253 128 4MB
Arabic - Dari / Farsi / Persian Pages [102]
وزارت ﻣعارف
تفسﻴر شرﻳف صﻨف ﻳازدﻫﻢ
ﺳﺎل ﭼﺎپ 1398 :ﻫـ .ش
سرود ملی دا وطن افغانســـتـــان دى
دا عــــزت د هـــر افـغـان دى
کور د سول 3کور د تورې
هر بچی ي 3قهرمـــــان دى
دا وطن د ټولـــو کـور دى
د بـــــلـوڅـــــــو د ازبـکــــــــو
د پښـــتــون او هـــــزاره وو
د تـــرکـمنـــــــو د تـــاجـکــــــو
ورســـره عرب ،گوجــر دي
پــاميــريـــان ،نـورســـتانيــــان
براهوي دي ،قزلباش دي
هـــم ايمـــاق ،هم پشـه 4ان
دا هيــــــواد به تل ځلي8ي
لـکـه لـمــر پـر شـــنـه آســـمـان
په ســـينــه ک 3د آســـيـــا به
لـکــــه زړه وي جـــاويــــــدان
نوم د حق مـــو دى رهبـــر
وايـــو اهلل اکبر وايو اهلل اکبر
وزارت ﻣعارف
تفسﻴر شرﻳف صﻨف ﻳازدﻫﻢ
سال چاپ 1398 :ﻫ .ش.
اﻟﻒ
ﻣشخصاتکتاب -----------------------------------------------------ﻣضﻤﻮن:تفسﻴر ﻣؤﻟفان:گروه مؤلفان کتابﻫاى درسﻰ دﻳپارتمﻨت تعلﻴم و تربﻴﺔ اسﻼمﻰ نصاب تعلﻴمﻰ وﻳراستاران:اعضاى دﻳپارتمﻨت وﻳراستارى و اﻳدﻳت زبان درى صﻨف :ﻳازدﻫم زبانﻣتﻦ:درى اﻧکشافدﻫﻨده:رﻳاست عمﻮمﻰ انکشاف نصاب تعلﻴمﻰ و تالﻴف کتب درسﻰ ﻧاشر:رﻳاست ارتباط و آگاﻫﻰ عامﺔ وزارت معارف سالچاپ 1398:ﻫجرى شمسﻰ ﻣکانچاپ:کابل چاپخاﻧﻪ: اﻳﻤﻴﻞآدرس[email protected]: -----------------------------------------------------حق طبع ،تﻮزﻳع و فروش کتابﻫاى درسﻰ براى وزارت معارف جمﻬﻮرى اسﻼمﻰ افغانستان محفﻮظ است .خرﻳد و فروش آن در بازار ممﻨﻮع بﻮده و با متخلفان برخﻮرد قانﻮنﻰ صﻮرت مﻰگﻴرد .
ب
پﻴام وزﻳر ﻣعارف اﻗرأ باسﻢ ربﻚ سپاس و حﻤد بﻴﻜران آﻓرﻳدﮔار ﻳﻜتاﻳﻰ را ﻛﻪ بر ﻣا ﻫستﻰ بخشﻴد و ﻣا را از ﻧﻌﻤت بزرگ خﻮاﻧدن و ﻧﻮشتﻦ برخﻮردار ساخت ،و درود بﻰپاﻳان بر رسﻮل خاتﻢ -حضرت ﻣحﻤد ﻣصطﻔﻰ ﻛﻪ ﻧخستﻴﻦ پﻴام اﻟﻬﻰ بر اﻳشان «خﻮاﻧدن» است. چﻨاﻧچﻪ بر ﻫﻤﻪﮔان ﻫﻮﻳداست ،سال 1397خﻮرشﻴدى ،بﻪ ﻧام سال ﻣﻌارف ﻣسﻤﻰ ﮔردﻳد .بدﻳﻦ ﻣﻠحﻮظ ﻧظام تﻌﻠﻴﻢ و تربﻴت در ﻛشﻮر ﻋزﻳز ﻣا شاﻫد تحﻮﻻت و تﻐﻴﻴرات بﻨﻴادﻳﻨﻰ در ﻋرصﻪﻫاى ﻣختﻠﻒ خﻮاﻫد بﻮد؛ ﻣﻌﻠﻢ ،ﻣتﻌﻠﻢ ،ﻛتاب ،ﻣﻜتب ،اداره و شﻮراﻫاى واﻟدﻳﻦ ،از ﻋﻨاصر ششﮔاﻧﻪ و اساسﻰ ﻧظام ﻣﻌارف اﻓﻐاﻧستان بﻪ شﻤار ﻣﻰروﻧد ﻛﻪ در تﻮسﻌﻪ و اﻧﻜشاف آﻣﻮزش و پرورش ﻛشﻮر ﻧﻘش ﻣﻬﻤﻰ را اﻳﻔا ﻣﻰﻧﻤاﻳﻨد .