Institutiones Fundamentales Linguae Aramaicae seu Dialectorum Chaldaicae ac Syriacae: In usum juventutis academicae 9781617192432, 1617192430

Citation preview

Institutiones Fundamentales Linguae Aramaicae seu Dialectorum Chaldaicae ac Syriacae

Syriac Studies Library

120

Series Editors

The Syriac Studies Library brings back to active circulation major reference works in the field of Syriac studies, including dictionaries, grammars, text editions, manuscript catalogues, and monographs. The books were reproduced from originals at The Catholic University of America, one of the largest collections of Eastern Christianity in North America. The project is a collaboration between CUA, Beth Mardutho: The Syriac Institute, and Brigham Young University.

Institutiones Fundamentales Linguae Aramaicae seu Dialectorum Chaldaicae ac Syriacae

In usum juventutis academicae

Hermann Zschokke

1 2011

gorgias press

Gorgias Press LLC, 954 River Road, Piscataway, NJ, 08854, USA www.gorgiaspress.com Copyright© 2011 by Gorgias Press LLC

All rights reserved under International and Pan-American Copyright Conventions. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, scanning or otherwise without the prior written permission of Gorgias Press LLC. 2011

1 ISBN 978-1-61719-243-2

Digitized by Brigham Young University. Printed in the United States of America.

Series Foreword

This series provides reference works in Syriac studies from original books digitized at the ICOR library of The Catholic University of America under the supervision of Monica Blanchard, ICOR's librarian. The project was carried out by Beth Mardutho: The Syriac Institute and Brigham Young University. About 675 books were digitized, most of which will appear in this series. Our aim is to present the volumes as they have been digitized, preserving images of the covers, front matter, and back matter (if any). Marks by patrons, which may shed some light on the history of the library and its users, have been retained. In some cases, even inserts have been digitized and appear here in the location where they were found. The books digitized by Brigham Young University are in color, even when the original text is not. These have been produced here in grayscale for economic reasons. The grayscale images retain original colors in the form of gray shades. The books digitized by Beth Mardutho and black on white. We are grateful to the head librarian at CUA, Adele R. Chwalek, who was kind enough to permit this project. "We are custodians, not owners of this collection," she generously said at a small gathering that celebrated the completion of the project. We are also grateful to Sidney Griffith who supported the project.

BENEVOLE

LECTOR!

Eadcm e causa, qua motus lnstilutiones

fundamentales

linguae arabicae edidi, etiam hie liber pre! o subjiciebatur. Cum enim in Facilitate theologica c. r.Universitatis Vindobonensis Alumnos linguam aramaicam sen dialectos svriacam et chaldaicam per semestrem sub u n o filo docendi mos sit hucusque conservatus, liber autem a CI. O b e r l e i t n e r : Elementa Aramaicae neu ckaldueo-syriacae

linguae, Viennac

1820. editus una ex parte jam detìceret, altera autem desideriis et progressui, quem scientiae orientales nostris praeprimis temporibus nactae sunt, baud amplius satisfaceret, urgenti cedens necessitati ac auditores justi voti compotes faciens lias Institutiones fundamentales linguae aramaicae typis edidi.

Conqueri quidem minime licet

de gramniaticarum tum syriacae, tum chaldaicae dialecti editarum defectu, nihilominus tarnen perpaucae reperiuntur, in quibus

utraque

dialectus u n a

serie

et modo

c o o r d i n a t o tractatur, qui modus his in circumstantiis unice tantum est adhibendus, si tam angusto

temporis

spatio auditores tam fundamenta liujus linguae addiscere, quam illis

instructi

partes

selectas

utraque

dialecto

— VII! —

scriptas interpretari debeant.

Singulis quidem his dia-

lectis insani quaedam proprietates et idiomata, quibus tamen non obstantibus in partibus grammaticae

essen-

tialibus primariisque piane conveniunt, ita ut haud difficulter communem et coordinatam admittant expositionem. Methodus et dispositio materiae liujus libri piane adaequant illam, quam secutus suni in IustitiUionibm fundamentalibus lingua e arabicac, e qua compari tractandi ratione auditoribus magna fluet, facilitas ac conimoditas.

Gram-

maticae Prolegomena de litriusque dialecti scriptura ejusque liistorià ac literaturà in fornii) brevissima praemittcro opportununi duxi. Maximas autem gratias agore obligor viro strenuo G u i l e l m o B r a m i n i ! lei" bibliopola« c. r. Aulae et Universitat.is, qui prò assidua sua librorura tlieol. vulgandorum industria utramque Crranimaticani edendam in suam curam suscepit et G u i l . D r u g u l i n o typographo celebri Lipsiae, qui libros bos typis descripsit laudabiliter. Hinc stridii linguarum orientalium T i r o ac Auditor! suscipias

animo

benigno

libellnm

benevolo et purissima mente in

lume,

qiiem

corde

studii liujus profectum

Tibi trado. VINDOBONAE in festo Nativitatia Domini nostri lbG9.

AUCTOR.

CONSPECTUS LIBRI. PROLEGOMENA. I, II. III. IV. V. VI.

De l i n g u a A r a m a e a . De dialecto C k a l d a i c a . . De dialecto S y r i a c a De dialecti s y r i a c a e s c r i p t u r a Literatura Di vis i o

- - •

•

•

pajy. XIV XVII XIX . . . XXII XXIV • XXVII

PARS PRIMA. Elementa linguae et scripturae aramaica I. Caput: De lectione ac orthographia. § 1. De C o n s o n a n t i b u s eavumque figuris et noniinibus § 2. De C o n s o n a n t i n m p r o n u n c i a t i o n e ac divisione . . § De Voealibus . . . . . § 4. De syllabis et «ignis o r t h o g r a p h i c i x § 5. De N u m e r o r u m signU § 6 . De T o n o § 7. De distinction!« signi.s . .

.

. . .

1 ;5 4 7 12 1M 13

II. Caput: De Consonantium et Vocalium permutationibus. § § § § § § §

8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.

De De De De De De De

Oonsonantium mutationibus literarum infirmarum mutatiouibns regulis Quietis l i t e r a r u m i n ñ r m a r u m regulis Conversionis l i t e r a r u m i n ñ r m a r u m r e g u l i s Abjectionis l i t e r a r u m i n f l r m a r u m Concent-ratione Vocalium mutationibus

,

14 17 18 19 20 21 22

X

-

PARS SECUNDA. Formarum doctrina. I. Caput: De Pronomine. pair.

§ 15. De Pronomine personali § 16. De reliquis Pronominibus

24 28

II. Caput: De Verbo. § 17. § 18. § 19. § 20. § 21. § 22. § 23. § 24. § 25. § 26. § 27. § 28. § 29. § 30. §31. § 32. § 33. § 34. § 35.

Praemonenda De verbi Formis De verbi Flexione generatim De flexione verbi perfecti De Imperativo formae Peal De Infinitivo et Participio Peal De reliquis formis auctis verbi perfecti De Infinitivis et Participiis formarum auctarum verbi perfecti . De Imperativo formarum auctarum De verbis pluriliteris et formis rarioribus De verbis gutturalibus De verbo perfecto cum suffixis De verbis imperfectis A. De verbis concentratis (1. rad. Nun |D" " " De verbis mediae geminatae y y B. De verbis infirmis (1. rad. Olaph NQ" l i ) rI » ' De verbis 1 rad. J u d De verbis syriacis med. rad. Olapli lr i a " De verbis med. rad. Vau al. it

§ 36. De verbis med. rad. Juil ij; § 37. §38. § 39. § 40. § 41.

"

De verbis 3. rad. Olapli N1? |J 0. De verbis dupliciter imperfectis De verbis defectivis De verbis imperfectis cum suffixis De verbo substantivo

.'50 31 32 33 37 37 40 44 45 45 47 4a 51 51 52 53 54 56 56 57 58 61 62 62 63

III. Caput: De Nomine. § 42. § 43. § 44. §45. § 46.

De De De De De

nomine generatim nominibus derivatis verbi regularis nominibus derivatis verbi irregularis nominibus denominativis nominibus exoticis et compositis

65 65 67 67 68

§ 47. § 48. § 49. § 50. § 51. § 52. §53. § 54. § 55.

De De De De De De De De De

XI

—

nominimi Genere nominimi Numero nominum Statu nominimi Motione nexu nominis cimi sul'tixis (statu suffixo) nominum Declinatione nominibus anomalis et defectivis • Acljectivis Numeralibus

69 70 73 75 76 76 81 82 82

IV. Caput: De Particulis. § 56. De Pi'aepositionibus § 57. De Adverbiis § 58. De Conjunctionibus et Interjectionibus

86 87 88

PARS TERTIA. SYNTAXIS. Sectio prima.

De singulis e n u n c i a t i o n i s

partibus.

I. Caput: De Pronomine. § § § §

59. 60. 61. 62.

De De De De

usu usu usu usu

Pronominum personalium . . • Pronominis demonstrativi et interrogativi Pronominis relativi Pronominum reliquorum

90 93 93 94

II. Caput: De Verbo. § 63. § 64. § 65. § 66. § 67. § 68. § 69. § 70. §71.

De usu Praeteriti De usu Futuri De Periphrasi quorumdam temporum fìnitorum De usu Imperativi et Infinitivi De usu Participii De Optativo De constructione verborum cum diversis casibus De constructione verborum cum praepositionibus De verbis, quae adverbiis indicandis inserviunt

96 97 98 99 102 104 105 107 109

III. Caput: De Nomine. § 72. De numero nominum § 73. De usu status emphatici § 74. De usu status constructi et Genitivi

109 110 Ili

— § 75. § 76. § 77. §78. §79.

XII

— paS'112 114 lx-5 116 117

De signiticatione ac usu reliquorum casuiun De casibus alisolutis De Adjectivis De Adjectivorum gradibus De constructione Numeralium

IV. Caput: De Particulis. § 80. §81. § 82. § 83.

De De De De

Praepositionibns Adverbiis Conjunction!bus Interjectionibus

Sectio secunda. §84. § 85. § 86. § 87. § 88.

De De De De De

118 119 119 120

De e n u n c i a t i o n u m

connexu.

Substantivi et Adjectivi conjunctione Verbi cum Substantivis conjunctione Pevsonis verbi enuriciatione interrogativa nonnullis idiotismis

• •

121 122 125 126 127

APPENDIX. Observations de arte metrica Syrorum. § 89. De Poetis syriacis § 90. De nominibus carminum § 91. De metris carminum § 92. De scansione et licentiis poetieis Tabulae I—XI

128 130 130 131 134—160

PKOLEGOMENA. J. I). M i c h a e l i s Abhandl. v. d. syrischen Sprache etc. Gotting. 1768. S. F. Gr. W a h l Allgem. Geschichte der morgl. Sprachen und Literatur. Leipzig 1784. A u r i v i l l i u s de ling. aramaea in diss. collect, a. D. Michaelis pg. 104 seq. Hai. 1784. G. H a s s e Praktisches Handbuch der Aram. Sprache. 3. Th. Jena 1791. G e s e n i u s Geschichte der hebr. Sprache u. Schrift. Leipzig 1815. K o p p Bilder u. Schriften der Vorzeit. 2. B. Manli. 1819. A. T. H o f f m a n n Grammat. syriac. üb. 3. Proleg. pg. 1—73. Halae 1827. H i r z e 1 de chaldaismi bibl. origine et auct. critica. Lips. 1830. J. F ü r s t

Lehrgebäude

der

aram. Idiome.

Leipzig 1835.

pg. 1—25. D i e t r i c h de serm. chald. proprietate. Lips. 1839. G. W i n er Grammatik des bibl. u. targ. Chaldaismus, Leipz. 1842. pg. 1—19. J. F ü r s t Geschichte der bibl. Literatur. Leipzig 1867. J. B. W e n i g Schola syriaca. Oenip. 1866. Prolegom. A

—

XIY

—

I. De lingua Aramaea. L i n g u a , quae appellatur A r a m a e a ,

nomen ducit ah

A r a m a e a sen A r a m CHN regione, cui olim erat propria, et stirpis linguarum Semiticae ramus est, nam Aram, qui et terrae nomen dedit, Semi liliiis erat Gen. 10, 22.

Denominatio

haec duplici sensu obviam venit, ita u t latiori permagnam Asiae anterioris p a r t e m eamque Assyriam,

Mesopotamiam,

B a b y l o n i a m , S y r i a m , Phoenician! P a l a e s t i n a m q u e complecter e t u r , strictiori autem sensu praeeipue in cotlice sacro obvio liunc t r a c t u m p r a e t e r Plioeniciam et P a l a e s t i n a m s i g n i f i c a n t , cujus incolae A r a m a e i , "Apijj,oi {Homer. Ilia. 2, 783. Theog. 304.) et 'Apajj-atoi (Strato

Hesiodus

Geog. L. I , 2; X I , 14), imo

a Graecis et Romanis etiam Syri (quod nomen tamen serioris est originis) n o m i n a h a n t u r et ah his cum Assyriis pro uno populo liabebantur (Biodor. S. II, 13. Herod. L. YII, 63. Strabo Geog. X V I , 2. Xenophon.

Cyrop. V I I , 5, 31.). Cum autem

Arami posteri, qui E u p h r a t e m inter et Tigridem ac terrain occidentalem hujus permagni tractus i n h a b i t a b a n t , se separarent ab iis, qui orientalem plagam incolebant, Aramaea vel Aram divisa fuit in partem o c c i d e n t a l e m Mesopotamiam ac Syriam complectentem et o r i e n t a l e m Babyloniam Assyriamque comprehenrlentem, quae divisio geographica et politica etiam linguam communem in duas dialectos primarias abire fecit, q u a r u m prior d i a l e c t u s a r a m a e a

occiden-

t a l i s seu s y r i a c a , qua nsi sunt Mesopotamiae Syriaeque incolae, a r a m a e a o r i e n t a l i s seu b a b y l o n i c a ( c h a l d a i c a ) altera a u d i t , quam locuti sunt Babylonii et Assyrii.

Cum

jam Juilaoi exules in Babyloniam, Assyriam et adjacentes regiones t r a n s p o r t a t i essent, sensim liuic dialecto orientali assuefacti sunt eamque quam vis non puram, sed cum liebraico sermone rnixtam in vernaculam a d o p t a r u n t .

