Osmanlı İmparatorluğu Tarihi VI [6, 1 ed.] 9786054052707, 9786054052646

Citation preview

OSMANLI IMPARATORLUGU TARI HI .

�

•

•

6 ' 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması'na ve 1802 de Fransa ile

Yapılan Barışa Kadar Fransız İhtilali Sırasında Osmanlı İmparatorluğu'nun İç Siyasetinde ve Şark Siyasetindeki Değişiklikler

YEDİTEPE

W

OSMANLI IMPARATORLUGU TARI HI -

.

•

•

6 ı774 Küçük Kaynarca Antlaşması'na ve ı802' de Fransa ile

Yapılan Barışa Kadar Fransız İhtilali Sırasında Osmanlı İmparatorluğu'nun İç Siyasetinde ve Şark Siyasetindeki Değişiklikler

YEDİTEPE

W

OSMANLI İMPARATORLUGU TARİHİ

-

6

JOHANN WILHELM ZINKEISEN Zinkeisen, Geschichte des Osmanischen Reiches in Europa,

VI,

Gotha 1859.

Editör Erhan Afyoncu Editör Yardımcıları Ahmet Önal-Uğur Demir Çeviri Nilüfer Epçeli Latince ve İtalyanca Çeviri: Erendiz Özbayoğlu Fransızca Çeviri: Mustafa Daş Yunanca Çeviri: Levent Kayapınar İspanyolca Çeviri: Özlem Kumrular İngilizce Çeviri: Nilüfer Epçeli Çeviri Kontrol Kemal Beydilli Genel Yayın Yönetmeni Mustafa Karagüllüoğlu © Yeditepe Yayınevi T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Sertifika No: 16427 ISBN: 978-605-4052-70-7 (cilt 6) ISBN: 978-605-4052-64-6 (takım) Yeditepe Yayınevi: 150 Araştırma İnceleme Dizisi: 128 ı. Baskı: Eylül 2011 Baskı Hazırlık İrfan Güngörür, Sercan Arslan Baskı-Cilt Şenyıldız Yay. M atbaacılık Ltd. Şti. Gümüşsuyu Cad. No:3/2 - Topkapı / İstanbul Tel: 0212 483 47 91-92 (Sertifika No: ıı964) kitapadresi .com

internetteki kitap adresiniz

YEDİTEPE YAYINEVİ Çatalçeşme Sk. No: 27/15 34410 Cağaloğlu-İstanbul Tel: (0212) 528 47 53 Faks: (0212) 512 33 78 www. yeditepeyayinevi.com 1 [email protected]

OSMANLI IMPARATORLUGU TARI HI .

....,.

•

•

(1774-1802)

6

JOHANN WILHELM ZINKEISEN

Çeviri Nilüfer Epçeli

Editör Erhan Afyoncu

YEDİTEPE

W

İstanbul 2011

1-.����w-�_,-,���"'�•�=��,��'

IÇINDEKILER .

.

.

SEKİZİNCİ KİTAP/ 1 BİRİNCİ BÖLÜM OSMANLI İMPARATORLUGU'NUN 1787 VE 1788 YILLARINDA RUSYA VE AVUSTURYA İLE SAVAŞINA KADAR İÇ SİYASETİ VE DIŞ İLİŞKİLERİ

............................................................................................................

3

1) Osmanlı İmparatorluğu'nun Küçük Kaynarca Barış Antlaşması'ndan Sonraki Durumu. Eyaletlerdeki Hareketler v e İran ile Yaşanan Anlaşmazlıklar ............................................................................................. 3 2) Küçük Kaynarca Barış Antlaşması'nın Sonucu Olarak Çariçe II. Katerina ile

1779'da Aynalıkavak Antlaşması ile Barışın Yenilenmesine Kadar Babıfili ve Rusya Arasında Anlaşmazlıklar ve Diğer Devletlerin Bu Dönemde Tutumları ........................................................................................................ 53 3) Rusya ve Babıali Arasında Kırım'ın 1783'te Çariçe II. Katerina Tarafından Ele Geçirilmesine Kadar Devam Eden Anlaşmazlıklar ...........................156 4) 1787'deki Savaşa Kadar Rusya, Babıfili ve Avrupa Şark Siyaseti ............ 313

Johann Wilhelm Zinkeisen İKİNCİ BÖLÜM 1791VE 1792 YILIARINDAAKDEDİLEN ZİŞTOVİVE YAŞ BARIŞ ANTLAŞMALARINA KADAR OSMANLl-RUS-AVUSTURYA SAVAŞI ......... 435 1) Ocak 179o'da Prusya ve Babıali Arasındaki İttifak Antlaşması'na ve Kayser II. Josefin Şubat 179o'da Ölümüne Kadarki Savaşlar ve Barış Müzakereleri ............................................................................................... 435 2) Avustuıya ile Ağustos 1791'de Akdedilen Ziştovi Banşı'na ve Rusya ile Ocak 1792'de Akdedilen Yaş Banşı'na Kadar Savaşın ve Barış Müzakerelerinin Devamı ......................................................................................................... 524 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM FRANSA İLE AKDEDİLEN 1802 TARİHLİ BARIŞA KADAR BABlALİ'NİN FRANSIZ İHTİLALİ ESNASINDA AVRUPA'NIN BÜYÜK DEVLETLERİ İLE İLİŞKİLERİ ...................................................................... 581 1) Eylül 1798'de Fransa'ya Savaş İlanına Kadar Diplomatil( Karışıklıklar .... 581 2) Fransa ile 1802'de Akdedilen Banşa Kadar Mısır Seferi.......................... 611

BELGELER ..................................................................................................... 625 I. Küçük Kaynarca Banş Antlaşması neticesinde Kınm'ın Rusya tarafından ele geçirilmesi ve bu devlet ile Babıali arasında meydana gelen diğer anlaşmazlıklar hakkında. ............................................................................ 625 II. Kınm'ın Rusya'ya Devrinden Babıali ve İki İmparatorluk Sarayı Arasında 1781de Savaşın Başlamasına Kadar Şark Politİl(ası Tarihine Dair Belgeler (Berlin Kraliyet Devlet Gizli Arşivi'nden).................................................. 649

Dizin

...................................................................................................................

