M. Cornelii Frontonis Reliquiae [Reprint 2019 ed.] 9783111465609, 9783111098715

Citation preview

M .

C O R N E L I I F R O N T O N I S R E L I Q U I A E

AB A N G E L O M A I O P R I M U M

EDITAE

MELIOREM IN ORDINEM DIGESTAS SVISQYE E T PH. BVTTMANNI, L. F. HEINDORFII, AC SELECTIS A. MAII ANIM ADVERSIONIBVS INSTRUCTAS ITERCJM EDIDIT

B. G. N I E B CJHRIUS G. F. ACCEDUNT LIBER D E D I F F E R E N T I I S VOCABTJLORUM E T AB E O D E M A. M A I O P R I M U M

Q. A U R E L I I OCTO

ORATIONUM

EDITA

SYMMACHI FRAGMENTA.

B E R O L I N I , I M P E N S I 3 G, R E 1 M E R I.

MDCCGXY1.

VIRO

IO.

ERUDITISSIMO

GOTTL.

IAEGERO

S C H O L A E M E L D O R P I N A E IN D I T M A R SIA R E C T O R I EQUITI ORDINIS DANNEBROGICI M A G I S T R O SUO

NIEBUHRIUS

S A L U T E M.

K^r uae Frontonianos libros recensitos edenti d ^ Consilio et ratione operae dicenda sunt, ea litteris ad te datis, mi magister, explicare visum est: ut extaret simul monumentum aliquod, quo pietatem amoremque in te meum declararem. Iam diu est enim quod contingere mihi optavi, ut publica huiusmodi testificatione et iis, qui te norunt doctrinamque tuam animumque et mores suspiciunt, signifìcarem adeo me tibi carum esse ut de amicitia nostra etiam palam praedicare auderem: et iis, qui mihi favent, confirmarem quod me dicentem saepe audiverunt, me tibi, venerande senex, non minus quam patri meo, magno viro, debere, quod litteras nostras cum studiosissime amplexus sum, tum non sine fructu excolui. Quod cum facio, non vereor ne tibi adeo arrogans videar, ut honoris tibi inde quidquam accessurum putem: sunt haec officia pietatis quibus omissis ingrato» nos credimus, quamvis facillime iis careat cui tribuuntur. Ulud certo ego sperare possum, me discipulum tibi ita piacere, ut non ingrata publica haec tibi futura sit huius a a

IV

necessitudinis c o m m e m o r a l o : que Frontonem tibi,

et quamquam n e -

neque me s a n c i s s i m o

illi

principi, cuius animum lilteris iUe Latinis i n f o r mavit,

comparari velini, est tamen in h o c i p s o

amoris per tam multos

annos fido

commercio

quam hae epistolae exhibent, propior quaedarra causa tibi poiissimum liunc librum inscribendi. M. ( jornelium Frontonem,

ab inferís redu—

ceni, constituisse tne, abslerso aliqmitenus squalore, obligataque vulnerum parie, in nostrorum h o m i num conspectutn adducere, hoc iam comperisse t e arbitrar.

Eum tibi nunc trado, ut in tuo h o -

spitio adquiescat,

tuisque ilii .curis plus

accé-

dât salutis quam quod ipse praestare potuerim. Evanuerat spes ilia quae per plurimos annos tenuit philologos,

fore ut

ex

Herculanensibus

chartis in vitam redirent plurimi utriusque

lin-

guae libri qui seu maiorum culpa seu casu p e riisse viderentur, inventa

cum apparerent insperata illa

Mediolanensia

ex

codicibus

rescriptis,

multo sane haec quidem p k n i o r a et fructuosiara, quam quae ex illis carbonibus

aut

prodierunt,

aut prodire unquam posse compertum

est.

Li-

ceat nobis praedicare, quod iis qui a studiis n o stris alieni sunt, vanum fortasse videbitur, destinatum hoc fuisse huic saeculo quod

eventuuu»

magnitudine et miraculo prae ceteris inclaruit ut, quemadmodum libertas quae perierat,

divinitus

civium nostrorum viitute nobis redderetur,

ita

scriptorps quoque veteres aliquot quos tainquam in aeternum perditos doleremus, reviviscerent s u bito. In quo negotio ut splendidam

sibi

laudem

V"

duratnramque Angeli Maii industria simul et fortuna peperit, ita illustre in ilio conspicimus exemplum deplorandae illius socordiae, cuius vit'io tot ubique tantisque carcmus opibus, quas divina in medio posuit benignitas. N a m , p o s t quam praeclarum iliud Livianum fragmentum in codice rescripto inventum fui»", quis non speravit f o i e ut quicunque ad bibliotliecas sederent in quibus eiusd'em indolis membranae asserrarentur, eo omnem intenderent curam cogitationemque u t , cum summa litterarum utiiitate, p a r e m sibi cam Iuvenatio et Brunsio gloriarli quaererent? Quod contra evenit. N e q u e enim in tanta 1 thesaurorum copia quisquam Italorum ante M a lum repertus est qui codices liuius generis cura sua dignaretur. Atque id nobis in mentem revocat illud quod saepe evenit cum ex Romanorum aedificiorum ruderibus antiquae artis monumenta in lucem protraherentur. Saepe enim vel p a u carum horarum continuato labore multo plura, splendidioraque inveniri poterant, quae eruere maxime optarent qui praeerant operis: sed d e mentia quadam et inertia factum est ut man us inhiberent, nec prius quam interiecto aevi intervallo eo rediretur. Utinam nunc sanior sit mens eorum , quibus abdita bibliothecarum Italicarum perscrutari licet: nosmet nobis gratulamur, quod brevi futurum speramus ut in mediis illts gazis versemur. Sed allato nuncio, inventam esse a Maio p a r tem operum M. Frontonis ita magnam ut duo volumina impressa expleret, cum summam in orationum Tullianarum partibus ab eodem Maio