—

XV

N o t . a. Dialectus orientalis seu baby Umica minus reele ac improprie taiiUu» appellatili- c l n i l d a i c a , quia scilicet in ea terra erat vernacula, in quam Chaldaei per aliquod t e m p u s , praeprimis inde a Naboiiassare dominium exercuerant; liinc in nonnullis sacris locis (Ezech. 11, 24. Dan. 5, 30.) Babyloniis nomeii Clialdaeorum inditur. Chaldaei non ad Aramaeos, sed ad gentem medo-persicam pei'tinuisse a nonnullis c r e d u n t u r , qui proprie in Armemae montibus h a b i t a b a n t , ab Assyriis autem devicti et in Babylomae meridionali« p a r t e s translocati septimo ante Christum saeculo adeo potentes sunt facti, ut ipsis Babyloniis praevaleren-t. Lingua liorum Clialdaeorum vix eadem f u i t cum ilia Babyloniorum, ast verosimiliter non adeo diversa; nam si Chaldaei D ^ t ' D descendunt a C e s e d , filio Nachoris (Gen. 22, 22), qui fuit A b r a h a m i f r a t e r , facile intelligitur, eorum linguam hebraeae ideoque et aramaeae fuisse cognatam. Lingua clialdai teste Daniele 1 , 4 erat lingua aulica Nebucadneüaris regis. K o t . b. E t i a m in codice sacro mentio fit linguae aramaeae ÌTD~)N; e 2. B,eg. 18, 26 et Jes. 3G, 11 colligere licet, tempore Jesaiae tam m a g i s t r a t u s assjnriacos quamprimores J u d a e o r u m liujus linguae fuisse gnaros. Chaldaei astrologi regem Babyloniorum araniaice alloq u u n t u r D a n . 2, 4 ; et ex Esdr. 4, 7 p a t e t , a P e r s a r u m rege negotia cum praefectis Asiae provinciarum sermone aramaeo fuisse habita.

2. Lingua aramaea omnium cognatarum est s i m p l i ei s s i m a ideoque a n t i q u i s s i m a et merito propius, quam reliquae linguae cognatae accessisse videtur ad originalem Semitarum linguam; hoc jam inde fluit, quod Aramaei semper in suis sedibus manserunt nee eoeli diversitate sunt impulsi, ut vernaculam a majoribus acceptam admodum mutarent.

Rudis in consonantibus est et ob vocalium inopiam

durius sonat. Praeter ea, quibus omnis Semitarum lingua ab aliis linguis differt, Aramaeo sermoni multa insunt, a cognatis dialeetis aliena. Aramaei enim nominibus a parte posteriori articulum afiigunt, quo (statu empliatico) saepe utuntur, qua e causa totus sermo grata soni varii suavitate caret; accedit forma propria Scbaphel, significatio genitivi per Dolati), creberrimus structurae pavticipalis usus, sibilali-

—

tium evitatio.

XVI

—

Serius, fortassis jam ante exilii babylonici

tempora earn irXaxuaxoijiov evasisse i. e. in plui'es dialectos minores diffluxisse constat. 3) Ad linguam Aramaeam pertinet etiam dial (ictus S a m a r i t a n a , quae mixta est ex Hobraea et Aramaea simulque alias formas vocesque Cutliaeas continet, quaemixtio ex liujus populi origine facile repetitur, hinc de multorum sententia dialectus liaec Aramaeae linguae filia, melius tamen, praesertim cum praeter propriam scribendi rationem etiam varia utatur singularitate, liujus soror uterina putatur. Egestas dialecti samai'itanae turn in vocibus ipsis turn in earum formiti satis conspicua, ex singulari gentis origine adversaque fortuna est explicanda. 4. Quarta linguae Aramaicae dialectus est lingua Z ab io r u m seu dialectus z ab io a, m a n d a e a seu n a s a r a c a , quae non solum scribendi genere iìguraque literarum ab reliquis aramaicae linguae dialectis differt, sed et singularibus vocum formis et

flexionibus.

5. Utraque dialectus Aramaea turn syriaca, turn clialdaica (quod nomen usu receptum in sensu supra explicato liic retinemus) intime est conncxa ideoque in essentialibus grammaticae partibus convenit, quae sunt sequentes: 1) Consonantes praedominantur vocalibus in structura grammaticali, 2) status empliaticus loco articuli linguae bebraeae et arabicae praefixi adliibitus, o) nota genitivi

? et accusativi litera

4) l'ormatio pluralis masculini in p-— 5) distinctio generis in 3. persona plur. praeteriti, 6) formatio passivorum et reflexivorum praeiixa syllaba DN

4,

—

XYIT

—

7) t e r t i a et q u a r t a verbi f o r m a Apliel et S c h a p bel u t r i que p r o p r i a , 8) o c c u r r u n t et i m p e r a t i v i p a s s i v o r u m , 9) d u p l i c i a p a r t i c i p i a a c t i v o r u m in o m n i b u s f o r m i s c u m s i g n i f i c a t i o n e a c t i v a et p a s s i v a , 10) p a r t i c i p i a c u m p r o n o m i n i b u s j u n g u n t u r ad t e m p o r a d i v e r s a f o r m a n t i a, 11) in fine v o c u m l i t e r a N loco D p r a e d o n i i n a t n r , 12) s u f l i x a p l e o n a s t i c o a n t e g e n i t i v u m p o n u n t u r , l.'l) u s u s :•!. p e r s o n a e p l u r a l i s a c t i v o r u m p r o passivo, 14) f o r m a t i o

p r o n o m i n i s possessivi

per

b">~ V . ?

addito

suftìxo. Inter

panca

et p r a e c i p u a

distinctionis signa,

quil>us

d i a l e c t u s c b a l d a i c a dil'ferre v i d e t u r a s y r i a c a , p e r t i n e n t : 1) s y r i a c a a m a t v o c a l e m o loco c b a l d a i c a e

2) c b a l d a i c a

d e v i t a t d i p b t b o n g o s et l i t e r a s o t i a n t e s , 3) f o r m a t i o Infinitivorum

( P e a l e x c e p t o ) c h a l d a i c a e d i a l e c t i sino c , 4) f o r m a t i o

3. p e r s . f u t . c b a l d a i c a e i loco s y r i a c a e j — q u a e u t veri n o minis d i s t i n c t i o n i s s i g n a a n o n n u l l i s (FUrsI, L e h r g e b d . S. il ft'.) n e g a n t u r et r e f i i t a n t u r ; i d e m a u c t o r (1. c. S. 14) p o t i u s d e f e n d i t , u t r u m q u e sermonem c b a l d a i c u m et s y r i a c u m n o n esse d u a s sed u n a m t a n t u m d i a l e c t u m h o c solo d i s c r i m i n e ,

quoti

c h a l d a i c u s j u d a e o - a r a m a e u s, s y r i a c u s a u t e m c h r i s t i a n o aramaeus

s e r m o sit n o m i n a n d u s , e q u a d i s t i n c t i o n e

g i o s a d e d u c i t , q u a r e in ilio t a n t i I l e b r a i s m i ,

reli-

in h o c a u t e m

t a n t i G r a e c i s m i (N. T.) o c c u r r a n t .

II. De dialecto Chaldaica. 1. S e r m o chaldaicus l i n g u a e A r a m a e a e nominis est, minime

l'Uttta sen e svrinco pf,

autem

d i a l e c t u s veri

dialectus a Judaeis piane cor-

IipIivìipo

mi vi-.»

ufi vnl.int-

,i/,v.7...

M'ahì,

Hitpfeld,

de

XYI1I

11 e/te

_

etc, *)

Hae

dialecto

scriptn

su a t : a) n o n n u l l a e A. T. l i b r o r u m p a r t e s

e a e q u e : E s r n 4,

8 — 0 , 1 8 ; 7, 1 2 — 2 « et D a n i e l 2, 4 — 7 , 28 ( J e r . 10, 11). b) T a r g u m i m sen p a r a p h r a s e s l i b r o r u m A. T. a J u daeis confectac, quibus accedunt e) d i a l e c t u s t a l m u d i c a , d i a l e c t u s a e g y p t i o - a r a m n e n n e c n o n r e l i q u i a e l i n g u a e t e m p o r e C h r i s t i in P a l a e s t i na usualis

c o n s e r v a t a e in N . T. e t a p u d

Joseplnim

Flavium. N o t . a. Si charactereni linguistieuui et puritatem rospicias, horum seriptorum tres ordine* sunt distingueiidi: in ordinem primum rei'erendae sunt, paraphrases Gnkelosi in Ventateti chum omnium antiquissimae ac purissimae, qua? excipit Ohaldaismus biblica*, (|ui quasdam sermoni* hebraici proprietates adoptavit; locum ultimum tonent reliquae paraphrases, quarum lingua non tantum vocilms exoticis multis est confecta sed et non panca» formationes e Syriaco vol Rabbinico mutuata? exliibet. N o t . b. < "liaracteres dialecti a e g y p t ia c o - a l'anni e a e palmyrensibus valde similes sunt et in quibusdam papyri voluminibus. quae ab Aramaeis cultni aegyptiaco dediti,« oi'iginem p e t u n t , inveninn.tur: dialectus liaec c.haldaicae est propri or, quam syriacae. N o t . c. Dialectus elialdaica in Palaestina usualis iterum in duo (et si dialectum samaritauam adnumeres in tria) idiomata **) divisioni terrae in tres districhi« (Gralilaeam, Samariam et Judaeam) correspondentia abiit, quorum primuni idioma g a l i l a ' i c u m nominatimi valde erat corruptum et clara sonorum distinct ione carebat. quae corruptio (cf. Mattli. 26, 73. Marc. 14. 10.) e connexu commercioque incolarum hujus region is cum populis fin itimi s facile explicating alteram idioma j u d a i c u m sen h i e r os o l y m i t a n u n i in J u d a e a et Hierosolymis usitatum, valde degenerabat et vicissitudini erat expositum; hoc idiomate scriptum est Talmud liierosolymitanura. Haec Palaestinensium lingua minus apte s y r o - c h a l d a i c a (quae denominai io verosimiliter ex S. Hieroiiymo cont. Pelag. 3, 1.

*) cf. W i n e r Gi-ammat. 1. c. S. 8. **) F f i r s t Lelirg. 1. e. S. ir,

sq.

—

XIX

—

fuit desurata) a n o n n u l l a appellabatur, in N. T. (Act. 21, 40; 2 2 , 2 ; 2G, 14. cf. Joan. Evang. 5. 2; li), 13, 17, 20.) h e b r a i c a , in Gemara s y r i a c a et ili Misclma a v a m a i c a audit.

2. P e r i o d u s persica e t ' g r a e c o - m a c e d o n i c a huic dialecto chaldaicae p e r s i c a s et g r a e c a s voces m u l t a s intulit, quibus nec p a r a p h r a s e s Onkelosi, ncc Chaldaismus biblicus carent. Cum au te m Chalifae saeculo post C h r i s t u m septimo

regno

babylonico sunt p o t i t i , lingua liaec in dies in pejus r u e b a t , ita ut nostris diebus plane sit e m o r t u a . 0. Quod a t t i n e t characteres s c r i p t u r a e chaldaicae , eos e scrip taira syriaca enatos esse nonnulli (Hupfehì,

Hi/vernici;,

Fiìrst et-c.) d e f e n d n n t ; sententia tamen a l t e r a (Gesenins, Ewnht)

lì'hier,

liane s c r i p t u r a n i , quam nos vocamus q u a d r a t ani,

Chaldaeis (Babyloniis) jam fuisse n o t a m p r o b a b i l i o r est, concedi a u t e m d e b e t , hos c h a r a c t e r e s , quibus n u n c u t i m u r , non fuisse oi'iginarios

sed

pedetentim

calligraphic^

scribendi

r a t i o n e h a n c accepisse f o r m a m ; nam si comparali t u r cum c h a r a c t e r i b u s palmyrenicis et a e g y p t i a c o - a r a m a e i s , in essent i a quidem nos ncquant, in forinae tamen eleganti a et volub i l i t a t e p r a o s t a n t , e quo evolutio charactorum nunc u s i t a t o r u m ex a n t i q u i o r i b u s r u d i o r i b u s quidem ast similibus Huit,

III. De dialecto Syriaca. 1. Dialectus syriaca olim in t o t a A r a m a e a s e p t e n t r i o n a l i a P a l a e s t i n a ad Natoliam et a m a r i m e d i t e r r a n e o nd K n p h r a ten u s q u e u s i t a t a e r a t .

Cum Syria h i s t o r i a teste ab a n t i -

quissimis t e m p o r i b u s in varias proviucias m a j o r e s et minores d i s t r i b u e r e t u r , b a u d improbabile est, h n j u s linguae plura fuisse idiomata, q u a m opinionein confirmant, quae ad nos pervenerunt a n t i q u i t a t i s Antiochena

vestigia.

sive C o m a g e n a ,

Commeniorantur

diii.leclus

dialectus P a l m y r e i i i i ,

in

— XX — P a l m y r a e ruinis conspicua, i d i o m a M a r o n i t a r il m et N e s t o rianorum. 2. P r o c u l d u b i o dialectus syriaca in S y r i a ipsa exculta ot a n t i q u i s s i m i s t e m p o r i b u s ab omni p e r e g r i n o colore libera f u i t , deinde a u t e m multiplici conjunctione l i m p i d a

fluebat,

S y r o r u m cum gentibus aliis radices exoticas recipiebat ac

insolitam f o r m a n d i r a t i o n e m hic illic s e q u e b a t u r . Cum m a g n a A r a m a e a e p a r s p e r undecim fere saecula Persis esset subjecta et varia cum bis c o n j u n c t i o n e u t e r e t u r , impediri non poterai,

quominus P e r s a r u m lingua multas

voces cum Syriaca c o m m u n i c a r e t . Hue p e r t i n e n t nomina, q u a e ad p b y s i c a m , politicam et religiosam P e r s a r u m

conditionem

et i n s t i t u t i o n e m p e r t i n e n t , q u o r u m p l u r a exempla vide Hoflmanni G r a m m a t . p a g . 18. s e q . , Lorsbachii

Archiv f ü r m o r g l .

L i t e r a t u r H a r b . 1791 — 94. I. p. 2 4 6 — 5 5 & I I . p. 251—33G et Boetticheri

S u p p l e m . Lexic. A r a m . p . 31 seq.

3. P r o p t e r m a g n a n i inde ab A l e x a n d r i M. t e m p o r e cum Graecis

conjunctionem

et

c o n s u e t u d i n e m p e r m u l t a e voces

G r a e c a e in l i n g u a m syriacam s u n t i l l a t a e , p r a e p r i m i s p a r ticulae, uti:

8k, ^lo ¡jiv, ^

yàp, ^ a l ^ L fiaXXov e t c . , imo

e libris N. T. graece scriptis m u l t a e expressiones sunt receptae. 4.

Conjunctio S y r o r u m cum R o m a n i s l i n g u a m

etiam

L a t i n i s vocabulis l o c u p l e t a v i t , q u a e s p e c t a n t ad res p u b l i cas, m a g i s t r a t u s , bellica i n s t r u m e n t a et alia h u j u s m o d i designanda. 5. Denique c u r r e n t e t e m p o r e Syri p r a e t e r e a voces a r a bicas,

a e g y p t i a c a s , t u r c a s , t a r t a r i c a s et e t e m p o r e

expeditionum cruciatarum ( B a r h e b r a e u s ) g a l l i c a s ,

ita-

l i c a s , imo et a n g l i c a s a d o p t a r u n t . N o t . a. Nulluni tarnen deprehenclitur esemplimi vocis al ¡cujus o - e r m a n i e a e receptae.

