻣﻮي چ ３د اهلل تﻌاﻟی شکر ادا ک７ي .د اهلل تﻌاﻟی شکر ﻫﻐﻪ وخت ادا ﻛ５داى شﻲ چ ３اﻧسان د ﻫﻐﻪ احکام وﻣﻨﻲ او ﻟﻪ ﻣﻨﻬﻴاتﻮ＇خﻪ ﻳ＄ ３ان وژﻏﻮري. د اهلل تﻌاﻟی پﻪ حضﻮرک ３ﻟﻪ ﻫر اﻧسان سره د ﻫﻐﻪ د اﻋﻤاﻟﻮ حساب ﻛ８５ي .د اهلل ﻟﻪ حکﻢ پرتﻪ اﻣکان ﻧﻪ ﻟري چ３ ＇ﻮک د چا شﻔاﻋت وک７ي ،ﻫﻤدارﻧ／ﻪ اﻣکان ﻧﻪ ﻟري چ ３ﻟﻪ ﻳﻮ چا ＇خﻪ ﻓدﻳﻪ ﻗبﻮﻟﻪ شﻲ او پﻪ بدل ک ３ﻳ ３د اهلل ﻟﻪ ﻋذابﻪ خﻼص ９وﻣﻮﻣﻲ. بﻨﻲ اسرائﻴﻞ (ﻳﻬﻮد) ﻫﻐﻪ ﻗﻮم دی چ ３د اهلل تﻌاﻟی د ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ د ﻧاشکرۍ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ،د ﻫﻐﻪ د ﻋذاب وړ و－ر５＄دل. پوښتنې
- ١پﻪ ﻟﻮﻣ７ي أﻳت ک ３د حﻖ او باطﻞ ﻟﻪ ６－وﻟﻮ او خﻠطﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻣراد ＇ﻪ دی؟ - ٢پﻪ درﻳﻢ أﻳت ک ３ﻳﻬﻮدﻳان د ﻣﻬﻢ ＇ﻴز پﻪ ﻫکﻠﻪ پﻮ＊تﻞ شﻮي دي ،ﻫﻐﻪ ＇ﻴز ＇ﻪ دی؟ - ۳صبر د ＇ﻪ پﻪ ﻣﻌﻨا دی؟ او ＇ر－ﻨد ﻳ ３ک７ﺉ چ ３صبر پﻪ ＇ﻮ ډوﻟﻪ دی؟ » - ٤خاشﻌﻴﻦ«د کﻮﻣﻮ صﻔتﻮﻧﻮ ﻟروﻧکﻲ دي؟ - ٥ﻟﻪ ستﻮﻧزو او پرﻳشاﻧﻴﻮ سره د ﻣخاﻣخ ک５دﻟﻮ پر ﻣﻬال ،ﻣﻮږ باﻳد کﻮم صﻔتﻮﻧﻪ پﻪ ＄ان ک ３وﻟرو ،تر＇ﻮ د ستﻮﻧزو پﻪ وړاﻧدې ！ﻴﻨ ，او ثابت واوسﻮ؟ -٦اهلل تﻌاﻟی بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ تﻪ زﻳات ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ ورپﻪ برخﻪ ک７ي وو ،د ﻟﻮست پﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３ﻫﻢ د ﻳﻮه ﻧﻌﻤت ﻳادوﻧﻪ شﻮې ده ،ﻫﻐﻪ ﻧﻌﻤت پﻪ －ﻮتﻪ ک７ﺉ؟ -٧اهلل تﻌاﻟی د أخرت پﻪ ورځ کﻮم خﻠک ﻟﻪ شﻔاﻋت او ﻓدﻳ＇ ３خﻪ ﻣحروﻣﻮي اوکﻮﻣﻮ خﻠکﻮ تﻪ د شﻔاﻋت حﻖ ورکﻮي؟ کورن ９دنده
(حﻘﻴﻘﻲ او ر＊تﻴﻨی ﻣؤﻣﻦ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دى چ ３ﻗﻮل او ﻋﻤﻞ ﻳ ３ﻳﻮشان وي). د دې ﻣﻮضﻮع پﻪ اړه خپﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣات وﻟﻴکئ چ ３ﻟﻪ ﻟسﻮ ﻛر＊ﻮ ＇خﻪ کﻢ ﻧﻪ وي.
48
څوارلسم لوست
د (البقرة) سورت ( )۵٤ -٤٩آيتونه
د ځينو كلمو معنا
} } } } } } } } } } } } } } }
تاس ３تﻪ ﻣﻮ خﻼصﻮن درک.７ { { تاس ３تﻪ بﻪ ﻳ ３رساوه. حﻼﻟﻮل بﻪ ﻳ.３ { { ژوﻧدۍ ﻳ ３پر＋４ﻮدﻟ.３ ازﻣﻴ＋ت ،اﻣتحان. { ﻣﻮږ＇５ري ک.７ { ﻣﻮږ وﻋده وک７ه. { تاس ３وﻧﻴﻮ. { خﻮسی. { { ﻣﻮږ تاس ３تﻪ ب＋ﻨﻪ(ﻋﻔﻮه) وک７ه. ﻣﻮږ ورک.７ { د حﻖ او باطﻞ ترﻣﻨ ＃ﻓرق کﻮوﻧکی. { روﻏﻪ ﻻر (ﻫداﻳت) وﻣﻮﻣئ . { ستاسﻮ پﻴدا کﻮوﻧکی. { { ستاسﻮ تﻮبﻪ ﻳ ３ﻗبﻮﻟﻪ ک７ه.
ژباړه
او (ﻳاد ک７ئ ای ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ!) ﻫﻐﻪ وخت چ ３ﻣﻮږ تاس ３تﻪ ﻟﻪ ﻓرﻋﻮﻧﻴاﻧﻮ(د ﻓرﻋﻮن ﻟﻪ ﻋﻤﻠ＇ )３خﻪ خﻼصﻮن درک ،７چ３ تاس ３تﻪ بﻪ ﻳ ３سخت ﻋذاب رساوه ،ستاس ３زاﻣﻦ بﻪ ﻳ ３ذبح کﻮل او د تاس( ３％＊ ３ﻟﻮ )３１بﻪ ﻳ( ３د خدﻣت ﻟپاره)
49
ژوﻧدۍ پر＋４ﻮدې او پﻪ دې (حﻼﻟﻮﻟﻮ ﻳا خﻼصﻮن او ﻳا ！ﻮﻟﻮ) ک ３د ستاس ３د رب ﻟﻪ ﻟﻮري ﻳﻮ ﻟﻮی ازﻣﻴ＋ت و( .ﻳاد ک７ئ) ﻫﻐﻪ وخت چ ３د تاس ３ﻟپاره ﻣﻮ بحر ＇ﻴري ک ،７ﻧﻮ خﻼصﻮن ﻣﻮ در ک ،７تاس ３تﻪ او ﻏرق ﻣﻮک７ل ﻓرﻋﻮﻧﻴان ( سره ﻟﻪ ﻓرﻋﻮﻧﻪ) پﻪ داس ３حال ک ３چ ３تاس ３ورتﻪ کتﻞ .او (ﻳاد ک７ئ!) ﻫﻐﻪ وخت چ ３وﻋده ک７ې وه ﻣﻮږ ﻟﻪ ﻣﻮسی سره ＇ﻠﻮ＋４ت شپ ،３بﻴا تاس( ３طﻮر تﻪ) د ﻣﻮسی ﻟﻪ (تﻠﻠﻮ) وروستﻪ خﻮسی (ﻣﻌبﻮد) وﻧﻴﻮ او وئ تاسﻮ (پﻪ دې کار سره پﻪ خپﻠﻮ ﻧﻔسﻮﻧﻮ) ﻇاﻟﻤان .بﻴا ﻣﻮ وروستﻪ د خﻮسﻲ ﻟﻪ ﻋبادت کﻮﻟﻮ ＇خﻪ تاس ３تﻪ ﻋﻔﻮه وک７ه ،د دې ﻟپاره چ ３تاس３ شکر وک７ئ .او (ﻳاد ک７ئ!) ﻫﻐﻪ وخت چ ３ورک ７ﻣﻮږ ﻣﻮسی تﻪ کتاب (تﻮرات) او جﻼ کﻮوﻧکی (د حﻖ او باطﻞ) د دې ﻟپاره چ ３تاس ３پﻪ تﻮرات سره سﻤﻪ ﻻر وﻣﻮﻣئ .او (ﻳاد ک７ئ!) ﻫﻐﻪ وخت ،چ ３ووﻳﻞ ﻣﻮسی خپﻞ ﻗﻮم تﻪ :ای ﻗﻮﻣﻪ! ب５شکﻪ تاس( ３پﻪ خداﻳ ９سره) د خﻮسﻲ د ﻧﻴﻮﻟﻮ پﻪ سبب ،پر خپﻠﻮ ＄اﻧﻮﻧﻮ باﻧدې ت５ری ک７ی دی ،ﻧﻮ خپﻞ خاﻟﻖ تﻪ تﻮبﻪ وباسئ او خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ (－ﻨﻬکاران)ووژﻧئ ،تاس ３تﻪ دﻏﻪ (کار) پﻪ ﻧزد د خاﻟﻖ د تاس ３ﻟپاره ﻏﻮره دی ،ﻧﻮ ستاس３ تﻮبﻪ ﻳ ３ﻗبﻮﻟﻪ ک７ه! ب５شکﻪ اهلل ＊ﻪ تﻮبﻪ ﻗبﻠﻮوﻧکی او ډ４ر ﻣﻬربان دی. اجمالي تفسير
پﻪ ت５ر ﻟﻮست ک ３پﻪ ﻟﻨ６ه تﻮ－ﻪ د ﻫﻐﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ وشﻮه چ ３اهلل تﻌاﻟی پر بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ باﻧدې د ﻫﻐﻮ پﻴرزوﻳﻨﻪ ک７ې وه او د دې ﻟﻮست د أﻳتﻮﻧﻮ پﻪ ترڅ ک ３پر بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ باﻧدې د اهلل تﻌاﻟی د ﻧﻮرو ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ پﻪ تﻔصﻴﻞ سره شﻮې ده. :دا پر بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻮﻣ７ﻧ ９پ５رزوﻳﻨﻪ وه چ ３اهلل تﻌاﻟی ﻫﻐﻮی تﻪ د ﻓرﻋﻮﻧﻴاﻧﻮ ﻟﻪ ډول ،ډول ﻇﻠﻤﻮﻧﻮ ＇خﻪ چ ３د ﻧﻮﻳﻮ زﻳ８ﻳدﻟﻮ ﻫﻠکاﻧﻮ سروﻧﻪ بﻪ ﻳ ３ﻏﻮ＇ﻮل او ﻧجﻮﻧ ３بﻪ ﻳ ３ژوﻧدۍ پر＋４ﻮدﻟ ،３خﻼصﻮن ورک .７ﻓرﻋﻮﻧﻴاﻧﻮ دا کار ＄کﻪ سرتﻪ رساوه ،تر＇ﻮ د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻧسﻞ ختﻢ ک７ي او د ﻫﻐﻮی ＄ﻮاک کﻤزوری ک７ي .دﻏﻪ ﻇﻠﻤﻮﻧﻮ او ﻋذاب د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮري د دﻏﻪ ﻗﻮم ﻟپاره ﻳﻮ ازﻣ＋５ت و او ﻟﻪ دې ﻇﻠﻤﻮﻧﻮ ﻧﻪ د خﻼصﻮن ﻳادوﻧﻪ د دې ﻟپاره ده ،تر＇ﻮ د دﻏﻪ ستر ﻧﻌﻤت ﻟپاره د اهلل تﻌاﻟی شکر وباسﻲ او ﻟﻪ －ﻨاﻫﻮﻧﻮ او ﻧاﻓرﻣاﻧﻴﻮ ＇خﻪ ＄اﻧﻮﻧﻪ وژﻏﻮري. د (ﻓرﻋﻮن) کﻠﻤﻪ ﻳﻮه ﻋجﻤﻲ کﻠﻤﻪ ده چ ３صحﻴحﻪ ﻣﻌﻨا ﻳ ３ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﻧﻪ ده ،خﻮ د ﻣصر پاچا تﻪ ﻓرﻋﻮن وﻳﻞ ک５ده ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３بﻪ د حبش ３پاچا تﻪ (ﻧجاشﻲ) ،د روم پاچا تﻪ (ﻗﻴصر) ،د ﻓارس پاچا تﻪ (کسری) د ترک پاچا تﻪ (خاﻗان)، د ﻳﻤﻦ پاچا تﻪ (تُبّﻊ) او د ﻳﻮﻧان پاچا تﻪ (بطﻠﻴﻤﻮس) وﻳﻞ کﻴدل )١ (،خﻮ پﻪ ！ﻮﻟﻴزه تﻮ－ﻪ ﻇاﻟﻤﻮ ،سرک＋ﻮ ،دبدبﻪ ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻮ او حﻴﻠﻪ －رو اﻧساﻧاﻧﻮ تﻪ ﻓرﻋﻮن وﻳﻞ ﻛﻴ８ي. :پر بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ باﻧدې د اهلل تﻌاﻟی دوﻳﻢ ﻧﻌﻤت دا و چ ３ﻫﻐﻮی تﻪ ﻳ ３ﻟﻪ سرې بحﻴرې (بحر آحﻤر) ﻧﻪ د ت５ر４دو پر ﻣﻬال ﻟﻪ ډوب５دﻟﻮ ＇خﻪ خﻼصﻮن ورک .７دا پ＋５ﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﻬال راﻣﻨ％تﻪ شﻮه چ ３کﻠﻪ دوی د ﻓرﻋﻮن د ﻇﻠﻢ او ت５ري ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻟﻪ ﻣصر ＇خﻪ اﻳستﻞ ،ﻓرﻋﻮن ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻟ＋کرو سره ﻳﻮ ＄ای د دوی ﻣﻮسی ﻟ＂ﻪ او ＇ارﻧﻪ کﻮﻟﻪ ،کﻠﻪ چ ３بﻨﻲ اسرائﻴﻞ سرې بحﻴرې تﻪ ورسﻴدل ،ﻧﻮ و４ره او ح５راﻧتﻴا پرې ﻣسﻠطﻪ شﻮه؛ ＄کﻪ د دوی - ١اﻟتﻔسﻴراﻟﻤﻨﻴر.
50
د اهلل تﻌاﻟی پﻪ اﻣر سره بحﻴره پﻪ اﻣسا ووﻫﻠﻪ، ﻣخ ３تﻪ سﻤﻨدر و او ﻟﻪ شا ＇خﻪ ورپس ３د＊ﻤﻦ و ،ﻧﻮ دﻏﻪ ﻣﻬال ﻣﻮسی د سﻤﻨدر اوبﻪ دوه برخ ３شﻮې او ژور دﻫﻠﻴز پک ３پﻴدا شﻮ ،ﻣﻮسی سره ﻟﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻟﻪ دﻏﻪ سﻤﻨدر ＇خﻪ ت５ر شﻮل او د سﻴﻨا وچ ３تﻪ ورسﻴدل ،خﻮکﻠﻪ چ ３ﻓرﻋﻮن سره ﻟﻪ خپﻠﻮ سپاﻳاﻧﻮ دې ژور دﻫﻠﻴز تﻪ ﻧﻨﻮتﻞ ،د سﻤﻨدر اوبﻪ ب５رتﻪ سره ﻳﻮ＄ای شﻮې او دوی ﻳ ３ډوب ک７ل ،دا پﻪ داس ３حال ک ３و چ ３بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د دوی د ډوب５دﻟﻮ ﻧﻨداره کﻮﻟﻪ. ،ﻳﻌﻨ :３پﻪ دې ک ３د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮري ﻳﻮ ﻟﻮی اهلل تﻌاﻟی د أﻳت پﻪ پاي ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ: ازﻣﻴ＋ت او اﻣتحان و ،تر＇ﻮ د خپﻞ اهلل شکر پر ＄اي ک７ﺉ او ﻟﻪ ﻧاﻓرﻣاﻧ＇ ９خﻪ ﻳ ３ډډه وک７ﺉ. د رواﻳاتﻮ ﻟﻪ ﻣخ ３د ﻓرﻋﻮن د ﻏرق شﻮﻳﻮ ﻟ＋کرو شﻤ５ر دوه سﻮه زرو تﻨﻮ تﻪ رس５ده او پﻪ ＄ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو رواﻳاتﻮ ک ３ﻳ ３شﻤ５ر ( )2 ﻟﻪ دې ＇خﻪ زﻳات ＊ﻮدل شﻮی دی. :پر بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ باﻧدې د اهلل تﻌاﻟی درﻳﻢ ﻧﻌﻤت دا دی چ ３کﻠﻪ ﻣﻮسی سره ﻟﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د سﻴﻨا صحرا تﻪ ورسﻴدل او ﻫﻐﻮی ﻟﻪ ﻣﻮسی ＇خﻪ وﻏﻮ＊تﻞ ،تر＇ﻮ دوی تﻪ ﻫﻢ ﻳﻮه ک７ﻧﻼره و！اکﻲ چ ３د ﻫﻐ ３پر اساس خپﻞ ژوﻧد تﻨﻈﻴﻢ ک７ي ،ﻧﻮ اهلل تﻌاﻟی ﻣﻮسی تﻪ اﻣر وک ７چ ３د ＇ﻠﻮﻳ＋تﻮ شپﻮ ﻟپاره د طﻮر ﻏره تﻪ ﻻړشﻲ او ﻫﻠتﻪ د اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻋبادت او اﻋتکاف پ５ﻞ وک７ي .کﻠﻪ چ ３ﻣﻮسی اﻋتکاف پ５ﻞ ک ７او پﻪ ﻋبادت بﻮخت شﻮ ،بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د خﻮسﻲ ﻋبادت تﻪ چ ３د ساﻣري پﻪ ﻻس جﻮړ شﻮی و ،ﻣخﻪ وک７ه .سره ﻟﻪ دې بﻴا ﻫﻢ اهلل تﻌاﻟی پر دوی سﻤدستﻲ ﻋذاب ﻧازل ﻧک ،７بﻠک ３ب＋ﻨﻪ ﻳ ３ورتﻪ وک７ه او ﻟﻪ خطا ＇خﻪ ﻳ ３ت５رشﻮ ،د ﻫﻐﻮی تﻮبﻪ ﻳ ３ﻗبﻮﻟﻪ ک７ه ،تر＇ﻮ د اهلل تﻌاﻟی شکر ادا ک７ي او د ﻫﻐﻪ د اواﻣرو پﻴروي او ﻓرﻣان برداري وک７ي. :د اهلل تﻌاﻟی بﻠﻪ پ５رزوﻳﻨﻪ دا وه ،چ ３اهلل تﻌاﻟی پر ﻣﻮسی باﻧدې کتاب ﻧازل ک ،７تر＇ﻮ بﻨﻲ اسرائﻴﻞ د ﻫﻐﻪ د ﻻر＊ﻮوﻧﻮ پر اساس خپﻞ ژوﻧد تﻨﻈﻴﻢ ک７ي＄ ،کﻪ اهلل تﻌاﻟی پﻪ تﻮرات ک ３داس３ احکام اوک７ﻧﻼرې بﻴان ک７ې وې ،چ ３بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ باﻳد د ﻫﻐﻮ پﻪ ر１ا ک ３خپﻞ ژوﻧد برابر ک７ی وای ،د حﻼﻟﻮ او حراﻣﻮ تر ﻣﻨ ＃ﻳ ３تﻮپﻴرک７ی وای ،ﻫداﻳت ﻳ ３ﻣﻮﻧدﻟی وای او پﻪ پای ک ３د حضرت ﻣحﻤد د رساﻟت پﻪ حﻘاﻧﻴت ﻣﻌترف شﻮي وای(.)3 :پر بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ باﻧدې د اهلل تﻌاﻟی پﻨ％ﻢ ﻧﻌﻤت دا و چ ３پﻪ ！ﻮﻟﻴزه ب２ﻪ ﻳ ３د دوی تﻮبﻪ ﻗبﻮﻟﻪ ک７ه ،کﻠﻪ چ ３ﻫﻐﻮی د ساﻣري پﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻪ د خﻮسﻲ ﻋبادت پ５ﻞ ک ،７ﻧﻮ پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３ﻳ ３پر خپﻠﻮ ﻧﻔسﻮﻧﻮ ﻇﻠﻢ او د اهلل تﻌاﻟی ﻧاﻓرﻣاﻧﻲ وک７ه .د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ اواﻣرو ＇خﻪ سرﻏ７وﻧﻪ ﻟﻪ دوی ＇خﻪ د دې ﻏﻮ＊تﻨﻪ کﻮﻟﻪ ،چ ３د اهلل تﻌاﻟی پﻪ حضﻮرک３ د اخﻼص ر＊تﻴﻨ ３تﻮبﻪ وباسﻲ او حﻘﻴﻘﻲ تﻮبﻪ دا اﻳجابﻮي ،تر＇ﻮ دوی ﻟﻮﻣ７ی د خﻮسﻲ ﻟﻪ ﻋبادت ﻧﻪ ﻻس پﻪ سرشﻲ او د ﻳﻮ اهلل ﻋبادت پﻪ ﻣخﻠصاﻧﻪ تﻮ－ﻪ اداک７ي او دوﻳﻢ دا چ ３د خﻮسﻲ ﻋبادت کﻮوﻧکﻲ دې د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ﻟﻪ خﻮا ووژل شﻲ، چ ３د خﻮسﻲ ﻋبادت ﻳ ３ﻧﻪ وي ک７ی ،پﻪ دې سره چ ３د خﻮسﻲ ﻋبادت کﻮوﻧکﻲ ﻳ ３ووژل ،ﻧﻮ اهلل تﻌاﻟی د دوی تﻮبﻪ ﻗبﻮﻟﻪ ک７ه او ب＋ﻨﻪ ﻳ ３ورتﻪ وک７ه. - -٢تﻔسﻴر بﻐﻮي و ﻗرطبﻲ . - ۳تﻔسﻴر طبری و ﻋزﻳز اﻟتﻔاسﻴر .
51
فعاليت
اهلل تﻌاﻟی د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د زﻣاﻧ ３ﻳﻬﻮدو تﻪ ﻫﻐﻪ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ ورﻳادوی چ ３د دوی ﻧﻴکﻮﻧﻮ تﻪ ورک７ل شﻮي وو ،پﻪ دې ک ３حکﻤت ＇ﻪ و؟ زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ دې اړه ﻣباحثﻪ وک７ي. د لوست ګټې
５＄ﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ＇خﻪ ﻻس تﻪ را＄ﻲ ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: حﻘﻴﻘﻲ ﻣؤﻣﻦ د اهلل تﻌاﻟی ﻗضا او ﻗدر تﻪ تسﻠﻴﻢ وي او ﻳﻮازې پﻪ اهلل تﻌاﻟی تﻮکﻞ کﻮي. پخﻮاﻧﻲ اﻣتﻮﻧﻪ د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ احکاﻣﻮ ＇خﻪ د سرﻏ７وﻧ ３او ﻧاﻓرﻣاﻧ ９ﻟﻪ کبﻠﻪ ﻫﻼک شﻮل. د اﻫﻞ کتابﻮ اﻳﻤان ﻫﻐﻪ ﻣﻬال ﻣﻌتبر دی چ ３د حضرت ﻣحﻤد ﻧبﻮت ﻗبﻮل ک７ي. پر اﻧسان باﻧدې د اهلل تﻌاﻟی تر ！ﻮﻟﻮ ستر ﻧﻌﻤت دا دی چ ３سﻤﻪ ﻻر ﻟﻪ ﻧاسﻤ＇ ３خﻪ او حﻼل ﻟﻪ حرام ＇خﻪ ب５ﻞ ک７ي. اهلل تﻌاﻟی اﻧسان تﻪ ﻋﻘﻞ او پﻮﻫﻪ ورپﻪ برخﻪ ک４７ده ،،تر＇ﻮ د ﻫﻐ ３پﻪ واسطﻪ دا درک ک７ي چ ３ﻟﻪ اهلل پرتﻪ بﻞ ﻫ（５ﻮک او ﻫ ＆５شی د ﻋبادت وړ ﻧﻪ دی. حﻘﻴﻘﻲ تﻮبﻪ د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ وجﻮد د －ﻨاه ﻟﻪ پﻠﻴت＇ ９خﻪ پاکﻮي. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨاک７ﺉ: { {} {} {} {} {} } -٢د ﻓرﻋﻮن ﻟ＋کرو ﻟﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ سره ＇رﻧ／ﻪ چﻠﻦ کاوه؟ -۳د ﻧارﻳﻨﻪ ﻫﻠکاﻧﻮ پﻪ وژﻧﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻞ ＇رﻧ／ﻪ زﻳاﻧﻤﻦ شﻮل؟ – ٤اهلل تﻌاﻟی پﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ کﻮم ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ پﻴرزوک７ي وو؟ –٥د» ﻓرﻗان« کﻠﻤﻪ ＇ﻪ ﻣﻌﻨا ﻟري؟ – ٦د خﻮسﻲ ﻟﻪ ﻋبادت ＇خﻪ وروستﻪ ،اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ＇خﻪ د ＇ﻪ شﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻪ وک７ه؟ کورن ９دنده
د ﻓرﻋﻮن او د ﻫﻐﻪ د ﻇﻠﻢ پﻪ ﻫکﻠﻪ چ ３پر بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ باﻧدې ﻳ ３کاوه ،پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک ３ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴﻜئ.
52
پنځلسم لوست
د (البقرة) سورت ( )٦٠ -۵۵آيتونه
د ځينو كلمو معنا
} } } } } } } } } } } } } }
53
{ { { { { { { { { { { { {
ﻣﻮږ بﻪ ﻫ（５کﻠﻪ باور وﻧک７و. تر＇ﻮ ووﻳﻨﻮ. ＊کاره. تﻨدر (ﻫﻐﻪ اور چ ３ﻟﻪ تاﻟﻨدې او بر＋４ﻨا ＇خﻪ راﻣﻨ％تﻪ ک８５ي). تاس ３ﻣﻮ بﻴا ژوﻧدي ک７ئ. سﻴﻮری ﻣﻮ ﻛ.７ ور.＃４ { ﻣﻦ (ترﻧجبﻴﻦ) ،سﻠﻮی (ﻣ７زان). پرﻣﻮږ ﻳ ３ت５ری وﻧک.７ ﻫر＄ای چ ３ﻣﻮخﻮ＊ﻪ وي ،ﻫرډول چ ３ﻣﻮ زړه ﻏﻮاړي. وب＋ﻪ ،ﻋﻔﻮه ک７ه(د ﻋﻔﻮې او ب＋ﻨ ３کﻠﻤﻪ ده) . ستاس ３سﻬﻮې ،ستاس－ ３ﻨاوې. ﻧﻮ بدل ﻳ ３ک ،７تﻐﻴﻴر ﻳ ３ورک.７ ﻋذاب ،سزا.
}
{
د اوبﻮ ﻏﻮ＊تﻨﻪ ﻳ ３وک７ه.
}
{
ﻟﻪ حده تﻴری ﻣﻪ کﻮﺉ.
ژباړه
او [ﻳاد ک７ئ ای ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ!] ﻫﻐﻪ وخت چ ３ووﻳﻞ تاس :３ای ﻣﻮسی! ﻣﻮږ بﻪ ستا پﻪ خبره ﻟﻪ سره باور وﻧﻪ ک７و ،تر ﻫﻐﻪ پﻮرې چ ３اهلل ＊کاره ووﻳﻨﻮ ،ﻧﻮ وﻧﻴﻮﻟی تاس ３تﻨدر ،پﻪ داس ３حال ک ３چ ３تاس ３ورتﻪ کتﻞ .پس ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﻮ بﻴا تاس３ پس ﻟﻪ ﻣر－ﻪ ژوﻧدي ک７ئ ،د دې ﻟپاره ،چ ３تاس ３شکر －ذار شئ او [ﻳاد ک７ئ!] ﻫﻐﻪ وخت ،چ ３ﻣﻮږ [د تﻴﻪ پﻪ ډ－ر ک ]３ور ＃４پر تاس ３سﻴﻮری ک７ه او ﻣﻮږ پر تاس ３ﻣﻦ (ترﻧجبﻴﻦ) او سﻠﻮی [ﻣ７زان] ﻧازل ک７ل (او وﻣﻮ وﻳﻞ چ)３ وخﻮرئ! ﻟﻪ ﻫﻐﻮ پاکﻮ شﻴاﻧﻮ ＇خﻪ چ ３ﻣﻮږ تاس ３تﻪ روزي درک７ې ده او دوی [پﻪ دﻏﻪ ﻋصﻴان سره] پر ﻣﻮږ باﻧدې [ﻫ ]＆５ﻇﻠﻢ ﻧﻪ وو ک７ی ،ﻣ／ر وو دوی [پﻪ کﻔر او ﻧاﻓرﻣاﻧ ９سره]پﻪ خپﻠﻮ ＄اﻧﻮﻧﻮ ﻇﻠﻢ کﻮوﻧکﻲ .او [ﻳاد ک７ئ!] ﻫﻐﻪ وخت چ[ ３ﻣﻮږ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ تﻪ د ﻣﻮسی پﻪ ژبﻪ] ووﻳﻞ :دﻏ ３ﻗرﻳ[ ３ارﻳحا] تﻪ ﻧﻨﻮ＄ئ ،ﻧﻮ پر４ﻤاﻧﻪ خﻮرئ! دﻫﻐ ３ﻟﻪ [حاصﻼتﻮ ] ＇خﻪ ﻫرچ５رتﻪ چ ３ﻣﻮخﻮ＊ﻪ وي [＇ﻪ چ ３ﻣﻮ زړه ﻏﻮاړي]او ﻧﻨﻮ＄ئ! د دې ＊ار پﻪ دروازه ک ３سجده کﻮوﻧکﻲ او وواﻳئ (اي ربﻪ!) وب＋ﻪ زﻣﻮږ －ﻨاﻫﻮﻧﻪ ،تاس ３تﻪ بﻪ ستاس－ ３ﻨاﻫﻮﻧﻪ وب＋ﻮ او ژر ده چ ３زﻳات بﻪ ک７و ﻧ５کاﻧﻮ تﻪ [اجر] .ﻧﻮ بدﻟﻪ ک７ه ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ،چ ３ت５ری ﻳ ３ک７ی وو ،خبره ،پرتﻪ ﻟﻪ ﻫﻐ ３چ ３وﻳﻞ شﻮې وه ﻫﻐﻮی تﻪ ،ﻧﻮ را＊کتﻪ ک ７ﻣﻮږ پر ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ چ ３ت５ری ﻳ ３ک７ی وو ﻋذاب ﻟﻪ أسﻤان ＇خﻪ ،ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ چ ３سرﻏ７وﻧﻪ بﻪ ﻳ ３کﻮﻟﻪ (د اهلل ﻟﻪ ﻓرﻣاﻧﻪ)[ .ﻳاد ک７ئ!] ﻫﻐﻪ وخت چ ３ﻣﻮسی خپﻞ ﻗﻮم تﻪ (د تﻴﻪ پﻪ ډ－ر ک )３اوبﻪ وﻏﻮ＊ت ،３ﻧﻮ [ﻣﻮسی تﻪ]ﻣﻮ ووﻳﻞ: چ ３پﻪ خپﻠ ３اﻣسا سره تﻴ８ه ووﻫﻪ (کﻠﻪ ﻳ ３چ ３تﻴ８ه ووﻫﻠﻪ) ﻧﻮ وخﻮ！５دﻟ[ ３رواﻧ ３شﻮې] ﻟﻪ ﻫﻐ ３تﻴ８ې ＇خﻪ دوﻟس چﻴﻨ ،３پﻪ تحﻘﻴﻖ سره ﻫر ﻗﻮم خپﻞ د اوبﻮ ＇＋ﻠﻮ ＄ای (－ﻮدر) وپ５ژاﻧده [وﻣﻮ وﻳﻞ ،چ ３خاص] د اهلل ﻟﻪ روزۍ ＇خﻪ وخﻮرئ ،و＇＋ئ او پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３د ﻓساد او ６－وډۍ ﻫ（ﻪ ﻣﻪ کﻮئ. اجمالي تفسير
د ت５رشﻮي ﻟﻮست پﻪ ＇５ر پﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮک ３ﻫﻢ اهلل تﻌاﻟی پﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ باﻧدې د پﻨ％ﻮ ﻧﻮرو ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ د پ５رزوﻳﻨ ３ﻳادوﻧﻪ کﻮي: :پﻪ دې أﻳت او پﻪ ورپس ３أﻳت ک ３ﻫﻐ ３واﻗﻌ ３تﻪ اشاره شﻮې ده چ ３کﻠﻪ اوﻳا تﻨﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻞ وروستﻪ د خﻮسﻲ ﻟﻪ ﻋبادت کﻮﻟﻮ او ﻟﻪ دﻏ ３ﻟﻮﻳ－ ３ﻨاه ＇خﻪ د تﻮب ３کﻮﻟﻮ، پﻪ ﻣﻨاجات باور وﻧک ７او وﻳ ３وﻳﻞ :تر＇ﻮ اهلل تﻌاﻟی ＊کاره او ب ３پردې وﻧﻪ د طﻮر ﻏره تﻪ ﻻړل .ﻫﻐﻮی د ﻣﻮسی وﻳﻨﻮ ،ﻫ（５کﻠﻪ بﻪ ستا پﻪ پﻴﻐﻤبرۍ اﻳﻤان راﻧﻪ وړو!! د اﻣر ﻧاﻓرﻣاﻧﻲ وک７ه ،ﻧﻮ اهلل تﻌاﻟی سﻤدﻻسﻪ دوی ！ﻮل ﻣ７ه ک７ل ،خﻮ ﻣخک ３ﻟﻪ دې چ３ دا چ ３دوی د ﻣﻮسی دوی ﻣ７ه شﻲ ،تﻨدر وﻧﻴﻮل او و４ره او وحشت پر دوی ﻣسﻠط شﻮ－ ،ﻮاک ３داس ３حال پر دوی راﻏی چ ３پﻪ خپﻠﻮ ستر－ﻮ ﻳ ３د تﻨدر د ﻏﻮر５＄دﻟﻮ او د ﻣرګ د رات ，ﻧﻨداره کﻮﻟﻪ او د تﻴ＋ت ３ﻻر ﻳ ３ﻧﻪ درﻟﻮده ،ﻫﻐﻮی ﻳﻮه شپﻪ او ورځ پﻪ ﻫﻤدې ﻣﻌجزه پﻪ ستر－ﻮ پﻪ دﻋا بﻴرتﻪ راژوﻧدي شﻮل ،تر＇ﻮ د ﻣﻮسی حاﻟت پات ３شﻮل چ ３بﻴا وروستﻪ د ﻣﻮسی اﻳﻤان راوړي. ووﻳﻨﻲ ،پﻪ تﻮرات او پﻪ خپﻞ پﻴﻐﻤبر حضرت ﻣﻮسی :بﻨﻲ اسرائﻴﻞ وروستﻪ ﻟﻪ دوﻳﻢ ＄ﻞ ژوﻧدون ＇خﻪ د 54
ﻣصر او شام ترﻣﻨ ＃پﻪ صحرا ک ３د ＇ﻠﻮﻳ＋تﻮکﻠﻮﻧﻮ ﻟپاره سر－رداﻧﻪ اوﻻﻟﻬاﻧده －ر５＄دل ،اهلل تﻌاﻟی ﻳﻮه ！ﻮ！ﻪ ورﻳ ＃د دوی پر سروﻧﻮ را！ﻴ＂ﻪ ک７ې وه ،تر＇ﻮ دوی د ﻟﻤر ﻟﻪ تﻮدوخ ３او حرارت ＇خﻪ وساتﻲ .ﻟﻪ بﻠ ３خﻮا اهلل تﻌاﻟی د دوی ﻟپاره د (ﻣﻦ) او (سﻠﻮی) پﻪ ﻧاﻣﻪ خﻮﻧدور خﻮاړه ﻧازل ک７ل ،چ ３پﻪ ترﻻسﻪ کﻮﻟﻮک ３ﻳ ３دوی تﻪ ﻫ ＆５ډول ستﻮﻧزه ﻧﻪ وه او دوی بﻪ ور＇خﻪ ＂－ﻪ پﻮرتﻪ کﻮﻟﻪ ،خﻮ سره ﻟﻪ دې بﻴا ﻫﻢ دوی ﻧاشکري وک７ه ،ﻧﻴک ９تﻪ ﻳ ３پﻪ بدۍ ＄ﻮاب ورک ،７دې ﻟﻮي ﻧﻌﻤت تﻪ ﻳ ３شاک７ه او پﻪ ＄اﻧﻮﻧﻮ ﻳ ３ﻇﻠﻢ وک.７ (ﻣﻦ) او (سﻠﻮی) ＇ﻪ شی و؟ ﻣﻦ ﻫﻐﻪ ﻏﻴبﻲ خﻮاړه وو چ ３اهلل تﻌاﻟی بﻪ د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻟپاره ﻟﻪ اسﻤان ＇خﻪ ﻧازﻟﻮل. ﻳﻮ شﻤ５رﻣﻔسرﻳﻦ واﻳﻲ ،چ ３دا خﻮاړه د شﻴدو ﻧﻪ سپﻴﻦ او د شاتﻮ ﻧﻪ خﻮاږه وو ،چ ３ﻟﻪ خاﻟﻲ ور ３＄پرتﻪ بﻪ پﻪ ﻧﻮرو ！ﻮﻟﻮ ور＄ﻮک ３ﻟﻪ ر＊تﻴﻨﻲ سبا (صبح صادق) ＇خﻪ تر ﻟﻤر ختﻠﻮ پﻮرې د شبﻨﻢ پﻪ ＇５ر ﻟﻪ أسﻤان ＇خﻪ ور４دل .خﻮ د (سﻠﻮی) پﻪ اړه داس ３واﻳﻲ ،چ ３دا د ﻣ７ز پﻪ ＇５ر ﻳﻮ ډول ﻣرﻏﻪ و. :اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې دوو أﻳتﻮﻧﻮ ک ３خپﻞ دې ﻧﻌﻤت تﻪ اشاره کﻮي چ ３بﻨﻲ اسرائﻴﻞ ﻳ ３ﻟﻪ تﻴﻪ (سر－رداﻧ ９او ﻻﻟﻬاﻧدۍ) ＇خﻪ خﻼص ک７ل ،د اکثرو ﻣﻔسرﻳﻨﻮ پﻪ أﻧد ﻫﻐﻮی تﻪ ﻳ ３بﻴت اﻟﻤﻘدس تﻪ د ﻧﻨﻮتﻠﻮ او ﻫﻠتﻪ د ﻧﻴکﻤرﻏﻪ اوخﻮشحاﻟﻪ ژوﻧد د پ５ﻠﻮﻟﻮ ﻻر برابره ک７ه او اﻣر ﻳ ３ورتﻪ وک ７چ３ دې ＊ار ﻳا کﻠﻲ تﻪ ﻧﻨﻮ＄ئ او د ﻫﻐ ３ﻟﻪ ＂－ﻮ او برکتﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ پراخﻪ او بشپ７ه تﻮ－ﻪ برخﻤﻦ شئ ،خﻮ کﻠﻪ چ ３د دې کﻠﻲ پﻪ دروازه ﻧﻨﻮ＄ئ ،ﻧﻮ پﻪ ډ４ره ﻋاجزۍ ﻧﻨﻮ＄ئ او د اهلل تﻌاﻟی تﻌﻈﻴﻢ او ﻟﻮﻳﻲ بﻴان ک７ﺉ ،چ ３پر تاس ３ﻳ ３پ５رزوﻳﻨﻪ او احسان وک ７او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ب＋ﻨﻪ او ﻣﻐﻔرت وﻏﻮاړﺉ .کﻪ چﻴرې تاس ３د اهلل پﻪ اﻣر ﻋﻤﻞ وک７ئ او ب＋ﻨﻪ ور＄ﻨ３ وﻏﻮاړﺉ ،ﻧﻮ اهلل بﻪ ستاس－ ３ﻨاﻫﻮﻧﻪ وب＋ﻲ او ستاسﻮ ﻟﻪ ت５روتﻨﻮ ＇خﻪ بﻪ ت５رشﻲ او ستاسﻮ ﻧ５کاﻧﻮ تﻪ بﻪ ستر اجر او ثﻮاب ورک７ي .بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی ﻧﻪ د ب＋ﻨ ３ﻏﻮ＊تﻨﻪ وﻧک７ه ،د ﻫﻐﻪ پﻪ اواﻣرو ک ３ﻳ ３بدﻟﻮن او تحرﻳﻒ راوست او ﻟﻪ خپﻞ ＄اﻧﻪ ﻳ ３پک ３ﻧﻮرشﻴان ＄ای پر＄ای ک７ل .د دې ﻧاﻓرﻣاﻧ ９پﻪ ﻣﻘابﻞ ک ３اهلل پردوی ﻟﻪ أسﻤاﻧﻪ داس ３ﻋذاب ﻧازل ک ７چ ３پﻪ دﻓﻊ کﻮﻟﻮ ﻳ ３ﻗادرﻧﻪ وو. اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې أﻳت ک ３خپﻞ بﻞ ﻧﻌﻤت تﻪ اشاره کﻮي چ ３پﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻳ３ پﻴرزوک７ی و .کﻠﻪ چ ３بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ پﻪ ﻫﻐﻪ وچﻪ ب５دﻳا ک ３چ ３پﻪ ﻫﻐ ３ک ３ﻧﻪ اوبﻪ ،ﻧﻪ وﻧﻪ او ﻧﻪ ﻫﻢ سﻴﻮری و او تﻨدې ﻫﻢ اخﻴستﻲ وو ،ﻟﻪ ﻣﻮسی ＇خﻪ د اوبﻮ ﻏﻮ＊تﻨﻪ وک７ه ،ﻧﻮ ﻫﻐﻪ د اهلل دربار تﻪ دﻋا وک７ه او پﻪ ډ４ره ﻋاجزۍ ﻳ ３ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی ＇خﻪ د اوبﻮ ﻏﻮ＊تﻨﻪ وک７ه ،اهلل تﻌاﻟی د ﻫﻐﻪ د دې ﻏﻮ＊تﻨ ３پﻪ ＄ﻮاب ک ３ﻫﻐﻪ تﻪ اﻣر وک ７چ ３پﻪ خپﻠ ３اﻣسا ﻫﻤداس ３وک７ل چ ３پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ３ﻟﻪ ﻫﻐ ３تﻴ８ې ＇خﻪ د دوی د ﻗبﻴﻠﻮ پﻪ شﻤ５ر دوﻟس چﻴﻨ３ سره تﻴ８ه ووﻫﻲ ،ﻣﻮسی راووت ３او ﻫرې ﻗبﻴﻠ ３خپﻠﻪ چﻴﻨﻪ وپ５ژﻧدﻟﻪ او ﻟﻪ ﻫﻤﻐ＇ ３خﻪ بﻪ ﻳ ３اوبﻪ ترﻻسﻪ کﻮﻟ .３ﻳﻮه بﻪ د بﻞ پرحﻖ ت５ری ﻧﻪ کاوه، تر＇ﻮ د دوی تر ﻣﻨ ＃د اختﻼف اسباب پﻪ بشپ７ه تﻮ－ﻪ ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ ﻻړ شﻲ او کﻮم جﻨجال ﻳ ３پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３پات ３ﻧشﻲ .بﻴا اهلل تﻌاﻟی دوی تﻪ اﻣر وک ،７چ ３ﻟﻪ ﻫﻐ ３روزۍ ＇خﻪ استﻔاده وک７ﺉ چ ３اهلل تﻌاﻟی تاس ３تﻪ درپﻪ برخﻪ ک７ې ده ،اختﻼف ﻣﻪ کﻮئ ،ﻟﻪ ﻓساد ＇خﻪ خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ وژﻏﻮرﺉ او د اهلل تﻌاﻟی شکر ادا ک７ﺉ.
55
د لوست ګټې
ﻟﻪ ﻳادو شﻮﻳﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ＄ﻴﻨ ３＂－ ３ترﻻسﻪ ک８５ي ،چ ３ﻋبارت دي ﻟﻪ: ！ﻮل ﻫﻐﻪ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ چ ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د ﻫﻐﻮ پﻴرزوﻳﻨﻪ ک７ې وه ،د اهلل تﻌاﻟی د ﻗدرت ＇ر－ﻨدې ﻧ＋اﻧ３ دي. اهلل تﻌاﻟی پر خپﻠﻮ بﻨده －اﻧﻮ ډ４ر ﻣﻬرباﻧﻪ دی ،ژر ﻳ ３ﻧﻪ تﻌذﻳبﻮي او دوی تﻪ وخت ورکﻮي ،تر＇ﻮ د ﻫداﻳت ﻻره وﻣﻮﻣﻲ. د اهلل تﻌاﻟی حﻖ پر بﻨده －اﻧﻮ دا دی چ ３باﻳد د ﻫﻐﻪ د ب ３شﻤ５ره ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ پر وړاﻧدې شکر وباسﻲ او پﻪ اواﻣرو ﻳ３ ﻋﻤﻞ وک７ي. ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ ３پﻪ اﻟﻬﻲ ﻻر＊ﻮوﻧﻮ او ارشاداتﻮ ک ３بدﻟﻮن راوﻟﻲ ،ﻇاﻟﻢ دی او د دﻏﻪ کار ﻧاوړه پاﻳﻠﻪ بﻪ ﻫﻤﻐﻪ تﻪ ور－ر＄ﻲ او پﻪ ﻧاوړه برخﻠﻴک بﻪ اختﻪ شﻲ. – ٦بﻨﻲ اسرائﻴﻞ (ﻳﻬﻮد) د ﻧاوړو صﻔتﻮﻧﻮ ﻟروﻧکﻲ دي چ＄ ３ﻴﻨﻮ تﻪ ﻳ ３ﻗرأن کرﻳﻢ اشاره ک７ې ده .پر ﻫر ﻣسﻠﻤان ﻻزﻣﻪ ده چ＄ ３ان ﻟﻪ دﻏﻮ صﻔاتﻮ ＇خﻪ وژﻏﻮري ،تر＇ﻮ د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ﻟﻪ ډﻟ＇ ３خﻪ وﻧﻪ ２－ﻞ شﻲ چ ３د خپﻠﻮ ﻧاوړو ک７و وړو ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د اﻟﻬﻲ ﻋذاب وړ－ر＄ﻲ. پوښتنې
-١ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ د اهلل تﻌاﻟی د ﻟﻴدﻧ ３پﻪ اړه ﻟﻪ ﻣﻮسی (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) ＇خﻪ ＇ﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻪ درﻟﻮده او د ﻫﻐ ３ﻏﻮ＊تﻨ ３پاﻳﻠﻪ ＇رﻧ／ﻪ شﻮه؟ ( -٢صاﻋﻘﻪ) ＇ﻪ ﻣﻌﻨا ﻟري؟ » -۳ﻣﻦ او سﻠﻮی« ＇ﻪ شی و؟ پﻪ دې اړه خپﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣات وﻟﻴﻜئ. -٤اهلل تﻌاﻟی ﻳﻬﻮدو تﻪ ،کﻮم کﻠﻲ تﻪ دﻧﻨﻮتﻠﻮ اﻣرک７ي و؟ او ﻟﻪ دوی ＇خﻪ ﻳ ３د ﻧﻨﻮتﻮ پر ﻣﻬال ＇ﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻪ ک７ې وه؟ -٥اهلل تﻌاﻟی وﻟ ３بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ تﻪ دوﻟس چﻴﻨ ３پﻴدا ک７ې؟ او د ﻫﻐﻮ راﻣﻨ％تﻪ ک５دل ＇رﻧ／ﻪ و؟ ﻣﻌﻨا بﻴان ک７ﺉ. -٦د کورن ９دنده
سره د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د چﻠﻦ پﻪ ﻫکﻠﻪ او ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ﻟﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ ﻟﻪ ﻣﻮسی پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴﻜئ.
سره د ﻫﻐﻪ د صحابﻪ کراﻣﻮ د چﻠﻦ
56
شپاړسم لوست
د (البقرة) سورت ( )٦۲ -٦۱آيتونه
د ځينو کلمو معنا
} } } } } } } } } } }
{ ＇ﻪ چ ３ﻣﻮ ﻏﻮ＊تﻲ. { ﻫ（５کﻠﻪ صبر ﻧﻪ کﻮو} . { زرﻏﻮﻧﻮي ،شﻨﻪ کﻮي. { پر ﻫﻐﻮی ﻣسﻠطﻪ شﻮه ،پر ﻫﻐﻮی راﻏﻠﻪ. } { ترکاري ﻳ.３ { ب５ﻮزﻟﻲ او تﻨ／ﻼسﻲ. } { تره او بادرﻧ ，ﻳ.３ } { اختﻪ شﻮل. { اوږه (ﻏﻨﻢ) ﻳ.３ { －ﻨاه او سرﻏ７وﻧﻪ ﻳ ３وک７ه ،ﻧاﻓرﻣاﻧﻲ ﻳ ３وک７ه. } { ﻧسک ﻳ.３ { ﻟﻪ حدودو ＇خﻪ ﻳ ３ت５ری کاوه. } { پﻴاز ﻳ.３ } { ﻳﻬﻮدﻳان شﻮل. { أﻳا بدﻟﻮﺉ. { ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو ＇خﻪ جﻼ شﻮې ډﻟﻪ وه چ ３د ﻋراق د } { ب ３ارز＊تﻪ. ﻣﻮصﻞ پﻪ ＊ار ک ３ﻳ ３استﻮ－ﻨﻪ درﻟﻮده ،د ستﻮرو پر اﻏﻴز (تاثﻴر) ﻳ ３ﻋﻘﻴده درﻟﻮده { ＊کتﻪ شئ،کﻮز شئ .او پﻪ ＄ﻴﻨﻮ اﻧبﻴاوو ﻳ ３باور درﻟﻮد. { ﻳﻮه ＊ار تﻪ.
ژباړه
او [ﻳاد ک７ئ ای ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ!] ﻫﻐﻪ وخت چ ３وﻣﻮ وﻳﻞ :ای ﻣﻮسی! ﻣﻮږ ﻫ（５کﻠﻪ پرﻳﻮ ډول خﻮاړو [د ﻣﻦ او سﻠﻮی] باﻧدې صبر ﻧﻪ شﻮ کﻮﻻی ،ﻧﻮ وﻏﻮاړه ﻣﻮږ تﻪ ﻟﻪ خپﻞ پرورد－ار ＇خﻪ چ ３راوباسﻲ زﻣﻮږ ﻟپاره ﻟﻪ ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ ﻧﻪ چ３ ＄ﻤکﻪ ﻳ ３زرﻏﻮﻧﻮي د ﻫﻐ ３ﻟﻪ سابﻪ ،بادرﻧ( ，ترې) ،ﻫﻮږې ( ﻏﻨﻤﻮ ﻳا ﻧخﻮدو) ،ﻧسکﻮ او پﻴازو ＇خﻪ ،ﻧﻮ (ﻣﻮسی) ووﻳﻞ :أﻳا تاس ３ﻫﻐﻪ شی چ ３ډ４ر ﻧاکاره دی پﻪ ﻫﻐﻪ شﻲ ،چ ３ﻫﻐﻪ ډ４ر ﻏﻮره دی ،بدﻟﻮئ [اخﻠئ]( .کﻠﻪ ،چ ３ﻣﻮ داس３ وک７ل ،ﻧﻮ کﻮز شئ [ﻟﻪ تﻴﻪ ＇خﻪ د شام] ﻳﻮه ＊ارتﻪ ،ﻧﻮ ب５شکﻪ تاس ３تﻪ دي ﻫﻐﻪ شی ،چ ３ﻏﻮاړئ ﻳ ３او ﻣسﻠط ک７اي شﻮ پر دوی [د ﻧﻌﻤت د کﻔران او پﻪ خپﻞ ﻗسﻤت د ﻧا رضاﻳ ９پﻪ سبب] ذﻟت او ﻣحتاجﻲ او دوی (د) اهلل ﻟﻪ [جاﻧبﻪ] پﻪ ﻏضب اختﻪ شﻮل ،دا (خﻮاري) پﻪ دې سبب وه ،چ ３دوی ب５شکﻪ کاﻓران (ﻣﻨکران) وو ،پﻪ أﻳتﻮﻧﻮ (احکاﻣﻮ) د اهلل 57
او پﻪ ﻧاحﻘﻪ سره بﻪ ﻳ ３اﻧبﻴاء [ﻟکﻪ شﻌﻴب ،زکرﻳا او ﻳحﻴی] وژل .دا (کﻔر او ﻗتﻞ) پﻪ دې سبب و چ ３سرکشﻲ ﻳ ３کﻮﻟﻪ د اهلل ﻟﻪ احکاﻣﻮ ＇خﻪ او دوی بﻪ د ( ﻋصﻴان پﻪ سبب) ﻟﻪ حدودو ت５ر４دل .ب５شکﻪ ﻫﻐﻪ کسان چ ３اﻳﻤان ﻳ ３راوړی دی او ﻫﻐﻪ کسان چ ３ﻳﻬﻮدﻳان شﻮي دي او ﻧصراﻧﻴان او ب ３دﻳﻨان ،ﻫر ﻫﻐﻪ چا [ﻟﻪ دوی ＄ﻨ ]３چ ３اﻳﻤان راوړی دی پﻪ اهلل او پﻪ ورځ د ﻗﻴاﻣت باﻧدې او ﻧ５ک ﻋﻤﻞ ﻳ ３تر سره ک７ی دی ،ﻧﻮ دوی تﻪ بﻪ پﻪ ﻧزد د رب د دوی ثﻮاب وي او ﻧﻪ بﻪ وي پر دوی باﻧدې [ﻫﻴ＆ ډول] و４ره او ﻧﻪ بﻪ دوی ﻫ５چ５رې [پﻪ وخت د جزاء ک]３خپﻪ کﻴ８ي. اجمالي تفسير
:بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د سﻴﻨا پﻪ د＊تﻪ ک ３د خپﻞ سکﻮﻧت پر ﻣﻬال د»ﻣﻦ اوسﻠﻮی« ﻟﻪ خﻮړﻟﻮ ＇خﻪ چ ３د دوی د خﻮراک ﻟپاره ﻟﻪ أسﻤاﻧﻪ راﻧازﻟ５دل ،د ﻣ＊７ت ＇ر－ﻨدوﻧﻪ وک７ه ،پﻪ داس ３حال ک３ چ ３دوی بﻪ د ﻫﻐﻮ د وﻳشﻠﻮ پر ﻣﻬال ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره سﻴاﻟﻲ کﻮﻟﻪ او کﻠﻪ بﻪ ﻳ ３ﻟﻪ خپﻞ اړتﻴا ＇خﻪ زﻳات خﻮاړه ترﻻسﻪ کﻮل چ ３ﻟﻪ خﻮړﻟﻮ ＇خﻪ بﻪ ﻳ ３ﻋاجز شﻮل او پﻪ پای ک ３بﻪ ترې دﻏﻪ خﻮاړه خراب５دل .د دې ﻣ＊７ت اﻇﻬار ر＊تﻴﻨ ３ب２ﻪ ﻧﻪ ＇خﻪ ﻧﻮي درﻟﻮدﻟﻪ ،بﻠک ３دا خبره د ﻫﻐﻮی د سرﻏ７وﻧ ３او اﻧکار ﻟپاره ﻳﻮه پﻠﻤﻪ او بﻬاﻧﻪ وه .دوی ﻟﻪ حضرت ﻣﻮسی خﻮاړه وﻏﻮ＊تﻞ ،ﻫﻐﻪ چ ３پﻪ ＄ﻤکﻪ ﻛ ３زرﻏﻮﻧ５دل ،ﻟکﻪ :سابﻪ او ﻏﻠ ３داﻧ .３بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ چ ３کﻮم خﻮاړه ﻏﻮ＊تﻞ ﻫﻐﻪ د خﻮﻧد ،ﻣزې او کﻴﻔﻴت ﻟﻪ پﻠﻮه ﻟﻪ ﻣﻦ او سﻠﻮی ＇خﻪ ډ４رکﻢ ارز＊تﻪ وو ،خﻮ دوی ﻧاشکري وک７ه او ！ﻮﻟﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ تﻪ ﻳ ３شا ＇خﻪ پﻪ ﻧاوړه او بد اسﻠﻮب سره ﻣطرح ک７ې او وﻳ ３وﻳﻞ: واړوﻟﻪ .بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ خپﻠ ３ﻏﻮ＊تﻨ ３ﻟﻪ حضرت ﻣﻮسی ،ﻳﻌﻨ :３ﻣﻮږ ﻫ（５کﻠﻪ پر ﻳﻮډول خﻮاړو صبر ﻧشﻮ کﻮﻻی ،تر＇ﻮ پﻪ دې وسﻴﻠﻪ ﻣﻮسی دې تﻪ اړ باسﻲ چ ３پﻪ ډ４ره بﻴ７ه د اهلل تﻌاﻟی دربار تﻪ خپﻞ د ﻋاجزۍ ،زارۍ او دﻋا ﻻسﻮﻧﻪ پﻮرتﻪ ک７ي .کﻠﻪ چ３ د دوی پﻪ ﻏ５ر ﻣﻌﻘﻮﻟﻮ ﻏﻮ＊تﻨﻮ وپﻮﻫﻴده ،ﻧﻮ د تﻌجب او ر！ﻨ ３پﻪ ب２ﻪ ﻳ ３ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ پﻮ＊تﻨﻪ وک７ه: ﻣﻮسی :أﻳا ﻫﻐﻪ شی چ ３ستاس ３ﻟپاره ﻏﻮره دی ،پر８４دﺉ او د داس ３شﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻪ کﻮﺉ چ ３د ارز＊ت ﻟﻪ پﻠﻮه پﻪ ！ﻴ＂ﻪ درجﻪ ک ３ﻗرار ﻟري؟ ＄کﻪ ﻣﻦ اوسﻠﻮی ﻟﻪ ﻫره کبﻠﻪ د دوی ﻟﻪ ﻏﻮ＊تﻞ پﻪ ډ４رې خﻮابدۍ سره دوی تﻪ وﻓرﻣاﻳﻞ :کﻠﻪ چ ３دارﻧ／ﻪ شﻮﻳﻮ شﻴاﻧﻮ ＇خﻪ ﻏﻮره او ＂－ﻮر وو .ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻣﻮسی ،ﻳﻌﻨ:３ ﻏﻮ＊تﻨ ３ﻟرﺉ ،دا ﻏﻮ＊تﻨ ３پﻪ دې وچﻪ د＊تﻪ ک ３ﻧشﻲ حاصﻠﻴدای؛ ﻧﻮ: ﻳﻮه ＊ار تﻪ داخﻞ شئ ،تر＇ﻮ خپﻠ ３ﻏﻮ＊تﻨ ３وﻣﻮﻣئ. د دوی د ﻏﻮ＊تﻨﻮ پﻪ ＄ﻮاب ک ３ﻟﻪ خپﻞ پرورد－ار ＇خﻪ ﻫﻴ＆ ＇ﻪ وﻧﻪ ﻟﻪ دې ﻋبارت ﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ８ي چ ３ﻣﻮسی پﻮﻫ５ده چ ３دا ﻏﻮ＊تﻨ ３د ضرورت پر اساس ﻧﻪ ﻏﻮ＊تﻞ او د دوی ﻏﻮ＊تﻨ ３د ﻣﻨﻠﻮ ﻟپاره ﻳ ３دﻋا وﻧک７ه＄ ،کﻪ ﻫﻐﻪ دي ،بﻠک ３د ﻋﻨاد ،سرکش ９اوﻧاشکرۍ پر بﻨا دي .ﻟﻪ دې ب％５اﻳﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻮ ＇خﻪ وروستﻪ د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻫﻐﻪ سزا－اﻧ３ :د ذﻟت ،خﻮارۍ او بﻴاﻧﻴ８ي ،چ ３پر دوی باﻧدې ﻧازﻟ ３شﻮې او ﻫﻐﻪ دا چ:３ ب５ﻮزﻟ ９داغ د دوی پر ！ﻨ６ه ووﻫﻞ شﻮ ،ﻳﻌﻨ :３اهلل تﻌاﻟی دوی د دﻧﻴا پﻪ ژوﻧدک ３پﻪ ب５ﻮزﻟ ９اوتﻨ ，ﻻس ９اختﻪ ک７ل. ﻟﻪ دې کﻠﻤ＇ ３خﻪ ﻣﻘصد روحﻲ ضﻌﻒ او ﻗﻠبﻲ ب５ﻮزﻟﻲ ده چ ３پر ﻳﻮه س７ي ﻣسﻠطﻪ ﻛ８５ي او پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ３د ذﻟت ،خﻮارۍ اوکﻤ ９احساس کﻮي .د (ذﻟت) او (ﻣسکﻨت) ترﻣﻨ ＃تﻮپﻴر دا دی چ ３د ذﻟت اسباب ﻟﻪ بﻬر ＇خﻪ دي ،ﻟکﻪ 58
ﻳﻮ تﻦ پﻪ خپﻞ کار ک ３ﻧاکام شﻲ او د د＊ﻤﻦ پر وړاﻧدې ﻣﻐﻠﻮب شﻲ ،خﻮ د ﻣسکﻨت ﻻﻣﻞ د اﻧسان ﻟﻪ دﻧﻨﻪ ＇خﻪ راپﻮرتﻪ ﻛ８５ي او بﻨده ﻟﻪ حﻖ ＇خﻪ د ﻟرې واﻟﻲ پﻪ سبب او د ﻧﻔساﻧﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻮ د ﻏﻠب ３ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د خﻮارۍ احساس کﻮي. سره ﻟﻪ دې چ ３ﻳﻬﻮدﻳان (بﻨﻲ اسرائﻴﻞ) ډ４ر ﻣﻬال ﻟﻪ زﻳات ﻣال ،دوﻟت ،پاﻧ ３／اوحﻴراﻧﻮوﻧکﻲ اﻗتصاد ＇خﻪ برخﻤﻦ وو ،خﻮ بﻴا ﻫﻢ د تﻞ ﻟپاره ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ＇خﻪ د و４رې او ﻫﻴبت احساس کﻮي ،ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻫ（５کﻠﻪ بﻪ ﻫﻢ د زړه ﻟﻪ سکﻮن اوخپﻠﻮاک＇ ９خﻪ (چ ３د ﻋزت بﻨس＂ﻴزﻻﻣﻞ بﻠﻞ ک８５ي) برخﻤﻦ ﻧشﻲ .ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３د ﻳﻬﻮدو د ﻧﻔسﻲ بﻴﻮزﻟ ９او کﻤزورۍ ﻻﻣﻞ شﻮي دي ،ﻫﻐﻪ دا دي چ ３دوی د پﻴ７ﻳﻮ پﻪ اوږدو ک ３د ﻧﻮرو اﻣتﻮﻧﻮ ﻟﻪ خﻮا د ډ４ر سخت دباو او ﻓشار ﻻﻧدې ژوﻧد ت５راوه ،ډ４ر ذﻟت او ب ３ﻋزت ９ﻳ ３ﻟﻴدﻟ ３وې ،ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ ﻳ ３د ذﻟﻴﻞ ژوﻧد او ﻋزتﻤﻦ او خپﻠﻮاک ژوﻧد ترﻣﻨ ＃کﻮم تﻮپﻴر ﻧشﻮای کﻮﻻی. ﻳﻌﻨ :３پﻪ پﻪ أخرت ک ３د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ سزا دا ده چ ３پر دوی بﻪ د اهلل ﻗﻬراوﻏﻮسﻪ وي: أخرت ک ３بﻪ پﻪ داس ３حال ک ３د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻮر تﻪ ور－ر＄ﻲ ،چ ３د اهلل تﻌاﻟی ﻗﻬر اوﻏضب بﻪ ﻳ ３پﻪ برخﻪ وي. ، پﻪ پای ک ３اهلل تﻌاﻟی د ﻳﻬﻮدو د خﻮارۍ ،ﻏرﻳب ９او ذﻟت ﻋﻠتﻮﻧﻪ بﻴاﻧﻮي اوﻓرﻣاﻳﻲ: ﻳﻌﻨ :３دا خﻮاري پر دوی ＄کﻪ وه چ ３دوی د اهلل تﻌاﻟی د ﻗدرت او تﻮحﻴد پر ﻧ＋ﻮﻧ＋اﻧﻮ کاﻓر ک５دل او پﻴﻐﻤبران بﻪ ﻳ ３پﻪ ﻧاحﻘﻪ وژل .ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３دوی حضرت زکرﻳا او حضرت ﻳحﻴی (ﻋﻠﻴﻬﻤا اﻟسﻼم) پﻪ ﻧاحﻘﻪ ﻣ７ه ک７ل او دا کار د دوی داﻳﻤﻲ او ﻫﻤﻴشﻨی ﻋادت و ،ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ اهلل تﻌاﻟی د دوی ﻧاﻓرﻣاﻧﻲ او سرﻏ７وﻧﻪ د (ﻣضارع) پﻪ صﻴﻐﻪ بﻴان ک７ې ده ،چ３ پﻪ دې أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻫﻐﻮکساﻧﻮ ＇خﻪ ﻳادوﻧﻪ کﻮي، تکرار او ﻧﻮ＊ت ﻗبﻠﻮي. ＇ﻮک چ ３ﻟﻪ ﻋذاب ＇خﻪ ژﻏﻮرل شﻮي او د اهلل د رحﻤت او ﻣﻬرباﻧ ９وړ －ر５＄دﻟﻲ دي ،د دې خﻠکﻮ صﻔت دا دی چ３ دوی د ر＊تﻴﻨﻲ اﻳﻤان ﻟروﻧکﻲ دي او ﻧ５ک ３ک７ﻧ ３ترسره کﻮي＇.رﻧ／ﻪ چ ３د ﻣخکﻴﻨﻴﻮ أﻳاتﻮﻧﻮ سﻴاق د اسﻼم پﻪ ﻟﻮر د ﻳﻬﻮدو د بﻠﻨ ３پﻪ اړوﻧد و ،پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３د دې خبرې ﻳادوﻧﻪ شﻮې ده چ ３اﻧساب او اﻟﻘاب د اهلل تﻌاﻟی پر وړاﻧدې کﻮم ارز＊ت ﻧﻪ ﻟري ،ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３د اﻋتبار وړ دي ﻫﻐﻪ صحﻴح اﻳﻤان او ﻧ５ک ﻋﻤﻞ دي ،ﻧﻮ ﻫﻐﻪ کسان چ ３اسﻼم ،ﻳﻬﻮدﻳت، ﻧصراﻧﻴت او ﻳا صابئﻴت تﻪ ﻣﻨسﻮب دي د دوی دا ﻣﻨسﻮب５دل بﻪ پﻪ أخرت ک ３ﻟﻪ اﻟﻬﻲ ﻋذاب ＇خﻪ د دوی د خﻼصﻮن ﻻﻣﻞ ﻧشﻲ ،دوی بﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﻬال د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻋذابﻪ پﻪ اﻣﻦ ک ３شﻲ چ ３پﻪ بشپ７ه تﻮ－ﻪ اﻳﻤان راوړي ،ﻫﻐﻪ اﻳﻤان چ ３ﻟﻪ ﻧ５کﻮ ک７ﻧﻮ سره ﻣﻞ او د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ شرﻋ ３سره سﻤﻮن وﻟري .د ﻗرأن کرﻳﻢ ﻟﻪ أﻳاتﻮﻧﻮ ＇خﻪ دا جﻮتﻪ ک８５ي چ ３صحﻴح اﻳﻤان ،پرتﻪ ﻟﻪ دې چ ３پﻪ رسﻮل باﻧدې اﻳﻤان راوړﻻی شﻲ ،پﻪ بﻞ ＇ﻪ ﻧشﻲ حاصﻠ５دﻻی .ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ﻧ５کﻪ ک７ﻧﻪ پرتﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３ﻧبﻲ کرﻳﻢ د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻟﻮري ﻣﻮږ تﻪ راوړي ،پﻪ بﻠﻪ طرﻳﻘﻪ ﻧشﻲ ادا ک５دﻻی＄ ،کﻪ چ ３د پ５ﻐﻤبر شرﻳﻌت ،ﻧﻮر ！ﻮل شرائﻊ ﻣﻨسﻮخ ک７ي دي ،ﻧﻮ دﻟتﻪ دا پاﻳﻠﻪ ترﻻسﻪ ک８５ي چ ３کﻪ د دﻏﻮ ﻣختﻠﻔﻮ ادﻳاﻧﻮ ﻟﻪ اتباﻋﻮ ＇خﻪ ＇ﻮک د ﻳﻮ اهلل پر وحداﻧﻴت ،د ﻣحﻤد (او ﻧﻮرو پ５ﻐﻤبراﻧﻮ) پر رساﻟت او د أخرت پر ورځ باﻧدې اﻳﻤان راوړي او د خپﻞ اﻳﻤان :ﻧﻪ بﻪ پر دوی باﻧدې پر ﻣﻘتضی د ﻣحﻤدي شرﻳﻌت ﻣطابﻖ ﻧ５کﻲ ک７ﻧ ３وک７ي ،ﻧﻮ ﻟﻪ راتﻠﻮﻧکﻲ ＇خﻪ ﻫﻴ＆ ډول و４ره وي او ﻧﻪ بﻪ دوی د ت５ر وخت پﻪ ﻏﻢ او سﻮچ ک ３وي. پﻪ دې اړه بﻠﻪ تﻮجﻴﻪ دا ده چ ３ﻻﻧدې ＇ﻠﻮر ډﻟ ３کسان بﻪ ﻟﻪ ﻋذاب ＇خﻪ پﻪ اﻣان ک ３پات ３وي: 59
الف :ﻫﻐﻪ کسان چ ３د اسﻼم پﻪ پﻴﻐﻤبر ﻳ ３ر＊تﻴﻨﻲ اﻳﻤان راوړی او پﻪ ر＊تﻴﻨ ３تﻮ－ﻪ پر ﻫﻐﻪ باﻗﻲ پات ３شﻮل. ب :ﻫﻐﻪ کسان چ ３ﻳﻬﻮدﻳان وو ،خﻮ د خپﻠﻮ اﻧبﻴاوو پﻪ دﻳﻦ ک ３ﻳ ３تحرﻳﻒ ﻧﻪ دی ک７ی او ﻧﻪ ﻳ ３د خپﻞ شرﻳﻌت ﻧاﻓرﻣاﻧﻲ ک７ې ده. باﻧدې اﻳﻤان راوړی او پﻪ خپﻞ اﻳﻤان ﻣ７ه شﻮي دي. ج :ﻫﻐﻪ ﻧصراﻧﻴان چ ３پﻪ ر＊تﻴﻨ ３تﻮ－ﻪ ﻳ ３پر حضرت ﻋﻴسی د :صابئﻴﻦ :دا خﻠک ﻧﻪ ﻳﻬﻮدﻳان وو او ﻧﻪ ﻫﻢ ﻧصراﻧﻴان ،بﻠک ３دوی د ﻳﻮ اهلل پر وحداﻧﻴت اﻳﻤان درﻟﻮد. ﻟﻪ دې ＇ﻠﻮرو ډﻟﻮ ＇خﻪ ﻳ ３درې ډﻟﻮ ﻟﻪ اسﻼم ＇خﻪ ﻣخک ３ﻋصر پﻮرې ت７او درﻟﻮد او ＇ﻠﻮرﻣﻪ ډﻟﻪ ﻳ ３د اسﻼﻣﻲ اﻣت ډﻟﻪ ده، چ ３د دې دﻳﻦ پﻪ ﻇﻬﻮر سره د پات ３درﻳﻮ ډﻟﻮ حﻘاﻧﻴت ﻟﻪ اسﻼم ＇خﻪ پﻪ وړاﻧدې ﻋصر پﻮرې ﻣﻨحصر پات ３شﻮ＄ ،کﻪ د اسﻼم ﻟﻪ رات＇ ，خﻪ وروستﻪ ،ﻫﻐﻪ اﻳﻤان چ ３د حضرت ﻣحﻤد پﻪ رساﻟت ﻣﻌترف ﻧﻪ وي ،د اﻋتبار وړ ﻧﻪ بﻠﻞ ک８５ي. د لوست ګټې
ت５رشﻮي أﻳتﻮﻧﻪ ډ４رې ３＂－ﻟري ،چ＄ ３ﻴﻨ ３ﻳ ３دا دي: ﻟﻪ ستﻮﻧزو او ﻣصﻴبتﻮﻧﻮ ＇خﻪ خﻼصﻮن اﻣکان ﻧﻪ ﻟري ،ﻣ／ر دا چ ３اﻧسان ﻟﻪ دﻧﻴﻮي ﻏﻮ＊تﻨﻮ او خﻮاﻫشاتﻮ ＇خﻪ ＄ان وژﻏﻮري. پر ！ﻮﻟﻮ ﻫﻐﻮ اﻟﻬﻲ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ چ ３اهلل تﻌاﻟی پر اﻧسان پﻴرزو ک７ي ،ﻗﻨاﻋت کﻮل تر ﻫر＇ﻪ ﻏﻮره دي. ＇ﻮک چ ３د اهلل تﻌاﻟی پر وړاﻧدې ادب ﻧﻪ ﻣراﻋاتﻮي ،اهلل تﻌاﻟی بﻪ ﻳ ３پﻪ دﻧﻴا او أخرت ک ３ذﻟﻴﻞ ک７ي. پر اهلل تﻌاﻟی اﻳﻤان ﻟرل او ﻧ５ک اﻋﻤال تر سره کﻮل ،اﻧسان تﻪ ډاډﻳﻨﻪ او ﻗﻮت ورب＋ﻲ ،تر＇ﻮ ﻫ（５کﻠﻪ ﻫﻢ پﻪ ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ تﻠﻮﻧکﻮ(ﻓاﻧﻲ) شﻴاﻧﻮ ﻏﻤجﻦ ﻧشﻲ. ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻣصﻴبتﻮﻧﻮ او ستﻮﻧزو ＇خﻪ چ ３پﻪ ژوﻧد ک ３پرې اختﻪ ک８５و ،باﻳد ﻋبرت واخﻠﻮ او تر ډ４ره برﻳده ﻟﻪ دﻧﻴا سره خپﻠ ３اړﻳک ３وشﻠﻮو. پوښتنې
＇خﻪ د ＇ﻪ شﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻪ ک７ې وه؟ – ١بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻟﻪ ﻣﻮسی د خپﻞ ﻗﻮم د ﻏﻮ＊تﻨﻮ پر وړاﻧدې ＇ﻪ درﻳ ＃ﻏﻮره ک７؟ ٢ـ ﻣﻮسی ۳ـ ﻳﻬﻮد د خپﻠﻮ سرﻏ７وﻧﻮ پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ３پﻪ ＇ﻪ برخﻠﻴک اختﻪ شﻮل؟ ٤ـ د (ذﻟت) او (ﻣسکﻨت) ترﻣﻨ ＃تﻮپﻴر＇ﻪ دی؟ ٥ـ پﻪ (ذﻟت) او (ﻣسکﻨت) ک ３د ﻳﻬﻮدو د اختﻪ ﻛ５دﻟﻮ ﻻﻣﻞ پﻪ ＇ﻪ شﻲ ک ３و؟ -٦أﻳا د ﻣحﻤدي رساﻟت او د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻣتابﻌت پرتﻪ ،ﻳﻮازې پﻪ اهلل تﻌاﻟی باﻧدې اﻳﻤان ﻟرل د اﻋتبار وړ دی؟ کورن ９دنده
د ﻳﻬﻮدو د ＄ﻴﻨﻮ صﻔاتﻮ ،ﻟکﻪ( :ﻧاشکري د شبﻬاتﻮ پﻴداکﻮل ،د اﻧبﻴاوو وژل او )......پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴﻜئ. 60
اووه لسم لوست
د (البقرة) سورت ( )٦٦ -٦٣آيتونه
د ځينو كلمو معنا
}
{
د ﻫﻐﻪ ﻏره ﻧﻮم دی چ ３ﻣﻮسی
}
{
شا ﻣﻮ واړوﻟﻪ ،ﻣخ ﻣﻮ واړاوه.
}
{
ﻟﻪ خپﻞ برﻳد (حد) ＇خﻪ ت５رشﻮل.
}
{
} }
پرې ﻟﻪ خپﻞ پرورد－ار سره ﻣﻨاجات ک７ي دي.
د (ﻗرد) جﻤﻊ ده ،بﻴزو－اﻧ.３ {
ﻣسخ شﻮي ،ذﻟﻴﻞ شﻮي.
{
سزا ،ﻣجازات ،د ﻋبرت ﻻﻣﻞ.
}
{
ﻫﻐﻪ خﻠک او اﻣتﻮﻧﻪ چ ３د دوی پﻪ ﻋصر ک ３ﻳ ３ژوﻧد کاوه.
}
{
ﻫﻐﻪ خﻠک چ ３د دوی ﻟﻪ ﻋصر＇خﻪ وروستﻪ راﻏﻠﻞ او را＄ﻲ.
ژباړه
او ( ﻳاد ک７ئ ای ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ!) ﻫﻐﻪ وخت چ ３ﻣﻮږ ﻟﻪ تاس＇ ３خﻪ ژﻣﻨﻪ واخﻴستﻠﻪ او پﻮرتﻪ ﻣﻮ ک ７پر تاس ３د طﻮر (ﻏر)( ،او وﻣﻮ وﻳﻞ) چ ３واخﻠئ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ (احکام) ،چ ３ﻣﻮږ (ﻟﻪ تﻮرات ＇خﻪ) تاس ３تﻪ درک７ي دي ،پﻪ ＊ﻪ کﻮ＊）(پﻪ کﻠکﻪ) سره او ﻳاد ک７ئ ﻫﻐﻪ (احکام) چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３دي＊ ،اﻳﻲ چ ３تاس＄ ３اﻧﻮﻧﻪ (ﻟﻪ －ﻨاﻫﻮﻧﻮ ＇خﻪ) وژﻏﻮرئ .بﻴا وروستﻪ تاس ３دﻏﻪ ﻋﻬد تﻪ شا ک７ه (او ور＇خﻪ واو＊تئ) ،ﻧﻮکﻪ ﻧﻪ وای پر تاس ３د اهلل ﻓضﻞ او د ﻫﻐﻪ رحﻤت ،ﻧﻮ ﻫروﻣرو بﻪ تاس ３ﻟﻪ زﻳاﻧکاراﻧﻮ ＇خﻪ واست .او پﻪ تحﻘﻴﻖ سره تاس ３خپﻞ ﻫﻐﻪ کسان ＊ﻪ وپ５ژﻧدل ،چ ３د خاﻟﻲ(شﻨب )３پﻪ ورځ ﻳ( ３د ﻣاﻫﻴاﻧﻮ پﻪ ＊کار کﻮﻟﻮ سره) ت５ری ک７ي وو ،ﻧﻮ ﻣﻮږ دوی تﻪ ووﻳﻞ ،چ ３خﻮار او ذﻟﻴﻞ شئ ،بﻴزو－ان شئ ،ﻧﻮ ﻣﻮږ دا (ﻋﻘﻮبت) د ﻫﻐﻪ ﻋصر
61
د ﻣﻮجﻮدو خﻠکﻮ او راتﻠﻮﻧکﻮ ﻧسﻠﻮﻧﻮ ﻟپاره ﻋبرت او د پرﻫﻴز－اراﻧﻮ ﻟپاره پﻨد او ﻧصﻴحت و－ر＄اوه.
اجمالي تفسير
:اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３دې اﻣر تﻪ اشاره کﻮي ،چ:３ ای بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ! ﻫﻐﻪ ورځ در ﻳاده ک７ئ ،چ ３اهلل تﻌاﻟی ستاس ３ﻟﻪ پﻠروﻧﻮ ＇خﻪ ！ﻴﻨ／ﻪ وﻋده او ژﻣﻨﻪ واخﻴستﻠﻪ پﻪ داس ３حال ک ３چ ３د (طﻮر) ﻏر ﻳ ３د ﻫﻐﻮی پر سروﻧﻮ اوچت ک７ی و ،ﻧﻮ ﻫﻐﻮی سﻤدستﻲ د اهلل تﻌاﻟی اﻣر وﻣﻨﻠﻮ او ﻟﻪ ﻣﻮسی
سره ﻳ ３وﻋده وک７ه ،چ ３ﻧﻮر بﻪ د اهلل تﻌاﻟی ﻧاﻓرﻣاﻧﻲ ﻧﻪ کﻮي ،خﻮ ﻟﻪ ＇ﻪ ﻣﻮدې وروستﻪ ﻳ ３خپﻠﻪ وﻋده
ﻣاتﻪ ک７ه. دا واﻗﻌﻪ داس ３وه ،چ ３ﻣﻮسی
＄ﻴﻨ ３خﻠک د دې ﻟپاره و！اکﻞ ،تر＇ﻮ د تﻮرات د دساتﻴرو او احکاﻣﻮ د پﻠﻲ کﻮﻟﻮ
ﻟپاره ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی سره ژﻣﻨﻪ وک７ي ،کﻠﻪ چ ３ﻫﻐﻮی پﻪ ＄اﻧ７／ي ＄ای ک ３سره راﻏﻮﻧ ６شﻮل ،ﻧﻮ د احکاﻣﻮ د تﻌﻤﻴﻞ ﻟپاره ﻳ ３پﻠﻤ ３او بﻬاﻧ ３ﻟ＂ﻮﻟ ،３ﻫﻤاﻏﻪ و چ ３اهلل تﻌاﻟی د دوی د پﻠﻤﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ پر دوی باﻧدې ﻏر را ！ﻴ ک ７او د دوی ﻫﻼکت ډ４ر ﻧژدې شﻮ ،دوی ！ﻮﻟﻮ د ﻣرګ ﻟﻪ و４رې پﻪ ﻳﻮ أواز ووﻳﻞ :ﻣﻮږ دا ژﻣﻨﻪ کﻮو چ ３د تﻮرات پﻪ ارشاداتﻮ او ﻻر＊ﻮوﻧﻮ بﻪ ﻋﻤﻞ کﻮو .بﻴا اهلل تﻌاﻟی پر دوی خپﻠﻪ ﻣﻬرباﻧﻲ وک７ه او ﻫﻐﻮی ﻳ ３ﻟﻪ ﻫﻼکت ＇خﻪ وژﻏﻮرل ،خﻮ وروستﻪ ﻟﻪ ډ４رې ﻟ８ې ﻣﻮدې ＇خﻪ دوی ﻟﻪ خپﻠ ３ژﻣﻨ＇ ３خﻪ واو＊تﻞ او ب５رتﻪ خپﻞ ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ حاﻟت تﻪ ورو－ر５＄دل. ﻣبارک أﻳت ＇خﻪ ﻣطﻠب دا دی ،چ ３کﻮم
ﻟﻪ دې
پ５ﻐام(تﻮرات) اهلل تﻌاﻟی تاسﻮ تﻪ درک７ی دی ،پﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﻨ／ﻮﻟ ３وﻟ／ﻮﺉ ،ﻣﻔﻬﻮم ﻳ ３زده ک７ﺉ ،پﻪ ﻣﻌﻨا－اﻧﻮ ﻳ＄ ３ان پﻮه ک７ﺉ اوﻋﻤﻞ پرې وک７ﺉ ،تر＇ﻮ تﻘﻮی او پرﻫﻴز－اري ﻣﻮ پﻪ برخﻪ شﻲ ＄کﻪ ﻫﻐﻪ ﻋﻠﻢ چ ３پﻪ ﻋﻤﻞ ک ３پﻠی ﻧشﻲ، ارز＊ت ﻧﻪ ﻟري او ﻧﻪ بﻪ پرې تﻘﻮی حاصﻠﻪ شﻲ. :سره ﻟﻪ دې چ ３اهلل تﻌاﻟی د ﻳﻬﻮدو پر سر د (طﻮر)ﻏر اوچت ک７ی و ،خﻮ وروستﻪ د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻟرې کﻮﻟﻮ ﻫﻐﻮی دوﻳﻢ ＄ﻠ ３سرﻏ７وﻧﻪ وک７ه او د اهلل حکﻢ ﻳ ３تر پ＋ﻮ ﻻﻧدې ک .７د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ اواﻣرو ＇خﻪ سرﻏ７وﻧﻪ او د ﻫﻐﻪ ﻧاﻓرﻣاﻧﻲ ،پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３د ﻳﻬﻮدو د ＄اﻧ７／و صﻔاتﻮ ﻳﻮه برخﻪ －ر５＄دﻟ ３ده.
62
دﻏﻪ ﻣبارک أﻳت پﻪ حﻘﻴت ک ３د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻟپاره ﻳﻮه سختﻪ ر！ﻨﻪ ده＄ ،کﻪ وروستﻪ ﻟﻪ دې چ ３د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻟﻮري پر دوی باﻧدې د ﻳﻮ شﻤ５ر ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ وشﻮه او ﻟﻪ دوی ＇خﻪ ژﻣﻨﻪ واخﻴستﻞ شﻮه ،اهلل تﻌاﻟی د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ پام د ﻫﻐﻮی بﻠ ３ډﻟ ３تﻪ را اړوي ،چ ３د اهلل تﻌاﻟی احکاﻣﻮ تﻪ د ب ３پرواﻳ ９ﻟﻪ اﻣﻠﻪ پﻪ دﻧﻴا ک ３د اهلل تﻌاﻟی د ﻋﻘاب او پﻪ أخرت ک ３د سخت او دردﻧاک ﻋذاب وړ و－ر＄ﻴدل .اهلل تﻌاﻟی د ﻫﻐﻮی پﻪ اړه ﻓرﻣاﻳﻲ :تاس ３خپﻞ ﻫﻐﻪ کسان چ ３د اهلل ﻟﻪ حکﻢ ＇خﻪ ﻳ ３سرﻏ７وﻧﻪ ک７ې وه ،وپ５ژﻧدل .دﻟتﻪ ﻣطﻠب ﻫﻐﻪ کسان دي ،چ ３اهلل تﻌاﻟی ﻫﻐﻮی د خاﻟﻲ پﻪ ورځ د ﻣاﻫﻴاﻧﻮ ﻟﻪ ＊کار＇خﻪ ﻣﻨﻊ ک７ي وو ،خﻮ ﻫﻐﻮی حﻴﻠ ３جﻮړوﻟ ３او د اهلل ﻟﻪ ﻓرﻣان ＇خﻪ ﻳ ３سرﻏ７وﻧﻪ کﻮﻟﻪ ،اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې ﻣﻨﻊ کﻮﻟﻮ سره ﻏﻮ＊تﻞ ،تر＇ﻮ ﻫﻐﻮی وأزﻣاﻳﻲ ،چ ３أﻳا ﻫﻐﻮی د ﻓرﻣان ﻣﻨﻨﻪ کﻮي اوکﻪ سرﻏ７وﻧﻪ؟ خﻮ ﻫﻐﻮی د ﻓرﻣان ﻣﻨﻠﻮ پر ＄ای ﻣخاﻟﻔت ﻏﻮره ک ７او د اﻟﻬﻲ ﻋذاب ﻣستحﻖ و－ر５＄دل .اهلل تﻌاﻟی د ﻫﻐﻮی ＇５رې ﻣسخ ک７ې او د بﻴزو－اﻧﻮ پﻪ ب２ﻪ واړول شﻮل ،ﻧﻮ کﻪ چﻴرې تاس ３ﻫﻢ د دﻏ ３ډﻟ ３ت／ﻼره ﻏﻮره ک７ئ ،د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻋذاب ＇خﻪ بﻪ پﻪ اﻣﻦ پات ３ﻧشئ. اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې أﻳت ک ３د ﻋذاب ﻻﻣﻞ بﻴاﻧﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ :دا ﻋذاب ﻣ ３پر دوی ＄کﻪ ﻧازل ک ،７تر＇ﻮ د ﻫﻐ ３زﻣاﻧ ３د اﻣتﻮﻧﻮ او د راتﻠﻮﻧکﻮ اﻣتﻮﻧﻮ ﻟپاره پﻨد او ﻋبرت و－ر＄ﻲ او ﻟﻪ بﻠ３ خﻮا د پرﻫﻴز－اراﻧﻮ ﻟپاره ﻫﻢ پﻨد او ﻧصﻴحت وي.
فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې (د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻟﻪ کﻴسﻮ ＇خﻪ ＇ﻪ پﻨد او ﻧصﻴحت حاصﻠﻮﻻی شﻮ) د ﻣﻮضﻮع پﻪ اړه ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره خبرې اترې وک７ي.
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３ﻟﻪ ﻳادو شﻮﻳﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،ﻋبارت دي ﻟﻪ: ﻋﻠﻢ او ﻋﻤﻞ ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره ﻻزم او ﻣﻠزوم دي او پرتﻪ ﻟﻪ ﻋﻤﻞ ＇خﻪ ﻋﻠﻢ ارز＊ت ﻧﻪ ﻟري.
63
ﻣسﻠﻤان باﻳد ﻟﻪ ﻫرې پ＇ ３＋５خﻪ ﻋبرت واخﻠﻲ او د خپﻠﻮ اﻋﻤاﻟﻮ سﻤﻮن تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وک７ي ،کﻪ کﻮﻣﻪ ﻧﻴﻤ７／تﻴا ﻳا کﻮږواﻟﻲ پک ３شتﻮن وﻟري ،باﻳد ﻫﻐﻪ اصﻼح او د دﻳﻦ ﻟﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻮ سره برابرک７ي. د وﻋدې او ژﻣﻨ ３ﻣاتﻮل او ﻟﻪ ﻫﻐ＇ ３خﻪ ﻣخاﻟﻔت کﻮل ،د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻟﻪ ＄اﻧ７／تﻴاوو ＇خﻪ دي.
پوښتنې
– ١اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ＇خﻪ کﻮﻣﻪ ！ﻴﻨ／ﻪ وﻋده اخﻴست ３وه؟ – ٢اهلل تﻌاﻟی وﻟ ３پر بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د طﻮر ﻏر اوچت ک７؟ – ۳وروستﻪ ﻟﻪ دې چ ３اهلل تﻌاﻟی پر بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د طﻮر ﻏر اوچت ک ،７ﻫﻐﻮی ﻳ ３پر ＇ﻪ شﻲ و－ﻮﻣارل؟ – ٤د شﻨب ３پﻪ ورځ ﻟﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ＇خﻪ کﻮﻣﻪ ﻧاﻓرﻣاﻧﻲ تر سره شﻮه او ﻣرتکبﻴﻦ ﻳ ３پﻪ کﻮم ﻋذاب اختﻪ شﻮل؟ -٥د وړ(ﻧ５کﻮ) او ﻧاوړو اﻋﻤاﻟﻮ پاﻳﻠﻪ ＇ﻪ ده؟
64
اتلسم لوست
د (البقرة) سورت ( )٧۱ -٦٧آيتونه
د ځينو کلمو معنا { أﻳا تﻪ پﻪ ﻣﻮږ ﻣﻠﻨ６ې وﻫ３؟ } زړه ،د ډ４رﻋﻤر ﻟروﻧک.３ { } ＄ﻮاﻧﻪ ،د ﻟ ８ﻋﻤر ﻟروﻧک.３ } { د ﻣﻨ％ﻨﻲ ﻋﻤر ﻟروﻧک.３ { } { رﻧ ，ﻳ ３رو＊اﻧﻪ دی. } ﻧﻪ رب(７تکﻠﻴﻒ) اﻳستﻮﻧک ３ده. { } { (چ＄ )３ﻤکﻪ د کر ﻟپاره ﻗﻠبﻪ ک７ي. } ک＋ت او کرﻧﻪ. { } ب ３ﻋﻴبﻪ ده. { } ژباړه او (ﻳاد ک７ه ای ﻣحﻤده!) ﻫﻐﻪ وخت چ ３ﻣﻮسی خپﻞ ﻗﻮم تﻪ ووﻳﻞ :اهلل تاس ３تﻪ ( د ﻗاتﻞ د ﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻟﻮ ﻟپاره) د ﻳﻮې ﻏﻮا د حﻼﻟﻮﻟﻮ اﻣرکﻮي ،بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ووﻳﻞ :أﻳا تﻪ زﻣﻮږ سره ！ﻮک ３کﻮې؟ او پر ﻣﻮږ ﻣﻠﻨ６ې وﻫ３؟ ﻣﻮسی ووﻳﻞ :پﻪ اهلل پاک پﻨا ﻏﻮاړم چ ３شﻢ ﻟﻪ ﻧاپﻮﻫاﻧﻮ ＇خﻪ (د ﻫﻐﻮ پﻪ ＇５ر خبرې وک７م)(.بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ) ووﻳﻞ :زﻣﻮږ ﻟپاره ﻟﻪ خپﻞ رب ＇خﻪ وﻏﻮاړه چ ３ﻣﻮږ تﻪ بﻴان ک７ي چ＇ ３رﻧ／ﻪ ده دﻏﻪ ﻏﻮا؟ (تﻔصﻴﻞ ﻳ ３بﻴان ک７ي) ﻣﻮسی ووﻳﻞ: اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ ب５شکﻪ دا ﻳﻮه ﻏﻮا ده چ ３ﻧﻪ ډ４ره زړه ده او ﻧﻪ ډ４ره وړه ده ،بﻠک( ３د زوړواﻟﻲ او وړوکﻮاﻟﻲ ﻟﻪ پﻠﻮه) د ﻣﻨ％ﻨﻲ ﻋﻤر ﻟروﻧک ３ده ،ﻧﻮ وک７ئ تاس ３ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３پرې ﻣاﻣﻮر شﻮي ﻳئ .بﻴا(بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ) ووﻳﻞ( :ای ﻣﻮسی !)
65
زﻣﻮږ ﻟپاره ﻟﻪ خپﻞ رب ＇خﻪ وﻏﻮاړه ،چ ３بﻴان ک７ي ﻣﻮږ تﻪ ،چ＇ ３رﻧ／ﻪ ده د ﻫﻐ ３ب２ﻪ؟ (ﻣﻮسی ) ووﻳﻞ :ب５شکﻪ اهلل واﻳﻲ ،چ ３رﻧ ，ﻳ ３تک ژ ７４دی ،چ( ３د) ﻟﻴدوﻧکﻮ (زړوﻧﻪ) خﻮشحاﻟﻮي .بﻴا (بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ) ووﻳﻞ :زﻣﻮږ ﻟپاره ﻟﻪ خپﻞ پرورد－ار ＇خﻪ وﻏﻮاړه چ ３بﻴان ک７ي ﻣﻮږ تﻪ چ ３دا ＇ﻪ ډول ﻏﻮا ده؟ ب５شکﻪ دﻏﻪ ﻏﻮا پر ﻣﻮږ ６－ه وډه (ﻣشتبﻪ) شﻮې ده او کﻪ د اهلل اراده وي ،ﻧﻮ ﻫروﻣرو بﻪ ﻻره پﻴدا ک７و( .ﻣﻮسی ) ووﻳﻞ :ب５شکﻪ اهلل واﻳﻲ :دا ﻳﻮه ﻏﻮا ده چ ３ﻧﻪ رب ７ا４ستﻮﻧک ３ده (کار ور＇خﻪ ﻧﻪ اخﻴستﻞ ﻛ８５ي) ،چ＄ ３ﻤکﻪ ﻗﻠبﻪ ک７ي او ﻧﻪ (پﻪ ارټ سره) ک＋ت اوبﻪ کﻮي ،روﻏﻪ رﻣ＂ﻪ او ب ３داﻏﻪ ﻏﻮا ده( .بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻣﻮسی تﻪ) ووﻳﻞ :اوس دې سﻤﻪ (رو＊اﻧﻪ) خبره راوړه ،ﻧﻮ دوی ﻫﻐﻪ ﻏﻮا حﻼﻟﻪ ک７ه او دوی دې تﻪ ﻧژدې ﻧﻪ وو(داس ３ﻧﻪ بر５＋４دل) چ ３دا کار ﻳ ３ک７ای وای. د بني اسرائيلو د غوا كيسه ﻣﻔسرﻳﻦ ﻟﻴکﻲ :د ﻣﻮسی
پﻪ زﻣاﻧﻪ ک ３ﻳﻮ شتﻤﻦ س７ی و چ ３پرتﻪ ﻟﻪ ﻳﻮې ﻟﻮر او وراره ＇خﻪ ﻳ ３بﻞ ﻫ ＆５وارث
ﻧﻪ درﻟﻮد ،د شپ ３پﻪ پ＂ﻪ تﻮ－ﻪ ووژل شﻮ او جثﻪ (جسد) ﻳ ３د بﻞ چا د دروازې پﻪ ﻣخک ３واچﻮل شﻮه .د وژل شﻮي وراره د ﻫﻐﻪ کﻮر پﻪ ＇＋تﻦ چ ３د ﻣ７ي تﻨﻪ ﻳ ３د کﻮر ﻣخ ３تﻪ ﻏﻮر＄ﻮل شﻮې وه ،دﻋﻮه وک７ه او ﻫﻐﻪ ﻳ ３د خپﻞ تره پﻪ ﻣرګ تﻮرن ک .７د دواړو ترﻣﻨ ＃ډ４ر جﻨجال او اختﻼف راﻣﻨ％تﻪ شﻮ ،أن تر دې چ ３تﻮرو تﻪ ﻳ ３ﻻس اوږد ک ،７ﻧژدې و چ ３د دوی دﻏﻪ شخ７ه ډ４ره ﻟﻮﻳﻪ شﻲ .ﻳﻮ ﻫﻮ＊ﻴار س７ي د دوی ترﻣﻨ ＃ﻣﻨ７／％تﻮب وک ７او دوی ﻳ ３صبر او زﻏﻢ تﻪ را وبﻠﻞ او وﻳ ３وﻳﻞ :وﻟ ３د اهلل پﻴﻐﻤبر ﻣﻮسی
تﻪ ﻣراجﻌﻪ ﻧﻪ کﻮﺉ ،تر＇ﻮ ستاس ３ستﻮﻧزه حﻞ ک７ي ،ﻻړ شئ ﻟﻪ
ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ وﻏﻮاړﺉ، پﻪ ＄ﻮاب ک ３ووﻳﻞ :زه اهلل تﻌاﻟی تﻪ رجﻮع کﻮم او د تﻪ ﻳﻮړه ،ﻣﻮسی پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ３دوی دﻏﻪ ﻣسئﻠﻪ ﻣﻮسی ﻫﻐﻪ پﻪ ﻣرستﻪ او ﻣﻬرباﻧ ９بﻪ دا ستﻮﻧزه حﻞ ک７م .ﻣﻮسی د دې ستﻮﻧزې د حﻞ ﻟپاره اهلل تﻌاﻟی تﻪ رجﻮع وک７ه او د ﻫداﻳت ﻏﻮ＊تﻮﻧکی شﻮ .اهلل تﻌاﻟی ورتﻪ پﻪ ＄ﻮاب ک ３وﻓرﻣاﻳﻞ :ﻳﻮه ﻏﻮا حﻼﻟﻪ ک７ﺉ او د ﻫﻐ ３د ﻏﻮ＊ ３ﻳﻮه ！ﻮ！ﻪ پﻪ ﻣ７ي ووﻫئ ،ﻫﻐﻪ بﻪ ژوﻧدی شﻲ او خپﻞ وژوﻧکﻲ بﻪ و＊ﻴﻲ .بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د خپﻞ ضدي خصﻠت پر بﻨس چ ３ﻳ ３درﻟﻮد، خبره ！ﻮکﻪ او ﻣﻠﻨ６ه و２－ﻠﻪ او وﻳ ３وﻳﻞ :أﻳا پر ﻣﻮږ ﻣسخرې کﻮې؟ د ﻏﻮا پﻪ حﻼﻟﻮﻟﻮ او د ﻳﻮې ！ﻮ！３ د ﻣﻮسی ﻏﻮ＊ ３پﻪ وﻫﻠﻮ سره بﻪ ﻣ７ی ＇رﻧ／ﻪ ژوﻧدی شﻲ؟ خﻮ ﻣﻮسی د دوی پﻪ ＄ﻮاب ک ３ووﻳﻞ :دا د اهلل تﻌاﻟی حکﻢ دی .کﻠﻪ چ ３دوی ډاډﻣﻦ شﻮل چ ３دی جدي دی او ﻣﻠﻨ６ې ﻧﻪ وﻫﻲ ،ﻧﻮ د ﻏﻮا پﻪ اړه ﻳ ３پﻮ＊تﻨ ３پ５ﻞ ک７ې ،چ ３پﻪ حﻘﻴﻘت ک！ ３ﻮﻟ ３ب％５اﻳﻪ وې .د ﻣثال پﻪ تﻮ－ﻪ دوی پﻮ＊تﻨﻪ وک７ه ،چ ３دا ﻏﻮا ＇ﻪ رﻧ ，ﻟري؟ ﻋﻤرﻳ＇ ３ﻮﻣره دي؟ د ب％５اﻳﻪ پﻮ＊تﻨﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ ３دﻏﻮا د ﻣﻮﻧدﻟﻮ ﻣسئﻠﻪ سختﻪ ک７ه .ﻟﻨ６ه دا چ ３دا ﻏﻮا ﻳ ３ﻫﻐﻪ وخت پﻴداک７ه ،چ ３د دې کار د ترسره کﻮﻟﻮ ﻫﻴﻠﻪ ﻫﻢ ﻧاشﻮﻧ ３شﻮې وه ،ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ ３ﻏﻮا ورسره پﻴدا شﻮه ،ﻫﻐﻪ دا ﻏﻮ＊تﻨﻪ وک７ه چ ３د ﻏﻮا پﻪ بدل ک ３بﻪ د ﻏﻮا پﻮستکی ﻟﻪ سرو زرو ＇خﻪ ډک ک７ﺉ .کﻠﻪ ﻳ ３چ ３ﻏﻮا حﻼﻟﻪ ک７ه او د ﻣﻮسی
د ﻻر＊ﻮوﻧ ３ﻣطابﻖ
66
ﻳ ３د ﻏﻮا د ﻏﻮ＊ ３ﻳﻮه ！ﻮ！ﻪ د ﻣﻘتﻮل پﻪ بدن ووﻫﻠﻪ ،وژل شﻮی کس راژوﻧدی شﻮ او خپﻞ ﻗاتﻞ ﻳ ３پﻪ －ﻮتﻪ ک ،７ﻧﻮ ﻗاتﻞ پﻪ دار و７＄ول شﻮ ،ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ وروستﻪ ﻟﻪ دې پﻴ ،３＋ﻫ ＆５ﻗاتﻞ تﻪ ﻣﻴراث ﻧﻪ ورکﻮل ک８５ي. اجمالي تفسير د دې أﻳتﻮﻧﻮ د شان ﻧزول بﻴان د أﻳتﻮﻧﻮ د تﻔسﻴر ＇ر－ﻨدوﻧﻪ کﻮي ،پﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮک ３د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د ﻧاﻓرﻣاﻧﻴﻮ ﻳﻮه بﻠﻪ ب５ﻠ／ﻪ ＊کاره ﻛ８５ي＄ ،کﻪ ﻫﻐﻮی د ﻗتﻞ د ﻫﻐ ３پ ３＋５ﻟﻪ اﻣﻠﻪ چ ３ﻗاتﻞ ﻳ ３پ５ژﻧدل شﻮی ﻧﻪ و او ﻏﻮ＊تﻞ ﻳ ３چ ３ﻗاتﻞ وپ５ژﻧﻲ ،دې تﻪ اړ شﻮل چ ３خپﻞ پﻴﻐﻤبر (ﻣﻮسی وک７ي .ﻣﻮسی
)تﻪ رجﻮع
تﻪ پﻪ رجﻮع کﻮﻟﻮک ３ﻫﻴ＆ کﻮﻣﻪ ستﻮﻧزه ﻧﻪ وه ،بﻠک ３ستﻮﻧزه ﻫﻐﻪ ﻣﻬال راﻣﻨ％تﻪ شﻮه کﻠﻪ چ ３دوی
د ستﻮﻧزې د ﻫﻮاروﻟﻮ ﻟپاره د ﻣﻮسی پر دوی ﻣﻠﻨ６ې وﻫﻲ! کﻠﻪ چ ３ﻣﻮسی
پﻪ وړاﻧدﻳز ﻗاﻧﻊ ﻧشﻮل ،ﻫﻐﻮی ﻣﻮسی
پﻪ دې تﻮرن ک ،７چ－ ３ﻮاک ３ﻫﻐﻪ
دوی تﻪ پﻪ ！ﻴﻨ／ﻪ ووﻳﻞ :زه پر تاس ３ﻣﻠﻨ６ې ﻧﻪ وﻫﻢ＄ ،کﻪ ﻣﻠﻨ６ې وﻫﻞ
د پ５ﻐﻤبر ﻟﻪ شان سره ﻣﻨاسبﻪ ﻧﻪ ده ،بﻠﻜ ３د دې ستﻮﻧزې د حﻞ ﻟپاره دا د اهلل تﻌاﻟی اﻣر دی ،ﻧﻮ دوی ﻫﻐﻪ ﻣﻬال داس３ پﻮ＊تﻨ ３ﻣطرح ک７ې ،چ ３پرتﻪ ﻟﻪ سرﻏ７وﻧ ３او ستﻮﻧزې راﻣﻨ％تﻪ کﻮﻟﻮ ﻳ ３بﻞ تﻔسﻴر ﻧشﻲ ﻛ５دﻻى. ﻫﻤدارﻧ／ﻪ دا د دې ﻗﻮم پﻪ سرﻏ７وﻧ ،３سرزورۍ او ب ３ادب ９ستر دﻻﻟت دی ،چ ３دوی بﻪ ﻫر＄ﻞ خپﻞ پ５ﻐﻤبر تﻪ خطاب کاوه او ﻫﻐﻪ تﻪ بﻪ ﻳ ３وﻳﻞ:
ژباړه :زﻣﻮږ ﻟپاره ﻟﻪ خپﻞ رب ＇خﻪ وﻏﻮاړه .دا پﻪ دې ﻣﻌﻨا چ３
دوی د اهلل تﻌاﻟی پﻪ ربﻮبﻴت ﻣﻌترف ﻧﻪ وو او اهلل تﻌاﻟی ﻳ ３ﻳﻮازې د ﻣﻮسی د دوی دا وﻳﻨا: ＇خﻪ د ﻣخﻪ د ﻣﻮسی
پرورد－ار －ا１ﻪ .ﻫﻤدارﻧ／ﻪ پﻪ پای ک３
ژباړه :اوس دې حﻖ راوړ او روﻏﻪ خبره دې وک７ه .ﻧﻮ أﻳا ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３ﻟﻪ دې ﻟﻪ خﻮا دوی تﻪ ووﻳﻞ شﻮل ،ﻫﻐﻪ حﻖ او ر＊تﻴا ﻧﻪ و او وروستﻪ ﻟﻪ ډ４ر ت ，او رات＇ ，خﻪ
ﻳ ３حﻖ راوړ؟!. د دې ﻟﻮست پﻪ وروست ９جﻤﻠﻪ ک ３ﻗرأن ﻋﻈﻴﻢ اﻟشان د دوی د ﻧاسﻢ درﻳ＇ ＃ر－ﻨدوﻧﻪ داس ３کﻮي: ژباړه :او دوی دې تﻪ تﻴار ﻧﻪ وو ،چ ３دا کار ﻳ ３تر سره ک７ای وای. کﻠﻪ چ ３د دوی ！ﻮﻟﻮ پﻮ＊تﻨﻮ تﻪ ＄ﻮاب ووﻳﻞ شﻮ او ﻧﻮر د پﻠﻤ ３او بﻬاﻧ ３ﻟ＂ﻮﻟﻮ ﻣجال پات ３ﻧشﻮ ،تر＇ﻮ خپﻠﻮ جﻨجاﻟﻮﻧﻮ تﻪ دوام ورک７ي ،ﻧﻮ پﻪ ﻧ＋ﻮ برابره ﻏﻮا ﻳ ３ﻣجبﻮرا ً پﻴدا او حﻼﻟﻪ ک７ه او خپﻞ ﻣﻘصد تﻪ ورسﻴدل.کﻪ چﻴرې بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د دې ﻏﻮا پﻪ اړه ب％５اﻳﻪ پﻮ＊تﻨ ３ﻧﻪ وای ک７ې ،ﻫره ﻏﻮا ﻳ ３چ ３حﻼﻟﻪ ک７ې وای خپﻞ ﻣرام تﻪ رسﻴدل .د ﻣطﻠﻮب ３ﻏﻮا پﻪ پ５ژﻧدﻟﻮ ک ３د دوی سر زوري اوب％５اﻳﻪ پﻮ＊تﻨ ３د دې ﻻﻣﻞ شﻮې چ ３اهلل تﻌاﻟی پر دوی ﻫﻢ سختﻲ راوﻟﻲ(.)1 -١تﻔسﻴر روح اﻟﻤﻌاﻧﻲ ،ابﻦ کثﻴر او اﻟتﻔسﻴر اﻟﻤﻨﻴر( :ﻟﻮ ذبحﻮا آي بﻘرة آرادو ،جزآتﻬﻢ وﻟکﻦ ش ّددوا ﻋﻠﻰ آﻧﻔسﻬﻢ ،ﻓش ّدد اهلل ﻋﻠﻴﻬﻢ).
67
فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې د دې پ ３＋５د پ５ﻐام پﻪ اړه چ ３د سﻮرت ﻧﻮم ور＇خﻪ اخﻴستﻞ شﻮی دی ،ﻟﻪ ﻳﻮبﻞ سره ﻣباحثﻪ وک７ي او د دې پ ３＋５تربﻴتﻲ اړخﻮﻧﻪ دې ＇ر－ﻨد ک７ي. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: پﻪ چا پﻮرې ﻣﻠﻨ６ې وﻫﻞ شرﻋاً －ﻨاه او د اﻟﻬﻲ ﻋذاب ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ. اﻧبﻴاء (ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم) ﻟﻪ ﻣﻠﻨ６و او ب％５اﻳﻪ خبرو ＇خﻪ سپ（５ﻠﻲ او ﻣبرا دي. ﻳﻬﻮدﻳان د خپﻞ پرورد－ار او پﻴﻐﻤبر پﻪ اړه تﻞ بد－ﻮﻣاﻧﻪ دي ،ﻧﻮ ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ د دې وړتﻴا ﻧﻪ ﻟري چ ３پر ﻫﻐﻮی ﻧ５ک －ﻮﻣان وشﻲ. د دﻳﻦ پﻪ چارو ک ３سختﻲ او تشدد پﻪ کار ﻧﻪ دی ،پﻪ ﻫره کچﻪ چ ３د دﻳﻦ ﻳا دﻧﻴا پﻪ چارو ک ３ﻟﻪ سخت＇ ９خﻪ کار واخﻴستﻞ شﻲ ،پﻪ ﻫﻤاﻏﻪ کچﻪ زﻣﻮږ ستﻮﻧزې زﻳات８５ي. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３او جﻤﻠ ３ﻣﻌﻨا ک７ﺉ. {} {} } {} – ٢بﻨﻲ اسرائﻴﻞ وﻟ ３د ﻏﻮا پﻪ حﻼﻟﻮﻟﻮ －ﻮﻣارل شﻮي وو؟
{}
{}
{
د جﻤﻠ ３ﻣﻌﻨا ＇ر－ﻨده ک７ﺉ؟ )3د – ٤بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ وﻟ ３دﻏﻮا پﻪ اړه زﻳات ３پﻮ＊تﻨ ３ﻣطرح ک７ې؟ )5د )6د دې
ﻟﻪ جﻤﻠ＇ ３خﻪ ﻣراد ＇ﻪ دی؟ ﻣبارک أﻳت ﻣﻌﻨا واضحﻪ ک７ﺉ؟
کورن ９دنده
د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ دﻏﻮا ﻛﻴسﻪ ،د دې ﻟﻮست ﻟﻪ ＂－ﻮ او پﻨدوﻧﻮ سره ﻳﻮ ＄ای ،ﻣﻔصﻼ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک ３وﻟﻴﻜئ.
68
نولسم لوست
د (البقرة) سورت ( )٧٧ -٧۲آيتونه
د ځينو کلمو
} } } } } } } } } } } }
ﻧﻮ تاسﻮ اختﻼف وک.７ { پ＂ﻮئ ﻳ ،３پ ﻳ ３ساتئ. { { تاسﻮ تﻪ د خپﻞ ﻗدرت ﻧ ３＋در＊ﻲ. سخت شﻮل ،ﻟﻪ (ﻗساوت) ＇خﻪ اخﻴستﻞ شﻮی چ ３د ﻧرﻣﻮاﻟﻲ ضد دی. { جاري ﻛ８５ي. { ！ﻮ！ﻪ！ ،ﻮ！ﻪ ﻛ８５ي. { راﻟﻮ８４ي ،راﻏﻮر＄ﻲ ،رارﻏ７ي. { { أﻳا تﻤﻪ کﻮﺉ؟ ﻳﻮه ډﻟﻪ. { بدﻟﻮن پک ３راوﻟﻲ. { پﻪ ﻫﻐ ３پﻮه شﻮل. { { تر＇ﻮ ستاسﻮ پر خﻼف حجت ﻗاﻳﻢ ک７ي. ژباړه
او (ﻳاد ک７ئ ای ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ!) ﻫﻐﻪ وخت چ ３ﻣ ７ک( ７پﻠروﻧﻮ) ستاس ３ﻳﻮ س７ی ،ﻧﻮ پﻪ ج７／ه شﻮئ پﻪ ﻫﻐﻪ (ﻣﻘتﻮل) ک ３او اهلل ＊کاره کﻮوﻧکی دی د ﻫﻐﻪ شﻲ چ ３پ＂اوه بﻪ ﻣﻮ ﻫﻐﻪ(ﻣ７ی) ،ﻧﻮ وﻣﻮ وﻳﻞ :چ ３د وژل شﻮي پر جسد د ﻫﻐ( ３ﻏﻮا) د ﻏﻮ＊ ３ﻳﻮه برخﻪ ووﻫئ (بﻴا ژوﻧدی شﻮ ﻫﻐﻪ ﻣﻘتﻮل) ،ﻫﻤداس(３ﻟکﻪ＇ ،رﻧ／ﻪ چ ３ﻳ ３دﻏﻪ ﻣ７ی ژوﻧدی ک )７اهلل
69
تﻌاﻟی (پﻪ ﻗﻴاﻣت ک )３ﻣ７ي ژوﻧدي کﻮي او تاس ３تﻪ د خپﻞ ﻗدرت أﻳتﻮﻧﻪ در＊ﻴﻲ ،د دې ﻟپاره چ ３تاس ３ﻏﻮر وک７ئ!. بﻴا د دﻏﻪ (ﻣ７ي ﻟﻪ ژوﻧدي کﻮﻟﻮ) وروستﻪ ستاس ３زړوﻧﻪ سخت شﻮل ،ﻧﻮ دﻏﻪ (زړوﻧﻪ پﻪ سخت واﻟﻲ ک )３پﻪ ﻣثال د تﻴ８و دي ،بﻠک ３پﻪ سختﻮاﻟﻲ ک ３ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻧﻪ ﻫﻢ زﻳات سخت دي او ب５شکﻪ چ ３ﻟﻪ تﻴ８و ＇خﻪ ＄ﻴﻨ ３خاﻣخا ﻫﻐﻪ دي چ３ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ ﻟﻮﻳ ３وﻳاﻟ ３خﻮ！ﻴ８ي (بﻬ８５ي) او پﻪ تحﻘﻴﻖ سره ＄ﻴﻨ ３ﻟﻪ دې تﻴ８و ＇خﻪ خاﻣخا ﻫﻐﻪ دي چ ３چﻮي ،ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ اوبﻪ راو＄ﻲ او ب５شکﻪ ＄ﻴﻨ ３ﻟﻪ دی تﻴ８و ＇خﻪ خاﻣخا ﻫﻐﻪ دي چ ３د اهلل ﻟﻪ و４رې (د ﻏرو ﻟﻪ سره) رارﻏ７ي او اهلل ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３تاس ３ﻳ ３کﻮئ ب ３خبره ﻧﻪ دی .ﻧﻮ أﻳا تاس( ３ای ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ) تﻤﻪ کﻮئ ،چ ３دوی بﻪ (ستاسﻮ پﻪ وﻳﻨا) اﻳﻤان راوړي پﻪ داس ３حال ک ،３چ ３وه ﻳﻮه ډﻟﻪ ﻟﻪ دوی ،چ ３اور４دل بﻪ ﻳ ３کﻼم د اهلل ،بﻴا بﻪ ﻳ ３اړوﻟﻪ ﻫﻐﻪ خبره وروستﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چ ３پﻮه بﻪ شﻮل پﻪ ﻫﻐ ،３حال دا چ ３دوی بﻪ پﻮﻫ５دل (پﻪ دی تحرﻳﻒ او اﻓتراء) .کﻠﻪ چ( ３ﻳﻬﻮدﻳان) ﻟﻪ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ سره چ ３ﻣؤﻣﻨان دي ﻣﻼﻗات وک７ي ،واﻳﻲ چ ３ﻣﻮږ اﻳﻤان راوړی دی او کﻠﻪ چ＄ ３ﻴﻨ ３د دوی ﻟﻪ ＄ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو سره ﻳﻮازی شﻲ ،ﻧﻮ واﻳﻲ :أﻳا تاس( ３ای ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ) ﻣؤﻣﻨان پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ،چ ３اهلل تاس ３تﻪ پﻪ تﻮرات ک ３پراﻧﻴستﻠﻲ (بﻴان ک７ي) دي ،خبروئ؟ د دې ﻟپاره ،چ ３دﻟﻴﻞ وواﻳﻲ ﻟﻪ تاس ３سره ﻣؤﻣﻨان پﻪ ﻫﻐﻮ سره ،پﻪ ﻧزد د پرورد－ار ستاسﻲ، أﻳا ﻧﻮ ﻧﻪ پﻮﻫ８５ئ؟ (پﻪ دې چ ３د＊ﻤﻦ تﻪ حجت ور＊ﻴئ) .أﻳا ﻧﻪ پﻮﻫ８５ي دﻏﻪ (ﻳﻬﻮدﻳان) چ ３ب５شکﻪ اهلل پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ (کﻔر او ﻧﻔاق) چ ３پ＂ﻮي ﻳ ３دوی او پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ (اﻳﻤان) چ＊ ３کاره کﻮي ﻳ ،３ﻋاﻟﻢ دی. اجمالي تفسير
اهلل تﻌاﻟی د ت５ر ﻟﻮست پﻪ أﻳتﻮﻧﻮک ３ﻣﻮږ تﻪ د ﻏﻮا د حﻼﻟﻮﻟﻮ پﻪ اړه ،تر＇ﻮ ﻗاتﻞ پرې ﻣﻌﻠﻮم ک７ي ،د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د ﻧاﻧدرﻳﻮ او جﻨجاﻟﻮﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ وک７ه .بﻴا د دې ﻟﻮست پﻪ ﻟﻮﻣ７ي أﻳت ک ３د ﻫﻤاﻏ ３کﻴس ３د ﻟ７ۍ پﻪ اداﻣﻪ ﻓرﻣاﻳﻲ: ،ﻳﻌﻨ :３ﻳاد ک７ﺉ ﻫﻐﻪ ورځ چ ３ﻳﻮس７ی ﻣﻮ وواژه او د ﻫﻐﻪ د وژوﻧکﻲ د پ５ژﻧدﻟﻮ پﻪ اړه ﻣﻮ پﻪ خپﻞ ﻣﻨ ＃ک ３جﻨ ，اوج７／ې کﻮﻟ ３اوﻫر ﻳﻮه کﻮ＊） کاوه چ ３تﻮر ﻟﻪ ＄اﻧﻪ ﻟرې ک７ي ،تردې چ ３پﻪ پای ک ３تاس ３تﻪ د ﻏﻮا د حﻼﻟﻮﻟﻮ اﻣر وشﻮ او ﻫﻐﻪ ﻣﻮحﻼﻟﻪ ک７ه او وژوﻧکی ﻣﻮ پرې وپ５ژاﻧده. دا چ ３د ﻫﻐﻪ کس ﻗتﻞ د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د زﻣاﻧ ３ﻳﻬﻮدو تﻪ ﻣﻨسﻮب شﻮی دی ،سبب ﻳ ３دا دی چ ３دوی ﻫﻢ د ﻫﻤاﻏﻮ ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ ﻟﻪ ﻧسﻞ ＇خﻪ وو چ ３ﻫﻐﻪ س７ی ﻳ ３وژﻟی وو چ！ ３ﻮل پﻪ －ﻤراﻫ ９او اﻧحراف ک ３سره ﻳﻮشان وو .د أﻳت پﻪ ﻟ７ک ３داس ３را＄ﻲ: ،ﻳﻌﻨ :３ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３ﻣﻮ پ ک７ي ،اهلل تﻌاﻟی ﻫﻐﻪ ＇ر－ﻨدوي. :پﻪ دې أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی د خپﻞ ب ３پاﻳﻪ ﻗدرت او ＄ﻮاک د ثابتﻮﻟﻮ ﻟپاره اﻣر وک ７چ３ دحﻼﻟ ３شﻮې ﻏﻮا د ﻏﻮ＊ ３ﻳﻮه برخﻪ د ﻣﻘتﻮل پﻪ بدن ووﻫئ ،تر＇ﻮ د ﻳﻮ ب ３روحﻪ ＇اروي پﻪ واسطﻪ ﻣ ７اﻧسان راژوﻧدی شﻲ اوخپﻞ ﻗاتﻞ درپﻪ －ﻮتﻪ ک７ي .اهلل دا رﻧ／ﻪ ﻣ７ي ژوﻧدي کﻮي او د خپﻞ ﻗدرت ﻧ ３＋در＊ﻴﻲ ،تر＇ﻮخپﻞ ﻋﻘﻞ پﻪ کار واچﻮﺉ .دا چ ３د ﻏﻮا کﻮﻣﻪ برخﻪ ﻳ ３د ﻣ７ي پﻪ جثﻪ ووﻫﻠﻪ ،پﻪ دې اړه پﻪ ﻗرأن او حدﻳث ک＇ ３ﻪ ﻧشتﻪ او ﻧﻪ ورتﻪ اړتﻴا ﻟﻴدﻟﻪ کﻴ８ي .د ﻣﻘتﻮل حﻴراﻧﻮوﻧکی راژوﻧدي ک５دل ،د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ د ﻣ７و پﻪ ژوﻧدي ک５دﻟﻮ ＇ر－ﻨد دﻟﻴﻞ دی ،تر＇ﻮ 70
بﻨده －ان پرﻫ５ز－اري ﻏﻮره ک７ي او ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ ووﻳرﻳ８ي. :وروستﻪ ﻟﻪ دې چ ３اهلل تﻌاﻟی دا ﻟﻮﻳﻪ ﻣﻌجزه بﻴان ک７ه ،تر＇ﻮ وﻳده او ﻏاﻓﻠﻪ زړوﻧﻪ راوﻳ） ک７ي ،د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ کﻮي چ ３زړوﻧﻪ ﻳ ３سخت دي ،ﻧﻮ ﻓرﻣاﻳﻲ :ای بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ! وروستﻪ ﻟﻪ دې چ ３اهلل تﻌاﻟی تاس ３تﻪ ﻟﻮﻳ ３ﻣﻌجزې درو＊ﻮدې ،ستاس ３زړوﻧﻪ داس ３سخت شﻮل ﻟکﻪ تﻴ８ه ﻳا ﻟﻪ تﻴ８ې ＇خﻪ ﻫﻢ زﻳات سخت؛ ＄کﻪ ＄ﻴﻨ ３داس ３تﻴ８ې شتﻪ چ ３ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ اوبﻪ د رودوﻧﻮ ﻳا وﻳاﻟﻮ پﻪ شان بﻬﻴ８ي او ＄ﻴﻨ ３ﻟﻪ دې تﻴ８و ＇خﻪ ﻫﻐﻪ دي ،چ ３چﻮي ،ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ اوبﻪ (چﻴﻨ )３راو＄ﻲ ،تر＇ﻮ اﻧساﻧان＇ ،اروي او ک＋تﻮﻧﻪ پرې خ７وبﻪ شﻲ. بﻴا ＄ﻴﻨ ３ﻟﻪ دې تﻴ８و＇خﻪ ﻫﻐﻪ دي چ ３د اهلل ﻟﻪ وﻳرې د ﻏروﻧﻮ ﻟﻪ ＇ﻮکﻮ ＊کتﻪ رارﻏ７ي .دا د تﻴ８و حاﻟت دی چ ３سره ﻟﻪ دې ！ﻮﻟ ３سخت ９ﻫﻢ ،اﻧسان تﻪ ＂－ﻪ رسﻮي ،خﻮ ای بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ! تاس ３داس ３سخت زړي ﻳاست چ ３ﻧﻪ ﻟﻪ وﻋﻆ ＇خﻪ اﻏﻴزﻣﻦ ﻛ８５ي اوﻧﻪ ﻟﻪ کﻮم پﻨد＇خﻪ ﻋبرت اخﻠﻲ .بﻴا اهلل تﻌاﻟی د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ: ،ﻳﻌﻨ :３اهلل ﻟﻪ ﻫﻐﻪ کار ＇خﻪ چ ３ترسره کﻮئ ﻳ ،３ﻏاﻓﻞ ﻧﻪ دی .بﻠک ３ستاس ３ک７ه وړه ﻳﻮ ،ﻳﻮ شﻤ５ري ،د ﻫﻐﻪ پر اساس ﻟﻪ تاس ３سره ﻣحاسبﻪ کﻮي او ﻣﻨاسبﻪ بدﻟﻪ درکﻮي او د اهلل ﻟﻪ ﻧﻴﻮﻟﻮ بﻪ خﻼصﻮن وﻧﻪ ﻣﻮﻣئ. :پﻪ دې أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ خطاب کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ :ای ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ! سره ﻟﻪ دې چ ３د ﻳﻬﻮدو د خصﻠتﻮﻧﻮ او＄اﻧ７／تﻴاوو پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻣﻮ تاس ３تﻪ زﻳات ３کﻴس ３بﻴان ک７ې ،ﻧﻮ أﻳا بﻴا ﻫﻢ تﻤﻪ کﻮئ چ３ ﻫﻐﻮی بﻪ ستاس ３پﻪ دﻳﻦ ﻣﻨ／ﻮﻟ ３وﻟ／ﻮي او ﻣسﻠﻤاﻧان بﻪ شﻲ؟ پﻪ داس ３حال ک ３چ ３د ﻳﻬﻮدو ﻳﻮه ډﻟﻪ ﻋﻠﻤاء او احبار پﻪ دې ﻣبارک تﻮرات اوري او وروستﻪ ﻟﻪ پﻮﻫ５دﻟﻮ پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３تحرﻳﻒ کﻮي. أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی د ﻳﻬﻮدو ﻳﻮ بﻞ رذاﻟت ＇ر－ﻨدوی او ﻓرﻣاﻳﻲ :کﻠﻪ چ ３دوی ﻟﻪ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮسره ﻣخاﻣخ ﻛ８５ي ،ﻫﻐﻮی تﻪ واﻳﻲ :ﻣﻮږ اﻳﻤان راوړی او ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３پﻪ ﻣحﻤد ﻧازل شﻮي پﻪ ﻫﻐﻮ باور ﻟرو ،خﻮکﻠﻪ چ ３پﻪ خپﻠﻮ ک ３ﻳﻮازې ﻛ８５ي د اﻋتراض او تﻬدﻳد پﻪ ډول واﻳﻲ＇ :رﻧ／ﻪ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮتﻪ ﻫﻐﻪ حﻘاﻳﻖ بﻴاﻧﻮﺉ چ ３پﻪ تﻮرات ک ３راﻏﻠﻲ دي؟ ﻏﻮاړﺉ چ３ د اسﻼم د دﻳﻦ او د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د ﻧبﻮت ﻟﻪ حﻘاﻧﻴت ＇خﻪ خبرې وک７ﺉ ،تر＇ﻮ ﻫﻐﻮی ستاس ３د پرورد－ار پﻪ وړاﻧدې ستاس ３اﻋتراف پر تاس ３دﻟﻴﻞ وﻧﻴسﻲ؟ دوی دا کار ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ کاوه ،تر＇ﻮ ﻫ（５ﻮک د ﻣحﻤد د ﻧبﻮت پﻪ ر＊تﻴﻨﻮﻟ９ او د اسﻼﻣﻲ دﻳﻦ پﻪ حﻘاﻧﻴت اﻋتراف وﻧﻪ ک７ي. د دې ﻟﻮست پﻪ وروستﻲ أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی بﻨﻲ اسرائﻴﻞ د ﻫﻐﻮی د جﻬاﻟت ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ر！ﻲ او ﻓرﻣاﻳﻲ: :أﻳا دوی ﻧﻪ پﻮﻫﻴ８ي ،چ ３اهلل تﻌاﻟی د دوی پﻪ ＊کاره او پ＂ﻮ کاروﻧﻮ پﻮﻫﻴ８ي او دوی چ＇ ３ﻪ ＇ر－ﻨدوی او ﻳا پ＂ﻮي ،اهلل تﻌاﻟی ﻳ ３پﻪ اړه بشپ ７ﻣﻌﻠﻮﻣات ﻟري او پﻮﻫﻴ８ي چ ３دوی ＇ﻪ ＇ر－ﻨدوی او ﻛﻮﻣ ３ﻣسئﻠ ３پ＂ ３ساتﻲ؟! دا ﻳﻮ اﻧکاري اسﻠﻮب دی ،پﻪ دې ﻣﻌﻨا چ ３اهلل د دوی ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ کاروﻧﻮ＇خﻪ خبردی او ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻳ ３پﻪ دﻧﻴا ک ３دوی تﻪ سزا ورک７ې ده ،پﻪ أخرت ک ３بﻪ ﻫﻢ دوی تﻪ ﻟﻪ دې ＇خﻪ سختﻪ سزا ورک７ي.
71
فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻻﻧدې ﻣﻮضﻮع پﻪ اړه ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره ﻣباحثﻪ وک７ي: کﻮم تﻮرات چ ３اوس ﻣﻬال ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو سره دی ＇ﻪ حکﻢ ﻟري؟ أﻳا دا ﻫﻤﻐﻪ کتاب دی چ ３پﻪ ﻣﻮسی
ﻧازل شﻮی و؟
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３ﻟﻪ ﻳادو شﻮﻳﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: ډ４ر ژر او ﻳا ﻟﻪ ﻟ＄ ８ﻨ ６وروستﻪ بﻪ ﻇاﻟﻤان او ت５ري کﻮوﻧکﻲ د خپﻠﻮ ک７ﻧﻮ سزا －ﻮري اوک７ﻧ ３بﻪ ﻳ ３رسﻮا ﻛ８５ي. اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې ﻗادر دی چ ３ﻣ７ي دوﻳﻢ ＄ﻠ ３بﻴا راژوﻧدي ک７ي. ﻣسﻠﻤاﻧان ﻧﻪ باﻳد د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ پﻪ ＇５ر ﻟﻪ حﻖ ＇خﻪ ﻣخ واړوي او ﻧﻪ ﻫﻢ د اﻧحراف ﻻﻣﻞ و－ر＄ﻲ. پرتﻪ ﻟﻪ ډ４رو ﻟ８و بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ＇خﻪ ،ﻟﻪ ﻧﻮرو ﻧﻪ دا ﻫﻴﻠﻪ ﻧﻪ کﻴ８ي چ ３دوی بﻪ اسﻼم ﻗبﻮل او د ﻣحﻤد پر ﻧبﻮت اﻳﻤان راوړي. پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک ３ﻫﻐﻪ وخت ﻣخاﻟﻔت پﻴدا ﻛ８５ي چ ３و７－ي ﻳ ３د ارادې پﻪ ضﻌﻒ او د پﻮﻫ ３پﻪ کﻤ ９اختﻪ شﻲ. ＇ﻮک چ ３اﻟﻬﻲ شرﻳﻌت ﻗصدا ً تﻐﻴروي ،د ﻫﻐﻪ ＄ای دوزخ دی. پوښتنې
ﻣﻨاسبت ﻟﻪ ﻣخکﻨﻴﻮ أﻳتﻮﻧﻮ سره ＇رﻧ／ﻪ دی؟ بﻴان ﻳ ３ک７ﺉ. – ١د ﻟﻮست د ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ أﻳت – ٢پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３وﻟ！ ３ﻮل ﻳﻬﻮدﻳان ﻣخاطب －ر＄ﻮل شﻮي دي ،پﻪ داس ３حال ک ３چ ３ﻗتﻞ پخﻮا د ﻳﻮه تﻦ پﻪ واسطﻪ تر سره شﻮی و؟ – ۳کﻠﻪ چ ３ﻣ７ی دﻏﻮا د ﻏﻮ＊ ３پﻪ ﻳﻮه ！ﻮ！ﻪ ووﻫﻞ شﻮ＇ ،ﻪ ﻣﻌجزه راﻣﻨ％تﻪ شﻮه او أﻳا دې ﻣﻌجزې پﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ＇ﻪ اثر وک７؟ – ٤پﻪ ﻳادو شﻮﻳﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ زړوﻧﻪ ﻟﻪ ＇ﻪ شﻲ سره تشبﻴﻪ شﻮي دي او پﻪ کﻮم دﻟﻴﻞ ﻳ ３زړوﻧﻪ ﻟﻪ تﻴ８و ＇خﻪ سخت ﻣﻌرﻓﻲ شﻮي دي؟ ٥ـ کﻠﻪ چ ３بﻪ ﻳﻬﻮدﻳان ﻟﻪ ﻳﻮبﻞ سره ﻳﻮازې کﻴدل ،وﻟ ３بﻪ ﻳ ３ﻳﻮ بﻞ ر！ﻞ او ﻣﻼﻣتﻮل ؟ کورن ９دنده
د تحرﻳﻒ د ﻣﻔﻬﻮم پﻪ ﻫکﻠﻪ او دا چ ３ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ ＇رﻧ／ﻪ پﻪ خپﻞ کتاب ک ３تحرﻳﻒ ک７ی و ،ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ ３ﻟﻪ ﻳﻮ ﻣخ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي.
72
شلم لوست
د (البقرة) سورت ( )٨۲ -٧٨آيتونه
د ځينو كلمو معنا
}
{
ﻫﻐﻪ کسان چ ３ﻟﻮستﻞ او ﻟﻴکﻞ ﻧشﻲ کﻮﻻی.
}
{
باطﻠ ３او دروﻏجﻨ ３ﻫﻴﻠ.３
}
{
ﻫﻼکت دې وي. {
}
دوی کتاب (تﻮرات) ﻟﻴکﻲ.
}
{
پﻪ ﻻس راوړي ،حاصﻠﻮي.
}
{
ﻫ（５کﻠﻪ ﻣﻮږ تﻪ ﻧﻪ رسﻴ８ي.
} }
{ {
تاسﻮ پﻪ اهلل دروغ ت７ﺉ ،اهلل تﻪ د دروﻏﻮ ﻧسبت کﻮﺉ. د ＄ﻮاب کﻠﻤﻪ ده چ ３د ﻳﻮه ﻓﻌﻞ د اثبات ﻟپاره را＄ﻲ اوخپﻞ ﻣاﻗبﻞ ﻧﻔ ３کﻮي.
ژباړه
او＄ﻴﻨ ３ﻟﻪ دﻏﻮ ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ ＇خﻪ اﻣﻴان دي ،چ ３پﻪ کتاب (تﻮرات) باﻧدې ﻧﻪ پﻮﻫ８５ي ،خﻮ د خپﻠﻮ ﻧﻔسﻮﻧﻮ پﻪ خﻮاﻫشاتﻮ (پﻮﻫ８５ي) اوﻧﻪ دي دوی ﻣ／ر دا چ ３پﻪ ب ３بﻨس＂ﻪ ﻫﻴﻠﻮ ﻳ ３تکﻴﻪ ک４７ده او پﻪ اﻧ／ﻴرﻧﻪ او－ﻮﻣان روان دي ،ﻧﻮ ﻋذاب (ﻫﻼکت او خرابﻲ) د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ﻟپاره دی ،چ ３کتاب (تﻮرات) ﻳ ３ﻟﻪ (خپﻠﻪ ＄اﻧﻪ) پﻪ خپﻠﻮ ﻻسﻮﻧﻮ ﻟﻴکﻼی ،بﻴا دﻏﻪ (ﻣحرﻓﻴﻦ خﻠکﻮتﻪ) واﻳﻲ ،چ ３دا (ﻟﻴکﻞ شﻮی کتاب) د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮري دی ،ﻟپاره د دې ،چ ３پﻪ دﻏﻪ تحرﻳﻒ شﻮي کتاب ﻟ ８ﻗ５ﻤت واخﻠﻲ ،ﻧﻮ دوی تﻪ ﻟﻪ سببﻪ د ﻫﻐﻪ شﻲ ،چ ３د دوی ﻻسﻮﻧﻮ ﻟﻴکﻠی دی (ﻋذاب ،ﻫﻼکت) او خرابﻲ ده او بﻴا خرابﻲ (ﻫﻼکت او تباﻫﻲ) ده دوی تﻪ پﻪ سبب د ﻫﻐﻪ کار چ ３دوی ﻳ ３کﻮي (چ ３ﻫﻐﻪ رشﻮت اخﻴستﻞ دي).