Kl

prius editis utilitatem deprehendissem, dici non potest quanta spe cupiditateque accensus fuerim. Quibus voluminibus quum contineri diceretur epistolarum commercium inter Frontonem ipsum, virum consularem, suaeque ac posterioris aetatis consensu doctissimum eloquentissimumque, et tres eius temporis Augustos, atque amicos familiaresque hominis tam splendidi, ex Plinii epistolis fingebam animo, quanta horum librorum praestantia esset, Plinianae enim hae aevi hominumque inter quos auctor versatus est, imaginem praestant luculenter descriptam, qua, absque iis si foret, plane careremus; parem vero aut similem aevi Antoniniani nunc nobis obtigisse et exspectabamus et laetabamur. Tum lectione assidua, rerumque incognitarum notitia, minui mihi posse videbatur luctus domesticus, quo angebar afflictabarque, Itaque, etiam antequam in manus venerat liber votis flagrantibus exoptatus, denuo edendi ceperam consilium: nec deterrebat fama, quae editorem Italum, eruditissimum hominem, notas commentariosque addidisse ferebat, quod amplissimas illas opes quas Pliniani operis comparatione ductus nobis donatas opinabar, ne plures quidem exhaurire, unum vero, quem praeterea festinaie deceret, ne, quod omnibus deberetur, diutius domi suae retineret, vix affinere posse certum erat, Accedebat, quod ex Ciceronianis intellexeram, Maium neque singula folia iusto ordine disposuisse, quod ei in oratione pro Scauro accidit, et magnani emendandi materiem reliquisse. Quam ob rem si quis viro mentissimo irasci velit, nae iste cogitet, tantum

VII

illi et tam improbum laborem exantlandum fuisse, qui hominis vel acutissimi aciem praestringer e et hebetare posset. Itaque cum Heindorfius meus, omissa propter valetudinem Vratislavia, hospitio Buttmailni nostri u t e r e t u r , et in confabulatione de communibus litteris frequens de Frontone, deque spe quam fovebamus. sermo inciderei, ambo se socios labori® quem mihi proposueram , obtulerunt. Quod quam mihi gratum fuerit, tu ipse iudicabis. E t e nim hoc litterarum consortio Fronto meus n o n solum ab ea quoque parte instrui poterat in qua ipse parum valebam, a verborum sermonisque ÌAcodice aut vitiosi aut male ab Editore lecti emendatione, verum etiam fructum percepturi eramus, quo suaviorem amicitia non habet, ut in communi studio et adiuvemus et nos adiutos promotosque sentiamus ab iis quibus multum haud inviti debeamus: ut quae amicus recte et acute viderit, in eandem rem intenti ilico resciscamus, gaudeamusque eius successibus, et ille nostris: quo fit ut plurima absolvantur quae si a singulis tractarentur imperfecta remanerent. At postquam exoptatissimum illud exemplar in manus nostras venit, spem nos immane quantum frustratam esse sensimus. Ita enim sententiis et rebus n o n d u m notis vacuum, ita levem et indisertum quin saepenumero putide delirantem in his quidem scriptis Frontonem invenimus, ut cum sane quam multi numerentur inter Latinos n o n optimi scriptores, hie adeo vilis sit ut cum Silio Italico numerari debeat: inter Graecos vero ab ipso P o l e m o n e aut Himerio facundia et sensiuum

VII!

nobilitate vincatnr. Mox tamen querela in r i sum soluta est, neque a proposito deeedendum visum, quod ex auctore non optimo parum gloriae editoribus sperandum esset. Certe mihi persuasum est (neque te aliter iudicare arbitror), ut in domo bene instructa omne vas, omnis supellex nitida esse debet, ita in scriptorum autiquorum numero nullum plane negligendoli esse: quodsi liber antiquus vel minime bonus prae aliis lacer miserque iaceat, qui tamen haud ita magna, opera multo sanatior efiici possit, otium viresque haud male locaturum, qui de eo restituendo sollicitus sit. Sed inter eos quos, ut classicis opponas, capite censos dixeris, atque illa generis humani lumina in quorum monumentis maximorum in litteris nostris virorum industria merito collocatur, discrimen hoc est, quod, cum illis tolerabilem quandam conditionem reddideris, ab iis recedendum est: in his ipsi apices lit— terarum cum cura summa exigi debent. De Frontone autem primo aspectu. intellectum est, Editorem in concinnandis disiecti libri membris ita versatum esse ut si ponas, Pelopis, qui in poetarum fabulis est, discerpta comminutaque membra non Iovem absolutissima ratione, sed xninorum Deorum aliquem qui humani corporis fabricae nullam haberet Cognitionen», ita composuisse ut crurum brachiorumque particulas, utrum coirent necne minime sollicitus, in unum iungeret, fieretque de puero monstrum. Ipsum autem hoc, quod melior ordo non sine labore reduci posset, alliciebat: quum praesertim liqueret, ubi haec Frontonis editio ut Maiana Tuliianarum