در چﻨﻴﻦ برﻫﻪ سرﻧﻮشتساز ،رﻫبرى و خاﻧﻮادة بزرگ ﻣﻌارف اﻓﻐاﻧستان ،ﻣتﻌﻬد بﻪ اﻳجاد تحﻮل بﻨﻴادى در روﻧد رشد و تﻮسﻌﻪ ﻧظام ﻣﻌاصر تﻌﻠﻴﻢ و تربﻴت ﻛشﻮر ﻣﻰباشد. از ﻫﻤﻴﻦرو ،اصﻼح و اﻧﻜشاف ﻧصاب تﻌﻠﻴﻤﻰ از اوﻟﻮﻳتﻫاى ﻣﻬﻢ وزارت ﻣﻌارف پﻨداشتﻪ ﻣﻰشﻮد. در ﻫﻤﻴﻦ راستا ،تﻮجﻪ بﻪ ﻛﻴﻔﻴت ،ﻣحتﻮا و ﻓراﻳﻨد تﻮزﻳﻊ ﻛتابﻫاى درسﻰ در ﻣﻜاتب ،ﻣدارس و ساﻳر ﻧﻬادﻫاى تﻌﻠﻴﻤﻰ دوﻟتﻰ و خصﻮصﻰ در صدر برﻧاﻣﻪﻫاى وزارت ﻣﻌارف ﻗرار دارد .ﻣا باور دارﻳﻢ، بدون داشتﻦ ﻛتاب درسﻰ باﻛﻴﻔﻴت ،بﻪ اﻫداف پاﻳدار تﻌﻠﻴﻤﻰ در ﻛشﻮر دست ﻧخﻮاﻫﻴﻢ ﻳاﻓت. براى دستﻴابﻰ بﻪ اﻫداف ذﻛرشده و ﻧﻴﻞ بﻪ ﻳﻚ ﻧظام آﻣﻮزشﻰ ﻛارآﻣد ،از آﻣﻮزﮔاران و ﻣدرسان دﻟسﻮز و ﻣدﻳران ﻓرﻫﻴختﻪ بﻪﻋﻨﻮان تربﻴت ﻛﻨﻨدهﮔان ﻧسﻞ آﻳﻨده ،در سراسر ﻛشﻮر احتراﻣاﻧﻪ تﻘاضا ﻣﻰﮔردد تا در روﻧد آﻣﻮزش اﻳﻦ ﻛتاب درسﻰ و اﻧتﻘال ﻣحتﻮاى آن بﻪ ﻓرزﻧدان ﻋزﻳز ﻣا ،از ﻫر ﻧﻮع تﻼشﻰ درﻳﻎ ﻧﻮرزﻳده و در تربﻴت و پرورش ﻧسﻞ ﻓﻌال و آﮔاه با ارزشﻫاى دﻳﻨﻰ ،ﻣﻠﻰ و تﻔﻜر اﻧتﻘادى بﻜﻮشﻨد .ﻫر روز ﻋﻼوه بر تجدﻳد تﻌﻬد و حس ﻣسؤوﻟﻴت پذﻳرى ،با اﻳﻦ ﻧﻴت تدرﻳس راآﻏاز ﻛﻨﻨد ،ﻛﻪ در آﻳﻨدة ﻧزدﻳﻚ شاﮔردان ﻋزﻳز ،شﻬروﻧدان ﻣؤثر ،ﻣتﻤدن و ﻣﻌﻤاران اﻓﻐاﻧستان تﻮسﻌﻪ ﻳاﻓتﻪ و شﻜﻮﻓا خﻮاﻫﻨد شد. ﻫﻤچﻨﻴﻦ از داﻧش آﻣﻮزان خﻮب و دوست داشتﻨﻰ بﻪ ﻣثابﻪ ارزشﻤﻨدترﻳﻦ سرﻣاﻳﻪﻫاى ﻓرداى ﻛشﻮر ﻣﻰخﻮاﻫﻢ تا از ﻓرصتﻫا ﻏاﻓﻞ ﻧبﻮده و در ﻛﻤال ادب ،احترام و اﻟبتﻪ ﻛﻨجﻜاوى ﻋﻠﻤﻰ از درس ﻣﻌﻠﻤان ﮔراﻣﻰ استﻔادة بﻬتر ﻛﻨﻨد و خﻮشﻪ چﻴﻦ داﻧش و ﻋﻠﻢ استادان ﮔراﻣﻰ خﻮد باشﻨد. در پاﻳان ،از تﻤام ﻛارشﻨاسان آﻣﻮزشﻰ ،داﻧشﻤﻨدان تﻌﻠﻴﻢ و تربﻴت و ﻫﻤﻜاران ﻓﻨﻰ بخش ﻧصاب تﻌﻠﻴﻤﻰ ﻛشﻮر ﻛﻪ در تﻬﻴﻪ و تدوﻳﻦ اﻳﻦ ﻛتاب درسﻰ ﻣجداﻧﻪ شباﻧﻪ روز تﻼش ﻧﻤﻮدﻧد ،ابراز ﻗدرداﻧﻰ ﻛرده و از بارﮔاه اﻟﻬﻰ براى آنﻫا در اﻳﻦ راه ﻣﻘدس و اﻧسانساز ﻣﻮﻓﻘﻴت استدﻋا دارم. با آرزوى دستﻴابﻰ بﻪ ﻳﻚ ﻧظام ﻣﻌارف ﻣﻌﻴارى و تﻮسﻌﻪ ﻳاﻓتﻪ ،و ﻧﻴﻞ بﻪ ﻳﻚ اﻓﻐاﻧستان آباد و ﻣترﻗﻰ داراى شﻬروﻧدان آزاد ،آﮔاه و ﻣرﻓﻪ. دﻛتﻮر ﻣحﻤد ﻣﻴروﻳس بﻠخﻰ وزﻳر ﻣﻌارف
ج
1 ......................................................... (1)
:
5 .........................................................(2)
:
10 ...................................................................
:
16 ........................................................................... 21 ...........................................................................
: «
»:
