[Vitae poetarum Persicorum] Vitae poetarum Persicorum ex Dauletschahi historia poetarum: Fasc. 1 Hâfizi Schirâzensis vitam tenens [Reprint 2019 ed.] 9783111617565, 9783111241333

Citation preview

VITAE

POETARUM PERSICORUM EX

DAULETSCHAHI HISTORIA POETARUM

EXCERPTAE

AD FIDEM CODD. MSS. PERSICE EDIDIT L A T I N E VEKTIT ANNOTATIONXBUS I N S T R U X I T

JOANNES PHIL

1JOCT.

LITT.

AUGUST US

ORIENT.

SOCIETATI5

IN

ACADEMIA

ASIATICAS

LUDOVICIANA

PAIÍ1SIENSIS

SOCIUS

Fasciculus Hafizi Schirdzensis

VÖLLERS, GISSENSI HONOll.

I.

vitam

tenens.

G I S S A E, P R O S T A T IN LIBRARIA J. R I C K E R . MDCCCXXX1X. TYPIS

C.

LICHTENBERG EIU.

P.

P.

O.

VIRO

DOCTISSIMO

LAURENTIO

REINKE,

THEOLQGIAE DOCT. EIUSDEM ET LINGUARUM ORIENT. IN ACADEIVHA MONASTERIENSI 1'. P. O.

AMICO

SUO

TENUEM

D I L E C T I S S I M O

HANC

OPELLAM

AMICISSIME OFFERT

li D 1 T 0 B.

PRAEFATIO.

Inter multos eosque praeclaros Orientis scriptores, qui poetarum persicorum ritas enarrarunt, permagnam assecutus est gloriam Dauletschah Ghazi Samarcandiensis. Operis egregii, quod scripsit de historia poesis persicae, argumentum et praestantiam, locis quibusdam selectis gallice versis comprobatam, beatus Silv. de Sacy singulari commentatione copiosius descripsit 1 ). Poetarum quum unam alteramve tantum vitam persice editar» yiderem, Parisiis dum moror, primum totum opus typis divulgare cogitabam ; Vid. Notices et Extraits des manuscrits torn. IV. p, 220 sqq. Dauletschahi opus, ut alii eiusdem generis libri, inscribitur fouiJf ï^fiXï „historia poetarum". Auctor vixit regnante Sultano Abu-Ighazi Hosein Behadurkhan, pronepotis Mirzae Omar - scheich, unius ex liberis Tamerlani et opus suum anno Heg. 892 (Ch. 1487) absolvit. cf. ibid. p. 249.

VI

mox autem aliis rebus impeditus, Consilio mutato , decern tantum poetarum clarissimorum vitas descripsi posthac edendas. Agmen duxit Ferdusii vita, quam in fronte libri nostri „ F r a g mente über die Religion des Zoroaster" inscripti*) collocare placuit Sequitur hoc fasciculo primo Hafìzi vita, a Wilkenio viro clarissimo e codice Gottingensi mendose et negligenter exarato antea iam edita sed non satis accurate pertractata 2 ), quam, textu ad fidem trium codicum, qui in Bibl. regia Parisiensi asservantur N. 166. 249 et 250 signati 3 ), diligentissime colProdiit hic liber Bonnae 1831. 8 " . 2)

Inserta est Chrestomathiae, quam Wilkenius Institutionibus suis ad fundamenta linguae persicae adiunxit p. 2 2 0 — 2 3 0 et latine conversa legitur in eiusdem viri doctissimi auctario ad Chrestomatliiam suam persicain p. 7 4 — 8 0 . Praeterea gallice Háfizi vitain interpretatus est beatus Silv. de Sacy in Xotices et Kxtr. 1. 1. p. 2 3 8 — 2 4 5 et germanice vir doetissimus Hammer-Purgstall in fronte suae totius Háfizi Diväni interprelationis („der Diwan von Mohammed Schemsed-din Hajii aus dem Persischen zum erstenmal ganz übersetzt. Siultß. u. Tühing. I. 1 8 1 2 . II. 1 8 1 3 . " ) tom. I. p. X I V sqq. Plura viele in Hammen Geschichte der schonen Redekünste Persiens p. 2 6 1 sqq. et in Specimine poeseos persicae. Yindob. 1 7 7 1 . p. X I X sqq. 3)

Trium horuin codicum ope, quorum dúos poste-

VII

lato emendatiorem exhibere studui, adieetis simul in margine annotationibus criticis et variis codicum lectionibus. Praeterea in carminibus et yersibus, a Dauletschaho speciminis causa passim allatis, innltum me adiuvit totius Hafizi Divani editio1), quae anno Keg. 1250 (Ch. 1834) prodiit riores beat. Silv. de Sacy in Not. et Extr. I. 1. p. 2 5 0 pluribus verbis descripsit et primus num.166 signatus ad optimae notae codices est referendus, Dauletschahi opus bene emendari et castigari potest. 1)

Libri huius in Europa rarissimi visum humanissime mihi concessit Dr. Gust. W e i l , vir literarum Orientis peritissimus, qui Kahirae dum commoratur librum sibi comparavit. In extrema operis parte de editore et loco quo impressum est haec reperiuntur: ^Li^ J ^ l j J ^ J i ^ f ifl

Oj-^

|V*JI J j ZXAL*

*J ^

K ^

^ L t ' i ^JJO XAt^SP ^ j J ^ L C j joLoj

iOjtUXw^b L»Uot ^ ^ t L i b

tX+^f ^J-^t

^ A X J I x * A k J L o J u i L j Uotj (jiXiit ^wciu'l J i i U f ( ^ ^ t ) O j L r J I Opf^e io-ui pLg^s. LojJt ^

SLcLgiJ^ ^ ¿ y u t eU^UJ! ^

jjLT

d^Ja

j J I ^ c J J i t oLx iX^S?

«-¿LCJt ^L« ot^jo

Xlit^^+J liJJi^ Si>Li)

JuoUJf

SjiJjj

^(Xajj

Lo ¿LLwj SiMjuob aJUf bjoof

JOJ

tX+A**Jf

(\»L-w ^tXiil ^ U J t

^b^JI

iUjJa+Jf ^ i s b jjc-ysJt

Vili in Aegypto, tribus tomis constans et optimo Sudii commentario turcico instructa. In latina interpretatione exemplar persicum, quantum pro diverso utriusque linguae ingenio fieri potuit, accurate exprimendum curavimus. Annotationes perpaucas tantum, in primis quae ad historiam spectant et res difficiliores illustrant, adiecimus ; eo magis enim brevitati erat studendum, quo probius intellexeramus, non tirones sed peritiores tantum lectores hasce reliquias esse lecturos, quas si boni consulant reliquis quoque fasciculis mox edendis omnem curam adhibebimus. Scribebam in Academia Ludoviciana Gissensi mense Februario MDCCCXXXIX.

Vita regis eruditorum et cremoris lactis doctorum, Chodschae1) Hàiìzi Schiràzensis 2 ), cuius praeclarum sepulcrum deus sanctificet. V i r erat suae aetatis piane singularis et rairaculum saeculi. Genus dicendi illi est quod mens humana intelligere non potest, quum e studio mystico ortum esse videatur et gradum paupertatis 3 ) redoleat, quare etiam cognomen Lisan - elghaìb i. e. lingua inystica illi dederunt. Oratione utitur simplici et pura, sed maxima est sententiarum eius et doctrinarum gravitas. Perfecta illi est virtus et praestantia. Poesis infima virtutum eius, etenim in scientia Corani et in doctrinis, quas dicunt externas et internas, multum excellebat. Thesaurus doctrinarum et mysteriorum Said Kasim- 4 elanvar , cuius praeclarum sepulcrum deus sanctificet, studiosissime colebat Chodscham Hàfiz eiusque Divànum semper sibi recitandum curavit. Viri etiam clari et religiosi 5 ) Hàfizi scripta summis in deliciis habuerunt. Chodschae Hàfiz cognomina et nomen sunt Schemseddin Mohammed. Vixit sub imperio Mozafferidarum 6 ) in regno Persarum et Schiràzi ; quum autem prae magno rerum divinarum amore et studio res humanas prorsus negligeret, vitam degebat cura et molestia vacuam, quemadmodum ipse ait: 1

2 „Tu, si ebrius et veste auro distincta indutus transis, „unum basium vove Hàfizo lanea veste amicto 7 )." Chodscha Hàfiz semper cum Dervischis et ascetis versabatur, nonnunquain etiam intererat conciliis optimatum et principum et quamquam vir erat eruditissi5 mus et perfectissimus, tamen etiam ad adolescentium bene moratorum societatem se applicabat et ab omnibus diligebatur. Inter varia eloquentiae genera ghazelis 8 ) tantum usus est 5 quas post eius ìnortem demum amici et discipuli in Divànum 9 ) collegerunt. Nos tres ghazelas ex illius Divano elegimus hic proponendas : Ghazela. „Pocillator, veni, etenim tulipae calix plenus est „meri; quando finis erit verbis vanis, quando terminus „nugis? Mitte superbiam et blanditias, vidit enim tem,,pus rugas togae Caesarum et finem diadematis Kajano6 „rum 1 Zephyri flatus iuventutis tempus (breve) in 7 „memoriam revocai ; itaque porrige, o iuvenis ! animi „medicinam, quae curam aufert. Fraudi et blanditiis „aevi noli confidere ; infelix ille, qui securus est de „eius fraude. Ministra mihi nomine Hàtim T a j i 1 1 ) po„culum unius librae mensura, ut convolvainus nigrum „avarorum librum 1 2 ). Fortunae dona prò vino oppig„nera, ex asceta enim ne hilum quidem remansit. O „Hàfiz! carmina tua, quamquam persice scripta, vul„gata sunt a regno Aegypti et Syriae usque ad fines „imperii Graeci et ad Rajam 1 3 )." Ghazela. 8 „Duo amici faceti et duae vini vetusti librae, otium, „liber et horti angulus — has res ego non darem prò „hoc mundo et prò futuro, et si ad pedes meos continuo