IX

orationum, sine ulla mutatione in Germania r e perita esset (quod futurum esse lice.bat augurari), inductam ab inventore confusionem in longum tempus confirrnari ac stabiliri. Festinatione igitur opus erat ut: nundinis librarioruni proximis prodiret editio nostra, atque id omne quod tam brevi spatio absolvi non p o s se videretur, aliis relinquendum, qui singulorum locorum emendandorum supplementisque resarciendorum curam sibi post nos sumpturi essent. I n quo negotio ab iis ipsis qui se totos lectioni Frontonis, auctorumque quorum sennonem e s primere conatus est, dederint, multum praestari posse, antequam inspecto iterurn codice constet, utrumne paginae dimidiae, an versus integri, an vocabula vel litterae paucae exciderint, ubi Maius lacunas indicaverit, parum nobis verisimile videtur. Atque optamus ut inveniantur qui huic rei operam navent, neque erubescemus si, quae ¡Hi invenerint, ita manifesta erunt ut ipsi mirari debeamus nobis ea n o n statini in mentem v e nisse: id enim cei'tissimuai est, nostrum Iaborem et aliquanto graviorem fuisse et omne minoruni vulnerum sanandorum tentamen praecedere d e buisse. Itaque, cum de eo inter nos convenisspt quod efficere vellemus et sperare possemus, opus p a r titi magnoque studio adgressi sumus. E t milii quidem ab amicis concessum est, u t cum p e r l e c to aliquoties universo opere non solum Editoris Mediolanensis in ordinandis quae disiecta invenerat codicis foliis errores, sed etiaia primi tivam, qua locari debuerant, seriem detexisse mihi vi-

X

8us essem, hunc ordinem ipse, disponendis pro iudicio meo libri foliis, instaura rem : cuius rei rationes exponebam, de iis quae ex historicis monumentis suppetebant disserebam, denique, quae emendanda supplendave occurrerent, in margine potata amicis diiudicanda proponebam. Quibus acceptis Heindorfius meus severioribus curis reVersus ad earn libri partem quam in saniorem ordinem restitueram, iam de emendandis lectionis vitiis sollicitus, ipse quae meditatione invenisse t adnotabat; simul negotium multo molestius suscepit Latine vertendi quae ego vernacula lingua adnotata tradidissem. Itaque ubicunque fere meum nopien adscriptum leges, res quidem et sententiae a me profectae sunt, sermo Heindoriii est: id quod adnotationes cum hac epi-» stola, et iis quae de vita scriptisque M. Frontonis disserui comparantibus vel me dissimulante animadvertere licebat : tacere vero earn rem ideo quia excusatione indigere plerisque videatur, non esset viri boni, sed eius quem falsae gloriae cupido eo raperei ut alienarci sibi personam induere non vereatur, Sed cum ad te scriberem, mi magister, meo sermone, quamquam rudi, meisque verbis utendum esse constitui: quod eius est sinceritatis, qua semper tecqm versatus sum : quae vero ad populum legentium dicenda essent, ea optimo sermonis genere exprimi volui. Nec tu me contemnes confitentem , me gravissimum onus Vertendi, quae, raptim pleraque conscripta, magna cum cura tractanda et expolienda erant, amico ideo imposuisse, quod sentirem me neque satis sincere, et minime copiose Latine scribere:

XI

quippe qui non ignores, quam variis a prima iuventute impliciti« negotiis publicis vitaeque procellis iactatus sim, ut lucro apponendum fuerit, quidquid mihi otii ad legendos veterum libros suppeteret: neque mirabere desuetudine tot annorum deminutam quamcumque olim tua disciplina adeptus eram Latini sermonis peritiam, Quodsi alii propter hanc rem mihi iniquiores fuerint, eorum reprehensionem eo feram facilius, quod Romam me Romanosque satis cognitos habere confido. Sed redeamus in viam. Finito igitur quod sibi Heindorfius imposuerat negotio, iam Buttmanni nostri partes incipiebant: qui quae uterque scripseramus ad examen revocabat, tum singulare quo pollet ingenii acumen admovehat emendandis iis, quae nos aut parum feliciter tractaveramus, aut omnino omisefamus: unde profecto praeclarissima quaeque operi nostro accesserunt. Iam quae quisque nostrum primus adscripserat, sub eius nomine extant, licet alius posthac idem invenerit; quo factum est ut.mihi, qui primus librum tractassem, plurimarum emendationum honor accesserit. lis tantum quae adeo manifesta essent ut quemvis non plane caecutientem in ea incidere necesse esset, certum nomen adscribere puduit. Quod vero textum quem Mediolanensis editio exhibet, in universum repetitum damus, et tarnen nonnullis locis foediorem quam quae aequo animo ferri possit labem sustulimus, quum in aliis flagitia haud minora reliquerimus ; ea sane inconstantia ex festinatione, quam tibi iam excusatam spero, orta est, nec magnum, opinor, dedecus operae nos,trae afferet.

