Ciceros Rede für T. Annius Milo: mit dem Kommentar des Asconius und den Bobienser Scholien [Einleitung in dt. Schr., Reprint 2022 ed.] 9783112673041, 9783112673034

Citation preview

Paul Wessner

Cicero pro Milone mit Scholien

Kleine Texte 71 A. Marcus & E. Webers Verlag. Bona

A . M A R C U S UND E . W E B E R ' S V E R L A G IN B O N N

KLEINE TEXTE FÜR VORLESUNGEN UND ÜBUNGEN HERAUSGEGEBEN

VON

HANS

LIETZMANN

1 D A S MURATORISCHE F R A G M E N T u n d die monarchianischen prologe z u

den evangelien, herausgegeben von Prof. Lic. H a n s 2. Aufl. 16 S. 0.30 M.

Lietzmann.

2 D I E DREI Ä L T E S T E N M A R T Y R O L O G I E N , h e r a u s g e g e b e n v o n P r o f . L i c .

H a n s L i e t z m a n n . 2. Aufl. 18 S. 0.40 M. 3 APOCRYPHA I : Reste des Petrusevangeliums, der Petrusapocalypse und des Kerygma Petri, herausgegeben von Prof. Lic. Dr. E r i c h K l o s t e r m a n n . 2. Aufl. 16 S. 0.30 M. 4 AUSGEWÄHLTE PREDIGTEN I : Origines Homilie X über den propheten Jeremias, herausgegeben von Prof. Lic. Dr. E r i c h K l o s t e r m a n n . 1 6 S. 0 . 3 0 M. 5 LITURGISCHE TEXTE I : Zur geschichte der orientalischen taufe und messe im 2. und 4. jahrhundert, ausgewählt von Prof. Lic. H a n s L i e t z m a n n . 2. Aufl. 16 S. 0.30 M. 6 DIE DIDACHE, mit kritischem apparat herausgegeben |von Prof. Lic. H a n s L i e t z m a n n . 2. Aufl. 16 S. 0.30 M. 7 BABYLONISCH-ASSIRISCHE TEXTE, übersetzt von Prof. Dr Carl B e z o l d 1: Die schöpfungsiegende. 20 S. 0.30 M. 8 APOCRYPHA II : Evangelien, herausgegeben von Prof. Lic. Dr. E r i c h K o s t e r m a n n . 2. Aufl. 21 S. 0.40 M. 9 PTOLEMAEUS

BRIEF

AN

DIE

FLORA,

herausgegeben

von

Prof.

D.

Adolf Harnack. 10 S. 0.30 M. 10 DIE HIMMELFAHRT DES MOSE, herausgegeben von Prof. Lic. Dr. C a r l C l e r n e n . 16 S. 0.30 M. 11 APOCRYPHA III : Agrapha, neue Oxyrhynchuslogia, herausgegeben von Prof. Lic. Dr. E r i c h K l o s t e r m a n n . 20 S. 0.40 M. 12 APOCRYPHA IV : Die apokryphen briefe des Paulus an die Laodicener und Korinther, herausgegeben von Prof. D. A d o l f H a r n a c k 0 . 4 0 M. 13 AUSGEWÄHLTE PREDIGTEN II: Fünf festpredigten Augustins in gereimter prosa, herausgegeben von Prof. Lic. H a n s L i e t z m a n n . 1 6 S. 0 . 3 0 M. 14 GRIECHISCHE PAPYRI, ausgewählt und erklärt von Prof. D. H a n s Lietzmann. 2. Aufl. 32 S. 0.80 M. 15/16 DER PROPHET AMOS, Hebräisch und Griechisch, herausgegeben von D. J o h a n n e s M e i n h o l d und Lic. H a n s L i e t z m a n n . 3 2 S. 1 . 0 0 M. 1 7 / 1 8 SYMBOLE

DER A L T E N K I R C H E , a u s g e w ä h l t v o n P r o f . L i c .

Hans

L i e t z m a n n . 32 S. 0.80 M. 19 LITURGISCHE TEXTE II : Ordo missae secundum missale romanum, herausgegeben von Prof. Lic. H a n s L i e t z m a n n . 32 S. 0.40 M. 20 ANTIKE FLUCHTAFELN, ausgewählt und erklärt von Prof. Dr. R i c h a r d Wünsch. 28 S. 0.60 M. 21 D I E

WITTENBERGER

U.

LEISNIGER KASTENORDNUNG

herausgegeben von Prof. Lic. H a n s L i e t z m a n n . 22/23 D I E JÜDISCH-ARAMÄISCHEN P A P Y R I VON A S S U A N

1522,

24 S.

1523,

0.60 M.

sprachlich

und

sachlich erklärt von Lic. Dr. W . S t a e r k . 39 S. 1.00 M. 24/25 MARTIN LUTHERS geistliche Lieder, herausgegeben von Prof. Dr. A l b e r t L e i t z m a n n . 31 S. 0.60 M. 26/28 L A T E I N I S C H E CHRISTLICHE INSCHRIFTEN m i t e i n e m a n h a n g j ü d i s c h e r

inschriften, ausgewählt und erklärt von Prof. Dr. E r n s t 4 8 S. 1.20.

Diehl.

A . MARCUS UND E . WEBER'S VERLAG IN BONN 2 9 / 3 0 RES GESTAE DIVI AVGVSTI, h e r a u s g e g e b e n u n d erklärt

von Prof. Dr. E r n s t D i e h l . 31

ZWEI

NEUE

2. Aufl.

EVANGELIENFRAGMENTE,

erklärt von H . B. S w e t e ,

15 S.

40 S.

1.20 M.

herausgegeben

und

0.40 M.

32 ARAMÄISCHE URKUNDEN zur G e s c h i c h t e d e s J u d e n t u m s i m

V I und V Jahrhundert vor Chr., sprachlich und sachlich erklärt von Prof. Lic. Dr. W. S t a e r k . 16 S. 0.60 M. 33/34 SUPPLEMENTUM LYRICUM, neue bruchstücke von A r chilochus Alcaeus Sappho Corinna Pindar, ausgewählt und erklärt von Prof. Dr. E r n s t D i e h 1. 2. Aufl. 44 S. 1.20 M. 3 5 LITURGISCHE TEXTE III : D i e k o n s t a n t i n o p o l i t a n i s c h e m e s s -

liturgie vor dem I X jahrhundert: Uebersichtliche Zusammenstellung des wichtigsten quellenmaterials v o n Dr. Anton Baumstark. 16 S. 0.40 M. 36 LITURGISCHE TEXTE IV : Martin Luthers V o n Ordnung gottesdiensts, Taufbüchlein, Formula missae et communionis 1523 herausgegeben von Prof. D . H a n s L i e t z mann. 24 S. 0.60 M. 37 LITURGISCHE TEXTE V : Martin Luthers Deutsche Messe 1526, herausgegeben von Prof. D . H a n s L i e t z m a n n . 16 S. 0.40 M. 38/40 ALTLATEINISCHE INSCHRIFTEN von Prof. Dr. E r n s t Diehl. 64 S. 1.80 M. 41/43

FASTI

CONSULARES

IMPERII

ROMANI

von

30

v.

Chr.

bis 565 n. Chr. mit Kaiserliste und Anhang bearbeitet von Willy Liebenam. 128 S. 3 M., gbd. 3.40 M. 44/46 MENANDRI reliquiae nuper repertae herausgeg. von Prof. Dr. S i e g f r i e d S u d h a u s . 65 S. 1.80 M., gbd. 2.20 M. 47/49

LATEINISCHE

Prof. D . H a n s 50/51

URKUNDEN

UND

DER

Böhmer. 52/53

ALTKIRCHLICHE

Lietzmann. ZUR

ausgewählt

64 S.

1.50 M.

GESCHICHTE

WIEDERTÄUFER

36 S.

POESIE DES

KIRCHENPOESIE

MEISTER

GEISTLICHE ECKHARTS

GEDICHTE BUCH

UND VON DEM EDLEN

DER

I :

MENSCHEN

(LLBER

Paul

WANDINSCHRIFTEN

UND

BENEDICTUS),

57

ALTITALISCHE INSCHRIFTEN h e r a u s g e g e b e n v o n

ausgewählt von Prof. Dr. E r n s t D i e h l .

0.80 M.

TRÖSTUNG

51 S.

POMPEIANISCHE

0.80 M.

Anonyme

30 S.

GÖTTLICHEN

56

32 S.

H.

DES X I I J A H R H U N D E R T S

herausgegeben von P h i l i p p S t r a u c h .

sohn.