3 „se prosteroerent hominum catervae 1 4 ). Quicuuque tran„quillitatis thesaurum pro angulo mundi commutai, ven,,dit Josephum Aegyptium vili pretio. Veni, etenim huius „officinae (i. e. mundi) sors non imminuetur, neque absti„nentia, qualis tua est, neque improbitate, qualis mea est. „Tempore miseriae necesse est deglutire curas cum mero, „nam nemini confidendum est his temporibus. Prae ve- 9 „hementia venti adversitatum distingui non potest, nam „rosa fuerit in hoc horto an iasminum. Constanter per,,fer, o mens, nam deus tam eximiam gemmam Ahri„mani manibus non committet. Perdita est natura sae„culi ; tanta in calamitate ubi est cogitatio sapientis et „consilium Brahmani?" Narratur Sultanum Bagdadi Ahmedum magnopere coluisse et dilexisse Chodscliam Hàfiz summisque viribus contendisse, ut ilium ad se traheret. At Hàfiz a Persis Bagdadum migrare noluit et in patria arido pa- 10 nis frusto contentus mei urbium peregrinarum non appetivit. Scripsit autem Ghazelam in lauderai Sultani Ahmed, quam Bagdadum, sedem pacis, misit : Ghazela. „Laudo deum propter iustitiam Sultani Ahmed, fi„lii Scheichi Oveis, HIìì Hasan Ilchànidae 1 5 ) , regis, „filii regis, imperatoris, imperatoria stirpe orti, quam „animam mundi appellare convenit. Si luna una tecum „orta fuisset, (Mohammed) illam irj duas partes non „fidisset 1 6 ) ; tu (enim ipse) Mohammedis miraculum 11 ,,es et gratia divina. Generis nobilitas, praestantia et „hominum favor tibi debentur; procul absit oculus ma„lignus, tu enim ipse es anima (mundi) et dilectus. E „rosa Persiae vitae meae flos non effloruit; euge Bag-

4 12 „dadi Tigris

et vinum ( e i u s ) dulce.

Cincinni

(tui)

„sunt pieni amfractuum, sunt similes cincinnis amato,,rum ; nam in horoscopo tuo est potestas Chosroum et „gloria Dschingizchàni 1 7 )." Chodscha Hàfìz sermonibus lepidis et facetis rnagnopere delectabatur, quorum, quum multi circumferaiitur, unum alterumve in hac historia referri opus est. Anno DCCXCV

quum fortunatissimi» et magnus

Emir Timur Kurkàn, quem deus illuminet, Persarum imperium expugnasset et regem Mansur morti tradidiss e t 1 8 ) , Hàfìz inter vivos fuit.

Itaque ili um arcessi ius-

sit atque ita allocutus est: „ E g o ictu gladii politi ma13 ximam terrae habitatae partem expugnavi et millia urbium ac provinciarum depopulatus sum, ut Samarcandum et Bochàram, locos domicilii et sedes regni mei, copiosiores et celebriores redderem ; tu autem, homo levis, uno naevo nigro hasce urbes meas te traditurum et venditurum dicis hoc versu: „Si formosus ille puer Schiràzensis sibi vindicaret „cor meum, pro naevo suo nigro daturus essem Samar„candum et B o c h à r a m 1 9 ) . " Hàfìz terram osculatus, ,,o mundi imperator", inquit, „eiusmodi liberalitate factum est, ut nunc in hanc (miseram) sortem inciderim".

Hoc responsum facetum

ita principi fortunatissimo placuit, ut non solum de obiurgatione desisterei, sed benignum se ipsi praeberet. 14

Summus imperator, et iustitia et aequitate insignis, Ahmed Bagdadensis, quem deus illuminet, legitimus Sultani Oveis Dschalàjir successor,

quum post patris

obitum Bagdadi imperium stabiliisset et, fratre suo Sultano Hosein regno

expulso, Adserbidschànam quoque

5 occupasset, tantam nactus est potentiam, ut eius dominatio usque ad fines Graecorum se extenderet. Rex erat omni genere excellens et artium fautor; carmina arabica et persica et legerat et bene componebat; variarum etiam artium peritus fuisse dicitur, ut artis pingendi et inaurandi, arcus et sagittas conficiendi sigillaque scalpendi et artium aliarum. Sex scripturae generum erat peritus. Illius est hoc distichon: „ Q u o saepius te video, eo maius me tenet deside„rium tui ; prae desiderio vultus tui vesper mihi fit aur o r a felicitatis." In arte musica et compositione melica excellebat et aliquot libros de hac arte composuit. Chodscha Abd- 15 elkàdir erat eius amicus, a qua hanc artem didicisse dicunt. Hodie quoque inter musicos et cantores multa eius circumferuntur scripta. Sed quamquam tot et tam praeclaris virtutibus excellebat , tamen erat homo crudelis et perfidus. Opio tantopere delectabatur, ut nonnunquam mente privaretur 2 0 ) , et quum viros insignes sine culpa vehementissime vexaret et propter levissimas causas morte affligeret, populo et militibus in odium venit et Emiri et copiarum duces fortunatissimum et maximum principem Timurum Kurkàn per literas continuo invitarunt, donec tandem anno DCCXCI exeunte 2 1 ) cum exercitu Bagdadum profectus est ad Sultanum Ahmed interficiendum. Priusquam autem T i mur eo pervenit, Sultan Ahmed hoc carmen a se composituin Timuro misit: „Quare temporum iniuriae praebeamus cervices ? „quare eius ictus perferamus pro quavis re levissima ? „Maria et montes transimus et pervagamur ; Simorgi in- 16 „star transvolamus 2 2 ) terram et oceamnn. Num desi-

6 „deriis nostris coelum pede est calcandnm ; an, ut ho„mines decet, conatibus finis est imponendus ?" Quod carmen quum princeps fortunatissimus legisset moestus ait : „Utinam ego quoque versus facere didicissem, ut versibus apte respondere possem, sed erit unus ex filiis vel nepotibus meis, qui Ahinedo respondeat". Itaque per literas Mirzam Emiranschah, rei ut alii dicunt, Chalilum Mirzain de responso reddendo adibant et ita rescriptum est : „Collum tempori iniuriae submitte, neve caput „retrahe, magnum eniin sustinere non potest parvus. „Quare Simorgi instar montem Kaf ascendere studes? „esto submissus ut passer et demitte alas et pennas. Ex17 „pelle mente tua cogitationes inanes, ne tua causa cen„tum millia pereant." Hoc responsum cum legisset Sultan Ahmed, intelligens se in latere montis copiarum principis fortunatissimi nihil esse nisi stipulam et culicem in strepitu adventus Timuri, fugam, quia dictis principis prophetarum resisti non potest, eligens, Bagdado relieto, in terram Graecorum recessit. Itaque Timur, Bagdadi imperio in suam potestatem redacto, eius praefecturam tradidit Chodschae Masud Serbedal 2 3 ) , qui erat Chodschae Ali Movajjad sororis filius atque ad vectigalia reeipienda Chodscha Ali Tusensi Bagdadum misso, re feliciter peracta, in regnum suum rediit. Post reditum autem Timuri Sultan Ahmed, auxiliis a Graecorum imperatore aeeeptis, Bagdadum iterum revertit. Chodscha Masud, quum resistere lion posset, Bagdadum illi tradidit. Sultan Ahmed, Timuro eo ipso 18 tempore cum Toktamischo, rege Descht-Kiptschaki, bellum gerente, nactus Opportunitäten!, iterum aliquot an-

1 nos imperium Bagdadi tenuit et saepius cum Timuro aut conflictatus est aut pacem iniit, quae omnia copiosius enarrare huius loci non est, donec tandem anno DCCCVIII per manum Kara Jusuf Turcmani, unius ex pastoribus patris sui, martyris mortem obiit et imperium dynastìae Dschalàjiricae ereptum ad Turcmanos transiit, quorum historia origo et progressus posthac enarrabuntur. Anno DCCXCIV Chodscha Hàfìz vita defunctus 2 4 ) et in Mosalla 2 5 ) Schiràzensi sepultus est, faveat illi Deus ! Quum Sultan Abul-kàsim Babur Behadur Schiràzuin expugnasset, dominus noster Mohamed Maamaji, supremus Sultani Babur minister, anno DCCC super Hàfizi sepulcro egregium monumentum faciendum locavit 2 6 ).