XII

Atque haec sufficient de communi labore: de quo etiam pauciora dicenda fuissent, nisi virorum trium societas meliora et ampliora promittere vìderetur quam quae perfecerimus. De meis vero in ordinandis librorum fragmentis ausibus, quos unus praesto, iam latius agendum erit. Editionis principis nostraeque qui vel solos indices contulerit, apud nos desiderabit complures qui in Mediolanensi extare perhibentur libros: alios inveniet quorum in ilia nullum extat vestigium: cum vero propius inspexerit collectiones istas epistolarum, quae titulo eodem inscribuntur, maiorem partem ordine dispositam alio, coniuncta apud nos quae apud Maium divisa extent, quae ille iunxerit in partes discissa saepissime inveniet. Quae immutationes cum intolerandae audaciae videri deberent, etsi vel gravissimis rationibus commendarentur, si auctoritas codicis repugnaret, iam ostendam eum quem mutaverim Editionis Mediolanensis ordinem non aliunde quam ab Editoris opinione originem duxisse: immo plurimis locis eum quem folia membranarum proderent, relictum temere esse. D e qua re audiamus confitentern Maium. Etiamsi, inquit ille p. 18. ed. Mediol., haec epistola (illi IX. ad Pium, nobis ad Marcum I , 9.) in Codice inter epistolas libri I. ad Marcum collocetur, ea tamen hue pertinere vide tur. P. 1. n. 1. In loco XII. et XIII. epistolae duas alias nos ponemus, quae licet in indice omittantur, tamen ad hunc librum pertinere videbantur. Sunt

XIII

autem illae Frontonis ad Victorinum, ex libro I. ad Amicos. P. 66. Sequitur in Codice (epistolam X. libri I. ad Marcum) ea epistola grcieca quam nos fecimus primam libri graecarum. P. 83. In Codice consequitur Ep. i . libri I. ad Verum Aug. earn Veri quam nos fecimus alteram libri secundi. P. 133. Quae sequuntur verba non pertinent ad hanc epistolam, nam in Codice praecedunt eius initium. Ha tamen hie subteximus quia sola supersunt in pagina prorsus oblitterata. P. ubi inter III. et IV. Alsiensem inseruit Maius clausulani initiumque duarum epistolarum quae manifeste ex eo sunt corpore quod inscribitur ad M. Antoninum de Orationibus, ita disserit Maius: Ilaec epistola quam nos fecimus quartam, sine dubio non est pars primae aub secundum aut tertiae aut sextae: ea enim in Codice inter se mutuo consequuntur, continuoque of dine scripta sunt. Sexta quippe in codice ut apud nos quartum locum obtinuit. P. 284. Folia e quibus erui fragmentum quod inscripsi de testamentis transmarinis, praeferunt ut iam moniti titulos Epistul. ad M. Caesarem lib. II. Item Oratio pro Volumnio Sereno (quae nihil est aliud nisi epistola ad Arrium Antoninum) occurrit mihi in libro II. Epp. ad Amicos. Iain qui hac lubidine et temeritate in ordinando libro versatus sit, ei libri scripti auctoritas tribui quo iure quave ratione potest? Dicet aliquis, in luiiusmodi locis, posthabitis illius placitis, ad codicis ordinem, quem ipse indicaverit, reveitendum esse; in ceteris modestius prudentiusque acturnm, qui qu«-

xiv lemcumque illam auctoritatem reveritus non suam ipsius nobis obtrudat. At vero ut demus Maium non multo frequentius, quam ubi ipse nos -docuerit, codicis ordinem temeravisse, nonne ea erat discerptorum foliorum conditio, ut saepissime levia tantum indicia extarent ex quibus colligeres quo quidque loco olim positum fuisset, cum plurima ex integra serie omnino intercidissent ? Iam quam clare haec vestigia perspexerit ille, vel ex iis patet quae sibi p. 104. de duobus ad Verum libris vel p. 342. de duobus itidem libris de Orationibus ad M. Antoninum fìnxit, ubi in altero quidem loco subscriptum titulum pessime intellexit, in altero vero, quae omnino oblitterata esse non negat, falsissima coniectura supplet, qua tamen tanquam certissimo argumento ihnititur. Eundem p. 5 1 . ed. Mediol. duarum epistolarum partes coniunxisse inter quas scriptas vel viginti anni intercesserint; Vero autem p. 100. adscripsisse earn quae Marci sit; post ea quae monui ed. nostr. p. 24 et 16. neinini dubium esse spero. Tum erant profecto causae quae nisi sibi quis sedulo caveret, in errorem inducere possent, quod, ut dixi ad Principia Historiae p. 23g. folia ut Frontonis liber scriberetur implicata, divellebantur, et alio longe ordine ut plurimum ad rescribendum adhibebantur: unde factum est, ut editor saepissime non animadverteret, inter ea quae sibi cohaererent, olim in duernione vel quaternione extitisse alia folia quae periissent. Quapropter dolendum est magnopere, non fecisse Maium quod a Iuvenatio sapientissime