Dr.

ediert von Dr.

herausgeg. von A l b e r t L e i t z m a n n . 55

von

0.80 M.

FRÜHBYZANTINISCHE

KLEINERE

BAUERNKRIEGES

herausgegeben

hymnen des V — V I jahrliunderts Maas. 32 S. 0.80 M. 54

von

1.20 M.

VERWANDTES

60 S.

1.80 M.

H.JACOB-

A . M A R C U S UND E . W E B E R ' S V E R L A G IN B O N N 58

ALTJÜDISCHE

LITURGISCHE

Prof. D. W . S t a e r k . 59

GEBETE

32 S.

DER MISNATRAKTAT BERAKHOTH

herausgegeben

IN V O K A L I S I E R T E M

lierausgeg. von Prof. D. W . S t a e r k . 60

EDWARD

YOUNGS GEDANKEN

von

1.00 M.

ÜBER

DIE

16 S.

TEXT

0.60 M .

ORIGINALWERKE

in einem schreiben an Samuel Richardson übersetzt von H. E. v. Teubern, hrsgeg. von K u r t J a h n . 46 S. 1.20 M. 61 L I T U R G I S C H E T E X T E V I : D i e Klementinische liturgie aus den Constitutiones apostolorum VIII mit anhängen herausg. von Prof. D. H a n s L i e t z m a n n . 32 S. 0.80 M. 62 V U L G Ä R L A T E I N I S C H E I N S C H R I F T E N herausgeg v o n Prof. Dr. E r n s t D i e h l . 180 S. Broscli. 4.50 M., geb. 5 . — M. 63

64 65

66

67 68

GOETHES

ERSTE W E I M A R E R

LATEINISCHE

Franz 69

GEDICHTSAMMLUNG

mit

Vari-

anten herausgeg. von A l b e r t L e i t z m a n n . 35 S. 0.80 M. geb. 1.20 M. D I E O D E N S A L O M O S aus dem syrischen übersetzt, mit A n merkungen von A. U n g n a d u. W . S t a e r k. 40 S. 0.80 M. A u s D E R A N T I K E N S C H U L E . Sammlung griechischer texte auf papyrus holztafeln ostraka, ausgewählt und erklärt von Dr. E r i c h Z i e b a r t h. 23 S. 0.60 M. A R I S T O P H A N E S Frösche mit ausgewählten antiken Scholien herausgeg. von D f . W i l h e l m S ü s s . 90 S. Brosch. 2 . — M., geb. 2.40 M. DIETRICH SCHERNBERGS Spiel von Frau Jutten hrsgeg. von Prof. Dr. E d w a r d S c h r ö d e r . 56 S. 1.20 M. SACRALINSCHRIETEN

ausgewählt

von

Dr.

Richter.

Reliquiae selegit E r Brosch. 2.50 M., geb. 3 . — M . 70 L I T U R G I S C H E T E X T E V I I : Die Preussisclie A g e n d e im auszug hrsg. von P l a n s L i e t z m a n n . 42 S. Brosch. 0.80 M., geb. i . — M. 7 1 C I C E R O P R O M I L O N E mit dem commentar des A S C O N I V S und den S C I I O L T A B O B B I E N S I A herausg. von Dr. P a u l W e s s n e r. 72 D I E V I T A E V E R G I L I A N A E und ihre antiken quellen herausgeg. von Prof. Dr. E r n s t D i e h l . 60 S. 1.50 M. POETARVM

nestus

73

DIE

VETERVM

Diehl.

QUELLEN

VON

ROMANORVM

165 S.

SCHILLERS

UND

GOETHES

BALLADEN

zusammengest. von A l b e r t L e i t z m a n n . 51 S. 3 A b bildungen. Brosch. 1.20 M., geb. 1.50 M. 74

ANDREAS

KARLSTADT

VON

ABTUHUNG

DER

BILDER

und

das keyn bedtler vnther den Christen seyn sollen 1522 u. d. Wittenberger Beutelordnung herausgeg. von H a n s Lietzmann. 32 S. 0.80 M. 75 L I T U R G I S C H E T E X T E V I I I : D i e Sächsische A g e n d e im auszug herausgegeben von H a n s L i e t z m a n n . 36 S. Brosch. 0.80 M., geb. 1 . — M.

A. M a r c u s & E . W e b e r ' s V e r l a s i n

Bonn.

SPECIMINA CODICYM GRAECORVM VATICANORVM COLLEGERVNT

PIYS FRANCHI DE' CAVALIERI ET IOHANNES LIETZMANN X V I Seiten, 50 Tafeln

In b i e g s a m e m L e i n e n b a n d 6 M k . Die Entwicklung des letzten Dezenniums hat der philologischhistorischen Quellenarbeit eine neue und hochbedeutsame Förderung gebracht. Die Vervollkommnung der Weiß-auf-Schwarz-Photographie und die Liberalität, mit welcher eine Reihe der wichtigsten Bibliotheken das photographische Kopieren ihrer Handschriften gestattet, gibt heutzutage jedem Gelehrten, jedem Studenten die Möglichkeit, mit nur geringen Kosten zu den ursprünglichen Quellen der Ueberlieferung zu gelangen. Damit ist aber der Wissensehaft der Handschriftenkunde vom rein praktischen Gesichtspunkt aus eine erhöhte Bedeutung zuteil geworden, und ein allgemein zugängliches Unterrichtsmittel darf gerade auf dem Gebiete der bisher weniger gepflegten griechischen Palaeographie als wünschenswert gelten. Die Direktion der vatikanischen Bibliothek hat es uns durch ihr außerordentlich liebenswürdiges Entgegenkommen ermöglicht, aus ihren reichen, hierfür noch gar nicht benutzten Schätzen ein

Tafelwerk zum Studium der griechischen Palaeographie zusammenzustellen. Es verfolgt den Zweck, zur Erlernung des Lesens und des Datierens griechischer Handschriften vom I V bis zum X V I Jahrhundert die Unterlagen zu bieten, nimmt also keine Rücksicht auf die Schriftformen der Inschriften und Papyri. Die Herausgeber haben, unterstützt von Möns. G i o v a n n i M e r c a t i , unter den zahlreichen datierten und lokalisierten oder aus anderen Gründen für den akademischen Unterricht bedeutsamen Handschriften eine Auswahl getroffen, deren Ergebnis wir in

50 Lichtdrucktafeln von je 18X24 cm Druckfläche vorlegen. Die Reproduktion ist von der Firma Meisenbach, Riffarth & Co. in Berlin-Schöneberg aufs sorgfältigste ausgeführt worden. Der niedrige Preis von

6 Mark für das gebundene Exemplar ermöglicht jedem Studenten die Anschaffung. Für Bücherliebhaber werden 100 numerierte Exemplare auf Karton hergestellt, die zum Preise von 1 2 M a r k bezogen werden.

Prospekte mit Inhaltsverzeichnis u. Probetafel unberechnet vom Verlag,

It was discovered during the scan process that this page was missing in the original print source. We are working on sourcing another print copy including this page. Während des Scanvorgangs wurde leider festgestellt, dass diese Seite in der originalen Print-Vorlage fehlte. Wir bemühen uns diese Seite nachträglich verfügbar zu machen.

It was discovered during the scan process that this page was missing in the original print source. We are working on sourcing another print copy including this page. Während des Scanvorgangs wurde leider festgestellt, dass diese Seite in der originalen Print-Vorlage fehlte. Wir bemühen uns diese Seite nachträglich verfügbar zu machen.

It was discovered during the scan process that this page was missing in the original print source. We are working on sourcing another print copy including this page. Wahrend des Scanvorgangs wurde leider festgestellt, dass diese Seite in der originalen Print-Vorlage fehlte. Wir bemühen uns diese Seite nachträglich verfügbar zu machen.

It was discovered during the scan process that this page was missing in the original print source. We are working on sourcing another print copy including this page. Während des Scanvorgangs wurde leider festgestellt, dass diese Seite in der originalen Print-Vorlage fehlte. Wir bemühen uns diese Seite nachträglich verfügbar zu machen.