26 .........................................................................................
:
30 ................................................................
:
35 ................................................................................
:
40 .....................................................................
:
45 ...........................................................................
:
49 ....................................................................................................
:
57 ...............................................................................
:
62 ...................................................................................
:
65 .............................................................
:
69 .................................................................................. 74 ...........................................................................
: :
78 .........................................................................
:
83 .............................................................................
:
88 ................................................................
:
92 ...................................................................................
:
(1)
:
[
:
]
:
. :
.
:
.
:
.
:
. .
:
.
: :
.
:
.
:
.
(
)
(
)
(
)
.
( 1
)
. .1 . (
)
: .
:
[12 :
]
. .2
. : [ -
:
:
]
...
. .
. 2
.3 . .
. .4 . : . . : (
)
:
[97 :
]
.
.
3
: . . . .
.
.
.1 .2 . (
)
.3 . .4 .5 .6 .7
4
(2)
:
[
:
] .5
. . . .6 . .
:
5
: .
(
[5 :
]
) .7
. . : . . :
. .8 .
.
6
. .
.
. . . -
":
.
7
(1)
". .
-
»: ...
»:
(2)
.
«
. .
. : . .
. .
–
8
/
/
-
.
.
.1 .2 .3 .
.4 .5 . .6
. .
9
: [14-12 :
]
:
. .
:
:
. .
:
.
:
.
(
)
.
.
10
.
:
. . :
. .
:
. . .
.
: . 14 12
: . . . (
: . :
.
: .
.
11
)
.
: !
:
.
(
.
) .
. . . : . ": (2)
:
) .(
(
) : ( [2 :
)
:
]
. . . .
-
12
.
! . .. .
: .
[6 :
:
]
:
. »:
[8-6 :
]
«. ( )
-
". -
. »: :
(1)
42
(2 )
:
.
( .
13
«
.
)
-
:
. .
.
.
.
:
. :
[3:
]
.
: . . .
14
.
. .
.
.1 .2
.