73
او (ﻳﻬﻮدﻳان) واﻳﻲ :ﻣﻮږ تﻪ بﻪ ﻫ（５کﻠﻪ د دوزخ اور وﻧﻪ رس８５ي ﻣ／ر ＇ﻮ شﻤ５رل شﻮې (ﻟ８ې) ور .３＄وواﻳﻪ تﻪ (ای ﻣحﻤده! دوی تﻪ) :أﻳا تاس ３ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی ＇خﻪ ﻋﻬد اخﻴستی دی (چ ３ﻋذاب بﻪ ﻧﻪ درکﻮي؟) ،ﻧﻮ (کﻪ چ５رې داس３ وي) اهلل ﻫ（５کﻠﻪ ﻫﻢ ﻟﻪ خپﻞ ﻋﻬد ＇خﻪ ﻣخاﻟﻔت ﻧﻪ کﻮي ،ﻳا واﻳئ (جﻮړوئ) پﻪ اهلل ﻫﻐﻪ (دروغ) خبره ،چ ３ﻧﻪ پرې پﻮﻫ８５ئ (داس ３ﻧﻪ دی ﻟکﻪ چ ３تاس ３واﻳئ) ،بﻠک ３ﻫر چا چ ３کسب ک７ه بدي او چاپ５ره شﻮه پر ده －ﻨاه د ده (چ３ تر ﻣر－ﻪ پﻮرې کﻔر دی) ،ﻧﻮ ﻫﻤدﻏﻪ کسان (د دوزخ) د اور صاحبان دي ،دوی بﻪ پﻪ ﻫﻐﻪ اور (د دوزخ) ک ３تﻞ وي او ﻫﻐﻪ کسان چ ３ﻣؤﻣﻨان دي او ﻧ５ک ﻋﻤﻠﻮﻧﻪ ﻳ ３تر سره ک７ي دي ،ﻫﻤدﻏﻪ کسان صاحبان د جﻨت دي ،دوی بﻪ تﻞ پﻪ ﻫﻐﻪ جﻨت ک ３وي. اجمالي تفسير
:د ت５رشﻮي ﻟﻮست پﻪ ترڅ ک ３د ﻫﻐﻮ ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ شﻮې وه چ ３د تﻮرات ﻋاﻟﻤان وو ،خﻮ د دﻧﻴﻮي خسﻴسﻮ اﻣﻮاﻟﻮ او پﻴسﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳ ３پﻪ تﻮرات ک ３تحرﻳﻔات راوستﻞ او سره ﻟﻪ ﻋﻠﻢ او پﻮﻫ３ ﻳ ３د －ﻤراﻫ ９او د اسﻼم پرخﻼف ﻻره ﻏﻮره کﻮﻟﻪ ،چ ３ﻫ ＆５ډول وﻋﻆ او ﻧصﻴحت د دوی پر سختﻮ او ﻻرورکﻮ زړوﻧﻮ اﻏ５زه ﻧﻪ درﻟﻮدﻟﻪ .د دې ﻟﻮست د أﻳتﻮﻧﻮ پﻪ ترڅ ک ３د ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ ﻟﻪ بﻠ ３ډﻟ ３سره أشﻨا ﻛ８５و چ ３د تﻮرات ﻟﻪ احکاﻣﻮ ＇خﻪ ب３ خبره وو او پﻪ ﻟﻮستﻠﻮ ﻳ ３ﻫﻢ ﻗادر ﻧﻪ وو ،ﻳﻮازې پﻪ ﻫﻐﻮ دروﻏجﻨﻮ ﻫﻴﻠﻮ او تخﻴﻼتﻮ پﻮﻫ５دل ،چ ３ﻟﻪ خپﻠﻮ پﻮﻫاﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ３ اورﻳدﻟﻲ وو ،دوی دا －ﻮﻣان کاوه چ ３اهلل تﻌاﻟی ﻳ ３د ت５روتﻨﻮ او اشتباﻫاتﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻧﻪ ﻣﻮاخذه کﻮي. :اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې أﻳت ک ３د ﻳﻬﻮدو د بد او ﻧاوړه برخﻠﻴک پاﻳﻠ ３تﻪ اشاره کﻮي چ ３اﻟﻬﻲ کﻼم ﻳ ３تﻐﻴر او تحرﻳﻒ کاوه او پﻪ اړه ﻳ ３داس ３ﻓرﻣاﻳﻲ :اﻓسﻮس د ﻳﻬﻮدو د ﻫﻐﻮ ﻋﻠﻤاوو او پﻮﻫاﻧﻮ پﻪ حال چ ３تﻮرات پﻪ خپﻠﻮ ﻻسﻮﻧﻮ ﻟﻴکﻲ او پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３ﻟﻪ ＄اﻧﻪ ﻧﻮرشﻴان زﻳاتﻮي او ﻳا ﻳ ３ور＇خﻪ حذﻓﻮي او بﻴا دﻋﻮه کﻮي چ ３دا د اهلل کﻼم دی او خﻠک ﻫﻢ پﻪ زور او دروﻏﻮ دې تﻪ ﻫ（ﻮي چ ３ﻫﻤدﻏﻪ دروﻏجﻨ ３خبرې د خپﻞ ﻓﻬﻢ او دﻳﻨدارۍ بﻨس و２－ﻲ .دوی دا کار د ﻧاپﻮﻫ ９اوجﻬﻞ ﻟﻪ ﻣخ ３ﻧﻪ ترسره کﻮي بﻠک ３دا کار د بشپ７ې پﻮﻫ ３او درک ﻟﻪ ﻣخ ３کﻮي ،تر＇ﻮ ﻟﻪ دې ﻻرې د دﻧﻴا خسﻴسﻪ ﻣال ،ﻣتاع او ﻳا ！ﻮﻟﻨ５ز ﻣﻘام ،شان او شﻮکت ترﻻسﻪ ک７ي .پﻪ واﻗﻌﻴت ک３ کﻪ دوی ﻫر＇ﻮﻣره پاﻧ／ﻪ！ ،ﻮﻟﻨ５ز ﻣﻘام او رتبﻪ تر ﻻسﻪ ک７ي ،خﻮ دا ！ﻮل د اخروي ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ پر وړاﻧدې ب ３ارز＊تﻪ دي. اهلل تﻌاﻟی دوی د دې ﻧاوړه کار ﻟﻪ اﻣﻠﻪ پﻪ ﻋذاب تﻬدﻳدوی او ﻓرﻣاﻳﻲ: :ﻫﻼکت دې وي پردوی د ﻫﻐﻮ تحرﻳﻔاتﻮ ﻟﻪ کبﻠﻪ چ ３ﻟﻪ ＄اﻧﻪ ﻳ ３ﻟﻴکﻲ او بﻴا ﻳ ３د اهلل کﻼم بﻮﻟﻲ او ﻫﻼکت دې وي پر دوی د ﻫﻐﻮ دﻧﻴﻮي ﻣاﻟﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻛبﻠﻪ چ ３پﻪ ﻧاحﻘﻪ ﻳ ３ﻻس تﻪ راوړي＄ ،کﻪ کﻮﻣﻪ وسﻴﻠﻪ چ ３دوی پﻪ
74
دې اړه پﻪ کار اچﻮي او کﻮﻣﻪ چ ３دوی ﻳ ３تﻌﻘﻴبﻮي ﻫﻐﻪ ！ﻮل باطﻞ اوﻧاروا دي. :اهلل تﻌاﻟی د دې أﻳت پﻪ ترڅ ک ３د ﻳﻬﻮدو باطﻞ او ﻧاروا ﻓکر ＇ر－ﻨدوی چ ３د دوی د بﻴ％اﻳﻪ ﻏرور او تکبر ﻧ＋ﻪ ده .دوی داس ３اﻧ／ﻴري چ ３ﻫ（５کﻠﻪ بﻪ د اهلل پﻪ ﻋذاب اختﻪ او پرتﻪ ﻟﻪ ＇ﻮ ور＄ﻮ ＇خﻪ بﻪ جﻬﻨﻢ تﻪ داخﻞ ﻧﻪ شﻲ ،ﻟﻪ دې ﻛبﻠﻪ اهلل تﻌاﻟی خپﻞ پﻴﻐﻤبر ﻣحﻤد تﻪ اﻣرکﻮي چ ３د دوی پر دې ب％５اﻳﻪ سﻮچ او خﻴال رد وک７ي او دوی تﻪ وواﻳﻲ چ :３أﻳا تاس ３ﻟﻪ اهلل ﻧﻪ کﻮﻣﻪ وﻋده او ژﻣﻨﻪ اخﻴست ３ده چ＄ ３ان پرې ﻣﻠزم ２－ئ؟ اوکﻪ ﻟﻪ ＄اﻧﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ واﻳئ چ ３د ﻫﻐﻪ پﻪ اړه ﻫ ＆５ﻣﻌﻠﻮﻣات اوخبرتﻴا ﻧﻠرﺉ؟ ＄کﻪ ﻟﻪ داس ３ﻣساﻳﻠﻮ ＇خﻪ خبرتﻴا پرتﻪ د وح ３ﻟﻪ ﻻرې ﻣﻤکﻨﻪ ﻧﻪ ده او＇ﻮک چ ３ﻟﻪ ＄اﻧﻪ جﻮړې شﻮې خبرې اهلل تﻪ ﻣﻨسﻮبﻮي ،پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３دوی پر ＄ان ﻇﻠﻢ کﻮي او د دروﻏجﻨﻮ او اﻓترا کﻮوﻧکﻮ ﻟﻪ ډﻟ＇ ３خﻪ حسابﻴ８ي. :بﻴا اهلل تﻌاﻟی د دوی دا پﻮچ خﻴال ردوی او ﻓرﻣاﻳﻲ :ای ﻳﻬﻮدو! کﻮم تصﻮر چ ３تاسﻮکﻮﺉ داس ３ﻧﻪ ده چ ３دوزخ تﻪ بﻪ ﻧﻪ اچﻮل ﻛ８５ئ او ﻧﻪ بﻪ پﻪ ﻋذاب８５ﺉ ،بﻠک ３تاس ３بﻪ پﻪ دوزخ ک３ تﻞ اوسﻴ８ئ＄ ،کﻪ ＇ﻮک چ ３ﻧاوړه کاروﻧﻪ ترسره کﻮي او پﻪ خپﻠﻮ بدو اوﻧاوړو ﻋﻤﻠﻮﻧﻮ ！ﻴﻨ／ار کﻮي ﻫﻐﻮی بﻪ تﻞ پﻪ دوزخ ک ３وي. :اهلل تﻌاﻟی د ﻳﻬﻮدو د برخﻠﻴک او پاﻳﻠ ３ﻟﻪ بﻴاﻧﻮﻟﻮ وروستﻪ د ر＊تﻴﻨﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ برخﻠﻴک بﻴاﻧﻮي اوﻓرﻣاﻳﻲ :ﻫﻐﻮکساﻧﻮ چ ３اﻳﻤان راوړی اوﻧ５ک ３ک７ﻧ ３ترسره کﻮي ،اهلل تﻌاﻟی د دوی ﻋزت او درﻧاوی ک７ی دی او د دوی د اوسﻴدﻧ＄ ３ای ﻳ ３ﻏﻮره جﻨت ！اکﻠی ،چ ３ﻫﻠتﻪ بﻪ تﻞ اوسﻴ８ي. فعاليت
ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻓضﻴﻠت ،کراﻣت او د دوزخ ﻟﻪ اور ＇خﻪ د خﻼصﻮن ﻣﻌﻴار ＇ﻪ شی ２－ﻠی دی؟ پﻪ دې اړه دې زده کﻮوﻧکﻲ ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره ﻣباحثﻪ وک７ي. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ＇خﻪ ﻻس تﻪ را＄ﻲ ،ﻋبارت دي ﻟﻪ: د اهلل د کتاب تﻼوت او د ﻫﻐﻪ پﻪ ﻣﻌﻨا پﻮﻫ５دل ډ４ر اړﻳﻦ دي. ＇ﻮک چ ３د اهلل پﻪ کتاب ک ３تحرﻳﻒ راوﻟﻲ او حﻘﻴﻘتﻮﻧﻪ ﻳ ３پ＂ﻮي ،د ﻫﻼکت او اﻟﻬﻲ ﻋذاب وړ －ر＄ﻲ. باﻳد پﻪ اﻟﻬﻲ شرﻳﻌت ﻋﻤﻞ وک７و او ﻫﻐﻪ خپﻠﻪ وجﻴبﻪ و２－ﻮ. 75
جﻨت تﻪ د داخﻠﻴدﻟﻮ اساسﻲ شرط اخﻼص ،اﻳﻤان او ﻧﻴک ３ک７ﻧ ３دي. کﻠﻪ چ ３ﻟﻪ چا ＇خﻪ －ﻨاه وشﻲ ،باﻳد تﻮبﻪ وباسﻲ او پﻪ تﻮبﻪ ک ３دا اړﻳﻨﻪ ده چ ３بﻴا د －ﻨاه ﻟﻪ کﻮﻟﻮ＇خﻪ ＄ان وژﻏﻮري ،ﻟﻪ خپﻞ ک７ي کار ＇خﻪ پ＋ﻴﻤاﻧﻪ شﻲ او ﻧ５ک ３ک７ﻧ ３ترسره ک７ي.
پوښتنې
– ١پﻪ ﻣبارک أﻳت ک ３چ ３د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د ﻋﻮاﻣﻮ خﻠکﻮ کﻮم حاﻟت بﻴان شﻮ ،ﻫﻐﻪ کﻮم حاﻟت دی؟ – ٢د (وﻳﻞ) او (آﻣاﻧﻲ) د کﻠﻤﻮ ﻣﻌﻨا ＇ر－ﻨده ک７ﺉ. – ۳د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻋﻠﻤاوو وﻟ ３تﻮرات تحرﻳﻒ کاوه؟ – ٤د اﻟﻬﻲ ﻋذاب او دوزخ پﻪ اړه د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻋﻘﻴده ＇ﻪ وه؟ ﻗرأﻧﻲ درﻳ ＃پﻪ دې اړه ＇ر－ﻨد ک７ﺉ. – ٥د ﻳﻬﻮدو ﻋﻠﻤاوو کﻮم حﻘاﻳﻖ ﻟﻪ تﻮرات ＇خﻪ واﻳستﻞ او پر＄ای ﻳ ３ﻧﻮر ﻣطاﻟب پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３ور＄ای ک７ل؟ – ٦اهلل تﻌاﻟی د ﻳﻬﻮدو اوﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ برخﻠﻴک ＇رﻧ／ﻪ تصﻮرک７ی دی؟ کورن ９دنده
د جﻨتﻴاﻧﻮ او دوزخﻴاﻧﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه اتﻪ کر＊ﻴزه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴﻜئ.
76
يوويشتم لوست
د (البقرة) سورت ( )٨٦ -٨٣آيتونه
د ځينو كلمو معنا
} } } } } } } } } } } }
ﻛﻠکﻪ او ！ﻴﻨ／ﻪ وﻋده(ژﻣﻨﻪ). { { خپﻠﻮان. د (ﻳتﻴﻢ) جﻤﻊ ده ،ﻳتﻴﻢ ﻫﻐﻪ چاتﻪ وﻳﻞ ﻛ８５ي چ ３پﻼر ﻳ ３د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ بﻠﻮغ ＇خﻪ د ﻣخﻪ ﻣ７شﻮی وي. { { د (ﻣسکﻴﻦ) جﻤﻊ ده ،ﻣسکﻴﻦ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ ３ﻟﻪ ډ４ر ﻟ ８دﻧﻴﻮي ﻣال او ﻣتاع ＇خﻪ ﻫﻢ برخﻤﻦ ﻧﻪ وي. ﻣخ ﻣﻮ و－ر＄اوه ،شا ﻣﻮ واړوﻟﻪ ،پاﻣﻠرﻧﻪ ﻣﻮ وﻧک７ه. { { ﻣخ －ر＄ﻮوﻧکﻲ. اﻋتراف ﻣﻮ وک.７ { { ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره ﻣرستﻪ اوکﻮﻣک کﻮﺉ. د (اسﻴر)جﻤﻊ ده (بﻨدﻳان). { ذﻟت اوخﻮاري. { －ر＄ﻮل ک８５ي. { { ﻧﻪ کﻤﻴ８ي.
ژباړه
او (ﻳاد ک７ه ای ﻣحﻤده!) ﻫﻐﻪ وخت چ ３ﻣﻮږ ﻟﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ＇خﻪ کﻠکﻪ وﻋده واخﻴستﻠﻪ (او وﻣﻮ وﻳﻞ دوی تﻪ) چ３ پرتﻪ ﻟﻪ اهلل ﻧﻪ د بﻞ ﻫ ＆５شﻲ ﻋبادت ﻣﻪ کﻮئ او ﻟﻪ ﻣﻮر او پﻼر ،خپﻠﻮاﻧﻮ ،ﻳتﻴﻤاﻧﻮ او ﻣسکﻴﻨاﻧﻮ سره بﻪ ﻧ５کﻲ کﻮئ او وواﻳئ خﻠکﻮ تﻪ ＊ ３خبرې او سﻢ ﻗاﻳﻢ ک７ئ ﻟﻤﻮﻧ( ＃د ！ﻮﻟﻮ ﻣﻘرراتﻮ ﻟﻪ رﻋاﻳت سره ﻳ ３اداء ک７ئ) او ورک７ئ زکات. 77
بﻴا تاس( ３ﻟﻪ ﻋﻬده) و－ر５＄دئ ﻣ／ر ﻟ( ８کسان) ﻟﻪ تاس＇ ３خﻪ ،حال دا چ ３ﻫﻤدا تاس( ３ﻟﻪ اﻟﻬﻲ احکاﻣﻮ ＇خﻪ) ﻣخ －ر＄ﻮوﻧکﻲ ﻳاست .او (ﻳاد ک７ئ ای بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ!) چ ３کﻠﻪ ﻣﻮږ ستاس ３ﻟﻪ (پﻠروﻧﻮ) ＇خﻪ (پﻪ تﻮرات ک )３کﻠکﻪ وﻋده واخﻴستﻠﻪ ،چ ３د ﻳﻮ او بﻞ وﻳﻨ ３بﻪ ﻧﻪ تﻮﻳﻮئ او ﻧﻪ بﻪ ﻳﻮ بﻞ (پﻪ ﻇﻠﻢ سره) ﻟﻪ خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ ＇خﻪ باسئ ،بﻴا تاس ３د دې اﻗرار وک ７او تاس ３پﻪ خپﻠﻪ پﻪ دې شاﻫدي ورکﻮئ .بﻴا تاس ３ﻫﻐﻪ کسان ﻳئ چ ３خپﻞ ورو１ﻪ وژﻧئ ،خپﻞ ＄ﻴﻨ ３ورو１ﻪ ب ３کﻮره کﻮئ ،د ﻇﻠﻢ او زﻳاتﻲ پﻪ کﻮﻟﻮ د ﻫﻐﻮی پﻪ خﻼف ډﻟ ３جﻮړوئ او کﻠﻪ چ ３پﻪ ج７／ه ک ３وﻧﻴﻮل شﻲ او ستاس３ پﻪ ﻻس ک ３بﻨدﻳان شﻲ ،ﻧﻮ د ﻫﻐﻮ د خﻮش ３کﻮﻟﻮ ﻟپاره د ﻓدﻳ ３ﻻرې برابروئ ،پﻪ داس ３حال ک ３چ ３پر تاس ３د ﻫﻐﻮ ا４ستﻞ حرام ک７ای شﻮي دي ،ﻧﻮ أﻳا تاس ３د کتاب ＄ﻴﻨ( ３احکام) ﻣﻨئ او ﻟﻪ ＄ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو (احکاﻣﻮ) ＇خﻪ ﻳ ３اﻧکارکﻮئ؟ ﻧﻮ ﻧﻪ ده سزاء د ﻫﻐﻪ چا ﻟﻪ تاس＇ ３خﻪ چ ３دا (کاروﻧﻪ) کﻮي ،ﻣ／ر رسﻮاﻳﻲ ده پﻪ ژوﻧد د دﻧﻴا ک ３او د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ بﻪ ډ４ر سخت ﻋذاب (دوزخ) تﻪ －ر＄ﻮل ک８５ي او اهلل ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３تاس ３ﻳ ３کﻮئ ﻏاﻓﻞ ﻧﻪ دی .دا ﻫﻐﻪ کسان دي چ３ د دﻧﻴا ژوﻧد ﻳ ３پﻪ أخرت اخﻴستی دی ،ﻧﻮ سپک(کﻢ) بﻪ ﻧﻪ ک７ای شﻲ ﻟﻪ دوی ＇خﻪ (دﻧﻴﻮي او اخروي) ﻋذاب او ﻧﻪ بﻪ ﻟﻪ دوی سره (پﻪ دﻓﻊ د ﻋذاب ک )３ﻣرستﻪ وک７ای شﻲ. اجمالي تفسير
:پدې ﻣبارک أﻳت ک ３ﻳﻮ ＄ﻞ بﻴا د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ژﻣﻨ３ ﻣاتﻮﻟﻮ تﻪ اشاره شﻮې ده＄ ،کﻪ چ ３دوی د خپﻞ ﻧاوړه خصﻠت پر بﻨس تﻞ خپﻠ ３وﻋدې ﻣاتﻮي او ډ４رکﻢ پرې وﻓاکﻮي .اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو ＇خﻪ دا وﻋده واخﻴستﻠﻪ چ:３ ﻟﻪ واحد اهلل ﻧﻪ پرتﻪ د بﻞ چا ﻋبادت ﻣکﻮﺉ. ﻟﻪ اهلل سره شرﻳک ﻣﻪ ﻧﻴسئ. ﻟﻪ خپﻞ ﻣﻮر او پﻼر سره ﻧﻴکﻲ وک７ﺉ. ﻟﻪ خپﻠﻮاﻧﻮ ،ﻳتﻴﻤاﻧﻮ او تﻨ ，ﻻسﻮ سره د ﻧرﻣ ９او ﻣﻬرباﻧ ９ﻟﻪ ﻣخ ３چﻠﻨدکﻮﺉ او ﻫﻐﻮی تﻪ ﻧ５کﻪ خبره کﻮئ. ﻟﻤﻮﻧ ＃ﻗاﻳﻤﻮﺉ او زکات ادا کﻮﺉ. خﻮ ﻳﻬﻮدﻳان پﻪ خپﻠﻮ ژﻣﻨﻮ ثابت پات ３ﻧشﻮل چ ３د أﻳت وروست ９برخﻪ دا ＇ر－ﻨدوي ،بﻠک ３شا ﻳ ３واړوﻟﻪ ،اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ: :وروستﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چ ３ﻟﻪ اهلل سره ﻣﻮ کﻠک ３وﻋدې وک７ې بﻴا ﻣﻮ خپﻞ ﻣسﻴر بدل ک ７او وﻋده ﻣﻮ ﻣاتﻪ ک７ه او ﻫﻐ ３تﻪ ﻣﻮ ﻫ ＆５احترام وﻧﻪ ک ７او پﻪ خپﻠﻪ پرې شﻬادت ﻫﻢ ادا کﻮﺉ. :دا ﻣبارک أﻳت د پﻴﻐﻤبر د زﻣاﻧ ３ﻳﻬﻮدو تﻪ داس＇ ３ﻪ ＇ر－ﻨدوي چ ３پﻪ تﻮرات ک ３دوی د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ترسره کﻮﻟﻮ ﻣﻨﻊ شﻮي وو او ﻟﻪ دوی ＇خﻪ ﻳ ３ژﻣﻨﻪ اخﻴست ３وه چ ３دې ﻣﻨﻊ شﻮﻳﻮ ＇ﻴزوﻧﻮ تﻪ بﻪ ﻧﻪ ﻧژدې کﻴ８ي .ﻫﻐﻪ ！ﻴﻨ／ﻪ ژﻣﻨﻪ چ ３اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو ＇خﻪ اخﻴست ３وه ﻫﻐﻪ دا وه چ ３دوی بﻪ ﻳﻮ او بﻞ پﻪ ﻧاحﻘﻪ ﻧﻪ وژﻧﻲ او ﻳﻮ بﻞ بﻪ ﻟﻪ خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ ＇خﻪ ﻧﻪ ش７ي .د أﻳت پﻪ پای ک ３دې تﻪ اشاره شﻮې چ ３بﻨ ３اسرائﻴﻠﻮ 78
ژﻣﻨﻪ وک７ه او پﻪ ﻫﻐ ３ﻳ ３اﻗرار وک ،７ﻧﻮ ﻻزﻣﻪ دا وه چ ３پرخپﻠﻪ ژﻣﻨﻪ درﻳدﻟﻲ وای ،خﻮ ﻫﻐﻮی خپﻠﻪ ژﻣﻨﻪ ﻣاتﻪ ک７ه. :ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３ﻫﻤﻐ ３پخﻮاﻧ ９ﻣﻮضﻮع تﻪ دوام ورکﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻫﻤدا تاس ３ﻳاست (ای بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ!) چ ３ﻻ اوس ﻫﻢ ﻳﻮ او بﻞ سره وژﻧئ او ﻳﻮ او بﻞ ﻟﻪ خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ ＇خﻪ وباسئ. د ﻳثرب (ﻣدﻳﻨ )３ﻳﻬﻮد (بﻨﻮ ﻗرﻳﻈﻪ او بﻨﻮ ﻧضﻴر) بﻪ ﻫﻤﻴشﻪ پﻪ خپﻠﻮ ﻣﻨ％ﻮﻧﻮ ک ３پﻪ ج７／ه وو او تر＇ﻨ ，ﻳ ３دوی ﻟﻪ (اوس او خزرج) سره ژﻣﻨ ３ک７ې وې ،چ ３بﻨﻮﻗرﻳﻈﻪ ﻟﻪ اوس او بﻨﻮﻧضﻴر ﻟﻪ خزرج سره ﻣﻠگري وو ،د ﻫﻐﻮی پﻪ جگ７و ک ３بﻪ دوی ﻫﻢ برخﻪ اخﻴستﻠﻪ ،ﻳﻮ او بﻞ بﻪ ﻳ ３واژه ،د ﻳﻮ او بﻞ ＊ ３％بﻪ ﻳ ３وﻳﻨ－ ３％ر＄ﻮﻟ ،３د ﻳﻮ بﻞ ﻣاﻟﻮﻧﻪ بﻪ ﻳ３ پﻪ گﻨاه او د＊ﻤﻨ ９سره بﻪ ﻳ ３د ﻳﻮ او بﻞ پر وړاﻧدې ﻟﻮ！ﻮل او پﻪ ﻗراﻧﻲ تﻌبﻴر دسﻴس ３جﻮړوﻟ ３او پﻪ دې سره بﻪ ﻳ ３د د＊ﻤﻦ ﻣرستﻪ کﻮﻟﻪ .د ح５راﻧتﻴا خبره دا وه چ ３د خپﻠﻮ ﻫﻤژﻣﻨﻮاﻟﻮ تر＇ﻨ ，ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره پﻪ جگ７و ک ３بﻪ چ ３کﻠﻪ د دوی ＇ﻪ وگ７ي بﻨدﻳان کﻴدل ،ﻧﻮ ！ﻮﻟﻮ ﻳﻬﻮدو بﻪ کﻪ ﻫﻐﻪ بﻪ ﻟﻪ ﻫرې ﻗبﻴﻠ＇ ３خﻪ و ،د دﻏﻮ اسﻴراﻧﻮ د خﻼصﻮن ﻟپاره ﻣرستﻪ کﻮﻟﻪ او ﻓدﻳﻪ بﻪ ﻳ ３ورکﻮﻟﻪ ،اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې اړه ﻓرﻣاﻳﻲ: :کﻪ ﻟﻪ تاسﻮ ＇خﻪ بﻪ ＇ﻮک بﻨدي شﻮ ،ﻧﻮ د ﻫﻐﻪ د خﻼصﻮن ﻟپاره ﻓدﻳﻪ ورکﻮئ. بﻴا اهلل تﻌاﻟی د دوی ر！ﻨﻪ کﻮي چ ３أﻳا د تﻮرات پﻪ ＄ﻴﻨﻮ احکاﻣﻮ اﻳﻤان راوړئ او ﻟﻪ ＄ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو ＇خﻪ ﻳ ３اﻧکارکﻮئ: :پﻪ دې ﻣﻌﻨا چ ３ﻫﻐﻮی بﻪ خپﻞ بﻨدﻳان د ﻓدﻳ ３پﻪ ﻣﻘابﻞ ک３ خﻮشﻲ کﻮل چ ３دا د کتاب پر ＄ﻴﻨﻮ برخﻮ د اﻳﻤان او ﻋﻤﻞ ﻧ＋ﻪ وه او پﻪ ﻋﻴﻦ حال بﻪ ﻳ ３د خپﻞ ！بر خﻠک وژل چ３ دا د کتاب پر ＄ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو برخﻮ کاﻓر４دل او ﻋﻤﻞ ﻧﻪ کﻮل و ،دا کار ډ４ر ﻧاوړه او شرﻣﻮوﻧکی ﻋﻤﻞ و .اهلل تﻌاﻟی د أﻳت پﻪ اخر ک ３د４تﻪ اشاره کﻮي چ ３دا ډول کار بﻪ پﻪ دﻧﻴا ک ３د ﻫﻐﻪ د ﻋاﻣﻞ ﻟپاره د شرم او تاوان ﻻﻣﻞ وي ،پﻪ أخرت ک ３بﻪ دا ډول خﻠک پﻪ دردووﻧکﻲ ﻋذاب اختﻪ شﻲ او اهلل تﻌاﻟی ستاسﻮ ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ کاروﻧﻮ ＇خﻪ ＊ﻪ خبر دی .کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د دې أﻳت خطاب ﻳﻬﻮدو تﻪ ﻣتﻮجﻪ دی ،خﻮ ﻣحتﻮا ﻳ ３ﻋاﻣﻪ ده او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ ﻫﻢ اﻣر شﻮی دی ،تر＇ﻮ پﻪ دﻳﻦ ک ３تجزﻳﻪ راﻧﻪ وﻟﻲ ،پﻪ دې ﻣﻌﻨا چ ３اسﻼم ﻳﻮ بشپ ،７شاﻣﻞ دﻳﻦ او د ژوﻧداﻧﻪ ک７ﻧﻼره ده ،د اسﻼم احکام او ارز＊تﻮﻧﻪ باﻳد پرتﻪ ﻟﻪ استثﻨا پﻠﻲ شﻲ ،ﻧﻪ د ﻳﻬﻮدو پﻪ ＇５ر چ＄ ３ﻴﻨ ３احکام بﻪ ﻳ ３ﻋﻤﻠﻲ کﻮل او ＄ﻴﻨ ３ﻧﻮر بﻪ ﻳ ３ب ３ﻋﻤﻠﻪ پر＋４ﻮدل. :پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی د ﻳﻬﻮدو د ＄اﻧ７／تﻴاوو ﻳادوﻧﻪ کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻫﻤدا کسان دي چ ３د دﻧﻴا ژوﻧد ﻳ ３د أخرت پﻪ بﻴﻪ واخﻴست ،ﻧﻮ ﻧﻪ بﻪ د دوی ﻋذاب سپک شﻲ او ﻧﻪ بﻪ ﻟﻪ دوی سره ﻣرستﻪ وشﻲ .دوی ﻫﻐﻪ کسان دي چ ３دﻧﻴﻮي ３＂－ﻳ ３پﻪ پام ﻛ ３ﻧﻴﻮﻟﻲ دي او پﻪ أخرت ک ３بﻪ خپﻠﻪ جزا و－ﻮري ،چ ３کﻮم تخﻔﻴﻒ اوکﻤﻲ بﻪ پک ３ﻧﻪ وي ،ﻫ（５ﻮک ﻧشﻲ کﻮﻻی چ ３ﻟﻪ دوی سره ﻣرستﻪ وک７ي او ﻟﻪ اﻟﻬﻲ ﻋذاب ＇خﻪ ﻳ ３وژﻏﻮري ،ﻫر＇ﻮک چ ３ﻟﻪ اهلل سره ک７ې وﻋده ﻣاتﻮي پﻪ ﻣﻘابﻞ ک ３بﻪ د رسﻮاﻳ ９او خﻮارۍ پرتﻪ بﻞ ＇ﻪ وﻧﻪ ﻣﻮﻣﻲ او پﻪ أخرت ک ３بﻪ د خپﻠﻮ اﻋﻤاﻟﻮ پﻪ جزا ورسﻴ８ي.
79
فعاليت
أﻳت دﻗﻴﻘﻪ ﻣﻌﻨا او ﻣﻔﻬﻮم ＇ﻪ دی؟ او د ﻳﻬﻮدو کﻮﻣﻮ ک７ﻧﻮ تﻪ اشاره کﻮي؟ د پﻪ دې اړه بحث او＇７５ﻧﻪ وک７ئ ،تر＇ﻮ ！ﻮل زده کﻮوﻧکﻲ ﻳ ３پﻪ تﻔسﻴر وپﻮﻫﻴ８ي. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د دې ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،ﻋبارت دي ﻟﻪ: باﻳد د اهلل تﻌاﻟی ﻳﻮواﻟی او تﻮحﻴد وپﻴژﻧﻮ او ﻋبادت ﻳ ３وک７و ،چ ３دا ر＊تﻴﻨی ﻋبادت او بﻨده －ﻲ ده. ﻣﻮر او پﻼر ﻟﻪ ﻫرچا ＇خﻪ زﻳات د رحﻤت او ﻣﻬرباﻧ ９ﻣستحﻖ دي＄ ،کﻪ ﻫﻤدوی دي چ ３د ！ﻮﻟﻨ ３د بﻘا او پاﻳ＋ت ﻻﻣﻞ دي او ！ﻮﻟﻨ ３تﻪ ﻟﻮی ،ﻟﻮی اﻧساﻧان وړاﻧدې کﻮي. ﻟﻪ خپﻠﻮاﻧﻮ او دوستاﻧﻮ سره ﻧﻴک ３اړﻳک ３د ﻣﻴﻨ ３او ﻣحبت ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ. د اهلل پر وړاﻧدې ارز＊تﻨاک او ﻣﻌتبر اﻳﻤان ﻫﻐﻪ دی چ ３خاوﻧد ﻳ ３د اهلل پﻪ ！ﻮﻟﻮ احکاﻣﻮ او د پﻴﻐﻤبر پﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻮ اﻳﻤان راوړي اوﻋﻤﻞ پرې وک７ي ،ﻧﻪ دا چ＄ ３ﻴﻨ ３احکام وﻣﻨﻲ او ＄ﻴﻨ ３پر８４دي. ﻫر ﻣﻠت چ ３اﻟﻬﻲ شرﻳﻌت پرﻳ８دي پﻪ دﻧﻴا ک ３پﻪ رسﻮاﻳ ９او شرﻣﻨد ９－او پﻪ أخرت ک ３پﻪ اﻟﻬﻲ ﻋذاب اختﻪ ﻛ８５ي. ＇ﻮک چ ３ﻟﻪ اهلل سره خپﻠﻪ ژﻣﻨﻪ تر پ＋ﻮ ﻻﻧدې ک７ي او پﻪ خپﻠﻮ ﻧﻔساﻧﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻮ ﻋﻤﻞ وک７ي ،ﻧﻮ پﻪ دﻧﻴا ک３ اروﻣرو خﻮار او ذﻟﻴﻞ ﻛ８５ي او پﻪ أخرت ک ３ﻫﻢ د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻋذابﻪ خﻼصﻮن ﻧﻪ ﻣﻮﻣﻲ. د اسﻼم دﻳﻦ د ژوﻧداﻧﻪ ﻳﻮ بشپ ７ﻧﻈام او ک７ﻧﻼره ده او باﻳد پﻪ بشپ７ه تﻮگﻪ ﻋﻤﻠﻲ او پﻠی شﻲ . د دﻳﻦ ﻟﻪ وجاﻳبﻮ ＇خﻪ ﻳﻮه دا ده چ ３خﻠکﻮ تﻪ پﻪ ﻧ５کﻮ کاروﻧﻮ اﻣر او ﻫﻐﻮی ﻟﻪ بدو کاروﻧﻮ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ ک７و. پوښتنې
-١اهلل جﻞ جﻼﻟﻪ ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو ＇خﻪ ＇ﻪ ژﻣﻨﻪ اخﻴست ３وه؟ -٢ﻟﻪ ﻳتﻴﻤاﻧﻮ او ﻣسکﻴﻨاﻧﻮ ＇خﻪ ＇ﻮک ﻣراد دي؟ -۳ﻳﻬﻮدو＇رﻧ／ﻪ د ﻳﻮبﻞ وﻳﻨ ３تﻮﻳﻮﻟ３؟ ﻣﻌﻨا＇ﻪ ده؟ -4د -٥د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ جزا چ ３دﻳﻦ ﻳ ３تجزﻳﻪ ک７ی ،ﻳﻌﻨ＄ ３ﻴﻨ ３احکام ﻳ ３ﻣﻨﻲ او ＄ﻴﻨ ３ﻳ ３ﻧﻪ ﻣﻨﻲ＇ ،ﻪ ده؟
80
دوه ويشتم لوست
د (البقرة) سورت ( )٨٩ -٨٧آيتونه
د ځينو کلمو معنا
}
{
} }
پرﻟﻪ پس ３ﻣﻮ واستﻮل. {
رو＊اﻧﻪ دﻟﻴﻠﻮﻧﻪ او ﻧ＋اﻧ.３
{
تائﻴد ﻣﻮک ،７ﻗﻮت ﻣﻮ ورک.７
} }
{ جبرئﻴﻞ ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم. {
}
{
} } }
ﻫرکﻠﻪ چ ،３ﻫﻐﻪ وخت چ.３ ﻧﻪ خﻮ＊ﻮي. { ＄اﻧﻮﻧﻪ ﻣﻮﻏ و＊ﻮدل ،ﻟﻮﻳﻲ ﻣﻮ وک７ه.
{
د (ﻏﻼف) ﻳا د (اﻏﻠﻒ) جﻤﻊ ده( ،پردې) ﻳﻌﻨ ３ﻫﻐﻪ زړوﻧﻪ چ ３د پﻮﻫﻴدو تﻮان ﻧﻪ ﻟري. { د ﻣرست ３ﻏﻮ＊تﻨﻪ کﻮي.
ژباړه
او ﻣﻮږ ﻣﻮسی
تﻪ ﻛتاب ورﻛ .７ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وروستﻪ ﻣﻮ پرﻟﻪ پس ３پ５ﻐﻤبران وﻟ８５ل او ور ﻣﻮک７ې ﻋﻴسی د ﻣرﻳﻤ ３زوی
تﻪ ＊کاره (ﻣﻌجزې) او ﻗﻮي ک７ی ﻣﻮ وو ﻋﻴسی پﻪ روح اﻟﻘدس (پاک روح) سره ،أﻳا ﻧﻮ ﻫر کﻠﻪ چ ３بﻪ تاس ３تﻪ کﻮم رسﻮل پﻪ ﻫﻐﻮ احکاﻣﻮ چ ３بﻪ ستاسﻮ ﻧﻔسﻮﻧﻮ ﻧﻪ خﻮ＊ﻮل راﻏی ،ﻧﻮ تاس ３بﻪ د ﻫﻐﻮ (احکاﻣﻮ ﻟﻪ ﻣﻨﻠﻮ) ＇خﻪ سر ﻏ７اوه، ﻧﻮ تاس ３د اﻧبﻴاوو ﻳﻮه ډﻟﻪ (ﻟکﻪ ﻣحﻤد ،ﻋﻴسی او ﻣﻮسی) دروﻏجﻨﻪ وبﻠﻠﻪ او بﻠﻪ ډﻟﻪ (د اﻧبﻴاوو) ﻣﻮ(ﻟکﻪ زکرﻳا ،ﻳحﻲ او
81
شﻌﻴب) ووژﻟﻪ او (پﻪ تﻤسخر ﻳ )３ووﻳﻞ :زﻣﻮږ زړوﻧﻪ پﻪ پردو ک ３دي (ﻳﻌﻨ ３وﻳﻨا پرې اثر ﻧﻪ کﻮي ،داس ３ﻧﻪ ده) بﻠک３ اهلل د دوی د کﻔر پﻪ سبب پر دوی ﻟﻌﻨت ک７ی دی ،ﻧﻮ ډ４ر ﻟ( ８ﻟﻪ دوی ＄ﻨ )３اﻳﻤان راوړي .او ﻫر کﻠﻪ ،چ ３د اهلل ﻟخﻮا دوی ( اﻫﻞ کتابﻮ) تﻪ کتاب (ﻗرأن) راﻏی (داس ３کتاب) چ ３تصدﻳﻖ کﻮوﻧکی دی د ﻫﻐﻪ کتاب ،چ ３ﻟﻪ دوی سره دی اوحال دا چ ３وو دوی پخﻮا ﻟﻪ دې (بﻌثتﻪ) چ ３طﻠب د ﻓتح ３بﻪ ﻳ ３کاوه (د اهلل پﻪ ﻗرأن او ﻣحﻤد سره) پر ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ چ ３کاﻓران وو ،ﻧﻮ کﻠﻪ چ ３راﻏی دوی تﻪ (ﻫﻐﻪ رسﻮل) چ ３دوی (د تﻮرات پﻪ ستاﻳﻠﻮ سره) پ５ژﻧدﻟی و ،پرې کاﻓران شﻮل ،ﻧﻮ د اهلل ﻟﻌﻨت دی پﻪ کاﻓراﻧﻮ ،چ ３حﻖ ﻳ ３پ او باطﻞ ﻳ＇ ３ر－ﻨد ک.７ لن ６تفسير
اهلل تﻌاﻟی د ﻫر اﻣت پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３ﻳﻮ پﻴﻐﻤبر راﻟﻴ８ﻟی، تر＇ﻮ ﻫﻐﻮی تﻪ پﻨد او ﻧصﻴحت وک７ي او ﻫﻐﻮی ﻳ ３پﻨد ﻗبﻮل ک７ي او ＇رﻧ／ﻪ چ ３د دوو پﻴﻐﻤبراﻧﻮ تر ﻣﻨ ＃اوږده ﻓاصﻠﻪ ت５رﻳده ،ﻧﻮ د خﻠکﻮ زړوﻧﻪ بﻪ سخت５دل او بﻴرتﻪ بﻪ ﻳ ３اﻧحراف تﻪ ﻣخﻪ کﻮﻟﻪ اود ت５رشﻮي پﻴﻐﻤبراﻣروﻧﻪ بﻪ ﻳ ３ﻫ５رول ،د ﻫﻐﻪ خبرې او اﻟﻬﻲ پ５ﻐاﻣﻮﻧﻪ بﻪ ﻳ ３تﻐﻴرول ،چ ３دا کار پﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮک ３زﻳات پﻴ＋ﻴده .اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې ﻗﻮم ک ３ډ４ر پﻴﻐﻤبران ﻳﻮ پﻪ بﻞ پس ３راوﻟﻴ８ل ،تر＇ﻮ دوی د خپﻞ کار ﻟﻪ پاﻳﻠﻮ ＇خﻪ ووﻳروي ،خﻮدوی تﻞ اﻟﻬﻲ پ５ﻐاﻣﻮﻧﻪ تﻐﻴرول او ﻟﻪ اﻟﻬﻲ ﻓرﻣان ＇خﻪ ﻳ ３تﻴ＋تﻪ کﻮﻟﻪ. د دې ﻟﻮست پﻪ ﻟﻮﻣ７ي أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی دې اﻣرتﻪ اشاره کﻮي چ ３ﻣﻮسی
ﻣ ３د خپﻞ پﻴﻐﻤبر پﻪ تﻮ－ﻪ وﻟ８５ه
اوکتاب ﻣﻮ ﻫﻢ پرې ﻧازل ک ،７تر＇ﻮ بﻨﻲ اسرائﻴﻞ سﻤﻪ ﻻر وپ５ژﻧﻲ او پﻪ ﻫﻐﻪ پس ３ﻣﻮ ＇ﻮ ﻧﻮر پﻴﻐﻤبران ﻫﻢ وﻟﻴ８ل، تر＇ﻮ خﻠک د اهلل دﻳﻦ تﻪ راوﻏﻮاړي اوپﻪ پای ک ３ﻣﻮږ ﻋﻴسی د ﻣرﻳﻢ زوی ﻟﻪ اﻧجﻴﻞ سره وﻟﻴ８ه او ډ４ر رو＊اﻧﻪ دﻻﻳﻞ اوﻣﻌجزې ﻣﻮ ﻫﻢ ورک７ې اوجبرﻳﻴﻞ اﻣﻴﻦ ﻣﻮ د ده تاﻳﻴدکﻮوﻧکی اوﻣرستﻨدوی و－ر＄اوه ،خﻮسره ﻟﻪ دې ﻫﻢ بﻨﻲ اسرائﻴﻞ ﻟﻪ تحرﻳﻒ او بدکارۍ ＇خﻪ وﻧﻪ －ر５＄دل او د پ５ﻐﻤبراﻧﻮ ﻟﻪ ﻧاﻓرﻣاﻧ＇ ９خﻪ ﻳ ３ډډه و ﻧک７ه. پﻪ پای ک ３ﻣبارک أﻳت دوی تﻬدﻳدوی او ﻓرﻣاﻳﻲ: ،ﻳﻌﻨ :３ﻫر＄ﻞ چ ３اهلل تﻌاﻟی تاسﻮ تﻪ ﻳﻮ پﻴﻐﻤبر راﻟﻴ８ﻟی ،تر＇ﻮ د اهلل پ５ﻐاﻣﻮﻧﻪ درتﻪ ورسﻮي ،خﻮتاس ３کﻠﻪ چ ３ﻫﻐﻪ پﻴﻐاﻣﻮﻧﻪ دخپﻞ ﻧﻔساﻧﻲ ﻣﻴﻞ ﻣطابﻖ وﻧﻪ ﻣﻮﻣئ او ستاسﻮ ﻏﻮ＊تﻨ ３پﻮره ﻧک７ي ،ﻧﻮﻣخ اړوﺉ او پر ﻫﻐﻪ ﻟﻪ اﻳﻤان راوړﻟﻮ ＇خﻪ ＄اﻧﻮﻧﻪ ژﻏﻮرئ ،پر دې ﻫﻢ بس واﻟی ﻧکﻮئ ،بﻠک ３ﻳﻮشﻤ５ر پﻴﻐﻤبران دروﻏجﻨﻮئ او ﻳﻮ شﻤ５ر وژﻧئ. 82
ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮحضرت ﻣﻮسی
او ﻣحﻤد
دروﻏجﻦ و２－ﻞ اوحضرت زکرﻳا اوﻳحﻴی (ﻋﻠﻴﻬﻤا اﻟسﻼم) ﻳ ３ووژل ،ان
تردې چ ３د ﻣحﻤد د وژﻟﻮ ﻟپاره ﻳ＇ ３ﻮ＄ﻠﻪ ﻧاکاﻣﻪ کﻮ＊＋ﻮﻧﻪ وک７ل. :اهلل تﻌاﻟی د ﻳﻬﻮدو ＄ﻮاب د خپﻞ ر！ﻮﻧکﻲ اوﻣﻼﻣت کﻮوﻧکﻲ سﻮال پﻪ وړاﻧدې ﻧﻘﻠﻮي ،چ ３ﻫﻐﻮی وﻳﻞ :زﻣﻮږ زړوﻧﻪ ت７ل شﻮي دي ﻳﻌﻨ ３بﻨد دي ،ﻫ ＆５خبره پرې اﻏ５زه ﻧﻪ کﻮي او پﻪ ﻋﻨاد اوسرﻏ７وﻧﻪ ﻋادت شﻮي ﻳﻮ .دوی ﻏﻮاړي وواﻳﻲ چ ３زﻣﻮږ د زړوﻧﻮ او صحﻴح ﻓﻬﻢ ترﻣﻨ ＃داس ３ﻣاﻧﻊ ﻟکﻪ ﻳﻮ دﻳﻮال وجﻮد ﻟري ،خﻮاهلل تﻌاﻟی پر دوی رد کﻮي:
:بﻠک ３اهلل پر دوی ﻟﻌﻨت ک７ی او دوی ﻳ ３ﻟﻪ خپﻞ
رحﻤت ＇خﻪ ﻟرې ک７ي دي＄ ،کﻪ دوی سﻤﻪ خبره ﻧﻪ کﻮي .دا چ ３واﻳﻲ زﻣﻮږ زړوﻧﻪ بﻨد دي حﻘﻴﻘت ﻧﻪ ﻟري .اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې سبب پر دوی ﻟﻌﻨت ک７ی چ ３دکﻔر او اﻧکار ﻻره ﻳ ３ﻏﻮره ک７ې ده. اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３د ﻳﻬﻮدو ﻳﻮ بﻞ رذاﻟت او ﻧاوړه کار تﻪ اشاره کﻮي ،ﻫﻐﻪ دا چ ３دوی ＄ان ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ (خﻮد خﻮاه) خﻠک دي ،ﻧﻪ ﻏﻮاړي چ ３ﻧﻮرو خﻠکﻮ تﻪ خﻴر ورسﻮي او ﻟﻪ حﻖ ＇خﻪ اﻧکار کﻮي .کﻠﻪ چ ３ﻣحﻤد
سره ﻟﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ راﻏی او ﻗرأن کرﻳﻢ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３پﻪ تﻮرات ک ３راﻏﻠﻲ
وو ،تاﻳ５دول او ﻫﻐﻪ ６－اصﻮل چ ３د تﻮرات او ﻗرأن پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３ﻣﻮجﻮد وو ،ﻳﻬﻮد ﻫﻢ پرې خبر وو ،او د ﻣحﻤد صﻔتﻮﻧﻪ ﻳ ３پﻪ تﻮرات ک ３ﻟﻮستﻠﻲ او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ سره أشﻨا شﻮي وو .خﻮسره ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻳ ３بﻴا ﻫﻢ د ﻣحﻤد اﻧکار وک ７اوﻣخ ﻳ ３ور＇خﻪ و－ر＄اوه ،حال دا چ ３ﻣخک ３ﻟﻪ دې چ ３ﻣحﻤد
ﻟﻪ رساﻟت ＇خﻪ
ووﻳﻨﻲ او وﻳ ３پ５ژﻧﻲ ،د ﻣدﻳﻨ ３ﻟﻪ
ﻣشرکاﻧﻮسره پﻪ ﻣخاﻣخ ﻛ５دو بﻪ ﻳ ３ﻫﻐﻮی تﻬدﻳدول او دا بﻪ ﻳ ３ورتﻪ وﻳﻞ :د خاتﻢ اﻟﻨبﻴﻴﻦ پﻴﻐﻤبر د راﻟﻴ８ﻟﻮ وخت ﻧژدې شﻮی دی ،کﻠﻪ چ ３ﻫﻐﻪ راشﻲ ،ﻣﻮږ پﻪ ﻫﻐﻪ اﻳﻤان راوړو اوﻟﻪ ﻫﻐﻪ سره ﻳﻮ＄ای ﻛ８５و او تاسﻮ وژﻧﻮ ،ﻧﻮ اهلل تﻌاﻟی پﻪ پای ک ３پﻪ دوی ﻟﻌﻨت واﻳﻲ اوﻓرﻣاﻳﻲ:
،ﻳﻌﻨ :３د اهلل ﻟﻌﻨت دې وي پرکاﻓراﻧﻮ باﻧدې.
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د دې ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،دا دي: اهلل تﻌاﻟی د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３ډ４ر پﻴﻐﻤبران راﻟﻴ８ﻟﻲ دي ،تر＇ﻮ ﻫﻐﻮی د اسﻼم دﻳﻦ تﻪ راوﻏﻮاړي او د ﻫﻐﻮی اﻧحراﻓات اصﻼح ک７ي. دا د ﻳﻬﻮدو ﻋادت و چ ３أسﻤاﻧﻲ پ５ﻐاﻣﻮﻧﻪ بﻪ ﻳ ３ﻫﻐﻪ وخت ﻣﻨﻞ چ ３د دوی ﻟﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻮ او ﻧﻔساﻧﻲ خﻮاﻫشاتﻮ
83
سره بﻪ ﻣﻮاﻓﻖ وو او د دوی ﻣادي ﻏﻮ＊تﻨ ３بﻪ ﻳ ３پﻮره کﻮﻟ.３ ﻳﻬﻮدﻳان د دې ﻟپاره چ＄ ３ان ﻟﻪ ﻣسؤوﻟﻴت ＇خﻪ خﻼص ک７ي واﻳﻲ زﻣﻮږ زړوﻧﻪ بﻨد دي پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３اﻳﻤان او ﻫداﻳت ＄ای ﻧﻪ ﻧﻴسﻲ ،دا ﻳﻮ ډول خاﻟص دروغ دي چ ３ﻟﻪ ﻣسؤوﻟﻴت ＇خﻪ پرې ＄ان ژﻏﻮري. ﻫﻐﻪ اﻳﻤان چ ３ﻳﻮازې پﻪ ژبﻪ وي او پﻪ زړه ک＄ ３ای وﻧﻪ ﻟري اوﻋﻤﻞ ﻳ ３تصدﻳﻖ وﻧﻪ ک７ي ،د اهلل پر وړاﻧدې کﻮم ارز＊ت ﻧﻪ ﻟري. ﻫﻐﻪ کسان چ ３پﻴﻐﻤبران اوأسﻤاﻧﻲ کتابﻮﻧﻪ دروغ ２－ﻲ ،ﻫﻐﻮی ﻣﻠﻌﻮن اود اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) ﻟﻪ رحﻤت ＇خﻪ ﻟرې دي. پوښتنې
– ١ﻻﻧدﻧ ９جﻤﻠ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: }
{}
{}
{}
{
– ٢د دووتﻨﻮ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠئ چ ３د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻟﻪ خﻮا وژل شﻮي دي؟ – ۳د دې جﻤﻠ３
ﻣﻔﻬﻮم ＇ﻪ دی؟ او دا جﻤﻠﻪ کﻮﻣﻮخﻠکﻮ وﻳﻠ ３ده او ﻟﻪ ﻫﻐ＇ ３خﻪ ﻳ ３ﻣطﻠب
＇ﻪ و؟ – ٤ﻟﻪ – ٥د حضرت ﻋﻴسی
＇خﻪ ＇ﻪ ﻣراد دی؟ دکﻮﻣﻮ ﻣﻌجزو پﻪ اړه ﻣﻌﻠﻮﻣات ﻟرﺉ؟
– ٦أﻳا ﻳﻬﻮد پﻪ دې حﻘﻴﻘت پﻮﻫﻴدل چ ３خاتﻢ اﻟﻨبﻴﻴﻦ پﻴﻐﻤبر راﻟﻴ８ل ﻛ８５ي او دا ﻣﻌﻠﻮﻣات ﻳ ３ﻟﻪ کﻮﻣﻪ ＄اﻳﻪ تر ﻻسﻪ ک７ي وو؟
کورن ９دنده
د پخﻮاﻧﻴﻮ او اوسﻨﻴﻮ ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ د اوصاﻓﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه اتﻪ کر＊ﻴزه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴﻜئ.
84
در ويشتم لوست
د (البقرة) سورت ( )٩۲ -٩٠آيتونه
د ځينوكلمو معنا
{
} } }
＇ﻮﻣره بد دی.
{ {
پﻠﻮرﻟﻲ دي ،خرڅ ﻳ ３ک７ل. د ﻇﻠﻢ او ت５ري ﻟﻪ ﻣخ.３
}
{
اختﻪ شﻮل.
}
{
رسﻮا کﻮوﻧکی.
}
{
}
{
تاﻳ５د کﻮوﻧکی. رو＊اﻧﻪ او ＇ر－ﻨدې ﻧ.３＋
ژباړه
بد دي ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３دوی پﻪ ﻫﻐﻪ سره خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ پﻠﻮرﻟﻲ دي (او ﻫﻐﻪ دا دي) چ ３کاﻓران ک８５ي پﻪ ﻫﻐﻪ ﻗرأن چ３ اهلل ﻧازل ک７ی دی (دا کﻔر) د دې کﻴﻨ ３او حسد پﻪ سبب دی چ ３اهلل (وﻟ )３ﻟﻪ خپﻠﻪ ﻓضﻠﻪ پﻪ ﻫﻐﻪ چا چ ３ﻟﻪ خپﻠﻮ بﻨد－اﻧﻮ اراده وک７ي ،ﻧازﻟﻮي ،ﻧﻮ پﻪ ﻳﻮه ﻏضب (چ ３کﻔر پﻪ ﻣحﻤد او ﻗرأن دی) د بﻞ ﻏضب د پاسﻪ (چ ３کﻔر پﻪ ﻋﻴسی او اﻧجﻴﻞ دی) اختﻪ شﻮل او د کاﻓراﻧﻮ ﻟپاره سپکﻮوﻧکی ﻋذاب ﻣﻘرر دی .او کﻠﻪ چ ３دوی تﻪ ووﻳﻞ شﻲ چ ３اﻳﻤان راوړئ پﻪ ﻫﻐﻮ کتابﻮﻧﻮ چ ３اهلل ﻧازل ک７ي دي ،واﻳﻲ :ﻣﻮږ اﻳﻤان راوړو پﻪ ﻫﻐﻪ کتاب چ ３پر ﻣﻮږ ﻧازل ک７ای شﻮی دی (ﻳﻌﻨ ３تﻮرات) او د ﻧﻮرو کتابﻮﻧﻮ ( ﻟکﻪ اﻧجﻴﻞ او ﻗرأن) ﻟﻪ ﻣﻨﻠﻮ ﻧﻪ اﻧﻜار ﻛﻮي ،حال دا چ ３دا (ﻧﻮر کتابﻮﻧﻪ ﻫﻢ) حﻖ دي،
85
تصدﻳﻖ کﻮوﻧکﻲ د ﻫﻐﻪ کتاب دي چ ３ﻟﻪ دوی سره دی .وواﻳﻪ (ای ﻣحﻤده! دﻏﻮ ﻳﻬﻮداﻧﻮ تﻪ) :ﻧﻮ وﻟ ３بﻪ تاس ３د اهلل اﻧبﻴاء (ﻟکﻪ شﻌﻴب ،زکرﻳا او ﻳحﻴی) پخﻮا ﻟﻪ دې وژل کﻪ چ５رې تاس( ３پﻪ تﻮرات) اﻳﻤان راوړوﻧکﻲ وئ. او ب５شکﻪ چ ３ﻣﻮسی
تاس ３تﻪ ＊کاره (ﻣﻌجزې) راوړې وې ،بﻴا تاس( ３د طﻮر ﻏره تﻪ) د ﻣﻮسی
ﻟﻪ تﻠﻠﻮ وروستﻪ
خﻮسی (پﻪ خداﻳ ９سره) وﻧﻴﻮه ،حال دا چ ３تاس( ３د خﻮسﻲ پﻪ دې ﻣﻌبﻮد ﻧﻴﻮﻟﻮ سره پر خپﻠﻮ ＄اﻧﻮ) ﻇاﻟﻤان وئ. اجمالي تفسير
:د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د زﻣاﻧ ３ﻳﻬﻮدو دا حﻘﻴﻘت ＊ﻪ پ５ژﻧده چ ３تﻮرات دأخرې زﻣاﻧ ３ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر＇خﻪ خبر راک７ی او ﻫﻐﻪ پﻴﻐﻤبر ﻣحﻤد دی ،چ ３پﻪ دې اساس د اﻳﻤان راوړﻟﻮ ！ﻮل اسباب ﻫﻐﻮی تﻪ تﻴارشﻮل ،خﻮ د ﻣحﻤد د زﻣاﻧ ３ﻳﻬﻮدو پﻪ خپﻞ کﻔر ！ﻴﻨ／ار وک ７او دا کﻔر ﻳ ３د حسد ،کﻴﻨ３ او د رﻳاست ﻏﻮ＊تﻠﻮ او پﻪ دﻧﻴا پﻮرې د زړه ت７ﻟﻮ ﻟﻪ وج ３و .د کﻔر ﻻر ﻏﻮره کﻮل او د اﻳﻤان پرﻳ＋ﻮدل پﻪ دې ﻣﻌﻨا دي چ－ ３ﻮاک ３دوی خپﻞ ﻧﻔسﻮﻧﻪ پﻪ ﻫﻐﻪ خرڅ ک７ل ﻳﻌﻨ ３خپﻞ ﻧﻔسﻮﻧﻪ ﻳ ３خرڅ شﻮی ﻣال و－ا１ﻪ اوکﻔر ﻳ ３پﻴس ،３ﻧﻮ خپﻞ ﻧﻔسﻮﻧﻪ ﻳ ３خرڅ ک７ل او کﻔر ﻳ ３واخﻴست ،ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ اهلل د دوی دا کارسخت ﻧاوړه و－ا１ﻪ او وﻳ ３ﻓرﻣاﻳﻞ :اﻓسﻮس پﻪ ＇ﻪ بد شﻲ ﻳ＄ ３اﻧﻮﻧﻪ خرڅ ک７ل او پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３اهلل ﻧازل ک７ي پﻪ ﻫﻐﻪ ﻳ ３د شرک ﻟﻪ ﻣخ ３اﻧکار ﻏﻮره ک.７ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻳﻬﻮدﻳان پﻪ خپﻞ کﻔر ﻣحکﻢ وو او تﻞ پﻪ کﻔر ک ３اوسﻴدل ،ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ اهلل تﻌاﻟی د دوی ﻟﻪ حاﻟت ＇خﻪ پﻪ ﻣضارع صﻴﻐﻪ
تﻌبﻴرک７ی ،پﻪ دې ﻣﻌﻨا چ ３دوی تﻞ دې کار تﻪ ﻣخﻪ کﻮي ،پﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﻨ／ﻮﻟ３
ﻟ／ﻮي او د اﻧحراف ﻻره ﻟ＂ﻮي .دا ！ﻮل دوی ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ کﻮي چ ３وﻟ ３اهلل تﻌاﻟی د ﻋربﻮ پﻪ ﻗﻮم ک ３وح ３راﻟﻴ８ﻟ ３ده او د دوی پﻪ ﻗﻮم ک ３ﻳ ３ﻧﻪ ده راﻟﻴ８ﻟ.３ اهلل تﻌاﻟی د ﻣبارک أﻳت پﻪ أخره برخﻪ ک ３د ﻳﻬﻮدو د کﻔر ﻏﻮره کﻮﻟﻮ او ﻟﻪ حضرت ﻣحﻤد سره د کﻴﻨ ３پاﻳﻠ ３تﻪ ،ﻳﻌﻨ :３دوی د ﻫﻤدې ﻟﻮﻳ ３اشتباه
اشاره کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ:
پﻪ سبب د اهلل ﻟﻪ پﻠﻮه د پرﻟﻪ پس ３ﻏضب ﻣستحﻖ و－ر５＄دل .ﻟﻪ ﻳﻮې خﻮا ﻳ ３پﻪ تﻮرات او اﻧجﻴﻞ کﻔرﻏﻮره ک ７او ﻟﻪ بﻠ ３خﻮا ﻳ ３پﻪ ﻣحﻤد باﻧدې ،ﻧﻮ دﻏﻪ د رسﻮاﻳ ９اوشرﻣﻨد ９－پرﻟﻪ پس ３ﻏضب د دوی دکﻔر پﻪ وج ３دوی تﻪ رسﻴ８ي او اهلل دوی تﻪ د سپکﻮوﻧکﻲ ﻋذاب وﻋده ورک７ې ده. :ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ تﻞ د ﻫرې اﻟﻬﻲ ﻏﻮ＊تﻨ ３پر وړاﻧدې ﻋذروﻧﻪ وړاﻧدې کﻮل ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３پﻪ ت５رشﻮي ﻟﻮست ک ３ﻫﻢ ذکرشﻮل چ ３وﻳﻞ ﻳ:３
،ﻳﻌﻨ :３زﻣﻮږ زړوﻧﻪ پﻪ پردوک ３دي،
د ﻣحﻤد د وﻳﻨا درک کﻮﻟﻮ وس ﻧﻪ ﻟري .اهلل تﻌاﻟی د دې أﻳت ﻟﻪ ﻣخ ３د دوی پﻪ ﻏﻠط تصﻮر رد ﻓرﻣاﻳﻲ :کﻪ چ５رې 86
ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ تﻪ ووﻳﻞ شﻲ چ ３پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ اﻳﻤان راوړﺉ! دوی پﻪ ＄ﻮاب ک ３د ﻋذر پﻪ تﻮ－ﻪ واﻳﻲ :ﻣﻮږ پﻪ تﻮرات اﻳﻤان راوړی چ ３پر ﻣﻮږ ﻧازل شﻮی دی او پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ اﻳﻤان ﻧﻪ راوړو؛ ＄کﻪ ﻫﻐﻪ پﻪ ﻋربﻮ ﻧازل شﻮی دی ﻧﻪ پر ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ. ﻗرأن کرﻳﻢ د دې دﻋﻮې د اثبات ﻟپاره چ ３پﻪ اصﻞ ک ３پﻮچﻪ او بی بﻨس＂ﻪ ده ،دوه شﻴان ﻣطرح ک７ي دي :ﻳﻮ دا چ ３کﻪ دوی پﻪ حﻘﻴﻘﻲ ب２ﻪ پﻪ تﻮرات اﻳﻤان راوړی وای ،ﻧﻮ پﻪ تﻮرات ک ３خﻮ ﻧﻪ دي راﻏﻠﻲ چ ３ﻟﻪ تﻮراتﻪ پرتﻪ پﻪ بﻞ أسﻤاﻧﻲ کتاب اﻳﻤان ﻣﻪ راوړئ ،حال دا چ ３دا ډﻟﻪ خﻠک د داس ３ﻣخاﻟﻔت ﻣرتکب شﻮل ،اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ: :او دوی ﻟﻪ تﻮراتﻪ پرتﻪ پﻪ اﻧجﻴﻞ او ﻗرأن کﻔر ﻏﻮره کﻮي ،حال دا چ ３ﻗرأن کرﻳﻢ د دوی دکتاب تصدﻳﻖ کﻮوﻧکی دی او د دوی پﻪ کتاب ک ３د ﻣحﻤد د ﻧبﻮت پﻪ اړه زﻳری ﻫﻢ ورک ７شﻮی و .دوﻳﻢ دا چ ３ستاسﻮ پر خپﻞ کتاب د ر＊تﻴﻨﻲ اﻳﻤان د ﻧﻪ ﻟرﻟﻮ ﻧ＋ﻪ دا ده چ ３تاسﻮ تﻞ پﻪ ﻧاوړه ک７و وړو چ ３ستاسﻮ پر کﻔر او اﻟحاد دﻻﻟت کﻮي ﻻس پﻮرې کﻮئ او ﻫﻐﻪ د اﻧبﻴاوو وژﻧﻪ ده .اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ
:
ای ﻣحﻤده! ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ تﻪ وواﻳﻪ کﻪ تاس ３پخپﻞ کتاب د اﻳﻤان دﻋﻮه ﻟرئ ،ﻧﻮ بﻴا وﻟ ３ﻣﻮ پﻴﻐﻤبران ووژل ،پﻪ داس ３حال ک ３چ ３تﻮرات د دوی وژﻧﻪ پرتاس ３حراﻣﻪ ک７ې وه ،ﻧﻮ دا چ ３تاس ３د اهلل پﻴﻐﻤبران ووژل دا پﻪ خپﻠﻪ ستاس ３پﻪ ﻧﻪ ر＊تﻴﻨﻮﻟ ９او دروغ وﻳﻠﻮ تر！ﻮﻟﻮ ﻟﻮی او رو＊اﻧﻪ دﻟﻴﻞ دی چ ３تاس ３پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３پر تﻮرات ﻫﻢ اﻳﻤان ﻧﻪ ﻟرئ. اهلل تﻌاﻟی پﻪ وروستﻲ أﻳت ک ３ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ تﻪ خطاب کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻣﻮسی
د اهلل ﻟﻪ طرﻓﻪ ﻟﻪ ډ４رو ﻣﻌجزو سره راﻏی ،خﻮ تاس ３ﻳ ３ﻧبﻮت ﻗبﻮل
ﻧک ７او ده د خپﻞ ﻧبﻮت ﻟپاره ډ４ر داس ３ﻣحکﻢ دﻻﻳﻞ وړاﻧدې ک７ل چ ３ﻫ（５ﻮک د داس ３رو＊اﻧﻪ دﻻﻳﻠﻮ پﻪ راوړﻟﻮ ﻗادر ﻧﻪ و ،خﻮ کﻠﻪ چ ３ﻣﻮسی
د ﻣﻼﻗات ﻟپاره د خپﻞ اهلل ﻟﻮري تﻪ ﻻړ ،تر＇ﻮ تاس ３تﻪ د دﻳﻦ ﻻر＊ﻮوﻧ ３راوړي ،ﻧﻮ
تاس ３د ده پﻪ ﻏﻴاب ک ３د خﻮسﻲ پﻪ ﻋبادت اختﻪ شﻮئ او د ﻳﻮ اهلل ﻋبادت ﻣﻮ پرﻳ＋ﻮد چ ３ستاس ３دا کار پرخپﻞ ＄ان ﻟﻪ ﻇﻠﻢ کﻮﻟﻮ پرتﻪ بﻞ ＇ﻪ ﻧﻪ دی. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د دې ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډوﻟﻪ دي: حﻘﻴﻘﻲ ﻣسﻠﻤان ﻫﻐﻪ دی چ ３ﻟﻪ حسد ،کﻴﻨ ،３بﻐض او کرک＇ ３خﻪ ＄ان وژﻏﻮري. ＇ﻮک چ ３د ﻣﻨکراتﻮ او بدﻳﻮ پﻪ ارتکاب راضﻲ وي ،د ﻫﻐﻪ چا پﻪ شان دی ،چ ３ﻫﻐﻪ ﻳ ３سرتﻪ رسﻮﻟﻲ وي.
87
ﻳﻬﻮدﻳان ﻳﻮازې د ﻋادي اﻧساﻧاﻧﻮ وژوﻧکﻲ ﻧﻪ دي ،بﻠک ３د اﻟﻬﻲ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ پﻪ وژﻧﻪ ﻳ ３ﻫﻢ صرﻓﻪ ﻧﻪ ده ک７ې. ﻗرأنکرﻳﻢ أخري أسﻤاﻧﻲ کتاب او د ！ﻮﻟﻮ أسﻤاﻧﻲ کتابﻮﻧﻮ تاﻳ５دووﻧکی دی. ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ ３د ﻣﻌجزو او اﻟﻬﻲ ﻗدرتﻮﻧﻮ او ﻧ＋ﻮ ﻟﻪ ﻟﻴدﻟﻮ وروستﻪ حﻘﻴﻘﻲ ﻣﻌبﻮد پرﻳ８دي او د بﻞ ＇ﻪ ﻋبادت کﻮي ،ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ بﻞ ﻟﻮی ﻇاﻟﻢ ﻧشتﻪ.
پوښتنې
– ١اهلل تﻌاﻟی پﻪ ＇ﻪ شﻲ سره ﻳﻬﻮدﻳان ر！ﻠﻲ دي؟ – ٢ﻳﻬﻮدو د کﻮﻣﻮ شﻴاﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ خرڅ ک７ل؟ – ۳ﻫﻐﻪ کﻮم ﻻﻣﻞ و چ ３ﻳﻬﻮد ﻳ ３پر ﻗرأن کرﻳﻢ ﻟﻪ اﻳﻤان راوړﻟﻮ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ کﻮل؟ - ٤د (ﻓﻠﻢ تﻘتﻠﻮن) ﻣﻘصد ＇ﻪ دی؟ – ٥تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮی ﻇﻠﻢ＇ ،ﻪ دی؟ ٦ـ ﻫﻐﻪ ＊کاره دﻻﻳﻞ اوﻣﻌجزې چ ３ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻣﻮسی ٧ـ ﻛﻠﻪ چ ３ﻣﻮسی
پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳادې ک７ې دي ،کﻮﻣ ３دي ؟
دطﻮر ﻏره تﻪ ﻻړ ،ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ د ＇ﻪ شﻲ ﻋبادت تﻪ ﻣخﻪ وک７ه؟
کورن ９دنده
د حسد او کﻴﻨ ３د ﻧاوړو خطروﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻟﻨ６ه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ ،چ ３پﻪ ﻫﻐ ３ک ３ﻟﻪ أدم
سره د شﻴطان او ﻟﻪ
ﻣحﻤد سره د ﻳﻬﻮدو د حسد او کﻴﻨ ３پاﻳﻠﻮ تﻪ اشاره شﻮې وي.
88
څلرويشتم لوست
د (البقرة) سورت ( )٩٦ -٩٣آيتونه
د ځينو کلمو معنا {
} } }
واﻣﻮ ورﻳدل او ﻧاﻓرﻣاﻧﻲ ﻣﻮ وک７ه. { د خﻮسﻲ د ﻋبادت ﻣﻴﻨ ３د ﻫﻐﻮی پﻪ زړوﻧﻮک＄ ３ای ﻧ５ﻮﻟی وو.
{
ﻧﻮ ﻫﻴﻠﻪ وک７ﺉ.
}
{
ﻫ（５کﻠﻪ بﻪ د ﻫﻐﻪ ﻫﻴﻠﻪ وﻧک７ي.
}
{
حتﻤاً بﻪ دوی وﻣﻮﻣئ.
} } {
{
تر ！ﻮﻟﻮ خﻠکﻮ زﻳات حرﻳص. ﻏﻮاړي ،ﻫﻴﻠﻪ ﻟري ،خﻮ＊ﻮي.
ژباړه او (ﻳاد ک７ئ اي ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ!) ﻫﻐﻪ وخت چ ３ﻣﻮږ ﻟﻪ تاس＇ ３خﻪ (د تﻮرات پﻪ ﻣﻨﻠﻮ) وﻋده (ژﻣﻨﻪ) واخﻴستﻠﻪ او پﻮرتﻪ ﻣﻮ ک ７پﻪ (سروﻧﻮ) د تاس ３د طﻮر (ﻏر)( ،او وﻣﻮ ووﻳﻞ ،چ )３واخﻠئ ﻫﻐﻪ (احکام) چ ３ﻣﻮ تاس ３تﻪ درک７ي پﻪ ＊ﻪ کﻮ＊） او واورئ (پﻪ تدبرسره)( ،ﻳﻬﻮداﻧﻮ) ووﻳﻞ :ﻣﻮږ (ستا خبره) واور４دﻟﻪ او (ستا حکﻢ) ﻣﻨﻠﻮ تﻪ تﻴار ﻧﻪ ﻳﻮ او د کﻔر ﻟﻪ ﻣخ ３د دوی پﻪ زړوﻧﻮ ک( ３د) خﻮسﻲ (د ﻋبادت د ﻣﻴﻨ＄ )３ای ﻧﻴﻮﻻی و .وواﻳﻪ (ای ﻣحﻤده! دوی تﻪ) :بد دي ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３اﻣر کﻮي تاس ３تﻪ پﻪ ﻫﻐﻪ اﻳﻤان ،ستاس( ３چ ３ﻫﻐﻪ پﻪ ﻣحﻤد او ﻗرأن کﻔر دی) کﻪ
89
چ５رې ﻳئ تاس ３ﻣؤﻣﻨان (پﻪ خپﻞ －ﻮﻣان سره) .وواﻳﻪ (ای ﻣحﻤده! دوی تﻪ) :ﻛﻪ د أخرت ﻛﻮر (جﻨت) ﻟﻪ ﻧﻮرو ！ﻮﻟﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ پرتﻪ ﻳﻮازې ستاس ３ﻟپاره خاص －ر＄ﻮل شﻮی وي ،ﻧﻮ تاس ３تﻪ ＊اﻳﻲ چ ３د ﻣرګ ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ شئ ﻛﻪ تاس ３ر＊تﻴا واﻳئ ،باور وﻟرئ چ ３دوى بﻪ ﻫ（５ﻜﻠﻪ د ﻫﻐﻪ ﻫﻴﻠﻪ وﻧﻪ ﻛ７ي؛ ＄ﻜﻪ ＇ﻪ چ ３دوى پﻪ خپﻠﻮ ﻻسﻮﻧﻮ سرتﻪ رسﻮﻟﻲ او وړاﻧدې ﻳ ３ﻟﻴ８ﻟﻲ دي (ﻟکﻪ د اﻧبﻴاوو ﻗتﻞ او تکذﻳب) ،ﻧﻮ ﻫﻐﻪ دا اﻳجابﻮي (چ ３ﻫﻠتﻪ د ورت， ﻫﻴﻠﻪ وﻧﻜ７ي) او اهلل د دې ﻇاﻟﻤاﻧﻮ پﻪ حال ＊ﻪ پﻮه دى .تﻪ بﻪ اروﻣرو دوی ﻟﻪ بﻞ ﻫر چا ﻧﻪ پﻪ ژوﻧد حرﻳصان وﻣﻮﻣ ،３أن تر دې چ ３دوى پﻪ دې ﻛار ک ３ﻟﻪ ﻣشرﻛاﻧﻮ ﻧﻪ ﻫﻢ وړاﻧدې شﻮي دي ،د دوی ﻫر ﻳﻮ دا ﻏﻮاړي چ３ ﻛاشﻜ ３زرﻛاﻟﻪ ژوﻧد وﻛ７ي پﻪ داس ３حال ک ３چ ３اوږد ﻋﻤر خﻮ دوی ﻟﻪ ﻋذابﻪ ﻧشﻲ خﻼصﻮﻻی او اهلل ＊ﻪ ﻟﻴدوﻧکی (ﻋاﻟﻢ) دی پﻪ ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３دوی ﻳ ３کﻮي. اجمالي تفسير :دا ﻣبارک أﻳت ﻳﻮ＄ﻞ بﻴا پﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ باﻧدې دﻏره پﻮرتﻪ کﻴدو او ﻟﻪ دوی ＇خﻪ د ！ﻴﻨ ３／ژﻣﻨ ３د اخﻴستﻮ ﻳادوﻧﻪ کﻮي ،تر＇ﻮ د تﻮرات احکام وﻣﻨﻲ اوپﻪ ﻋﻤﻞ ک ３ﻳ３ :ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３ﻣﻮ تاسﻮ تﻪ درک７ي ،پﻪ کﻠکﻪ ﻋﻤﻞ پرې
پﻠﻲ ک７ي .اهلل دوی تﻪ اﻣرکﻮي:
وک７ئ .ﻟﻪ »ﻗﻮة« ＇خﻪ ﻣﻮخﻪ سﻢ زده کﻮل ،پﻪ ﻫﻐﻪ باﻧدې پﻮﻫﻴدل او بشپ ７ﻋﻤﻞ کﻮل دي .د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻏبر－ﻮن داس ３وو چ ３کﻠﻪ د دوی پر سروﻧﻮ د طﻮر ﻏر راپﻮرتﻪ ک７ای شﻮ ،ﻧﻮ دوی پﻪ بﻴ７ه ووﻳﻞ» :سﻤﻌﻨا« چ３ دا اورﻳدﻧﻪ او پﻴروي ﻳﻮازې پﻪ ژبﻪ او د وﻳرې ﻟﻪ ﻣخ ３وه＄ ،کﻪ د ﻫﻐﻮی زړوﻧﻮ او دﻣاغ بﻞ ＇ﻪ وﻳﻞ ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ورپس ３جﻤﻠﻪ »ﻋصﻴﻨا« د دوی د زړه د حاﻟت او د ﻋﻤﻞ ﻧﻪ کﻮﻟﻮ بﻴاﻧﻮوﻧک ３ده .بﻴا اهلل تﻌاﻟی د دوی د سرﻏ７وﻧ ３اوﻧاﻓرﻣاﻧ ９ﻋﻠت ＇ر－ﻨدوی اوﻓرﻣاﻳﻲ:
او ﻫﻐﻪ دا چ ３د
ساﻣري د سرو زرو د خﻮسکﻲ ﻣﻴﻨ ３د دوی پر زړوﻧﻮ ﻏﻠبﻪ ک７ې وه ،د دوی پﻪ ！ﻮل وجﻮد ک ３ﻳ ３رﻳ＄ ３＋ﻐﻠﻮﻟ３ وې ،چ ３ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ دوی اهلل تﻌاﻟی ﻫ５رک.７ د أﻳت پﻪ پای ک ３اهلل تﻌاﻟی ﻧبﻲ کرﻳﻢ
تﻪ اﻣرکﻮي چ ３دوی تﻪ وواﻳﻪ:بد دی داس ３اﻳﻤان چ ３تاسﻮ ﻳ ３دﻋﻮه
کﻮﺉ ،داس ３اﻳﻤان چ ３تاسﻮ تﻪ دستﻮر درکﻮي ،تر＇ﻮ پﻴﻐﻤبران ووژﻧئ! دخﻮسﻲ ﻋبادت وک７ئ ،د اهلل ﻟﻪ ﻓرﻣاﻧﻪ ت５ری او ﻗرأن او د ﻣحﻤد ﻧبﻮت دروﻏجﻦ و２－ئ .دا ＇رﻧ／ﻪ اﻳﻤان دی چ ３د خﻮسﻲ ﻋبادت تﻪ اجازه درکﻮي؟ د پ５ﻐﻤبراﻧﻮ وژﻧﻪ درتﻪ روا بﻮﻟﻲ او ﻟﻪ اهلل سره ！ﻴﻨ ３／ژﻣﻨ ３در＇خﻪ ﻫ５روي؟! 90
دا أﻳت پر ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ ردکﻮي او ﻫﻐﻮی پﻮﻫﻮي چ ３دوی ﻧﻪ پﻪ تﻮرات اﻳﻤان ﻟري ﻧﻪ پﻪ ﻗرأن ،ﻟﻪ ﻫﻤدې کبﻠﻪ د ر！ﻨ ３اوکرک ３وړ－ر５＄دﻟﻲ دي. :ت５رشﻮی أﻳت د ﻳﻬﻮدو تصﻮر د أخرت او د دوی د برخﻠﻴک پﻪ اړه ﻣﻨﻌکس کﻮي او دا را＊ﻴﻲ چ ３دوی داس－ ３ﻮﻣان کاوه چ ３دأخرت کﻮر ﻳﻮازې پﻪ دوی پﻮرې ＄اﻧ７／ی دی ،ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو پرتﻪ بﻞ چاتﻪ ﻧﻪ ورکﻮل ﻛ８５ي＄ ،کﻪ دوی د اهلل ﻏﻮره ک７ی شﻮی ﻣﻠت دی ،خﻮ پﻪ دې أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی د دوی پﻪ خام او تش تصﻮر او اﻧ５／رﻧ ３باﻧدې د بطﻼن کر＊ﻪ راکاږي او ﻓرﻣاﻳﻲ :وواﻳﻪ ای ﻣحﻤده! کﻪ چ５رې د اهلل پﻪ وړاﻧدې د أخرت کﻮر(جﻨت) ！ﻮل پﻪ تاسﻮ پﻮرې خاص وای ،ﻧﻪ پﻪ ﻧﻮروخﻠکﻮ پﻮرې، ﻧﻮکﻪ پﻪ دې وﻳﻨا ک ３ر＊تﻴﻨﻲ ﻳاست د ﻣرګ ﻫﻴﻠﻪ او ﻏﻮ＊تﻨﻪ وک７ﺉ. دوی ﻋﻘﻴده درﻟﻮده چ ３ﻳﻮازې ﻳﻬﻮد جﻨت تﻪ تﻠﻮﻧکﻲ دي ،ﻧﻮ بﻴا دوی وﻟ ３ﻣرګ ﻧﻪ ﻏﻮاړي ،تر＇ﻮ ژرجﻨت تﻪ ﻻړشﻲ؟ ﻟﻪ دې ﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ８ي چ ３دوی دروﻏجﻦ دي اوﻫ（５کﻠﻪ بﻪ د ﻣرګ ﻫﻴﻠﻪ وﻧک７ي او ﻧﻪ داس ３ﻋﻘﻴده ﻟري ،کﻪ چ５ري اﻧسان واﻗﻌاً پﻪ جﻨت ﻋﻘﻴده وﻟري باﻳد ﻫ（５کﻠﻪ ﻟﻪ ﻣرګ ＇خﻪ و４ره وﻧﻪ ک７ي. :بﻴا ﻗرأن کرﻳﻢ د دوی د حال حﻘﻴﻘت رو＊اﻧﻪ کﻮي او واﻳﻲ چ３ دوی بﻪ ﻫ（５کﻠﻪ داس ３ﻫﻴﻠﻪ او ﻏﻮ＊تﻨﻪ وﻧک７ي او ﻻﻣﻞ ﻳ ３دا دی چ ３کﻮﻣ ３ک７ﻧ ３دوی ترسره ک７ې دي ،ﻫﻐﻪ د أخرت د خﻼصﻮن سبب ﻧشﻲ کﻴدای او اهلل د ﻇاﻟﻤاﻧﻮ پر حال پﻮه اوخبردی. :اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې أخري أﻳت ک ３د دوی پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻓرﻣاﻳﻲ :دوی بﻪ پﻪ دﻧﻴﻮي ژوﻧد او شتﻤﻨ ９تر ！ﻮﻟﻮ زﻳات حرﻳص ،حتی ﻟﻪ ﻣشرکاﻧﻮ＇خﻪ ﻫﻢ ډ４رحرﻳص وﻣﻮﻣئ .ﻳﻌﻨ ３دوی د خپﻠﻮ ﻫﻐﻮ اﻋﻤاﻟﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ چ ３ترسره ک７ي ﻳ ３دي ،ﻟﻪ ﻣر－ﻪ پﻪ و４ره ک ３دي او ﻫ（５کﻠﻪ د ﻫﻐﻪ ﻫﻴﻠﻪ ﻧﻪ کﻮي＄ ،کﻪ دوی پﻮﻫﻴ８ي چ ３پﻪ أخرت ک ３بﻪ دوی ب ３برخ ３وي ،ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ د اوږد ﻋﻤر د حرص ﻟروﻧکﻲ دي.خﻮکﻪ ﻋﻤروﻧﻪ ﻳ ３زر－ﻮﻧﻮکﻠﻮﻧﻮتﻪ ورسﻴ８ي ،بﻴا ﻫﻢ ﻟﻪ اﻟﻬﻲ ﻋذاب ＇خﻪ خﻼصﻮن ﻧﻪ ﻣﻮﻣﻲ؛ ＄کﻪ اهلل تﻌاﻟی د دوی پر ک７و وړو ＊ﻪ خبردی.
() ١
فعاليت
ﻣبارک أﻳت پﻪ اړه بحث او خبرې وک７ئ چ ３ﻣﻘصد ﻳ＇ ３ﻪ دی؟ اوﻫﻢ واضح ک７ئ چ ３دخﻮسﻲ ﻣﻴﻨ ３وﻟ ３د دوی پﻪ زړوﻧﻮک＄ ３ای ﻧﻴﻮﻟی و؟ التفسیرا نیر و تفسیر قرطب
91
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د دې ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: د اﻳﻤان ﻏﻮ＊تﻨﻪ دا ده چ ３بﻨده پر اهلل د اﻳﻤان ﻟرﻟﻮ تر ＇ﻨ ،，د ﻫﻐﻪ ！ﻮل اواﻣر ﻫﻢ پر ＄ای ک７ي. دﻧﻴا د ازﻣﻴ＋ت ＄ای دی ﻧﻪ د تﻞ ترتﻠﻪ ژوﻧدون ،ﻧﻮ ﻫﻮ＊ﻴار ﻫﻐﻪ دی چ ３پﻪ دﻧﻴا ک ３د خپﻞ أخرت ﻟپاره کار وک７ي. －ﻨﻬ／اران او ﻳﻬﻮدﻳان د دﻧﻴﻮي ژوﻧد حرص ﻟري ،د اوږد ﻋﻤرﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ دي ،ﻧﻮﻟﻪ ﻫﻤدې کبﻠﻪ ﻟﻪ ﻣرګ ＇خﻪ ډ４ره زﻳاتﻪ و４ره ﻟري. پوښتنې
–١د – ٢أﻳا ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ د ﻣﻮسی
او
ﻣﻌﻨاوې واضح ک７ﺉ؟
پﻪ زﻣاﻧﻪ ک ３اﻟﻬﻲ اواﻣر پر ＄ای ک７ل؟
– ۳ﻳﻬﻮدﻳان دخپﻞ خاﻟﻖ پر وړاﻧدې دکﻮم ﻟﻮی جرم ﻣرتکب －ر５＄دﻟﻲ دي؟ –٤ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو او ﻣشرکاﻧﻮ＇خﻪ کﻮم ﻳﻮ ﻟﻪ دﻧﻴﻮي ژوﻧد سره ډ４ر حرص ﻟري؟ –٥د
ﻣﻌﻨا ＇ﻪ ده؟
–٦ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ کﻮﻣﻪ دﻋﻮه ﻟرﻟﻪ چ ３اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) د دوی د دﻋﻮی د اثبات ﻟپاره ﻟﻪ دوی ＇خﻪ وﻏﻮ＊تﻞ چ３ د ﻣرګ ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ شﻲ؟
کورن ９دنده
ﻟﻪ ﻻﻧدې ﻣﻮضﻮﻋاتﻮ ＇خﻪ پر ﻳﻮې ﻣﻮضﻮع ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴﻜئ چ ３ﻟﻪ ﻟسﻮکر＊ﻮ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي: ١ـ د اﻳﻤان ﻏﻮ＊تﻨﻪ دا ده چ ３د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ اواﻣرو اطاﻋت وک７و. ٢ـ ﻧ７ۍ د ﻳﻮ پﻞ پﻪ ＇５ر ده چ ３پر ﻫﻐﻪ باﻳد د أخرت ﻟﻮري تﻪ ت５رشﻮ ،ﻧﻪ دا چ ３دﻟتﻪ د داﻳﻤﻲ استﻮ－ﻨ ３سﻮچ وک７و.
92
پنځه ويشتم لوست
د (البقرة) سورت ( )٩٨ -٩٧آيتونه
د ځينو کلمو معناوې
{
} } }
د＊ﻤﻦ. {
{
ﻫﻐﻪ پر＊تﻪ ده چ ３اﻟﻬﻲ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ تﻪ د وح ３د راوړﻟﻮ ﻣسؤوﻟﻴت ﻟري. ﻧازل ﻳ ３ک.７
}
{
تاﻳ５د کﻮوﻧکی.
}
{
زﻳری＊ ،ﻪ خبر.
}
{
ﻳﻮه پر＊تﻪ ده چ ３د باران اوروﻟﻮ دﻧده پر ﻏاړه ﻟري.
ژباړه
وواﻳﻪ (ای ﻣحﻤده! دوی تﻪ) :ﻫر ＇ﻮک چ ３د جبرئﻴﻞ د＊ﻤﻦ وي (ﻧﻮ ودې ﻣري ﻟﻪ ﻗﻬره) پس ب５شکﻪ جبرئﻴﻞ ﻫﻐﻪ (ﻗرأن) د اهلل پﻪ اذن (او حکﻢ) ستا پر زړه ﻧازل ک７ی دی ،حال دا چ ３تصدﻳﻖ کﻮوﻧکی دی (دا کتاب) د ﻫﻐﻮ کتابﻮﻧﻮ چ ３پخﻮا ﻟﻪ ده دي (ﻟکﻪ تﻮرات او اﻧجﻴﻞ) او ﻻر＊ﻮوﻧکی او ز４ری ورکﻮوﻧکی دی ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ (پﻪ جﻨت او د اهلل پﻪ ﻟﻘاء سره) .ﻫر ＇ﻮک ،چ ３د اهلل ،د ده د ﻣﻼﻳکﻮ ،رسﻮﻻﻧﻮ ،د جبرئﻴﻞ او ﻣ５کائﻴﻞ د＊ﻤﻦ وي ،ﻧﻮ ب５شکﻪ اهلل د کاﻓراﻧﻮ د＊ﻤﻦ دی. اجمالي تفسير
:پﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮک ３پر ﻗرأن کرﻳﻢ باﻧدې د ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ د اﻳﻤان ﻧﻪ راوړﻟﻮ ﻳﻮه بﻠﻪ پﻠﻤﻪ تر بحث ﻻﻧدې ﻧﻴﻮل کﻴ８ي او بطﻼن ﻳ ３ثابت８５ي ،ﻫﻐﻪ دا چ ３ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ بﻪ وﻳﻞ :د وح ３پر＊تﻪ 93
جبرائﻴﻞ اﻣﻴﻦ (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) زﻣﻮږ د＊ﻤﻦ دی ،ﻧﻮ ＄کﻪ ﻣﻮږ اﻳﻤان ﻧﻪ راوړو ،ﻧﻮ اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) د دوی د ﻧاسﻤ３ ﻋﻘﻴدې د بطﻼن پﻪ ﻫکﻠﻪ زجرا ً دا أﻳت ﻧازل ک ،７چ ３وواﻳﻪ＇ :ﻮک چ ３د جبرائﻴﻞ د＊ﻤﻦ دی ﻫﻐﻪ پﻪ واﻗﻌﻴت ک ３د اهلل د＊ﻤﻦ دی＄ ،کﻪ اې ﻣحﻤده! ﻫﻐﻪ د اهلل پﻪ ﻓرﻣان ﻗرأن ستا پر زړه ﻧازل ک７ی دی پﻪ داس ３حال ک ３چ ３د پخﻮاﻧﻴﻮ أسﻤاﻧﻲ کتابﻮﻧﻮ تاﻳ５دووﻧکی او د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ﻟپاره ﻻر＊ﻮوﻧکی او زﻳری ورکﻮوﻧکی دی. ﻫر＇ﻮک چ ３د جبرئﻴﻞ اﻣﻴﻦ (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) سره د＊ﻤﻨﻲ کﻮي ،پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３ﻟﻪ اﻟﻬﻲ وح ３سره چ ３تﻮرات تﻪ ﻫﻢ شاﻣﻠﻪ ده ،د＊ﻤﻨﻲ کﻮي .کﻪ چ５رې دوی ﻟﻪ ﻋداﻟت ＇خﻪ کار اخﻴستﻼی ،باﻳد ﻟﻪ جبرائﻴﻞ (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) سره ﻳ３ ﻣﻴﻨﻪ درﻟﻮدﻻی او ﻟﻪ ده ＇خﻪ ﻳ ３ﻣﻨﻨﻪ ک７ې وای＄ ،کﻪ ﻗرأن پﻪ داس ３حال ک ３ﻧازل شﻮی چ！ ３ﻮل ﻣخکﻴﻨﻲ أسﻤاﻧﻲ کتابﻮﻧﻪ ،ﻟکﻪ :تﻮرات او اﻧجﻴﻞ تصدﻳﻘﻮي ،ﻫﻐﻪ داس ３کتاب دی چ ３بشرﻳت د تﻮحﻴد ،ﻋبادت او ﻧ５کﻮ اخﻼﻗﻮ پﻪ ﻟﻮري ﻳﻮ شان دﻋﻮتﻮي .ﻗرأن ﻣجﻴد ﻫﻐﻪ کتاب دی چ ３ﻟﻪ ﻣخکﻴﻨﻴﻮ أسﻤاﻧﻲ کتابﻮﻧﻮ سره ﻣﻮاﻓﻖ دی او بشرﻳت ﻟﻪ －ﻤراﻫ＇ ９خﻪ ساتﻲ. دﻏﻪ
ﻗرأﻧﻲ ﻋبارت دا حﻘﻴﻘت رو＊اﻧﻮي چ ３اهلل تﻌاﻟی ﻗرأن د ﻣحﻤد پﻪ زړه ک ３ثابت
ک７ی او دا تثبﻴت د اهلل پﻪ اجازه ﻣﻨ％تﻪ راﻏﻠی دی ،ﻧﻪ د ﻣحﻤد پﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻪ .ﻫﻤدا وجﻪ ده چ ３ﻣحﻤد ﻳ ３پﻪ تﻼوت برﻻسی دی .ﻫﻮ＊ﻴار ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ ３ﻟﻪ جبرائﻴﻞ سره ﻣﻴﻨﻪ وﻟري چ ３اﻟﻬﻲ پ５ﻐام پرتﻪ ﻟﻪ کﻤﻮﻟﻮ او زﻳاتﻮﻟﻮ پﻴﻐﻤبر تﻪ رسﻮي. د دې
ﻗرأﻧﻲ جﻤﻠ ３ﻣﻘصد دا دی چ ３ﻗرأن د ﻫﻐﻮ کتابﻮﻧﻮ تصدﻳﻖ کﻮوﻧکی دی چ ３ﻟﻪ
ده ﻣخک ３ﻧازل شﻮي دي او ！ﻮﻟﻮ تﻮحﻴد ،د حﻖ پﻴروۍ او ﻧ５کﻮک７ﻧﻮ تﻪ بﻠﻨﻪ ورکﻮﻟﻪ او پﻪ ﻫﻐﻮک ３د ﻧبﻲ کرﻳﻢ د شخصﻴت او ﻧبﻮت پﻪ ﻫکﻠﻪ زﻳری ورک７ل شﻮی و .اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو ＇خﻪ ﻏﻮاړي چ ３پﻪ ﻗرأن اﻳﻤان راوړي＄ ،کﻪ ＇ﻪ چ ３پﻪ ﻗرأن ک ３راﻏﻠﻲ ،ﻫﻐﻪ د تﻮرات تاﻳ５دووﻧکﻲ دي. د
د ﻋبارت ﻣﻘصد دا دی چ ３ﻗرأن کرﻳﻢ د برﻳا ﻻرې تﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ ،ﻟﻪ －ﻤراﻫﻴﻮ او
بدﻋتﻮﻧﻮ＇خﻪ د خﻼصﻮن ﻟﻮري تﻪ بﻠﻨﻪ ورکﻮي .ﻫﻮ＊ﻴار ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ ３کﻮﻣﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ د ده د ﻫداﻳت ﻟپاره راﻏﻠ３
94
وي ،ﻫﻐﻪ رد ﻧک７ي .ﻫﻐﻪ چ ３حضرت جبرئﻴﻞ (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) ﻧازل ک７ي ،ﻫﻐﻪ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ زﻳری ورکﻮوﻧکﻲ دي ،دوی تﻪ د اهلل د رضا زﻳری ورکﻮي او د اهلل ﻟﻪ ﻏضب ＇خﻪ ﻳ ３و４روي. :اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې وروستﻲ أﻳت ک！ ３ﻴﻨ／ارکﻮي ،ﻫر＇ﻮک چ ３د اهلل پر＊تﻮ ،رسﻮﻻﻧﻮ ،جبرائﻴﻞ او ﻣﻴکاﻳ５ﻞ سره چ ３دوی ！ﻮل د اهلل پﻪ اﻣر پﻪ خپﻠﻮ ،خپﻠﻮ دﻧدو －ﻮﻣارل شﻮي دي ،د＊ﻤﻨﻲ کﻮي ،باﻳد وپﻮﻫﻴ８ي چ ３ﻳﻘﻴﻨاً اهلل د کاﻓراﻧﻮ د＊ﻤﻦ دی＄ ،کﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چا سره د＊ﻤﻨﻲ کﻮل چ ３د اهلل حکﻢ پﻠی کﻮي، دا پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３ﻟﻪ اهلل سره د＊ﻤﻨﻲ او د جﻨ ，اﻋﻼن دی او اهلل ﻫﻢ ﻟﻪ دوی سره د＊ﻤﻨﻲ کﻮي .دوی بﻪ دخپﻠﻮ اﻋﻤاﻟﻮ پﻪ سزا رسﻴ８ي او دوزخ تﻪ بﻪ اچﻮل کﻴ８ي.
فعاليت
دجبرئﻴﻞ اوﻣﻴکائﻴﻞ پﻪ ﻫکﻠﻪ چ＇ ３ﻮک دي؟ دﻧدې ﻳ＇ ３ﻪ دي؟ او وﻟ ３ﻳ ３پﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮک ３ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ راﻏﻠﻲ؟ ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره بحث او خبرې وک７ئ.
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د دې ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: حﻘﻴﻘﻲ ﻣؤﻣﻦ ﻫﻐﻪ دی چ ３پﻪ اهلل ،ﻣﻼﻳکﻮ ،پﻴﻐﻤبراﻧﻮ او د أخرت پر ورځ ！ﻴﻨ ，اﻳﻤان وﻟري او د ﻣﻼﻳکﻮ او پﻴﻐﻤبراﻧﻮ پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３تﻮپﻴر وﻧک７ي. ﻫرﻋﻤﻞ چ ３اﻧسان ﻳ ３ترسره کﻮي د ﻫﻐﻪ پر ﻧﻔس اﻏ５زه کﻮي ،کﻪ ﻧ５کﻪ ک７ﻧﻪ ﻳ ３ترسره ک７ه ،د ﻧﻔس د پاک９ ﻻﻣﻞ ﻳ ３ﻛ８５ي اوکﻪ ﻧاوړه ﻋﻤﻞ ﻳ ３وک ،７ﻧﻮ د بدﻣرﻏ ９او ﻓساد ﻻﻣﻞ ﻳ ３ﻛ８５ي .پﻪ أخرت ک ３د ﻧ５کﻮ ﻋﻤﻠﻮﻧﻮ خاوﻧد ﻧﻴکﻤرﻏ ９تﻪ او د بدو ﻋﻤﻠﻮﻧﻮ خاوﻧد بدﻣرﻏ ９تﻪ رسﻴ８ي. اهلل تﻌاﻟی د کاﻓراﻧﻮ د＊ﻤﻦ دی ،ﻧﻮ واجبﻪ ده چ ３ﻣسﻠﻤان ﻫﻢ ﻟﻪ کاﻓراﻧﻮ سره د＊ﻤﻨﻲ وﻟري ،ﻧﻪ دوستﻲ.
95
پوښتنې
– ١ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ ﻟﻪ ﻛﻮﻣ ３پر＊ت ３سره د＊ﻤﻨﻲ درﻟﻮده؟ – ٢د دې ﻗرأﻧﻲ ﻋبارت -۳دا ﻗرأﻧﻲ ﻣطﻠب – ٤دا ﻗرأﻧﻲ ﻋبارت
ﻣطﻠب ＇ﻪ دی؟ ＇رﻧ／ﻪ تﻔسﻴروﺉ؟ ＇ﻪ ﻣﻌﻨا ﻟري؟
– ٥اهلل تﻌاﻟی د کﻮﻣ ３ډﻟ ３خﻠکﻮسره د د＊ﻤﻨ ９اﻋﻼن ک７ی دی؟
کورن ９دنده
پﻪ پر＊تﻮ باﻧدې د اﻳﻤان پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴﻜئ چ ３پﻪ ﻫﻐ ３ک ３د اهلل پر وړاﻧدې د دوی ﻣﻘام ،رتبﻪ او د دوی دﻧدې رو＊اﻧﻪ شﻮې وي.
96
شپ ８ويشتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٠۱ -٩٩آيتونه
د ځينو کلمو معناوې
}
{
ﻧ ،３＋د ﻗرأن کرﻳﻢ أﻳتﻮﻧﻪ.
}
{
واضح او رو＊اﻧﻪ. { ﻫﻐﻪ کسان چ ３د اﻳﻤان او ﻧﻴکﻮک７ﻧﻮ ﻟﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻮ( ﻣﻘتضﻴاتﻮ)＇خﻪ سرﻏ７ووﻧکﻲ دي.
} } }
{ {
}
ژﻣﻨﻪ ﻳ ３وک７ه. پرې ﻳ＊ ３ﻮد.
{
تصدﻳﻖ کﻮوﻧکی.
ژباړه
او ﻫروﻣرو پﻪ تحﻘﻴﻖ تا تﻪ ﻣﻮ رو＊اﻧﻪ أﻳتﻮﻧﻪ ﻧازل ک７ي دي او ﻧﻪ کاﻓران ک８５ي پﻪ ﻫﻐﻪ باﻧدې ،ﻣ／ر ﻓاسﻘان (چ ３د اهلل ﻟﻪ ﻓرﻣاﻧﻪ وتﻮﻧکﻲ دي) .أﻳا ﻫر کﻠﻪ بﻪ چ ３دوی (ﻳﻬﻮدو) ﻳﻮ ﻋﻬد وک ،７ﻧﻮ ﻳﻮې ډﻟ ３ﻟﻪ دوی ＇خﻪ بﻪ دا ﻋﻬد ﻏﻮر＄اوه (ﻫ５راوه او ﻣاتاوه) ،بﻠک ３اکثره د دوی اﻳﻤان ﻧﻪ راوړي (پﻪ ﻣؤﻣﻦ بﻪ شﻴاﻧﻮ) .او ﻫر کﻠﻪ چ ３دوی تﻪ رسﻮل (ﻣحﻤد) د اهلل ﻟﻪ خﻮا راﻏی چ ３تصدﻳﻖ کﻮوﻧکی دی د ﻫﻐﻪ کتاب (تﻮرات) چ ３ﻟﻪ دوی سره دی ،ﻧﻮ ﻟﻪ دې اﻫﻞ ﻛتابﻮ ＇خﻪ ﻳﻮې ډﻟ ３د اهلل ﻛتاب پﻪ داس ３شان شاتﻪ وﻏﻮر＄اوه ،ﻟﻜﻪ چ ３دوى پﻪ ﻫ ＆５ﻧﻪ پﻮﻫ８５ي.
97
د آيت د نازلېدلو سبب
د()٩٩ﻣبارک أﻳت د ﻧازﻟ５دﻟﻮ د سبب پﻪ ﻫکﻠﻪ ،ابﻦ ابﻲ حاتﻢ ﻟﻪ ابﻦ ﻋباس (رضﻲ اهلل ﻋﻨﻬﻤا) ＇خﻪ ﻧﻘﻞ ک７ي دي، چ ３د ﻳﻬﻮدو ﻳﻮ ﻣشر ﻋبد اهلل بﻦ صﻮرﻳا پﻴﻐﻤبر تﻪ ووﻳﻞ :تاسﻮ کﻮم داس ３شی ﻧدی راوړی چ ３ﻣﻔﻬﻮم وﻟري او اهلل پرتاسﻮ داس＇ ３ﻴز ﻧﻪ دی ﻧازل ک７ی چ ３د ﻫﻐﻪ پر ﻗدرت رو＊اﻧﻪ دﻟﻴﻞ وي .د دوی د دﻏﻪ پﻮچ تصﻮر د رد ﻟپاره ،اهلل تﻌاﻟی دا
ﻣبارک أﻳت ﻧازل ک.７
اجمالي تفسير
:اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې أﻳت ک ３د اسﻼم ستر پﻴﻐﻤبر ﻣخاطب －ر＄ﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ :ای ﻣحﻤده! پﻪ تا باﻧدې ﻣ ３أﻳتﻮﻧﻪ او رو＊اﻧﻪ دﻟﻴﻠﻮﻧﻪ ﻳﻌﻨ ３ﻗرأنکرﻳﻢ ﻧازل ک７ی ،داس ３ﻗرأن چ ３د اهلل د ﻗدرت ﻟﻮﻳ ３ﻧ ３＋ﻧ＋اﻧ ３پک ３ﻧﻐ＋ت ３دي ،اﻟبتﻪ دا ﻗرأن د اسﻼم د ستر پﻴﻐﻤبر ﻳﻮه رو＊اﻧﻪ ﻣﻌجزه ده او بﻞ ﻫ ＆５تاﻳ５د اوتشرﻳح تﻪ اړتﻴا ﻧﻪ ﻟري ،تر＇ﻮد ﻫﻐﻪ پﻪ ر＊تﻴﻨﻮﻟ ９دﻻﻟت وک７ي ،ﻧﻮ کﻮم کتاب چ ３پﻪ خپﻠﻪ واضح او رو＊اﻧﻪ وي ،ﻫﻐﻪ ﻣﻨﻠﻮ او ﻗبﻠﻮﻟﻮ تﻪ زﻳات ﻣﻨاسب دی د ﻫﻐﻪ کتاب پﻪ پرتﻠﻪ چ ３تشرﻳح او بﻴان تﻪ اړتﻴا وﻟري .د أﻳت پﻪ وروست ９برخﻪ ک３ ﻓرﻣاﻳﻲ:
،ﻳﻌﻨ :３پﻪ دې کتاب پرتﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ړﻧدو ﻓاسﻘاﻧﻮ چ ３د ﻫداﻳت پﻪ ﻧﻴﻐﻪ ﻻر ﻧﻪ
دي تﻠﻠﻲ ،ﻧﻮر ＇ﻮک ﻧﻪ کاﻓرﻛ８５ي. :بﻴا اهلل تﻌاﻟی پﻪ خپﻠﻪ وﻳﻨا سره دوو ！کﻮ تﻪ اشاره کﻮي :ﻳﻮ دا چ ３ﻳﻬﻮد داس ３ﻗﻮم دی چ ３کﻠﻪ ژﻣﻨﻪ وک７ي ،بﻴا ﻟﻪ دوی ＇خﻪ ﻳﻮه ډﻟﻪ ﻫﻐﻪ ژﻣﻨﻪ شا تﻪ ﻏﻮر＄ﻮي او وﻋده ﻣاتﻮي ،ﻧﻮ پر ﻫﻐﻮی باور پﻪ کار ﻧدی او ＇ﻪ ＂－ﻪ پرې ﻧﻪ ﻣرتبﻴ８ي＄ ،کﻪ دوی ډ４رې وﻋدې او ژﻣﻨ ３ﻣات ３ک７ې دي. دوﻳﻢ دا چ ３ﻳﻬﻮد ډ４رضدي او کﻴﻨﻪ ک） خﻠک دي ،ﻟﻪ ﻫﻐﻮی ＇خﻪ باﻳد دا تﻤﻪ او تﻮﻗﻊ وﻧﻠرو ،چ ３دوی بﻪ پﻪ پﻴﻐﻤبر او ﻗرأن کرﻳﻢ اﻳﻤان راوړي؛ ＄کﻪ د اهلل ﻟﻪ اواﻣرو＇خﻪ سرﻏ７وﻧ ３او ب ３ﻻرۍ د دوی زړوﻧﻪ پﻪ تﻴارو او پردوک ３پﻮ＊ﻠﻲ دي او د ﻫدا ﻳت او اﻳﻤان پﻪ ﻟﻮري ﻻر ﻧﻪ ﻣﻮﻣﻲ. :اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې أﻳت ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ :کﻠﻪ چ ３ﻣحﻤد ﻟﻪ ﻗرأن سره
98
دوی تﻪ وﻟﻴ８ل شﻮ او پﻪ ﻋﻴﻦ حال ک ３تﻮرات ﻫﻢ د ده د رات ，زﻳری اود ده صﻔتﻮﻧﻪ او ﻧ ３＋ﻧ＋اﻧ ３بﻴان ک７ې وې او دوی تﻪ پک ３اﻣرشﻮی و چ ３پﻪ حضرت ﻣحﻤد اﻳﻤان راوړئ ،ﻧﻮ د تﻮرات ﻫﻤﻐﻪ برخﻪ ﻳ ３شا تﻪ وﻏﻮر＄ﻮﻟﻪ .د أﻳت برخﻪ ک ３پﻪ تﻮرات د ﻋﻤﻞ پرﻳ＋ﻮدﻟﻮ
پﻪ دې
حاﻟت د ﻫﻐﻪ چا ﻟﻪ حاﻟت سره تشبﻴﻪ شﻮی چ＇ ３ﻪ شی شاتﻪ واچﻮي ،ﻧﻮ پﻪ دې جﻤﻠﻪ ک( ３ﻣشبﻪ) حذف شﻮی او (ﻣشبﻪ بﻪ) باﻗﻲ پات ３دی. ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ خبره ده چ ３د اهلل د کتاب د ﻳﻮه جزء پرﻳ＋ﻮدل داس ３دي ﻟکﻪ ！ﻮل کتاب ﻳ ３چ ３پر＋４ی وي. بﻴا اهلل تﻌاﻟی د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
،ﻳﻌﻨ :３دوی د اهلل کتاب پرﻳ＋ﻮد او شاتﻪ ﻳ ３وﻏﻮر＄اوه،
پﻪ واﻗﻌﻴت ک ３دوی د اهلل کتاب د ﻧاپﻮﻫ ９ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻧﻪ دی ﻏﻮر＄ﻮﻟی ،بﻠک ３د ﻋﻨاد او ضد ﻟﻪ کبﻠﻪ پرې ﻋﻤﻞ ﻧﻪ کﻮي.
فعاليت
د ﻗرأﻧﻲ أﻳتﻮﻧﻮ د وضاحت او ＇رﻧ／ﻮاﻟی او د دې أﻳتﻮﻧﻮ راﻟﻴ８وﻧکی ﻳﻮازې د اهلل ستر ذات دی ﻧﻪ بﻞ ＇ﻮک ،پﻪ دې ﻫکﻠﻪ دې زده کﻮوﻧکﻲ ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره بحث او خبرې وک７ي.
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د دې ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: ﻗرأن کرﻳﻢ ﻳﻮه رو＊اﻧﻪ او＊کاره ﻣﻌجزه ده چ ３د ر＊تﻴﻨﻮﻟ ９اوحﻘاﻧﻴت دﻻﻳﻞ ﻳ ３پﻪ أﻳتﻮﻧﻮک ３ﻧﻐ＋تﻲ دي. پﻪ وﻋده او ژﻣﻨﻪ وﻓا د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ صﻔت دی ،ﻧﻮ واﻗﻌﻲ ﻣؤﻣﻦ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ ３ر＊تﻴﻨی وي او پﻪ خپﻠﻪ ژﻣﻨﻪ وﻓا وک７ي ،ﻧﻪ د ﻳﻬﻮدو او ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ پﻪ ＇５ر. پخﻮاﻧﻴﻮ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ د ﻣحﻤد ﻟﻪ پﻴﻐﻤبرۍ ＇خﻪ خبر ورک７ی او ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ دې حﻘﻴﻘت ！ﻴﻨ／ارک７ی دی ،ﻧﻮ ﻫر و７－ی ﻣکﻠﻒ دی چ ３پر حضرت ﻣحﻤد باﻧدې اﻳﻤان راوړي.
99
پوښتنې
- ١اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) پر ﻫﻐﻮ ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ چ ３پﻪ ﻗرأن باﻧدې اﻳﻤان ﻧﻪ راوړي＇ ،رﻧ／ﻪ رد کﻮي؟ ٢ـ دا چ ３ﻳﻬﻮدﻳان پر ﻗرأن اﻳﻤان ﻧﻪ راوړي پﻪ ＇ﻪ شﻲ استدﻻل کﻮي؟ – ۳ذکرشﻮي أﻳتﻮﻧﻪ ﻫﻐﻪ کسان چ ３د اهلل پر ﻗرأن اﻳﻤان ﻧﻪ راوړي＇ ،رﻧ／ﻪ ستاﻳﻲ؟ -٤دا أﻳتﻮﻧﻪ دوه ！کﻮ تﻪ چ ３د ﻳﻬﻮدو صﻔتﻮﻧﻪ را＇ر－ﻨدوي ،اشاره کﻮي ،ﻫﻐﻪ دوه ！کﻲ کﻮم دي؟ – ٥د ﻗرأن د ﻧازﻟﻴدو او د پ５ﻐﻤبر د راﻟﻴ８ﻟﻮ پﻪ وخت ک ３ﻳﻬﻮدو ＇ﻪ ﻏبر－ﻮن و＊ﻮد؟ واضح ﻳ ３ک７ئ. –٦د
او
ﻣﻌﻨا ＇ﻪ ده؟
٧ـ أﻳا ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ ！ﻮل تﻮرات شا تﻪ وﻏﻮر＄اوه؟ بﻴان ﻳ ３ک７ئ.
کورن ９دنده
د ﻣدﻳﻨ ３ﻣﻨﻮرې د ﻳﻬﻮدو ﻗبﻴﻠﻮ (بﻨﻮ ﻗﻴﻨﻘاع ،بﻨﻮ ﻧضﻴر ،بﻨﻮ ﻗرﻳﻈﻪ) ＇رﻧ／ﻪ ﻟﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ سره خپﻠ ３ژﻣﻨ ３ﻣات ３ک７ې؟ پﻪ اړه ﻳ ３ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴﻜئ.
100
اووه ويشتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٠٣ -۱٠۲آيتونه
د ځينو کلمو معناوې
{
}
پﻴروي ﻳ ３وک７ه. { د سﻠﻴﻤان ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم پﻪ پاچاﻫ ９او زﻣاﻧﻪ ک.３
} {
}
پﻪ ﻋراق ک ３د ﻳﻮ ＊ار ﻧﻮم دی. {
} }
{
}
{
} }
جداﻳﻲ او اختﻼف راوﻟﻲ. ضرر رسﻮوﻧکﻲ.
{
ﻫﻐﻪ ﻳ ３واخﻴستﻞ او پﻪ ﻫﻐﻪ ﻳ ３ﻋﻤﻞ وک.７
{
ابتﻼء او أزﻣﻮﻳﻨﻪ.
} }
د دوو پر＊تﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي
{ {
پﻪ ﻫﻐﻪ ﻳ ３خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ خرڅ ک７ل. جزا او ثﻮاب.
ژباړه
او ﻣتابﻌت وک ７ﻳﻬﻮداﻧﻮ د ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３بﻪ شﻴطاﻧاﻧﻮ (پ５رﻳاﻧﻮ) د سﻠﻴﻤان (د) پاچاﻫئ پﻪ (زﻣاﻧﻪ) ک ３ﻟﻮستﻞ او ﻧﻪ و کاﻓر شﻮی سﻠﻴﻤان ،خﻮ شﻴطاﻧان کاﻓران شﻮي وو ،خﻠکﻮ تﻪ بﻪ ﻳ ３سحر(کﻮډې) ور＊ﻮدﻟ ،３ﻫﻐﻮی ﻫﻐﻪ ＇ﻪ تﻌﻘﻴبﻮل چ ３پﻪ بابﻞ ﻛ ３پر دوو پر＊تﻮ ﻫاروت او ﻣاروت ﻧازل شﻮي وو ،پﻪ داس ３حال ﻛ ３چ ３ﻫﻐﻮ ( پر＊تﻮ ) بﻪ
101
چ ３ﻫرﻛﻠﻪ چا تﻪ ﻫﻐﻪ ＊ﻮدل ،ﻧﻮ ﻟﻮﻣ７ى بﻪ ﻳ ３پﻪ ډاگﻪ دا خبره ورتﻪ ﻛﻮﻟﻪ چ" ３گﻮره ﻣﻮږ ﻳﻮازې د ازﻣ＋５ت ﻟپاره ﻳﻮ ،ﻧﻮ ﻣﻪ ﻛاﻓر ک８５ه" بﻴا ﻫﻢ دې خﻠﻜﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻧﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ زده ﻛﻮل چ ３پﻪ ﻫﻐﻮ سره د ﻣ７５ه او ＊ ３％تر ﻣﻴﻨ ＃ب５ﻠتﻮن راوﻟﻲ＊ ،ﻜاره وه چ ３دخداى ﻟﻪ اجازې پرتﻪ ﻫﻐﻮی پﻪ دې وسﻴﻠﻪ ﻫ５چا تﻪ ﻫﻢ ضرر ﻧشﻮ رسﻮﻻى؛ خﻮ ﻟﻪ دې سره سره ﻳ ３داس＇ ３ﻪ زده ﻛﻮل چ ３پﻪ خپﻠﻪ د ﻫﻐﻮی ﻟپاره ＂－ﻮر ﻧﻪ؛ بﻠک ３زﻳان و ،ﻫﻐﻮی تﻪ ＊ﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ وه ،چ＇ ３ﻮك د دې شﻲ خرﻳدار شﻲ ،د ﻫﻐﻪ ﻟپاره پﻪ أخرت ﻛ ３ﻫ ＆５وﻧ６ه ﻧشتﻪ＇ ،ﻮﻣره ﻧاﻛاره سﻮدا ده چ ３د ﻫﻐ ３پﻪ بدل ﻛ３ ﻫﻐﻮی خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ وپﻠﻮرل ،ﻛاشک ３ﻫﻐﻮى ورباﻧدې پﻮﻫﻴدﻻى.ﻛﻪ ﻫﻐﻮی اﻳﻤان او تﻘﻮى ﻏﻮره ﻛ７ې واى ،ﻧﻮ د اهلل پر وړاﻧدې د ﻫﻐﻮې اجر ډ４ر ﻏﻮره و ،ﻛاشک ３ﻫﻐﻮى پﻪ دې پﻮﻫﻴداى.
اجمالي تفسير
ت５رو أﻳتﻮﻧﻮ دې تﻪ اشاره ک７ې وه چ ３ﻳﻬﻮدو د اهلل کتاب شاتﻪ ﻏﻮر＄ﻮﻟی وو او د دې ﻟﻮست پﻪ ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ ﻣبارک أﻳت ک ３دې تﻪ اشاره ده چ ３ﻳﻬﻮدﻳان ﻟﻪ داس ３شﻲ ＇خﻪ پﻴروي اوﻣتابﻌت کﻮي چ ３شﻴطاﻧاﻧﻮ د سﻠﻴﻤان
پﻪ پاچاﻫ ９اوزﻣاﻧﻪ ک ３دوی تﻪ ور＊ﻮدل او دروغ ﻳ ３جﻮړول.
ﻣراد ﻟﻪ (شﻴاطﻴﻦ) ＇خﻪ جﻨﻲ او اﻧسﻲ شﻴطاﻧان دي .شﻴطاﻧاﻧﻮ د سﻠﻴﻤان کتابﻮﻧﻪ را！ﻮل ک７ل او پﻪ خﻠکﻮ ک ３ﻳ ３دا خبره خپره ک７ه چ ３د سﻠﻴﻤان
ﻟﻪ ﻣرګ وروستﻪ ﻳﻮ شﻤ５ر پا ３１او د ﻟﻮﻳ ３پاچاﻫ ９راز پﻪ ﻫﻐﻪ تﻌﻠﻴﻤاتﻮ ک３
دی چ ３پﻪ دې کتابﻮﻧﻮ ک ３دي او اصﻞ ﻳ ３ﻟﻪ کﻮډو او جادو ＇خﻪ سرچﻴﻨﻪ اخﻠﻲ (اﻟﻌﻴاذ باهلل)－ ،ﻮاک ３سﻠﻴﻤان ﻳﻮ کﻮډ－ر و او د کﻮډو پﻪ واسطﻪ ﻳ ３پﻴرﻳان ،ﻣرﻏان او ＇اروي ＄ان تﻪ تابﻊ ک７ي وو او وﻳﻞ بﻪ ﻳ ３چ ３د سﻠﻴﻤان د پاچاﻫ ９ﻗﻮت او راز د ده د －ﻮتﻤ ９پﻪ ﻏﻤﻲ ک ３و. داس ３راﻏﻠﻲ دي چ ３سﻠﻴﻤان
ﻟﻪ دې و４رې چ ３کﻮډې او جادو خپﻮر ﻧشﻲ ،ﻧﻮ ﻳﻮ شﻤ５ر د جادو کتابﻮﻧﻪ ﻳ３
ترخپﻠ ３چﻮک ９ﻻﻧدې پ ک７ي وو ،خﻮ د ده ﻟﻪ ﻣرګ وروستﻪ کﻠﻪ چ ３شﻴطاﻧاﻧﻮ ﻫﻐﻪ راواﻳستﻞ او خﻠکﻮ تﻪ ﻳ３ داس＇ ３ر－ﻨده ک７ه چ ３د سﻠﻴﻤان
تخت د سحر پر بﻨس وﻻړ و او د ده پﻪ ﻫﻮا ت ，او ！ﻮﻟ ３ک７ﻧ ３ﻟﻪ کﻮډو
پرتﻪ پر بﻞ ＇ﻪ ﻧﻪ وې بﻨا شﻮې ،تر دې چ ３ﻳﻮې ډﻟ ３شﻴطاﻧاﻧﻮ دا دﻋﻮه درﻟﻮده چ ３سﻠﻴﻤان
د خپﻞ ﻋﻤر پﻪ پای
ک( ３ﻧﻌﻮذ باهلل) ﻟﻪ اسﻼم ＇خﻪ －ر５＄دﻟی و ،د بتاﻧﻮ ﻋبادت تﻪ ﻳ ３ﻣخﻪ ک７ې وه او د بتاﻧﻮ د ﻋبادت ﻟپاره ﻳ ３بتخاﻧ３ ﻫﻢ جﻮړې ک７ې وې .ﻳﻬﻮدو بﻪ ﻧاسﻤ ３شاﻳﻌ ３او شﻴطاﻧﻲ تﻮروﻧﻪ ﻗبﻠﻮل او د پﻴﻐﻤبر د زﻣاﻧ ３ﻳﻬﻮدو ﻫﻢ د خپﻠﻮ 102
اسﻼﻓﻮ ﻻره خپﻠﻪ ک７ه او پﻪ ده
ﻳ ３اﻳﻤان راﻧﻪ ووړ ،ﻧﻮﻫﻤاﻏﻪ و چ ３دا أﻳتﻮﻧﻪ ﻧازل شﻮل ،تر＇ﻮ ﻟﻮﻣ７ی د ﻳﻬﻮدو
ب５ﻼرﻳتﻮب بﻴان ک７ي او ﻫﻢ د سﻠﻴﻤان
ﻟﻪ سپ（５ﻠ ３او پاک ３ﻟﻤﻨ＇ ３خﻪ دروغ تﻬﻤتﻮﻧﻪ ﻟرې ک７ي اود ﻫﻐﻪ ﻟﻮړ
شخصﻴت تﻪ ﻟﻪ ﻫر ﻋﻴب او تﻬﻤت ＇خﻪ صﻔاﻳﻲ وروب＋ﻲ. :اهلل تﻌاﻟی د أﻳت پﻪ دې برخﻪ کــــ３ بﻴاﻧﻮي چ ３سﻠﻴﻤــان
کﻔر ﻧﻪ دی ﻏﻮره ک７ی ،ﻧﻪ ﻣرتد شﻮی دی اوﻧﻪ ﻳ ３کﻮډو تﻪ ﻣخﻪ ک７ﻳده ،بﻠک ３ﻫﻐﻪ تﻪ
چ ３د＇ﻪ شﻲ ﻧسبت شﻮی！ ،ﻮل ﻣازې تﻮروﻧﻪ او دروغ دي ،شﻴطاﻧاﻧﻮ پﻪ خپﻠﻪ کﻔرﻏﻮره ک７ی دی ،د اهلل ﻟﻪ ﻻرې وتﻠﻲ دي اوﻫﻤﻐﻮی دي چ ３خﻠکﻮ تﻪ جادو اوکﻮډې ورزده کﻮي او ﻫﻐﻮی تﻪ وسﻮس ３اچﻮي ،تر＇ﻮ د سحر زده کﻮﻟﻮ تﻪ ﻣخﻪ وک７ي اوحﻖ تﻪ شا و－ر＄ﻮي. :د أﻳت دا برخﻪ دوه ډوﻟﻪ تﻔسﻴروﻻی شﻮ :ﻳﻮ دا چ３ ﻫﻤاﻏﻪ شﻴطاﻧاﻧﻮ چ ３کﻔر ﻏﻮره ک７ی و ،خﻠکﻮ تﻪ ﻳ ３د سحر ＊ﻮدﻧﻪ کﻮﻟﻪ او بﻞ دا چ ３ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ د شﻴطاﻧاﻧﻮ د دسﻴسﻮ پﻴروي وک７ه او ﻫﻐﻪ کﻮډې ﻳ ３ﻫﻢ کﻮﻟ ３چ ３پﻪ ﻫاروت او ﻣاروت باﻧدې د کﻮډو او ﻣﻌجزې تر ﻣﻨ ＃د جﻼواﻟﻲ او بﻴﻠتﻮن ﻟپاره ﻧازﻟ ３شﻮې وې او ﻫﻐﻮی خﻠکﻮ تﻪ د ﻋﻘﻴدو د اصﻼح پﻪ ﻧﻴت ور＊ﻮدﻟ ،３ﻧﻪ د ﻋﻤﻞ او ﻋﻘﻴدې پﻪ ﻧﻴت. (بابﻞ) پﻪ ﻋراق ک ３ﻳﻮ ＊ار دی چ ３خﻠکﻮ ﻳ ３تر ！ﻮﻟﻮ زﻳات د کﻮډو ﻋادت درﻟﻮد او ساحراﻧﻮ ﻳ ３داس２－ ３ﻠﻪ چ ３د سحر پﻪ واسطﻪ ﻋام خﻠک ترخپﻞ تآثﻴر ﻻﻧدې راوستﻼی شﻲ او بﻴا بﻪ ﻳ ３ﻫﻐﻮی دې تﻪ ﻫ（ﻮل چ ３د بتاﻧﻮ اوستﻮرو ﻋبادت وک７ي. (ﻫاروت) او (ﻣاروت) د دوو پر＊تﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ دي ،اهلل تﻌاﻟی ﻣکﻠﻔ ３ک７ې وې چ ３خﻠکﻮ تﻪ سحر ورزده ک７ي، تر＇ﻮ خﻠک د سحر او ﻣﻌجزې ترﻣﻨ ＃ﻓرق وپ５ژﻧﻲ .پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３دا دوه پر＊ت ３د أزﻣﻮﻳﻨ ３ﻟپاره راﻏﻠ ３وې، دوی د اﻧسان پﻪ ب２ﻪ د بابﻞ پﻪ ＊ارک ３راکﻮزې شﻮې وې .د دې تر ＇ﻨ ，چ ３خﻠکﻮ تﻪ ﻳ ３سحر ورزده کاوه، ورسره بﻪ ﻳ ３ﻫﻐﻮی تﻪ ﻧصﻴحت ﻫﻢ کاوه او وﻳﻞ بﻪ ﻳ :３ﻣﻮږ تاسﻮ تﻪ د سحر اوکﻮډو ډوﻟﻮﻧﻪ در＊ﻴﻮ ،تر＇ﻮ د ﻧ５کﻮ او بدو خﻠکﻮ ترﻣﻨ ＃ﻓرق راشﻲ او دا کﻮډې زده کﻮل ﻟﻪ ﻳﻮې أزﻣﻮﻳﻨ＇ ３خﻪ پرتﻪ بﻞ ＇ﻪ ﻧﻪ دي او ﻫر＇ﻮک چ ３پﻪ کﻮډو ﻋﻤﻞ وک７ي ،ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﻟﻪ سﻤ ３ﻻرې ＇خﻪ －ﻤراﻫ ９تﻪ ﻟﻮﻳدﻟی .دا ﻫﻢ باﻳد وواﻳﻮ چ ３کﻮډې ＇ﻪ اﻏﻴزې ﻟري اﻣا د شﻴاﻧﻮ حﻘﻴﻘت ﻧشی بدﻟﻮﻻی ،بﻠک ３ﻳﻮﻟ ７ﻇاﻫرو شﻴاﻧﻮ تﻪ تﻐﻴر ورکﻮي او کﻮډې ﻫﻴ（کﻠﻪ د ﻣﻌجزاتﻮ درج３ 103
تﻪ ﻧشﻲ رسﻴدﻻی .سحر ﻳﻮ کﻔري ﻋﻤﻞ دی اوﻫر＇ﻮک چ ３ور ＇خﻪ ＄ان وژﻏﻮري د ﻫداﻳت او برﻳاﻟﻴتﻮب ﻻره ﻳ ３ﻏﻮره ک７ې ده. ،ﻳﻌﻨ :３ﻟﻪ ﻫﻐﻮ دوو پر＊تﻮ＇خﻪ ﻳ ３زده کﻮل چ３ ＇رﻧ／ﻪ د ﻣ７５ه او＊ ３％ترﻣﻨ ＃جداﻳﻲ راوﻟﻲ. د أﻳت پﻪ دې برخﻪ ک ３د ﻫﻐﻮ کﻮډو زده کﻮﻟﻮ تﻪ اشاره ده چ ３خﻠکﻮ بﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ دوو پر＊تﻮ ＇خﻪ زده کﻮل ،چ３ د ﻣ７５ه او ＊ ３％تر ﻣﻴﻨ ＃بﻴﻠتﻮن راوﻟﻲ. :اهلل تﻌاﻟی وروستﻪ د سحر ﻟﻪ کﻴس＇ ３خﻪ ﻓرﻣاﻳﻲ :او دوی (ساحران) ﻟﻪ ﻫ ＆５ﻗدرت اوتﻮان ＇خﻪ برخﻤﻦ ﻧﻪ دي ،خﻮ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３ترسره کﻮي اوخﻠکﻮ تﻪ ﻳﻮخارق اﻟﻌاده ﻳﻌﻨ ３د ﻋادت خﻼف کار ＊کارﻳ８ي ،دا ﻫﻐﻪ تآثﻴرات دي چ ３اهلل پﻪ ډ４رو کَﻮﻧﻲ اﻣﻮرو ک＄ ３ای پر ＄ای ک７ي دي، چ＄ ３ﻴﻨ ３ﻳ＊ ３کاره او ＄ﻴﻨ ３ﻳ ３ﻟ＇ ８ﻪ پ دي ،ﻧﻮ ﻻزم دي چ ３خﻠک وپﻮﻫﻴ８ي ،کﻮم ضرروﻧﻪ چ ３د سحر پﻪ وسﻴﻠﻪ چا تﻪ رسﻴ８ي ،پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３د اهلل پﻪ ﻣشﻴت او ارادې سره دي چ ３اهلل ﻳ ３ﻫﻢ اسباب پﻴدا ک７ي اوﻫﻢ ﻳ ３ﻣسببات برابروي .اﻟبتﻪ ﻫرکار د اهلل پﻪ اجازه او اراده ﻣﻨ％تﻪ را＄ﻲ ،ﻧﻮﻫﻐﻪ کسان چ ３ﻏﻮاړي د کﻮډو پﻪ واسطﻪ چاتﻪ تکﻠﻴﻒ اوضرر ورسﻮي ،ﻧﻮ پﻪ دې کار بﻪ تر ﻫﻐﻪ برﻻسﻲ وﻧﻪ ﻣﻮﻣﻲ ،تر＇ﻮ د اهلل اراده ﻧﻪ وې شﻮې. ،ﻳﻌﻨ :３ﻫﻐﻪ کسان چ ３سحر زده کﻮي ،پﻪ واﻗﻌﻴت ک ３داس＇ ３ﻪ زده کﻮي چ ３ﻫﻤده تﻪ ضرر رسﻮي او ﻫ＂－ ＆５ﻪ پرې ﻧﻪ ﻣرتبﻴ８ي .ﻣﻮږ باﻳد پر دې باور وﻟرو چ ３کﻮډ－ران د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ارادې پرتﻪ ﻫ（５کﻠﻪ ﻫﻢ چا تﻪ ＂－ﻪ او ﻳا تاوان ﻧشﻲ رسﻮﻻی. د أﻳت پﻪ بﻠﻪ برخﻪ ک ３راﻏﻠﻲ دي:
:ﻳﻬﻮدﻳان
وپﻮﻫﻴدل چ ３کﻪ چا خپﻞ کتاب پرﻳ＋ﻮد او د کﻮډو پﻴروي ﻳ ３وک７ه او دﻧﻴا ﻳ ３پر أخرت ﻏﻮره ک７ه ،ﻧﻮ پﻪ أخرت ک３ بﻪ ﻟﻪ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ اوجﻨتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻫ ＆５برخﻪ وﻧﻪ ﻣﻮﻣﻲ＄ ،کﻪ دوی د －ﻤراﻫ ９ﻻره خپﻠﻪ ک７ې ده ،پﻪ داس ３حال ک３ چ ３پﻮﻫﻴدل چ ３تﻮرات دکﻮډو او جادو زده کﻮل حرام ２－ﻠﻲ اوخاوﻧداﻧﻮ تﻪ ﻳ ３سخت ﻋذاب ！اکﻠی دی. :اهلل تﻌاﻟی د أﻳت پﻪ أخره برخﻪ ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ＇ :ﻮﻣره بدې دي ﻫﻐﻪ －ﻮډې چ ３د ﻫﻐﻪ پﻪ بدل ک ３ﻳ＄ ３اﻧﻮﻧﻪ خرڅ ک７ي .د أﻳت پﻪ دې برخﻪ ک ３د اﻳﻤان ﻟﻪ خر＇ﻮﻟﻮ ＇خﻪ د ﻧﻔس پﻪ خر＇ﻮﻟﻮ تﻌبﻴرشﻮی دی＄ ،کﻪ چ ３ﻧﻔس د اهلل د پ５ژﻧدﻧ ３او پر دﻳﻦ د ﻋﻤﻞ ﻟپاره پﻴدا شﻮی دی ،ﻳﻌﻨ ３کﻪ 104
ﻫﻐﻮی د سحر ﻟﻪ حراﻣﻮاﻟﻲ ＇خﻪ خبر وای ،ﻧﻮ ﻫ（５کﻠﻪ بﻪ ﻳ ３ﻫﻢ سحرتﻪ ﻣخﻪ ﻧﻪ کﻮﻟﻪ .اهلل تﻌاﻟی ﻟﻮﻣ７ی دوی پﻪ ﻋﻠﻢ درﻟﻮدﻟﻮ ستاﻳﻠﻲ دي:
،بﻴا ﻳ ３ﻋﻠﻢ ور＇خﻪ ﻧﻔ３
ک７ی＄ ،کﻪ ＇ﻮک چ ３د ﻫﻐﻪ ＇ﻪ پﻪ ﻣﻘتضا چ ３پرې پﻮﻫﻴ８ي او ﻋﻠﻢ ﻟري ،ﻋﻤﻞ ﻧﻪ کﻮي دا د ﻫﻐﻪ چا پﻪ شان دی چ ３د ﻫﻐﻪ پﻪ اړه ﻋﻠﻢ ﻧﻪ ﻟري اوجاﻫﻞ وي. اهلل تﻌاﻟی د ﻟﻮست پﻪ دې وروستﻲ أﻳت پﻪ ترڅ ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ :کﻪ چ５رې دوی (ﻳﻬﻮدو) پر خپﻞ کتاب ！ﻴﻨ ，اﻳﻤان درﻟﻮدﻻی چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３ډ４ر ＄ﻠﻪ د حضرت ﻣحﻤد زﻳري راﻏﻠﻲ دي ،د خپﻞ کتاب د اواﻣرو پﻴروي او ﻣتابﻌت ﻳ ３پر＄ان ﻻزم ２－ﻼی ،د اهلل و４رې تﻪ ﻳ ３پﻪ زړه ک＄ ３ای ورکﻮﻻی او د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻣﻨﻬﻴاتﻮ ＇خﻪ ﻳ ３ډډه کﻮﻻی ،ﻧﻮ ﻫروﻣرو بﻪ اهلل تﻌاﻟی دوی تﻪ ﻟﻮﻳﻪ بدﻟﻪ ورپﻪ برخﻪ ک７ې وای .د أﻳت ﻋام ﻣﻔﻬﻮم دا دی چ ３دأخرت ډ４ره کﻤﻪ بدﻟﻪ د دې ﻓاﻧﻲ دﻧﻴا ﻟﻪ ډ４رو ２－ﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ارز＊تﻨاکﻪ ده. يادونه د ﻫاروت او ﻣاروت پﻪ ﻫکﻠﻪ ＇ﻪ خبرې ﻧﻘﻞ شﻮې دي چ ３پر＊تﻮ د اﻧسان پﻪ ﻧاﻓرﻣاﻧ ９ﻧﻴﻮکﻪ درﻟﻮده ،ﻧﻮ اﻣر ورتﻪ وشﻮ چ ３تاسﻮ دوه تﻨﻪ ﻏﻮره ک７ئ ،تر＇ﻮ زه ﻫﻐﻮی د اﻧسان پﻪ ﻟباس او جاﻣﻮ ک ３وﻧﻐاړم او د اﻧساﻧاﻧﻮ صﻔتﻮﻧﻪ ،ﻟکﻪ: حرص ،شﻬﻮت او ﻧﻔس پر دوی ﻣسﻠط ک７م ،ﻧﻮ پر＊تﻮ دا دوه پر＊ت ３ﻏﻮره ک７ې او ﻫﻐﻮی ＄ﻤک ３تﻪ راﻏﻠ ３او ډ４ر ﻧا ﻣﻨاسب ﻋﻤﻠﻮﻧﻪ ﻳ ３وک７ل ،چ ３پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ３پﻪ سختﻮ سزاوو اختﻪ شﻮې .دا ډول خبرې پﻪ ＇ر－ﻨده د ﻫﻐﻮ أﻳتﻮﻧﻮ خﻼف دي چ ３د پر＊تﻮ پاکﻲ ثابتﻮي ،ﻧﻮ ﻋﻼﻣﻪ ابﻦ کثﻴر او ﻧﻮر ﻣﻔسرﻳﻦ پﻪ دې ﻫکﻠﻪ واﻳﻲ چ ３دا ！ﻮل ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو ＇خﻪ ﻧﻘﻞ شﻮي او د تﻔسﻴر پﻪ اصطﻼح ک ３ورتﻪ (اسرائﻴﻠﻴات) وﻳﻞ کﻴ８ي او ﻟﻪ صحت او حﻘﻴﻘت ＇خﻪ ﻟرې خبرې دي.
فعاليت
د ﻳﻮه أزاد بحث پﻪ ترڅ ک ３د خپﻞ ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ ،د ﻣﻌجزې او کﻮډو ترﻣﻨ ＃د تﻮپ５ر پﻪ ﻫکﻠﻪ خبرې اترې وک７ئ او د خپﻞ بحث ﻟﻨ６ﻳز پﻪ ＇ﻮ ！کﻮ ک＇ ３ر－ﻨد ک７ئ.
105
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د دې ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: ！ﻮل پﻴﻐﻤبران د حضرت سﻠﻴﻤان
پﻪ ６－ون ،ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ －ﻨاﻫﻮﻧﻮ ＇خﻪ پاک دي.
د اهلل ﻟﻪ اجازې اوﻣشﻴت پرتﻪ ،ﻧﻪ اﻧسان تﻪ ＂－ﻪ ﻣتصﻮره ﻛ５داى شﻲ او ﻧﻪ ضرر او ﻧﻪ ＇ﻮک کﻮﻻی شﻲ چ３ چاتﻪ ﻧﻔﻊ ﻳا ضرر ورسﻮي ،ﻣ／ر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３اهلل د ﻳﻮه بﻨده پﻪ حﻖ ک ３ﻟﻴکﻠﻲ وي. أزﻣﻮﻳﻨﻪ او اﻣتحان ﻳﻮ اﻟﻬﻲ سﻨت دی ،تر＇ﻮ د ﻓرﻣاﻧبردارو او ﻧاﻓرﻣاﻧﻮ ترﻣﻨ ＃تﻮپﻴر ﻣﻨ％تﻪ راشﻲ. جادو او کﻮډې اﻧسان تﻪ ضرر رسﻮي ،بﻨا پردې －ﻮډ－رو تﻪ ورت ，او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ ﻣرستﻪ ﻏﻮ＊تﻞ د اسﻼم پﻪ شرﻳﻌت ک ３جﻮاز ﻧﻪ ﻟري او ﻟﻮﻳﻪ －ﻨاه ده. کﻮډې داس ３ﻋﻤﻞ دی چ ３اﻧسان －ﻤراه کﻮي ،ان تردې د کﻔر او شرک کﻨدو تﻪ ﻳ ３ﻏﻮر＄ﻮي. د زﻳاتﻮ ﻋﻠﻤاوو ﻟﻪ ﻧﻈره ،کﻮډې کﻮل کﻔر دی ،باﻳد ＇ﻮک داس ３کار تﻪ ﻣخﻪ وﻧک７ي چ ３ﻧاوړې پاﻳﻠ ３ﻟري او اﻧسان د اﻳﻤان ﻟﻪ داﻳرې ＇خﻪ باسﻲ. پوښتنې
– ١د ﻻﻧدﻧﻴﻮ کﻠﻤﻮ او جﻤﻠﻮ ﻣﻌﻨاوې وواﻳاست: }
{ }
– ٢شﻴطاﻧاﻧﻮ د سﻠﻴﻤان
{ }
{ }
{
پﻪ زﻣاﻧﻪ ک ３کﻮم دروﻏجﻦ تبﻠﻴﻐات خﻮاره ک７ي وو؟
– ۳ﻫاروت او ﻣاروت ＇ﻮک وو؟ اوخﻠکﻮ تﻪ ﻳ＇ ３ﻪ ورزده کﻮل؟ ٤ـ د بابﻞ د ＊ار پﻪ ﻫکﻠﻪ ＇ﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣات ﻟرﺉ؟ – ٥أﻳا کﻮډې د اﻧسان پر بدن ＇ﻪ اثر ﻟري؟ پﻪ دﻟﻴﻞ سره ﻳ ３رو＊اﻧﻪ ک７ﺉ. – ٦پر کﻮډو ﻋﻤﻞ کﻮل او د اﻟﻬﻲ کتاب شاتﻪ ﻏﻮر＄ﻮل ＇ﻪ پاﻳﻠ ３ﻟري؟
کورن ９دنده
د کﻮډو د ضرروﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه اتﻪ کر＊ﻴزه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ. 106
اته ويشتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٠۵ -۱٠٤آيتونه
د ځينو کلمو معناوې
}
{
}
ﻣﻮږ تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وک７ه ،ﻣﻮږ تﻪ ﻏﻮږ ﻛ８５ده ،زﻣﻮږ خبرې واوره. {
} { } }
ﻣﻮږتﻪ ﻣﻬﻠت راک７ه. خﻮ＊ﻮي ،ﻏﻮاړي.
{
ﻧازل ک７ای شﻲ. {
＄اﻧ７／ی کﻮي.