ASCONIVS

5

quo erat municipio et ubi tum dictator, profectus est ad flaminem prodendum posterà die. Occurrit ei circa horam nonam Clodius paulo ultra 30 Bovillas rediens ab Aricia prope eum locum, in quo Bonae Deae sacellum est. Erat autem allocutus decuriones Aricinorum. Vehebatur Clodius equo. Servi XXX fere expediti, ut ilio tempore mos erat iter facientibus, gladiis cincti sequebantur. Erant cum Clodio praeterea tres comites eius, ex quibus eques Romanus unus, C. Causinius Schola, duo de plebe noti 35 homines, P. Pomponius contione incitati sunt, ut vobis voce praeirent, quid iudicaretis. Quorum clamor si qui forte fuerit, admonere vos debebit, ut eum civem retineatis, qui semper genus illud hominum 4 clamoresque maximos prae vestra salute neglexit. Quam ob rem adeste animis, iudices, et timorem, si quem habetis, io deponite. N a m , si umquam de bonis et fortibus viris, si umquam de bene meritis civibus potestas vobis iudicandi fuit, si denique umquam locus amplissimorum ordinum delectis viris datus est, ut sua studia erga fortis et bonos civis, quae vultu et verbis saepe significassent, re et sententiis io declararent, h o c profecto tempore eam potestatem omnem vos habetis, ut statuatis, utrum nos, qui semper vestrae auctoritati dediti fuimus, semper miseri lugeamus an diu vexati a perditissimis civibus aliquando per vos ac per vestram fidem, 5 virtutem sapientiamque recreemur. Quid enim nobis duobus, 20 iudices, laboriosius, quid magis sollicitum, magis exercitum dici aut fingi potest, qui spe amplissimorum praemiorum ad rem publicam adducti metu crudelissimorum suppliciorum carere non possumus ? E q u i d e m ceteras tempestates et procellas in illis dumtaxat fluctibus contionum semper putavi 25 Miloni esse subeundas, quia semper pro bonis contra improbos senserat, in iudicio vero et in eo Consilio, in quo ex cunctis ordinibus amplissimi viri iudicarent, numquam existimavi spem ullam esse habituros Milonis inimicos ad eius non modo salutem exstinguendam, sed etiam gloriam per tales viros 30 6 infringendam. Quamquam in hac causa, iudices, T. Anni tribunatu rebusque omnibus pro salute rei publicae gestis ad huius criminis defensionem non abutemur. Nisi oculis videritis insidias Miloni a Clodio esse factas, nec deprecaturi sumus, ut crimen hoc nobis propter multa praeclara in rem publicam 35

ASCONIVS.

SCHOLIA BOBIENSIA

15

m e r i t a c o n d o n e t i s , n e c postulaturi, ut, si m o r s P . C l o d i v e s t r a fuerit, Romani

i d c i r c o earn virtuti M i l o n i s p o t i u s q u a m

felicitati

assignetis.

salus populi

S i n illius i n s i d i a e c l a r i o r e s

hac

l u c e fuerint, turn d e n i q u e o b s e c r a b o o b t e s t a b o r q u e v o s , i u d i c e s , si c e t e r a

a m i s i m u s , h o c n o b i s saltern ut r e l i n q u a t u r , v i t a m a b 40

inimicorum 3

a u d a c i a t e l i s q u e ut i m p u n e l i c e a t

S e d antequam

? '"vestrae

defendere.

a d earn o r a t i o n e m v e n i o , q u a e est p r o p r i a

quaestionis,

videntur ea mihi esse refutanda,

TEST. 3 Unum — nobis A 20 Quid — exerc. Rh. 60s, 33 24 — cont. Rh. 600, 21 ; Serv. Aen. I Gr. V306, 8 I proc. cont. cf. Q. VIII VIIIj86 26 quia —sens. Rh. 60s, 3 1 Quamquam — abut. Rh. 600. 19

quae

9 clam. — negl. Gr. I 470, 17 Equidem — temp. Serv. Aen. I J?6 ; 148; —subeundas Q. VIII 6, 48; 6, 7 2 5 in illis — cont. Serv. Aen. ó 29 ad eius —infring. Q. IX3, 77 4 3 vestrae — accus. B

APP. 1 1 de — 1 2 umquam om. HM 25/26 Mil- put- Q. 26 contra V(c. HET, Grill.) 32 -que om. T, Grill, (c. HME) 34 esse HE, om. T (M?) 36 si ET, quia IIV 3 8 Sin HVE, sed si T 4 0 salt- nobis E (c.- IIVT) I vitam post telisque T (c. HVE) 4 3 mihi HVM, om. ETB ASC.

a Ita, ut in causae expositione diximus ( f . 10,34),

Munatius

Plancus pridie pro contione populum adhortatus erat, ne pateretur elabi Milonem. 1 causae Madv. : ea y BOB.

b *inc.*

ves)>trae quaestionis, videntur ea esse refutanda,

quae et in senatu ab inimicis saepe iactata sunt'.

Nam quod f ab inimicis'

dixit, iam detraxit illi decreto auctoritatem, cui potest propter simultates inesse studium malevolentiae.

Et quod addidit statim 'iacta^ta^ sunt',

non 'decreta', non 'statuta', non 'iudicala', verbo usus est efficaciter ad 5 detrahendum pondus illi senatus consulto, quo reus gravabatur. haec etiam significaturus legem Pompeiam inprobis' inquit.

c et

Post

in cont[ent]ione[em] ab

Molestum namque fuisset, si ' a populo' adiceret:

c ab

inprobis' maluit, ut ne illud plebiscitum pro gravissimo ducendum sit, quod inprobi et studentes iniuriae conceperunt.

Ad extremum tertio 10

gradu in hunc exitum desinit 'et paulo ante ab accusatoribus'. enim,

quod accusatores comminiscuntur,

nocendi proposito moliuntur.

Omne

non aequitatis iudicio,

sed

Haec itaque vivacitas M. Tullio propria

est, ut, antequam argumentationes impleat, victoriam praelibet in ipsis propositionibus. 2 ab inim quod et 3 cui — studium in nig. supfl. C'2 6 gravatur C 1 8 diceret lut. 1 0 concep . . . nt C 13 pervicacitas v. d. Vliet 14 argumentationis C, corr. Lut.

15

i6

CICERO PRO MILONE

et in senatu ab

inimicis

saepe

¡aetata sunt e

in contione

ab improbis et paulo ante ab accusatoribus, ut omni errore sublato rem plane, quae veniat in iudicium, videre possitis. c

Negant intueri lucem esse fas ei, qui a se hominem occisum

esse fateatur. disputant?

In qua tandem urbe hoc homines stultissimi

Nempe

vidit M. Horati,

in ea, quae primum iudicium de capite

fortissimi viri,

tamen populi Romani

d

qui nondum libera civitate

comitiis liberatus est,

8 sororem esse interfectam fateretur.

cum sua manu

An est quisquam, qui hoc

ignoret, cum de homine occiso quaeratur, aut negari solere omnino

esse factum aut recte et iure factum esse defendi?

Nisi vero existimatis dementem P. Africanum fuisse, qui cum a C. Carbone tribuno pi. seditiose in contione interrogaretur, quid de Ti. Gracchi morte sentirei, responderit iure caesum videri.

®Neque enim posset aut Ahala ille Servilius aut P.

Nasica aut L. Opimius aut C. Marius aut me consule senatus non nefarius haberi,

si sceleratos civis interfici nefas esset.

Itaque hoc, iudices, non sine causa etiam fictis fabulis doctissimi homines memoriae prodiderunt,

f

eum,

qui patris ulci-

scendi causa matrem necavisset, variatis hominum sententiis non solum divina, sed etiam sapientissimae deae sententia 9 liberatum.

Quodsi duodecim tabulae nocturnum furem quo-

quo modo, diurnum autem,

si se telo defenderet,

interfici

impune voluerunt, quis est, qui, quoquo modo quis interfectus sit, puniendum putet, cum videat aliquando Sgladium nobis TEST. 4 Negant — fateatur B; Rh. 60s, —disput. Rh. 46, 14; — fateretur Q. V 11, 12; cf. Q. IV 2, 25 7 qui — civit. £ 8 sua — fater. Gr. I 470, 31 1 5 Neque—ille Rh. 44, iS\ —esset Q. V11, 16 17 si — interi. Rh. 44,19 1 8 Itaque — prodid. B ; —liberat. Q. VII,IS 19 eum — necav. B 22 Quodsi — legibus Q. V14, 18 2 5 gladium— ] egibus B ; Gr. I 469, 33; Rh. 420,36 APP. 1 et 1. om. T (c. HVEB) 2 ab imprET (c. HVB) I terrore ET (c. HV) 4 fas esse T (c. HVEQ) | esse occisum HV (c.ETQJ 13 sedit- post cont- T (c. HVE) 1 8 Atque B (c. HETQ) 2 1 divinae ET (c. HQ) 2 3 defenderit HVM (c. ETQ) 2 5 nob- glad- HVM (c. ETQ) BOB. C Hoc primum adgressus refutare in omnibus caedibus non confessioncs esse damnandas, sed causas potissimum requirendas.

SCHOLIA Cui responsioni adhibet

BOBIENSIA

firmamentum

non caede vulgari,

17

* antiquitus Horatium quoque .

sed de parricidio,

hoc est interempta sorore

confessum absolvi tamen probata[e] aequitate meruisse.