XV

factum est) ut quae in singulis paginis invénisset, ita daret, ut singuli versus quasi imagine exprimerentur, ubi vero integri, aut pars cuiusdam evanuisset, id perspicue notaretur: ita enim sublatae essent taedii illae plenae de fragmentorum sede et ordine disputationes. Id nos, si fortuna votis ominibusque obsecundaverit, in simili re facturos esse spondemus. Atque id mihi quidem eo gratius fuisset, quod, in quibus ipse errare potui, veritati oberunt; et pugnare ad versus auctoritatem viri, cui tantum debent litterae nostrae, invidiosum est, cum potius eius laudes et merita grato animo prosequi nos posse optaverimus. Nunc ut nos ipsos temeritatis nota liberaremus, contra faciendum erat. Ceterum, ut stolidi vanique ingenii esset, quae ipse in hac re invenerim sensu vestigiisque haud raro dubiis ductus, omni errore libera iactare; ita mihi ccrtum est, codicem ipsum, si denuo inspiciatur, evicturum, me nonnisi in minoribus rebus deceptum esse: quis enim, ut nunc res habet, singula lacunis divisa vocabula in ipsis maiorum fragmentorum commissuris posita, ad priusne pertineant an ad posterius, praestare ausit? Adnotationes eruditissimi Maii integras repetendas relinquimus ei editioni quae sibi exemplar Mediolanense Hdelissime reddendum proposuit: ex qua speramus fore ut popularibus- n o stris pateat, nos bonae frugi nihil omisisse: ipsa etiam quam instituimus selectio minime nos morosos fuisse monstrabit. Quae in Maii adnotationibus ex Frontone citantur, ad nostram plerumque editionem citavi, ut libri moles, quan-

XVI

turn posset, minueretur: quod me multo magis niovit ut passim contraherem quae ille Iatius dixisset: fecissemque in pluribus locis ni operarum festinado impedivisset. In Symrnachi fragmentis edendis aliam plane atque in Frontone pertractando secuti sumus rationem. Ibi eniin quae Maius ex historia attulit eiusmodi pleraque 'sunt ut possint sufficere : nobis vero otium deerat de iisdem subtilius disserendi. Emendationes ad priores orationes Heindorfius nonnullas adtulit, eandem reliquis curam adhibiturus ni ingravescens valetudo impedimento fuisset. Ac merentur profecto Symmachi fragmenta ut ab iis studiose evolvantur quos I m perii Romani tempora novissima cognoscere iuvet. Mihi quidem inde primum innotuit ilia a e tate postulatos fuisse a Senatu, confirmatos a Principibus Cónsules, cum prius ab uno Augustorum arbitrio pendere eorum designado videat u r : Senatores, praeter eos qui genere earn dignitatem adipiscerentur, sufl'ragiis Senatus, n o n censoria principum potestate lectos esse: u t r u m que cum eo more convenit, qui in curiis minoribus obtinebat. Bimestres quoque illos priorum Imperii seculorum consulatus, cum sub Antoninis sex consulum paria quotannis fascibus ornarentur, turn non iam in consuetudine fuisse, auctoribus quos hie coniunctos edimus, inter se comparatis monernur. Quae omnia in favorem libertatis inventa fuisse, aut certe ei vires addidisse videantur: tainen, si verum reputamus, insigne in illis documentum reperimus, islius generis omnia vana

xvii na esse remedia ubi servitus semel adsueta m e n tibusque recepta fuerit. Quod vero attinet ad utilitatein quae ex F r o n t o n e n ò s t r o ' p e r c i p i possit:

incredibile est cjuarn

pauca is adferat ad cognitioneni rerum hominumque aut suae aetatis aut priorum: neque eloquentia eius delectari poterit nisi qui deque ac M e diolanensis E d i t o r amore eius captus fuerit, quod nobis quidem minime contigit.

JNon tamen inu-

tile est cognoscere scriptorem quern sua mirabatur fletas;

a quo certum quoddnm prbfectuin est d i -

(cendi g e n u s ,

et

sécta oralorunl noinen

duxit:

qui hones huic ingenio nohnisi h c ae .ite haberi poterat qua eloquentia

prorsus

contabuissetv

Aliud est quod in eo tenere nos possiti quodquè tu non sine qilàdam làelitia investigàbis,

Latini-

tatem dicoj quae in plurimis, tam vocabulis^ q u o rum n o n unum ex eo prirnum prodit, quam dictionibus, s e n n o n e m antiquorum illoriim scriptoruiri èxprimit,

ad quos Pronto cum aliis eius aetatis

grammaticis

Iatinae linguae exigebat

puntatemi

Voluit illam Heindortìus explicare indice peculiari:

quod

propter

eius

valetudiuem

necessario

omissum esse, inter dotes quas libro deesse c a n dide confìteor^ doleo vel maxime. *) " ) Dedit Maius, commentarli praevii p. C., vocabulorum, quae ipsi nova e Frontone prodire v.'derentur, quaedam

addidit, quae

commendavi!.

indicem, cui in libri fine alia

omnia, ut pulissimo

Longe aliter de iisdem

de

fonte

existimat clar.

in programmate, pessimae ea notae esse iudicans.

manantia, Eichstadius

Venim is nou

aniinadvertit plura e x iili.s Maii errori originem debeiv : cuius c e r te generis sunt ada/gidus, leis dtumi

pcn-ìatiami,

positum est pro pr umili*J

prunulen

(nam ¡TLinu. >

lui la.vse etiam solitali/n,

alia vitiose a librario .»cripta, ul c»laet

prodormio

b

solrj'un: quaedam

XVIII

Sed hanc operam, et quidquid praeterea, q u o d perilci possit,

nos imperfectum reliquerimus,

ut

alii suscipiant, Frontonemque nostrum, quoad res patiatur,

ad eandem cum illis scriptoribus,

qui

longo ex tempore in omnium manibus sunt,

sa-

nitatem perducant, maxime exopto.