ژباړه
اى ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ! پ５ﻐﻤبر تﻪ (راﻋﻨا) ﻟﻔﻆ (چ ３ﻳﻬﻮد ورﻧﻪ بده ﻣﻌﻨا اخﻠﻲ) ﻣﻪ واﻳئ ،بﻠک( :３اُﻧﻈرﻧا) (زﻣﻮږ خﻮا تﻪ د ﻋﻨاﻳت ﻧﻈر وﻛ７ه) وواﻳئ او پﻪ ﻏﻮر سره خبره واورئ او شتﻪ د کاﻓراﻧﻮ ﻟپاره دردﻧاک ﻋذاب د دوزخ .ﻧﻪ خﻮ＊ﻮي (د حسد او کﻴﻨ ３ﻟﻪ ﻣخ )３ﻫﻐﻪ کسان ،چ ３ﻟﻪ اﻫﻞ کتابﻮ ＇خﻪ کاﻓران شﻮي دي او (ﻧﻪ) ﻟﻪ ﻣشرکاﻧﻮ ＇خﻪ دا (خبره) چ ３ستاس ３د رب ﻟﻪ خﻮا دې تاس ３تﻪ ＇ﻪ ＊２／５ﻪ (ﻗرأن ،ﻧصرت) راشﻲ ،خﻮ د اهلل چ ３ﻫر چاتﻪ خﻮ＊ﻪ شﻲ د خپﻞ رحﻤت ﻟپاره ﻳ ３ﻏﻮره ﻛﻮي او ﻫﻐﻪ د ډ４رې ﻟﻮﻳ ３ﻣﻬرباﻧ ９ﻟﻮرووﻧﻜﻰ دى. لن ６تفسير
:دې تﻌبﻴر د صحابﻪ وو پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３رواج درﻟﻮد ،کﻠﻪ بﻪ ﻳ ３چ３ ﻏﻮ＊تﻞ پﻪ ﻳﻮه ﻣﻮضﻮع ک ３ﻟﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ سره خبرې وک７ي او د ده ﻧﻈرﻣﻌﻠﻮم ک７ي ،وﻳﻞ بﻪ ﻳ" ３راﻋﻨا" ،ﻳﻌﻨ:３ ﻣﻮږتﻪ ﻏﻮږ وﻧﻴسﻪ او زﻣﻮږ خبرو تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وک７ه ﻳا ﻣﻮږ تﻪ ﻣﻬﻠت راک７ه ،تر＇ﻮکﻮم ﻋﻠﻢ چ ３را＊ﻴ ３ﻫﻐﻪ ﻳاد ک７و،
107
خﻮ ﻳﻬﻮدو ﻟﻪ دې تﻌبﻴر＇خﻪ بده ＂－ﻪ واخﻴستﻠﻪ ،ﻧبﻲ کرﻳﻢ تﻪ بﻪ ﻳ ３وﻳﻞ( :راﻋﻨا ﻳا آبا اﻟﻘاسﻢ) دوی پﻪ ﻇاﻫره داس３ ＇ر－ﻨدوﻟﻪ چ ３د صحابﻪ وو پﻪ شان ﻣﻬﻠت او پاﻣﻠرﻧﻪ ﻏﻮاړي ،خﻮ پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３ﻳ ３بﻞ ＇ﻪ ﻣراد وو＄ ،کﻪ دا کﻠﻤﻪ ﻳ ３د (راﻋﻲ اﻟﻐﻨﻢ) ﻳﻌﻨی د پسﻮﻧﻮ د شپﻮﻧکﻲ پﻪ ﻣﻌﻨا اخﻴستﻠﻪ ﻳا ﻳ ３ﻣﻮخﻪ ﻟﻪ (راﻋﻨا) ＇خﻪ (رﻋﻮﻧت) و چ３ د ب ３ﻋﻘﻞ او ساده پﻪ ﻣﻌﻨا دی ،ﻧﻮﻟﻪ ﻫﻤدې وج ３اهلل تﻌاﻟی ﻣؤﻣﻨان د دې کﻠﻤ ３ﻟﻪ استﻌﻤال ＇خﻪ ﻣﻨﻊ ک７ل او اﻣر ﻳ ３ورتﻪ وک ７چ ３د دې پر ＄ای »اﻧﻈرﻧا« کﻠﻤﻪ استﻌﻤال ک７ئ ،ﻳﻌﻨ:３
وواﻳئ :چ ３ﻣﻮږ تﻪ
ﻣﻬﻠت راک７ه ،زﻣﻮږ ＇ارﻧﻪ کﻮه او ﻣﻮږ ترخپﻞ ﻧﻈرﻻﻧدې ساتﻪ .دا کﻠﻤﻪ د (راﻋﻨا) د کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا او ﻣﻔﻬﻮم ادا کﻮي، خﻮ پﻪ ＇ﻨ ，ک ３د بﻠ ３ﻣﻌﻨا احتﻤال پک ３ﻧشتﻪ چ ３ﻳﻬﻮد ور＇خﻪ بده ＂－ﻪ واخﻠﻲ .بﻴا اهلل تﻌاﻟی دوی تﻪ اﻣرکﻮي: ،ﻳﻌﻨ :３واورﺉ! د اهلل ﻟﻪ اواﻣرو پﻴروي وک７ﺉ او د ﻳﻬﻮدو پﻪ شان ﻣﻪ اوسئ چ ３وﻳﻞ ﻳ( :３واﻣﻮورﻳده اوﻧاﻓرﻣاﻧﻲ ﻣﻮ وک７ه) .اهلل تﻌاﻟی دا ﻣبارک أﻳت پﻪ ﻟپاره دردﻧاک ﻋذاب او ﻫﻼکت دی ،کﻮﻣﻮ چ ３بﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ
سره ختﻢ ک７چ ３د کاﻓراﻧﻮ (ﻳﻬﻮدو) تﻪ کﻨ％ﻠ ３کﻮﻟ ３او ﻫﻐﻪ بﻪ ﻳ ３تحﻘﻴراوه .د اسﻼم
د پﻴﻐﻤبر سپکتﻴا او تحﻘﻴر کﻔر دی خصﻮصاً چ ３پﻪ ﻗصد او ﻋﻤد سره وي. :اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې وروستﻲ أﻳت ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ :اﻫﻞ کتاب (ﻳﻬﻮد او ﻧصارا) اوﻣشرکان پﻪ ﻫ ＆５وجﻪ ﻧﻪ خﻮ＊ﻮي چ ３تاسﻮ تﻪ خﻴر ورسﻴ８ي او ﻧﻪ ﻏﻮاړي چ ３د اهلل ﻟﻪ طرﻓﻪ پر تاسﻮ＇ﻪ خﻴر او ＊ﻴ／ﻨﻪ ﻧازﻟﻪ شﻲ＄ ،کﻪ دوی ستاسﻮ سره کﻴﻨﻪ اود＊ﻤﻨﻲ ﻟري. د (خﻴر) کﻠﻤﻪ چ ３پﻪ دې أﻳت ک ３ﻳاده شﻮې ،ﻣراد ور＇خﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ دی .ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３تر ！ﻮﻟﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻟﻮی ﻧﻌﻤت دی چ ３اهلل تﻌاﻟی د ﻫﻐﻪ پﻪ واسطﻪ ﻣؤﻣﻨان د ﻧاپﻮﻫ ９او بت پرست ９ﻟﻪ تﻴارو ＇خﻪ د اﻳﻤان او ﻫداﻳت رو＊ﻨاﻳﻲ تﻪ راواﻳستﻞ او د دوی د ژوﻧد کاروﻧﻮ تﻪ ﻳ ３ﻧﻈﻢ ورک ،７ﻣﻠتﻮﻧﻪ ﻳ ３سره ﻣتحد او ﻣتﻔﻖ و－ر＄ﻮل، ﻋﻘﻠﻮﻧﻪ او ﻧﻔسﻮﻧﻪ ﻳ ３ﻟﻪ بت پرست＇ ９خﻪ پاک ک７ل .کﻠﻪ چ ３ﻳﻬﻮدو وﻟﻴدل چ ３دا ﻟﻮی ﻧﻌﻤت د ﻋربﻮ پر ﻗﻮم ﻧازﻟﻴ８ي ،ﻧﻮد دوی پﻪ وړاﻧدې ﻳ ３ﻟﻪ حسد او کﻴﻨ＇ ３خﻪ کار واخﻴست؛ ＄کﻪ دوی دا ﻫﻴﻠﻪ درﻟﻮده چ ３أخري پﻴﻐﻤبر بﻪ پﻪ ﻳﻬﻮدوک ３ﻏﻮره ﻛ８５ي اوکتاب بﻪ ﻫﻢ پر دوی ﻧازﻟﻴ８ي ،خﻮاهلل تﻌاﻟی پر دوی رد کﻮي او د دوی جﻬﻞ او ﻧاپﻮﻫﻲ ＊کاره کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ:
ﻳﻌﻨ :３اهلل پاک
108
چ ３ﻫرچا تﻪ وﻏﻮاړي ﻫﻐﻪ ﻟﻪ خپﻞ ﻓضﻞ ،ﻣﻬرباﻧ ９او ﻧبﻮت ＇خﻪ برخﻤﻦ کﻮي ،ﻫﻤدا اهلل دی چ ３خپﻠﻮ بﻨده －اﻧﻮ تﻪ ﻧبﻮت او رساﻟت ورب＋ﻲ ،برﻳا ورپﻪ برخﻪ کﻮي اوﻻر＊ﻮوﻧ ３ورتﻪ کﻮي ،ﻫ（５ﻮک حﻖ ﻧﻪ ﻟري چ ３پﻪ اهلل تﻌاﻟی ﻧﻴﻮکﻪ وک７ي او ﻳا ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چا سره چ ３اهلل د خپﻞ رحﻤت وړ －ر＄ﻮﻟی ،کﻴﻨﻪ او حسد وک７ي؛ ＄کﻪ اهلل تﻌاﻟی د ﻫر ﻓضﻞ او احسان ＇＋تﻦ دی او ﻫره ＊ﻴ／ﻨﻪ ﻳ ３اﻧسان تﻪ رسﻴ８ي ،ﻫﻐﻪ د کاﻳﻨاتﻮ پاﻟﻮﻧکی دی او ﻟﻪ اهلل ﻧﻪ پرتﻪ ﻫ（５ﻮک د ﻳﻮ ﻧﻌﻤت د ورک７ې اوﻳا ﻧﻪ ورک７ې وس ﻧﻪ ﻟري.
فعاليت
د ﻣختﻠﻔﻮ اړخﻮﻧﻮ ﻟﻪ پﻠﻮه د ﻗرأن کرﻳﻢ د ارز＊ت او اﻫﻤﻴت پﻪ ﻫکﻠﻪ بحثﻮﻧﻪ وک７ئ او پاﻳﻠ ３ﻳ ３پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک ３وﻟﻴکئ.
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د دې ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: ＇ﻮک چ ３ﻟﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ کرﻳﻢ
سره ب ３ادبﻲ کﻮي ،دا پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３ﻟﻪ اهلل سره ب ３ادبﻲ کﻮل دي＄ ،کﻪ ﻧبﻲ
د اهلل تﻌاﻟی استازی دی او چ＇ ３ﻪ واﻳﻲ ،ﻫﻐﻪ د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ پﻠﻮه دي.
ﻣسﻠﻤان باﻳد ﻟﻪ کﻴﻨ ３او رخ＇ ３خﻪ ＄ان وژﻏﻮري＄ ،کﻪ کﻴﻨﻪ او حسد د اﻧسان د دﻧﻴﻮي او اخروي تباﻫ９ ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ. د پﻴﻐﻤبر د درﻧاوي واجبﻮاﻟی او د ﻫﻐﻪ د ﻟﻮړ ﻣﻘام احترام درﻟﻮدل. پوښتنې
١ـ دا ٢ـ د
109
ﻗرأﻧﻲ ﻋبارت ＇ﻪ ﻣﻌﻨا ﻟري؟ او
ترﻣﻨ＇ ،＃ﻪ تﻮپﻴر دی؟
ﻟﻪ ﻋبارت ＇خﻪ ﻣطﻠب ＇ﻪ دی او کﻮﻣﻪ ډﻟﻪ ده چ ３پﻪ اﻟﻬﻲ ﻋذاب اختﻪ
۳ـ د ﻛ８５ي؟ ٤ـ پﻪ دوﻳﻢ أﻳت ک ３د ٥ـ د
ﻣﻔﻬﻮم ＇ﻪ دی؟
ﻟﻪ کﻠﻤ＇ ３خﻪ ،چ ３پﻪ دوﻳﻢ أﻳت ک ３ذکرشﻮې ده＇ ،ﻪ ﻣراد دی او خﻴرواﻟی ﻳ＇ ３رﻧ／ﻪ ثابتﻮﻻی
شئ؟ ٦ـ اهلل تﻌاﻟی ＇رﻧ／ﻪ پر ﻳﻬﻮدو او د ﻫﻐﻮی پﻪ ﻏﻠطﻮ خﻴاﻟﻮﻧﻮ رد کﻮي او پﻪ دې اړوﻧد کﻮم تﻌبﻴر کارول شﻮی دی؟
کورن ９دنده
د ﻗرأن کرﻳﻢ ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ ３＂－اخﻴستﻠﻮ ،د پﻴﻐﻤبر
د ﻟﻮﻳﻲ ،احترام او د ﻫﻐﻪ پر وړاﻧدې د ﻣسﻠﻤان د
ﻣسؤوﻟﻴت پﻪ اړه ﻳﻮه ﻟس کر＊ﻴزه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ.
110
نهه ويشتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٠٨ -۱٠٦آيتونه
د ځينو کلمو معناوې
}
{
}
{
ﻧسخ :پﻪ ﻟﻐت ک ３ﻧﻘﻞ کﻮﻟﻮ ،ﻟرې کﻮﻟﻮ اوﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ وړﻟﻮ تﻪ واﻳﻲ .او پﻪ اصطﻼح ک３ دﻳﻮه شرﻋﻲ حکﻢ ﻟرې کﻮل د بﻞ شرﻋﻲ حکﻢ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ،چ ３وروستﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ راﻏﻠی وي.
}
{
} }
ﻫﻴروو ﻳ.３ دوست ،سرپرست. { أﻳاﻏﻮاړئ؟
{
}
ﻟﻪ سﻤ ３ﻻرې ＇خﻪ واو＊ت－ ،ﻤراه شﻮ. { ﻧﻴﻐﻪ ﻻره ،سﻴده اوسﻴخﻪ ﻻره.
ژباړه ﻫﻐﻪ چ ３ﻣﻮږ ﻟﻪ کﻮم أﻳت ＇خﻪ ﻣﻨسﻮخ کﻮو ،ﻳا ﻳ ３د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ (ﻟﻪ زړوﻧﻮ) ＇خﻪ ﻫ５روو ،ﻧﻮ راﻟ８５و بﻬتر ﻟﻪ ﻫﻐﻪ (پخﻮاﻧ＇ ３خﻪ پﻪ سﻬﻮﻟت او کثرت د اجر ک )３ﻳا پﻪ ﻣثﻞ د ﻫﻐﻪ (پﻪ تکﻠﻴﻒ او ثﻮاب) ک .３أﻳا تﻪ ﻧﻪ پﻮﻫ８５ې چ３ ب５شکﻪ اهلل پﻪ ﻫر ＇ﻪ ＊ﻪ ﻗادر دی (ﻧﻮ راﻟ８５ي بﻬتر ﻟﻪ ﻣﻨسﻮخ ＇خﻪ ﻳا د ﻫﻐﻪ پﻪ ﻣثﻞ) .أﻳا تﻪ ﻧﻪ پﻮﻫ８５ې چ ３ب５شکﻪ اهلل ﻟره دی سﻠطﻨت او پاچاﻫﻲ د اسﻤاﻧﻮﻧﻮ او د ＄ﻤک( ３او ！ﻮل ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３پﻪ دواړو ک ３دي) او ﻧشتﻪ تاس ３تﻪ ﻏﻴر ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ ﻫ ＆５ﻣﻠ／ری او ﻣرستﻨدوى (چ ３ﻟﻪ ﻋذابﻪ ﻣﻮ خﻼص ک７ي) .أﻳا اراده ﻟرئ ،چ ３ﻟﻪ خپﻞ رسﻮل (ﻣحﻤد ) ＄ﻨ ３ﻫﻐﻪ شان پﻮ＊تﻨ ３وک７ئ ،ﻟکﻪ چ ３پخﻮا ﻟﻪ دې (پﻪ راز ،راز ﻧاﻣﻨاسبﻮ طرﻳﻘﻮ) ﻟﻪ ﻣﻮسی
＇خﻪ
شﻮې وې او ﻫر ＇ﻮک چ ３کﻔر پﻪ اﻳﻤان بدﻟﻮي ( کﻔر ﻏﻮره کﻮي ،چ ３اﻳﻤان ورک７ی او کﻔر واخﻠﻲ) ،ﻧﻮ پﻪ تحﻘﻴﻖ سﻤﻪ ﻻر ﻳ ３ورکﻪ ک７ه.
111
د آيتونو شان نزول
پﻪ رواﻳاتﻮ ک ３راﻏﻠﻲ دي چ ３ﻳﻬﻮدو او ﻣشرکاﻧﻮ اﻋتراض کاوه چ ３ﻋجﻴبﻪ ده! ﻣحﻤد ﻳﻮ＄ﻞ خپﻠﻮ ﻳاراﻧﻮتﻪ د ﻳﻮه ﻋﻤﻞ کﻮﻟﻮ اﻣرکﻮي او وروستﻪ ﻟﻪ ﻳﻮه وختﻪ ﻫﻐﻮی ور＇خﻪ ﻣﻨﻊ کﻮي او د ﻫﻐﻪ پر خﻼف ﻓﻴصﻠﻪ کﻮي ،ﻳا پﻪ بﻠﻪ وﻳﻨا ﻧﻦ ورځ ﻳﻮ＇ﻪ ورتﻪ واﻳﻲ اوسبا بﻞ ＇ﻪ ورتﻪ واﻳﻲ ،دا را＊ﻴﻲ چ ３ﻗرأن د اهلل کتاب ﻧﻪ دی ،بﻠک ３ﻣحﻤد پﻪ خپﻠﻪ جﻮړک７ی چ ３د ﻣطاﻟبﻮ پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３ﻳ ３تضاد او ！کر ﻟﻴدل ﻛ８５ي ،ﻫﻤاﻏﻪ و چ３
أﻳت ﻧازل
شﻮ ،تر＇ﻮ د دوی باطﻞ تصﻮر رد ک７ي. لن ６تفسير
:ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ تﻞ شبﻬ ３پﻴدا کﻮﻟ ３اوﻏﻮ＊تﻞ ﻳ ３چ ３د ﻗرأن د حﻘاﻧﻴت پﻪ اړه د ﻧﻮﻳﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ذﻫﻨﻮﻧﻮک ３شبﻬ ３پﻴدا ک７ي ،دوی پﻪ ﻗرأن ک ３ﻟﻪ ﻧسخ ＇خﻪ ﻣﻨکر وو او داﻳ ３ﻧﻪ ﻣﻨﻠﻪ چ ３د ﻳﻮ أﻳت پر ＄ای بﻞ أﻳت ﻏﻮره ک７ای شﻲ او ﻫﻐﻪ ﻟﻮﻣ７ﻧی أﻳت ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ ﻟرې ک７ای شﻲ او پﻪ ﻫﻐﻪ حکﻢ وﻧشﻲ ،خﻮ اهلل تﻌاﻟی د دوی پﻪ رد ک ３وﻓرﻣاﻳﻞ: أﻳت ﻧسخ کﻮو او ﻳا ﻫﻐﻪ د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ﻟﻪ ذﻫﻦ اوخﻴال ＇خﻪ وباسﻮ او ﻫﻴروو ﻳ ،３ﻧﻮ
کﻪ چ５رې ﻣﻮږ کﻮم د
ﻫﻐﻪ أﻳت پر ＄ای بﻞ ﻏﻮره ،شاﻣﻠﻪ او ﻳا ﻟ ８تر ﻟ ８د ﻫﻐﻪ پﻪ ﻣثﻞ أﻳت ﻧازﻟﻮو. (ﻧسخ) دﻟتﻪ د ﻳﻮه أﻳت دحکﻢ پای تﻪ رسﻮﻟﻮ پﻪ ﻣﻌﻨا ده چ ３پﻪ زﻳاتﻮ وختﻮﻧﻮ ک ３د أﻳت ﻟﻔﻆ باﻗﻲ پات ３ک８５ي؛ خﻮ حکﻢ ﻳ ３ﻣﻨسﻮخ －ر＄ﻲ او کﻠﻪ پﻪ خپﻠﻪ أﻳت ﻫﻢ ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ ＄ﻲ .د أﻳتﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻧسخ ＇خﻪ حکﻤت دا دی چ３ د اسﻼﻣﻲ شرﻳﻌت تدرﻳجﻲ بشپ７تﻴا د دې ﻏﻮ＊تﻨﻪ کﻮي ،تر＇ﻮ ﻣرحﻠﻪ پﻪ ﻣرحﻠﻪ د وخت او زﻣاﻧ ３پﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻪ او د خﻠکﻮ د استﻌداد پر بﻨس د دﻳﻦ احکام د بشپ７تﻴا درج ３تﻪ ورسﻴ８ي او اسﻼﻣﻲ اﻣت د دﻏﻮ احکاﻣﻮ د ﻣﻨﻠﻮ ﻗابﻠﻴت پﻪ ＄ان ک ３د تﻞ ﻟپاره وﻣﻮﻣﻲ. اهلل تﻌاﻟی د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
:أﻳا تﻪ ﻧﻪ پﻮﻫ８５ې چ ３اهلل پﻪ
ﻫر＇ﻪ ﻗادر دی！ ،ﻮل کاﻳﻨات د ﻫﻐﻪ پﻪ اختﻴارک ３دي او اهلل تﻌاﻟی داس ３برﻻسی ذات دی چ ３ﻫ ＆５کار ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ﻧﻪ صادر８４ي ،ﻣ／ر ﻫﻐﻪ د بشر پﻪ خﻴر وي .ﻧﻮد ﻧسخ حکﻢ ﻫﻢ د ده د ﻗدرت پﻪ دا４ره ک ３شاﻣﻞ دی ﻫر ډول او ﻫرکﻠﻪ چ ３وﻏﻮاړي ﻳﻮحکﻢ ﻧسخ کﻮي او پر ＄ای ﻳ ３بﻞ حکﻢ راﻟ８５ي. اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې بﻞ أﻳت ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
:أﻳا تﻪ پﻮه ﻧﻪ شﻮې 112
چ ３اهلل د ！ﻮﻟﻮ کاﻳﻨاتﻮ！ ،ﻮﻟﻮ أسﻤاﻧﻮﻧﻮ او ＄ﻤﻜﻮ ＇＋تﻦ دی؟! او ﻫﻤدا اهلل د ﻣخﻠﻮﻗاتﻮ پﻪ ！ﻮﻟﻮ کاروﻧﻮ ک ３تصرف کﻮي او ＇ﻪ چ ３وﻏﻮاړي ﻫﻐﻪ سرتﻪ رسﻮي او د ﻫرکار چ ３اراده وک７ي ﻫﻤﻐﻪ ﻋﻤﻠﻲ کﻮي .د أﻳت پﻪ پای ک３ :او تاسﻮ تﻪ پرتﻪ ﻟﻪ اهلل بﻞ ﻣﻠ／ری اوﻣرستﻴال ﻧشتﻪ ،ﻳﻌﻨ３
را＄ﻲ:
ای ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ! ﻟﻪ ﻳﻮه واحد اهلل ＇خﻪ پرتﻪ بﻞ ﻫ ＆５ﻣرستﻨدوی اوسرپرست ﻧشتﻪ ،تر＇ﻮ ستاسﻮ کاروﻧﻮ او ﻣصﻠحتﻮﻧﻮ تﻪ ﻧﻈﻢ وروب＋ﻲ او تاسﻮ تﻪ پﻪ خپﻠﻮ د＊ﻤﻨاﻧﻮ ﻓتح او برﻻسﻲ درک７ي ،ﻧﻮ اهلل دا حﻖ ﻫﻢ ﻟري چ ３ﻳﻮحکﻢ ﻧسخ ک７ي او پر＄ای ﻳ ３بﻞ حکﻢ راوړي. اهلل پاک پﻪ دې وروستﻲ أﻳت ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ! أﻳاﻏﻮاړﺉ چ ３پﻪ خپﻞ پﻴﻐﻤبر ﻓشار راوړئ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ وﻏﻮاړﺉ چ ３د ﻣﻮسی ﻣﻮسی
ﻗﻮم ﻟﻪ
＇خﻪ ﻏﻮ＊تﻲ وو؟ چ ３پﻪ دې کار سره ستاسﻮحاﻟت د ﻳﻬﻮدو ﻟﻪ حاﻟت سره ﻣشابﻪ ﻛ８５ي ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ
چ ３ﻳﻬﻮدو ﻟﻪ ﻣﻮسی
＇خﻪ ﻏﻮ＊تﻞ چ ３ﻣﻮږ تﻪ اهلل تﻌاﻟی ＊کاره او ﻋﻴان و＊ﻴﻪ ،ﻧﻮ اې ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ! تاس ３ﻟره ﻧﻪ
＊اﻳﻲ چ ３ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر
＇خﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ وﻏﻮاړئ چ ３د ﻳﻮه تابﻊ او ﻓرﻣان وړوﻧکﻲ اﻣت ﻟپاره ﻣﻨاسب ﻧﻪ وي＄ ،کﻪ
واﻗﻌﻲ اﻳﻤان ﻫﻐﻪ دی چ ３ﻟﻪ پ５ﻐﻤبر
＇خﻪ چ＇ ３ﻪ تاسﻮ تﻪ رسﻴ８ي ،ﻫﻐﻪ پﻪ بشپ７ه تﻮ－ﻪ وﻣﻨئ او پﻪ ＇ﻪ چ３
درتﻪ اﻣر کﻮي ،پﻪ ﻫﻐﻪ ﻋﻤﻞ وک７ئ او ﻟﻪ ＇ﻪ ﻧﻪ چ ３ﻣﻮ ﻣﻨﻊ کﻮي ،ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ＄ان وژﻏﻮرﺉ. بﻴا اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
،ﻳﻌﻨ:３
＇ﻮک چ ３د اهلل ＊کاره أﻳتﻮﻧﻪ پرﻳ８دي او د ﻧﻮرو أﻳتﻮﻧﻮ ﻏﻮ＊تﻨﻪ کﻮي ،د تکبر ،د＊ﻤﻨﻲ او کﻴﻨ ３ﻟﻪ ﻣخ ３د ب３ ﻋﻘﻠ ９ﻏﻮ＊تﻨ ３کﻮي او ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ－ ３ﻤراﻫﻲ د ﻫداﻳت پﻪ بدل ک ３ﻏﻮاړي او کﻔرتﻪ پر اﻳﻤان ترجﻴح ورکﻮي، پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３ﻟﻪ ﻧﻴﻐ ３ﻻرې ＇خﻪ چ ３د ﻫداﻳت ﻻره ده ،ﻣﻨحرف شﻮي دي.
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د دې ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: د اسﻼم د سپ（５ﻠﻲ دﻳﻦ پﻪ راتﻠﻮ سره ！ﻮل أسﻤاﻧﻲ دﻳﻨﻮﻧﻪ ﻣﻨسﻮخ شﻮل. د اسﻼﻣﻲ دﻳﻦ پﻪ داخﻠﻲ احکاﻣﻮ ک ３ﻧسخ د اﻟﻬﻲ حکﻤت پر اساس ثابتﻪ ده. ﻧسخ کﻮوﻧکﻲ(ﻧاسخ) أﻳتﻮﻧﻪ د ثﻮاب ،ﻋﻤﻞ او تکﻠﻴﻒ ﻟﻪ حﻴثﻪ تر ﻣﻨسﻮخ شﻮي أﻳت ＇خﻪ ﻏﻮره او کﻠﻪ ﻫﻢ 113
ورسره برابر وي. اهلل تﻌاﻟی پﻪ خپﻞ ﻋﻠﻢ او ﻗدرت سره د بشرﻳت پﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻣصﻠحتﻮﻧﻮ احاطﻪ ﻟري. د کاﻣﻞ اﻳﻤان ﻟﻪ ﻧ＋ﻮ＇خﻪ دا دي چ ３د رسﻮل اهلل ﻟﻪ اواﻣرو پﻴروي او ﻟﻪ ﻣﻨﻬﻴاتﻮ ＇خﻪ ﻳ ３ډډه وشﻲ. پوښتنې
– ١د (ﻧسخ) ﻟﻐﻮي او اصطﻼحﻲ ﻣﻌﻨا واضحﻪ ک７ﺉ؟ ﻨسﻬا) کﻠﻤ＇ ３خﻪ ﻣراد ＇ﻪ دی؟ او د (ﻧآت بخﻴرﻣﻨﻬا) جﻤﻠ ３ﻣطﻠب واضح ک７ﺉ. ٢ـ د (ﻧُ َ ۳ـ د ﻧسخ ３د اثبات ﻟپاره ﻟﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ＇خﻪ دﻟﻴﻞ راوړئ. ٤ـ د دې ﻣبارک أﻳت: ٥ـ وﻟ ３ﻗرأﻧﻲ أﻳت ،ﻣؤﻣﻨان ﻟﻪ دې ＇خﻪ ﻣﻨﻊ کﻮي چ ３د ﻣﻮسی
ﻣﻌﻨا واضح ک７ئ. د ﻗﻮم پﻪ شان واوسﻲ؟
کورن ９دنده
د تﻔسﻴر او ﻋﻠﻮم اﻟﻘرأن کتابﻮﻧﻮ تﻪ پﻪ ﻣراجﻌ ３سره ،د ﻧسخ ３او د ﻫﻐ ３د ډوﻟﻮﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ دوه ﻣخﻪ ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴﻜئ.
114
ديرشم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱۱٠ -۱٠٩آيتونه
د ځينو کلمو معناوې
} {
ﻏﻮ＊تﻨﻪ کﻮي ،خﻮ＊ﻮي. { ﻳﻬﻮد او ﻧصارا.
} } }
{ {
واضح او رو＊اﻧﻪ شﻮی.
} }
تاس ３ب５رتﻪ و－ر＄ﻮي.
{ {
د －ﻨﻬ／اراﻧﻮ ﻟﻪ ﻧﻴﻮﻧ ３ت５رشئ. سﻢ ادا ک７ﺉ.
ژباړه
زﻳاتره اﻫﻞ ﻛتاب دا خﻮ＊ﻮي چ ３تاس ３ﻟﻪ اﻳﻤان راوړﻟﻮ وروستﻪ ب５رتﻪ د ﻛﻔر ﻟﻮري تﻪ وگر＄ﻮي ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ حﻖ ﻫﻐﻮ تﻪ ＇رگﻨد شﻮی دى ،خﻮ د خپﻞ ﻧﻔس د رخ ３ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ستاس ３ﻟپاره دا ﻏﻮاړي ،د ﻫﻐﻮ پﻪ ＄ﻮاب ﻛ ３تاس ３ﻟﻪ ﻋﻔﻮې او ت５ر４دﻧ ３ﻧﻪ ﻛار واخﻠئ ،چ ３اهلل پﻪ خپﻠﻪ ،خپﻠﻪ ﻓﻴصﻠﻪ ﻧاﻓذه ﻛ７ي .بﻴشکﻪ اهلل تﻌاﻟﻰ پر ﻫر ＇ﻪ ﻗادر دى. ﻟﻤﻮﻧ ＃ﻗائﻢ ﻛ７ئ ،زﻛات ورﻛ７ئ او د خپﻠﻮ ＄اﻧﻮﻧﻮ ﻟپاره چ ３ﻫره ＊ﻴ／ﻨﻪ وړاﻧدې ﻟ８５ئ ،د اهلل پر وړاﻧدې بﻪ ﻫﻐﻪ وﻣﻮﻣئ .بﻴشکﻪ اهلل د ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３تاس ３ﻳ ３کﻮئ ،ﻟﻴدوﻧﻜﻰ دى.
115
لن ６تفسير
:ﻳﻮ زﻳات شﻤ５ر ﻳﻬﻮد د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻟﻪ حسد ＇خﻪ کاراخﻠﻲ ،ﻫﻐﻮی تﻪ د شرﻏﻮ＊تﻨﻪ کﻮي او دا حاﻟت ﻗرأنکرﻳﻢ واضح ک７ی چ ３ﻳﻬﻮد او ﻧصارا سره ﻟﻪ دې چ ３د پﻴﻐﻤبر د رساﻟت ،حﻘاﻧﻴت او ﻧبﻮت رﻳ＋تﻴﻨﻮاﻟی ﻳ ３پ５ژﻧدﻻی ،خﻮ د ﻫﻐﻪ حسد ﻟﻪ کبﻠﻪ چ ３ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر او ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ سره ﻳ ３ﻟري ،کﻮ＊） کﻮي ،تر＇ﻮ ﻣؤﻣﻨان ﻟﻪ اسﻼم ＇خﻪ وباسﻲ او ارتداد تﻪ ﻳ ３وﻫ（ﻮي او دوی دا کار ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻧﻪ ترسره کﻮي چ ３کتاب ﻳ ３ورتﻪ اﻣرکﻮي ،بﻠک ３دا د دوی د ﻧاوړه ،پﻠﻴت او ﻧاروغ ﻧﻔس ＄اﻧ７／تﻴا ده؛ ＄کﻪ ﻳﻬﻮد کﻴﻨﻪ －ر او ﻟﻪ حسد ﻧﻪ ډک خﻠک دي ،پرتﻪ ﻟﻪ خپﻠﻮ ＄اﻧﻮﻧﻮ ﻧﻮر ﻫﻴچاتﻪ ＊ﻴ２／ﻪ ﻧﻪ ﻏﻮاړي او تﻞ د ﻧﻮرو د ﻧﻌﻤت د زوال پﻪ ﻫﻴﻠﻪ ک ３سﻮ＄ﻴ８ي او ﻏﻤﻮﻧﻪ خﻮري. ﻫﻤدا رﻧ／ﻪ ﻣبارک أﻳت دا را＊ﻴﻲ چ ３دوی پﻪ خپﻞ زړه ک ３دا ﻳﻘﻴﻦ درﻟﻮد چ ３د اسﻼم دﻳﻦ پرحﻘﻪ دی او د ﻧبﻲ کرﻳﻢ پﻪ ﻧبﻮت ک ３ﻫ ＆５شبﻬﻪ ﻧشتﻪ ،خﻮ د دوی ﻧاوړه او پﻠﻴت خﻮی ،دوی ﻟﻪ اﻳﻤان راوړﻟﻮ او تصدﻳﻖ کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ کﻮل. بﻴا اهلل تﻌاﻟی ﻣؤﻣﻨان ﻣخاطبﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ:
:د ﻳﻬﻮدو شر تﻪ پﻪ صبر او
حﻮصﻠﻪ ＄ﻮاب ورک７ﺉ او د دوی پر وړاﻧدې تﻮرې تﻪ ﻻس ﻣﻪ اوږدوﺉ او جﻨ ，ﻣکﻮﺉ ،تر＇ﻮ د اهلل حکﻢ ﻟﻪ دوی سره د جﻨ／ﻴدو پﻪ ﻫکﻠﻪ ،ﻧازل شﻲ .بﻴا اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) ﻓرﻣاﻳﻲ:
،ﻳﻌﻨ :３اهلل پر
ﻫر＇ﻪ ﻗادر دی کﻪ وﻏﻮاړي ﻣسﻠﻤاﻧان سره ﻟﻪ دې چ ３د شﻤ５رﻟﻪ ﻣخ ３ﻟ ،８ﻣاﻟﻲ او ﻧﻈاﻣﻲ ﻗدرت ﻳ ３کﻢ دی ،خﻮ بﻴا ﻳ ３ﻫﻢ پر د ＊ﻤﻨاﻧﻮ برﻻسﻲ کﻮﻻی شﻲ. :اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې أﻳت ک ３پرد＊ﻤﻦ د برﻳا او برﻻس＄ ９ﻴﻨﻮ ﻣﻌﻨﻮي وسﻴﻠﻮ تﻪ اشاره کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ :خپﻞ ﻟﻤﻮﻧ％ﻮﻧﻪ ﻗاﻳﻢ ک７ﺉ ،تر＇ﻮ ستاس ３پﻪ زړوﻧﻮ ک ３اﻳﻤان ﻣحکﻢ او راسخ شﻲ ،ستاسﻮ اړﻳک ３ﻟﻪ خپﻞ پاﻟﻮﻧکﻲ(پرورد－ار) سره ！ﻴﻨ ３／شﻲ او ستاسﻮ پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３ﻣﻴﻨﻪ او ﻣحبت پﻴدا شﻲ او ستاسﻮ ﻧﻔسﻮﻧﻪ ﻟﻪ ب ３حﻴاﻳﻴﻮ او ﻧاوړو کاروﻧﻮ＇خﻪ پاک شﻲ .ﻫﻤدارﻧ／ﻪ د خپﻞ ﻣال زکات ادا کﻮئ؛ ＄کﻪ دا ﻳﻮ ﻣاﻟﻲ ﻋبادت دی او د زکات پﻪ سبب پﻪ اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨﻪ ک ３اجتﻤاﻋﻲ او ！ﻮﻟﻨ５ز تکاﻓﻞ ﻣﻨ％تﻪ را＄ﻲ اوﻟﻪ بﻠ ３خﻮا د ب６اﻳاﻧﻮ او ب５ﻮزﻟﻮ
116
ترﻣﻨ ＃د دوست ９ﻓضا راﻣﻨ％تﻪ ﻛ８５ي. دا دوه ډوﻟﻪ ﻋبادت چ ３ﻟﻮﻣ７ی د ﻓرد د اصﻼح او دوﻳﻢ د ！ﻮﻟﻨ ３د اصﻼح سبب ﻛ８５ي ،پﻪ دﻧﻴا ک ３دبرﻳا وسﻴﻠ３ او پﻪ أخرت ک ３د ﻧﻴکﻤرﻏ ９اوخﻮشحاﻟ ９ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ. ،ﻳﻌﻨ :３ﻫره
اهلل تﻌاﻟی د دې أﻳت پﻪ دوﻳﻤﻪ برخﻪ ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
ﻧ５کﻲ ﻟکﻪ :ﻟﻤﻮﻧ ،＃زکات ،روژه ،حج ،احسان اوﻧﻮر چ ３پﻪ دﻧﻴا ک ３ترسره کﻮﺉ ،پاﻳﻠﻪ او بدﻟﻪ بﻪ ﻳ ３د أخرت پﻪ ورځ وﻣﻮﻣئ. ،ﻳﻌﻨ＇ :３ﻪ چ ３ترسره کﻮﺉ ،اهلل د ﻫﻐﻪ ﻟﻴدوﻧکی
اهلل تﻌاﻟی د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
دی او ﻫ ＆５کار کﻪ ﻫﻐﻪ وړوکی وي ﻳاﻏ ،خﻴر وي ﻳا شر ،د اهلل د ﻟﻴدﻧ ３ﻟﻪ داﻳرې ＇خﻪ ﻟرې ﻧﻪ پات ３ﻛ８５ي.
فعاليت
ﻫﻐﻪ ﻟﻮی پ５ﻐام چ ３د
ﻣبارک أﻳت ﻳ ３اسﻼﻣﻲ اﻣت تﻪ وړاﻧدې کﻮي ،پﻪ اړه ﻳ ３ﻟﻪ ﻳﻮ
بﻞ سره بحث او خبرې وک７ئ .
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３ﻟﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮ＇خﻪ تر ﻻسﻪ ک８５ي ،ﻋبارت دي ﻟﻪ: پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ او ﻧبﻮي سﻨتﻮک ３ﻟﻪ حسد ＇خﻪ چ ３ﻟﻪ ﻧﻮرو ＇خﻪ د ﻧﻌﻤت د سﻠبﻮﻟﻮ ﻫﻴﻠﻪ ده ،ﻣﻤاﻧﻌت راﻏﻠی دی .ﻣسﻠﻤاﻧان باﻳد ور＇خﻪ ＄ان وژﻏﻮري. ﻋﻔﻮ او ﻏچ ﻧﻪ اخﻴستﻞ د اسﻼﻣﻲ اخﻼﻗﻮ ﻳﻮه برخﻪ ده .کاﻣﻞ ﻣسﻠﻤان ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دى چﻲ د ﻧ５کﻮ اخﻼﻗﻮ او زﻏﻢ ﻟروﻧکی وي او ﻟﻪ ﻏچ اخﻴستﻠﻮ ＇خﻪ ＄ان وژﻏﻮري. د اسﻼم د د＊ﻤﻨاﻧﻮ پر وړاﻧدې د اﻟﻬﻲ ﻣرست ３ترﻻسﻪ کﻮل ،د شرﻳﻌت ﻟﻪ پابﻨدۍ ،ﻟﻤﻮﻧ ＃ادا کﻮﻟﻮ او زکات ورکﻮﻟﻮ پرتﻪ ﻣتصﻮر４دﻻى ﻧشﻲ .د دﻳﻨﻲ شﻌاﻳرو ادا کﻮل د برﻻس ９او برﻳا ﻟﻪ ﻏﻮره وساﻳﻠﻮ ＇خﻪ ２－ﻞ ک８５ي.
117
پوښتنې
– ١ﻳﻬﻮد وﻟ ３پﻪ دې ﻫﻴﻠﻪ وو چ ３ﻣسﻠﻤاﻧان ﻟﻪ خپﻞ دﻳﻦ ＇خﻪ و－ر＄ﻲ؟ – ٢ﻟﻪ
＇خﻪ ﻣراد ＇ﻪ دی؟
– ۳أﻳا د ﻳﻬﻮدو د د＊ﻤﻨﻴﻮ پر وړاﻧدې د اسﻼم حکﻢ د تﻞ ﻟپاره "ﻋﻔﻮ او صﻔح" دی؟ – ٤د ﻟﻤاﻧ％ﻪ ﻗاﻳﻤﻮل اوزکات ورکﻮل＇ ،رﻧ／ﻪ کﻮﻻی شﻲ پﻪ اﻟﻬﻲ ﻧصرت ک ３اﻏﻴزﻧاک واﻗﻊ شﻲ؟ – ٥ﻟﻪ
＇خﻪ ﻣراد ＇ﻪ دی؟
٦ـ کﻠﻪ چ ３ﻣﻮږ د خﻴر ﻳﻮ کار ترسره کﻮو ،د اهلل پﻪ ﻧزد ﻳ ３پاﻳﻠﻪ ﻣﻮﻣﻮ ،کﻮم أﻳت دې ﻣﻔﻬﻮم تﻪ اشاره کﻮي؟ ٧ـ د دې أﻳتﻮﻧﻮ ﻟﻪ تﻔسﻴر＇خﻪ کﻮﻣ ３ﻻر＊ﻮوﻧ ３او ３＂－ﻻس تﻪ راوړﻻی شﻮ؟
کورن ９دنده
دا ﻟﻮست پﻪ ﻳﻮ ﻣخ ک ３داس ３خﻼصﻪ ک７ئ چ ３ﻫ ＆５اصﻠﻲ ﻣطﻠب ترې پات ３ﻧشﻲ.
118
يو دېرشم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱۱٣ -۱۱۱آيتونه
د ځينو کلمو معناوې } }
{ {
}
راوړﺉ. {
} }
ﻫ（５کﻠﻪ بﻪ داخﻞ ﻧشﻲ.
ستاسﻮ دﻟﻴﻞ. {
{
＇ﻮک چ ３تسﻠﻴﻢ شﻲ＇ ،ﻮک چ ３خپﻞ ﻋبادت اهلل تﻪ خاص ک７ي. ﻟﻮﻟﻲ.
ژباړه او اﻫﻞ کتابﻮ ووﻳﻞ :ﻫ（５ﻮك بﻪ جﻨت تﻪ ﻻړ ﻧشﻲ ،ﻣ／ر ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ ３ﻳﻬﻮدي ﻳا ﻧصراﻧﻲ وي .دا د ﻫﻐﻮی ﻫﻴﻠ３ دي ،دوی تﻪ وواﻳﻪ (ای ﻣحﻤده!) :خپﻞ دﻟﻴﻞ وړاﻧدې ﻛ７ئ ﻛﻪ تاس ３پﻪ خپﻠﻪ دﻋﻮه ﻛ ３ر＊تﻴﻨﻲ ﻳاست .بﻠک ３داس３ ﻧﻪ ده ﻫر＇ﻮك چ ３خپﻞ ＄ان (د) خداى اطاﻋت (تﻪ) وﻗﻒ ﻛ７ي او (پﻪ ﻋﻤﻠﻲ تﻮگﻪ) ＊ﻪ چﻠﻦ ﻏﻮره ﻛ７ي ،د ﻫﻐﻪ ﻟپاره د ﻫﻐﻪ د رب پﻪ ﻧزد د ﻫﻐﻪ اجر شتﻪ او پر داس ３خﻠﻜﻮ ＇ﻪ و４ره او ﻛ７او ﻧشتﻪ .ﻳﻬﻮدﻳان واﻳﻲ :ﻟﻪ ﻋﻴسائﻴاﻧﻮ سره ﻫ ＆５حﻖ ﻧشتﻪ (پﻪ حﻖ دﻳﻦ ﻧﻪ دي) ،ﻋﻴسائﻴان واﻳﻲ :ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو سره ﻫ ＆５حﻖ ﻧشتﻪ (پﻪ حﻖ دﻳﻦ ﻧﻪ دي)پﻪ داس ３حال ﻛ ３چ ３دوى دواړه ﻛتاب ﻟﻮﻟﻲ ،ﻫﻤدارﻧ／ﻪ وﻳﻞ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ چ ３ﻧﻪ پﻮﻫ５دل (ﻟکﻪ ﻣجﻮسﻴان او ﻣشرکان) د دوی د وﻳﻠﻮ پﻪ شان .اهلل بﻪ دا اختﻼﻓﻮﻧﻪ چ ３دا خﻠﻚ پﻜ ３اختﻪ دي ،د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ ﻓﻴصﻠﻪ ﻛ７ي.
119
لن ６تفسير اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې ﻟﻮﻣ７ي أﻳت ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ ووﻳﻞ» :ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو پرتﻪ بﻞ ＇ﻮک بﻪ جﻨت تﻪ ﻻر وﻧﻪ ﻣﻮﻣﻲ« او ﻧصاراوو ووﻳﻞ» :پرتﻪ ﻟﻪ ﻧصاراوو بﻪ بﻞ ＇ﻮک جﻨت تﻪ داخﻞ ﻧشﻲ« ،تراوسﻪ پﻮرې دا دوه ﻗﻮﻣﻮﻧﻪ پﻪ ﻫﻤدې ﻏﻠط او تش خﻴال وﻻړ دي .اهلل تﻌاﻟی ﻳ３ پﻪ اړه داس ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
:دا د دوی بﻴکاره خﻴاﻟﻮﻧﻪ او باطﻠ ３ﻫﻴﻠ ３دي چ ３ﻟﻪ حﻘﻴﻘت ＇خﻪ پﻪ
تﻤاﻣﻪ ﻣﻌﻨا ﻟرې او ﻫ ＆５دﻟﻴﻞ او اساس ﻧﻪ ﻟري. بﻴا اهلل پاک خپﻞ پﻴﻐﻤبرتﻪ اﻣرکﻮي:
،ﻳﻌﻨ :３دوی تﻪ وواﻳﻪ ای ﻣحﻤد
!
کﻪ پﻪ دې ﻫکﻠﻪ کﻮم دﻟﻴﻞ ﻟرئ ،حاضرﻳ ３ک７ﺉ ،تر＇ﻮ ﻣﻌﻠﻮم شﻲ چ ３تاسﻮ ر＊تﻴا واﻳئ ﻳا پﻪ دروﻏﻮ خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ خﻮشحاﻟﻮئ ،ﻫره دﻋﻮه چ ３پﻪ دﻟﻴﻞ وﻻړه ﻧﻪ وي ،ﻫﻐﻪ ب ３بﻨس＂ﻪ اوباطﻠﻪ ده. :اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې أﻳت ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ چ ３د ده پﻪ سپﻴ（ﻠﻲ دربار ک ３د ارز＊ت وړ شی اﻳﻤان او ﻋﻤﻞ دی ،ﻧﻪ ﻳﻮازې تشﻪ دﻋﻮا ،ﻳﻌﻨ :３حﻘﻴﻘت داس ３ﻧﻪ دی ﻟکﻪ چ ３تاسﻮ －ﻮﻣان کﻮﺉ ،بﻠک ３جﻨت تﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک ﻻر ﻣﻮﻣﻲ چ ３اهلل تﻪ تسﻠﻴﻢ وي اوحکﻤﻮﻧﻪ ﻳ ３پﻪ ﻋاجزاﻧﻪ تﻮ－ﻪ وﻣﻨﻲ اوﻋﻤﻠﻲ ﻳ ３ک７ي. ＇ﻮک چ ３خپﻞ پاﻟﻮﻧکﻲ پرورد－ار تﻪ تسﻠﻴﻤﻴ８ي ،او اﻣر ﻳ ３پﻪ ﻣخﻠصاﻧﻪ تﻮ－ﻪ ﻋﻤﻠﻲ کﻮي ،خپﻞ کاروﻧﻪ او ژوﻧد د اﻟﻬﻲ شرﻳﻌت ﻣﻮاﻓﻖ تﻨﻈﻴﻤﻮي ،ﻫﻐﻮی ﻟﻪ و４رې او ډار ＇خﻪ خﻼصﻮن ﻣﻮﻣﻲ او ﻟﻪ ﻏﻤﻮﻧﻮ ،اﻧدﻳ＋ﻨﻮ او بدﻣرﻏﻴﻮ ＇خﻪ ژﻏﻮرل کﻴ８ي. :د ﻫﻐﻪ اختﻼف ﻟﻪ اﻣﻠﻪ چ ３ﻳﻬﻮدو اوﻧصارا وو پﻪ خپﻠﻮک３ ﻟرل ،ﻳﻮ او بﻞ ﻳ ３پﻪ ﻫ ＆５ک ３ﻧﻪ شﻤ５رل ،ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻫﻐﻮی دا حاﻟت داس ３تصﻮﻳرک７ی :ﻳﻬﻮدﻳان واﻳﻲ :د ﻧصراﻧﻴاﻧﻮ دﻳﻦ باطﻞ دی اوﻫ ＆５ارز＊ت ﻧﻪ ﻟري .پﻪ ﻣﻘابﻞ ک ３ﻧصراﻧﻴان ﻳﻬﻮد تﻮرﻧﻮي او واﻳﻲ :ﻳﻬﻮدﻳان پﻪ باطﻠﻪ دي او دﻳﻦ ﻳ ３ب ３ارز＊تﻪ دی .دا پﻪ داس ３حال ک ３چ ３دواړو ډﻟﻮ د تﻮرات او اﻧجﻴﻞ تﻼوت کاوه او دواړه ډﻟ３ پﻮﻫﻴ８ي چ ３د اﻳﻤان ﻟﻪ ﻟﻮازﻣﻮ ＇خﻪ دا ده چ ３باﻳد پﻪ ！ﻮﻟﻮ أسﻤاﻧﻲ کتابﻮﻧﻮ او اﻟﻬﻲ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ اﻳﻤان وﻟرو ،دوی
120
دا کار د ﻋﻠﻢ ﻟﻪ ﻣخ ３کاوه ،ﻧﻪ د جﻬﻞ او ﻧاپﻮﻫ ９ﻟﻪ ﻣخ.３ اهلل تﻌاﻟی د أﻳت پﻪ وروست ９برخﻪ ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
:ﻫﻤدارﻧ／ﻪ
بت پرستﻮ ﻣشرکﻴﻨﻮ چ ３د ﻫر＇ﻪ ﻧﻪ ب ３خبر وو ،ﻫﻐﻮی ﻫﻢ د ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو پﻪ ＇５ر وﻳﻞ چ ３د اسﻼم دﻳﻦ باطﻞ دی ،پﻪ داس ３حال ک ３چ ３حﻖ د دوی د ﻏﻠطﻮ او پﻮچﻮ خﻴاﻟﻮﻧﻮ پرخﻼف دی .د دې ډﻟﻮ حﻘاﻧﻴت او باطﻠﻮاﻟی اهلل ﻣﻌﻠﻮﻣﻮي او خپﻞ پﻴﻐﻤبران ﻳﻲ د دې ﻟپاره راﻟﻴ８ﻟﻲ ،تر＇ﻮ حﻖ او باطﻞ راو＊ﻴئ ،ﻧﻮ دا کار د چا اﻣر پﻮرې ت７ﻟی ﻧﻪ دی. د أﻳت پﻪ پای ک ３وروست ９ﻓﻴصﻠﻪ شﻮﻳده چ ３ﻫﻐﻪ ورځ بﻪ رارسﻴ８ي ،چ ３پﻪ ﻫﻐ ３ک ３بﻪ ﻫرچا تﻪ د ﻫﻐﻪ د حﻖ واﻟﻲ او باطﻞ واﻟﻲ کچﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ شﻲ ،اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ: :اهلل ﻟﻪ ﻫرچا＇خﻪ ډ４رﻋاﻟﻢ دی اوﻫﻤدا ذات بﻪ د خپﻠﻮ بﻨده －اﻧﻮ پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ پﻪ ﻋدل او اﻧصاف ﻗضاوت وک７ي او دوی تﻪ بﻪ رو＊اﻧﻪ ک７ي چ ３کﻮم ﻳﻮ پﻪ حﻘﻪ اوکﻮم ﻳﻮ پﻪ ک８ه ﻻر روان و .ﻫﻮ، ﻫﻐﻪ ذات بﻪ د أخرت پﻪ ورځ خپﻠﻪ وروست ９ﻓﻴصﻠﻪ صادره ک７ي ،حﻖ بﻪ برﻳاﻟی او باطﻞ بﻪ سپک او شرﻣ５دﻟی وي.
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３ﻟﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮ＇خﻪ تر ﻻسﻪ ک８５ي ،ﻋبارت دي ﻟﻪ: جﻨت د ﻫﻐﻮ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ＄ای دی چ ３ﻧ５ک ３ک７ﻧ ３ﻳ ３ک７ې وي. جﻨت پﻪ ﻫﻴﻠﻮ او اﻣﻴدوﻧﻮ ﻻس تﻪ ﻧﻪ را＄ﻲ ،بﻠک ３د ﻫﻐﻪ د ﻻستﻪ راوړﻟﻮ ﻟپاره ﻫ（ﻪ او ﻫاﻧد پﻪ کار دی. ﻫ ＆５ﻳﻮه اﻧسان تﻪ روا ﻧﻪ ده چ ３د دﻳﻨﻲ اﻣﻮرو پﻪ اړه پرتﻪ ﻟﻪ دﻟﻴﻠﻪ ﻓﻴصﻠﻪ وک７ي. د ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو د＊ﻤﻨﻲ ﻫﻤﻴشﻨ ９ده ،ﻫره ډﻟﻪ کﻮ＊） کﻮي ،تر＇ﻮ ﻣﻘابﻠﻪ ډﻟﻪ －ﻤراه او باطﻠﻪ ثابتﻪ ک７ي. دﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ بﻪ اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) ﻓﻴصﻠﻪ وک７ي ،چ＇ ３ﻮک پﻪ حﻘﻪ او＇ﻮک پﻪ باطﻠﻪ دی.
121
پوښتنې
١ـ د ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو خﻴاﻟﻮﻧﻪ ،جﻨت تﻪ د داخﻠﻴدو پﻪ ﻫکﻠﻪ ＇رﻧ／ﻪ وو؟ ٢ـ اهلل د دوی دخﻴاﻟﻮﻧﻮ د رد پﻪ ﻫکﻠﻪ ＇ﻪ ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي؟ ۳ـ ﻳﻬﻮد او ﻧصارا د خپﻠ ３دﻋﻮې د اثبات ﻟپاره پﻪ ＇ﻪ کار ﻣکﻠﻒ شﻮل؟ ٤ـ د جﻨت د داخﻠﻴدو حﻘﻴﻘﻲ ﻣستحﻖ ＇ﻮک دی او دا ﻣطﻠب ﻟﻪ کﻮم أﻳت ＇خﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻻی شﻮ؟ ٥ـ د بت پرستﻮ ﻣشرکﻴﻨﻮ ،ﻳﻬﻮدو او ﻧصارا وو ترﻣﻨ＇ ＃ﻪ ورتﻪ واﻟی شتﻮن ﻟري ،چ ３ﻗرأن کرﻳﻢ ورتﻪ اشاره ک７ې ده؟ ٦ـ اهلل تﻌاﻟی بﻪ د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ د ډﻟﻮ او ادﻳاﻧﻮ د پﻴرواﻧﻮ ترﻣﻨ＇ ＃ﻪ ﻓﻴصﻠﻪ وک７ي؟
کورن ９دنده
د ﻳﻬﻮدو ،ﻧصاراوو او ﻣشرکﻴﻨﻮ د ورتﻪ واﻟﻲ او تﻮپﻴروﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮ ﻣخ ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴﻜئ.
122
دوه دېرشم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱۱٦ -۱۱٤آيتونه
د ځينو کلمو معنا
}
{
تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮی ﻇاﻟﻢ.
}
{
د (ﻣسجد) جﻤﻊ دی ،چ ３پﻪ ﻟﻐت ک ３د اهلل تﻌاﻟی د ﻋبادت ﻟپاره د سجدې کﻮﻟﻮ ＄ای تﻪ وﻳﻞ کﻴ８ي.
}
{
کﻮ＊） ﻳ ３وک.７ { د ﻫﻐﻪ پﻪ خراب ９ک.３
} {
}
وﻳرﻳدوﻧکﻲ.
}
{
ذﻟت ،خﻮاري ،بدﻣرﻏﻲ.
}
{
ﻣخ و－ر＄ﻮئ.
} { } }
ﻧﻮ ﻫﻠتﻪ ،ﻧﻮ ﻫﻤﻐﻪ ＄ای. { {
پاک ３ده اهلل ﻟره. تسﻠﻴﻤﻴدوﻧکﻲ ،د اهلل د اﻣرﻣﻨﻮﻧکﻲ.
ژباړه
او ＇ﻮک دی ﻟﻮی ﻇاﻟﻢ (بﻠک ３ﻧشتﻪ) ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چا ＇خﻪ ،چ ３د اهلل تﻌاﻟی ﻣسجدوﻧﻪ بﻨدوی ﻟﻪ دې چ ３ﻳاد ک７شﻲ پﻪ ﻫﻐﻮ ک ３د اهلل تﻌاﻟی ﻧﻮم او د ﻫﻐﻮ پﻪ وراﻧﻮﻟﻮ (او شاړوﻟﻮ) ک ３کﻮ＊） کﻮي ،دﻏﻪ کسان ﻧﻪ دی ﻻﻳﻖ دوی تﻪ ﻣ／ر دا چ ３ﻧﻨﻮ＄ﻲ دﻏﻮ ﻣسجدو تﻪ و４ر４دوﻧکﻲ ،دوی تﻪ پﻪ دﻧﻴا ک ３ذﻟت دی او پﻪ أخرت ک ３دوی تﻪ (پﻪ سبب د کﻔر او ﻇﻠﻢ د دوی) ډ４ر ﻟﻮی ﻋذاب دی او خاص اهلل ﻟره دی ﻣشرق او ﻣﻐرب ،ﻧﻮ ﻫر ﻟﻮري تﻪ چ( ３پﻪ ﻟﻤاﻧ％ﻪ ک)３
123
ﻣخ و－ر＄ﻮئ ،ﻧﻮ ﻫﻤدﻏﻪ ﻟﻮری د اهلل تﻌاﻟی د اطاﻋت (ﻟﻮری) دی ،ب５شکﻪ چ ３اهلل تﻌاﻟی پراخ دی (رحﻤت د ده) ＊ﻪ ﻋاﻟﻢ دی او واﻳﻲ (کﻔار ،ﻳﻬﻮدﻳان او ﻧصراﻧﻴان داس ３چ )３اهلل
＇ﻮك پﻪ زوى وﻟ ９سره ﻧﻴﻮﻟی دی ،پاکﻲ ده،
ده ﻟره (ﻟﻪ زوی ＇خﻪ) بﻠک ３ده ﻟره دي ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３پﻪ أسﻤاﻧﻮ او ＄ﻤک ３ک ３دي！ ،ﻮل ده ﻟره حکﻢ ﻣﻨﻮﻧکﻲ او تسﻠﻴﻢ دي . اجمالي تفسير
:د ﻟﻮست پﻪ دې ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ أﻳت ک ３د کاﻓراﻧﻮ ﻟﻪ ﻇاﻟﻤاﻧﻪ ک７ﻧ＇ ３خﻪ چ ３خﻠک بﻪ ﻳ ３ﻟﻪ جﻮﻣاتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ کﻮل ،ﻳادوﻧﻪ شﻮﻳده ،اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻫ（５ﻮک د اهلل پﻪ وړاﻧدې تر ﻫﻐﻪ چا ډ４ر ﻇاﻟﻢ ﻧﻪ دی چ ３خﻠک د اهلل ﻟﻪ ذکر ＇خﻪ ﻣﻨﻊ کﻮي او ﻧﻪ ﻳ ３پرﻳ８دي چ ３د اهلل تﻌاﻟی ﻧﻮم ﻳاد ک７ي او پﻪ ﻋﻴﻦ وخت ک ３زﻳار باسﻲ ،تر＇ﻮ جﻮﻣاتﻮﻧﻪ وﻧ７وي او ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ ﻳ ３ﻳﻮسﻲ .ﻫﻤدا وجﻪ ده چ ３اسﻼم د کﻠﻴساوو او د اﻫﻞ کتابﻮ د ﻋبادت ＄اﻳﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻧ７وﻟﻮ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ کﻮي＄ ،کﻪ پﻪ ﻇاﻫره ﻫﻐﻪ د اهلل د ذکر او ﻋبادت ﻟپاره جﻮړ شﻮي دي. ورپس ３اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) ﻓرﻣاﻳﻲ:
،ﻳﻌﻨ :３دې خﻠکﻮ تﻪ ﻣﻨاسبﻪ
ﻧﻪ ده او حﻖ ﻧﻪ ﻟري چ ３جﻮﻣاتﻮﻧﻮ تﻪ ﻧﻨﻮ＄ﻲ ﻣ／ر پﻪ حاﻟت د وﻳرې او ﻟ７زې ﻛ .３پر ﻫﻐﻮکساﻧﻮ چ ３جﻮﻣاتﻮﻧﻪ ت７ي او د اهلل د ذکر او ﻳاد ﻣخﻪ ﻧﻴسﻲ ،ﻻزﻣﻪ ده چ ３د اهلل کﻮروﻧﻮ تﻪ پﻪ و４ره او ﻟ７زه ک ３داخﻞ شﻲ او د اهلل ﻟﻪ اواﻣرو ＇خﻪ پﻴروي وک７ي ،خﻮ برخﻼف دوی د اهلل کﻮروﻧﻮ تﻪ د ﻧ７وﻟﻮ او وراﻧﻮﻟﻮ پﻪ ﻧﻴت داخﻠﻴ８ي ،کﻪ دوی ﻟﻪ ډ４ر ﻟ８ ﻋﻘﻞ ＇خﻪ ﻫﻢ برخﻤﻦ وای ،ﻧﻮ پﻮﻫﻴدل چ ３د اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻋبادت ک ３ﻟﻪ دﻧﻴﻮی او اخروي ＂－ﻮ ＇خﻪ پرتﻪ بﻞ ＇ﻪ شتﻮن ﻧﻪ ﻟري .کﻪ چ５رتﻪ د اهلل تﻌاﻟی ﻋبادت پرﻳ８دي او ﻳا د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻋبادت ＄اﻳﻮﻧﻪ وﻧ７وي ،د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻏضب اوﻏﻮس ３پرتﻪ بﻪ بﻠﻪ ＂－ﻪ پﻪ ﻻس راﻧﻪ وړي. بﻴا اهلل تﻌاﻟی د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
دا ﻓاجران چ３
د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ذکر او جﻮﻣاتﻮﻧﻮ تﻪ ﻟﻪ داخﻠﻴدو ＇خﻪ خﻠک ﻣﻨﻊ کﻮي ،پﻪ دﻧﻴﻮي ژوﻧداﻧﻪ ک ３بﻪ د ذﻟت اوخﻮارۍ پﻪ دام ک－ ３رﻓتار شﻲ او پﻪ أخرت ک ３بﻪ د خپﻠﻮک７و وړو پﻪ سزا ورسﻴ８ي او سﻮ＄ﻮوﻧکی اور بﻪ ﻳ ３استﻮ－ﻨ％ای وي. :پﻪ دې أﻳت ک ３ﻟﻪ (ﻣشرق) او (ﻣﻐرب) ＇خﻪ ﻣطﻠب دا
124
دی چ！ ３ﻮﻟﻪ ＄ﻤکﻪ او ！ﻮل ﻟﻮري د اهلل تﻌاﻟی ﻣﻠکﻴت دي ،ﻳﻌﻨ ３ﻫر ﻟﻮري تﻪ چ ３اهلل ﻣخ اړوﻟﻮ اﻣرکﻮي ﻫﻐﻪ د اهلل
پﻪ ﻟﻤاﻧ％ﻪ ک ３ﻣﻮږ تﻪ د
ﻟﻮری دی .دا ﻣبارک أﻳت د ﻗدرﻣﻨﻮ ﻣﻔسرﻳﻨﻮ پﻪ اﻧد دوو ＇ﻴزوﻧﻮ تﻪ اشاره کﻮي :ﻟﻮﻣ７ی:
ﻟﻪ بﻴت اﻟﻤﻘدس ＇خﻪ د کﻌب ３شرﻳﻔ ３پﻪ ﻟﻮري د ﻗبﻠ－ ３ر＄ﻴدﻧﻪ ،چ ３ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ پﻪ دې کار سختﻪ ﻧﻴﻮکﻪ کﻮﻟﻪ ،خﻮ اهلل تﻌاﻟی دوی تﻪ خبر ورک ７چ ３ﻟﻮري او طرﻓﻮﻧﻪ ！ﻮل د اهلل تﻌاﻟی دي ،ﻫرﻟﻮري تﻪ چ ３ﻫﻐﻪ وﻏﻮاړي د ﻟﻤاﻧ％ﻪ کﻮﻟﻮ اﻣر ورکﻮي ،ﻧﻮ ＇ﻮک د ﻧﻴﻮک ３حﻖ ﻧﻪ ﻟري .دوﻳﻢ :د سﻔر ＄اﻧ７／و حاﻟتﻮﻧﻮ تﻪ اشاره کﻮي چ ３کﻪ چﻴرې ﻣساﻓرتﻪ د ﻗبﻠ３ ﻟﻮری ﻣﻌﻠﻮم ﻧشﻮ او ﻫﻐﻪ د زﻳار او تﻔکر کﻮﻟﻮ وروستﻪ پﻪ ﻏاﻟب －ﻮﻣان ﻳﻮ ﻟﻮری ﻗبﻠﻪ و２－ﻠﻪ ،کﻪ وروستﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ شﻮه چ３ ﻗبﻠﻪ بﻞ ﻟﻮري تﻪ ده ،ﻧﻮ د ده ﻟﻤﻮﻧ ＃ﻧﻪ باطﻠﻴ８ي او ﻟﻤﻮﻧ ＃دې ﻧﻪ را－ر＄ﻮي .ﻫﻤدارﻧ／ﻪ کﻪ ﻣساﻓر پﻪ سپرﻟ ９سپﻮر و او د درﻳدو واک ﻳی ﻧﻪ درﻟﻮد او ﻳا ﻳ ３بﻴ７ه او ﻳا و４ره درﻟﻮده ،ﻧﻮ ﻣساﻓر کﻮﻻی شﻲ چ ３ﻫرﻟﻮري تﻪ ﻣخ و－ر＄ﻮي او ﻟﻤﻮﻧ＃ ،ﻳﻌﻨ :３اهلل تﻌاﻟی د ډ４ر پراخ９
اداء ک７ي .اهلل تﻌاﻟی دا ﻣبارک أﻳت پﻪ دې اﻟﻔاﻇﻮ ختﻢ ک７ی:
راوستﻮﻧکی او ﻋاﻟﻢ ذات دی او د خپﻠ ３پراختﻴا پﻪ کچﻪ پﻪ بﻨده －اﻧﻮ ﻫﻢ پراختﻴا راوﻟﻲ او ژوﻧدون پرې أساﻧﻮي؛ ＄کﻪ اهلل تﻌاﻟی روا ک７ﻳده چ ３د＄ﻤک ３پر سر ﻫر ＄ای د چازړه ﻏﻮاړي ،ﻟﻤﻮﻧ ＃دې وک７ي. :اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې وروستﻲ أﻳت ک ３د ﻧصاراوو ،ﻣشرکاﻧﻮ او ﻳﻮ شﻤ５ر ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ ډ４رې ﻧاوړې ﻋﻘﻴدې تﻪ اشاره کﻮي＄ ،کﻪ ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ بﻪ وﻳﻞ» :ﻋزﻳر د اهلل
د اهلل تﻌاﻟی زوی دی« .ﻧصاراوو بﻪ وﻳﻞ» :ﻣسﻴح
زوی دی« او د ﻣک ３ﻣشرکاﻧﻮ پر＊ت ３د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻮ２－ ３１ﻠ .３خﻮ اهلل تﻌاﻟی د دوی دا بﻴ％اﻳﻪ او ﻏﻠط خﻴال
ردک ７او داس ３ﻳ ３وﻓرﻣاﻳﻞ:
:اهلل
ﻟﻪ ﻫﻐﻮ تﻮروﻧﻮ
＇خﻪ چ ３دوی ﻳ ３پرې ﻟ／ﻮي ،پاک دی او دوی پﻪ خپﻞ －ﻮﻣان اوخﻴال پﻪ باطﻠﻪ ﻻره تﻠﻠﻲ دي ،بﻠک ３ﻫر＇ﻪ چ３ پﻪ ﻧ７ۍ ک ３پﻪ ستر－ﻮ ＊کاري او وجﻮد ﻟري ،د اهلل تﻌاﻟی تابﻊ او ﻓرﻣان ﻣﻨﻮﻧکﻲ دي.
فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ژوﻧدک ３د جﻮﻣاتﻮﻧﻮ د ارز＊ت پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره خبرې وک７ي. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻻﻧدې ３＂－او ﻻر＊ﻮوﻧ ３د دې ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ＇خﻪ ＇ر－ﻨدﻳ８ي: جﻮﻣاتﻮﻧﻪ د اهلل تﻌاﻟی دبﻨده ９－او ﻋبادت ＄اﻳﻮﻧﻪ دي ،ﻣسﻠﻤاﻧان باﻳد ﻫﻐﻪ أباد ک７ي اوچاتﻪ اجازه ورﻧک７ي چ３ 125
پﻪ ﻧ７وﻟﻮ ﻳ ３ﻻس پﻮرې ک７ي. د جﻮﻣاتﻮﻧﻮ احترام او تﻌﻈﻴﻢ ﻣراﻋاتﻮل ،د ﻳﻮه ﻣسﻠﻤان ﻟﻪ اﻳﻤاﻧﻲ دﻧدو او ﻣسؤوﻟﻴتﻮﻧﻮ ＇خﻪ دی. د جﻮﻣاتﻮﻧﻮ درﻧاوی ،د ﻫﻐﻮ ﻣادي او ﻣﻌﻨﻮي أبادي ،د ﻫﻐﻮ پاکﻲ او سپﻴ（ﻠتﻴا د ﻫر ﻣسﻠﻤان دﻧده ده. د جﻮﻣاتﻮﻧﻮ حﻘﻴﻘی أبادي دا ده چ ３پﻪ ﻫﻐﻮ ک ３د جﻤاﻋت ﻟﻤﻮﻧ％ﻮﻧﻪ ،د ﻗرأن کرﻳﻢ تﻼوت او تﻔسﻴر ،د شرﻋﻲ او ﻧﻮرو ＂－ﻮرو ﻋﻠﻤﻮﻧﻮ خپرﻳدﻧﻪ راﻣﻨ％تﻪ شﻲ. د بﻨد ９－او ﻟﻤاﻧ％ﻪ ＄ای ﻳﻮازې پﻪ جﻮﻣات پﻮرې ﻧﻪ خﻼصﻪ ﻛ８５ي ،بﻠک ３د ＄ﻤک ３پر ﻣخ پﻪ ﻫره ﻧﻘطﻪ او ﻫر＄ای ک ３د اهلل
ﻋبادت ﻛ５داى شﻲ.
اهلل تﻌاﻟی د اوﻻد ﻟﻪ ﻧﻴﻮﻟﻮ ＇خﻪ پاک او ﻣﻨزه دی.
پوښتنې
.١ﻻﻧدې جﻤﻠ ３ﻣﻌﻨا ک７ﺉ: {وﻣﻦ آﻇﻠﻢ} {آن ﻳذکرﻓﻴﻬا اسﻤﻪ} {وسﻌﻰ ﻓﻲ خرابﻬا} {هلل اﻟﻤشرق واﻟﻤﻐرب} {ﻗاﻧتﻮن}. .٢پﻪ جﻮﻣاتﻮﻧﻮک ３دﻋبادت اوﻟﻤاﻧ％ﻪ ﻟﻪ ادا کﻮﻟﻮ＇خﻪ ﻣﻨﻊ کﻮل ،وﻟ ３ﻟﻮی ﻇﻠﻢ ２－ﻞ ﻛ８５ي؟ .۳د ﻫﻐﻮکساﻧﻮ پﻪ حﻖ ک ３چ ３اهلل
تﻪ د اوﻻد ﻧسبت کﻮي＇ ،ﻪ حکﻢ کﻮﻻی شئ؟
کورن ９دنده
د ﻻﻧدې درﻳﻮ ﻋﻨﻮاﻧﻮﻧﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه ﻟﻨ６ه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ: -١پﻪ اسﻼﻣﻲ شرﻳﻌت ک ３د جﻮﻣاتﻮﻧﻮ ﻏﻮره واﻟی. -٢جﻮﻣاتﻮﻧﻮ تﻪ د احترام او درﻧاوي ﻻزﻣﻮاﻟی. -۳د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ثﻮاب چ ３جﻮﻣاتﻮﻧﻪ أبادوي.
126
دري ديرشم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱۲٠ -۱۱٧آيتونه
د ځينو کلمو معناوې
}
{
ب ３ﻟﻪ ﻧﻤﻮﻧ ３پﻴدا کﻮوﻧکی.
}
{
کﻠﻪ چ ３ﻓﻴصﻠﻪ وک７ي ،ﻳا اراده وک７ي.
}
{
ﻧﻪ پﻮﻫﻴ８ي.
}
{
ﻳﻮﻟﻪ بﻞ سره ﻣشابﻪ شﻮي دي.
} }
{ زﻳری ورکﻮوﻧکی او وﻳرووﻧکی. {
ﻫ（５کﻠﻪ بﻪ راضﻲ ﻧشﻲ.
ژباړه
(اهلل) د أسﻤاﻧﻮﻧﻮ او ＄ﻤک ３پﻴدا کﻮوﻧﻜﻰ دی او ﻫر کﻠﻪ چ ３د ﻳﻮه کار اراده وک７ي ،ﻧﻮ بﻴشکﻪ ﻫﻤدﻏﻪ خبره ده ،چ３ واﻳﻲ ﻫﻐﻪ کار تﻪ چ ３وشﻪ! ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ک８５ي .او واﻳﻲ ،ﻫﻐﻪ کسان چ ３ﻧﻪ پﻮﻫ８５ي (ﻳا ＄ان ﻧﻪ پﻮﻫﻮي) :وﻟ ３اهلل
پﻪ خپﻠﻪ
ﻟﻪ ﻣﻮږ سره خبرې ﻧﻪ کﻮي ﻳا وﻟ( ３ستا پر صدق ای ﻣحﻤده!) ﻣﻮږ تﻪ ﻳﻮ أﻳت ﻧﻪ را＄ﻲ ،ﻫﻤدارﻧ／ﻪ بﻪ وﻳﻞ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ (چ )３پخﻮا ﻟﻪ دوی ＄ﻨ ３وو ،د دوی د خبرې پﻪ شان ،د دوی زړوﻧﻪ ﻳﻮ رﻧ ，شﻮي دي ،پﻪ تحﻘﻴﻖ ﻣﻮږ بﻴان ک７ې دي ＊ﻜاره ﻧ( ３＋ﻣﻌجزې) ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ تﻪ چ ３دوی باور کﻮي .ب５شکﻪ ﻣﻮږ ﻟ８５ﻟی ﻳ ３تﻪ (ای ﻣحﻤده !) پﻪ حﻘﻪ سره ز４ری ورکﻮوﻧکی (پﻪ ﻧﻌﻴﻢ) او و４رووﻧکی (ﻟﻪ جحﻴﻢ) ＇خﻪ او تﻪ بﻪ ﻧﻪ پﻮ＊تﻞ ک８５ې ﻟﻪ صاحباﻧﻮ د دوزخ ＇خﻪ .ﻳﻬﻮدﻳان او ﻋﻴسائﻴان بﻪ ﻫ（５ﻜﻠﻪ ﻟﻪ تاﻧﻪ خﻮشاﻟﻪ ﻧشﻲ ،تر＇ﻮ تﻪ د ﻫﻐﻮ پﻪ ﻻر (دﻳﻦ)ﻻړ ﻧش .３دوى تﻪ پﻪ ﻛﻠﻜﻪ وواﻳﻪ ،چ ３سﻤﻪ ﻻر ﻳﻮازې ﻫﻤاﻏﻪ ده چ ３اهلل تﻌاﻟی ＊ﻮدﻟ ３ده او ﻛﻪ تﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻋﻠﻢ ﻧﻪ وروستﻪ چ ３درﻛ７اى شﻮی دى ،د ﻫﻐﻮ پﻪ خﻮاﻫشﻮﻧﻮ پس ３ﻻړ ش ،３ﻧﻮ ستا ﻫ ＆５ﻣﻠ／ری او ﻣرستﻨدوى ﻧشتﻪ (چ ３د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻧﻴﻮﻧ ３ﻧﻪ دې وژﻏﻮري). 127
اجمالي تفسير
:اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ أﻳت ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ :اهلل تﻌاﻟی دأسﻤاﻧﻮﻧﻮ او ＄ﻤﻜ ３ب ３ﻣثاﻟﻪ پﻴداکﻮوﻧکی دی ،ﻳﻌﻨ :３اهلل تﻌاﻟی ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻋدم ＇خﻪ وجﻮد تﻪ راوړي دي او أسﻤاﻧﻮﻧﻪ＄ ،ﻤکﻪ او ﻫر ＇ﻪ ﻳ ３پﻴداک７ي دي ،ﻧﻮ＇رﻧ／ﻪ کﻮﻻی شﻮ چ ３ﻫﻐﻪ اهلل
تﻪ پﻪ زوی او ＊ ３％ﻟرﻟﻮ ﻗاﻳﻞ شﻮ پﻪ داس ３حال ک ３چ ３ﻫﻐﻪ د ！ﻮﻟﻮ شﻴاﻧﻮ
خاﻟﻖ او پﻴداکﻮوﻧکی دی؟! ﻫرکﻠﻪ چ ３اهلل
اراده وک７ي ،چ ３ﻳﻮشی پﻴدا ک７ي ،ﻧﻮ ﻫﻐﻪ شﻲ تﻪ اﻣرکﻮي چ ３شﻪ!
ﻧﻮ ﻫﻐﻪ شی سﻤدستﻲ ﻣﻨ％تﻪ را＄ﻲ او ＇رﻧ／ﻪ چ ３اهلل
ﻏﻮ＊تﻲ وي پرتﻪ ﻟﻪ ﻫ＄ ＆５ﻨ６ه پﻴداﻛ８５ي ،ﻧﻮﻟﻪ دې ＇خﻪ
ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ８ي چ ３تﻮاﻟد او تﻨاسﻞ ﻳﻌﻨ ３زﻳ８ﻳدﻧﻪ او ز８４وﻧﻪ د اهلل ﻟﻪ طرﻓﻪ ﻳﻮ ﻣحال اﻣر دی＄ ،کﻪ اهلل تﻌاﻟی دې ﻣساﻳﻠﻮ تﻪ ﻫ ＆５ضرورت او اړتﻴا ﻧﻪ ﻟري ،ﻫﻐﻪ واحد ،ب ３ﻣثﻠﻪ او ب ３سﻴاﻟﻪ دی. ﻣخکﻴﻨﻲ أﻳت پر ﻫﻐﻮکساﻧﻮ رد وک ７چ ３د اهلل پﻪ زوی ﻟرﻟﻮ ﻳ ３ﻋﻘﻴده ﻟرﻟﻪ او دا أﻳت پر ﻫﻐﻮکساﻧﻮ رد دی چ ３د ﻣحﻤد (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) د ﻧبﻮت پﻪ اړه شک او تردﻳد ﻟري ،اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻧاپﻮﻫان او ﻫﻐﻪ کسان چ ３ﻋﻠﻢ ﻧﻪ ﻟري (پﻪ دې أﻳت ک ３ترې ﻣشرکﻴﻦ ﻣراد دي چ３ زﻣﻮږ سره خبرې ﻧﻪ کﻮي؟ وﻟ ３خبر ﻧﻪ راکﻮي چ ３تﻪ ﻳ３
ﻟﻪ أسﻤاﻧﻲ شرﻳﻌتﻮﻧﻮ＇خﻪ ب ３خبره وو) واﻳﻲ :وﻟ ３اهلل
پﻴﻐﻤبر ﻳ３؟ او ﻳا دا چ ３تﻪ (ای ﻣحﻤده!) ﻟﻪ ＄ان سره ﻳﻮه ﻏﻮ＇ﻪ او ﻗاطﻊ ﻣﻌجزه راوړه ،تر＇ﻮستا د ﻧبﻮت پﻪ ر＊تﻴﻨﻮﻟ９ ＊کاره ﻧ＋ﻪ وي .دوی دا ﻏﻮ＊تﻨ ３د دې ﻟپاره ﻧﻪ کﻮي ،تر＇ﻮحﻖ اوحﻘﻴﻘت تﻪ ﻻر پﻴدا ک７ي ،بﻠک ３دا ！ﻮﻟ ３ﻳﻮازې د ب ３ﻋﻘﻠ ،９ﻋﻨاد ،تکبر او د＊ﻤﻨﻲ ﻟﻪ وج ３کﻮي. پردې اساس اهلل
د خپﻞ پﻴﻐﻤبر او ﻧﻮرو ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د پﻮﻫﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻓرﻣاﻳﻲ: ،ﻳﻌﻨ :３داس ３اﻋتراض اوﻏﻮ＊تﻨﻪ ﻧﻮرو کساﻧﻮ ﻫﻢ ﻟﻪ ت５رو شﻮﻳﻮ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ ＇خﻪ ک７ې وه.
پﻪ واﻗﻌﻴت ک ３تﻴاره زړي او ړاﻧده صﻔتﻪ خﻠک چ ３پﻪ ﻫره زﻣاﻧﻪ ک ３ژوﻧد کﻮي ،ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره ﻣشابﻬت ﻟري .ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ستا ب ３ﻋﻘﻠﻪ د＊ﻤﻨان اﻋتراضﻮﻧﻪ کﻮي ،پخﻮاﻧ ３اﻧبﻴاء (ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم) ﻫﻢ ﻟﻪ داس ３اﻋتراضﻮﻧﻮ سره ﻣخ شﻮي دي ،ﻧﻮﻧﻪ ＊اﻳﻲ چ ３داس ３چﻠﻨدوﻧﻪ تا ﻣاﻳﻮسﻪ ک７ي. پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３د دوی زړوﻧﻪ ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره ورتﻪ او ﻧژدې دي ،کﻮﻣ ３خبرې چ ３ﻟﻪ ﻧاروﻏﻪ زړوﻧﻮ ＇خﻪ راو＄ﻲ ،ﻫﻐﻪ ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره ورتﻪ وي ،کﻪ پﻪ ﻫره زﻣاﻧﻪ ک ３وي. بﻴا اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ:
:پﻪ واﻗﻌﻴت ک ３ﻣﻮږ رو＊اﻧﻪ دﻻﻳﻞ دﻫﻮ＊ﻴارو خﻠکﻮ ﻟپاره بﻴان
ک７ي چ ３ﻫﻐﻮی د حﻖ اوحﻘﻴﻘت پ５ژﻧدﻧ ３ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ دي .اهلل تﻌاﻟی دخﻠکﻮ ﻟپاره رو＊اﻧﻪ او＇ر－ﻨد دﻟﻴﻠﻮﻧﻪ دخپﻞ پﻴﻐﻤبر حضرت ﻣحﻤد (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) پﻪ واسطﻪ بﻴان ک７ي ،تر＇ﻮ ﻫر ﻋاﻗﻞ او ﻫﻮ＊ﻴار چ ３د اهلل تﻌاﻟی د
128
ﻗدرت ﻧ ３＋وﻳﻨﻲ ،خاﻣخا ﻳﻘﻴﻦ تﻪ ورسﻴ８ي او د اسﻼم پﻪ حﻘاﻧﻴت ﻳ ３باور کﻠک شﻲ. ای ﻣحﻤده! ﻣا تﻪ ﻟﻪ ﻳﻮ
بﻴا اهلل تﻌاﻟی خپﻞ پﻴﻐﻤبرﻣخاطب －ر＄ﻮي اوﻓرﻣاﻳﻲ:
رو＊اﻧﻪ شرﻳﻌت＇ ،ر－ﻨد ﻫدأﻳت او د ﻟﻤر پﻪ شان ＊کاره حﻖ سره ﻟﻴ８ﻟی ﻳ ،３تر＇ﻮ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ زﻳری ورک７ې اوکاﻓران وو４روې. بﻴا اهلل تﻌاﻟی د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
،ﻳﻌﻨ :３ای ﻣحﻤده! (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ)
تشﻮﻳش او اﻧدﻳ＋ﻨﻪ ﻣﻪ کﻮه＄ ،کﻪ ستا وﻇﻴﻔﻪ اودﻧده دا ده چ ３خﻠکﻮتﻪ زﻳری ورک７ې او کﻪ ﻳ ３ﻧاوړه کارترسره ک ،７ﻫﻐﻮی د خپﻞ ﻧاوړه کار ﻟﻪ پاﻳﻠﻮ وو４روه .کﻪ کاﻓران د اسﻼم دﻳﻦ ﻧﻪ ﻗبﻠﻮي ،د ﻫﻐﻮی کﻔر تا تﻪ ﻫ ＆５ضررﻧﻪ رسﻮي او تﻪ د ﻫﻐﻮ پﻪ ک７ﻧﻮ ﻧﻪ ﻧﻴﻮل ﻛ８５ې＄ ،کﻪ تا خپﻞ رساﻟت او دﻧده ادا ک７ې ده اوخپﻞ ﻣسؤوﻟﻴت دې پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ ترسره ک７ی دی .پﻪ ﻫﻐﻪ صﻮرت ک ３چ ３کاﻓران ستا دﻳﻦ او دﻋﻮت ﻧﻪ ﻗبﻠﻮي او دوزخ تﻪ ＄ﻲ ،پﻪ دې ک ３ستا ﻫﻴ＆ ﻣسؤوﻟﻴت ﻧشتﻪ. تﻪ ډاډ ورکﻮي چ ３ﻳﻬﻮد او ﻧصارا ﻫ（５کﻠﻪ اﻳﻤان ﻧﻪ راوړي او باﻳد پﻪ دې اړه خپﻞ ＄ان پﻪ ستﻮﻧزوک３
بﻴا اهلل پاک پﻴﻐﻤبر
واﻧﻪ چﻮې ،ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ ３اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) ﻓرﻣاﻳﻲ:
:
ﻳﻬﻮدﻳان ﻫ（５کﻠﻪ ﻟﻪ تا＇خﻪ ﻧﻪ راضﻲ ﻛ８５ي ،پرتﻪ ﻟﻪ دې چ ３تﻪ ﻳﻬﻮدي ش ３اوﻧﻪ ﻫ（５کﻠﻪ ﻧصارا ﻟﻪ تا＇خﻪ راضﻲ ﻛ８５ي ﻣ／ر دا چ ３تﻪ ﻧصراﻧﻲ ش.３ دا ﻳﻮحﻘﻴﻘت دی چ ３باﻳد ﻫرﻣسﻠﻤان ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ خبرشﻲ او وپﻮﻫﻴ８ي چ ３کﻔري ﻧ７ۍ ،کﻪ ﻳﻬﻮد دي او کﻪ ﻧصارا ،ﻫ（５کﻠﻪ زﻣﻮږسره دوستﻲ ﻧﻪ کﻮي ،ﻣ／ر ﻫﻐﻪ وخت چ ３خپﻞ دﻳﻦ پرﻳ８دو اود دوی د دﻳﻦ پﻴروي وک７و ،ﻫر＇ﻮﻣره چ ３ﻟﻪ دوی سره د دوست ９اﻇﻬارو ک７و ،باﻳد پﻮه شﻮ چ ３ﻫﻐﻮی د اسﻼم د بربادۍ ﻗسﻢ خﻮړﻟﻲ او ﻧﻪ پخﻼﻛ５دوﻧکﻲ د＊ﻤﻨان دي. ﻟﻪ خﻮا ＊ﻮدل
بﻴا اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ:
:ﻫﻐﻮی تﻪ وواﻳﻪ :پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３ﻫﻤدا د اهلل
شﻮې ﻻره سﻤﻪ ﻻره ده ،ﻳﻌﻨ ３د اسﻼم دﻳﻦ چ ３اهلل
ﻫﻐﻪ د ﻳﻮه واﻗﻌﻲ دﻳﻦ او بشرﻳت تﻪ د ﻫدأﻳت پﻪ تﻮ－ﻪ ﻏﻮره ک７ی
دی ،پرتﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ﻫ ＆５ﻫداﻳت اوطرﻳﻘﻪ وجﻮد ﻧﻪ ﻟري چ ３د بشرﻳت ﻟپاره ﻧﻴکﻤرﻏﻲ راﻣﻨ％تﻪ ک７ي او بشرﻳت ﻟﻪ بدﻣرﻏ ９او－ﻤراﻫ＇ ９خﻪ وژﻏﻮري. د أﻳت پﻪ پای ک ３اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻳﻌﻨ :３کﻪ چ５رې تﻪ وروستﻪ ﻟﻪ دې چ ３حﻖ اوحﻘﻴﻘت دې درک ک ７او پﻪ دې وپﻮﻫﻴدې چ ３د اسﻼم دﻳﻦ د اهلل
ﻟﻪ ﻟﻮري ﻧازل شﻮی دی ،د ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو د ﻏﻮ＊تﻨﻮ پﻴروي وک７ې ،ﻧﻮ بﻴا بﻪ ＇ﻮک وﻧﻪ ﻣﻮﻣ３
چ ３ﻟﻪ تا＇خﻪ ﻣﻼت ７وک７ي ،کاروﻧﻪ دې سﻤبال او پﻪ د＊ﻤﻨاﻧﻮ دې برﻻسی ک７ي او د اهلل
ﻟﻪ ﻋذابﻪ دې وژﻏﻮري .دا
خطاب کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻣحﻤد (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) تﻪ شﻮی دی ،خﻮ ﻣﻨﻈﻮر ترې ！ﻮل ﻣسﻠﻤاﻧان دي.
129
کﻪ چ５رې ﻣﻮږ ﻧﻦ د اسﻼم د د＊ﻤﻨاﻧﻮ پﻴروي وک７و ،باﻳد وپﻮﻫﻴ８و چ ３زﻣﻮږ پﻴروي ﻟﻪ دوی ＇خﻪ ﻫ＂－ ＆５ﻪ ﻧﻪ ﻟري او ﻧﻪ زﻣﻮږ ستﻮﻧزې حﻠﻮﻻی شﻲ ،بﻠک ３زﻣﻮږ اوسﻨ ９ستﻮﻧزې بﻪ ﻧﻮرې ﻫﻢ زﻳات ３شﻲ. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－اوﻻر＊ﻮوﻧ ３چ ３ﻟﻪ دې ﻟﻮست ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: پرتﻪ ﻟﻪ ﻗطﻌﻲ ثبﻮتﻪ ،اهلل تﻌاﻟی تﻪ د ﻳﻮ شﻲ د ﻣﻨسﻮبﻮﻟﻮ حرﻣت ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻗرأن کرﻳﻢ پر ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ رد کﻮي＇ ،ﻮک چ ３ب ３ﻧﻴازه اهلل تﻌاﻟی تﻪ د زوی ﻧﻴﻮﻟﻮ ﻧسبت کﻮي. پﻪ ﻫر＄ای او ﻫر زﻣان ک ３ﻟﻪ شﻴطان ＇خﻪ د اطاﻋت او پﻴروۍ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ،د باطﻞ پرستﻮ د زړوﻧﻮ ﻳﻮ رﻧ／ﻮاﻟی او ورتﻪ واﻟی. ﻫرﻣسﻠﻤان ﻣکﻠﻔﻴت ﻟري ،تر＇ﻮ پﻪ ﻧ５کﻮ اﻋﻤاﻟﻮ اﻣر ،ﻟﻪ بدﻳﻮ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ او د اهلل
بﻨد ９－تﻪ خﻠک راوبﻮﻟﻲ.
ﻳﻬﻮد او ﻧصارا د تﻞ ﻟپاره دا کﻮ＊） کﻮي چ ３ﻣسﻠﻤاﻧان ﻟﻪ خپﻞ ﻣﻘدس دﻳﻦ ＇خﻪ واړوي ،د خپﻠﻮ ﻏﻮ＊تﻨﻮ او خﻮاﻫشاتﻮ تابﻊ ﻳ ３و－ر＄ﻮي. د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک ＂－ﻪ پﻮرتﻪ کﻮﻻی شﻲ ،چ ３د ساﻟﻢ زړه او ﻋﻘﻞ ＇＋تﻦ وي.
پوښتنې
.١ﻟﻪ
＇خﻪ ﻣراد ＇ﻮک دي؟
.٢ﻣشرکاﻧﻮ د خپﻠ ３ب ３اﻳﻤاﻧ ９د تﻮجﻴﻪ ﻟپاره ﻟﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) ＇خﻪ ＇ﻪ ﻣطاﻟبﻪ درﻟﻮده؟ .۳د کﻔارو زړوﻧﻪ پﻪ ＇ﻪ شﻲ ک ３ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره ورتﻪ واﻟی ﻟري؟ .٤پﻪ .٥د
ک ３خطاب چا تﻪ دی؟ أﻳت ＇ﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﻓاده کﻮي؟
.٦اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻫرکار ﻗادر دی او ﻫ ＆５کار د ده د ﻗدرت ﻟﻪ دا４رې ＇خﻪ دباﻧدې ﻧﻪ دی ،پﻪ دې ﻣﻔﻬﻮم کﻮم أﻳت دﻻﻟت کﻮي؟ .٧د
أﻳت د اهلل تﻌاﻟی پﻴﻐﻤبر تﻪ ＇ﻪ ډاډ او تسﻠﻲ ورکﻮي؟
کورن ９دنده
ﻟﻪ اﻫﻞ کتابﻮ (ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو) ＇خﻪ د پﻴروۍ د ضرروﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻟس کر＊ﻴزه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ.
130
څلور ديرشم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱۲٤ -۱۲۱آيتونه
د ځينو کلمو معنا
{ زﻳاﻧﻤﻨان.
} }
{
دﻓﻊ کﻮي ،ﻧﻔﻊ رسﻮي.
}
{
ﻓدﻳﻪ ،بدل.
}
{
وﻳ ３ازﻣاﻳﻪ.
}
{
ﻫﻐﻪ ﻳ！ ３ﻮل پﻮره ادا ک７ل.
}
{
تا －ر＄ﻮم.
ژباړه
ﻛﻮﻣﻮ خﻠﻜﻮ تﻪ چ ３ﻣﻮږ ﻛتاب ورﻛ７ی دى ،ﻫﻐﻮى ﻳ ３داس ３ﻟﻮﻟﻲ ،ﻟکﻪ ＇رﻧگﻪ چ ３ﻳ ３د ﻟﻮستﻠﻮ حﻖ دى. دا کسان ورباﻧدې د زړه ﻟﻪ ﻛﻮﻣﻲ اﻳﻤان راوړي او ＇ﻮك چ ３پﻪ دې کتاب کاﻓر شﻲ ،ﻧﻮ ﻫﻤدوى پﻪ اصﻞ ﻛ３ زﻳاﻧکاران دي .اى بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ! زﻣا ﻫﻐﻪ ﻧﻌﻤت درﻳاد ﻛ７ئ چ ３پر تاس ３ﻣ ３ﻟﻮروﻟﻰ و او دا چ ３ﻣا تاس３ تﻪ د ﻧ７ۍ (ستاسﻮ د وخت) پر ！ﻮﻟﻮ ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ ﻓضﻴﻠت درﻛ７ى و .او وو４ر８４ئ ﻟﻪ ﻫﻐ ３ور ３＄ﻧﻪ ،چ ３ﻫ（５ﻮك بﻪ ﻫ５چا تﻪ ﻳﻮه ذره پﻪ درد وﻧﻪ خﻮري ،ﻧﻪ بﻪ ﻟﻪ چا ﻧﻪ ﻓدﻳﻪ ﻗبﻮﻟﻪ ﻛ７اى شﻲ ،ﻧﻪ بﻪ ﻛﻮم سپار＊ت اﻧسان تﻪ ＂－ﻪ ورسﻮي ،او ﻧﻪ بﻪ گﻨاﻫگاراﻧﻮ تﻪ ﻟﻪ ﻛﻮﻣ ３خﻮا ﻧﻪ ＇ﻪ ﻣرستﻪ ورسﻴداى شﻲ .او (ﻳاد ک７ه ای ﻣحﻤده!) چ ３کﻠﻪ پر ابراﻫﻴﻢ
د ﻫﻐﻪ رب د ＇ﻮ خبرو ازﻣﻴ＋ت وک ７او ﻫﻐﻪ ！ﻮﻟ ３ﻳ ３سرتﻪ ورسﻮﻟ .３ﻧﻮ(اهلل)
ب５شکﻪ زه －ر＄ﻮوﻧکی ستا ﻳﻢ د خﻠکﻮ ﻣﻘتدا (ﻻر＊ﻮد) .ووﻳﻞ (ابراﻫﻴﻢ وﻋده ده ؟ ﻧﻮ (اهلل
131
) وﻓرﻣاﻳﻞ :زﻣا ﻋﻬد (اﻣاﻧت) کاﻓراﻧﻮ تﻪ ﻧﻪ رس８５ي.
ووﻳﻞ :چ３
) :أﻳا زﻣا ﻟﻪ اوﻻدې سره ﻫﻢ ﻫﻤدا
اجمالي تفسير
پﻪ ت５رشﻮي أﻳت ک ３بﻴان شﻮ چ ３باﻳد ﻟﻪ ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو ＇خﻪ د ﻫداﻳت ﻫﻴﻠﻪ وﻧﻪ ک７ای شﻲ＄ ،کﻪ دوی ﻟﻪ کﻔر ،د＊ﻤﻨﻲ اوﻋﻨاد ＇خﻪ ډک دي ،خﻮ د دې ﻟﻮست پﻪ ﻟﻮﻣ７ي أﻳت ک ３راﻏﻠﻲ دي چ＄ ３ﻴﻨ ３ﻳﻬﻮدﻳان شتﻪ چ ３د اﻳﻤان ﻫﻴﻠﻪ ور＇خﻪ ﻛ５داى شﻲ ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻳﻌﻨ :３ﻳﻮه ډﻟﻪ اﻫﻞ کتاب ،ﻟکﻪ ﻋبد اهلل بﻦ سﻼم اود ده ﻣﻠ／ري ،داس ３کسان وو چ３ تﻮرات ﻳ ３پﻪ ﻓکر او سﻮچ ﻟﻮستﻪ اوکﻠﻪ ﻳ ３چ ３حﻖ وپ５ژاﻧده پﻴروي ﻳ ３وک７ه .دې ډﻟ ３کﻠﻪ چ ３د پ５ﻐﻤبر او صاف پﻪ تﻮرات ک ３وﻟﻮستﻞ ،پﻪ ﻫﻐﻮک ３ﻳ ３ﻫ ＆５تﻐﻴر او تبدﻳﻞ وﻧک ،７ﻫﻐﻮی پﻪ خپﻞ اﻳﻤان ک ３صادق وو. اهلل
د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
＇خﻪ چ ３د واحد اهلل
ﻳﻌﻨ :３ﻫر＇ﻮک چ ３ﻟﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ
ﻟﻪ ﻟﻮري ﻧازل شﻮی ،اﻧکار وک７ي او اﻳﻤان پرې راﻧﻪ وړي ،ﻫﻐﻪ بﻪ پﻪ دﻧﻴا اوأخرت ک３
خﻮار او ذﻟﻴﻞ شﻲ＄ ،کﻪ چ ３ﻫﻐﻪ کﻔر پر اﻳﻤان ﻏﻮره ک７ی او －ﻤراﻫﻲ ﻳ ３د ﻫداﻳت پﻪ بدل ک ３اخست ３ده. :اهلل
پﻪ دې أﻳت
ک ３بﻨﻲ اسرائﻴﻞ ﻣخاطبﻮي اوکﻮم ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ ﻳ ３چ ３پﻪ دوی پ５رزو ک７ي ﻫﻐﻪ ورﻳادوی او ﻓرﻣاﻳﻲ :ای د ﻳﻬﻮدو ډﻟ !３ﻫﻐﻪ ب ３شﻤ５ره ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ چ ３پر تاس ３ﻣ ３پﻴرزو ک７ي ،ﻫﻐﻪ ﻳاد ک７ئ او خپﻞ پاﻟﻮﻧکﻲ تﻪ د ﻫﻐﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻟﻪ کبﻠﻪ شکر وباسئ .ﻳﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻟﻮﻳﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ＇خﻪ چ ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ پﻴرزوک７ي ،ﻫﻐﻪ دا دی چ３ دوی د خپﻞ وخت پﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻣﻠتﻮﻧﻮ ﻏﻮره وو ،ﻳﻌﻨ ３ﻫﻐﻪ ﻳﻬﻮدﻳان چ ３پﻪ ﻣﻮسی (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) ﻳ ３اﻳﻤان راوړی و او د تﻮرات پﻪ احکاﻣﻮ ﻳ ３ﻣﻨ／ﻮﻟ ３ﻟ／ﻮﻟ ３وې ،ﻫﻐﻮی د خپﻠ ３زﻣاﻧ ３پﻪ ！ﻮﻟﻮ خﻠکﻮ بﻬتره ２－ﻞ شﻮي .دا ﻫﻢ د ﻳادوﻧ ３وړ ده چ ３اوس ﻣﻬال د ﻧبﻲ کرﻳﻢ (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) اﻣت ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮاﻣتﻮﻧﻮ＇خﻪ ﻏﻮره اﻣت دی او اهلل ﻳﻌﻨ ３تاسﻮ بﻬترﻳﻦ اﻣت ﻳئ چ ３خﻠکﻮ
تﻌاﻟی ﻫﻢ دې تﻪ اشاره ﻓرﻣاﻳﻠ:３ تﻪ د ﻗﻴادت ﻟپاره را اﻳستﻞ شﻮي ﻳ.３
:دﻟتﻪ اهلل پاک بﻴا بﻨﻲ اسرائﻴﻞ ﻣخاطبﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ :د أخرت ﻟﻪ ور＇ ３＄خﻪ ووﻳرﻳ８ﺉ ،ﻟﻪ ﻫﻐ ３ور ３＄چ ３ﻫ ＆５ﻧﻔس بﻪ ﻟﻪ بﻞ ﻧﻔس سره اوﻫ ＆５کس بﻪ ﻟﻪ بﻞ کس سره ﻣرستﻪ وﻧشﻲ ک７ای ،د ضرر پﻪ دﻓﻊ کﻮﻟﻮ او د ３＂－پﻪ راجﻠبﻮﻟﻮ بﻪ ﻗادرﻧﻪ وي او ﻧﻪ بﻪ د اهلل
ﻋذاب وروستﻪ
کﻮﻻی شﻲ＄ ،کﻪ ﻫرﻧﻔس بﻪ ﻟﻪ خپﻞ ﻋﻤﻞ ＇خﻪ پﻮ＊تﻞ کﻴ８ي. ﻧﻮ د دې ﻣطﻠب د تﻮضﻴح او ！ﻴﻨ／ار ﻟپاره ،اهلل تﻌاﻟی د أﻳت پﻪ دوﻳﻤﻪ برخﻪ ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
132
ﻳﻌﻨ :３کﻠﻪ چ ３کاﻓران پﻪ ﻗﻴاﻣت ک ３د ﻋذاب وړ و－ر＄ﻲ ،دوی ﻧشﻲ کﻮﻻی چ ３دخپﻞ خﻼصﻮن ﻟپاره ﻓدﻳﻪ ورک７ي ،ﻧﻪ د دوی پﻪ اړه شﻔاﻋت ﻣﻨﻞ ﻛ８５ي اوﻧﻪ ＇ﻮک د دوی د خﻼص ９ﻟپاره ﻣرست ３تﻪ راداﻧ／ﻼی شﻲ ،تر＇ﻮدوی د اهلل
ﻟﻪ ﻋذابﻪ وژﻏﻮري اوﻳا ﻋذاب ور＄ﻨ ３کﻢ ک７ي.
پﻪ دې أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی ﻳﻬﻮدو تﻪ ورﻳادوی چ ３دوی ＇رﻧ／ﻪ ＄ان ﻏﻮره ﻣﻠت بﻮﻟﻲ اوﻧﻮرخﻠک سپک ２－ﻲ ،اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻫﻐﻪ ورځ در پﻪ ﻳادک７ﺉ چ ３اهلل تﻌاﻟی حضرت ابراﻫﻴﻢ
تﻪ د سختﻮ دﻧدو اﻣر وک ７او دی ﻳ ３د اواﻣرو او ﻧﻮاﻫﻴﻮ پﻪ وسﻴﻠﻪ ترأزﻣﻮﻳﻨ ３ﻻﻧدې وﻧﻴﻮه،
حضرت ابراﻫﻴﻢ
د خپﻞ رساﻟت پﻪ ادا کﻮﻟﻮ برﻻسی شﻮ او ﻫﻐﻪ دﻧدې او اواﻣر ﻳ ３پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ ترسره ک７ل.
ﻳﻮﻟﻪ ﻫﻐﻮﻣکﻠﻔﻴتﻮﻧﻮ＇خﻪ دا و چ ３ﻫﻐﻪ تﻪ ﻳ ３اﻣر وک ،７تر＇ﻮ ﻟﻪ خپﻞ وطﻨﻪ ﻫجرت وک７ي ،ﻫﻤدارﻧ／ﻪ اﻣر ورتﻪ وشﻮ چ ３خپﻞ زوی حضرت اسﻤاﻋﻴﻞ
حﻼل ک７ي او بﻞ دا چ ３د ﻣشرکاﻧﻮ او د اسﻼم د د＊ﻤﻨاﻧﻮ ﻟﻪ خﻮا
اورتﻪ واچﻮل شﻮ ،خﻮ ده پﻮره صبر او بشپ７ه حﻮصﻠﻪ ﻣﻨدي ＊کاره ک７ه ،ﻧﻮ＄کﻪ اهلل ورتﻪ وﻓرﻣاﻳﻞ:
د دې برﻳا پﻪ ﻣﻘابﻞ ک３
ﻳﻌﻨ :３زه تا د خﻠکﻮ ﻻر＊ﻮد او د ﻟﻮړ ﻣﻘام ＇＋تﻦ －ر＄ﻮم،
تر＇ﻮ د ﻧﻮرو خﻠکﻮ ﻟپاره ب５ﻠ／ﻪ او ﻧﻤﻮﻧﻪ و－ر .３＄حضرت ابراﻫﻴﻢ (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) وﻓرﻣاﻳﻞ: ،ﻳﻌﻨ :３حضرت ابراﻫﻴﻢ (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) پﻮ＊تﻨﻪ وک７ه :ای زﻣا پاﻟﻮﻧکﻴﻪ! اﻳا زﻣا ﻟﻪ اوﻻدې ＇خﻪ ﻫﻢ د ﻫداﻳت ﻻر＊ﻮوﻧکﻲ ﻏﻮره کﻮې؟ اهلل تﻌاﻟی د دې پﻮ＊تﻨ ３پﻪ اړه وﻓرﻣاﻳﻞ :ای ابراﻫﻴﻤﻪ! دا ﻓضﻴﻠت اوﻏﻮره واﻟی کاﻓرو او ﻇاﻟﻤﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ تﻪ ﻧشﻲ رسﻴدای؛ ＄کﻪ ﻧبﻮت پﻪ خپﻠﻪ ﻳﻮ اﻣاﻧت دی او دا اﻣاﻧت ﻇاﻟﻤاﻧﻮتﻪ ﻧشﻲ ورکﻮل کﻴدای اوﻧﻪ ﻳ ３ﻫﻐﻮی ﻣستحﻖ دي.
فعاليت
د ابراﻫﻴﻢ (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) د زاﻣﻨﻮ ﻟﻪ ډﻟ＇ ３خﻪ د ＇ﻮ اﻧبﻴاوو ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ وﻟﻴﻜئ.
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ５ﻬﻐﻪ ３＂－اوﻻر＊ﻮوﻧ ３چ ３ﻟﻪ دې ﻟﻮست ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: د اﻟﻬﻲ کتاب تﻼوت ﻫﻐﻪ وخت اﻧسان تﻪ ＂－ﻮر تﻤاﻣﻴدای شﻲ او د تﻼوت حﻖ ﻳ ３پر ＄ای ک５دای شﻲ،
133
چ ３اﻟﻬﻲ کتاب پﻪ تﻔکر ،سﻮچ او تدبر سره وﻟﻮستﻞ شﻲ او احکام ﻳ ３پﻠﻲ شﻲ. ＇ﻮک چ ３ﻟﻪ اسﻼم ＇خﻪ دﻣخﻪ د شرک ﻳا ﻇﻠﻢ ﻣرتکب شﻮي وي ،ﻧﻮ پﻪ تﻮبﻪ کﻮﻟﻮ او اﻳﻤان راوړﻟﻮ سره ﻇاﻟﻢ ﻧﻪ ２－ﻞ کﻴ８ي＄ ،کﻪ اهلل ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي:
د دې ډﻟ３
:اهلل
－ﻨاﻫﻮﻧﻪ ﻟﻪ تﻮب ３او اﻳﻤان ＇خﻪ وروستﻪ پﻪ ﻧ５کﻴﻮ بدﻟﻮي. اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) د دﻳﻦ اﻣاﻣت او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻣشري ،د ﻧ５کﻮ بﻨده －اﻧﻮ حﻖ －ر＄ﻮﻟی او ﻇاﻟﻤان د دې وړ ﻧﻪ دي. د حﻖ اوﻫداﻳت د پرﻳ＋ﻮدو پﻪ صﻮرت ک ３د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ ﻫ ＆５ﻋذر ﻧﻪ ﻗبﻠﻴ８ي .ﻧﻪ ﻓدﻳﻪ ،ﻧﻪ بدﻟﻪ او ﻧﻪ شﻔاﻋت ﻣﻨﻞ ﻛ８５ي او ﻧﻪ ﻫﻢ ＇ﻮک ﻟﻪ چا سره ﻣرستﻪ کﻮﻻی شﻲ. د اواﻣرو ترسره کﻮل اوﻟﻪ ﻧﻮاﻫﻴﻮ ＇خﻪ ＄ان ژﻏﻮرل ،دبشپ ７اﻳﻤان ﻧ＋ﻪ ده.
پوښتنې
– ١د ﻻﻧدﻧﻴﻮ کﻠﻤﻮ او جﻤﻠﻮ ﻣﻌﻨا بﻴان ک７ﺉ : }
{}
–٢ﻟﻪ
{}
{} او
{}
{
＇خﻪ ﻣراد ＇ﻪ دی؟
– ۳د ﻗرأن کرﻳﻢ تﻼوت پﻪ تﻔکر او تدبر سره ＇ﻪ ＂－ﻪ ﻟري؟ –٤د – ٥پﻪ
پﻪ أﻳت ک ３د (کﻠﻤات) ﻣراد واضح ک７ﺉ؟ ﻣﻔﻬﻮم واضح ک７ﺉ؟
– ٦اهلل تﻌاﻟی د ابراﻫﻴﻢ (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) د پﻮ＊تﻨ ３پﻪ ﻣﻘابﻞ ک ３وﻓرﻣاﻳﻞ:
پﻪ دې
ک＇ ３ﻪ حکﻤت دی؟
کورن ９دنده
د ابراﻫﻴﻢ (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) د أزﻣﻮﻳﻨﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮ ﻣخ ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ.
134
پنځه ديرشم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱۲٩ -۱۲۵آيتونه
د ځينو کلمو معنا
{
} } { } { } { } { } { } { } } { }
بﻴت اهلل ،کﻌبﻪ . د بﻴا ورت＄ ，ای. د اﻣﻦ ＄ای. { ﻫﻐﻪ تﻴ８ه ده چ ３ابراﻫﻴﻢ (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) دکﻌب ３جﻮړوﻟﻮ ﻟپاره ،پﻪ ﻫﻐﻪ درﻳده. دطﻮاف کﻮوﻧکﻮ ﻟپاره. د اهلل د ﻋبادت پﻪ ﻧﻴت پﻪ حرم ک ３اوسﻴدوﻧکﻲ او اﻗاﻣت کﻮوﻧکﻲ. رکﻮع کﻮوﻧکﻲ ،ﻟﻤﻮﻧ ＃کﻮوﻧکﻲ. رواﻧﻮم ﻳ ،３ﻣجبﻮروم ﻳ.３ { ډ４ر بد برخﻠﻴک. د کﻌب ３بﻨس＂ﻮﻧﻪ.
ژباړه
او (ﻳاد ک７ه اې ﻣحﻤده!) چ ３ﻣﻮږ دا ﻛﻮر ( ﻛﻌبﻪ ) د خﻠﻜﻮ ﻟپاره ﻣرﻛز او د اﻣﻦ ＄اى و－ر＄اوه او خﻠﻜﻮ تﻪ ﻣﻮ اﻣر وﻛ ７چ ３پﻪ ﻛﻮم ＄اى ﻛ ３ابراﻫﻴﻢ د ﻋبادت ﻟپاره در４ده ،ﻫﻐﻪ ＄اى پﻪ ﻣخصﻮصﻪ تﻮگﻪ د ﻟﻤاﻧ％ﻪ ＄اى و－ر＄ﻮئ او ابراﻫﻴﻢ او اسﻤاﻋﻴﻞ تﻪ ﻣﻮ پﻪ ﻛﻠﻜﻪ وﻳﻠﻲ وو چ ３زﻣا دا ﻛﻮر د طﻮاف ﻛﻮوﻧﻜﻮ＇ ،ﻴﻠﻪ ﻛﻴدوﻧﻜﻮ ،رﻛﻮع او دﻋا وﻛ７ه " :اې زﻣا ربﻪ ! دا ＊ار د اﻣﻦ ＊ار وگر＄ﻮه ،او د سجده ﻛﻮوﻧﻜﻮ ﻟپاره سﻮتره ﻛ７ئ .او دا چ ３ابراﻫﻴﻢ دې ﻟﻪ اوس５دوﻧﻜﻮ ＇خﻪ چ＇ ３ﻮك اهلل او أخرت ﻣﻨﻲ ،ﻫﻐﻮ تﻪ ﻫر ډول ﻣﻴﻮې روزې ﻛ７ه ،د ﻫﻐﻪ رب پﻪ ＄ﻮاب 135
ﻛ ３وو４ﻞ" :او چ＇ ３ﻮك ﻳ ３وﻧﻪ ﻣﻨﻲ ،د دﻧﻴا د ＇ﻮ ور＄ﻮ ژوﻧدون وساﻳﻞ زه ﻫﻐﻪ تﻪ ورﻛﻮم ،خﻮ ﻋاﻗبت بﻪ ﻫﻐﻪ د دوزخ پﻪ ﻟﻮري راﻛاږم او ﻫﻐﻪ ډ４ر ﻧاﻛاره استﻮگﻨ％ﻰ دى".او در ﻳاد ﻛ７ه چ ３ﻛﻠﻪ ابراﻫﻴﻢ او اسﻤﻌﻴﻞ (ﻋﻠﻴﻬﻤا اﻟسﻼم) د دې ﻛﻮر د４ﻮاﻟﻮﻧﻪ پﻮرتﻪ ﻛﻮل ،ﻧﻮ دﻋاﻳ ３ﻛﻮﻟﻪ" :اې زﻣﻮږ ربﻪ ! ﻟﻪ ﻣﻮږ ﻧﻪ دا خدﻣت ﻗبﻮل ﻛ７ه ،تﻪ د ﻫر ＇ﻪ اور４دوﻧﻜﻰ او پﻪ ！ﻮﻟﻮ شﻴاﻧﻮ پﻮﻫ５دوﻧﻜﻰ ﻳ .３اى ربﻪ! ﻣﻮږ دواړه تا تﻪ ﻏاړه اﻳ＋ﻮدوﻧﻜﻲ وگر＄ﻮه ،زﻣﻮږ ﻟﻪ ＄ﻮ＄ات ﻧﻪ ﻳﻮ داس３ اﻣت پﻴدا ک７ه ،چ ３تا تﻪ ﻏاړه اﻳ＋ﻮدوﻧﻜﻰ وي ،ﻣﻮږ تﻪ د خپﻞ ﻋبادت ﻻرې ،ﻟﻴک ３را زده ﻛ７ه او زﻣﻮږ خطاوې ﻣﻌاف ﻛ７ه ،تﻪ ﻟﻮى تﻮبﻪ ﻗبﻠﻮوﻧﻜﻰ او رحﻢ ﻛﻮوﻧﻜﻰ ﻳ .３او اى ربﻪ ! پﻪ دې خﻠﻜﻮ ﻛ ３د ﻫﻤدوى ﻟﻪ ﻗﻮم ﻧﻪ ﻳﻮ داس ３پ５ﻐﻤبر راوﻟ８５ه چ ３دوی تﻪ ستا أﻳتﻮﻧﻪ وﻟﻮﻟﻲ ،ﻛتاب او حﻜﻤت ورتﻪ زده ﻛ７ي او د دوی ژوﻧد سﻮتره ﻛ７ي ،تﻪ د ﻟﻮي ﻗدرت او حﻜﻤت ＇＋تﻦ ﻳ.３ اجمالي تفسير
ﻟﻮﻣ７ی أﻳت بﻴاﻧﻮي چ ３اهلل تﻌاﻟی د ﻋربﻮ پر ﻗﻮم خپﻞ احسان ک７ی او بﻴت اهلل ﻳ！ ３ﻮﻟﻮخﻠکﻮتﻪ د رجﻮع او را！ﻮﻟﻴدو＄ای ！اکﻠی ،چ ３ﻫﻐﻮی دﻟتﻪ را＄ﻲ ،د اهلل ﻋبادت کﻮي او زړوﻧﻪ ﻳ ３پک ３أراﻣﻴ８ي ،ﻧﻮﻓرﻣاﻳﻲ: :ﻳادک７ئ کﻠﻪ چ ３ﻣ ３بﻴت اهلل د اﻣﻦ او ﻫﻮساﻳﻨ＄ ３ای و！اکﻪ ،چ ３خﻠک ﻫﻠتﻪ رجﻮع کﻮي، ﻳﻌﻨ :３د تر＇ﻮ د حج ارکان او شراﻳط ادا ک７ي .بﻴا ورپس ３اهلل ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻟﻪ ﻣﻘام ﻣﻘام دخپﻞ ﻟﻤاﻧ％ﻪ ﻟپاره ﻏﻮره ک７ﺉ ،کﻠﻪ چ ３ﻟﻪ طﻮاف ＇خﻪ وز－ارشﻮئ ،ﻧﻮد ابراﻫﻴﻢ ابراﻫﻴﻢ سره ﻟﻤﻮﻧ ＃ادا ک７ﺉ .ورپس ３اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻳﻌﻨ :３ﻣا ابراﻫﻴﻢ او اسﻤاﻋﻴﻞ (ﻋﻠﻴﻬﻤا اﻟسﻼم) تﻪ اﻣروک ،７چ ３زﻣا کﻮر (کﻌبﻪ شرﻳﻔﻪ) دطﻮاف کﻮوﻧکﻮ ،دحرم اوسﻴدوﻧکﻮ ،رکﻮع کﻮوﻧکﻮ او سجده کﻮوﻧکﻮ(د ﻟﻤﻮﻧ ＃کﻮوﻧکﻮ) ﻟپاره پاک ک７ﺉ .دکﻌب３ پاکﻲ دا ده :چ ３ﻟﻪ ﻫر ﻫﻐﻪ شﻲ ＇خﻪ چ ３د پﻠﻴت ９سبب ﻛ８５ي ،کﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﻌﻨﻮي وي اوﻳا ﻣادي پاکﻪ شﻲ＄ .کﻪ روا ﻧﻪ ده چ ３د اهلل پﻪ کﻮرک ３بتان وساتﻞ شﻲ او د اهلل ﻟﻪ ﻋبادت سره د دوی ﻋبادت ﻫﻢ وشﻲ او ﻳا ﻫﻠتﻪ جﻨ،， جدال ،ﻓحش وﻳﻞ او ﻧﻮر ﻧاروا کاروﻧﻪ ترسره شﻲ. ﻣﻨاجات ﻟﻪ اهلل سره او د حﻖ دا ﻣبارک أﻳت د ابراﻫﻴﻢ پﻴرواﻧﻮ تﻪ د خﻴر ﻏﻮ＊تﻨ ３ﻟپاره اشاره کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ :پﻪ ﻳاد ک７ه د ابراﻫﻴﻢ دﻋا چ ３کﻠﻪ ﻳ ３وﻓرﻣاﻳﻞ :اې اهلل ! دا ＄ﻤکﻪ د اﻣﻦ او ﻫﻮساﻳ ９ﻟپاره تﻴاره ک７ې ،تر＇ﻮخﻠک ستا طاﻋت تﻪ ﻣخﻪ ک７ي او ستا د ﻋبادت ﻟپاره وز－ارشﻲ، د دې ＄ای ﻟﻪ اوس５دوﻧکﻮ ＇خﻪ چ＇ ３ﻮک پﻪ اهلل او أخرت اﻳﻤان ﻟري ،ﻫﻐﻮی تﻪ ﻫر ډول ﻣﻴﻮې روزي ک７ه .بﻴا ﻳﻌﻨ :３اهلل تﻌاﻟی ابراﻫﻴﻢ اهلل ﻓرﻣاﻳﻲ: تﻪ وﻓرﻣاﻳﻞ :حتی ﻫﻐﻮکساﻧﻮتﻪ چ ３کﻔر ﻏﻮره کﻮي ،ﻫﻐﻮی تﻪ ﻫﻢ ترﻳﻮه ﻟﻨ６ه وختﻪ روزي ورکﻮم ﻳﻌﻨ ３اهلل کاﻓراﻧﻮ تﻪ ﻫﻢ پﻪ دﻧﻴا ک ３د ﻣرګ تر وختﻪ روزي ورکﻮي ،خﻮﻟﻪ ﻣر－ﻪ وروستﻪ ﻫﻐﻮی د دوزخ اور تﻪ اچﻮي او دوزخ ډ４ر بد ＄ای دی. 136
رزق او روزي پﻪ دﻧﻴاک ３ﻟﻪ اﻟﻬﻲ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ شﻤ５رل ﻛ８５ي او دا ﻧﻌﻤت ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ او کاﻓراﻧﻮتﻪ ﻳﻮشان ورکﻮل ﻛ８５ي، خﻮ اهلل تﻌاﻟی د بشر ﻣشري او رﻫبري کاﻓراﻧﻮ تﻪ ﻧﻪ ورکﻮي او ﻳﻮازې ﻫﻐﻮ کساﻧﻮتﻪ ﻳ ３ورکﻮي چ ３ﻫﻐﻮی ﻣؤﻣﻨان وي. :دا ﻣبارک أﻳت او ورپس ３أﻳتﻮﻧﻪ د ابراﻫﻴﻢ (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) او د ده د زوی حضرت اسﻤاﻋﻴﻞ وخت چ ３ابراﻫﻴﻢ
د اسﻤاﻋﻴﻞ
دﻋاوې ﻳادوی چ ３ﻓرﻣاﻳﻲ» :ای ﻣحﻤده! (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) ﻳادک７ه ﻫﻐﻪ پﻪ ﻣﻠ／رتﻴا د کﻌب ３بﻨس＂ﻮﻧﻪ پﻮرتﻪ کﻮل پﻪ داس ３حال ک ３چ ３د اهلل
دربارتﻪ
ﻳ ３زارۍ اوﻋاجزۍ کﻮﻟ ３اووﻳﻞ ﻳ :３ای اهلل! زﻣﻮږدﻋا ،زارۍ اوﻧﻴک اﻋﻤال ﻗبﻮل ک７ه چ ３تﻪ پﻮه اوﻋاﻟﻢ اورﻳدوﻧکی ﻳ ３او زﻣﻮږ د کار ﻟﻪ حﻘﻴﻘتﻪ خبر ﻳ.«３ ﻳﻌﻨ :３ابراﻫﻴﻢ او اسﻤاﻋﻴﻞ (ﻋﻠﻴﻬﻤا اﻟسﻼم) د اهلل پﻪ دربار ک ３دﻋا او زارۍ پ５ﻞ ک７ې او وﻳﻞ ﻳ :３اې اهلل! ﻣﻮږ دواړه تابﻊ و－ر＄ﻮې اوخپﻞ دﻳﻦ اوطرﻳﻘ ３تﻪ دې ﻣﻮږ تسﻠﻴﻢ ک７ې اوﻣﻮږ تﻪ تﻮﻓﻴﻖ راوب ３＋چ ３اواﻣر دې پﻪ سﻤﻪ تﻮ－ﻪ ادا ک７و او زﻣﻮږ ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ ﻫﻐﻪ کسان ﻏﻮره ک７ه چ ３تاتﻪ تسﻠﻴﻢ شﻲ او ستا ﻋﻈﻤت اوﻟﻮﻳ ９تﻪ د تسﻠﻴﻤ ９سر！ﻴ ک７ي. بﻴا اهلل تﻌاﻟی د دوی پﻪ ژبﻪ ﻓرﻣاﻳﻲ:
ﻳﻌﻨ :３ﻣﻮږ تﻪ زﻣﻮږ
د دﻳﻦ شراﻳﻊ او شﻌاﻳر راو＊ﻴﻪ ،دحج پﻪ ارکاﻧﻮ ﻣﻮ وپﻮﻫﻮه اود دﻳﻦ پﻪ کاروﻧﻮک ３زﻣﻮږ ﻟﻪ تﻘصﻴراتﻮ اوکﻤﻴﻮ ＇خﻪ ت５رشﻪ، ﻟﻮﻣ７ی د تﻮب ３تﻮﻓﻴﻖ راپﻪ برخﻪ ک７ه او بﻴا زﻣﻮږ تﻮبﻪ ﻗبﻮﻟﻪ ک７ه＄ ،کﻪ تﻪ ډ４ر تﻮبﻪ ﻗبﻠﻮوﻧکی اوډ４رﻣﻬربان ذات ﻳ.３ :دا ﻫﻐﻪ دﻋا ده چ ３پاﻳﻠ ３ﻳ ３وروستﻪ ﻟﻪ ＇ﻮ پﻴ７ﻳﻮ پﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ ک＇ ３ر－ﻨدې شﻮې او د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ برکتﻪ ﻧ７ۍ رو＊اﻧﻪ شﻮه ،پﻪ ﻫﻤﻐﻪ حساس وخت او ﻣﻠکﻮتﻲ شﻴبﻮ ک ３چ ３د کﻌب ３د جﻮړوﻟﻮ بﻬﻴر ﻣخ پر وړاﻧدې روان و ،پﻼر او زوی دواړو دﻋا وک７ه :اې پرورد－اره! پﻪ اسﻼﻣﻲ اﻣت او زﻣا پﻪ ﻧﻴک ＄ﻮ＄ات ک ３داس ３رسﻮل ﻟﻪ دوی ＇خﻪ ﻏﻮره ک７ه ،چ ３دوی تﻪ ستا أﻳتﻮﻧﻪ(ﻗرأن کرﻳﻢ) تﻼوت ک７ي او دوی ﻧﻴﻐ( ３سﻤ )３ﻻرې تﻪ راوبﻮﻟﻲ ،د ﻗرأن تﻌﻠﻴﻢ ورک７ي او دوی تﻪ حکﻤت و＊ﻴﻲ ،چ ３ﻧﻴﻐﻪ (سﻤﻪ) ﻻره ﻟﻪ ک８ې ﻻر ＇خﻪ وپ５ژﻧﻲ ،زړوﻧﻮ تﻪ ﻳ ３سپﻴ（ﻠتﻴا ور پﻪ برخﻪ ک７ې ،ﻟﻪ شرک－ ،ﻨاﻫﻮﻧﻮ او ﻧﻮرو پﻠﻴتﻴﻮ＇خﻪ ﻳ ３وژﻏﻮرې＄ ،کﻪ تﻪ برﻻسی ﻗادر ذات ﻳ ３او ﻫ ＆５ﻗﻮت ستا سره د ﻣﻘابﻠ ３تﻮان ﻧﻪ ﻟري ،ﻫ（５ﻮک ستا ﻓﻴصﻠﻪ بدﻟﻮﻟی ﻧشﻲ ،داس ３حکﻴﻢ ﻳ ３چ ３ﻫرکار د حکﻤت ﻟﻪ ﻣخ ３ترسره کﻮې او ﻫر＇ﻪ چ３ پﻴداکﻮې پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３ﻟﻮی حکﻤت او ﻣصﻠحت ﻧﻐ＋تی وي. فعاليت
دا چ ３کﻌبﻪ شرﻳﻔﻪ د چاپﻪ ﻻس ،کﻠﻪ او ＇رﻧ／ﻪ جﻮړه شﻮه پﻪ دې ﻫکﻠﻪ ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ سره بحث او خبرې وک７ئ.
137
د لوست ګټې
ﻟﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮ＇خﻪ ＄ﻴﻨ ３ﻻﻧدې ﻻر＊ﻮوﻧ ３ﻣﻮږ تﻪ پﻪ ﻻس را＄ﻲ: د اهلل تﻌاﻟی ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ﻟپاره تﻞ دي ،اﻟبتﻪ پﻪ دﻧﻴﻮي ژوﻧداﻧﻪ ک ３کﻔارو تﻪ ﻫﻢ روزي ورکﻮل ﻛ８５ي ،خﻮ د أخرت پﻪ ورځ ور＇خﻪ ﻣحروم دي. اﻳﻤان ﻟﻪ ﻋﻘﻴدې او ﻣخﻠصاﻧﻪ ﻋﻤﻞ ＇خﻪ ﻋبارت دی ،د اﻟﻬﻲ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ د ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ﻟپاره ﻫر اﻧسان ﻣکﻠﻒ دی ،تر＇ﻮ خپﻞ ＄ان پﻪ ＊ﻮ اخﻼﻗﻮ ＊اﻳستﻪ اوخپﻞ زړه پﻪ سﻤﻪ ﻋﻘﻴده سﻤبال ک７ي. ﻣسﻠﻤان ﻳﻮازې د ＄ان ﻟپاره خﻴر او ＊ﻴ２／ﻪ ﻧﻪ ﻏﻮاړي ،بﻠک ３د اهلل رحﻤت او ﻣﻬرباﻧﻲ خپﻞ اوﻻد او ！ﻮﻟﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ ﻏﻮاړي. اهلل تﻪ ﻧژدې واﻟی ﻟﻪ －ﻨاﻫﻮﻧﻮ ﻧﻪ د ب＋ﻨ ３پﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻪ ک ３ﻧﻐ＋تی دی＄ ،کﻪ اﻧسان تﻞ د ﻧاﻓرﻣاﻧ ９سره ﻣخ ﻛ８５ي او ﻏﻮره اﻧسان ﻫﻐﻪ دی چ ３ژر رجﻮع او تﻮبﻪ کﻮي. پر اسﻼﻣﻲ اﻣت ﻳﻮ اﻟﻬﻲ ﻧﻌﻤت دا دی چ ３دوی تﻪ ﻳ ３داس ３پﻴﻐﻤبر راوﻟ８５ه چ ３دوی تﻪ د اهلل کتاب او ﻣبارک احادﻳث ورزده کﻮي ،ﻧﻔسﻮﻧﻮ تﻪ ﻳ ３سپﻴ（ﻠتﻴا ورب＋ﻲ او ﻟﻪ －ﻨاﻫﻮﻧﻮ＇خﻪ ﻳ ３پاکﻮي. حضرت ﻣحﻤد (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) د ابراﻫﻴﻢ ﻟﻪ ذرﻳ ３او د اسﻤاﻋﻴﻞ ذبﻴح ﻟﻪ ﻧسﻞ ＇خﻪ دی او د ده ﻧ７ﻳﻮال رساﻟت د ده د ﻣبارکﻮ ﻧﻴکﻮﻧﻮ د دﻋا ﻟﻪ برکتﻪ دی ،چ ３د اهلل پﻪ اراده ﻳ ３تحﻘﻖ وﻣﻮﻧد. پوښتنې
-١د ﻻﻧدﻧﻴﻮ کﻠﻤﻮ ﻣﻌﻨا واضحﻪ ک７ﺉ: { { } {} {} {} {} } {} – ٢اهلل تﻌاﻟی کﻌب ３شرﻳﻔ ３تﻪ ＇ﻪ ﻏﻮره واﻟی او ＄اﻧ７／تﻴا ورک７ﻳده؟ – ۳د اهلل تﻌاﻟی د کﻮر پاکﻲ پﻪ کﻮﻣﻮ اﻣﻮرو ک ３ده؟ ٤ـ دا چ ３ﻣﻮږ ！ﻮﻟﻮ تﻪ د ابراﻫﻴﻢ ﻟﻪ ﻣﻘام سره د ﻟﻤاﻧ％ﻪ اﻣر شﻮی ،حکﻤت پک＇ ３ﻪ دی؟ ٥ـ د ابراﻫﻴﻢ دﻋا وﻟ ３ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ پﻮرې ＄اﻧ７／ې شﻮې ده او اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) ＇رﻧ／ﻪ د ﻫﻐ＄ ３ﻮاب ورک７؟ ＇خﻪ ﻣراد ＇ﻮک دي؟ – ٦ﻟﻪ – ٧حضرت ابراﻫﻴﻢ او اسﻤاﻋﻴﻞ (ﻋﻠﻴﻬﻤا اﻟسﻼم) د اسﻼﻣﻲ اﻣت پﻪ اړه او د خپﻠﻮ پﻴرواﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ ＇ﻪ دﻋا ک７ې ده؟ کورن ９دنده
د ابراﻫﻴﻢ او اسﻤاﻋﻴﻞ (ﻋﻠﻴﻬﻤااﻟسﻼم) د ﻗرباﻧﻴﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴﻜئ چ ３ﻟﻪ ﻳﻮ ﻣخ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي.
138
شپ ８ديرشم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٣٣ -۱٣٠آيتونه
د ځينو کلمو معنا
}
{
ﻣخ －ر＄ﻮي ،شاکﻮي.
}
{
＄ان ﻳ ３ب ３ﻋﻘﻞ ک７ی.
}
{
ﻏﻮره ﻣﻮک.７
}
{
تسﻠﻴﻢ شﻪ.
}
{
ﻧصﻴحت ﻳ ３وک.７
} } }
{ {
ستاس ３ﻟپاره ﻳ ３ﻏﻮره ک７ی. ﻧﻮﻣﻪ ﻣ７ه ﻛ８５ﺉ.
{
أﻳا تاس ３شاﻫد اوحاضروئ.
ژباړه
او＇ﻮك دى چ ３د ابراﻫﻴﻢ
ﻟﻪ ﻣسﻠﻚ (دﻳﻦ) ﻧﻪ ﻛرﻛﻪ وﻛ７ي ،ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چا پرتﻪ چ ３پﻪ خپﻠﻪ ﻳ ３خپﻞ ＄ان پﻪ
حﻤاﻗت او جﻬاﻟت ﻛ ３اختﻪ ﻛ７ى وي؟ پﻪ تحﻘﻴﻖ ﻣﻮږ ابراﻫﻴﻢ
پﻪ ﻧ７ۍ ﻛ ３د خپﻞ ﻛار ﻟپاره ﻏﻮره ﻛ７ى و او
پﻪ أخرت ﻛ ３بﻪ ﻫﻐﻪ د صاﻟحاﻧﻮ پﻪ ！ﻮﻟﻲ ﻛ ３وي .او (ﻳاد ک７ه) کﻠﻪ ،چ ３ووﻳﻞ ابراﻫﻴﻢ تﻪ رب د ده :ﻏاړه ک８５ده (زﻣا احکاﻣﻮ تﻪ) ﻧﻮ ابراﻫﻴﻢ ووﻳﻞ :ﻏاړه ﻣ ３اﻳ ３＋ده د ﻋاﻟﻤﻴاﻧﻮ رب تﻪ. پر ﻫﻤدې ﻣسﻠﻚ د تﻠﻮ ﻻر＊ﻮدﻧﻪ ابراﻫﻴﻢ او ﻫﻢ ﻳﻌﻘﻮب (ﻋﻠﻴﻬﻤا اﻟسﻼم) خپﻠﻮ زاﻣﻨﻮ تﻪ ﻛ７ې وه ،چ"３اې زﻣا
139
بچﻴاﻧﻮ! اهلل تﻌاﻟی ستاس ３ﻟپاره ﻫﻤدا دﻳﻦ (اسﻼم) ﻏﻮره ﻛ７ی دى ،ﻧﻮ ﻟﻪ سره ﻣﻪ ﻣرئ ،ﻣ／ر پﻪ داس ３حال ک ３چ３ تاس ３ﻣسﻠﻤاﻧان ﻳئ (ﻳﻌﻨ ３د ژوﻧد تر وروست ９سﻠ ９／پر اسﻼم ثابت اوسئ!) أﻳا تاس ３حاضر وئ پﻪ ﻫﻐﻪ وخت ک３ چ ３ﻳﻌﻘﻮب تﻪ ﻣرګ راﻏی (ﻳﻌﻨ ３اسباب د ﻣرګ) ،کﻠﻪ چ( ３ﻳﻌﻘﻮب) خپﻠﻮ زاﻣﻨﻮ تﻪ ووﻳﻞ :زﻣا ﻟﻪ ﻣر－ﻪ وروستﻪ د ＇ﻪ شﻲ ﻋبادت کﻮئ؟ ﻫﻐﻮ ！ﻮﻟﻮ پﻪ ＄ﻮاب ﻛ ３وو４ﻞ ":ﻣﻮږ بﻪ د ﻫﻤاﻏﻪ ﻳﻮه خداى بﻨدگﻲ ﻛﻮو ،چ ３ﻫﻐﻪ تا او ستا پﻠروﻧﻮ، ابراﻫﻴﻢ ،اسﻤﻌﻴﻞ او اسحﻖ (ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم) پر خداﻳ ９ﻣﻨﻠﻰ دى او ﻣﻮږ ﻫﻤاﻏﻪ تﻪ ﻏاړه اﻳ＋ﻮدوﻧﻜﻲ ﻳﻮ". اجمالي تفسير
پﻪ ت５ر شﻮي أﻳت ک ３د ابراﻫﻴﻢ ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم صﻔتﻮﻧﻪ اوکﻮ＊＋ﻮﻧﻪ چ ３د اسﻼم د دﻳﻦ پﻪ ﻻره ک ３ﻳ ３سرتﻪ رسﻮﻟﻲ وو، د ﻫﻐﻮ ﻳادوﻧﻪ وشﻮه ،پﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮ ک ３دا بﻴاﻧﻴ８ي چ ３ﻫر ＇ﻮک د ابراﻫﻴﻢ
ﻟﻪ ﻻرې او دﻳﻦ ＇خﻪ چ ３اهلل
خﻮښ دﻳﻦ دی ،ﻣخ واړوي ،ﻧﻮ پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３خپﻞ ﻧﻔس د تباﻫ ９پﻪ ﻟﻮر بﻴاﻳﻲ＄ ،کﻪ ابراﻫﻴﻢ ﻟﻪ ﻏﻮره بﻨده －اﻧﻮ او اوﻟﻮاﻟﻌزﻣﻪ رسﻮﻻﻧﻮ ＇خﻪ دی .کﻠﻪ چ ３د اهلل
تﻪ
پﻪ دﻧﻴا ک ３د اهلل
ﻟﻪ ﻟﻮري ورتﻪ اﻣر شﻮی ،پﻪ پراخﻪ ！ﻨ６ه ورتﻪ تسﻠﻴﻢ
شﻮی او ﻫﻐﻪ تﻪ ﻳ ３ﻟبﻴک وﻳﻠی دی ،ﻟﻪ ﻫﻤدې وج ３پﻪ أﻳت ک ３راﻏﻠﻲ دي:
:
ﻟﻪ ابراﻫﻴﻤﻲ ﻣﻠت (دﻳﻦ اواسﻼم) ＇خﻪ ﻣخ ﻧﻪ －ر＄ﻮي ﻣ／ر ب ３ﻋﻘﻼن. د
کﻠﻤﻪ چ ３صﻔت د (سﻔﻴﻪ) دی ،پﻪ اصﻞ ک ３ﻳ ３پﻪ ﻫﻐﻪ کس اطﻼق ﻛ８５ي چ ３کﻢ ﻋﻘﻠﻪ وي. ﻳﻌﻨ:３
ﻫﻤدارﻧ／ﻪ د أﻳت پﻪ وروست ９برخﻪ ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３ﻳ ３ﻫﻐﻪ د ！ﻮﻟﻮ خﻠکﻮ ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ ﻏﻮره ک７ی ،د خپﻞ دوست ،پﻴﻐﻤبراو اﻣام پﻪ تﻮ－ﻪ ﻳ！ ３اکﻠی او پﻪ أخرت ک ３بﻪ ﻫﻢ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ＇خﻪ وي چ ３ﻟﻪ ﻟﻮړو درجﻮ ＇خﻪ برخﻤﻦ وي. دا ﻣبارک أﻳت ＇ر－ﻨدوي چ ３ابراﻫﻴﻢ
پﻪ ！ﻮﻟﻪ ﻣﻌﻨا د اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) اطاﻋت کاوه ،ﻟکﻪ چ ３ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻳﻌﻨ :３ﻫﻐﻪ ورځ در پﻪ ﻳادک７ه چ ３اهلل
ابراﻫﻴﻢ
تﻪ اﻣر وک ７چ ３د
اهلل اواﻣرو تﻪ تسﻠﻴﻢ شﻪ! ده ووﻳﻞ :د ﻋاﻟﻤﻴاﻧﻮ پرورد－ار تﻪ تسﻠﻴﻢ ﻳﻢ او د ﻫﻐﻪ اواﻣرو تﻪ ﻣ ３ﻏاړه اﻳ ３＋ده .ابراﻫﻴﻢ د اهلل
حکﻤﻮﻧﻮ تﻪ ﻏاړه کﻴ＋ﻮده او ډ４ر پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ د اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻫر ډول أزﻣﻮﻳﻨﻪ ک ３برﻻسی شﻮ.