Quippe Horatius

5

victor Romam regressus occisis tribus Curiatiis Albanorum obviam sororem habuit deplangentem Atti Curiati obitum, cui desponsa fuerat.

O b ^id)>

interfecit earn frater et spolia Curiatiorum trina fixit loco celebri, pilae ^ H ^ o r a t i a e

nomen est.

cui

Hie tamen caedis accusatus a b inimicis

cum capitis causam apud Tull[i]um Hostilium regem patre defendente 10 dixisset,

damnatus ad populum provocavit absolutusque

expiari iussus.

est et tamen

Constitutis igitur duabus a n s Iano Curiatio

et Iunoni

Sororiae superque eas iniecto tigillo Horatius sub iugum traductus est. Id expiamentum memoriae servatum ad hunc usque diem tigillum sororium appellator,

d *i6?8?*

adhuc in servitio fuisse rem publicam et tamen 15

habuisse liberum spiritum de aequitate facinoris iudicandi. Sa^turninum Senatus

et Servilium Glauciam Capitolio

denique

M. Tullio

puniendos censuit.

consule

*inc.*

Lentulum

ceterosque

in

carcere

Necessario[s] igitur hanc enumerationem facit,

plenius doceat non numquam caedes iure optimo fieri posse, hoc exemplum videri poterai, de Oreste scilicet, occisa est.

e

deductos interfici iussit.

Noluit id in

medio, ut utrimque

a quo adultera mater

primo constituere nec in postremo,

firmitatem

qua

f MuftöSej 20 sed in

de exemplis verioribus mutuetur.

Cui

tamen et ipsi quamvis aliquantum levi et fabuloso consideremus quanto ingenio

firmitatem

sine causa etiam

pariat orator ita inferens 'Atque h o c , fictis

fabulis'.

iudices,

Levitatem habent summam

non 25

fictiones

fabularum, sed quid adiecit? 'doctissimi homines memoriae prodiderunt, ut scriptorum peritia det exemplo g

Biatwc

auctoritatem X I I

quamvis minus idoneo

tabularum

ad

defendendam

firmitatem.

confessionem

Milonis trahit, quae grassatoris interficiendi potestatem faciunt per diem, 30 si armatus veniat, noctu vero, quoquo modo venerit.

* 7 * huic argu-

mentatio

inscribitur.

est in ilia oratione,

quae ' p r o

M. T u l l i o '

Ibi

quippe, quoniam aliud praesentis negotii condicio poscebat, ipsas quoque X I I tabulas adseveravit excubare pro hominum salute,

quae hanc

interemendi potestatem non facile permiserint.

35

2 add. Brakm. 3 * * ] ix. TOÜ OJXOIOU rapaSeiyjjiau HEXPIJJIIVY Hild., olim a consententi populo aliter iudicatum esse Lut. 4 add. St. 7 add. Mai. 9 oratio C 1 0 Host- om. C1 1 1 < s > e t Halm 1 5 * * ] 'Arc' èXàvcovo; TÓTOÌ Hild., ' A V T I & E U X W ? Brakm. 1 6 * * ] Apuleium Sat- St., Hie consul Sat- Mai 17 iussit sc. C. Marius 2 0 |J.!JS- . . . est, noluit Mai 2 2 Noi- ? \ id om. Cl 2 3 utrumque C | Cui Mai: quod supra et C 2 , om. Hild. 2 8 idoneam C 3 1 vere C \ * * ] ' E v c w i a Mai W e s s n e r , Ciceros Rede für Milo.

2

18

CICERO PRO MILONE

4 ad hominem occidendum ab ipsis porrigi legibus? h Atqui, si tempus est ullum iure hominis necandi, quae multa sunt, certe illud est non modo iustum, verum etiam necessarium, cum vi vis illata defenditur. Pudicitiam cum eriperet militi tribunus militaris in exercitu C. Mari, propinquus eius impera- 5 toris, interfectus ab eo est, cui vim afferebat. F a c e r e enim probus adulescens periculose quam perpeti turpiter maluit. Atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit. 10 Insidiatori vero et latroni quae potest inferri iniusta n e x ? Q u i d comitatus nostri, quid gladii volunt? quos habere certe io non liceret, si uti illis nullo pacto liceret. E s t igitur haec, iudices, non scripta, sed nata lex, quam non didicimus, accepimus, legimus, verum ex natura ipsa arripuimus, hausimus, expressimus, ad quam non docti, sed facti, non instituti, sed imbuti sumus, ut, si vita nostra in aliquas insidias, si in vim is et in tela aut latronum aut inimicorum incidisset, omnis honesta 11 ratio esset expediendae salutis. Silent enim leges inter arma nec se exspectari iubent, cum ei, qui exspectare velit, ante iniusta poena luenda sit quam iusta repetenda. Etsi persapienter et quodam m o d o tacite dat ipsa lex potestatem 20 defendendi, quae non hominem occidi, sed esse cum telo hominis occidendi causa vetat, ut, cum causa, non telum quaereretur, qui sui defendendi causa telo esset usus, non hominis occidendi causa habuisse telum iudicaretur. Q u a propter hoc maneat in c a u s a , iudices; non enim dubito, 20 quin probaturus sim vobis defensionem m e a m , si id memineritis, quod oblivisci non potestis, insidiatorem interfici iure posse. 5 Sequitur illud, q u o d a Milonis inimicis saepissime dicitur, 12 c a e d e m , in qua P. Clodius occisus est, senatum iudicasse do contra rem publicam esse factam. lllam vero senatus non sententiis suis solum, s e d etiam studiis comprobavit. Quotiens enim est illa causa a nobis acta in senatu, quibus assensionibus universi ordinis, quam nec tacitis nec occultisi Q u a n d o enim frequentissimo senatu quattuor aut summum 35

ASCONIVS.

SCHOLIA BOBIENSIA

19

quinque sunt inventi, qui Milonis causam non lk

probarent?

Declarant huius ambusti tribuni pl. illae intermortuae con-

TEST. 1 Atqui — necandi B 4 Pudic. — liberavit Q. V 11, i j 6 Fac. — maluit Q. VIII j , 1 1 ; Rh. 437,36 9 Insid. — nex Gr. II 278,22; — p a c t a lie. Q. V14, iç 1 1 Est — express. Q. IX 3, S3 ; 12 non — lex A'/i. 476, 16 17 Silent—arma — imbuti sum. Cic. Or. 163 Rh. 420,3s; 473, 22; Serv. Eel. 9, / / / A tin. s. Luc. I 277; II 252; 37 D e c l a r . — cont. B\ —criminab. A — repet. Q. V14, 17 App. 8 sceleris IIVM (c. ET) 11/12 iud- haec Cic. Or. ; haec om. Q (c. HET) 1 3 verum T (c. HVE, Cic. Or.) 1 8 iubent ETQ, volunt HVM 2 1 non ET (c. IIM) 2 7 / 2 8 iure interf- T (c. HME) 3 0 esset II (c. ET) 37 illae om. B ASC. i T . Munatius Plancus et Q. Pompeius Rufus tribuni plebis, de quibus argumenta huius orationis (p. 8, 20) diximus, cum contra Milonem Scipioni et Hypsaeo studerent, contionati sunt eo ipso tempore plebemque in Milonem accenderunt, quo[d] propter Clodi corpus curia incensa es[se]t, nec prius destiterunt, quam damma eius incendii fugati 5 sunt e contione. Erant enim tunc rostra non eo loco, quo nunc sunt, sed ad comitium, prope iuncta curiae. Ob hoc T . Munatium'ambustum tribunum' appellai ; fuit autem paratus ad dicendum. 2 add. Man.

4 et 5 corr. Man.

5 desister-

SM

BOB. h *22* Pertinenter et cito a genere ad speciem prolapsus est hoc iam confirmaturus alio exemplo et iudicata insidiatorem P. Clodium interfìci a Milone potuisse, quando etia miles in exercitu C. Mari de tribuni sui interemptione confessus imperatoris ipsius iudicio liberatus sit. Fuit autem C. Lusius tribunus militum, sororis filius C. Mari, 5 qui bello Cimbrico P. Trebonium sive Arruntium, militem suum, liberali faci[l]e praeditum cum minando partim praemio offerendo ad consensum stupri non potuisset inlicere, nocte intempesta pro potestate vocari eundem iussit. Ille causam suspica ei, qui facit r / e l / a t i o n e m , dividere. Sed ego, ut curiosius aetati vestrae satisfaciam, acta etiam totius illius temporis persecutus sum, in quibus cognovi pridie Kal. 10 Mart. S. C. esse factum, P. Clodi caedem et incendium curiae et oppugnalionem aedium M. Lepidi contra rem publicam factam ; ultra relatum in actis ilio die nihil; postero die, id est Kal. Mart., Munatium in contione exposuisse populo, quae pridie acta erant in senatu, in qua contione haec dixit ad verbum: '^Quod^> Q. Hortensius dixisse, ut 15 extra ordinem quaercretur apud quaestorem: aestimare futurum, ut,

ASCONIVS.

