Poetarum Romanorum Veterum Reliquiae [Reprint 2011 ed.] 9783110824605, 9783110013184

Citation preview

KLEINE TEXTE FÜR V O R L E S U N G E N U N D Ü B U N G E N BEGRÜNDET VON HANS L1ETZMANN HERAUSGEGEBEN VON KURT ALAND

ä9

POETARUM ROMANORUM VETERUM RELIQUIAE SELEGIT

E R N E S T U S DIEHL

6. A U F L A G Ε

V E R L A G W A L T E R D E G R U Y T E R & CO. B E R L I N 1967

P o e t a r u m R o m a n o r u m v e t e r u m reliquias post AemiUum Baehrens edituro nova quodammodo fundamenta iecerunt I. V a h 1 e π , Fr. L e o , Fr. M a r x , viri huius aevi in litteris Latinis ingenii subtilitate et doctrina praedarissimi, qui recensuerunt et enarraverunt carminum vetustissimorum atque Saturnioram versuum rudera, et Ennianae poeeis reliquias ac C. Luciii carminum. Gravissima ilia linguae Latinae litterarumque Romanarum monumenta emendata ut iuventuti antiqoitatis studiosae in manibus essen t, quaecumque integram fere sententiam exhibebant e fragmentorum congerie excerpsi atque selegi adiecta praeter lectiones varias pressa ubi opus esse videbatur interpretatione. Neque secludendas esse censui ab hac anthologia poetarum sceniconim reliquias Thesauri linguae Latinae in usum ab O t t o n e R i b b e c k sub auspiciis d i v i F r a n c i s c i B u e c h e l e r ante duodecim fere hos annos tertium editas, praesertim cum et recenti Nonii Marcelli editione a " W a l l a c i o L i n d s a y curata et Vahleni, Leonis, Skutschii aliorum studiis scenicis metricisque non uno tantum nomine tragicorum quoque et comicorum poetarum fragmenta pleraque emendatoria hodie legantur. Contra praeter Atellanarum mimorumque auctores celeberrimos poetas liberae rei publicae labentis bonos malosque in hoc concilium evocare nolui, ne praeter modum hoc volumen accresceret. Auctorum veterum sigilla notasque criticas Thesauri L L. indici in universum accommodavi et editorum usui pervulgato, reliqua autem revocant ad editorum recentium nomina, e quibus notaveris Leo 1 = Der Saturnische Vers v. Fr. Leo Berlin 1905, Leo 8 = De Tragoedia Romana Observationes criticas scr. Fr. Leo Gott. 1910.

Archiv-Nr. 3332671 1967 by Waltet de Gruyter & Co., vormals G. J. Göschen'sche Verlagehandlung — J. Guttentag, Verlagsbuchhandlung — Georg Reimer — Karl J. Trübner — Veit & Comp., Berlin 30 (Printed in Germany) Alle Rechte, insbesondere das der Obersetzung in fremde Sprachen, vorbehalten. Ohne ausdrückliche Genehmigung des Verlages ist es auch nicht gestattet, dieses Buch oder Teile daraus auf photomechanischem Wege (Photokopie, Mikrokopie, Xerokopie) zu vervielfältigen.

CARMINA V E T V S T I S S I M A 1 a divum empta cante! divum deo supplicate! b quome tonas, Leucesie, prae tet tremonti quot ibe tet e nubi deiscunt tonare c cozeulodorieso. omnia vero adpatula coemisse. ian cusianes duonus ceruses, dunus Ianusve vet pom melios eum tecum 2 Mars pater, te precor quaesoque uti sies volens propitius mihi domo familiaeque nostrae, quoius rei ergo agrum terrain fundumque meum suovitaurilia circumagi iussi, uti tu morbos visos invisosque, viduertatem vastitudinemque, calamitates intemperiasque prohibessis defendas averruncesque. utique tu fruges, frumenta, vineta virgultaque grandire beneque evenire siris, pastores pecuaque salva servassis duisque bonam salutem valetudinemque mihi domo familiaeque nostrae: harumce rerum ergo, fundi terrae agrique mei lustrandi lustrique faciendi ergo, sicuti dixi, macte hisce suovitaurilibus lactentibus inmolandis esto: Mars pater, eiusdem rei ergo macte hisce suovitaurilibus lactentibus esto! 3 flamen sume samentum 4 adesto Tiberine cum tuis undis 5 religentem esse oportet, religiosus ne f(u)as ι c a r m i n i s S a l i a r i s frustula maiora cf. in universum M. SchanzR. L. G. I ι 8 19. 349 a Varr. ling. 7, 27 empta; fatrem. Maurenbrecher: parentem Baehrens tcanite> supplicante cod.: em Grotefend b Ter. Scaur. GL VII 28 ad pr. t. tr. cf. Fest. 205 ι cuine Bern. s. X (cf. Leo 1 40*) ponas trad. tLuceti* cf. Gell. 5,12,7 pre tet tremonti Fest.: praetexere monti Ter. Scaur. 11. 2 quot ibet etinei de is cum tonarem trad.: explicare conatus est Leo 1 c Varr. ling. 7, 26 ad singula cf. Maurenbrecher p. 3 3 1 . 3 3 5 . 339. 347. 349 et Varronis editores in testimoniis et adnotatione locupletissima 2 Cat. agr. 141 (agrum lustrare sic oportet. imperat suovitaurilia circumagi. . . lanutn Iovemque vino praefamino, sic dicito) 4 tum orbos trad. 8 expectaveris duonavt 3 Frontop. 67 Ν. (Anagniae in porta cum exiimus . . . scriptum erat bifariam) 4 Serv. Aen. 8, 72 (sic . . . Tiberinus invocatur in precibus) 5 Gell. 4, 9, I (teste Nigidio Figulo tex an ti quo carmine*) nefas 11. cf. Leo 1 39. 59 Zander Versus Italici antiqui p. 10

