271 93 4MB
Arabic - Dari / Farsi / Persian Pages [114]
وزارت ﻣعارف
تفسﻴر شرﻳف صﻨف دوازدﻫﻢ
ﺳﺎل ﭼﺎپ 1398 :ﻫـ .ش
سرود ملی دا وطن افغانســـتـــان دى
دا عــــزت د هـــر افـغـان دى
کور د سول 3کور د تورې
هر بچی ي 3قهرمـــــان دى
دا وطن د ټولـــو کـور دى
د بـــــلـوڅـــــــو د ازبـکــــــــو
د پښـــتــون او هـــــزاره وو
د تـــرکـمنـــــــو د تـــاجـکــــــو
ورســـره عرب ،گوجــر دي
پــاميــريـــان ،نـورســـتانيــــان
براهوي دي ،قزلباش دي
هـــم ايمـــاق ،هم پشـه 4ان
دا هيــــــواد به تل ځلي8ي
لـکـه لـمــر پـر شـــنـه آســـمـان
په ســـينــه ک 3د آســـيـــا به
لـکــــه زړه وي جـــاويــــــدان
نوم د حق مـــو دى رهبـــر
وايـــو اهلل اکبر وايو اهلل اکبر
وزارت ﻣعارف
تفسﻴر شرﻳف صﻨف دوازدﻫﻢ
سال چاپ 1398 :ﻫ .ش.
اﻟﻒ
ﻣشخصاتکتاب -----------------------------------------------------ﻣضﻤﻮن:تفسﻴر ﻣؤﻟفان:گروه مؤلفان کتابﻫاى درسﻰ دﻳپارتمﻨت تعلﻴم و تربﻴﺔ اسﻼمﻰ نصاب تعلﻴمﻰ وﻳراستاران:اعضاى دﻳپارتمﻨت وﻳراستارى و اﻳدﻳت زبان درى صﻨف :دوازدﻫم زبانﻣتﻦ:درى اﻧکشافدﻫﻨده:رﻳاست عمﻮمﻰ انکشاف نصاب تعلﻴمﻰ و تالﻴف کتب درسﻰ ﻧاشر:رﻳاست ارتباط و آگاﻫﻰ عامﺔ وزارت معارف سالچاپ 1398:ﻫجرى شمسﻰ ﻣکانچاپ:کابل چاپخاﻧﻪ: اﻳﻤﻴﻞآدرس[email protected]: -----------------------------------------------------حق طبع ،تﻮزﻳع و فروش کتابﻫاى درسﻰ براى وزارت معارف جمﻬﻮرى اسﻼمﻰ افغانستان محفﻮظ است .خرﻳد و فروش آن در بازار ممﻨﻮع بﻮده و با متخلفان برخﻮرد قانﻮنﻰ صﻮرت مﻰگﻴرد .