SCHOLIA BOBIENSIA

23

cum pusillum [d]edisseu|j.YÌ,aaai starà at5y>tpi5iv add. Hild. \ et)> fac- Mai\ id est^ fac- ? 6 ant- et C, transp. St. | suppl. Mai 7 hoc C 8 transgeritur C 10 ipsi St. : ipae C 12 voluptatem C, corr. Or. 3*

36

CICERO PRO MILONE

cum tantum beneficium ei se debere arbitrarentur, e t , si vellent, fortasse vix possent frangere hominis sceleratissimi 33 corroboratam iam vetustate audaciam. An vero, iudices, vos soli ignoratis, vos hospites in hac urbe versamini, vestrae peregrinantur aures neque in h o c pervagato civitatis sermone 5 versantur, quas ille leges, si leges nominandae sunt ac non faces urbis, pestes rei publicae, fuerit impositurus nobis omnibus atque inusturus ? E x h i b e , exhibe, q u a e s o , Sexte Clodi, librarium illud legum vestrarum, quod te aiunt eripuisse e d o m o et ex mediis armis turbaque nocturna tamquam 10 Palladium extulisse, ut praeclarum videlicet munus atque instrumentum tribunatus ad aliquem, si nactus esses, qui tuo arbitrio tribunatum gereret, deferre posses. ° E t aspexit me illis quidem oculis, quibus tum solebat, cum omnibus omnia 1 3 minabatur. Movet me quippe lumen curiae. Quid? tu me 15 tibi iratum, Sexte, putas, cuius tu inimicissimum multo crudelius etiam punitus es, quam erat humanitatis meae postulare ? T u P. Clodi cruentum cadaver eiecisti d o m o , tu in publicum abiecisti, tu spoliatum imaginibus, exsequiis, pompa, laudatione, infelicissimis lignis semustilatum nocturnis canibus dilaniandum 20 reliquisti. Quare, etsi nefarie fecisti, tamen, quoniam in meo inimico crudelitatem exprompsisti tuam, laudare non possum, irasci certe non debeo. fuit P. Lentulo Spinthere Q. Metello Nepote consulibus, quo anno Cicero restitutus est. Is cum faceret ludos Apollinares, ita infima coacta multitudo annonae caritate tumultuata est, ut omnes, qui in theatro spectandi causa consederant, pellerentur. De oppugnata domo nusquam adhuc legi ; Pompeius tamen cum defenderet 15 Milonem apud populum de vi accusante Clodio, obiecit ei, ut legimus apud Tironem libertum Ciceronis in libro IIII de vita eius, oppressum [cl]odio 2 : clodius SP1, c. M ed. Aid. I pinchere SM 13 tumultu est SM 15 Junt. 16 obiecit Pighius: obstitit y | ei Clark: seel. Clark

| inv- Bait. : conv- y ue timuerunt y, corr. 11 dicit K-S. \ add. nunquam y, corr. ed. et y 18 corr. St.;

BOB. t * Opportuniorum temporum prosequitur enumerationem, quibus Miloni facile factufm] esse potuerit interimere P. Clodium, cum et occa[n]siones opportunas et causas honestas haberet. Quod tamen ipsum cum facereft] noluerit, procul dubio veri simile non sit, ut hoc inportune adgressus sit. u Hae cruentissim^a^e •(dimica^tiones fuerunt 5 per eos dies, quibus actum est de restitutione Ciceronis. w '(De^ Lentulo Spinthere loquitur, qui et ante consulatum amicissimus Ciceroni fuit. Hoc declarat ipse Tullius in epistula qua^da^m ad eundem Lentulum scribens: 'Quia non solum temporibus his, quae per te sum adeptus, sed iam olim nascenti prope nostrae laudi dignitatique favisti.' 10 In Albanum Lentulus idem pro Cicerone contenderai ad Pompeium deprecandum, qui nimis alienatus a protegendo Tullio videbatur. X Praetorum ^e^ numero unus defuit [a] Appius Claudius, tribunorum e numero Q. Numerius et Atilius Serranus, qui restitutioni Ciceronis adversati esse traduntur. 15 1 " ] if 17KAIP.. C t. Hild., qui KarapiS'iJWiaic tuv xaipffiv; ^TO'/aiiiè; àjtò staipou Ziegl., 'Avaaxeuii ànò tyìj àitatpta; Brakm. 5 em. Mai 6 add. Mai 8 ep.] ad favi. I 7, 8 \ corr. St. | ad Mai', in C 10 nostri C 13 add. Mai

CICERO PRO MILONE

imploranti signum dedit, ut ad me restituendum Romani concurrerent ; omni[at]um denique in illum odia civium ardebant desiderio mei, quem qui tum interemisset, non de im40 punitate eius, sed de praemiis cogitaretur. T u m se Milo continuit et P. Clodium in iudicium bis, ad vim numquam 5 vocavit. Quid? privato Milone et reo ad populum accusante P. Clodio, y cum in Cn. Pompeium pro Milone dicentem impetus factus est, quae tum non m o d o occasio, sed etiam causa illius opprimendi fuit! z N u p e r vero cum M. Antonius summam spem salutis bonis omnibus attulisset gravissimamque 10 adulescens nobilissimus rei publicae partem fortissime suscepisset atque illam beluam iudicii laqueos declinantem iam irretitam teneret, qui locus, quod tempus illud, di immortales, fuit ! cum se ille fugiens in scalarum tenebras abdidisset, magnum Miloni fuit conficere illam pestem nulla sua invidia, 15 41 M. vero Antoni maxima gloria ! Quid ? comitiis in campo quotiens potestas fuit, cum ille in saepta irrupisset, gladios destringendos, lapides iaciendos curasset, dein subito vultu Milonis perterritus fugeret ad T i b e r i m , vos et omnes boni vota faceretis, ut Miloni uti virtute sua liberet! 20 16

Quem igitur cum omnium gratia noluit, hunc voluit cum aliquorum querella, quem i u r e , quem l o c o , quem tempore, quem impune non est ausus, hunc iniuria, iniquo loco, alieno 42 tempore, periculo capitis non dubitavit occidere ? praesertim, iudices, cum honoris amplissimi contentio et dies comitiorum 25 subesset, quo quidem tempore (scio e n i m , quam timida sit ambitio quantaque et quam sollicita sit cupiditas consulatus) omnia, non m o d o quae reprehendi p a l a m , sed etiam quae obscure cogitari possunt, timemus, rumorem, fabulam falsam, fictam, levem perhorrescimus, ora omnium atque oculos intue- su mur. Nihil est enim tam molle, tam tenerum, tam aut fragile aut flexibile quam voluntas erga nos sensusque civium, qui non m o d o improbitati irascuntur candidatorum, sed etiam in

43 recte factis saepe fastidiunt. H u n c igitur diem campi speratum atque exoptatum sibi proponens Milo cruentis manibus 35

SCHOLIA BOBIENSIA

43

scelus et facinus prae se ferens et confitens ad ilia augusta centuriarum

auspicia veniebat? Quam hoc non credibile in

hoc, quam idem in Clodio non dubitandum, qui se ipse interfecto Milone regnaturum audaciae, peccandi

iudices,

quis

impunitatis

putaret!

Quid?

ignorai maximam

spem?

In

quod

caput est

illecebram

esse 40

utro igitur haec fuit? in

Milone, qui etiam nunc reus est facti aut praeclari aut certe necessarii,

an in Clodio,

qui ita iudicia poenamque

con-

tempserat, ut eum nihil delectaret, quod aut per naturam fas 45

esset aut per leges liceret? 44

Sed

quid

eg.o argumentor,

quid

plura disputo ? Te,

Q. Petili, appello, optimum et fortissimum civem, te, M. Cato, testor,

quos mihi divina quaedam sors dedit iudices.