A n n o t a t i o n e s . *) Chodschae titulo, ut honoris et dignitatis nomine in Oriente oranes viri praeclari appellantur, inprimis autem viri docti et professore». Proprie significai seniorem, deinde dominum, praeceptorem. Synonymum est Scheich . 2

) Scht'rdz, urbs quae amplum habet territorinra et Provineiae Fars caput, ob loci amoenitatem, in quo sita est aerisque temperiem et aquam purissimam et salubrem valde celebratur. „Hanc aliquis", ait Reviczky, „non male Persiae Athenas vocaverit, turn quod purissima lingua Persica, eaque peculiaribus idiotismis ac elegantiis, quas grammatici gentis illius modos Schiràzios vocant, luxurians, incolis eius sit nativa, tum etiam, quod amoeniorum ac politiorum literarum domicilium dici mereatur. Plurimi sane sunt, neque facile enumerandi, eruditionis et eloquentiae laude in Oriente clari scriptores, qui ex hac urbe originem traxerunt, sed inter ceteros notiores, neque nostratibus nominetenus ignoti poetae sunt Saadi et Ilàfiz etc." vid. Specim. poes. Pers. p. XVIII. Hist, prior, reg. Pers. p. 114 et 115. cf. Herbelot Bibl. or. s. v. — De anno, quo Schiràzi natus est poeta Hàfiz nil certe constat, quum neque Dauletschah neque ali! scriptores ilium commemorent. Natus fuigse videtur primis saeculi Hegirae octavi annis, nam sub finem eiusdem saeculi diem supremum obiit. 3

) Sufiorum ordo religiosus, quorum vitae degendae ratio in contemplatione et cognitione rerum divinarum unice est posita, plures distinguit animi perfectionis gradus, quorum ultimus appellatili- gradus annihilationis ( L o ) , vel paupertatis (^Jis ) , aut gradus paupertatis et annihilationis j&s ) ( U i j , quia in isto perfectionis gradu homo semet ipsum quasi

9 aiinihilavit et cogitations rerura divinarum occupâtes in vera Dei cognitione et contemplatione totus versatur. Plura cle hoc gradu leguntur in Ferid-eddin Attari libro Pendnameh inscripto cap. 52. p. 165 seq.; cf. de Sacyi annot. ad. Ii. I. et p. LIV., LV. et LXII., ubi etiam alii perfecdonis gradus accuratius deicribuntur. Cf. Hammer Gesch. der schönen Redekünste Persiens p. 340 seq. et Tholuckii Sufismus. Berol. 1821. +

) Said Kasim - elanvar recentiorum Persaruni , qui studio mystico se dederunt, facile princeps, iam ad adolescentulo in rerum divinarutn contemplationem incubuit et Sufiorum doctrinam professus postquam multis in Iocls praeceptoris munus susceperat, tantam nominis claritatem consecutus est, ut ipsi principes et magnates scholis eius intéressent. Quum autem nimio ardore doctrinam suam praedicaret et homines ad Studium mysticum incitare studeret, ne auditorum numerus cresceret, rex urbe Herat ilium amovere jussit. Itaque Balchum et Samarcandum se recepit ibique per' aliquod tempus commoratus est. Deinde Heratum rediit atque cum eadem ut antea auditorum frequentia scholas mysticas habere perrexit. Obiit an. H. 835 (Ch. 1431) in vico Chardscherd prope Nischapurum et in horto, quem discipuli praeceptori vivo emerant, defunctus est. Cf. Hammer Gesch. d. schön. Red. p. 285. seq. qui etiam exempla quaedam ex eius Divâno germanice versa exhibet. Herbelot Bibl. orient, s. v. Casssm Anvar. s

)

proprie est veritatem confirmons, deinde veritatts

indagator et lingua Sufiorum vir religiosus, qui ad animi perfectionis gradum, qui gradus veritatis (cyJüÄa-) dicitur, pervenit. Gradum istum hisce verbis describit Silv. de Sacy: „La réalité •^JJÙJLÏ. , c'est une sorte de philosophie qui, s'élevant au dessus des préceptes de la religion et du culte spirituel, considère les choses dans leur essence ; c'est un état d'intuition, surnaturel et extatique." Pendnameh p. 168. Ä ) Mozafferidarum dynastia apud Persas floruit ab an. H. 708 (Ch. 1308) usque ad an. 795 (Ch. 1392). Regni caput erat urbs Schirâz; post obitum autem Mohammedis Mobariz-eddini Mozafferi, dynastiae principis et conditoris, qui eum sequebantur filii et successores regiium inter se partiti sunt et in diversis 9

10 Persarum regionibus partim simili regnarunt, partim sibi invicem successerunt, donee tandem Tamerlanus, Schah - Mansuro devicto, regnum Mozafferidarum funditus evertit. Vid. Herbelot Bibi. Or. s. v. Modhaffer. Deguignes Gesch. der Hunnen torn. V. p. 488 et 489. ell. torn. IV. p. 37 seq. 7

) Est distichon ghazelae secundae ex litera

8

) Gliazela JyÀ proprie est carmen amatorium, qunm sit de-

.

rivatum a verbo arab. J^ft quod significai: „cum studio usus fuit sermone, quo feminis blandiretur" a), in eoque amatae pulcritudo et amoris cruciatus praedicari et amoris amicitiaeque laus describi soleant. Interdum etiam aliis rebus tractandis inservit, ut vini et gaudii deliciis et mysticis Sufiorum doctrinis. Carmine alloquitur poeta aut ipsam amatam aut alium quem, prout carminis argumentum postulat. Proprium autem est Ghazelae, ut singula disticha perfectum sensum efiiciant et sententiae carmine expressae minime inter se eohaereant. Proprium porro est Ghazelae ut in ultimo demum disticho, quod Schahi-beit (cv-o s L i ) sive Regis distichon vocatur, poeta, semet ipsum alloquens, id, in quo exponendo praecipue carmen versatur, exprimât. Quae quidem lex, quamquam ab uno alterove tantum poetarum, qui ante Saadium floruerunt, observata fuit, postea tamen in consuetudinem venit. — Ad formam Ghazelae quod attinet, tria requiruntur : 1) ut nec paucioribus quam quinque, nec pluribus quam tredecim distichis constet, etsi non raro optimorum poetnrum exemplo ab hac lege disceditur ; 2) ut singula quaeque disticha unum idemque metri genus sequantur; 3) denique, ut primi distichi duo hemistichia secundo ceterorum hemistichio similem exitum habeant. Vid. Gladwin dissertations on the rhetoric, prosody and rhyme Cale. 1801. p. 2. Specimen poeseos persicae p. XLV seq. cil. p. XL11 not. *). 9

) „Ghazelae", recte ait Reviczky, „multae numero et variae terminatione Divânum constituunt, ad hoc autem requiritur, ut non multae tantum sint et variae terminationis, sed ut aliquae earum in singulas alphabeti arabici literas desinant, quo a) Vid. Freytagii lexicon arabic. lat. s. v. Cf. Hamasae carmina p. 538. cd. Freytagii et Reiske ad Tarafae Moall. p. 40.

11 facto in Divànum ordine alphabetico inseruntur; quod raro fit auctore adirne superstite, quamdiu spes aliqua subesse potest novi incrementi. Carmina Ilàfizi in unum volumen scu Divànum collecta Ghazelas 569 circiter eomprehendunt variis temporibus compositas, etsi arduum sit earum numerum accurate definire ob summam omnium codicum discrepantiam." Vid. Specim. poes. pers. p. XLVI1. 10

) Poeta graeci imperii interitum et dynastiae Kajanorum, qui in Persia regnabant, finem hoc versu significali« «licit: „Tempus splendidam imperatorum vestem vidit obsolescere et „regum e dynastia Kajanorum diadema evanescere". 1

*) Hàtim Taj, e Tajjitis, tribù arabica, ortus, vir fuit liberalitatis laude immortalis eaque de causa in Oriente summae liberalitatis exemplar habetur. Vid. Abulfedae hist, anteisl. p. 188. ed. Fleischeri et Herbelot Bibl. or. s. v. Hatem Tai. 12 ) ld est, ne avaritiae accusemur et nomina nostra in indicem avarorum referantur. 13 ) Cf. Geschichte der Seldschuken p. 11. not. 13 et p. 12 not. 16. 14 j Eo nimirum Consilio, ut ad renuntiandum hisce rebus me adducerent. 15 ) Ilchdnìdarum dynastia, Mogol is e Persico imperio eiectis, an. II. 737 (Ch.1336) a Scheich Hasan Dschalajir Buzurk condita est, et septuaginta sex annos in Arabiae provincia Irac et in Adserbidschàn imperium tenuit. Hasan et qui eum sequebantur Sultani Oveis«), Hosein et Ahmed in urbe Bagdad regni sedem constituerant, donec tandem Bagdado a Timuro expugnato et Sultano Ahmed a Turcmanorum principe Cara Jusuf occiso, llchànidarum familia exstincta est. Vid. Herbelot Bibl. or. s. v. llkhcin et Deguignes Gesch. der Hunnen, tom. III. p. 310 seq. et torn. V. p. 343 et 344. 16

) Poeta ad lunae fissionem, miraculum, quod Mohammed, ut legatum dei se esse probaret, edidisse dicituri), alludens, dicit: „si luna ante Sultanum Ahmed natum non,,dum extitisset, non oportuit Mohammedem, quo missionem „suam divinam probaret, lunam in duas partes findere, quutn a) Non Awis, ut alii falso prouuutiaut. b) Cf. Sur. liIV et Gaguier vìe de Mahomet cap. 19.