.3 . .4 . .5 .
.
15
: [70 :
(
]
) .
. .
. . "
" .
.
16
. . : .1 . . :
[4 :
:
]
. .
. . -
»: (1)
«. .2
. . .
17
( )
: :
[34-32 :
]
»:
.
.(
) . .3 . .
.
. .4 . . 18
: . . . .
:
. . .5 . . . . »: : (1)
.«
. . . .
( )
19
. . . : . . . .
.
. .
.
(
)
«
.1 .2 .3 .4 » .5 .6
.
20
«
» :
[
:
]
.
:
.
: :
. .
:
.(
)
(
)
(
.
. . : 21
)
(2)
1
.
.
: . . . . . . .
.
. . . .
. .
.
.
22
.
.
.
.
-
.
. . . . . : (
":
)
[
:
]
. " . .
: :
. . »: (1)
(
)
!
«
:
»: .
23
( )
(2)
.«
. ! !
.
.
.
:
«
»
. . .
24
( )
. .
. .
. .
:
.1
.
.2 .3 .4
«
» .
25
: [17-15 :
] :
. :
.
:
.
:
. :
.
(
)
.
(
) (
(
)
(
. . . 26
)
)
. ... . :
. . «
» .
.
. .
.
. 27
.
. ( «
»
)
.
: ... ...(
%1
... %21)
%78
...
...
...
...
. . «
»
.
!
!
. 28
: .
-1 -2 . -3 . -4 .
-
-5 .
:
.1 «
»
.2
. .
.3 .4 .
«
» .5
. «
»
.6 .
.
29
: [32-31 :
]
:( :
)
.
.
:
: :
. .
:
: : . (1)
.
.
30
-
. »:
(1)
:
(2)
«.
«
»: .
(
)
: ... ... !
: . . ":
(3)
."
.
. .
31
.
-
. « :
[80 :
»
:
]
. ": ( 1)
"...
. . . :
. .
. »:
(2)
«
.
.
.
32
.
-
: .
: : : (1)
.
.
-
-
.
-
: ": :
"
. . . .
33
.
.1 . -
-
.2
. .3 .
.4 .5
.
34
:
[61-60 :
]
.
:
. .
(
) ( .
( : (
.
) ) .
)
... .
-
: (
)
– . (
) 35
-
: :
. : . : ! .
« (1)
:
(
.
(
» )
)
.
:
. :
.
.
. .
36
-
: :
[59 :
]
.
: [65 :
]
: ) .
(
. . :
[19 :
:
]
.
( :
.
37
[85 :
]
)
. . :
[
:
:
]
. : [
:
:
] ...
.
.
: . . . . .
38
«
» .
«
.
«
»
»
.1 .2 .3 .4
. .
.5 . .6 .7
.
39
:
[104-101 :
]
.
: : :
. :
.
:
.
:
.
(
) (
) (
)
(
)
. (
40
)
. . (
) .
.
(
)
(
) .
[
]
. [3 :
] ...
:
.
.
. "
" . . . !
. :
41
.1 . .2 . .3
. .4 . .5 . . .6 .
.
42
. (
)
.
.
.
:
.
.
. . 43
.
: (
-
-
.1 -
-
.
44
) .2 .3 .4 .5
:
[41-39 :
] :
.
:
.
:
.
:
. :
.
:
. :
. :
.
. . (
)
(
(
) :
)
.
( (
)
) (
). 45
.
.
: . :
. .
.
. . .
.
46
. .
.
. : . . . . .
:
47
: (
-
-
-
-
.
.1 ) .2 .3
. .
.4 .5
.
.
48
:
[
-
:
]
:
.
:
:
:
: : :
.
. (
49
)
.
. (
(
)
(
)
)
.
. .
.
. .
. .
: .
.
50
. ( )
":
.
" : .
.
": :
.(2) "
.
: . . . .
.
51
.
-
"
"
"
"
. . "
": (1)
. .
: .[ :
:
]
:
.
.
.[
: "
:
:
]
": 2
. .
)
(3)
(
. .
52
./ /
-
: .
(1)
:
«...
»:
»
(2)
«...
(3)
»: (4)
«... : .
.
:
.
.
53
. . .
-
. : (
) -
( )
-
(1)
.
. (2)
]
: [
: .
(
:
) .
: (
)
(
:
)
. . ": .
54
.