—

XXI —

Not. b. Voces exoticae maximam partem sunt nomina, quorum alia formam induerunt syriacani, alia vero barbaram terminationem retinentia patriam suam perspicue ostendunt. 6. Etiamsi imperatoribus Syriam dominantibus lingua multum puritatis perpetuo perderet, tunc tamen libris omnis generis praecipue tlieologicis componendis ad splendidissimum culturae graduili pervenit. Jam a Vespasiano imperatore usque ad saeculum p. Ch. quintum floruit celeberrima scliola E d ess en a, quae multum linguae puritati et culturae impendit operae, ita ut liaec lingua sic emendata et eulta nomen " E d e s s e n a e "

receperit.

Claruerunt inter Syros:

A c l i u d e n i e s (f 575) Monopliysitarum Syriae orientalis metropolita; J o s e p l i u s H u z i t a (j- 580) presbyter Nestorianus ac Nisibenae scliolae rector; J a c o b u s E d e s s e n u s (f 698). qui pristinam linguae puritatem maximo cum studio restituere est conatus; ab hoc l a u d a n t u r : J e s u d e n a l i (VIII. saec.), Kosrae episcopus, H o n a i n u s sive J o a n n e s m e d i c u s (f 876), E l i a s episcopus Nisibensis, J o a n n e s S t y l i t a (830), J o a n n e s C h a m i s i i f i l i u s (855). Abbine lingua sensim in pejus ruebat; saeculo Vili, et IX. lingua syriaca valde fuit deformata; inde a saeculo X. et XI. ex urbibus, saeculo XII. et XIII. etiam ex agris fuit expulsa.

In hoc aevum referendi sunt B a r - I I e b r a e u s sen

A b u l p h a r a g i u s dictus (an. 1226—1286) et J o . B a r z u g b i , monachus Nestorianus, qui primus grammatical!! accuratiori methodo tradidit.

Etsi prisca Syrorum lingua jam saeculo

XII. exeunte ab arabica paene summota erat et sermo vulgaris esse desierat, in sacris tamen cultuque divino apud oranes Syrorum ecclesias etiam seriori tempore usurpata est, ut apud M a r o n i t a s , quorum plures a saeculo XVI. usque ad saeculum XVIII. mirifica institutione claruerunt iique: M o s e s Mardenus, Amira, Abrali. Eccbellensis, Utpvnnn

Asscmanus

—

XXII

—

Inde al) initio saeculi XYI. Studium linguae syriacae etiam in Europa tractari coopérât; primus, qui linguam liane ab ipsis Syris Romae cdoetus est et grammaticam edidit, erat T h e s e u s A m b r o s i u s an. 1514. N o t . a. Nestoriani ubique officia divina ili lingua syriaca celeb r a n t , epistolam et cvangelium primo syriace dein vulgari sermone ad populum recitantes ; ceterae Syrorum gentes, u t Maronitae, ,Tacobìtae et Melchitae syriaco quidem sermone in sacris u t u n t u r , ast M e l c h i t - a e r i t u m graecum sequentes syriacae linguae arabicam cum graeca commixtam omnino s u b s t i t u e r u n t , M a r o n i t a e vero et J a c o b i t a e p r a e t e r s c r i p t u r a e lectiones etiam in precibus bymnisque arabicum serinonem pro syriaco u s u r p a n t , in Breviariis vero et in L i t u r g i a nunc adliuc u t u n t u r syriaco. N o t . b. Nostri* di elms lingua syriaca ast multo c o r r u p t a in (luobus t a n t u m vicis non longe a Damasco dissitis M a l l u l a e e t W a r a e in usu esse d i c i l u r , quibus non o b s t a n t i b u s lingua syriaca inter linguas emortuas est referenda.

IV. De dialecti syriacae scriptura. (Tab. xii.) Varia scripturae genera inter Semitas usitata e primo alpbabeto tanquam e fonte communi profecta sunt, nam exhibent quasdam literas, quarum figurae cum antiquissimis conspirant.

Sunt autem notanda sequentia scribendi genera:

1. S c l ' i p t u r a inscriptionis C a r p e n t o r a c t e n s i s , quae lapidi incisa a Carpentoracte (St. C a r p e n t r a s ) in Gallia, ubi nunc in bibliotlieca episcopali asservatur, nomen traxit, literas offert Palmyrenis sat antiquiores, rectius vero aramaica quam phoeniciaca nominatili 1 . 2. Alpliabetum P a l m y r e n u m ex inscriptionibus Palmyrae erutum temporis decursu ab antiquo Aramaeorum scribendi genere deflectebat, bine in oppositionell! antiquioris scripturae Aramaeorum recentior nominanda est scriptura, e qua exorta est scriptura quadrata.

—

XXIII

—

3. Antiquissimum mitem inter ea scribendi genera, quae in libris syriacis inveniuntnr, est E s t r a n g e l n m

¡1^3-4.1®)

dictum, quod nomen quidam a graeco atpoyyoXoc derivantes rolundum

significare a j u n t ; cum vero minime rotunda sit

haec literarum l'orma, alii nomen lioc arabicae originis esse G r> -,•• xcripttira et Juusvjt evangelinm , ut °

significet scripturam evaugelli seu majusculam, qua inscribendis evangelii exemplis u t e b a n t u r , oppositam minusculis et velocius scriptis literis in vulgo usitatis, quo pacto liujus scripturae typus bene oxpóyyuÀoc rotundvs appellatili'.

i. e. teres seu

concinmw

Haec scriptura in pervetustis codicibus conspi-

citur, nominatim in pluribus eorum, qui saeculo ante Christum octavo ex ara ti sunt.

Praeter liane etiam in monumen-

tis publicis obviam aliam vulgarem jam in usu fuisse certe anno 548., e Cod. Syriaco Yatic. XII. edocemur.

Serioribus

temporibus sed fere in titulis tantum Estrangela scriptura invenitur. 4. Alia scribendi ratio Estrangelae simillima sive potius Estrangela ipsa est ilia, quae duplicem ductum ejusdem literae liabet medio cavo relieto, qua Syri in brevi aliquo dicto aut epigrammate et in librorum titulis uti solent.

Ob du-

plicem literarum ductum hoc alphabetum D u p l i c a t i nomine insignitili'; adliibetur praecipue ornamenti causa et propterea etiam variis coloribus decoratili'. '). Medium inter scrip tu ram antiquam et recentiorem tenet scriptura N e s t o r i a n a dicta et Nestorianis qua scripti codices multi exstant.

propria,

Literae solent satis minu-

tae esse nec diversis temporibus omnino pares manserunt. G. Usitatissima scriptura et in libris nostris typis impressis usurpata est ea, quae

( P e s c h i t o ) i. e. s i m -

p l e x aut C^a: i. e. l i n e a nominatili' sine dubio propter lineam

_

XXIV

—

fere omnes l i t e r a s i n f r a a n n e c t o n t e m , hoc scribendi genus nil aliud est, nisi E s t r a n g c l u m ol)liquum et i n c l i n a t u m . 7. Accedit aliud a l p h a b e t u m ab Adlern

in bibliotlieca

V a t i c a n a in cod. X I X . inventimi, quod I l i e r o s o l y m i t a n u m seu A d l c r i a n i i m v o c a t u r .

L i t e r a r u m f o r m a r u d i o r ad veto-

rem quidem scribendi m o d u m v e r g i t , ast s c r i p t u r a o q u a d r a t a e m u l t o similior est q u a m a n t i q u a e syriacae. 8.

Sequitur

alphabetum

Meiidaeum,

quo

utuntur

Zabii gnostici in P e r s i a h a b i t a n t e s ; l i t e r a r u m d u c t u s sunt i n h a b i l i s , crassi, o b t u s a allindine scripti, fere omnes angulosi paucis exceptis,

quibus tantum

aliquid inest

rotunditatis.

P a t r i a illius s c r i p t u r a e et idiomatis in A r a m a e a est q u a e renda, q u a a e t a t e vero e x s t i t e r i t certo contendi n e q u i t . N o t . a. Plura scribendi genera, praccipue Peschito, literas amant conjunctas, ita u t plures aut, u t r i n q u e aut praecedenti ant subscquenti literae aimectant aliquot tarnen Uteris conjunctionem respnentibus. Probabiliter Aramaei antiquissimi cum intervallis voces scripserunt; nam jam in inscriptions Carpentoracteiihi eaedom spatio inter singulas relicto distinguuutur, Syros non a dextra ad sinistrarli, sed a fronte paginae versus pectus scripsisso, conversa tarnen cliarta a dextra ad sinistrami legisse eruditis est exploratum ; lriiic sigila vocalium graeca a scribente in eo, quem in scriptione graeca liabent, situ cxarata legenti inversa apparent. N o t . b. Cum seriori tempore lingua syriaca cederei arabicae, Syri arabice scribebant Uteris tamen syriacis utentes, quod scribendi genus ab auctore C a r s c li u n dicto, nomen traxit C a r s c li u n i c i.

V. Literatura. G r a m m a t i c a s et Lexica A r a m a e a (syriaca) h u c u s q u e typis e d i t a e n u m e r a t Z e n k e r in sua Bibl. O r i e n t a l . I I . pg. 128 —138. Lips. 18GG. P r i n c i p a l i o r a o p e r a s u n t : A.

Grammatical

utriusque

dialecti

aramaeae.

J . B u x t o r f G r a m m a t i c . chald. et syr. Basil. (1015) lfifiO.

— XXV A n d . Se l i n e r t Ilypotyp. luirm. ling, orient, eludei, syr. et arab. Viteb. .1(353, J. IL H o t t i n g e r Grammat. 4 ling, liebr. chald. syr. et arab. Heidlbg. 1658. L u d . de D i e u Grammatica ling, orienti, liebr. cliald. et syriac. inter se eollatarum. Fri't. a. M. 1083. C a r . S c h a a t Opus aramaeum comp. Granimaticam cliald, syriac. etc. Lug. Bat. 1686. J. P. H a r t m a n n liebr. Syr. Cliald. et Sam. ling, instit. harm. Fcf. 1704. I g n . F e s s l e r Institut, linguai - , orienti, liebr. cliald. syr. et arab. 2 Tom. Vratisl. 1787. 81). J. G. H a s s e Prakt. Handb. ci. Aram. od. Syr.-Chalcì.-Sam. Sprachen. Jena 1791. J. J a h n aram. od. chald. und syr. Sprachlehre.

Wien 1793.

J. S. V a t e r Handbuch der hebr. syr. chald. u. arab. Grammatik. Leipzig 1817. W. G e s e n i u s Ausf. grammat.-krit. Lehrgebäude der liebr, Sprache mit Vergleicliung der verwandten Dialekte. Leipz. 1817. 2 Th. A n d . O b e r l e i t n e r Elementa aram. Yind. 1820. B.

Grammaticae

clialdaicae.

Ch, C e l l a r i i Chaldaismus s. Gram. nov. ling, chald. Ciz. .1685. Hen. O p i t i i Chaldaismus targ.-tallii.-rabb. Ilebraismo liarmon. Kil. 1696. J. A l t i n g i Synopsis institut. cimiciaio. Halae 1768. Dav. M i c h a e l i s Grammat. chald. Goett. 1771. N. W. S c h r ö d e r Instit. ad fund, chald. bibl. brevissime concinnata, edit, 2, Ulm. 1810.

—

XX VI

—

J u l . F ü r s t Lehrgebäude der aram. Idiome. 1. Tli. Formenlehre der ehald. Grammatik. Leipz. 18oü. Georg W i n e r

Grainmat. des bibl. u. targ. Chaldaismus.

Leipzig 1842. 0.

L e x i c a c Ii a 1 d a i c a.

J. B u x t o r f i i Lcxicou clialdaico-talmudico-rabbinicuni. Basil. 1640. H. II o t t i n g e r Etymologicum oriental, sive Lexicon liarm. lieptaglotton. Frei'. 1GG4. E d m . G a s t e I i i Lexicon lieptaglotton. Lond. 1669. M. J. L a n d a u Ilabb. aram.deutsch. Wörterb. Prag 1819. 20. 3 Tlr in 5 Bd. IT. D e s s a u e r Gedrängtes vollst, aram. chald. deutsches Handwörterbuch. Erlang. 1838. F. N o r k Vollst, hebräisch-chaldäisches-rabb. Wörterbuch. Grimma 1842. J. L e v y Chald. Wörterbuch über die Targumim und einen grossen Theil d. rabb. Schriftthums. 2 B. Leipz. 1867—68. Praeterea voces A. T. clialdaicas etiani continent Lexica liebraica; inter ea J. G e s e n i i Lexicon manuale hebraicuin et clialdaicum. Ed. 2. ab A. H o f f m a n n . Lipsiae 1847. J. F ü r s t Hebräisches und chaldäisclies Handwörterbuch über das A. T. 2 B. 2. Aufl. Leipzig 1861. I). G r a m m a t i c a e

syriacae.

W i d m a n s t a d i i Syriac. ling, prima elementa. Yienn. 1555. Ed. 2. Antw. 1572. G. A m i r a e Gramm, syriaca, sive chald. Rom. 1596. J. M i c h a e l i s Grammatica syr. Halis 1784. J. G. (ib. A d i e vi Brevis ling. syr. institut. Alton. 1784,

XXYII

—

W. H e z e l Syrische Sprachlehre. Lemgo 1788. Ol. G. T y c h s c n Elementalc Syriacum. Ilostoehi 179o. C. M. A g r e l l i Otiola syr. Luntl. 1816. P. E w a l d Lehrbuch der syr. Sprache. Erlang. 182(1. And. H o f f m a n n Grammaticae Syriacae lib. III. Ilalae 1827. F. U h i e m a n n Grammatik der Syrischen Sprache.

2. AuH,

Berlin 1857. J. B. W e n i g Schola syriaca. Oeniponte 1866. E. L e t i c a

syriaca.

V a l . S c h i n d l e r Lexicon pentaglott.

Hanov. 1612. Lond.

1635. Frcf. 1695. J. F e r r a r i i Nomenciator Syriacus. Romae 1622. J. B u x t o r f jun. Lexicon chald. et syriac. Basil. 1.622. iL G u t b i r i i Lexicon syriac. Hamb. 1667. (N. T.) C. S c h a af Lexicon syr. concord. Lugd. 1708. (N. T.) E d . C a s t e l l i Lexicon syriac. ed. a J. D. Michaelis. Gotting. 1788. II Tom. G. B e r n s t e i n

Lexicon syriac. Clirestomatiao Kirschianae

denuo editae accom. Lips. 18o6. Ejusdem Lexicon syriac. Vol I. Fase. I. Berol. 1857. fol. A. O b e r l e i t n e r i

Glossarium syriaco-latinuni

chrestoma-

thiae accomod. Viennae 1827.