665

SEKİZİNCİ KİTAP BABIALi'NİN RUSYA'NIN ÜSTÜNLÜGÜNE KARŞI NAFİLE SAVAŞI VE 1802'DE FRANSA İLE YAPILAN BARIŞA KADAR BATI AV­ RUPA SİYASETİNE YENİDEN ÇEKİLMESİ

BİRİNCİ BÖLÜM

OS�LI 1'.MPARAT()RLUGU'NUN ı787 VE

:ıı,�ı8 YJJ'.tMRINbA,RUSYA SAVAŞFNA KADAR İÇ SİYASETİ VE DIŞ İLİŞKİLERİ

ı) Osmanlı İmparatorluğu'nun Küçük Kaynarca Barış Antlaşması'ndan Sonraki Durumu. Eyaletlerdeld Hareketler ve İran ile Yaşanan Anlaşmazlıklar

)l(

llah'ın rahmeti üzerinizde olsun, padişaha iyi bir hizmet verdiniz!" Sadrazam Muhsinzade Mehmed Paşa, Küçük Kaynarca'daki Rus ordugahından geri dönen Osmanlı murahhasları Sadaret Kethüdası

Ahmed Resmi Efendi'yi ve Reisülküttab İbrahim Münib Efendi'yi kendisine imzalanan barış antlaşmasını getirdiklerinde işte bu sözlerle karşıladı. Sadrazam, sanki hala Rusların yakında olduklarından endişe ediyormuş gibi, o dönemlerde ölümcül hasta olmasına rağmen, barışın akdedildiğini ha­ ber alır almaz ordusu ile acilen Edirne'ye geri dönmek üzere Şumnu'dan ayrıl­ mışh. Murahhaslar, sadrazamı Şumnu'dan üç saat uzaklıkta küçük bir köyde umutsuz bir halde buldular. Onlara onur kaftanlarını verdi, fakat yukarıdaki kelimelerden başka tek bir sözcük bile söyleyemedi. Vakit kaybetmeden yola devam edildi. Üç gün sonra Karinabad'a geldi ve buraya vardıktan hemen sonra, 2 Ağustos'ta 70 yaşında ruhunu teslim etti. Son zamanlarında üstesinden gelmek zorunda kaldığı zorlukları alt edebi­ lecek durumda olmamasına rağmen, iyi eğitimli, devlet işlerinde derin bir tec-

Johann Wilhelm Zinkeisen rübeye sahip ve sağlam karakterli bir adamın hatırasını geride bıraktı. Padi­ şah, sadrazama Eyüp Camii'nde onur lu bir ebedi istirahat tahsis etmek üzere, naaşını Edirne'den İstanbul'a getirterek, ölümünden sonra bile Muhsinzade Mehmed Paşa'ya duyduğu saygıyı gösterdi1• Yeniçeri Ağası Yeğen Mehmed Paşa, sadrazamın ölümünden sonra or­ dunun kaymakamı olarak çok zayıflamış olan birlikleri, ulilfelerin üç aydan beri ödenmemesinden dolayı yaklaşık 20 gün kaldıkları Edirne üzerinden İstanbul'a geri getirdi ve 8 Eylül'de Sancak-ı Şerifin karşılanması töreniyle İstanbul'a girdi. Anlaşıldığı kadarıyla halk arasındaki coşku çok da büyük değildi. Ölmek üzere olan sadrazam, yukarıdaki sözlerine istinaden barışı mevcut şartlar al­ tında yararlı görmesine, sırf kendisini ve ordusunun kalan kısmını kurtarmak için [harb tazminatı olarak] vermeyi kabul ettiği 40 bin keseyi bile fazla gör­ memesine rağmen; murahhaslar ve bilhassa Rus dostu olan Ahmed Resmi Efendi, kendi eserlerini her şekilde övmelerine ve laf ettirmemelerine rağmen2, Divan-ı Hümayiln'da çok geçmeden muhalif görüşler ortaya çıkmaya başladı. Bu utanç verici barışın karanlılcta kalan tarafları ve kaçınılmaz menfi sonuçları hakkında kendilerini gereksiz yere kandırarak, bunları gözardı etmeleri müm­ kün değildi. Aynı zamanda halkın hoşnutsuzluğunu ve kendi içinde zaten ye­ terince tepkili olan ulemanın dilctatör lüğe varan itirazlarını dizginlemek için, barışın şartlarını mümkün olduğunca gizlemeye çalışıyorlardı. Belki çok da haksız olmamakla beraber suçun en büyük bölümünü yükle­ meye çalıştıkları Ahmed Resmi Efendi'ye İstanbul'a döndüğünde oldukça ılımlı davranılmasının sebebi bu olmuştu. Şimdilik yalnızca sadaret kethüdalığından azledildi ve Boğaz' dal