4

CARMINA VETVSTISSIMA

β ego tui memini, medere meis pedibus. terra pestem teneto, salus hie maneto in meis pedibus 7 a postremus dicas, primus taceas! b ne ningulus mederi queat c quamvis noventium duonum negumate! 8 hibemo pulvere vemo iuto grandia farra, Camille, metes 9 novom vetus vinum bibo, novo veteri morbo medeor 10 nec huic morbo caput crescat, aut si crerit tabescat 11 pastores te invenerunt, sine manibus collegerunt, sine foco coxerunt, sine dentibus comederunt 12 occursatrix artificum perdita spinturnix 13 a {. . . ae)qui animi compotem esse, ne quid fraudis stuprique ferocia pariat b amicum cum vides obliscere miserias, inimicus si es commentus, nec libens aeque

6 Varr. rust. I, 2, 27 (e Sasernarum libro incantamentum cum hominipedes do lere coepissent . . . hoc ter noviens cantare iubet, terram tangere, despuere, ieiunium cantare) 3 s satumii speciem prae se ferre olim cognitum est. ceterum cf. L e o 1 62 7 a Isid. orig. 6, 8, 1 2 (apud Latinos Marcius vates primuspraecepta composuit) cf. L e o 1 3 1 . 79 Havet 399 b Paul. Fest. 176 nullus Marcius vates c Fest. 165 moventium cod.: em Buech. 'negate 8 Paul. Fest. 93 (in antiquo carmine cum pater filio de a gr i cult ur a praeciperet) Macr. sat. 5, 20, 18 Serv. auct. georg. I, 1 0 1 cf. L e o 1 63 9 Varr. ling. 6, 21 (Meditrinalibus vinum (novum) et vetus libari et degustari medicamenti causa, quod facere solent etiam nunc multi cum dicant) Paul. Fest. 1 2 3 , 15 1 novum Varr. Paul. I s vetus novum, veteri novo Paul. 2 veteri vino cod. Varr. cf. L e o 1 63 1 0 Marcell. med. 8, 19Γ creverit trad. cf. L e o 1 64 11 Marcell. med. 2 1 , 3 (28, 16) Pelagon. p. 1 2 1 , 58 cf. L e o 1 63 s Heim Incantamenta magica 492 Zander 1. c. 47 1 2 Fest. 3 3 3 tavis genus turpis figuraf 1 3 α Fest. 3 1 7 in Appi (scil. CI audi) sententis I suppl. L e o 1 (52 cf. 55) compote Zander Marx 2 ^turpitudims b Prise. GL I I 384 ι obliviscere 11. 2 σεοοφισμένος cf. L e o 1 45. 33 s adde ex auctore epistulae ad Caes. de re publ. I , I, 2 verum esse, quod in carminibus Appius ait, fabrum esse suae quemque fortunae, unde L e o 1 p. 66 2 restituit (esc it) su as quisqu e fa ber fo r tunas, alii alia

SACRA BT PROFΑ ΝΑ

5

14 hunc unum plurimae consentiunt gentes populi primarium fuisse virum 16 fundit fugat prosterait maximas legiones 16 duello magno dirimendo regibus subigendis 17 α avaritiam omnia vitia habere putabant: sumptuosus, cupidus, elegans, vitiosus, inritus qui habebatur, is laudabatur b vestiri in foro honeste mos erat, domi, quod satis erat, equos carius quam coquos emebant. poeticae artis honos non erat si quis in ea re studebat, aut sese ad convivia adplicabat, tcrassatori vocabatur c nam vita humana prope uti ferrum est. si exerceas, conteritur, si non exerceas, tarnen robigo interficit. item homines exercendo videmus conteri. si nihil exerceas, inertia atque torpedo plus detriment! facit quam exercitio 18 veteres Casmenas, cascam rem volo profan

19 a b c d e / g h

consulto producit eum quo sit impudentior quem non rationis egentem vicit Archimedes turdis edacibus dolos comparas, amice merulae quod os vetustae mane dulce cantat Isis pererrat orbem crinibus profusis cum victor Lemno classem Doricam appulisset magnum numerum triumphat hostibus devictis summas opes qui regum regias refregit

14 Cie. ' C a t . 6i 2 fin. ι, i i 6 A t i l i C a l a t i n i censoris a. a. Chr. n. 247 ad exemplar Sdpionis censoris elogii elogium 1 hunc unum: unicum C i e . 1 : uno cum Cie.* cf. L e o 1 48. 15 Bass. G L V I 265 (in Ac i Iii Glabrionis tabula) 16 Bass. G L V I 265, 22 cf. Liv. 40, 52, 4 (ad a. a. Chr. n. 179) e R e g i l l i tabula triumphali cf. L e o 1 64 17 Gell.