VI. Divisio. Cum dialecti chaldaica et syriaca in essentialibus grammaticae partibus conveniant, utraque in sequentibus coordinatim est exponenda et quidern in tribus partibus, quarum prima de utriusque

dialecti e l e m e n t i s ,

de o r a t i o n is

p a r t i b u s altera et ultima de s y n t a x i tractabit.

PARS PRIMA. Elementa linguae et scripturae aramaicae. I. C A P U T .

De lectionc ac orthographia, §. 1.

De C o n s o n a n t i b u s e a r u m q u e n o ni in il) us.

f i g u r i s et

Syrorum literae numero sunt XXII, quarum figurae pro loci, quem in vocibus obtinent diversitate nonnihil variant; aliae enim sunt initiales, quae soli sequenti, aliae medianae, quae utrimque, aliae finales, quae soli praecedenti, aliae donique absolutae, quae nulli annectuntur. N o m e n

lite-

Figura

lit.

r u m .

O l a p h

hH

B e t h v

L

^

Ì

i-

i-

S

ex

^ex

A

^

ì

D o l a t h

•)

r

H e

31

31.

CTI. 01

O

a

a.

O

1

V

V

1 1

1

V a u Zain

o|o

V a -

testas.

lor.

Spiritus

J x "

G o m a l

ri

To1

syriaca-

Finalis. Absoluta.

r a r u m

Mediana.

syriac.

r

N o m e n 3 o

§ o

• rH r r rJ

r a r u m

liteclial

daicarum.

1

a

b, V

2

2

rv?

Both

0" O

.'i

:

bçil

Gimel

d

4

~i

11

5

n

NH

H e

V, W

e.

i

INI

V a u

C(gr.) Ç / i \

7

11Ï

7 . n i ri

lenis

Alepli

Daletb

2

I. Pars.

De Elementi*.

I. Cap.

T>e lectione ac orthographia.

Lit. clialdaicae.

Nomen lite- Ei g 11 lit. Nomen litesyiiac ; Po- Vararum syriaeararum elialtestà«. lor. ; (laicarum. ruin. i M" i i M JA. !1 w^}eli, hh Chetli 8 n ¡TH Chet i ¡

i

Tetli 0.^4 Jud jal

.A

Copli

9

tD

rPL2 Tetli

,i

10

1

Iii Jod

k (eli)

20

1

HO

m

40 Ü c

n

50

s Gutturalis p(ph,f)

00

D

70

V

!

a

Lomad

^

Mim Nun

tt

o-

4

v

i o

ic,

J

i

\

Semcath sáíú» ss ü LÚ¡ -M Ee

i. i,

Phe

s a

Zode Knpli

.o

Riseli w»..? Sellin

v.3

S a

i V- Ï

r

Mi

Tliau oli

Ä,

-JL.

.

- J k

Ò.

F)3 Ivaph i r ò Lamed

b

••

J

T

OVp Meni Nun

!

Samedi pj; Ain

k

S i O - n N'Q Fe 90 y y na Zade 100 P F)lp Koph

r

200

1

t i > ' n

scli

300

w

pty Sellin

n

r>n Thau.

z, ts

t (tli) 400

Reseli

T

Adnotationes. 1) Annexio singularum literarum fit addita lineóla, qua nonnullae singolari forma i m u m t a n t u r ; praeprimis in fine figuras m u t a n t sequen tes: t ;

^ et

2) Omnes Syrorum literae sequenti literae annectuntur praeter octo: Ì-, r ,

a.,

j n ,

n, n, 01 . I •

q u i b u s l i t e r a 1 , » accedit.

4

I. Pars. De Elementi».

I, Cap. De lectione ac orthographia.

B) ratione f i r i n i t a t i s in: (quiescibiles): o,

a) lenes seu i n f i r m a s

| ; 1, % X et b) f o r t e s seu

f i r m a s , quae sunt ceterae

oranes,

et C) ratione v o c u m f o r m a t i o n is in: a) r a d i c a l e s et b) s e r v i l e s . N o t , a. Syri p a r i t e r ac Hebrael a n t i q u u m literarum ordinem a t inveutore, uti v i d e t u r , jam (•oustitiitum v e t u s t a t e q u e sancitum retinuerunt. N o t . 1J. Cum Maronitae liuguam arabicam Uteris scribunt syriacis, arabica vero lingua p l u r i b u s u t a t u r Uteris quam syriaca, earum defectum e more A r a b u m puncto diacritico apposito supplere solent; v. g y i et ic = et -4 •

B. D e V o c a l i b u s . 1) Primis temporibus textus chaldaicus et syriacus erat scriptus sine vocalibus, nam difficultas, quae e textus vocalibus destituii lectione o r i t u r , vix sentiebatur tempore, quo lingua e r a t

vernacula;

postquam

vero temporis successu

usus linguae aramaicae abiit in desuetudinem, a magistris textui vocales sunt appositae. textum

clialdaicum

P r i u s q u a m vocalium signa in

sunt i l l a t a , consonantes

quiescibiles

vocalium instar sunt substitutae et dictae m a t r e s l e c t i o n i s , q u i a p r o c r e a b a n t lectionem textus chaldaici vocalibus destit u i i genuinam.

Literae quiescibiles autem s u n t : K pro vocali

a, 1 pro e et î ac ) pro o et u; quamvis a tempore introductionis p u n c t o r u m ad vocales designandas lectionis

matres

factae sint supervacuae, tamen magnani p a r t e m sunt retentae in codicibus manuscriptis et libris typis editis, v. g. D ' l p NCOin.

Rarissime Kamez cbatupli in vocibus chaldaicis oc-

currit. N o t . a. In inscriptionibus Carpentoractensi et Palrayrenis vocales quiescibilibus t a n t u m Uteris n o t a n t u r . N o t , b. I n textu uon p u u c t a t o saepe i ye] I rluplicatum poai-

§. 2. De Cons, pronunc. ae divisione.

3.

De Vocalibus.

5

t u r , ut indicetur aut m o b i l i t a » hujus literae, v. g. Nflliao i. e. NfllSD, aut duplicatici ejusdem, v. g. pu^n i. e. f O ' r i .

2) In textu s y r i a c o

matres lectionis non inveniuntur,

quia simplicissima vocali um significado f'uit illa antiquorum Syrorumconsuetudo, puncto consonantibussuperposito vocales a, o et u breves, et literis subscripto e, i et u longas indicandi, quo puncto tarnen in ambiguis tantum vocibus sunt usi, v. g. oói (hau) Ule, C71 (hu) ipse.

A quo, quando et quo

loco primus illius puncti diacritici usus institutus fuerit, non constat, verosimiliter saeculo quarto in schola Edessena introductus esse videtur, cum jam Ephraemus de eo loquitur; initio parcissime, serius saepius est adhibitum. 3) Cum vero punctum diacriticum

multum obscuritatis

adhuc relinqueret, J a c o b u s E d e s s e n u s ( f (¡98 p. Ch.) pronuntiationis accuratioris procreandae causa puncto hoc diacritico

geminando

signa introduxit,

varioque

modo ponendo

septem

vocalium

quorum quinqué tantum fuerunt recepta.

Haec perutilis Jacobi inventio non statini communem adepta est auctoritatem,

nam T h e o p h i l u s E d e s s e n u s ( f 792 p.

Ch.) Homerum syriace vertens quinqué vocales graecas figurali! earum nonnihil mutando recepit; propter Syris propriam scribendi rationem literae graecae unciales A, in textu

syriaco

apparent inversae.

E,

Vocalium

H,

O,

signa

ergo duplicis generis: s y r i a c a (Jacobi) et g r a e c a

Y

sunt

(Theo-

phili). Figura.

Nomen.

G r a e c a.

Syriaca.

7

_ 1 vel

A

—

vel

—

—

vel

—

_

vel

c vel o* vel o

— P

=

JL_

Sonus.

1

Petocho

(V^i-i

apertio)

=> a

ßebozo

(j^-i

depressi»)

==» e

adsirictio)

= i

elatio)

= o

oppressio)

=• IL

Chebozo Sekofo Ezozo

O-aji

I. Pars. De Elementi:;.

6

I. Cap. De lectione ac orthographia.

Quemadwodum consonantes, ita et vocales in dialecto chaldaica eaedein sunt, quibus lingua hebraica utitur, eaeque aut l o n g a e aut b r e v e s . Vocales longae:

Vocales breves;

— = à Kaniez 1

= h Patbach

— et — = è Zere

--- - e vel ae Segol

i — et —- = i Chirek magnum — 1 et — = ò Cliolem

> Chirek parvuin

;

1 = ù Schurek.

^ n Kamez-cbatupli — = u Kibbuz,

Adnotanda. 1) Nomina vocalium a t'orma organorum, quibus proferuntur, repetuntur, sic v. g.

a —¿a aperitif, quia vocalis

a aperto ore profertur;

deprenio

oris,

presse pronuntiatur

Vocales

ipsae

etc.

quia e aliquatenus iiominantur

motus, quia consonantes per eas moventur, sen ¡¿.¿/ai soni,

quia

per se ipsas sonant; consonanti annexas semper post earn pronuntiantur. 2) - l e t ~ e lege constante consonantibns superscribuntur, reliqua signa graeca utrunique locum occupare, possunt; ceterum utraque

figura

turn syriaca tum

graeca saepissinie

miscetur, ita ut una vocis syllaba banc, altera illam liabeat annexant,

puncta

autem

syriaca

nunquam

situm

fixum

mutant. 3) Vocalis Ezozo nunquam sine matre lectionis (e) scribitur exceptis V i omnis et V & è propter. puncto diacritico literae * coalescit,

Sekofo saepe cum

v. g. |Vs.ï pro jìoi

ignis.

4) L i t e r a e q u i es c i b i l es sou s e m i v o c a l e s sunt N, 1; }

« et

g. Ío¿o surge,

dicer?,

Herodes,

imo in vocibus graecis

^aaloì) àp/aìi, et in Rebozo, ut;

et in Ezozo,

in Petoelio, v. g.

„ssiu^í 'A&yjvai.?; J u d non-

§. 3. De Yocalibus.

4. De syllabis et signis ortliographicis.

nisi in Chebozo, v. g. autem.

7

et in Rebozo, v. g.

oeulus

In dialecto chaldaica M quiescit in a-e,

"> in e-i

et

1 in o- u. 5) Si vooalis scripta est cum litera honiogenea quiescente, p l e n e s c r i p t a n o m i n a t u r , secus d e f e c t i v o s c r i p t a . P l u rimae voces g r a e c a e , qnae in dialectum syriaeam sunt t r a n s l a t a e , plene s c r i p t a e a p p a r e n t , v. g.

táypa.

6) Si litera qniescibilis s e q u i t u r vocalem heterogeneam, d i p h t o n g e s c i t ; bine sequentes d i p l i t o n g i e n a s c u n t u r : a) o p r a e c e d e n t e ~

=- tiu ab initio et in medio vocis, v . g .

j/yl- (mauto) mors

= chald. 1-— vel 1— .

b) o praecedente — = cu vel etiam interveniente J u d = o*, v. g. cmUlr (k'scheu) du rus bibam

ilíuri

=

iHe,

(eschteu)

chald V-- et 1—.

c) * p r a e c e d e n t e _L •= ai, v. g. JJLÄ (baito) fin mus i— .

= chalcl.

d) ^ praecedente _L =» oi in medio et fine dictionis = chald. v. g.

(kadmoi)

e) c - ante J u d =

ui,

primus.

v. g.

(abui) pater

ejus

=

1

chald. i ).

g. 4.

De s y l l a b i s et s i g n i s o r t l i o g r a p h i c i s .

1) E copulatione

consonantium

et

vocalium

enascun-

t u r syllabae, q u a e s u n t a u t a p e r t a e , si desiuunt in vocalem, a u t o l a u s a e , si consonante terminan t u r . In media, voce cous o n a n s , quae syllabam c l a u d i t , recipit in Chaldaico Schwa quiescens sen m u t u m , quod sino so no e s t , in fine vocis Signum hoc consonae vacuae non i n s c r i b i t u r , nisi "j finali, v. g. T¡?t2 et literae n , si litera vacua j a m p r a c c e d i t , u t : WX tu. C e t e r u m sermo

chaldaicus omnia signa o r t h o g r a p h i c a cum

hebraico h a b e t comniunia, de quibus confer Vi. G e s e n i i Hebräische

Grammatik

Aufl. § 10 seq.

herg. v. ß ö (liger.

Leipzig 1857.

18.

8

I. Pars, De Eleineiitis.

I. Cap. De lectiorie ao orthographia,

2) Quaelibet syllaba in linguis semiticis ab una Consonante incipit, quae si est vacua, requirit in lingua hebraea et chaldaica vocalem brevissimam i. e. S c h w a s i m p l e x sen m o b i l e , quod signum Syri, ut ajunt grammatici, in re vo «Si ¡.Lsal; b i n e s a e p e

voces t a l e s p r o r s u s in i m a m c o n j u n g u n t u r , u t : iJsi

(honau)

hie est p r o cm U-i. q u o d et o b t i n e t a p u d C h a k l a e o s , u t : pro

quis est'f

ììo

O c c u l t a t u r p o r r o He in p r o n o m i n e e j u s -

4. l)e sylkbis ct signii orthograpliicia.

]1

clem personae n i u s e u l i u . turn n o n i i n i s , t u r n v e r b i s u f t i x o , v. g. ( n

7

vocalis sjgnum appingunt, v. g. j.ioì (ornar) pro cliald. 1DN, ÌìtlX (aloho) pro i^N.

II. R e g a l a Q u i e t i s . Si pracccdit vocalis heterogenea literam quamdam intinnam, ista vocalis assimilatili* subsequent! literae intirmac, ut haec in vocali assimilata quiescat; liinc (licitur n^DlN pro DSiDlX. In dialecto autem syriaca in tali casu vocalis non assimilatili'; dicitur enim uaaof non ^aiccj auxìt. N o t . a. A. quiete literarum infirmarum distingui debet earum o t i u m ; otiantur seti piane non pronunciantur literae infirmae, si post literam vacuam aut aliam quiescentem elferri nequeunt ortliographiae autem et etymologiae gratia scribuntur; hoc otium rarissime in dialecto chaldaica, saepius in syriaca occnrrit. O t i a t u r autem a) Olaph in pronomiuibus ^oAjf et »£J| participio praesentis ibrniandi causa additi«, v. g. ^.X-^-n (kotlitun) ultimo vocis praecedentis Nun non audito; similiter in 1j.ió (mo) centum, ìì-^.^ mullus, ìfODON oblulerunt. b) Vau in tenuinaiione verborum vocali nulla praecedcnte, ut alà^o (k'tal), quod Vau saepe abjicitur = V^us; dein in nonnullis nominibus post alimi Yau quiescens, v. g. JJjca.^ (schudojo) promiss'w. ') 1

) Juxta, alios grarumaticos Vau hoc occullatur.