Q u o d si tu

ipse in his elaborare velis, id mihi et centissimum et iucundissimuin

fuerit.

honorifiVale,

mi

magister, meque, qui te parentis loco colo v e n e rorque, amare perge. Scrib. Berolini a. d. III. Kal. Mai.

1816.

Graeca, quae vel optimorum auctorum exe>nplo m simili re recepit Fronto, ut apopsis, chamaeslrotus (nam ohanaeturtus vox nihih est), encomiographus, fonema. Mag ira diser e ex Catone laudami a Frontone; quod vero a M Porcio sumprum 6 t, vituperare nobis audacissimum videtur. Aha sunt quae i.ichsiadio disphceant, quorum tamen sinceritas minime dubia est: inteiuhcus, invio, re-vimentum, lucrativusi quod apud Quinhlianum Ciceroms est, sirbcruis, quod ex Iure Pontifìcio vocabuitim de quodam loquela© vitio proprium esse videtur. Atque anucellam et tausidi cationem, cet. ltidem e veteribus sumpta esse ausim asseverare. Catachanna autem ut barbarum sit vocabulum (mihi Pumcum vdetur), quis reprehendat, ubi res novae invehaiitur, vocabula quoque peregrina adscisci? Postremo rapinatio, ut ilia plebeculae m caena Tnmalchionis mnumera, ex vulgari sermone est pastons eius, quem M. Aurehui loquentem inducit.

DE M. CORNELIO FRONTONE E I U S Q U E

M

S C R I P

T I

S.

. C o r n é l i u s F r o n t o , ( i ) n a t u s est C i r t f e ( a ) i n N u m i -

à i a , quod oppidum non solum iure colonise Aorebat, sed, Collocatis in e« sede Sittianis militibut, D i v o Iulio dictatore, ab Iralis habitari cœptum est (5).

Jtaque q u u m

ï e ipse Afrum d i c i t , Afrumque N u m i d a m ( 4 ) , noil id adeo premendum est ut eum inde efRcias peregrina stirpe ortum alio quam latino sermone patrio usura esse; quamquam

id

quidem

certissimum est, quum

in

tam

m ' g n a m tam que populosam ciyitatem deducerentur c o l o n i i l l i militare«, non ideo pulsos esse liabitatores Sed

sensim cum

iis

qui initio

eives essent, coaluisse (5). provincia Africa,

dediictae

veteres,

colonise

Atque fuisse inter

soli

colouias

apud quas latina lingua in usu non

(i) P l e n a illa tria n o m i n a P i s a u r e n s i s exliibet inscriptio, q u u m s e r i p t o r e s a p u d quo* e i u s m e n t i o eKtat p l e r i q u e , o m i s s o p r a e n o m i u e , m o d o Cornelìum Frontonem, m o d o p r o e i u s aevì i n o r o Frontonem Cornelium a p p e l l e n t ; alii, c u m C o d i c e M e d i o l a n e n i i , SI. Frontonem. (•-> C i r t e n s e m d!clt M i n u t i u s F e l i x (cap. 9. collato c u m cap. S i . ) , m i m i c i p e m C i r t e n s e m s e ipse P r o n t o f e r t m a n i f e s t e ( E p p . a d A m i c o s II. 6 ; . ( 3 1 D e C u t a vid. q u a e diximtis ad F.p. m o d o l a u d a t a m . (4i Aì/3wì Aifivttt t S t 'tcuutav E p p . ad M a r c i m i II, J , a i , G a l l o r u m q u o r u n d a m o p m i o n e m , qui e x m a l e intel.'ecto S lionu l o c o o r i g i u e m ei 1 quilaiitcain a f t i n x e r a u t , iam d u d u i n B a y u.s r e f u ta vii v. Fronton. ( J ) N e ipsa qtril-Mn lidia C o r ù i t h u s , in d i r u t o ? u r b i s s o l o l o c a t a , adsoitis e x vicm.J O r a e c i x , a d e o din s e r m o n i s latini e t m o rum, praeter gladiatorium furorem, tenax fuit. b

3

XX esset, v e l e x A p p u l e i o c o m p e r t n m e s t : noris

causa

plurima

in

provinciis

scimu9 enira

oppida,

ho-

incolis

non

x n u t a t i s , c o l o n i a r u m t i t u l o i n s i g n i t a esse. F r o n t o n e m t e m ab I t a i o selii

genere

nomine

originem

coniicere

xnillia C o r n e l i o r u m , •ccepernnt:

duxisse

licet :

nota

Tel ex ipso

enim

sunt

qui a L . Sulla Dictatore

ex quibus plurimos,

auCor-

illa

tot

civitatem

dissipati] l u x u

divitiis

p e r a r m a m a l e q u s e s i t i s , c u m j i i l i i l i n d u c e praeter f o r t u n a m audaeiamque

spectarent,

P.

Sittio

exulibusque

S e r t o r i a » i s q u o s i l l e d u c e b a t , sese i u n x i s s e , temporum

exempla

reputaverit pro

qui

certissimo

N a t u m esse F r o n t o n e m i m p e r a n t e D o m i t i a n o patet q u o d i a m sub H a d r i a n o tam c l a r u s sertim

quum

quippe q u i ,

appareat duo

serum

eum

liabebit.