اهلل تﻌاﻟی پﻪ درﻳﻢ أﻳت ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ: :ابراﻫﻴﻢ ﻳﻌﻘﻮب
خپﻞ زاﻣﻦ د اسﻼم د دﻳﻦ پﻴروۍ او ﻣتابﻌت تﻪ را وبﻠﻞ او ﻫﻤدارﻧ／ﻪ
ﻫﻢ خپﻠﻮ زاﻣﻨﻮتﻪ دا تﻮصﻴﻪ وک７ه او ورتﻪ ﻳ ３ووﻳﻞ :اهلل تﻌاﻟی ستاسﻮ ﻟپاره د اسﻼم دﻳﻦ ،چ ３تر ！ﻮﻟﻮ ادﻳاﻧﻮ 140
＊ﻪ دﻳﻦ دی ،ﻏﻮره ک７ی دی .ﻧﻮ د اسﻼم پﻪ دﻳﻦ ثابت ﻗدم واوسئ ،تر＇ﻮ ﻣسﻠﻤاﻧان ﻣ７ه شئ. اهلل تﻌاﻟی پﻪ وروستﻲ أﻳت ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ: رواﻳت دی چ ３ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ بﻪ پﻴﻐﻤبر(صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) تﻪ وﻳﻞ» :أﻳا ﻧﻪ پﻮﻫﻴ８ې کﻮﻣﻪ ورځ چ ３ﻳﻌﻘﻮب
وﻓات کﻴده ،ﻧﻮخپﻠﻮ
زاﻣﻨﻮ تﻪ ﻳ ３پﻪ ﻳﻬﻮدﻳت وصﻴت وک ،«７ﻧﻮﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ دا أﻳت ﻧازل شﻮ چ ３ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ تﻪ ﻓرﻣاﻳﻲ :اې ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ! أﻳا ﻫﻐﻪ ورځ وﻓات ک５ده ،تاس ３حاضر وﺉ او وﻣﻮﻟ５ده چ ３خپﻞ زاﻣﻦ ﻳ ３را！ﻮل ک７ل او داس ３ﻧصﻴحت ﻳ ３ورتﻪ
چ ３ﻳﻌﻘﻮب
وک ７او وﻳ ３ﻓرﻣاﻳﻞ :ﻟﻪ ﻣاﻧﻪ وروستﻪ دچا ﻋبادت کﻮﺉ؟ ﻳﻌﻨ ３زﻣا ﻟﻪ ﻣرګ وروستﻪ کﻮم دﻳﻦ ﻏﻮره کﻮﺉ؟ ﻫﻐﻪ ﻏﻮ＊تﻞ چ ３زاﻣﻦ ﻳ ３اﻗرار وک７ي چ ３پﻪ اسﻼم اوتﻮحﻴد باﻗﻲ پات ３ﻛ８５و ،د ﻳﻌﻘﻮب
زاﻣﻨﻮ د پﻼر پﻪ ＄ﻮاب ک ３ووﻳﻞ :ﻣﻮږ
بﻪ ستا پﻪ دﻳﻦ باﻗﻲ پات ３ﻳﻮ ،د واحد اهلل ﻋبادت بﻪ کﻮو د ابراﻫﻴﻢ ،اسﻤاﻋﻴﻞ او اسحﻖ (ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم) د اهلل ﻋبادت بﻪ کﻮو اوﻣﻮږ بﻪ د اسﻼم پﻪ دﻳﻦ ﻗاﻳﻢ او د اهلل اواﻣرو تﻪ تسﻠﻴﻢ ﻳﻮ.
فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې د حضرت ابراﻫﻴﻢ
د دﻳﻦ د تﻮحﻴدي ب ３２پﻪ اړه ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره بحث او خبرې وک７ي.
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－اوﻻر＊ﻮوﻧ ３چ ３ﻟﻪ دې ﻟﻮست ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي: د ابراﻫﻴﻤﻲ ﻟﻪ ﻣﻠت ＇خﻪ ﻣخ اړول د ب ３ﻋﻘﻼﻧﻮ کار دی. اسﻼم د ！ﻮﻟﻮ اﻧبﻴاوو (ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم) ６－دﻳﻦ دی چ ３ﻟﻪ دې دﻳﻦ ＇خﻪ پﻴروي د دواړو دارﻳﻨﻮ د برﻳا او ﻧﻴکﻤرﻏ９ ضاﻣﻦ دی. اﻧسان باﻳد ترﻣر－ﻪ پﻮرې د اسﻼم پﻪ دﻳﻦ ﻣﻌتﻘد واوسﻲ اود ﻫﻐﻪ د اواﻣرو ﻣطابﻖ ﻋﻤﻞ وک７ي ،تر＇ﻮ پﻪ داس ３حال ک ３ورتﻪ ﻣرګ راشﻲ چ ３ﻣسﻠﻤان ﻣ ７شﻲ. ابراﻫﻴﻢ او ﻳﻌﻘﻮب (ﻋﻠﻴﻬﻤا اﻟسﻼم) د ﻳﻬﻮدﻳت ﻟﻪ ﻧسبت ＇خﻪ پاک وو ،دوی ！ﻮﻟﻮ د تﻮحﻴد دﻳﻦ تﻪ دﻋﻮت کاوه 141
اوﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻳ ３پﻴروي کﻮﻟﻪ. ﻫر ＇ﻮک د خپﻠﻮ اﻋﻤاﻟﻮ ﻣسؤول دی اود خپﻠﻮک７و وړو ＄ﻮاب بﻪ واﻳﻲ ،خﻮ ﻫ（５ﻮک ﻧشﻲ کﻮﻻی د خپﻠﻮ ﻧﻴکﻮﻧﻮ پﻪ ﻧﻴکﻮ ک７و وړو ＄ان ﻟﻪ ﻣسؤوﻟﻴت ＇خﻪ وژﻏﻮري. د ！ﻮﻟﻮ اﻧبﻴاوو (ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم) د دﻋﻮت اصﻮل او ﻗﻮاﻋد ﻳﻮ شان وو ،کﻮم اختﻼف چ ３د دوی ترﻣﻨ ＃ﻟﻴدل ﻛ８５ي ﻫﻐﻪ پﻪ جزﻳاتﻮ ک ３وو ،ﻧﻪ پﻪ کﻠﻲ او ﻟﻮﻳﻮ ﻣساﻳﻠﻮ ک.３
پوښتنې
– ١دﻻﻧدﻧﻴﻮ کﻠﻤﻮ ﻣﻌﻨاوې بﻴان ک７ﺉ: {ﻳرﻏب}{ ،سﻔﻪ}{ ،اصطﻔﻴﻨاه}{ ،آسﻠﻢ}{ ،ﻓﻼ تﻤﻮتﻦ}. – ٢دا چ ３ﻣبارک أﻳت ﻓرﻣاﻳﻲ:
،ﻟﻪ دې ＇خﻪ ＇ﻪ پاﻳﻠﻪ پﻪ
ﻻس را＄ﻲ؟ – ۳د دې – ٤د ابراﻫﻴﻢ
أﻳت ﻣﻘصد ＇ﻪ دی؟ او＇ﻮک ﻳ ３ﻣخاطب ک７ي؟ د دواړو زاﻣﻨﻮ پﻪ اړه ＇ﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣات ﻟرﺉ؟ وﻳ ３ﻟﻴکئ.
کورن ９دنده
دا چ ３اسﻼم د ！ﻮﻟﻮ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ دﻳﻦ دی او پﻪ بشپ ７تﻮ－ﻪ پﻪ حضرت ﻣحﻤد باﻧدې ﻧازل شﻮی دی ،پﻪ دې اړه ﻳﻮ ﻣخ ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ.
142
اووه ديرشم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٣٨ -۱٣٤آيتونه
د ځينو کلمو معنا
}
{
ت５رشﻮل. { ﻟﻪ تاس＇ ３خﻪ پﻮ＊تﻨﻪ ﻧﻪ کﻴ８ي.
} } }
{ {
ﻟﻪ باطﻞ ＇خﻪ حﻖ تﻪ ﻣﻴﻼن کﻮوﻧکی.
} }
{ {
} } }
سﻤﻪ ﻻره ﻣﻮﻣئ.
د ﻳﻌﻘﻮب
زاﻣﻦ او ﻟﻤسﻲ.
ورک ７شﻮي دي. {
سﻤﻪ ﻻره ﻳ ３ﻣﻮﻧدﻟ ３ده.
{
ﻣخ ﻳ ３و－ر＄اوه. {
د اهلل تﻌاﻟی دﻳﻦ.
ژباړه
ﻫﻐﻮى ＇ﻪ ﻛسان وو ،چ ３ت５ر شﻮل＇ ،ﻪ چ ３ﻫﻐﻮی ﻛ７ي دي د ﻫﻐﻮی ﻟپاره دي او ＇ﻪ چ ３تاس ３ﻛﻮئ ﻫﻐﻪ ستاس３ ﻟپاره دي ،ﻟﻪ تاس ３ﻧﻪ بﻪ د دې پﻮ＊تﻨﻪ وﻧشﻲ چ ３ﻫﻐﻮی ＇ﻪ ﻛﻮل .ﻳﻬﻮدﻳان واﻳﻲ :ﻳﻬﻮدﻳان شئ ﻧﻮ سﻤﻪ ﻻر بﻪ وﻣﻮﻣئ. ﻋﻴسائﻴان واﻳﻲ :ﻋﻴسائﻴان شئ چ ３ﻫداﻳت درتﻪ وشﻲ( ،ای ﻣحﻤده! دوی تﻪ) وواﻳﻪ چ( ３ﻣﻮږ داس ３ﻧﻪ ک８５و) بﻠک３ 143
د ابراﻫﻴﻢ د دﻳﻦ چ ３حﻨﻴﻒ وو ،پﻴروي کﻮو او ﻧﻪ وو دی ﻟﻪ ﻣشرکاﻧﻮ ＇خﻪ .وواﻳئ (ای ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ!) ﻣﻮږ اﻳﻤان راوړی او پر ﻫﻐﻪ ﻫداﻳت چ ３ﻣﻮږ تﻪ راﻏﻠﻰ دى او ﻫﻐﻪ چ ３ابراﻫﻴﻢ
دى پﻪ اهلل او د ﻳﻌﻘﻮب
＄ﻮ＄ات تﻪ راﻏﻠﻰ و او ﻫﻐﻪ چ ３ﻣﻮسﻰ
،ﻋﻴسﻰ
،اسﻤﻌﻴﻞ
،اسحﻖ
،ﻳﻌﻘﻮب
او ﻧﻮرو ！ﻮﻟﻮ پ５ﻐﻤبراﻧﻮ تﻪ د ﻫﻐﻮی د رب تﻪ سر！ﻴ＂ﻮوﻧﻜﻲ ﻳﻮ .بﻴا ﻛﻪ ﻫﻐﻮى
ﻟﻪ ﻟﻮري ورﻛ ７شﻮى وو ،ﻣﻮږ د ﻫﻐﻮی پﻪ ﻣﻨ ＃ﻛ ３ﻫ ＆５تﻮپﻴر ﻧﻪ ﻛﻮو او ﻣﻮږ اهلل
ﻫﻤاﻏس ３اﻳﻤان راوړ ﻟﻜﻪ چ ３تاس ３راوړی دى ،ﻧﻮ سﻤﻪ ﻻر ﻳ ３وﻣﻴﻨدﻟﻪ ،او ﻛﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻧﻪ ﻣخ واړوي ؛ ﻧﻮ ＇رگﻨده خبره ده چ ３ﻫﻐﻮى پﻪ ﻣخاﻟﻔت ﻛ ３دي ،ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ډاډه اوسئ چ ３د ﻫﻐﻮی پﻪ ﻣﻘابﻞ ﻛ ３اهلل ﻟپاره ﻛاﻓﻲ دى .اهلل
ﻫر＇ﻪ اوري او پر ！ﻮﻟﻮ شﻴاﻧﻮ پﻮﻫ８５ي .وواﻳﻪ :د اهلل
ستاس ３د ﻣﻼت７
رﻧگ (دﻳﻦ ﻏﻮره ﻛ７ئ) د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ رﻧگ
ﻧﻪ بﻪ ＊ﻪ د چا رﻧگ وي؟ او ﻣﻮږ د ﻫﻤاﻏﻪ بﻨدگﻲ ﻛﻮوﻧﻜﻲ ﻳﻮ.
اجمالي تفسير
ﻳﻌﻨ:３
اهلل تﻌاﻟی خپﻞ بﻨده －ان ﻟﻪ خپﻞ ﻋدل ﻧﻈام ＇خﻪ خبروي او ﻓرﻣاﻳﻲ:
ﻫﻐﻪ د اﻧبﻴاوو (ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم) ډﻟﻪ او ﻣؤﻣﻦ پﻴروان ﻳ ３چ ３ستاس ３ﻧﻪ ﻣخک ３ت５رشﻮي دي ،ﻫﻐﻮی خپﻞ کاروﻧﻪ ترسره ک７ي اود خپﻠﻮ اﻋﻤاﻟﻮ اوک７و وړو ﻣطابﻖ بﻪ ورتﻪ بدﻟﻪ ورکﻮل ﻛ８５ي .د دوی کار ستاس ３کار پﻮرې اړه ﻧﻪ ﻟري او ﻟﻪ تاس３ ＇خﻪ بﻪ ﻫﻢ (اې ﻣﻨکرو کاﻓراﻧﻮ) دخپﻠﻮ اﻋﻤاﻟﻮ پﻮ＊تﻨﻪ ﻛ８５ي او د خپﻠﻮ ک７و وړو بدﻟﻪ بﻪ ﻣﻮﻣئ ،ﻟﻪ ﻫﻴچا ＇خﻪ د بﻞ د ﻋﻤﻞ پﻪ ﻫکﻠﻪ پﻮ＊تﻨﻪ ﻧشﻲ ﻛ５داى اوﻧﻪ پرې ﻧﻴﻮل ﻛ８５ي ،بﻠک ３ﻫر اﻧسان د خپﻞ ﻋﻤﻞ ﻣسؤول دی اود خپﻞ کار پﻪ ﻫکﻠﻪ بﻪ ور＇خﻪ پﻮ＊تﻨﻪ ﻛ８５ي. اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې أﻳت ک ３د اﻫﻞ کتابﻮ ﻟﻪ ﻧاپﻮﻫ＇ ９خﻪ پرده پﻮرتﻪ ک７ې اوﻓرﻣاﻳﻲ: :د ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ او ﻧصراﻧﻴاﻧﻮ ﻫرې ﻳﻮې ډﻟ ３بﻪ وﻳﻞ :زﻣﻮږ ﻟﻪ دﻳﻦ ＇خﻪ پﻴروي وک７ئ ،تر＇ﻮ ﻫداﻳت پﻪ ﻻس راوړئ .ﻟﻪ دې ＇خﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ８ي چ ３دوی ترکﻮﻣﻪ حده دخپﻠﻮ ادﻳاﻧﻮ پﻪ پرتﻠﻪ پﻪ تﻌصب ک ３ﻏرق وو. بﻴا اهلل
د اسﻼم ﻟﻮی پﻴﻐﻤبرتﻪ خطاب کﻮي :اې پﻴﻐﻤبره! وواﻳﻪ :ﻣﻮږ د ابراﻫﻴﻢ
حﻖ تﻪ ﻣاﻳﻞ دی اوحﻘﻪ ﻻر ده ،پﻴروي کﻮو .د ابراﻫﻴﻢ
ﻟﻪ دﻳﻦ ＇خﻪ چ ３ﻟﻪ باطﻞ ﻧﻪ
دﻳﻦ ﻟﻪ ﻫرډول اﻧحراف ＇خﻪ ﻟرې دی .تاس ３ﻫﻢ دﻋﻮه
کﻮئ چ ３د ابراﻫﻴﻢ ﻟﻪ دﻳﻦ اوﻻرې ＇خﻪ پﻴروي کﻮئ ،حال دا چ ３ابراﻫﻴﻢ
ﻟﻪ ﻣشرکاﻧﻮ＇خﻪ ﻧﻪ و او ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی
سره ﻳ ３شرﻳک ﻧﻪ و ﻧﻴﻮﻟی.
144
پﻪ واﻗﻌﻴت ک ３أﻳت شرﻳﻒ دې ！کﻲ تﻪ اشاره کﻮي او پﻴﻐﻤبر
تﻪ اﻣرکﻮي چ ３دوی تﻪ وواﻳﻪ چ ３ﻫداﻳت داﻧﻪ دی
چ ３ﻣﻮﻧ ８ﻳﻬﻮدي ﻳاﻧصراﻧﻲ شﻮ ،بﻠک ３ﻧﻴکﻤرﻏﻲ اوﻫداﻳت د ابراﻫﻴﻢ ＇خﻪ ﻋبارت دی ،ابراﻫﻴﻢ
د دﻳﻦ پﻪ پﻴروي ک ３دی ،چ ３ﻟﻪ اسﻼم
ﻣﻮحد و. ﻣشرک ﻧﻪ و بﻠک ３کاﻣﻞ ﻣؤﻣﻦ او ِّ
بﻴا اهلل تﻌاﻟی ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ خطاب کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻳﻌﻨ ３اې ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ! وواﻳئ :د اهلل تﻌاﻟی پﻪ وحداﻧﻴت ﻣﻮ اﻳﻤان راوړی او پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３ﻣﻮږ تﻪ ،پر ابراﻫﻴﻢ ،اسﻤاﻋﻴﻞ اسحاق او ﻳﻌﻘﻮب (ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم) او پﻪ ﻧﻮرو زاﻣﻨﻮ د دوی ﻧازل شﻮي ،کاﻣﻞ او بشپ ７باور ﻟرو، ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ＇ﻪ چ ３ﻣﻮسی او ﻋﻴسی (ﻋﻠﻴﻬﻤا اﻟسﻼم) تﻪ ﻟﻪ أسﻤاﻧﻲ پ５ﻐاﻣﻮﻧﻮ ＇خﻪ ورک７ل شﻮي دي او ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ３ پر ﻧﻮرو پﻴﻐﻤبراﻧﻮ د اهلل
ﻟﻪ طرﻓﻪ ﻧازل شﻮي دي ،ﻟکﻪ ＊کاره او＇ر－ﻨدې ﻣﻌجزې ،پﻪ ！ﻮﻟﻮ باور او اﻳﻤان ﻟرو.
ﻣﻮږ د ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو پﻪ ＇５ر ﻧﻪ ﻳﻮ چ ３پﻪ ＄ﻴﻨﻮ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ اﻳﻤان راوړو او ﻟﻪ ＄ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو اﻧکار وک７و ،بﻠک！ ３ﻮل پﻴﻐﻤبران ﻣﻮږ تﻪ ﻳﻮ شان دي ،پﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻳﻮشان اﻳﻤان راوړو او باور کﻮو او ﻣﻮږ د اهلل
اواﻣرو تﻪ بشپ ７تسﻠﻴﻢ ﻳﻮ.
کﻠﻪ چ ３د ﻗرأن د پﻴرواﻧﻮ د اﻳﻤان کﻤال ＇ر－ﻨد شﻮ او ﻫر اړخﻴز شاﻣﻞ واﻟی ﻳ＊ ３کاره شﻮ ،ﻧﻮ اهلل تﻌاﻟی اﻋﻼن وک７ چ ３دا ډول اﻳﻤان د حﻖ ﻣﻌﻴار دی او داس ３اﻳﻤان زﻣا پﻪ وړاﻧدې د ارز＊ت وړ دی ،ﻧﻮ وﻳ ３ﻓرﻣاﻳﻞ: :اې ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ! کﻪ چ５رې ﻳﻬﻮد او ﻧصارا ستاس ３پﻪ شان ر＊تﻴﻨﻲ اﻳﻤان راوړي ،ﻧﻮ پﻪ واﻗﻌﻴت ک ３د حﻖ او ﻫداﻳت ﻻرې تﻪ رسﻴدﻟﻲ دي .کﻪ ﻟﻪ داس ３اﻳﻤان ＇خﻪ ﻣخ و－ر＄ﻮي او اسﻼم تﻪ ﻣﻨﻘاد ﻧشﻲ ،ﻧﻮ دا را＊ﻴی چ ３دوی ﻟﻪ اسﻼم سره د＊ﻤﻨﻲ ﻟري او تاس ３بﻪ اهلل
د دوی ﻟﻪ شر او ﻣکر ＇خﻪ وساتﻲ او اهلل
د دوی
د د＊ﻤﻨ ９پﻪ ﻣﻘابﻞ ک ３ستا ﻟپاره کاﻓﻲ دی ،ﻫﻐﻪ اور４دوﻧکی او پﻪ ﻫر＇ﻪ ﻋاﻟﻢ دی. اهلل تﻌاﻟی د ﻟﻮست پﻪ أخري أﻳت ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻛﻮم اسﻼم چ ３ﻣﻮږ پرې باور ﻟرو ،دا د اهلل
.ﻳﻌﻨ:３ برحﻖ دﻳﻦ دی ،دا ﻫﻐﻪ دﻳﻦ دی چ ３د ﻫﻐﻪ پﻪ اساس پﻴدا شﻮي ﻳﻮ او
زﻣﻮږ د ﻓطرت برخﻪ ده ،أﻳا ＇ﻮک کﻮﻟی شﻲ چ ３ﻟﻪ دې دﻳﻦ ＇خﻪ ﻏﻮره دﻳﻦ راوړي؟ ﻧﻪ ﻫ（５کﻠﻪ ﻧﻪ ،بﻠک ３اﻟﻬﻲ دﻳﻦ ﻟﻪ ﻫر دﻳﻦ ＇خﻪ ﻏﻮره او با ارز＊تﻪ دی او ﻣﻮږ ﻳﻮازې د اهلل
ﻋبادت کﻮوﻧکﻲ ﻳﻮ.
فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻗرأن کرﻳﻢ ＇ﻮ داس ３أﻳتﻮﻧﻪ ذکر ک７ي چ ３د اسﻼم د دﻳﻦ پﻪ بشپ７تﻴا دﻻﻟت کﻮي او دا پﻪ －ﻮتﻪ ک７ي چ ３د اهلل پﻪ وړاﻧدې ﻳﻮازې ﻣﻌتبر دﻳﻦ اسﻼم دی.
145
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－اوﻻر＊ﻮوﻧ ３چ ３ﻟﻪ دې ﻟﻮست ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي: حضرت ابراﻫﻴﻢ
ﻧﻪ ﻳﻬﻮدي و ﻧﻪ ﻧصراﻧﻲ ،بﻠک ３د اسﻼم د حﻨﻴﻒ دﻳﻦ پﻴرو و.
حﻘﻴﻘﻲ ﻣؤﻣﻦ د اﻧبﻴاوو ترﻣﻨ ＃ﻓرق ﻧﻪ کﻮي او پﻪ ！ﻮﻟﻮ اﻧبﻴاوو (ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم) اﻳﻤان ﻟري. ！ﻮل اﻧبﻴاء د ﻳﻮ دﻳﻦ ﻟروﻧکﻲ وو چ ３ﻫﻐﻪ اسﻼم دی او د ！ﻮﻟﻮ اﻟﻬﻲ ادﻳاﻧﻮ جﻮﻫر ﻫﻢ ﻳﻮدی. ﻣحﻤدي شرﻳﻌت (د اسﻼم دﻳﻦ) د ژوﻧد کاﻣﻞ ﻧﻈام دی＄ ،کﻪ د اسﻼم رو＊اﻧﻪ دﻳﻦ ！ﻮل ادﻳان راﻧﻐاړي. ﻟﻪ ﻫﻐﻪ حاﻟت ＇خﻪ ﻋبارت دی ،چ！ ３ﻮل اﻓراد پر ﻫﻐﻪ پﻴدا شﻮي دي. پوښتنې
-١د ﻟﻮست د أﻳتﻮﻧﻮ پﻪ ر１ا ک ３دا ＇ر－ﻨد ک７ئ چ ３ﻳﻬﻮدو اوﻧصاراوو ＇ﻪ دﻋﻮې کﻮﻟ３؟ -٢کﻠﻪ چ ３ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو خﻠک خپﻞ دﻳﻦ تﻪ را بﻠﻞ ،اهلل -۳پﻪ
＇رﻧ／ﻪ پر دوی رد وک７؟
أﻳت ک ３اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) ﻣؤﻣﻨان پﻪ ＇ﻪ －ﻮﻣارﻟﻲ دي؟
-٤د ﻻﻧدې جﻤﻠ ３ﻣﻌﻨا پﻪ ﻳﻮه کر＊ﻪ ک ３واضح ک７ئ او وواﻳئ چ ３دا پر چاباﻧدې رد دی:
-٥د
ﻣﻌﻨا＇ﻪ ده او أﻳا دا ﻣبارک أﻳت ﻧبﻲ کرﻳﻢ (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) تﻪ د اهلل
ﻟﻪ طرﻓﻪ
زﻳری ２－ﻞ ﻛ８５ي؟
کورن ９دنده
د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د اﻳﻤان او د ﻧﻮرو ادﻳاﻧﻮ د پﻴرواﻧﻮ د اﻳﻤان ترﻣﻨ ＃د تﻮپﻴر اساسﻲ ！کﻲ ،پﻪ ＇ﻮ کر＊ﻮک ３وﻟﻴکئ.
146
اته ديرشم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٤۱ -۱٣٩آيتونه
دځينوکلمو معنا
} } }
{
{ {
أﻳا تاس ３زﻣﻮږ سره ج７／ه او د＊ﻤﻨﻲ کﻮئ}. اخﻼص کﻮوﻧکﻲ. } ＊ﻪ پﻮﻫ８５ئ.
{ {
＇ﻮک ډ４رﻇاﻟﻢ دی. پ ک７ي.
ژباړه
اى پ５ﻐﻤبره! دوی تﻪ وواﻳﻪ ":أﻳا تاس ３د اهلل پﻪ باب ﻟﻪ ﻣﻮږ سره جگ７ه ﻛﻮئ؟ پﻪ داس ３حال ﻛ ３چ ３ﻫﻤاﻏﻪ ﻫﻢ زﻣﻮږ رب دى او ﻫﻢ ستاس ،３زﻣﻮږ ﻋﻤﻠﻮﻧﻪ زﻣﻮږ او ستاس ３ﻋﻤﻠﻮﻧﻪ ستاس ３ﻟپاره دي ،او ﻣﻮږ خپﻠﻪ بﻨدگﻲ ﻳﻮازې د اهلل ﻟپاره خاﻟصﻪ ﻛ７ې ده .ﻳا أﻳا ستاس ３وﻳﻨا دا ده چ ３ابراﻫﻴﻢ ،اسﻤﻌﻴﻞ ،اسحﻖ ،ﻳﻌﻘﻮب او د ﻳﻌﻘﻮب ＄ﻮ＄ات ！ﻮل ﻳﻬﻮدﻳان ﻳا ﻧصراﻧﻴان وو؟ وواﻳﻪ :تاس ３ډ４ر ＊ﻪ پﻮﻫ８５ئ ﻛﻪ اهلل ؟ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چا ﻧﻪ بﻪ ﻟﻮى ﻇاﻟﻢ بﻞ ＇ﻮك وي ،چ ３د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮري ﻫﻐﻪ تﻪ د ﻳﻮې شاﻫدۍ ذﻣﻪ واري ورﻟﻪ ﻏاړې شﻮې وي او ﻫﻐﻪ پ＂ﻪ ﻛ７ي؟ ستاس ３ﻟﻪ ﻛ７ﻧﻮ ＇خﻪ خﻮ اهلل ﻧاخبر ﻧﻪ دى .ﻫﻐﻮى ＇ﻪ ﻛسان وو چ ３ﻻړل ،د ﻫﻐﻮی ﻋﻤﻠﻮﻧﻪ د ﻫﻐﻮی ﻟپاره وو او ستاس ３ﻋﻤﻠﻮﻧﻪ ستاس ３ﻟپاره ،ﻟﻪ تاس ３ﻧﻪ بﻪ د ﻫﻐﻮی د ﻋﻤﻠﻮﻧﻮ پﻪ اړه پﻮ＊تﻨﻪ وﻧشﻲ . اجمالي تفسير
:اې پﻴﻐﻤبره! ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻟﻮﻣ７ي أﻳت ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ: تﻪ وواﻳﻪ :أﻳا د اهلل پﻪ دﻳﻦ ک ３زﻣﻮږ سره جﻨ ，او د＊ﻤﻨﻲ کﻮئ او دا دﻋﻮه ﻟرئ چ ３ﻳﻬﻮدﻳت او ﻧصراﻧﻴت د اهلل برحﻖ دﻳﻨﻮﻧﻪ دي؟ او داس２－ ３ئ چ ３جﻨت تﻪ ﻳﻮازې ﻳﻬﻮد او ﻧصارا داخﻠﻴ８ي او بس؟ پﻪ داس ３حال ک ３چ ３اهلل تﻌاﻟی ﻫﻢ زﻣﻮږ او ﻫﻢ ستاس ３پرورد－ار دی！ ،ﻮل د ﻫﻐﻪ ﻣخﻠﻮق ﻳﻮ اوﻟﻪ دې سره سره د ﻣخﻠﻮﻗاتﻮ ﻋﻤﻠﻮﻧﻪ ﻫﻢ د＊ﻮ او بدو ﻟﻪ حﻴثﻪ ﻣتﻔاوت دي ،ﻣﻮږ بﻪ دخپﻠﻮ ک７و وړو بدﻟﻪ او تاسﻮ بﻪ دخپﻠﻮ ک７و وړو بدﻟﻪ پﻪ ﻻس راوړئ ،ﻣﻮږ خپﻞ دﻳﻦ او ﻋﻤﻞ اهلل تﻪ خاﻟص ک７ی او＇ﻮک ﻟﻪ اهلل سره ﻧﻪ شرﻳکﻮو. بﻴا اهلل پاک پﻪ دې أﻳت ک ３د ﻣخکﻨﻲ أﻳت خطاب تﻪ اداﻣﻪ ورکﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ: أﻳا تاس ３ابراﻫﻴﻢ ،اسﻤاﻋﻴﻞ ،اسحﻖ او ﻳﻌﻘﻮب (ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم) او اسباط (دوﻟس －ﻮﻧ ３ډﻟ )３ﻳﻬﻮدي ﻳا ﻧصراﻧﻲ ２－ئ؟ ﻳﻌﻨ ３تاس ３دﻋﻮه ﻟرئ چ！ ３ﻮل اﻧبﻴاء او د دوی ﻟﻤسﻲ چ ３ستاس ３پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３ﻣبﻌﻮث شﻮي ،د ﻳﻬﻮدﻳت 147
اوﻧصراﻧﻴت پﻪ دﻳﻦ وو؟ پﻪ دې تﻮ－ﻪ پﻪ اﻧبﻴاوو اواهلل تﻌاﻟی دروغ ت７ئ .تاس ３چ ３دا دﻋﻮه کﻮئ ،أﻳا تاس＊ ３ﻪ پﻮﻫﻴ８ﺉ کﻪ اهلل ؟ تاس ３د دوی پﻪ حال ＊ﻪ خبر ﻳئ ،کﻪ اهلل چ！ ３ﻮل ﻳ ３پﻴدا ک７ي دي؟ اهلل تﻌاﻟی د اﻧبﻴاوو پاکﻲ بﻴاﻧﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ چ ３ﻧﻪ دوی ﻳﻬﻮدﻳان وو او ﻧﻪ ﻧصراﻧﻴان ،چ ３دﻳﻮه شﻲ پﻪ حﻘﻴﻘت ﻧﻪ پﻮﻫﻴ８ئ ،وﻟ ３داس－ ３ﻮﻣان کﻮئ چ ３دوی ستاس ３پﻪ دﻳﻦ وو؟ پﻮه شئ ﻫ（５ﻮک ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چاﻧﻪ ډ４رﻇاﻟﻢ ﻧشتﻪ چ ３حﻘﻴﻘت پ＂ﻮي ،ﻫﻐﻪ حﻘﻴﻘت چ ３اهلل پﻪ تﻮرات او اﻧجﻴﻞ ک ３بﻴان ک７ی دی، ＄کﻪ پﻪ تﻮرات او اﻧجﻴﻞ ک ３راﻏﻠﻲ وو چ ３اﻟﻬﻲ اﻧبﻴاء ！ﻮل د اسﻼم پﻪ دﻳﻦ وو او پﻮه شئ اې اﻫﻞ کتابﻮ! تاس ３چ ３کﻮم ک７ه وړه ترسره کﻮئ ،اهلل ترې ﻏاﻓﻞ ﻧﻪ دی او د ﻫﻐﻪ اﻓتراء او دروﻏﻮ پﻪ ﻣﻘابﻞ ک ３چ ３تاس ３ﻳ ３ترسره کﻮئ ،ﻋذاب ﻣﻮﻣئ. اهلل تﻌاﻟی بﻴا پﻪ وروستﻲ أﻳت ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ: ،ﻳﻌﻨ :３ﻫﻐﻪ ډﻟﻪ اﻧبﻴاء او ﻣؤﻣﻦ پﻴروان ﻳ ３چ ３ستاسﻮﻧﻪ ﻣخک ３ت５رشﻮي ،ﻫﻐﻮی خپﻞ کاروﻧﻪ ترسره ک７ي وو اودخپﻠﻮ ﻋﻤﻠﻮﻧﻮ پﻪ اساس بﻪ دوی تﻪ بدﻟﻪ ورک７ل شﻲ ،د دوی کارستاس ３د کار پﻮرې اړه ﻧﻪ ﻟري .تاس ３ﻫﻢ اې کاﻓراﻧﻮ! د خپﻠﻮ ﻋﻤﻠﻮﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ تر پﻮ＊تﻨ ３ﻻﻧدې را＄ئ اودخپﻠﻮ ک７ووړو بدﻟﻪ بﻪ ﻣﻮﻣئ ،ﻫ（５ﻮک د بﻞ چا د ﻋﻤﻞ ﻣسؤول ﻧﻪ دی. دا أﻳت دوه ＄ﻠ ３راﻏﻠی دی ،د ﻋذاب او ر！ﻨ ３ﻣﻌﻨا پک ３ﻧﻐ＋ت ３ده ،پﻪ دې ﻣﻌﻨا :کﻠﻪ چ ３اﻧبﻴاوو تﻪ د خپﻞ ﻗدر او رتب ３پر اساس د خپﻠﻮ ک７و وړو بدﻟﻪ ورکﻮل کﻴ８ي ،ﻧﻮ ستاس ３بﻪ ＇ﻪ حال وي؟ تاسﻮ خﻮ د اهلل پﻪ ﻫکﻠﻪ دروغ واﻳئ او بﻴا د ﻫﻐﻪ د دوست ９دﻋﻮه کﻮئ ،پﻮه شئ چ ３ﻫﻴ＆ اﻧسان د بﻞ د ﻋﻤﻞ پﻪ اړه تر پﻮ＊تﻨ ３ﻻﻧدې ﻧﻪ را＄ﻲ او ﻧﻪ د بﻞ بار پﻪ اوږه اخﻠﻲ. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ﻻر＊ﻮوﻧ ３او ３＂－چ ３د دې ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻻس تﻪ را＄ﻲ: د اﻟﻬﻲ دﻳﻦ روح ،تﻮحﻴد او اخﻼص دی .ﻟﻪ ﻫردﻳﻨﻲ حکﻢ ＇خﻪ ﻣﻮخﻪ د ﻋﻘﻴدې ساﻟﻢ واﻟی＊ ،ﻪ ﻧﻴت او د زړه اصﻼح ده او دا د ！ﻮﻟﻮ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ دﻧده ده. د دﻧﻴا او أخرت ﻧﻴکﻤرﻏﻲ ﻟﻪ ﻧ５کﻮﻋﻤﻠﻮﻧﻮ سره ！ﻴﻨ ，ت７او ﻟري. د اسﻼم پﻪ رو＊اﻧﻪ دﻳﻦ ک ３حساب ،کتاب ،جزا ،اجر او ثﻮاب د ﻫراﻧسان شخصﻲ ﻣسؤوﻟﻴت دی ،پردې اساس ﻫر＇ﻮک د خپﻞ ﻋﻤﻞ اجر او ثﻮاب ﻣﻮﻣﻲ او ﻫﻴچاتﻪ د اهلل ﻟﻪ اجازې پرتﻪ د شﻔاﻋت حﻖ ﻧشتﻪ. پوښتنې
ﻣﻌﻨا＇ﻪ ده او＇ﻪ ور＇خﻪ اﻓاده ﻛ８５ي؟ – ١د دې جﻤﻠ３ – ٢ﻳﻬﻮدو او ﻧصارا وو کﻮم شﻬادت پ ک７ی و چ ３پﻪ اﻟﻬﻲ کتابﻮﻧﻮ ک ３ثابت و؟ ﻣبارک أﻳت پﻪ تکرار ک＇ ３ﻪ حکﻤت دی؟ – ۳د دې – ٤دﻻﻧدﻧﻴﻮ کﻠﻤﻮ ﻣﻌﻨاوې بﻴان ک７ﺉ: { { } { } { } { } } کورن ９دنده
د اسﻼﻣﻲ ﻻر＊ﻮوﻧﻮ پر اساس د اﻧساﻧاﻧﻮ د خﻼصﻮن ﻣدار ﻧ５ک ﻋﻤﻞ دی او ﻳﻮازې کﻮم دﻳﻦ تﻪ ﻣﻨسﻮب کﻴدل ﻳا د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ، ﻧﻴکاﻧﻮ سره خپﻠﻮﻟﻲ او اړﻳک ３درﻟﻮدل د خﻼصﻮن ﻻﻣﻞ ﻧشی کﻴدای ،پﻪ دې ﻫکﻠﻪ ＇ﻮ کر＊ ３ﻣﻌﻠﻮﻣات وﻟﻴکئ. 148
نهه دېرشم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٤٣ -۱٤۲آيتونه
د ځينو کلمو معنا
{
} } }
{
－ﻮاﻫﻲ ورکﻮوﻧکﻲ.
{
}
ﻧاپﻮﻫان. ﻣتابﻌت او پﻴروي کﻮي.
{
اوړي (کﻔر او شرک تﻪ ﻣخﻪ کﻮي).
}
{
چ ３ضاﻳﻊ ک７ي.
}
{
ﻣشﻔﻖ اوﻣﻬربان.
ژباړه
ژر دی ،چ ３وبﻪ واﻳﻲ ﻧاپﻮﻫان ﻟﻪ خﻠکﻮ ،چ＇ ３ﻪ شﻲ و－ر＄ﻮل دوی (ﻳﻌﻨ ３رسﻮل او ﻣؤﻣﻨان) د دوی ﻟﻪ ﻗبﻠ＇ ３خﻪ، ﻟﻪ ﻫﻐ ３ﻧﻪ چ ３دوی وو پﻪ ﻫﻐ ３باﻧدې؟ وواﻳﻪ (اې ﻣحﻤده! دوی تﻪ) .چ ３اهلل
ﻟره ﻣشرق او ﻣﻐرب (بﻠک！ ３ﻮل
جﻬات) دي ،ﻫداﻳت کﻮي ﻫﻐﻪ چاتﻪ د سﻤ ３ﻻرې (اسﻼم تﻪ) چ ３د (ﻫداﻳت) اراده (ﻳ )３وک７ي .او ﻫﻤداس( ３ﻟکﻪ چ ３ﻫداﻳت ﻣﻮ درتﻪ ک７ی دی) تاس ３ﻣﻮ ﻳﻮه ﻏﻮره ډﻟﻪ －ر＄ﻮﻟﻲ ﻳئ ،د دې ﻟپاره چ ３شاﻫدان شئ پر ﻧﻮرو خﻠکﻮ (د جزاء پﻪ ورځ) او چ ３شﻲ (ﻣحﻤد) د اهلل رسﻮل شاﻫد پرتاس( ３اې ﻣحﻤدي اﻣتﻪ!) او ﻧﻪ ده －ر＄ﻮﻟ ３ﻣﻮږ (دا) ﻗبﻠﻪ ﻫﻐﻪ چ ３وې تﻪ (پخﻮا ﻟﻪ ﻫجرت ＇خﻪ) پﻪ ﻫﻐ ３باﻧدې ﻣ／ر د دې ﻟپاره چ ３ﻣﻌﻠﻮم ک７و ﻫﻐﻪ ＇ﻮک ،چ ３ب５رتﻪ پﻪ خپﻠﻮ پﻮﻧدو －ر＄ﻲ (کﻔرتﻪ) او ب５شکﻪ (کﻌب ３تﻪ) دا －ر５＄دل ﻫروﻣرو ډ４ر دروﻧد دی ﻣ／ر پﻪ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ چ ３اهلل ﻫﻐﻮی تﻪ سﻤﻪ ﻻر ＊ﻮدﻟ ３ده او اهلل ستاس ３اﻳﻤان (ﻟﻤﻮﻧ )＃ﻧﻪ ضاﻳﻊ کﻮي .ب５شکﻪ اهلل پﻪ خﻠکﻮ (ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ) باﻧدې خاﻣخا ډ４ر ﻣﻬربان او پﻮره رحﻢ ﻟروﻧکی دی.
149
اجمالي تفسير
اهلل جﻞ جﻼﻟﻪ د ﻳﻬﻮدو ،ﻧصاراوو او ﻣشرکاﻧﻮ د ﻗبﻠ ３د －ر＄ﻴدﻧ ３د اﻋتراض پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻣخک ３ﻟﻪ دې چ ３راﻣﻨ％تﻪ د ﻳﻬﻮدو،
شﻲ اشاره کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ:
ﻧصاراوو او ﻣشرکاﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﻨ＇ ＃خﻪ بﻪ خﻠک وواﻳﻲ＇ :ﻪ شﻲ ﻣسﻠﻤاﻧان ﻟﻪ خپﻠ ３اوﻟﻨ ９ﻗبﻠ＇ ３خﻪ چ ３بﻴت اﻟﻤﻘدس وه و－ر＄ﻮل ،تر دې چ ３د ﻣسجد اﻟحرام ﻟﻮر تﻪ ﻳ ３ﻣخﻪ وک７ه؟ ﻣخک ３ﻟﻪ دې چ ３د دوی اﻋتراضﻮﻧﻪ ﻣﻨ％تﻪ راشﻲ، اهلل تﻌاﻟی ورتﻪ اشاره وک７ه اوﻟﻪ ﻫﻐﻮ＇خﻪ ﻳ ３پﻴﻐﻤبر تﻪ خبر ورک ،７دا د ﻗرأن کرﻳﻢ ﻟﻪ ﻣﻌجزو ＇خﻪ ﻳﻮه ﻣﻌجزه ２－ﻞ ﻼ بدﻟﻪ شﻮه اوﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ اﻣر وشﻮ ،تر＇ﻮ دکﻌب ３پﻪ ﻟﻮري ﻟﻤﻮﻧ ＃وک７ي، ﻛ８５ي＄ ،کﻪ وروستﻪ ﻟﻪ دې چ ３ﻗبﻠﻪ ﻋﻤ ً ﻧﻮ د اسﻼم د＊ﻤﻨاﻧﻮ پﻪ اﻋتراضﻮﻧﻮ خﻮﻟ ３پراﻧست .３ﻫﻤدا وجﻪ ده چ ３اهلل تﻌاﻟی خپﻞ پﻴﻐﻤبرتﻪ اﻣروک ７چ ３دوی تﻪ وواﻳﻪ！ :ﻮل طرﻓﻮﻧﻪ د اهلل تﻌاﻟی دي ،داس ３ﻧﻪ ده ،چ ３ﻳﻮ ﻟﻮری د اهلل تﻌاﻟی وي او بﻞ ﻟﻮری د بﻞ چا ،اهلل تﻌاﻟی حﻖ ﻟري ،ﻫرچاتﻪ پﻪ ﻫرﻟﻮري چ ３خﻮ＊ﻪ ﻳ ３وي دخپﻞ ﻣصﻠحت اوحکﻤت ﻟﻪ ﻣخ ３ﻫﻤﻐﻪ طرف تﻪ دﻟﻤاﻧ％ﻪ کﻮﻟﻮ اﻣر وک７ي کﻪ ﻫﻐﻪ ﻫرﻟﻮری وي ،ﻫﻤدا اهلل
خﻠکﻮتﻪ د سﻤ ３اوﻧﻴﻐ ３ﻻرې ＊ﻮدﻧﻪ کﻮي. :دا ﻣبارک أﻳت د اسﻼﻣﻲ اﻣت ﻟﻮړ ﻣﻘام وروستﻪ د ﻫﻐﻪ د ﻗبﻠ ３ﻟﻪ استﻘﻼﻟﻴت
＇خﻪ را＊ﻴ ３او ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻣ ３تاسﻮتﻪ د اسﻼم پﻪ ﻟﻮري او ستاس ３د پﻼر ابراﻫﻴﻢ (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) د ﻗبﻠ３ پﻪ ﻟﻮري ﻫداﻳت وک ،７ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ﻣ ３تاس ３ﻳﻮ ﻏﻮره او بﻬتره اﻣت ﻫﻢ －ر＄ﻮﻟﻲ ﻳئ ،پﻪ داس ３تﻮ－ﻪ چ ３د ！ﻮﻟﻮ اﻣتﻮﻧﻮ پﻪ پرتﻠﻪ تاسﻮ زﻳات ﻋزت اوﻣرتبﻪ وﻣﻮﻧده اوﻏﻮره واﻟی ﻣﻮ ترﻻسﻪ ک.７ (وسط) د ﻣﻨ％ﻨﻲ ،ﻋدل ،ﻏﻮره او ＊ﻪ واﻟﻲ پﻪ ﻣﻌﻨا دی او دا ！ﻮل د اسﻼﻣﻲ اﻣت پﻪ ﻏﻮره واﻟﻲ او بﻬترۍ دﻻﻟت کﻮي. پردې کراﻣت او ﻋداﻟت ﻟﻮﻳﻪ ﻧتﻴجﻪ ﻣرتبﻪ شﻮې ده او د أﻳت وروست ９برخﻪ ورتﻪ اشاره کﻮي: ،ﻳﻌﻨ :３تر＇ﻮ تاس ３د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ پﻪ دې خبره چ ３اﻟﻬﻲ رساﻟت ！ﻮل بشرﻳت تﻪ رسﻴدﻟی او اﻟﻬﻲ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ پﻪ بشپ７اخﻼص اوصداﻗت سره پرتﻪ ﻟﻪ کﻤﻮاﻟﻲ او زﻳاتﻮاﻟﻲ ﻫﻐﻪ خپﻠﻮ ﻗﻮﻣﻮﻧﻮ تﻪ رسﻮﻟی دی ،پرخﻠکﻮ －ﻮاه او شاﻫدان واوسئ او پﻪ ﻋﻴﻦ وخت ک ３ﻧبﻲ کرﻳﻢ (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) بﻪ ستاس ３پﻪ حﻖ ک ３شﻬادت او－ﻮاﻫﻲ ورکﻮي اوستاس ３د کار پﻪ ر＊تﻴﻨﻮﻟ ９او سﻤﻮن بﻪ اﻗرارکﻮي. پﻪ رواﻳتﻮﻧﻮک ３راﻏﻠﻲ چ ３ﻧﻮر اﻣتﻮﻧﻪ بﻪ د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ د خپﻠﻮ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ ﻟﻪ تبﻠﻴﻎ ＇خﻪ اﻧکار وک７ي ،ﻧﻮ ﻣحﻤدي اﻣت بﻪ د دوی پﻪ ضد شاﻫدي وواﻳﻲ اود دوی دﻋﻮه بﻪ ﻏﻠطﻪ او ب ３اساسﻪ ثابتﻪ ک７ي. ورپس ３اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ بﻴت اﻟﻤﻘدس ﻧﻪ دکﻌب ３پﻪ ﻟﻮر د ﻗبﻠ ３د بدﻟﻮن سبب او ﻋﻠت ＇ر－ﻨدوي او ﻓرﻣاﻳﻲ: 150
،ﻳﻌﻨ :３اې ﻣحﻤده! ﻣﻮږ پﻪ ﻟﻮﻣ７ي ＄ﻞ د بﻴت اﻟﻤﻘدس ﻟﻮر تﻪ د ﻟﻤاﻧ％ﻪ ادا کﻮل او بﻴا د کﻌب ３پﻪ ﻟﻮر د ﻗبﻠ ３بدﻟﻮل ﻧﻪ دي روا ک７ي ،ﻣ／ر د دې ﻟپاره چ ３د خﻠکﻮ ﻳﻮه ازﻣﻮﻳﻨﻪ اواﻣتحان وشﻲ ،تر＇ﻮ د دوی د اﻳﻤان ر＊تﻴﻨﻮاﻟی او دروغ ＇ر－ﻨد ک７و او ووﻳﻨﻮ چ＇ ３ﻮک ﻟﻪ دوی ＇خﻪ پﻴﻐﻤبر(صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) تصدﻳﻘﻮي او＇ﻮک ﻳ ３دروﻏجﻦ ２－ﻲ او ﻟﻪ اسﻼم ＇خﻪ ﻣخ اړوي اوﻣرتد ک８５ي؟ سره ﻟﻪ دې چ ３دا د ﻗبﻠ ３بدﻟ５دل پﻪ خﻠکﻮ ډ４ر سخت تﻤام شﻮی وو ،خﻮ کﻮﻣﻮ کساﻧﻮ تﻪ چ ３اهلل
ﻫداﻳت ک７ی ،زړوﻧﻪ ﻳ ３ورتﻪ د اﻳﻤان او اخﻼص پﻪ ر１ا رو＊اﻧﻪ －ر＄ﻮﻟﻲ او د اهلل د
تشرﻳﻊ حکﻤت ﻳ＊ ３ﻪ درک ک７ی و ،ﻧﻮ ﻫﻐﻮی د دې تﻐﻴر پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻫ ＆５دسخت ９او تشﻮﻳش احساس ﻧﻪ کاوه. ( :اې ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ)!اهلل
بﻴا اهلل د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
ﻧﻪ ﻏﻮاړي چ ３ستاس ３ﻟﻤﻮﻧ％ﻮﻧﻪ چ ３د بﻴت اﻟﻤﻘدس پﻪ ﻟﻮري ﻣﻮ ادا ک７ي ضاﻳﻊ ک７ي＄ ،کﻪ اهلل
د خپﻠﻮ بﻨده －اﻧﻮ
پﻪ حﻖ ک ３شﻔﻴﻖ اوﻣﻬرباﻧﻪ دی. پﻪ رواﻳاتﻮ ک ３را＄ﻲ :کﻠﻪ چ ３ﻗبﻠﻪ د کﻌب ３پﻪ ﻟﻮر بدﻟﻪ شﻮه ،ﻳﻮ شﻤ５ر صحابﻪ وو ﻟﻪ رسﻮل اهلل (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) ＇خﻪ پﻮ＊تﻨﻪ وک７ه چ ３اې د اهلل رسﻮﻟﻪ! د ﻫﻐﻮ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ د ﻟﻤﻮﻧ％ﻮﻧﻮ پاﻳﻠﻪ بﻪ ＇ﻪ وي ،چ ３د بﻴت اﻟﻤﻘدس پﻪ ﻟﻮري ﻳ ３ک７ي اوﻧﻦ ﻟﻪ دﻧﻴا ＇خﻪ تﻠﻠﻲ دي ؟ ﻧﻮ دا أﻳت د دوی د پﻮ＊تﻨ ３پﻪ ＄ﻮاب ک ３ﻧازل شﻮ .د أﻳت پﻪ دې برخﻪ ک ３ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ％ﻪ ＇خﻪ پر اﻳﻤان تﻌبﻴر شﻮی دی＄ ،کﻪ چ ３ﻟﻤﻮﻧ ＃د اﻳﻤان ﻟﻪ ﻣﻬﻤﻮ ﻧ＋ﻮ ＇خﻪ شﻤ５رل ﻛ８５ي.
فعاليت
د ﻣحﻤدي اﻣت د ＄اﻧ７／تﻴاوو پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره بحث وک７ﺉ ،بﻴا ﻫﻐﻪ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک ３وﻟﻴﻜئ. د لوست ګټې
ﻟﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻻﻧدې ﻻر＊ﻮوﻧ ３ترﻻسﻪ کﻴ８ي: ！ﻮل طرﻓﻮﻧﻪ اوﻟﻮري ﻳﻮازې د اهلل
دي ،اهلل
حﻖ ﻟري چ ３ﻳﻮﻟﻮری و！اکﻲ اوخﻠکﻮتﻪ اﻣروک７ي چ ３ﻫﻐﻪ ﻟﻮري
تﻪ پﻪ ﻟﻤاﻧ％ﻪ ک ３ﻣخ و－ر＄ﻮي. د ﻗبﻠ ３پﻪ بدﻟ５دوک ３ﻳﻮه أزﻣﻮﻳﻨﻪ وه ،تر＇ﻮﻣﻌﻠﻮم ک７ي چ＇ ３ﻮک پردﻳﻦ ثابت او＇ﻮک پﻪ تزﻟزل ک ３دي. ﻣحﻤدي اﻣت پﻪ ﻧﻮرو اﻣتﻮﻧﻮ پﻪ دې سبب شاﻫدي ادا کﻮي چ ３دوی پﻪ ！ﻮﻟﻮ اﻣﻮروک ３ﻟﻪ ﻋداﻟت ＇خﻪ
151
برخﻤﻦ دي. ترﻫﻐﻪ وختﻪ چ ３د اﻧسان د ﻫرﻋﻤﻞ ﻋاﻣﻞ او ﻣتحرک پر اهلل
اﻳﻤان او د پ５ﻐﻤبر اطاﻋت وي ،اهلل
ﻳ ３ﻋﻤﻠﻮﻧﻪ
ﻗبﻠﻮي. اهلل تﻌاﻟی دخپﻠ ３ﻣﻬرباﻧ ９اوﻣرحﻤت ﻟﻪ ﻣخ ３د ﻫ ＆５بﻨده ﻋﻤﻞ ،کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ دﻳﻮې ذرې پﻪ کچﻪ وي ،ﻧﻪ ضاﻳﻊ کﻮي. پوښتنې
.١دﻻﻧدې کﻠﻤﻮ او جﻤﻠﻮ ﻣﻌﻨاوې واضح ک７ﺉ: }
{}
{}
{}
{}
{
.٢ﻳﻬﻮدو ،ﻣشرکاﻧﻮ ،ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ او ب ３ﻋﻘﻼﻧﻮ وﻟ ３د ﻗبﻠ ３پﻪ تحﻮﻳﻞ اﻋتراضﻮﻧﻪ کﻮل اوﻟﻪ دې اﻣر＇خﻪ ﻧاراضﻪ وو؟ .۳پﻪ ﻳادو شﻮﻳﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３ﻣحﻤدي اﻣت پﻪ کﻮﻣﻮ صﻔتﻮﻧﻮ ستاﻳﻞ شﻮی دی؟ .٤ذکرشﻮی أﻳت واضح کﻮي چ ３ﻟﻪ بﻴت اﻟﻤﻘدس ＇خﻪ کﻌب ３تﻪ ﻣخ اړوﻧﻪ د ﻳﻮه حکﻤت پر اساس وه ،ﻫﻐﻪ حکﻤت ＇ﻪ و؟ .٥د ﻣبارک أﻳت دﻏﻪ برخﻪ
تﻔسﻴر ک７ئ؟
کورن ９دنده
د تﻔسﻴر＄ﻴﻨﻮ کتابﻮﻧﻮ پﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ ﻣﻌاصرو تﻔسﻴروﻧﻮ ﻟکﻪ (ﻓﻲ ﻇﻼل اﻟﻘرأن) تﻪ ﻣراجﻌﻪ وک７ئ او د اسﻼﻣﻲ اﻣت د ﻣﻨ％ﻼرﻳتﻮب پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻳﻮه ﻟﻨ６ه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ.
152
څلويښتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٤٧ -۱٤٤آيتونه
د ځينو کلمو معنا
{
}
－ر＄ﻮل.
} }
{ {
ﻧﻮ تا را－ر＄ﻮو. ﻧﻮ و－ر＄ﻮه.
}
{
طرف ،ﻟﻮری.
}
{
راوړې تﻪ ،دﻟﻴﻞ وواﻳ.３
}
{
د دوی ﻏﻮ＊تﻨ( ،３اﻫﻮاء) د (ﻫﻮی) جﻤﻊ ده ،ﻳﻌﻨ :３ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３ﻧﻔس ورتﻪ ﻣﻴﻼن پﻴدا کﻮي.
}
{
پ＂ﻮي.
}
{
شک کﻮوﻧکﻲ.
ژباړه
پﻪ تحﻘﻴﻖ سره ﻣﻮږ (بﻴا ،بﻴا د) اسﻤان پﻪ طرف ستا د ﻣخ －ر＄ﻮل وﻳﻨﻮ ،ﻧﻮ خاﻣخا بﻪ ﻣﻮږ تا ﻫﻐ ３ﻗبﻠ ３تﻪ و－ر＄ﻮو، چ ３تﻪ ﻳ ３خﻮ＊ﻮې ،ﻧﻮ و－ر＄ﻮه خپﻞ ﻣخ د ﻣسجد اﻟحرام پﻪ ﻟﻮري (ﻳﻌﻨ ３کﻌب ３تﻪ پﻪ ﻟﻤاﻧ％ﻪ ک ،)３او پﻪ ﻫر ＄ای ک３ چ ３اوسئ؛ ﻧﻮ خپﻞ ﻣخﻮﻧﻪ د کﻌب ３ﻟﻮري تﻪ و－ر＄ﻮئ .ﻛﻮﻣﻮ خﻠﻜﻮ تﻪ چ ３ﻛتاب ورﻛ ７شﻮی دى＊ ،ﻪ پﻮﻫ８５ي چ３ ( د ﻗبﻠ ３بدﻟ５دو ) دا اﻣر د ﻫﻐﻮی د رب ﻟﻪ خﻮا او حﻖ دى ،او ＇ﻪ چ ３دوى ﻛﻮي ،اهلل
ور＇خﻪ ﻧاخبره ﻧﻪ دى .ﻛﻪ
تﻪ دې اﻫﻞ ﻛتابﻮ تﻪ ﻫره ﻧ＋اﻧﻪ راوړې ،ﻧشﻲ ﻛﻴداى چ ３دوى ستا د ﻗبﻠ ３پﻴروي وﻛ７ي او ﻧﻪ تﻪ دا ﻛﻮﻻى ش ３چ ３د ﻫﻐﻮی د ﻗبﻠ ３پﻴروي وﻛ７ې او د ﻫﻐﻮی ﻫ ＆５ﻳﻮه ډﻟﻪ د بﻠ ３ډﻟ ３د ﻗبﻠ ３پﻴروۍ تﻪ ﻫﻢ تﻴاره ﻧﻪ ده او ﻛﻪ تﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻋﻠﻢ
153
ﻧﻪ وروستﻪ چ ３درتﻪ راﻏﻠﻰ دى ،د ﻫﻐﻮی پﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻮ پس ３ﻻړ ش ،３ﻧﻮ اروﻣرو بﻪ پﻪ ﻇاﻟﻤاﻧﻮ ﻛ ３وشﻤ５رل ش .３ﻛﻮﻣﻮ خﻠﻜﻮ تﻪ چ ３ﻣﻮږ ﻛتاب ورﻛ７ی دى ،ﻫﻐﻮى دا ( چ ３ﻗبﻠﻪ ！اﻛﻞ شﻮ４ده ﻳا دا پ５ﻐﻤبر) داس ３پ５ژﻧﻲ ﻟﻜﻪ ＇ﻨگﻪ چ ３خپﻠﻪ اوﻻده پ５ژﻧﻲ ،خﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻮی ﻧﻪ ﻳﻮه ډﻟﻪ ﻟﻪ پﻮﻫ ３او ادراك سره ،سره حﻖ پ＂ﻮي .دا پﻪ ﻏﻮ＇ﻪ تﻮگﻪ ﻳﻮه حﻘﻪ خبره ده ستا درب ﻟﻪ ﻟﻮري ،ﻧﻮ تﻪ د ﻫﻐﻪ پﻪ باب ﻫ（５ﻜﻠﻪ ﻣﻪ شﻜﻤﻦ ک８５ه. اجمالي تفسير
:رسﻮل اهلل دا ﻫﻴﻠﻪ ﻟرﻟﻪ چ ３کﻌبﻪ شرﻳﻔﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻗبﻠﻪ وي ،ﻧﻮ د ﻫﻤدې ﻣﻴﻨ ３ﻟﻪ کبﻠﻪ ﻳ ３پﻪ وار ،وار أسﻤان تﻪ کتﻞ او دې تﻪ ﻣﻨتﻈر و چ ３دا أسﻤاﻧﻲ زﻳری بﻪ کﻠﻪ ﻧازﻟﻴ８ي ،ﻧﻮ ﻣبارک أﻳت د اهلل
د رسﻮل دې اﻧتﻈار تﻪ اشاره کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ :اې ﻣحﻤده! ستا ﻣکرره ﻟﻴدﻧﻪ ﻣﻮ د
أسﻤان پﻪ ﻟﻮري وﻟﻴده چ ３د ﻗبﻠ ３تﻐﻴر او تبدﻳﻞ دې ﻏﻮ＊تﻪ ،حتﻤاً بﻪ دې ﻣخ د ﻫﻐ ３ﻗبﻠ ３ﻟﻮري تﻪ و－ر＄ﻮم چ ３ﻟﻪ ﻫﻐ＇ ３خﻪ بﻪ را ضﻲ اوخﻮشحاﻟﻪ ش ،３ﻧﻮ د کﻌب ３پﻪ ﻟﻮري دې خپﻞ ﻣخ و－ر＄ﻮه. بﻴا اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) ！ﻮﻟﻮ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ خطاب کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ:
اې ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ!
ﻫر＄ای چ ３اوسئ د ﻟﻤاﻧ％ﻪ پﻪ حاﻟت ک ３خپﻞ ﻣخﻮﻧﻪ د کﻌب ３شرﻳﻔ ３پﻪ ﻟﻮري و－ر＄ﻮﺉ .ورپس ３ﻣبارک أﻳت ﻳﻮ بﻞ حﻘﻴﻘت ＇ر－ﻨدوي چ ３د دﻏﻮ اﻋتراض کﻮوﻧکﻮ ﻟﻪ ډﻟ＇ ３خﻪ چ ３کﻮم د کتاب ＇＋تﻨان دي ،د ﻫﻐﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣاتﻮ ﻟﻪ کبﻠﻪ ﻳ ３چ ３د ﻧبﻲ أخر اﻟزﻣان پﻪ اړه ﻳ ３پﻪ خپﻠﻮ کتابﻮﻧﻮ ک ３ﻟﻮستﻠﻲ دي＊ ،ﻪ پﻮﻫﻴ８ي چ ３د ﻗبﻠ ３دا بدﻟ５دﻧﻪ حﻖ ده او د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮري ده ،خﻮ ﻟﻪ ﻫﻐ＇ ３خﻪ ﻏﻔﻠت کﻮي ،ﻧﻮ اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ: ،ﻳﻌﻨ :３ﻫﻐﻪ کساﻧﻮ تﻪ چ ３کتاب ورک７ل شﻮی (ﻳﻬﻮد او ﻧصارا)＊ ،ﻪ پﻮﻫﻴ８ي چ ３دا د ﻗبﻠ ３بدﻟ５دل صحﻴح ،پﻪ ＄ای او د اهلل ﻟﻪ طرﻓﻪ دی ،خﻮ د خﻠکﻮ د ب５ﻼرې کﻮﻟﻮ ﻟپاره شبﻬﻪ پﻴدا کﻮي .د أﻳت پﻪ پای ک ３اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ:
،ﻳﻌﻨ :３ﻫ ＆５کار او اﻣر د اهلل ﻟﻪ ﻋﻠﻢ او ﻟﻴدﻟﻮ ＇خﻪ ﻧشﻲ پ＂ﻴدﻻی ،اهلل تﻌاﻟی
پﻮﻫﻴ８ي چ ３دوی ﻟﻪ کﻮم ﻣکر اوحﻴﻠ＇ ３خﻪ کار اخﻠﻲ او پﻪ ﻫﻤدې اساس بﻪ دوی تﻪ ﻋذاب ورکﻮل کﻴ８ي. :دا ﻣبارک أﻳت د دوی د ﻋﻨاد او سرﻏ７وﻧ３ وروست ９کچﻪ ＇ر－ﻨدوي او ﻓرﻣاﻳﻲ :ای پﻴﻐﻤبره! کﻪ چ５رې تﻪ ﻳﻬﻮدو اوﻧصاراوو تﻪ راش ３او ﻫر ډول دﻟﻴﻞ اوحجت ﻫﻢ ورتﻪ وړاﻧدې ک７ې چ ３د ﻗبﻠ ３د －ر＄ﻴدﻧ ３پﻪ اړه ستا د وﻳﻨا پر ر＊تﻴﻨﻮاﻟﻲ دﻻﻟت ﻫﻢ وک７ي ،دوی ستا د ﻗبﻠ ３پﻴروي ﻧﻪ کﻮي او ﻧﻪ د ﻫﻐ ３ﻟﻮري تﻪ ﻟﻤﻮﻧ ＃ادا کﻮي＄ ،کﻪ د دوی اﻧکار د ﻋﻨاد اود＊ﻤﻨﻲ ﻟﻪ ﻣخ ３دی ،ﻧﻪ د جﻬﻞ اوﻧاپﻮﻫ９
154
ﻟﻪ اﻣﻠﻪ. ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ﻣبارک أﻳت دحﻖ او باطﻞ ترﻣﻨ ＃تﻮپﻴر راوﻟﻲ او دا را پﻪ －ﻮتﻪ کﻮي چ ３د باطﻞ پﻴروان پﻪ خپﻠﻮ ک ３ﻫﻢ اتﻔاق ﻳﻌﻨ :３اې ﻣحﻤده! تﻪ ﻫﻢ پﻪ ﻫ ＆５صﻮرت د
ﻧﻪ ﻟري ،ﻧﻮ د ﻟﻮﻣ７ۍ ﻣﻮضﻮع پﻪ اړه ﻓرﻣاﻳﻲ: دوی ﻗبﻠ ３تﻪ ﻣخ ﻧﻪ －ر＄ﻮې＄ ،کﻪ ستا ﻗبﻠﻪ او طرﻳﻘﻪ حﻖ د اهلل
ﻟﻪ ﻟﻮرې ده اﻣا د دوی ﻗبﻠﻪ او طرﻳﻘﻪ وروستﻪ د دوی
د کتابﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﻨسﻮخ کﻴدو ،باطﻠﻪ ２－ﻞ کﻴ８ي .د دوﻳﻤ ３ﻣﻮضﻮع پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻳﻌﻨ :３ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻳﻬﻮد د ﻧصاراوو ﻗبﻠ ３تﻪ ﻟﻤﻮﻧ ＃ﻧﻪ کﻮي ،ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ﻧصارا د ﻳﻬﻮدو ﻗبﻠ ３تﻪ ﻟﻤﻮﻧ ＃ﻧﻪ ادا کﻮي، ＄کﻪ د دوی پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３ﻫﻢ سختﻪ د＊ﻤﻨﻲ اواختﻼف ﻣﻮجﻮد دی. اهلل تﻌاﻟی د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
:
ﻧﻮ ای ﻣحﻤده! پس ﻟﻪ دې چ ３واضح ﻋﻠﻢ او رو＊اﻧﻪ دﻻﻳﻞ درتﻪ رسﻴدﻟﻲ دي ،کﻪ چﻴرې سره ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻫﻢ د دوی ﻟﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻮ سره ﻣﻮاﻓﻘت اورضاﻳت و＊ﻴ ،３ﻧﻮ د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ﻟﻪ ډﻟ＇ ３خﻪ بﻪ ش ３چ ３د ډ４ر ﻧاوړه ﻇﻠﻢ ﻣرتکب شﻮي دي. اﻟبتﻪ د أﻳت دا ﻋبارت د ﻓرض او تﻘدﻳر پر اسﻠﻮب کارول شﻮی دی＄ ،کﻪ ﻣحﻤد د ﻳﻬﻮدو اوﻧصاراوو ﻟﻪ پﻴروۍ اوﻣتابﻌت ＇خﻪ ﻟرې دی اوﻫ ＆５اﻣکان ﻧﻪ ﻟري چ ３د دوی ﻏﻮ＊تﻨ ３وﻣﻨﻲ. اهلل تﻌاﻟی پﻪ ورپس ３أﻳت ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ: اوﻧصارا خاتﻢ اﻟﻨبﻴﻴﻦ پﻴﻐﻤبر حضرت ﻣحﻤد
،ﻳﻌﻨﻲ :ﻳﻬﻮد داس ３پ５ژﻧﻲ ﻟکﻪ خپﻞ اوﻻدوﻧﻪ چ ３پ５ژﻧﻲ ،دوی د ﻧبﻲ کرﻳﻢ دﻧبﻮت
پﻪ ر＊تﻴﻨﻮاﻟﻲ ک ３ﻫ ＆５شک اوشبﻬﻪ ﻧﻪ ﻟري .بﻴا ورپس ３ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻳﻌﻨ :３ﻳﻮه ډﻟﻪ ﻟﻪ دوی ＇خﻪ پﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ دﻳﻨﻲ رﻫبران ﻳ ،３د پ５ﻐﻤبر صﻔتﻮﻧﻪ د ﻋﻨاد ﻟﻪ کبﻠﻪ ﻗصدا ً پ＂ﻮي او پﻪ خپﻞ کارﻫﻢ ＊ﻪ پﻮﻫﻴ８ي. اهلل تﻌاﻟی پﻪ وروستﻲ أﻳت ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
ﻳﻌﻨ :３اې ﻣحﻤده!
د دﻳﻦ
کﻮم اﻣﻮر ﻣ ３چ ３درتﻪ وح ３ک７ي ،ﻫﻐﻪ حﻖ او ﻳﻘﻴﻨﻲ دي ﻫ ＆５شک پک ３ﻧشتﻪ ،ﻧﻮﻻزم ﻧﻪ دی چ ３پﻪ دې اړه پﻪ خپﻞ زړه ک ３شک اوتردﻳد تﻪ ＄ای ورک７ې .سره ﻟﻪ دې چ ３پﻪ دې أﻳت ک ３خطاب ﻣستﻘﻴﻤا حضرت ﻣحﻤد
تﻪ ﻣتﻮجﻪ
دی ،خﻮ ﻣراد ور＇خﻪ ﻣحﻤدي اﻣت دی. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي: اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) ﻣسﻠﻤاﻧان پﻪ ﻟﻤاﻧ％ﻪ ک ３د کﻌب ３ﻟﻮري تﻪ پﻪ ﻣخ اړوﻟﻮ －ﻮﻣارﻟﻲ دي ،ﻧﻮ د د＊ﻤﻦ ﻟﻪ وﻳرې اود 155
جﻨ ，ﻟﻪ حاﻟت پرتﻪ ،باﻳد ﻫر＄ای او ﻫروخت د ﻗبﻠ ３پﻪ ﻟﻮري ﻣخ و－ر＄ﻮل شﻲ ،کﻪ ﻧﻪ ﻧﻮ د ﻫﻐﻮی ﻟﻤﻮﻧ ＃ﻧﻪ صحﻴح کﻴ８ي ،ﻫﻐﻪ کسان چ ３د ﻣسجد حرام پﻪ داخﻞ ک ３دي او کﻌبﻪ شرﻳﻔﻪ －ﻮري ،واجب دی ،تر＇ﻮ ﻟﻪ کﻌب ３سره ﻣخاﻣخ ودرﻳ８ي. ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو سره ﻟﻪ دې چ ３د ﻧبﻲ کرﻳﻢ (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) پﻪ باره ک ３پﻮره ﻣﻌﻠﻮﻣات درﻟﻮدل ،خﻮ د ﻋﻨاد ،د＊ﻤﻨﻲ اوکﻴﻨ ３ﻟﻪ کبﻠﻪ ﻳ ３د ﻧﻮﻣﻮړي پر ﻧبﻮت اﻋتراف ﻧﻪ کاوه. ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣ８５ي چ ３ﻧبﻲ کرﻳﻢ (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) دې تﻪ ﻟﻴﻮال و چ ３ﻗبﻠﻪ تﻐﻴر وک７ي ،ﻟﻪ ﻫﻤدې وج ３ﻳ ３تﻞ د أسﻤان پﻪ ﻟﻮري کتﻞ ،تر＇ﻮده تﻪ اﻣر وشﻲ چ ３خپﻞ ﻟﻤﻮﻧ ＃دکﻌب ３شرﻳﻔ ３پﻪ طرف ادا ک７ي. ﻳﻬﻮد او ﻧصارا ﻫﻢ دخپﻠﻮ ﻗبﻠﻮ پﻪ اړه اختﻼف ﻟري او ﻫرﻳﻮ دوو ﻣختﻠﻔﻮ ﻟﻮرو تﻪ ﻟﻤﻮﻧ ＃ادا کﻮي. ﻫر ﻣؤﻣﻦ ﻣکﻠﻒ دی چ ３حﻖ وپ５ژﻧﻲ ،پﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﻨ／ﻮﻟ ３وﻟ／ﻮي او ﻫ（５کﻠﻪ باﻳد د خﻠکﻮ د زړوﻧﻮ ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ﻟپاره ﻟﻪ خپﻠﻮ اصﻮﻟﻮ او اساساتﻮ ＇خﻪ تﻨازل او！ﻴ＂ﻮاﻟی ﻏﻮره ﻧک７ي ،کﻪ چا داس ３کار وک ،７ﻇاﻟﻢ ２－ﻞ کﻴ８ي. پوښتنې
– ١أﻳا پﻴﻐﻤبر (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) د بﻴت اهلل اﻟحرام پﻪ ﻟﻮري د ﻗبﻠ ３د－ر５＄دﻟﻮ حکﻢ تﻪ ﻣﻨتﻈر و؟ – ٢ﻗرأن کرﻳﻢ ＇رﻧ／ﻪ د ﻗبﻠ ３د－ر＄ﻴدو پﻪ اړه د اسﻼم د د＊ﻤﻨاﻧﻮ د اﻋتراضﻮﻧﻮ وړاﻧدوﻳﻨﻪ ﻧﻈر ک ３ﻧﻴﻮﻟ ３وه؟ – ۳أﻳا ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو د ﻗبﻠ ３د －ر５＄دﻟﻮ د حﻘاﻧﻴت پﻪ اړه خبرتﻴا درﻟﻮده؟ ﻟﻪ کﻮم ﻋبارت ＇خﻪ دا ﻣﻮضﻮع پﻴدا کﻮﻻی شئ؟ – ٤ﻳﻬﻮدو اوﻧصاراوو د ﻣحﻤد (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) پﻪ اړه کﻮم حﻘﻴﻘتﻮﻧﻪ پ ک７ي وو او د ﻫﻐﻮ پﻪ کتابﻮﻧﻮ ک ３ﻟﻪ کﻮﻣﻮ شﻴاﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ شﻮﻳده؟ ٥ـ پﻪ (ﻓﻼ تکﻮﻧﻦ ﻣﻦ اﻟﻤﻤترﻳﻦ) جﻤﻠﻪ ک ３خطاب چا تﻪ دی؟ او ＇ﻮک ور＄ﻨ ３ﻣراد دي؟ کورن ９دنده
دسﻴرت او تﻔسﻴر ﻟﻪ کتابﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ ＂－ﻪ اخﻴستﻠﻮ سره ،ﻟﻪ بﻴت اﻟﻤﻘدس ﻧﻪ کﻌب ３شرﻳﻔ ３تﻪ د ﻗبﻠ ３د بدﻟ５دﻟﻮ ک５سﻪ ﻼ پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک ３وﻟﻴﻜئ. ﻣﻔص ً
156
يو څلويښتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱۵۱ -۱٤٨آيتونه
د ځينو کلمو معنا
{
} }
ﻣخ －ر＄ﻮوﻧکی. {
{
} }
ﻧﻮ ﻟﻪ ﻳﻮ او بﻞ ＇خﻪ ﻣخک ３شئ. دﻟﻴﻞ او برﻫان. { ﻧﻮ ﻟﻪ دوی ＇خﻪ ﻣﻪ وﻳرﻳ８ﺉ.
} {
تر＇ﻮ تﻤام ک７م ،بشپ ７ک７م.
ژباړه
دﻫر چا ﻟپاره ﻳﻮﻟﻮرى دى چ ３ﻫﻐﻪ تﻪ ﻣخ اړوي؛ ﻧﻮ تاس ３د ＊２／５ﻮ پﻪ ﻟﻮري پﻪ ＄ﻐاستﻪ شئ ،ﻫر چ５رتﻪ چ ３اوسئ اهلل
بﻪ تاس！ ３ﻮل راوﻟﻲ ،اهلل
پﻪ ﻫر شﻲ باﻧدې ﻗادر دى .تﻪ چ ３ﻟﻪ ﻫر ＄اى ﻧﻪ ت５ر８４ې ﻟﻪ ﻫﻤاﻏﻪ ＄اﻳﻪ ( د ﻟﻤاﻧ％ﻪ
پﻪ وخت ﻛ )３خپﻞ ﻣخ د ﻣسجد حرام ﻟﻮري تﻪ واړوه＄ ،ﻜﻪ چ ３دا ستا د رب بﻴخﻲ پﻪ حﻘﻪ ﻓﻴصﻠﻪ ده او اهلل ستاس ３ﻟﻪ ﻋﻤﻠﻮﻧﻮ ＇خﻪ ب ３خبره ﻧﻪ دى .او ﻟﻪ ﻫر ＄اﻳﻪ چ ３ت５ر８４ې ،خپﻞ ﻣخ د ﻣسجد اﻟحرام ﻟﻮري تﻪ وگر＄ﻮه، او ﻫر چ５رتﻪ چ ３ﻳاستئ ،د ﻫﻐﻪ ﻟﻮري تﻪ ﻣخ واړوئ ،ﻟﻤﻮﻧ ＃ادا ﻛ７ئ چ ３ستاس ３پر خﻼف خﻠﻜﻮ تﻪ دﻟﻴﻞ پﻪ ﻻس ورﻧشﻲ ،ﻫﻮ د ﻇاﻟﻤاﻧﻮ ژبﻪ بﻪ پﻪ ﻫ ＆５حال ﻛ ３وﻧﻪ ت７ﻟﻪ شﻲ ،خﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻧﻪ ﻣﻪ و４ر８４ئ ،بﻠک ３ﻟﻪ ﻣاﻧﻪ وو４ر８４ئ او د دې ﻟپاره چ ３زه پرتاس ３خپﻞ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ پﻮره ﻛ７م او پﻪ دې ﻫﻴﻠﻪ چ ３زﻣا د دې اﻣر پﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻮﻟﻮ تاس ３د خﻼصﻮن ﻻره وﻣﻮﻣئ .ﻟﻜﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ( ３تاس ３تﻪ پﻪ دې سره ،برى درپﻪ برخﻪ شﻮى) ﻣا ستاس ３پﻪ ﻣﻨ ＃ﻛ ３پﻪ خپﻠﻪ ﻟﻪ تاس ３ﻧﻪ ﻳﻮ پ５ﻐﻤبر ﻣبﻌﻮث ﻛ ،７چ ３تاس ３تﻪ زﻣا أﻳتﻮﻧﻪ ﻟﻮﻟﻲ ،ستاس ３ژوﻧد سﻮتره ﻛﻮي ،تاس ３تﻪ د ﻛتاب او حﻜﻤت ＊ﻮوﻧﻪ ﻛﻮي او تاس ３تﻪ ﻫﻐﻪ خبرې در زده ﻛﻮي چ ３تاس ３پرې ﻧﻪ پﻮﻫ５دئ. 157
اجمالي تفسير
ﻳﻌﻨ :３ﻫر اﻣت تﻪ ﻳﻮه ＄اﻧ７／ې ﻗبﻠﻪ ده چ ３خپﻞ ﻣخ د ﻫﻐ ３پﻪ ﻟﻮر －ر＄ﻮي اوﻫﻐﻪ ﻟﻮري تﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ ورتﻪ ﻛ８５ي ،ﻧﻮ اې ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ! د خﻴر پﻪ کاروﻧﻮ ک ３بﻴ７ه وک７ﺉ ،د وس ３او تﻮان تر حده ﻳﻮ ﻟﻪ بﻞ ＇خﻪ ﻣخک ３واﻟی وک７ﺉ .بﻴا اهلل تﻌاﻟی د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻳﻌﻨ :３وروستﻪ ﻟﻪ ﻣر－ﻪ ﻫر＄ای ک ３چ ３وئ د ＄ﻤک ３ﻳا د بحر پﻪ تﻞ ک ،３اهلل تﻌاﻟی بﻪ تاس ３د حساب او بدﻟ ３ﻟپاره را جﻤﻊ کﻮي＄ .کﻪ اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻫرکار ﻗادر دی او ﻟﻪ ﻫ ＆５کار＇خﻪ ﻋاجز ﻧﻪ دی. ددوﻳﻢ أﻳت پﻪ پ５ﻞ ک ３اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) ﻓرﻣاﻳﻲ:
:اهلل
تﻌاﻟی خپﻞ پﻴﻐﻤبر تﻪ اﻣرکﻮي چ ３پﻪ ﻫرحاﻟت اوﻫر＄ای ک ３چ ３ﻳ ،３باﻳد د ﻣسجد اﻟحرام پﻪ ﻟﻮري پﻪ ﻟﻤاﻧ％ﻪ ک３ ﻣخ و－ر＄ﻮې او دا د کﻌب ３شرﻳﻔ ３پﻪ ﻟﻮري ستا د ﻣخ －ر＄ﻴدﻧﻪ د پرورد－ار ﻟﻪ طرﻓﻪ حﻖ او د تاﻳﻴد وړ ده؛ ＄کﻪ اهلل پرې اﻣرک７ی .بﻴا د أﻳت پﻪ پای ک ３بشرﻳت ﻣخاطبﻮي اوﻓرﻣاﻳﻲ تاس( ３اې ﻣخاطباﻧﻮ) ！ﻮل د اهلل تر＇ارﻧ ３ﻻﻧدې ﻳئ او اهلل تﻌاﻟی ﻫ（５کﻠﻪ ستاس ３ﻟﻪ حال ＇خﻪ ﻏاﻓﻞ اوب ３خبره ﻧﻪ دی. اهلل بﻴا ﻣکررا ً خپﻞ پﻴﻐﻤبر او د ده ！ﻮﻟﻮ اﻣتﻴاﻧﻮ تﻪ اﻣر کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ:
:پﻪ
ﻫر＄ای ک ３چ ３اوسئ د ﻟﻤاﻧ％ﻪ پﻪ وخت ک ３خپﻞ ﻣخ کﻌب ３شرﻳﻔ ３تﻪ و－ر＄ﻮﺉ .دا چ ３ﻟﻪ بﻴت اﻟﻤﻘدس ﻧﻪ کﻌبﻲ شرﻳﻔی تﻪ د ﻗبﻠ－ ３ر＄ﻴدﻧ ３ﻣسئﻠﻪ درې ＄ﻠ ３پﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３تکرار شﻮې ده ،ﻻﻣﻠﻮﻧﻪ ﻳ ３دا دي :ﻟﻪ ﻳﻮې خﻮا رسﻮل اهلل دې تﻪ ﻟﻴﻮال و چ－ ３ﻮاکﻲ ﻗرأن ﻣجﻴد ﻫر ＄ﻞ ده تﻪ تازه زﻳری وړاﻧدې ک７ي او د ده زړه پرﻟپس ３خﻮشحاﻟﻪ ک７ي او ﻟﻪ بﻠ ３خﻮا ﻣسﻠﻤاﻧان باﻳد ＄اﻧ７／ی شخصﻴت او ﻣستﻘﻞ ﻫﻮﻳت وﻟري .ﻫﻤدارﻧ／ﻪ د تکرار حکﻤت د ﻣﻮضﻮع پر ﻣﻬﻤﻮاﻟﻲ او ﻟﻮﻳﻮاﻟﻲ ﻫﻢ دﻻﻟت کﻮي ﻳﻌﻨﻲ دا اﻣر د اسﻼم ﻳﻮه ﻣﻬﻤﻪ ﻣسئﻠﻪ ده .سرب５ره پردې دا تکرار دې تﻪ اشاره کﻮي ،تر＇ﻮ د ﻗبﻠ ３حکﻢ تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وشﻲ چ ３کﻌب ３ﻟﻮري تﻪ ﻣخ －ر＄ﻮل پﻪ حضر او سﻔر ک ３ﻳﻮ حکﻢ ﻟري. :کﻠﻪ چ ３د ﻗبﻠ ３تﻐﻴر او －ر５＄دل ﻟﻪ ﻳﻮه ﻟﻮري ＇خﻪ بﻞ ﻟﻮري تﻪ ﻳﻮ ډ４ر ﻣﻬﻢ او حساس کار دی ،ﻧﻮ＄کﻪ اهلل تﻌاﻟی د ﻗرأن پﻴروان ﻣتﻮجﻪ ک７ل ،تر＇ﻮ د اسﻼم د＊ﻤﻨاﻧﻮ تﻪ اجازه ورﻧک７ي چ ３د دوی پﻪ ضد دسﻴس ３جﻮړې ک７ي ،ﻧﻮ پرﻟپس ３ﻳ ３وﻓرﻣاﻳﻞ :ﻫر＄ای چ ３اوسئ ،خپﻞ ﻣخﻮﻧﻪ د کﻌبﻲ ﻟﻮري تﻪ و－ر＄ﻮئ او دا زﻣا أﻳتﻮﻧﻪ خپﻠﻪ ک７ﻧﻼره و－ر＄ﻮئ ،تر＇ﻮ ﻳﻬﻮدﻳان ستاس ３پﻪ ضد کﻮم دﻟﻴﻞ او برﻫان وﻧﻪ ﻟري او دا خبره وﻧک７ي چ ３ﻣحﻤد پﻪ دﻳﻦ ک ３زﻣﻮږ سره ﻣخاﻟﻔت کﻮي ،خﻮ پﻪ ﻗبﻠﻪ ک ３زﻣﻮږ پﻴرو دی او تر＇ﻨ ，ﻳ ３ﻣشرکان وﻧﻪ واﻳﻲ چ ３ﻣحﻤد
د ابراﻫﻴﻤﻲ ﻣﻠت دﻋﻮه ﻟري ،خﻮد ﻗبﻠ ３ﻧﻪ ﻳ ３ﻣخ －ر＄ﻮي .بﻴا اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ: 158
:ﻣ／ر د ﻳﻬﻮدو ﻓاسﻘان او ﻇاﻟﻤان واﻳﻲ :ﻣحﻤد
ﻟﻪ دﻳﻦ سره ﻟﻮب ３کﻮي ،کﻠﻪ ﻳﻮه
خﻮا کﻠﻪ بﻠﻪ خﻮا ﻟﻤﻮﻧ ＃کﻮي ﻳﻌﻨ ３کﻠﻪ بﻴت اﻟﻤﻘدس تﻪ اوکﻠﻪ د بﻴت اﻟحرام پﻪ ﻟﻮري ﻟﻤﻮﻧ ＃کﻮي او ﻟﻪ خپﻞ ﻗﻮم ＇خﻪ پﻴروي کﻮي. اې ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ! ﻟﻪ دې ﻣﻔسدو کاﻓراﻧﻮ اوﻧاوړو ﻓاجراﻧﻮ ＇خﻪ و４ره ﻣﻪ کﻮﺉ ،بﻠک ３ﻳﻮازې ﻟﻪ ﻣا＇خﻪ ووﻳرﻳ８ﺉ. بﻴا اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) پﻪ پای ک ３دې تﻪ اشاره کﻮي ،چ ３کﻪ چﻴرې تاس ３زﻣا پﻴروي وک７ئ او زﻣا ＇خﻪ و４ره وﻟرئ، ،ﻳﻌﻨ :３تر＇ﻮ خپﻞ ﻧﻌﻤت پرتاس３
ﻧﻮ خپﻞ ﻧﻌﻤت بﻪ پﻪ تاس ３پﻮره ک７م:
کﻤال او بشپ７تﻴا تﻪ ورسﻮم او تاس ３تﻪ د خپﻞ پﻼر حضرت ابراﻫﻴﻢ (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) د ﻗبﻠ ３پﻪ ﻟﻮري او د دواړو جﻬاﻧﻮﻧﻮ ﻧﻴکﻤرﻏﻴﻮ ﻟپاره ﻻر＊ﻮوﻧﻪ وک７م. :دا أﻳت ﻟﻪ ت５رشﻮي أﻳت سره اړﻳک ３ﻟري＄ ،کﻪ ﻫﻠتﻪ د ﻧﻌﻤت د بشپ７ﻳدو خبره وشﻮه او دﻟتﻪ د اهلل
ﻟﻪ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ ﻟﻮی ﻧﻌﻤت تﻪ اشاره ده ،ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻫﻤدارﻧ／ﻪ
تاسﻮ تﻪ ﻣ ３ﻳﻮ پﻴﻐﻤبر د ﻋربﻮ ﻟﻪ ﻧسﻞ ＇خﻪ ﻏﻮره ک ７چ ３د ﻫﻐﻪ پﻪ واسطﻪ ﻣﻮ ﻋزت ،شرف اوﻣرتبﻪ وﻣﻮﻧده ،داس３ پﻴﻐﻤبر چ ３پرتاس ３ﻗرأن تﻼوت کﻮي ،د ژوﻧداﻧﻪ ﻻرې چارې در＊ﻴﻲ ،ستاس ３وجﻮد د شک ﻟﻪ پﻠﻴتﻴﻮ اود بتاﻧﻮ ﻟﻪ ﻋبادت ＇خﻪ پاکﻮي ،تاسﻮ تﻪ د ﻗرأن اوسپ（５ﻠﻮ احادﻳثﻮ احکام بﻴاﻧﻮي او تاسﻮ تﻪ د اړتﻴا وړ ﻫﻐﻪ دﻧﻴﻮي او اخروي ﻋﻠﻮم در＊ﻴﻲ ،چ ３ﻣخک ３ﻣﻮ د ﻫﻐﻮ پﻪ اړه ﻫ ＆５ﻣﻌﻠﻮﻣات ﻧﻪ درﻟﻮل.
فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ دوو ډﻟﻮ ووﻳشﻞ شﻲ او د اسﻼم د سپﻴ（ﻠﻲ دﻳﻦ د د＊ﻤﻨاﻧﻮ د تبﻠﻴﻐاتﻮ پر وړاﻧدې د ﻣبارزې د ﻻرو چارو پﻪ اړه دې بحث او خبرې وک７ي.
د لوست ګټې
پﻪ ﻳادو شﻮﻳﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ک＄ ３ﻴﻨ ３ﻻﻧدې ﻻر＊ﻮوﻧ ３ﻧﻐ＋ت ３دي: ﻳﻮې ﻗبﻠ ３تﻪ ﻣخ －ر＄ﻮل د اسﻼﻣﻲ اﻣت د وحدت او د اهلل
دﻋبادت اوبﻨده ９－ﻧ＋ﻪ ده.
باﻳد دخﻴر پﻪ کاروﻧﻮ ک ３ﻟﻪ ﻫرچا او ﻟﻪ ﻳﻮ او بﻞ ＇خﻪ وړاﻧد４ﻮاﻟی وک７و. د خﻴر پﻪ کاروﻧﻮ ک ３ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ ＇خﻪ ﻣخک ３کﻴدل ،د اهلل تﻌاﻟی د رضا او ﻧژد４ﻮاﻟﻲ سبب －ر＄ﻲ. 159
ﻟﻪ اهلل
＇خﻪ و４ره د ﻣؤﻣﻦ د ر＊تﻴﻨﻮﻟ ９ﻧ＋ﻪ ده ،چ ３پر اساس ﻳ ３اسﻼﻣﻲ اﻣت ﻟﻪ زﻳاتﻮ بدﻣرﻏﻴﻮ ＇خﻪ
خﻼصﻮن ﻣﻮﻣﻲ. دکﻌب ３شرﻳﻔ ３پﻪ ﻟﻮري د ﻗبﻠ ３بدﻟﻮن او د پ５ﻐﻤبر (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) راﻟﻴ８ﻧﻪ ،د اهلل
ﻟﻪ ﻟﻮﻳﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ
＇خﻪ ２－ﻞ کﻴ８ي. ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ د زړوﻧﻮ د پاک ９او د داس ３شﻴاﻧﻮ د زده ک７ې ﻻﻣﻞ ﻛ８５ي ،چ ３ﻣخک ３ﻳ ３د ﻫﻐﻮ پﻪ اړه ﻫ＆５ ﻣﻌﻠﻮﻣات ﻧﻪ درﻟﻮدل. پوښتنې
– ١د ﻻﻧدﻧﻴﻮ کﻠﻤﻮ او جﻤﻠﻮ ﻣﻌﻨاوې بﻴان ک７ﺉ: } –٢د
{ }
{ }
{ }
{
ﻣبارک أﻳت ﻣﻌﻨا او تﻔسﻴر ＇ﻪ دی.
– ۳پﻪ ﻟﻤاﻧ％ﻪ ک ３کﻌب ３شرﻳﻔ ３تﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ﻣخ －ر＄ﻮﻟﻮک ３کﻮﻣ ３＂－ ３ﻧﻐ＋ت ３دي؟ – ٤د ﻗبﻠ ３د تﻐﻴر پﻪ ﻫکﻠﻪ درې ＄ﻠ ３تکرار ک＇ ３ﻪ حکﻤت دی؟ – ٥پﻪ وروستﻲ أﻳت ک ３د پ５ﻐﻤبر (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) دﻧدو تﻪ اشاره شﻮې ده ،ﻫﻐﻪ دﻧدې کﻮﻣ ３دي؟
160
دوه څلويښتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱۵٧ -۱۵۲آيتونه
دځينوکلمو معنا
{ ﻧﻮﻣا ﻳادوﺉ ،ﻣا پﻪ زړه ﻟرﺉ.
} }
{
ﻣرستﻪ وﻏﻮاړﺉ.
}
{
تاس ３خاﻣخا ازﻣاﻳﻮ.
}
{
دوی تﻪ ورسﻴ８ي.
ژباړه
ﻧﻮ تاس ３ﻣا ( پﻪ ﻗﻠبﻲ او بدﻧﻲ طاﻋت سره) ﻳاد ک７ئ ،زه بﻪ ﻫﻢ تاس( ３پﻪ ثﻮاب سره) ﻳاد ک７م او ﻣا ﻟره پﻪ طاﻋت شکر وباسئ! او ﻣﻪ کاﻓران ک８５ئ پﻪ ﻣا باﻧدې (پﻪ ﻣﻌصﻴت سره) .اې ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ چ ３اﻳﻤان ﻣﻮ راوړی دی (ﻳﻌﻨ３ اې ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ!) ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی ＇خﻪ پﻪ صبر (پﻪ طاﻋت ،پﻪ ﻣصﻴبت او ﻟﻪ ﻣﻌصﻴتﻪ) او پﻪ ﻟﻤاﻧ％ﻪ سره ﻣرستﻪ وﻏﻮاړئ، ب５شکﻪ چ ３اهلل
ﻟﻪ صبر کﻮوﻧکﻮ سره دی .او ﻣﻪ واﻳئ ﻫﻐﻪ چا تﻪ چ ３د اهلل
پﻪ ﻻره ک ３ووژل شﻲ ،چ ３دوی
ﻣ７ه دي( ،دوی ﻣ７ه ﻧﻪ دي) بﻠک ３ژوﻧدي دي ،ﻣ／ر تاس( ３د دوی پﻪ ژوﻧداﻧﻪ) ﻧﻪ پﻮﻫ８５ئ .او خاﻣخا ﻣﻮږ ﻫروﻣرو تاس ３پﻪ ﻳﻮه شﻲ ازﻣاﻳﻮ چ ３ﻫﻐﻪ ﻋبارت دی ﻟﻪ و４رې (د د＊ﻤﻦ) او ﻟﻮږې (ﻗحط) او ﻟﻪ کﻤﻮاﻟﻲ د ﻣاﻟﻮﻧﻮ (پﻪ راز، راز أﻓتﻮﻧﻮ سره) او د ﻧﻔسﻮﻧﻮ (پﻪ ﻗتﻞ ،ﻣرګ ،رﻧ ＃او ﻧﻮرو) او ﻟﻪ کﻤﻮاﻟﻲ د ﻣ５ﻮو او ز４ری ورک７ه صبر کﻮوﻧکﻮ تﻪ (پﻪ جﻨت سره) .صبر کﻮوﻧکﻲ ﻫﻐﻪ کسان دي چ ３کﻠﻪ دوی تﻪ ＇ﻪ ﻣصﻴبت ورس８５ي ،ﻧﻮ دوی واﻳﻲ :ب５شکﻪ ﻣﻮږ د اهلل
(ﻣﻤﻠﻮک) ﻳﻮ او ب５شکﻪ ﻣﻮږ ﻫﻤده (اهلل)
تﻪ بﻴا ورتﻠﻮﻧکﻲ ﻳﻮ (پﻪ أخرت ک . )３دﻏﻪ کسان ،پﻪ ﻫﻤدوی
دي ﻋﻨاﻳتﻮﻧﻪ (ب＋ﻨ )３او ﻣﻬرباﻧﻲ ﻟﻪ طرﻓﻪ د رب د دوی او دﻏﻪ کسان ﻫﻤدوی دي ،حﻖ تﻪ سﻤﻪ ﻻر ﻣﻮﻧدوﻧکﻲ.
161
اجمالي تفسير
ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻟﻪ ﻣخکﻴﻨﻴﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ وپﻮﻫﻴدو ،چ ３اهلل تﻌاﻟی پر خپﻠﻮ بﻨده －اﻧﻮ ﻟﻮی ،ﻟﻮی ﻧﻌﻤتﻮﻧﻪ پﻴرزوک７ي. اهلل تﻌاﻟی دﻫﻐﻮ ﻟﻮﻳﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ پﻪ ﻣﻘابﻞ ک ３ﻟﻪ دوی ＇خﻪ ﻏﻮاړي چ ３د دې ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ شکر ادا ک７ي ،ﻧﻮ ﻓرﻣاﻳﻲ: :پﻪ ﻋبادت ،طاﻋت او زﻣا د اواﻣرو پﻪ پﻴروۍ ک ３ﻣا ﻳاد ک７ئ، زه بﻪ ﻫﻢ تاس ３پﻪ ب＋ﻨﻪ ،بدﻟﻪ او اجر ورکﻮﻟﻮ سره ﻳا د ک７م ،ﻳا پﻪ بﻠﻪ وﻳﻨا :تاس ３ﻣا د ﻫﻮساﻳﻨ ３اوخﻮشحاﻟ ９پﻪ وخت ک ３ﻳاد ک７ﺉ ،زه بﻪ ﻫﻢ د سخت ９او ستﻮﻧزۍ پﻪ وخت ک ３ستاسﻮ ﻣرستﻪ وک７م .ﻳا دا چ ３کﻠﻪ تاس ３زﻣا ﻟﻪ ﻟﻮﻳﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ برخﻤﻦ شﻮئ ،ﻧﻮﻣا ﻳاد ک７ی او زﻣا ﻟﻪ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ چ ３درپﻴرزوک７ي ﻣ ３دي ،اﻧکارﻣﻪ کﻮﺉ اوﻟﻪ －ﻨاﻫﻮﻧﻮ اوﻧاﻓرﻣاﻧﻴﻮ ＇خﻪ ＄ان وژﻏﻮرﺉ ،زه بﻪ ﻫﻢ تاس ３د تﻞ ﻟپاره ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ برخﻤﻦ ک７م او تاس ３بﻪ پﻪ ستﻮﻧزو ک ３ﻧﻪ اچﻮم. اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې أﻳت ک ３خپﻞ بﻨده－ان د اﻳﻤان پﻪ صﻔت سره ﻳادوي ،چ ３د ﻫﻐﻪ ﻣﻘتضا او ﻏﻮ＊تﻨﻪ اورﻳدﻧﻪ ،ﻗبﻮﻟﻮﻧﻪ او د اﻟﻬﻲ اواﻣرو اﻟتزام دی ،تر＇ﻮ د دوی ﻫﻤتﻮﻧﻪ ﻟﻮړکاﻧدي ،ﻧﻮ ﻓرﻣاﻳﻲ :اې ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ! د دې ﻟپاره چ ３د خپﻞ پرورد－ار د طاﻋت او پﻴروۍ تﻮان او وس پﻪ ＊ﻪ او سﻤﻪ تﻮ－ﻪ وﻣﻮﻣئ ،ﻧﻮ پﻪ ！ﻮﻟﻮ سختﻴﻮ اوستﻮﻧزو ک ３پﻪ صبر ،حﻮصﻠ ３او ﻟﻤاﻧ％ﻪ سره ﻣرستﻪ ترﻻسﻪ ک７ئ＄ ،کﻪ کﻪ چﻴرې تاس ３صبر او حﻮصﻠ ３تﻪ ﻣخﻪ ک７ئ ،ﻧﻮ ﻫر ډول ﻓضﻠﻴت او احسان بﻪ درپﻪ برخﻪ شﻲ اوکﻪ پﻪ ﻟﻤاﻧ％ﻪ پابﻨد اوسئ ،ﻧﻮﻟﻪ ﻫرډول －ﻨاه ،ﻓحشا ،ب ３حﻴاﻳﻴﻮ او رذاﻳﻠﻮ ＇خﻪ بﻪ وژﻏﻮرل شئ .ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ بﻞ ک３ ( اﻟﻌﻨکبﻮت ،)٤٥:ﻫﻤدارﻧ／ﻪ اهلل
＄ای ﻓرﻣاﻳﻲ:
د صابراﻧﻮ ﻣﻼت ７کﻮي ،پﻪ ﻫره ستﻮﻧزه ک ３د ﻫﻐﻮی ﻣرستﻪ کﻮي او اهلل
دا اﻋﻼﻧﻮي چ３
ﻳ ３ﻳار او ﻣرستﻨدوی －ر＄ﻲ. :اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې أﻳت ک ３د
شﻬﻴداﻧﻮ ﻟﻪ ﻣرتب ３ﻳادوﻧﻪ کﻮي＄ ،کﻪ چ ３ﻫﻐﻮی د ﻋاﻟی صبر او استﻘاﻣت بﻴﻠ ３／دي ،ﻓرﻣاﻳﻲ :د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ پﻪ اړه چ ３د اهلل
پﻪ ﻻره ک ３د اهلل
د کﻠﻤ ３د اﻋﻼء ﻟپاره وژل شﻮي دي ،دا ﻣﻪ واﻳئ چ ３ﻫﻐﻮی ﻣ７ه دي ،بﻠک３
ﻫﻐﻮی ژوﻧدي دي ،خﻮ تاس ３ﻳ ３ژوﻧد ﻧشئ احساسﻮﻟی＇ .رﻧ／ﻪ چ ３ﻫﻐﻮی د برزخ پﻪ ژوﻧد ک ３دي ،ﻧﻮ د برزخ ژوﻧد د دﻧﻴا ﻟﻪ ژوﻧد سره تﻮپﻴرﻟري .شﻬﻴدان پﻪ برزخ ک ３ﻟﻪ اﻟﻬﻲ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ برخﻤﻦ وي ،خﻮ ﻣﻮږ دا حﻘﻴﻘت اوﻫﻐﻪ روزي چ ３دوی تﻪ ورکﻮل ﻛ８５ي ،ﻧشﻮ درک کﻮﻻی. ﻫﻐﻪ ستﻮﻧزې چ ３باﻳد بﻨده پﻪ صبر او ﻟﻤاﻧ％ﻪ سره ،ﻟﻪ ﻫﻐﻮ خﻼصﻮن وﻣﻮﻣﻲ ،ﻫﻐﻪ د دﻧﻴﻮي ژوﻧداﻧﻪ ﻣصﻴبتﻮﻧﻪ او 162
بدﻣرﻏ ９دي چ ３س７ی ورسره ﻻس او－رﻳﻮان ک８５ي ،اهلل
پﻪ دې اړه ﻓرﻣاﻳﻲ:
ای خﻠکﻮ! تاس ３پﻪ ﻟ８و ستﻮﻧزو او ﻧاخﻮاﻟﻮ ،ﻟکﻪ :ﻟﻪ د＊ﻤﻦ ＇خﻪ و４ره ،ﻟﻮږه ،د ﻣاﻟﻮﻧﻮ پﻪ زﻳان ،د دوستاﻧﻮ اوخپﻠﻮاﻧﻮ پﻪ ﻣ７ﻳﻨﻪ ﻳا د ک＋تﻮﻧﻮ ،ﻣﻴﻮو او داس ３ﻧﻮرو پﻪ ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ وړﻟﻮ سره تر أزﻣﻮﻳﻨ ３ﻻﻧدې ﻧﻴسﻢ ،ﻧﻮ صابراﻧﻮ تﻪ پﻪ ＊ﻪ پاﻳﻠﻪ (جﻨت) زﻳری ورک７ه ،ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ تﻪ چ ３د ژوﻧداﻧﻪ د ﻧاخﻮاﻟﻮ پﻪ وړاﻧدې حﻮصﻠ ３ﻧﻪ باﻳﻠﻲ، ﻧ５ک ３پاﻳﻠ ３د دوی پﻪ اﻧتﻈارک ３دي. اهلل تﻌاﻟی د ﻣخﻪ دا ＇ر－ﻨده ک７ه چ ３د بﻨده－اﻧﻮ ژوﻧد ﻟﻪ أزﻣﻮﻳﻨ＇ ３خﻪ خاﻟﻲ ﻧﻪ دی او برﻳا د ﻫﻐﻪ چا پﻪ برخﻪ ده چ ３صبر او زﻋﻢ خپﻠﻮي ،دﻟتﻪ پﻪ دې أﻳت ک ３د صابراﻧﻮ صﻔتﻮﻧﻪ بﻴاﻧﻮي: ﻳﻌﻨ :３ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ تﻪ زﻳری ورک７ه اې ﻣحﻤد
چ ３دوی وأزﻣﻮﻳﻞ شﻮل او دوی د ﻫﻐﻮ
ستﻮﻧزو پﻪ وړاﻧدې صبر او حﻮصﻠﻪ وک７ه ،دا صبر او حﻮصﻠﻪ پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３پر اﻟﻬﻲ ﻗضا او ﻗدر باﻧدې د ر＊تﻴﻨﻲ اﻳﻤان او باور ﻧ＋ﻪ ده .داس ３کسان چ ３کﻠﻪ پﻪ کﻮم ﻣصﻴبت او ﻏﻢ اختﻪ ﻛ８５ي ،ﻧﻮ اهلل تسﻠﻴﻤﻮي او واﻳﻲ :ﻣﻮږ ！ﻮل د اهلل
ﻳﻮ او ﻳﻮازې د اهلل
تﻪ پﻪ ر＊تﻴﻨ ３تﻮ－ﻪ ＄ان
پﻪ ﻟﻮر ورستﻨ８５و.
حضرت ام سﻠﻤﻪ (رضﻲ اهلل ﻋﻨﻬا)د ﻧبﻲ کرﻳﻢ (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ) بﻲ بﻲ واﻳﻲ :ﻟﻪ پﻴﻐﻤبر
＇خﻪ ﻣ３
اورﻳدﻟﻲ چ ３ﻓرﻣاﻳﻞ ﻳ :３ﻫر بﻨده چ ３پر ﻳﻮ ﻣصﻴبت اختﻪ شﻲ او پﻪ ﻣﻘابﻞ ک» :３إﻧا هلل وإﻧا إﻟﻴﻪ راجﻌﻮن ،اﻟﻠﻬﻢ أجرﻧﻲ ﻓی ﻣصﻴبتﻲ واخﻠﻒ ﻟی خﻴرا ً ﻣﻨﻬا« ،وواﻳﻲ ،اهلل تﻌاﻟی ورتﻪ اروﻣرو ﻧﻴکﻪ بدﻟﻪ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ﻏﻮره بدﻟﻪ ورکﻮي(.)١ اهلل پاک د صابراﻧﻮ د بدﻟ ３پﻪ اړه ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻳﻌﻨ :３دصابراﻧﻮ ﻟپاره د پرورد－ار ﻟﻪ طرﻓﻪ ب＋ﻨﻪ او ﻟﻮی اجر دی او ﻫﻐﻮی دسﻤ ３ﻻرې ﻣﻴﻨدوﻧکﻲ دي .پﻪ ﻳﻮه ﻗدسﻲ حدﻳث ک ３راﻏﻠﻲ دي ،چ ３اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ＇ :ﻮک چ ３د دوو ﻗﻴﻤتﻲ او ارز＊تﻨاکﻮ (ستر－ﻮ) پﻪ ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ وړﻟﻮ وأزﻣﻮﻳﻢ او بﻴا پرې صبر وک７ي ،پﻪ بدل ک ３بﻪ ﻫﻐﻪ تﻪ جﻨت ورک７م.
فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې د صبر او زﻏﻢ پﻪ اړه بحث او＇７５ﻧﻪ وک７ي او ３＂－دې ﻳ ３پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک ３وﻟﻴکﻲ.
-١صحﻴح ﻣسﻠﻢ ،د حدﻳث شﻤ５ره (.)٩١٨
163
د لوست ګټې
د دې ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ＄ﻴﻨ ３ﻻﻧدﻧ ３＂－ ９او ﻻر＊ﻮوﻧ ３ﻻس تﻪ را＄ﻲ: د اهلل
شکر او ذکر د ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ د دوام ﻻﻣﻞ ﻛ８５ي ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻧاشکري اﻣتﻮﻧﻪ د تباﻫ ９پﻪ ﻟﻮري بﻴاﻳﻲ
اود ﻋذاب دﻧازﻟﻴدو ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ. سترې ﻣﻮخ ３ﻫﻐﻪ ﻣﻬال ترﻻسﻪ ک５دای شﻲ چ ３اﻧسان ﻳ ３د حاصﻠﻮﻟﻮ ﻟپاره زﻳات ３ﻫﻠ＄ ３ﻠ ３وک７ي ،صبر او زﻏﻢ وﻟري. پﻪ دﻧﻴا ک ３خﻮشحاﻟ ９او ﻏﻤﻮﻧﻪ سره ت７ﻟﻲ دي ،کﻠﻪ اﻧسان تﻪ د ﻧ５کﻤرﻏﻴﻮ ﻣخﻪ شﻲ او کﻠﻪ بﻴا اﻧسان د ﻏﻤﻮﻧﻮ او ک７اووﻧﻮ پﻪ دام ک ３ﻧ＋ﻠﻲ ،خﻮ برﻳاﻟی اﻧسان پﻪ دواړو حاﻻتﻮ ک ３صبر او زﻏﻢ ﻟﻪ ﻻسﻪ ﻧﻪ ورکﻮي. د حﻘﻴﻘﻲ ﻣؤﻣﻦ ﻟﻪ ﻧ＋ﻮ＇خﻪ ﻳﻮه دا ده چ ３اﻟﻬﻲ ﻓﻴصﻠﻮ اوتﻘدﻳراتﻮ تﻪ تسﻠﻴﻢ ،ﻏﻤﻮﻧﻮ او ک７اووﻧﻮ تﻪ پﻪ صبر او حﻮصﻠ ３سره ＄ﻮاب ورکﻮي ،خپﻞ ＄ان اهلل تﻌاﻟی تﻪ تسﻠﻴﻤﻮي او واﻳﻲ:
پوښتنې
-١د اهلل تﻌاﻟی شکر او ذکر پﻪ کﻮﻣﻪ طرﻳﻘﻪ ترسره کﻴدای شﻲ؟ -٢پﻪ کﻮﻣﻮ حاﻻتﻮ ک ３باﻳد ﻣﻮږ ﻟﻪ صبر او زﻏﻢ ＇خﻪ کار واخﻠﻮ؟ -۳کﻮم کاروﻧﻪ کﻮﻻی شﻲ ،د ﻣصﻴبتﻮﻧﻮ پر وړاﻧدې ﻣﻮږ سره ﻣرستﻪ وک７ي؟ -٤ﻫﻐﻪ کسان چ ３د اهلل
پﻪ ﻻره ک ３وژل ﻛ８５ي ،ﻫﻐﻮی تﻪ ＇ﻪ وﻳﻞ ﻛ８５ي؟
٥ـ ستاس ３پﻪ اﻧد ،پﻪ اﻟﻬﻲ ازﻣﻮﻳﻨﻮک＇ ３ﻪ حکﻤت ﻧﻐ＋تی دی؟ ٦ـ ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان د ﻣصﻴبت اوﻏﻢ د پﻴ＋ﻴدو پرﻣﻬال باﻳد ＇ﻪ وک７ي؟ ٧ـ ＇ﻮک چ ３د دﻧﻴﻮي ﻣصﻴبتﻮﻧﻮ پر وړاﻧدې صبر کﻮي ،اهلل تﻌاﻟی ﻫﻐﻪ تﻪ ＇ﻪ بدﻟﻪ ورکﻮي؟
کورن ９دنده
د اﻟﻬﻲ ازﻣﻮﻳﻨﻮ او د ﻫﻐﻮ دﻧ＋ﻮ ﻧ＋اﻧﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ ،چ ３ﻟﻪ ﻳﻮ ﻣخ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي.
164
دري څلويښتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٦٣ -۱۵٨آيتونه
د ځينو کلمو معنا
{
} } } } } } } } } } } } } } } }
165
{ { { { { { { { { { { { { { {
دا دوې وړې ﻏﻮﻧ６ۍ دي ،چ ３ﻟﻪ کﻌب ３شرﻳﻔ ３سره ﻧژدې پرت ３دي ،حاجﻴان او ﻋﻤره کﻮوﻧکﻲ د دوی ترﻣﻨ ＃طﻮاف (سﻌ )３کﻮي. د دﻳﻦ ﻧ.３＋ د اهلل د کﻮر د زﻳارت ﻗصد وک７ي. ﻋﻤره وک７ي (پﻪ ＄اﻧ７／ې طرﻳﻘ ３سره د کﻌب ３زﻳارت تﻪ ورت ，ﻋﻤره بﻠﻞ کﻴ８ي ،چ３ تﻔصﻴﻞ ﻳ ３د ﻓﻘﻬ ３پﻪ کتابﻮﻧﻮ ک ３بﻴان شﻮی دی). ﻧﻮ پرﻫﻐﻪ －ﻨاه ﻧشتﻪ. طﻮاف وک７ي. پﻪ خپﻠﻪ خﻮ＊ﻪ د خﻴر کار ترسره ک７ي. پ＂ﻮي. واضح ﻣﻮ ک７ل. ﻟﻪ خپﻞ رحﻤت ＇خﻪ ﻳ ３ﻣحروﻣﻮي. ﻟﻌﻨت وﻳﻮﻧکﻲ. اصﻼح ﻳ ３ک７ل. بﻴان او رو＊اﻧﻪ ﻳ ３ک７ل. تﻮبﻪ ﻳ ３ﻗبﻠﻮم . ＊ﻪ تﻮبﻪ ﻗبﻠﻮوﻧکی. سپک بﻪ ک７ای ﻧشﻲ.
ژباړه
پﻪ ﻳﻘﻴﻨﻲ تﻮ－ﻪ صﻔا او ﻣروه د اهلل ﻟﻪ ﻧ＋اﻧﻮ ＇خﻪ دي ،ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ＇ﻮک چ ３د حج او ﻋﻤرې ﻗصد وک７ې ،د ﻫﻐﻪ ﻟپاره وبال ﻧشتﻪ کﻪ د دې دوو ﻏﻮﻧ６ﻳﻮ ترﻣﻨ ＃طﻮاف (سﻌ )３وک７ي او ＇ﻮک چ ３پﻪ خپﻠﻪ خﻮ＊ﻪ ＇ﻪ ﻧ５ک کار وک７ي، اهلل پرې ﻋاﻟﻢ دی او د ﻫﻐﻪ ﻗدر کﻮوﻧکی دی .کﻮم خﻠک چ ３زﻣﻮږ ﻧازل شﻮې رو＊اﻧﻪ ﻻر＊ﻮوﻧ ３او ﻫداﻳات پ＂ﻮي وروستﻪ ﻟﻪ دې چ ３ﻣﻮږ ﻫﻐﻪ د ！ﻮﻟﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ د ﻻر＊ﻮوﻧ ３ﻟپاره پﻪ خپﻞ کتاب ک ３بﻴان ک７ي دي ،اهلل ورباﻧدې ﻟﻌﻨت واﻳﻲ او ！ﻮل ﻟﻌﻨت وﻳﻮﻧکﻲ ﻫﻢ ورباﻧدې ﻟﻌﻨت واﻳﻲ .اﻟبتﻪ ＇ﻮک چ ３دا کار پرﻳ８دي ،خپﻞ ک７ه وړه سﻢ ک７ي او ＇ﻪ ﻳ３ چ ３پ ک７ي وو ،د ﻫﻐﻮ پﻪ بﻴاﻧﻮﻟﻮ پ５ﻞ وک７ي ،ﻫﻐﻮی تﻪ بﻪ زه ب＋ﻨﻪ وک７م او زه ﻟﻮی تﻮبﻪ ﻗبﻠﻮﻧکی او رحﻢ کﻮوﻧکی ﻳﻢ. کﻮﻣﻮ کساﻧﻮ چ ３د کﻔر چﻠﻦ ﻏﻮره ک ７او د کﻔر پﻪ حاﻟت ک ３ﻣ７ه شﻮل ،پرﻫﻐﻮ باﻧدې د اهلل ،پر＊تﻮ او ！ﻮﻟﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ ﻟﻌﻨت دی .پﻪ ﻫﻤدې ﻟﻌﻨتﻲ حاﻟت ک ３بﻪ د تﻞ ﻟپاره او سﻴ８ي ،ﻧﻪ بﻪ د ﻫﻐﻮ پﻪ ﻋذاب ک ３اساﻧتﻴا راشﻲ اوﻧﻪ بﻪ بﻴا ورتﻪ کﻮم بﻞ ﻣﻬﻠت ورک７ای شﻲ .او ستاس ３اهلل ﻫﻤدا ﻳﻮ اهلل دی ،ﻟﻪ ﻫﻐﻪ رحﻤان او رحﻴﻢ ﻧﻪ پرتﻪ بﻞ کﻮم ﻣﻌبﻮد ﻧشتﻪ. اجمالي تفسير
د ت５رﻟﻮست أﻳتﻮﻧﻮ ،ﻟﻪ بﻴت اﻟﻤﻘدس ＇خﻪ کﻌبﻲ شرﻳﻔ ３تﻪ د ﻗبﻠ ３د بدﻟﻮن پﻪ اړه بحث کاوه او دا أﻳتﻮﻧﻪ د اهلل د ﻋزتﻤﻦ کﻮر ﻟﻪ اړوﻧدو ﻧ＋ﻮ ﻧ＋اﻧﻮ ،د حج ﻟﻪ ﻣﻨاسکﻮ او احکاﻣﻮ ＇خﻪ بحث کﻮي .ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻟﻮﻣ７ي أﻳت ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻳﻌﻨﻲ :دا دوه ＄اﻳﻮﻧﻪ (صﻔا) او (ﻣروه) د اهلل د دﻳﻦ ﻟﻪ ﻧ＋ﻮ ＇خﻪ دي .د حج ﻫر ﻋﻤﻞ چ ３ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان ﻳ３ ترسره کﻮي ،د دﻳﻦ شﻌاﻳر بﻠﻞ ک８５ي ،ﻫر ﻫﻐﻪ کار چ ３د ﻫﻐﻪ پﻪ واسطﻪ د اهلل ﻋبادت کﻮو ،ﻟکﻪ :ﻟﻤﻮﻧ ،＃روژه او حج د (شﻌاﻳر اهلل) پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳاد８４ي ،خﻮ د دې اصطﻼح زﻳات کارول د حج پﻪ ک７ﻧﻮ ک ３کﻴ８ي .د ﻣک ３ﻣشرکاﻧﻮ د صﻔا او ﻣروه د ﻏﻮﻧ６ﻳﻮ پﻪ سروﻧﻮ ﻳﻮ ،ﻳﻮ بت اﻳ＋ی و او کﻠﻪ بﻪ چ ３د کﻌب ３د ﻟﻴدﻟﻮ ﻟپاره راتﻠﻞ ،ﻧﻮ د کﻌب ３د بتاﻧﻮ ﻟپاره بﻪ ﻳ３ احراﻣﻮﻧﻪ اﻏﻮستﻞ او د صﻔا او ﻣروه ترﻣﻨ ＃بﻪ ﻳ»３سﻌی« ترسره کﻮﻟﻪ او دبتاﻧﻮ پﻪ سروﻧﻮ بﻪ ﻳ ３ﻻسﻮﻧﻪ راک＋ﻞ او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ بﻪ ﻳ ３تبرک حاصﻼوه ،ﻧﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ داس ３ﻓکر او اﻧدﻳ＋ﻨﻪ پﻴدا شﻮه چ ３کﻪ چﻴرې دوی د صﻔا او ﻣروه ترﻣﻨ»＃سﻌ «３وک７ي ،ﻧﻮ د ﻣشرکاﻧﻮ پﻪ ＇５ر بﻪ شﻲ او پﻪ دې کار ک ３بﻪ د بتاﻧﻮ تﻌﻈﻴﻢ وشﻲ .ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ اهلل تﻌاﻟی دا تصﻮر او اﻧدﻳ＋ﻨﻪ ﻟرې ک７ه چ ３ﻫر ＇ﻮک د حج ﻳا ﻋﻤرې ﻗصد کﻮي ،کﻮﻣﻪ ستﻮﻧزه ﻧﻪ ﻟري چ ３د صﻔا او ﻣروه ترﻣﻨ＃ »سﻌ «３تر سره ک７ي ،بﻠک ３د»سﻌ «３اﻧجاﻣﻮل پﻪ حج او ﻋﻤره ک ３ﻻزم او واجب دي. دا ﻣﻔﻬﻮم واضح کﻮي چ ３کﻪ ＇ﻮک سرب５ره پر د أﻳت وروست ９برخﻪ ﻓرضﻲ حج ،ﻧﻔﻠﻲ حج ﻳا ﻋﻤره ادا کﻮي ،اهلل تﻌاﻟی ﻳ ３د احسان ＄ﻮاب پﻪ احسان ورکﻮي او د ده ﻧ５ک کار پﻪ ﻧﻴک９ ＄ﻮابﻮي او ＇ﻮ برابره اجر او ٍ ثﻮاب ورکﻮي. اهلل تﻌاﻟی پﻪ دوﻳﻢ أﻳت ک ３د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ د برخﻠﻴک پﻪ اړه چ ３د اهلل ﻟﻪ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ＇خﻪ اﻧکار کﻮي او دا ﻫﻠ３ ＄ﻠ ３کﻮي چ ３د اهلل واضح أﻳتﻮﻧﻪ پ ک７ي ،ﻓرﻣاﻳﻲ: کﻮم خﻠک چ ３زﻣﻮږ ﻧازل شﻮې رو＊اﻧﻪ ﻻر＊ﻮوﻧ ３او ﻫداﻳات پ＂ﻮي پﻪ داس ３حال ک ３چ ３ﻣﻮږ ﻫﻐﻪ د ！ﻮﻟﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ د ﻻر＊ﻮوﻧ ３ﻟپاره پﻪ خپﻞ کتاب ک ３بﻴان ک７ي دي ،دوی د اهلل د ﻟﻌﻨت اود ﻟﻌﻨت کﻮوﻧکﻮ د ﻟﻌﻨت وړ －ر＄ﻲ.
166
ﻣﻔسرﻳﻨﻮ کراﻣﻮ وﻳﻠﻲ دي: پﻪ دې أﻳت ک ３د ﻳﻬﻮدو ﻋﻠﻤاء او پﻮﻫان ﻣراد دي چ ３دوی د ﻧبﻲ کرﻳﻢ (صﻠی اهلل ﻋﻠﻴﻪ وسﻠﻢ د ﻫﻐﻮ صﻔتﻮﻧﻮ چ３ پﻪ تﻮرات ک ３ذکر شﻮي وو او د ﻧﻮرو ډ４رو شرﻋﻲ احکاﻣﻮ ﻟﻪ بﻴاﻧﻮﻟﻮ ＇خﻪ سکﻮت ﻏﻮره ک７ی و او کﻠﻪ بﻪ چ ３دوی د تﻮرات ترجﻤﻪ کاوه ،ﻧﻮ ډ４رې کﻠﻤ ３بﻪ ﻳ ３پﻪ ﻏ５ر حﻘﻴﻘﻲ ﻣﻌﻨاوو ژباړﻟ ３او پﻪ ډ４رو کﻠﻤﻮ ک ３بﻪ ﻳ ３دخپﻠﻮ ﻧﻔسﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻮ پر بﻨس ﻏﻠط تاوﻳﻠﻮﻧﻪ کﻮل. اهلل تﻌاﻟی پر دوی د دې ﻧاوړو کاروﻧﻮ ﻟﻪ ﻛبﻠﻪ ﻟﻌﻨت واﻳﻲ او د خپﻞ رحﻤت ﻟﻪ داﻳرې ﻳ ３ﻟرې کﻮي او ﻫﻤدارﻧ／ﻪ پر＊ت ،３پﻴﻐﻤبران او ﻣؤﻣﻨان ﻫﻢ پرې ﻟﻌﻨت واﻳﻲ. د دې أﻳت حکﻢ ﻫﻐﻮ ！ﻮﻟﻮ خﻠکﻮ تﻪ شاﻣﻠﻴ８ي چ ３ﻫﻐﻮی ﻫﻐﻪ ﻋﻠﻢ پ＂ﻮي ،چ ３اهلل د ﻫﻐﻪ بﻴاﻧﻮل پرخﻠکﻮ واجب ک７ي دي .ﻫر ＇ﻮک چ ３د اهلل أﻳتﻮﻧﻪ پ＂ﻮي ،ﻫﻐﻪ د ﻟﻌﻨت وړ －ر＄ﻲ او د حﻖ ﻧﻪ پ＂ﻮل د خﻴر او ＊ﻴ ３２／پﻪ ﻟﻮري د بﻠﻨ３ ﻣستﻠزم دی ،ﻧﻮ باﻳد پﻪ ﻧﻴکﻴﻮ اﻣر او ﻟﻪ بدﻳﻮ ＇خﻪ ډډه وشﻲ. وروستﻪ ﻟﻪ دې چ ３اهلل تﻌاﻟی د اﻟﻬﻲ أﻳتﻮﻧﻮ پ＂ﻮوﻧکﻲ پﻪ بدۍ سره ﻳادوی او پﻪ ﻟﻌﻨت سره ﻳ ３ر！ﻲ ،تر ＇ﻨ ，ﻳ ３خﻠکﻮ تﻪ د تﻮب ３دروازې ﻫﻢ پراﻧﻴزي ،تر＇ﻮ دوی ﻧﻴکﻮ کاروﻧﻮ او تﻮب ３تﻪ وﻫ（ﻮي ،ﻫﻤدا وجﻪ ده چ ３ﻓرﻣاﻳﻲ: :اهلل تﻌاﻟی د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ تﻮبﻪ چ ３ﻋﻠﻢ پ＂ﻮي او أﻳتﻮﻧﻪ ﻧﻪ ＊کاره کﻮي ،پﻪ دې شراﻳطﻮ ﻗبﻠﻮي: اﻟﻒ :دا چ ３د اهلل تﻌاﻟی دربار تﻪ خاﻟصاﻧﻪ تﻮبﻪ وباسﻲ ،اهلل تﻌاﻟی تﻪ راو－ر＄ﻲ او دﻫﻐﻪ پﻪ پﻴﻐﻤبر اﻳﻤان راوړي. ب :خپﻞ حاﻟت او ک７ه وړه اصﻼح ک７ي او دا کار ﻫﻐﻪ وخت اﻣکان ﻟري چ ３ﻧ５ک کاروﻧﻪ ترسره ک７ي او اهلل تﻪ ＄ان ورﻧژدې ک７ي. ج :ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３اهلل ﻧازل ک７ي ،ﻫﻐﻪ بﻴان ک７ي اود ﻫﻐﻮ ﻟﻪ پ＂ﻮﻟﻮ ＇خﻪ ＄ان وژﻏﻮري. ﻫر＇ﻮک چ ３پﻪ دې شرطﻮﻧﻮ اهلل تﻪ راو－ر＄ﻲ ،ﻧﻮ اهلل ﻳ ３ﻫﻢ تﻮبﻪ ﻗبﻠﻮي او پر ﻫﻐﻪ باﻧدې ﻣﻬرباﻧﻲ کﻮي .کﻪ ﻟﻪ اﻧسان ＇خﻪ پﻪ ﻫره کچﻪ －ﻨاه وشﻲ او بﻴا پﻪ اخﻼص تﻮبﻪ وباسﻲ ،ﻧﻮ تﻮبﻪ ﻳ ３ﻗبﻠ８５ي اود اهلل د ﻣﻬرباﻧ ９او رحﻤت وړ －ر＄ﻲ. پﻪ ＇ﻠﻮرم او پﻨ％ﻢ أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی دې تﻪ اشاره کﻮي چ ３د ﻫﻐﻪ ابدي ﻟﻌﻨت د ﻫﻐﻪ چا حال تﻪ شاﻣﻠﻴ８ي چ ３د کﻔر :ﻫﻐﻪ کسان چ ３ﻟﻪ اسﻼم پﻪ حاﻟت ک ３ﻟﻪ دﻧﻴا ＇خﻪ تﻠﻠﻲ وي ،ﻓرﻣاﻳﻲ: ＇خﻪ ﻣخ －ر＄ﻮي او کﻔر تﻪ رجﻮع کﻮي او د کﻔر پﻪ حاﻟت ک ３وﻣري ،ﻫﻐﻪ د اﻟﻬﻲ ﻟﻌﻨت ﻣستحﻖ －ر＄ﻲ ،اهلل ﻳ ３د تﻞ ﻟپاره ＄ای دوزخ －ر＄ﻮي او ﻳﻮه شﻴبﻪ ﻫﻢ ور＇خﻪ خﻼصﻮن ﻧشﻲ ﻣﻮﻧدﻟی او ﻧﻪ بﻪ ﻳ ３پﻪ ﻋذاب ک ３کﻤی ﻳا وروستﻪ واﻟی راشﻲ .دا ﻟﻪ حﻖ ＇خﻪ ﻣﻨکر او د اﻟﻬﻲ أﻳتﻮﻧﻮ پ＂ﻮوﻧکﻲ ،د اهلل ،پر＊تﻮ او ！ﻮﻟﻮ خﻠکﻮ ﻟﻪ ﻟﻮري د ﻟﻌﻨت او ر！ﻨ ３وړ －ر＄ﻲ؛ ＄کﻪ ＇ﻮک چ ３د اهلل ﻟﻪ دﻳﻦ ＇خﻪ ﻟرې شﻮی او ﻫﻐﻪ تﻪ ﻳ ３شا اړوﻟ ３ده ،ﻫﻐﻪ د دې وړ دی چ！ ３ﻮل خﻠک د ده ﻣﻼت ７او ﻣرستﻪ وﻧﻪ ک７ي او ﻟﻌﻨت پرې وواﻳﻲ ،ﻧﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ８ي چ ３اهلل تﻌاﻟی کﻔارو تﻪ پﻪ درﻳﻮ شﻴاﻧﻮ ﻋذاب ورکﻮي :د دوزخ پﻪ اورک ３تﻞ پات ３ک５دل ،ﻣﻬﻠت ﻧﻪ ورکﻮل او ﻧﻪ ﻳ ３پﻪ ﻋذاب ک ３کﻤی راوستﻞ. پﻪ وروستﻲ أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی دا بﻴاﻧﻮي ،ﻫﻐﻪ ذات چ ３د دې دﻳﻦ شارع دی ،ﻳﻮازې ﻫﻐﻪ د ﻋبادت وړ دی چ ３ﻫ＆５ ،ﻳﻌﻨ :３ستاس ３پرورد－ار ﻣﻌبﻮد ورسره شرﻳک ﻧشتﻪ ،ﻓرﻣاﻳﻲ:
167
او ﻣﻌبﻮد ﻳﻮ دی او ﻟﻪ ده پرتﻪ بﻞ د ﻋبادت وړ ﻧشتﻪ ،ﻫﻤدا رحﻤان ذات دی چ！ ３ﻮل بشرﻳت او ساک＋ان ﻳ ３د خپﻠ３ ﻣﻬرباﻧ ９او شﻔﻘت پﻪ سﻴﻮري ک ３ساتﻠﻲ او ！ﻮﻟﻮ تﻪ ﻳﻮ شان ﻧﻌﻤت ورپﻴرزو کﻮي او ﻫﻤدا رحﻴﻢ او ﻣﻬربان اهلل دی چ ３ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ ب＋ﻨﻪ کﻮي او پر ﻫﻐﻮی خپﻞ شﻔﻘت او ﻣﻬرباﻧﻲ کﻮي. فعاليت
د صﻔا او ﻣروه ترﻣﻨ ＃د »سﻌی« د ﻟرﻏﻮﻧتﻮب پﻪ اړه ＇ﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣات ﻟرﺉ ؟ او ﻟﻪ حج ＇خﻪ ＇ﻪ ３＂－ﻻس تﻪ را＄ﻲ؟ پﻪ دې ﻫکﻠﻪ ،زده کﻮوﻧکﻲ دې ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره بحث او خبرې وک７ي. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: د اﻟﻬﻲ شﻌاﻳرو رﻋاﻳت او درﻧاوی کﻮل ،د اﻟﻬﻲ دﻳﻦ د پﻠﻲ کﻮﻟﻮ ،د شﻴطان او د ﻫﻐﻪ د پﻴرواﻧﻮ د ﻣات ３ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ. د اهلل ﻟﻪ رحﻤت ＇خﻪ ﻫﻐﻪ کسان ﻣحروﻣﻴ８ي چ ３د ﻗرأن احکام او ﻣﻔاﻫﻴﻢ پ＂ﻮي او ﻟﻪ اﻣر باﻟﻤﻌروف او ﻧﻬﻲ ﻋﻦ اﻟﻤﻨکر ＇خﻪ ډډه کﻮي. ﻫﻐﻪ اﻧساﻧان د اهلل د رحﻤت ،ﻣﻬرباﻧ ９او ب＋ﻨ ３وړ－ر＄ﻲ چ ３د اخﻼص تﻮبﻪ باسﻲ ،ﻧ５ک کاروﻧﻪ ترسره کﻮي پﻪ ﻧ５کﻴﻮ اﻣر او د بدﻳﻮ ﻣخﻪ ﻧﻴسﻲ. پﻪ ﻣرګ سره د اﻧسان اړﻳک ３ﻟﻪ دﻧﻴا سره ﻏﻮ＇ﻴ８ي ،بﻴا ﻧ５کﻮ کاروﻧﻮ تﻪ د رجﻮع او تﻮب ３اﻣکان ﻧشتﻪ ،ﻧﻮ ﻻزﻣﻪ ده چ ３اﻧسان د خپﻞ ژوﻧد پای او ﻋاﻗبت پﻪ ﻧﻈر ک ３وﻟري ،ډ４ر پﻪ احتﻴاط سره کﻮ＊） وک７ي چ ３ﻟﻪ ﻣرګ ＇خﻪ ﻣخک３ د تﻘﻮا او پرﻫﻴز－ارۍ ﻻره خپﻠﻪ ک７ي ،ﻟﻪ کﻔر ،شرک او د اهلل د دﻳﻦ ﻟﻪ ﻣخاﻟﻔت ＇خﻪ ＄ان وژﻏﻮري. پوښتنې
١ـ د حج او ﻋﻤرې ترﻣﻨ＇ ＃ﻪ تﻮپﻴر دی؟ ٢ـ شﻌاﻳر ＇ﻪ تﻪ واﻳﻲ؟ جﻤﻠ＇ ３خﻪ ﻣرام ＇ﻪ دی؟ ۳ـ ﻟﻪ ٤ـ د اهلل ﻟﻪ طرﻓﻪ ﻟﻌﻨت پﻪ ＇ﻪ ﻣﻌﻨا او ﻣﻔﻬﻮم سره را＄ﻲ؟ ٥ـ ﻫﻐﻪ شﻴان چ ３اهلل ﻧازل ک７ي وو او اﻫﻞ کتابﻮ پ＂ﻮل ،کﻮم وو؟ ٦ـ د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ﻟپاره چ ３ﻋﻠﻢ پ＂ﻮي او اﻟﻬﻲ احکام ﻧﻪ ＇ر－ﻨدوي ،کﻮم ﻋذاب پﻪ ﻧﻈرک ３ﻧﻴﻮل شﻮی؟ ٧ـ د کﻮﻣﻮ شرطﻮﻧﻮ پﻪ پﻮره کﻮﻟﻮ سره حﻖ پ＂ﻮوﻧکﻲ کﻮﻻی شﻲ د اهلل د ب＋ﻨ ３وړ و－ر＄ﻲ؟ کورن ９دنده
صﻔا او ﻣروه ＇رﻧ／ﻪ ＄اﻳﻮﻧﻪ دي؟ »ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻫﻐﻮ ترﻣﻨ ＃پﻪ سﻌﻲ کﻮﻟﻮ ک ３د ستﻮﻧزې احساس کاوه« دا ﻣسئﻠﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ＇رﻧ／ﻪ حﻞ ک７ه؟ پﻪ دې اړه ﻳﻮ ﻣخ ﻣﻌﻠﻮﻣات وﻟﻴکئ.
168
څلور څلويښتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٦۵ -۱٦٤آيتونه
د ځينو کلمو معنا
} } } } }
{ { { {
{ ﻳﻮ پر بﻞ پس ３د شپ ３او ور ３＄راتﻠﻞ}. } بﻴ７ۍ ،ک＋ت.９ } { ﻧﻮ ژوﻧدۍ ﻳ ３ک７ه. { } خپاره ک７ي ﻳ ３دي. ساک＋ان ،خﻮ＄ﻴدوﻧکﻲ؛ ﻟکﻪ حشرې او ＇اروي.
{ {
د بادوﻧﻮ چﻠﻴدل. تابﻌدارې ورﻳ.３％ ﻏﻮره کﻮي ،ﻗبﻠﻮي. سﻴاﻻن ،شرﻳکان.