§. 10. De reg. Quietis lit. infirm. 5$. M. De reg. Conversionis lit. infirm. 19 c) Jud quoque otiatur in torminationibus verborum, ut ^îvii-Ê-x (k'talt) interferisti fem., ^^o-J-c (k'tul), in pronomine »*ÀJ) (at) tu et in suffixis . u î t i c L , ^ s u ^ L , v. g. ^.aicLjaliio (malkau) reges ejus, (nialk) rea: meus] denique in nonnullis substantivis etadverbiis, v. g. -.ì-^ì (ornatii) qiunulo. Not. b. A quiete et otio iterum distinguenda est o e e u l t a t i o literarmn, de qua vide §. 4. 4. d.

§. 11.

De r e g u l i s C o n v e r s i o n i s

literarura

infirm arum. Litera infirma nonnunquam mutatur sen convertitur in aliam literam infirmam et quidem: 2) aut ob e o n s o n a n t e m Conversionis regulae.

1) aut ob

vocalem,

annexam; statuuntur ideo duae

Si convertitur litera infirma in aliam

infirmam ob v o c a l e m

annexam,

dicitur applicata

prima

conversionis regula; si conversio dependet a c o n s o n a n t e , statuitur secunda conversionis regula. I. R e g u l a C o n v e r s i o n i s .

Si litera infirma non est

homogenea vocali, quae aut jam fuit in litera proxime p r e cedente, aut ex ipsa litera infirma est praemissa in literam proxime praecedentem vacuam ideoque quiescere nequit, aut diplithongum facere non a m a t : a) litera infirma non raro abit in aliam literam infirmam isti vocali liomogeneam, v. g. Alepli, qnamvis nonnunquam immutatimi manet et quiescit, tamen saepe convertitur in J e , quoties praecedunt vocales e vel i, ut:

pro riN^, ^ p r pro N ^ F I ,

pro j

pro f r . b) Literae infirmae praecedentibus lieterogeneis vocalibus abeunt in aliam literam infirmam, quae quidem non omnino est homogenea praeeedenti vocali, liuic autem proprior ac cognatior est, quam litera infirma originaria; sic in utraque dialecto Vau mutatur in nonnullis casibus in literam Je, quia liaec proprius accodit ad vocalem a praecedentem.

quam

20 I. Pars. De Klementis. II. Cap. De (ions, et, Voc. penruitationibus. litcra J c , v. g. |>yF| reverte»tur bHitus est p r o

dicitur pro p a n ;

sta-

aJzj.

II. K e g u l a

Oonversionis.

Si in Chaldaico litera in-

firma aliani l i t e r a m infirmarli proxime p r a e c e d e n t e m s e q u i t u r , ilia in liane infirmali) imitatili*, quo facto geminatio per signum Dagescli locum b a b e t , v. g.

12.

De r e g u l i s

T^J

pro

\S")I:.

Abjectionis

literamm

infirm a rum. I. R e g u l a A b j e c t i o n i s .

A b j i c i u n t u r literae infirmae

radicalcs in media voce ob proxime subsequentes literas forili ativas: Je et V a n , v. g. j^ijn =

^ reretalns

(feinin.),

1

jl^P = \--~~\- revehtbuni ; ob N u n e p e n t h e t i c u m et ante suffixa,

v. g. : "jìn, )1ììngl,

rivi fica me (pro

ostende

(pro ^aJT),

).

II. l i e g u l a A b j e c t i o n i s . conversions

nobis

in aliani

infirmam

L i t e r a i n f i r m a per r e g u l a m mutata

aut

per

regulam

quietis in q u i e t e m r e d a c t a excidit p l e r u m q u e , si est l i t e r a Alepli, v. g. rfc = , a fròìl

;

docebit

1 , rereiavit,

p r o vfpw et

n^J

=

r a r o vero, si est J e vel V a u et

quidem non solum in syllaba clausa, sed et in syllaba a p e r t a eo t a n t u m discrimine} quod in dialecto chaldaica in syllaba clausa adsit vocalis brevis,' longa autem in syllaba a p e r t a , quae r e g u l a r u r s u s exceptionibus locum d a t , v. g.

pro

Cip, e quo per 1. reg. conv. fit CNp vel Dp, similiter ^

pro

5CQ_D

= >O).J sou

et ejecto Olapb = ^¿D, IDp —

N o t . a. Quamvis literaruni infirmamm proprietates triplici regulavuro nunc eminievatarum classi iimitantur, tameii istac regulae lion semper in lingua aramaea sunt applicatae. N o t . li. Li dialecto syriaca Olapli ex Yau ovtum et eject mil requirit voculem Sekofo pro Petocho, nam Sekofo respondet vocali cliahlaioae -—. bine DP = T IT

¡,12. De regulis Abjectionis liter, infinti. §.!•'!. De Conceu tratione.

§. 13.

De

21

Concentratiouc.

1. Litera in eadem syllaba bis occurrens semel tantum scribi solet imposito huic literae in dialecto clialdaica signo geminationis seu Dagescli forti, i. e. literae hae co n e e n t r a n t u r , quae concentratio semper fit, nisi adsint obstacula liane proliibentia eaque: a) duplicatio literae liujus ante concentrationem instituendam, v. g. pp~ et b) prolongatio vocalis (immutabilis) inter duas vocis literas easdem, quae essent concentrandae, u t :

•

T

dilectus.

Si concentratio in-

stituitur, vocalis prioris c concentrandis literis removetur et quidem aut abjicitur, quando consonans proximo praecedens est mota, aut in consonantem proximo praecedentem remittit u r , si haec est vacua, v. g.: Nj.3 pro NFlìp praedatus

es.

hortus, x n p pro

Quomodo Syri signum lioc suppleant,

supra §. 4. 3 dictum est. N o t . a. Concentratio haec in lingua aramaea non ubique est applicata, ubi ex analogia aliorum locoruru. s u p p o n i t u r , v. g. in T]2£"ix; imo occurrunt voces clialdaicae, in quibus ad analogiam dialecti syriacae facta concentrations signum geminationis omittit u r , v. g. NJp^ = ^-o? pro NJppl. N o t . b. In dialecto clialdaica signum Dagescli non solum literae conceiitrandae, sed et in ejus locum literae praecedenti irnponitur, si ab initio praeformativa litera accodai, v. g. ¡?í¡n pro ppIN =

• d?Ì . N o t . c. Quanivis in Syriaco non adsit geminationis signum, tamen ex aliis indiciis, sive e consonantibus, sive e vocalibus concentratio facta cognoscitur et formae distingiumtur, v. g. : V ^ o =

2. Concentratio non solum locum liabet, si eaedem literae penes se occurrunt, sed etiam, si alia litera sive praecedat sive subsequatur, et quiclem litera praecedens plerumque Nun, J e et Olaph mutatur in eandem, quae subsequitur literani, i. e. ci ussmilatur,

v. g. pstf pro pBJX =

ucàsi

pro "l^D vel subsequens praecedenti- assimilatili-, v. g. FIN pro ^NfiN;

pro p-ulzl.

22 I. Pars. Dp Elementi«. TT. Cap. De Cons, et Voc. permutationibus,

§. 14. De V o e a l i u m m u t a t i o n i b u s . 1. Vocales sunt aut invariabiles seu i m p u r a e , aut variabiles seu p u r a e. Vocales impurae, quae abjici aut permutar! nequeunt, seel manent, sunt vocales longae, quae cum litera infirma homogenen sunt nexae et in dialecto syriaca vocales illae, post quas ex analogia dialecti chaldaicae Dagesch forte poni debuisset, v. g. = t ^ p sanctus. Syllabae apertae (simplices seu purae) longa vocali uti solent, clausae (compositae seu mixt-ae) vocalem brevem amant; nihilominus et his vocales longae tribuuntur. Ceterum in Targumico - clialdaico sermone voealium systeina valde est irreguläre. N o t . Mat re s lectionis Lene sunt distinguendae a Uteris quiescentibus, hae cnim vocales proximo praecedentes prolongant. seu protraliunt ideoque literae quiescentes vel l i t e r a e p r o t r a c t i o n i s appellantur; matros vero lectioiii« si quando occurr u n t , vocalibus prolongandis non inservi uut, sed pleonastica adsunt, libenter enim sunt retentae, postquam voealium signa jam in textum sunt illata.

2. Vocales variabiles sen p u r a e variis obnoxiae sunt mutationibus et proprietatibus, ad quas referuntur earurn permutatio, transpositio, abjectio et assumptio. a) P e r m u t a n t u r vocales longae in breves, si syllaba clausa tonum amittit, v. g. p r f o a breves in longas abeunt tum in pausa, v. g. ICN pro l a x , tum ante gutturales dagessanclas, v. g. -"Oü pro Syri libenter vocalem a permutant cum o, v. g. = nbi, ^ j " = CIN, et e cum i, u t : ¿¿o|j pro j ^ p . b) Vocales etiam ex uno loco in alium in vocibus aramaeis t r a n s l o c a n t u r ; sic vocalis e vocis syllaba subséquente praemittitur in literam proxime praecedentem vacuam, si ob accrementum finale vocalis liaec esset ejicienda, ad dignoscendam autem vocis formam est necessaria, v. g. a ijBfj, occidite illuni ex o^ä^-o cum suffìxo, •

p

_

•>

J^jajs BX vA.o,_D.

~

14.

J)e V o c a l i i i m

iiiutaiionilms.

N o t . Voces duac syriaeac \ a a a contra et }c?sus ante praefixa litera Lomad ac accedente sulìixo 1. pers. s i n f u l , a I quo 2. ci 3. pel's, plural, vocalem c_ literae us pr;i.emitíluit, v. g. X r u s s X 7

7

Ì*

^¡¡Ofjsa^, e contra: contra nos: in dialecto chaldaica haee r e g u l a in «imilibus Lis vocibus noil semper est applicata, v. g. bypb et ex et D " ^ a C~p_.. c)

Vocales a b j i c i u n t u r

i n u l t i m i s s y l l a b i s ob

accre-

m e n t i i n i f i n a l e , nisi s i n t vocales c h a r a c t e r i s t i c a e vol i m p u v a e , a u t r e t i n e a n t u r acl e v i t a n d u m p l u r i u m c o n s o n a n t i u m c o n c l u s i m i ; b i n e : n t h y i ^ l l ex cbv e c o n t r a - i ^ p et o^^us el) Á s s i i m u n t u r nantium vacuarum dialecto

clialdaica

n'TEpp et

j^íOj? ^ . S ^ j o tej? V ¡ u £ ; ÒJ^B.

v o c a l e s a u x i l i a r e s in d u a r u m

concursu

a b i n i t i o vocis

pleriuiiqne Cliirek,

conso-

et q u i d e i n

v. g. t'üp

1

s y r i a c a p l e r u m q u e P e t o c l i o , v. g. iJjsa^a p r o

"'TD^;

in in

etiani

in m e d i a voce u t : à^Ljuézf p r o t ^ j i Z ] ,

i m o et C h e b o z o i n

literis

„ s ^

e t ^ a b i n i t i o v o c i s , v. g .

jkìf.

N o t . a. Si literam, quae recipit vocalem auxiliaren!, in sermone chaldaico s e q u i t u r g u t t u r a l i s cum Schwa composito, vocalis auxiliaris non differt a vocali signi Sclnva compositi , v. g. "H};i pro "HJM. Non raro vocalis auxiliaris et Scliwa compositum sequentis literae r e s o l v u n t u r in vocalem longam, u t : ynìth pro pIN*?, pro ftH^. N o t . b. Si post vocalem auxiliaran est litera g u t t u r a l i s cum Scliwa composito, hoc nonnunquam resolví t u r in vocalem, quae est. h u j u s signi, v. g. : pro p r r , a u t Sclnva compositum abit in Sclnva simplex, u t : JH3JÍFI pro vel j ^ j J T . N o t . c. A n t e V a u vacuum Syri eligunt E z o z o , in quo V a u quiescit, v. g. } Zc^u pro gaudkim. Conjuuctio 1 abit (sicut in lingua hebraica) ante consonantes vacuas et ante literas F), D, 3 . . . 7 V M i, syriaca autem coujuuctio C rccipit Petoclio, v. g. WAS-^O.

Orationis partes sunt: I . P r o n o m i n a , I I . V e r b a , I I I . Nomina et I V . Particulae.

I. C A P U T . De Pronomine. §. 15. Pronomen

A. D e P r o n o m i n e personale duplex e s t ,

personali. aut s e p a r a t u m

sive

simplex aut s u f f i x u m sive ceteris vooibus annexum. 1. Pronomina s e p a r a t a sunt sequentia. C h a l d a ica.

S y r i a c a. Singul.

1. pers. c o m .

iOK (riJX) ego V

AJ)

{-

ima sc. 3.« pers. p6rS«S

if em.

(in, Nn, -irpK, N-Injx) ills : *

«tn On1« NiTN) ilia Plural.

1. pers. c o m .

fruri;,

NjHJK (jjN) nos

25

§. 15. A. Do Pronomine personali.

C h a 1 d a i c a. 3. pers. m a s c fem.

hin«,

pun

an

1 (pan, ian) pw,

)3Nt,

Ulae

CRH, pan, pn^x, ^njx) Adnotanda.

1. Pronomina personalia in secunda et tertia persona genus discernunt, prima persona est generis communis. 2. pori et IftH occurrunt in Chaldaismo biblico tantum (Daniele 2, 34. et Esra 4, 10; 5, 5.). 3. }j| in significatione verbi abstracti esse recipit lineam occultantem (§. 4. 4. d. a.), imo Olapli saepe abjicitur et pronomon voci praecedenti adjungitur; v. g. pro ro 1 quod et fit in pronomine v. g. P r- -** \ " 2s " " ) ) C, ) ^OIO™

Plural. 1. p e r s . c o m .

fem.

»)

p

),

c

a

) J3—

2

]3—

PT, c ) ( p ,

b

)

d

^aJj s e p a r a t u m

b

e\

)

)

pn)

C

)

v

d

) ,-1.

)

) (¡-m,

cm, in) fem.

) ^L,

[a)

in a s c . ) p a — , pers.

a

) M

(> ? )

a

3.

b

manet.

'

) 'xt 0 1 .

Adnotanda. 1) Q u o d v i s

suffixum

est

duplicis

a u t a consonante, a u t a vocali. tur, annectuntur

l'ormae,

incipit

verbis, ubi in c o n s o n a n t e m

(excepta

r o r u m ) exeunt, ilia sub b) indicata a n n e c t u n t u r verbis, t e r m i n a n t u r c l i a l d a i c e i n -1 0)»

1

T) ~>

sum, q u o d a n t e suffixa u t o l et in a) j a m

comprebenditur;

syriace in

0

^Syubi

et ^ o t i o -

p r o n u n c i a t u r ; u b i b) deest,

s u b c) i n d i c a n t u r s u f f i x a ,

c u m p r a e p o s i t i o n i b u s 3D, b, D = V

quae

j u n g u n t u r ; d) d e n i q u e

indicat f o r m a s a n n e c t e n d a s solis verbis syriacis in tibus.

enim

H a e c , q u a e sub a) i n d i c a n -

desinen-

F o r m a e rariores clausulis sunt inclusae.