Aug.

inde

evaserat,

pVie-

accessisse

e t v i g i n t i a n n o s lia t u s ,

et

illorum

ad s t u d i a :

vix

quidquam

v e t e r u m l e c t i o n u m attigerat ( i ) . In epistolis quas p r i m i s í)ivorum

Fratrutn

vitae e x h i b e t

scripsit

annis, senem

se,

fessumque

(a).

A l e x a n d r i a q u u m p l u r i m o s se f a m i l i a r e s l i a b u i s s e d i cat ( 3 ) , rum

ibi

eum aliquamdiu commoratum

esse,

f o n a s s e c a u s a , c o n i e c t e s : et c o m m e a b a t u r

frequenter terrestri

inter

itinere,

A t h e n i s v e r o et i n

Alexandriam ubi

nunc

provinciamque

horrid®

sunt

Grascia F r o n t o n e m

studioea «etatfc Africam

solitudines.

litteris

studuisse

haud crediderim : non tantum quod n u l l u m huius rei in eius

scriptis

vestigium

reperitur,

sed

G r í s e o s r h e t o r a s v e h e m e n t e r d e s p i c i t (4) cisset q u i

in

illorum

antiqui latini

quod

sui

quod

non

scholis adolevisset.

dem Graecum m a g i s t r u m , ipse,

:

Dionysium

sermonis

in

(r)

Epp. ad M . Caesarem II. 4, 10.

(a)

Epp. ad Amicos I . 1, 5.

(3)

A d T . Pium Imp. ep. S, 4.

rèi

levi

Ilabuit àisrròv,

huiusmodi

fequi-

quem

cognomini-

D e nepote amisso ep. 2. 5-

(4) Poleraouein c e n e , qui sub Divo Pio graecorum rlietorum princeps habebatur: iipp. a d M a r c u m U . 3. ibid. 4, 19. Ñeque de Herode eum magnifice sentisse, satis apparet; — ad L. Veruni ep. 8« Arque id quidem nos vehementer probamos; «ed fieri potest, ut qui coutemptuin mereaiui, al> homiue contemnatur nequáquam praesuntiore>

xxi bus xMorem s e c u t u s ,

Tenuiorem

8uos prse Grfecis m i r a t u r ;

d i c i t ( 1 ) : sed

Latinos

ut de i p s o , q u o d C i c e r o

de

Li. C f e l i o , dicere p o s s i s , argutias i l i u m suas e x l i b r a r i o l i s JLatinis hausisse. K o m a m p o s t q u a m se contulerat, f a m a m m a g n a m , i a m »ub D i v o H a d r i a n o , adeptus est i n t e r causidicos ( 2 ) , o r a t o r i i e q u e artis m a g i s t r o s .

Itaque ei hac disciplina

s t r u e n d u s tsaditus est p u e r ut v i d e t u r Verus,

M.

c u i V e r i Aug;, n o m e n o b t i -

H i n c F r o n t o n i honorifica

JVIagistri

appella-

jiugg.

ti o i n P i s a u r e n s i i n s c r i p d o n e t r i b u i t u r , eademque q u e A u g u s t u s litteras ad i l i u m datas inscribere verat. quos

in-

Annius

q u i postea M . A n t o n i n i n o m i n e I m p e r i u m o b t i -

n u i t : serius L . C o m m o d u s , git.

(5),

M u l t o s prseterea. alios i n s t i t u i t nobiles domi

et i n

contabernio

suo

uter-

consueiuvenest

secum habebat (4).

I t a q u e u t quiestuosissinium i l l i s t e m p o r i b u s

erat et r h e -

t o r i s m u n u s et c a u s i d i c i , amplas consecutus est d i v i t i a s , ita u t Maecenatianos h o r t o s p o s s i d e r e t ( g ) , et balueàs sedificaret,

q u a r u m s u m p t u s e m p l i u s trecentis sestertiis con«

staret (6). quod

N a m q u o d se pauperem d i c i t , causa haec e s r ,

opes v e l m a x i m f e m u n i i ì c e n t i a P r i n c i p u m

amica«

r u m collata;,indiLstriaque quswitas ab h o m i n e n o n avaro« tejiues erant u b i c u m i m m e n s i s divitiis

Romanorum

nobilium

comparabantur.

I n S e n a t u m i a m ab H a d r i a n o I m p . l e c t u m f u i s s e v e r i s i m i l e est: i d v e r o c e r t i s s i m u m , q u a m q u a m omissa v e tere h o n o r u m

successione,

n o n n i s i q u i senator

esset

c o n s u l e m f a c t u m ; et mansisse i n S e n a t u q u i c o n s u l f u i s (1) (2)

Ad M. Caesarem incidit i n a. » 4 3 , Coss. ordinariis T . B e l l i c i o quato,

T i . Claudio Herode Attico.

Tor-

S o r t i t u s deinde re-

gendam p r o c o n s u U r e m p r o v i n c i a ™ , vel Achaiam, vel a l i q u m ex Asianis, T . Pio I m p . sese excusavit (5) p r o p t e r y a l e t u d i n e m , qufe etsi ei ita gravis o b t i g i t ut vera esse causa p o t u e r i t ,

tarnen nescio an sumptus causa, q u i ea

» t a t e permaguus f u i t , proconsulatura detrectandum ÉU«vit.