ب
پﻴام وزﻳر ﻣعارف اﻗرأ باسﻢ ربﻚ سپاس و حﻤد بﻴﻜران آﻓرﻳدﮔار ﻳﻜتاﻳﻰ را ﻛﻪ بر ﻣا ﻫستﻰ بخشﻴد و ﻣا را از ﻧﻌﻤت بزرگ خﻮاﻧدن و ﻧﻮشتﻦ برخﻮردار ساخت ،و درود بﻰپاﻳان بر رسﻮل خاتﻢ -حضرت ﻣحﻤد ﻣصطﻔﻰ ﻛﻪ ﻧخستﻴﻦ پﻴام اﻟﻬﻰ بر اﻳشان «خﻮاﻧدن» است. چﻨاﻧچﻪ بر ﻫﻤﻪﮔان ﻫﻮﻳداست ،سال 1397خﻮرشﻴدى ،بﻪ ﻧام سال ﻣﻌارف ﻣسﻤﻰ ﮔردﻳد .بدﻳﻦ ﻣﻠحﻮظ ﻧظام تﻌﻠﻴﻢ و تربﻴت در ﻛشﻮر ﻋزﻳز ﻣا شاﻫد تحﻮﻻت و تﻐﻴﻴرات بﻨﻴادﻳﻨﻰ در ﻋرصﻪﻫاى ﻣختﻠﻒ خﻮاﻫد بﻮد؛ ﻣﻌﻠﻢ ،ﻣتﻌﻠﻢ ،ﻛتاب ،ﻣﻜتب ،اداره و شﻮراﻫاى واﻟدﻳﻦ ،از ﻋﻨاصر ششﮔاﻧﻪ و اساسﻰ ﻧظام ﻣﻌارف اﻓﻐاﻧستان بﻪ شﻤار ﻣﻰروﻧد ﻛﻪ در تﻮسﻌﻪ و اﻧﻜشاف آﻣﻮزش و پرورش ﻛشﻮر ﻧﻘش ﻣﻬﻤﻰ را اﻳﻔا ﻣﻰﻧﻤاﻳﻨد .در چﻨﻴﻦ برﻫﻪ سرﻧﻮشتساز ،رﻫبرى و خاﻧﻮادة بزرگ ﻣﻌارف اﻓﻐاﻧستان ،ﻣتﻌﻬد بﻪ اﻳجاد تحﻮل بﻨﻴادى در روﻧد رشد و تﻮسﻌﻪ ﻧظام ﻣﻌاصر تﻌﻠﻴﻢ و تربﻴت ﻛشﻮر ﻣﻰباشد. از ﻫﻤﻴﻦرو ،اصﻼح و اﻧﻜشاف ﻧصاب تﻌﻠﻴﻤﻰ از اوﻟﻮﻳتﻫاى ﻣﻬﻢ وزارت ﻣﻌارف پﻨداشتﻪ ﻣﻰشﻮد. در ﻫﻤﻴﻦ راستا ،تﻮجﻪ بﻪ ﻛﻴﻔﻴت ،ﻣحتﻮا و ﻓراﻳﻨد تﻮزﻳﻊ ﻛتابﻫاى درسﻰ در ﻣﻜاتب ،ﻣدارس و ساﻳر ﻧﻬادﻫاى تﻌﻠﻴﻤﻰ دوﻟتﻰ و خصﻮصﻰ در صدر برﻧاﻣﻪﻫاى وزارت ﻣﻌارف ﻗرار دارد .ﻣا باور دارﻳﻢ، بدون داشتﻦ ﻛتاب درسﻰ باﻛﻴﻔﻴت ،بﻪ اﻫداف پاﻳدار تﻌﻠﻴﻤﻰ در ﻛشﻮر دست ﻧخﻮاﻫﻴﻢ ﻳاﻓت. براى دستﻴابﻰ بﻪ اﻫداف ذﻛرشده و ﻧﻴﻞ بﻪ ﻳﻚ ﻧظام آﻣﻮزشﻰ ﻛارآﻣد ،از آﻣﻮزﮔاران و ﻣدرسان دﻟسﻮز و ﻣدﻳران ﻓرﻫﻴختﻪ بﻪﻋﻨﻮان تربﻴت ﻛﻨﻨدهﮔان ﻧسﻞ آﻳﻨده ،در سراسر ﻛشﻮر احتراﻣاﻧﻪ تﻘاضا ﻣﻰﮔردد تا در روﻧد آﻣﻮزش اﻳﻦ ﻛتاب درسﻰ و اﻧتﻘال ﻣحتﻮاى آن بﻪ ﻓرزﻧدان ﻋزﻳز ﻣا ،از ﻫر ﻧﻮع تﻼشﻰ درﻳﻎ ﻧﻮرزﻳده و در تربﻴت و پرورش ﻧسﻞ ﻓﻌال و آﮔاه با ارزشﻫاى دﻳﻨﻰ ،ﻣﻠﻰ و تﻔﻜر اﻧتﻘادى بﻜﻮشﻨد .ﻫر روز ﻋﻼوه بر تجدﻳد تﻌﻬد و حس ﻣسؤوﻟﻴت پذﻳرى ،با اﻳﻦ ﻧﻴت تدرﻳس راآﻏاز ﻛﻨﻨد ،ﻛﻪ در آﻳﻨدة ﻧزدﻳﻚ شاﮔردان ﻋزﻳز ،شﻬروﻧدان ﻣؤثر ،ﻣتﻤدن و ﻣﻌﻤاران اﻓﻐاﻧستان تﻮسﻌﻪ ﻳاﻓتﻪ و شﻜﻮﻓا خﻮاﻫﻨد شد. ﻫﻤچﻨﻴﻦ از داﻧش آﻣﻮزان خﻮب و دوست داشتﻨﻰ بﻪ ﻣثابﻪ ارزشﻤﻨدترﻳﻦ سرﻣاﻳﻪﻫاى ﻓرداى ﻛشﻮر ﻣﻰخﻮاﻫﻢ تا از ﻓرصتﻫا ﻏاﻓﻞ ﻧبﻮده و در ﻛﻤال ادب ،احترام و اﻟبتﻪ ﻛﻨجﻜاوى ﻋﻠﻤﻰ از درس ﻣﻌﻠﻤان ﮔراﻣﻰ استﻔادة بﻬتر ﻛﻨﻨد و خﻮشﻪ چﻴﻦ داﻧش و ﻋﻠﻢ استادان ﮔراﻣﻰ خﻮد باشﻨد. در پاﻳان ،از تﻤام ﻛارشﻨاسان آﻣﻮزشﻰ ،داﻧشﻤﻨدان تﻌﻠﻴﻢ و تربﻴت و ﻫﻤﻜاران ﻓﻨﻰ بخش ﻧصاب تﻌﻠﻴﻤﻰ ﻛشﻮر ﻛﻪ در تﻬﻴﻪ و تدوﻳﻦ اﻳﻦ ﻛتاب درسﻰ ﻣجداﻧﻪ شباﻧﻪ روز تﻼش ﻧﻤﻮدﻧد ،ابراز ﻗدرداﻧﻰ ﻛرده و از بارﮔاه اﻟﻬﻰ براى آنﻫا در اﻳﻦ راه ﻣﻘدس و اﻧسانساز ﻣﻮﻓﻘﻴت استدﻋا دارم. با آرزوى دستﻴابﻰ بﻪ ﻳﻚ ﻧظام ﻣﻌارف ﻣﻌﻴارى و تﻮسﻌﻪ ﻳاﻓتﻪ ،و ﻧﻴﻞ بﻪ ﻳﻚ اﻓﻐاﻧستان آباد و ﻣترﻗﻰ داراى شﻬروﻧدان آزاد ،آﮔاه و ﻣرﻓﻪ. دﻛتﻮر ﻣحﻤد ﻣﻴروﻳس بﻠخﻰ وزﻳر ﻣﻌارف
ج
......................................................
:
.................................................................
: :
..................................................... :
............................................................ .......................................................................
:
.............................................................
:
.......................................................
:
.............................................................
:
...............................................
:
..............................................................
: :
..................................................... ..........................................................
:
:
.................................. :
.........................................................
:
..................................................... :
.......................................................... .............................................
:
...........................................................
:
.......................................................
:
.............................................................
:
...................................
:
.........................................................
:
..............................................
:
*
.[2-1 :
: ]
{ } {
}
{
}
{
} {
}
{
}
{
} { }
( .(
)
(
)
( )
) (
.
1
)
.
. (
)
. . .
(
(
)
. .
)
( )
. (
)
. (
( .
)
)
. (
)
(
)
. .
(
) (
) (
. 2
)
.
.
. : . [2 :
] : .[138 :
]
.
: .[89 :
] : . .
3
. : .[185 :
] :
. [1 :
]
.
(
)
:
.[87 : ]
. .
:
(
(
)
) :
. .[107 : .
(
)
] :
.
.
.[9 :
:
]
.
:
4
-
-
. .
:
. .[42 : (
]
)
: .