12 „ipse Sultan Ahmed, ut in versu sequent) expresse dicitur, sit „miraculum potentiae Mohammedis et gratiae dirinae donum „excellentissimum. Cf. Rosenzweig Joseph u. Suleicha p. 188. not. 20. ) Carmen istud fine carere videtnr, nam proprium est Ghazelae, ut poeta in ultimo hemistichio semet ipsum alloquens id, in quo exponendo carmen praecipne versatur, exprimât. Recte igitur ed. Aeg. una cum Hammer-Purgstalli codice duo haec disticha in fine addit. „Caput amans, si non „est pulfis portae amati, quomodo ex aerumna vertiginis eva,,det. Affer, o aura matutina pulverem portae amici quo „Hàfiz oculum cordis illuminet." Vide quae in textu persico pag. 11. annot. 4. annotavimus. 47

) Quae hie commemoratur Tamerlani expeditio contra Persas suscepta, secunda est et in an. H.795. (Ch. 1392) incidit, nam hoc in bello Schah Mansur interfectus est ; vid. Hist. Timuri 1. III. cap. 25. ; cf. Deguignes Gesch. d. Hun. torn. IV. p. 36. et 37. Sed in temporum ratione peccat Dauletschah, quum infra poetam Ilâfiz iam an. II. 794 (Ch. 1391) mortuum esse narret. Quare assentior beato Silv. de Sacyo, qui r e m , de qua hie agitur, ad primam Tamerlani expeditionem contra Persas faclam refert et Dauletschalium utramque expeditionem confudisse contendit. Quae quidem opinio aliorum quoque codicnm lectione confirmatur, qui an. H. 787 (Ch. 1385) aut 790 (Ch. 1 3 8 8 ) commémorant, nam in prima expeditione Tamerlanus Schirâzum an. H. 789 (Ch. 1387) expugnaverat. Vid. Hist. Timuri 1. II. cap. 61. cf. Deguignes Gesch. d. Hun. torn. IV. p. 29. et Not. et Extraits torn. IV. p. 241 not. a). 1s

) Est primum distichon Ghazelae secundae e litera f , quae intégra in Specimine Poeseos persicae pag. 4. seq. legitur. „Commendatio naevorum", recte ait Revizcky, „in pueris et puellis, maxime vero si indici fuerint, ut auctor loquitur, id est atri et nigricantes, frequens admodum est apud poetas Orientis et in hoc opere ubivis obvia; etenim gentium illarum iudicio naevi in Candida cute conspicui non postremam pulcritudinis partem constituunt." Cf. ibid. p. 62. 19

20) Ad literam : caret." 21

,,ut

nonnunquam cerebrum eius

exsic-

) Secundum historiae Tamerlani scriptorem liacc expeditio

13 an. H. 795 (Ch. 1392) suscepta est: vid. Hist. Tim.tri I. III. cap. 30. cf. Deguignes Gesch. d. Hun. torn. III. p. 314 seq. 22

) Ad literain : ,,sub alas prehendimus siccum et hiimidtim." — Simorg vel Anha (LjLle) est avis ingens ct fabulosa, quae in Oriente magnam famae celebritatern consecuta est et ceu Regina in altissirao monte Kaf ( o l i ) commorari dicitur. Piura vid. in Rosenzweig Joseph u. Sul. p. 200. not. 14.; cf. Hariri consess. p. 594. Specim. poes. Pers. p. 78 et 79. et Herbelot Bibl. or. g. v, Simovg, 2J

) ) quod verba 24

Cf. Hist. Tirauri 1. IH. cap. 35. Secundum Hadschi Chalfam obiit Hifiz an. 11.791 (Ch.1388) confirmatur chronographico in sepulcro eius inciso, cuius ^-La-c terra Mosallae, literarum numero compu-

tato eundem annum efficiunt. Alii annum mortis 792 (Ch. 1389) indicant. Vid. Hammer in prooemio ad Hifizi Divan um germanice versum torn. 1. p. XIV et Specimen poes. pers. p. XXVIII seq. 2i ) Mosalla ^ L a j o , i. e. locus precibus destinatus, nominatur locus eminens in aperto campo, ubi homines certis diebus ad preces publicas faciendas conveniunt. In latere huius loci est altera Mosalla, quae appellatur Mosalla-elamvdt (^J-najo o t j j o ^ t , in qua preces pro mortuis recitantur. Vid. Silv. de Sacy Chrest. Arabe. t. I. p. 191. not. 78. 26

) Haflzi sepulcrum ad hunc usque diem extat et non procul ab urbe Schiraz situm est. Inter alios Niebuhrius illud descripsit eiusque locum in tabula XXXV indicavit. Reisebeschreibung torn. II. p. 166 seq.

lA iX+ÄI jjUaJL^ ( 1 l >Uif

¿JUL«

0jS otJULJ OUo^Xi.

Lï C

2

^ ? ^

à^r?)

LîLdï ^j! oI^j!

C^ûyj

s^jo ^ I j

¿ta

j l ; J o ^bLí&Xjr »iuU». y US' j j U í ^ j ' OUW^J (3

^^^aJs^Lm

I J ó Li. ^t

Jwolj Ä-i^I^j' o^H

s

r • * ^ 1 •••

t\JaJLwu»

j¿5 ScX-w

íi+Í'I¿l—*it

Jool JOCf^ia. Xji&f SOJJ

ß A jC>

JOJUÜj

('^¿Lgj ¿y

¿JJOJ

^L?

(G|V-LftJI

to-tyb-

^jUa-Lu

^Uai-,

^

v ^ V

ir,)L-'^

^

^

/4s * ( s &jU¿U¿

»JjL^,

2

LsLàj" AV.

1

i) W. c u l et

i^ta ^ ' j i e s^iljo. omisso 5

sj¿j. 6

) W.

om. ^ o L g j .

3

) W.

^jf ^T "? ^ ^ uljüLá» y

oOk-L^

W. oin. verba Juof

.

) fJjL»! ^ f deest in C. P . 249.

Verba ultima juLé¿L¿

hibet c. P . 249.

) c . P. 250. n i L a * ,

7

) W.

solus ex-

TV TPJLTF J L À . ¿ L O Y JM

¡ J F ¿J^*?

ò—o

j-*"

WJUAX C1 I*JA¿' ^JJ! T> I --1 ^UAJLW

AI' OUWJT^ YSUO pàj O^L

E)'/®

IL

CMOJ

(J-RS? FCIUIO I^J > * ) JLÓ'L J^OYTO

(M^OFJDB S J ^ ^ L I À - L ^ J - J L Y J T DÒL" ( 3 (JJU« ^JJO ^JÜFTJ J TJ¿TJDU ¡.ÜLJT ^JLO JUL^OJ O ^ ^JUÌ'

TYT

OUMJO^O

iXxjy

(55J!O

®5I>LJ Y-FLJI»' AI' JTJO^-W«

J OLJJU JLYCT Y

^joySC^y

K^FLJ

IX+Â-T (JUAA*U ^LJ

(^O'-WLÍXÍ'

TJ¿FJDÜ

W.

2

J^T.

JJJO MENDOSE.

4

( 11 SJÓLJCM/

) W . ODI.

TO!^.

JOU» K+Ò SJÜOLI«, OJWO .

W . ¿¿S.

8

W. UÇ,. 5

10

^J

à j ^

¿TJUOT

3

) W.

^jeyS^j. ,J

OB FJS.

) W.

) >V. OJ^OO « S ^ .

) W . FJIMJDU

^ L O

J

) W . OJ- O L - Y . 12

) C. P . ^

) W . F^OF J J L ^ .

JUOTJJ ^LY» ^AÄLÖ.

(

OUOJLIW

òyjó

6

ày**-)

jji

ÒY+J «YI>Y£- OTJJU O^-ISJ

OOLUI

( 8 ¿TJO

J^C ( 1 0 JUU*, ^L-IAJ

àyJtjS

Y

7

AJIÁS""

^ C ^ U J IU-ILJJ".

OTJJU LL

) W.

ÒyXjMjO 13

W . YIUAÜ- C. P . YI^ASJJ.

) C. P . ¿S3,

14

fr

^ ^

r ^

r * ; ' /v

u i V . r

^

(1

uh?' ox***" Lï

^

^u'/*

j'y

^y-ji-if

yjljó^

^

y

ÂÎ' J o U

^

JCJJÜJ ( 3 ¿ I j d u

l»t

^

^

fkj

^-»lya-

^JX

JyJLá. r»

O5'—^If-yat

y-?

^aÄiS? oU /ö

raen

) W . om. ù\ôJu

I ^ y o sUóf^íuo!. W.

Jjjj

5)

( 9 to- y

^

ad metrum

^

of?

est compositum, de quo vid.

pag. fs annot. 10. 3

^

S j í ' Joaü

JL?

f»)

W.

2)

Jl^.1.

W . et codd. quidam P .

C. P . 249.

xe.y> j j L - f r

JwJLÁ ^ I L L - JÚO^

ta-L, JuJlá>.

t X j j L ^ j j «Xé^l ^UaJL-

iam saepius commemoratum.

6

) W . juíílH

ijh^J® ^ j o J o y i t y ^ .

male et coatra metrum,

j ä . W . Iks* S " male.

W . et codd. P . ^¿ty;.

7)

W.

quod est idem W.

^IS'.

9)

C. P .

1«

^oLftJ! J u x ,jL—AX

OMW^I

j^y ch^^J

o-x^i ¿f\

J^ljuuo

kuLuLaJ

¿f?-) i 1 ^ ?

t otjuu y

o!^ JtU

(2

JULJ ^L*»,!

^jLia-Ly

( 3 oue^Xs». «JuUuue ^^W^

IÙJIJCYC v

^

8

f - t y

^

¿y?

¿

0

- *

¡U^-^yÀ-

Uuo) y

^ r *

h

o y - *

f^aiL^

^

I ^ - H /

-rv

¡s»

et C. P. 166. Joe! J i j à -

to!^.

sjot) ¿ ¿ r * ) •

^

^W**^ C 7 ^!?®?

^iU?

6

s

*) W. +

) Duo codd. P. o o i U . .

) W.

) W. ¿Lie,.

) W. et c. P. 24». ^ 7

^^¿y

C. P. 249. ^ L ï

v - o ^ fï-r^

r U>'.

^

y-*-®

yù)

ouib

IpjjLsaj^iil^

^ j y a J

y

3

ptXj

aUxL.

OLjùJ ¿U3 ^

L^Ulê

^to

IUCWÙFJUUE ^XAJ

y^-fr3)

^

^iX-âJ! >-àJj>

otjuu

ooLs ( 5 oLôjJ! Jolp ¿

LJ ^ ^ i e i L J !

'J) W. om.

5

) W. ; ljuol

) W. pro ^jjt legit oi^Luo. llla,t!

-

"' 10

W

-

) Pro ^ ¿ j

^ W.

Versus ad metruin y*.^ pertinent constat pede ^jJUtÀLwue quater repetito.

W. OoLs»

ir

bÜÍJUÜj vJ^JLO O»

t

ai' ( 3

JuLS^w ( 2

»i ^Jüjs JL¿>. ¿JLo CJJ^jo y>

tjLo J j

(¿j'^W

OMJÜ i^f^jui VJ^J

^jl

( 5 ly^l^J tXÄji^w fÄäi yio^tXÜ» J l * ^jty |JLt ^UxLw ^ t xJ' vy^-Áa».

»¿liLsl ^

Jáila. Ä^-Iy»^ ^ i|.l

O^c^i JüUuJ^ 5 * s JoO 5

) C. P . 249

«¿Las!) legere

6

non

)

Jjry

C. P . 250

ij' J a i L * J ù / Li' c^iXàj.

7)

Voc.

potuit V i . , nam illius loco tres p o -

I. OJJLjo

(* ^jl—i »SJLJ

iLiji^

^Ipj-g-i iXj-i jl) ;

tjo d+i!

uLJa-L-«,

t S ^ y oxLii'

^-cUj Jpè i j j l , ( 3 8k>Uu,jj

e

ty

( ^ U a J L , o J j u u c J^t &JLM ¿ • ¿ J ^jU^ot

^-i-*"

o ! ^ sLiu^-i » L i u ^ i ^ L i . C'^jo j j U . ^fy^

fr

T u ^

( 3 Jkjjj

j j o J u l ^J j i L>

»1»

*) ^ j l j deest in Wilkenii editione et in c. P. 249. 2

3

) W.

) W. j l i w j j .

Ghazela haec p e r -

tinet ad metri genus Juoj dictum, quod constat pede ( j j ' ^ U seu ^jjiljts quater repetito ; sed ultimo loco idem pes mutatur aut io et c. P. 249 ^ U a J - J f . t>t»1

.

7

aut in ,jJUls . 6

) W. ^

) W. jjLsk male.

.

5

) W.

W. eod. versu

Post hoc hemist.

sequens distichon inserit ed. A eg. cum Hammer - P u r g stalli codice ^¿^y

^ U j ! y> JLoL? > ¿til ^juLSo ^ f .

8

sjo^

) Sic correxi hemist., in

quo legendo codices valde discrepant. W. J u u j j Ed. Aeg. y3 óJJy

et

C. P . 250 j J o J u U i y> ^

»U

; consentii c. P. 166 exceptis voc. iXjUj et

JuLiji pro quibus legitur J o t

et

1

C1

L»

jjSJ

J o ai" (¿J"*»"

U&j

Ji>

iaila. SLj

pAkft

j i ^

iX^i ( 2 iuj

I^MjJu «Xfa.! ^jUaJLw ai" J c u i ' o o l X a .

v^JLb I^JoiLi. oljJb

1

li^?

^ijLai

^AX

y

laiLa.

iail

(" ObX^Xa. ( J j ^ ¿ULj

^jJLa.

Eadem aliis locis leguntur in c. P . 2 5 0

et quidem

priinum distichon post vs. 14. et secundum post vs. 8. 1

) In ed. A eg. hoc distichon proxime sequenti ante-

cedit et in c. P. 2 5 0 sequitur distichon, voce ^Uo incipiens et p. 1 annot. 9 adscriptum. mendosam

rece

eodem sensu.

3

2

) W . lectionem

I)'t"

) W.

c

falso.

*

Ante hoc ultimum

distichon in ed. A eg. et cod. Hammer -Purgstalli legitur sequens: yJL-i

v

o u i j J o ^ l i w j j o^Je ^ ^

duo alii codd. o U ^ f .

i&jj s f . 5

4

sS'

vJ"5-)'

) C. P . j ^ l j u b et

) C. P. o j U ^ dJUuij al. o o U j •

W . j I J J l j v^jLai (jwjU ijiJu (.U. »xi-ol.

Oyi «ja-Li».

j d rel.

o) C. P. 250 c u ^

•

A OJjè

jviOt>J

Lxjjo

o b Leo

^

o^cUï

^

( ' ^j-m-Cs

^¡uo y •y.É.g ( 6 ^3-w-á-J L> ^y*

,jjt

j ^ y

xXjT

^

jj¡>

^»y?.

(AJßjJ

JOLJ V^il^w L) |V¿ ( 7 it¿\>L> ^ J j j 1

^ (J-i' ol «.»ft its' ) Ghazelae metri genus est óuLS? ad norinam ^JLcLia 2

^Jx^Uw pLiw.

3

) Sic ed. Aeg.

) C. P. et ed. Aeg.

In codicibus leg. (^jJLi». JoUit

j j J U ^ ^ - P r o ^¿JU, W. W. ^ j j C ? male. G Ed. Aeg. C. P. 2 5 0 j j ^ . ) W. (J^ül? inendose. Hoc distichon in codd. Par. 166 et 2 4 9 sequitur versum 12 et in c. P. 2 5 0 legitur post vs. 4. 7

) Ed. Aeg. u i ï l j .

8

J

) Post hunc versum duo alia disticha inserii ed. A eg.

) C. P. 2 5 0 et ed. Aeg.

^iï.

cum cod. H a m m e r - P u r g s t a l l i ,

«) In c. P. 250 hoc liemistichium sic legitur \ò ^y-o

( 2 •iUMiJk S oLtJlc! *£}

fy C

»SywXj jJ&J jSL/O (3

O-H?' 4

^

vlL»

^O pila. pLu 80 jO

^Jo

igM*

j-> »»¿¿ej viJULo. 3 ) w . J f ^f falso et contra metruin.

Sed pro mendoso

^ u S j j in fine libri correxit. ^ix

falso

5

) W. ¿jf

vinum adest,

oscitationem

^Lo

) W. ^J".

7

^

quod yertit: „ubi quod eodem redit.

) W. j^a*) pLci ordine inverso.

«) Ed. A eg. ^Lfli'L^

> Pro

movent (nihili sunt)"; falso.

Pro ^Luif eodem versu c. P. 6

W.

ipse

4

JUJCoo oL>


L?

¿LJ

s

L

r

y

^

c j j L j o ^XjùLwlS'

ouwuu OU-ÌLCI ^t

( 4 v^*«Lo

T*

^It* 1 * 1

^

^

o L j ( c L-

^

^ ^

gJùmO

J*^}

Jùl

5

Ly*< »«-cLi L>

SOUlmiI

^

(' ^ j j

oL

pj'La. t>Lu

^ J o (VAÀS' ( j i ^ A à i )'

Lyo

U^i^t

«) Sic metri ratione liabita emendavi hemist., quod in codice l e g i t u r : ¡¿è V-uJO^wo. ^

»Lo

«yjLyo ^^Juùwil &f; E d . Aeg.

C. P. 0 ^ 0 . /)

Id. ¿ L > . Si>LìU«j! .

0 Id. U - i .

d) Id. Lo.

jr) Ed. Aeg. t d i j .

y

e) Id.

A) C. P .

«) In c. P . deest hoc distichon,

jiy sed

legitur in ed. Aeg. et codice, quo usus est Ilammer-Purgstall.

C1

JoXiifcl ÒJUJM? ^jbl^a. b

^ilftxi! ( 3

OLUJL?

oJLudi

(^tXeT^J

Jiy».

^JLx^Lojc JaiLa.

^bj

VALFJJÀ

BJSIJU

M>

^Ljuif ^jIJJLXJWJ

YJ-FJÀ)

ill c w u u

o u o Jaila. i j ' j ^ y ^Lyù^t

( 7 a j y ^¿.A ^«Xc

jt^ik

ad-

^IjjiM

(*

C2 ^¿àyi

(Jfc?'-*^

iàiLi.

owwf iuJ! ^Li-0 8

JJÌX»J0

(3

'

(j«Jo

(ji-v-rl pfj^—''

a. ^JIJ-jJJ

v^uc&S' ^ Lc C 5 ^ ' ; ! J a i U .

f^Liiji^sS^ ^ I S ^

JàiLs» ìl^Ij-s». ( 6 (.Li^

o ^ l cX falso l e e t a , non probanda est.