2) I n C h a l d a i c o N u n e p e n t l i e t i c u m s a e p i u s v e r b u m et s u f f i x u m p o n i t u r , r a r i u s in Syriaco.

inter

§. 15. A. De Prnnomiiie personali. B. Pronoraina suffixa.

27

3) Syri proprie carent suftixis vcrborum 3. pers. plur., eorum loco usurpantur separata, quae verbo semper postponuntur.

B. Suffixa Nominis. Suffixa nominis,

quae noil multum

distant

verbi, sunt duplicis generis: aut s i n g u l a r i a ,

a sufiixis quae cum

nominili us utriusque generis in numero singulari positis (et cum nominibus femin. plur.) conjunguntur, aut

pluralia,

quae nominibus pluralibus niasculinis accedunt; liaec plerumque cum Jod incipiunt, quod quidem ad pluralem nominis formam pertinet cum suffixo autem plane coalescit. a) S u f f i x a nominum niasc. et femin. s i n g u l a r i u m (et fem. plur.). Clialdaica.

Syriaca. Singular.

1. p e r s . c o m .

^ JL (+) * KtJ

j r n a s c . •?]— 1T 2. p e r s . i If em. - ;; (rp—) 3. p e r

{

m a s c . H—

at™

iem.

01

fi— Plural.

1. p e r s . c o m .

iO-^

ima sc. p (Ciri 2. persX I fem. p

0

fmasc. «ri (CTi) 0 Ò. pers.4 ' ( f e m . pfi N o t a . a. currit.

( ) V .2 t*

o iTÒ

etc.

Eodem

et ND3 quot suffixa p l u r a l i a

recipiunt. N o t . c.

P r o n o m i n a possessiva in l i n g u a a r a m a e a p o s s u n t e t i a m

s e p a r a t i m nomine exprimi, ita u t suffixa verbi c o n j u n g a n t u r cum V ^ ? ( q u o d n a t u m est ex H = (rarius

(ex

ibi i. e. tuus\

r e l a t i v o et t>,

et ^ n o t a genitivi),

v. g.:

=

n o t a dativi) ^ i L ? quod

non r a r o baec forma s u b s t a n t i v o r u m more p o n i t u r ,

v. g. ìJ^ 1 " nostri (die Unscrn),

§ . 16.

vestri.

De r e l i q u i s

A. P r o n o m e n

Pronominibus.

demonstrativum.

Clialdaic.

Syriac. Singular.

m a s e. p i ,

( p n ) 'Me e t hic

l i , T i , Ì?I hic

est

vi)

m.

j.ioi hic,

iste

§. 15. B. Pronomina suffixa.

1T>. De reliquis pronominibus.

Chaldaic. fem.

N-

(nil)

(inn),

pT",

w-

29

8 y ri ac. P O f. f?ai, fjoi haec

uia e t finer Plural.

com.

n^S', TJ-5X ( D a n . 3, 12) hi e t hae

m.

^aioi hi

f.

^Joi

hue

com. N o t . a. Demonstrativa notis casuum d e c l i n a n t u r , u t : jH1? huic. N o t . b. Separatum pronomen chaldaicum cum hebraico articulo, ut w n n , pkvn fit, singulare demonstr. syriaeum cum personalibus ^

*

.

T

. P

i,

V

p

P

ooi et «oi, u t i : (Jen ooi vel aJoi, ]mo cum substantivis, u t :

r

y

pro

poi poo... hodte coalescit et ipsemet, idem exprimit. N o t . c. Pronomina haec saepe respondent Graecorum articulo, quare nominibus a u t p r a e p o n u n t u r , aut subjiciuntur. B. P r o n o m e n fixum

- e t •>

r e l a t i v u m est i -

(lieb. DT) vel p r a e -

t a m e n in Chaldaismo biblico non

occurrit)

pro u t r o q u e genere et n u m e r o ; signiflcat p l e r u m q u e n o m i n a tivum, rarius accusativum; quomodo reliqui casus exprimant u r , c o n f e r S y n t a x i n . §. 61. N o t . Nonnunquam relativum in Syriaco cum pronora. personalibus conjungitur, v. g. ooi?, vel j ooi, qui, ^oJsi? vel j ^qJoi qui, vel cum demonstrative, u t i jioi qui; hae formae compositae t a n t u m pon u n t u r , cum relativum ad antecedentem vocem r e f e r t u r ; si vero relativum sententiam incipit et in sequentibus demonstrativum expresse a u t implicite indicatur, alia composita in usu s u n t , u t : y

p

v

, ^.io vel ? )ju] ille qui, C) P r o n o m e n

?

o

quod etc.

interrogativum

est

de p e r s o n a : jp ( p o , j^D d i a l , h i e r u s . ) — S y r . ^ de r e : n c , ND, i ü ö , SUö — S y r .

j.^,

^

quis? quid?

P r o m i s c u e de p e r s o n a et re u s i t a n t n r : Glial.

( c o m p , ex p a r t i c u l a i n t e r r o g . \S* e t d e m o n s t r a t . ) , pTN,

, xn^n

(rn

'¡St; "Ni

quodnam. Syr.

jiLf s i n g . ; —-

plur.

quinam,

quaenam,

30

TI. Pars. Formarnm doctrina.

TT. Cap. De Verbo.

N o t . a. P r o n o m e n interrogati vum solet coaloscere cum pronom, personali: 13D pro IH pro N o t . b.

=

a l i o pi'o osi

et cum clemonstrativo:

¡D. Casus i n t e r r o g a t i v i per n o t a s a u t praepogitiones incli-

cantur. N o t . c.

I n t e r r o g a t i v a , quilma r e l a t i v u m p r a e m i t t i t u r ,

r e l a t i v a , u t ¡D~ «^»»j qui,

q u i l m s vero

s t r a t i va s i g n i f i c a n t , u t : N o t . d.

JD =

5 postponitur,

notant deinon-

? ^ i e Ule, qui.

Q u o m o d o pronomina reflexiva et reciproca expriman-

t u r , confer S y n t . §. 62. 1.

II. C A P U T .

De Verbo. §. 17.

Pr aeinonenda.

1) E radicibus enascuntur stirpes, quae in lingua aramaea generaliter e tribus componuntur consonantibus ; e stirpibus formantur formae aut additis novis consonantibus (formatto externa), aut rarius vocalium mutatione ( f o r m a t t o interna), quae ulterior distinguendis imprimis verbis transitivis et intransitivis inservit. Tres illae consonantes radicale« u n a tantum moventur vocali, v. g.: ^¡"p = vV0, ita ut lingua aramaea hac in re linguae primitivae (et radicibus monosyllabis) propius accedat, quam reliquae linguae cognatae. Generaliter verba transitiva vocali a, intransitiva vocali e efferuntur, v. g. b'£p: = V ^ o occidit, 2~ip = accessit. 2. Origine sua verba sunt a) aut p r i m i t i v a (quoad maximam partem), b) aut d e r i v a t i v a , quae rursus distinguuntur in derivativa a) verb alia, prout derivantur a verbis aliis, in derivativa /?) d e n o m i n a t i v a , quae a nominibus originem repetunt, v. g. eradicare a tjnit' radix ; «.„^sf j pascha peruyere a jl^s pascila, et in derivata y) d e p a r t i cu-

§. 17. Praemonendrt.

IS. I)e verbi Formis.

31

l a t i v a , quae (seriori tempore et pauco in numero) a p a r t i culis de(lucuiitur, v. g.

submisìl a

sub.

N o t . Paucissima inveii tuntnv verba e lingua graeca desumta ut:

DjplO,

ordinavit a

§. 18.

De verbi

Formis.

E forma primitiva seu fun (lamentali (technice hvß Peal), quae est t e r t i a persona sing, mascul. p r a e t e r i t i ,

oriuntur

modificationibus variis factis forame novae, quae improprie et minus apte Conjuyaiìones

nominantur.

F o r m a primitiva,

si organica respicitur evolutio, duplici modo extendi potest: intensive

et e x t e n s i v e ;

forma i n t e n s i v a

quae

inten-

sionem conceptus verbi primitivi significai, e fundamentis enascitur modificatione interna et i t e r a t i o n e (duplicatione) consonantis mediae (technice b])B Pael), e x t e n s i v a vero causam actionis denotans oritur externo accremento ab initio vocis (technice bypìì Aphel).

Quaeque h a r u m formarum ite-

rimi praefixa syllaba n x ¿] format formam r e f l e x i v a m seu passivami.

Cum tarnen formis his usitatissimis plerumque

a d n u m e r a t u r et altera forma minus u s i t a t a , quae cum tertia forma ejusdem est significationis (technice

Schaphel),

habentur q u a t u o r diversae verbi formae activae et q u a t u o r correspondentibus formis passivis adjectis o c t o

formae,

quae hebraicis et formatione et significatione non sunt absimiles, et qui dem: I. P e a l http = v V o occidit. II. P a e l f o r m a t u r e prima forma duplicatione mediae radicalis ^tflp = V^uo, respondet formae Piel Hebraeorum et formae II. Arabum. I I I . A p h e l f o r m a t u r praefixa primae radicali litera n (pi), ì mota per vocalem a\ in secunda syllaba est vocalis e vel ì ^ ¡ s t = V-i-of, respondet formae Iliphil Hebraeoruin et formae IV. Arabum.

32

I I . Pars. Formarmi! doctrina.

I I . Cap. T)o Verbo.

I V . S c h a p h e l enascitur (uti I I I ) e forma prima prae-

b'£p'¿j

fixo

=

et respondet formae X .

Arabum. F o r m a e p a s s i v a e correspondentes sunt: I . E t h p e e l : ^DpriN = II. E t h p a a l :

V w f

=

I I I . E t h t a p l i a l : tepnN =• IV. Esclitaphal:

§. 19.

De verbi

=

V^L^f,

Flexione

1. Aramaeis ut reliquis

generatim.

Semitis sunt d u o

témpora:

P r a e t e r i t u m seu P e r f e c t u m ( A o r i s t u s I . ) et F u t u r u m seu I m p e r f e c t u m ( A o r i s t u s I I . ) , quae temporum formae modis

etiam

simul,

imperfectum Subjunctivum et Optativum simul dé-

notât.

adnumerantur;

Modis

accensentur:

nam

perfectum

Infinitivus,

Indicativum

Imperativus

(etiam in formis passivis) et P a r t i c i p i u m (duplex in activis formis). Omnes liae formae exoriuntur e forma primitiva aut literis praeformativis additis aut vocalibus mutatis;

flexio

personarum autem fit literis prae- et afformativis, quae plerumque e pronominibus personalibus originariis derivantur. Formatio flexionis in omnibus omnino verbis et per omnes eorum formas (activas et passivas) plane e a d e m est;

quia

vero in verbis quibusdam ob naturam raclicalium modificationes certae sunt instituendae, verba sub hoc respectu dividuntur in p e r f e c t a seu regularia, quorum radicales semper sunt praesentes et immutatae, et in i m p e r f e c t a seu irregularia, quorum radicales variationibus certis sunt obnoxiae. 2. In sermone Aramaeo duplex n u m e r u s habetur: S i n g u l a r i s et P l u r a l i s .

Genus

distinguitur

masculinum

et f e m i n i n u m ; c o m m u n i s generis est tantum prima persona, quae semper praesens cogitatur ideoque distinctione haud indiget.

§. 19. De verbi Flexione generatili!.

§. 20.

§. 20. I)e flexione verbi pérfecti.

33

De f l e x i o n e v e r b i p e r f e c t i .

A. Praeteriti seu Aoristi I. Peal. ( v i d . I. T a b . )

Flexio verbi in praeterito seuAor. I. fit per notas a f f o r m a t i v a s , quae in utraque dialecto aramaea literis radicalibus in fine annectuntur; hae afformativae sunt sequentes: Chalcl.

Syriac.

Sing.

Sing.

o pers.i( m - — 3. lf. n—

o p.^a.fL.o (cum JRibui, ut distinguatur a singulari) Jud et Vau literae finales otiantur, accedente autem Nun paragogico quiescunt. 22. De I n f i n i t i v o et P a r t i c i p i o P e a l . 1) Nota characteristica Infinitivi formae Peal in lingua aramaea est litera 12 >o primae radicali vacuae praemissa cum vocali auxiliari eaque in Chald. —, — vel — , in Syriaco — ; secunda radicalis mota est vocali —, — in illis verbis

li. Pars. Formarum doctrina. II. Cap. T)e Verbo.

38

praecipuc, quorum 2. radicali» in ipsa radice jam est insignita a, bine: voi fepo = V^loìb. Not. a. Ili dialocto cliald. nonuuiiquam et quidem in Paraphrasibus junioribus assumitur in infinitivo terminatio ili N— (voi. lieb. f]—) et in syriaca in a_ praecodeuto — , Line: N~J)DD ot rpjno1?, T

T

:

'

T

:

.'

'

;

1

a^jLOìe. In Talmudico terminatio in — vol N— occurrit, v. g. 1 5 , iNlJy- In Clnildaico infinitivus nonnunquam format vel ^iDpp, rarius juxta analogiam linguae liebraicae bìE3p vel b'Qp , in Syriaco raro cum Yau otiantc occurrit, ut : a^j-aia clkcederc. Not. b. Duplici infinitivi forma, quam Hebraei distinguunt, absoluta et constructs Aramaei 11011 gaudent. Infinitivus solet cum h, ^ praefixo conjungi, uti : VftpD'? = V ^ a l a l x Ubi praepositio D (pro ¡D) est praefigenda, manct b, ne duo D concurrant, v. g. ab

occidendo.

2) P a r t i c i p i u m formae Peal (sieut reliquarum formarum activarum) est duplex: a c t i v u m et p a s s i v i m i . A. Participium a c t i v u m Aramaeorum siinillimum est participio Ilelmieoi'um; nam 1. radicalis mota est in Chaldaico vocali — T 0 impura (liinc in lingua arabica a cum Alepli -

protractionis Jò'ls), in Syriaco vocali —; secunda radicalis in utraque dialecto est insignita vocali —, — — (1—) = —, nisi ob tertiam gutturalem posita sit vocalis a, v. g. n^G =

Distinguitur in participio nominimi instar genus

et numerus. PARADIGMA.

C h a 1 d. Sin J " 1 '

^

piur.( m - r ^ B

S y r i a c. ^ ^

Not. Oum — sub 1. rad. sit impura seu longa, manet per omnes formatioucs; si 1. rad. gutturali» est, nonnunquam pro —- ponitur v. g. pn^O, rarissime vocalis — literam pro-

Tl.