5
. :
. .[52 : (
]
)
:
. .[89 :
]
(
)
: .
.
:
. :
.[3 :
]
(
)
(
) .
. :
( )
»: «
6
(
) .
. : ] ...
.[79 :
: . . :
] ..
.[48 : ) .(
)
(
)
(
: -
. .[204 :
:
]
:
.
-
. .[17 :
]
:
-
. .[29 : ]
7
(
):
-
. . .[4 :
.
]
.
: -
. . (
)
!
:
. :
.[105 :
]
. .
. . . . .
8
.[67 : .
]
-
-1 -2 -3 -4 -5 -6
.
9
: .[159 :
] :{
}
:{ } :{
} :{
}
:{
}
:{
}
:{
}
:{
(
)
.
.
10
}
"
"
. . .
. ( ) { }
. . " "
{ } . .
. ( )
. .
( .
. 11
)
.
. . . .
.
:
. -
. .[20 :
] ..
:
. .[21 :
: ]
12
: . . .
. .
13
. . .
(
":
)
.
". ": (
) ."
. : .[38 :
]
: .
14
. .
(
: ) «
. »: : »: :
( )
«
. : " ".
.
.
. . .
15
-
. ."
" ": : !
". " .
". .
.
. . . .
16
–
-1 -2 -3 -4 -
.
17
(1) : .[25 :
]
:{ (
:{
)
}
:{
}
:{
}
:{
(
}
:{
}
) (
)
.
{
}
. " "
18
}
:{
) (
}
{
}
.
. . . .
{
}
.
. . . . "
.
" "
" .
. ) .
( .
.
19
.
. : .[213 :
] ..
: .
. . ( )
»
-
–
« .
-
20
(2) . . .[75 :
:
]
.
: -
.[47 : ]
:
.
(
)
:
. .
:
. .[73 :
(
]
)
: (
)
. : -
21
-
.
: .
.1 : (
)
.[25 : :
]
. :
.
.2 ] ..
.[67 : .
(
:
)
:
.
.[45-46 :
.3 .
]
: . .[21 : (
] ..
.4 )
(
)
: .
22
.5 . .[130 :
] ...
: .6 :
. .[32 :
]
: : .[165 :
.
.7
]
(
):
.
. :
. .[24 : (25)
:
]
.
(
.. . : .[285 : 23
] ...
)
: (
) ) .(
. . : .[40 :
]
: . . .
. . . . . 24
. . .
. . .
-1 -2 -3 -4
.
.
-5
.
25
(20)
(1) :
.[20-19 :
]
:{
}
:{
} :{ }
:{
}
:{
}
:{
}
:{
}
:{
(
)
( (
)
) (
) (
)
)
(
) )
( :
(
}
(
) . 26
"
" "
" . "
" "
" "
. "
.
"
" "
-
"
" "
-
:
. . "
"
"
"
. " "
. . : . " .
.
27
"
"
"
. "
"
. .
. : . .
-
-
. . . .
. 28
. . . !
. .
29
(2)
. . ] .[83 :
(
)
(
)
:
. .
: .[22 :
. ]
: . :
(
.[132 : : !
) . 30
]
. ":
1
".
.
. : .[162 :
]
-
.
:
: .[38 : .
] .. :
. .
31
-
.
:
. . [3 :
] : .
. .
: .[85 :
]
: .
32
:
.
.[208 :
]
)
: (
)
( .
: )
(
-
-(
"
) .
. (1)
".
: .[85 :
]
: .
.
. .
33
-
.
. . . . . .
.
.
-1 -2 -3 -4 -5
. -6
: 34
(1) : .[116 -115 :
]
}
{ {
()
(
) .
(
)
: : ! ! . . 35
}
{
}
{
}
.
. : .
. . .
.
. . :
. .[69 :
36
]
: . : :
(1)
"
" . : . . -
.
(2)
.
.
37
-
-
(2) : . . . : .[2-1 :
]
: .
(
)
: .
.[11 :
:
[56 :
]
.
]
: ) : [42 : ... .