N i m cnin o l i m p r o v i n c i i s diripiendis

cen-

procon-

sules R o m a n i diviiias c o l l e g i s s e n t , tunc is honor erat q u i P a t r i m o n i u m c o n s u m e r e i , adeo ut p r i n c i p u m m u n i f i c e n tia

onera amico ruin s u s c i p e r e t ,

gi possent

quo proconsulatu

fun-

P a t r i » n e g o t i a patronus Romfe gessit,

donec senio e t valetudine fatigatus eo se munere a b d i c s ret ( 7 ) Articulorum pedumque doloribus graviter conflictstus,

et prope ad vitie teedium adactus est (3).

Itaque

q u u m s a n i s s i m e d o m i segrotus decumberet, c o n v e n i e b a n t ad e uni p l u r i m i q u i &ius sermonibus p u r i s s i m i s , rumque

doctrinarum

plenis

delectarentur

(gj.

bonaEt

(1) F.pp ad A m i e o » I . 4, 8 . F.pp. ad V e r u m A u g , 6, 2 . (o) Kp[i. ad' M . C a e s a r e m I I . 6 , 9 . I d q u i d e m iam n o t u m erat PX-Ausonio in g r a t i a r u m a c l ì o n e . E p p . ad M . C a e s a r e m I I , 7 . (/.) E p p . ad M . C a e s a r e m I I . 4, 1 0 . (5*) E p p . ad T . P l u m A u g 8 . (6) lui. Capitolinus in M a r c o , c . 2 . F r o c u l u m u s q u e ad p r o eoixsulntam provexit, o a e r i b n s iu s e r e c e p t i s . (7) V . adnot. no*lr. 1 . p. 2 1 5 . (8 Plenap sunt h a e episrolae q u e r e l a r u m F r o n r o n i s , c o m m i s e rationisque M a r c i . V i d e etiam G e l l i u m I I . c, 2 6 . X I X . c . 1 0 . Q u a » de arthritide F r o n t o n i s narrat Artemidoriis I V . c. 24.

(Qganat è àfi^ti-txìt S-igasrjiatv a/TiVccs eüo|iv t» r«7?

creioii srigisr^TÉi . xai jtwjroÄuVt; fäiHrclfctvm a'a^iyt^lä'i

duobuä volumiriibus, in splendida charta, et typis sane decoris, imaginibus Augustorum, ad quos epittolas scripsit Fronto, ornatse, et specimine scripturse instructs. Tituliim editio prsefert hunc : 31. Carnelii Frontonis opera inedita, cum epistulis item ineditis Antonini Pü, IVI. Aurelii, L Feri et Appiani, ttec non aliorum veterum fragmentis. Inventit et commentario praevio notisque illustrant Angelus Maius. Pars prior. Pars altera, cui adduntur seu edita seu cognita eiusdetn Frontoms opera, IVhdiolani, regiis t y p i s . Ceterum praeter exempta ilia elocutionum nihil ibi extat quo nostra vareat editio (1). De domo. R e i p . vicem îugeo. (Male Maius; de Domò et Hep Vicem l,J Pro Sextto. Negotii gerentes. (Maius conferre iubet or. pre Qui litio e. 19,) Ex Sallustio. lugurtha. Imperii prolatandi percupidus habebatur, cetera egregius. (1) Erenjm aliena piane ah Iioc opere sunt p , 4 5 0 . 4 5 1 . var i a ? lectiones adnmdum paucae exOod. Ambrosiana ad illa quit u s lacunam 111 l'umcis Appiani -stipplerit CI. Schwe.i,hai»iiserus tum p . 5 4 8 — 5 5 0 Prologus *d.miantù M a r t y r a de V . et B . \ v eali, et specimen glossarum Placidi,

Ô

XXXIV

Codex Frontonis Ambrosianus. Delituerant l i s reliquiae in codice ex gènere rescriptorum, ius.

de quo pauca adniodum nos docet inventor Ma-

De indole illius quae is diversis locis tradir, colle-

cta fere hœc sunt.

Extare in bibliotheca Ambrosiana, ex

Bobiensi cœnobio allatum (i) codicem, forms maxima, quam in folio

dicunt ( 2 ) ; quo contineri latinam inter-

pretationem Actorum Concilii Clialcedonensis,

antiqua

manu scriptam, qufe ad VIII. seculum referenda esse videatur (3).

Ad eum librum conficiendum adliibitas esse

membranas plurium veterum codicum, qui, credo, extabant in cœnobii bibliotlieca (4):

Frontonis, Interpretis

antiqui ad octo orationes Ciceronis ( 5 ) ,

Symmaclii ora-

tionum ( 6 ) , et panegyrici Pliniani (7): aliorum fonasse prœterea, de quibus nullam mentionem Maius fecit. nas unamquamque Frontonis paginam

Bi-

columnas habere

inde colligo, quod id de Interpraie Ciceronis tradit Maius ( a ) , idemque quaecumque de liuius codicis seriptura narravit, de ilio pariter aflirmat (9). Atque ipsum ieri incisum ( 1 ) Maius in praevia diss, ad Interpr. Cic. p. XV. (2) Ingente* paginas dicit Maius p. 356, Ed. Med. et p. Saa. lacunam esse integrae paene paginae Codicis in (sic) (g) Mains ad Inletpr, p. V . Ego, quantum ex specimine radicare licet, recentiorem fisse arbitrer. (.•j.) Nescio an quisqnam aniniadverterit fragmenrmn quod Muratoritts edidit catalog! Bubiensis bibliothecie inter libro« qui illic habiti sint memorare)