De Iiitinitivo et Participio Peal.

tractionis,- N apposi tarn liabot, ut: 'HND —= "ID fords, vel "ONC — iy¿¡ (talm.) alienans.

B. l'artici pi uni p a s s i v i m i (ì'

r

•9

V^Jus v^iz).

v

ir*

b) Praeformativae futuri Pael servatis vocalibus praeteriti sunt vacuae, liinc ^tSp1 V ^ a j excepta litera Aleph 1. pers. sing., quae recipit — (nonnunquam —• vel •>—), —, lainc ^ISpN ("1EQN Jes. 42, 9, i ^ N Deut. 82, 1) V^J). c) Quoad s i g n i f i c a i i o n e i n 1) Pael signiticationem intransitivam Peal a) reddit transitivam, v. g. assimilava a ¡.li? similis fuit\ si vero vea'bum in Peal jam traaisitivum est, ibi aut ß) i n t e n d i t significatum, v.g.DPI"!, ^jJivalde dilexit a DDI, amava, aut ;') c a u s a t i v u m facit, v. g. p^D ascendere

fecit

a p / D ascenda,

obsignare

fecit,

ii^cb^obsig/tavit,

quo et pertinent notiones jube/uli, permittendi, censendi et declarandi, v.g. ^¿{yjustwn declaravit\ denique d) nonnunquam e j u s deaai significations est ac Peal, v. g. ìc^W, dominatus est,

=

:

d

2) E t l i p a a l sigaiiiicationem activam Pael a) convertii in p a s s i v a m , v. g, ^£¿.¿1 adduci,us est a sx^é adduxit, vel ß) in re cip r oc am, v.g. pojzj miratus est, aut re flex i v a m ut p^PCN se elevar it, vel ^)notat fieri id, quod Peal indicat atque e j u s d e m cum Peal est signiiicationis, ut: Va luei intellexit ut ^D, Vaia. 3) A p l i e l et E t h t a p l i a l . a) À p h e l foronatur N, f radici praeaoiisso, quod tamen ante praeformativa infinitivi, futuri et participioruan excidit, ita ut liaec, quae vacua erant, ejus vocalem recipiant, secunda radicalis habet plerumque — (">—) vel i—, — aut —, — ante 3. gutturalem seu j; hinc tapN (^BpN, nìEN et w ^ s f .

§. 2.'i. Do rcliquis l'ormis aneti« verbi jierfcct-i.

43

Not. l'i'u N iu Clialduismo biblico iiivenitur saepe H secundum analogiam Rebraeorum, quae litem etiam in futuro et participio inter praeformativum et radicem retiuetur, v. g. ìDDìI, NJ'tf.T ptjnP : imo nonnunquam plane puuetatio foriuae llipliil occurrit, v. g. ^TiNn Dan. 7, 22. In Syriaco nonmmqiuini servatur Olapli non obstan'tibus praeformativis praeprnnis in verbis, in quibus radicali® quaedani i'uit elisa, v. g. ,_ì~ì»ì~>o a U-» vixit. b) Ethtaplial, quae rarius invenitur, formatuv ab Aphel ita, ut syllabà nx z] praemissà Olapli cliaracteristicum formae Apliel cum n , z commutetur; secunda radicalis mota est vocali —, _L, bine biCpriN VjLoz^i. Not. In Syriaco in tota 2. person, sing, et plural, futuri propter concursum trium Z unum ejicitur, liinc \^oZZ pi-o \^oZZZ uo nonnunquani Olapli in liac forma retinetur nec in — ^piiP; " mutatur, v. g. pro laesus est. Loco liujus foriuae Syri saepius utuntur Ethpeel. e) Significalo formae 1) A p h e l est a) c a u s a t i v a (ut Pael), v. g. et adduxil a :np accessit, adduxit, et quidem saepe cum duplici accusativo, ut ty'2^, induit; (3) recipit forma liaec no ti ones censcndi, declurandi, jubendi, curandi, permiitendi etc. y) utitur non varo significatione i n t r a n s i t i v a , v. g. ?3uf illuxit', liiuc verba, quae colorem indicant, formarli liane (uti in lingua arabica formala no nam) ainant, v. g. pEDN ^iaaf rubidi, jL»f (tlbuii. E t h t a p h « l liabet aut a) p a s s i v a l a significationem formae Apliel, aut (3) cum Peal e j u s d e m est significationis, v. g. ^ z o l f

sedem

acccpil

et

„sL.

habitavil.

4) Scliapliel et E s c l i t a p l i a l . a) Scliapliel formatur vJ, loco Olapli formae tertiae praefixo, quacum ratione formationis, flexionis ac significationis liabita convenit. b) In forma Es c l i t a p l i a l , quae ab aetivo praemisso HX zf et vocali e in a mutata formatur, Thau cum Sellili transponitur. (cf. 8. B. ), Line: ^CprMfc — V ^ L » , ) . Significatio est p a s s i v a , vel r e c i p r o c a , vel i n t r a n s i t i v a .

44

II. Pars. Formarum doctrina. II. Cap. Do Verbo. 24. De I n f i n i t i v i « et P a r t i c i p i i s f o r m a r u m auctarum verbi perfecti. 1) Infinitivi formarum auctarum in utraque dialecto ter-

minantur in N-— et 0— praecedente vocali — et _L ; praeterea Syri praeformativum

assumunt, quod Chaldaei re-

spuunt. PARADIGMA. Ethpeel:

N^epriN T T 1 : : •

Pael:

iótap TTI-

Ethpaal:

ìóispna T T 1 - : •

a^^O&àC

Aphel:

iÓiOpN T T 1 ! -

n \ l nV

P

V

A I T A L O ^

C 7

P

7

Ethtaphal:

«teprjN

Aìà^joZIì^c

Schaphel;

sòiapttf

iXi'Jik

E s c h t aphal:

x^topnt^N t T I - ; •

\

r

7

P

7

:

Not. ProterminationeN infmitivorum in Clialdaismo bibT lico plerumque ponitur n -, in Paraphrasibus autem v. g. n^H Exod. 13. 21. In formis Pael et Àpliel earumque passivis nonnunquam Syrorum instar D praefigitur, v. g. N^HD Cant. 1,7, Nil'NDD TT!~ Deut. 32, 23.,' NSmna Ps. 118,' 9. "" T T ; ; • 2) P a r t i c i p i a verborum in formis auctis formantur e 3. pers. sing. masc. praeteriti, cujus vocalis in 2. radicali servatur literà d * praemissà, qua accedente X | in Àpliel et omnibus passivis formis emittitur.

E formis activis simul

formatur participium passivum mutata tantum vocali secundae radicalis e in — , _L, quod discrimen et obtinet in participiis activis et passivis linguae arabicae. PARADIGMA. Paèl Àphel

act. pass,

^po

act.

tefje

(S^po) v i ^ L

pass.

o , factochaphel i pass.

bvpVV

Vfrjoiie

§.25. De Imp. form. auct.

§.2P>. De verbis plurilit. et form, rarioribus.

E t h p e e 1:

^pHD

VJLOI^O

Ethpaal:

^Spn?

VjJLaio

Ethtaplial:

'pöpFlö

V^zwl

E s c h t h a p h a l : ^Epn^'D

45

V^-oL*.:*.

N o t . a. In participiis tum genus tum numerus distinguitur, hinc in feminino terminantur in N — |—, in plur. masc. in r — , et femin. J—,

i>

T

.

?

X

-r

N o t . b. In Chaldaico nonnunquam Hebraeorum instar n assumitur, u t : nDifnnp pro HDäna dura; in Syriaco etiam interdum Olaph retinetur praeprimis in verbis, quibus una radicalis excidit, v. g . a vixit.

§. 25. D e I m p e r a t i v e ) f o r m a r u m Imperativus

formarum

auetarum

auetarum.

convenit

cum

unius-

cujusque 3. pers. sing, p r a e t e r i t i ; distinguitur femin. sing, per — et plur. masc. p e r i (¡i),

0

a c femin. per NJ ( ) — ) ,

hinc: PAKADIGMA.

Sing. P a e l 2 p. Plur.

fm. ^

Aphel:

^p.x

Vjuof

V-jJzzJ

[f.

^ jm. ^tsp

o^^lL

Schaphel:

Ethpeel:

^EpriN V ^ z )

Ethtaphal:

^pnx

Ethpaal:

^tflpnN V ì J ó z j

Eschtaphal:

^pims V^Là.)

N o t . In Syriaco imperativi formarum passivarum I. et II. (et IH. ac IV. nonnunquam) distinctionis gratia sub secunda radicali recipiunt lineam diacriticam (§. 4. 4. e. y.) praecedente — .

§. 26. D e v e r b i s p l u r i l i t e r i s e t f o r m i s r a r i o r i b u s , 1)

E

verbis

triliteris

enascuntur

verba

quadri-

et

p l u r i l i t e r a eodem modo quo apud Hebraeos et Arabes, et

46

II. Pars.

Formarum doetrina.

IT. Cap.

De Verbo.

quidem addita aliqua litera servili vel ab initio, v. g. pauperem

a

feciI

C3~]F1,

medio, ut: caput fecit

gressus

a

a

interpreialus

caput.

fuit,

vel in fine, v . ' g . ^.jLl

Verba liaec in flexione proxime ac-

cedunt ad formas Pael et Etlipaal, liinc: et pass.

n.¡a^

est, vel in

2n*]D et npfinpN.

oblexvit

Permulta ab

exoticis

verbis et nominibus potissinium graecis ducta sunt ita tamen, ut non raro literarum una aut plui-es exciderint, v. g. a xaTii-fopstv.

«ccusavit

patriarcham

= Sig-

cons/Unit.

nificatio quadriliterorum plerumque est transitiva, non raro tamen intransitiva et eadcm cum verbo trilitero, sed tunc saepe intensiva. N o t . S i in verbis quadriliteris est una litera infirma, in Clialdaico locum habere potest quies vel abjectio hujus literae et verbum apparet triliterum, cujus prima radicalis p r o n u n t i a t u r vocali impura, qua indicatili' secunda radicalis, v. g. 3 P C vel 3TE' Kberavit pro 3 P vel

absolvit.

Si

in verbis

syriacis quadriliteris

secunda

radicalis est infirma, haec non quiescit sed diplithongum constituit,

v. g.

2) Praeter formas supra recensitas in paucis tantum exemplis etiam aliae obviae sunt, quae oriuntur apposita litera quiescente aut reduplicatione unius vel duarum radicalium ideoque non immerito ad classem pluriliterorum referuntur. Accedunt autem omnes ad formas P a e l ,

Apliel,

Schapbel

earumque passiva plerumque cum eadem significatione,

et

quidem a) ad formam Pael et Ethpaal accedunt : « ) P a u e l v e l P o e l (cbaldaic.) cum earum passivis, v. g. pDlD, n a W et Dpìrtt^'X, i^.M volvit;

passns

est;

infiammava

e t ^ a ^ z ] ; (3) P a i e l

y) P a m e l ^.iaLa.1 mansii\

d1) P a r e l

e) P a l i v_.cn.Esterniti; f ) P a l e n ^ZLJÌ principem

b) Formae e geminatione unius vel duarum

V^I fecit.

radicalium

oriundae: a ) P a l e i vel P o l e l cum E t b p a l a i et E t b p o l a l , v. g.

OpgB

et

CDgnfcfc,

opn

et

cpi-in«,

§. 20. De verbis plurilitoris et t'ormis rarioribus.

27. De verbis gutt. 47

fl) P c a l e l cum E t h p e a l e l oritur geminatione 2. et 3. radic a l s , v. g.

integrum reddidit

a > - .

y)

Palpel

cum E t h p a l p a l per reduplicationem 1. et 2. radicalis, v. g. permiscuil,

(a ^ a ) , volvit,

(a >coj),

(a

movit se) usitata praepi'imis in verbis mediae geminatae et mediae Yau. c) ad Aphel et Schapliel accedunt: a ) M a p h e l et E t h m a p l i a l , ft) S a p h e l et E s t h a p h a l , v. g. 3i"np == w^oifL fesiinarit;

y) T a p h e l et E t h t a p h a l .

§. 27. D e v e r b i s g u t t u r a l i b u s . Verba, quae constituuntur una e g u t t u r a l i b u s k , n , PI, ,1) quibus et litera

} a d n u m e r a t u r , seqiiuntur

regulas, quibus gutturales i n n i t u n t u r (cf. §..8. E. enim vocalem

) ; amant

quae p o n i t u r , ubi alias analogia gramma-

ticalis requirit vocales e vel i, v. g. "lPITK jJL^J, et respuunt signum Dagesch fortis (in chaldaico),

quod

nonnunquam

prolongation© vocalis praecedentis compensatur, v. g. pro-Tjig =

Schwa compositum, quo Chaldaei in his

Uteris loco Schwa simplicis u t u n t u r , t a n t u m m o d o verba

est fere semper — ,

in imperativo Peal assumunt — , v. g.

"iCN. (Cetera vide §. 32.)

Praeterea P a t a c h f u r t i v u m , quod

in verbis, quorum tertia radicalis est Pi, PI, y, a s s u m i t u r , nonnunquam

vocalem praecedentem plane e x t r u d i t , v. g.

vel N o t . Occurrunt tamen et casus in f u t u r o et imperativo cum 1 vel a _ , v. g. "ViirP et I n verbis t e r t i a e g u t t u r a l i s 3. pers. sing. fem. p r a e t e r i t i plerumque in Chaldaismo t e r m i n a t u r in vel v. g. nnbtt», nnn-r;. r n m , n ^ - .

>) Gum A l e p h etiam Uteris inlirmis accensetur, verba, quorum una radicalium est N |. t r a c t a b u n t u r una cum verbis infirmis. vide §. 32. §. 34. §. 37.