.
]
: 38
[7 :
( ] ...
(
)
. . . . . .
. : [12 :
]
: .
. .
. .
.
39
. . . : .[16-15 :
(
]
:
) (
) (
) .
. .
.
. . . 40
. . .
. .
(
-1 -2
) .
-3 -4 -5 . -6 . -7 -8
. 41
(1) : :
[143 : .[171 :
]
]
...
...
:{
} :{ } :{
:{
}
:{
}
:{
}
:{
} :{
(
)
(
42
) (143 :
)
.(171 :
)
}
}
. .
(
:
)
. (
)
(
)
( )
.
.
.
.
43
:
.
« »
.
:
« .
.
..
143
44
»
. .
. .
171
.
45
(2)
.
:
]
[181 : [4 :
:
]
: [4 – 1 :
]
. [
:
]
: (
) [40 :
]
. (
) .
46
[27 – 26 :
]
: .
(
[
)
.
.
.
:
. [4 :
[28 :
]
) [169 :
]
:
] .
.
( :
.
. 47
:
]
.[
:
]
: .
.[
.
:
]
: .[188 :
]
.
: .
.
( ) [103 :
]
:
":
( )
"
( )
"...
" . .
48
-
.
. : .[ 8 : (
]
)
: : [9 :
]
.
[286 :
]
.
( )
"
"
. -
49
":
(
)
.
[17: [30 :
]
:
]
: : [73 :
. [157 : [30 :
]
:
]
.
50
]
:
. [27 :
]
. : (
[93 :
)
]
. [80 :
]
:
.
.
.
: 51
. . . . . . . . .
-1 {
}{
}{
}{
} { }{
-2 -3 -4 -5 -6 -7
. .
.
52
}
:
.[13-10 :
]
:{ :{ :{ :{ :{ :{ (
)
.
( .
.
. .
53
} } } } } }
)
. . . ..
: .
»:
( )
: [111 :
«
] ...
(
) .
.
.
. .
54
-
: !
! ... .
.
-
.
.
.
. « 55
»
. . .
«
»
. "
"
. " :
[39 :
" :
]
. (1)
«
»:
. .
.
-
56
.
. . . .
. "
"
.
.
57
: .{
-
-
–
-1 -
} -2
. .
-3 . -4 -5 .
.
58
: .[122 :
]
:{
} :{
}
:{
)
(
} :{
}
:{
}
)
)
( ( .
(
:
59
)
.
: . ... .
.
60
.
. . .[28 :
:
]
.
:
:
.[18 :
:
]
(
) .
: (
):
.[9 :
]
: .
(
: »
) .
"
. . 61
"
[269 : «
]
(1)
:
«
»: . -
(2 )
«
-
»:
.
( «
)
:
»
«
» . (
) .
.
.
. .
. . .
62
. « «
» » « »
.
.
: .{
-
-1
-
-
–
}
...
.
-2 -3 . -4
. -
-
-5
.
"
.
63
"
(1) :
.[32 30 :
.
«
(
(
]
)
»
.
« .
)
} } } } :{ } :{ } :{ } :{ } :{ } :{ } :{ } :{ :{ :{ {
»
(
.
(
) )
(
)
. .
( 64
)
(
)
.
. (
-
)
(
-
)
.
. .
: .
:
: : .
65
.
(
)
(
).
. . ( ). . : .
. . .
.
(
:
)
. ( :
)
.
. :
.( )«
» .
.
66
-
(2)
. .
. "
" "
"
. : . : . : . (
) .
. . :
.[2 :
:
]
. 67
: .[140 :
]
(
)
( )
:
.
. . . .
. . :
:
»:
:
-
(1)
:
:
.« :
. :
(
)
. .(
)
-
68
. : . . . . . .
:
-1
(
)
.
-2 -3 -4 -5 -6
: . .
(
) . 69
(1) : .[ :
]
«
»
«
» :{
}
. :{
}
:{
}
:{
} :{
! .
(
)
. (
).
.
. 70
}
.
.