ژباړه
ب５شکﻪ پﻪ پﻴداﻳ＋ت د أسﻤاﻧﻮﻧﻮ او ＄ﻤک ３او جﻼ واﻟﻲ د شپ ３او ور ３＄او پﻪ ﻫﻐﻮ ب７５ﻳﻮ ک ،３چ ３پﻪ درﻳاب ک ３د خﻠکﻮ د ＂－ﻮ ﻟپاره ت ，رات ，کﻮي او پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３اهلل (د) أسﻤان ﻟﻪ (طرﻓﻪ) ﻟﻪ اوبﻮ ＄ﻨ ３ﻧازل ک７ي دي ،ﻧﻮ ژوﻧدۍ ک７ې ﻳ ３ده پﻪ دې اوبﻮ سره ＄ﻤکﻪ وروستﻪ ﻟﻪ ﻣر－ﻪ(وچﻮاﻟﻲ) د ﻫﻐ ３او خپاره ک７ي ﻳ ３دي پﻪ دې ＄ﻤکﻪ ک３ ﻟﻪ ﻫر ﻗسﻤﻪ خﻮ５＄دوﻧکﻮ (حﻴﻮاﻧاتﻮ) ＇خﻪ او پﻪ －ر＄ﻮﻟﻮ (بدﻟﻮﻟﻮ) د بادوﻧﻮ ک ３او پﻪ ＄ﻮړﻧدوﻟﻮ د ﻫﻐ ３ورﻳ ３％چ３ ﻣسخر ک７ای شﻮې ده د أسﻤان پﻪ ﻣﻨ ＃ک ،３خاﻣخا د ﻫﻐﻪ ﻗﻮم ﻟپاره چ ３د ﻋﻘﻞ ＇＋تﻨان دي ،دﻟﻴﻠﻮﻧﻪ دي .او ＄ﻴﻨ３ خﻠک داس ３دي چ ３ﻟﻪ اهلل ﻧﻪ پرتﻪ ﻧﻮر شﻴان د ﻫﻐﻪ سﻴاﻻن －ر＄ﻮي او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ سره داس ３ﻣﻴﻨﻪ کﻮي ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ３ ﻟﻪ اهلل سره ﻣﻴﻨﻪ ﻟرل ＊اﻳﻲ ،پﻪ داس ３حال ک ３چ ３ﻣؤﻣﻨان ﻟﻪ اهلل سره تر ！ﻮﻟﻮ زﻳاتﻪ ﻣﻴﻨﻪ ﻟري ،ﻫﻐﻪ ادراک او احساس چ ３دې ﻇاﻟﻤاﻧﻮ تﻪ د ﻋذاب د ﻟﻴدو پﻪ وخت ک ３پﻴداﻛ５دوﻧکی دی ،کﻪ ﻫﻤدا ﻧﻦ دوی ﻟﻴدﻟی وای ،ﻧﻮ باور بﻪ ﻳ ３راﻏﻠی وای چ！ ３ﻮل ﻗﻮت او ！ﻮﻟ ３واکﻤﻨ ９ﻳﻮازې د اهلل دي او اهلل ډ４ر سخت ﻋذاب ورکﻮوﻧکی دی. لن ６تفسير
د ﻟﻮست ﻟﻮﻣ７ی أﻳت ،پﻪ ﻧ７ۍ او کاﻳﻨاتﻮ ک ３د اﻟﻬﻲ ﻗدرت د ＄ﻴﻨﻮ ﻧ＋ﻮ ﻧ＋اﻧﻮ پﻪ اړه بحث کﻮي چ ３دا ！ﻮﻟ ３ﻧ３＋ ﻧ＋اﻧ ３د ﻫر ﻋاﻗﻞ او ﻫﻮ＊ﻴار ﻟپاره د اهلل د رحﻤت او ﻗدرت پﻪ پراخﻮاﻟﻲ رو＊اﻧﻪ دﻟﻴﻠﻮﻧﻪ دي ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３د
169
:د أﻳت پﻪ ﻟﻮﻣ７ۍ برخﻪ ک ３را＄ﻲ او ﻓرﻣاﻳﻲ: أسﻤاﻧﻮﻧﻮ پﻪ پﻴداﻳ＋ت ک ３چ ３سره ﻟﻪ دوﻣره ﻟﻮﻳﻮاﻟﻲ ،اهلل تﻌاﻟی ﻫﻐﻪ پرتﻪ ﻟﻪ ستﻨﻮ دروﻟﻲ او د رو＊اﻧﻪ ستﻮرو پﻪ وسﻴﻠﻪ ﻳ３ ＊اﻳستﻪ ک７ي او پﻪ ﻫﻐﻮ ک ３ﻳ ３ﻟﻤر او سپﻮږﻣ ９راﻣﻨ％تﻪ ک７ي ،تر＇ﻮ ژوﻧدي کاﻳﻨات خپﻞ ژوﻧد تﻪ اداﻣﻪ ورک７ای شﻲ. ﻫﻤدارﻧ／ﻪ د ＄ﻤﻜ ３پﻪ پﻴداﻳ＋ت او جﻮړ＊ت ک ３د ﻣختﻠﻔﻮ ﻋﻨاصرو ترﻣﻨ ＃ﻋجﻴب ３او پﻴچﻠ ３اړﻳک ３شتﻮن ﻟري او پﻪ ！ﻮﻟﻴزه تﻮ－ﻪ ＄ﻤکﻪ پﻪ داس ３حﻴراﻧﻮوﻧکﻲ ﻧﻈام سره خﻮ＋＄ت کﻮي چ ３د اﻧسان ﻟپاره ﻳ ３پﻪ خپﻞ ﻣخ د ژوﻧد کﻮﻟﻮ اسباب چﻤتﻮ ک７ي دي. ﻫﻤدارﻧ／ﻪ د شپ ３او ور ３＄پﻪ بدﻟﻮن او ﻳﻮ پﻪ بﻞ پس ３رات ，ک ،３پﻪ داس ３طرﻳﻘﻪ چ ３کﻠﻪ شپﻪ او کﻠﻪ ورځ اوږدﻳ８ي او د دې اختﻼﻓﻮﻧﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻣختﻠﻒ ﻓصﻠﻮﻧﻪ اوﻣﻮسﻤﻮﻧﻪ راﻣﻨ％تﻪ کﻴ８ي چ ３پر ژوﻧداﻧﻪ باﻧدې ډول ،ډول اﻏﻴزې اچﻮي. د دې ！ﻮﻟﻮ پﻪ پﻴداﻳ＋ت ک ３د پﻮﻫﻮ او ﻫﻮ＊ﻴارو اﻧساﻧاﻧﻮ ﻟپاره ﻫﻐﻪ ﻧ ３＋ﻧ＋اﻧ ３شتﻮن ﻟري چ ３د ﻫﻐﻮ ﻟﻪ ﻣخ ３د کاﻳﻨاتﻮ حﻘﻴﻘت او واﻗﻌﻴت تﻪ ﻻر ﻣﻮﻣﻲ او د اهلل ﻗدرت او ﻣﻬرباﻧﻲ درک کﻮي. د أسﻤاﻧﻮﻧﻮ او ＄ﻤﻜ ３ﻟﻪ جﻮړ＊ت ＇خﻪ وروستﻪ د شپﻮ او ور＄ﻮ اختﻼف تﻪ د اشارې ﻻﻣﻞ دا دی چ ３د أسﻤان، ＄ﻤﻜ ３او ﻟﻤر ترﻣﻨ ＃چ ３کﻮم ﻧﻈام شتﻮن ﻟري ،د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د کال پﻪ ﻓصﻠﻮﻧﻮ ک ３د شپﻮ او ور＄ﻮ اختﻼف او د ﻫﻐﻮ اوږدواﻟی او ﻟﻨ６واﻟی راﻣﻨ％تﻪ ک８５ي. بﻴا اهلل پاک د خپﻠﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ＇ ３خﻪ ﻳﻮ بﻞ ﻧﻌﻤت تﻪ اشاره کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ: ،ﻳﻌﻨ :３پﻪ ﻟﻮﻳﻮ بﻴ７ﻳﻮ او ک＋تﻴﻮ ک ３چ ３پﻪ خپﻠﻮ خ＂５ﻮ ک ３پﻪ سﻮوﻧﻮ ！ﻨﻮ وزن ،پﻪ زر－ﻮﻧﻮ خﻠک باروي او پرتﻪ ﻟﻪ دې چ ３ډوبﻪ شﻲ پﻪ سﻤﻨدر ک ،３د اوبﻮ پر ﻣخ پﻪ زر－ﻮﻧﻮ کﻴﻠﻮﻣتره ﻻر وﻫﻲ ،چ ３دا ﻫﻢ د اهلل د ﻗدرت ﻟﻪ رو＊اﻧﻪ ﻧ＋اﻧﻮ ＇خﻪ ２－ﻞ کﻴ８ي؛ ＄کﻪ اهلل تﻌاﻟی بحرتابﻊ ک７ی ،تر＇ﻮ ک＋ت ９سره ﻟﻪ خپﻠ ３ﻟﻮﻳ ９او دروﻧدواﻟﻲ ،د ﻫﻐﻪ پر ﻣخ حرکت وک７ي او د اﻧسان پﻪ خدﻣت ک ３واوسﻴ８ي ،او خپﻠ ３سپرﻟ ９او باروﻧﻪ د بحر پﻪ خطرﻧاکﻮ ＇پﻮ او طﻮﻓاﻧﻮﻧﻮ ک ３د سﻤﻨدر ﻏاړې او ＇ﻨ６ې تﻪ ورسﻮي. ،ﻳﻌﻨ :３پﻪ ﻫﻐﻪ د دې أﻳت پﻪ بﻠﻪ برخﻪ ک ３را＄ﻲ: باران ک ３چ ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ خپﻞ ﻗدرت سره ﻟﻪ أسﻤاﻧﻪ را اوروي او ﻫﻐﻪ د ＄ﻤک ３د ژوﻧدي ﻛ５دو ،د ﻧباتاتﻮ د را！ﻮﻛ５دو او د روزۍ د زﻳاتﻴدو وسﻴﻠﻪ －ر＄ﻲ ،پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３ﻫﻢ د اهلل د ﻗدرت ﻧ ３＋ﻧ＋اﻧ ３ﻧﻐ＋ت ３دي＄ ،کﻪ د باران پﻪ ورﻳدﻟﻮ سره ﻧباتات را！ﻮﻛ８５ي او د ﻧباتاتﻮ پﻪ ！ﻮکﻴدﻟﻮ سره ﻟﻪ ﻳﻮې خﻮا ﻏﻠ ３او داﻧ ３پﻪ ﻻس را＄ﻲ او ﻟﻪ بﻠ ３خﻮا د ＇اروﻳﻮ د ﻧسﻞ د زﻳاتﻴدﻟﻮ ﻳﻌﻨ :３د باران ورﻳدل او د ﻧباتاتﻮ را！ﻮکﻴدل د ＄ﻤﻜ３ ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ؛ ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻓرﻣاﻳﻲ: پرﻣخ د ＇اروﻳﻮ او حشراتﻮ د خﻮ＋＄ت او زﻳاتﻴدو ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ چ ３دا ！ﻮل د اﻧساﻧاﻧﻮ پﻪ ＂－ﻪ تﻤاﻣﻴ８ي. ﻳﻌﻨ :３ﻟﻪ ﻳﻮه ﻟﻮري ﻧﻪ بﻞ ﻟﻮري تﻪ د بادوﻧﻮ بﻴا ورپس ３پﻪ بﻞ ﻗرأﻧﻲ ﻋبارت ﻛ ３داس ３را＄ﻲ: چﻠ５دل ،د اهلل پﻪ حکﻢ او اراده او د خﻠﻘت ﻟﻪ سﻨﻨﻮ او طرﻳﻘﻮ سره سﻢ صﻮرت ﻧﻴسﻲ .د بادوﻧﻮ د ﻟ／ﻴدﻟﻮ ３＂－دا دي چ ３بادوﻧﻪ د باران اورووﻧک ３ورﻳ ３％او ک＋ت ９رواﻧﻮي ،ﻟﻪ بادوﻧﻮ ＇خﻪ وﻧ ３حﻤﻞ اخﻠﻲ او تﻮدې سﻴﻤ ３ﻣﻌتدﻟ３ 170
د ﻟﻮﻳ ９او ﻗدرت ﻧ ３＋ﻧ＋اﻧ ３دي.
کﻴ８ي ،چ ３دا ！ﻮﻟ ３د ﻋاﻗﻼﻧﻮ ﻟپاره د اهلل ،ﻳﻌﻨ :３کﻮﻣ ３ورﻳ ３％چ ３د أسﻤان د أﻳت پﻪ بﻠﻪ برخﻪ ک ３را＄ﻲ: او ＄ﻤﻜ ３پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３دي او د اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻗدرت ﻟﻪ ﻳﻮه ﻟﻮري ＇خﻪ بﻞ ﻟﻮري تﻪ حرکت کﻮي ،ﻟﻪ ＄اﻧﻪ سره خﻴر او برکت ﻧﻘﻠﻮي＄ ،کﻪ ورﻳ ３％دي چ ３د باران د ﻧﻘﻠﻴدو ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ .دا چ ３ورﻳ ３％وروستﻪ ﻟﻪ بادوﻧﻮ ＇خﻪ ذکر شﻮي، پﻪ دې ک ３دﻳتﻪ اشاره ده چ ３ﻫﻤدا بادوﻧﻪ دي چ ３ورﻳ ３％ﻟﻪ ﻳﻮې سﻴﻤ＇ ３خﻪ بﻠ ３سﻴﻤ ３تﻪ وړي او چﻴرتﻪ چ ３اهلل وﻏﻮاړي ﻫﻠتﻪ باران وروي ،ﻧﻮ د بادوﻧﻮ ﻟ／ﻴدل اود ورﻳ％ﻮ －ر５＄دل پﻪ دې ﻋجﻴبﻪ او حﻴراﻧﻮوﻧک ３ب２ﻪ د اهلل د ﻗدرت ﻳﻌﻨ :３دا ！ﻮل ＇ﻪ او ﻳﻮواﻟﻲ ﻟﻪ ﻧ＋ﻮ ＇خﻪ ２－ﻞ کﻴ８ي .اهلل تﻌاﻟی د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ: چ ３بﻴان شﻮل ،ﻫر ﻳﻮ د اهلل پﻪ ﻗدرت او ﻳﻮواﻟﻲ رو＊اﻧﻪ او ＇ر－ﻨده دﻟﻴﻞ دی ،تر＇ﻮ اﻧساﻧان خپﻞ ﻋﻘﻞ وکاروي او د دې ﻧ＋ﻮ ﻧ＋اﻧﻮ پﻪ اړه ﻓکر او سﻮچ وک７ي .اهلل تﻌاﻟی د دې أﻳتﻮﻧﻮ پﻪ ترڅ ک ３ب ３شﻤ５ره دﻟﻴﻠﻮﻧﻪ راوړي چ ３دا ！ﻮل د اهلل تﻌاﻟی د ذات پﻪ ﻳﻮواﻟﻲ ،حکﻴﻢ واﻟﻲ او ﻗدرت دﻻﻟت کﻮي. د دوﻳﻢ أﻳت پﻪ ﻟﻮﻣ７ۍ برخﻪ ک ３اهلل ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻳﻮه ډﻟﻪ خﻠک دي چ ３پﻪ ﻧاپﻮﻫ ９اوب ３ﻋﻘﻠ ９ک ３داس ３ﻏرق دي چ ３پرتﻪ ﻟﻪ اهلل د ﻧﻮرو شﻴاﻧﻮ ﻋبادت کﻮي، ﻼ :دوی د ﻫﻐﻮ تﻴ８و او ﻟر－ﻴﻮ ﻋبادت کﻮي چ ３پﻪ خپﻠﻪ ﻳ ３تﻮږﻟﻲ دي ،ﻟﻪ اهلل سره ﻳ ３ورتﻪ ２－ﻲ ،د اﻟﻮﻫﻴت ﻣرتبﻪ ﻣث ً ورکﻮي ،داس ３ﻳ ３بﻮﻟﻲ ﻟکﻪ چ ３د پﻴداﻳ＋ت او روزي ورکﻮﻟﻮ ﻗدرت ﻟري او ﻟﻪ ﻫﻐﻮی سره داس ３ﻣﻴﻨﻪ کﻮي ﻟکﻪ ﻳﻮ ﻣؤﻣﻦ اﻧسان چ ３ﻟﻪ اهلل سره ﻣﻴﻨﻪ او ﻣحبت کﻮي .ﻧﻦ پﻪ ﻧ７ۍ ک ３ډ４ر داس ３اﻧساﻧان شتﻪ چ ３پﻪ ﻳﻮ ډول ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی سره شرﻳک ﻧﻴسﻲ ،کﻠﻪ ﻧﻔساﻧﻲ ﻏﻮ＊تﻨ ３او کﻠﻪ بشري ﻗﻮاﻧﻴﻦ ،ﻣال ،ﻣﻨصب او داس ３ﻧﻮر شﻴان ﻟﻪ اهلل سره برابروي او د ﻫﻐﻮ پﻴروي کﻮي. ﻳﻌﻨ :３د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ﻣﻴﻨﻪ او د ﻫﻐﻮی اهلل تﻌاﻟی د دې أﻳت پﻪ دوﻳﻤﻪ برخﻪ ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ: پﻴروي ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ د ﻫﻐﻮ ﻣشرکﻴﻨﻮ د ﻣﻴﻨ ３پﻪ پرتﻠﻪ چ ３ﻫﻐﻮی ﻳ ３ﻟﻪ بتاﻧﻮ سره ﻟري ،ډ４ره ژوره اوزﻳاتﻪ ده؛ ＄کﻪ ﻣؤﻣﻨان دي تﻪ حاضرﻳ８ي چ ３د اهلل پﻪ ﻻر ک＄ ３ان ،ﻣال او خپﻠﻪ ！ﻮﻟﻪ پاﻧ／ﻪ ﻗرباﻧﻲ ک７ي ،خﻮﻣشرکﻴﻦ حاضر ﻧﻪ دي چ ３ﻟﻪ شرک ＇خﻪ د دﻓاع پﻪ ﻻره ک ３د ﻗرباﻧ ９ترحده ﻗدم پﻮرتﻪ ک７ي .ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ﻣؤﻣﻨان پﻪ دې کاﻣﻞ اﻳﻤان ﻟري چ ３اهلل د بشپ７و صﻔتﻮﻧﻮ او پراخﻮ رحﻤتﻮﻧﻮ ＇＋تﻦ دی ،ﻫره شﻴبﻪ د اﻧساﻧاﻧﻮ ﻓرﻳاد اوري ،ﻧاروﻏاﻧﻮ تﻪ روﻏتﻴا ورب＋ﻲ ،ﻏﻤ％پﻠﻲ خﻮشحاﻟﻮي او د خﻮشحاﻟ ９او برﻳا ！ﻮل اسباب ورتﻪ چﻤتﻮ کﻮي ،پﻪ داس ３حال ک３ چ ３د ﻣشرکاﻧﻮ حاﻟت ﻟﻪ بتاﻧﻮ سره داس ３ﻧﻪ دی او ﻧﻪ د دوی ﻟﻪ ﻣﻌبﻮداﻧﻮ ＇خﻪ د داس ３کاروﻧﻮ تصﻮر کﻴدای شﻲ. :اهلل پاک د أﻳت پﻪ دې وروست ９برخﻪ ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ :کﻪ چﻴرې ﻇاﻟﻢ ﻣشرکان ﻫﻐﻪ ﻋذاب چ ３اهلل تﻌاﻟی دوی تﻪ د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ تﻴار ک７ی ،ووﻳﻨﻲ ،حتﻤا ً دې ﻳﻘﻴﻦ تﻪ رسﻴ８ي چ！ ３ﻮل ﻗدرت د اهلل دي او ﻫﻐﻪ بتان چ ３دوی ﻟﻪ اهلل سره شرﻳک ﻧﻴﻮﻟﻲ وو او د ﻫﻐﻮی ﻋبادت ﻳ ３کاوه ،د ﻫﻐﻮی ﻟﻪ ﻻسﻪ ﻫ＆５ کار ﻧشﻲ ﻛ５دﻻى .د دوی ﻋﻘﻴده پر دې ！ﻴﻨ／ﻴ８ی چ ３کﻮم ﻋذاب اهلل تﻌاﻟی پرﻣشرکاﻧﻮ ﻧازﻟﻮي ،ﻫﻐﻪ ډ４ر شدﻳد دی، 171
ﻫ（５ﻮک ور＇خﻪ د تﻴ＋ت ３وس ﻧﻪ ﻟري او خاﻣخا بﻪ دوی د داس ３سخت ﻋذاب ﻟﻪ ﻟﻴدﻟﻮ ＇خﻪ پﻪ و４ره او ﻫﻴبت ک３ ﻟﻮﻳ８ي ،حتﻤا ً بﻪ پر خپﻠﻮ کاروﻧﻮ پ＋ﻴﻤاﻧﻴ８ي＄ ،کﻪ دوی پﻪ دې ورځ داس ３ﻳﻘﻴﻦ تﻪ رسﻴ８ي چ ３بﻞ ﻣرستﻨدوی ﻧﻪ ﻟري او ﻫﻐﻪ بتان او خداﻳان ﻳ ３چ ３پرتﻪ ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی ＇خﻪ ﻏﻮره ک７ي وو ،ﻫﻐﻪ ！ﻮل ب ３ارز＊تﻪ او دروغ وو. فعاليت
د اهلل د ﻗدرتﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻧ＋ﻮ ﻧ＋اﻧﻮ ＇خﻪ درې داس ３ﻧ ３＋بﻴان ک７ﺉ چ ３پﻪ دې ذکر شﻮﻳﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３ﻧﻪ وي بﻴان شﻮې او بﻴا ﻟﻪ ﻗرأن اوسﻨت ＇خﻪ ورتﻪ د ﻻﻳﻞ راوباسئ. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول وي: پﻪ کاﻳﻨاتﻮ ک！ ３ﻮﻟ ３ﻧ ３＋ﻧ＋اﻧ ３د اهلل پﻪ وحدت او ﻗدرت د ﻻﻟت کﻮي＄ ،کﻪ کﻮم ！ﻴﻨ＋／ت چ ３پﻪ ﻫﻐﻮ ک ３شتﻮن ﻟري او کﻮم حﻴراﻧﻮوﻧکی ﻧﻈﻢ چ ３پر ﻫﻐﻮ حاکﻢ دی ،ﻫﻐﻪ پرتﻪ د اهلل ﻟﻪ ﻗدرتﻪ بﻞ ﻗدرت ﻣﻨ％تﻪ ﻧشﻲ راوړﻻی ،ﻫﻮ＊ﻴار ﻫﻐﻪ دی چ ３ﻓکر وک７ي او اﻳﻤان راوړي ،جاﻫﻞ او ﻧاپﻮه ﻫﻐﻪ دی چ ３شا واړوي او کﻔر ﻏﻮره ک７ي. حﻘﻴﻘﻲ ﻣؤﻣﻨان ﻫﻐﻪ دي چ ３ﻳﻮازې د اهلل ﻋبادت کﻮي ،ﻟﻪ ﻫﻐﻪ سره ﻣﻴﻨﻪ کﻮي او خپﻞ د دﻳﻦ احکام پرتﻪ ﻟﻪ ﻫﻐ３ طرﻳﻘ ３چ ３اهلل تﻌاﻟی دوی تﻪ ﻧازﻟﻪ ک７ې ،پﻪ ﻻس ﻧﻪ راوړي. شرک دا دی چ ３ﻟﻪ اهلل پرتﻪ د بﻞ کﻮم شﻲ ﻋبادت وشﻲ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ سره پﻪ ﻫﻐﻪ کچﻪ ﻣﻴﻨﻪ وﻟري چ ３د اهلل پر ﻣﻴﻨﻪ ﻏاﻟب شﻲ او ﻳا ﻫﻐﻪ د اهلل پﻪ اﻧدازه دوست و２－ﻲ. پوښتنې
.١ﻟﻪ » اختﻼف اﻟﻠﻴﻞ واﻟﻨﻬار« ＇خﻪ ﻣﻘصد ＇ﻪ دی؟ .٢ﻟﻪ أسﻤاﻧﻪ د باران ورﻳدل د بشرﻳت ﻟپاره کﻮﻣ ３＂－ ３ﻣﻨ％تﻪ راوړي؟ » .۳تصرﻳﻒ اﻟرﻳاح« ＇ﻪ ﻣﻌﻨا ﻟري؟ او ＇رﻧ／ﻪ د اﻟﻬﻲ ﻗدرت ﻟﻪ ﻧ＋ﻮ ＇خﻪ ２－ﻞ کﻴ８ي؟ .٤ﻟﻪ » آﻧداد« ＇خﻪ ﻣﻘصد ＇ﻪ دی؟ او کﻮﻣﻮ شﻴاﻧﻮ تﻪ شاﻣﻠﻴ８ي؟ .٥ﻟﻪ اهلل سره د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ﻣﻴﻨﻪ او ﻟﻪ » آﻧداد« سره د ﻣشرکاﻧﻮ ﻣﻴﻨﻪ پرتﻠﻪ ک７ﺉ او تﻮپﻴر ﻳ ３وواﻳئ. .٦ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻫﻐﻮ ﻣشرکاﻧﻮ ﻟپاره چ ３ﻟﻪ اهلل ﻧﻪ پرتﻪ د ﻧﻮرو شﻴاﻧﻮ ﻋبادت کﻮي ،د ＇ﻪ برخﻠﻴک وړاﻧدوﻳﻨﻪ ک７ې ده؟ کورن９دنده
د اوسﻨ ９زﻣاﻧ ３د شرکﻲ ب２ﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴﻜئ چ ３ﻟﻪ ﻳﻮ ﻣخ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي. 172
پنځه څلويښتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٧۱ -۱٦٦آيتونه
د ځينو کلمو معنا
{
} { } { } { } } { } { { } { } { } } { } }
{
د بﻴزارۍ اﻋﻼن ﻳ ３وک.７ ﻟﻪ ﻫﻐﻮی ＇خﻪ پﻴروي وشﻮه. ﻏﻮڅ شﻲ ،پرې شﻲ. وساﻳﻞ. ستﻨﻴدﻧﻪ او ب５رتﻪ ت. ， ﻧﻮ بﻴزاري بﻪ ＊ﻴﻮ ،د بﻴزارۍ اﻋﻼن بﻪ وک７و. دوی تﻪ ﻳ ３ور＊ﻴﻲ. د (اﻟحسرة) جﻤﻊ ده ،د پ＋ﻴﻤاﻧتﻴا او بدﻣرﻏ ９پﻪ ﻣﻌﻨا دی. پﻴروي ﻣکﻮﺉ ،ﻣﻪ ﻳ ３تﻌﻘﻴبﻮﺉ. { خطﻮات) د (خطﻮة) جﻤﻊ ،د ﻗدم پﻪ ﻣﻌﻨا دی ،خﻮ دﻟتﻪ ﻳ ３ﻣﻔﻬﻮم ﻻر او طرﻳﻘﻪ ده. ＊کاره د＊ﻤﻦ. وﻣﻮ ﻣﻮﻧدل ،وﻣﻮﻟﻴدل.
ژباړه
کﻠﻪ چ ３ب５زاره شﻲ ﻫﻐﻪ کسان ،چ ３ﻣتبﻮﻋان (ﻣشران) دي ،ﻟﻪ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ＇خﻪ چ ３تابﻌان (کشران) دي او ووﻳﻨﻲ دوی ﻋذاب او ﻏﻮڅ شﻲ پﻪ دوی ！ﻮل د خپﻠﻮۍ ﻋﻼﻳﻖ (اړﻳک )３او واﻳﻲ ﻫﻐﻪ کسان چ ３تابﻌان وو» :کاشک ３ﻣﻮږ ﻟره
173
دﻧﻴا تﻪ بﻴا ورت ，وای ،ﻧﻮ ب５زاره بﻪ شﻮ ﻣﻮږ ﻟﻪ دې ﻣتبﻮﻋاﻧﻮ ＇خﻪ ،ﻟکﻪ چ ３ب５زاره شﻮل دوی ﻟﻪ ﻣﻮږ ＄ﻨ ،«３ﻫﻤداس３ بﻪ و＊ﻴﻲ دوی تﻪ اهلل د دوی (ﻧا کاره) ﻋﻤﻠﻮﻧﻪ ،چ ３دوی تﻪ بﻪ د پ＋ﻴﻤاﻧتﻴا ﻻﻣﻞ وي ،او ﻧﻪ بﻪ وي دوی وتﻮﻧکﻲ (د دوزخ) ﻟﻪ اور ＇خﻪ .ای خﻠکﻮ! وخﻮرئ ﻟﻪ ＄ﻴﻨﻮ ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ ＇خﻪ چ ３پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３دي حﻼل پاک (ب ３شبﻬ )３او پﻴروي ﻣﻪ کﻮئ د شﻴطان د ﻗدﻣﻮﻧﻮ (ﻳﻌﻨ ３شﻴطان پس ３ﻣﻪ ＄ئ)! او د ده پﻪ وسﻮسﻪ د ﻫﻮا او ﻫﻮس ﻣتابﻌت ﻣﻪ کﻮئ، ب５شکﻪ چ ３شﻴطان تاس ３ﻟره ＊کاره د＊ﻤﻦ دی ،ﻫﻐﻪ خﻮ تاس ３تﻪ د بدۍ او ب ３حﻴاﻳ ９اﻣرکﻮي او دې تﻪ ﻣﻮ ﻟﻤسﻮي چ ３پﻪ اهلل پﻮرې ﻫﻐﻪ خبرې وت７ﺉ چ ３تاس ３پرې ﻧﻪ پﻮﻫﻴ８ئ او کﻠﻪ چ ３دوی تﻪ ووﻳﻞ شﻲ ،چ ３د ﻫﻐﻪ حکﻢ پﻴروي وک７ئ ،چ ３اهلل ﻧازل ک７ی دی (چ ３ﻗرأن دی پﻪ تحﻠﻴﻞ او تحرﻳﻢ ک )３ﻧﻮ (ﻣشرکان) واﻳﻲ (چ ３د ﻗرأن پﻴروي ﻧﻪ کﻮو) بﻠک ３د ﻫﻐﻪ حکﻢ پﻴروي کﻮو ،چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ باﻧدی ﻣﻮ خپﻞ پﻠروﻧﻪ ﻣﻮﻧدﻟﻲ دي (أﻳا دوی د خپﻠﻮ پﻠروﻧﻮ ﻣتابﻌت کﻮي) ا－ر کﻪ د دوی پﻠروﻧﻪ وو ،چ ３پﻪ ﻫ ＆５شﻲ بﻪ (د دﻳﻦ ﻟﻪ احکاﻣﻮ ＇خﻪ) ﻧﻪ پﻮﻫ５دل او ﻧﻪ ﻳ( ３حﻖ تﻪ) ﻻره ﻣﻮﻧدﻟ ３وه، دا خﻠک چ ３د اهلل پر ＊ﻮدل شﻮې ﻻرې ﻳ ３ﻟﻪ تﻠﻮ ＇خﻪ اﻧکار ک７ی دی ،د دوی حاﻟت ک ﻣ داس ３دی ﻟکﻪ چ３ شپاﻧﻪ ＇اروﻳﻮ تﻪ أواز کﻮي او ﻫﻐﻮی د بﻠﻨ ３او ش７ﻧ ３ﻟﻪ ﻏ ８ﻧﻪ پرتﻪ ﻧﻮر ＇ﻪ ﻧﻪ اوري ،دوی کا１ﻪ دي－ ،ﻮﻧ／ﻴان دي ،ړاﻧده دي＄ ،کﻪ خﻮ پﻪ ﻫ ＆５خبره ﻧﻪ پﻮﻫﻴ８ي. اجمالي تفسير
اهلل تﻌاﻟی د دې ﻟﻮست پﻪ ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ أﻳت ک ３اﻧسان تﻪ ﻳادوﻧﻪ کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ: ای اﻧساﻧﻪ! ﻫﻐﻪ شﻴب ３در ﻳاد ک７ه چ ３کاﻓراﻧﻮ بﻪ پﻪ دﻧﻴا ک ３د ﻣتکبراﻧﻮ او طﻮاﻏﻴتﻮ پﻪ شان ژوﻧد کاوه اود پﻴرواﻧﻮ ﻟروﻧکﻲ وو ،د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ بﻪ ﻟﻪ خپﻠﻮ پﻴرواﻧﻮ ＇خﻪ بﻴزاري ﻏﻮره ک７ي .ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ چ ３پﻪ دﻧﻴا ک ３د رئﻴس ،ﻣشر او ﻻر＊ﻮد پﻪ تﻮ－ﻪ ژوﻧد کاوه او ﻧﻮرو د دوی پﻴروي کﻮﻟﻪ ،ﻧﻮ کﻠﻪ چ ３د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ پﻪ ﻋذاب ک ３وﻳﻨﻲ او د خپﻞ خﻼصﻮن ﻟپاره د خﻼصﻮن ﻻره ﻧﻪ ﻣﻮﻣﻲ ،ﻧﻮ سﻤدستﻲ خپﻠﻪ بﻴزاري اﻋﻼﻧﻮي او ！ﻮﻟ ３سﻬﻮې او خطا－اﻧ ３د خپﻠﻮ پﻴرواﻧﻮ پر ﻏاړه اچﻮي او ﻫﻐﻮی پرې تﻮرﻧﻮي .پﻪ ﻫﻐﻪ ورځ بﻪ د ﻣشراﻧﻮ او پﻴرواﻧﻮ ترﻣﻨ ＃د ﻣﻴﻨ！ ３ﻮل ارتباطات او اړﻳک ３پرې ک７ای شﻲ او ﻫر ﻳﻮ بﻪ دا ﻏﻮاړي چ ３خپﻞ ＄ان ،کﻪ د ﻫﻐﻪ د ﻣﻠ／ري د ﻻسﻪ ورکﻮﻟﻮ پﻪ ﻗﻴﻤت ﻫﻢ تﻤام شﻲ ،ﻟﻪ ﻋذابﻪ وژﻏﻮري ،پﻪ دﻧﻴا ک ３بﻪ ﻣشر اﻣر کاوه او پﻴرو بﻪ د دﻧﻴﻮي ب ３ارز＊تﻮ ＂－ﻮ ﻟپاره ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ پﻴروي کﻮﻟﻪ. بﻴا اهلل تﻌاﻟی د کﻔارو د پﻴرواﻧﻮ حاﻟت ذکر کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ: :پﻴرواﻧﻮ ووﻳﻞ :کاشک ３ﻣﻮږ کﻮﻻی شﻮای چ ３د دﻧﻴا ژوﻧد تﻪ بﻴرتﻪ ستاﻧﻪ شﻮي وای ،ﻟﻪ حﻖ ＇خﻪ ﻣﻮ پﻴروي ک７ی وای ،د تﻮحﻴد ﻻره ﻣﻮ ﻏﻮره ک７ې وای او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ کاﻓرو ﻣشراﻧﻮ او رﻫبراﻧﻮ ＇خﻪ چ ３پﻪ دﻧﻴا ک ３ﻣﻮږ د ﻫﻐﻮی پﻴروي کﻮﻟﻪ او ﻧﻦ ﻟﻪ ﻣﻮږ ＇خﻪ بﻴزاره دي ،د بﻴزارۍ اﻋﻼن ک７ی وای او خپﻞ ﻗﻬر او ﻏﻮسﻪ ﻣﻮ پرې س７ه ک７ې
174
وای؛ ＄کﻪ دوی زﻣﻮږ د ﻫﻼکت ،تباﻫ－ ،９ﻤراﻫ ９او رسﻮاﻳ ９ﻻﻣﻞ －ر５＄دﻟﻲ دي او د دې ﻧﻨﻨﻲ درد ﻧاک ﻋذاب اسباب ﻳ ３ﻣﻮږ تﻪ چﻤتﻮ ک７ي دي. اهلل تﻌاﻟی د أﻳت پﻪ دوﻳﻤﻪ برخﻪ ک ،３د ﻫﻐﻮ کاﻓراﻧﻮ (پﻴرواﻧﻮ او ﻣشراﻧﻮ) د کار پاﻳﻠ ３بﻴاﻧﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ: ،ﻳﻌﻨ :３ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ أخرت ک ３دوی تﻪ خپﻞ سخت ﻋذاب ورکﻮي ،ﻫﻤدارﻧ／ﻪ دوی تﻪ دا ﻫﻢ ＊ﻴﻲ چ ３د دوی ﻧاوړه ک７ه وړه بﻪ پﻪ أخرت ک ３پرتﻪ ﻟﻪ پ＋ﻴﻤاﻧتﻴا او بدﻣرﻏ ９بﻞ ﻫﻴ＆ شی دوی تﻪ پﻪ ﻻس ورﻧک７ي او ﻫ（５کﻠﻪ بﻪ دوی ﻟﻪ ﻫﻐﻪ اوره ＇خﻪ چ ３د شرک د ﻏﻮره کﻮﻟﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ پک ３اچﻮل کﻴ８ي ،وﻧﻪ و＄ﻲ. دې أﻳت ﻳﻮې سترې او خطرﻧاک ３ﻣسئﻠ ３تﻪ اشاره ک７ې ده او ﻫﻐﻪ دا چ ３ﻳﻮ شﻤ５ر خﻠک د دﻧﻴﻮي ب ３ارز＊تﻪ ＂－ﻮ ﻟپاره ﻟﻪ ＄ﻴﻨﻮ خﻠکﻮ ＇خﻪ پﻴروي کﻮي ،د اﻟﻬﻲ احکاﻣﻮ پر وړاﻧدې را پﻮرتﻪ کﻴ８ي او د ﻳﻮ＇ﻮ تﻨﻮ زورواکﻮ د ﻏﻮ＊تﻨﻮ د ترسره کﻮﻟﻮ ﻟپاره ،خپﻞ أخرت خرابﻮي او کﻠﻪ چ ３دﻏﻪ کسان د أخرت پﻪ ﻫﻐﻮ سختﻮ شﻴبﻮ ک ３را－ﻴر شﻲ ،ﻧﻮ بﻴا د دوی دﻏﻪ رﻫبران او سرداران ﻟﻪ دوی ＇خﻪ خپﻠﻪ ب５زاري اﻋﻼﻧﻮي ،دا حاﻟت د بشر پﻪ اوږده تارﻳخ ک ３ﻣﻮجﻮد و او ﻧﻦ ﻫﻢ شتﻮن ﻟري. اهلل تﻌاﻟی د دې ﻟﻮست پﻪ درﻳﻢ أﻳت ک ３بشرﻳت تﻪ د حﻼل کسب بﻠﻨﻪ ورکﻮي اود شﻴطان ﻟﻪ پﻴروۍ ＇خﻪ ﻳ ３ﻣﻨﻊ کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ:
:ای اﻧساﻧاﻧﻮ! ﻟﻪ ﻫﻐ ３روزۍ ＇خﻪ چ ３اهلل تﻌاﻟی د ＄ﻤﻜ３
پر ﻣخ پﻴدا ک７ې او تاس ３ﻟپاره ﻳ ３حﻼﻟﻪ －ر＄ﻮﻟ ،３وخﻮرﺉ او د شﻴطان ﻟﻪ ﻻرو او وسﻮسﻮ ＇خﻪ پﻴروي ﻣکﻮئ＄ ،کﻪ شﻴطان ستاس＊ ３کاره د＊ﻤﻦ دی .کﻪ چﻴرتﻪ بﻨده د شﻴطان پﻴروي وک７ي ،ﻧﻮ شﻴطان ورتﻪ حﻼل حراﻣﻮي او حرام حﻼل －ر＄ﻮي او تﻞ ﻳ ３د بدﻣرﻏ ９کﻨدو تﻪ ﻏﻮر＄ﻮي .پر ﻣسﻠﻤان ﻻزم دي چ ３ﻫﻮ＊ﻴار او ＄ﻴرک واوسﻲ او د حﻼﻟﻮ او حراﻣﻮ حدود د اهلل ﻟﻪ کتابﻪ او دﻫﻐﻪ د ﻧبﻲ ﻟﻪ سﻨت ＇خﻪ زده ک７ي ،ﻧﻪ ﻟﻪ اﻧسﻲ او جﻨﻲ شﻴطاﻧاﻧﻮ ＇خﻪ چ ３پﻪ خپﻠﻮ وسﻮسﻮ او دروﻏجﻨﻮ ﻧصﻴحتﻮﻧﻮ ﻳ ３د بدﻣرﻏ ９او ﻓساد پﻪ دام ک ３را－ﻴروي او بأﻻخره ﻳ ３د －ﻤراﻫ ９اوکﻔر پﻪ کﻮﻫﻲ ک ３اچﻮي. اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې أﻳت ک ３د شﻴطان د کار داﻳرې او بﻠﻨ ３تﻪ اشاره کﻮي ،تر＇ﻮ بﻨده －ان د ﻫﻐﻪ پﻪ اړه بشپ ７ﻣﻌﻠﻮﻣات وﻟري او ﻫﻐﻪ کسان چ ３د ﻫدأﻳت پﻠ＂ﻨﻪ کﻮي د شﻴطان ﻟﻪ وسﻮسﻮ ＇خﻪ ＄ان ﻟرې وساتﻲ او ﻫﻢ د ﻏاﻓﻠﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ ﻟپاره کﻮم دﻟﻴﻞ او حجت باﻗﻲ پات ３ﻧشﻲ ،ﻣبارک أﻳت پﻪ ﻟﻨ６ه تﻮ－ﻪ دا بﻴاﻧﻮي چ ３شﻴطان ﻻﻧدﻧﻴﻮ کاروﻧﻮ تﻪ بﻠﻨﻪ ورکﻮي: الف :ناوړو کارونو ته بلنه :شﻴطان د اﻧسان پﻪ ﻧﻈر ک ３ﻫﻐﻪ ﻧاوړه او بد کاروﻧﻪ چ ３د ده ﻟپاره ﻧاوړه او بده پاﻳﻠﻪ ﻟري، ＊اﻳستﻪ ＊کاره کﻮي او کﻪ اﻧسان ﻫﻐﻪ کار ترسره ک７ي او د شﻴطان ﻟﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻮ ＇خﻪ پﻴروي وک７ي ،سﻤدستﻲ پﻪ سختﻮ
175
بدﻣرﻏﻴﻮ ک ３ﻟﻮﻳ８ي .د ساري پﻪ تﻮ－ﻪ ډ４ر داس ３کاروﻧﻪ شتﻪ چ ３شﻴطان د ﻧﻮﻳﻮ ＄ﻮاﻧاﻧﻮ ﻟپاره د ﻟﻮست او زده ک７ې پرﻳ＋ﻮدل ＊اﻳستﻪ کﻮي او دوی تﻪ خﻮب ،راحت او ب５کاري ＊ﻪ ＊کاره کﻮي ،ﻫﻐﻪ کسان ＇ﻮﻣره زﻳات دي چ ３خپﻞ وخت او ﻣال پرتﻪ ﻟﻪ دې چ ３ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ﻋﻠﻤﻲ ＂－ﻪ ترﻻسﻪ ک７ي ،ضاﻳﻊ کﻮي! داس＄ ３ﻮاﻧان ﻫﻢ شتﻪ چ ３پﻪ ﻧاز او ﻧﻌﻤت ک ３ژوﻧد کﻮي ،ﻣﻮر او پﻼر ﻳ ３د روزﻧ ،３تربﻴت او تﻌﻠﻴﻢ ﻟپاره پﻪ سﻠ／ﻮﻧﻮ زره اﻓﻐاﻧ ９ﻟ／ﻮي ،خﻮ پﻪ پای ک３ ﻫﻐﻮی وﻳﻨﻲ چ ３دﻏﻪ بدکاره زاﻣﻦ ﻳ ３ﻫﻐﻪ ！ﻮل ﻣاﻟﻮﻧﻪ او پاﻧ ３／ﻧاﻟﻴدﻟ ３ﻧﻴسﻲ او د ﻋﻠﻢ او روزﻧ ３پﻪ ﻻرک ３ﻳﻮ ﻣﻨاسب ﻗدم ﻫﻢ ﻧﻪ پﻮرتﻪ کﻮي. ب ـ فحشا او بد اخالق ９ته بلنه :ﻫﻤدارﻧ／ﻪ شﻴطان تاس ３د ب ３حﻴاﻳ ９او بدخﻮﻳ ９ﻟﻮري تﻪ رابﻮﻟﻲ او ﻓحشاء تر ！ﻮﻟﻮ کاروﻧﻮ ﻧاوړه کار دی ،ﻟکﻪ :د شرابﻮ ＇＋ﻞ ،زﻧا ،ﻟﻮاطت ،ﻏﻴبت او ﻫره ﻗبﻴحﻪ ک７ﻧﻪ چ ３پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ３د اﻧسان د دﻧﻴا او أخرت د تباﻫ ９ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ. ج ـ په اهلل دروغ ت７ل :ﻫﻤدارﻧ／ﻪ شﻴطان اﻧسان تﻪ دا وسﻮسﻪ ﻫﻢ اچﻮي چ ３اهلل تﻪ داس ３صﻔتﻮﻧﻪ او وﻳﻨاوې ﻣﻨسﻮب ３ک７ي چ ３اهلل ور＇خﻪ پاک او ﻣبراء دی .اﻧسان پرتﻪ ﻟﻪ دې چ ３ﻳﻘﻴﻦ وﻟري او ﻳا پﻮه شﻲ ،داس ３وﻳﻨاوې او ک７ه وړه اهلل او د اهلل دﻳﻦ تﻪ ﻣﻨسﻮبﻮي او کﻠﻪ ﻫﻢ د شﻴطان د وسﻮسﻮ پﻪ اثر ،حرام حﻼﻟﻮي او حﻼل حراﻣﻮي. دﻏﻪ ﻣﻬال دا بﻨده د شﻴطان پﻪ پﻴروۍ د تشرﻳﻊ او ﻗاﻧﻮن جﻮړوﻧ ３پﻪ ساحﻪ ک ،３د اهلل تﻌاﻟی د ربﻮبﻴت او اﻟﻮﻫﻴت پر سپ（５ﻠﻲ حرﻳﻢ ت５ری کﻮي چ ３دا تر ！ﻮﻟﻮ ﻫﻐﻪ ﻧاوړه کار دی چ ３شﻴطان ورتﻪ بﻠﻨﻪ ورکﻮي. :پﻪ دې أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی د ﻫﻐ ３ډﻟ ３حاﻟت اﻧ％ﻮروي چ ３خپﻞ ﻋﻘﻞ او ﻓکر پﻪ کار ﻧﻪ اچﻮي ،پﻪ خﻴر او شرک ３د خپﻠﻮ پﻠروﻧﻮ ﻟﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻮ او باطﻞ دﻳﻦ ＇خﻪ پﻴروي کﻮي ،پﻪ اړه ﻳ ３داس ３ﻓرﻣاﻳﻲ :کﻪ چﻴرې ﻫﻐ ３ډﻟ ３تﻪ چ ３د شﻴطان د وسﻮسﻮ پﻪ دام ک－ ３ﻴر راﻏﻠﻲ دي ،ﻳﻌﻨ３ ﻣشرکاﻧﻮ تﻪ ووﻳﻞ شﻲ ،چ ３د اهلل (جﻞ جﻼﻟﻪ) ﻟﻪ دﻳﻦ ＇خﻪ چ ３خپﻞ پﻴﻐﻤبر تﻪ ﻳ ３راﻟﻴ８ﻟی ،پﻴروي وک７ﺉ او پﻪ －ﻮﻣاﻧﻲ او ب ３بﻨس＂ﻪ شﻴاﻧﻮ پس ３ﻣﻪ دروﻣئ ،پﻪ ＄ﻮاب ک ３ﻫﻐﻮی واﻳﻲ" :ﻣﻮږ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ پﻴروي کﻮو چ ３پﻪ ﻫﻐﻮ ﻣﻮ خپﻞ رﻫبران ،ﻣشران او پﻠروﻧﻪ ﻣﻮﻧدﻟﻲ دي" ،د حال پﻪ ژبﻪ ﻳ ３ووﻳﻞ چ ３خپﻞ ﻋﻘﻞ او ﻓکر بﻨدوو او د ړاﻧده تﻘﻠﻴد ﻻره خپﻠﻮو .بﻴا ﻗرأن کرﻳﻢ د دوی پﻪ دې ﻧاوړه کار د اﻧکاري استﻔﻬام پﻪ طرﻳﻘﻪ تردﻳد کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ :أﻳا سره ﻟﻪ دې صﻔتﻪ چ ３پﻠروﻧﻪ ﻳ ３پﻪ －ﻤراﻫ ９ک ３ﻟﻮﻳدﻟﻲ او د اسﻼم د ﻋﻘاﻳدو او ﻋباداتﻮ پﻪ اړه ﻫ ＆５ﻣﻌﻠﻮﻣات ﻧﻪ ﻟري ،ﻟﻪ ﻫﻐﻮی ＇خﻪ پﻴروي کﻮي؟! أﻳا ﻟﻪ خپﻠﻮ پﻠروﻧﻮ ＇خﻪ پﻴروي کﻮي ،کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻫﻐﻮی ﻫر＇ﻮﻣره ب ３ﻋﻘﻠﻪ ،ساده او ﻧاپﻮﻫﻪ وي؟ دوی د اهلل تﻌاﻟی د ﻗدرت د ﻧ＋ﻮ ﻧ＋اﻧﻮ پﻪ درک کﻮﻟﻮ ک ３ﻟﻪ خپﻞ ﻋﻘﻞ او ﻓکر ＇خﻪ کار ﻧﻪ اخﻠﻲ ،باﻟکﻞ د ＇اروﻳﻮ پﻪ ＇５ر دي چ ３ﻧﻪ ﻋﻘﻞ ﻟري او ﻧﻪ د ﻓکر تﻮان. اهلل تﻌاﻟی پﻪ وروستﻲ أﻳت ک ３د کاﻓراﻧﻮ حاﻟت د ＇اروﻳﻮ ﻟﻪ حاﻟت سره تشبﻴﻪ کﻮي ،چ ３ﻧﻪ ﻋﻘﻞ ﻟري او ﻧﻪ ﻣساﻳﻞ پﻪ
176
سﻤﻪ تﻮ－ﻪ درک کﻮﻟی شﻲ ،پﻪ اړه ﻳ ３داس ３ﻓرﻣاﻳﻲ: :د کاﻓراﻧﻮ صﻔت او حاﻟت د ﻗرأﻧﻲ ﻻر＊ﻮوﻧﻮ او د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ رو＊اﻧﻪ دﻻﻳﻠﻮ ＇خﻪ پﻪ استﻔاده ﻧﻪ کﻮﻟﻮ ک３ داس ３دی ،ﻟکﻪ د رﻣ ３حاﻟت ﻟﻪ شپاﻧﻪ سره ﻳ＄ ،３کﻪ شپﻮﻧکی پﻪ خپﻞ أواز سره پﻪ ！اکﻠﻮ طرﻳﻘﻮ خپﻠﻪ رﻣﻪ د اوبﻮ، پﻨ６ﻏاﻟﻲ او ﻳا ＇＄７ای خﻮاتﻪ بﻴاﻳﻲ او ＇اروي پرتﻪ ﻟﻪ دې چ ３د أوازوﻧﻮ پﻪ ﻣﻌﻨا او ﻣﻔﻬﻮم وپﻮﻫﻴ８ي ،د شپﻮﻧکﻲ ارادې تﻪ تسﻠﻴﻤﻴ８ي .پﻪ واﻗﻌﻴت ک ３کاﻓران ﻫﻢ د پﻠروﻧﻮ پﻪ ړاﻧده تﻘﻠﻴد او پﻴروي سره د ＇اروﻳﻮ پﻪ شان دي چ ３أواز اوري خﻮ پﻪ ﻣﻌﻨا ﻳ ３ﻧﻪ پﻮﻫﻴ８ي ،خپﻞ ﻋﻘﻞ د ﻫﻐﻮ د ﻣﻌﻨا د پﻮﻫﻴدﻧ ３ﻟپاره ﻧﻪ کاروي او د اهلل د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ او د خﻴر پﻪ ﻟﻮري د ！ﻮﻟﻮ داﻋﻴاﻧﻮ د دﻋﻮت پر وړاﻧدې بﻪ ﻳ ３دا وﻳﻞ چ ３ﻣﻮږ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ＇ ،خﻪ چ ３زﻣﻮږ پﻠروﻧﻮ پﻪ ﻫﻐﻪ ژوﻧد ت５ر ک７ی ،پﻴروي کﻮو .دوی ﻟﻪ ﻫر ﻧﻮي شﻲ سره کﻪ ﻫر ＇ﻮﻣره د دوی پﻪ ＂－ﻪ ﻫﻢ وي ،ﻣخاﻟﻔت کﻮي او ﻫر＇ﻪ چ ３د دوی د پﻠروﻧﻮ ﻟﻪ ﻻرې دوی تﻪ رسﻴ８ي کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د دوی ﻫﻼکت او تباﻫﻲ پک ３پ＂ﻪ وي ،پﻴروي ﻳ ３کﻮي. بﻴا اهلل تﻌاﻟی د کاﻓراﻧﻮ بﻞ حاﻟت بﻴاﻧﻮي چ ３کاﻓران د حﻘ ３خبرې ﻟﻪ اورﻳدﻟﻮ کا１ﻪ ،د حﻖ ﻟﻪ وﻳﻠﻮ －ﻮﻧ／ﻴان او د حﻖ او رﻳ＋تﻴا د ﻧ＋ﻮ ﻟﻪ ﻟﻴدﻟﻮ ړاﻧده دي .کاﻓران د اﻳﻤان پﻪ ﻟﻮري د داﻋﻴاﻧﻮ پر وړاﻧدې داس ３اﻋراض او شا－ر＄ﻮي ﻟکﻪ چ３ خپﻞ حﻮاس ﻳ ３ﻟﻪ ﻻسﻪ ورک７ي وي او ﻧﻮر د اورﻳدﻟﻮ ،وﻳﻠﻮ او ﻟﻴدﻟﻮ وس ﻧﻪ ﻟري ،ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ د پﻮﻫﻴدﻟﻮ او ادراک تﻮان ﻧﻪ ﻟري او د ＇اروﻳﻮ پﻪ ＇５ر د ﻧﻮرو پﻴروي کﻮي. فعاليت
شﻴطان د اﻧسان پخﻮاﻧی او ﻗسﻢ خﻮړﻟی د＊ﻤﻦ دی او د ﻫﻐﻪ د －ﻤراﻫ ９ﻟپاره ﻫره وسﻴﻠﻪ کاروي ،ﻧﻮ باﻳد ＇ﻪ کار وک７و چ ３د شﻴطان ﻟﻪ وسﻮسﻮ ＇خﻪ ＄ان وژﻏﻮرو؟ پﻪ دې اړه پﻪ خپﻠﻮ ک ３بحث او خبرې وک７ئ او پاﻳﻠ ３ﻳ ３پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک ３وﻟﻴﻜئ. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＄اﻳﻪ چ ３د کﻔارو اړﻳک ３پﻪ خپﻞ ﻣﻨ ＃ک ３پﻪ ﻣادي ﻣصﻠحتﻮﻧﻮ وﻻړې دي ،ﻧﻮ ﻟﻪ دې ﻛبﻠﻪ د دوی پﻪ ﻣﻨ＃ ک ３ﻣﻴﻨﻪ او ﻣرستﻪ ترﻫﻐﻪ ＄اﻳﻪ پات ３وي چ ３پﻪ خطر ک ３واﻗﻊ ﻧشﻲ او کﻠﻪ چ ３ﻟﻪ خطر سره ﻣخ شﻲ ،ﻧﻮ پﻪ ﻫره بﻴﻪ چ ３وي کﻮ＊） کﻮي ،تر＇ﻮ ＄ان ﻟﻪ خطره وژﻏﻮري کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ دا کار ﻟﻪ ﻳﻮبﻞ ＇خﻪ د بﻴزارۍ او ﻳا د ﻫﻐﻪ د ﻣﻠ／ري د ﻗرباﻧ ９پﻪ ﻗﻴﻤت ﻫﻢ تﻤام شﻲ. ړوﻧد تﻘﻠﻴد او پﻴروي د اسﻼﻣﻲ دﻳﻦ ﻟﻪ ﻧﻈره ﻧاوړه ک７ﻧﻪ ده ،ﻣﻨاسبﻪ ده چ ３ﻫرﻣسﻠﻤان ﻟﻪ خپﻠﻮاک شخصﻴت ＇خﻪ برخﻤﻦ وي .کﻪ چا د ＊ﻴ ３２／کار ترسره ک ،７ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ پﻴروي او تﻘﻠﻴد کﻮي او کﻪ د＊ﻴ ３２／کار ﻳ ３ترسره ﻧک،７
177
ﻧﻮ ﻣﻨاسبﻪ دا ده چ ３خپﻞ ＄ان ور＇خﻪ وژﻏﻮري او ﻟﻪ ب＄ ３اﻳﻪ او ﻧاسﻤ ３پﻴروۍ ＇خﻪ ډډه وک７ي＄ ،کﻪ تﻘﻠﻴد او پﻴروي ﻳﻮ ډول اﻧتخاب دی چ ３اﻧسان د ﻫﻐﻪ پﻪ وړاﻧدې ﻣسؤوﻟﻴت ﻟري او پﻪ اړه ﻳ ３ور＇خﻪ پﻮ＊تﻨﻪ ک８５ي. اهلل تﻌاﻟی خﻠکﻮ تﻪ ﻟﻪ پاکﻮ او حﻼﻟﻮ خﻮاړو ＇خﻪ ＂－ﻪ اخﻴستﻞ روا او ﻟﻪ ﻧاپاکﻮ او حراﻣﻮ خﻮاړو ＇خﻪ ＂－ﻪ اخﻴستﻞ حرام ک７ي دي. ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﻬاﻟﻪ چ ３اهلل تﻌاﻟی أدم (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) پﻴدا ک７ی ،شﻴطان ورسره خپﻠﻪ د＊ﻤﻨﻲ اﻋﻼن ک７ې ده او تﻞ ﻫﻠ３ ＄ﻠ ３کﻮي چ ３اﻧسان ت５ر باسﻲ ،ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ باطﻞ او ب ３حﻴاﻳ ９ورتﻪ ＊اﻳستﻪ او ＊ﻪ ＇ر－ﻨدوي.
پوښتنې
.١د کاﻓراﻧﻮ د ﻣشراﻧﻮ او پﻴرواﻧﻮ حاﻟت بﻪ د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ ＇رﻧ／ﻪ وي؟ ﻋبارت ＇رﻧ／ﻪ تﻔسﻴروﺉ؟
.٢د
.۳ﻫﻐﻪ ﻣﻬال چ ３د کاﻓراﻧﻮ پﻴروان د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ ＄اﻧﻮﻧﻪ د اﻟﻬﻲ ﻋذاب پﻪ وړاﻧدې ووﻳﻨﻲ ،ﻧﻮ د ＇ﻪ شﻲ ﻫﻴﻠﻪ بﻪ کﻮي؟ او وﻟ ３داس ３ﻫﻴﻠﻪ کﻮي؟ .٤د اﻧسان ﻟپاره پﻪ دﻧﻴﻮي ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ک ３ﻟﻪ کﻮم شﻲ ＇خﻪ ＂－ﻪ اخﻴستﻞ روا بﻠﻞ شﻮي دي؟ .٥د
د ﻋبارت ﻣﻌﻨا او ﻣﻔﻬﻮم ＇ﻪ دی؟ او وﻟ ３اﻧسان د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ پﻴروۍ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ شﻮی
دی؟ .٦پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ک ３وﻳﻞ شﻮي دي( :شﻴطان ستاس＊ ３کاره د＊ﻤﻦ دی) ،ﻟﻪ اﻧسان سره د شﻴطان د د＊ﻤﻨﻲ ﻧ３＋ او ﻧ＋اﻧ ３کﻮﻣ ３دي؟ .٧ﻗرأن کرﻳﻢ کاﻓراﻧﻮ تﻪ بﻠﻨﻪ ورک７ې ده چ ３د اهلل د دﻳﻦ او ＇ﻪ چ ３اهلل ﻧازل ک７ي دي ،پﻴروي وک７ي ،د کاﻓراﻧﻮ ＄ﻮاب د دې بﻠﻨ ３او دﻋﻮت پﻪ وړاﻧدې ＇ﻪ دی؟ .٨ﻳﻮ ﻗرأﻧﻲ أﻳت د تﻘﻠﻴد کﻮوﻧکﻮ ﻣشرکاﻧﻮ حاﻟت د دﻧﻴﻮي حاﻟتﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻳﻮه حاﻟت سره تشبﻴﻪ ک７ی ،ﻫﻐﻪ أﻳت تﻪ پﻪ اشارې سره دا تشبﻴﻪ واضحﻪ ک７ﺉ.
178
شپ ８څلويښتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٧٦ -۱٧۲آيتونه
د ځينو كلمو معنا { د (طﻴبة) جﻤﻊ ده ،ﻳﻌﻨ :３پاک او حﻼل. } حرام －ر＄ﻮﻟی دی. { } ﻫﻐﻪ ＇اروی چ ３پرتﻪ ﻟﻪ ذبح ３خپﻠﻪ ﻣ ７شﻮی وي. { } وﻳﻨﻪ. { } { خﻮګ ،خﻨزﻳر. } (اﻫﻼل) د ﻏ ８پﻪ پﻮرتﻪ کﻮﻟﻮ اطﻼق کﻴ８ي او ﻣراد ور＇خﻪ د خداﻳاﻧﻮ ﻳا ﻣﻌبﻮداﻧﻮ پﻪ ﻧاﻣﻪ(ﻫﻐﻮی تﻪ د { } ﻧژد４ﻮاﻟﻲ ﻟپاره) د ＇اروي د ذبح ３پر ﻣﻬال د ﻏ ８ﻟﻮړواﻟی دی. ﻣجبﻮر شﻲ ،اړشﻲ. { } ﻇﻠﻢ کﻮوﻧکی ،ﻣراد ور＇خﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دی چ ３د ﻫﻐﻪ شﻲ پﻪ ﻟ＂ﻪ ک ３وي چ ３ورتﻪ حﻼل ﻧﻪ وي. } { ﻟﻪ حده ت５رﻳدوﻧکی. } { { ﻧﻮ－ﻨاه ﻧشتﻪ( ،اثﻢ) ﻫﻐﻮ ﻧ＋ﻮ او أثارو تﻪ وﻳﻞ کﻴ８ي چ ３د －ﻨاﻫﻮﻧﻮ ﻟﻪ وج ３پر ﻧﻔس ﻏﻠبﻪ کﻮي، } ﻟکﻪ د ﻧﻔس خ７واﻟی او تﻴاره واﻟی. { پ＂ﻮي او ﻣﻨکرﻳ８ي. } ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره د＊ﻤﻨﻲ او ج７／ه. { } ﻟرې. { } ژباړه
ای ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ! کﻪ تاس ３پﻪ ر＊تﻴا سره د اهلل بﻨده －ﻲ کﻮوﻧکﻲ ﻳاست ،ﻧﻮ کﻮم پاک شﻴان چ ３ﻣﻮږ درک７ي دي ،ﻫﻐﻪ پﻪ أزادۍ سره خﻮرئ او د اهلل شکر باسئ .د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮري کﻪ پر تاس＇ ３ﻪ بﻨدﻳز ﻟ／ﻮل شﻮی دی ،ﻧﻮ ﻫﻐﻪ دا دی چ ３ﻣرداره 179
ﻣﻪ خﻮرئ ،د وﻳﻨ ３او د خﻮګ د ﻏﻮ＊ ３ﻟﻪ خﻮړﻟﻮ ﻧﻪ ډډه وک７ئ او داس ３کﻮم شی ﻣﻪ خﻮرئ چ ３پر ﻫﻐﻪ ﻟﻪ اهلل ﻧﻪ پرتﻪ د بﻞ چا ﻧﻮم اخﻴستﻞ شﻮی وي .ﻫﻮ کﻪ ＇ﻮک د اړتﻴا پﻪ وخت ک ３وي او ﻟﻪ دﻏﻮ شﻴاﻧﻮ ＇خﻪ ＇ﻪ شی پرتﻪ ﻟﻪ دې چ ３د اﻟﻬﻲ حکﻢ ﻣاتﻮﻟﻮ اراده وﻟري ﻳا ﻟﻪ حده ت５ری وک７ي (د ضرورت ﻟﻪ اﻧدازې زﻳات وﻧﻪ خﻮري) ،ﻧﻮ پر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ وبال ﻧشتﻪ، اهلل ب＋ﻮﻧکی او رحﻢ کﻮوﻧکی دی .بﻴشکﻪ ﻫﻐﻪ کسان چ ３د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮري ﻧازل شﻮی کتاب پ＂ﻮي او پﻪ بدﻟﻪ ک ３ﻳ ３ﻟ８ې ﻏﻮﻧدې پﻴس ３اخﻠﻲ ،ﻫﻐﻮی پﻪ اصﻞ ک ３خپﻠ６５－ ３ې ﻟﻪ اوره ډکﻮي .د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ بﻪ اهلل ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻟﻪ دوی سره خبرې وﻧﻪ ک７ي او ﻧﻪ بﻪ ﻳ ３تزکﻴﻪ ک７ي او د ﻫﻐﻮی ﻟپاره دردووﻧکی ﻋذاب دی .دا ﻫﻐﻪ خﻠک دي چ ３د سﻤ ３ﻻرې پﻪ بدل ک ３ﻳ－ ３ﻤراﻫﻲ واخﻴستﻠﻪ او د ب＋ﻨ ３پﻪ بدل ک ３ﻳ ３ﻋذاب وپﻴره＇ ،ﻮﻣره حﻴراﻧتﻴا ده د دوی حﻮصﻠ ３تﻪ چ３ د ﻋذاب زﻏﻤﻠﻮ تﻪ تﻴار دي .دا ！ﻮل کاروﻧﻪ ＄کﻪ وشﻮل چ ３اهلل ،خﻮ ﻟﻪ حﻖ سره ،سر تر پاﻳﻪ برابر کتاب ﻧازل ک７ی و، ﻣ／ر کﻮﻣﻮ خﻠکﻮ چ ３پﻪ کتاب ک ３اختﻼﻓﻮﻧﻪ ﻣﻨ％تﻪ راوړل ،ﻫﻐﻮی پﻪ خپﻠﻮ ﻻﻧجﻮ ک ３ﻟﻪ حﻖ ﻧﻪ ډ４ر ﻟرې ﻻړل. اجمالي تفسير
:ﻳﻮې ډﻟ ３ﻣﻔسرﻳﻨﻮ وﻳﻠﻲ دي چ ３اهلل د (اﻟبﻘرة) د سﻮرت ﻟﻪ پ５ﻞ ＇خﻪ تر دې ＄اﻳﻪ پﻮرې د تﻮحﻴد او ﻧبﻮت زﻳاتره دﻟﻴﻠﻮﻧﻪ ذکر ک７ل او پﻪ ډ４ر ﻗﻮت سره ﻳ ３پﻪ ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو رد وک ７او بﻴا ﻳ ３ﻟﻪ دې ＄اﻳﻪ ＇خﻪ د احکاﻣﻮ پﻪ بﻴاﻧﻮﻟﻮ پ５ﻞ وک ７او وﻳ ３ﻓرﻣاﻳﻞ: .دا ﻣبارک أﻳت دا را پﻪ －ﻮتﻪ کﻮي چ ３اهلل تﻌاﻟی وروستﻪ ﻟﻪ دې چ！ ３ﻮل بشرﻳت تﻪ اﻋﻼن وک ７چ ３ﻟﻪ ﻫر ﻫﻐﻪ شﻲ ＇خﻪ چ ３پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３حﻼل او پاکﻴزه پﻴدا شﻮي دي＂－ ،ﻪ واخﻠﻲ ،پﻪ دې شرط چ ３د شﻴطان د پﻠﻮﻧﻮ پﻴروي وﻧک７ی ،ﻳﻌﻨ ３ﻏ５ر اخﻼﻗﻲ ﻋﻤﻠﻮﻧﻪ ترسره ﻧک７ي ،پﻪ اهلل او رسﻮل باﻧدې دروغ وﻧﻪ ت７ي او د خپﻠﻮ پﻠروﻧﻮ ړوﻧد تﻘﻠﻴد او پﻴروي وﻧک７ي .دﻟتﻪ ﻟﻪ اﻟﻬﻲ اﻣر او ﻧﻬ＇ ３خﻪ د کﻔارو د ﻣﻨﻊ راوړﻟﻮ پﻪ صﻮرت ک ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ خاصﻪ او ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ خپﻠﻮ ﻣؤﻣﻨﻮ بﻨده －اﻧﻮ تﻪ خطاب کﻮي او ﻫﻐﻮی تﻪ د پاکﻮ او حﻼﻟﻮ شﻴاﻧﻮ خﻮړل ،ﻣباح －ر＄ﻮي او ﻟﻪ ﻫﻐﻮی ＇خﻪ د ﻧﻌﻤت د شکراﻧ ３او ﻣﻨﻨ ３ﻏﻮ＊تﻨﻪ کﻮي. :پﻪ دې أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی ﻣؤﻣﻨان پﻪ دې خبروي چ ３کﻮم شﻴان پر دوی واﻗﻌا ً حرام شﻮي دي ،د ﻫﻐﻮ پﻪ اړه دې ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻫﻢ د ﻣشرکاﻧﻮ پﻴروي وﻧک７ي او د ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو پﻪ ＇５ر دې ﻟﻪ خپﻠﻪ ＄اﻧﻪ ＇ﻪ شﻴان حﻼل او حرام وﻧﻪ －ر＄ﻮي ،اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ :پرتﻪ ﻟﻪ شکﻪ ＇ﻠﻮر شﻴان پر تاسﻮ حرام －ر＄ﻮل شﻮي دي: ١ـ پﻪ خپﻠﻪ ﻣ ７شﻮی ＇اروی٢.ـ بﻬﻴدوﻧک ３وﻳﻨﻪ۳ .ـ د خﻮګ ﻏﻮ＊ﻪ٤ .ـ او ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３د اهلل ﻟﻪ ﻧاﻣﻪ پرتﻪ ذبح او ﻧذر شﻮی وي. ِ څخه مراد له ＇خﻪ ﻣﻘصد دا دی چ ３د ＇اروي د ذبح ３پﻪ وخت ک ３د اهلل ﻟﻪ ﻧاﻣﻪ ＇خﻪ پرتﻪ بﻞ ﻧﻮم، ﻟﻪ ﻟکﻪ :بتان ،پﻴرﻳان ،خبﻴثﻪ ارواح او ﻳا پﻴﻐﻤبران ،پﻴران ،ﻋﻠﻤا او داس ３ﻧﻮر پر ﻫﻐﻪ ＇اروي ﻳاد شﻲ او ﻳا ＇اروی د ﻫﻐﻮی ﻟپاره ﻧذر و２－ﻞ شﻲ ﻳا ﻫﻐﻮی تﻪ د ﻧژدې ک５دو ﻟپاره ذبح شﻲ ،د داس ３ﻧذر شﻮي ＇اروي خﻮړل حرام دي کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ 180
د ذبح پﻪ وخت پﻪ ﻫﻐﻪ د اهلل ﻧﻮم واخﻴستﻞ شﻲ. پﻪ کابﻠﻲ تﻔسﻴر ک ３راﻏﻠﻲ دي :ﻫﻐﻪ ＇اروی چ ３د ﻫﻐﻪ روح ﻟﻪ اهلل ﻧﻪ پرتﻪ د بﻞ چا ﻟپاره ﻧذر شﻲ ،د ﻫﻐﻪ ﻧاپاکﻲ او پﻠﻴتﻲ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇اروي ＇خﻪ ﻫﻢ زﻳاتﻪ ده چ ３پﻪ خپﻠﻪ ﻣ ７شﻮی وي ،پﻪ ﻣردار ＇اروي ک ３ﻳﻮ ﻋﻴب ﻣﻮجﻮد و چ ３روح ﻳ ３د اهلل پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻧﻪ دی وتﻼی ،خﻮ د دﻏﻪ ＇اروي روح چ ３پرتﻪ د اهلل ﻟﻪ ﻧاﻣﻪ ＇خﻪ د بﻞ چا پﻪ ﻧاﻣﻪ (د ﻫﻐﻪ د ﻋبادت او ﻗربت پﻪ ﻧﻴت) ﻧذر شﻮی دی ،دا ک７ﻧﻪ ﻋﻴﻨا ً شرک دی. د يوې پوښتنې ځواب
پﻪ دې أﻳت ک ３چ ３د حرﻣت حکﻢ پﻪ ＇ﻠﻮرو ﻳادو شﻮﻳﻮ شﻴاﻧﻮ پﻮرې ﻣﻨحصر شﻮی دی ،دا داس ３را＊ﻴﻲ چ ３پرتﻪ ﻟﻪ دې ﻳادو شﻮﻳﻮ شﻴاﻧﻮ ＇خﻪ بﻞ ＇اروی حرام ﻧﻪ دی ،حال دا چ ３د ＇５رووﻧکﻮ ژوﻳﻮ خﻮړل او د سپﻲ ،خره او د ﻣردار خﻮرو ﻣرﻏاﻧﻮ ﻏﻮ＊ﻪ ﻫﻢ حراﻣﻪ ده ،ﻧﻮ ＇رﻧ／ﻪ کﻮﻻی شﻮ د دې احکاﻣﻮ پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３تﻮاﻓﻖ راوﻟﻮ؟ د دې شبﻬ ３ﻟپاره تر ！ﻮﻟﻮ ﻏﻮره ＄ﻮاب دا دی ،چ ３د حرﻣت د حکﻢ حصرواﻟی پﻪ دې شﻴاﻧﻮ ک ３پﻪ اضاﻓﻲ تﻮ－ﻪ دی ،ﻳﻌﻨ ３د ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ پﻪ ﻣﻘابﻞ ک ３دی چ ３ﻣشرکاﻧﻮ ﻟﻪ خپﻠﻪ ＄اﻧﻪ حرام ک７ي وو چ ３د (بحﻴره)( ،سائبﻪ)( ،وسﻴﻠﻪ) او داس ３ﻧﻮرو پﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ﻳادﻳدل .ﻣطﻠب دا دی چ ３ﻣﻮږ ﻳﻮازې پﻪ خپﻠﻪ ﻣ ７شﻮی ،خﻨزﻳر او داس ３ﻧﻮر پر ﻣشرکاﻧﻮ حرام ک７ي وو ،خﻮ ﻫﻐﻮی د دې حرﻣت پﻪ ﻣﻘابﻞ ک ３پﻪ ﻧﻮروحرﻣتﻮﻧﻮ ﻗاﻳﻞ شﻮل او دا ﻳ ３د ＄اﻧﻮﻧﻮ ﻟپاره حﻼل و２－ﻞ او پﻪ اهلل ﻳ ３دروغ وت７ل، ﻧﻮ ای ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ! تاسﻮ داس ３وﻧﻪ ک７ئ .ﻟﻪ دې پرتﻪ ﻧﻮر حﻞ او حرﻣت پﻪ ﻧﻮرو أﻳتﻮﻧﻮ او احادﻳثﻮ ثابتﻴ８ي او دا حصر ﻫﻐﻮ تﻪ شاﻣﻞ ﻧﻪ دی. :دا ﻣبارک أﻳت او ورپس ３دوه أﻳتﻮﻧﻪ د اﻫﻞ کتابﻮ د ﻋﻠﻤاوو حاﻟت بﻴاﻧﻮي چ ３د دﻧﻴﻮي کﻢ ﻣال پﻪ ﻣﻘابﻞ ک ３ﻳ ３ﻫﻐﻪ ﻋﻠﻢ پ＂ﻮه چ ３دوی ﻳ ３پﻪ رسﻮﻟﻮ او خپروﻟﻮ －ﻮﻣارل شﻮي وو ،حال دا چ ３د خپﻞ کتاب ﻟﻪ ﻣخ ３ﻳ ３د اهلل رسﻮل ＊ﻪ پﻴژاﻧده ،خﻮ دوی د خپﻞ ﻣﻘام ،دبدب ３او د ﻋﻮاﻣﻮ خﻠکﻮ پﻪ ﻣﻨ ＃ک３ د خپﻞ ﻋزت ﻟپاره د ده ﻟﻪ رساﻟت ＇خﻪ ﻣﻨکرﻳدل ،تر＇ﻮ د خﻠکﻮ ﻟﻪ ډاﻟﻴﻮ او ﻣرستﻮ ＇خﻪ ﻣحروم پات ３ﻧشﻲ( ،دا ډاﻟ９ کﻪ پﻪ ﻇاﻫره ډ４رې زﻳات ３ﻫﻢ وي ،خﻮ د ﻗرأن ﻟﻪ ﻧﻈره ب ３ﻗدره او ﻟ８ه ﻣتاع ２－ﻞ کﻴ８ي＄ ،کﻪ دﻧﻴا او ＇ﻪ چ ３پﻪ دﻧﻴا ک３ دي ،دا ！ﻮل د أخرت پﻪ پرتﻠﻪ ب ３ارز＊تﻪ دي). د حق پټولو پايله
پﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮ ک ３د دﻧﻴا پرستﻮ ،حﻖ پ＂ﻮوﻧکﻮ د کار پاﻳﻠﻪ داس ３اﻧ％ﻮر شﻮې ده ،ﻟکﻪ ＇ﻮک چ ３خپﻠﻪ ６５－ه ﻟﻪ اوره ډکﻪ ک７ي او سرب５ره پر دې د اهلل د ﻗﻬر او ﻏﻮس ３وړ ﻫﻢ و－ر＄ی ،ﻧﻮ ＄کﻪ اهلل پاک ﻟﻪ دې ډﻟ＇ ３خﻪ د بﻴزارۍ اﻋﻼن ک７ی ،ﻧﻪ بﻪ ﻟﻪ دوی سره(د شﻔﻘت) خبرې وک７ي او ﻧﻪ بﻪ دوی تزکﻴﻪ ک７ي .د أﻳتﻮﻧﻮ پﻪ پای ک ３دې تﻪ اشاره شﻮې چ３ اهلل تﻌاﻟی پر دوی ﻫﻴ＆ ﻇﻠﻢ ﻧﻪ دی ک７ی ،بﻠک ３دوی پﻪ خپﻠﻪ －ﻤراﻫ ９تﻪ پر ﻫداﻳت او ﻋذاب تﻪ پرﻣﻐﻔرت ترجﻴح ورک７ی دی .دا کار ﻳﻮازې تر اﻫﻞ کتابﻮ پﻮرې ＄اﻧ７／ی ﻧﻪ دی ،بﻠک ３ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ ３پﻪ ت５ره او اوسﻨ ９زﻣاﻧﻪ ک３ حﻖ پ＂ﻮي او ﻳا حﻖ ضاﻳﻊ کﻮي پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３داخﻞ دی. 181
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: پرتﻪ ﻟﻪ اسراﻓﻪ د ﻫﻐﻮ پاکﻮ او حﻼﻟﻮ شﻴاﻧﻮ د خﻮړﻟﻮ روا واﻟی چ ３اهلل پاک پﻴرزو ک７ي دي. د اهلل پر ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ اﻋتراف او شکر کﻮل او د －ﻨاه پﻪ ﻻرو ک ３د ﻫﻐﻮ ﻧﻪ کارول. د ﻫﻐﻪ ＇اروي چ ３پﻪ خپﻠﻪ ﻣ ７شﻮی وي ،د خﻮګ ،بﻬﻴدوﻧک ３وﻳﻨ ３او ﻫﻐﻪ ＇اروي چ ３ﻟﻪ اهلل ﻧﻪ پرتﻪ د ﻧﻮرو ﻟپاره ﻧذر او ذبح شﻮي وي ،د ﻏﻮ＊ﻮ د خﻮړﻟﻮ حراﻣﻮاﻟی. د ضرورت او اړتﻴا پر ﻣﻬال ،ﻟکﻪ د ﻧﻔس د ﻫﻼکت ،و４رې او ﻳا داس ３ﻧﻮرو حاﻻتﻮ ک ３د ﻳادو شﻮﻳﻮ شﻴاﻧﻮ د خﻮړﻟﻮ ﻗﻴد پک ３ﻣراﻋات شﻲ. جﻮاز ،پﻪ دې شرط چ ３د د حﻖ د پ＂ﻮﻟﻮ حراﻣﻮاﻟی ،پﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ چ ３کﻠﻪ دﻧﻴﻮي ＂－ﻪ ،ﻣال او دبدبﻪ پرې ترﻻسﻪ کﻴ８ي. د اسﻼﻣﻲ اﻣت د ﻋﻠﻤاوو و４رول ،ﻟﻪ دې ＇خﻪ چ ３د اﻫﻞ کتابﻮ ک７ه وړه خپﻞ ﻧﻪ ک７ي ،ﻳﻌﻨ ３د ﻫﻐﻮی پﻪ ＇５رحﻖ پ ﻧﻪ ک７ي او ﻳا د ﻳﻮ شﻲ د ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ ﻟپاره باطﻠﻪ ﻓتﻮی صادره ﻧﻪ ک７ي. پﻪ ﻗرأﻧﻲ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３ﻟﻪ اختﻼف کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ډډه کﻮل ،کﻮم چ ３د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ترﻣﻨ ＃د شخ７ې او د＊ﻤﻨﻲ ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: {طﻴبات}{ ،اﻟﻤﻴتة}{ ،آﻫﻞ} {اضطر} {باغ}{ ،ﻋاد}{ ،اﻟإثﻢ}{ ،اﻟضﻼﻟة}{ ،اﻟشﻘاق}. -٢د (ﻏﻴر باغ وﻻﻋاد) ﻋبارت وژباړئ. ۳ـ ﻟﻪ (اﻟدم) ＇خﻪ چ ３حراﻣﻮاﻟی ﻳ ３پﻪ ﻣبارک أﻳت سره ثابت شﻮی دی ،کﻮﻣﻪ وﻳﻨﻪ ﻣراد ده ؟ پﻪ اړه ﻻزم تﻮضﻴحات ورک７ئ. ٤ـ د ٥ـ کﻪ د حرﻣت ﻣسئﻠﻪ پﻪ دې ＇ﻠﻮرو شﻴاﻧﻮ پﻮرې ﻣﻨحصره شﻲ ،پﻪ دې اړه پﻮ＊تﻨﻪ راﻣﻨ％تﻪ کﻴ８ي ،د دې شبﻬ３ ＄ﻮاب ＇رﻧ／ﻪ دی؟ ﻣبارک أﻳت د چا پﻪ اړه ﻧازل شﻮی؟ او کﻮم کسان پک ３شاﻣﻠﻴ８ي؟ ٦ـ دا ٧ـ د ﻟﻮست أﻳتﻮﻧﻮ ﻟﻪ زده ک７و او پﻨدوﻧﻮ＇خﻪ پﻨ％ﻪ ！ک ３ذکر ک７ئ. کورن ９دنده
د ﻟﻮست د ﻣبارکﻮ أﻳتﻮﻧﻮ پﻪ ر１ا ک ３او د ﻋزتﻤﻨﻮ ﻋﻠﻤاوو ﻟﻪ ﻧﻈرﻳاتﻮ ＇خﻪ پﻪ ＂－ﻪ اخﻴستﻠﻮ ﻟﻪ اهلل پﻪ اړه ﻳﻮه پا１ﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣات وﻟﻴکئ.
ﻧﻪ پرتﻪ د ﻧذر کﻮﻟﻮ
182
اووه څلويښتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٨۲ -۱٧٧آيتونه
د ځينوكلمو معناوې
} } } } } } } } } } } } } 183
پر ！ﻮﻟﻮ ＊ﻴ２／ﻮ ﻳ ３اطﻼق کﻴ８ي. { پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３د (آﻋطی) ﻳﻌﻨ ３ورک７ې پﻪ ﻣﻌﻨا ده. { { خپﻠﻮان. { ﻟﻪ کﻮر او کﻮرﻧ＇ ９خﻪ ﻟرې ﻣساﻓر. { د (رﻗبة) جﻤﻊ ده ﻳﻌﻨ ３ﻏاړه ،پﻪ رﻗاب ک ３ﻟﻪ ﻣال ﻟ／ﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻫدف ،د ﻣرﻳاﻧﻮ پﻪ أزادوﻟﻮ ک３ د ﻣال ﻟ／ﻮل دي. (ضراء) شدﻳد رﻧ ＃تﻪ. { (بآساء) شدﻳد ﻓﻘر تﻪ وﻳﻞ کﻴ８ي او ّ { د جﻨ ，پر ﻣﻬال. د (ﻗتﻴﻞ) جﻤﻊ ده ،ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ ３روح ﻳ ３اخﻴستﻞ شﻮی وي او د کﻮﻣ ３أﻟ ３پﻪ واسطﻪ وژل شﻮی وي. { { پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ ،د شرﻋ ３ﻣﻮاﻓﻖ. { پﻪ ﻧﻴک ،９پرتﻪ ﻟﻪ ＄ﻨ ６او کﻤﻲ ＇خﻪ. { پﻪ وژﻧﻪ！ ،پﻮﻧﻮ او د وژﻧ ３پﻪ أﻟﻪ ک ３ﻣساوات او برابري. دﻟتﻪ ور＇خﻪ ﻧﻐد ﻣال ﻳا دﻧﻴﻮي ﻣتاع او ＄ﻤکﻪ ﻣراد دي. { { (جﻨﻒ) د حﻖ پرﻳ＋ﻮدل پﻪ خطاﻳﻲ سره او (إثﻢ) ﻟﻪ حﻖ ＇خﻪ ﻗصدا ً ﻣخ اړوﻧﻪ.
ژباړه
ﻧ５کﻲ دا ﻧﻪ ده چ ３تاس ３خپﻞ ﻣخﻮﻧﻪ ختﻴ ＃ﻟﻮري تﻪ واړوئ ﻳا ﻟﻮﻳدﻳ ＃ﻟﻮري تﻪ ،بﻠک ３ﻧ５کﻲ دا ده چ ３اﻧسان اهلل او د ﻗﻴاﻣت ورځ ،پر＊ت ３او د اهلل ﻧازل ک７ای شﻮي کتابﻮﻧﻪ او د ﻫﻐﻪ پﻴﻐﻤبران د زړه ﻟﻪ کﻮﻣﻲ وﻣﻨﻲ او د اهلل پﻪ ﻣﻴﻨﻪ ک ３خپﻞ －ران ﻣاﻟﻮﻧﻪ پﻪ خپﻠﻮ خپﻠﻮاﻧﻮ ،ﻳتﻴﻤاﻧﻮ ،ﻣسکﻴﻨاﻧﻮ ،پردﻳساﻧﻮ ،دروﻳز－رو او د ﻣرﻳاﻧﻮ پﻪ أزادۍ ک ３ﻣصرف ک７ي ،ﻟﻤﻮﻧ＃ ﻗاﻳﻢ ک７ي ،زکات ورک７ي او ﻧ５کان ﻫﻐﻪ کسان دي چ ３کﻠﻪ وﻋده وک７ي ،ترسره ﻳ ３ک７ي ،د تﻨ／س ９او ﻏﻤﻮﻧﻮ پﻪ وخت ک ،３د حﻖ او باطﻞ پﻪ ج７／ه ک ３صبر وک７ي ،ﻫﻤدا رﻳ＋تﻴﻨﻲ او ﻫﻤدا پرﻫﻴز－ار خﻠک دي .ای ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ! ستاس ３ﻟپاره د ﻗتﻞ پﻪ دﻋﻮاوو ک ３د ﻗصاص حکﻢ ﻟﻴکﻞ شﻮﻳدی ،کﻪ اصﻴﻞ ﻗاتﻞ وي ﻟﻪ ﻫﻤاﻏﻪ اصﻴﻞ ﻧﻪ دې بدﻟﻪ واخﻴستﻞ شﻲ او کﻪ ﻗاتﻞ ﻏﻼم وي ،ﻧﻮ ﻫﻤاﻏﻪ ﻏﻼم دې ووژل شﻲ ،کﻪ ＊％ﻪ ﻗاتﻠﻪ وي ،ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻤاﻏ ３％＊ ３ﻧﻪ دې ﻗصاص واخﻴستﻞ شﻲ .ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ ３ﻋﻔﻮه وشﻲ ده تﻪ د ده ﻟﻪ ورور ﻧﻪ ＇ﻪ شی ،ﻧﻮ (پﻪ ﻋﻔﻮه کﻮوﻧکﻲ) باﻧدې (ﻟﻪ ﻗاتﻠﻪ) د دﻳت ﻣطاﻟبﻪ پﻪ ＊ﻪ وجﻪ سره ﻻزﻣﻪ ده او پﻪ (ﻋﻔﻮه شﻮي) باﻧدې پﻪ ＊ﻪ وجﻪ سره د دﻳت ورکﻮل ﻻزم دي ،دا ستاسﻮ د رب ﻟﻪ خﻮا أساﻧتﻴا او رحﻤت دی ،کﻪ ﻟﻪ دې ﻧﻪ وروستﻪ ＇ﻮک ت５ری وک７ي ،د ﻫﻐﻪ ﻟپاره دردووﻧکی ﻋذاب دی .ﻫﻮ＊ﻴاراﻧﻮ! ستاس ３ﻟپاره پﻪ ﻗصاص ک ３ژوﻧد دی ،پﻪ کار ده چ ３ﻟﻪ دې ﻗاﻧﻮن ＇خﻪ سر وﻧﻪ ﻏ７وئ .پر تاس ３باﻧدې ﻓرض ک７ای شﻮی دی چ ３کﻠﻪ ﻟﻪ تاس ３ﻧﻪ د کﻮم ﻳﻮ د ﻣرګ وخت راﻧژدې شﻲ او ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ＄اﻧﻪ وروستﻪ ﻣال پرﻳ８دي ،ﻧﻮ ﻣﻮر او پﻼر او خپﻠﻮ خپﻠﻮاﻧﻮ تﻪ دې پﻪ ﻣﻨاسبﻪ تﻮ－ﻪ وصﻴت وک７ي ،دا حﻖ دی پر پرﻫﻴز－اراﻧﻮ .ﻧﻮ چا چ ３وصﻴت واورﻳده او بﻴا ﻳ３ بدل ک ،７ﻧﻮ د ﻫﻐﻪ وبال بﻪ د بدﻟﻮوﻧکﻲ پر ﻏاړه وي ،اهلل د ﻫر ＇ﻪ اورﻳدوﻧکی او پر ﻫر ＇ﻪ پﻮﻫﻴدوﻧکی دی .اﻟبتﻪ کﻪ ﻟﻪ چا سره دا اﻧدﻳ＋ﻨﻪ وي چ ３وصﻴت کﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻧاپﻮﻫ ９ﻳا پﻪ ﻗصدي تﻮ－ﻪ حﻖ تﻠﻔﻲ ک７ﻳده او ﻫﻐﻪ د دې ﻣﻮضﻮع د اړوﻧدو کساﻧﻮ پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３روﻏﻪ وک７ي ،ﻧﻮ پر ﻫﻐﻪ ﻫﻴ＆ وبال ﻧشتﻪ ،اهلل ب＋ﻮﻧکی او رحﻢ کﻮوﻧکی دی. اجمالي تفسير
:پﻪ ﻣﻌتبرو تﻔاسﻴرو ک ３راﻏﻠﻲ دي چ ３دﻏﻪ ﻣبارک أﻳت د ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو د ﻧاسﻤ ３ﻧﻈرﻳ ３پر خﻼف ﻧازل شﻮی دی ،ﻟﻪ دوی ＇خﻪ ﻫر ﻳﻮ د دې دﻋﻮه کﻮﻟﻪ چ ３ﻣﻮږ ﻫره ورځ ﻣختﻠﻔﻮ ﻟﻮرو تﻪ ﻟﻤﻮﻧ ＃ﻧﻪ ادا کﻮو ،بﻠک ３زﻣﻮږ ﻗبﻠﻪ ﻳﻮه او د اهلل د اﻣر ﻣﻮاﻓﻘﻪ ده؛ ＄کﻪ ﻳﻬﻮدو د ﻣک ３ﻣکرﻣ ３ﻟﻪ اﻓﻖ ＇خﻪ د ﻟﻮﻳدﻳ ＃پﻪ ﻟﻮري بﻴت اﻟﻤﻘدس تﻪ ﻟﻤﻮﻧ ＃کاوه او ﻧصاراوو بﻪ د ختﻴ ＃ﻟﻮري تﻪ او ﻫر ﻳﻮه ﻓضﻴﻠت او ﻏﻮره واﻟی ﻳﻮازې پﻪ خپﻠ ３ﻗبﻠ ３ک２－ ３ﻠﻮ او د ﻫداﻳت ﻻﻣﻞ ﻳ ３باﻟﻪ ،ﻟﻪ بﻠ ３خﻮا دوی او ﻧﻮرو جاﻫﻼﻧﻮ پﻪ اسﻼﻣﻲ دﻳﻦ او شرﻳﻌت ﻟکﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻗبﻠ ３پﻪ －ر＄ﻴدو ﻳ ３ﻣﻠﻨ６ې وﻫﻠ ،３ﻧﻮ ﻳﻮې ډﻟ ３ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سخت ﻏبر－ﻮن ＊کاره ک ،７ﻧ５کﻲ او ﻏﻮره واﻟی ﻳ３ خپﻠ ３ﻧﻮې ﻗبﻠ ３پﻮرې ﻣﻨحصر ک ،７ﻧﻮ ＄کﻪ دا ﻣبارک أﻳت د دا ډول اﻓکارو د اصﻼح ﻟپاره ﻧازل شﻮ او ！ﻮﻟﻮ تﻪ ﻳ ３خبر ورک ７چ ３حﻘﻴﻘﻲ ＊ﻴ２／ﻪ دې او ﻳا ﻫﻐ ３ﻟﻮري تﻪ پﻪ ﻣخ اړوﻟﻮ ک ３ﻧﻪ ده ،بﻠک ３د ﻧﻴک ９بﻨس اﻳﻤان او صاﻟح ﻋﻤﻞ دی ،کﻪ چ５ري تاسﻮ پﻪ دې صﻔاتﻮ ﻣﻮصﻮف ﻧﻪ اوسئ ،ﻧﻮ د اهلل پر وړاﻧدې ﻗبﻠ ３تﻪ ستاسﻮ ﻣخ －ر＄ﻮل ﻫﻴ＆ کﻮم ارز＊ت ﻧﻪ ﻟري. :ﻳﻬﻮدو او ﻋربﻮ د جاﻫﻠﻴت پﻪ زﻣاﻧﻪ ک ３داس３ ﻗاﻋده درﻟﻮده ،چ ３د ﻫﻐ ３پر اساس بﻪ د ！ﻮﻟﻨ ３أزاد کس کﻮم چ ３بﻪ ﻟﻪ ！ﻴ＂ ３طبﻘ＇ ３خﻪ و ،د ！ﻮﻟﻨ ３د شرﻳﻔ ３طبﻘ３ 184
د ﻏﻼم ،س７ی بﻪ ﻳ ３د ＊ ３％او دوه أزاد تﻨﻪ بﻪ ﻳ ３د ﻳﻮه شرﻳﻒ تﻦ پﻪ ﻣﻘابﻞ ک ３ﻗصاص کﻮل .اهلل تﻌاﻟی دا ﻟﻪ ﻇﻠﻢ ﻧﻪ ډک ﻗاﻧﻮن ﻟﻐﻮه ک ،７پر ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ﻳ ３برابري او ﻣساوات ﻓرض ک ،７د ﻟﻮړو او ！ﻴ＂ﻮ ترﻣﻨ ＃ﻳ ３تﻮپﻴر ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ ﻳﻮوړ او خبر ﻳ ３ورک ７چ ３خﻠک پﻪ ژوﻧداﻧﻪ ک ３برابر دي ،ب６ای وي ﻳا ﻓﻘﻴر ،حاکﻢ وي ﻳا ﻣحکﻮم ،ﻧﻮ ＄کﻪ تاسﻮ ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻧشئ کﻮﻻی چ ３ﻗاتﻞ خﻮش ３ک７ئ او پﻪ خپﻞ اختﻴار د ﻧاروا وﻳش پر بﻨس ﻫر ＇ﻮک چ ３ﻏﻮاړئ ﻗصاص ک７ئ ،پﻪ دې ترتﻴب سره ﻗرأن کرﻳﻢ د بشر حﻘﻮق وضﻊ ک７ل او بشرﻳت تﻪ ﻳ ３ﻋدل او ﻣساوات ورپﻪ برخﻪ ک.７ د ﻳادوﻟﻮ وړ ده چ ３د حﻨﻔﻲ ﻣذﻫب د ﻋﻠﻤاوو پﻪ اﻧد ،د دې أﻳت ﻣﻔﻬﻮم دا ﻧﻪ دی چ ３کﻠﻪ أزاد کس ﻏﻼم ووژﻧﻲ او ﻳا دﻣاؤﻫﻢ) ،ﻳﻌﻨ( :３ﻣسﻠﻤاﻧان س７ی ＊％ﻪ ووژﻧﻲ ﻗصاص دې ﻧشﻲ＄ ،کﻪ رسﻮل اهلل ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي( :اﻟﻤسﻠﻤﻮن تَتﻜاﻓَآُ ُ پﻪ وﻳﻨﻮک ３سره برابر دي) او دا ﻣبارک أﻳت پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３د جاﻫﻠﻴت ＄اﻧ７／ې ﻋﻘﻴدې را＊ﻴﻲ او ﻣخاﻟﻒ ﻣﻔﻬﻮم ترې ﻣراد کﻮﻻی ﻧشﻮ .د دې أﻳت پﻪ پای ک ３د شرﻳﻌت بﻞ حکﻢ تﻪ اشاره کﻴ８ي چ ３ﻫﻐﻪ دﻳت دی ،کﻠﻪ چ ３د ﻣﻘتﻮل وارثان ﻟﻪ ﻗصاص ＇خﻪ ت５رشﻲ او ﻟﻪ ﻗاتﻞ ＇خﻪ د ﻣاﻟﻲ ﻋﻮض ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ شﻲ ،باﻳد ﻫﻐﻪ ورتﻪ وسپارل شﻲ .اهلل تﻌاﻟی پﻪ بﻨده －اﻧﻮ باﻧدې د تخﻔﻴﻒ ﻟپاره د ﻗاتﻞ سزا پﻪ ﻗصاص پﻮرې ﻧﻪ ده ﻣﻨحصره ک７ې ،بﻠک ３وارث ﻳ ３ﻋﻔﻮې او دﻳت تﻪ چ ３دا دواړه ﻫﻢ پﻪ اسﻼﻣﻲ شرﻳﻌت ک ３د ﻗتﻞ ﻟﻪ احکاﻣﻮ＇خﻪ ２－ﻞ کﻴ８ي ،ﻫ（ﻮﻟﻲ دي. :دا ﻣبارک أﻳت د ﻗرأن ﻣجﻴد تر ！ﻮﻟﻮ ډ４ربﻠﻴﻎ أﻳت دی چ ３پﻪ کﻤﻮ اﻟﻔاﻇﻮ ک ３ﻳ３ ﻟﻮﻳ ３ﻣﻌﻨاوې او ﻣﻔاﻫﻴﻢ پ دي .د ﻋربﻮ تر ！ﻮﻟﻮ ډ４ره ﻓصﻴحﻪ جﻤﻠﻪ دا وه چ ３وﻳﻞ بﻪ ﻳ(:３اﻟﻘتﻞُ آﻧﻔی ﻟﻠﻘتﻞ) ﻳﻌﻨ(:３د ﻗاتﻞ وژﻧﻪ د ﻗتﻞ د ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ وړﻟﻮ تر ！ﻮﻟﻮ ﻏﻮره وسﻴﻠﻪ ده) کﻠﻪ چ ３ذکر شﻮی أﻳت ﻧازل شﻮ ،ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ شﻮه چ ３د ﻓصﻴحﻮ ﻋربﻮ پﻪ وﻳﻨا ک ３ﻫﻢ د ﻗتﻞ ﻟﻔﻆ راﻏﻠی دی او ﻫﻢ دوه ＄ﻠ ３تکرار شﻮی چ ３دواړه د بشپ ７ﻓصاحت پر خﻼف دي .د دې ﻣبارک أﻳت پﻪ ﻣﻌﻨا او تﻔسﻴر ک ３راﻏﻠﻲ دي ،چ ３کﻠﻪ ﻗاتﻞ ﻳﻘﻴﻦ وﻟري چ ３د چا پﻪ وژﻟﻮ زه ﻫﻢ وژل کﻴ８م ،ﻧﻮ ﻟﻪ وژﻟﻮ ＇خﻪ ﻻس اخﻠﻲ ،پﻪ دې تﻮ－ﻪ ﻫﻢ پﻪ خپﻠﻪ ژوﻧدی پات ３کﻴ８ي او ﻫﻢ ﻫﻐﻪ بﻞ س７ی ژوﻧدی پات ３کﻴ８ي او د ﻗاتﻞ او ﻣﻘتﻮل د ﻗﻮم او ﻗبﻴﻠ ３ترﻣﻨ ＃د اختﻼف او وﻳﻨ ３تﻮﻳﻮﻟﻮ ﻣخﻪ ﻧﻴﻮل کﻴ８ي ،چ ３پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ３د ډ４رو خﻠکﻮ د ژوﻧد د بﻘا او ساتﻨ ３ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ او د خﻠکﻮ ژوﻧد خﻮﻧدي پات ３کﻴ８ي. :پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی ﻳﻮ اخﻼﻗﻲ او ！ﻮﻟﻨ５ز اصﻞ تﻪ اشاره کﻮي او ﻫﻐﻪ د ﻫﻐﻪ چا ﻟﻪ وصﻴت کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻋبارت دی ،چ ３د ﻣرګ پﻪ رﻧ ＃پروت وي او اهلل تﻌاﻟی ورتﻪ ډ４ر ﻣال او دوﻟت ورب＋ﻠی وي ،ﻧﻮ د دې ﻟپاره چ ３د ده ﻟﻪ ﻣرګ وروستﻪ د ده ﻣال پﻪ ﻋدل او اﻧصاف سره د ده پر ﻣﻮر او پﻼر او ﻧﻮرو خپﻠﻮ خپﻠﻮاﻧﻮ باﻧدې ووﻳشﻞ شﻲ ،باﻳد وصﻴت وک７ي .دا حکﻢ پﻪ ﻟﻮﻣ７ي وخت ک ３پر ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ باﻧدې ﻓرض و ،وروستﻪ د ﻣﻴراث پﻪ أﻳتﻮﻧﻮ سره ﻧسخ شﻮ ،خﻮ د استحباب پﻪ تﻮ－ﻪ ﻟﻪ وارثاﻧﻮ ＇خﻪ پرتﻪ ﻳ ３حکﻢ باﻗﻲ دی ،پﻪ دې شرط چ ３د ﻣال ﻟﻪ کثﻴر)... ُّﻠث و اﻟث ُ درﻳﻤ ３برخ＇ ３خﻪ زﻳات وصﻴت وﻧﻪ ک７ي ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３پﻪ حدﻳث شرﻳﻒ ک ３راﻏﻠﻲ دي(:اﻟث ُ ُّﻠث ٌ (رواه اﻟبخاري) ،ﻳﻌﻨ :３وصﻴت باﻳد د ﻣال ﻟﻪ درﻳﻤ ３برخ＇ ３خﻪ وي او پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３دا ﻫﻢ زﻳاتﻪ ده. :ﻫﻐﻪ کسان چ ３د وصﻴت اﻣاﻧت دوی تﻪ سپارل کﻴ８ي ،چ ３شاﻫدان ،د وصﻴت ﻟﻴکﻮﻧکﻲ ﻳا پﻪ خپﻠﻪ ﻫﻐﻪ کسان دي چ ３وصﻴت ورتﻪ شﻮی ،پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３د ﻫﻐﻮی پﻪ اړه ډ４ر شدﻳد اﻧذار راﻏﻠی چ ３ﻧﻪ 185
＊اﻳﻲ دا کسان د وصﻴت ﻫﻐﻪ واﻗﻌﻲ ب２ﻪ تﻐﻴر ک７ي او پﻪ بﻠﻪ طرﻳﻘﻪ وصﻴت د خپﻞ ＄ان ﻳا ﻧﻮرو پﻪ ＂－ﻪ راو－ر＄ﻮي ،پﻪ دې حاﻟت ک ３بﻪ ﻟﻮﻳﻪ －ﻨاه د دوی پر ﻏاړه وي او ﻟﻪ کاﻣﻞ باخبره او اورﻳدوﻧکﻲ ذات ＇خﻪ بﻪ ﻫﻴ（کﻠﻪ پ ﻧشﻲ .د ﻟﻮست ﻳﻮه استثﻨاء بﻴاﻧﻮي چ ３ﻫﻐﻪ د ﻣداخﻠ ３حﻖ د ＄ﻴﻨﻮ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ وروستﻨی أﻳت ﻼ کﻪ ووﻳﻨﻲ چ ３وصﻴت کﻮوﻧکﻲ ﻟﻪ ورث３ ﻟپاره دی چ ３کﻠﻪ د وصﻴت کﻮوﻧکﻲ پﻪ وصﻴت ک＇ ３ﻪ خﻼف ووﻳﻨﻲ ،ﻣث ً ＇خﻪ ﻳﻮ تﻦ ﻟﻪ ﻣاﻟﻪ ﻣحروم ک７ی ﻳا ﻳ ３د خپﻞ ﻣال ﻟﻪ درﻳﻤ ３برخ＇ ３خﻪ زﻳات وصﻴت ک７ی ،پﻪ دې حاﻟت ک ３بﻪ ﻳا وصﻲ خپﻠ ３سﻬﻮې تﻪ ﻣتﻮجﻪ کﻮي ﻳا بﻪ پﻪ بﻠﻪ طرﻳﻘﻪ او پﻪ ＊ﻪ ﻧﻴت د وصﻴت پﻪ حکﻢ ک＄ ３اﻧ７／ی تصرف کﻮي. فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ دې اړه چ ３ﻗرأن د ﻧﻴک ９او ﻫداﻳت بﻨس ＇ﻪ ２－ﻠی دی ،بحث او ＇７５ﻧﻪ وک７ي. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: د ﻗصاص د حکﻢ بﻴان او پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３پر ﻣساوات او برابري ！ﻴﻨ／ار او د ﻗصاص ＇رﻧ／ﻮاﻟی. د ﻗصاص پر＄ای دﻳت تﻪ پﻪ اجازې سره د اسﻼم د رحﻤت ،ب＋ﻨ ３او أساﻧﻲ ＇ر－ﻨدوﻧﻪ. د ﻗرأن کرﻳﻢ ﻓصاحت او بﻼﻏت چ ３د ﻗرأن د اﻋجاز ﻳﻮ اړخ دی. د وصﻴت ﻣستحب واﻟی د ﻫﻐﻪ چا ﻟپاره چ ３ډ４ر ﻣال پﻪ ﻣﻴراث پرﻳ８دي. پﻪ ضررﻧاکﻪ او ﻧاوړه تﻮ－ﻪ د وصﻴت د تﻐﻴروﻟﻮ او تبدﻳﻠﻮﻟﻮ حراﻣﻮاﻟی. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: {} {} } {} ٢ـ دا ﻧازل شﻮ؟ ۳ـ پﻪ ﻗصاص ک＇ ３رﻧ／ﻪ ژوﻧدون شتﻮن ﻟري؟ ٤ـ د اهلل پﻪ دې
{}
{ {} {} ﻣبارک أﻳت دکﻮم جاﻫﻠﻲ ﻗاﻧﻮن د ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ وړﻟﻮ ﻟپاره
وﻳﻨا ک ３ﻟﻪ تخﻔﻴﻒ او رحﻤت ＇خﻪ ﻣراد ＇ﻪ دی؟
کورن ９دنده
د ﻗصاص د حکﻢ پﻪ ر１ا ک ３د اسﻼم پﻪ سپ（５ﻠﻲ دﻳﻦ ک ３د بشر د حﻘﻮﻗﻮ د رﻋاﻳتﻮﻟﻮ او د طبﻘاتﻲ ﻧﻈام ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ وړﻟﻮ پﻪ اړه ﻳﻮه ﻟﻨ６ه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ ３ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي. 186
اته څلويښتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٨۵ -۱٨٣آيتونه
د ځينوكلمو معنا
} } } } } } }
پﻪ ﻟﻐت ک ３د اﻣساک (بﻨدوﻟﻮ) پﻪ ﻣﻌﻨا دی ،خﻮ دﻟتﻪ ترې ﻣراد ﻟﻪ ر＊تﻴﻨﻲ سبا ＇خﻪ د ﻟﻤر تر { ډوبﻴدو پﻮرې ﻟﻪ خﻮړﻟﻮ＋＇ ،ﻠﻮ او جﻤاع کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ،د ﻧﻔس بﻨدول دي. { شﻤ５رل شﻮې (ﻣراد ور＇خﻪ د روژې د ﻣبارک ３ﻣﻴاشت )٢٩( ３ﻳا ( )۳٠ور ３＄دي). ﻻر＊ﻮوﻧکی. { رو＊اﻧﻪ ﻧ ３＋ﻧ＋اﻧ.３ { د حﻖ او باطﻞ تﻮپﻴر کﻮوﻧکی (د ﻗرأن کرﻳﻢ ﻟﻪ ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ ﻧﻮم دی). { وﻣﻮﻣﻲ ،حاضر شﻲ. { تر＇ﻮ پﻪ ﻟﻮﻳ ９سره ﻳاد ک７ئ. {
ژباړه
ای ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ! پر تاسﻮ روژې ﻓرض ک７ای شﻮې دي ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻟﻪ تاس ３ﻧﻪ د ﻣخکﻴﻨﻴﻮ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ پﻪ پﻴرواﻧﻮ ﻓرض ک７ای شﻮې وې ،د دې ﻟپاره چ ３پﻪ تاس ３ک ３د پرﻫﻴز－ارۍ صﻔت پﻴدا شﻲ .د ＇ﻮ ！اکﻠﻴﻮ ور＄ﻮ روژې دي .کﻪ ﻟﻪ تاس ３ﻧﻪ ＇ﻮک ﻧاروغ وي ﻳا ﻣساﻓر وي ،ﻧﻮ پﻪ ﻧﻮرو ور＄ﻮ ک ３دې ﻫﻤاﻏﻮﻣره شﻤ５ر پﻮره ک７ي او کﻪ کﻮم خﻠک د روژې ﻧﻴﻮﻟﻮ وسﻪ ﻟري (او وﻳ ３ﻧﻪ ﻧﻴسﻲ) ،ﻧﻮ ﻫﻐﻪ دې ﻓدﻳﻪ ورک７ي ،د ﻳﻮې روژې ﻓدﻳﻪ ﻳﻮ ﻣسکﻴﻦ تﻪ خﻮاړه ورکﻮل دي او ＇ﻮک چ ３پﻪ خپﻠﻪ خﻮ＊ﻪ ＇ﻪ زﻳاتﻪ ﻧ５کﻲ وک７ي ،ﻧﻮ دا د ﻫﻐﻪ ﻟپاره ﻏﻮره ده ،خﻮ کﻪ تاس ３پﻮﻫﻴ８ئ ،ﻧﻮ ستاس ３ﻟپاره ＊ﻪ ﻫﻤدا ده چ ３روژه وﻧﻴسئ .رﻣضان ﻫﻐﻪ ﻣﻴاشت ده چ ３پﻪ ﻫﻐ ３ک ３ﻗرأن ﻧازل ک７ای شﻮ ،چ ３د اﻧساﻧاﻧﻮ ﻟپاره ﻟﻪ سره تر پاﻳﻪ ﻫداﻳت دی او داس＇ ３ر－ﻨدې ﻻر＊ﻮدﻧ ３پک ３دي چ ３د سﻤ ３ﻻرې ＊ﻮوﻧکﻲ او د حﻖ او باطﻞ ﻳﻮ ﻟﻪ بﻠﻪ پﻪ ډا－ﻪ بﻴﻠﻮوﻧک ３دي ،ﻧﻮ＇ﻮک چ ３دا ﻣﻴاشت وﻣﻮﻣﻲ ،پر ﻫﻐﻪ ﻻزﻣﻪ ده چ ３دا ！ﻮﻟﻪ ﻣﻴاشت روژه وﻧﻴسﻲ او کﻪ ＇ﻮک ﻧاروغ ﻳا ﻣساﻓر وي ،ﻧﻮ ﻫﻐﻪ دې پﻪ ﻧﻮرو ور＄ﻮ ک ３د روژو شﻤ５ر پﻮره ک７ي ،اهلل پر تاس ３أساﻧتﻴا راوستﻞ ﻏﻮاړي، سختﻲ راوستﻞ ﻧﻪ ﻏﻮاړي( ،ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ تاس ３تﻪ دا طرﻳﻘﻪ ＊ﻮدل کﻴ８ي) تر＇ﻮ تاس ３د خﻮړﻟﻮ شﻮﻳﻮ روژو شﻤ５ر پﻮره ک７ای شئ او اهلل پﻪ ﻟﻮﻳ ９سره ﻳاد ک７ئ چ ３ﻫداﻳت ﻳ ３درتﻪ ک７ی او شکر ﻳ ３وباسئ. 187
اجمالي تفسير
:کﻠﻪ چ ３رسﻮل اهلل ﻣدﻳﻨ ３ﻣﻨﻮرې تﻪ ﻫجرت وک ７او ﻣدﻳﻨﻪ ﻣﻨﻮره اسﻼﻣﻲ خاوره و－ر５＄ده ،ﻧﻮ د شرﻋﻲ احکاﻣﻮ ﻧازﻟ５دل پ５ﻞ شﻮل ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３پﻪ ت５رو شﻮﻳﻮ ﻣبارکﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３د ＄ﻴﻨﻮ ＇اروﻳﻮ د ﻏﻮ＊ ３حرﻣت ،ﻗصاص او وصﻴت ذکر شﻮ او د ﻫجرت پﻪ دوﻳﻢ کال ک ３د اسﻼم ﻟﻪ ﻣﻬﻤﻮ ارکاﻧﻮ＇خﻪ ﻳﻮ رکﻦ چ ３روژه ده ،د ﻫﻐ ３ﻓرضﻴت ﻧازل شﻮ .د دې أﻳت پ５ﻞ ﻫﻢ ﻟکﻪ د ﻧﻮرو أﻳتﻮﻧﻮ پﻪ ＇５ر د پﻪ خطاب سره راﻏﻠی دی ،چ ３ﻳﻮ ډول تشﻮﻳﻖ او ترﻏﻴب ２－ﻞ کﻴ８ي ،ﻳﻌﻨ :３ای د اﻳﻤان ＇＋تﻨاﻧﻮ! پاﻣﻠرﻧﻪ وک７ئ چ ３دا ＄اﻧ７／ی حکﻢ تاس ３ﻟره دی او ﻟﻪ تاس＇ ３خﻪ چ ３ﻣؤﻣﻨان ﻳاستئ د اطاﻋت او پ５روۍ ﻫﻴﻠﻪ کﻴ８ي. ﻫﻤدارﻧ／ﻪ پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ د دې ډاډ ورکﻮل شﻮی دی چ ３دا ﻓرﻳضﻪ ﻟﻪ ډ４ر ارز＊ت ＇خﻪ برخﻤﻨﻪ ده چ ３د پخﻮاﻧﻴﻮ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ او د ﻫﻐﻮی د اﻣتﻮﻧﻮ وجﻴبﻪ ﻫﻢ وه .د أﻳت پﻪ پای ک ３د دې ﻟﻮﻳ ３ازﻣﻮﻳﻨ ３او ارزوﻧ ３ﻟﻪ سترې ﻣﻮخ＇ ３خﻪ ﻳادوﻧﻪ شﻮې ده چ ３ﻫﻐﻪ تﻘﻮی او پرﻫﻴز－ارۍ تﻪ رسﻴدل دي. د روژې ځينې فضيلتونه
د روژې ﻣبارکﻪ ﻣﻴاشت ﻟﻪ زﻳاتﻮ ﻣادي او ﻣﻌﻨﻮي ﻓضﻴﻠتﻮﻧﻮ ＇خﻪ برخﻤﻨﻪ ده ،چ ３د ﻫﻐﻮ ﻟﻪ ډﻟ＇ ３خﻪ پﻪ ！ﻮﻟﻮ اﻣتﻮﻧﻮ د ﻫﻐ ３ﻓرضﻴت دی ،کﻪ روژه ﻳﻮ ﻟﻮی ﻋبادت ﻧﻪ وای ﻟﻪ داس ３ﻋﻤﻮﻣﻴت او شﻤﻮﻟﻴت ＇خﻪ بﻪ برخﻤﻨﻪ ﻧﻪ وای. د روژې بﻞ ﻏﻮره واﻟی دا دی چ ３د －ﻨاﻫﻮﻧﻮ د ب＋ﻨ ３ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ ،رسﻮل اهلل ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي: (رواه اﻟبخاري) ﻳﻌﻨ :３چا چ ３د روژې د ﻣﻴاشت ３روژې د اﻳﻤان او ثﻮاب پﻪ ﻫﻴﻠﻪ وﻧﻴﻮﻟ ،３ت５ر شﻮي －ﻨاﻫﻮﻧﻪ ﻳ ３ب＋ﻞ کﻴ８ي. ﻫﻤدارﻧ／ﻪ د روژې بﻞ ﻏﻮره واﻟی دا دی چ ３اجر ﻳ ３پﻪ ﻳﻮې خاص ３اﻧدازې پﻮرې ﻣحدود ﻧﻪ دی ،اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻫره اﻧدازه چ ３وﻏﻮاړي ،اجر او بدﻟﻪ ورکﻮي .پﻪ صحﻴح حدﻳث ک ３راﻏﻠﻲ دي: (رواه اﻟبخاري) ،ﻳﻌﻨ :３د أدم د اوﻻدوﻧﻮ ！ﻮل ﻋﻤﻠﻮﻧﻪ ﻫﻐﻮی پﻮرې اړه ﻟري ،ﻣ／ر روژه＄ ،کﻪ روژه زﻣا ﻟپاره ده او زه بﻪ خپﻠﻪ د ﻫﻐ ３اجر او بدﻟﻪ ورکﻮم ،ﻳﻌﻨ ３پﻪ کﻮﻣﻪ اﻧدازه چ ３زه پﻮﻫﻴ８م زﻣا ＇خﻪ پرتﻪ بﻞ ＇ﻮک ﻧﻪ پﻮﻫﻴ８ي. د روژې بﻞ ﻏﻮره واﻟی دا دی چ ３د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ د روژتﻲ شﻔاﻋت کﻮي ،پﻴﻐﻤبر ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي: (رواه آحﻤد ﻓﻲ ﻣسﻨده) ،ﻳﻌﻨ ３روژه او ﻗرأن د بﻨده ﻟپاره د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ شﻔاﻋت کﻮي .سرب５ره پر دې روژه روﻏتﻴاﻳﻲ ،جسﻤاﻧﻲ او روحﻲ ３＂－ﻟري چ ３تﻔصﻴﻞ ﻳ ３پﻪ دې ﻟﻨ ６ﻟﻮست ک ３اﻣکان ﻧﻪ ﻟري. :ﻳﻌﻨ :３پر تاس ３ﻓرض ک７ای شﻮې روژه دوﻣره زﻳاتﻪ ﻣﻮده ﻧﻪ ده چ ３د ﻧﻴﻮﻟﻮ وس ﻳ ３وﻧﻪ ﻟرئ ،بﻠک＇ ３ﻮ شﻤ５رل شﻮې ور ３＄دي چ ３پﻪ وروستﻨﻲ أﻳت ک ３تصرﻳح پرې شﻮې ده( ،ﻳﻌﻨ ３ﻳﻮه ﻣﻴاشت ！اکﻞ شﻮې ده) ،سرب５ره پر دې تاسﻮ ﻟﻪ ﻳﻮې بﻠ ３أساﻧ＇ ９خﻪ ﻫﻢ برخﻤﻦ ﻳئ ،ﻫﻐﻪ دا چ３ کﻪ رﻧ％ﻮر ﻳا ﻣساﻓر اوسئ د خﻮړﻟﻮ اجازه ﻟرئ ،پﻪ دې شرط چ ３بﻴا ﻳ ３ﻗضاﻳﻲ راوړئ. د
د جملې تفسير
ﻣﻔسرﻳﻨﻮ د أﻳت دا جﻤﻠﻪ پﻪ دوه ډوﻟﻪ تﻔسﻴر ک７ې ده: ﻳﻌﻨ :３د روژې طاﻗت او وس ﻟري ،ﻟکﻪ پﻪ ژباړه ک ３ﻫﻢ ذکر شﻮه ،ﻓرﻣاﻳﻞ ﻟﻮﻣ７ﻧی تﻔسﻴر ﻳ ３دا دی: 188
شﻮي کﻠﻪ چ ３خﻠک ﻳﻮه ﻣﻴاشت پرﻟﻪ پس ３د روژې پﻪ ﻧﻴﻮﻟﻮ روږدي ﻧﻪ وو او دا پر ﻫﻐﻮی سختﻪ تﻤاﻣﻴده ،ﻧﻮ د أساﻧ９ ﻟپاره حکﻢ وشﻮ چ ３کﻪ تاس ３رﻧ％ﻮر ﻳا ﻣساﻓر ﻫﻢ ﻧﻪ وئ ،خﻮ روژه ﻧﻴﻮل درتﻪ سختﻪ وه ،د خﻮړﻟﻮ اجازه ﻟرئ، ﻻکﻦ د ﻫرې ور ３＄پﻪ بدل بﻪ ﻳﻮه ﻣسکﻴﻦ تﻪ خﻮراک ورکﻮئ .وروستﻪ دا حکﻢ د دې أﻳت پﻪ ﻧازﻟﻴدو ﻣﻨسﻮخ شﻮ او د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ﻟپاره چ ３شرﻋﻲ ﻋذر وﻧﻪ ﻟري ﻟﻪ روژې ﻧﻴﻮﻟﻮ پرتﻪ بﻠﻪ ﻻره ﻧشتﻪ. (د روژې ﻗطﻌﻲ حکﻢ ﻫﻢ ﻟکﻪ د ﻧﻮرو احکاﻣﻮ پﻪ ＇５ر پﻪ تدرﻳجﻲ ډول ﻧازل شﻮی دی) .دوﻳﻢ تﻔسﻴر ﻳ ３پﻪ دې ډول پﻪ تکﻠﻴﻒ او ستﻮﻧزې سره روژه ﻧﻴسﻲ ،ﻳﻌﻨ ３رﻧ％ﻮر او ﻳا ﻣساﻓر ﻧﻪ دی ،خﻮ روژه ﻧﻴﻮل ورتﻪ سخت دی: دي ،ﻟکﻪ بﻮډا－ان (ﻟﻪ ﻧرو او ＊％ﻮ ＇خﻪ) ﻳا ﻫﻐﻪ ＊％ﻪ چ ３حاﻣﻠﻪ ﻳا پ ９ورکﻮوﻧک ３وي ،ﻧﻮ دوی تﻪ روا ده چ ３روژه َﻴﻮ َق) ＇خﻪ اخﻴستﻞ شﻮی وخﻮري او د روژې پر ＄ای ﻓدﻳﻪ ورک７ي ،د دې وﻳﻨا اساس دا دی چ３ ﻟﻪ (تط َ چ ３ﻣﻌﻨا ﻳ ３پﻪ تکﻠﻒ او ک７او سره د ﻳﻮ کار ترسره کﻮل دي. پﻪ دې تﻔسﻴر سره دوﻳﻢ أﻳت د ﻟﻮﻣ７ي أﻳت ﻟپاره ﻧاسخ ﻧﻪ دی ،بﻠک ３د ذکر شﻮﻳﻮ اﻓرادو د ﻓدﻳ ３ورکﻮﻟﻮ حکﻢ د پخﻮا پﻪ ＇５ر دوام ﻟري ،اﻟبتﻪ د دې ﻣبارک أﻳت پﻪ تﻔسﻴر ک ３ﻧﻮرې وﻳﻨاوې ﻫﻢ ذکر شﻮې دي چ ３دﻟتﻪ ﻳ ３د ﻳادوﻟﻮ ﻣجال ﻧشتﻪ. د ﻳادوﻟﻮ وړ ده چ ３د روژې د ﻓدﻳ ３اﻧدازه د احﻨاﻓﻮ پﻪ اﻧد ﻟﻪ ﻏﻨﻤﻮ ＇خﻪ ﻧﻴﻤﻪ پﻴﻤاﻧﻪ (ﻧﻴﻢ صاع) ،ﻟﻪ اوربشﻮ او ﻧﻮروداﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮه پﻴﻤاﻧﻪ ！اکﻞ شﻮﻳده ،اﻟبتﻪ وﻫبة اﻟزحﻴﻠﻲ پﻪ خپﻞ کتاب ( اﻟﻔﻘﻪ اﻟإسﻼﻣﻲ وآدﻟتﻪ) ک ３د پﻴﻤاﻧ(３صاع) وزن د اﻣام شاﻓﻌﻲ او صاحب５ﻨﻮ پﻪ ﻗﻮل د دې ﻣﻬال(－ )٢١٧٦رام ！اکﻠی دی ،او د اﻣام ابﻮحﻨﻴﻔﻪ او ﻧﻮرو ﻓﻘﻬاوو پﻪ وړاﻧدې ﻳ ３د صاع اﻧدازه (－ )۳٨٠٠رام ！اکﻠ ３ده ،خﻮ د اﻣام ﻧﻮوي وﻳﻨا دا ده چ ３پﻪ ﻓدﻳﻪ ک ３باﻳد ﻟﻮړه اﻧدازه پﻪ ﻧﻈر ک ３وﻧﻴﻮل شﻲ او ﻫﻐﻪ ( )٤کﻴﻠﻮ ﻳا (－)٤٠٠٠راﻣﻪ ده. :پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک( ３آﻳام ﻣﻌدودات) تﻌﻴﻦ او ！اکﻞ شﻮې دي چ３ ﻫﻐﻪ کﻮﻣ ３ور ３＄دي ،ﻳﻌﻨ :３د ﻫﻐﻮ ور＄ﻮ شﻤ５ر چ ３روژه ﻧﻴﻮل ﻳ ３پر تاسﻮ ﻓرض ک７ای شﻮي دي ،پﻪ ﻫر کال ک ３ﻳﻮه ﻣﻴاشت ده او ﻫﻐﻪ ﻣﻴاشت د رﻣضان ﻣبارکﻪ ﻣﻴاشت ده .وروستﻪ د دې ﻣﻴاشت ３ﻓضﻴﻠت او ﻏﻮره واﻟﻲ تﻪ اشاره شﻮې ده چ ３تر ！ﻮﻟﻮ ستر ﻓضﻴﻠت ﻳ ３د ﻗرأن ﻣجﻴد ﻧزول دی چ ３د ﻟﻮﻣ７ي ＄ﻞ ﻟپاره ﻟﻪ ﻟﻮح ﻣحﻔﻮظ ＇خﻪ د دﻧﻴا أسﻤان تﻪ د ﻗدر پﻪ شپﻪ ک ３پﻪ بشپ７ه تﻮ－ﻪ ﻧازل شﻮ او بﻴا ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＄اﻳﻪ ﻟ ８ﻟ ８پﻪ تدرﻳجﻲ تﻮ－ﻪ د ضرورت پر اساس د اهلل پر رسﻮل باﻧدې ﻧازل شﻮ او پﻪ رسﻮل اهلل ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ ﻧزول ﻳ ３ﻫﻢ پﻪ دې ﻣبارکﻪ ﻣﻴاشت ک ３و. ﻫﻤدارﻧ／ﻪ دا ﻣبارک أﻳت د ﻗرأن کرﻳﻢ ارز＊ت تﻪ چ ３د ده د ﻧزول ﻟﻪ برکتﻪ د رﻣضان ﻣﻴاشت ﻣبارکﻪ شﻮه ،اشاره کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻫدی ﻟﻠﻨاس وبﻴﻨات ﻣﻦ اﻟﻬدی واﻟﻔرﻗان ﻳﻌﻨ :３دﻏﻪ ﻧازل شﻮی ﻗرأن ﻧﻪ د ﻳﻮ ﻗﻮم او ＄اﻧ７／ې ﻗبﻴﻠ ３ﻟپاره ،بﻠک３ د ！ﻮل بشرﻳت ﻟپاره بشپ ７ﻫداﻳت او د حﻖ او باطﻞ ترﻣﻨ ＃ﻳﻮازﻧﻲ تﻮپﻴر کﻮوﻧکی دی .د دې ﻣبارک أﻳت پﻪ پای ک ３د روژې د ﻓرضﻴت حکﻢ پر ！ﻮﻟﻮ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ چ ３پﻪ رﻣضان ک ３حاضر وي بﻴان شﻮی دی ،ﻳﻮازې رﻧ％ﻮران او ﻣساﻓر ور＇خﻪ ﻣستثﻨﻲ کﻴ８ي ،اﻟبتﻪ ﻫﻐﻮی ﻫﻢ ﻣطﻠﻘاً ﻣﻌاف ﻧﻪ دي ،بﻠک ３باﻳد ﻫﻤدا ور ３＄بﻴا ﻗضاﻳﻲ راوړي او د خپﻠﻮ روژو شﻤ５ر پﻮره ک７ي .ﻣسﻠﻤان باﻳد پﻪ دې وپﻮﻫﻴ８ي چ ３اهلل تﻌاﻟی خپﻞ بﻨده －ان د داس ３ﻋباداتﻮ پﻪ ﻣکﻠﻒ کﻮﻟﻮ سره چ＂－ ３ﻪ ﻳ ３ﻫﻢ ب５رتﻪ ﻫﻤدوې تﻪ رسﻴ８ي ،د دوی حاﻟت ﻣراﻋات ک７ی ،پﻪ رﻧ％ﻮراﻧﻮ ،ﻣساﻓراﻧﻮ او ضﻌﻴﻔاﻧﻮ ﻳ ３تخﻔﻴﻒ راوړی ،پرتﻪ ﻟﻪ شکﻪ اهلل پاک خپﻠﻮ بﻨده －اﻧﻮ ﻟپاره أساﻧﻲ(ﻳسر) ﻏﻮاړي ،ﻧﻪ سختﻲ(ﻋسر) او ک７او .ﻫﻤدارﻧ／ﻪ دا ﻫﻢ باﻳد ﻫ５ر ﻧک７و چ ３د 189
دﻳﻦ ﻓرضﻮﻧﻪ ،د اسﻼم حکﻤﻮﻧﻪ او د اهلل د کﻼم ﻧزول！ ،ﻮل ﻳﻮ سﻠسﻠﻪ ﻫداﻳتﻮﻧﻪ او ﻻر＊ﻮدﻧ ３دي چ ３اهلل خپﻠﻮ بﻨده －اﻧﻮ تﻪ ور ب＋ﻠﻲ دي ،ﻧﻮ باﻳد د ُﻣﻨ ِﻌﻢ شکر ﻟﻪ ﻳاده و ﻧﻪ باسﻮ" :وﻟتکبروا اهلل ﻋﻠی ﻣا ﻫداکﻢ وﻟﻌﻠکﻢ تشکرون". فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ دوو ډﻟﻮ ووﻳشﻞ شﻲ او ﻫره ډﻟﻪ دې ﻟﻪ بﻠ ３ډﻟ ３سره د روژې د ﻓضﻴﻠت پﻪ اړه بحث او ＇７５ﻧﻪ وک７ي ،پﻪ داس ３طرﻳﻘﻪ چ＇ ３ﻮ ﻓضﻴﻠتﻮﻧﻪ دې ﻳﻮه ډﻟﻪ او ＇ﻮ دې بﻠﻪ ډﻟﻪ ذکر ک７ي. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: د رﻣضان د ﻣبارک ３ﻣﻴاشت ３او د ﻗرأن د ﻓضﻴﻠتﻮﻧﻮ بﻴان. پﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻣکﻠﻔﻮ و７－و د رﻣضان د ﻣﻴاشت ３د روژو ﻓرضﻴت. ﻫﻐﻪ رﻧ％ﻮر تﻪ د روژې رخصت چ ３پﻪ روژه ﻧﻴﻮﻟﻮ سره ﻳ ３د رﻧ ＃د سخت ９و４ره وي ،ﻧﻮ د روﻏتﻴا تر وختﻪ پﻮرې دې روژه و＄ﻨ６وي. چا چ ３د شرﻋﻲ ﻋذر پﻪ اساس روژه خﻮړﻟ ３وي ،پر ﻫﻐﻪ د ﻗضا راوړل واجب دي. د اسﻼﻣﻲ شرﻳﻌت أساﻧﻲ او ﻟﻪ ﻫر ډول سخت＇ ９خﻪ ＄ان ژﻏﻮرﻧﻪ. پﻪ ﻋباداتﻮ او طاﻋاتﻮ سره د اهلل تﻌاﻟی د شکر ＇ر－ﻨدوﻧﻪ. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: { {} {} {} {} } ٢ـ روژه پﻪ کﻮم کال پر ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻓرض شﻮه؟ ۳ـ د روژې ﻟﻪ ﻓضﻴﻠتﻮﻧﻮ ＇خﻪ درې ﻓضﻴﻠتﻮﻧﻪ ذکر ک７ئ. جﻤﻠﻪ ＇رﻧ／ﻪ تﻔسﻴر ک７ې ده؟ ٤ـ ﻋﻠﻤاوو د ٥ـ د روژې پﻪ ﻣبارکﻪ ﻣﻴاشت ک ３د ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻧزول ＇رﻧ／ﻮاﻟی واضح ک７ئ. جﻤﻠﻪ د ﻣخکﻴﻨﻲ حکﻢ ﻧاسخ کﻴدای شﻲ؟ ٦ـ پﻪ کﻮم صﻮرت د کورن ９دنده
زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ خپﻠﻪ خﻮ＊ﻪ ﻟﻪ ﻻﻧدې دوو ﻣﻮضﻮﻋ／اﻧﻮ ＇خﻪ د ﻳﻮې ﻣﻮضﻮع پﻪ اړه ﻳﻮه ﻟﻨ６ه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکﻲ: ١ـ د روژې ،د روژې د ﻣﻴاشت ３او د ﻗرأن کرﻳﻢ ﻓضﻴﻠتﻮﻧﻪ. ٢ـ د اسﻼم پﻪ سپ（５ﻠﻲ دﻳﻦ ک ３ﻳسر (أساﻧﻲ). 190
نهه څلويښتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٨٨ -۱٨٦آيتونه
د ځينو كلمو معنا
} } } } } } } } } } } } }
191
سﻮال کﻮوﻧکی ،حاجت ﻏﻮ＊تﻮﻧکی. { { ﻧﻮ دوی باﻳد حکﻢ وﻣﻨﻲ. { د خﻼصﻮن ﻻره وﻣﻮﻣﻲ(پﻪ ﻗرأﻧﻲ اصطﻼح ک ،３پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﻋﻠﻢ او ﻋﻤﻞ ترسره کﻮﻟﻮتﻪ چ ３د اهلل د رضا او ﻣﻴﻨ ３ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ ＇خﻪ ＄ان ژﻏﻮرل چ ３د اهلل د ﻧاخﻮ＊ی وړ －ر＄ﻲ(ُ ،رشد) وﻳﻞ کﻴ８ي) دﻟتﻪ ور ＇خﻪ جﻤاع کﻮل ﻣراد دي. { { د ＊ ３％او س７ي ﻟﻪ ﻧژد４ﻮاﻟﻲ ＇خﻪ کﻨاﻳﻪ ده ،ﻟکﻪ د جاﻣ ３ﻧژد４ﻮاﻟی ﻟﻪ بدن سره ،ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ﻣﻴ７ه او ＊％ﻪ ﻳﻮ بﻞ تﻪ ＊اﻳست او ﻳﻮد بﻞ د ﻋﻴب ﻟﻪ پ＂ﻮﻟﻮ ＇خﻪ کﻨاﻳﻪ ده. { ﻟﻪ دوی سره ﻳﻮ＄ای ＇ﻤﻠئ (ﻟﻪ جﻤاع ＇خﻪ کﻨاﻳﻪ ده). { اهلل تﻌاﻟی ﻟﻴکﻼی او ﻣﻘرر ک７ای دی. { سپﻴﻦ تار ،د ستﻨ ３پﻪ ＇５ر (ﻋﻤﻮدي) سپﻴﻨﻮاﻟی دی چ ３د أسﻤان پﻪ ＇ﻨ６و ک＇ ３ر－ﻨدﻳ８ي. { ﻫﻐﻪ تﻮر واﻟی چ ３وروستﻪ ﻟﻪ ﻟﻮﻣ７ي سپﻴﻨﻮاﻟﻲ ＇خﻪ پﻴدا کﻴ８ي او ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ وړي. ﻫﻐﻪ پراخﻪ ر１اﻳﻲ چ ３ﻳاده شﻮې تﻴاره ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ وړي او پﻪ ！ﻮﻟﻮ ＇ﻨ６و خپرﻳ８ي. { { (حدود) د (حد) جﻤﻊ ده او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ اﻟﻬﻲ احکاﻣﻮ ＇خﻪ ﻋبارت دي چ ３ﻟﻪ بﻨده －اﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ ３ترسره کﻮل ﻳا پرﻳ＋ﻮدل ﻏﻮ＊تﻞ شﻮي وي. د حﻖ خﻼف. { (ادﻻء) د ﻳﻮه شﻲ ﻏﻮر＄ﻮﻟﻮ تﻪ وﻳﻞ کﻴ８ي او دﻟتﻪ ور＇خﻪ ،ﻗاضﻲ ﻳا حاکﻢ تﻪ د ب６و پﻪ تﻮ－ﻪ د ﻳﻮه شﻲ { ورک７ه ﻣﻮخﻪ ده ،تر＇ﻮ د ﻫﻐﻪ پﻪ واسطﻪ ﻳﻮ تﻦ د ﻧﻮرو پاﻧ／ﻪ ﻏصب ک７ي.
ژباړه
او کﻠﻪ چ( ３ای ﻣحﻤده!) ﻟﻪ تا ＇خﻪ زﻣا بﻨده －ان (ﻟﻪ ﻟر４ﻮاﻟﻲ او ﻧژد４ﻮاﻟﻲ) زﻣا پﻮ＊تﻨﻪ وک７ي ،ﻧﻮ ب５شکﻪ زه ﻧژدې ﻳﻢ، ﻗبﻠﻮم د ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ سﻮال پﻪ ﻫﻐﻪ وخت ک ３چ ３ﻣا وبﻮﻟﻲ ،ﻧﻮ دوی دې زﻣا حکﻢ وﻣﻨﻲ او ！ﻴﻨ ，دې اوسﻲ پر اﻳﻤان باﻧدې＊ ،اﻳ ،３چ ３دوی پﻪ سﻤﻪ ﻻره ！ﻴﻨ ，پات ３شﻲ .تاس ３تﻪ د روژې پﻪ شپﻪ ک ３ﻟﻪ خپﻠﻮ ＊％ﻮ سره ﻳﻮ＄ای واﻟی حﻼل ک７ای شﻮی دی ،دوی تاس ３ﻟره ﻟباس او تاس ３دوی ﻟره ﻟباس ﻳئ ،اهلل تﻪ ﻣﻌﻠﻮم دي چ ３تاس ３بﻪ ﻟﻪ خپﻠﻮ ＄اﻧﻮ سره خﻴاﻧت کاوه ،ﻧﻮ (پﻪ رحﻤت سره) در باﻧدې راو－ر５＄د او ﻋﻔﻮه ﻳ ３وک７ه تاس ３تﻪ ،ﻧﻮ اوس (د روژې پﻪ شپﻮ ک )３ﻟﻪ خپﻠﻮ ＊％ﻮ سره جﻤاع کﻮئ! او وﻏﻮاړئ ﻫﻐﻪ شی ،چ ３اهلل ستاس ３ﻟپاره ﻟﻴکﻠﻲ (ﻣﻘرر ک７ي دی) او خﻮرئ او ＇＋ئ ترﻫﻐﻪ پﻮرې چ＊ ３کاره شﻲ تاس ３تﻪ سپﻴﻦ تار ﻟﻪ تﻮر تاره (چ ３سپﻴﻦ تار) ﻟﻪ سبا ＇خﻪ (دی) بﻴا (خپﻠﻪ) روژه تر شپ３ پﻮرې پﻮره ک７ئ او ＊％ﻮ تﻪ (پﻪ جﻤاع سره) ﻣﻪ ﻧژدې ک８５ئ پﻪ داس ３حال ک ３چﻲ تاسﻲ پﻪ ﻣساجدو ک ３ﻣﻌتکﻔان ﻳئ دا د اهلل احکام او حدود دي ،ﻧﻮ (د دې پﻪ ﻣاتﻮﻟﻮ سره) ورتﻪ ﻣﻪ ﻧژدې ک８５ئ (ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻳ ３دا احکام درتﻪ بﻴان ک７ل) ﻫﻤداس ３اهلل د خﻠکﻮ ﻟپاره خپﻞ أﻳتﻮﻧﻪ بﻴاﻧﻮي تر＇ﻮ دوی ＄ان (د دې حدودو ﻟﻪ ﻣخاﻟﻔتﻪ) وساتﻲ .او ﻣﻪ خﻮرئ خپﻞ ﻣاﻟﻮﻧﻪ خپﻠﻮ ک ３پﻪ ﻧاحﻘﻪ سره او ﻣﻪ رسﻮئ دا ﻣال ترحاکﻤاﻧﻮ پﻮرې ﻟپاره د دې چ ３وخﻮرئ ﻳﻮ＇ﻪ د خﻠکﻮ ﻟﻪ ﻣاﻟﻮﻧﻮ ＄ﻨ ３پﻪ ﻇﻠﻢ (ﻧاحﻘﻪ سره) او (حال دا چ )３تاس ３پﻮﻫ８５ئ (چ ３دا ﻇﻠﻢ دی او تاس ３پﻪ ﻧاحﻘﻪ ﻳاست). اجمالي تفسير
:ﻳﻮه ډﻟﻪ صحابﻪ کرام رسﻮل اهلل تﻪ راﻏﻠﻞ او پﻮ＊تﻨﻪ ﻳ ３وک７ه(:آﻗرﻳب ربﻨا ﻓ ُﻨﻨاجﻴﻪ آم بﻌﻴد ﻓ ُﻨﻨادﻳﻪ) ﻳﻌﻨ :３أﻳا زﻣﻮږ اهلل ﻣﻮږ تﻪ ﻧژدې دی چ ３پﻪ ！ﻴ أواز ﻫﻐﻪ ﻳاد ک７و ﻳا زﻣﻮږ ＇خﻪ ﻟرې دی چ ３پﻪ ﻟﻮړ أواز ﻳ ３راوبﻮﻟﻮ؟ پﻪ ＄ﻮاب ک ３دا أﻳت ﻧازل شﻮ ،چ ３اهلل تﻌاﻟی تاسﻮ تﻪ ﻧژدې دی ستاسﻮ ﻏﻮ＊تﻨﻪ اوري او ﻗبﻠﻮي ﻳ .３پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３ﻟﻪ دې وروستﻪ ﻳﻮ بﻞ اﻣر تﻪ اشاره شﻮې ده ،چ ３ﻫﻐﻪ پﻪ بﻨده －اﻧﻮ پﻮرې اړه ﻟري، ﻳﻌﻨ ３اﻳﻤان او د اﻟﻬﻲ اواﻣرو او ﻧﻮاﻫﻴﻮ(د اﻟﻬﻲ شرﻳﻌت) استجابت او ﻣﻨﻨﻪ ده ،او دا چ ３د برﻳا او ﻧ５کﻤرﻏ ９ﻳﻮازﻧ ９ﻻر پﻪ اطاﻋت او اﻳﻤان ک ３ﻣﻨحصره کﻮي. :د روژې د ﻓرضﻴت پﻪ پ５ﻞ ک ３حکﻢ دا و چ ３ﻫر چا بﻪ د سبا ور ３＄د روژې ﻧﻴﻮﻟﻮ ﻗصد درﻟﻮد ،ﻧﻮ د شپ ３پﻪ ﻫره ７－ۍ ک ３بﻪ چ ３وﻳده شﻮ ،ﻟﻪ ﻫﻤﻐﻪ شﻴب ３وروستﻪ بﻪ ﻫﻐﻪ تﻪ خﻮړل، ＇＋ﻞ او ﻟﻪ خپﻠ ３ک６ې سره ﻣﻘاربت جﻮاز ﻧﻪ درﻟﻮد ،کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻫﻐﻪ د شپ ３پﻪ ﻟﻮﻣ７ۍ برخﻪ ک ３وﻳده شﻮی وي .دا حکﻢ پﻪ صحابﻪ وو سخت تﻤام شﻮ ،أن تر دې چ＄ ３ﻴﻨﻮ کساﻧﻮ ﻟﻪ خپﻠﻮ بﻴبﻴاﻧﻮ سره د کﻮرواﻟﻲ پﻪ اړه ＄اﻧﻮﻧﻪ ﻧشﻮای اﻳساروﻻی ،کﻠﻪ چ ３د اهلل رسﻮل ﻟﻪ دې کار ＇خﻪ خبر شﻮ ،ﻧﻮ دا أﻳت ﻧازل شﻮ چ ３ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ د شپ ３پﻪ اوږدو ک３ د سبا تر راختﻠﻮ پﻮرې خﻮړل＋＇ ،ﻞ او جﻤاع کﻮل روا شﻮل. پﻪ جﻤﻠﻪ ک ３ﻫﻤﻐﻪ تﻘصﻴر او کﻮتاﻫ ９تﻪ اشاره ده چ ３ﻟﻪ ＄ﻴﻨﻮ ＇خﻪ د صادره شﻮې ده ،چ ３وروستﻪ ﻟﻪ وﻳده کﻴدﻟﻮ ﻳ ３د خپﻠﻮ بﻴبﻴاﻧﻮ سره جﻤاع ک７ې وه ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې 192
ﻫﻢ پﻮﻫﻴده ،چ ３خﻠک بﻪ د صحابﻪ وو ﻟﻪ زﻣاﻧ＇ ３خﻪ وروستﻪ ډ４ر ＄ﻠ ３پﻪ دې اشتباه ک ３واﻗﻊ شﻲ ،ﻧﻮ د ﻫﻐﻮی د تﻮب ３او د رسﻮل اهلل پر وړاﻧدې د خپﻞ اﻋتراف ﻟﻪ برکتﻪ ،اهلل تﻌاﻟی پر ！ﻮل اﻣت باﻧدې اساﻧﻲ راوستﻠﻪ. پﻪ دې أﻳت ک ３د زﻳات وضاحت ﻟپاره د روژې حدود ！اکﻞ شﻮي دي چ ３ﻟﻪ کﻮم وخت ＇خﻪ پ５ﻞ کﻴ８ي او تر کﻮم وختﻪ بﻪ دوام ﻣﻮﻣﻲ ،ﻳﻌﻨ ３ﻟﻪ ر＊تﻴﻨﻲ سبا ＇خﻪ د ﻟﻤر تر ډوبﻴدو پﻮرې دوام ﻟري ،ﻫﻤدارﻧ／ﻪ د اﻋتکاف احکام پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３بﻴاﻧﻴ８ي چ ３د روژتﻴاﻧﻮ ﻟﻪ ﻏﻮره ﻋﻤﻠﻮﻧﻮ ＇خﻪ دی (اﻟبتﻪ اﻋتکاف د حکﻢ ﻟﻪ ﻣخ ،３کﻔاﻳﻲ ﻣؤکد سﻨت دی او ﻟﻪ روژې پرتﻪ سﻨت اﻋتکاف ﻧﻪ کﻴ８ي) .پﻪ پای ک ３اﻋﻼن شﻮی چ ３بﻴان شﻮي واجبات او ﻣحرﻣات د اهلل حدود او أﻳتﻮﻧﻪ دي چ ３ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻳ ３ﻣاتﻮل او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ ت５ری کﻮل جﻮاز ﻧﻪ ﻟري. :وروستﻪ ﻟﻪ دې چ ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ ت５ر شﻮي أﻳت ک ３خبر راک ７چ ３اهلل تﻌاﻟی د خپﻞ دﻳﻦ احکام خﻠکﻮ تﻪ بﻴاﻧﻮي ،تر＇ﻮ خﻠک د ＊ﻮ او ﻧ５کﻮ کاروﻧﻮ پﻪ ترسره کﻮﻟﻮ او د بدﻳﻮ پﻪ پرﻳ＋ﻮدﻟﻮ سره تﻘﻮی خپﻠﻪ ک７ﻧﻼره و－ر＄ﻮي ،پﻪ دې أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی ﻳﻮ ﻣﻬﻢ ！ﻮﻟﻨ５ز او اخﻼﻗﻲ اﻣر تﻪ اشاره کﻮي چ ３ﻫﻐﻪ پﻪ ﻧاحﻘﻪ او ﻧاروا تﻮ－ﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻣاﻟﻮﻧﻮ خﻮړل دي ،چ ３پر ﻣسﻠﻤان باﻧدې ﻣطﻠﻘا ً حرام دي. دا ﻣبارک أﻳت د دې حکﻢ پﻪ ترڅ ک ،３پﻪ ﻧاروا تﻮ－ﻪ د ﻧﻮرو خﻠکﻮ ﻣال خﻮړﻟﻮ تﻪ اشاره کﻮي ،چ ３ﻫﻐﻪ د رشﻮت پﻪ ب２ﻪ حاکﻤاﻧﻮ او ﻗاضﻴاﻧﻮ تﻪ پﻪ ﻻس ور＄ﻲ ،دا کار د دې ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ ،تر＇ﻮ ﻗاضﻴان د ﻇاﻟﻢ پﻪ ＂－ﻪ ﻓﻴصﻠﻪ وک７ي او حاکﻤان ﻳ ３ﻟﻪ ﻓﻴصﻠ＇ ３خﻪ ﻣﻼت ７وک７ي او رشﻮت ورکﻮوﻧکﻲ د تﻮر ،بﻬتان او دروﻏﻮ ﻗسﻤﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻻرې د ﻧﻮرو ﻣاﻟﻮﻧﻪ ﻻس تﻪ راوړي.
فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ ﻧاحﻘﻪ او ﻇاﻟﻤاﻧﻪ تﻮ－ﻪ د ﻧﻮرو خﻠکﻮ د ﻣال خﻮړﻟﻮ د شدﻳد حرﻣت پﻪ اړه ،چ ３وروستﻨی أﻳت ورتﻪ اشاره کﻮي ،ﻫﻤدارﻧ／ﻪ د ﻫﻐﻮ ب５ﻼب５ﻠﻮ ﻻرو پﻪ اړه چ ３اﻣکان ﻟري د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻣاﻟﻮﻧﻪ او پاﻧ ３／پک ３ﻟﻮټ شﻲ چ ３دا کار د اسﻼﻣﻲ شرﻳﻌت ﻟﻪ ﻣخ ３حرام دی ،بحث او ﻣﻨاﻗشﻪ وک７ي. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: بﻨده －اﻧﻮ تﻪ د اهلل تﻌاﻟی ﻧژدﻳﻮاﻟی＄ ،کﻪ ！ﻮل ﻣخﻠﻮق د ده ﻟﻪ ﻗدرت او واک ﻻﻧدې دي ،اهلل ﻫر ＇ﻪ وﻳﻨﻲ ،ﻫر ＇ﻪ اوري او پر ﻫﻐﻮ برﻻسی دی. ﻋبادت کﻮﻟﻮ ک ３د أواز د ﻟﻮړواﻟﻲ کراﻫﻴت ،ﻣ／ر پﻪ ＄ﻴﻨﻮ وختﻮﻧﻮ ک ،３ﻟکﻪ :تﻠبﻴﻪ ،أذان ،اﻗاﻣت ،او پﻪ جﻬري ﻟﻤﻮﻧ％ﻮﻧﻮ ک ３د ﻗرأن تﻼوت ﻣکروه ﻧدی. 193
د اهلل پﻪ پﻴروۍ ک ３د کﻤال او رشد اثبات او د ﻫﻐﻪ پﻪ ﻣﻌصﻴت ک ３د جﻬﻞ او －ﻤراﻫ ９اثبات. د روژې پﻪ ﻣﻴاشت ک ３د ﻟﻤر ﻟﻪ ډوبﻴدو ＇خﻪ د سبا تر راخﻠتﻮ پﻮرې د خﻮراک＋＇ ،اک او جﻤاع کﻮﻟﻮ جﻮاز. د روژې ﻧﻴﻮﻟﻮ د ！اکﻠﻲ وخت بﻴان ،ﻳﻌﻨ ３ﻟﻪ ر＊تﻴﻨﻲ سبا ＇خﻪ د ﻟﻤر تر ډوبﻴدو پﻮرې. د ﻫﻐﻪ ＇ﻪ بﻴان چ ３روژتﻲ باﻳد ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ډډه وک７ي ،ﻟکﻪ :خﻮړل＋＇ ،ﻞ او جﻤاع کﻮل. د روژې پﻪ ﻣﻴاشت ک ３د اﻋتکاف روا واﻟی. د خبرو د ادابﻮ ＊ﻮدﻧﻪ ،پﻪ داس ３تﻮ－ﻪ چ ３ﻗرأن ﻣجﻴد د (جﻤاع) پر＄ای د (ﻣباشرت) کﻠﻤﻪ استﻌﻤال ک７ې ده. د شرﻳﻌت د ﻗﻮاﻧﻴﻨﻮ او حدودو د ﻣﻘصد او ﻫدف ＊کاره کﻮل ،چ ３ﻫﻐﻪ تﻘﻮی او پرﻫﻴز－ارۍ تﻪ رس５دل دي. پرتﻪ ﻟﻪ حﻘﻪ د ﻣسﻠﻤان د ﻣال د خﻮړﻟﻮ حرﻣت ،برابره ده کﻪ ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻫرې ﻻرې ＇خﻪ وي. حاکﻤاﻧﻮ او چارواکﻮ تﻪ د رشﻮت ورکﻮﻟﻮ حرﻣت. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３وژباړئ: {}
{}
{
{} {} {} {} } ٢ـ اهلل تﻌاﻟی ＇رﻧ／ﻪ خپﻠﻮ بﻨده －اﻧﻮ تﻪ ﻧژدې دی؟ ﻣبارک أﻳت شان ﻧزول بﻴان ک７ئ؟ ۳ـ د دې جﻤﻠﻪ وژباړئ او تﻔسﻴر ﻳ ３ک７ئ؟ ٤ـ دا ٥ـ د اﻋتکاف حکﻢ ＇ﻪ دی؟ برخﻪ ＇ﻪ تﻪ اشاره کﻮي؟ ٦ـ د ﻣبارک أﻳت دا ٧ـ د دې (وﻻ تآ کﻠﻮ آﻣﻮاﻟکﻢ )...ﻣبارک أﻳت پﻪ ر１ا ک ３د خﻠکﻮ د ﻣاﻟﻮﻧﻮ حرﻣت بﻴان ک７ئ؟ کورن ９دنده
زده کﻮوﻧکﻲ دې ﻫﻐﻪ احکام چ ３د دې ﻟﻮست درﻳﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ورتﻪ اشاره ک７ې ده ،پﻪ ＇ﻮ کر＊ﻮ ک ３وﻟﻴکﻲ او د ﻫر حکﻢ د استدﻻل ＄ای دې پﻪ أﻳت ک ３و！اکﻲ.
194
پنځوسم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٩٣ -۱٨٩آيتونه
د ځينوكلمو معنا
}
{
}
د (ﻫﻼل) جﻤﻊ ده او پﻪ ﻋرب ９ک ３ﻧﻮې ﻣﻴاشت ３تﻪ واﻳﻲ (ﻟﻪ ﻟﻮﻣ７ۍ ور ３＄ﻧﻪ تر درﻳﻤ ３ور ３＄پﻮرې). {
}
{ د اهلل رضاﻣﻨدۍ تﻪ رسﻴدوﻧک ３ﻻره چ ３اسﻼم دی.
}
{
} } }
د (ﻣﻴﻘاة) جﻤﻊ ده ،ﻳﻌﻨ！ :３اکﻠﻲ وختﻮﻧﻪ. ﻟﻪ حده ت５ری ﻣﻪ کﻮئ. { ﻫر چ５رتﻪ ﻳ ３چ ３وﻣﻮﻣئ.
{
ﻣراد ترې ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی سره شرک دی. { ﻣراد ترې کﻌبﻪ او شا او خﻮا حرم دی.
ژباړه
(ای ﻣحﻤده!) خﻠک ﻟﻪ تا ＇خﻪ د ﻧﻮﻳﻮ ﻣﻴاشتﻮ (د ﻧرۍ ک５دو او ﻏ＂５دو) پﻪ اړه پﻮ＊تﻨﻪ کﻮي ،دوی تﻪ وواﻳﻪ چ ３ﻫﻐﻪ ！اکﻠﻲ وختﻮﻧﻮ دي ﻟپاره د خﻠکﻮ او د حج او ﻧﻪ ده ﻧ５کﻲ (دا) چ ３کﻮروﻧﻮ تﻪ د ﻫﻐﻮ د شا ﻟﻪ ﻟﻮري ﻧﻨﻮ＄ئ ،خﻮ ﻧ５کﻲ دا ده چ＇ ３ﻮک ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ وو４ر８４ي او راشئ کﻮروﻧﻮ تﻪ د ﻫﻐﻮ د دروازو ﻟﻪ ﻟﻮري او وو４ر８４ئ ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ د دې ﻟپاره چ ３تاس( ３د اهلل ﻟﻪ ﻋذابﻪ) خﻼص شئ او پﻪ خپﻞ ﻣراد ورس８５ئ .او جﻨ ，کﻮئ (ای ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ!) پﻪ ﻻره د اهلل ک ３ﻟﻪ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ سره چ ３ﻟﻪ تاس ３سره جﻨ ，کﻮي ،خﻮ ت５ری ﻣﻪ کﻮئ ،بﻴشکﻪ اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ حده ت５ر４دوﻧکﻲ ﻧﻪ خﻮ＊ﻮي او ووژﻧئ دوی ﻫر چ５رتﻪ ﻳ ３چ ３وﻣﻮﻣئ او وباسئ دوی ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＄اﻳﻪ چ ３تاس ３ﻳ ３ا４ستﻠﻲ ﻳاست او ﻓتﻨﻪ (شرک او ﻓساد) ﻟﻪ وژﻟﻮ ＇خﻪ ډ４ر سخت دی .او ﻟﻪ دوی سره ﻣسجد اﻟحرام تﻪ ﻧژدې جﻨ ，ﻣﻪ کﻮئ تر ﻫﻐﻪ پﻮرې چ ３وجﻨ／ﻴ８ي دوی 195
ﻟﻪ تاسﻲ سره پﻪ دﻏﻪ حرم ک ،３ﻧﻮ کﻪ جﻨ ，وک７ي دوی ﻟﻪ تاس ３سره ،ﻧﻮ ووژﻧئ دوی ،ﻫﻤداس ３ده جزاء د کاﻓراﻧﻮ، کﻪ چ５رې ﻣﻨﻊ شﻮل ﻫﻐﻮی (ﻟﻪ شرکﻪ) ،ﻧﻮ ب５شکﻪ اهلل تﻌاﻟی ډﻳر ب＋ﻮﻧکی او ﻣﻬرباﻧﻪ دی او جﻨ ，وک７ئ تاس ３ﻟﻪ دوی سره تر ﻫﻐﻪ پﻮرې چ ３ﻓتﻨﻪ (شرک او ﻓساد) پات ３ﻧشﻲ او دﻳﻦ (حکﻢ) خاص اهلل ﻟره شﻲ ،ﻧﻮ کﻪ چ５رې دوی (ﻟﻪ شرکﻪ) ﻻس پﻪ سر شﻮل ،ﻧﻮ ﻧشتﻪ ﻫ ＆５ت５ری ﻣ／ر پر ﻇاﻟﻤاﻧﻮ. اجمالي تفسير
ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３پﻪ ت５رو شﻮﻳﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３د روژې احکام بﻴان شﻮل ،د دې ﻟﻮست پﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３د حج احکام بﻴاﻧﻴ８ي، د دې دواړو ﻟﻮﻳﻮ واجباتﻮ ترﻣﻨ ＃د ﻫﻼل ﻳادوﻧﻪ ＄کﻪ وشﻮه چ ３د دواړو ！اکﻠﻲ وختﻮﻧﻪ پﻪ دې سره ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ８ي. د دې
أﻳت شان ﻧزول دا و چ＄ ３ﻴﻨﻮ صحابﻪ وو کراﻣﻮ ﻟﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ ＇خﻪ د ﻣﻴاشت３
د ﻧر４ﻮاﻟﻲ او ﻟﻮﻳﻮاﻟﻲ د ﻋﻠت پﻪ اړه پﻮ＊تﻨﻪ وک７ه ،اهلل تﻌاﻟی خپﻞ رسﻮل
تﻪ خبر ورک ،７تر＇ﻮ دوی وپﻮﻫﻮي چ３
دا ﻧر４ﻮاﻟی او ﻟﻮﻳﻮاﻟی د دې ﻟپاره دی ،تر＇ﻮ بﻨده －ان خپﻞ ！اکﻠﻲ وختﻮﻧﻪ وپ５ژﻧﻲ ،ﻣﻴاشت ３وپ５ژﻧﻲ ،د روژې او حج وختﻮﻧﻪ ﻫﻐﻮی تﻪ ＇ر－ﻨد شﻲ ３％＊ ،خپﻞ ﻋدتﻮﻧﻪ وپ５ژﻧﻲ او ﻋاﻣﻮ خﻠکﻮ تﻪ پﻪ اخﻴستﻠﻮ او پﻠﻮرﻟﻮ ک ３د ﻗرضﻮﻧﻮ د ادا کﻮﻟﻮ او داس ３ﻧﻮرو ﻣﻌاﻣﻠﻮ وختﻮﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮم شﻲ ،چ ３ﻫﻤدا د ﻣﻴاشت ３د کﻤﻮاﻟﻲ او زﻳاتﻮاﻟﻲ حکﻤتﻮﻧﻪ دي .ﻧﻮ تاس ３باﻳد د اهلل تﻌاﻟی د ﻫداﻳت او ﻻر＊ﻮوﻧﻮ پر وړاﻧدې د اهلل شکر ادا ک７ئ. د آيت له لوم７ۍ برخې سره د دويمې برخې اړيکه
کﻠﻪ چ ３پﻪ ﻣبارک أﻳت ک ３د ﻫﻼل ذکر وشﻮ او د ﻫﻐﻪ د ﻳادوﻧ ３ﻋﻠت د روژې او حج ﻣسئﻠﻪ او د دې دواړو وختﻮﻧﻮ تﻌﻴﻦ او ！اکﻞ وو ،د دې أﻳت پﻪ دوﻳﻤ ３برخ ３ک ３داس ３خبره بﻴاﻧﻴ８ي چ ３ﻫﻐﻪ ﻫﻢ د ﻳﻮ شﻤ５ر خﻠکﻮ د حج پﻪ ک７ﻧﻮ پﻮرې اړه ﻟري ،ﻟﻪ اسﻼم ＇خﻪ دﻣخﻪ د جاﻫﻠﻴت پﻪ زﻣاﻧﻪ ک ３د ﻣدﻳﻨ ３ﻣﻨﻮرې خﻠکﻮ داس ３ﻋادت درﻟﻮد چ ３کﻠﻪ بﻪ ﻳ ３د حج ﻳا ﻋﻤرې پﻪ ﻧﻴت احرام وتاړه او ﻟﻪ خپﻠﻪ کﻮره بﻪ ووتﻞ ،ﻧﻮ بﻴا بﻪ چ ３د کﻮم ＄اﻧ７／ي کار او ضرورت ﻟپاره دوﻳﻢ ＄ﻠ ３کﻮر تﻪ ﻧﻨﻮتﻞ ،ﻧﻮ د دروازې ﻟﻪ ﻻرې بﻪ ﻧﻪ داخﻠﻴدل ،بﻠک ３د کﻮر د شا دﻳﻮال بﻪ ﻳ ３سﻮری کاوه او د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻻرې بﻪ کﻮر تﻪ ﻧﻨﻮتﻞ او دا کار ﻳ ３ﻋبادت او طاﻋت －ا１ﻪ ،اهلل
دا جاﻫﻠﻲ طرﻳﻘﻪ باطﻠﻪ ک７ه او وﻳ ３ﻓرﻣاﻳﻞ :ﻧ５کﻲ
او تﻘﻮی پﻪ داس ３ډول بدﻋتﻮﻧﻮ ک ３ﻧشتﻪ ،خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ تﻪ ﻟﻪ دروازې داخﻞ شئ کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د حج ﻳا ﻋﻤرې ﻟپاره ﻣﻮ احرام ت７ﻟی وي او ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ ووﻳرﻳ８ئ چ ３ستاسﻮ برﻳا پﻪ ﻫﻤدې ک ３ده. :دا درې ﻣبارک أﻳتﻮﻧﻪ د ﻫﻐﻮ ﻟﻮﻣ７ﻧﻴﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ＇ ３خﻪ دي چ ３ﻟﻪ ﻣشرکاﻧﻮ سره د جﻨ ，او جﻬاد پﻪ اړه ﻧازل شﻮي وو .د اهلل رسﻮل او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ پک ３د جﻨ ，اجازه شﻮې ده، ﻟﻪ»سبِﻴﻞِ هَّ اهللِ« ＇خﻪ ﻣراد د اهلل د کﻠﻤ ３او دﻳﻦ ﻟﻮړواﻟی ＄کﻪ چ ３ﻣشرکاﻧﻮ بﻪ د دوی پر ﻧﻔسﻮﻧﻮ او ﻣاﻟﻮﻧﻮ ت５ری کاوهَ . 196
دی ،ﻳﻌﻨ ３دا چ ３ﻟﻪ جﻬاد ＇خﻪ باﻳد د اهلل د دﻳﻦ ﻟﻪ ﻟﻮړواﻟﻲ ＇خﻪ پرتﻪ بﻞ ﻫﻴ＆ شی ﻫدف و ﻧﻪ اوسﻲ ،پﻪ ﻟﻮﻣ７ي او دوﻳﻢ ﻣبارکﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ک＇ ３ﻮ شﻴاﻧﻮ تﻪ اشاره شﻮﻳده: ﻟﻮﻣ７ی دا چ ３تاس ３ﻟﻪ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ سره جﻨ ，وک７ئ چ ３تاسﻮ سره جﻨ ，پ５ﻞ کﻮي او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ سره چ ３ستاس３ پﻪ ﻟﻮري ﻻسﻮﻧﻪ ﻧﻪ اوږدوي ،ﻣﻪ جﻨ／ﻴ８ئ. دوﻳﻢ دا چ ３کﻪ جﻨ ，کﻮوﻧکﻲ ﻣﻮ پﻪ ﻫر ＄ای ک ３وﻣﻮﻧدل ،وﻳ＄ ３پئ ،بﻠک ３ﻟﻪ خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ ３وش７ئ ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻳ ３تاس ３ﻟﻪ خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ او ﻫ５ﻮاد ＇خﻪ ش７ﻟﻲ ﻳئ. درﻳﻢ دا چ ３تاسﻮ تﻪ د دوی پﻪ وژﻟﻮ ک ３ﻫﻴ＆ ډول اﻧدﻳ＋ﻨﻪ پﻴدا ﻧشﻲ ＄ ،کﻪ د دوی ﻓتﻨﻪ او ﻓساد چ ３ﻣسﻠﻤاﻧان پﻪ ډول ،ډول ﻋذابﻮﻧﻮ او دوکﻮ کﻔر او شرک تﻪ ﻣجبﻮروي ،دا ﻟﻪ جﻨ ，او وژﻧ＇ ３خﻪ ډ４ر سخت او ﻧاوړه ﻋﻤﻞ دی. ＇ﻠﻮرم دا چ ３کﻪ تاس ３د پاک حرم ﻳﻌﻨ ３کﻌب ３شرﻳﻔ ３او د حرم پﻪ چاپ５رﻳال ک ３ﻳاست ،ﻧﻮ جﻨ ，تﻪ ﻫ（ﻪ ﻣﻪ کﻮئ او د حرم حرﻣت وساتئ ،ﻣ／ر پﻪ ﻫﻐﻪ صﻮرت ک ３چ ３دوی ﻟﻪ تاسﻮ سره پﻪ ﻫﻤدې حدودو ک ３جﻨ ，پ５ﻞ ک７ي ،بﻴا د دﻓاع حﻖ ﻟرئ. پﻪ پای ک ３دا بﻴاﻧﻮي چ ３دا وژﻧﻪ او ﻟﻪ وطﻦ ＇خﻪ ش７ل د ﻫﻐﻮ کاﻓراﻧﻮ سزا ده چ ３د ﻧﻮرو پﻪ دﻳﻦ او ＄اﻧﻮﻧﻮ ت５ری کﻮي. پﻪ درﻳﻢ ﻣبارک أﻳت ک ３د اهلل د ﻣﻬرباﻧ ９پراخ ９تﻪ اشاره شﻮې ده او ﻓرﻣاﻳﻲ :کﻪ چﻴرې دا کسان ﻟﻪ خپﻞ کﻔر ،شرک او ت５رﻳﻮ ＇خﻪ راو－ر＄ﻲ او اﻳﻤان راوړي ،پرتﻪ ﻟﻪ شکﻪ اهلل ب＋ﻮﻧکی او ﻣﻬرباﻧﻪ دی ،پﻪ ﻫﻐﻪ صﻮرت ک ３بﻪ د دوی ！ﻮل پخﻮاﻧ ３جرﻣﻮﻧﻪ ﻣﻌاف او د＊ﻤﻨ ９بﻪ ﻳ ３پﻪ دوست ９بدﻟ ３شﻲ. :دا ﻣبارک أﻳت د ت５رو أﻳتﻮﻧﻮ تاکﻴد کﻮي .پﻪ دې أﻳت ک ３ﻟﻪ ﻣشرکاﻧﻮ سره د تﻞ ﻟپاره جﻨ ，او جﻬاد اجازه ورک ７شﻮې ده ،تر＇ﻮ پﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ ک ３بﻴا ﻫﻴ＆ ﻣسﻠﻤان د دﻳﻦ او ﻋﻘﻴدې ﻟپاره پﻪ ﻋذاب ﻧشﻲ ،بﻠک ３ﻫﻴ＆ ډول شرک او ب ３دﻳﻨﻲ شتﻮن وﻧﻪ ﻟري او دﻳﻦ ﻳﻮازې د اهلل دﻳﻦ وي .د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻳﻮ ＄ﻞ بﻴا تاکﻴد کﻴ８ي چ ３کﻪ دا کسان ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻋﻤﻠﻮﻧﻮ او ﻋﻘاﻳدو ＇خﻪ راو－ر＄ﻲ ،ﻧﻮ پﻮه دې شﻲ چ ３د اسﻼم او ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د＊ﻤﻨﻲ ﻳﻮازې ﻟﻪ ﻇاﻟﻤاﻧﻮ سره ده. فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې پﻪ دﻳﻦ ک ３د بدﻋت پﻪ اړه ،ﻟﻪ ﻳﻮبﻞ سره خبرې وک７ي او د ﻣبارکﻮ أﻳتﻮﻧﻮ او د ﻋﻠﻤاوو د وﻳﻨاوو پﻪ ر１ا ک ３دې ،د ﻫﻐﻪ حکﻢ بﻴان ک７ي.
197
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: ﻣسﻠﻤان باﻳد د ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ پﻪ اړه پﻮ＊تﻨﻪ وک７ي چ ３پﻪ ﻫﻐﻮ ک＂－ ３ﻪ ﻣﻮجﻮده وي او د ﻫﻐﻪ ＇ﻪ پﻪ اړه دې پﻮ＊تﻨﻪ و ﻧﻪ ک７ي چ ３پﻪ دوی پﻮرې اړه ﻧﻪ ﻟري او ﻳا ﻳ ３د ﻋﻘﻞ او پﻮﻫ ３ﻟﻪ پﻮﻟ＇ ３خﻪ بﻬر وي. د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره ﻗﻤري ﻣﻴاشت ３ډ４ر ارز＊ت او اﻫﻤﻴت ﻟري＄ ،کﻪ د ﻫﻐﻮ پﻪ وسﻴﻠﻪ ډ４ر ﻋبادتﻮﻧﻪ پ５ژﻧدل کﻴ８ي. د بدﻋت حرﻣت او ﻋدم جﻮاز ،کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻫﻐﻪ د ﻋبادت او اجر پﻪ ﻧﻴت وي. ﻟﻪ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ سره چ＇ ３ﻮک جﻨ ，کﻮي ،ﻟﻪ ﻫﻐﻮی سره جﻬاد واجب دی. د ﻣاشﻮﻣاﻧﻮ％＊ ،ﻮ او بﻮډا－اﻧﻮ پر ضد جﻨ ，او ت５ری جﻮاز ﻧﻪ ﻟري ،ﻣ／ر دا چ ３دوی پﻪ جﻨ ，ﻻس پﻮرې ک７ي. د ﻣک ３ﻣﻌﻈﻤ ３د پاک حرم پﻪ چاپ５رﻳال ک ３جﻨ ，حرام دی ،ﻣ／ر داچ ３د＊ﻤﻦ جﻨ ，پ５ﻞ ک７ي. اسﻼم راوړل ！ﻮﻟ ３پخﻮاﻧ ３ک７ﻧ ３ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ وړي. کﻠﻪ چ ３د ﻳﻮې سﻴﻤ ３ﻣسﻠﻤاﻧان د خپﻞ دﻳﻦ او ﻋﻘﻴدې پﻪ خاطر ﻟﻪ ت５ري او أزار سره ﻣخ شﻲ ،جﻬاد واجبﻴ８ي. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３وژباړئ: }
{}
{}
{}
{}
{}
{
٢ـ د ﻣﻴاشت ３پﻪ اړه د صحابﻪ کراﻣﻮ د پﻮ＊تﻨ ３ﻣراد ＇ﻪ و؟ ۳ـ د دې ﻟﻮست أﻳتﻮﻧﻮ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻟپاره د جﻨ ，او جﻬاد د اجازې ﻋﻠت او دﻟﻴﻞ ＇ﻪ ２－ﻠی دی؟ ٤ـ د جﻬاد ﻣﻘصد او ﻣﻮخﻪ باﻳد ＇ﻪ وي؟ ٥ـ پﻪ کﻌب ３او حرم شرﻳﻒ ک ３د جﻨ ，حکﻢ ＇ﻪ دی؟ کورن ９دنده
د دې
ﻣبارک أﻳت پﻪ تﻔسﻴر ک ３ﻳﻮه ﻟﻨ６ه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ ３د اهلل تﻌاﻟی پراخ３
ﻋﻔﻮې ،ﻣﻬرباﻧ ９او د اسﻼم ﻟﻮړتﻴا او ﻟﻮﻳ ９تﻪ شاﻣﻠﻪ وي.
198
يو پنځوسم لوست
د (البقرة) سورت ( )۱٩۵ -۱٩٤آيتونه
د ځينوكلمو معنا
{ ﻫﻐﻪ ﻣﻴاشت چ ３جﻨ ，او ج７／ې پک ３حراﻣ ３وي ،ﻫﻐﻪ ＇ﻠﻮر ﻣﻴاشت ３دي :ذي اﻟﻘﻌده،
}
ذي اﻟحجﻪ ،ﻣحرم او رجب. }
{
}
{
ﻫﻼکت.
}
{
احسان او ﻧﻴکﻲ وک７ئ.
د (حر ) جﻤﻊ ده ،ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻐﻪ شﻴان چ( ３پر ﻫﻐﻮ ﻳا ﻟﻪ ﻫﻐﻮسره) ت５ری کﻮل حرام دي ،ﻟکﻪ: حراﻣﻪ ﻣﻴاشت ،بﻠد حرام ،احرام او داس ３ﻧﻮر.
} }
{
او بشپ７ک７ئ. {
ﻟﻪ احصار ＇خﻪ ﻣﻮخﻪ دا ده چ ３حاجﻲ د د＊ﻤﻦ ﻳا سخت رﻧ ،＃ﻟﻪ کبﻠﻪ حج ﻳا ﻋﻤرې تﻪ ﻟﻪ رسﻴدو ＇خﻪ ﻣﻨﻊ شﻲ.
}
{
ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３أساﻧﻪ وي.
ژباړه
حراﻣﻪ (د حرﻣت) ﻣﻴاشت پﻪ بدل د حراﻣ( ３حرﻣت) ﻣﻴاشت ک ３ده او د ！ﻮﻟﻮ حرﻣتﻮﻧﻮ ﻣراﻋاتﻮل ﻳﻮ شان برابر دي؛ ﻧﻮ کﻪ ＇ﻮک پر تاس ３ت５ری وک７ي ،تاس ３ﻫﻢ پﻪ ﻫﻤاﻏﻪ ډول پر ﻫﻐﻪ ت５ری وک７ئ ،اﻟبتﻪ ﻟﻪ اهلل ﻧﻪ پﻪ و４ره ک ３اوسئ او پﻪ دې وپﻮﻫﻴ８ئ چ ３اهلل ﻟﻪ ﻣتﻘﻴاﻧﻮ سره (چ ３د ﻫﻐﻪ د حدودو ﻟﻪ ﻣاتﻮﻟﻮ ﻧﻪ ډډه کﻮي) ﻣﻞ دی .د اهلل پﻪ ﻻر ک(３ﻣال) وﻟ／ﻮئ او پﻪ خپﻠﻮ ﻻسﻮﻧﻮ خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ (پﻪ سر او ﻣال سره د جﻬاد پﻪ پرﻳ＋ﻮدﻟﻮ) پﻪ ﻫﻼکت ک ３ﻣﻪ ﻏﻮر＄ﻮئ＊ .ﻴ２／ﻪ کﻮئ چ３ 199
اهلل ＊ﻴ２／ﻪ کﻮوﻧکﻲ خﻮ＊ﻮي .د اهلل (د رضا) ﻟپاره حج او ﻋﻤره ترسره ک７ئ او کﻪ اﻳسار شئ ،ﻧﻮ ﻫر ＇ﻪ ﻗرباﻧﻲ ﻣﻮ چ３ ﻟﻪ ﻻسﻪ پﻮره وي ،د اهلل حضﻮر تﻪ ﻳ ３وړاﻧدې ک７ئ او خپﻞ سروﻧﻪ ﻣﻪ خرﻳئ تر ﻫﻐﻪ پﻮرې چ ３ﻗرباﻧﻲ خپﻞ ＄ای تﻪ ﻧﻪ وې رسﻴدﻟ３؛ خﻮ کﻪ ＇ﻮک ﻧاروغ وي ﻳا ﻳ ３پﻪ سر ک＇ ３ﻪ تکﻠﻴﻒ وي (او ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ خپﻞ سر وخرﻳﻲ) ،ﻧﻮ ﻫﻐﻪ تﻪ دا پﻪ کار ده چ ３د ﻓدﻳ ３پﻪ تﻮ－ﻪ روژې وﻧﻴسﻲ ﻳا خﻴرات وباسﻲ ﻳا ﻗرباﻧﻲ وک７ي .بﻴا کﻪ تاسﻮ تﻪ اﻣﻨﻴت پﻪ برخﻪ شﻮ ،ﻧﻮ چا چ ３ﻟﻪ تاس＇ ３خﻪ ﻟﻪ ﻋﻤرې ﻧﻪ ＂－ﻪ واخﻴستﻠﻪ (تر سره ﻳ ３ک７ه) ﻟﻪ حج سره ،ﻫﻐﻪ دې د خپﻞ وس پﻪ اﻧدازه ﻗرباﻧﻲ وک７ي او کﻪ ﻳ ３ﻗرباﻧﻲ و ﻧﻪ ﻣﻮﻧدﻟﻪ ،ﻧﻮ درې روژې دې د حج پﻪ دوران ک ３وﻧﻴسﻲ او اوه روژې ﻟﻪ ستﻨﻴدو (د حج د ک７ﻧﻮ ﻟﻪ ﻓراﻏت ＇خﻪ) وروستﻪ ،چ ３دا پﻮره ﻟس (روژې) شﻮې( ،حج تﻤتﻊ) د ﻫﻐﻪ چا ﻟپاره دی چ ３کﻮر ،کﻬﻮل ﻳ３ ﻣسجد حرام تﻪ ﻧژدې ﻧﻪ وي ،د اهلل د دې حکﻤتﻮﻧﻮ ﻟﻪ تخﻠﻒ ﻧﻪ ＄ان وژﻏﻮرئ او پﻪ دې ＊ﻪ وپﻮﻫﻴ８ئ چ ３اهلل تﻌاﻟی ډ４ر سخت سزا ورکﻮوﻧکی دی. اجمالي تفسير
:د حضرت ابراﻫﻴﻢ خﻠﻴﻞ اهلل (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) ﻟﻪ زﻣاﻧ＇ ３خﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ د اﻣﻦ او اﻣان ＄ﻤکﻪ وه ،ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ＇ﻠﻮر ﻣﻴاشت ３ذي اﻟﻘﻌده ،ذي اﻟحجﻪ ،ﻣحرم او رجب د اﻣﻦ او سﻼﻣتﻴا ﻣﻴاشت ３وې، چ ３پﻪ دې ﻣﻴاشتﻮ ک ３پﻪ ！ﻮﻟﻪ ﻋربﻲ خاوره ک ３جﻨ ，او ت５ری حراﻣﻴده ،د ﻫجرت پﻪ شپ８م کال پﻪ ذي اﻟﻘﻌده ک،３ رسﻮل اهلل ﻟﻪ ﻳﻮې ډﻟ ３صحابﻪ وو سره د ﻋﻤرې پﻪ ﻧﻴت د کﻌب ３پﻪ ﻟﻮر روان شﻮ ،کﻠﻪ چ ３کﻌب ３تﻪ ﻧژدې شﻮل، ﻣشرکاﻧﻮ ﻣسﻠﻤاﻧان د کﻌب ３شرﻳﻔﻲ ﻟﻪ زﻳارت کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ ک７ل ،پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ３ﻳ ３د صﻠح ３ت７ون وﻟﻴکﻪ ،چ ３س ８کال بﻪ ﻣسﻠﻤاﻧان پرتﻪ ﻟﻪ زﻳارت کﻮﻟﻮ ب５رتﻪ ستﻨﻴ８ي او راتﻠﻮﻧکﻲ کال تﻪ بﻪ را＄ﻲ او ﻋﻤره بﻪ کﻮي ،درې ور ３＄بﻪ پﻪ ډاډ او اطﻤﻴﻨان سره پﻪ کﻌبﻪ ک ３وي او ﻟﻪ درﻳﻮ ور＄ﻮ وروستﻪ بﻪ ب５رتﻪ ستﻨﻴ８ي .کﻠﻪ چ ３د ﻫجرت د اووم کال پﻪ ذي اﻟﻘﻌده، پﻴﻐﻤبر د کﻌب ３ﻗصد وک ،７ﻧﻮ صحابﻪ کرام پﻪ دې ﻓکر ک ３شﻮل چ ３کﻪ چﻴرې د ﻣک ３خﻠک خپﻞ ت７ون او ژﻣﻨﻪ ﻣاتﻪ ک７ي او جﻨ ，تﻪ چﻤتﻮ شﻲ ،ﻧﻮ باﻳد ＇ﻪ وک７و؟ کﻪ ورسره جﻨ／ﻴ８و حراﻣﻪ ﻣﻴاشت ده او ﻣﻮږ ﻫﻢ پﻪ احرام ک ３ﻳﻮ او ﻣکان ﻫﻢ د ﻣک ３ﻣﻌﻈﻤ ３حرم دی ،کﻪ ورسره ﻧﻪ جﻨ／ﻴ８و ﻋﻤره بﻪ ＇رﻧ／ﻪ ادا شﻲ ،ﻧﻮ＄کﻪ دا ﻣبارک أﻳت او ﻟﻪ دې ＇خﻪ ﻣخک ３أﻳتﻮﻧﻪ چ ３پﻪ ﻫﻐﻮ ک ３د جﻨ ，اجازه ورک７ل شﻮې وه ،د دې اﻧدﻳ＋ﻨ ３د ﻟرې کﻮﻟﻮ ﻟپاره ﻧازل شﻮل. پﻪ دې أﻳت ک ３دې تﻪ اشاره شﻮې ده چ ３د ذي اﻟﻘﻌدې دا حراﻣﻪ ﻣﻴاشت د پروس８ﻧ ３ذي اﻟﻘﻌدې پﻪ ﻋﻮض ک ３ده، چ ３کاﻓراﻧﻮ تاس ３ﻟﻪ ﻋﻤرې ＇خﻪ بﻨد ک７ي وئ ،اوس پرتﻪ ﻟﻪ اﻧدﻳ＋ﻨ ３او باک ＇خﻪ ،کﻪ چﻴرې ﻣﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻮی ＇خﻪ ﻧاسﻢ چﻠﻦ وﻟﻴد ،ﻧﻮ خپﻞ ﻏچ واخﻠئ؛ ＄کﻪ حرﻣت د حرﻣت پﻪ ﻣﻘابﻞ ک ３او ！ﻮل حرﻣتﻮﻧﻪ باﻳد پﻪ برابره تﻮ－ﻪ ﻣراﻋات شﻲ ،ﻫر کﻠﻪ چ ３دوی ﻳﻮ ＄ﻞ د ﻣﻴاشت ３حرﻣت ﻣات ک ،７کﻪ دوﻳﻢ ＄ﻞ ﻳ ３بﻴا داس ３کار وک ،７ﻧﻮ تاس ３ﻫﻢ د ﻫﻴ＆ ډول حرﻣت خﻴال ﻣﻪ ساتئ او پﻪ ورتﻪ ﻋﻤﻞ ﻻس پﻮرې ک７ئ او پﻪ خپﻠﻮ ！ﻮﻟﻮ کاروﻧﻮ ک ３د اهلل خﻮشحاﻟﻲ وﻏﻮاړئ؛
200
＄کﻪ چ ３اهلل ﻟﻪ پرﻫﻴز－اراﻧﻮ سره ﻣﻞ دی. يادونه :د حرﻣت ﻟروﻧک ３ﻣﻴاشتﻮ حرﻣت د اسﻼم پﻪ دﻳﻦ ک ３ﻣﻨسﻮخ شﻮی دی او دﻟﻴﻞ پرې دا دی چ ３رسﻮل اهلل
د ﻫﻮازن او ثﻘﻴﻒ ﻗبﻴﻠﻮ سره د شﻮال او ذي اﻟﻘﻌدې پﻪ ﻣﻴاشتﻮ ک ３جﻬاد پ５ﻞ ک ،７چ ３دواړه حرﻣت ﻟروﻧک３
ﻣﻴاشت ３دي. :دا ﻣبارک أﻳت ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ د جﻬاد د تجﻬﻴز او تﻴارۍ ﻟپاره د ﻣاﻟﻮﻧﻮ پﻪ ﻟ／ﻮﻟﻮ اﻣر کﻮي او ﻫﻐﻮی ﻟﻪ دې ＇خﻪ وﻳروي چ ３کﻪ چﻴرې ﻟﻪ دې ﻟﻮی کار ＇خﻪ ﻏﻔﻠت ﻏﻮره ک７ي ،ﻧﻮ پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３خپﻞ ＄اﻧﻮﻧﻪ تباه کﻮي＄ ،کﻪ د دوی د＊ﻤﻨان پﻪ ﻣﻮرچﻮ ک ３دي ،کﻠﻪ چ ３د دوی سستﻲ او ﻏﻔﻠت ووﻳﻨﻲ ،ﻧﻮ ﻓرصت ﻏﻨﻴﻤت ２－ﻲ او پر دوی ﻳرﻏﻞ کﻮي ،چ ３پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ３بﻪ دوی خﻮار او ذﻟﻴﻞ شﻲ. :اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې أﻳت ک ３خپﻠﻮ ﻣؤﻣﻨﻮ بﻨده －اﻧﻮ تﻪ اﻣر کﻮي چ ３د اهلل تﻌاﻟی ﻟپاره حج او ﻋﻤره پﻪ سﻤﻪ تﻮ－ﻪ او پﻪ بشپ ７اخﻼص سره ادا ک７ي او کﻪ کﻮم ﻣاﻧﻊ پﻴدا شﻮ او اﻳسار شﻮئ ،ﻧﻮ ﻫر ＇ﻪ ﻗرباﻧﻲ ﻣﻮ چ ３ﻟﻪ ﻻسﻪ پﻮره وي ،د اهلل حضﻮر تﻪ ﻳ ３وړاﻧدې ک７ئ او خپﻞ سروﻧﻪ ﻣﻪ خرﻳئ ،تر ﻫﻐﻪ پﻮرې چ ３ﻗرباﻧﻲ خپﻞ ＄ای تﻪ ﻧﻪ وي رسﻴدﻟ.３ ﻫﻤدارﻧ／ﻪ د دې حکﻢ پﻪ ﻣﻨاسبت بﻞ حکﻢ ﻫﻢ بﻴاﻧﻮي ،ﻫﻐﻪ دا چ ３کﻪ ＇ﻮک کﻮﻣﻪ ﻧاروﻏﻲ وﻟري ﻳا پﻪ سر ک ３ورتﻪ ＇ﻪ ستﻮﻧزه پﻴدا شﻲ او د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ د سر خرﻳﻠﻮ ﻳا پ＂ﻮﻟﻮ تﻪ ﻣجبﻮر شﻲ ،ﻧﻮ د ﻓدﻳ ３پﻪ ورکﻮﻟﻮ سره کﻮﻻی شﻲ دا کار تر سره ک７ي او دی اختﻴار ﻟري چ ３د ﻓدﻳﻲ ﻟﻪ درﻳﻮ شﻴاﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ شی ﻏﻮره ک７ي :ﻳا دې درې ور ３＄روژه وﻧﻴسﻲ ﻳا شپ８و ﻣسکﻴﻨاﻧﻮ تﻪ خﻮراک ورک７ي او ﻳا ﻳﻮ پسﻪ حﻼل ک７ي .پﻪ پای ک ３دا تﻌﻠﻴﻢ ﻫﻢ ورکﻮي چ ３کﻪ ＇ﻮک ﻏﻮاړي د حج پﻪ ﻣﻴاشت ک ３دوه ﻣستﻘﻠ ３＂－ ３حاصﻠ ３ک７ي ،ﻳﻌﻨ ３ﻫﻢ ﻋﻤره وک７ي او بﻴا احرام وت７ي او حج ادا ک７ي ،ﻧﻮ پر ده واجب دي چ ３ﻳﻮ ＇اروی ذبح او خﻴرات ک７ي او کﻪ د ＇اروي ذبح کﻮﻟﻮ تﻮان وﻧﻪ ﻟري ،ﻧﻮ د ذی اﻟحج ３د ﻣﻴاشت３ د در４ﻮ ﻟﻮﻣ７ﻳﻮ ور＄ﻮ روژه دې وﻧﻴسﻲ او کﻠﻪ چ ３د حج ﻟﻪ ک７ﻧﻮ ﻓارغ شﻲ ،بﻴا دې اوه ور ３＄روژه وﻧﻴسﻲ ،اﻟبتﻪ دا حکﻢ د ﻫﻐﻪ چا ﻟپاره دی چ ３پﻪ ﻣکﻪ ﻣکرﻣﻪ ک ３ﻣﻴشت ﻧﻪ وي. فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې د تﻔسﻴر د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ د ﻟﻮست د أﻳتﻮﻧﻮ پﻪ ر１ا ک ３د جﻬاد د پرﻳ＋ﻮدﻟﻮ او د اهلل ک ３د ﻣال د ﻧﻪ ﻟ／ﻮﻟﻮ د ﻧاوړو پاﻳﻠﻮ پﻪ اړه ډﻟﻴﻴزه ＇７５ﻧﻪ او ﻣﻨاﻗشﻪ وک７ي.
201
پﻪ ﻻر
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: ﻟﻪ ت５ري کﻮوﻧکﻮ سره د اسﻼﻣﻲ شرﻳﻌت د احکاﻣﻮ پر بﻨس ،د ورتﻪ ک７ﻧ ３جﻮاز. د اﻳﻤان ،تﻘﻮی او احسان ﻟﻪ خاوﻧداﻧﻮ سره د اهلل ﻣﻼت ７او ﻣﻠتﻴا. د احسان کﻮﻟﻮ ﻓضﻴﻠت او ارز＊ت. د حج او ﻋﻤرې د ＄ﻴﻨﻮ احکاﻣﻮ بﻴاﻧﻮل. د احصار (د حج او ﻋﻤرې ﻟﻪ اداﻣ＇ ３خﻪ د ﻣﻨﻊ کﻴدﻟﻮ) د حکﻢ بﻴان ،ﻳﻌﻨ ３د ＇اروي ذبح کﻮل ،ﻟﻪ احرام ＇خﻪ وتﻞ او پﻪ بﻞ ﻣﻨاسب وخت ک ３د حج او ﻋﻤرې ﻗضاﻳﻲ ادا کﻮل. د احرام پﻪ حاﻟت ک ３د سر د خرﻳﻠﻮ ،پ＂ﻮﻟﻮ ﻳا د －ﻨ６ل شﻮي ﻟباس د اﻏﻮستﻠﻮ د ﻓدﻳ ３بﻴان (روژه ﻧﻴﻮل ،ﻣسکﻴﻨاﻧﻮ تﻪ خﻮراک ورکﻮل ﻳا د ＇اروي ذبح کﻮل). د تﻤتﻊ (پﻪ دوو ب５ﻠﻮ ،ب５ﻠﻮ احراﻣﻮﻧﻮ سره د ﻋﻤرې او حج ترﻣﻨ ＃ﻳﻮ＄اﻳﻮاﻟی) د حکﻢ بﻴان چ ３د پسﻪ حﻼﻟﻮل ﻳا ﻟس ور ３＄روژې ﻧﻴﻮل دي. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: }
{}
{}
{}
{}
{
-٢د حرﻣت ﻣﻴاشت＇ ３ﻮ دي ،ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳ ３واخﻠئ؟ -۳د دﻳﻨﻲ حرﻣتﻮﻧﻮ ＇ﻮ ب５ﻠ ３／ذکر ک７ئ؟ -٤د حج ﻳا ﻋﻤرې د بشپ７وﻟﻮ ﻣﻌﻨا او ﻣﻔﻬﻮم ＇ﻪ دی؟ -٥د ﻣبارک أﻳت دا برخﻪ
تﻔسﻴر ک７ئ.
کورن ９دنده
زده کﻮوﻧکﻲ دې شرﻋﻲ احکام؛ ﻟکﻪ :احصار ،تﻤتﻊ او د احرام د ﻣﻤﻨﻮﻋاتﻮ ارتکاب( ﻟکﻪ ،سرخرﻳﻞ ،ﻳا د سر پ＂ﻮل ،ﻳا د ﻧاروﻏ ９ﻳا بﻞ ﻋذر پﻪ سبب د －ﻨ６ﻟﻮ جاﻣﻮ اﻏﻮستﻞ) د دې ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ راوباسﻲ او پﻪ ﻳﻮه پا１ﻪ ک ３دې وﻟﻴکﻲ.
202
دوه پنځوسم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲٠۲ -۱٩٧آيتونه
د ځينوكلمو معنا
{ ﻣﻌﻠﻮﻣ ３او ！اکﻠ ３ﻣﻴاشت( ３چ ３د شﻮال ،ذواﻟﻘﻌدې او د ذو اﻟحج ３ﻟﻪ ﻟسﻮ ور＄ﻮ ＇خﻪ ﻋبارت دي).
} }
{
ﻻزم و－ر＄اوه.
}
{
جﻤاع او د جﻤاع ﻣﻘدﻣاتﻮ تﻪ وﻳﻞ کﻴ８ي.
}
{
د واجبﻮ پﻪ ترک کﻮﻟﻮ ﻳا د حرام کار پﻪ کﻮﻟﻮ سره ،د اهلل ﻟﻪ پﻴروۍ ＇خﻪ وتﻞ دي.
}
{
د＊ﻤﻨﻲ او ج７／ې.
}
{
گﻨاه.
}
{
ﻫﻐﻪ گ＂ﻪ چ ３د سﻮدا－رۍ ﻟﻪ ﻣال ＇خﻪ ﻻس تﻪ را＄ﻲ.
}
{
(اﻓاضﻪ) د ذې اﻟحج ３پﻪ ﻧﻬﻤﻪ د ﻟﻤر ﻟﻪ ډوبﻴدو وروستﻪ ،ﻟﻪ ﻋرﻓات ＇خﻪ ﻣزدﻟﻔ ３شرﻳﻔ ３تﻪ د حاجﻴاﻧﻮ راکﻮزﻳدل دي.
} }
{ ﻣﻮخﻪ ترې ﻣزدﻟﻔﻪ ده. {
} }
ادا ﻣﻮک ７او وز－ار شﻮئ. {
{
(ﻣ ْﻨ َسک) جﻤﻊ ،د حج ﻣختﻠﻒ ﻋبادتﻮﻧﻪ. د َ حصﻪ او برخﻪ.
ژباړه
د حج ﻣﻴاشت！ ３ﻮﻟﻮ تﻪ ＇ر－ﻨدې دي ＇ﻮک چ ３پﻪ دې ！اکﻠﻮ ﻣﻴاشتﻮ ک ３د حج ﻧﻴت وک７ي ،ﻫﻐﻪ باﻳد (پﻪ دې خبر 203
اوسﻲ چ )３د حج پﻪ دوران ک ３ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ＇ﻪ شﻬﻮاﻧﻲ ﻋﻤﻞ＇ ،ﻪ ﻧاوړه ک７ﻧﻪ او جﻨ ，او ج７／ه و ﻧشﻲ ،او تاس３ چ＇ ３ﻪ ﻧ５ک ３ک７ﻧ ３کﻮئ ،اهلل پرې پﻮﻫﻴ８ي ،د حج د سﻔر ﻟپاره د ﻻرې تﻮ＊ﻪ درسره واخﻠئ او تر ﻫر ＇ﻪ د ﻻرې ＊ﻪ تﻮ＊ﻪ پرﻫﻴز－اري ده .ﻧﻮ ای ﻫﻮ＊ﻴاراﻧﻮ! زﻣا ﻟﻪ ﻧاﻓرﻣاﻧ ９ﻧﻪ ډډه وک７ئ .کﻪ (ﻟﻪ حج کﻮﻟﻮ سره ،سره) تاس ３د خپﻞ رب د ﻓضﻞ(ﻣال ＂－ﻠﻮ) پﻪ ﻟ＂ﻪ ک ３ﻫﻢ شئ ،ﻧﻮ ＇ﻪ باک ﻧﻪ ﻟري بﻴا چ ３کﻠﻪ ﻟﻪ ﻋرﻓات ﻧﻪ ＄ئ ،ﻧﻮ پﻪ ﻣشﻌر اﻟحرام(ﻣزدﻟﻔﻪ) ک３ (اﻳسار شئ) اهلل ﻳاد ک７ئ او پﻪ ﻫﻐﻪ شان ﻳ ３ﻳاد ک７ئ چ ３تاس ３تﻪ ﻳ ３ﻻر＊ﻮوﻧﻪ ک７ې ده او ب５شکﻪ چ ３تاس ３پخﻮا ﻟﻪ ﻫداﻳتﻪ خاﻣخا ﻟﻪ －ﻤراﻫاﻧﻮ ＄ﻨ ３وئ .بﻴا ﻟﻪ کﻮم ＄ای ﻧﻪ چ ３ﻧﻮر خﻠک را－ر＄ﻲ ﻟﻪ ﻫﻤاﻏﻪ ＄اﻳﻪ تاس ３ﻫﻢ راو－ر＄ئ او ﻟﻪ اهلل ﻧﻪ ب＋ﻨﻪ وﻏﻮاړئ ،پﻪ ﻳﻘﻴﻨﻲ تﻮ－ﻪ ﻫﻐﻪ ب＋ﻮﻧکی او رحﻢ کﻮوﻧکی دی .ﻧﻮ ﻫر کﻠﻪ چ ３تاس ３د حج اﻓﻌال اداء ک７ل ،ﻧﻮ ﻳادوئ اهلل ﻟکﻪ چ ３ﻳادوئ پﻠروﻧﻪ خپﻞ ،بﻠک ３ډ４ر زﻳات ﻳادول ،ﻧﻮ ＄ﻴﻨ ３ﻟﻪ خﻠکﻮ ＇خﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دي ،چ３ واﻳﻲ" :ای ربﻪ زﻣﻮږ! راک７ه ﻣﻮږ تﻪ پﻪ دﻏﻪ دﻧﻴا ک(３زﻣﻮږ برخﻪ ﻣال او جاه)" او ﻧشتﻪ ده ﻟره پﻪ أخرت ک ３ﻫ ＆５برخﻪ او ＄ﻴﻨ ３ﻟﻪ دوی ＄ﻨ ３ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دي چ ３واﻳﻲ" :ای زﻣﻮږ ربﻪ! راک７ه ﻣﻮږ تﻪ پﻪ دﻏﻪ دﻧﻴا ک ３ﻧ５کﻲ (ﻧﻌﻤت) او پﻪ أخرت ک ３ﻧ５کﻲ (جﻨت) او وساتﻪ ﻣﻮږ د (دوزخ) د اور ﻟﻪ ﻋذابﻪ" ،دﻏﻪ کسان شتﻪ دوی ﻟره ﻟﻮﻳﻪ برخﻪ د ﻫﻐﻮ ＊ﻮ اﻋﻤاﻟﻮ ﻟﻪ سببﻪ چ ３دوی ک７ي دي او اهلل د حساب ژر اخﻴستﻮﻧکی دی. اجمالي تفسير
:د حج او ﻋﻤرې د ذکر شﻮﻳﻮ احکاﻣﻮ پﻪ ﻟ７ۍ ک ３دا ﻣبارک أﻳتﻮﻧﻪ ﻫﻢ د حج پﻪ اړه بحث کﻮي＇ .رﻧ／ﻪ چ ３حج د اسﻼم رکﻦ او ﻟﻪ حکﻤت ＇خﻪ ډک دی ،ﻧﻮ＄کﻪ د حج پﻪ اړه ﻣختﻠﻒ ﻫداﻳتﻮﻧﻪ او ﻻر＊ﻮوﻧ ３ﻧازﻟ ３شﻮې دي .پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی خبر راکﻮي چ ３د حج ﻟپاره ﻣﻌﻠﻮﻣ ３ﻣﻴاشت ３دي او ﻳﻮازې پﻪ ﻫﻐﻮ ک ３د حج ﻟپاره احرام ت７ل کﻴ８ي ،ﻧﻪ پﻪ ﻧﻮرو ک .３ﻫﻤدارﻧ／ﻪ خبر راکﻮي چ ３کﻮم کسان د حج ﻟپاره احرام ت７ي ،پﻪ ﻫﻐﻮ واجب دي چ％＊ ３ﻮ سره ﻟﻪ جﻤاع ،ﻟﻪ －ﻨاﻫﻮﻧﻮ ،ﻟﻪ جﻨ ，او ج７／ې ＇خﻪ ＄ان وژﻏﻮري＄ ،کﻪ دا ﻋبادت روزﻧﻴز او تزکﻴﻮي جﻨبﻪ ﻟري او پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３ﻳﻮه ازﻣﻮﻳﻨﻪ ده چ ３ﻫر س７ی باﻳد ﻟﻪ پ５ﻞ ＇خﻪ تر پاﻳﻪ پر خپﻞ ﻧﻔسﻲ ﻏﻮ＊تﻨﻮ بشپ ７کﻨ＂رول وﻟري ،تر＇ﻮ ﻫﻤدا حاﻟت حج ﻧﻪ وروستﻪ ﻫﻢ دوام وﻣﻮﻣﻲ .پﻪ پای ک ３ﻣسﻠﻤاﻧان خبروي چ ３د حج ﻟپاره د ＄ان سره تﻮ＊ﻪ اخﻴستﻞ د تﻘﻮی خﻼف ﻧﻪ دي ،بﻠک ３د حج سﻔر سره ﻻزم دي ،تر＇ﻮ حاجﻲ د بﻞ پﻪ اوږو بار ﻧشﻲ او ﻻس دروﻳزې تﻪ اوږد ﻧک７ي. :پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی د حج پﻪ سﻔر ک ３د ﻼ ﻣردود ２－ﻲ چ３ سﻮدا－رۍ ﻟﻪ ﻻرې د حﻼﻟ ３روزۍ ﻻس تﻪ راوړل ،حاجﻲ تﻪ روا ２－ﻲ او د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ ﻋادت کاﻣ ً ＄اﻧﻮﻧﻪ بﻪ ﻳ ３واﻗﻌﻲ تﻮکﻞ کﻮوﻧکﻲ بﻠﻞ او پﻪ خاﻟﻲ ﻻسﻮﻧﻮ بﻪ د حج ﻟپاره رواﻧﻴدل .دﻟتﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ﻗﻮي او ﻣاﻟدار ﻣسﻠﻤان تﻪ ،چ ３ﻟﻪ حﻼﻟﻮ ﻻرو ＇خﻪ پاکﻪ روزي حاصﻠﻮي ،ترجﻴح ورک７ی او ﻫﻐﻪ تشﻮﻳﻘﻮي چ ３د اهلل ﻟﻪ حﻼﻟ３
204
روزۍ او ＂－ﻮ ＇خﻪ استﻔاده وک７ي ،اﻟبتﻪ د دې ﻳادوﻧﻪ ﻫﻢ کﻮي او اخطار ورکﻮي چ ３سﻮدا－رۍ تاس ３د اهلل ﻟﻪ ﻳاده ،ﻳﻌﻨ :３کﻠﻪ چ ３ﻟﻪ ﻋرﻓاتﻪ راکﻮز شﻮئ،
ﻏاﻓﻞ ﻧﻪ ک７ي.
پﻪ ﻣزدﻟﻔﻪ شرﻳﻔﻪ ک ３اهلل ﻳاد ک７ئ .ﻣﻔسرﻳﻨﻮ وﻳﻠﻲ دي چ ３ﻟﻪ دې أﻳت ＇خﻪ ﻣﻮخﻪ پﻪ جﻤﻊ (ﻳﻮ ＄ای ادا کﻮﻟﻮ) سره د ﻣا＊ام او ﻣاسختﻦ د ﻟﻤﻮﻧ％ﻮﻧﻮ ادا کﻮل دي ،ﻳﻌﻨ ３پﻪ (جﻤﻊ اﻟتآخﻴر سره) ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻧبﻮي حدﻳث د دې بﻴان ک７ی دی .ﻫﻤدارﻧ／ﻪ پﻪ خپﻞ وخت د سﻬار د ﻟﻤاﻧ％ﻪ ادا کﻮل دي ،اﻟبتﻪ د اهلل ذکر ﻋام دی چ ３ﻟﻤاﻧ％ﻪ ،د ﻗرأن کرﻳﻢ تﻼوت ،تسبﻴح ،تﻬﻠﻴﻞ او ﻧﻮرو تﻪ شاﻣﻠﻴ８ي. :اسﻼم ﻳﻮ داس ３دﻳﻦ دی چ！ ３ﻮل ﻗﻮﻣﻲ ،ﻗبﻴﻠﻮي او ﻧژادي اختﻼﻓﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ وړي او ﻣﻨسﻮخ ﻳ２－ ３ﻲ ،ﻫﻴ＆ ﻳﻮه تﻪ پرتﻪ ﻟﻪ تﻘﻮی او پرﻫﻴز－ارۍ پر بﻞ ترجﻴح او ﻏﻮره واﻟی ﻧﻪ ورکﻮي ،بﻨا پردې دا ﻣبارک أﻳت د جاﻫﻠﻴت ﻳﻮ بﻞ ﻋادت تﻪ اشاره کﻮي او ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ وړي ،ﻫﻐﻪ دا چ ３د ﻗرﻳشﻮ ﻗبﻴﻠﻪ او د ﻫﻐﻮی (ح ْﻤس) ﻣشﻬﻮر وو ،د ﻣزدﻟﻔ ３پﻪ ډ－ر ک ３پات ３ک５دل او د ﻋرﻓات ﻏﻮﻧ６ۍ تﻪ ﻧﻪ ج／ﻴدل او کﻠﻪ بﻪ چ３ حﻠﻴﻔان چ ３پﻪ ُ ﻧﻮر حاجﻴان ﻣزدﻟﻔ ３تﻪ را ورسﻴدل ،دوی بﻪ ورسره ﻳﻮ＄ای ک５دل او د ﻣﻨی پﻪ ﻟﻮري بﻪ ﻳ ３حرکت کاوه ،پﻪ دې دﻟﻴﻞ سره چ ３ﻋرﻓات ﻟﻪ حرم ＇خﻪ بﻬر دی او ﻣﻮږ باﻳد د حرم ﻧﻪ دباﻧدې ﻧﻪ شﻮ او دا بﻪ ﻳ ３د خپﻞ ＄ان ﻏﻮره واﻟی باﻟﻪ، ﻗرأن ﻣجﻴد ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＄اﻳﻪ چ ３ﻋام خﻠک راکﻮزﻳ８ي ،ﻳﻌﻨ ３ﻟﻪ ﻋرﻓات ＇خﻪ ،تاسﻮ ﻫﻢ راکﻮز شئ او ﻟﻪ خپﻠﻮ ت５رو شﻮﻳﻮ ک７و وړو ＇خﻪ تﻮبﻪ وباسئ چ ３اهلل ب＋ﻮﻧکی او ﻣﻬرباﻧﻪ دی. :دا د حج د احکاﻣﻮ وروستی أﻳت دی ،د جاﻫﻠﻴت پﻪ زﻣاﻧﻪ ک ３خﻠکﻮ دا ﻋادت درﻟﻮد چ ３کﻠﻪ بﻪ د حج ﻟﻪ ﻣراسﻤﻮ وز－ار شﻮل ،ﻧﻮ ﻳﻮ＄ای بﻪ را！ﻮﻟﻴدل ،خپﻞ پﻠروﻧﻪ او دﻫﻐﻮې وﻳاړﻧ ３بﻪ ﻳ ３ډ４رې ﻳادوﻟ ３او پﻪ خپﻠﻮ ﻧسبﻮﻧﻮ بﻪ ﻳ ３وﻳاړ کاوه ،دې ﻣبارک أﻳت ﻟﻮﻣ７ی ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ تﻪ دستﻮر ورک７ چ ３کﻠﻪ د حج ﻟﻪ ﻣﻨاسکﻮ ،ﻳﻌﻨ ３ﻟﻪ جﻤرو وﻳشتﻠﻮ ،ﻗرباﻧ ９او ﻓرضﻲ طﻮاف ＇خﻪ ﻓارغ شئ ،ﻧﻮ باﻳد د خپﻠﻮ پﻠروﻧﻮ د ﻳادوﻟﻮ پر ＄ای ،د اهلل د ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ شکرﻳﻪ او پﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ د حج د ﻧﻌﻤت د پﻮره کﻮﻟﻮ شکرﻳﻪ ډ４ره زﻳاتﻪ ﻳاده ک７ئ. بﻴا د ﻣختﻠﻔﻮ و７－و د حال حﻘﻴﻘت بﻴاﻧﻮي ،پﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ ﻫﻐﻪ کسان چ ３ﻟﻪ اسﻼم ＇خﻪ ﻣخک ３وو او ﻫﻐﻪ کسان چ ３وروستﻪ پﻪ اسﻼم ﻟﻪ ﻣشرف کﻴدو د حج ﻓرﻳضﻪ ادا کﻮي ،ﻳﻮ شﻤ５ر خﻠک پﻪ خپﻠﻮ دﻋا－اﻧﻮ او زارﻳﻮ ک ３ﻳﻮازې د دﻧﻴا ﻏﻮ＊تﻨﻪ کﻮي او بس ،ﻧﻮ دا ډول خﻠک د دې أﻳت ﻟﻪ ﻣخ ３پﻪ أخرت ک ３برخﻪ ﻧﻪ ﻟري او ＄ﻴﻨ ３ﻧﻮر د دﻧﻴا او أخرت دواړو ＊ﻴ ３２／ﻏﻮاړي او د اهلل ﻟﻪ ﻋذابﻪ د خﻼصﻮن دﻋا کﻮي .ﻣسﻠﻤان باﻳد ﻟﻪ دې ﻣبارک أﻳت ＇خﻪ پﻪ درس اخﻴستﻠﻮ داس ３پﻪ دﻧﻴا ﻣﻴﻦ ﻧشﻲ چ！ ３ﻮل ﻓکر او ﻏﻢ ﻳ ３دﻧﻴا واوسﻲ ،بﻠک ３أخرت او ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３پﻪ أخرت ک ３د خﻼصﻮن ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ ﻫﻐﻪ تﻪ ﻫﻢ پاﻣﻠرﻧﻪ وک７ي او د دﻧﻴا او أخرت ترﻣﻨ ＃داس ３اﻧ６ول برﻗرارک７ي ،تر＇ﻮ د ژوﻧداﻧﻪ پﻪ ک７و وړو ک ３ﻳ ３ﻫﻢ اﻧ６ول راﻣﻨ％تﻪ شﻲ.
205
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: د احرام پﻪ حاﻟت ک ３د جﻤاع او جﻨ ，کﻮﻟﻮ د حرﻣت بﻴان. د حاجﻲ ﻟپاره د حج پﻪ وخت ک ３د ﻧﻴکﻮ چارو د ترسره کﻮﻟﻮ ﻓضﻴﻠت ،تر＇ﻮ زﻳات اجر ترﻻسﻪ ک７ي. د حاجﻲ ﻟپاره د حﻼﻟ ３روزۍ پﻴدا کﻮﻟﻮ پﻪ ﻧﻴت د سﻮدا－رۍ او کار رواواﻟی ،پﻪ دې شرط چ ３ﻟﻪ حج ＇خﻪ ﻳ３ ﻣﻮخﻪ ﻳﻮازې سﻮدا－رۍ ﻧﻪ وي. پﻪ ﻣزدﻟﻔﻪ ک ３د وﻗﻮف واجبﻮاﻟی. پﻪ ذکر او اطاﻋت سره د اهلل تﻌاﻟی د ﻫداﻳت او ﻻر＊ﻮوﻧ ３پر ﻧﻌﻤت باﻧدې شکر اﻳستﻞ. د حج د ﻣﻨاسکﻮ پﻪ ادا کﻮﻟﻮ ک ３د ！ﻮﻟﻮ خﻠکﻮ ترﻣﻨ ＃د ﻣساوات او برابرۍ واجبﻮاﻟی. د اهلل ډ４ره ﻳادوﻧﻪ او ﻟﻪ ده ＇خﻪ د ب＋ﻨ ３پﻪ ﻏﻮ＊تﻠﻮ ک ３ﻫ（ﻪ او ﻫاﻧد. ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی ＇خﻪ د دﻧﻴا او أخرت د ＊ﻴ２／ﻮ د ﻏﻮ＊تﻠﻮ ﻓضﻴﻠت. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３وژباړئ: }
{}
{}
{}
{}
{}
{}
{
٢ـ د حج ﻣﻴاشت ３کﻮﻣ ３دي؟ ۳ـ د حج ﻟﻪ ﻣحرﻣاتﻮ ＇خﻪ درې شﻴان ذکر ک７ئ؟ »تزودوا« ﻓرﻣاﻳﻠﻲ دي؟ ٤ـ ﻗرأن کرﻳﻢ کﻮﻣﻮ کساﻧﻮ تﻪ ّ ٥ـ پﻪ ﻣشﻌر اﻟحرام ک ３د اهلل ذکر ،کﻮﻣﻮ شﻴاﻧﻮ تﻪ شاﻣﻠﻴ８ي؟ ٦ـ د جاﻫﻠﻴت پﻪ زﻣاﻧﻪ ک ３د پﻠروﻧﻮ ذکر ＇رﻧ／ﻪ و او ﻗرأن کرﻳﻢ پدې اړه خپﻠﻮ پﻴرواﻧﻮ تﻪ ＇ﻪ ﻫداﻳت کﻮي؟ ٧ـ د دﻋا کﻮوﻧکﻮ ﻫﻐﻪ دﻋا چ ３ذکر شﻮي أﻳت ستاﻳﻠ ３ده ،کﻮﻣﻪ دﻋا ده؟ کورن ９دنده
ﻳادو شﻮ４ﻮ أﻳتﻮﻧﻮ د جاﻫﻠﻴت ﻟﻪ ﻋادتﻮﻧﻮ ＇خﻪ درې ﻋادتﻮﻧﻪ را پﻪ －ﻮتﻪ ک７ي او ﻣردود ﻳ２－ ３ﻠﻲ دي ،ﻫﻐﻪ واضح ک７ئ او پﻪ دې اړه د ﻗرأن ک７ﻳﻢ ﻻر＊ﻮﻧ ３پﻪ ﻟﻨ６ه تﻮ－ﻪ وﻟﻴکئ.
206
دري پنځوسم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲٠٦ -۲٠٣آيتونه
د ځينوكلمو معنا
{ شﻤ５رل شﻮې (د اختر ﻟﻪ ور ３＄وروستﻪ د تشرﻳﻖ درې ور.)３＄
} } }
{
تﻠﻮار وک７ي.
{
تآخﻴر وک７ي.
}
{
ﻧﻮ －ﻨاه ﻧشتﻪ.
}
{
د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ د حساب ﻟپاره بﻪ جﻤﻊ ک７ای شﻲ.
}
{
پﻪ تﻌجب ک ３اچﻮي تا ،او تﻪ ﻫﻐﻪ ＊ﻪ .３２－
}
{ پﻪ دﻧﻴﻮي چارو ک.３
} {
سخت او شدﻳد. {
} } }
د＊ﻤﻨﻲ. {حرث :ک＋ت ،ﻧسﻞ＄ :ﻮ＄ات .
{
ﻛبر او تﻌصب.
ژباړه
او ﻳادوئ! اهلل (د تشرﻳﻖ د تکبﻴراتﻮ پﻪ وﻳﻠﻮ سره) پﻪ ＇ﻮ شﻤ５رﻟﻮ ور＄ﻮک ،３بﻴا کﻪ ＇ﻮک تﻠﻮار وک７ي پﻪ دوو ور＄ﻮ ک(３ﻟﻪ ﻣﻨی ＇خﻪ راستﻮن شﻲ) ،ﻧﻮ وبال ﻳ ３ﻧشتﻪ او کﻪ ＇ﻮک و＄ﻨ６ﻳ８ي (راستﻨﻴدل درﻳﻤ ３ور ３＄تﻪ و＄ﻨ６وي) ،ﻧﻮ ﻫﻢ ＇ﻪ باک ﻧﻪ ﻟري ،د ﻫﻐﻪ چا ﻟپاره چ( ３دې ور＄ﻮ ک )３ﻳ ３تﻘﻮا ﻏﻮره ک７ې وي .د اهلل ﻟﻪ ﻧاﻓرﻣاﻧ＇ ９خﻪ ＄ان وژﻏﻮرئ 207
او ＊ﻪ پﻮه شئ چ ３ﻳﻮه ورځ د ﻫﻐﻪ حضﻮر تﻪ ستاس ３ور！ﻮﻟ５دل دي .او ＄ﻴﻨ ３ﻟﻪ خﻠکﻮ ＇خﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دي ،چ ３تا د ﻫﻐﻪ خبره (د دې) دﻧﻴا د ژوﻧدون (پﻪ کارو) ک ３پﻪ تﻌجب ک ３اچﻮي او شاﻫد －ر＄ﻮي اهلل پﻪ ﻫﻐﻪ شﻲ چ ３د ده پﻪ زړه ک ３دي ،حال دا چ ３ﻫﻐﻪ (د حﻘﻴﻘت) ډ４ر سخت د＊ﻤﻦ دی .او کﻠﻪ چ ３ب５رتﻪ و－ر＄ﻲ (ﻟﻪ تاﻧﻪ ای ﻣحﻤده!) ﻧﻮ (د ﻣدﻳﻨ )３پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３د ﻫﻐﻪ ﻫﻠ＄ ３ﻠ ３د دې ﻟپاره وي چ ３پﻪ ﻫﻐ＄( ３ﻤکﻪ) ک ３ﻓساد خپﻮرک７ي او ﻫﻼک ک７ي ک＋ت او ساک＋ان (پﻪ سﻮ＄ﻮﻟﻮ او وژﻟﻮسره) ،حال دا چ ３اهلل ﻓساد (او ﻣﻌصﻴت) ﻧﻪ خﻮ＊ﻮي او کﻠﻪ چ ３ده تﻪ ووﻳﻞ شﻲ ،چ ３ﻟﻪ اهلل وو４رﻳ８ه ،ﻧﻮ وﻧﻴسﻲ دی ﻏرور (پﻪ کﻮﻟﻮ) د －ﻨاه ،ﻧﻮ ده ﻟره د دوزخ (د اورﻋذاب) کاﻓﻲ دی او ﻫﻐﻪ (د دوزخ دا اور) ډ４ر بد استﻮ－ﻨ％ی دی. اجمالي تفسير
:اهلل تﻌاﻟی خپﻠﻮ بﻨده －اﻧﻮ تﻪ اﻣر کﻮي چ ３د تشرﻳﻖ پﻪ ور＄ﻮ ک ３د اهلل د ذکر اﻫتﻤام وک７ئ ،چ ３د صحابﻪ وو د رواﻳاتﻮ او وﻳﻨاوو پر بﻨس دا ور ３＄د ذي اﻟحج ３ﻟﻪ ﻳﻮوﻟسﻤ ،３دوﻟسﻤ３ او دﻳارﻟسﻤ ３ور＇ ３＄خﻪ ﻋبارت دي .د اهلل تﻌاﻟی دا ذکر او ﻳادوﻧﻪ باﻳد پﻪ ！ﻮﻟﻮ وختﻮﻧﻮ او پﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ د جﻤرو وﻳشتﻠﻮ پﻪ وخت او پﻪ جﻤاﻋت سره د پﻨ％ﻪ －ﻮﻧﻮ ﻟﻤﻮﻧ％ﻮﻧﻮ ﻟﻪ ادا کﻮﻟﻮ ＇خﻪ وروستﻪ وي .د ذکر دا وجﻮب ﻳﻮازې د حاجﻴاﻧﻮ ﻟپاره ﻧﻪ دی ،بﻠک ３د ！ﻮﻟﻮ ﻟﻤﻮﻧ ＃کﻮوﻧکﻮ ﻟپاره دی او د ذکر کﻠﻤات دا دي :اهلل آکبر ،اهلل آکبر ﻻ إﻟﻪ إﻻ اهلل، اهلل آکبر وهلل اﻟحﻤد .اﻟبتﻪ کﻮم ذکر چ ３د پﻨ％ﻪ －ﻮﻧﻮ ﻟﻤﻮﻧ％ﻮﻧﻮ ﻟپاره دی ،ﻫﻐﻪ د ﻋرﻓ ３ور ３＄د سﻬار پﻪ ﻟﻤاﻧ％ﻪ پس３ پ５ﻠﻴ８ي او د اختر د درﻳﻤ ３ور ３＄ترﻣازﻳ／ره پﻮرې دوام ﻣﻮﻣﻲ .د دې أﻳت پﻪ پای ک ３د کار د أساﻧتﻴا ﻟپاره دا حکﻢ ﻧازل شﻮی ،کﻪ چﻴرې ＇ﻮک ﻏﻮاړي چ ３د تشرﻳﻖ د دوﻳﻤ ３ور ３＄ﻟﻪ جﻤرو وﻳشتﻠﻮ ＇خﻪ وروستﻪ خپﻞ کﻮر تﻪ ستﻮن شﻲ ،ﻧﻮ ＇ﻪ وبال او باک پرې ﻧشتﻪ ،خﻮ ﻣبارک أﻳت دا اختﻴار او رواواﻟی تﻘﻮی پﻮرې ت７ﻟی بﻮﻟﻲ ،چ ３ﻫﻐﻪ د واجباتﻮ ادا کﻮل او د ﻣحرﻣاتﻮ پرﻳ＋ﻮدل دي ،ﻧﻮ کﻪ ＇ﻮک کﻮﻣﻪ بﻠﻪ －ﻨاه ترسره ک７ي ،پرتﻪ ﻟﻪ شکﻪ پر ده بﻪ د ﻫﻐﻪ وبال وي. :دﻟتﻪ د حج احکام پای تﻪ ورسﻴدل او د دې احکاﻣﻮ پﻪ ترڅ ک ３دوه ډوﻟﻪ خﻠکﻮ تﻪ اشاره وشﻮه ،ﻳﻮ ﻫﻐﻪ ﻣشرکان چ ３ﻳﻮازې د دﻧﻴا ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ وي: او بﻞ ﻫﻐﻪ شﻤ５ر ﻣؤﻣﻨان دي چ ３ﻟﻪ خپﻞ اهلل ﻧﻪ د دﻧﻴا او أخرت دواړه ＊ﻴ ３２／ﻏﻮاړي: ،اوس پﻪ دې اړه د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ د حال بﻴان را＄ﻲ چ ３ﻫﻐﻪ درﻳﻤﻪ ډﻟﻪ ２－ﻞ کﻴ８ي .اهلل تﻌاﻟی پﻪ درﻳﻮ پرﻟﻪ پس３ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３خپﻞ پﻴﻐﻤبر(او د ده د ﻻرې ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ) خبر ورکﻮي ،چ ３ﻟﻪ خﻠکﻮ ＇خﻪ ＄ﻴﻨ ３داس ３کسان شتﻪ چ３ کﻠﻪ تا سره خبرې کﻮي ،د دوی د ژب ３تﻴزواﻟی پﻪ ﻫﻐﻪ کچﻪ دی ،چ ３تﻪ بﻪ ورتﻪ حﻴران پات ３ش ３او پﻪ خپﻠﻮ دروﻏجﻨﻮ
208
ﻗسﻤﻮﻧﻮ داس＇ ３ر－ﻨدوی چ ３تا تﻪ تر ！ﻮﻟﻮ زﻳات اخﻼص ﻟري ،حال دا چ ３دوی ستا ډ４ر سر سخت د＊ﻤﻨان دي، داس ３کسان چ ３کﻠﻪ ستا ﻟﻪ ﻣجﻠسﻪ و＄ﻲ ،ﻧﻮ کار ﻳ ３پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３ﻓساد او تخرﻳب دی ،أن تر دې چ ３پﻪ ک＋تﻮﻧﻮ او ＇اروﻳﻮ ﻫﻢ رحﻢ ﻧﻪ کﻮي ،کﻪ پر ﻫﻐﻮ برﻻسی شﻲ ！ﻮل شﻴان ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ وړي ،خﻮ دوی دې وپﻮﻫﻴ８ي چ ３د دوی ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻪ ک７ه وړه ،د اهلل پر وړاﻧدې ډ４ر بد او ﻧاوړه دي او اهلل تﻌاﻟی ﻧﻪ دوی او ﻧﻪ د دوی ک７ه وړه خﻮ＊ﻮي. پﻪ درﻳﻢ أﻳت ک ３د دې ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ ﻳﻮ داخﻠﻲ صﻔت تﻪ اشاره شﻮې ده ،کﻪ چﻴرې دوی تﻪ پﻨد او ﻧصﻴحت وشﻲ چ ３ﻟﻪ اهلل ﻧﻪ ووﻳرﻳ８ئ او ﻟﻪ جرﻣﻮﻧﻮ او －ﻨاﻫﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻻس واخﻠئ ،ﻧﻮ سر تر پاﻳﻪ پﻪ تکبر ،ﻏرور او ＄ان ＊ﻮدﻧﻪ ک ３ډوبﻴ８ي او ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻳ ３زړوﻧﻮ تﻪ اﻣر باﻟﻤﻌروف او ﻧﻬﻲ ﻋﻦ اﻟﻤﻨکر ﻻر ﻧﻪ ﻣﻮﻣﻲ ،پرتﻪ ﻟﻪ شکﻪ د ！ﻮﻟﻮ ﻏبر－ﻮﻧﻮﻧﻮ ﻻﻣﻞ ﻫﻐﻪ －ﻨاﻫﻮﻧﻪ دي چ ３د دوی زړوﻧﻪ ﻳ ３تﻮر ک７ي ،ﻧﻮ د داس ３خﻠکﻮ ＄ای جﻬﻨﻢ دی چ ３تر ！ﻮﻟﻮ بد ＄ای دی. د دې أﻳتﻮﻧﻮ د شان ﻧزول پﻪ اړه وﻳﻞ شﻮي چ ３ﻣراد ور＇خﻪ (اخﻨس بﻦ شرﻳﻖ) و چ ３ډ４ره ت５زه ،چاﻻکﻪ ژبﻪ او ﻟﻪ کﻴﻨ３ ډک زړه ﻳ ３درﻟﻮد ،او کﻠﻪ بﻪ چ ３ﻟﻪ رسﻮل اهلل
سره ﻳﻮ＄ای ک５ده＄ ،ان بﻪ ﻳ ３ر＊تﻴﻨی او ﻣخﻠص ﻣﻌرﻓﻲ کاوه ،خﻮ
د پردې تر شا بﻪ ﻳ ３ﻟﻪ ﻫﻴ＆ ډول د＊ﻤﻨ＇ ９خﻪ ＄ان ﻧﻪ سپﻤاوه. فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې د تشرﻳﻖ د ور＄ﻮ ،د تشرﻳﻖ د تکبﻴروﻧﻮ او د دې تکبﻴروﻧﻮ د ﻣﻮدې پﻪ ﻫکﻠﻪ ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره بحث او ﻣﻨاﻗشﻪ وک７ي ،تر＇ﻮ د
ﻣبارک أﻳت تﻔسﻴر واضح شﻲ.
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: د اهلل ﻟﻪ ذکر سره ﻳﻮ＄ای ،پﻪ ﻣﻨا ک ３دوه ﻳا درې ور ３＄پات ３کﻴدل او د جﻤرو وﻳشتﻠﻮ واجبﻮاﻟی. د ﻫﻐﻪ چا ﻟپاره د سﻔر کﻮﻟﻮ اجازه چ ３د تشرﻳﻖ د دوﻳﻤ ３ور ３＄جﻤرې ﻳ ３وﻳشتﻠ ３وي. د حشر او حساب پﻪ ﻳادوﻧ ３سره د تﻘﻮی حاصﻠﻴدل. د ﻫﻐﻮ ت５ز ژبﻮ او ﻓصﻴحﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ ﻟﻪ دوک＇ ３خﻪ ＄ان ژﻏﻮرل ،چ ３د اﻳﻤان او اخﻼص ＇＋تﻨان ﻧﻪ وي. تر ！ﻮﻟﻮ ﻧاوړه خﻠک ﻫﻐﻪ دي چ ３د اهلل پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３ﻓساد کﻮي ،پﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ ﻫﻐﻪ ﻓساد چ ３د اﻧساﻧاﻧﻮ او ＇اروﻳﻮ د ﻣ７ﻳﻨ ３ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ. د دې جﻤﻠ ３وﻳﻞ چ( ３اهلل تﻪ ﻋﻠﻢ دی) ﻳا (اهلل شاﻫد دی) ،ﻗسﻢ ﻧﻪ ２－ﻞ کﻴ８ي ،ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﻣسﻠﻤان چ ３پﻪ زړه ک３
209
ﻳ ３د ژب ３پرخﻼف خبرې وي ،باﻳد دا جﻤﻠ ３وﻧﻪ کاروي. کﻠﻪ چ ３ﻣسﻠﻤان تﻪ ووﻳﻞ شﻲ :ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ ووﻳرﻳ８ه! باﻳد بده ﻳ ３وﻧﻪ ２－ﻲ او باﻳد ﻫﻐﻪ چاتﻪ پﻪ ﻏﻮسﻪ ﻧشﻲ چ ３ده تﻪ پر تﻘﻮی اﻣر کﻮي ،بﻠک ３باﻳد پﻪ خپﻠﻪ －ﻨاه اﻋتراف وک７ي او ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ ب＋ﻨﻪ وﻏﻮاړي. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３او جﻤﻠ ３وژباړئ: }
{}
{}
{}
{}
{}
{
٢ـ ﻟﻪ (آﻳام ﻣﻌدودات) ＇خﻪ کﻮﻣ ３ور ３＄ﻣراد دي؟ ۳ـ ﻟﻪ ﻣبارک أﻳت ﻧﻪ پﻪ ﻣﻨی ک ３د وﻗﻮف حکﻢ ＇رﻧ／ﻪ راو＄ﻲ؟ ٤ـ د دې
ﻣبارک أﻳت شان ﻧزول ＇ﻪ دی؟
٥ـ ﻣبارک أﻳت پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３د ﻓساد جزا ＇ﻪ ！اکﻠ ３ده؟ ٦ـ ﻣسﻠﻤان د ﻫﻐﻪ چا پر وړاﻧدې چ ３ورتﻪ واﻳﻲ( :ﻟﻪ اهلل ﻧﻪ وو４ر８４ه او داس ３کار ﻣﻪ کﻮه!) باﻳد ＇رﻧ／ﻪ ﻏبر－ﻮن و＊ﻴﻲ؟
کورن ９دنده
ﻗرأن کرﻳﻢ د دې ﻟﻮست پﻪ ﻣبارکﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３د ﻣﻨاﻓﻘاﻧﻮ ＇ﻮ صﻔتﻮﻧﻮ او ﻧ＋ﻮ تﻪ اشاره ک７ې ده ،چ ３د ﻫﻐﻮ ﻟﻪ جﻤﻠ３ ＇خﻪ پﻪ دروﻏﻮ ﻗسﻤﻮﻧﻪ ،پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３ﻓساد او د ﻧصﻴحت پر وړاﻧدې تکبر دی .د دې صﻔتﻮﻧﻮ پﻪ اړه ﻟﻪ ﻗرأﻧﻲ ﻧص ＇خﻪ پﻪ استدﻻل ،ﻳﻮه ﻟﻨ６ه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ.
210
څلور پنځوسم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲۱۱ -۲٠٧آيتونه
د ځينوكلمو معنا
{ خپﻞ ﻧﻔس خر＇ﻮي.
} } }
{ {
پﻪ بشپ７ه تﻮ－ﻪ.
} }
اسﻼم. {
{
}
ﻗدﻣﻮﻧﻪ. چترۍ ،د (ﻇﻠة) جﻤﻊ ده ،ﻳﻌﻨ :３ﻫر ﻫﻐﻪ شی چ ３سﻴﻮری ﻛﻮي ،ﻟکﻪ ورﻳ ،＃وﻧﻪ او داس ３ﻧﻮر.
{
سپﻴﻨﻪ ورﻳ.＃
ژباړه
او ＄ﻴﻨ ３ﻟﻪ خﻠکﻮ ＇خﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک دي چ ３د اهلل د رضا د طﻠب ﻟپاره خپﻞ سر ﻗرباﻧﻮي (ﻟﻪ خپﻞ ＄ان او ﻣال ＇خﻪ ت５ر８４ي) او اهلل پر داس ３بﻨده －اﻧﻮ باﻧدې ډ４ر ﻣﻬربان دی .ای ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ،چ ３اﻳﻤان ﻣﻮ راوړی دی! تاس ３پﻪ ﻫر اړخﻴز ډول پﻪ اسﻼم ک ３ﻧﻨﻮ＄ئ او پﻴروي ﻣﻪ کﻮئ د شﻴطان ،ب５شکﻪ شﻴطان تاس ３ﻟره ＊کاره د＊ﻤﻦ دی ،کﻮﻣ＊ ３کاره ＇ر－ﻨدې ﻻر＊ﻮوﻧ ３چ ３تاس ３تﻪ راﻏﻠ ３دي ،کﻪ د ﻫﻐﻮ ﻟﻪ رس５دﻟﻮ ﻧﻪ وروستﻪ بﻴا ﻫﻢ تاس ３و＊ﻮئﻴ８ئ ،ﻧﻮ ＊ﻪ وپﻮﻫﻴ８ئ چ ３اهلل پر ！ﻮﻟﻮ ﻏاﻟب د حکﻤت ＇＋تﻦ او پﻮه دی .اﻧتﻈار ﻧﻪ کﻮي دوی ﻣ／ر دې تﻪ چ ３راشﻲ دوی تﻪ (ﻋذاب د) اهلل پﻪ سﻴﻮروکی ﻟﻪ ورﻳ％ﻮ ＇خﻪ او (راشﻲ دوی تﻪ) پر＊ت( ３دﻋذاب) او خﻼص شﻲ (د دوی د ﻫﻼکﻮﻟﻮ) کار او خاص اهلل تﻪ ！ﻮل کاروﻧﻪ (پﻪ ﻗﻴاﻣت ک ３د ﻣجازاتﻮ ﻟپاره) ب５رتﻪ －ر＄ﻮل ک８５ي( .ای ﻣحﻤده!) ﻟﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ＇خﻪ پﻮ＊تﻨﻪ وک７ه، چ ３ﻣﻮږ دوی تﻪ ﻟﻪ ＇ر－ﻨدو ﻣﻌجزاتﻮ ﻧﻪ ＇ﻮﻣره ورک７ي دي او ﻫر＇ﻮک چ ３بدل ک７ي د اهلل ﻧﻌﻤت (پﻪ ﻧاشکرۍ سره) وروستﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چ ３ده تﻪ ﻧﻌﻤت راﻏﻠی و ،ﻧﻮ ب５شکﻪ د اهلل ﻋذاب سخت دی. 211
اجمالي تفسير
:دﻟتﻪ د ﻣﻨاﻓﻖ پﻪ ﻣﻘابﻞ ک ３د ر＊تﻴﻨﻲ ﻣؤﻣﻦ ﻳادوﻧﻪ کﻴ８ي ،ﻳﻌﻨ ３واﻗﻌﻲ ﻣؤﻣﻦ ﻫﻐﻪ دی چ ３خپﻞ ＄ان د اهلل د رضا حاصﻠﻮﻟﻮ ﻟپاره خر＇ﻮي او د اهلل رضا ﻟﻪ خپﻞ ＄ان ＇خﻪ ارز＊تﻨاکﻪ بﻮﻟﻲ ،ﻧﻪ د ﻫﻐﻪ دوه ﻣخﻲ ﻣﻨاﻓﻖ پﻪ ＇５ر چ ３پﻪ ﻧاحﻘﻪ ﻗسﻤﻮﻧﻪ خﻮري ،ﻓساد کﻮي او ﻳﻮازې د خپﻞ ＄ان او ﻧﻔس ﻏرور ساتﻲ. د ﻣبارک أﻳت د شان ﻧزول پﻪ اړه راﻏﻠﻲ دي :کﻠﻪ چ ３د اهلل د پﻴﻐﻤبر جﻠﻴﻞ اﻟﻘدر صحابﻲُ ،صﻬﻴب روﻣﻲ
د
ﻫجرت پﻪ ﻫﻮډ ﻣدﻳﻨ ３ﻣﻨﻮرې تﻪ روان شﻮ ،ﻣشرکاﻧﻮ ورتﻪ پﻪ ﻻره ک ３کﻤﻴﻦ ﻧﻴﻮﻟی و ،ﻏﻮ＊تﻞ ﻳ ３ﻟﻪ ده سره جﻨ， وک７ي او ﻳا ور＇خﻪ ！ﻮﻟﻪ پاﻧ／ﻪ ﻏصب ک７ي ،صﻬﻴب
خپﻞ کﻮر او ﻣاﻟﻮﻧﻪ پﻪ دې شرط دوی تﻪ پرﻳ＋ﻮدل چ ３د ده د
ﻫجرت ﻣاﻧﻊ ﻧشﻲ ،ﻧﻮ کﻠﻪ چ ３ﻫﻐﻪ رسﻮل اهلل تﻪ ورسﻴد ،بﻴا دﻏﻪ أﻳت د ده پﻪ ستاﻳﻨﻪ ک ３ﻧازل شﻮ ،خﻮ د أﻳت ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻔﻬﻮم ！ﻮﻟﻮ ﻫﻐﻮ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ شاﻣﻠﻴ８ي چ ３د اهلل پﻪ ﻻره ک ３ﻟﻪ خپﻠﻮ ＄اﻧﻮﻧﻮ او ﻣاﻟﻮﻧﻮ ＇خﻪ ت５رﻳ８ي. :پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی خپﻠﻮ ﻣؤﻣﻨﻮ بﻨده －اﻧﻮ تﻪ اﻣر کﻮي ،چ ３پﻪ بشپ７ه او ﻫراړخﻴزه تﻮ－ﻪ اسﻼم ﻗبﻮل ک７ئ او پﻪ اسﻼم ک ３دﻧﻨﻪ شئ ،پﻪ دې ﻣﻌﻨا چ ３د ژوﻧد پﻪ ！ﻮﻟﻮ اړخﻮﻧﻮ ک ３د اسﻼم پﻴروي وک７ئ ،ﻫﻢ ﻣﻮ ﻋبادت باﻳد ﻟﻪ اسﻼﻣﻲ احکاﻣﻮ سره سﻢ وي او ﻫﻢ ﻣﻮ ﻣﻌاﻣﻼت، سﻴاست ،حکﻮﻣت او ！ﻮﻟﻨﻴز ﻣساﻳﻞ او داس ３ﻧﻪ وي چ ３ﻟﻪ اسﻼﻣﻲ ﻗﻮاﻧﻴﻨﻮ او ﻻر＊ﻮوﻧﻮ ＇خﻪ ﻣﻮ چ ３ﻫر＇ﻪ ﻟﻪ ﻧﻔساﻧﻲ خﻮاﻫشاتﻮ سره برابر وي ،ﻫﻐﻪ ﻗبﻮل ک７ئ او ＇ﻪ چ ３ﻣﻮ خﻮښ ﻧﻪ وي ﻫﻐﻪ پر８４دئ. ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ﻣؤﻣﻨان ﻟﻪ دې ＇خﻪ ﻣﻨﻊ کﻮي چ ３ﻧﻪ ＊اﻳﻲ د ﻣﻨکراتﻮ پﻪ پﻴروۍ ک ３د شﻴطان پﻪ ﻟﻤسﻮن کار وک７ي＄ ،کﻪ ﻫﻤدا شﻴطان و چ ３ﻳﻬﻮدو او ﻧصاراوو تﻪ ﻳ ３ډ４ر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３پﻪ دﻳﻦ ک ３ﻧﻪ وو＊ ،اﻳستﻪ او ＄ﻼﻧده ＇ر－ﻨد ک７ل ،تر＇ﻮ ﻫﻐﻮی －ﻤراه او ﻟﻪ دﻳﻦ ＇خﻪ ﻳ ３ﻣﻨحرف ک７ي .پﻪ ﻳﻮ رواﻳت ک ３راﻏﻠﻲ دي چ＇ ３ﻮ تﻨﻮ ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ اسﻼم ﻗبﻮل ک ７او د دې ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ وو چ ３د اسﻼﻣﻲ احکاﻣﻮ د ﻣراﻋاتﻮﻟﻮ تر＇ﻨ ،，پر تﻮرات ﻫﻢ ﻋﻤﻞ وک７ي ،ﻟکﻪ د خاﻟﻲ(شﻨب )３د ور ３＄تﻌﻈﻴﻢ او احترام ،د او＊ ３شﻴدې او ﻏﻮ＊ﻪ حرام ２－ﻞ ،د تﻮرات تﻼوت او داس ３ﻧﻮر ،ﻧﻮ دا أﻳت ﻧازل شﻮ چ３ اسﻼم کاﻣﻞ او ﻫر اړخﻴز دﻳﻦ دی او د ﻧﻮرو ادﻳاﻧﻮ ﻗﻮاﻧﻴﻨﻮ ،ﻣﻘرراتﻮ او بدﻋاتﻮ تﻪ ﻫﻴ＆ ضرورت ﻧﻪ ﻟري. :پﻪ دې ﻣبارك أﻳت ک ３د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ ﻟپاره ډ４ر سخت او شدﻳد وﻋﻴد دی ،چ ３شﻴطان ﻳ ３دوکﻪ کﻮي ،د اسﻼم د سپ（５ﻠﻲ دﻳﻦ ＄ﻴﻨ ３ﻗﻮاﻧﻴﻦ او احکام ﻣﻨﻲ او ＄ﻴﻨ ３ﻧﻮر ﻳ ３ﻧﻪ ﻣﻨﻲ ،سره ﻟﻪ دې چ＊ ３ﻪ پﻮﻫﻴ８ي چ ３اسﻼم حﻖ دی او د ﻫرې زﻣاﻧ ３ﻟﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻮ سره ﻣﻨاسب دی ،اهلل تﻌاﻟی د دوی پﻪ اړه ﻓرﻣاﻳﻲ: کﻪ چﻴرې تاس ３د ﻗرأن او سﻨت ﻟﻪ واضحﻮ دﻻﻳﻠﻮ ＇خﻪ وروستﻪ بﻴا ﻫﻢ ﻟﻪ سﻤ ３ﻻرې و＊ﻮﻳدئ ،ﻧﻮ خبر اوسئ چ３
212
اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ تاس＇ ３خﻪ ﻏچ اخﻠﻲ＄ ،کﻪ ﻫﻐﻪ برﻻسی او پر ﻫر ＇ﻪ ﻗادر دی. :دا ﻣبارک أﻳت پﻪ دﻳﻦ ک ３د شک کﻮوﻧکﻮ او ﻟﻪ دﻳﻦ ＇خﻪ د ﻏاﻓﻠﻮ خﻠکﻮ د ﻧاوړو پاﻳﻠﻮ د بﻴان تر ＇ﻨ ，د ﻣخاطبﻮ ﻋﻘﻞ او احساس تﻪ خطاب کﻮي او خﻠکﻮ تﻪ ور＊ﻴﻲ چ ３د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ راتﻠﻮﻧکی چ ３ﻟﻪ أسﻤاﻧﻲ أﻳتﻮﻧﻮ او دﻟﻴﻠﻮﻧﻮ سره ،سره د اهلل دﻳﻦ پﻪ ＊ﻪ او سﻤﻪ تﻮ－ﻪ ﻧﻪ ﻗبﻠﻮي او پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３ﻧﻪ داخﻠﻴ８ي، تﻴاره او خطرﻧاک دی＄ ،کﻪ د اهلل پر وړاﻧدې ﻫﻴ＆ ﻋذر ﻧﻪ ﻟري ،دوی اﻧتﻈار ﻧﻪ کﻮي ،ﻣ／ر د اهلل د سخت او شدﻳد ﻋذاب چ ３د ﻫﻐﻪ ﻋذاب پﻪ ﻟﻴدﻟﻮ بﻪ اﻳﻤان راوړي ،خﻮ ﻫﻐﻪ وخت اﻳﻤان ﻫﻴ＆ ＂－ﻪ ﻧﻪ ورکﻮي او د اهلل حکﻢ او ﻗضا بﻪ د دوی پﻪ باره ک ３جاري کﻴ８ي:
،ﻧﻮ تاس ３ای د ﻋﻘﻞ ＇＋تﻨاﻧﻮ! ﻣخک ３د داس ３شﻴبﻮ ﻟﻪ رارسﻴدو
＇خﻪ پﻪ اخﻼص اﻳﻤان راوړئ او د دﻳﻦ پﻪ احکاﻣﻮ ﻣﻠﻨ６ې ﻣﻪ وﻫئ. :دا ﻣبارک أﻳت د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ﻣثال او ب５ﻠ／ﻪ ﻳادوي ،چ ３ﻫﻐﻮی تﻪ د اهلل أﻳتﻮﻧﻪ او ＊کاره ﻧ ３＋ﻧ＋اﻧ ３راﻏﻠ ،３خﻮ ﻫﻐﻮی پﻨد او ﻋبرت حاصﻞ ﻧک ７او د اهلل د ﻧﻴﻮﻧ ３ﻣستحﻖ و－ر５＄دل. ﻫﻮ! دوی د ﻳﻌﻘﻮب
اوﻻده وه چ ３پﻪ بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ باﻧدې ﻣشﻬﻮر وو او دوی تﻪ اﻫﻞ کتاب(ﻳﻬﻮد او ﻧصاری) وﻳﻞ کﻴ８ي،
دې ډﻟ ３د اهلل پر أﻳتﻮﻧﻮ کﻔر ﻏﻮره ک ،７خﻮ دوی تﻪ ﻳ ３ﻫﻴ＆ ＂－ﻪ وﻧﻪ رسﻮﻟﻪ＄ ،کﻪ ﻫر＇ﻮک چ ３د اهلل ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻣﻨکر شﻲ ،اهلل تﻌاﻟی ﻫﻐﻪ تﻪ سخت ﻋذاب ورکﻮي او ﻫﻤداس ３حاﻟت بﻪ وي د ﻫرې ﻫﻐ ３ډﻟ ３چ ３د اهلل أﻳتﻮﻧﻪ ﻧﻪ ﻣﻨﻲ. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: ﻧﻔس او ﻣال سره جﻬاد تﻪ ترﻏﻴب ورکﻮل او پﻪ ！ﻮﻟﻪ پاﻧ／ﻪ او شتﻤﻨ ９سره د اهلل پﻪ ﻻر ک ３د ﻳﻮه ﻣسﻠﻤان د وتﻠﻮ جﻮاز. د ﻓراﻳضﻮ پرﻳ＋ﻮدل او د حراﻣﻮ حﻼل ２－ﻞ ،د شﻴطان د پﻴروۍ ＇ر－ﻨدې ﻧ ３＋دي. د ﻟﻮﻳﻮ －ﻨاﻫﻮﻧﻮ د کﻮﻟﻮ پر ﻣﻬال د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻋذابﻮﻧﻮ ＇خﻪ د وﻳرې او ډار واجبﻮاﻟی (＄کﻪ د اهلل ﻟﻪ ﻋذاب ＇خﻪ ډاډه ک５دل کﻔر ２－ﻞ کﻴ８ي). پﻪ تﻮبﻪ ک ３د ＄ﻨ ６کﻮﻟﻮ حراﻣﻮاﻟی. د ﻗرأن ﻣجﻴد سختﻪ ر！ﻨﻪ د ﻫﻐﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ ﻟپاره چ ３د اهلل تﻌاﻟی پر ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ،چ ３تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮی ﻧﻌﻤت ﻳ ３اسﻼم دی ،کﻔر ﻏﻮره کﻮي؛ ＄کﻪ دا ډول ﻧاشکري د دردﻧاک ﻋذاب د ﻧازﻟﻴدو ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ. اسﻼم د ژوﻧداﻧﻪ ﻫر اړخﻴز او بشپ ７دﻳﻦ او ﻧﻈام دی.
213
پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: }
{}
{}
{}
{}
٢ـ د دې
{}
{
ﻣبارک أﻳت د ﻧازﻟﻴدو شان ﻧزول بﻴان ک７ئ.
۳ـ پﻪ ﻗرأﻧﻲ اﻟﻔاﻇﻮ ک ３اﻋتبار ﻋﻤﻮم د ﻟﻔﻆ تﻪ دی ﻳا ＄اﻧ７／ي سبب تﻪ؟ ٤ـ د
کﻠﻤﻪ تﻔسﻴر او واضحﻪ ک７ئ.
٥ـ د شﻴطان د پﻴروۍ ب５ﻠ＇ ３／ر－ﻨدې ک７ئ. ٦ـ د ﻳﻬﻮدو د ډﻟ ３ﻫﻐﻪ ﻧﻈرﻳﻪ بﻴان ک７ئ چ ３د
ﻣبارک أﻳت ﻳ ３ردوي؟
٧ـ د دې ﻟﻮست أﻳتﻮﻧﻪ د شﻴطان د پﻴروۍ سزا ،وروستﻪ ﻟﻪ دې چ ３د اهلل پﻪ ＊کاره أﻳتﻮﻧﻮ پﻮﻫﻪ حاصﻠﻪ شﻲ＇ ،ﻪ ２－ﻲ؟ کورن ９دنده
د دې
ﻣبارک أﻳت د تﻔسﻴر پﻪ اړه ＇ﻮ کر＊３
وﻟﻴکئ.
214
پنځه پنځوسم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲۱٤ -۲۱۲آيتونه
د ځينوكلمو معنا
{
} } }
{
اسﻢ جﻨس دی ،چ！ ３ﻮﻟﻮ أسﻤاﻧﻲ کتابﻮﻧﻮ تﻪ شاﻣﻠﻴ８ي.
{
د ﻇﻠﻢ او ت５ري ﻟﻪ ﻻرې .
}
{ ﻧﻴﻐﻪ ﻻر (ﻣراد ترې اسﻼم دی＄ ،کﻪ خپﻞ پﻴروان د دارﻳﻨﻮ ﻧﻴکﻤرﻏﻴﻮ تﻪ رسﻮي).
} }
ﻳﻮ اﻣت.
{ {
}
أﻳا －ﻮﻣان ﻣﻮ وک.７ صﻔت او حال. ضراء :د رﻧ％ﻮﻧﻮ، { بآسا :ﻫﻐﻪ سخت ９چ ３د ﻓﻘر او ﻧﻮرو شﻴاﻧﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ اﻧسان پرې اختﻪ کﻴ８يّ . ！پﻮﻧﻮ او وژﻧﻮ ﻣﻌﻨا ورکﻮي.
ژباړه
کﻮﻣﻮ خﻠکﻮ چ ３د کﻔر ﻻر ﻏﻮره ک７ې ده ،ﻫﻐﻮ تﻪ د دﻧﻴا ژوﻧد ډ４ر خﻮږ او پﻪ زړه پﻮرې －ر＄ﻮﻻی شﻮای دی .دوی پﻪ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ پﻮرې ﻣﻠﻨ６ې وﻫﻲ خﻮ د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ بﻪ ﻫﻤدا پرﻫﻴز－اران د دوی پﻪ پرتﻠﻪ د ﻟﻮړ ﻣﻘام ＇＋تﻨان وي او اهلل ﻫﻐﻪ چا تﻪ ،چ ３اراده وک７ي ،ب ３حسابﻪ (پراخﻪ) روزي ورکﻮي .پﻪ ﻟﻮﻣ７ي وخت ک！ ３ﻮل خﻠک ﻳﻮ اﻣت (پﻪ ﻳﻮه حﻖ دﻳﻦ) وو (بﻴا ＄ﻴﻨ ３کاﻓران او ＄ﻴﻨ ３ﻣسﻠﻤاﻧان شﻮل او اختﻼﻓﻮﻧﻪ راﻣﻨ％تﻪ شﻮل) ،ﻧﻮ اهلل تﻌاﻟی اﻧبﻴاء (ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم) (ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ پﻪ ﻧﻌﻴﻢ سره) ز４ری ورکﻮوﻧکﻲ او (کاﻓراﻧﻮ تﻪ پﻪ جحﻴﻢ سره) و４رووﻧکﻲ وﻟ８５ل او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ سره ﻳ ３ﻳﻮ＄ای حﻖ کتاب وﻟﻴ８ه ،تر＇ﻮ ﻫﻐﻪ اختﻼﻓﻮﻧﻪ چ ３د حﻖ پﻪ باب د خﻠکﻮ ترﻣﻨ ＃راﻏﻠﻲ وو ،ﻓﻴصﻠﻪ ک７ي او اختﻼف ﻧﻪ دی
215
ک７ی پﻪ ﻫﻐﻪ (کتاب) ک ،３ﻣ／ر ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ چ( ３د) حﻖ (پﻪ برخﻪ ک ３ﻣﻌﻠﻮﻣات) ورک７ل شﻮي وو (او دا ﻫﻢ) وروستﻪ ﻟﻪ دې چ ３رو＊اﻧﻪ دﻟﻴﻠﻮﻧﻪ ورتﻪ راﻏﻠﻲ وو( ،دا ﻫر＇ﻪ) د خپﻠ ３ﻣﻨ％ﻲ کﻴﻨ ３ﻟﻪ وجﻬ ،３ﻧﻮ اهلل ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ تﻪ چ ３پﻪ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ ﻳ ３اﻳﻤان راووړ ،پﻪ خپﻞ اذن د حﻖ ﻫﻐﻪ ﻻر و＊ﻮدﻟﻪ ،چ ３خﻠکﻮ پﻪ ک ３اختﻼف ک７ی و ،د اهلل تﻌاﻟی چ３ چا تﻪ خﻮ ＊ﻪ شﻲ سﻤﻪ ﻻره ور＊ﻴﻲ( .ای ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ!)أﻳا تاس ３دا اﻧ／ﻴرئ چ ３ﻫﻤداس ３بﻪ جﻨت تﻪ ﻧﻨﻮ＄ئ ،پﻪ داس３ حال ک ３چ ３ﻻ تر اوسﻪ پر تاس ３ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﻧﻪ دي ت５ر شﻮي ،چ ３ﻟﻪ تاس ３ﻧﻪ پر ﻣخکﻴﻨﻴﻮ (ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ) راﻏﻠﻲ دي ،پر ﻫﻐﻮ ستﻮﻧزې (ﻓﻘر ،رﻧ ＃او سخت)９راﻏﻠ ،３ک７اووﻧﻪ ورتﻪ ورسﻴدل ،وﻟ７زول شﻮل ،أن تر دې چ ３د وخت رسﻮل او د ﻫﻐﻪ ﻣؤﻣﻨﻮ ﻣﻠ／رو ﻓرﻳادوﻧﻪ وک７ل ،چ ３د اهلل ﻣرستﻪ بﻪ کﻠﻪ راشﻲ؟ (پﻪ ﻫﻐﻪ وخت ک ３ﻫﻐﻮ تﻪ ډاډﻳﻨﻪ ورک７ﻻی شﻮه ،چ)３ خبر شئ! بﻴشکﻪ د اهلل ﻣرستﻪ ﻧژدې ده. اجمالي تفسير
:اهلل تﻌاﻟی خبر ورکﻮي چ ３شﻴطان د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ ﻟپاره چ ３پر اهلل او شرﻳﻌت کﻔر ﻏﻮره کﻮي ،د دﻧﻴا ژوﻧد ډ４ر ＊اﻳستﻪ ک７ی دی ،ﻧﻮ دوی ﻟﻪ دﻧﻴا سره ب ３حده ﻣﻴﻨﻪ ﻟري .دې دﻧﻴا پرستﻮ خﻠکﻮ ﻳﻮازې پﻪ دې بسﻨﻪ ﻧﻪ ده ک７ې ،بﻠک ３پﻪ ﻫﻐﻮ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ پﻮرې چ ３پﻪ دﻧﻴا پرست ９ک ３د دوی پﻪ ＇５ر ډوب ﻧﻪ دي ،ﻣﻠﻨ６ې وﻫﻲ. اهلل پاک د دوی د ﻣﻠﻨ６و پﻪ رد سره دا خبر ﻫﻢ ورکﻮي چ ３ډ４ر ژر بﻪ خپﻠﻮ پرﻫﻴز－ارو بﻨده －اﻧﻮ تﻪ د جﻨت پﻪ ﻟﻮړو ﻣا１ﻴﻮ ک ３استﻮ－ﻨﻪ ورک７ي او ﻣﻠﻨ６ې وﻫﻮﻧکﻮ تﻪ بﻪ سزا ورک７ي. :دا أﻳت پر ﻣؤﻣﻦ او ﻏﻴر ﻣؤﻣﻦ باﻧدې د اﻧساﻧاﻧﻮ د وﻳشﻞ ک５دﻟﻮ تارﻳخ تﻪ اشاره کﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ :خﻠک ﻟﻪ ﻳﻮې اوږدې زﻣاﻧ＇ ３خﻪ (د تﻔسﻴر د رواﻳاتﻮ پر ﻣبﻨی ،دﻟتﻪ د أدم
ﻟﻪ زﻣاﻧ＇ ３خﻪ د ﻧﻮح
تر زﻣاﻧ ３پﻮرې وخت ﻣراد دی ،چ ３ﻟس پﻴ７ۍ وخت ﻧﻴسﻲ) ！ﻮل ﻳﻮ واحد اﻣت
２－ﻞ ک５دل او ﻳﻮازې د ﻳﻮ اهلل ﻋبادت ﻳ ３کاوه ،تر دې چ ３شﻴطان پﻪ چﻞ او دوک ３سره خﻠکﻮ تﻪ د ﻏﻴر اهلل ﻋبادت ＊اﻳستﻪ ک ７او شرک او －ﻤراﻫﻲ ﻳ ３راﻣﻨ％تﻪ ک７ه ،وروستﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وخت ＇خﻪ اهلل تﻌاﻟی د خﻠکﻮ د ﻻر＊ﻮوﻧ ３ﻟپاره خپﻞ پﻴﻐﻤبران راوﻟﻴ８ل (ﻳﻌﻨ ３کﻠﻪ چ－ ３ﻤراﻫﻲ ﻣﻨ％تﻪ راﻏﻠﻪ ،ﻧﻮ دې تﻪ اړتﻴا پﻴدا شﻮه چ＇ ３ﻪ کسان د ﻫداﻳت بﻴرغ پﻪ اوږو واخﻠﻲ) ،ﻧﻮ ﻟﻮﻣ７ﻧی پﻴﻐﻤبر ﻳ ３ﻧﻮح
و ،د ﻫﻐﻪ دﻧده دا وه چ ３خﻠکﻮ تﻪ ﻳ ３د جﻨت او د اهلل د رضاﻣﻨدۍ
زﻳری ورکاوه او د ﻫﻐﻪ تﻌاﻟی ﻟﻪ سخت ﻋذاب ＇خﻪ بﻪ ﻳ ３و４رول ،ﻧﻮ ﻳﻮ شﻤ５ر خﻠکﻮ دا دﻋﻮت ﻗبﻮل ک ７او ﻳﻮ شﻤ５ر ﻣﻮحد او ﻣشرک ترﻣﻨ ＃اختﻼف پ５ﻞ شﻮ او د دې ج７／ې او اختﻼف د ﻟرې ﻧﻮرو ترې اﻧکار وک ،７د ﻣؤﻣﻦ او کاﻓرِّ ، کﻴدو او د حﻖ د وضاحت ﻟپاره ،اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ أسﻤاﻧﻪ کتابﻮﻧﻪ راوﻟﻴ８ل .پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３د دې کتابﻮﻧﻮ پﻪ ﻧازﻟﻴدو سره باﻳد اختﻼف ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ تﻠﻼی وای ،خﻮ ﻫﻐﻪ کسان چ ３ﻫﻐﻮی تﻪ رو＊اﻧﻪ دﻟﻴﻠﻮﻧﻪ ﻫﻢ ورسﻴدل ،خپﻞ اختﻼف تﻪ ﻳ ３اداﻣﻪ
216
ورک７ه ،بﻐض او کﻴﻨﻪ پر دوی ﻏاﻟبﻪ شﻮه او د دې ډﻟ ３تر ！ﻮﻟﻮ ＇ر－ﻨد ﻣثال ﻳﻬﻮد او ﻧصارا دي ،چ ３ډ４ر پﻴﻐﻤبران پﻪ دوی ک ３راﻏﻠﻞ او تﻮرات او اﻧجﻴﻞ پر دوی ﻧازل شﻮل ،خﻮ دوی پﻪ ډ４رو اﻟﻬﻲ احکاﻣﻮ ک ３اختﻼف وک ،７ﻫﻐﻪ ﻳ ３تحرﻳﻒ ک７ل او د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ ﻟﻪ رساﻟت ＇خﻪ ﻣﻨکر شﻮل ،بﻠک＄ ３ﻴﻨ ３ﻳ ３ووژل .د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻫﻐﻪ ﻫداﻳت تﻪ اشاره شﻮې چ ３ﻫﻐﻪ د ﻣحﻤدي اﻣت پﻪ برخﻪ شﻮ:
:اهلل پﻪ خپﻞ ﻓضﻞ او کرم ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ
تﻪ د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ پﻪ پرتﻠﻪ ،چ ３پﻪ احکاﻣﻮک ３ﻳ ３اختﻼف وک ،７ﻫداﻳت ورپﻪ برخﻪ ک ،７ﻧﻮ دوی د خپﻠﻮ ﻫﻠﻮ＄ﻠﻮ پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ３پﻪ حﻖ پس ３ﻻړل او کﻠﻪ چ ３ﻳ ３حﻖ وﻣﻮﻧد ،ﻧﻮ ﻧﻪ ﻳ ３ﻋﻨاد وک ،７ﻧﻪ د اهلل ﻟﻪ احکاﻣﻮ ＇خﻪ ﻣﻨکر شﻮل او ﻧﻪ ﻳ ３پﻪ احکاﻣﻮ ک ３تحرﻳﻒ او تبدﻳﻞ راووړ ،بﻴشکﻪ چاتﻪ چ ３اهلل وﻏﻮاړي ،ﻫﻐﻪ تﻪ د ﻧﻴﻐ( ３سﻤ )３ﻻرې ＊ﻮوﻧﻪ کﻮي. :پر ﻳﻮه ډﻟﻪ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ بﻪ چ ３کﻠﻪ سخت ９او ستﻮﻧزې راﻏﻠ ،３ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﻳ ３سخت２－ ３ﻠ３ او دا وسﻮسﻪ بﻪ ورسره پﻴدا شﻮه ،چ ３وﻟ ３دا دﻳﻦ پﻪ تﻴزۍ سره ﻧﻪ خپرﻳ８ي ،ﻫر اړخﻴزه ﻣرستﻪ ﻣﻮ ﻧﻪ پﻪ برخﻪ کﻴ８ي او پر ﻣﻮږ سﻮکاﻟﻲ او اراﻣﻲ ﻧﻪ را＄ﻲ؟ دې ﻣبارک أﻳت ！ﻮﻟﻮ ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ او پﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ بﻴ７ه کﻮوﻧکﻮ تﻪ ﻟﻮی درس ورک ،７چ ３حﻘﻴﻘت داس ３ﻧﻪ دی ،تاسﻮ چ ３تر＇ﻮ د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻟﻮري وﻧﻪ ازﻣاﻳﻞ شئ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ برﻳاﻟﻲ راوﻧﻪ و＄ئ ،د جﻨت ﻣستحﻖ ﻧﻪ －ر＄ئ ،تر اوسﻪ ﻻ پر تاس ３ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﻧﻪ دي ت５ر شﻮي ،چ ３ﻟﻪ تاس ３ﻧﻪ پر ﻣخکﻴﻨﻴﻮ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ راﻏﻠﻲ دي ،پر ﻫﻐﻮی ډول ،ډول رﻧ％ﻮﻧﻪ او ستﻮﻧزې راﻏﻠ ،３ﻫﻐﻮی دې حد تﻪ ورسﻴدل چ ３ﻧﻪ ﻳﻮازې دوی ،بﻠک３ پﻴﻐﻤبراﻧﻮ ﻳ ３ﻫﻢ د ﻣرست ３ﻟﻪ وروستﻪ واﻟﻲ ＇خﻪ د اهلل دربار تﻪ زارۍ کﻮﻟ ،３تر＇ﻮ چ ３دوی تﻪ زﻳری ورک７ل شﻮ چ３ د اهلل ﻣرستﻪ ﻧژدې ده .اﻟبتﻪ د دوی دا اﻇﻬار د شک ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻧﻪ و ،بﻠک ３د بشري طبﻴﻌت پر ﻣﻘتضا و ،پر ﻫﻐﻮ ستﻮﻧزې ﻓﻘر ،رﻧ ＃او سخت ９راﻏﻠ ،３ک７اووﻧﻪ ورتﻪ ورسﻴدل ،ﻧﻮ تاس ３ﻫﻢ باﻳد د ستﻮﻧزو او ک７اووﻧﻮ پﻪ زﻏﻤﻠﻮ ک ３صابر او ثابت ﻗدم اوسئ＄ ،کﻪ چ ３اﻟﻬﻲ ﻣرستﻪ ډ４ره ژر راتﻠﻮﻧک ３ده. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: د دﻧﻴﻮي ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ د ﻻس تﻪ راوړﻟﻮ او د أخرت ﻟﻪ ﻫﻴروﻟﻮ＇خﻪ و４ره ورکﻮل. ﻫﻐﻮ بﻠﻮﻧکﻮ او دﻋﻮت／رو تﻪ ډاډ ،چ ３ب ３ﻋﻘﻼن او جاﻫﻼن ورپﻮرې ﻣﻠﻨ６ې وﻫﻲ. د دﻳﻦ اصﻞ او د بشرﻳت د ﻓطرت بﻨس پر تﻮحﻴد وﻻړ دی ،خﻮ شرک وروستﻪ راﻣﻨ％تﻪ شﻮ چ ３د شﻴطان دوکﻪ وه. د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ ستره دﻧده پرﻫﻴز－اراﻧﻮ تﻪ زﻳری او ﻓاجراﻧﻮ تﻪ و４ره ورکﻮل دي .دې ﻣﻮخ ３تﻪ د رسﻴدو ﻟپاره کﻠﻪ د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ پر وړاﻧدې جﻨ ，او جﻬاد روا کﻴ８ي ،چ ３د دﻋﻮت د خپرﻳدﻟﻮ ﻣخﻪ ﻧﻴسﻲ.
217
پﻪ أسﻤاﻧﻲ کتاب او دﻳﻦ ک ３اختﻼف ،د ﻳﻮ اﻣت د ذﻟت ،ﻣات ３او تاوان ﻟﻪ ﻧ＋ﻮ او ﻋﻮاﻣﻠﻮ ＇خﻪ دی ،ﻧﻮ ﻣسﻠﻤاﻧان باﻳد ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ＄اﻧﻮﻧﻪ وژﻏﻮري. پﻪ شرﻋﻲ ستﻮﻧزﻣﻨﻮ تکاﻟﻴﻔﻮ ،ﻟکﻪ پﻪ ﻧﻔس او ﻣال جﻬاد او ﻧﻮرو اﻣﻮرو سره ازﻣﻴ＋ت ،د جﻨت د داخﻠﻴدو ﻟپاره ضروري شرط ２－ﻞ ک８５ي. ﻣسﻠﻤان اﻧسان باﻳد د اهلل ﻧ５ک او صاﻟحﻪ بﻨده －ان ،د ﻫﻐﻮی صبر او زﻏﻢ د ＄ان ﻟپاره ﻳﻮه ﻏﻮره ﻧﻤﻮﻧﻪ او ب５ﻠ／ﻪ و－ر＄ﻮي.
پوښتنې
-١ﻻﻧدﻧ ９کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: }
{}
{}
{}
{}
{}
{
٢ـ د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ﻧ＋ﻪ ＇ﻪ ده چ ３دﻧﻴا د خپﻞ ژوﻧداﻧﻪ ﻣﻮخﻪ －ر＄ﻮي؟ ۳ـ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ اﻣتﻮﻧﻮ ＇خﻪ چ ３پﻪ خپﻠﻮ کتابﻮﻧﻮ ک ３ﻳ ３اختﻼف وک ،７د ＇ﻮ اﻣتﻮﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠئ؟ ٤ـ دا جﻤﻠﻪ:
تﻔسﻴر او بﻴان ک７ئ ،چ ３ﻣراد ﻟﻪ دې
ﻫداﻳت ＇خﻪ ＇ﻪ دی؟ ٥ـ ﻟﻪ (صراط ﻣستﻘﻴﻢ) ＇خﻪ چ ３پﻪ ﻣبارک أﻳت ک ３راﻏﻠی ،کﻮﻣﻪ ﻻر ﻣﻮخﻪ ده؟ کورن ９دنده
د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ د راﻟﻴ８ﻧ ３او د کتابﻮﻧﻮ د ﻧازﻟ５دو د حکﻤت پﻪ اړه ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３د دې ﻟﻮست ﻣبارک أﻳتﻮﻧﻪ ورتﻪ اشاره کﻮي ،ﻳﻮه ﻟﻨ６ه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ.
218
شپ ８پنځوسم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲۱٨ -۲۱۵آيتونه
د ځينوكلمو معنا
} } { "} {
} } }
{
{ { {
ﻟﻪ ﻣال ＇خﻪ (د (خﻴر) اطﻼق پﻪ ډ４رو ＄اﻳﻮﻧﻮک ３پرﻣال کﻴ８ي). ﻧا خﻮښ. شاﻳد (دا ﻓﻌﻞ د ﻫﻴﻠ ３او اﻣﻴد ﻣﻌﻨا ورکﻮي ،پر ﻫر ＇ﻪ چ ３داخﻞ شﻲ ،د ﻫﻐﻪ شﻲ د حاصﻠﻴدﻟﻮ ﻫﻴﻠﻪ کﻴ８ي ،ﻧﻪ دا چ ３حاصﻠﻴدﻧﻪ ﻳ ３حتﻤﻲ وي ،ﻣ／ر پﻪ ﻫﻐﻪ صﻮرت ک ３چ ３د اهلل ﻟﻪ پﻠﻮه وي ،ﻫﻠتﻪ بﻴا د ﻳﻘﻴﻦ ﻣﻌﻨا ورکﻮي). ﻣﻨﻊ کﻮل. شرک او ﻟﻪ اﻳﻤان راوړﻟﻮ ＇خﻪ د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ﻣﻨﻊ کﻮل. باطﻞ شﻮ ،ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ ﻻړ.
ژباړه
(ای ﻣحﻤده!) ﻟﻪ تا ＇خﻪ (ﻣؤﻣﻨان) پﻮ＊تﻪ کﻮي ،چ( ３د اهلل پﻪ ﻻر ک＇ )３ﻪ شی ﻣصرف ک７ي؟ وواﻳﻪ (ای ﻣحﻤده): ﻫر شی (ﻟ ８ﻳا ډ４ر) چ ３ﻳ ３ﻟﻪ ﻣاﻟﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻟ／ﻮئ ،ﻧﻮ د ﻣﻮر او پﻼر ،خپﻠﻮاﻧﻮ ،ﻳتﻴﻤاﻧﻮ ،ﻣسکﻴﻨاﻧﻮ او ﻣساﻓرو ﻟپاره ﻳ３ وﻟ／ﻮئ او تاس ３چ ３ﻫره ＊ﻴ２／ﻪ کﻮئ ،ﻧﻮ ب５شکﻪ چ ３اهلل پرې پﻮﻫﻴ８ي .ﻓرض ک７ای شﻮی دی پرتاس ３باﻧدې جﻨ， کﻮل (ﻟﻪ کﻔارو سره) ،حال دا چ ３دﻏﻪ (جﻨ )，ﻧاخﻮښ ＊کاري تاس ３تﻪ ،کﻴدای شﻲ چ ３ﻳﻮ شی تاس ３بد ２－ئ او ﻫﻐﻪ بﻬتر وي تاس ３ﻟره او کﻴدای شﻲ چ ３تاس ３ﻳﻮ شی خﻮ＊ﻮئ او ﻫﻐﻪ ستاس ３ﻟپاره بد وي ،اهلل ستاس ３پﻪ خﻴر ＊ﻪ پﻮﻫﻴ８ي او تاس( ３پﻪ خپﻞ خﻴر) ﻧﻪ پﻮﻫ８５ئ( .ای ﻣحﻤده!) خﻠک ﻟﻪ تا ＇خﻪ پﻮ＊تﻨﻪ کﻮي چ ３پﻪ حراﻣﻪ (د حرﻣت)
219
ﻣﻴاشت ک ３جﻨ／ﻴدل ＇رﻧ／ﻪ دي (روا دي کﻪ ﻧاروا)؟ وواﻳﻪ :پﻪ دې ک ３جﻨ ，کﻮل ﻟﻮﻳﻪ －ﻨاه ده ،خﻮ د اهلل ﻟﻪ ﻻرې ﻧﻪ د خﻠکﻮ ﻣﻨﻊ کﻮل ،پر اهلل کاﻓر کﻴدل او (ﻟﻪ) ﻣسجداﻟحرام ﻧﻪ د خﻠکﻮ(ﻣﻨﻊ کﻮل) او د حرم اوسﻴدوﻧکﻲ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ا４ستﻞ او ﻓتﻨﻪ (ﻟﻪ اهلل سره شرک کﻮل) ﻟﻪ جﻨ ，ﻧﻪ ﻫﻢ ډ４ره ﻟﻮﻳﻪ (－ﻨاه) ده .ﻫﻐﻮی بﻪ ﻟﻪ تاس ３سره تﻞ پﻪ جﻨ ，ک ３اختﻪ وي ،أن تر دې چ ３کﻪ ﻳ ３وس ورسﻴ８ي ،ﻧﻮ تاس ３بﻪ ﻟﻪ دې دﻳﻦ ＇خﻪ واړوي( ،او پﻪ دې ＊ﻪ پﻮه شئ) ﻟﻪ تاس ３ﻧﻪ چ３ ﻫر ＇ﻮک ﻟﻪ دې دﻳﻦ ＇خﻪ واوړي او د کﻔر پﻪ حاﻟت ک ３وﻣري ،د ﻫﻐﻪ ﻋﻤﻠﻮﻧﻪ بﻪ پﻪ دﻧﻴا او أخرت دواړو ک ３بابﻴزه او ضاﻳﻊ شﻲ .داس ３خﻠک ！ﻮل دوزخﻴان دي او تﻞ بﻪ پﻪ دوزخ ک ３اوسﻴ８ي( .د دې پرخﻼف) کﻮﻣﻮ خﻠکﻮ چ ３اﻳﻤان راوړی دی او چا چ ３د اهلل پﻪ ﻻر ک ３خپﻞ کﻮر او وطﻦ پرﻳ＋ی او جﻬاد ﻳ ３ک７ی دی ،ﻫﻐﻮی حﻖ ﻟري چ ３د اهلل د رحﻤت ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ وي او اهلل (د ﻫﻐﻮی د خطاوو) ب＋ﻮﻧکی (او پر ﻫﻐﻮی) رحﻢ کﻮوﻧکی دی. اجمالي تفسير
اﻟجﻤﻮح) پﻪ ﻧاﻣﻪ و او ډ４ر ﻣال :د ﻟﻮﻳﻮ صحابﻪ وو ﻟﻪ ډﻟ＇ ３خﻪ ﻳﻮ تﻦ چ ３د َ (ﻋﻤرو بﻦ ُ او شتﻪ ﻳ ３درﻟﻮدل ،پﻮ＊تﻨﻪ وک７ه :ﻳا رسﻮل اهلل! ﻟﻪ ＇ﻪ شﻲ ＇خﻪ باﻳد اﻧﻔاق وشﻲ؟ پﻪ ＄ﻮاب ک ３ﻳ ３دا ﻣبارک أﻳت ﻧازل شﻮ ،چ ３پﻪ دې ک＇ ３ﻮ شﻴاﻧﻮ تﻪ اشاره شﻮﻳده :ﻟﻮﻣ７ی دا چ ３اﻧﻔاق ﻟﻪ ﻣال ＇خﻪ کﻴ８ي .دوﻳﻢ دا چ ３د اﻧﻔاق ﻣستحﻘﻴﻦ پﻪ ﻟﻮﻣ７ي ﻗدم ک ３د بﻴﻮزﻟ ９او ﻓﻘر پﻪ صﻮرت ک ３د اﻧسان ﻣﻮر او پﻼر او بﻴا خپﻠﻮان ،ﻳتﻴﻤان ،ﻣسکﻴﻨان او ﻣساﻓر دي .درﻳﻢ دا چ ３کﻪ ﻫر خﻴر ترسره کﻮئ ،باﻳد پﻮه شئ چ ３ﻫﻐﻪ ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی سره خﻮﻧدي دی ،اهلل پرې خبر دی او بدﻟﻪ ﻳ ３درکﻮي .د أﻳت پﻪ وروست ９برخﻪ ک ３د ﻧ５کﻮ کاروﻧﻮ ترسره کﻮﻟﻮ تﻪ ترﻏﻴب ورکﻮل شﻮی دی. :دا ﻣبارک أﻳت د جﻬاد ﻟﻪ ﻓرضﻴت ＇خﻪ خبر راکﻮي او د دې پﻪ ترڅ ک３ دې تﻪ اشاره کﻮي ،چ ３اهلل تﻌاﻟی ＊ﻪ پﻮﻫﻴ８ي چ ３ستاسﻮ اﻧساﻧﻲ طبﻴﻌت جﻨ ，او جﻬاد ﻧﻪ خﻮ＊ﻮي＄ ،کﻪ پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３ډ４ر زحﻤتﻮﻧﻪ ،ستﻮﻧزې او حتی د ﻧﻔس او ﻣال ﻫﻼکت او ضﻴاع شتﻮن ﻟري ،خﻮ پﻪ جﻬاد ک ３ډ４ر داس ３حکﻤتﻮﻧﻪ ﻼ ډ４ر داس ３شﻴان شتﻪ چ ３ﻇاﻫرا ً تاسﻮ تﻪ ﻧاخﻮ＊ﻪ بر＋４ﻲ ،حال ﻧﻐ＋تﻲ دي چ ３شاﻳد ژر ﻣﻮ ﻫﻐﻮ تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وﻧشﻲ ،اص ً دا چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３ستاسﻮ خﻴر ﻧﻐ＋تی دی او باﻟﻌکس ډ４ر داس ３کاروﻧﻪ دي چ ３ﻇاﻫرا ً تاس ３تﻪ ＊ﻪ ＊کاري ،خﻮ پﻪ ﻫﻐﻮ ک ３پرتﻪ ﻟﻪ شره بﻞ ＇ﻪ ﻧﻪ وي .د دې کاروﻧﻮ حﻘﻴﻘت ﻳﻮازې اهلل تﻪ ﻣﻌﻠﻮم دی ،ﻧﻮ د اهلل پﻪ ﻻر ک ３جﻬاد د ﻟﻮﻣ７ۍ ډﻟ ３او د جﻬاد پرﻳ＋ﻮدل ﻟﻪ دوﻳﻤ ３ډﻟ＇ ３خﻪ دی ،ﻳﻌﻨ ３جﻬاد کﻮل کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻇاﻫرا ً تاس ３تﻪ ﻧاخﻮښ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ８ي ،خﻮ د دﻧﻴا ﻋزت ،د دﻳﻦ برﻻسﻲ او اخروي اجر او ثﻮاب پک ３شتﻮن ﻟري او د دې تر ＇ﻨ ，د جﻬاد پرﻳ＋ﻮدل کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻇاﻫرا ً ﻧﻔس او طبﻴﻌت ﻳ ３خﻮ＊ﻮي ،خﻮ د دﻧﻴا ذﻟت ،د دﻳﻦ ضﻴاع او د أخرت بده سزا پک ３ﻧﻐ＋ت ３ده. :کﻠﻪ چ ３اهلل تﻌاﻟی د جﻬاد ﻟﻪ ﻓرضﻴت ＇خﻪ خبر ورک ７او رسﻮل اهلل ﻳﻮ وړوکی ﻟ＋کر د (ﻋبد اهلل بﻦ جحش) پﻪ ﻣشرۍ ﻳﻮه ﻟﻮري تﻪ وﻟﻴ８ه ،تر＇ﻮ د کﻔارو ＇ارﻧﻪ او ﻟﻪ حال ＇خﻪ ﻳ ３خبر شﻲ ،د اهلل تﻘدﻳر داس ３و چ ３دا ډﻟﻪ د ﻗرﻳشﻮ ﻟﻪ کاروان سره ﻣخاﻣخ کﻴ８ي او د دوی پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３ج７／ه پ＋５ﻴ８ي .پﻪ اﻟحضرﻣﻲ) پﻪ ﻧﻮم وژل کﻴ８ي ،دوه ﻧﻮر ﻟﻪ ﻗرﻳشﻮ＇خﻪ بﻨدﻳان وﻧﻴﻮل شﻮل او ﻗاﻓﻠﻪ د دې ج７／ه ک ３ﻳﻮ تﻦ د (ﻋﻤرو بﻦ َ
220
ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ﻻس تﻪ ورﻏﻠﻪ ،دا واﻗﻌﻪ د (رجب) پﻪ ﻟﻮﻣ７ۍ شپﻪ چ ３ﻟﻪ حراﻣﻮ ﻣﻴاشتﻮ ＇خﻪ ده ،پ＋５ﻪ شﻮه ،ﻧﻮ ﻗرﻳشﻮ ﻟﻮﻳﻪ ﻏﻮﻏا جﻮړه ک７ه چ ３ﻣحﻤد د حراﻣﻮ ﻣﻴاشتﻮ ﻋزت او حرﻣت ﻧﻪ ساتﻲ ،ﻫﻤدارﻧ／ﻪ د ﻣدﻳﻨ ３ﻳﻬﻮدو او ﻣﻨاﻓﻘﻴﻨﻮ ﻫﻢ دا خبر خپﻮر ک ７او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ضد ﻳ ３پروپا－ﻨدې کﻮﻟ ،３تردې چ ３رسﻮل اهلل کاروان او بﻨدﻳان پرتﻪ ﻟﻪ دې چ３ پﻪ اړه ﻳ ３کﻮﻣﻪ ﻓﻴصﻠﻪ وک７ي ،پﻪ خپﻞ حال پر＋４ﻮدل او ﻋبد اهلل بﻦ جحش او ﻣﻠ／ري ﻳ ３د خﻠکﻮ ﻟﻪ سخت ３ﻣﻼﻣت９ سره ﻣخاﻣخ شﻮل ،دې ﻧاوړه حاﻟت دوام وک ،７تر＇ﻮ د دې ﻟﻮست وروستﻲ دوه أﻳتﻮﻧﻪ ﻧازل شﻮل ،پﻪ ﻟﻮﻣ７ي أﻳت ک３ ﻣشرکاﻧﻮ تﻪ ＇ر－ﻨد ＄ﻮاب ورک ７شﻮ ،چ ３دا خبره سﻤﻪ ده چ ３جﻨ ，کﻮل پﻪ حراﻣﻪ ﻣﻴاشت ک ３ﻟﻮﻳﻪ －ﻨاه ده ،خﻮ ستاس－ ３ﻨاه د دې －ﻨاه پﻪ پرتﻠﻪ ډ４ره ﻟﻮﻳﻪ ده ،تاس ３خﻠک د اهلل ﻟﻪ دﻳﻦ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ کﻮئ ،ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ اﻧکار کﻮئ ،ﻟﻪ ﻣسجد اﻟحرام ＇خﻪ چ ３د ﻫﻐﻪ حرﻣت د حراﻣﻮ ﻣﻴاشتﻮ پﻪ ＇５ر دی ،خﻠک بﻨدوئ ،بﻠک ３اوسﻴدوﻧکﻲ ﻳ ３ور＇خﻪ ش７ئ ،دا ！ﻮﻟ－ ３ﻨاوې د اهلل پﻪ ﻧزد ﻟﻪ ﻫﻐ－ ３ﻨاه ＇خﻪ ډ４رې ﻟﻮﻳ ３دي چ ３ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ ترسره ک７ې ده ،پر دې سرب５ره کﻮﻣﻪ ﻓتﻨﻪ چ ３تاس ３پرې اختﻪ ﻳئ ،ﻳﻌﻨ ３ﻟﻪ اهلل سره شرک او د اﻳﻤان راوړو پﻪ وجﻪ د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ﻋذابﻮل ،پﻪ حراﻣﻪ ﻣﻴاشت ک３ ﻟﻪ ﻗتﻞ ﻧﻪ ډ４ر دروﻧد جرم ２－ﻞ کﻴ８ي .ﻟﻪ دې ﻏاښ ﻣاتﻮوﻧکﻲ ＄ﻮاب ＇خﻪ وروستﻪ دﻏﻪ ﻣبارک أﻳت ،ﻣسﻠﻤاﻧان ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ ﻣﻬﻢ کار ＇خﻪ خبروي ،چ ３ﻣتﻮجﻪ او بﻴدار اوسئ دا ستاسﻮ ﻗسﻢ خﻮړﻟﻲ د＊ﻤﻨان تﻞ ﻟﻪ تاسﻮ سره پﻪ ﻣبارزه ک３ دي ،تر＇ﻮ تاس ３ﻟﻪ خپﻞ دﻳﻦ ＇خﻪ و－ر＄ﻮي ،خﻮ ﻫر ＇ﻮک چ ３ﻟﻪ دﻳﻦ ＇خﻪ و－ر＄ﻲ او پﻪ کﻔر ک ３ﻣ ７شﻲ ،ودې پﻮﻫﻴ８ي چ！ ３ﻮل ک７ه وړه ﻳ ３ﻟﻪ خاورو سره ﻳﻮ برابر ک７ل او د تﻞ ﻟپاره بﻪ پﻪ دوزخ ک ３وي. دا ﻣبارک أﻳت پﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ ﻋبد اهلل بﻦ جحش او د ده ﻣﻠ／ري تزکﻴﻪ کﻮي او ﻫﻐﻮی تﻪ ډاډ ورکﻮي چ ３دوی د اهلل پر وړاﻧدې －ﻨﻬ／ار ﻧﻪ ２－ﻞ کﻴ８ي＄ ،کﻪ دوی پﻪ ﻟﻮﻣ７ي ﻗدم ک ３اﻳﻤان راوړ ،ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وروستﻪ ﻳ ３ﻫجرت وک ７او بﻴا ﻳ ３د اهلل پﻪ ﻻر ک ３جﻬاد وک ،７ﻧﻮ پر دې اساس دوی د اهلل رحﻤت تﻪ ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ دي او اهلل ب＋ﻮﻧکی او ﻣﻬربان دی ،خﻮ د »اﻟﻌبرة بﻌﻤﻮم اﻟﻠﻔﻆ ﻻ بخصﻮص اﻟسبب« د ﻗاﻋدې پر بﻨس ،دا أﻳت پﻪ ！ﻮﻟﻴزه تﻮ－ﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ تﻪ چ ３پﻪ ﻳادو شﻮﻳﻮ اوصاﻓﻮ ستاﻳﻞ شﻮي وي ،شاﻣﻠﻴ８ي. فعاليت
ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻣشرکاﻧﻮ د دې ﻧﻴﻮک ３پﻪ ردک ،３چ ３ﻣسﻠﻤاﻧان د حراﻣﻮ ﻣﻴاشتﻮ ﻋزت او درﻧاوی ﻧﻪ ساتﻲ ،کﻮم اﻣﻮر ﻣطرح ک７ل ،چ ３د ﻫﻐﻮ حرﻣت د حراﻣﻮ ﻣﻴاشتﻮ د جﻨ ，ﻟﻪ حرﻣت ＇خﻪ ډ４ر ﻟﻮی دی؟ پﻪ دې اړه بحث او ＇７５ﻧﻪ وک７ئ. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: د پﻮ＊تﻨ ３کﻮﻟﻮ ارز＊ت د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ﻟپاره چ ３ﻧﻪ پﻮﻫﻴ８ي ،تر＇ﻮ ﻋﻠﻢ حاصﻞ ک７ي(سﻮال کﻮل ﻧﻴﻢ ﻋﻠﻢ دی). پﻪ أﻳت ک ３ﻳادو شﻮﻳﻮ خﻠکﻮ باﻧدې د اﻧﻔاق او ﻣال ﻟ／ﻮﻟﻮ ﻓضﻴﻠت ،پﻪ داس ３حال ک ３چ ３ﻧﻔﻘﻪ کﻮوﻧکی ب６ای
221
او ﻫﻐﻮی ﻓﻘﻴر وي. د خﻴر کار تﻪ ترﻏﻴب او پﻪ ﻟﻮﻳﻪ بدﻟﻪ ورکﻮﻟﻮ ،د اهلل تﻌاﻟی وﻋده. د اسﻼم د خپرﻳدو ،د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ ﻣﻘدساتﻮ ＇خﻪ د دﻓاع او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ د ﻋزت ﻟپاره د جﻬاد د ﻓرﻳض ３د ادا کﻮﻟﻮ واجبﻮاﻟی. د چارو پرﻋﻮاﻗبﻮ د اﻧسان ﻧاپﻮﻫﻲ او ب ３خبري د دې ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ ،تر＇ﻮ ﻧاسﻢ کاروﻧﻪ خﻮښ ک７ي او ＊ﻪ کاروﻧﻪ ﻧاوړه و２－ﻲ. د اهلل تﻌاﻟی اواﻣر ﻟﻪ خﻴر او حکﻤت ＇خﻪ او ﻣﻨﻬﻴات ﻳ ３ﻟﻪ شر او زﻳان ＇خﻪ ډک دي ،ﻧﻮ د اواﻣرو پر ＄ای کﻮل او د ﻧﻮاﻫﻴﻮ پرﻳ＋ﻮدل واجب دي. د کاﻓراﻧﻮ د ﻧاوړو ﻫﻴﻠﻮ ＇ر－ﻨدﻳدل او د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پر ضد د ﻫﻐﻮی ﻣبارزه ،تر＇ﻮ ﻫﻐﻮی ﻟﻪ خپﻞ دﻳﻦ او ﻻرې ＇خﻪ و－ر＄ﻮي. ﻟﻪ دﻳﻦ ＇خﻪ ﻣرتد کﻴدل！ ،ﻮﻟ ３ﻧ５ک ３ک７ﻧ ３ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ وړي ،کﻪ ﻣرتد تﻮبﻪ وباس ３ﻋﻤﻠﻮﻧﻪ ﻳ ３دوﻳﻢ ＄ﻠ ３پ５ﻠﻴ８ي او کﻪ ﻣخک ３ﻟﻪ تﻮب＇ ３خﻪ وﻣري ،ﻧﻮ د دوزخﻴاﻧﻮ ﻟﻪ ډﻟ＇ ３خﻪ بﻪ وي . د اﻳﻤان او د اهلل پﻪ ﻻر ک ３د ﻫجرت او جﻬاد ﻏﻮره واﻟی. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: { {} {} {} {} {} {} {} } ٢ـ د (اﻷﻗربﻴﻦ) کﻠﻤﻪ کﻮﻣﻮ کساﻧﻮ تﻪ شاﻣﻠﻴ８ي؟ ۳ـ د جﻬاد پﻪ کﻮﻟﻮک ３چ ３کﻮم ارز＊تﻮﻧﻪ او پﻪ پر＋４ﻮدﻟﻮ ک ３ﻳ ３چ ３کﻮم زﻳاﻧﻮﻧﻪ ﻧﻐ＋تﻲ دي ،د دې ﻣﻮضﻮع ＇ﻮ ！کﻮ تﻪ اشاره وک７ئ. جﻤﻠﻪ وژباړئ او تﻔسﻴر ﻳ ３ک７ئ. ٤ـ ﻟﻪ أﻳت ＇خﻪ پﻪ ﻋاﻣﻪ او ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ کﻮم ٥ـ د کسان ﻣراد دي؟ کورن ９دنده
د سره ،خپﻞ ﻳﻮه پا１ﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣات وﻟﻴکئ.