Vos

ex M. Favonio audistis Clodium sibi dixisse, et audistis vivo Clodio, periturum Milonem triduo ; post diem tertium gesta 50 TEST. 7 cum — factus est B 9 Nuper — A n t . B 21 Quem — occid. Q. V 14,3; Rh. 499, 2g; J12, 10 89 Quid — spem Rh. sòl, 28 4 8 Vos — fecerit Rh. 362, 4; cf. 401, 15 APP. 2 concurrerent (cuc- T) ET, -et HV | corr. Heumann 9 M. ET, om. H 14 tenebris T (c. HVE) 7 P. ET, om. III in om. 3 16 M. E, Marci IIV, om. T 17 ruisset ET (c. HVM) 1 8 curavisset ET (c. HVM) 2 3 quem imp- om. Q 2 4 peric- Q 27 quam ET, om. H 28/29 obsc- quae T (c. HVME) 29 fab- falsam VME (falspost fict-) T, om. H 3 1 enim est T (c. HVME) 3 4 diem ig- T (c. HE) 37 cred- H (c. ET) 3 8 qui H, quin E, {ex qui corr) T \ ipse St.: ille codd. 39/40 aud- est T (c. HVE, Sever.)-, aud- seel. Ferrarhis (cf. p. 48, is) 50 triduo om. Sever. BOB.

J

Id tempus

et hie significatur,

quo Miloni diem dixit

P. Clodius, quod gladiatores adhibuisset, ut rogationem posset de Cicerone perferre.

z Hoc quoque inter facultates opportuniores enumerat,

quas cum habuerit Milo, abstinuerit tamen caede faciunda.

Sed de

M. Antonio quod ait, et in Philippicis secunda oratione hoc idem con- 5 testatur" his ut opinor verbis: 'Quidnam homines putarent, si turn occisus esset, cum tu ilium in foro inspectante populo Romano gladio insecutus es negotiumque transegisses, nisi ille in scalas tabernae librariae se con quem 5 Clodius mansisse Interamnae videri volebat, qua nocte deprehensus est in Caesaris domo, cum ibi in operto virgines pro populo Romano sacra facerent. d Q. Pompeius Rufus et C. Sallustius tribuni fuerunt, quos significai. Hi enim primi de ea lege ferenda populum hortati sunt et dixerunt a manu Milonis occisum esse Clodium, Consilio vero maioris 10 alicuius. 5 fuit om. P I cassin- PM \ suppl. ed. Junt. : * * y 1 pro p. r. P, per praetorem (pr M) SM 8 tribuni Man. : tr. P, tribus SM 10 a del. ed. Aid. I cons alic- S (ex Cic.i>), om. PM\ et cetera Clark BOB. C "'inc.* progressus existimetur, quam ut hereditatis causa in urbem properaverit, de qua sibi relieta et olim comperisset et nihil ex ea, si re[me]moraretur, amitteret. e Interrupit exsecutionis cursum facta propter suam personam, de qua infamiam severant, quasi auctor et consiliarius Miloni fuisset in necem Clodii. Hoc brevissime 5 purgat, si constet non in via futurum, sed magis in Albano fuisse mansurum.

4 **] n

C t. Ziegl.,

qui TiapejtJW.flEi; digressione

Lut.

46

CICERO

PRO

MILONE

ne, quod ne suspicari quidem potuerim, videar id cogitasse. 48 Nunc persequar cetera. f N a m occurrit illud: c Igitur ne Clodius quidem de insidiis cogitavit, quoniam fuit in Albano mansurus.' Si quidem exiturus ad caedem e villa non fuisset. Video enim illum, qui dicatur de Cyri morte nuntiasse, non id nuntiasse, sed Milonem appropinquare. Nam quid de Cyro nuntiaret, quem Clodius R o m a proficiscens reliquerat morientem ? Una fui, testamentum [Cyri] simul obsignavi [cum Clodio] ; testamentum autem palam fecerat et illum heredem et me scripserat. Quem pridie hora tertia animam efflantem reliquisset, eum mortuum postridie hora decima 19 denique ei nuntiabatur? A g e , sit ita factum; quae causa ^ fuit, cur R o m a m properaret, cur in noctem se coniceret ? quid afferebat festinationis, quod heres erat? g Primurn nihil erat, cur properato opus esset; d e i n d e , si quid esset, quid tandem erat, quod ea nocte consequi posset, amitteret autem, si postridie R o m a m mane venisset? h A t q u e ut il li nocturnus ad urbem adventus vitandus potius quam expetendus fuit, sic Miloni, cum insidiator esset, si illum ad urbem noctu accessurum sciebat, subsidendum atque exspectandum fuit.

5

io

is

M

50 Noctu occidisset, insidioso et pieno latronum in loco occidisset: nemo ei neganti non credidisset, quem esse omnes salvum etiam confitentem volunt. Sustinuisset crimen primum ipse ille latronum occultator et receptor locus ; tum neque muta solitudo indicasset neque caeca nox ostendisset Milonem; 25 deinde multi ab ilio violati, spoliati, bonis expulsi, multi haec etiam timentes in suspicionem caderent, tota denique rea 51 citaretur Etruria. Atque ilio die certe Aricia rediens devertit Clodius ad se in Albanum. Quod ut sciret Milo, illum Ariciae fuisse, suspicari tamen debuit e u m , etiamsi R o m a m 30 ilio die revérti vellet, ad villam suam, quae viam tangeret, deversurum. Cur nec ante occurrit, ne ille in villa resideret, nec eo in loco subsedit, quo ille noctu venturus esset? TEST. 2 N a m — mansur. B 6 N a m — morient. B 9 testam. pal. — scrips. B 12 sit ita factum Gr. I jgó, 26 1 4 P r i m u m — opus esset B 17 Atque — subsid. A; c f . Gì-. VII ¿11, 24

ASCONIVS.

SCHOLIA

BOBIENSIA

47

App. 4 ex villa HV (c. ET) 5 non id nunt- om. H 7 Roma om. B 8 una fui hie ET, post Clodio HVM | Cyri HVME, om. T 9 cum CI- seel. Richter | autem om. B 1 1 post pridie HV 1 3 fuit HV, om. ET ] innoctem ET 1 4 corr. Wex | festin- H (c. ET) 1 5 erat nihil ET (e. IIVMB) 1 7 mane R o m - H (c. ET) \ Atqui A 1 8 ad urb- et pot- quam expet- om. A 1 9 nocte ET (c. HVA) 2 1 N o c t u — l o c o occid- HV (post occid- I. ex seqq. nemo — credidisset inser. H, non V), om. ET 2 3 ) 41 suo om. Q 45 L. ET, om. HM 47popr. P, pr V, rp. II, pop- ET 48 gentes HET, om. P | iudicabant ET (c. PHV) 51 sing- HV (c. ET) Asc. 1 Idem T. Munatius Plancus, ut saepe diximus, post audita et obsignata testium verba dimissosque interim iudices vocata contione cohortatus erat populum, ut cl^a)>usis tabernis postero die ad iudicium adesset nec pateretur ^c^labi Milonem. 3 corr. Loci.

4 ne SM \ corr. cd. Aid.

CICERO

5»

civem domum vi et armis compulit ; eum, cui nihil umquam nefas fuit nec in facinore n e c in libidine ; e u m , qui aedem Nympharum

incendit,

74 tabulis publicis iam

nulla lex

erat,

termini ; qui non sacramentis

ut

memoriam

impressam nullum

eum

civile ius,

calumnia

alienos

publicam

exstingueret; litium,

fundos,

recensionis

denique,

cui

nulli possessionum 0

non iniustis vindiciis ac

sed castris, exercitu,

signis in-

ferendis p e t e b a t ; qui non solum Etruscos (eos enim penitus contempserat), sed hunc P. Varium, fortissimum atque optimum civem, iudicem nostrum, pellere possessionibus armis castris- 10 que

conatus

est;

qui

cum

architectis

et decempedis villas

multorum hortosque peragrabat ; qui Ianiculo et Alpibus spem possessionum terminarat suarum ; qui, cum ab equite R o m a n o splendido et forti, M. P a c o n i o , non impetrasset, sulam

in lacu

Prilio venderet,

ut sibi in-

repente lintribus in eam in- 15

sulam materiem, calcem, caementa, arma convexit dominoque trans

ripam inspectante

75 in a l i e n o ;

qui huic

non

dubitavit

exstruere

T . Furfanio, cui viro,

(quid enim ego de muliercula S c a n t i a ,

di

aedificium immortales!

quid de adulescente

P . Apinio dicam ? quorum utrique mortem est minitatus, nisi 20 sibi

hortorum

T . Furfanio

possessione

cessissent)

—

d i c e r e , si sibi p e c u n i a m ,

sed ausum

esse

quantam poposcerat,

non dedisset, mortuum se in domum eius illaturum, qua invidia huic esset tali viro conflagrandum ; qui Appium fratrem, hominem

mihi

possessione

coniunctum

fundi

deiecit,

fidissima qui

sororis instituit ducere, sic agere

gratia,

parietem

absentem

de 25

sic per vestibulum

fondamenta,

ut sororem non

modo vestibulo privaret, sed omni aditu et limine.' 28

Quamquam haec quidem iam tolerabilia videbantur, etsi

76 aequabiliter in rem publicam, in privatos, in longinquos,

in 30

propinquos, in alienos, in suos irruebat ; sed nescio quo m o d o usu iam obduruerat et percalluerat civitatis incredibilis patientia. Q u a e vero aderant iam et i m p e n d e b a n t , aut depellere potuissetis aut f e r r e ? esset —

omitto

socios,

quonam

modo

ea

Imperium ille si nactus

exteras nationes, reges, tetrarchas ; 35

PRO

59

MILONE

vota enim faceretis, ut in eos se potius immitteret quam in vestras

possessiones,

vestra t e c t a ,

vestras

pecunias —

pe-

cunias dico? a liberis, me Dius Fidius, et a coniugibus vestris numquam putatis

ille

haec,

tenentur,

effrenatas quae

servorum

suas libidines

patent,

cohibuisset.