-
(1)
(2)
".
. .
:
": (3)
" ."
":
. (4)
"
":
":
. (5)
:
"...
.
:
.
(
)
.
.
.
.
/
/
.
55
. /
.
/
-
: . . . . .
.
.1 .2 .3 .4 .5 .6 .7
.
. .
.
56
:
[30-26 :
]
:
.
:
.
:
.
:
. :
.
:
.
:
.
:
.
(
)
( (
) )
. . 57
)
(
)
. (
.(
) (
)
. .
.
.
: .
. : !
:
.
. . (1)
.
"
": ./
58
-
. . . . )
"(
" . .
. . (1)
.
»:
«
»:
)
:
(2)
«
( .
. .
59
.
–
: . .
. :
.
. .
.
: . . . 60
. . .
: (
-
.1 -
-
-
-
) .2 .3
. .
.4 .5
.
61
:
[39-36 :
] :
. :
. :
.
:
. :
. :
:
.
:
.
:
.
.( ) .
)
. ( 62
. .
!
. . : . : [
.
.
. . . . .
.
:
.
63
:
]
: . ! : . . . . . . .
{
-
–
.
:
-
-
. .
.
64
.1 } .2 .3 .4 .5
: [
-
:
]
:
.
: :
. :
.
:
. :
.
:
.
. ( .
65
)
.
.
. . . : . : . [ :
! . .
66
]
.
. . « . . ": " ."
: ."
. . .
67
:
»
:
.1
{
} .2 (
)
.3 .
.
.4 .5 .6
.
68
:
[
-
:
]
:
.
:
. :
. :
.
:
.
:
. :
. :
.
:
. .
. 69
:
. . ( (
)
) .
.
...
: .«
»
»: (1)
.«!
:
. .
.
70
-
.
:
. .
.
.
.
. (1)
:
"...
": .
.
.
71
-
":
( )
:
"
. . . ! . .
.
: . . . . :
."
": . .
72
-
:
."
" .
: {
-
.1 -
-
- -
} .2 .3 .4 .5 » .6 .7
. . .
-
«
. . .
.8 .
.
.9
73
:
[15-13 :
]
:
.
:
. :
.
:
.
:
.
:
.
(
) :
: .(
(
)
.
)
: .
. . 74
. . .
. ":
. (1)
:
«
" .
» »: »
(2)
.
« . (3)
.
«
»
. !
75
. (
)-
.
. : : . : . . (
)
! .
.
. 76
. .
. . .
: . . . . . . .
.
.1 .2 .3 .4
. .
.5 .6
. 77
:
[67-63 :
]
:
. :
. :
.
:
. :
.
:
.
:
.
:
.
.
: .
:
(
)
. . .
78
! «
»
. .
. : . .. .
.
.. .
79
.
:
: : (
[37 :
)
]
(
) .
. . .
:
:
1
. . .
.
. .
80
-
. : . .
. (
)
.
.
: . 81
. . . .
: {
-
-
-
-
. . .
(
) .
82
-
-
} .1 .2 .3 .4 .5
:
[31-30 :
]
:
. :
. :
.
:
.
:
.
:
.
(
)
. (
) .
83
(
) . .
. .
. : .. .
. .
.
. . 84
.
: .
.
. . .
. .
. .
85
. : . : . !
: . .
.
.
.
. 86
:
. .
:
. . . .
: {
-
-
-
. 87
-
} .1 .2 .3 .4 .5 .6
:
[16-1 :
]
. . . .
. : :
. . . . .
.
.
. !
!
. .
. .
(
)
. .
.
:
88
: : : :
:
:
. : . . .
.
. .
. . . .
. . . .
{ .
89
}
. : . :
–
-
! !
. -
.
"
:
": .
. " . .
90
"
.
. . : . .
. -
-
. .
{
-
: -
-
-
-
-
.1 } .2 .3 .4
.
"
" "
.5 .6 .7
" . 91
:
[105-102 :
]
:
. :
.
:
. :
.
:
. :
.
. . .
92
. . . .
: .
.
. .
. ": .". . "
. (1)
.
" .
93
-
.
.
.
. . .
:
: . .
94
. . : . (1)
.
.
. "
" .
. . . . .(
95
)
-
.
.
:
.1 {
-
-
-
-
} .2
. .3 . .4 .5 ...
.
96
.6