IT, 2 (in libro Catonis, qui inscriptus est carmen de moribusj α avaritiam — vitiosus = Non. 465 avaritia Gell, plerique putant Non. invidus vel tncitus vel inquinatus ci vv. dd. qui unus (v. 1.): que rell. (avarus) laud. L . Mueller: is audiebat ccvarus Baehr. b quis: quid vel qui ν. 1. ludebat Baehr. c se vel in exercendo singuli 18 Varr. ling. cCamenas' 7, 28 (in carmine Priami) cf. Leo1 32 1 19 versus

s a t u r n i i a g r a m m a t i c i s schematis inlustrandi causa f i c t i de his saturniis quibus addideris Naev. 46 (cf. 47) et Ter. Maur. 2497 ss cf. L e o 1 7 . 9 a Bass. G L V I 266 de metro Eupolideo cf. Bass. 1.1. L e o 1 10. 76 b Bass. G L V I 265 c Bass. G L V I 265 d Mall. Theod. G L V I 594, 6 e Serv. metr. G L I V 466, 7 f Mar. Victorin. G L V I 139, 15 g Ps. Cens. G L V I 615, 8 h Diom. G L I 512, 20 Fortun. G L V I 294, 1

6

L. LIVIVS ANDRONICVS

L. L I V I V S

ANDRONICVS

ODYSSIA

1

2

3 4 5 6 7 8

9 10 11

12 13 14 15 16

17 18

19 20

(i Baehr.) virum mihi Camena insece versutum! (2) pater noster, Saturni filie (. . .) (3) mea puera quid verbi ex tuo ore supera fugit? (5) argenteo polubro aureo eclutro (6) tuque mihi narrato omnia disertim! (7) quae haec daps est, festus dies ? (8) matrem (proci) procitum plurimi venerunt (9) in Pylum devenies aut ibi ommentans 10) tumque remos iussit religare struppis 11) ibidemque vir summus adprimus Patroclus 12) quando dies adveniet quem profata Morta est 13) atque escas habemus mentionem (. . .) 14) partim errant, nequinont Graeciam redire 15) sanctä puer, Saturni filia, regina 16) apud nympham Atlantis filiam Calypsonem 17) igitur demum Vlixi cor frixit prae pavore 19) utrum genua amploctens virginem oraret 20) ibi manens sedeto, donicum videbis me carpento vehentem domum venisse 21) simul ac dacrimas de ore noegeo detersit 22) namque nullum peius macerat humanum quamde mare saevom: vires quoi sunt magnae, (tamen) topper confringent inportunae undae

1 Gell. 18, 9, ζ Horn, α ι a Prise. GL II 305 ® 45· filic voc. 3 Prise. GL II 230 s Char. GL I 84 α 64 puer Char, supra fugit (fuit) Prise. 11.: audio Char.: supera fugit Fleckeisen 4 Non. 544 a 136 s polybro 11.: ^έρνιβι* 1trullo1 NOD. : contra Gloss, λέβης et glutro II.: έκλούχ^ψ 5 Non. 509 α 169 tuquae v. 1. 6 Prise. G L II 321 0225 7 Paul. Fest. 225 α 245 ss suppl. Zander 8 Fest. 190 Leo 1 cf. α 284, alii β 317 advenies O. Müller: pro participio habent edd. haut interpretatur L e o 1 ' o b m a n e n . 9 Isid. orig. 19,4, 9 β 422 0287 cvinculis5 10 Gell. 6, 7, 11 γ n o Patrtcoles Bergk (cf. Leo 1 56) 11 Gell. 3, 16, 11 γ 237 s ß99al. 1 a Prise. G L Π 198 8213 * 177 0246 «car gen. cf. Leo 1 39 13 Fest. 162 8495 nequinont Fest.: neque nunc cod. 14 Prise. G L II232 8 513 filia glossam ad puer adscriptam esse censet Fleckeisen cf. Leo 1 46 »5 Prise. G L Π 210 8557 ε 14 ρ 143 »6 Serv. auet. Aen. 1,92 ε 297 cf. L e o 1 53 17 Diom. G L I 384 ζ 142 amploctens Diom.: amplectens 11. 18 Char. GL I I97 ζ 295 s 2 vehementem cod. cf. Leo 1 16. 56 8 19 Fest. 134 θ 88 lacrimas cod.: em Mueller ad Fest. 68 Kamiculi genere praetexto purpura vel candido ac perlucido cf. L e o 1 34 20 Fest. 352 θ 138 s cf. Leo 1 41 1 homonem Vrsinus 2 saevum cod. viret cui cod. 3 (et cut) Havet Zander Lindsay tcit