Fingi

quae nota sunt omnibus,

exercitus

ilium

in

urbe

quae 40

conscripturum

fuisse, per quos totam rem publicam resque privatas omnium 77 possideret ? clamaret

Quam

T . Annius:

ob c

P. Clodium interfeci, nullis

iudiciis

rem,

Adeste,

si

cruentum

quaeso,

eius furores,

frenare poteramus,

a cervicibus vestris reppuli,

per

gladium

tenens

atque audite,

cives !

quos nullis iam legibus, 45 h o c ferro et hac dextera

me ut unum ius,

aequitas,

leges, libertas, pudor, pudicitia in civitate maneret', esset vero timendum, quonam modo id ferret civitas. est,

qui non

probet,

qui non laudet,

Nunc enim quis

qui non unum post 50

hominum memoriam T . Annium plurimum rei publicae profuisse, maxima laetitia populum R o m a n u m , nationes

omnes

affecisse

et

vetera ilia populi R o m a n i

dicat

et

cunctam Italiani,

sentiat?

Non

queo,

gaudia quanta fuerint, iudicare ;

multas tamen iam summorum imperatorum clarissimas vieto- 55 lias

aetas

nostra vidit,

quarum nulla neque tam diuturnam

laetitiam attulit n e c tantam.

Mandate h o c memoriae, iudices.

78 Spero multa vos liberosque vestros in re publica bona esse visuros; in iis singulis ita semper existimabitis, vivo P. Clodio APP. 1 vi et] ac T 2 neque . . neque HV (c. PET) 5 lex nulla T (c. HE) 9 P. (vel C vel T) P, cp. H, c. p. ET | varum H (e. PET) IB terminarat P, -bat HET 14 sibi om. T 15 Prilio P, Prelio H, Perelio ET 16 materiam ET (Mi, c. PHV) 16 arma PET (ex arena, sscr. m ?), arenam M, har- HV 17 aedif- extr- HMET (e. P) 19 stantia P, sanctia H (c. VET) 20 P. Apinio Peyr. : papinio P, apin- T, apon- HE | minatus HV(c. ET) 21 cessisset ET (e. PH) \ ausum HT, -us, sscr. m P, -us E \ esse T. Richter : esset HVE, esse PT 22 furfanium T (c. PHE) \ posceret H (c. ET) 28 lumine H (c. MET) 29 tam T 32 iam hie H, ante usu T, om. EV 36 mitt- T (c. HVE) 37 vestra tecta hie HE, post pecunias 1. TW 37/38 pecunias 2. HV, om. ET 40 haec put- ET (c. HVM) 48 in civit- hie T, ante leges HVM, post leges E; post maneret Zielinski, seel. Clark 53 affecisse et HV, -cisset E, -cisse T 57 attui- laet- ET (e. HV) 58 bona H, b- TW, b- E 59 iis Gar. : his eodd.

6o

CICERO

nihil eorum vos visuros fuisse. ad modum confido, verissimam

In spem maximam et, quem sumus adducti hunc ipsum

annum hoc summo yiro consule, compressa hominum licentia, cupiditatibus fractis, civitati

fore.

legibus et iudiciis constitutis salutarem

Num quis igitur est tam demens,

qui hoc r>

I'. Clodio vivo contingere potuisse arbitr[ar]etur?

Quid? ea,

(juae tenetis privata atque vestra, dominante homine furioso quod ius perpetuae possessionis habere potuissent? Non

29

timeo,

inflammatus verius. munis

iudices,

libentius haec

ne

odio

mearum

inimicitiarum

in illum evomere videar quam io

Etenim, si praecipuum esse debebat, tamen ita comerat

omnium ille hostis,

aequaliter versaretur

odium

ut in communi odio paene

meum.

Non

potest

dici satis,

ne cogitari quidem, quantum in ilio sceleris, quantum exitii 79 fuerit. de

Quin sic attendite, iudices [nempe haec est quaestio 15

interitu

P. Clodi].

Fingite

animis

(liberae

sunt

enim

nostrae cogitationes et, quae volunt, sic intuentur, ut ea cernimus, quae videmus),

fingite

igitur cogitatione

huius condicionis m e a e , si possim efficere, solvatis,

sed

ita,

imaginem

ut Milonem ab-

si P. Clodius revixerit — quid vultu ex- 20

timuistis ? quonam modo ille vos vivus afficeret, quos mortuus inani cogitatione qui ea virtute

percussit?

Quid?

si ipse Cn.

Pompeius,

ac fortuna est, ut ea potuerit semper quae

nemo praeter illum, si is, inquam, potuisset aut quaestionem de morte P. Clodi ferre aut ipsum ab inferis excitare, utrum 25 putatis potius facturum fuisse? vellet ilium ab inferis fecisset.

Etiamsi

Eius igitur mortis

sedetis ultores,

putetis per vos restituì posse, nolitis, quaestio est,

propter

cuius vitam si

et de eius nece lata

qui si lege eadem reviviscere posset,

numquam esset.

amicitiam

evocare, propter rem publicam non

lata lex 30

Huius ergo interfector si esset, in confitendo

80 ab iisne poenam timeret, quos liberavisset ? Graeci homines deorum honores tribuunt iis viris, qui tyrannos necaverunt (quae ego vidi Athenis, quae aliis in urbibus Graeciae ! quas res divinas talibus institutas viris, quos cantus, quae carmina ! 35

PRO

prope

ad immortalitatis

6

MILONE

et religionem et memoriam conse-

crantur); vos tanti conservatorem populi, tanti sceleris ultorem non modo honoribus nullis afficietis, sed etiam ad supplicium rapi patiemini?

Confiteretur, confiteretur, inquam, si fecisset,

et magno animo et libenter, fecisse se libertatis omnium causa, 40 quod esset ei non confitendum m o d o , 3 0 candum.

Etenim, si id non negat,

verum etiam praedi-

ex quo nihil petit, nisi

ut ignoscatur, dubitaret id fateri, ex quo etiam praemia laudis essent

petenda? nisi vero

gratius putat esse vobis

sui se

capitis quam vestri defensorem fuisse; cum praesertim in ea 15 confessione, si grati esse velletis, honores assequeretur amplissimos.

Sin factum vobis non probaretur (quamquam qui

poterat salus sua cuiquam non probari?), sed tamen si minus fortissimi viri virtus civibus grata cecidisset, constantique ingratius 82 quem

cederet

ex

ingrata civitate.

quam laetari ceteros,

ceteri

laetarentur?

magno

Nam

lugere eum solum,

Quamquam

hoc

animo

quid esset so

animo

propter semper

fuimus omnes in patriae proditoribus opprimendis, ut, quoniam nostra

futura

esset

nostram putaremus.

gloria,

periculum

quoque

et invidiam

Nam quae mihi ipsi tribuenda laus esset, 55

TEST. 17 quae volunt — videmus cf. Q. IX 2, 41 2 8 Eius — nolitis Q. V14, 3; Rh. 491, ig; S12, / 31 Iluius — confit. Gr. II 410, 6; 426, jr APP. 3 hoc ET (c. IIV) 4 fractis H (e. VET) 6 corr. ed. Aid. 8 possessionis codd. dett., -nes 5 est ig- ET (c. HV) HET 9 inim- mearum T (c. UVE) 1 1 si H (c. ET) 1 4 ne T, nec HE 1 5 nempe — Clodi ut gloss, seel. Clark \ haec est quaestio ET, om. IT 16 enim sunt HT (c. EVM) 17/18 cernamus IIVM (c. ET) 1 8 vid- H (c. VMET) 1 9 possum E, possimus H (c. T) \ Milut H (c. ET) 2 1 vivos HET \ affecerat T, efficeret E (c. HV) \ mortuos IF (c. ET) 2 2 perculsit £ (c. HT) 26 esse H (c. ET) 27 avoc- ET (c. HVM) 2 9 nolletis E (c. HTQ) 3 0 / 3 1 lex numq- lata H (lata numq-) V, (c. ET) 32 hisne ET, his H, corr. edd. 3 4 in aliis H (c. ET) 3 6 immortalitatem T (c. HVE) 4 0 libente sc fee- H (c. ET) 4 1 ei ET, om. HV | etiam vere IIV (c. ET) 4 3 dubit- H (c. ET) \ id H, is ET 4 5 vestri ET (c. H) I ea ET, tali H 47 sin HV, si ET \ non ET, om. 7 / 4 9 cecidisset V (c. HET) 51 quam HV (c. ET) 53 omnes fuimus ET i f . IIV) 54 nostra hie ET, post esset II 55 trib- ipsa H (c. ET)