48

II. Pars. Formarían doctrina.

II. Cap. De Verbo.

§. 28. De v e r b o p e r f e c t o c u m s u f f i x i s . (vid. III. Tab.) 1) Cum suffixa verborum objectum significent, intransitivis verbis et formis passivis non solent adjungi. Verba in 1. et 2. persona in utroque numero cum suffixis earundem personarum conjungere non licet, quia tali modo reflexiva enascerentur, ad quae significanda Aramaei (sicut reliqui Semitae) alia constructione (§. G2. 1.) utuntur. Yerbi forma si in vocalem desinit, suffixa sine vocali recipit, si vero consonante finitur, iis vocalem praemittit. (cf. §. 15. A. 1.). Tantummodo imperativi et participia chaldaica assumunt suffixa 1. pers. sing, et plural., quin intercedat vocalis, quod et obtinet, si suffixum 3. plur. accedit ad 3. pers. fem. sing, praeteriti. 2) Mutationes, quas causant in verbo suffixa accedentia, attingunt tantummodo vocales, quae aut abjiciuntur aut translocantur et tali modo formas ad conjunctionem cum suffixis subeundam magis accomodatas reddunt. Abjicitur autem vocalis (primae radicalis) in 3. p. fem. et 1. p. sing, praeteriti et vocalis u (secundae radicalis) in f u t u r o ; translocatur vocalis e syllaba secunda in praecedentem consonantem, uti in 3. p. sing, et plural, et 1. p. sing. Terminationes verbales ^ et o otiantes quiescunt ante suffixa in - I et — . Suffixa 2. per. plur. accedentia formas non m u t a n t ; denique vocales characteristicae Pael et Aphel in prima syllaba immutatae manent. Hinc

A. Praeteritum cum Suffixis. B. sing. mas. b'Cp, V ^ manet ante suffixa pn, p , p , ]} ^s, ante reliqua mutatur in ^ j p , ViJo cum suif. sub a) (§. 15." A.) 3. sing. f. n^Lpp, aJ^iuo manet ante suffixa secundae pers. plur., ante reliqua abit in n^t-p, ki^Lc. '2. p. sing. m. pfrCjj, z^JLc manet, sod accedunt suffixa C'laldaeorum sub a), Syrorum vero sub d).

2*.

I)e verbo perfccto cum suffixis.

49

2. p. sing. f. r6np manet (rarius 'ft^tsp) . . A f ^ vero mutatur in

et assumit suffixa sub b).

1. p. sing. n^.EOp,

mutatur in nbtop,

et

assumit

suffixa sub a). 3. p. pi. m. ibipp, n.^^o abit in l^pp, a^^Js et accedunt suffixa sub b). fixa amant

Chaldaei ante pz,

Syri ante reliqua suf-

inserere Nun paragogicum.

3. p. pi. f. Chaldaeorum

non videtur esse in usu

vel latet in forma masculina l^LDp, Syrorum . vVftA abit aut in VijJi cum suffixis sub d) vel in parag. 2. p. pi. m. j i r f e p ,

.

manet et accedunt suffixa

Chaldaeorum sub a), vel Nun finali abjecto suffixa sub b), Syrorum vero sub d). 2. p. pi. f. Syrorum

.»a^uo manet (rarissime vero oc-

currit) cum suffixis sub d). Chaldaeorum exempla pro hujus personae usu desiderantur. 1. p. plur. M^IDp mutatur in

accrescentibus suffixis

sub b), suff. vero 2. p. sing. fem. est 7]—--(sub a), ut discernatur a masculino), ^ ^

manet cum suffixis sub d).

N o t . In formis Pael et Apliel secunda vocalis - —, — sequitur in nexu analogiam secundae vocalis formae P e a l ; ubi haec manet, et ilia manet, ubi vero haec abjicitur vel translocatur et ilia abjicitur vel translocatur. Hinc in Syriaco 3. sing. m. ac 3. pi. m. et f. in Peal et Pael cum suffixo aequant ac nonnisi e contextu erui po8sunt, v. g. «.^JinO (a V ^ j s vel V ^ i ) .

B. Futurum cum suffixis. 1) S i n g . Chaldaeorum ^iop"1 Nun paragogico semper inserto ante suffixa J"Q et p abit in J^top', et ante reliqua Nun paragogico geminato in

quod et valet de reliquis per-

sonis sing. •— Syrorum ^a^uoJ ante sxiffixa ^aa et

manet,

ante reliqua suffixa (accedunt vero ilia sub a) plerumque, in 3.

p. semper sub a , 2. exprcssa),

^Q^LBJ

abit in V j u a J , quod

mutandis mutatis valet et de reliquis personis sing. Zschokka, Institut, ling, aramaieae. 4

50

11 Pars. Formarum iloctriiia. II. Oap. Ile Verbo.

2) P l n r . Chaldaeorum p ^ p 1 manet geminato fere semper 3 ob Nun pai'agogicum insertimi, Syrorum manet immutatimi et assumit suffixa sub ci).

C. Iraperativus cum suffixis. 1) Chalclaeorum imperativus manet plerumque immuta tu s yel Nun paragogico inserto niutatur in et j f e p . 2) Syrorum 2. sing. m. manet cum suffixis (sub a. 2.) primae pers. sing. et plur. et tertiae sing. f., et cum suffixis (sub d.) tertiae pers. sing. m. — 2. sing. f. w ^ o ^ o mutatili' in „^a-ius cum suffixis sub b). 2. pi. m. abit in cum suffixis sub b). 2. p. f. rarius in usu est et ^ante suffixa abjicit.

D. Infinitivus cum suffixis. 1) Infinitivi« Chaldaeoi'um acceduntsuffixa vel v e r b o r u m sub a) Nun tamen parag. saepe inserto (^EpD f. I mutato in ^tpprp) vel suffixa n o m i n u m . In reliquis formis terminatio N— mutatur in ni, cui annectuntur suffixa sub a) v. g. rrrn^Ep. 2) Syrorum infinitivus Peal V ^ i a cum suffixis sub a) manet ante suffixa 2. p. plur., ante reliqua autem mutatur in V^LOiO .

Infinitivi reliquarum formarum in a_ terminantes substantivorum femin. instar habentur et assumunt suffixa sing. nominum (exceptis suffixis 3. pi., quae separata adterminationem in accedunt) terminatione a l in za_ mutata, v. g. N o t . Syriacorum verborum personis in al exeuntibus nonnuiiquam Nun parag. a d d i t u r , quo facto suffixa sul) d) accedunt. v. g. -^.Uc].^)

irritaverunt

me.

E. Participia cum suffixis. Participia nominum instar lioruni suffixa assumunt; in ehaldaica dialecto tamen eis etiam suffixa verbi accedere

§. 29. De verbis imperfectis. §. 30. De verbis primae rad. Nun.

51

possunt, v. g. iJ^tOpp et ^ p p p ; in syriaca participiis activis non raro praepositiones cum suffixis junctae apponuntur. §. 29. De v e r b i s i m j i e r f e c t i s . A verbis perfectis distinguuntur verba i m p e r f e c t a (irregularia), quorum anomaliae ratio sita est in indole literarum radicalium, quae non semper manent praesentes nec firmae immotaeque sed variis obnoxiae suntmodiiicationibus. Verba haec duplicis generis sunt: A) aut con c e n t r a t a vel c o n t r a c t a , quae concentratione oriuntur suntque: 1) verba 1. rad. Nun |é et 2) mediae geminatae vi; B) i n f i r m a seu q u i e s c e n t i a , quorum una altera ve radicalium est litera infirma: K, ], i, 1, o, quae sunt aut primae, aut secundae, aut tertiae radicalis. Cum vero pro prima radicali Yau passim ponitur Jud et pro tertia radicali Jud et Yau litera Olapli, sequentes verborum infirmorum classes distinguuntur: 1. VY. KD et iD ^ J 1 ) (i. e. 1. rad. Olaph et Jud), 2) Nj? j i , et |f. a sTet 3) C) Accedunt verba d u p l i c i t e r i m p e r f e c t a , in quibus anomalia duplex locum habet, et d e f e c t i v a . A. De verbis concentrates. §. 30. De v e r b i s p r i m a e r a d . N u n . (]B , ^ IV. Tab.) Iiebraeorum more Nun vacuum (in futuro, imperativo et infinitivo formae I. et in formis III. et IV. integris) expungitur, quod Nun Chaldaei per Dagesclr forte in media radicali, aut baec si fuerit gutturalis et Reseli, per longam vocalem sub

D

') Signifieatio desumi a est a voce teclmica bV'B cujus primam, p ^ secuiidam et 'p tertiam radicalem indicai. 4*

52

II. Pars. Forinarum doctrina. il. Cnp. IV Verbo.

l i t e r a p r a e f o r m a t i v a vcl c h a r a c t e r i s t i c a soient quae c o m p e n s a l o

vero saepe n e g l i g i t u r .

compensare,

Syri a u t e m ,

qui

signo Dagescli fortis c a r e n t , nil s u b s t i t u u n t ; hinc v. g. p5N p r o pfîJN =

pin."', f u t . , n n o inf. riTiN Apli.

pÇ)Ç p r o pEJÇ = ^sikic.

a r,rp

descendit.

N o t . a. Amant haoc verba in infinitivo et imperativo Peal in secunda radicali vocalem quamvis non adsit gutturalis, v. g. pED, 9 pS et p© , 3D = - a a ; iuturum assumit turn a turn c, turn w. N o t . b. Verba simul mediae rad. geminatae vel He aut Yau quiescentis nullam harum mutationum admittunt. N o t . c. In Chaldaico saepe régula haec negligitur. v. g. JFiJ1., blBJP:, pîJD, p'ÏJN; in nonnullis verbis utraque forma occurrit, v - g- H l et-)TJ\ Yerbum j n j dédit in futuro vocalem characteristicara habet —, v. g. N o t . d. In Syriaco nonnunquani Olaplx charaeteristicum in Apliel Nun expuncto retineri solet, v. g. a . : f j . a Î-^J percussit. §. 31. D e v e r b i s m e d i a e

(VV,

geminatae.

Y. Tab.)

1) V e r b a e a , q u i b u s 2. et 3. r a d i c a l i s est eadem simulque mobilis, sicut in ceteris linguis semiticis i t a et in a r a m a e a e u p h o n i a e g r a t i a mediani in q u i b u s d a m formis (Peal — exceptis ejusdem participiis — Aphel et Schaphel h a r u m q u e passivis) e x c l u d u n t , quo facto verbum lit m o n o s y l l a b u m r e c i p i t q u e vocalem radicis.

Syri geminationis signo d e s t i t u i i

p r o h a c elisione nil s u b s t i t u a n t , Chaldaei vero l i t e r a m exp u u e t a m p e r Dagesch f o r t e c o m p e n s a n t et q u i d e m : a) vel in 3. r a d i c a l i , si est m o t a nec t a m e n p r a e c e d i t l i t e r a p r a e f o r m a t i v a (in 3. sing, f e m . , 3. p l u r . et 1. sing. Aor. I., in 2. sing. fem. et 2. p l u r . niasc. i m p e r a t i v i ) , b) vel in 1. r a d i cali p r a e c e d e n t e p r a e f o r m a t i v a ( i n : infinit, et Aor. II. P e a l et in t o t a f o r m a Apliel), c) vel p l a n e n e g l i g u n t compensa tionem, ubi nec 3. radicalis est m o t a nec l i t e r a p r a e f o r m a t i v a p r a e c e d i t (in 3. sing, m . , in 2. sing, et p l u r . et in 1. p l u r , A o r . I ; in 2. sing. m. et 2. p l u r . f, i m p e r a t i v i P e a l ) .

g. 31. De verbis modiae Kcminntac.

32. De ver bis primac racl, Olapli. 53

No t. Si 1. nid. fuerit guttunilis, ha oc vol manet simpliciter. quia geuiiua-ri ncquit. ut jnç (a jjn miserais est), vel vero vocalis pvaecodens prolongatur, ut: lin', ^ly . vcl Nun inseritur, ut: byï vol tyJN pro (ab bbyj. 2) In participio activo Peal Syri mediam radicalem cum ) commutant, v. g. wi)? a, uw?, quod ut .. pronuntiatur. Quanivis Clialdaei in participio hoc radicalem mediam retinere soient ut pp~I, tamen occurrit forma syriacae valde similis p1"! vel pin (Jerem. 10, 3. Ps. 57, 7; 58, 9). Si vero participium hoc in fine augetur, ita ut ] illud vocali destit u a t u r , plerumque excidit, v. g. * ~ Nonnisi inlravit retinet ) in plurali part., hinc: ^S^jv 3) Ethpeel forma est regularis ^prux Vi^-oz) ; Chaldaei mediam rad. nonnunquam cxpunctam per Dagesch forte compensant, ut: ^priN, ^nnx. 4) Paël et Ethpaal regulariter formantur; non raro tamen formantur P a l p e l et E t h p a l p a l , v. g. p^pi p'Ip'N, bp'pp ^ . p n N , V a l i ' et ^¡i-yj e t vel Poalefe I t h p o a l , v. g. ^IpriN et s y r . P a u e l et E t h p a u a l , v. g. ^ î o ï (pro ^ ¿ s » magnificavil) et ^siojzf. No t. In Aplicl Olapli cliaracteristicum post literas praeformativas interdum servatur, v. g. amare, —^¡J? qui obumhravit. In Clialdaismo biblicd pro Apliel inveniuiitur: ^p^ri vel Hop liai uk: -iryn Dan. 5, 13, 17. B. De verbis infirmis. g. 32. De V e r b i s p r i m a e r a d .

Olapli,

is VI. Tab.) Verba haec non tantum verbis gutturalibus (§. 27.) sed et intirmis accensentur, liinç variae notandae sunt mutationes: 1) | ab initio quiescens ( i n p r a e t . , imperat. et part. pass, Peal) adsciscit - 1 vel — loco Schwa compositi Chaldaeorum, v. g. -¿Le), \ l s ] , ; in futuro et infinitivo Peal vocalis haec ad praeformativam literam accedentem x^emittitur, v. g.

II. Pars. Formarlim doctrina.

54

^asM, Valie,

II. Cap. De Yerbo.

C l i a l d a e o r u i n a u t e m N in t u t u r o e t i n t i n i -

t i v o P e a l q u i e s c i t i n — , v. g . ^ D N 1 , "lCiO v e l p l e r u m q u e in i convertitur, ut: b y ,

""ICTO, i m o n o n n u n q u a m p l a n e a b j i c i t u r ,

u t i i n 1. p . f u t u r i ; h i n c

pro

pro

^aajf.

2) I n E t h p e e l e t E t h p a a l K | a u t m a n e t , a u t l i t e r a e T h a u a s s i m i l a t u r , l i i n c ^CNriis* v e l et

praecedenti

V s ] z ) et

r.«zzl;

V a f z ? et u J j z z f .

3) I n f o r m a P a e l N ) p a s s i m e x p u n g i t u r , q u o t i e s

praefi-

g i t u r l i t e r a vel s y l l a b a , in q u a m r e d i t vocalis ejectae l i t e r a e N 1; v. g .

et

pro

et Fj^tp.

4) I n f o r m a I I I . e t I V . u t r i u s q u e v o c i s x | m u t a t u r

in

1 o, n o n n u n q u a m i n >

quo facto Syri constituunt

g u m , h i n c briN v e l

= V a o l v e l V 2 J | , f u t . SrV V 2 a J , p a s s .

^IDN V = o z | ;

vel

vel W ' ,

diphthon-

p a s s . ^lFtt£>N

=

vLoL»,). N o t . a. r^sa )z]

credidit

Formam

hebraizantem

ab

induunt

et ^ n v e l

verba

T ^ n ac

(^DNH)

adduxit

ab NflN

venit. V

N o t . b. V e r b a hinc:

-n

r>

abiif et |Z| venit a b j i c i u n t ] in i m p e r a t i v e ,

a^i,

et j z , _ Z , oZ (