. .
.
.
. .
71
. . .
: .[30 :
.
(
]
)
: .
. . .
: .[282 :
72
]
. .[283
(
)
: :
]
.
:
: [135 :
(
]
)
!
:
.
. (
).
(
)
. : .[152 :
: . (
)
.
73
]
(2)
. . : .[25 :
]
: .
: .[90 :
]
: . : .[45 : (
)
(
]
)
: .
.[15 :
:
]
74
.
:
. .[29 :
:
]
:
:
: -1 .[152 :
:
]
.
(
)
: - 2
.[152 :
:
]
.
: -3 . -4 : .[58 :
]
:
. . . 75
(
)
: (
)
! :
.
. -5 : . ": .(1)
" :
. .
.[18 :
:
]
. .[22 :
!
: :
]
.
:
. 76
-
»: (1)
.« :
.
. : -1 . -2 . -3 . .
: (
)
:
. :
:
. : :
:
(
) :
. :
:
]
.[102 . 77
-
.
: . ( )
. . »:
( )
«
!
!
:
.
: .[36 : ]
:
:
-1
.
:
.[52: ] (
:
)
: .( .[5 :
) :
]
-2
. .[45 :
: :
]
:
-3
.
:
:
: .[63-62 :
-4
]
.
: . .
78
-
[2 :
:
]
.
:
.
. . . . . . .
: }{
.(
-1 }{
}{
}
. .
( . . .
.
20
( 79
):
-2 ) -3 -4 -5 -6 -7
(1) : .[
]
:
(
:{
)
}
:{ (
}
:{
)
}
:{
} :{ :{ :{
(
(
)
(
} }
:{
)
}
}
)
)
( .
(
33
80
)
.[
:
]
:
.
:
. :
": ( )
:
"
.
": .
81
-
( )
"
:
)
: .
(
(
)
)
(
.
.
. [32 :
:
]
: .
: . .
-
82
. (
)
. :
:
! .
.
83
(2)
: : .[93 :
]
: . .[68 :
] ..
: . ": (1)
: ":
" .
( )
:
"
. .
. .
84
-
.
.
.
. .
.
-1 : -3
-2 .
85
: . . . . . .
. {
}{
}{
}{
-1
}{
}{
"
} -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8
"
: (
).
-1 -2
). (
86
: .[
:
]
:{ :{
} :{
:{ :{
.
. . 87
}
} } }
.
:
.
:
. :
.
88
.
. :
: .
. .
:
. :
:
:
.
89
.
: . .
(
) . »: ( )
«
.
-
90
"
"
) .
(
.
.
.
)
.[30 :
] ( .
.
91
: . . . . . .
: {
}{
-1 }{
}{
"
"
.
92
} -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8
: .[29 :
] ...
:{
} :{
}
:{
}
:{
}
:{
. .
:
93
} :{
}
:{
}
:{
}
:{
}
. :
(
)
. –
:
–
.
. (
)
. : .
. 94
. . . [54 :
] ...
:
": (
)
. .
. [9 :
] ...
95
(
):
. -2 .
.
[45 :
:
]
.
96
.
.
: . . . . . .
-1 .{
} {
} {
} {
97
} {
} {
} {
}
...
-2 -3 -4
(
):
-5 -6 -7
: . .
98
: .[14 -13 :
]
:{
}
:{
}
:{ :{
}
:{
} :{
} :{
(
)
. :
.
99
}
}
:
.
:
: . .
:
100
(
) .
(
) . : .
.
: .[85 :
: "
101
"
]
.
"
.
" .
. .
.
9 (
) .
102
.
(
)
.
:
: . . .
.
103
.
.
(
)
.
. :
. [60 :
. .
104
]
.
(
)
.
:
.
[102 :
]
:(
) :(
) .
. .
. "
.
105
":
.
: :
[23 :
]
. .
. .
.
: . .
106
. . . . . . .
: {
}{
-1
}{ }{
. .
": " ***
107
} -2 -3 -4 -5 -6
.
.
}{