د أﻳت د ﻧازﻟ５دﻟﻮ د سبب پﻪ اړه او د ﻫﻐﻪ د جزئﻴاتﻮ پﻪ ﻧﻈر ک ３ﻧﻴﻮﻟﻮ
222
اووه پنځوسم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲۲۱ -۲۱٩آيتونه
د ځينوكلمو معنا
"}
"} } } } } } } }
شراب ،ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３ﻋﻘﻞ ﻣختﻞ کﻮي پﻪ داس ３تﻮ－ﻪ چ＋＇ ３ﻮﻧکی ﻳ ３د ＊ﻪ او بد ترﻣﻨ ＃تﻮپﻴر ﻧشﻲ { کﻮﻻی .د (خﻤر) د ﻟﻔﻆ اطﻼق د اﻧ／ﻮرو ،خرﻣا او اوربشﻮ پﻪ اوبﻮ ﻫﻐﻪ ﻣﻬال کﻴ８ي چ ３کﻠﻪ ﻳ＋＇ ３ﻞ ﻣستﻲ او ﻧشﻪ راﻣﻨ ＃تﻪ ک７ي. ﻗﻤار(جﻮاري) ،ﻗﻤار تﻪ ＄کﻪ (ﻣﻴسر) وﻳﻞ کﻴ８ي ،چ ３ﻣرتکب ﻳ ３پﻪ ﻳُسر او اساﻧ ９سره ﻣال ﻻس تﻪ { راوړي. د (ﻣﻨﻔﻌة) جﻤﻊ ده ،ﻳﻌﻨ.３＂－ ３ { دﻟتﻪ ور＇خﻪ ﻣراد د اﻧسان ﻟﻪ حاجت ＇خﻪ زﻳات ＇ﻴزوﻧﻪ دي. { { چ ３د دوی ﻣاﻟﻮﻧﻪ د خپﻠﻮ ﻣاﻟﻮﻧﻮ سره خﻠط او ﻳﻮ＄ای ک７ي. { تاس ３پﻪ تکﻠﻴﻒ او ک７او اختﻪ کﻮي. ﻏﻴر ازاده ＊％ﻪ (وﻳﻨ％ﻪ). { { د اور ﻟﻮري تﻪ ﻳ ３رابﻮﻟﻲ. د خپﻞ دﻳﻦ احکام ،د شرﻳﻌت ﻣسئﻠ.３ {
ژباړه
(ای ﻣحﻤده!) پﻮ＊تﻨﻪ کﻮي خﻠک ﻟﻪ تا ＇خﻪ د شرابﻮ (د＇＋ﻠﻮ) او د ﻗﻤار وﻫﻠﻮ(ﻟﻪ حکﻢ) ＇خﻪ ،وواﻳﻪ (ای ﻣحﻤده! دوی تﻪ) :پﻪ دې دواړو ک ３ﻟﻮﻳﻪ －ﻨاه ده او د خﻠکﻮ ﻟپاره ３＂－دي او د دواړو －ﻨاه د ﻫﻐﻮ ﻟﻪ ３＂－ﻧﻪ ډ４ره ﻟﻮﻳﻪ ده او خﻠک ﻟﻪ تاﻧﻪ پﻮ＊تﻨﻪ کﻮي ،چ ３ﻫﻐﻮی د اهلل پﻪ ﻻر ک＇ ３ﻪ ﻣصرف (اﻧﻔاق) ک７و؟ وواﻳﻪ :ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３ستاسﻮ ﻟﻪ اړتﻴا ﻧﻪ زﻳات وي ،پﻪ دې ډول اهلل تاس ３تﻪ خپﻞ احکام پﻪ ＇ر－ﻨده تﻮ－ﻪ بﻴاﻧﻮي ،تر＇ﻮ تاس( ３د دﻧﻴا او أخرت دواړو د چارو پﻪ اړه) ﻓکر وک７ئ او خﻠک ﻟﻪ تاﻧﻪ پﻮ＊تﻨﻪ کﻮي د ﻳتﻴﻤاﻧﻮ پﻪ ﻫکﻠﻪ (چ＇ ３ﻪ ډول چﻠﻦ (ﻣﻌاﻣﻠﻪ) ورسره وشﻲ؟) وواﻳﻪ :د ﻫﻐﻮی
223
(ﻣال او ＄ان) سﻤﻮل ﻏﻮره دي او کﻪ تاس ３خپﻞ او د ﻫﻐﻮی خرڅ او ﻟ＋／ت سره ６－ک７ئ ،ﻧﻮ ﻫﻐﻮی ستاس ３وروﻧﻪ دي او اهلل ﻓساد کﻮوﻧکﻲ ﻟﻪ اصﻼح کﻮوﻧکﻲ ＇خﻪ پ５ژﻧﻲ .کﻪ د اهلل خﻮ＊ﻪ شﻮې وای ،ﻧﻮ پﻪ دې کار ک ３بﻪ ﻳ ３تاس３ ﻟﻪ ستﻮﻧزو سره ﻣخاﻣخ ک７ي وای ،ب５شکﻪ ﻫﻐﻪ برﻻسی د حکﻤت ＇＋تﻦ دی .تاس ３ﻟﻪ ﻣشرکﻮ ＊％ﻮ سره ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻧکاح ﻣﻪ کﻮئ ،تر＇ﻮ ﻳ ３چ ３اﻳﻤان ﻧﻪ وي راوړی ،ﻳﻮه ﻣسﻠﻤاﻧﻪ وﻳﻨ％ﻪ ﻟﻪ اصﻴﻠ ３ﻣشرک ３ﻧﻪ ډ４ره ＊ﻪ ده کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ چ３ ستاس ３ﻫﻐﻪ ډ４ره خﻮ＊ﻪ وي او ﻣسﻠﻤاﻧ ３％＊ ３ﻣشرکاﻧﻮ تﻪ ﻫﻴ（کﻠﻪ پﻪ ﻧکاح ﻣﻪ ورکﻮئ ،تر＇ﻮ چ ３ﻫﻐﻮی اﻳﻤان ﻧﻪ وي راوړی ،ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان ﻣرﻳی ﻟﻪ اصﻴﻞ ﻣشرک ﻧﻪ ډ４ر ＊ﻪ دی کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ چ ３ﻫﻐﻪ ستاس ３ډ４ر خﻮښ وي ،دا کسان تاس ３د اور خﻮاتﻪ دﻋﻮت کﻮي ،اهلل پﻪ خپﻞ اذن سره تاس ３تﻪ د جﻨت او ب＋ﻨ ３بﻠﻨﻪ درکﻮي او ﻫﻐﻪ خﻠکﻮ تﻪ پﻪ ＇ر－ﻨده خپﻞ حکﻤﻮﻧﻪ بﻴاﻧﻮي ،کﻴدای شﻲ چ ３ﻫﻐﻮی درس واخﻠﻲ او ﻧصﻴحت وﻣﻨﻲ. اجمالي تفسير
:د جاﻫﻠﻴت پﻪ زﻣاﻧﻪ ک ３خﻠکﻮ د شراب ＇＋ﻠﻮ او ﻗﻤار وﻫﻠﻮ ﻋادت درﻟﻮد ،د اﻟﻬﻲ حکﻤت دا ﻏﻮ＊تﻨﻪ وه چ ３د اسﻼم پﻪ ﻟﻮﻣ７ي پ７اوک ３د تﻮحﻴد ،أخرت او بﻴا را ژوﻧدي ک５دﻟﻮ پﻪ ﻋﻘﻴده باﻧدې کار وشﻲ＄ ،کﻪ اﻳﻤان د استﻘاﻣت او د بدﻳﻮ د پر＋４ﻮدﻟﻮ ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ ،بﻴا چ ３کﻠﻪ صحابﻪ وو ﻣدﻳﻨ ３ﻣﻨﻮرې تﻪ ﻫجرت وک ７او اسﻼﻣﻲ ！ﻮﻟﻨ ３پﻪ ورو ورو جﻮړ＊ت وﻣﻮﻧد ،ﻧﻮ د دې ！ﻮﻟﻨ ３ﻟپاره د اسﻼﻣﻲ احکاﻣﻮ او ﻗﻮاﻧﻴﻨﻮ بﻨس ﻫﻢ پﻪ تدرﻳجﻲ ب２ﻪ پ５ﻞ شﻮ .ﻳﻮه ورځ داس ３پ＋５ﻪ شﻮه چ ３ﻳﻮه صحابﻲ پﻪ داس ３حال ک ３چ ３ﻣخک ３ﻳ ３شراب ＇＋ﻠﻲ و، ﻳﻮې ډﻟ ３تﻪ اﻣاﻣت ورک ،７ﻧﻮ د ﻗرأن کرﻳﻢ أﻳت ﻳ ３پﻪ ﻧاسﻤﻪ تﻮ－ﻪ وﻟﻮست ،ﻫﻤدا وجﻪ وه چ ３د شرابﻮ پﻪ اړه ﻟﻮﻣ７ﻧی [اﻟﻨساء ،]٤۳ :ﻳﻌﻨ :３کﻠﻪ چ３ حکﻢ ﻧازل شﻮ چ３ ﻣﻮ شراب ＇＋ﻠﻲ وي ،ﻧﻮ ﻟﻤاﻧ％ﻪ تﻪ ﻣﻪ ﻧژدې کﻴ８ئ ،تر＇ﻮ پﻮه شئ چ＇ ３ﻪ شی تﻼوت کﻮئ. دا حکﻢ د شرابﻮ د تحرﻳﻢ ﻟپاره ﻟﻮﻣ７ﻧی ﻗدم و＄ ،کﻪ پﻪ ＄ﻴﻨﻮ وختﻮﻧﻮ ک ３ﻳ ３د ﻫﻐﻪ ＇＋ﻞ ﻣﻨﻊ ک７ل او د ﻫﻐﻪ پر اساس بﻪ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ د ﻟﻤاﻧ％ﻪ پﻪ وخت ک ３د شرابﻮ ﻟﻪ ＇＋ﻠﻮ ＇خﻪ ډډه کﻮﻟﻪ ،تر دې چ＄ ３ﻴﻨ ３صحابﻪ د شراب او ﻗﻤار پﻪ اړه ﻟﻪ أﻳت ﻧازل شﻮ ،دا د رسﻮل اهلل ＇خﻪ د ﻣﻌﻠﻮﻣاتﻮ ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ شﻮل ،ﻫﻤاﻏﻪ و چ ３دا تحرﻳﻢ د دوﻳﻢ ﻗدم حکﻢ و＄ ،کﻪ د دې پﻪ ترڅ ک ３د شرابﻮ او جﻮارۍ ﻟﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ＂－ﻮ ＇خﻪ ﻣﻨکر ﻧشﻮ ،خﻮ وﻳ ３ﻓرﻣاﻳﻞ چ ３دا دوه شﻴان －ﻨاه او ﻟﻮی ضرروﻧﻪ ﻟري ،ﻧﻮ ＄کﻪ ډ４رو صحابﻪ کراﻣﻮ د شرابﻮ ＇＋ﻞ او د ﻗﻤار وﻫﻞ پرﻳ＋ﻮدل＇ ،رﻧ／ﻪ چ ３شراب پﻪ دې أﻳت ک ３ﻫﻢ ﻣطﻠﻘاً ﻧﻪ وو حرام شﻮي ،ﻧﻮ ﻟ ８شﻤ５ر صحابﻪ وو بﻪ کﻠﻪ ،کﻠﻪ شرابﻮ تﻪ ﻣخﻪ کﻮﻟﻪ ،د صحابﻪ وو ﻟﻪ ډﻟ＇ ３خﻪ حضرت ﻋﻤر بﻦ اﻟخطاب ډ４ر ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ و چ ３د شرابﻮ پﻪ اړه وروستی حکﻢ ﻧازل شﻲ او تﻞ بﻪ ﻳ３ ﻟﻪ ＄اﻧﻪ سره وﻳﻞ(:اﻟﻠّﻬﻢ ِّبﻴﻦ ﻟﻨا ﻓﻲ اﻟخﻤر بﻴاﻧاً شاﻓﻴاً) ،ﻳﻌﻨ" :３ای اهلل! زﻣﻮږ ﻟپاره د شرابﻮ پﻪ اړه وروستﻨی بﻴان راوﻟﻴ８ه"، تردې چ ３اهلل تﻌاﻟی د ﻫﻐﻪ دﻋا ﻗبﻮﻟﻪ ک７ه او د أﻳت ﻧازل شﻮ او حضرت ﻋﻤر پﻪ ډ４ره ﻣﻴﻨﻪ ووﻳﻞ":اﻧتﻬﻴﻨا ربﻨا" ،ﻳﻌﻨ:３ ای پرورد－اره! ﻟﻪ دې ﻋﻤﻞ ＇خﻪ راو－ر＄ﻴدﻟﻮ او ستا اﻣر ﻣﻮ پر ＄ان او زړه سره ﻗبﻮل ک .７ﻧﻮ پﻪ دې در４ﻤﻪ ﻣرحﻠﻪ ک ３پﻪ ﻗطﻌﻲ او ﻧﻬاﻳﻲ تﻮ－ﻪ شراب ＇＋ﻞ او ﻗﻤار وﻫﻞ حرام شﻮل او رسﻮل اهلل پر شرابﻲ باﻧدې شرﻋﻲ حد ﻣﻘرر ک ،７چ ３اتﻴا ﻓرﻣاﻳﻞ(:ﻣدﻣﻦ اﻟخﻤر ﻻ ﻳُکﻠّﻤﻪ اهلل ﻳﻮم ُدرې دي او ﻫﻐﻪ تﻪ ﻳ ３د (آم اﻟخبائث) ﻳﻌﻨ ３د ！ﻮﻟﻮ پﻠﻴتﻴﻮ د ﻣﻮر ﻧﻮم ورک ７او وﻳ３ ُ اﻟﻘﻴاﻣة وﻻ ﻳُز ّکﻴﻪ) ،ﻳﻌﻨ :３د ﻗﻴاﻣت پﻪ ورځ اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ شراب خﻮر اﻧسان سره ﻧﻪ خبرې کﻮي او ﻧﻪ ﻫﻐﻪ تزکﻴﻪ کﻮي.
224
د ﻳادوﻟﻮ وړ ده چ ３د شرابﻮ او ﻗﻤار د －ﻨاه ﻟﻮﻳﻮاﻟی ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３پﻪ ﻣائده سﻮرت ک ３راﻏﻠی دی ،دا دی چ ３دا دواړه د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３د د＊ﻤﻨ ９او تاوترﻳخﻮاﻟﻲ ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ ،د اهلل ﻟﻪ ذکر او ﻟﻤاﻧ％ﻪ ＇خﻪ اﻧساﻧان بﻨدوي ،خﻮ د ﻟ８و ＂－ﻮ اشاره چ ３ورتﻪ شﻮﻳده ﻫﻐﻪ دا ده چ ３دوی تﻪ د ﻫﻐﻪ پﻪ سﻮدا－رۍ او جﻮړوﻟﻮ ک＇ ３ﻪ دﻧﻴﻮي ＂－ﻪ شتﻪ چ３ ＇ﻪ ﻣﻮﻗتﻲ خﻮشحاﻟﻲ ورپﻪ برخﻪ کﻮي ،پﻪ ﻗﻤار وﻫﻠﻮ ک ،３ورتﻪ پرتﻪ ﻟﻪ تکﻠﻴﻒ او زحﻤت ＇خﻪ＇ ،ﻪ دﻧﻴﻮي ﻣال پﻪ ﻻس ور＄ﻲ .پﻪ ﻋربﻮ ک ３دا ﻋادت ﻫﻢ و چ ３کﻠﻪ بﻪ ﻳ ３پﻪ خپﻠﻮ او＊اﻧﻮ ﻗﻤار واﻫﻪ ،ﻧﻮ ﻟﻪ ＂－ﻠﻮ وروستﻪ بﻪ ＂－ﻮﻧکﻲ ＇ﻪ او＊ان د ﻣسکﻴﻨاﻧﻮ ﻟپاره ذبح کﻮل .پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３سرب５ره پردې چ ３أسﻤاﻧﻲ ＄ﻮاب د شرابﻮ او ﻗﻤار پﻪ ﻫکﻠﻪ أﻳت ﻟﻪ ﻧازﻟ５دو وروستﻪ ＇ﻪ راﻏی ،ﻳﻮې پﻮ＊تﻨ ３تﻪ ﻫﻢ ＄ﻮاب ورک７ل شﻮ ،ﻫﻐﻪ دا چ ３د کساﻧﻮ ﻏﻮ＊تﻞ ،تر＇ﻮ ＊ﻪ وپﻮﻫﻴ８ي چ ３کﻮﻣﻪ برخﻪ ﻣال باﻳد د اهلل پﻪ ﻻره ک ３وﻟ／ﻮي ،اهلل تﻌاﻟی پﻪ اسﻼﻣﻲ اﻣت د وواﻳﻪ :ﻫر ＇ﻪ چ ３ستاسﻮ ﻟﻪ حاجت او ﻧﻔﻘ＇ ３خﻪ زﻳات وي ،ﻳﻌﻨ :３تاس ３ﻣکﻠﻒ أساﻧ ９ﻟپاره وﻓرﻣاﻳﻞ: ﻧﻪ ﻳئ چ ３ﻟﻪ خپﻞ حاجت سره ،سره خپﻞ ﻣاﻟﻮﻧﻪ وﻟ／ﻮئ. :د دې ﻣبارک أﻳت ﻟﻮﻣ７ۍ برخﻪ د ﻣخکﻴﻨﻲ أﻳت پﻪ وروست９ جﻤﻠ ３پﻮرې ت７او ﻟري ،ﻳﻌﻨ ３اهلل تﻌاﻟی خپﻞ احکام تاسﻮ تﻪ بﻴاﻧﻮي ،تر＇ﻮ تاس ３د خپﻠ ３دﻧﻴا او أخرت پﻪ اړه ﻓکر وک７ئ، ﻧﻮ د دﻧﻴا ﻟپاره د حاجت پﻪ کچﻪ کار وک７ئ او خپﻞ أخرت ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻟﻪ ﻳاده ﻣﻪ باسئ .خﻮ د دې أﻳت د وروست ９برخ ３د ﻧزول سبب دا و چ ３ﻫر کﻠﻪ د ﻧساء سﻮرت دا أﻳت ﻧازل شﻮ ،ﻧﻮ ﻣسﻠﻤاﻧان ﻟﻪ دې شدﻳد وﻋﻴد ＇خﻪ ووﻳرﻳدل او ﻫر ﻫﻐﻪ چا چ ３پﻪ کﻮر ک ３ﻳتﻴﻢ درﻟﻮد ،ﻫﻐﻪ دې تﻪ ﻣجبﻮر شﻮ تر＇ﻮ د ﻳتﻴﻢ خﻮراک او ＇＋اک ب５ﻞ ک７ي ،چ ３پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ３ﻟﻪ ﻳﻮ ﻟﻮی ﻣشکﻞ سره ﻣخاﻣخ شﻮل ،ﻟﻪ دې ستﻮﻧزې ＇خﻪ د خﻼصﻮن پﻪ ﻟ＂ﻪ ک ３شﻮل ،ﻫﻤﻐﻪ و چ ３دا أﻳت ﻧازل شﻮ ،چ ３ﻣﻮخﻪ ﻳ ３د ﻳتﻴﻢ د ﻣال ساتﻨﻪ ده ،تر＇ﻮ ضاﻳﻊ ﻧشﻲ .کﻪ د دوی ﻣال ﻟﻪ خپﻞ ﻣال سره د ساتﻨ ３او ودې ﻟپاره ﻳﻮ＄ای ک７ئ ،ﻧﻮ ﻣخﻠﻮط کﻮل او ６－واﻟی ﻳ３ ＇ﻪ باک او ستﻮﻧزه ﻧﻪ ﻟري＄ ،کﻪ ﻫﻐﻮی ستاسﻮ ورو１ﻪ دي ،خﻮ پﻪ و４ره ک ３اوسئ چ ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ چ ３پﻪ زړه :او کﻪ اهلل وﻏﻮاړي کﻮﻻی شﻲ تاس ３پﻪ ﻫﻤﻐﻮ ستﻮﻧزو ک３ ک ３ﻓاسد ﻧﻴت ﻟري＊ ،ﻪ خبر دی. پرﻳ８دي ،خﻮ داس ３اراده ستاسﻮ پﻪ اړه ﻧﻪ ﻟري ،ﻫﻐﻪ پﻪ خپﻠﻮ کاروﻧﻮ برﻻسی او حکﻴﻢ دی. د دې ﻟپاره چ ３ﻣسﻠﻤاﻧان خپﻞ اسﻼﻣﻲ شخصﻴت وساتﻲ ،ﻧﻮ پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３د ﻣسﻠﻤان س７ي ﻟپاره ﻟﻪ ﻣشرک ３％＊ ３سره د ﻧکاح کﻮﻟﻮ ﻣﻨﻊ راﻏﻠ ３ده ،ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ﻣسﻠﻤاﻧﻪ ＊％ﻪ بﻪ ﻟﻪ ﻣشرک س７ي سره ﻧکاح ﻧکﻮي ،ﻣ／ر پﻪ ﻫﻐﻪ وخت ک ３چ ３اﻳﻤان راوړي ،کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د ﻫﻐﻮی ＊اﻳست ﻳا ب６اﻳﻲ او ﻣال ،ﻣسﻠﻤان پﻪ حﻴرت ک ３واچﻮي او د ډ４ر تاکﻴد ﻟپاره ﻳ ３وﻓرﻣاﻳﻞ＊ :ﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وک７ئ چ ３ﻳﻮه ﻣسﻠﻤاﻧﻪ وﻳﻨ％ﻪ ﻳا ﻣسﻠﻤان ﻏﻼم ﻟﻪ أزاد کاﻓر ﻧﻪ ﻏﻮره دی＄ ،کﻪ ﻣشرکان تاس ３او ستاسﻮ راتﻠﻮﻧک ３اوﻻده جﻬﻨﻢ تﻪ ﻏﻮاړي او د ﻣسﻠﻤان ﻟپاره تر دې ﻟﻮی خطر بﻪ ＇ﻪ وي؟ يادونه :د دې ﻣبارک أﻳت حکﻢ پﻪ ﻫﻐﻪ وخت ک ３چ ３د ﻫﻐﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻋام او اﻫﻞ کتابﻮ تﻪ شاﻣﻞ و２－ﻞ شﻲ ،پﻪ ﻧﻮرو أﻳتﻮﻧﻮ سره ＄اﻧ７／ی شﻮی دی＄ ،کﻪ د اﻫﻞ کتابﻮ ﻧکاح پﻪ دې شرط چ ３پاک ﻟﻤﻨ ３وي ،پﻪ دې ﻣبارک أﻳت روا شﻮې ده ،اﻟبتﻪ ＄ﻴﻨ ３ﻣﻔسرﻳﻦ اﻫﻞ کتاب (ﻳﻬﻮد او ﻧصارا) پﻪ ﻫﻐﻪ وخت ک３ 225
چ ３د خپﻞ کتاب پر اساساتﻮ اﻟتزام وﻟري او شرک ﻏﻮره ﻧک７ي ،د ﻣشرکﻴﻨﻮ ﻟﻪ ډﻟ＇ ３خﻪ ﻧﻪ شﻤ５ري ،ﻧﻮ پر دې اساس پﻪ أﻳت ک ３تخصﻴصﻲ راﻳﻪ ﻧشتﻪ او ﻟﻪ ﻣشرکﻴﻨﻮ ،ﻣشرکاتﻮ ،کاﻓراﻧﻮ او ﻣﻠحدﻳﻨﻮ سره ﻧکاح ،پﻪ بشپ７ه تﻮ－ﻪ حراﻣﻪ او ﻧاروا ده. فعاليت
زدهکﻮوﻧکﻲ دې د شرابﻮ ضرروﻧﻪ او د ﻫﻐ－ ３ﻨاه ،د أﻳتﻮﻧﻮ او حدﻳثﻮﻧﻮ پﻪ ر１ا ک ،３پﻪ ﻳﻮه أزاد بحث ک ３بﻴان او ＇ر－ﻨد ک７ي. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: شراب او ﻗﻤار ﻟﻮﻳ－ ３ﻨاوې دي. د صدﻗ ３ورکﻮﻟﻮ ﻓضﻴﻠت. د دﻧﻴا او أخرت پﻪ چارو ک ３د تﻔکر ﻓضﻴﻠت ،تر＇ﻮ د ﻫر ﻳﻮه ﻟپاره د ﻫﻐﻪ د ارز＊ت پﻪ اﻧدازه کار او ﻋﻤﻞ وشﻲ. د ﻳتﻴﻢ د سرپرست ﻟﻪ ﻣال سره ،د ﻳتﻴﻢ د ﻣال د ６－وﻟﻮ حرﻣت ،پﻪ ﻫﻐﻪ صﻮرت ک ３چ ３د ﻳتﻴﻢ د ﻣال د ﻧﻘصان او ضﻴاع ﻻﻣﻞ شﻲ. د ﻳتﻴﻢ د سرپرست ﻟﻪ ﻣال سره ،د ﻳتﻴﻢ د ﻣال د ６－وﻟﻮ جﻮاز ،کﻠﻪ چ ３د ﻳتﻴﻢ ﻟپاره ＂－ﻮر وي. ﻟﻪ ﻣشرکاتﻮ سره د ﻣسﻠﻤان د ﻧکاح حرﻣت. ﻟﻪ ﻣشرکاﻧﻮ سره ﻟﻪ ６－ژوﻧد ＇خﻪ ﻧﻔرت او بﻴزاري ،ﻟﻪ دوی ＇خﻪ د ﻟرې اوسﻴدو ترﻏﻴب＄ ،کﻪ ﻟﻪ دوی سره ﻣﻠ／رتﻴا پر ﻣسﻠﻤان ﻧاوړه اﻏ５زه ﻟري. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: {} { {} {} {} {} {} } -٢د شراب او ﻗﻤار د تدرﻳجﻲ حرﻣت حکﻤت بﻴان ک７ئ. -۳د أﻳت ﻣطابﻖ ،پﻪ کﻮﻣﻪ اﻧدازه چ ３ﻣسﻠﻤان ﻣاﻟدار وي ،اﻧﻔاق پرې ﻻزﻣﻴ８ي؟ -٤د دﻧﻴا او أخرت پﻪ چارو ک ３تﻔکر＇ﻪ ＂－ﻪ ﻟري؟ ﻣبارک أﻳت د ﻧازﻟ５دو ﻻﻣﻞ بﻴان ک７ئ. -٥د دې -٦ﻟﻪ ﻣشرکاﻧﻮ سره د ﻧکاح پﻪ حراﻣﻮاﻟﻲ ک ３چ ３کﻮم حکﻤت ﻧﻐ＋تی دی ،ﻫﻐﻪ کﻮم دی؟ ﻣبارک أﻳت حکﻢ د ﻣﻔسرﻳﻨﻮ د تﻔسﻴر پﻪ ر１ا ک ３بﻴان ک７ئ. -٧د دې کورن ９دنده
د شرابﻮ پﻪ حرﻣت ک ３د درې －ﻮﻧﻮ تدرﻳجﻲ ﻣرحﻠﻮ د حکﻤت پﻪ اړه ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ ،چ ３ﻟﻪ ﻟسﻮ کر＊ﻮ ＇خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي. 226
اته پنځوسم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲۲۵ -۲۲۲آيتونه
د ځينوكلمو معنا
} } } } } "}
{ { { { { { { {
د (حﻴض) ＄ای او وخت( ،حﻴض) ﻫﻐ ３وﻳﻨ ３تﻪ وﻳﻞ کﻴ８ي چ ３د ＊ ３％ﻟﻪ رحﻢ ＇خﻪ رواﻧﻴ８ي. پﻠﻴتﻲ او ضرر. ﻧﻮ ﻟرې اوسئ. چ ３＊ ３پاک ３شﻮې (ﻳﻌﻨ ３د حﻴض وﻳﻨ ３بﻨدې شﻮې او ﻏسﻞ ﻳ ３وک.)７ کروﻧده (ﻳﻌﻨ ３ستاسﻮ د اوﻻد پﻴدا کﻴدو ＄ای دی). ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻏﻮاړئ (کﻴﻔﻴت) پﻪ دې شرط چ ３پﻪ روا شﻮي ＄ای ک ３وي او دوی د حﻴض او ﻧﻔاس ستﻮﻧزه وﻧﻪ ﻟري. ﻣخک ３وﻟ８５ئ (د ＄اﻧﻮﻧﻮ ﻟپاره ﻧ５ک ３ک７ﻧ)３ ﻫدف ،ﻧ＋اﻧﻪ ،د ﻳﻮه شﻲ د ﻣﻨﻌ ３وسﻴﻠﻪ. د (ﻳﻤﻴﻦ) جﻤﻊ ده ،د ﻗسﻢ پﻪ ﻣﻌﻨا. ﻼ باطﻞ شﻲ تﻪ وﻳﻞ کﻴ８ي. (ﻟﻐﻮ) اص ً
} } } { { } ژباړه او دوی ﻟﻪ تاﻧﻪ پﻮ＊تﻨﻪ کﻮي چ ３د حﻴض ＇ﻪ حکﻢ دی؟ وواﻳﻪ :ﻫﻐﻪ د پﻠﻴت ９حاﻟت دی .پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３ﻟﻪ ＊％ﻮ ﻧﻪ ب５ﻞ اوسئ او ﻫﻐﻮ تﻪ ﻣﻪ ﻧژدې کﻴ８ئ ،تر＇ﻮ ﻫﻐﻮی پاک ３او ستره شﻮې ﻧﻪ وي ،بﻴا چ ３کﻠﻪ ﻫﻐﻮی پاک ３شﻲ ،ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ سره ﻫﻐﻪ شان ﻳﻮ＄ای شئ چ ３اهلل درتﻪ اﻣر ک７ی دی .ب５شکﻪ اهلل ﻟﻪ －ﻨاﻫﻮﻧﻮ ＇خﻪ تﻮبﻪ اﻳستﻮﻧکﻲ او ﻟﻪ پﻠﻴتﻮ ＇خﻪ ＄ان ساتﻮﻧکﻲ خﻮ＊ﻮي .ستاسﻮ ＊ ３％ستاسﻮ ک＋تﻮﻧﻪ دي ،ستاس ３خپﻠﻪ خﻮ＊ﻪ ده＇ ،رﻧ／ﻪ چ ３ﻣﻮ زړه ﻏﻮاړي ،ﻫﻐﻪ شان پﻪ خپﻞ ک＋ت ک ３تصرف وک７ئ او د خپﻠﻮ ＄اﻧﻮﻧﻮ ﻟپاره زﻳرﻣﻪ وﻟﻴ８ئ او وو４ر８４ئ ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ او وپﻮﻫ８５ئ چ ３ب５شکﻪ تاس ３ﻟﻪ اهلل سره ﻣﻼﻗات کﻮوﻧکﻲ ﻳ ９او (ای ﻣحﻤده!) ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ (د جﻨت) ز４ری ورک７ه .د اهلل ﻧﻮم پﻪ داس ３ﻗسﻤﻮﻧﻮ خﻮړﻟﻮ ک ３ﻣﻪ ﻳادوئ چ ３پﻪ ﻫﻐﻮ ک ３ﻫدف ﻟﻪ ﻧﻴک ،９پرﻫﻴز－ارۍ او د اهلل د بﻨده －اﻧﻮ د ＊ ３２／５ﻟﻪ کاروﻧﻮ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ 227
کﻮل وي .اهلل ستاس！ ３ﻮﻟ ３خبرې اوري او پﻪ ﻫر ＇ﻪ پﻮﻫﻴ８ي .کﻮم ب ３ﻣﻌﻨا ﻗسﻤﻮﻧﻪ چ ３تاس ３ب ３ارادې خﻮړﻟﻲ وي، پﻪ ﻫﻐﻮ ﻣﻮ اهلل ﻧﻪ ﻧﻴسﻲ ،خﻮ کﻮم ﻗسﻤﻮﻧﻪ چ ３تاس ３د زړه ﻟﻪ کﻮﻣﻲ خﻮړﻟﻲ وي ،پر ﻫﻐﻮ بﻪ ﻣﻮ اروﻣرو ﻧﻴسﻲ ،اهلل ډ４ر ب＋ﻮﻧکی او ت５رﻳدوﻧکی دی. اجمالي تفسير :د ﻳﻬﻮدﻳاﻧﻮ ﻟﻪ ﻧاوړو ﻋادتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ دا و چ ３کﻠﻪ بﻪ ＊％ﻪ حاﻳضﻪ شﻮه ،ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻐ３ سره بﻪ ﻳ ３خﻮراک＋＇ ،اک ،ﻧاستﻪ وﻻړه پﻪ ！ﻮﻟﻴزه تﻮ－ﻪ پرﻳ＋ﻮده ،ﻳﻌﻨ ３ﻫﻐﻪ بﻪ ﻳ ３ﻳﻮازې پرﻳ＋ﻮدﻟﻪ ،ﻧﻮ پﻪ دې اړه ＄ﻴﻨﻮ صحابﻪ وو پﻮ＊تﻨﻪ وک７ه چ ３أﻳا ﻟﻪ ＊％ﻮ سره د حﻴض پﻪ ور＄ﻮ ک ３ﻫﻤداس ３ک７ﻧﻪ وشﻲ او کﻪ ＇رﻧ／ﻪ؟ ﻧﻮ ذکر شﻮی أﻳت ﻧازل شﻮ او پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３ﻳ ３ﻣسﻠﻤاﻧان دوو ﻣﻬﻤﻮ ﻣساﻳﻠﻮ تﻪ ﻣتﻮجﻪ ک７ل :ﻟﻮﻣ７ی دا چ ３د اسﻼم ﻣﻘدس دﻳﻦ د ﻣﻌاشرت او ﻋاطﻔ ３دﻳﻦ دی ،باﻳد ﻣسﻠﻤان ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻟﻪ ＊ ３％سره د حﻴض پﻪ ور＄ﻮ ک ３داس ３ﻣﻌاﻣﻠﻪ او ک７ﻧﻪ وﻧﻪ ک７ي ،کﻮم چ ３ﻳﻬﻮدو او جاﻫﻼﻧﻮ کﻮﻟﻪ ،ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻐ ３سره ﻧاستﻪ وﻻړه ،پرﻳ＋ﻮدل او ﻫﻐﻪ پﻪ －ﻮ＊ﻪ ک ３ﻳﻮازې ساتﻞ د ﻣسﻠﻤان کار ﻧﻪ دی .دوﻳﻢ دا چ ３اسﻼم د ﻣﻌاشرت او ﻣﻬرباﻧ ９پﻪ ترڅ ک ３د ﻣ７５ه او ＊ ３％تر ﻣﻨ ＃د پاک ９او سپ（５ﻠتﻴا اړﻳک！ ３ﻴﻨ／ﻮي او پﻪ پﻠﻴتﻴﻮ ک ３د ﻫﻐﻮی د ﻟﻮﻳدﻟﻮ ﻣخﻪ ﻧﻴسﻲ ،چ ３ﻳﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ پﻠﻴتﻴﻮ ＇خﻪ د حﻴض وﻳﻨﻪ ده ،ﻧﻮ باﻳد دا ﻧاستﻪ وﻻړه ﻫﻐ ３پﻮﻟ ３تﻪ وﻧﻪ رسﻴ８ي چ ３د حﻴض پﻪ ور＄ﻮ ک ３ورسره ﻳﻮ＄ای واﻟی وشﻲ＄ ،کﻪ دا کار ﻧاروا دی او پﻪ حدﻳث ک ３ﻫﻢ ﻟﻪ دې ＇خﻪ ﻣﻨﻊ راﻏﻠ ３چ ３دﻏﻪ ﻣﻬال ﻧباﻳد ﻳﻮ خاوﻧد د ＊ ３％د حﻴض ﻟﻪ ﻣحﻞ(ﻓرج) ＇خﻪ ＂－ﻪ واخﻠﻲ ،أن تردې چ ３پﻪ ＄ﻴﻨﻮ رواﻳتﻮﻧﻮ ک ３د حرﻣت اﻧدازه ﻟﻪ ﻧاﻣﻪ ＇خﻪ ﻻﻧدې تر －ﻮﻧ６و پﻮرې راﻏﻠ ３ده او ﻣﻘصد ﻟﻪ ک ３ﻫﻤدا تﻮجﻴﻬات دي .اﻟبتﻪ کﻠﻪ چ％＊ ３ﻪ ﻟﻪ حﻴض ＇خﻪ پاکﻪ شﻮه او ﻏسﻞ اﻋتزال ＇خﻪ پﻪ ＇خﻪ د حﻴض بﻨدﻳدل او ﻟﻪ ﻳ ３وک ،７ﻧﻮ ﻳﻮ＄ای واﻟی(جﻤاع) ورسره روا دی .ﻣﻔسرﻳﻨﻮ ﻟﻪ ＇خﻪ ﻏسﻞ کﻮل ﻣراد ک７ي دي .د أﻳت پﻪ پای ک ３دې تﻪ اشاره ده چ ３د ﻧژدﻳﻮاﻟﻲ(جﻤاع) روا ک５دل ﻫﻢ ＄اﻧ７／ې کچﻪ ﻟري او پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３ﻫﻢ باﻳد پاکﻲ او سپﻴ（ﻠتﻴا ﻣراﻋات شﻲ ،ﻳﻌﻨ ３د ﻧژدﻳﻮاﻟﻲ ﻣحﻞ باﻳد ﻫﻐﻪ ＄ای وي چ ３د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮري روا شﻮی دی ،ﻧﻪ ﻫﻐﻪ بﻞ ﻧاروا ﻣحﻞ چ( ３دبر) دی .پرتﻪ ﻟﻪ شکﻪ د دې ﻣﻌﻴار ﻣطابﻖ ﻋﻤﻞ کﻮل پاکﻲ او د اهلل ﻟﻮري تﻪ د رجﻮع کﻮﻟﻮ ﻧ＋ﻪ ده ،چ ３اهلل تﻌاﻟی دا تﻮبﻪ کﻮوﻧک ３او پاک صﻔتﻪ ډﻟﻪ خﻮ＊ﻮي. :دا ﻣبارک أﻳت چ ３د ﻣخکﻨﻲ أﻳت ﻟﻪ احکاﻣﻮ ＇خﻪ د ﻳﻮه حکﻢ ﻳﻌﻨ ３د جﻤاع د ﻣحﻞ پر تخصﻴص باﻧدې د دﻟﻴﻞ او حکﻤت حﻴثﻴت ﻟري ،د ﻫﻐ ３پﻮ＊تﻨ ３پﻪ ＄ﻮاب ک ３چ３ ﻟﻪ ＊％ﻮ سره د شا ﻟﻪ ﻟﻮري د جﻤاع پﻪ روا واﻟﻲ ﻳا ﻧﻪ روا واﻟﻲ ﻧازل شﻮی دی＄ ،کﻪ ﻳﻬﻮدو ﻋﻘﻴده درﻟﻮده چ ３کﻪ ＇ﻮک ﻟﻪ خپﻠ ３％＊ ３سره د شا ﻟﻪ ﻟﻮري (کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ پﻪ روا ﻣحﻞ ک ３وي) جﻤاع وک７ي ،ﻧﻮ دا کار ﻧاروا دی او کﻮم ﻣاشﻮم چ ３ﻟﻪ دې ﻻرې پﻴدا شﻲ ،احﻮل(کﻮږ ستر－ی) دﻧﻴا تﻪ را＄ﻲ .پﻪ دې اړه ﻟﻪ رسﻮل اهلل ＇خﻪ پﻮ＊تﻨﻪ وشﻮه ،پﻪ ＄ﻮاب ک ３دا أﻳت ﻧازل شﻮ ،چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３％＊ ３د ک＋ت ﻳا د ک＋ت او کرﻧ ３ﻟﻪ ＄ای سره تشبﻴﻪ شﻮې دي؛ ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ＄ ３ﻤکﻪ د شﻨﻪ کﻴدو او د حاصﻞ ورکﻮﻟﻮ پﻪ ﻧﻴت کرل کﻴ８ي او ﻟﻪ ﻫﻐ＇ ３خﻪ حاصﻞ ﻻس تﻪ را＄ﻲ ،ﻫﻤداراز د ＊ ３％پﻪ رحﻢ ک ３ﻫﻢ د اﻧسان ﻧطﻔﻪ کرل کﻴ８ي چ ３حاصﻞ ﻳ ３اوﻻد دی ،ﻟﻪ دې تشبﻴﻪ ＇خﻪ پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ８ي 228
چ ３وﻟ ３د جﻤاع ＄ای ＄اﻧ７／ی شﻮ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ت５ری ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３پﻪ احادﻳثﻮ سره ثابت شﻮی دی ،ﻟﻮاطت او ﻟﻮﻳﻪ －ﻨاه ２－ﻞ کﻴ８ي او پﻪ ﻓاﻋﻞ ﻳ ３ﻟﻌﻨت وﻳﻞ شﻮی دی .د ﻳﻮ ﻣسﻠﻤان ﻫر کار باﻳد ﻟﻪ ﻧ５ک ﻫدف او ﻣﻮخ＇ ３خﻪ پرتﻪ بﻞ ＇ﻪ ﻧﻪ وي او ﻫﻐﻪ ＄ای چ ３ﻧ５کﻪ ﻣﻮخﻪ (د اوﻻد ک＋ت) پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３ﻣﻤکﻦ دی ،ﻣﻌﻠﻮم او＇ر－ﻨد دی .ﻟﻪ بﻠ３ خﻮا اوسﻨﻲ طب ثابتﻪ ک７ې ده چ ３ﻟﻪ ＊％ﻮ او ﻧراﻧﻮ سره ﻟﻮاطت کﻮل ډول ،دول رﻧ％ﻮﻧﻪ راﻣﻨ％تﻪ کﻮي ،چ ３ﻋﻼج ﻳ３ ﻧاشﻮﻧﻲ دی .ﻣبارک أﻳت د دې ﻣﻮضﻮع ﻟﻪ اثبات ＇خﻪ وروستﻪ ،ﻳﻮ بﻞ کار تﻪ اشاره کﻮي چ ３ﻫﻐﻪ د ﻳﻬﻮدو پر ﻧﻈرﻳﻮ او ،ﻳﻌﻨﻲ :پﻪ ﻫره تﻮ－ﻪ چ ３ﻏﻮاړئ د خپﻞ ک＋ت ＄ای تﻪ ﻋاداتﻮ رد دی ،اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ ﻧژدې شئ ،ﻳﻌﻨ ３پﻪ ﻧاستﻪ ،پﻪ اړخ ،ﻟﻪ ﻣخ ،３ﻟﻪ شا او پﻪ ﻧﻮرو حاﻻتﻮ ک ３کﻮم ﻣﻤاﻧﻌت ،ﻗﻴد او شرط ﻧشتﻪ ،خﻮ چ３ د جﻤاع ﻣحﻞ ﻫﻤاﻏﻪ روا شﻮی ＄ای وي .پﻪ پای ک ３دې تﻪ اشاره شﻮې چ ３داس ３ﻧشﻲ چ ３ﻏﻔﻠت پر تاس ３ﻏﻠبﻪ ،ﻳﻌﻨ :３د خپﻠﻮ ＄اﻧﻮﻧﻮ ﻟپاره ﻧ５ک ３ک７ﻧ３ وک７ي او ﻟﻪ اهلل تﻌاﻟی سره ﻣخاﻣخ ک５دل درﻧﻪ ﻫ５ر ک７ي ﻣخک ３وﻟﻴ８ئ او پﻮه شئ چ ３ډ４ر ژر بﻪ ﻟﻪ خپﻞ اهلل سره ﻣخاﻣخ شئ او دا ﻟﻴدﻧﻪ ﻳﻮازې د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ﻟپاره زﻳری دی. :دا ﻣبارک أﻳت او ورپس ３أﻳت دواړه د ﻗسﻢ خﻮړﻟﻮ پﻪ اړه ＄اﻧ７／ي حکﻤﻮﻧﻪ بﻴاﻧﻮي :ﻟﻮﻣ７ی دا چ ３پر اهلل تﻌاﻟی باﻧدې ﻗسﻢ ستاسﻮ د ﻧ５کﻮ کاروﻧﻮ د ترسره کﻮﻟﻮ ﻣاﻧﻊ ﻧشﻲ ،ﻟکﻪ چ ３ﻗسﻢ وک７ي چ ３صدﻗﻪ بﻪ ﻧﻪ ورکﻮم ،ﻟﻪ ﻓﻼﻧﻲ س７ي سره بﻪ خبرې ﻧﻪ کﻮم ،د دوو تﻨﻮ ترﻣﻨ ＃بﻪ سﻮﻟﻪ ﻧﻪ راوﻟﻢ او ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ﻧﻮرې جﻤﻠﻪ د ورپس ３جﻤﻠ ３پﻪ ر１ا ک ３داس ３ژباړﻟ ３ده»:ﻣاﻧﻌا ً ﻟکﻢ ﻣﻦ د خﻴر چارې .ﻣﻔسرﻳﻨﻮ د ﻓﻌﻞ خﻴر آو ترک إثﻢ آو إصﻼح بﻴﻦ اﻟﻨاس« ،ﻳﻌﻨ :３پﻪ اهلل ﻗسﻢ د خﻴر کار ﻟﻪ کﻮﻟﻮ ﻳا د －ﻨاه د پرﻳ＋ﻮدﻟﻮ ﻳا د خﻠکﻮ پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３د سﻮﻟ ３کﻮﻟﻮ ﻣاﻧﻊ ﻣﻪ －ر＄ﻮئ ،کﻪ چا داس ３ﻗسﻢ ﻳاد ک ،７ﻫﻐﻪ تﻪ ﻏﻮره دا ده چ ３کﻔاره ورک７ي او د کﻔارې پﻪ ﻋﻠﻤاوو ورکﻮﻟﻮ خپﻠﻪ ک７ﻧﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻗسﻢ ＇خﻪ راوباسﻲ او ورپس ３جﻤﻠﻪ (ﻋطﻒ بﻴان) ﻳا ﻟﻪ »آ َ ْﻳ َﻤاﻧ ِ ُﻜ ْﻢ« ＇خﻪ (بدل) ２－ﻠ ３چ ３پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３ﻫﻐﻪ تﻔسﻴر او تﻮضﻴح کﻮي. ،ﻳﻌﻨﻲ: دوﻳﻢ دا چ ３پﻪ ＄ﻴﻨﻮ ﻗسﻤﻮﻧﻮ ک ３ﻧﻴﻮکﻪ ﻧشتﻪ او پﻪ ＄ﻴﻨﻮ ک ３شتﻪ: اهلل پاک تاس ３پﻪ ﻟﻐﻮ ﻗسﻤﻮﻧﻮ ﻧﻪ ﻧﻴسﻲ( .ﻟﻐﻮ ﻗسﻢ) ﻫﻐﻪ دی چ ３اﻧسان پﻪ خپﻞ －ﻮﻣان د ﻳﻮ کار د واﻗﻊ کﻴدو پﻪ اړه ﻗسﻢ وک７ي ،خﻮ ﻟﻪ واﻗﻊ ک５دﻟﻮ ＇خﻪ ﻳ ３ب ３خبره وي ،ﻳا پرتﻪ ﻟﻪ ﻗصده د ﻳﻮه س７ي د خبرو پﻪ ترڅ ک ３د (واهلل) او (باهلل) کﻠﻤ ３ﻳادې شﻲ. :خﻮ تاس ３پﻪ ﻫﻐﻮ ﻗسﻤﻮﻧﻮ ﻧﻴﻮل کﻴ８ئ چ ３ستاسﻮ زړوﻧﻪ ﻳ ３پﻪ ﻗصدي تﻮ－ﻪ ترسره کﻮي＇ .ﻮک چ ３پﻪ دروﻏﻮ او ﻧاحﻘﻪ پﻪ ﻗصدي تﻮ－ﻪ ﻗسﻢ وخﻮري ،چ ３ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻻرې ＇خﻪ ورتﻪ ＂－ﻪ رسﻴ８ي ،دې تﻪ (ﻏﻤﻮس) ﻗسﻢ وﻳﻞ کﻴ８ي＄ ،کﻪ د ﻏﻤﻮس ﻣﻌﻨا ده ډوب５دل او دا رﻧ／ﻪ ﻗسﻢ خپﻞ ＇＋تﻦ پﻪ －ﻨاه او اﻟﻬﻲ ﻋذاب ک ３ډوبﻮي .د دې دواړو ﻗسﻤﻮﻧﻮ ترﻣﻨ ＃ﻳﻮ بﻞ ﻗسﻢ ﻫﻢ شتﻮن ﻟري ،چ ３د (ﻣﻨﻌﻘده) ﻳا (ﻣﻌﻘﻮده) ﻗسﻢ پﻪ ﻧاﻣﻪ ﻳادﻳ８ي او ﻫﻐﻪ پﻪ راتﻠﻮﻧک ３زﻣاﻧﻪ ک ３د ﻳﻮه شﻲ پﻪ ترسره کﻮﻟﻮ ﻳا پرﻳ＋ﻮدﻟﻮ ﻗسﻢ خﻮړل دي ،ﻧﻮ کﻪ ﻫﻐﻪ کار ترسره ﻧشﻲ او ﻳا د ﻧﻪ ترسره کﻴدو کار تر سره شﻲ ،ﻧﻮ پﻪ دې صﻮرت ک ３باﻳد کﻔاره ورک７ي ،چ ３پﻪ دې (اﻟﻤائده )٨٩ :ﻣبارک أﻳت ،ک ３ذکر شﻮی دی. 229
فعاليت
او د دې ﻟﻮست د دوﻳﻢ أﻳت د دې ﻟﻮست د ﻟﻮﻣ７ي أﻳت پﻪ پای ک ３راﻏﻠﻲ دي: ،د دې دواړو أﻳتﻮﻧﻮ د پ５ﻞ ﻣﻮضﻮع －اﻧﻮ او دﻏﻮ جﻤﻠﻮ ترﻣﻨ＃ پﻪ پای ک ３راﻏﻠﻲ دي: ＇ﻪ اړﻳک ３شتﻮن ﻟري؟ د تﻔسﻴر د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ پﻪ دې اړه ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره بحث او ﻣﻨاﻗشﻪ وک７ئ. د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: د حﻴض او ﻧﻔاس پر ﻣﻬال د ﻫﻐﻮ ضرروﻧﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ چ ３ور＄ﻨ ３ﻣﻨ％تﻪ را＄ﻲ ،د جﻤاع حراﻣﻮاﻟی. ﻟﻪ ＊ ３％سره پﻪ دبر (شا طرف) ک ３د وط ３حرﻣت . پﻪ تﻮب ３سره ﻟﻪ －ﻨاﻫﻮﻧﻮ او پﻪ اوبﻮ سره ﻟﻪ پﻠﻴتﻴﻮ ＇خﻪ د پاک ９واجبﻮاﻟی. د ﻧ５کﻮ ﻋﻤﻠﻮﻧﻮ د ﻣخک ３ﻟﻴ８ﻟﻮ واجبﻮاﻟی ،تر＇ﻮ د ﻣسﻠﻤان ﻟپاره پﻪ أخرت ک ３تﻮ＊ﻪ واوسﻲ. د ﻧ５ک ﻋﻤﻠﻮ ﻣسﻠﻤاﻧﻮ س７ﻳﻮ او ＊％ﻮ ﻟپاره اﻟﻬﻲ زﻳری. د ﻧ５کﻮ ﻋﻤﻠﻮﻧﻮ پﻪ پرﻳ＋ﻮدﻟﻮ د ﻗسﻢ خﻮړﻟﻮ ﻋدم جﻮاز. کﻪ چا د ﻧ５ک کار پﻪ ﻧﻪ کﻮﻟﻮ ﻗسﻢ ﻳاد ک ،７باﻳد د ﻗسﻢ کﻔاره ورک７ي . اهلل پاک ﻣسﻠﻤان پر ﻟﻐﻮ ﻗسﻢ باﻧدې ﻧﻪ ﻧﻴسﻲ. د دروﻏﻮ پﻪ ﻗسﻢ چ ３پﻪ ﻗصدي تﻮ－ﻪ وي ،ﻣسﻠﻤان ﻧﻴﻮل کﻴ８ي. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: {} {} {} {} {} } {} -٢د دې ﻟﻮست د ﻟﻮﻣ７ي أﻳت د ﻧازﻟﻴدو ﻻﻣﻞ بﻴان ک７ئ؟ -۳د (ﻳ َ ْط ُﻬ ْرن) او (تَط هََّﻬرن) ﻣﻌﻨاوې ＇ﻪ دي؟ -٤پﻪ أﻳت شرﻳﻒ ک ３وﻟ ３％＊ ３د ک＋ت ﻟﻪ ＄ای سره تشبﻴﻪ شﻮې دي؟ -٥دا تشبﻴﻪ کﻮم حکﻤت تﻪ اشاره کﻮي؟ -٦کﻪ ＇ﻮک د ﻧ５کﻮک７ﻧﻮ پﻪ پرﻳ＋ﻮدﻟﻮ ﻗسﻢ ﻳاد ک７ي＇ ،ﻪ باﻳد وک７ي؟ -٧د دې ﻟﻮست ﻟﻪ ＂－ﻮ ＇خﻪ ＇ﻠﻮر ３＂－بﻴان ک７ئ.
{
کورن ９دنده
－ران زده کﻮوﻧکﻲ دې ،د ﻗسﻢ د ډوﻟﻮﻧﻮ او د ﻫﻐﻮ د حکﻤﻮﻧﻮ پﻪ اړه ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３د ﻟﻮست أﻳتﻮﻧﻮ ورتﻪ اشاره ک７ې ده ،ﻳﻮ ﻣخ ﻣﻌﻠﻮﻣات وﻟﻴکﻲ. 230
نهه پنځوسم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲۲٨ -۲۲٦آيتونه
د ځينوكلمو معنا
} } } } "} } } } } }
{ { { {
{
{ {
{ {
اﻳﻼءکﻮي (＇ﻮکچ３ﻗسﻢﻳادک７يچ３ﻟﻪخپﻠ３％＊３سرهبﻪجﻤاعوﻧک７م،دېﻗسﻢتﻪ(اﻳﻼء)وﻳﻞکﻴ８ي). اﻧتﻈار . راو－ر５＄دل (وروستﻪ ﻟﻪ ﻗسﻢ کﻮﻟﻮ ،ﻟﻪ خپﻠﻮ ＊％ﻮ سره ﻳﻮ＄ای شﻮل). ﻟﻪ زړه ﻳ ３ﻗصد او ﻫﻮډ وک.７ د (ﻣطﻠﻘة) جﻤﻊ ده او پﻪ ﻫﻐﻮ ＊％ﻮ ﻳ ３اطﻼق کﻴ８ي ،چ ３ﻣ７５وﻧﻮ ﻳ ３طﻼق ورک７ی وي ﻳا ﻳ ３ﻗاضﻲ د طﻼق حکﻢ صادر ک７ی وي. اﻧتﻈار دې وباسﻲ. ﻟﻪ حﻴض ＇خﻪ د ＊ ３％د پاک ９ﻣﻮدې او ﻫﻤدارﻧ／ﻪ د حﻴض ﻣﻮدې تﻪ (ﻗرء) وﻳﻞ کﻴ８ي. د دوی ﻣ７５وﻧﻪ. ( َذﻟ ِ َ ﻚ) د اﻧتﻈار ﻣﻮدې تﻪ اشاره ده. { او ＊％ﻮ تﻪ ﻫﻢ پر س７ﻳﻮ ﻫﻤاﻏس ３حﻘﻮق دي ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３س７ﻳﻮ تﻪ پر ＊％ﻮ باﻧدې دي.
ژباړه
کﻮم خﻠک چ ３ﻟﻪ خپﻠﻮ ＊％ﻮ سره د جﻤاع ﻧﻪ کﻮﻟﻮ ﻟﻮړې کﻮي ،ﻫﻐﻮی تﻪ ＇ﻠﻮر ﻣﻴاشت ３وخت دی ،کﻪ ﻳ ３ورتﻪ رجﻮع وک７ه ،ﻧﻮ اهلل ب＋ﻮﻧکی او رحﻴﻢ دی .او کﻪ د طﻼق ﻗصد ﻳ ３وک( ７او رجﻮع ﻳ ３وﻧﻪ ک７ه) ،ﻧﻮ ب５شکﻪ چ ３اهلل (د －ردو اﻗﻮاﻟﻮ) ＊ﻪ اور４دوﻧکی (پر ！ﻮﻟﻮ احﻮاﻟﻮ) ＊ﻪ ﻋاﻟﻢ دی .کﻮﻣﻮ ＊％ﻮ تﻪ چ ３طﻼق ورک７ای شﻮی وي ،ﻫﻐﻮی دې پﻪ خپﻠﻮ ＄اﻧﻮﻧﻮ د درﻳﻮ حﻴضﻮﻧﻮ ﻣﻮده اﻧتﻈار ت５ر ک７ي او دا ورتﻪ روا ﻧﻪ ده چ ３ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３اهلل د دوی پﻪ رحﻢ ک ３پﻴدا ک７ی وي ،ﻫﻐﻪ پ ک７ي (ﻫﻐﻮی تﻪ ﻫﻴ（کﻠﻪ ﻧﻪ ＊اﻳﻲ چ ３داس ３وک７ي) کﻪ پر خدای او د أخرت پر ورځ اﻳﻤان ﻟري. د دوی ﻣ７５وﻧﻪ پﻪ دې ﻣﻮده ک ３د دې ＊％ﻮ د بﻴا رجﻮع کﻮﻟﻮ ＊ﻪ ﻻﻳﻖ (وړ) دي ،کﻪ چ５رې دوی (پﻪ خپﻠﻮ ﻣﻨ％ﻮ ک )３د جﻮړ＊ت اراده وﻟري .د ＊％ﻮ ﻟپاره ﻫﻢ پﻪ ﻣﻌروﻓﻪ تﻮ－ﻪ ﻫﻤاﻏس ３حﻘﻮق دي ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３د ﻧارﻳﻨﻪ وو پر ﻫﻐﻮ دي، اﻟبتﻪ ﻧارﻳﻨﻪ پر ﻫﻐﻮی ﻳﻮه درجﻪ ﻓضﻴﻠت ﻟري او اهلل پر ！ﻮﻟﻮ ﻏاﻟب ،ﻣﻘتدر او د حکﻤت او پﻮﻫ＋＇ ３تﻦ دی. اجمالي تفسير
＇ :رﻧ／ﻪ چ ３پﻪ ﻣخکﻴﻨﻲ أﻳت ک ３د ﻗسﻢ خﻮړﻟﻮ ذکر وشﻮ او دا چ ３ﻗسﻢ باﻳد ﻟﻪ 231
ﻧ５ک کار ＇خﻪ ﻣاﻧﻊ ﻧشﻲ ،پﻪ دې دوو ﻣبارکﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３پﻪ ﻫﻤدې ﻣﻨاسبت د ﻫﻐﻪ ﻗسﻢ حکﻢ بﻴاﻧﻴ８ي ،چ ３％＊ ３تﻪ د ﻧﻪ ﻧژدې کﻴدو ﻳﻌﻨ ３ﻟﻪ ﻫﻐ ３سره د جﻤاع ﻧﻪ کﻮﻟﻮ ﻟپاره وک７ای شﻲ ،چ ３دې تﻪ (اﻳﻼء) وﻳﻞ کﻴ８ي او (اﻳﻼء) پﻪ ﻋربﻲ ژبﻪ ک ３ﻗسﻢ تﻪ واﻳﻲ ،خﻮ اصطﻼحاً پﻪ ﻫﻤدې ذکر شﻮي ﻗسﻢ پﻮرې ＄اﻧ７／ی شﻮی دی. د جاﻫﻠﻴت پﻪ وخت ک ３خﻠکﻮ داس ３دود درﻟﻮد چ ３پر ＊％ﻮ باﻧدې د ﻓشار راوړﻟﻮ ﻟپاره بﻪ ﻳ ３ﻗسﻢ ﻳاداوه چ ３ﻳﻮ کال ﻳا ﻟﻪ ﻳﻮ کال ＇خﻪ زﻳات وخت بﻪ خپﻠ ３％＊ ３تﻪ ﻧﻪ ﻧژدې کﻴ８ي ،ﻧﻮ ﻫﻐﻪ بﻪ ﻳ ３پﻪ دې ﻣﻮده ک ３پرﻳ＋ﻮدﻟﻪ .ﻫﻐ３％＊ ３ بﻪ ﻧﻪ ﻟﻪ بﻞ چا سره ﻧکاح کﻮﻻی شﻮای او ﻧﻪ بﻪ ده ＊％ﻪ ２－ﻠﻪ .ﻟﻪ اسﻼم ﻧﻪ وروستﻪ ﻫﻢ ＄ﻴﻨ ３خﻠک د دې ﻧاوړه ﻋﻤﻞ ﻣرتکب شﻮل ،ﻧﻮ دا ﻣبارک أﻳتﻮﻧﻪ ﻧازل شﻮل چ ３اﻳﻼء کﻮوﻧکﻮ تﻪ ﻳ＄ ３اﻧ７／ی وخت ﻳﻌﻨ＇ ３ﻠﻮر ﻣﻴاشت ３ﻣﻬﻠت ورک ،７تر＇ﻮ ＊ﻪ ﻓکر وک７ي ،کﻪ ﻏﻮاړي چ ３دې ضرر تﻪ د پاې ！کی کﻴ８دي ،ﻧﻮ خپﻠ ３％＊ ３تﻪ دې راو－ر＄ﻲ او خپﻞ ﻗسﻢ دې پﻪ کﻔاره ورکﻮﻟﻮ ﻣات ک７ي او کﻪ د رجﻮع ﻧﻴت ﻧﻪ ﻟري ،ﻧﻮ طﻼق دې ورک７ي.د ！اکﻠ ３ﻣﻮدې پﻪ ت５رﻳدو طﻼق واﻗﻊ کﻴ８ي او د اسﻼم شرﻳﻌت اجازه ﻧﻪ ورکﻮي چ ３د ＊％ﻮ پﻪ حﻖ ک ３ت５ری وشﻲ. د اسﻼم ﻣبﻴﻦ دﻳﻦ ﻧﻪ ﻏﻮاړي ،چ ３پﻪ أساﻧ ９د ﻳﻮې کﻮرﻧ ６－ ９ژوﻧد ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ ﻻړ شﻲ ،ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻤدې وج ３د ﻓکر کﻮﻟﻮ ﻟپاره کاﻓﻲ ﻣﻮده ورکﻮي ،تر＇ﻮ کﻪ چﻴرې ＊％ﻪ ﻧاشکري کﻮي او ستﻮﻧزې جﻮړوي ،پﻪ دې ﻣﻮده ک＄ ３ان اصﻼح ک７ي او ﻫﻢ ﻣ７５ه ﻓکر وک７ي ،د ＄ان او ＊ ３％ﻣصﻠحت او ＊ﻴ ３２／پﻪ ﻧﻈر ک ３وﻧﻴسﻲ .اهلل پاک رجﻮع کﻮﻟﻮ تﻪ د تشﻮﻳﻖ او :کﻪ چﻴرې ﻟﻪ خپﻠﻮ ﻗسﻤﻮﻧﻮ راو－ر５＄دل ترﻏﻴب ﻟپاره د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ: او خپﻞ ６－ژوﻧداﻧﻪ تﻪ ﻳ ３رجﻮع وک７ه ،ﻧﻮ اهلل ب＋ﻮﻧکی او ﻣﻬرباﻧﻪ دی ،ﻳﻌﻨ :３ﻫﻐﻮی ب＋ﻲ او ﻣﻬرباﻧﻲ پرې کﻮي .پﻪ ورپس ３أﻳت ک ３خبر ورکﻮي چ ３کﻪ ﻣ７５ه واﻗﻌا ً د طﻼق ﻫﻮډ ﻟري ،ﻧﻮ ودې پﻮﻫﻴ８ي چ ３اهلل تﻌاﻟی اورﻳدوﻧکی او پﻮه دی ،باﻳد خپﻠﻮ ＊％ﻮ تﻪ د ضرر رسﻮﻟﻮ پﻪ ﻓکر ک ３وﻧﻪ اوسﻲ. :ﻟﻪ دې أﻳت ＇خﻪ تر پﻨ％ﻮ راتﻠﻮﻧکﻮ أﻳتﻮﻧﻮ پﻮرې ،پﻪ ﻣﻔصﻠﻪ تﻮ－ﻪ د طﻼق احکام پﻪ داس ３تﻮ－ﻪ بﻴاﻧﻴ８ي چ ３د اسﻼم د سپ（５ﻠﻲ دﻳﻦ ！ﻮﻟﻨ５ز ﻋداﻟت او ﻣساوات پﻪ ﻧﻈر ک ３ﻧﻴسﻲ .د دې أﻳت او ﻣخکﻨﻲ أﻳت ترﻣﻨ ＃ﻣﻨاسبت دا دی ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３د اﻳﻼء پﻪ ﻣسئﻠﻪ ک ３اﻧتﻈار کﻮﻟﻮ تﻪ اشاره وشﻮه ،پﻪ دې أﻳت ک ３ﻳﻮ بﻞ ډول اﻧتﻈار اﻳستﻠﻮ تﻪ اشاره کﻴ８ي ،چ ３ﻫﻐﻪ د طﻼﻗ ３شﻮې ＊ ３％اﻧتﻈار دی .پﻪ دې أﻳت ک ３ﻟﻪ (ﻣطﻠﻘات) ＇خﻪ ﻫﻐﻪ ＊ ３％ﻣراد دي ،چ ３ﻣ７５وﻧﻪ ورسره ﻳﻮ＄ای شﻮي وي ،حﻤﻞ وﻧﻪ ﻟري او حﻴض وﻳﻨﻲ＄ ،کﻪ ﻫره ﻳﻮه ﻟﻪ دوی ＇خﻪ ＄اﻧ７／ي حکﻤﻮﻧﻪ ﻟري چ ３پﻪ ﻧﻮرو أﻳتﻮﻧﻮ ک ３راﻏﻠﻲ ،خﻮ د دې ډول ＊％ﻮ حکﻢ د دې ﻗرأﻧﻲ أﻳت پر اساس دا دی ،چ ３باﻳد درې ﻗرء اﻧتﻈار وباسﻲ او د دې ﻣﻮدې پﻮره ک５دو پﻮرې ﻟﻪ چا سره ﻧکاح وﻧﻪ ک７ي. د (قرء) معنا او مفهوم
ﻋﻠﻤاء د (ﻗرء) اطﻼق ﻫﻢ پﻪ حﻴض کﻮي او ﻫﻢ پﻪ طﻬر(پاک ،)９ﻳﻌﻨ ３د صحابﻪ وو ﻟﻪ پﻴ７ۍ ＇خﻪ تراوسﻪ پﻮرې پﻪ دې اړه دوه ﻧﻈرﻳ ３وړاﻧدې شﻮې دي ،حضرت ﻋﻤر ،حضرت ﻋﻠی او حضرت ﻋبد اهلل بﻦ ﻣسﻌﻮد (رضﻲ اهلل ﻋﻨﻬﻢ) او د دوی پﻪ پﻴروۍ احﻨاﻓﻮ او حﻨابﻠﻪ وو ﻟﻪ (ﻗرء) ＇خﻪ پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ،３حﻴض ﻣراد ک７ی ،ﻳﻌﻨ ３طﻼﻗ ３شﻮې ＊ ３％باﻳد درې حﻴضﻪ ت５ر ک７ي ،خﻮ آم اﻟﻤؤﻣﻨﻴﻦ ﻋائشﻪ (رضﻲ اهلل ﻋﻨﻬا) ،ﻋبد اهلل بﻦ ﻋﻤر ،زﻳد بﻦ ثابت (رضﻲ اهلل ﻋﻨﻬﻢ) او د دوی پﻪ پﻴروۍ شﻮاﻓﻊ او ﻣاﻟکﻴان ﻟﻪ (ﻗرء) ＇خﻪ طﻬر ﻣرادوي ،ﻳﻌﻨ ３ﻫﻐﻪ ور ３＄چ ３د دوو حﻴضﻮﻧﻮ ترﻣﻨ ＃دي ،ﻧﻮ د دوی پﻪ ﻧزد
232
ﻣﻌﻨا داس ３کﻴ８ي چ ３طﻼﻗ ３شﻮې ＊ ３％باﻳد درې طﻬره(ﻳﻌﻨ ３درې پاک )９ت５رې ک７ي .د دواړو ډﻟﻮ دﻻﻳﻞ پﻪ ﻓﻘﻪ او اصﻮل ﻓﻘﻪ ک ３ذکر شﻮي دي او دا ﻟﻮست د دې تﻔصﻴﻞ جﻮ－ﻪ ﻧﻪ دی ،خﻮ دوﻣره باﻳد پﻮه شﻮ چ ３دا اختﻼف د أﻳت اصﻠﻲ ﻫدف او ﻣﻮخ ３تﻪ ＇ﻪ ＄اﻧ７／ی تﻐﻴر ﻧﻪ ورکﻮي＄ ،کﻪ ﻣراد ترې دا دی چ ３د ＊ ３％رحﻢ د ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ ﻣ７５ه ﻟﻪ ﻧطﻔ＇ ３خﻪ ＊ﻪ پاک شﻲ او دا کار ﻫﻢ پﻪ درﻳﻮ حﻴضﻮﻧﻮ سره ＇ر－ﻨدﻳ８ي او ﻫﻢ پﻪ درﻳﻮ طﻬروﻧﻮ ،پﻪ ﻫر صﻮرت ک ３دا ﻣﻮده چ ３درې ﻣﻴاشت ３ﻧﻴسﻲ باﻳد ت５ره ک７ي ،اﻟبتﻪ ＇ﻮک باﻳد دا شبﻬﻪ وﻧﻪ ک７ي ،چ ３ﻣﻘصد د ＊ ３％د رحﻢ خاﻟﻲ واﻟی دی ،ﻧﻮ دا کار د اوسﻨﻲ طبﻲ وساﻳﻠﻮ پﻪ واسطﻪ پﻪ ﻳﻮه ورځ ک ３ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ８ي ،ﻧﻮ درﻳﻮ حﻴضﻮﻧﻮ ﻳا درﻳﻮ طﻬروﻧﻮ ت５روﻟﻮ تﻪ ＇ﻪ ضرورت دی؟ ﻟﻮﻣ７ی دا چ ３پﻪ دې ک ３ﻟس －ﻮﻧﻪ حکﻤتﻮﻧﻪ او ３＂－ﻧﻐ＋ت ３دي او دوﻳﻢ دا چ ３کﻠﻪ أسﻤاﻧﻲ اﻣر پﻪ ＇ﻪ شﻲ صراحت ک７ی وي ،ﻧﻮ پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３چا تﻪ د ﻓﻠسﻔ ３بﻴاﻧﻮﻟﻮ حﻖ ﻧشتﻪ او واﻗﻌﻲ ﻣسﻠﻤان باﻳد د زړه ﻟﻪ کﻮﻣﻲ د ﻫﻐﻪ پﻴروي وک７ي .د ﻋدت پﻪ ﻣﻮده ک ３د اﻧتﻈار تر！ﻮﻟﻮ ﻏﻮره حکﻤت او ＂－ﻪ دا ده ،تر＇ﻮ ﻣ７５ه او ＊％ﻪ د ﻓکر کﻮﻟﻮ او ﻫﻮډ ﻧﻴﻮﻟﻮ ﻟپاره ＊ﻪ کاﻓﻲ وخت وﻟري او د طﻼق د پ７او پﻪ پای تﻪ رسﻮﻟﻮ ک ３ﻟﻪ بﻴ７ي ＇خﻪ کار واﻧخﻠﻲ ،تر＇ﻮ د ﻫﻐﻮی کﻮرﻧ ９ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ ﻻړه ﻧشﻲ. د ژوندانه د ادابو په اړه څو ټکي
ﻫ５ر ﻣﻮ ﻧشﻲ چ ３دا ﻣبارک أﻳت ＇ﻮ اړﻳﻨﻮ ！کﻮ تﻪ اشاره کﻮي ،ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ ﻳﻮ دا دی چ ３کﻠﻪ ＊％ﻪ طﻼﻗﻪ شﻲ ،ﻧﻮ ﻟﻪ روحﻲ ﻧﻈره ﻏﻮاړي چ ３ډﻳر ژر ثابتﻪ ک７ي چ ３د ﻫﻐ ３طﻼق د کﻮﻣ ３ﻧﻴﻤ７／تﻴا او ﻳا ضﻌﻒ ﻟﻪ وج ３ﻧﻪ و او ﻫﻐﻪ د ﻧﻮي کﻮرﻧﻲ ژوﻧد ﻟﻪ جﻮړوﻟﻮ ＇خﻪ ب５ﻮس ３ﻧﻪ ده ،ﻧﻮ باﻳد وروستﻪ ﻟﻪ طﻼق ＇خﻪ سﻤدستﻲ ﻟﻪ بﻞ س７ي سره ﻧکاح وک７ي، خﻮ ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ ＄اﻧ７／ي حکﻤت سره％＊ ،ﻪ ﻣتﻮجﻪ کﻮي ،چ ３د ﻧﻮې کﻮرﻧ ９جﻮړول ﻋﻴب ﻧﻪ دی ،خﻮ د ﻳﻮې شرﻳﻔ ３او پتﻤﻨ ３％＊ ３ﻟپاره ﻫره ورځ ﻟﻪ ﻳﻮه ﻣ７５ه ＇خﻪ بﻞ ﻣ７５ه تﻪ ﻧﻘﻠ５دل ﻋﻴب دی .باﻳد ﻳﻮه ﻣﻮده ت５ره شﻲ ،ډ４ر پﻪ بﻴ７ه ﻫﻮډ وﻧﻪ ﻧﻴسﻲ او ﻻﻟﻬاﻧده پﻪ بﻞ ﻣ７５ه پس ３وﻧﻪ －ر＄ﻲ ،تر＇ﻮ خﻠک ورپس ３راشﻲ او ﻟﻪ ＊ﻪ ﻓکر او ډ４ر سﻮچ وروستﻪ ＊ﻪ س７ی ﻏﻮره ک７ي .بﻞ ！کی دا دی چ％＊ ３ﻪ وﻳروي تر＇ﻮ داس ３ﻧشﻲ چ ３ﻫﻐﻪ ﻟﻪ بﻴ７ې کار واخﻠﻲ او حﻘاﻳﻖ پ ک７ي او ＇ﻪ چ ３اهلل د دې پﻪ رحﻢ ک ３د ﻟﻮﻣ７ي ﻣ７５ه ﻟﻪ ﻧطﻔ＇ ３خﻪ پﻴدا ک７ي ،ﻫﻐﻪ پ ک７ي ،چ ３دا کار د ﻧسبﻮﻧﻮ د ورک５دﻟﻮ ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ او ！ﻮﻟﻨﻴ８ې ستﻮﻧزې را ﻣﻨ％تﻪ کﻮي. جﻤﻠﻪ ،ﻳﻮ بﻞ حکﻤت تﻪ اشاره کﻮي او ﻫﻐﻪ ﻣخک ３ﻟﻪ دې چ３ ﻫﻤدارﻧ／ﻪ د د دوی ژوﻧد سره ６－وډ شﻲ ،دوﻳﻢ ＄ﻠ ３ژوﻧداﻧﻪ تﻪ د دواړو خﻮاوو ترﻏﻴب او تشﻮﻳﻖ دی او دا ﻫﻐﻪ وخت کﻴ８ي چ３ س７ی ＊ ３％تﻪ رجﻌﻲ طﻼق ورک７ی وي ،ﻳﻌﻨ ３ﻟﻪ ﻳﻮ طﻼق ورکﻮﻟﻮ وروستﻪ ﻏﻮره دا دی چ ３س７ی د ب５ﻠ５دﻟﻮ ﻣثبت او ﻣﻨﻔﻲ اړخﻮﻧﻪ پرتﻠﻪ ک７ي او پﻮه شﻲ چ ３ﻣﻨﻔﻲ اړخﻮﻧﻪ پﻪ ﻣراتبﻮ ﻟﻪ ﻣثبتﻮ اړخﻮﻧﻮ ＇خﻪ ډ４ر دي ،ﻧﻮ باﻳد پﻪ خپﻠﻮ ک７و وړو ﻗﻴد د ﻫﻤدې دواړو خﻮاوو پ＋ﻴﻤاﻧﻴﻮ او پخﻮاﻧﻴﻮ اشتباﻫاتﻮ ک ３ﻏﻮره اصﻼحات راوﻟﻲ چ ３د تﻪ د پاﻣﻠرﻧ ３اشاره ده ،تر＇ﻮ پﻪ راتﻠﻮﻧکﻲ وخت ک ３ﻏﻮره ژوﻧد وﻟري. جﻤﻠﻪ ک ３د دواړو خﻮاوو ﻣساوي حﻘﻮﻗﻮ تﻪ اشاره ده ،ﻳﻌﻨ＇ ３رﻧ／ﻪ چ３ پﻪ ﻣ７５وﻧﻪ پر ＊％ﻮ حﻘﻮق ﻟري ،ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ＊ ３％ﻫﻢ پر ﻣ７５وﻧﻮ باﻧدې د حﻘﻮﻗﻮ ﻟروﻧک ３دي ،ﻫﻮ! ﻣﻤاثﻠت او برابري پﻪ وجﻮب ک ３ﻣراد دی ﻧﻪ پﻪ اﻋﻤاﻟﻮ ک ،３ﻳﻌﻨ ３ﻻزﻣﻪ ﻧﻪ ده چ％＊ ３ﻪ د س７ي جاﻣ ３ووﻳﻨ％ﻲ ،ﻧﻮ ﻣ７５ه ﻫﻢ د ＊ ３％جاﻣ３ ＇خﻪ ﻫﻐﻪ ووﻳﻨ％ﻲ ،بﻠک ３ﻣ７５ه باﻳد ﻫﻐﻪ ک７ﻧ ３ترسره ک７ي چ ３د ده ﻟﻪ حال سره ﻣﻨاسب وي او ﻣراد ﻟﻪ ＇ﻪ دي چ ３ساﻟﻢ طبﻴﻌت ﻳ ３خﻮ＊ﻮي او ﻋرف پرې جاري وي .د أﻳت پﻪ پای ک ３د ﻣ７５ه د ﻗﻴﻤﻮﻣﻴت او اداري ＄اﻧ７／ې ＇ :ر－ﻨده ده ﻣرتب ３تﻪ ،چ ３پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３ﻳﻮ ！ﻮﻟﻨ５ز ﻣسؤوﻟﻴت دی ،اشاره شﻮې ده ،ﻓرﻣاﻳﻲ:
233
چ％＊ ３ﻪ او ﻣ７５ه دواړه ﻳﻮ＄ای ﻟﻪ اوﻻدوﻧﻮ سره ﻳﻮه وړه ！ﻮﻟﻨﻪ جﻮړوي او ﻫﻴ＆ ！ﻮﻟﻨﻪ پرتﻪ ﻟﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻨﻮ او تدبﻴر کﻮوﻧکﻲ ＇خﻪ پﻪ ﻣخک ３ﻧﻪ ＄ﻲ ،ﻧﻮ ＄کﻪ پﻪ کﻮرﻧ ９ک ３دا ﻣسؤوﻟﻴت س７ي تﻪ سپارل شﻮی او د ﻫﻐﻮ ﻫﻠﻮ＄ ،ﻠﻮ پﻪ اساس چ ３پﻪ دې ﻻر ک ３ﻳ－ ３اﻟﻲ او ﻟ＋／تﻮﻧﻮ تﻪ ﻏاړه ږدي ،د برﻻس ９او ﻏﻮره واﻟﻲ درجﻪ ،ده تﻪ پﻪ ﻧﻈر ک ３ﻧﻴﻮل شﻮې ده. فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې د ﻣضﻤﻮن د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ ،د اﻳﻼء د ﻟﻐﻮي او اصطﻼحﻲ تﻌرﻳﻒ او د اړوﻧدو شرﻋﻲ احکاﻣﻮ پﻪ اړه بحث او ＇７５ﻧﻪ وک７ي. د لوست ګټې
د ﻟﻮست پﻪ ﻣبارکﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３ډ４رې زده ک７ې او پﻨدوﻧﻪ ﻧﻐ＋تﻲ دي ،چ＄ ３ﻴﻨﻮ تﻪ ﻳ ３پﻪ ﻻﻧدې ډول اشاره کﻴ８ي: د اﻳﻼء د حکﻢ او پر ＊％ﻮ باﻧدې ﻟﻪ ﻇﻠﻢ ＇خﻪ د ﻣﻤاﻧﻌت پﻪ اړه ،د اسﻼﻣﻲ ﻋداﻟت بﻴان. د کﻮرﻧﻲ ﻧﻈام ﻟﻪ ک６وډ４دﻟﻮ ﻧﻪ د ﻣخﻨﻴﻮي ﻟپاره ،د اسﻼم د سپ（５ﻠﻲ دﻳﻦ پاﻣﻠرﻧﻪ. د طﻼﻗ ３شﻮې ＊ ３％د ﻋدت ت５روﻟﻮ بﻴان ،پﻪ ﻫﻐﻪ حاﻟت ک ３چ ３د ﻣﻴاشتﻨﻲ حﻴض وﻳﻨﻪ ﻳ ３ﻧﻪ وي بﻨده شﻮې. د ﻋدت پﻪ ور＄ﻮ ک ３خپﻠ ３％＊ ３تﻪ د ﻣ７５ه د را－ر５＄دﻟﻮ او رجﻌت ﻣستحﻘﻮاﻟی او د ﻋدت پﻪ ور＄ﻮ ک ３ﻟﻪ بﻞ سره د ﻧکاح کﻮﻟﻮ حراﻣﻮاﻟی. د ﻣ７５ه او ＊ ３％پر ﻳﻮ بﻞ باﻧدې د حﻘﻮﻗﻮ ثبﻮت. د کﻮرﻧﻲ ژوﻧد پﻪ چارو ک ３د ﻣ７５ه ﻟپاره د ﻗﻴادت او ﻣشرۍ ثابتﻮاﻟی. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: { {} {} {} {} {} {} } ﻣبارک أﻳت د ﻧازﻟ５دو ﻻﻣﻞ بﻴان ک７ئ. -٢د دې -۳د پﻮرتﻨﻲ أﻳت اړﻳکﻪ ﻟﻪ ﻣخکﻨﻲ أﻳت سره واضح ک７ئ. -٤اﻳﻼء د جاﻫﻠﻴت پﻪ وخت ک＇ ３رﻧ／ﻪ وه؟ ﻣبارک أﻳت ک ３ﻟﻪ ﻣطﻠﻘاتﻮ ＇خﻪ کﻮﻣ ３％＊ ３ﻣراد دي؟ -٥پﻪ دې -٦د ＊％ﻮ او س７ﻳﻮ د حﻘﻮﻗﻮ ﻟﻪ برابرۍ ＇خﻪ کﻮم ﻣﻤاثﻠت ﻣراد دی؟ جﻤﻠﻪ تﻔسﻴر او شرحﻪ ک７ئ؟ -٧دا کورن ９دنده
ﻟﻪ ﻟﻮست ＇خﻪ پﻪ ３＂－اخﻴستﻠﻮ ،د ژوﻧداﻧﻪ د أدابﻮ د ＇ﻠﻮرو ！کﻮ پﻪ اړه ،چ ３د ﻟﻮست وروستﻲ أﻳت ورتﻪ اشاره ک７ې ده ،ﻳﻮه ﻟﻨ６ه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ .
234
شپيتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲٣٠ -۲۲٩آيتونه
د ځينوكلماتو معنا
} } } } } } } }
ﻫﻐﻪ طﻼق ﻣراد دی ،چ ３طﻼق ورکﻮوﻧکی ﻳﻌﻨ ３ﻣ７５ه خپﻠ ３％＊ ３تﻪ د را－ر＄ﻴدو حﻖ وﻟري (رجﻌﻲ طﻼق). { دوه ＄ﻠ.３ { ساتﻨﻪ. { پر＋４ﻮدل. { { د اهلل احکام (د ﻣ７５ه او ＊ ３％ترﻣﻨ ＃ﻟﻪ ﻏﻮره ژوﻧدون ＇خﻪ ﻋبارت دي). دا چ％＊ ３ﻪ خپﻞ ﻋﻮض ﻣ７５ه تﻪ ورک７ي (ﻳﻌﻨ ３خﻠﻊ وک７ي). { { ﻧﻮ －ﻨاه او تکﻠﻴﻒ ﻧشتﻪ. { دا چ ３ﻫر ﻳﻮ ﻟﻪ ﻣ７５ه او ＊ ،３％ﻳﻮ بﻞ تﻪ پﻪ ﻧﻮي ت７ون سره رجﻮع وک７ي.
ژباړه
طﻼق دوه ＄ﻠ ３دی ،بﻴا دې ﻳا پﻪ سﻤﻪ تﻮ－ﻪ (＊％ﻪ) وساتﻠﻪ شﻲ ﻳا دې پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ پر＋４ﻮدﻟﻪ شﻲ او روا ﻧﻪ دي (پﻪ داس３ شان رخصتﻮل) تاس ３تﻪ چ＇ ３ﻪ شی (ﻣﻬر) ﻣﻮ ﻫﻐﻮی تﻪ ورک７ی وي ،ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﻧﻪ ﻳﻮ ＇ﻪ بﻴرتﻪ واخﻠئ ،ﻣ／ر دا چ３ دوی دواړه (ﻣ７５ه او ＊％ﻪ) و４ر４دل ،چ ３د اهلل احکام (پﻪ زوجﻴﻪ اﻣﻮرو ک )３وﻧشﻲ ساتﻼی ،ﻧﻮ کﻪ تاسﻮ و４ر４دﻻی چ３ دوی دواړه ،د اهلل احکام ساتﻼی ﻧشﻲ ،ﻧﻮ پر ﻫﻐﻮی باﻧدې ﻫ－ ＆５ﻨاه پﻪ دې ک ３ﻧشتﻪ ،چ％＊ ３ﻪ ﻓدﻳﻪ ورک７ي (او طﻼق واخﻠﻲ) او دا د اهلل ！اکﻠ ３پﻮﻟ ３دي ،ﻟﻪ دې ﻧﻪ ﻣﻪ اوړئ او ＇ﻮک چ ３د اهلل ﻟﻪ پﻮﻟﻮ ﻧﻪ واوړي ،ﻫﻤاﻏﻪ ﻇاﻟﻤان دي .بﻴا کﻪ ﻟﻪ دوه ＄ﻠ ３طﻼق ورکﻮﻟﻮ ﻧﻪ وروستﻪ ＊ ３％تﻪ درﻳﻢ ＄ﻞ طﻼق ورک７ي ،ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ＊％ﻪ بﻴا د ﻫﻐﻪ ﻟپاره روا ﻧﻪ ده ،ﻣ／ر دا چ ３ﻟﻪ بﻞ چا سره د ﻫﻐ ３ﻧکاح وشﻲ او ﻫﻐﻪ ﻳ ３طﻼﻗﻪ ک７ي ،کﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وروستﻪ ﻟﻮﻣ７ي ﻣ７５ه او دې ＊ ３％دواړو دا ﻓکر وک ７چ ３پر اﻟﻬﻲ حدودو بﻪ ودرﻳ８ي ،ﻧﻮ کﻪ دوی ﻳﻮ او بﻞ تﻪ رجﻮع وک７ي＇ ،ﻪ باک ﻧشتﻪ .دا د اهلل ！اکﻠﻲ حدود دي ،د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ د ﻻرﻣﻮﻧدﻧ ３ﻟپاره ﻳ＇ ３ر－ﻨدوي ،چ ３د ﻫﻐﻪ(د حدودو د ﻣاتﻮﻟﻮ پر ﻋاﻗبت) پﻮﻫﻴ８ي.
235
اجمالي تفسير
:د ﻋربﻮ دا ﻋادت او دود و ،چ ３کﻪ س７ي بﻪ خپﻠ３ ＊ ３％تﻪ ﻟس／ﻮﻧﻪ طﻼﻗﻮﻧﻪ ورکﻮل بﻴا ﻳ ３ﻫﻢ ﻫﻐ ３تﻪ د رجﻮع کﻮﻟﻮ حﻖ درﻟﻮد ،تر＇ﻮ چ ３بﻪ ＊％ﻪ پﻪ ﻋدت ک ３وه، خﻮکﻠﻪ چ ３پﻪ دې کار ک％＊ ３ﻮ تﻪ ضرر او ب ３ﻋزتﻲ وه ،ﻧﻮ اهلل تﻌاﻟی دا ﻣبارک أﻳت ﻧازل ک ７او پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３ﻣ７５ه تﻪ ﻳﻮازې پﻪ دوو طﻼﻗﻮ ک ３د ﻣراجﻌت حﻖ ورک ７شﻮی دی ،ﻫﻐﻪ ﻫﻢ پﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﻮده ک ３چ％＊ ３ﻪ پﻪ ﻋدت ک ３وي ،ﻧﻮ بﻴا کﻪ د ＊ ３％ﻋدت ت５ر شﻲ ﻳا ﻣ７５ه خپﻠ ３％＊ ３تﻪ درې طﻼﻗﻮﻧﻪ ورک７ل ،پﻪ دې سره د ده د رجﻌت حﻖ سﻠب８５ي او ＊％ﻪ پر ده حراﻣﻴ８ي ،ﻧﻮ د ﻣبارک أﻳت ﻣﻌﻨا داس ３کﻴ８ي :رجﻌﻲ طﻼق دوه ＄ﻠ ３دی چ ３ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وروستﻪ س７ي تﻪ دوه اختﻴاره شتﻪ ،ﻳا رجﻌت(اﻣساک) ﻳا پرﻳ＋ﻮدل او حرﻣت ،دا حرﻣت ﻳا پﻪ درﻳﻢ طﻼق ثابتﻴ８ي او ﻳا د ＊ ３％د ﻋدت پﻪ ت５رﻳدﻟﻮ ،اﻟبتﻪ رجﻌت ﻫﻢ باﻳد پﻪ ﻧ５کﻪ او ＊ﻪ تﻮ－ﻪ وي ،ﻳﻌﻨ ３د ６－ژوﻧداﻧﻪ د اراﻣ ９او ＊ﻪ تﻌاﻣﻞ پﻪ ﻧﻴت او پرﻳ＋ﻮدل ﻫﻢ باﻳد پﻪ ﻧ５کﻪ او ＊ﻪ تﻮ－ﻪ وي ،ﻳﻌﻨ ３پرتﻪ ﻟﻪ ﻇﻠﻢ ،ت５ري او د ＊ ３％د حﻘﻮﻗﻮ پﻪ اداء کﻮﻟﻮ سره ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３وروست９ ﻫﻤدې ﻣطﻠﻮب احسان تﻪ اشاره کﻮي ،ﻳﻌﻨ :３تاس ３تﻪ روا جﻤﻠﻪ ﻧﻪ ده چ ３د دوی ﻟﻪ ﻣﻬروﻧﻮ ＇خﻪ چ ３کﻠﻪ ﻣﻮ اداء ک７ي وي ،ﻳﻮ＇ﻪ بﻴرتﻪ واخﻠئ ﻳا پﻪ ﻫﻐﻪ صﻮرت ک ３چ ３ﻏﻮ＊تﻲ ﻣﻮ وي چ ３اداء ﻳ ３ک７ئ ،ﻧﻮ ＇ﻪ ترې کﻢ ک７ئ ،چ ３دا کار د احسان خﻼف دی. د آﻳت شان نزول
کﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ پﻪ ﻋاﻣﻪ تﻮ－ﻪ د أﻳت د ﻧازﻟﻴدو سبب د جاﻫﻠﻴت د ﻫﻤاﻏﻪ دود او ﻋادت چ ３ﻣخک ３ورتﻪ اشاره وشﻮه ،ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ وړل ２－ﻞ کﻴ８ي ،خﻮ د صحﻴحﻮ رواﻳتﻮﻧﻮ پر اساس د ﻳاد شﻮي أﻳت د ﻧازﻟﻴدو سبب داس ３راﻏﻠی دی :ﻳﻮه س７ي خپﻠ ３％＊ ３تﻪ وﻳﻠﻲ و ،چ ３ﻟﻪ تاسره بﻪ داس ３کار وک７م چ ３ﻧﻪ بﻪ تﻪ د تﻞ ﻟپاره طﻼﻗﻪ ش ３او ﻧﻪ بﻪ زﻣا ＊％ﻪ ش،３ ﻫﻐ ３％＊ ３پﻮ＊تﻨﻪ وک７ه ＇رﻧ／ﻪ؟ س７ي ＄ﻮاب ورک ７چ ３طﻼق درکﻮم او کﻠﻪ چ ３دې د ﻋدت وروست ９ورځ راشﻲ، رجﻮع درتﻪ کﻮم او د ژوﻧد تر پاﻳﻪ بﻪ درسره داس ３کار کﻮم ،د ﻋربﻮ ﻟﻪ ﻋادت سره سﻢ ﻟﻪ اسﻼم ﻧﻪ ﻣخک ３دا کار د دوی ﻟپاره روا و ،بﻴا ﻫﻐ ３％＊ ３خپﻞ ﻋرض رسﻮل اهلل تﻪ وړاﻧدې ک ７او دا ﻣبارک أﻳت ﻧازل شﻮ چ ３پﻪ دې سره پر ＊％ﻮ باﻧدې د ت５ري ﻣخﻨﻴﻮی وشﻮ. ارزښتناکه څرګندونه
دا ﻣبارک أﻳت د ډ４رو ﻣﻔسرﻳﻨﻮ پﻪ ﻧزد د رجﻌﻲ طﻼق د شﻤ５ر بﻴاﻧﻮوﻧکی دی چ ３ﻫﻐﻪ دوه طﻼﻗﻪ دي .برابره ده چ３ دا دوه طﻼﻗﻪ ب５ﻞ ،ب５ﻞ ورک７ﻻی شﻲ ﻳا ﻳﻮ＄ای پﻪ ﻳﻮه ﻟﻔﻆ ﻳا پﻪ دوو اﻟﻔاﻇﻮ سره ،پﻪ دې صﻮرت ک ３ﻟﻪ (ﻣرتان) ＇خﻪ ＇خﻪ ﻣراد دا دی چ ３％＊ ３تﻪ رجﻌت وﻧشﻲ او د ﻋدت پﻪ ﻣراد د تثﻨﻴﻪ حﻘﻴﻘت دی او ﻟﻪ ت５رﻳدﻟﻮ سره ﻫﻐﻪ بائﻨﻪ او پر ﻣ７５ه باﻧدې حراﻣﻪ کﻴ８ي. خﻮ د ＄ﻴﻨﻮ ﻣﻔسرﻳﻨﻮ پﻪ وړاﻧدې دا د شرﻋﻲ طﻼق د ﻋدد بﻴاﻧﻮوﻧکی دی چ ３درې طﻼﻗﻪ دي او پﻪ درﻳﻮ ب５ﻠﻮ ،ب５ﻠﻮ (ﻣرتان) ＇خﻪ تکرار ﻣراد دی ،ﻳﻌﻨ ３ﻳﻮ د وختﻮﻧﻮ ورکﻮل کﻴ８ي ،ﻧﻪ پﻪ ﻳﻮ＄ﻞ او ﻳﻮ وخت ،چ ３پﻪ دې صﻮرت ک ３ﻟﻪ هَّ 236
＇خﻪ ﻣراد درﻳﻢ طﻼق دی ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３پﻪ حدﻳث شرﻳﻒ ک ３راﻏﻠﻲ بﻞ پس ３او ﻟﻪ چ ３چا ﻟﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ ＇خﻪ پﻮ＊تﻨﻪ وک７ه چ ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ک ３دوه طﻼﻗﻪ ذکر ک７ي دی ،ﻧﻮ درﻳﻢ طﻼق ،ﻧﻮ تسرﻳح ﻳﻌﻨ ３طﻼق. چﻴرې دی؟ ده وﻓرﻣاﻳﻞ: خلع کول
برخﻪ خﻠﻌ ３تﻪ اشاره کﻮي او (خﻠﻊ) پﻪ ﻟﻐت ک ３اﻳستﻠﻮ د ﻣبارک أﻳت دﻏﻪ او بﻬر کﻮﻟﻮ تﻪ واﻳﻲ او پﻪ اصطﻼح ک ３خﻠﻊ دا ده چ ３ﻳﻮه ＊％ﻪ خپﻞ ﻣ７５ه تﻪ د خپﻞ ﻣﻬر ﻳا بﻞ ＇ﻪ پﻪ ورکﻮﻟﻮسره، ＄ان د ﻧکاح ﻟﻪ ﻗﻴده وباسﻲ ،اﻟبتﻪ دا خﻠﻊ کﻮل د دې ﻣبارک أﻳت پﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ ،پﻪ ﻫﻐﻪ صﻮرت ک ３روا ده چ ３س７ی د ＊ ３％پﻪ وړاﻧدې ＇ﻪ ﻧﻴﻤ７／تﻴا او تﻘصﻴر وﻧﻪ ﻟري ،خﻮ ＊％ﻪ پﻪ طبﻌﻲ تﻮ－ﻪ ﻟﻪ دې س７ي سره جﻮړه راﻧشﻲ او و４ره ﻟﻪ دې ＇خﻪ وي چ ３د س７ي او ＊ ３％ترﻣﻨ ＃اﻟﻬﻲ احکام او حدود ﻣراﻋات ﻧشﻲ ،ﻧﻮ پﻪ داس ３حاﻟت ک ３س７ی کﻮﻻی شﻲ چ ３د ６－ترتﻴب شﻮي ژوﻧداﻧﻪ د خراب５دﻟﻮ پﻪ ﻣﻘابﻞ ک ،３ﻳﻮ ＇ﻪ ﻟﻪ ＊＇ ３％خﻪ واخﻠﻲ ،کﻪ ﻧﻪ ﻧﻮ د س７ي ﻟپاره ﻟﻪ ＊＇ ３％خﻪ د طﻼق پﻪ ﻣﻘابﻞ ک ３د ＇ﻪ شﻲ اخﻴستﻞ روا ﻧﻪ دي. :پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３درﻳﻢ طﻼق او د ﻫﻐﻪ حکﻢ تﻪ اشاره ده ،ﻳﻌﻨ :３کﻪ چﻴرې ﻟﻪ دوه ت５ر شﻮﻳﻮطﻼﻗﻮ وروستﻪ چ ３ﻣ７５ه پﻪ ﻫﻐﻮ ک ３د رجﻌت حﻖ درﻟﻮد ،بﻞ طﻼق ﻳ ３ﻫﻢ ورک ،７پﻪ دې صﻮرت ک ３ﻣ７５ه تﻪ دا ＊％ﻪ پﻪ رجﻮع کﻮﻟﻮ ﻧﻪ روا کﻴ８ي ،ﻣ／ر پﻪ ﻳﻮ صﻮرت ک ３رواکﻴ８ي او ﻫﻐﻪ دا چ３ ＊％ﻪ ﻟﻪ بﻞ ﻣ７５ه سره ﻧکاح وک７ي او ﻫﻐﻪ ﻣ７５ه ﻟﻪ دې سره جﻤاع ﻫﻢ ترسره ک７ي ،ﻧﻮ بﻴا کﻪ د دوی دواړو ترﻣﻨ ＃طﻼق ﻣﻨ％تﻪ راشﻲ ،ﻧﻮ د ﻋدت ﻟﻪ ت５رﻳدﻟﻮ وروستﻪ ﻟﻮﻣ７ﻧی ﻣ７５ه کﻮﻻی شﻲ ﻟﻪ دې ＊ ３％سره دوﻳﻢ ＄ﻠ ３ﻧکاح وک７ي ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３پﻪ صحﻴح حدﻳث ک ３د ﻧکاح او جﻤاع ﻗﻴدوﻧﻪ دواړه راﻏﻠﻲ ،چ ３د دې أﻳت ﻟپاره تﻔسﻴر ２－ﻞ کﻴ８ي. :کﻪ چﻴرې دوﻳﻢ ﻣ７５ه ＊ ３％تﻪ طﻼق ورک７ي ،پﻪ دې صﻮرت ک ３پﻪ دواړو خﻮاوو (ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ ﻣ７５ه او ＊＇ )３％ﻪ －ﻨاه ﻧشتﻪ چ ３بﻴا ﻳﻮ او بﻞ تﻪ ﻣراجﻌﻪ وک７ي، چ ３دا ﻣراجﻌﻪ پﻪ ﻧﻮې ﻧکاح سره کﻴ８ي＄ ،کﻪ دا ＊％ﻪ د پردۍ ＊ ３％پﻪ ＇５ر پﻪ ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ ﻣ７５ه حراﻣﻪ شﻮې وه او اوس کﻮﻻی شﻲ دوﻳﻢ ＄ﻞ ورسره ﻧکاح وت７ي. د اهلل د حدود د ﻗاﻳﻤﻴدﻟﻮ ﻣﻮضﻮع پﻪ دې أﻳتﻮﻧﻮ ک＇ ３ﻮ ＄ﻠ ３تکرار شﻮې ده او ﻣﻮخﻪ ور＄ﻨ ３پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ ژوﻧد کﻮل، ﻳﻮ پر بﻞ ﻇﻠﻢ ﻧﻪ کﻮل ،د شرﻋﻲ او ！ﻮﻟﻨ５زو حﻘﻮﻗﻮ ﻣراﻋاتﻮل دي .دا تکرار د دې ﻧ＋ﻪ ده چ ３پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３اسﻼﻣﻲ دﻳﻦ د ＊％ﻮ حﻘﻮﻗﻮ او د دوی اﻧساﻧﻲ کراﻣت تﻪ ډ４ر ارز＊ت ورکﻮي او د اسﻼم د د＊ﻤﻨاﻧﻮ د ﻧاسﻤﻮ تﻮروﻧﻮ پر خﻼف، پﻪ ﻫره ﻣﻤکﻨﻪ تﻮ－ﻪ ﻫﻠ＄ ３ﻠ ３کﻮي ،تر＇ﻮ د ＊％ﻮ پﻪ حﻘﻮﻗﻮ ک ３کﻤی راﻧشﻲ ،بﻠک！ ３ﻮل ﻫﻐﻪ احکام چ ３ﻣﻮږ پﻪ دې ﻟﻮستﻮﻧﻮ ک ３وﻟﻮستﻞ ،پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ دا ＇ر－ﻨدوی چ ３د اسﻼم پر ضد دروغ جﻮړوﻧکﻲ ＇ﻮﻣره ب ３اﻧصاﻓﻪ او ﻟﻪ حﻘﻴﻘت ＇خﻪ ﻟرې دي.
237
فعاليت
د طﻼق او د جاﻫﻠﻴت د زﻣاﻧ ３د ﻋاداتﻮ پﻪ اړه بحث وک７ئ او د ＊％ﻮ پر ژوﻧداﻧﻪ د دﻏﻮ ﻧاوړو ﻋاداتﻮ اﻏ５زې پﻪ ！ﻮﻟ／ﻲ ک ３و＇７５ئ. د لوست ګټې
د دې ﻟﻮست ﻣبارکﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ډ４ر ﻏﻮره پﻨدوﻧﻪ او ﻧصﻴحتﻮﻧﻪ پﻪ ＄ان ک ３راﻧﻐ＋تﻲ ،چ＄ ３ﻴﻨﻮ تﻪ ﻳ ３داس ３اشاره کﻴ８ي: د طﻼق د سﻤ ３او شرﻋﻲ طرﻳﻘ ３بﻴان. پر ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ ﻣ７５ه باﻧدې د درې طﻼﻗﻪ ورک７ل شﻮې ＊ ３％حرﻣت ،ﻣ／ر وروستﻪ ﻟﻪ بﻠ ３صحﻴح ﻧکاح او طﻼق، ﻳا د دوﻳﻢ ﻣ７５ه ﻟﻪ وﻓات ＇خﻪ. د خﻠﻊ روا واﻟی. د اﻟﻬﻲ حدودو او احکاﻣﻮ د ﻣراﻋاتﻮﻟﻮ واجبﻮاﻟی او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ د ت５ري حرﻣت. د ﻇﻠﻢ حرﻣت او ﻫﻐﻪ پﻪ درې ډوﻟﻪ دی :ﻟﻮﻣ７ی :ﻟﻪ اهلل سره شرﻳک ﻧﻴﻮل او دا ﻇﻠﻢ ﻟﻪ تﻮب ３او رجﻮع ＇خﻪ پرتﻪ ﻧﻪ ب＋ﻞ کﻴ８ي .دوﻳﻢ :د اهلل پر بﻨده －اﻧﻮ ﻇﻠﻢ کﻮل او دا ﻇﻠﻢ د حﻘﻮﻗﻮ پﻪ ﻣستردوﻟﻮ او ﻳا د بﻨده －اﻧﻮ پﻪ ﻣﻌاف کﻮﻟﻮ ب＋ﻞ کﻴ８ي. درﻳﻢ :د اهلل ﻟﻪ حدودو ＇خﻪ پﻪ ت５ري کﻮﻟﻮ ،پرخپﻞ ﻧﻔس ﻇﻠﻢ کﻮل او د دې ﻇﻠﻢ ب＋ﻞ او ﻧﻪ ب＋ﻞ اهلل پﻮرې اړه ﻟري. د دوﻳﻢ ﻣ７５ه ﻣ７ﻳﻨﻪ د ﻫﻐﻪ د طﻼق پﻪ شان ده ،چ％＊ ３ﻪ د ﻟﻮﻣ７ﻧﻲ ﻣ７５ه ﻟپاره حﻼﻟﻮي. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: {} {} {} {} {} } -٢رجﻌﻲ طﻼق کﻮم طﻼق تﻪ وﻳﻞ کﻴ８ي؟ -۳د ﻫﻐﻮ طﻼﻗﻮﻧﻮ شﻤ５ر چ ３ﻣ７５ه پک ３د رجﻌت حﻖ ﻟري＇ ،ﻮ دی؟ -٤ﻟﻪ {إﻣساک بﻤﻌروف} او {تسرﻳح بإحسان} ＇خﻪ ﻣراد ＇ﻪ دی؟ د ﻣبارک أﻳت د ﻧازﻟﻴدو ﻻﻣﻞ بﻴان ک７ئ. -٥د
{
کورن ９دنده
د کﻮرﻧ ９د جﻮړ＊ت د ارز＊ت او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇ﻴزوﻧﻮ ＇خﻪ د ＄ان ژﻏﻮرﻟﻮ پﻪ اړه ،چ ３د ﻣ７５ه او ＊ ３％د اړ４کﻮ ترﻣﻨ ＃د ستﻮﻧزو د راپ５دا ک５دﻟﻮ او پﻪ پای ک ３د طﻼق ورکﻮﻟﻮ ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ ،ﻳﻮه ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ چ ３ﻟﻪ ﻳﻮې پا＇ ３１خﻪ کﻤﻪ ﻧﻪ وي.
238
يو شپيتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲٣۲ -۲٣۱آيتونه
د ځينوكلمو معنا
}
{
ﻟﻪ (آجﻞ) ＇خﻪ ﻣراد د ﻋدت د ﻣﻮدې پای تﻪ رسﻴدل دي.
}
{
د ضرر رسﻮﻟﻮ ﻟپاره.
}
{
！ﻮک ３او ﻣسخرې. {
} {
}
د اهلل تﻌاﻟی ﻧﻌﻤت (ﻣراد ور＄ﻨ ３اسﻼم دی). ﻋﻠﻢ (ﻣراد ور＇خﻪ ﻧبﻮي سﻨت دی).
}
{ دوی ﻣﻪ اﻳساروئ ،ﻣﻪ ﻣﻨﻊ کﻮئ.
}
{ کﻠﻪ چ ３دواړه خﻮاوې راضﻲ شﻮې.
}
{ ستاسﻮ ﻟپاره ﻏﻮره او －تﻮره ده.
}
{
ډ４ر پاکﻴزه.
ژباړه
او کﻠﻪ چ ３تاس％＊ ３ﻮ تﻪ طﻼق ورک７ئ او د ﻫﻐﻮ ﻋدت پﻪ پﻮره کﻴدو شﻲ ،ﻧﻮ ﻳا ﻳ ３پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ وساتئ (ﻳﻌﻨ ３رجﻮع ورتﻪ وک７ئ) ﻳا ﻳ ３پﻪ ＊ﻪ شان رخصت ک７ئ ،د رب７وﻟﻮ ﻟپاره ﻳ ３ﻣﻪ اﻳساروئ ،چ ３دا بﻪ ت５ری او زﻳاتی وي او ＇ﻮک چ３ دا کار وک７ي ،ﻫﻐﻪ بﻪ پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３خپﻠﻪ پر خپﻞ ＄ان ﻇﻠﻢ ک７ای وي .د اهلل پر أﻳتﻮﻧﻮ ﻣﻠﻨ６ې ﻣﻪ وﻫئ ،او ﻳاد ک７ئ د اهلل ﻧﻌﻤت پر تاس ３باﻧدې (چ ３اسﻼم دی) او (ﻳاد ک７ئ) ﻫﻐﻪ چ ３ﻧازل ک７ی دی (اهلل) پر تاس ３باﻧدې ،چ ３کتاب او حکﻤت دی ،اهلل تاس ３تﻪ پﻨد درکﻮي پﻪ ﻫﻐﻪ سره او وو４ر８４ئ ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ او پﻮه شئ ،چ ３ب５شکﻪ اهلل پرﻫرشﻲ باﻧدې ＊ﻪ پﻮه دی .کﻠﻪ چ ３تاسﻮ خپﻠﻮ ＊％ﻮ تﻪ طﻼق ورک ７او ﻫﻐﻮی خپﻞ ﻋدت پﻮره ک ،７ﻧﻮ تاس ３دوی ﻣﻪ ﻣﻨﻊ کﻮئ ﻟﻪ دې ＇خﻪ چ ３د خپﻠ ３خﻮ＊ ３ﻣ７５وﻧﻪ ﻏﻮره ک７ي کﻪ د دواړو خﻮاوو پﻪ دې ﻣﻮاﻓﻘﻪ راﻏﻠﻪ چ ３سره ﻧکاح وک７ي ،دا (حکﻢ 239
د ﻧﻪ ﻣﻨﻊ کﻮﻟﻮ) پﻨد ورکﻮل ک８５ي ،پﻪ دې سره ﻫﻐﻪ چاتﻪ چ ３وي ﻟﻪ تاس＇ ３خﻪ چ ３پﻪ اهلل او د أخرت پﻪ ور ３＄باﻧدې اﻳﻤان ﻟري ،دا (ﻧﻪ ﻣﻨﻊ کﻮل او د ضرر ترک) تاس( ３او دوی تﻪ) ډ４ر ﻏﻮره او ＊ﻪ پاکﻴزه دی او اهلل (پرﻫرشﻲ) ﻋاﻟﻢ دی او تاس( ３پﻪ خپﻞ خﻴر ﻫﻢ) ﻧﻪ پﻮﻫ８５ئ. اجمالي تفسير
:دا ﻣبارک أﻳت ﻳﻮ ＄ﻞ بﻴا ﻣؤﻣﻨﻮ بﻨده －اﻧﻮ تﻪ اﻣر کﻮي چ ３کﻪ چﻴرې د دوی او د دوی د ＊％ﻮ ترﻣﻨ ＃طﻼق واﻗﻊ شﻮ او دوی پﻪ شرﻋﻲ طﻼق سره (ﻳﻌﻨ ３پﻪ ﻣختﻠﻔﻮ وختﻮﻧﻮ ک ３ﻧﻪ پﻪ ﻳﻮ وخت ک ３او ﻟﻪ حﻴض ﻧﻪ د پاک ９پﻪ وخت ک )３خپﻠﻮ ＊％ﻮ تﻪ طﻼق ورک ،７ﻧﻮ کﻠﻪ چ％＊ ３ﻪ د خپﻞ ﻋدت وروستﻴﻮ ور＄ﻮ تﻪ ورسﻴده ،ﻧﻮ پﻪ دې وخت ک ３ﻧباﻳد د جاﻫﻠﻴت د وختﻮﻧﻮ پﻪ ＇５ر اﻋﻤال ترسره شﻲ ،ﻳا بﻪ ﻳ ３پﻪ ＊ﻪ ﻧﻴت د ﻧﻴکﻤرﻏﻪ ژوﻧد ﻟپاره را－ر＄ﻮي ﻳﻌﻨ ３رجﻌت بﻪ ورتﻪ کﻮي ،ﻳا بﻪ ﻳ ３پرﻳ８دي ،تر＇ﻮ ﻳ ３ﻋدت پﻮره شﻲ او پﻪ دې وخت ک ３دې ﻫﻢ ＊ﻴ２／ﻪ او احسان ﻧﻪ ﻫ５روي ،خپﻞ حﻖ بﻪ ورکﻮي او پﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ک ３بﻪ ﻳ ３ﻧﻪ بدﻧاﻣﻮي. بﻞ ！کی چ ３ﻣبارک أﻳت ورتﻪ اشاره کﻮي ،ﻫﻐﻪ دا دی چ ３د ﻏچ اخﻴستﻠﻮ پﻪ ﻧﻴت بﻪ ＊ ３％تﻪ ﻣراجﻌﻪ ﻧﻪ کﻮي، تر＇ﻮ ضرر او تاوان ور ورسﻮي ،پﻪ داس ３تﻮ－ﻪ چ ３طﻼق ورکﻮي او ﻧﻪ ورسره ＊ﻪ ژوﻧد او ﻣﻌاﻣﻠﻪ کﻮي ،تر＇ﻮ ﻣﻈﻠﻮﻣﻪ ＊％ﻪ دې تﻪ ﻣجبﻮره شﻲ چ＇ ３ﻪ شی ﻣ７５ه تﻪ ورک７ي او خﻠﻊ ورسره وک７ي ،ﻧﻮ دا کار داس ３ﻟﻮﻳﻪ －ﻨاه ده چ ３ﻳﻮ خﻮا ،ﻳﻌﻨ :３چا چ３
د اهلل ﻟﻪ حدودو ＇خﻪ ت５ری دی او بﻞ خﻮا اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ: ﻗصدا ً دا کار وک ،７ﻧﻮ پﻮه دې شﻲ چ ３ده پﻪ ＄ان ﻇﻠﻢ ک７ی دی او پﻪ دې پس ３پﻴﻮستﻪ ﻓرﻣاﻳﻲ:
،ﻳﻌﻨ :３دا د اهلل أﻳتﻮﻧﻪ (اﻟﻬﻲ احکام ،اواﻣر او ﻧﻮاﻫﻲ ور ＇خﻪ ﻫدف دي) پﻪ ！ﻮکﻮ او ﻣﻠﻨ６و ﻣﻪ ﻧﻴسئ او ﻫﻐﻮ تﻪ پﻪ سپکﻪ ستر－ﻪ ﻣﻪ －ﻮرئ ،چ ３سزا بﻪ ﻳ ３ډ４ره سختﻪ او درﻧﻪ وي. د ﻣبارک أﻳت پﻪ پای ک ３ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ تﻪ ،د اهلل تﻌاﻟی د ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ ده چ ３تر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮی ﻧﻌﻤت ﻳ ３اسﻼم دی او د ﻧﻮرو ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻟﻪ ډﻟ＇ ３خﻪ پﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ د کتاب او حکﻤت راﻟﻴ８ﻟﻮ ﻧﻌﻤت ورﻳادوي .ﻣﻔسرﻳﻦ ﻟﻪ (حکﻤت) ＇خﻪ ﻧبﻮي سﻨت ﻣرادوي او دا ＇ر－ﻨدوي چ ３کتاب او سﻨت سر تر پاﻳﻪ ستاسﻮ ﻟپاره ﻧصﻴحت دی ،ﻧﻮ د دې ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻟﻪ شکر ＇خﻪ ﻏﻔﻠت ﻣﻪ کﻮئ او پرﻫﻴز－اري او د اهلل و４ره خپﻠﻪ ک７ﻧﻪ و－ر＄ﻮئ. :دا خطاب د ＊ ３％اوﻟﻴاوو او ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ تﻪ دی ،چ ３خبرې ﻳ ３پﻪ ＊％ﻪ ﻧﻴﻐﻪ اﻏ５زه ﻟري او دوی تﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻪ کﻮي چ ３ﻫرکﻠﻪ ＊％ﻪ ﻟﻪ خپﻞ ﻣ７５ه ＇خﻪ طﻼﻗﻪ شﻮه او ﻋدت ﻳ ３ت５ر شﻮ ،ﻧﻮ پﻪ دې صﻮرت ک ３کﻪ س７ی د دوﻳﻢ ＄ﻠ ３ﻧکاح ﻏﻮ＊تﻮﻧکی وي او ＊％ﻪ ﻫﻢ
240
ﻣﻮاﻓﻘﻪ وي او دواړو د ＊ﻪ ژوﻧد ت５روﻟﻮ ﻫﻮډ ک７ی وي ،ﻧﻮ د ＊ ３％اوﻟﻴا باﻳد د دې ﻣاﻧﻊ ﻧشﻲ( .ﻋضﻞ) د ﻟﻐت ﻟﻪ ﻣخ،３ ﻘت ﻋﻠﻴﻪ" ﻳﻌﻨ ３پر ﻫﻐﻪ ﻣ３ پﻪ ستﻮﻧزو ک ３اچﻮﻟﻮ تﻪ وﻳﻞ کﻴ８ي ،ﻟکﻪ چ ３پﻪ ﻋربﻲ ک３ ضﻠت ﻋﻠﻴﻪ آی َضهَّﻴ ُ واﻳﻲ":ﻋ ُ َ تﻨ／سﻴا او ستﻮﻧزه راوستﻠﻪ ،ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻤدې اﻣﻠﻪ د ﻣﻨﻊ کﻮﻟﻮ ﻣﻌﻨا ﻫﻢ ورکﻮي＄ ،کﻪ چ ３ﻫﻤدا ﻓشار او تﻨ／ﻲ د ﻣخﻨﻴﻮي ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ ،ﻟﻪ ﻫﻤدې وج＄ ３ﻴﻨﻮ ﻣﻔسرﻳﻨﻮ خطاب ﻣﻴ７وﻧﻮ تﻪ ﻣتﻮجﻪ ک７ی ،پﻪ دې ﻣﻌﻨا چ ３کﻠﻪ ﻣﻮ خپﻠﻮ ＊％ﻮ تﻪ طﻼق ورک ７او د ﻋدت پﻪ ور＄ﻮ ک ３ﻣﻮ ﻣراجﻌﻪ ﻫﻢ وﻧک７ه ،ﻧﻮ ＊％ﻪ وروستﻪ ﻟﻪ باﻳﻦ کﻴدﻟﻮ (جدا کﻴدﻟﻮ) ＇خﻪ ﻣﻪ تﻨ／ﻮئ ،د ＊ ３％خﻮ＊ﻪ ده چ ３ﻟﻪ ﻫر چا سره ﻧکاح کﻮي دا د ＄ان ﻟپاره ﻧﻨ ，او شرم ﻣﻪ ２－ئ .پﻪ دې تﻔسﻴر سره د ضﻤﻴر ﻣﻴ７وﻧﻮ تﻪ راجﻊ دی ،ﻧﻮ دا خطاب د
ﻟﻪ خطاب سره تﻮاﻓﻖ پﻴدا کﻮي او
دې تﻮجﻴﻪ تﻪ ترجﻴح ورکﻮي. کﻪ د أﻳت شان ﻧزول تﻪ و－ﻮرو ،ﻧﻮ ﻟﻮﻣ７ﻧی تﻔسﻴر ﻳﻌﻨ ３اوﻟﻴاوو تﻪ خطاب راجح پﻪ ﻧﻈر را＄ﻲ＄ ،کﻪ د أﻳت د ﻧازﻟ５دو پﻪ اړه داس ３راﻏﻠﻲ دي :ﻳﻮه صحابﻲ د ﻣﻌﻘﻞ بﻦ ﻳسار
پﻪ ﻧاﻣﻪ ،ﻳﻮه خﻮر درﻟﻮده چ ３ﻣ７５ه ﻳ ３طﻼق ورک７ی و او
ﻋدت ﻳ ３ت５ر شﻮی و ،ﻫﻐ ３ﻏﻮ＊تﻞ چ ３ﻟﻪ پخﻮاﻧﻲ ﻣ７５ه سره دوﻳﻢ ＄ﻠ ３ﻧکاح وک７ي او دواړه راضﻲ ﻫﻢ وو ،خﻮ حضرت ﻣﻌﻘﻞ ﻟﻪ دې کار ＇خﻪ ﻣخاﻟﻔت کاوه ،ﻫﻤاﻏﻪ و چ ３دا أﻳت ﻧازل شﻮ او حضرت ﻣﻌﻘﻞ دې أسﻤاﻧﻲ پﻴﻐام تﻪ ﻟبﻴک وواﻳﻪ او اطاﻋت ﻳ ３وک.７ ( :ذﻟک) ﻳادې شﻮې ﻣﻨﻌ ３تﻪ اشاره ده (ﻟﻪ ﻣﻨﻌ＇ ３خﻪ ﻧﻬ)３ او پﻪ (ذﻟکﻢ) ک ３د ﻫﻐﻪ ＇ﻪ پرﻳ＋ﻮدﻟﻮ تﻪ اشاره ده چ ３ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ﻧﻬ ３راﻏﻠ ３ده ،ﻳﻌﻨ ３د ﻣﻨﻊ پرﻳ＋ﻮدل .خﻮ (کاف) پﻪ دواړو ک ３د خطاب ﻟپاره دی چ ３پﻪ ﻟﻮﻣ７ي صﻮرت ک ３ﻣﻔرد (ﻟک :ستا ﻟپاره) او پﻪ دوﻳﻢ ＄ای ک３ جﻤﻊ (ﻟکﻢ :ستاسﻮ ﻟپاره) راﻏﻠی دی او دا ډول خطاب (چ ３ﻳﻮ ډول ﻣخاطب ﻟپاره پﻪ ﻣﻔرد ،تثﻨﻴﻪ او جﻤﻊ ضﻤﻴر سره خطاب دی) پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ک ３ډ４ر ＄اﻳﻮﻧﻪ استﻌﻤال شﻮی دی ،اﻟبتﻪ تﻔصﻴﻞ ﻳ ３پﻪ ﻟﻮﻳﻮ تﻔسﻴروﻧﻮ ک ３شتﻪ. اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻟﻪ دې ﻣﻨﻊ ＇خﻪ ﻫﻐﻪ کسان پﻨد او ﻧصﻴحت اخﻠﻲ چ ３پر اهلل او د أخرت پر ورځ اﻳﻤان ﻟري ،بﻴا ﻓرﻣاﻳﻲ :د دې ﻣﻨﻊ پرﻳ＋ﻮدل تاسﻮ او ستاسﻮ ！ﻮﻟﻨ ３تﻪ ډ４ر ﻏﻮره او سپ（５ﻠی دی؛ ＄کﻪ اهلل تﻌاﻟی ستاسﻮ پر ﻧﻔسﻮﻧﻮ ﻟﻪ تاسﻮ ＇خﻪ زﻳات خبر دی.
فعاليت
د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ د －ﻨاه پﻪ اړه ،چ ３د اهلل پر احکاﻣﻮ ﻣﻠﻨ６ې وﻫﻲ ،ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره بحث او خبرې وک７ئ.
241
د لوست ګټې
＄ﻴﻨ ３ﻫﻐﻪ ３＂－چ ３د ﻟﻮست ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ ترﻻسﻪ کﻴ８ي ،پﻪ ﻻﻧدې ډول دي: ＊ ３％تﻪ د ضرر رسﻮﻟﻮ او ﻓشار راوړﻟﻮ پﻪ ﻧﻴت ،تر＇ﻮ ﻫﻐﻪ خﻠﻊ تﻪ اړه شﻲ ،د رجﻮع کﻮﻟﻮ حراﻣﻮاﻟی. د شرﻳﻌت ﻟﻪ احکاﻣﻮ ＇خﻪ د ب ３پرواﻳ ９او د ﻫﻐﻮ د ﻧﻪ ﻣراﻋاتﻮﻟﻮ حرﻣت. د اهلل تﻌاﻟی د ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻳادوﻧﻪ ،پر ژبﻪ او زړه د ﻫﻐﻮ د شکر ادا کﻮﻟﻮ واجبﻮاﻟی. ﻣسﻠﻤان باﻳد پر دې باوري وي چ ３اهلل د ده پر ！ﻮﻟﻮ ک７و وړو خبردی: ！ﻮﻟ＊ ３ﻴ ３２／او پاکﻲ د اهلل پﻪ اواﻣرو او ﻧﻮاﻫﻴﻮ ک ３ﻧﻐ＋تﻲ دي.
پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: }
{}
{}
{}
{}
-٢د ﻣبارک أﻳت د دې
{}
{
جﻤﻠ ３ﻣﻌﻨا او ﻣﻔﻬﻮم ＇ﻪ دی؟
-۳طﻼﻗ ３شﻮې ＊ ３％تﻪ کﻪ ＇ﻮک د ضرر رسﻮﻟﻮ پﻪ ﻧﻴت رجﻮع کﻮي ،پﻪ ﻣبارک أﻳت ک ３ﻳ ３جزا ＇ﻪ بﻴان شﻮې ده؟ -٤د دې ﻟﻮست پﻪ ﻣبارک أﻳت ک ３ﻟﻪ
＇خﻪ ﻣﻮخﻪ ＇ﻪ ده؟
{ﻻ ت َ ْﻌ ُضﻠُﻮ ُﻫ هَّﻦ} ﻟﻐﻮي ﻣﻌﻨا بﻴان ک７ئ؟ -٥د َ کورن ９دنده
د دې ﻟﻮست درسﻮﻧﻪ او ﻋبرتﻮﻧﻪ ،پﻪ ﻳﻮه پا１ﻪ ک ３وﻟﻴکئ او پر ﻫﻐﻮ خپﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣات ورزﻳات ک７ئ.
242
دوه شپيتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲٣٤ -۲٣٣آيتونه
د ځينو كلمو معنا
}
{ دوه کاﻟﻪ.
}
{ ﻣراد ور＇خﻪ پﻼر دی.
}
{ پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ .
}
{ د ﻫﻐﻪ د وس او طاﻗت پﻪ پرتﻠﻪ.
}
{ ضرر دې وﻧﻪ رسﻮل شﻲ.
ژباړه
}
{ د پﻼر وارث ﻳا د ﻣاشﻮم وارث.
}
{ ﻟﻪ شﻴدو ب５ﻠﻮل.
}
{ ﻋﻤر ﻳ ３پﻮره کﻴ８ي ،ﻣري.
}
{ پرﻳ８دي.
}
{ ＄ﻨ ６دې وک７ي ،اﻧتﻈار دې وباسﻲ.