-

— Voce ar. i^paJLsO' significatur cognomen ex miro invento vel commento o r t u m ,

quod poetae M u h a m m e d a n i

imprimis

posterioris aetatis sibi attribuunt. (5) S u l t a n u s Sandschar vita defunctus est anno 5 5 2 H . ( 1 1 5 7 p. C h r . ) , postquam q u a d r a g i n t a et unum annos regnavit.

P l u r a v. in Mirchondi hist. Seldschuk. cap. X V I I I — X X ,

p. 1 73 sqq. ((!) Radsekan

est urbs p a r v a inter urbes Tils et Nischa-

pfir, quae in regione amoenissima sita fuisse v i d e t u r , ubi principes voluptatis causa degere

solebant,

quuin

(hist. Seldschuk. p. 9 6 , 1. 2 sqq.) dicat : c^yo'Jsl J i .

Mirchondus v J l s ; '-^'j'-S

e. „ e t ex ea (urbe Tus) Radsekan ac-

c u r r e b a t et postquam in hoc loco amoenissimo et paradisiacn descendit".

Codices

offerunt ^ 1 / o L ,

sed

legendum

esse

(mI/OIj docent Ibn Khallikan (I, W, 1. 2 ed. Slane, ubi Wttstenfeld I I , Ho falso o k o l j legit j, Abulfeda (G^ogr. f f r ) , MarSqid (I, f c f ) et Yaqut (lex. geogr. I, vi~), et in lex. ar. Q&mtis inseripto diserte legitur : Jl j J I

•

16 (7) Qafidah. « L X ^ Ì , a verbo ar. L X M J S intendit alqd, significai carmen longius, cuius tarnen versuum numerus apud Arabes non est definitus, ita ut nonnunquam quingentis distichis constet. Persarum autem poetae optimi ultra centum et viginti disticha hoc carmen non protrali unt. Ad componendam Qaijldam plura quam duodecim disticha requiruntur. Carminis huius singula quaeque disticha, ut in carmine Gazela (òjà) dicto, unum idemque metri genus sequuntur et primi distichi duo hemistichia secundo ceterorum hemistichio similem exitum habent. Qacidali non solum in laudibus et satira, sed etiam in rebus, quae ad mores spectant et in aliis pertractandis adhibetur. Carminis laudativi autem sententia extrema esse solet precario, quam dicunt ^LCO , qua poeta vitam diuturnam alicui precatur. V. Gladwin, dissert, on the rhetoric, prosody and rhyme, Cale. 1801, p. 2 et 3 et Vullers, Yit. poetar, pers. fase. I, not. 8, ubi carmen Gazela dictum accuratius describitur. >

(8) Vox ar. «Jìw significai primum distichon Gazelae aut Kasldae, cuius duo hemistichia similem exitum habent. (9) Quum Anvari hoc carmine egregio et pulcerrimo praedicatoris Sultani Sandschar munus auspicatus sit, lectoribus liaud ingratum fore mihi videtur, si germanice versum ab Hammer-Purgstall (Gesch. der schön. Redek. Persiens p. 92 et 93) integrum hie apponam : Kasside,

zum Lobe des S u l t a n s

Sandschat,

Herz und Hand sind Meer und Schacht Herz und Hand gehört dem Herrn, Ihm dem Weltenfürst, dessen Wort Wie das ] -iOos, die Welt regiert. Schah Sandschar,

dess letzter Sclave

König auf der Erde ist. Menschen und Dämonen ziert Seines Machtgebotes Maal, Seinem Schatze zollt als Pflicht

17 Alles Schätze, Schacht und Meer. W e n n der Erde gilt sein Zorn Ist's im Himmel sicher nicht, Blickt er an die W e l t mit Macht G e h e t L e b e n in ihr auf. Wo sein Name wird genannt, Int die Goldgier unbekannt. W o sein Name wird geprägt, Dort v e r s t u m m e t niedres Wort. Seht, der Tod aus Furcht vor ihm Klappert trockenen Gebeins. W e l c h e Macht, vor der vergeht Alle Macht des höchsten Bergs ! Deine F a h n e n sind ein Vers, Dessen G'ommeritar der

Sieg*).

Sag ich gleich, dafs aul'ser Gott Niemand das Verborgene weifs, Sag ich, dafs so T a g als Nacht Deinem Wink gehorcht die Welt, Das G e l u i m n i f s , tief verstockt, Wird von deinem Sinn entdeckt. Unruh wird durch dich gestillt, Unruh, die nicht Grenzen

kennt.

Deine Kede ist das Wesen Und dein Leib lebend'ge Form. W e n n dein Grimm auf Erden fallt W e r d e n Wolle zahm im Wald. Nahrungszweig hat keinen Lauf, W e n n nicht du die H a n d verbürgst. N i m m e r stehet diese Welt, W e n n dein Fufs sie fest nicht hält. In der W e l t , und mehr als sie, Bist du Sinn in Harmonie. Heil d i r ! weil nach deinem Wort Sich die S c h ö p f u n g richtet stets. In den Schlachten trägt sein Speer Staub als Kleid des Rauchs empor,

*) Seine F a h n e n sind ein Koransvers, den die Sun Felh, d. i. die Erat erung. c o m m e n t i r t . Sie ist die X L V I I I des Korans und beginnt mit den Worten : „wir haben dir eröffnet eine offenbare Eroberung" Ham.-Purgstall.

18 Und in Wüsten stellt sein Hanch Gleichgewicht der Lüfte her. Low' des Himmels ist ein Bild Von dem Löwen seiner Fahn 1 . Hoffnung führet leichten Zaum Schwere Bügel führt der Tod. Kannen, die der Tod zerbricht, Brechen an dem Lanzenbrunn*). Hinterhalt des Schicksals liegt Aller hinter seinem P f e i l ; A u f dem Panzer fliefst ein Strom Thrünen, wie der Milchstrafs Flufs. Wenn sein Bügel sich bewegt, Ist die Zeit des jüngsten Tags. Wem dein Ueberfall bestimmt, Dem ist Leben nicht bestimmt. Und des heil'gen Geistes Geist Ist nicht sicher seiner Zeit. Niemand hält sich eine Zeit Fest am Bügel, als der Sieg. Jede Sehlacht, die zweifelhaft, Wird entschieden durch dein Schwert. Hundert Weltcroberer schlage Dir der Himmel todt zum Uastrecht. Herr! gib diesen SclavCn Sold ! Dieses ist sein einz'ger Wunsch. Ist er nicht von deinem Kreis, Steh' er doch an deiner Thür. K a u f ihn eh' du ihn noch kennst, Denn sogleich steigt er im Werth. Einmal alle zehn Jahr' Lasse ihn zum Ilandkufs z u ! Lafs ihn einen einz'gen Tag Steigen in des Vorhofs King, Duld' in deinen Ländern Schah Einen Dichter roh und grob; Aber in dem Lobgedicht

*) Die Lanzen sind ein Brunnen, zu dem der Krug des Lehens der Feinde so lange geht, Iiis er dann vom Tode zerbrochen wird. Ham.Purgstall.

19 Ist er feiner als ein Haar, Bis er, alt w i e

Feindesglück,

J u n g an deinem H o f e bleibt, Bis des L e b e n s halber

Herbst

( i o l d auf Flur und H a i n e I m m e r blühe dir der

giefst.

Lenz,

Ohm- dal's ihm f o l g ' der Herbst. Stet-s, so lang die Z u n g e Sehall dein Namen im

spricht

Gebet!

Stets so lijng es ( i o l d noch Deinem

gibt,

Namen sei's g e p r H g t !

Dein bedürfe stets die

Zeit,

W i e der Kaum der Z e i t

bedarf.

Stets so lang man gibt und n i m m t N i m m und schenke Herrschaft du ! K w i g herrsche in der

Welt,

So w i r d Herrschaft e w i g sein.

( 1 0 ) Huius carminis interpretatione ineipit cominentarius in

Anvurii

Divämim .

(jiiem

Sprenger

(1. 1. p. 3 3 2 )

sie

describit : i j z j j - j ' (-jlv-iO ,,

.

A

commentary

on the D y w ä n

A n w a r y by Abü-1-Hasan a ITosayny S a y y i d of F a r a h d n , put to death at S h y n i z . preface

that

he

Tlie

confined

his

commentator exegetic

verses, but that he also explained

of was

states in a short

labours

to

difficult

the meaning of rare words

occurring in easy verses. B e g i n n i n g : jJUs-

_>

^

T h e first verse on which he comments is : Li'-js.

^

bo^ji bc^) ^^ Möty Mahall 8vo. No.

1 8 0 pp.

y ^ 15 l i n e s ;

QJI j-J

era in

the A s .

Soc.

1047 (about 1 5 0 pp. 20 lines) is a commentary on AD-

w a r v which begins witli the same verse but has no preface,

20 the remarks on the verse begin : tS ^^¡J^.

JUJ

In the Tópkhànah (56 pp. 17 lines) is a commentary on the Qita'hs of Anwary by Abu-l-Ilasan Hosayriv Farahàny, it begins :

(11) Vox ar. Mufid,

significai „utilis".