62

CICERO

cum tantum in consulatu meo pro vobis ac liberis vestris ausus essem, si id, quod conabar, sine maximis dimicationibus meis me esse ausurum arbitrarer? Quae mulier interficere sceleratum ac perniciosum civem non auderet, si periculum non timeret? Proposita invidia, morte, poena qui nihilo segnius rem publicam defendit, is vir vere putandus est. Populi grati est praemiis afficere bene meritos de re publica civis, viri fortis ne suppliciis quidem moveri, ut for83 titer fecisse paeniteat. Quam ob rem uteretur eadem confessione T. Annius qua Ahala, qua Nasica, qua Opimius, qua io Marius, qua nosmet ipsi et, si grata res publica esset, laetaretur ; si ingrata, tamen in gravi fortuna conscientia sua niteretur. Sed huius benefìcii gratiam, iudices, fortuna populi Romani et vestra felicitas et di immortales sibi deberi putant. 15 Nec vero quisquam aliter arbitrari potest, nisi qui nullam vim esse ducit numenve divinum, quem neque imperii nostri magnitudo neque sol ille nec caeli signorumque motus nec vicissitudines rerum atque ordines movent n e q u e , id quod maximum est, maiorum nostrorum sapientia, qui sacra, qui 20 caerimonias, qui auspicia et ipsi sanctissime coluerunt et 8 1 nobis suis posteris prodiderunt. E s t , est illa vis profecto, ^ neque in his corporibus atque in hac imbecillitate nostra inest quiddam, quod vigeat et sentiat, non inest in hoc tanto naturae tamque praeclaro motu. Nisi forte idcirco non pu- 25 tant, quia non apparet nec cernitur; proinde quasi nostram ipsam mentem, qua sapimus, qua providemus, qua haec ipsa agimus ac dicimus, videre aut piane, qualis aut ubi sit, sentire possimus. E a vis igitur ipsa, quae saepe incredibiles huic urbi felicitates atque opes attulit, illam perniciem ex- 30 stinxit ac sustulit, cui primum mentem iniecit, ut vi irritare ferroque lacessere fortissimum virum auderet vincereturque ab eo, quem si vicisset, habiturus esset impunitatem et licen85 tiam sempiternam. Non est humano Consilio, ne mediocri quidem, iudices, deorum immortalium cura res illa perfecta. 35

PRO

63

MILONE

R e g i o n e s mehercule ipsae, quae illam runt,

commosse

se videntur

beluam cadere vide-

et ius in ilio suum retinuisse.

V o s enim i a m , Albani tumuli atque l u c i , v o s ,

i n q u a m , im-

ploro atque testor, vosque, Albanorum obrutae arae, sacrorum populi R o m a n i sociae et aequales, quas ille praeceps amentia e iudicetur. qui *Ava8ircXtorem de sodaliciis damnatus est accusante P. Fulvio Nerato [reo], cui e lege praemium datum

5

10

15

20

ASCONIVS.

SCHOLIA BOBIENSIA

73

est. Deinde apud L. Fabium quaes^iytorem iterum absens damnatus est de vi. Accusavit L. Cornificius et Q. Patulcius. Milo in exsilium Massiliam intra paucissimos dies profectus est. Bona eius propter alieni aeris magnitudinem semuncia venierunt. 35 Post Milonem eadem lege Pompeia primus est accusatus M. Sauf ; condemnaverunt equites 30 Romani IX, absolverunt VII^I)>. Sed ex tribunis aerariis X absolverunt, VI damnaverunt, manifestumque odium Clodi saluti Saufeio fuit, cum eius vel peior causa quam Milonis fuisset, quod aperte dux fuerat expugnandae tabernae. Repetitus deinde post paucos dies apud Considium quaes^i^torem e lege Plautia de vi subscriptione ea, quod loca 35 fedita)» occupasset et cum telo fuisset; nam ^dux fuerat)> operarum Milonis. Accusaverunt C. Fidius, Cn. Ap[p]onius Cn. f., M. Seius, * * * * Sex. ; defenderunt M. Cicero, M. Terentius Varrò Gibba. Absolutus est sententiis plenius quam prius ; graves habuit XIX, absolutorias II et XXX, sed e contrario hoc a priore iudicio accidit; equites enim ac senatores eum absolverunt, tribuni aerarii damnaverunt. Sex. autem Clodius, quo auctore corpus Clodi in curiam illatum fuit, accusantibus C. Caesennio Philone, M. Alphidio defendente T . Flacconio magno consensu damnatusfque] est sententiis VI et X L ; absolutorias quinqué omnino habuit, duas senatorum, tres equitum. Multi praeterea et praesentes et, cum citati non respondissent, damnati sunt, ex quibus maxima pars fuit Clodianorum. 1 accusator et P^M2, -tores rell. 2 add. Man. 8 corr. Ber. 9 dissimulaverat ed. Junt.-. -rit y 1 1 sed. ed.1-, se Momms. | tert- ed. Junt. : . 111. y 12 post Milonem loc. S litt. SM 13 lac. 8 litt. ueriar ep {vel cp) lac. j (8 M) litt. y, suppl. Bait. 14 sciret lac. (y litt. PM) ne y, suppl. Rau \ lac. 7 litt. S, 9 M, 4 P, suppl. Lod. 15 maxima y, 1 corr. ed. Aid. | appius SP | claudii P, c. M, om. S | ante pronlac. SP 16 factus * * M, f- est Pl, * * * * £ ; nova lege f- Momms. \ mallium SP 18 se eo uti Madv.\ reo ita y | ei Richter-. et y | add. Man. 19 iudicio Man. : -eia y | corr. Man. \ paucosque dies St. : paucos dies quoque y 20 M. om. PM \ corr. K-S. ; sic et infra 21 Fulvio Hot. : clodio y I secl. Hot. \ e om. PM 25 semiuncia PM 26 corr. ed. Junt. 30 corr. Man. 3 1 corr. ed. Aid. 34 add. Momms. 35 corr. K-S. \ e] a S\ est Madv. 36 suppl. Momms.-. lac. (7 litt. P, 9 S) y | stippl. Momms.-. lac. (9 litt. S, 7 P) y 37 corr. Hot. 38 lac. 9 litt. SM, 7 P \ add. Man. I M. ante Ter- om. S, lac. 9 litt. M 39 absol- P, (aut1 del.) M I est sent- M, (sent- in mg. P' ) P, lac. 9 litt. S 40 corr. ed. Aid. 4 3 ciessenio (cess- M) y, corr. Jordan | fil- y | alf- P\ Auf- Man. | defendente T. Bait.-, defenderunt y 44 corr. Man.

CICERO PRO MILONE

74

FRAGMENTUM H A B I T A E ORATIONIS (cf. p. il,

60; 12, 21 ; Quintil. IV s,

il)

a) Q u i n t i l . IX 2, 54: 'ATioauàmrjdiç . . . ostendit aliquid affectus vel irae . . . vel sollicitudinis et quasi religionis: 'An huius ille legis, quam Clodius a se inventam gloriatur, mentionem facere ausus esset vivo Milone, non dicam consule ? de nostrum enim omnium — non audeo totum dicere.' b) S c h o l . B o b . a d C i c . or. d e a e r e a l i e n o M i l o n i s (p. 156, IÇ Hild.)-.

* I o * legis mentio fit in oratione, quae habita est pro Milone * 2 1 * : c De nostr[or]um omnium — non audeo totum dicere: videte quid exitii lex habitura fuerit, cuius periculosa etiam reprehensio est.' Opinio erat legem *y* in praetura * 7 "um * 2 servi*!—2*

* 1 linea * £ * 1 linea *liarum.

5

1 * *] AiappT)8ï]V St., Eiusdem Ziegl. 2 * *] atque per . .. C t. Mai. et Zicgl., . ntui... C t. Hild., atque per Ta^uypaipouc [vel notarios [scribas Jtau]) excepta Gaumitz\ n tui Hild. ; atque per