او ﻣ５ﻨدې دې خپﻠﻮ اوﻻدوﻧﻮ تﻪ پﻮره دوه کاﻟﻪ تی ورک７ي ،دا (حکﻢ) ﻫﻐﻪ چاﻟره دی ،چ ３ﻏﻮاړي (د) تﻲ ورکﻮﻟﻮ (ﻣﻮده) پﻮره ک７ي او پر ﻫﻐﻪ چا (پﻼر) چ ３ﻣاشﻮم ورتﻪ ز８４ول شﻮی دی ،روزي د دوی (د ﻣﻴﻨدو) او کاﻟﻲ د دوی ( د ﻣﻴﻨدو) پﻪ ＊ﻪ او ﻧ５کﻪ تﻮ－ﻪ ﻻزم دي .پر ﻫﻴچا باﻧدې د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ وس ＇خﻪ پﻮرتﻪ پ＂５ی ﻧشﻲ اﻳ＋ﻮدل ک５دای ،ﻧﻪ بﻪ ﻣﻮر تﻪ د ﻫﻐ ３د ﻣاشﻮم ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ضرر رسﻮل ک８５ي او ﻧﻪ ﻫﻢ د ﻣاشﻮم پﻼر تﻪ د ﻫﻐﻪ د ﻣاشﻮم ﻟﻪ اﻣﻠﻪ او پر وارث باﻧدې ﻻزﻣﻪ ده پﻪ ﻣثﻞ د دې (ﻧﻔﻘ ،３چ ３پﻪ پﻼر ده) ،ﻧﻮ کﻪ وﻏﻮاړي دوی دواړه (ﻣﻮر او پﻼر) د دواړو پﻪ خﻮ＊ ３او سﻼ سره ،ﻟﻪ ت３ ＇خﻪ د ﻣاشﻮم ب５ﻠﻮل (ﻣخک ３ﻟﻪ دوو کﻠﻮﻧﻮ ＇خﻪ) ﻧﻮ پﻪ دې ک ３پر دوی باﻧدې ﻫ－ ＆５ﻨاه ﻧشتﻪ او کﻪ ستاس ３ﻏﻮ＊تﻨﻪ دا وي چ ３کﻮﻣﻪ بﻠﻪ ＊％ﻪ دې ستاسﻮ ﻣاشﻮم تﻪ تی ورک７ي ،ﻧﻮ پﻪ دې ک ３ﻫﻢ ＇ﻪ وبال ﻧشتﻪ ،خﻮ پﻪ دې شرط چ ３تﻲ ورکﻮوﻧک ３سره ﻣﻮ پﻪ کﻮﻣﻪ اﻧدازه اجﻮره پرﻳک７ه ک７ې ده ،ﻫﻐﻪ پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ اداء ک７ئ .ﻟﻪ اهلل ﻧﻪ ووﻳرﻳ８ئ او وپﻮﻫﻴ８ئ تاس ３چ ３ﻫر ＇ﻪ کﻮئ ،اهلل ﻫﻐﻪ وﻳﻨﻲ او ﻫﻐﻪ کسان چ ３ﻣ７ه شﻲ ﻟﻪ تاس＇ ３خﻪ او ＊ ３％پر８４دي ،اﻧتﻈار دې کﻮي دا ＊ ３％پﻪ خپﻠﻮ ＄اﻧﻮﻧﻮ ＇ﻠﻮر ﻣﻴاشت ３او ﻟس ور ،３＄ﻧﻮ کﻠﻪ چ ３دوی د خپﻞ ﻋدت ﻣﻮده پﻮره ک７ي ،ﻧﻮ ﻧشتﻪ پرتاس３ باﻧدې ﻫ－ ＆５ﻨاه پﻪ ﻫﻐﻪ کارک ３چ ３کﻮی ﻳ ３دا ＊ ３％پﻪ حﻖ د خپﻠﻮ ﻧﻔسﻮﻧﻮ ک ３پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ (ﻟﻪ شرﻋﻲ اصﻮﻟﻮ سره سﻤﻪ ﻧکاح کﻮي) او اهلل پر ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ چ ３تاس( ３ﻳ )３کﻮئ ＊ﻪ خبر دی. 243
اجمالي تفسير
:پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３د طﻼق د حکﻤﻮﻧﻮ او ﻣسئﻠﻮ پﻪ اړه ﻳﻮ بﻞ حکﻢ بﻴان شﻮی او ﻫﻐﻪ د رضاﻋت ﻳﻌﻨ ３د تﻲ ورکﻮﻟﻮ ﻣسئﻠﻪ ده ،چ ３کﻠﻪ ＊％ﻪ طﻼﻗﻪ شﻲ او تی خﻮر ﻣاشﻮم وﻟري ،اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې اړه ﻓرﻣاﻳﻲ :ﻣ５ﻨدې حﻖ ﻟري چ ３خپﻠﻮ ﻣاشﻮﻣاﻧﻮ تﻪ دوه کاﻟﻪ تی ورک７ي ،کﻪ چﻴرې ﻣ５ﻨدې او پﻠروﻧﻪ وﻏﻮاړي چ ３د خپﻠﻮ ﻣاشﻮﻣاﻧﻮ د تﻲ رودﻟﻮ ﻣﻮده بشپ７ه ک７ي ،خﻮ پﻪ دې ﻣﻮده ک ３د ﻣﻮر ﻧﻔﻘﻪ او ﻟ＋／ت چ３ خﻮراک او پﻮ＊اک دي ،پر پﻼر باﻧدې پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ ﻻزم دي ،ﻳﻌﻨ ３د پﻼر ﻟﻪ وس سره سﻢ کﻪ ﻫﻐﻪ ﻓﻘﻴر وي او کﻪ ب６ای، ＄کﻪ د اسﻼم ﻣﻘدس دﻳﻦ ﻫﻴ（ﻮک د ﻫﻐﻪ ﻟﻪ وس او تﻮان پﻮرتﻪ پﻪ ＇ﻪ ﻧﻪ ﻣجبﻮروي. ﻟﻪ
＇خﻪ ﻣراد ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻳ ３تﻔسﻴر ت５ر شﻮ ،طﻼﻗ ３شﻮې ﻣﻮر－اﻧ ３دي＄ ،کﻪ چ ３د أﻳتﻮﻧﻮ
سﻴاق د طﻼق او د طﻼق د احکاﻣﻮ پﻪ اړه دی ،خﻮ ﻳﻮ شﻤ５ر ﻣﻔسرﻳﻦ
ﻋام ２－ﻲ چ！ ３ﻮﻟﻮ ﻫﻐﻮ ﻣﻴﻨدو تﻪ
شاﻣﻠﻴ８ي چ ３د ﻣ７５ه تر ﻧکاح ﻻﻧدې دي او ﻳا ﻧﻪ دي ،ﻫر کﻠﻪ چ ３ﻟﻔﻆ ﻋام راﻏﻠی او د ﻣبارک أﻳت پﻪ ﻧص ک ３کﻮم تخصﻴص ﻧشتﻪ ،ﻧﻮ حکﻢ ﻳ ３ﻫﻢ ﻋام دی او پﻪ ！ﻮﻟﻮ حاﻻتﻮ ک ３پر س７ي باﻧدې د ＊ ３％د ﻧﻔﻘ ３وجﻮب تﻪ اشاره ده، پﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ کﻠﻪ چ％＊ ３ﻪ د س７ي ﻣاشﻮم تﻪ تی ورکﻮي. ﻟﻪ جﻤﻠ＇ ３خﻪ ډ４ر ﻓﻘﻬا دﻟﻴﻞ ﻧﻴسﻲ چ ３د ﻣاشﻮم د تﻲ ورکﻮﻟﻮ أخري ﻣﻮده دوه کاﻟﻪ ده ،خﻮ د اﻣام ابﻮحﻨﻴﻔﻪ (رحﻤﻪ اهلل) دا ﻣﻮده دوه کاﻟﻪ او شپ ８ﻣﻴاشت２－ ３ﻠ ３ده او د ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ بﻞ أﻳت [اﻷحﻘاف ]١٥ :استدﻻل ﻧﻴسﻲ ،چ ３تﻔصﻴﻞ ﻳ ３د ﻓﻘﻬ ３پﻪ کتابﻮﻧﻮ ک ３شتﻮن ﻟري. بﻴا ﻣبارک أﻳت دې ﻟﻮري تﻪ اشاره کﻮي چ ３ﻧﻪ ＊اﻳﻲ ﻫﻴ＆ ﻣﻮر د خپﻞ ﻣاشﻮم پﻪ وجﻪ رب ７او أزار ووﻳﻨﻲ ،ﻫﻐﻪ دا چ３ د خپﻞ ﻣاشﻮم ﻟﻪ تﻲ ورکﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻣحروﻣﻪ شﻲ ﻳا پﻪ ﻫﻐﻪ صﻮرت ک ３چ ３ﻫﻐﻪ ﻧﻪ ﻏﻮاړي تی ورک７ي ،پر تﻲ ورکﻮﻟﻮ ﻣجبﻮره ک７ای شﻲ ،ﻳا ﻟ＋／ت او ﻧﻔﻘﻪ ﻧﻪ ورکﻮل کﻴ８ي ،ﻳا ډ４ره ﻟ８ه ورکﻮل کﻴ８ي ،ﻟﻨ６ه دا چ ３پﻪ ﻫﻴ＆ ډول باﻳد ﻣﻮر تﻪ ضرر وﻧﻪ رسﻮل شﻲ .ورپس ３ﻣتصﻞ ﻫﻤدا حکﻢ د پﻼر پﻪ حﻖ ک ３ﻫﻢ ＇ر－ﻨدﻳ８ي ،چ ３ﻫﻴ＆ پﻼر دې ﻫﻢ د ﻣاشﻮم پﻪ وجﻪ ﻧﻪ أزارﻳ８ي ،ﻫﻐﻪ دا چ ３ډ４ره زﻳاتﻪ ﻧﻔﻘﻪ ور＄ﻨ ３واخﻴستﻞ شﻲ او ﻳا پﻪ ﻧﻮرو ډوﻟﻮﻧﻮ ورب７ول شﻲ ،چ ３تر ！ﻮﻟﻮ ﻣﻬﻢ ضرر دا دی چ ３ﻳﻮ ﻟﻪ ﻣﻮر او پﻼر ＄ﻨ ３د ﻣاشﻮم ﻟﻪ ﻟﻴدﻟﻮ او ﻣﻴﻨ ３کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻣحروم شﻲ＄ ،کﻪ دا کار پر ﻣﻮر او ﻫﻢ پﻪ پﻼر سخت تﻤاﻣﻴ８ي. دا جﻤﻠﻪ پر
باﻧدې ﻋطﻒ ده ،ﻳﻌﻨ ３د پﻼر پﻪ وارث ﻳا د ﻣاشﻮم
پﻪ وارث او ﻣراد ﻟﻪ (وارث) ＇خﻪ ﻫﻐﻪ کس دی چ ３د ﻣﻴراث حکﻢ د ده او د پﻼر ﻳا د ﻣاشﻮم ترﻣﻨ ＃ثابت وي ،ﻟکﻪ ﻧﻴکﻪ ،ورو１ﻪ او داس ３ﻧﻮر ،ﻧﻮ کﻠﻪ چ ３پﻼر وﻓات شﻲ ﻳا ﻓﻘﻴر او بﻴﻮزﻟی شﻲ او ﻟﻪ ﻧﻔﻘ ３اداء کﻮﻟﻮ ＇خﻪ ﻋاجز شﻲ، ﻧﻮ پر وارث ﻧﻔﻘﻪ ﻻزﻣﻪ ده .پﻪ خپﻠﻪ ﻣاشﻮم ﻫﻢ د وارث پﻪ ﻣﻔﻬﻮم ک ３داخﻠﻴ８ي ،ﻧﻮکﻪ چﻴرې ده تﻪ ﻟﻪ پﻼره ＇خﻪ ＇ﻪ پاﻧ／ﻪ پﻪ ﻣﻴراث ک ３پات ３شﻮې وي ،ﻧﻮ د تﻲ ورکﻮوﻧک ３ﻟ＋／تﻮﻧﻪ ،کﻪ د ده ﻣﻮر وي ﻳا بﻠﻪ ＊％ﻪ ،د ﻫﻤدې ﻣاشﻮم ﻟﻪ 244
ﻣاﻟﻪ ＇خﻪ ورکﻮل کﻴ８ي .د ﻣبارک أﻳت دا جﻤﻠﻪ پﻪ ﻳﻮې اسﻼﻣﻲ کﻮرﻧ ９ک ３د ورور－ﻠﻮۍ او ﻣﻴﻨ ３پﻴاوړتﻴا را پﻪ －ﻮتﻪ کﻮي＄ ،کﻪ د کﻮرﻧ ９ﻫر و７－ی د ﻫﻐﻪ پﻪ پاﻟﻨﻪ ک ３بشپ７ه وﻧ６ه اخﻠﻲ او ﻧﻪ پر８４دي چ ３ﻣاشﻮم د ﻏربﻲ ！ﻮﻟﻨﻮ پﻪ ＇５ر ب３ ＇ﻮکﻪ او د دوﻟت داراﻻﻳتام ک ３ﻟﻮی شﻲ. دﻏﻪ ﻣبارک أﻳت وروستﻪ ﻟﻪ دې دوه ﻧﻮرو حکﻤﻮﻧﻮ تﻪ اشاره کﻮي :ﻟﻮﻣ７ی دا چ ３کﻪ چﻴرې د ﻣﻮر او پﻼر ﻣشﻮره داس ３شﻮه چ ３خپﻞ ﻣاشﻮم ﻣخک ３ﻟﻪ دوو کﻠﻮﻧﻮ ＇خﻪ ﻟﻪ تﻲ ＇خﻪ ب５ﻞ ک７ي: ،اﻣام ﻗرطبﻲ پﻪ خپﻞ تﻔسﻴر ک ３ﻟﻴکﻲ :ﻓصال :پﻪ اصﻞ ک ３د ب５ﻠﻮاﻟﻲ او جﻼواﻟﻲ پﻪ ﻣﻌﻨا دی او د تﻲ ورکﻮﻟﻮ وروستﻲ پ７او تﻪ ﻫﻢ وﻳﻞ کﻴ８ي＄ ،کﻪ چ ３دﻏﻪ ﻣﻬال ﻣاشﻮم د ﻣﻮر ﻟﻪ سﻴﻨ＇ ３خﻪ ب５ﻠﻴ８ي .اهلل تﻌاﻟی ﻓرﻣاﻳﻲ: کﻪ چﻴرې د ﻣﻮر او پﻼر ﻣشﻮره دا شﻮه چ ３د دوو کﻠﻮﻧﻮ ﻟﻪ بشپ７ﻳدو ＇خﻪ ﻣخک ３ﻣاشﻮم ﻟﻪ تﻲ ＇خﻪ ب５ﻞ ک７ي ،ﻧﻮ －ﻨاه پرې ﻧشتﻪ ،اﻟبتﻪ د ﻣشﻮرې ﻣﻘصد دا دی چ ３د ﻣاشﻮم ＂－ﻪ پﻪ ﻧﻈر ک ３وﻧﻴﻮل شﻲ چ ３ﻫﻐﻪ تﻪ ضرر ﻣتﻮجﻪ ﻧشﻲ، ＄کﻪ د ﻣاشﻮم ﻟپاره تر ！ﻮﻟﻮ ﻏﻮره او ＂－ﻮر خﻮاړه د ﻣﻮر شﻴدې دي. پﻪ پاې ک ３أﻳت ﻳﻮ بﻞ رخصت تﻪ اشاره کﻮي ،ﻫﻐﻪ دا چ ３کﻪ چﻴرې ﻣﻮر او پﻼر وﻏﻮ＊تﻞ چ ３د خپﻞ ﻣاشﻮم ﻟپاره بﻠﻪ ＊％ﻪ د ﻣرضﻌ( ３داﻳﻪ) پﻪ تﻮ－ﻪ وﻧﻴسﻲ ،دا کار ورتﻪ روا دی ،خﻮ پﻪ دې شرط چ ３د ﻫﻐ ３اجﻮره پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ اداء ک７ي .پﻪ دې پس ３جﻮخت ﻣﻮر او پﻼر تﻪ د تﻘﻮی او پرﻫﻴز－ارۍ بﻠﻨﻪ ورکﻮي ،تر＇ﻮ ﻳاد شﻮي حکﻤﻮﻧﻪ د زړه ﻟﻪ کﻮﻣﻲ وﻣﻨﻲ ،پﻪ ﻫﻐﻮ ﻋﻤﻞ وک７ي او پﻪ دې وپﻮﻫﻴ８ي چ ３اهلل پﻪ ！ﻮﻟﻮ شﻴاﻧﻮ خبر دی. :دا ﻣبارک أﻳت د ﻫﻐﻮ ＊％ﻮ د ﻋدت پﻪ اړه ＇ر－ﻨدوﻧﻪ کﻮي چ ３ﻣ７５وﻧﻪ ﻳ ３ﻣ７ه شﻮي وي ،ﻓرﻣاﻳﻲ :د کﻮﻣﻮ کساﻧﻮ د ژوﻧد ﻣﻮده چ ３پﻪ دې دﻧﻴا ک ３پﻮره کﻴ８ي او روح ﻳ ３پﻪ داس ３حال ک ３ﻗبض کﻴ８ي چ ３ﻧکاح ﻳ ３ک７ې وي ،ﻧﻮ پﻪ ＊％ﻮ ﻳ ３ﻻزﻣﻪ ده چ３ ＇ﻠﻮر ﻣﻴاشت ３او ﻟس ور ３＄اﻧتﻈار وباسﻲ ،پﻪ دې ﻣﻮده ک ３دې دوی ﻟﻪ ډول او سﻴﻨ／ار ＇خﻪ ډډه وک７ي او ＇ﻮک دې ﻟﻪ دوی ＇خﻪ د ﻧکاح ﻏﻮ＊تﻨﻪ ﻫﻢ ﻧﻪ کﻮي ،دا ﻋدت د ﻣ７５ه پﻪ حﻖ ک ３د وﻓادارۍ ﻧ＋ﻪ او ﻟﻪ اوﻻد ＇خﻪ د ＊３％ د رحﻢ د تشﻮاﻟﻲ د ﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻟﻮ ﻟپاره دی. [اﻟطﻼق ]٤ :ﻣبارک أﻳت اﻟبتﻪ کﻪ چﻴرې ＊％ﻪ حاﻣﻠﻪ وي ،ﻧﻮ د دې پﻪ اساس د ﻫﻐ ３ﻋدت ﻳﻮازې د ﻣاشﻮم پﻪ زﻳ８ﻳدﻟﻮ تﻤاﻣ８５ي .د أﻳت پﻪ پای ک ،３پﻪ اسﻼم ک ３د ＊％ﻮ د حﻘﻮﻗﻮ ﻣراﻋاتﻮﻟﻮ تﻪ اشاره شﻮې ده ،ﻓرﻣاﻳﻲ :کﻠﻪ چ ３ﻋدت پاې تﻪ ورسﻴ８ي ،ﻧﻮ د س７ي پﻪ خپﻠﻮاﻧﻮ ﻳا د ＊ ３％پﻪ خپﻠﻮاﻧﻮ ﻫﻴ＆ ډول حرج او تکﻠﻴﻒ ﻧشتﻪ چ％＊ ３ﻪ ﻟﻪ ﻗﻴﻮداتﻮ ＇خﻪ راوو＄ﻲ او د شرﻳﻌت ﻟﻪ ﻗﻮاﻧﻴﻨﻮ سره سﻢ خپﻞ ＄ان تﻪ ﻣ７５ه ﻏﻮره ک７ي. پﻪ جﻤﻠﻪ ک ３د (ﻧﻔس) ﻗﻴد د ＊ ３％د ترﻏﻴب او ﻫ（ﻮﻧ ３ﻟپاره ﻣﻔسرﻳﻨﻮکراﻣﻮ وﻳﻠﻲ دي ،چ ３د دی ،تر＇ﻮ ﻫﻐﻪ پر خپﻞ ﻧﻔس پﻪ بشپ７ه تﻮ－ﻪ واک او ！ﻴﻨ ，ﻫﻮډ وﻟري ،پرې ﻧ８دي چ ３شﻴطان ورتﻪ دوکﻪ ورک７ي او د ب５ﻼرۍ او اﻧحراف ﻟﻮري تﻪ ﻳ ３واړوي.
245
فعاليت
د ﻟﻮست وروستﻲ أﻳت پﻪ ر１ا ک ３％＊ ３تﻪ د ﻣ７５ه پﻪ ﻏﻮره کﻮﻟﻮ ک ３د شرﻋﻲ واک پﻪ اړه د اسﻼم پاﻣﻠرﻧﻪ تر بحث او ＇ﻴ７ﻧ ３ﻻﻧدې وﻧﻴسئ. د لوست ګټې
د دې ﻟﻮست پﻪ دوو ﻣبارکﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３ډ４ر ﻧصﻴحتﻮﻧﻪ شتﻮن ﻟري ،چ＄ ３ﻴﻨﻮ تﻪ ﻳ ３داس ３اشاره کﻮو: ﻣاشﻮم تﻪ پﻪ تﻲ ورکﻮﻟﻮ ک ３تر ！ﻮﻟﻮ زﻳاتﻪ حﻘداره ﻣﻮر ده ،کﻪ دا ﻟﻪ طﻼق ＇خﻪ ﻣخک ３وي او کﻪ وروستﻪ. د رضاﻋت (تﻲ ورکﻮﻟﻮ) د ﻣﻮدې بﻴان چ ３دوه کﻠﻮﻧﻪ دي(دا د ﻫﻐﻪ چا پﻪ ﻧزد چ ３دې راﻳ ３تﻪ ترجﻴح ورکﻮي). ﻣاشﻮم تﻪ د تﻲ ورکﻮﻟﻮ پﻪ بدل ک ３د اجﻮرې اخﻴستﻠﻮ روا واﻟی. کﻪ ＇ﻮک ډ４ر اړ او ﻣحتاج وي ،ﻧﻮ د ده پر خپﻠﻮاﻧﻮ او ﻣﻴراث اخ５ستﻮﻧکﻮ باﻧدې د ده ﻧﻔﻘﻪ واجبﻪ ده. ﻟﻪ ﻣﻮر پرتﻪ کﻪ بﻠﻪ ＊％ﻪ ﻣاشﻮم تﻪ تی ورکﻮي ،ﻫﻐ ３تﻪ ﻫﻢ د اجﻮرې اخﻴستﻞ روا دي. د ﻫﻐ ３％＊ ３د ﻋدت بﻴان چ ３ﻣ７５ه ﻳ ３ﻣ ７شﻮی وي. د کﻮﻣ ３％＊ ３چ ３ﻣ７５ه ﻣ ７شﻮی وي ،پرﻫﻐ ３ﻻزم دي چ ３د ﻋدت پر ﻣﻬال ﻟﻪ ډول او سﻴﻨ／ار ＇خﻪ ډډه وک７ي ،پرتﻪ ﻟﻪ ضرورت ＇خﻪ ﻟﻪ کﻮره وﻧﻪ و＄ﻲ او چاتﻪ اجازه ورﻧک７ي چ ３دې تﻪ د ﻧکاح بﻠﻨﻪ ورک７ي. پوښتنې
＇خﻪ کﻮﻣ ３ﻣﻴﻨدې ﻣراد دي؟
-١پﻪ ﻣبارک أﻳت ک ３ﻟﻪ
-٢د تﻲ ورکﻮﻟﻮ د ﻣﻮدې پﻪ اړه د ﻓﻘﻬاوو کراﻣﻮ دوه ﻧﻈرﻳ ３پﻪ ﻟﻨ６ه تﻮ－ﻪ بﻴان ک７ئ. -۳ﻟﻪ (اﻟﻤﻮﻟﻮد ﻟﻪ) ＇خﻪ ＇ﻮک ﻣراد دی؟ -٤د
جﻤﻠﻪ تﻔسﻴر ک７ئ؟
-٥کﻮﻣﻪ ＊％ﻪ چ ３د ﻣ７５ه د ﻣ７ﻳﻨﻲ پﻪ ﻋدت ک ３وي＇ ،ﻪ باﻳد پرﻳ８دي؟ -٦د
ﻗﻴد ＇ﻪ اﻓاده کﻮي؟
کورن ９دنده
د دې ﻟﻮست د ﻓﻘﻬﻲ احکاﻣﻮ ﻟﻨ６ﻳز پﻪ خپﻠﻮ کتابچﻮ ک ３وﻟﻴکئ.
246
دري شپيتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲٣٧ -۲٣۵آيتونه
د ځينوكلمو معنا
} } } } } } } } } } } }
{ { { { { { { { { { {
کﻨاﻳﻪ او اشاره ﻣﻮ وک７ه. د ﻧکاح پﻪ ﻧﻴت د ＊％ﻮ ﻏﻮ＊تﻨﻪ. پ ﻣﻮ ک７ل. او ﻗصد ﻣﻪ کﻮئ ،ﻣﻪ ＇ر－ﻨدوئ. د ﻧکاح ت７ل. تر＇ﻮ چ ３ﻣﻮ ﻫﻐﻮی ﻧﻪ وې ﻣسﻪ ک７ې (کﻨاﻳﻪ ﻟﻪ جﻤاع ＇خﻪ ده). د ﻣﻬر ﻟپاره ！اکﻠ ３کچﻪ. او دوی تﻪ ＇ﻪ ﻧا ＇ﻪ شی ورک７ئ. وس ﻟروﻧکی (ب６ای). تﻨ ，ﻻسی (ﻏرﻳب). { ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ ３د ﻧکاح ﻋﻘد ﻳ ３پﻪ ﻻس ک ３وی (ﻣراد ﻣ７５ه دی). دوستﻲ او ＊ﻴ２／ﻪ.
ژباړه
او ﻧشتﻪ پر تاس ３باﻧدې ﻫ－ ＆５ﻨاه کﻪ تاس( ３د ﻋدت پﻪ ﻣﻮده ک )３ﻟﻪ (کﻮﻧ６و) ＊％ﻮ سره د ﻧکاح ﻫﻴﻠﻪ پﻪ کﻨاﻳﻪ سره کﻮئ او کﻪ ﻳ ３پﻪ زړوﻧﻮ ک ３پ＂ﻪ وساتئ ،اهلل تﻪ ﻣﻌﻠﻮم دی چ ３بﻴشکﻪ تاس ３بﻪ دا ＊ ３％ﻳادوئ ،خﻮ پﻪ پ＂ﻪ ورسره د ﻧکاح ژﻣﻨﻪ او ت７ون ﻣﻪ کﻮئ ،اﻟبتﻪ کﻪ کﻮﻣﻪ خبره کﻮل وي ،ﻧﻮ پﻪ روا ډول دې وي او د ﻧکاح کﻮﻟﻮ پرﻳک７ه تر ﻫﻐﻪ وختﻪ ﻣکﻮئ،
247
تر＇ﻮ پﻮرې چ ３ﻳ ３ﻋدت ت５ر شﻮی ﻧﻪ وي＊ ،ﻪ وپﻮﻫﻴ８ئ چ ３اهلل أن ستاسﻮ د زړوﻧﻮ پﻪ رازوﻧﻮ پﻮﻫﻴ８ي ،ﻧﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻧﻪ ووﻳرﻳ８ئ او پﻪ دې ﻫﻢ وپﻮﻫﻴ８ئ چ ３اهلل ＊ﻪ ب＋ﻮﻧکی ډﻳر زﻏﻤﻮﻧکی دی .پرتاس ３ﻫﻴ＆ －ﻨاه ﻧشتﻪ کﻪ خپﻠﻮ ＊％ﻮ تﻪ ﻣخک ３ﻟﻪ ﻫﻐﻪ طﻼق ورک７ئ چ ３ﻻس ﻣﻮ ﻧﻪ وي وروړئ او ﻳا ﻣﻮ ﻣﻬر ورتﻪ ﻧﻪ وي ！اکﻠی ،پﻪ دې صﻮرت ک ３ﻫﻐﻮ تﻪ ＇ﻪ ﻧا ＇ﻪ ورکﻮل ضروري دي .شتﻤﻦ دې د خپﻠ ３وس ３او بﻴﻮزﻟی دې د خپﻠ ３وس ３پﻪ کچﻪ پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ ＇ﻪ ورک７ي، دا پر ﻧ５کاﻧﻮ حﻖ دی .او کﻪ طﻼق ک７ئ دوی (＊ )３％پخﻮا د ﻣسﻪ کﻮﻟﻮ د دوی او د دوی ﻟپاره ﻣﻮ ﻣﻬر ！اکﻠی وو ،ﻧﻮ (ﻻزم) دی پر (تاس ３باﻧدې) ﻧﻴﻤاﻳﻲ د ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ！ ３اکﻠی ﻣﻮ دی ،ﻣ／ر کﻪ دا ＊ ３％ﻋﻔﻮ وک７ي (ﻳﻌﻨ！ ３ﻮل ﻣﻬر ﻣ７５ه تﻪ ورپر８４دي) ﻳا ﻋﻔﻮه وک７ي ﻫﻐﻪ س７ی (ﻣ７５ه) چ ３د ﻧکاح ﻏﻮ！ﻪ د ده پﻪ ﻻس ک ３ده (چ ３کاﻣﻞ ﻣﻬر ورک７ي) او دا چ ３ﻋﻔﻮه وک７ئ تاسﻮ (ای ＊％ﻮ او ﻣ７５و دﻏﻪ ﻋﻔﻮه) ډ４ره ﻧژدې ده پرﻫ５ز－اري تﻪ او ﻣﻪ ﻫ５روئ پﻪ خپﻠﻮ ﻣﻨ％ﻮ ک ３ﻓضﻞ (احسان کﻮل) ،ب５شکﻪ چ ３اهلل پر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ ３تاس( ３ﻳ )３کﻮی＊ ،ﻪ ﻟ５دوﻧکی (پﻪ پ＂ﻪ او ＊کاره ﻋاﻟﻢ) دی. اجمالي تفسير
:دا ﻣبارک أﻳت د ﻫﻐﻮ ＊％ﻮ د ﻧکاح او ﻏﻮ＊تﻨ ３تحرﻳﻢ بﻴاﻧﻮي چ ３ﻫﻐﻮی د طﻼق او ﻳا د ﻣ７５ه د وﻓات پﻪ ﻋدت ک ３وي؛ ＄کﻪ کﻪ طﻼق رجﻌﻲ وي ،ﻧﻮ ＊％ﻪ دﻏﻪ ﻣﻬال ﻫﻢ د ﻣ７５ه ﻟﻪ ﻧکاح ＇خﻪ ﻧﻪ ده وتﻠ ،３ﻧﻮ د ﻧکاح ﻏﻮ＊تﻨ ３پﻪ ﻗصد ﻫﻴ＆ ډول ﻋﻤﻞ روا ﻧﻪ دی او کﻪ طﻼق باﻳﻦ وي بﻴا ﻫﻢ ﻣ７５ه ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３پﻪ ﻣخکﻨﻴﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３ذکر شﻮل ،ﻟﻪ دې ＊ ３％سره د ﻧکاح کﻮﻟﻮ ډ４ره وړتﻴا ﻟري او کﻪ د وﻓات ﻋدت وي ،ﻧﻮ سﻠﻴﻢ ﻋﻘﻞ دا کار ﻧﻪ ﻣﻨﻲ چ ３د ﻣ７５ه ﻟﻪ ﻣرګ وروستﻪ سﻤدستﻲ د دې ＊ ３％د ﻧکاح ﻏﻮ＊تﻨﻪ وک７ي. سرب５ره پر دې دا احتﻤال ﻫﻢ ﻟري چ ３د داس ３کار د رواجﻮﻟﻮ پﻪ صﻮرت ک ،３کﻪ کﻮم ﻣﻨاسب ﻳا ب６ای س７ی پﻪ ﻣطﻠﻘ３ پس ３راشﻲ ،ﻧﻮ دﻏﻪ ＊％ﻪ د دې ﻟپاره چ ３ﻧﻮﻣﻮړی س７ی ﻟﻪ ﻻسﻪ ورﻧک７ي ،ﻧﻮ کﻪ حاﻣﻠﻪ وي ＊اﻳﻲ خپﻞ حﻤﻞ پ ک７ي ،حال دا چ ３دا کار ډ４رې ستﻮﻧزې راﻣﻨ％تﻪ کﻮي. ﻟﻪ دې ﻣﻨﻊ ＇خﻪ دوه حاﻟتﻮﻧﻪ استثﻨا شﻮي دي :ﻳﻮ تﻌرﻳض پﻪ ﻧکاح ﻳﻌﻨ ３د کﻨاﻳ ３ﻳا اشارې پﻪ تﻮ－ﻪ ＇ﻪ وﻳﻞ ،تر＇ﻮ ＊％ﻪ پﻮﻫﻪ شﻲ او پاﻣﻠرﻧﻪ وک７ي چ ３ﻓﻼﻧﻲ س７ی د ﻋدت ﻟﻪ ت５رﻳدو وروستﻪ زﻣا سره د ﻧکاح ﻧﻴت ﻟري( .تﻌرﻳض) د (تصرﻳح) ضد دی او ﻫﻐﻮ خبرو تﻪ وﻳﻞ کﻴ８ي ،چ ３پﻪ ﻣﻘصﻮد او ﻏﻴر ﻣﻘصﻮد دواړو باﻧدې د دﻻﻟت صﻼحﻴت وﻟري. دوﻳﻢ دې کار تﻪ پﻪ زړه ک＄ ３ای ورکﻮل ﻳﻌﻨ ３دا چ ３ﻳﻮازې د ﻧکاح پﻪ اراده وي＇ ،ر－ﻨدوﻧﻪ ﻳ ３وﻧﻪ ک７ي او ﻫﻐﻪ ﻧﻴت او اراده د ﻋﻤﻞ جاﻣﻪ واﻧﻪ ﻏﻮﻧدي ،پﻪ خپﻞ ضﻤﻴر ک ３د ﻳﻮ شﻲ ＄ای ورکﻮﻟﻮ تﻪ (اکﻨان) واﻳﻲ. د ﻣبارک أﻳت ورپس ３برخﻪ د اﻧساﻧاﻧﻮ ﻟﻪ ﻧﻔسﻲ حاﻟتﻮﻧﻮ ＇خﻪ خبر راکﻮي ،چ ３اهلل ＊ﻪ خبر دی چ ３تاس ３ډ４ر ژر د ﻧکاح ﻣسئﻠﻪ ﻣطرح کﻮئ ،ﻧﻮ د ﻫﻐﻪ ﻳادول ستاسﻮ ﻟپاره －ﻨاه ﻧﻪ ２－ﻞ کﻴ８ي ،خﻮ ستاسﻮ د ﻣصﻠحت ﻟپاره تاسﻮ ﻟﻪ دې ＇خﻪ ﻣﻨﻊ کﻮي چ ３پ＂ ３ژﻣﻨ ３وک７ئ ﻳا دا چ ３د ﻋدت د ！اکﻠﻲ او وروستﻲ وخت ﻧﻪ ﻣخک ３ﻧکاح وت７ئ. ﻣبارک ３جﻤﻠ＇ ３خﻪ ﻣﻮخﻪ ،ﻫﻐﻪ کﻨاﻳﻪ ﻳا اشاره ده چ ３پﻪ ﻟﻮﻣ７ي أﻳت ک３ ﻟﻪ دې بﻴان شﻮې ده ،خﻮ دﻟتﻪ بﻴا دوﻳﻢ ＄ﻠ ３د تاکﻴد او ！ﻴﻨ／ار ﻟپاره ﻟﻪ ذکر شﻮې ﻣﻨﻌ＇ ３خﻪ د استثﻨاء پﻪ تﻮ－ﻪ پﻪ دې 248
جﻤﻠﻪ ک ３راﻏﻠ ３ده. :د طﻼق د احکاﻣﻮ پﻪ اړه د خبرو ﻟ７ۍ ﻫﻤدارﻧ／ﻪ اداﻣﻪ ﻟري ،پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی خپﻞ بﻨده －ان د ﻳﻮې بﻠ ３ﻣسئﻠ ３پﻪ بﻬﻴر ک ３اچﻮي او ﻓرﻣاﻳﻲ :د ﻣسﻠﻤان ﻟپاره ＇ﻪ －ﻨاه ﻧشتﻪ چ ３کﻠﻪ خپﻠ＊ ３ح ３تﻪ ﻣخک ３ﻟﻪ جﻤاع او ﻣخک ３د ﻣﻬر ﻟﻪ ！اکﻠﻮ ＇خﻪ طﻼق ورک７ي ،اﻟبتﻪ د ＊３％ د خﻮشحاﻟﻮﻟﻮ ﻟپاره پﻪ داس ３صﻮرت ک ３باﻳد س７ی ＇ﻪ ﻣال ﻳا ساﻣان ＊ ３％تﻪ د ډاﻟ ９پﻪ تﻮ－ﻪ ورک７ي او ﻫﻐﻪ ﻫﻢ ＇ﻪ ！اکﻠ ３اﻧدازه ﻧﻪ ﻟري ،بﻠک ３ﻫر ＇ﻮک د خپﻞ وس پﻪ کچﻪ ،ﻳﻌﻨ ３ﻓﻘﻴر د خپﻞ وس او ب６ای د خپﻞ وس پﻪ اﻧدازه ＇ﻪ ورک７ي او ﻳا دا چ ３ﻗاضﻲ ورتﻪ د وخت ﻟﻪ ﻣصﻠحت سره سﻢ او د س７ي د حاﻟت پﻪ ﻣراﻋاتﻮﻟﻮ سره ＇ﻪ اﻧدازه ﻣال و！اکﻲ ،د دې ﻣال ورکﻮل ډ４ر ﻋﻠﻤاء د دې أﻳت پﻪ استدﻻل ﻓرض ２－ﻲ او ＄ﻴﻨ ３ﻳ ３ﻣستحب بﻮﻟﻲ؛ ＄کﻪ چ ３د احسان پﻪ ډول تﻌبﻴر ور＄ﻨ ３شﻮی .پﻪ ﻫر حال دا کار پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３د ＊ ３％د زړه ﻣاتﻴدو ﻣخﻨﻴﻮی کﻮي ،ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ پﻪ ﻧ５کﻮ اﻧساﻧاﻧﻮ ﻻزم شﻮی دی. س :پﻪ ﻋربﻲ ک ３د (ﻟﻤس) پﻪ ﻣﻌﻨا دی ،ﻳﻌﻨ ３ﻻس وروړل او پﻪ ذکر شﻮي أﻳت ک ３ﻟﻪ جﻤاع او ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ چ３ َم ّ جﻤاع تﻪ ﻧژدې دي ،ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ کﻨاﻳﻪ ده .دا ﻗرأﻧﻲ تﻌبﻴر اﻧسان تﻪ پﻪ خبرو کﻮﻟﻮ ک ３د ＊ﻪ ادب ﻻر＊ﻮوﻧﻪ کﻮي ،تر＇ﻮ ﻳض ًة) ＇خﻪ ﻣراد ﻫﻤﻐﻪ ﻣﻬر دی چ ３اسﻼم پﻪ س７ي واجب ک７ی دی او د ﻫﻐﻪ پﻪ د خبرو ﻋﻔت ﻣراﻋات ک７ي .ﻟﻪ (ﻓَ ِر َ اﻧدازه ک ３ﻳ ３خﻠکﻮ تﻪ اختﻴار ورک７ی دی ،خﻮ د ＊ ３％اوﻟﻴا ﻳ ３دې تﻪ ﻫ（ﻮﻟﻲ دي ،تر＇ﻮ ډﻳر زﻳات ﻣﻬر وﻧﻪ ！اکﻲ. پﻪ ﻫر صﻮرت دا ﻣﻬر کﻴدای شﻲ چ ３ﻟﻪ ﻧکاح ＇خﻪ وړاﻧدې و！اکﻞ شﻲ ،او ﻳا ﻟﻪ ﻧکاح ＇خﻪ وروستﻪ و！اکﻞ شﻲ او ﻳا ﻫﻴ＆ وﻧﻪ ！اکﻞ شﻲ ،خﻮ ﻋﻠﻤاء پﻪ دې صﻮرت ک ３ﻣﻬر ﻣثﻞ واجبﻮي (ﻳﻌﻨ ３د ＊ ３％د سﻴاﻟﻮ خپﻠﻮاﻧﻮ د ﻣﻬر پﻪ اﻧدازه بﻪ د دې ﻣﻬر ﻫﻢ وي) .پاسﻨﻲ أﻳت ﻫﻤﻐﻪ صﻮرت تﻪ اشاره کﻮي چ ３ﻣﻬر ﻧﻪ وي ！اکﻞ شﻮی او ﻧکاح ت７ل شﻮې وي. :دا ﻣبارک أﻳت د طﻼق ﻟﻪ احکاﻣﻮ ＇خﻪ د ﻳﻮه بﻞ صﻮرت بﻴاﻧﻮوﻧکی دی او ﻫﻐﻪ دا چ ３طﻼق پﻪ داس ３حاﻟت ک ３ﻣﻨ％تﻪ راشﻲ چ ３س７ي ＊％ﻪ ﻧﻪ وي ﻟﻤس ک７ې ،خﻮ ﻣﻬر ﻳ！ ３اکﻞ شﻮی وي ،ﻧﻮ پﻪ دې صﻮرت ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ:
،ﻳﻌﻨ :３باﻳد ﻧﻴﻢ د ﻫﻐﻪ ＇ﻪ
چ ３تاسﻮ ！اکﻠی ３％＊ ،تﻪ ورک７ئ ،ﻳﻌﻨ ３د دې اﻧدازې اداء پر تاسﻮ ﻓرض ده .ﻟﻪ دې وروستﻪ د احکاﻣﻮ د أساﻧ ９او د کﻮرﻧﻴﻮ ترﻣﻨ ＃د ﻣﻴﻨ ３او ﻣحبت د ﻓضا د راﻣﻨ％تﻪ کﻮﻟﻮ پﻪ اړه ﻓرﻣاﻳﻲ: ،ﻳﻌﻨ％＊ :３ﻪ خپﻞ حﻖ وب＋ﻲ ﻳا س７ی خپﻞ حﻖ وروب＋ﻲ ،ﻣﻤکﻨﻪ ده چ ３پﻪ ﻣبارک أﻳت ک ３دوو تﻮپﻴر ﻟروﻧکﻮ حاﻟتﻮﻧﻮ تﻪ اشاره وي :ﻟﻮﻣ７ی حاﻟت دا چ ３د طﻼق پﻪ راﻣﻨ％تﻪ کﻴدو ک ３رﻏبت د ＊ ３％ﻟﻪ ﻟﻮري وي ،ﻧﻮ ﻣﻨاسبﻪ ده چ ３ﻧﻴﻢ ！اکﻞ شﻮی ﻣﻬر چ ３د دې ،حﻖ دی س７ي تﻪ وب＋ﻲ .دوﻳﻢ حاﻟت دا چ ３کﻪ پﻪ طﻼق ک ３رﻏبت د س７ي ﻟﻪ خﻮا وي ،ﻧﻮ ﻣﻨاسبﻪ ده چ ３پر ﻧﻴﻢ ﻣﻬر سرب５ره چ ３د ﻫﻐﻪ ورک７ه د ده پر ذﻣﻪ واجب ده ،ﻧﻴﻢ ﻧﻮر ﻣﻬر ﻫﻢ ＊ ３％تﻪ د ډاﻟ ９پﻪ تﻮ－ﻪ ورک７ي. 249
دوه ورپس ３جﻤﻠ ３ﻣﻬرباﻧ ９او ﻋﻔﻮې تﻪ تشﻮﻳﻖ او ترﻏﻴب ورکﻮي ،ﻓرﻣاﻳﻲ: پﻪ دې ﻣﻌﻨا کﻪ چﻴرې تاسﻮ دوه ＇ﻴزوﻧﻪ پﻪ ﻧﻈر ک ３وﻧﻴسئ ،حتﻤا ﻋﻔﻮې او ب＋ﻨ ３تﻪ ﻏﻮره واﻟی ورکﻮئ ،ﻳﻮ دا چ ３ﻋﻔﻮه تﻘﻮی تﻪ ډ４ره ﻧژدې ده ،دوﻳﻢ دا چ ３تاسﻮ باﻳد ﻳﻮ د بﻞ پر وړاﻧدې ﻓضﻞ او احسان ﻫﻴر ﻧﻪ ک７ئ، ﻫر ﻣسﻠﻤان د احسان او ＊ ３２／５وړ دی ،پﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻮک چ ３ﻧکاح ﻳ ３ورسره ت７ل شﻮې وي. د لوست ګټې
د دې ﻟﻮست ﻣبارکﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ﻳﻮ زﻳات شﻤ５ر ﻧصﻴحتﻮﻧﻪ او پﻨدوﻧﻪ راﻧﻐ＋تﻲ دي ،چ＄ ３ﻴﻨ ３ﻳ ３دا دي : د طﻼق د احکاﻣﻮ بﻴان. پﻪ ﻋدت ک ３ﻧاست ３％＊ ３سره د ﻧکاح ﻏﻮ＊تﻨ ３حراﻣﻮاﻟی(ﻫﻐﻪ ＊％ﻪ چ ３د طﻼق ﻳا د ﻣ７５ه د وﻓات پﻪ ﻋدت ک ３وي). د کﻨاﻳ ３او اشارې پﻪ اﻟﻔاﻇﻮ سره ﻟﻪ ﻣﻌتدې ＊＇ ３％خﻪ د ﻧکاح ﻏﻮ＊تﻨ ３جﻮاز. پﻪ پ＂ﻪ او ＊کاره د اهلل تﻌاﻟی د حاضر او ﻧاﻇر ２－ﻠﻮ واجبﻮاﻟی. ﻟﻪ ﻣ７５ه سره ﻟﻪ ﻳﻮ＄ای واﻟﻲ ﻣخک ３او د ﻣﻬر ﻟﻪ ！اکﻠﻮ وروستﻪ ،د طﻼﻗ ３شﻮې ＊ ３％د طﻼق د حکﻢ بﻴاﻧﻮل. د دوو ﻣسﻠﻤاﻧﻮ کﻮرﻧﻴﻮ ترﻣﻨ ＃د ﻣﻴﻨ ３او ﻣحبت ساتﻠﻮ پﻪ اړه ،د اسﻼم ﻟخﻮا زﻣﻴﻨﻪ برابرول. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ. { {} {} {} {} {} {} } -٢د ﻋدت پﻪ ور＄ﻮ ک ３ﻟﻪ ＊＇ ３％خﻪ د ﻧکاح ﻏﻮ＊تﻠﻮ پﻪ اړه چ ３کﻮﻣﻪ ﻣﻨﻊ راﻏﻠ ３ده ،کﻮم صﻮرتﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ﻣستثﻨا دي؟ -۳کﻮﻣﻪ ＊％ﻪ چ ３ﻟﻪ ﻣ７５ه سره ﻟﻪ ﻳﻮ＄ای کﻴدﻟﻮ او د ﻣﻬر ﻟﻪ ！اکﻠﻮ ﻣخک ３طﻼﻗﻪ شﻲ ،پﻪ دې اړه د ﻗرأن کرﻳﻢ حکﻢ ＇ﻪ دی؟ -٤پﻪ ﻣبارک أﻳت ک ３وﻟ ３د (جﻤاع) پﻪ ﻋﻮض د (ﻣساس) کﻠﻤﻪ ذکر شﻮې ده؟ -٥د ﻫﻐ ３％＊ ３د ﻣﻬر پﻪ اړه چ ３ﻟﻪ ﻣ７５ه سره د ﻳﻮ＄ای واﻟﻲ ﻧﻪ ﻣخک ３او د ﻣﻬر ﻟﻪ ！اکﻠﻮ وروستﻪ طﻼﻗﻪ شﻮې وي، ﻗرأﻧﻲ حکﻢ ＇ﻪ دی؟ کورن ９دنده
د دې ﻟﻮست د ﻣبارکﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ژباړه د جﻤﻠﻮ پﻪ ب２ﻪ ،چ ３ﻫره جﻤﻠﻪ ب５ﻠﻪ ،ب５ﻠﻪ وي ،وﻟﻴکئ.
250
څلور شپيتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲٤۲ -۲٣٨آيتونه
د ځينوكلمو معنا
} } } } } } } }
{ { { { { {
ساتﻨﻪ وک７ئ ،پابﻨدي وک７ئ. { ﻣﻨ％ﻨی ﻟﻤﻮﻧ( ＃ﻣراد ور＄ﻨ ３د ﻣازدﻳ／ر ﻟﻤﻮﻧ ＃دی). ﻋاجزي کﻮوﻧکﻲ ،ﻓرﻣان وړوﻧکﻲ. پﻠﻲ تﻠﻮﻧکﻲ. سپاره (پﻪ ＇اروﻳﻮ ﻳا بﻞ ﻫر شﻲ). کال. { (ﻣتﻌﻪ) ﻳﻌﻨ＇ ３ﻪ ﻣتاع چ ３ﻧﻪ ډ４ره زﻳاتﻪ او ﻧﻪ ډ４ره کﻤﻪ وي. ﻻزم شﻮی اﻣر.
ژباړه
د خپﻠﻮ ﻟﻤﻮﻧ％ﻮﻧﻮ ساتﻨﻪ وک７ئ پﻪ ت５ره بﻴا د ﻣﻨ％ﻨﻲ (ﻣازﻳ／ر) ﻟﻤاﻧ％ﻪ او ودرﻳ８ئ اهلل تﻪ و４ر４دوﻧکﻲ (پﻪ ادب سره) ،ﻧﻮکﻪ و４ر４دئ (ﻟﻪ د＊ﻤﻨﻪ ﻳا ﻟﻪ بﻞ شﻲ ＇خﻪ) ﻧﻮ کﻪ پﻠﻲ ﻳئ او کﻪ سپاره پﻪ ﻫر شان چ ３کﻮﻻی شئ ﻟﻤﻮﻧ ＃وک７ئ او کﻠﻪ چ３ پﻪ اﻣﻦ شئ ،ﻧﻮ اهلل پﻪ ﻫﻐﻪ شان ﻳاد ک７ئ چ＇ ３رﻧ／ﻪ ﻳ ３تاسﻮ تﻪ ＊ﻮوﻧﻪ ک７ې ده چ ３پخﻮا پرې ﻧﻪ پﻮﻫﻴدئ .ﻟﻪ تاس３ ﻧﻪ چ＇ ３ﻮک ﻣري او کﻮﻧ６ې ترې پات ３کﻴ８ي ،ﻫﻐﻮی باﻳد د خپﻠﻮ کﻮﻧ６و پﻪ اړه دا وصﻴت وک７ي چ ３تر ﻳﻮ کال پﻮرې دې ،ﻫﻐﻮی تﻪ خﻮراک او پﻮ＊اک ورک７ای شﻲ او ﻟﻪ کﻮروﻧﻮ ＇خﻪ دې ﻧﻪ اﻳستﻞ کﻴ８ي ،بﻴا کﻪ ﻫﻐﻮی پﻪ خپﻠﻪ خﻮ＊ﻪ وو＄ﻲ ،ﻧﻮ د خپﻞ ＄ان پﻪ برخﻪ ک ３چ ３پﻪ ＊ﻪ تﻮ－ﻪ ＇ﻪ کﻮي ،پر تاس ３باﻧدې ﻫﻴ＆ －ﻨاه (ﻣسؤوﻟﻴت) ﻧشتﻪ ،اهلل پر ！ﻮﻟﻮ برﻻسی او د حکﻤت او پﻮﻫ＋＇ ３تﻦ دی .او شتﻪ طﻼق ک７ای شﻮﻳﻮ ＊％ﻮ تﻪ خرڅ ورکﻮل پﻪ ﻣﻌروﻓ( ３ﻧ５ک ３طرﻳﻘ)３ سره ،چ ３ﻻزم ک７ای شﻮي دي پر پرﻫ５ز－اراﻧﻮ باﻧدې ،ﻫﻤداس( ３ﻟکﻪ ،چ ３دا احکام ﻳ ３بﻴان ک７ل) اهلل تاس ３تﻪ خپﻞ أﻳتﻮﻧﻪ (احکام) بﻴاﻧﻮي ،د دې ﻟپاره چ ３تاس ３و پﻮﻫ８５ئ (او شرﻋﻲ احکاﻣﻮ تﻪ ﻋﻘﻞ ﻣتﻮجﻪ ک７ئ).
251
اجمالي تفسير
:پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３اهلل تﻌاﻟی خپﻠﻮ بﻨده －اﻧﻮ تﻪ اﻣر کﻮي چ ３پر شرﻋﻲ احکاﻣﻮ ،اسﻼﻣﻲ أدابﻮ او ﻟﻤاﻧ％ﻪ ،پﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ پﻪ ﻣﻨ％ﻨﻲ ﻟﻤاﻧ％ﻪ اﻟتزام او پابﻨدي وﻟري .ﻣﻔسرﻳﻦ ﻓرﻣاﻳﻲ :دا ﻣبارک أﻳت د احکاﻣﻮ پﻪ ترڅ ک ３ذکر شﻮی ،ﻟﻮﻣ７ﻧی راز پک ３دا دی چ ３پﻪ احکاﻣﻮ او ﻣساﻳﻠﻮ ک ３ستاسﻮ ژوره ﻣطاﻟﻌﻪ او ＇７５ﻧﻪ تاسﻮ ﻟﻪ ﻟﻤاﻧ％ﻪ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ ﻧک７ي ،او دوﻳﻢ دا چ ３کﻠﻪ چ ３پﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻳادو شﻮﻳﻮ احکاﻣﻮ ک ３د ﻋدل او اﻧصاف ﻣراﻋاتﻮل ﻻزم دي؛ ﻧﻮ د ﻟﻤاﻧ％ﻪ اداء کﻮل پﻪ سﻤﻪ تﻮ－ﻪ د ﻋدل ترسره کﻮﻟﻮ ﻟپاره تر ！ﻮﻟﻮ ﻏﻮره وسﻴﻠﻪ [اﻟبﻘرة ،]٤٥ :ﻳﻌﻨ :３تاسﻮ ده ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３ﻗرأن کرﻳﻢ پﻪ بﻞ ＄ای ک ３ﻓرﻣاﻳﻲ: د ستﻮﻧزﻣﻨﻮ کاروﻧﻮ د پرﻣختﻴا ﻟپاره پﻪ صبر او ﻟﻤاﻧ％ﻪ سره ﻣرستﻪ وﻏﻮاړئ .ﻫﻤدارﻧ／ﻪ ﻟﻤﻮﻧ ＃د ﻧاوړو پدﻳدو او د ب３ حﻴاﻳ ９د ﻏرﻳزو د ﻳرﻏﻞ پر وړاﻧدې ﻳﻮ ډﻳر ！ﻴﻨ ，او ﻣحکﻢ دﻳﻮال دی ،اهلل تﻌاﻟی پﻪ دې اړه ﻓرﻣاﻳﻲ: [اﻟﻌﻨکبﻮت ،]٤٥ :ﻳﻌﻨ :３ﻟﻤﻮﻧ ＃اﻧسان ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ب ３حﻴاﻳﻴﻮ او ﻧاوړو کاروﻧﻮ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ کﻮي. پﻪ (ﻣحاﻓﻈت) سره تﻌبﻴر دې تﻪ اشاره ده چ ３ﻟﻤﻮﻧ ＃پﻪ خپﻞ ذات ک ３ﻳﻮ ډ４ر با ارز＊تﻪ ﻋﻤﻞ دی＄ ،کﻪ ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ د ﻳﻮه ارز＊تﻨاکﻪ شﻲ ﻣحاﻓﻈت او ساتﻨﻪ کﻴ８ي او د »حاﻓﻈﻮا« کﻠﻤﻪ ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３پﻪ اداء کﻮﻟﻮ او ﻗاﻳﻤﻮﻟﻮ دﻻﻟت کﻮي، ﻟﻪ ﻳﻮه شﻲ ＇خﻪ پﻪ ＇ارﻧﻪ ﻫﻢ دﻻﻟت کﻮي. ﻋﻠﻤاوو د»وسطی« ﻟﻤاﻧ％ﻪ پﻪ تﻔسﻴر ک ３ﻣختﻠﻔ ３ﻧﻈرﻳ ３وړاﻧدې ک７ې دي ،زﻳاتره ﻋﻠﻤاء ور＄ﻨی د ﻣازﻳ／ر ﻟﻤﻮﻧ＃ ﻣرادوي＄ ،کﻪ دا ﻟﻤﻮﻧ ＃د پﻨ％ﻪ －ﻮﻧﻮ ﻟﻤﻮﻧ％ﻮﻧﻮ پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３دی چ ３پﻪ ﻳﻮه خﻮا ک ３ﻳ ３دوه ور＄ﻨﻲ ﻟﻤﻮﻧ％ﻮﻧﻪ او پﻪ بﻞ اړخ ک ３ﻳ ３دوه د شپ ３ﻟﻤﻮﻧ％ﻮﻧﻪ دي ،دا ډﻟﻪ د خپﻠ ３رأﻳ ３د ！ﻴﻨ／ار ﻟپاره د رسﻮل اهلل احادﻳث راوړي چ ３پﻪ ﻫﻐﻮ ک ３ﻣﻨ％ﻨی ﻟﻤﻮﻧ ＃د ﻣازﻳ／ر پﻪ ﻟﻤاﻧ％ﻪ تﻔسﻴر شﻮی دی. ﻳﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ احادﻳثﻮ ＇خﻪ ،اﻣام احﻤد د ُسﻤره پﻪ رواﻳت ،ﻟﻪ ﻧبﻲ کرﻳﻢ ＇خﻪ رواﻳت کﻮي ،ﻓرﻣاﻳﻲ( :اﻟصﻠﻮة اﻟﻮسطی صﻼة اﻟﻌصر) ،ﻳﻌﻨ :３ﻣﻨ％ﻨی ﻟﻤﻮﻧ ＃د ﻣازﻳ／ر ﻟﻤﻮﻧ ＃دی. ﻳﻮ شﻤ５ر ﻧﻮرو ﻋﻠﻤاوو پﻪ ترتﻴب سره د سﻬار ،ﻣاسپ＋ﻴﻦ ،ﻣا＊ام ،ﻣاسختﻦ او جﻤﻌ ３ﻟﻤﻮﻧ％ﻮﻧﻪ وسطی ２－ﻠﻲ دي او ﻫرې ﻳﻮﻳ ３پﻪ دې اړه خپﻠﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮجﻴﻪ ＇ر－ﻨده ک７ې ده ،خﻮ ﻏﻮره وﻳﻨا ﻫﻤﻐﻪ ﻟﻮﻣ７ﻧ ９وﻳﻨا ده. د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻳﻮ ＄ﻞ بﻴا ！ﻴﻨ／ار کﻮي چ ３ستاسﻮ ﻟﻤﻮﻧ％ﻮﻧﻪ باﻳد پﻪ خشﻮع او ﻋاجزۍ اداء شﻲ＄ ،کﻪ د»ﻗﻨﻮت« ﻟﻔﻆ ﻫﻐﻪ تﻞ پات ３اﻟتزاﻣﻲ ﻋبادت تﻪ وﻳﻞ کﻴ８ي چ ３د بشپ７ې ﻋاجزۍ او د زړه پﻪ ډاډﻳﻨﻪ اداء شﻲ. ＇ :رﻧکﻪ چ ３ﻗﻨﻮت پﻪ أراﻣتﻴا او سکﻮن دﻻﻟت کاوه او د دې بﻴاﻧﻮوﻧکی و، چ ３ﻟﻤﻮﻧ ＃د تحرک او خﻮ＄ﻴدو پﻪ حاﻟت ک ３ﻧاروا دی ،ﻧﻮ دا ﻣبارک أﻳت سره ﻟﻪ تحرکﻪ پﻪ ＄اﻧ７／ي حاﻟت ک ３د ﻟﻤاﻧ％ﻪ جﻮاز بﻴاﻧﻮي ،چ ３ﻫﻐﻪ ﻟﻪ د＊ﻤﻦ ＇خﻪ ﻳا ﻟﻪ بﻞ شﻲ ＇خﻪ د وﻳرې حاﻟت دی ،ﻓرﻣاﻳﻲ :کﻪ چﻴرې د وﻳرې او ډار پﻪ حاﻟت ک ３وئ ،ﻧﻮ اجازه شتﻪ چ ３خپﻞ ﻟﻤﻮﻧ ＃پﻪ پﻠﻲ ت ，ﻳا سپرﻟ ９اداء ک７ئ (پﻪ داس ３حاﻟت ک ３ﻣخ ﻗبﻠ ３تﻪ اړول ﻫﻢ شرط ﻧﻪ دي) ،خﻮ چ ３کﻠﻪ ستﻮﻧزه ﻟرې شﻮه ،بﻴا پﻪ سﻤﻪ تﻮ－ﻪ د ﻟﻤاﻧ％ﻪ اداء کﻮل ﻻزم دي＄ .ﻴﻨﻮ ﻣﻔسرﻳﻨﻮ د 252
جﻤﻠﻪ پﻪ ﻣبارک أﻳت ک ،３پﻪ ﻫﻤﻐﻪ ﻣطﻠﻮبﻪ ﻫﻴئت د ﻟﻤاﻧ％ﻪ پﻪ اداء کﻮﻟﻮ تﻔسﻴر ک７ې ده. :دﻟتﻪ د ﻣبارک أﻳت سﻴاق ب５رتﻪ د طﻼق او وﻓات احکاﻣﻮ تﻪ را－ر５＄دﻻی دی ،خﻮ دا ＄ﻞ د بﻞ حکﻢ پﻪ بﻴاﻧﻮﻟﻮ سره ،ﻫﻐﻪ دا چ ３کﻪ ＇ﻮک د ﻣرګ پﻪ رﻧ ＃پروت وي، پر ﻫﻐﻪ ﻻزم دي چ ３د خپﻠﻮ ＊％ﻮ پﻪ اړه وصﻴت وک７ي ،تر＇ﻮ تر ﻳﻮه کاﻟﻪ د ﻣ７５ه پﻪ کﻮر ک ３پات ３شﻲ(د ＇ﻠﻮرو ﻣﻴاشتﻮ او ﻟس ور＄ﻮ پﻪ ６－ون) او پﻪ دې ﻣﻮده ک ３د دوی ﻟ＋／ت ﻫﻢ د ﻣتﻮﻓی ﻟﻪ ﻣال ＇خﻪ ورکﻮل کﻴ８ي او ＇ﻮک باﻳد دوی ﻟﻪ کﻮره وﻧﻪ باسﻲ ،ﻣ／ر دا چ ３دوی پﻪ خپﻠﻪ خﻮ＊ﻪ بﻬر شﻲ ،ﻧﻮ کﻪ ﻟﻪ کﻮره ووتﻠﻪ او د شرﻋﻲ ﻗﻮاﻧﻴﻨﻮ سره سﻢ ﻳ＄ ３ان تﻪ ﻣ７５ه خﻮښ ک ،７ﻧﻮ د ﻣتﻮﻓی او د دې خپﻠﻮاﻧﻮ تﻪ ＇ﻪ －ﻨاه ﻧشتﻪ. ﻋﻠﻤاء د دې أﻳت پﻪ اړه دوه ﻧﻈرﻳ ３ﻟري :ﻟﻮﻣ７ۍ دا چ ３دا أﻳت ﻣﻨسﻮخ دی＄ ،کﻪ ﻫﻐﻪ ＄اﻧ７／ی وصﻴت چ ３د ﻳﻮه کال ﻟﻪ ﻧﻔﻘ ３او د ＊ ３％ﻟﻪ اوسﻴدو ＇خﻪ ﻋبارت دی ،پر ﻫﻐﻪ چا چ ３د ﻣرګ پﻪ حاﻟت ک ３وي ،واجبﻮي او ＊ ３％تﻪ اختﻴار ورکﻮي چ ３تر ﻳﻮه کاﻟﻪ پﻪ ！اکﻠﻲ کﻮر ک ３پات ３شﻲ او ﻟﻪ ﻧﻔﻘ ３او خر＇＇ ３خﻪ ＂－ﻪ واخﻠﻲ ﻳا دا چ ３ﻟﻪ کﻮره وو＄ﻲ او ﻟﻪ ﻧﻔﻘ＇ ３خﻪ ﻣحروﻣﻪ شﻲ ،چ ３د تﻮاﻓﻖ پﻪ صﻮرت ک ３د دې ＊ ３％ﻟپاره د ﻣ７５ه پﻪ کﻮر ک ３د ﻳﻮکال ت５روﻟﻮ ﻣﻮده ！اکﻲ ،ﻧﻮ ＄کﻪ دې ډﻟ３ ﻣﻔسرﻳﻨﻮ وﻳﻠﻲ دي چ ３دا حکﻢ د اسﻼم پﻪ پ５ﻞ ک ３و ،وروستﻪ بﻴا د ﻣﻮارﻳث پﻪ ﻫﻐﻪ أﻳت سره چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３د ﻣﻴراث وړوﻧکﻮ أﻳت سره ،د ﻫﻐ ３％＊ ３ﻋدت او د ﻫﻐﻮی د حﻘﻮﻗﻮ اﻧدازه ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ شﻮه او پﻪ چ ３ﻣ７５ه ﻳ ３ﻣ ７شﻮی وي او رحﻢ ﻳ ３خاﻟﻲ وي＇ ،ﻠﻮر ﻣﻴاشت ３او ﻟس ور ３＄و！اکﻞ شﻮ او د "آﻻ ﻻ وصﻴة ﻟﻮارث"حدﻳث تﻪ پﻪ کتﻠﻮ سره چ ３د ﻫﻐﻪ پﻪ ر１اک＇ ３ﻮک د خپﻞ ﻣال پﻪ ﻫکﻠﻪ کﻮم وارث تﻪ وصﻴت ﻧشﻲ کﻮﻻی او ＊％ﻪ د س７ي د ﻣﻴراث وړوﻧکﻮ ﻟﻪ ډﻟ＇ ３خﻪ ده ،د بﻞ وصﻴت ضرورت پات ３ﻧﻪ شﻮ ،ﻧﻮ دا حکﻢ ﻣﻨسﻮخ شﻮ او دا ﻧﻈرﻳﻪ د ﻣﻔسرﻳﻨﻮ د اﻣام ﻋبد اهلل بﻦ ﻋباس (رضﻲ اهلل ﻋﻨﻬﻤا) ﻗﻮل تاﻳﻴد وي ،چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３د أﻳت پر ﻣﻨسﻮخﻮاﻟﻲ تصرﻳح شﻮې ده. دوﻳﻤﻪ ﻧﻈرﻳﻪ دا ده چ ３د ﻣبارک أﻳت حکﻢ ﻣﻨسﻮخ ﻧﻪ دی ،بﻠک ３ﻣخکﻴﻨﻲ أﻳت د ﻓرضﻲ ﻋدت بﻴاﻧﻮوﻧکی دی، چ ３ﻟﻪ ＇ﻠﻮر ﻣﻴاشتﻮ او ﻟس ور＄ﻮ ＇خﻪ ﻋبارت دی او دا أﻳت د ﻏﻴر ﻓرضﻲ اﻣر بﻴاﻧﻮوﻧکی دی ،ﻳﻌﻨ ３کﻪ د استحباب او ثﻮاب حاصﻠﻮﻟﻮ پﻪ ﻧﻴت ﻟﻪ ！اکﻠﻲ ﻋدت سربﻴره داس ３وصﻴت وک７ي او د س７ي خپﻠﻮان تر ﻳﻮه کاﻟﻪ پﻮرې د ＊３％ د حال ﻣراﻋات وﻟري ،دا ﻋﻤﻞ روا دی ،ﻧﻮ کﻪ ＊％ﻪ د ﻣ ７شﻮي ﻣ７５ه پﻪ کﻮر ک ３پﻪ پات ３ک５دو خﻮ＊ﻪ وه ،باﻳد ﻫﻐﻪ ﻟﻪ کﻮره پﻪ وتﻠﻮ ﻣجبﻮره ﻧﻪ ک７ي ،پﻪ دې صﻮرت ک»３ﻓَإِنْ َخ َر ْج َﻦ« جﻤﻠﻪ د ﻣﻔروضﻪ ﻋدت ﻣا بﻌد تﻪ اشاره کﻮي＄ ،کﻪ پﻪ ﻫﻐﻮ ور＄ﻮ ک％＊ ３ﻪ پرتﻪ ﻟﻪ ضرورتﻪ د بﻬر وتﻠﻮ حﻖ ﻧﻪ ﻟري. :دا ﻣبارک أﻳت ﻫﻐﻪ ﻣتاع او ساﻣان چ ３ﻣطﻠﻘﻪ ＊％ﻪ ورتﻪ تر ﻳﻮې ﻣﻮدې پﻮرې اړتﻴا ﻟري ،پر ﻣ７５ه ﻻزﻣﻮي ،چ ３％＊ ３تﻪ ﻳ ３ورک７ي او دا ﻣتاع او ساﻣان ﻫر ﻫﻐﻪ شی کﻴدای شﻲ چ ３ﻋﻘﻞ ﻳ ３ﻣﻨاسب وبﻮﻟﻲ ،او دا کار ＄کﻪ روا شﻮی ،تر＇ﻮ د ＊ ３％پﻪ زړه ک ３چ ３د ﻣ７５ه پﻪ بﻴﻠتﻮن کﻮﻣﻪ و４ره پﻴدا شﻮې ده ،ﻫﻐﻪ ﻟرې شﻲ .ﻳﻮه ډﻟﻪ ﻋﻠﻤاء پﻪ دې أﻳت دﻟﻴﻞ ﻧﻴسﻲ او پر طﻼق ورکﻮوﻧکﻲ باﻧدې د ﻣتﻌ ３پﻪ تﻮ－ﻪ ＊ ３％تﻪ ＇ﻪ ورکﻮل ﻓرض ２－ﻲ ،خﻮ ﻧﻮر ﻋﻠﻤاء پﻪ دې ﻧﻈر دي چ ３ﻣراد ﻟﻪ (ﻣتاع) ＇خﻪ ﻫﻐﻪ ﻧﻔﻘﻪ ده چ ３د ﻋدت پﻪ ور＄ﻮ ک ３د س７ي پﻪ اوږه 253
اﻳ＋ﻮدل شﻮې ده ،پﻪ ﻫﻐ ３سرب５ره د ﻧﻮر ＇ﻪ ورکﻮل واجب او ضروري ﻧﻪ دي. فعاليت
د ﻣسﻠﻤان پﻪ ژوﻧد ک ３د ﻟﻤاﻧ％ﻪ د ارز＊ت او پر جﻤاﻋت باﻧدې د اﻟتزام کﻮﻟﻮ د ﻣثبتﻮ اﻏ５زو پﻪ اړه ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره بحث او ﻣﻨاﻗشﻪ وک７ئ. د لوست ګټې
د دې ﻟﻮست ﻣبارک أﻳتﻮﻧﻪ ﻳﻮ شﻤ５ر ﻧصﻴحتﻮﻧﻪ او پﻨدوﻧﻪ ﻟري ،چ＄ ３ﻴﻨ ３ﻳ ３دا دي : پر ！ﻮﻟﻮ ﻟﻤﻮﻧ％ﻮﻧﻮ باﻧدې د ！ﻴﻨ／ار وجﻮب ،پﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ د ﻣازﻳ／ر پر ﻟﻤاﻧ％ﻪ. پﻪ ﻟﻤاﻧ％ﻪ ک ３د خبرو کﻮﻟﻮ او ب ３ضرورتﻪ خﻮ＄ﻴدﻟﻮ ﻣﻤاﻧﻌت. پﻪ ﻟﻤاﻧ％ﻪ ک ３د خشﻮع او ﻋاجزۍ ﻻزﻣﻮاﻟی. د وﻳرې د ﻟﻤاﻧ％ﻪ بﻴان او پﻪ پﻠﻲ ت ，ﻳا پﻪ سپرﻟ ９د ﻫﻐﻪ د اداء کﻮﻟﻮ روا واﻟی. د اهلل پﻪ ذکر د ﻫﻤﻴشﻮاﻟﻲ اﻣر او د ﻫﻐﻪ د ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ شکر اداء کﻮل. طﻼﻗ ３شﻮې ＊ ３％تﻪ د ﻣتﻌ ３پﻪ ﻧاﻣﻪ د ﻳﻮه شﻲ ورکﻮﻟﻮ ثابتﻮاﻟی. کﻪ اﻧسان پﻮﻫﻪ وﻟري ،ﻧﻮ د اهلل ﻟﻪ طرﻓﻪ د احکاﻣﻮ ﻧازﻟ５دل د بشر ﻟپاره اﻟﻬﻲ ﻓضﻞ او کرم دی. پوښتنې
-١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: {} { {} {} {} {} } -٢د ﻓﻘﻬﻲ احکاﻣﻮ پﻪ ﻣﻨ ＃ک ３د ﻟﻤاﻧ％ﻪ پﻪ ﻳادوﻟﻮ سره ،ﻋﻠﻤاوو ﻧﻮر ＇ﻪ حکﻤتﻮﻧﻪ ﻳا رازوﻧﻪ ＊ﻮدﻟﻲ دي؟ ﻟﻔﻆ وﻳﻠی ،دا تﻌبﻴر ＇ﻪ اﻓاده کﻮي؟ -۳وﻟ ３ﻣبارک أﻳت د ﻟﻤاﻧ％ﻪ د اداء پر ＄ای ﻣبارک أﻳت پﻪ ﻟﻨ６ه تﻮ－ﻪ تﻔسﻴر ک７ئ. -٤دا -٥طﻼﻗ ３شﻮې ＊ ３％تﻪ د ﻣتﻌ ３پﻪ وجﻮب ﻳا ﻧﻪ وجﻮب ،د ﻋﻠﻤاوو راﻳﻪ ＇ﻪ ده؟ کورن ９دنده
ﻟﻪ ﻧﻮرو ﻣاخذوﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ ＂－ﻪ اخﻴستﻠﻮ د دې ﻣبارک أﻳت د ﻣﻨسﻮخ５دﻟﻮ ،ﻳا ﻧﻪ ﻣﻨسﻮخ５دﻟﻮ ﻣﻮضﻮع ،پﻪ ﻟﻨ６ه تﻮ－ﻪ پﻪ ﻳﻮه صﻔحﻪ ک３ ＇ر－ﻨده ک７ئ. 254
پنځه شپيتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲٤۵ -۲٤٣آيتونه
د ځينوكلماتو معنا
}
{
}
{
دﻟتﻪ ﻟﻪ (رؤﻳت) ＇خﻪ ﻗﻠبﻲ رؤﻳت ﻣراد دی ،ﻳﻌﻨ :３أﻳا ستا ﻋﻠﻢ تﻪ ﻧﻪ ده رس５دﻟ ３او خبر شﻮای ﻧﻪ ﻳ３؟ زر－ﻮﻧﻪ (د (آ َ ْﻟﻒ) جﻤﻊ ده او پﻪ زﻳاتﻮاﻟﻲ دﻻﻟت کﻮي). { د ﻣرګ ﻟﻪ وﻳرې.
} {
} }
د ب＋ﻨ＋＇ ３تﻦ. { د اهلل د رضا پﻪ ﻻر ک.３ { اهلل تﻌاﻟی تﻪ ﻗرض ورکﻮي (ﻳﻌﻨ ３د جﻬاد او د ＊ﻴ２／ﻮ پﻪ ﻧﻮرو کاروﻧﻮ ک ３ﻣال ﻟ／ﻮي).
} }
{
روزي ﻳ ３تﻨ／ﻮي.
}
{
روزي ﻳ ３پراخﻮي.
ژباړه
أﻳا ستا ﻋﻠﻢ تﻪ ﻧﻪ ده رس５دﻟ( ３خبر شﻮای ﻧﻪ ﻳ ３پﻪ کﻴسﻪ) د ﻫﻐﻮ خﻠکﻮ چ ３د ﻣرګ ﻟﻪ وﻳرې ﻟﻪ خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ ＇خﻪ وتﻠﻲ وو او د ﻫﻐﻮ شﻤ５ر زر－ﻮﻧﻮ تﻪ رسﻴده؟ ﻧﻮ اهلل ﻫﻐﻮ تﻪ وﻓرﻣاﻳﻞ چ ３ﻣ７ه شئ (ﻧﻮ ﻣ７ه شﻮل) ،بﻴا ﻳ ３ﻫﻐﻮی ب５رتﻪ راژوﻧدي ک７ل .ب５شکﻪ اهلل خاﻣخا پر خﻠکﻮ باﻧدې د ﻓضﻞ (ﻣﻬرباﻧ＋＇ )９تﻦ دی ،خﻮ زﻳاتره خﻠک شکر ﻧﻪ اداء کﻮي. او جﻨ ，کﻮئ (ای ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ!) د اهلل پﻪ ﻻر ک ( ３د دﻳﻦ د پرﻣخت ，ﻟپاره) او پﻮه شئ چ ３ب５شکﻪ اهلل (د －ردو اﻗﻮاﻟﻮ) ＊ﻪ اور４دوﻧکی (پﻪ ！ﻮﻟﻮ احﻮاﻟﻮ ) ＊ﻪ ﻋاﻟﻢ دی＇ .ﻮک دی ﻟﻪ تاس ３ﻧﻪ چ ３اهلل تﻪ ﻗرض حسﻨﻪ ورکﻮي (د جﻬاد او ＊ﻴ２／ﻮ پﻪ کاروﻧﻮ ک＇ ３ﻪ ﻣال ورکﻮي) ،ﻧﻮ زﻳات بﻪ ک７ي اهلل ( ثﻮاب د) ﻗرض ده ﻟره پﻪ ＇ﻮ چﻨده زﻳاتﻮاﻟﻲ او اهلل تﻨ／ﻮي (رزق) او پراخﻮي( رزق) او بﻴا ﻫﻤده تﻪ ستاس ３ور－ر５＄دل دي.
255
اجمالي تفسير
:د (آﻟﻢ تر) کﻠﻤﻪ ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３أﻟﻮسﻲ (رحﻤﻪ اهلل) واﻳﻲ :دا کﻠﻤﻪ کﻠﻪ د ﻫﻐﻪ ﻣخاطب ﻟپاره وﻳﻞ کﻴ８ي چ ３د ﻣﻮضﻮع ﻧﻪ خبر وﻟري ﻳا ﻳ ３پ＋５ﻪ ﻟ５دﻟ ３وي ،ﻧﻮ پﻪ ﻫﻐﻪ صﻮرت ک ３ﻣﻮخﻪ ور＄ﻨ ３تﻌجب او ﻳادوﻧﻪ ده ،ﻳﻌﻨ ３سره ﻟﻪ دې چ ３ﻣخاطب خبر دی ،دوﻳﻢ ＄ﻠ ３ﻫﻐﻪ تﻪ ورﻳادوي ،تر＇ﻮ د خبر پﻪ اړه د ﻫﻐﻪ حﻴراﻧتﻴا راوپاروي ،کﻠﻪ ﻫﻐﻪ ﻣخاطب تﻪ وﻳﻞ کﻴ８ي چ ３ﻟﻪ ﻣﻮضﻮع ﻧﻪ خبر ﻧﻪ وي ،ﻧﻮ پﻪ ﻫﻐﻪ صﻮرت ک ３ﻣراد ور＄ﻨ ３د ﻫﻐﻪ خبرول دي .کﻠﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﻮضﻮع چ ３ور＄ﻨ ３خبر ورکﻮل ک８５ي ،ﻳﻮه ﻋجﻴبﻪ او د ﻟﻮی ارز＊ت ﻟروﻧک３ وي ،ﻧﻮ ＄کﻪ د ﻫﻐﻪ چا حال چ＇ ３ﻪ شی ﻳ ３ﻟﻴدﻻی ﻧﻪ وي ،ﻟﻪ ﻫﻐﻪ چا سره تشبﻴﻪ کﻴ８ي چ ３ﻫﻐﻪ ﻳ ３ﻟﻴدﻻی وي، －ﻮاک ３د ﻫﻐ ３ﻣﻮضﻮع ﻣشﻬﻮرتﻴا او حﻴراﻧتﻴا پﻪ ﻫﻐ ３کچﻪ ده چ ３د ﻣخاطب ﻟﻪ ﻟﻴدﻟﻮ ＇خﻪ پ＂ﻪ پات ３ﻧﻪ ده. دا ﻣبارک أﻳت د ﻫﻐ ３پﻴ ３＋پﻪ اړه خبر راکﻮي چ ３د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ پﻪ ﻳﻮه ＊ارک ３راﻣﻨ％تﻪ شﻮې وه ،ﻫﻐﻮی ﻏﻮ＊تﻞ چ ３د طاﻋﻮن (وبا) ﻟﻪ رﻧ ＃ﻧﻪ ،چ ３د دوی پﻪ ＊ار ک ３راپﻴدا شﻮی و ،وت＋تﻲ ،ﻧﻮ زر－ﻮﻧﻪ کسان د ﻣرګ ﻟﻪ وﻳرې ﻟﻪ ＊ار ＇خﻪ ووتﻞ ،اهلل تﻌاﻟی وﻏﻮ＊تﻞ چ ３دوی تﻪ دا و＊ﻴﻲ چ ３کﻪ چﻴرې زﻣﻮږ اراده وشﻲ ،ﻧﻮ ＇ﻮک ﻟﻪ ﻣر－ﻪ ﻧشﻲ خﻼصﻴدای .ﻫﻤاﻏﻪ و چ ３د ستر－ﻮ پﻪ رپ ک ３ﻳ ３دوی ！ﻮل ﻫﻼک ک７ل ،بﻴا ﻳ ３د خپﻞ پ５ﻐﻤبر دﻋا د دوی پﻪ اړه ﻗبﻮﻟﻪ ک７ه او دوی ﻳ ３بﻴرتﻪ راژوﻧدي ک７ل .د دې خبر ﻟﻪ ﻳادوﻧ＇ ３خﻪ دﻟتﻪ ﻣﻮخﻪ دا ده چ ３تر＇ﻮ ﻣؤﻣﻨان ﻫﻐﻪ ＇ﻪ تﻪ راوﻫ（ﻮي چ ３پﻪ ورپس ３أﻳت ک ３ذکر کﻴ８ي ،ﻳﻌﻨ ３ﻣؤﻣﻨان دې د دﻳﻦ ﻟﻪ د＊ﻤﻨاﻧﻮ سره د جﻬاد او ﻣبارزې پﻪ ﻟﻮري حرکت وک７ي او ＇ﻮک دا －ﻮﻣان وﻧک７ي چ ３د جﻬاد پﻪ ډ－ر ک ３برخﻪ اخﻴستﻞ د ﻣرګ سبب －ر＄ﻲ او کﻪ ＇ﻮک جﻬاد تﻪ حاضر ﻧشﻲ ،ﻧﻮ ﻟﻪ ﻣر－ﻪ بﻪ خﻼصﻮن وﻣﻮﻣﻲ. جﻤﻬﻮر ﻋﻠﻤاء پﻪ دې ﻋﻘﻴده دي چ ３د دې کساﻧﻮ ﻣ７ﻳﻨﻪ حﻘﻴﻘﻲ ﻣ７ﻳﻨﻪ ده او دا ﻣ７ﻳﻨﻪ ﻟﻪ ﻫﻐ ３ﻣشﻬﻮرې ﻋﻘﻴدې سره چ ３پﻪ أسﻤاﻧﻲ کتابﻮﻧﻮ ک ３راﻏﻠ ،３او پر دې ﻣبﻨا ده چ ３د دﻧﻴﻮي ژوﻧداﻧﻪ ﻣرګ ﻳﻮ＄ﻠ ３دی او بﻴا ﻟﻪ ﻫﻐﻪ وروستﻪ را－ر５＄دل ﻧشتﻪ ،ﻣخاﻟﻔﻪ ﻧﻪ ده＄ ،کﻪ اﻣکان ﻟري دا ﻣرګ د ﻋذاب او جزا پﻪ تﻮ－ﻪ وي او د دوی حﻘﻴﻘﻲ اجﻞ ﻧﻪ وي رارسﻴدﻻی ،خﻮ ＄ﻴﻨ ３ﻣﻔسرﻳﻦ واﻳﻲ چ ３ﻣراد ﻟﻪ دې ﻣرګ ＇خﻪ حﻘﻴﻘﻲ ﻣرګ ﻧﻪ دی ،بﻠک ３ﻣراد ور＄ﻨ ３ذﻟت او سپکاوی دی ،چ ３اهلل تﻌاﻟی د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ دې ډﻟ ３تﻪ ،چ ３ﻟﻪ جﻬاد ＇خﻪ ﻳ ３ډډه ک７ې وه ،ورپﻪ برخﻪ ک ،７کﻠﻪ چ３ د د＊ﻤﻦ پﻪ ﻻس ک ３پر４ﻮتﻞ او ！ﻮل وﻳاړوﻧﻪ ﻳ ３ﻟﻪ ﻻسﻪ ورک７ل ،دا پﻪ دې ﻣﻌﻨا ﻟکﻪ چ ３ﻫﻼک شﻮل او بﻴا چ ３کﻠﻪ ب５رتﻪ پﻪ ﻫﻐﻮ ک ３ﻫﻤت پﻴدا شﻮ ،خپﻞ ﻋزت او خپﻠﻮاکﻲ ﻳ ３پﻪ ﻻس راوړه ،ﻧﻮ ﻟکﻪ ب５رتﻪ چ ３راژوﻧدي شﻮل. د پﻮرتﻨ ９کﻴس ３ﻟﻪ بﻴاﻧﻮﻟﻮ وروستﻪ د اهلل پﻪ ﻻر ک ３د جﻬاد حکﻢ راﻏی ،چ :３ای ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ! تاس ３د اهلل پﻪ ﻻر ک ３او د اهلل د دﻳﻦ ﻟپاره جﻬاد وک７ئ او ＊ﻪ وپﻮﻫﻴ８ئ چ ３اهلل
256
ستاسﻮ وﻳﻨاوې اوري او ستاسﻮ پﻪ ک７و وړو پﻮه دی ،ﻧﻮ ﻧﻪ ＊اﻳﻲ چ＇ ３ﻮک دا خبره ﻳاده ک７ي چ ３د اهلل پﻪ ﻻر ک ３جﻬاد کﻮل د ﻣرګ ﻻﻣﻞ －ر＄ﻲ او کﻪ چﻴرې ﻓﻼﻧﻲ پﻪ جﻬاد ک ３برخﻪ ﻧﻪ وای اخﻴست ،３ﻧﻮ ﻣ ７شﻮی بﻪ ﻧﻪ وای ،ﻳا کﻪ ＇ﻮک ﻼ برخﻪ واﻧخﻠﻲ ،ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﻧﻪ ﻣري .أﻳا د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻫﻐﻪ ډﻟﻪ چ ３ﻟﻪ ﻣر－ﻪ وت＋تﻴدﻟﻪ＇ ،ﻪ ＂－ﻪ ﻳ ３وک７ه؟ پﻪ جﻬاد ک ３ﻋﻤ ً ﻣطﻠب دا دی چ ３کﻠﻪ د ژوﻧد ﻣﻮده پﻮره شﻲ ،ﻧﻮ اﻧسان چ ３پﻪ ﻫر＄ای ک ３وي ،ﻫﻐﻪ تﻪ خاﻣخا ﻣرګ رس８５ي. :د اهلل پﻪ ﻻر ک ３پﻪ حﻘﻴﻘﻲ تﻮ－ﻪ جﻬاد کﻮل ،ﻟﻮﻳﻮ وسﻴﻠﻮ او اﻣکاﻧاتﻮ تﻪ اړتﻴا ﻟري او ﻫﻐﻪ تﻪ د چﻤتﻮواﻟﻲ ﻟپاره ډ４ر ﻣال او پاﻧ ３／تﻪ ضرورت دی .ﻳﻮازﻧ ９ﻻر ﻳ ３دا ده چ ３ﻣسﻠﻤاﻧان ﻳﻮ او بﻞ تﻪ ﻻس ورک７ي او پﻪ اتﻔاق او ﻳﻮواﻟﻲ سره دا اړتﻴا بشپ７ه او د اهلل د دﻳﻦ دﻓاع وک７ي. پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３د اهلل پﻪ ﻻر ک ３د اﻧﻔاق او ﻣال ﻟ／ﻮﻟﻮ ﻏﻮره واﻟی ،ﻳﻮ چاتﻪ د ﻗرض حسﻨﻪ ﻟﻪ ورکﻮﻟﻮ سره تشبﻴﻪ شﻮی او ﻗرض اخﻴستﻮﻧکی ﻳ ３اﻟﻬﻲ سپﻴ（ﻠی ذات را پﻪ －ﻮتﻪ ک７ی ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３د ﻗرض حسﻨﻪ ورک７ه پﻪ ستﻮﻧزو اختﻪ س７ی خﻮشحاﻟﻪ کﻮي ،ﻧﻮ تاس ３پﻪ خپﻞ اﻧﻔاق سره اهلل تﻌاﻟی راضﻲ کﻮئ او ﻫﻐﻪ خﻮشحاﻟﻮئ ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ３ ﻗرض ورکﻴدوﻧکی شی ﻧﻪ دی ،ﻧﻮ ستاسﻮ دا اﻧﻔاق او ﻣال ﻟ／ﻮل ﻫﻢ ﻧﻪ ورکﻴ８ي ،بﻠک ３اهلل تﻌاﻟی ﻳ＇ ３ﻮ چﻨده درکﻮي؛ ＄کﻪ ！ﻮﻟ ３خزاﻧ ３د اهلل پﻪ ﻗدرت ک ３دي ،کﻪ وﻏﻮاړي پراخﻲ راوﻟﻲ او کﻪ وﻏﻮاړي تﻨ／سﻴا راوﻟﻲ .اﻣام ﻗرطبﻲ (رحﻤﻪ اهلل) وﻳﻠﻲ دي :ﻗرض د ﻫر ﻫﻐﻪ شﻲ ﻟپاره ﻳﻮ ﻧﻮم دی چ ３د ﻫﻐﻪ ﻧﻪ د اجر او بدﻟ ３ﻫﻴﻠﻪ کﻴ８ي ،دا چ ３وﻳﻞ کﻴ８ي: »ﻓﻼﻧﻲ ،ﻓﻼﻧﻲ تﻪ ﻗرض ورک ،«７ﻳﻌﻨ ３ﻫﻐﻪ تﻪ ﻳ ３ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ورک７ل چ ３بدﻟﻪ بﻪ ﻳ ３ب５رتﻪ پﻪ ﻻس راوړي ،خﻮ ﻫﻐﻪ تﻌبﻴر چ ３پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک ３ﻟﻪ اﻧﻔاق ＇خﻪ ،پﻪ ﻗرض شﻮی دی ،د خﻠکﻮ د ＊ ３پﻮﻫﻴدﻧ ３ﻟپاره دی ،کﻪ ﻧﻪ ﻧﻮ اهلل تﻌاﻟی ﻗرض اخﻴستﻠﻮ تﻪ ＇ﻪ اړتﻴا ﻧﻪ ﻟري ،ﻧﻮ د بﻨده ورک７ه پﻪ دﻧﻴا ک ３او پﻪ بدل ک ３ﻳ ３د اخروي اجر او ثﻮاب ﻫﻴﻠﻪ پﻪ ﻗرض سره تشبﻴﻪ شﻮې ده .ﻟﻪ (ﻗرض حسﻨﻪ) ＇خﻪ ﻣراد د ﻧﻴت اخﻼص دی چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３ﻫﻴ＆ ډول رﻳا او ＄ان ＊ﻮدﻧﻪ ﻧﻪ وي او ﻳا ﻟﻪ حرام ﻣال ＇خﻪ ﻧﻪ وي. ＇خﻪ ﻣﻘصد ＇ﻮ برابره اجر ورکﻮل ﻳا د اﻧﻔاق ډوﻟﻮﻧﻪ دي ،پﻪ دې ﻣﻌﻨا چ ３ثﻮاب او ﻳا
ﻟﻪ
بدﻳﻞ بﻪ ﻳ ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ ﻫﻐﻪ کچﻪ ورک７ي چ ３پﻪ خپﻠﻪ پﻮﻫﻴ８ي＄ ،کﻪ د (تضﻌﻴﻒ) کﻠﻤﻪ د دوه برابرو ﻣﻌﻨا ورکﻮي او بﻴا دا کﻠﻤﻪ پﻪ(کثﻴرة) سره ﻫﻢ ستاﻳﻠﻪ شﻮې ده. فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې د اهلل پﻪ ﻻر ک ３د ﻣال ﻟ／ﻮﻟﻮ ،پﻪ ﻣدرﻧﻮ اﻣکاﻧاتﻮ او پﻪ ب５ﻼب５ﻠﻮ اسﻠحﻮ د اسﻼﻣﻲ ﻟ＋کرو د چﻤتﻮ کﻮﻟﻮ د ارز＊ت پﻪ اړه ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره بحث او خبرې وک７ي.
257
د لوست ګټې
ﻣبارک أﻳتﻮﻧﻪ ﻳﻮ شﻤ５ر پﻨدوﻧﻪ او ﻧصﻴحتﻮﻧﻪ ﻟري ،چ＄ ３ﻴﻨﻮ تﻪ ﻳ ３داس ３اشاره کﻴ８ي: د ﻧﻌﻤت د ﻳادوﻧ ３واجبﻮاﻟی او د ﻫﻐﻪ شکر اداء کﻮل. د اهلل پﻪ ﻻر ک ３د جﻬاد واجبﻮاﻟی ،کﻠﻪ چ ３د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ اﻣﻴر ﻳ ３ﻻزم و２－ﻲ. د اهلل پﻪ ﻻر ک ３د ﻣال ﻟ／ﻮﻟﻮ ﻏﻮره واﻟی ،پﻪ ＄اﻧ７／ې تﻮ－ﻪ د جﻬاد پﻪ ﻻر ک.３ د دې خبرې بﻴاﻧﻮل چ ３پﻪ ژوﻧداﻧﻪ ک ３تﻨ／سﻴا او پراخﻲ د اهلل ﻟﻪ ﻟﻮرې ده او ﻫﻐﻪ پرې د بﻨده －اﻧﻮ ارزوﻧﻪ کﻮي، تر＇ﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ شﻲ چ＇ ３ﻮک صبر او زﻏﻢ ﻟري او ＇ﻮک شکر باسﻲ.
پوښتنې
-١د
ﻟﻐﻮي ﻣﻌﻨا او بﻼﻏﻲ ＂－ﻪ بﻴاﻧﻪ ک７ئ.
-٢ﻣشﻬﻮره ﻋﻘﻴده دا ده چ ３اﻧسان پﻪ دﻧﻴا ک ３ﻳﻮ ＄ﻞ ژوﻧدی کﻴ８ي او ﻳﻮ ＄ﻞ ﻣ７کﻴ８ي ،ﻧﻮ د ﻫﻐﻮ کساﻧﻮ ژوﻧدي ک５دل چ ３ﻗرأن کرﻳﻢ ور＄ﻨ ３خبر راک７ی＇ ،رﻧ／ﻪ تﻮجﻴﻪ کﻴ８ي؟ -۳د ﻳادې شﻮې ډﻟ ３ﻣرګ حﻘﻴﻘﻲ و کﻪ ﻟﻪ بﻞ ＇ﻪ ＇خﻪ کﻨاﻳﻪ ده؟ -٤د ﻟﻮست پﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３ﻟﻪ وبا ＇خﻪ د ت＋تﻴدوﻧکﻮ کساﻧﻮ د کﻴس ３ﻟﻪ ﻳادوﻟﻮ ＇خﻪ ﻫدف ＇ﻪ و؟ -٥پﻪ ﻗرض سره د اﻧﻔاق ﻓی سبﻴﻞ اهلل تشبﻴﻪ کﻮل ،د کﻮﻣﻮ شﻴاﻧﻮ اﻓاده کﻮي؟ -٦د ﻗرض ستاﻳﻨﻪ پﻪ (حسﻨﻪ) سره ＇ﻪ ﻣطﻠب ﻟري؟ کورن ９دنده
د ﻫﻐﻮ ﻋبرتﻮﻧﻮ پﻪ اړه چ ３د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻟﻪ پ＇ ３＋５خﻪ ﻻس تﻪ را＄ﻲ او ﻫﻤدارﻧ／ﻪ د دې ﻟﻮست د ﻧﻮرو حکﻤتﻮﻧﻮ پﻪ اړه ﻳﻮ ﻣخ ﻣﻘاﻟﻪ وﻟﻴکئ.
258
شپ ８شپيتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲٤٨ -۲٤٦آيتونه
د ځينوكلمو معنا
} } } }
{ { { {
ﻣشران (ﻣطﻠﻖ ډﻟ ３او ！ﻮﻟ ９تﻪ ﻫﻢ واﻳﻲ). ﻫﻐﻪ کﻠﻤﻪ ده چ ３د ﻫﻴﻠ ３او اﻣﻴد ﻣﻌﻨا ورکﻮي. ﻫﻐﻪ ﻳ ３ﻏﻮره ک７ی دی. پراخﻲ او وسﻌت.
} } }
{ { {
د ﻫﻐﻪ د پاچاﻫ ９ﻧ＋ﻪ. د ﻟرگﻲ صﻨدوق. د زړه سکﻮن.
ژباړه
أﻳا تا تﻪ د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د ﻫﻐ ３ډﻟ ３حال ﻧﻪ دی ﻣﻌﻠﻮم ،چ ３ﻟﻪ ﻣﻮسی ﻧﻪ وروستﻪ ﻳ ３خپﻞ ﻧبﻲ تﻪ ووﻳﻞ" :زﻣﻮږ ﻟپاره ﻳﻮ پاچا و！اکﻪ ،چ ３ﻣﻮږ د اهلل پﻪ ﻻر ک ３جﻨ ，وک７و"؟ ﻧبﻲ ووﻳﻞ :ﻧژدې ده چ ３کﻪ پر تاسﻮ باﻧدې جﻨ ，ﻓرض ک７ای شﻲ او بﻴا تاس ３وﻧﻪ جﻨ／ﻴ８ئ؟ ﻫﻐﻮی ووﻳﻞ :ﻣﻮږ ﻟره ＇ﻪ ﻣاﻧﻊ دی چ ３د اهلل پﻪ ﻻر ک ３بﻪ جﻨ ，وﻧﻪ ک７و؟ حال دا چ ３پﻪ تحﻘﻴﻖ سره ا４ستﻠﻲ شﻮي ﻳﻮ ،ﻣﻮږ ﻟﻪ خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ او خپﻠﻮ زاﻣﻨﻮ (پﻪ ﻇﻠﻢ سره او دا سبب د جﻨ ，دی) ،ﻧﻮ کﻠﻪ چ ３پر دوی باﻧدی جﻨ ，ﻓرض ک７ای شﻮ ،دوی (！ﻮل ﻟﻪ جﻨ＇ ，خﻪ) پﻪ شا ﻻړل ،ﻣ／ر ﻟ ８ﻟﻪ دوی ＇خﻪ او اهلل ＊ﻪ ﻋاﻟﻢ دی پر ﻇاﻟﻤاﻧﻮ باﻧدې (ﻧﻮ جزاء ورکﻮي دوی تﻪ) او ووﻳﻞ دوی تﻪ د دوی ﻧبﻲ :ب５شکﻪ اهلل تاس ３تﻪ طاﻟﻮت د پاچا پﻪ حﻴث ﻣﻘرر ک７ی دی ،دوی (ﻳﻌﻨ ３بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ) ووﻳﻞ＇ :رﻧ／ﻪ بﻪ ده ﻟره پرﻣﻮږ باﻧدې پاچاﻫﻲ وي ،حال دا چ ３ﻣﻮږ ﻟﻪ ده ＇خﻪ پﻪ پاچاﻫ ９سره ډ４ر وړ ﻳﻮ او ﻧﻪ ده ورک ７شﻮې (ده تﻪ) پراخ ３د ﻣال ،ﻧبﻲ ووﻳﻞ :پﻪ تحﻘﻴﻖ سره چ ３اهلل دی (طاﻟﻮت) پﻪ تاس ３باﻧدې ﻏﻮره ک７ی دی او زﻳات ک７ی ﻳ ３دی ﻫﻐﻪ ﻟﻪ جﻬتﻪ د پراخ ３پﻪ ﻋﻠﻢ او (پﻪ) جسﻢ ک ３او اهلل خپﻞ ﻣﻠک (سﻠطﻨت) ورکﻮي ،ﻫر چاتﻪ چ( ３د ورکﻮﻟﻮ) اراده (ﻳ )３وک７ي او اهلل پراخ دی (احسان ،ﻓضﻞ رحﻤت د ده) ＊ﻪ ﻋاﻟﻢ دی (د ﻫر چا پﻪ استﻌداد او ﻣرتب )３او دوی (بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ) تﻪ د دوی ﻧبﻲ ووﻳﻞ :ب５شکﻪ د ده (د طاﻟﻮت) 259
د پاچاﻫ ９ﻋﻼﻣﻪ دا ده چ ３تاس ３تﻪ بﻪ ستاس ３د رب ﻟﻪ طرﻓﻪ ﻳﻮ صﻨدوق راشﻲ ،چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３بﻪ د زړه أراﻣﻲ وي او باﻗﻲ پات ３شﻮي ﻟﻪ ﻫﻐﻮ شﻴاﻧﻮ چ ３د ﻣﻮسی او ﻫارون اوﻻدې پرﻳ ３＋وو ،بار ک７ی بﻪ وي ﻫﻐﻪ صﻨدوق پر＊تﻮ ،ﻧﻮ کﻪ چﻴرې تاس ３ﻣؤﻣﻨان ﻳئ دا ستاس ３ﻟپاره (د طاﻟﻮت پر پاچاﻫ )９ډ４ره ستره ﻧ＋ﻪ ده. اجمالي تفسير
:دا ﻣبارک أﻳت دوﻳﻢ ＄ﻠ ３د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ حال ذکر کﻮي، د دوی ﻳﻮه بﻠﻪ پ＋５ﻪ بﻴاﻧﻮي او ！ﻮﻟﻴز ﻣﻘصد ﻳ ３د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ د ﻫﻤت او ﻏﻴرت راپارول دي ،تر＇ﻮ پﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ک ３چ ３د دوی ژوﻧد او ﻋزت ورپﻮرې ت７ﻟی ،ﻏﻔﻠت او ب ３پرواﻳﻲ وﻧﻪ ک７ي .دا ﻣبارک أﻳت ﻫﻐﻪ وخت ﻧازل شﻮ چ ３د ج７／ې سﻨ／روﻧﻪ د ﻣسﻠﻤاﻧاﻧﻮ او ﻣشرکاﻧﻮ ترﻣﻨ ＃ډ４ر －رم و او د ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ ﻟﻪ کﻤﻮاﻟﻲ سره ،سره د جﻬاد بﻴرغ د ﻫر ﻫﻐﻪ ﻳرﻏﻠ／ر پر وړاﻧدې ،چ ３خﻠک ﻳ ３د اهلل ﻟﻪ دﻳﻦ ＇خﻪ ﻣﻨﻊ کﻮل ،ج ，شﻮی و .پﻪ داس ３حال ک ３اسﻼم ＄ﻮاکﻤﻨﻮ او زړورو خﻠکﻮ تﻪ ضرورت درﻟﻮد ،چ ３ﻟﻪ ډ－ر ＇خﻪ پﻪ شا ﻧشﻲ او ﻟﻪ ﻣرګ ﻧﻪ وﻧﻪ وﻳرﻳ８ي ،ﻧﻮ د ﻫر ډول وﻳرې او ب ３زړه تﻮب د ﻣﻨ％ﻪ وړﻟﻮ او د ﻧﻔسﻮﻧﻮ د پﻴاوړتﻴا ﻟپاره ،ﻟﻮﻣ７ی د ﻳادې شﻮې ډﻟ ３کﻴسﻪ بﻴان شﻮه او وروستﻪ ﻟﻪ دې چ ３د اهلل پﻪ ﻻر ک ３پﻪ جﻬاد او اﻧﻔاق اﻣر وشﻮ ،بﻴا ﻳ ３د بﻠ ３کﻴس ３ﻳادوﻧﻪ پﻪ تﻔصﻴﻞ سره وک７ه ،تر＇ﻮ د اسﻼم د ﻟﻮﻣ７ۍ پﻴ７ۍ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ او وروستﻴﻮ ﻟپاره د سبﻖ حﻴثﻴت وﻟري. کﻴسﻪ او پ＋５ﻪ داس ３وه چ ３د ﻣﻮسی (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) ﻟﻪ وﻓات وروستﻪ د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻳﻮه ډﻟﻪ ﻣشران د خپﻞ وخت پﻴﻐﻤبر تﻪ ﻻړل او د دې ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ شﻮل ،تر＇ﻮ د جﻬادي چارو د پرﻣختﻴا ﻟپاره ورتﻪ ﻣشر و！اکﻲ او پﻪ دې ک ３شک ﻧشتﻪ چ３ پ５ﻐﻤبر د خپﻞ اﻣت حﻘﻴﻘی ﻻر＊ﻮد او ﻣشر وي ،خﻮ دوی د دې ﻟپاره چ ３ﻟﻪ جﻬاد سره خپﻞ شﻮق او ﻣﻴﻨﻪ ＇ر－ﻨده ک７ي، د ﻳﻮه اﻣﻴر او ﻗﻮﻣاﻧدان ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ شﻮل ،تر＇ﻮ د جﻨ ，ﻣشري پﻪ ﻏاړه واخﻠﻲ ،ﻧﻮ د دوی ﻧبﻲ چ ３دوی ﻳ＊ ３ﻪ پ５ژﻧدل او د دوی د ډ４رو د ﻧﻔسﻮﻧﻮ ﻟﻪ ضﻌﻒ او کﻤزورۍ ＇خﻪ خبر و ،ﻧﻮ ﻟﻪ دوی ＇خﻪ ﻳ ３د اﻗرار اخﻴستﻠﻮ پﻪ تﻮ－ﻪ پﻮ＊تﻨﻪ وک７ه" :أﻳا داس ３خﻮ بﻪ ﻧﻪ وي چ ３کﻪ چ５رې جﻬاد پر تاس ３ﻓرض شﻲ ،ﻧﻮ تاس ３بﻪ ﻟﻪ دې ﻓرﻳض＇ ３خﻪ سرﻏ７وﻧﻪ وک７ئ؟" پﻪ ＄ﻮاب ک ３ﻫﻐﻮی د دې پﻮ＊تﻨ ３پﻪ اړه د خپﻞ تﻌجب ＇ر－ﻨدوﻟﻮ پﻪ ب２ﻪ ووﻳﻞ" :پﻪ ﻣﻮږ ＇ﻪ شﻮي دي چ ３د اهلل پﻪ ﻻر ک ３جﻬاد وﻧﻪ ک７و؟ حال دا چ ３د＊ﻤﻨاﻧﻮ ﻣﻮږ ﻟﻪ خپﻠﻮ کﻮروﻧﻮ ＇خﻪ ش７ﻟﻲ ﻳﻮ ،زﻣﻮږ او زﻣﻮږ د اوﻻدوﻧﻮ ترﻣﻨ ＃ﻳ ３بﻴﻠتﻮن راوستی دی". وروستﻪ ﻟﻪ دې چ ３د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻓسﻖ أخري پ７او تﻪ رسﻴدﻟی و ،پﻪ کتاب ﻳ ３ﻋﻤﻞ پرﻳ＋ی و او اخﻼﻗﻲ ﻓسادوﻧﻮ تﻪ ﻳ３ ﻣخﻪ ک７ې وه ،ﻧﻮ د جاﻟﻮت پﻴرواﻧﻮ (ﻋﻤاﻟﻘﻪ وو) د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ ﻟﻪ دې کﻤزورۍ او سست＇ ９خﻪ ＂－ﻪ واخﻴستﻪ او د ﻓﻠسطﻴﻦ خاوره ﻳ ３پﻪ خپﻠﻪ وﻟکﻪ ک ３راوستﻪ ،د ﻫﻐﻪ اوسﻴدوﻧکﻲ ﻳ ３پﻪ خﻮارۍ او سپکاوي سره ﻟﻪ ＊اره وش７ل ،د اهلل پر اﻣر ﻳﻮ تﻦ د (طاﻟﻮت) پﻪ ﻧاﻣﻪ د اﻣﻴر او ﻗﻮﻣاﻧدان پﻪ تﻮ－ﻪ و！اکﻞ شﻮ او جﻬاد پر دې خﻠکﻮ ﻓرض شﻮ .دوی ﻟﻮﻣ７ی ＇ﻪ پﻠﻤ ３وک７ې چ ３وﻟ ３دا دﻧده طاﻟﻮت تﻪ وسپارل شﻮه ،تر دې چ ３اهلل تﻌاﻟی د ده د ﻣشرۍ د تاﻳﻴد ﻟپاره ＇ﻪ ＄اﻧ７／ې ﻧ＋ﻪ راوﻟﻴ８ﻟﻪ ،ﻧﻮ ﻟﻪ دې ＇خﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ８ي چ ３دوی د خپﻞ ﻧبﻲ پﻪ خبره پﻮره باور ﻧﻪ درﻟﻮد ،بﻴا ﻳ ３د جﻬاد پﻪ اړه د ده ﻟﻪ ﻣشرۍ ﻧﻪ سر ﻏ７وﻧ３ کﻮﻟ ،３خﻮ ﻟ ８شﻤ５ر خﻠکﻮ ﻧاﻓرﻣاﻧﻲ وﻧﻪ ک７ه ،چ ３د دې پﻴ ３＋تﻔصﻴﻞ بﻪ د ﻟﻮست پﻪ وروستﻴﻮ أﻳتﻮﻧﻮ ک ３راشﻲ. 260
دا جﻤﻠﻪ پﻪ ﻟﻨ６ه تﻮ－ﻪ د ﻫﻐﻪ وخت بﻴان کﻮوﻧک ３ده چ ３د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ دې ډﻟ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ک３ ژوﻧد کاوه ،ﻳﻌﻨ ３د زﻣاﻧ ３ﻟﻪ ﻣخ ３دا پﻴ＋ﻪ ﻟﻪ ﻣﻮسی (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) ＇خﻪ وروستﻪ راﻣﻨ％تﻪ شﻮې ده او پﻪ راجح ﻗﻮل د (شﻤﻮﻳﻞ بﻦ حﻨة) و او دا چ ３پﻪ أﻳت ک ３ﻳ ３ﻧﻮم ﻧﻪ دی ذکر شﻮی ،احتﻤاﻻ حکﻤت بﻪ دا وي چ３ دې ﻗﻮم پ５ﻐﻤبر َ دﻟتﻪ اصﻠﻲ ﻣﻘصد د دې ﻗﻮم د حال پﻴژﻧدﻧﻪ ده ،ﻧﻪ د ﻧبﻲ پﻴژﻧدﻧﻪ ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３د کﻴسﻮ پﻪ بﻴاﻧﻮﻟﻮ ک ３د ﻗرأن کرﻳﻢ طرﻳﻘﻪ دا ده چ ３اﻓرادو ،تارﻳخﻮﻧﻮ او ﻧﻮرو جزئﻴاتﻮ تﻪ پام ﻧﻪ را اړوي ،بﻠک ３د کﻴس ３ﻫﻐﻪ ＄ای تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ کﻮي چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３د اﻧساﻧاﻧﻮ ﻟپاره پﻨد او ﻋبرت ﻧﻐ＋تی وي. ﻣﻌﻨا داس ３کﻴ８ي: »ﻋسی« د دې تر＇ﻨ ，چ ３د ﻫﻴﻠ ３ﻣﻌﻨا ورکﻮي د ﻧژد４ﻮاﻟﻲ ﻣﻌﻨا ﻫﻢ ﻟري؛ ﻧﻮ د "ﻫﻞ ﻗاربتﻢ ّآﻻ تﻘاتﻠﻮا؟" .د أﻳت پﻪ پای ک ３ﻗرأن ﻣجﻴد د دې ﻗﻮم د ﻧبﻲ ﻫﻴﻠﻪ د دوی پﻪ شان ک ３تصدﻳﻘﻮي: ﻫﻴﻠﻪ ،ﻳﻌﻨ ３پﻪ حﻘﻴﻘت ک ３داس ３وشﻮ ،ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３شﻤﻮﻳﻞ ﻣﻦ و ،دوی ﻟﻪ جﻨ＇ ，خﻪ شاتﻪ شﻮل او پرتﻪ ﻟﻪ ﻟ ８شﻤ５ر خﻠکﻮ چ ３ﻟﻪ ﻫﻐﻪ سره پات ３شﻮل. :پﻪ دې ﻣبارک أﻳت ک＇ ３ﻮ شﻴاﻧﻮ تﻪ اشاره کﻴ８ي :ﻟﻮﻣ７ی دا چ ３د پاچا او ﻣشر ！اکﻨﻪ د ﻧبﻲ ﻟﻪ ﻟﻮري ﻧﻪ وه ،بﻠک ３د اﻟﻬﻲ وح ３پﻪ واسطﻪ وه＄ ،کﻪ د دې ﻗﻮم ﻧبﻲ واﻳﻲ :اهلل پﻪ تاس ３طاﻟﻮت پاچا ！اکﻠی دی .دوﻳﻢ دا چ ３بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د ﻓضﻴﻠت او ﻏﻮره واﻟﻲ ﻣﻘﻴاس ﻳﻮازې د دﻧﻴا ﻣال او شتﻪ ２－ﻞ، ،ﻳﻌﻨ :３طاﻟﻮت ﻟﻪ ډ４رې پاﻧ３／ ＄کﻪ ﻳ ３د اهلل پﻪ ！اکﻨﻪ ﻧﻴﻮکﻪ ﻟرﻟﻪ او ﻳﻮ دﻟﻴﻞ ﻳ ３دا و چ:３ او ﻣال ＇خﻪ برخﻤﻦ ﻧﻪ دی ،ﻧﻮ＇رﻧ／ﻪ پر ﻣﻮږ اﻣﻴر او پاچا ！اکﻞ کﻴ８ي؟ درﻳﻢ دا چ ３د ﻫﻐﻪ وخت پﻴﻐﻤبر دا باطﻠﻪ ک７ﻧﻼره اصﻼح ک７ه او دا ﻳ＇ ３ر－ﻨده ک７ه چ ３د اهلل تﻌاﻟی ﻓضﻴﻠت ،ﻏﻮره واﻟی او پاچاﻫﻲ ﻫﻐﻪ چاتﻪ ورکﻮل کﻴ８ي چ３ ﻫﻐﻪ ﻳ ３وړ او ﻻﻳﻖ و２－ﻲ او ورسره ﻳ ３ﻋﻠﻤﻲ ﻗﻮت چ ３پر د＊ﻤﻦ د برﻻس ９تر ！ﻮﻟﻮ ﻣﻬﻤﻪ وسﻴﻠﻪ ده او جسﻤﻲ ﻗﻮت چ ３د جﻬاد د چارو د پرﻣخت ，ﻟپاره اړﻳﻦ دی ،ﻻزم و２－ﻞ. :ﻣبارک أﻳت دا را پﻪ －ﻮتﻪ کﻮي چ ３د دې ﻗﻮم ﻧبﻲ ﻳﻮازې پﻪ ﻳادو شﻮو دﻻﻳﻠﻮ بسﻨﻪ وﻧک７ه ،بﻠک ３د اهلل پﻪ ﻏﻮ＊تﻨﻪ ﻳ ３ﻫﻐﻪ ﻣﻬﻤ ３ﻧ ３＋ﻧ＋اﻧ ３چ ３د طاﻟﻮت د پاچاﻫ ９پﻪ ر＊تﻴﻨﻮﻟ ９او حﻘﻴﻘت ﻳ３ دﻻﻟت کاوه او ﻫر ډول شک او شبﻬﻪ ﻳ ３ﻟرې کﻮﻟﻪ ،ﻫﻢ راوړې ،ﻟﻪ دﻏﻮ ﻧ＋ﻮ ＇خﻪ ﻳﻮه دا وه چ ３بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د وختﻮﻧﻮ پﻪ اوږدو ک ３ﻫﻐﻪ صﻨدوق چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ک ３پر حضرت ﻣﻮسی (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) د تﻮرات ﻧازﻟ ３شﻮې ﻟﻮح ３او ﻟﻪ ده ＇خﻪ وروستﻪ ﻧﻮر ﻣﻮروثﻪ شﻴان وو ،ﻟﻪ ＄اﻧﻮﻧﻮ سره ساتﻠی و او ﻫﻐﻪ بﻪ ﻳ ３د جﻨ ，ډ－روﻧﻮ تﻪ د تبرک او د جﻨ／ﻴاﻟﻴﻮ د روحﻴ３ او جذب ３د ﻟﻮړوﻟﻮ ﻟپاره ﻟﻪ ＄ان سره وړل ،خﻮ کﻠﻪ چ ３د＊ﻤﻨان پر دوی برﻻسﻲ شﻮل ﻧﻮ دا صﻨدوق ﻟﻪ دوی ＇خﻪ واخﻴستﻞ شﻮ ،ﻳا دا چ ３اهلل د دوی ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ پﻮرتﻪ ک７ی و ،پﻴﻐﻤبر دوی تﻪ ووﻳﻞ :ﻫﻐﻪ ﻣبارک صﻨدوق ب５رتﻪ تاس ３تﻪ درکﻮل کﻴ８ي ،د اهلل پر＊ت ３ﻳ ３تاس ３تﻪ راوړي ،ﻧﻮ کﻪ تاس ３ﻣؤﻣﻦ اوسئ دا ﻟﻮﻳﻪ ﻧ＋ﻪ ستاس ３ﻟپاره کاﻓﻲ ده. دا چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ صﻨدوق ک＇ ３ﻪ وو د أﻳت پﻪ ﻧص ک＇ ３ﻪ ﻧﻪ دي ذکر شﻮي ،پﻪ ﻫر حال ﻣشﻬﻮره دا ده چ ３پﻪ ﻫﻐﻪ ک３ ﻳادې شﻮې تخت ،３د ﻣﻮسی (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) اﻣسا ،د ﻫﻐﻪ جاﻣ ３او ＇ﻪ د تﻮرات ﻧسخ ３ﻣﻮجﻮدې وې او ﻟﻪ (أل ﻣﻮسی) 261
او (أل ﻫارون) ＇خﻪ ﻫﻤدوی حضرات ﻣراد دي او د (أل) ﻟﻔﻆ د دوی د تﻌﻈﻴﻢ او درﻧاوي ﻟپاره راﻏﻠی .خﻮ ＄ﻴﻨ３ ﻣﻔسرﻳﻦ واﻳﻲ :ﻣﻤکﻦ ﻣﻮسی ،ﻫارون او ﻟﻪ دوی ﻧﻪ وروستﻪ اﻧبﻴاوو (ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟسﻼم) تﻪ اشاره وي. فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې د ＊ﻮوﻧکﻲ پﻪ ﻣرستﻪ او د ﻗرأن کرﻳﻢ د ﻻر＊ﻮﻧﻮ پر بﻨس ،د ﻋﻠﻢ او پﻮﻫ ３د ﻏﻮره واﻟﻲ پﻪ اړه او دا چ ３ﻋﻠﻢ د اﻣتﻮﻧﻮ د پرﻣختﻴا او برﻳاﻟﻴتﻮب ﻻﻣﻞ دی ،ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره بحث او ﻣﻨاﻗشﻪ وک７ي. د لوست ګټې
د دې ﻟﻮست ﻣبارک أﻳتﻮﻧﻪ ﻳﻮ شﻤ５ر پﻨدوﻧﻪ او ﻧصﻴحتﻮﻧﻪ ﻟري ،چ＄ ３ﻴﻨﻮ تﻪ ﻳ ３داس ３اشاره کﻴ８ي: د جﻬاد د ﻻر＊ﻮوﻧ ３اوﻣشرۍ ﻟپاره د اﻣام شتﻮن تﻪ اړتﻴا. د اﻣارت او ﻣشرۍ ﻟپاره وړتﻴا شرط ده ،چ ３تر ！ﻮﻟﻮ ﻣﻬﻤﻪ ＄اﻧ７／تﻴا ﻳ ３ﻋﻠﻢ ،د ﻋﻘﻞ او بدن سﻼﻣتﻴا ده. د ډ４رو بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ د ﻧاوړو ک７ﻧﻮ بﻴان ،چ ３ﻟﻪ ﻫﻐ ３ډﻟ＇ ３خﻪ د جﻬاد ﻟﻪ ډ－ر＇خﻪ تﻴ＋تﻪ ،د ژﻣﻨ ３ﻣاتﻮل او د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ پﻪ خبرو ک ３شکﻮﻧﻪ پﻴدا کﻮل دي. د دې بﻴاﻧﻮل چ ３د جﻬاد پرﻳ＋ﻮدل او ﻓسﻖ او ﻓساد تﻪ ﻣخﻪ کﻮل ،خﻮاري او ذﻟت راﻣﻨ％تﻪ کﻮي. پوښتنې
)١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: { {} {} {} {} } {} )٢پﻪ ﻗرأن کرﻳﻢ ک ３د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ کﻴس ３ﻟﻪ بﻴاﻧﻮﻟﻮ ＇خﻪ ！ﻮﻟﻴز ﻣﻘصد ＇ﻪ دی؟ )۳ﻫﻐﻪ پ＋５ﻪ چ ３د دې ﻟﻮست پﻪ أﻳتﻮﻧﻪ ک ３ورتﻪ اشاره شﻮې ،پﻪ ﻟﻨ６ه تﻮ－ﻪ بﻴان ک７ئ. )٤د دې ﻗﻮم د پ５ﻐﻤبر ﻧﻮم ＇ﻪ و او پﻪ أﻳت ک ３ﻳ ３د ﻧﻪ ﻳادوﻟﻮ حکﻤت ＇ﻪ دی؟ )٥د (ﻋسی) ﻣﻌﻨا ＇ﻪ ده؟ )٦د تابﻮت(صﻨدوق) کﻴسﻪ ＇رﻧ／ﻪ وه او پﻪ ﻫﻐﻪ ک＇ ３ﻪ و؟ )٧ﻟﻪ أل ﻣﻮسی او أل ﻫارون ＇خﻪ ＇ﻮک ﻣراد دي؟ کورن ９دنده
د دې ﻟﻮست او د ﻣخکﻨﻴﻮ ﻟﻮستﻮﻧﻮ ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ پﻪ ＂－ﻪ اخﻴستﻠﻮ سره ،د بﻨﻲ اسرائﻴﻠﻮ صﻔتﻮﻧﻪ پﻪ ﻳﻮه پا１ﻪ ک ３وﻟﻴکئ. 262
اووه شپيتم لوست
د (البقرة) سورت ( )۲۵۲ -۲٤٩آيتونه
د ځينوكلمو معنا
}
{
ب５ﻞ شﻮ ،راووت.
}
{
ﻋساکر ،ﻟ＋کرې.
} }
{ {
ﻳﻮه ﻟپﻪ اوبﻪ.
} } }
{ {
وړه ډﻟﻪ. د جﻬاد پﻪ ډ－ر ک＇ ３ر－ﻨد شﻮل.
{
راﻧازل ک７ه.
} }
ستاس ３ازﻣﻮﻳﻮﻧکی دی.
{ {
ﻫﻐﻮی تﻪ ﻳ ３ﻣات ３ورک７ه. اهلل ﻫﻐﻪ تﻪ ورک.７
ژباړه
بﻴا چ ３کﻠﻪ طاﻟﻮت ﻟﻪ ﻟ＋کرو سره راووت ،ﻧﻮ وﻳ ３وﻳﻞ :ب５شکﻪ اهلل پﻪ ﻳﻮې وﻳاﻟ( ３سﻴﻨد) سره ستاسی ازﻣﻴ＋ت کﻮي، ＇ﻮک چ ３ﻟﻪ ﻫﻐ＇ ３خﻪ اوبﻪ و＇＋ﻲ ،ﻫﻐﻪ زﻣا ﻣﻠ／ری ﻧﻪ دی ،ﻣ／ر ﻫﻐﻪ ＇ﻮک ،چ ３ﻳﻮه ﻟپﻪ اوبﻪ پﻪ خپﻞ ﻻس سره اخﻠﻲ ،ﻧﻮ ！ﻮﻟﻮ ﻟﻪ ﻫﻐ( ３وﻳاﻟ ３اوبﻪ) و＇＋ﻠ ،３ﻣ／ر ﻟ８و ﻟﻪ دوی ＇خﻪ (ﻟﻪ ﻳﻮې ﻟپ＇ ３خﻪ زﻳات وﻧﻪ ＇＋ﻠ ،)３ﻧﻮ کﻠﻪ چ３ (طاﻟﻮت) او ﻫﻐﻪ کسان چ ３اﻳﻤان ﻟروﻧکﻲ وو ،ﻟﻪ ﻫﻐ ３وﻳاﻟ＇ ３خﻪ ت５ر شﻮل (ﻣتخﻠﻔﻴﻨﻮ) ووﻳﻞ :ﻧﻦ ورځ ﻟﻪ جاﻟﻮت او د ده ﻟﻪ ﻟ＋کرو سره زﻣﻮږ د جﻨ ，کﻮﻟﻮ طاﻗت ﻧشتﻪ .خﻮ د چا چ ３پﻪ دې باور و ،چ ３ﻳﻮه ورځ ﻟﻪ اهلل سره ﻳﻮ＄ای کﻴدوﻧکﻲ
263
دي ،ﻫﻐﻮی ووﻳﻞ :ډ４ر＄ﻠﻪ داس ３شﻮي دي چ ３ﻳﻮ وړوکی ！ﻮﻟ／ی د اهلل پﻪ اﻣر پر ﻳﻮې ﻟﻮﻳ ３ډﻟ ３برﻻسی شﻮی دی او اهلل د صبر کﻮوﻧکﻮ ﻣﻠ／ری دی .کﻠﻪ چ ３ﻫﻐﻮی د جاﻟﻮت او د ﻫﻐﻪ د ﻟ＋کرو ﻣﻘابﻠ ３تﻪ ووتﻞ ،ﻧﻮ دﻋا ﻳ ３وک７ه :ای زﻣﻮږ ربﻪ! ﻣﻮږ تﻪ صبر راک７ه ،زﻣﻮږ ﻗدﻣﻮﻧﻪ ！ﻴﻨ ，ک７ه او ﻣﻮږ پر دې کاﻓرې ډﻟ ３برﻻس ３ک７ه ،ﻧﻮ ﻣؤﻣﻨاﻧﻮ دوی (کاﻓران) د اهلل پﻪ (حکﻢ) سره ﻣات ک７ل ،داود ،جاﻟﻮت ﻣ ７ک ７او اهلل ﻫﻐﻪ تﻪ سﻠطﻨت او حکﻤت ورپﻪ برخﻪ ک ７او ﻫر ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﻳ ３ورزده ک７ل چ ３د اهلل خﻮ＊ﻪ وه ،کﻪ دﻏﻪ شان اهلل د ﻳﻮې ډﻟ ３ﻣخﻨﻴﻮی پﻪ بﻠ ３ډﻟ ３سره ﻧﻪ کﻮﻻی ،ﻧﻮ خاﻣخا بﻪ ＄ﻤکﻪ (پﻪ ﻇﻠﻢ سره) خرابﻪ شﻮې وه ،خﻮ اهلل تﻌاﻟی پر خﻠکﻮ باﻧدې د ﻓضﻞ (احسان) ＇＋تﻦ دی( ،ﻧﻮ ＄ﻴﻨ ３پﻪ ＄ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو سره ﻟﻪ ﻓساد ＇خﻪ ﻣﻨﻊ کﻮي) دا د اهلل أﻳتﻮﻧﻪ دي ،چ ３ﻣﻮږ ﻳ ３پﻪ حﻘﻪ پر تا ﻟﻮﻟﻮ او بﻴشکﻪ تﻪ (ای ﻣحﻤده) ﻟﻪ رسﻮﻻﻧﻮ ＇خﻪ ﻳ.３ اجمالي تفسير
:دا ﻣبارک أﻳت د دې کﻴس ３ورپس ３پ７اووﻧﻪ بﻴاﻧﻮي چ ３د طاﻟﻮت ﻟﻪ ！اکﻞ کﻴدو ﻧﻪ وروستﻪ پﻪ ده او ﻟ＋کرو ﻳ＇ ３ﻪ ت５ر شﻮل ،ﻓرﻣاﻳﻲ :کﻠﻪ چ ３دوی ﻟﻪ سﻴﻤ ３ﻧﻪ د جﻬاد پﻪ ﻫﻮډ ووتﻞ او پﻪ دوی ک ３ﻫﻐﻪ ضﻌﻴﻒ اﻻﻳﻤاﻧﻪ ډﻟﻪ ﻫﻢ وه ،د اهلل اراده داس ３شﻮې وه چ ３طاﻟﻮت او ﻣﻠ／ري ﻳ ３پﻪ ﻳﻮ سﻴﻨد ،چ＄ ３ﻴﻨﻮ ﻣﻔسرﻳﻨﻮ او تارﻳخ ﻟﻴکﻮﻧکﻮ پﻪ احتﻤاﻟﻲ تﻮ－ﻪ د ﻧﻨﻨﻲ اردن سﻴﻨد ２－ﻠی دی ،وازﻣاﻳﻞ ،ﻧﻮ ＄کﻪ ﻳ ３طاﻟﻮت تﻪ د دې ازﻣﻮﻳﻨ ３خبر ورک ７او ﻫﻐﻪ خپﻞ ﻗﻮم تﻪ ﻫﻢ دا خبره ورسﻮﻟﻪ چ ３تاسﻮ بﻪ ډ４ر ژر پﻪ ﻳﻮ سﻴﻨد سره وازﻣاﻳﻞ شئ ،ﻳﻌﻨ ３کﻠﻪ چ ３د سخت ３تﻨدې پﻪ وخت ک ３ﻫﻐﻪ سﻴﻨد تﻪ ورسﻴ８ئ، ﻧﻮ باﻳد اوبﻪ وﻧﻪ ＇＋ئ او پام کﻮئ ﻫر ＇ﻮک چ ３ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ وﻧﻪ ＇＋ﻲ ﻫﻐﻪ زﻣا ＇خﻪ دی .ﻫﻤاﻏﻪ وه چ ３أزﻣﻮﻳﻨﻪ تر سره شﻮه ،خﻮ ﻟﻪ بده ﻣرﻏﻪ د ﻗﻮم زﻳاترو خﻠکﻮ ﻟﻪ ﻣخکﻨ ９خبرتﻴا سره ،سره ﻟﻪ دﻏﻮ اوبﻮ ＇خﻪ و＇＋ﻠ ،３ﻧﻮ دﻏﻪ ﻧاکاﻣﻪ ډﻟﻪ د خپﻠﻮ د＊ﻤﻨاﻧﻮ پﻪ وړاﻧدې چ ３جاﻟﻮتﻴان وو او شﻤ５ر ﻳ ３زر－ﻮﻧﻮ تﻨﻮ تﻪ رسﻴده ،ودرﻳدل ،چﻐ ３ﻳ ３ک７ې چ ３ﻣﻮږ سره د دې ﻗﻮي د＊ﻤﻦ د ﻣﻘابﻠ ３وس ﻧشتﻪ او ﻟﻪ ډ－ره وت＋تﻴدل ،خﻮ ډ４ره وړه ډﻟﻪ چ ３ﻟﻪ اﻟﻬﻲ أزﻣﻮﻳﻨ＇ ３خﻪ برﻳاﻟ ９راوتﻠ ３وه او ＄ﻴﻨﻮ ﻣﻔسرﻳﻨﻮ ﻳ ３شﻤ５ر د بدر د ﻣجاﻫدﻳﻨﻮ پﻪ کچﻪ ﻳﻌﻨ )۳١۳( ３تﻨﻪ ＊ﻮدﻟی ،ﻫﻐﻮی ﻳﻮ د بﻞ روحﻴﻪ پﻴاوړې ک７ه او ﻏ ８ﻳ ３وک ７چ ３ډ４ر ＄ﻠﻪ اهلل پاک وړوک ３ډﻟ ３پﻪ ﻟﻮﻳﻮ جﻤاﻋتﻮﻧﻮ برﻻس ３ک７ې دي ،ﻧﻮ ﻣﻮږ د خپﻞ شﻤ５ر ﻟﻪ کﻤﻮاﻟﻲ او د ﻳاراﻧﻮ ﻟﻪ ت＋５ت＇ ３خﻪ ﻧﻪ وﻳرﻳ８و، بﻴا ﻟﻪ اهلل پاک ﻧﻪ د ﻗدﻣﻮﻧﻮ د ！ﻴﻨ＋／ت او استﻘاﻣت ﻏﻮ＊تﻮﻧکﻲ شﻮل .ﻗادر او پﻴاوړي اهلل (جﻞ جﻼ ﻟﻪ) د دوی دﻋا وﻣﻨﻠﻪ، ﻧصرت او بری ﻳ ３ورپﻪ برخﻪ ک ７او د ﻟ＋کر ﻣشر ﻳ ３چ ３جاﻟﻮت ﻧﻮﻣﻴده ،د ﻳﻮه ﻣخﻠص بﻨده پﻪ ﻣ چ ３پﻪ دې وړوک ３ډﻟﻪ ک ３و ،ﻳﻌﻨ ３داود (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) ،چ ３وروستﻪ د پ５ﻐﻤبرۍ ﻣﻘام ورپﻪ برخﻪ شﻮ ،ﻫﻼک ک.７ طع :د ﻳﻮه شﻲ ＇کﻠﻮ تﻪ واﻳﻲ ،کﻪ دا شی د خﻮړﻟﻮ وي ﻳا د ＇＋ﻠﻮ ،خﻮ د کﻼم ﻟﻪ ﻗرﻳﻨ＇ ３خﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻴ８ي چ３ ﻣﻘصﻮد ور＄ﻨ＋＇ ３ﻞ دي. غرفة :د ﻏﻴﻦ پﻪ پﻴ） سره ،د ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﻟپاره ﻧﻮم دی چ ３پﻪ ﻟپﻪ پﻮرتﻪ کﻴ８ي او د ﻏﻴﻦ پﻪ زور ﻳﻌﻨ ３ﻓتح ３سره د ﻻس پﻪ ورﻏﻮي د ﻳﻮ شﻲ ﻳﻮ＄ﻞ ﻧﻴﻮﻟﻮ تﻪ وﻳﻞ کﻴ８ي.
264
( :بروز) ＇ر－ﻨدﻳدو او ＊کاره ک５دو تﻪ وﻳﻞ ک８５ي ،ﻣراد دا دی چ ３کﻠﻪ دواړه ﻟ＋کرې پراخ＄ ３ﻤک ３تﻪ ورسﻴدې ،پﻪ داس ３تﻮ－ﻪ چ ３ﻳﻮ بﻞ تﻪ ＇ر－ﻨد４دل او ＊کاره ک５دل ،چ ３ﻟﻪ ﻫﻤدې اصﻞ او ﻣﻌﻨا ＇خﻪ د (ﻣبارزه) کﻠﻤﻪ اخﻴستﻞ شﻮې ده. دا ﻣبارک أﻳت دا را پﻪ －ﻮتﻪ کﻮي چ ３د حﻖ او باطﻞ پﻪ ﻣبارزه ک ３باﻳد ﻳﻮازې پﻪ زور ،اﻧساﻧﻲ ﻗﻮت او پﻴاوړتﻴا بسﻨﻪ وﻧشﻲ او ﻣسﻠﻤان باﻳد ﻫﻴ（کﻠﻪ پﻪ ﻣادﻳاتﻮ ﻣﻐرور ﻧشﻲ ،بﻠک ３تر！ﻮﻟﻮ ﻣﻬﻢ شی چ ３ﻣسﻠﻤان باﻳد ﻫﻐﻪ تﻪ پاﻣﻠرﻧﻪ وﻟري، ﻫﻐﻪ د اهلل ﻧصرت او ﻣرستﻪ ده چ ３د اهلل د رضا ،د دﻋا او زارﻳﻮ پﻪ وسﻴﻠﻪ ﻻس تﻪ را＄ﻲ ،اﻟبتﻪ ﻣادﻳات او ﻧﻮر اﻣکاﻧات باﻳد ﻟﻪ پاﻣﻪ وﻧﻪ ﻏﻮر＄ﻮل شﻲ او دا د اهلل اﻣر دی چ ３ﻓرﻣاﻳﻲ( :د د＊ﻤﻦ د ﻣﻘابﻠ ３ﻟپاره ﻟﻪ د＊ﻤﻦ سره چ ３ﻫر ＇ﻪ کﻮﻻی شئ ،چﻤتﻮ واﻟی وﻧﻴسئ) ،خﻮ ﻣسﻠﻤان تﻪ ﻧﻪ ＊اﻳﻲ چ ３پﻪ ﻣادﻳاتﻮ ﻣﻐرور او دوکﻪ شﻲ ،ﻧﻮ ＄کﻪ کﻠﻪ چ ３دا ﻣؤﻣﻨﻪ ډﻟﻪ ﻫﻢ ﻟﻪ د＊ﻤﻦ سره ﻣخاﻣخ شﻮه ،ﻧﻮ ﻟﻪ اهلل ＇خﻪ ﻳ ３د صبر او د ﻗدﻣﻮﻧﻮ د ！ﻴﻨ＋／ت ﻏﻮ＊تﻨﻪ وک７ه. أفرغ( :إِﻓراغ) ﻟکﻪ ＇رﻧ／ﻪ چ ３اﻣام رازي (رحﻤﻪ اهلل) وﻳﻠﻲ دي ،د ﻳﻮ شﻲ تﻮﻳﻮﻟﻮ تﻪ وﻳﻞ کﻴ８ي او پﻪ دﻋا ک ３د دې کﻠﻤ ３استﻌﻤال پﻪ صبر او زﻏﻢ ک ３د دوی د ډ４رې ﻣباﻟﻐ＇ ３ر－ﻨدووﻧکی دی＄ ،کﻪ پﻪ ﻋربﻲ ک ３د ﻫﻐﻪ شﻲ بشپ７ې تﻮﻳﻴدﻧ ３تﻪ ،چ ３پﻪ ﻳﻮه ﻟﻮ＊ﻲ ک ３وي (إِﻓ َْراغُ اﻟإِﻧاء) وﻳﻞ کﻴ８ي ،ﻧﻮ ﻣﻌﻨا ﻳ ３داس ３کﻴ８ي چ ３ای اهلل! پﻪ بشپ７ه او کاﻣﻠﻪ تﻮ－ﻪ ﻟﻪ خپﻠﻮ خزاﻧﻮ ＇خﻪ صبر او ثابت ﻗدﻣﻲ پر ﻣﻮږ را تﻮی ک７ه .پﻪ دې ﻣبارکﻪ جﻤﻠﻪ ک３
ﻟﻪ (کﻞ)
＇خﻪ پﻪ (جزء) تﻌبﻴر شﻮی دی＇ ،رﻧ／ﻪ چ ３ﻗدم د بدن د ثبات ﻳا تﻴ＋ت ３وسﻴﻠﻪ ده ،کﻪ چﻴرې ثابت پات ３شﻲ！ ،ﻮل بدن ثابت پات ３کﻴ８ي او کﻪ تﻴ＋تﻪ وک７ي ،ﻧﻮ بدن ﻟﻪ ＄اﻧﻪ سره کشﻮي ،ﻧﻮ ＄کﻪ ﻳ ３پﻪ دﻋا ک＄ ３اﻧ７／ې ﻳادوﻧﻪ شﻮې ده. :د ﻫﻐ ３دﻋا او اخﻼص پﻪ پاﻳﻠﻪ ک ،３اﻟﻬﻲ ﻧصرت او ﻓتحﻪ ﻧازﻟﻪ شﻮه او د د＊ﻤﻨاﻧﻮ ﻣات ３د اهلل پﻪ اجازه او حکﻢ حتﻤﻲ شﻮه(.ﻓا) پﻪ
ک ３سببﻴﻪ ده او (ﻫزم) د ﻣات ３پﻪ ﻣﻌﻨا
را＄ﻲ ،ﻳﻌﻨ ３باﻷخره د دوی ﻣخﻠصاﻧﻪ دﻋا او پﻴاوړی اﻳﻤان ،د اهلل پﻪ ارادې سره د د＊ﻤﻦ د ﻟ＋کر د ﻣات ３ﻻﻣﻞ شﻮ، داود بﻦ اﻳشا د د＊ﻤﻦ ﻣشر جاﻟﻮت وواژه او د ده پﻪ وژﻧﻪ ﻳ ３ﻟ＋کر ﻟﻪ ﻣات ３سره ﻣخاﻣخ شﻮ. ﻣبارک أﻳت د ﻫﻐﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ پﻪ ＇ﻨ ，ک ３چ ３اهلل تﻌاﻟی داود (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) تﻪ ور پﻴرزو ک７ي وو ،اشاره کﻮي چ３ ﻳﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇خﻪ د پاچاﻫ ９ﻧﻌﻤت او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇خﻪ ډ４ره ﻏﻮره د رساﻟت ﻧﻌﻤت دی چ ３پﻪ أﻳت ک ３ترې پﻪ (حکﻤت) سره تﻌبﻴر شﻮی .د ﻋﻠﻢ ﻧﻌﻤت ﻣختﻠﻔﻮ ﻓﻨﻮﻧﻮ تﻪ شاﻣﻠﻴ８ي او پﻪ پای ک ３اﻟﻬﻲ سﻨتﻮ تﻪ اشاره کﻮي چ ３د ＄ﻴﻨﻮ خﻠکﻮ سرکشﻲ چ ３کﻠﻪ ﻟﻪ حده ت５ره شﻲ ،ﻧﻮ د ＄ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو پﻪ واسطﻪ ﻟﻪ ﻣﻨ％ﻪ ＄ﻲ او شر ﻳ ３ﻟﻪ بﻨده －اﻧﻮ ＇خﻪ دﻓﻌﻪ ک８５ي. کﻪ چﻴرې د اهلل تﻌاﻟی ﻟﻪ ﻟﻮري داس ３طرﻳﻘﻪ ﻧﻪ وای ،ﻧﻮ پﻪ ﻳﻘﻴﻨﻲ تﻮ－ﻪ ＄ﻤکﻪ بﻪ ﻓتﻨﻮ او ﻓسادوﻧﻮ ﻧﻴﻮﻟ ３وای. :د »تﻠک« کﻠﻤﻪ دې کﻴس ３او ﻣخکﻴﻨ ９کﻴس ３تﻪ اشاره ده ،ﻓرﻣاﻳﻲ :پﻪ صحﻴحﻪ او ﻋبرتﻨاکﻪ تﻮ－ﻪ د دې کﻴسﻮ بﻴاﻧﻮل د اهلل ﻟﻪ أﻳتﻮﻧﻮ ＇خﻪ دي چ ３پﻪ تا ﻳ ３ای ﻣحﻤده !
265
پﻪ داس ３تﻮ－ﻪ ﻟﻮﻟﻮ چ ３ﻫﻴ＆ ډول باطﻞ ورتﻪ ﻻر ﻧﻪ ﻣﻮﻣﻲ او دا چ ３تﻪ ﻟﻪ دې ت５رو شﻮﻳﻮ کﻴسﻮ ＇خﻪ خبر ﻧﻪ وې＄ ،کﻪ چ ３تﻪ پﻪ ﻟﻮستﻠﻮ او ﻟﻴکﻠﻮ ﻧﻪ پﻮﻫ８５ې ،تر＇ﻮ پﻪ پخﻮاﻧﻴﻮ کتابﻮﻧﻮ ک ３دې ﻟﻮستﻲ وای او سرب５ره پر دې پﻪ ت５رو شﻮو کتابﻮﻧﻮ ک ３دا کﻴس ３پﻪ ﻏﻠطﻪ تﻮ－ﻪ راﻏﻠ ３دي ،ﻧﻮ پﻪ تا د دې أﻳتﻮﻧﻮ ﻟﻮستﻞ او ﻧﻮرو تﻪ د دې ﻏﻴبﻲ خبروﻧﻮ ورکﻮل ستا :او پﻪ ﻳﻘﻴﻨ ３تﻮ－ﻪ تﻪ د پﻴﻐﻤبراﻧﻮ ﻟﻪ ډﻟ＇ ３خﻪ ﻳ.３
د واﻗﻌﻲ رساﻟت ﻧ＋ﻪ ده: فعاليت
زده کﻮوﻧکﻲ دې د دﻳﻦ پﻪ چارو ک ３د ثبات او استﻘاﻣت د ارز＊ت پﻪ اړه ﻟﻪ ﻳﻮ بﻞ سره بحث او خبرې وک７ي. د لوست ګټې
د دې ﻟﻮست أﻳتﻮﻧﻪ ډ４ر پﻨدوﻧﻪ او ﻧصﻴحتﻮﻧﻪ ﻟري ،چ＄ ３ﻴﻨﻮ تﻪ ﻳ ３داس ３اشاره کﻴ８ي: د ﻟ＋کر د ﻣجاﻫدﻳﻨﻮ د ازﻣﻴ＋ت روا واﻟی ،تر＇ﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ شﻲ چ ３دوی پﻪ کﻮﻣﻪ کچﻪ چﻤتﻮواﻟی ،صبر او زﻏﻢ ﻟري. ﻟﻪ اهلل سره پﻪ ﻟﻘا او ﻣخ ک５دﻟﻮ د اﻳﻤان درﻟﻮدﻟﻮ بﻴان ،او د جﻬاد پﻪ ډ－ر ک ３د صبر او زﻏﻢ ﻏﻮره واﻟی. د جﻬاد د رواواﻟﻲ د حکﻤت بﻴان ،چ ３د کﻔر او ﻇﻠﻢ دﻓﻊ کﻮل او پر＄ای ﻳ ３د اﻳﻤان او ﻋداﻟت ＄ای پر ＄ای کﻮل دي ،تر＇ﻮ د اهلل ＄ﻤکﻪ پﻪ ﻣادي او ﻣﻌﻨﻮي ب２ﻪ أباده شﻲ. د اهلل دربار تﻪ د دﻋا او زارﻳﻮ ارز＊ت ،پﻪ ﻓتح ３او برﻻس ９ک ３د ﻫﻐ ３ارز＊ت او وﻧ６ه ﻟرل. پﻪ ＄ﻤکﻪ ک ３د اهلل د تکﻮﻳﻨﻲ سﻨتﻮ او ک７ﻧﻼرو بﻴاﻧﻮل ،چ ３د ＄ﻴﻨﻮ پﻪ وسﻴﻠﻪ د ＄ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو ﻟرې کﻮل دي. د حضرت ﻣحﻤد د رساﻟت ثابتﻮاﻟی. پوښتنې
)١ﻻﻧدې کﻠﻤ ３ﻣﻌﻨا ک７ئ: }
{}
{}
{}
{}
{}
{
)٢اهلل تﻌاﻟی د طاﻟﻮت ﻟ＋کر ＇رﻧ／ﻪ تر ازﻣﻮﻳﻨ ３ﻻﻧدې راوست؟ )۳د »ﻏرﻓة« کﻠﻤﻪ ﻣﻔسرﻳﻨﻮ ＇رﻧ／ﻪ تﻔسﻴر ک７ې ده؟ )٤د »بروز« ﻣﻌﻨا ＇ﻪ ده او د ﻫﻐﻪ ﻣطابﻖ ﻣبارک أﻳت ＇رﻧ／ﻪ تﻔسﻴرﻳ８ي؟ )٥پﻪ برﻳا ک ３د ﻣسﻠﻤان تکﻴﻪ او باور پﻪ ﻣادﻳاتﻮ ډ４ر وي کﻪ پﻪ ﻣﻌﻨﻮﻳاتﻮ؟ )٦د بﻴان ﻟﻪ ﻣخ ،３د اﻓرغ کﻠﻤﻪ پﻪ
جﻤﻠﻪ ک＇ ３ﻪ اﻓاده کﻮي؟
)٧د ﻫﻐﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻟﻪ ډﻟ＇ ３خﻪ چ ３اهلل تﻌاﻟی پﻪ داود (ﻋﻠﻴﻪ اﻟسﻼم) پﻴرزو ک７ي وو ،د ＇ﻮ ﻧﻌﻤتﻮﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واخﻠئ.
266