(12) Voce ar. Qita'h, jutLs, quae legitur in exemplari persico, intelligenda sunt aliquot disticha unius metri, quae similem exitum habent. (13) Sensus huius distichi hie est : Eo tempore, quo regio Chàvaran viris egregiis indigenis famae celebritatem consecuta est, iam multo mane quatuor viri praeclari et celebrati ex ea orti sunt, quos poeta allegorice soles Chàvarenses i. e. soles Orientis vocat. Praeterea etiam voce Chàvari, t^j.Ls>, orientalis, ipsa regio Chàvaràn tecte significatur et particula li' ante »LjoL-i tempori indicando inservire videtur, d. q. v. Vullers, Inst. ling. pers. § 382. (14) Chadschah, , est honorifica appellatio, qua viri praeclari ornantur, imprimis autem viri docti et professores. Synonymum est ar. ^ J i . . (15) De varia huius heniistichii lectione et interpretatione v. supra p. 1, not. 42. (16) Sujius. Vox in arabica et persica lingua usitata significai „monachum theosophum, religiosum et sapientem", nec derivanda est a gr. aotpog, sed ab ar. „lana", ut sit i. q. lana indutus, quod Sufii laneas vestes et ipsa cilicia, non sericas induebant. Plura v. in Tholuckii Ssufismus p. 26 sqq., Not. et Extr. t. X I I , p. 2 9 0 sqq. et in lex. nostro pers.-latino s. v.

21 ( 1 7 ) S u i t a n u s T o g h r i l b e g obiit anno 4 5 5 H. ( 1 0 6 3 p. Chr.) , postqüam

viginti sex annos regnavit.

Plura

Mirchondi hist. Soldsch. cap. V I , p. 3 7 sqq.

v. in

Verior lectio

videtur T o g h r i l b e g non T o g h r u l b e g , quum lex. H. et

Bh.

3

auetores pronuntient

Toghril,

( 1 8 ) Vitam Veziri N i z ä m - a l m u l k

depinxit Mirchondus

in hist. Seldseh. cap. X I I . p. 1 1 7 sqq. ( l i t ) Sultanuo A l p Arslän filius Tseliaqarbegi

avunculo

»uo T o g h r i l b e g mortuo ad regnum pervenit et obiit anno 4 5 H. ( 1 0 7 2 p. Chr. i , postquam annos regnavit.

decern

aut sec. alios noveni

Plura v. in Mirchondi hist. Seldscli. cap. V I I

— I X . p. tili sqq. ( 2 0 ) P l u r a de hoc praeclaro ministro divino Imänio Abu Iiiiinid

Muhammed

Ghazzäli

v.

in Mirclionds Gesch.

der

Seldscli. p. I l l , not. 1. ( 2 1 ) Hanititao et Schati'itae una cum duabus aliis sectis Malekitis et Hanbalitis ad Sunnitas pertinent, qui veram fidem Muhammedicam

et opponuntur

S e h i i t i s i. c.

aliis sectis, quae falsam formulam sequuntur.

P l u r a v. in

Taylor,

Gesch.

amplectuntur des

Mahoniedanismus

und

seiner

Sekten,

L e i p z . 1'8.'J7, p. 191 et in al. loc., Bernstein, de init. et orig. religionum in O r . dispers, p. 2 6 s q q . , der K o r a n , übers, von Wahl praef. p. L X X X V sqq. et X C U sqq. et in Mirchonds G e s c h . der Seldsch. p. 5 3 , not. 4 1 . ( 2 2 ) G a z z ä l i dicere v u l t , poetam A n v a r i doctrinam Muhammedicam penitus cognitam

non h a b e r e ,

sed

primoribus

tantum labris gustasse. ( 2 3 ) Q u a e hic narratur res nova non accidit Sultano S a n d s c h a r r e g n a n t e , qui iam anno 5 5 2 H. ( 1 1 5 7 p. C h r . ) obiit, sed sub imperio Sultani Toghril ben Arslän Scldschukidae,

qui ab anno 5 7 1

usque ad annum 5 9 0 H .

regnavit,

q u u m plurimi rerum scriptores , ut Ibn Alathir ( X I , f v f ed.

22 T o r n b e r g ) , auctor Lubb-uttewarîchi et Kitâbi J c m î i i i , de quo y. Not. et E x t r . des Manuscrits t. IV, p. 3 2 5 s q q , , consentientibus tabulis Alphonsinis illam in a n n u m 5 8 2 H.

(aerae

l u d . 4 9 4 6 et C h r . 1 1 8 6 ) , decimum imperii Sultani Togli ri 1 incidisse contendant et auctor Tarîehi G u z ì d a h , quem etiam secuti sunt Herbelot (Bibl. or. s. v. Armari et Thogrul-ben Arslan) et S p r e n g e r (1. 1. p. 3 3 2 ) , a n n u m praeeedcntem 5 8 1 H . ( 1 1 8 5 p. Chr.) memoret.

H a n c rem sub imperio Sultani

Toghril ben Arslân accidisse n a r r a i etiam Mirchondus, al ni uni tamen non indicans.

P l u r a v. in Not. et E x t r . t. I V . p. 4 0 8 ,

J o u r n . As. J a n v . 1 8 4 9 , p. 17, not. 1, Mirchondi hist. Seldscb. p. 2 4 3 et Mirchonds Gesch. der Seldsch. p. 2 1 5 . ( 2 4 ) Suganti

nama/i

i. e. iurisiurandi liber.

Hammer-

P u r g s t a l l (1. 1. p. 8 9 ) iudicem ad liberandum poetam A n v a r ì iureiurando pro eo spopondisse eaque occasione hoc carmen conditami esse p e r h i b e t , q u u m contra H e r b e l o t (Bibl. or. s. v. A n u a r i ) poetam nostrum hoc carmine publice et sancte affirmasse c o n t e n d a t , se non amplius in astrologia et praedictione versaturum esse. ( 2 5 ) Sententia „in amiculo meo etiam est cyclus lunaria

8

intelligi non potest , nisi verbis persicis bene perspectis.

Q r a m enim vox ar. ricam m u l i e r u m " et

significet „operimentum

^„SÌJW

^ . j i. q.

capitis,

„cyclum luna-

r e m " , poeta bisce verbis tecte significai i d , quod sibi in u r b e Balch accidit, ubi c a p u t eius rica

velatum et prope

est factum, ut Balchenses eum ex u r b e expellerent. (26) Poeta

Farîd

Kâtib,

quem

Herbelot

(1. 1. s. v.

Anuari) in n u m e r u m obtrectatorum l a u d u m Anvarii refert, fuit discipuîus poetae A n v a r ì et vixit in aula Sultani Sandschar. Sine dubio idem e s t , qui in Mirchondi hist. Seldsch. (p. 1 7 9 fin.) Farîd-eddîn K â t i b nominatili* cuique hi versus metro _ ¿0

23 conscripti attribuuntur, quibus Sultanum Sandschar clade caesum consolatus est : J c i ¿i-jÄ- »J \j£> ^yf^ llActj ¡¿i* .J »v-i'ij i. e.

ItfLi

J^i-

^J

ji I U w j

S

O rex! hastis tuis mundüs recte constitutus est. Gladiu.s tuus per quadraginta annus ultionem exegit ab hostibus. Si ictus oculi maligni te attigit, plaeuit fato; Nemo semper suo statu manet. nisi Dens. (27 I De anno, quo poeta Anvari mortui» sit. 11011 con-

sentiunt rerum scriptures.

Quem Dauletscliali hie nominat

annum 5 4 7 II. ( 1 1 5 2 p. C h r . ) , quoeum etiam H a j i - K h a l f a (tab. chron.) consentii*). aut sec. Sprengerum il. 1. p. 332) annum 55(5 H. i 11(50 p. Chr.; t'alsum esse, iam ex eo patet, quod Anvari sub imperio Sultani Toghril, qui anno 591 H. ( 1 1 9 4 p. Chr.) mortuus

est, procellam praedixit.

Auctor

libri Atisch - Kadah inscripti, in quo vitae octingentorum quadraginta duorum poetarum narrantur (Sprenger 1. 1. p. 1(51), poetam Anvari anno (55(5 H. ( 1 2 5 8 p. Chr.) vita det'unctuin esse narrat (Sprenger 1. 1. p. 332 ), quod tamen a vero prorsus abhorret,

quum

Anvari,

qui iam

Sultano

Sandschar

regnante carminibus eondendis excelluerat, tum annum centesimum vigesimum excesserit. rerum scriptores,

Si verum est quod narrant

Anvarium anno 5 8 2 H. (118(5 p. Chr.j,

quo septem planetae in signo librae se coniungerent, procellam

*) D o m (Catalogue des Manuserits et Xylugraplies oricntaux de la Bibl. imp. pubi, de S t I'etersb. 1Ö52, p. 319, Nr. C'CCXXXV) poetam Anvari anno f>48 luortuum esse dieit.

24 praedixisse,

annum fatalem post hoc tempus

accidisse pro

certo habendum est eamque ob causam aut Sprengero assentiamur necesse e s t , qui poetam anno 58(5 H . ( 1 1 9 0 p. C h r . ) vita defunctum esse dicit, aut Herbelotio, qui illius mortem in a n n u m 5 9 7 H . ( 1 2 0 0 p. Chr.) incidisse n a r r a t . ( 2 8 ) Ahmad

Hadhrawaih

est monachus (ij) celebra-

tus, qui etiam in Dschâmii vita Sufiorum (Not. et E x t r . t. X I I , p. 4 0 4 ) c o m m e m o r a t u r , ubi tamen

.

legitur.

Eandem

lectionem offert Abu-lmahasin (I, vi^f ) addita simul variante O -

O

-

JOS- et Balehensem ( ^¿^JLJ! s j . ^ i -

JW*=>!) eum nomi-

nat et anno 2 4 0 H . ( 8 5 4 p. Chr.) m o r t u u m esse dicit. nostra lectione qui legit QLLLW

Hadhrawaih.

Cum

consentit etiam S p r e n g e r (1. 1. p. 3 3 2 ) , Quid

autem

sibi velit

huius s a n c t i , non l i q u e t , nisi c o n t e n d a s ,

appellatio cogitatione

supplendum esse id, quo principatum eum obtinuisse indicetur, ut e. g. j-jlLiLv positum sit pro a z J L j o ^LEaLw „ r e x doctrinae mysticae vel ordinis religiosorum", quo nomine etiam supra Sufius A b u Saî'd insignitus est.

V. etiam W i e n e r J a h r b . t. C,

p. 8 6 , ubi p e r m u l t a n o m i n a , quae in

exeunt, ab Hanamer-

Purgstall et W u s t e n f e l d collecta l e g u n t u r , tamen omisso.

nostro ¿.J

Fragmenta c a r i n i n u m

E

léxico

vDji

7**))

pérsico

y> y

^ b

r ^

^

^ b ^ ,

^ j t

yi

g

^

ÜJo

t r ?

t SO

^

b' u

>' ^

>:f>

^

)

&S

¡á

Jo^J

ig?)

«

*) Ne cliarta vacua iuaneat, liic addita sinit fragmenta quacdam carniiiiuiu ¿nvarii e lexicis persicis ^ ^

Uy-J*"*"

oollecta.

V. etiam supra p. 13, not. 1. 3

26 fiiAa^

^

OUJCW ^»J^

¿Lài"

ui^S

sl&O^ jjl^O

c-gjiLs*

^AÀA. ^ ^ xS' ^ J i S o u » : y C i j ^ j t j o sL«i O'.w C.w ^

^jijA'v

J^L^JO JLo

allato hoc schol. : o i L » o ^ j J * s L s ^ U (cX—s

ijyrf-

dui (j'^j

Jt—f-S

»•• ii e sLi^L)^ rS

-®-=>-

J>—a—« ^IcX—J sl—cioL) cV—w i U k X w OLJI

jjL« ^j J ' ^ ^ ^

l^y

sL=» | J L c

^

^

allato hoc schol. : L> y» sia» | J L c jjLXjcl

CM^W

c)^ '¿^•iS?

A b jò

»Li^je^ ^ f j k - J ^ tXxl

^AXtXi

/fr*

(jikAj

(jW'

i S ^ ' iS***^

(j'y

ij'"*^

^ L S j (J-AÌJ

27

E léxico persico * • t*1 '•' Û

o ^ t C m u ^jL»—I tX-g-C c S^.S' oJáf

^S^ujS

CA^UuJ

) )))

&*laj' £r

c s^y J00^

JüLT sÜj J ^ ä

cüai'l

^ J Í X j c

(jijo

y ^ " '

^

£LJ ptol^-«/ y JLÍ' Juof u ^

^-í iXÁXst ( j i ó ^ i " ^ ¿LU

y

í

y

28 (Jjj

cXxt tjjl^j

JULc^ VD^Jum

¿JjXe

^ L . ^

^XÁA-

0>»mI ¿úLw

¿J\

l^f

I j c r f

p t U L «

OyS

C^amí

^jljJkj

SjLc^ ^l.AÄÄ I yí*

KfjJ\

^t

J^SLÄ.

(Xktäj

^jj

^jLSÍ

Jui

o-i-j

Oy

Ltájf^ ^jiji

y

VITA

POETAE

ANVARI

PERSICE.

sOjj

(

103

Ijm,

et v e r s u p o e t a e

^-Ls

ÄJÜI

j».«

cH"^

quum

jt

significare possit „ i n caput subversam, pretations tarnen

hunc

auctor

est

loquendi

Fleischer usum

aut

etymologiae

„in capite"

i l l ! ; B. et C.

^

^

Mirchondi

hist.

exemplo non probavit.

ij-Oiü

.

ratione habita :

a d d i t o s u f f . ¡^q

perversam rem".

constans e pedibug QJlcÌÌ Ji^cljLa o b L c b

jjj*.Jl

"

¡JU

ibidem allato,

„et monies etiam corniere"

1

Posterioris

Seldsch. —

etiam inter-

recensens,

'" 2 ) M e t r i g e n u s

JyJUW . —

,M

) A.

qui est

^-»AS

t. ' (88 ¿ t a

IVaS^«* iii

C3

(80

^ x w t J o y o

i

* » J ú L e

JulS

^jeLii

»,

^^JUÚJI

Ouu^S

o o L C = »

j j !

"S^LÍJO

^

M

)

B.

Js

A.

—

e t D.

recepì.

—

t j ^ y t

V

tXi^Láo^á. t X Á j ^ v^mmI^Á-

l 49

( ¿?>

LÁJLXwI

pLLaj

y

y

äXjiy

jjiLw^f

^jf «

...I

t i Jl ...

juoU.

íLSS.^

tua?

jjt

' OUÏS'

j u o y»

J ^

^ y ^

y

«

^UaJL,

B.

(• r , 8 ^ í >

^(JLsp

(jjJ-Ä

pLcI

J.UI

' ^^JLÍLW

C. a J y i . —

—

—

) B. om. Lot.,. —

58

) C.

M

)

J

6B

)

—

M

J i j é

TS L>

aJjj

) A.

56

Jyi. — —

M

)

^jt. —

55

) Ii.

„.jj.

) A. ^CULC.

ÖS.

0

L P

j

et C. J

^

— " 1 C. male

et ('. om. »Li-XLc ^ .

. — ««) .-i. et C.

^

('''^LUULC

C male

. —

) A. et C ' . j O . . _ 6I

C. q J A X a i

°) A. et C. ¿ r o l á í " .

M

C. » L ¿ o L j ^ J —

et

g—«

' J ó p y T (57 J U L J

1>J-? ( j l

6

i

( 5 5 5L¿JCJLC

L>

C'2^LÍOj-J

")

om. j O .

pUoij

s J ^ T s^JSÜjc

^Jfijue

sLii. À r

j.Lct

' o V l l ^ Ä .

^ J j ' .

^

jjLJ^i».

(5S s U X J L o ^

plk-j

(50 ousLáS'vilJUJf

¿ ( " ^ x á f

' sj^—J

(.^L-üll

viJUUf

' y ^

(jwJL^

JJ!

^

j y

(pdULJt

i_*JI

C' 3 Lo!^

¿ L _ s _ J

ooyü'

«)

Jut?

y ?

(M«X ^jl

JLÄ

—

00

) J.

1 ^ . L a .

J l a .

y

J O J ^ S " ^^aas»

(jLcLsf

A ¿ j b

tX

C- ( 3 a x * i a j

&

^I^Li.

cJli.^

(98v^>

^

('"oyco

(jijuo! ^jloLi

Z

1

^

^ b ^ S

i^^Li». ^ItXxlj

^ ^

^ t

^

(¿jy?'

>

flLii lj'

^-toljA

ur?^UxLw

3

' ( " ' » ^

(,'SUoLyi

)

0

( " j L j

Jk^aLs

JUif

Jul

>-«JL>

^

^

¿ L o

(

I ' ^ b l a

• jjj,

j5)

—

('.

— 39)

.1. ^

—

.\_X_~L-S».

A', omittit Jl

^

>_j ^ J j J .

NjJlt J - ^ ' j ' b ! ^ .

—

e

t

39)

('. addit

sl)

sit :

„umnis

urbs et urbis

post

C.

.

cuius loco A. legit

— *") C. o y y a »

Lj . —

4t)

=

C. j J o L u i .

Cod. .1. et C . , quum coniunctio

„omnia

J_s> et j j ^ j j l

ded

c pedibus q J ^ L c J

^ic'j

")

Metri

^jbLcLi.

genus est Jw^Cj constans — —

41) 11)

11. om. L s l .

—

ut sensus

urbis excellentissimus",

tamen extrennis soiius (• alteri i verborum —

— JL5

liber, noil quadret, nisi legatur bare,

i'aRtigiiini"

.

('. male b J j J

— *•) Minus probanda videtur lectio vociira ^s^H

( " U

J ^

"i

C. ¿ b U .

A. et ('. om. l A i j ^ i

—

non

4 ")

cuius respon^jilcls

A. et C.

6

iSr

u

1

- ^

r ' ^ J^jI

^JsLjaJI^». ^ d^o

L>

Ji^l^o!^

(27s

) J.

JkAcli«

JjjUU.

et C.

jlij.^. male.

8il

3
i

) A. et . — R. ^

(|,J^.LyaJf

itJ-j. —

u

) A.

. —

13

) B. et V.

huuc

,1!

) C. 0Y>. — ") A. et —

l6

) B.

V^'TY4;

A. j i X i . — " ) .1. ( J a j et C. o - a J pro f J U a * , quae est lect. cudicis B. — jo. I

") Metri g e n u s est

'•) C.

constans e pedibus ^jJUii ^JLcLa* ^ j j ' b l c l i . —

male. — *') B. ct C.

.

(2l>gi.V.Á+.¿ólj

JoLái

^

S

^ - Z ' ) ) )

^tjJL-ci

(.¿'-»•i 6

ti

V t ^ o a X s i

{ S ) ) ^ *

u

(JM^LjI^ '(8JjLo

') C. bOjJ

—

iùìXÌ l^j!

' ^î^yy0 ( 6 j U u J ^ ' J^jCye

,j